Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 27.

Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from

University of Toronto
http://www.archive.org/details/operaomniaexedit27albe
ê of McG/ag,
£P:on*o, On^'^-
B. ALBERTI MAGNl,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRyEDICATORUM,
OPERA OMNIA,
EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS
AD FIDEM VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQDE
PATROLOGIiE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM
OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA
CURA AC LABORE
Steph. C^s. Aug. BORGNET,

Sacerdotis dicecesis Remensis.
ANNUENTE FAYENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.
voLUJviEJsr vioesimum: septimum
CO >I \l E\TAR I I I \ II SE \ TE \ T I AR I M.
PARISIIS
APUD LUnOVICUM VlVl';s, IUHI.I01'()LAM FDITOUK.M,
13, VIA VULGO niCTA DKLAMUKK, 13
MDCCCXCIV
1H£ INSTITUTi: CF
'
AL STUL:!^
ELMSLLV LACE
10 r
TOr.CNTO 5, CAKADA,
DGT 2 2 iS31
13T
D. ALBERTI MAGNI
RATISBONENSIS EPISCOPI. ORDINIS PRiEDICA.TORUM,
COMMENTARII
IN II SENTENTIARUM
D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI.ORDINIS PR/EDIGATORUM,
GOMMENTARII
IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM.
PROLOGUS.
Vidi Dominiim sedcntem super solium excclsum et elcvatum : et plena erat do-
mus a mnjestate ejus : et ea quae sub ipso erant replebant templum. Hoc ver-
bum legitur IsaicC, vi, 1 '
: et trahiturex ipso matoria hujus Libri.
Per hoc enim quod dicitur: « Vidi, » notatur intellcctus Auctoris : quia hoc
non potuit nosse, nisiSpiritu docente.
Per hoc autem qiiod dicitur : « Dominum, » notatur oxehisio orrorum posito-
rum in principio hiijus Libri in prima (iistinctiono. Per hoc enim significa-
tur unusGreator et rector muudi : nou ut divorsi errantes dixorunt universa
et varia esse principia.
Per hoc autem quod dicitur : « Scdcntcm supcr solium c.rce/sum ct clcvalum, »
nolatur duplex creatura superior. Xotatur (Miini iii vorl)o dnplox olevatio
solii, ciun di(;ilur crcelsum ct clcvatum. rniim iîlur solium quod est oxcel-
sum, est angelica nntura, in qua sicut in solio sedet Dominus : sicut dicit
' Verba, lU plciia cral (lomua a iiiajfiilalf cjuf, noii siinl Isaim, soil fora similia iiivoiiiiiiilur,
Ezechiol. xliii, 2 : Tcrra spknidcbat a inajc^tatc ejua.
xx\n 1
2 D. ALB. MAG. ORD. Pl{AlD.
Psalmas lxxix, 2 : Qui sedes super Clienibim. Unde etiam dicitur in ista visio-
ne, quia Seraphim stabant siipcr Hlud\ Et iterum, Thronus tims, Deus,in sx-
culum ssecuii *. Et de iioc excolso solio est prima pars Libri, post partem
proojmialem in qua determinaturCreator omnis creaturfc, qui vocatur in prin-
cipio istius vcrbi, ut diximus. Aliud soiium elevatum, quasi extra materiam et
irapressionescorruptibilium et generabilium qusesunt sub sphaera lunaB, leva-

tum. Illudenim excelsitudinemnonhabetutprimum.sed proprieelevationem :
quia ipsum, quod de communi omnium corporum materia factum a Greatore,
sic in sua forma perfectum est, ut nec loco, nec motu, nec impressione, conve-
niat cum iuferioribus. Et ideodicitur, Isa.Lxvi, 1 : Coelum sedes mea, terra autem
scabellum pedum meorum. Hoc est etiam quod dicit Philosophus in primo de
Coito et Mnndo, quod omnes antiqui in hoc conveniunt, quod co^lum esset se-
des et habitatio Dei.
Per sequens autem verbum : « Plena erat domus a majestate ejus, » accipitur
alia pars visibilis creaturse, quae est ex materia generabilium et corruptibi-

lium : quia domus hic mundus est, qui totus repletus est creaturis indicanti-
bus Dei majestatem, per hoc quod omniaclamant: Ipse fecit nos, et non ipsi
?ios ^. Kt de hac parte tam superiori quam inferiori creaturaeagitur in secun-
da parte istius tractatus : ut pars prooemialis contineat unam distinctionem.

Prima autem pars partis exsecutivse, quae est de solio excelso, quod est natura
angelica, continuatur a secunda distinctione quae incipit ibi, « De angelica
itaque natura, etc, » usque ad duodecimam quae incipit ibi, ((Hsec de angelicse
naturae condilione. etc. » In secunda autem quae ibidem incipit, determinatur de

natura corporali superiori, et inferiori : quae quoad superiorem significatur
per solium excelsum, quoad inferiorem per majestatem replentem domum, id
est, mundum, et durat usque ad distinctionem decimam sextam quae incipit

ibi, « liis excursis, etc. »
In secunda parte istius verbi notatur tertia pars tractatus. Per hoc enim
quod dicit : « Ea quae sub ipso erant^ etc, » notatur specialis subjectio hominis
ad Deum et status iuferior. Angelum autemSicut enim dicit Augustinus : «
creavit Deusprope se, materiam autem corruptibilium'propenihii, quam etiam

sequilur mundus materiatus ex ipsa et hominem in medio posuit inter se, et :
mundum : ut serviretur ei, et cederet hoc totum ad hominis bonum. »
Per hocquod dicit : « Ea quse sub ipso, » notat statum hominis inferiorem,
et ordinem ad obediendum. Per consignificationem autem temporis in verbo :
« Erant, » notatur imperfectio obedientiae, per quamcecidit : quoniam verbum

illud consignificat praeteritum imperfectum^ cujus actusnon completur ad prae-
sens, sicut praeteriti perfecti. Per <itemplum » autem notatur paradisus corpora-
* Isa. v[, 2.
2 A(i Hebr. i, 8. Cf. Psal. xliv, 7 : Sedcs tua, Deus, in sxculum sxculi.
^ Psal. xGix, 3.
PROLOGUS IN II SENTRNTIARUM. 3
lis et spiritualis, in quo sicut in templo ad conversationem sanctitatis et expe-
rientia} posituserat homo. Dicitur enim templum a.te>nplor, cnis ,

qaod est verbum
quod non habemus in usu, nisi in suis compositis, ut contemplor. VA hoc est illud
quod in Genesi dicitur : Posidt hommem in paradiso voluplatis, iit operaretur, et
custodiret illum '. Et exponit Augustinus de opere experienliae, quo in creaturis
utitur Creator.
Per hoc autem quod dicilur : ^( lieplebant^ » notatur^generationis propago,
quam in benedictione acceperunt primi parentes, cum dictum est eis : Crescite
et multiplicamini^ Et de his agitur adecima sexta distinctione usque in finem
Libri istius.
Et per hoc patet materia, etdivisio, et modus agendi.
* Genes. ir, 15.

' Gencs. i, 28.
»«•»
.
LIBRI SEGUNDI
SENTENTIARUM
IÊTIÎ r-OlVEB AIFLIDI,
DE RERUM CORPORALILM ET SPIRITLALILM CREATIOXE ET FOR-

MATIOXE, ALIISQUE PLURIBUS EO PERTIXE.XTIBUS.
DISTINGTIO I.
A. Unum esse rerum principium ostendit. 7ion plura, ut quidam putaverwit
Crealionem rerum insinuans Scriptura, Deum esse Creatorem initium-

que lemporis, atque omnium visibilium vel invisibilium creaturarum, in
priinordio sui oslendit, dicens : In principio creavit Deus coelum et lerrani '.
Ilis etenim verbis Moyses Spiritu Dei aflhilus, in uno principio a Deo crea-
tore mundum factum refert, elidens errorom (juorumdam plura sinc prin-
cipio fuisse principia oiînanlium. Plalo namque tria inilia exislimavit,
Deum scilicet exemplar, et maleriam : et ipsa increata sine principio, et
Deum quasi artificem, non croatorem. Croaloronim est, (lui de nihilo ali
quid facit. »
El creare })roprie ost de nihilo alicpiid facere. Facere vcro non modo de-
niliilu aliquid operari, sed etiam de maleria. Unde et homo et Angolus di-
' (icnes. I, 1.
6 D. ALB. ]\IAG. ORD. Pll^D
cidir ali(iiia faccre, sed non creare : vocalurqiie factor, sive arlifex, sed
non crealor. lloc ciiini iionien soli Deo proprie congruit, qui et de niliilo
qucedain, et de aliqno aiiqiia facit. ipse est ergo creator, et opifex, et fa-
clor : sed crealionis nomen sibi ])roj)rie retinuit, alia vero etiain creaturis
coinnnmicavit. In Scriptura tamen saepe creator acci])itur tamquain factor,
et creare lamquam facere, sine dislinclione significationis.
DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS I.
Pars prooemialis dividitur in duas par- Quot modis exponitur illa auctoritas :
tes secundum duo opera sapienlis, scili- « In principio creavit Deus coelum
cet, non mentiri de quibus novit, et et terram ? »
mentientem posse manifestare : sed pri-
mo Magister excludit errores circa prin-
cipium universitatis, et secundo ostendit Est enim una expositio, id est, in Filio
exitum omnium crealurarum in generi- qui est principium, creavit Deus ccelum
bus suis ab uno principio, ibi, C, circa et terram, id est, superiora et inferiora,
medium Credamus ergo rerum, etc. »
: « id est, visibilia et invisibilia.
Prima harum subdividitur in duas : Alia est, In principio temporis creavit
in quarum prima specialiter excludit Deus coelum et terram, id est, angeli-
Magister errorem Platonis : in secunda cam et corporalem naturam.
autem errorem quem dicunt esse Ari-
stotelis, ibi, B, circa finem : « Aristoteles Objicitur autem de prima sic :
vero, etc. » 1. Principium sonat potentiam : ergo

Item, prior harum habet tres partes : magis habet appropriari Patri quam
in quarum prima ostendit qualiter per Filio.
dictum Moysi error excluditur in genere: 2. Praeterea, Appropriatio si fit, aut
et erroresaliorum. In secunda"autem os- fit ratione actus, aut ratione nominis
tenditquid sit creare, et quid creatio et : principii, aut ratione prsepositionis : quia
distinguit ipsam a facere, et operari, ibi, non sunt ibi plura. Patet autem quoniam
A, § 2 : « Et creare proprie, etc. » In non ratione actus quia actus creandi
:
terlia autem redit ad propositum, osten- communis est tribus personis : ergo.
dens quid intelligatur quando Deus ali- Item, non ratione nominis quia : princi-
quid facere dicitur, ibi, B, « Vei-umtamen pium essentialiter dictum, sicut hic su-
sciendum est, etc. » mitur, etiam est commune tribus. Item,
Incidunt hic quaestiones : et primo de aut est principium in ratione primi, aut
triplici expositione cjus quam ponit Ma- in ratione proximi. Si in ratione primi,
gister pro fundamento totius suae inten- tunc magis convenit Patri, quam Filio :
tionis, scilicet, « In principio creavit quia Pater est principium non de prin-
Deus ccelum et terram. » cipio, Filius autem principium de princi-
pio. Si ratione proximi, Contra Sic :
enim videtur convenire Spiritui sancto :
quia bonitas, ut habetur infra, est causa

IN 11 SENTENT. DIST. I, A, ART. 1.
inclinans ad agendum secundum actum. quens formam, et non ante ipsam (ut
Item, non ratione pruepositionis : quia dicit Philosophus) ergo nec lempus :
illa nominatcontincntiam, et hoc conve- fuit a principio non ergo omnia facla
:
nit Spirilui sancto, sicut habetur iii et crcata sunt in principio tempons.
(ilossa super verba Apostoli ad Uoman. 2. Item,s Mobile naturaliter est ante
XI, 36, super illud Ex ipso, et per :
motum : et cum tempus sit passio mo-
ipsum, et in ipso. Quod in ipso, dicit tus, hic etiam est ante lempus natura-
propter Spiritum sanctum : eri^ô ratione litcr : non ergo mobile quod est mate-
illius non fil appropriatio Filio. ria et coelum, factum est in j)rincipio
3. Si diceres, quod Pater operatur per temporis, sed potius tempus est factuni
Filium : et hoc signatur, cum dicitur in post ipsum mobile.
principio creare, id est, in Filio, vel pcr Posset autem hic inquiri, In quo in-
Filium. CoNTRA : Secundum hoc, haicest cepit tempus? sed de hoc secundum
vera, per Filium creat Pater : sed creat meum posse dictum est in prini.» libro
Verbum, secundum quod est activum, Scntentiarum\
et in agente esse significatur, constat
quod signat essentiam : ergo creatio ac- Objicitur etiam contratertiam exposi-
tio divina essentia est. Inde proceditur tionem quae est, quod ante omnia crea-
sic : Creatio esl essentia : ergo creare est vitDeus ccelum, id est, angelicam natu-
esse : sicut enim difTerunt essentia, et ram et terram, id est, materiam qua-
:
esse : ita differunt creatio, et creare. In- tuor elementorum. El pauca ol)jiciam :
de ulterius : Creare est esse : Pater creat quia secundum illa locuni liabebit quae-
per Fiiium : ergo Pater est per Filium : stio ista.
quod falsum est ; ergo ista non erat con- Objicitur autem :
cedenda, Pater operatur per Filium, vel 1. Sicutdicit j/^hilosophus, prima re- '/^'/^' <5
creat per Filium. rum creatarum est esse, et non est ante
ipsum crealura alia : ergo angelica na-
Qneesiiuncu- i.Quare non dixit
Itrm, Pater creat tura et materia prima non sunt prima,
lu.
per h'ilium, si hoc intendit : cum levius ut videtur.

dixisset lioc quam illud ? 2. Item, Eccli. xvm, 1 Qui vivil in :
5. causam ine-
Item, '^vper nominat islernum^ creavit omnia simul non er- :
diam (sicut fere omnes jdicunt) quod con- go primo Angelos, et materiam primani
venit Filio, quare non dixit J^cr prin- : elementorum.
ci])ium creavit Deus coelum et terram,
sicut dixit /// principio crcavit Deus
: Solitio. Dicenchim, quod omnes isla^
Solutio.
coclum et terram ? exposiliones convenienles sunl, ct fun-
danl in verilate lirmam islam propositio-
OnjicrniR etiam conti'a secumhim <>x- ncni : ut ptM* ipsam possil cxcbidi oituiis
positionem qu;c est, In principio lempo- crror. Prima enim ([u;»' dicit causam,
ris creavit, etc. excludit omnem crrorem ponenlcm plu-
Vidctur enim hoc essc faisum : quia r;i [)rinci|)ia. Secunda autcm i\n:s ponit
I . T('m[)us (ut dicit Koelius) esl men- iuilium tcm[)oris cl lcm[)()ralium. exclu-
snra inotus moi)iliuin : sed molus nulhis dit mundi, ol matcri;r, el
;ctcrnitatcm
fuil iu |)riiuMpio, quia omnis moliis (ut ex(Mn[)l;irium, cl atoinorum, et inanis. de
dicit Piiilosopiius) est de sui^Jcclo in sub- ([uibus infra dicctur. Tcrtia aulcm (|u;p
joclum, nec pt)lcst aliquid movcri (|U()(I [)()iiil Angclos crcatos cuin coriôribu-^,
non cst actu, eo quod molus sil consc- cxcludil subtilcm crronMU Philosopho-
' Cf. I Sontcnli.uiim, nisl. 111.

8 D. ALIi. MAG. ORD. PRTED.
lum, (jucin pauci oonsidoranl, scilicet, creare non est esse. Unde illud sophisma
ink'lliy;onliaruni .Tlornilalein, ot cxlou- non procodit.
sioncm inducntiai intolligonliarum ad
crealionem inferiorum : et hoc declara- Ad ALiuD dicendum, quod non potuit Adquse-
™'
bitur. dici convenienler, Pator creat per Fi- ^"^^"'f
DiciiNDUM ergo ad primum, quod ex lium : (juia Filius non significat nisi re-
^^ j
ordinc vorborum lit appropriatio : quia lalionem qua rofertur ad Patrcm, ot non
dicitur ibi Deus, cujus est principii au- significat ut principium a quo fluit esse
ctoritas : et subinfertur postea, quod creatum : sed hoc importat nomen prin-
Spiritus Dei ferebalur super aquas '
: cipii.
igitur consequens est ut per principiiim Ad aliud dicendum, quod per nominat
intelligatur Filius, ut tota nobis Trinitas continentiam aliquam, ot ita Filius non
(ut dicit Augustinus) in suis operibus significarotur nisi sicut virtus : sed in
indicetur. nominat duplicem habitudinem princi-
Potest etiam quod principium dici, pii, scilicet, sicut a quo et sicut in quo
sonat duplicem causam, scilicet efficien- continente, hoc modo quo artificiatum
tem, et quoad hoc magis conveniret Pa- continetur in arte : et ideo melius dici-
tri, et sonat exemplarem qua est muntur in principio, quam per principium.
dus sensibilis, et quoad hoc magis con-
venit Filio, qui est sapientia et ars Pa- Ad quod objicitur contra secun-
illud Ad i.
tris. Et per hoc patet solutio ad pri- dam, Dicondum quod tempus non acci-
mum. pitur hic ut mensura motus, sed large
j^j 2.
Ad aliud dicendum, quod appropria- prout dicit monsuram mobilium et mu-
tio fit ratione ordinis verborum : quse tabilium in esso procedentiura ox nihilo.
licet non omnia hic exprimantur, tamen Et modos quibus accipitur secundum
ponuntur in Genosi : actus tamen secun- meam opinionem tempus a Sanctis, po-
dum quod dicit exitum ideati ab idoa in sui in primo libro Sententiarum -.
agonte per intellectum etiam aliqua ra- Ad aliud dicendum, quod mobile na- Ad 2,
tione convenit Filio, in qua non conve- turaliter est antemotum, qui est pro-
nit aliis. priotas ipsius :sod secundum naturam
Ad hoc autem quod objicitur de Spi- non ost ante mutationem suam ad esse :
ritu sancto, dicendum quod utrumque et illi mutationi nos dicimus adjacere
convenit Filio per modum continentiae tempus mensurans.
praeaccipientis tantum in forma idoali,
scilicet, per modum quo finis continet in Ad
quod objicitur de tertia, Dicen-
id
Ad 1.
perfectione bonitatis. dum quod soluta est objectio quia pri- :
j^^ 3_ Ad aliud dicondum, quod cum dici- mum dicitur duobus modis, scilicet, se-
tur, Deus creat, creatio actu significatur cundum rationem formse et simplicilatis,
esse in Deo sednon est in re
: nisi secun- etsecundum ordinom substantiae in es-
dum rationem tantum, ut in primo libro sendo. Socundum rationom formse et
SententiarumiiL\z\\im ost, et significatnon simplicitatis nihil est ante osso : quia
tantum divinam essentiam, sed insupor omnia aliquo modo so habont ex addi-
habitudinomad oa quibus distinguitur, ot tiono ad ens, etiam unum, ot verum, et
connotat etfectum in creatura : et gratia bonum, ut in libro I Sententiarum est
horum non est verum, quod creatio sit ostensum ^. Sed secundum ordinem sub-
tantum ossentia, et nihil plus : et ideo stantise in natura et esse, opinio omnium
* Genes. i, 2. 3 Cf. I Sententiarum. Dist. XLVI, Art. 11 et

* Cf. I Sententiarura, Dist. III. seq.
:
IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 2. 9
Philosophorum quod intelligenlia

est, 2. Ilem, Dicit Philosophus in secundo
priina sil prirnum causatum a Crealore primsd Pliilosophise, quod status cst in
universitatis. Quod autem illi intelligen- causis, et non abeunt in inlinitum : sicut
tias, nos vocamus Angelos et tunc stat : omne calidum reducitur in per se cali-
expositio illa, quia creatio potius respicit dum, et sic de aliis : ergo necesse est,
esse, quam ordinem simplicitatis. In cum inveniatur aliqua causa mali quia
abstractione autem fit per intellectum. voluntas (ut concedunt comnmniter
Si AUTKM objicitur, quod tunc non est Sancti) ut causam mali reducatur,
illa in
conveniens expositio s(3cunduni hoc quae simpliciter sit mala ergo est ali- :
quoad alteram partem, scilicet, de terra quid per se malum, quod est mali prin-
Dicendum, quod imo quia etiam secun- : cipium.
dum Philosophos materia ponitur primo 3. Item, Sicul ens per accidens redu-
antequam aliquid fiat ex ipsa. citur ad ens per se, et omni ei quod esl
Ad ALiuD dicendum, quod intelligit per accidens respondet aliquid per se :
omnia simul in materia creata, ct non ita esse dictum per participationem, re-
in formis distinclis : de hoc tamen infra ducitur in aliquod quod dicitur per es-
quseretur in operibus sex dierum, cum sentiarn, et dictum per essenliam re-
prsBConferetur opinio Augustini opinioni- spondet autem multiplex ma-
ei. Dicitur
bus aliorum Sanctorum. lum participative ul malus homo, el :
mala anima, et malus actus, et malus

habitus : ergo aliquid est per se malum
quod illi respondet, ut videtur, hoc est,
principium omnis mali : sicut bonum per
7VRTICULUS 11. essenliam dictum, est principium omnis
boni dicti per parlicipationem.
An error Maniclisei qui plura poftuit 4. Item, Nihil idcm eodem modo se
principia, bene eiidalur a Magislro habcns est principium contrariorum : sed
hi Littera ? bonum et malum sunt contraria : crgo
non eodem principio.
fluunt ab
5. Item, NuIIum bonum facit unde
Deindc quaeritur de hoc quod dicit, ibi, opus suum sit deterius sed malo opus :
A, « Moyses... elidens errorem quorum- boni lit delerius: crgo malum n(ui est a
dam plura sinc principio fuisse pri)tci- bono : ergo dabitur ei princi[)ium mali,
pia opinantium. » ut videtur.
llic autem error est Platonis qucm ('). Ad idem objicitur de spiritualibus
Magisler ponit in Liltera, et quia ali^pio et corporalibus, corruplibilibus et incor-
modo omnia retorqu(!t in principium ru[)lil)ilibiis, qua^ non videntur esse a
tinum, disjiutaiidum videtur contra Ma- [)iin(i[)io uno, iiullo niodo re(i[)iente va-
niclKeum, (|ui plura posuit principia se- riationem : (>rgo videtur, quod malum sit
cundum idem gcnus causalitalis, scili- [)rinci[)ium cor[)oraIium, et bonum spi-

cet, secundum ralionem causa* eflieienlis, riliialiiim et ineorrii[)libilium. Dicit enim
quem errorem prohabal sic :
Phil()S()[)Iiiis in line [)rimi /*/n/si<nrum :
I. l{oniim et malum opponunlur ergo conlradictionis

: (( Altera [)ais mulli[)lici-
inagis l)onum magis malo, et simpliciter ter imagiuabilur ad malencium i[isius.
honum simpliciter malo : (juia si magis scilicel maleria», aIi([uo [)ra'ten(h>nte in-
sequilur ad nuigis, et simpliciter ad sim- tellectu : » ergo videlur. (|iii)il non sint
pliciler sequitur : simpliciter autem ma- ista a [)rinci[)io uno.
lum est principiuin mali : ergo est prin- 7. llem, .loan. viii, H: /ilf /lomicida
cipium malum et mali. erai ab initio, ct in cvritate non .«/<•///,
. :
10 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

(jidd )ioii vsl ccriUis ut co : cuin loquilur fensorem : quia numquam habuit ratio-
mcndacium, et propriis loqidlur, quia nabilem positionem, quoe etiam satis
mcnilax cst, cl palcr cjus. parum litterato probabilis possit videri.

8. Iteni, Oui(Jain Pliilosophi non po- Unde dicendura ad primum, quod hoc Ad i.
liiorunt principiamovenlia rcduccre ad niliil valet, quia bonum substanlialiter
ununi scd mixtum ponebant esse ma-

:
pcr se est substantialiter bonum, ct illud
tcriam, et litem et amicitiam moventia. non habet oppositum.

9. Itcm, Matlli. xu, 33 : Aut facite ar- Prseterea, Malura non recipit inten-
borcm bonam, ct fructum ejiis bonum : sionem ad terminum aliquem, cura sit
aul facite arborem malam, ct fructum privatio : sed potius per recessum a
ejus malum. Et ibidcm Rabanus dicit, bono : et ideo licet sit malo pejus, non
quod malum scmper procedit a mala ra- tamen est summura malura quo nihil
dice : radix autem notat principium mali posset esse pejus : et potest habere ali-
ergo necesse estponcre principium mali. quod pejus, quia recessus a bono po-
Et similes his rationes non est diflicile tentia est infinitus.
multas adducere. Ad aliud dicenduni, quod raalum non ^d 2.
Sed contia. SeD CONTRA : est causa, nec habet causam, sed est
1 Maluni sonat privationem boni ergo : defectus incidens. Unde ratio illa funda-
malum universaliter privationem boni tur supra falsum.
universaliter : sed bonum quod omnia Ad aliud dicendum, quod raalura ni- Ad 3.
quidam Philo-
optant, est esse, ut dicit hil dicitur participative, sed potius priva-
sophus ergo malum universaliter omni

: tive : ex hoc enim malum, quia non
est
esse est privatum ergo nonest et quod : : participat bonura, quod natura est parti-
non est, nullius est principium : ergo cipare.
malum principium non est. Ad aliud dicendum, quod hoc est ve- Ad 4.
2. Item, Coercere malum est de ge- rura de agente prirao et per necessitatem
nere bonae potestatis : sed bona potestas naturse, sed non de agente per volun-
est aliquid boni : ergo non deest univer- tatem et intellectum, hoc enim potest fa-
sali bono : ergo illud habet potestatem cere malura et bonum.

coercendi, et destruendi universaliter Ad ALiuD dicendum, quod Deus non Ad 5.
malum ergo : destruet ipsum : quia hoc est auctor culpae, unde est opus suum
ipsum bonum est ut destruat et coerceat. deterius quia illud est primum : et hoc
3. Item, Si anima est a bono principio satis probatura est in prirao libro Senlen-
etcorpus a raalo, debet petere absolutio- tiarum *.
nem a corpore nunc autem firmissime

: Ad ALiuD dicendura, quod hoc est fal- Ad e e» 7
petit communicationem ergo est ab eo- : sum : quia spiritualia et corporalia pos-
dem principio, ut videtur. sunt esse ab eodem agente per volunta-
4. Item, Hoc videtur mirabile, quod tera et electionem : sed bene concedo,
bonum principium quasi obediens malo, quod privatio non est ab ipso : quia pri-
statim ut malum corpus organicum est, vatio nihil est.
facit ipsam animam quae infundatur : Si autem objicitur, quia privatio vide-
absurdum autem est ita inoperando con- tur esse aliquid : quia Philosophus ponit
venire bonum et malum : ergo non est eam principium. Dicendum, quod non
malum principium. est aliqua essentia in se, quae sit priva-
tio, sed relinquit subjectum cum ordine
Soiutio.
SoLUTio. Dicendum, quod hseresis Ma- ad forraam : et ideo privatio causa po-
nichaei numquara habuit in scientia de- tentiae est, quia nihil est in potentia nisi
« Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI.

:
IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. .3. 11
per privationem iliius ad quod est in po- ratio materiae : ergo maleria praesupponi-
tentia. tur ante creari, et ante omne lieri. Quod
Ad 8. Ad ALiuD dicendum, quod litem et ami- autem materia^^subjiciatur in licri et nm-
citiam non ponehant IMiilosophi ut mo- tari, accipitur a Pliilosopho in primo de
vens extra, sed intra in mixtura contra- Generatione et Cor)uptione, qui dicif,
riorum : quoniam annicitia et dilectio est quod hyle primo et per se est subjectum
in actu mixti medio, sed lis in extrcmis generationis, et corruptionis : si igitur
miscibilibus pugnantibus. materia semper est posita ante creari,
Ad 9. Ad aliud dicendum, quod arbor mala ipsa numquam est creata.
non nominat liic principium, sed volun- 2. Item, Omnis operatio facientis ali-
tatcm sub malo et hsec in eo quod hu- : quid, terminatur ad hoc aliquid, et num-
jusmodi non est causa, nisi mali actus. quam ad materiam et formam per se so-
Eodem modo arbor bona nominat vo- lam : creatio est actus facientis aliquid :
luntatem sub gratia. Et tunc neutra po- ergo numquam terminatur ad matcriam,
nitur ut principium primum. Et haec est sed ad hoc aliquid quod cst compositum.
inlentio liabani. Prima probatur in VII primse Philoso-
phise multis rationibus : secunda autem
supponitur ex Littera in sequenti capi-
tulo. Inde sic : Crealio est super hoc ali-
quid primo : com- sed omne lioc aliquid

positum est, et prtesupponit sua compo-
ARTIGULUS III. nentia secundum naturam ergo mate- :
ria est ante creatum quodlibet, et ante

An error Platonis qui posuit tria prin- creationem.
cipia, bene elidatur a Magistro ? et, 3. Item, Primi agentis est perfectissi-
An maleria sit geterna ? mum opus : sed materia est imperfectis-
simum :*ergo necesse est quod non sit
opus primi agentis, sed supponitur ante :
Dcindc qujfiritur de hoc quod dicit ergo materia est ab aeterno.

« Plato na))ique tria esse principia exi- 4. Item, Quidquid est ante omne lieri
stimavit, etc. » et post omne corrumpi, ipsum nec lil nec

Ilic enim incidit quiestio de errorc corrumpilur : maleria est talis : ergo nec
Platonis. Vîdeturenim Plato non conve- facta est nec corrumpilur. Puobatio ma-
nienter posuisse materiam oeternam, nec teriae, quia piiina patet por se : Omne
exemplar. l'^t quia error Platonis circa lieri est ex materia, et omne corruinpi
maleriam duo sup[)onil, scilicet, quod est in malcriam :^sed exquo est fieri ost
sit «terna, et quod sit omnium una : ini- anle iieri, et in quod cst corrumpi est
tio qua-remus tria, scilicet, Lltrum mate- post corruptioncm : ergo matcria est ante
ria sit aHcina ? omno lieri, et post omnc corrumpi : orgo
Kt secundo, Utrum sit omnium una ? ncc cirpit, nec desinit. l''t supcr h.uic ra-
Kt lertio, de exem[daribus qua; posuit tionem innixi sunl Philosoplii.
IMato. Slil) CO.NTIIA :
s,d contr..
I . Si est ab a-tcrno : aul luil sub forma,
Ad imjimum sic proceditur: aut pt>r se solam. Si priiiu^ moiio : ()m-
1. Omne licri cumsit accidens, neces.se ne composilum praH'edunl sua compo-
cst fiindari in ali(iuo subjccto : creati est nenlia : materia sul) ft)rma esl composi-
lieri : crgo creari necesso est fundari in tum : ergo piwcedunt ipsum sua com-
aliquo subjccto. Sed omnis ralio subjcdi ponenlia : ergo est aliquid ante id quod
quod subjicitur motui vcl mutalioni, est est a'ternum, quod falsum est. Si autom
f2 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
sine forma fiiit. Gontra Sic est lanlum

: quid potontia? quod non agit, sicut est
in potonlia, et quod tanlum in potontia natura et artifox : quia in ilHs non est
est, non esl : ergo materia prima non principium agendi nisiforma, et idoonon
fuit ab .Tterno. aguntnisi producendo formam superma-
2. Item, Natura operando pcrfectior terinm, et ideo actio eorum nocessario
est quam ars, quia ars dat formam sine t(!rminatur somper ad esse compositi. Sic
transmutationo materia?, cum
et naturae autem non est de Creatore in quo nibil
transnmtationo : ergo cum primum in est in potcntia, et ideo ipse agit totum
potentiu operandi vincat utramque, opor- socundum suam voluntatom. Heec autera
tet quod ipsum matci'iam totam educat responsio obbgabit nos infra in quaestio-
de niliilo.
nibus de erroribus AristoteHs ad diffici-
3. Item, Agensin inferioribus agit pcr borem qua^stionem quia ex ipsa vide- :
formam, ot babet aliquid de potentia ad- tur soqui mundi totius seternitas, ut infra
mixtum, eo quod ipsum est compositum^ patebit.
et ideo non potest agere nisi educendo
Ad ALiuD dicendum, quod boc parum Ad3.
formam sed Dcus est agens quod est
:
valet,quoniam perfectissimupi agensnon
totum forma, nibil babens de potentia :
agit per necessitatem naturse,sed pervo-
ergo ipse aget non tantum formam, sed luntatem et sapientiam : sapientiae au-
otiam materiam. tem perfectio consistit in ordine secun-
dum optimum modum universi : et boc
Solutio. SoLUTio. Dicendum, quod materia non est facoro ens incomplotum, quod poten-
est aeterna, bcet boc multi Pbilosopbipo- tia sitomnis forma, et actu nulla quia :
suerunt, et rationom eorum infra in opi-

abter referri non posset ad totum univer-
nionibus oorum magis prosequemur.
sum.
Ad 1.
DiCENDUM ergo ad primum, quod crea-
Ad ALiUD dicendum, quod materia non Ad 4.
tio non dicit actum, vel passionem quas

est ante omne fieri, si fieri dicatur actio
media sit intor Deum agentem, et id creantis ; quia cum illa nibil sit nisi fa-
quod educitur de non esse sed potius :
cere ex imperio suo rem nunc esse post-
rebitionem consequentem ipsum quod quam non fuit de ea abquid nec potentia
nunc primo de nibilo est, et ante non
nec actu, illud non praesupponit sibi
fieri
fuit : et tunc de plano cessat objectio,
potentiam abquam quianecest proprie
:
Et hujus baic est ratio : quia porfecti

lieri, eo quod omne fieri sit inter duos
agentis est agere non actione media, in
terminos quorum unus est privatio et
qua res prius sit in fieri quam in esse.
alter forma, et supra subjectum unum
Sunt autom alii qui dicunt abtor, scibcet,
numero sub privatione et forma, sive se-
quod creari sit liori, et quod fieri sit acci-
cundum esse privationis et formae, sicut
dens : et tamen non sit abquid in abquo babitum est. Sed ex illa ratione non pot-
subjecto, sed est in abquo ut in causa .•
est concludi plus,nisi quod materia prima

boc autem ego non intelbgo, quodacci-
non sitingressa in esse pergenerationem,
dens esse babeat, et non sit in subjecto,
nec egrediatur ab esse per corruptionem,
nisiboc sit divino miraculo. Abi dicunt,
et boc quidem verissimum est, et in boc
quod creari sit fieri, etjsit simul cum esse,
sensu probatur matoria ingenerabilis a
et sit concreatum ipsi rei creatae : utrum Pbilosopbo, et conceditur verum esse ab
autembocverum sit, infra quaeretur. Via omnibus intelbgentibus veritatem, et in
planiorest, quod vere creantis nibil abud
nullo obviat inceptioni materiae per crea-
est, quam quod esse faciat rem postquam
tionem.
non fuit sine mutatione media.
Ad i.
Ad aliud dicendum, quod hoc est ve-
rum de agente composito, in quo est ali-
:
IN II SENTEM. DIST. I, A, ART. 4. 13
tura, videtur quod omnibus quae vere sunt

in natura, ponitur una maleria.
'
4. Item, Constat quod propria passio
non invenitur extra proprium subjectum :
ARTICULUS IV. sub stare au tem et sustinere propria pas-

sio est materiae ergo praeler maleriam :
An verum sit quod Plato supposuit, non invenitur, et gratia materiae convenit
omnium esse materiam uuam? cuicumque hocautem convenit Angeiis,
:
et animae, et ccelo, elemento, et elemen-

tatis : ergo in omnibus est matcria una,
Deinde quaeritur secundo de hoc quod ut videtur. Phima patet per se. Seci:.\da
supponit Plato, omniura materiam esse probatur ex hoc quod unumquodque iili
unam. convenit per se, in quo primo invenitur :
Quod enim hoc supponat probatur ex sed subslare ct sustinere non convenit
illo : qua aliter oporteret eum dare quar- formoe primo, quia illa inest et sustiuf-
tum principium, quod quaedam exem- tur : nec etiam cfficienli, et hoc patet per
plaria reciperet ab opifice,eadem necesse : ncc etiam fini, quia etiam iile inestot
sitate qua ipse ponit materiam respectu suslinetur : ergo cum sit alicujus essc,
formarum. Et videtur, quodbene ponat : relinquitur quod conveniat materiae, et
1. Nihil enim fit ab opifice quod non sic habetur propositum.
sit hoc aliquid perfectum in natura (et Si dicas, quod istae raliones nullo mo-
loquimur de his quae per se sunt in na- do concludunt : quia etiam cum dico,
tura) esse autem hoc aliquid necesseest
: hsec albedo, dico incommunicabih' : et
quod habeat aliquid quo sit, et aliquid cum dico, alhedo, dico communicabiie :
quo sit hoc aliquid ergo necesse est

: ct iterum dico, quod genus in specie de-
sibiponere materiam qua hoc aliquidsit, terminatur, et sustinet difTerentiam uf
sicut ponitur sibiforma qua sit. potentia actum : et tamen non dico, quod
2. Item, Omnis forma de se coijimunis in aliquo istorum sit matoria. lllud nihil
est, et hoc probatur ex hoc quod eaquse est : quia objicilur de liis quw vere sunt
sunt unius spcciei quae est forma sub- haec autem albedo in natura non orit h.ec
stantialis ultima, non differunt nisi per albedo, nisi quiaest in hoc subjccto ulin
materiam et materiae dispositiones : orgo materia. Et hoc patet : quia si abstraha-
nulla est res quae ab co quo est, habeat tur, conjungibilis orit ()Iuribus, ot ita
quod sit hoc aliquid ergo necesse est : communis. Simililer inslanlia de genoro
quod habeat a materia. Cum igiluromnia non ost ad proposituin quia nos loqui- :
quae vere sunt in natura, sint Iioc ali- nmr socundum esso in natura spooios :
quid, omnia quaj vere sunt communi- autom non ost lioo aliquid, sod polius
cant in materia. qualo quid tamon proptor illud (juod
:
'
3. Item, Impossibih; idem sit ost ut dicitur sustinoro diirerentiam ut potontia
principium conmuinioabilitalis, et inoom- acfuin, ost genus loco matoria», ut diouut
municabilitatis. Cum autom dico c(pIuu\ ,
IMiilosophi, licot nullum gonus matoria
dico formam ct cum dico hoc cwlum,
: sit vero.
dico matoriani sub linec forma et sic est :
•">. Itom, (îOmmontator sujior \I prinhv
in Angolis, et in omnibus aliis ergo in : /^hi/osophi.v t\'\c'\[, quod hoc est matoria
omnibus incommunicabilitas ol singula- (juod ost in cnto pra^for omnom formam.
ritas ost ex parte maloria\ ot communi- Jndo |)roooditur sic : Omnis fornia distin-
cal)ilifas et oommunifas ox parfo forma'. guit ab aliquo : orgo omno distincfuiu
Cum igitur iiuivorsale ol iiiirficiilaro sit 4^1 formatum. Si aiitom abstrahatur iini-
acciporo in omni oo quod v(M'o osf in iia- vorsalo distingucns ab onlibiis.uon r(Mua-
:
14 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
nebit nisi solum commiinc quod osl ma- sona Christi : « Omnis enim nalura in-
loria. Conslal autom quod omnium cn- corporoae subslantiai nullo matoria} fun-
dislinctio abstrabi potcst ergo in damcnto innititur nullum vero est

tium : :
omnibus entibus romanet unum et verc corpus cui non sit maleria subjccta. »
quod est matcria crgo omnium cst ma- :

3. Itcm, Ibidcm, «Quia alia res materiae
teria una
lundamonto innititur ut corpus, alia om-
G. Item, Dicit Pbilosopbus,
quodidem nino materiGesubjecto non egct ut incor-
numcro ct idcm materia, idom sunt et poreum : nullo modo fieri potest ut cor-
non dilTorunt omne autcm quod est :

pus in corporalem speciem permutetur. >.
apud naturani, abquid est ct unum lioc 4. Item,ibidem, «Nulla est incorporali-
numoro ergo babet materiam

:
omnis :
bus rebus materia. » De hoc tamen abbi
autcm materia sccunda reducitur ad ma- sunt plura dispulata : et ideo ista hic suf-
teriam primam ut (dicit Pbilosophus)

ficiant.
omnia liqucscibilia in argenlum vivum,

et ar'êntum vivum in aquam : ergo om- Non fuit opinio Philosopho-
Solutio. soiuUo.
nium prima materia est una, ut vidctur. rum magnorum umquam, quod omniuni
Sed contra. Sed contra i
esset materia una. Et si objicitur de Pla-
1. Materia scitur et determinatur per ione m Yihro Foniis vitse , res\iondeo quod
potcntiam ct motum vel mutationes. Di- apud me non habent auctoritatem ali-
cit enim Philosophus ante finem primi quam libri illi : quia non procedunt ex
Phusicoriim « Substantia autem natura
:
propriis disciplinae sive scientiae natura-
scibilis est per analogiam. Sicut enim ad lis. Qui enim in natura rationes motus et
statuam aes, aut ad lectulum lignum, aut sensusnegligit, cum tota natura sit de sen-
ad aliorum habentium formam materia sibilibus, et mobilibus, parat se ad deci-
informis se habet priusquam accipiat for- piendum se et alios. Unde dico non solum
mam sic ipsa se habet ad substantiam,
:
essehoc aliquid, quod est ex materia et
ethoc aliquid quod est analogia non in : forma, sed quod est ex potentia et actu.
omnibus est una » ergo materia non est :
Quia apud me omnis potentiae causa est
una in omnibus. privatio, et quod non subjacet privationi
quod hoec est opinio Aristo-
Si dicas, aliquo modo, ibi nulla est potentia et :
tolis, et non loquitur de materia prima, quantum subjacet privationi, tantum ha-
sed potius de secunda quae non est una in bet de potentia et non plus et ideo dicit :
omnibus. Contra Prima materia est : Philosophus quod generabilium et incor-

prima potentia ad ens actu in natura, ruptibiliumnonestmateriauna,necgenus
quia de illa tantum loquimur : nulla au- unum cum tamen utrorumque sit mate-
:
tem potentia scibilis est nisi per actum et ria et genus, sed non unius rationis. Quia
motum : dicit enim Philosophus, quod potentia ad situm sive ubi, et potentia ad
motus indicat potentiam, et ratio sua est formam non est unius rationis : sicut nec
quia potentia non est nisi ejus quod non motus ad ubi, et motus ad formam. Con-
habetur, et hoc non acquiritur nisi per firmat hoc dictum Boetius in hbro de
motum ergo cujus non est motus unus

:
Duabus naturis in una persona Christi.
vel unius rationis in genere ad actum, il- Spiritualium autem quse sunt hoc aU-
lius cum alio non erit materia una. Con- quid, nulla est materia meo judicio : sed
stat autem, quod non est motus unus in ipsis est quod est, et quo est : quorum
spiritualium et corporaUum, et corpora- neutrum numquam separatur ab altero,
lium, ct incorporaHum : ergo non est ut quod est dicat hoc aliquid quod vere
materia una ipsorum. est in natura, quo est dicat principium
2. Item, Hoc dicit Boetius cxpresse in intelligendi et subsistendi ipsum in tali
fine libri de Duabus naiuris in una pcr- csse : et hujus nulla est potentia ad mo-
IN II SEMEM. DIST. I, A, ART. 5. 13
tum vcl mutatlonem, nisi aequivoce cum laliter est dictum : quia ad minus instan-
aliis moventur et mutantur quia
quae : tia est de Deo qui est unuin numero, nec
scitum est apud sapientes, quod illo mo- tamen est unuin in materia hac vel illa.
do per scientiam et ij^morantiam non sunt Unde hoc intclligo de his qucC indivi-
proprie motus et mutationes. duanlur per materiam. Unde alius Phi-
2^13^ Secundum hoc igitur dico ad primum, losophus quod in his quae non sunt
dicit,
quod bone concedo, quod hoc aliquid di- ex materia et non habent materiam, nu-
cit substantiam sed hoc non voco ma-
: merus non est nisi por causam et causa-
teriam, ncc eliam estmateria. tum. Nec tamen ctiam illius dictum ap-
Per idem respondeo ad sequens quia : probo in toto, ut infrapatobit quiaom- :
non est hoc materiae quod facit hoc ali- nes Philosophi errant generaliter in posi-
quid tanlum, sed ejus quod est id quod tioneAngelorum. Sed dicimus, quod nu-
est in spirituaUbus. merus in talibus est ab eo quod est prin-
Per id patet solutio ad sequens. cipium distinctionis et incommunicabili-
j ^
Ad aliud dicendum, quod substare et tatis sive singularitatis.
sustinere non dicuntur univoce de omni-

bus sustinentibus et substantibus, et hoc
solum deesse illi rationi, quod si habe-
ret. concluderelur necessario quod om- ARTICULUS V.
nium est materia una. Et in isto etiam
deficit Auctor Fonlis vitcP : non enim Utrnm Plato bene posuit exemplar esse
una ratione substat quod per se est in umim principium, et in quo erravit
esse, et nullo modo in potentia ad mo- Plalo ?
tum est, cum eo quod scmper est in esse,
sed in potcntia ad ubi : et cum eo quod
est in potentia ad esse, et ubi. Et hoc Tertio, QuaM-itur de exemplaribus quae
ideo est, quia in naturis rerum non su- Plato posuit.
mitur secundum intcntiones logicas, scd enim non vidotur absurdum
IIoc :
potius secundum esse ipsius rei, ut vult. 1. Supra enim in priino libro Senten-
Hoc enim (meo judicio) omnis causa fuit tiarum dictum cst, quod Plato posuit
controversiae inter Platonem et Aristote- ideas in mente divina, ut dicit Augustinus
lcm, quod ille rationes univcrsalium sequi in iibro LXXXIII Qu;i'stionutn : quas
voluit, et e.x illis rerum principia qucesi- qui negat, Eilium Dei negat osso : orgo
vit. Arislotek's autem no.n sic, sed ex na- videtur, quod hoec positio non ost incon.
turis rerum quoesivit principia rei. venions.
Ad5, Ad aliud diccndum, quod si per intel- 2. Item, Boetius in prooemio primi
lectum scpararentur formae rerum, non Arithmeticorum dicit sic : « \umororum
rcmancl)it i(h'm substans, sed duo, vel scientiam illo hujus humanie nudis con-
Iria. llnde nolandum, quod aliud est re- ditor Deus primam su;o liabuit rationis
solvere particularc in univcrsale, et aliud oxomplar, et ad hanc conjuncta consti-
est resolvere reni in sua principia osscn- tuit qu;ocumquo fabricanto rationo, por
di : ct tunc non erunt eadcm principia niimoros assignati ordinis invoniro con-
quae sempcr sunt in esse et nuinquam in cordiam. autom, quod do nu-
» (iOnstat
potentia ad csse, et quae sunt in polontia moro mathematico istud non polost in-
antc essc :tunc non concluditur, quod
et tolligi : (Mgo nocosso ost, quod intolliga-
sil matcria una. tur (lo nunioro idoali qui pnpccssil oinnia
Ld«. An ULTiMUM dicendum, (|uod unum idcata.
nuinoro et mat(Mia sunt unum, hoc non 3. Item, OuiTcumquo forma potontia
polost osso gcneraliter vcrum, noc gcnc- esl in inatoria prima, necesse cst quod
16 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
sccundum rationcm in facit asinum, et idea hominis hominem,

illa prjBcesserit
primo motore, cum in ipso sit mundus

ct sic de aliis.
poncre exemplar per 4. Item, Nihil fit in actu aliquo nisi

archelypus : ergo
est inconvcniens.
pcr illud quod est in actu illo omne
hunc modum non :
Coii- quod gcneratur, in actu aliquo sccun-

Item, Roctius in libro 111 de
fit
4.
solatioue Philosophhe :
dum forniam : crgo pcr ahquid quod
semper est in actu illo : hoc autem non
Quem non externre populeruat fuigere causa3
MateritB lluitantis opus verum :
insita summi
invenitur in materia
ul illud ponatur extra materiam. Et sic
: ergo necesse est
%
Forma boni, livore carcns. Cum lcuncta su-
iterum videtur sequi, quod necesse est
perno
pulchorrimus ipse
ponere unum hominem extra materiam
Ducis ab exemplo, pulchrum
in ideis, qui gcneret aUos, et asinum, et
Mundum mente gerens, similique imagine
formans :
sic de aliis. Et ideo imponit ei Aristote-
partes.
Perfcclasqucjubes perfectum absolvere les, quod ipse posuit tertium hominem,
et tertium asinum : quia unum posuit in
Patet i'iitur quod cxemplaria rcbus infe- ideis aeternis, et alium mathematicum
rioribus pricponenda sunt ergo in hoc : conjungibilem matcriaUbus, quia mathe-
non peccavit Plato, ut videtur. matica per esse ivi materia sunt : et ideo
Si dicas, hoc peccavit quod

quod in dixit,quod omnium compositio est ex
non posuit excmplaria in mcntc divma, incorporali et corporali, et hoc etiam
sed extra ipsum Deum hoc erit contra : videtur tangere in principio Arithmeti-
Priscianum, qui in minori volumine cse : et tertium quod cst singularitas.
dicit, quod posuit idcas in mcnte divina Patet igitur quod hoc est haeresis : ergo
antcquam prodircnt in corpora : crgo Plato errat in positionc exemplarium.
videtur, quod in nuUo peccavit.
Sed contra quod Plato ponit

est hoc, Pr.^terea, Quid coegit Platonem po- Qusesuui
Sed contra, .,.
prm-
,
nere materiam, et opiticem et exempiar,

idcas proptcr duo, scilicct, proptcr
cipium scientise, et proptcr principium et non fmem ?
gencrationis, ct ad primam partcm sic Reducitur enim opifex ad efficientem,
proccssit ratio ejus :

cxcmplar ad formam, et matcria ponitur
1. Non est scientia nisi incorporalium proprio nomine, Vidctur enim, quod ef-
universahum, quse scicntia est in om- liciens principium ct materia prima pos-
et
nibus rebus : ergo omnes res sunt in insunt reduci in idcm. Et iUe est error Da-
corporalibus et universalibus. vid de DinantOjêt objccit sic :
2. Item, Scientiae rerum non sunt una : 1. Quaecumquc sunt, et nuUo modo
ero-o principium de eis non est unum ;
differunt, ipsa sunt eadem : Deus et ma-
ertô necesse est ponere multitudincm teriaprima sunt,et differunt: nuUo modo
idearum secundum genus in speciem. ergo sunt eadcm. Patet prima. Secunda
Constat autcm, quod hoc modo poncre probatui per naturam simpUcitatis quia :
ideas ab aeterno fuisse est hsresis : ergo in simplicibus nuUa est differentia : ct
Plato peccavit ponendo excmplaria sive quaenuUam habent differentiam, nuUo

idcas. modo differunt.
3. Ex parte altcra peccavit : quia sic 2, Item, Ens abstrahit ab omni cntc
ratiocinatus est, Nihil agit ultra suam distincto : efficiens autem et materia ha-
speciem : sed esse homincm ct asinum, bent esse distinctum : ergo abstracto di-
est extra spcciem primarum qualitatum stinguentc rcmanet idem quod est in
agentium ct passivorum ergo est ne- : utroque : crgo efficienti et materiae sub-
cesse illis forrais dare aliud agens ejus- stat idem : ergo reducuntur in idem, ut
dem speciei cum ipsis : ergo idea asini videtur.
IN II SEiNTENT. DIST. T, A, ART. S. 17
3, Item, Non fit abstractio nisi formae : actu agens : niliil actu agens nisi ens ac-
ergo rcmanet post omnes for-
i(l quotl tu : ergo pritnuni faciens est primuru
mas, est ideni in omnibus. Constat au- agcns actu, et primum actu ens et prius
tem, quod ens per inlellectum est ante habitum quod est in potenlia ens : sod
omne ens determinatum : ergo ante cre- in potentia ens est non actu ens ergo :
atura, ft increatum : ergo idem est in primum actu ens est non actu ens ergo :
creato, et in increato : hoc autcm pro- contradictoria verificantur de eodem.

batum est esse materiam : ergo videtur, :}. Item, Si primum faciens et primum
quod opifex et materia reducantur in factum sunt idem idem facit se-
: ergo
idem, et hoc concessit ille stultissimus, ipsum : sed quod facit seipsum et sibi
qui numquam aliquid vero et bene inlel- suflicit ad hoc, facit semper seipsum :
lexit : el ideo dixit, quod materia prima ergo primum faciens semper facit seip-
et Deus c.t '>oji; sive mens essent idtun, ct sum : ergo semper est in fieri : eigo
nihil esset principium universi nisi illud, numquam est in esse : ergo numquam in
cum tamcn sit omnium indivinius et im- facerc : ergo si primum faciens facit sei[)-
perfeclius. sum, ipsum numquam facit se. Et quia
4. Et dixit lioc signatum esse in tem- stuUum est quferere rationes contra in-
plo Palladis, in cujus superstitione erat saniam quam numquam aliquis secun-
scriptum : « Pallas est quidquid fuit, et dum Philosophiam dixit, idco istasuffi-
quidquid est, et quidquid erit : cujus pc- ciant.
plum nullus umquam hominum homini
revelare potuit. » Et dixit Palladem esse Solutio. Dicendum, quod Plato abs-
SoluUo.
matcriam primam, et poplum ejus esse que dubio errat in modo ponendi exem-
formam, et multos revelasse peplum hoc plaria, et hoc quatuor modis quorum :
usquc ad formas Creatoris et creati, et unus est, quod ipse pulabat Dei scien-
efficientis et formai : et neminem reve- tiam sicut aliorum causari ex illis, et
lasse peplum, et revelando processisse ul- esse formas in l)eo distinctas ab intel-
terius nisi ipsum, quia ipse solus in toto lectu Dei : quod improbat Arisloteles in
revelavil. Cura tamen et in hoc mcnli- XI primie P/iiloso/i/iuv. Secundo, quia

tus sit, hunc errorem ab aliis
(juia ipse putabal quod ill» non tantum esscnt in
accepit nam ego inveni hunc crrorem
: Dco, sed etiam cum ipso generantes en-
scriptum in uno libro antiquissimo in tia secundum naturam in propriis formis.
Alcmania in coenobio quodam, ct inscri- Kt illas posuit ab aMcrno esso cum Dco :
bebatur liber ille cuidam Alcxandro quia non vidit qualiler caus.T proximiE
graeco. educerent aliquam formam, quae non es-
Sed coNTiiA illuin crrorem sic objici- set suê speciei. Terlio, quia dixit non
eil contra
tur : tantum sic esse, sed eliam mathcmaticas
1. Impossibileest per intellectum, quod esse sub illis qUtT abslrahunlur a robus
idem sit primum faciens, et primuin fa- naturalil)us, et sunt principium scienlice
ctum : sed omnis secunda forma malt!- in hisquT iuibenl scicnliam rorum si :
riae est facta : ergo necesse est quod ha- hoc est vcrum <]uod ipsc dixit. disccre
beat facicns antc sc. Si ergo esso (^reato- esse recordari. Si vcro posuil discere cs-
rem, vel essc Dcum, est forma matcria' : se acci[)crc disciplinain, illa non lialx'-
necesse csl poncro alium facicnlcm. Piu- l)alur. Ouarlo, quia ipso ponobat quod
MA probalur sic : Si piimum facicns est ilLo foriiKo manonl in corporalibus,
faVlum : scd cssc fiutiim anlcquam sit, ctiaiu lioslnictis [)ailicularibus in qnibus
esl iu [lolcnlia : orgo |)riiiiiiiii f.icions an- suut : co (juod aliud sil ossc [)arlicula-
tequam sil, (>st in [)olculia. rium. ct aliud ossc illarnm formarum.
2. Itcm, Nihil ost facions nisi ([uod cst Et luoc colliguntur (>\ divcisis libris Ari-
XXVII
stololis ([ui Ikpc imponit ei : ot vidctur recipicndo quia non quodlibet est cu-
:
etiain extrahi ex Timseo, sicut patel in- juslibet formjc reccptivum, sed sibi pro-
spicienli capituluni ile diis deorum. portionatae pcr virtutem et temperamen-

DicAMUS ergo ad primuni, et quatuur tum comploxionis, et composilionem dis-
scqueulia, quod illo modo ponerc similium partium si est ex dissimihbus :
ideas verum estet sanctum : et ratio qua- et idoo nihil prosunt, ut dicil IHiilosophus,
liler ponanlur, expcdila est in primo li- exemplaria ad generationem posita extra
bro Senleniiantm '. jnateriam : quia si non tangunt, non
Adobjict.i. Ad RATioNES autcm probantes suum agunt : et nuUa sequitur transmutatio :
errorem, dicendum ad primum, quod ergo nec generatio.

cum dicitur quod scientia non est nisi
universalium et incorporalium, hoc in- Ad hoc autem quod quaeritur, Quid jA^J^^^lJ]^^-
telligitur secundum rationem, et non se- coegit Platonem ponere opificem, et ma-
cundum csse ipse autem secundum esse

:
teriam? Dicendum, quod Plato bene vi-
accipiebat. Est enim rei corporalis ralio dit, sicut probant ultimae rationes, quod
incorporalis quae sumitur per ea quae materia numquam coincidunt
et efficiens
sunt speciei, et non materise. in idem secundum rem et cum ipse vi- :
Adobject.2.
^^ ^^j^jj dicendum, quod scientiae re- deret, quod primum efficiens nihil ha-
rum non sunt una, si accipiantur res in beat de potentia, nec compositum sit :
parte sed tamen scientiae in causa om-

:
ipse putabat, quod hcet in se non impe-
nium per causam illam sunt una et unum :

diri posset ab actu, tamen impediri pos-
Dei de omnibus est una et set ex defectu recipientis operationes

et sic scientia
unum, ut in primo libro Sententiariim ejus. Cum forma aliquo modo sit
igitur
disputatum est. in efficiente, vidit bene quod ipse illam

Ad object.
dicendum, quod hoc est fal-
p^^ ^^^^^ ex se ahquo modo dare potuit. Quia au-
sum, Nihil agit ultra suam speciem ve- :
tem nihil sibi est in potentia, potentia
rum tamen est quod dicit Philosophus, non fuit in ipso : et ideo illam, ut sibi vi-
quod omnisgeneratio est ex convenienti : debatur, ex se producere non potuit, et
quia inter agens et actum proportio est ideo dediteam sibi ab aeterno. Et ha?c
virtutis activai et receptivae sive passivae : ratio omnes Philosophos coegit ad po-
unde agens in semine hominis vel alte- nendum materiam esse aeternam. Sed
rius, triplex est : elementale, et specifi- deceptio est in hoc, quia procedunt ac si
cura, et cceleste : et his virtutibus con- Deus agat per necessilatem naturae quia :
junctis agenti est vlrtus formativa semi- tunc absque dubio impediretur si non ha-
nis. Elementale est ut cahdum ignis beret in quid actiones imprimeret suas.
dirigens et dissolvens, humidum conti- Sed nos ponimus quod agit per impe-
nuans et misccns, et siccum terminans et rium, et ita de nihilo educit eam. Et hac
iigurans, frigidum autem tenens et coa- positione facta, nihil sequitur impossibi-
gulans. Speciticum autem est quia se- : lium quae timuerunt omnes Philosophi.
men virtutis in se habet anima hominis, Finem autem bene viderunt sequi secun-
et semcn alterius habet in se virtutem dum esse id cujus est finis : et ideo eam
consequentem ipsum ex hoc quod est se- nuUus posuit esse principium.
men talis speciei vel talis. Cceleste autem Ad ALiuD autem quod objicitur de er-
est ut vis sohs, vel lunae, et aliorum pla- rore David de Dinanto, diccndum quod
netarum, et stellarum : et ex his propor- stultissimum ridiculum est : quia nihil ita
lionatur activum ad hanc formam, vel diifert ab afiquo, sicut Deus et materi^
illam. Passivum autem proportionatur in prima : cum utrumque sit simplex suo
» Cf. 1 Sententiarum, Dist. XXXV et XXXVII.

IN ir SENTENT. DIST. I, A, ART. 6. 19
modo, quia eorum simpliciter non est
unius rationis : et difierunt seipsis sicut
omnia prima dilFerunt ab invicem, ut

dixirnus in pritno lihro Senlcntianim.
Ad 2. Ad ALiLD diccndum, quod ens quod ARTICULUS VI.
abslrahil ab omni entc, non abstrabit ab
el(icienle primo : quia nibil est simpli- A)i diffinitio creationis qua dicitw\ Cre-
cius illo : sed hoc est ens quod ipse est, arc est aliquid de nihilo facere, sit
et alia habent esse in proportione ad bona ?

ipsum : etidconuUa est.illa ratio
Itcm, ens creatum quod abstrahit ab

omni ente creato non dicitur univoce de Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
omni ente creato ergo sic duplici im-

:
A, § 2 : « Creare proprie est de niltilo
pedimento non procedit illa ratio, quod aliquid facere^îz. »
aliquid sit commune, ut prius, cfficienti Et queeruntur tria, scilicet, de ista
primo et materise primae. difnniiione creationis. Et secundo, Utrum

Ad creatio sit actus communicabilis alteri ?
3.
Yn: iDEO patet solutio ad sequens : quia
duplcx scparatio sive abstractio, sci- Et tertio, Utrum sit miraculosum vel
est
naturale creare ?
licet, formae a materia, et haec non con-
venit nisi compositis, et intentionis ab eo
cujus est illa intentio : et ha,'c omnibus Ad primum sic proceditur :
convenit, ot nullam indicat compositio- 1. Facere ponitur in diffinitione ejus
nem. Nihil enim est adeo simplex, cujus quod est creare : si ergo facere est aê-
intentio non abstrahitur ab intellectu rc, et creare est facere, creatio eritactio :
quando intclligilur tamen haec abstra- :

actio autem (ut habctur in libro de Sex
ctio non fit a creato, et increato : quia principiis) est secundum quam in id
omnino et idco
ante increatum nihil est :
quod subjicitur, agere dicimur : ergo
esse quod abstrahilur non est univocum, crcationi subjicitur aliquidinquodagat :
sed secundum proportionom dictum de ergo creatio su[)ponit subjectum quod
increato et de aliis, sicut saepius in primo est materia, quod supra est negatum.
libro Sententiarnm dictum iuvenilur. 2. Item, Omnis factio cst in aliquo ut
^^*' Ad ultimum dicendum, quod haec non in subjccto .: creatio est factio : ergo cst
fuit intcntio INxilarum velanliuui Palla- in aliquo ut in subjccto. Omnc autcm
dcm : stid hoc quod dixit Auyuslinus, quod cst in subjccto, praesupponit sibi
quod viderunt Deum, sed non cogno- illud subjectum sccunduiu naturani :
verunt ad plenum sicut habetur in Act.

:
ergo iteruin creatio viihMur pi\Tsuppo-
XVII, 2-{, (juod transiens A[)oslolus vidil iKM-c siibjcctum.
aram in (jua crat scri[)tum, hjnoto l)eo :

'.\. Ucm, l[)sa crcatio aiit cst crcata,
quia suflicicnter non co^^nosci [)otest. Et aut iucrcata : C(uistat ([uod non increala,
ille, sicut dicit IJei'nadus su[)(>r Canli- qiiia sic fuissct ab a^lcrno : ergo crcala.
ca, est csse omnium, non mat( liah!, scd Oiiinc autcm crcatum ali([ua crcationc
causalc. Velum aulcin signilicabat iii^no- cst crcatum : ergo crcatiouis cst crca-
ranliam ipsiiis, ct cloii|:;ati()ncni ab hu- lio. (^)u()(l si dctur. lioc neccssario
mana notilia. Vcl si dicatur, ([uod illi abihit iii iuliiiiluin : ([uia \\c crca-
i(l(^lolatra'! erraiiaut, iion est inconve- linnc ricationis siinilis cst quiPstio, cl
nicns, cuin in iiiullis erravcruiit. sic ultcrius iiilinitc.
I. Itciii, Crcatio esl crcali crealio : nul

ergo iutclligitur conslruclio in ralione
subjccti, cum dicitur crrati rrentio. aut in
.
20 ]). ALH. MAG. OUn. VnMi).
rationo terniiiii. Si ut subjocti, Contra : tur illi : ct idco non oportet illi prceponi
Crcatura csl id quod fit pcr crcalioncni : sui)jectum.
ergo crcatura dicil faclum crcatiouis. Ad aliud dicendum, quod ipsa crealio Ad 3.
Faclutn autcni cst tcrminus licri : ergo concreata cst croatio, et non alia croa-
crcatum dicit tcrminum, non cl sul)jc- lionc, sed seipsa. Nec objectio procedit,
ctum. Si lioc conccdalur, Contua : Om- nisi daremus quod est fieri cujus creatu-
ne factum proecedit fieri : illud autem raest torminus : et hoc non concedimus,
fieri est creatum, et non Crcator : crgo ut patet ex prius idictis.
aliquid creatum praecedit omne crcatum, Ad ALiuD dicendum, quod ralio termi- Ad 4 ets.
quod est falsum. ni hic et ratio subjecti est una, et ideo
5. Ttem, lilud fieri cum sit accidens, hoc : quia creatio non dicit motum fieri
est in aliquo sulijccto : et sic iterum red- secundum rem, sed secundum rationem
it quod oportet sibi praeponere mate- existendi, scilicet, socundum quam ali-
riam in qua sit, qua? non sit croata : quid est post nihil : ot in illa ratione
ergo videtur, quod convenicntius sit di- creatura est ut terminus, secundum quod
cere, quod creatio nihil sit. ponit factionem Dei : et est ut accidens
rei creatae, et tunc d'cit relationis pro-
Soiutio. SoLUTio. Diccndum, quod crearc est prielatem, et tunc croatura est ut subje-
de nihilo alicjuid facere, hoc modo quo ctum. jNihii autem prohibet idem con-
facere convenit Deo. Dicit eniiu iMagi- strui in diversis habitudinibus,secundum
ster in Littera de Deo, quod sibi voluisse quod ipsum diversimode accipitur. Et
fecisse est eo quod sua voluntas ad
: per hoc etiam [patet solutio ad sequens.
omnia sufliciens est. Et ideo videtur mi-
hi dicendum, quod sicut non operatur
praesupponendo sibi subjectum, nec pree-
supponendo instrumentum ita non est :
actio media inter Deum agentem, et in- ARTIGULUS YII.

ter creaturam factam sed facere suum :
est completa voluntas ad hoc quod res An creatio sit alteri communicabilis ?
sit qu8B modo non est, vel ante non
fuit et hoc agere dicit creare
: et non :
secundum rem magis dicit relationem Secundo quaeritur, Ulrum creatio sit
quam actionem, sed secundum rationem communicabiie alii ?
dicit hoc magis agere. Et videtur, quod sic quia :
Ad 1. Si autem objicitur, quod relatio sequi- 1 Majus est de impio facere pium quam
tur sua extrema, et ita creatio est post creare ccelum et terram sed de impio :
creaturam, dicendum, quod hoc verum facere pium communicalur alteri quia :
cst de quadam relatione : sed de relatio- tit per sacramenta et orationes Sancto-
ne quse est penes actionem Dei creantis rum : ergo et creatio potest alii comnm-
non est verum. Et per hoc patet solutio nicari.
ad primum. 2. Item, Hoc dicit Magister in III Sen-
Ad2. Ad ALiuD dicendum, quod factio ista tentiariim ^, et in quarto tractatu de Po-
nihil aliud est quam factum esse post testate haptizandi, quod Deus potuit
nihil, quod numquam fuit in lieri. Et conferre alicui rei ut crearet aliquid,
ideo in ipso facto incipientc nunc primo sed non se : ergo, etc.
esse, id est, quod nunc est, et ante non 3. 'Item, Quidam Philosophi posue-
fuit, est factio, ut in subjecto, ct concrea- runt, quod intelligentise creant animas.
' Gf. III Senleuliarura, Dist. XXIX.

L\ II SENTEXT. DIST. I, A, ART. 8. 21
etuna intelligontia aliam sicut prima : oHinem Angolorum ad animas, et quod

secundam, et secunrla tertiam, et ita causant eas in bone esse, non in esse et :
deinceps ergo videtur, quod possit

: sic eliam dicil Alpharabius, quod anima
communicari. est instrumentum intellijjrenticT, cui com-
S«d contra. Sed contra : municat dc lumine sui splendoris.
1. Nullius agentis quod est aliquo mo-
do in potentia, est facere nisi formam

in composito. Probatio : quia secundum
id quod ipsum est in polentia, non pot-
est agere omnia autem quie sunt citra
: ARTICULUS VIII.
Deum, sccundum aliquem modum sunt
in potentia ergo non faciunt nisi for- : A)i creare sit opus miraculi ?
mam in composito non ergo creant. :
Et hoc patet etiam in natura et artc quee

semper faciunt praesupposita materia. Tertio qua^ritur, rtrum creare sit opus
2. Item, Inter pure ens, et pure non miraculi ?
ens, non est proportio : ergo distantia Yidetur autem quod sic : quia
inlinita : ergo virlutis infinitai est edu- 1. Omnes operationes vcl cadunt in
cere aliquid de nihilo. Sed niliil est vir- naturam, vel miraculum
arlem, vel :
tutis iulinitce, nisi id quod est essentiae constat autcm, quod creare non cadit
inlinilae : nihil autem est essenliae inlini- sub aliis duobus ergo cadit sub mira-
:
ta?, nisi Deus : ergo non potest crearc culo.

minimum quid nisi Dcus. 2. Item, Chrysostomus dicit, quod
opus solius voluntatis divinoe est mira-
Et hoc videtur concedendum. culum : creatio autem est opus solius
An PRiMUM ergo dicendum, quod gra- voluntalis divinae : ergo.
tia in justilicatione impii non creatur ni- li. Item, Grcgorius in principio super
si a solo Deo sed ad dispositionem sub- : Ezehielem distinguit prophetiam in illam
jecti potest operari meritum Sanctorum, quae est de praesenti, et de pra'tcrito, et
vel sacramentum sicut etiam ipsaiu : de fuluro : el suum exemplum quod est
animam ralionalem non crcat nisi Deus, de praptorito quod .Moyses cognovit
est,
sed ad cam potest operari natura pra^[)a- princijiium mundi et hoc est quod dicit :
rando corpus. luec litlera, quod dixit Spiritu Dei aflla-
x,i 2. Ad II) quod dicit Magister, dicendum [ui^, /n principio crvavit Deus ctelum et
quod ipse l()()uitur do operatione per vo- tcrram : si autom sic est ergo apparot :
luntatom V(d proces, hoc est, quod ad supra nostram facultatom cognosoondi :
voluntatom oroaturae vel preces aii(|iiid iioc autem osl miraoulum, ut dioit Au-
crearotiir : uon tamen por ipsam croatu- gnslinus, scilioef, (juod osl anluum ot iu-
ram, sioul virtuto sua oporaiitom, v(d solitum, quod supra spom ct faoultatoin
virtuto sibi conjunola : quia illa otiam admirantis apparot : orgo est miraculo-
(>ssot creata : oo quod dona Dci omnia sum, ut vidotur.
praMor Spiritum sanctum, oroata siint Skd contra :
s^ conir».
ot liiiita» virlulis. Opus oroatiouis csl ad instaurandmu
^j., Ad ALiiii) dicondiim, (piod iion fiiit, iit naluram muiuli : por miraoulum aulom
[)uto, iiitoiitio illorum IMiiloso|)lioiuiu non instauralur natiira : t[uia miraruluin
dicoro, ([uod Aiigeli ossont croatores, sotl raro iit, natura aiilom spm()cr uiu) inrsu
poliiis ([iiod illuminaloros illoruiii ([ua' lit : orgo vidolur, quod non sil opus mi-
sub illis eraiit, ot motores ([uodammt)- raouli.
do : et idoo illi intontloriint oxprimere
:
O-)
D. ALB. MAG. ORO. PRiED.
Oueest.
QL-KumjH juxta
1ti'^m, hu(.v, Ouarc dicit:
DaiDus quod csl opus vohinlalis, non
natura^ : cuni creare sit conmiunc Irihus:
et qui(h|ui(l convcnit trihus, convenit cis
gratia nalura', ut sa^pe prohatuin cst in
principio hhri ? ARTICULUS IX.
soiuiio.
SoLiTio. Dicendum, quod creatio pro- An fucerc et crcarc sint idcm, aut unum
prie est opus divinum. Nohis autem vi- sit in plus quam alterum ?
detur mirabile, eo quod non possumus
in id, quia non suhjacet demonstrationi
rationis etiam Philosophi non
: et idco Deinde quasrilur de hoc quod dicit
coj^noverunt ipsum, nisi forte ahqurs ex ibi, A, § 2: « Facere vero non modo^
Prophetarum sed per demonstra-
dictis : etc. »
tionem nullus umquam investigavit l.Secundum hoc enimvidetur,quodfa-

• ipsum. Apud aliquos quidcm inveniun- cere in plus est quam creare vel operari
tur qua?dam rationes prohahiles : sed ergo aliquid commune est operi crea-
non prohant suflicienter : et sic proce- turse et Greatoris, quod videtur inconve-
dunt primae rationes. Bene enim con- niens.
cedo, quod nohis est mirahile, et supra 2. Prseterea, Quae differentia est inter
nostrani facultatem apparens. facere, et operari?
Aii object. diccndum, quod est ad in-

^^^ ALiUD
staurandum naturam, sed non ex parte SoLUTio. Dicendum, quod si ista pro-
naturaH et idco mirabile. Sicut enim
: prie considerentur, tunc facere ponit mo-
illuminatio caeci instaurat naturam oculi tum, ut dicit Magister in Littera, et sic
in isto, et instauralio est mirabihs, visus proprie est naturse quse facit cum motu
autem est naturalis : ita creatio instau- et cuin mutalione, secundum quod dici-
rans totam naturam est mirabilis, sed tur in libro de Sex princiitiis : quia om-
operatio creati naturalis. nis motus in actione, et omnis actio in
motu firmabitur : opcrari autem tantum
Adqusest.
^^ AUUD diccndum, quod dicitur opus erit voluntatis vel intellectus in niecha-
voluntatis secundum quod dividitur con- nicis et voluntariis, creare autem Dei.
tra generationem Filii, et processionem Si autem large ista considerentur, tunc
Spiritus sancti : quia voluntas est respe- quodammodo commune estfacere, et suae
ctu voliti quod aliquo modo est extra species erunt creare et operari : tamen
naturam volentis : sed natura est respe- interdum operari etiam sumitur commu-
ctu illorum qua? intra sunt. niter.
Et hoc sufficienter discussum est in Ad quod non est
objectijM dicendum,
primo lihro Sententiarum \ ubi quseri- aliquid commune univocum quia facere:
tur, Quid sit generatio Filii ?

non univoce dicitur de facere Dei, et
creaturse.
* Cf. I Sententiaruni, Dist. IV.

IN II SENTENT. DIST. I, B. 23
B. Quod hxc verha,scilicet agere et facere, et hujusmodi non dicuntur de Deo se-
cundum earn rationem cûa dicuntur de creaturis.
Verumlamen scienrlum est, hcBC verba, scilicet creare, facere, agere, et

alia hujusmodi de Deo non posse dici secundum eam rationem qua dicun-
tur de creaturis, Quippe cum dicimus eum aliquid facere, non aliquem in
operando motum illi inesse intelligimus, vel aliquam in laborando passio-

nem, sicut nobis solet accidere : sed ejus sempiternse voluntatis novum ali-
quem significamus efTcclum, id est, aetcrnaejus voluntate aliquid noviter

existere. Cum ergo aliquid dicitur facere, tale est ac si dicatur, juxla ejus
voluntatem, vel per ejus voluntatem aliquid noviter contingere, vel esse :
ut in ipso nihil novi contingat : sed novum aliquid, sicut in ejus a^terna vo-
luntate fuerat, fiat sine aliqua motione, vcl sui mutationc. Nos vero ope-
rando mutari dicimus ', quia movemur. Non enim sine motu aliquid faci-
mus. Deus ergo aliquid agere vel facere dicitur, quia causa est rerum novi-
ter existentium : dum ejus voluntate res nova? esse incipiunt, qua^ anto non
erant, absque ipsius agitalione, ut actus proprie dici non queat : cum viile-
licet actus omnis in motu consistat : in Deo autem motus nullus est. Sicut
ergo ex calore solis aliqua fieri contingil, nulla tamen in ipso vcl in ojus
calore facta molione, vel mutatione : ita ex Dei voluntate nova habent esse
sine nuitatione Auctoris, qui est uuum et solum (»t omniuin principium.
Aristoteles vero duo posuit principia, scilicet, maleriam et spcciem, et
terlium operainvium dictum : mundum quoque semporosso, ot fuisse.
• Edil. J. Alleaunio, dicitmir.

:
24 1). ALB. MAG. ORD. VWMB.
sic Quidquid
: est principium et causa
omnis factionis et inceplionis, ipsuni ncc
factum est, nec incipit : motus primi mo-
bilis principium est onmis factionis et
ARTICULUS X. inceptionis : ergo nec factus est, nec in-
cepit.
A)i Arisloteles sufficienler determinavit Alia ratio pcnes eamdem viam, est
mwidian esse seternum sicut ei impo- ducens ad impossibile. Detur enim,
nitur ? quod inccpit : aut igitur incepit sicut
posuit Empedocles, aut incepit sicut po-
suit Anaxagoras. Empedocles ponit mul-
Deinde qucTrilur de hoc quod dicit, totics incipere motum universa? substan-
ibi, B, § 2 : « Aristoteles vero posuit duo tise, et multuties desinere : quia ipse di-
principia, etc. » cebat, quod materiale principium est
Hic ut sciatur opinio Aristotelis, ne- mixtuni ex omnibus, et moventia erant
cesse est quaerere duo. Primum, Utrum duo, scilicet lis et amicitia : et amicitia
Aristoleles sufiicienter determinaverit movente conveniunt diversa mixta et
mundum esse aeternum sicut imponitur contraria in actum unius generati per
ei ? Secundo^ de ratione principiorum casum et fortunam et ideo hoc casu :
duorum, quse posuisse ab aeterno liic di- factum est coelum, et hoc terra, et sic
citur a Magistro. de aliis, Unde est illud quod ipse dixit
Quia vero de hac materia alibi tracta- ibi, capita Germanorum esse sine cer-
vimus, tenebimus hic viam breviorem, vice, quae postea per litem et amicitiam
et ponemus septem vias quas coUegit distincta sunt. Lis aulem movet secun-
Rabbi Moyses in secunda collatione dum eum, quando resolvuntur contraria
libri Ducis neutrorum i, et videbimus in corruptione generati : et hoc dicebat
quantum concludere possunt. multoties fieri, etiam secundum univer-
PrimR via. Prima via est (*x natura motus circu- sum mundum : sicut dicitur de eo, quod
lorum, et est in principio VIII Physico- ipse ponebat hoc fieri in anno magno qui
rum, et colHgitur in quatuor rationibus. vocatur annus Empedoclecius^ et constat
Prima est, quod auctoritas omnium ex triginta sex millibus annorum, ut di-
veterum concordat in hoc, quod motus cunt (sed hoc non est authenticum sed
cceli non incepit, preeter unum, sciiicet fictum), propter hoc quod motus stella-
Platonem. Et ista ratio antiquorum fun- rum fixarum, qui est motus octavae
datur super duas propositiones. Una est, sphaerae, secundum Ptolemaeum est su-
quod motus coeli sit principium, et causa per polos circuli signorum ab Occidente
omnium quse moventur, et fiunt post- in Orieniem, centum annis, secundum
quam non fuerunt. divisionem circuli, in trecentesimo gradu
Secunda autem quod quidquid est
est, uno, et completur in triginta sex milli-
principium primum omnis factionis et bus annorum secundum divisionem cir-
inceptionis omnis rei, quod hoc nec fa- culi in trecentas et sexaginta partes, quae
ctum est, nec incepit quia aliter iretur
:
gradus vocantur. Annaxaguras autem
in inlinitum.
ponebat omnia esse mixta, praeter agen-
Et has propositiones leve est probare tem intellectum, et semel tantum ince-
sed quia conceduntur fere ab omnibus pisse motum agente intellectu in ipso
intelligentibus, ideo procedalur ex eis mixto faciente distinctionem, et faciente
» Hio liber dicitur dux '^mutromm, sive du- Lugdun.).

biorum probantium aetcrnitatem (Nota edit.
:
IN II SENTEXT. DIST. I, B, ART. 10. 25
mobile et molum
primum. Igilur cjus mobiie, cum molus sit passio mobi-
isti ambo concordant in boc, quod motus lis.
incepit ex defectu mobilis quia enim : Quarta ratio est ad hoc quod non de-
mobile non semperfuit, ideo motus cjus struilur per eamdem ralionem : quia inci-
non semper fuit, sed inccpit. Sed diffe- deret idem inconveniens, scilicet, quod
rebant isti duo quia unus ponebat mo-: post motum localem essetmotus, propler
ventia duo non semper eodem modo se allerationem vel corruplionem mobilis,
habentia, scilicet Empedocles, litem, ct vel motorum : quia non delicit nisi ali-
amicitiam. Aiter autem, Anaxa- scilicet ter se habente motore, vel mobiii, vel
goras, ponebat movens unum et uno utroque.
modo se babcns sed quod non semper : Isla3 quatuor rationcs inveniuntur in
movet propler defectum mobiiis. principio YIII Phijsiconim.

Et conlra hoc objicit
J
Aristoteies sic : Secunda via eliam vadit ad ulrumquc,
1 '
„ .
Secur.davi
.
i.
Si motus non semper fuil aut hoc : fuit scilicct, quod motus non incepcrit, nec
quia mol)ile non erat, et ideo non erat dcsierit : et est per rationCiU materiae, et
motus, sicutdicebant ambo iiii : aul quia ponitur in finc ^r\m'\ Plujsicorum ?,\c:
etsi mobiietamen non movebatur,

erat, Detur quod materia inceperit esse. Quid-
eo quod movens non uno modo se ha- quid autem incepit esse, movetur et mu-
buit ad ipsum sempcr sicut dicebat so- : tatur ad esse, et non mulatur nisi ex pri-
lus Empcdocles. Si primo modo ergo : vatione et supcr materiam cum igitur :
oportebat mobiie prius fieri, quod non esse rei pra^cedat fieri, et fieri ponat ma-
fuit sine mutaiione sui ad esse : ergo teriam supra quam sit, materia crit an-
mulabalur ad esse, sive ad formam suae tequam incipiat esse maleria, quod est
spccici. Omnis autem mutatio causalur a impossibile : ergo non incepit. Eodem
motu locali : ergo motus iocaiis fuit mo- modo probatur, quia non dcsinit. Quia
vens ad esse prinmm mobiie : ergo mo- omne quod corrumpitur, in matcriam
tus localis fuit antcquam incipcret mo- corrumpitur : ergo est in niateria post-
tus localis prinms, quod est impossibiic : quam corrupta est natura, quod est im-
ergo non incepit per hunc modum. Si possibiic: ergo materia est ingcncrabiliis
autcm incepit sccundo modo, tunc fuit et incorruptibiiis : ergo et mundus sccun-
mobile ct movcr)s sed non movit, quia : dum sua principia priina.
non erat dispositum ad motum crgo : Teiitia via est collccta dc nalura C(cli,
xeiUa via.
oportuit ipsum disponi : scd disponi cst cujus matcria elongata cst a gcncralionc
alterari : ergo alterabatur. Et quidquid et corruptionc : sicut onincs ratiocinanles
allcratur, movelur ex aiio molu primo «ôncorditer dicunt, quod propter hoc sit
causante ailerationcn), qui csl localis locus Dei incorruj)til)ilis. Et fundatur hoc
(!rgo itcrum sequitur motum fuisse ante supcr trcs rationes : quarum una cst,
primum molum : quod est impossibile : (juod omnc quod gcncralur. corrumpilur
crgo non inccpit motus. dctcrminato lcmporc. Sccun(hi osl, quia
Terlia ralio sive via est a natura tcin- cdduiii non cst corruptuni, ncc alit<M' se
j)()iis iliidcm sun)pfa : (jiiia tcm[)us esl habcns tcmporc considcrationis
a [)rimo
[)assii) motus, ct niliil cst dc tcmpore ac- IMiilosophorum. Tcrtia, (juod mancnle
ci[)crc nisi nunc : nunc autem iiKidictas C(clo, est ujotus cjus, ct lotus mundus
scmjicr cst inler praiteritum ct futurum : mancns, Ex liis arguitur sic Oiiine ge- :
eigo aiitc quodlibct nunc, cst acci|)ere ncratum corruiiqîtur dctcrminalo tcm-
prietcriluiii : et post quodlibel, est acci- poru ccrliim non corrum[iitiir tciiqiore
:
perc fiiluium : crgo nuiii([uam inccjiit, et dctcrminalo : crgo C(vluin non esl gone-
nuiii(|iium desinct: crgo ncc motus, cum ratuiii : crgo non inccjiil. (aim igilur
tcmpus sit passio motus : crgo ncc i{isiim [)cr motuin suuiii [iroducal anima-
26 D. ALB. MACi. ORH. PR^D.
lia et plantas, et sil ut vila quaedam exi- Unde etiam admirantes dilatant os
slontibus oumilius, ctiam gcneralioinfe- contra lldem, dicentes Quid causae est
:
riorum non inccpit. Kt hoec Iraliitur do quod lieri creavit mundum, et non pri-
rine primi Cceli et Mundi, et multipli- die, vet ante unum annum?
citcr ibi probatur,
QuARTA via non est Aristolelis, sed est Aj) idem Doctores aflerunt plures ra-
Quarta \ia.
Commentatorum ejus Graecorum quo- lioncs : sed duas ponam, scilicet, quod
rumdam, ut Alexandri, et Themistii, et intiniti motoris est infmitus motus : Deus
quorumdam Arabum, ut Averrois, et autem est motor infinitus ergo infinitus :
aliorum, et est hsec : Nihil incepit esse est motus et non est infinitus veloci-
:
quod prius non fuorit in possibililate : tate ergo necesse est quod sit infinitus
:
omuis autem possibilitas est in materia : in tempore, Et hoc fundatur super finem
ergo nihil incepit esse, quod non exeat VIII Physicorum, et super quasdam pro-
de potentiaadactum: ergo movetur: etsic positiones penullimi capitis libri XI
anleprimum motum erit motus, quod est primx quod
Pliilosophige. Secunda est
inconveniens : ergo non incepit mundus. idem eodem modo se habens, semper
Quinta via est eorumdem : Si Creator facit idem ergo ab seterno movit ut
:
Quinta via.
modo creat, et ante hoc non creavit, est modo.
in potentia ad creandum. Nihil autem in Item, Hoc videntur dicere quaedani
potentia ens, extrahit seipsum de poten- auctoritates Catholicorum Doctorum. Di-
tia ad actum : ergo Creator habet alium cit enim Boetius in quinto de Consola-
nobiliorem se qui extrahit eum de po- tione, quod temporis patitur conditio-
tentia ad actum, quod est inconveniens : nem : licet illud (sicuti de mundo censuit
ergo ab seterno creavit mundum, et non Aristoteles) nec coeperit umquam esse,
incepit. nec desinat, vitaque ejus cum temporis

Sexta via est eorumdem : quia omne infinitate tendatur : nondum tamen tale
Sexta Tia.
agens per voluntatem, nunc agens, et est ut seternum mensura credatur. Ergo
ante non agens, indiget altero duorum, videtur, quod mundus et tempus non in-
scilicet, aut removente impedimentum ceperunt et tamen non sequitur quod
:
suae actionis cum velit agere, si sit quod sint seterna.
prohibeat: aut expergefaciente volunta- Idem, infra parum : « Unde non recte
tem, cum modo velit, et ante hoc non qui cum audiunt visum Platoni mundum
voluerit. Et hoc probant per simile in hunc non habuisse initium temporis, nec
nobis agentibus aliquid per voluntatem. habiturum defectum hoc modo mun- :
Sed utrumque illorum absurdum est crc- dum conditori conditum cocneternum fieri
dere de Deo : quia ad unum sequitur putant. Aliud enim est per intermina-
quod sit impotens, et ad aliud sequitur bilem duci vitam, quod mundo Plato tri-
quod sit alio modo se habens et altera- hmi. Aliud interminabilis vitae totam pa-
bilis : ergo non incepit creare. riter complexam esse prsesentiam, quod
Septimavia.
Septima via sumitur ex eisdem et ta- : divinse mentis proprium esse manife-
men fundatur super quasdam proposi- stum est. Neque Deus conditis rebus an-
tiones primas Philosophise, quod scilicet tiquior videri debet temporis quantilate,
ordo primi motoris ad motum est sub- sed simplicis potius proprietate naturae. »
stantia sua et voluntas sua. Sicut ergo Ex hoc accipitur, quod non duratione
numquam defuit ei substantia sua, ita habente aliquam processivam quantita-
numquam motus et mobile.
defuit ei tem Deus fuit ante mundum, sed simpli-
Prima autemprobatur ex hoc quia quid- : cis proprietate naturse, ut causa totum
quid est in Deo, Deus est, cum ipse sit sibi prsesens habens causatum. In hac
simplex. autem auctoritate etiam aliud difficile
IN 11 SENTENT. DfST. I, B, ART. 10. 27
quod dicit secundum Plato-

est, scilicet, cenna dicit, quod est oj)inio Aristote-
nem tempus non incepisse cum licec :

lis et omnium Philosophorum.
opinio nonfuit Platonis, scd Aristotelis : Si autem quod verum est, si
dicas,
Plato autcm dicebat tempus incepisse ista sunt facta sed ego dico, quod esse
:
cum ccelo : sicut ctiam apparet in Ti- eorum est fieri. Contra C(elum et in- :
mseu. telligentia quse prima est inter eas quas
Item, Objiciunt quidam sic : Dcus bo- ponunt Philosophi, sunt completa in se
nitate creat mundum : sed ab aeterno est completione maxima : ergo ab eisdem
bonum : ergo ab aeterno creat. universaliter removetur fieri : quia hoc
Item, Non est necesse, quod causa est imperfectum : ergo necesse est, si
causatum durationis quantitate priEce- sunt causa, quod sint quandoquc cau-
dat sicut api)aret in duobus cxemplis
:
sata,
Augustini, scilicet, de pede in pulvere et Sidicas, quod causa prima est intelli-
vestigio: vesli{,num enim esset ffiternum, gentia omnino simplex, et agit per ne-
si pes in pulvere esset eeternus, cessitatcm naturce, sicut lux, et aclus
Ilem, de radio super Oi'iente et eleva- ejus est intelligentia prima post eam,
enim iit
tione solis. Dics a sole ascendente et post actum illius est inlelligentia ter-
super hemispheerium : et tamen non cst tia, et ill.T non sunt aeque simplices cum
post solis ascensioncm : ergo etiamsi prima intelligentia quae est causa om-
conccdunt Philosophi quod Deus est nium : tunc necessario habebo proposi-
principium totius mundi, sicut omnes tum, quod omnia inceperunt.
concedunt, non est necesse ponere pro- Et ut hoc liquidius vidcatur, videamus
pter hoc mundum incepisse. opinioncm Philosophorum. Dicuntenim,
d contra.
'^^^ GONTRA hoc sunt ratioucs, quarum quod intelligentia prima propter hoc
etiam examinabimus virtutem inferendi, quod nihil sui est potenlia, non produ-
propter hoc ne simplic^cs ab inlidelibus cit nisi intcUigentiam quae est post eam
confundantur, si forte eas incaute pro- et primi ordinis inter motores. Illa vero
ponant. probatur distare a causa prima quK non
1. Via fortior est, quod si Deus est est composita, per hoc quod redil supcr
causamundi et coeli, etab eo intellii^Mbile, essentiam suam, quia intelligit seipsam :
et quid(|uid sub ipso est (ut dicunt Plii- el ita est composita, et luibet aliquid po-
losophi) aut est causa substantia^ ipso- tenliiE, (juod est intcllectum, et aliquid
rum, ita quod ab ipso habeant substan- splcndoris primi, quod est intellectus et
tiam et essc substantiale : aut sccundum de nalura inteUigenliie agentis univer-

ali(|uod accidens vel proprielatem tan- saliter : et ideo illa inlclligcnlia potest
lum. Si primo modo, ind(! procedilur producereduo. sciliccl, orbcm qucm mo-
sic : Quidquid accipit subslaiitiam ab ali- vet, et intelligentiam sccundi ordinis :
quo, non est semper in lieri, necesse

et ct idco (juia primus orbis lluil sccun-
est ut quandoque incipiat ergo non ab : dniu cansalilatcm ab intclligcnlia primi
(elerno ergo omnia inceperunt secun-
: ordinis, movetur nu)tu uno lantum.
dum subslantiam. Si autein nt)n acci- Intclligcntia autem secunda iterum com-
piunt subslanliam ab ipso. sicut a causa, positior tit, (piam illa ipuv est ordinis
lunc non rcducuntur omnia ad uimm, primi inlcr causatas. Et ideo ox partc illa
sicut ad unuin principiuin uiiivcrsi esso: (jua (>sl iii |)otentia j>ro(Iucit orbcm sc-
el hoc osl conlra eos, (jui in suis mc- cundiim, (jui movetur duobus motibus :
tapliysicis miillipliciler |»robant, (piod ct cx jiartc illa qua csl in ea natura

omnia reducuntur ad uniim, sicut ad univcrsalilcr agcntis intclligcnlia\ iluit
prin(i[)ium universi essc. Et luec dicit ab (M intclligcntia tcrtii ordinis, ct sic

Alexandcr in (|uadam epistola, ct Avi- (Icinccj)s us([uc ad sphaMam luna\ cu-
:::
28 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
jus motor producil intelligcnliam dicti (Juaero ergo, Quod sit principium istius
ordiuis, qu.e irradiat super aniuias ra- diversitatis, quod in loco uno qu^dam
tionales. stellae propinqufE sunt et mull;e sicut in
Sed quod totum absurdum sit,
lioc Oalaxia : in alia autem sunt plures et
de facili probatur. Qu^ritur enim, Unde distanles, et majores et minores diverso-

vcnit materia qu^ potentia est ad situni rum eirectuum? Aut enim hoc est a
intelligenliae primi ordinis, cum ipsa non principio agente eas et ordinante : aut a
sit possibilis ad motum in loco el non casu et fortuna ipsum est princi-
: aut
crit assignare. Item quceritur, Unde ve- pium. Si autem primo modo aut illud :
niat materia dilTormis in partibus cceH, principium facit hoc per necessitatem
ul qufcdam sit stella pervia, qusedam si- natura?, ut urit ignis, aut per electionem.
militer, quredam aliter naturaliter intclli- Si per necessitatem naturae : cum illud
i>entise secundi ordinis? et itcrum non principium sit intelligentia, oportet quod
est assignare. Ilem quaeritur, Utrum illae magis multiplex quam
intelligentia esset
materice, scilicct coeli et stellse, sint una mixtum :quiamixtumminusestcomposi-
materia secundum naturam, vel diversse? tum quam compositum ex diversis par-
Si una ergo unum habet motum, cum
: tibus in forma, ut caro, et os : et coelum,
motus indicet naturam materiae etiam se- et stellae diversse. Si autem per electio-
cundum eosdem Philosophos. Si autem nem et sapientiam facit, tunc concludi-

diversa ergo non fluit ab una simplici
: tur propositum fidei nostrse, quod Deus
intelligcntia secundum ordinem quem facit illud ut vult, et quando vult, etnon
ipsi ponunt ergo patet, quod positio

: ab seterno. Si autem est casu, hoc non
nulla est. Ponunt enim illi quod ab uno dicit Aristoteles quia ipse vult, quod
:
siniplici non est nisi unum duplex : et nihil fiat casu nisi quod raro fit sed in :
ab illo aliqualiter duplici causantur duo, superioribus semper est unus modus :
secundum naturee ordinem, et non duae ergo nihil ibi fit casu. Si autem esset per
materiae unius causati. ^Si dicas, quod se principium, tunc multae formae essent
non est probatum, quod duae materise principium primum, quod falsum est
sint secundum naturam stellarum, et ergo relinquitur, quod agat et faciat illud
coeli, hoc niliil est : quia jam prsesuppo- Deus per liberam voluntatem, sicut
situm est ab quod motus indicat ma-
eis vult, et quando vult ergo non conclu- :
toriam, et compertum est, quod diversi dilur seternitas. Et istse rationes sunt
sunt motus uniuscujusque coeli, et suse collectae ex Philosophis, scilicet Moyse,
stellae, vel suarum stellarum, quae sunt et aliis. •
in ipso. Aliam inducunt multi, et est haec,

3. I
2. Item, Alia via videtur mihi fortis quod nihil est infmitum actu, nec ma-
contra istam positionem, scilicet, quia gnitudine, nec multitudine. Detur ergo,
omnis diversitas necesse est quod redu- quod mundus principium non habuerit,
catur in principium aliquod unum se- tunc sequitur infmitas fuisse revolutio-
cundum Philosophos prsedictos : sicut nes ante hanc revolutionem, et infinita
elementata in elementa, et in loca sua : facta ante hoc factum quod modo est
et loca in orbem : quia quod propin- sed infmita non contingit pertransire:
quius est coelo, communicabit cum ergo numquam contingebat devenire ad
ipso in splendore, et subtilitate, et co- hoc factum quod modo fit, et usque ad
lore propter motum : et secundum di- hanc diem quae fit prsesenti revolutione
stantiam ab illo ingrossant et inspissant. hoc autem falsum est ergo mundus ince- :
Videmus autem in coelo secundo maxi- pit tempore determinato. Et hanc ratio-
mam diversitatem : quod est ccelum nem Commentator super Vll/'%-
inducit
octavum, et vocatur stellarum fixarum. sicorum. Et dicit, quod loquens de sua
IN II SENTEM. DIST. I, B, ART. 10. 29
lege, illam Philosophis objecerit, et niti- teriain ordinatam aliquo modo ad for-
tuream dissolvere quaatum potest et : mam illam ad quamessc dicitur in potcn-
tamennon potest evadere quin dicatinfi- tia : quia dat regulam Commenlalor su-
nita prajcessisse in revolutionihus et fa- per nonum prima Philosoijhiie, quod ni-
clis, sed per accidens : quia revolutiones hil est in putenlia in alio, nisi quud uno
dislinguunlur quoad nos, et facta praece- motore educitur de illo : ut idolum in
denlia non habent ordinem substantia- cupru in polentia, quia motore artis
lcm ad factum istud et idco concedit, : educitur : et cuprum in argento vivo et
quod facla inlinila per accidens bene puro et sul[)hurc puro, quia calore solis
prjEcedunt id quod fit modo quia sic : in visccrihus montis minerale educilur
per ordinem suhstantialem non est trans- de illo, et sic de aliis.
itus per omnia illa usque ad istud. Et Ad QUiXTAM viam dicendum, quod est
satis patet, quod solutio est debilis. instantia intcllectus ajrentis universaliter
4. Item, Ohjiciunt multi, quod innullis in nohis, qui quandoque extrahit species
creatura coniparahilis est Creatori : ergo intelligihiles, et quandoque non absque :
nec in duratione : ergo non debet esse eo quod sit in polcntia. Si dicas, quud
sine principio durationis, sicut Deus. intcllectus universaliter agit, .sed non
Ilicc autem hic sufficiant : quia alia sunt semper phantasmata prcTsenlia et :
omnia loca ubi Aristoteles aliud de Iioc ideo quod non semper ca inlclligit, hoc
dixit, inquisita sunt : ct ostcnsum quid non est cx defectu suo, sed ex ahsentia
potest, et quid non potcst concludi ex ejus in quod agat, non facio de hoc vim :
illis. quia sive sic sit, sive aliter, propositio

illa hahet inslanliam : et dico, quod in
Ahsque dubio nihil probabi-
SoLUTio. Deo non concludit qui agit quando vult,
lius etiam secundum rationem est, quam et non est in potentia.
quod mundus inceperit, sicut dixit Ad sextam viam saepe rcsponsuni cst in
Moyses, et hoc fide tencndum. Scd hoc primo libro Sentcntiarum, quiavolunlas
impossibile est, quod inceperit pcr mo- Dei ab ffiterno determinata cst ut sil Iiu-
tum et generalionem vel desinat pcr : jus, modo, vel tunc liat
ct ut ct ideo :
motum ad aliam formam, vel corruptio- nullo indigct removen te imp(>dimcntum :
nem ad aliam materiam et hoc solum : et tamcn nova non est secundum vulita.
probant illte rationes, quoc sunt Aristote- Au siirriMAM diccndum, quod licel sub-
lis : undc illa; nihil contra lidcm conclu- stantia Dei sit voluntas cjus, ct c convcr-
dunt. so, et pcr suam suhstanliam moveat :
Ivr PER ha?c patct solutio ad omnia illa tamcn aliud est connotativum vuluntatis,
\
quic suntadducla usque adquarlam viam, et aliud suhstanti» : et idco ratio illa cst
non cst Aristotclis, scd Commenta-

quffi inlirma nihil concludons.
torum qui absquc dubio hcercses indu- Au ADMiKATiu.NKM C(u-um (liccudum,
xerunt. \^{ ad illam diccndum est, quod quod magis sunt dcridcndi (|ui (juaMunt
luec cst falsat Nihil inci[)it esse nisi quod contra arlcm ab eistraditam : (luiaûliita
antc est in possihililale. Sed vcra est in qua^stionc remanet eadcm (jua'stio. l*o-
liis qua? incipiunt esse per gcnerationcm nauiusenim, (luod mundiis (luravcrit niil-
supi)osita matcria. Dc creatis aulcm qmc lc anuis, vel (juanlumvis (jiiam modo :
inci[)iunt [)cr voluntatem ct clcctioucm adhiic omnino idcm (jiKrritur.

crcantis, falsa est : nisi intclligatur pos- Ai) Ai.ii I) (liccudum, (juud inliniti ino-
sihilitas [)otcnliaB creantis : sed huc cst toris movcntis sccundum inliuilum [)ossc,
iiii|)r()[)ric : ([iiia iiihil |)ru|»iic scciiudum dchct cssi' acliis iuliiiitus : s(>d muventi.s
IMiil()so[)h()s cst in [ûtcnlia sccundum |)cr clcclionciii tt voluntatcm cst motus
causain cflicicntcm, sed secunduiu ma- pruul voluerit, ct quamdiu volucrit.
30 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
Ad ALmi)(liceiitlum, qiiod idcin eodem

modo se habcns, quod est ratio diverso-
runi per exeniplar et ideas potest produ-

cere diversasecundum rationes ilias : ARTICULUS XL
sed hoc vcrbum est dictum de corpore
moto quod causal per necessitatem suae Quare impoyialur Arhloto.li quod dixerit
essentise et sui motus, et de illo cst vera duo fuisseab seleiiio, scUtcet materiam
propositio. primam, etprimum motoremî et, Quss
sunt illa tria quse imponuntur ei ?
Ad auctoritatem dicendum, quod ipse
non intendit, quod Deus setcrnitate non

praecessit mundum : sed quod non prae- Secundo, Quaeritur de ratione princi-
cessit duratione quae sit proprie quanti- piorum quaeimponuntur ei.
tas divisibilis : quiaomnis talis quantitas 1. Hoc enim quod hic dicitur, in suis
a quantitale Unde si
corporis causatur. libris qui ad nos pervenerunt non inveni-
nonessetcontinua quantitasspatii, motus tur. In fineautem primi Phi/sicorum, po-
non esset continuus, nec etiam tempus. nit tria principia naturae, scilicet mate-
Et ex hoc patet quod mirabiliter errant riam, formam, et privationem. Et hoc
qui dicunt aevum, quod est in simplici necfalsum, nec haereticum est : quia mo-
non secundum spatium aliquod, esse con- tus paucioraprincipia habere non potest.
tinuam quantitatcm. Sed Boetius loqui- Et ipse loquitur ibi taiitum de principiis
tur ex hypothesi exponens diffinitionem talibus in genere. Tertium aulem quod
aeternitatis : quia etiamsi tempus esset in- hic imponitur ei, non invenitur.
terminabile, adhuc non esset totum siniul 2. Praeterea, Videtur esse contradictio
et perfectum, et sic deficeret ab asternita- in Littera : quia ipse dicit, quod duo po-
te : quia a simplicitate per motum dista- suit, etexempUficat de tribus.
ret, et a perfectione simul : quia descen- 3. Item, Cum Epicurus (ut habotur in
deret ininfinitam temporis successionem. historiis) etiam erravit in ponendo aeter-
Ad ALiuD dicendum, quod per proprie- nitatem mundi, quare hic non tangitur
tatem simplicis naturse notat aeternita- error ille ?
tem qua Deus praecedit mundum.

Ad ALiuD dicendum, quod ab aeterno SoLUTio, quod Aristoteles in veritate Solutio.
Ad 1.
est Deus bonus tamen non ideo sequi-

:
non quod tria vel duo sint
dicit hoc,
tur, quod ab aeterno creet, nisi bonitas principia mundi. Sed ipse probat duonon
substantialiter et non voluntarie crearet incepisse per motum^ scilicet materiam
mundum. primam, et motorem primum et ideo :
Ad aliud quod objicilur de similibus,

imponitur ei quod duo dixerit esse ab
diccndum quod nihil faciunt ad proposi- aeterno. Et quando dicuntur duo, tunc
tum : quia illa agunt per necessitatem tanguntur principia naturae essentialiter
naturae Deus autem non, sed per constituentia naturam ut materia, etfor- :
: libe-
ram elcctioncm voluiitalis.
ma quia privatio non constituit, sed
:
abjicitur per motum ad formam. Quando

autem dicitur tertium, tunc dicitur, seu
tangitur primum movens.
Ad ALiUD dicendum, quod Aristoteles Ad 2.
videtur tertium dicere in XI primse Phi-

losophicB *, ubi dicit sic : Primum prin-
^ Aristoteles, Lib. XI Metaphysicorum, cap. penultimo.

:
IN II SENTENT. DIST. I, C. 31
cipium omnium non movetur nec sub- bat gcncrationem esse et corruptioncni,
stanlialitcr,nccaccidenliilitcr,scd movet nisi congregationcm et se<,'regationeia :
et facit primum motum a.'tcrnum. et idco quia lcve hoc cst rcpellerc, Ma{,'i-
Ad aliud diccndum, quod Epicurus ster non posuit.
ponebat inane, et atomos et non dice-
:
C. Quod Catholicum esi docet.
Horum ergo et siinilium errorem Spiritus sanctus evacuans, veritatisque

disciplinam tradens, Deum in principio temporum mundum creasse, et ante
tempora cBternaliter exstitisse significat, ipsius seternitatem et omnipoten-
tiam commendans. Cui voluisse, facereest : quia (ut prtcdiximus) cx ojus
volunlate et bunilate res novae exislunt.
Credainus ergo rerum creatarum coelestium vel terrestrium, visibilium
vel invisibilium, causam non esse nisi bonitatem Creatoris, qui est Deus
unus et verus. Cujus tanta est bonitas, ut summe bonus beatiludinis sua»
qua aiternaliter beatus est, alios velit esse participes : quain videt et coin-
municari posse, et minui omnino non posse. lllud ergo bonum quod ij)se
erat, et quo beatus erat, sola bonitate non necessitate aliis communicari
voluit : quia summe buni erat prodesse velle, et omnipotentissimi nocere
non posse '.
cialiterde causa rationalis crcaturtT in cro-

ncre, ibi, I), « Et(/uia non valct cjus bcn-
iitudinis, etc. » In tertia, spccialitcr de
modocreationis, ibi,ll, a Et sicut factus
DIVISIO TEXTUS. cst liomo, ctc. » Et in quarta agit spccia-
litcr de croationc anim;c rationalis, ct
quarc conjuncta cst corpori, ibi. K, « So-
I)(;inde qujerilur dc lioc (piod dicit, ihi, lct cfinm (ju.vri, Cum mojoris, i-lc. >
In
C, § 2 : « Credamus cryo rcrum crcalu- parlcm j)ro(i'mialcm, ct con-
(piinta, linil
rum, ctc. » tinuat sc ad tractatum sc(jucnlcm, ibi,

II ic incipit sccunda pars in qua i\laî- li, « Ex prcvmissis apparct rationalem
stcr laiif;il (pialilercreaturapexcuiit a Dco. crcaiuram, etc.
Et dividilur in quiiKpic partcs: in qua-

rum prima aît Auctor de causa univorsi
esse in communi. In sccunda, agit spc-
• Cf. S. AucusTi.NUJi, in Eiuhiiitlion, cap. 9.

:
32 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

in maleria, sunl accidentia: ergo non fa-
ciunttormam substantialem. JXcc aliquid
movet matcriam et transmutat, nisi ilhx'
quia nihil langit materiam, nisi illffi : er-
Ain ICIJLUS XIT. go videtur, quod ab illis non potest indu-

ci. Cum igitur nihil aliud sitin facto, nisi
Qaid sit causa creationis totius universi Deus solus qui est ubique, vidctur quod
esse ? omnis forma detur ab ipso per creatic-
nem.
5. Item, Niliil agit ultra propriam spe-
Gravis auteni quoestio incidit circapri- ciem : virtutes qualitatum primarum et
muni, de (luxu oniniumcreatorum a Deo, stelhirum agunt in hanc materiam gene-
et tcnet luec qusestio fructus totius scien- rabilis hujus : ergo non ullra speciem.
liae istius, si posset bene investigari. Non autcm est de specie earum gcnera-
1. Yidetur autem per Litieram nihil tus homo, vel asinus ergo non agunt :
causari in rebus creatis nisi per actum formam asini, vel hominis, vel alterius :
creationis : quia dicit sic : « Credamus ergo necesse est, quod educatur per crea-
igitur rerum creatarum coelestium vel tionem in esse. prima probatur ex eo
terrestrium, visibilium vel invisibilium, quod omnis actio est aforma, et ideo non
causam non esse nisi bonitatem Creato- excedit eam. Secunda per se patet.
ris, etc. » : ergo nulla alia est causa : er- 6. Item, Videtur sequi ex illo quod
go nuUse sunt causae naturales. habetur, Joan. v, 17 Pater mcus usque :
2. Item Causalitas quae removetur a modo operatur, et ego operor. Et, Joan.
causis supei"ioribus, non potest convenire XV, : Sine me nihil potestis facere. Et,
inferioribus: factura autem rerumnatura- Joan. 1, 3 : Omnia per ipsum facta su7it,
lium removetur ab Angelis, qui sunt mo-, et sine ipsofactum est nihil. Et, ad He-
tores orbium, ut multi etiam Catholici br. I, 3 Portans omnia verbo virtutis
:
dicunt : ergo removetur etiam a motu susc. Per haec et alia quse supra in I Scn-
mobilium, et a motu causarum inferio- tentiarum habuimus ab Augustino, quod
rum. Secunda subjicitur in Liltera in se- quia Philosophi Deum videre non pote-
quentibus, quod Angeli non fa-
scilicet, rant, licuit vanitati Philosophorum quse-
ciunt res, licet ministrent. Prima proba- rere causas proximas.
tur ex hoc quod dicit Aristoteles in VIII SeD CONTRA :
sed contra
Physicorum, quod non moventibus pri- l.Damascenus dicit, quodnullares est
mis, cessabit motus etiam in secundis : quae non habeat propriam operationem :
quia ordinate descendit a superioribus in ergo videtur, quod omnis res aliquid ope-
inferiora. retur.
3. Item, Adhuc subjiciunt quidam sic: 2. Item, Idem
quod siresnonha- dicit,
Quidquid facit aliquid, non extrahit ip- beat propriam operationem, quod etiam
sum de potentia ad actum, nisi per id non habet propriam naturam et hoc idem :
quod est actu : ergo oportet, quod faciens dicit Philosophus in primo Ethicorum,
et factum sint in aclu ejusdem speciei. In quod omnisrei est aliqua operatio secun-
actu autem illo nihil est in semine hujus dum naturam suam ergo videtur, quod :
generati, nec etiam aliquid in stellis est non solus Deus dicendus sit facere tolum.
in actu generati illius : ergo oportet, 3. Item, Secundum rationes philoso-
quod forma specifica detur per creatio- phicas, abuno simplici nonest nisiunum
nem. immediate : et ab uno quod est in se pos-
4. Item, Accidens non facit substan- sibile, et habet necesse esse a primo, pos-
tiam : qualitates autcm primse quae sunt sunt csse duo : unum motum, et altcrum
:
IN II SENTENT. DIST. I, C, ART. 12. 33
non niolum orgo vidclursi hoc est ve-

:
causa efficiens aUcujus proxima, qua?-
ruin, quod non imniediale i[)se operelur cumcjuc iUa est, diHerunt specie ct gene-
onmia. re, el ulrumque agit per se : ergo impos-
4. Ilem, Nos videmus, quod accedente sihile est ipsorum faclum vcl actum uimm
solc, ea quoe sunt circa nos vegetahilia esse : ergo falsum est, quod ambo agant
florcs magis accedcnte diri-
emiltunt : et aeque immediate.
gilur humor eorum in decoctionem et

maturitatem, et stalu coloris exsiccantur SoLUTio. Praenotandae sunt opiniones soiutio.
et resudant ut (iant convcnientia ad esum tam IMiilosojtliorum quam Doctorum sa-

ergo alia corpora animantium et homi- ciae Scripturae circa quiestionem istam.
numsunt mutabiUa incorporibus eorum, Nota igitur, quod antiquorum Pliiio-
et in scminibus ad generationcm, et sic sopliorum qui fuerunl ante Aristotelem

de aliis ; ergo vidctur, quod et supcriora opinio dividitur pcr quatuor vias : et om-
et inferiora agunt formas aUquas. nes supponcbant duas propositiones, qujB
5. Item, Job, xxxviii, 33 : Numquid male intcUecta} fucrunt cis fomes erroris.
nosti ordinem coeli, et po)ies ralioncm Una iUarum est, quod ex nihilo nihil fit.
ejus in terra ? ergo ordo cseU opcratur AUa fuit, Omne quod extraliit aUquid de
aUquid in natura : quia ratio ejus non potentia ad acluin, simile est iUi in actu
potcst poni in terra. secundum specicm. Venerunt igitur pri-
0. Item, Incassum vidctur Dcus fecisse mo Epicurei dicentes : Si ex niiiilo nihil

orhes et elementa cum virlulibus mo- fit, necesse est supponere materiam, et
ventibus, si tantum esset materia, et nul- hjcum iUius, ct ideo posuerunt inanc et
lo rnodo formas agerent, et secundum atomos. Itcm, si non lit res in actu nisi
hoc natura csset impcrfcctior arte : quia per quod cst in actu cum nulhi res
id :
ars facil aUquam formam : natura autem sit in actu antequam liat, scquitur quod
nuUam sccundum iUud dictum : Si om- nulhi ros veram forinam substantialem
nes form.-B creantur a Deo. Quae quia ab- haheat et generatio non sit nisi congre-
:
surda sunt, non potest dici quod actus gatio atomorum, in corruptio disgrcgati»)
creationis terminetur ad quamUbet for- eorumdem : et forma3 quae videntur sunt
mam. ex ordine atomorum in composito con-
grcgatorum ut atomi rotundi acuti con-
:
quod natura opcratur formam

Si du:as, stituunt igiiem, et lati quadrati torram, ot
educcnth) ipsam de materia, et Dcus, ot sic de aliis. VX illius dofcnsoros fuorunt
immcdiatius Deus quain naluru lioc ni- : Democritus, et Loucippus.
hil vidclur esse, quia Alii j)ro[)tor easdom j)ropositionos di-
l.Duo sccundum oamdcm ralionem xorunt non osse nisi mixluras cltMiKMi-
causalitalis non ordiiiaut ad idoin a'(|uc toruin, ot in quadam ratione consliluios,
immediatiim, quiautracjue agerent unum et in (luadaiu caincm. ot sii- (h^ aliis :
per sc : ct sic actu essent duo, ct lum (judniin uihil vere forma ost : sod lile ot
unum. VA huM- (;st objoclio Coinmontato- amicitia movontibus convoniunl. VA illius

rissuj>er VIII l^lujsicoruni. oi»ini(jnis seclator fuit Em[)0(loolos.
2. Item, AUerum supcrllucrol : si oniin Alii vidorunt ros voro haboro formas,
ulrunuiuc est aecjuc immodialum, nou- ct (juia non vidoiant (jiiod ox |)otontia
trum accipit causalitatem ab alio : orgo [lossont (Mluci.sod si lioront cum anlo non
unum non dopondct ab alio : orgo allo- (•raiil, s(Miuorotur quod aliquid liorot ox
rum su|)orfluit. nihilo. roiUM>ssurunl omnosluisso abaM(M--
3. Ilcm, Im[)Ossibilo osl (Un)rum dillo- no in matoria aotualil(M-, S(m1 laUM-o : cl
rentium s|)ooio et goncro agonlium [)(M' sc tuuo li(M'i rom,(juando in(M[)it disoorni for-
actuin essc unum spoci(> : D(mis aulom ol ma ejus, aliis obscuranlibus eam divisis
XXVM 3
34 I). ALB. MAG. ORD. PRJED.
ab ea. El illi ponunl oninia esse in in scmine, sicul supra dictum cst : ct hoc
omnibus, et elcmenla infinila esse : est magis probabilc.
quia omnc homogeneum in parlibus est Noslri autcm Doctorcs habcnt duas
elemcntum secundum eos. Et hanc opi- vias, scilicct, quod omncs formae crean-
nioncm dcfendit Anaxagoras. Et si quieritur, ct quod actus crcationis compleat om-
tur, Quid discernit formas quae latucrunl? nem naturae motum, et quod natura non
diount quod intellectus agcns purus ct faciat nisi proeparando materiam. Et heec
immixtus. 0[)inio in paucis dcfendilur. Secunda est,
camdcmcausam posuc-
Quarti proptcr quod Deus operetur in natura et cum
runt formas omnium rcrum triplices, sci- ipsa, in hoc quod dat ci esse et operari et
licet, felernas gcnerantes, et mathcmati- continet ipsam principaliter in ipsa et :
cas qu(E sunt principium scicntiarum, et quod sua opcralio non est separata ab
particuhircs generatas. Et hanc tenuit opere naturoe, ut ipse agat in parle una,
Phito et prajvaluerat usque ad tcmpus et natura in alia. Et haec est probabilior.
Aristotclis. Scienlia autem qufle habe- Et puto, quod vera est. Secundum hanc
batur istius opinionis, est ex quodam dicendum, quod post opera sex dierum
antiquo Philosopho, nomine Pythagoras. nihil de novo creatum est ; quia creatio
IIHautem qui incedunt via Arislotehs, nihil supponit. Propagatio autem suppo-
et nitunlur exponerc eum, sicut Alexan- nitopus naturee et bene concedo, quod
:
der, et Avicenna, et Averroes, et alii, hoc est ordinatum, ut inferiorura diver-

diversilicati sunt in duas partcs : et con- sitas et feratur in motum coeU diversi-
veniunt tamen in uno, et difTerunt in mode accedentem et recedentem ad infe-
duobus. Avicenna enim et fere omnes riora propter diversitatem et obliquita-

alii concedunt istam, quod illud quod est tem et rectitudinem circulorum, et haec
in potentia non tit in actu, nisi per id rursus diversitas in motores a motorum
quod est in actu semper. Et illam negat posteriori ad primum usque ad Deum,
Averroes, et secum
quidamsed aUi : non separatur ab
cujus virtus et essentia
differunt etiam in hoc quod Avicenna aliquo usque ad ultimum^ quod est ita
supponit, quod omnis forma sit data ab motum quod nullo modo movet. Et sic
intelligentia ex qua lluunt omnes formse, consistit universalitas in ipso, quasi in
et illa sit plena formis, et habet influen- fonte et corde suo : quia tota fluit ab
tiam super naturam, quando per motum ipso, et continetur ab ipso, et regitur, et
coeli et causas proximas pr<£parata est retorquetur in ipsum.
maleria : et etiam habet iniluentiam su- Et h.^g est causa quod dicit Augusti- ^'^
pcr intellectum possibilem in nobis ; et nus, quod sua bonitas est causa omnium,
omnis forma est irradiatio splcndoris et non excludit propter hocsecundas cau-
ejus. Et hanc intelhgentiam vocat intel- sas, quee non habent virtutem causandi
ligentiam decimi ordinis : quiaipse sup- nisi ab ipso continente.
ponit, quodnovemsint causata primaper Ad aliud dicendum, quod Angeh di- Ad
ordinemante elementaet elementata, sci- cuntur non esse creatores, sed bene sunt
licet novein sphaeraj, decem intelligen- et causae per multorum naturalium motum.
tiae. Et qualiter hoc probetur, longum es- Ad aliud dicendum, quod haec propo-
setvalde. SedAverroes nonconvenit se- sitio est falsa : Nihil fit in actu nisi per
cum in hoc : quia ipse dicit Aristotelem id quod est in actu, et supra responsum
sentire,quod omnes formae sunt potentia est ad eam, nisi forte dicatur quod ratio
in materia, et omnes extrahuntur ex ipsa exemplaris qua id quod fit, est in mente
per motores proximos, secundum com- divina actus- ejus : sed hoc dicitur impro-
municationem triplicis virtutis, scilicet prie.
elemcntahs, elcceli, etformativae virtutis Ad aliud dicendum, quod accidens ut Ad
IN II SENTENT. DIST. I, D, E. 35
accidens non facit substantiam : sed se- aliquid agit vel non aît ultra speciem.
cundum quod est proprietas naturalis Ad omnes autem auctoritates inductas ^^j g^
elementi conjuncta virtuti ccelesti, et for- dicendum, quod nonostendere intendunt

mativcE virtuti in semine bene facit for- nisi quod Deus principaliler agit, quo
mam substantialem, transmutando mate- subtraliente suam actionem, nuilum illo-

riam ex qua educitur. ' rum ageret vel permaneret in esse. Et
Ad aliud responsum est supra qualiter hoc verum est secundum Philosophos.
D. Quare rationalis creatura facta sit ?
Et quianon valet ejus beatitudinis particeps cxislere aliquis, nisi per in-
telligentiam, quae quanto niagis intelligilur, tanto plenius habetur: fecit
Deus rationalem creaturam, quee summum bonum intelligeret, et intelli-
gendo amaret, et amando possideret, ac possidendo frueretur. Eamque hoc

modo distinxit ut pars in sui puritate '
permaneret, nec corpori uniretur,
scilicet Angeli, pars corpori uniretur', scilicet anim<B. Distincta est ulique
rationalis crealura in incorporeain, et corpoream : et incorporea quidem
Angehis, corporea vero homo vocalur ex anima rationali et carne subsi-
stens. Conditio ergo rationalis creatunn primam causam habuit Dei boni-
tatem.
E. Quare creatus sit homo, vel angelus ?
hlooque si qufpratur, Quare creatus sit homo, vol Angt^lus? Drevi ser-
mone respondori potost, Pi-opler honitalom ojus. Undo Auguslinus in lihro
de Doclrind Cliristiana : Onia honus csl Deus, sumus : ol iii (jiiaiilum su-
mus, honi sumus \
* Edil. J. Alloaume, plwilalc.

* Ihidrm, ju)igi')rlni\
* S. AuGUSTiNUs, Lib. I clo Uoclrina christiana, cap. .li
36 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
F. Ad quid creata sil rationalis creatura ?
Et si Ad quid creata sit rationalis creatura? Respondelur, Ad

quseritur,
laudandiim Deum, ad serviendum ei, ad fruendum eo in quibus proficit :
ipsa, non Deus. Deus enim perfectus, et summa bonitate plenus, nec au-
geri potest, nec minui. Quod ergo rationalis creatura facta est a Deo, refe-
rendum est ad Creatoris bonitatem, et ad creaturas utilitatem.
G. Brevissima responsio cum quaeritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis
creatura ?
Cum ergo quaeritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis creatura?
brevissime responderi potest, Propter Dei bonitatem, et suam utilitatem.
Utile nempe ipsi est servire Deo, et frui eo. Factusergo Angelus sive homo
propter Deum dicitur esse : non quia creator Deus, et summe beatus, alter-
utrius indiguerit officio, qui bonorum nostrorum non eget : sed ut servire''
ei, ac frueretur eo, cui servire regnare est. In hoc ergo proficit serviens,
non ille cui servitur.
H. Sicut factus est homo ut serviret Deo, sic mundus ut serviret homini.
Et sicut factus est homo propter Deum, id est, ut ei serviret, ita mundus
factus est propter hominem, scilicet ut ei serviret. Positus est ergo homo
in medio ut et ei serviretur, et ipse serviret: ut acciperet utrumque, et re-
flueret lotum ad bonum hominis, et quod accepit obseqnium, et quod im-

pendit. Ila enim voluit Deus sibi ab honiine serviri. ut ea servilute non
Deus, sed homo serviens juvaretur : et voluit ut niundus serviret homini, et
exinde similiter juvaretur homo. Totum ergo bonum hominis erat, et quod
IN II SENTENT. DIST. I, 1, ART. 13. 31
factum est propter ipsum, et propter quod ipse factus est. Omnia enim, ut
ait Apostolus, nostra sunt, scilicet, superiora, et aequalia, el inferiora '. Su-
periora quidem nostra sunt ad perfruendum, ut Deus Trinitas. .Equalia ad
convivendum, scilicet, Angeli : qui elsi nobis modo superiores sint, in fu-
turo erunt a^quales : qui et motlo nostri sunl, quia ad usum nobis sunt, si-
dominorum dicunturesse famulorum, non dorainio, sed quia sunt
cut res
ad usum eorum. Ipsique Angeli in quibusdam Scriptura.» locis nobis servire
dicuntur, dum propter nos in ministerium mittuntur ^
I. Quomodo dicitur aliquando in Scriptura, Homo faclus est proptcr reparationem

angelici casus ?
De homine quoque in Scriptura interdum reperitur, quod factus sit pro-

pter reparalionem angelicse ruiutn: quod non ita est intelligendum, quasi
non fiiisset homo factus, si non peccasset Angelus : sed quia inter alias
causas, scilicet prflocipuas, ba3C etiam nonnulla causa exstitit. Nostra ergo
sunt superiora, etaequalia. Noslra etiam sunt inferiora, quia ad serviendum
nobis facta.
1. Et hoc non potest esse, nisi sint

cjusdcm speciei : ergo videlur, quod ani-
ma ralioualis ct Angelus sint cjusdom
speciei.
AUTICULUS xiir. 2, IIoc otiam vidolur alia ralionc. Y.o-
rum enim esl spocis una, quorum ditTo-
An anima et Angelus specie conveniant, rcntia ultima constitutiva cst una : sod
vel specic differant ? ullima dilVorontia consliluliva ost una,
scilicet, rationalis : er|^'0 vidolur, quod
anima et Aiijôlus sint cjusdom speciei.
nciudc qu.Tritiir (lc hoc qiiod dicil, PniM.v {latot pcr se. SECiNn.v acoipilur
ibi, I), « luimqiie lioc modo distinxit, cx Litlera : qiiia iitranupio naluram di-
ut pars in sui puriiatc ' manoret, olc. » cil esse ralionalom.
Uniii oiiiiu pars dicit. vidctur quod '\. Itom, (Irogorius dicit, ([iiod liomo
aiijjêlica natura pais nalunp aniui;i' sit :
cst omnis creatura : ipiia t>sl cum lapidi-
* I adCorinlh. ni, 22 : Omnia lestra sun(,... i'OS qui lirrrditalcm Citpifnl salutis .* Kt iniillo-
sive prxsentia, sire futura. ti)<s alihi.
* Ad Hobr. i, 14 : Nonne omncs sunf admini- ' Kdil Jnan. .\llcaumt\ pluritate.
stratorii spiritus, in minislerium missi proplcr
bus, vivit cuin uiboribus el planlis, sen- quitur esse (ui dicit Boetius) cst de ac-
cum An- cidentalibus crgo nec constiluit spe-
lit cum brutis, cl rutiocinalur :
gelis : erg:o homo et Angelus conve- ciem, nec constilutam diversilicat.

constitutiva. :{. Item, Ipsa separabilis est a carne :
niunt in ullimu (lilTerenlia
EaJem impressio imajji- ergo videtur, quod lioc non faciat eam
4. Item, est
nis (ut dicit Gregorius) in anima ralio- esse diverscB speciei.

SeD CONTRA Secl conti
nali, et in Angelis : ergo species una. :
5. Reni, Quorum perfectio secundum 1. Quibus est aliqua natura commu-

gratiam et gloriam est una, ipsa sunt nis secundum speciem, illis est commu-
eadem animarum rationa-
specie : sed ne quod sequitur naturam illam in quan
lium et Angelorum secundum gratiam tum est ipsa. Si ergo aniniae et Angelo
et gloriam perfectio est una ergo ipsa :
est una natura secundum speciem, habe-
sunt in specie una. Prima probatur ex bunt etiam communia consequentiam

hoc quod diversa perfecta non sunt illius naturse. Consequentia autem natu-
proportionata ad eamdem proportionem. ram angelicam (ut dicit Magister infra)
Constat autem quod perfecliones secun- sunt quatuor, scilicet, subtilitas essenlise,
perspicacitas intelligentiae, et discrelio

dum proportionem perfectorum dantur.
Secunda autem patet per illud.Deuter. personalis, et liberum arbitrium. Sed
xxxn, 8, secundum translationem Sep- constat, quod discretio personalis, nec
tuaginta « Statuit terminos populorum

:
eliam perspicacitas intelligentiae angeli-
juxta numerum fiiiorum Dei *. » gse convenit animae : ergo non sunt ejus-
6. Item, Plus distat intellectus agens dem speciei.
et possibilis in nobis, quam intellectus 2. Item, Quaecumque sunt ejusdem

agens et Angelus : animae autcm nobilis- speciei, sunt ejusdem ordinis secundum
simum est intellectus agens, qui cum naturam, vel alteri fieret injuria : ergo
possibili non facit differentiam speciei : si anima Angelus sunt ejusdem spe-
et
ergo multo magis faciet eamdem speciem ciei, ipsa sunt ejusdem ordinis secundum
cum intellectu agente in Angelo. naturam. Probatio primae quia quaelibet :
Si dicas, quod intellectus Angeli est pars ignis est sursum, et quaelibet rana
deiformis, sed intellectus hominis non : in palude. Secdnda autem supponitur ex
quia iste educitur de potentia ad actum, hypothesi. Inde sic Anima et Angelus :
sed non intellectus Angeli qui habet sunt ejusdem speciei ergo ejusdem or- :
species concreatas. Contra : Perfectum dinis ergo si Angelus est sursum ante
:
et imperfectum secundum eamdem for- faciem Dei, ibi etiam secundum naturam
mam non variant speciem : quia aliter erit anima : et si anima est deorsum
debilis oculus et fortis essent diversa unibiUs corpori, ibi etiam erit Angelus,
specie, quod falsum est ergo videtur, : quod falsum est ergo anima : et Ange-
quod hoc non impediat. lus non sunt ejusdem speciei.
Si dicas, quod Angelus non est uni-
bilis corpori, anima rationalis sic hoc : SoLUTio. Dicendum, quod anima et soiuii
videtur primo falsum, quia Angelus differunt specie : et hoc qua-

1. Philosophus dicit, quod intellectus liter sit ut intelligatur notandum,
quod
nullius corporis est actus. in toto potestativo partes specierum
Unio est relatio quaedam
2. Praeterea, distinguunt secundum ordinem potesta-
quae secundum naturam sequitur esse tis in plus et plus : et ideo sicut ratio-
suorum extremorum quod autem se- : nale dicit speciem animae ultra sensibile
* Vulgata habet, Deuter. xxxii, 8 : Constituit Israel.

terminos populorum juxta numerum filiorum
IN II SENTEM. DIST. I, K. 39
secundum quod est in bruto, quo in rum simplicitas animijc in i|uantuin quae
scnsibile est ut species : cum tamen in prima est sub illo inducit orbes, et sic
homine sit ut potcntia, sicut trigonum de aliis.
in tetra<:ono : ita intellectuaie constituit DicENDiM ergo ad primum, quod est Ad 1.
speciem ultra speciem rationalis, licet pars secundum genus remotum, et non
rationale secundum rationem
sit in ipso secundum speciem.
potentise. Et hoc scitur per actum et mc- Ad aliud dicendum, quod diirerentia Ad ?.
dium intelligendi inteliectus enim An- : conslitutiva ultima non est una sicut
gelorum sine collatione et inquisitione jain patuit, sed adjicit gradum qui variat
est, et per(icitur formis universi ordinis speciem.
causarum naturalium in primo inslanti Ad ALiuD dicendum, quod per dictum Ad 3.
creationis suaj : nosler autem intcllectus Gregorii non ponitur convenientia nisi in
non perficilur nisi collatione et inquisi- genere : et hoc patet per hoc, quod
tione : et ideo est in umbra respcctu sensibile in homine et bruto non siint
illius, et non habet species nisi acceptas ejusdem spcciei cum sit in brulo sicut
:
ad perfectionem scientiae. Ethoc est quod forma et differcntia specillca, in homine

dicit Isaac in libro de Dlffinitionihus, autem sicut potentia tanlum.
quod umbra intelligcn-
ratio creatur in Ad aliud diccndum, quod debile et Ad 4.
lise, et anima sensibilis in umbra animae forte non diversificant speciem, sed alia
rationalis, et vcgelabilis in umbra ani- et alianomina, ut jam patuit.
mse sensibilis, et orbis in umbra anima3, Ad ALiUD dicendum, quod unio funda- Ad5.
et elementa in umbra orbis quia pcr- :
tur super naturam anima? quia ipsa :
spicacilas inlelligentiae est sine collatione naturaliter dependet ad corpus, hoc et

et inquisitione, et ideo occasus ejus cum patet : quia in compaialione ad corpus
remanentia cognitionis vcri simpliciter diflinitur, et ideo non dicit solam relatio-
est posse rationis qute inquiiit etconfert. nem, sed etiam dilTerentiam spccilicam :
Et hoc vocat Dionysius discursas scien- sed quia specilicai dilferentia} ultimae fre-
tias, vel disci[)linas '
: quia confcrendo qucnter sunt nobis incognitie, ideo no-
discurrunt de uno ad aliud. Et lalcs minamus cas per signa convenientia, et
scienlias non dicit hal)erc Anj^clum, scd quandocjue per duas rcmotiores dilTe-
simpliccs dciformes. J'^t ubi occumbit rentias conjunclas conscribinuis unam.
ratio, ita quod non est acceptio boni ct Ai) ALUi) diccndum, quod licet scjâ- Ad 6.
veri simjdiciter, sed ut nunc in appcndi- rabilis sit, tamen adliuc pcr j)roportio-
liis malerialibus et sensibilibus, ibi inci- nem unibilitalcm habct ad corj)us : et
pit possc sensibilis animaj : et itcruin in cum scj)arala est a corj)orc, non scpara-
occasu illius et retinentia motus naturata est ab unibilitate.
lis tantuni, inducit vegetabilcni : ct itc-
K. Quare ita sit homo institutus, ul aniina si/ uiiilu torpon ?
Solct eliaiii (jiiicii, (aim iiiajoris (liîiilalis \i(h'lur essc aiiima si ahscjuo
corporc periiuinsissct, ("iir uiiila sit corjmri ? Ad (|unfl jiiinKt dici jxilt^st :
'
S. Uio.NYsius, l)(> iirlcsli lliorarchia, caj). I.
Quia Dcus vuluil, el \ ohnitalis ejus causa quicrenda non est. Secundo au-
tein potesl dici, quod ideo Deus voluit eain corpori uniri, ut in liuinana
oslenderet conditione novum exem])luin beata^ unionis qutc est inler Deum
et sj)iri(uin, in qua diliîturex loto corde, et videtur facie ad facieni. Pu-
tarel enim creaturase non posse uniri Creatori suo tanta propiiiquitate ut
euin tota menle diliêret et cognoscerel, nisi vidcret spirituin qui est excel-
lentissiina crealnra tam inlinhT, id est, carni qua) de terra est, in tanla di-
leclione uniri, ut non valeat arclari ad hoc ut velit eain relinquere : sicut
oslendit Apostolus, dicens : Nolumus corpore exspoliari, sed supervestiri ' :
per quod oslendilur spirilum creatum Spiritui increato inelfahili amore

nniri. Pro exemplo ergo futura^ societalis, quse inter Deum et spiritum
rationalem in glorificatione ejusdem perficienda erat, animain corporeis
indumontis et terrenis mansionihus copulavit: luteamque matcriam fecit
ad vitti? sensum vegetarc : ut sciret homo, quia si potuit Deus tam dispa-
rem naturam corporis et animse in foederafionem unam et in amicitiam tan-
tam conjungere, nequaquam ei impossibile futurum, rationalis creaturre
huinilitatem, licetlonge inferiorem, ad suce gloriae participationem subli-
mare ^ Quia ergo pro exemplo rationalis spiritus in parte usque ad con-
sortium terreni corporis humiliatus est : ne forte in hoc nimis depressus
videretur, addidit Dei providentia, ut postmodum cum eodem corpore
glorificato ad consortium illorum, qui in sua permanserunt puritate, subli-
maretur ut quod minus ex dispensatione Creatoris sui acceperat conditus,
:
postmodum per gratiam ejusdem acciperet glorificatus. Sic ergo conditor

noster Deus rationales spiiitus varia sorte pro arbitrio voluntatis suae dis-
ponens, illis quos in sua puritate reliquerat, sursum in ccelo mansionem :
illis vero quos corporibus terrenis sociaverat, deorsum in terra habitatio-
nem constituit : utrisque regulam imponens obedientiee, quatenus et illi
ab eo ubi erant non caderent, et isti ab eo ubi erant ad id ubi non erant
ascenderent. Fecit itaque Deus hominem ex duplici substantia: corpus de
terra componens, animam vero de nihilo faciens. Ideo eliam unitce sunt
anima^ corporibus, ut in eis Deo famulantes majorem mereantur coronain.
* II ad Corinth. v, 4 : Nam et qui sumits in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati, eo quod nolumiis
exspoliari, sed superverstiri, etc.
' Cf. S. AuGusTiNUM, Lib. de Spiritu et anima, cap. 4.
IN II SENTENT. DIST. I, L, ART. 14. 41
L. Posl sacramoitum Trinilatis de crealura tripartita agendum est, et prius de di-

gniori, id est, Angelica.
Ex pra3rnissis apparet rationalem creaturam in Angelicani et Mumanam

fuisse (Jistinctam : quarum altera est tota spiritualis, id est Angeiica : allera
ex parte spiritualis et ex parte corporalis, id est, Ilumana. Cum itaque de

his tractandum sit, scilicet, de spirituali et corporali creatura, de rationali
et de non rationali : primo de ralionali et spirituali, id est, de Anji:elis
agendum videtur *
: ut a contuitu Creatoris ad cognitionem creaturte di-
gnioris ratio nostra intendat : deinde ad considerationem corporea?, tam

illius quae est rationalis, quam illius qua3 non est rationalis descendat, ut
Trinitatis incrcatae sacramentum (ripartitae creaturae, eique concretorum
atque contingenlium sequatur documentum.
SoLUTio. Dicendum, quod tertia causa soiuiio.
bona est, et alise causjBpossunt assignari,

scilicet, ut mediante liomine nalura cor-
poralis a Deo posset participare qua» por
ARTICULUS XIV. se non poterat quia alitor non tota uni-

:
versitas in Deuni referretur. Quia sicut
Quare anima unita sit corpori, cum ma- homo in anima vegetahile, scnsihile, et
joris fuisset per/ectionis anitnam fuis- rationale hahet, quie sunt omnos gradus
se sine corpore ? vilce ita secundum corpus hahel ole-

:
menla, ct mi\tion(>s, ot comploxionos, ol
composilionos, quiE sunl omnes gradus

DoiiKle quiTrilur de lioc quod dicil, materijE corporalis : ot idoo modianto ho-
ihi, K, a Solct etiam qu.Tri, Cum majo- mino omnia in Doum roforuntur.
ris, elc. » Alia causa est ; quia aiiinia lalionalis
Videtur cnim prima ralio Majîslri nul- nata est porlici per sensum. (piamvis
la : quia non univisset animam cor-
si post morlem aliain hahilurasit perfoctio-
pori, oadem omnino ratio assignari pos- nom : ol idco scHundum ordintMU natu-
set. ra3 corpori uniri dehuit.
< A (listinclione II ad distinct. XII.

DISTINGTIO II.
Ag,it in spceinli <le concliiioiie spiritnalis crcaturae, scilicct Ange-

Ucsc, qualis facla sit.
A. Quse consideranda sunt de Angelica natura ?
De Angelica itaque natura heec primo consideranda sunt, quando creata

fuerit, et ubi, et qualis facta sit dum primum conderetur. Deinde qualis
efTecta aversione quorumdam, et conversione quorumdam. De excellentia
quoque, et ordinibus, et donorum difTerentia, et de officiis, ac nominibus,
aliisque pluribus aliqua dicenda sunt.
B. Quando facti suni Angeli prius dicit, in quo videntur sibi ohviare auctoritates.
Qusedam auctoritates videntur innuere, quod ante omnem creaturam

creati sunt Angeli. Unde illud, Prior omnium creata est sapientia ^
: quod
intelligitur de Angelica natura, quee in Scriptura ssepe vita, sapientia, et
lux dicitur. Nam sapientia illa quee Deus est, creata non est. Filius enim
sapientia Patris est genita, non facta, nec creata: et tota Trinitas una sa-
pientia est, quae non facta, nec creata est, nec genita, vel procedens *. De
Angelica ergo vita illud accipiendum est, de qua dicit Scriptura, quando
facta est, scilicet, primo omnium. Sed rursum alia Scriptura dicit : Inprin-
cipio creavit Deus coelum et terram *. Et in Propheta : Initio tu, Domine,
* Eccli. I, 4.
* Cf. S. IsiDORUM, Lib. I de Suramo bono, cap. 12.
^ Genes. i, 1.
IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1. 43
terram fundastl : et opera manuum tuarum sunt coeli k Et videlur contra-

rietas quccdam oriri ex asserlionibus istis. Nam si primo onmium creata est
sapientia, omnia post ipsam facta videntur : et ita post ipsam facta videntur
coelum et terra, et ipsa facta ante coelum et terram. Item, si in [jrincipio
creavit Deus ccolum et terram, nihil factum est ante coelum et terrain, nec
ipsa sapientia facta est ante cwlum et terram. Cum ergo haec contraria
videantur, nec in divina Scriptura fas sit sentire aliquid esse contrarietatis,
requiramus intelligentiam veritatis.
ARTICULUS I.
DIVISIO TEXTUS.
An Angelus ante, vel post alia sit crea-

tus, aut sit unum ciim aliis quatuor
« De Angelica itaquc natura Jnec pri- coaevis ?
mo consideranda, ctc. »
Hic incipit pars exseculiva, et supra

cst divisa. Incidit autem liic quaestio primo de
Priina autem pars quae est de spirituali tcmpore creationis Aniiclorum.
natura siniplici, dividilur in duas : in Videtur cnim, quod ante alia sit crca-
quarum prima agit de pcrtinentibus ad tus :
suam naturam : in secuiida autem de his 1. enim dicit Ililarius « Non ma-
Sic :
quae pertinent ad suam dislinctionem per gnum est. quod ante ccclum et terram
aversionem et conversioncm, et haec in- Dcus Pater Dominum nostrum .lesum
cipit in distinct. V, ibi, A, « Posl hxc Christum genuerit, cum etiam Angelus
considcratio (ulducit inquircre, elc. » crcatura coeli ct terrse inveniatur anli-
Prima harum adhuc subdividilur in quior ' : » ergo videtur, quod Angelus
duas in quarum primaagit de extrinse-
: non sit unum dc coavis.
cis, scilicet (pialos in suhslanlia, et po- 2. Iteni, Damascenus : « Quidamaiunt,
tentiis naturalibus, et habitibus facti sunt, quod ante omnem creationem geniti
et iunec incipit in scquenti distinctione, sunt, ut theologus dicit (iregorius. Pri-
ibi, A, (( Eccc ostcnsuni csf, etc. » mum quidem cxcogitavit Deus cadestes
lliec autcni (lislinctio dividitur in duas virlutes et angcHcas, et excogitalio ojus
parles : in (piarum prima ostendit quan- opus fuit. Alii voro post(piam gonilum
do creati sunt : in sccunda autem ubi, est primum
codum. Quoniam aulom
ct ha^c incipit, ibi, l'\ « ,/a)n ostcnsum anto liominis plasmationom onnies con-
cst, etc. » litontur, ogo tboologo (Irogorio con-
scntio. Dioobat onim substantiam intcl-
lectualem [)rimo creari, ot indo sonsibi-
lem, et tunc quod ox utroquo, scilicel
hominom '. »
' I»sal. ci, 20. • S. JoANNEs I)am.\scenus, l.lb. II, rap. 3.

* S. HiLAiuus, l.ib. de Synodo.
:
41- D. ALB. MAG. ORD. PWMD.

3. Item, Per ralionem videtiir probari corporea : ergo etiam prius eflliiit ab
iilem sic : Quaicumqno subslaulia sc lui- ipso.
bet ad alia creata ut pra?cognoscens fiori Si dicas, qiiod hoc non seqiiitur : quia
eorum antequam lianl iu propria natura, omnia efHaunt JEqualiter. Contua Oea- :
illam necesse est pra?ccdere creatione tor uno modo se habetadomne quodest
omnos alias. Angelus autem est substan- crgo ex parlesui nulla est diirercntia: sed |jfe
tui ita se habens ad alia crcata ergo An- : si est diirerentia, illa est ex parte crealu-
golus pra'cessit creatione omnia alia. rarum habentium ad
aliter et aliter se
l*iuMA patet per se. Secunda accipitur ab ipsum ergo videtur, quod effluxio de-
:
Augustino, qui sic exponit, fiat, et fccit, bet determinari secundum ordinem crea-
(ii factum
ut primum rcfcratur ad est, turae, etnon sccundum ordinem creantis.
Verbum, sccundum ad notitiam Angelo- 7. Praeterea, Ordo crcationis debct re-
rum, tertium ad exislentiam rei in pro- spondere ordini naturae : natura autem
pria natura. ordinat motorem ante mobile, et incor-
i. Item, Augustinus : « Duo fecisli, ruptibile ante corruptibile, et spirituale
J)omme : unum prope te, et alterum ante corporale, et simplex ante composi-
prope nihil ' : » ergo Angelus immediate tum : cum igitur Angeli sint motores in-
est Verbum. Esse aulem juxta
prope corruptibiles, spirituales, simplices, vide-
Verbum, est esse juxta causam exitus bitur quod ipsi sint creati ante omnia
creaturarum ergo cuni ipse ba- in esse :
alia.
'
beat potentiam cognoscendi, ipse cogno-

8. Item, Hoc videtur dicere Plato :
scet eas Verbo antequam liantm ergo :

« Q
deorum, quorum opifex Paterque
dii
pnficeditesseearuminproprianatura. ego, etc. Sic enim infert « Horum
>> :
5. Ilem, Substantiam movenlem ad sementem ego faciam, vobisque tradam :
esse substantige alterius et influentem

su- vestrum autem erit ad par exsequi. » Ex
per ipsam, necesse est prius esse illa ad hoc enim videtur accipi, quod influen-
cujus esse movet et super quam influit :
tiam habeant ad esse generabilium er- :
Angeli (ut dicunt Philosophi) sunt

sub- go ante omnia esse debuerunt, ut vide-
stantiae moventes ad esse
elementorum tur
et elementatorum, et influentes
super es- Sed contra :
"'^'' ""'''''^ ^'^ ^'' '''^^''^'' ''''^^^ "'* ^'^^'

''
^' ^'' ^'''^''
eos rrunsê°eleT^ '^' Glementatis,
. , ., rentia in exitu : cum ergo creatura ante
e orbibus :
ergo pr.us debebant creari,
creationem non ex parte
^ etiam fuerit,
ut videtur. .,,. . . ,
n j. . , ilhus non poterat accipi ordo ergo non :
0. Item, Ad unum simplex

'"HicA ncop-
ulus acce-
pius * « r a + •
1-, .
1 , . . est ratio, quod prms vel posterius fiat. i »
dit id quod minimae est comnositionis ei

^^"ipubjuunis o t. j
2. Item, Nos videmus, quod amma ra-
Pt xt •
i
.
I,. .
nuUius quantitatis, quam id auod

.\. 1 " ^^ 4UUU habot
iidDei '
4- r quce est+ motor
tionalis 4 T perfeclio
et f i-
cor-
compositionem quantitatis
"i^'» ci
et terminatin
leiminauo- •
r* 4 *
^. poris, non fit ante corpus, sed post or- i
nem contranetatis
,
Creator autom esi

âiui auitm P<;t
.
: ,• • • •
a i-
. ganizationem ipsms : si ergo Angeli sunt
unum simplex, Angelus minim^ compo-
motores corporum superiorum (ut dicunt
sit.onis,qu,asecundumPhiIosophosnon
quidam) a simili debuerunt fieri post
habet compositionem nisi
possibilis in ipsa.
quantum intelligit se, et
quantum fluit a Deo et intellifWl
1
"iienijîi inmim
ornes autem habent quantitatem
.
ipsum -1 ,
necessarii in
•
.
3.'
rores a-
Item, Moyses intendit evacuare er-
diversorum circa principium crea-
• • •
et po- tionis mundi. Fuit autem multorum er-

enliam ad ubi, et elementa
contrarieta- ror, quod Deus per Angelos creavit
tem ergo plus accedit Angelus,
.
quam mundum : ergo ut hoc evacuarelur, non
« s. AuGusTiNus, Lib. XI Confessionu

m.
»
IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1. 45
debuerant crcari antc, sed vel cum mun- sitiones, partim etiam super falsas secun-
do, vel post ipsum. Unde Damascenus : dum nostram fidem. Duhium enim cst
« Quicumque vero aiunt Angelos condi- quis sit motorcceli. Ptolemaeus, et Abha-
tores cujuscumque esse suhstanlia', lii tegni, etAlhumasar, et omnes astrono-
sunt omncs patris sui diaboli . creaturae mi dicunt coelum moveri a voluntate Dei,
enim exeuntes non sunt condilores. Om- et haec est nostra confessio. Aristoteles
nium autem factor, et provisor, et con- autem et omnes naturahjs Pliilosophi di-
tentor^ Deus est qui solus est increatus ' . cunt ipsum moveri ab intelhgentia, sicut
desiderans movelur a desiderato, et
Soiutio.
SoLUTio. Dicendum, quod Angeli non utrum AngeU deserviant Deo in motu
duratione, sed ordine dignitatis facti sunt orhium, vel non, incertum est nobis :
ante corporalem creaturam. Et ad hoc hoc tamen cerlissime tenemus secun-

intelligendum sumenda est distinctio Au- dum sanctos Patres, quod nonomnesoc-
gustini de confessione, quod prius alte- cupanlur circa motum ccelorum, etiamsi
rum altero dicitur, scilicet a^ternitate, ut tot essent coeli quot sunt stellai, sicut qui-
Deus praecedit omnia : dignitatesive ele- dam eorum praesumpserunt dicere : quia
ctione, sicut melius et nohilius praeponi- nohis traditur quosdam assistere, quos-
tur mmus nobili vel utiii, et lioc modo dam circa nos ministrare : tamen quod
fructus prfficedit florem : origine, et hoc quidam etiam moveant coplum, videlur
modo sonus praecedit cantum, quia in secundum expositionem unius sancti per
sono moduhatio facit cantum et tem- : iliud verbum Matthaî, xxiv, 29 El vir- :
pore, et hoc modo praecedit flos fructum. lules coilurum commovebunlur. lloc enim
Ad 1 et 2. Ad ea igitur quae inducuntur ex Hila- in libro ad Eugenium Bernardus exponit
rio et Damasccno, et ad ea quae indu- de Angehs.
cuntur in JMlera, quia prior omnium Sed quidquid sit de dubiis, ad ratio-
creala est sapienlia - : dicendum, quod nem inductam dicendum est, quod etiani
loquuntur de priorilate dignitalis, non secundum Philosophos qui ponunt illam
duralionis, vel temporis. opinionem, non valel ratio quia non in- :
Ad 3, Ad ALHD dicendum, quod illa priori- telliguntordinem temporis, sed natura' :
tas rem flendam, etiam se-

inleiligendi sicut materia elementi prior est elemen-
cundum ipsum Augustinum, non ponit to, nec tamen umquani dcfuit elemento,
prioritatem durationis, sed ordinis nalu- nec qualitates elemenlales sihi.

rae : et ita solvit Auguslinus, ut cogno- Ad ALiuD dicendum, quod illiiil ctiaiu Ad 6.
scere rem fiendam non ponat in actu co- non concludit nisi de ordine natura^ vei
gnilionem ante rei existentiam : sed si- dignitatis, et non temporis.
mul cum ipsa re suam ponit cogitatio- Ad ALiUD dicendum, quod ordo ox par- Ad 7.
nem, id est, omnis fien(he rei quantum tecreatorum non impedit, quia creatura
est de ordine causae causantis, et possum non fuit et eliam quia gradus dignita-
:
hahere, scilicet cognitionem factae rei, tis non infcrl ordinem li'mp(U'is, sicut in
quanchi jam facta cst. multis jam patuit, (luiaalitcr auima pra'-
Ad 4. Ad alujd dicendum, quod etiam Ange- cederet corpus tcmpore. lV'r hoc patet
lus non immediate juxta Vcrbum ni-
ost solutio ad se(|U('us.
si ordine naturae, et non temporis in or- Ad alud diccndiim, (luod non intcn- . , ^
dinc cxitus creaturarum. dit (|uod |)riores siut crcatis aliis, scd
Ad &. Ad ALiUD dicendum, (juod ilhi ratio quod dcdit eis polcstatcm movcndi stel-
proc»'dit ex opinionihus IMidosophorum, las ad natura' propagalioncm ordinciu :
et fundalur partim supcr (hihias propo- autcm crcalurarum ipsc coudilor iusliluit.
' S. J. Damasce.m>, Lili. II, cap. 3. «Ecch. I, 4.

.
46 D. ALR. MAC. ORD. PR7ED.
C. Qiild tmendum sil docct, prsemissas auclorilates determinando
Videlur ilaqiie hoc esse tenendum, quod siinul creata est spiritualis
creatura, id est, angelica, et corporalis : secundum quod potest accipi illud
Salomonis : Qui vivit in seternum, creamt omnia simul^, id est, spiritua-
lem et corporalem naturam : et ita non prius tempore creati sunt Angeli,
quam illa corporalis materia quatuor elementorum : et tamen primo om-

nium creata est sapientia : quia etsi non tempore prcecedit, tamen digni-
tate. Quod autem simul creata fuerit corporalis spiritualisque creatura,
Augustinus super Genesim ad litteram aperte ostendit, dicens per coelum

et terram spiritualem corporalemque naturam intelligi '
: et hac creata
sunt in principio, scilicet temporis : vel in principio, quia primo facta

sunt.
D. Quod nihil factum est ante coelum et terram, ncc etiam tempus : cum tempore
enim creata sunt, sed non ex tempore.
Ante ea enim nihil factum est : nec etiam tempusfactum est ante spiri-
tualem, scilicet angelicam naturam : etante corporalem, scilicet materiam

illam quatuor elementorum confusam. Illa enim cum tempore creata sunt,
nec ex tempore, nec in tempore. Sicut nec tempus in tempore creatum
est, quia non fuit tempus antequam esset coelum et terra. Unde Augusti-
nus in libro V de Trinitate dicit, quod Deus fuitDominus antequam tem-
pus esset, et non in tempore coepil esse Dominus : quia fuit Dominus
temporis, quando coepit esse tempus : nec utique tempus coepit esse in
tempore, quia non erattempus antequam inciperet tempus ^
1 Eccli. xviTi, 1.
' S. AuGUSTixus, Lib. I super Genesim ad litteram, cap. 1.
• S. AuGUSTiNUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6; et Lib, de Civitate Dei, cap. 13.

:
IN ir SENTENT. DIST. II, E, ART. 2. 47
E. Quod simul cum tempore et cum mundo ccepit corporalis et spiritualis creatura.
Simul ergo cum tempore facta est corporalis et spirilualis creatura, et
simul cum mundo : nec fuit ante angelica creatura, quam mundus : quia,
ut ait Augustinus ', nulla creatura creata est ante saecula, sed a Scieculis
cum quibus coepit. Hieronymus tamen super epistolam ad Titum aliud vi-
detur sentire, dicens : Sex millia necdum nostri temporis implentur annu-
rum : et quantas prius seternitales, quanta tempora, quantas sa3CuIorum
origines fuisse arbitrandum est : in quijjus Angeli, throni, dominationes,
caiterique ordines servierunt Deo absque temporum vicibusatque mensu-

ris, et Deo jubente substiterunt 2. Ilis verbis quidam adlicerentes dixerunt
cum mundo coopisse tempus sfficulare : sed ante mundum exstitisse tem-
pus ccternum sine mutabilitate : et in eo immutabiliter et intemporaliter
adstruunt Angelos Deo jubente substitisse, eique servisse. Nos autem quod
prius dictum est, pro captu intelligentise nostra3 magis approbamus : salva
tamen reverentia secretorum, in quibus niliil temere asserendum esl : et
illud Ilieronymum dixisse non ita sentiendo, sed aliorum opinionem refe-
rendo arbitramur.
gustini. Et alia expositio est, quod creavit

omnia simul in maleria, et ex hoc relin-
quitur quod omnium materia situna nu-
mero.
ARTICULUS II. 1. Et hoc videtur etiam por illud .lob.
XL, 10 Ecce Behemoth <jucm feci tecum.
:
An omnium spiritualium et corporalium liehemoth autem per naturam Angelus

sit maleria una ? est : ergo Angelus ejusdem esl materiae
cnm homine : eru-o cum carnihus et ossi-

hus.
Deinde quajritur de hoc quod dicil, il)i, 2. Itom, Spiritualium et corporalium
C, « Qui vivit in xternum^ creavit onuiia suhstantiarnm est i^ênus urjuin : quia
simul. )) essent aliler plura pranlicamenta quam
I*cr hoc enim hahcntur duo, scilicet, decem cum i^ntur id genus non sil va-
:
quod oinniasimul sunt in spccie propria : num, hahehil aliijuid respondens in re

et de hocerit quoBstio illade opinione Au- ct constat quod non formam, quia forma
• S. Au(.i;sriNus, Lib. V sujHn' (ioiiosim ad ' S. HiF.noNYMis, ,1(1 rap. 1 Llpisloliu ad TiUun.
littpram, cnp. 9.
non una corporalium et spiritualium

est : nisforma. Tnde incommunicabile etcom-
ergo maleria ipsorum est una. municabile faciunt in Angelo compositio-
3. Ilem, IIoc videlur dicere Porpliy- nem : et hoc signatiir cum dicitur, An-
rius : quia ipsc vull, quod genus sil loco gelus, et hic Angelus.
maleriai. Ad primum ergo dicendum, quod aucto- Ad
Alia qune possunt ad hoc objici, mota ritas Sanctorum non lola adducitur :
sunl in praecedenti distinctionc. quia ipsi adducunt, quod omnia simul

sed contra. l.N quod dicit Arislotelcs
coNTRARiUM cst facta sunt in materia vel similitudine,
in X] prima.' Philosophise, quodcorpora- sicut aiiima hominis cum Angelis : quia
lium et incorporalium non est genus similitudinern quamdam habent in genere
unum. Et exponit Commentator, quod naturae.
genus accipilur ibi pro materia ergo : Ilem, Dico quod Scriplura innuit quod
multo minus corporalium et spiritualium non omniuin corporalium sit materia
non est genus unum. una quia dicit creata esseccelum et ter-
:
Ilem, Averroes super II Metaphysico- ram. Si enim caelum esset de communi

rum dicit Sciendum autem, quodgenus
: materia omnium aliorum, non oportebat
non est materia, sed est generalis forma : dicere nisi alterum illorum, et sufTecis-
sed convenit cum materia in eo quod set.
suslinet ditTerentiam in constituendo spe- Ad ALiuD dicendum, quod hoc est vile ^d
ciem, et in eo quod diiTerentia potestate sophisma : quia est duplex forma, scili-
est in ipso. cet, materiae quae estpars essentiae : etilla
non praedicatur de composito, quia (ut

Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod sicut vult dicit Avicenna) forma in quanlum forma
Roctius, quod spiritualium et corpora- est, non habet quod praedicetur de eo
lium non est materia una, ut supra dixi- cujus est forma : sed hoc habet in quan-
mus Quia etiam secundumPhilosophos
*.
tum forma consequens totum compo-
est
spiritualia aut inteliigentiae quas nos vo- situm secundum totum esse suum et :
camus Angelos, habentquidem composi- haec est species de qua dicit Boetius quod
tionem possibilis et necessarii, quas par- est totum esse individuorum. Et est for-
tes nostri Doctores vocant quod est, et ma consequens compositum secundum
quo est : et Boetius videtur vocare quod parlem esse, et lioc est genus et haec :
estj et esse. Quia illud possibile num- forma ponit similitudinem essentialiter
quam est in potentia, nec potest esse : in toto vel in parte essentiae et hoc re- :
sed quia dependet ex alio, scilicet ex cau- spondet ei secundum esse, vel rem, et
saprima, ideo in se dicitur esse possibile :
materiam.
et quia particulat et dividit ipsum quo Ad aliud patet responsio per dictum Arl 3
est, quod de se commune est, sicut om- Commentatoris.
* Cf. I. Sententiarum, Dist. VIII, art. 25.

1
IN II SENTENT. DIST. II, F. 49
F. Vbi Angeli mox creati fuerint, in empyreo scilicet, quod statim factum replc-
tum est Angelis.
Jam esl ostensum quando creala fuerit angelica natura, nunc autem at-
tendendum est ubi facta fuerit. Testimoniis quarumdam auctoritatum
evidenter monstratur Angelos ante casum fuisse in coelo, et inde corruisse
quosdam propter superbiam alios vero qiii non peccaverunt, illic persti- :
tisse. Unde Dominus in Evangelio ait Videbam Satanam sicut fulfjur de :
coalo cadentem '

: nec appellatur hic *
c(Eluin firmamentum, quod secunda
die factum est : sed coelum splendidum, quod (WcAuv empijreum/\{\. est,
igneum a splendore, non a calore : quod statim factum Angelis est reple-
tum, quod est supra firmamenlum : ct illud empyreum quidam Exposito-

rum sacra3 Scriptura? nomine ccrU intelligi volunt, ubi Scriptura dicit : In
principio creavit Deus cadum et terram '. Cffilum, inquit Strabus, non
visibile firmamentum hic appellat, sed ernpyreum, id est, igneum vel in-
.tellectuale : quod non ab ardore, sed a splendore dicilur : quod statini
factum repletum Unde Job Ubi eras.... rum me laudarejftsi-

est Angelis. :
mul astra matutina, etc. De hoc quo([ue Beda ila ait IIoc superius *. :
ccelum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanclis
Angelis impletum est : quos in princi])io cum coelo et terra conditos tesfa-
tur Dominus, diccns : Uhieras.... cum me lcmdarent simul astra matu-

tina, etjubilarent omnes filii l)ei'^ Astra matutina et lilios Dei eosdem
Angelos Dei vocat. Codum oiiim iii quo ])osita siint liiminaria, non in
principio, sod secunda dio lacliim ost \ lv\ his liqiiot, (juod in om])yreo
omnes Angoli fuorunt anl(i (jiKtrumdam ruinain, siiniihiuo croati sunt
Angoli cuin c(clo em[)yreo, et cuin iiifdiini materia omniuin cor[)oraIiuin.
« I.uc. X, 18.
^ Kdil. Jo.Mi. AlIo;uim<\ Uoc.
^ (ioiics. 1, i.
* Job, xxxviii, 7.
' Veneh. Hp.da, siipiM' fiencsiin.
\ N \' 1 .
:
50 D. ALB. MAG. ORI). Vl\JE\).
G. Qiiod simul creata est visibilmm rernm materia, et invisibiliiim natura : el
utraque informis secundum aliquid, et formata secundnm aliquid.
Simul ergo visibilium rerum materia, etinvisibilium nalura condita est
et utraque informis fuit secundum aliquid, et formata secundum aliquid.
Sicut enim corporalium maleria confusa et permixta (quse secundum

Grsecos dicta est chaos) in illo exordio conditionis primariee et formam
confusionis habuit, et non habuit formam distinctionis et discrelionis, do-
nec postea formaretur, atque distinctas reciperet species : ita spiritualis et
angelica natura in sua conditione secundum nalura? habitum formata

fuit : et tamen illam quam postea per amorem et conversionem a Creatore
suo acceptura erat, formam non habuit : sed erat informis sine illa. Unde
Augustinus multipliciter exponens praemissa verba Genesis, per ccelum
dicit intelligi informem naturam vitee spiritualis, sicut in se potest existere
non conversa ad Greatorem in quo formatur : per terram, corporalem

materiam sine omni qualitate, qua3 apparet in materia formata'.
Ad PRiMUM proceditur sic :
1. Omne quod movetur in loco per se,

est in loco omne quod est in loco, ambi-
:
ARTICULUS IIL turalio corpore ergo omne quod move-

:
tur locahter per se, ambitur alio corpore :
Utrum coelum empyreum sit corpus ? et, nona sphsera movetur in loco per se :
Quare Philosophi illud non cognvve- ergo ambitur aho corpore ergo necesse :
runt ? est ponere decimum corpus et hoc vo- :
camus coelum empyreum.

2. Item, Ante omne multiforme uni-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, forme ponendum est sed sphaera nona :
F, « Jam est ostensum cjuando creata est muhiiormis, cum habeat dextrum et
fuerit angelica natura, etc. » sinistrum ergo necesse est ponere ahud
:
Incidit enim hic quaeslio de coelo em- corpus uniforme ante ipsum, et hoc vo-
pyreo : et quaeremus de ipso tria, scihcet, camus empyrewn.
Utrum ipsum sit corpus? Et dato quod 3. Item, Habensperfectionem optimam
sic, Utrum sit mobile, vel uniforme, vel sine motu, est ante id quod habet eam
non?Etdato quod non sit mobile, Utrum cum motu et quod habet eam cum mo-
:
habeat ordinem secundum influentiam tu uno, est ante id quod habet eam cum
aliquam ad ahos orbes Jnferiores? motibus pluribus : sed ccelum nonum ha-
bet perfectionem cum motu uno : ergo
« S. AuGusTiNus, Lib. l de Genesi ad litteram, cap. 1 ; et Lib. XI Confessiouum, pap. 9.

.
liN II SENTKiVr. DIST. II, G, ART. 3. »1
ante ipsum eril ponore aliud corpus, quod Si dicas, quod Dominus noluit hoc eis
liabet eam sine motu aliquo, etlioc voca- revelare, hoc nihil est : quia invisibilia
mus coelum empijreum. sua revelavit eis per rationes, quod mul-
4. Item, Necesse est quod universitas ot majus erat.
pcrficiatur in ultimo sui per aliquodper-

fectum : sed omne quod movetur, est im- SoLLTio. Dicendum cuaa sanctis Patri- Solutio.
perfectum ; ergo non perficitur in aliquo bus, quod locusbeatorum empvreum,

est
quod movetur, nisi inaliquo corporenon et corpus a volubilitate mundi secretum,
moto ergo illud erit ponere hoc autem
: : et per rationem non invesligabile : quia
diciinus esse empijreum. quidquid scilur de Cfjclo, scitur per ad-
5. Item, Sancti dicunt expresse, etlhTC spectum, vel motum : etempyreum ncu-
est ratio fortior quare ponimus ipsum : tro subjacet. Sed cogunt nos alia princi-
quia scilicet sancti J*alres qui l*atrem pia qufe ponam in sequenti quKstionis
coeli et ccelum melius aliis Spiritu reve- articulo.
lante coynoverunt, lioc nobis tradide- l NDE omnes priores rationes qufc vi-
runt. dentur quibusdam fortes, fundalne sunt
contra
Sed contra : super propositiones falsas apud Philoso-
1 Locus et locatum sunt ejusdem natu- phos hujus mundi.
rae : quia vult IMiilosophus, quod idem sit Major enim in prima propositione est, ^^ j
motus ad locum et ad formam, et idem quia quidquid movetur in loco per se, est in
motor sed locatum in coelo empyreo non
.• loco per se, et haec propositio ostendilur
estnisi substantiaspiritualis erjô empy- : falsa a Gommentatore super sextum Pliij-
reum debet csse substantia, spiritualis, sicomim ante finem, ubi Aristoteles lo-
non corporalis. quens contra Zenonem dicit, quod priinum
2. Item, Locus est ad quem est motus : mobile movetur secundum forin loco
motus autem Angeli in Deum est : quia manetnon secundumsubjectum :etostcn-

dicit Aug-ustinus, « Quod in corporibus dit ibi pernecessarias rationes Commen-
est pondus, hoc est in spiritus amor : » tator, qiiodmalaest Glossaquam quidam
etamor Angeli lendit in Deum ergocnc- : dixerunt, quod movetur secundum par-
lum enipvreum, quod esl locus Angelo- tcm et non secundum totum quia partes :
rum, est Deus. per se non moventur, sed per accidens

3. Item, liechi dicit,qu()(l« intra Deum molu lotius. Item, (juia non polest totum
currunt quocumque mittanlur : » el ex moveri nisi omnes parles ejus movean-
hoc liabetur idem. tur: unde ipse dicit, quod nihil [)rohibct
4. Item, Locus est contentivus et sal- ali(juid esse in loco per accidens^ et esse
vativus locati : hoc autcm respectu An- lociini pcr movtMM
se, et in loco per se : et
gelinon convenit nisi soli Deo ergo em- : hoc est quia motus non dc[)en(l('t a loco.
pyreum quod est regio et locus Angêh»- Sed lurc alterius sunl negolii. Kx hoc
rum, est Deus ipsc et non corpus aii- [)alet, (juod illa ralio non necessario con-
quod. cludit cddiim ciii[)yreum esse, et cor[)us
essc : sed qiKercnda siint alia [)rin(i-

«tiun-
Pn.KTKRKA quaMitui',, Si ctelum cmpy- [)ia.
reun» est corpus, quare IMiilosophi non Skqikns ratio fundatiir su[)er islam : Ad t.
coguoverunl, qui omniuin corporum na- Antc C(>r[)us mulliforine est cor|)Us uni-
turas riinali siiiil. piiccipuc si rationes forme : (1 liaM- csl im|)()ssibilis a[)ud Phi-
prius indu(t;e alitjuam iiabent neccssila- I()so[)bos : ([uia coi[)iiss[)ha'ri(um moluin
lem, ut mullis vid('lur:ciim enim ilhe non rcdiicilur a Pbil()so[)ho in uniforme,
nalurales sinl et noii fiindal.c siipia lini>i sicul inlclligcnlia uniformis csl : un-
dem, ila potcranl eas vidore sicut el nos. de im[)ossil)ile est lale C()r[)us csse : quia
52 D. ALB. MAr,. ORD. PR^D.
jam esset de perfccliunc ordinis intelli- lorum unde quia illud nec visui subji-
:
gcntiae. citur, nec per motus rationem investiga-
Ad 3. Tehtia ratio fiindatur super istam, qnod tur sicut nonum, ideo non est cognitum
ante corpus motum sit corpus mobile et : a Philosophis. Nonum enim quamvis vi-
haecestetiam impossibilisrquia majurper- sui non subjiciatur, tamen necessitate
fectio quam corpus potest habere secun- motus probatur, sicut satis convenienter
dum naturam, estipsumesse conjunctum probat Alpetragius : et ad illud infra in
semper suae operationi quaeest motuscir- operibus sex dierum ponemus adhuc ra-
cularis, vel motus simplex, vel plures et tiones.
mulliplices.
Ad4. Sequens ratio ridiculosa est : quia im-
mobilitas in corpore uUimae perfectionis
est sccundum naturam.
Ad 5.
Sed sequens ratio bona est et cogit, et ARTICIJLUS IV.
illius coactio patebit conscquenter : quia
nos invenimus alia principia ex quibus An coBlum empyreum sit immobile, et
non sophistice probabitur illud corpus iiniforme, vel non ?

esse.
Adobjecf. 1 Ad m
autcm quod contra objicitur di-
ccndum, quod hsec argumentatio tene- Secundo quaeritur, Utrum illud sit mo-
ret, si Angelus esset in loco per se sed :
bile, et uniforme, vel non?
ille locus non datur ei nisi per congruen- Et videtur, quod sit uniforme ; quia
tiam : quia inter ccetera corporalianobi- 1. In Littera dicitur, quod dicitur
iior est, et ideo nobihori naturae magis igneum non ab ardore, sed splendore :
congruit. ergo totum splendet lumine, ut videtur :
^^ sEQUENTiA diccndum, quod locus ergo est uniforme.

^'^3'eM*"'
spiritualis AngcH Deus est sed locusha- :
2. Item, Gcclum empyreum est regio et
bitationis congruenlia3 coelum empyreum locus contemplationis : contemplantes

est : et dehoc multa notata sunt inprimo autem toti sunt inlumine : ergo per con-
libro Scntentlarum : Si Angelus sit in lo- gruentiam locus eis positusplenus lumi-
co, aut moveatur in loco, et quahter et ne debet esse.
quot modis sit in loco et ideo omnia illa :

3. Item, Lumen dilatat sensum in ex-
prsetermittam hic ct ibi etiam dictum :
terioribus, etla:'tificat cor : ergo cum po-
est si duo, vel plures Angeli sunt in eo- natur per congruentiam beatis spiritibus,
dem loco, et quantus sit Angeli locus '. debet esse luminosumtotum etuniforme.
4. Item, Quanto per contemplationem
Ad queest. Ad quod ultcrius quseritur, Quare

id vicinior quis eflicitur Deo, tanto magis
Philosophi non cognoverunt? removetur a partita multitudine (ut dicit

Dicendum, quod Beda in Littera op- Dionysiiis) et accedit ad unum ergo :
time hoc solvit quia : « a volubiHtate mun- locus congruus etiam ponetur uniformis :
di secretum enim non esset mo-

est. » Si quia aliter non responderet secundum
tus, nos quidem dcprehenderemus unam proportionabilitatem.
stellam magis vel minus distare quam 5. Item, Hoc

quod cantatur « Lux
est :
aliam pcr diametrum stellarum magis perpetua lucebit Sanctis tuis, Domine^. »
vel minus sed nonpossumus distinguere
:
Et figurabatur in illo verbo Exodi quod
numerum stellarum, sphserarum, et coe- ubi habitabant filii Israel, fuit lux ^
'
Cf. I Sententiarum, Dist. XXXVII. Apostolorum et Martyrura tempore paschali.
2 Anliphona ad Magnificat in primis vesperis ^ Cf. Exod. xm, 21 et 22.
IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 4. o3
6. Item, Psal. lxxxviii,Domine, 16 : pro communi animi acceptione, ([uod

in lumine oullus tui ambulabunt. quanlo corpus primo motori est vicinius,
7. Item, I ad Timoth. vi, 10 Qui lii- : tanto ipsum movetur velocius : sed inter
cem inhabilat inacccssibilem. Cum i<,ntur omnia corpora nuUum ita accedit ad pri-
haec lux difFundatur in beatisin loco con- mum motorem ut ctrlum empyreum :
templalionis, oportet per congruentiam ergo nullum est adeo velocis motusut ip-
locum illum esse luminosum. sum.
8. Item, Infernus locus damnatorum est 2. Item, Omne quanlum est in poten-
locus perpeluis tenebris deputatus : ergo tia ad ubi necessario : ergo est mobile :
per oppositum ccelum empyreum locus quia potcntia ad ubi facit mobilitalem,
bealorum, est perpeluse lucidepulalus. ad minussecundum quod orbis est in po-
tentia ad ubi : sed in perpetuis esl idem

QuoD AUTiiM sit immobile ccelum em- esse et posse : ergo ccclum empvreum
pyreum, sic probalur : cum sit quantum movetur.
1. Fruitio recessus est ab omni motu
et imperfectione : cuni igitur ccelum em- Dicendum quod
Solutio. nullo modo soiuUo
pyreum sit locus fruentium, est ipse rc- movetur coelum empyreum, et nullo mo-
motus ab omni motu, et pacatissimiE do est dilForme.
quietis. Ad id ergo quod primo objicitur, di- ^dobjggn,
2. Item, Omnis motus est propter in- cendum quod non dicitur ifjneum a na-
digentiam, etiam cfEli motus secundum tuia ignis, sed ex convenientia j)roprie-
IMiilosophos : ergo cum nulla penitus sit talis lucis, et nominibus nolis apud nos.
indigenlia in loco contemplationis, est Ad aliud dicenduiu, quod dicitur sem- ^dobject.s.
ccelum empyreum imm(d)ile. per splendens a natura luminosi simpli-
Ilaec autem sunt principia propria ex cissimi, etbene concedo, quod nonsplen-
quibus sancli Patres posuerunt ccelum det ita quod projiciat radios nobis visibi-
empyreum esse, et immobile, et plenum les : quia hoc non congruit excellentioi
lumine. simplicitatis ejus. Dicilur enim splendor
Sed contra primam partem sic objici- lucis mullis modis, scilicet, lucis sapien-
tur : tiae Dei,ct intelligentite angelica;, et cor-
1. Nalura ignis non est nobilis, et po- poris simplicissimi, et oliam corporis spis-
tius datur in tormentis damnatis : ergo si subjicibilis nostro visui, et liis modis
de illius naturanon debet esse ccclumem- dicitur per prius et per posterius, et tanto
pyreum. minus proprie quanto distanl a prima.
2. Item, Splendens luminosum (ut dicit
Avicenna) neccsse est quod habcat par- Ad aliam pailtMu dicendum, (|uod to-
^^dobjoct i.
tes constantes. l']t iioc probatur, (|iiia luin est immobile, et propositio (jua^ in-
stelhe eclipsanl se invicem, et tegunl se ducitur, intflligitur dc ap[)ropinquationo
proptcr constanliam parliuiu iii ipsis, (juit est secunduin accessum atl motoroiu
quod non facit alia pars orbis sublilis : secundum quod molor esl : et sif ntmest
et slelhe fulgent, et alia^ parles orbis noii hic : quia illiid corpus non cogit nos
fulgent : ergo si ccelum empyrcum est lii- quaM-cre et j^diumc nisi status beatorum
minosuiu, ij^suin videlur ct visui subjifi, in gloiia, et udii generalio el motus in-
et non subtilo et simplex esse. feriorum.
AitALiii) dif(Mi(Iuiu, (|ii()d quanlitas do Adobjeci.t.
Itkm, Objicitur contra aliaiu parttMU, so ut)U facil jôttMitiam ad lutdum. uisi
scilicet, quia vidtMTtur i[)suiu esso Vflo- addalur aliud : ol ht»f j)atot : ({uia abstra-
cissimi motiis. cta (]uantitat(Mn habont, ot tamon imiut)-

I. Dicit onim .Vlj)etiagiiis, ol jxtuil oam bilia suut \ ^ci\ jôlouliam inosst> atl ubi
54 D. ALB. MAG. ORD. PRiliiD.
faciel appositio naluralis proprielalis iii- utrum sol illuminet sursum

ciat radios,
clinanlis ad aliquod possibile consequi per locurn Angelorum in coelo empyreo ?

motum, et motorconjunclus sibi. Videtur quod sic quia sol emiltit ra- :
Tnde dicit quidam Pbilosopboruni, dios per naturai necessitatem : crgo

quod quinque necessaria sunt orbi ut mo- emiltit ad omnem partem quocumque
veatur quorum primum est ut sit ali-
: pergit centrum perspicacitatis suae : lioc
quod bonum et optimum non conjun- autem est ad omnem parlem : ergo
ctum sibi per subslantiam. Secundum, ut illuminat sursum.
|
illud appeUit sibi conjunfii naturali desi- Sed in GONTRAiiiuM cst quod dicilur, g^^ ^^^*
derio. Tertium, ut iliud sit possibile con- Apocal. XXI, 23 : Civitas illa non eget
sequi permotum. Quartum autem, ut ba- sole, neque luna, ut luceant in ea :
beat molorem conjunclum sibi. Quintum nam Dei illuminavit

clai-itas eam, ct
aulem, ut illud quod appetit continue ac- luccrna ejus est Agnus.
quirat : quia sic perpetuatur motus ejus.
Quidam autem addunt dispositionem mo- SoLUTio. Dicendum est, quod secre- soiuti.
. Ad 1
bilis secundum dextrum, unde fit motus, tum est a nobis de ccelo isto quod sancti
et secundum sinistrum per quod tit regyra- Palres non tradiderunt : tamen si dica-
tio. Sed de boc dubie pronuntiant Pbilo- tur, quod duplex est status, scilicet, ge-
sophi : et quidquidsit dehocpatet quod nerationis electorum ad numerum prse-
ex quantitate non habet naturalem ordi- destinatorum complendum, et ad hujus
nem ad motum, nec ipsa per se facit po- ordinem positus est ordo sphaera-
status
tentiam ad ubi. rum mobilium et alius est status prse-
:
miorum in alio seeculo quiescentium in

contemplatione, et ad hujus ordinem
complendum creatum est coelum empy-
reum non videtur mihi inconveniens,
:
ARTICULUS V. et tunc dicimus, quod decimum ccelum
non habet inQuenliam super nonum,

An coehim empyreum habeat ordinem in- quia in alio ordine positum est, et ideo
fluendi super alias sphxras ? el, Utrum etiam non est inordinatum et inutile. Et
sol illuminet coelum empyreum ? hgec est etiam causa (ut puto) quare non
innovabitur in die judicii, nec prsemia-
bitur ulterius quam praemiatum est mo-
Tertio quseritur, Utrum habeat ordi- do : quia status ille non crescit nec
nem influendi super alias spba^ras ? emendatur, nisi forte in praemio acci-
Et videtur, quod sic : quia dentali, non substantiali.
1.Quodlibetprimumin aliquogenere, Ad dicendum, quod dextrum
ALiuD
influit super secundum sed crelum em- : et sinistrum (ut voluerunt Philosophi)
pyreum in ordine coelorum est primum ; accipiuntur secundum differentias situs
ergo influit super secundum. non simpliciter, sed secundum quod per
2. Item, cum dextrum et sinistrum motum ordinatur ad consequendum ad
sint in secundis, necesse est quod ilia cau- id quod intendit ex influentia splendoris
sentur ab aliquo non autem ab ipso
: intelligenlise. Et hoc patet ex hoc, quia
mobili cujus sunt : ergo causantur a ccelo aliter ilia pars quse est dextra, quando-
empyreo, ut videtur. que esset in Occidente. Et iterum ex hoc,
quod dextrum planetarum et circuli si-
^"cuia""'
Ulteiuus queeritur hic, Cum slellse et gnorum est in sinistro orbis primi, ut
sol sint superius lucidi sicut inferius, et vult Philosophus in secundo de Coelo et
luminosum a centro sui undique proji- Miindo, si quis subtiliter inspiciat ibi.
Ii\ II SENTENT. DIST. II, G, ART. 6. 55
Hoc iterum patct ex hoc, quod dextrum

in coilo quolihet est duplex, et similiter
sinistrum, uldicit PtolemaBus in Quadvi-
partito suo. Adspectus cnim dexlcr est ARTIGCLUS VI.
ab Oriente in medium coeli, et sinister
est a medio creli in signo descendente Utrum in cmlo cmpfjreo sit laus aliqua
quod est Occidens : et iterum dexter vocalis, qua dicuntur astra matulina
est ab Occidente in angulum medise ter- laudasse Deum ?
r.T, et iterum sinister ab angulo mediae
terrae in anj^ûlum signi ascendentis quod

est Oriens. IIoc iterum patet ex hoc, Deinde queerilur de hoc quod dicit,
quod in orbe cccentrico et epiciclo di- ibi, F, circa finem Cum laudarent as- :
versa dexlra sunt et diversa sinistra. I^^t tra matutina s, etc. »
iterum ex hoc, quod orbis lunae habet Ex hoc enim videtur, quod laus voca-
aliud dextrum secundum centrum epici- lis est :hoc innuitur, Tsa.
quia etiam
cli, et aliud secundum punctum elevalio- VI, 3 Clamahanl alter ad allerum. Et
:
nis augis in deferentc, el lcrtium adhuc in Apocalysi, xiv, II ISec hahent re- :
secundum punctum capitis et cauda? dra- quiem die ac 7iocte, etc. Et alia multa
conis quem facit circulus suus ex inter- facile est colligere ad hoc.
sectione a^quantis. Et quia haec quidam Sed contra :
ignorant, ideo mirabiiia dicunt de dex- 1. Damasccnus dicit, quod tradunt sibi
tro et sinistro cteli. IJnde dextrum et sua consilia sine voce prolato sormone.
sinistrum non causantur in cnclo ex coelo 2. Ilcm, Gregorius : « Vox Angolorum
cmpyreo, sed potius ex dispositione I)ei est in laude Creatoris in ipsa admiralio-
ut nos credimus, aut ex ordine Dei ne inlimoe contemplationis. »
et influontia inleliigentiaj, sicut omnes 3. Itein, Vox non vidotur posse fieri
dicunt Philosophi. sine respirato aere confracto et percus-

so : cum autem talia ibi non sint, non
Ad id quod uilerius quffiritur, Utrum videtur ibi posse esse laus vocalis.
illuminetur a sole, vel stcllis, dico quod i. Item, Nobilior est laus mentis quam
nescio : sed hoc affirmo ex Apocalypsi, oris : ergo videtur, quod illa fulura sit
quod non eget illuminatione : et si illu- ibi.
minatur, hoc est ad bene esse congruen- "). Item, Uniformitor benoficorum cst
tise. Et hoc habet testimonium a sancto unus modus laudis Angolis autom se- :
Uasilio super illud : Vox J)oin'mi in- cunduin suuin stalum non convonit laus
tercidcnlisllaminam ignis^ Dicit enim . vocalis cum igilur boatiludo hoininum
:
Rasilius, quod intorcisio ilamma3 ignis sit ut Angelorum, non videtur oliam
est ut delur lux ignis sursum electis, ct convoniro honiinibus laus vocalis.
ardor deorsum roprobis. Congruum enim
cst ut luK tolius habitaculi conllual ad SoLUTio. Do hoc sentontia sanctorum Soiutio.
bonum gloriic habilutoris, et horror opa- Doctorum dubia ost, et magis puto, quod
citatis totius orbis in locum damnato- aut non ost ibi laus vocalis, aut si crit,
rum, ut sic verificelur illud Sapientia3, non orit nisi in domonstrationom poton-
V, 21 : Puijnabit cum illo orbis terra- tia^ laudanlis, ut in hoc ostondatur docor
rurn contra inscnsatos. sapionliiT qiue sic ordinavit organa ut
in lalom vocom prorumpero possonl.
' Psal. -xxviii, 7. (larent siinul astra matutina, ctc.

* Job. xxxvui, 7 : Ul>i cras. ., cuiii iiir hiu-
56 D. ALB. MAG. ORl). VnJED.
Adobjeci.s. Et secundum lioc diccnLlum ad id quod malutina in quantum in eis praefuit ma-
objicitur de rcspiralo aere, quod bene tutina cognitio lucis hujus mundi in cxitu
pulo quod non crit tunc per illum mo- creaturarum omnium inesse. Sidus cnim
dum quo modo est, sed polius per sonos dicilur sideratio stellae et fulgor : quia,
modulalos in natura corporis orbiscoBli ut dicit Isidorus, consideratur a nautis
cmpyrci : et dicimus, quod illic non est observantibus eas. Et slella dicilur a
corruptio naturai nec ignominia, si per- slando : quia moto orbe ipsa non move-
cutiatur, et gloriosa lingua formelur in tur eodem modo, ut dicunt Astronomi,
voccm : sed potius est gloriosius, si in sed etiam habet ahum motum : vel quia
ea formatur gloriosa vox laudis Crea- secundum Aristotelem non movetur nisi
toris. motu circuli sui, et non per se. Astrum
Ad alta patet solutio : quia illa non autem dicitur magna stella, vel potius
probant nisi per modum congruentiae, constellatio una, sicut Pleiades, vel Ilya-
et potest attendi illa congruentia quse des, quae nominantur constellationes,
est de modo sapientiae in usu organo- vel Canis quae est nigra stella lucens in
rum ordinatorum. pede Orionis.

Et nota, quod Angeli dicuntur aslra
H. Quomodo dicat Lucifer secundum Isaiam : Ascendam in coelum, et ero similis
Altissimo : cum esset in ccelo ?
Ilic quseri solet, Si in coelo empyreo fuerunt Angeli statim ubi facti
sunt, quomodo (ut legitur in Isaia) dicit Lucifer : Ascendam in coelurn, et
exaltabo solium meum, et ero similis AUissimo • ? Sed ibi coelum vocat
Dei celsitudinem, cui parificari volebat, et est tale : Ascendam in coelum,
id est, ad ffiqualitatem Dei.
Et quseruntur liic duo de coelo Trini-

tatis, scilicet, quid sit, et quid sit in eo ?
ARTICULUS VII. Videtur autem, quod ccelum Trinitatis
sit corpus.
Quid sit ccelum Trinitatis ? Quaecumque vere in una divisione
1.
unius communis ponuntur, sunt unius

generis ccelum autem Trinitatis cum
:
Beinde quaeritur de hoc quod dicit, aliis coelis in eadem divisione ponitur a
ibi, Hic c{U3eri solet, Si in ccelo empij-

c< Sanctis : ergo est ejusdem naturoe cujus
reo, etc. » alii cceli : sed alii coeli sunt corpus : ergo
* Vulgata habet, Isa. xiv, 12 et seq. : Quomodo inmonte lestamenti, in lateribus Aquilonis as- :
cecidi&lide c(£lo,Lucifer, quimane orieharis? ... cendam super altitudinem nubium, similis ero
qui dicebas in corde iuo : In caelum conscendam, Altissimo ?
super astra Dei exaltabo solium meum : sedebo
.
IN II SEMEXT. DIST. II, H, ART. 8. .^7
coelum Trinilatis est corpus, ut videlur.

2. Item, (3mne cui conveniunt diHe-
rentiae situs, est corpus : ccelo Trinitatis
conveniunt diirercnlise situs : ergo cst ARTICULUS VIII.

corpus. PiuMA patet per se. Secunda
prol)atur per dictum Luciferi, quia dicit : Quid sil in ccclo Trinilalis ?
In coelwn conscendam ergo erat supra :
ccElum empyreum : supra autem esse di-

cit situm. Secundo quaeritur, Quid sit in cailo
1 contra. Sed CONTRA : Trinitalis ?

1Anselmus quod Deus est majus
Dicit Videtur autem quod Deus non sit in
quam cogilari possit ergo non poni- : eo : quia

tur aliquid ambiens ipsum ergo nec : 1. Dicit IMiiioso()hus quod nibil est in
ccclum corporeum. seipso : crgo cum crnlum Trinitatis sit
2. quod idco
Item, Damascenus dicit, idem quod Deus, videtur Dcus non esse
inlinitus est, quia nec loco, nectempore, in ccelo Trinilatis.
nec intellectu circumscribitur ergo non : 2. Item, Philosophus dicit in libro de

est corpus. quod extra ccclum ne-
Coelo el iMundOy
que est locus, neque tempus, sed vila
SoLUTio. Diccndum, quod ccelum Tri- beata ergo videtur cum Deus sit vita
:
,
ilulio.
.
. .
^ '
nitatis non est corpus sed est idem : beata, quod potius debeat dici extra
quod celsiludo Dei, ut dicit Magister in coelum quam in coilo.
Lillera. Nota tamen, quod cmlum dicit 3. Item, Christus secundum hominem
tria de ratione sua, scilicct, celsitudincm videtur esse in coclo Trinitatis : quia ita
naturae et loci et dignilatis, et contincn- dicit, Psal. xviii, 7 : A summo cwlo

tiam co quod omnia ambiat, et locum egressio ejus : et occursus ejus usque ad
dicit summae quietis et delectationis. summum ejus. Constat aulem, quod
Dicctur igilur Deus coiluin Trinilatis se- egressio non per depositionem deitatis,
cundum quod ipse celsitudine polcntitc sed [)er assum[)lionem humanitatis fuit
activae nol)iIissime ambit et conlinct se de cndo Trinitatis : ergo recursus fiiit
pcrfecte, et omnia alia, ct summe quie- ad idem, et ita secundum hominem cst
scit in se et delectatur. in ccelo Trinitatis.
,1 1.
Ad primum ergo dicendum, quod com- 4. Item, IIoc dicit Slephanus, Act. vii,
mune in quo accipitur comnmne cado- iiC) : Kcce video ccelos aperlos, et Filiuin
rum, csl commune proportionis et ana- /lominis stanlem a dcdtris Dei. Psal. i:ix,
logia' a talibus proprietatibus ([uales di- I : Sede a dextris meis.

dictum potius quam a dividen-
cta' suiit, 5. Item, Videtur quod Beata Virgo sit
tibus naturam c(i'li noni et idco non : in ccnlo Trinitatis. Ilabituin eniiu est
procedit objectio. su[)ra, ([uod Cdduiu em[)yieum statim ul

a 2,
Ad aliud dicendum, quod lioc qiiod (vst factum, sanctis .Vngelis est r('|)Ietum :
in corporalibus est siliis, lioc est in s|)i- et Iioc non intclligitur de re[)b'tione loci,
ritualibiis ordo : et ideo ordinein diLnii- sicut fiuiiientiini re^tlet .âccuin, sed po-
tatis potius (|uam situm ascendendi ver- tiiis de ordinuui distinctione in beatilii-
bo siguilicavit. diiie : mh\ de Keata Viririne leirilur iu
epistola llieronymi de Assum[)tione Vir-
ginis, i|iio(l « esl oxaltala sii[)er clioros
Angelorum ad C(eleslia re:;na "• » Cuin
' Vido ofiitiuin .Vssumplionis, ad ^,

58 1). ALB. MAO. ORD. PR^D.
igilur chori Angolorum oinnetn alliludi- quia in cobIo Trinitalis est beatificans
nem cccli cmpj^rci replcant, vidclur quod lanlum, ct hoc non includitur in coelo
ipsa sit cxaltata ultra ccclum cmpyreum, empyrco, sed Trinitatis : ct est bcatifica-
cl ultra id niliil est nisi ccclum Trini- tum tantum, ct hoc includitur in ordine
talis : ergo videtur, quod ipsa exaltatasit Angelorum
distinctionis et est bcatifi- :
in illud. catum operans ad rcdcmptionem alioruin

beatilicandorum per reparationem, et
SoLiiTio. Dicinms, quod in coclo Tri hoc est ubi natura humana unita, cui
Solutio.
nilatis niliil est nisi Deus Trinitas, Pater, subjungitur JJeata Virgo, ideo quia de
cl Filius, ct Spiritus sanctus : quia esse ipsa illa natura accepta cst : et illce duae
in coelo Trinilatis est esse in eequalitate naturae elTundunt lucem super omnes
emincntiae Dei. alios beatos. Et de Christo constat pcr
Ad 1,
Ad PRiMUM dicendum, quod nihil in illud Apocal. xxi, 23 : Lucerna ejus est
uno modo significandi retentum est in Agnns. De Beata Virgine intelligitur per
seipso. Sed Deus et coelum Trinila-

licet illud Apocal. xii, \ : Eisignum magnum
tis sint idem, tamcn differunt secundum appa7'uit in coelo : mulier amicta sole, et
modum significandi, et ille modus diver- luna suh pedihus ejus, et in capite ejus
sus significandi sufficit ad transitionem corona stellarum duodecim. Mulier haec
quam notat praeposilio. benedicta Virgo et mater est : amicta
Ad ALiuD dicendum, quod hoc dicitur de sole, id est, dignitate et fulgore Filii sui
Ad2
ccclo corporeo, non spirituaH, quod est qui sol dicitur : luna sub pedibus ejus, id
cadum Trinilatis : et vult dicere Philo- est, militans Ecclesia menstruis defecti-
sophus, quod vita beata nec includitur, bus adhuc subjecta, provoluta ante pe-
nec excluditur loco, sicut in primo libro des ejus ad indulgentiam postulandam :
Sententiarum dictum est '

: nec dicitur corona duodecim stellarum est universi-
extra coelum esse sicut in loco, sed po- tas omnium beatorum, quod probatur :
tius in objecto quod non includitur.

coelo corona circulus est, et signat circulum
Ad aliud dicendum, quod persona signorum et ad circulum signorum re-
:
Ad 3 el 4.
Christi hominis in coelo Trinitatis est, ducitur omnis stella quae est in coelo
sed non natura humana, sed potius in per duodecim imagines quae signa vo-
potioribus bonis, et hujus dispositio ma- cantur et ideo per duodecim stcllas
:
jor et non sufficientior. Et quid sit dexte- omnes beati significantur, qui sunt in
notatum infra ^
ra Patris, est capite ejus sicut corona : quia lumen ab
Ad m quod objicitur de Beata Virgi- ipsa recipiunt, et in eam omnes Sancti
Ad 5.
ne, dicendum quod non est in loco exal- refundunt hoc quod habent dignitatis
tata ultra dlstinctiones Angelorum, sed et gratiae sub Jesu Filio ejus, et sub
dignitate, et ordine. Et hoc sic patet, Deo.
' Cf. I Sententiarum, Dist. XXXVII. Ascensione.

2 Cf. III Sententiarum, Dist. XXII, Quajst. de
IN II SKNTENT. DIST. II f, A. 59
DISTINGTIO III
De eoii(li(ioiic iii(rliise<â \iii>eIoi'iiiii.
A. Qualcs facti fuerint Angeli, et quod quatuor cis atlributa sunt in ipso inilio
suse conditionis.
Ecce ostensum est ul)i Angeli fuennil '

niox ut creati sunt. Nunc
consequens est invTstigare quales facti fuerunt in ipso priniordio suae
conditionis : et qualuor quidem Angelis videntur esse attributa in initio
subsistentia3 suiB, scilicet essentia simplex, id est, indivisil)ilis et immate-

rialis : et discretio pcrsonalis : et per rationem naturaliler insilam intelli-
S'entia,
memoria, et voluntas sive dilectio : liberum quoquo aibilrium. id
est, libera inclinandcje voluntatis, sive ad bonum, sive ad malum faiullas.

Poterant enim per libnrum arbitrium sine violentia et coactione ad iilnmi-
libet propria voluntate deilecti.
Sccunda de liabitihus gratia? vel niali^

ti.T, quaM-endo, Si in },M-alia, vcl nialitia'
Divisio TEXTUS. vcl iu ncutro crcati sunt vcl non ? Kt haec
'ncipit in (piarta dislinclionc, il»i A,
« Post luvc videnduni csf, l'truni, clc. »
« ftJcce ostcnsum est uhi Ainjcli fue- Prinia hariiin contincl trcs parliculas :
rwit mnx ut crcati sunt. » iii (piariim prinia aît dc his i\ux natura-
ilic incipit Ma:,'istcr a^^-crc dc intrin- lilcr atlrihuuntur crcafuivT anLr(dica\ In
sccis pcrtiiuMitihus ad priinum stalum sccunda ai;it i\o dilTcrcnlia An.i:clorum
crcationis An|â>loruin. in iJarlicipaudo illa allribula, ilii. IJ,
Pividilur aulcin in trcs partcs, sccun- « //ic considerandum csf, .«tc. »> In tcrliu
duin trcs ()U{cstioncs quas liic tangil pcmit convcnicntiam corum sccunduni
Ma^Mstcr. a'qualilalcm iii aliis, ibi, C, « Et sicut in
Priina cst (\v naluralihus Aujj^clorum. pr.rdictis, ctc. »
• Ktiil J(i;m. Allfuuinc, fucrint.

60 D. ALB. MAG. ORD. PR/EO.
dum cntium : cum igitur aliquid sit su-

per rationale perfectioris potenlias cilra
Deum et creaturoe communicabile, illud
ARTICLILUS T. complebit sapientia ordinans : et est
intellectualis natura pcrfectior ralionali,
A71 A)igeliis sit, el haheat ordinem utsupra patuit in quoestione de din"erentia
in nniverso ? animee et Angeli : ergo sapicntia illarn
faciet : autem vocatur Angelus a

illa
sacris Expositoribus ergo Angelus :
Incidunl auteni qua?sliones Ires anle est.

JJiteram, quarum prima est, An Ange- 2. Item, Aristoteles in VIII de Ani-
lus sit ? malibus circa principium dicit, quod
Secunda, Quid sit secundum nalu- natura omnibus complet gradus
in :
ram ? non enim de marino natali statim trans-

Tertia, Utrum Angelus sit idem quod fert se ad faciendum gressibile, nisi per
PJiilosophi posuerunt intelligentiam ? media omnia enim quoddam quod : facit
habitat in mari, et qugerit cibum in ter-

Ad primum autem objicitur sic :
ra et quoddam quod habilat in terra,
:
1. Dicit Aristoteles m YUl Physico- et quaerit cibum in aqua, et sic de aliis :
riim, quod si duorum compositorum sed mullo ingeniosior est Sapientia :
alterum invcnilur per se, necesse est et ergo videtur quod compleat omnes gra-
reliquum inveniri : et licet ipse Philoso" dus : ergo post spiritum increatum, nec
phus de compositione motoris et mobilis loco circumscriptum, nec loco diffinitum,
hoc intendat, tamen Commentator dicit,
quem vocamus Deum, non statim facit
quod hoc est etiam verum in mixtis, ut corpus : sed ordine naturse facit spiritum
patet in hydromelle quoniam si aqua
:
creatum, loco non circumscriptum, sed
invenitur per se quandoque, est necesse diffinitum : et hunc vocamus Angelum :
etiam mel per se aliquando inveniri : sed ergo Angeli sunt.

in inferioribus invenimus substantiam 3. Item, In creaturis invenitur unum
corporeamper se, et substantiam compo- prope nihil quod estmateria prima omni
sitam ex corporea et incorporea rationa-
forma deficiens, ut dicit Augustinus :
li ergo necesse est etiam substanliam

:
ergo necesse quod aliquid inveniatur
est,
incorpoream rationalem per se inveni- prope Deum hoc autem non potest esse:
ri : hanc autem vocamus Angelum : ergo corpus, nec compositum ex corpore et

Angeli sunt. simplex
spiritu : ergo est spiritus : et
2. Item, Omne quod movetur, move- hoc vocamus Angelum : ergo Angelus
tur ab aliquo : coelum movetur : ergo ab est.
aliquo motore movetur. Cum autem 4. Item, Bonum estcommunicativum
ccelum secundum naturam sit incorru- igitur communicat omnibus
sui : esse
ptibile, necesse est ipsum moveri a sub- modis quibus potest communicari. Yide-
stantia incorruptibili separata, hanc
et mus autem quod communicatur per in-
vocant quidam Angelum. tentionem naturae, et communicatur per
intentionem cognitionis in s^^mbolis et
Sed quia illae rationes aliquorum sunt figuris, ut hominibus sensum et intelle-
et omnino nihil valent, sicut postea pactum rationalem habentibus ergo ne- :
tebit, ideo Catholicis principiis utendo, cesse est quod sit aliquid cui communi-
aliter objiciatur sic :
cetur illud, scilicet, per intellectum in-
1. Sapientia ordinans exitum creatu- tuitivum aperte, aut non esset ordo sa-
rarum in esse, in omnibus complet gra- pientise completus creantis.
IN II SENTEM. DIST. III, A, ART. 2. Gl
Si aulem dicas, quod nobis non com- esse in alio, sicut forma in materia, sicu
municatur veritas et bonitas prima in est Cfjcluni movens motum, vel aliquid
symbolis nisi ex peccato, et non ex na- aliud, et tcrra mota non movens ergo :
tura, illud falsum est plane : quia ante- erit etiam movens immolum. Dictum
quam peccasset Adam, tulit Domiinis autein Commcntaloris intelligitur de
Deus hominem, etposuit cicm in paradiso miscibilibus per substantiam : quando
voluptatis, ut operaretur et custodiret divisa sunt, et divisa possent esse. Si
illum '. Dicit Augustinus, quod in ope- enim generaliter surnatur propositio,
ribus naturae legere Deum debuit. Prse- prol)atur necessario quod anima asiiii
terea sensum aliter nobis inutiliter de- separatur immorlalis : quia invenitur
disset. corpus per compositum ex corpore
se, et
i contra. Sed contra : ct anima asini ergo est anima asino, :
Nihil est in universo quod non habeat quod hoeresis est unde non tenet in his :
ordinem ad aliud : sicut patct, quod quae componuntur sicut forma et mate-
superiora sunt moventia, et inferiora lia, et quorum scparatio ab inviceni
miscibilia molu illorum, et generata sunt toUit rationem conjuncli : quia corpus
mota et mixta : ergo si Angeli sunt, ne- ab anima separatum non habot rationcm
cesse est quod habeant ordinem : quia conjuncti corporis.
sunt multo plures Angeli quam motus, et Ad aliud autem dicendum, quod insa-
mobilia, et stell.-B cceli. nia est : quia nos numquam decUnabimus
Si dicas,quod ordinantur ad ministe- in hunc errorem, quod dicimus Angelos
rium electorum. Contra Si non esset :
esse necessarios ad molum orbium licet :
peccatum, non indigcremus ministcrio non negemus quin possint movere ; sed
eorum ergohoc non fuit ratio crcationis
: numerus et ratio creationis non dependet
eorum. ex illo.
Si dicas, quod ordinantur ad assisten- Ad ultimum dicendum, quod sunt duo

dum Deo, hoc non videtur, quia Deus ordines mundi : unus secundum staluni
non indiget assistentia eorum ergo : generationis, et alter secundum statuni
videtur, quod Angeli non habeant ordi- beatitudinis primo statu
et gratiae : in
nem in universo : et quidquid nonliabet non iiabct ordinem nccessarium Angelus,

ordinem in universo, non est : ergo An- sed in secundo, quia in sortibus et gra-
geli non esse
videntur et ideo forlo : dibus eorum distinguuntur pricmia gra-
dixerunt quidam, quod non esset Angc- tiarum.
lus aliquis.
Soiuiio. SoLUTio. Si [)er auctoritates Canonis et

liibli.ne liceat probari in ista disputatione,
multipliciter ex Novo et Veteri Testa- AiniCrUS II.
mento ad hoc abundat Scri[)tura. Sed

nos contra quosdam modernos IMiiloso- Quid sil Anyelus pcr dr/initionem?
phos erronee sentientes de Angelis hanc
assum[)siuuis (lis[)ulatioiiem.
Heno igitur conccdo, quod [)rima duo Secundo ijuaMitur, Oiiid >il Angelus?
argumenta derisoria sunt in hac materia : \'A dicit .loanncs l)ainasc«'nus diftini-
quia dicluin IMiiloso[)hi intelligitur dc tioncm istain : « Angelus est subslantia
com|)ositis ex inotore distincto, et mo- intcllcclualis, si'm|)('r mobilis. arbitrit) li-
bili (lislincto : quoruin unuin non habct bera, incor[)orca, Dco ministraiis, sccun-
duin gratiam non natura immortalitatem
'
GtMios. II. i:;. susci[)icns. »
02 D. ALB MAG. ORO. VWMD.
Videtur auUnii h.TC cliffinilio habere Secundum IMiilosoplmm enim id
1.
caluniniaui in decinio primx Philoso- quod semper est mobile, maxime est im-
phix : quia perfectum : ergo si Angelus est sem[)er
\. Corporalium et incorporaliuin non mobilis, maxime crit imperfectus secun-
osl iikMu genus : ergo mullo niitms cor- dum natuiam,

ruplibiliunKcl incorruplibilium : si igitur 2. Praetcrea, Aut inteUigitur de motu
corporalia sunl in genere substanlioe, in- secundum locum, aut secundum volun-
corporaUa non sunt in illo, tatem, aut secunduin naturam, Quod
2. Ilem, Qua3cumque sunt in genere non secundum locum, hoc patet quia :
aliquo, ipsorum estparticipatio perunum non scmper movetur secundum locum.

modum principiorum illius generis er- : Pra^terea, quidam eorum numquam mit-
go si Angelus est in genere substantiffi tuntur igitur numquam moventur

: ct :
incorporeae, sic eodem modo participa- tamen sunt AngeU. Si secundum volun-
bunt et hoc falsum est
:
quia si dicunt : tatera, lioc iterum non videtur, quia non
quidam, quod Angeli sunt ex materia, nisi quidam secundum voluntatem moti
tamen alterius modi dicunt esse materiam sunt, et aUi postea in suo voUto confir-
iUam, materiam corporaUum.

et mati : ergo non semper sunt mobiies. Si
Si dicas, quod substantia per prius et tertiomodo, hoc absolute falsum est :
posterius dicitur de iUis. Contba Genus : quia tunc oporteret, quod alterarentur et
de his quae sunt in genere non dicitur generai-entur secundum substantiam,
per prius et posterius, sed principium de quod absurdum est, ideo semper non
principiatis per prius et posterius potest sunt mobiles.
dici : si ergo substantia per prius et po-
sterius dicitur de corporea, et Angelo, Ulterius quseritur dc hoc quod dicit,
Angelus non est in substanlia sicut in Arbitrio libera.

genere. Sed contra est, quod Porphyrius 1. Cum enim ei accidunt aUa, discre-
primam divisionem ponit substantiee per tio personalis, et simpUcitas essentiae,
corpoream, et incorpoream : ergo cum quare non posuit illa sicut istud?
ditferentia adjuncla generi facit speciem, 2. Item, Quod non seque participatur
videtur quod incorporea substanlia sit in ab habentibus naturam communem, non
genere substantise, debet poni in diffinitione ilUus naturae,
quia aUter sequivocatio fieret : sed arbi-
Item objicitur de secunda particula, trio esse Uberos non sequaliter participa-
sciUcet, intelleclualis : tur ab AngeUs : ergo non debet poni in
1, Est enim spirituaUs vel incorporea diffinitione Angeli. Prima patet per se.
magis diflerentia tangens naturam, et in- Secunda statim in hac distinctione scri-
teUectuaUs tangens magis potentiam : betur in Littera.

ergo per incorporeum vel spirituale de-
beret diffiniri potius quem per inteUe- Objicitur etiam de hoc quod dicit, In~
ctuale. corporea.
2. Item, Quare non ponit, rationalis, 1, IbidemenimdicitDamascenus, quod
cum hoc sit magis commune, et difTeren- respectu Dei corporei sunt tantum, re-
tiae communiores debent prsecipue poni spectu autem nostri sunt incorporei : er-
circa principium diffinitionis? go si respective convenit eis esse cor-
poreum et incorporeum, utrumUbet est
Ulterius objicitur de hoc quod dicit, eis accidentale, non diffiniens Angelum
Sernper mohilis. substantiaUter.
IIoc enim nuUo modo videtur conve- 2. Item, Quod in se est substantia,
nire :
nuUi potest comparari respectu cujus
IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 2. 03
substantia non sit. Si ergo Angeli in se sunt in eodem genere. Quod ergo dicil,
essent incorporei, respecta nullius pos- Intelleclualis, distinguit meo judicio ab

sunt esse corporei : sed sunt incorporei. aliis substantiis animatis, ut vegotabili,
etsensibili. Quod vero dicit, Semper mo-
De sequente etiam quod dicit, Deo hilis, dislinguit a substantia prima qu.-E
ministram, objicilur : quia cum dtjemo- sola per naturam immobilis est. Quod
nes sint Angeli, non convcnit eis Deo autem dicit, Arbitrio libcra, distinguit
niinistrare : ergo diftinitio non est con- ab his quae non habent liberum arl)itrium
vertibilis. ut animalia. Quod autcm dicit, Incorpo-
rea, distinguit a corporibus, ut coelo, et
De ultima quod dicit, Secundiim
Item, elcmenlis. Quod autem dicit, Deo miiii-
gratiam nonnatura immorlalitatem sus- strans, dislinguit ab homine qui mini-
cipiens. slrat sibi propter indigontiam, cui non
Hoc enim videlur falsum : quia subjacot Angolus hoc quoad actum.
: et
1. Naturalitor non cst morlale nisi Sed quod dicit, Secundum gratiam, di-
quod compositum est ex contrariis, ut stinguit Angelum ab his quoe subjacont
dicit IHiilosophus, ct hoc propler mu- corruptioni, quia por graliam et boneli-
tuam actionom et passionem contrario- ciumcreationis honolicium immortalitatis
rum, et etiam propter motum eorum ad roceperunt. Quidam tamcn
quod dicunt,
conlraria, quia leve in corpore mixto ni- Deo ministrans non ponitur ibi nisi oc-
titur sursum, grave autem deorsum, et casione bonorum Angelorum et hoc :
ita distahunt (juandoque, et fiet corrup- non pulo esse verum sed secundum na- :
tio : sed non sic est in Angelo : ergo non turam Angeli omnis actus ejus ordinatur
est mortalis secundum naturam. ad ministorium Dei. Et non est sic in
2. Item, Etiam Phiiosophus videtur operibus hominum.
vclle in primo Coeli et Mundi, quod cce- Ad PRiMUMergo dicendum, quod Phi- x\ i.
lum sit immortale, quod tamen est cor- losophus nonloquitur ibi de genere prcne-
pus : crgo multo magis Angeli per natu- dicabilisecundum aliquam communeni
ram erunt immorlales. rationem sed de genere quod est pri-
:
J5. Item, Nonest convcniens dicere dse- mum subjectum sivc matoria : quia ali-
mones iiabcre gratiam et tamen sunt iiu- : tor falsum cssot.
mortales : ergo immorlalitas non]convenit Ad ALiuD dicendum, quod non oportot Ad ?.
per gratiam, sed per naturam, ut vidolur. ad hoc quod aliqua sint in gonoro uno,
i. Ilem, Non morilur vcl corrumpilur quod sint ox oisdcm principiis illiusgonc-
ali^juid nisi alicjuo fortiori se agente in ris : sed quod sit in ois proportio ad
ipsum niiiil aulom citra Doum est forlius
: unam rationom j)rincipiorum : ot hoc
Angelo ergo nihil corrumpot oiim ergo
: : bene salvatur in Angolis; quia iu ipsis
per naturam est immorlalis, ut vidotur. est accipere potontiam activam, ot passi-
vam : licot non sit acciporo maloriam. ot
luiio
Soli;tio. Pr.Tonotanduni est, quod ista formam, ut [ôstoa patobit. Dioil ouim
descriptio Angoli couvenit tam hunu Aristololos : « \\\ outui natura est acci-
quam nialo, ct infra, iu socunda qui-B- pero alicpiid j)or modum j)olontia\ ol ali-
stione de Angolis, ponomus unam qua» quid por nuxlum actus : » Augolus onim
convcnit bonis Angclis lanlum, et in se- ali(|uo uu)(lo est ens [)otoutialo j^cr inl«d-
quonti tractatu de tno/u, ponomus aliam loctum j)ossihilom, ot ost ons actu j>cr
qua^ convonit malis Angolis lantum. agontom,

Ista orgo (lifliuitio (pKO convonit bonis
et malis, habol suhstantiam |)ro gonoro, Ad ai.ii I) dicondum, (juod intcUeclunlr xa i.
et adjungit sox (lilTorcnlias ab aliis (jua* a [)luribus soparal (juam incorporeum,

fii D. ALB. MAG. ORD. PR7ED.
([Liia soparat ab anima rationali seciin- omnipotentis Dei non contineret ethanc :
(lum quod slricle accipilur : incorporeum inanum nihil inteiligo nisi voluntatcm,
aulem nop. separat ab ipsa, sed a corpo- naturam separatam a contrariis perma-
rea subslantia cum qua communicat ani- nere in esse in hoc enim quod a con-
:
ma ralionalis. trarictate removil, voluit permanere in-
Ad2. Ad ALiun dicendum, quod rationale, ut corruptibilem ct hoc videtur velle

:
dicit Auguslinus et Isaac, non est propria Plato in Timxo, qui dicit quod natura
diirerentia Anêli, sed potius hominis et quidem dissolubiles, voluntate autem
anima) rationalis. Creatoris permanentes licet hoc melius :
de planetis intelligatur, quos Plato
AU 1 e 2.
"
Ad alhd dicendum, quod semper mo- igneos, et ideo per naturam corruptibi-
bilis dicitur electione vel voluntate : et les putabat.
addilur, semper, ut intelligatur quod boc Et per hoc patetsolutio ad tria prima :
Ad 1,2
convcniat de se in omni suo statu, etsi quia Philosophus loquitur de alio modo
ipsa non moveatur per gratiam : et sic moitalitatis et immortalitatis.
cessat objectio. Ad ultimum diccndum, quod non est Ad i
agens fortius nisi Deus, ct non de-

ille
Ad I.
Ad m quod hocquod dicit,
objicitur de quod fecit
struit id : sed Damasccnus vo-
Libera arbitrio, dicendum quod duo in- cat naturam defectum qui est in quolibet
ter attribula referuntur ad substantiam creato ex hoc quod exivit in esse post-
secundum naturam, scilicet, subtilitas quam nihil fuit de ipso.
essentiae, et discretio personalis : et ideo

loco difTerentiarum accipi non possunt :
quia differentiae sumuntur ex parte actus,

vel formae : sed perspicacitasinteliigenlise
ponitur in prima ditferentia, et libera ARTICULUS III.
arbitrio ponitur hic.
Ad 2. Ad ALiiiD dicendum, quod quoad habi- /1/^ Theologi vocant Angelos illas siib'
tum potentise quce est liberum arbitrium, stantias separatas quas Philosophi
non est per prius et posterlus sed potius :
vocant intelligentias ?
per ordinantia ad actum : et lioc infra
magis discutietur. Unde hic dicere sufti-
cit, quod uno modo recipit magis et mi- Tcrtio quseritur, Utrum nos vocemus
nus, et alio modo non. Angelos substantias illas separatas quas
Philosophi intelligentias vocant^ ut qui-
Ad 1 et 2. Ad
quod objicitur dealia differentia,
id
dam contentiose defendere preesumunt?
dicendum quod Angelus absolute est in- Videtur, quod sic : quia
corporea substantia : et quod dicitur a 1. Ita dicit Avicenna, quod intelligen-
Damasceno Gregorio esse corpus, non
et tia3 sunt quas populus et loquentes inle-
dicitur propter naturam corporis^ sed
ge Angelos vocant.
propter proprietatem corporis, quse est Ttem, IIoc idehi
2. dicit Algazel ante
contineri loco et diftiniri : et ideo illaedua} finem Metaphgsicx suae.
objetiones sunt sophisticse. 3. Item, Rabbi Moyses dicit hoc in se-
cunda colleclione Ducis neutrorum : er-
Ad id quod objicitur de ultima, dicen- go videtur, quod ipsi hoc intelligunt.
dum quod meo judicio vocat ibi gratiam 4. Itein, Philosophi intelligentias po-
donum datum cum natura. Omnis enim nunt substantias separatas, et nos dici-
natura creata in quantum est educta de mus Angelos substantias spiritualessepa-
nihilo tenderet in non esse, si manus
ratas ; ergo idem intendimus dicere per
IN II SEMENT. DIST. HI, A, ART. 3. ()3
Angelos quod illi per intelligentias, ut enim ponunt unam intelligentiam solam
videtur. qua.' sit ens neccsse, et ex splendore il-
5. Item, Substantia intcllectualis non lius et possibili quod numquam deest ei,
habet aliquid ante se in ordine universi ut dicunt, cducit intelligcntiam primi

secundum Philosophos nisi causam pri- ordinis, et ex illa sccundum orbem et
mam idem autem dicimus nos de Anjê-
: cum anima orbis intclligcntiam sccundi
lis ergo videtur, quod idem nos inten-
: ordinis, et ex illa oibem tertium et in-
dimus per Angelos quod illi per intelli- tclligcntiam tertii ordinis, etita usque ad
gentias. intclligcntiam decimi oidinis, (juae cst
id conlra. SeD CONTRA : movens ut dcsideratum sphiEram activo-
1. NuIIus umquam Philosophorum porum passivorum, quie educitur a di-
et
suit intelligentiasmoveri localitcr, quin stinctione locorum sub orbc luucfi, cujus
potius scribunt esse immobiles nos An- : intelligentise dicunt esse splcndorem om-
gelum dicimus nuntium, eo quod fre- nem formam materiae generabilium et
quenter mittatur localiter motus : ei'j,'-o corruptibilium, et formam inlellectus
non idcm intelligimus. possibiliscthaecomnia reputamus er-
:
2. Omnis Philosophus ponens

Item, ronea quando de Angelis dicuntur.
intelligentias, dicit illas movere ccelos,
sicut desideratum movet desiderantem : Et mEO consentio in hanc partem, soiutio.
nos autcm hoc non dicimus de Angelis : quod Angclus non sit idem quod Philo-
ergo, etc. sophi intelligcntiam esse dixerunt, nec
3. Item, Omnes Philosophi concor- etiam dico esse intelligcntias, ut infra in
dant in hoc quod uno trium modorum quaeslione de operibus quartae diei, et de
estnumerus intelligentiarum, scilicet aut coelis habctur : quia mihi videtur, quod
secundum numerum spha^rarum mobi- Catholice hoc poni non potest.
lium, aut secundum numerum motuum, Au diccndum, quod illi Plii-
PRiMA tria ^j i,?ei.x
aut secundum numerum stellarum quae losophi loquuntur secundum suas intcn-
sunt in mobilibus nos autem omniahsec : tiones : nos autein ita non ponimus esse
de Angelis absurda reputamus : ergo, Angelos.
etc. Ad aliud dicendum, quod alia sepa-
Ai 4.
4. Omnis Philosophus ponens

Itcm, ratione separamus Angclos quam illi in-
intelligisntias, dicil unani esse causam tclligentias : i[)si enim poncbant, (|uod
alterius ordine natura», non temporis : non csscnt conjunct;e matcria^ ncc ha-
nos autem niliil horuni dicimusde Ange- bercnt formas matcriales, scd universa-
lis : ergo, etc. les simplices qua^ sunt ratioucs molus
Potest autem esse, quod aliquis dicat, cccli : scd dctcrminabant intclligcntiam
quod ego non intelligam Philosopbos ad motorcm dctcrminant(Mn qui rccipit
I()quent(!S dci int^dligcnliis. Sed ad hoc specicm a sj^lcndorc intclligcntia\ ct
respondeo, quod vcrum est me ])arum movot ccelum suum ad consccutioncm

intelligere : sed non cst incertum mihi illiiis speciei mobilis ul j)roducatur in
quin isto sit Philosophorum
inlclleclus cssc : sctl hoc nos rcj)utaii)us stultitiam
Io(|uenlium de intclligentiis, et quod ccr- (jui dicimus, Dcus sccundum suam
(juotl
tum est mihi, quod loqucns Angelos csse voluntatcm causal ct (lisjônit inundum,
int(dligcnlias, ct moveri localitcr, vcl ct Angclos omncs scj)aramus a malcria.
ctiam immtsdiale movero C(dIos, ct iion ct a (lclcrminatit)n(> ad iut)tt)rciu ct ad
tantum sicut dcsidcratuni uu)vet dcside- motiim ct)rpi)ris alicujus : scd intcndunt
rantcm, (|uod illc nuuuiuam scivit ncc in Dcum lantum j)cr ct)nlcmj)latit)ncm.
inlclligculia' naturam, ncc Pliilosopbos cl in nos ])cr miuistcrium.
loqucntcs (h^ inlclligeutiis intcllcxil : ipsi Ait Ai.n !• (liciMuIuni. tjtiod ordo uni- xi\
xwn
:
66 D. ALB. MAG. ORD. PRTED.
vcrsi sccunduin Pliilosoplios oninino cst quod cst hoc aliquid, in natura dicitur
alius quam sccunduni nos. Ouiu ipsi po- haberc numcrum : et ita cst composi-
nunt ordincm cx uno quod al) co quod tum.
csl ncccssc cl unum, non possilnisi unum 3. Ilcm, Boetius, ibidcm : « Simplex
quod cst possibile et nccesse possibile :
forma subjectum esse non potcst « ergo :
si Angelus simplex forma est, subjectum

quidcm in se, ct ncccsse a primo et ex :
lieri non potcst scd est subjectum gra-

iilo quod cst duo, cducuntur duo, scili- :
tiae, et scientiae, et mullorum aliorum

cet ccelum suum, et intclligentia alia, ut :
supra diximus, ct ccelum per motum, et ergo non est simplex forma : et constat
quo pars acccdit alicui ct reccdit ab aliquod non est simplex maleria : ergo ipse
quo est principium diversitatis ct cx :

estcompositus.
parle intelligentioe ctiam educuntur alise 4. Item, Boetius, in principio libri de
intcUigenliaB. Nos autem ponimus ordi- Hebdomadibus, dicens Quid est ha-
: «
nem quod corporale et spirituale simul

ita bere aHquid praeter id quod ipsum est :
sint ex uno agente pro libertate suse vo- esse vero nihii habet admixtum : » ergo
luntatis, et non pcr naturam et necessi- Angelus non est simplex esse, cum ipse
tatem, ut illi ponunt et dicimus Ange- :

possit habere aliquid praeter id quod ipse
lum esse prinium post Deum non ordine est : quia ipse non est quidquid habet :
causae, sed ordinc status et dignitatis. ergo esse in eo aliud est et quod est
ergo est compositus.

5. Quidquid
Item, Boetius, ibidem : «
est hoc aliquid, ahud habct quo est, et

aliud quo aliquid est » constat autem :
ARTICULUS IV. quod Angelus hoc aliquid est ergo aliud :
habet quo est, et aliud quo hoc aliquid

Ati Angelus sit simplex suhstantia ? est : ergo est compositus.
6. Item, Philosophus, in principio li-
bri II de Animaquod materia non

vult,
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, sit hoc aliquid, nec etiam formam, sed
ibi, A, « Et quatuor quidem Angelis compositum cum igitur Angelus sit hoc
:
videntur esse attributa, etc. » aUquid, videtur quod Angelus sit com-
Et quaeruntur quinquc : quorum qua- positus.
tuor sunt de istis per ordinem quae enu- 7. Item, In omni eo in quo est accipe-
merat, quintum autem de omnibus in re universale secundum naturam, et par-
communi. ticulare, in ipso est compositio : dicit
Quseritur igitur primo, Utrum Ange- enim Philosophus, cum dico, coelum,
lus sit simplex substantia ? dico cum dico, hoc ccelum,
formam :
Videtur autem, quod non : dico materiam cum igitur secundum

:
1. enim Philosophus
Dicit Omne : naturam sic dicatur Angelus, ct hic An-
quod est unum numero, est unum per gelus, videtur in ipso supponi composi-
materiam sed Angelus est unum nu-
: tio.
mero ergo est unum per materiam, ut

: 8. Item, Avicenna dicit, quod omnis
videtur nihil autcm habet materiam
: forma communis ergo si indivi-
est de se :
nisi habeat formam ergo Angelus est: duatur, hoc non est nisi super ahquid
compositus ex materia et forma. quod est fundamentum esse in quo fun-
2. Item, Boetius in principio libri de datur constat aulem, quod natura An-
:
Trinitate. « Hoc vere unum

quod nulli est gcli in hoc Angclo est individuata : ergo
innititur, in quo nullus numerus » et : est fundamentum supra quod coarctatur :
intendit hoc de Deo solo ergo omne : ergo habet materiam et formam.
IN II SENTENT. DIST. 111, A, ART. 4. 67
9. Ad hoc quidam voluerunt dicere, 11. Item, Philosophi dicunt, quod om-
quod est compositio ex nalura foimae nes intellij^êntia; quae sunt citra causam
universalis et particularis, sicutdicit I*hi- primam, sunt compositae ex esse possi-
losophus de cwlo, Cum dico, hoc ccp.- bili et esse necesse : esse autem possihi-
Iwn, dico materiam : cum dico, cwlumy le, est esse materiae : erg-o videtur, quod
dico formamhanc vocant compo- : et sint ex materia et forma.
sitionem logicam. Et est compositio ex 12. Item, In II de Anima dicit Phihi-
quod est et quo est, et hanc vocant sophus, quod in omni natura est poten-
metaphysicam. Et his duahus composi- tiaet actus Angelo potentia
: ergo et in :
tionihus dicunt compositum esse Ange- autem et actus sunt forma et materia :
lum. Est autem compositio tertia qua? ergo Angelus est ex materia et forma.
estexformaet materia, quae est physica 13. Item, Quidquid convenit multis et
compositio et hanc dicunt Angelo non
: non per se, et convenit alicui per se :
convcnire. necesse est quod omnibus illis conveniat

Et mihi vidctur mirum si isti quod di- gratia illius solius quod est in omnibus
cunt, intelligunt : omnis enim composi- illis : sicut quia habere tres angulos con-
tio essentialis non subjecti et accidentis venit isosceH, isopleuro, scaleno, et non
est ex formaaliquaessentiali : illa autem per se, et triangulo rectihneo per se,
non potest forma totius, vel

esse nisi oportet quod illis conveniat gratia natu-
partis totius sicut homo, et hic homo
: rae trianguli quae est in illis. Sic suhstare
habet compositionem est enim univer- : convenit multis, quia omnibus substan-
salis forma consequens totum composi- tiis : et non per se, quia dicit Hoetius
tum, ut dicit Philosophus quidam et : quod substantia simplex nonpotest sub-
ideo etiam potest praedicari de hoc cujus stare.
est forma si autcm non est talis, tunc
: Item, Gonvenit materia?; et per se :
necessario est forma partis sic forma est : quia non est reducere ad aliquid prius :
forma natur», et illa est altera parscom- ergo omnibus quibus convenit substare
positi, et non praedicatur de composito : alicui formas illis convenit gratia mato-
quoniam, sicut dicit Avicenna, forma riae quae est in illis : sed omnibus Ange-
non habet quodpraedicari potest in quan- lis convenit hoc : ergo omnes Angeli
tum est forma, sed potius in quantum sunt ex materia et forma, ut vidctur.
est totius forma idem quodammodo cum Sed contua :
eo de quo j)ra}dicctur ergo videtur, : I. Dicit Augustinus, quod anima est

quod divisio illius compositionis non sit siinph^x su!)stantia : orgo muHo magis
nisi duplex quia id quod est, est idem
: Angclus : orgonon est coni|)()situs.
quod particuhire ot (juo est sivc csso, : 2. Itom, Magistor dicit liic, (juod sim-
est ideiu (um natura universali. plicitas essonli» est altributum Anîli :
Itom, l^go dico sic : Si est ibi loiiiia ergo Angolus ost simplox, ut vidolur.
totius, oportot quod illa lluat a toto, ergo 3. Itom, Punotum ost simplox. v\ ta-
praesupponit compositioiiom in eo cujus mon liabot posilioiioiii iii coutiuuo : or-
est forina, ul videtur. go multo magis Angolus est simplox (|ui
10. Ilom, Eoruiii (|ujp sunt in gonero, est indivisibilis. ita cpiod non liabot po-
sunt oadoiii principia partioipandi goniis sitionom.
illud : sod Angolisuntin gonere substan- i. Itom. Non vid(Mitur valoro proposi-
tiae : ergo participabuiil genus por oadom tionos Hootii (piiluis probatur .\iiu'olus
principia |)or qua». partioipant ipsum alia^ non osso siinplox : (|uia omnis f(Mina
substantia' : lioc autem sunt foriiia ot siiiiplex osl : ol taiiion possum dioere,
matoria : ergo Angeli sunl ox maloria et quod ost albodo. ot lia'c albodo. Itoiii,
forma, ut videtur. possum dicoro, ([uod luoo albedo osl hoc

aliquid, cttamcn ipsa est simplex : crgo ralium ct incorporalium crcaturarum ?
hoc aliquid non dicit compositionem : Diccndum, quod non una : quia licet
ergo rationcs prius inductaj non vidcntur fundamcnlum primum in se sit unum,
valere. tamcn materia non est una quia mate- :
ria nominat potcntiam quiB non est unius
soiuiio. SoLUTio. IMea opinio sempcr fuit quod rationis in eis quse moventur secundum
Angolus sit compositus cx partibus es- locum, et quae immobilia sunt secundum
non ex matcria et forma
sentialibus, sed : locum, nisi forte diffinitive : et in hanc
quia non dico maleriam esse primum opinionem ego bene concordo, et praeci-
principium compositionis substanliae in pue propter hoc : quia vidctur impossi-

'^•cncre, sed substantiae motae et ideo : bile, quod aliqua proprietas sit in diver-
ubi non eslpotentia ad motum, non dico sis quae non gratia alicujus substantiae
csse materiam nisi materia valde large communis sit in eis proprietas autem :
et improprie sumatur quoniam mihi : multis et spiritualibus et corporalibus

videtur, quod Philosophi non loquantur communis est substare et sustinere for-
de materia sub aliqua priva-

nisi ipsa sit mam : ergonecesse estponeresubstantiam
tione. Bene tamen dico, quod si funda- communem quse sit in eis : et haec meo
mentum vocetur, quod tunc est ex ma- judicionon dicetur materiar, scd funda-
teria et forma quia Philosophus dicit
: mentum. Alia est quae est inducta supra
in VII primae Philosophix quod funda- , in objiciendo, quod eorum quae sunt in
mentum non est quantum, neque quale, eodem genere, necesse est esse unam
neque aliquid aliorumpraedicamentorum. communem habitudinem ad principia
Sed Boetius in libro de Duabus naturis illius generis : constat autem, quod prin-
in iina persona Christi non sic vocat cipia indivisibilia generis, subjeclum,
materiam, nec etiam Philosophi naturasunt fundamentum, et esse formae sub-
les, vel Mathematicus hoc modo loquitur stantialis. Et per hoc patet ad solutio
de materia. omnia quae inducuntur : quia non con-
Sunt tamen quidam dicentes, quod cludunt de materia simpliciter, sed de
materia variaturtripliciter, scilicet, quod fundamento hoc quod est pars substantia?
quaedam determinatur forma substantiali et fundat esse quoniam, sicut supra di-
:
tantum et :secundum hoc dicimus, ximus, materia non dicetur de eis nisi
quod materia est pars substantiae, quam- aequivoce, ut patet in ratione potentiae.
vis numquam sit in potentia ad substan- Ad m
autem quod contra objicitur, di- Adobject.
tiam cujus est pars, ut in rebus perpe- cendum quod Augustinus loquitur de
tuis : quidain autem est determinata for- simplicitate individuitatis, et non simpli-
masubstantialietquantitate,etnumquam citate ipsius esse quod est hoc aliqui.l.
est in potentia ad esse, sed est in poten- Ad aliud dicendum, quod Magister Adohjoct.
tia ad ubi, ut in coelo : quaedam autem vocat simphcitatem elongationem a ma-

est determinata forma substantiali et teria et materialitate quae facit ignobilita-
quantitate et qualitate, ut materia gene- teni et hebetudinem, et non loquitur de
rabilium et corruptibilium. Cum igitur simplicitate per privationem compositio-
quaeritur, Utrum una materia corru-
sit nis.
ptibilium, et perpetuorum ? Dicendum Ai) aliud dicendum, quod punctum est
^^jobiect
quod non una quia ita dicit Boetius et
: simplex privatione divisionis continui :
Philosophi omnes eo quod non dicitur

: sed Angelus non dicitur
illa simplicitate
una ratione subjecti tantum, sed etiam simplex, quia non habet ordinem ad
ratione potenliae et potentia non est
: continuum, sed potius modo praedicto.
unius rationis in eis. Eodem modo cum Ad aliud dicendum, quod si nos lo- ^.dobect
quaeritur, Utrum sit una materia corpo- quamur de hac albedine secundum esse.
IN II SENTEM. DIST. III, A, ART. 5. 69
tunc non est haec albedo nisi per hoc autem etDeo inest per rationem ordinis
quod est in hac mafcria. Si autcm tu lo- nalurtP ab uno exeundo vel emanando :
quaris de hac albodine secundum quod hoc modo inest An^êlo, ut videtur
er^ô :
est forma qua-dam terminata consistens quod falsum est, cum unus non produ-
intra suas difrerentias constituentes ip- cat alium generando, vel spirando.
sam, tunc intelleclus ejus est absolutus, 2. Item, Magisler Hicbardus de sancto
ut dicit Avicenna sed tunc haec albedo
: Viclore dicit, quod discretio personalis
et albedo non dicunt universale et parti- est, aut origine tantum, ut in Deo : aut
culare, sed potius universale ratione dif- proprietate tantum, ut in Angelis : aut
ferens, scilicet in se consideratum, el ut proprietate simul et origine, ut in bomi-
terminatum sub suis differentiis essentia- ne : et ex islu vidcntur sequi multa in-
libus. Unde patet quod Boelius verum convenienlia, quorum uimm est, quod
dicit, si accipiatur hoc ahquid secunduni discretio personalis videlur per plura
esse : et ita intelHgitur dictum Boetii. convenire homini quam Angelo : et cum
Et ex hoc iterum patet, quod Angelus discretio personalis una causarum fuerit
cum hoc ahquid, sine dubio compo-
sit inassumptibilitatis assignatarum in III li-
situs est ex fundamento et esse quodfun- bro Sententiarum, videtur, quod bomo
datur in ipso et hoc ideo dico, quia
: minus fueritassumptibilis quam Angelus,
non proprie ponitur potentia nisi forte ad quod non est verum.
agere : quia dicit Philosophus, In perpe- 3. Aliud est : quia quaecumque dilTe-
tuis non dilTert esse a posse : eo quod ip- runt sola proprietale, non dilferunt nisi
sum posse numquam fuit sine esse, et per accidens, quia omnis proprietas est
potenlia dicitur a^quivoce in eis ad alia de genere accidenlium, ut dicit Boelius :
quae sunt in potenlia ad ubi vel ad for- Angelorum autem discretio personalis
mam. non est nisi sola proprietate : ergo non
dilFerunt Angeli nisi per accidens, quod
est impossibile : ergo non est discretio
in eis sola proprietatc.
ARTICULUS V. SoLUTio. Dicendum^ quod ut dicit Ri- SoluUo.

chardus, persona est existens per se so-
An Angelis conveniat pcrsonalis discre- lum secundum quemdam singularem ra-
tio, ita quod quUibct sit pci'sona ? lionalis natura^ exislenticB modum,sicut
in I Scntoitidrum. explanalum est et '
:
ideo quia quilibet Angelus per se solum

Deinde quseritur de discretione porso- existit modo suie existentia} in intellectua-
nali. li natura, ideo quilibet est persona. et
Videtur enim, quod discretio personalis convenit eis discretio personalis.
sit in Angelo sicul in Deo et homine. Dicendum ergo ad primum. quod per- Ad 1.
1. Determinatur per propositicmem sonalitas por prius ot postorius osl in Doo,

prius j)()sitam pro principio, quod si ali- ot in Angolis. hominibus ot hoo in
ot in :
qua passio inest pluribus, necesse est |)rimo libro Scntcntiarum probatum ost :
quod ratione alicujus subslantia' commu- ot ideo suflicit convoniontia proporlionis

nis cui ipsa passio per se convenit, insit qua ista oommunis passio roforatur ad
eis : discrelio personalis inesl Dco. et Ircs iialuras : ol diount, quod illud osl
hominibus, et Angelis : ergo necosse est suppositum rationalis creatura» : quia
quod communi modo insit eis : homini hoo invonitur in Doo, Angolo, et homi-
« Cf. 1 Senlcutiarura, Disl. XXlll.

ne : et ideo non oportct, quod niodus 1. Aut enim sumitur hic ralio pro ra-
discrclionis sit unus, sicut vidcbatur pro- tionc cognitiva, aut pro ratione practica
barc objcclio. quae dividitur contra irascibilem et con-
Ad 2. Ad ALiui) dicendum, quod Magister Ri- cupiscibilem. Si primo modo, tunc vide-
chardus comniuniter tangit facientia et tur quod non propter ipsam insit voiun-
ostendentia discretionem personalem : tas :quia voluntas non incst secundum
in divinis cnim facit relatio originis, in rationem speculativam. Si sccundo mo-
humanis autcm individuatio super hanc do, tunc videtur, (juod etiam contincat
materiam, et in Angelis individuatio es- in se liberum arbitrium : ergo non erunt
se naturie Angeli super hoc fundamen- nisi tria attributa : quia liberum arl)i-
tum. Et argumentum non valet Pluri- : trium est facultas rationis et voluntatis ;
bus enim distinguitur homo quam An- rationis, inquam, practicse, non specula-
gelus ergo est magis discrelus in per-
: tivse sive theoricae.
sona et mutatur ibi discreta quantitas

: 2. Prseterea, Queeritur, qualiter memo-
in modum continuae per intensionem. ria insit Angelis, cum secundum Philo-
Nec verum est quod discretio personalis sophum memoria per se sit primi sensiti-
impediat assumptibihtatcm : sed potius vi? Angelus autem non habet partem
quia persona numquam est persona sicut quse est sensibilis anima.
homo, nisi prius potentia est persona, 3. Item, Memoria est cum differentia
et postca fit ac{u persona : et ideo ante- temporis determinata : sed intellectus
quam liat actu,cum propriam adhuc non purus abstrahit ab omni tempore : cum
habeat singularitatem, potest assumi in ergo intellectus Angeli sit purus, non vi-
singularitatem alterius : et hoc non est in detur quod Angelis conveniat memo-
Angelo cujus singularitas numqam fuit ria.
in potentia. 4. Item, Gum intellectus in nobis divi-

Ad 3. Ad ULTiMUM dicendum, quod revera datur in intellectum quo est omnia fieri
proprietates ostendunt singularitatem qui dicilur possibilis, et intellectum qui

personoe et non faciunt : sed facit eam est omnia facere, qui dicitur agens, et in-
fundamentum esse particulans, et indi- tellectum formalem qui est speculativus^
viduans ipsum esse per se super se sed : vel adeptus : numquid intellectus sub is-
quia in Angelis est hoc elongatum a cog- tis differentiis est in Angelis? Vidctur
nitione, ideo cognoscimus ipsumproprie- quod non : quia suus intellectus num-
tatibus : sicut etiam in logicis materia quam fuit in potentia, sed semper per-
dividens et contrahens formam, facit in- fectus : autem est qui est in po-
possibilis
dividuum : sed tamen cognoscitur per tentia ad actum ergo Angelus non ha-
:
coUationem individuantium. bet possibilem intellectum. Si autem hoc

dicas, tunc sequitur quod etiam non ha-
bet agentem quia agens est qui perfi-
:
cit possibilem, abstrahendo formas et

ARTIGULUS VL ponendo in ipso : cum igitur forma a
principio creationis sit posita in ipso, vi-
An conveniat Angelis ratio naturaliter detur quod numquam indiget agente :
insita propter quam insunt memoria, cum igitur nihil superfluum sit in Ange-
intclligentia, voluntas ? lo, videtur quod nec habeat agentem,
nec possibilem.
3. Prseterea, Qua3 est diflerentia inter
Tertio, Quseritur de ralione naturaliter intellectum et intclligentiam ?
insita, propter quam insunt memoria, in- 6. Item, Ostendituretiamde voluntate,
telligenlia, voluntas. quia illa est pars liberi arbitrii sicut ap-
IN II SENTEXT. DIST. III, A, ART. G. TI
paret ex diffinitione ejus : ergo videtur titia vocatur : el per hoc patct solutio ad
quod supcrfluat liberum arbitrium. omnia quae objiciuntur de memoria.
7. Praeterea, Videtur quod ratione ho- Ad m quod objicitur de intelligentia, Ad 3.
rum trium Angelus sit ad imaginem, sic- dicendum quod hic sumitur prout c>t
ut homo. Sed contra De solo hominc : pars imaginis : et tunc intcUigcnliae ac-
in creatione dictum est Faciamns ho- : lus sccundum Augustinum, est intueri se
minem ad imaginem el similitudinem in notitia prafsente quam habet, vel in-

nostram '. tueri Deum in notitia veri et boni Dei
quam habet apud se : ct hoc modo sem-
pcr intuetur se, et Deum : quia illud
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod intueri non dicit actualiter considerari,
ratio non sumitur pro potentia spirituali : sed potius objici sibi in lumine notitiae
sed potius pro parte spiritus superiori, rem cujus est notilia illa ct hoc semper :
quae nata est ferri in Deum per habitum lit uno modo et ideo dicit Auguslinus,
:
veri et boni impressum sibi naluraliter quod anima semper intelligit se, sed non
de Deo : sicut etiam dictum est in quae- semper discernit, et excogitat se quia :
stionc de imagine hominis in primo libro semper sibi objicitur in lumine notitiee
Sententianim *. Et ideo nihil est quod quse sibi naturaliter est imprcssa, quod
quaeritur, Utrum sumatur ibi pro cogni- est vidcre vel intelligere scd non semper
tiva, sive practica? IIoc autcm modo su- discernit se ab aliis rebus notis, quod est
mitur ratio in Ghissa supcr Psalmum iv, cogitare, ut dicit Augustinus : ct idcm
7 : Signatum est super nos lumen vultus est de Angelo.
tui, Z>t>mme .•
ibi enim dicit (llossa, quod Ad hog autcm quod qureritur, Utrum Ad 4.
triplex esl imago, creationis, recrcalio- haboat Angelus possibilcm et agentcm

nis, et simililudinis : et hoc explanatum intcllectum? Dicendum, quod possibilis
est in prinio libro Senteniiarum : et ima- dicitur a potentia cum privatione, et sic
go creationis, ut dicit Glossa, est ratio, non habet possibilem, et sic proccdit ob-
et sumitur ratio pro parte mentis purio- jectio : dicitur etiam possibilis quod est
re, quae continet memoriam, intelligen- subjeclum in quo fundantur species cog-
tiam, et voluntatem. noscii)ilium, et sic habet possibilem per-
Ad
quod objicitur de memoria, di-
id fectum a principio suiv- creationis, ct
condum quod memoria sumitur hic prout agentem ilhistrantem supcr possibilcm :
accipitur ab Augustino, quic non est tan- ot pcr hoc patct solutio ad illa quae obji-
tum pra'teritorum, scd ctiam pricsentium, ciuntur de diircrcntiis intcllcctuum

et futurnrum, hoc est, quae abstrahit ab ipsius Angeli.
omni dilTerentia tcmporis et non dicit : Ad alild dicendum, quod socunilum a.i 5.
nisi thcsaurum notitiiE habituum natura- Pliiloso[)hum actus intellectus consucvit

lium ad ca (pia- naluralitcr sunt cognita, vocari intolligentia, ot substantia iiitol-
et naturalitcr verum ot
dilecta : sicut loctualis soparata, movons motoros or-
bonum quod Dous esl, et verum et bo- bium : iiitolloctus autom vocatur ah ois
num (piod ipsa mens est. Unde istius mc- i)otontia anima' rationalis, vol Angoli.
nioria' aclus non ost ronocli in id quod cpuc accipit spooios individuatas a mato-
prius novit vcl vidit : sod polius suus ac- ria ct a condilioiiibus matoria'. Sod Hi-
tus cst nosse : et hoc nosse, ul dicit .\u- chardus do sanclo Victoro dicit. quod in-
gustinus, non esl aliud quam nolitiam Irlligonlia dicilur divinorum iutollcctu.s,
rei apud sc tcncre : et ille aclus uon ost \i\ dc Dco : intflloclus autom aliorum,
agere, scd potius tcnerc habitum qui no- (juando scilicct roforlur ad inlclligonda
*
Gcncs. I, 2(5. « Senlontiarum, Disl. III.
I
:
72 D, ALB. MAG. ORD. PR^D.

mundana : sed a Magislro accipilur hic (lexibihtasaulem liberii arbitrii amitti-
pro inlclleclu Angcloruni, qui sini[)licior tur crgo non est attribulum nalurae.
:
est quani liuinanus. Prima patet per se. Secunda prol)atur ex

Aj 5 Adquod objicilur do volunlate, di-
iD lioc quod conlirmati sive in bono sive
cenduui quod volunlateni liabet Angeli in malo, non possunt flecti ad oppositos
ct licet voluntas cadat in dininilione li- aclus.
beri arbitrii, tamcn non est liberum ar- Sed contra : Tn ulroque erat flexibile g^^
bilrium, ut palebil infra, ubi dc hoc quse- inquod voluerit : ergo secundum ralio-
retur ^
: quia liberum arbitrium accipit nem unam.
aliquid a ratione, et aliquid a voluntate :
et ideo dicitur faculfas amborum : cum Item, Quaeritur, Utrum libcrum arbi-
Queest
tamen sit potentia determinata secun- trium sit in Angelis et hominibus per
dum se. rationem unam ?
Ad 7. Ad id quod Utrum homo,
objicitur, Videtur autem, quod non : quia dicit
velAngelus sit ad imaginem Dei ? Di- Damascenus, quod nostrum hberum ar-
cendum quod imago dicitur ab imita- bitrium libere inquirit et libere consilia-
tione. Potest ergo altendi imitatio ima- tur : hi3ec autem non conveniunt nisi na-
ginis ad unitatem essentiee in tribus per- turse dubitanti et ignoranti : cum igitur
sonis tantum : et sic Angelus est ad intellectus Angeli deiformis sit, non vi-
imaginem Dei, sicut et homo : et etiam detur quod hsec suo libero arbitrio con-
potentiis simplicioribus, et etiam essen- veniant.
tia simpliciori exprimit unitatem in Tri-
nitate. Si autem attendatur ratio imita- SoLUTio. Dicendum, quod liberum ar-
Soluiio.
tionis ad unitatem essentiae in tribus bitrium convenit Angelis per naturam :
personis, et ordo naturae personarum, sed libertas ejus non est flexibilitas in
tunc homo erit ad imaginem, et non An- bonum et in malum : quia flexibilitas in
gelus : quia homo habet tres potentias in malum, ut dicit Anselmus, nec est liber-
una essentia : et etiam homo habet prin- tas, nec pars liberlatis : sed liberum est
cipium totius sui generis et suse naturae, in faciendo quod vult, scilicet, quod non
sicut in Patre est principium totius deita- obligatur ad actum unum, sicut natura-
tis : et hoc non est in Angelo. lis virtus agens, et quod non impellitur
Et per hoc patet solutio ad totum. ad necessitatem aclus quin possit absti-
nere si vult et heec libertas semper re-
:
manet apud Angelum quocumque se

vertat. Quod autem non inclinalur ad
malum quando confirmatur in bono, lioc
ARTICULUS VIL non est ex coactione, sed ex immobi-
litate spontanea in bono quod est coafir-
Utrum liberum arbitrium sil attributum matio et similiter, quod non inclinatur
:
angelicse naturse conveniens ? et, An ad bonum post confirmationem in malo,

sit etiam in Angelis et hominibus per hoc est ex spontanea pertinacia quae unde
rationem unam ? causetur, infra quseretur.
Perhoc patet solutio ad primum.
Quarto, Quaeritur de libero arbitrio. Ad id quod Utrum

ulterius quseritur,
Ad qucest.
cnim non videtur attributum na-
IIoc univoce dicatur liberum arbitrium in An-
turale; quia naturalia non amittuntur : gelis et in nobis? Dicendum quod dici-
1 Cf. Infra, Dist. XXX IV.

"3
IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 8.
tur per prius et posterius : quia in Ange- tellectum, et voluntatem : ergo vidctur,
lis libcrius quam in nobis cst : quia rc- quod non sunt nisi duo attribula.
ctitudincm libcrantem non dcscrunt : sed Itcm quairitur, Pcnes quid sumuntur
in nobis libcrius cst quam iu (lamnalis. ista attributa?
Et de hoc ctiam infra quaeretur in dis-

tinclione XXXV quae tota est de hoc : SoLUTio. Dicendum ad hoc universa- S^^lulio.
una tamen communi ratione potcst dici litcr primo, quod duo sunt in Anj.-^clo :
de nobis et dc aliis, scilicct libcra facul- subslantia cjus in esse naturali conside-
tas faciendi quod vult. rata, et potentiae conscquentes et perfi-
cicntcs ipsam substantiam ad agere.

Substantia in se considcrata aut accipi-
tur ex parte quod est, et sic est discretio
personalis : aut ex parte quo est, et ex

ARTICULUS Ylll. parte illa est subtilitas, vel simplicitas
autcm ad agcndum
essentiae. Potcntiae :
Utrum quntuor, aut tanlum tria, aiit aut secundum ordinem in Dcum, aul se-
plura sint angelicse naturse altri- cundum ordincm ad opera in Dcum cst :
buta ? ratio naturaliter insita, et in illa est me-

moria, intelligentia, et voluntas : ad
opera autem est liberum arbitrium.
Quinto, Quaeritur de his omnibus in Ad PRiMUM ergo dicendum, quod Ma- Ad 1.
communi. gister sub substantia comprchendit duo

Videtur autem, quod non sint nisi tria quae penes substantim comprchcndun-
attributa : quia tur, licet non exprimat nisi unum.
1. In scquenti capitulo Magister non Ad ALiuD est diccndum, quod inge- Ad
enumerat nisi tria, diccns quod prima nium est idem in substanlia cum ra-
considcratio est de substantia, sccunda tionc, nisi quod sonat in virtutem acci-
dc forma, tcrtia dc potestate. Persona picntcm scicntiam per ingcnitam vim ra-
quippe substantia est, sapientia forma, tionis.
arbitrium polcstas : ergo videtur, quod An ALiUD diccndum, quod Commcnta- Ad 3.
non nisi tria sunt. tor ibi non dividit nisi potentias, non
2. Item, Vidctur, quod multo plura essentialia attribula.
sunt : quia ingenium convenit cuilibct Ad id quod objicitur de irascibili ct
Angelo, ut irascii)ilis, et concupiscibiiis : concupiscibili, dicenduin quod non pro-

ct ita vidctur, quod sint multo plura. prie sunt in Angelis, nisi aMiuivoce : quia
IJ. Itcm, Vidctur, quod non sunt nis' sunt projiric parlcs scnsibilis vis : ct si
duo : quia Commcntalor supcr X 1 1 prinia; (equivocc dicunlur cssc in Angcb^ lunc
pliilosophi.r dicil, quod substaiitia3 sc- dicendum quod ad voluntalcin rfducun-
parat{B proptcr sui simplicitalcm non tiir, Vfl ad libcrum arbitrium. (juod vc-
habcnt nisi duas potcntias, scilicet in- rius mihi videtur
B. An omnes Angeli fuerint mquales intribus, scilicet, insapientia, in esse?itia, in

libertate arbitrii ?
ITic considerandum est, utrum in sua substantia spirituali, et sapientia
rationali, id est, intellectu ', et libertate arbitrii, qua? omnibus inerant,
omnes ccquales fuerint: ut sit prima consideratio de substantia, secunda

de forma, tertia de potestate. Persona quippe substantia est, sapientia forma,
arbitrium potestas : et ad substantiam quidem pertinet naturse subtilitas,

ad formam vero intelligentiee perspicacitas, et ad potestatem rationalis vo-
luntatis habilitas. Illae ergo essenticc rationales, quae personse erant, et
spiritus erant, naturaque simplices, et vita inunortales, differentem essen-
ticB tenuitatem, et differentem sapientice perspicacitatem, atque differentem
arbitrii libertatem et habilitatem recte habuisse intelliguntur : sicut in^
corporibus nonnulla differentia est secundum essentiam, ac formam, et

pondus. Qusedam enim aliis meliorem ac digniorem essentiam et formam
habent : et alia aliis leviora, atque agiliora sunt. Ad hunc ergo modum cre-
dendum estillas spirituales naturas convenientes suse puritati, etexcellen-
tiae : et in essentia, et in forma, et in facultate differentias accepisse in
exordio suae conditionis : quibus alii inferiores, alii superiores Dei sapien-
tia constitueretur, aliis majora, aliis minora dona prsestantis : ut qui tunc
per naturalia bona aliis excellebant, ipsi etiam post per munera gratise
eisdem prccessent. Qui enim natura magis subtiles, et sapientia amplius

perspicaces creati sunt : hi etiam majoribus gratise muneribus prsediti sunt,
et dignitate excellentiores aliis constituti. Qui vero natura minus subtiles,
et sapientia minus perspicaces conditi sunt, minora gratise dona habuerunt,
inferioresque constituti sunt sapientia Dei sequo moderamine cunctaordi-
nantis. In ipsa facilitate *
arbitrii differentia animadvertenda est secundum
differentem naturse virtutem, et differentem cognitionis et intelligentise
vim. Et sicut differens vigor et sublilitas naturse infirmitatem non adducit,
minorque cognitio sapientise ignorantiam non ingerit : sic libertas in-
ferior nullam arbitrio necessitatis voluntatem imponit.
* In editione Joan. Alleaume desunt haec verba, id est , intellectu.

* Edit Joan. Alleaume, facultate.
IN II SENTENT. DIST. III, B, ART. 9. 75
non suscipiat magis el minus quia istam :
diversitatem si est in eis secundum intel-
lectum, necesse est reducere ad uliqua

principia causantia ipsam, sicut in nobis
ARTICLLUS IX. velocilas ingenii reducitur in calidum
bene movens, et in bumidum bene mo-
Ulrum in quaiuor aitributis angelicse bile : et bonitas memoria in siccum
nalursd Angeli suscipiant magis et non facile delebile, et siccum retinens, et
minus, et intendantur et remittantur ? bujusmodi constat autem quod taba
:
principia non invenimus in Angelo er- :
go videtur, quod onmes sint ejusdem

Deinde quaeritur de hoc quod dicit : perspicacitatis.
« Hic considerandum est, utrum in sub- 7. Eodem modo videtur de libero ar-
stantia spirituali, etc. » bitrio : quia libertas haec non est nisi a
enim dicit Alagistcr, quod

Ilic in islis coaclione, a peccato, et a miseria, ut
recipiunt magis et minus Angeli : et hoc babebitur infra '

: el constat quod omnes
non videtur: quia illas libertates habent : ergo in libero ar-
1. Qusecumque sequuntur speciem in bilrio non suscipiunt magis et rainus.
quantum species est, sicut species non

Solutio.
recipit magis et minus, ita illa non reci- Solutio. Dicendum, quod in tribus
piunt magis et minus, ut videtur. altributis suscipiunt Angeli magis et
2. Item, Yidetur hoc in singulis : quod minus : sed non possum videre qualiter
enim unus non sit simplicior alio, vide- suscipiant magis et minus in quarto,
tur, quia quaecumque nominant rem ut scilicet in discretione personali : et ideo
in termino, non suscipiunt intensionem argumentum ad hoc factum concedo.
Ad 1.
et remissionem, nec magis nec minus : Ad phimum autem respondeo, quod li-
simplicitas autcm nominat ut intermino : cet ista sequantur naturam conmiunom

ergo non recipit magis et minus. in Angelis, tamen funtiantur super na-
3. Item, Omnis simplicitas tollit com- turam secundum suum esse quod babet
positionem : sed inter composita unum in Angelo ct quia suum esse non est
:
non est compositius alio, quia privatio- unum, ideo etiam illa non sunt uno mo-
ncs non intenduntur nec remiltuntur : do et est simile de ingenio apud nos
:
ergo neque simplicitas. quod sequitur naturam bumanam se-

4. Item, Indivisibilium non est unum cundum esse quod babet in hoc homine,
indivisii)iHus alio : sed simplicitas ponit et in illo et ideo non cst: uno modo.
indivisibililatem : ergo videtur, quod Si autem sequercnlur naturam commu-
unus non sit simplicior alio. ncm secundum se, ut habere Ires angu-
l). Item, Videtur idem de discrelione los sequilur Irianguhim. bene concede-
pcrsonali : quiasi dilferunt in illa, tunc illa rem (juod magis el ini-
non recipc^rent
dilferentia notabilis erit inler summum nus. Et hiec solulio non dicit causam.
ct uunimtim Angelum. Sicu gontha : Ea- Aliter potest dici, quod ista attributa
dem discretione personali qua summus considerantur in compaiationc ad natii-
disccrnitur a minimo, e converso mini- rain coiumiiiuMn, ct sic non recipiuut
mus (lisrcMnilur a summo : ergo noii magis fl luinus ; ct in comparalione ad
suscipiunt magis cl minus, ut videtur. aclum, cl sic recipiunt. Et luuc solutio
li. Itcm, De perspicacitat(5 mcmorandi estminus bona.
vel intelligendi vel volendi videlur, quod Ad .VLIUD dicendum, (juod simplicilas Ad t.
Cf. lutra, Dist. XXV

76 D. ALB. MAG. ORI). VnJEB.
inAngelo non dicitur nisi secundum quid: nes liberat aeque a culpa, quia minima
unde eliam Magister in IJttera quando- gratia nullam culpam ridinquit, et Iiae^
que exponit per sublilitatem essentia, est liberasquantum ad terminum a quo :
quandoquc per tenuitatcm sed verum : sed non aeque sunt iiberi quantum ad
est ul)i simplicitas absolutc dicitur, ibi terminum ad quem quia minor gratia :
nominari rem in termino : et lioc non non aeque habilitat ad actum sicut major.
est nisi in Deo solo. Et eodem modo est de gloria quoad libe-
Ad 3. Au ALiuD diceudum, quod haec est rationem a miseria, et in comparatione
falsa, quod omnis simplicitas tollit com- ad actum gloriee. Sed tamen hic Magister
positionem absolule : sed verum est non loquitur nisi de libertate naturali,
quod tollit aliquam, illam scilicet quae quce est a coactione : quia non agit nisi
est ex parlibus quantitativis quantitate de naturalibus Angelorum.
molis : licet relinquat compositionem
essentige et subjecti et accidentis, et illam
quae est cx partibus virtualibus : et ideo
non dicit omnimodamiprivationem com-
positionis. ARTICULUS X.
Ad aliud dicendum, quod indivisibi-
Imm in eo quod indivisibilia, non est An Angeli qui erant natura magis sub-
unum indivisibilius altero sed possunt : tiles, erant sapientia magis perspica-
esse alia ratione divisibilia per partiura ces : ita quod gratia proportionata sit
intellectum, licet non dividantur per naturse : et sic sit eis data, aut secun-
eirectum : et in illa ratione potest esse dum conatum liberi arbilrii ?
unum indivisibilius alio, sicut Deus in-
divisibilior Angelo : et in aliis est hoc
etiam facile videre. Deinde quaeritur de hoc quod dicit,

Aj 5^ Ad sequens mihi videtur concedendum ibi, B, versus fmem : « Qui enim natu-
esse. ra magis subtiles, et sapientia amplius

Ad aliud dicendum, quod diversitas in perspicaces, etc. »
Ad6. . .
'
\.
perspicacitate memorandi et mtelligendi Videtur hoc esse falsum.
in aliis reducitur ad eadem principia : 1. Ponamus enim eum qui minora na-
sed non in nobis : quia in nobis oppo- turalia habet se ample praeparare cum :
sitarum complexionum conditiones vi- igitur Deus respicit conatum nostrum,

gent in memoriis, et ingeniis : quia me- videtur quod illi plus infundit de gratia.
lancholici in memoria, et sanguinei in 2. Ponamus quod aliquis habens
Item,
ingenio : sed in Angelis memoria non est gratiam cum minoribus naturalibus tota
nisi tentio notitiae memoriae simplicis, die insistat bonis operibus devote, et
et intelligentia est intuitio rei in notitia alius cum non adeo bonis non insistat :
illa : et ideo reducuntur in unum prin- constat quod justus remunerator Deus
cipium : et hoc est eis diversitas in sub- remunerat illius laborem augendo sibi
tilitate essentisehanc enim consequitur : gratiam, et alii non ergo gratia non :
id quod quidam habent formas magis respondet naturalibus solum, ut videtur

simplices, et quidam minus simplices, ut dicere Magister.
infra determinabitur. Sed contra :
Sed c 1
^^ y
Ad ALiuD dicendum, quod etiamsi sint 1. Matth. xxv, 15: Dedit unicuique
omnes a coactione per naturam,
liberi secundum propriam virtutem. Et dicit
non tamen aeque expediti ad actum : Glossa, hoc est, secundum capacitatem
quia meliora naturalia magis sunt ad naturalium.
actum expedita. Et similiter gratia om- 2. Item, Detur quod non impleat na-
IN fl SENTENT. DIST. III, C. 77
turam : ergo aliquid quod aplum est eum jeclum : sed tamen illi (jui sunt de opi-
recipere, remanet vacuum, quod est im- nione Magistri possunt dicere, quod in
possibile, cum quod
dicat Diouysius, Angelo graliae receptionem praecessit
Dei bonilas dilFundit se super omnes in- prceparalio ali(jua, quarri eliam respexit
tellectuales vultus, secundum uniuscu- Deus. Et per hoc patet solutio ad ulti-
jusque propriani analogiam. mum.
3. Item, In l*salmo cxuv, 10 : Aperis Ad primum crgo dicendum, nuod Glos- . . ,..
tu manum tuam, et implcs omne animal sa vocat ibi naturalium capacitatem, et

benedictione. potentiam naturalem, et conatum ipsirrs,
4. Item, Gratia est in iibero arbitrio, secundurn quod dicimus, quod qui^bjuid
ut dicit Augustinus, ut sessor in equo, antecedit gr-atiam in nobis, de naturali-
et agens in actu : istaautem semper bus est.
sunt proportionata : ergo secundum Ad aliud dicendum, quod minima trra-

~ . , ,.
' 1 Ador.ject 2.
quantitatem naturalium est quantitas tiaimplet naturam et superabundat. Pro-
gratuitorum. batioautem hujus est, quod gratia mini-
5. Item, In Angclis non est reducere ma elevat naturam super se. Et ideo illa
diversitatem gratise ad aliquod praece- objectio non cogit quia non propter :
dens diversum, nisi ad diversitatem na- boc remanet vacuum, quod scilicet ma-
turalium : quia non praecessit conatus, jorem graliam non confert. In auctorita-
vel meritum, praecipue secundum illos te autem Dionysii, analogia accipitur re-
qui dicunt Angelum creatum in gratia : spectu bonorum natur-alium, et non r-e-
ergo ad minus in Angelis data est gratia spectu gratuitorum : et patet hoc diiigen-
secundum distinctionem gradus natu- ter inspicienti librum suum.
ralis. Ad ALiuD dicendum, quod
1
eo vocatrrr . . ,.
Adobjecl. 3.
desiderium hians ad gr-atiam : ot non
utio. SoLUTio. Dicendum, quod non gene- est iiians nisi por prapparationem quan-
ject.5,
j.^j^gj. verum est, quod gratia proportio- tum polost.
netur naturae, sicut probant primae ob- Ad ALruD dicondum, (juod liborurrr ar- AaoHject.4.
jecliones. Sed tamen hoc verum puto bitrium est equus sed por exorcitiurrr ot
:
esse in Angclis quia ego opinor, quod

:
magis aptus ad
pr-aepar-ationorn oflicitur
creati sunt in gratia, sicut consequonter hoc ut molior-em haboat sossorom, ot
Ik ostendam : et ideo concedo ultinmm ob- secundum hoc accipilur proporlio.
C. Quse communia et sequalia habucrunt Angeli
Et sicut in praMliclis Anôli (lifTcrobant, ifa ct qn.Tdaiir (^Dniinnnia ct
a^([nalia liahol)ant. Qnod sj)irilns orant, qnod indissolnbiios, (M iinm.n-lal»»s
eranl, cominnm» oinnihns ol ,iM|nalo cral. Iii snhlililah^ vcro cssiMitito, ct
inloIli|4vnLi;i sapientia», ol lihortalo volniilalis (liircrcnlos (M'anl. llas dls-

lincli(ni(^s inlcliiîliilcs invisii)ilinin nalniarnm illo solns coin|)roliomloro
potuit cL pomicrarc, (jni cnncla fccil in jiomlcrc, nnincro, ol monsura.
78 D. ALB. MAG. ORD. P^MT).
Videtiir enim non convenirc eis aequa-
liter quod sinl immortalcs : quia supra

liabilum csl, (|uod immortalitas convcnit
ARTICULUS XL cis per gratiam, et non per naturam.
An om7iibus Angelis tequaUter conveniat Sed ad hoc solutio est quod per natu- ^^
quod sint immortales ? ram et gratiam convenit eis : quia gratia
illa ut supra exposilum est, est natura.
Deinde quseritur de hoc quod dicit :
« Et sicut in prxdictis^ etc. »
D. An boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli? et, An aliqua mora fuerit
inter creationem et lapsum ?
Illud quoque investigatione dignum videtur, quod etiama pluribus quse-
ri solet, utrum boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli, et an ali-
qua mora fuerit inter creationem et lapsum, velsine mora in ipso creatio-
nis exordio ceciderint?
E. Opinio quorumdam dicentium Atigelos in malitia creatos, et sine omni mora

ruisse.
Putaverunt enim quidam Angelos qui ceciderunt, creatos esse malos,
et non libero arbilrio in malitiam declinasse, sed in malitia a Deo factos
esse, nec aliquam fuisse morani inter creationem et lapsum, sed ab initio
apostatasse : alios vero creatos fuisse plene beatos. Qui opinioncm suam
muniunt auctoritate Augustini super Genesim ita dicentis : Non frustra
putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse,nec cum sanctisAngelis
pacatum aliquando vixisse et beatum, sed mox apostatasse. Unde Dominus

ait : Illehomicida erat ab initio, et in oeritate non stetit ' .• ut intelligamus
quia in veritate non stetit, ex quo creatus est, qui staret, si stare voluissetz.
• Joan. VIII, 44.

* S. AuGusTiNUS, Lib. XI Super Genesim ad litteram, cap. 16.
L\ II SENTENT. DIST. III, F. 79
Itlem in eodem : Non frustra, inquit, putandum est ab ipso initio temporis
vel conditionis sucB dial)oIum cecidisse, et numquam in veritate stetisse.
Unde quidam in hanc malitiani libero arbitrio non esse iiiflexum ', sed in
hac quamvis a Deo putant esse creatum, secundum illud beali Job : Hoc
est, inquit, initium figmenti Dei quod fecit Deus, ut illudatur ei ab Ange-
lis ejus^ Et Propheta ait : Draco iste quem formanU ud illudendum ei^.
Tamquam primo factus sit malus, invidus, et diabolus, nec volunlate de-
pravatus. His aliisque testimoniis utuntur, qui dicunt Angelos qui cecide-
runt, creatos fuisse malos, et sine mora corruisse : eos vero qui perslite-
runt, perfectos et beatos luisse creatos adstruunt auctoritate Augustini,
qui super Genesim dicit per coelum significari creaturam spiritualem, qua3
ab exordio quo facta est, et perfecta et beata est semper \
F. Aliorum sentetitia probabilis, qui dicnni omnnes Angelos creatos esse bonos : et
aliquam morulam fuisse inter creationem et lapsum.
Aliisautem videtur omnes Angelos creatos esse bonos, et in ipso creatio-
nis initio bonos exstitisse, id est, sine vitio, justosque fuisse, id es(, iuno-
centes : sed non justos, id est, virtutum exercitium babentes. Nonduin
enim pnuditi erant virlutibus, qucC slantibus appositce fuerunt iii (•onlir-
matione per gratiam. Aliis vero per liberum arbitiium superbienlibus, et
ideo cadentibus, aliquam etiam fuisse morulam aiunt iiiter creationem, et

lapsuin, et confirmationcm : etinilla brevitate temporisomnes boni erant,
non quidem per usum liberi arbitrii, sed per creationis beneficium : ot tah^s
erant qui stare poterant, id est, non cadere per bona creationis, o( cadore
per liberum arbitrium. Poterant enim peccare,et non poccaro : sed uon pi>(-
erant proficero ad meritum vitic, nisi gralia su[)ora(l(lort'(ur, (jua' addila

est quibusdam in ronlirmaliono. E( ad hoc confirmandiim u(unlur {(^slimo-
nio Augustini, ({ui super Oenesim d\c\{ an^-olicam naluram primo iuformi-
tercreatam, ct cadiim diclain : posloa formalam, (^t lucoin apixdlalani, (iiiaii-
' Edit. J. Alloaumc, flexum.

* IIjuc (^st tianslatio Soptiiapinta : Vuljjala autom habet, Jol), xi.lt: Ipsc c^t pyincipium vumim
Dei : qni fecil cuin applicabit gludiuni cjus.
' Psal. ciu, 26.
' S. AuGUSTiNiip, Lib. IV supor Genesim nd litt(^ram, cap. 1.
:
80 D. ALB. iMAG. ORD. PR.ED.
do ad Creatorom est conversa, pcrfocta dilcctione oi inhccrens. Unde prius
dicluin est : In prmcipio creavit Deus coelum et lerrarn '. Et poslea subdi-
tuni, Dixit Deun : Fiat lux. Etfacta est lux\ Quia in primo agilur de
creationc spiritualis naturce informis, postea de formatione ejusdem. Ra-
tio quoque obviat illis qui dicunt Angolos crealos fuisse malos. Non enim
potuit Creator optimus auctor mali esse : et ideo totum bonum erat quod
ex ipso illis erat : ettotum bonum erat, quoniam ex ipso totum erat '. Hoc
modo probatur, quod boni erant omnes Angeli, quando primo facti sunt
sed ea bonilate quam natura incipiens acceperat.
G. Probationem Augustini contra illos inducit, qui dicunt Angelos factos malos.
Verha etiam Job determinat, quae illi pro se inducebaît.
Ideoque Augustinus ^ exterminans opinionem eorum, qui Angelos creatos

fuisse malos putant, auctoritate et ratione probat bonos fuisse creatos : et
verba prsemissa beati JobqucB illi pro se inducebant, quomodo sint intel-
ligenda aperit, ita dicens super Genesim: Omnia, inquit, fecit Deus valde
bona^ Naturam ergo Angelorum bonam fecit. Et quia injustum est, ut
nullo merito hocin aliquo quod creavit Deus damnet, non naturam sed
voluntatem malam puniendam esse credendum est : nec ejus naturam si-
gnificatam esse cumdicitur, Hoc est initium figmenti Dei, etc. % sed corpus
aereum quod tali voluntati aptavit Dous : vel ipsam ordinationem Dei, in
qua etiam eum invitum fecit utilem bonis, vel ipsius Angeli facturam : quia
etsi preescirot Deus voluntate malum futurum, fecit tamen eum providens
quanta de illo sua bonitate esset facturus. Figmentum ergo Dei dicitur,
quia cum scirot eum Deus voluntate malum futurum ut bonis noceret,
creavit tamen illum, ut de illo bonis prodesset : hocautem fecitut illudatur
ei. Illuditur onim ei, cum Sanctis proficit tontatio ojus : sicut et mali ho-
mines quos Deus malos futuros preevidens, creavit tamen ad Sanctorum
utilitatem, illuduntur, cum prsestatur Sanctis eorum tentatione profectus.
* Genes i, 1.
» Ibid. 1, 3.
' S. AuGUSTiNUs, Lib. I super Genesim ad litteram, cc. 1,3, 4 et 6.
* Idem, Ibidem, Lib. XI, cap. 21.

* Genes i, 31 : Vidil Deus cuncta quse fecerat : et erant valde bona.
^ Job, xL, 14. Vide dicta supva, nota 2.
IN II SENTENT. DIST. III, II. 81
Sed ipse est initiuni, quia prcecedit antiquilale, et principalu malilite.
Ilaec autein illusio fit Anji,elis uialis, et hominihus malis per Anp:elos san-
ctos '
: quia subdit eis Anêlos malos, et homines malos : ut non quantum
nituntur, sed quantum sinuntur, possint nocere. Ecce aperte ostendit qua-
liter pra^dicta verba Job intelligenda sint, et angelicam naturam bonam
creatam esse asserit .
II. Quomodo inlelligenda sint verha prsemissa Domini disserit, evidenter tradens
Angelos esse creatos honos, et post creationem cecidisse.
Deinde qualiter verbaDomini qua? supra posuit ^, accipienda sint, Au-

gustinus aperit, ubi etiam sua quae prfledixit verba, determinat, evidenter
docens *
Angelos bonos fuisse creatos, etpost creationem interposita aliqua
morula cecidisse, ita inquiens : Quod putatur diabolus numquam in vei'i-
tate stetisse, numquam beatam vitam duxisse, sed ab initio cecidisse : non
sic accipiendum est, ut malus a bono Deo creatus esse putelur, quia ab
initio non cecidisse diceretur. Non enim cecidit, si talis, scilicet malus fa-
ctus est : a quo enim caderet? Factus ergo prius statim a veritate se avertit
propria potestate delectatus, beatseque vit<e dulcedinem non gustavit :
quam acceptam non fastidivit, sed nolendo accipere amisit. Sui ergo casus
prcescius esse non potuit, quia sajîentia fructus est pietatis. Continuo au-
tem ut factus est, cecidit: non ab eo quod accepit, sed ab eo quod accij)e-
ret, si Deo subdi voluissef. Ecce hic aperte declarat Angelos bonoscreatos
fuisse, et post creationem cecidisse : et fuit ibi aliqua morula, licet brevis-
sima. Quod Origenes confirmat super Ezechielem dicens : Serpens hoslis

contrarius veritali : non (amen a princijîo, necstalim supra peclus el ven-
tremsuum ambulavit : sicut Adam et Eva non slalim peccaverunl, ila ol
serpens ali(juan(lo hiit non serj)ens, cum in paradiso deliciarum morare-

tur*. Deusenim malitiam non fecit'. Ecce aperte dicil posl riealioiitMu iii-
' Kdil. .1. Alieaumo habel : Vev .{lujelos ct hoinincs bonus.

* ll)i<iriTj, afiseruit.
^ Kx .loanno, viii, 44 : Ille homicida crat ab initio, el in veiutatc non sfctit.
* Edit. Joan. Allcauino, dic.ens.
* S. AiK^LSTiNUs, l-il). XI do (ionesi ad lillerani, cap. 23.
" C.f. (lenes IM, 1 ol spq.
"^
Orige.nes, Hoinil. 1 super Ezechiclcni.
XXTIl
82 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
lerposila monila cecidissc. Idcoque iila verba sic accipienda videnlur :
Jlomirida crat ah initio vel mendax *, id esl, statim post initium, quando
sihi a^qualitatem Dei promisit, et seipsum occidit, qui Iwmo '
dicitur in
Evangclio : nec inveritatc stctit, quia in ea non fuit, sed ab initio tempo-
ris, id est, statim post initium temporis apostatavit. Potest etiam et sic ac-
cipiillud Ab initio liomicidafuit vel mendax, id est, ex quo homo fuit
:
condifus, quem per invidiam in mortem pracipitavit, et fallaciter seduxit.

Ex praidictis ergo liquet Angelos bonos omnes esse creatos, et post
creationem quosdam cecidisse a bono quod habuiss^.nt si perstitis-
sent.
DIVISJO TEXTUS.
ARTICULUS XIL
« Illiid quoque investigatione dignum An omnes Angeli in gralia creati sunt,

videtur, etc. » vel in simplici naiura ?
Hic incipit secunda quaestio de crea-

tione Angelorum, scilicet, An creati sint
in gratia, et malitia, vel non ?

Incidunt autem primum tres
circa
Et liabet quatuor partes in quarum :

qucestiones, quarum prima est, Utrum
prima inducit opinionem eorum qui di- omnes Angeli in gratia vel simplici bo-
nitate naturse facti sunt ?
cunt omnes creatos simul : in gratia
quosdam. In se- Secunda, Utrum omnis boni Auctor
quosdam, in malitia
cunda, inducit opinionem aliorum dicen-
Angelum, vel aliquem malum facere
tium nullum eorum creatum in gratia, potuit ?
sed omnes bonos bonitate naturse, ibi, Tertia, Utrum quamvis non malitiam,
F, « Aliis autem videtur, etc. » In tertia, tamen in malitia existentera facere po-
objicit contra opinionem priorem, et ex-

tuerit, sicut videtur velle prima opinio
ponit auctoritates quai pro ea favere quam inducit ?
videntur, ibi, G, « Ideoque Augusiinus

exterminans opinionem, etc. » In quarta Ad primum prsecipue per auctoritates
et ultima, quaerit de naturali scientia, et

est procedendum : quia circa statum An-
naturali dilectione Angelorum, ibi, I,
geli deticit nostra ratio.
« Ilic inquiri solet, Quam sapientiam, Videtur igitur, quod omnes tam illi
etc. » qui ceciderunt, quam illi qui steterunt,

sunt in creati gratia.
1. Dicit enim Anselmus in libro de
Casu diat)oli, sic : « Illi Angeli qui ma-
luerunt illud plus quod nondum Deus
ilbs dare volebat, quam stare in justitia
in qua facti erant, eadem justitia judi-
* Joan. vin, 44. 2 Malth. XIII, 28 Inimicus homo hoc

:
fecit.
IN 11 SENTENT. DIST. IIF, II, ART. 12. 83
cante, et illud propter quod illum con- quia creans ipsam convortit vocando
tcmpserunt nequaquam obtinuerunt, et eam, et non ipsa seipsam.
quodtenebant bonum amiserunt » ergo : .i. Item, Idem, in libro XII Confessio-
omnes crcati sunt in justitia, num : « Doctor famuli tui (Moyses scilicet)
2. Item, Idem, in libro Cur Deus ho' cum te commemorat in principio fecisse
mo, in principio libri : « Ad hoc factam ccelum et terram, tacet de temporibus, si-
csse ralionalem naturam ccrtum est, ut let de diebus. Nimirum enim coclum cfidi
supcr omnia summum bonum eligeret et quod in principio fecisti, creatura .est ali-
amaret, non propler aliud, sed propter qua intellcctualis, quamquam nequaquam
optimum. enim propter aliud, non
Si tibi Trinitali coffiterna, particeps tamen
ipsum, sed aliud amat. At hoc nisi justa aeternitatis luae valde, mutabilitatem
facere nequit. Ut igitur frustra non sit suam pra? dulcedine felicissimae contem-
rationalis, simul ad hoc justa et rationa- plationis tuae cohibet, et sine ullo lapsu
lis facta est ». » Ecce simul hic habeturet ex quo facta est inhaerendo tibi, excedit
auctoritas, et ratio auctoritatis. omnem volubilem vicissitudinem tempo-
3. Item, Ibidem, « Quamdiu eligendo rum. » Ex hoc iterum patet, quod ex quo
et amando justa faciet ad quod facta est, facta est, in gratia, in beatitudine, et in
misera erit : quia indigons erit, contra conlemplationo est.
voluntatem non habondo quod dosiderat, G. Item, Augustinus in libro XII de

quod nimis absurdum est. Quapropter Civilate Dei : « NuIIo quidem modo
rationalis natura ita facta est, ut summo secundum aliquod spatium temporis
bono fruendo boata esset. » Ex hoc acci- prius erant spiritus illi tenebrae, quos
pitur, quod ctiam beata facta est. Et hoc Angelos dicimus : sed simul ut facti sunt,
tamen infra discutietur. lux facti sunt : non tantum ita creati
4. Item, Augustinus in libro XIII sunt, ut quoquo modo essent, et quoquo
Co;2/<?5.swwwm ; « Heala creatura quae non niodo viverent : sod eliam illuminali, ut
novit aliud, cum tamen ipsa esset aliud, sapiontor beateque viverent. Ab hac il-
nisi de dono tuo, quod suporfortur super luminationo avorsi sunt (piidam Angoli :
omno mutabile : mox ut facta est, attolle- et ideo non obtinuorunt excollonliam
retur sine intervallo temporis in ea vo- sapientis boataoque vitae, qua3 procul du-
catione qua dixisli, Fiat lux, et facta est bio non nisi Ex hac
vita iTterna esl. »
lux. In nobis enim distinguitur tempus : auctoritate patet, quod etiam absurdum
quia tenebrae fuimus, et lux eflicimur : roputat Angelos non esse creatos in gra-
in illa vero ut dictum cst, quid esset nisi tia.
illuminarotur : et ita diclum ost, quod 7. Ilom, Auguslinus, ibidom, « Qui

non prius fuerit supordua et tenobrosa : croavit Angolum cum volunlate bona,
ct sic apparot oam sompor fuisse luctnn : simul orat condons naturam, ol largions
non ut alitcr esset, ot ad lumen indoli- gratiam : numquam onim sino bona vo-
ci(Mis convcrsa lux essot. Qui potest, in- luntate ot casto amoro sanotos Angolos
tolligat. Qui non potest, orot ut a Doo fuisse crodondum ost. »
accipiat. » Ecce ex hac aucloritate acci- 8. Ilom, Augustinus in libro Ak' Cor-
piuntur duo, scilicet, quod in gratia ot rcptionr et f/rafia : « Angoli olsi boati
boatitjidino croali simt, ot solutio ojus orant antociuam cadoronf, oral tamcn
quod consuovil objici, (juod \)cv C(oluni quod boatiludini ('oruni addcrctur si
informis int(dligitur Angoli nalura : (piia porstilisscnl. donoc summa' b(>alitudii)is
dicit, quod illa distinctio lit, ul iiolclur plcnitudiiicm lamîuain praMuium p(M--
causa convcrsionis, uou int^M-vallnm : inansionis suscopissont. »
'
S. Anselmus, Lib. Cur Deus hoino, in principio bbri II.
84 D. ALB. MAG. ORD. VIXA^D.
1). Iteiu, Auyiisliiius iu libro dc Fide potcst, el potuit : ergo videtur esse
ad Pelrum : « Angelos Dcus creavit ligmentum, quod creati sunt sine gra-
aeternos, et eis facultatem co^noscendae tia.
diliyendiTeque deitatis inseruit : quos ita SeD CONTRA : Sad co
creavit, ut ipsi illum diligerent. » 1. Augustinus super Genesim ad litle-
10. Item, Ibidem, « Angeli atque horam dixit sic super illud : In principio
miiies pro eo quod rationales facti sunt, creavit Deus, etc. « Exordium creaturae
ceternitatis atquc beatitudinis Dci in ipsa insinuatur adhuc informitate imperfe-
naturae. spiritualis creatione divinitus ctionis fit autem Filii commemoratio,
:
munus acceperunt, ita scilicet ut si di- quod etiam Verbum est, eo quod scriptum
lectioni sui Creatoris jugiter inhaesissent, est, Dixit Deus, fiat ut per id quod :
simul aeterni beatique mansissent : si principium est, insinuet exordium crea-

vero proprio libertatis arbitrio contrasui turae existenlis ab adhue imperfe-
illo
Creatoris imperium propriam niterentur ctae : per illud autem quod Verbum est,
facere voluntatem, pro demeritis a con- insinuet perfectionem creaturae revocatae
tumacibus beatitudo discederet. » ad Deum, ut formaretur inhaerendo
Augustinus super Genesim
11. Jtem, Creatori ». Ex hoc accipitur, quod crea-
ad litteram dicit, quod illa creatura sem- tura prius facta est informis, et postea
per dies est :quia in ea non superioris^lucis formata.
abscessus, sed inferioris cognitionis di- 2. Item, Ibidem, « Creatura quamquam
stinctio mane facit et vesperam : er- spiritualis et intellectualis vel rationalis,
go non est dicere quod creata sit sine quae videtur Verbo propinquior, pot-
illi
gratia. est habere informem vitam quia sicut :
12. Ad idem sunt tres rationes : Deus non hoc est ei esse quod vivere, ita nec
enim uno modo se ofTert semper sicut hoc est ei vivere quod sapienter vivere et
sol : ergo cum nihil sit obstaculum, ef- beate vivere. » Ex hoc accipitur idem
funditsemper lucem gratiae suae in pri- :
quod prius.
mo autem puncto creationis Angeli nul- 3. Item, Ibidem, « A quo existit crea-
lum fuit obstaculum ergo infudit ei :
tura spiritualis ut sit utque vivat, ad
gratiam. illum convertitur, ut sapienter et beate
13. Item, Si creati sunt ante gratiam, vivat. >)
quaero, utrum movebantur voluntate vel 4. Ad idem objicitur per rationem :
intellectu deliberando, aut non ? Si quia prior est status vice quam patriae :
non, tunc cum potuerunt, otiosi fue- ergo prius etiam debet esse status natu-
runt. rae quam gratiae : quia sicut se habet
14. Praeterea, Fictum est dicere, quod meritum ad praemium, ita natura ad
non moti sunt. Si movebantur, ille gratiam.
actus potuit informari charitate : ergo 3. Item, In naturis potentia praecedit
Deus informavit eum qui nullum invenit actum : ergo et in esse gratiae potentia
in eis obstaculum. quae est in solis naturalibus, debet prae-
15. Praeterea, Quae esset causa quod cedere habitum gratiae : ergo videtur,
Nonpotest dici ut
indifTerentes creasset ? quod conveniat eis in naluralibus creari.
mererentur gratiam, quia nuUus mere- 6. Item, Quaecumque dantur inaequa-
lur gratiam primam : ergo nulla causa liter his quae sunt ejusdem naturae, illa
csset : non enim potest dici, quod hoc non dantur cum natura : quia in omni-
ideo fecit ut gratia a natura distinguere- bus quae dantur cuin natura, est »quali-
tur, quia aUter modis multis distingui tas : sed gratia inaequaliter data est
• S. AuGusTiNus, Lib. i super Genesim ad litterara, cap. 4.

IN II SENTENT. DIST. III, IL ART. 13. 85
Angelis : ergo non est dala cum na- dens : et hoc est ideo, quia beatitudo
lura. pcndet aliquo modo ex merilo, ut infra
habebilur : sed natura non potest me-

SoLUTio. Sine pra^judicio vidctur milii, rcri graliam : et idco non est simile hinc
lolutio.
object. I
quod opinio Sanclorum sit, quod Angc- et inde.
lus crciitus sit in gratia : ct ideo susci- Si AUTEM volumus sustinere aliam opi- Adobjeci.s.
piendo illam positioncm, solvam obje- nionem, quod creati sunt in soUs natu-
ctiones qua? fuerunt ex verbis Augustini, ralibus, tunc lucem in verbis Augustini
sicut Auguslinus solvit ea, scilicet, quod glossabimus pro splcndore naturalium,
illa dicuntur ad distinctionem esse, et et gratiam dicemus innoccntiae.
non temporis. Unde vult, quod exordium Ad ALiuD dicendum, quod ha'c propo- ^joi^jgci. e.
crealura» sit in naturalibus ordino natu- sitio cst falsa, quod oa quae dantur cum
rae anle gratiam, et non ordinc temporis. natura, dantur a^qualiter : sed dala cum
Similiter cum dicit, [)i principio crcavil, nalura rcfcrunlur ad actum ct habilum :
significat Deum ul principium natura^ et : quia nec natura est aequalis, ut supra
cum dixit, Fiat lux, significat eumdem habitum est :tamen non est probatum si
vocantem ad formam, non ordine tem- Angeh sint ejusdem naturae et speciei.
poris, sed naturee : quia nihil vocatur,
nisi quod est, ad hoc praecipue quod
informetur gratia : et ita dicebat Prae-
positivus.
Ad ALiuD dicendum, quod bene pote- ARTICULUS XIII.
object. 2,
rat moveri cognitione et dilectione natu-

rali ad naturae exercitium, non tamen An Dcus potuit facere Angehnn
motu meritorio : quia dicit Augustinus rnalum ?
quod Angelus habuit, undestarc potuit :
sed non habuit, unde posset proficere.

IIoc tamen secundum aliam opinionem Secundo, Quaeritur propter errorom
inteliigitur de profectu ad confirmatio- qui ponitur in Littcra, Utrum Deus
ncm, non de profeclu ad mcrilum.
et potuit facere Angelum malum ?
Ad aliud dicendum, quod ralio jam Vidctur, quod sic : quia

object. 3.
dicta est, quare indiirerentes creavit. Sed 1, Qui opcratur voluntate, operalur
tamcn hoc dico, quod quantum possum quod vult, et non est dicore cur ita fa-
inlcHigerc de mente originalium, Sancti cit : sed Dcus operalur volunlatc : orgo
planc fuerunt istius opinionis, quod potesl faccrcquod vull : ergo polcst
creati sunt in naturalibus et gratuitis facere malum Angclum.

simul. 2. Item, Apostolus ad Roman. ix, 21 :
Ad rationes autem dicomus, quod An non habet poteslatem figiilus luti e.r
licet Deus uno modo se habeat, tamon eadem massa facere aliud quidem vas in
estagens voluntarium : cum dat unum

et /lonorem, aliud rrro confumeliam ?
in
donum, vult oxporiri oum cui dal vires VA constat. (juoil Io(|uilur do Doo ergo :
suas : quod Angolus pro-

et ideo voluit, vidotur, (juod possil facore .Vngolum ma-
baret se in naturalibus, ol vidorcl quod lum ot hominom.
non sibi sufficerct, et sic magis gralus ;{. Ilem, Ipse fecitoos quos futurossci-
esset de gralia quam accij)oret suo tom- vit osso malos : orgo oadem rationo poluil
pore. facoro malos.
object.4,
Ai) oiiJFXTioNKM (luartam dicoudum, Si:n CONTU.V :
S«d contrt,
quod status via^ hal)ct so ;ul coufirmiitio- I.Dicit .\uguslinus. quod Dous non
noiu boatiludiuis sicul lom[)()i'o pr;occ- osl illius roi ultor, cujiis csl faclor : si er-
86 D. ALB. MAG. ORD. PILED.
go ip.se lecit Angelum nialuni, ipse non
possct essc ultor mali, quod falsum esl :
ergo non potest facere Angclum malum.

2. Itcm, lioni cst adduccrc bona : scd AHTICULUS XIV.
Deus est optimum : ergo non facit nisi
bonum. An Angelus potest fieri malus^ ita quod
3. Itcm, IJoctius dicit,quod hsec est Deus non esset auctor illius malitiss,
ratio boni, quia est a bono primo sed : sed slatim in eodem indivisibili esset
Deus est bonum primum : ergo nihil mali factus et malus simul ?
potest esse ab eo.
4. Itcm, Augustinus : « Sapiens non
quo sit opus suum deterius »
facit id : Tertio quaeritur, Utrum poterat fieri
ergo multo minus facit opus pravum : Angelus malus, quod Deus non esset
ita
scd Deus est sapicntissimus ergo non : auctor suae malitiee, sed statim in eodem
potest aliquid esse malum, sccundum indivisibili esset factus et malus simul?
quod est ab ipso. ita enim ponit opinio quae recitatur in
Littera.
Soiutio. SoLUTio.Concedo, quod Deus nulla Videtur autem quod sic : quia factum
sua potentia, neque ordinata sua sapien- esse suum mensuratur indivisibili nunc :
tia,neque absoluta, potest facere malum eo quod omne factum esse est in nunc,
opus quia hoc non est posse, sed est
: et fieri et moveri in tempore. Si igitur
extremse insipientiae et impotentise. Unde aUquando fuit factus malus, et illud fa-
dico, quod fecit Angelum bonum : sed ctum esse est etiam in indivisibili nunc :
poterat facere meliorem, si voluisset. aut ergo malum faclum esse et Angelum
Ad 1. Ad PRiMUM dicendum, quod verum est, factum esse sunt in eodem indivisibili,
quod Deus fecit Angelum sicut voluit : et tunc habeo propositum : aut in diver-
sed non potuit facere malum quia nihil : sis, et tunc cum inter quaelibet duo nunc
facitnisi quod est volitum suum, et suum sit tempus medium, erit aliquod tempus
volitum numquam est malum. in quo ipse factus est, et nec bonus, nec
Ad 2. Ad ALiuD diccndum, quod illa auctori- malus est.
tas intelligitur de opereDei quo scit quos- Sed contra videtur, quod hoc esse non g^j conlf
dam futuros malos, quos tamen ipse fecit possit quia omnis creatura est de nihi-
:
bonos. Unde locutio est impropria, cum lo ergo suo pondere et defectu ad nihil
:
dicit, quod fuerit vas in contumeliam, ita tendit, nisi gratia sublevetur : sed gratia
scilicet quod pra?positio notet consecu- non sublcvabatur : ergo ad nihil tende-
tionem, et non fmem,idest, quodtermi- bat : ergo peccabat : quia hoc est ad ni-
netur in contumeliam sed contumelia : hil tendere.
non est finis movens efficientem.
Ad 3. Ad ALiuD diceudum, quod nihil est si- Praeterea quaeritur, Utrum potuerit Qusest.
mile : quia illi quos scit futuros malos, peccare in primo instanti cum factus
fmnt mali sine Deo auctore : quos tamen est?
ipse facit : quia in eis non vult inter- Videtur, quod sic : quia
rumpere cursum naturae et etiam quia : 1. malum, cum habuerit
Potuit velie
scit ad quae bona, mala eorum poterunt voluntatem perfectam ergo non est in- :
prodesse. conveniens ponere falso enim et non :
impossibili posito, quod sequitur est fal-

sum et non impossibile ergo non sunt :
reprehendendi qui dicunt, quod Angelus

malus est a principio suae creationis.
IN II SENTENT. DIST. IIT, II, ART. 14. 87
2. Itcm, Constat, quod movebatur a numquam consensissent in olcclionem

principio creationis : quia tam optima suam.
naturalia otiosa csse non possunt : aut
ergo movebatur ordinale, aut inordinatc. Solutio. Diccndum, quod mora fuit Soiutio.
Si ordinate. Contra : Ordinate moveri inler creationcm suam, et casum. Lnde

est converti : ergo ipse convcrtebatlir, dicoad primum, quod suum factura esse,
quodfalsum est. habeo pro-
Si ordinate, et malum factum non erant in uno esse,
positum : quia inbrdinate moveri est pec- instanti sed tempus fuit mcdium.
:
catum : ergo a principio suae creationis An lu autcm quod ol)jicitur, quod crea- Ad object.
peccavit. tura de se tendit in non csse dico, quod :
3. Item, Si non pcccavit a principio verum cst nisi manu omnipotentis Dei
suae creationis : ergo insoiis naturalibus teneatur illa autcm manus non est gra-
:
ad tempus stetit. Sed contra : Ignis ea- tia gratum facicns et in lioc deceptus :
dem virtute stat sursum qua movetur esl auctor istius opinionis : quia gratia
sursum, quando dcprimitur violenter : gratum facicns non cst in lapide, et ta-
ergo et Angelus eadem virtute stat qua men continetur : et non est in daemonc,
elevatur : sed clevatur virtute gratiae : et tamen continetur.
ergo non stat nisi virtutegratia3, quod est
falsum, quia Angclus non cccidit a gra- Ad aliud dicendum, quod non potuit ^d quaest.
tia secundum opinionem Magistri in /.«7- fieri,quod a principio peccavcrit quia : *'
tera. oportuit ante movcri aliis motibus qui

4. Item, Duo sunt cxtrcma, scilicctni- non erant peccatum, in cognitione sui, et
hil, et esse : et duo alia bonum, et ma- Dei, et aliorum : et haec exigebant tem-
lum : sed uulla crcatura potest de se tcn- pus.
dere ad esse : ergo nec in bonum ergo : quod non oporluit ante
Si objicitur,
de se tendit ad non esse, et ad malum : moveri secundum actum, sed secundum
ergo Angelus si non habuit gratiam, sta- habitum tantum illud non puto esse :
lim tendebat in malum : crgo peccavit a verum quia quando unum dcsiderat al-
:
primo instanti creationis. teri aequiparari, vel praeferri, oportct j)ri-
5. Praeterea,MuItaR auctoritates de hoc mo aclualiter utrumquc cognoscere ct

inducuntur in Litlcra. conferre.
contra.
Sed coNTRA : Vidctur, quod hoc sit hae- Ad aliud dicondum, ([uod movcbatur j^^ j
resis : cognitione et dilcctionc naturalibus : el

1. Omne onim principium alicujusper illi non crant inordinati, sod ordinati or-
voluntatom deliberativam pranponilur iili dine natur.T, qui ordo non suflicit con-
nalura et tempore Angelus primus : est vcrsioni ad Vcrbum p(>r inha\sionom :
principium peccati sui, por voluntatem ideo illorum objoolio non liabot vim ali-
(lcliboralivam : ergo est ante pcccalum quam.
suum natura ct tcmporc : crgo mora Ai> aliud dicondum, quod .Vngolus ox y^j 3
crcationis fuit int(!r crcationtmi ct casum. solis naturalibus potost slaro in bono na-
Proisatio primae. Omnis doliboralio pi;o- lurie, scd non in bono gratia» : ot idoo
ponit sibi concoptionom ojus {\i^ (juo osl iion acoij)it jiro oodom slaro ol cicvari :
(l(^lib(!ratio ot collationom, ot conslat quia slarc in naluia jioluit jum- uaturam,

quod liujusmodi aj)j)rohonsiones sunt et elovari iii nalura j)oluit j)or oamdom,
in tompore. Secunda aul(uu patot pcr sod \\rv illain iioii jxitcst olcvari ad gra-
se. liam : sicut otiam acr ox a([ua bonc olo-
2. flcm, Si [nimo iiislanli fuis-
in vatur ad locum aoris, sod \\o\\ ad locum
set malus Angolus, minoros nuin- iguis. nisi dotur oi alia sj)(MMes.
quam vidissonl cuin nisi maliim : (>rgo Ai» ai.ii n dicondum, ([uod malum ost xd 4.
88 D. ALB. MAG. ORD. PR.™.
ex niliilo lamon liomo potest lon-
: sed dicitur propositum sustincndi difficile
dere in malum, et nontendere quia vo- : usquc in (incm pugnse, et ad hoc est vir-
lunlarium est, et non nalurale et natura : tus quiedam quseesl pars fortitudinis. Se-
sua licet sit ex nihilo, tamen non habet cundo modo, dicitur donum perseverantiae
totum (juod habet cx nihilo quod sitprin. quod daturin ultimo vitae Sanctis, quando
cipium suae existentiae, sed totam essen- linis est laborum et hoc non cst virtus,
:
tiam habet a Deo, et ideo in illo potest sed eirectus virtutis continuatae usque in
stare. finem. Tertio modo, dicitur perscverantia
continuatio ejus status in quo aliquid est
Si AUTEM objicitur,quod nemo perse- usque usque ad tempus, et
in finem, vel
verat sine perseverantia stare autem di-
: sic nihil addit supra statum in quo est
cit aclum perscverantiaB ergo cum perse-: perseverans et sic Angelus potuit per-
:
vcrantia sit virtus, nemo potest stare sine severare in naturalibus, id est, continue
virtute : illud ridiculosum est : quiaperse- se tenere in illis, donec cecidil : et haec
verantia diciturtribus modis. Uno modo non est virtus aliquo modo.
I. Quod triplex fuit sapientia in Angelis ante casum vel confirmationem.
Hic inquiri solet, quarri sapientiam habuerunt ante casum vel confirma-
tionem ? Erat in eis triplex naturalis cognitio, qua sciebant, quod facti
erant, et a quo facti erant, et cum quo facti erant : et habebant aliquam
boni et mali notitiam, intelligentes quid appetendum vel respuendum illis
foret.
Angelorum, et modo de naturali cogni-

tione Angelorum.
Quaeramus igitur hic tria, quorum pri-
ARTIGULUS XV. mum sit per quod cognoscunt, vel quae sit
ratio cogniti ?
Utrum Angeli cognoscant per species ? Secundum, Utrum scientia eorum sit
universalis vel particularis de rebus ?

Tertium, Utrum sua scientia sit forma
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, omnium particularium casualium, et for-
« Hic inquiri solet, Quam sapientiam, tuitorum, et eorum quae causantur a li-
etc. » bero arbitrio ?
Magister enim dicit hoc de triplici co-
gnitione Angelorum, scilicet quod scie- Ad primum proceditur sic :
bant quod facti sunt, et a quo facti sunt, 1. Nihil cognoscit aliquis cujus species
et cum quo aliquam noti-
facti sunt, et non est in ipso cognoscente, vel essen-
tiamboniet mali habebant. Infra quaere- tia : si ergo Angeli cognoscunt res : ergo
mus decognitione matutina etvespertina species rerum, vel esscntia est in ipsis
IN II SENTENT. DIST. III, 1, ART. 1.'5. 89
cognoscentibus. Phima putet pcr hoc quod j^cere omnia, imme-

(}uia est ipse causa
oportet esse assinnilati(jneni inter cogno- diata omnium, unuset idem permanens :
scentem et cognoscibile : (,'t non est as- Angelus autem non sic se habet ad res :
siniilatio (ut dicit Augustinus) nisi allero ergo ipse uno solo non potest cognoscere
duorum modorum, scilicet, quod res sit omnia.
essentialiter in cognoscente, ut charitas, 2. Item, Impossibile est, quod prieter
ct ut ipse intellectus, et Dcus, vel hujus- primam causam accipiatur aliquid quod
modi : vel quod specics rei sit apud insit ratio omnium, ita quod uniuscujusque
tellectum. Secunda autem scribitur in propria : sed non cognoscitur aliquid in

Lillera hic. propria natura, nisi per rationem sibi
2. Item, Non contingit cognoscenlem propriam : ergo si Angelus cognoscit
ferri super cognoscibile, nisi aliquo ipsum res in propria natura, oportet quod ha-
ducente quod est species et ratio cogno- beat plures raliones qupe approprientur
scibilis : nihil autem ducit cognoscen- propriis. Sed si hoc dicas, cum propria
tem, quod est in ipso ergo species
nisi : ad minus potentia sint infinita, oportet
et ratio omnis cognoscibilis est apud co- ponere infinita in Angelo : et quaecum-
gnoscentem. Prima patet ex hoc quod que sunt in eo, actu sunt in eo ergo :
inlellectus de se aequaliter se habet ad infmitum multitudine est aliquid actu,

omne cognoscibiie, et non magis fertur quod est impossibile ergo non videtur :
in unum quam in aliud, nisi aliquid du- cognoscere per hujusmodi species rece-
ceret ipsum, Secunda vero patet per se. ptas a Deo.
3. Item, Deo qui simplicissimus est, Si autem quod sunt species re-
dicas,
etiam in fme damus spe-
simplicitatis, ceptse a rebus. Contra Receptio specie- :
ciem, quce secundum rationem medium rum non fit nisi per abstractionem abs- :
est cognoscendi, diHerens modo signifi- tractio aulem non fit nisi positis prius
candi,non essendi, abipso cognoscente : potentiis abstrahentibus, scilicet sensu,
ergo cum Angelus sit citra primum, da- imaginatione, et phantasia : ergo cum
bimus ei species essentialiter ab ipso co- Angelus non habeat hujusmodi, non pot-
gnoscentedilTerentes : ergo habetspecies. est intelligere res per species rerum abs-
4. Jtem, IIoc videtur per illam propo- tractas a rebus.
sitionem in libro de Ctmsis, quod intelli- Si dicas, sicut quidam, quod ipse co-
gentia est plena formis : ergo videtur, gnoscitper rei proesenliam. quaM-ilur tunc
quod secundum
similiter Angelus, licct de illa priesenlia : prtesentia enim [>er se
intentionem noslram intelligentia non sit non causat cognitionem, sed oportel ut
Angelus. sitcognoscibilis receplio luec autem non :
contra. SeD CONTHA : fit immutalione cognoscenlis ah i[)-

sine
1 . Illa; species aut sunt ad similitudincm so cognoscihili rece[)tio autem Ikvc
:
idearum, aut sunl species rerum : si ad oportet ut habeat proportioncm ad me-

simililudinem idearum : ergo omnia co- (lium ad potentiam recipienlcm, sicut
ct
gnoscit ])er ilias qua^ cognoscit Deus, nos videmus in sensu ct niliil talium :
(juod falsum cst. polest etiam lingi in Aiigclo crgo vi- :
2. Item, Una sola est idea in sc (jua (lctur, ([uod [)cr lalcs s[)ccics ctiani nna
Deus cognoscit omne quod cognoscit : si cognoscat.
orgo species in menle Angeli sunl ad si-
militudincm illius, vidctur (piod Angelus ri,ri;uii s (|ua'riliir, l''\igilurne [)ro[)iii- ^,,,,^^-
una sola s[)ecie cognoscit oninia cogno- ([tiitas in cognilionc .\ngeli?

scibilia. Vidctiir. ([uod sic : quia
conlrn. SlCD CONTRA : I. (>mnc ;igcns ct palicns se habent m
1. Deus ideo polesl uno solo cogno- situ delerminato ct [)roportionalo. ultra
qucm agens non polest agere, et patiens licet quod infinita sint in notltia Angcli :
non potesl pati ab activo : sed cogno- quia futura sunt innumcrabilia. Terlium
scens et cognitum se habent sicut agens, inconveniens, quod maximum est, illud
et patiens : ergo exigunt talem proportio- est, quod species alicujus rci sit in cog-
nem propinquitatis. noscente aliquo prajter Dcum, quai nec
2. Item, Aliter videretur, quod Ange- in se est nec in aliqua causa ordinata, sic-
lus sciret omnc quod cst in mundo : quia ut ea quae fiunt a casu et fortuna et a ^
omne quod scit, est propinquum, vel rc- causa per accidens. Si autcm volumus
motum ab ipso ; si ergo ipse se habct ad evadcre tertia via, quod recipiant novas
lioc indiHercnter, videtur quod indiffe- rationes ex praesentia rerum, tunc opor-
renler ea cognoscit : et hoc vidctur ab- tetnos dare eis potentias proporlionatas
surdum, quia secundum hoc diabolus in rcbus sensibilibus vel quaj agant, vel quae
inferno existens, cognosceret omne pec- patiantur ab ipsis : et hoc est impossi-
catum de mundo, praecipue cum multum bile.
desidcret ea scire : ergo si voluntas suf-

licit ad cognoscendum, et non exigitur SoLUTio. Praenotanda est auctoritas SoiuUo.
propinquitas secundum locum, ipse sciet Dionysii dc ista materia in libro de Divi-
omnia : et idem est de Angelo bono re- nis nominibus : « Angclos scire dicunt
spectu bonorum quae fmnt. eloquia ea quae sunt in terra, non secun-
dum scnsus cognoscentcs scnsibilia qui-
Et ut in compendio comprehcndatur dem existentia, sed secundum propriam
totum, ista quastio est difficilis, ct tribus deiformis mentis virtutem et naturam *. »
viis quibus consuevitsolvi, semperoccur- Notandum quod circa hanc

igitur,
ret impossibile. Si enim dixcrimus, quod quaestionem sunt quatuor modi opinio-
Angeli habent unam speciem similem num. Quidam enim dicunt, quod intel- Primaôpi'
idese quod
primae, occurrit impossibile, lectus Angelorum est totus agens et nihil
unum ct idem sit ratio communis com- habet praeter se, et nihil recipit, sed se-
munium, et propria propriorum, et idem ipso quasi extra mittendo lumen suum
sit ratio diversorum propria nullo modo spirituale, omnia cognoscit, et dant
sibi convenientium, quod non potest in- cxcmplum de sole : quia siille essetvivus
telligi. Si autem dicas secunda via, quod et intelligens, lumine suo quod ponit su-
sunt piures species, oportet quod multi- per nos omnia cognosceret quae sunt, et
pHcentur secundum omnia cognita ab nihil accipcret ab ipsis : et haec opinio fuit
Angelis, quia aliter non proficiuut, et quorumdam magnae auctoritatis Docto-
tunc sequuntur tria impossibilia : quorum, et esset bona si posset intelligi,
rum unum quod Angelus omnia fu-
est, qualiter tunc cognitio etiam rerum ab-
tura cognoscit secundum contingentia sentium remancret apud Angelum : quia
et necessaria quae erunt quia omnis il- :
sole rctrahente radios, si esset intelle-
lius notitia habetur a cognoscente, cujus ctualis, inteilectus rerum non remaneret
ratio propria est apud ipsum : sed om- apud solem, nisi abstrahcret et retincret
nium rcrum futurarum et prsesentium et specics, quod ipsi non dicunt fieri.
Secunda
praeteritarum hoc modo ratio ponitur in Idco alii dixerunt, quod Angelus, opinio.
Angelis : ergo ipsc habct cognitionera quando creatus est, accepit formas et
omnium hoc non dicitur a Sanctis
: et : species omnium corumquae fiunt a natu-
quia ipsi dicunt, quod Angeli et daemo- ra cursu ordinato : casualia autem et for-
nes non cognoscunt futura contingentia. tuita discit de novo, sicut et nos. Et hai-c
Aliud impossibile est suprapositum, sci- opinio nulla est, et mirabilis : quia ponit.
' S. DiONYsius, Lib de Divinis norarnibus, cap. 6.

IN II SENTEiXT. DIST. III, I, ART. lo. 91
quod discit, et tamen a rebus nihil leci- versi ordinis causarum naturalium, tam
pit : vel si recipit, modum receplionis propriarum quam communium, et illae
non detcrminat. sunt applicabiles omni ei quod lit in na-

Praeterea, Naturalia (ut probat Philo- tura : et ideo mediantibus illis cognoscit
sophus in VI primiB philosoplux) fre- omne quod vult, prseter hoc solum quod
quenterdependent acausis accidentalibus permanet in libero arbitrio, cujus ralio
et inordinatis, ut a voluntate : verbi gra- infra reddelur.
tia naturale est, quod homo generatur ex Kt ut melius hoc intelligatur, dico
semine hominis : sed seminis decisio dequod causae primse etcommunes sunt se-
pendet a voluntate descindentis per ac- cundum ordinem stelhirum, sive sint ex
tus voluntari os commixtionisseminum : numero sive ex proportione motuum, si-
ergo secundum hoc eliam majorem par- ve ex imaginibus fixarum steHarum, sive
tem naturaUum oportet eum addiscere. ex adspectibus et exallationibus et tri-
Item, soni verborum, itinera hominum, plicitatibus vel aliis quibuscumque pKi-
et omnia meclianica, quorum principium nelarum, et sub lioc est ordo distinclio-
est voluntas, oportebit continue addisce- nis elemenlorum, et sub illo ordo actio-
re : et tamen non ponitur ei modus dinis et passionis aclivarum et passivarum
scendi per acccptionem a nobis : vel si qualitatum in mixtura elementorum, et
ponitur, mirabilis erit ille modus quo post hoc ordo mixtionis in complexioni-
intellectualis et simplex substantia a rebus, et post hoc ordo complexionis ad
bus corporalibus accipit : ct ideo inter compositionem organicorum corporum,
omnes isla opinio videtur minus proba- et omnis ille ordo secundum totam ratio-
bilis. nem convenientise et dilTerentiae est im-
eriia opi- Ideo tcrtii sunt qui dicunt, quod Deus pressus ei a creatione secundum speciem
niu.
raliones idealcs habet in se ad cogno- cognoscendi, praeter ista qua^ sunt volun-
scendum et operandum : et istas, quando taria et casualia et fortuita. Voluntaria
voluit explicare per creaturas, divisit, et aulem aut sunt in sola voluntato manen-
inseruit naturai rationes operandi, et An- tia, ut velle : aut sunt procedentia ad
gelo rationes cognoscendi : et ideo natu- corpus : et hoc tripliciter : quia vel pro-
ra et Angelus se habent ad Deum : An- cedunt in signo interiori, vel exteriori :
gelus quidem sicut recipiens scienliam inleriori, ut est processio spiriluum in

artilicis, et non opus : nalura autem sic- volitum, tt concursus sanguinis ad desi-
ut rccipiens opus, et non scientiam et : derandum, et dilatalio cordis exterius :
medianlibus liis cognoscit Angelus quid- aulem ut mutatio vullus, sulTusio rul)o-
quid sensibilium cst in nmndo. Sed ad- ris, et hujusmodi, et secundum Iioc tunc
huc hsc opinio videtur minus habens : reducitur ad causas in matoria. (pKe sunt
quia quaMhim sunt volunlaria, qua3 cum calidum, humidum, siccum, frigidum.
liunt manifestanlur in organis sensibili- Secundus modus ost, quando proioditur
bus, (juorum liomo cum manifestantur, in opus quod oxplotur por organa cor-
acci[)it scientiam per naturalos vircs : et j)()ris ul loqui, ambularo. ot liujusmodi
:
:
illa per has speciesnon potest cognoscere el tunc itorum roducitur ad principia na-
Angelus, et sic cst imporfoctior quam turalia. Tortius modus osl in mechanicis,
homo. quando lil oporalio artis cujus principium
"«"•^lnop'- Quarta opinio est quam ego molius iu- est voluntas, ot palot (piod it(>rum langit
niu.
telligo, licet in ca sint pluros difliculta- naluram corpoream. Sed luec omnia vo-
tes : tamon quia molius salvatur, el pau- lunlaria ox posloriori cognoscunlur : quia
ciora sequuntur inconvoniontia, idoo ilhi sunl postquam V(dunlas (|ua' osl
cligo illam, dicons qut)d Angolus in prin- principiuu) ilbuum. ('asualia ot forluita
cipio sua' creationis accopit spccios uni- docet lioelius iu Cousuiatiuii'' Pluluso-
: :
92 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

pJiifV. reduccrc ad naturam : qula sicut orbis, in quantum est plena fortnis, deside-
ens pcr accidcns ad ens per se, ila cuasa ratur a motore orbis, et movet ipsum
per accidcns reducilur ad causam per sicut desideratum desiderans et ideo :
se. Verbi gratia, incensa domo casu fu- intelligentia primi ordinis habet formas
ifions salvalur cquus : et si scio aliquem magis universales et simplices, quse ex-
ibidem fo dere sepulcrum, non necessa- plicantur pcr motum primum unum et
rio sciam invontionem thesauri, ct boc simplicem in mobili uno et simplici : et
erit fortuitum sod tunc illud casuale, et
: intclligentia secundi ordinis erit plena
fortuitum cognoscitur ab eo quod est formis explicabilibus motu obliqui circu-
causa per se et per prius : quia prius est li (luplici, et minus universalibus : et sic
per se quara quod est per accidens,
id descendendo : quia sic inteliigit IMiiloso-
Dico igitur quod species istius ordinis phus, quod omnia inlcUigibilia intelligit
causarum a communibus usque ad pro- quod est super se, quia causatur et infor-
prias, Angelus increatione secundum ra- matur ab illo quod sub se est, quia
: et
tionem suse diversitatis, et nonsecundum ipsa est causa illi secundum illam ratio-
materiam et numerum accepit quia si : nem quod omnis forma est ex splendore
secundum materiam accepisset, essent in inteUigentise super informatum forma il-
eo species particulares omnium, et omnia la. Sed hoc nos ridiculum reputamus :
sciret. Unde dico, quod est in eo omnis quia non loquimur sic de Angelis, sed
ratio diversitatis istarum causarum, et il- potius ponimus eos substantias separatas,
la est applicabilis omni
quod est et fiet ei non determinatas ad mobile aliquod et :
et ideo est apta ut per ipsam omne quod ideo dicimus eos habere formas quas
est cognoscatur. Hujus autem simile ac- Creator indidit eis ad cognoscendum res
cipio ab Avicenna in prima Philosopliia, hujus mundi, unumquodque in propria
qui videtur dicere, quod motores cogno- natura, et communi, sicut volunt.
scunt res, nihil accipiendoa rebus, et dat
exemplum de scientia eclipsis : aliter Ad m quod queeritur, Utrum illse for-
enim cognoscit ille eclipsim qui vidit ob- mae sunt similes ideis? Dico, quod in
servando eam cum astrolabio vel alio in- quibusdam sint similes simiies sunt in :
strumento, et accipit initium et medium hoc quod sunt rationes rerum quae per
illius : et aliterille qui habet in se scien- eas cognoscuntur : et quia nec sunt uni-
tiam omnis motus solis et lunae, et ca- versales, nec particulares, sicut in se-
pitis draconis, et temporis cursuum eo- quenti articulo istius quaestionis deter-
rum. Primus enim accipit a sole et luna minabitur : et quia sunt simplices, se-
scientiam suam : secundus autem nihil, cundum quod exigit intellcctus Angeli-
nec indiget umquam adspectu quia scien- :
cus : et quia non sunt formae abstractae a
tia sua applicatur rei : et ideo ita puto rebus, sed potius per modum artis fa-
scire Angelos. cientis res, vel potius per modum ratio-
Secundum hoc igitur respondeo ad pri- nis artis. Sed dissimiles sunt, quia non
Ad I 2 ^t3
mum, quod primae tres rationes bonse sunt operativae ut ideae in Deo : et quia
sunt, et necessario concludunt apud An- non sunt una in essentia, judicio, meo
gelum esse species cognoscibilium et : sed plures secundum diversitatem causa-
dico, quod sunt apud ipsum per modum rum rationis qua secundum rationem
dictum. possunt variari rationes causarum natu-
Ad m
autem quod objicitur de libro ralium propinquae et remotee. Et per hoc
Causarum cavendum est : quia Philoso- patet quod non quod medianti-
oportet,
phi loquentes de intelligentiis posuerunt bus eis Angelus cognoscat omnia futura,
eas esse causas : intelligentia enim plena sicut Deus, secundum quod ipse cogno-
formis explicabilibus permotum alicujus scit uno multa quae non uniuntur in aliquo
IN II SEiNTEM. DIST. III, 1, ART. 16. 1J3
Qualiter aulcm ponantur circa rcm co- ordinem sed suflicit conversio sola
:
gnoscendam, patebit postca. per voluntatemcognoscendi hoc delernii-

nare.
Ad hoc quod quaerilur, IJlrum sint si- Quomodo autem fit scientia vei con-
militudines rerum ? Dicendum, quod ceptio iiujus ab ipso, vel in ipso, infra
sunt quodammodo, et non sunt alio nio- habet dici.
do : habent cnim similitudinem cum re,
sicut ratio in mente arlilicis habet simi- Et per hoc palet etiam evasio ab im-
litudinem cum artificiato : sed c conver- possibilibus quee occurrunt tribus sol-
so forma artificiali est a forma quae est vendi viis objectis.
in mente artificis, sicut dicit Aristoteles
in YII primse PhilosopJiix, quod domus
in lapidibus et lignis est a domo quaees
in anima instrucloris, et sanitas in cali-
dum et frigidum, est a sanitate quae est ARTICLLUS XVI.

in anima mediciundc medicum non :
oporlet aliquid accipere ad cognoscen- Utrum scientia Angelonim sit universa-

dam sanitatem. Ita nec Angelus accipit lis cel parlicularis, scilicet quod spc-
aliquid ad rem cognoscendam et tanun :
cies vel formse per quas inteUigunt,
contingentia et voluntaria et casuaha et sunt imiversalcs vel particulares ?
fortuita et hujusmodi quorum non est
cursus ordinatus, non cognoscit anle-
quam sint : et lioc infra explanabitur ter- Secundo quaeritur, Utruin istie species
tio articulo istius quaestionis. vel formae sint particulares, vei univcr-
sales ?
An iD quod quaeritur, Utrum exigatur Et videtur, quod univcrsales : quia

praesentia rei ? Dico, quod in omnibus 1. quod universaie cst
Dicit Hoctius,
quae non liunt semper certo ordine, ut quod intelligitur, singulare aulcm dum
gencralioncs materialium casualiuni, cl sentitur Angeli autcm noii Iiabcnt scn-
:
fortuitorum eventus, et opera voluntatis, sum quo inlcllectus corum dctcrminc-

oportet quodammodo esse priesentia an- lur ergo remancnt species scmpcr uiii-
:
tequam cognoscat scd ista praesentia :

versales.
non dicit praesentiam in loco propinquo 2. Itcm, Piiiiosophus vull, quod niliii
de remoto, scd pra'senliam iii natura intelligitur nisi simplcx, quia oporlct
causarum naturalium, eo modo quo di- csse pro[)orlioncm intcr inlciiigii)iie cl
ximus voluntaiia per signa et organa intcllectum aulcm est sim-

: inlcllcclus
reduci ad causas naturales, et casualia ad [)Icx crgo ct intclligibile

: non aulcin :
causam pcr sc : sed cum cognoscit ea, est simj)lcx quamdiu accij)ilur in j)arti-
niiiil accipit ab eis : sod polius lationem cuiari/anlibus ij)suin, (jua^ sunt matcria
causae propria» quam iiabct apud se, po- el individuaiilia : ergo intclligibilc ost
nit circa ca : ct illa cxpositione illa dc- rcmolum ab illis : crgo accipitur ul ubi-
terminatur, ut sitpropria, et hoc cxplica- qucet scmper : crgo ut univ(Msaio : ergo
bitur infra. qui(l(juid intclligitur cst univcrsaiis spc-
cics, ul vidclur.
(J.iueL«it.2. Ai) in quod quaM-itur de propinqiiitalo U. Si dicas, quod hoc non videtur vc-
ioci vel remolionc, puto siuc [)r;cju(Iici() rum : quia cliain nos inlciligimus rcs in
loquendo, quod niiiil oj)cralur : (juia iioii j)roj)ria naluia, ct accijiiinus univorsaic
est pr()[)orti() spiritualium ad cor[)oralia in sc, cl in esso socundum (juod osl in iu)C
secunduin silum, scd polius sc(Miiiduni vcl in ilio : ot (miim Vngolussit potontior
94 D. ALB. MAG. ORD. PR7ED.
in inlolligendo quam nos, Angelus ha- opcra nostra particularia, et nihil valct
bebit illum nioduni potcntius quani nos : nobis custodiri speciem hominis, nisi
lioc nihil est : quia nos non possumus nos in individuo custodiamur.
intcihgore univcrsalc secundum esse,
iiisiper apparitionem individuantium et Si AUTEM dicas,

quod falsum est quod
malcriie ct lia3C individuatio non lit per
:
dicunt Philosophi, quod intellcctus sit
intentiones universales : quia ratio albc- universalium, scd potius est etiam par-
dinis nihil individuat, nec ctiam ratio ticularium hoc nihil est quia licet jam
: :
loci vel materiae, sed haec albcdo, et hic non esset dictum Philosophi, probatum
locus : ergo etiam dcterminatio nostri inest illud esse verum in praeccdentibus
telk'ctus ad hujusmodi particularia, erit rationibus, per hoc quod oportet esse
per rellexioncm ad partcs sensibilis ani- proportionem inter cognoscens et cogni-
mee in quibus sunt illae particulares spe- tum.
cies, et per rcflexionem adsensus. Gum
igitur tales potcntiae non sint in Angelo, SoLUTio. Pranotandum, quod difficul- soiutio.
impossibile est suum intellcctum ad par- talem istius quaestionis ostendunt diversae
ticularia determinari. sentcntiae etiam Auctorum. Unde Isaac
4. Si dicas, ut quidam dicunt, quod et Rabbi Moyses, Philosophi Judaeorum,
intellectus in Angelis habet vicem sensus hac difficultate coacti, auferebant ab
et intellectus in nobis, et ideo aequaliter Angelis quos secundum legem coacti
est utriusque, scilicet universalis, et par- sunt ponere, notitiam particularium, et
ticularis : hocnuUo modo esse potest, ut dicebant ipsos Angelos esse intelligentias
videtur : oportet enim esse proportio- moventes orbes, et non cognoscere par-
nem inter cognoscens et cognitum, sicut ticularia, sed potius influere orbibus vel
inter potentiam et actum, ut vult Philo- motoribus orbium formas simplices, quae
sophus in III de Anima : sed universale ad particularia determinantur per diver-
est simplex pure, particulare autem cum sitatem motus et materiae et accidentium
materia et individuantibus : ergo impos- materiae : et ideo diversitas particularium
sibile est, quod idem et eodem modo se neque descendit ab intelligentia, nec
habens, proportionetur utrique. scitur ab ea nisi per accidens, scilicet in
0. Si autem tu dicas, quod idem non quantum est causata per motum orbis,
eodem modo se habens, proportionetur et non ut est haec vel illa. Alii autem
eis : tunc redimus ad totam difticultatem magis errantes, dixerunt Angelos non
quaestionis : quia tunc qusero, quid facit esse circa nos, sed tantum circa Deum,
ipsum diversimode se habere ad illud, et accipere revelationes universales, et
cum desint sibi potentiae affixae organis secundum praeceptum obedire eis mate-
quae proportionantur particulari ? riam ut fiat hoc vel illud.
Sed omnia hajc in fide refutamus no-

Si AUTEM dicas, quod Angelus non stra, et oportet nos quaerere viam com-
cognoscit nisi universale, sequitur ma- petentem fidei et ideo dici potest, quod
:
ximum inconveniens : quia illae species neque sunt universales, ne-

1. non possunt inferri ex
Particularia que particulares, sed ad universale etpar-
universalibus, eo quod non sunt in illo ticulare cognoscendum : et hoc sic pa-
nisi potentia : ergo Angeli res particu- tet : Universale et particulare dividunt
larcsnon cognoscent, quod est contra speciem abstractam : quoniam si accipia-
Dionysium supra inductum. tur a re cum materia et his quae particu-
2. Item, Secundum hoc peribit totum lant eam, dicimus eam csse hujus, et
officium quod faciunt circa
custodiae particularis si autem accipiatur
: sine
nos': quia nos sumus particulares, et his, tunc accipitur prout est una apud
IN II SENTENT. DIST. III, J, ART. 17. 95
omncs, et sic est ubique et semper ea-

dem et in omni praetcrito et in omni fu-
turo, et tunc dicimus cam esse universa-
lcm, Sed cst etiam forma non abstra- AIITICULUS WII.
ctionis, sed compositionis, et haec duplcx
est. Est enim qucedam procedens ab ar- Ulrum scicntlu Angclonim sit omnium^
tificc in artiliciatum, et hanc absque du- et casualium, et jortuitorum, et om-
bio necesse est csse simplicem, secun- nium quse quocumquc modo in noti-
dum quod est in menlc artificis : ct sic- tiam venire possunt ?
ut egredilur, ita accipit conditiones ma-
terise et materiam, et talis est forma artis
humanae. Alia est secundum modum ar- Tertio igilur qua?ritur, rirum sua
tificis primi, cujus nihil fit in materia. scicntiasit omnium, et casualium, et for-
nec sustantia sua, nec species quae est in tuitorum, et omnium quae quocumque
ipso : sed specics quae ipsc est, ct in ipso modo in notitiam
procedere possunt ?
est, est ratio rcgulans et faciens hanc Videtur autem quod sic quia omnia :
speciem quae producitur sua virtute in quaecumquc fiunt «{uocumquc modo, sive
materia : et huic similes sccundum ali- a causa per se, sive acausa peraccidens,
quid ponimus spccies Angelorum quibus dummodo facta sint, cognoscimus per
cognoscunt : sunt cnim regulares sibi ad potentias naturales quas habemus sinc
cognoscendum res, sivc sint universales. rcvelationc aliqua : crgo cum non im-
sive particulares : sed non sunt aliquid perfectior sit Angolus, ipsc eliam co-
particularium, vcl universalium : et ideo gnoscet omnia illa pcr naturain absquc
patct, quod non compctit eis divisio per revclatione.
universalc et particularc, sicut nec ideae
primac. Sed tunc quaeritur, Quid dctcrminet Qusestiun u-
ta I.
vel contrahat speciem suam, quod effi-
Et tunc non restat nobis solverc^ nisi ciatur species ratio cognoscendi lioc vel
duo, scilicet qu;e proportio sit inter in- illud ? enim quo communc fit pro-
Id
tcllectum ct speciem, et utrum una sit prium, non potest esse commune, sed
univcrsalis et particularis ? proprium cum igitur non sit proj)rium
:
Ad primum dico, quod est proportio hujusmodi Angelo, ut supra probalum

in
simplicis ad simplex : quia speciesin ip- est,impossibile estquod hal)oat illud, nisi
so est secundum eflluxum a l)co in crca- accipiondo a re cujus est proprium illud :
tione, et tunc habet simplicitatem non ct tunc redit prima diflicullas, quod nos
dcpuratam a particulantibus, sed quae oportot dare Angolo potcntias quibus
est per imitationcm idoie priniie quan- illud proprium accipiat, quod absurdum
tum potcst. reputo,
Ad dicendum, quod parlicularis
aliud
et univcrsalis illius quod non dividitur Si DicAs, (iiiod voluntas co^rnoscondi Q"fr»iiun-
nisi sola divisione matcriic cst una numc- appropnal, tunc (luaTo, l ndc vomt vti-
ro species in cognitiono Angcli : s(mI alia luiitas cognoscondi lioc ? \ Oluntas ciiini
cst species universalis, qu;p dividitur di- liujus non cst nisi pra'oxislonlc notilia
visione formali per dillercntias, ut genc- hujus : ([iiia iguoli iiulla ost voluntas :
ralissiinum, et suballernum. ergo cum dicis, volunlas cognoscondi

Quid aulcm individuct ct (h'tcrminct hoc, jiun ponis lu^titiain iinjus ossc apud
ad boc et illud cognoscendum, jam erit ciim ct (iua'ro, Tndo illa vonorit ? ot iii
:
qua'stio. solutiono hujus ralionis csl tota difrkul-

tas Imjus qua'stionis.
96 T). ALB. MAG. ORD. PR7RD.
Qu8cs«iun- Tamcn propler pravum intollcctum dcterminanlur species ejus pcr direclio-
*^"'"'*"
quorumdam qutcrilur dc hoc, Qualilcr uem ad rcm, ct cum retrahil sc, rcmanet
unus Angelus intcUigit alium Angclum intcntio delcrminationis apud illum, non
qui juxla ipsum est per ffiqualitatem na- quam accepit a rebus, sed quam ipse
turee ? \'idclur cnim, quod inlciligcndo fecit pcr directionem sui ad rcm, ct sub
ilhim illc sit substanlialitcr idcm cum illa coj^noscit rem, etiam quando se non
intcllectu ipsius : quia ita dicit Aristote- dirigit : ct sic non habcbit cognitionem
les in III de Anima : In his quae sunt determinatam contingcntium futurorum,
sine materia, idcm cst intcllectus et quod nisi cum sunt, et sic hoc modo omnia
intclHgitur '
: scicntia namque spccula- particularia cognoscit : et soluta est tota
tiva ctquod spcculativum est, idcm est : difficultas, ut videtur.
Angelus autcm est sine materia ergo :
cum intclligitur, est idem cum inteilectu autem quaeritur, Quid excitat ad di- Ad
Si quae»
Angch intcUigentis. Et idem etiam alibi rigendum se ad hunc locum ? Dico,

dicit \ sed hoc sufficiat. quod voluntas cognoscendi ea quse sunt
in loco isto, qusetamen non sunt per no-
Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quodAngelus non titiam determinata apud ipsum sicut :
habet scientiam futurorum contingen- mea voluntas cum scio locum ct indeter-
tium : sed cognoscit ea cum facta fue- minate scio aliquid esse in loco vel non
rint, nihil accipiendo a rebus, sed potius esse, excitat me ad dirigendum illuc ad-
suam quam habet spcciem, ponendo cir- spectum, et tunc si visus meus egrede-
ca ipsas. Et ad hoc intelligendum no- retur, acciperet notiliam rei ponendo se
tandum, quod sicut recitat Avicenna et circa eam, et nihil recipiendo ab ipsa :
Alpharabius, opinio quorumdam fuit de sed reversus formaret imaginem similem

sensu visus, quod sensibile non haberet iUi.
se aliquo modo ut agens ad visum, velut

conferens speciem visui, sed potius quod Ad hoc autem quod objicitur de cog- ^dquress
ipsavis visiva virtuahter egrederetur in nitione Angeli,dicendum quod objectio

railio emisso, et supponeret se rei sen- provenit ex mala intelligentia litterae
sibili, et se ponendo circa eam, determi- Aristotelis quia Angelus non est sim-
:
naretur ad hoc vel ad illud videre, nihil plex simplicitate intelligibili : quia sim-
accipiendo ab ipso, et postea apud seani- plicitas intelligibilis est intentio abstra-
ma formaret imaginem illius rei, qua cla ab hoc individuante : et illa abstra-
AdquEest.i. ctiam rc absente imaginaretur eam : ita ctio est in Angelo, sicut in asino aequa-
possumus dicere, nou quidem approban- lis : sed loquitur Aristoteles ibi, qualiter
do opinionem illorum, sed simile acci- se habet intellectus in actu ad intelle-
piendo, quod Angelus habet apud se ctum in potentia, et dicit quod intelle-
species, et quod nostrte speciei facit ac- ctus in actu est sicut res intellecta, et est
ceptio per sensum, convenit sute speciei idem ilU : quia et res et inteUectus sunt
directio ad locum et ad ea quee sunt in in actu uno qui est scientia rei intelle-
loco spiritualia vel corporalia : et ideo ctee. Et hoc est quod subdit, quod scien-
illa directio quae est conversio in volun- tia speculativa, hoc est, species inteUe-
tate cognoscendi locata in loco qui notus ctus speculativi est forma rei et actus.
est sibi, quia locus habet necessitatem Unde ipse loquitur ibi de omni intelligi-
ordinis in natura, sed non locata omnia : bili secundum actum et ideo in fine :
unde dirigendo se ad locum sub specie- capituli dicit, quod intellectus est species
bus quas habet, certificatur de locatis, et specierum, et sensus species sensibilium,
* Aristoteles, Lib. III de A.nima, tex. lo. - Idem, Lib. XII Metaphysica?, tex. 15.
IN II SENTEM. DIST. III, K, ART. 18. 97
sicut manus organum organorum : et sed aliter a nobis, et aliter ab Angc-

ideo nulla est objectio : Angelus enim lis.
intelligitur per speciem, sicut asinus :
K. An aliquam Dei habuerint dilectionem, vel sui invicem ?
Solet etiam qiiseri, Utriim aliqiiam Dei vel sui dilectionem inviccm ha-
buerint? Ad (iu(kI (lici potest, quod naluralem dilectionem habehant, ut
memoriam, intellectum, et ingenium, qua Deum et se aliquatenus dilige-
bant : per quam tamen non merebantur.
tura non sufficit : ergo nec hoc in statu

naturalium facere potuit.
4. Item, Hoc
prainiorum est summum
quod toto corde super omnia dilijjâmus
AimCULUS XYIIU Deum ergo ad hoc non suflicit na-
:
tura.
Utrum Angeli vel Dei vel sui invicem 5. Item, Dicit Bernardus, quod natura
dilectionem habuerint ? est in se curva, et nihil diligit nisi se, et
propter se : ergo videtur, quod natura
non exlendat se ad diligendum primum
Dcinde quaritur de hoc quod dicit propter se, et super omnia.
ibi, « Solet etiam qnaeri, Utrum nli- Sed contra :
Sed contra.
quam Dei vel sui invicem dilectionem 1. Aut dilexit Dcum propter .so, et su-
linbuerint, etc. » per omnia aut non. Si
: sic, haboo pro-
Et est ilia queestio de dilcctione natu- positum. Si non, ergo diloxil so plus
rali, non intcdleclis Angelis nisi in slatu
quam Deum ergo de via
: fecil linom :
naturalium, utrum potuorunt Deum dili-

ergo poccat morlalitor.
gere super so, ct supcr omnia? Itom,
2. Si diloxit se plusquam
Vid(;lur, quod non : quia Doum : orgo amoro inhaesit sibiipsi pro-
1. llla dilcctio est charitatis et clia-
:
pter soipsum : ergo fruohalur so, ut vi-
ritatcm sfcundum hanc expositionem dolur : ergo mortaliler poccavil.
non halxihant. '^. Itom, In |)rimo statu coi^novit
2. Ilem, IIoc est diligere Doum ex toto Dcum esso super omnia houuni. cl por
cordo, ot ex tota monte, et ex omnibus so : orgo eadem raliono, voliinlalo non
virihus : hoc aul(Mn pr.Tcoplum (ul dicit oxistonlo dcbilioro (juam intolloctu,
Auguslinus) non implotur oliam ah oo cliiim poluil (lili}^MM-o |)ropl(M' sc ct sup^M*
qui hahol gratiam (|uamdiu ost in via :
oninia. Si dicas. (|uo(l non tiMicbalur in
ergo mullo minus Augolus in statu na- primo stalu. cuni non possot hoc nihil
:
luralium potuit hoc imploro. est : (juia ilio ({ui non Iiabct -^Maliam ol
\\. Ilom. IIoc osl summum morilo- ost iii pcccato, maifis osl im|)ot(Mis quani
rum : ad sunuiium autem moritorum na- Angolus ; ot tannMi peccat mortalitor si
XXTII
de via aliquando facit finem, et fruitur Ad aliud dicendum, quod aliud e.st de Adobjact
creatura plus quam Creatore. liomine : quia ille est in stalu in quo
4. Item, Si naluralia dicantur ea quffi dobet hab(;re gratiam : et si non hubet,
sunt prseter gratiam gratum facienlem, hoc est ex Angelus
culpa sua : sed
tunc nos leginms in libris Pliilosopho- non quia
: crat datum tempus pro-
sibi
rum et Stoicorum, quod quidam honc- l)ationis natunilium suorum, ut supra

stum in quoponebant felicitatcm, diligc- dictum est : sicut catulus non dicitur
bant proplcr se et super omnia, ita quod cflecus ante nonum diem.
potius se occidi passi sunt quam recede-
re ab honesto : si ergo natura] potest Sed Philippus cancellarius aiiter dicit,
hoc minus bono, multo magis Ange-
in et puto quod verius, scilicet quod in
lus fortior homine in omnibus naturali- primo statu, etiamsi non ponantur ha-
bus potuit hoc ad majus bonum, scilicet bere charitatem, diligere poterant Deum
increatum. etiam propter se, et super omnia. Sed
cum dicitur propter se, ly propter pot-
sointio. SoLUTio. Diccndum, quod hic sunt est notare causam unam tantum, scilicet
duae opiniones. Una est Antisiodorensis, finalem, et tunc competit dilectioni na-
qui concedit primo induclas objectiones, turali, quae non causatur eiFective a pri-
et solvit sequentes, dicens quod est du- ma bonitate, sed dirigitur in eam ut in
plex dilectio, scilicet amicitiee, et concu- finem, et causatur a naturali cognitione
piscentise. Amicitiae est in qua volo mihi suramiboni : et tunc non est charitatis,
et alii bonum. Concupiscentice autem, nec meriti, ncc summus gradus vel in
qua desidero res ut perfruar eis. Secun- via, vel in patria. Si autem dicat duas
dum primum modum diligo amicum. causas simul, scilicet efficientem et fina-
Secundo modo diligo cibum, vel aliud iem : tunc est actus charitatis, et sum-
mihi dulce quo frui volo. mus in via secundum modum viae, et
Ad
1
object.
et 2.
Dicit ergo, quod dilectione amicitiaj summus in patria secundum modum
.
non poterant dihgere Deum plusquam patriae : et de hoc multa notata sunt in
se : quia intensius volebant sibi bonum iJI libro Seiitenliarum, distinct. XVII, de
quam Deo : sed Deo volebant majus bo- charitate.
num, scilicet, dilectione concupiscentiae, Per hoc patet solutio tolius iilius quod Aa 5.
cum divinum bonum sit dulcius quam contra eum alii objiciunt, praeter quam
Angelicum, pius diligebant Deum quam ad dictum Bernardi : et ad iioc dicen-
seipsos : et hoc tamen retulerunt ad se- dum, quod ratio naturalis consideratur
ipsos. Et ad idquod objicitur de peccato, dupliciter, scilicet ut natura, et sic
dicit quod non tenebantur nisi gratia ac- curva est ad modum suum : et ut delibe-
cepta. rativa et inquisitiva honesti et boni, et
Ad objet. 4.
^^ ^^^^^ dicendum, quod illi dilexe- sic potest aliquid diligere plusquam se,
runt honestum dilectione concupiscen- sicut muiti fecerunt qui charitatem num-
tiae, et non amicitiee : et quia fructu quam habuerunt.
illius amarum erat eis carere, potius
eligebant mori.
IN II SENTENT. DIST. IV, A. 99
DISTINGTIO IV.
De habffibiis boalifuflinis et mlserlap Anffelornni.
A. An perfectos et beatos creavit Deus Angelos, an miseros et imperfectos ?
Post haec videndum est, Utruin perfectos et beatos creavit Deus Ange-
los, an miseros et imperfeclos ? Ad quod dici potest, quod nec in beatitu-
dine, nec in miseria creati sunt. JMiseri enim ante peccatum esse non po-
tuerunt : quiaex peccato miseria est. Nam si non fuisset peccatum, nulla
esset miseria. Beati quoque numquam fuerunt illi qui ceciderunt : quia
sui eventus ignari fuerunt, idest, peccati, et supplicii futuri. Si enim lap-
sum suum pra^sciverunt, aut vitare volueruut, sed non potuerunt, et ita
erant miseri : aut poluerunt, sed noluerunt, et ita erant stulli et maligni.
Ideoque dicimus, quia non erant prcEscii eventus sui : nec eis data est co-
gnitio eorum qutC futura erant super eos. Boni vero et qui perstilorunl,
forte succ beatitudinis praescii fuerunt. Unde Augustinus super Gcnrsim :
Quomodo, inquit, beatus inter Angclos fuit, qui futuri peccati alquc sup-
plicii pra3scius non fuit?
QucTjritur autem, cur non fuerit? Forte hoc Deus revelare diabolo noluit
quid faclurus, vel pcassurus esset : Ccnetcris vero revelaro voluit, quod in
unitate mansuri essent '. llis verbis vidctur Augustinus significarc, (luod
Angeli qui corruerunt, nou fucrunt prcTScii sui casus, ideoque bc.iti nnn
fuerunl.l'>t quod Angoli qui perstiterunt, boalitudinom sibi airutunini pi»o-
sciverunt, alcjue de ea certi in spe exstilerunl, uiido quodainmodo j.im boali
erant. Kt revera si ita fuisset, possot illos dici aliijuo modo fuisse boatos :
alios vero non, qui nesciverunt eventum suum.
• S. AuGOSTiNus, Lib. XI de Gcnes. adliltcram, cap. 17.

B. Quod opinando Aiigustinus hoc dixerit \ non asserendo, scilicet, quod Angeli qut
persiiterunt, prxscii fuerunt futuri boni.
Sed hoc magis opinando, et quaerendo dicit Augustinus, quam asseren-

do. Unde et huic opinioni opponens consequenter subdit Sed quare dis- :
cernebantur illi a cseteris ? ut Deus istis quse ad ipsos pertinerent non
revelaret, aliis vero revelaret : cum non prius sit ipse ultor, quam aliquis
peccator : non enim damnat ipse innocentes '

? Hic videtur innuere, quod
nec peccaturis futurum malum, nec permansuris futurum bonum revela-
verit : ideoque nec illi qui ceciderunt, umquam, nec illi qui perstiterunt,
usque ad consummationem beati fuerunt : quia beati non poterant esse, si
de beatitudine certi non erant, vel si damnationis incerti erant. Unde Au-
gustinus in eodem : Dicere, inquit, de Angelis quod in suo genere beati
esse possent, damnationis vel salutis incerti : quibus nec spes essetquod
mutandi essent in meb*us, nimia prsesumptio est. Quomodo enim beati
esse possunt, quibus est incerta sua beatitudo ^ ?
C. Summam colligit prasdicto7'um, confirmans omnes Angelos ante confirmatio-
nem, vel lapsum, non fuisse heatos, nisi per beatitudinem accipiat illum statum
innocentise, in quo fuerunt ante casum.
Ex praedictis consequitur, quod Angeli qui corruerunt, numquam beati

fuerunt, nisi beatitudinem aliquis accipiat illum statum innocentiae in
quo fueruntante peccatum. Illi vero qui perstiterunt, aut suam beatitudi-
nem futuram Deo revelante praescierunt, et ita spei certitudine aliquo
modo beati fuerunt : vel incerti exstiterunt suee beatitudinis, et ita aliter
beati non fueruntquam reliqui qui ceciderunt \ Mihi autem quod poste
rius dictum est, probabilius videtur.
' Edit. Joan. Alleaume, hsec dixit.

' S. AuGUSTiNUs, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 17.
' Idem, Ibidem, cap. 19.
* Ideh, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 13.
IN II SEiNTENT. DIST. IV, D, E. 101
D. Responsio ad id quod quxrehatur, An Angeli essent creati perfecti aut imper-
fecti ? et dicitur quod perfecti fuerunt secundum aliquid, et imperfecti secundum

aliquid.
Ad hoc autem quod quaerebatur, Utrum perfecti vel imperfecti fuerunt
creati? dici potest, quod quodammodo perfecti

'
fuerint, et quodam alio
modo imperfecti. Non enim uno modo aliquid dicitur perfectum, sed
pluribus.
E. Quod tribus modis dicilur perfectum ; seeundum tempus, secundum naiuram, et
universaliter perfectum.
namque perfectum tribus modis. Est eniin perfectum secunduni

Dicitur
tempus, et perfectum secundum naturam, et est universaliter perfectum.
Secundum tempus perfectum est, quod habet quidquid tempus requiril, et
convenit secundum tempus haberi ethoc modo Angeli erant perfecti ante
:
confirmationem, vel lapsum. Secundum naluram perfectutn est, quod

habet quidquid debitum est, vel expcdit nalurin sucP ad g:h)rificationom :
et hoc modo perfecli fuerunt Angeli post confirmationem, et erunt Sancti

post resurrectionem. Universaliter ct summe perfectum est, cui nihil
umquam deest, et a quo univcrsa proveniunt bona, quod est solius Dei.
Prima ergo perfectio est naturo? conditffi : secunda, naturir ^lorificata; :
tertia, naturas increatae.
* Edit. J. AUeaume, quia.

102 D. ALB. MAG. OUU. PILED.
F. Prsedicta breviter tangit, addens quales fuerunt Angeli in conversione et aversione.
Quales fuerint Angeli in creatione ostensum est, boni scilicel, et non

mali:justi, id est, innocentes, et perfecti quodammodo, alio vero modo
imperfccti. Beati vero non fuerunt usque ad confirmationem, nisi beati-
tudo accipiatur, ut jam dictum est, ille status innocentiee et bonitatis in
quo conditi sunt.
ARTIGULUS I.
DIVISIO TEXTUS.
An definitio Angeli data a Dionysio
sit bona ?
« Post hccc videndum est, etc. »

Hsec distinctio habet duas parles. In
prima Utrum beatos creavit?
quaeritur, Hic autem circa primam partem inci-
In secunda Utrum perfectos ? ibi, D, dunt tres qugestiones, quarum prima est
« Ad autem quod quserebatur, etc. »

lioc de diffinitione Angeli boni quam ponit
In prima harum sunt tria in quorum : Dionysius.
primo ostendit, quod non potuerunt esse Secunda, Utrum Angelus creatus sit
beati sui eventus certi et quod non : beatus, vel non ?

habebant prsescientiam sui casus, vel Tertia, Utrum suum casum prsescire
confirmationis. In secunda videtur dice- potuit, aut non?
re, quod boni habuerunt praescientiam
suse confirmationis, ibi, A, § 2 : « Quse- Ad PRiMUM accipiatur Dio- diffinitio
ritur autem^ Cur 7ion »

nysii quam dat in libro de Divinis No-
fueril, etc.
In tertia redit, ostendens quod nullus minibus, sic dicens « Primo imago Dei
:
habuit praescientiam sui casus vel con- est Angelus, manifestatio occulti lumi-
firmationis, ibi, B, « Sed hoc magis nis speculum purum, clarissimum,

,
opinando, etc. » incon taminatum^ incoinquinatum, im-

maculatum, suscipiens totam, si con-
veniens est dicere, pulchritudinem boni-
formis deiformitatis, et munde splendere
faciens in seipso, quemadmodum possi-
bile est, bonitatem silentii quod est in
abditis ', »
* S. DiONYSHJs, Lib. de Divinis, nominibus, cap. 4.

IN II SEMEM. DIST. IV, F, ART. l. 103
Ou.-ERiTUR autem hic, Quid vncatur vcniontibus, id quod omnino occultum

imafjo ? esl demonslralur. »
1. Aut enim est creationis imago, aut Sed tunc videtur, quod illud occultum
similitudinii?, aut recrealionis : non lunion non sit essenlialiter Deus, sed
crealionis, vel simililudinis : quia hoc lumen quod est signum vel demonstra-
convenit bono et malo : ergo recreatio- tio alicujus cognoscibilis de Deo. Hoc
nis : ergo hoc erit in gloria, vel gralia etiam videtur per ipsum Dionysium qui
aliqua qujE facit imitati Deum. dicit in libro de Ccelcsti hierarchia, quod
2. wSi igitur hoc dicatur, videtur quod « Theohjgia visionem quae descripta est
tantum superioribus conveniat : quia illi iu ipsa, vocat theoplianiam quasi divi-
soli informantur ex Deo immediate, alii nam similitudinem in forma informium,
autem ex ipsis ergo solum superiores : hoc signorum quae forma sunt
est,
sunt imago Dei, et medii sunt imagines eorum divinorum quae formam proprie
superiorum, et inferiores imagines me- non habent ^ » Secundum hoc igitur
diorum. immediale non essct Angelus bonus
3. Quod autem hoc verum sit, accipi- beatus ex unito sibi Deo, nec videbit
lur a Dionysio, qui in libro de Divinis Deum sicut est : igitur nec nos post
nominibus sic dicit : « Quod sanctissi- mortem, quod est haeresis condemnata,
mae et provectissimse virtutes exislentes, et contra canonicam Joannis, qui dicit,
et sicut in vestibulis supersubstanlialis quod similes ei erimus, et videbimus

Trinitalis collocatae, ab ipsa et in ipsa et eum sicuti est ^
esse et deiformiter esse habent : ct post Si autem dicas, quod illud lumen con-
illas subjectae et extremae sicut ad Ange- ducit in Deum, ut postea immediate jun-
los '. » gatur : sicut videtur Dionysius velle,
ibidem post pauca, dicens : « Thoopha-
Ulterius quceritur, Qualiter convenit nia dicitur quasi per ipsam videntibus
ci manifestalio occulti luminis, ulrum divina facta illuminatione, quam ipsa
secundum modum theophaniae, vel divina sancte perficiunt. Tunc quaero
»
non? de illa reductione : constat enim quod

Et videtur rpiod sic : quia dicit Com- secundum ordinem hierarchiae unus re-
mentalor super Cailcslem hierarchiam : ducit alterum, sicut infra in Iractalu de
<( llabent namque et ipsispiritussigna sua 0/7////«^?^^ dispulabitur *
: crgo vidctur,
et demonstraliones per quae de invisibi- quod unusalii sit manifestalio illa lumi-
libus l)(!i erudiuiilur immaterialitcr. » l'it nis divini.
infra quidem signa
paruiu : « Quse
quantum ad ea quae sunt secundum nos, Ultkrius quaM-ilur de terlio quod dicit,
Qu„,j 3
sunt invisibilia quantum vero ad illam : speculum purum.
multum invisibilem et innaccessibihMu .Est euim spcculum recoptivum forma»
I
(leitatis lu('em, quasi foris sunt, et pro- rci, ct uou essenti;e Angelus autom :
ceduut ad demonstrationom. Qua[)roptor rocipil essontiani di\ iuani [ht m' potius
et ipsa signa qua^ sup(Mvouiunt ujonlihus (juam formam.
siv(! animis dointus illuminalis, tlioo- '2. Ilem, Spoculum [losilum in ob-
phania! sivo diviiKo appai'ili()U(!s diouu- scuro magis rocipil quam posilum sub ra-
tur : quia in eis ad manifeslatiou^Mu diis solis : Angoli aultMii slaul imnu'diate
* S. DiONYSius, Lib dc nivinis noiniiiil)Us, rit, stmiles ci erimus, quoniam ridehimus eum
i^îip- •'
sicuti cat.
» Idk.m, I.il). lie Cii'lcsti ilioi-arcliia, oap. i. Cf. IV StMitfiiti.Miini. \\\>[. XXiV, .Vrt, 2
'
1 Joan. iii, 2 : Scimus quoniamcum upparue- el i.
:

sub radiis Dei : ergo vidclur, quod spe- Solutio.Notandum, quod Dionysius soiuiii
cula esso non possunt. hic quinque colligil quoB conveniunt An-
3. Pni^terea, Quandocumque vocat gelo illuminalo et beatilicato per con-
eos,maxime secundum aliam translatio- templationem Verbi : quorum tria acci-
nem, ayalinala, numquid agalma ideni piuntur in natura Angeli beatilicata, et
est quod speculuni? illa tria se consequuntur.
Videtur quod sic: quia Commentator Et unum est, quod sit capax substan-
dicit, qiiod agalma idem est apud *
tiaj beatilicantis : et ad hoc exiguntur
Grsecos quod apud nos imago, vel specu- quinque dispositiones^ scilicet remotio ab
lum, vel similitudo. Cum igitur unusillu- impuro impediente. Secundum pst pu-
minandu alium, conducit eum ad hoc ritas, ut sit undique de se aptum natum
quod eHicitur agalma illius secundum deitati penetranti : sicut et spcculum in
Dionysium, videtur quod unius alii sit quantum speculum est, capax est imagi-
speculum. nis removet opaci naturam,
: et puritas
Tunc(ju8ero,Utrumquihbetcuilibet,vel quoe non reciperet claritas autem ponit :
non?Si non hocnon videtur quia tunc

: : politionem ipsius, ne forte obscurum
non quilibet ahi posset significare suam una parte obumbraret aliam. Et sequun-
intentionem ergo videtur, quod quilibet
: tur tres dispositiones per remotionem ab
aHi est speculum et agalma. Sed contra : accidentahter fuscantibus, scihcet con-
IHuminatio descendit et non ascendit taminatio, coinquinatio, et maculatio. Et
ergo inferioris est esse speculum tantum, contaminatio proprie fit ex laesione ta-
et superioris iUuminationis manifestato- ctus rehnquentis infectionem : coinqui-
rem : ergo videtur, quod in ista assigna- natio autem a tactu sordium maculatio :
tione manifestatio divini luminis, et spe- autem ab inquinatione infecti spiritus ab

culum purum non referantur ad eumdem ocuhs procedentis, sicut speculum ma-
Angelum. culatur ad adspectum menstruatse muhe-
ris. Et ista figurate referuntur ad beatos
Qusest. 4. Ulterius quseritur de quarto quod spiritus : quia capacitas est quoad
ibi
dicit, quod suscipit lotam honiformis dei- naturam virtualem et puritas : per remo-
tatis pulchritudinem. tionem a materia opacitatem inducente,
Hoc enim impossibile est : quia sic quia corpus quod corrumpitur , ag-
Deus ab ahquo increato intehectu cir- gravat animam, et terrcna inhabitatio
cumscribcretur, quod esse non potest. deprimit sensum multa cogitantem ^,
Sed claritas est ex sequahtate per remo-
Qusestun- SiMiLiTER dc ultimo quod dicit, quod tionem a poenahtate : quia tribulatio (ut
cua u im .
£^^jj. ^y^^^^î^ ^^ gg splendere bonitatem si- dicit Philosophus) facit inaequalem virtu-
lentii quod est in abditis. tem. Incontaminatio autem dicit remo-
1. Angelus enim non facit hoc, sed tionem a contactu male conversantium :
potius Deus. quia ex societate adhaerettactus inficiens.

2. Prgeterea, Quahter est in abditis, et Incoinquinatio autem dicit remotionem
silentium, si ipse facit hoc splendere in a sordibus vitiorum : et immaculatum
seipso : splendor enim non patitur esse dicit nobihtatem spiritus depurati in
in abditis : quia omnia quse sunt in lu- ipsis ab omni defectu menstruositatis et
mine splendentia, ipso lumine manife- mutabihtatis. Et hoc est primum cum
stantur. suis conditionibus.
*
Secundum autem, quod ipsum secun-
i
"k^:t\\itx, ornamenlum, idolum, imago, ^ i
phantasma [i.-îllio, ex, 0L-â.^<xi, a 4 pref. rAjP '
l
^
<i,^n\^n[.. ix, VS.
IN II SENTENT. DIST. IV, F, ART. 1. 10*
I^ clum actum recipial lumen a incidens dicendum quod tales objectiones et ca-
Deo : quod totum quidem incidit, sed non lumniiE sacrorum libiorum proveniunt
recipitur nisi pro capacitate. ex hoc quod non intelligitur, quod i/teo-
Et tertium quod refleclat ad puros
est, phania dicit duo, scilicet lumen gloriae
angulos: quia omnis reflexio incidentis elevans inlellectum et phantasiam con-
luminis est ad puros angulos, ut proba- fortans, et hoc est gloria creata quae uni-
lum Non autemerit
est in Perspectivis. tur intellectui Angeli : dicit etiam intelli-
ista reflexio nisi in eamdem lineam in- gibile distinguens et perliciens intelle-
cipientem directe in Deum, ut excitelur ctum, et hoc nihil aliud est quam Deus :
calor ardoris perpetujK charitalis. Et liaec sicut etiam in sensu visus estlumen per-
duo tangit ipsc per duo qucB subjungit, liciens, et color determinans visum et :
scilicet suscipienles totam, si conveniens in intellectu nostro est lumen intelleclus
est dice?'e, tic, ei per illud : /Jt munde agentis elevans et illuminans, et intelli-
splendere. Duo autem prima accipiun- gibile distinguens. Natura enim intelle-
tur secundum conformitatem Angeli im- ctus ibi non potest nisi confortetur
figi
pleti Deo ad Deum et unum quidem est : lumine sibi a Deo influxo. Et tunc ces-
manifestatio divini luminis in se, sicut sat objectio quia tunc lumen illud est
:
ferrum ardens manifeslat ignem : et al- signum, non in quo videtur Deus tam-
terum est conformitas manifestantis ad quam in medio, sed sub quo confortante
manifestatum, et hoc est imago Dei. intellectum, intellectus immediate ligitur
Et pcr hoc jam fere patet solulio ad in Deo.
lotum.
Ad quod quipritur de speciilo, di-
id
Aflqmrst. 3.
Ad 1 • •
I qucClft. 1
quod objicitur de imagine,
id enim.
1 ,
cendum quod materiale speculum ex sui aj ei I I
i -'.
dicendum, quod nuUo illorum modorum imperfectione non recipit nisi in obscuro :
sumitur,sed potius pro conformitate dicta. scd illud non est ita quia non recipit :
Ad ALiUD dicendum quod omnes in radios divini luminis in superlicie sui

I 1 el 2. visione quae merces est, immediate slant tanfum, ut materiale speculum, sed po-
sub radiis solis et informantur a Deo : tius in suiprolundum et intima.
sed in aliis revelationii)us unus illumi- Ad hoc quod quaeritur de agalmatibus^
natur ab alio : et de istis infra dicetur, Utrum unus alii possit esse imago? Di- A.l X
Ad quod objicitur de Dionysio, Di-
id cendum, quod non proprie, nec etiam
Ad 3. cendum, quod ipse non intendit, quod speculum hoc modo diclum, quia tlicit
non onmes immediate informantur a capacitatem gloria^ sed unus alii potest :
verbo sed potius, quod secundum j)ro-

: esse occasio vel causa illuminationis ali-
portionem verbum accipiunt superiorcs cujus ad opus pertineiilis, pro cujus
summe, et medii medio modo, et infe- rec(q)tione non dicitur speculum vel
riores extrcmo modo tamen onmes stant : imago hoc modo quo hic consideratur,
in vestibulis Trinitatis, amicli lumine nisi forte secundum quid. \'A bene oon-
Dei sicut vestimento '. cedo, quod omnes sibi loqiiunlur sed :
non omnes se illuminant, sicut notatum

Ad m quod ulteriusqua'ritur, dicendum est in libro Sentrntiarum *.
I
quni8t.2. quod manifeslat lumen occultum, sicut

dictum esl et iioc non est lumen Iheopha-
: .\i) 11) (]uid objicitur de (]tiarta, jain
A.iqi:»«i.«.
niae quo unus illuminat alium, sed theo- ])atetsolutio, (]uia totum se Deusexhibet,
])hania> qua (juilibet illuminatur a Deo. sed recipitur pro caj)acilate uniuscujus-
Ad id aulem quod contra objicilur, que, ita (]uo(l totus est intus, sed uun in-
' Cf. 1'sai. cm, 2. ' Cf. I Senlonliiiruin, Uisl. l.\.

i06 D. ALB. iMAG. ORD. PRyED
clusus, quin sit ctiam totus extra : et hoc geli, ut visibilia Dei per ea quae facta
iatendit diccre. sunl intellecta conspicerenl ', qui ex quo
creati sunt, ipsa Yerbi a^ternitate sancta
Ad qiieest. Ad ULTiMUM dicendum, quod lux di- et pia conlemplalione perfruuntur: atque
ult.
vina per se nianifestissima est : et non inde ista despicientes secundum id quod
est abdita, nisi quia est inaccessibilis ad intus vident, vel recte facta probant, vel
comprehendendum : et ideo vocatur si- peccata improbant *. » Ergo si perfruun-
lentium, quia nihil participans eam, lo- tur ex quo facli sunt, videtur quod beati
quitur eam totam, sicut ipsa se loquitur facti sunt.
in Trinitate pcrsonarum : et ideo dicitur i. Item, Augustinus in libro lY super

occultum, quia nemo novit comprehen- Genesim : » Mane est cum cognitione crea-
dendo, nisi Trinitas Deus. turae inlaudem Creatoris assurgitur ' » :
ergo patet, quod fruebantur, et videbant,

et laudabant isti autem actus videntur
:
esse beatitudinis ergo videtur, quod

:
facti sunt beati.

ARTICULUS IL
SeD CONTRA : Sed contn
In Littera habetur, quod beatus non
Utrum Angelus sit creatus in beatitu-
est, qui sui casus est incertus sed An- :
dine ?
geli sui casus erant incerti : cum ergo a
principio non fuerunt confirmati, videtur
Secundo quaeritur,Utrum Angelus sit quod ipsi non fuerunt beati.
creatus in beatitudine, vel non?
Et videtur, quod sic quia : SoLUTio. Dicendum, quod Magister Solutio.
Ad l.
1. Ita dicit Augustinus in libro de satis innuit solutionem hujus quaestionis

Correptione et gratia: « Angeli etsi creati in Liltera, quod beatitudo dicitur multis
suntbeati, erat tamen quod beatitudini modis : scilicet secundum optimum sta-
eorum adderetur : » ergo beati facti sunt. tum naturalium sine miseria, et sic pri-
Sed quia hoc multoties dicit in mus homo et Angelus primus, uterque
pluribus locis super Genesim, objiciatur secundum suum statum fuit bealus.
ad idem per rationem. Quandoque dicitur beatitudo species bea-
2. Beatitudo enim consistit in visione titudinis, et sic dicitur : Beatus vir qui
Yerbi : Angeli autem in primo statu vi- limet Dominum Quandoque dicitur
^.
derunt Yerbum : ergo in primo statu fue- status omnium bonorum aggregatione
runt beati. Prima probatur per dictum perfectus sic soli conlirmati cum Deo
:
Augustini, quod « formabantur Angeli dicuntur esse beati. Quandoque dicitur

per conversionem ad Yerbum, videndo status oinnium bonorum, quse substan-
illud. » Secunda probatur per hoc quod tialiter sunt ipsum quod dicitur beatum :
non potuit Angelus videre creaturam et sic niliil est beatum nisi solus Deus.
fiendam in Verbo, nisi videret Yerbum : Et per hoc patet solutio ad primum.
ergo videtur, quod fuit beatus. Ad ALiuD dicendum, quod secundum Ad 2.
3. Item, Augustinus in libro II super eos qui dicunt, quod Angelus non est
Genesim dicit sic : « Non sicut nos ad per- creatus in gratia, oportet dicere, quod
cipiendam sapientiam proficiebant An- dupliciter contingit videre Yerbum, sci-
'
Ad Roman. i,'20 : Invisibiliaipsius,a creatura ram, cap. 8.
conspi- ' Idem, Ibidem Lib. IV, cap. 28.
mundi,per ea quae facta sunt, intellecta,
ciuntur, etc. i
* Psal. cxi, i.
^ S. AuGUSTiNus, Lib. II de Genesi ad litle-

IN 11 SENTENT. DIST. IV, F, ART. 3. 107
licet ut est ars et ratio ficndorum, et ul quocumque die comederis ex eo, etc. * :
est objectum bcatitudinis. Primo modo ergo videlur, quod bonum fuisset etiam
viderunt Angeli : sccundo modo viderunt dccmoni,

beati. 4. Item, Dominus potuit hoc reve-
Si autem quaeritur, Qualiter contingit lare, cujus potcslas in nuUo constrin;î-
unum separari ab alio ? Dico quod in tur : ergo ille qui acciperet hanc revc-
comparatione ad actum animje, vel spi- lationem, potuit hoc praescire.
hoc leve est quia ea
ritualis substanlise, : Sed contua hoc sunl quatuor rationes sed contn.
quee non separantur in re, bene scparat Ansehni in hbro de Casu diabuli, qua-
inlolleclus et contingit unum et idcm
: rum prima est hific :
inteiligere in ratione una et non in alia : 1. Scienlia non cst nisi ccrtorum et nc-
cum eliam speculum illud aitcrnum vo- ccssariorum : continj,^cns autem fuil ca-
luntarium cst, ct ostcndit se sicut vult, sus Angcliantcquam lieret : ergo prcescire
et inqua ratione vult, et quantum et non potuit, nisi forte a Deo cui nihil c^t
quando vult. contingens.

Ad aliud dicunt, quod intelligitur de 2. Si autem
quod potuit habere dicas,
pictalc et contemplatione naturali, non aestimationem de casu suo. Contra :
beatitudinis. Dicit Ansclmus Dctur, quod aestimatio- :
Sequiturad ultimum. Praeterea, potest nem casus habuerit : aut voluit casura
dici, quod laus est de cognitis per natu- futurum, aut non : si voluit, ergo ipsa
ram in Verbo, et non per gratiam. voluntate cadentc, jam cecidil: ergo ce-
ciditantcquam caderet, quod falsum est.
Si autem noluit ergo doluit de casu :
futuro et quanto plus doluit, tanto mi-

:
serior fuit : ergo quanlo [)lus casuni

ARTIGULUS III. praescivit" tanto miserior fuil: sedquanto
plus doluit de casu, tanto fuit justior : et
Utrum Angeli rnali potuenint prsescire quanto justior, lanto dcbuit csse fclicior:
suum casum, vel non? crgo a primo quanto plus doluit, tanto
debuit esse fclicior. Kt prius hahilum
est, quod quanto plus doluit, tanto fuit
Utrum praescire pu-
Tcrtio qua^rilur, miscrior crgo undc dcbuit csse fclictor.
:
tucrunt suum casum? indc fuit miscrior, quod non patiturordo

VA videtur, quod sic quia : justitiae ergo non potuit pra^sciro casum.
:
1. Deus summe diligens nostram salu- •{. Iicm, Tcrtia ratio ost : Aut pra'-
tem, omncs occasioncs standi dchuil scicndo casum. volcbat tcncrc rcclitudi-
dare : autem casus est caulcla
pra-visio ncm inqua creatus fuit, aut non. Si sic,
juvans ad standum crgo vidctur, ([uod : ergo volcbal perseverarc in ca : quia ne-
cx[)cdicns fucrit casum prtcscire. mo tenet eam nisi vohMulo [)crscvorare :
2. Itcm, Doniiims revclavit Pctro scd volondo [)crsoveraro, [)utal)at so do-

suum casum, dicons : Anlequam ijallus^ 1)010 [)crsovoraro, cl [)ra^sciohat casum :
etc. '
: ergo vidclur, quixl dcbucrit idcm orgo [)r;escion(lo casum, putahal so debe-
fecissc Augclo. ro [)orsovcrare, quod ahsurdum ost. Si
3. Ilcm, Ponamus quod revclavorit ci, autcm non volohal [lorsovorarc : ergo
quod iiiconvcnions so([ucretur? Vidctur, jain cccidit : orgo cocidil anto([u;un ca-
([uod nullum quia [)ra'monuit hoini-
: dcrcl, (|uo(l non [)otosl osso.
nem nc cadcrcl, quando dixcrat : In i. Itcm, Onarta ratio : Si scivissol, aul
' MullU. XXVI, 3i. ' liunes. II, 17.

cavisset, aul non. Si cavisset : aut amo- accepit hoctamquam ex praescientia di-
re jusliliae, aut non. Constat, quod non ctum, sed tamquam admonitionem cau-
amore justitiai poslmodum
: quia hoc rei telae, quam non oportuit fieri daemoni,
probavit eventus et quando casus non

: quia bene scivit quod cavere debuit ne
cavetur amore justitiae, jam cor cecidit caderet.
per afTectum cadendi : ergo cecidit ante- Item, Non est simile de Petro : quia
quam caderet pcr cadendi afYcctum. Si Petrus cecidit non a statu pcenitendi, sed
autem non cavisset, tunc inutilis fuisset in statu cum possibilitate resurgendi :
ejus scientia, quod est impossibile, cum sed daemon cadens, simul cum hoc a sta-
in Littera scribatur, quod scicnlia est tu pcenitendi cecidit : quia ut dicit Dama-
fructus pietatis. scenus : a Quod est in hominibus mors,
hocest in Angelis casus. »
soiutio. SoLUTio. Cum sanctis Doctoribus di- Ad ALiuD patet solutio per rationes Ad 3.
cendum est^ quod non potuit praescire Anselmi, qui deducit ad multa inconve-
suum casum, et causam satis tangit An- nientia. Et prseter ea sunt duo : quae-
selmus objiciendo. dam poena tristitiae praecederet culpam,
A^d 1.
Ad PRiMUM ergo dicendum, quod non et inducerentur Angeli cadentes in tristi-
fuisset occasio standi, sed potius despe- tiam desperationis suffocantem,antequam
randi : quia possibilitatem cadendi bene aliquid mali meruissent.
scivit, propter hoc quod non erat confir- Ad ALiUD dicendum, quod Deus potuit Ad 4.
matus : et iterum bene scivit, quod caid revelare : sed posito quod revelasset,
dens de stricta justitia jBternaliter puniri dico quod cum dependeret adhuc a libe-
mereretur, sed ipse (ut dicit Anselmus) ro arbitrio Angeli, ipse accepisset hoc
forte non putabat, quod Deus hoc face- non solum ex praescientia, sed ex cautela
ret quod juste facere posset : et ideo cum revelatum fuisse a Domino.
quseritur de prsescientia casus, ex quo Ad alia autem quae hic possent quaeri,
bene scivit possibilitatem casus, non scilicet titrum boni Angeli suam confir-
quseritur nisi de actu cadendi : et prse- mationem praescire potuerunt, vel prae-
scientia illius potius induceret desperatio- scire casum malorum Angelorum ? satis
nem quam cautelam. sufliciunt ea quae dicit Magister in Lit-
Ad2. Ad ALiuD dicendum, quod Petrus non tera.
>»»«e4: 1
SENTENT. DIST. V, A, B. 109
DISTINCTIO V.
Qiiales factl sunt Angeli aversione ct conversionc cadcntlum
A. De conversionc et coufirmalione stantium, et aversione et lapsu cadentium-
Post haec consideratio adducit inquirore, quales dum dividc-

eflecti sint
rentur aversione, et conversione. Post creationein namque mox quidain

conversi sunt ad Creatorem suum, quidam aversi. Converti ad Dcum, fuit
ei charilate adlicierere : averti, odio habere, vel invidere. Invidice namque
mater est superbia, qua volueruntsc parificare Deo. In conversis quasi in
speculo relucere coepit Dei sapientia qua illuminati sunt : aversi vero
excaecati sunt. Et illi quidem conversi sunt et illuminati a Deo gratia
apposita : isti vero sunt exca^cati, non immissione malitise, sed desertione
gratia? a qua deserti sunt : non ita quod prius data '
subtraheretur, sed
quia numquam est apposita ut converterentur. Ilcec est ergo conversio
et aversio, qua divisi sunt qui nalura boni crant : ut sint alii supra ilhid
bonum per justiliam boni, alii illo corrupto per culpam mali. Conversio
justos fecit, el aversio injustos. Utraque fuit voluntatis, et voluntas utrius-
que libertatis.
B. De libero arbitrio breviter tangit docens quid sit.
Ilabobanf enim omnosliberum aibitrium, quod est Iib(M"a potestas, ot lia-
bilitas vohmtatis rationalis. Pot(»,raut (Miim vohmtalo idigon» quodlibot, ot
ratione judicaro, id est, discernere, iii (juihiis conslat Iih(MMim arhilriiim.
« Eflit. J. Allpaumo, dedita.

110 1). ALB. MVr.. ORD. PRiED.
Nec creati siint volentes averti, vel converli : sed habiles ad volendum hoc,
vel illiul : el post creationem sj)ontanea volunlale alii elegerunt malum,
alii bonuM). Kt ita discrevit '

Ueus lucem a tenebris, sicut dicit Scriptura \
id est, bonos Angelos a malis : et lucem appellavit diem, noctem vero

tenebras : quia bonos Angelos gratia sua illuminavit, malos vero excaica-
vit.
DIVISIO TEXTUS, ARTICULUS L
An possibile fuerit cadere Angelum ?

« Post hxc consideratio adducit,
etc. »
Ista pars dividitur in duas : in qua- Hic autem tria quseruntur ante Litte-
rum prima agitur de aversione et con- ram, scilicet, An possibile fuit cadere An-
versione. In socunda autem de distin- gelum ?
ctione ordinum : et haec incipit in prin- Secundum, Quid fuit suum primum
cipio distinctionis IX, ibi, A, « Post peccatum ?
prsedicta superest, etc. » Tertium, Quid appetiit ?
Prima harum dividitur in quatuor in :
quarum prima ponitur aversio et con- Ad primum objicitur sic :
versio. In secunda, qui fuerunt aversi, \ . Dicit Aristoteles, quod intellectus

in sequenti distinctione, ibi, A, « Prse- semper est rectus phantasia autera recta,
:
terea sciri oportet, etc. » In tertia, de etnon recta sed in Angelo non fuit mo-
:
operibus eorurn et potentiis ordinatis ad vens appetitum nisi intellectus : cum

opera, in distinctione VII, ibi, A, « Su- igitur impossibile sit quod ex recte mo-
pra dictum est quod Angeli^ etc. » In vente eliciatur motus inordinatus vel
quarta, agit de apparitionibus eorum per peccatum, vidctur quod Angelus cadere
assumpta corpora, ibi, « Solet etiam in per peccatum non potuerit.
qnsestione versari, etc, » et ibi incipit 2. Item, In Angelo deiforrais intelle-
distinctio VIII. ctus fuit deiformis autem intellectus

:
In hac autem distinctione sunt quatuor: non errat ergo Angelus numquam er-
:
quorum primum est, Quid aversio ? Se- rat : ergo nec peccavit quia omnis actus :
cundum, Quo ut potentia sunt aversi et perversus est ex errore aliquo, ut dicit
conversi ? ibi, B, Ilabebant enim omnes Augustinus.
liberum arbitrium, etc. » In tertia, dicit 3.1tem, Natura Angeli de se ordinata
quid additum conversis^ et aversis abla- erat inbonum, nec erat quod deprime-
tum sit, ibi, C, « Si autem Cjiuseritur, ret eam ergo tendebat in illud, quia
:
etc. » In quarta queeritur, Utrum merue- omnia quse sunt, desiderant bonum :
runt, vel merentur beatitudinem perce- tendendo autem in illud, peccare non
ptam ? ibi, G, « Hic quseri solet, etc. » potuit ergo ipse cadere non potuit, ut
:
videtur.
* Edit. J. Alleaume, discernit. tenebris. Appellavitque lucem Diem, et tenebra

* Genes. i, 4 et5 : Et divisit (Deus) lucem a Noctem.
IN II SENTEiNT. DIST. V, B, ART. 2. 11
4. Ttem, Omnis voluntas ex aliqua co- est in bonuni : sed tamen per liberum
gnitione procedit : scd tunc Deum esse arbitrium potest deflecti ab illo.
bonum super omnia cognovit erjô : Ad aliud dicendum, quod si voluntas Ad 4.
cum aHectus sequitur cognitionem, vi- procedit ex cognitione, quod non sequi-
detur quod etiam Deum super omniadi- tur ex boc si liabcretur cognitio alicujus,
lexit ergo numquam peccavit.
: quod illud ametur : sed potius incidit fal-
Sed contra hoc est : lacia consequentis, quia posita coj^nitio-
1. Pugna quam quotidie experimur ab ne, voluntas non nccessario vult cogni-
ipso, et tolum quod est in Littera. tum nec : eliani tantum vull ipsum
2. Item, ratio : quia voluntas non est quantum cognoscit, et e converso quan-
obligata cognito, licet non velit nisi doque plus habet de afTectu circa hoc
quod cognoscit ergo potest deflecti ab : quod cognoscit, ut patet in charitate in
illo, quando voluerit ergo possibile fuit : via, quae quandoque plus diligit quam
Angelum peccare. cognoscit.
3. Item, Augustinus dicit, quod primi
peccati causa non est nisi voluntas, scili-
cet bona quidern per naturam, sed defi-
ciens a bono in actu ergo cum Angelus :
ARTICULUS II,
habuerit liberam voluntatem, ipse potuit

peccare, ut videtur. Quod est primum peccatum Angeli ?
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod

intellectus dupliciter consideralur, scili- Secundo qujeritur, Quod fuit prinuim
cet in comparatione ad objectum pro- peccatum d.Tmonis ?
prium : et hoc est verum simpliciter si Yidetur autem (juod avariiia : ijuia
est speculalivus, vel bonum simplicitor 1. Dicit Apostolus, quod radix omnis
si est piMcticus : et tunc numquam est mali est cupiditas peccatum autem '
:
non rectus, nec umquam errat quia sic : diaboli fuit radix omnis mali, quia ipsum
non piocedit nisi ex principiis veri et fuit primum : eryo iilud fuit avaritia.
boni simpliciter, et in illis non est error. 2. Item, Dicit Augustinus quod tx
Est alia consideratio inlellectus in com- ij)sa (liabolus est diabolus : ergo ip>a
paratione ad bonum proprium et sic : fuit primum peccatum.
non movetur a bono secundum quod 3. Ilcm, Super illud Psalmi lxxix.
bonum, sed ad bonum secundiiin (juod 17 : quod om-
fnceiisa ifjni, dicit ("ilossa,
est proprium, et hoc est ut nunc el sibi iie peccatum, aut est ex timore male iui-
bonum et in hoc : frequens cst deceptio : milianto, aut ex amoro male inllammau-
et hoc modo non rectus fuit intellcctus to et
: quia otiam timor ox amoro sui
Angeli. provenit : cum ergo cujîdilas sil nimius
An ALiun dicendum, quod deifonnis ainor j)roprii boni, vidotur (juod ox ava-
est : quia non est indigcns collatione cl ritia j^rocossorif malum Angoli.
in(piisitione ad eligondum, et accipien-
(lum scientiam, sed non est deiformis ad I iK.M viiir.Tni, (juod (X sitprrhin, quia
hoc quod semper imitarctur Dcuni : ct !. Ita dicilur, lucli. x, 1."): hntiinn
primo modo dictus, deflecli et peccarc uinnis pcccati est siipcrhin.
potest. 2. Itom, .\ugustinus dicit, ot omnos
Ad ALiun dicendum, quod omnis natu- alii, (juod .\ngolus primo poccavil ex su-
ra in quantum natura cst, dc se ordinata j)oibia : ergo, ctc.
• 1 ad Timolfi. vi, 10 : Radiu: omnium malorum est cupiditas.

:
112 D. ALB. M.VG. ORD. PR/RD.
;i. Item, Psal. xxxv, 12 : Non veniat appetitus habendi res promittentes suffi-
mihi pes superbix, ctc: ergo piimi pec- cientiam in vita, quai sunt divitiae, et
catoris pes fiiit supcrbiae : sed ille est pecunia : et sic sumitur proprie, et est
Angelus : ergo primum peccatum Ange- unum capitalium vitiorum ethoc modo
:
li fuit superbia. patet, quod non fuit primum peccatum

Angeli : et per hoc patet solutio ad tria
Sed videtur, quod omissio : quia cum prima : quia illa procedunt secundum
vidit decorem suum, et altitudinem divi- quod avaritia est radix, et non pecca-
nam, debuit conferre quod non debuerit fum.
se extollere supra Deum, vel ad aequali- Ad m quod objicitur de superbia, eo- ^V"f'|'"
tatem Dei : et non contulit : ergo omisit dem modo dicendum quod superbia di-
ergo omissio fuit primum peccatum. citur tribus modis. Uno modo est appc-
titus habituahs altitudinis : et ille est
Item vmETUR, quod infidelitas : quia ne- initium omnis peccati : quia nisi se po-
mo sapiens nititur aliquid obtinere quod neret in alto super voluntatem praeci-
non credit posse fieri : sed Angelus sa- non peccaret et sic
pientis et praecepti, :
pientissimus fuit : ergo non nitebatur est initium et est idem in substantia
:
adiquid obtinere quod non credidit posse cum avaritia quae radix est, ut dicit Au-
fieri sed nitebatur obtincre Dei sequali-
:
gustinus. Caveamus superbiam et ava-
tatem, ut dicitur in Littera : ergo credi- ritiam, non duo mala, sed unum malum.
dit hoc posse fieri prius sed hoc est : Scd tamen differunt in ratione ejus
inridelitas, qnod aliquid posset sequari cujus sunt principia : quia sunt in pec-
Deo ergo videtur, quod infidelitas
:
fuerit cato duo, sciljcet aversio, et conver-
primum peccatum Angeli. sio. Ex parte conversionis ad bonum
commutabile est avaritia radix : ex parfe
Solutio. SoLUTio. Dicendum, quod primum aversionis radix superbia. Et quia radicis
peccatum absolute fuit superbia : quia est dare humorem et succum, et succus
appetitus dignitatis indebitus, proprie dilectionis est ex parte conversionis :
vitium superbiae est. ideo avaritia dicitur radix. Quia autem

De
Ad
avaritia
1,2 et 3,
Ad PRiMUM dicendum, quod avaritia aversio est forma peccati, quia facit
sive cupiditas tribus modis dicitur. Uno ipsum malum, et hoc est peccati et
modo dicitur habitualis placentia boni apostasiae inilium : ideo superbia dicitur
sui, et sic est idem quod libido, et hoc proprie initium, non radix, et initium
modo dicitur radix omnis mali, sed apostatandi a Deo : et ideo utrumque
ipsumnullum est speciale peccatum. Alio scriptum est, initium omnis peccati su-
modo dicitur voluntas actualis immode- perbia : et initium apostatandi a Deo
rata boni commutabilis : et sic adhuc superbia *. Alio modo dicitur superbia
non distinguitur in speciem vitii : quia appetitus immoderatus extollendi in
omne vitium immoderato appetitu vult quocumque, et sic est commune vitium
aHquod bonum coramutabile : quod pa- quod continet sub se inanem gloriam, et
tet ex defmitione peccati quam dat Au- hypocrisim, et jactantiam, et hujusmodi
gustinus, quod « peccatum est, spreto quae quaerunt excellere. Tertio modo
incommutabili bono, rebus commuta- dicitur propriissime appetitus excellendi
tabilibus adhaerere : » et sic comitatur in gradu dignifatis sive praelationis, et
omne peccatum, et sic non est radix. sic est unum capitalium vifiorum, et est
Tertio modo dicitur avaritia immoderatus primum peccatum daemonis, quia ipse
'
Eccli. X, 14 et 13 : Initium superbise hominis recessit cor ejus, quoniam initium omnis peccati
apostatare a Deo : quoniam ab eo qui fecit illim est superbia.
L\ II SENTENT. DIST. V, B, ART. 6. 113
dcsideravil perfectionem potestatis super 1 . iVon potest appeti quod non potest
alios in gradu dignilatis et prselationis. cogitari non polest cogi-
: a^qualitas Dei
nisnio- Ad id quod objicitur de omissiofie, tari ergo non potest appoti. Puima [tatet
:
"*
solvitur comniuniter, quia hjBC est falsa, ex hoc quod non appetilur nisi quod co-
quod ipsc lenebatur conferre : quia gitatio pra^nuntiat. Secu.nda patet ex
aliterquam conferendo potuit evadcre. hoc, quia cujus qiiantitas cxcedit oinnem
Pr£Eterea, si contulisset, adhuc non erat cogitationem, illi nihil aequale cogitari
necessarium ut non appeteret, etiam post vel lingi potest.
collationem : nuUa est.
et ideo objectio 2. Item, Nos supra in Liltera habui-
ifideli- Ad ultimum dicendum, quod electio mus ab Augustino, quod appetiit hoc
:ate.
prsecessit qua cupiebat illam allitudinem. ad quod pervenissct si stetisset : ad
Praeterea, ipse non appetiit a^qualilalem aequalilatem autem Dei numquam perve-
aequiparantiu.' in omnibus, sed in eo ad nissct : crgo a^qualitatem numquam ap-
quod pervenisset si stelisset : et idco petiit.
in co nulla fuit inlidelitas. Tanien dicunt 3. llcm, Dicit Augustinus de Adam,

quidam^ quod triplex est judicium, scili- quod non est credendum quod vir spiri-
cet rationis ut est speculativi, et rationis tuali mente pra?ditus, poluerit seduci in
ut est de operabilibus, et rationis ut est hoc quod crcderet se fore sicut Deum ;
sententians de opere a se faciendo : et in ergo nec Angelus cum multo magis spi-
hoc ultimo solo non in duobuserrat, riluali menle pra?ditus esset.
primis et ideo erravit secundum quod

: 4. Item, Licet voluntas impossibiliura
omnis malus est ignorans, et non in sit, tamen in sapiente non est volun-
inlidelitate. tas impossibilium cum nisu obtinendi :
sed in Angelo fiiit maxima sajiienlia,
sicut dicitur, I'^/ecliiel. xxviii, 12 : Ple-

nus sapieutia, et perjectus dccorc : et
fuit ibi nisus oblinendi quod ajipetiit :
AUTICULllS IIL crgo non fuit impossibile sibi : sed

ffiqualitas sinnper fuit sibi impossibilis :
Quid appctiil AikjcIus^ quando peccavil ? ergo nunquam ajipetiit aqualitatem di-
vinain, ut vidctur.
Tertio qua»ritur, Ouid appctiil ? Ulteiuus qua^ritur, Si j)cccavil ajtpe- Queeet.
1. Nidetur autem, quod appeliit Dci tciido csse sicut Dcus ?
aMjiialitatem j)er illud Isai.T, xiv, I i : I . Vidctiir (jiiod iion : (jiiia
Similis ero Altissimo. 1. lloc (>st jiromissum eleclis. I .foan.
2. Item, Per miilla qiia? dicimtur iii III. 2 : Sciiiius (juimiam cum apparue-
JAttrra, quod voliiil esse sicul Deus. ril, siiiiilcs ri rrimus, quouiam ridcbi-
3. llem, Vidcliir ctiam Anselmus proiiius cum sicuti cst : crgo si promissum
bare, quod voluit essc mnjor Deo. Oui- est, aj)j)cli j)otesl ct dcbcl : ergo hoc
ciimqiie enim aj>p(^tit non subesse Deo, non est jieccaliim : cigo multo minus
et iioc contra Deum obtinerc : in hnc, fiiit lioc j)cccatum in Angclo (jiii altior
ijuod apj)ctil non subcssc, aj)j)ctit jiMjiia- fiiit, et ad altiiis j)r;emiiiiii oidiiialus si
litalcm iii hoc autem (jiiod contra Dciim

: slctisscl.
id vult obtiiierc, vult major essc Dco : 2. Itcm. .Vi)j)clcrc assimilari \)vo, lioc
(liabolus aj)j)eliit hoc ergo major voluit : cst (dnvcrli ad Dciim : convcrli esl lauda-
csso quam Deus. lum in Scrijilura (1(> nliis .\ngelis : ergo
conlrn. Skd contua sunt raliones Ansclmi vidctur, (jiiod etiam laudabile sit in isto.
fortes, sic : 3. Itcm, Katio bonitatis in omni croa-
XXVll 8
lura cst assimilari primo bono quaii- fcctum posse rationali creaturae : sed
tum potest : et illud appetit essc quod quoad duo secunda, scilicet quod a se
aliquid appetit, ut dicit lioetius : crgo vclit habere quod nec esse potest a se-
Angelus appetendo hoc, appctiit bonum ipso ct quod statim velit rapcre, quod
:
in quo bonus fierct crgo pcr hoc ca- :

ex meritis sub altcrius gratia est exspe-
dere non dcbuit. ctandum. IIoc enim dicit perversitatcm
4. Item, Convcrsio ad bonum commu- ordinis rationalis creaturae. Unde secun-
tabile aut est mala, quia est ad bo- dum Anselmum, duobus consi-
in istis
num commutabile aut quia conversio. : stit peccatum doemonis. Unde quoad pri-
Si primo modo ergo Dcus csset auctor

: mum appetiit id ad quod pervcnisset si
mali, quia ipse est auctor boni com- stetisset scd non quoad sccundum.
:
mutabihs. Si secundo modo : ergo om- Item, quoad primum non appetiit si-
nis conversio esset mala, quod falsum militudinem eequiparantise vel aequalita-
est : ergo videtur, quod Angelus in tis : quia non appetiit tantum posse sicut
hoc non peccavit. Deus, quia hoc cogitare non potuit. Scd
5. Preeterea, Dicit Anselmus, quod quoad duo, secundum scilicet, et tcrtium
voluit habere beatitudinem sine labore : cxtulit voluntatem suam-, et praetulit
scd in voluntate beatitudinis non pecca- voluntati divinse. Et quoad hoc voluit
vit : crgo si peccavit, hoc fecit haec rapcre contra Deum : et sic secundum
circumstantia, ^me labore : ergo pecca- quid voluit csse major Deo vcl aequalis.
tum suum potius fuit in fuga laboris His habitis, facile cst respondcre ob-
quam in appetitu altitudinis : hoc au- jectis.
tem cst pcccatum acediae ergo acedia, : DicENDUM cnim ad ea quse sunt in Adobje
et non superbia, fuit peccatum Angeli, Littera, quod appetiit gequalitatcm in
quod cst contra ea quse supra probata modo habendi, sed non in ipsa sub-
suntj ut videtur. stantia appctiti.

Ad aliud dicendum, quod hoc proce-
Adobje
Soluiio. Dicendum mihi videtur cum
SoLUTio. dit de quantitate appetibilis, et hoc bcne
Augustino ct Ansclmo, quod appctiit id conceditur.
ad quod pervenissct si stetisset. Unde Ad ALiUD dicendum, quod pervenisset
Ad obj« I
sciendum, quod sicut probant Augusti- ad pcrfcctum posse, sed non ad mo-
nus et Boetius in libro de ConsolatioiiQ dum habendi.
Philosophise , omnia appetunt beatitudi- Ad aliud dicendum, quod non appetiit
Ad obji
nem : et licet beatitudo sit status om- aequalitatem in quantitate aequiparantiae,
nium bonorum aggregatione perfcctus, sed in similitudine habendi.
tamen tria sunt principia in ca, scilicet Ad dicendum, quod nisi ad
aliud
Adobje
pcrfectum posse, perfectum scirc, et permodum habendi causabatur ex conside-
fectum velle. Beatitudinem igitur quoad ratione sui decoris videbatur enim, :
perfectum posse appetiit deemon : sed quod justum esset praestari sibi hoc :
beatitudincm quoad perfectum scire ap- unde, Ezechiel. xxviii, 17 : Elevatum

petiit homo primus. Perfectio autem est cor tuum in decore tuo. Alii dicunt,
ista consistit in tribus : quorum unum est quod plus credit sc posse caeca ambitio
substantia ipsius posse confirmata et aliquam possit.
ta,non declinans per infirmitatcm. Alte-
rum est illud possc per se habere, ct non Ad
ALiuD dicendum, quod est simili- Ad qm
ab alio. Tertium est non exspcctare illud tudo imitationis quse appetenda est cum
per meritum sub alio, sed sine mcrito, ordine ct modo habendi ab alio qui su-
sicut superior habet, habere. Et quoad perior est, et dc procedunt tres ob-
illa
primum non est peccatum appetere per- jectiones quae ponuntur_"per ordiuem ;
IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 4. 115
et similitudo oequalitatis in modo haben- 4. Item, Videtur falsum quod dicitur

di, ct de illa non tenent, et haec simili- in quod oderat Deum
Lilterd, quia :
tudo fuit in appetitu dsemonis. Deus solus per se [bonum, et summum

Ad ALiUD dicendum, quod neutro mo- bonum est, et totus desiderabilis, ut di-
do est malum, sed potius in modo con- citur in Canticis ' : ergo nulla ratio odii
versionis : quia scilicet convertitur ad potcst esse in ipso : ergo nec dcEjnon
bonum privatum, ut ad finem sicut quo potcst ipsum odisse.

pcrfruatur : quia tunc est conversio aver- 5. Item, Nihil quaerit assimilari ei
hoc modo fuit conversio Angeli

tens, et quod odit :da?mon autem voluit assimi-
ad proprium dccorem. lari Deo : ergo non habuit cum odio, ut
Ad uLTiMUM dicendum, quod habere videtur.
sine labore merili non fuit ratio volendi
vel appetendi : sed potius ratio fuit ela- SoLUTio. Dicendum, quod odium est sointio.
tio ex considcratione sui decoris : ut ex primum consequens aversionem, sicut

hoc videretur sibi dignum, quod in hoc clfcclus causam scd non fuit primum :
similis Deo essct, in acedia autem fuga peccatum faciens aversionem da^monis,
laboris est ratio peccati. sed potius superbia slatim cnim ut aver- :
sus est, infcrnalis ignis succensus est in

eo, et ex tunc odio habuit judicemjuste
judicantem. Et pcr hoc palet solutio ad
primum.
AIITICULUS IV. Ad aliud dicendum, quod invidia fuit Ad 2.
respectu hominis non Dei : quia invidit
An averti est odio hahere, vel mvidere ? homini salutem quani ipse pcrdidit, nec
intendit Auguslinus dicere, quod invi-
dia fuerit primum pcccalum per essen-
Deindc qua^ritur de hoc quod dicit, tiam, sed per causam quia ubicumquo :
ibi, A, Averti esl odio habere, vel invi- prtTecedit domina supcrbia, scquitur pe-
dere. » dissequa invidia, sicut innuitur in Littera.
IIoc enim videtur impossibile : quia Ad ALiuD dicendum, quod odium hic Ad 3.
Sicodium esset primum peccatum

1. vocatur ira non quidcm pcr
radicata,
AngeH, quod improbatum cst supra '. consuetudincm, quia novdhi fuit sed :
2. Prailerea, luvidia Angelo fuissct potius per conlirmationcm, (juia sinml

primum, quod nou potest esse quia :
cccidit, ct in casu coufirmatus fuit sive
odium non cst invidia nec e converso. :

obstinatus.
)]. Item, Odiuui (ut dicit Grcgorius) est An ALiUD diccnduni, quod Dcuiu ut AJ 4.
iuvcterata ira : ergo ira pr.Tcessissct Dcuui, vclutbonum odio non hal)et, sed
pcccatuui, istud, cl ira fuisset priuium utjudiccu», (lucui scntit in iiupcditione
pcccatum,quod vidctur in Apocaly[)si, ubi iniqua> vohintatis, ct intlictiouc puMwr :
dicitur, quod wt, habitanlibus iu lerra *, idco quia ha^c contiuua suut, Et dioitur
quia desccndit ad vos diabolus, habcns (juod conlinua cst invidia. sicul dicil
iram magnam : in corde aulem ad lerram l*saimus Lxxui, 2:{ : Supcrbia corumqui
portavit peccatum ([uod in ctelo concc- tc. nderiait, asccndil scm/icr : el, Joan. xv,
pcrat : ergo vidclur ila fuisse primum. 2i : Odcrual ct nu\ ct Patrcm mcum.
* Cf. Arlic. 2 Imjnsco (lislincliouis. scictif. quod mndicum tcmpua hitlct.
2 Apocal. vni, I.J : Vx, vx, xw hdbilantihua in ^ Cinlic. v, 10 : (lUltur illius suavii^fimum, ct
tcrra, clc. Mvnx, xii, 12 : Vx tcrrw ct inuriîinia toluadcsidcrabitis.
dcscendit diabolus ad vos, liabens iram viUijnam,
IIG n. ALB. MAG. OHI). V\\j¥A).
Ad 5. Ad ALiui) diceii(liiin, quod quicsivit quo odio liubail, scd per alium, ulsupra
assimilari Deo non per eumdem modum determinalum esl.
C. Posi crealionem aliquid datum est stantibus per quod converlerentur, nec
merito aliquo, sed gratia cooperante.
Si autem quaeritur, Utrum post creationem conversis aliquid collatum

sit per quod converterentur, id est, diligerent Deum ? Dicimus, quia est
eis collata gratia cooperans, sine qua non potest proficere rationalis crea-
tura ad meritum vitse. Cadere enim potest per se, sed proficeie non potest
sine gratia adjuvante.
D. Qua gratia indigebat Angelus, et qua 7ion?
Non indigebat Angelus gratia per quam justificaretur, quia malus non
erat : sed qua ad diligendum Deum perfecte, etobediendum adjuvaretur.
Operans quidem gratia dicitur qua justificatur impius, id est, de impio
fit pius, de malo bonus. Cooperans vero gratia qua juvatur ad bene vo-
lendum efficaciler, et Deum prae omnibus diligendum et operandum bo-
num, et ad perseverandum in bono, et hujusmodi, de quibus postea ple-
nius dicemus. Dataest ergo Angelis qui perstiterunt cooperans gratia, per
quam conversi sunt ut Deum perfecte diligerent. Conversi ergo sunt a bono
quod habebant non perdito, ad majus bonum quod non habebaiit : et fa-
cta est ista conversio per gratiam coopej'antem libero arbitrio, quse gratia
aliis qui ceciderunt apposita non fuit.
E, An sit imputandiim illis qui aversi sunt ?
Ideoque a quibusdam dici solet, non esse imputandum illis qui aversi
sunt, et non conversi :
" quia sine gratia converti non poterant ; sed illa
TN IF SEN TRNT. DIST. V, F, AUT. o. 117
non est eis data : nec culpa illoiLnn ruif, qLKjd uon est dala, qiiia in eis
nulia culpa adhuc prtTcesseral. Ad quod dici polest, quoniaiii ({uibusappo-

sita est gialia, non fuit ex meritis e^jruin, alioquin jarn non esset gratia, si
^ merito quod esset ante gratiam, daretur.
F. Qua ciilpa (jralia non est dala eis qui ccciderunt ?
Quod vero aliis non est data, culpa eorum fuit : quia cum stare possent,
noluerunt quousque gratia apponeretur : sicut alii perslileiunt, donec
illis cadentibus per superbiam, eis gratia apposita est. Aperte ergo caden-
tiuni cul|)a in hoc deprehendi potest : quia licet sine gratia nequirent pro-
ficere, quam nondum acceperant, per id tamen quod eis collatum erat in
creationCj poterant non cadere, id est stare : quia nihil erat quod ad casum
eos compelleret, sed sua spontanea voluntate declinaverunt : quod si
non fecissent, quod datum est aliis, ulique daretur et islis.
3. Item, Potenliam habent rationalcm

antc sicut post, et e conveiso : sed omnis
potentia rationalis de natura sua est ad
AiniCULUS V. opposita : cum ijjîtur non aufcratur ab ca
natura, videlur quod post inancat iiulif-
Quid in Angtdis cst aversio^ ct convcrsio ? fercntia ad bonum ct ad maluin sicul

et, Quid con/irmatio et obstinatio ? , ante.
SoLUTio. Diccndum ad quod sicut

lioc,
Solatio.
Dcimlc qu<Tritiif do Iioc quod dicil, potcnlia matcrialis est ad aclum ct quia :
ibi, (i, « Si autem (luseritur^ Vtruni posl no-n potest conscqui actuin qui in tot(J
crcationem, elc. » salisfaciat appclitui suo : idco liabcndo

Uationc Inijiis polcst cssc (hibinin. unum actuin, cst in polcntia ad aliiim :
Quid sit convcrsio, cl quid avcrsio : sivc si aulcin conscqu(M'cliir iinum iii toto
confinnatio, c^t ohstinalio? com|)lcntcin a|)|)t'titum siiiim. sicut in
1. Constat cniin, quod post li;d>ucrunl solc cl stcllis cst. non css(M aiii|)lius in
libcruin arbilriumsicnl cl aiilc : rrud vi- potcntia. Ila csl (l(> pohMitia ralion.di in
dclur, quod possinl dcllccli iii (piod vo- vi.i. (|uoil iKMi ('onsc(piiliii' ali(pu)(l ap|)c-
lucrunt sicut ct anlc : crj;o iion sunl coii- liliilium iii tnlo ('om|)l(Mis ap|)(>tilum et
linnati. ratioiicm, cl idco rcspcctu oppo^îtonim

2. Ilcin, riOnlinnalio sonat in\n|iiiila- scparabilis cst ali iilro^juo : scd iii p.iliia
riiini : crgo inaniissionciu l.iudis in o|)i>- ciil ( DiiiiiMcl.i .i|)pctil)ili ciijiis (lul(-(Mii-
rc : crj;o vidctur, ipiotl .Aiij^cli iion siml iiciii in(lcsin(M»t(M' pcncti'anl(Mn sc sine
laudabilcs in hoc (piod Dco {ulliaTcnt. laslidio cl ai)[)clilu altcrius dcguslal : ct
118 0. ALB. MAG. ORD. PR^D.
quia hoc infinitum est, idco numquam dicit Olossa : Sicut Christus omnia bcne,
avcrtilur ab illo, ncc volct averti, ncc sic diabolus omnia male agit.
potcst : sed hoc non est non posse, sed 2. Item, I Joan. iii, 8, supcr illud, Ab
summum posso cst : et non coactio, scd initio diabolus peccat, dicit Glossa : In-
spontanca voluntas immobililata in quic- cipiens peccare, continuo peccat usquc
te sui dcsiderii ex gustu boni quod num- in finem.
quam liniri potcst, ncc fastidium genera- 3. Item, Augustinus dicit in libro de
re, et quod ad sc totum vocat appeti- Civilate Dei : « Mens da^monum passio-
tum. num vitiis opprcssa atque subjugata,
Ad I.
Ad primum ergo dicendum, quod libc- quidquid naturahter rationis habet, tan-
rum arbitrium licet sit ad opposita, non to acrius ad fallendum intendit, quanto
tamen est propter opposita,sed potius ut major eos possidet nocendi cupiditas. »
adhacreat uni : et ideo cum invenit illud 4. Item, Super illud Apostoli ad Ro-
ultra quod nihil est quserere, erit status man. xiv, 23 Omne quod non est ex:
in illo. fide^ peceatum est, dicit Glossa, quod
A.(i 2.
Ad ALiuD dicendum, quod non amitti- tota vita infidelium est peccatum. Cum
tur laus, manet volun-
quia spontanea igitur dsemon amplioris malitise sit quam
tas sed immobilis, eo quod infinita
: infidelis videtur, quod daemon ita sit
:
dulccdo eam volentem, non coactam, coactus ad malum, quod numquam ali-
totam in se vocet et convertat. Et ha3c est quid facit nisi malum.
ebrietas de qua dicit Psalmista : Inebria- 5. Item, Psal. lxxiii, 23 : Superbia
buntur adubertate, etc. *.
eorum qui te oderunt, ascendit semper.
Ad 3.
Ad ALiuD diccndum, quod rationalis 6. Item, Habac. i, 17 : Continue in-
semper erit et discernens opposita et mul- terficere non cessat 2. Et loquitur de figu-
ta : sed omnibus praBponetur unum quod ra diaboli de Naboth : ergo videtur,
in tolo possidet atfectum : et non potest quod ab ipso numquam egreditur actus
aliud, non ex coactione, sed quia totum bonus.
occupat alTectum, ut nihil quseratur pree- 7. Item, Confirmatio bonorum et ob-
ter vel extra illud. stinatio malorum sc habent per opposi-
ta : sed ex bonis numquam potest egredi
actus malus : ergo ex malis numquam
potest cgredi actus bonus : ergo videtur,
quod coacti sunt ad malum.
ARTICULUS VI. Sed contra hoc videtur esse
SeJ contr
1. Quod dicitur, Jacob. 11, 19 : Da;-
AnAngeli mali semper peccent, et omnis mones credunt, et contremiscunt : credere
eorum actus sit rnalus ? autcm bonum est ergo non omnino sunt :
obstinati in malo.
2. Item, Exivit de corporibus obsessis
Sed tunc quairitur de obstinatione ma- imperante Domino hoc bonum fuit : et :
lorum. ergo non omnino in malo confirmatus.

Yidetur enim, quod semper pec-
illi 3. Item, Deus pronior est ad miseren-
cent, et quod omnis actus eorum sit ma- dum quam ad punicndum : licet ergo
lus. confirmaverit in se bonum Angelum, ut
1. Quia, II ad Corinth. vi, 15, super malum velle non possit, tamen non de-
illud, Quse convenfio Cliristi ad Belial ? buit ita permittere ut obstinatus effice-
» Psal. XXXV, 9. interficere gentes non parcet.

- VuljiuUi liabcl, Ilabacuc. i, 17 : Et sempci
IN II SENTENT. DIST. V, F, ART. G. 119
retur malus, ut bonum omnino vello non tum in se est vult bonum : crgo ipse
posset. praeparat se ad hoc, et sufHcit illud : cr-
4. Si dicas, quod coactus credit, et go daemon potest redire ad gratiam, ut
coactus cum murmure exivit de corpori- dixit Origencs.
bus obsessis. Contra : Dicit Augustinus, 2. Si dicas quod homo peccavit sua-
quod caitera faccre potest homo nolens : dente alio, Angelus autem non et ideo :
credere autcm non nisi volens : si ergo homo pcr alium redimi potuit, sed non
doemon credit, volens crcdit : non "erfô Angelus. lloc nihil esse vidctur : quia
coactus. per se vel per alium pcccare sunt cir-
5. Item, Cum exivit de corporibus cumstanliae non variantes peccatum se-
obsessis, ad minus consensit in actum : ct cundum genus vcl spccicm : ergo non
hocvolens fecit : ergo aliquidboni vult. aggravant peccatum in infmitum unius
6. Item, Syndcresis in nullo tota ex- super peccatum altcrius ergo Angelus :
stinguitur : ergo nec in ipso : sed ejus admitli debuit ad poenitentiam, licet sus-
officium cst rcmur murare, ct hoc est tincre dcbuerit graviorem quam iiomo.
bonum : ergo aliquid boni est in ipso. Si 3. Si dicas, quod ratio in homine ob-
dicas, quod
non remurmurat in eo. nubilata fuit carne, et idco excusabilius
CoNTRA Quia remurmuratio cst pocna
: fuit suum peccatum Angelus autem :
vermis quae (sicut Isaias dicit) non mori- peccavit contra deiformcm intcllcctum,
tur'. et ideo inexcusabile. Contra Licet mi- :
Praeterea, Aliquid mali pnenae sic nus clara fuerit ratio in homine, tamcn
tolleretur ab ipso, quod est inconve- non in infinitum distabat ab intellcctu
niens: ergo murmurat in eo. Angeli : in utroque cnim erat scriptum
7. Item, Natura in toto non est dele- jus naturale : ergo non dcbuit casus
ta : ergo nec operationes naturales : et unius aggravari in infinitum supcr altc-
illoe sunt aliquid boni : ergo non omnino rum, ut vidctur : quod si concedalur,
est obstinatus in malo. est iioc contra, Apocai. xii, 8, ubi dici-
8. Itcm, Dionysius dicit dc da^moni- tur, quod non ralitenni/, ncqiie locus
bus, quod bonum et optimum concupi- iuventus est eoium aniplius in ctelo.
scunt, ut esse, vivero, et intelligcre : iioc i. Itcm, Damasccnus dicil «Ouod est :
autem est bonum non crgo omnino : in in liominibus mors, hoc cst in Angelis
maio obstinati sunt. casus : » quia sicut homines post mor-
tem, ita Angcii post casum sunt insusce-
IlUcrius vidctur lioc ex comparatione ptibilcs poenitcntiiE.
casus Angcli ad casum hominis.
Sicut enim Angelus appcliit a^quaiita- Sed ti;nc uiterius quaM-ilur, Ulrummu- guAsi. ;.
tem in posse, ila iiomo joqualilalcm in lis actibus in ([uibus obstinati suut, dc-
scicntia : ergo lantum peccat unus, sicut inercntur conlinuo ?
aiius : cum igitur lu:)mo cadcns non sta- 1. Iloc cnim cxprosse dicit Isaias,
tim fuerit oi)stinalus, sed iiabuerit locum (juod contiimc pcccant, ct continu(> cre-
p(Enitontia3, vidotur (juod Angclus simili- scuiit coruni tormcnta *.
ter. 2. lloc ctiam videturcx iioc (piod i\ux

Sed contra : faciunl, proccdunl cx mala radicc, et
1. Suum libcrum arbilrium •nou csl mala intcnlionc : crgo pcccant.

coactuin : orgo polcst vclb^ bonum gra- 3. Itcm, Si ox casu iiabcrcnl aniplius
tia^ : quicuiiKiuo autcni oflicacitcr (|uau- non possc poccarc, tunc casus vidcrclur
' I^.i. i.xvi, iV : Vrriiiia runtiii iioii inDrictur, 47.

et itjnis non cxstinguctur. (-f. Marr. i.\, i;i, 4.'», ' liii.lrm.
:
120 1). AL13. MAG. OIU). 1>U.EI).
eis in aliquo patrocinari : ct lioc non est in oplimo : quando est conjuncta
et ideo
verum : ergo videlur, quoJ diabolus summo bono et primo vero, ita infor-
peccat continue. matur quod non invcnil amphus quo
Sed contra : Si continuc crcscit pocna denectalur et ex opposilo quando usque
;
sed conir«.
ejus cl pcccatuni, videtur quod puma ad terminum viae deflectitur, infligitur ei
ejus possit fieri infinita : quia increnicn- ex ordine jusliliffi non posse recederc a
tum nonJiabebit finein. malo cui conjuncla cst per electionem :
2. Itcm, peccatum adimal bonum

Cum et haec est causa obslinationis. Et hoc ac-
naturae, videtur quod tolum possit adimi, cipitur in Ezechiele, xxxu, 26 et seq.,
"non ralio ubi dicitur de sepulcris regis Babylonis,

cum ipsum sit finitum, et sit
quare sequens peccatum minus loUal dc el Mosoch ct Thubal, etc. Et subjungi-

tur, quod gladii eorum sunt sub capitibus
bono naturali quam praecedens.
:j. Item, Post mortem homo non pec- eorum, et iniquitatcs eorum in ossibus
cat, ncc dcmerctur amplius ergo vidc- :
eorum '. Et per gladium inlelligitur af-
tur, quod nec diabolus post casum.
fectus actus peccati quo pugnaverunt
contra Deum. Per iniquitates autem in
Diccndum, quod actus diaboli ossihus intelhgitur immobihs radicatio

soiuijo. SoLUTio.
scilicet secun- habitus in viribus animse.
dupliciter potest attcndi,
dum suum substantiam, et sic aliquando Et SEcUiNDUM hoc diccnduni ad primum, Ail 1.
potest esse de generc bonorum : et sc- quod Glossa dicit, quod diabolus egit
cundum circumstantiam facientis, ct sic omnia male, et non omnia mala quia :
faciendo peccat sed tamen exfacto non

semper est malus, ut mihi videtur, et ex :
mala procedit voluntate, et obstinatus est esteiscmpcr causa peccati.

in illo. Causam autem obstinationis di-
Ad ALiuD dicendum, quod intelhgitur
versi diversimodc assignant. Quidam quoad comparationem ad radicem malee
voluntatis.
enim dicunt (sicut tactum est in obji-
ciendo) quod causa est quia per se ct :
Ad aliud dicendum, quod intendit vi-
non peralium, et contra deiformcm in- vacilatem ingenii contra nos : sed tamen
tcllectum peccavit. AHi autem quod quia restringitur quandoque ut ehciat factum
simplex est diabolus, ideo totum conver- quod est de gcncre bonorum, licet non
tit sc ad quod sc convertit : et ideo cum bene fiat.
convertit se ad malum, totus hseret malo Ad aliud dicendum, quodcum dicitur,
et cum convertit se ad bonum, totus Tota vita infidehum est peccatum, hoc
adhferct bono. Sed hanc solutioncm re- est, in peccato : quia non remiltitur eis
puto stultam : quia licet simplex sit in umquam ncque veniale, neque mortale
divisionc essentiee, non tamen simplex sine gratia non tamen omnis actus eo-
:
quantitate virtutis quae in multa potest :

rum in substantia malus est, nec etiam
ethoc.patet in virtutc ministrativa, mi-
omnia male faciunt quia ssepe pertotam ;
assistrice in Angehs bonis. vitam infideles habent ahquas virtutes

nistrata, et
politicas et actus iUarum neque mah
autem quibus magisvidetur consen-
:
Alii
sunt, ncque maU fiunt.
tiendum, quod hberum arbitrium datum
estad viam, ut per rationem videat ve-
Ad ALiuD dicendum, quod superbia in
afiectu sempcr ascendit, licet in eflectu
rum etfalsum^ et verum et verius non :
reprimatur. Per hoc patet solutio ad se-

quod sistat in utroque, sed in uno, scili-
prima veritas et per volun- quens.
cet quod est :
tatem probet bonum et mehus, et sistat

Ad ALiuD dicendum, quod contrarian-
1 Ezechicl. xxxii, 27 ; Posuerunt gladios siios «« ossibus eorum,
sub capitibus suis, et fuerunt iniquitates eorum

IN II SEiNTK.Nr. niST. V, F, ART. G. 121
lur confirmationis ct obstinationis stalus lam coucupiscentiam, sod potius in(li|rna-

quoad afFectum, ot non quoad opus. iio et aversio : quia etiam suo esse indi-
dobject.i. Au iioG quod objicitur in contrarium, gnatur, el suae naturae inteilectae in quan-
dicendum quod credere daemonum est sic- tum jacet sub pcenis oppressa per jusli-
ul coiiclusio et non sicut principium co- : liam.
guntur enim ex ipsa apertione veritatis,
sicut protervus ex violontia demonstra- Ad id quod ulterius quaeritur, patet ^j „ggg, j
tionis. Et ideo non loquitur de illo Au- solutio por ante dicta, et quia Angelus,
guslinus sed potius de illo quod est
: et quare sit obstinatus, sed non homo :
sicut argumentum rerum non apparen- quia homo cecidit in via, sed non a via :
tium, dc quo traclatur in III libro Sen- Angelus autom in termino viae, ct ideo a
tentiarum '. via in obslinationem.
dobject.i. Ad aliud diccndum, quod cxitus bo-
nus fuit : scd modus excundi malus : Si aute.m quaeratur, Quarc unus liabuit
quia cum indignatione et murmurc cxi- longiorem viam quam alius? Dico, quod
vit. Angelus non ista cognovit ut ex illis di-
dobj«ct.3. îj ALiuD (liccndum, quod Dcus non scerct Vorbum : sod potius ex Verbo ro-
condemnat ultra condignum quia con- : velante ista cognovit, et juxta Vorbum
dignum esset ut ad nihilum redigeret creatus Ilomo autem positus est su-
est.
eum qui se lam suporbe opposuit scd : per croaturas mundi, ut in liis vidoret
infligit ei non posse vcl velle averti ex Vei bum, et per omnia transiens vonirot
ordine justitiae reddente pro meritis. ad haercndum Verbo et ideo convenicns :
^4eti! "
Ad ALiUD diccndum, quod in actum fuit homini longiorem ponere viam quam
exeundi non conscntit sponte, sed coa- Angelo. Sunt tamen illae rationes bona?
ctus vi supiiriorum. quas tangunt Magistri, ut patot objicion-
'6°w''"
'^'^ ALiUD dicendum, quod synderesis do. Alia otiam tangitur quod a Sanclis,
romurmurat contra tria, scilicet bonum divina praescientia falli et frustrari non
ornissum, malum commissum, et malum potorat de homine. Si autem primus ho-
pcEnae. Et in diabolo dicunt exstinctani mo locum pcenitontiae non liabuissol,
quoad duo prima, sod non quoad ter- nullus umquam de suis salvus fuissot,
tium. VA hoc non cst laudis, sod vitupo- ot porissot gonus humanum in uno : et
rii quia hoc est rcmurmurarc ordini

: frustrata fuissot piiusciontia qua' multos
justitiw divina^ Sod hoc mirum vidotur: praevidorat salvandos do hominibus. Na-
quia syndercsis est vermis cujus proprius tura autom .Vngolica soparata osl, ot non
actus csl rodero proptor dolictum vol potuit poriro, (luibusdain porounlibus.
poccatum, et tostilicari essedignum poMia Et idoo pra^sciontia salvabatur in aliis.
qui tali;i (ômmisit : et hoc remanol in Apmd autoin (jikhI oontra »»bji»ifur. ^,lobj«ci.i.
testom jusfitia» divina', ol in cuinuliim (licoiidiiiu qiKMl daMiioii iioii viilt bonum,
damnafionis. I^t idoo inihi vidotur, (piod et (moo judicio) imiiKibiliftM- vull nKiluiii :
romurmurat in (lamnatis otiam nialo cul- ot ila iixpKMido (lo pnlostato ox habitu
pa' commissa' : sod non so^niifiir motiis procodtMito. iioii polosl vollo nisi malum :
pr()[)f(M- alh'ctum ojiposifi : ^{.'{\ illo non sod ex natura |»otosf vollo bonum S(m1 :
ost actus suus, S(m1 jiolius nafiira> (jiko natura illa oj)j)rossa osl radicationo ha-
non omnino in co esl dostructa. bilus, ut nuiiKjiiam jôssit [^rorumjxMf
lodject. s. Ai> nKniM Dionysii dic(Mi(luin, (juod in acluiii. Et i(b'o iiulla ost objoctio
ipse lo([uitur ([iioad naliiiMm : cl iion illa.
sotjuitiir ali([uis motiis (lciilKMationis il- Ai> .vi.ii i» diocndiim. i|iio(l ill.i non ('>«l
v.irtbj«ct-J.
'
cr. m Senlcnliuruin, Disl X.WIII.
:
122 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

causa principalis, scd concausa : sed nisi pcr accidens, ut mihi vidctur, Sunt
polius illaesl causa quae dicla ost. tamcn qui consentiunt ei quod dicit
Aiobject.3. Ad ALiuD dicendum, quod haec potest Isaias, et sic probant objecta.
bcne essc una causa : quia sinc propor- Ad aliud diccndum, quod non profuit
Ad 3.
tionc distant intellcctus dciformis et ra- eis casus : scd potius hoc est eis omni
tio obnubilala, utrumque sit
licet fmi- poena major obstinatio in perversitate
tum : benc cnim conlingit duo essc malae voluntatis, sicut dicit Bernardus :
finita, ct tamen proportionem non ha- « In aeternum non obtinebit quod vult
bere, sicutdiameter quadrati, ct costa si- et quod non vult, in perpetuum sustine-
ve latus. Alia ctiam causa est, quod ea a bit. »
quibus ccciderunt, non sunt proportio- Illi qui sunt de alia opinione respon- Adobject
nata, sicut immortalitas spiritus et ani- dent ad ea quae sunt in contrarium. Ad
malis corporis, et paradisus spirituum et primum dicentes, quod crescit pcena eo-
corporum : et contemplatio creaturarum rum usque ad diem judicii quia usque :
in ^''erbo, et contemplatio Verbi in crea- tunc peccare possunt aliis nocendo.

turis : et illa fccerunt ingratitudinem es- Ad aliud quod peccatum nondicunt,
^dobject
se improportionatae quantitatis. tantum in quantitate tollit quantum pri-
mum sed tollit tamen in proportione,
:
Adqusest.z,
. Ad quod ulterius quaeritur, Utrum
id verbi gratia, quod primum tollit millesi-
demcrentur continue ? mam partem secundum autem non :
Ad 1. Videtur mihi, quod non et ad dictum : tantum, sed millesimam residui et ita :
Isaiae dico, quod loquiturde poena et tor- tunc ibit divisio in infinitum sicut in
mcnto accidentali, scilicet quod est ver- continuo.
mis conscientiae, et puniri pro pluribus> Ad ultimum dicunt, quod non est si- Adobjectj
sed non puniri acrius et igne acerbiori. mile quia homo post mortem non no-
:
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod hoc verum cet alii sicut daemon : quia non datur ad
esset nisi hoc ipsum quod sic procedit ex exercitium tentationis : sed hanc solu-
maki volunlate, esset ei supplicium, et tionem facile est improbare : et ideo re-
ideo potius cst poena : et si habet cul- linquitur.
pam, non est demeritoria majoris mali,
G. Quod Angeli in ipsa confirmatione beati fuerunt : sed utrum eam meruerint per
gratiam tunc sibi datam, ambiguum cst : de hoc oiim diversi diversa sentiunt.
Hic qu9eri solet, Utrum in ipsa confirmatione beati fuerint Angeli, et an

ipsam beatitudinem aliquo modo meruerint ? Quod in ipsa confirmatione
beati fuerint, plures contestantur auctoritates : et ideo pro constanti haben-
dum est. Utrum vero per gratiam tunc sibi datam ipsam beatitudinem me-
ruerint, ambifûum est. Quibusdam enim placet, quod eam meruerint per
gratiam quain in confirmatione perceperunt, simulque in eis meritum
et
pra^mium fuisse dicunL: nec meritum prsecessisse prgemium tempore, sed
:
IN II SENTEiNT. DIST. V, G, ART. 7. 123
causa. Aliisautem videtur, quod beatitudinem quam receperunt in confir-

matione, per gratiam tunc appositam non meruerint, dicentes tunc non
fuisse eis collatam gratiam ad merendum, sed ad beate vivendum nec :
tunc eis datum esse bonum quo mererentur, sed quo feliciter fruerentur.
Quod autem tunc in proBmium acceperunt per obsequia nobis exhibila, ex
Dei obedientia et revcrentia mereri dicunt : et ita praemium praicessil me-
rita, et hoc mihi magis placere fateor.
SeD CONTRA: Sedcontr..

Conversio et confirmatio simul fue-
runt : sed post confirmationem non ha-
bent rneritum, nec ante conversioncm,
ARTICULUS VII. si creati sunt in naturalibus, ut dicit
Magister : nec confirmatio fuit eis meri-
An Angeli meruerint suam heatitudi- tum, sed gloria : ergo numquam merue-
7iem, et si meruerint, utrum ante vel runt, ut videtur.
post acceptam gloriam ?
Ulterius quaeritur, Si mereri potcrant (jurcst.
post acceptam gloriam ?

Deinde quaerltur de hoc quod dicit Videtur quod sic : quia
« Ilic quseri solet, Utrum in ipsa confir- 1. Saepe videmus, quod miles ante
matione, etc. » stipendia militise accipit, et postea mere-
Est enim hic Utrum Angeli quaestio, tur ea : ergo videtur, quod similiter po-
mcrucrint suam Ijcatitudinem? et si me- tuit fieri in Angelo.
ruerunt, IJlrum ante vel post? 2. Item, Aliter nihil valerent eis opti-
Videtur autem, quod meruerinl : quia ma et dignissima obsequia quoe faciunt
1. Reatitudo est in ratione praemii : circa nos, si non mercrentur eis : ergo
ergo non debet in toto dari, sed etiam videtur, quod merentur.
reddi meritis : ergo oportuit habere me- 3. Item, Charitas meretur : ergo ma-
rita ad receptionem healitu(hnis. jor charitas plus valet in mcritum : sed
2. Item, Aut dalur dignis, aut indi- maxima est charitas eorum : ergo ma-
gnis. Si dif^nis : cum non sit dij^nms, xime merentur.
nisi (jui meruit, videlur quod non dalur Sed contha :
Sed con ra.
nisi nuirito. 1. Si inferiores mcrontur, tunc videtur

:{. Itcm, Auschnus dicit, quod lioc injustc agi cimi supcriorihus : quia i|)si
fuit [)eccalum (Hahon : ({uia voluil habe- non mittuntur ut cx m(M'ito crcsccrct
re sine merito, quod per mcritum acce- gloria corum.
pissct, si stelisset ergo alii non caden-
: 2. Itcm, Si iuer(Mitur : crgo ali^piid
tes per m(M'itum accepcrunt. gloria^ (M)rum dcpiMulcl ah ohsc^piio lio-
4. Item, (ônslat, quod in C()nv(M'sione minum, (juod ahsurduin rcputo.

molum lil)eri arhitrii hahu(Muut, (>t in- M. Itcin, l)(>tnr tpiod lutMcMitur : et po-
formatum j^ratia : quia lial)('lur in Lit- naiuus unum dv infcrioribus mcreri, ct
trra, (juod converti sint? mati.i iioii po- iiou dc supiiiorihus : crgo tantum polcsl
IU(M'unt : omnis aut(Mn molus liheri iiif(Mior iiUMcri. (piod Jisccndil in gra-
jirhitrii }.!;ralia informatus, csl uiorito- dum supcriorum : (Mgo |)ol('sl luiilarc
rius : ergo per ni(Milum hahucrunt. ordincs suos, (piodiihsurdiiiii oi.
124 1). ALB. MAG. OIU). P1M:I).
Solutio. SoLUTio. Ilic sunt tres opinioiies, qua- tamen communem viam,
Sustincndo
ruui dna) quasi a paucis tcneuliir : terlia dicere possumus ad quaesita. concedendo
auteni est celebrior. Et harum duas lan- prima quatuor de merito quod prificedit
git Majîster in Littera :quarum prima causa : et lioc suflicit ad primuni.
est, quod non meruerunt nec post, nec Ad autem quod conlra objicitur,
id
ante alia_,
: quod merucrunt post. Et patet quod non tenet nisi de priEcessione
neutra istarum multum tenetur. Tertia secundum tempus et sic meritum non :
est quod convertendo sc ad Deum me- prsecessit : et si sequitur, hoc erit respe-
ruerunt et meritum illud
: prcecessit ctu preemii accidentalis.
pra-mium causa, non tempore et illa :
etiam tangitur in Littera. Sed per opera Ad id quod ulterius quaeritur, possu- Ad qusei
quae faciunt circa nos, merentur prsemia mus dicere, quod non est simile de ho-
accidentalia : sicutgaudere de profectu mine^remunerante, quiîndiget servitio,
custodise, et Imjusmodi :et illa est via et de Deo : et ideo non sequitur in Deo :
communis fere omnium. Sed cum quis quod enim ipse dat, non dat spe obse-
diceret, quod Angeli creati sunt in gra- quii, sed gratis.
tia, illi non esset dubium quin meritum Ad ALiuD dicendum, quod non ad ni-
prsecessisset et causa, et tempore et : hil valent : sed obsequi Deo in ^
hoc est
hoc puto verum esse secundum intentio- eis gloria, et lucrum preemii accidentalis.
nem Augustini et Anselmi.
t-O-J-
IN II SENTENT. DIST. VI, A 125
DISTINCTIO VI.
Dc ruiiia qiia^ coiiscciifa esf iiialofiiiii Aiiêloniiii avcrsioiiciii.
A. Quud de nuijoribua el muioribus quidarn ceciderunt, inter quos unus /ui/

celsior, scilicet Luci/er.
Prseterea sciri oportet, quoniam siciit dc majoribus et minoribus quiilam

persliterunt, ila de utroque gradu quidam corruerunl. Inter quos unus
fuit omnibus aliis cadentibus excellentior, noc inter stantes aliquis co iuiL
dignior, sicut testimoniis auctoritatum monstralur. Ait enim Job Ipse : est
principium luanun Dei\ Et in Ezechielo legitur: Tii sifjnaculum similitu-

dinis, plenus scientia, et perfectione decorus, in delic iis paradisi Dei /uisti'.
•Quod Gregorius exponens, ait: Quanto in eo sublilior est nalura. cd mafjis

in ilio imago Dei simiiitudinis ^ insinuatur impiessa. Jlom, iu Ezecliielo le-
gitiir: Omnis lapis pretiosus operimentum ejus \ id esl, omnis Augclus
quasi operimentum ejus eral : (iiiia (ut dicit (Iirgorius) in aliorum c(»mj)a-
raiione Cceteris clarior fuil : iinde vocalus est Lucifer, sicut teslalur Isai.is:
Quomodo, \\\{[{i\i,'cecidisti îe w/r?, Lucifer, (pii niane oriefjaris, clc. - . ([iii
noii iiniisoi-do, sed iiniis sj)iritus arcipieudus est : qui, leslc Isidoro. posl-
(juam crcatiis esL, emiiienliam iiaLiinc cl profiiiiditatom sci(Mili,o sua' por-
poiulons, iii siiiim ('roalorom siiporbivit in laiiliiiii. ([iiod (Miam l)('o so aMjiia-
rc voliiil, iil in Isaia dicitur : In oodum ascendain, siij)ra aslra o(oli (>\allal)o
s(»liiiin moum, (;t ero similis Altissimo °. Similis quidom Doo osso voliiit,
iion [)(!! imitationem, sihI per cuqualilatom polonliaj.
' Job, XI,, 14.

'^
Vulâla liabt;l, F./ociiiol. .x.wiii, 12 ol i;i : Tu sKjiutiiiliun s/'mi7(/»<</i»jis, /)/«vj»s S(i;»i«v»/>.». -f
pcrfectun dccovc : in dcliciis paradisi Dci fiiisti.

^ Edit. Joan. Alleaumo, siinilis.
"*
Ezechiel. x.xviii, 111.
* Isa. .\iv, 12.

• Vulâla li.ibol, Is.i. XIV, i'.\ ol It : /»» (''rlmn ('(•»(<"') Irn, •.»//«) ii-itr,i /).•/ r.i i!t.tl.> <uliiini »»)!'»/»•...
Similis cro AUissimo.

B. Unde et quo dejectus fuerit merito sux superbiae ?
Et tanla3 superbise merito de coelo, id est, de empyreo, in quo cum aliis
fuerat, dejectus est in istum caliginosum aerem cum omnibus suae pravitatis
consortibus. Nam ut Joannes ait in Apocalypsi : Draco de coelo secum tra-
xit tertiam partem stellarum « : quia Lucifer ille, aliis major non solus ceci-
dit, sed cum eo alii multi qui ei in malitia consenserunt, eosque cadentes
hujus calignosi aeris habitaculum recepit. Et hoc ad nostram probationem
factum est, ut sit nobis exercitationis^causa. Unde Apostolus Colluctatio :
est nobis adversus principes, et potestates mundi hujus, et adversus recto-

res harum tenebrarum, contra spiritualia nequitiae in coelestibus *. Quia
daemones qui sunt spirituales et nequam, in turbulento aere nobis pro-
pinquo quod coelum appellatur, habitant. Unde et diabolus princeps aeris
dicitur 3.
C, Quod non est concessum eis habitare in coelo, vel in terra.
Non enim est eis concessum habitare in coelo, quia clarus locus est et
amoenus: nec in terra nobiscum, ne homines nimis infestarent : sed juxta

Apostoli Petri doctrinam in Epistola Canonica traditam, in aere isto cali-
ginoso, qui eis quasi carcer usque ad tempus judicii deputatus est* ; tunc
autem detrudentur inbarathrum inferni : secundum illud, Ite^ maledicti, in
ignem seternum, quiparatus est diabolo et angelis ejus ^.
* Apocal. XII, 3 et 4 ; £< ecce draco magnus,... et caiida ejus trahebat tertiam partem slellarum
cceli, etc.
* Ad Ephes. vi, 12 Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes
:
et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitix, in coelestibiis.
^ Joan. XIV, 30 : Venit princeps mundi hujus, etc.
* II Petr. II, Deus angelis peccantibus
4 : Si non pepercit, sed rudentibus infcrni detractos in
tartarum tradidit cruciandos, etc.
6 Vulgata habet, Matth. xxv, 41 : Discedite a me,maledicti, etc.
IN II SENTENT. DIST. VI, C, ART. 1. 127
Dei, ipse vel de maximis fuit, vel maxi-

mus.
2. Item, Ipse dixit, quod supra astra
DIVISIO TEXTUS. vellet exaltare solium : infcriori autcm
non est exaltare supra astra, nisi prius
venerit ad aequalitatem astrorum : ergo
ikPrselerea sciri oportet, quoniam si- videtur, quod ipse non fuitde minoribus.
cut dc majoribus, etc. » Sed coxNtra hoc vidcntur esse rationes Sod conira.
In hac distinctione aj;itur de his qui et auctoritates.
ceciderunt. Et dividitur in quinque par- 1. Dicit enim Damascenus : « Ex An-
tes : in quarum prima agitur de his qui gelicis virtutibus quai praeerat terrestri
cecidcrunt : in secunda, quo ceciderunt, ordini et cui terrae custodia a Deo coin-
ibi, B, « El tanlse superbise merito, etc. » missa non natura mala facta sed
erat, :
In tertia, de ordine praelationis daemo- bona existens, et a bono erat facta, et

num, ibi, D, « Etsicut inter bonos, etc. » nequaquam in seipsa a conditore, mali-
In quarta, tangitur ubimanent continuo, tiae semitarn habens : non ferens iliuini-
ibi, E, « Solet autem quseri, etc. » In nationem et honorem quem sibi condi-
quinta, agitur specialiter de potcstate Lu- tor largitus fuerat, libera voluntalis po-
ciferi, ibi, F, « De Lucifero autem, etc. » testate demutata est ex eo statu qui se-
cundum naturam, in eum qui contra et
praeternaturam K » Constat autem, quod
secundum ordinem Hierarchiae superio-
res non praesunt terrcstri ordini ergo vi- :
ARTICULUS I. detur, quod ipse fueritde inferioribus.

Item, Augustinus tangit hanc quae-
2.
Utrum Angelus ille qui fuit caput An- slionem super Genesim, dicens sic :
gelorum cadentium, fuerit de ordine « Nunc sufliciat ista complexio : aut ab

superiorum vel inferiorum ? initio creationis suae diaboluin a beati-
tudine, quam
si voluisset percepturus
fuerat,impia superbia cecidisse: aut alios
Ilic autem anle Litleram quaeruntur csse Angelos inferioris ministorii in Iioc
Iria : quorum primum est, Utrum desu- mundo, inter quos secundum eorum
perioribus vel inferioribus fuit qui fuit quanidam non praesciam beatiludinem,
caput cadentium? vixcrat et a quorum socielato cum sibi
Secundum, de appetitu minorum ei subditis Angelis suis tamquani Aivhan-
conscntientium. gelus cecidit, per superbiic impietalem :
Tertium, dc modo pcrsuasionis, si per- sed hoc nullo modo asseri potest, illud
suasit eis volunlatem suain, et de tem- nurumsi potest^.» Kx hoc accipilur. (|ui»d
porc. ad minus dubilabile t>st, dc (juo oidino
fuerit iste qui caput fuit cadcntium.
Ad primum, quod fuerit de superiori-
bus inducuntur multa in Littera. Sedper SoLUTio. Dicendum, quod absque scru-
Soluiio.
rationes ostenditur sic : pulo qmvstionis iste Lucifer fuit iXo su-
J . Obtinere aHjualiteniDei non praesum- perioribus, vcl simpIiiMter superior : et
psisset unus de minorihus : cum ergo hoc licct iion dclcrminet .Vnguslinus (lui
Lucifer voluerit obtinere, aequalitatem pauca de Angelorum ordinibus assorcro
• S. Jo.vNNKs DAM.\s(^KNrs, I,il). II, c;i|). 4- Iimmiii, rup. 20.

* S. AuGusTiNUs, Lib. XlsuperGeuosuu ad lit-
128 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
voluit : lameii (jregorius exprcsso lioc tem illius pcrvcnirc non poterant : ergo
asserit, Nonne sunt oi"(]incs
diccns : « cum nisu obtinendi illud non appetie-
Angcloruni, quibus nimirum orJinibus runt, quod essent u,'quales Deo, ut vide-
illeprimus Angelus ideo ornatus et opcr- tur,
tus cxstitit quia dum cunctis agminibus

:
Angelorum praBlatus cst, cx eorum com- SoLUTio. Doctoresnostri dicunt in loco Solutio.
paratione clarior fuit. » Item dicit Glossa quodomnes voluerunt aliquid altius
isto,
supcr illud Isaia?, xiv, 12 : Qui mane quam creati sunt sed tantum erat dice- :
oriebaris : Diabolus in cxordio mundi rc, quod inferiores in exaltatione superio-

creatus, et inter Angelos gloriosus. rum voluerunt hoc obtinere, illc autem
Adobjeci.i. Au uicTUM crgo Damasccni dicendum, per scipsum : et dant exemplum, Sicut
quod ipse pra?fuit terrestri ordini pcr de- aliqui canonici promovcnt unum indi-
scensum illuminationis, et non per con- gnuni, quo promoto etiam ipsi exalten-
sortium ordinis. tur Et sic utrumque verum est et quod :
Adobject. 2. Au uiGTUM Augustini dicendum, quod appetierunt altitudinem, et quod consen-

non dicit boc asserendo, sed aliorumnon serunt illi et per hoc palet solutio ad
:
opinionem, sed errorem recitando. totum.
ARTICULUS II. ARTICULUS III.
Qualis fuerit appetitus minorum Ange- Quseritur de tempore et modo suggestw-

loriim cum Lucifero cadentium ? nis aliorum Angelorum : et quare pu-
gna sit attributa Michaeli ? et, Qui
sunt rudentes quibus detracti sunt ?
Secundo, Quseritur de appetitu mino-
rum.
1. Constat enim, quod illi simili dam- Tertio, Quseritur de tempore et modo
natione sunt puniti : ergo simili genere suggestionis.
peccatipeccaverunt : ergo et illi voluerunt 1. Nonenim poterat uno momento fie-
csse sicut Deus. ri, quod Angelus primus in malitiam
2. Itcm, Si hoc appetiitLuciferad quod consentiret, et eam aliis in quam ipse con-
venisset si stctisset :quod eadem
videtur, sensit persuaderet : et illi sibi consenti-
rationc et isti : ergo vidctur, quod unus- rent, et postea omnes simul illud obti-
quisque istorum voluerit habere perfe- nere niterentur : ergo videtur, quod per
ctum posse ex se, et non sub alio ergo :
aliquod tempus ipse malus fuit in ccelo.
videtur, quod non magis inferiores con- 2. Itcm, Hoc videtur, ApocaL xii, 7,
senserunt Lucifero quain ipse eis. ubi quod factum est prcslium
dicitur,
3. Item, Spiritus erant omnes : ergo magnum in coelo : Michael et Angeli
aliquam spiritualem altitudinem appete- ejus pugnabant cum dracone^ etc. In
bant haec autem cum non esset in prae-
:
pugna autem illa mora fuit, ut vidctur.
latione sseculi, non potuit csse nisi sequa- 3. Item, Hoc vidctur, II Petr. ii, 4,
litas illa Dei de qua habitum est supra : ubi dicitur : Si Deus Angelis peccaniibus
ergovidctur, quod ille fuit appetitus eo- non pepercit, sed rudentibus inferni de-
rum qui et illius. tractos, etc. : tractus autem moram dicit.
Sed conira,
Sed contra :
4. Item, Apocaf. xii, 4 dicitur, quod
Hoc bene sciverunt, quod ad aiqualita- cauda Luciferi traxit decimam partem
IN II SENTllM. DIST. VI, C, AIM. :j. 129
sl(!llaruiii, et misil iu lerraiu '

: liuclus Al» ALii f) dicendiim, (juod pu;rna illa a<i ?.
autern caudfB dicil persuasioneni el cdu- anago^nce exposita, iiiliil aliud dicil nisi
sensuni malitia;, quuj oninia inorain iiii- conlrarietatem appctituum bonoruin et
portant. malorum Angelorum, conversorum et
Sed contra : aversorum.
Quod est in Jiominilius mors, lioc est Ad aliud dicenduiii, quod detractio per Ad 3.
in Angelis casus : ergo statim ut mali- rudentes est condemnatio sanctorum An-
tiam conccpit, deformatus est, et deor- gelorum per applicationem sententiaj
sum pressus pondere iniquitalis : sed in (|uam de casu acceperunt a Domino,
tempore non consenserunt ergo videtur, : Ad aliud patet solutio per antedicta. a.i «-
quod sine mora et sine persuasione simul

cum ipso consenserunt, et cum ipso sta- Ad 11) quod ulterius quaeritnr, Quare Adqii»»i i.
tim deorsum premehanlur. Micbaeli atlribuitur pugna ?
Dicendum, quod secundum Lillernm

Ulterius quaeritur, (Juare pugna lia^c illa pugna rcfertur ad Ecclesiam : et sic
Michaeli attribuitur, cum ipse non lega- exponil Glossa ibidem, et tunc meritopu-
tur esse de superioribus, cum habeat gnat pro Ecclesia pricjiositus Ecclesia.*. Si
usum officii exteriorum, et in Daniele autem anagogice exponitur, tunc pugna

expresse liabetur, quod sit princepsJu- illa attribuitur ^licbaeli gratia nominis,
daeorum ', et a Sanctis quod modo sit non ordinis: quia .Micbael, Quis ut Deus
princeps Ecclesice? interprelatur, qui recte pugnare dicitur
contra eum qui ut Deus esse desi-
Ulterius quaeritur, Qui sunl rudcntes dcrat.
quibus detracli sunt in bunc caliginosum
aerem cruciandi in lartaro in dic judicii? .\d aliud acci|)iatiii' exnosilio Glosscp .,
' 1 Ailqusesl.?.
qua' dicit sic : « lludeules sunt funes qui-
SoLUTio. Diccndum, quod alia persua- bus nautae velasuspendunt, ut Ibmle aura
sio ibi non fuit nisi occasionalis, scilicet portus tranquillilatcm relint[unnt, S('(|ue
quiavidentes illum essc excellentissimam semper ambiguis llalibus crcdant : «jui-

creaturam, appropinquarunt per consen- bus rudeiilibus convenienter immunlo-
sum desiderio suo, ut in ipso promove- rum spirituum coiiamina Cdinparantur,
rentur : et idco occasionalis persuasio di- qiii mox ul slaiile superbia iiiipulsi, se ad-
citurcauda sua qua tiaxit eos et ba?c : vcisus Grcatorcm erexeruiit, et ipsis ela-
simul fuit cum suo desideiio tempore, tio nis su.T conatibus in abvssi [)rofun-
scd non causa, vel natura : et per lioc pa- duiii siint ra[)ti.
tet soiutio ad primum.
' Apocal. -Nii, 4 : El cniula ejiis, scilicct dra- vnail r(i)i iit Irrniin.
co\u<K^ trafielHit Iriiium fxirtrin t^lrlliiruw nrli. rl * (]\\ Iljuiicl. \, i;{ ct mi, I
\KVll
130 D. ALB. MAG. OKI). PK/EU.
D. Quod dxmones alli aliis praesunt, el hahenl eliam alias prxlaliones.
Et sicut inter bonos Angclos alii aliis prffisunl, ita ct intcr malos alii
aliis prailati sunt, ct alii aliis subjecti. Quanidiu cnim durat mundus, An^c-
li Angelis, dcemones dsemonibus, homines hominibus praBSunt. Scd in
futuro omnis evacuabitur prtclatio, ut docet Apostolus \ Habent quoquc

secundum modum scientia3 majoris vel minoris, pra^lationes alias majores
vcl minores. Quidam enim uni provinciae, alii uni liomini, aliqui etiam uni
vitio preesunt. Unde dicitur spiritus superbise, spiritus luxuriee, et hujus-
modi : quia de illo vitio maxime potest homines tentare, a quo denomina-
tur. Inde etiam est, quod nomine daemonis divitiai vocantur, scilicet mam-
mona ". Est enim Mammon nomen dsemonis : quo nomine vocantur divitia^
secundum Syram linguam. Hoc autem non ideo est, quod diabolus in
potestatc habeat dare vel auferre divitias cui velit: sed quia cis utitur ad
hominum tcntationem ct deceptioncm.
cum Angeli ceciderunt a bono, videnlur

etiam cecidisse ab ordinis ratione.
2. Item, Gradus solet accipi pro digni-
ARTICULUS IV. tate altitudinis : sed ab orani dignitate
ceciderunt : ergo ab omni ordinis ratio-
An sicut inter bonos alii praesunt aliis, ne, ut videtur.
ita etiam inter malos alii aliis prae- 3. Item, Videtur quod omaes cadere
sunt, et sit in eis ordo prselationis qui debuerunt in gradus unius vitii tantum,
cessabit post diem judicii ? omnes uni vitio priaeessent,
ut scilicet
quia omnes uno peccato peccaverunt :
ergo et una pcena debuerunt puniri :
Deinde quseritur de hoc quod dicit : ergo in uno vitio damnationis gradus
« Et sicut inter bonos Angelos alii aliis accipere debuerunt.
prsesunt, etc. » 4. Praelerea, verum,
QuaUter hoc est
Hoc enim non videtur verum : quia quod dicit in Littera^ quod usquc ad
1. Bonum habet rationem ordinis, ma- diemjudicii Angeh Angelis, etc^? Infra
lum autem ordinis corruptionem : ergo enim dicit Magister, quod ordo non est
*ad CorinUi. xv, 24 Deinde finis, cum tra-

I :
mammonae.
diderit regnum Deo et Patri, cum evacuaverit ^ ^f ytt. D : « Quamdiu enim duratmun-
omnemprincipatum, etpotestatem,etvirtutem. dus, Angeli Angelis, da;mones daemonibus,
2 Matth. VI, 24 : 'Non potestis Deo servire et homines hominibus praesunt. »
L\ II SIvNTK.NT. DIST. VI. I-:. :]|
tanlum secundum oflicia, sed eliam se- tur a l)ei justitia ad officia qucb bonis
cundum yrudus nalurjc et g^ratia.' ; istos Angelis competere non [)0ssunt, ut tor-
autem gradus non habcjbunt êquales quere malos, et exercore justos, et liii-
post diem judicii ergo videtur, quod (jr- : jusmodi.

dines manebunt, et non destruentur. Ad aliud dicendum, quod licet pecca- Ad 3.
tum unum fuerit specic, lamen secum

SoLUTio. Dicendum, quod duplex est illud induxit etiam invidiam et alfectus
ordo, scilicet comparationis S(!cundum aliorum peccatorum, et in hispermittun-

altitudinem majorem vel minorem, et tur homines exercitare.
ille est ordo potestatis propriae : et ab AD ULTiMUM dicondum, quod officia A 1 4.
illo non ceciderunt : quia potestas justa ccssabunt missionis, et exercitia, etquod
est sempcr, etiam quae committitur ma- unus torqueatur ab alio sed distantiae :
lis. Alius cst ordo perfectionis ad liiiem : praemiorum et pcenarum secundum man-
et ab illo prorsus ceciderunt dtemones. siones non cessabunt et primo modo :
Ad aliuu dicendum, quod licet indi- inteliigit Magister.

gnissimi sint, tamen per lioc ordinaii-
E. Aii omnes dmnoncs sint in hoc aerc caliyinoso ? An aliqid sinl in uiferno ?
Solet autoin quaeri, Ulruin onincs iii islo aere caliînoso sinl, an ;ili(jiii
jain sint in inforno? Quod in infcrnuni (luolidio descendanl ali(|iii daMno-

nuin, vorisimilc est, quia '
aniinas illuc cruciandas doducunl : (M (|uo(l illic
ali(jui senij)er sint, allornalis forlo vicihus, non j)rocul ost a v(M"o, qni illic
aniinas detinonl atquo cruciant. Quod auloin aniiiho inalorum illuc doscon-
dant, al(|uo illic punianlur, o\ oo constat (juod Cdiristiis ad inforos doscondil,
ut juslos qui ilii tonohantur, oducorot '. Si oniin jusli illiic (lcscciKlchaiil,
iiiiilld niafiis injusli : el sicul Iradil aiicldrilas. cniii juslos cdiixil, iiii([uos
iiii i'cli([uit. iMdiiKirdit oiiiiii iiifciiiiim, ikui alisoilMiil <.
'
lldil. .1. Allc.iuiiii', 7»/.
' Ail. 11, :ii : 'Ne.qui' tlerelichn^ est ((".lirislus) m infeitin.
' Osci', XIII, I I :
/'"(•(» iiinni liiii. o iiiiirm ! monma tiiit>i ern, iiil'eiiie!
132 D. ALH. MAG. ORD. PR/ET).
Pr^terea. Quseritur, Quare dicitur Quaesi
coelum locus iste? Coelum enim sonat

in locum luminis etdeliciarum : sed hic
aer caliginosus est et poenahs totus : ergo
ARTICULUS V. videtur, quod ccclum dici non debet.
Utrum aer caliginosKS sit proprius Ttem, Dicitur in hac eadem dislinctio- Queest
locus dsRmonum ? ne, quod non est conccssum circa

eis
nos habitare : ergo videtur, quod liben-

iius habitent in terra quam in aere inter
Deinde qu;rritur de hoc dicit, ibi, E, ccelum et terram : etvidetur, quod etiam
« Solet autem quseri, Uirum omnes in convenientius non habitant hic
: quia
isto aere, ctc. » nisi ad tempus ut tentent homines ten- :
Et quaeruntur duo, quorum unum est, tare autem homines non possunt nisi
Utrum iste sit locus proprius eorum, et sint cum hominibus ergo nobiscum hic :
quare coelum dicatur? liabitare deberent.
Secundum autem, Utrum juste vel

injuste agatur cum animabus, quod sta- Item Usquequo possunt as-
qusero, Qusesii
tim descendunt in infernum, cum dse- cendere in aere? superior enim pars
mones in aere esse permittantur? aeris quse prope ignem est, est calida
vehementer in qua generantur ignes per-
Ad PRiMUM sic proceditur : pendiculares, et assub, et stellse comatse,
1. quod communis ani-
Dicit Boetius, et hujusmodi. Et videtur, quod cum ca-
mi conceptio est spiritualia in loco non lor ignis proprie affligit dsemones, quod
esse ergo videtur, quod in uuUo loco
:
ibi sit proprius locus habitationis eo-
detinentur violenter ergo dsemones non : rum.
detinentur violenter in aere isto caligi-
noso. Pr^terea, Gum ignis calidissimus sit Q„£es^
2. Item, In quocumque loco aliquid in sua sphsera, videtur quod ibi proprie
detinetur violenler, ab illo movetur na- deberent habitare dsemones, quia ibi raa-
turaliter : si ergo Angeli in isto aere vio- xime torquerentur, et non hic in aere
lenter detinentur, videtur quod ab ipso nobiscum.
naturaliter moverentur ,
quod falsum
est. Dicendum, quod est locus
SoLUTio. sq]u
3. Item, Violenter est in loco, quod deputatus rei secundum naturam, et lo-
detinetur in loco praeter propriam liber- cus deputatus ei secundum congruen-
tatem : sed dsemones desiderant hoc mo- tiam sui status. Locus secundum natu-
do esse : ergo videtur, quod non sit eis ram non debetur Angelis, nec bonis, nec
locus violentus. malis locus autem secundum congruen-
:
4. Item, Dicunt Domino : Venisti... tiam sui status debetur eis : et hic est
ante tempus torquere nos\ Item, Roga- duplex, scilicet secundum statum crea-
mus ne prsecipias nos in abyssum ire^ ;
tionis, et sic locus est coelum erapyreum :
ergo videtur, quod habitent hic libenter, et secundum congruentiam status beati-
et in abysso violenter ergo non sunt : tudinis, vel culpse : et sic locus secun-
projecti ad locum istum. dum beatitudinem est prsescntia faciei
Dei : secundum culpam autem duplex,
1 Malth. viii, 29. ne imperaret illis ut in abyssum irent. Cf. Matth.

2 Lur. viii, 31 : Et rogahanl illiim (daBraones) viii, 28 et seq. ;
Maic. v, 1 et seq.
IN 11 SKNTEiNT. DIST. VI, E, AIIT. .J. 133
scilicet secundum mcritum culp^, et sic sed oppressionem perpetuam indicat eo-
est infernus qui vocatur mansio, vel dorum qui ibi detinentur : tamen infra in
micilium, et habilatio ; vcl secundum tractatu de operibus sex dierum pone-

officium, et hic est locus in aere caligi- mus quaestionem super numerum coelo-
noso circa nos : quia enim tetra liabent rum quem ponit Strabus, in quo conti-
officia, ideo calijînem habitant : quia neturcoelum aereum, etibimagis patebit

tamen exercitant nos, non longe a nobis ratio.
sunt. Et per hoc patet solutio fere ad to-

tum. Ad quod daemoncs
aliud dicendum, A.Uineest.^.
i I. Ad 1'Rimum enini dicendum, (juod iii- hic libentius habitarent tamen quia in :
telligitur de loco secundum naturam de- ira non obliviscitur misereri Deus, non
puLato. permisit hic eos habitare, ne nimis acri-
d 2. Ad ALiuD dicendum, quod desiderium ter nocerent, tam corporaliter apparen-
est ex iniqua voluntate tentandi : sed ta- do, quam spirilualia nocumenta inferen-
men juste et justa potestas tentandi do.

conceditur.
(et 4. Ad alild dicendum, quod libentius ha- Ad ALiun dicendum, quod secundum A.iq.i«est. t.
bitant hic : quia repulant se perditos Philosophos tres sunt aeris rejîones,
quando potestas nocendi nobis aufer- quas quidam zouas vocant, quidam au-
tur : invidus enim seinper delectatur in tem bilcrslitia : superior, inferior et me-
pcenis aliorum. dia ; et superior quidem luminosa est, et
tranquilla, et subtilis aeris, et calida ve-

iffist 1. Ad aliud dicendum, quod ccelum no- hementer, propter quod et <rstus a Philo-
minatur a tribus, scilicet quia habet ali- sophis nominatur, lumen autem babet,
quid luminis, tkdectationis , et aliquid meo judicio, non ab igne, sed a vicini-
figurae cceli : lumen babet nialeriale debi- tate stellarum : et ideo quia un)bra
le, et debiUus ubi diemones habilant tcrroB ibi conlrabilur et minoratur. prop-
quam hic circa nos, sicut jaiii in seter quod radii solis diutius permanent in
quenli [latebit. Prieterea, spirituaie lu- ea. Ista autem pars qua^ est circa nos,
men fidei, et charitatis, et aliarum vir- tanjît elemenlum solidiim, ([uod ost
tutum, et slellw, Sancti scilicet ut lumina- terra, el elementum politum et plana^.
ria lucentes in hoc mundo, et radiant superliciei, quod esl aquii et ideo lit :
hic, licet non in eis : qiiia sicut in cov hic rellexio radiorum magna, jiropter
lo, ita ctiam in terrii nititur traherc ter- quam maijiui yeneratur bic lux. MetUa
tiam partem steUarum. (\\m enim sint autem iutcr has fri^nda esl veliementer,
mililantes l)oni in activa et in ca>bj ct el obscura : co (luod ci)ret causa utrius-
in terra, et sint alii aequati Deo in feli- que illuminiitioiiis el idco tempesluosa, :
cilate bujus mundi app(!tentes, illos ho- ct êncianlur ibi tempeslates, et nives,
mines traliil : (bâliis aulem duabus tur- cl j^randinos et luTc csl babilatio diemo-
:
mis nullum. l*roj)ter lioc etiam co-linii mim : propter (juod ([uidam sancti Patros
vocalur, (juia babet deli(iias ^ralia' in dicunl, quod commovcnl nubes. cl toni-
Sanclis : in diemonibus autem di-licias Iruii, et iiujusmodi ;id nocumenta el
invidiiE in subversione iônorum, sicul tcrrores hominum : cl ideo ille locus
solatium esl miseris socios habere \hv- calijînosi aeris dc|)ulalus est eis. Ouiin-
narum. Ilciii, liabet communicantiaiu tiiiu iiutciu isle locus distat a tcrra,
cum ligura : (juia scilicet continet ali(|ui(l incnsuratum esl a IMiilosophis, S(mI non
iiujus mundi, scilicel lcriiim, cl iKjuam. csl bic lociis Iioc d(>lcrinini»re.
Sed lociis infiTiii iib (iiiiiiibus clcclis (1111-
leriliir cl premiliir : cl idcn iniii (•(cliiiii. \ii \ili n dicclldum, (|Uod lici>l Cillor A.lquw»l.<.
13i D. MM. MAG. OKI). IMLEI).
ibi sit, et etiam in igne, tamcn est ibi ad coniparcm slellam. Si autem mulier
purilas et Iranquillilas, qua'- non con- male se habuit,
in priuia incorporalionc
gruunt turbalo spiritui ad habitationcm. accipit secundam generationem in cor-
Per ideni etiam patet solulio, quarc pus foeminte ejusdem speciei et si in :
non habitare conceditur eis in igne cuni illo itcrum se male liabuit, accipit ter-
sit cahdus. tîam gcnerationem in corpus bruti suis
motibus congruum, suis scilicet si luxu-
riosus, canis si iracundus, leonis si
rapax, et sic de aliis. Heec autem senten-

tia physica non omnino a nihilo habuit
ARTICULLIS YI. ortum ; non videtur autem occasionem
prsestitisse* nisi rcmansio quarumdam
Quare non conceditur animabus dam- animarum : crgo videtur, quod rema-
natoriim habitare hic nobiscum usque neant.
ad diem judicii, sicut dssmonibus ? 4. Itcm, Aristoteles dicit in II de
Somno et viijiHa, quia quod ab homini-
bus dicitur, vel in toto vel in parte est
Secundo queeritur, Quare non conce- verum : aliter enim ipsum non esset
ditur animabus habitarc hic nobiscum prima pars in defmitione probabilis, cum
usque ad diem judiciis, sicut dsemoni- dicitur, quod probabile cst quod videtur
bus ? Et quia hic est unus de erroribus omnibus, vel pluribus dicunt autcm :
Graecorum modcrnorum, scilicet, quod multi sancti viri vidcntcs visiones, et
nullus descendat in infcrnum usquc ad scribunt quidam, quia viderunt damna-

diem judicii, ideo amplius disputandum tos euntes in mundo isto, igne plenos,
est contra hoc. et apparentes circa loca scpulcrorum
Yidetur autcm pro quod eis facere, suorum, et inquietudinem facientes ibi-
1. Non magis est condcmnandus dem morantibus, et colloquentcs cum

homo quam daimon dsemoni autcm : quibusdam : crgo videtur, quod aliquid
conceditur usque ad diem judicii hic ha- veritalis sit in opinione illa.
bitare, licet quandoque dcscendant cum Sed contra hoc cst, quod pe.j co
damnatis, ut dicitur in Littcra : ergo 1. Angelus antequam caderet, disposi-
hoc etiam dcbet concedi animabus dam- tus erat ex gradu naturce, quod admini-
natorum. culum illuminationis praestaret homini

2. Item, Deus quibusdam purgandis cadenti : ergo in eo non debuit in toto
animabus (ut dicit Gregorius) concedit perire utilitas : ergo conveniens fuit,
in eodem loco purgari, in quo delique- quod rcmanerent circa nos ad excrci-
runt : crgo vidctur, quod etiam damna- tium.
tis ad minus habitationem ad tempus 2. Quare manerent damnati?
Itcm,
conccdere debcat. Constat enim, quod statim oportet quod
3. Item, Platonici quidam ponebant habeant in se ignem inferni quem me-
secundam et tcrtiam gcnerationcm, et rucrunt igiiis autem ille non hic est
:
quidam simpliccm pcrmansioncm, antc- tolerabilior quam ibi : ergo non prodes-
quam esset reversio ad comparcm stel- set, ctsi manerent hic.
lam. Erat enim prima incorporatio in 3. Item, Aliquis sanctus conversus de

corpus autem bene se habuit in
viri : si peccatis, vidcns loca et societatcs in
illo, et ante tempus periodi sui occisus quibus peccavit, indignatur sibi, et fugit
vel aliter mortuus, remanebat anima loca illa et socictates : ergo cum damnati
circa locum sepulcri, et usque ad com- cognoscant jam per poenasmale se
plemcutuni poriudi, et tunc revertcbatur egisse in locis istis, po-nitentia locorum
IN IF SEXTE.NT. DIST. VI, E, ART. 7. 135
magîs puiiireritur quani consolareiitur : nem hahuit ah idoloiatris, qui animas

ergo non convenit manere hic. eis hominum per operalionern daemonum
4. Item, Constat, quod non manerent evocabant ad instrumentum suae falla-
ad exercitium tentationis, cum ad hoc ex ciae : ut quasi tesles essent cultus idolo-
natura non sunt or(linat<'fi cum igitur : rum : el sic tanto diflicilius ab eis rece-
isto locus non deputetur nisi ad exerci- derent : et quasi super taleni errorem
tium tentationis vel ad poenitentiam, fundatur Somnium Scipionis.
oporteret quod manerent ad pceniten- Ad aliud dicendum, quod aliquid A.l 4.
tiam : sed pcenitentiae non sunt susccpti- veritatis est in apparitionibus, sed nuUa
biles post mortem : ergo inutiliter ma- in habitationeusque ad diem judicii et :
nerent, ut videtur. hoc probatur ex divite purpurato quia :
statim ut mortuus est, sepullus est iii
SoLUTio, Dicendum, quod mihi vide- inferno *. VA ex Isa. xiv, 1>, ubi diritur
lur esse quod maneant
haeresis, sed : de mnrtuo Nabuciiodonosor : Infernus
quod appareant non manendo, hoc mihi subter te r.onturbatus est in nrcursuin
videtur esse verurn secundum dicta San- adventus tui : et in Kzech. xxxviii et
ctorum. Quod autem non desccndant in xxxix, et in multis aliis locis.
infernum ut ad locum habitationis perpe-
tufB, hoc absquc dubio est haeresis in qua
sunt multi Orientaiium, et est derivata

ab errore Pvthagorae, et ab errore Plato-
i^'s-
AiniCULUS VII.
dicendum ergo ad primum,
Pi;i! iioc
quod major condemnatio vel minor per ['trum (l<emones quntidie descendant ad
se est in quantitate pcEnae, ot in loco infernum, aut continuo sint circa
hoi-roris perpetui sed in loco habitatio-
:
nos ?
nis ad tempus non
condemnatio est nisi
per accidens, quia dfemonibus non licet
hic manere nisi p(!raccidens. Oeinde quaM>ilur de hoc quod dicit.
Ai) ALiuD
dicendum, quod aliud est de ibi, E, (( Quod iii infernum quotidie
animabus purgimdis quia quaMlam le- : descendant, ctc. »
nissima indigcnt purgatione, sicut dicit Kx hoc cliam roIin<iuitiir, quod non
Beatus Gregorius : et illa3, ut detur aliis sinl liic eliam circa nos.
cautehe cxemplum, ostendiintur in locis l.ltcm, Uoc dicit Augustinus, quod
in quibus d('li({uerunt, ct ibidcm quan- quandoque sunl immixti in sanguin^^
do(]ue libeiantur. Scd dcdamnatis nonsic iiostro, et faciunt i[)sum bullirc in coii-
est : (juia si illi ap[)arcnt, hoc cst, [)roptcr cu[)iscentia, ct iminixli in sa[>oribus ad
cautclam vivonim : sed iterum statim provocandum gulam.
transcuiil in iiifcrnum ad loca [)CDnaIia 2. Ilcm, (ir(\gorius dicit, quod scdcbat
et horribilia : ut sicut intcrius [)atiunlur ([uidamdaMuon su[)(M-laclucam,ct momor-
inccndium qu()cum([U(; vadant, ila cxtc- dit cam monialis. (>t cx tunc obscdit oam.
rius congrucnt(Mn sui [)cccatis habcant •?. Itcin, lii i^vangclio, I^xibant autcm
locum horridiim ct tcncbrosum. dapmonia niulta, ct in givgcm porcorum
\i) 11» ([uod ((bjicitur di- IMatonicis, inlravit lcgio daMnonum ' : «M'go inncga-
dico ([uod absoliiti! ct siiii|ilicil(M- cst liilc c-^l (laMiiones fr(MjU(Milcr osse (uin
error, ct ikui (M-cdiMiduin : scd dccasio- iKMiiiiiilnis, ct in li(Miiiiiibus.
'
i.uc. XVI, ii. V, I ,1 sci. ; i.iic. VIII, •..'(»
ol se(|. ; ol inultolios
' Cf. pijrcipii"', M.illli. VIII, 2H (M sci| ; Maic. aliiii.
\M> U. ALH. I\IA(,. OHI). i»H.i:r).
Sed contn.. SeD CONTRA : SoLUTio. Dicendum, quod daemoncs soiutir,
Communis opinio Sancloriim cst, sunt liic, sicut primaj objectioncs pro-
quod daemoncs ignem ferant secum quo- bant, et habcnt ignem corporeum se-
cumque vadant : cl hoc dicit Glossa cum, et in se succensi sunt illo igne.
super illud Jacobi, iii, 8, G : Lingua... hi- Ad autem quod contra objicitur, Ad
id objac
quielnm tnalum, Inflammat rotam etc. Dicendum quod ignis non agit tantum
uativitalis nostrx, in/lammata a gchoi- in nalura, et ut ignis : sed potius illa vis
na. Constat autem, quod ille ignis est mota ut instrumcntum
est materialis, ct
corporalis : ergo comburit per naturaj tantum. Primum autom movens et diri-
necessilatem, et non pro voluntate : ergo gens cst juslitia vindicans : et ille ignis
quotiescunique appropinquat combusti- cst ut inslrumcntuni illius juslitice : et
bili, comburit illud : et cum sit calidior ideo non agil nisi in ea in quae dirigit
quam nosler in infinitum, ut dicunt justitia vindicando condemnans. Et tunc
Sancti, dcberet incendere in favillam cessat objectio quam quidam infideles
omnia corpora obsessa, et ajdificia, et contra nos aliquando fecerunt.
vestcs, et omnia quibus appropinquat : Utrum autem possibile sit igne corpo-
et hoc non videmus fieri ergo videtur, : reo ^spiritus cruciari, nos in fine quarti
quod aliqui dsemones ignem non ferant libri Sententiarum rationes inveniemus
secum aut ille ignis non sit corporalis,
: persuadentes lioc, Domino dante, exclu-
aut quod diemones non sint liic nobis- dendo rationes infidelium non crcden-
cum, quorum nulluni admittunt sancti tium csse infernum.
Patres qui nobis fidem tradiderunt.
F. Quidam putant Luciferum cssc in inferno religatum, cx quo tentavit Christum,

ct victus fuit qucm dicunt primum homincm tcntasse,
: ct vicisse.
De Luciferu auteiri quidam opinanlur, quod ibi religatus sit, et ad nos

tentandos nunc accessum non liabeat : quia in Apocalypsi legitur : Cum
consummati fuerint mille anni, solvetur Satanas de carcere suo, et exiet,
et seducet gentes '
: quod erit novissimo tempore Antichristi : quando erit
tanta tribulatio, ut etiam si fieri potest, moveantur electi -. Quem ibi reli-
gatum dicunt ab eo tempore quo tentavit Christum in deserto, vel in Pas-

sione, et victus fuit ab eo. Ipsum putant primum liominem tentasse, et
vicisse : et secundo Deum, sed ab eo victum esse, et ideo in inferno reli-
gatum. Alii autem putant ex quo cecidit, pro peccati sui magnitudine illuc
fuisse demersum.
' Gf. Apocal. XX, 2 et 3.

< Mattli. XXIV, 21.
IN II SENTEM. DIST. VI, G ET II. M
G. Quod Lucifer non habet poleslatem quam habebit in tenipore Antichristi.
Sed sive iii iiiferiium deiTiersus sil, sive non, crediljile esl eum non lui-
bere potestatem accedendi ad ikjs, qnani liabeijiL in leniijoic Aiilicjiiisli,
in quo frandulenter ac violenter operabilnr: et ideo forte dicilnr liinc sol-
vendns, qnia tnnc dabitur ei polestas a Deo tentandi bomines, quani inodo
non habet.
injustunn, quod aliquis dchilis adjudica-

retur pugnarc cum in inlinitum fortiori :
sed sit proporlio inter puynantes.

AKTICULIIS Vlll. 3. Ilcm, IVumquid senlentiendum ost
quod dchilisu dchiliore tenletur da'mono,
Utrurn Deus juste agit et bene cum et fortis a fortiore ?
hominc, dans sibi pugnare contra pu-
gilent qui est fortior co ? Dicendum, quod stnltissi-
SoLrTio. Solutio.
mum reputo, quod sil proportio viriuin

puiinanlis da3monis, ct rcsistcntis homi-
Deiiidu quferitur dc hoc (juod dicit, nis : licet hoc quidam dixcrunt. Pngna
il)i, E, circa linom : « Ipsum pula)U enim Ikbc lota consislit in conscnsu :
primurn homincm tentassc. » el Ikoc voluntas aquo libora ost a co-

Vj\ lioc eniin videtur Deus injusle ivô.- aclionc in omnihus rationalihus crcatu-
re cuin hoinine, cuin dat sibi puj^nare ris : i«l(H) dicit liornardus, quod dchilis
conlra puiîlein cpii lorlior esl eo. Ouod ost hostis, qiii non jxitcsl vincen^ nisi
aulcni djEinon rorlioc sil co, prohalur, volcnlcni. I'.l in Iioc cri;t» cst ;c(pialitas
I. .Inl». \i,i, 2'\ : i\i)n r.st super Irrrain cl possihilitas icsistcndi : cl sic cossani
potrstas (jUir roinparclur ri. omncs ohjcctioncs.
1. llciM, In judicio hoininuin ossel hoc
II. (Juoil (l.riiKnirs srinrl lirli a Sanrlis, iion arccdunl ainplius ad alios.
Aliis (inoijue qni ;i Sanclis jnslc cl piulicc \ivenlibns \ iiicmiliir. p^deslas
alios lenlaniii \ idcliir adiini. Dmic ( hiLiciics : IMild, iii(|iiil. siiiic, (jiiia Saiicli
rcpiiLiii.iiilc^ .i(l\('rîis isliis incciiliircs, cl \ iiicciilcs, iniiiiiaiil cxcrcilnm

138 n. AI.B. MA(1. OHI). PILEI).
(Iceiiioiiiiin, vol (jiiod qiiampluririios ooiuiii iiilDriiiiaiiL : iie(; ullra las siL
illispirilui, qui ab aliquo sancto casle el pudicc vivcndo victus est, impu-
gnare iteruin aliuni lioininoin '. Iloc autem putant quidam intclligendum
lantuin de illo vitio, in quo superatus ost : ut si de supcrbia aliquom virum
sanctum lentat, etvincitur, ultorius non liceat illi illum, vel alium de su-
perbia tenlare.
Sed contra :
Seii cont
1. Quia secundum hoc in novissimis

temporibus minimam deberent habere
potestatem imminuto eorum
tentandi,
ARTICULUS IX. numero a principio mundi per multa
Sanctorum millia sed hoc falsum est : :
An dsemon victiis ab uno Snnctomm quia illa tempora gravioris erunt tenta-
alium tentare et vincere,
potest et an tionis quam umquam fuerunt tempora
eumdem in eodem peccato ? super terram.
2. Item, Post mille annos solvetur Sa-
tanas in fine mundi, et tentabit iterum
Deinde quaeritur de hoc quod dicit Ori- alios, qui perfecte victus est a Chrislo :
genes : « Puto, inqiiit, sane, quia San- ergo etiam alii victi etiam possunt ten-
cti repugnanteSy etc. » tare,
Ad hoc enim facit etiam ratio : quia 3. Item, Potestas tentandi non datur
1. Aliter non esset oequalispugna : quia eis ad vincere, sed potestas ad exercen-
sidaemones possent imminuere militum dum Sanctos dicitur eis tradi : sed exer-
nostrorum numerum, et nos non posse- citiuin potest facere victus, sicut non vi-
mus diminuere exercitum ipsorum, non ctus : ergo videtur, quod non sit ratio
esset sequalis pugna : ergo videtur, quod quare illi auferetur potestas tenlandi.
victi ab uno Sancto, aliuni tentare non 4. Item, Quaeritur de tertia opinione
possunt ad minus in eodem genere pec- quae hic non ponitur, quae dicit, quod
cati, ut dicit Magister. victus perfecte ab uno Sancto, non pot-
2. Item, Ipse dicit in Littera, quod dse- est eumdem tentare plus de eodem pec-
mon qui Adam primum vicit, victus est cato. Quaeritur enim, Quid est peiiecte
a Christo : et ideo religatus et captus :
vincere ? quamdiu enim durat pugna non
ergo videtur, quod similiter sit in aliis est perfecta victoria sed quamdiu durat :
Sanctis vincentibus suos dsemones. vita, tamdiu durat pugna ergo videtur, :
Nos videmus hoc in consue-

3. Item, quod perfecta victoria non fit ante mor-
tudine hominum, quod aliquis vincens tem.
hostem suum, non vincit eum tantum ne Si dicas, quod in una actuali tenta-
sibi noceat, sed etiam ne noceat amicis tioneuna actualis est victoria secundum :
suis : ergo similiter videtur esse in victo- hoc una die possum vincere mille daemo-
ria spirituali : ergo videtur, quod amit- nes, et ita multos possum abjicere a
tunt potestatem impugnandi alios, cum me et hoc mirum est si verum est, et
:
perfecte vincuntur ab uno, ad minus in ad minus nullo modo potest probari. Si

illo peccato. autem perficitur pugna in morte, tunc
' Origexes, Ilomilia ^Y adlibrum Josue, cap. 10 et H.

Ii\ II SEMENT. DIST. VI, H, AKT. 9. 139
nullii quoestio est : quia tunc non in hoc auctoritate, ut patet in objec:ione in con- .*
nec in alio, nec ipse nec alius tentare Irarium.

polesl.
Ad lltimlm ergo dicendunj, quod mil- a.i <iU8cst.
Procterca quaeritur, Quid dicantur mille anni sunt hic accipiendi nun a quanli-
le anni, post quos solvetur Satanas : tate, sed a figura numeri : quia cubilus
jam enim elapsi sunt mille ducenti qua- numerus et quadratus (inis et radix per-
draginta sex anni ': et adhuc non est so- fecti numeri sunt perfectio enim est in
;
lutus. fme, et denarius est finalis limes digita-

lium numerorum : ccntenarius autem nu-
SoLUTio. Ego confiteor menescire quid merus est linalis limes decadum nume-
de ista quaestione sit verum : sed judicio rorum per digitales numeros et mille- :
Dei sit reiinquendum, utrum ex victoria narius numerus est tinalis limes deca-
Sanctorum suspendantur aliqui a pugna dum numeri centenariorum numerato-
illorum peccatorum, in quibus vincantur, rum per decadem ct ideo signilicat per-
:
an Scd hoc vidctur mihi, quod

aliter sit. fectam collationem numeri Sanctorum,
omnes in fine pugnabunt ex omnibus qui quadrati sunt virtutc politica, ct tri-
viribus, scientes quod modicum tempus formi perfectione surgunt, (ide, spe, et
ha])ent. Sed ultima opinio non placet charitate : et tunc erit linis mundi quan-
mihi : quia nulla fulcitur ratione, vel do solvetur Satanas.
' Kx his veibis cxiniii Doctoris videtur Al- mansit feie aimosah anno MOCXLV aJ an-
tres
bertus nostor I.ibnun II Sententianiin hoc anno nuni MCCXLVIII. Cf. Introductionein nostrani,
MCC.\LVI exposuisse, dum esset I*arisiis, ubi Tom. iiujusce editionis.
I
140 I). ALIi. MAG. Oltl). I'lt/El).
DISTINGTIO VII.
yiiales racti siiiil Aiigeli coiiflrmalioiie el obstinalioiie ?
A. Quod boni Angeli a Deo sunl confirmati per gratiam ut peccare non possint, et
mali ita obdurati in malo, ut bene vivere]nequeant.
Supra dictum est, quod Angeli qui perstilerunt, per gratiam confirmati
sunt : et qui ceciderunt, a gratia Dei deserti sunt. Et boni quidem in tan-
tum confirmati sunt per gratiam, quod peccare nequeunt. Mali vero per
malitiam adeo sunt obstinati, quod bonam voluntatem habere, sive bene
velle non valent;, etsi bonum sit quod aliquando volunt. Volunt enim ali-
quando aliquid fieri quod Deus vult fieri, et ;Utique illud bonum est et
justum fieri : nec tamen bona voluntate illud volunt, nec bene illud volunt^
B. Quod utrique liberum arbitrium habent, nec tamen ad iitrumque flecti possunt.
Sed cum nec boni peccare possint, nec mali bene velle, vel bene opera-
ri, jam non habeant Iiberum]arbitrium quia in utramque
videtur quod :
partem flecti non possunt, cum liberum arbitrium ad utrumque se habeat.

Unde Hieronymus in tractatu de Prodigo filio dicit Solus Deus est, in *
:
quem peccatum cadere non potest : csetera cum sint liberi arbitrii, in ulram-
que partem flecti possunt. Hic videtur dicere, quod omnis creatura in libero
arbitrio constituta flecti potest ad bonum et ad malum. Quod si est, ergo
et boni Angeli et mali ad utrumque flecti possunt : ergo et boni possunt
1 ]u editione J. AUeaume desunt haec verba, nec bene illud volunt.

2 Luc. XV, 11 et beq.
Ii\ II SENTENT. DIST. VII, C. 141
fieri mali, et mali boni. Ad quod dicimus : Quia Ijoni tanta frratia Cfmfii-
matisunt, ul nequeant fioii inali: ct maii iii malilia adeo (jhdiirati sunt,
ut non valeant fieri l)oni : et tamen utriciiie liahent liheriiiii arhilriiim :
quia et boni non aliqua cogente necessifate, sed pir^pria ac sjjoiilaiiea
voluntate per gratiam quidem adjiili i)oniim eiiûnl, et maiiim respuiiiil :
et mali similiter spontanea voluntate a gratia desliluti bonum vilanl, et
mnium sequuntur : et mali habent liberum arbitrium, sed depressum atque

corruplum, quod surgere ad bonum non valent .
G. Quodboni post confi,i'inatioucin liberius arbitriutn abent qwnn ante.
Boni vero arbitrium habent muito lil)erius post confirmalionem quaman-

te. Ut enim Augustinus tradit în Enchiridion ^ : Xon ideo carent libero ar-
bitrio, quia male velle non possunt : multo quippe liberius est arbitrium
quod non potest servire peccato. Neque culpanda est voluntas, aut volun-
tas non est, aul libera dicenda non est : qua • beati esse sic volunt, ut esse
miseri non solum nolint, sed nec prorsus velle possint. Non possunt itacjue
boni Angeli velle malum, vel velle cssc miseri, neque hoc hahent ex nalura,
sed ex j^ratice beneficio. Ante gratia3 namque confirmalionem poluere
peccare Angeli : et quidain eliam peccaverunl, ct (hemones facli sunl. lyiide
Augustinus in lihro contra Miiximinum : (a-eaturarum iialuia C(i}les(ium

mori potuit, quia peccare potuit. Nam An<;eli peccaverunl, (>t da-moues
facti sunl, quorum dialxjlus est juiiiceps : et qui nou peccaverunl, peccart!
potuerunt: et cuicumque crealura> rationali lu.estatur ul jieccait' n<ui
possit, non est hoc natura? i)roj)ri(C, sed l)ei f;ralia\ hkMxjue solus Dciis
est, qui non ^ratia cujusriuum, sednaturasua non |)oluit, nec jiolcsl, iiec
I)oterit jjcccar^» . Kcce liic insinuatur, (jiiod AiiLreli anle (•(uilirmatioiicm
peccari! potu(Uuut, sed post conlirmationcm iioii jiossuul. I"!t (jiiod jxiluc-
runt fuit eis ex lihero arhilrio (juod esl (ms nalurale : (jiiod ^cro modo iion
' Edit. J. AlliMumc, va\ct.

* Ibidcin, trailidit.
•'
S. AucnjsTiNUs, iu Kncliiriclion, cap. lO.l.
* Edil.. J. .\lloaum(', qnin.
^ S. AuiJUSTiNUs, l.ib. III contra Maximiiiuiu, rap. 12.
:::
142 1). ALB. JMA(i. OKI). Pl{.1<:i).
j)ossunl peccare, iion est eis ex naluni, id esl, libero arhilrio, sed ex grutia,
ex qua gratia cliain esl ut ipsuni libcnuii arbilriuin jam non possil peccalo
servire.
D. Quod post confirmaiionem Angeli non possunt ex nalura peccare sicut ante : non
quod dehililatuni sit eorum liherum arbitrium, sed conjirmatum.
Non ergo post confirmationem Angeli de natura sicut ante peccare po-
tuerunt: non quod liberum arbitrium eorum debilitatum sit per gratiam
sed ita potius confirmatum, ut jara per illud non possit bonus Angelus
peccare : quod utique non est ex libero arbitrio, sed ex gratia Dei. Quod
ergo Ilieronymus ait: Cseteri ^
cuin sint liberi arbitrii possunt flecti in
utramque partem : accipi oportet secundum statum in quo creata sunt.

Talis enim et homo et Angelus creatus est, qui ad utrumque flecti poterat
sed postea boni Angeli ita per gratiam sunt confirmati, ut peccare non
possint : et mali ita in vitio obdurati, ut bene vivere nequeant. Similiter
etiam illud Isidori intelligendum est : Angeli mutabiles sunt natura, im-
mutabiles sunt gratia : quia ex natura in primordio sua? conditionis mutari
potuerunl ad bonum, sive ad malum sed post per gratiam ita bono
: ad-
dicti sunt, ut inde mutari nequeant. Ad hoc enim repugnat gratia, non na-
tura ^
operantur assumpto corpore, et de his

est secunda pars^ quae incipit in sequenti
distinctione, ibi, A, « Solet etiam in quse-
DIVISIO TEXTUS. stione, etc. »
Haecdistinctio dividiturinpartes duas
in quarum prima Magister agit de confir-
« Supra dictum est, quod Anyeli qui matione liberi arbitrii in bonis, et obsti-
perstiterunt, per gratiam, etc. » natione in malis : eo quod liberum arhi-
Hic incipit Magister agere de operibus trium est causa operum. In secunda
conversorum, et aversorum. autem agit specialiter de operibus quse
Et habet duas partes sunt igitur :
faciunt tam honi quam mali Angeli,
quaedam opera Angelorum quee operan- transmutando res, ihi, E, « Et licet mali
tur non assumpto corpore, et de his est Angeli, etc. »
prima pars quaBdam autem alia quse
:
* Edit. J. AUeaumo, cxtera. - S. IsiDORUs, Lib. I de Summo bono,cap. 12.

Ii\ II SENTENT niST. Ml, I), ART. 1 KT I. 143
ctum : sed anle conlirmationein fuit in

eis libertas a coactione, sed post liberlas
a miseria : erfô ista non dilTcrunt per
substantiam potentiai, ut videlur.
ARTICULUS I.
SoLLTio. Dicendum, quod una est po- soiui 10.

Ulrum idem liberum arbitrium quod tentia eteadem, ut probatum est in ulti-
fuit in bonis et rnalis Angelis ante mis omnibus.
confirmaticmem, sit in eisdem post DicENDUM autem ad primuin, quod a,i
confirmalionem ? mobile et immobile quando referuntur ad
eadem principia, tunc dividunt eiis ; sed
non, quaiido referuntur ad diversa un- :
Incidit aulem Jiic Iriplox quaestio, sci- (b' mobile per naturam potest esse ideiu
licot, lllrum idem liborum arbitrium quocl cum immobili per yraliam et^doriam.
fuit iu bonis et malis ante coulirma- Ad alild dicendum, quod non sunt a.i
tionem, sit in eisdem post conliiniatio- opposita^ dilTerentiae : quia non egre-
nem ? diunlur ab uno per eamdein divisionem :
Secundo, Utrum liberius sit in conlir- quia immutabilitas est ex libertate jjjra-
matis, aut non confii-iuatis bonis ? tiae et j,Îoria3, mobilitas autein ex liberta-
Tertio, Utrum liberius sit in bonis te naturte solius : et ista non rcducunlur
quam in malis^ vel e converso ? ad divisioiKMu unam.
Aliaj enim omnes qucestiones quae circa
hoc quaeri possent, in preecedentibus sunt
deterniinatae.
Ad PRi.MUM sic proceditur :

ARTICULUS II.
1. Immobile et mobile dividunt ens

simpliciter et non conveniunt eidem : Utrum liberum arbitrium liberius sit in
ante confirmationem liberum arbitrium non confirmati.s. sirid iii nobis, quam
est Ib^xibile sive mobile a bono, et post in confirmatis, puta bonis Aiif/c/is ?
est immobile : eryo non est idem.
2, Praiterea, Niliil idem susceplibile
est oppositarum diirerenliaruin manens Secundo quaM-ituc, Utiuiu liberius sit
ideo nuinero et specie : mobile et immo- in non coniirmalis. (piaiu ntulirma-
bilc sunt opposilae diirerentia> : eriâj noii lis?
siint ejusdem liberi arbitrii maiKMilis \ ideturautem quod sic :
idein specie et numero. I. Ouaiito enim ])oteiilia in plura
conlra,
Skd conir.v : potest, taiilo videtur esse liberior : iii
I. Immortalilas prii: i slatus, el iin- plura aulem potest esse jiotentia (iiue
mortalitas sccundi status noii dilferunt potest in bonum et in maliim, (|uain illa
per subslantiam potentite, licet diirerant quae potest in bonum tantuin : (Mjio vi-
per babitus susceptos : sicut autem [)o- detur illa essc liberior : el lia'c est in
lentia se habet ad immortalitalem |)ri- nobis : eriô iii iiobis lib^Mum arbitriiim
mam et secundain, ita liberum arbilrium est lib(MMUs. (pi.ini iii .Viigcli.s conlir-
se habet ad libertalem istam ct illam : niatis.
erjô est idem in subslantia liberum ar- 1. ll(Mii. (^hiaiito [lolcntia iii actii suo
bitrium. \el op^Mc iiiauis reccdit a inodn pol^Mitia^
1. lliMn. I/il)i>rtas a coactione et liber- II iturali, laiilo vidctur essc lilnMior : scd
las a miseria mm dilVerunl pcr subji'- pol(Mitia (pue potcst fac(M'c bonuni cl iioii
144 1). ALB. MAG. OHI). VUAID.
facore bonum et conlrarimn, magis re- Ad alujD dicendum, quod por posse Ad
codil (|uam illa qu.T, potcst facorc bonum facere malum magis liberum arbitrium
tanlum ot non conlrarium hono igitur :

obligatur materia.' et mateiialibus, quam
cum noslrum sit lalo, cl conlirmalorum rocedat ab eis : eo quod omne malum
Angclorum sit tanlum ad bonum, vide- provenit ex aversione ab incommulabili
tur in nobis esse liberius quam in aliis bono, et conversione ad bonum commu-
conlirmatis. tabile : et idco illud non dicit dissimiii-
Sed conira. Sed contra hoc cst quia :

tudincm ad potentiam materise non obli-
1 Quanlo potenlia paucioribus indiget
.
gatam, sed potius accessum ponit ad
ad expeditionom actus, tanto liberior illam.
est Angeli autem non indigcnt setate,

:
Et si objicitur de hoc quod dicitur,
inquisitione, et experimento, et arte, et Qtti potuit transgredi, etc. ' : hoc solu-
doctrina ut eligant bonum nos autem :
tum quceratur in hbro III Sententiarum,
omnibus indigemus ergo, etc.

his :
ubi disputatur de libero arbitrio Christi.
2. Item, Obligatio ad materiam toUit
libertatem ergo quanto magis potcntia

:
separatur a materia, tanto magis est

libera sed plus separatur quse non uni-
:
tur corpori, quam illa quae unilur ergo : ARTICULUS III.
maiiis est libera Angeli auteni libcrum :
arbitrium non unitur corpori : ergo, An liberum urbitrium liberius sit in
etc. bonis Angelis, quam in maiis ?
SoLUTio. quod
Ad hoc dicendum est,
Solutio.
liherum arbitrium confirmatorum Ange- Tertio quaeritur, Utrum hberius sit in
lorum liberius est quam nostrum cst : bonis, quam in mahs ?
enim completum in libertale liberum ar- 1. Et videtur, quod sic per Anselmum,
bitrium quod nec ex natura nec ex habitu qui dividit hberum arbitriuni in acce-
confirmationis servire potest : Hberius ptum, et non acceptum ct acceptuiii in :
autem potest hoc, quod potest qusedam habens rectitudinem, et non habens et :
per naturam et habilum, sod cadens a habens rectitudinem, in habens oam

bono, redire potcst et infimam bal)et : amissibiliter, et non araissibiliter simi- :
libertatem, quod non potest in bonum hter carens ea, aut caret ea recuperabili-
nisi per naturam, et per habitum con- ter, aut irrecuperabiliter. Et dicit hber-
junctum in malo. rimum esse in habente non acceptum
Ad 1.
Ad primum ergo dicendum, quod plu- habens rectitudinem amissibiliter, ct post
rahtas eorum in qufe potest, non est li- hoc in habente acceptum carens rectitu-
bertatis, nisi illa pertineat ad posse et dine sed recuperabihter, infimo autem
hbertatem, ct non ad impotentiam et gradu in habente acceptum carens recti-
servitutem : non enim dicitur potentior tudine irrecuperabiliter.

vel hberior, qui potest vincere unum 2. Ad mEM videtur etiam esse ratio :
et potest vinci ab alio, quam qui potest quia tanto liberius videtur esse, quanto
vincere tantum : quia vinci est non pos- minus servit : sed nullo modo servit in
se. Ita etiam vinci posse a peccato extre- confirmatis, in illis autem maUs servit :
ma impotentia et servitus est : et idem quia omnis qui facit peccatum, servus
est posse facere malum, et posse vinci a est peccati *
; ergo hberius est in bonis,
malo, licet modo significandi dilferant. quam in mahs.
* Eccli. XXXI, dO. Joan. vui, 34.

IN II SENTEM. DlSr. VII, E. 1 i.j
contra. SeD CONTRA : ritatoin Dcrnardi, dicendum quod liber-

1. Est dictuiri IJcrnardi, qui dicit quod tas a coactione dicitur du[)licitcr, scilicet
libertas a coactione non magis est in Deo secuudum privationcm absolutam, et sic
quam in creatura, sed in Deo potentior : verum est quod dicit Bcrnardus vel se- :
et non magis in bonis quam in malis, cundum id in quo fundatur privatio. Sic-
sed in bonis ordinatior : crgo vidctur, ut in naturis privatio est duobus modis :
quod aHjualiter insit. una aatcm fundatur in materia cui for-

2. Itcm, Libcrtas a coactione dicit piima /'st absens, et alia quae fundalur in
vationcm coaclionis : privationes autem forma contraria : ila est liic : quia liber-
non rccipiunt magis ct minus : non enini tas fundatur in forma qune non obliuâtur
unus est magis nudus quam alius, ncc matcriae : ct in Iioc contrariatur formae
unus maj,Ms caecus quam alius : ergo cum nalur.di : undc quoad hanc formam rela-
libcrtas lundetur in privatione, videtur tainad opera conlingit essc liberius ct
quod sit aequalis omnibus quibus conve- minut libcrum, secundum quod magis et
nit. minu- cst illa nobilis, vcl cxpcdita plus

vel minus ad actum.
jiutio SoLUTio. Diccndum, quod libcrius est Et per hoc ctiam patet solutio ad se-
secundum «^^radus quos ponit Anselmus. quens.
object Ai) iD autem quod objicitur per aucto-
E. Quod Ancjrli mali vivaceni scnsum non perdiderunt, vt quihns /nodis sci/mt ?
El licol mali Anfi:eli ita pei" maliliaiii siii( olxlmali, vi\a(i lameii seiisii
m»ii smil pciiiliis j)rivali. Nam iil Iradil Isidoriis, lii|)li(i aciimiiie scientia;
vi^cnl daMnones, scilicel snhlililale natnra', experienlia lempornm, it'\(>-
lalione supernoruin spiritiaim '. !)(> Iioc eiiain Aiifinslinns iiil : SpiriUis
mali quaMlam vera dc lemporalihus rehiis noscere |)iMinillniilnr, jiarlim
snhlililale sensns, j)arlim exj)(M'ienlia l(Mnj)oruin callidion^s, j^rojibM' lain
ma^nam lonîtmlimMn vilcc : jârlim saiicîs Aiiiiclis, (jiiod ij)si ali omiii-
j)olenli l)eo distMiiil, jnssu ejiis sihi ivn-ciaiitihiis. Alitjii.indn idcm ncr.iiidi
sjiirilns el (jiia' faclnri snnl vtdiii (liviiiiindi j)raHli(Mint '.
* S. Isinomis, Ijti, I lif Summo boiio, c.ip. 1.
' S. Aur.usriNUs, Ijli. II supiM- tiom>sim ad lilloram, c.np. 1
X.WII 10
vidotur, quod omnom cognitionem ami-
serunt,
5. Item, Dionysius : « Malum d.nemo-
nis est contra deiformem intellectum
ARTICIILUS IV, esse : » ergo malum suum impcdit dei-
formcm intellcctum : scd ille est cog-
Uincm d<emones tripUcem haheant scien- noscere per species innatas, ut prius
tiam : unam ex naturse subtilitate, dictum est in quaestione de cognilione
secundam ex temporum diversitate, Angelorum : ergo vidctur, quod deemo-

tertiam ex revelalione ? nes per species hujusmodi non cogno-
scant : nec etiam cognoscunt per sensum,
quia non habent sensum : ergo nullam
Deinde quoerilur de hoc quod dicit : habent cognitionem.
« Et licet mali Angeli per malitiam, 6 Ilcm, Dionysius, ibidem : « Malum
etc. » daemonis est furor irrationalis, amens
Quijeritur enim de ista triplici scienlia vel demens concupiscentia, et phanlasia
dffimonum quam habent. Videtur autem proterva : » phantasia est virtus acci-
quod nullam :
piens phantasma a motu sensus factum :
1. Libcrum enim arbitrium L-Bsum est

ergo videtur, quod nulla cognitio intel-
per peccatum ergo et ratio, et volun- :

lcctualis sit in daemone.
tas : igitur sicut voluntas confirmala est
in malo, ita ratio debet esse conrirmala Item, Quare dicitur phantasia proterva, Qua.t.
in falso : et cum nihil nisi verum cog- et furor irrationalis, et amens concupi-
noscatur, videtur periisse scientia daemo- scentia?
num.
2. Item, Angeli mali dicuntur tene- Ulterius quaeritur de illa cognitione ousest.
bra : tenebra autem magis opponitur quae est per longitudinem experimenti.
luci intellectus, quam charitati affectus, Experimentum enim est cognitio sensi-
quia tenebra est lucis privalio : ergo bilium et hanc non habet dsemon, cum
:
videtur, quod lumine rationis deemones non utatur sensu.

sunt privati.
.3. Item, Nulla mala volunlas est, 7. Item Revelatio a supernis spiritibus
quam non praecedit mala electio : nec non fit nisi per illuminationem : daimo-
mala electio est, prcccedit ma- quam non nes autem non illuminanlur, cum perpe-
lum judicium nec malum judicium, :
tuis tenebris sunt addicti : ergo videtur,
quod non prsecedat mala cognilio et er- quod nuUa istarum cognitionum sit con-
ror ergo a primo non est mala volun-
:
veniens damoni.
tas, quam non pr.Tcedit mala cognilio
et error : cum igitur daemones universa- Solutio. Dicendum, quod optime di- Soiutit
liter corrupti sunt voluntate, universali- cit hic Augustinus, et Isidorus accipiens
ter corrupti erunt in cognitione veri. ab Augustino, quod triplicem cognitio-

4. Ilem, Bonum est diiTusivum esse, nem Iiabent da?mones : aut enim cogni-
et nonverum ergo bonum inseparabi- :
tio est naluralis, et illa est per species
lius adhaeret rebus creatis diflusis boni- acceptas in creatione, dc quibus supra
tate Dei, quam verum : ergo si dsemones habitum est, quod in illis non differunt
universaliter corrupti sunt ad bonum, daemones aut per cognitionem acquisi-
:
erunt etiam universaliter corrupti ad tam et hoc duobus modis aut de his
: :
verum : hsec autem corruptio non est quae sunt supra rationem, et de his non
nisi per ablationem cognitionis : ergo certificat nisi revelatio : aut de his quae
IN II SENTENT. DIST. VII, E, ART. 4. 147
sunt conlingenlia tlc futuro, de quibus sed hoc non est verum, quod o.st finis
praecedit signum in natura, ut in motu intellectus speculutivi. EU ideo objectio

ccEli, vel dispositione eiementorum, vel tota vadit per aequivocationem
quia :
dispositione corporum animatorum et : nos loquimur de corru[)tionc boni gratiie

de his est per experimentum, et conje- et boni naturalis ordinati ad gratiam, et
cturam. non boni quod cum ente convertitur et :
Ad primam ergo objectionem dicen- loquimur de vero quod est finis intcHc-
dum, quod ratio non ita complectitur ctus speculativi, et non de illo quod con-
bonum sicut voluntas : et ideo corruptio vertitur cum ente.
per malum principaliter corrumpit vo- Ad aliud dicenduin, quod inlellectus
Ad 5.
lunlatem, et non rationem nisi secun- potest dici deiformis tripliciter, scilicet
dum quod est considerativa simpliciter ab intelligibili, et ab imitatione gratiae,
veri et boni : et hoc est scire quod nihil et a simililudine actus : ab intelligibili,
vel parum facit ad virtutem : velle auut quando est de Deo, et sicut conlem-
tem, et operari multum facit. plalivus homo potest habere intellectum
Vel dicatur planius, quod est ratio deiformem : ab imilatione graliae, et sic
speculativa, et ralio practica : ralio spe- Sancti habent intellectum deiformem : a
culativa in Angelo non est corrupta, et similitudine actus habere intelleclum
haec non est pars liberi arbitrii, scd pra- dciformem, est intclligendo non indigere
ctica est corrupta, secundum quod eligit collatione et inquisitione, scd statim om-
sibi, et haec est pars liberi arbitrii. Unde nia videre quorum potest haberi scienlia
dicit Dionysius : « Data illis naturalia, per rationem : hoc ultimo modo ha-
et
nequaquam ea mutala esse dicimus : sed bent Angeli intelleclum deiformem, et

sunt integra, et splendidissima. » tanto plus, quia liabent apud se, non
Ad ahud dicendum, quod daemon est accipientes a rcbus inlcllectum suum : et
tenebra perfecta in luce'quae inducit ca- hoc ullimo modo malum daemonis est
lorem, et liujusmotli est cognitio appro- csse contra inlellcclum deiformem, id
bans bonum : sed in luce vana, quae iux est, contra jus intellectus deiformis :
est sine fructu, non sunt tencbrae, imo quia facit contra judicium talis intcllc-
splendent, ut dicit Dionysius. ctus : et aninui peccans contra judicium
Ad aliud dicendum, quod nulla vo- talis intellectus, est anima peccans con-
iuntas est quam non praecedat mala tra judicium bcnc dispositae rationis.
electio sibi, id est, eidcm qui vult ma- Ad aliud dicendum, quod sicut dicit ^'^6-
ium : quia nisi eiectio detcrminet, ipse Commentator supcr lib, de Anima,
non volet. Sed non oportet quod non phantasia apud (livecos dicitur a'(jui-
habeat scientiam eligendi bonum : quia voce, a tfiavTi^w ', quod est appniro, ct
multioptimam Iiabcnt scientiam cligcn- sic ponitur quandocjiK^ pro inlcllcctu
dorum, ct e contrario agunt, ut dicit possibili : cl a pbanlasmatc, ct sic est
IMiilosophus. |)ars sensibilis aiiiiiuT. Et primo modo
Ad ALniD dicendum, quod illud bo- est in Angelo malo, sccundo modo non.
num quod concrcatum est creatune, quia
est a bono, est bonum sccunduin (juld, Si autcm (pia-ritur, (jiiar(> dicitur y^jû^,, i.
et non bonum gratiae : et hoc noii in to- plianlasin pro/eira '/

Dico. (juod inlcl-
to amisit (hemoii : scd illud non convc- lcctus daMiionis pliaiitasticus. id cst, a|i-
nit sibi, nisi in quaiilum est, ct non siiii- |)aritivus ex signis obscuris dicitur eo :
pliciter. Sed vcrum (juod convcrtitur (juod iion contiguatur irradiatioiii luiiii-
cuni eiitc, est iii co iii quaiitum cst : iiis piiini. /'rutcrvirns autcm dicilur :
ii8 I). ALB. MAG. ORD. VnMD.
quia scicnlcr oi^pugnat verum, prsecipue

quod est verui» sccundum pictatcm. Ille
enim proprie dicitur protervus, qui im-
pedit processum verum quem scit esse
verum : ignorans aulem, qui disponitur ARTICULUS V.
contrariis principiorum : sed nesciens,
a quo universalitcr privata est scientia. Utrum diemones possunt futura prxdi-
Furor irraiioualis dicitur : quia furor cere ? Et, Quse sit di/fcrentia inter
per se irascibilis est, et furor fervens dw.mones futura prsedicentes, et Pro-
ira : et hoc non debet esse secundum pketas ? et, Per quem modum dxmon
ordinem rationis, nisi contra nocivum inspirat suos prophetas ?
boni et honesti. Sed daemon non irasci-
tur nisi bono et honesto, cui numquam

irascendum est : et ideo dicitur furor ir- Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
rationalis. Amens autem concupiscentia ibi, E, in fine : « Alic/uando iidem ne-

est concupiscentia sinemente : quiamens fandi spiritus, etc. »
ordinat concupiscenliam respectu boni et Hic enim cadit qusestio de divinationi-

delectabilis : scd mali ut malum non est bus dffimonum.
concupiscentia per se : et ideo quia pla- Videtur enim^ quod futura praedicere
cet da^moni malum per se, ideo dicitur possunt : quia
concupisceîtia arnens. 1.Homines arte scire possunt futura
ad hjngum tempus : ergo multo magis
Adqusest.s. Ad ALiUD diccndum, quod experimen- dsemones qui multo majorem habent
tumaccipita signis naturalibus, et prsescientiam. Quod autem homines possunt
cipue quando vult decipere, sicut in mo- scire fulura, patet per Astronomos judi-
tu steilarum quaedam prgenosticantur cantes de evenlibus in tota vita per
futuia, et in signis nubium : et illa prae- constelhilionem nativitatis, et de eventi-
dicit ad decipiendum ad boc quod creda- bus in toto anno per scientiam revolu-
tur sibi etiam in falsis. Quandoque etiam tionis a principio anni, et de eventibus
cognoscit mentem hominis in signis ex- in viginti annis per scientiam circuli in
terioribus, vel interioribus : interiuribus, conjunclione Jovis et Saturni de triplici-
ut sunt concursus spirituum et sangui- tate in triplicilatem : ergo multo magis
nis : exterioribus, ut rubor, vel pallor, hoc prsevalent dsemones.
et hujusmodi hoc non accipiendo ali-
: et Si dicasquod errant, et non illa sciri
quid a rebus, sed potius, ut supra dixi- per astra. Gontra Augustinus in libro
:
mus, per formas quas habent apud se, V de Ciiiitate Dei dicit sic « Non usque- :
quae determinantur ad hujusmodi tigu- quaque absurde dici posset ad solas cor-
ram vel signa. porum differentias afflatus quosdam va-
lere sidereos, sicut in solaribus accessi-
Ari 7.
Ad aliud dicendum, quod illam reve- bus et recessibus videmus etiam ipsa
hitionem non concomitatur illuminatio : aimi tempora variari, in lunaribus in-
quia hunt per simphcem elocutionem, crementis atque decrementis augeri vel
quam quilibet polcst habere cum quoli- minui quaedam genera rerum, sicut os-
bet, malus cum bono, et e converô : et treas, et conchas, et mirabiles aestus
inferior cum suiêriore, et e converso. Oceani, non animos et animi voluntates
positionibus siderum subdi. »
Si dicas, quod hoc non negatur quin
habeant effectum super corpora : igitur
qui prsescit proportiones motuum eorum
IN II SENTENT. DIST. VII, E, ART. :;. 1 iy
per multos annos, ipsc polest praedicere Solutio. L't sine prspjudicio loquar de soiutio,
futura accidenlia corporuin pcr luullos rebus occullis, dico quod da^mones futura
annos. scire possunl corporalia aliquo niodo ad
Si dicas, quod non possunt in animas cursum naluia.' ordinata, tribus niodis,
noslras et voluntates, etiam ipso IHole- scilicetpercursum siderum, et per dispo-
meeo in Centilogiu testante, et dicente, siliones rerum naturalium, el per revela-
quodsapiens homodominatur astris lioc : lionem sibi faclam. Quie autem non lia-
non negatur: sed tamen nullus Sanctorum bent cursum redigibilem in ordinem cau-
negat iiocquin cboleriE, sanguinis, etaliis sarum naturalium, puto quod nullam iia-
auimai tracta; disposilionibus corporis, bent de liis prajcognitionem, sicut nec
citius moveantur ad iram, el hujusmodi : liomo qui de divinationibus se intromit-
ergo ex signis coi'porum potest habeii lit, ut dicit Augustinus in libro Y de Ci-
conjecturade signis voiuulatum. vilate Dei, et aliis mullis locis : etperhoc
Xos invenimus per vestigia
2. Itein, pro tanlo concedo divinaliones astrorum,
umbilici nati in primo parvulo quasdam sicut Auguslinus, et non amplius.
obstetrices pra^nosticare de numero pue- Ad iioc quod objiciliir de his quue de-
rorum quos illa mulicr parilura est in pendcnt a libero arbitrio, dico quod se-
loto tempore vitae nisi impediatur per ac- cundum quod a libero arbitrio pendent.
cidens, et stepe dicere verum ergo vi- : non sciunlur per astra : sed secundum
delur, quod daMiiones lioc multo magis (juod signilicanlur in dispositionibus cor-
prffivaleant. porum, conjectura incerta habeturde eis.
Unde distinguit Damascenus, sicut et
Ulterius quoeritur, Cuni ipsi qunpdam Aristoteles in libro de Somno et vif/ilid,
futura pijrdicant, quie diirerentia sit inter iiilcr causam et signuin : quia causa esl
eos et Prophetas ? ad cujus sequitur aliud : et sic bellorum
Videtur, quod nulla : quia Propheta el voluntariorum sunt astra signa, non
dicit contingentia fulura, el dannon si- caus;p, scilicet in quantum voluntates iio-
militer : ergo non dilTerunt. minum traliuntur dispositione corpitrum

ad mobililales et anecliones quasdam ;
rLTKiuus qiKLMilur, Per quem modum sicut etiam dicit medicus, quod bona
inspiranl suos Prophetas, sicut dixit spi- complexio signilicat honos mores, et ma-
ritus nequam : h)/o deeipiam Aeliab... |;i malos, et sicut dicil meiancindicosesse
E(jrediai', et ero spiritus mendax in ore invidos et perlidos lidcm non rctincnlcs,
omnium prophetarum ejus '. cl hujusmodi : cl sunt signa qua' fre-
1. Conslal enim, quodoe(|uale non pol- (juculcr fallunl.
est in ffiquale mens autem noslra im-
:
mediate sup[)onitur Deo ergo per natu- : Ai) 11) (juod qiurrilur i\(^ dilhMentia in- Adquirsi i.
ram ;B(pialis est Angelo, ut (juidam di- I(M' Proj)hclas cl daMnoncs fulura j)raMli-
cunt : ergo supciior (hvmone : ergo du3- centcs, dicendum qiiod (hemon dicit ea
moii non jtotest ali(juid imjjrimcr^^ ei. (jiKT ab alio accij)it. V(d iu cursu natuiie
2. It(MU, Ipsc (laMuon uon csl ( rcalor vidcl : Projdicla aiili iii dicil ca qua» no-
alicujus r(M, utinfra habcbitur : ergo nec vil i)(M' ins[)iralioncm.
sj)ecierum (juas mendax Prophcla habcl
in anima, el iu (juibiis vidct fulura: ruiu Ai» II) (jiiod ull(MiusquMM-ilur, pulo si- Ajquwtii
igiliir iii illis laiilum fulura vidcauliir. iic |u-a'iu(ii( io essc dicenduin. (juod da'-
vidclur (|uo(l uoii j)ossil uiiKjuaiii fiiliira iiiiin iioii iiijicil iu animam sui Prophc-
rcvclarc Projjliclis suis. l.c >|ircic>, .scd jiolius de c\isl(Milibus ibi
II l'ar;ili|>. xviii, 20 iM 21,

:
iSO D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

elicit intellectum novum futurorum. Est ostendunt futura, et aliquando vera, et
enim dc spcciebus et litteris aliquo modo aliquando falsa, semper autem cum in-
simile : quia sicut eoedem liltcrae diver- tentione iallendi : et iioc modo est inspi-
simode combinake et ordinatae faciunt ratio falsi Propbetae.
comccdiaset tragocdias itaetiam eaedem : Ad autem quodcontraobjicitur, dici
id Adobject.
species divcrsimode ordinatje exprimunt potest, quod anima mea in proemio et
diversa praesenlia, praeterita, et futura. merito potesta^quiparari Angelo, sednon
Sicut enim dicit Phiiosophus in II de in modo percipiendi illuminaliones, sicut
Somno et vigilia : Sensibus ligatis per Alexander in libro de 31olu cordis^
dixit
somnum, efticitur intellectus agens po- quod anima illuminationum quffi sunt a
tens ut extrahat de pliantasmatibus quse- prima est ultima revelatione perceptiva.
dam signa futurorum, in quibus acci- Ad aliud dicendum, qiiod licet daemon Adobjeci
piuntur praenosticationes : ita dici potest, non habeat lumen gratiae, habet tanien
quod quo vi-
applicatio luminis naturalis lumen naturae fortissimum, et utitur illo
get intellectus daemonis ad lumen intel- in malum, scihcet addecipiendum homi-
lectus Prophetae falsi, elicit quaedam quae nes per pseudoprophetas.
F. Quod magicse artes virtuteet scientia diaboli valent : quse virtus et scientia est et
data a Deo, vel ad fallendum malos, vel admonetidum, vel exercendum bonos.
Quorum scienlia atque virtute etiam magicfe artes exercentur : quibus

tamen '
quam potestas a Deo data est, vel ad fallendum fal-
tam scientia
laces, vel ad monendum fideles, vel ad exercendam probandamque justo-
rum patientiam. Unde Augustinus in libro III de Trinitate Video, inquit, .•
infirmse cogitationi quid possit occurrere : cur scilicet ista miracula etiam
magicis artibus fiant. Nam et magi Pharaonis serpentes fecerunt, et alia ^
sed illud est amplius admirandum, quomodo magorum potentia quse ser-
pentes facere potuit, ubi ad muscas minutissimas, scilicet sciniphes ventum
est, omnino defecit *
: qua tertia plaga ^gyptus ceedebatur. Ibi certe defe-
cerunt magi, dicentes : Digitus Dei est hic. Unde intelligi datur nec ipsos
quidem transgressores Angelos et aereas potestates in imam istam caligi-
nem tamquam in sui generis carcerem ab illius sublimis cethereae puritatis
detrusos, per quos magicse artes possunt quidquid possunt, aliquid vale-
re, nisi dala desuper potestatp Datur autem, vel ad fallendum fallaces,
sicut in ^gyptios : et in ipsos etiam magos data est, ut in eorum spiri-
1 Hic in editione J. Alleaume additur non.

* Exod. vii, 11 etl2et per totum caput et sequens.
3 Exod. vui, 18 etl9.
IN II SENTENT. DIST. VII, F, ART. 6. lol
tuuni operationc viderenlur cidinirandi, a qiiibus ficbint, a Dei verita-

te '
daninandi : vel ad monenduni fideles, ne tale aliquid facere pro niagno
desiderent, propter quod etiam nobisin Scjiptura sunL prodila, vel ad exer-
cendam, probandam, manifestandamque justorum patientiam.
inluentis corpora uno modo appare-

iila
rent : sed hoc non est veruni quia san- :
clus videt uno modo, et peccator alio

ARTICULUS VI. modo : ergo formae praestij,norum noQ
sunt in corporibus in quibus, etc.
iJtrum per dsemones possunt fieri prse- 2. Item, lila forma necessario esset in
stigia, el qualiter faciunt ? aiiquo ul in subjecto autergo in eodem

: in
quo est ilia cui cir-cumponitur, aut non.

Si eodem, tunc dute substanliaies formae
Deinde quarilur de hoc quod dicit, essent in eodem, scilicet forina pra*stigîi,
ibi, « Quorum scienlia alque virtule et for-manaturalis, quod esse non potest.
eliam magicse^ elc. » Si autem in aiio, lioc nonpotest esse nisi
Et quiiTunlur hic quatuor, quiadupiex aer circumpositus : et hoc est impossibi-
fit operalio arlis magicae una in pr:e- : ie : quia aer non continet for-mam, sed
sligiis eoruin quie apparent et non sunt, polius spargit et dilfundit.
alia in transniutatione reruni quarurn- 4. Item, Cum
non semper remaneat
dain secunduin veritatem. idem aer circa corpus iilud in quo appar-et
Quupritur primo, Qualitcr fiant pi\Tsti- lorma pra^stigii, non maneret iiia lorma,
gia pcr da^mones? aut oporteret quod eadein numero essel in
Secundo, Qualiler possunl transmulare diver-sis sui)jectis, quod est impossibiic.
corpor'a? Si autem dicas, quod impossibiie est se-

Tertio, IJlrum possunt inducere formas cundum naturam, sed non daMUoni hoc :
subslanliales? omnino niiiil est quia d.Tmon debilior

:
Quarto, lltrum da^monos inillisjuven- est (juam natur-a, et est ctiam contra
tur constellatione, vei non ? principia iiiius artis : quia Imc est in ca
suppositum a (piodam aiiclore io^piente
Ad primlm sic proceditur : ad suum discipuium, cl dioente : Scias

Magica (puedam pueiia vidcbalur
I. (pioniam impossii)iiilatis natur-a lirma est,
liabere speciem equi, et ducla ad ai»i)a- et non j)ermanet hoc quod aiiquis nititur
tcm quemdam, dixil ille Ila^c puelia : contra nccessarium.
equa non esl : sed orate ut ab orulis vc-
stris aufcranlur species quii)us impediiui- SoLUTio. Al)S(pre pra^judicio dicen- ScJaUo.
ni ad videndum foniiam (sjus, et timc vi- diim, (piod lorma' ill;e non siint in rcl)us
debilis (piod nuiiKpiam (Mpia fiiil

"'
: ci\iô iii (piii)iis apparcnt esse, sed polius in
vid(!lur, quod iiujusmodi pr-a-sliîa sint ocuiisct scnsiiuis iutiicnlium. Jjuod (pia-
potius in ocuiis intucntium, (piam in coi- liter liat, accipiatur pcr auctoritates IMii-
p()r"ii)us in (piilûs esse videnliii'. losopiiorum tiiiim, iu (piii)iis pcr simile
'1. Ilem, Si cssenl in cor-por-iiûs iri (pii- id vidcrc possuimis.
bus esse vidcntur. tuiic r'cspcctti omiiis |)u il cuim .\risloleics in lil). de Suni-
'
lii (>tlil. .1. Allcauinc dcsiirii Iijim- viMba, a °
S. CiHKt.oiiiis, l.ili. IV ni.iloôruii). Ili'ali(m
Dci majc!i(al('. licitrdiituin, «Uc.

no etvifjilia\ ostcndens qualitcr «imu-

lacra in dormiendo videntur esse scnsata
accepta non secundum rei veritxtem.
« Non solumvigilaudomotusasimuiacris
liunt, et quae extrinsecus et quae in cor- ARTICULUS VIL
pore sunt : sed etiam quando fit passio
somnus, et magis tunc Quomodo et qualiler dsemones Iransmu-
'
hsec quoe vocatur
dum tant corpora, ulrum scilicet corpore
apparent: subdie enim repelluntur
et inlelligentia, etoxter-
assumpto, vel alio modo ?
operantursensus
minantur quemadmodum juxta magnum
I
ignem minor, et tristilioe et oblectaaones
Secundo quaeritur, Qualiter transmu-
parvae juxta magnas dum vero quicscunt,
:
tant corpora ?
supernatant etparva simulacra. Nociu ve-
Videtur enim, quod hoc non possint
ro propter vacationem particularium sen-
eo quodab facere, non assumpto corpore
suum etimpotentiam agendi: :
exterioribus ad id quod intrinsecus fiat 1. Dicit enim Philosophus in libro

caloris retlexio, ad principium seni.us re-
XVI de Animalibiis : « Si non tangit, non
agit, et non sequilur alteratio » daemo-
feruntur, et fiunt manifesta sedatd tur-
;
nes autem non tangunt physice, nec ma-

batione. » Et intendit dicere secundum
commenti, quod caloris thematice ergo non agunt in corpora,
:
expositionem
nec transmutant ea.
niotus in dormiendo colligitur intrinsecus
2. Si dicas quod hoc argumentum
in loco digestionis, et ab illo fmn' eva-
eliam secundum Philosophos non tenet
porationcs adcaput, quse evaporatio a ce-
:
quia sunt substantise separatse, quse agunt

rebro infrigidatadcscendit inorgana scn-
suum, etgravatea, removendo ca?orem, et transmutant corpora, secundum quod
et claudit, et immobilitat : in fluxji au- videtur Aristoteles quod opus

dicere,
tem a cella anteriori fluunt sensibiUa re-

naturse sit opus intelligentiae. Contra :
cepta prius, et interius tangunt organa in NuIIus umquam Philosophus concessit

principio sui, lioc est, in sensu commu- hoc quod aliquis motus esset in hac ma-
ni : et tunc videntur esse sensata vorissi- teria transmutabili, qui non reduceretur
me, et convertitur anima ad ipsa, sicut ad molum alterius corporis moti a mo-
ad res acceptas per sensum. tore spirituali : sicut opus artis reducitur
Idem omnino dicit Avicenna, et idem ad artihcem qui movetur ab anima, sed
dicit Averroes in f ibro de Somno et vigi- non immediate reducitur ad animam :
lia. Possumus igitur dicere, quod rloemo- sicut etiam motus hujus generati reduci-
nes in operibus praestigiorum faciunt ab tur ad motum coeli quod movetur (ut
inlus fluere species aliquas ad orgaua sen- ipsi dicunt) a suo motore spirituali, qui-
suum, quotiescumque contingat mtueri cumque sit ille. Si autem dicas quod
vef comparari sensum ad illud sensibile simpliciter est quia da^mon colligit
:
circa quod operatur magus et sic de- :

semina, ut dicitur in Littera, et median-
ludunt oculos, et sensus, cum n hil sit tibus illis transmutat. Tunc quaero, per
veritatis in re. quem modum colligit, quibus manibus,

Et per hoc patet solutio ad totym. vel quo movente, cum non habeat cor-
pus, et non erit modum invenire, ut vi-
detur.
3. Item, Nihil non unitum alicui ma-
teriae unione fornice vel motoris, potest
* Aristoteles, Lib. de Sommo et vigilia, cap. 3.

liN II SENTENT. DIST. VTI, F, ART. 7. m
transmutdrc materiam aliquam : da-mon ejusdem non conveniunt, aut
speciei, aut
Jiuic matcriae non unitur unionc formae, secundum minus, sicut verbi «.'^ratia, quod
quia non est in ea ut in suhjcclo : ncc sappjiirus curat antliracem, ct smaragdus
uiiionc motoris, cum intcr motorcm ct franfiît inclinationem ad coilum, el quod
mobilc scmper proporlio

sit erg-o vi- : adamas restringil magnctem nc traJiat
dctur, quod nou movet vel Iransmutat ferrum, ct Imjusmodi. ita possumus di-
eam. cere, quod substantias spiriluales iu
Si dicas quod estmotor intrinsccus, ct quantum natura supcriores sunt (ju;im
de hoc vcrum est quod objicitur ct cst : corporalia, sequitur virtus transujutaus
molor cxtrinsecus, ct de Jioc falsum est, et movens corpora scd tantum est dicc- :
sicut natura motor cst navis non unitus re, quod corporalia Jiabentia Iiujusmodi
navi. CoNTRA Nauta numquam movebit

: virtutes, agunt illis virtutibus per neces-
navem nisi per ca quibus molus suus sitatem natura pra?sente in eo ad quod
navi proportionatur, ut clavo, et fûbcr- est proportionata virtus, et alio tcmpore
naculo, et veJo, et JiujusmocJi : sed niliil illa virtus non est acliva nisi potentia
talium est inter daemonem moventem, et tantum : sed spiritus Iiabent hoc secun-
Jianc mateiiam motam : ergo videtur. dum libertatcm voluntatis claudentis vel
quod non moveal eam. Sed si hoc con- aperientis virtutem, secundum quod pro-
cedatur, istud non videtur quomodo nos portionantur maleriie in quam ajît vir-
vidcnms quod commovent nubcs, ct tus illa.
commisccnt mixtioncs, et faciunt trans- Sed tunc dicemus ad illa quae primo
.\d 1.
mutationes, sicut verterunt virgas in objiciuntur, una soJutionc, quod IMiiJo-

scrpcntcs, hujusmodi ergo videtur,
et : soplms loquilur ibi dc actionc qucTB est a
quod transumtant etiam non assum[)to qualitatibus aclivis, qua» sunt elemenla-
corporc. les, et non de opcralionil)us habentibus
spccies. VeJ dicatur meJius, quod quau-
SoLUTio. Dicendum, quod daemoncs do dicit IMiilosophus : « Si non tangit,
sccundum dicta Augustini transnmtant non agit, et non sequitur alteratio, »
corpora, et colligunt scmina, et Jiujus- quod intelligilur non de tactu suhstantiie
modi : quod qualiter liat, oportct acci- agentis, scd de tactu virtutis : nisi cnim
pere per simile. Quidam IMiilosophi, sic- illa tangat mobilc, numquam se^juilur
ul Avicenna in libro VI de N<ilnr<ilibi(s, alteralio.
ct Alga/el in Pln/sica sua ponunt fasci- autem quaeritur, Qualilcr tangat,
Sl
nationem, ita quod anima unius hominis utrum scilicet sc nmlti[dicet in medio
per adspeclum vel [)ro[)inquilatem iuipe- us([ue ad uiohilc, sicul calidum UKtvct ?
dial processum operuui allcrius Jiomiuis, HKsroNSio. Vidctiir niilii. (juod uon : siil
virtutc spiritualiter egredienle de uua [)olius cx pro[)ortionc s[)iiilus ;igcutis ;id
aniina, et o|)erante su[)er aliam. Iloc au- i(l iii ([tiod îgil siMUuduiu im|)ci'ium lit
tem non dico a[)[»r()l)ans dictum illud : virtus transinul;ins in cor[)ore : sed iu
quia benc credo, (jMod lidcui lirmam in rebus cor[)()r;iliI)us agontihus [km- virtutes
Domino habenti non nocel fascinalio, ncc qutp species suas c()nsc([uunlur, hcne
nocere [)otcst ars magica, ncc facit a\\- crcdo quod devenit viilus [)er inedium
quid e.v liis (\\\\.v {\v lalibus timentur: us([ue ad r(>m in ([u;im ;igunt.
sed in hoc possumus vidcre, ([uod sunl .\i) At.ii I) di('(Midiim. (jiiod si IMiiloso-
AJ
quaMlam o[)crali()nes (•((nlinenles s[)eciem [)lii diciinlur /ircnnntinliri. tiinc (|iii«l.im
in ([uanlum esl hax s[)0(ies, \\\v,v non IMiiloso[)hi [)onunt istum modum i[ui
conveniunt alicui [)riiu-i[)i()rum illiiis (lictus esl : êd u;ilur;»lis non [)onil, (jiti.i
s[)cciei, el lue conveniunt s[)ccici [)ioul [)(M' |)riiu'i[)ia u;itttr;ili;i uou |io'c»t di'|t>i'-
est iii Iioc individuo el in alio individuo miiuiri.
154 D. ALB. MAG. ORD. PRi^D.
Ad3. Ad aliud (liccnduni, quod in lali o|)e- i. Ilem, Dicitur in Li/tera, quod non
ralione non oporlel esse unionem per operanlur nisi sicut agricolae : illi autem
substantiarn, sed lantum secunduni pro- non Iransmulant ad formam, sed adju-
portionem virtulis et per hoc paiet so-
:
vant naturam ergo diemones faciunt:
lulio ad lotum. siniiliter ergo videtur, quod si eliam

:
transnmtatio lit quandoque, quod illam

facit natura.
^. Item, Ars non transmutat a forma

substantiali in formam : quia dicit Ari-
ARTICULUS VIIL sloteles in W Meteororum : « Sciant arti-
fices alchimiae species tiansmutari non
An dcPmones in tratismut atis corporihus posse : » ergo necdeemones, quia ipsi non
possunt inducere fornias substantia- operantur nisi per modum arlis.
les ? fi. Item, Super illud Psalmi lxxvii,

49 : Misit immissiones per Angelos ma-
los, dicit Augustinus : « Ea quee mirabi-
Tertio quseritur, Utrum transmutatis liter in creaturis fiunt, attribuere malis
corporibus possunt daemones inducere Angelis non audemus. » Cum igilur mi-
formas substantiales ? rabile sit arduum et insolituni quod prae-
Videtur quod non : quia ter spem et facultatem admirantis appa-

Exod. VII, 11 super illud, Fecerunt
1. ret, videtur quod Angeli mali nihil tale
autem et ipsi, scilicet malefici, sicut di- faciunt : et cum tale sit transmutatio
cit Glossa Strabi, sciendum est, quod subitacorporum in formas aliquas, vide-
diabolus figmentis spectantium oculos tur quod Angeli hoc facere non pos-
deludebat, ut res in sua natura manen- sunt.
tes, aliud viderentur : ergo videtur, quod 7. Item, Nihil habet potestatem trans-
de virgis non fecerunt serpentes, sed vi- mutandi corpora quibus ipsum patiens
debantur : ergo fuit pra-stigium, et non ab eis jam subjacet Angelus malus :
transmutatio. subjacet elementis, quia patitur ab igne

2. Item, Ibidem dicit Augustinus in corporali : ergo non habet potestatem
principio cujusdam magna Glossae, quod transmutandi elementa ad aliquid ex
Mo3^si virga absorbuit virgas, non draco- elementis compositum.
nes : absorbere enim potuit quod erat, 8. Item, Illud corpus quod transmu-
non quod non erat.
illud tant daemones ad formam, a quo agente
3. Item, In tempore Antichristi erit habebit formam ? Omnis enim forma est
daemon majoris potentise quam fuerit a convenienti, ut dicit Philosophus in
tunc^ vel sit nunc et tamen tunc non: libro VII primss Philosophise. Constat
poterit facere vera miracula : ergo nec autem quod damon nec est conveniens
nunc veras transmutationes. Quod au- genere nec specie cum forma educta er- :
tem tunc non possit facere vera mira- go non est ab ipso.
cula, videtur in epistola II ad Thessal. quod eadem ralione formce
Si dicas
II, 9 ubividetur dici, quod erunt mira- substantiales etiam non sunt a Deo agen-
cula secundum operationem Satanse
illa te, et transmutante hoc non valet :' :
in prodigiis et signis mendacibus ergo ' : quia apud Deum est exemplar cogniti-
videtur, quod non vere corpora ad for- vum et operativum omnium et hoc non :
mas aliquas transmutant. est apud Angelum bonum vel malum :
* II ad Thessal, ii, 9 Cujus, scilicet Antichri-

: omni virtute, et signis, et prodigiis mendacilus.
sti, est adventus secundum operationem Satanx, in
IN II SENTENT. DIST. VII, F, ART. 8. 155
ergo vidclur, quod daemones nullo modo dossunt colligere semina ad reducendam
possunt corpora transmutare ad formani inafqualem complexionem ad a^qualila-
aliquam substantialem. tem ergo non est inconveniens dicere,
:
conira. Sed contra hoc Bst expressc quod di- quod verissime sanabant etiam per nalu-
cilur in Littera : quia ram inlirmos.
CoUigunt semina et transmutant
1. 7. Ilem, I)emedico conceditur, quod
corpora secundum voluntalem permitten- ipse sanat : ergo multo magis conceden-
tis Dei, vel ad fallendum fallaces, vel ad dum est de melius sciente, ct sublilius
probandum elcctos. operanfe : daemon autem el melius scit,
2. Item, Augustinus, in Glossa super et sublilius operalur : ergo de eo conce-

illud Exodi, vii, 11 : Fecerunt et ipsi, dendurn videtur, quod ipse verissin)e
scilicet malefici, etc. Daemones quam-
: « curat inlirmitates,
vis inali naturam suam non amiserunt :
ideo dum per incanlationem malefici eo- Solutio. Quid de ista quaestione verum soiutio.
rum aliquid lieri conantur, discurrunt sU, solum Deum et Angelos qui hipc
per mundum, et subito semina quibus operantur puto ad plenum cognoscere :
hoc agilur afTerunt, sicque ex illis, per- tamen quantum potest haberi a doclri-
mitlente Deo, novas rerum species pio- uis Magistrorum simul et Naturalium,
ducunt. » Ilic expresse dicitur, quod tunc puto, quod nullam formam substan-
novae species producunlur vi daemonum, tialem pcrmanenlem inducunt, nisi so-
perniittente Deo : crgo transmutant ad lum illam quae etiam de facili ex putre-
formam. factione produceretur.
3. Item, in Littera dicitur, « Fecerimt Et ad hoc intelligendum, notaiulum
autem et male/ici simiHtcr. » Non dici- quod transmutatio corporum est quatuor
tur autem ibi, Yidebantur autcm malefici modis quorum unus est miscibilium n<i
:
faccre similiter. actum mixti tantum, in quo miscibilia

4. Itcm, Job, XLi, 2i : Non est super remanent secundum verilalem conse-
terram potestas quss comparetur ei : er- quentem suas proprias species, licet non
go videtur, quod si potestas artis operc- renianeant secundum formam suarum
tur super corporum transmutationes, ut specierum, sicut miscentur medieinaB
alchimia, quod daemones hoc multo ma- composit», ul liriaca, et electuaria, el
gis facere praevaleant. hujusmodi qua'dam sunt

: et in talibus
'). Item, Augustinus dicit, quod Deus virtutes, quie consequuntur singula re-
ordinavit mundum, spiritualem subslan- cepta, et natura quae sagax est, quaudo
tiam pra-poncndo corporali. Potentius accipiunlur dividit ea. Aliud autem ost
aulem et praipositum alii sc habent in quod consequitur actum Miixti quantum
ordine moveutis et transnuitatis ad infe- ost ex omnibus, iil iu tiriaca resistere
rius : crgo videtur, quod daMuones ad no- veneno consequitur artum mixti iii (luan-
vas specics possunl Iransmutare corpora. Iinii ex onmibus est (jua' reci[)iuntur in
(). Sanctorum et
Ilem, Legitur iu vitis ea : sed confortatio cordis. ct liepalis.
in legenda de sancto narthoIomaM). quod elc, consoquitur partieularia retopla :
eos quos aule Iwserant, curare vidoban-- sicut oliam videtur in artilicialis : «juia
tur (lum a hesionc cessabant. Videtur domus habet (|ua'(lam a |)artibus, qujp-
autem, (piod hoc parum sit eis, socundum dam a toto (•oiijunct»», ut valcre coutum
ca (juai dicuntur hic. Si enim semiiia marcas.
possunt colligere ad subilam corjjoris Alia est trausmutatio corporis iu sua
transmulalionom in aliam formam specio compoueulia : sicul dicimus ignom trans-
etgenero, ut ost transmutatio virga» in mutaro corpora. oo (juod h.ibrt qualila-
serpeiitem, videtur quod mullo magis tem vchementer aciivam.

Tertia est pcr exspoliationem proprie- viain modicam quandoque generantur

taluni, ct dationem aliarum per liquefa- infinilai parvffi ranai.
ctiononi et cihationem et sublimalionem In tria ergo genera operum, scilicet
et dislillationem, quibus operantur al- primum, secundum, et tertium, credo

chimici hoc modo operalione salis
: et posse docmones ex sua virtute, sed non
nota lit panis, et atramentum, et hujus- in primam partem quarti et si faciunt :
modi. Et puto quod non dant formas animaliaquae etiam ex putrefaclionc fie-
substanliiiles, sicut etiam dicit Avicenna rcnt et subito, tunc oportet ut aliquo
in AlcJdmia sua : cujus signum est : quia modo juventur a nalura, ut dicit Augu-
in talibus operatis non inveniuntur pro- stinus in Littera : sed in animalia per-
prietates continentes speciem unde au- : fectanon credo eos posse aliquo modo.
rum alchimicum non laetificat cor, et Ad primum ergo et secundum dicen- ^j
sapphirus alchimicus non refrigerat ar- dum, quod Strabus et Auguslinus (ut
dorem, neque curat arteriacam, et car- apparet inspicienti Glossas) loquuntur
bunculus alchimicus non fugat venenum sub dubio, utrum verse operationes sunt
vaporabile in aere. Et omnium talium aut prsestigia tantum : et ideo dicunt
experimenlum est in hoc quod aurum Glossse pro utraque parte.
alchimicum consumitur plus in igne Ad aliud dicendum, quod bene puto, Ac
quam aliud, et similiter lapides alchi- quod, Domino permittente, aliqua vera
mici : et iterum non durant ita diu sicut miracula non daemonis potestate, sed
naturalia illius speciei. Et hoc ideo est, Dei, fient temporibus Antrichristi : sed
quia non habent species, et ideo negavit etiam mendacia signa dicuntur satis
eis natura virtutes quge dantur cum congrue : quia licet vere mirabilia sint
speciebus ad conservationem specie- secundum tamen sunt ad inducen-
se,
rum. dum in errorem, vel ad tenendum in er-

Quarta transmutatio est per naturam, rore eos qui hoc meruerunt.
et tunc puto, quod a Deo qui primus au- Ad aliud dicendum, quod hoc intelli- Ad 4.
ctor omnium est, omnis forma substan- gitur quantum ad ultimam partem quarti
tialis detur virtute ccelesti : et ab ipsa modi transmutationis.
etiam dantur proprietates conservantes Ad aliud dicendum, quod bene potest Ad 5.
illas species. In hac autem transmuta- esse,quod ars de se non potest inducere
tione qucedam sunt de facili transmuta- formam, ut prius dictum est sed potest :
bilia, ut quse sunt similium corporum, juvare naturam, et ita facit daemon.
et generatio eorum est facilis, ut ranee, Ad aliud dicendum, quod daemonibus Ad6.
et serpentes enim de facili parvo
: fiunt non est attribucndum, ut operanlibus,
calore putrefactorum etiam perartem ju- sed disponentibus ad hoc ut fiant in qui-
vantem naturam, sicut dicit Avicenna busdam operibus quae de facili fiunt
quod ex capillis praecipue mulierum in etiam sub qualibet virtute coeli cum mo-
humido calido sub sole positis in loco dico calore putrefaciente.
convenienti sub terra aliquantulurn fmnt Ad aliud quod daemones
dicendum, ^^ ^
serpentes, et ex atriplice in concavo ar- patiuntur ab igne secundum ordinem
boris putrefactae, et stillante pluvia, fiunt vindicantis justitiae, et non secundum
ranae. Et Avicenna narrat, quod etiam ordinem naturae operantur autem trans-
:
ex levi coctione quandoque in uno mo- mutando secundum ordinem naturae, et

mento sicut in terra sua campus plenus non ordinem vindicantis justitiae.
apparuit bombicibus, et omnes fecerunt Ad aliud dicendum, quod omnis for- Ad (
sericum, Hcet non esset ita bonum ut ma quae est species et actus materiae, est
quod non habebant conveniens
aliud, eo ex aliquo convenienti movente naturam,
nutrimentum de foliis mori et ad plu- : et haec sunt semina putrefacientia, et hu-
:
IN II SEMEM. DIST. VII, F, ART. 9. i;i7
midum radicale cum calido naturali ad rum ad faciliorem elfectum ejus quod
su[)ci'ficicm educenlia : et quia ilji tanîl intendit necromanticus, utvidetur. Quod
frifîdum aerem, ideo ibi viscositas ejus aulem hoc veruni sit, dicit Aristoteies in
induratur et exsiccatur in pellemad quam lihro de A/a/uioiiibus lume sic : « Quan-
calor evaporans retunditur, et facit motu do descendit seliu alhethaim, fac ad
suo commixlioncm complexionis alte- amorem dominutorumterrae, idolaconlla,
rius, cui quia disponitur suflicientei', Angelos ad te clama : » et constat, quod
anima sensihilis infundilur. Sed hoc mi- non intellijîtur de honis An-^êlis : erfro
rahile videtur, quod egreditur animal mali faciiius lunc veniunt quam alio tem-
quod magus et hoc est de suhtili-
dixit : pore. Selin idem est quod luna. Alhe-
tate daemonum iiia semina colligenlium, thaim est quipdam consteliatio quae est
quse disponunt ad formam gênerationis in secunda mansione Arietis, ita quod
illius animaiis tamen forma datur a
: jirimcc mansioni dentur tredecim <,^radus
l)eo principaliter, et virtute ccelesti se- et minuta septem de Arietis imajîne :
cundario. ergo videtur, quod superiora juvant daj-

objeot. Ad PRiMAautem quinque quae ohjiciun- mones ad talia opera consequenda.
3, 4 et 5.
tur in oppositum, honc concedo de tali
modo operationis, ut dictum est. Rationc hujus etiam quieritur descicn- Quaest.
(i.ject.6. Ad m quod ohjicitur de restitutione tia imayinum, utrum illa liat operatione
sanitalis,dicendum quod quando Iffidunt, d^nionis vel naturic ?
tunc per se curanl in aliis autem non

: Et videtur, quod operatione dêmo-
nisi per operationem naturae, et hoc hene "'s : quia
puto quod fecerunt suis cultoribus, Deo !. Talis scientia prohihelur : nonautem
permittente sed hcnc puto quod si
: prohiheretur si lieret operatione naturiP
memhra nmtilata essent, in quihus non ergo fit operatione daemonis.
est virlus resliluliva ex parte naturie, -• Item, Talis scientia ralioncm non
non ()ossent restituere. vidctur liahcre : (juia ea (pue liunt pcr
Et per hoc palet soiulio ad totum. naluram, liunt actione et passione quali-
tatum primarnm : scd ihi nulla illa-
riiMi ajjit vel patilur : er'j;o vidctur,

quod operatione diemonum liant hujus-
modi.
ARTICULIIS IX. Skd contra hoc est, quia sced contrt.
I. Videmns nativitates variari secun-
An d.pmone.s in stiis operibus constella- (hun snhstantiani ot sccundum operatio-

tioiiibus juventur, an non ? ct, LJtruui ncs (ons(MjmMites aconstcllationihus, sicut
scientia imaginum fiat operalione (Lr- thît inolcmuHis in (Juai/riparti/o, tpiod
uionurn, an iion ? sole cxistenlc in minuto (juadam parte et
Ai'ielis, non lit gencratio liumana ct si :
cadal tunc semcn in matriccni. nnni-

Quarto (ju.eritur, rtruin daMuones in slrnm nascclui-. Et ut crtMlatur, cgo pro-
suis operihus jnventiir conslidialionihus, havi c\p( I iinciito Ikm' in (liialtus matro-
vei non ? nis prohis ct honis. a (piihus ci:t) |>ercepi
Videtur aultMU, (juod sitMil lc|;itiii' lii (|iiiiil inonstra pcj)crcriint, rt (juaMUMis
lihris Iiiiaf/iiiuin, daMiioncs iiina c\i- t( nijnis al) eis ct aMjuans .^lcllas, inviMii
stentc in iino sij;no, faciiiiis vocantiir (piod std(> cxisttMitc circa eumdein j;ra-
quam ij)sa cxislente in alio : iioc aiitiMii (liiiu ct ininutum secunduin suas a'sti-
non potcst css(>, ni>i (jiiia sciiint lunc sc inationcs conccittMant.

ju\ari a signis ct adsjicctihiis jthincla- 'J. II(Mn, \vi(cnna dicit in siio librodc
Animalibus, quod monstruosorum

caiisa tcnles, et facilius seducercnt. Alia est, ut
partuum in dissimilibus seminibus non ipsum magum velChalda!um minus se

potest csse natura seminis : quoniam dis- horrere faciant, cum vidcatur ei, quod na-
siniilia scmina, sicut porci et hominis, et turacoeli facialadeirectum illius operatio-
hominis et canis, et canis et porci, noa nis. Terlia est, quiavellcnt ipsum magum
inviccm adjuvant, sed corrumpunt. Et ad hoc deducere ut aliquid numinis cre-
dicit, quod nulla causa est, quod partus deret inesse illi signo, et sic per idolola-
habeat caput canis, vcl homo pedem vcl triam a fide apostataret. Ilanc puto fuisse
caputporci, nisi adspcctus stellee ad as- causam, quare quidam stcllas adorave-
cendens vel facicm asccndentis in hora runt, et libros orationum ad invocatio-
casus seminis in matricem ergo vide- :

nem planetarum scripserunt : et per
tur,quod hoc sit naturale : non differt hoc patet solutio ad primam partem
autcm scientia imaginum ab illa impres- qusestionis.
sione, nisi sicut ars et natura : quia si
natura tunc efficeret imaginem talem Ad id quod ulterius queeritur, dicen- Ad queei
quaiis fit per artem, facilius et mclius dum quod absque dubio, sicut etiam su-
haberet ista mirabilia qu» imprimit ad- pra per auctoritatem Augustini probatur,
spectus stclla3, quam imago facta per ortus et adspectus slellarum magnum
artem : quod ibi nihil sit
ergo videtur, habent eflectum in opcribus naturse et
de opere doemonum, sed tantum opus artis : sed tamen super nostrum liberum
artis et naturse. arbitrium non habent, ut dicitDamasce-
nus. Sed imaginum ars ideo mala est,
ôlulio.
SoLUTio. Dicendum_, quod ego non quia inclinans est ad idololatriam per
contradico h*oc quin dsemones libentius numen quod creditur esse in stellis : et
appareant sub adspectu uno quam alio, quia non sunt inventai imagines nisi ad
et sub una constellatione quam sub alia : vana, vel mala, sicut ad mulieres se-
et hujus puto tres esse causas praecipuas, ducendas, vcl ad seras apericndas, vel
licetforte multse alise sint. Una est, quia naves immobilitandas, vel terrores indu-
cum operasuafaciantimperfecta, illasig- cendos, vel hujusmodi : et ideo per hoc
navelstcUae darent eismajoremperfectio- patet solulio ad sequentem partcm quse-
nem, ut ex hoc amplius viderentur esse po- stionis.
G. Qiiod transgressoribus Angelisnonservit ad niitujn materia rerum msibilium.
Nec putandum est istis transgressoribus Angelis ad nutum servire hanc

visibilium rerum materiam : sed Deo potius a quo ha^c potestas datur,
quantum incommutabilis judicat.
IN II SEiNTENT. OIST. VII, H. I. 159
H. Quodnonsunt creatores, licet per cos mngi ranas el alia fecerint : sed solus
Deus.
Nec sane creatores illi inali Angeli dicendi sunt, quia per illos magi ra-
nas et serpentes fccerunl : non enim ipsi eas creaverunt. Omnium quippe
rerum qu;je corporaliter visihiliterque nascunlur, occulta quanlam semina
in corporeis mundi liujus elementis latent, qua? Deus ori<înaiiter eis indi-
dit. Ipse ergo Greator est omnium rerum, qui Creator est in\ isii)iliuni se-
minum : quia qua^cumque nasccndo ad oculos nostros e.xeunt, ex occullis
seminii)us accipiunt progiêdiendi Iiic primordia, et incremenla del)it(e ma-
gnitudinis, distinctionesque formarum ab originaliljus (ut ita dicam) regu-
lis sumunt.
I. Sicut parente^ non dicuntur creatores filiorum, ncc agricoLv frugum : ita nec
boni Angeli nec mali. etsipcr corum ministerium fiant creaturx.
Sicutergo nec parentes dicimus creatorcs hominum, nec agricolas crca-

h)res frugum, (juamvis eoruui e.xlrinsecus adliiijitis molihus ad isla creau-
da Dci virlus int(!riusoperelur : ila ikui solum malos, sed nec honos .Vngc-
los fas esl pulare creatores. iSed pro suhlilitah* sui seusus cl ('(trporis sc-
miiia islariiiii iNMMim iiohis occulliora nov(M"iinl, cl ea pcr conuiuas tcmi)c-

rationes eUMuentoium lalciilcr sj)aigunl : ahpic ila cl gigncndanim rc-
riim, <»t accelcrandorum incrcmcnloium |)i (Chcnt occasiones. Sed ni'c lioiii
h<cc nisi (pianlum Dciis jiihcl, iicc iiiali liaM- injuslc faciiinl, nisi (pianlum
jiislc i|)sc jxMiiiillil. Nam ini(|iii malilia volnnlahMii siiam liah(Mil injii-
slain : polcslaUMU auhMU non iiisi jiislc accipiiiiil, sixc ad siiaiii piciiam,
sive ad aliorum : vcl ad pdMiain malorum, V(d laudcm hoiKuuin.
160 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED. i
SeD CONTUA : Sed conti
1. Cuiii iniraculunisitdalum infidelibus

ut ad (idern ducanlur, videtur sccundum
hoc quod non esset eis peccatum si cre-
derent falsis iniraculis : et lioc est fal-
AUTICULUS X. sum.
2. Item, Ad Ilebr, ii, 4 : Contestante
Qualiler discermintiir operationes dsemo- Deo signis et portentis, et variis virtnti-
nimi ab his quse sunt vera miracula ? hus, etc. : ergo miraculum est via ad
et, An mala fiunt per Angelos bonos fidem : ergo nullo modo debet permitti,
aut per malos ? quod verum miraculum fiat a fidei sub-

versore.
Sed hoc concedatur, iterum falsum
si
est : quia dicit Dominus, JMatth. vii, 22,

Deinde qua^ritur de hoc quod dicit, de quibusdam vera miracula facientibus,
ibi, G, « Nec putandum est istis transgres- qui dicunt sibi : Domine, Domine, noniie
sorihus, etc. » in nomine tuo prophetavimus, et in no-
Ex hoc enim videtur, quod vere for- mine tuo dsemonia ej ecimus ? Et postea,
mant res illas, vel quod fiant vere ad ope- y. 23 : Discedite a me, qui operamini ini-
rationem illorum res tales. quitatem : ergo bonls et malis est com-
mune miracula ista facere,
Quaest. 1.
î ^'^ ^^^^ quseritur, Qualiter discer-
nentur operationes dsemonum abhis quse
sunt secundum veritatem miracula? Solutio. Dicendum bene videtur, quod goi,
Videtur, quod in nuUo : quia si ma- miracula facere commune sit bonis et
lefici Pharaonis semper fecissent per malis : sed de discretione inter miracula
omnes plagas sicut Moyses, non fuisset quee faciunt magi et dseinones, et ea quae
differentia inter opera Moysi et mago- faciunt Prophetse per Angelos bonos,
rum : ergo videtur^ quod distingui non videtur mihi quod possit dici, quod in
posset, tribus sunt consideranda : quorum unum
est, quia vel vana vel mala sunt quae fa-
Quaest. ?. Item, Si aliquis vellet dicere, quod dis- ciunt dsemones, sicut dicitur in Itinerario
cernendum est : quia daemones faciunt Clementis. Boni autem Angeli no- etsi
nociva, boni autem Angeli utilia, Contra ceant quandoque quibusdam, hoc ipsum
hoc est quod dicit Augustinus super illud bonum est, quia hoc meruerunt illi qui-
Psalmi Lxxix, 49 : Misit... immissiones bus nocent_, et utile est hoc bonis vel ad
per Angelos malos, Consequens est ut « liberationem, vel ad exterminalionem
etiam Sodomam per Angelos malos ever- eorum qui bonos oppresserunt.
Secunda
sam esse dicamus » et hoc inconveniens : differentia est, quia licet quandoque idem
esse videtur : quia recepti sunt primo ab in specie videatur esse opus quod faciunt,
Abraham, et postea aLot, sicut habetur, tamen non refertur ad idem sed potius :
Genes. xviii et xix. mali etiam aperte referunt hoc ad impe-

dimentum fidei, tamquam non debeat
gusest. ?. Item, In Itinerario Clementis : « Nice- credi fidei propter miracula quseetiam ab
ta dixit ad Petrum : Sicuti tu contra na- infidelibus fieri possunt, Tertia differen-
turam operaris, ita et Simon quem secu- tia est ex parte facientium : quia, sicut
ti sumus videmus enim imagincs am-
: habetur, Isa, viii, 19 : Magi strident in
bulare, canes cantare, et alia hujusmo- incantationihus suis : Propheta aulem
di : » ergo nulla est discretio, facit hoc honesta Dei invocatione. Sicut
IN TI SEiXTEiNT. DIST VIT, K. IHl
Proplietae Baal vulneraverunt sc lanceo- Ad id autem quod ulterius quêritur de Adquast^.

lis etcultris et hujusmodi '. miraculis Ijonorum et malorura, dicen-
dum quod simulatores et hypocritae fa-
jusest. 2. Ad m autem quod ulterius quaritur, ciunt miracula per justitiam simulatam,
Utrum Angeli boni nocumentum inferant et hoc vult Deus ut alii ad honum a.'dili-
malis? Est duplex opinio : quia Ilieron)-- centur boni autem per justitiam veram,
:
mus videtur favere vel dicere, quod ma- sed mali eo ipso quod mali sunt, per mi-
li sunt qui faciunt, sed ad imperium racula non ita noccre possunt. Unde Au-
bonorum. Undc, Exod. xii, 23 dicit guslinus : « Sancti miracula faciunl per
Moyses filiis Israel ea quse didicerat ah puMicam justitiam, hypocritae per signa
Ang-clo bono Non sinet percussorem
: puljlicse justitipc : magi autcm per priva-
ingredi in domos veslras : et secundum tos contractus initi fccderis cum daemo-
hoc auctoritas Augustini intelligitur, nibus. »
quod non semper mali sunt qui imperant Et per lioc patet solulio ad totum quod
nocumenta fieri, licet exsequentes impe- quteritur circa istum articulum.
rium semper quod
sint mali. Alii dicunt,
boni Angcli per justitiam Dei quandoque
per se nocent malis.
K. Siciit justificationem metitis, ita creatio)iem rerum solus Deus operatur : licet
creatura extrinsecus serviat.
Siciit crgo inentem nostram juslincando fonnare non potest nisi Deus -,
praedicare autem extrinsecus Kvangeliuni etiarn lioinines possunl, non so-

lum boni per unilalem, sed eliam mali i)er occasionem ita creatioiKMu : le-
rum visibilium Deus interius operatur. Exteriores autem o|»(M-alioi)es at-

que conlemperationes '
sive occasiones ab Anuelis tnm boiiis (jiiam inalis,
vel etiam ab homiiiibus adbibcntiir •'. Sed Iuih' ab bomiiiibiis lanto (liflici-
lius adbibentur, ([uantiim eis desunt sensiium siiblilitales, et coriôrum

m()])ililates in membris terrenis et jiiîis. UiHb^ qualibiisiMiimiue Angelis
vicinas causas ab elemenlis (•oiilrabere (iuaiit(» faciliiis csl, lanlo iiiirabi-
liores in bujusmodi (qieiibus eorum exisluiit cebMitales : sed noii est
Urealor, nisi qui priiicipalil^M- ista format : nec qiiisiiuam lioc polesl, uisi
unus Crealor Deus. Aliiid estenim ex inlimo ac summo (•ausariim cardiue

conderc ac ministran^ creaturam : (iiiod facit solus C.realor Deus. Aliud
*
Cf. III Rog. xxviu. 28.
- A(l iMiiIi|>. u, \'-\ : /)cHs cat (jiii oprnidir iii vobis ct irllt' rt pcrficrrr, /)»•<) lona lolunlalf.
•'
KdiL. .1. .Mli-iiumc, v.diiii-iniiliilioiiiî.
* S. .AiiiiCsTiNus. Mb. III (lc Trinifalf, ciip. 0.
\.\VII.
11
162 D. ALB. MAO. ORI). V\\/ED.
aiiloiii pro (lisliil)ulis al) illo viribus ac facullalibus aliqnaiu oporalionem
forinsocus admovoro : ut lunc vol lunc, sic vol sic oxcat qiiod croatur.
Isla quij)po oriînaiiter ct primordiaUtor in quadam lextura elomentorum
cunclajam creatasunl, sed acceptis opportunitalibus postea prodeunt.
plus dislat, cum potuerint convertcre

virgas in serpentes, quare non potuerunt
etiam e converso cpnvertere serpentes in
ARTICULUS X[. virgas ?
A)! Angeli boni possint miracula facere SoLUTio. Dicendum, quod Angeb boni soiutio.
ut dsemones? et, Quare homines id non et sciunt et possunt plus facere de his
possunt ? quae sunt prseter naturam quam mali,
sicut probant primoe rationes : sed non
possunt facere ut illi : quia iUi faciunt ad
Deinde quseritur de hoc quod dicit, bdei subversionem, et hoc esl impoten-
ibi, K, circa medium « Unde qualibus- : tia.
cumciue Angelis vicinas causas ab ele-

mentis, etc. » Ad ALiuD dicendum, quod hominum Adqusest.i
Ex hoc enim videlur, quod boni etiam gratia non substantiabter ad hoc ordina-
liaec operari possunt : et hoc videtur aba tur, sed ad id quod pertinet ad salutem :
ratione : quia etideo ibud potest, et istud non, nisi de-
1. Unus ordo Angelorum est, qui Vir- tur novum donum quod non est gratia
tules dicuntur, quorum est miracula face- gratum faciens, sed potius gratis data.
re : ergo multo magis possunt hoc quam

mab. Ad ALiuD dicendum, quod secundum Adquaesi.
2. Item, Boni comparantur ad opera- viam naturse per puU'efacientia bene '^xi
de ligno animal, sed non e converso

'
tiones illas gratia et nalura, mab autem :
per naturam tantum : ergo, etc. quia in putrefactione calidum evapoians

3. Item, Superillud Psalmi lxxvii, 49 :
secum trahit humidum, etillud moUe est,
Mislt... immissiones per Angelos, etc, et aptum corpori animabs non autem :
dicit Glossa, quod tam boni quam mab fit e converso^ nisi raro, sicut legitur de
possunt illud. quibusdam animalibus, quod conversa
sunt in hipides, et de uxore Lot in sta-
Qusest. 1. Sed tunc quseritur, Quare homines bo- tuam sabs \
ni hoc non possunt, cum virlus sit for- quod naturabs ordo est ve-
Alii dicunt,
tior quam nalura? gelabilis ad sensibile, et non e converso :
et ideo hoc facere potuerunt, et non e

Quasst. 2. Item, Cum gratia elevat in Deum qui converso.
1 Cf. Genes. xix, 26.

.
IN II SENTEXT. DIST. VII, L, ART. 12. 163
L. Quod Angeli mali miilta possitnt per naturse vigorem, qux non possunt propter
Dei vei bonorum Angelorum prohibitionem, id est^ quia non permitlunlur
Illu(J quoque sciendum esl,, quod Angeli mali qua?dam possunt por nalu-
ra) sublililalem, qua) tamen non possunt propter Dci vel bonorum An-
gelorum proliibitionem, id est, ([uia lujn pcrmittuntur illa facere a Deo
vel ab Anêlis bonis : possent uliciue fecisse scinij)lies qui ranas serpentes-
que fecerunt. OutnRdam vero non possunt facere, etiamsi permiltantur ab
Angelis superioribus : quia non permiltit Deus. Unde Augustinus in libnj
III de Trinildle '

: Ex inefTabili potentatu Dci til, ut quod possent mali
Angeli si permitterentur, idoo non possunt, quia non pormittuntur. Xeque
enim occurrit alia ratio, cur non poterantfaceresciniplies qui ranas serpen-
tesque fecerunt, nisi quia major aderat dominalio proliibontis Dei per
Spiritum sanctum : quod etiam magi confessi sunt, dicentes : Digitm Dci
eat hic . (^\\\(\ antom per naturam possint, nec tamon possunt propter
proliibitionem : et quid per ipsius natura^ sure conditionem facere non si-
nantur, bomini explorare difficile est, imo impossibilo. Xovimus liominem

posse ambulare, et neque boc posse si non pormittatur : volare autom
non posse, etiamsi j)ermittatur. Sic et illi Angeli quaulam possunl f;icoro,
si permitlantur ab Angelis potontioribus ox imporio Doi : (juaMlam voro

non possunl, otiamsi ab ois j)(M-mitlantui' : (juia illc^ udu jiormillil, a quo
cst illis talis ii.ilura' modus, qui otiain per Angelos suos illa ploruuKjue
non permittit, (juye concessit ut j)ossint.
Utrum talihus inagicis uti virhitibus ot

inatlicmalicis sit inaluin ct apostasia a
AHTICIJLLIS XII. JhJe, ul dicunt quidam ?
Vidcliir cnim quod non : quia
An mafjicis viriu/ibiis cf inalhemaliris j. X„n liomo, scd da-inon oj^cratur :
uti sit malum? et, An noceant figurn' ,.ri,M-) non ivf.M-liir ojicialio illa ad liomi-
mathcmaticcL' ? nrm.
'2. lt(Mn, l'V('(|UiMiliM' sunt lalia valdc
ulilia, scilicct iinMMitio j)(M'ditoniin. cau-
Dcindo quaM-itur dc hoc quod dicitur i,.i;i ^ f„,.i|,us, ol mauifcslatio latronum :
iiiulliino caiiilu!.., il.i, Illud quoquc

.,
orgo vidclur, (juod talia non sinl mala.
sciendum est, clc. »
' S. Acr.usTTNus, Lil). III ilo TriQilalo, cap. 9. •

Exod. viii, 19.
i64 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
QuEGst. QuTERiTUR eliaiii de figuris malheniati- cia, sufTumigationes, et adorationes fiunt,
corum, qui nuUas conjuraliones el nulla tunc aport(! pactum inilur cum daemone,
sacrificia nec incanlaliones faciunt, scd et tunc est aposfasia oris ibi. Si autem
tantum operantes ad adspectus stella- non lit nisi opere simplici, tunc est apo-
ruin, quandoque utilia prtKdicunt : ergo stasia operis : quia illud opus exspecta-
in talibus nulla videtur apostasia. tur a d<Tmone : et exspectare aliquid a
Item, Nonnc Deus contulitvim herbis, dfemone vel velle aliquid percipere per
et verbis : ergo multo magis stcllis : er- ipsum, semper est fidei contumelia, et
go in talibus non est malum. Sed gon- ideo apostasia.
TRA hoc sunt verba Augustini multi-
plicia in tractatu super Genesim, et in Ad id quod quseritur de operibus ma- Adqui
libris de Doctrina Cltrisliana et de Civi- thematicorum, hic dicitur communiter
tate Dei, qui dicit, quod omnia faciunt secundum verba Augustini, quod caven-
operibus doemonum. da punt prsecipue in imaginibus et annu-
lis et speculis et characteribus, ne indu-
SoLUTio. Dicendum, quod in talibus catur usus idololatriae, ut supra determi-
Soiutio
est apostasia vel oris, vel operis. Si enim natum est.
per invocationes, conjurationes, sacrifi-
I
:
IN II SENTENT. DIST. VIII, A. 165
DISTINCTIO VIII.
De polci^latc daeiiioiiuiii qiiaiii liabent siipci* corpora siniilia

hnnianis.
A. Utrum Angeli omnes corporei sint, quod quihusdam visum est, quibus Augu-
slinus consentire videtur, dicens Angelos omnes ante casum habuisse corpora
tenuia et spiritualia, sed in casu mutata in deterius malorum corpora, ut in eis
possent pati.
Solet etiarn in quoestione versari apud doclos, Utriiin Angeli omnes,

boni scilicet ac inali corporei sint, id est, corpora liabeant sibi uiiila ?
Quod aliqui putant, innitentes verbis Augustini qui dicere videtur, qund
Angeli onines ante confirinationeni vel lapsuin, corpora aerea habuerint
de puriori ac supei'iore aeris parte forinala, ad facienduin bahilia, non ad
palienduin : et Angelis bonis qui persliterunt, taUa sunt observata corpora,
ut in eis possint facere, et non pali : quai tanlce sunt tenuitalis, ul a inor-
talibus videri non valeant, nisi supcrveslila abqua grossiori fonna, (pia
assuinpla videnlur, deposilaque videri desinunl. Anp;(dis vero inalis inu-

tata sunt in casu corpora in deleriorein quabtalein spissioris aeris. 8icut
eniin a loco digniori in iiifcuiorein locuin, id est, in cabînosuin aeieiii
dejecli sunt : ila iMa corpora teniiia innlala sunl el liansforinata in delerio-
ra coipora (;l spissiora, in (|uii)us pali posscMit a suiêriori eKMncnlo, id osl,
ab i^Tie. Kl hoc Auguslinus sonsisse videliir su|)(M' nriirs/ni ila diiMMis :
DaMiiones dicunlur aerea aniiiialia, ([iii corporuin a^MCorum naluia vi^tMil

nec per niortein dissolviinlur, (luia pranalcl in cis ('JtMiitMilum aplius ad
faci(Mi(lum ({uain ad |)atien(Ium. .Vd pali(Mi(liim (Miim liumor ei lininus, ad
faciendnm a(M" el i^^nis aplilndinem pradxMil. Tiansîressores mmo Ani^rli
cuin iiriiKMpe suo niinc diaholo, lunc arcliaii,utdo. non miriim si post
peccatum iii lianc cahf::iii(Mn deliusi snnl. Nc(|uc (Miam iioc mii niii cst si
conversi suiil c.v poMia in aiM-cam (pialilal(Mii, qua possunl al) iîn^ jiaii.
:
lo6 D. \U\. MAG. ORD. PH/EI).
Caliginosa (amon aeris lenere lanlum pormissi sunl, qui eis quasi '
carcer
sil usquc ad lompus judicii '. Eccc liis verbis videtur Auguslinus ila tradere
quodquidam opinantur dc corporilius Angelorum. Hoc autem eum alii
dixisse adstruunt non ita senliendo, sed opinionem aliorum referendo,
quod ex ipsius verbis dijudicare volunt : quibus ait, « DtCmones dicuntur

aerea animalia : » non ait, sunt : ita enim quidam dicebant. De babitatione
vero caliginosi aeris in quem delrusi sunt, non opinando, sed rei veritatem
asserendo, eum tradidisse dicunt quod ipsius locutionis distinctio osten-
dit \ Dicunt quoque plurimos Catholicos tractatores in boc convenisse,

atque id concorditer docuisse, quod Angeli incorporei sint, nec corpora
habent sibi unita : assumant autem aliquando corpora Deo prseparante,
ad impletionem ministerii sui sibi a Deo injuncti, eademque post exple-
tionem deponunt : in quibus corporibus hominibus apparuerunt atque
loculi sunt. Et aliquando quidem locuti sunt ex persona Dei, sinedistin-
ctione alicujus personae : aliquando ex persona Patris, vel Filii, sive
Spiritus sancti.
ARTICULUS I.
DIVISIO TEXTUS.
Utrum daemones vel Angeli corpora ha-
heant ? et, Utrum sit concedendum,
« Solet etiam in qusestione versari quod Angeli in comparatione Dei cor-
apud doctores, etc. » porei sint ?
In hac distinctione tria dicuntur.

Primo, de corporibus Angelorum ? Se-
cundo, de apparitione J)ei corpore as- Circa primam partem quaeremus quin-
sumpto, ibi, B, « Nec duhitandum esi, que, scihcet, An djBmones vel Angeli
etc. » Et tertio, de hoc, Utrum illabi corpora habeant ?
possunt Angeh mali vel boni substan- Secundo^ Utrum corpora quandoque
tialiter in animas hominum, ibi, E, assumant ?
« Illud etiam consideratione digjiissi- Tertio, Quid sitassumere?
mum, etc. » Quarto, de qua natura illa assumant.

Has autem partes leve est subdividere. Quinto, de actibus quos in illis ope-
rantur.
Ad primum sic proceditur :
Videtur enim, quod omnes Angeli per

naturam corpora haheant
1 Iii editione Alleaume deest ^wasi.

J. litteram, cap. 10.
1 S. AuGUSTiNUs, Lib. III super Genesim ad - Idem, Lib. XXI de Civitate Dei, cap. iO.
:
IN II SENTENT. DIST. VTTI, A, ART. I 107
cnim Augustinus in
J. T)icit libro IV^ cum communia, quartum proprium,
de Cloitale Dei « Ob hoc enim : el provi- quintum eoscum diis habere commune. »
denlia diviiia eis, qiiibus nos conslal esse Ex hocaccipilur idem quod prius.
poliores, dala sunl quaedam poliorum 5. Ilcm, Ibidem, « Si virtuosi essent
corporum muncra, ut illud quo eis pra;- dcemones et sapientes, non essent co-
ponimur, etiam isto modo nobis com- lendi quanto minus non honore divino
:
mendaretur multo majore cura excolen- digna sunt aerea animalia, ad hoc ra-
dum essc quam corpus, ipsamque ex- tionalia, ut inisera esse possint ad hoc :
cellenliam corporalem, quam d<Tmones passiva, ut misera sint : ad hoc aeterna,

haberc nossemus, prae bonilate vitae, qua ut miseriam finire non possint. » Et quia
illis pra^ponimur, conlcmncre discere- ad hoc multce suppetunt auctorilates,
mus, habituri et nos immortalitatem ideo islK sufliciant.
corporum, non quam suppbciorum aeter- Per rationes objicitur sic
0. Dicit :
nitas torqueat, sed quam puritas pra^ce- Gregorius in Ilomilia 10 in Evanffelitwi,

dat animorum '. » l^^x iioc accipitur, quod quod.Iudaeis tamquam ratione utentibus,
difimones haijcnt corpora naluraliler sibi rationale animal pranlicavit : et intelli-
unita : ergo eadem ralione Angeli. git de Aiigelo : ralionalc autem animai
2. llem, Ibidem, « Sicut enim fieri compoîtum est ex corpore et anima
potuitquod aereae volucres terrcslribus ergo Angeli babent corpora per natu-
nobis non solum noii pia-ferantur, sed ram sibi unita.
ctiam sul)jicianlur propler rationalis Bernardusin sermone o super
7. Item,
animffi, quce in nobis est, dignilatem : Canlica, dicit sic « Quoniam modo im-:
ita fieri potuit, ut dajmones quamvis ma- plent niinistcrium suuni sine corpore,
gis aeroi sint, terrestribus nobis, non ideo pnBsertim apud viventes in corpore. »
meliorcs sint, quia est acr quam terra Denique non est discurrere, neque de
superior : scd ideo eis homines pra^fe- loco ad locum transire, nisi corporum.
rendi,quoniam s[)ei piorum iiominum 8. Ttem, Ibidem, « Omnis spiritus
nequaquam illorum des[)eralio coni[)a- [)ra'ler increatum indiget corpore, aniina-

randa est. » VIk lioc accipilur idem quod lis ut servial, angelicus ul prodesse pos-
prius. sit, humanus ul bealiludinem acquirat.-»
:}. Ilem, Ibidem, « Ipsc Apuleius ter- et hoc ibidem dicit sa'pius, sciliccl in
reslre animal hominem dicit, qui tauKMi ([iiatuor locis.

longe prae[)onituraninialibus aqualilibus, Ileni, Auguslinus in libro III dc Tii-
cum i|)sasaquas lerris [^raqionat IMato : ut nilalc vidclur hoc vclle : ergo ila esl.
inlclliganius non eumdem ordinem te- Ilem, Tbidcm arguunl Sanoli, quod
nendum, cum agitur de meritis anin)a- Io(|Uiinlur, et comcdiinl, ct alios actus
rum, (|ui videtur esse ordo in gradibus cor[)orales faciunl: crgo habciil cor[)ora,
cor[)orum : sed lieri posse, ut inferius iil videlur: ergo oportel hoc dicere.
corpus anima melior inhabitel, decen- Seu in contrarium cst quod dicil Dio- sad contra.
tiorque su[)erius K » \]x hoc accipilur nysius in libris suis sa'|)ius, quod sunt
idem quod [irius. divina^ menles, et s[)iriliialia lumina,
i. Itcm, Ibidem, « A[)uleius difliniciis iinmalcrialcs, ct incor(iorei. El Dama-
daMUones, ait eos csse gcnere aiiimalia, scenus,(|uo(l inlcllecluales cxislentes, sub-
animo j)assiva, mente ralionalia, (•or- slantia' in intellcclualibus locis sunl :
pore aerea, duiatidne a-lcrna. llonKii cigo coiiiora iioii liabciil .
vero quinîue Iria [)riora illis essc nobis- •I. Ilciii. A (inibuxlam «d)jicilur sic,
S. AucusTiNUs, l.ij». IV (t.- Civilalc I).'i, <ap. » Idk.m, !l>iilem, .-ap. lt>.
: 3
168 D. ALB. MAG. ORD. VWMD.

quod si duo composita sunt, quorum tes et solidantcs ea quantum volunt cum :
uuum invenilur sine altcro, necesse est tamen in sui veritato prae suljtililate na-
et reliquum per se inveniri est autem : turai impalpabilia sunt, et nostris om-
quaidam com{)ositio ex spirituali et cor- nino inaltingibilia visibus : an vero sim-
porali substantia, et corporalis invenitur plici spiritualis substantia subsistentes,
sine spirituali : ergo et spiritualis sine corpora cum opus est sumant, rursum-
corporali : ergo necesse est aliquam spi- que expleto opere poaant, in eamdem de
ritualom per se sine corpore esse. qua sumpta sunt materiam dissolvenda :
10. llem, Gradus sunt in spiritualibus nolo ut a me requiratis. Videntur Patres

substantiis, scilicet vegetativi, et sensi- de hujusmodi diversa sensisse, nec mihi
tivi, rationalis, et intellectualis. Et ve- perspicuum est unde allcrutrum doceam,
getativum invenitur per se, et sensiti- et nescire me fateor. Sed et nostris pro-
vum et vegetativum simul, et rationale fectibus non multum conferre arbitror
cum his duobus : intellectivus autem nul- harum rerumnotitiam. » Exhoc accipitur
lius corporis est actus : ergo intellectua- quodantiquitusopinati suntSanctidiversa
lis substantia sine corpore debet inve- circa ista : sed modo veritas magis dis-
niri. cussa est, et inventus est Augustinus
ista ex hypothesi dixisse, et opiniones
Qurest. Sed tunc ulterius quseritur, Utrum aliorum referendo : et ideo nullo modo
concedendum sit, quod Angeli in com- dubitandum est quin Angeli spirituales
paratione Dei corporei sint, et in se spi- sint substantise, et nulla corpora natura-
rituales et incorporei ? liter habent sibi unita.
Videtur quod sic : quia Ad omnes auctoritates primas dicendum, Ad i, 2,
1. Hoc expresse dicunt Gregorius et quod ibi Augustinus loquitur ex hypo-

Damascenus. thesi contra Platonicos, quod si suppo-
2. Item, Quidquid loco continetur et neretur dsemones naturaliter habere cor-
exigit locum quo concluditur, corpus est pora aerea, quod adhuc non essent co- A
Angelus autem loco continetur ergo : lendi pro diis ab hominibus : quia homi-
Angelus ad minus respective corpus est. nes prseferuntur eis dignitate animse : et
3. Item, Nihil recipit actiones corporis indignius non est colendum a digniori.
agentis secundum qualitatem corpoream Ethocita esse quilibet diligenter circum-
et materialem, nisi corpus : daemones stantias Litterse considerans, inveniet.
recipiunt actiones corporis agentis se- Ad illud quod objicitur de Gregorio, Ad 6,
cundum quahtatera corpoream, quia ca- dicendum quod animal dicitur duobus
liditatem : ergo habent corpora, ut vi- modis, scilicet proprie, et tunc dicitur a
dctur. natura animalis, et sic Angeli non sunt
animalia : et a proprietate aliquando
soiutio.
SoLUTio. Apud quosdam Patres, ut large, quse proprietas est vivere et sen-
sunt beatus Bernardus et alii, inter opi- sibilium habere cognitionem, et sic vo-
nabilia illud ponebatur, Utrum Angeli catur rationale animal Angelus : quia
haberent corpora, vel non? Unde dicit cum homine convenit in potestate ratio-
Bernardus sermone 5 super Caniica:
in cinandi, licet modo. non in
« Cseierum Angelica corpora, utrum- Ad aliud dicendum, quod Angeli bene Ad?
nam ipsis spiritibus naturaha sint, sicut discurrunt sine corpore, sed non com-
hominibus sua, et sint animaha sicut metiendo se loco : et hoc modo inteUigit
homines, immortalia tamen, quod non- Bernardus in dicto suo : quia comme-
dum sunt liomines : porro ipsa corpora tiendo se non movenlur nisi assumpto
mutent et versent in forma et specie qua corpore.
I
volunt quando apparcre volunt : dcnsan- Ad aliud dicendum, quod Angelus in ^^ g^
IN II SENTENT. DTST. VIIT, A, ART. 2. ICO
ministerio non indigct corpore universa-

liter, sed in quodam sccundum quod fa-
cit in pra?sentia sensuum ad solatium
eorum quibus apparct ctdc hoc dcbet :
intcUigi dictum Bernardi, si aliquid di- ARTIGIJLLS 11.
cit. Sed tamen ipse eliam Bcrnardus re-
linquit dictum suum in dubio : et ideo Aji Angeli boni el mali possnnt assu-
nihil diclo suo probari potcst. mere corpora ? et, Ad quid indirjeant
V.d 9.
Ad ALiUD diccndum, quod tales actus corporibus assumptis ? et, Quid hu-
fiunt assumptis corporibus non sibi uni- jusmodi corpora moveat ?
tis, de quibus inlra quaerctur.
Ad ALiuD dicendum, quod iicet osten-
id 10,
sum sit supra, quod illud argumentum Secundo quaeritur, LUrum assumant
non valet : tamen concedo illud. quandoquc corpora ?
Nidctur autem, quod sit inipossibile
d qusst
Ad m quod ulterius quaeritur, diccn- eos corpora assumere :
dum quod Angcli nec in se nec in com- 1. Neccssc est enim, quod intcr omnc
parationc ad Dcum corpora sunt : quo- assumcns et assumptum sit proporlio :
niam impossibile cst quod aliquid in nulla aulcm proportio est inler Angclum
comparatione ad alterum sit corpus, et et corpus crgo impossibilc est ipsum

:
in se non corpus. assumcrc corpus.

Ad dicta autem Bernardi, Grcgorii ct 2. Item, Sicut se liabct spiritus per
U 1.
Damasceni dicendum, quod corporei di- substantiam unibilis corpori ad coipus,

cuntur quanlum ad convonicntiam cum ila sc habct spiritus non unibilis j)cr
corporc remotam, cthoc est loco circum- substantiam corpori ad scparationcm a

tcrminari, cum Dcus non tcrminclur coipore : sed spiritus per substanliam
loco scd tamcn non circumtcrjninanlur
: unibilis corpori non lit nisi iii corpore
nisi dillinitivc, cum corpus circumsrri- facto : crgo alius spiritus nuniquam cst
plive sit in ioco. nisi a corpore scparatus : ergo nuniquam

Ad aliud diccndum, quod puto istam assumunt corpora.
U 2.
3. ilcm, Quid est quod movcat corpus
esse falsani, quod Angclus ad sui exi-
stentiam vei opus proprium loco indigcat, ad vcslicndum Angclum ? aut cniin hoc
tanicn quidam Imc dicunt: sed in quo- crit natura, aut ars. Si natura: crgo pcr
dam miuislcrio pro[)tcr nostram indi- naturam unirctur ci, quod falsuin cst.
gentiam, ncccssarium cst corpus assu- i*nctcrca, Nalura qua inovclur corpus. cst
merc. caliduin, ct frigidum, ct aliaB huju>nu)di

Ad ULTiMUM diccndum, quod hoc om- qualitatcs aulcm la-
dcmcntalcs : nulla
U 3.
nino absurdtim csl, et valdc alicnum, lium movet corpus ad Angclum. Si au-
quod daMUoncs indigcnt corpore, ut igno t^''»» diâs, quod ars omnis autcm ars :
possint torqucri quia sccundum lioc

:
niovens cl nuitans corpus, indigcl iu-
ctiam aniiiuc nostr» cxulfp corporibus strumiMito : ergo vidctur, quod inslru-
indigcrcnt corporibus, (juando vadunl mculo iiidigcat : (>l (juod estillu(l?Si
ad infcrnum v(!l j)urgatorium. dicas, quod Dcus rormat eis corpus, sicul
(Jualitcr autcm illc ignis agat in s[)iri- vidcliir dici iii /Jttrra : spcunduin lioc
tualcin substantiam ? dictMidiiin (juod facilo csl solvere : quia si Dcus vellct.
agit ut instrumcnluiu juslilia^ vindican- ctiam ij)si sj)iritus convcrliMcnlur in cor-

tis, sicut sujira dictuin csl, ct iii liiic j)ora : scd Ihk vidctur esse tictuin : crgo
libri IV Sentcntiaruin jîobatiir. vidctur, (juod lolum sit iu j)i\cstigiis qui-
busdam factuiii, quod lcgitur i\i' corjio-
170 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.
ribus daMiioiuim ct beatorum Angelo- nicntia qua? videbantur scqui postcrius
rum. in hac qua'stione. Alii autcm volcnlcs
Sod eliam videtur, quod non indi-
4. evadcre, linxcrunt quod naturalitcr lia-
gcant assumplione corporum Angcli : berent corpora sibi unila. Doctores au-
enim boni non indigcnt nisi proptcr nos : tem Catholici mcdii vadunt, dicenlesnon
si indigcnt proptcr nos, nos autcra non habcrc quidem sibi corpora unita natu-
indigcmus ab eis nisi custodia, et quod raliter, sed assumere pro voluntate et
arceant da^moncs, et quod illumincnt ordinationc Dei,

animas ct hsec omnia nobilius faciunt
: Et secundum hoc diccndum ad pri- Ad 1,
non assumpto corporc quam assumpto : mum, quod non est proportio naturahs
ergo videtur, quod supcrfluum sit assumi formse ad materiam, vel motoris natura-
corpus. lis ad mobile suum inter Angclum et
0. Prseterea, Cum anima nostra spi- corpus assumptum. Sed proportio cor-
ritus sit, facilius applicatur ei spiritus poris attenditur ad actum ministerii in-
quam corpus : ergo etiam inutile csset juncti quod exercct Dei ordinatione in
assumi corpus. corpore : et ideo misso ad tale officium
G. Similiter, Dsemones intendunt prin- obedit corpus adjunctum, sive iliud cor-
cipaliter animarum subversionem : et pus sit organicum, ut corpus asinae, et
hoc magis consequuntur spiritualibus serpentis : sive animatum et formatum
tcntationibus quam corporalibus appa- ad hoc,ut iflain quibus tres apparuerunt
ritionibus : quia visi fugerentur si cor- Abrahae^ Et per hoc patet solutio ad
pora assumerent : ergo superfluum est primum.
omnino corpus assumi. Ad aliud dicendum, quod non est si- Ad 2
Sed contra. ^^^ coNTRA cst quod dicit Bernardus mile : quia alius est ordo spiritus sepa-
in sermone V super Cantlca « Itaque : rati, et alius spiritus conjuncti cum cor-
cum absque corporis adminiculo nec pore per naturam •
quia spiritus creatus
bestialis spiritus conditionis civilis sol- separatus est ordinatus, ut operetur circa
vere debitum, nec spiritualisccelestisque spiritum conjunctum cum corpore : et
creatura implere ministerium pietatis, ideo actus opcris quandoque exigit as-
nec rationalis anima tam proximo quam sumptionem corporis.
etiam sibi sufficiens sit consulere ad Ad aliud diccndum, quod corpus illud Ad 3.
salutem : liquet omnem creatum spiri- non movet nisi voluntas Angeli sicut :
tum sive ut juvct^ sive ut juvctur simul enim in prsecedenti distinctione habi-
et juvet, corporeo prorsus indigere so- tnm est, hsec potestas consequitur natu-
latio. » Ex hoc accipitur, quod indiget ram Angcli in quantum superiorcm cor-
corporis assumptione in ministerio boni, pore, ut natura infcrior obediat ei ad ]
et exercitio mali : et quia de hoc multa nutum, et prsecipue in his actibus qui
inveniuntur de facili, sufficiant ista. sunt secundum ordinationem divinam in
ministrando vel exercendo electos : ta- '^
Soiuiio. SoLUTio. Hic aberraverunt quidam men benc potest esse, quod mediantibus
scrutantes scrutinio, dicentes Angelos seminibus elementaribus subito niovent
numquam posse assumere corpora, ut et vertunt in species diversas.
quidam Philosophi Judseorum, sed di- Ad aliud dicendum, quod non in om- ^^ ^ ^^
cunt eis obcdire formas imaginum et : nibus ministei'iis vel exercitiis quae fa-
ista non nisi in praestigiis imaginum ciunt circa nos indigent corpore, sed in
fuisse, et non in veritate corporum as- quibusdam indigent corporeut operentur
sumptorum praecipue propter inconve-
:
ad sensum, et in quibusdam forma ima-
* Cf. Genes. xvni, 1 et seq.

IN II SENTENT. DIST. VITI, A, ART. .3. Hl
fînaria corporis iit opercntur ad phan- iaautem non fit sine conceptione inten-
tasiam, et in quibusdam speciebus in- lionum illarum qu£B exprimuntur per
telligibilibus ut operentur ad intelle- linguam oportet igitur esse viam qua
:
ctum tamen bene concedo, quod da^-

: ab inlellectu concipiente deveniant ad
mon non immediale potcst supra intelle- sermonem prolatum, sicut in nobis est
ctum, licet possit ordinare phantasmata, quod inteilectus coutinuatur imaginationi

et etiam illuminare aliquo modo lumine per unionem intellectualis partis cum
sui intellectus, ut infra patcbif, ad deci- sonsibili : et ideo intentio intellectus ac-
piendum intelleclum hominis. cipit imagines corporales in organo ima-
Ad ALiuD diccndum, quod falsum sup- ginationis, et illam continuationem ha-
ponitur ! quia eflicacius ct pcrfectius in- het cum sensu communi, et ibi accipit
struitur et decipitur homo quandoquc ex imaginationes sensibiles et a parte sen- :
sensu quam ex imaginatione vel inlelli- sus communis est per nervos continua-
gibilibus : et hoc propterconnaturalila- tio cum lingua, ex quibus lluunt in scr-
tem nostri intellectus, qui omnia intclli- nionem expressum : nihil autem talium
gibilia sua haurire consuevit ex sensu et est inter corpus Angeli et intellectum
sensibilibus : ct quia sensus particularis concipientem quid loquatur :
ergo vi-
in proprio seusato non decipitur plianla- : delur, quod impossibile est vocibus ex-
sia etiam, et cliam componens intelle- primere id quod intendit sed omnis :
ctus qui est ex phantasmate frcquenter vox sua erit non signilicativa.
errant. 3. Si autem dicas, quod Angelus gcne-
rat intentiones significationum in voci-
bus CoNTRA In praecedcnti distin-

illis. :
ctione habuimus, quod non suntcreato-

res formae alicujus, sed sicut agricohe
operantur : ergo non possunt etiam ge-
ARTICULUS III. nerare intentiones illas in sono quem
proferunt.
Quid sU as.swiicre corpus? ft, Quomodo Pra>terea, Omnis fornia generatur a
fial locutio in Amjelis assurnpto cor- proprio clTcctivo : igilur de forma qure
pore, ei quomodo in nobis ? et, Quo- est intentio signilicationis in voce quam
modo corpus animatum, ut scrpcns, IMiilosophus vocat cirlutcni vocisy et
vel asinu, per imaginalionem et scnsus Augustinus similiter, generans habcbit

et spiritum animalcm fucrit causa propriiim. Constat autem, ([uod hoc non
illius vocis quse sonabal pcr os cjus, cst natura : quia nalura non utilur lali-
vel non ? bus : crgo necessc est. quod inlellectus
per aliquem modum conlinuetur organo

vcl instrumento (luo formatur vdx illa :
Tertio quiTritur, Quid sit assumero et lunc rtMlit eadem conclusio tjua^ prius
corpus ? luibita cst.
i. enim hoc idem est quod moverc,
Si
tunc vidctur- quod Angcli assumpsci-unt Eodkm modo (juaM-ilur, Si illud ci>rpM-> (,)iiarsl. t.
Sodonuim (piia moverunt (>am ad in-

: quod est animalum, ul serpens, el asin;i,
cendium. VA hoc parum vahd. p(>r iujagiualioncm et scnsus el spiritum
2. Si dicalur, (juod hoc est assumcrc animalcm fucril causa illius vo(H< qu,e
corpus ([uod cst circumveslirc sibi, ut sonabat [ler os ejus, vcl non?
ulli ap[)areat, ct operetur aliquas o|q)(U- Videlur, ([uod sic : ([uia facilius el ap-
tunas pro temporc opcrationes. Conthv: lius fit ali([uid molor»* nalurali (|uam
In illo corpore loquitur Angelus : Io(iue- violento: anima autem illius animalis
fuil naturalis motor corporis : ergo dequod illa est falsa, quia species non for-
buit fieri per illum. mat intellectus, sed accipit a rebus et :
Sed coNTnA : Imaffinatio illius anima- ideo si effluerent eaedem, post doctrinam
Sed contra. . .,,.
hs et sensus communis ilhus, non sunt non manerent ibi. Alia est opinio vera,
apta ut in ipsa vel per ipsa fluant inten- quod intellectus mediantibus viribus ani-
tiones intelhgiljihum sententiarum ad mae sensibilis in spiritu attracto verbe-
vocis formationem : cum igitur ihae vo- rans et ligurans voces generat similes
ces prolalae signilicativse fuerint senten- ilhs in sonis, sicut ars in materia gene-
tiarum conceptarum ab intehectu, vide- rat sibi speciem similem : et puto quod
tur quod mcdiantibus viribus ihorum hoc verum. Sed hoc bene possunt
est
animalium prolatse non fuerunt. Angeli facere sed tantum est diiferen-
:
tia, quod Angelus generat eas per cor-
Queest 2
Ulterius quaeritur de organis sen- pus non unitum sibi intellectus autem :
suum quae apparent in tahbus corpori- per unitum.

bus. Constat enim, quod omnis diversi- Ad m autem quod contra objicitur, di- ^^ ^^. ^
las quse est in corpore naturah, cst pro- cendum quod non est ibi via continua,
pler diversitatem virium quse est in ani- nec in corpore animato ut serpens, nec
ma, ut dicitCommentator super 11 de etiam in non animato nec tamen se- :
Anima : ergo videtur, quod etiam ocu- quitur,quod Angeli creent eas sed fa- :
lus in corpore assumpto est, ut videat ciunt adminiculum ut de materia pro-

per ipsum Angelus, et auris ad audien- pria sibi educantur : sicut etiam faciunt
dum : et sic de ahis. in corporum transmutatione, ut dictum

c j contra. Sed contra hoc est, '
est supra. Hoc autem non est nisi for-
Sed .
1. Quod tunc sensibihum cognitionem matio figurarum in sono quia illa ha- :
baberet Angelus, accipiendo ahquid ab bita habetur signum intellectus.

ipsis sensibihbus : et lioc est supra im-
probatum. Ad aliud dicendum, quod utputo, illo- acI q.isests-
^'lobject. 1
2. Praeterea, Vis visiva hominis non rum animahum hnguse immediate mo-
videret per oculum
non ha- asini: quia vebantur ab Angelo, non ab anima
et
bet proporlionem nisi ad organum sibi propria : et ideo etiam rationalia non
propriumet connalurale Angeh autem :
fuerunt, nec tales voces cum proferren-
et dsemones in diversis figuris apparent :
lur, imaginabantur.
ergo videtur, quod iha membra quae vi- Ad ALiuD dicendum, quod ut puto, ^^ oi.ject.s
dentur in eis, sint otiosa. Angelus secundum se totuin adest in

corpore illo et non : distinguitur secun- f
Solutio. Sine prsejudicio de occuUis dum vires ad organorum similitudines
Solutio
loquens, dico quod Angelum assumere quse apparent in corporibus illis unde :
corpus est circumvestire sibi ad operan- non video, quod possim sustinere, quod
dum, apparendum secundum congrui-
et audiat per aurem, et videat per oculum,
tatem officii, quod tunc ostendere et per- et sic de aliis : nec tamen sunt inutilia : I
ficere intendit et puto, quod corpus se-
: quia faciunt ad inlelligendum ministe-
quitur ad nutum Angeli obediendo sibi. rium obsequii, vel malitise quam faciunt
circa nos : et ideo etiam in diversis for-
Adqueest.i
^^ ^° autem quod quseritur de sermo- mis apparent.
ne, dico quod duplex est opinio de ge-
neratione sermone pro-
intentionis in
lato. Quidam enim dicunt, quod eadem
quae est in intellectu effluit per imagina-
tionem et sensum communem, et puto
IN II SENTEXT. DIST. VIII, A, ART. 4. 173
rum primum quod aer est calidus

est,
et humidus, sedmaxime humidus ergo :
minine terminabilis proprio termino,

sed semper lluens ad alia : crgo quo-
ARTICULUS IV. cumque moveatur, conlinuabitur illi
aeri ad quem trajicitur : ergo non rema-

Unde assumant corpora Angeli, utrum net corpus Angeli distinctum a toto aere
de elementis aut natura creli ? et, cum movetur in ipso. Secundum, cum
Utrum forment corpora paulatim aut humidum praecipue non corporale, sicut
subito ? est aer, nullo modo retentivum sit fiirura-
rum sequitur, quod corpus

: Angeli
nullius sit figurae, nisi pcr accidens, si
Quarlo, Quaerilur ilc quo corpore as- vasi infundalur, et iiguras vasis liabeat
suinunt, utrum de cceli corpore vel ele- quaindiu est in vase : et hoc ridiculum
mentis ? est dicere de Angelis. Tertium, quia cum
I. enim dctur, quod de ccelo, tunc
Si ssepe moveantur a nobis in ccelum, com-
oporteret quod pars coeh evelleretur a burercntur in igne corpora illa, et da;-
partc alia : ergo esset divisibile et cor- monum in inferno. Quarlum, quia cum
ruptibile : quod improbatura Philosopho oinne corpus divisibile sit, secarentur
in I de Ccelo et Mundo in fine. corpora illa, ita quod pars caderet a
2. Prseterca, Corpus quod permotum parte,quod multi nisi sunt facere diTmo-
suum causa est secundum naturam omnibus, et non potuerunt. Per auctoritates
nis gcnerationis et corruptionis, impos- liic objicere superlluum est, quia infinitaB
sibile est quod generabiie et corruptil)ilc suppetunt
intelligatur taie aulcm est corpus ali-
:
quod, quodcumquc sit illud : quia opor- Soi.UTio. Sine piVTJudicio dico, quod Soluiio,
let quod corpus accedens et recedens formant corpora dc aere : sod liabent j)o-
obiique et recte faciat transmutationem testatem semina naturalia inspissan-

j)er
divisam quae a[)parct. Si ergo lioc cordi et miscendi aerem quia cum aor na- :
pus non est coelum, oporlcbit te quffirere turaliter frigido contrahente grossalur in
aliud : et si non inveneris, dabis illud : aquam, et aqua in torram : etcaiido sub-
ergo impossibiie est dividi ipsum : ergo tiliante lerra ot aqua iu aerem. rnde
non assumunt indo corpora. dico Angelum lioc posse facere subilo
•3. Itcm, lilud corpus per naturam quod nalura facit paulafim. Et bone con-
aliquo modo non potest habere nisi mo- cedo, quod non lonent liguras nisi mi-
tuin circularem : ergo Angcli numquam scoanfur ad grossitiom : of itorum subilo
venirent ad nos in ipso : sed sempcr voifanfiir in siibfiiiiafom invisildlom j)or
gyrarent centruui terrjB. alias causas sominaios adliibilas. Va iib o
4. Itcm, Iliud corpus iiou cst icccpli- si secanlur, quasi continuaiitur im
slatii
bile ligune nisi circularis, ul probatum ot non cum alio corporo : (juia torminala
est in II dc CcbIo et iMundo. Angoli au- suiit causis sominalibus miscfiilibus ol
tem apparcnt in ligura liomiiiuin ot ico- grossanlibus : ot lioc inlolligo vollo «iioore
num et multorum aliorum ul dioit : Lilfrratn, oum dioit. qiiod mulanl ot
Dionysius : crgo corpora non sumunt vorsant iil voliml.
do coeio. ^
j-,1 pcr Inic j)alcl s(diitio ad tolum :
Si aulcm dicas (sicut innuilur iii l.it- qiiia bono pulo, (jiiod stiillum fuil dioo-
tera) quod boni suinunl corjûs {\v siijio- ro, (jiiod ossonl oorj)ora illa do naluia
riori aoro, ot mali de inferiori. Ad lioc ondi.
scquilnr miiIlij)lox inoonvonions : quo-
174 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
Ex opposito eliam quaeritur de Angelis Queest.
malis, Ulrum genercnt ?

Videtur autem quod sic : quia vcris-
sime legitur dc incubis et succubis die-
ARTICULUS V. monibus : et vidimus personas cognitas
ab eis, et loca in quibus vix umquam per
Qnperitur de actibus Angelorum : An noctem potest dormirc vir, quin vcniat

boiii possunt comedere, mali gene- et ad eum doemon succubus.
rare ? cl, Unde mali habeant semen Item, Rumor publicus de Mcrlino fdio
suse gcneraiionis ? incubi teslatur hoc, ut videtur.

Sed tunc Unde veniat se-
qua^ritur,
men? aut enim descinditur ab eodem
Quinto, Qiiseritur de actibus quos fa- corpore, aut apportatur alienum. Si ab
ciunt in corporibus illis, et praecipue de eodem, hoc non potest esse : quia hoc
duobus, scilicet uti alimento quod fece- non est humanum.
runt saepe boni, et generare quod dicun- Prseterea, Semen licet descindatur a
tur facere mali. toto corpore^ tamen ex maxima sua par-
Videbantur autem vere comedere :
te descinditur et a cerebro, et hepate, et
quia corde, et praecipue a cerebro : et talia
1. Abraham patriarcha qui spiritualis membra interioranon sunt in corporibus

erat, et probabile est quod discretionem illis assumptis, quia superfluum esset.
habuerit, obtulit eis cibos, et illi comede- Prseterea, Secundum judicium Ari-
bant ergo videtur, quod vere comede-
' :
stotelis, spiritus quidem retentus in vi-
bant. scositate seminis, habens in se virtutem
2. Item, Angelos qui sunt nuntii veri- triplicem a calore elementi et cceli et
tatis non decet preestigiisphantasticis ho- animae, facit opus informativae virtutis.
mines illudere : ergo videtur, quod nihil Medici autem dicunt, quod spiritus tri-
ostenderunt Angeli in se, quod secun- plex retinetur in seminis viscositate, sci-
dum veritatem non fecerunt. licet animalis, naturalis, et vitalis : et
'\. Item, Quamvis immortales sint et quod ille spiritus facit totum unde : et
non indigeant, ex hoc non sequitur, venit ille spiritus in corpus assumptum a
quod non vere comederint quia etiam : daemone ?
Dominus resurrexit in corporeimmortali quod assumit corpus hominis

Si dicas,
et impassibili ; et tamen vere comedit et mortui quando vult operari tales actus,
bibit, sicut legitur inEvangelio'. et ab illo descindit tale faciendo ipsum
4. Item, Vere loquebantur : et non est per motum, et semina caloris hausta in
magis ratio, quare vere agunt unum ac- elementis. Contra hoc est, quod mor-
tum corporalem quam alium ergo et : tuum est et si totum liquesceret, non
:
vere comederunt. faceret semen aptum generationi.

Sed si hoc detur, tunc sequitur quod Item, Non habet principium cujus est
vere digesserint cibos, et vere sibi ali- ille actus, scilicet animam vegetabilem :
quid incorporaverunt : et cum hoc fiat qualiter ergo ponitur generare?

ad restaurationem deperditi, oportebit Si autem dicas (sicut videtur dicere
quod in illis corporibus calore naturali Augustinus) quod accipit semen a, pol-
aliquid deperderetur : quse absurda sunt, lutis et transfundit, vel facit se succu-
praeter alia quse ex hoc immunda seque- bum uni, etincubum alteri et ita trans- :
rentur. fundit. Hoc non videtur esse quia tra- :
* Cf. Genes. xviii, 3 et seq. 2 Cf. Luc. XXIV, 41 et seq.

:
IN II SENTEXT. DIST. VIII, A, ART. 5. 175
dunt Auctores, quod etiani propter lon- Scd neutram istarum bene possum pone-
giludinem genitalium vel incpliludinem re in Angelo quia naturalem potesta-
:
evaporat scmen in egressu, ct exspirat tem alicujus opcris quod numquam in-
ab eo spiritus, quod non sit aplum
ita fuit, et conlra naturam inesset si esset,
generalioni : ergo multo magis exspiru- ponerc in aliqua substanlia, est vanum
bit Iransportando de loco ad locum. et frustra in operibus Dci et naturae po-
Item, Si talcgenusdaemoniorum intcn- nere : sic autem se babet Angelus ad
dit gencrationi [)rincipalitcr, tunc posset comcdere. Et boc est quod dixit Hapliael,
sine coitu ponere scnien acccplum in Tub. xii, I!): Vidcbar qiiideni vobi.scum
matricem mulicris, quare igitur coitcum mtmducare et bibcre : scd eyo cibo invi-
ipsis, praecipue cum mora coilus faciat sibili, et potu, qui ab hominibus videri
ad exspirationem seminis ? Si dicas, nonpotest, ulor.
quod ad gcnerationcm exigitur etiam Ad m autcm quod objicitur de Abra- ^^j ,
semen mulicris ct ideo coit, ut lioc de-

: liam, dico (juod rccognovit quidem mi-
scindat. Contha Pcr motum niatricis
: nisterium Trinitatis in cis ligurari, scd
secundum Aviccnnam, hoc potcst descin- non recognovit esse Angelos usque post
dere ergo cum possit matricem move-
: mensam : et hoc non est inconveniens,
re, videtur quod sit supcrlluum coire. nec minorem sanclitatem ostendens.
Si dicas, quod non sit necessarium Ad aliud dicendum, quod Angeli ta- ^^^, o 3^1 ,^
semen ad conceptum quia dicit Isido- : lia feccrunt rcferendo ad aliquid spirilua-
rus, quod equse in insula I*ortugalliae lc et morale, sicut Dominus finxil se
concipiunt ex vcnto. IIoc nibil est : quia longius ire^ : et secundum rclationem ad
non quod mulieres possint hoc fa-
dicit, illiid non erat pra'sligium, sed veritas.
cere ex vento et nos loquimur de con-
:
ceptu mulieris a dfemonibus. Proeterea, Ad

ALiuD quod quseritur dc gencratio- ^d qufest.
Isidorus dicit multa iii illo libro de Ani- nc, ncscio secundum vcritatciii quid di-
malibf/s, quce non bcne probata sunt. cam : scd boc videtur probabilius, quod
succubi sint ad unum, ct incubi ad alium
Dicendum sine praejudicio,
SoLUTio. tamcn vorissimc ab co nuper qui adliuc
quod Ang(di non vcre comedunt. Est vivit inlellexi, quod dum molliliei vitio
cnim duplcx comcslio sccundum Augu- subjaccrct, (luodam tem[)orc i/iliniti calti
stinum inlibroXXII de Ciinlatc Dci, circa cum pollutum a[)parueruiit, maxi-

sciliccl indigentia?, cl poteslati^. Indi- mo cjulalu et strcpitu scmen lingcntcs
gcntiai est qua nos ulimur, quando no- et dcportanlos.
bis cibus ad restaurandum de[)erdilum Ad iioG autcm quod objicitur dc cva-
incorporatur. Polcstatis qua autem est, poratione seminis, [)otcst dici quod cir-
probalur incssc vis iiaturalis ad<?omc- cum[)onuiit illiid s(Mninibiis similibus
dcndiim, sed non indigcntia elsiccom- : calorc naturali : ct ita fovciil ct rclincnt,
cdit Domiiiiis |)()st resurrcclioncm : sicut reservatur ([iiando([uc [lost dccisio-
sed lamen cibus reibictus cst iii |)ia\ja- ncm iii vasis scminariis ad lcm[)iis, ([iiod
cenlem matciiaiu, sicut a([ua [)luvialis non pcrit.
sole, et sicut combustibilia [icr igncm. Et |icr lioc patct solulio ad totum.
« Luc. XXIV, 28.

176 D. ALB. MAG. ORD. PR.™.
B. Quod Deus in corporalibus illis anliquis formis apparuit.
Ncc dubilandum est Deiim in corporalibus formis apparuisse homini-

bus, sicut AugusLinus in libro II de Trinitaie ostendit ', conferens diversa
Scripturse testimonia ex quibus Deum in corporeis figuris hominibus ap-
paruisse probat : et aliquando ex persona Dei sine distinctione, aliquando
sub distinctione personarum sermonem eis factum esse.
C. De perplexa qusestione quam ponit Augustinus quserens, An ad exhihendum

has corporales apparitiones creatura nova sit formata ? An Angeli qui ante
erant missi, et si ipsi missi sunt, utrum servata sui spiritualis corporis quali-
tate, aliquam speciem corporalem de corpulentiori materia assumpserint an ,
proprium corpus suum mutaverint in speciem actioni suse aptam ?
Sed ubiDeum hominibus in corporalibus imaginibus apparuisse asserit :
perplexam queestionem proponit, quam nec absolvit queerens, Utrum in

illis corporalibus apparitionibus creatura aliqua crearetur ad illud opus
tantum in quaDeus hominibus appareret : An Angeli qui ante erant ita
mitterentur, ut manentes in suis spiritualibus corporibus assumerent ex

corpulenta inferiorum elementorum materia aliquam speciem corpora-
lem : quam coaptatam quasi aliquam vestem mutarent in quaslibet species
corporales veras quidem : an cor[)us suum proprium verterent in species
aptas actionibus suis per virtutem sibi a Deo datam. Ait enim ila Augu-
stinus in libro ITI de Trinitate^ : Quserendum est in illis antiquis corpora-
libus formis et visis, utrum ad hoc opus tantum creatura formata sit, in
quaDeus, sicut tunc oportuisse judicavit, humanis ostenderetur adspecti-

bus : an Angeli qui jam erant ita mittebantur, ut ex persona Dei loqueren-
tur assumentes corporalem speciem de creatura corporea in usum ministe-
* S. AucusTiNus, Lib. II de Trinitate, cap. 7.

- Ide-m, Ibidem, Lib. III, cap. 1.
IN II SENTENT. DIST. VIII, D. 177
rii sui : aut '

ipsum corpus suum cui non subduntur, serl subditum regunt,
mutantes alque vertentes in species quas vellent accommoflatas atque
aptas actionibus suis secundum attribularn a Creatore sibi potentiam. Sed
fateor excedere vires intentionis mccC, utrum Angeli manente spirituali
sui corporis qualitate, per Iianc occuKius operantes assumant ex inferiori-
bus elementis corpulentioribus corpus, quod sibi coaptatum quasi aliquam

vestem mutent et vertant in quastibet species corporales et ipsas veras, sic-
ut aqua vera vinum verum conversa

in est aDomino : an ipsa propria
corpora et sua transforment in id quod v(jliint accommodatuni ad id quod
agunt. Sed quod liorum sit (quoniam bomo suui) nullo experimento
comprehendere valeo, sicut Angeli qui hoc agunt. Attende, lector, quia
qua3stionem propositam non solvit, sed indiscussam reliquil, Utrum An-
geli qui mitlebantur servatis suis propriis spiritalibus corporibus superve-
stirentur aliqua corpulentiori specie, in qua possent vidcri : an ipsum cor-
pus mutarent et transformarent in quacumque vellent speciem in qua pos-
sent cerni. In quibus verbis videtur Augustinus attestari Angelos esse cor-
poreos ac propria et spiritalia habere corpora.
D. Quod Deus m specie qua est Deus numquam mortalibus apparuit.
Caiterum Iiaec velut nimis profunda al(iue obscura relinquiMilos, illud

indubitanter teneamus, quod Deus in specie essentia» sua», uuuKjuam
mortalibus apparuil : sicutfainulo suo Moysi dicit, Non vidchit nw /lo/no,
etvivet '. VA in Evangclio Joannis legilur : Drunt nrnio ridit uniquani \
Visibile cniin (luidquam non est quod non sil mulabile. !(I(^n subsl.inlia
sive essenlia Dei, (iiioiiiam iiullo iiiodo muhibilis esl, iiiillo iiiodo pcr
seipsam visibilis esl, Mroiiidc illa omiiia (|ii(i' palribiis visa siiiil (•liiii DtMis
illis pra^sentaretur, per crcNituram facta esse maiiifcslum csl. |]| si iios latet
qiiomodo ca ministris Angidis fccerit Dciis pcr AiilicIos, laiiicii facla e.sse
dicimus. Audco ergo liducialiler dicerc, uoc Dciiiii Palrcm, iicc Verbum
ejus, iicc Spirilum cjiis iiiii cst unus Dciis pcr id (jiiod cst ahjiic idipsmii
esl, iillo modo essc iiiiilabilcm : ac per Iioc miillo miiiiis cssc visiliilcm.
* Edit. .loan. Allcaumc, an.

' Cf. ioan. II, 1 ct scq.
' Ivxoil. xxxiii, '20.
* Joan. i, 18.
xxvii
:
178 D. ALB. MAG. ORl). PR^D.

ctalu dc missione visihili Spiritus sancli
disputata invenitur secundum posse
meum'. Et pro ullimo capitulo D, est
Expositio Textus. dispuluta in prima parte tertiae distin-
ctionis primi libri Senientiarwn * ; et ideo

transeundum est ad ultimam partem di-
Dcinde qu.Tritur de'^secunda parte le- slinctionis, ibi, E, n Illud etiam consi-
ctionis islius, ibi, B, a Nec duhitandum deralione dignissimum videtur, etc, »
est, etc. » infra.
Sed hsec tota lectio in primo libro,tra-
E Uti'um dccmoyies intrent corpora hominum substantialiter , an illabantur
mentihus hominum ?
Illud etiam consideratione dignissimum videtur, Utrum dsemones, sive

corporei sive incorporei sint, hominum substantialiter intrent corpora,
eorumque animabus illabantur : an ideo intrare dicantur, quia malilia?

suse ibi effectum exercent Dei permissione opprimendo atque vexando
eas vel in peccatum pro voluntate sua trahendo. Quod in homines intro-
eant atque ab eis expulsi exeant, Evangelium aperte declarat, commemo-
rans deemonia in quosdam ingressa, et per Christum ejecta ^ : sed utrum
secundum substantiam fuerint ingressa, an propter mali effectum dicantur

ino-ressa, non adeo perspicuum est. De hoc autem Gennadius in diffini-
tionibus Ecclesiaslicorum dogmatum ait Daemones per energiam et

*
:
operalionem non credimus substantiaHter ilhibi anima?, sed applicatione
et oppressione uniri. Illabi autem menti, illi soli possibile est qui creavit
qui natura subsistens incorporeus captabilis est sua? facturae". Ecce hic vi-
detur insinuari, quod substantialiter non illabantur daemones vel introeant
corda hominum. Beda quoque super illum locum Actuum Apostolorum
ubi Petrus ait Ananiffi, Cur tentavit Satanas cor tuum °? dicit Notan- :
dum, quod mentem hominis juxta substantiam nihil implere possit, nisi
creatrix Trinitas quia tantummodo secundum operationem et voluntatis
:
» Vide, I Sententiarum, Dist. XVI.

2 Cf. I Spntentiarum, Dist. III, Art. 6 et 7.
3 Cf. Matth. vm, 28 et seq.; Marc. v, 1 et seq. ; Luc. viii, 26 et seq., et multoties alibi.
* Edit. J. Alleaume habet, Aiiguslinus in libro de Ecclesiasticis dogmatibus.
^ Gennadius, Lib. de Diffinitionibus Ecclesiasticorum dogmatum, cap. 82.
6 Act. V, 3.
IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 6. 179
instinctum anirna de his qua3 sunt creata impletur. Ijnplet vero Satanas
coralicujus, non quidem injz:rediens ineum et in sensum ejus, neque in-
troiens adilum cordis (siquidem potestas luTCSolius Dei est), sed callida et
fraudulenta deceptione animam in affectum malitiee trahens per cogitalio-
nes et incentiva vitiorum quihus plenus est. Implevit ergo Satanas cor
AnanicB, non intrando, sed malitiai sucC virus inserendo '. Idem : Spiriliis
immundus flamina virtutum de cordihus fidelium expulsus, Doctorihus ve-

ritatis luctantihus venenum persecutionis infundit. Ilis auctoritatihus
ostenditur, quod da^mones non substanlialiter intrant corda hominum, sed
propter maliticB effectum : de quihus pclli dicuntiir, cum nocere non
sinuntur.
probant Evangelium et miracula Sancto-

rum.
2. Item, Multi leguntur possessi a dae-
monibus possideri autem est impediri
:
ARTICULUS VI. vias animalium virtutum ne pertingant

ad aclum discretionis humana? cum ii,M- :
Utrum dxmones suhslantialiter, et etiam tur istae vlse intus sint ot non oxtra, ot
boni Angeli intrent corpora homi- Angelus sit ubi operatur, oportet daemo-
nurn ? nem interius operari : ergo ct intorius
adcsse : ergo sunt intra.

3. Item, Dicit Augustinus : <( Suadent
« Itiud etiam consideratione dignissi- miris et invisibilibus modis, ot por illam
mum, etc. » Quaeriinus hic quinque :
sublililatem suorum corporum non son-
quorum primum est, Utrum substantia- tientia corpora hominum ponolrant sine
hter da^mones et etiam boni Angeli incorpore assumplo. »
trent corpora hominum? 4. Si dicas, quod extiinsecus se cor-
Secundum autem, Ulrum substantiali- pori applicat: et per enorgiam ot opera-
tor iilabi possiut montibus el anima- tionom intus pra^sidot. QuaM'o quid Iioc
bus? sit dictu ? Vidomiis onim (piod (piantum-
Tertium, Quid sil immittere ot incen- cumque inordinato so baboant in sonsu,
dere ? ex hoc non porvertitur discrolio intorius,
Quartum, dc modis immissionis et in- nisi illa por ali(piam oporationom j)orlin-
censionis? gant. I^norgia autem dicitur duobus mo-
Quintum, Cui parli anima) possint im- dis, scilicot ab ';v (]uo(l ost in, ol £3^*^^ quod
miltere, et cui non ? ost labor, quasi intorior labor : (>t ab
Ev quod ost in, ot 'i?'^''-*, ot Y*i quod ost
Ai) nu.MtM liorum lacilis ost processus terra, (piasi intorius laborans ox torrona
sic :
romploxiono, soilio(>t molan-
insipi(>ntia
I.Niliil ojicilur di^ corporo nisi (putd oliolia'. 1^1 utro(pio modo onorgia non
est in ipso : «homon ojicilur do corixiro : faciol intorius laborar^^ do insipiontia,
crgo esl in ipso. Quod aulem ojioialur, nisi uli(pio intorius lurbnlionom oporan-
* Edit. .1. Alleaunip, inferendo.

180 D. ALB. MAG. ORD. PRJEB.
te : et si lioc est dcrmon per seipsum, esscntialis quce facit unum compositum
necesse est ipsum iulerius adesse. nulurale cuin idolo toto : sed intrinsecus
5. Item, (ôr{)us non obsislit ei : quare quoad locum bene potest esse.
ergo non pcrtinget inlei-ius ? Ad ALiuD dicenduni, quod anima non Adobjertj
6. Item, Aujrustinus dicit, quod immi- est in corpore sicut in loco : sicut in 1 li-
scet se sanguini et facit bullire in iram bro Sententiarum est ostensum '\ Et ideo
velspumare in libidinem : crgo videlur, non cxcludit alium spiritum a loco eo-
quod interius adsit. dem, dummodo locus ille sit corpora-
7. Item, Lcgitur in Evangelio, quod lis.
discerpsit quosdani exiens ' : ergo opor- Ad hoc quod objicitur dc Littera, di- Adobject.:
tet, quod sit intcrius. co quod intus facit omnia illa : sed Beda
e contra. Sed CONTRA :

intelligit, quod haec faciendo non intrat
1. Super illud, Dominus in iemplo in animam, ncc in corpus, nec in volun-
sancto siio ^ dicit Glossa : Simulacris ex- tatem substantialiter.
trinsecus potest praesidere spiritus im- Ad ALiuD dicendum, quod illa quaestio Adobjcct.
mundus, intrinsecus esse non potest : stuha estomncs spiritus nulhus

: quia
ergo multo minus potest esse intus in sunt quantitatis, et non constringunt se
corpore. plus in hico parvo quam in loco magno.
2. Item, Anlma est in corpore in toto Ad ALiuD dicendum puto, quod hoc fa- Adobject.i
tota : ergo cuni deemon etiam sit in cor- clum est ut appareret potentia daemonum
pore in aliqua parte, erit cum tota ani- ex peccato super naturam hominis : et
ma : ergo duo spiritus in ilia parte erunt per consequens gratiam benigne et po-
in uno loco spirituali. tenter Uberantis agnoscerent.
3. Item, In Littera habetur id quod
dicit Glossa, Act. v, 3, quod implet Sa-
tanas non quidem ingredicns, etc.
4. nomen est ? Et di-

Item, Quod tibi
cit ei Legio mihi nomen est, quia multi

: ARTICULUS VII.
sum.us ^. Et cum legio sit sex millia sexa-
ginta sex, qualiter potuerunl esse in tam Utrum dsemones substantialiter illaban-
parvo corpore? tur menlibus hominum et sensibus, ita
5. Item, Quare volebant ibi inutiliter quod substantialiter ingrediantur sub-
occupari, cum unus posset ultra vires stantiam virium animse ?
vexare ?
Soiutio
SoLUTio. Mihi non est dubium quin Secundo qua?ritur, Utrura substantia-
homines multi dsemonium habuerunt et literillabantur mentibushominum et sen-
habeant in corpore suo interius et :
sibus, ita quod substantiahter ingredian-
multi etiam bonis spiritibus interius exi- tur substantiam virium animae quae sunt
stentibus adjuvantur ad multas bonas sensus, imaginatio, phantasia, intelle-
contemplationes etactiones. Et ideo con- ctus, volunlas, et hujusmodi?
cedo primam partem objectionum. Videtur autem quod sic quia :
Adcbject 1 ^^ autcm quod primo objicitur in

'^ 1. Dicit Philosophus, quod si imparti-
contrarium, dico quod Glossa intelligi- bile tangat imparlibile, tangit ipsum to-
tur, quod non sit extrinsecus sicut pars tum : ergo si impartibile jungatur ipsi
* Cf. Marc. i, 26 : Et discerpens eum spiritus 3 Marc. V, 9.
immundus, etc.
* Cf. I Sententiarum, Dist. VIII.
* Psal. X, 5 ; Habacuc, ii, 20.
,
IN II SENTENT. OIST. VIII, E, ART. 8. 181
impartibili, jungetur totum toti : ergo Ad aliud dicendum, quod iila falsissi- a<i 3.
interius et exterius : ovô necesse est ma sunt, ncc umquam aliquis Phil(jso-
quod illabatur, I)hus sensit, cujus dicta sunt approbala,
2. Item, LucB, iv, 33, super illud, Erat quod ccclum cuni quolibet corpore esset
homo habens dsemoniumimrrmiidum, i\\- in codem ioco et penetrans ipsum, et
cit (jilossa : Intraverat da^monium unde quod lux esset corpus, et quod corpora-
Dominus exiverat : ergo videtur, quod literij^nis esset in ferro : sed sunt lictio-
cum Dominus exiverit de subslantia ani- nes hominum erranlium in scientia
moe, quod da^monium intravit in sub- naturali, el absurda apud Philosopiios :
stanliam animae. et non sunt Philosophi qui iioc demon-

3. Item, Ar^^ûunt quidam a simili de strativis rationibus probant.
corpore : quia inter corpora nobilius pe-
netrat inj^nobilius : sicut coelum dicunt
ponetrare omnia olia corpora, et ij^nem
dicunt esse in ferro : similiterluxcum sit
corpus (ut dicunt) est in eodem loco cum ARTICULUS VIII.

alio, et penelrat ipsum : ergo sic est in
ordine spirituum. Cum igitur da?mones Quid esi immittere ct incendere ? Utrum
et Angeli boni per natuiam sublilioris scilicet tam honi (/uam mali Angeli
sint essentiae quam animae, videtur quod immittant cordibus hominum suos con-
substanlialiter penetrant eas. ceplus, et incendant fomenta vitiorum
contra. SeD CONTRA llOC OSt : ministrando ?
1. In Littera et in mullis locis testimo-
nioium, videtur quod non illabitur nisi
Deus Tiinitas. Tertio quuerilur, Quid sit immlttere et
2. Item, Si iliaberetur, tunc essentia incendere ?
collimilaretur essentice : ery:o amha3 ter- Videtur quod immiltunt tam
eiiim,
minarentur uno termino quo- spirituali : boni quam mali Angeli cordibus homi-
rum aulem unus est terminus numero, num suos conceptus. Unde
illa sunt unum terminatum ergo illi duo : 1. In Psalnio lxxvii, i!) : Misit...
spiritus essenl unus spiritus numero,quod immissiones jn-r Antjelos malos. Et de
est impossibile. bonis, Immiltet Angelus Domini, ctc. '.
2. Item, Joan. xii, 2 : Cum diabolus

j(nn misisset in cor ut traderrt, etc.
oiutio. SoLLTio. Fatunm esl dicere, quod illa- 3. Itcm, Damascenus : « Violcntiam
bantur subslanlialiter menlibus vel Aii- alicui inferre non possunt : in nobisenim
geli boni vel mali. est suscipere immissiones eoruiii'. »
Kii I.
Ai) ruLMUM ergo dicendum, (|Uod lioc i. Ilem, Cregorius in (llossa super illud
est veriim in indivisibili (piod iion habet .lob, xix, 12: Siniul venerunl lalrones
potentiam ad divisibilitatem : sed de in- cjus, et /ecerunt sibi viam /irr mr, etc. :
divisibili (piod hahet quantitatem virliia- « Maiigiii spiritusqui in afllictorum cor-
lem, non leiiel : ((uia illud (lividitur (|iiau- dibus viam sibi faciuiil, quandoijue in-
titate virium dislantium jiostestative, ter diversa qua» exterius tolerant, co'm-
quic in aliis non possiint.
esse talituies suas immiltere non d»>sistunl. »
d2. An ALicn dicendum (juod (llossa illa E\ his et mullis aliis patet, qiiod iiiimit-
loquilur de introitu piT eireclum maliti;e luiil boni et mali.
cl uon per subslantiam. Co.NTHA hoc aulein esl quod dicltur in 5<*' cooira.
>
ISaU \xxui,S. • .^ Ji«A\ DvMvsc.KNCs, l.ili. II, c.np. 4.
:

Liltera. Et idem in Glossa, Matth. xv,
11, super illud, lôn quod intrat iti os,
etc.
Eodem modo probalur ex Liltera,
quod incendant fomenta vitiorum mini- ARTICULUS IX.
strando.
Et gratia istius quaestio est, Quid sit Qui et quot sunt modi immissionis qui~
immitttere, et quid incendere ? hus diaholus se immisccl, et qui sunt
modi teniationum ?
soiutio. SoLUTio. Sine prsejudicio dico, quod

immittere, dicitur duobus modis, scilicet
intus mittere, vel exterius primo facere Quarto, Quaeritur de modis immissio-
et postea injicere. Dico igitur, quod for- nis.
mas quae intus sunt non factae a daemone, Tangit autem Augustinus quosdam
sed a sensibilibus acceptae, aut a Deo im- modos in libro LXXXIII Qusestionum,
pressse, potest diabolus et bonus Ange- dicens :« Dsemon dat se figuris, accommo-
lus interius adhaBrens mittere, ordinando dut se coloribus, adhaeretfactis, latet fal-
ad compositiones et divisiones diversas, lacia in sermonibus, odoribus se subjicit,
in quibus anima legat, et moveatur per infundit se saporibus, turbat animum te-
consequens ad suam voluntatem et ita :

nebrosis affectibus, etobtenebrat sensus,
intelligunt imniittere auctoritates induet quibusdam nebulis meatus intelligen-
ctae, Est etiam immittere, exterius facere tiae per quos pandere lumen rationis ra-
et postea ejicere. Et hoc modo non im- dius mentis solet. » Horum autem quse-
mittit ; quia ipse non potest facere novas dam (ut patet) ex numero isto videtur fa-
species creando, et hoc constat : si autem cere dsemon extra, et quaidam intra.
faceret abstrahendo, non essent propor- Item, Alios modos tentationis et im-
tionabiles viribus animse, dato etiam quod missionis tangit Gregorius multipliciter,
hoc possit sed tamensupra in quaestione
: dicensprimo generalem modum, Job,xLi,
de naturalibus Angelorum ostensum est, 11, in Glossa super illud, De naribus
quod non potesthoc Angelus, ut abstra- ejus procedit fumus : « De naribus ejus
hat species. Et hoc modo intelligit Beda. procedit fumus, cujus noxiis inspiratio-
Per hoc patet solutio qusesiti. nibus prava in humanis cordibus cogita-
Incendere autem puto, quod est duo- tio nascitur, per quam acies mentis ob-
bus modis. Uno modo ipso ordine specie- tunditur. »
rum, ut exprimant cogitationes concupi- Magis autem specialem modum tangit,
scentiae vel irae. Et alio modo trahendo Job, xvni, 10, super illud, Abscondita
ad hoc calorem complexionis, et proten- est... decipula iilius super semitam^ di-
dendo spiritus corporeos, ut ex his in- cens : « Intuetur hostis mores hominum,
clinalio fiat ad consensum. cui vitio sint propinquiores : et illa ap-
ponitante faciem mentis, ad quae unum-
quemque faciliter viderit inclinari. »
Item, Gregorius in Moralihus, su-
per illud,Ecce Behemoth quem, etc. »
« Fideli famulo suo Dominus cunctas

hostis callidi machinationes insinuat :
omne quodopprimendo rapit, omne quod

insinuando circumvolat, omne quod
^ Job, XL, 10.

IN II SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 9. 183
minanflo terret, omne quod suadendo autem septem, quorum quinque sunt ex-
blandilur, omne quod despcrando fran- tra, et duo intus illoruni autem quin-
:
git, omne quod promittendo deci- quc quatuor sumuntur secundum dclc-
pit. » ctabilia scnsuum. scilicet visus, auditus,
Item, I Petr. v, 8 super illud, Circuit, odoratus, et gustus et pcnes visum

:
qiixrens quem devoret, dicit Glossa : accipilur modus primusqui est in duobus,
« Circuit tamquamhostis obsidcns muros scilicet in scnsato scnsus communis quod
clausos : explorat an sit pars aliqua mu- maxime cognoscitur visu, ut quando dat
rorum minus stabilis, cujus aditu ad iu- se riguris, quia figuram maxime cogno-
teriora penctret : olfcrt oculis formas scimus per visum, licet sit proprium sen-
illicitas, ut visu dcstruat caslitatcm : au- satum scnsus communis. Secundo modo
res per canora tcntat, ut molliat Christia- quando accommodat se coloribus et hic :
num vigorcm : linguam convicio provo- modus est penes proprium objcctum vi-
cat : manum in viris lacesccntibus ad c.t- sus. Penes audilum aulcm sunt duo, sci-
dem instigat : honores terrenos promit- licet penes sonum secundum ordinem ad
tit, ut ccelestes adimat : et cum la- harmoniam unus, quando adiuerct sonis:
tenter fallere non potest, apertos addit ct pcnes vocem arliculatam et litteratam
terrores : in pace subdolus, eliam in pcr- alius, quando facit lalere mendacium ut
secutione violcntus. » Ergo cum tot sint efficacius decipiat. Et postea accipitduos
modi intrandi ct immiltcndi, qua?ritur penes odoralum, gustum, qui per se
et
penes quid sumantur? patcnt. Sed qua?ritur, Quare non ponitur

aliquis pencs tactum ? Et ad hoc dicen-
Item, Quffirilur si ipse in corporalibus dum, quod ibi non ita lateret quia tactus :
modis omnibus assumptionc corporisin- non accipit sine malcria sensibile suum,
diget, et in spiritualibus dcposilione eo- sicul alii. Sccundum enim quod gustus
rumdem ? non quidem tactus sed indicium saporis
Videtur enim quibusdam, quod sem- est, sic habetproprium dclcctabilc praeler
per tentans extrinsecus indiget corpore taclum. Alii duo qui sunt intra unus su^ :
assumpto : quia mitur secundum ordinem concupiscentiie

1. Ipse primo Adam pcr assumptum commotiE in comparatione ad elTecluin :
corpus tentavit : sed tamen hoc non est et alius sccundum ordincmturbata^phan-
necessarium : quia secundum hoc oporle- tasioe ad intellcctum.

ret cum scmpcr vcnirc in corpore alicu- Cregorius aulem in primo verbo suo
jus animalis assumpli. non cxprimit nisi gcncralitcr qualitor
2. Itcm, Saporibus sc non immiscet liunt onmcs. In sccundo aulcni tangit
nisi corpus : ergo in tali gencrc tcntatio- modum qui cst juvante complexionc ot
nis videtur semper assumpto corporc in- consueludine. Tcrtia ost auotoritas Cro-
digere. gorii, secundum duo inclinautia in ma-
Sed contra hoc est, quod lum, qujc sunt amiir malc inllammans,
1 contra.
1. Ipse non intcnditnisi decipero spiri- ct timor malchumilians. .Vnior.onim in-
tum : et facilior est spiritus ad spiritum ordinatc sc iiahct ad boiium. ct rospoolu

applicatio, quam corporis ad spiritum. illius sunt tros modi : (juorum primus cst
2. Item, Ipse sa»pe tcntat de spiritua- oxpcriondo ad quod Itonorum commiila-

libus : crgo tunc non indiget oorporo. biiium liomo faciiius inoiinatur, ol re-
spoctu illius c>t insinuando oircumvailaro.
SoLUTlo. i)ic(Mul\im. quod ino«Ii <iuos llabito autcm bono ad (|Uod cst incii-
ponit Augustinus sunt gcnoralcs ct multi- natio, so(|uitur oxoilalioalTootus in illud :
plicanlur socunduiii ca iii (luibus clTcclus »1 hoc c>l (|U(»d pcrmiltcndo dooipit. Tor-
ojus potcst pcrtiugorc adanimaiu : pouit lium osl, ial)or ad cousoqucndum ol ad
permancndum in illo quando perceplum Ad m quod ullerius qua?ritur, Utrum ^^ ^^^3,^
cst: ct lioc ctiam suadendo blandilur: ex in omnibus his indigct assumptione cor-
dulccdine enim boni desiderali vel babiti poris? Diccndum, quod non quia matc- :
ponit rationes persuasionis et blandimen- ria corporalium (ut supra in praeccdcnti

ti. Si autcm est penes timorem : aut est distinctione notalum est) obedit eiad nu-
ex parle corporis, et tunc sa^pc oppri- tum et ad mixtioncs : sed quandoque
mendo rapit, quia corpus opprimerepot- assumit, quando videt sibi modum illum
est : aut ex partc futuri mali, aut ex par- magis valere.
tc prseteriti : si cx partc futuri, tunccom- Et per hoc patct solutio ad totum.
minando terret ; si ex parte prseteriti,
tunc ex considcratione illius multoties

desperando frangit.
Modi autem qui sunt in Glossa Pelri,

sumunturtribus viis, scilicet penes alli- ARTICULUS X.
cientia cxtrinsecus rationem, penes in-
strumenta peccandi, etpenes objecta spi- Ciii parti animse potest immittere mali-
ritualia.Primus modus est carnalis ordi- gnus spiritus, et cui non ? et, Utrum
natus ad spiritum. Secundus est carnis et potest supra intellectum et super afje-
spiritus simul. Tertius com-
spiritus in ctum ? et, Utrum dsemon vel Angelus
paratione ad carnalia. Pcnes primum sunt honus videat nostras cogitationes ?
duo modi penes visum^ et auditum
: :
et non penes alios sensus quia isti sunt :
tantum disciplinabiles, ut dicit Philoso- Quinto, Quseritur cui parti animae pot-
phus in libro de Sensu et sensato. Et per est immittere hostis malignus?
hoc solvitur objectio qua? posset fieri de i. Est emin in nobis vis accipiens ex-
aliis. Secundi duo modi accipiuntur pe- tra cum preesentia materise, et vis intra
nes duo generalia instrumenta peccandi. accipiens sine praesentia materiap corpo-
Cum enim peccatum sit in verbis, et rumsimilitudines, ut imaginatio, phanta-
factis gcnerale instrumentum peccandi
: sia, sestimatio, ct memoria. Est etiam
eritlingua, dc qua dicit Jacobus quod in- qusedam accipiens species depuratas ab
cendit rotam nativitatis nostrce inflam- omni materia etmaterise appendiciis. Si-
mata a gehenna Manus autem instru- '
. militer tres substantise sunt super nos
mentum generale est ad opera^ de qua cxistentes sccundum naturam qua uni-
dicit Philosophus in III de Anima, quod mur corpori, scilicet Deus, Angelus bo-
est organum organorum. Et in XYI de nus, dsemon. Ergo videtur, quod se-
et
Animalibus, quod natura dedit homini cundum congruentiam dignitatis in viri-
manum pro instrumento et armis. Tertii bus, debet etiam esse ordo immittentium
autem duo sunt penesobjecta spirituaHa, in ipsas. Cum
Deus operetur super
igitur
et secundum ordincm perversum in bo- intellectum, Angelus bonus non opcra-
numhujusmundi : ct sic promittit ho- bitur nisi super phantasiam, et daemon
nores terrenos : et secundum perversum tantum super sensum.
ordinem a malo pcenae: et tunc aperte 2. Item, Augustinus dicit, quod inter
parat, per se vel suos, terrores : quia mentem nostram et Deum nihil est me-
per hoc contemptus surgit in scandala, dium ergo nihil supponitur ei nisi
:
ut dicit. Deus sed omne quod imprimit in aliquo

:
specics, est super ipsum ergo nihil im- :
* Jacob. ni, 6 : Lingua comtiluitur in mem- mat rotdm nativilatis nostr35, inflarnmata a ge-
bris nostiHs, qux maculat totum corpus, et inflam- henna.
IN 11 SENTENT. DIST. VIII, E, ART. 10. 185
primit inlelleclui noslro spccies nisi solas Videtur autem quod sic : quia
Deus : ergo ut prius, relinquelur phanla- 1. Aliter nesciret ad quae maj^îs vel nii-
sia Angelol)ono, et sensus Anj^êlo malo. nus inflammare deberet.
Skd e coiNTRA videtur, quia 2, Item, Auguslinusin libro XII super
1. Serpens primo agressus est mulie- Genesim : « Mali An^êli cogitationes no-
rem : et ha?c est inferior j)ars ralionis, verunt, quia multa prtedicunt quu3 non
ut dicit Au{:ûstinus : ergo videtur, quod praedicerenl si cogitationes non novis-
possit supra intellectum noslrum : multo sent. »
enim plus potest super nostrum, quam 9. Ilem, Augustinus : « Angeli ab ani-
mulieris quae corrupta per peccatum prima possunt abscondere cogitationes :
mae non fuit. sed anima ab Angclo cogitationes abs-

2. Item, Videtur, quod possit supra condere non potest. »
intellectum quia lumen naturale non : Sed contra hoc est quod omnes di- Sed conir».
amisit : ergo ex intellectu naturali potest cunt, quod nou novit cor hominis nisi
irradiare super pliantasmala et imprimc- solus Deus.
re possibili. Non cniin requiritur plus ad
lioc quod possibilis fiat in aclu, nisi ut
sit lux extrahens intelligibilia et phan- Dicendum ad primum cum
Solutio. soiuiio.
tasmala, et quoe extrahuntur. communi opinione, quod solus Dcus

•S. Item, Videlur ex hoc quod dicitur immediate operatur super voluntatom :
in libr'o de Causis^ quod anima ideo est Angelus autem bonus ex ordine gratiae
instrumentum inlelligenliai, quia intelli- non naturie operatur super intelleclum
gibilia imprimitin ipsa : sed dai^monnon illustrando ipsum da^mon quia ceci-
: et
amisit naturum inteliigentiaj : sed ali- dit a gratia, in intellectum noslrum ope-
quando inlelligentia fuit ergo adhuc : rari non potest nisi per consequens :
potest imprimere intellectui animae. quia scilicet ordinat pluintasmata alitcr

et aliter, ut ex eis hoc vel illud in intel-
Item, Videtur quod possit super alTe- lectu resultet. Tamen bene concedo quod
cturn : quia ex lumine naturali aliquid possil inlluere
1. « Incensores sunt malorum, » ut di- suj)er phantasmata, undo liquidius rosul-
citur in Lilicra. Inccndere autem dicilur tot in quod inlondit sod noii
spociebus id :
rospectu alfectus : quia color est in alfo- puto, (juod hoc lumon supcr possibilom
ctu : orgo da^mon potest super alTectum. intollectum inlluere possit : sed ad iioc
2. Item, Osee, vii, 4, dicitur, quod om- exigitur lumen agontis, quod agons osl
nes aduUvninlvs quasi clibunus succcnsus substantiale, (juia agons soipso agit, sicut
« cr>YMe///e. Secundum (jlossam aulcm co- lux soipsa lucet : ol inlolligore ojus est
quons ost diaboliis : ot kxiuitur ibi de similitor ipsius opus, el non alicujus
amore idolorum (jui non habot aliud sibi j)r;otor i|)siim.
c()rresj)on(lens in cor[)ore : ergo incendit .\i) imumim orgo diconduiii, (juiul non ^j i^
voluntatom, ut videlur. est ordo illo : (juia in homino alToctus

;{. Itom, lj)So polfst suj)er intellocliim osl ultorior (|uam intolloctus : ol j>l'.anta-
(utdicunt (|iii(lam) : ergo ot sujior volun- sia Mt)n iMinullo porfocti«)r (juam sonsiis :
tat(Mn ; ({iiia iii imaginationo ost utra(juo cl iiitorioros ot oxtoriort»s viros nnima^
islarum j)otoutiarum : ct ctiam inlolle- scnsibilis Minl socundum gradiim natu-
ctus antc alTcctum sivo voluntalom, r;o sub (homono oinnos : scd intolloctus
in (jiio osl disjiosilio ad graliam ordina-
Ui.TERirs quaMilur hic, Ulriim daMiion liir ad minist(M-ium Aimoli boni. <|ui ta-
vol Angolus bonus vidoal noslras cogila- iiuii ctiaiii j)olosl in inlorioros alToclus :
tionos? (jui proprium subjoctum csl gralia^ quae

est a solo Deo, ordinatur hic solo Deo corpus, eliam quanlumcumque sit obje-
opcrante in ipso. clum spirituale : tamen si gaudii est, dila-
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod lioc inlelli- tatur cor, et aflluunt spiritus : et si tristi-
gitur quoud volunlatem mentis in qua tiae est, conslringitur, et recurrit sanguis
operatur solus Deus, et non quoad intel- ad ipsum frigidandum : et in illis signis
lectum. JVel potest dici, quod hoc intel- videt.

ligitur secundum comparationem ad
linem qui est beatitudo, et non simplici- Ad id quod ulterius quaeritur, jamsupra Ad qu
ter : sicut etiam supra glossatum est in solutum est : quia uon vident cogitatio-
prima distinctione hujus libri. nes nisi eas quae habent signum aliquod
Adobject.1. Ad id quod coutra objicilur, dicendum in corpore : et de illis intelligitur prima
quod licet mulier significet rationem in auctoritas Augustini.
matrimonio spirituali mentis, ut dicit
Augustinus, non tamen serpens ipse ag- Nota etiam, quod quidam dixerunt,
gressus est eam ex parte rationis, sed ex quod dsemon est sicut speculum in quo
parte sensus ordinati ad rationem. apparent formge quas vult : et ita objicit
Adobjec».2. Ad ALiuD dicendum, quod hoc lumen se intellectui : et tunc legit intellectus
ad augmentum mahtise spargit quantum noster in eo, ita quod non agit in intel-
potest, sed non supra mentem, sed super lectum nostrum, sed inteliectus facit
species ordinatas ad mentem, cujus ratio hoc in seipso. Sed hoc mirum est si pro-
jam dicta est. bari potest, quod spiritualis natura ita
sit speculari quando vult. Et si hoc con-
Ad 1. Adaliud dicendum, quod incensio illa cederetur, mirum est si intellectusnosler

non est in affectu, sed inordinatis ad ip- omnem scientiam accipiens ex phantas-
sum, utdictumestsupra. mate, ita scit legere in ipso.
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod coquit per Item, Secundum hoc videtur mihi mi-
incitantia concupiscentiam ordinata ad rum, quod non semper objicit se intelle-
mentem. Per preedicta patet solutio ad ctui ut semper occupetur circa lectionem
sequens : quia credo dictum illud falsum eorum quae objicit. Si dicas, quod intel-
esse, et non competere omni Angelo, sed lectus se avertit. Contra hoc est, quod
bono tantum, et hoc propter gratiam, celerior est daemon qui sequitur et ite- :
non propter naturam. rum objicit, nisi forte claudat oculos
Ad 3.
Ad aliud dicendum, quod hoc contin- cooperculis ahquibus. Et quia tales fictio-
git propter collimitantiamcorporis etani- nes ratione carent, ideo dimittantur.
mae : quia statim motus mentis movent
IN II SENTENT. DIST. IX, A. 187
DISTINGTIO IX.
Dc conscciiieiitibus confirinalionciii Anu;cIoriiiii bonoriiiii (iiianluni

atl oriliniini dislinctioncni.
A. De ordinum distinctione ,
qui et quot sint ?
Post pncdicla superest cognoscere de ordinibus Angeloruni quid Scrip-

lura tradat. Quae in pluribus locis novein esse ordines Angeloruni pronuil-
gat, scilicet Angelos, Archangelos, Principatus, Potestates, Virtutes, Domi-

naliones, Thronos, Gherubin, et Seraphiii. Kt inveniuntur in islis ordinibus
tria terna esse, et in singulis tres ordines, ut Trinitatis siniililudo in eis
insinuetur irnpressa. Unde Dionysius tres ordines Angeloruni esse tradit,
ternos in singulis ponens. Sunt enim tres superiores, tres inforiores, tros
niedii. Superiores, Seraphin, Cherubin, Throni : medii, Douiinaliones, Prin-
cipatus, Potcstates : inferiores, Virtutes, Archangeli, Angeli.
Ha3c dislinotio Iiabet quinquc parles :
quaruni prinia conlinct distinctioncni

hicrarchiic, ct ordinis. Sccunda autcni
DIVISIO TliXTUS. ralioncs noniinuni, ihi, C, » IIcVc )iotnina
illis, etc. » In lcrtia inquirit, Itruni isti
ordines sint a natura vcl a jj;ratia ? ibi,
« Post priedicta supcrest cognosccre 1), « Jani uunc iiu/uirere rcstat, clc. »
de ordinibus A)igcloruni, elo. In quarta in(juiril, Itriini oinncs .\n-

llic inci|)it Magislcr Iraclarc de dis- ^cli cjusdcin ordinis sint aMpialcs? ibi,
linctioiic ordinuni el oflicioruni. VA ha- V , ((Pnetcrea considcrari oportet, otc. »

bct duas parlcs : in qujuuni piiina aj^Ml lii (piarla iiuiuirit, riruin nuincrus or-
de his (pia- pcrlincnt ad ordinuni dis- dinuin aiiîncnlabilur c\ hoininutn as-

tinclion»un ; ct hicc tcrminatur in isla suinptionc, ut liat ordo dcciinus cx ho-
(listinclionc. In sccunda autcni ponil ca minibus assuinptis? ibi. Ci, o Xoftindum
qu;p [)crlincnl ad ofliciuni niinistcrii : ct etiutn, quod dccinius ordo^ clc. »
haec inciiît in sc(|U(Mili dislinclionc, ihi, Ex his cl (lisputationc palcbit scn-

A, (j lloc ctiam invcstigaiulunif ctc. » tcnlia.
3. Item, Cum charitas sit altius donum
quam scientia, et competat primo ordini,
magis erat diflinienda hierarchia a primo
suorum donorum quam a secundo.
ARTICULUS I. 4. Jtem, Aclio non competit nisi mi-
nistrantibus de secunda et tertia hierar-
Quid sit hierarchia secundum defi- chia : sedpotissima hicrarchia non agit,
nitionem ? sed assistit : ergo male diffmitur per ac-
tionem,
5. Hoc non videtur verum quod
Item,
Incidunt autem hic quatuor quaerenda, dicit, deiforme quantum possibile est
scilicetquid sit hierarchia? et de divisio- similans quia non omnes hierarchiae ex
:
ne hierarchiae, et de connexione hierar- Deo immediate accipiunt illuminationes,

chise, et quid sit ordo, et ordinis multi- sed queedam ab Angehs ergo similant :
plicatio? AngeHforme potius quam Deiforme quan-

doque.
Ad primum sic proceditur : 6. Item, Hoc videtur sequi ex hoc
In Ccelesti hierarchia ponit Dionysius quod dicit in Ecclesiastica hierarchia,
diftinitionem hierarchiae talem, dicens : quod omni hierarchiae convenit Dei co-
« Est quidem hierarchia secundum me, operatorem fieri, in hoc quod quidam
ordo divinus, et scientia, et actio, deifor- sunt purgantes, quidam purgati et
et :
me quantum possibile est similans, et ad quidam illuminantes, et quidam illumi-

inditas ei divinitus illuminationes pro- nati et quidam perlicientes, et quidam
:
portionaliter in Dei similitudinem ascen- perfecti.

dens '. » 7. Item dicit, quod omnis lex divina
Ibidem aliquantulum infraponitsecun- est per prima media, et media
per
dam, dicens sic « Hierarchiam qui di-
: postrema reducere : ergo videtur, quod
cit, sacram quamdam universaliter decla- non omnes similent deiforme quantum
rat dispositionem,imaginem divinae spe- possibile est. Si dicas, quod hoc in-
ciositatis in ordinibus et scientiis hierar- telligitur quantum ad hoc quod dicit,
chicis propriae illuminationis sacrifican- quod divina bonitas procedit inegres-
tem mysteria, et ad propriumprincipium sibiliter per omnia, et replet unum-
ut licet assimilatam. » quodque secundum suae capacitatis ana-
Magistri autem nostri etiam ponunt logiam hoc nihil est
: quia secundum :
tertiam, hanc scilicet_, Hierarchia est sa- hoc non erit proprium hierarchiae sed :
crorum et rationabilium ordinata pote- potius unumquodque entium a prima

stas in subditis debitum retinens domina- bonitate secundum quod est ab illa,
tum. hoc modo similat deiforme quantum pos-
CoNTRA primam sic objicitur : sibile est.
1. Orflfo pars hierarchiae est : ergo non 8. Eodem modo objicitur de ultimo
debetponi in diffinitione ejus : sedpotius quod dicit, ad inditas ei diviniius illu'
e converso. miîationes in Dei simiHtudinem ascen-
2. Item, Scienlia non videtur compe- dens. Ascensio enim dicit gradus muta-
tereomnibus qui suntin hierarchia, cum tionem : ergo videtur, quod continue
non competat nisi Cherubin ergo non : proficiant Angeli in ccelo : ergo illi qui
debet poni. fuerunt in choro uno, possunt elevari in
*S.DioNViiius, Deca>]cs(iliierarchia,cap.3.Cf. t.i in opera B. Dionysii Areopagifa?, Tom. XIV,

edilioiiem nostram Commentariorura B. Alber- p. 73.
IN II SEIVTENT. DIST. IX, A, ART. l. 180
primiim chorialterius. Si dicas, quod lioc potest hierarcliiae : quoniam hierarchia

non convenit : quia proficiente uno in- (ut dicitur in Ecclesiastica liierarchia)
feriori, proficit eliam superior : lioc ni- est quantum possibile est ad Deum simili-
hil est : quia adhuc nihil minus sequitur tudo et unitas.
quin inferior potest venirc in gradum in 7. Item, Quod dicit, iit licet. Licitum
quo modo est superior. enim (ut dicit Glossa super epislolam pri-
Objicitur etiam conlra secundam : mam quod nullo pec

ad Corinthios^) est
1, Quaeritur quid dicat disposilio sacra cato est prohibitum et ila polest unus- :
universalilcrV Si enim dicat dispositio quisque ascendere quantum potost nec :
ordinationem, sicut videtur velle alia est qui prohibeat ei.
translatio, tunc non dicit determinatio- OiijiciTUR etiam de tertia, quia videtur
nem suflicientemquod dicit, per iioc diminuta : quia
sacram quamdam, etc. sunt enim insti- : 1. Cum tria sunt de hierarchia, scilicet
tuta Patrum sacrae quaedam ordinatio- ordo, scientia, et actio : ista diflinitio
nes universaliter, et tamcn non sunt hie- nullam facit de scientia et actione men-
rarchia. ,
tionem.
2. Praeterea,Quid vocat imaginem di- 2. Item, Quod dicit, âcrorwm etratio-
vinae spcciositatis ? Imago cnim pertinet nabilium, non videtur competere : quia
potius ad naluralia quam ad j^ratuita su- hierarchia salvatur in praelatis Ecclesiae
peraiJdila, sicut patet ex disputatis in qui etiam hierarchici vocantur : et tamen

I Jibro Senteiitiarum '.
plerique ex eis non sunt sacri.
3. Item, Dc hoc quod dicit, in ordini- 3. Item, Quod dicit, in subditis, non
bus et scienliis hierarchicis proprise illu- vidctur tangere liierarcliiam nisi per
minationis : sunt enim actus hierarchici, comparationem ad inferiores, et non est
purj^âre, et i)erlicere, sicut iiluminare : conveniens : quia ctiam essentialior est
ergo debuit dicere, propriae pur^âtionis, hierarclnae comparatio ad superius quam
et propriae perfectionis, sicut di\it,pro- ad inferius, quando in ascensu perfectio
prix illuminationis. est, in descensu [)urgatio et illuminatio.
4. Item, Sacrificare êcundum legcm 4. Ilem, Quod dicit, debilum domina-
cst sc Deo offerre vel sua, et ex hoc satum retinens in subditis, videtur esse
crari : et in hierarchiis videlur csse or- contra pra'ceptum summi liierarclue Chri-
dinc converso : quiailluminalionespotius sti, qui dicit suis hierarchis : Jiei/es Gen-
suntsacrae, quia ex Deo sunt, quam quia tium dominaniur eorum. ct (jui potesta-
Deo olTeruntur. tem, etc. '\
Item, I Petr. v, 3 : \cque ut
."). Ilem, Mi/sterium idem est quod sc- domiiiantrs in cleris. Ilcm, Dernardus ad
cretum : Angeli autem sunt iii aperto Eugenium : (( Noli ([Uierere dominari,
facici Dei : ergo non videtur eis compe- ne tibi dominetur oinnis iniquitas. »
lere mysteiium. '). Item, (iUm multa sint doiia aliorum
G. Ilcin, Cum dicit, ad proprium priii- ordinum siiut dominalit)nuiu, quare
cipium, qu;erilur(iuid supponil pr()[)iium non (liriiiiilur per dona aliorum sicul pcr
principium? Si dicas, quod Deum : tunc islud?
videtur omiiiiio esse inconvenicus : quia
Deus est iu eis coinmune jirincipium et Tltimo etiam qiurritur. Pcnes (jiiid >u- qu,
non [)i()piiiiiii. Si auleiu dicas, (juod su[)- mantiir trcsdicljv (liniuitioncs ?
poiiit ali([iii(l aliiid luiu* coiii[)ctere non

:
• Cf. I Scntonliarum, Dist. III. cenl, acd non ninniaxdificant.

* I ;ul Coriiilli. vi, 12 : ihimia licenl, srd iion ' Luc. XXII. 2.').
omnia expcdiunt. Ibidfcm, x, 23 : Omnia mihi li-

soiutio. SoLUTio. Sine propjudicio aliorum di- quod aliud tale et sic diffmit ordinem,
:
co, quod prima diflinilio dala cst penes non hierarchiam. Primo modo est ordo.
eaquaesunt cssentialia hierarchiae, et pe- Secundo modo diffmitivum hierarchiae.
nes proprium ejus efTcctum in suhstantiis Tertio modo diffmitivum ordinis.
quiB sunt in ipsa ordo enim ct scientia :

Ad aliud dicendum, quod sumitur hic
et actio sunt de substantia hierarchife : scientin generahter pro participatione di-
et ex his efficitur in suhstantiis ordinatis vinae illuminationis, et non specialiter a
similitudo ad Deum, et ascensus secun- dono scientise quo denominantur Cheru-

dum inditas illuminationes. Sccunda au- bin : et quod hoc sit verum, accipitur a
temdatur per compositionem exempli ad Dionysio, in eodem capitulo dicente sic :
exemplar. Et tertia considerat propriam « Unicuique hierarchiam sorticntium est

suhstantiam quse ordinatur in hierarchia, perfectio, hoc est secundum propriam
et in qua salvatur hierarchicus ordo. Un- analogiam in Dei imitationem ascendere,

de nulla istarum diffmitionum tangit hie- et omnium divinius, ut eloquia aiunt,
rarchiam divinam quse est in tribus per- Dei cooperatorem fieri, et ostendere di-
sonis : quam vocant quidam supercosle- vinam in seipso actionem, secundum

stem. Et hoc patet ex verbis positis in quod possibile est relucentem utpote :
diffmitione : quia simihtudo ad Deum et quoniam ordo hierarchise est quosdam

unitas etascensusin Deum quantum pos- quidem purgare, quosdam vero purgari :
sibile est, non nisi absurde de Deo expo- quosdam autem illuminare, quosdam au-
nitur. Et hoc dico propter quosdam qui tem illuminari et quosdam perficere,
:
extendere volunt istas diffmitiones : sed quosdam autem perfici. » Acceptio igi-
verum est quod communes sunt diffmitur illuminationis et effusio sunt de sub-
tiones ad ccelestem et ecclesiasticam : nec stantia hierarchise : et acceptio ipsius di-
invenitur a Dionysio^ quodaliqua hierar- citur per scientiam, effusio autem per
chia supercoelestis absurde enim di- sit : actionem.
citur, quod personae divinae ordinantur Et ex hoc patet solutio ad sequens,
in scientia et actione quamvis enim
:
in et tertium post hoc : quia si scientia su-
eis sit ordo naturse, non tamen est in eis meretur hic a speciali dono, tunc possct
ordo scientise et actionis : et ideo nec esse objectio de charitate : sed non est
auctoritatem nec unitatem habet dictum ita : similiter actio non sumitur pro ac-
Bernardi, quod dicitur de coelesti hierar- tione ministerli, sed potius pro effusione
chia : etideo illa a Diony&io numquamest illuminationis in qua superior efficitur
tradita, nec diffinita. cooperator Dei illuminatis.

Addiffinit.i. Dicimus igitur, quod prima colligit ea Ad
aliud dicendum, quod omnis hie- Ad 5, «
quae sunt substantialia hierarchiee. rarchia similat Dei formse in omni illu-
Ad 1. Et AD primum objectum dicendum, minatione : non enim superior efTundit
quod ordo dicitur duobus modis, scilicet super inferiorem aliquid de proprio, sed
res ordinata : et sic ordo est pars hierar- polius divinum lumen, sicut dicit Apo-
chise, et non cadit in diffmitione ejus. stolus : Non enim nostnetipsos prsedica-
Dicitur etiam ordo ratio ordinis : et hoc mns, sed Jesum Christum Dominum no-
duobus modis. Uno modo dicitur ratio stram ^ Et iterum Non judicavi me :
communis quse sumitur a scientia et ac- scire aliquid inter vos, nisi Jesum Chri-
tione quibuscumque sacris, et sic diffmit stum, hunc crucifixum ^. Et per hoc
et
hierarchiam. Alio modo dicitur specialis patet solutio ad omnia quse objecta sunt
ratio a speciali dono sumpta et ut est de ista parte diffinitionis.
charitas, vel scientia, vel quies, vel ah- Ad aliud dicendnm, quod Angeli con-
* II ad Corinth. iv, 5. M ad Corinth. ii, 2.

IN II SENTEM. DIST. IX, A, ART. 1. 101
tinue proficiunt non in merilo, sed in ponitur illuminalio polius quam perfe-
pcrceplione illuminationuni altissima- ctio, vel pur^^Mtio.
rum. Fons enim illius luminis exhauriri Ad aliud dicendum, quod sacrificium a i i.
nonpolest, cum sil infinitus. Illae autem istud totum effective intelligitur : quia
illuminationes sunl raliones novo modo fiunt sancti et sacri ex tali ordine, sub-
gloriandi, non tamen exaltantes gradum descendente in eoslumine divino : etideo
beatitudinis in priemio substantiali : et non tenet objectio.
ideo nontenet illud quod ul)jicitur. Ad aliud dicendum,
quod occultum a.i 5,
est quoad immensitatem et non quoad

i*-'-
Ad
quod objicilurde secunda diCfini-
iD substantiam nullus enim iliud lumcn
:
tione, dicendum quod dispositio dicilur ita rccipit, quod includat, ita quod il-
ordinatio secundum gradus percipiendae lud niiiil sit extra ipsum scd potius :
illuminationis, ut infra patebit, et re- totum remanelextra quia non dividitur :
slringitur per hoc quod dicit sacram, et per hoc quod est intus et extra aliter :
per consequentia quae sunt scientia et enim comprehcnderctur lumen illud

actio, in quibus est hierarchica disposi- quod esse non potest.
tio : et ideo objectio illa parum valet : Ad aliud dicendum, quod proprium Ad 6
quoniam statuta referuntur ad ordinem hic dicit remotionem ejus quod est ab
scientiae quae est ex illuininatione. alio quia licet Angelus Angcluni illu-
:
.. Ad quod objicitur de t diixone, imagi-

id minct per hoc quod splcndor dcitatis
nis, dicendum est quod ista diffinitio da- jucet per ipsum, non tamen convertit
ta est per conformilalcm excmplati ad et assimilat cum ad se, sed ad proprium
excmplar. IUuminanlis cnim Dci resultat principiuin illuminationum, quod est so-
similitudo et conformitas in illuminatis 'us Doniinus Deus et idco non dicitur :
per iioc quod ipsc qui lumen verum est, liic privatum proprium, sed id quod per
iniplct eos ct splcndet ex eis, sicul ignis se ct non pcr alterum emittit radios illu-
in fcrro candenti : et haec conformilas minationum.
luminis participati, dicitur hic /m(7«/o, et Ad aliud diccndum, quod licitum im- Ad 7.
nonconvenientia in naturalisimilitudine. portat ibi limilalioncm gradus sccundum

Et quud ila sit, accipitur cx vcrbis Dio- statum praemii ct nalurae : quia ultra illud
nysii sic dicentis : « Ilicraichia suos progrcdi in divinum lumen non esl pos-
phiasotos, id est, laudatorcs ct subditos sibile : et sic in dispari claritate est par
agalmata divina perlicit, spccula clarissi- gaudiuin, ut dirit Ansclinus, ct stclla a
ma ct munda rcceptiva principalis luini- stclln di/fi-rt iii claritatc^.
nis ct divini radii '. » Est aulem aijalma
idem quod imago vel siniilitudo sccuii- Ad
quod objicitur dc tcrlia, diccn-
id A,idim.iit.3.
Ai 1.
dum aliam translationcm. dum quod illa non considcrat nisi sub-
Ai) aliui) dicendum, (juod licot pur- stantias in iiuibus est t)itlo hicrairhiiv :
gare sit actus hicrarchicus ct similitcr ^^ '^'^'o non ponit scicntiam ct aclioncm.
illuminarc, ct similitcr pcrliccre, tamen Ad aliud diccndum. quod l*ra'lalo- A.l l.
])iiigalio ct pcrfcctio conscquunlur cx rum ordo sanclus cst, liccl ipsi immnndi
illuminatione : purgatio quidem c\ partc sunl : ct idco, sicutdicil .\ngnslinus tiim
subjccti cui lumen infundiliir : pcrfcclio Dionysio, sunt compntandi (jui dc sacro
aiilcm ex parle linis in qii(>m rcducilur ordine cccidcrunt.
illiiininatiis, ut infrn patcbit ciim dc ac- Ad aliud diccnduin, qnod illiiminalio- ^^^ j
tibus illis crit disputatio : et idco hic '>'-'' dcscensus esl a superioribiis. cl illtnl
' Cf, editioncm nostram Comrafntarium pnpitap. Tom. .\IV, p. St.

D. Alberli Magui in Opera R, niony>ii Areo- ^ I ad Corinlh. rv, M.
est substanlialius hierarcliiffi, et reor- sui particeps, interscalari rcverentia in-

dinatio in Doum est quasi consequ en signiens, usum dominandi edocens, ar-
illuminationem. cens quod est contrarium. Et dicunt,
Aii. Ad ALiUD (liccndum, quod illum do- quod dicit Dionysius primum propter
minatum non interdixit Cliristus, sed Principatus, quorum ost interscalarem
potius dominatum amhitionis isie enim : rcverentiam docere. Secundum propter
dominatus (ut dicit Dionysius) dicit su- Dominationes. Tcrlium propter Potesta-
perpositionem sive excessum primorum, tes : quod est Dionysium, qui
contra
et possessionem omnium pulchrorum numquam posuit Principes in secunda
bonorum, et firmilatem cadere non va- hierarchia, scd in tertia : et est contra
lentem. omnes alios Sanctos, qui licet videantur
j^jI 5 Ad ALiUD dicendum, quod dominatus ponere Principes in secunda hierarchia,
dicit superpositionem ordinatam ad in- tamen non ponunt ante Dominationes.
feriores suppositos : et quia hoc substan- Item, Actus est contra verba Sancto-
tiale est hierarchise, ideo potius ab illo rum : quia nullus Sanctus dat Principi-
qumab alio diffinitur. bus proprium actum revereri. Tertiam
diftiniunt sic : Hypophania est divinum
participium naturee legibus occurrens,
secreta secundum discretam
revelans
participationem. Et dicunt, quod naturae
ARTICULUS II. legibus occurrens, dicitur propter Virtu-
tes. Et hoc statim apparet falsum : quia
Quomodo et qualiter dividitur hierar- Dionysius ponit Virtutes in secunda
chia ? hierarchia. Secreta autem revelans se-
cundum discretam participationem dici-
tur propter Archangelos et Angelos :
Secundo, Quaeritur de hierarchiae di- quia Arhangeii majora et Angeli minora

visione. nuntiant.
Rejicimus autem verba quorumdam *
Sunt alii qui volunt hierarchiam divi-
ficta, et contra sententiam Dionysii in- dere secundum triplicem conversionem,
venta, quae in nulla translatione inve- scilicet in Deum, et in Angelum, et super
niuntur. hominem : et quod penes conversionem
enim quidam, quod dividit
Dicunt in Deum accipiatur prima, penes conver-
hierarchiam in epiphaniam et hyperpha- sionem in Angelum accipiatur secunda,
niam et hypophaniam. Et dicunt, quod penes conversionem super hominem ac-
epiphania est prima, et illam diffmiunt cipiatur tertia. Et hoc iterum stare non
fmgentes extranea, ut mentiantur verba potest : quia in media hierarchia duo
Dionysii, quod est incalescentis affectio- ordines quocumque modo sumantur,
nis incendio, altioris intellectus fastigio^ sive secundum Dionysium, sive secun-
judicii libera, resultatio distributa. Iliec dum ahos, non dicunt conversionem
autem verba Donysii non sunt, nec sen- in Angelum, sed super animam, ut Vir-
sus quia ipse in toto libro non attri-
: tutes, et Potestates secundum Diony-
buit Thronis judicii libertatem. Sed se- sium et Principatus, et Dominationes,
:
cundum Gregorium dicta sunt non ta- : et Potestatessecundum alios ergo vide- :
men sunt Gregorii, et ideo tamquam vatur, quod non rationabiliter posuerit
na abjicienda. Hyperphaniam diffmiunt tres hierarchias Dionysius.
sic Hyperphania est divina illuminatio
: Ideo sunt alii qui volebant accipere
• Scilicet Praepositivi et Gulielmi Altisiodo- rensis.

I\ II SENTENT. DIST. IX, A, ART. 2. 193
divisionem pencs altributa personarum, divino alimento repletaest. Quarla, quod

ut prima accipiatur penes bonilatem mulla quidem primo data fusione, sola-
Spirilus sancti in amore ot scientia con- que domestica, et unifica divinae refectio-
templativa et tranquillilate : secunda au- nis unitale repletur. Quinta, quod reple-
tem penes Patrem cui potentia datur, ta multa communionc Dei et coopera-
quia Dominalus, Virtus, ct Potestas, tione, digna elfecta ad eam, utpossihile,
exprimunt nomina potestatis : terlia au- simililudine bonarum habiludinum et

tem penes sapienliam Filii, quia Princi- actionum. Sexta, quia mulla divinorum
pum est cogitare quee digna sunt prin- superposite cognoscens divinae scientiae
cipe : Archangeli autem sciunt secreta, et cognitionis parlicipatione sccundum
et Angeli communia, Sedhaec adaptatio quod fas est facta ». Ex his accipitur,
est, et non distinclio substantialis. quod suum est accipcre illuminationes
immediate a Deo plus omnibus aliis :
SoLUTio. Dicendum, quod divisio Iiie- ordinat autem illuminatio accepta ad

rarchiae accipitur secundum proportio- potentiam et actionem : et penes po-
nem illuminationum, sicut vult Diony- tentiam accipitur secunda, et penes ac-
sius et quod omnis ccelestis ornatus
: tioncm tertia.
dividilur penes assistere et ministrare se- Et quod hoc verum sit, colligitur ex
cundum triplicem motum Angelorum, ver])is Dionysii qui dicit propria secundee
quoruni primus est circuire incessanter hierarchioe cssc haec, scilicet quod habet
aeternam scicntiam ct oblique moveri ad deiformes proprietates in hoc quod pur-
subjectorum providenliam, et tamen non galur quidem et illuminatur et perllci-
deflecti a contcmplatione pulchri et boni tup, quemadmodum dictum est, a divinis
circaquod cliori agunt et recte moveri :
illuminationibus inditis sibi secundo per
quando provident minus habentibus, re- priniam hierarchicam dispositionem, et
cte omnia transeuntes : ideo illae perfe- per mcdiam illam secunda manifestatio-
ctiones possunt sumi penes acceptionem ne delatis «. Tertia autcm accipitur pe-
illuminationis a Deo, vcl penes id ad nes actionem : et hoc iterum patet iêr
quod ordinat. Si primo modo erit prima verba Dionysii dicentis sic de omnibus
hierarchia quie tota dicit conversioncm tribus : « Exccllontissimam quidam hie-
in Deum accipiendo illuminationem. larchiam tanKpiam ipsi occullo primitus
Et quod hoc verum sit, dicit Dionysius, ordinarc proximantom clam formans,
qui dicit primic hierarchia} esse proprie- aestimandum ordinare sccundam sccun- :
tatcs sex : quarum prima ost, quod mul- ,|am vero qu;e complotur a sanctis Do-
tas et beatas vidct pure conlemplationes. niinationibus et Virtutibus et Potostali-
Secunda, quod vidct simplos imme-et hus, oi (\ux est Prin(i[tibus et Archango-
diate fulgores illuminata. Tertia, quod lisct Angolis, liiorarchi;o itnoosso. Prima
• S. DioNVsius, Do cffilcsti hiorarchia, cap. 7, al(iuc illo quidcm piiiiKcva dilTnsionc copioso,
§. l'.]. ToinoXIV cdilionis noslrtD, pag. 200. En unico taincii ct invai-iato nnillco(|Uc, proplcr
vcrha Dioiiysii ol inteipioUitioiic nallii. Cor- diviniD rcreclionis unilatcm. 0>i'ii ct miilla
(liTii : « Al(ine liic (luidcin, (iiiaiitimi oapio, (IU()(iuc DiM consnclndini' upiMiimqui' cominu-
priinus i'sL ("(i-leslium osscnliarum ordo, (pii in nicalionc (ii;,'iiuscsl iialîlus, proplcr cjus lum
circuilu Dei circa^juc inimcdiatc consistitDcum illo qnaiita polcst existcre, habiludineiu ac-
siniplicilen|ucctjugilcra>tcrnamcjus ainl)itco- tionum(|uc simililndiiicm probalissimnrum :
fjiiilioiicm jiixla siil)liniissiinaiu (luai in .\iif;c- piuriinas (luoiiuc rcsdivinas cniincnli quadam
lis incst scmpcr, in(d)ilciii coiislitnlioncm ; ila ralionc couMioscit, diviiia' scicnlia» cojjnilio-
ut ct niultis h('alis(|iic pcrfrualur conlcmplalio- iiiqiic, inianliim rascsl. parliccps cfTcctus. >•
nibus, siniplicihusque ct imincdiatis colluslra- *S. DioNVsius, Dc ca'lesli3 biorarchia, cap.

tionihus illuminctur divinoque cibo saturclur ; 8, §. \. Toni. XIV oditionis nostra?, pag. ?32.
xxvn 13
quidem hicrarchla manifestius : ea vero connexioncm non haberent specialem,

quffipostoccultius : Principatuum autem non possent rcduci in unum ordinem :
Archan-eh)rum mani- et si non dilForrcnt, non distinguerontur

et Angclorum ct
festativam disposilionem, Immanis hie-

per altum et aitius in eodem ordine.
consequcnlia prsecipcre, ut Adlmc ullerius^ cum in eadem perso-
rarchiis per
Dcum ascensus, et na sit accipere potenliam inferiorem qua
sit per ordinem ad
communicatio, et uni- convertitur ad inferiora, et superiorem
conversio, et
Unde sicut accipitur divisio, puriorem, necesse est illuminationem

tas *. »
accipit illuminationem per
habere dilTorentiam sccundum potesta-
quod prima
modum divini luminis, in quo est quies tem illarum virium, ut tota pcrsona in
summa et jucunditas, et dcscendit ab Deum reducatur : ergo necesse est ibi
illa per modum potestatis summse in etiam esse connexionem et dislinctio-
mediam, et ab illa ad actionem comple- nem.

tissimam in tertiam.
Sed contra hoc esse videtur quod di- sej com
Ego tamen prolixe alibi notavi tra cit Dionysius eos qui sunt unius hierar-
quo horum subti- chiae, esse sequipotentes in actu hierar-
ctatum deAnfêlis in
*. chige illius : ergo multo magis qui sunt
lior ratio invenilur
unius ordinis, erunt sequipotentes in do-
no illius ordinis et actu.
SoLUTio. Dicendum, quod absque du- soiutio
ARTICULUS III. bio Dionysius vult, quod quadruplex

connexio sit in Angelis, et hanc tangit
Uirum memhra hierarchias ad invicem ipse in libro de Ccelesti hierarchia^. Est
sint connexa ? enim connexio triplicis hierarchise in

ordine et scientia et actione, quse sunt
substantialia hierarchiae : et distinctio in
Tertio, Quseritur de connexione hierar- modo recipiendi illuminationes. Et est
chise. omne quod per di-

Oportet enim connexio ordinum in substantiali actu
visionem exit ab uno, in aliquo connexum hierarchise unius, sicut primse in acci-
esse : divisio autem hierarchise per di- piendo illuminationes divinas simplas et
visionem exit ab uno communi principio fulgentesnon proportionatas ahis, se-
quod est hierarchise diffmitio et nomen : cundse autem in actu potestatis, et ter-
ergo necesseestinaliquo esse connoxam. tise in actione circa nos : et distinctio est
Item, Cum tres ordines sint in quali- in actibus donorum ordinum. Connexio
bet hierarchia, et conveniant per ratio- autem in actu doni erit personarum in
nem hierarchise illius, et distinguantur uno ordine, et distinctio in participatio-
ordinum oportet iterum esse
in ratione :
ne illuminationum. Et connexio in ac-
connexionem in actu illius hierarchiai. ceptione iUuminationis in una persona :
Et quffiritur, quse sit connoxio illa sed distinctio secundum viresparticipan-

adhuc, cum non sint perfecte sequales, tes illam superiores vel inferiores. Et hsec
ut dicit Magister infra ? Oportet iterum alibi prolixe probata sunt per verba
differentiam et connexionom invenire Dionysii *.
inter personas cujuslibet ordinis : quiasi Ad hog ergo quod objicitur: dicendum Adobject!
*
S. DioNYsius, De ccelesti hierarctiia, cap. 9, ^ S. Dionysius, De coelesti hierarchia, cap.
§. 3, pag. 260. 10.
-Gf. II P. Summ. Iheol. B. Alberli, Tract. x, * Vide editionem nostram, Tom. XIV, pag.
Q. 39 et 40. 287 et seq.
IN II SENTENT. DIST. IX, B, ART. 4. 195
quod non intelligit eequipotentes esse aequipotentes in ratione doni illius, et
simpliciter, sed secundum quid, scilicet non in quanlitate virtutis secundum do-
in actu hierarchiae in communi. Et si- num illud.
militer illos qui sunt unius ordinis, sunt
B. Quid appellatur ordo, et quas sit ratio nominis cujusque ?
Hic considerandum est quid appelletur ordo. Deinde, ulruni ab ipsa

creatione fuerit distinctio illorum ordinum ? Ordo autem dicitur niulliludo
ccfilestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratitc similantur, sic-
ut et in naturalium donorum '

munere conveniunt. Ut verbi gratia, Sera-
phin dicuntur qui prai aliis ardent charitate : Sera[)hin enim interpretatur
ardcns vel succendens. Cherubin, quia pra3 aliis in scientia eminent: Che-
rubin enim interpretatur plenitudo sclentiai. Thronus dicitur sedes : Tluoni
autem vocantur (ut beatus Gregorius ait) qui lanta divinitalis gratia replen-
tur, ut in eis sedeat Deus, et per eos judicia decernat atque informet.
Dominationes vero vocantur, qui principatus et potestates transcendunt.
Principatus dicuntur, qui sibi subjectis quae sunt agcnda disponunt, eisque
ad explenda divina mysteria principantur. Potestates nominanlur hi. ([ui
hoc CcCteris potentius in suo ordine acceperunt, ut virlutes advcrscP eis

subjecttB, eorum refra^nentur poteslate : ne homines lanlum tentare valeant,
quantum desiderant. Virtules vocantur illi, per quos signa el miracula
frequenter fiunt. Archangcli, qui majora nunlianl. Angeli, qui nunora.
qui inter se in aliquo munero p:ratiii? si-
milantur, sicut et naturaiium (latoriim

partici[)atione conveniunl.
ARTICULUS IV. Conlra hoc autcm ohjicitur, ([uod
1 S(^cundum hoo liomiiu^s per so fa-
Quid est ordo, rl quid cst ordinis mulli- ciunt (udincm unnm : qnia non sunt do
pliratio ? natnra Angclica. Cum igitur Anirelica
nalnra sit dc (IiflinititMU> onlinis, liomo
faciet dccimum, ([uod infra a .Magislro
Quarto, Qua^ritur ([uid sit ordo ? el do improhabilur.
ordinis mnltiplicatione. '1. Itcm, l'a qua» non sunt ojusihMn
Dicit aut(Mn Magister in l.iltrra, quod natnra\ non sunt cjusdiMn ordinis in gra-
ordo est niultitudo cadcstium s[)irituum, du natura; : gradus autom naturo? osl do
^ Edit. J. Alloaume, datoi-um.

196 D. ALB. MAG. ORD. VRMD.
diffinitionc ordinis, ut palct pcr ullimum dam qu;v dicunt inrlinalionem disposi-
mcmbrum islius divisionis : ergo homo lionis ad ordinem, sicut convcnientia na-
non assumctur ad numcrum ordinum turalium dutorum : ct qua'dam sicat
Angelorum. pcrlicicutia rationem ordinis formaliter,
3. Itcm, Sicut distinctio est in partici- ut simililudo in munerc gratiae : et hoc
pando illuminaliones intcr Angclos ita : ultimum quod pcrfcctivum cst ordinis,
est etiam in animabus ergo videtur, : aiqualiter respicit honiines et Angelos :
quod animae faciunt tres liicrarchias et prima autem duo non diversificant, cum
novcm ordincs, sicut et Angeli : ergo sint materialia.
erunt decem ct octo ordines ad minus, et Ad aliud diccndum, quod licet penes ^^ 3
sex hierarchiae. subjectum dilTcrat participatio illumina-
4. Prseterea, Yidetur esse falsum quod tionum in Angelis et in animabus bea-

dicit Magister, quod inter se in aliquo tis, non tamen ditrert penes rationem
muncre conveniunt gratise : quia etiam formalem, et ideo non facit aliam spe-
in doemonibus leguntur ordines, sicut ha- ciem. •f
bitum est supra '. Ergo gratia non facit Ad aliud dicendum, quod ordinesnon aci t.
ordinem, sed natura. sunt in da^monibus nisi secundum quid,

5. Item, Quod natura faciat, habitum scilicet secundum distinctionem natura-
est supra ^. Sed si hoc concedatur, erit lium datorum, ut Magister ibi dicet,
contra Litleram : quia Magister probat

hic, quod ordines sunt non a natura, sed Ad aliud dicendum, quod absque du- Ad quaesi
a gratia. bio Gregorius (ut patet ei qui diligenter

intendit verbis suis)non vult ordinare
Item, quseriturde contrarietate Diony- ordines, sed enumerare tantum sed Dio- :
Queest
sii, et Gregorii et Bernardi : quia Diony- nysius intendit utrumque, scilicet et nu-
sius ponit Virlutes secundum ordinem merare et ordinare. Secundum Diony-
medise hierarchise, et Gregorius et Ber- siumigitur sic multiplicantur ordines, ut
nardus ponunt in primo ordine hierar- ordines primte hierarchise accipiantur se-
chice ultimse, et Principatus in secundo cundum rationem conversionis in Deum
ordine mediae. ad acceptionem illuminationum. Sic
conversio in Deum aut est in ordine ad
SoLUTio. Dicendum, quod in ista parte ipsum, aut in motu ad ipsum, aut in per-
Solutio- /1
credendum est Dionysio, quem et Gre- fecto tenente ipsum. Si pro modo : tunc
gorius in conmiendalioncm suorum di- est SeVaphin quia videre et scire non di-
ctorum adducit et quia creditur, û^d
: cit nisi converti ad visum prsesens. Cha-
ipse a Paulo hoc didicerit. Dicendum er- ritas autem dicit motum quia mobile :
go, quod ordo dicitur hic ratio ordinisex est et acutum et superfervidum, ut dicit
parlicipatione alicujus muneris gratiae : Dionysius et tunc est Cherubin. Penes
:
et illa ratio bene est in diversis naturis tertium autem accipitur Thronus in quo \
specie, dummodo conveniant in ratione quiescit Deus, dum quiescere eum in se
participationis muneris illius : et ita facit. Sed penes hanc multiplicationem
Angeli et homines non facerent nisi tres non attenditur ordo : sed potius penes
hierarchias, el novem ordines. dignitatem donorum : et minor dignitas
Ad 1 et 2.
Ad hoc ergo quod contra objicitur, di- est in tcnente tantum : quia hoc conve-
cendum quod in ista diffinitione ponun- nit secundum intentionem naturae tenen-
tur quajdam materialia ordinis, sicut ti perfectionem, et non necessario co-
multitudo ccelestium spirituum : et quse- gnoscenti et amanti eam : perfectius au-
1 Gf. I Sententiarum, Dist. VI. 2 Ibidem, Dist. III.

IN n SENTENT. DIST. IX, B. AUT. i. 197
tcm est tenens et cognoscens : et pcrfe- aliis. Aut est perfectio in revelalione Dei
ctissiintini tenens et cognoscens et dili- v oluntatis _eX hoc dupliciter, scilicet in
:
gens : et ideo Serapliin prinius, Cherubin his quae sunt secreta et arcana pertinen-
secundus, etThroni lerlius. tia ad recreationem omniuni et de his :
Secunda autem et tcrlia hierarchia se- sunt Arclian'êli aut ad revelationem et :
cundum Dionysium accipiuntur penes ea custodiam eorum quae spectant adsingu-

ad quae illuminationes ordinantur : et lorum vitam : ct de his sunt Angcli.
secunda penes potestatem quae imme- autcm ct Bcrnardus secun-
(jregorius
diate et complcte egreditur ex liabita il- dum Magistros ponunt Virlutcs in infc-
luminationc. Pcrfcctio autcm polentioe riori : quia habcnt opcra singula : ettunc
sive potcstatis est in tribus, scilicet in potesl sic ordinari, quod hierarchia mc-
alto exccllenti esse deprimens et infir- dia sumatur secundum potcstatcm in
mans : et penes hoc sunt Dominationes. communi, et infima secundum actus
Sccunda autem perfectio est ad actum, particulares, ct media tunc multi[)licatur
qui sit in ullimo potentiae et difricillimo : sccundum multiplicationcm potestatis :
et penes hoc sunt Virtutes : quia viitus sunt enim singularis potestatis Rcgcs et
cst ultimum potcntia? dc rc : ct ideo dif- Pap;c et Potestatcs, et illis respondent
linit cas Dionysius pcnes virilitalcm in Dominatus : et est potestas magis distin-
omnem Dei volunlalcm implendam : et cta ut principium, et potestas civitatum

ideo cliam miracula quae altissimae po- et congregationum, et dc his sunt PotC'
tentiaesunt in aclu, atlribuunlur illis An- statcs. Singularia autem opcra, aut ar-
gclis a sanctis Patribus. autcm
Tcrtia gumcnta fidci ut miracula, ctde his sunt
pcrfectio est, ut sit ordinata ad laudcm Virtutes : aut revelationcs, et tunc du-
bonorum, ct vindictam malefactorum : plicalur ut prius. Scd si quis velit recur-
et penes hoc sunt Potestatcs : et idco at- rere ad alium Iraclalum de hoc disputa-
tribuitur illis arcere polestates contrarias tum, i)lura et magis ct alitcr discussa in-
malorum hominum ct daemonum. venicl : ct ibi posita legct ca quaj sunt

Trcs autcm ordincs ultimae hierarchiae propria singulis ordinibus secundum
accipiunlur secundum Dionysium ab ac- Dionysium, et disputalioncs dc quolibet
tionc ad quam perficit illuminatio : pcr- ordinc per singulos, ct de hierarchiis eo-
fcctioenim actionis aut csl rcspectu mul- rum, et dc actibus, et omnibus vcrbis
tcH-um ordinatorum sub uno sccundiim Dionysii quie dicit de hoc '.
lcgem et horuin sunt Principatus, sicul

: I*cr hx'c autcm et illa [)atcl Littera
Michacl priiiocps Ecdcsiae, ct Angclus usque illuc.
qui fuit princcps Pcrsarum, ct sic dc
' r.f. I 1». Sumiii. 15. AlburLi dc (|iiiiluor coai- Uicul. t-.jasdcm Alberli, Tract. X, 0- 3'J, et
vis, Truct. IV, Q, 3j et seq. : cl II 1». Suinma) S. Dionysium, de Ca'Iesli liieranhia.
:
C. Quod hsBc nomina non propter se, sed propter nos eis data sunt, quas sumpta t
sunt a donis gratise, quse non habent singulariter, sed excellenter, et a praecipuis \
nominantur.
Heec nomina illis non propter se, sed propter nos eis data sunt. Qui enim
sibi noti sunt contemplalione, nobis innotescunt cognominatione. Et no-
minantur singuli ordines a donis gratiarum, quse non singulariter, sed
excellenter data sunt in participatione. In illa enim ccelesti curia, ubi
plenitudo boni est, licet quaedam data sint excellenter, nihil tamen possi-
detur singulariter. Omnia enim in omnibus sunt: non quidem aequaliler,
quia alii aliis sublimius possident, quse taraen omnes habent. Cumque
omnia dona gratiarum superiores ordines sublimius et perfectius percepe-
rint, tamen ex preecipuis sortiti sunt vocabula, inferioribus coetera re-
linquentes ordinibus ad cognominationem : ut Seraphin, qui ordo ex-
cellentissimus eestimatur, tam dilectionem quam cognitionem divinitatis,
et ceetera virtutum dona ceeteris omnibus sublimius et perfectius percepit
et tamen ab nomen accepit ille su-

excellentiori dono, id est, a charitate
perior ordo. Majus enim donum est ipsa charitas, quam scientia. Item,
Majus est scire, quam judicare scientia namque informat judicium. Ideo-
:
que secundus ordo a secundo dono, id est, cognitione veritatis appellatus

est, scilicet Cherubin : ita et de aliis intelligendum est. Assignatur ergo
excellentia ordinum secundum excellentiam donorum : et tamen, sicut
Gregorius ait, illa dona omnibus sunt communia '. Omnes enim ardent
charitate, et scientia pleni sunt : sic et de aliis. Sed superiores aliis excel-
lentius, utjam dictum est, ipsa acceperunt, a quibus et nominantur. Unde
Gregorius : In illa summa civitate quisque ordo ejus rei censetur nomine,
quam plenius accepit in munere ^
* S. Gregorius, Homil. XXIV in Evangelium.

2 Idem, Ibidem.
:
IN II SENTEXT. DIST. IX, D, ART. ^. 199
D. Qusestio ex verbis Gregorii orla.
Sod orilur hic quaeslio talis, Si quisque onlo ab illo dono iKjmiuatur
quod plcnius possidet, tunc ('.herubin in scienlia pnyeniinet omnibus,
quia a scientia nominatui*. Sed qui magis diligit, plus cognoscit. Tantum
enim (ut tradit auctoritas) cognoscit ibi quisque, quantum dih"git. Itafjue
Seraphin non solum in charitate, sed etiam in scientia prcToeminent. Ideo-

que auctorilas illa sic videtur intelligenda, ut comparatio non referatur ad
omnes ordines, sed ad quosdam, scihcet inferiores. Ille enim ordo non
plenius Seraphin accepit scientiam in munere, sed plenius aliis ordinibus
qui sunt inferiores. Nec nominatur quisque ordo ab omni re quatn |)lenius
aliis accepit, sed ab aliqua rerum (pias accepit. Vel potest conqâralio refer-
ri non ad ipsos ordines, sed ad alia dona: nec ad omnia alia dona, sed ad
quaidam. Sicut enim homines cum plura habeant dona, qua?dam aliis ex-
cellentius possident : ita forte et Angeli quibusdam muneribus magis pol-
lent, etaliis quibusdam minus.
'
2. Item, Si inferiores habent dona su-
periorum, licct minus potcnter, et a me-
liorc est denominalio, vidclur quoJ a
superioribus donis debcrent denominari
ARTICULUS V. et hoc non fit.
'{. llcm, Si illanomina dala sunt cis

Ulrum superiores Angoli curn Iiabcant proplcr nos, tunc videtur quoil omncs a
inferiorum dona cxccllenter et po- cuslodia nominari debent : quia pcr
tenter, an ctiam dcbcant liabere eo- eircctum custotlia> nominamus eos, ct
rum nomina? et., Quid significant sub non per oflicium contcmplalionis ct :
diversis terminationibuSy m, n, b ? hoc non llt quia (pu)S(lam uominamus

:
Seraphin, et Cherubin, Thronos, et Do-

minalioncs, qui .elTectum custodix» non
« fl,z'c nomina illis non propfer sc, dicuut circa nos.
ctc. » Hcm, (JiiaMlam nomina liabcnt oom-
'••
Ibi autcm qu.Trilur, muuia tanlum, ut (puid dicunlur spirilus,

l. Cum supcriorcs liahoant lufcriornui cl cddcslcs csscntiu', ct codcstcs mcntcs :
dona e.Kcellcutcr ct polcnlcr, ul dnil (pi;cdam aiilcm propric lanlum. ul Sc-

Dionysius : videtur cliam quod unmiiia iMpliiii. r.luTiibiii, cl Tlironi. ctc. : «pia»-
corum liabcrc dcbeant, sed non c cou- dam aulcm omnibus sunt communia ct
vcrso. quibusdam propria, ut Virlutes, cl .\n-'

geli: omnes eniin dicunlur Virlulcs, et quo conveniunt omnes Angeli. Et haec
onincs iVngeli : qusero igilur rationem nomina fiunt qualuor modis secundum
diversitatis inter ista nomina. quod nalura polesl noininari aut enim :
5. Item, Cherubin et Serapliin diver- indistincte, aut distincte in genere: aut

simode terminantur
quandoque cnim :
per superaddita naturoB, naturam tamcn
perN finalem litloram, quandoque per ipsam consequentia nominantur. Primo
M, et quandoque dicitur GJicrub, et Se- modo dicuntur coelestes essentiae. Se-
raph : ct qua;ro rationem hujus diversita- cundo modo coelestes spiritus. Tertio
tis.
modo dupliciter nominantur, scilicet ex
parte intellectus speculativi : et sic di-
Soiutio. SoLUTio. Dicendum
cum Magistro^ cuntur mentes, vel intelligentiae, vel di-
' ^ *' quod omnes habent omnium dona, et vini intellectus. Vel nominantur ex parte
aequahtcr habent dona :quod tantum
ita afTectus motivi : et sic dicuntur ccelestes
de uno, quantum de alio licet non tan-
: animi : quia animus (ut dicit Anselmus)
tum habeat unus, quantum alius. Sed estmotor aharum virium secundum quod
sicut cst distinctio in donis generalibus dicimus, ille fecit hoc ex animo. Quan-
et specialibus, ita cedunt
invicem in sibi doque etiam nominanlur a potestate :
nominibus generalibus quia quaidam ad : quia communis est omnibus, licet non
contemplationem referuntur, ut charitas, ad hoc vel illud non enim est substan- :
scientia, et quies in sede : et illa tam- tia perfecta carens proprio posse : ettunc
quam digniora rehnquuntur ab inferio- dicuntur Virtutes. Quandoque autem no-
ribus, utdenominent superiores. Quse- minantur ab actu quia sicut substantia :
dam autem ad actionem potestatis, et propriam habet virtutem, ita etiam pro-
hoc indistincte, vel distincte indistin- : prium opus et tunc dicuntur Angeli.
:
cte, sicut Virtutes, et Potestates : distin- Et si objicitur, quod Angelus est idem
cte autem, ut Principatus, Archangeli, quod nuntius et nuntiare non est opus
:
et Angeli. Dominationes autem nomi- proprium ergo male denominantur ab

:
nantur a potestate, non in comparatione illo.Respondeo qucd hoc verum est, si

ad actionem, sed potius ad imitationem nuntiare ad distans tantum nuntii offi-
primi principii a quo omnis potestas de- cium dicatur : quia tunc erit proprium
scendit non leguntur missi
: et ideo ali- unius Angelorum.
agminis Si autem
quando. Speciahs autem distinctio est, sumatur communiter active pro illumi-
quae exprimilur in ipsis nominibus, ut nare, et per illuminationem deiforme
charitas, scientia, et hujusmodi. Et ex aliquid nuntiare ahi qui in ea videt lu-
hocpatetsolutio ad primum et secundum. men divinum, tunc omnibus erit com-
Ad3. Ad tertium dicendum, quod licet non mune nuntiare et sic omnes Angeli di-
:
operentur superiores circa nos, tamen cuntur. Et ideo Dionysius solvens istam
dona eorum fiunt circa nos omnium : qucestionem, scilicet quare omnes dicun-
enim dona fiunt in nobis, licet per infe- tur essentiae, spiritus, virtutes, el Angeli,
riores: nominamus eos illis
et ideo : dicit quod supermundanae essentiae in
ahter enim Jerusalem militans non de- tria dividuntur : in substantiam, virtu-
scenderet a Jerusalemtriumphante nova, tem et operationem : et penes substan-
et ornata sicut sponsa viro suo, sicut tiam vult accipere nomen spiritus, penes
dicitur, Apocal. xxi, 2 i.
virtutemnomen virtutis, penes operatio-
Ad Ad aliud
dicendum, quod qui3edam nem nomen Angelorum.
nomina exprimunt naturam in genere in Ad uLTiMUM dicendum, quod in n ter- Ad 5.
Apocal. XXI, 2 Et ego Joannes vidi san-'

:
d9 coelo a DeOf paralam sicut sponsam omatatn
ctam civitatem, Jenisalem novam, descendentem tiro suo.
IN II SENTENT. DIST. IX, E. 201
minata illa quae neutri generis sunt, et dicitur singularis aliqua persona de ag-
signilicant intogrum agmen unius ordi- mine. llnde Versus ;
nis : et ideo pluralis sunt numeri. In m

autem terminala sunt pluralis numeri et Hccc Seraphin, dic hi Seraphira, dic hic Seraph
masculina, et significant plures personas illum.
de agmine illo : sed Serapli et Chcrub
E. Utrum ordines ab initio creationis ita distincti fuerinl ?
Jam nunc inquirere restat, Utrum et isti ordines a creationis inilio ita
fuerint dislincti? Quod ita fuerint dislincli a prirnordio sutC condilionis,

videlur teslinionio auctoritalis insinuari, quffi tradit de singulis ordiiiibus
aliquos cecidisse '. De ordine nanique superiori Lucifer ille fuit, quo nullus
dignior conditus fuit. Apostolus etiarn principatus et potestates tenebra-
rum nominat '\ oslcndens de ordinibus illis cecidisse : qui cuni in inalis
minislerium exerceant, non tamen penitus noniinibus ordininn suorum
privati sunt. Sed non videtur illud posse slare. Non enim lunc cliaritate
ardebanl, nec sapientia poUcbaul, neque in eis Deus sedebal: si enim hoc
hai)uissent, non cecidissent. Non ergo tunc erant Cherubin, vel Seraphiu,
vel Throni. Ad quod dicimus, quia ante casuni quorumdam non erant i^li
ordincs : quia nondum habebant dona, in ([uorum parlicipaliouibus con-
veniunt. Sed (juibusdaui cadenlibus, aliis apposita sunl : cisquo (jui ceci-
derunt collala fuissenl eadem dona, si perslilisseut. Ideoiiue ScrijHura

dicit de singulis ordiuibus aliciuos cecidisse : non quia iuissent iu ordiuibiis,
et postea corruerint : sed quia si perslitissent, e(U'uin aliqiii in sinuiilis
fuisseut ordiuibus, ([ui ct iu iialura) tenuitfile, et iii foriiue porspicacilate
diirerentes gradus habebaiit, sicut illi (lui persliteruiil. Alii enim, iil pia»-
dixiuHis, superiores, alii iiiferiores condili sunj. Siiperiores, (lui nalura

magis subtiles, et sapientia magis perspicaces : iiiferiores, qui naluia lui-
niis subtiles, (U inhdligentia miiiiis jKM-spicaces facli suul. Has aiiiiMU iii-
visibiles diirerenlias invisibilium solus ille ponderare p<duil, (iiii (iiuiiia
in numero et mensura et pondere disposuit \ id esl, iii scipso (lui csl meii-
' Cf. K/('chiel. xxxviii, 17.

' .\(l Kphcs. VI, 12 : .Vt)» i'U iwfiia collitrlddo aiUi'r>us canirin cl saiujinuciii, sed adveviûs principcs
ct poteslalcs, advcrsus mundi rcctorcs tcncbraruin harum, elc.
^ Sapicnt. xi, 21.
:

sura oinni rei niodum prsefigens : et numerus omni rei speciem preebens
et pondus, omnem rem ad stabilitatem trahens, id est, terminans et for-
mans et ordinans omnia.
Item ulterius quaeritur, Utrum evacua- Q^gggj

buntur? Et quia hoc superius disputa-
ARTICULUS VI. tum est, quaeritur, Quare Apostolus
principahter de tribus dicit, quod eva-
An ordo in Angelis sit a natura, vel a cuabuntur, scihcet de Polestate, Princi-
gratia ? et, Qualia nomina retinue- patu, Dominatione '.
runt Angeli cadentes ?

SoLUTio plana est ex praehabitis su- soim
pra : quia dispositionem naturalem ha-
Deinde quseritur de hoc quod dicit, bent a natura, et perfectionem ordinis et
ibi, « Jam nunc inquirere restat^ etc. » complementum a gratia.
1. Quod enim sit ordo a natura, vide-
tur haberi supra \ ubi dictum est, quod Ad aliud dicendum,quod dsemones Adqua
distinctionem habebant in natura re- cadentes retinuerunt illa nomina quse
spondente ordinibus. cum mortali peccato haberi possunt, et
2. Item, Supra habitum est ^ quod non alia, sicut charitas, et quies in Deo :
Lucifer fuit de superiori ordine : et ibi- et ideo illis non nominantur, quia depra-
dem, quod dsemones adhuc nomina or- vati sunt vitio.
dinum a quibus ceciderunt, retinuerunt,
ut Potestates et Principes. Ad aliud dicendum, quod illa quse
^^^^^^
dant prselationem et gubernationem,
Item ulterius qusritur juxta hoc, evacuari principahter dicuntur : alia au-
Qusest- 1.
Quaredffimones dicuntur Potestates, et tem quse dicunt distinctionem grati»
Principes, et Angeli mali, et non Sera- tantum, non dicuntur ita evacuari : quia
phin? Quare etiam dicuntur Cherubin, ut gratia manebit, prselatio autem secundum
Tucherub
Ezechiel. xxviii, 14: extentus, actum cessabit.
e//?roêêm.^non autem Throni dicuntur
F. Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sint sequales ?
Praeterea considerari oportet, Utrum omnes Angeli ejusdem ordinis sequa-

les sint? Ita esse quibusdam placuit, sed non est hoc probabile, nec asser-
» Cf. 1 SentGntiarum, Dist. III.

« Ibidem, Dist. VI.
^ 1 ad Coiintli. xv, 24: Deinde finis,... cum evacuaveril omnem principatim, et polestatem, et
virtutem.
I
liN II SENTENT. DIST. IX, F, ART. 7, 203
tione dignum : quia Lucifer qui fuiL de collegio superionim, ipsis etiam
dignior exstilit, qui aliis excellentiores creati fuerant. Ex quo percipitur,
quod si perstitisset, in ordine superiori fuisset, et aliis ejusdem ordinis

dignior exstilisset. Sicutenim unus est ordo Apostolorum, et alter Marty-
rum, et tamen in Aposlolis alii aliis sunt digniores, similiter et in Marly-
ribus alii aliis sunt superiores : ita et in ordinibus Angelorum recte credi-
tur esse.
tentia in perpetuis quorum potentia in-

separabilis est ab actu.
2. Item, In omnibus his quorum est
ARTICULUS VIL materia una in specie, est unusactus quo
illa materia traducitur ab uno inalterum.
An Angeli differant solo numero vel etiam Illius non est instantia nisi aliquis ferat
specie, vel etiam illi qui sunt in diver- instantiam in proposito. Sed in Anirelis
sis ordinibus el hierarchiis differant non est talis aclus. Ergo non ditlerunt
genere vel specie ? et, Utrum illi qui solo numero, sed etiam innalura speciei.
sunt in uno ordine sunt sequales ? 3. Item, Omnis multiplicatio lit aliquo
faciente divisionem in eo quod ante est
natura vel tempore : materia autem (ut
Deinde quaerilur de hoc quoddicit, ibi, dicit Philosopbus) non est ante formam
« Prxterea considerari oportet, Utrum natura, sed posl : ergo Angeli non ha-
omnes Angeli, etc. » bent multiplicationem ex hujusmodi di-
riic tria per ordinem sub una quae- visione : ergo relin(iuitur alia, scilicet
slione qucPrere oportet, Utrum difrerant quod per diversas rationes specilicas
Angeli solo numero vel etiam specie ? exeant ab uno genere, quod est ante eos
Et, Utrum illi qui sunl in diversis or- natura non tempore sic autem divisa :
dinibus et bierarchiis, dilTerant genere dilferunt specie ergo videlur, quod om-
:
vel specie ? nes Angoli dilhM-unt specie.

Et tertio, Utrum illi qui sunt in 4. Item, Videmus hoc in corpore no-
uno urdine, sunt jequales? bilissimo in genere corporum, (piod par-
tes distinctae ejus, utorbes, et stelhe dif-
Ad paiMUM sic objicitur por rationes ferunt specie, sicut cognoscitur ex elTe-
pbysicas :
ctibus eorum : ergo etiam sic eril in na-
L Multiludo in numero est propfer tura nobiiiori spirituali : illa autem est
duo, scilicet quia maleria non est tota Angelica : ergo dilTerunl spocie omnes.
inlra formam : et quia non est
solum in SeD CONTIIA lioc,
S«<1 eoatrt.
uno, sed in sucessione neutrum aulem : L Videtur ess(> dictum namasoeni,
liorum est in Angelo qvô non est in co : quod omncs sunt substantia' intcllectua-
mulliludo per numerum sub una forma les,etunum o[)us habeiil. iii cddisconvor-
specici. (Juod aulem prima sit vera, pa- sanlur, (>t livmnis laudant Dcuiu : crgo
tet :quia materia desiderat formam, sic- in substanlia ct opere conveniunt. quo-
ut fdMuina masruUim, et turpe bonum : niamnulla substantiaVst qua* iion liabeat
maleria igilur vel [ôtenlia ([ua' iii mini) pro[)riam operationem.

esl im[)erfecta, et nuMa [jrivalionc (ur[tis, '1. Item, Lnius sunt |)erfcclionis, in
niiiil omnino desiderabit: et talisesl po- Verbo cnim omnes conlem[)lantur : crgo
::
20i D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

cum diversorura natura noii sil perfeclio Et vidctur, quod sic : quia
una, videtur quod non sunt divcrsie na- 1. Dionysius dicit, quod jequipotentes
turiE. Gradus aulem naturae videtur va- sunt illi, qui sunt in liierarcliia una ergo :
riare speciem naturoe, quoad perfectio- multo magis illi, qui sunt in ordine uno.
nem quae scquitur naturam. 2. Item, Quoruni est donum unum
3. Ilem, Inaliquo plus convenit illequi ct prinmm, illorum est capacitas una :
est alicujus ordiniscum eo qui secum est sed eorum qui sunt ejusdem ordinis, do-
ineodem ordine, quam cum illo qui non num est unum et prsemium ergo capaci- :
est in eodem ordine sed cum eo qui non : tas una ergo sunt aequales in naturali-
:
est in eodem ordine, convenit in gratia : bus et gratuitis.

ergo cum illo qui est in eodem ordine, 3. Item, Aliter videretur sequi, quod
convenit in gratia et natura speciei. locus Luciferi remansisset vacuus : quia
4. Item, Habere hypostases in una na- nullus proportionatus fuisset ilii loco: et
tura communi, qusedam est passio con- hoc est inconveniens : ergo alius in eo-
veniens Deo, et Angeio, ethomini : ergo dem ordine aequalis ei surrexit in locum
per aliquid commune convenit eis, et in suum.
aliquo habet differentiam : convenit au- Si autem hoc conceditur, erit contra sed com
tem Deo in unanatura numero, non mul- quod dicitur in Lillera.
tiplicata specie, necnumero homini au- : Item, quod dicit Dionysius. quod non
tem in una natura multiplicata numero, sunt aequales et ideo in eodem ordine
:
non specie ergo Angelo in una natura

: est superior illuminans, et inferior illu-
multiplicatanumero,etspecie, utvidetur. minatus, ut supra diximus.
5. Item, Major apparet bonitas Dei in
hoc quod diversae naturae participant Solutio. Dicendum, quod circa pri- soiuUo
eam, et fluunt ab ea, quam in hoc quod mum secundum sunt tres opiniones
et
una tantum ergo videtur, quod dilferen-
: quidam enim rationibus primis conce-
tes in natura creavit eos Deus. dunt omnes Angelos specie diflerre, et
Sed contra. Sed coNTRA hoc vidctur quod
cssc, hoc mihi videtur probabilius omnibus
1. Eadem ratio est de animabus etta- : aliis quia in veritate ralionabiliter non
:
men animae non differunt specie. Et si potest aliud bene defendi. Quidam sunt
dicas quod hoc est propter corpus : hoc qui dicunt eos qui sunt ejusdem ordinis,
nihil esse videtur : quia solubilis est a esse in specie una: et eos qui in diver-
corpore : ergo tunc specie differret ab sis, esse in diversis speciebus : et adhuc
alia anima. magis differre eos qui sunt in diversis
2. Item, Magisminus non variant et hierarchiis. Tertii dicunt com- : et est haec
speciem: supra autem habitum est », munior opinio apud Doctores, eo quod
quod Angeli non differunt nisi secundum ipsi rationes prffihabitas non libenter re-
simplicitatem essentiae majorem vel mi- cipiunt, quod omnes sunt in specie una
norem ergo videtur, quod non ex hoc
: et quia leve est sustinere alias opiniones,
difTerant specie vel si dicitur, quod in :
secundum hanc respondebimus objectis
Angelo facit hoc diversitatem in specie : dicendo, quod multiplicatio est duplex,
ergo videtur, quod etiam in animabus scilicet in longum quae fit per successio-
facere debeat : quia eliam illae sic diffe- nem, et hêc exigit potentiam praeceden-
runt, ut dicit Magisler in Littera infra. tem actum et alia ad quae inducuntur
:
primae rationes, et haecmultiplicatio non

Quffist. Ulterius quaeritur, si aequales sint illi est in Angelis. Est autem multiplicatio in
de ordine uno ? latum, et hanc complevit Deus simul
' Cf. 1 Seulenliaium, Dist,. 111.

: :
IN II SENTEM. DIST. IX, F, ART. 7. 20."
creando : et ralio distinctionis non habe- Ad autem quod contra objicitur,

in
Adobject. l.
turex uno trajicienle naturam in alium, secundum aiias opiniones dicendum,
sed potius ex ordinc officiorum, sicut quodnon est idem de animabus quia :
distinguntur s{)irilus coBlestes, et de hac animaj non ita sunt separatae quin sint
nihil tencnt rationos primo inductffi. formaB substantiales corporum et ideo :
,bject.i.
Ad mautem quod contra objicitur, sc- accipiunt essein corpore, licet secundum
cundum duas anlcriores opinioncs dici esse non dependeant ab ipsis corporibus
polesl, quod ex verbis Damasceni non et unius potenliae secundum rationem est
habctur, quod sint unius speciei, sed unus actus secundum rationem : et ideo
quod sint unius naturae in genere. animoe sunt unius rationis : quia polentia
Ad idem dicendum, quod nihil valct est unius rationis.
quia secundum hoc cliam anima esset Ad autom quod contra oljjicitur, di-
id
ejusdem spcciei cum Angeiis ct ideo :
ccndum quod numquam soparatur ab
supra est hoc argumcnlum solutum, ubi anima ordo ad corpus et ideo illa obje- :
quaeritur de ditrerentia Angeli et animai '. ctio non valet.

bjefit 2. Anmquod ulterius quteritur, secun- Ad aliud dicendum, quod magis et
Vpo^ject. J
dumultimamopinionem dicendum, quod minus quandoque fundantur supra diver-
gradus illi sunt in superadditis potentiis, sas formas per minus nobile et magis
et non in substantiali specie naturae : sic- nobile ad idem ordinatas, sicut magisêt
ut etiam vidcmus hominem ab homine minuscognoscere in sensibili et rationali
diffcrre per supcraddita, et non per spe- tunc verum
et est, quod non variant spe-
ciem. Sed illa solutio non esl secundum ciem, sed ostendunt speciei variationem :
Philosophiam quae hanc divcrsitatem re- ct ita magis et minus est in simplicitate
ducitadmateriamcorporis. Sedhocsup- essentiffi et perspicacitate intelligenti»
ponitur ab ista opinione etiam esse in Angelorum et ideo ostendunt
: divt^rsita-
spirituali substantia ex ordine sapicntiai tem spcciei.
ci'eantis, quod inaequales in natuialibus
fecit Angclos propter dislinctioncm of- Ad quod ullorius quaeritur, dicon-
id A(1 quwst.
Aii 1.
iiciorum. dum quod nullus in toto coelo secundum
ject. 3,
Ad ALiUD dici potcst, quod in superad- Dionysium csl alleri aequalis.
ditis magis convenit cum eo qui est sui Ad id quod contra objicitur, dicondum
Aci 2.
ordinis, quam cum alio : sed non in di- quod a^quipolontos sunt in rationo aotus
versitate substantiali, vol convenientia. hierarchias sicut convorti in Douni. vol
iect. 4
Ad ALiuD (licondum, quod non sic dis- hujusmodi : sod non sunt aMiuipolontos
tinguitur illa propriotas sed polius quia in jtartioipando lumon doiformo
:
(luod par-
in Angelo secundum multiludinem in la- ticipatur in hiorarchia, ot in assimilatione
tum ox ordine creantis, in Iiomine au- divina.
tem in longum secundum ordinom genc- Ad aliud solutum ost siipra. quia ho-
A.i 3.
^^^'^'"'^- mines inferiores in naturi. por studium
cct. 5
Ad aliud dicen(lum,quod bonilas in viitnlis j^roiiriunl, ot giadnm sujiorio-
mullitudine spociorum rolucot in ordino rum accipiunt : ol ita sMj>i)lrlur locus
universi : sod in ordinc uniusnaturaj re- Luoifcri.
lucet scoundum mullitudincm individui.
• Cf. Suj)rft, II Sontcntiarum, Disl. I.

G. Quomodo dicat Scriptura decimum ordinem ex hominibus compleri, cum non sint
nisi novem ordines?
Notandum etiam, quod decimus ordo legitur de hominibus restauran-

dus. Sed cum non sint nisi novem ordines, nec plures fuissent etiamsi
ilii quomodo Scriptura dicat

qui ceciderunt perstitissent, moventur lectores
decimum ordinem compleri ex hominibus. Gregorius namque ait homines
assumendos in ordine Angelorum quorum ahi assumuntur in ordine :
superiorum, qui scilicet magis ardent charitate : alii in ordine inferiorum,
qui scilicet minus perfecti suntEx quo apparet non esse de hominibus
'.
formandum decimum ordinem, tamquam novem sint Angelorum, et deci-

mus hominum sed homines pro qualitate meritorum statuendos in ordini-
:
bus Angelorum. Quod ergo legitur decimus ordo complendus de homini-

bus, ex tali sensu dictum foreaccipi potest, quiade hominibus restaurabitur
quod in Angelis lapsum est : de quibus tot corruerunt, ut posset fieri deci-
mus ordo. Propter quod Apostolus dicit restaurari omnia in Christo quse in
coelis, et quae etiam in terris sunt 2, quia per Christum redemptum est genus
humanum, de quo fit reparatio ruina3 Angelicse : tamen non minus salva-
retur homo, si Angelus non cecidisset.
H. Quod homines assumuntur juxta numerum stantium, non lapsorum.
Non enim juxta numerum eonim qui ceciderunt, sed eorum qui per-
manserunt, homines ad beatitudinem admittuntur.Unde Gregorius: Super-

na illa civitas ex Angelis et hominibus constat ad quam credimus tantos :
humani generis ascendere, quantos illic contigit Angelos remansisse sicut :
scriptum est in cantico Deuteronomii : Statuit terminos populorum juxta

numerum Angelorum Dei ^
i
S. Gregorius, Homil. XXIV in cap. xv Lucse.
* Ad Ephes. i, 10 : Instaiirare omnia in Christo, qux in mlis, et qux in terra sunt, in ipso.
^ Deuter. xxxii, 8. Sic legitur secundum Septuaginta, Vulgata autem habet : Constiluit terminos
jpbpulorum juxta numerum filiofum Israel.

IN II SENTENT. DIST. IX, I, ART. 8. 207
T. Quidam dlcwil secundum numerum lapsorum Angelorum hornines reparandos.
A quibusdam tamen putatur, quod homines reparentur juxta numerum

Angelorum quiceciderunt : utillaco^lestis civitas necsuorum civium nume-
ro privetur, nec majori copiaregnet. Quod Augustinus in EnrJdridion sentire
videtur, non '
asserens de hominibus plus salvari quam corruiL de Angehs,
sed non minus, ita dicens "

: Superna Jerusalem, mater nostra, civitas Dei,
nulla civium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia

fortasse regnal)it. Neque enim ^
numerum aut sanctorum bominum, aut
immundorum da?monum novimus : in quorum locum succedentes fiiii (â-
tholicae matris, quai sterilis apparebat in terris, in ea pace de qua illi ceci-
derunt, sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium nu-
merus sive qui est, sive qui fuit, sive qui futurus est, in contemplatione
ejus artificis est, qui vocat ea qiws non siuit, taniquam ea qux sunt *. Ecce
aperte dicit non minus de hominibus salvari, quam corruit de Angelis :
sed plus non asserit.
Ex hoc quod nunierus

enini videtur,
assumendoruni hominun) sit ju\ta nu-
merum cadentium Angelorum et hoc :
vidcntur dicere quocdam auctoritales.

ARTICULUS VJII. Super illud I*salmi xli\, 17 Consti- :
tues eos principcs, dicil (llossa : « ^^lejjît
Utrum numerus hominum snlva)idorum paupercs ut exallaret ad ordines cceli,

siljuxla numerum cadcntium Angc- qui liunl ex hominihus el Angelis. »
lorum ?Ulrum numerus salvan-

ut, Ilem, supor illud, Onuiis locus qucm
dorum hominum faciat dccimum or- calcavcrit pes vcsler, etc^, dicit (ilossa :
dinern ? « Si diabolum vincero potuero, si nie-

ruero ut Dominus contoral eum sub po-
dibus meis, consequenler locum ejus in
neiiide quaiiilur de hoc quod (licit ul- ccclis lial)cl)o. »
linio, il)i, (i, « Sotanduni ctiain^ (inod itcm, Ihidcm, << Non liabcbil locum
dccimus urdu lajitur dc huminibus^ cjus, qui non domal omncs molus ira». »
elc. » llcm, Ad hoc sunt ea quic dicit Magi-
* Edit. J. Allcaunie liabol, hoc, sod nial'', ut ' Kdil. J .\lIoaume, etiam,
nobis videlur. Ad Hmnau. iv, 17.
* S. AuGUsTiNUfs, In Bnchiridinn, cap. 20. * Dcutor. XI, 24.
.
.208 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
ster in Littera ex Grcgorio et Augusti- quod tot virgines assumentur quot fue-
no. runt cadentes et stantes Angeh, et alio-
Sed con(ra. SliJ) CONTRA : rum tot quot sunt omnes aiii : et quid
1 An<êli cxcellunt liomines in naturali- verum sit de hoc, nullus potest probare.
bus : ergo videtur, quod etiam in gratia:
ergo homines ad statum Angelorum per- Ad aliam partem quwstionis, scilicet
venire non possunt : ergo necesse est, utrura homo ordinem decimum ?
faciat
quod decimum ordincm faciant. Dicendum, quod est decimus in numero,

2. Item, Sit quod Angelus non cecidis- et sic facit decimum, ut dicit Magister :
set (ut dicit Anselmus) homo praevisus et est decimus in gradu, et sic numquam
erat ad ffloriam : erô salvaretur ergo erit decimus.

tunc, ut videtur, non intrasset in locum Ad ea quae objiciuntur in contrarium, Ad obj
cadentium Angelorum ergo faceret or- :

dicendum quod licet Angeli excellant in
dinem decimum. naturalibus, non tamen in gratia quia :
3. Item, Homines habebunt corpora : gratia datur secundum quantitatem me-
ergo ignobiliores erunt quoad hoc quam riti et prseparationis, non secundum sola
substantia omnino spiritualis ergo non :

naturalia.
congruit eis idem locus et ordo beatitu- Ad aliud dicendum, quod non faceret Adobi
dinis : ergo necesse est decimum ordi- decimum in gradu : quia quod supplet
nem constituere. locum cadentium, hoc non est causa
4. Item, IIoc videtur sequi ex Evange- creationis hominis : sed hoccontingit per
lio Luc. XV, 8 et seq., ubi homo signifi- accidens, scilicet quia ille cecidit. Nihil-
catur per drachmam decimam, quod non ominus tamen ilie salvatus fuisset, et
esset nisi decimum ordinem faceret. secundum gradum suum exaltatus in
5. Item, Nullus sapiens coordinat ea gloria, et non in nonum gradum, si ille
quaenon sunt ejusdem ordinis secundum non cecidisset.
naturam sed homo et Angelus non sunt

:
Ad quod drachma Adol)
aliud dicendum,
ejusdem naturse : ergo nec ejusdem or- decima diciturquoad numerum, et non
dinis secundum naturam : ergo non sunt quoad gradum decimum quem facit.
coordinandi in gloria, ut videtur. Ad aliud dicendum, quod quidam di- A^ c
5 <
6. Prseterea, Beata Yirgo ad minus xerunt (nescio quare, quia nulla ratio id
videtur facere ordinem specialem : quia suadet) homines futuros in coelo aqueo,
exaltata est super omnes choros Angelo- et ngelos in empyreo : sed hoc nihil
rum ad coelestia regna secundum Hiero- est : quia corpora nostra nobilitabuntur
nymum. tunc ultra nobilitatem empyrei : et ideo
nulla est objectio de corpore : et per hoc
Solutio.
SoLUTio. Quoad unam partem istius patet etiam responsio ad tertium.
queestionis, scilicet quot assumantur, Ad uhimum quod Beata Ado
dicendum,
non est qui possit respondere, nisi solus Virgo habet specialem gradum sed non :
ille cui cognitus est numerus electorum facit ordinem quia orclo sonat multitu-
:
in superna felicitate locandus sedtamen : dinem in gradu uno communi sed sibi :
duas opiniones tangit Magister in Litte- hoc est speciale propter dignitatem Filii.
ra. Tertia autem est eorum qui dicunt,
»*
i
IN II SENTENT. DIST. X, A, B. 209
DISTINCTIO X.
Dc ministerio el iiiissioiie Anêloriiiii qiianluin nd Aiiiveios

niinisfrnnfes.
A. An omnes spiritus coslestes mittantiir ? Et ponit duas opiniones, et auctorilates
quibus innituntur.
Hoc etiam investiganduiii est, Utruin omnes illi coelestes spiiitus ad
exteriora nuntianda mittantur. Quidam putant aliquos iii illa iiiultiludine
esse qui foras pro officio exeunt, alios qui intus semper assistunt, sicul
scriptuin est in Daniele, Millia millium yninistrabant ei, et decies millies
ccntena millia assistebant ei . Item, Dionysius in Ccelesti hierarchia qucO
sacer principalus dicitur, do prielatioiio spirituum ait : Superiora illa
agmina ab intimis numquam recedunt quoniam ea qutC preoeminent,

:
usuin exterioris officii numquam liabent . Ilis auctoritatibus innituntur
qui Angelos mitti, nisi inferiores, inficiantur.
B. Objixtiu contra illus.
Quibus ol)ji('iliir ([uod Isaias ail, Volaril ad me unus de Seraphini ^ : (jiii
ordo supcrior est (.'t exccllenlior. Ideo(iue si dc illo ordiiic miltiinliir, ikui
cst ambif^cndum ([uin cliam ct dc aliis millanliir. Aposhiliis (jiio((ii(' ail :
Omnes sunt adniinistraforii spiritus, in ministerium missi, elc. *. Mistcsti-
•
Daniel. vii, 10.
' S. DioNVsius, De Ciclesli hierarcliia, cap. 7.
^ Isa. VI, tl.
*.\cl H.'l.i-. I, li.
xxvn * l
nioniis asseriint qiiidam omncs Angolos milli. Nec debet indignum videri
si etiam superiores mitlantur, cum et ille qui creator est omnium, ad haec
infcriora descenderit.
DIVISIO TEXTUS.
ARTIGULUS L
Hoc etiam invesligandum

« est, Utrum An Angeli mittantur ? et, Propter quid
omnes illi, etc. » mittantur ?
Hic incipit Magister agere de missio-
nibus Angelorum.
Et habet duas partes quaium pri-
: in Circa primam partem sunt duo quae-
ma quaeritur, Utrum omnes mittantur, renda, scilicet an mittantur Angeli?Et,
vel quidam ? In sequenti aulem distin- An mitti minuit eis gloriam?
ctione, quaerit de custodia quam habent Videtur autem, quod non mittuntur :
circa nos, ibi, Dist. XI, A, « Illud quo- quia

que sciendum est, etc. » 1. Impartibile simul non potest moveri
Ista distinctio dividitur in tres partes, diversis motibus, sed totum se convertit
secundum tres opiniones hic inductas : ad quodcumque se vertat : Angelus est
quarum prima est, quod non omnes imparlibilis : ergo non potest simul mo-
mittuntur. Secunda, quod omnes, ibi, C, veri diversis motibus : si ergo assistit,
« Hic oritur quccsiio, etc. » Terlia, quod non polest simul cum hoc ministrare.
non omnes mittantur ad nos sed qui- : 2. Item, Superfluus est nuntius ei qui
dani ad medios ut superiores, et medii potest sine nuntio aequa facilitate indi-
ad inferiores, et inferiores ad nos et : care distanli a se : hoc autem potuit fa-
hsec incipit, ibi, F, « Alii vero dicunt, cere Deus : ergo superfluit nuntius : er-
etc. » go cum superfluum non possit esse in

Et hsec sola opinio est, ut mihi vide- ordinatione Dei, Angelus non mittitur,
tur, quae parum habet rationis, et contra ut videtur.
se habet plurimas auctoritates : quia Vir- 3. Item, Filius mittitur, et Spiritus
tutes et Principes et Potestates expresse sanctus, scilicet ad rationalem naturam

missi leguntur, et habeiit officia circu reordinandam, quae aversa fuerat, ut ha-
nos, ut miracula facere, daemones arcere, bitum est in primo libro Sententtarum.
et principatus ordinare et distinguere et Cum igitur suflicicntissimus sit uterque
gubernare : et tamen isla opinio plures eorum, videtur quod superflue mittatur
habet sequentes. Angelus.
In contrarium sunt ea quae dicuntur ^ ^ ^^^^
in Littera.
SoLUTio. Dicendum, quod Angelus Solutio
mittitur : et contingit hoc propter nos,

et non propter indigentiam Dei.
Ad primum autem dicendum, quod li-
Ad 1.
cet Angelus impartibilis est substantia,

IN II SENTENT. DIST. X, G. 2fl
tamen divisibilis ost, lioc est, quanlitate SeD CONTFtA :

Sed contra
virlulis : et polest assisterc, ct inini- 1. Dicit Aristoteb^s in liiiro de Sotnno
strare simul. et Vif/Uia, quod una [)otentia existcnte
Ad ALiuD diccndum, quod missio est in actu, retrahitur alia : cum igitur con-
propter nos : quia Deus inspirat, el ut a tcmplatio Verbi tantum in se trahit ap-
parte nostra medius fiat, cliam Anj^c- pelitum ct voluntatem Angeli, videtur
lum mittit suj^^^êrentcm idem quod inquod simul cum hoc non potest mini-
spiratum est. strarc diligentcr circa nos.
Ad ALiuD dicendum, quod suflicienlis- 2. Ilem, Impossibile cst idem sinml
sima est utraquc missio et Filii et Spiri- moveri divcrsis motibus sccundum
tus sancti : sed tamen quia nos fragilcs idcm : scd diversi motus sunt contem-
sumus, ideo pluribus intus et extra nos plari, ct ministrarc : ergo idcin Angc-
in bonis tencntibus indigemus. lus non potcst simul illis moveri, ut vi-
dctur.
SoLUTio. Diccndum, (juod simul mini- soiuito.
ARTICIJLUS II. strat et contcmplatur.

Ad piUMU.M ergo dicendum, quod ve- Ad i ei 2.
Ulrum mi)iuitw Anfjelorum cjloria rum est, (juod unum opus non est ralio
quando ministrant cl mittwitur ? alterius et causa : scd ministcrium cau-
satur ex contemplatione : quia cnim lioc
in Verbo lcgunt esse voluntatcm Dei,
Sccundo quairitur, Ulrum minuitur ideo feruntur ad minislerium. Kf mini-
jîoria corum, quando ministrant? sterii actus numquam incipit a parte no-
Videtur quod non quia : stra : a nobis cnim non discunt in qui-
1. Dicit Dcda, quod inlra Deum cur- bus ministrarc dcbeant, sed potius a
runt, quocumquc mittautur : ergo non Vcrbo scmpcr : ct idco a ncutro rctra-
dcdectunlur a contcmplationc. liunlur.
2. Itcm. (lrc{:ôrius : « Angeli cum ad l*cr hoc patct solutio ad sequcns.
nos vcniunt, conlcmplationc ab intimis
numquam reccdunt'. »
(i. Qu.rstio, Si onincs niit/u/iti/r, cur unus tuntui/i ordo /io//ii/ic .\ng(dorum
ccnset/ir ?
Ilic oriliir (Hi.rsli(», !Si (tiiiiics iiiilliiiiiiii' cl iiiiiilii Doi cxisliiiil. (|iiari>
imiis laiiliiiii iiilcr iiovcm (irdiiics, .\iii;(d(tiiini nniiiinc ('(-«FisfMiir '.'

Atl (|iin(|
({iiidaiii (liciiiil. niniics ([iiiiicin iiiilti, scd alios stcpiiis cl (juasi c\ nriicin
iiijiiiicln, (|iii |)r(t[)ric .\iipdi vci .\i'cliaii,u'(di iiniiiiiiaiihir : alins vcrn rariiis
iiiitti, sciliccl iiiajnrcs, caiisa cxlia coiiiiiiuiiciii (lisjicnsalioiicm nhorla :
'
S. Gi\EGnniu^\ lloinil. XX.WIII.
212 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
qui ciim Angclorum minisleriiim suscipiunt, cliam nomcn assumunt.
Unde in Psalmo cni, 4 : Qui facil Anijelos suos spiritus, ec ministros, etc. :
quia illi qui nalura spiritus sunt, aliquando Angeli, id est, nuntii fiunt.
D. Putant qiiidam Michael, Gabriel, Raphael de superiori

ordine fuisse : et sunt
nominaspirituum, et non ordinum.
Et putant illi Michael, Gabriel, Raphael de superiori ordine fuisse.

Michael interpretatur, (î^/s ut Deus? Gabriel, Fortitudo Dei Raplmel, :
Medicina Dei :
nec sunt ista nomina ordinum, sed spirituum. Et dicunt
quidam singulum horum unius proprie ac singulariter spiritus esse no-
men. Alii vero, non unius singulariter et determinate, sed nunc hujus nunc
illius nomen, secundum qualitatem eorum ad quce nuntianda vel
esse
gerenda mittuntur sicutet da?monum queedam nomina sunt, quffi
:
qui-
dam putantesse unius propria, alii vero pluribus communia. Diabolus
quippe, qui Gra^ce ita vocatur, et criminator interpretatur vel deorsum
fluens, Ilebraice dicitur Satan, id est, adversarius.
Dicitur et Belial, id est,
apostataetabsquejugo : dicitur etiam Leviathan, id est, additamentum
eorum: et aliaplurareperiesnomina •, qutie vel unius spiritus sunt pro-
pria, vel pluribus communia.
E. Quomodo determinent prxdictas auctoritates quie videntur adversari, qui dicunt
omnes Angelos mitti.

l
Qui autem omnes Angelos mitti asserunt, prcedictas auctoritates, Danie-

hsscilicet etDionysii, ita determinant. Dicunlur superiora agmina Deo
assistere, et ab intimis numquam recedere non quin aiiquando mittan-
:
tur, sed quia rarissime ad exteriora prodeunt nec tunc

: ab intimis rece-
dunt, sed Dei pra-sentice et contemplationi semper assistunt : quod etiam
faciunt qui frequenter mittuntur.
» Cf. prajcipue, Matth. x, 23 Marc.

; lu, 22; Luc. xi, J3 ; I ad Corinth. vi, 9 et 10 ; Job, iii et iv.
IN II SEISTENT. DIST. X, l\ ART. 3. 213
F. Quos alii dicant milti, et quos dicant non mitti, cum determinatione
auctoritatum quse videntur sibi adversari ?
Alii vero dicunt Ires ordiiies supremos, scilicet CIierul)in, Seraphin,
et Thronos, ila Creatori assistere, qnnd ad exteriores '

non exeunt :
inferiores autem tres ad exleriora mitti : tres vero medios inter utrosque
consistere, non modo di^nitate vel loco, sed etiam officio : quia pr<ecep-
tum divinum a superiorihus accipiunt, et deferunt ad inferiores. Ideoque
cum supremi mediis, et mcdii imis, alque hi hominihus prieceptum Dei
nuntient, merito omnes Aiujeli nominari debent. Et ob id forte Apostolus
ait,omnes spiritus administratores esse Filii, et mitti in ministerium et « :
per omnes non sinûlos ordines, sed de inferiorihus ordinihus sinp:uh)S

vVngelos complexus est. IHud vero quod Isaias ait, per verha Dionysii de-
terminant dicentes : Ili sj)iritus qui mittuntur, percipiunt iiorum vocahu-
lum, quorum gerunt officium. Unde dicunt illum Angelum qui missus cst
ad Isaiam, ut mundaret et incenderet Ial)ia Propheta;, fuisse do ordine
inferiorum '. Sed ideo dictus est fore *
de Seraphin, quia veniebat incendere
et consumere delicta Isaia?.
1. Atl Ilebr. i, I i : Xonne oinnes sunt

adniinistratorii spiritus, in ininisteriuni
missi ? et alia qu;p inducunlur in I.ittc-
AHriCMLUS III. ;y/ .•
(Mi;o (ininos niiltuntur.
2. IUmu, Daniascenus : « llli qui priT-
Utrum omnes A)i(jcli mitlanlur, vcl eniinent aliis, dant suas illuniinationes, ea
"^" ? qu.T secunduni nos dispensanlcs et aiixi-
liunles: » eijô oninivs millunlur.
Sicn CONTHA :
S,d contr..
Circa secundain parlein (pKerenduin I . I) iiiicl. vii, 10 : J//7//rt m//////m. ctc.
est, IJlrum onines niiltanlur, velnon ? Ihidcin, (ilossa : « IMuics sunt qui ini-
Videtur, quod sic :
nislraiil. (pKiiii .|ui a.ssislunl. »
' Kdil. J. AlltMUinc, cxteriora. nui hivrcdittUrm ropiiint <,il>iti< ?

* A(i ilebr. i, 14 : Nonnc omnes sttnt admini- ' Cf. Is.i. vi, 6 ol 7.
stralorii iipiritus,in ministcrium missi proptcr cos Edit. Joaniiis .\ll»\iuino hahct forte.
2. Jkm, Corpus nofctrum esl ila dis- 2. Item, Auguslinus in sermone quo-
positum, quod unum mombrum juvat dam de Imagine dicit, quod men-
inlcr
alterum : eriô eum ipsi sint potentiorcs tem nostram et Deum nihil esl medium :
in corpore mystico, debent juvare nos ergo non est medius Angclus illumi-
ministi'ando. nans : ergo nec se inviccm illuminant.
QuoD 81 concedalur, erit contra Dio- Sed contr
Soiutio. SoLUTio. Notandum quod nos de lioc nysium in libio de Cailesii hierarchia,
alibi dilluse disputavimus valde, et boc qui dicit, quod alii sunt illuminatores, et
polest interserere qui voluerit *
: sed ad purgatores, et perfectores : et alii illu-
pelens dicendum, quod tres sunt opi- minali, purgati, et perfecti in omni hie-
niones de hoc quoe plane ponuntur in rarchia et in omni ordine .
Liliera aMagistro, sed tamen secundum

Dionysii opinionem non omnes mittun- JuxTA hoc ulterius etiam quseritur, si ^"'«st,
lur. Et si credimus quod Dionysiusscrip- unus purgat alium, a quo purgat, cum
sit visionem Pauli, tunc videtur ipse ma- non habeat peccatum ?
gis sequendus quam alii.
Ad 1. Et ideo dicendum ad auctoritates in- SoLUTio. Hoc quod alibi disputatum soiuiio
ductas, quod omnes sunt administrato- est, boc hic nolo corrumpere : quia tan-
rii et missi in ministerium salutis : scd non posset poni. Sed di-
ta prolixitas hic
hoc est ministrando illuminationes, non cendum breviter, quod se invicem illu-
ministrando circa nos. minant et nos.
Ad 2 Ad ALiuD dicendum, quod hoc plane Ad id quod objicitur in contrarium, A.l 1.
dicit Damascenus, quod jam dictum cst dicendum quod Dcus solus docct sicut
in solvendo primum, et ita intelligit. prima causa efficiens, sed non sola, ita
Sed de omnibus aliis alibiprolixus tra- quod cxcludat cooperationem Angeli ct
ctatus babetur. hominis: ct AngelL illuminant sicut co-
operatores.
Ad ALiuD dicendum, quod hoc intelli- Ad 2.
gitur quantum ad beatificantia tantum,

et non in aliis ipse enim solus beatificat
:
homincm, ct Angelum sed in aliis illu- :
ARTiCULUS IV. minationibus unus accipit abalio,etsu-

perior ab inferiore.
Uirum unus Angelus illuminet dlium ?
et, Uirum unus purgei alium, et a Ad iD quod ulterius quaeritur, dicen- aj quee
quo purgat, cum non haheai pecca- dum quod purgatio est a confusione si-
ium ? militudinis, ut dicit Dionysius. Sed con-
fusio dicitur hic non opprobrium pecca-
ti, sed potius non adunatus in lumine
intellectus et ab illo per immissioncm
:
Deinde qua?ritur circa tertiam opi- luminis purgatur, non aliud abjiciendo :
nionem, Utrum unus alium illuminet ? quia lumcn preescntia et absentia sua
Et videtur quod non : quia facit mutationem, sicut et forma sub-
l. Dicit Augustinus, quod in ccelo ca- slantialis.
thcdram habet quisolus docet cor homi-
nis ergo etiamcor Angeli solus docet.
:
Et si qugerilur de difTci-entia horum ^"**
» Cf. II P. Summ. Iheol. B. Alberti, Tract. 2 Cf. S. DioNYsiuM, de Cffilestiliierarcliia, cap.

IX, Q. 34. 3 et 7.
IN II SENTENT. DIST. X, F, ART. 4. 213
soiniio. actuum, dico quod lumcn cfFectum cst in unum sunt in substanlia, et tria in ra-
quoadhoc cst pwfjatlo

sancto, cl : ct ip- tione.
sum lumcn in substantia aliquid cst, et Et dc hoc ahbi invonics explanata si-
hoc dicit illumlnalio : lii ov{\.n\ii[, ad vi- gillatim cum prolixa disputalione, ita
dendum aliquid in Dco quod prius non quod omnia verba Dionysii sunt '.
vidcbatur, et inillo ^%X perfectio : et ideo
> Cf. II P. Summ. theol. H. Albcrti, Tract. X, Q. 40.
M II 11 II
DISTINCTIO XI.
De Aiigeloriim iiimislerlo et missione per eomparalionem ad lio-

minem eui minislrant.
A. Qiwd queeque anima hahet Angelum honum ad sui cuslodiam delegatum, et
malum ad exercitium.
IUud quoque sciendum est, quod Angeli boni deputati sunt ad custodiam
hominum, ita ut quisque electorum habeat Angelum ad sui profectum
atque custodiam specialiter delegatum. Unde in Evangelio veritas a pusil-
lorum scandalo prohibens ait, Angeli eorum in coelis semper vident faciem
Patris ^ Angelos dicit eorum esse quibus ad custodiam deputati sunt. Su-
per quem locum Hieronymus tradit, unamquamque animam ab exordio
nativitatis habere Angelum ad sui custodiam deputatum, inquiens ila :
« Magna dignitas animarum est, ut unaquseque habeat ab ortu nativitatis
in custodiam sui Angelum delegatum. » Gregorius quoque dicit, quod
quisque bonum Angelum sibi ad custodiam deputatum, et unum malum ad

exercitium habet. Cum enim omnes Angeli boni nostrum bonum velint,
communiterque saluti omnium studeant, ille tamen qui deputatus est
alicui ad custodiatn, eum specialiter hortatur ad bonuin, sicut legitur de
Angelo Tobiffi, et de Angelo Petri in Actibus Apostolorum. Similiter et

mali Angeli cum desiderent malum hominum, magis tamen hominem ad
malum incitat, et ad nocendum fortius instat ille qui ad exercitium ejus
deputatus est.
' Matlh. xvm, 10.

IN II SENTENT. DIST. XI, B, C. 217
B. Utrum singulis hominibus singuli Angeli, an plurihus depulatus sil unus ?
Soletautem qiiaori, Utrum singuli Anêli singulis hominibus, an unus

pluril)us ad custodiam vel exercitium deputatus sit ? Sed cum electi tot
sint quot et boni Angcli sunt, plures constat esse omnes simul bonos et
malos homines quam boni Angeli sint. Et cum tot sint electi quot Angeli
boni, et Angeli quam mali, pluresque sint homines mali
boni plures sint
quam boni, non est ambigendum plures esse bonos homines quam sint
maliAngeli, et pluresesse malos homines quam sint mali Angeli vel boiii
Angeli.
C. Confirmat unum Angelum pluribus hominibus deputari, sive simul, sice
temporibus dive?'sis.
Ideoque dici oportet unum eumdemque Angelum, bonum vel malum,

pluribus hominibus do|)ulari ad cuslodiam vel excrciliuiii, siv(^ (mxIciii
tempore, sive diversis temporibus. Ideo autem dicimus eodem tempoit'

vel diversis temporibus, quia videtur quibusdam, (piod omiu^s jiomiues
qui sunt siinul in aliquo tcmpore, singuli singulos Aiigelos habert^ pos-
suiil ', boiios vel malos: quia licet inajor sit numiM-us hominum, compiila-
tis in iinuin oinnibus qui hieruiit et suiit et hiluri sunt, (|ii;mi Aiigcloriim :
tamon (juia homines dccedenlibus hominibus succedunl, ct i(h>o iiiim(|iiiuii
siinul suiil iii hac vila : Ang(di vero nuiiKpiain (Icceduiil, sed simul omiies
suiit : ideo ess(» potcst ut singuli hominum dimi iii liac \il;i siiiil, siiiguh)s
h;d)eant Angelos bonos vel malos iul sui cuslodiam vel ox<M'cilimn dosliii;i-
tos. CaUerum sive ila sit, sive non, noii osl duhihiiidum iiiiuiikjiioukjuo
h;ib(M'(» Angoliim sihi dopiihiliim, sivo pliirihiis siiiiiil tloslin;iliis sit. sivi^
uni singulariter. Nec est mirandiim unum Augolum pliiribus homiiiihus
* Edit. Joaii. Alleaume, possint.

ad ciislodiam tlepulari, cuinuni homini plurium custodia deputelur, ita ut
eorum (luisque suum dicatur liabere dominum, vel Episcopum, vel abba-
tem.
^
recumhit, an qui minislrat ? nonne qui
recumhit ? crgo majori non convenit
minislrarc minori ; Angelus autem est
DIVISIO TfiXTUS. major homine, et in natura, et in sta-
tu ergo non ^convenit ei ut ministret
;
homini.
« Illud quoque sciendum est, quod 2. Item, Quod Deus habeat ministros
xingeli boni, etc. » deferentes suam ad nos voluntatem,
Hic agit Magister de custodia Angelo- hoc videtur sonare in defectum suse po-
rum, et tangit quorum primum
tria :
testatis.
est, quod custodiunt. Secundum est, 3. Item, Quod habeat aliquos qui ar-
Utrum singuli singulos habeant? ibi, B, ceant potestatescontrarias, videtur simi-
« Solet autem quseri, etc. » Tertium est, liter suse potestatis depressio.
Ulrum in merito proficiant ? Et tangit 4. Item, Si dicas, quod nostra deside-
circa hoc duas opiniones, ibi, D, « Prge- ria et orationes deferant ad Deum, hoc
terea illud considerari oportet, etc. iterum sonat imperfectioncm ejus qui scit
omnia nostra antequam fiant ergo vide- :
tur omnino non convenire, quod Angeli

'
ministrent.
SeD CONTRA hoc, Sed cer
ARTICULUS L 1. Sunt auctoritates HieronymietGre-
gorii in Littera inductse a Magistro.

Utrum Angelo conveniat custodire ? et, 2. Item, Misericordise est adhibere ful-
Quibus Angelis convenit custodire ? cimentum debili ruenti : cum ergo homo
sit debilis et ruens_, videtur quod con-
gruum sit quod habeat custodem.
Hic incidunt dubia circa primum sex, 3. Item, Rationalis natura triplex est,
scdicet, Utrum Angelo convenit custo- scilicet divina, angelica, et humana.; et
dire. ergo secundum or-
angelica est media
Secundo, Utrum homini convenft cu- dinem mediationis, convenit ut sit circa
stodiri ? utramque. Non autem et circa divinam
Tertio, de tempore custodice. nisi assistendo homini autem non pot-
:
Quarto, de efTectu. est assistere, quia non accipit beatitudi-

Quinto, Si Antichristus Angelum cu- nem ab homine ergo convenit ei homi-;
stodem habebit ? niministrare.

Sexto, Utrum homo habuisset si non 4. Item, Charitas vise tanta est, quod
cecidisset ? cum
inducit ut major subveniat minori ;
Hee omnes disputantur aHbi *.

ergo major sit charitas patrise, ad hoc
inducit Angelos ut ministrent nobis.
Ad primum proceditur sic :
1. Lucse, xxn, 27 : Quis major est, qui SoLUTio. Dicendum, quod Angeloprae- soiui
1 Vide II P. Summ, theol. B. Alberti, Tract. IX, Q. 36.

IN II SENTENT. DIST. XI, C, ART. 2. 219
cipue de quinque ordinibus inferioribus

convenit custodire : et hoc tribus dc
causis. Priina est el prsecipua proptcr
nos : quia Deus propter nostram in-
dijêntiam niultiplicat nobis undique
causas nostrai salutis intus et extra, ut ARTICLXUS IL
patebit in sequenti articulo quoestionis.
Secunda est ordo naturae angelicoe, qupe Ulrwn homini convenial ciislodiri ah
media est inter duas naturas rationales, Angelo ?
scilicet Grealoi"is, el nostram et ha^c ta- :
cta est in objiciendo. 'I'erlia causa est

descensus illuminationum : quia, ut di- Secundo quaerilur, Llruiu homini con-
cit Dionysius, « Lex divinitatis ost in vcniat custodiri ?
nullo negligere ordincm, sed per prima \ idetur quod sic.
media, et per media postrema redu- I. Eccli. xvii, 14 : In unamquanKine

cere. » gentem prseposuit rectorem. Glossa, id
DiCENDUM ergo ad primum, quod mi- est, Angelum regenlcm unde suprcnuis :
nistrare est tamquam ex jureconditionis ordo inferioris hierarciiia' diîtur ordo

et obligatione : sicut inferior superiori, l*rincipatuum, id est, Angelorum qui
et servus domino suo ministrat : et sic praesunt diversis regnis, gentibus, et pro-
non ministrant nobis Angeli. Est etiam vinciis.
ministrare ex ordine charitatis, et natu- 2. Item, Mattli. xviii, 10 : Anrjeli eo-
rae, et officii : el sic ministrant nobis rum, id est, pusillorum, semi>er vident
Angeli : quia sic ministrare est superio- faciem Patris mei. Glossa Non sunt :
ris : ut charitas respiciat indigentiam a contemnendi ad quorum custodiam mit-

parte nostra : ordo naturae rcfcratur ad tuntur Angeli.
mcdium statum inter nos, et Dominuin 3. Item, Psal. xc, 11 : A)igelis suis
ipsius Angeli : ordo autein oflicii ad or- mandavit de te. Glossa ibidem, lloc de
diiiem cceleslis liierarchiae supcr eccle- capitc dicilur ratione membrorum.
siasticam in ordine recipiendi illumina- i. Item, Isa. lxii, H : Super muros
tioncs. tuosy Jerusalcm, constitui custodrs.
3et1 Ai) ALiUD dicendum, quod ista non di- Glossa : iMuri sunt Aposloli. cuslodcs
eunt diminulionem polestalis in Dco, sunt Angeli.
nisi poncremus propler iudi-
nos liic •>• Itcm, Lccli. xwiii, l"» : Contra
genliam Dci nos autem hoc non faci-: tnalum bonutn est. ct cimtra mortrin
mus, sed polius proplcr indigenliam vita : sic et contra rirum ji/stuni /iccca-
hominis, et ordinalionem sapienlia? dis- tor. Kf sic in/urrc in omnid opcra Al/is-
poncnlis omnia in numero, pondcre, et simi, dito c/ duo, c/ unum contra uiium.
mensura, urdiiianlis naturam Angeli cl Lt, ibidcm. xi.ii. T.\ : Omnia iluplicia.
oflicii inler nos et Dcum. iinum contra iinum, ct non fccit i/uid-
El per hoc palet solulio ad lotum. f/uain dessse. Gonslat aulciii pcr cxpcri-
nicntum, (Hind halxMuus malos Angch)s
exercitatorcs crgo alitiuid dccssct in
:
oj)cribus .Mlissimi, nisi cliain dcdisscl

bonuiu in cu^lodcm.
r». It(>m, lu(lig(M)ti (•(•iivcnit ut cu^liis
adhibcatur : homo aut(Mn csl indigcns,

ut docot cxp(Micntia : orgo indigcl ou-
stode.
Sed contra. SeD CONTRA :

sunt, et insuper occasiones mali quasi
1. Optimus homo forlior fuit omni ,An- suggcrentes : et ideo contra Angelum
gelo, scilicet Cliristus : ergo homo sim- malum habemus bonum, et Deum con-
pliciter fortior Angelo : ergo non indiget tra peccatum, et gratiam formaliter dis-
custode. ponentem, ut Deus inhabitet in nobis : et
2. Item, I Joan. ii, 27 : Unclio ejus contra fomitom sacramenta : et contra
docet vos de omnihiis. Ergo non indige- suggerentia malum, unctionem quse do-
mus Angelo docente. cet omnia.
3. Item, Ad malum inclinat fomes, et Ad ultimum dicendum, quod charitas
^^ ^^.
peccatum, et diabolus : et contra fomi- quantum est de se, bene sufficit : sed
tem habemus sacramenta, contra pec- quantum est in nobis debilibus et infir-
catum gratiam, contra daemones Deum mis, frequcnter deficit : vel ut magis pro-
adjutorem : ergo videtur, quod superflua prie dicatur, nos deficimus ei.
sit custodia Angeli.
4. Item, Minima charitas valetresistere
cuicumque tentationi ergo homo habens :
charitatem, non indiget alio custode :
ergo superfluit custodia Angeli : nihil ARTICULUS III.

autem superfluum sine vitio: ergo cu-
stodia AngeU videtur non debere esse. Quseritur de tempore custodise, quando
scilicet deputntur nobis Angelus ad
Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod valde ne- custodiam : et, Utrum Angeli semper
cessaria est nobis custodia Angeli. custodiant eos ad quorum custodiam
Adobject.i. Ad EA quse objiciuutur in coutrarium, depiitantur, vel aliquando eos derelin-
dicendum ad primum, quod non valet cjuant ?
hoc argumentum quia hoc est accidens, :
in quantum Ghristus fuit Deus, et non

simpliciter. Tertio quffiritur de tempore custodise.
Adobject.2. Ad ALiuD diccndum, quod unctio docet 1. Videtur in Littera dicere Hierony-
interius : et propter multa retrahentia mus, quod in ortu nativitatis nobis de-
indigemus etiam suadente et suggerente putatur Angelus.

exterius : et hoc
Angelus custodiens.est 2. Item, Si infirmo debetur custodia :
Ad object. 3. Ad aliud diceudum quod iUud non pro- ,

ergo maxime debetur tempore maximae
cedit quia omnibus abundant causse sa-
:
infirmitatis : haec autem est infantia : er-
lutis super occasiones perditionis nec : go tunc maxime adhibetur.

tamen est ibi superfluitas, quia etiam 3. Item, Christus dixit de parvulis, Si-
natura non tantum dat necessaria, sed nite pueros venire ad me, et nolite vetare
etiam confortantia et tenentia in esse eos\ Et Matth. xviii, 10 Angelieorum :
formee quod dat enim natura nihil

: si semper vident, etc.
daret nisi formam, illa forma levissimo 4. Item, In utoro quando formatum est
agente in contrariuni destrueretur^ et sic puerperium, estibi animacreata ad ima-

non permaneret productum a natura : et ginem Dei, quse multis modis ex pori-
ideo dat virtutes vincentes contrarias dis- culis interioribus et exterioribus potest
positiones in materia, et resistentes alte- frustrari gratia regenerationis : ergo vi-
rationibus sequentibus : et ita facit etiam detur, quod debeatur ei custodia.
Deus. Tamen possumus etiam dicere, Sed contra :

Sed c
quod ad malum inclinant iUa quse tacta Frustra exhibetur beneficium ei qui
> Luc. xvui, 16. Cf. Matlli. xix, 13.

IN II SENTEM. DIST. XI, C, ART. 3. 221
non potest recognoscere parvuli autem : 3. Item, De nemine desperandum cst
in utero et in infantia non habcnt usum dum est in via : scd mcdicus non relin-
rationis ut cognoscant : crgo frustra ex- quit non despcratum : ergo Angeli cum
hibetur eis beneficium ministcrii Angc- sint mcdici, numquam rclinquunt in via :
lorum. et hoc est concedendum.
8t. Ulterius quseritur hic, si Angeli sem- Ad primlm ergo dicendum, quod (ut soiutio.
''
per custodiunt, vel quandoque custoditos opinor) Angclus datur puerpcrio formato
derelinquunl? et animato in utero matris, eliam ante-
Vidctur autem, quod quandoque re- quam nascatur.
linquant. Ad quodcontra ohjicitur, dicendum
id a.i object.
1. Jerem. u, io :Transeamus ab his quod non oportetintclligere custoditum :
sedibus *. Et ista eadem vox audita fuit quia non facit proptcr hoc Angclus suum
in aere in Passione Christi, ut legitur in obscquium ut intclligatur a nobis, sed
Evangeiio Nazaraeorum. Et dixit eam potius ut Dci gloria promoveatur in no-
Michael, relinqucns Synagogam, et trans- bis.
ferens sc adEcclesiam. Ergo quandoque

relinquunt. Ad id quod ulterius qufpritur, dicen- ^^ „
2. Itcm, Jerem. u, 9 : Curavimus Ba- dum quod Angelus numquam rclinquit,
bijlu7iem, et non estsanata : derclinqua- sicut probant ultimce rationes, Et oinnes
mus eam^ etc. Glossa : Medici sunt Ange- auctoritales antc inductae habcnt unam
li, quos a nobis repellimus, cum eorum solutionem, scilicet quod dicuntur rclin-
consilio non acquiescimus. quere, quando exhibcnt tribulationcm,
3. Item, Jerem. xvii, G, supcr illud, ct ita rcliquerunt Babylonem, aliasnuin-
Terra salsuginis, Clossa, quse nec Deum quamrelinquunt.

habet hospitem, nec proesidium Angelo- Sed tamen hic alitcr quidam dicunt,
rum. scilicetquod quandoquc subtrahunt of-
4. Item Ponamus, quod reveletur An- licium custodiae, et non rclinqnunt loca-
gelo, quod ille quem custodit prjEscitus liter nisi homo ruat de peccato in pecca-
est ad mortem aeternam : et tunc autre- tum : et multitudo peccatorum facit eum
linquit, aut non. Si relinquit, habeo pro- tandem redirc ad Dcum. Hoc autcm cgo
positum. Si non : crgo facit eum magis non audcrcm dicere qnia non vidctur :
peccarc : quia contemnit monitionem consonum cbarilati Angcli, quod non la-
Angeli quod non facerct, si Angclum
: ciat contra pcccatum (jui(l(juid potest,
custodcm non habcrct ergo videtur, : salva libertatc arbitrii hoininis : qnia
quod obsit et non prosit ei. Cum cigo nnllus cst cogcndus ad bonum vcl ad
ad minus intcndal ci non obesse, vidclur inalum. Quod autcm dicit una anctoritas
quod tunc rccidit ab eo. in tcrlio argumcnto, quod incdici n-lictio
„,r,^
Sl'D CONTUA : est condcmnatio, intclligcndnm cst, id
1. K(M'vcnti()r estbonusin custodiendo, cst, signuin cond(Mnnalionis. qnando

(|uam malus in impugnando malus autcm : j)roj)t(M- j)eccata exj)onit tribulalioni nisi
numîuam r('lin(juit boimm : crgo iicc corrigaris.
bonus maliim. Ad alii i> jiatct solutio jtcr objcctum in \\ i.
2. llcin. I/icet scirc posscl cssc ali(|U(Mu contrariuin : (jiiia liccl scirct ali(jU(Mn osso
damnandiiin, tainiMi atlhiu- niuHa mala j)ra'scituin, tanuMi iniilta mala iinj)(Mlit in
potest iinp(Mlire, (^t sic conscquilur cHe- («o ; ct si(- cnslodia sua ()j)(M-atiir ad to-
ctum custodiie sua;. lcrabiIior(Mn ilainnalion^Mu.
Viilg. liabel, Jeroni. li, V.'» : Egredimini ile tncttio ejns, ctc.
222 D. ALB. MAG. ORI). PRtED.
ul)i Angeluspercussit primogenita /Egy-

pti, quibus viventibus non poterat de
yEgypto prolicisci populus Domini. Et,
Mahich. iii, 1 : Ecce ego mitto Angelum
AUTICULUS TV. meum.
Decimus cst induccre et conducere in
Quot et qui sunt efJecLus Angelicse via. Tobia), v, 15: Ego ducam, ct redu-
custodiai ? cam.
Undecimus est tentationem mitigare :
et hoc significatur, Genes. xxxu, 24 et

Quarlo, Quaeriturde effectu custodiae \ seq., ubi Jacob luctatus est cum Angelo,
Et assignantur duodecim a Magistris. et benedictioncm accepit : et haec valuit
Primus est solvere a vinculis pcccato- contra tentationem a daemone. Et con-
rum. Act. xii, 7 Et ecce Angelus Do- : forfatus est contra fratrem, dicente An-
mini adstitit. Et post, Ceciderunt eatenae gelo, etc. hoc significabat mitigatio-
, et
de manihus ejus. nem tentationis a mundo. Et emarcuit

Secundus est confortarein via. III Reg. nervus femoris ejus quod significat mi-:
XIX, 7, dixit Angelus ad Eliam : Surge, tigationem tenlationis a delectationibus

comede, grandis enim tlbi restat via. carnalibus,
Terlius, arcere daemones. Tobise, xn, Duodecimus est orare et orationes of-
3 : Dsemonium ab uxore mea ipse com- ferre. Tobise, xii, 12 : Quando orabas
pescuit. cum lacrymis,... ego obtuli orationem
Quartus, docere. Daniel. ix^ 22 : Nunc tuam Domino.
egressus sum ut docerem te, et intellige-
res.
Quintus, consolari. Tobise, v, 13 : Forti

animo esto, etc.
Sextus, revelare secreta. Genes. xviii, ARTICULUS V.
1 et seq., tres Angeli mysterium Trinita-
tis, et unitatis et Christi nascituri expres- Utrum Antichristus habebit Angelum cu-
serant : et ideo sequitur quod dixit unus stodem? et, Utrum Christus habuerit
Angelorum, f. 17 : Num celare potero Angelum sibi deputatum ?
Abraham quse gesturus sum., cmn futu-
rus, etc.
Septimus, adjutorium contra hostes. Quinto quaeritur, Si Antichristus An-
Isa. XXXVII, 36 : Egressus est Angelus gelum custodem habebit vel non?
Domini, et percussit in castris Assyrio- Videtur autem quod non habebit :
riorum centum octoginta ciuinque millia. quia

Octavus, increpare pro delictis. Judi- 1. Daniel. xi, 37, super illud, Nec
cum, II, 1 : Ascendit Angelus Dominide qiiemquam deorum curabit, quia adver-
Galgalis ad locum Flentium, et ait :
sum universa consurget : Deum autem
Eduxi vos de jEgypto, et introduxi Maozim in loco suo venerahitur : dicit
vos in terram. Et post, t- 2 : Et nolui- Glossa, diabolum scilicet, in seipso et ubi-

stis audire vocem meam. Cur hoc feci- cumque fuerit Antichristus. Si ergo dia-
stis ? bolum habcbit in seipso, videtur quod in
Nonus est irnpedientia ad bonum au- nihilo habiturus sit prsesidium Angelo-
ferre : et hoc significatur, Exod. xii, 29, rum.
^ Cf. Tract. B. Alberti, De quatuor coasvis, I P. Q. VIII, Art. 6.

IN II SENTEM. DIST. XI, C, ART. 5. 223
2. Ilem, Alia glossa ibidem videlur diin spirituaiibus, sed el in corpore : Cbri-
cere, quod etiam ministerio daemonis in stus autem passibilis fuit in corpore : er-
utero matris alendus sit, et post nalivi- go indiguit custodia in parte illa, ut vi-
tatem nutriendus et educandus. detur.

L Item, Secundum Apostolum, II ad 7. Item, Deda dicit super illud, Aces-
Thessal. ii, 9, diabolo instigante et ope- sc7'unt AiKjeli, quod ministrasse Cbristo
rante qui illuni totum possidebit, erit et conforlasse eum Angeli describuntur
adventus Anticliristi sccundum actum in testimonium utriusque naturs. Si er-
Satanae *. go ministerium signum divincE na-fuit
4. Item, Dicit Damasccnus quod An- tura?, et conforlatio signum naturae bu-
tichristus prresidio Angclorum carebit. manae, videtur quod indiguit custodia

llem, l)amascenus : « Ilomo ille ex Angelorum.
fornicationegenerabitur, etsuscipiet om- 8. Item, super Tobiam dioit (Uossa,
nem actum Satanoe. » Praesciens enim quod Angclus malus numquam reliquit
Deus iniquitatem ejus fuluriB voluntatis, eum, et stabat inbrachio crucis cum mo-
concedit in eo babitare diabolum. Ergo reretur. Ergo ab opposilis nec Angelus
videtur, quod nihil faciat apud eum An- bonus.
gelus bonus. 9. Item, Minor a majori debuit custo-
Item, Per rationem videlur idem, quod diri, ut supra babitnm est : sed de Cliri-
Angelus bonus nulli nocere intendit sed : sto dicilur, Minuisti euni paulo minus
praisidii contemptus noceret illi bomini ab Anffclis ergo debuit habere Ange-
- :
et aggravaret peccatum : ergo videtur, lorum custodiam.

quod non dabitur ei. Si hoc concedatur, sequitur grandis seJ contrt.
miseria, scilicet quod deitali conjunctus

(Jlterius quaeritur juxta hoc, si Cbri- indiguerit adhuc alio custode : nec enim
stus habuitiSngelum sibideputalum ? umquam facerc persecutores contra euni
Videtur quod sic quia : aliquid potuerunt, nisi quando deitas
1. Psalmo xc, II
In Angclis suis, : eum passioni exhibuit : ergo nuuKiuam
etc.(jIossa De loto Christo potesl accipi.
: custodem habuit.
Ergo tam de capite, quam de membris.
2. Ilem, liuc. XXII, 43 : Apparuit illi Solutio. Ad primum sunt opiniones :
soiutio.
Angclus de ciclo, confortans eum. Ergd dicunt eiiim quidam, quod Anticbristus
multo magis liabuit cuslodienlem se An- Angelum bonum habebil tjui deputabitur
gelum quia minus cst custodire, quam
: ei : sed ille recedet ab eo, ex quo extollet
confortare. se super omne quod vocatur Deus. Sed
o. Item, Matth. iv, 1 1 ; l'Jt ccce Angcli luec opinio hodic (>xsj)iravit. Aliorum
acccsscrunt, et niinistrahaîl ci. oj)ini() est, (juod iiabcbil Angelum bo-
i. Item, Sua dignilas non erat minor num custodicutem, (jui nuiuijuam rece-
quam aliorum : si (M-go luec dignitas est det ab eo us(jue ad moitem : et boc tri-
huiiiaua' aniiu;e (juod .\ngel4 d('[)utantur bus dc causis, magis justa aji-
scilicet ut
ei in custodiam, videlur quod mullo ma- |)areat sua coudcmnatio el ul ordo sa- :
gis dejmlati sunt (jbristo. jiientia' stet, (jiii jirojitcr eum iioa debel
\i. Itcm, Ipse habiiit malum Angidum irrumjii, iit sibi non liat (juod lit aliis.
cxercitantem : ergo mullo magis dcbuil Tertia causa et jiriucijâlis cst im- : ijuia
habcrc bouuiii cuslodientem. possibilc vidcliir. (luod Augeliis non im-
(). Itcm, .\ngelus non tanduiu (iistodit jiediat euiii a imillis [)cccatis. j)r;rcipue
' II ;i(i Thessal. ii. : Cujuf. rsl adrenlux sc- * Psal. viii, ('».
cundum opcvationcm Salanx.

quia non sinet venirc occasiones quo-

ei bonum aliquid attulerit. Angelus autem
rumdam peccatorum ad pr«sentiam sen- bonus datur propter indigentiam quai
suum : et bonitas divina tanla est, quod nulla fuit in Chrislo : et ideo Angelum
etiam sceleratissimis procurat impedi- bonum cuslodem habere non potuit.
menta peccati, et ideo custodia Angeli Ad ALiUD dicendum, quod confortatio Adobje
non frustratur in eo omnino. Angeli signum est humanee naturae, non

Ad AUCTORiTATES crgo primo inductas per aliquam fortitudinem quam dedis-
dicendum, quod hoc dicitur quantum ad set ei Angelus, sed quia congratulabatur
ellectum custodise principalem, qui est forti patienti : et sic per tristitiam et
recedere a peccatis : hoc enim numquam passionem ad argumentum humanae na-

faciet Antichristus. Quod autem dicitur turse ordinatur, et non ex indigentia.
nutriri a diabolo, hoc intelligitur quan- Ad aliud patet solutio per dicta quia xdobj :
tum ad dispositiones quibus operatur non est simile de Angelo bono, et de

dajrnon ad incentivum complexionis vel Angelo malo.
ciborum, ut dictum est supra. Ad ALiuD dicendum, quod est in argu-
Ad obj«(
Ad oMNiA alia patet solutio per ea quse mento secundum quid ad simpli-
fallacia
objiciuntur in contrarium. citer quia non est minor Christus nisi

:
valde improprie et secundum quid, sci-

Ad queest. Ad quod ulterius quseritur de Ghri-
id licet in eo quod passibiHs in carne, non
sto, dicendum quod omnium sententia in eo quod indigens vel flexibilis.
est, quod Christus numquam habuit An-
gelum custodem quia sine dubio hoc

:
esset maxima impietas opinari de redem-

ptore.
Adobject.i. Ad ea ergo quse objiciuntur, dicen- ARTICULUS VL

dum ad primum, quod Deus mandavit
Angelis de toto Ghristo, sed non sequa- Utrum homo hahuisset Angehim custo-
liter, sed ut membra custodirent, et ut dem si non cecidisset ?

capiti ministrarent.
Ad object. Ad aliud diceudum, quod ibidem sol-
'' ^ '
vitur ab Expositoribus, quod non erat Sexto quaeritur, Utrum homo habuis-
nisi confortatio exterior congratulationis set Angelum custodem si non cecidis-
forti Ghristo, etnondispositionis interius : set?

et ideo Doctores dicere consueverunt, Videtur autem, quod non : quia
quod suum confortare fuit ad modum 1. Non fuisset inclinans ad pecca-
confortantis se habere. tum : ergo non indiguisset confortante
Ad object.
5 et 6.
Ad aliud dicendum, quod Angelum .
in bono.
malum non habuit tentantem interms.

.
2. Item, Homo fuisset confirmatus si
Sed quorumdam, et non

hgec solutio est stetisset, sicut Angelus stanset ergo :
valet quia etiam Adam non habuit eum

:
non indiguisset tunc Angelo custode.
intus in primo statul Unde dicendum, 3. Item, Propter corpus non indiguit,
quod non est simile de ngelo malo, et de quia non potuit mori nisi peccaret : ergo
Angelo bono quia malus datur ad expe-

:
nuUo modo indiguit, ut videtur.
rimentum fidelitatis et constantise et in : Sed contra : Constat quod Angelum ^^^

Christofuit tentatiodispensationis, scili- malum habuit exercitatorem : ergo et
cet quia sapientia ita dispensavit, ut qui bonum debuit habere custodem.
tentando vicerat, tentando vinceretur :
unde nostram
tentatio Ghrisli refertur ad SoLUTio. Dicendum, quod habuit An- sqj,
salutem, et non adexercitium, quod sibi gelum bonum custodem in primo statu.
i
IN II SENTENT. OIST. XI, D, E. 225
Ad prima aulem objecla est una solu- Sed utrum adhuc per Angclum in
tio, quod custodia magis est mcdiciiia statu animalis corporis accepisset illumi-
prteservativa quam sanativa : et ideo ope- nalioncs, donec transferrelur in paradi-
rabatur Angelus ad hoc quod non cade- sum Angeh)rum, et corpus veslirelur
rethomo. clarilate ccelesti, non determino : sed be-
An ALiCD dicendum, quod post confir- ne vid(;tur mihi hoc prohahiliu<. quam
mationem non habuisset custodientem oppositum.
Angelum.
D. Ulrurn Angeli proficiant in merito vel in prsemio usque ad judicium ?
Praeterea illud considerari oportet, utrum Angeli l)oni in prajniio vel in

merilo proficianl usque ad judicium. Quod in mcritis })roficianl alquc quo-
tidie majîs ac magis mereantur, quibusdam videtur, ex eo quia quolidie
hominum utilitatihus inserviunt, eorumque profectibus student. Ouibus

etiam nihilominus videtur, quod et in pra^mio ppoficiant, scilicet in co-
gnitione et dilectione Dei. Licet enim (ut niunt) in confirmationo beatitu-
dinem acceperint aiternam atque perfectam, augetur lamen quotidie eorum
beatitudo : quia magis ac magis diligunt atque cognoscunt: et est eorum
charitas (qua Deum et nos diligunt) et merilum ot pra^mium. Moritum,
quia per eam, el obsequiaex ea nobis impensa, merentur, ct in beatitudine
proficiunt : et ipsa eadem est prromium, quia ea beati sunt.
E. Anctorilatibus coitfirmnnt quod dirunt.
VX quod Angeli proficianl in cognilionc, ac pcr hoc in bealiludino, losli-

moniisSanctorum confirmant. Dicit onim Isaias ex personn Angelorum Cbii-
sliascendonlis m.ignificontiam ('i(Imiranlium:(7///.sw.s/ is/rqui vrnil dr Kdoni,
tinrtis vrstihu.s dr Hosva '/ l']t in Psalmo : Quis rst iste vf.r f/iovi,v *
? \]\
quil)us a])p;iret, quod mystorium \'orbi incarnali phMiius cognovcrunl .\n-
'
IsH. LXIII, !.
» Psal. xxiK, 10 el 12.
XXVII I.H
geli post implclioncm quam antc. Et sicul in cognilione hujus mystcrii
profccerunt, ita clicunt eos in dcitatis co^niilione proficere. Quod autem in
hujusmodi mysteri cognilione profecerint, evidenter docet Apostolus,
dicens : Qiic-e sit dispensatio sacramenti ahsconditi a sseculis in Deo, qui

omnia creavit, ut innotescat principibus et potestatibus in coelestibus per
ecclesiam multiformis sapientia Dei'. Super quem locum dicit Hieron)^-

mus, Angelicas dignitates prsefatum mysterium ad purum non intellexisse,
donec completa est passio Christi, et Apostolorum pniedicatio per gentes
dilatata.
F- Qtiod in hac sententia videlur Aiigustlnus adversari Hieronymo,
His auteni videtur contradicere Augustinus super eumdem locum episto-
lee dicens: Non latuit Angelos mysterium regni coelorum, quod oportuno
tempore revelatum est pro salute nostra. Illis ergo a saeculis innotuit supra
memoratum mysterium, quia omnis creatura non ante ssecula, sed a sae-
culis est". Attende, lector, quia videntur dissentire in hac sententia illu-
stres Doctores. Ideoque ut omnis repugnantia de medio tollatur, prsedicta
verba Haymonem sequentes ita determinemus, ut illis Angelis qui majoris
dignitatis sunt, et per quorum ministerium illa nuntiata sunt, ex parte co-
gnita a sseculis fuisse, utpote familiaribus et nuntiis : illis vero qui minoris
dignitatis sunt, incognita exstitisse dicamus, usquequo impleta sunt et per
Ecclesiam praedicata: et tunc ab omnibus Angelis perfecte fuerunt cognita.
Constat itaque omnes iVngelos in cognitione divinorum mysteriorum se-
cundum processum temporis profecisse. Unde non incongruenter ipsi iidem

dicuntAngelorum scientiam ac beatitudinem augeri usque ad futuram
consummationem, quando in scientia ac beatitudine ita perfectissimi erunt,
ut nec augeatur amplius nec minuatur.
» Ad Ephes. iii, 9 et 10.

2 S. AuGDSTiNUs, Originaliter super Genesim, Lib. V, cap. 19.
IN II SENTENT. DIST. XI, G, H. 227
G. Aliorum opinio qui dicunt Angelos in quibusdam prgediclorum non profecisse.
Alii autern dicunt Angelos in confinnalionc tanta deitatis dileclione at-

que notitia fuisse preeditos, ut in his ulterius non profecerint, nec profo-
cturi sint. Profecerunt tamen in scientia reruni exterioruin, sicut in co^^ni-
lione sacramenti incarnationis, et hujusmodi: sod non in coiUemplatione

deitatis : quia Trinitatem in unitate, atque unitatem in Triiiitate iion ple-
nius intelligunt sive intellecturi sunt, quam ah ipsa confiiinatione perce-
perunt. Ita etiam dicunt eos in charitate non profecisse jôst confirmntio-
nem, quiaeorum charilas postea non est aucta: et sic dicunt eos non pro-
fecisse in meritis, sed hoc quantum ad vim merendi, non quantum ad
numerum meritorum. Plura enim hona fecerunt j)ostea, qucP tunc non
focerant : sed eorum charitas ex qua illa processerunt, non est aucta, ex
qua taiitum meruerunt antcquam ista adderentur, quantum postoa his
adjectis. IHud vero quod alii superius dicunt, prohahilius videtur, scilicet
quod Angeli usque ad judicium in scientia et aliis proficianl.
II. Quvedam aucloritates indenlur obviare probabiiwri senlentix.
Quil)us tamen vidontur ohviaro quorumdam auctorilalum Norha. Ail (Miim
Isidorus in lihro dc Su?n?no bo/io : Xw^vVi iii vorho l)oi (imnia soiunl anlo-
quam fijint '. Sed nec omiu^s, noo omnia |H!rfeclo Angolns soin» di\i( : et
ideo eos in scienlia j)rolicor(Mi(iii rcmovil. (Irogorius iii liitit» l)ial(nioi'uni
iiil : Ouid osl (juod ihi nesciaiit, uhi soioiitiaiii omiiia soiiiiil ^? riti vidolur
<licerc, (jiKtd omiiia soianl Aiigidi, ol iiih.il sil (juod m^soianl. Scd aooijiion-
dum ost hoo de his (juoruin ((tiiiiilio h(»aliim f.ioil ooiiiiilorom : iil siinl oa
qua» «d mystorium Trinitalis ol uiiilalis |t(Miiiioiil.
' S. IsiDonus, Mlt. l, r;i|i. 10.
* S. Gregorius, Lib. Diaiogorum, cap. 23.

Item. De tristilia qua tristari dicuntur, Quaest. ».
sicut in Isaia : Angeli pacis amare fle-

bunt ^.
Ilcm, De hoc quod dicit Bernardus,

quod Angeiietsi sint impassibiles, non
ARTIGULUS VIL tumen sunl incompassibiics.
An Atigeli proficiunt in merito ? SoLUTio. Magistri hic breviter trans- Soiutio.
eunt : sed alibi diligenter est tractatum

de istis.
Et dicendum, quod opinio communis

Deinde quseritur de hoc quod dicit, est, quod Angeli non merentur: quia
ibi, D, « Prseterea illud considerari charitas sua informans actus eorum est
oportei, etc. » prsemium, non meritum, ut supra

in eis
Et quseritur, Utrum Angeli proficiant dictum est.

in merito?
Sed quia hoc supra disputatum est, Ad ALiuD dicendum, quod contradictio Adqueest.]
ubi quaeritur demerito Angelorum, ideo non est nisi dissensus in volito unius et
hic qusedam breviter tangi possunt sic : alterius, et reducitur ad concordiam per
Ex charitate ministrant circa nos : actus illuminationem ejus quod vult Deus :
autem informatus charitate est merito- quia in hoc omnes concordant.

rius : ergo Angeli ministrando meren-
tur. Ad ALiUD dicendum, quod non Qent Adqueest.;
Angeli : sed signa tristitiae non

in effectu,
Queest. 1. Ulterius quseritur de contradictione in affectu dicuntur iletus eorum, quando

quee videtur esse inter eos, sicut in Da- peccatores non convertuntur.
niele, ubi dicitur : Pi'inceps regni Per- Ad ALiuD dicendum, quod compassio-
sarum restitil mihi viginti et uno diebus^. nis affectus ibi improprie sumitur pro
EtinJob, XXV, 2 Qui facit concordiam
: congratulatione boni,et displicentia mali
in sublimibus suis. nostri, quod facimus, vel patimur.
* Daniel. x, 13. 2 Isa. xixiu, 7.
I ia>o I
TN TT SENTENT. DIST. XTT, A, B. 229
DISTINCTIO XII.
De corporalis ereatiirie coiiclHione quanliini ad priucipiiiui

uiateriale : et lia^c productio dicitiir creatio.
A. Post considerationem de Angelis hahitam, agitur de aliarum rerum creatione, ct
prsecipue do operum sex dierum distinctione.
Haec de AngeliccB naturae conditione dicla sufficiant. Nunc superest de

aliarum quoque rerutn creationc, ac praecipue de operum sex dierum dis-
tinctione, nonnulla in medium proferre. Cum Deus in sapienlia sua

Angelicos condidil spiritus, alia eliam creavit, sicut ostendit supradicta
Scriptura Genesis, qua3 dicit nn principio Deum creasse coelum, id ost,
Angclos, et terram, scilicct maleriam quatuor elemenlorum adiuic coiifu-

sam et informcm, qua^ a Graicis dicta est chaos, et ha?c fuit ante omnem
diem '. Deinde elementa distinxit Deus, et species proprias atque distinctas
singulis rebus secundum genus suum dodit : qua? non simul, ut quibusdam
sanctorum Palruui placuit, sed per inlervalla temporum ac sex volumina
dierum, utabis visum est, formavit.
\\. Quod sancti Trnctatores videntur super hoc qunsi adversa tradidisse^ aliis dicen-
tibus omnia simul facta in materia et forma, aliis per intervalla tcmporum.
Quidam namquo sanrlorum PaliMiin (jiii vciita Doi ntqiu^ aroana ox-
ceilenter sorutati sunt, siipor iioo quasi advorsa soripsisso vidontiir. .Mii
'
Cicnes. I, 1 ot 2 : bi priHciplo Dcua vrearit Cirlum rl Irrram. Trrra ntilnn rral inanix rt vacua,
et tcnrbrx cratit aupcr facicm aliijAni, oU\
quiclem Iradidcrunl oiunia siniul in materia et formafuisse creata : quod

Auguslinus scnsisse videtur *. Alii vero lioc magis probaverunt ac asserue-
runt, ut ])rimum *
matcria rudis atque informis, qualuor elcmentorum
commixtionem atque confusionem tenens, creata sit; posmodum vero per
intervalla sex dierum ex illa materia rerum corporalium genera sint for-
mala secundum species proprias. Quam scientiam ^

Gregorius, Ilierony-
mus et Beda, aliique plures commendant ac pra^ferunt. Quac etiam Scri-
ptura3 Geneseos (unde prima hujus rei ad nos manavit cognitio) rnagis con-
gruere videtur .
DIVISIO TEXTUS. ARTIGULUS I.
Utrum omnia simul facta sint, sicut

Hsec de Angelicce nxturse conditione, dicit Augustinus, aut per senarium
etc. » dierum 7iumerum digesta ?
Hic incipit pars illa quae est de corpo-
rali creatura, et dividitur in duas parles.
In prima agit Magister de opere crealio- Incidit prima qusestio circa primam
nis. In secunda autem de opere disposi- partem de opinione Augustini qui dicit,
tionis et ornatus : et liaec incipit in se- omnia facta esse simul in materia et
quenti distinctione XIII, ibi, A, n Prima forma \ Et opinioni aliorum qui aliler
autem distinctionis , etc. » sentiunt, opponit sic Augustinus :
Haec autem distinctio dividitur in qua- 1. Eccli. XVIII, i: Qui vivil in seter-
tuor partes : in quarum prima Magister num, creavit omnia simul. Et qui dicit
circa modum creationis recitat diversas omnifl, nihil excipit ergo omnia simul
:
scientias Patrum. In secunda autem ex- creata sunt, et non per senarium nu-
plicat opus creationis, ibi, C, « Seciin- merum.

dum hanc itacjue traditionem, etc. » In 2. Item, Glossa Gregorii, ibidem,
tertia^, duas qusestiones movet circa opus « Cum simul factum coelum terraque de-
creationis, scilicet utrum materia infor- scribitur, simul spirituaha atque corpora
mis omnino creata sit, vel sub aliqua ha, simul quidquid de coelo oritur, siraul
forma, et ubi creata sit materia mundi factum quidquid de terra producitur, in-
sensibilis? ibi, E, « De qua re prius- dicatur. » Constat autem, quod stellee de
quamtractemus, etc» In quartaetultima, ccelo, et plantse, et animalia de terra.
dicit qugedam prselibanda de modo dis- Ergo ccelum et terra, et steUse et plantse
tinctionis operationis divinse, ibi, G, et animaha simul facta sunt, et non suc-
« Nunc superest ut dispositionem, elc. » cessive per sex dies.
1 S. AuGUSTiNus, Super Genesim, Lib. I, cap. * Cf. Genes. i, 1 et seq.
15.
^ Cf. S. AuGUSTiNUM, Lib. IV super Genesim,
cap. 22 et, 34; et, de Civitate Dei, cap. 9; et, in
2 Edit. J. AUeaume, prima.
' Ibidem, sententiam. Dialogo ad Orosium, q. 63.
:
IN II SENTENT. DIST. XII, B, ART. i. 231
3. llem, Ohjicit Augustinus per id nisi omnia simul facta sint : frustra au-
(juod liabolur, Genes. ii, i et ."> : Isloi lem et vanum et inutile non est in operi-
sunt generallones cosli el terrse, qiiando hus I)ei : ergo videlur, quod omnia si-
creata sunt^ in die cûo fecit Domimis niul facta sint.
coelum ct terram : et omne virfjultuni 8. Item, Si aliquis diceret, quod dies

agri anlequam oriretur in terra, om- liebat tunc emissione et contraclione lu-
nemque }icrbam rcgionis priusquam gcr- cis. Objicit Auguslinus in contrarium ^
minaret. Ergo in die in quo fecit Domi- quoniam corpus luminosum non illumi-
nus coeliim ct terram, f(!cit virgultum nat contrabendo et emillendo radios,
agri et lierbam regionis. Ergo terlia dies sicut oculus, cum non babeat operiens
fuit cum prima die : et ea(Jem ratio est de aliquid, et agat per necessilatem natura?.
aiiis : ergo opera scx dierum facta sunt \). Praelerea, Illa emissio et contractio
simui. nec ralione probatur, nec Sacrae Scri-
i. Item, IIoc videtur expressius per pturai auctoiitate : ergo eadem facilitate
aliam translationem, quam inducit Au- contemnitur, qua dicitur.

gustinus '
: et dicit sic : « Ilic est liber iO. Item, Constat, qnod opus primae
creaturie coeli et terrse, cum factus est diei produxit Deus in momento : qua'-
dies, fecitDeus coelum et terram et lier- ritur igilur, Quare vacabat per viginti
bam pabuli. » Ergo cum factus est dies, (juatuor horas, cum artifex qui in opere
fecit Deus ccelum et terram el berbam . non lassatur, non scit cessare ab opere,
dies autem facta non ()otest inlelligi illa donec aliquid restat de opere perficien-
quae est ex allalione soiis : ergo alia dies do ? hujus aulem causam non est facile
est quam
Deus quando fecit omnia
fecit invenire. El has omnes rationes innuit
alia non autem potest esse dies illa
:
Augustinus in diversis locis librorum
ante lucem corporalem nisi natura An- supcr Genesim ad litteram.
gelica : ergo cum natura Angelica fecit
Deus omnia : ergo omnia simul. Pra'terea, Pro eadem opinione j)otest
3. Ilem, per illud Job, xl, iO : Ecce o])jici sic :
Bchemotk qucm feci tecum. Scd Dehe- 1. Perfectissiini agentis est perfectissi-
moth Angelusest, qui primo cum factus inum opus opus autem perfeclissimum
:
est, dies est faclus homo autem sexlo : est complelum in forma el materia :
die factus commemoratur ergo opus : eigo videtur, quod omnia creata sunt
sextae diei lit cum opere primie diei : a supremo arlilice perfccta in forma et
crgo et caetera multo magis facta sunt. matcria.
(>. Ilem, Augustinus ducit ad inconve- '1. Ilem, Arlstoteles saq)e utitur hoo
nicns diccntcm o[)j»osilum. Si enim om- aigumento, Si ali(|uid iiKdius lil uno
nia facta sunt in materia confusa taii- (juam j)luiibus, ct subilo ct siiuul quam
tum, tunc nibil erat distinctum crgo : successive, quod natura sic o[)eralur (jikv
nec cinulus iii ([ikj iux rolaretur cum : ex|)C(lit so l)revioribus, (juibns potest :
igitur dies non liat nisi circulari rota- ergo multo magis summe polens Deus :
tione lucis, etiam dies tunc non eral. melius autem est facere simnl quam
nec jirima, nec secuuda, nec leitia: sed siiccessivc. ct uno quam [)luril)us ergo :
in quarla [)rimo ince[)il. vidclur, (juod Dcus siimil omnia foce-

7. Item, Dics fit ad solalium habil.iii- rit.
tiiim in terra : lunc autem nullus terraiii ;{. Itcm. Oiiiiiis o[)('ralioiiis tcrminus
inhabitabat : ergo dies fruslra fuisset, est conqôsilum cl non malcria sola : el
'
S. .Vuc.nsriMJs, l.il». V siipcr (iciicîiii. * iitiM, l.ih. IV supcr (Icncsiiu. cap.»M.
cai>. l.
veritas illius palct indacendo in arte et Alcuini, Strabi, et ahorum quam pluii-
natura : ergo et operationis divinee ter- morum Palrum prajter Auguslinum.

minus estcomposilum compositum au- :
4. Inducatur etiam auctoritas Augu-
tem cst ex materia et forma perfectum : stini. Dicit enim in hbro Confcssionum:
ergo crcaturoe simul maleria et forma « Nonne mc, quod priusquam
tu docuisti
perfccta) iactae sunt. istam informem materiam formares,
4. ]tem, Si facta est materia prima : non crat aliquid, non color, non cor-
aut igitur facla est mida sinc omni for- pus, non figura, non spiritus, non
ma, aut sub forma mixtionis. Si nuda, tamen omnino nihil : crat enim qua-
hoc non potest esse quia etiam Magi- : dam informitas sine ulla specic ^. »
ster in tcrtia parte istius lectionis infra Ergo quod inforraem mate-
videtur,
dicet, quod sine omni forma subsistere riam creavit Dcus prirao, et postea
non possit : quia sic est in potentia et forraavit. Si quis autem veht accipere,
intellectu tantum. Si autem sub forma raultas inveniet auctoritatcs sirailes isti
mixtionis facta est. Contra Miscibilia : in hbris XH et XHI Confcssionum.

tempore et substantia distincta sunt an- 5. Itera, Augustinus supcr Genesim di-
temixtum, ut probat Philosophus : er- cit : « Major cst hujus scripturse, scihcet
go ante illud mixtum oportuit esse dis- Gencsis auctoritas, quam omnis humani
tinctas res in formis suis. ingenii perspicacitas. » Cum igitur Scri-
5. Itcm, Miscibilia non miscerentur ptura pronuntiet scx dies, videtur quod
nisi ahquo moventc ad mixtionem ni" : tcmcritas ingenii et prsesumptio est di-
hil autem movens fuit ad illam mixtio- cere omnia simul esse facta.
nem crgo videtur, quod in forma mix-

:
G. Itcm, Videtur etiara haec opinio
tionis et confusionis non sint facta om- Philosophis consentanca, quod priniura
nia simul. His et hujusmodi rationibus factee sunt res in confusione mixtionis.
conscntit Augustinus : et etiam quidam Unde Ovidius :
Philosophi ponentes mundum incepis-

creationcm, tenent viam Au- Ante mare, et terras, et quod tegit orania coe-
se pcr
[lum,
gustini, et Rabbi Moyses, et alii qui-
Unus erat toto naturse vultus in orbe,
dam. Quem dixere Chaos, rudis indiges atque mo-
sed contri
Sed E coNTRA objicitur per opinionem [les '.
aliorum Sanctorum :
1. Dicit enim Chrysostomus super

7. Itcm, Boetius in hbro de Consola-
Joannem : « Oportebat gcnerari crcatu- tione Philosophise :
ras, sednon simul ct homincm cum :
muHere, sed ncquc hsec simul » ergo *

:
Quem non externas populerunt fingere causae
non omnia simul facta sunt. Materise fluitantis opus.
2. Itcm, Gregorius in hbro XXXII

Moralium : « Rcrum substantia simul 8. Item, Aristoteles in primo Phj/sico-
creata est, sed simul sccundum spccics rum : « Quidara ex uno mixto inhterentcs
formata non est : et quod simul exstitit contrarietates segregant, qucmadmodura
per substantiam matcrise, non simul Anaxiraandcr dixit : ct quicumque ahi
apparuit per spcciem formae. » unura et raulta dicunt esse, sicut Empe-
Scd quia copiosce ad hoc abundant
3. doclcs et Anaxagoras. »
auctoritatcs Gregorii, Hieronymi, Basilii, 9. Item, Plato in ultima parte Tim<vi

Bedte, Ambrosii, Dionysii, Damasceni, dicit sic : « Mixta naraque mundi scnsi-
1 S. JOAiNNES ChRVSOSTOMUS, Homilia XXII 2 S. AuGusTiNUS, Lib. XII Confessionura.
super Joannem.
^ OviDius, Lib. I Metamorphoseon.
IN II SENTEM. DIST. Xlf, B, ART. 1 233
bilis ex necessitatis intolligentiu'que cce- Solvendo igitur [)rimo pro Augustino,

tu consislit generalio, (lominaulc intel- accipiendum est verbum suum super
lectu, et salubri persuasione rigorcni quod fundatur sua solulio. Dicit ergo sic
necessitatis trabente ad optimos actus. » in libro super Gcnesim ad lilleram :
Ergo videtur, quod iia^c opinio sit verior. « Sicut vox materia verborum est,
10. Item, Per rationem potest sic ob- verba vero formalam vocem indicant :
jici Natura in omni opere suo regu-

: non autem qui loquitur, prius emit-
bita est ab aliquo exemplari operis ditit informem vocem, quam possit post-
vini : quod in opere
constat autem, ea colligere, alque in verba forma-
naturoi potenlia pru?cedit aclum tcm- re : ita creator Deus non priorem tem-
pore ergo boc praostensum est in
: pore fecit materiam, et eam postea per
opere divino opus autem prflecedens : ordinem quarumcumque quasi secun-
naluram non est nisi opus cieationis, et da considcratione formavil formatam :
dispositionis, et ornatus : ergo videtur, quippe creavit maleriam : sed quia

quod in illo eliam polentia priccesserit iliud unde fit aliquid, etsi non tem-
actum ergo materia anle facta cst, et
: pore, tamen quadam origine j)rius est,
poslea per formas distincta. quam illud quod inde lit, [)otuit dividere
11. Ttem, Subitum et successivum non Scriptura loquendi temporibus, quod
possunt esse simul : sed opus creationis Deus faciendi temporibus non divisil '. »
est subilum, quia inter ens et nibil non Secundum hoc dicemus ad pri- aj
igitur oiject.
est medium : opus autem distinctionis mum quod nbjicitur, quod oportebat non '
motu ad formam et ad locum, quo-

est in simul lieri ordine naturaj, sed ordine
rum uter([ue est in tempore successive : temporis : et iste modus solvendi est ad
ergo distinctionis opus et creationis onmes auctoritates omnium Sanclorum.
non cst sinml. Cum ergo omnia opera An noc quod obiicitur ex verbis suis ,, ,.
sex dierum praeter parlem operis diei in libro Coii/essionum, dicendum quod
primie, sint de opere distinctionis et ipse ca[)it ibi ante et post fieri secun-
ornatus, non potuerunt sinml fieri cum dum ordinem quo fundamen-
naturic,
opere ornatus. tum naturcc esl ante omnia fundata in
12. Item, Quatuor sunt termini muta- ipso. Fundamcntum autem, ut dicil
tionum diversarum, scilicet ens, nibil, JMiilosoplius, neque quale, neque ([uan-
potenlia, et actus : constat autem, quod tum est, ne([ue habens aliquam for-
isti termipi ordinati sunt, ita quod nibil mani et ideo est in [)olentia
: sola,
est ante potentiam, et ens absolute ante et secundum rationem et hanc ralio- :
ens actu [)er formam : crgo eodcm ordine nem prosequitur Augustinus ibi.
se habent ad invicem mutationes ([uoe Ad ALiuD dicendum, (luod Auûstinus ,, ,
sunt inter terminos illos : ergo mutatio non derogat Scripturie ([uia nou con- :
crcationis qua?, est inter ens et nibil, erit tradicit ei, sed ex()onil cam : sed dero-
anle mulationcm distinctionis et orna- gat auctoritati Scriplura% ([ui dicit fal-
tus qua> est inler potcntiam et actum : sum esse quod in e;i conlinetur.
non ergo omnia simul facla sunt. Ad Hoi: ([uod ()i)jicilur pcr Pliiloso- xd obj«ci.
8, :. » 01 i».
[>h()s, dicendum ([uod illi [)lane erra-

SoM Tio. Sinc [)ra'ju(licio bxûcndo, banl : ([uia [ônenlfs mixtum, ut lunpf-
niliil vidclur mibi vcrius ([uam id (juod (loclcs, iion [)on('banl in mixto esse nisi
Auguslinus dicit : tamen solvam ralioncs vocata elcmcnta : el dioehanl iioc mullo-
pro utra([ue o[)inione, et oblincat ([ui tics lieri in ([uolibet gencralo, cl amici-
obtinere possil. tiam el litem movcre ad exiluin rerum
' .S. .\ui;usTiNus, Lib. I super Genesim ail lil- l.«iani, lap. l.i.
234 D. ALR. MAG. ORD. PR.ED.
in esse per generationem, sicul su- solvcndum pcr ipsum Gregorium, quia
pra est nolaluni '. VA dc illa opinione illa (jlossa sumilur ex libro XXXII
vidclur fuisse Ovidius. Alii scqucn- Moralium, cap. 10 : et ibi post (jIos-
tes Anaxagorain ct Anaximandruin, di- sam infra sequitur in originali : « Sol
ccbanl illud mixlum esse ex inllnilis quippe, luna et sidera quarto die fa-
similibus partibus, ibi sul) formls pro- cta in ceelo perhibcntur : sed quod quar-
priis remancntibus, ut carnem, et os, to die proccssit in specie, primo die
et ncrvum, et sanguincm, et hujus- in cceli substantia exstitit per condi-
modi et illi ponebant inHnita csse ele-
: tionem. Primo die terra creata dici-
menta, et omnia csse in omnibus, et tur, et tertia die arbusta condita, et
latentiam formarum quse omnia erro- : cuncta virentia describunlur : sed quod
nea sunt, et supra exposita. Et idco die tertio se in specie prolulil, nimirum
sancti Patresnon ponebant hujusmod^ primo die in ipsa de qua ortum est
mixtionem, sed potius confusam mate- terree substantia fuit. »
riam quatuor elementorum, solo Deo Ad quod tertio et quarto ohjici- Ad

id
3 e
faciente distinctionem in ea. Et ita in- tur per textum Genesis, respondit Gre-
tcUigilur auctoritas Boetii. Et secundum gorius ibidem sic : « Qui diversis diebus
Augustinum, preecedit illud mixtum na- creatum coelum et terram, virguUumque
tura tantum, et non tempore : sicut herbamque nominaverat, nunc uno die
etiam mixtio humorum
homine causa in facta manifestat, ut hquido ostenderet
est complexioniB, et tempore non preece- quod creatura omnis simul per substan-
dit et sol lucens radium emissum, et
: tiam exstilit, quamvis non simul per
tamen tempore non praeccdit. speciem processit ^. »
Ad object. Ad id quod objicitur per rationem, Ad ALiuD dicendum, quod homo fa-
^'
dicendum quod natura regulatur ab ope- ctus est cum Angelo quoad corpus in
re divino, quod tamen in toto non potest prima materia elcmentorum, quoad
et
imitari, sicut patet, quia non potest animam in simiHtudine : quia Angelus
aliquid facere de nihilo : sed imitatur ad imaginem Dci in tribus potentiis crc-
quantum habcndo potentiam loco
potest atus est, sicut homo.
nihil, et loco ejus quod Deus subito Ad ALiA quoe objicit Augustinus, di-
facit et simul, ipsa operatur in tempore cendum quod ad rotationem ilHus lucis
et successive. non oportuit esse circulum specialem :
Ad object. Ad ALiuD dicendum, quod distinctio quia id materise quod cessit in corpus
non fit successive nisi a natura, et non a quantum, tunc magis movebatur, et
Deo : et ideo simul potuit esse cum de natura sua circulariter ferebatur sicut
opere creationis. et modo facit.
Adobject. Ad ALum diccndum, quod illi propter Ad aliud diccndum, quod non est
perfectionem agentis simul tempore non causa quod habitantes in terra vi-
diei,
habuerunt suas mutationes : sed in natu- derent lucem sed potius tunc motus
:
ra quae est imperfectum agens, ahter ipse localis et immutatio deiformis per
est. rotationem lucis movebat liquidam ma-
teriam ad faciHorem distinctionem : quia
Sed quia sunt Doctores qui opinantur motus distrahendo, et calorem inducen-
etiam pro alia parte ideo solvendum : do, faciebat ad hoc ut ignis fieret juxta
est etiam pro ipsis. circumferentiam, ct simiHter lux per
Ad 1 ei 2
Quod ergo primo et secundo objicitur. immutationem : grossa autem eo ipso
* Cf.I Senlenliarum, Dist. I.Art,. 2.Tom.XXV « S. Gregorius, Lib. XXXII Moralium, cap.
hujusce editionis. 10.
IN II SENTENT. DIST. XII, C. 235
magis fugcrunt distando a circumferen- ct ei quod lit : ct ideo cum Deus inteu-
tia el ideo ille motus ordinabatur ad
: derit instaurare naturain in operibus pri-
faciliorem distinctionem partium mate- mis sex dierum, ipse fecit ca secundum
riae, non quod Deus indi^êret lioc inquod magis competebat iliis operibus, et
slrumento, sed quia hoc exegit natura hoc fuit ut sicut unum fuit causa ailerius
rei. secundum naturam, ita etiam tempore
Ad ALiuu dicendum, quod Damasce- praecederet ipsum.
nus quod cmissione et contra-
dicit, Ad aliud dicenduin, quod non erat Al 2.
ctione liebat nox ct dies in triduo pri- melius, ut jam ostensum est.
mo et si volumus sustinere, lunc dice-
: Ad alhd dicendum, quod lioc etiam A,l 3.
mus, quod est emissio per ortum et supra, in prima distinclione solutumest :
occasum et sic verum est quod dicit.

: et verum tantum de agente quod
est
Et est emissio per intractionem et oper- non agit totam substantiam rei, sed
tioncm et : sic non potcst cssc verum parlem substantia? tale autem agens :
quod dicit, nisi ponamus ipsum esse non cst Deus.

animalum, et liabere claudentia et ape- Ad ALiuD dicendum, quod est mixluin A.l 4.
rientia, sicut habenl oculi. ad actum mixti removentem quodlibct

Ad ahud dicendum, quod res crcata miscibilium ab actu proprio : et de hoc
non est perfecta statim. Est enim duplex procedit objeclio. Est eliam mixtum
pcrfectio rei : una in esse, ct iilam ac- quod in miscibilibus lialêt aclum, sed
cepit ab operc divino in primo statu : non est determinatum ad locum, qui lo-
et alia est in agere ct ordine ad rcs cus facit ad generationem et conscrva-
alias, ct illam non habct rcs nisi cir- tionem speciei et de lioc non est ve-
:
culatione completa super eam : quia sic rum. Imo indetcrminatum in loco est
in omni adspectu directo et obliquo pro- deterniinatum secundum primam mundi
portionalur et movetur a supcrioribus : generationem : et ideo palet, quod ordo
et ideo nonaccipit omnium impressiones sapicnliic non contradicit ordini natui;p.
ct motus et idco conj,^ruc exspecta-
: Ad aliud dicendum, quod non opor- A 1^^.
balur semper in novo opere alia dies. tet, quod ad mixlum indelerminatum iii
loco aliquid nioveat praHer volunlalem

Au
quod objicitur rationibus com-
lu opilicis detenninantis ex sua volunlalc,
munibus, diccndum quod aclio agentis scd ad mixlum quod ex misril)ilibus
non cst tantum sccundum possc agcntis, mixti novam complexionem, opor-
facit
sed etiam secundum posse j)alicntis, et tet ponere movens secundum loiuin, et
secundum quod magis competit patienti sccundum (pialitates activas et passivas.
C Quomodo per intervalla ictnporis res corporales condil.v sint?
ScciiikIiiiii li.iiic ihuiiic IradiliniKMiL (MdiiKMii .iI(|ik' iiKtdiim (M"t\ilioiiI'.;
fonnatioiiisijuo rcMUiii iiisjiiciaiiuis. Si( nl sujiia iiKMiioraliiiii csl, /// prin-

ci])io ('reaoit Drus ((vlmn '. id csl, .Viificlic.uii ualuraiu, simI .'kIIiiic iufor-
' (iencs, ), 1.
:

mein, ut quibusdam placet : et terram , id est, illam confusam materiam
qualuor clementorum, quam nomine terrse, ut Aupûstinus ait contra Ma-
nicha?os, ideo appellavil Moyses, quia terra inter omnia elementa ininus
est speciosa : et illa inanis erat et incomposita propter omnium elemento-
rum commixtionem. Eamdem etiam vocat abyssum, dicens FA tenehne :
erant super faciem abyssi, etc. '

: quia confusa erat et commixta, specie
distincta carens. Eadem etiam materia informis dicta est aqua, super quam
ferebatur Spiritus Domini '\ sicut superfertur fabricandis rebus voluntas
artificis: quia subjacebat bonae voluntati Creatoris, quod formandum per-
ficiendumque inchoaverat : qui sicut Dominus et conditor, praeerat flui-
tanti et confusae materia?, ut distingueret per species varias quando vellet,

et sicut vellet. Ha3c ergo ideo dicta est aqua, quia omnia qua3 in terra na-
scuntur, sive animalia sive arbores vel herbcE et similia, ab humore incipiunt
formari atque nutriri. His omnibus vocabulis vocata est illa informis ma-
teria, ut res ignota notis vocabulis insinuaretur imperitioribus, et non uno
tantum : nam si uno tantum significaretur vocabulo, hoc esse putaretur
quod consueverant homines in illo vocabulo intelligere. Sub his ergo no-
minibus significata est materia illa confusa et informis, quse nulla specie
cerni ac tractari poterat, id est, nominibus visibilium rerum quse inde fu-
turse erant propter infirmitatem parvulorum qui minus idonei sunt invisi-
bilia comprehendere : et tunc erant tenebrce, id est, lucis absentia \ Non
enim tenebree aliquid sunt, sed ipsa lucis absentia: sicut silentium non
aliqua res est, sed ubi sonus non est, silentium dicitur. Et nuditas non
aliqua res est, sed in corpore ubi tegumentum non est, nuditas dicitur
sicut et inanitas non est aliquid, sed inanis dicitur locus esse ubi non est
corpus, et inanitas absentia corporis.
D. Quo sensu tenehrse dicantur non esse aliquid, et quomodo dicantur esse aliquid ?
Attende, quia hic Augustinus tenebras dicit non esse aliquid, cum alibi
tenebrse inter creaturas ponantur quse benedicuntDominum : unde dicitur,
'
Genes. i, 2.
' Genes. i, 2 : Terra autem erat inanis et vacua, et tenehrse erant super faciem abyssi : et Spiritus
Dei ferebalur super aquas.
' Genes. i, 2 et seq.
IN II SENTENT. DIST. XII, E. 237
Benedicite, liix et tenehrae, Domino '. Ideoquc sciendum est tenebras di-
versis modis accipi, scilicet vel pro lucis ahscnlia, qualitcr supra acccpit
Auguslinus, juxta quam acccptioncm non sunL aliquid : vcl pro aere ob-
scurato, sive aeris obscura qualitalc, ct secundimi hoc aliqua res creata
sunt '. Ideo er^ô dicit tencbras tunc fuisse supcr faciem abyssi ^, quia non-
dum erat lux : quae si esset, et superesset, ct supeifundcrctur : scd ncjndum
lucis gratia opus suum Deus venustavcrat, qucO postea in primo dic forma-
ta est.
E. Duo hic consideranda sunt : quare illa materia confusa sit dicta informis, rt
ubi ad esse prodiit, quantumque in altitudine ascenderit ?
De qua rc priusquam tractemus, duo nobis discutienda occurrunt. Pri-

mum, quare illa materia confusa ^/?/b/'m/s dicatur : an quia omni forma
caruerit, an propter aliud? Secundo, ubi ad esse j)rodierit, ct (luaiiluui in
altum asccnderit ?
Ad illud ergo quod primo positum cst, brevitcr respondcntes, dicimus

illain priinam materiam non idco dictam forc informem, quod nuliain
omnino forinam habuerit : quia non alicpiid cor|)oreum tale cxistere potesl,
quod nullam hahcat forman) : sed idco non absurdc informcm api)cllari
posse dicimus, quia in confusionc et pcrmixtionc quadam suhsistens, non-
dum pulchram apertamque, et distinctam reccpcrat formain, qualcm modo
cernimus. Facta est ergo illa materia in f(»rma confusionis anlc formam
dispositionis. In forma confusionis prius omnia corporalia inahMialilcr si-
r mul et scmel sunt crcata. Postmodum in lorina disposilionis sex dichus
sunt ordinala. Ecce absolutum cst quod primo in discussionc projxisilum

fuit, scilicet quarc illa matcria dicatur in/orniis.
« Daniel. iii, 72.

* Edit. J. Allcaumo, nliqux rca rreatcc xunt.
* Gcnes. i, 2.
F. Hic ad id quod secundo quserebalur, respondet.
Nunc superest quod secundo proponebatur explicare, ubi scilicet illa
materia substiterit, et quantum in altitudine porrigebatur. Ad quod nihil
temere asserentes dicimus, quod illa prima rerum omnium moles quando
creata est, ibidem ad esse videtur prodiisse, ubi nunc formata subsistit.
Eratque terreum hoc elemenlum in uno loco, eodemque medio subsistens,
ceeteris tribus in una^ confusione permixtis, eisdemque circumquaque in

modo cujusdam nebula? oppressis ', ita obvolutum erat, ut apparere non
posset quod fuit. IUa vero tria in una permixlione confusa circumquaque
suspensa, eo usque in altum porrigebantur, quousque nunc summitas
corporese naturee pertingil. Et sicut quibusdam videtur, ultra locum firma-
menti extendebatur illa moles, quee in inferiori parte spissior atque gros-
sior erat: in superiori vero, rarior ac levior atque subtilior existebat: de
qua rariori substantia putant quidam fuisse aquas, quae s^</)er firmamen-
tum esse dicuntur^ Talis fuit mundi facies in principio, priusquam recipe-
ret formam vel dispositionem.
G. Ostenso qualis fuit mundi facies in ipso primordio, incipit prosequi operum sex
dierum distinctionem.
Nunc superest ut dispositionem illam qualiter perfecta sit, ordine pro-
sequamur. Sex diebus, sicut docet Scriptura Genesis *, distinxit Deus et
in formas redegit proprias, cuncta quae simul materialiter fecerat. Perfecit-

que opus suum die sexto : et sic deinde die septimo requievit ab omni opere
suo, id est, cessavit novam creaturam facere. Sex enim diebus sex rerum
*Alias, oppansis.
* Genes. i, 7 ; Et fecit Deus firmamentiim, divisitque aques quse erant sub firmamento, ab his quse
erant super firmamentum.
' Genes. ii, 2.
IN TI SENTEXT. DIST. XII, II, ART. 2. 239
genera distinxit, nihilque postea fecit, ffuod in aliquo illorum non conli-
nealur: operatus cst tamen postea, sicut verilas in Evangelio ait : Pater
meus operatus est usque nunc, et ego operor illud '.
H. De quatuor modis divinge operatioms.
Quatuor enim modis, ut ait Alcuinus super Genesim^ operatur Dous.

Primo in Vêrbo, omnia disponendo. Secundo, in materia informi quatuor
elementorum, de nihilo eam creando. Unde, Qai vivit in Eeternum^ cveavit
omnia simul ^ Omnia scilicet elementa, vel omnia corpora materialiter
simul creavit. Terlio, per opera sex dierum varias distinxit creaturas.
Quarto, ex primordialibus seminibus non incognita^ (jriuntur nnturcT, sed
nohT sffipius reformantur, ne pereant.
3. Item, Quarc dicit hic quandoquc

confusain inateriam, et quandoque mix-
tam, cum sccundum Philosoplmui (UlTe-
ARTICULUS II. rcntia sit inter confusum et mixtuin.
Quare materia prima potius vocatur his Ad primum autem diccndum, quod tres soimio.
^"^ ''
nomiuibus, terra, aqua, abyssus, (/«^flm quarum tribus
sunt proprielates rationc
aliis ? vocatur nominihus, quarum j»riina est
susciperc formam. Vis autem receptiva
pr.necipue perficitur huinido aqueo : et
Deiiidc qua?ritur dc hoc quod dicit, ideo nomine afju.v vocalur (piia a^pia :
ihi, C, « Eamdcrn cliam vocat abi/ssum, suscipit omuein liguram ad quam Ihiit,
etc. » sicuf maferia omncin formain. Iteiu, In
llic (juaMitur, maferia esf propriefas fcnendi formain
1. Quarc Mial(M-ia priina pnlius voca- susceptam : ct latioue Iiujus dicilur tcr-
lur liis Iribus noiniuil)us, Ivrra, aqua^ ra : (piia vis refenfiva perlicilur frijîdo
abijssKS, (|uain aliis? sicco qiia' suiil lcrra' proprielalcs. Ilcm,
2. Itkm, (iUui Arisloleles n^prehendat Maleria non liahet esse nisi pcr formain,
Ilesioduui, quod canidein dixit essc re- el idco ess(> maleria' csf pcr formain, el
ceplil)ilitalein loci et materi;e, quare ideo sine ea esf lurpis d imlifliuila : cf
Scriptura hoc dicil, (piod luateria sil (pioad hoc dicifur abi/ssus, itjnc hasi esse,
iiianis cl vacua, quaB suut passiones cl sine candore puhlirifudinis, et iudiffi-
loci? nita.
» Eccli. XVIII,
' Viil!.'. Iialict, Jo.ia. V, 17 : /Vj/«t nwun usque 1.
modo operntur, et e(/o operor.

Ad 2.
solvenda sunt per dislinclionem
-îîA. : miscibilium alteratorum unio, ut dicit
quia maleria qua^dam liabet in quibus Pliih)sophus : et hoc convenit materiaj

convenit cum loco, scilicet quia advcn- qualuor eiementorum : confusa autem
tus formae est in ipsani ante exislentem, sunt conjuncta, non remota a suis for-
et una et ea-
recessus ab ipsa manente mis, nec unita in actu medio : et hoc
dem numero sicut ad locum movetur
: convcnit illi chaos ratione materiae cceli,
res, et ab ipso immoto manente et : quajnon est eadem cum materia quatuor
quoad hoc attribuuntur ei passioncs loci elemenlorum, secundum quod materia
in comparatione ad formam. Unde etiam accipitur quce judicatur per potentiam
Philosoplms in IV Physicorum quando- ad motum, quia non est una potentia
que vacuum dicit in quo non est hoc ad ubi et ad formam : et quia utraque
aliquid, nec substantia corporea : ut di- tunc conjuncta fuit in illo primo chaos,
cunt quidam vacuum esse corporis ma- ideo posuit mixtum et confusum.
teriam. Alia in hac lectione patent.
j^d 3, Ad ALiuD dicendum, quod mixtio est
-< n-
»
IN II SENTENT. DIST. XIIT, A. 2il
DISTINCTIO XIII.
De prodiicfioiic erealiira? eorporalis qiiaiidiin ad prineipiiiiii for-

niale, ênerale oninibiis eorporibns, tpioil est roriiia lueis : et
clleilur hscc produello distinctio.
A. Qux fuerit prima dislinctionis operatio ?
Prima autem distinctionis operatio fiiit formatio lucis, sicut osteiidit
Scriptura Genesis, qua3 commemorata rerum informitate, earum disj)osi-
tionem a luce inclioavit, subdens : Dixit Dens: Fiatlux. Et facta est hu....
Et divisit lucem a tenebris. Appcllavilque lucem Diem, ct tenebras Xo-

tem. Et factum est vespere et mane, dies unus '. Congrue mundi ornalus a
luce cccpit : unde coetera qua^ creanda erant, viderentur.
in quarum
prima agit de distinctione
extrcmi ab oxtrcmo, id ost, lumiiu)si al)
opaco et hoc cst opus priiua> diei. In
:
DIVISIO TEXTUS. secunda, ajjit de distinctione modii ab ex-

tremo quod est suporius ot lioc (^st :
opus secun(hv dioi, ibi, Dist. XIV. A,

« Prima autem distinctionis opcratio, « Dixit (jnofjue Dcus : luat /irniaincn-
cic. » tum^ etc. » In terlia, aj,Mt de distiuclione
llic incipit agerc do opcro (lislinctio- mcdii ah cxtromo quod ost iuforius, ihi,
nis et ornatus. Et secundum hoc dividi- Dist. MV, ]•], (( Scijnilnr, Di.iif Prns :
tuf in (luas parlcs : iu (juaium priina Con(jrc(jcntnr ai/u.r, otc, >> ol lioc cst
ponit opus (listinctionis. [n sccuudn po- (q)us torlia' dioi.
nit ojuis ornatus : ct lucc iuci|)il in Ista autom Icclii» dividitnr iii ti(>s |»ar-
opcre quartJB dici, ihi, Dist. XV, A, tos : iii qiuirum i^rima tani;it oa qua» so-
<( Scf/nitur, Di.ril Dcus : /''iuiil lionina- cunda dio distiucta sunt. lu sorunda au-
ria, ctc. » tcm (|uaMlam duhia ciica illa. ihi. D,
l*riuia liarum dividilur iu trrs pailos : « ///(• nolandnin csf, tjnod dics, olc. »
' ricuc^s. I, 3 et seq.
xxvu 16
In lert,ia ponit duo dubia ex partc ope- Ulterius quaeritur, Penes quid accipi-
ranlis, scilicel qualiter dixit, et quuliler tur distinctionis numerus?
Pater Filium operatur, ibi, G, « Prseter- Si enim penes numerum formarum
ea investigandum est quomodo, etc. » accipitur distinctio, cum quatuor quali-
tates sint primae, et praeterea proprieta-
tes coeli, debet numcri
esse amplioris
distinctio. Si autem penes naturam dis-
tinctorum, cum quatuor sint elementa,
ARTICULUS I. et insuper quintum corpus, videtur quod
quinque debeant esse distinctiones, et
Quid sit opus distinctionis ? Et, Qualiter non tantum tres.

per ternarium primorum dierum mul-
tiplicatur ? SoLUTio. Dicendum, quod meo judicio
tria exiguntur ad naturae instaurationem,
scilicet substantia principiorum, et de-
Incidit quaestio de opere distinctionis, terminatio eorum ad formas secundum
Quid sit, et qualiter per ternarium pri- quas agunt et patiuntur, et movent et
morum dierum opus distinctionis multi- moventur et determinatio eorum ad
:
plicetur? actionem univocam hujus speciei et il-

1. Ad PRiMUM sic Magister in prsece- lius. Verbi gratia, natura non agit, sic-
denti distinctione, capite penultimo, dixit, ut dicit Philosophus, si tantum sint con-
quod « sex diebus distinxit Deus, et in traria : quia non erit subjectum com-
formas redegit proprias cuncta quse si- mune. Si vero sit subjectum sine con-
mul materialiter fecerat^ : » ergo dis- trariis non erit activum neque passi-
tinctio est opus omne pra^ter crcatio- vum : quia ut dicit Pliilosophus, ignis et
nem, sive sit ornatus, sive distinctio : aer et terra non agunt nisi secundum
ergo non dividitur ab opere ornatus. quod sunt contiaria.
Item, In capile ullimo, inverbo Al-
2. Item, Si sit subjectum, et contraria,
cuini dicilur, quod « quatuor modis ope- et loca etiam contrariorum, quia contra-
ratur Deus. Primo » in verbo, dispo- ria simul esse non possunt, et non
nendo omnia. Secundo in materia, cre- sit movens ad speciem determinatam
ando. Tertio, distinguendo per formas. univoce et universaliter, non erit com-
Quarto, propagando ^ Et iterum nulla pleta quoniam tunc non erit
natura :
mentio fit de ornatu. Ergo videtur, quod nisi contrariorum mixtio, et non genera-
ornatus et distinctio non sint opera ha- bitur homo, et equus, et hujusmodi.
bentia diversitalem. Oportet igitur esse tertium quod agat ad
3. Item, Omnis distinctio est per for- determinatum opus in specie universali-
mam : et quidquid informatur, distingui- ter, ut stellee : et quod agat ad idem

tur in esse, et ornatus non est nisi ac- opus univoce, ut homo generans, et asi-
ceptio formae : videtur ergo, quod ornare nus, et bos, et hujusmodi : et ideo dicit
rem sit distinguere ipsam. Damascenus, quod quorumlibet anima-

Sed contra.
Sed contra : lium primae hypostases creatae sunt.
Dicit Augustinus et Magister infra, Dico quod substantia principio-
igitur,
quod qusedam pertinent ad distinctio- rum datur per opus creationis, quod ni-
nem,et non ad ornatum, ut opera pri- hil sibi praesupponit secundum intelle-
morum dierum ergo dislinctionis opus,: ctum. Distinctio autem ad formas agen-
non est ornatus opus. tes et moventes universahter ad mixtio-
1 Cf. Supra, Dist. .XII, cap. G. « Cf. Supra, Dist. XII, cap. H.
IN II SENTENT. DIST. XTII, A, ART. 1. 243
nem, quae cxigitur in omni gencralione, ideo per proprietates qucE inveniuntur
liabclur per opus distinctionis : et detcr- iii clementis tantum, non potest multi-
minatio motus ad speciem, sive univer- plicari distinctio partium illius materiiB :
salitcr moveat, ut stcllte : sivc univoce, sed sunt qua^dam proprietatcs communes
ut generans quod descindit semen, habc- in elcmcntis et corpore quinto, et penes
tur per opus oinatus : ct per hoc etiam ilias acci[)itur. Est igitur luminosum pcr
patet sufficicntia operum. Hoc autcm sc, (!t opacum per sc : et movens per
trahilur a quodam verbo Augustini, qui se, et motum per se : ct movens, et lu-
dicere vidctur, quod opus primorum scx minosum ab alio. Quod igitur est mo-
dierum est ad instaurandam ct insti- vens luminosum per sc, cst pcr natu-
et
tucndam naturam et auctoritatcm suam: ram extremum superius ct illorura dis- :
infra in hac dislinctionc inducam. linctio ab inviccm est opus primae diei,
,2et3. Ad tria crgo prima objccta, diccn- sicut infra ostcndctur : quia nihil aliud
dum quod distinctio dicitur duobus mo- puto esse lucem quoe distinguitur a tcne-
dis, scilicet large, et stricte. Large cst bris, nisinaturam lumiuosi movcntis a
distinctio materise per formam specifi- natura opaci moti, hoc cst, naturam
cam quamcumquc : et hoc modo com- corporis quinti a natura tcrrse hoc igi- ;
prehcndit sub se opus ornatus. Alio tur facit unam distinctionem. Mcdium
modo dicitur dislinctio pcr formam in- autem habet distinctioncm ad utrumcjue
clinatio ad locum in quo sit movcns uni- cxtrcmorum secundum cnim (|uod
:
vcrsaliter, vel agcns, vel patiens, sicut convenit cum luiuinoso movcnti, (juia
dicit Pliilosophus, supcriora moventia ct ipsum pcrspicuum movcns, oportct

est
inferiora mota, et superiora agentia et distinguere ipsum ab cxtrcmo supcriori :
infcriora passa non comprchen-

: ct sic ct hoc fil sccundo die, quando dislin-
dit opus ornatus. Est tamen sciendum, >ûun[m' aqua^ qiue sunl sub /irmamoito,
quod Alcuinus indigct pio intcrprcte : ab liis quse sunt supva firmameutum^ :
quia Pater non proprie operatur in Ver- et hoc patebit in distinctionc scquentis
bo quia gcncrare non cst operari
: : lectionis. Item, convcnit cum opaco,
unde impropric locutus cst. quia etiam potest (icri tcncbrosum mo-
tum : ct idco indiget distincliouc lcrlia
qu«st. Ai) aulcm quod ultcrius qua^rilur

II) qua^ lit quando congregantur
tcrtio dic,
dc numcro distinctionum, diccndum a({U(E qua? sub codo sunt in locum unum,
quod, ut supra dcterminatum cst ', ma- et apparct arida' in aqmc ouim distin-
:
tcria prima non dicitur mixtum tantum, ctionc, ut dicunt Sancti, intclligunlur
scd ctiam confusum qnia matcria quin- :
alia elcmcnta distingui, ul acr. ct ignis.
ti corporis non miscetur clcmcntis ct :
Et pcr hoc patct solutio ad tolum.
* Cf. Supra, Dist. XII, Art. i ad 4 ot .*)

objoct. » Gpnes, i, 0.
' Geuos. I, 7.
B. Qualis fuerit lux illa, corporalis, an spiritualis ?
Si queeritur, Qualis illa lux fuerit, corporaiis scilicet, an spirilualis ? Id
respondeinus quod a Sanctis legimus tradiUun. Dicit enirn Augustinus %

quia lux illa corporalis vel spiritualis intelligi potest. Si spiritualis accipitur,
Angelica natura intelligitur, quse. prius informis fuit, sed postea formata
est, cum ad Creatorem conversa ei charitate adhoBsit : cujus informitatis
creatio superius significata est, ubi'dictum esi, I?i principio creavit Deus
coelum et ierram ^ [lic vero ejusdem formiitio ostenditur cum ait : Fiat lux.
Et facta est lux. Ilsec ergo Angelica natura quse prius tenebrae, et postea
lux fuit: quia prius habuit informitatem et imperfectionem, deinde forma-
tionis perfectionem: et ita divisit Deus lucem a tenebris. Nam ut ait Au-
gustinus super Genesim *
: Hujus creaturee informitas et iinperfectio fuit,
antequam formaretur in amore Conditoris. Formata vero est, quando con-

versa est ad incommutabile lumen Verbi. Si vero corporalis luit lux illa,
quod utique probabile est, corpus lucidum fuisse intelligitur, velut lucida
nubes : quod non de nihilo, sed de prsejacenti materia formaliter factum

est ut lux esset, et vim lucendi haberet : cum qua dies prima exorta est,
quia ante lucem nec dies fuit nec lux °, licet tempus fuerit.
C. Quod lux illa facla est, ubi sol apparet, quas in aquis lucere poterat.
Si autem quseritur, Ubi est facta lux illa, cum abyssus omnem terree
altitudinem tegeret? Dici potest in illis partibus facta, quas nunc illustrat
solis diurna lux. Nec mirum lucem in aquis posse lucere, cum etiam
nautarum operatione ssepius illustrentur, qui in profundum mersi, misso
i
S AuGUSTiNUs, Lib. I de Genesi ad litteram, cap, 3.
' Edit. J Alleaume, ut.
^ Genes. i, \.
* S. AuGusTiiNus, Lib. I de Genesi ad iitterara, cap. 5.
* Edit. J. Aiieaume, nox.
IN II SENTENT. DIST. XIH, C, ART. 2. 245
ex ore oleo aquas sibi illustrant : qiiai multo rariorcs fuerunl in principio
quam modo sunt : quia nonduin congreyalai fuerant in un(j loco. Facla est
ergo lux illa, qua3 vicem et l(jcum solis tenebat: quiv molu suo circumagi-
tata, noctem diemque discernebat. Ibi crô primuin lucem apparuisse ve-
risimile est, ubi sol quotidiano cursu circumvectus apparet, ut eodem tra-
mite lux circumcurrens, ac primo ad occasum descendens, vesperam face-

ret: deinde revocata ad ortum, auroram, id esl, mane illustraret: et ita
divisit Deus lucem et tenebras : et appellavit lucem Diem, et teneljras Xn-

ctem *.
cido : neque enim duo corpora possibile

est esse in eodem loco ^. »
2. Item, ibidem, « Yidelur autem lu-
ARTICULUS II. men contrarium esse tenebrte : » cst au-

tem tenebra privatio liujus habitus ex
Ulrum illa lux dc qua diciliir, Et divi- lucido : habilus autem non est corpus :
sil lucem a tenebris, fucrit nubccula ergo nec lux.

lucllay vcl corpus, vrl fornia corpo- 3. Item, Conmientator ibitlem siipe-
ris ? rius, « Ex hoc patet quia lux est habilus

diaphani, et non corpus. »
4. Ilem, In libro de Visu et natura

Oeinde quaeritur de hoc quod dicit, oculi dicit IMiilosophus, « Lux non est
ibi, B, « Si quseritur, Qualis illa lux corpus, sed accidcns aeris. »
fuerit, etc. » 5. Ilem, ibidem, « Lux non est cor-

Quaeritur enim hic de luce. Non enim pus, sed aflVctio corporis. »
videlur verum (juod dicit Muiîster, quod (j. Item, Avicenna in VI de Naturali
fuerit nubecuhi lucida -
: quouiam vapor sufficicntia, caj). de visu : Lumen est
«
est duplex, ut dicil Arisloteles. scilicet allectio corporis habentis lucem, cum
terra) vel aquie, et omnis nubes ost de dirccte sine inlerposilione opaci opposi-
vapore : ex terra autem et atjua nihil fit tum fucril illi. »
per se lucens : ergo nec lux illa fuit nu- 7. Ilcm, ibidcm, « Lux est qualitas
becula, sicut videtur dicerc JMagister. quai cst perfectio corporis translucentis
sccundum quod esl transluccns. »
Ulterius quaerilur, Si lux illa fucril S. Itcm, ibidcm, « Lumcn cst qualitas
vcl sit cor|)us, forma corporis?
vel quam mutual coipus Iransluccns a luci-
Videtur autem, quod forma corporis : do, cl translucciis cflicilur pcr eam
quia traiislucens in dfcctu. »
I. Dicit Arislot(!h's iii II de Anima : In orposniM :

8«i comr».
« Lumen ne(|uc i^j^nis esl, ntMjue omnino I. Vidcntur cssc t]uaNlam vcrha Au-
corpiis. iicc dclluxus corporis : cssct ^Mistiiii. Dicil ciiim ail Volusianum sic%
cnim aliquod corpus, ct sic csset ij^nis, « llomiiium i-<l*' scnsus cst. nilii! nisi
aul alicujus hujusmodi pra-senlia in lu- corpoia valcnlium ct)gilnro : sive isla
• Gencs. i, 4 cl .'».
nubcs. »
s Vitic siipra, cap. B, vorba. Mapislri : « Cor- ' .\ni3TOTBi.Ks, I,ib. II ilo .\nimn. cap. do n>M.
pus lucidum fuissc inlolllKilur, vfliil lucida
246 D. ALB. MAG. ORD. PRiED
crassiora, sicul liumor alque humus : illo vacuo esset sine subjecto quod esse
sive sublilioia, ut aeris alque lucis». » non potesl : ergo est corpus.
2. Ilcm, ibidem, « Duo liquores mi- 9. Item, Duo accidentia cjusdem spe-
scentur, ut neuter servet integritatem ciei non sunt in eodem : sed duae luces
suam, quamquam in corporibus ipsis lux ejusdem speciei inconfusae sunt in eo-
incorrupta misceatur. » dem : ergo lux non est accidens. Puima
3. Uem, In libro III de Libero arhi- patet per se. Secunda patet ex Dion^^sio
trio ; « In corporibus lux tenet primum et experimento : quia duabus candelis
locum -. » accensis, multiplicatur lux ex utraque, et
4. Item, In libro VII super Genesim : exstincta una, minoratur.
« Quomodo anima ex eo genere (corpo-
rum) aliquid est, cum ejusdem generis Istse quarum
sunt rationes
^ quaedam
^ ^ ,
Solutu
,.j,
summum non sit nisi lumen'. » eis insolubiles videntur. Nos autem in
5. Item, ibidem, « Anima crassioris tractatu nostro de Anima jam disputa-

corporis sui materiam, hoc est, humi- vimus, inducendo super hoc omnes opi-
dam quamdam tcrram, quee in carnis niones : et an etiam visus fit extra mit-
versa est qualitatem, per subtiliorem na- tendo, vel tantum intus suscipiendo ? Et
turam corporis administrat, id est, per ibi positiBsuntrationes plurimse Aristote-
lucem et aerem. » lis et Avicennae et Jacobi Alkindi et per-
6. Ad hoc idem objiciunt quidam sic : spectivorum, et Gregorii Nicaeni : et ideo
Quia lux in aere^ aut est per se, aut est hic non laborabimus ampHus : quoniam
per accidens. Si per accidens est : ergo hic posita sunt principia quibus solvantur
per aliud inest quod est subjectum ejus dicta Aristotelis et Avicennae et natura-
primum, cum omne per accidens ad per lium, et ostensum est, quod quaedam
se reducatur, ut illi dicunt sed non erit :
falsa supposita sunt a perspectivis, qui-
invenire mediante quo insit aeri ergo :

bus mutatis et aliis positis, habentur
inest per se : si est accidens : ergo de- omnes conclusiones libri dePerspectiviSy
monstrabile est de aere per formam ae- et de Visic et de fallacia visus, absque eo
ris : et hoc non est verum : ergo non quod Aristoteles in aliquo contradicitur,
est accidens aeris : ergo corpus est. dicendo, quodlux est accidenlalis forma.
7. Item, Aut eadem lux est in Oriente Ad m autem quod objicitur per pri- Adobjec
1 el
et Occidente : aut alia generata ab illa. mam auctoritatem Augustini, dicendum 2. 3,

Si eadem hoc non videtur posse esse,
:
quod si vis est in verbis Augustini, tunc
quod idem sit in diversis subjectis et lo- ex eadem auctoritate sequitur, quod hu-
cis, cum accidens non excedit suum sub- mor sit corpus, qui tamen nominat qua-
jectum proprium. Si autem alia generata litatem aquee. Constat autem, quod lucet
ab illa ergo accidens in uno subjecto

:
proprietate corporis accepta per quam
generat simile sibi in alio subjecto : ergo corpus intelligitur : unde nihil cogunt
contingit aliud subjectum : ergo excedit verba illa.
proprium. Item, Idem modus solvendi est ad aha
8. Item, Nihil lucem nisi opa-

reflectit quee dicit : quia enim lux forma situalis
cum : ponamus ergo, quod sit vacuum est in corpore : ideo corpus et quantita-
inter coelum et terram : ergo lux transi- tem corporis imaginamur per ipsam : et
bit per illud vacuum et implebit illud : si hoc occurrit carnalibus aliquid nobile
ergo esset accidens, oporleret quod in volentibus imaginari : quia inter corpora
1 S. AuGUSTiNus, Epist. 3 ad Volusianum, U.

2 Idem, Lib. III de Libero arbitrio, cap. 5.
* Idem, Ibidem, cap. lo.
' Idem, Lib. VII de Genesi ad litterara, cap.
IN IT SENTENT. DIST. XIII, C, ART. 2. 247
non invcniunlurnobiliora, quamillaquie localis, sicut generalio fmis alteralionis :
luminosa sunt. IJnde sciemium, quod et idco ulraquc iil subilo : quia finis mo-
Auguslino in liis qufE sunt de (ide ct motus esl indivtsibilis : motus aulcm ille
ribus plusquam IMiilosopbis crcdcndum est ascensus solis super borizonlcm se-
est, si disscntiunt. Scd si de medicina lo- cundum circulos allitudiuis : quia se-
querctur, plus ego crederem Galcno, vcl cundum illos variatur declinatio ascensus
Ilipocrati et si de naturis rerum loqua-
: borizontium in quibus lux gcneratur : el
tur, credo Aristoteli plus vel alii experto bfficforma est semper inveniens diapba-
in rerum naturis. num in ullima dispositione susceptibili-
oi.ject.6. Ad m quod objicitur per rationem,ditatis suae, et nihil exigens ad sui genera-
cendum quod illud argumentum sopbi- lioncm nisi prtpsentiam illuminantis. Et
sticum est, et boc certum apud eos qui lia^c omnia alibi sunt probata : ct bis
exponunt artem postcriorum. Est tamen contcstalur tota Arabum IMiilosopbia.

accidens dupliciter, scilicet individui, et Ad alild diccndum, quod si P^natur ^^^^ ^
illud contingit inesse : et de ipso niliil vacuum inter ccelum et terram, non cril
demonstraiur, nec ipsum potest de ali- didusio lucis ibi, sicut expresse innuit
quo dcmonslrari : ct hoc cst lux in aerc. Aristolelcs, contradicens ei qui dixit,
Est etiam accidens spcciei : et hoc potest quod vacuo posito, adspici possct formi-
per se incsse, vel per aliud inesse : et si ca si in coelo movcretur. Et Aristotelcs
pcraliud inest, rcducibile est ad per se : dicit,quod vacuo posito nibil vidcretur
sicut babere tres sequos duobus rectis per omnino et illa ratio procedit ex falsa
:
se incst triangulo rectilineo, per acci- suppositione.

dens, id est, per aliud Iriangulo absolute Ad aliud dicendum, quod iilud nibil ^^^^.
^^ ^
accepto, pcr accidcns etiam isosceli : valct : quia omnis causa generans ali-
alitcr oporteret ad aliquod per se reduci quam qualitatcm, eadem multiplicata, in-
ruborem illius mulieris in maxilla et hoc tendit eam : et, ea diminuta, rcmittit
frivolum est. Unde patet, quod nihil co- eam : et ideo unum lumen est in aere a
git ralio illa. duabus candelis, sed niagis intcnsum,
Ad ALiuD diccndum, quod lux est for- quam quando est una tantum.
ma aeris, qua? scmper fit praesente illu-
minantc, et multiplicat se in medio, ct An iioc autem quod mihi posset hic ab
immutai illud quando non est oppositio ali(juo objici de Auctore j)crpcctiv;e qu.T
rccla ad illuminans j^rimum : sicut patct est apud nos parVtT roputationis, dico
in radio transcuntc pcr fenestram : nam quod (piantum ibi de naturis cst, non cst
a radice parictis intus in domo non polcst ei crcdcndum contra Naluralcs ipsc :
exlrabi linea recta ad solcm, cl tamcn il- cnim non babct dc hoc ali(juid lo(iui,
luminatur aer ab intrantc radio magno utrum radius vcl lux sil corpus vcl non,
per fencstram, et hoc cst pro[)lcrimmuta- iit dicit Avaricus in commcnto supcr gc-
tioncm vicini aoris : mulli()li(atur autem omctriam Euclidis : (>t idco stulte fccit ta-
per rellcxionem ad corpus solidum, pra'- lia suo libro intcrponcndo. Pra>tcrca, Non
cipuc si politum cst in plana superlicie : caremus pcrspcctivis aliorum riiiloso-
sed gencratio ipsius p(M' se est ab opjiosi- pliorum : ut Aristolclis cl aliorum (lui
tionc illuminantis. IJndc simul ct scmcl omuino alia |)rincipia ponunl.

gcncralur iu Oricnto ct Occidcntc. ct in OikkI aiilcm quidain objjciunt. qiidd
omni parle (liapbaiii a ({iia rccta liiica si commisccrctur, omnia |)crmi\ta

railiiis
potcst duci ad solcm, ct ad illuminans vidcrcntur cssc permisccrclur autcm si:
quod est suum i)r()|)iiiim g(Micrans : cl cssct (lualitas lu\ : crgo omnin commixta
idco dicit (lommcntator siijxm- I\ /'/n/si- dcbcrcnt vid(Mi : niliil valct :(iuia ctiamsi
coruni, (piod illiimiiiatio csl liiiis moliis j)on;unus, quod vidcmus ititus suscipicn-
2i8 D. ALB. MAG. ORD. PRÊD.
do,non ponlmus commisccri colores se- gorom, ut dicitur in Littera, sicut sol :
cundum osso quod habent in aerc quia : et idoo nubi lucidae assimilatur, et per
quorum osse in lieri ost semper,non distra- hancsimilitudinemrmZ»m^/a dicitur : un-
hunlur motu subjocti, sod potius seuiper de etiam postoa dicilur, quod sol inde
llunt ad roclam oppositioncm : et hoc faclus est.
prtecipue est in luco et coloribus, ul dicit Sod tamon sciendum, quod de illa nu-
Commonlator super libros de Anima : becula sunt tros opiniones. Unaest, quod
quia magissecundum esse spirituale sunt cessit in solem et hoc verum est pro
:
in medio, quam alia sensibilia : et hoc ideo maxima parte. Alia est, quod est circa
est, quia sunt in actu a generatione lucis solem et hsec non est probabilis
: quia :
quaB est secundum naturam in diaphano cum sol non hsereat eisdem partibus cir-
ante calidum et frigidum, et humidum et culi, quando sol distantiam haberet ultra
siccum : quia est in oo secundum quod triginta gradus, posset videri in ortu et
convenit cumperpetuo superius corpore : occasu. Tertia opinio est hanc puto : et
aha autem sensibilia non habent idem esse verissimam, supponendo quod non
generans. omnia simul creata sunt, quod illa nube-
cula non fuit una, sed potius multae
• :
Ad hoc autem quod primo objicitur de quia lumen quod congregatum est in
nuhecula, dicendum quod Sancti locuti omnibus stellis, tunc in diversis partibus
sunt per similitudinem : quia nubos te- matorise coeli fuit dispersum, sicut vide-
nuis elevata in subhme, tacta luce solis mus in gahixia : et postea conglobatum
recipit candorem ita lux illa prima
: est in stellis.
creata non erat adoomagnum habensful-
D. Quod dies diversis modis accipitur.
Hic notandum est, quod dies diversis modis accipitur in Scripturai. Di-
citur enim dies lux illa, quee illo triduo tenebras illuminabat: et dicitur dies
illuminatio ipsa aeris. Dicitur etiam dies spatium viginti quatuor horarum :
qualiter accipitur, cum dicitur : Facium est vespere et mane, dies unus ^.
Quod ita distinguendum est, factum est vespere prius, et postea mane : et
ita fuit dies unus expletus viginti quatuor horarum. Dies scilicet naturalis,
qui habuit vesperam, sed non mane. Mane ehim dicitur finis prfficedentis
et initium sequentis diei, quod est aurora : quse nec plenam lucem, nec
omnino tenebras habet. Mane ergo primus dies non habuit: quia nec dies
preecesserat qui sequentis diei initio terminaretur : et eo praecipue, quia

luce apparente, mox super terram plenus atque praeclarus dies exstitit:
* Cf.AueusTiNCM, Lib. Ide Genesiadlitteram, cap. 10.

* Genes. i, 5,
IN II SENTENT. DIST. XIII, E, F. 249
qui non ab aurora, sed a plena luce inchoavit : et mane sequentis tliei con-
sunimatus est. Unde Beda super Genesim: Decebat ut dies a luce incipe-
ret, et in niane sequenlis dioi tenderet: ut opera I)ei a luce inchoasse, et

in lucem completa esse si^^nificarentur. Ucli({ui aulem dies mane hahue-
runt et vesperam : quorum quisque a suo mane incipiens, usque ad allerius
diei mane tendebatur.
E.^ De nalurali ordine compulalionis dierum, et de illo qui pro niyslerio inlro-
ductus est.
Ilic est naturalis ordo distinctionis dierum, ut distinpûantur atque com-

putenlur dies a mane usque ad mane. Postea vero in mysterio factum est ut
dies computentur a vespera in vesperam, et adjungatur dies prtecedenti
nocti in compulalione : curn juxta naturalem ordinem pra3cedens dies se-
quenti nocti adjungi debeat: quia homo a luce per peccalum corruil iii
tenebras ignorantitp et peccatorum, deinde per Chrislum a tenebris ad iii-
cem rediit. Unde Apostolus, Eranms aliquando tenebrx,nunc auiem lu.i- iu
Domino\ Primus ilaque dies non ab aurora, sed a plena hice iuci])iens,
et post vesperam paulatim occidente luce excipiens mane sequentis diei,
expletus est. Unde Beda : Occidente iuce et paulatim post spatium diuriHe
longitudinis inferiores partes subeunte, factum est vespere : sicut iiiiuc
usitato cursu solis fieri solet. Factum est autem mane eadem super terram
redeunte, ctalium diein iiichoante: et dies expletus est unus viginti ([ua-
tuor horarum. Fuit(juc nox illo triduo omnino lenebrosa, (|iia' posl cieata
sidera aliqua hice claruit.
F. Cur sol faclus csl, si lu.v il/ti sufficiebnt ?
Solel aiitem quaMJ, Oiiiii'^' f«i<'his est sol, si liix ill.i ad racifiidiiiii diciii
sufliciebat ? Ad (iikkI dici potest, quoniam lux illa f(»rle superioros par-
»
Ad Ei.lics. V, 8.
tes illustrabat, et ad illuminationem inferiorum solem fieri oportebat.
Vel potius ideo, quia facto sole diei fulgor auctus est. Ampliori enim
nnilto luce radiavit dies postea, quam ante. Si autem qua^ritur, Quid de
luceilla factum sil, cum modo non appareat ? Potest dici aut de ea corpus
solis formatum, aut in ea parte coeli esse *
in qua sol est : non quod ipsa
sit sol, sed sic ei unita ut discerni non valeat.
catur in primis diebus et sequentibus :
quia in primis tribus diebus causa effi-
ciens fuit lux una vel plures circumrotala

ARTIGULUS m. in principio : in sequentibus autem tri-
bus fuit sol.
Utrum dies sex in quibus omnia dicuntur Item, Si accipiatur in spatio circuitus
distincta, et ornata^ dicantur sex plu- secundum tempus, adhuc dicitur aequi-
ribusmodis ? voce quia quando lux facta est, diceba-
:
tur dies una revolutio lucis unius vel

plurium postquam autem sol factus est,
:
Deinde quseritur de hoc quod diclt, non dicitur dies revolutio solis, sed po-
ibi, D, « Hic notandum est, quod dies tius revolutio sequinoctialis cum tanto
diversismodis, etc. » arcu ejusdem aequinoctialis, quantus ori-
Hic enim videtur, quod non dicatur tur cum tanta parte ecHpticae quantam
dies diversis modis quia etiam in primo
: proprio motu sive naturali transit sol in
triduo quaelibet dies habuit spatium vi- spalio unius revolutionis aequinoctia-
ginti quatuor horarum : ergo eodem lis : ergo patet, quod non eodem modo
modo dicitur ante et post. dicitur spatium.
Item, Alia de causa puto Magistrum
Qutest. Pr^terea queeritur de illo ordine diei distinguere inter dies illos, etsequentes :
et noctis, quem Magister tangit in se- quia motus illius lucis non erat in circulo
quenti capitulo. determinato : et ideo non habebat nisi
1. Tangit enim tres ordines, scilicet unam revolutionem viginti quatuor ho-
noctis sequentis ad diem prsecedentem, rarum aequalium : sol autem unam diem
ut incipiat dies a mane et terminetur in naturalem inaequalem facit alteri : quia
mane, et noctis preecedentis cum die se- illa pars eclipticae quam describit in spa-
quenti, computatio a vespera ad

et fit tio unius revolutionis aequalis exislens
vesperam tertise noctis prcBcedentis ad oriturintemporibus in aequalibus, etcum
diem sequentem, quae sit ratio hujus ? inaequalibus arcubus aequinoctialis : quod
2. non videtur
Praeterea, In jejuniis contingit duabus de causis, scilicet propter
hoc observare Ecclesia: quia non jejunat obliquitatem zodiaci a circulo aequino-
noctem praecedentem, sed sequentem et : ctiali : et propter obliquitatem horizon-
ita opus suum videtur a luce tendere in tium a circulo signorum. Dies ergo na-
tenebras. turales tres primi aequales fuerunt : se-
quentes autem fuerunt inaequales : et
Soiutio. SoLUTio. Dicendum ad primum, quod haec est causa distinctionis.

dies quoad causam efficientem diversifi-
« Edit. J. Alleaume habet nonesse, sed male, ut nobis videtur.

IN II SENTENT. DIST. XIII, G. 2ol
Ad ALiuD dicendum, quod Majrister quam autem resurrexit Christus in auro-

illorum ordinum convenientcm satis ra, fcriamus quasi a mcridie praecedentis
rcddit rationcm : quia opus primorum dici usquc ad meridicm sc([uentis : et
sex dicium, Dci est qui nihil habet ad- adjunf.Mmus illam partem proplcr vene-
mixtum de tenebris et hac dc causa : ralioriem : et hoc maxime competit pro-
tcrminandum crat a lucc in luccm et haec : phetiae dc Salvatore quae dicit, A summo
etiam est causa quare in operibus sex cmlo egressio ejus, et occursus ejus usque
dierum nusquam fit mcntio de nocte. ad summum ejus quia '
; Aslronomi
Postea autem cecidimus a lucc in pecca- summum cadi, medium coeli vocant.
tum : et idco accidit nobis, ut dies in no- Ad hoc autem quod objicitur de jeju- AiJ«.
ctem convcrteretur, ct die& praecedens nio Eccelsiae, diccndum quod jejuniuui

in nocle scquentc finiretur : ila quod est satisfactorium pro peccalo : et ideo
computctur nox praecedcns pro initio, et respondet ordini peccati, et non ordini
initium noctis sequentis pro fine. Post- gratiae.
G. Quomodo accipiendum sit illud, Dixit Deus, an sono vocis id Deus dixerit, an
aliler ?
PraUerca investigandiim est quomodo accipiendum sit quod ail : ])i.rit
% utrum temporaiiter, vel sono vocis illud dixerit, an alio modo ?

/)e/^.s
Auguslinus ^n^mvGenesim^ tradit,nec temporaliter, nec sono vocis Deum lo-

cutum fuisse : quia si temporaliter, et mutabiliter. Et si corporaliter dicalur
sonuisse vox Dei, nec lingua erat qua loqueretur, nec erat quem oporleret
audire et intellip:ere. Dene ergo vox Dei ad naturam Verbi |)er quod omnia
facta suiit, refertur. Dixit ergo Dan^: Fiat, etc. : non temporaliler, nonsono
vocis, sed in Verbo sibi.cocKterno, id est, Verbum geiiuit iiitemporalilcr in
quo erat : et disposuit ab tTterno, ut lieret iu tempore, el iii eo factum

cst.
* Psal. xvni, 7.
' Genos, 1, 3,etmullolips in hoc cnpite.
*
S. AucusTiNUs, Lib. 1 de (ienesi ad litlerain, cap. 2.
252 T). ALB. MACx. ORD. PR7RD.
11. Quomodo accipiendiim sil quod dicitur Pater operari in Filio, vel per Filiumi
vel in Spiritu sancio ?
Hic quaeri solet, Quomodo accipiendum sitquod dicitur Pater operari in

Filio, vel per Filium, velin Spiritu sancto ? Haec enim Scriptura frequen-
ter nobis proponit, ut, Omnia in sapientia fecisti^ Domine ', id est, in Fi-
lio. Et, Inprincipio, id est, in Filio, creamt Deus coelum et terram ». Et
illud,Per quem fecit et ssecula \ Super illum quoque Psalmi locum,
Verbo Domini coeli firmati sunt, etc. *, dicit Augustinus quod Pateroperatur
per Verbum suum et Spiritum sanctum. Quomodo ergo hoc accipiendum
est ? Putaverunt quidam hserelici, quod Pater velut auctor et artifex, Filio
• et Spiritu sancto in rerum operatione quasi instrumento uteretur, ex prae-
dictis verbis errandi occasionem sumentes : quod velut blasphemum atque
sane doctrinse adversum abjicit pia fides. Non est itaque intelligendum,
ideo Scripturam frequenter commemorare Patrem operari in Filio vel per
Pllium, tamquam Filius non posset facere, si ei non porrexisset Pater dex-
teram, vel tamquam aliquod instrumentum fuerit Patrisoperantis : sed po-
tius illis verbis Patrem intelligi voluit cum Filio et Spiritu sancto operari,
et sine eis nihil facere.
l. Contra lianc expositionem surgit hmreticus.
Sed dicit hsereticus, hac ratione hoc posse dixisse Filium operari per
Patrem vel in Patre, et Spiritum sanctum cum utroque vel per utrumque :
quia Filius cum Patre, et Spiritus sanctus cum utroque operatur. Cui
breviter respondetur, Ideo illud dictum esse, et non istud, ut in Patre
monstraretur auctoritas. Non enim Pater a Filio, sed Filius a Patre opera-
1 Psal. ciii, 24.

* Genes. i, 1.
3 Ad Hebr. i, 2.
* Psal. xxxii, 6.
LN II SEMEM. DIST. XIII, K, ART. 4. 253
tur, et Spiritus sanclus ab utroque. Ideoque etiam Filius per Spiritum

sanctum legitur operari, quia cum Spiritu sancto operatur hoc ipsum a
Filio habenti ut_]operetur.
K. Alia prsedictorum expositio.
Potest et aliter illud accipi, ut dicatur Pater in Filio vel per Filium ope-
rari, quiaeum genuit omnium opificem : sicut dicitur Pater per eum judi-
care, quia genuitjudicem : ita et per Spiritum sanctum dicilur operari,
sive Pater, sive Filius : quia ab ulroque procedit Spiritus sanctus factor
omnium. Unde JoannesChrysostomus in expositione epistolae ad Ilebraôs
sic ait«:Non ut ha^reticus inaniter suspicatur, lainquamaliquod instrumen-
tumPatris exsliterit' Filius : neque per eum Pater dicitur fecisse, tamquam
ipse facere non posset : sed sicut dicitur Pater judicare per Filiuin, quia
judicem genuit : sic etiam dicitur operari per Filium, qiiia euiii conslat
opificem genuisse. Si eniin causa ejus Pater est, secundum qiiod Paler
est, multo amplius eorum causa est quai per Filium facta sunt.
Haec de opere prima^ dici dicta sunt.
detur (juod ab aeterno creaverit niun-

duin.
ARTICUUTS IV. Item, Si concedatur, quod Paler ope-

(,>u«st. ?.
ratur per Filium : (piare non conceditiir.
Utrum Dous nb fVteruo creavcrlt miin- (luod est per Filiuin, et s;q)it vel scil per
dum, cum ab xternu (jenuerit Fiitum? Kilium ?
et, Quare non cuncedilur, Pulcr est Quia de lioc pluiima disputala sunl in
per Filium ? piimo lihro Srnffnfiaruni i>ta sufticiiinl.
Dinic.NnrM erjô ad primiim. (jiiod non

^««liKio.
I)<'iii(le (jii;i'riliir {\v lioc ([iiod dicit, serpiitiir : (jui;» ireneralio est NCrbi se- A<TyuKM.i.
ibi, (j, « Pnutcrca investiyaîdum cst, cundiim (|iiod l''ilius est : et ideo cum
elc. » bilio ab ieterno non polest j)roduci crea-
!8t, 1
Qu;iMitiir, iiKjUJim, OuulitiT dixit, id tiii;i : sed ab a'lerno f;eiuiil Verbuin in
cst, gcnuil Vcrhuin ? (pio crat iit licret, id esl, in (juo erat
Cuni eniin ab a^lerno sic genueril, vi- r;itio cre;itur;e oinnis ab ivterno, «jua ra-
'
S. .loANNEs CiiRYsosTOMUs, llomllia 2 supor Kdil. J, Alloauiuc, cxstilit.
Epislol.mi ,1(1 Hebra'os.
tione fieret, quando vellet, et sicut Deus et ideo iterum determinatio significaret
vellet, in temporc. principium alicujus quod csset in Palrc :
AdquBst. 2. Ad aliud dicendum, quod supposilum et hoc non potest esse ; totum enim c
verbi dat personam verbo : et illa per- converso est : quia Pater cst principium
sona diversimode se habet ad naturam Filii : et omnia quae sunt in Filio, habet
verbi, et ad verbi determinationem quo- : a Patrc : cum vcrbis autem significanti-
niam cum supponit verbo subjecto, ver- bus opus quod est a Patre, ponitur ibi
bum non dicit aliquid cujus principium principium et causa illius opcris in sup-
sit persona : sed potius dicit id quod est posito verbi : quia suppo*situm est a
persona : et determinatio verbi notabit quo procedit aclus et opus et ideo de- :
causam et principium illius essentise. terminatio tunc non potcst notare prin-
Unde si diceretur, Pater est per Filiiim^ cipium : sed notabit in casuali suo cau-
intelligeretur Filius esse principium Pa- sam quasi ab aho existentem, quae vo-
tris ut esset, quod non potest esse. Simi- catur a Magistris causa rnedia : ct ideo
liter cum dicitur, scity vel sapit : licet recipitur ista, Pater operatur per Filium,
sit voce activa, tamen significatione

in et haec non, Pater est vel scit per Filium.
passivum quia dicit recipere velhabere,
:
Et in hoc scnsu exponit eam Magister.
^Mi I
» I <0m»
IN II SENTENT. DIST. XIV, A. 255
DISTINGTIO XIV.
Dc prodiictionc simpliciuiii ct InscnsibiJiiini confincntiiiin.
A. De opere secundse diei, in qua factiim est firmamentum.
Dixit quoque Deus : Fiat firmamentum in medio aquarum, et dividat

aquas ab aquis. Dimsitque aquas quae erant sub firmamento, ab his qu3e
erant super ftrmamentum \ Sciendum est, quod illius coeli describitur liic
crcatio, sicut ait Beda supev Genesim, in quo fixa sunt sidera : cui suppo-
sila) sunt aqua3 in aere et in terra, et superposita) ^

alia^, de quibus dicilur,
Q di tefjis aquis superiora ejus \ In medio ergo lirinamentuin est, id est,
sidereum coelum, quod de aquis factum esse credi potest. Crystallinus

enimlapis cui magna est firmitas et perspicuitas, de aquis factus est. Si
quem vero nKJvet, quomodo aqua^ natura fluidte et in iina labiles, suj)er
coclum j)ossint consistcre, de l)eo scriplum esse meminerit, Qui litjdt
aquas in nubibus suis *. Qui enim infra C(X'lum ligal a(|uas ad lemj)usvapo-
ribus nubium retcntas, potcst etiam sup(H- cnnli s|)IiaM;im nou vajôr.ili to-
jiuiLate, sed glaciali soliditate aquas susj)cudere ne iabaiilur. Qualcs auttMii

et ad quid condiUc sint *, ipse novit qui condidil.
I^cce os((Misum cst liis verbis, quod C(rlum faclimi sil, sciliccl illinl iii
quo sunt lixa sidcra, id est, quod excedil aerem : el dc qua materia, sciii-
cet de aquis, ct quales sint aquae quai super illud coclum sunt, scilicot ut
glacies e ^
soliditate.
• Genes. i, 6 ct 7.
• Edit. Joan. Alleaunie, suppositx.
' Psal. ciii, 3.
• Job, XXVI, 8.
• Edit. J. Alloaunic, condilstsnnt.
• In edit. J. Alleaume deest verbum e.
2. Item, In hymno trium puerorum,
BenedicitCf aquse omnes quae super ccelos
sunt, Domino \ Et, Psal. gxlviii, 4:
DIVISIO TEXTUS. Aquse omnes quse super coelos sunt, lau-
dent nomen Domini.
3. Itcm, Basilius dicit, quod aquse ad
« Dixit quoque Deus : Fiat firmamen- litteram sunt ibi ad refrsenandam mali-
tum, ctc. » tiam Saturni : hoc quidam probare
et
Hic ponilur secundae diei opus, in quo niluntur : quia quanto major est circu-
distinguitur natura media ab cxtremo lus, tanto velocius movetur in motu di-
superiori. Et circaopus istud movet Ma- urno : sed maximum circulum intcr
gister quinque qusestiones quarum prima : planetas habet Saturnus : ergo velocis-
est de aquis supra firmamentum. Se- sime movetur : ex motu autem est ca-
cunda, de natura coeli, ibi, B, « Quidam lor : ergo maximi caloris debet esse se-
vero ccelum, etc. » Tertia, de figura coeli, cundum naturam maximse frigi-
: et est
ibi, C, c< Quseri etiam solet, etc. » ditatis : ergo videtur, quod hoc sit pro-
Quarta, de motu cceli, ibi, in medio cap.' pter aquas quae viciniores sunt ei.
C, « Quxritur etiam, Si stet, etc. » 4. Item, Beda dicit de illis aquis ro-
Quinta, quare opus istius diei caret be- rem descendere : ergo videtur, quod non
nedictione, ibi, D, « Post hoc quaeri so- tantum sunt ibi aquae, sed etiam reso-
let, etc. » lubiles et descendentes ad nos.
5. Item, In minori mundo videmus
frigidum humidum positum esse super
calidum et fontem caloris, sicut cere-
ARTICULUS I. brum super cor : ergo cum sit exem-
plar majoris mundi^ videtur simile de-
Utrum aquae sint supra coelum, vel bere esse in majori mundo : igitur frigi-
firmamentum ? dum humidum debet esse super fontem
caloris qui est sol : ergo debet esse su-
per coelos.
Circa istam quaestionem quseremus 6. Item, Philosophi de ^gypto di-
tria, scilicet, An aquae sint supra coelum xerunt, quod retrogradatio planetarum
vel firmamentum? causatur ex vapore elevato ab Oceano_,
Secundo, Secundura quas proprieta- qui attrahitur a planetis : et post attra-
tes transsumunlur? ctum humorera gravantur, et descenden-

Tertio, Utrum illud ccelum aqueum do retrocedunt : ergo si humor Oceani
habeat aliquem motum, vel non, et quis ascendit usque iiluc, etiam in principio
sit ille motus? mundi vaporabilibus guttis poterant ibi
suspendi aquae.
Ad primum sic proceditur : 7. Item, Augustinus in libro II super
Videtur autem, quod aquee sint super Ge;2e.yim dicitcontraPhilosophos, quod si
ccelum : quia orane corpus divisibile est in infinitum,

1. Hoc dicit Scriptura hic, cui non hcet et aqua per rarefactionem dividitur, ita
contradicere : quia dicit Augustinus tra- ut ascendat ad medium interstitium ae-
ctans eamdem qusestionem, quod major ris, plus divisa ascendet altius '
: ergo
est hujus scripturae auctoritas, quam om- tantum potest dividi, quod maneat et
ibi
nis humani ingenii perspicacitas. diflundatur super coelos : ergo et in prima
* Daniel. iii, 60. ^ S. AuGUSTiNUf, Lib. II super Genesim, cap.4.

. ::
IN II SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 1 2.^7
conditione mundi ibi suspendi poterit locus naluralis aquae omnis, et rao-
erat. tus naturalis ad illum locum : ergo illa
Ad hoc etiam possunt adduci multae quae est super coelos, si univoca est huic
auctoritatos Sanctorum : quia illae co- aquae, continelur ibi violenter, et ces-
piose inveniuntur. sante volentia descendit ad locuin istius,
Sed contra : Si dicas, quod non est hic qutcrenda ra-
1 Secundum naturam alius cst locus, et tio naturae, sed miraculi potentia, quia
alia natura, mobilis circulariter, et mo- Deus quidquid vult facit : hoc est absur-
bilis motu aqua
recto : est mobilis motu dum : quia Augustinus tractans oamdem
recto, ccelum autem circularitor : orgo quaeslionom in iil)ro supcr Genesim,
II
in alio et in alio loco habcnt per dis- inducit eamdem responsionem, et dicit
tinctionem ordinari. Si ergo ccelum or- sic : « Nec quisquam dicat hoc omnipo-
dinatur sursum vorsus empyreum, aqua tenlia Dei fiori. Oualitor onim Deus na-
habet doorsum ordinari. turas rerum fecorit, quaeritur, non quid
2. Item, Grave non est super leve de ois por miraculum potentiae suae ope-
aqua autem gravis est ergo non est su- : retur ' ? »
per ignem ergo multo minus super
: 7. Praeteroa, IIoc quod dicit Basilius
coelum. quod sunt ad rostringondam malitiam
ibi
3. Itom, CorrQptibilo per naturam non Saturni, falsum esse videtur quia quae- :
est super aqua autem

incorruptibile : dam stollae Hxae in firniamonto oalidissi-
corruptibilis per naturam est ergo non : niie sunt quae tamen immedialius conjun-
:
habot ordinari per doterminationom ad gunturaquis quam Saturnus.

locum super ccelum quod est incorrupti- 8. Praetoroa, Si coelum est ignoum, ut
bile pcr naturam, dicunt quidam, et ignis praecipue in pro-
4. Item, Intorminabile proprio ter- prio loco habet caHdilatom in summo, ot
mino, non conlinelur in loco, nisi de- caliditas est consumpliva olementi con-
torminatuin ad torininabilo proprio ter- trarii : vidotur, quod de necessitato la-
mino : sed torminabilo proprio terniino les aquai consumuntiir. Si dicas, quod
est siccum, ct intorminabilo proprio tor- glaciali soliditato ibi porsoverant, sicut
mino ost humidum : ergo humidum ha- crystallus : hoc itorum videtur falsum,
bot locari ju.xta siccum non ergo supor : quia licot cryslallus sit insolubilis, ut vi-
ccelum : quia coelum non ost siccum. dotur vollo IMiilosophus non tamon est :
5. Item, Sicut so habot humidum spi- inconsumplibilis ab igno, ihkIo adhuc

ritualo ad siccum spiritualo, ita humi- sequitur, quod ab igno consumatur.
dum corporale ad siccum corporale : sed \). Pnetoroa, Domonstralionos iiabon-
humidum spiiitualo quod est aor, ordi- tur super hoc quod possunt vaporos as-
natur jiixta siccum spiritualo, id est, cendero, et non aniplius quam in rogio-
juxta ignem : ergo humidum corporale nem consumunlur
ubi ajstu : i j vide-
commiscibile (juod est aqua, ordinabitur tur, quod nihil sit, quod siut ibi aquae
juxta siccum corporalo commiscibilo, socundum littoram.
(piod est torra : non orgo sup(M- codos, II). Onid cogit nosibiaquam
Pia>torea,
I). Itom, Dicit iMiilosophiis. (juod oa- ponoro elomontum. (Mim in omnibiis locis
dem cst natura glob.i', ct lotius torr.c :
suporius aqua posita sit pro matcria pri-
et idom inotus glchjE, et totius terne :
ma, et non pro olonuMito ?
ct idom locus glcbae, ot totius torra' II. Itcm, ,Magist(M- supra dixit . sioul
ergo in aqua cst similitcr : crgo si locus (iiiibusdam vidolur, (jnod ultra lorum fir-
naturalis a^jiurost liir juxla t(MM-am. id^MU iiiamtMiti cxtrndcbatMr illa moli'-». qii.c in
'
S .\utiUSTi.NL'>, l,il). 11 Mi|>t iCtMi.siin. ta|t. i. * (.'.f. 1 StMilouliaruin, Hi>t. \ll, c.ip. E.
xxvii 17
) 258 D. ALB. MACt. ORD. PR7ED.
infcriori paiic spissior alquc grossiorcrat, est exponendum principium Gencscos,ut

in superiori vero rarior et ievior alcjue non projiciatur.
a Pliilosopliis irrisa
subtiliorexistebat, de qua rariori substan- Sccundum quas autem proprictates sit
tia pulanl quidani fuisse aquas quee supra ibi aqua, in scqucnti arlicubj patcbit.
(irnKuncnlum esse dicunlur erj^ô jani : Ad primu.m crgo dicendum, quod aucto- ^^ ,
antiqua opinio est, quod non sit ibi aqua rilati sacrae Scripturaj non conlrudicitur,
elcmcntum, scd potius pars materiae pri- quando cxponitur, alioquin etiam ipse
mee rarior, levior, ct subtilior. Augustinus contradiccret, qui plurimos

sensus invenit, qualitcr aquae ibi possent
Soiutio. SoLUTio. Sine prapjudicio placet mihi esse : quorum unus est, quod ccelum di-
magis illa via, quod non sit ibi aqua ele- catur ibi iste aer, super cujus mcdiam zo-
mentum, sed potius pars materise primse, nam vaporabiliter suspcnduntur. Aliam
quae ac/ifa dicitur : et ad hoc intelligen- dat in libro Con/essionum, dicens aquas
dum, sciendum quod cum dcbebat ficri quce super ccelos sunt, esse incorruplibi-
distinctio materiae confusse a supcriori, lcs et immortales : et iste intellectus quem
et inferiori, et medii ab utroque, non hic sequimur, etiam est antiquorum, sic-
poterat fieri per qualitates clcmentales ut patet ex dictis supra '.
activas et passivas : quia secundum illas Ad duas auctoritates sequcntes, dicen- ^j 2
tantum elementorum, ut su-

(nateria est dum quod non loquiturde elemcnto, sed
pra ostensum est, et non est una materia potius de iilis de quibus dictum est.
totius confusionis: nec poterat fieri sc- Ad illam quce est Basilii, dicendum xd 3.
cundum naturam coeli tantum, quia sic quod loquitur ex hypothesi quorumdam
iterum nulla esset convenientia cum ele- Philosophorum, qui dicebant ad htteram
mentis : sed oportct, quod distinguatur illuc aquas desccndere vaporabiliter, et
secundum hoc quod convenit utrique : et infrigidarc quasdam steHas, quasdam
et
hoc est perspicuum et luminosum per se, alias propter siccitalem minus bibiti hu-
vel per accidens : et sic in primo dic na- moris accendi : et si tale fieri conlingit,
tura luminosa quse est ccelum, distincta sequitur non esse incouAêniens, si aqua
fuita tenebra, id est, natura opaca quae ad lioc idcm fuit super coelos.
est terra, et secundum opinionem Augu- Ad dictum Bcdse dicendum, quod coe- A(
stini,qui dicitomnia simul facta esse, aplum vocat ibi medium hujus aeris inter-
pellatur ccelum <i/e5 per causam, et terra stitium, de quo dicitur, Volucres coeli
nox per causam. Secunda autem die, na- comederunt ea ^.
tura mediorum elementorum inter coelum Quintum argumentum solvitur in so- A(

et terram, et natura coeli superior habet lutione primi argumenti.
distinctionem, et propterreceptibilitatem Ad aliud diccndum, quod illi Philoso- A(
formse et mobilitatem ad locum delermi- phi de plano mentiti sunt. Si autem obji-
natum a Creatore dicitur aqua : unde citur^ quod etiam Ptolemaeus videtur hoc
aquce quse super ccelum sunt, est coelum scntire in Telraston dicendum, quod :
crystallinum, quodnon anatura crystalli, ipse non sentit hoc nisi secundum effe-
sed a similitudine sic vocatur, et dicitur clum tantum tamen superhoc reprehen-
:
vaporabilis aqua, eo quod ut dicunt Phi- dit cum Aibumasar, dicens eum propter
losophi, tantae est subtililatis, quodetiam illud magnum nonfuisse Ptolemaeum qui
visui non subjicitur, sed per rationem so- fecit Almagestum sed tamen de dictis :
lam comprehenditur : et hoc infra proba- eorum non est mihi magna cura, quia
bitur : et hoec expositio placet mihi, pro- multa alia mentiti sunt quidam eorum.
pter hoc quoddicit Augustinus, quod sic Ad dictum Augustini dicendum, quod xd'
^ Cf. Supra, II Sententiarum, Dist. XII. « Matth. xui,'4.

IN II SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 2. 259
ipse loquitur, super hypothesim Pliiloso- autem in sua sphaera, rarus est in ultimo
phorum fundans rationcmcontraeos, sic- raritatis : ergo non lucet.
signum Iliijus
ut et liasilius quia si positio eorum

:
est, quod ignis in ligno, vel in oleo juxta.
vera est, sequitur nihilesse inconveniens lychnum uhi calidior est, non lucet, sed
aquas csse super cailos. perspicuus est, et non tegit ibi id quod
est post se poslerius autem uhi frigidi-
:
tate aeris circumstantis densatur, lucet,

et ibi tegit corpora quae sunt post se :
sicut dicit et ipse et Avicenna proprium

ARTIGULUS II. esse omnis corporis lucentis. Z)emo/i5//-a-
tlia autem ducens ad impossihile sic :
Quxrilur secundum quam proprielatem Detur, quod ignis lucet in sua sphtera :
acpiae suntsupra ccelum vel firmamen- ergo illuminat umbram quae est ex ob-
tum ? jectu terrae ad solem per omnes partes
in circuitu : ergo post ignem nihil esset
de umbra terrae : quod falsum est, cum
Secundo quaeritur, Sccundum quas protendatur usque ad spha?rani Mercurii.
proprietales sunt ibi aquae ? Item, Cum luna sit post ignem, sequere-
Aquae enim hahent perspicuum reci- turquod numquam eclipsaretur luna, quae
piens ct tenens lumen magis quam aer, est post ignem : ergo ignis non tenet lu-
ut dicit Philosophus, et habent fluxi- men nisi in oppositione illuminantis.
bile humidum permiscibile terrae, et gra- Quod aer autem non
hoc patet ad tenet,
vcdescendens deorsum : convenit autem, sensum. Quodautem aqua tenet, proba-
quod secundum grave non determinatae turinlibrode F/.9?/ per suppositionem :
sunt ad hoc quod sint super coelos quia : quia metallo aliquo vel lapide albo po-
cum prima distinctio sit, [ut dicit Augu- sito in fundo vasis^ et in tenebris super-
stinus, adlocum naturalem cujusque rei, fusa aqua limpida, videbitur suh luce
non potest esse quod ille locus sit natura- tenla ab aqua et sic etium probantur
:
lis aquae in quantum est gravis simili- : ruhini qui non per se lucent in tenebris,
ter nec in quantum est commiscibilis in aqua enim statim lucere incipiunt :
terra?, quia natura cceli non est permisci- hoc autem esse non potest nisi aliqua lux
bilis elementis, aliter enim circulariter retenta in aqua colorem rubini solvaf, et
generaretur elcorrumperelur : ergo opor- in aclu faciatlucere et immutaro visum.
tet,quod determinetur sursum quoad Siii) contra hoc esse videtur. (juod s«d conir»
perspicuum tenens lumen. I. Tgnis j)ropter rarilatem suhstantia»
2. Item, IIoc videtur consentire nalu- inpropriji spluera non lucel.cum incom-
ra', (piod pcrspicuum est in corpore, ut parabiliter rarior sit lether quam ignis,
dicit IMiilosophus, in (juantum convenit etiam a'ther lucere non debel.

cum perpetuo superius cor|)ore : ergo 2. Itt»m, Cum nonum ccrlum (juod di-
pra^cipue perspicuum tenens lumen, quod citur crystallinum, sit mobilius (|uam
non facit perspicuum aeris vel ignis, sed slellarum vel planelarum el suhlilius, non
potius a^pup. Phob.vtk) autem hujus est debet lucere : ergt) male dicilur illuc
non lantum [)er diclum Philoso[)hi : sed transsumi a(|ua secundum proprietatem
(juod ignis non sit lucens in spluera sua, perspicui tenentis lucem.
nisi in ()|)[)ositione illuminantis alicujus
corporis cceleslis, probal Alexander Phi- Iti.m. Qu.t esl necossitas ponendi illud ^^^^^^
losophusuna ratione naturali, et alia de- codum aîueum ?
monstraliva. Xafundis hacc est : (juia Conslat eniuj. (piod visui non subjici-
rarum iii ullima raritate nou lucct : ignis lur. ul di.it Alpelragius : (lualilor ergo
:
200 D. ALB. MAG. ORD. PRtED. f
esso deprehenditur ? i\on enim possumus ADioquod quferitur, qu.T nccossitas Ad quaaji
colliyere numeruni niobiliuin in coelis sit ut ponatur illud corpus ? Dicenduni,

nisi per instrunienla et visum : ergo in quod licet visu accipi non possit, tamen
">]uc) dePicit visus, ibi non ponctur aliquod convincitur per rationem csse, quam ra-
mobile. Si dicas, quod soli Sancti posue- tionem explicat Al[)ctrayius licet etiam :
runt, etnon Phib)sophi : Jioc nihil est Ptoleinseus in prima distinclione Alina-
quia eliam Damascenus quod Phi- dicit, ^CA/i de duobus cffiUs ioquatur, ad quo-
losophi ccelum istud deprehenderunt et : rum unum refertur motus diurnus, et ad
super hoc inducitur Aslrologia Alpetragii allerum motus declivis circuli : et secun-
qui objicit sic Ab uno motore simplici
: dum commentum Nicolai super eumdem
immobili immediato per naturam non locum, non intelligit hoc de signorum
potest esse nisi motus unus ; primum mo- circulo, sed potius de coelo octavo, et pri-
biie est immediatum motori primo ergo : mum denono.
in ipso a motore primo non est nisi unus
motus sed sphaera stellarum fixarum
:
habet motus duos ergo ipsa non est mo-

:
bile primum. Quod autem duo motus

sunt in sphaera stellarum fixarum, patet, ARTIGULUS IIL
quia in ea est motusdiurnus, etpraeterea
est ibi motus stellarum super polos cir- Utnan ccelum cnjstallinum, habeat ali-
culi signorum secundum Ptolemseum et quem motum, et quis sit ille motus ?
Aristotelem in libro de Causis proprie- et, Quomodo accipiuntur dcxtrum et
tatum elementorum, in centuni annis sinistrum ?

gradu uno, et secundum Albetegni in
minori aliquanto tempore, et secundum
Tcbith secundum accessum et recessum Terlio quaeritur de isto corpore a Ma-
capitis Arietis et Librae : ergo necesse est gistris theologise, Utrum moveatur vel
aliud mobile primum ponere ante illud: non ?
sicutenim dicit Philosophus, causa pri- Videtur autem, quod non moveatur :
ma movet causatum primum, et motor quia

primus quicumque ille est, non est nisi Ipsum est uniforme:ergo nonest ali-
1.
unus ergo necesse est ponere nonum

: quid unde incipiat motus in quo autem :
coelum ad quod referatur motus diurnus, nori est unde incipiat motus, illud est im-
qui revolvatursuper circulos aeque distan- mobiie : ergo videtur esse immobile.
tes ab aequinoctiali, et super polos aequi- 2. Si dicas, quod circularis motus est
noctialis. sine principio, et sine fme, sicut et cir-
culus. GoNTRAhocest, quoddicit Philoso-
Soiutio. SoLUTio. Goncedendum mihi videtur, phus in II de Caelo et mundo sic : « Est
quod aqua super coelos transsumitur se- orbi procul dubio virtus diversa, scilicet
cundum perspicuum retinens lumen. dextera, et sinistra : quoniam sunt ei loca
^\î'^^' ô ^^ autem quod contra objicitur, di- inceptionis et status ex opere factionis
ccndum quod liabcre lumen duobus mo- suae. » Ergo patet quod si non sit unde
dis dicitur, scilicet ad tenere insepara- incipiat motus ex opere suce factionis,
biliter naturam luminis, et hocmodo lu- non movebitur.
minosum est empyreum et nonum coe- Item, Philosophus, ibidem, « Et ile-
lum etad luccre, et hoc non

: accidit nisi rum oportet ut existimemus lioc in prin-
in parlibus condensatis et compactis ma- cipio motus orbis nam : motus ejus est
si
gis, ut dicitAvicenna in libro de Suffi- in tempore fmitus (sed est motus ejus
cientia cceli et mundi. infinitus) necessario oportet quod motui
IN II SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 3. 2Gi
ejus sit locus ubi incipil : » ergo cuin stella influit diversos niolus in niobilis
quiplibet una circulalio sit finila, neces- parles : et tunc dexlra sive Oriens erit
sario oportet quod alicubi inci[)ial : sed locus secundum boc invoni-
slcjlIaB : et
quod est uniforme undique, est in ra- mus Kabbi Moysen dicere, quod in spbae-
tione una : ergo aut ubique incipil, aul ra stellata sunt multi motores, et in aliis
nusquam conslat autem, quod non
: ubi- unus. autem considcrcmus efTeclum
Si
quc, cum boc sit impossibile ergo : nus- stellarum socundum relalionem ad nos,
quam : ergo non movetur, sicut nec cm- tunc dextra cceli erit duplex, et eodem
pyreum. modo sinistra, et erit secundum silum
oiitra. ^^ coNTRAiuLiM suut ratioucs prius in- tanlum immobilem : et iterum dexter
ductae. adspectus ab Orientc in medium coeli,
et sinister a angulum Oc-

medio cccli in
,,io
SoLUTio. Omnes dicunt, quod illud cidcntis, et iterum dexter ab angulo Oc-
coclum movetur, et quod est uniforme cidenlis in angulum mediae lerra? su])lu8 :
quodammodo, non uniforme alio mo-

et ideo quia respeclu oppositionis illa quar-
do uniformc quoad boc quia ubique est
: ta se liabet ad illam quae est ab Oriente
de nalura lucis, sed non uniforme est in medium cceli, et respicitur utraque ab
quoad hoc quia in una parte est uobilius utraquc et communicanlur virtutes ea-
quam iii alia, et ibi iii oo alîindat vis rum : ct secundus sinisler adspectus ab
motoris, et ibi esl locus unde fit motus, angulo medi;e lerrae in Oriens signum ea-
et opposilus est locus regirationis. dcm de causa, quia per oppositionem
Quid autem sit dextra et sinistra in communicanlur ei virtules primae qiiar-
ccelo, et utrum situ tantum (ut dicunt t;c sinistrae : et boc modo vidctur vellc
Astronomi) vel in natura corporis acci- Pbilosopbus in II de f ce/o cf Minii/o, et
pianlur, altcrius est negotii. Tamen prop- Commcntator super idem quia : littera di-
ter quosdam efnagitantcs, scicndum cit sic Ex bis quae oportet nos
: existi-
brevitcr, quod si considcrclur causa mo- mare, est bomo babens dcxtram et si-
tus coeli et mobilitalis, nccesse est sibi nistrain consimiles in figura : dcinde
dare dcxtram etsinistram in sua natura : liabct super se orbem. Et dicit Commcn-
el tunc Oriens sive dextra non dicctur talor, quod debet imaginari, quod ca[)ut
sub qua oritur sol, quia sub omni gradu cjus sit in polo superiori antarctico nobis
circuli declivis oritur sol : sed dicctur occulto, et pcdes in arclico nobis mani-
pars cccli nobilior, ct de hac iMagistri fcsto, et facics cjus versa ad nostrum
Latinorum multa abusiva dixcrunl. Scd bcmis[)l»aMium. Tunc enim su[)t>r dcxtram
sentcntia Arabum cst du[)lcx, scilicet erit quarla prima ascendcns, et supcr si-
quod aut sccundum numcrum mohilium nistram desccndcns ad Occasum : cl si
in uno circuio crunt multi motores ct :

rcvoivatur scmcl, cril lunc su[)cr dcxtram
tunc motor influit motum in loco nobi- ([uaita ab Oiiciitr iii aiiLiuliiin lcrra'. rt
liori illius mobilis, ut circuio signorum super sinistram ([uarla ultima al) angulo
in capile Arielis ct ljii)rae, ct moi)ili pri- tcrne in signum cmcrgcns supcr liori-
mo in ioco nobiliori lequcdistanti ai) /ontcm : ct in iioc sensu dcxtro ct sini-
utroquc polorum, ct aliis orl)ii)us aliler slro codi utuntur omncs .Aslronomi in di-
ct aliler [)lurcs. Vci unus motor aut visione a(ls[)cclus omnis.

B. Alii pntant coelum illud esse ignese naturx, quihus consentit Auyustinus.
Quidam vero coelum quod excedit aei is spalia, ignea3 naturse dicunt, as-
serentes super aerem purum ignem esse qui dicituresse ceelum : de quo
igne sidera et luminaria facLa esse conjectant. Quibus Augustinus consen-

tire videtur \ Utrum vero nomine firmamenti coelum quod excedit aerem,
an ipse aer hic intelligatur, idem Augustinus qua^rit, nec solvit \ Magis
tamen approbare videtur coelum illud hic accipi quod spatia aeris excedit.
Aquas autem quae super illud ccelum sunt, dicit vaporaliter trahi, et levissi-
mis suspendi guttis. Sicut aer iste nubilosus exhalatione terrse aquas vapo-
raliter trahit, et per subtiles minutias suspendit, et post corpulentius con-
globatas pluvialiter refundit. Si ergo potest aqua, sicut videmus, ad tantas

minutias pervenire, ut feratur vaporaliter super aerem aquis naturaliter le-
viorem cur non credamus etiam super illud levius ccelum minutioribus
:
guttis et levioribus emanare vaporibus ? sed quoquo modo ibi sint, ibi esse
non dubitamus.
cundum naturam. Constat autem, quod

motus coeh naturahs est circularis, mo-
tus autem ignis sursum est et rectus. Er-
ARTICULUS IV. go ignis et coelum et stellae non sunt unius
rationis.
Quarecoilum dicitur Igneum'^ et, Utrum 2. Item, Corpus perpetuo manens se-
a natura ignis ? cundum unum modum et quantitatem^
non potestesse generabile et corruptibile
in partibus : stellae et orbes coelorum ab

Deinde quteritur de secunda quajslio- initio perseverant secundum unum mo-
ne Magistri m Littera quam tangit. ibi, tum : ergo non sunt per naturam gene-
« Quidam vero ccelum quod excedit aeris rabiha et corruptibilia : ignis autem per
spatia, etc. » naturam est corpus generabile et cor-
Quod enim hoc faisum sit, per totam ruptibile : ergo iUa corpora non sunt de
Philosophiam in Ubro de Coelo et Mundo igne.
prohatur :
3. Si dicas, quod Deus continet ea :
1. Impossibile quod corpo-

enim est, hoc nihil est : quia, ut dicit Augustinus,
ris unius natura diversus sit motus sein primis operibus quseritur, In quibus
•
S. AuGUSTiNus, Lib. II super Genesim ad Îdem, Ibidem, cap. 4.
litteram, cap. 3.
IN II SENTENT. DIST. XIV, B, ART. 4. 263
naluris constituetil Dcus paiies iiiundi, non inotum. Et penes istas combina-
non quid per potenliani uiiraculi ex eis tiones partium dividentium tolus accipi-
vel in eis operetur ? tur numerus cadorum. Si enim conlinet
4. Ilcm, non vidclur concordarc
IIoc immotum habens a se luminosam natu-
diclis Uabani, qui in libro super Genc- raiu iiiseparabinter, tunc est empy-
sim, ponit divisionem ccidoruni dicens, renm coehtm. Si autein continet molum
quod septcm sunt cceii, scilicet empy- habens lumen sive luminosam naturam
reum, aqucum, firmamentum, igneum, inseparahiliter : aut liabet ubique et
olympum, ielhcreum, acreum ergo vide- : aHûaiiter, aut in abqua parte plus et ia
tur, quod alterius nalunt sit aqueum et ali({ua minus, (juia in aliqua parle se-
firmamentum, quam ij^neum. cuiidum lucendi acium, in aliqua non. Si
prinio modo est coslum crfjslailutum vel
iiest.
Ulterius de hac ipsa divisionc qu.neri- aqueum. Si secundo modo, est cwlum
tur, Lltruin detur secundum aliquid com- slellarum, quo comprehenduntur
sub
inune omni cceIo ? orbcs seplem planetarum secundum Ha-
1. Ccelum enim, ut dicit Damasccnus, banuin. Si autem liabct naturam lumi-
est contincntia visibilium et invisibilium nosain ab alio inseparabililer, tunc lioc
creaturarum. Constat autcm, quod boc duobus modis, scilicet secun-
potest esse
non convenit omni coelo. Ergo per boc dum convexum, vel secundum conca-
non potest dividi c(L'lum communiter vum. Si secundum convexum, tunc se-
dictum. cundum Rabanum dicitur cwhan igneum.
2. Praeterea, Philosophus dicit, quod Sed si secundum concavum, dicilur
aither non nominatur nisi corpus coc- Olijmpum quia Olympum dicitur hic
:
leste : ergo aelhereum non dicit nisi di- non ab Olympo, sed ab hoc quod Olym-
versam materiam a firmamento et cm- pus dicitur aj)propinquarc ad illud. Si
pyreo. autcm continetliabens naturam luminosi
3. Ilem, Olympum unde dicitur ? Ab separabiliter hoc iterum est secundum
:
Olympo cnim monte non potest.

dici convexum, vel secundum concavum, id
Pencs quid igitur sumilur numerus iste cst, secundum exteriorem vel interiorem
coelorum? superficiem. Si primo modo est ivthe-

rcuin : (juia aliler accipitur a'l/icr a Ua-
ohilio. SoLUTio. Dicenduin ad priinum qu.Tsi- bano, quam ab .Vrisloteie, scilicti pro
I, 2 et3,
lum, quod non dicitur ccelum igncum a supei-iori paiie aeris, (|ua^ a quibusdam
natura ijj^nij; : sed quia est simile igni in IMiilosophis rcijio ivstus vocalur : et pcr
nalura lucis et lucentis in stellis : (i hoc hoc palet solulio objeclionis facla' incon-
modo lo(iuunlur Sancti : el per hoc patet Irarium. Si aulem esl secunduin conca-
solutio eorum qu.e ohjiciuntur. vum, est acrcum hic apud nos.
;^d i.
Ad Habani dicendum, quod
DivisioNT.M VA si (dijicitur (piod supra pr(d»alum
ipse sumit codum cominuniter secundum esl, (juod ignis non lucel in sna spluvra.
quod continct ethabet i)erspicuum susce- Dicendnni, (|iio(l nihilominus habii na-
ptivum luminis el non sumit secundum
: liiraiii Iniiiinosi : iiuia si parles ejus con-
(luod continii omnia, sed secundnni (•iiir.inlur in aliiiuo li inspissanlur. ipsoB
continere solum : et idco sic accipilnr lucebunl in illo : cl lioc non facit uer, et
divisio Habani, (juod cfrluin aul (nii- aqua : sed taiiien r.iciunt naturam per-
linet liabens lumen insep.irabiliter, aut spitui sine luiiiinf, iit patti in vilrtt, tr\-
separabilitiu". Si aulem conliiKi (i liabrt stallt). iierillt).
lumen insepaiabililer : aut ergo liabti El t'\ linc paUt solulio umninin tdi-
a se sicut causa prim.i Inniinis, ant ha- jct Ituniii.
bet ab alio. Si a se : aul iiitium. aut

G. Quse sit figura firmamenti ?
Queeri eliam solet, Cujus figurse sit coelum ? Sed Spiritus sanctus, quam-
vis auctores nostri sciverint, per eos dicere noluit, nisi quod prosit sa-
luti.
Quaeritur etiam, Si stet, an moveatur coelum ? Si movetur, inquiunt,

quomodo est firmamentum ? Si stat, quomodo in eo fixa sidera circum-
eunt ? Sed firmamentum dici potest, non propter stationem, sed propter
firmitatem vel terminum aquarum intransgressibilem. Si autem stat, nihil
impedit moveri et circumire sidera.
cissimse sunt omnium figurarum, et quia

capacissimse : et propter primam danlur
corpori circumdanti totum.
Hoc autem sic probatur Omnis : figura
ARTICULUS V. in cujus omni divisione numquam resul-
tat alia figura, et numquam ratio totius
Quare coelo attribuitur figura sphserica ? ejusdem figurse, sed semper ratio partis
et, Vtrum sit figura coeli ? ejus figUTse, est simplicior onmi alia
figura in cujus aliqua divisione resultat
alia et alia figura, et alia ratio totius
Deinde quseritur detertio quod dicitur, ejusdem figurae quee dividitur. Sic au-
ibi, « Quseri etiam solet^ Cujus figurse tem se habet circulus ad omnem figu-
sit ccelum ? » ram ergo circulus est simplicissima figu-
:
Hoc videlur falsum quod dicit Magi- rarum. Probatio primse est : quia si ali-
ster, et Augustinus, et Damascenus, et qua figurarum est simplicior circulo, illa
multi alii Sancti, qui dicunt coelum esse est triangulus : quia omnis alia figuraex
sphaericae formse. tot triangulis componitur, quot habet
angulos. Sed triangulus potest dividi
Queest. Qu.ERiTUR etiam ulterius, Quare coelo duobus modis, scilicet linea ducta de la-
attribuiturfigura sphserica ? tere in latus, et tunc provenit quadran-
gulus et triangulus : et linea ducta de
^ SoLUTio. Dicendum, quod Scriptura angulo super basim vel super latus alter-
lutio
non enarravit hoc in Canone, licet san- utrum, et tunc proveniunt duo trian-
cti Patres hoc scripserunt. guli. Quocuinque autem modo circulus
dividatur, velin semicirculos, vel in pro-
Ad qusest.
Ad ALiUD dicendum, quod spheerica portiones, numquam provenit circulus
figura e?t in corpore, sicat circularis in vel atia figura, sed semper pars circuli :
superficie. Circularis aulem et sphterica ergo circulus est simplicissima figura-

duas habent proprietales : quia simpli- rum : ergo attribuenda est primo corpori.
IN II SEiNTENT. DIST. XIV, C, ARF. 6. 265
Quod autem sit capacissima sic prosit subslanlia spiritualis : ignis enim
batur Non enim illud intellij,ntur dc
: movetur ad locum, et alia elemenla a
omni angulata figura, quia numquam generanlibus ipsa per se, et in locis suis
potest dari circulus tant."© capacitatis, quiescunt crelum autem movetur in lo-
:
quin posset mathematice conscribi sibi co suo ergo motor ejus est sul)stantia
:
figura angulata majoris capacitatis, si spiritualis.
detur e convcrso : sed intelligitur de Item, Objicit Avicenna, quod nihil se-
figura angulata inscripta in circulo, cu- cunduni naluram movelur -nisi in ali-
jus omncs anguii ad circumferentiam quem silum, et ex illo motu uno nume-
extenduntur. IIoc igitur notato si est ro : et veritas habetur pcr inductio-
possibile, quod figura angulata sit capa- nem stellae aulem moventur ad quem-
:
citatis circuli, lioc non potest esse, nisi cumque situm, et ex illo motu uno nu-
propter multiplicalioneni anguloruni mero : ergo non movenlur a motore
rnagis dislanlium a centro quam lalera qui est natura sola : sed a motore qui
faciant : crescunt ergo anguli in inlini- est subslantia spiritualis. Et hoc videtur
tum : ergo si pervcniunt ligurae polygo- velle Ilieronymus in Glossa super Prin-
nse ad capacitatem circuli, tunc perve- cipium Ecclesiastae, super illud, Lu-
nient. CoNTRA : Adhuc infinitis angulis slrans iiniiersa per circiiilum pergit spi-
existentibus, semper est angulata : an- ritus^. Ipsum solem, inquit, spiritum
«
gulus autem est duarum linearum alter- nominavit, quod animet, et spiret, et
nus conlactus : ergo illa linea quae con- videat, et annuos orbes cursu suo ex-
tingit aliam in angulo, est chorda alicu- pleat. »
jus portionis circuli : ergo non tantum Item, Objectio Aristotelis esl ad hoc :
recedit a cenlro quantum circumferentice quia omnis motor movens corpus diver-
portio cui subtenditur : ergo non perve- sificatuni per virtutes ordinatas ad in-
nit ad circuli capacitatem : ergo circulus ceptionem motus localis in loco uno po-
capacissima est ligurarum : ergo maximc tius quam in alio, est substantia spiri-
competil primo corpoii circumdanti om- tualis : motor autem cceli movel corpus
nia. dispositum dextra et sinistra, qua^ sunt
virtutes disponentes ad incoptionom mo-
tus et regirationem. Et idco onmes IMii-
losophi Arabuin dixerunt et jirobavcrunt
multipliciler, quod ccrlum movotur ab
ARTICULUS VI. anima conjuncta sibi : et hoc dioit Ari-
stoteles, et Avicenna, et Averroes, et Al-
Virurn cuelum movcatur ? et, An sit gazol, ot Alpharabius, ol .Maurus Albu-
idem principium motus cceliseciaidum nuLsar. et Habbi Moysos, ot quod habot
Philosophos ct Theoloyos ? motorem trij)licom, scilicot causam pri-
matn (jua' ost desidcratum j^rinuo inlol-
ligontia* qua^ esl plona formis oxplirabi-
Deinde qu.oritur dc hoc quod dicit, libus por motum sui orbis : sod (juia
ibi, § 2 : a Solet etiam quxri, Si stet, inlelligontia simplox esl, ideo non polosl
an movcatur coclwn ? elc. » intondoro motum j)artioularom in hoo ot
I)e hoc quod hic dioit, (lisj)ulari liio illo situ, ot id(>o tcrtius inotor oonjun-
non ost opus. Sed esl nolandum, (jnod clus ocolo est anima sooundum ipsos, cl
socuudum Aristotolem, nullum corj)us natura 0(rli osl disj)ositio ad motum :
movelur in loco suo, cujus molor non (juia naturalitcr oiroul.irilcr fortur. ct in
Imbet, Hccic. i, : Lioirans wiivcrsa in cinuilu pcrgil spirilu^.

266 D. ALB. MAG. ORD. PRÊD.
compositionc non est contrarielas : et Ad DiCTUM ergo Ilieronymi diccndum,

ideo molus ille est sine labore et poena, quod ipse sumit hoc ex opinionibus Plii-
ut dicunl, etnon inducit lassitudinem ut losophorum. Augustinus aulem snper
motus animiE quo movet corpus no- Genesim hanc quaestionem tangit, et in-
strum. In hoc ergo concordant omnes, et discussam relinquit. Alibi etiam disputa-
quod virtus primi motoris est in omni- tum est de ista maleria mullum et pro-
bus inferioribus, et secundi in inferiori- lixe ^
: et ibi secuti sumus dicta quo-
bus sibi, et sic descensio. Quod autem rundam Magistrorum theologise, qui vo-
hoc totum sit error maledictus, patet luerunt opiniones naturalium ad theolo-
per Damascenum sic dicentem : « Nullus giam reducere dicendo quod Angeli
autem mullos crelos vel luminaria exi- deserviunt Dco in motibus coelorum, et
slimet : inanimati enim sunt et insensi- quod illi ab eis animse dicuntur : sed
biles'. » Et ideo verius dicendum puto, nihil ita secure dicitur, sicut quod sola
quod non moventur nisi jussu divino, et Dei voluntate moveantur, et nalura
voluntate et quod rationes supra dictee

:
propria non contrariante motui.
non probant, nisi quod non moveantur De modo etiam motus quo moven-
a natura quse sit forma corporis mo- tur, disceptatio est apud sapientes : sed
vens hoc dicunt etiam alii Philoso-

: et hoc infra delerminabitur in ornatu quar-
phi sicut Astronomi, et Ptolemeeus, et tae diei.
Albategni, et Albumasar, et Geber, et

alii quamplures.
D. Quare iacuit Scriptura de opere secundse diei, quod in aliis dixit ?
Post hoc quseri solet, Quare hic non est dictuni sicut in aliorum dierum
operibus Deus quodessel bonum ? Sacramentum aliquod hic com-
: Vidit ^
mendatur. Ideo enim fortassis non est dictum, quod tamen sicutinaliis
factum est quia binarius principium alteritatis est, et signum divisionis.
:
•
S, J. Damascenus, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 6.
» Cf. Supra, Dist. III, Art. 1 et 3.

« Genes. i, 10.
IN n SENTENT. DIST. XIV, E. 267
Et .Magister liujus assignut causani

allegoricam. In historiis autem tangitur
causa litteralis et vera, scilicet quod
opus distiuctionis medite natura,* non
ARTICULUS VII. perficitur nisi distincto medio ab utroque
exlremorum : et ideo distinctio ista non
Quare in opere islius diei non sit di- perficitur nisi die tertia : et tunc benedi-
ctum, Vidit Deus quod esset l)onum? citur quando aquoe distinctic sunt, et alia
duo elementa a terra, ut Magister infra
dicet . quiii in distinctione aquae inlelli-
Deinde quseritur quinto, ibi, « Post gitur distinctio ignis et aeris quando li-
lioc quseri solet, Quare hic non est di- bera ab aquis sunt serenala : tunc igi-
ctum, « Vidit Deus quod csset bonum, » tur perfecta distinctione accipient bene-
sicul in aliorum dierum operibus ? » dictionem sicut et afia opera'.
E. De opcre lertiae diei, quando aquue congrcgatie sunt in unum lucu))i.
Sequitur, Dixit Deus : Congregentur aqnse^ qude sub c(rlo sunl, hi locum
unum, et appareat arida'. TerticK diei opus est congrej;atio aquHruin in
unum locuni. Congregata3 sunteniin omnes aqutt^ coelo inferiores in unam

matricem : utkixqua; pra'terito biduo aquas clara liice lustraveral, in
puro aere clarior fulgeat, et appareat terra quce cooperta lalchal, et quie
aquis limosa erat fieretarida et germinibus apla '. Eodein enim die itrolu-
lit terra lierham virentem, lignunujue faciens fruclum .
8i autem qmvralur, Uhi congregala^ sinl " aqiia» qua» bdiim lcxerant
spatium usque ad codum ? Poluit lieri ul lerra suhsidens concavas j)arles
pra3berct, ubi lluctuantes acjuas reciperel o. Putest eliam crcdi primarias

aquas rariorcs fuisse, qutO siciit nebula legerent ^ lcrias, scd cdngrega-
iione esse spissatas : et idco facile in iinuin posse redigi li»cum. U.umque
multa conslet cssc maria et numiiia, iii uinim laineu iocum dicit acjuas
* Cf. II P. Sumin. Ilicol. II. .Vlborli, Q. ti5; et I 1». Summ. ilc Quatmr coxvh, q. Xll, .\it. il
^ ()»M»PS. I, 9.
' Vknr». Hr.KA.
* (ionos. I, 1 1 ot seq.
' Edit. .1. .\IIeaume, mnt.
" S. Aui-.usTi.NUS, l.ib. I <lc (iencsi ad lilloram, cap. T-'.
"^
Edil J. .Vll<Mum«' haliot, Votcst ctiain rredi primarias a<juas rariore» fuiMC, sic u( ncbuln tegerct
terra», etc.
congrep:atas propter continnalioncm vel congregationem omnium aqua-

rum, quae in terris sunt : quia cunctallumina et maria magno mari jun-
guntur. Ideoque cum dixerit aquas congregatas in unum locum, deinde
dicit pluraliter, congrefjaliones aqnarum ', propter multifidos sinus earum,
quibus omnibus ex magno mari principium est.
2. Item, Sicut firmamentum et coelum

aqueum cceli sunt : ita et spha^ra Satur-
ni, et Jovis, et Marlis, Solis, et Veneris,
DIVISIO TEXTUS. Mercurii. el Lunse : ergo distinctione in-

digent sicut et firmamentum et aqueum :
ergo insufficienter ponilur opus distin-
« Seqiiilur, Dixit Deus : Congregen- ctionis.
tur aquse, quae suh coelo sunt, in unum

locum, etc. » Opus
SoLUTio. distinctionis, ut prius Solutio.
Hic ajîtur de ultima distinctione circa dictum est, non est nisi determinatio
quain Magisler tria determinat, scilicet generalium principiorum mundi ad for-
qualiter facta est distinctio, et ubi aquse mam et ad locum, ex quibus sunt mo-
congregatee sunt, et quare maria plurali- ventia, vel mota, vel utraque in his quae
ter dicuntur. generantur corrumpuntur hoc autem

et :
Circa primum autem tria quseri pos- polest esse, aut quod sint moventia ad
sunt : quorum prinmm est de sufficien- generationem et ad miscibilia aut quod

tia operam distinctionis. Secundum, de sint moventia ingredientia in constitu-
plantis, utrum ad distinctionem vel or- tionem generati per substantiam. Si pri-
natum pertineant ? Tertium, de plantis mo modo : tunc est cceli natura univer-
nocivis ex humore et figura, ut sunt saliter in omnibus sphaeris et stellis, et
spinae, et venenosflB, utrum lunc factffi hsec distinguitur dupHciter, ab extremo,

sunt vel non? et a medio, ut supra patuit. Si autem
movensad generationem et commixtio-
nem est ingrediens in subsiantiam gene-
ratorum : hoc est dupliciter : quia aut
activum spiritualiter humidum et sic-
ARTIGULUS VIII. cum : sicut cum activo simpficiter quod

est calidum, est spirituale siccum in
Quse est sufficientia operum distinctio- igne, et spirituale humidum in aere :
nis, et penes quid sumitur ? aut secundum quid, quod est

activum
frigidum quod dicitur secundum quid
activum, et sistit motum actione sua, et
CiRCA PRIMUM sic proccditur ^ : inducit immobilitatem : et cum illo est
1. Ignis et aer elernenta"[sunt : ergo huroidum corporale in aqua, et siccum

indigent distinctione sicut aqua, et ter- corporale in terra : et ideo dicit Philo-
ra : ergo non sufficienter determinatur sophus, quod omnium generatorum ma-
opus distinctionis in tribus diebus. teria magis est ex aqua et terra \
1 Genes. i, 10. ' Aristoteles, Lib. II de Generatione et Cor-

2 Cf. I P. Summ. B. Alberti de Quatuor cose- ruptione, cap. 12.
vis, Q. XII, Art. 2.
IN II SEMEM. DIST. XIV, E, AIIT. 9. 2r.9
DiCENDUM ergo ad primurn, quod ignis Ratio hujussecundum Augustinum polest

el aer intelliguntur distincta, quando li- esse, quia ad [iroductionem plantarum
bera ab aliis sunt serenata. suflicit motus stellarum cum virtute se-
Au ALiuD dicendum, quod sphoerae sj)i- mentiva, et sufficit eis generans sequivoce
rituales planetarum et stellae sunt de or- propter similitudinem suorum materiae
natu : quia oi'dinantur per se ad divcrsi- corporum in partihus suis et ideo non :
tatem ligurarum secuudum species gene- perlinent ad ornatum, quoniam ornatus

ratorum quoad mixtionem complexionis j)roprie est forma quae datur mundo in
quae onmihus est communis. principio sui ad generationem univocam
quae alias fieri non posset non enim ho- :
mo equus virtule stellarum per quam-

et
cumque mixtionem generari possent, ni-

si esset semen decisum ab aliquo ejusdem
ARTICULUS IX. quidam Philosophi contra-

speciei, licet
rium ejus dixcrint tamcn hoc dicuntme- :
Utrum plantx pertinent ad ornatum vel Hores, quod non possent fieri animalia
ad distinctionem ? completa magnam hahcntia divcrsitatem
in organis, ut homo, equus, et asinus, et
hujusmodi, nisi ex aliquo suae speciei ;
Secundo, Quaeritur de plantis dc qui- et ideo plantae ad ornatum mundi non

bus hic agit, Utrum pertineant ad orna- perlinent : et haec ratio tenet, etiamsi di-
tum '.
catur secundum alios Sanclos tertio die
Et videtur, quod sic : productas esse plantas.

1. Non enim videlur causa quae tangi- An aulem qnod contra ol)jicilur, di-
id ^j ,
tur communiter, quod ideo pertineant ad cendum quod planetae et stellae verum est
dispositionem, quia radicitus terrae adhae- quod non moventur nisi motu alioujus
rent : quia secundum hoc, cum stelhe non orbis sed iioc non est prohatum, ulrum
:
moveantur nisi motu orbis sui, quia slent in eadem parte orbis semper. Iluic
adluerent orhihus, ut partes toli, etiam enim sententiae multi contradicunt : scd
stellae non perlinent ad ornatum, quod de hoc non est ad pra'sens inlcnlio : .<ed
falsum est. quid(juid sit, ij)si sunl moventes ad s[)e-
2. Ilem, Stelhe inanimatae sunt, ut di- ciales formas etliguras in (juihus ordina-
cunt Sancti : [)lant;H autem ad minus hatur mundus : el ideo perlinent ad orna-
bent j)arlem partis anim(e : ergo perlinent lum.
multo magis ad ornatum, quam stellie, Au aliud dicendum, quod s(»cundum ^d?.
ut videlur. liregoriuni, polius est viror quam animu
id (juo vivunl j)lanUe : et ideo dicil IMii-
SoLLTio. Diiendum secundum .\ugu- los(>j)hus, quod hahenl jiarlem j)arlis ani-
slinum, quod i^lantu' hic producunlur non ni;r : (jui;i licet haheanl oj)era vogelahi-
in virlute sementiva : el ideo ipse in libro Jis, j)olius liahent ea j)er m(»(lum nalur;r,
lerlio suj)er Gcncsim exponil, Producat (juam animii' : et ideo dixil (juidam IMii-
tcrrn licrhdm, etc. i<l est, virlulem pro- losoj)hus,quod plantarum generalio fuit
ducendi accij)iat : et hoc innuilur in ca- niundo inijierfeclo, animalia aulem mun-
j)ite secundo, uhi dicilur, (juod fecit vir- do jam perfeclo.
gulluin agri antequam oriretur in terra '.
'
C.r. 11 P. .Siuiiin. Tiu-itl. li. .Ul.fili, U. iiC, ' S. .\cGi-8TiNU8, Lib. III de Gcncsi ad LiUc-
ini'iiilii . 3, et l 1'. Suiuin. ili- {Jiuiluov coxcis, rain, f.ip. 2.
Q. .\11, .\rl. 3 ad 4.
ARTICULUS X. ARTICULUS XI.
Utrum plantse nocivae tunc factx sunt Utnim congregatcB sunt aquse in locum
sicut alise ? unum ?
Tertio, Quseritur de plantis nocivis, Deinde, quseritur dequod secundo

Utrum tunc factee sunt '?
Magister tangit, ibi E, § 2 « Si autem :
Et videtur, quod non : quia quseratur, Ubi congregatse sint, etc. ^

1. Non prffiparatur pcena ante pecca- Hoc enim quod Magister dicit, non
tum : autem plantarum est ad
nocivitas videtur esse conveniens : quia determina-
pcenam:ergo non sunt factae nocivee ante tum quod quanto elementum est ra-
est,
peccatum. riorissubstantiae, tanto occupat majorem
2. Item, Omnia obediebant Adae in pri- locum cum igitur aqua sit rarioris sub-
:
mo statu ad nutum ergo tunc nihil

: fuit stantise quam terra ergo videtur, quod :
sibi nocivum. non potuerit esse, quod terra subsidens

Sed contra Sed CONTRA :
receperit eam.
Humor venenosus naturalis est plantis
quibusdam, et figura acutorum angulo- SoLUTio. Dicendum, quod aqua dupli-

rum naturalis : cum ergo unumquodque citer consideratur, scilicet secundum na-
factum sit tunc in sua natura, videtur turam humidi interminati grossi, et sic
quod venenosus humor cum figura acuti per circulum non undique terminatur ad
anguli spinarum tunc factus est : ergo no- terram per hoc enim quod grossum ele-
:
civa tunc facta sunt. mentum est, non complet sphsericam fi-
guram, sed circularem quia non occu- :
soiuio. SoLUTio. Communis opinio est, quod pat tantum locum sicut aer, et ignis et :
tunc facti sunt : sed nocere non potuerunt ideo etiam terra adhuc habet minorem
nisi per peccatum : dicit enim Isidorus, locum quia in medio circa centrum lo-
:
quod si Adam non peccasset, nec ignis catur. In quantum autem humidum in-
ureret, nec spina pungeret, nec gladius terminabile proprio termino, fluit ad ter-
scinderet, nec aliquod aliud nocumentum ram per circulum ab Aquilone in Meri-
ei inferre posset. diem : quia in Aquilone plus est frigus,
Et per hoc patet solutio ad totum. quam etiam in Meridiein parte inhabita-
bili terrcS versus polum : et hoc contin-
git propter brevitatem diametri solis in
signis meridionalibus. Cum igitur frigus
inducat humidum aqueum,
quod patet
plus abundat aqua versus Aquilonem,
quam versus Meridiem. Et hsec est cau-
sa : quia dicit Philosophus in libro Me-
teororum, quod mare fluit abAquilonein
1 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 56, membr. 2, et I ]'. Summ. de Quotuor Cosevis,
membr. 3. Q. XII, Art. i2.
* Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 56,
TN II SENTEM. DIST. XIV, E, ART. 12. 271
Meridiem. In quantum autcm habet hu- facit a-quinoctialis. Sed nostra quartaha-
midum commiscibilc incorporabile, in- hitabilis dividitur in Asiam, AllVicam, et
lluit per os terrae, et commiscet terram Europam.
ad ^ênerationem elemenlorum. Et ralionem divisionis et solutioncm
Ad iD igilur quod objicitur, dicendum objectionis ponit Auj^ûstinus in libro XVI
quod Magister vocat subsessionem terrae, de, Civilate Dci, sic dicens : « Ista quae
quando dilatata primo per vapores etim- Asia nuncupatur, a Meridie perOrientem
mixtionem humidi, exsiccata contracta ad Septemtrionem pervenit, Europa ve-
est ad centrum quia lunc liberum dimi- : ro a Septemtrioneusque ad Occidentem,
sit circulum Oceano quod dicilur Amphi- atque Africa ab Occidente usque ad Me-
trites, eo quod circulariter circumlluit redicm. Tnde videntur orbem dimidium
tcrram, ut dictum est. duaetenere, Europa, et Africa : alium ve-
ro dimidium sola Asia. Sed ideo illae duae
partes factae sunt, quia inter utramque
ab Oceano inj^reditur quidquid aquarum
ARTICIJLUS XII. lerras interluit, et hoc mare magnum no-
his facit. Quapropter si in duas partes
Quseritur,Penesquidsiimiti(rdivisioter- orbem dividas, (hientis et Occidcnlis,
rse iii Asiani, A/ricam, el Europam ? -'^«•^1 erit in una,in allera vero Europa^»
Ex his patet soliitio ad quaesila.
Si autem objicitur, quod mare non vi- ged contra.
Dcindc quaeritur de tertio quod tangit, detur esse proprius locus aquarum, quia
ibi, E, sub linem: « Cumque multa con- proprius locus aquae est locus elementi :
stel esse maria, etc. » elementum autein|[aquae estsimplex et in-

Locus enim ille, ut habetur in princi- sipidum mare autcm salsum est, ct
:
pio Ecclesiastae, mare Oceanum est. Un- compositum: ergo non est proprius locus
de dicitur ibi : Omnia flumina intrant aquarum.
in mare, et mare non redundat : ad lo- Dicendum, quod mare mixlum cst tor-
cum unde exeunt jlumina, revertuntur^ restri combusto per accidens, uhi alliugit
etc. '
.» terram, sed in reccssu a lerra esl insipi-
Secundum hoc quaerilur ratio divisio- duu\: hoc accipitur a dicto IMulosopbi
et
nis lcrrae iu Asiam, Africam, et Euiopam, in I dc Animalibus ubi dicil sic « Ouod- :
Illa enim divisio nou cst cx lluminibus, dam animal marinuin majus cst animali
sed ex maribus, ut vidclur : crgo vidc- sanguinis : cuiu tamcn carcat sauiruinc,
tur, (juod maria non conlincntur. et hoc cst raro, sicut «juidam pisccs dicli
malachiie. Xam hoc gcnus augmculatur
Ai) iioc: dicciudum, ([uod divisio tcir;e iu locis calidis, ct magis est in pclago
duplcx est : quarum una csl sccundiim (piam propc ripas, cl pra'cipuc in locis in
circulos maguoscculi a quihus su|)crlicics (juibus mulliplicanlur a^jua' iiisipida-. »
inteiliguulur cxtendi a scmicircubt in se- VX hoc ()atct. qiiod aqua insipida csl in
micirculum : ct sic dividil IJoctius iii li- pclago lougc a ri[tis, vcl lilloribus. nam
bro de Consolationc /'/niusop/ii.v in qua-
luor (juartas ». Unum scmicirculuin facit I.illora ponlus li.Tltct.sedcajtfra numina rip.is.
supcrlicics hori/onlis mundi, ct altcrum

secautcm illiim iii sii[)crlicic ccnlri lerrie
' Eccle. 1, 7. ' S. Auta;sTiNU9, Lib. .\VI lU' Civitaie Dei,

* HoKTius, Lil». II de ConsdlalioMC |iliiloso« cap. 17.
pliia), prosa 7.
272 0. ALB. MAG. ORD. FRJED.
DISTINGTIO XV.
Qiiod tridiio prjecedenti facta est dispositio et disliiictio qiiatiior

eleiiientoruiii, et tridiio seqiienti ornatiis est inundus.
A. De opere quartae diei, quando facta sunt luminaria.
Sequitur, Dixii Deus : Fiant luminaria in firmamento cceli, et dimdant

diem ac noctem Wx\ prsecedenti triduo disposita est universitatis hujus
mundi machina, et partibus suis distributa. Formata enim luce prima die
quee universa illustraret, duo sequentes dies attributi sunt supremae et
infima? parti mundi, firmamento scilicet, aeri, terrae, et aquae. Nam se-
cunda die firmamentum desuper expansum est. Tertia vero aquarum

molibus intrareceptacula sua collectis, terra est revelata atque aer sere-
natus. Quatuor ergo mundi elementa illis diebus, suis locis distincta sunt
et ordinata. Tribus autem sequentibus diebus ornata sunt illa quatuor
elementa. Quarta enim die ornatum est firmamentum sole, et luna, et
stellis. Quinta, aer in volatiiibus, et aquse in piscibus ornamenta accepe-
runt. Sexta, accepit terra jumenta et reptilia et bestias : post quse omnia
factus est homo de terra, et in terra : non tamen ad terram, nec propter
terram, sed ad coelum, et propter coelum.
* Genes. i, 14.
IN I( SF^^TIvNT. DFST. XV, B. 27:i
15. AhIc alia de oniatu cceli af/ilur, aicut fyrius /actum est.
Quia eigo coeliim Ccneleris olciiienlis speciein pr<jestat, piiiisqiit' aliis
facUiHi esl, ideo anle alia oniaUir in qiiarlo die qiio liiint si(l<iia : qiia^ ideo
facla suiil, ut per ea illustieliir inferior pars, ne essct liahilanlilius tene-
brosa. Infirmitatique iiominiim provisum est, ut circiiineunle sole poti-
renlur liomines diei noctisque vicissitudine, j)ropter dormiendi vijzilandi-

que necessilatem : et ideo etiam ne nox indecora remaneret, sed kina ac
sideiibus consolarentur homines (|nil)us in nocte operandi neccssitas
incuml)eret : et qiiia qufPdain aiiimalia sunt qutC lucem ferre non pos-
sunt'. Quod autem suhditur, Et sint in sifjiia, et tempora, et dies^ et an/ios -
:
quomodo accipiendum sit, (jujcri solet. Ila enim diclum vidctiir quasi
quarto die coipissent tempora, cuin prius triduum sine temjtore non fuerit.
Ideoque tempora qU(C fiunt per sidera, non spatia morarum, seciindiim '
vicissitudinem aereoi qualilatis dehemus accipere : quia talia molihus side-

ruin fiunt : sicut dies etaniii (juos usitate novimus. 8unt ('iiim iii siuna
serenitalis et tempestatis : et in tempora, (juia per ea (lislin«iuiinus (jiialiKir
tempora anni, scilicet ver, a^statem, auliiiiimim, hieinem *. \'('l smil in
signa et temj)ora, id esl, in distinctionem horarum : (jiii;i jtiiusqiiam lie-
renl, ordo temjôrum niillis nolahalur indiciis, vel meiidiana hdia, vel
qualihet hora. Iloic quarta die faclasunl.
In liac distinctione dui) dicuntur, soi-

licL'1 (M-tus Iriuiu dicruiu : ol iii linc cx-
plicanlur oj)inituu's Sanclorum, utrinn
DivisK» Ti:.\Ti's. oinnia siniul fiula sinl, vduon? ihi, (*,
^2: <i In /i(ir rnim reruin, etc. »
In j)riiua sunl tivs parlt»s sccumlmn

ii Se(jnitur, Dixit Dens : /•'i(in/ Itatii- liiplicciu ornaluiu triuiu (hcruiu : cl \n\-
naria 7na(/na, clc, » liil in Littera divisio,
'
S. Au<;i;sTlNUs, l.ih. 11 tle (iciiesi ;ul l.illf- '
Ivlil. J. .Vllcaumc, .•><•(/.
raiu, cap. \\\ cl 14. *

S. Acgustim >. Lib. I lic (iCncM cuiilra
' (itiiios. I, 14. Maiiiolijuos.
XXM I
18
274 D. ALB. MAG. ORO. PR^D.
iorum. Et Avicenna quod omnes dicit,
habent colorcm, sed non luccm nisi a

sole. Et Mcssehalacli in libi-o dc Motii
orbis, et ponit ad hoc plures liguras.
ARTiCUH S l. Ergo nihil est hoc dictum.
Si dicas, quod illi mentiuntur, quia
Ulrum slellcv periinenl ad omatum? Scriptura dicit, luminaria. Gontra :
Etiam lunam dicit luminare, ettamen

bene videmus in eclipsi solis, quod ipsa
Incidit auleni dubium circa ornaluni de so nigra est, el non luminosa : crgo
quarlaB diei de hoc quod dicit in quarto dubium est quod supponitur pro certo,
die, Fiant luminaria. et a Philosophis melioribus dicitur con-
Et quaeruntur quinque circa stellas : trarium.
quorura primum est, Utram pertineant

ad ornatum? SoLUTio. Dicendum quantum pertinet
Secundum, Quare sol et luna dicuntur ad hunc passum, quia stellse ideo perti-
magna luminaria? nent ad ornatum, ut supra diximus, quia

Terlium, Quid dicatur hic tirmamen- formatio carum est ut moveant ad spe-
tum ? cies determinatas. Qualiter autem mo-
Quartum, Qualiter sint in tempora et veantur in suis orbibus, alterius ne- est
signa? gotii : quoniam hoc absque demonstra-

Quintum, Utrum habeant aliquam tione non potest probari. Unde bene
causaUtatem superliberum arbitrium? concedo, quod causa nuUa est quae po-
nitur pro causa sed hoc verum est^ quod
:
Ad PRiMUM objicitur sic * : sive sub luce propria, sive sub aliena,
Cujuscumque corporis totum non per- faciunt ad apparentiam venustatis infe-
tinetad ornatum, nec pars ejus ornatui riorum.

dcputatur circuli autem sphserarum se-
:
cundum se non pertincnt ad ornatum:

ergo nec partes.PaiMA patet ex preehabi-
tis in quibus totum ct partes una dispo-
sitione cujuslibet corporis disponuntur. ARTICULUSII.

Secunda patet per hoc quod stella dicitur
ab omnibus Phiiosophis pars orbis. Quare Sol Luna dicuntur magna lu-
et
Si dicas, quod quaedam pertinent ad minaria? et, An Luna facta sit plena^
ornatum, secundum quod ornatus' dicit vel prima, scilicet in incensione.
pulchritudinem qusedam autem ad spe-

:
cieideterminationem et quia stellae sunt :
luminosee et luminaria mundi, ideo per- Secundo quseritur^Quare Sol et Luna

tinent ad ornatum, ut videtur dicere Ma- dicuntur magna luminaria?
gister quia in lumine earum alia viden-
:
Quod enim Sol dicatur magnus, hoc
tur. lilud est valde dubium quod suppo- non habet quaestionem quia Sol ma- :
nitur : quia plurimi Philosophorum dignus est quantitate, et lumine sed Luna :
cunt, quod nulla stellarum habet lumen parva est quantitate, licet sit prope, et
nisi a sole : et ut aliquos nominemus, ideo videatur major quibusdam aliis
hoc dicit Aristoteles in principiohbrillde stellis, et parva est luraine : ergo vide-
Proprietatibus planetanum el elemen- tur, quod male dicatur magna.
1 Gf. II P. Summ. Theol. B. Alberti, Q. 39.

:
IN II SEMEM. DIST. XV, li, AKT. 3. 27.)
Iteiium, Oufurilur de Luna, lltrum Si onim firnianienluni dicilur cnduni

facta sit plena vel pi'ima, scilicel in in- slellarum lixaium^ lioc non competit:
ccnsione'. (juiasol, et luna, e( alia- (ju;eilam stclla?,
Si aulein prima : tunc est im[)erfecta : quinque scilicet planct.-e, non sunt positce
ergo fecit Deus aliquod imperfectum. Si in cieio stellanim lixarum.
plena : tunc videtur fallere alia translatio,
quae quoddicit fecit lunam in inclioa- An noc dicendum, quod si PtolemaBum soiuik»
tione noctis non : cnim in inchoationc et Xicolaum in commenlo super Almn-
noctis prinio apparet, cum sit nova. fjesli, el Messelialacii vellemus sequi,
nos praeter crrlum empyreum qiiod
SoLUTio. De quantitatibus luminarium non cognoverunt, ponerenms
Pliilosoplii
diversa scribunlur a Philosophis : sed in decem coelos quorum primum est quod
:
hoc concordant, quod sol multo major revolvitur super polos a;quinoctiales, et
est terra quod piobatur per umbram
:
omnem stellam revolvit motu diurno.
terra? quic tendit in acutum vel conum, Secundum autem est cceliim non stella-
quod non esset si aequalis vel major sole ûin qiiod revolvitur super polos orbis
esset terra. Quod autem tendit in conum declivis, id est, oliliqui, et omnem
umbra terrae, patet ex hoc : qnia aliter stellam revoivit ab Occidente in Orien-
eclipsaret onini nocte multas stellarum ^cm secundum quantitatem sui circuli :
fixarum : (jiiia si irqualis esset s(di vel qwhi n'quali velocitate movetur secundum
major, nuuKjuam finiretur umi)ra, .sed in dictos PliiIosoj)iios, et etiam socundum
infinitum, vel usque ad stellas fixas um- Thebitli, Luna, Saturnns, et stoila tixa
bra projicerelur. Luna autcm- magna di- scd quod f.una viînli et octo dit^bus
citur in eirectu, licet non sit ma^na quan- pera^ît circulum, Saturnus in triiiinta
titate, et ideo a Philosopiio dicitur sc- ^'^''^ annis, el stclla lixa in tri<,Mnla sex
cundus sol : \\di\K\\. imicm pra^cipue mo- "liHibus annorum, lioc contiuiiit. (juia
vere terrena, et pr«cipuc liumana, eo '" ^'^'' pi'oportione quantitalisquantitas
quod est vicinior. circuli unius sujierat circulum alterius,
cum tamen spatia sint a-ijualia qua> por-
An ALiun dicendum, quod utraque qui- anibulant omni dio nalurali aeijuali.
dam dixerunt. Si autem dicitur nova Terlius oiiiis ost stidiarum lixarum in
facta : tunc non sequitur id (juod oi)jici- una supei Ticio existentium non lixariim :
tur: qiiia perfectio sua naluralis '''''"> '!"''• '>on moveantur: scd
esl, iit idco lixa-
accijiiat incrementa seciindum ''"'"• "'"auincs ot distantias
Iiimiiiis 'l'"-'' sitiis ad
distantiam a sole : nndo imj)oifocta non '"vicein non mutant, ut jirobatnr in .1/-
dicitur, qiiando lialiot id (jiiod j)or siib- "uif/rs/i. Quartus osl orliis Saluriii.
stantiam dcbet haiiere. Uuintns ost oriiis Jovis. Soxlus Martis. *
Sej)timus Solis socundum dictos IMiilo-
sojiiios. Octaviis Vonoris. iNonus .Mi>rcu-
rii. Docimiis Liina'. (lolior aut(>m in
AirriCrLrS lll. comiiionto (jiiod.nii A/i/iat/rsfi .sini:iila-
rom tciict viaiu in .Morcuiio ot \'onoro :
Quul liic (liciliir liiiiiainontum ? ' (juia jionil oos sujior Solom : ol lunc
qiioad illos diios socnndiim illum mula-
tiir Dido, scd iinii nnmcrus : cl idoo di-
rcilio (jiia'iiliir, (Jiiid dicaliir bic ccndiiin. qiiod s(>cundum sacram Scri-
lirmamontum? jiluram lota nalura i|niiiti C(tr|ioris /i>-
' Cf. II ]•. Siiiiiiii Thccl. |{. AJji.Tli, 0- •'^'.

276 D. ALB. MAG. OIU). PKMD.
mmnentîm dicitur : apud Piiilosoplios solis in ol)liquo circulo : ergo videlur,
autcmdicilur rirmamoiituinoctavaspliaera quod sint signa, et caus?e.
sursum ascendendo. 4. Item, Corporis uno modo se haben-

Utrum autom totum sit conlinuum tis in motu et esse, cst regere corpus di-
corpus et unum, vel diversa, ct de lon- versimode se habens in motu et esse :
giori longitudine ct propriori, longum coelum autem et stellse uno modo sc ha-
exigit sermonem et multas demonstra- bent in rnotu et esse, etnon sunt elemen-
tiones : et lioc pertinet alii negotio. ta elemontata : ergo videtur, quod re-
guntur ista inferiora ab illis.
5. Item, Philosophus in libro de Ani-

maiihus quod omnium impra}gna-
dicit,
tio et partus fiunt secundum allationes
ARTICULUS IV. stellarum ergo videtur, quod regant et

:
signent ut causae.
Qualiter Sol et Luna sint in signa et G, Item, Tn Littera hic habemus, quod
tempora ? sunt signa imbrium, et serenitatum : et
idem dicit Damascenus : sed elevatione

vaporum fiunt imbres : ergo etiam sunt
Quarlo quseritur, Qualiter sint in si- causoe elevationis vaporis : sed elevatio
gna tempora?
et inferioris est causacommixtionis elemen-
1. Aut enim in signum quod esl causa, torum ergo etiam causae sunt commix-
:
aut non. Si sic ergo cum motus sit ne-

: tionum ergo et generationis eorum per
:
cessarius, videtur signum illud esse ne- consequens.

cessario causa rerum, quod non dicitur
ab aliquo Catholicorum. Si autem est si- SoLuno. Puto, quod hoc concedendum so
gnum, non causa ergo id quod signatur: sit, quod sunt signa et causse moventes
reducetur ad aliud quod est causa illius inferiorum corruptibilium.

signati non autem potest hoc esse nisi
: Ad hoc autem quod quod sunt objicitur, ^
immortale et perpetuum et primum cor- causae necessariee, dicendum quod nihil

pus : ergo aliquod talo corpus est ante valet quia licet stellae moveantur uno
:
coelum, quod falsum est : ergo videtur, modo, non tamen respiciunt inforiora uno
quod sit signum, et causa. modo sedetiam inferiora non moventur
:
2. Item, Etiam Augustinus videtur di- uno modo et ideo efTectus stellarum per
:
cere, quod sint causse. Dicit enim sic dispositiones contrarias potest impediri.
in libro V de Civitate Dei : « Non usque- Et hoc quod dicit Ptolemaeus in Cen-
est
quaque absurde dici potest ad sohis cor- twn verhis, quod sapiens homo domina-
porum difTerentias afflatus quosdam vatur astris, scilicet disponendo corpora
lere sidereos, sicut in solaribus accessi- contrariis dispositionibus adquas movent
bus et decessibus videmus etiam ipsius stellae.
anni tempora variari, et hinaribus in- Et per hoc patet solutio ad totum.
crementis atque decrementis augeri et
minui quaedam genera rerum, sicut echi-
nos, conchas, et mirabiles asstus Ocea-
ni ^ »
3. Item, Inter causas inquietae genera-
tionis et corruptionis in II de Generatio-
ne et corruptione ponitur allatio continua
1
S. AuGUSTiNus, Lib. V de Civitate Dei, cap. 0.
iN II senti:nt. niST. xv. b. 277
rum. Cum igitur frequenter verum pro-

nuntient, videtur quod illorum sunt
causac.
3. Item, Aristoteles in lib. de Caiisis
ARTIGLTLUS V. proprietatnm elementoriim quod re-
dicit,
jina vacua sunt et terra? depopulatae apud

Utrum stell^ hahcant dominiiim snper conjunctioncm duarum stellarum, scili-
liberam arbilriiim ? cet.Iovis et Saturni : ergo videtur, quod

causalitatem liabeant super libcrum ar-
bitrium.
Quinto quaeritur, Ulrum stellae habcant
virlutcni super liberuni arbitrium homi- SoLUTio. Dicendum, quod nullam iia- soiutio.
nis ? bent. causulitatem supra liberum arbi-

Videtur quod non : quia trium secundum Sanctorum
diclaet :
1. Dicil Damasccnus, quod nostrorum ctiam Philosophi non dicunt, quod ha-
actuum nullo modo sunt causae. beant causalitatem super liberum aibi-
2. Item, Augustinus in libro V de Civi- trium probatum est primo,sci-
nisi sicut
tate Dci, multipliciter in contrarium hujus licct perconsequens, in quantum libcrum
laborat, dicens quod animi voluntates arbitrium trahitur a complexione ad in-

positionibus siderum nonsubduntur. clinationcm quorumdam actuum. Ad om-
Sed contra : nia alia dicit Aujûslinus, quod tales re-
1. Voluntas multum dcpendei a com- vclationes potius fiunt per da-moncs,
plexionibus corporum erj^ô si habent : quam pcr motum superiorum, Possumus
poteslates super complexiones corporum, tamcn dicere, quod nihil pri)hibi'l dcbili-
etiam videntur habere poteslatem super tatcm proccssus tolius vitie secundum
intelligentiam animae et liberum arbi- forliludinem et sij^nari cl juvari et impe-
trium. diri astris, non liberum arbilrium
sed :
2. Ilem, Videmus Aslronomos respon- ita tamen quod in corporalibus aclibus
dere de his qua' subsunt libcro arhitrio, tantum intcilijialui", cl quod causalitas a
ut dc pacc, ct de bcUo, de depopulatione corporc incipial, et in aninia non sil nisi
terrarum et conslruclione, ct hujusmodi, pcr inclinalioncm.
et hoc secundum considerationcs stclla-
C De opcrr qnint;v dici, qnandn crcavit Dcns r.r aijnis volatilia rt uatafi/ia.
Di.rit rli<nn Drus : l^nnluraut aqun' rcplllr uniin.v rirrnlis. rl rahilile
supcr Irrrani, olc. '. Ojxis (iniiil,i> dici csj fdriiialin iiiscimii d a\ iiiin, (|iiilitis
(hio chMiKMila ornantnr : cl dc ('adcMn inahMia, id csl, {\r a(|iiis piscos ot aves
croavil : volalilia lovans in a(Ma, ol nalalilia nMnilhMis f;nrîli '.
'
rtcnes, I, 20.
'Cr. S. Amhikisiim, IjIi. >'
Iloxanioron, cip. 1, 2 ol 3.
278 1). ALI{. MAG. OHD. V\\JE\).
SoLUTio. Dicendum, quod aqua et aer

convcniunt in qualilatc passiva quae est
humor, et similiter in proprietate per-
spicui : cl aves et pisces etiam vicina sunt
ARTIGLILUS Vr. in mat(M-ia : sunt enim avcs, ut dicunt,
ex humido vaporabili, quod appropin-
Qtinre neris et nqu<r, ornnlus imo die ? fit quat naturae aeris : pisces autem exaquis
et, Quare dicilur replilo? et, Qunre pinguesccntibus subtus, et constantibus
ignis non pertinet nd urnntum ? pcr coagulationem : et ideo unius diei
habent ornatum.
Ad aliud dicendum, quod locus im-
Deindc quoeriturdc liocquod dicit, ibi, mobilitatis numquam assignatur pro or-
« Dixit eliam Deus : Producnnt nquse nalu, sed potius locus motus : loca autem
reptile, etc. » motus piscium et avium sunt aer etaqua.
Et quoeruntur liic duo, scilicet quare
acris et aquoe ornatus fit uno die? et, Ad quod secundo quaeritur de rep-
id
Quare dicitur reptile? tilibus, dicitur quod reptile dicitur mul-
tis modis, ut colhgitur ex hbro de Ani"

Ad primum sic proceditur :
malibus, scihcet quia vi pinnarum se ra-
1. Duo elementa divisa haberc dehcnt
pit, ut pisces : vel quia vi oris, ut qui-
distinctos dies in ornatu : aer et aqua dam vermes : vel quia vi costarum, ut
sunt elementa divisa : ergo duobus die- quidam^serpentes : vel quia vi annulorum
bus debent ornari. quos contrahit et extendit, ut habentia
2. Item, Aves et pisces quiescunt in corpora annulosa sed primo modo su- :
terra : ergo videtur, quod pertineant ad mitur hic reptile.

ornatum terrse.
Ad aliud dicendum, quod ignis habet

Item, Quare ignis non habet ornatum consumptivam quahtatcm et ideo nihil :
specialem ?
animatum vivit in illo falsum est enim :
quod dicunt quidam de salamandra.
D. De opere sextse diei, qunndo creatn sunt nnimalia et reptilia terrse.
Sequitur, Dixit quoque Deus: Producat terra animam viventem in ge-

nere suojumenta, et reptilia, el Jjestias terrse secundum species suas, etc ^.
Sextee diei opus describitur, cum lerra suis animalibus ornari dicilur.
* Genes, i. 24.
liN II SEiNTKNT. I)!ST. XV, K, F, 0. 279
E. Ulrum posl j)ecc(itinn vcnenosa anhnnlin no.rin facln fucrint, an proptcr pecca-
turn nocere cuiperud, prius facta initoxia ?
QiicT^ri solot (le vcnenosis et pcrniciosis aninianlil)iis, nlriini ])OSt pecca-

tuin lioniinis ad vindictam creata sint, an polins creata innoxia peccatori-
bus nocere coeperint? Sane dici potost, quod croafa niliil lioniini inK-uis-
sent, si non peccasset : puniendoruin nainquo vitioruin ot lorrondoriiin,
vel probanda} vel perficiendoevirtutiscausa nocere c(eporunt. Fuoruntorgo

croata innoxia, sed propter peccatuin facta sunt noxia.
F. Utrum minuta animalia iunc creata fuerint ?
Do quil)usdain otiaiii iiiiinilis aniinaiilihiis ([ua^stio ost, Ulruiii iu piiinis
conditionibus creata sinl, an ex robus corru|)lis posloa orln sint? Plornqiio

eniin de buinidoruin corporuin vitiis, vol exhalationibus torne, sive de ca-
daveribus gif:,iiuiitur : qmTdain otiain de corrupti(jiio li^noruiii ol berbiiruin
et fructuuin : et Deus aiictor oinnium esl i. Polost auloin dici, quod ca {\\\iv
de corporibus aiiiiiialiimi, ol maximo moiluorum, nascunliir, cmii amma-

libus creata non bioiiiil, iiisi jioloiili.ililor ol maloiialilor. Iâ Ncro (juaM>\
terra vol ex a([uis nascuntur, vel ex cis qua' loiia pcrminanlo orla sunt,
tunc creata biisso non incon^ruo dici polosl.
Ci. Quare post oninia fnrf/f\- rst hnmo?
(Mmiihiis aulom croalis al(|m' disposilis, iiovissimo larlns (>sl hitiiio. i,iin-
(liiam domiiiiis (»1 |)ossoss(W. qiii d (timiihiis pr.pfcnMKliis (>ral. fiidc sccpii-
'
S. Aur.usTiNLS, Lili. lU ilo (j(Mii">i i') liM. '1.1111, i'ai> II
280 D. ALli. MAG. ORD. PllyEl).
tiir : Vidit Deus quod esset bonum. Et ait : Facimus homincm adimafjinem,
elc. Sed antequnin de lioininis crealione Iractemus, quod supra breviter
tetiginuis ", plenius versanles clarius faciamus.
In liac enim rerum distinctione Catholici tractatores dissentire, ut supra
dixinnis, inveniuntur. Aliis dicenlibus, res creatas atque distinctas secun-
dum species suas per iiitervalla sex dierum : quorum sententia:* quia littera
Genesis magis inservire videtur, atque Catliolica Ecclesia magis approbat,

ideo hactenus studiose docuimus, quomodo ex illa communi materia prius
informiter facta, postea corporalium rerum genera per sex dierum volumina
distinctim sint formata. Aliis autem videtur, quod non per intervalla tem-
porum facta sint, sed simul ita formata, ad esse prodierunt. Quod Augusti-
nus super Genesim pluribus modis nititur ostendere, dicens elementa qua-
tuor ita formata sicut modo apparent, ab initio exstilisse, et ccelum sideri-
bus ornatum fuisse ^ Quciedam vero non formaliter, sed materialiter tunc
facta fuisse, qua3 post per temporis accessum formaliter distincta sunt : ut
herbce, arbores, et forte animalia. (hnnia ergo in ipso temporis initio facta
esse dicunt : sed qua:(dam formaliter et secundum species quas habere
cernimus, ut majores mundi partes : qusedam vero materialiter tantum.
Sed ut dicunt, JMoyses loquens rudi et carnali populo, locutionis modum
temperavit, de Deo loquens a simili hominis qui per moras temporum opera
sua perficit, cum ipse simul sua opera fecerit. Unde Augustinus Ideo, in- :
quit, Moyses divisim refert Deum illa opera fecisse, quia non potuit simul
ab homine dici, quod a Deo simul potuit fieri ^ Item, Poluit dividere Scri-
ptura loquendi temporibus, quod Deus operandi temporibus non divisit.
Illi qui his auctoritatibus et aliis hujusmodi inhffirentes, dicunt quatuor

elementa atque coeli luminaria ita fonricita simul esse, et habuisse illos sex
dies quos Scriptura coinmemorat, sex rerum genera, id est, distinctiones
appellant quae simul factse sunt: parlim formaliter, partim causaliter.
H. Quomodo inteUigendiim sit Deum rcqnievisse ab omni opere suo
Jam de septimee diei requie aliquid nos eloqui oportet. Scriptum est, quia
complemt Deus die septi^no opus suimi quod fecerat : et requiemt die septi-
1 Genes. i, 25 et 26.
« Cf. Supra, Dist. XII, cap. A et R.
^ Cf. S. Al(;usti.\l'm, Lib. IV de Genesi acl litterara, cap. .35 et seq ; et Lib. V, cap. 4 et 5.
* Idkm, Ibidem, Lib I, cap. 15.
Ji\ II SEiNTEM. DIST. XV, i. 281
«
mo ah universo opere quod patrarat \ Roquievisse dicitur Deus die sepli-
rno : non quasi ojêrando lassus, sed ab universo opere requievil, quia no-
vam creaturain facere cessavit. Ilequiescere eiiim cessare dicitur. Unde in
Apocalypsi dicitur : Non hahehant requiem dicentia : Sauctu.s, sanctus, san-
ctus', id esl, non cessabant. Requievisse ergo Deus dicitur, quia

dicere
cessavit a faciendis generibus creatura^ quia ullra nova non condidit. :
(Jsqiie nunc tamen, ut veritas in Evangelio ait, operatur l*ater cuin Fili<j,
scilicet administrationem eorumdem generumque tunc instituta sunt. Crea-

toris enim virtus causa subsistendi cst omiii creaturtTR. Quod ergo dicitur,
Pater meus usque modo operatur, et e(jo operor \ illud universtn creaturie
coiitinuam adminislialionem ostendit. Die erô se})limo requievit, ut no-
vam creaturam ulteiiiis non faceret, cujus materia vel similitudo non
pnncesserit : sed usque nunc operatur, ut quod condidil continere et {û
bernare non cesset *.
I. Qualiler accipicndum sit quod dicitur Deus complesse opus suum scptimo die,
cum tuHC requicvil ab omni opcre suo ?
Sed quccritur, Quomodo septimo die dicatur Dous coinplesse opus suiim,
cum ab ornni opere illo die reqiiieveril, nec alifjuotl genus noviim rerum
fecerit? Alia transialio liabcl, « (-oiisiimma\il Dciis die sexlo o|)era sua : »
({ua' iiiliil (jiuestionis aireit, (juia manifcsla suiil qua^ in eo facla sniil. et
omniuin (onsiimmalio eo djc^ perfecta est, sicnt Scripliira oshMidit. cnm ait,
Vidit Deus cuncta qu<p. fecercU: et erant vatde hona ". (Miinia (jiiidcm nalii-
ralilcr bona eranl, niliihjnc in siii natiira vitii babcnlia : cl sniil boiia <pKc
(jondidit Deus etiam siiifinla \ Simul \cro niiiversa \aldc boiia, (juia <'\
omnihns consislit uiiiversilalis admirabilis {)nlcbi'iliido : iii <|na <'liain illnd
(juod inahiin dicilnr, ixMie (Mdinalnin, <'t i<M-o sno jxisilnin, ciiiinciilins
comiiKMidal bona, nl majîs placeanl, <'l iaiidaltiiioia sinl. <iiim <'om|)aran-
tiir inaiis. Se.xto (M'^<) die facta est (qi<'niiii cinismninalio. I<i<'" piirmissa
'
Gones. ii, 2.
* Apocal. iT, 8.
^ Joau. V, 17.
> Cf. S. AuGUSTiMiM, l,il). IV (lo (ionosi ad liltoiaiu. oap. \'i..
••
fioni's I, ;]1.
" S. Aiic.usri.Nus, lii Kncliiridion, <ai). 10.

282 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED
orilui- qua^slio, Quomodo (licaUn' Dous die scptimo opus suum complesse,
quod hebraica veritas Iial)cl: in quo tamcn nihil novum creasse dicitur,
nisi forte dicatur die seplimo complevisso opus suum, quia ipsum benedi-
xit et sanclificavit : sicut subjicit Scr\i)luvi\, Bejtedixit diei septimo, et san-
cdficavit illum '. Opus cnim est bencdictio et sanctificatio : sicut Salomon
aliquid operis fecit, cum lemplum dodicavit^
K. Qux sii benedictio et sancllficatio septimde diei ?
Tllum autem diem sanctificasse et benedixisse dicitur, quia mystica prae
caeteris benedictione et sanctificatione eum donavit. Unde in lege dicitur,
Memento nt diem sahbati sanctifices \ Et inde est, quod numerando dies
usque ad septimum procedimus, et dicimus septem esse dies, quoium re-

petitione omne tempus agitur non quin alius sit ab illis dies octavus et
:
nonus, et sic de ceeteris : sed quia in sex diebus reruin genera distincta
sunt : et in septimo, licet non fuerit novum genus rerum institutum, fuit
tamen in eo quasi quidam novus status sanctificationis operum et roquio-
tionis opificis. Potest etiam sic exponi illud, Complemt Deus die septimo
opus suum \ id est, complotum et consummatum vidit.
Girca ornatuni terrse queeruntur hic

tria : et primum est, Quse differentia
sit inter jumenta, et bestias, et anima-

V; ARTIGULUS XIL ha?
Secundum, Gum multa sint genera
Qu3e differentia sit inter bestias et ju- animalium, quia dicit Aristoteles, quod
menta et animalia ? et, Quare de ani- natura non procedit de marino ad agre-
malibus ampliibiis, id est, dubiae vitse, ste nisi per medium, quare ipse non fa-
scilicet partim agrestibus, et partim cit mentionem de mediis animalibus in-
natatilibus et quare de mineralibus

, ter natatilia et agrestia ?
etiam non facit mentionem ? Tertium, Quare nuHa mentio est de
mineralibus inter ornatum elemento-
rum?
Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
ibi, D, « Sequitur, Dixit Deus : Produ- Ad pRiMUM ergo dicendum, quod ju-
cat terra, ctc. » menta dicuntur in liistoriis quasi juva-
* Genes. ii, 3. 3 Exod. XX, 8.

2 ni Rpg. vin^ i et seq. ^ Genes. ii, 2.
IN II SENTEM. DIST. XV, K, \\V\ . 12. 283
menla, quce crcala sunl in adjuinenlum rurli populo manifcsta tantum expone-
laboris animalium enim gcnus cst. Ik-
: bantur.
.s/m autcm dicitur quasi vastia, qua? den- I)c animalihiis autcm nocivis, ct quce
tibus vcl unguii)us nocet. Pecora autcm gcneratione fequivoca virlulc stcUarum
dicuntur, ut dicit Augustinus in libro dc vel putrefactione nasci possunl, conve-
Bono conjufjali, co quod talibus antiqu^ nicnter satis detcrminat in Littera.
pccuniam acquircJKmt. I)c boc autcm quod scquitur dc opinio-
Ad seclndum diccndum, ([uod iMoyscs nc Augustini supra disputatum est'.
non intcndit liic diccrc nisi gcneralcs De quicte ctiam sabbali quantum pcr-
diircrcntias animalium, quaj sunt nata- tinct ad locum istum satis cst quod dici-
tilc, volatile, gressibile. tur in Liltera, et rcsiduum babctur su-

Ad TERTiUiM diccndum, quod mincra- per tcrtium preeccptum in terlio Senten-
lianon babcnt nisi formam conscquen- tiarurn.
tem commixtionem clcmcntoruni ct : I)e bis autcm omnibus cxstant aliae
idco ad ornatum non pertincnt, sed ad quffistiones a nobis com[)iiatcE proHxius,

dispositionem ncc tamcn eliani ibi fit
: in (juibus quoedam sunt quic bic non
mcntio, quia occulta sunt in tcrra, et continentur ^
' Cf. Supra, Disf. XIII. et Summ. de Quatiior roxvis.

' Cf. proRcipuo II P. Summ. Tlieol. B. Allterli,
284 D. ALB. MAG. OHI). VWA^D.
DISTINGTIO XVI.
De prodiictioiie croalurjv composUtTc ex spirituali et eorporali, sei-

licct tle liomiue iu couiparalioue ad x)riucipiuui effectivuui.
A. De hominis creafioae, ubi considerandum est quare creatus sit homo, et qualiter
sit institutiis ? quse duo supra tractata sunt. Et, Qualis factus et qualiter lapsusl
postremo, Quomodo sit reparatus ? quae discutienda sunt.
His excursis qihie supra de hominis crealione prcemisimus, effectui man-

cipare atque ordine explanare nunc siiscipimus, ubi hasc consideranda vi-
dentur, scilicet quare creatussit homo, et qualiter institutus, et qualis et

quomodo factus ? deinde, qualiter sit lapsus ? postremo, qualiter et per
quae sit reparatus ? Iforum autem primo et secundo posita, id est, causam
creationis humanoe, et modum institutionis, superius pro modulo nostrse
facultatis tractavimus : ideoque superest, ut qualis vel quomodo factus sit
discutiamus.
In Genesi legitur, Faciamus hominem ad imaginem et similiiudinem
nostram, etc. '. In eo quod dicil facianiKS, una operatio trium personarum
ostenditur : in hoc vero quod didii ad ima(jinem et similitudinem nostram,
una et sequalis substantia trium personarum monstratur. Ex personaenim
Patris hoc dicitur ad Filium et Spiritum sanctum, non, ut quidam putant,
Angelis, quia Dei et Angelorum non est una ^
eadem imago, vel simili-
tudo.
•
Genes. i, 26.
* In edit. Joan. Alleaume, deest U7ia.
IN II SENTEiVr. UIST. XVI, H, C. 285
B. Quod iniago et similitudo hic a dicersis accipitur varie : a (juibusdam increata,
et ab aliis creala et increata, Jve/ essentia Trinitatis, vel Filius et Spiritus

sanctiis.
Irnago autem et similitudo in hoc loco vel increata intolii^nlur, id osl,
Trinitatis essenlia, ad quain factus est hoino : vel creata, in ([ua factus
est homo, et ipsa homini concreata. Incroatam enim imajrinem qua? Deus
est, intellexisse videtur Beda cuin dicit, nun esse unam imaînem Dei cl
Angelorum, sed trium porsonarum : et ideo personis ndii Angelis Hf ibi
sermo *. Improprie idimen imafjo dioitur : quia imago relalive ad aliud di-
citur cujus similitudinem gerit, et ad quod reprcesentandum facta est : sic-
ut imag) Caisaris qua? ipsius similitudinem pra^ferebal, ipsumquo quo-

dainiTKjdo repraisentabat. Proprie autein imafjo dicilur id ad (lund aliiid
lit : sicut exemj)lum proprie dicitur quod sumitur ex ali^pio, et exemplar

ex quo sumitur aliquid. Ponitiir lamen et aliquatido abusiv*^ allorum j^ro
altero : ita ot minus j)roprie accipitur imago essentia Trinitatis, si tamen ea

noinine imaginis in hoc loco intelligilur.
(j. Opinio eorutn r/ui putaverimt Filium per iinaînoin r/siuiililudiniMn /lic
accipi.
JMlius vero proprie imago Palris dioilur, sioul supia iii Iraclalii Ac riini-
tati» diximiis ". Uiido rucruiil nonniilli (pii ila dislinxoi-iiiil iil iiiiagiutMii in
hoc looo inbdligoront Filiuiii : li<»ininoin vorn, iinii iinagiinMU, sod ad iina-
giiKun faoluin diooroiil '. (jiios rofcllit .Vjiosloltis, dioons : Vir i/uitfrm imn-
ifo ct (jloria Dci usl '.

lla'o iiam(|ii(' iinago, iil osl, Ikuiio, oum dicilur licri
ad imaginom, non (piasi ad l'i!iuiii dioiliir licri : alioîiiiii iumi diocrolur ad
*
Vkneh. Ui:i).\, SupiM' CtMiosiin.
» Cf. I StMiliMiliarum, Dist. ii. ,\i 1. IS ; Uixl. III, .\rl. '2('.
: .«l Disl. ,\\\I. C.
» S. Atii;L-sTINUs, I,il>. \ U tir li inilali», oap. (>.
*
I ail Ct>i-iulli. XI, 7.
286 I). ALH. MAO. OKD. VWA^l).
imcKjinein nostram. Qiiomodo eniiii nostram (liceret, cuiii Fiiiiis solius Pa-
tris iiiiay-o sil ? FuciLnit autcni et alii ixTspicacius hcec (raclanles, (|iii pcr
iinagincin Filiuin, ct ])cr siinililudinem Spiritum sanclnm intclligerenl, ([ni
simililudo cst Palrisct Filii. I^^l idco ])luralilcr puhivcrimt dici nmtram, id
rcfercntes ad simililudincin lanlnm : ad imaginem vcro, subinlclliêndnm

esse mcam. [lominem vero et imaginem esse, et ad imaginem et simililn-
dinem factuui esse tradiderunt : et imaginem imaginis esse et similiLndi-
nis.
etc. » In tertio, excludit quasdam expo-

sitiones falsas de conformitate imaginis,
et ponit veram, ibi, C, circa principium :
DIVISIO TKXTUS.
« Unde /lioûntnonnulli, eic. » Inquarto
et ultimo, dicit diflerentiam inlcr imagi-
« Ilis excursis quse supra de hominis, nem quse est Filius, et imaginem quse
elc. » est homo^ ibi, E, « Quorcirca homo et
Hic incipit lertia pars istius Iractalus imago dicitur, etc. »
de creaturis : in quo agit Magister cle Et per hoc patet sententia de hac ma-
creatura qase composita est ex spirituali tcria quoad imaginem creatam, dequa
et corporali. plurima dicta sunt in I Jibro Sentenlia-

Et dividitur in duas partes : in quarum rum, Distinct. III : et de imagine increata
priina ponit stalum ejus ante peccatum. in eodem libro, Distinct. XXXI et, :
In secunda autem casum ejus in pec- Utrum Angelus sit ad imaginem ? supra,
catum, et statum in peccato, quce incipit in hoc II libro Senfentiarum, Distinct.
infra, Distinct. XXI, ibi^ A, « Videns VI, et hoc nolo replicare.
igitur diabolus, etc. »
Prima harum dividitur in tres : in
quarum priraa agitur de formatione virt.
In secunda, de formatione mulieris, Dis- ARTICULUS I.
tinct. XVIII, ibi, A, « In eodem quo-

que paradiso, etc. » In tertia, de gene- Utrum aliqua creatura sii conformis
ratione quse fuisset ex utroque, si non Deo secundum imaginem '^
pecassent, Distinct. XX, ibi, A, « Post

hoc videndum est, etc. »
Prima harum habet duas distinctiones, Quceruntur autem hic circa lioc pri-
in quarum prima agit de formatione ho- mum quatuor, scilicet, An aliqua creatura
minis quantum ad conformitatem ima- sit vel possit esse conformis Dco secun-
ginis, quam accipit opus ab opifice. In dum imaginem ?
secunda, de origine materiali secundum Secundo, Utrum omnis creatura sit
animam et corpus, ibi, Distinct. XVII, conformis Deo secundum imaginem ?

A, « Hic de origine animae, etc. » Tertio, Utrum (Equaliter omnis crca-
In hac distinctione quatuor continen- tura rationalis sit ad imaginem?
tur : in quorum primo dicit, quod homo Quarto, Utrum fequaliter vir ct mulier ?
factus est adimaginem. In secundo ca-
pitulo, quid dicatur et quot modis imago Ad primum sic proceditur : quia
et similitudo? ibi, Vt, Imago autem, <( l. DicitHilarius, « Imago est ad quam
IN II SENTENT. DIST. \VI, C, AUT. 1. 287
iniilalar spocies iiidifrerens. » llomo au- indiHcrcns in conlaclu iniilanlis ad id
tern non est species indilTerens ejusdcrn (|ni)d iinitalur: el sic liomo cst species
rei ad quam iniilalur. Eryo non est Dei indin"erens : quia ducendo in exciniilar,
ima{,ô, nec polesl csse. atliniît illud imitando proportionalitcr

2. Adliuc, Dicit Milaiius, quod « iina- sihi. Dicitur etiam species indiircrens per
go est rci ad rcm coflequandam imaji:i- substantiam et (.'ssenliam : ct sic solus
nata et indiscrela simililudo. » Homo l*'ilius est species inditrerens cum Patre.
autem ncc aliqua creatura ajquat Deum. Ad aliiid diccndum, quod est cocipqua-
Ad 2.
Ergô non potest esse imajjo. tio suflicientia} ad ducendum in aliud : ct
'-i. Item, \ulla creatura est quin dislct est coaiquatio implelionis aj^juiparantia'.
in inlinilum : ergo nulla creatura est Coa?quatio suflicientiai ductionis in aliud

quae possit csse similitudo indiscreta. est in re, quand(j liabet ea (juihus sufli-
4. Item, Augustinus in sermone de cienler ducit in aliud. Sic imago simili-
Imarjine, facit distinctionem inter aequa- tudinis coa^quatur exemplari : quia est
litatcm, et imaginem, et similitudinem, in ea aliquid rcspondens discrelioni per-
dicens quod ubi similitudo, non continuo sonarum, ct aliquid ordini naturiB, et
sequalitas : scd e converso ubi a^^qualitas, ali(|uid a^qualilati, ct aliquid i(l(Mititati
continuo simililudo. Ilem, Ubisimilitudo cssenliiE, ut liabitum est in I libro Scn-

et cEqualitas, non continuo imago : sed e lenlianim ": sed coaiquationcm ajquipa-
converso ubi iinago, ibi eequialitas et ranti.T non habet nisi imago qutE esl
similitudo imago prtpponit sibi

: ergo Filius.
tequalilatem. Nulla autem creatura ajqua- Ad alild dicendum, (|uod indiscrcta

Ad 3.
tur Deo ergo nulla crcatura potest esse

: similitudo est quae repriEsentando pro-
imago Dei. portionaliter ostendit excmplar : et ha»c
5. Ilem, Isa. xl, 18 : Quam imagi- est imago crcala vcl indiscrcta por suh-
nem puneli.s- ci, scilicet Deo? Ergo nullam slantiam : ct sic solus l''ilius. rndc qui-
potest iiabere imaginem. dam dicunt, quod diftinitiiûics Ililarii non
f). Item, Distantium in inlinitum non intelliguntur dc imagine creata, sed in-
est unum imago alterius. Deus ct crea- creata tantum. Et hoc vcrum est si stri-
tura distant in inlinitum : ergo nulla crea- cte ct pr()[)rie accipianlur. Si autcm large
tura potest esse imago Dei. sumantur vocabula, nihil prohibet eliain
Sed coNTHA : Facianius Jwminem ad de creata inl(dligi,
imaf/inem, clc. *. Et plurima? ali;e aucto- An alii:d dicendum, qiiod osl «Tîna- ^j ,
ritalcs dc hoc inveniuntur. lilas conligurationis, et a?qualilas na-

tur;e. .E(|ualitas coaligurationis oxte-
Solltio. Ad lioc dicendum, quod cst rius suflicit rationi imaginis. Ad hoc
imago imago similitu-
iTiiuiparanti;^, et oniin quod statua sit imago Ilcroulis,
dinis per imitationem. Dicendum orgo, non oportef, (piod cjiHdcin iiatuno sit ol
quod croatur;i iion polost esse imago viv;it : î't\ (imxl minor cxistcns, cl info-
ajquiparanfiae, sed imago similitudinis por rioris nafur;o, similifcr ilii sil ligurafa.
imitatioiicm hoc modo (pio siipra diolum Et sic hoiiio dicifur iiaborc ;c(iii;ilit;ilcm
ost, (piod hiorarchia ost in Dci similitu- (iu;o iniit;ifur in oonligurationo spirilnali
din(Mn ;is(cndcns proporfion;ilifor ot ;id polcntiariim aniiii;»'. Idiiis autom h;ibol
Doiiin siinililudo ct unitas. I'it pcr hoc ligur;im cl inituiiim siib>l;infia*.

patiH solutio fcrc ;id fofuin. \ii ai.ii n diccndiim. (iiiod Isiiias lo- ^,j ^^
Ai) rniMiM ;uifoin dioondum, (iiiod spc- (luitiir dc imagino oorponili

oics indilTcrons dioitur duplicitcr, soilioof \n ai iri» difciidnm, quod Doiis cl ^ , ^^
•
(.cnos. I, 2»'). « Cr. I Sciilcnlianiin, lli-l. III.
288 1). ALB. MAG. OHI). PILKI).
'.reatiira, ut Creator et crealura distanl crealuris venerunt Philosoj)hi in Deuni

iu inliuilum : sed in ratione exemplaiis non confuse ergo in creaturis etiam om-
:
dicit accedens ad nos, et appropinquans nil)us non est confusa siniililudo, sed
nobis. discreta. Si dicalur, quod Philosophi

non cognovcruntTrinilatem, sed divini-
tatcm : hoc videtur esse contra Augu-
stinum, qui diccbat eos cognovisse Pa-
trem, ct Filium.
AHTICULUS n.
SoLUTio. In I libro Sententiarum '
3^,,^,^
con/ormis Dco ostensum est, quid vocetur vestigium, et

Utrum omnis crcatura sit
secundum imaginem, vel sit ad ima- in quo dilTerat ab imagine. Unde dico,
ginem Dei ? quod in creatura irrationali non est nisi
confusa simililudo personarum. sed ex-
pressa notitia divinitatis.
Secundo quaeritur, Utrum omnis crea- Ad PRiMUM ergo dicendum, quod unum, Ad
tura sit ad imaginem Dei ? verum, et bonum, prout sunt de primis

Et videtur, quod sic :
(sicut infme primi libri Senientiarum
1. Ad imaginem enim similitudinis notalum est) non differunt nisi per rela-
(ut habitum est) non exiguntur nisi qua- tionem ad efficientem, vel formalem,
tuor, scilicet discretio trium aliquorum, exemplarem, vel finalem, disponentcm,
et unitas eorum secundura substantiam, efficientem et ideo unum non addit su-
:
et ordo, et sequalitas in omni autem re :

per aliud nisi rationem respectus, et ideo
est invenire unum, verum, ct bonum : non sunt vere illa tria sicut memoria, :
et haec tria discreta sunt, et idem sub- intelligentia, et voluntas.
stantia suppositi : et ordinata, quia se- Item, Unum non addit super ens nisi
cundum rationem intentionis unum est in divisionem, etnon formam aliquam :
ante verum, et ante bonum : et aequalia sed memoria addit supra mentem quam-
sunt, quia convertuntur super se invicem dam proprietatem, qua efficitur determi-
secundum supposita ergo videtur, cum :
nata potentia: et ideo patet confusionem
haec sint in omni re, quod omnis res esse in discretione horum trium.
facta sit ad imaginem Dei. PrfEterea, Imago dicitur anima, eo
2. Item, Hoc videtur dicere Boetius in quod est capax Dei per beatitudinem, et
libro de Consolatios Philosophise, in uniri potest in actibus gratiae : et hsec non

illis verbis :
inveniuntur in irrationali creatura.
Item, Augustinus dicit, quod imago
qui perpetua mundum ratione gubernas. est in anima in quantum est immortalis :
Et infra :
et si non esset immortalis, non esset
Tu cuncta superno imago et hoc iterum non invenitur in

:
Ducis ab exemplo. Pulchrum pulcherrimus illis tribus. Patet igitur, quod confusam
[ipse
dicunt similitudincm.
Mundum mente gerens, similique ab iraagine
[formans, Item, Unum in ordine non procedit ex
Perfectasque jubens perfectum absolvere par- alio, sed potius addit alii : et unum se ha-
[tes. bet ad aliud ut subjectum, et unum est
in vero et bono, et verum in bono, ut

3. Item, Confusa similitudo non ducit subjectum et talis ordo non est in per-
:
in rem nisi confuse : sed mediantibus sonis divinis secundum ordinem naturae
' Cf. I Sententiarum, Dist. III, Art. 13 et seq,

. :
Ii\ II SEMRXT. DTST. XVI, C, ART. 3 ET i. 289
qui ihi est. IJnde patet etiam confusio- SoLUTio. Dicendum, quod h*c tota SoiuUo.
nem in ordine horum trium esse. quaestio ex superius dictis in distinclione
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod Hoelius cx- Vr detcrminatur : quia si attondilur

tenso nomine sumit imaginem pro ideato imago simililudinis tantum, tunc Anf^c-
traducto ab idea. lus secundum dictum Gregorii est imago
Ad 3. Ad ALiUD dicendum (ut primo ' proba- cliam expressior quam homo : et faisum
tumest)quod Philosoplii numquam co- est quod quidam dicunt, quod Angelus
gnoverunl personas nisi cunfuse, et non est signaculum pro expressiori imagine.
''
sub ratione propria. Si autem altendatur non in potcntiis

naturalii)us tantum, in quibus spiritua-
lis substantia capax est Dei, sed in con-
formitate ad rationem principii quod est
Deus secundum quod ipse est a et w, tunc
ARTICULUS III. homo est magis imago quam Angelus :
quia homo est ex quo omnia sui generis,

Utrum asqiialiter omnis creatura ratio- et per quem omnia secundum aliqueni
nalis sit ad imaginem Dei ? modum : et ila procedunt ohjectiones

unde jam solutum est ad totum.
Utrum aequaUter om-

Tertio quaeritur,
nis creatura rationalis sit ad imaginem ?
Videtur autem quod non quia :
1. (iregorius supra *
dixit Quanto
: « ARTIGULUS IV.
in Angclo suhlihor est natura, eo magis
in illo imago Dei sinml insinuatur im- Utrum sequaliter vir et mulier sint ad
pressa : » ergo videtur, quod Angelus imaffinem Dei'i
magis sit ad imaginem Dei, quam homo.
2. Ttem, Notitiam Dei et sui apud se
tcnere est memoriic secundum Augusti- Quarto quctritur, Utrum a^qualilcr vir
num, et se intueri in Deo est intelligcn- et nmlicr sint ad imaginem Dei ?
tiae, ct nuuKjuam Deum in se non dili- Et videtur quod non : quia
gerc pcr naturalcm diiectioncm est vo- 1 I ad Gorinth. xi, 7, dicitur, «luod
luntatis : li;pc autem omnia hahet Ange- vir est imaf/o et f/loria Dei, mulier au-
lus dciformiter, et lioc cum inquisitioiie tem f/loria viri est : ergo vidctur, quod
et studio : ergo videtur Angelus magis non distent uno gradu a ralionc imagi-
essc ad imaginem, quam homo. nis.
8eti conira, Sed contha est quod hahetur infra », 2. llcm, -Mulicr noii rcgit vinim, scd
ubi dicit Magister, quod mulierem ideo lOijritur ah ipso : cum iiîtur imaninis sil
de lalere viri formavit, ut imago Dei iu regere, videtur non ita esse ad iinaginem
hoc in homine appareret, quod sicut miilicr ut vir.
Deus cst princi{)ium ex quo omnia, ita ;}. Ilcm. Iiifia '
nou ponitur ipsa prin-
homo csset principium ex (|uo omnia cipiiim totius liuiiKUKe natui-a'. scd vir:
sui gcneris : hoc aulcm iii nuUo Angclo cuin igiliir conformilas in rationc prin-
invcnitur: ergo vidctiir, ([uo Angclus cipii ouin l)co sil (i(> rationc imaginis
non ita sit ad imaginem sicul houiu. (ut iiifra hahcbilui),vi(h'tur non a«qu«liter
sicul vir cssc ad imagincm.
'
Cr. Sontonliiuum, Disl. III, .\rl. 18. » Cf. Infra, l)i>t. Wlll.
* Cf. 11. Soiil.Miliamin, l)i>t. VI. * Iliiilciii.
XVII «0
:
290 D. AL15. MAG. ORl). PRyED.
Sed contra. Sed CONTRA :

gis est ad imaginem, quam rnulier. Si
1. Mulier est capax Dei sicut ct vir autem altenditur in rationc principii re-
cum igilur imago insit secundum nien- speclu nalurse universalis : hoc conlin-
tem quce capax est Dei, videlur mulier git quatuor modis, scilicct universaliter
esse ad imaginem sicut vir. et efreclive et materialiter: et sic solus
2. Ilem, InGenes. i, 27, dicitur, quod Adam esl ad imaginem. Vel efTective
creavit Deus hominem ad imagincm et et materialiter tantum : et sic omnes
similitudinem suam : et subjungitur, viri sunt ad imaginem tanlum. Vel
Masculum et foi^ninam creavit eos. Ergo materialiter et universaliter respectu
intelligitur de mulierc sicut de viro. omnium propagatorum, et non effective :
et sic Eva sola est ad imaginem. Vel

soiuiio. SoLUTio. Levis est haec quaestio. Di- materialiter et non universaliter respectu
cendum, quod imago attenditur duplici- propagatorum et sic omnis mulier est
:
ter scilicet in interioribus potentiis men-

:
ad imaginem.
tis, vel in convenienlia in ratione prin- Ad PRiMUM ergo dicendum, quod hoc Ad 1.
cipii natur*. lu inlerioribus iierum du- dicitur per subjeclionem sexus, et vigo-
•
^^
pliciter, scilicet indislinctione, et ordine, rem naturalium.
et sequalitate, et consubstantialilate po- Ad auud dicendum, quod regimen at- Ad 2.
tentiarum : et sic mulier est seque iujago tenditur penes facilitatem deflectendi in
sicut et vir. Vel in vigore et nobilitate vitium ex imbecillitate naturalium.

potentiarum comparatarum ad actuin se- Ad aliud patet solutio per distinctio- Ad 3.
cundum naturam sexus : et sic vir ma- nem positam.
D. Nec horum sententiam approhat^ sed imaginem rt similitudinem, Dei in homine

qugerendam et considerandam docet, ut imago et similitudo creata intelligatur.
Verumlamen hcec distinctio, licet reprobabilis penitus non videatur, quia

de medio montium, id est, auctoritatibus Sanctorum non manat, congruen-
tius in ipso homine imago et similitudo Dei quserenda est et consideran- y
da. Factus est ergo homo ad imaginem Dei et similitudinem secundum

mentem, qua irrationabilibus antecellit : sed ad imaginem, secundum me-
moriam, inteliigenliam, et dilectionem. Ad similitudinem, secundum inno-
centiam et justitiam quse in menle rationali naturaliter sunt. Vel imago
consideratur in cognitioneveritatis, similitudo in amore virlutis : vel ima-
go in aliis omnibus, similitudo in essentia : quia et immortalis et indivisi-
bilis est. Unde Augustinus in libro de Quaniitate animde : Anima facta est
similis Deo, quia immortalem et indissolubilem fecit eam Deus'. Imago
» S. AuGUSTiNus, Lib. de Quantitate aniraae, cap. 2.

IN II SENTENT. DIST. XVI, D, ART. ^. 291
ergo pertinet ad fonnarn, simiiiliido ad natiiram. Factus est ergo homo se-
cundum animam, ad imaginem et simiiiludinem non Palris vel Filii vel
Spirilus sancti, sed tolius Trinitatis : ila et secundum animam dicilur ho-
mo esseimago Dei, quia imago Dei in eo esl '
. Sicut imago dicilur et ta-
l)ula et piclura qua? in ea est, sed propter picturam qutC in ea est, simul et
labula et imago appellalur : ita propter imaginem Trinitatis eliam iiiud in
quo est imago, noniine imaginis vocatur.
Boetius, est rerum ditTerentium eadem

qualitas.
2. Praeterea, Cum ratio imairinis sit
AimcULUS V. in conliguratione aiiquorum, videtur

quod necesse est plura ponere in quibus
Utrum illa in quibus dicilur esse imayo sit : cognitio autem veritatis non dicit
et simililudo ^ sint bene assigtiata ? nisi unum.

3. Item, Cum imago sit in quantitate
aliqua, oporlet ponere rationem quanti-
Deinde quiieritur de lioc quod dicit : qua sit imago et cum
tatis spiritualis in :
« Verumtamen hsec distinclio, licel re- dicat Bernardus, quod amor sit quanti-
probabilis, elc. » tas animae, polius videtur esse imago
In ilio eiiim tripiiciter exponit irnagi- in amore virlulis quam in cognitione ve-
nom et siinilitudinem, sciiicet quod sit rilatis.
iinago secunduin tres polentias mentis,

et simiiiludo secun(iuin innocenliam et Pr.^terea, Objicitur de tertia exposi-
jusliliam. Secundo modo, quod iinago lionc. Iinago enim magis propinquior
sil in cognitione verilatis, et simiiitudo videtur esse essentiae quam similitudo :
in diiectione bonitatis vel virlulis. Terlia ergo nihii dicit, quod imago sit in aliis
est, quod imago sit in omniijus aliis ab essentia, et simiiitudo in essentiali-

praeterquam in essentia, qua immortalis hus.
et indissoiubilis vei indiyisil)iiis est ani-
ma, et in his est simiiiludo. Pr.eterea, Penes (luid accipiuntur
.,, • •
Quaest.
,
Videlur enim, quod iliae exposiliones lilte tres expositiones r
non sunt convenienles : ([uia secundum

iM.ijîslrum infra ot muilos Doclores, SoLUTio. Dicendum ad j)riinum, (jnod
SoluUo.
liomo non cst factus in gralia : (^rgo non jMat,nsler bene exponit ; (juia aut inteiii-
Iiai)uit jusliliam : ergo simiiitudincm iîlur dc innocentia et juslilia nalurali-

noii habuit in innocentiu et gratia. bus, si homo ponalur non esse factus in
gratuitis : ct lunc innoccntia naturalis

r.oNTRA SKCUNDAM siiuiliter ohjicitur : niliil aiiud est (juam slatus (jui ox hoc
I . Si enim imago est in cognitionc non nocuit quod pcr peccalum non me-
veritalis, cuin co{.;nitio verilatis sit (pue- ruil, Mt Dcus jicr poMiam sihi nocoal :
dam (juaiitas sicul el amor virtutis, vi- j)(cua autcm. ul dicil Auuustinus, non
dclur nlruiiKpie p^Mlincre ad ralionem csl malum, nisi (juia nocct. .luslitia au-
simiiitudinis : (piia siinililudo, nl dicit tcMi Maturalis dicitur ordo rcclus virium
' S. Ati.usTiMJs, Lib. .\\ do Ti initiilc, cap.21.

202 D. AT.n. M\r.. ORO. PR.i^n.
infcriorum ad supcriores, el supcrioris [)onit cognilio vcritatis, innuitur quanti-

in Dcum, cl corporis ad animaui, ct tas spiritualis discrcta quae exigitur ad
mundi ad corpus ct in lioc ordme crea- : ea quee sunt imaginis. Et sic non con-
tus est homo : et tunc niliil valct ol)jc- sistit in sohi qualitale cognitionis. Et
clio prima.Si autcm juslitia ct innoccntia pcr hoc patet cliam sohitio ad scqucns :
accipiuntur pro gratuitis : lunc secun- quia amor non csl quantitas quam exigit
dum illam opinioncm, quod crcatus cst imago, sed est quantitas valoris anima)
in gratia, objeclio niliil inconvcniens quando cst gratuitus : et de illa quanti-
concludit : tamen infra erit dispulatio do tate loquitur Bcrnardus.
hoc. Secundum aliam autem opinionem Ad m
quod ultcrius quseritur, diccn- Adexpos.3
dicemus, quod similitudo est in innocen- dum quod imago dicit convenientiam in
tia et justitia in gratuitis : non quas ha- exterioribus et ideo non competunt ei
:
beret, sed quas habuisset, si stetisset : substantialia intrinscca : sed similitudo

et tunc est similitudo in potentia et or- est in quahtate, et quantitate : omnis au-
dine potentiae ad habitum. tem forma sive substantialis sive acci-
Adexpos.2. Ad aliud diccndum, quod cognitio dentahs pradicat qualc : et quoad hoc
veritatis non ex[)lelur potentia una : dicit Boctius quod species est essentiaUs
oportet enim unam esse tenentem noti- similitudo individuorum : et ideo in es-
tiam, et ha?c est memoria et aliam in- : sentia nihil prohibet esse simiUtudinem
tuentem, et heec est intelligentia et : et imaginem in proprietatibus conse-
has concomitatur amor naturalis noti quentibus, ut sunt memoria, intelHgcn-
qui continuat intuitionem ne avertatur : tia, ct voluntas.
et quoad iilam discretionem quam sup-
E. Quod homo dicitiir imago, et ad imaginem : Filiits vero imago, non ad

imaginem.
Quocirca homo et imago dicitur, et ad imaginem : Filius autem imago,

non ad imaginem : quia natus, et non crealus : a^qualis, et in nullo dissi-
milis homo creatus est a Deo, non genilus, non parilitate sequalis, sed
:
quadam similitudine accedens ei. Indo AugusUnus in libro VII de Trinila-

te : In Gencsi legitur, Faciamus Jiominem ad, imaginem et similitadlnem no-
stram '. Faciamus Qinostram pluraliter dixit: et nisi ex relativis accipi non
oportet ut facere intelliganlur Pater et Filius et Spirilus sanctus ad imagi-
nem Patris et Filii et Spiritus sancti, ut homo imago
subsisteret Dei. Sed
quianon omnino cequalis fiebalilla imago, tamquam non ab illo nata, sed
ab eo creata, ideo ila imago dicitur quod et ad imaginem : quia non sequa-
tur parilitate, sed accedit quadam similitudine. Filius autem est imago,
* Geues i, 26.
IN II SENTENT. DIST. XVI, E, ART. C>. 293
scd non ad iinaîneni, quia aHjnali.s Palri. Diclus est ergo homo al imarji-
nem, propler impareni simililndinem. Kl ideo //o.s7;y/w, ut imago Trinilalis
csse homo inlclli^-.ilur, non Tiinilali cjcrinalis, sicnt Filius Patri '. Ecce os-
tensum homo similis l)co, scilicet secundum ani-
est, secundum quid sit
mam. Scd et in corpore qnamdam proi^rietalem habcl qua» hoc indicat :
quia est erecta statura, secundum quam corpus aninue rationali congruit,
quiain coelum erectum est.
rum : ergo in homine est ut in arte, et
in Eilio sicut in re naturali : ergo wqui-

voce,
Sed contra :
Sed conira.
AiniGLLUS VI. ^quivoca necunius rationis sunt, nec
allingunt unum m ratione imago Hi
Ulrum imago dicitur de honiine el dc liomine attingit unilatem essenliae in
Filio Dei univoce, uiquivoce, vel ana- Iribus, et ralionem principii in Patre :
lof/ice ? quia sicut Pater est principium totius
deitatis, ila homo tolius humanitatis

principium : et idem imitatus Filius
Deinde quarilur de ultimo capilulo, unus in essenlia cum Patre : ergo non
il)i, « Quocirca Jiomo el inuujo dicilur, sunt a-quivoce dicti iniago homo et Ei-
elc. » hus Dei.
Ex hoc enim oritur quoeslio, Utrum
imago de liomine et Eilio Dei dicalur SoLiTio. Dicendum, quod per analo- Soiuiio,
univoce, vel aequivoce? giam dictum est, nec proprie a^quivoce,
\'idetur, quod aiquivoce : quia nec proprie univoce : lali, iiujuam, ana-
1. Niliil est uriivocum crealurop el iogia (juce nihil unum ponit in ulroque,
Crcaloii : ergo nec imago. si'd j)otius ponit lolum in uno, et in alio
2. Item, Nulural(! et arlilicialc uon ponil ah illo et ad illud csse : et sic ho-
sunl univoca, ut asiniis vas, el asinus mo est imago.
animal, et aninial Iiomo, ct qiiod piiigi- DiciiNDU.M ergo ad piinuim, (juod niliil
Ad 1.
liir : (1)111 ii;iliir imago Dci, ut dii-il Au- est commune genere vel specie : sed jicr
ûslinus in lihro {\i' Drccnt c/iordis, sil lalcm analogiam ali^juid c>t in Iiomine a
iii liominc, ul imaf.r() Uijpsaris in solido Dco. (juod j)er j)rius in Deo invenilur.
aiiico : in l''ilio aiitciii iil ima}.;o (â'saris .\i> Aiii 1) diccndum, (jiiod (Icccj)loria
Ad 2.
in ImUo suo nalurali : videliir iii liomine est illa argumcntalio : (juia Atiguslinus
el l''ilio diirerre, sicul arliliciah! el nalu- non viill dicere, (juod honm sil opus ar-
rale : eryo iiHiuivoce incsl ulique. tis, sed (juod imilalionis ratio sit in eo
'.]. Ilem, Arlilicialia sunl (piorum prin- in (liversilale essenlia» : in Eilio aulem
cipiuin est volunlas, ut dicit IMiiloso- non.
|)Iuis : imaginis aulem creahe principium Ai) Aiirn diceiulum, quod est volunlas
Ad S,
est voluntas Dei, ct l''ilii non est volun- liauMnulans maleriam el inducens f(tr-
tas, ul liahilum est iii I lihro Senlcnlia- iiiaiii jier j)rincipia naturalia, et talis non
'
S. AuGUSTiNUs, Lilt. \'II tie Truiilata, cap. * Cf, I Sonlc^nliaruin, Dist. VI.
294 D. ALB. MAG. ORD. PR.EI).
inducit opus artis, sed naturae, ut volun- Et si quod omnia naturalia

objicitur,
tas divina.Est autem voluntas non trans- sunt opcra arlis primaB. Dico idem de illa
mutans matcriam, sed incisionis figu- arte quod de illa voluntale :illa enim
ram ablationc vel transpositione partium ars non tollit rationem operis naturae,
faciens : et talis cst principium artis, ut sed ponit diversitatem substanti.ne in na-
voluntas hominis. Tamen bene concedo, tura creata et creante.
quod non univoce dicitur, sed non sicut
artificiale et naturale.
lx\ II SEMEM. DIST. XVII, A. 295
DISTINGTIO XVII.
Dc [>rotliielioiie lioiiiiiiis t|iiaiiliiiii sitl priiMîpia foiisntiiliva, seili-

cet corpiis el aniiiiaiii : el priniiiiii de viro.
A. De creationne anim/s, Utnim de aliquo jacta sit, vel non ? et, Quando facta, et
quam gratiam liabuerit in creatione ?
llic (le origiiie aniiihT pluia qiicPri solent, scilicet unde creata fucrit, et
quando, et quani gratiani lial)ueril in creatione ? Sicut lioniinis fornialio
secunduni cor})us describilur, cuni dicitur, Formavit Dcus hoinincin dc

linio tevnn : ita ejusdem secundiim animain factura descrihitur, ciiin
subdilur : Et impiraDit in faciem ejiis spiraculiim vitie '. (lorpus enim de

liino lerrcB forinavit Deus cui aniinain inspinivit. Vel secunduin aliaiii
litterain, davit vel sulllavit : non qui»d faucibus sufnavcril, vel (uanibus
corporeis corpiis formaverit. Spiritus enim Dciis csl, ncc lineanuMilis iikmii-
brorum comi)osilus. Non ergo cainalilcr piitcmiis Dcum C(»ii)oi is manibus

fonnassc corpus, \ ( I faucibus inspirasse aniinam, scd |)(dius lidmiiicm ^y'
limo teiTU3 sccundum corpus formavil, jubcndo, volendo, id esl, \nluil cl
verbo suo jussit ut ita li(M'et, el inspirari/ i/i /aricni ejas spirarulunt rit.r,
id est, subslantiain aniina» iii (pia \ i\('rcl, crcavit, iion ^lc malcria ali^jua
corporali vel spiriluali, scd ilc nihilo.
' Genes. ii, 1.

li. Opinio quurumdam Jhnrelicorum, qui pulavcrunt animam csse de subslantia

Dci.
PLilaverLuit eniiii quidam licLM-etici, Deutn de sua substantia animam

creasse, verbis Scriptura3 pertinaciter inhcjerentes, quibus dicitur, Inspira-
vit vel insufflavit, etc. Cum stat, inquiunt, vel spirat honio, de se flatum
emittit. Sic ergo cum dicitur Deus flasse vel spirasse spiraculum in faciem
hominis, ex se spiritum hominis emisisse intelligitur, id est, de sua sub-
stantia. Qui hoc dicunt, non capiunt tropica locutione dictum esse, suffla-
vil, vel flavit, id est, flatum hominis, scilicet animam fecit. Flare enim est
flatum facere : et flatum facere, est animam facere. Unde Dominus per
Isaiam : Omnem flatum ego feci i. Non sunt ergo audiendi qui putant
animam esse parteni Dei. Si enim Iioc esset, nec a se, nec ab alio decipi
posset, nec ad malum faciendum vel paliendum compelli, nec in melius
vel deterius mutari. Flatus ergo quo hominem animavit, factus est a Deo,
non de Deo, nec de aliqua materia, sed de nihilo \
quaestiones, quarum una est, Utrum ani-

ma de substaniia Dei creata sit? Secun-
da, Utrum in corpore vel extra corpus ?
ibi, C, « Sed utrum in corpore, etc. »
DIVISIO TEXTUS. In hac parte transeo brcviter objicien-

do : quoniam ista qusestio, Utrum anima
sit facta de substantia Dei, aut de mate-
Hic de origine animge, etc. »
« ria aliqua praecedente ipsam : aut anle
Hic agitur de formalione hominis se- corpora sint creataj animse in compari-
cundum relationem ad principium male- bus stellis, vel simpliciter, sicut dicebat
riale ethoc dupliciter, scilicet secundum
:
Pythagoras et quidam alii, alibi diligen-
animam, secundum corpus

et et ideo :
ter investigata sunt \
sunt hic duse partes, in quarum prima
tangit secundum animam. In setunda,
secundum corpus, ibi, D, « Solet etiam
quseri, Utrum Deus, etc. »
Circa primam tangit Magister duas
' Vulg. habet, Isa. lvii, 16 : Spiritus a facie 2 Cf. S. AuGUSTiNUM, Lib. VII de Genesi adlit-
mea egredietur, et flatus ego ficiam. teram, cap. 2.
8 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72.
liN II SENTENT. DIST. XVII, B, ART. 1. 207
eryo perfectior est illa, quod est absur-
dum.
2. Iteni, Quidquid est potenlia inale-
rialis ad multa qua? fiunt ex ipso, im^x-r-
ARTICULUS 1. fectumestrespectu cujuslibet eorum :sulj-
stantia divina est materialis secundum

Ulnim Dcus inspiravit homini spiracu- liaereticum ad omneni animam : ergo im-
lum vilge, ita quod anima sitpars Dei perfectior.
aut divinse substantise ? 3. Item, Substantia divina est impar-
tibilis : quod autem impartibiie est, non
potest esse materia diversorum nisi per
Circa primamtamen partem possumus hoc quod est per diversas sui parles in il-
ponere rationes hceieticorum sic :

lis : ergo substantiadivina non polest es-
1. Deus non est spirans alia substantia se ex omnes animee.
qua liunt
quam sua : ergo si homini inspiravitspi- 4. llem, Substantiadivina non estver-
raculum vitae : etiam spirat hoc ei de tibilis per electionem volunlatis anima :
substantia sua propria : ergo anima est autem est vertibilis ergo anima non est :
pars Dei. ex substantia divina.

2. Item, Inspiratio vel in alium spira- Et alia multa possunt ad hoc objici.
molus
tio, est spiritus ab inleriori : igi-
tur cum Deus motus sub- inspirat, fuit SoLiTio. Dicendum, quod l*vthagoras soiuUo
slantiae Dei spiritus interiora autem : fuit primus auctor hujus liaeresis, ut dicit
sunt substantia ergo anima accepta est :
Chrysostomus super Job. Doinde auxc-
de sua substantia. runt quidam alii diccntes Deum, liyle, et
3. Item, Joan. xx, 22 : Insu/flavit, et animam esse idem et adliibuerunt ali- .•
dixit eis :' Accipite Spiritum sanctum. Et quas rationes phantasticas quae alibi sol-
Augustinus dicit, quod sufllatio ostendit vuntur. Josephus videtur in idem consen-
Spirilum sanctum de sua substantia pro- sisse : quia dicit animam esse parliculam
cedere. Ergo similitcr hic insuflhindo, divinitatis positam in corpore.
ostendit quod spiracuhim vitse hominis Ad autem quoe hic inducunlur, A

rationes i l el 2.
de sua subslantia procederet. dicendum quod quaiulo dicitur, inspiru-

4. Item, h.adem forma est exemplaris vit, eirective, id esl, s[>irilum fecit : ft
et imaginis : ergo necesse est, quod illius quod ila necesse sit sumi, probatur ptr
formaj secundum natui'am sit idem sus- raliones in contrarium indnctas.
ceptibile, et secundum loimai diversita- Au ALiUD dicendiim, quod lioc non e>t Aa 3.
tem diversificatur malcria et subjectum : vcrum, si verum dicit ellVclum caiisa» ef-
cum igilur liomo sit imago Dei, oportet licientis : tunc enim o[)eratur super ma-
quod in ipso sit substantia in qua illa teriam alienaiii, ct indiicil formain s[u-
foiina impiimatur : et luec non erit sus- rilus creatam, non ah intrriori subslan-
ce[)tibilis illius lorma' nisi sit divina : er- tia^ sua> sive essentiali : ([uia idein cst
go anima est de substanlia divina, iit vi- ttMininus Dei quod fonsubstantiale.
delur. An Anrn dicentlum. ([uod exem[daris A.l 4.
Siint aiitem aliai rationes IMiilosopho- et imaginis non est forma una nisi secun-
lum ([ua; forliores vidcntur, sod alibi diim rationem ducendi in aliud : imago
sunt collcctoe et soluta'. (>nim ducit in exemîlar, tt noii cst a'([ua-
ntra. In coNTiiAiuuM sic polost ohjici : lis : scd inutans, ul priiis habilumest : el
I. Omne quod lit ex aliquo, [icrfettius itlco non valct ratio illa.
est illo : anima lit dv substanlia divina :

C. Quando facta sit anima, an ante C07'pus, autin corpore ?
Sed utruin in corpore, vel exlra corpus, etiam inter doclos scrupulosa
quaestio est. Augustinus enim super Genesim ', tradit animam cum Angelis
sine corpore fuisse creatam, postea vero ad corpus accessisse : neque
compulsa est incorporari, sed naturaliter illud voluit, id est, sic creata fuit
utvellet : sicut naturale nobis est velle vivere. Male autem velle vivere,
non naturee, sed voluntatis est perversae. Alii vero dicunt animam primi
hominis in corpore fuisse creatam : ita exponentes verba illa : Inspiramt
in faciem ejus spiraculum vitse ^, id est, animam in corpore creavit quae
totum corpus animaret : faciem tamen specialiter expressit, quia hsec pars
sensibus ornata est ad intuenda superiora. Sed quidquid de anima primi
hominis eestimetur, de aliis certissime sentiendum est quod in corpore
creentur. Greando enim infundit eas Deus, et inlundendo creat. Dicendum

est etiam animam illam non sic esse creatam, ut praescia esset operis futuri
justi vel injusti.
Per rationem autem videtur idem sic :
1. Spiritualis enim substantia non de-
pendens a corpore secundum esse, debet

ARTICULUS IL fieri ante corpus secundum ordinem di-
gnitatis anima rationalis est talis sub-

:
An anima sit creata in corpore, vel extra stantia : ergo debet fieri ante.
corpus ? 2. Item, Omne quod est hoc aliquid, et
eus perfectum, prius est in se antequam

sit anima est hoc ahquid, et ens
in alio :
Deinde quaeritur de hoc quoddicit, ibi, perfectum secundum se ergo prius est :
« Sed utrum in corpore, vel extra cor- in se quam in corpore. Quod autem ani-
pus, etc. » ma sit hoc aliquid, patet perhoc quiaest
Videtur enim anima creata extra cor- substantia composita, et substantia com-
pus : quia Plato, Macrobius, et Gregorius posita, est hoc aliquid, ut dicit Philoso-
Nicaenusetiam hocprobare videtur : quia phus.
dicit, quod aliter mortalis esset : et ho- 3. Item, Constat quod secundum esse
rum verba et rationes quaerantur ahbi ^.
non dependet a corpore : ergo per acci-
* Cf, S. AuGusTiNUM, Lib. VII de Genesi ad 3 Cf. II P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 72,
litteram, cap. 25 et 27. niembr. 4, Art. 4.
* Genes. ii, 7.
IN II SENTEM. DIST. XVII, C, ART. 2. 299
dens uniturci : ergo inse habet esse sub- iiifunduntur. De anima autem Ada du-
stantialiter : sedsubstantiale prius est ac- bitaverunt Augustinus et Gregorius Ni-
cidcntali : ergo prius est in se, quam in caenus, propter opus crealionis a quo die
corpore. septimo requievit Deus : et dubitationi
4. Ilein, Sicut aevurn se habet ad tem- eorum respondendum est, quod est crea-
pus, ita aeviternum ad temporale : sed tio ad nalurai inslaurationem, et ab hac
aevum est ante lempus ergo etiam aevi- : rcquievit Dcus septimo die : et cst crea-
ternum cum igitur anima sit habens
: tio ad naturae propagalionem, et ab hac
principium et non linem, et sit sevltcrna, numquam requievit, in tantum, ut eliam
corpus autcm generabile et corruptibilc, quidam dicant eum per crealionem oni-
vidctur quod ipsa creata sit ante corpus. nem dare formam subslantialem, sicut
)ntra.
Sed contra : supraostensumest. Unde ego puto,quod
1. Anima est substantia physici corpo- ctiam anima Adae in corpore creata est :
rissecundum rationem, ut dicit Philoso- et quod dicit Genesis in llne primi capi-
phus in II de Anima, dans substantiam iuW, qnod creavit Deus homiiwm ad ima-
et rationem physico corpori nulla ta- : ginem suam, et simililudinem et postca :
lium praecedit id cujus est substantia : in secundo capitulo subjungit de forma-

ergo nec anima. tionc ipsius secundum corpus ', dico
2. Item, Ubi fuisse iante incorporatio- quodest dictum per anticipationem, sicut
nem? In compare enim stella non potcst saepe lit in Scriptura.

poni : quia hoc improbatum est et haire- Ad m autem quod conlra objicitur, di- Ad 1.
ticum : ergo oportet, quod fuerit intcr ccndum ad primum quod ha^c est falsa,
Angelos : ergo aut coacta est incarnari, quod substantia spiritualis, secundum
aut ex voluntate elegit. Si coacta est, csse non dcpcndens a corpore, debeat
cum coactio omnis habcatpoenam, puni- fieri ante cor[)Us, si generaliter propo-
tur anima ante culpam. Item, Si coacla natur. Est enim quaedam spiritualis sult-
esset : tuncpcteret dissolutionemcorporis stantia, sccundum esse non dcpendens a
ut hberaretur hoc manifeste falsum : ct corpore, quac est forma et perfoclio cor-
esse experimur omnes. Si autem ciegit : poris : et illa non dobct lieri secunduiu
hoc stultum fuit, cum ab intellcctu dei- ordincm naturae nisi corpore organizato.
formi venit in id quod obumbrat et ob- Ad aliud dicendum, quod anima sil A 1 i.
scurat et eam. inlicit hoc aliquid, hoc est dictum a .Magisliis,
Si dicas, quod non fuit sic in corporc non a IMiiiosophis, nec a Sanclis el pu- :
Adae quia hoc non fuit infectum. Con-

: to, quod sit dictum falsun\ quoniam in :
THA Corpus Adu3 non liabuit visioncm

: [trincipio libri II de Aninia liabclur, quod
Dei intellcclu deiformi : ergo corpus Ada"; materia non est hoc aliquid, noc oliam
etiiim ob.scuravit intellectum, licet minus forma, ol (]iiod aniina non csl hoc ali-
quam corjius nostrum. quid : sed hoc bene concodo, quod ani-
Itcm, Nulla forma socundum naluram ma est subslantia composila : sod ipsa
pracccdit suum siibjectum, scd est linis non est comiôsila ul Iioc aliquid: (piia
generationis composili : aniiiia ratioiialis .socuiKhim naturam dcpondonliam liabot
est forma ullinia sccunduiii iialuram : ad corpus, licct posscl ossc sino illo. Sod
ergo iion pra^ciulit suum subjcctum, scd bcnc concodo, quod pi^rfoclio sua non
est linis gcncrationis hominis. osl omiiiiio complola sino illo.
An ALii I) diocndum, quod socumliim
Ad S.
SoLUTU). Dicondum, (piod animai ho- (>ssonon dopondero a corpore(hcilur(hio-

minum infundeiido croiinlur, ot creando bus modis, sciliccl (juod sil forma cl vir-
' Ct". Genes. i, 27 et ii, 7,

300 D. ALB. MAG. ORD. VRAID.
tus corporea : sicut est calidum, et frigi- Ad aliud dicendum, quod a?vum non
dum, vel harmonia compositionis, vel praecedittempus nisi ordine dignilalis,
lapideitas. Sic verum esl quod secundum nec anima secundum quodest formacor-
esse non dependet a corpore : quia pot- poris, nec est omnino exlra tempus, sed
est esse sine illo, licet non sit iu ultiiiui potius in horizonte teniiôrisel aelernita-
perfectione sine ipso. Vel, potest esse tis, utdicunt Philosophi : quia secundum
sensus, quod dependentia ad corpus non subslantiam est extra, et secundum ani-
sit de essc et diflinitione ipsius. Sic est mationis actum et opera est sub tem-
falsum : quia substantialitcr determinatur pore.
ad corpus.
D. In qua setatc Deus hominem fecerit ?
Solet etiam qnseri, Utruiii Deus hominem repente in virili cetate fece-
rit, an perficieiido et eetates augendo, sicut nunc format in matris utero ?

Augustinus super Genesim ', dicit, quod Adam in virili a3tate continuo
factus est : et hoc secundum superiores, non inferiores causas, id est, se-
cundum voluntatem et potentiam Dei quam naturaB generibus non alli-
gavit : qualiter et virga Moysi conversa est in draconem ^ Nec talia con-
tra naturam fiunt, nisi nobis, quibus alter naturse cursus innotuit : Deo
autem natura est quod facit. Non ergo contra dispositionem suam illud
fecit Deus. Erat enim in prima creaturarum (alias, causarum) conditione,

sic hominem posse fieri : sed non ibi erat necesse ut sic fieret : hoc enim
non erat in conditione creaturse, sed in beneplaciio Crealoris, cujus
volunlas necessitas Hoc enim necessario futurum est quod vult et
est.
prffiscit. Multa vero secundum inferiores causas futura sunt, sed in pra3-
sentia ^
Dei futura non sunt. Si autem ibi aliter futura sunt, potius futura
sunt sicut ibi sunt, ubi prsescit ille qui non potest falli. Sic ergo factus est
Adam, non secundum inferiores causas, quia non erat in rerum causis
seminalibus, utitafieret : sed secundum superiores, non contra naturam
operantes : quia in rerum causis naturalibus erat, ut ita posset fieri.
* Cf. S. AuGusTiNUM, Lib. VI de Genesi ad litteram, cap. 14 et 15.

2 Exod. vn, 10.
' Edit, J. Alleaume, praescientia.
IN II SENTENT. DIST. XVII, D, ART. 3. 301
est unio : autem ad simplex

spiritualis
majus est symbolum, quam ad composi-
tum : ergo facilius et melius uniettir ani-
ma corpori simplici, quam composito, ut
ARTICLLUS III. videtur.
SliD CONTRA : Sed conira.
Uirum animx debealiir corpus iale, quod 1. Molori liabenti diversitatem in [)o-
sit comijosiluni ex contrariis, vel de- tentiis, dehetur mobile diversilicatum in
buerit Itabere corpus cmlestel partibus motor estanima ergode-

: talis :
delur ei mobile diversum in parlibus :
hoc auteni non est simplex ergo debe- :
Deinde quaeritur dehoc quod dicit, ibi, tur ei compositum.

« Solet etiam quxri, Utrum Deus homi- 2. Item, Omnis motor qui est forma
nem, etc. » corporis secundum se et secundum par-

Quairunt enim quidam, Ltrum ani liic tes, debet habere corpus diversimode po-
mae debeatur corpus tale quod sit com- lens recipere et conservare virtutes ipsius :
positum ex contiiiriis ? anima esl tahs motor : ergo tale corpus

Videlur, quod debuit habere corpus debetur ei : sed homogenium corpus non
coelesle : quia estnatum recipere virtutes diversas : er-.
1. Sicut se lial)et forma corporis ad go non debetur ei homoênium.
formam, ita se debet liabere corpus ad 3. Ilem, Rarum corpus spiriluale ut
corpus : sed animarationalis proxima est aer, non relinet quod recipit ; ergo non
intelligentiai, quajsecundum aliquoslMii- debetur ei, sed spissum, commixtum, et
losophos est forma corU ergo suum : complexionatum ad diversas vires reci-
corpus debet esse proximum naturae coe- piendas et relinendas.
lorum : ergo debet esse factum de aliqua 4. Item, Sicut est distinctio formarum
stella, ut videtur. et motorum, ita est dislinclio mobilium
2. Item, Nobilissimce fornuT in gcnere et materiarum : sed corpus homogenium
formarum debetur nobilissima maleriain rarum spirituale non relinet figuram di-
genere corporum anima autem est ra- : slinguenlem : ergo tale corpus debetur
tionalis ct nobilissima forma, ut dicit animae quod liabeat membrum a mcmbro
Philosophus in I de Anima. Dicit enini, dislinctum, et [)er figiiram distingualur
quod anima hah(.'t esse ralionalc et no- a cor[)ore altcrius aniiiKilis.
hilisîmum secundum naturam : ergo

debelur ei nobilissima maleria in geiK-re Soi.rru). Dicciuiiiiii, qiiotl uitiiiuc ra- Solulio.
corporum : crgo videlur, quod debealur tiones [)ropria' sunt et [irocedunt ex |)iiii-
ci corpus cieleste. ci[)iis ph^sicis propriis, et prinue sunl

3. Itcm, .Motor et mobile, ut innuit vana).
Philosopbus in libro de Coilo ct Mundo, DicicNDiM ergo ad [irimuin, (|uoil illa \.l I.
proportioiialia sunt : sed anima estmolor com[>ai'ati() iiiilla c>t : (|iiia uullu^^ uiii-
j)erp(!tuus : ergo dehetur ci mnliilc per- ([uam (lixil, ([uod inlelligcnlia essel for-
peliium : lioc aulem iion csl nisi c(el(>- ma C()ij)()ris alicujiis vcl C(rleslis vcl al-
sle corpus : eigo, elc. lerius. Sed invcniiintur ([uidam IMiiloso-
4. Ileiii, Nidclur. ipiDil (lebeat haherc [>lii [losuisse animas ((vlorum, ([uod cce-
corpus simplex : siinplici eiiim motori lum sil coiiqôsitum c\ molore el moiii-
debelur mobile simplex : anima aulem li, ct auiiiia ct c(ir[>ore : sed illi diount,
est molor simplex : ergo (lebetiir ci mo- ([uod aniina illasit alt(M'ius ratioiiis, i|uam
bil(> simplcx. anima animaliiim iiiftM-ioriini et liomi-
o. Ilem, llabcntium svmbolum facilior num. rnde nulla est conqtaralio, si sit
302 D. ALB. MAO. ORD. PR7ED.
secundum proportioncm ad movere : porlionata sunl : quia quot habet anima

quia inlelligentia per formas quas habet, vires moventcs, tot habet corpus organa
movet Jsicut desideralum movel dcside-

:
diversa illas vires suscipientia : nec va-
rium, et anima movet sicut motor con- let,quod idco debealur ci corpns perpe-
junctus subslantiali mobili. Si autem tit tuum, quia ipsa est perpetua, nisi esset
comparatio per naturam intellectivae ope- porpetuus motor et hoc non est verum: :
rationis quoe est in anima et intelligentia, quia perpetua est in substantia, et non
tunc nihil valet ratio : quia ucutra deter- in ratione movendi.
minatur corpore mobili quoad illam ope- Ad aliud quod ha3C est
dicendum, Ad 4
rationem. IIoc autem dico, non asserens falsa, quod anima sit motor simplex.
quod intelligentiae sint in tali ordine,sic- Bene enim concedo quod est substantia
ut dicunt Philosophi, sed potius ad os- simplex, sed ipse motor compositus est
tcndendum, quod argumentum vanum universitate suarum potentiarum mo-
esset etiam secundum positionem Philo- ventium et perficientium corpus quia :
losophorum, quod nulli animae deputatur (sicut dicit Philosophus) idem oportet
corpus in quantum est spiritualis sub- accipere in partibus quod in tota anima :
stantia vel intellectualis vel incorruptibi- ut sicut ipsa secundum se est perfectio
lis, sed potius in quantum sunt in eapo- totius, ita partes sunt perfectiones et
tentise' moventes : et cum illoe sint in ani- actus partium.

ma rationali, nutritiva, et generativa, et Ad aliud dicendum, quod symbolum a^
sensitiva, cthujusmodi, oportet quod cor- potest attendi ad substantiam animae se-
pus motum habeat diversitatem secun- cundum quod est spiritualis substantia,
dum illas. et sic non debetur ei corpus : quia sic
Ad ALiuD dicendum, quod anima ra- omni substantioe spirituali deberetur,

Ad 2.
tionalis est nobiHssima forma per hoc quod apte falsum est. Vel, potest atten-
quod complet omnes operationes ani- di symbolum secundum convenientiam
mae, scilicet naturalem, intellectualem, et mobilium ad moventia, et sic vera est

divinam, ut dicit Philosophus. Et ideo prima sed non sequitur quod inducitur
:
non sequitur, quod simpliciter ei de- ulterius quia cum anima sit motor
:
beatur nobilissimum corpus, sed quod muUiformis in potentiis, non proportio-

nobilissimum in quo posset explere hu- natur ei simplex nec uniforme, sed mul-
jusmodi operationes et hoc verum est, : tiforme complexionatum et composi-
quia hoc est complexionatum et compo- tum.
situm compositione et complexiones ho- Et sic patet, quod tales rationes va-
minis. nce sunt, et faciunt errare in scientia
Ad
Ad aliud dicendum, quod optime pro- nalurali.
3.
E. Quod homo extra paradisiim crealus, in paradiso sit positus : et quare ita
factum sit ?
Iloininem autem ita formatum tulit Deus, ut Scriptura docet, et posuit
in paradiso voluptatis, quem plantaverat a principio '. His verbis aperte
1 Genes. u, 8 : Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptalis a principio : in quo posuit
hominem quem formaverat.
Ii\ I! SENTENT. DIST. XVII, E, ART. i. 303
Moyses insinuat, quod honio exlra paradisum creatus, postinodurn in
paradiso sit positus. Quod ideo faclurn dicilur, quia non eral iu co per-
inansurus : vel ut non naturae, sed gratiaj hoc assignaretur '. Intellif?itur
autem paradisus localis et corporalis in quo homo locatus est. Tres enini
generales de paradiso sententiie sunt. IJnaeoruni qui corporaliter intelliî
volunt tantum : alia eorum qui spiriUialiter tantuni : tertia eorum qui
utroque modo paradisum accipiunt. Teiliam milii placere fateor, ul liunKj
in corporali paradiso sit positus, qui ah ilh» principio plantatus accij)i

potest, quo terram ornnem remotis aquis herbas et ligna producere jussit.
Qui etsi pra;sentis Ecclesia? vel futurcne typum tenet, ad litteram taFiicn
intelligendum est esse locum amcenissimum fructuosis arhorihus, ma-

gnum, et magno fonte foecundum. Quod dicimus, A pri/icipio anliqua :
translatio dicit, Ad orientem. Unde volunt in orientali parle esse paradi-
sum, longo interjacente spatio vcl maris vel terrne a regionihus quas
incolunt homines, secretum, et in alto situm, usque ad lunarem circulum
perlingentem : unde nec aqucn diluvii illuc pervenerunt.
vacuum inter ultimum ccpleste corpus,

et primum corpus elementi. Conslat,
quod non est vacuum, nec aliquid a
ARTICULUS IV. quinque corporihus, scilicet ccelesti cor-
])ore, et ({uatuor elementis : ergo relin-

IJ/nitn paradisus yv.rlbujat ad lioiarcm ([uitur, quod ignis sit ibi : ergo non
(jlolmm ? et, In quo loco situs sil, possunt ihi esse arborcs, el amocnitas
an sub fP.quinocliali ? et, Quare sit oc- aquie de fonte magno, etc.
cultalus ? 2. Ilem, Damascenus dicit, quod fons
ille est Oceanus : crgo vidclur, quod
paradisus fuerit mundus, et non locus
Doinrle qUtTrilur de lioc quod dicit, specialis.
ihi, « Tres enim goncrales de paradiso, :{. I*ra'terea, Si jocus sp(>cialis esset.
otc. » (|uare non est ibi Iiahitalio hominuin ?
Ouaeritur, Si hoc vcruni quod dicit,
sit Fruslra enim locus est, uhi nulliis Iia-
quod paradisus usqiio ad lunarem fiio- bilat. Si dicas, quod demeruit hoc pro-
hum altingit ? ptcr peccatum [)iinius homo : tnnc i\\\iv-
Vidclui- falsum : quia ritur, Quarc non juxla hahitaul hoiiii-

I. Dicil Aviccnna et probalur lu^ces- nes ?
sario, quod ij^nis undiquc atlin|^ql or- Dr;eterea, l-Mumina (]ua^ iudc lluunt,
bcm luna- : quoniam luna (>sl inrcrius nota sunt : crgo vidclur esse in no-
corpiis inlcr codcslia, et suus orhis in- stra hahitahili. Ihcc auhMU non varianlur
ferior orhis : aiit erijô i^Miis locatur iii nisi |)cr sc|)lcin climaluni latitudincm,
eo, aut aliud corpus, aul aliipiid est et non [icr [dus : crgo cuin civitalcs plu-
' S. AuGL-STiNL>, l.il). \\\\ (1,> r.enosi a.l litto- rain, i.ip. I.
304 D. ALl^ MAG. ORD. PR^D.
riiiKC notfie siint in illis, dobcrct esse fuerit morans ct vicinus unus altcri, erit
locus notus, praecipuc Philosopliis qui excessus iu calitlitate : ijîtur ab oppo-

dc niirabilibus niulta scripscrunl. sito si fuerit perpcndicularis non nio-
rans nec vicinus unus alteri, crit tcmpc-
soiuiio. SoLUTio. Diccnduni sine pra^judicio, ratus.
^'' '
quod lunarem glol)um di-
attingere ad IIoc liabito, probatur inevitabilitcr,
citur duobus modis. Uno modo quoad quod locus sub linea aequinoctiali tempe-
dimcnsionem loci et sic non est verum : ratissiraus sit. yEquinoclialis circulus
quod dieit Rcda in Lillera. Alio modo unus est de magnis circulis spboerGe :
quoad proprielatem, et sic verum est : ergo dividit sphoeram in duas medieta-
quia in lunari circulo status et natura tes : ergo oequidistantes in quibus vol-
incipit incorruptionis : ct paradisus lo- vilur sol intcr lineam aequinoctialem et
cus fuit immortalitatis et incorruptionis tropicum aestivalem, erunt omnes mi-
hominum in primo statu. nores eo : et tanto minores, quanto
Ad 1. Ad ALiuD dicendum, scilicet Dama- accedunt ad tropicum Cancri : ergo
sceni dictum, quod ille fons est Oceanus juxta aequinoctialem major erit latiludo
secundum originem, non secundum

et inter circulum et circulum, quanto am-
substantiam : quia ab Oceano infundi- plior est sphaera : et juxta Cancrum,
tur, et nobilius, et indeficientius ceeteris major vicinitas, quanto strictior cst
aquis. spbaera : ergo soi vadens ab aequino-
Aci 3.
Ad ALiuD dicendum, quod ille locus ctiali transit per circulos magis distantes,
ab habitabili nostra secretus est : non quamjuxta Cancrum : ergocitius trans-
quod non sit in habitabili nostra, sed it per ioci latitudinem.
quod Dominus clausit eum a nobis, Quod autem non ita diu moretur su-
Et sine praejudicio loquendo videtur mi- per terram, probatur : quia sole ve-
hi,quodsit in linea aequinoctiali versus niente ab eequinoctiali, quanto major
Orientem in comparatione ad nostram est latitudo, tanto longior dies : ergo
habitationem tamen de linea aequino-
: tanto longior mora radii solis in terra.
ctiali sunt opiniones. Avicenna enim et Et haec est causa quod terra yEthiopiae
Nicolaus in commento Almagesti, et quae est sub Cancro, calidissima est,
quidam alii quod locus

videntur velle, et intemperata : et temperata illa quse
ille optimus et paratissimus sit. Sed est sub aequinoctiali : et illa quae est
alii quidam dicunt, quod sit locus in- sub tropico hiemali, hoc est, sub Ca-
temperatus. Et demonstralione proba- pricorno habet istas causas caliditatis :
tur esse temperatus sic : et praeterea unam aliam praeter istas, id
Declinatio solis ab aequinoctiali est est, brevitatcm diametri solis : et ideo
ad utramque latitudinem fere ad viginti illa est inhabitabilis.

quatuor gradus : constat autem, quod Et istis rationibus videtur mihi ac-
quidquid est extra latitudinem, respici- quiescendum, quod locus ille sit pa-
tur a sole obliquo radio tantum : obli- radisi.
quus autem radius numquam est perfe- Sunt tamen raliones aliorum in con-
ctus in temperamento caliditatis, sed trarium non habentes firmitatem de- M
declinat ad frigus. monstrationis, scilicet quod locus tri- :
Item, Radius perpendicularis duplex pliciter respectus a sole debet esse ma-
est secundum divisionem sphaerae, scili- gis calidus, quam ille qui respicituf duo-
cet morans et vicinus unus juxta alium, bus modis tantum : linea aequinoctialis
et cilo transiens et remotus unus ab tripliciter respicitur a sole, et locus sub
alio : perpendicularis reflectitur in se- tropico duobus modis : ergo debet esse
ipsum : ergo est calidissimus. Si igitur calidior. Probatio niediae est, quod
V 1
IN II SENTENT. DIST. XVII, E. 305
bis in anno radio porpcMidiculari mo- paradiso : constat autem, quod venit
vctur super capila habitantium sub a^qui- de yEthiopia in .Egyptum : /Etliiopia au-
noctiali, scilicct in ca{)itc Arictis, ct tem est versus aequinoctiahmi, cum sit
Libr* : et respicit cum etiam radio sub Cancro : ergo venit de a^quinoctiali
obbquo ab utroque tropico, ct locis vcl prope.
intcrmediis : sed tropicum non attin- It(!m, IIujus signum cst, quod dicitur
gitnisi sol radio perpendiculari, et clon- bis inundare in anno, et refcrunt ilii qui
galur per radium obliquum ab eo lati- venerunt de terra illa, quod sole exi-
tudinc quadraginta septem graduum slente in Cancro et Capricorno inundat :
et amplius : ergo si illc est calidiis, sole autem existentc in tropicis illis,
ita quod nigri fiant ibi liomines, lo- liiems est habitantibus sub aequinoctiali,
cus a quo non tanlum clongatur, sed et esthiems eorum secundum elongatio-
immediate et l)is radio perpendiculari nem solis per tria signa tanfum erg o :
tangit, videbitur esse inlomperatus. sol elevat vapores, et non consumit eos
Ttem, nos videmus, quod etiam ci- inlineailla : crgo cadunt tunc ibi pluviae.
vitatcs quae suut majoris latiudinis^ quam Cum ergo tunc sempcr inundct Xilus,
tropicus Cancri, cxcclicutis sunt caloris : accipit augmentum aquae a j)luviis ca-
quanlo magis locus nuHius latiludinis. dontibus sub linea cequinoctiali : el non
Scd meo judicio istae rationes vim non possct hoc esse nisi transirct per lineam
habcnt ut primiE, et sophislicae sunt. illam : ergo venit de sub a^quinoctiali,
Quia non est causa intcmperati caloris et de paradiso, ut dicit Scriptura : ergo
quod tangitur bis radio pcrpcndiculari, vidclur, quod ibi sit paradisus.
vcl minus elongetur : scd potius mora IIoc igitur opinando, non asserendo,
radii super terram inaequalis, et con- dictum sit de paradisi loco.
strictio circulorum aeque distantium in
quii)us volvitur sol, qui facit radium ca- Quod autcm objicitur, Quare sit oc-
der(! quasi in eumdcm locum siepius, cultalus ? Diccndum, quod ideo ne homo
causa est intemperati caloris. nimis tristaretur do privalionc tanta*
Quod autcm ibi sit paradisus, acsli- anKonitatis, regcncratus cst in tcstimo-
mare possumus aba rationc quoniam : nium iunocentiai prima}.
rsilus sccundum dicta Sanclorum cxit de
I*\ I)c lif/itis pd/y/f/isi, iii/fr f//f,f cifil /if/iii(in ril,i', c/ Hi/iiiiiit sricii/i.r /nnii c/ iitti/i.
Iii iioc. aiilcMi |)arii(lis() (M'anl lii^-iia (liv(M'si jôikmms, iiilor (hi.p iiiiiiiii iMal,
([11(1(1 Nocaliiiii cst liîniiii vibr : allcriiiii vcio, li;îiiiiii sciciilia' lniiii cl
iiiaii '. Lipiiiiiii anlciii \il<c (iicliiiii csl, siciil doccl Hcda o\ Slral)iis, (jnia
(liviiiilns acccpil liaiic viiii, nl (|ni c\ cjns fincln coiiicdcnM, corpns (\jns
slahiii siinilalc d pcrpcliia soiidilalc liiiiiarclnr : ncc nli.i iiilinnilab», \A
'
(iiMios. 1,^) : Proilii.iil, Doiiiitina Drua tlr liuiuo oiinw liijuiim pulrhrum ris», ct ad vcscetuium fuave
rujnuin clidin vil:r iii iiii'(H(i iKniulisi, liijuuiniiuc svicnlix houi c( miili.
XI 1
306 D. ALH. MAG. OIII). IMl/EI).
cctatis inihocillilalc in (lotorius vol in occasuin laboretur. Lignuni autoni

sciontiio boni ot inali, non a natnra boc nornon acccpit, sod ab occasione
rei postea socuta). Aibor onini illa non oral mala, sod scicntia) boni ct mali
ideo dicta ost, quia post })robibitionem erat in illa trans^rossio futura : qua
homo oxperiondo discoret quid essct interobodionticC bonum, et inobodien-
tiae malum '. Non ergo de fructu qui nascerctur indo, positum est illud no-
men, sed de re transgressione secuta. Cognovit enim homo priusquam
tangeret hoc lignuni, bonum et malum : sed bonurn ])or prudentiam ct
experientiam, malum vero per prudontiam tantum. Quod etiam per expc-
ricntiam novit usurpato ligno vetito : quia per experientiam mali didicit
quid sit intcr bonum obedientise, et malum inobediontiae. Si vero primi
parentes obedientes essent, nec contra prseceptum peccassent, non ideo ta-
men minus diceretur lignum scientia3 boni et mali, quia hoc cx cjus tactu
accidcret si usurparetur. A
homo prohibitus cst quod malum
ligno ergo
non crat, ut ipsa praicepti conscrvatio bonum illi csset, transgressio malum.
Nec melius consideratur, quantum malum sit inobedientia, quam hoc
modo cum scilicet ideo reus factus esse homo intelligitur, quia prohibitus
:
rem tetigit, quam si non probibitus tetigisset, nec peccasset, nec pcenam
sensisset. Si vcro vcnenosam herbam prohibitus tctigcris, poena sequitur :
ct si nemo prohibuisset, similiter sequeretur. Si ^

etiam prohibetur res
tangi, quffi non tangcnti tantum, sed prohibenti obest, sicut alicna pccu-
nia : ideo prohibitum est peccatum, quia- prohibenti est damnosum. Gum
verotangitur quod nec tangenti obest si non prohibetur, nec cuilibet si tan-
gatur: et ideo prohibetur, ut per se bonum obedientise, et malum inobe-
dientise monstretur. Sicut primus homo a re bona prohibitus pcenam incur-
rit : ut non ex re mala, sed cx inobedientia pcena essc monstretur, sicut
ex obedientia palma ^
* Cf. S. AuGusTiNDM, Lib. VIII super Genesitn ad litteram, cap. 6.

2 Edit. J. Alleaume, sin.
'^
Cf. S. AuGusTiNLiM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 13.
IN II SENTENT. DIST. XVJI, \\ ART. .'». 307
quia conlrarium liujus diciturin Liltera.

Si non : erjô cuin una sit ratio imposi-
tionis nominum, nec li^nium vitie eflicit
immorlulitulem : cujus conlrarium habe-

AUTIGULUS V. tur infra '.
Quare unum lignum in paradisu diclum SoLUTio. Magister Iioc sutis convenien- Solutio.
e^/lij^num vitae, et aliud lignum scienter determinat : quia lignum vitce sic di-
tiae boni ct mali ? citur ab elTectu : et hoc iiitelli{,a'n-
dum ab efTcclu disposilionis materiae

ad immortalilatem : sed non efrecit
Deimle quipritur de hoc quod dicit, ibi_, immortulilalis habitum, ut infra proba-
F, « In hoc autem paradiso erant ligna, tur ^
: sed alterum vocatur lignum scien-
etc. » tiiB boni et mali ub eventu quem prae-
Aut enim ab en'eclu ista ligua sunt vo- scivit Deus.

cata, aut non. Si sic : tunclignumscien- Ad hoc uutem quod objicilur, dicen-
tiae boni et mali efficit scientiam boni ct dum quod haec est falsa, quod una est
mali, sicutlignum vitoe, quodfalsum est. ratio impositionis nominum.
* Gf. Infra, Dist. XIX. 2 Ibidem.

: :
308 D. ALB. MAG. ORD. VWJED.
DISTINGTIO XVIIl.
De forniatioiie", imilieris dc viro.
A. De formatione mulieris.
In eodem quoque paradiso mulierem formavit Deus de substantia viri

sicut postplantatum paradisum, hominemque in eo positum, et post uni-
versa animalia ad eum ducta, suisque nominibus designata, subnectit Scri-
ptura : Immisit Dominus Deus soporem in Adam: cumque obdormissei,
tulit unam de costis ejus, et formavit eam in inulierem '.
B. Quare virum prius, ct postea de viro muUerem creavil, non simul utrumque
Hic attendendum est quare non creavit simul virum et mulierem, sicut
Angelos : sed prius virum, deinde mulierem de viro. Ideo scilicet, ut unum
essetgeneris humani principium, quatenus in hoc et superbia diaboli con-
funderetur, et hominis humilitas Dei similitudine sublimaretur. Diabolus

quippe aliud a Deo principium esse concupierat. Ideoque ut ejus superbia
retunderetur, hoc homo in munere accepit, quod diabohis perverse rapere
voluit, sed obtinere non potuit. Et per hoc imago Dei in homine apparuit
quia sicut Deus omnibus rebus existit principium creationis, i(ahomo om-
nibus hominibus principium generationis. Ideo etiam ex uno homine om-
nes esse voluit Deus, ut dum cognoscerent se ab uno esse omnes, se
quasi unum amarent.
' Sic terminatur, Genes. ii, 21 et 22 : Et replevit carncm pro ea. Et sedificavit Dominus Deus co-
stam, quam tulejât de Adam, i7i mulierem.

:
IN II SENTENT. DIST. XVIII, C, D. 309
C. Quare de latei'eviri, ncm de alia corporis partc formala sit ?
Cum autem liis do causis facta sit iiuilier de viro, non de qualibet parte
corporis viri, sed de latere ejus formata est : ut ostenderetui', quia in con-
sortium creabatur dilectionis, ne forte si fuisset de capite facta, viro ad do-

minationem videretur praiterenda : aut si de pedil)us, ad servitutem sub-
jicienda '. Quia igitur viro nec doinina, nec ancilla parabatur, sed socia
necde capite, nec de pedibus, sed de latere fuerat producenda : ut juxta se
ponendam cognosceret, quam desuo latere sumi)tam didicisset.
D. Quare dormienti et non vigilanti costa subtracta est ?
Non sine causa dormienti quoque viro potius quam vigilanti detracla
est costa, de qua mulier in adjutorium generationis viro esl formata : scili-
cet ut nullam in eo sensisse pamam monstraretur, et divina^ siiniil polen-

tia3 opus miinbile ostenderetur, quie boiiiiiiis dormienlis latus aperuit, nec
eum lainen -a quiete soporis excitavit. In quo elinm opere Sacramontum
Cbristi et Ecclesice fifûratum est '. Ouia sicut mulier de lalere viri dor-
mientis formata est, ita Ecclesia ex Sacrauienlis (phP de laterc Cbrisli in
cruce dormientis prollux(Munt, scilicet sanguine et aqua, (juibus r(Mlimi-

mur a ixenis atque abluimur a culiîs.
Ilic afîlur tle formaliont» imdieris. Et

sunt liic (liio, scilicol dt» ft)ruiatit)no ip-
sius, ct tlf tpucstionihus const'tpu>ntil>us
Divisio TEXTCs. foiiuat ioneiu t^t looaliontMU el vitaiu pri-
ini status in ulroqut» : ot tlo hoc est so-
quons tlislinrtio, \l\. ihi. A. « Solent

<( fn rodfni f/uoqnr pnra//ist) nuilirrriii ///(.rri p/t/ra, c[c. »
for/n/zvit, olc. » Ouatuor autiMii hic ilotoriniuautur rir-
'
('.f. S. Aix.usTiNiJM, l.ili. IX (lc (iiMJcsi ail uHm ci>t : cyo aittvm dico in (7ui.-(o ct i;j Lrcle-
titlcraiu, cii[i. 13. sin.
* Ail Kplips. V, '.]•!
: Sacramenlum hac mag-
310 1). ALH. MAG. ORO. PH^D.
ca mulierisformalioncm, scilicetin com- igitui- tota mulier fuci-it facla de ilhi co-
paralionc ad Adam dc quo formata est, sla, nihil rcsurgct dc mulicre prima.
et incomparationc adcausam ef(icientem Si quod adhuc remanet anima
dicas,
formationis, ibi, E, « Solet etiam quseri, quae non est facta de costa. Contra Hoc :
ctc. » compa-
Intertia, de formatione in cnim nihil est quia anima non resurgit.
:
ratione ad rationem causalem operum Dicit enim Damasccnus quod rcsurrectio
sex dierum, ibi, F, « Sed qnseritur^ An est secunda cjus quod cccidit surreclio :
ratio, etc. » In quarta, agit de formatio- anima autem numquam per mortem ce-
ne ipsius secundum animam, ibi, H, cidit : ergo numquam resurget.
« Quemadmodum mulieiis corpus , etc. »
Per hanc divisionem patet sententia. SoLUTio. Dicendum, quod sicut su-
pcrfluum humidi nutrlmentalis de quo
fit decisio in generatione, dicitur super-
fluum ad indigcntiam individui, est ta-
men necessarium ad conservationem spe-
ARTICULUS I. ciei, et natura preeparat utrumque quae
intendit salvare utrumque : Deus au-
ita
Uirum qua formata est miilier,

costa de ctor naturae non fecit in Adam tantum
fuerit de veritate humanse naturse in necessarium huic homini, sed necessa-
ipso Adam, aut non ? rium principio universae naturae fuit :
enim Adam ct quidem homo, et princi-

piurn hominum : et costa illa fuit de su-
Circa primam partem quseritur, Utrum perfluo huic homini, et de neccssario
costa de qua formata fuit mulier, fuerit principio naturse : quia necessaria fuit
de veritate humanae naturae, vel non ? ad hoc ut adjutoriura simile sibi ex iHa
Si non : ergo Deus aliquid superfluum costa formaretur et ex hoc patet, quod
:
creavit in Adam
quod inconveniens est
: resurget in Heva in qua fuit de necessario
dicere quia si natura non deficit in ne-
:
hujus hominis, et non speciei tantum :
cessariis, et non abundat in superfluis, sicut etiam semen in fdio vel prole re-
multo minus habent hsec opera Dei. Si surgit, ct non in parente a quo de-
autem fuerit de veritate humance naturae scinditur : et per hoc patet solutio obje-
in Adam ; ergo resurget in Adam : cum ctorum.
E. Quod de illa costa sine extrinseco additamento facta fuit per Dei potentiam, sicut
ciuinque panes inse multiplicati sunt.
Solet etiam queeri, Utrum de illa costa sine adjectione rei extrinsecse
facta sit mulier? Quod quibusdam non placuit. Ceeterum si ad perficien-
dum corpus mulieris Deus extrinsecum augmentum addidisset, majus illud
esset quam ipsa costa. Ideoque potius de illo addito quam de ipsa costa,
mulier factadeberet dici, de quo plures accepissetsubstantise partes. Hestat
ergo ut de sola ipsius costee substantia sine omni extrinseco additamento,
IN II SENTEIST. DIST. XVIIl, E, ART. 2. 311
per divinain polentiam in semelipsa miiltiplicala mulieris corpus factum

dicatur eo sane miraculo, quo postea de quinque panibus a Jesu c(elesti
:
benediclione multii^licatis, quinqua millia bominum satiata sunt '. Illiid
etiam scire oportet, quod cum Angebjrum ministerio facta sit miilieris
formatio, non est eis tamen tribuenda creationis jôtentia. Angeli enim nul-
lam possunt creare naturam : evô nec formare costam in mulierem, nec
carnis supplementum in loco costcO : non (juod iiibil aânt ut aliquid cre-
etur, sed non ideo creatores sunt, sicut nec agricola^ sejietum vel arborum.
Solus Deus, id est, Trinitas est creator. Facta est ergo fcemina a Deo,
etiamsi costa ministrata sit per Angelos*.
Videtur enim, (juod solius Dei :
1. cnim non suhjicitur in

IMiraculis
elementis mundi nisi potcntia ohedicn-
ARTICULUS II. tialis materiae hoc non est nisi respectu
:
divinse potentiae erj.ô vidctur, quod :
Ulrum Angeli dehuerunt formare corpus miracula non sint nisi rcspectu divinoe
hominis, vel Deus ? et, Utrum Dei vel potentise, et non Angclorum, vcl quo-
Angelorum vel hominum honorumvcl rumcumque hominum.

etiam malorum sit facerc miracula ? 2. Item, In cursu naturali non potcst
esse opus naturae perfectum, nisi Dcus
sit in natura operans, ut dicunt Sancli :
Dninde quaeritur dc sccunda pai'tc, il)i, crgo multo minus in cursu qui supcr na-
« Solet etiam quccri^ etc. » turam est crjô vidctur, quod miracula
:
Yidctur cnini, quod Angcli formarc non fiant nisi potcntia tlivina opcrantc.
debucrunt corpus hominis quin : Sed contua hoc vidctur cssc, quod gg,, comra.
1. Dua', sunl partcs hominis, corpus, 1. Auiiclis atlribuilur a Sanclis.
et anima. Simililci- duoe sunt uatura» spi- 2. Itcm, Ah hoc spccialis ordo deno-
ritualcs superiores hominc, Dcus, et miuatur.
Anjêlus. Si ^^'•itur dignior pars est creata :'). Itciu, Mominihus allrihuitur illud.
a Dc(j, r(din(juitur quod indignior pars liiilc, I ad (loriiith. \ii. 10 : Alii opcra-
formctui- ah Anf,^ch). tio cirluluni, i(l csl, miraculorum (q)cia-
2. llcm, Iulcr nrnacuhi (h^putat \u- tio.
fûstinus, ul hahctur in I/iltcrn, (piod I. llcm, Vidctur, (juod uou lanlum

mulicr (oiiuata cst dc cosla : Anuchu-uiu houi miiacula faciiml, scd cliaiu luali :
aulcin (pii Niilulcs (hcuntiir, csl faccrc (piia dicilur, Matlli. vii, 22 : Doniinc,
miracuhi : iMgo d(d)iiit hoc licri [)cr Aii- Doniinc, nonnc in tunninc tuo proplwta-
{gêlos. vimus, rl iii mnninr tuo tl.vmotiin cjcci-
nnts
uwst I
(iuATiA hujus (|U.Tritur, Ulrum Dci, )). Ilcm. Discipuli dixcrunl ad Domi-
vcl Aii^cloruiu, vd hominiiin hoiKMiiiu uum : Magistcr, vidinius i/ucmdnni in
vcl malorum sil faccrc miracula ? iiotninr tun cjiricntrin d.rnntnia, qui non
'
Ct'. ,ln;m. VI, cl scq. ; .Miillli. \iv. I.T ^ Cf. S. Ai..i-iimm. I.il.. 1\ «iupcr r.cno-îm
ut sc(|. ; .M;uc. vi, il"2 cl >-c(|. ; i.ui-. i\, 10 cl. ii>l lillri ;iin, <';ip. i:>.
seij.
.
312 D. ALB. MAG. ORD. VWMD.

sequitur prohibulmus eum '.
7ws, cl illius : et de Jioc est articulus Incarnatio-
Ergo videlur, quod taiii boiii quam mali nis : ergo virtute istius articuli. Istud
faciunt miracula. etiam videtur trahi ex Littera, ubi dicit :
« Omnium ad gratiam signi-

igitur quae
QuiEst, 2, Ratione liujus quoerilur, Cujus virlutis « ficandam, non naturah motu rerum, sed
ralionc liunt miracula ? « mirabihter factasunt, absconditcecausae
Videlur autem, quod ratione spei : quia « in Deo fucrunt. » Et constat, quod notat
1 IUa c.st ardui : et miraculum, ut di- gratiam Incarnationis : ergo virtute arti-
cit Augustinus^ cst arduum et insolitum. cuH Incarnationis omnia miracula fiunt :
2. Item, Spes est exspectatio futurse et adhuc plura possunt adduci do tertio
beatitudinis : propter beatitudinem Hunt et quarto de Trinitate A.W'^\i?,i\m.
miracula : ergo vidctur, quod fiant me- Sed contra videtur, quod ratione sa-
rito spei. pientiae fiani quia miracula rationem :
seii contrT'
sed contra. Sed contra vidctur, quod merito cha- divinse sapientice ostendunt. Praetendit
rilatis : quia enim sapientiam arlifex faciendo, quod
\, Charitas estperfectissima virtus : er- omnes curantur talia aulem sunt opera :
go opera perfectissima debentur ei : sed miraculorum ergo videtur, quod osten-

:
talis est ha3C operatio miraculorum : dant sapientiam.

ergo charitati debetur operatio miraculo- Sed videtur iterum, quod fiant ratione
rum. omnipotentiae : quia
2. Item, Angeli qui faciunt miracula, 1. Dicitur, Luc. i, 37 : Non erit impos-
non habent fideni, nec spem, sed chari- sibile apud Deum onine verbum.
tatern : cum igilur unius operationis sit 2. Item, Angeli ad Saram, Genes.xviii,
unushabitus^ videtur quod in hominibus 14 : Numquid Deo quidquam est dif-
etiam operatio miraculorum non debea- ficilel Ergovidetur, quod ratione omni-
tur spei, vel fidei, sed charitati. potentia?.
Sed gontra videtur, quod attribuenda 3. Item, Omnipotentise est legibus po-
sit fidei : quia tentiae naturahs obviare : hoc autem tit
1. Ita dicit Dominus : Si habueritis in miraculo : ergo fiunt ratione omnipo-
fidem sicut granum sinapis, dicetis /luic tentiae.
arbori moro : Eradicare, et transplantare
in mare et obediet vobis ^.
: SoLUTio. Dicendum ad primum, quod soiutio.
Ergo debetur fidei. miraculumfacit Deus, Angelus, et homo Ati<iu<»si
2. Item, Si poies credere, omnia pos- diversis modis. Deus enim facit auctori-
sibilia sunt credenti ''.
tate etprima potentia operante Ange- :
3. Item, lad Corinth. xui, 2 : Sih a- lus autem per ministerium et praeparando
buero omnem fidem^ ita ut montes trans- materiam et homo per invocationem.
:
feram, etc. : ergo ut supra. Unde bene conceditur, quod in costa

Adee fecerunt Angeli aliquid, scilicet se-
Si AUTEM hoc concedatur, quaeriturul- parando eam ab Adam, et praeparando

Qusest. 3.
terius, Ratione cujus articuh ? eam per dispositiones : sed formare non
^
Et videtur, quodratione Incarnationis. poterant, quiaformare costam est anima-

Quiadicit Augustinus quodomnemiracu- re mulierem, hoc non potuit esse nisi
et I
lum est ad ostendendum illud : ergo vi~ creando sibi animam rationalem et hoc :
detur, quod omne miraculum sit virtute innuitur in textu, ubi dicitur, quod solus
* Marc. IX, 37. huic : Transi hinc illuc, et transibit.
2 Luc. xviT, 6. Cf. Malth. xvii, -19 : ?>i habue- 3 Marc. IX, 22.
rilis fidem sicut yranum sinapis, dicelis monli

IN II SEiNTENT. DIST. XVIII, E, ART. 2. 313
Deus potuit formare costam, Anj^^cli au- Ad iioc ergo quod objicitur de spe, Ad i.
et3. tem ut agricolse operantur ad segetes et : dicendum quod arduum non est ar-
spei
per hoc patetsolutio ad prinia duo argu- duuni operalionis, sedpotius quod debeat
menta, et ad sequentem quaestionem. comprehendi iii beatitudine : miracula
iject. 4. Ad aliud dicendum, quod mali homi- autem maj^îs liunt ad ostendendam viam
nes operantur miracula in sanctitate Ec- bealitudinis.
clesi», licet non in sanctitate personae : Ad
aliud dicendum, quod propter bea- ^^ g.
quia Deus ad invocationem horum facit titudineni oinnia (iunt, sicut propter
ea propter fidem Ecclesiae confortandam» linein ullimum : sed proximus iinis est
ctquandoque propterlidem Ecclesia? pro- fidei conlirmatio, sicut habutur, ad llebr.

bandam, sicut liet in temporibus Anti- ii, i: Conlestante Dco signis, et jmrlen-
clirisli. tis : et, ^larci, xvi, 17 : Si(jtia autem eos
autem ohjicitur, quod erit ejus ope-

Si qui crediderint, hxc sef/nentiir : In nomi-
ratio secundum aclum Salanae in prodi- ne meo^ etc.
giis et sig^nis mendacibus, ut dicit Apo- Ad

quod objicilur de charitate, di-
id Adobject.i.
stolus '. Dicendum, quod mendacia pos- cendum quod sccundum perfectionom
sunt esse quoad intentionem, quia per informationis meriti cliaritas est pcrfectio
ea intendit subvertere : licet vera sint viiiutum : sed non secundum congruita-
quoad operationem : et forte quaedam tem operationis niiraculorum.
erunt praestigiosa, de quibus supra est Ad aliud dicendum, quod Angeli ope- Adobjoct.2.
habilum. rantur in ministerio nos autem qua-ri- :
e» 2. Ad ALiuD dicendum, quod illae duae ra- mus de merito congrui ex parle invocaii-
tiones qucE inducunlur ad hoc quod so- tis : et ideo nihil probal illa objectio.
lius Dei est faccremiracula, non probant

nisi quod suum sit facere auctoritatc et Ad id quod ultorius quseritur, Ratione Adquaest.3
{)otentia pei'fecta ad opus ex seipsa : ot cujus articuli?
hoc l)onc cynceditur : sed Angolus opera- Dico, quod ratione omnipotontiae pne-
tur sub ipso disponendo per ministerium, cipuo : quia miraculum praHi[)UO dicit
et liomo j)(M' invocalionem. elevationem supra oiniiom polontiam

pi'a'toi" (livinam.
Jicsl. 2 Ad uoc (ûod ultoriiis (juu'rilur, Ciijus Ad 11) quod conlra objicilur, dicoiiduui
virtulis sit facere miracula? quod miracula ostondunl opus Incarna-
Dicondum, quod lidoi proj)iio, licot lionis, vel gratiam lidoi Incarnalioiiis ut
aliarum sit [)or modum moriti in com- linem, sod non ut potentiam operantom,
muui ; ol hujus ratio ost : ([uia lidos est sed potius omnipolontiam Doi quie facit
|)riin() (lo his (jua^ sunt supra rationem, ot h;ec ot lidos : crodons oniin [)(>tontiam.
ideo conlirmat in aliis per ea ([ua^ |)oi- mcrclur liori miracula ad invocalionom
lationom sunt. crodontis : per iioc otiaiii [)atot solutio ad
Item, Sicnt lidos facit abnegare pro^ socjuons.
|)riiiin [)()sso rationis, ita congruum ost Ai) 11) (jiiod objicitiir <\v sa[)icntia, di- ^,, qj,;*cu
ut ()j)erotur in oa [)osso divinum : ol idoo ooiidum (juod iion liunl saj)iontia, noc os-
otiam IMiilDsojjlii dixorunt, (juod Pro- tciuluiil sajiiculiam ju-ini'ij)alitor. noc ho-
[)hota surgons lidom verborum suorum iiiiiics miianlur saj)iontiam, sod j)otius
iioii liabct j^robarc nisi jicr iniracula : cl jxttonliam. .Vdiniratio onim saj)ionti,-i>
idoo otiam Drophota' signa dodorunt, sic- excitat ad iiujuiiomliim ojjus ot modum
ut, Isa. vii, II : l*ch' tihi si(jiiinu. ojjoris : siciil dicil IMiilosoj^luis iu j)rimo
'
II ;i(l Tliossal. 11, 9: r»)».s, scilinM .\nli- tuii.r, in nmni virUitc, ct •suiim. clprodujn.< mcn'
chrisli, cs^ (itlvcnttdi svrutnltiin opcratioitcin Sa- diirHiim, olc.
MctnpJujsiconim : « Ex admirari et lunc ratio miraculonim divinorum, sicut di-
et nunc philosopliari inccporunt. » Scd ccbatur de Domino Qualis

: est hic, quia
admiratio potcntiae dcsistit ab inquisitio- vcnti ct mare obediunt ci ? '
ne, et stupet in seipsa : ct iUa est admi-
F. Utrum secundum superiores, an secundum inferiores causas ita factasit mulier,
id est, an ratio seminalis id haheret ut itafieret, an tantum ut ita fieri posset, sed
ut sic fieret in Deo tantum esset causa ?
Sed qucTi-itiir, An ratio quaiii Deus primis operibus concreavit, id liabe-
ret utsecundum ipsam ex viri latere foeminam fieri necesse foret, an hoc
tantum ut fierit posset ? Ad quod sciendum est omnium rerum causas in
Deo ab cEterno esse. Ut enim homo sic fieret vel equus et hujusmodi, in
Dei potentia et dispositione ab eeterno fuit. HcB dicuntur primordiales cau-
sce : quia istas ciHcT non pra^xedunt, sed ista3 alias, quse sunt causse cau-
sarum. Cumque unum sit divina potentia, dispositio sive voluntas, et ideo
una omnium principalis causa tamen propter eflectus diversos pluraliter:
dicit Augustinus causas primordiales omnium rerum in Deo esse, inducens
similitudinem artificis, in cujus dispositione est, qualis futura sitarca. Ita
et in Deo uniuscujusque rei futurcC causa praecessit. Tn creaturis vero qua-

rumdam rerum, sed non omnium causse sunt, ut ait Augustinus quia :
inseruit Deus seminales rationes rebus, secundum quas alice ex aliis pro-
veniunt: ut de hoc semine tale granum, de hac arbore talis fructus, et hu-
jusmodi. Et hffi quoque dicuntur primordiales causa? : et si non adeo pro-

prie : quia habent ante se causam oeternam, quae proprie et universaliter
prima est. IIIcE vero ad res aliquas dicuntur primse, scilicet qufe ex eis pro-
veniunt. Ideo etiam primordiales dicuntur, quia in prima rerum conditione
rebus a Deo insitge sunt. Etsicut creaturse mutabiles sunt, ita et hce cau-
sae mutari possunt. Quse autem in immutabili Deo causa est, non mutari
potest.
1 MaUh. viii, 27. Cf. Marc. iv, 40.

:
IN II SENTENT. DIST. XVllI, C. Wi
G.Distmctio caiisarum reriim pcrutilis, scilicet quod qusedam in Deo et in creaturis,
cjusedam in Deo tantum sunt.
Omnium ergo rerum caus<e in Deo sunt : sed quarumdam causte et in Deo
sunt, et in creaturis : quarumdam vero causce in Deo lantum sunt: et
illarum lerum causa3 dicuntur abscondita3 in Deo, quia ita est in divina
dispositione ut lioc vel illud fiat, quod non est in seminaii creaturaj ralione.
Et illa quidem qucC secundum causam seminalcm fiunt, dicuntur naturali-

ter fieri : quia ita cursus natura^ liominibus innotuit. Alia vero pr<eter n<i-
turam, quorum caus<e tanlum sunt in Dco. Ila^c autem dicit Auûsti-
nus *
essc illa qu<e per gratiam fiunt, vel ad ea significanda non naturali-
ter sed miral)iliter fiunt. Inter qu<T mulieris facturam de cosla viri ponit,
ita dicens : Ul mulierem ita fieri necesse foret, non iu rebus condilum, sed
in Deo absconditum erat. Omnis creatura3 cursus Iiabct naturales leges
super bunc naturalcm cursum f.reator babel apud se posse de omnibus

facere aliud, quam eorum naturalis ratio babet : ut scilicel virga arida re-
pente fiorciit, et fructum î^nat', ct in juventute sterilis foMiiina in senectu-

te pariat '\ ut asina loqualur*, et bujusmodi. Dedit autem naluris, ul ex
bis etiam iia^c fieri possent, non ut iii naturali molu baberenl. Ilabcl cMp»
Deus in se absconditas (luorumdam nihirorum caus<is, quas rcbus conditis

non inscruit, casque implet non o[)ere })r{)vi(Ientia', quo natura» subsislunt
ut sint : sed quo illas <a(Imiiiistrat ut volueril, quas ut voluit condidil. Om-
iiiiiiii (u-fô (jua' ad /^ratiiim si^^nilicandam non naluiali molii i-eium, sed
mir<il)ilit('r facta siiiil, abscondila' caus(e iii Doo fiKMiinl : (iiioriim iiiiiiiii
cial, ([iiod miiiiiM' facta est d(; lalcre \ iri d(M-iiii(Milis. Noii lialuiil priiiia
rcriim (•ondilio ul foMiiiiiasic licret, scd iil li(Mi posscl : iic coiilr.i causas
(juas D(Mis volimtarie inslituil, miilabili \(diiiilalc aliîiiid fac(MC pul.irclur.
' Cf. S AuGiisTiNMJM, Kih. IX supcr f.cnosiin ail lillfrani, cap. IS.
^ Nmiifr. XVII, S.
^ Cr. (ioncs. xviji, 10 ft scq.
* Numer. xxii, 28.
erunt nihilominus miracuLi, quam si ra-
ro fierent : ergo miraculum non est inso-
litum, vel insolitum esse non erit sub-
ARTICULUS Iir. stantiale miraeulum.
4, Item, Non videtur esse prseter
Quid est miraculum per definiiionem ? spem : quia summum omnium miraculo-
rum, quod Virgo conciperet et
scilicet
pareret, et Deus homo fieret, omnes an-

Dcinde quserilur de hoc quod dicit, ibi, tiqui sperabant et tamen miraculum:
F, « Sedqugeritur, An ratio quam Deus, fuit.

etc. »
3. Item, Omnes nos speramus resur-
Et quseruntur quatuor^ scilicet quid sit
rectionem : et tamen erit miraculosa :
miraculum ? quia sine scientia illius non ergo non est praeter spem.
possunt bene determinariquae hictradun- G. Item, Contra hoc quod dicit, Et fa-
tur. cultatem : aut inteliigitur de facultate
Secundo, Quae dicuntur miracula? cognitionis, aut operationis. Si cognitio-
Tertio, Quse est difTerentia inter mira- nis : tunc omnia opera naturee erunt
culum, et mirabile : signum, prodigium, quoad hoc miraculosa quia Salomon :
et portentum, monstrum? et dicit, quod eorum quse fiunt sub sole, non
Quarto, Utrum omne miraculum sit potest homo invenire rationem *. Si au-
contra naturam, vel supra naturam, vel tem de facultate operationis tunc multo :
prseter naturam? magis sunt miracula quia licet ars imi- :
tetur naturam, tamen non potest sequi

Ad PRiMUM proceditur per duas diffini- operando : et ideo dicit Philosophus,
tiones, quarum prima est Augustini in li- quod ars non formam spe-
inducit per se
bro de Utilitate credendi, haec scilicet, cificam sicut natura ergo videtur, quod :
« Miraculum est aliquod arduum et in- miraculum male diffiniatur ab Augu-

« solitum prseter spem et facultatem ad- stino.
« mirantis apparens. » Alia est Magistro- Contra secundam sic objicitur : Omne
rum, haec scilicet, « Miraculum est opus opus divinae potentiae est declarativum :
« divinse potentise ostensivum. » ergo omne opus est miraculosum, quod

Contra primam diffinitioneni, scilicet nihil est dicere.
Augustini, sic objicitur :
1. Ea quse miracula dicuntur, non sunt SoLUTio. Dicendum, quod Augustini soiut
semper ardua, sed aliquando de rebus diffinitio bona est, et Magistrorum non
^'^ '^'
parvis, ut quod capisterium integrum est adeo bona, sed tamen potest susti-
nutrici suse beatus Benedictus reddidit, neri.
quod Eliseo projicienti lignum super Ad PRiMUM ergo dicendum, quod pri-
aquam, ferrum natavit, et hujusmodi :
mse duae differentiae in diffinitione mira-
ergo male diffinitur miraculum per ar- ipsum in compara-
culi positae, diffiniunt
duum. tione ad alia quae non fiunt miraculose,
2. Item, Non semper insolitum quia :
ut quae fiunt per naturam, et a voluntate
crebro apparitiones Angelorum fiebant humana. Sed prima quse est arduum, di-
Patribus et tamen mirabiles erant.
:
citur in comparatione ad causam efficien-
3. Item, Ponamus, quod frequenter tem, quae elevataest supercausasnatura-
fiant, tunc non erunt insolita et tamen :
lium et voluntariorum et ideo jam pa- :
* Eccle. ], 8 : Cunctse res difficiles: non potest mnm partem istius capitis, jf. 4-ld.
eas homo explicare sermone. Et per tolam pri-
IN II SENTENT. DIST. XVIII, G, ART. 4. 317
tet solutio ad primum quia licet res in : opera ostenduntalias potentias proximas,
qua fit miraculum, parva sit, tamen po- licet ostendant divinam potcnliam ut pri-
tcntia illud faciens, est elcvata et ardua. mam.

2 et 3. Ad ALiUD diccndum quod similiter,
etiamsi tota die fieret miraculuni, adhuc

esset insolitum quia non fit solito cursu
:
apud causas inferiores, sed polius secun-

dum rationem in Deo a sseculis abscon- AimCULUS IV.
ditam, ut dicitur in Littcra. Sunt tamen
qui haec et sequentia aliter solvunt : sed Quse dicuntur miraculosa : IJtrum opus
non estmultumcurandum : quia queestio crcationis, distinctionis, ornatus^ ju-
non est multum laboriosa. stificationis, incarnalionis, rcsurrectio-
4 et 5, Ad ALiUD diccndum, qu(jd secundum nis, et etiam opus naturse ?
intentioncm Augustini, dicilur ibi spes
nalurae sicut habetur, ad Uoman. iv,
:
18, super illud, Quicontra spem in spem Secundo quaeiilur, Quae sunt mira-
credidit, Glossa dicit Contra spem na- : cula ?
turse in spem gratise et hoc verum est : : Et quaeritur deopcrecreationis, Utrum
quia licet spes gratiaeesset de hujusmodi, ipsum miraculosum ?
sit
numquam tamcn spes naturaj : et haec Et videtur quod sic quia :
solutio cst secundum inlentionem Augu- 1. Anselmus et Chrysostomus distin-

stini. Alii autom objectionem concedunt, guunt tripliccm cursuin rcrum, scilicct
et talia dicunt esse mirabilia et non mi- qui lit voluntate divina tantum, et eum
racula ct puto, quod non bene dicunt.
: qui voluutate divina et natura, et cum
y^d (5
Ad aliud dicendum, quod faciiltas di- qui fit voluntate rationalis creaturae : et
citur ibi potestas cognoscendi et operan- primum dicunt mirabilem, sccuntlum

di : quia nec cognoscendo nec operando naturalcm, tcrtium voluntarium : opus
possumus in miraculum. autem creationis lit voluntate divina tan-
Ad id quod contra objicilur, diccnduni tum : ergo est miracultjsum.
quod operum nalurae habcmus polcsta- 2. Item, Non potest esseopus hominis,
tem cognoscendi per causas, licel non vel Angeli. Item, Nec naturie quiatiinc :
suflicientes : sed in miraculis nec atlin- natura non fuit. Ergo rcliuquitur, (|uod
gimus modum caus(£. Similiter naturalia sit miraculosum, aiil naluralo, aut vo-
imilamur, qufedam operaniur in ope-
et luntarium.
re sed mirabilia admirari possumus,
:
sed imilari non possumus. Si (ju.KKiTUH ([q oporo rocroationis pcr

Pcr lioc patcl, (juod ullim.'e du.ne dilTi'- justilicationom.
rentiie ponunlur in diHinilionc miraculi Vidolur, tjutxl sil t»j)us miraculi : tjiiia
in compaiMtionc ad admiranlcm. 1. Dicil Augustiiius : « .Magis ost \.\\y
imj)io facorc j)iuiii, (juam croarc ctrlum ot
1 diiiiii, ?. Ad m (jiiod objiiilur <\v. dilliniliont^ torram : » orgo est opus maxima' jtolou-
iMagislrorum, dicendum ([uod dcbtit in- tia* ostonsivum : lit)c aulom ost mirucu-
teiligi cum pr.x'cisione, sic quod miraculum : tM-go cst niiraculum.
lum cst opus polenliie divin.i' oslcnsivum 2. Ilom. (irogorius iii libro Dinlogo-
lanlum : sicul magi dixcrunt IMiaraoni : ruin dicit. (juod <« magis esl suscitaro ho-
l)i(/iti(.s l)ei cst liic ', id csl, dcmonstralio mincm iii mcntc. (juaiii iii ct^rjôro : »
divina^ virlulis ct pi)lcnlia\ Alia aulom ol hoc j)robal j" r Pauliim suscitatiim in
•Exod. VIII, 19.

:
318 D. ALB. MAG. ORD. PRyEl).
meiite, et Lazaruiu suscitatum in corpore : Cum igitur istasunt miraculosa, ilia non
de quorum altoro post iu mcnle suscila- sunt miracula.
tionem mira lcgunlur, de alioautcm posi
suscilalionem in corporc nihil lcgitur llLTRRiusobjiciunt quidain de Incarna-
maiini. tione et Rcsurrcctione, volentes probare,
Ibidcminnuit aliam rationemad

Iteni, quod non sunt miracula, quia non eve-
hoc quia magis cst vivificare animas in
:
niunt praster spem sed liaec objectio
:
eeternum victuras, quam corpora ilcrum apud me niliil valet.

moritura : ergo est opus miracuU.
Sed conira. QuoD si conccdalur, CoNTRA vidctur quod omne opus
SoLUTio. Dicendum, soiuuo
esse, quia et solum dicitur miraculosum, quod non
1. Miraculosum opus est sola divina iit secundum legem naturae, nec secun-
potcntia opcrantc, et homine non coopc- dum legem propositi creati sive volunta-
rante, sed forte Angelo cooperante, ut tis creatae : et ideo opus creationis, et
prius habiturn est : sed dicit Augustinus : dispositionis, el ornalus inter miracula
« Qui creavit non justiQcabit
te sine te, reputo : quidam dicant, quod estmi-
licet
te sine te » ergo videtur, quod horno hic

: rabile, et non miraculum cujus distin- :
coopcretur Deo ergo non est miraculo- : ctionis ratio infra patebit. Opus autem
sum, justificationis licet sit supra nos, tamen
2. Itera, Non est prseter spem, nec in- non fit nisi secundum legem voluntatis
solitum : ergo non est miraculum. quia non nisi consentientibus nobis et :
ideo non dico esse miraculosum vel mi-

rabile opus autem naturae nullo modo
:
Ulterkjs quseritur de operibus naturse, est miraculosum vel mirabile, cumtotum
Utrum sint mirabilia? naturae legibus subjiciatur. Opus autem

Videtur, quod sic : quia dicit Augusti- incarnationis et resurrectionis totum pu-
nus, quod magis est ex paucis granis to esse reponendum sub numero mira-
multiplicare segetem totius mundi, quam culorum.
multiplicare quinque panes in satietatem Ad id autem quod contra objicitur, di- Ad i.
quinque millium liominum : ergo vide- cendum quod opus justificationis secun-
tur, quod dum illud sit miraculum, quod dum quid majoris polentiae esfostensi-
istud multo magis est miraculum. Et vum, et non simpliciter : quia in creatio-
multae Glossae super Joan. vi, 1 etseq., ne coeli et terrae nuUa fuit contraria dis-
possunt adduci ad hoc, et super Joan. positio ad oppositum inclinans in :
II, 1 et seq., ubi legitur de mutatione justificatione autern hominis contraria

aquae in vinum. dispositio peccati est.
Sed contra : Item, Creando ccelum et terram, non
Augustinus super Genesim *, et poni- nisi dixit, et facta simt : in justificatione
tur hsec pars in Littera, distinguitintcr ea fecit rnulta, dixit iniinita, pertulit piuri-
quae fuerunt in ratione causarum operum ma. Quoad quid ergo ostendit majorem
primorum, ut unde iierent et ea quse : potentiam, simpliciter autem ostenditma-
fuerunt in eis, ut tamen inde iieri pos- jorem bonitatem. Nec tamen sequitur,
sent et inter illa enumerat opera natu-
: hoc opus ostendit majorem potentiam :
rae, ut quod liumor in vitem trahatur, et ergo est miraculum majus, quam illud :
ibi digestus vertatur in vinum. Inter ista quia miraculum non enuntiatur ex solo
autem cnumerat mutationem aquae in vi- illo, sed ex illo et eiiam aliis diiferentiis
num quod natura non potest facere.

: diffmientibus ipsum.
* Cf. S, AuGusTiNUM, Super Genesim ad litteram, Lib. IX, cap. 17.
IN II SENTENT. DJST. XMIf, G, AHT. .3. 319
1(12. Ad UATioNii.M (Jr'(;gorii in libro />/«/o^r-»- nem claudoruin, et .su.scitalioncni mor-

rum, dicendum, quod ipse non intendit luoruni, et liujusinodi, de (juibus nulla
probare quod sit miraculum, sed quod sit spes. Secundum nomen aulem ikju
sit majus utibile et melius : ct ideo mira- dilferunt nisi sicut [)otentia ai actus : et
non miraculosius.
bilius in bonitatc, et pcr boc patct soiutio ol)jccti.
bject. I. Ad alild diccndum, quod opus natu- Quidam ctiam distinjûunt intcr ini-
rae non est miraculosum ct bcne conce- : riint et tjiirabilc : quia mirum est lialjcns
do, quod ostendit majus posse portans ignoratam causam, et mirabile, et mira-
naluram, quam multi{)licans panes : et culuin, sunt dependentia a divina polen-
solutio corum qucC inducuntur patet ex tia lanlum, ut dictum esl. Sed istas dif-
pra3diclis. finitiones non inveni, nec memini inve-
iiject. ?.
Ad ALiuD dicendum, quod mco judicio nisse probatas. Si aulem secundum IMii-
miracula sunt illa quod tamcn in diKini-
: losopbos vellemus diccre, tunc niirabilc
tionc dicitur /;/-eB/6'/- spem, intelli^Mtur de vocatur babens causam altam quam pul-
spe nalura', ct non spc gratia) qua.' cst cbrum est investigare, scd diflicile inve-
virtus. nirc, sicut lun;e defectus vel solis, et sic-
ut co^niitio passionum aniinie et natura;
et substantiarum spiritualium : scd in lioc
usu non cst apud Sanctos.
Signum aulem, ct prodigium, ct vir-
AUTIGULUS V. tus, differunt. Sigiium enim secundum

quod divinae potentise est indicium dici-
Quomodo dif[erantrniraculum,mirabile, Xmy, prodigium autem secundum quod
signum, porlentum, prodigium, et provocat in se adspectum bominum cum

monslrum, et virtus'i procul sit ab indicio cognitionis liuma-
nse : et ideo dicitur prodigium quasi
procul a digito, id esl, polentia indi-
Tcrtio quieritur, Qu;e est diirerentiain- candi causam : et ideo dicit (îlossa,
termiiaculum, mirabile, signum, porten- qnod signum est in minoribus, et pro-

tum, prodi-^num, et monstrum '? digium in majoribus. (Juidam etiam ideo
Videtur (llossa dicere super I ad Co- ^"»^1 futurum procul est, dicunt quod
rinlb. xii, 10, quod signa sunt minora, prudigium est si^num j)romissum in fu-
et majora prodij^Ma. turum, quod \Q\y^(\ jiiile indicatur digilo
Item, Mirabilc ct miraculum non vi- praMiuntialionis : sed non credo, quod
dentur diirerre nisi sicut potentia et ac- lôc exemplo vel aucloritate probari pos-
tus : sunt crj;o ejusdem. sit. \irtus autem dicilur in compara-
tione potenliie opcrantis : quia illa ulli-
lutio. SoLiJTio. Dicciulum, quod sccundiim "^^^ supra naturain ct facullatem nalu-
iMa^Mstros mirahilc et miraculum dilfc- >"^»^' • diciliir aiitciii virlns ultimiim potcn-
'^'-
runt sirut <^cnus ct spccics : quia omnc ^'^'-' ''*•
miraciilum est mirabilc, sed nou conver- Monstrum autem cst id (iuod c\co-
titur : undi! dicunt csse mirabilia opera •i'' "»"''u"i ualuia' : cl boc cdnlin^Ml
creationis, et jiistilicationis, et ^Morili-
"iiilliplicilcr, scilicct e\ dcfcclu. iil ma-
cationis, i\\uv non sunt supra spcm, ct
""^ •"' buiiicniiii ; vel (>\ abundantia :
idco qiioad ali(jiiiiiii dilfcrcntiam cadiiiit «l '"'*' liiplifilcr, .scilicct virluti.s ad foi-
a latione miraculi : .scd miraciila diciiiil '"'"" ""'"'' '»<'«nl'ii. sicul plura oia, vrl
sicut illuminationcm ca^corum, dircclio- ""•'^'' ^*"' """'^ '" ""'• • ^''' ''^ abun-
'
a. II I'. Suiiim. llu«oI. n. AlbiTli, Q. M.
320 D. ALB. MAG. ORD. VRJED.
dantia matcrise in membro uno, ut di- laudarct ? Numquid adjutorio lemporis
gili scx vel plures : vcl respectu quan- eguit tcmporis conditor ? Nonnc certis
titatis tantum, sicut monstra dicuntur dierum numeris suo cuiquc gcneri ac-
filii Enacim, quia ad eos comparati
alii commodatis, omnis natura serpentium
quasi locustae videbantur quandoquc *
: coalescit, formatur;, nascitur, roboralur ?
etiam contingit ex motu matricis divi- Num exspectati sunt lii dies, ut in dra-
dcntis scmcn 'în parte et in parte rclin- conem virga convcrteretur de manu
qucntis continuum, sicut quando difTun- Moysi Aaron et ? Nec ista cum fiunt,
ditur per longitudinem matricis, et di- contra naturam fiunt, nisi nobis qui-
varicatur in parte una, tunc enim duo bus aliter naturse non cursus innotuit,
corpora pro parte divisa generantur autem Deo, cui hoc est natnra quod fe-
continua sibi ex parte indivisa : quan- ccrit ». » Ergo videtur, quod nihil horum
doque autem hoc contingit ex ruptura sit contra naturam.
secundinarum cum humor adliuc liquens 2. Si dicas, quod est natura naturans
est, ut videtur dicere Aristoteles. Sed quee est Deus, et contra hanc nihil sit : et
de his alterius negotii est inquirere. natura naturata quae est creata natura in
contexione causalium rationum naturse,
et contra hanc fiunt miracula : et per
hanc distinctionem vis solvere dictum
Augustini. Contra Augustinus, in eo- :
ARTICULUS VL dem « Quseri autem merito potest,

:
causales illse rationes quas mundo in-

LJtrum miracula sive mirabilia sunt cum primum simul omnia
didit, crcavit,
contra naturam ? et, Quse est differen- quomodo sint institutae ? » Et infra :
iia inter fieri posse, et fieri ex ne- « Restat ut ad utrumque modum ha-
cessitate ? biles creatse, sive ad istum quo usitatis-
sime temporalia transcurrunt, sive ad
illum quo rara et mirabiiia fiunt, sicut
Quarto quseritur, Utrum ista quae mi- Deo facere placuerit. » Ergo miracula
racula et mirabilia dicuntur, sint contra sunt quoad rationes causales insitas na-
naturam, vel non ? turae creatse : ergo nonfiunt contra eam.
Videtur autem quod non quia : Hoc etiam aperte dicitur in Littera.
1. Dicit Augustinus « Quis nescit : Sed contra :
Sed cc
aquam concreatam terrae, cum ad ra- I ad Corinth. xir, 10, super illud,
dices vitis venerit, duci in saginam ligni Operatio virtuium, Glossa dicit sic :
illius : atque in eo sumere qualitatem « Signa et prodigia sunt in his quse

qua in uvam procedat paulatim erum- contra naturam fiunt. »
pentem, atque in ea grandescente, vi- 2. Item, Ad Roman. xi, 24 : Contra

num fiat maturumque duicescat, quod naturam insertus es in bonam olivam.
adhuc fervescat expressum, et quanam 1
vetustate firmatum, ad usam bibendi IIlterius quseritur hic, Quse ditTeren-

utilius jucundiusque perveniat ? Num tia notetur in his modis loquendi qui
ideo Deus lignum qusesivit aut terram, habentur hic et trahuntur ex libro IX
aut has temporum raoras, cum aquam super Genesim, quod Deus qusedam pri-
miro compendio convertit in vinum, et mis operibus inseruit ut fieri possent^
tale vinum quod ebrius etiam conviva et qusedam ut fieri necesse esset ?
* Deuter. i, 28, litteram, cap. i3.

2 S. AuGUSTiNus, Lib. VI super Genesim ad
iN II sil\ti:m\ dist. xviii, (i, Ain. n. .V2\
\. NuUum eiiiin },^cnerabiliuni infcrio- dum quod ut dicit Commentalor supor

luni fêncnilur de necessilale, ul pro- XI Mctaphjjsicce, nihii (-st in potentia
bant IMiilosoplii : erjô vidotur, quod in aliquo nisi quod uno motore oducitur
non sit nccesse ficri. dc illo socundum naluram ot lioc in- :
2. Ttcni, Quidquid potcst Mcri, si po- nuit etiam Philosoplius

diccns, quod
natur ficri, nihil esL inirabile. album fit cx non albo et non ex quo- :
'4. lUnn, Quidquid necessc est fieri, iibot non albo, quia non ex non albo
potest fieri : crgo videtur quod ista sc quod est iinca scd ex non albo quod:
habcant sicut superius ct inlcrius : crgo est ni-rum, vci mcdium, hoc est, quod
malc contra sc dividuntur .•
si oniin ista est principium in pro[)ria materia albi ;
qu.x' usilatc fiunt, indidit illi [)rimaj rc- ct idco cum dicit Augustinus qua?dain
rum conditioni, ut sic fieri nccessc esset, indila cssc primae conditioni ut licri
oporteret quod etiam indidcrit ut ita fieri necessc sit, non inteIii|,Mt de necessitate
possent. existendi, scd de necossitate quip est
in suflicicntia [)rincipiorum naturalium,
SoLUTio. Dicenduin sccundum Augu- scilicctquod iiaboant in causis natura-
stinum, quod si nos considcreinus [iii-
libus movens et motum et dispositionos,
mordiales causas primae conditionis et et omnia qua? exiguntur ad suum licri :
ralioncs causales tantum, nihil ficrl vi- et ideo non valct id quod contra obji-
detur contra naturam primo insitam citur quia hoc est veruni de necossitatc
:
rebus quia eliam miraculorum causa-

:
existendi in esse : cum autcm dicit,
lcs rationes et primordiales indidit cis
quod qua^dam iiididil ut fi(M-i [lossint,
Dcus ct dicit Augustinus, quod
: sicut
intclligit quod \\ possint dicit potcntiam
non potest faccre contra scipsum : ita
obcdientiae ex parlo naturte tantum,
non poicst faccre contra rationos illas,
quc-E nulluin iiabct motorom in omiiiI)us
ct contra opus suum sapienlcr dispo- naturjc principiis, sed cxtra, quia sola
situm. Dei voluntate o[)orantc fiunt.
IJnde super illud Apostoli ad Homan. An OBJECTrM contra, dicondum quod
XI, 21, quod adductum cst, dicit (llossa est a^qiiivocatio potentine
quia ibi in- :
Auirustini « Dcus crcator ct comhtor

:
tclligitur de potcntia liabcnio motorom
oinnium naturarum nihil facit con/r/i in natura hoc autcm dc polontia
:
oi)o-
nalwyim : sed immano morc dicitiir dicntia^ tantiim : sicut dicimus, quod in
essc conlra naluram, quod est contra Irunco cst potentia, ([iiod indo a l)(>o
natiirtB usum mortalibus notuin. » possit licri vilulus : noii (amon ost in
Itcm, Aujjfustinus, de Civitatc Dci : eo iit indc liat : quia ad licri in ac-
« Quui portcnta sunt, contra naturam di- lii cxigitur eliam a<;ons princi|)ium :
cinms essc, scd non suiit ([uomodo :

ct iioc non estin trunco.
cnim conlra naturam est, quod lil Dci VA [)cr iioc patol solulio ad lofum.
volunlalo ' ? »
Ai) Ai.iAM (ilossam qua' dicil, ([iiod
liuut conlra naluram, diccndiim ((iiod
lioc vorum ost ([iioad alia duo ûdiora

causariim, scilicot naturaliiim et somina-
lium : ([iiia nou fuorunt socundum cau-
sas naturales vci seminaies.
luiEsi. Ai) II» ([iiod ullciius ([iia'liliir, diccii-
' S. AutajsTiNCS, Lili. \l do Oivilah.' Dri.
xxvii 21
322 D. ALB. MAG. OHD. PRyl^D.
omuia ideata sivc sint mirabilia, sive

natuiaha : Deo abs-
et hiec vocatur in
condita âb ailerno. Secundum quid

autem primorchabs dicitur duobus mo-
ARTICULUS VIL dis, scilicct universahter, et particulari-
tcr. Universahter, sicut causae esse sivc
Quis dicinitur, etjiuomodo differant cau- naturales, qua?, indita) sunt primae rerum
sie primordiales, rationes causalcs, conditioni respectu omnium qua? sunt
causx naturales, et causse seminales ? in ipsa, sive ut iieri necesse sit, sive
ut fieri possint. Et sic causse primor-
diales habent sub se causales rationes, et
Dciiide quaeritur de hoc quod dicit, causas naturales, et causas seminales.
ibi, F, « Hx sunt primordiales causse, Particulariter autem dicunturprimordiales
etc. »
quaelibet causae quaeortum ejus quod ht
Hic enim nominat quatuor genera ex ipsis praecedunt et hunc sensum tan- :
causarum, scilicet causas primordiales, git Magistcr in Littera et sic idem :
rationes causales, et causas naturales, sunt quandoque causae primordiales na-
et causas seminales : et inveniuntur ista turales et scminales, et diflerunt secun-
nomina hic in duobus capitulis sequen- dum nbminis rationes.

tibus, et trahuntur ex libro IX Augu- Causae autem quae dicuntur causalcs
stini super Genesim. rationes, sunt proprie respectu eorum

Videtur autem, 'quod causse primor- quae ita indita sunt, quod non habet
diales sint naturales quia :
prima rerum conditio nisi potentiam
1. Dicitquod etiam seminales

infra, obedientiai ad illa, scilicet qua fieri pos-
sunt primordiales respectu eorum quas sunt ex ea : non autem necessitatem
ex eis hunt. principiorum liabent in natura : et hoc

2. Item, Videntur rationes causales hac ratione dico, quia ratio respicit
idem esse cum naturalibus : quia ni- tinem : et talia semper fiunt ad indi-
hil naturalium fit, quod rationem fmis candum id quod simphciter est hnis,
non habeat : cum igitur ratio principa- scilicet statum gratiae et gloriae.
hter dicat finem, videtur naturalis causa Item, Ratio dicit aliquid simphcius
et rationalis esse idem. quam res, quia traliitur a re : causa etiam

3. Item, Causse seminales et naturales non semper dicit principium intrinse-
videntur esse idem : quia semen est cum et ideo

: rationes causales secun-
appropriata natura speciei : ergo habet dum nomen dicunt potentiam insitam
causam naturalemj et causa naturahs est primse conditioni respectu operum quaj
ex qua fit species et conservatur. educuntur ab ipsa mirabihter et non

naturahter.
Solutio.
SoLUTio. Dicendum, quod Augusti- Cum autem dicit causas naturales, di-
nus omnia ista nomina ponit absque discit principium intrinsecum, sed non ne-
tinctione, et multi hic multiphcem fece- cessario proprium : quia dicit Philoso-
runt distinctionem, nec distinctio unius phus, quod natura est causa ordinis
concordat cura non po-

aha : et ideo universi : et ideo causae naturales sunt
nam sententias eorum, sed secundum proprie contexio universalis causarum in
rationes nominum ponam unam. Causa creatis dispositis et ordinatis, ut supra
igitur primordialis dicitur duobus mo- dictum Sunt tamen qui dicunt pro-
est.
dis, scilicet simphciter prima, et secun- pter hoc quod natura principaliter est
dum quid prima. Simphciter prima est forma, quod causa formalis dicitur hic
idea in mente divina, quae se habct ad causa nalurahs sed hoc non est verum:
IN II SEiMENT. DIST. XVIII, II. 323
secundum usum Auguslini, ut facilc quam hahuit ocuhjs : ct moi-tuum vivere

palct ins[)icicnti intcntionem Lillarn'. post reditum animae, et hujusmodi vi- :
Cansie autcm seminales addunl su])cr vere enim, vidcrc, ambiilan', actus na-
naluralcs proprictatcm ad hanc spccicm turalcs sunt naluram lit rc-
: sed pr*lcr
Ycl illam. ditus ad hujusmodi pcr miraculum. (ôn-
Ex lioc igitur patct ralio ejus quod tra naturales autcm causas esse videtur,
dictum cst iii pra?cedcnti quaistione, quod quaiulo actus quidcm incst mancnte con-
miracula fiunt contra causas naturalcs traria dis[)ositione pcr naturam ut si :
ct seminales, scd non conti-a rationcs aliquis mancns caecus vidcret et sic est :
causales, et causas primordiales. singulare miraculum gloriosae Virginis

in partu quia mancnte virginitate quae
:
Ulterius notandum est hic, quod mi- est conlraria proprietas partui, poperit.
raculorum quaedam videntur esse contra Supra naturam autem fit quando tcrmi-
causas naturales, quaedam supra, quae- natur ad actum in quem non potcst na-
dam praetcr has : cujus ratio cst haec : tura sicut est gloria corporum, ct mi-
:
quia quaedam miracula habent aliquid in raculum incarnationis in unitate deitatis

quod [)otcst etiam natura, sed non per et liumanitatis.
modum illum : ut caecum vidcrc ,

[)Ost- Et hcec de miraculo dicta sufliciant.
II. De unima mulieris, qund non esl ex anima viri, ul ijuidaui putaverunl, (/icentes
animas esse ex traduce.
Qiioiiiadiuodiiin iiiiiliuris cor^ûs do viri corporc liaduclum fuil, ila
putavcrunt ali([ui ipsius animaiii do viri anima |)rnpaLratam : et tJinm^s

aniinns ])i\'olcr primain, (lo Iraduco cssc sicut corpora '. Alii anloin pula-
vcrunt siiiiul omnos aniinas ah inilio croalas. (iatiioiica aulcin Ecclcsia
ncc siinul, noc *

cx (ra(luc(^ faclas csse aiiimas (h)col, sod in cor[)()ril)us
|)('r coilum soininalis al(|uo formalis iiifuiidi, ol iiifumhMnlo creari. rmh»

in K(rl('siasli<-is ihxinuUihus : Auiinas liomiiium ikhi osso al) iiiilio iiilor
croaluras inlclloclnah^s naliiras. noc siiniil croalas, sicnl Oiiiicnos linuil.
(liciinus : no(|U(' in corporihus por (*oiluin sominaii, si( iil l,ii( ifiT.nii ol
(Aiilius, ot ([uidam Lalinorum |)ra'sum|)loros aflirmant. Sod (iicimus

corpiis lanluin ]ior coiijii,uii (dinilam sominari : croaliouom Ncro aiiiina*
soluiii croatorom iiosso, ojusijuo judicio corpus ooa^miiaii iii \uiva. (»t
compinui al(|ii(' loiinari : ac h)rmaio jain corporo aiiimam croari al(|uo

inliimli, iil vi\ al iii nlcro iiomo (>\' •iiiim;i conslans o( coipofo. o( («irrodia-
'
Cr. S .UiiiysnM \i, l.il». .\ supor (icncsiiii .id litliT.iiii, (Mii. I.
* lii edil. J. Allfiuunc decst ncc, aod luulo, ul nobis viilelur.

324 1). ALB. MAG. OUI). VliMD.
tur viviis ex utero plciius liuniana substantia '. llierouyuius cliaiii anathe-
inatis vinculo illos condeninat qui auinias ex traduce dicunt : inducens
auctoritatem Propliclfje, Qui finxU sigillalim corda eorum\ lloc satis,
inquit, innuit Proplieta, quod non ipsani aniniam de aniina facit Deus, Sbd
sigillatim animas de nihilo creat.
Sed contra :
Se<l co
Anima est aclus physici corporis in
potentia vitam habentis : et hoc non
ARTIGULUS Vlll. convenit tantum animee rationali : sed et
vegetabili, ut dicit Philosophus, et sen-
Utrum anima sit cx traduce, scilicci vc- sibili : ergo non est in semine, nec potest
getabilis, sensitiva, rationalis ? esse.
Dicendum, quod secundum

SoLUTio.
Deinde quseritur de hoc quod dicit, Catholicam fidem, et secundum Philoso-
ibi, « Qucmadmodum mulicris corpus, phos, nulla anima est ex traduce, nec
etc. » plantae, nec bruti, neque hominis et :
Hic enim incidit qusestio, Utrum per errorem scientise naturalis inductai
anima sitex traduce ? et, quia alibi pro- 3 sunt opiniones contrarise : dicunt enim
hxe tractata est, ideo hic breviter transeo quidam, quod materia spiritualis descin-
objiciendo theologice sic : ditur cum semine, ex qua fiunt anima

1. Genes. xlvi, 26, dicitur : Cunctse bruti, et vegetabilis : et hoc numquam
animae, quae ingressse sunt cum Jacob in aliquis Philosophus sensit, sicut pate^
^gyptum, et egressae sunt dc femorc in eorum, Aristotehs in libris
libris
illius : ergo anima seminatur cum se- XV etXVI de Animalibus et Avicennae ,
mine : ergo est extraduce sicut corpus. qui exponit Aristotelis verba omnino
2. Item, Anima contrahit originale : in per alium modum. Et similiter Aver-
corpore autem non est originale, ut in- roes in libro quodani de Virtute forma-
fra patebit, quia corpus non est suscepti- tiva.
Ad
hile peccati et culpse : ergo non contra- DiCENDUMergo adprimum, quod totum
hit a corpore : ergo necesse est quod ab ponitur pro parte : quia corpus existit de
anima parentis ergo ex traduce est ab : femore.
A(|
anima parentis. Ad ALiuD dicendum, quod anima con-
3. Ilem, Philosophus dicit, quod ani- trahit originale a carne : et ideonon va-
ma est in semine sicut artifex in artifi- let, non est in carne : ergo non con-
ciato : ergo videtur, quod ibi sit semina- trahitur a carne : sicut si dicatur, li-
ta : er£!:o ex traduce. quefactio et calefactio non sunt in solc :
4. Item, Dicit, quod embrya vivunt ergo non contrahuntur ex ipso : haec
vita plantse : non autem vivunt nisi per enim ratio non tenet nisi in agentibus
animam : ergo habent animam : et non univoce, et noii in agentibus sequivoce.
nisi seminatam : ergo anima est ex tra- Posset tamen dici, quod est in carne sic-
duce. ut in causa, et non sicut in subjecto.
* Ue Ecclesiasticis dogmatibus, cap. 14. 3 Ct. II P. Summac tlieol. B. Alberti, Q. 72,

2 Psal. xxxn, lo. merabr. 3.
IN 11 SENTENT. DIST. X\ III, II, ART. 8. 325
Ad aliud dicendum, quod Aristoteles Et hsec virlus bene est sine subjecto. Est
seipsum explanat in libro XVII de Ani- tamen alia virtus aninice pars, et hiec
malibus, et Avicenna et Averroes expo- non potest esse sine subjecto.
nunt, quod virtus animai dicitur ibi ani- Ad ALiUD dicendum, quod semen dicit
ma : et haec est virtus formativa, quae vivere, sicut ovum ventidicit vivere Phi-
datur sernini a virlute genitalium com- losophus in eodcm libro : ct hoc est ab
plete, dispositive etiam a corde, ethepate, aclu nulrimenti et potenlia : quia semen
et cerebro, et materialiter a toto corpore : assimiiatur lilio ogredienti de domo patris,
et haic vocatur aniina propter actum qui partem substantite secum porlat, et
anima?. illam negotiando multipliral : ita semen
Si dicis, quod virtusnon est sine sui)- partem substantiee ex qua liunt radicalia
jecto : et ideo si est ibi virtus, ibi est secum adducit, et partem aliunde attra-
sul)jectum : dico, quod argumentum pro- hit ex semine matris vd sanguine
venit ex malo intellectu naturalium : menstruo et illud nutrimentum est ad
:
quia virtus animae est duplex, scilicet formationemoiganorum et ideo a?quivo- :
efTectiva sive efduxa ab anima in corpus : cum est ad nutrimentum auimse vegeta-
et hujus subjectum in semine spiritus bilis.
corporalis seminis est, quae innititur ca- Qualiter autem nulla anima sit ex tra-
lori, ut dicit Aristoteles, scilicet primus, duce et nulla in semine, alibi diligenter
elementi qui dirigens est, et secundus, est ostensum '
: perha^c tanien satis patet
coeli qui est motivus ad substantiam et solutio objectorum.
speciem, ettertius, animaj qui est com-
plcxionativus et formativus organorum.
' Cf. II I». Sumrn. tlieol. R. Alberli, 0. 72, mciiibr. .T.

326 D. ALn. MAG. ORI). PRiED.
DISTINGTIO XIX.
]>e lioiiiiiiis cliifiilionc el consofvaiionc c|iianliiiii ad ininior°

laiitatein.
A. De primo hominis statii ante peccatiim. scilicet qiialis fiierit secundum corpus et
secundum animam.
Solent quceri plura de primi hominis statu ante peccatum, scilicet qualis
fuerit homo priusquam peccaret, et in corpore etin anima : mortalis, an
immortalis : passibilis, an impassiliilis ? De termino inferioris vitas, et de

transitu ad superiorem : de modo propagationis filiorum, et alia multa,
quse non inutiliter sciuntur, licet aliquando curiositate quaerantur. At
priusquam ad animi qualitatem pertinenlia prosequamur, de qualitate ejus
secundum corpus, et modo propagationis filiorum, et de aliis quibusdam
inspiciamus. Primus ergo homo secundum naturam corporis terreni, im-
mortalis fuit quodammodo secundum aliquid, quia potuit non mori et :
mortalis quodammodo, quia potuit mori. In illo namque primo statu habuit
posse mori, et non posse mori. Et hcec fuit prima humani corporis immor-
talitas, scilicet posse non mori. In secundo vero statu post peccatum habuit
posse mori, et non posse non mori : quia in hoc statu moriendi est
necessitas. In tertio statu habebit posse non mori, et non posse mori, quia
ad illum statum pertinet moriendi impossibilitas : quod ex gratia erit, non
ex natura. In primo statu fuit corpus hominis animale, id est, egens alimo-
niis ciborum. Unde et homo factus dicitur iii animam viventem non ',
spiritualem, id est, in animam corpus sensificantem quod adhuc erat :
animale, non spirituale, quod egebat cibis ut per animam viveret. Factus
est ergo in animam viventem, id est, vitam corpori dantem : tamen per
sustentamenta ciborum : et tunc erat corpus mortale et immortale, quia
* Genes. ii, 7 : El faclus esf homo in animam viventem.
I
IN 11 SI:NTENT. DIST. XIX. A. 327
poteral moii, et poterat noii inori. Post poccatiiin vero factum ost mor-
tuiini, sicut dicit Apcjstolus, Corpm quidem mortnnni proptiT percntum
est\ i(l ost, necessitatem morionfli in so liahet. In rosurreclioiic voro orit
spirituale, scilicet agile et cil)is non Ofêns : el immortalo, non sicut in
statu primo fuit, scilicet quod possit non inori, sed eliam (juod non [)oterit
mori. Unde Auguslinus super (lenesim : Apostr)lus ait, Corpus quidem
m.ortuum c.st propter peccatum., etc. Priiis (io limo lorra? formatum est
corpns animalo non S])irituale, ciim quali rosiiiT^cmus. Ronovahilur onim a
vetustato, non in corpus animale quale fuit, sod in inolius, id est, spiri-
tualo, cum lioc morlale induet immortale, in (jiiod mutandiis orat Adam,
nisi mortem corporis animalis peccando meruisset ". Non ail Aposloliis,
corpus mortale est jiroptor j)eccatum, sed mortuum. Illiid oiiiiii aiile j)Occa-
tum mortale, et immortale erat : quia polorat mori, ot iioii iiiori. Aliud
autem est non posse mori, aliud posse non mori. Idoo faclum osl j)or
peccatum non mortale, quod orat : sod mortiium, qiiod non fioret nisi
peccaret. Animale eniin non est hoc corpus, sicut j)rimi hominis fuil : sod
jam detorius est : hal)el eniin necessitalem moriendi ^ Kcce hic evidontor
aperit Aii<iiistinus, quod corpus hominis aule jêccalum mortalo ol imiiior-
tale fuit : sed non qualiter liet in resurroclione. De hoc eodom liodii siipor
Gcnesini ait : Non ost credendum ante peccatum ita fuisso morlua cor-
pora, sicut modo. Ait onim AjjosIoIus, Corpus quidem mortuum est proptrr
peccatum : sed liccl fuissonl animalia noiidum sj)iriliialia, noii laiucii
mortua : quicscilicet necesse esset mori.
Kl sunl qu;>,'stJones tres. Prinia csl do

iinmortalilalc (>()runi s(>oun(lMiii dilTeivn-
tiain ad illani (juaiii Iiahehiinus iii patria
Divisio TKXTUS. j)osl rosurrccl loiuMn . Secniula, rtruni
•. illa iminorlalilas hicril a natma \c\ a
^ralia? ihi, I?, « Soirl /lir qn.rri, Ciiin
n Soleul /iic qu.vri /d/irti (tr priiiii /lo- /iinno /iriinus, («lc. » Terlia, l Iruni lia-
miiiis stalii, elc. » huil iimnorlalilalem a Ii;.rno vita'? ilii, (1,
Ilic (lelerminat (|uas(lam cons(M|ueii- n Srd oit/inr i/n;rritiir, Si iion, etc. «
les (jii.Tstiomis stalmii utriiis(|Ut', scilicct \'>\ Iiis in se(|ut'uti (lisiuilalinnc |>al('l
Adam, et Ileva\ sententia.
• .\(l iloin.in. viii, 10. >. .Vi i.isTi.M -, l.il». \1 (!'• (ii'!!'"-! ,iil lilli'-
2 Cf. I ad CiMinlii. XV. 22 c\ S(M|. ; :iil Itnin.in i.mi, 'MI'. 10.
Vlll. II.
328 1). ALH. MAG, ORD. Vl\ALD.
per esse est super compositum ex contra-

riis, conjunctum illi essenlialiter
sive :
ct illa corrumpuntur per accidens ani- :
ma autem sic delata vel conjuncta est

ARTICIILIIS I. supcr compositum ex contrariis ergo :
est corporalis.
Utriim liomo sccwulnm animam sil Sed contra objiciunt Magislri rationi- sed conirl
immorla/is? bus probabifibus, sumentes auctoritates
Pliilosophi omnino probatas, scilicet,
1. InteUeotus nuUius corporis est ac-

Circa priinum incidunt duae quaestiones tus : ergo non corrumpitur corruptione
quae anibae alibi ' diligenter traclatoe sunt. aUcujus corporis.
Est autem prima, Lltrum homo secun- 2. Anima se habet ad corpus sic-
Item,
dum animam sit immortalis? ut nauta ad navem naula autem separa- :
Secunda, lltrum primus homo in cor- biUs est : ergo inteUectus et anima.
pore poterat esse immortahs? 3. Item, Objiciunt ex quibusdam con-
venientUs sic : Quoniam ubi est invenire
Ad PRiMUM proceditur sic : Videtur, extrema, necesse est esse medium : sed
quod anima moriatur cum corpore : invenimus substantiam spiritualem in-
quia corruptibilem non conjunctam corpori,ut
1. Salomon, Uims
Dicit est inleritns Angelos et substantiam spiritualem
:
hominum etjumentoriim ^. corruptibilem conjunctam corpori, ut

2. Item, Sapient. ii, 1 : Non est ciui anima sensibiUs et vegetabilis : ergo crit
agnitus sit reversus ah inferis. substantia media, scilicet substantiaspi-
3. Item, per rationes physicas sic : liluaUs incorruptibiUs conjuncta corpo-
Quaecumque diffiniuntur ad se invicem ri : et haec non potest esse corruptibiUs :
difiinitione essentiali, neutrum eorum quia si sit corruptibilis, aut est corrupti-
])otest esse sine alio : corpus et anima bilis per se, aut per accidens : non per
diffiniuntur ad se invicem diffinitione se : quia nihil est corruptibile per se nisi
essentiali : ergo neatrum eorum potest compositum ex contrariis, quod non pot-
esse sine alio. Prima patet per se. Se- est convenire substantige spirituali : per
CUNDA probatur per diffinitionem, quod accidens autem non potest esse corrup-
aniina est actus corporis physici poten- tibilis, cum sit conjuncta corruptibili pei-
tia vitam habentis. Et quod sit essentia- se : ergo remanet unum medium, scilicet
lis, patet quia anima aliter per accidens substantia spiritualis incorruptibilis con-
uniretur corpori : et sic nonfieret unum juncta corpori. Et alia similia his multa
substantiaUter de corpore et anima, quod posui alibi.
falsum est. Una est ratio Avicennse, quee melior
4. Item, Nulla forma habet esse nisi est omnibus aliis : dubium enim est quid
in subjecto et in materia anima est for- : alii qui Philosophiam sequuntur, respon-
ma, ut dicit Philosophus ergo non ha- : derent ad tales propositiones si piopo-
bet esse nisi in sui^jecto et materia : ergo nerentur eis. Ratio autem Avicennse phy-
non non est anima.
existente corpore, sica est,ethsec est : Si anima corrumpitur
5. Ilem, Dupliciter secundum Philo- corrupto corpore : aut corrumpitur per se,
sophum est aUquid corporale, scilicet autperaccidens. Si per se, cum secundum
quia est ex contrariis, vel quia delatum Philosophiam nihil corrumpatur per se,
1 Cf. II P. Summfc llieol. B. Alberti, Q. 77, 3Eccle. 111, 19.

moml)r. .'>.
IN II SENTEM. DIST. XIX, A, ART. 1. 329
nisi ([uod habct potentiam ex composi- habet anima ad corpus, quam e conver-
lionc contrariorum ad non esse, oportet so. Prceterea, Efliciens et maleria non
animam simul habere actum existendi coincidunt in idem, et corpus, ut proba-
ut nunc, et potentiam non existendi aut : tuni est per omnes Phibjsophos, est ma-
secundum idem, aut secundum diversa. teria anima ergo non estefficiens causa,
:
Non secundum idem quoniam num- : vel linis. Siautem dependet ab eo tam-
quam i(Jem est principium existentise : quam ex posteriori. Contra Prius pot- :
quia existentia est a forma, et principiuni est esse sine posteriori ergo anima pot- :
corruptionis est compositio ex contra- est esse sine corpore.
riis : evô habcbit hoc a diversis : ergo quod haec dispositio de-
Scias autem,
Jiabcl iii compositum ex contrariis,
se pendet ex duabus aUis: quarum una cst,
scilicct calido, friyido, Jmmido, sicco, quod anima sit substantia et alia, quod :
et formam : ergo est corpus, vel Jiarmo- non sit virlus corporea quiE dividalur
nia corporis : et utrumque horum im- diviso corpore : et omnes islce rationes
probalum est a PJiilosopho in primo de cum quaestionibus pra?ambulis secundum
Anima. Si aulem corrumpitur per acci- ordinem physicum alibi positae sunt.
dens Iioc non potest esse, nisi quia se-

:
cundum esse dependel a corpore. Aut Solutio. Non est dubitandum quin ani- soimio.
i-itur dependet ab eo tamquam ab eo ma sit immortalis , nec est qui dubitat,
quod est simul secundum naluram et nisi diligens vitam pecudum.
esse,aultamquam a priori, aul tamquam Ad primum igilur dicendum, quod Sa- .vi i.
a posteriori. Si tamquam ab eo quod est lomon loquitur ibi more concionantis,

simul, tuucoporteret quod essent relati- êd non more asserentis unde et alia :
va ad invicem ; quia sola illa per iiitelle- mulia stulta ibidem colli-endo dicit.
ctum suntsimul : omnia autem correla- Ad dicendum, quod illud dixe-
aliud Ad2.
tiva sunt opposita, cx quibus numquam runt impii errantcs, qui non judicant
lil unum :
crgo ex corporc et anima honorem animarum sanctarum.
nuinquam fiet unum, Si tamquam ex Ad ALiUDdicendum, quod anima est en- Ad 3.
priori :
aut sicut ex priori tempore, delecJiia corporis physici : sed non ex
aut siciit cx piiori causa. Si primo :
hoc sequilur, quod non sit separabilis :
er-o modo anima rationalis erit in sed potius quod substantialcm depcndcn-
materia siciit in polcntia : omnis au- tj;,,„ l.abeat, quia non est perfccta, sicut
lem lalisfurma educitur de materia et omnes operationes exercens in corporc.
(!St aclus ipsius, et non Jiabet operatio- scd (juasdam : ct idco j^robalur esse sc-
nem iiisi in materia : ergo aninia ralio- |)aial)ilis.
nalis cst a.lus corporis, ctnon Jiabcl Ad ai.uid dicendum. quod si (^sset con- Al l etS.
opciationcm nisi in corporc, ipiod siipia ju,n.ia corpori sicul forma cducla i\o illo,
iinprobalum cst, cum cjus principalis ,j„a' oinncs opcralioncs suas cxph-l in
o[)cratio non pcrllciatur nisi absliahcndo ilj,,. |,,iic pioccdcrct arirumcntum : scd
a cori)ore ct apiicndiliis malciia', sicut sic non cst, cl idc(» cliam aniina scnsibi-
est inlclligere. Si aulem dcpcndcl sicul lis, cl vcgclabilis, in briilis cl plantis
c.\ piioii causa Jioc non polcst cssc sic- :
corruplibilcs stinl : cl non >unl ad ima-
ut c\ inatcria, quoniam jain lioc iiii|)ro- jriii,.|ii |),>i ; anima
scd rationalis immor-
balniii cst : ergo sicut cx (dlicicnli, \(d lalis (>sl ad imagincm Dci. Indc >upcr
iinali : cl unum(]iiod(|iic illoriim per se illud. /// inKnjitir prrlr/insi/ /iDrno \ dicit
patel csse falsiim : (pioniain iii cansalila- C.lossa : « Aniina immorlali-^ facla csl,
tc eincicnlis, cl forma', cl linis, magis sc nc a siii (Ircatoris imaginc discrcpare vi-
'
Ps.ii. wwiii, 7.
::
330 l^- ALB. MAG. ORD. PRiED.
deretur. Non enim essot imago si mor- spina pungeret, nec f^^ladius secaret : er-
tis termino clundcretur.» VA Gregorius in go videtur, quod vere inunortalis fuisset
libro Dlalogorum ; « Ilomo sicut in me- ct hoc idem dicilur in LiUera, et ab Au-
dio creatus est, ita communicnt cum na- gustino liabetur, ut patet.
lura superiori et inferiori, immortalis spi- Sed gontra : Sed conin
rilu cum Ano-elo, mortalis et corriiptibi- Ilomo habuit in primo statu corpus
1.
lis corpore cum jumonto. » compositum ex contrariis ergo pugna :
erat in corpore suo : ergo corpus poterat

infirmari, et dissolvi compositum.
2. Item, Omne compositum ex gravi-
bus componitur ex his quo-
et levibus,
ARTICULIJS 11. rum motus secundum locumsunt contra-

rii: haec autem quandoque separabuntur
Utriim primiis homo in corpore immor- et distabunt,ut dicit Philosophus inlVde
talis esse potuerit? et, Utrum Adam Coelo et Miindo : ergo videtur, quod ho-
in primo statu animam accepissetpas- mo cum sic esset in primo statu compo-
sibilem vel corpus passibile? situs, esset corruptibilis.
3. Item, Molle corpus habuit : ergo

secabile et divisibile.
Secundo quaeritur, IJtrum homo im- 4. Item, Philosophus dicit, quod
mortalis esse poluerit secundum corpus omne generatum corrumpetur tempore
in primo statu '.
determinato : corpus Adae erat quoddam
Et videtur, quod sic : quia simile generato : ergo corruptum fuisset
1. Pcena non prsecedit culpam : mors tempore delerminato.
autem maxima poenarum est ergo ante :
Sed quia hae rationcs nihil valenl, eo
peccatum hominis accedere non potuit :
quod Philosophi de hoc statu naturce
ergo ante peccatum homo immortalis numquam aliquid cognovissent,
fuit.
2. Item, Sapient. mor-

i, 13-1 G : i)e?^5 Qu.^ratur ulterius, Si animam in QujBst.
tem non fecit... Impii antem manibus ac primo statu accepit passibilem, vel cor-
.verbis accersierunt illam. Ergo videtur, pus passibile?
quod numquam fuisset mors acquisita, Videtur quod non : quia anima non
nisi verbis et manibusimpiorum, serpen- proprie patitur nisi ex corporispassione :
tis scilicet loquentis, et Heves manus ex- g^g-Q videtur si tunc corpus pati non
tendentis ergo ante impietatem iUam
:
potuit, quod nec anima cumpati.
homo fuit immortalis. Sed contra : Sed contr
3. Item, IIoc secundum justitiam Dei j. Cognoscero potuit non autem co- :
esset animam remanere semper sub re- gnoscit nisi per receptionem cogniti, et
gente se per obedientiam, et permanere recipere est quoddam pati : ergo animam
corpus sub regimine suo ad imperium habuit passibilem.
suuni : ergo numquam fuisset corpus 2. Item, Appetere potuit : et appetitus
separatum ab anima : sed ipsa sub Dei non fit nisi aliquid patiente potentia ap-
obedientia semper permansisset, si non petitiva : ergo pofuit pati.
peccasset: ergo corpus per mortem num- 3. Item, Contraria nata sunt fieri circa
quam fuisset dissolutum. ijem : et gaudere potuit : ergo et tristari

4. Ttem, Dicit Isidiorus, quod si homo ergo sentire poinam : quia tristitia est
non peccasset, nec ignis combureret, nec de sensu pcense.
1 Cf. II P. Summse theol. B. Alberti, Q. 83, et 11 P. Summffi de Creaturis, Q. 106.

IN II SENTKNT. DIST. XIX, A, AUT. 3. 331
SoLUTio. Dispulatio isla pcr has ratio- bum. Dicitur eliain pati a contrario afli-
ncs nihil vahit. Vidclur mihi, quod curn ciontc passum el transmutante et sic :
quajritur, Utrum homo mortalis vcl iin- non potuit pati nec in anima proptcr ha-
mortalis fucrit in prinio stalu? distin- hitum gratiae primi status, qui conlra-
ûcndum csse. Gum ij^-îtur dicitur im~ rius crat huic passioni, nec permisit eam
morlalis, polest lieri privatio actus mor- cadcre in eum. Dicitur etiam pati a con-
tis : et sic conceditur al) omnil)us, quod trario allerantc et abjiciente a •
subslan-
erat immortaUs, mancns in primo statu. tia : et sic nuUo modo erat passibilis, nec
Potcst autem iieri privatio potcntiae in corpore, ncc in anirna,
raoricndi et hoc adlmc duphcitcr, scili-
: Ad id autem quod objicitur, (juodcon- Adobject 3.
cct potcntiae dispositce admoriendum per traria nata sunt lieri circa idem, dicen-
habitum immortalitatis : ct adimc condum quod non valet : si enim allerum
ceditur (juod erat immortalis, quoniam inest per naluram ut \'^\\\ caliditas, tunc
non habebat hujusmoih potentiam ad non tenet. Item, Si alterum inest per
moriendum, sed potius dispositionem confirmationcm, iterum non tcnct : quia
contrariam morti : vel potest privare po- l)eatis inest la^litia, et non potest inesse
tentiam sohim quse materialis dicitur, tristitia : et damnatis tristilia, et non
et tantum est in materialibus et nalura- potest inesse eis ketitia. Ita AdiB per ex-
libus principiis hoc modo non vide-
: et perimcntum infuit bonum et gaudium :
tur fuisse immortahs, sed potius morta- et malum et contristans non poluit
lis : quoniam potentiam materialem et incsse, nisi prius peccarct, {)ropter ha-
naturalem liabuit moriendi, licel esset l)ilum innocenliae se conservantem ab
ligala p(,'r contrarium habilum : et est omni contristante et ItTsivo.
sicut potcntia apcriendi in oslio volubili Tamon dc impassihihtatc [)otc>t licri
quidem in cardinc, sed clauso firmissimo talis distinctio qualis habita cst in im-
repagulo ne aperiatur. De hoc infinittB mortatitatc.
possunt adduci auctoritates '.
Ai) nATioNEs ergo qua> vidcniur pro-

barc,quod fuerit corruptihilis et .morta-
lis:dicendum |)iim(), ({iiod IMiiiosophi
de hac immortalifate nihil coj^nioverunt, AinicrLrs iii.
nec ali(jui(l locuti sunt : deinde potest

dici, quod tencnt ilhe rationcs quoad na- rtruDi una ct padtnn rrit iinniortali/as
turalia [)rincipia Adte : sed illu cxiii! in rvsiirrvclionis rani illa t/n.r juit in
actum moricndi non potcrant, co ([uud /i/iuto slalu ?
erant lijâta luibitu immortalilalis |)i'r
i:raliam, ut infia [âtcMl.

Deindc ([iiaMitur dc lint ([uod dicil
Ai) II) (juod ultcrius ([ua'iiliir, I Iniin ihi, A, circa [)riiici[»iuiii : « /// Irrtio staltt
fiiit |)assil)ilis? Diccnduiu, ([iiod dc [)as- liuhrhit possr non inori, > 1 u<>n jmssf
sihililalc aniiiia> (lis[)ulalum cst iii III inori, ctc. »
Scnlrntiaruui, in tractatu do /'ussionc V.i ([un'ritui' hic. l liiiiii iina ct cadcm

aniui.v Clirisli tanliim : tamcii [lolcst immortalilas sil rcsurrcctionis ct |)rinu
liic dici, ([uod [)ati dicitur a (Ira-cc Txao.tv, slnliis?
([uod (!st yw//)<'y7' iiatinc : (d si(' [lassibilis I'it vidctiir. ([uod sic : quia
hiit ct in cor[)orc, ct in aiiiina : ([iiia iii I . l iiius [)otciilia> nmiscsl a< tiis cl coin-
anima rcccpit specics, ct iii cor[)orc ci- [)lcmciitum : scd [)otcnlia immortalita-
' Cf. S. ,\uousTiNi:.M, F.il). de nono conjuâJI, ot siip«M- (;i«n(>si m.

332 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
tis estuna iii liomine et non duae : ergo non peccandurn, sed non erat in illo
videtur, quod actus est unus cum : igitur confirmatum.

illa et ista immortalitas sint actus illius Item, ]n primo stalu non erat dispo-
potentiae, videtur quod illae immortali- sitio potentiai moriendi : sed erat dispo-
tates sint una. sitioad non moriendum, sed non con-
2. Item, Augustinus in libro de Vera firmatio. In secundo autem statu eadcm
rcHgione quod « per Christum re-

dicit, potentia liberi arbitrii facta est sub nc-
cuperavimus quodpcrdidimusin Adam: » cessitate ad peccatum, et ablata est dis-
sed in Adam perdidimus immortalitatem positio ad non peccandum et ideo : iila
primi status, et per Christum recupera- potentia quae fuit ad non moriendum dis-
vimus immortalilatem tertii status : ergo posita, facta est sub necessitate mortis.
immortalitas primi status et tertii sunt In tertio autem statu liberum arbitrium
una. ("rit in beatis contirmatum in bono, et
3. Item, Immortalitas dicit potentiam sequitur ex parte corporis confirmatio

naturalem resistendi morti, sicutmortali- immortalitatis : et indamnatis confirma-
tas dicit impotentiam naturalem omnis : tum vel potius obstinatum in malo, et
autem potenlia naturalis est a victoria sequitur obstinatio mortis, ut sic secun-
formae super materiam : cum igitur una dum dictum Bernardi, « semper morian-
forma sit, videtur esse una immortalitas. tur, et numquam permoriantur. »
Sed contra. Sed contra : Ex hoc quod si quseratur

igitur patet,
1. Illa primi status erat cibis susten- de potentia moriendi et non moriendi, et
tanda: illa quae est resurrectionis, non necessitatis moriendi, et impossibilitatis
eget cibis : ergo non est una immortali- moriendi, indisposita una est potentia.
tas. Si autem quaeritur de disposita, dicen-
2. Item, Non habent unam rationem dum quod disposita et dispositio et ha-
posse non currere, et non posse currere : bilus non est unus.
ergo non habent unam rationem posse Ad m ergo quod objicitur, dicendum ^d i.
non mori, non posse moti

et immorta- : quod unius potentiee plures possunt esse
litas primi status erat secundum posse actus ordinati completi et minus com-
non mori, immortalitas autem tertii sta- pleti, secundum quod potentia progre-
tus erit non posse mori ergo non sunt :

ditur ad perfectionem : sed unius poten-
ejusdem rationis. tiae secundum esse substantiale verum
est quod non est nisi unus actus substan-
SoLUTio. Dicendum, quod immortali- tialis quiaunius materiee una est forma
:
Solutio.
tas in homine sequitur statum liberi ar- substantialis, sed in bene esse non est
bitrii sicut omnis dispositio corporis ho- ita. J
minis secundum ordinem justitiae divinse Ad aliud dicendum, quod hoc argu-
exit a libero arbitrio et ideo quando li-
: mentum facit Augustinus, et dicit illam
berum arbitrium hominis fuit posse pec- immortalitatem habitualiter parum esse
care et posse non peccare, tunc status reddere, sed meliorem recompensat no-
corporis fuit posse mori et posse non bis.
mori et sicut una potentia indisposita

: Ad aliud dicendum, quod licet natu-
Ad 3.
est animae quae potest peccare, et quse ralis potentia sit tamen non est
a forma,
potest non peccare : ita una potentia in- omnino naturalis potentia a forma eo-
dispositacorporis erat quse poterat mori, dem modo se habente et ideo non fiunt
:
etnon mori sed in primo statu liberum

: diversae potentise naturales quando ha-
arbitrium non erat dispositum ad pecca- bitualiter vel formabter considerantur,
tum, sed erat dispositum gratia innocen- licet in radice potentia^ indispositae fuit
tiae et voluntate conditionis primae ad una.
IN II SENTEM. DIST. XIX, B, ART. 4. 333
J3. Utriim immortalUas qitam hahidt ante peccatum^ essct dc conditione nalursey
(ui (jratice beneficio ?
Solel liic quiJjri, (iUm liuiiio piiiiuis inorlalc cL imiiiortalc corpus haljiic-
rit, ulrum ex condilione naluni» ij)sius corporis habueril iiliuiiujue : an

alterum beneficium esset gratite, scilicet immorlaUtas, itl est, posse non
mori ? Ad quod dici potest, quia alterum hahelât in natura corporis, id
est, posse mori : allerum vero, scilicet posse non mori erat ei ex liiiiio vi-
ta3, scilicetex donog:ratia>. Unde Aufj;uslinus super Genesini : Quodammodo

crealus est homo inunortalis : quod eratei de ligno vitcc, non de condi-
tione naturtJB. Mortalis erat de conditione corporis animalis, inunortalis
lieneflcio conditoris. Non enim immortale erat, (juod omnino mori iioii
posset : quod non erit, nisicum fuerit spirituale '. Aperte dicit, quod iion
ex natura, sed ex ligno vit<R habcbat posse noii inori. Propler hoc aliqui
dicunt, quod nisi illc 2 ligno vitic utcrelur, noii semper viverot, qiiia pec-
caret. Peccaret eniin si illo ligno non uleretur : (jiii.i j)ra>ccj)lum erat ei ut
comederet de omni ligno paradisi, nisi de ligno scientia^ l)oni ct mali.

Sicut ergo jêccavit comedendo quod erat prohibitiim, ita etiain j)cccaret,
si non comederet quod crat jussum.
1. Priecipuc oniin naluialia (licunlur

in (juibus nasciinur : erô praHMj)uc na-
turale fuit Ada» id in (\\\o csl inslilulus.
AHTKirLrS IV. -. lliMii, blcm est princijiiuin vit;c ct
conlinuationis vilii\ Scd anima (icr na-

rtruni imnK/rtalitns in primo stntit fitit luram esl principium vila» : erud conti-
a natura, vcl a ijrdliii ? nualionis : criiô j)olcsl continuarc vitam

j)cr naluram : immorlalitas autcin niliil
aliuij (>st (jiiain continuatio vitic : <>rf;o
hciudc (jiia>rilui- dc tcrlia jKirtc, ihi, .\(lam riiil imimirlalis j)cr naturam.
n Snlvt liic (/ii.rri, Citm lioino primus, 3. llcm, Si darctur nohis liahcns
ctc. » clVcclum cKiitimialionis vita', el nos per
Vid(itur cnim, qiiod immortalitas illa j)()lcst;itcm natmalcm j)t>sscinus come-
fucrit j)cr naluram : dcre, ct sic continuare vitain. nt)s dice-
'
S. AiM.iisTiNDs, l.iii. VI siipcr (Jciicsiin .nl - lidil. J. Allcaumi" lialiol Hlo.
liUcniin, cap. 2i>.
:
33i D. ALH. MAO. OKl). PR.ED.
remur vivere ex nnluralibus solis, et non corpore causas sencsctutis, et indurationis

ex j^ratia, quoniani liaLoremus in pote- membrorum, et pulrefaclionis Immo-
slaie naturali continuare nobis vitam : rum ct idco dicit Augustinus, ([uod
:
ergo si lignum vila^ babebat potcstatcm « stabili sanitate lirmabat cor[)us ejus
continuandi vilam, et liomo naturalem ligrmm viliie, quia semper rcnovabat le-
potcstatcm comedcndi illud, ipse conti- ncriludincm complexionis optimte. »
nuavit vitam per naturam, non per

et Quartum autem eratcibus aliorum ligno-
gratiam : dicitnr autem in Littera, quod rum, qui conservabatnedeperiret aliquid
immortalis erat cx esu iigni vitie : ergo in materia corporis, vel humidi radica-
immortalis erat per naturam. lis. Quintum cratDcus protegens extrin-
Sed contra. Sed CONTRA : secus per hoc quod omnia laesiva subdi-
1. Natura composila ex contrariis non ta erant sibi, et non poterant contra eum,
liabet in se principiuni incorruptionis sedpro ipso. Etideo patet, quodcumim-
Adam autem habebat naturam composi- morlalitas proprie respiciat primum, et
tam ex contrariis : crgo ex natura non secundum pro causa primum tamquam :
haljcbat principium suse immortalitatis. causam efficientem, et secundum tam-

2. Item, In Littera dicitur, quod erat quam causam habitualem et formalem,
ex beneficio gratiae immortalis : et hoc quod erat ex gratia, et non ex natura :
omnes auctoritates Augustini dicunt alia autem tria non faciebant immortali-
quod ipse dicit, quod sicut praefatum fuit tatem nisi ut dispositiones naturales.
filiis Israel ut in quadraginla annis vesti- DicENDUM ergo ad primum, quod in
^^
menta non veterascerent ^, ita pra^fatum quibus nascimur tamquam in principiis
fuit Adae ne moreretur. Constat autem, constituentibus naturam, sunt naturalia :
quod per naturam non fuit conservatio sed si nascercmurin gratia,vel in gloria,
vestimentorum a vetustate ergo nec : aliter esset : et sic etiam fuit de primo
immortalitas Adse fuit per naturam. homine.
Ad ALiuD dicendum, quod haec est du- . ,
^ ,
SoLUTio, Dicendum, quod
^
erat immor- bia et non probata, quod per eamdem
Solutio. _ _
tahtas per graliam, et non per naturam. naturam aliquid constituat vitam, et in-
Et nota, quod sicut in nobis, sic ad im- fluat eam : et forte propositio est falsa,
morlalitatem Adse quinque exigebantur : quia nulla potentia animae nec plantae
quorum primum est continuatio ordinis nec bruti scncscit et debilitatur, nisi per
ad perpetuam causam vitae et hoc fuit : accidens. Et dicit Philosophus, « Si se-
in hoc quod anima subderetur Deo, et nex acciperet oculumjuvenis, videret sic-
corpus animae, et mundus corpori. Sic utjuvenis » et ita est verum de oculo
:
enim fuit hic : hausit enim ex perpetuo asini, sicut de oculo hominis unde puto :
fonte vitae, et ita refudit in corpus perpo- esse dicendum, quod animae substantiale
tuam vitam.Secundumesthabitus quidam est influere vitam tali corpori, sicut com-
creatus qui conservabat proportionem posito et complexionalo non est autem :
corporis in compositione prima et corn- naturale continuare quia si hoc esset:
plexione, ut in eadem habitudine manens naturale, non esset complcta pcrfectio

semper viveret : et hic habitus erat gra- ipsius, nisi habcret lalc corpus : et hoc
tia creata quam amisit interrupto ordine non est verum secundum Philosophiam
primo. Tertium erat lignum quod
vitae naturalem.
disponebat a parte materiae, removens a Ad ahud dicendum, quod cibus ligni ^^ 3.
' Deuteron. xxix, o : Adduxit vos quadragin- lustate consumpta simt. Cf. etiam Ueuter. vm,
ta annis per desertum : non sunt attrita vestimen- 2 et seq.
ta vestra, nec calccamenta pcdum vcstrorum ve-
Ii\ H SENTENT. DIST. XIX, C, I). 335
non est nisi disposilio materialis, et non cis talis habilus iiiimortalilalis : cuni ta-
hahitus quo lormaliler iminorlalis dice- men per esum liyni vita* disposilio mor-
batur : et lioc patet, quia Klias et Enoch tis removeatur in eis a corpore usque ad
mortales sunt, eo quod privatus est in tempus quod Deus volueril.
C. Si non forel prxceplnin ul de illo litjno comederct el aliis, ct non illo uteretur,
an possct non mori ?
ISed adhuc qacerilur, Si non esset praiceptuni utdeli^rin vitie e(h;rel ct
aliis, el nun illo vescerelur, nuniquid posset non nioji ? Si seniper viveret
non ulens iUo ligno, non erat ei ex iUo ligno posse non niori. Si vero non
posset sein])er vivere, id erat ei ex illojigno. Aliqui dicunl, quod si non
fuisset ei pncceptuni vesci illo ligno et aliis, et non illo vescerelur, vive-
ret semper : sic deterniinantes illiid qiiod siipra dixit Auguslinus : « Erat
« ei de ligno vita^, non de conditioiic nalura} tanluin ', » scilicel quasi non
ex conditione iiatura! soluininodo crat ei, sed eliain ex illo lignn. Aliis au-
tein videlur, (piotl ex ligiio vilic erat ei posse non ninri, nnii cx iia-
tura. Ideo eniin dicitur potuisse '

non inori, (piia |)(jteral uti illn liguo, de
quo edens non moreretur.
D. Qiavstio Auf/us/inl, f/uomodo iuiniorldlis laclus sil Innno ?
!)() Iiac vero hniiiiiiis imiiinrlalil.ife, ([iialis fiKMil, AiiLtiislimis su|K'r
6'c/i6'.s/V//, qutcstioncm movens, sic ail : <Jii.criliir. (jiKmiodo immnrl.ilis

fachis sil linmo ])raMiIiis aiiiimnililms : cl qiinnindn cum illis (•niiimiincm
acccpcril .ilimnni.im ? Scd .ilia csl imninrl.ilil.is cirnis, ([ii.im in Adam
accepimiis : .ilia f]u;im iii n^surreclion^* sjici.imus p(M' ('hrislum. Illc faclus
esl linmn immnrlalis, ul iinii p(»sscl mnii si iinii pcccircl, mnrorclur aulcm
si ])(>('(';ircl. I"'ilii v(M'n resurrcclinnis ncc |inhMiiiil iilli;i |iccc;ir(\ tk^c mnri.
Vawo nnslr;i iinii liinc cgchil r(d"ccliniic cihnniiii ; (pii;i niilhi pidciil csso
' viii." sii|iiii, i',i|>. ir

^ luliL J. All(\iuim! luilicl ^.c»,s>si;.
330 D. ALli. MAG. ORI). IMl/EI).
defe^tio. Caro Ada3 anlc peccaluin ila ininiorlalis crcala cst, ut pur ali-
moniam adjuta csset niortis ct doloris exj)crs. Sic crgo immortalis et
incorruptil)ilis condita est caro hominis, ut suam immortalitatem ct in-
corruptioncm pcr observanliam mandatoruin Dei custodirct. In quibus

mandatishoc contincbatur, ut de illis lignis concessis manducaret, et ab
interdicto abstineret. Per liorum cdulium iminortalitatis chjna conservaret,
donec corporalibus incrementis pcrductus ad cetatem qua; conditori place-
rct, mulliplicata progenie, ipso jubente sumeret de ligno vita^ quo perfecte
immortalis factus, cibi alimenta ulterius non requirerct \
E. Summatim superioriim verborum sententiam perstringil.
Eccc his verbis videtur Augustinus tradere, quod caro primi hominis
immortalitatem in se habuerit : quae per alimoniam ciborum conservaretur
usque ad tempus^ suaB^ translationis in melius, quando de ligno vitae
comederet, et fleret omnino immortalis, ita ut non posset mori.
F. Quod ex prsedictis consequi videtur, hominem de naturae suse conditione quodam

modo fuisse immortalem : sed non omnino fieret immortalis , nisi participato %
ligno vitse.
Ideo aliqui dicnnt, quod immortalitatem de natura habebat qua pote-

rat non mori : quee aliorum lignorum esu poterat conservari, sed non
poterat consummari nisi pcr assumptionem ligni vilce. Quod videtur
Augustinus sentire, super Geaesim dicens : Hoc quoque addo, talem cibum
illam arborem preestitisse, quo corpus hominis stabili sanitate firmaretur :
non sicut ex alio cibo, sed inspiratione salubritatis occulta 2. Hic innuere
videtur, quod cum aliis cibis posset corpus sustentari, hoc cibo indcfl-
ciente sanitate firmaretur. Ex quo consequi videtur, quod sicut in natura
'
S. AuGusTiNus, Lib. III super Genesim ad litteram, cap. 2.
2 Idcm, Ibidem, Lib. VIII, cap. 5.
1
IN II SILNTEM. DIST XIX, F, AIIT. 5. !:57
sua liiil)iiit mortalitateni qtiaindarn, soilicet aplitudinoiii inoiiendi : ila
aliquam iminoitalitalem in natura sua liahuit, id est, aiUiliidiiKMii qua

polerat non inori, cibis adjutiis : sed si perstitisset, immortalitatis |)erfectio
esset ei de ligno viUv. Sed qiii hoc traduiil, quomodo superiora Augustini
verba, quibus dicit quod erat immortalis ex li^no vita», huic senlentia^
non contradicant, dilifienter inquirant.
providere in comedendo tunc non pcc- :
casset in non comedendo, et lamen dis-

solutus fuisset non comedcndo, cum ha-
ARTIGULUS V beret corpus animale : ergo sine peccato
mortuus fuisset.
Utrum sine peccato mori polcral Adam ? SeD CONl KA :
Sed contra.
Omni ei quod vivit naturaliler, nihil
adco contrarium est et poenale sicut
Deinde qucrrilur de hoc quod dicit, mors: sed Adam naturalissime vixit:
ibi, Scd adliuc quitritur, Siiion csset
G, « ergo pcenalissimc fuisset morluus : ergo
pncccptum ut de ligno vitas edcrct, otc. » materiae prena fuisset sine culpa.
El quaiiuntur hic duo, scilicel ulruni
sine peccato mori polerat Adam ? et, SoLLTio. Ad hoc dicunt quidam, quod Solulio
Utrum mortalis eirectus per necossitatem Adam illa positione facla, naluraliter
moriendi, rocuperarc poterat immortali- dissolutus fuisset sine Sed luec poMia.
latcm, si ha^c duo hahuissct, scilicet pa3- solulio non videlur esse vera (juia mors :
nitentiam, et esum ligni vila;? ad minus defectus est et non csl pu- :
tandum hominem ctiam defectui subja-

Ad piu.mum sic procedilur : cere si non peccasset.
Videlur autem, quod mori potcratsine Praiterca, Fabula videtur, quod more-
pcccato. ponamus, sicut in Littera
I'jt relur in o[)tima disposilione corporis sine
ponitur, quod iion Jiahucrit pra'ccplum hTsione : cum anima appelat naluraliter
comedendi tunc non peccasset si non : conjunctioncm.
comcdisset, et taincn hahuisset corpus Ideo dicunt quod verius,
alii, et [)ulo.
animalc cgens alimonia cihorum : crgo quod sicut in nobis est mors naturalis et
si non comedisset, dissolutum fuisset : violcnta, et conservatio a violenta morte
orgo fnisset mortuus sine peccato. est prohihitio extrinsecus la'deiilium,
Si lunc dicas, quod peccasset injicien- conservatio aulem a mortc naturali est
do sil)i manus. (iONTiiA l''ames est pcr- : [na'servatio al) his qua' corriiiii(»iinl in-
na ergo non fuissct siiu! culi)a famem
: trinsecus: enim fuit in |iriino iiomine
ita
consecutus sed non tenehalur, nisi esu-

: conservalio omniuin interiorum a custo-
rirct crgo si non csurirel, num([uain
: dia liheri arbilrii a [)eccato unde si uoii :
injecisset sihi inanus : sed si iion peccas- esset piaccc[)lum. [nito quod non come-
set,nunupiam esm'isset crgonunupiain : dcndo [leccasset ([iiia natiuMle hiit ei
:
tenehatur comedere ergo mortuus fuis- : dibcre coniedcre : ct lnic diclabal ratio.
set sine peccato. Ai> iioc. autcMi ([uod dicil, Circuniscri-
Separemus peccalum ah lioc
Ilem, : hatur [)eccatuin ah eo : liiiic dictt. quod
ponanus enini, ({uod non tenchaliir silii siiinil ciicumscribitiir cum illo ne sil ani-
'
(iciics. III, 22.
xX \ 1
:
338 D. ALB. MAG. OHI). I>IM]D.
malis ct egeus cibis, quoiiiam illo posilo ubi dicitur: Nunc erijo nc forte mittat
sequerelur eum leneri comedere in lem- manum suarn, et sumat de ligno vitie, et
pore necessilatis. Si auteniutrumqueillo- comedat, et vivat in xternum '.

rum circumscribatur lunc veruni est, : Item, b>noch et Elias continuant vitam
quod non indii;(!t comostione, et non per esum hgni vitae : ergo et Adam pot-
peccabit non comcdendo. Si aulem dicat, erat hoc facere.
quod ponat per impossibile, quod sit SeD CONTRA :
•
Sed conti
animalis et non indigeat cibis tunc ni- :

comminatio Domini fuit,
Proliibitio et
hil prohibet sequi impossibile, scilicet In ciuocumquc die comcderis ex eo, morte
quod sit immortalis et cibisnon egens : morieris : ergo necessitatem mortis in-
sicut si pono te esse asinum, non est incurrit.
conveniens habere quatuor pedes.
te Item, In Littcra adducitur quod dicit
Ad hoc autem quod objicitur de sensu Apostolus ad Roman. vm, Corpus 10 :
famis, dicenduni quod primus homo sub qnidcm mortuum est propter peccatum,
rationis dominio totum corpus habuit id est, necessitati morlis addictum ergo :
et ideo pr;escivit horam comedendi sine non poterat iieri amphus potens non
famc et cum tenebatur comedere, si
: mori.
peccavit noncomedendo, non erat incon-
veniens eum postea famem sentire. SoLUTio. Dicendum, quod non poterat SoiuUo
per duo recuperari immortalitas.

illa
Ad id autem quod objicitur, dicendum Ad i.
quod non est cujushbet gratiae conjun-

gentis Deo proestare immortalitatem : sed
ARTICULUS VL polius gratiae purae non interruptse: et
hsec non est gratia pcEnitentise, sed in-
Utrum Adam mortalis cfjectus per ne- nocentiae primse.
cessitatem moriendl, recuperare po- Ad aliud dicendum, quod ut prius ha- -^^ ^-
tuisset immortalitatem per pceniten- bitum est, a hgno

non est nisi dis-
vitce
tiam et ligni vitge esum ? positio materiahs ad non moriendum :
et si continuasset vitam ex taH esu sicut

Elias et Enoch, tum nihilominus habuis-
Secundo quasritur, Utrum per poeni- sethabitum necessitatis moriendi quan-
tentiam, et per lignum vitse poterat re- doque et illum habitum non tolht li-
:
cuperare statum immortahtatis? gnura vitse, sicut non contulit primum

Videtur, quod sic : quia habitum immortahtatis innocentise, sed
1. Poenitentia continuat eum fonti impedit tantum actum mortis quamdiu
vitee ex quo manat vita indeficiens, et sumitur et ideo non moreretur habe-
: :
lignum removet dispositionem contra- ret tamen necessitatem moriendi post

riam ergo videtur, quod recuperata
: peccatum edens de hgno vitae : et haec
fuisset immortalitas. esset potius miseriae prolongatio, quam
2. Item, Hoc videtur exlitteraGenesis, gratiae: et ideo prohibitus est.
' Genes iii, 22.

IN II SK.NTIiiNT. DISI. .VX, .\. 3:W
DISTINGTIO XX.
I)e lioiiiiiiis (luranoue ei eoiiserviitioiie qiiaiiliiiii ad lilioriiiii
proereatioiieiii.
A. De modo procrcalionis filiorum si non peccassent prinii parenles, et qualcs na-

scerentur /ilii ?
Posl ha3C videnduiii esl, ([Lialilei' priiiii parentessi iion peccassent, filios
})rocreassenl, et (|iiales i|)si lilii nascerenlur? Quidain pulaiil ad jii^nen-

dos niios primos homines in ])aradiso inisceri non poluisse, nisi posl pec-
catuni : dicenles concuhituni sine corruptionc vel inacula non posse fieri.
Sed aiite peccatuni nec corru|)tio, necniacula in hoinineesse poterat : (|un-
niain ex peccalo h<ec consecula sunl. Ad quod dicenduin (>sl, (piod si intii
peccassent priini homines, sineomni peccato et macula in paradiso carnali

copula convenissent, et esset ihi thorus immaciilalus, el cummixlio .siiic
concupis(;eiilia : atque jônitalihus iiKMiihris sicul (NcliM-is impcMarenl, iil ihi
nullum inotiim illicitum sentiiuuit : el si( iit alia memhra c(ii-p(M-is aliis
iidmovemus, ut manum oii sine ardure lihidiiiis, ita ^-(Miilalihiis iil(M(Miliir
iiKMiihris sine aliîuo prurilu carnis. ]la'C enim lelhalis a';4riludo, iiKMiihris
humaiiis e\ [leccalo inhavsit. Genuissent ilaiiue lilios iii paiadiso p(M- i-oilum
immaculatum, el sine coi-iiiplioiie. Undo Auûsliniis '

: ('iir iion (M-cdamiis
jirimos homines anle pecciilum ;^-enilalihiis memhris ad juocrealioiKMii iiii-
perasse *
potuissent, sicul c«».»teris iii (iiiolihel opere sine voluplalis prurilu
iilimur. IiuMedihile eiiim non esl Deiim lalia fccissi» illa (-oriiora, iil si
iioii peccassent, illis iiKMuhiis siciil pcdihiis im|)(M"ai-(Mil, nec ciim ardiM'e
s(MiiiiianMil, vel (11111 dolor^; j)ar(M-(Mil : scd jiosl pccialiim molum illum iik>-
riKMUiil, (pKMii niiplia' ordiiiaiil. ('oiiliiiciilia coliilicl. iiilji-iiiilas (Miiiii |n-oi)a
' S. .\i;(iUSTiM!s, i.ili. VIM snptn- (JtMit^siin iiti lilltMain. ta|i. K).
^ Kilil. J. Alloiuinu' iiabcl iinpcnirc.
340 D. ALH. MAG. OHI). VRJEl).
in niinain lurpiludinis, cxcipitiir lioncslatc nuptiali : ct qiiod sanis cst

ofliciuin, a^grotis cst rcmcdiuiii. Lînissi quidcni dc paiadiso convcncrunt,
et gcnucrunt: scd poluerunt in |)aradiso eis csse nuptia^ honorabilcs ct tho-
riis iinniaculaUis sinc ardorc iibidinis, sine laborc paricndi '.
B. Quare in paradiso non coieruntduobus modis solvil.
Curergo non coierunlin paradiso?Quiacreata muliere, moxtransgressio

facta est, et ejccti sunt de paradiso.Vel quia nondum Deus jusserat ut co-
irent,etpotcratdivina exspectariauctoritas,ubiconcupiscentia non angebat,
Deus vero non jusserat, quia casum eorum preesciebat, de quibus homo
propagandus erat '\
Ecce expresse habes de modo propagationis filiorum.
C. De lermino illius infcrioris vitse, Utrum natis filiis per successiones, an simul
omnes transferendi essent ?
De termino vero temporis quo transferrcntur adspiritualem coelestemque

vitam, certum aliquid Scriptura non tradit 3. Et ideoambiguum est, utrum
parentes genitis filiis perfectaque liumani officii justitia, ad mclioremsta-
tum transfcrrentur, non per mortem,sed per aliquam mutationem : an pa-
tres in aliquo statu vitee remancrent, ligno vitcC utentes, donecfilii ad eum-
dem statum pervenirent : et sic impleto numero omnes simul ad meliora
transferrentur, ut essent sicut sancti Angeli in coelis. De quo Augustinus am-
bigue disserit super Genesim, ita inquiens : Potuerunt primi homines in
paradiso filios gignere : non ut morientibus patribus succederent filii, scd

inaliquo formse statu manentibus, et de ligno vitae vigorem sumentibus, et
filii ad eumdem pcrducerentur statum, donec impleto numero sine morte

animalium corpora in aliam qualitatem transirent : in qua omnino regenti
* S. AuGusTiNus, Lib VIII de Genesi ad lilteram, cap. 3.

^ Idem, Ibidem, cap. 4.
^ Cf. S. .ûGu.sTi.NUM, Lib. VIII de Genesi ad lilteram, cap. 4.
:
IN II SEiYIKXT. DIST. XX, C, AHT. I. .341
spiritui deservirent, etsolu s])iritu \ivificante sinc coiijorcis aliinciilis \ i-
vcrcnt. Vel potuerunt parcntes filiis cedcre, ut pcr successioneni nimierus

iiiiplcrctur : quia • genitis fiiiis pcrfcctuque huinani officii justilia, ad ine-
liora transfcrrcntui", non per mortein, scd per .iliqunin niulalionein \ Kcce
hic habcmus de transitu hominis ad mciiora, sed inccrtum nohis rcliiKpji-
tiir, utrum siinul transferanlur, an per succcssiones.
Tertio, Utrum gcnuissont mnnontc vcl

corrupla virjînilate ?
Quarlo, l'lrum aUa dc cnusa f[uam
spe prolis convenisscnt ?
niVISlO TEXTUS. Ouinto, Utrum aliqua resolutio supi-r-
fluitatum foedarum in eis fuisset ?
Et dc omnibus liis parvum est du-
« Posthsec videndum est,qu(diler pri- bium.
mi parentes, ctc. »
Hic agit de generatione primorum pa- Ad primum sic objicitur :
rentum quse fuisset si non peccassent. 1. Dicit Auûstinus iii liljro dc liono
Et dividitur in duas partes : in quarum coiijiigali, quod « nuptiie bonum mor-
prima detcrminat modum gcnerationis talium sunt : » eruo vidclur, quod ma-
ex parte aclus : in secunda, ex parte na- ncntc prima immortalilatc, non com-
torum, ibi, D, « Si vero quxrilur, Qua- mixti fuisscnl carnalitcr.
les, etc. » 2. Damasccnus dicit, « Si non
Itcm,
In prima partc sunt duo, scilicct qua- peccasscnt, Dcus alio modo ij^cnus lui-
liter commixlioncm convenisscnl,
per manum multiplicassct (juam por coituin :»
et quamdiu in lali statu p(M'inansissent, ergo non convcnisscnt.
ibi, C, « Z>t' lermino vero teniporis, etc. » ''\. Itcm, (icncratio rcspcclivc njjpuni-
Et pcr hoc patct sententia. tur corruplioni in cadcm natura crj;o si :
non fuissct coiruplio, non fuissct talis

gencratio.
i. Itcm, (lencratio cst ad salvandum
idcin in specic quodnon polcst manorc
Ainicuns I. i(i individuo : scd dato cjuod nnn pcccas-
scnl, niansissciil iii individin) s('iu|icr :
An prinii parentes etiani per coniniixlio er^M) iinii luisscl eis iicncratio pcr com-
nem yeniiissent in slatii innocentiie ? mixtioncm.
."). Ilcin, Cicncratio cst cx supcrfluo
nutriincnti : si aulcin iuui pcccasscnt,
Circa primuin sunl (piin(pic dul)ia, niliil riiisscl in cis supcrlliium : crgo in»n
scilicet, Lltrum pcr commixtioncm gc f;-cnuisscnt.
nuisscnt ? (i. Ilcm, .Non lil dcci>io nisi a corpor»'

Sccundo, IJtruni in coininixtionc ali (|(inil aiilciii altîiiid ainitlcrc potc^t. est
qua concu[)isccnlia vcrccunda fiiisscl ? coi iiipliliilc : cruo non polot licri trcno-
•
I'-(lil. J. .\lleaumt>, f/m. r.im, r,i|». »>.
- S. AlJi.csTiMis, i.iii. \lli ilc (iciicsi ;itl iillo-

342 D. ALH. MAG. OllD. PH/EI).
ratio nisi a corporo mortali : crgo si non dilur dc primo liominc, ul liabitum
cssent mortales, non gcnuissent per do- cst.
cisionem a corpore gcncrantis factam : Ad ALiUD diccndum, quod hoc rcfercn- Ad 4.
crgo ncc pcr comniixtioncm cainalcm dum cst ad naluram, ct non ad statum
nahiralcm. gratia?.
Sed contra. SeD CONTIIA llOC Ad ALii diccndum, quod dccisio fuis- Ad
I) 5 etr,.
1. Est quod dicitur in JMtcra. set et superfluum scd talis decisio et :
2. Ilcm, Deus formavit in eis sexum : superlluum non induxissent corruptio-

sexus autem diffmitur, quod masculus nem, prohibente gratia et esu ligni vitae:
est generans in alio sui generis ex scmi- ethoc physice loquendo essct per acci-
ne suo, fopmina autcm gcnerans in so ex dcns undc iliaj argumentationes niliil
:
alio sui generis : ergo aut sexus esset su- cogunt.

porfluus, aut genuissent in paradiso.
Soiutio
SoLUTio. Absque dubio verum est di-
cere, quod non genuissent nisi commixti ARTIGULUS IL
fuissent tamen quidam dicunt quod si
:
non peccassent, fuisset multiplicatio ge- Utrum in statu innocentise in commix-

neris h.umani, sicut formata fuit Hcva de tione aliqua verecunda fuisset concu-
costa et quod Dcus proesciens casum
: pisceniia, sive titillatio ?
formavit in eis sexum et ideo non for- :
mavit in eis tantum quod competebat

primo statui, sed etiam quod competebat Secundo queeritur, Utrum in commix-
secundo. Sed hsec fabula cst, cum dicat tione aliqua fuissct titillalio ?
Scriptura, Faciamus adjutorium simile Videtur quod sic :
sibi^ et non posset dici adjutorium viri

: 1. Esse enim divinum est maxime de-
mulier nisi ad generationem. sideratum a natura : autem divinum
esse
Ad 1, DiGENDUM crgo ad primum, quod pri- est permanentia : ergo permanentia est
mus homo fuit mortalis per naluram maxime desiderata : sod coitu agitnatura
principiorum ex quibus compositus crat, ad esse divinum : crgo maxime deside-
sed immortalis per gratiam innocentiai, rabit coitum : ergo in actu coitus maxi-
sicut habitum est : et ideo cum coitus sit me delectabitur : quia tunc conjungitur
actus naturse, ipse per coitum genuis- desiderato secundum actum : ergo fuisset
set. in paradiso maxima delectatio in coitu.
Ad2. Ad ALiuD dicendum, quod alius modus 2. Itcm, y\dam sensibilis fuit : sensus
polest referri ad concupiscentiam conjun- autem est in nervis proecipue sccundum
ctam actui et infirmitatis foeditatem : et naturam ergo leviter et convcnienter
:
sic verum est dictum Damasceni. Potest tangens nervos, maxime induxisset de-
etiam referri ad actum commixlionis et : lectationem hoc autem est semen in
:
sic falsumest. coilu : ergo in descensu seminis maxi-

j^^ 3
Ad ALiUD dicendum, quod quidem non mam habuissct delectationem.
opponuntur relative generatum et cor- 2. Ilem, Calor subservit generationi
ruptum, vel generabile ct corruplibile :
faciens currerc scmen, ct cxtendens
sed concomitantur se, scilicet hoc modo membra genitalia : tali autcm dispositio-
quod si inest unum, inest et alterum :
ne existente in corpore surgit delectatio :
quia gencrabile per naturam est corru- ergo videtur, quod necesse fuissethabei'e
ptibiie pcr naturam : et hoc bene conce- delectationcm.
* Genes. ii, 18.

IN II SENTE.M. DIST. XX, C, AHT. 3. 3i3
quod uon fuissol delecta-

4. Si dicas,
tio liguns rationcin. Gontha Connatu- :
rale est iiomini, quod una potentia forti-

ficata in actu abstraliitur alia : ergo for-
tificata delectationc tactus in quantuni ARTIGIILUS III,
potcst, abstraliclur ratio : ergo cuin lioc
sit in coitu, ratio etiam fuisset in piimo Ulrmn prhni pnrontrH convoiisscnt nia-
stalu absorpta. nentc vcl corrnpta rirguiitate ?
id contra,
Sed gontra hoc est in lAttera : quia
1. Talis thorus non css(.>t lethalis con-
cupisconti.'C qutc ligat rationem, sed im- Terlio qu;i'iitur, l tium convenisscnt
maculatus, manente vel corrupla virginilale ?
2. llem, In lAttcra (liciliir, quml illis Videtur, quod corrupta : quia
m(Mnbris usi fuissent ad rationis impc- 1, Non fit generatio, nisi sit commix-
rium tantum : ergo ultra imperium ratio- tio seminum : talis aulem actus in viro,
nisnon excrcvissent in concupiscentiam. et lalis roceplio in muliere noii fiunt nisi
viae viri aperianlur ad seminaudum, et
SoLiTio. Dicondum, quod habuissent mulieris ad recipiendum, et eliam ad se-

in primo statu delectationom in coitu, minandum : hfec autom apertio est cor-
sed subditam rationi, sicut in comeden- ruptio virginitalis : orgo virginitatis
do, et bibondo, ot non commovcntom corru[)tio in primo stalu fuisset.
corpus nec ligantem rationom : nec cx- 2, Ilem, Si manenle virginilale con-
citata membra, nisi quanlum,
fuissent venissont in priino slalu : crgo non fuis-
et quamdiu, ot quando voluisset ratio. set parere in virginilato miraculosum in
An PHiMUM ergo dicondum, quod illud IJoata Virgine, quod absit : perdila ergo
dosidorium et desideratum metas piio- fuisset virgiuitas.
fixas sibi a ratione non excossisset. 3, Itein, Naluralia non sunt ablala pcr
Ai) ALiLi) dicendum, quod tactus ner- poccatum, sed vulnorala si ergo lunc :
vorum in genitalihus locis non poluisset hoc eis fuisset nalurale, oliam modo ha-
lieri nisi imperio rationis, ct oHectus non berent, licet cum majori difticullate.
nisi sub ratione. SeI) CONTHA : Sed conlra.
An ALiii) dic(!ndum, quod calor ille Noncorrumpilur virtus, vcl slalus vir-
fuissot lunc famulus rationis, et ideo sii- tiitis uisi pcr \ iliiiiii, \v\ id quod osl cx
por ralioiKJin se non extondisset, quae vitio : sodluiic iion fuisscl vilium, vcl ;ic-
fuissot caiisa priiui motus, ct ordiiiaiis liis libidinosus ox vilio : crgo non fuissct
oiiuics acliis liuiiiani C()r|)oris ad dcccii- corruplio virlulis vcl stiiliis virtutis : vir-
tiaiii staliis jiistitia^ j)rim;p. ginilas cst virlii>, vcl st;itiis virtulis : cr-
Ai» AMi I) diccndiiiii, (jiiod lit;ans con- go tuuc iiou liii>sct ('oriiipt;i.
cii|)iscontia non ost siiic pcccali) praH'e-

dciilc vcl concomilauto : iindc <|iiod la- Soi.iiio. r;ilcs qiuestioncs magis sunt Solulio
lio lianc violoiiliam palitur (|iiod abstra- sIuIIjv. (pKiiii ipiod diii l;ib(M('tur in (>is :
liitiir, cllcctus j)(>ccati ost : ot IMiilos()|)hi t;uiicn iudiuuntur liic a (piilius(l;iiu.
([ui lioc dixerunl, non cognovoriint ni>î Dicciidum orgo, (piod corruplio vir-
staliim iialiira' coiru|)ta\ (>l noii iiuio- ginitiilis potesl diccrc vi(d(>nliain vol in-
c(>nli;c |uima>. l(>rrupli()ncm moditjilionis pcrpclua* in-

tegril;ilis : ot sic non fuisscl iii j)rimosla-
tu : (juiii nec vi(donlia ibi ossopoluit, noc
doloctatio sulTocans inlorrump(>ro potuit
'.i
modilalionom liabitualem por|)olu.T vir-
'dii 1). AL15. iMAG. OIU). I>U/1£D.
ginitatis : scd si corruptio dicit slmpli- nonestnisi spc prolis : crgo non com-
cein porlaruni propuâtionis apertioneni, mixti fuissent, nisi s[)(; prolis.
tunc in priino statu corruj)ta ruisscl vir-

ginilas et idco in prinio stalu majoris
:
Ulterius qu;erilur, Utrum quilibet Qumst
gloriae fuit matrimonium, quam virgîni- habuisset suam, vcl unus indilfcrenter
tas : quia nullam coitus attulit ignomi- cognovisset quandil)et vel plurcs?
niam, ct attulit prolis utilitatem : et Videlur, quod plures : quia plures ab
idco etiam quia in praeccpto habuerunt uno possunt fcecundari : ergo cum nulla
commisccri, quando dicturn est eis : Cre- prohibet libido, ipse potuit habere mul-
sciteet vi/iltipllcammi '. tas.
Et siQuando islud prace-

quaeritur, SeD GONTRA :
sea cont
ptum fuit relaxatum ? Dicendum quod 1. Bigamia in primo bigamo vitupe-
ipsum cx causa datum est et idco illa :

ratur ergo multo vituperabilior esset in
:
exstante tenuit, et adtiuc teneret, ct te- primo statu.
nuit antc peccatum : haic autcm causa 2. Item, Adam dixit : Erunt duo in
fuit paucitas hominum : sed multitudinc carne una ' .*

et non dixit, trcs vel qua-
facta, et multis festinantibus ad matri- tuor, vel unus in carne duarum vel
monium, absolvuntur ad frugem melio- trium.

ris vitae convolantes propler mclius bo-
num quod cst contra foeditatcm qua3 ad- SoLUTio. Dicendum quod numquam soiuno
juncta est ad coitum ex peccato. sine spe et certitudme prolis cognovis-

Et per hocpatet solutio ad totum. sent : quia quilibet coitus mulierem foe-
cundasset.
Ad quod illa bona
ALiUD dicendum, AcI ?.
non causat malrimonium per actum :
sed bonum fidci causatpcr consensum, et
ArvncuLus iv. per conjunctionem cum Deo et per indi-

viduam vitam : et ideo illa tunc non in-
Aji in primo siatu convenissent alia de vitassent ad coitum, sicut modo faciunt.
causa quam spe prolis ?

I
Ad ALiuD diccndum, quod
1
unus '
unam . .
Ail quaes
',
tantum habuissct.
Quarto qua^ritur, Utrum alia dc causa Ad id quod contra objicitur, diccndum , ,
.t
quam spe prolis convenissent ? quod non oportuit hoc tunc, cum nihil
Et videtur quod sic : quia esset incitans et retrahens a cultu Dei :
1. Goitus in se erat delectabilis : ergo sed universum scmen sicut accepisset

appetitum in se provocavit, etiam non propaginem carnis, ita accepisset origi-
alia existente causa. nalem justitiam et tunc poterat paula-:
2. Item, Matrimonium non est tantum tiin exspectari impletio numeri electo-
spe proHs, sed etiam propter bonum rum, prsecipuc cum nec etiam esset
fidei, et propter bonum sacramenti : er- incolatus miseriae faciens teediura invita:
go istis bonis invitatus poterat vir mo- postpeccatum autcm cuni proni erant
veri ad coitumprsster spem prolis. sensus in malum, et diabolus undique
Sed contra hoc est, quod in primo instigans ad idololatriam^ licuit quibus-
Sed contra.
statu (ut dicunt Sancti) matrimonium dam habere plures, ut in eis retineretur
non fuit nisi in officium natura secun- : multiplicatio numeri elcctoruni usque ad
dum autcm quod est in officium naturae, tcmpus, quando plcnitudo gentium in-
1 Geiies. 1, 28.
IN 11 SENTENT. OIST. XX, C, ART. :j ET 6. 345
trarct per spiritualcrn fifcunditatcMn in rumpcnti vcl dcbilitanti retcntivie virlu-

Christo quando iterurn spiritualis gene-
: tis ct ill.c non fuissent in piimis paren-
:
ratio haberet locum per vcrbum pra^di- tihus, sicut pollutio, mcnstruum, et su-
calionis. dores, ct bujusmodi. Quo-dam autcm
sunl naturales, 'ût stercus, ct urina, et
sputum, et hujusmodi : et illai fuisscnt,

ut putu, tamcn sinc [ludorc el foetore f(c-
dilatis.
AUTICULUS V. Et pcr hoc patct solutio, quia sic ha-
bere resolutioncs non est pcena.
Utntm [uisaent in eis resolutiones supcr-
/luilaium, sicuti polluliones, men-
strua, egestiones, et urinae ?
ARTICULUS VI.
Quinto quiErilur, Utrum fuissent in
eis resoiutiones superduitatum, sicut pol- Utrum actus matrimonialis sit et dcheat
lutiones, incnstrua, et egcstiones, et uri- dicipeccalum ?
hujusmodi?
nae, et sudor-es, et
El vidclur- quod non quia hoec focdita- :
tem quauidam imporlant, (|uoe fo;ditas Deinde quterilur de hoc quod dicit, ihi,
prcnam dicil pu!na uutem aiile pecca-
:
A, sub linem « hifirniitas enim pruna
:
tum esse non potuil. in ruinam, etc. »

Sed contra :
Ex hoc enim videtur, quod actus ina-
Constat, quod Deus fccit in cis nicm-
1 .
trimonialis sit peccatuin : quia niliil or-
bi-a rcccptibilia supcrduitatis luiinid;e, ut dinatur nisi quod csl inordinatum : nihil
vesicam : et receplibilia supei'(luitatis sic- autcm inordinatum nisi (juod cst cum
ce, ut stomaclium, ct inlcslina. cul[)a.
'1. Itcrn, ^"'ccit in eis poros apertos

per quos emittercntni' siidores. Ihec au- SoLUTio. Actus malrimonialis quando- Solutio.
tem otitjsa fuisscnt^ si nulla fuisset sii- (juc procedit c\ ratione j)rimo movcnte,
j)erlluitas. ul qiiando cst s[)c [irolis, cl intuitu justi-
'.\. quod nutiimcntum parum

Si dica", tia> rcddcndi debiti : ct tiinc non cst
convcnicns emittitui- lunc aulcm fuisset :

[)cccatuin. ncc vcnialc, lUMjnc mortalc.
omnino conveniens, et sic nihil cmillerc- scd mcritum. Vd, ut ordinatiir concupi-
lur hoc cst impossihih;

: quia timc non :
scciilia anncxa non nc cadat, scd ([iiia
fiiissct ncccssaria digcslio, scd hiissct caderct, si m;itrimoniuin non csscl ct :
al)siiin[)tiirn anlcipiam comcdcrctur. tiinc qnidam dicnnt. (|iiod cst vonialo
Pijctcrca, fabult)sum cst talia diccrc. [icccatnm, scd [)arvum : »1 dc hoc locus
cst in tractalu kU' matrnnuniti iiujui-
Sor.uno. Diccndnm, (pKul (juaMlam rc- rcrc.

solulioncs allcslanlur su[)crlluitati cor-
'
Cl. IV S(Milonli;mim, I)i>t. \.\M, Ail. II '1 t:».
D. Qualea procrearent filios, utriim perjeclionem staturx et usum membrorum

liabenles, qualis homo primus fuit conditus ?
Si vero qucieritur, Qualessi non peccasset homo, filios genuissel? ukrum

videlicet sicut ipse primus homo secundum staturam corporis et usum
membrorum perfeclus mox conditus exstilit, ita etiam ejus fiHi in ipso na-
livitaLis exordio perfecti existerent : qui ambuhire, et loqui, et cuncta face-
re possent? Responderi potest, quod filios parvulos nasci oportebat, pro-

pter materni uteri necessitatem : sed utrum mox nati perfectionem staturae
etmembrorum usum haberent, an parvulietin minore aetate constituti uti
possent membrorum officiis, an per intervalla temporum eo modo quo
nuncfit, perfectionem staturae et usum membrorum recepturi essent, de
Auctoribus '
diffinitum non habemus.
E. Ambigua Augustini verba ponit, ubi tamenvidetur innuere, quod filii et parvuli
possent membrorum uti officiis.
Et super hoc Augustinus ambigue loquitur. Movet nos, inquit, si primi

hominesnon peccassent, utruin tales filios essent habituri, qui nec lingua,
nec manibus, necpedibus uterentur?Nam propter uteri necessitatem, for-

te necesse erat parvulos nasci : sed quamvis exigua pars corporissit costa,
non propter hoc parvulam viro conjugem fecit : unde et ejus filios poterat
omnipotentia Creatoris mox natos, grandes facere. Sed ut hoc omittam,

quorum pul-
poterat cerle eis praestare, quod nuiltis animalibus praestitit :
li, quamvis sint parvuli, tamen mox utnascuntur, currunt, et matrem se-
quuntur. Contra homini nato nec ad incessum pedes idonei sunt, nec ma-
nus saltem ad scalpendum habiles, et juxta se mammis positis nascentes,
* Edit. J. Alleaume auctoritatibus.

IN II SENTENT. DIST. .\X, F, G. ?47
rnafiis possunt esurienles flerc,quarn surgere '

: propriecjue inlinnitati rnenlis
congruit IhPC inrirniilas carnis ^ ilis verbis videlur insinuari, ([uod lilii
etiarn parvuli, officiis nienihroinni valerent uti.
F. Quibusdam non ahsurde placuit, quod fiiii parvi nascercmtur, et per accessum
temporis in slatura el in aiiis sicul nunc proficerent, quodnon esset vitio inipu-
tandum.
Sed cuni Au^nstinus sub assertione de his nihil tradat, non iri-ationabi-
liter quibusdain placuit priinoruni parenluin lilios nasciluros parvos, ac
deiiide i)er inler\alla leniporum eadem lege qua et nunc nalivitatein liii-
manain ordinalam cerniinus, statunc incrementum et mcmbioiiim usuiu

recepturos, ut in illis e.xspectaretur a^las ad ambulandum etloquendiim si-
cut modo in nobis : quod ulique non esset vitio imputandum, scd ((indi-
tioni nalura* : sicut a cibo abstinere penitus non valebant, nec tamen illud
erat ex vitio, sed ex natura condilionis.
(j. Opiiositio quorumdam voienlium probare cos possc rivere si/ie aiimonta.
Ad hoc autein oppoiiilur ita, Si noii peccareiit, noii mnrciciiliir : sed

non ])cccarenl, si iioii comcd(M'enl : i^Mlcrniil i;îliir siiK^ alimonia vivcre.
(la'terum, sicul suiirn di.ximus, non s(dum ])eccareiil si dc li,i.:n(i ncIIIo
ed(U"ent, scd cliaiii si concessis ikiii iilcrenlur : i|iiia sicul cral cis [irjcccp-
liim iKiii illn liiziKi iili, ila aliis vcsci. I*i<'clerea, ((inlia iialmalciii lalin-
iiciii raccrciil, (|iia '

iiilcllipdiaiil i\i' illis cssc cdcndum, (iiicd cl nalurali-
lcr a|)|)clcliaiil. ilcm (i|i|)(tniliir, (liiiii laiiics sil |)(iMia pcccali, si non
peccarenl, ranicin ikui scnlirciil : scd siii(( fanii! su|ici lliiiim \id(U*clur
'
ImIH. J. Allcaiiiiio li.'ilii't fugere : o|iiiiain(ir niitoin (|UO(l forsnii nioliiis ossol augm'.
' S. AudCsiiNus, Lib. I (le Panulontm bttptismo, i\u\ nli.is (licitur do Pcccatorum mnitis et rtmis-
sione. (E. L.).
^ Kdit, J. Allcaiinio, i/uia.
348 D. ALK. MAG. ORD. PRJEl).
comedere. Unde ])uLanl quidaiii cos cibis iiori indijûisse ante peccatum :
quia non polcrant csurire, si non pcccassent. Ad quod dici potest, quod
famcs vere defecius est et p(ima peccati. Kst enim innnoderatus appetitus
edendi : cui non subjacuisset liomo, si non peccasset : sed procul dubio
peccaret, nisi bunc defectum cibo pra^veniret. Ilalêbat enim naturalem
appetitum et moderatum, cui ita satisfaciendum erat ne defectum ftimis
sentiret. Sicut ergo non ex vilio, sed ex naturai conditione erat, quod
ante peccatum homo cibis indigebat : ita non ex vitio esset, sed de natura,
si hominis conditio in principio suo, id est, in primo parente a perfecto
inchoata, in subsequenti propagatione a modico ad majora proficeret : ut
scilicet per inlervalla temporis, staturse corporeae incrementa, usumque
membrorum susciperet.
H. Utrum sicut statura corporis, ita etiam sensu mentis imperfecti parvuli nasce-
rentur, et per accessum temporis proficerent insensu<d notitia veritatis, scilicet
an mox nati in his essent perfecti ?
Et cum de corpore humano non sit absurdum vel inconveniens hoc

existimare, quaeri solet, Utrum de sensu animae et cognitione veritatis
eodem modo sentiendum sit : ut scilicet hi qui sine peccato nascerentur,
sensu et intelligentia mentis imperfecti existerent, et per accessum tem-
poris in his proficerent usque ad perfectionem : an mox conditi perfectio-
nem sensus et cognitionis perciperent. IIH qui sentiunt parvulos natos in
statura corporis et usu membrorum per accessum temporis profecturos,
non diffiterentur eosdem in exordio nativitatis sensu imperfectos existere,
et per intervallum temporis in sensu et cognitione proficere usque ad per-
fectum.
I. Contra illorum sententiam opponunt quidam.
Ad quod quidam opponunt dicentes, Si mox nati non haberent per-

fectionem sensus et intelHgentice, ignorantia in eis esset. Ignorantia
IN II SEXTIvM. DIST. XX, I, ART. 7. 349
auteni peccati est poena. Sed qui hocdicunl, non satis diligenter conside-
rant, quia non oninis qui ali({uid nescit vel minus perfecte ali^piid scit,
statirn ignorantiaui hal)ere sive in ignorantia esse dicendus est : quiaip:no-
rautia non dicitur, nisi cutn id quod sciri el non i^norari dehet, nescitur.
Talisque ignorantia po^na peccati est, cuin uieus vitio (jhscuratur, ue
cognoscere valeat eaqua3 scire deheret.
lies membrorum atteslatur nobilissimae

complcxioni sccundum qualitatcs lactus,
quai constituunt suljjcctum el corpus^ et
ideo potius sunt nobilitatis, quam igno-
AiaTClJLUS Yll. bilitatis: et ideo non fuit defcclus. Alia
aulem animalia terreslrem liabent com-
Ulrum priml parentes geiiuissent proles plcxioncm, et ideo membra dura cl ri-
fortesj debita quantitate perfcctas, ct gida, et pcllcm pilosam cttotum hoc

: est
scientes ? ignobilitatis : et boc movit Magister. Ad2.
Ad quod objicitur de perfectione

H)
secundum animam, dicendum quod non

Deindc quieritur dc hoc quod dicit, est naturalc, quod molli existcntc et
ibi, D, « Si vero quaeritur, Qualcs, tluida complexione cercbri, sil forlis
etc. » impressio specierum ct forlis convcr-
Vidctur enim opinio Magislri esse sio super illas : talis autcni lluxus est
falsa : quia in pueris : et ideo dicit Philosopbus in
i. Dij^nior cst natura liominis, quam VII Plu/sicorum, quod « scdcndo ct
bruli : crgo iiTalionabile ost, quod boc quiescendo lit anima scicns et j)rudcns : »
fuissct concessum brulo, quod ambularct ct rcfcrt quictcm ct sessioncm ad motum

et comcderct, cl non homini. fluenlis conqdcxionis in divcrsa. l^ndc
2. Ilcm, in ullima parte, IT, idem dicit puto, quod sicut Magisl(>r dicit, (juod
]Ma{îster ctiam cx partc animffi : tivô pucri in tetatc infanlilinon babuisscnt
fuissont pucri iynorantes : ignorantia scientiam secundum actum j)r()j)l(M- lui-
aulcm pccna peccati est : cr{ô sensissent miditatcm organi, scd tamcn liabuis-
[xjcnam antc cul[)am. sent babitum onmium scibilium j)cr na-
turam innatamsibi in anima sicul nmdo :
SoLUTio. Dc omnibus bis alibi j)lura dicimus de bapli/atis j)arvulis, (juod ha-
in([uisita sunt. lln(l(! bic bievitcr dc lioc l)cnt virlutcs iu muiu'rc, ct uoii iu u>u :
(liccndum esl, (juod mollilics mcnd)ro- cl lioc m)n fuissct j)(iMia, scd uiitura.
rum contrariatur ambtilalioiii. d molli-
:
350 D. AJ.I5. MAG. Oill). PllyEI)
K. De hominis translatione in meliorem statum : et de diiobus bonis^ altero hic

dalo, altero promisso.
Talis erat hoiiiinis inslilulio aiite peccatuni secundum corporis conditio-
nem. De hoc autem statu transferendus erat cum univarsa posteritate sua
ad meliorem dignioremque statum, uhi coelesti et ffiterno bono in coelis
sibi parato frueretur. Sicut enim ex dupHci nalura compactus est homo,
ita illi duo bona conditor a principio prdeparavit : unum temporale,
alterum eeternum : unum visibile, alterum invisibile : unum carni, alterum
spiritui. primum est quod est animale, deinde quod est spirituale
Et quia
temporale ac visibile bonum prius dedit invisibile autem et aeternum :
promissit, et meritis qucErendum proposuit '. Ad illius autem custodiam

quod dederat, et ad illud promerendum quod promiserat, naturali ratio-
^
ni in creatione animae hominis indilae, qua poterat inter bonum et malum
discernere, prseceptum addidit obedientiai : per cujus observantiam datum

non perderet, et promissum obtineret : ut per meritum veniret ad
prffimium.
Item, quaeritur, Quare expressit duo

naturee, scihcet comedite, et crescite,
etc, et tantum unum disciplinse dedit,
scilicet de ligno scienliee boni et mali ne
ARTICULUS Vin. comedas ?
Quare autem tale prseceptum disci-
Quse et quot prsecepta dedit Deus primis plinee dedit, Magister supra absolvit.
parenlibus ? et, Quare expressit duo
naturx, et unum disciplinse? SoLUTio. Dicendum, quod duo sunt in soi
homine : ratio, et corpus : sive anima, et
corpus : secundum animam autem im-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, pressit legeni naturse quae est universa-
ibi, K, in fine Prseceptum addidit obe-
: liter in his : Quod tibi fieri non vis, alii
dientise, etc. » ne feceris : et quod tibi ficri vis, alii fa-
Hic enim Magister innuit, quod indidit cias : et haec praecepta respiciunt vitae
aliquod praeceptum per naturalem ra- conversationeni in socielate humana. Ex
tioneni, et aliquod exterius impressit. Et parte autem corporis animalis fuit, et
quseritur, Quot et quse sunt illa ? multiplicabilis per decisionem scminis :
* Cf. 1 ad Corinlh. xv, 44 et seq. * Edit. J. AUeaume, aliud.

IN II SEiNTENT. DIST. XX, K, AKl . 8. 351
et ideo ad custodiam individui accepit pta natuise noa accepit. Inuni aulem ac-
unum, scilicet, Ex ornni ligno paradisi cepit disciplinae ut facilior esset ohedien-
comede '
: aliud autem ad mulliplicalio- tia, et transj^ressor maj^Ms accusabilis :
nem in specie, sicut, Crescite el mulli- nalura' autem pra^cepta dicuntur, quia
plicamini ^. Non erant autem in vila ad illa uatura secundum primum stalum
liominis nisi liaec tria : duo in se, et animalitatis inclinabat.
unum in aiterum : et ideo plura praece-
' Genes ii, 17. - Genes. i, 28.

:
352 D. ALB. MAG. ORl). PIl.El).
DISTINGTIO XXI.
I>c lioiniiiis lapsii, seu dc peccato priiiioriim parciilaiii el eoriiiii

tenlalioiie.
A. De invidia diaboli qiia ad hominem lenlandum accessit.
Videns igitur diabolus liominem per obedienticC humilitateai posse
ascendere, unde ipse per superbiam corruerat, invidit ei : et quia prius per
superbiam diabolus fuerat idem deorsum lapsus, et zelo invidise factus est
Satan, id est, adversarius. Unde et mulierem tentavit, in qua minus quam
in viro rationem vigere novit. Ejus enim malitia ad tentandum virtutem
timida, humanam naturam in ea parte ubi debilior videbatur, aggressa est
ut si forte illic aliquatenus praevaleret, postmodum fiduciaHus ad alteram,
qucG robustior fuit, pulsandam vel potius subvertendam accederet. Primum

ergo solitariam foeminam exploravit, ut in ea primum omnem suse tenta-
tionis vim experiretur K
quid cecidit, ibi, A, « In superioribus

insiniiatum est, etc. »
Prima pars subdividitur in tres in qua- :
Divisio TEXTUS. rum prima quferitur causa casus ex parte

tentatoris ettentationis : et de hoc est ista
distinctio. In secunda, quseritur causa

« Videns quoque diabolus, etc. » ex parte primi peccati in homine : et de
Hicigitur de casu hominis. Et dividitur hoc est sequens distinctio XXII, ibi, A,
secundum eaquse sunt in omni casu, sci- Hic videtur diligenter investigandum,
cc
hcet causacasus, eta quo cadit. Et de hoc etc. » In tertia, quserit causam cx parte
agitur in distinctione XXIY, ibi, A, Dei permittentis casum. et de hoc :
V Nunc diligenter investigari, etc. » In in distinctione XXIU, bii, A, ^^ Prseter-

distinctione autem XXX determinat, in ea, Quseri solet, etc. »
* Cf. Genes. iii, 1 et seq.

I.\ II SI^NTENT. DIST. X\l, A, ART. I. :m
Iltec (lislinctio liabot quatuor partcs : ham : constat aulem, (inod nou ad fallon-
in quarum prima describit adventum et diim :
ergo illa diflinilo non convonit
speciem tentatoris : iu secunda, modum omni tentationi.
ct progressum toutationis, ibi, (i, « 7rn- Itom, (llossa, ibidom, Tentare pro
'1.
talio aulern, otc. » In tertia, tanj^ît cau- 00 quod est probare dicimus unde scri- :
sam quare hominis peccatum est reme- ptum est, Tenlat vos Dominus Deus ve-
diabile, et non Angeli, ibi, V, « Prseler- ster, ut palam fiat utruni dilifjatis eum
ea angelica nnlura, etc. » In quarta, an non '
? Vires enim dilectionis su.-e
tangit ex incidenti, quod dicto mulieris ignorat bomo nisi experimento cojjrno-
[)robatur, non soli viro datum esse man scat : ergo videtur, quod non sit semper
datuu), sed etiam mulieri, ibi, (1, « Illud tenlatio ad fallendum.
eliani notandum, etc. » •}. Si dicas, quod intellij,ît (Lassiodorus
Fit pcr h«c patet sentenlia. de tentationo diaboli. Contk.v : Diabolus
non semper tontat in assimilatione boni,
sed potius qnandoque de aporto malo :
ergo adhuc non convenit illa diflinitio,

utvidelur.
ARTICULHS I. i. Item,
Tentatio est ad acceptionom
experimenti, ut vidotur dicore Glossa
Tentatio quid sil per definitioncm ? super Genesim. Tentator autem (iit dicit
Philosophus) non accipit oxperimentum
scienti.T, .sed ignorantire somper : erj^ô
Tncidunt autem circa primum (juin- videlur, quod diabolus tontando nuiii-
que dubia : quoruni primum ost,Quid sil quam accipit exporimoutum peccali no-
tentatio ? stri, sed remanebit ignorans poccatiim.
Secundum, Quis sit timtalor? Si dicas, quod hoc non ost iutolliiion-
Tortium, Utrum tentatio sit appe- dum de tcntatione diaboli, dc qua Ma-
tenda ? gistor hic a-xit, sod de lentatione tonta-
Quarlum, Utrum omnis teritatio sit toris in scibilibus, quia toutalor imilatur
peccatum, vol cum peccato necessario? dialecticum. ('ontii.v : Dicit Auûstiiius
Quintum, \u onmis tontatio sit a dia- \v\ Whio Qu;pstio)ium Veteris et Novi Te-
bolo? sfamenti, In illa quioslione, Tentatio vos
nt/n apprehendat, elc. :« Omno quod jiro-
yVi) iMUMUM sic proceditur :
l)atum non osl, tonlatur. cl iii dubium
Cassiodorus in Orujine super Psftlnios voiiit s: )) oi-ii() boc idom csl (jiiod dicil
dioil, « Tentatio est assimilatio boni ad IMiilosojjIius : orjjô tonlalor niim(|uam
ralloiubim. » acci])it exporimontum scionlia.».
iMa{îstor Ilugo do sanclo Victore sic
(hninit : (( Tentare est callide oxperiri, ot (iONTR.V SKCrNDAM Dll riNlTlONK.M sic pro-
aulo violonlam imj)ulsionom (juasi (pii- ccdiliir :
biisdam blaudis (-oualibus pnibaro. » \ idctur ouim falsum (juod diiit.

(( roiilarc ost callidc oxjicriri : » (juia
< Mi.iici 11 i< aiilom (-oiilra priiiiain diHi- I . Di(-il .\uj.;u>liiius iii libro mkmuo-
niliouom : (|iiia ralo : « lii tcnlalionc robusli omiiino
I. (jenes. wii, I : Tcnlnril Ihns Ahra- esso debomus, scienles non ud dimiiiu-
' DtMitor. .\iii, .'{.

I ;i(l ('.oiiiilh. X. i;t : IVnliitio voi non aitprehm-
* S. .VucHJSTiM.s, l.ii» (Jn;('slii>iium Vctcris (>l dal, otc.
Novi Tcslaincnti. Q. '.)'.), in liis vcrliis Aiiosloli,
XVII 23
354 D. ALH". MAG. OHI). PK/EI).
tionem noslram prolkiirc, sed ;i(l aug- quanlitaiis virtutis qute inesi, cujus cx-
montum, si modo ;rquo animo tolc- pcrimenlum utile est, vel ad liumilialio-
remus propter (dirislum. » C.onstal au- ncm si est parva, ot crcditur essc ma-
lem, quod \\xc non est interroyatio gna vel ad pra^sumendum de Deo si est
:
callida, noc callidc cxperiri. magua, cl crcditur esse parva vol ad :
Yidctur etium, quod scqucns pars

2.
exercilium iu ([uanlilate meriti et hoc :
non conveniat, quia numquam est im- modo Deus tcntal Sanctos, ut dicit Au-
pulsusviolentus in tentationo. Dicit enim gustiuus in libro Quxslionum Veteris et
Grejôrius, et Bcrnardus, quod dcbi- Novi Testamenti : « Est et alia tentatio
lis est hoslis, qui non polest vincere nisi qua tentatus est Abraham, ct Tobias, et
volentem : ergo nulli potest facere impul- Job, famuli Dci : ut Abraham per tribu-
sum violentum. hitionem oblati unici et dilcctissimi lilii,
3. Itcm, Quod sequitur, non semper ut uberiorem justiliae fructum habcret ad
convenit, « blandis conalibus probare : » a^ternam gloriam. Job autem amissione

quia, ut infra in qucestione habebitur, totius substantiae, ut augmentaretur di-
quandoque tentando comminando terret, vitiis locupletatus in coelo et in terra.
quandoque autem desperando frangit, Tobias vero caecilatem luminum passus,

quandoque autem opprimendo rapit et :
sic pro\-ectior exstitit ut ad praesens glo-
tunc non probat blandis conalibus, ut riosus fieret acceptis oculis, et in futurum
videtur. servaretur ei claritas perpetua : quia ad

hoc probantur jusli, ut proficiant : et hoc
Dicendum vidctur, quod istae
SoLUTio.
modo tentat Deus. »
'Solutio,
diffmitiones non iutcUiguntur de tcnta- Jtem, Tertio modo est tentatio, intor-
tione qua tenlat Deus, et homo sed de :

rogatio per flagella : et hoc duobus mo-
illa quae est motus et inslinctus ad illi- dis, scilicet utrum sit fidelis, ut homo,
citum, a diabolo, vel a carne vel a non ut Deus hoc cognoscat et hoc modo :
dicitur Deiis tentavit eos, et invenit eos

mundo procedens. :
sciendum dignos se '. Tmpii interrogatio ut reco-

Et ad hoc intelligendum,
gnoscalur quia, sicut dicit Gregorius,
quod tentaiio dicitur multis modis :
:
Oculos quos culpa clausit, poena ape-

quandoque enim est intcrrogatio expe- <(
rimenti in scibilibus secundum intelle- rit : )) et de hoc dicit Augustinus in prae-
ctum specuhitivum et hoc potest esse :

dicto libro : « Propter diffidentiam tcn-
duobus modis, scilicet circa universalia tantur Judcei, ut angustiati pcenitentes
principia artis, quibus scitis non neces-

redeant in viam : cum enim diffiderent
de providentia Dei, tentati sunt a scr-
sario scitur ars, ignoratis tamen necessa-
ignoraturhoc modo tentator et pentibus, ut dolore correpti emendaren-
rio :
imitatur dialecticum qui procedit ex tur. »Deus enim sic tentat, ut corrigat
communibus quse inveniuntur in singu- hujusmodi homines.

lis, et numquam accipit - experimentum Quarto modo dicitur tentatio, probatio
ignorantise. Quandoque divinse providcntice vel divini verbi,

scientiae, sed
autem tentat circa propria, quibus scitis utrum ita sit ut Scriptura dicit : et hoc
contingit duobus modis, scilicet per con-
necessario sciuntur conclusiones proprioe
arli, et ille tentator accipit experimen- trarium actum provocantem Deum : et
tum et ignorantife et scicntise :et hoc hoc quando diffiditur depotestate Dei,
lit
tenlatione. et creditur non osse potestas, sicutJudaei

modo non agilur hic de
per cxpe- fecerunt, sicut dicitur in Psalmo cv, 14
Est item tentatio probatio
:
rimcntum operis, ut habcatur cerlitudo Teniavenint Deum in dcserto. Et alibi,
1 Sapieut. lu, 5.
IN H SENTENT. DIST. \XI, A, AIJI. I. ;j:3:;
Teiitaverunt me palre.s vestri, et proba- dern : qua lcutamur ali liouiiiu^ sccuu-
verunt me, ci viderunt operea niea '
: ct duui iiuuianuiu S(;nsuui : cl dcspcralur
liauc teutationem vocat Augusliuus divi- de nobis suh lejjH; Dei agcntibus: ct ideo
nam, co quod illa cst lentare J)eum, et tribulamur ab humine cl liipc suut ejus :
illa est gravissima. Alio modo est expc- verba « Tenlatio, incjuit,
: vos uon ap-
rimentum quairere apud Deum, (juanlic prehendat nisi hionana : ut [)ro[)lcr le-
sit a-stimationis is qui lenlat, ulrum mi- gcm Dci ab homiuibus lentati, fortes in-
raculum [)ro eo velit faccrc [)otius quam vcniamur, dubitanlibus dc nobis liouii-
[K)riclilclur : ct lioc modo dixit Deus ad nibus carnalibus : Deo autcm [)robali
diabolum, iMaltli. iv, 7: i\on teniahis simus, quia qiii [)robati non sunt, lcn-
Dominiim Deum tuum. l)c [iriino dicit tautur ut cmendcntur. »
Augustinus in libro eodem qui diclusest: Nullo istorum modorum sumilur lcn-
« Non sine providentia, ut arbilror, ma- laiio pioul est diflinita iu piicbabitis dif-
gistcr Geutium Apostolus, non ut tcnla- linitionibus. Sed dicitur ([uiiilo modo,
lio nos non ap[)rehcndat, exoptat, scd ut quando sub simulationc boui a[)[)areutis
humana duntaxat : quia divina tcntatio machinatur malum tcnlalor, ut inclinet
perniciem parit. Hac enim .ludici a[)- conscnsum voluntalis ad illicilum ct :
prehensis, a scrpeutibus pcricrunt : haec tcntatio cst quandoque ab hoslc,

agentes enim sub lcgc l)ei, dc providcn- quaudoquc a caruc, ct quaudoque a
tia ejus dubitabant : ac [)er hoc ne divina mundo, ut infra patcbit.
nos, sed humana tcntatio apprehendat, Secundum hoc igitur respondcndum Prima
hortatur. Ilic enim tentari a Dco dicitur, est ad objecta, dicendo ad primum el se- AdTei"?.
qui sub nominc cjus agens, ab idolis cundum, quod non intclliguntur dc illis
sperat salutem quia non habct Deum

: tcnlalionibus quibus teutat Dcus vcl
probatum '\ » l^^t intelligit Augustinus liomo.
quod talis dicitur Deum tenlarc. De so- An aliuo diccndum, quod malum iit
A.l 3.
cundo aiitem modo tentalionis divinai malum non movct a[)[)clilum scd (q)ur- :
dicitur in (ilossa Deuter. vi, 10 ^ quod tct, quod sil iu rationc boui ut nunc : ct
tcntat Dcum qui habcns quod facial, hoc vocatur assimilatio boni : ct henc
siuc ratioue commitlit S(i [)ericulis, cx- potest esse, quod lciitat de eo ([uod cst
pcriens utrum possit liberari a Deo. apcrtc pcccalum, cl liinr iu rationc boni
Quinto modo dicilur tentatio, intcrro- est non siin[)licitcr, ^cd ut tiiiic : ut for-
gatio per mcditalioucm dc auxilio quod nicalio esl a[)crtc maluiu, scd lamcn ha-
polest im[)euderc homo : et cum invciii- bcl dclcclatio iit luiiic, cx cujus specie
tur liomo (lcbilis dcs[)crarc de adjulorio movet lcutationcm.
humauo : ct lianc tcntationcm (ut dicil Ad ami d diccndum. ([uod diabnlus A.l I.
Augu^tiuus) o[)lal nobis A[)()stolus, 1 ad uoii lciilat ul cx[)crialur, scd [lotius ut
Gorinth. x, l:{, cumdicit: Teniaiio cos iuclinct couscnsum : iiudc ilhc ralioncs
non apprehoidai nisi hanunni. \'A Ikcc uou valcnt. \'A ([uod dicil Auguslinus,
siint vcrba Augustiui : (( llumaua autcm inlclligitur d;' lcntatioiic hominis (|ua
tcutalio salutaris cst : ([iiia si.ut dc Dco tcntal Dcum : divina cnim tculatio ab vo
tcntarc [iciniciosum csl, ila dc hoiuiuc vocalur illa .jiia tculaliir Dcus, ul [)rius
dcs[)crarc [)ii)[)lcr Dei lcgem salubcni- haliitiiiu rsl.
mum csl. » Dicitur autcm ab ctMJciu
Augusliuo ctiam huiiiaua tcntatio ibi- Ad id (iiMid objicilur dv sccunda dif- Seound»
' •'
d.fll nk
' l»snl. xc.iv, U. '

D.Mil.-i . VI, 1(1 : .N,„i i,iii,il„s llomnnim
" S. Ai (iisTiNUs, l.il>. <JnM'sli.iiimii \.-l-'ri-> .1 /),///;( tiimn, sicut tcnlasli in lnco tnitntionis,
Novi Tostain(Mili,Q. 91).
3:)G D. ALB. MAG. OUI). PHyEI).
Ad I. liniliono, diccnduni (juod callidc non Seo coniha :

Sed com
cxperilur (lial)olus scionliani peccati : scd Goncs. xxii, I : Tcnlavil Dcus Abra-
potius inclinabilitaloni consonsus consi- Itam, ctc, et Sapicnt. iii, .")
: Deus tenla-
(lorat callidc, et in quod viiiuni facilius vit cos.
inclinotur. ut ipsi parot docipulani.
Ad 2. Ad dicendum, quod violeiitiis

aliuu Ulterius vidotur, quod ncc diihulus Qcmat
impulsus dicitur duobus modis, scilicot tontot, nec Deus, sod concupiscontia.
a violenlia viin inforcntc, vol a violentia 1. Jacobi, i, 13 ct 14; Nemo cum tenta-
trahente et instigante : et hoc ultimo mo- tur, dicatquoniam a Deo tentatur : Deus
do sumitur in diffinitione. enim intentdtor malorumest, ipse autem
Ad3. Ad ALiuD dicendum, quod illce tonta- neminem tentat. Unusquisque vero tenla-
tionos quibus comminando terret, et hu- tur a concupisccntia sua, otc.
jusmodi,etiam procedunt ex blandimento 2. Item, quod inundus,
Dicitur caro,
proprii boni : nihil enim timetur nisi daemonia, diversa movent pr(]elia : ergo
proptor nimium amorem proprii boni, videtur, quod tres sunt tontatores.
ut dicit Augustinus. Quod autem dicitur,
« opprimendo rapit, et desperando fran- Solutio. Dicendum, quod si tentalio soiuiio.
git, » illa duo non dicuntprimum motum sumatur generaliter, tunc sunt plures
tentationis, sed potius effectum sequon- tentatores, sed aliter et aliter, ut dicit
tem consensum et opus peccati et ideo : Augustinus : quia tentat Deus ut probet,
non proprie sunt machinationes tenta- id est, ut probatum vel emondatum red-
tionis, sed effectus quos facit in peccante dat vel instruat. Tentat homo, ut expe-
qui dedit daemoni in se iocum per meri- riatur. Tentat diabolus, ut soducat. Et
tum peccati. secundum hanc distinctionem conce-
dendse suntrationes inductae.
Adprimum autem dicendum, quod non Ad i.
est intentio Apostoli, quod omnis tenta-
ARTIGULUS II. tio sit a diabolo tamquam immediato
motore, sed quod originaliter : quia ipse

Quis sit tentator ? primus tentavit, et fecit nos tentabiles
in malo.
Ad ALiUD dicendum, quod eodem mo- Ad 2,
Secundo quaerilur, Quis sit tentator? do intelligitur : quiaenimdiabolusinduxit

Videtur autem, quod diabolus : quia peccatum, ideo a quocumque movente j-
1. Dicit Apostolus, I ad Thessal. iii, .5 : sit proxime, somper ab ipso est pecca- ;'
A''^ forte tentaverit vos is qui tentat. Et tum, sicut a movente primo.
ibi dicil Glossa : « Solus diabolus, cujus Ad aliud jam patet solutio, qualiter Ad obji
oiTicium est tentare. » Deus tentat.

2. Ttem, Hieronymus super Jcremiam
in Ori</m«/i:« Quidquid peccamus, quid- Ad aliud dicendum, quod concupi- ^"^.S"'
quid die et nocte faciraus, et malorum scentia tentat sicut inclinans inlrinsecus, i
operum perpetramus, imperium est dse- diabolus autcm sicut suggerens extra.
monum, qui numquam dant nobis re- Ad aliud dicendum, quod divisio illo- Ad
quiem, et semper impcUunt deliclis aurum tentatorum sumitur penes ea quse
gere delicta, et cumulum facere peccato- possunt movere potentias animse ad ma-
rum '. « Et aliae multse auctoritates sunt lum. IIoc enim aut est conjunctum, aut
de hoc. separatum. Si conjunctum : tunc est
^ S. HiERONVJius, Super Jeremiam, iu Origi- naii, Lib. III.

:
IN II SENTEM. DIST. XXF, A, ART. 3. 357
caro, id est, concupiscentia carnalis (». Ileni, Quidquid oidinalur ad profc-

respcrsa in viribus interioribus anima?. ctuni mcriti sine tiniore casus per pecca-
Si autem est separatum, aut per modum tum, illud est appetcndum : tale est ten-
suggerentis extra, aut por niodum mo- talio : ergo est appclencja. Probatio rae-
ventis et objccli. Et primo modo lcn- dite cst pcr priecedentia quantum ad
tant dfcmonia : secundo aulem modo hoc quod ordinatur ad augmcntum mc-
mundus per tria quaesunl in ipso, sciiicct riti sed ([uod non sit timor cadendi.
:
divitiae, delicia?, ct lionores. probatur, I ad Cor. x, 13, ubi dicit Apo

stolus : Fidelis Deus est, qui non patie-
lur vos tentari supra id quod potestis
sed /aciei, elc.
Sei) contua :
Sed contra.
AHTICULUS ITT. 1. Mattb. VI, 13: h/ nc nos inducas in
lcntationem.
Utrurn tcnlalio qiue est ad illicUwn sit 2. Itcm, Mattli. XXVI, '{ l : Vi(jilalc ct
appetenda ? orate, non intretis in tcntationcm.

ut
Spiritus quidem promptus est, ctc.
3. Item, Non esl idcm aj^pctcndum ab
Tcilio (juoeritur, Utrum tentalio quae liomine quod expctitur a daMiione da^- :
est inclinatio ad illicitum, sit aj)pc- mon aulem pelil nos ad tcntandum criô :
tcnda? boc non est app(;tcndum ab bomine.

Yidetur, quod sic :
Probatkj mcdia3. Job, i, (> et seq., et Lu-
1. Psal. XXV, 2 : Prohamc, Domine, ct ca», XXII, 31 , ubi dicitur : Simon, Simon,
tenta me, etc. Cum i;j;itur Proplieta lcn- ecce Satanas expetivit vos, elc.
tari pclat, dat etiam nobis cxemplum
pctendi. SoLUTio. Diccndum, quod tcntalio non
Solutio.
2. It(;m, Jacobi, i, 2 : Omne gaudinm est appctcnda : (juia dc intcntionc tcnta-
existirnate, fratrcs mei, cuni in tentatoris cst, ut el actus ordin«'tur in illici-
tiones varias incidcritis. Omnc autcm dc tiiin, et cx j)arlc tcnlali csl dcbililas stan-
quo f^^Tudcndum cst, proplcr meritum di, licct ex jiarte Doi pcrmitlcnlis onliiu'-
cst a|)j)ctcndum. Er^^ô tcntatio est aj)- tur in profcctum : undc non rcsj)i(it j)ro-
petenda. fcctum j)cr se, sed per accidcns.

3. Itcm, II ad (k)rintb. xii, 7, sujter An imumum ergo diccndum, quod David
A.l 1.
illud, Datus esl mihistimulus, dicit (llos- |)ctiit tcntari j)cr tlaiiclla, ul sic libcra-
sa: « Non est exauditus, (juia illa tcnta- rctur ab occultis j)eccalis : dv (jiiibus
tio cst rcj»ressi() supcrbiav IToc aulcm dicit .Vmbrosius, (juod ctsi dcsit lidcs, iil
cst ])()num : crgo aj)pctcndum. est, conscicntia j)cccati, jioMia fanuMi lla-
i. Itcm, (irc}.;orius : « Sanetus |»ost j:^(dli satisfacit: ct liaM- non csl tcntalio
virtutcs tcntari sc dcsidcrat, nc conli- \crj:;cns in illicilum. sicut illa qiKC sti-
(bMitia virtutum in pcccnlum rual. » lloc mulal ail cons^Misum j)cccati.
autcm est summc aj)j)ctcnduiM : criô ct Ai» VI, 11 I» diccudiim, (juod iion cst
A.l J.
j)clcnduiM. gaiKbMidiiiu (b tcutalionc pcr sc, sod |»cr
i). ItcMi, Pcr ralioncm, (Juidquid jiccidons. quaiulo [)or vicloriam |)orvo-
cnim Moii cst |)cccatum, scd matcriii nitiir ad jtn^batiom in [uiriorcm auro.
(>X(M'ccMda' virtiitis, boc cst ;ij)j)('lcndiiiM : Ait Ai.iii) dicciidum, ([uod cst mcdici- A.l 8.
t(Mitatio (Mii jtcr jtcccatiim noii C(»nscnti- na jkm' accidtMis. soilicct jkm' rocoirnitio-
tur (iit di(Mt aucloritas) non csl jioccatum, ucm fiaîlilati"^ :
^^'*\ p<'r <c csl ad illici-
scd matcria ox(MTcnda' virtnlis : (M-ijo csl iiiin.
a[)i)cl(Mula. \i» VI. II it (lic(M)ilum. qiiod d(>siilcriiim

Al 4
: : :
358 D. ALB. MAG. OIll). ]>R^D.
illud cst pcr accidens, scilicet de eircctu ergo videtur, quod etiam cssentialiter sit
ionlationis, et non de ipsa tenlatione. pcccatum.

Ad ALiuD dicendum, quod si csset ma- \. Itcm.Il ad (iorinlh. xii, 7, super il-
Acl 5.
tcria excrccndie virlutis pcr se, ut aclus lud, Datus est ml/ii siimuius, ctc, dicit
mcritorius, csset appetcnduui : scd quod (ih)ssa : « Tentatio cui per peccatum non
cst materia cxcrccnda? virtutis per acci- conscntitui-, non cst pcccatum, scd ma-
dcns, sicut trahcndo virtuteni ad iliici- teria exercendse virtutis. » Et subjungit,
tum, non oportet cssc appetendum. Pcr « lutcllige hoc de tcntatione preetcr eam
idem patet responsio ad primam propo- quie est a carne. » Ergo omnis illa quae
sitioncni objccti. est interior, videtur esse esscntialitcr
Ad lopcrquod probatur media, dicen- peccatum.
Ad 6.
duni quod Deus quantum est de se, non Sed contra :
Sed contre
patitur: sed nos ex nimia debilitate 1. Matth. VI, 13, super \\\ud,Et)2e nos
quandoque abjicimus gratiam, et detici- indiicas, etc, dicit, Glossa :« Tentatio or-
mus a Deo et ideo conscii nostrse

: debili- dinat ad coronam
hoc autcm non pot-
: »
tatis, non debemus appetere. est facere essentialiter peccatum ergo :
Id autem quod contra objicitur, licet tentatio interior essentialiler non est pec-
Ad object.
concedamus, tamen notandum, quod non catum.
est idem tcntari, et induci in tentationem 2 Item, Aliud est motus, et aliud cst
per quamdam Glossam super Matlheeum, terminus motus secundum essentiam :
quia tcntari est probari induci autem : terminus autcm tcntationis peccatum cst:
in tentalionem est derelinqui in tenta- ergo tentatio quse dicit motum prcece-
tione, et cadcre, ut dicit Glossa. dentem, non estpeccatum.
Ulterius quaeritur juxta hoc, Utruin Quaest.

semper sit cum peccato ?
Videtur quod non : quia
AimCULUS IV. 1. Cum diabolus possit commovere
carnem quando vult, ipsc faceret nos in-
Utnim omnis tentaiio est peccatum, vel desinenter peccare : quia dicit Job^ ix,
cum peccato necessarîo ? 24 : Terra dala est in manus hnpii.

2. Item, Omne peccatum (ut dicit Au-
gustinus) adeo est voluntarium, quod si
Quarto quoeritur, Utrum omnistentatio non sit voluntarium, non est peccatum :
sit peccatum, vel cum peccato neces- ergo cum istee tentationes non sint vo-
sario ? luntarise, videtur quod non sint pecca-
Videtur autem, quod sit peccatum tum.
semper 3. Item, Nullus peccat in eo quod vi-
1. Omnis enim motus ad illicitum est tare non potest : ergo cum non possu-
peccatum : sed tentalio est motus ad illi- mus vitare quin tentet carnem diabolus,
citum : ergo est peccatum. non erit ibi culpa aliqua.
2. Si quod hoc est verum de
dicas, 4. Item, Sit, quod ratio non consentiat
tentalione interiori, et non de exteriori. ergo fit in scnsualitate sola : aut ergo
CoNTRA Loquamur tantum de interiori
: est peccatum, aut non. Si sic^ cum il!a
illa ergo semper est ad illicitum ergo : sit nobis communis cum brulis, etiam in
sempcr peccatum. brutis posset esse peccatum. Si non, lunc

3. Item, Augustinus in libro XIX de habebitur propositum, quod non semper
Civitaie Dei ;« Nonnullum vitium cst cum est peccatum.
caro concupiscit- adversus spiritum .'
»
.
IN II SElYlKiNT. DIST. X\l, A, AIIT. ;). 359
lolulio. SoLUTio. nicendum mco judicio, quod pro unlec(;denl(', vel consequenle, vel
est lentalio inlerior, et exterior, et ten- conjuncla : sicut originale antccedenter

tatiomixla cx utraque. Tentatio exlerior, est voluntarium : et aliquid ante i^^nora-
sicut in priniis parentibus, et Chrislo : et tum, et postea scitum, si placet, et non
illa nullum fuit pecoatum, ncc cum pec- alTert poenitudiuem, consequenter ost
cato : tcntatio intcrior est quae habet voluntarium : conjuncta aulem cst opus
ortum in concupisccntia carnis : ncc dici- volilum. Scd illi niotus sunt voluntarii,
tur caro concupiscei'C (ut dicit Augusti- co quod voluntas potest eos [)ri'cvcnirc,
nus) nisi quia anima in carnc concupi- el non facit.
scit : ct lianc [)uto semper essepeccalum, quod qucmlibft
An ALii;n dicendum, A.i 3,
sed levissimum, et ctiam cum pcccato, motum volunlatc praevenienle possumus

quia procetlit a malo quod liabitat in vitare, licel universaliter loquendo, ne-
carne, ut dicit Apostolus ad Iloman. cesse sit inciderc in aliquem.
VII, 17 ct 20 '. Tcrtia tentalio qua? est Ao ALiun dicendum, quod in sensuali- A.i i.
mixta, quandoquc pcccatum, et

est tatc est primus motus propter colligan-
.quandoque non. Si enim contineatur tiam ad rationem : el haec colligantia
caro nc concupiscat, non cst pcccalum, non cst in brulo : ct ideo non tenet <d)-
quia tunc magis est cxterior ([uam inte- jcctio.
rior lamcn pro tanlo cst intus, quia ca-

:
ro movctur. Si autcm concupiscat caro,

tunc est peccatum, quia cfTccla est inte-
rior : sed talc peccatum cst primus mo-
tus qui cst levissimus, ut dicetur infra^. AUTicrLrs V.
objeci. 1. Ad
autcm quod contra objicitur,
id
dicendum quod tentatio non ducil ad Utnon oiiniis teiilatio sit a diabulu ?
coronam nisi per accidens, scilicet resi-

slcnlia pugnae, ct victoria.
objcri.2. Ai) ALiun dicendum, quod esseiitialilei- (Juinto quu'iilur, llrum oninis tenta-
luqucndo motus secundum Pbiloso[)bum tio sit a diabolo ?
in eodem gencrc cst cum tcrmino motus : Et videtur quod sic por (jlossani su-
quia non dilfert ab co nisi sicul via et [)('!• illud, ladTliessal. iu, .">, su[)ra in-
lerminus, et sicut aclus mixlus [)olenlia ductum : ([ua- (llossa videtur dicere,
ab aclu [)uro : et ideo patel, ([uod lenta- (|U()d s(dus diabolus babct oflicium tcn-
tio babet aliquid de ratioue peccali. taudi.
Ilcm, .\[)ocal, xii. !<>: /'rojcrfns cst
l qurest.
'^" 11» q"od ullerius qua'rilur, diccii- acrusaldi' /rntrinn uoslronnn, <iiiia (irrn-
dum ([uod est ()eccatum, cl (11111 j^ccca- salnit illos anlr ronspectiim l>ri iiostri,tlit'
to, iit (lictiim cst. (•/ iiorlr. \'A l()([uilur i\r diabolo orgo
Aii :. Ai) II) (|ii()(l coutia objicitiii', dicciiiliiin i|)sc solus lenlamcntis Miis Saudos accu-
(|ii()(l iiou [lotesl commoverc ciim \iill, sabiles rcddit.
licel [lossit admovere occasiones : ([uia Ilcm, Oseo, vii, 1», dicilur :
/htfi iwctc
voluntalc prievenienlc [)()ssuimis tciicic (lonnirit roi/i/ras ros, iiiaiic. olc. : ubi
carnein ik; conciqiiscaf dicit ("irogorius (|U'>d ili.ibolus c>| cn-
ki\ i. .\i) .M.u 1) diceudimi, ([iiod illa auclo- ([iieus.
rilas acci[)il volunlalcm largc, sciliccl llcm, .lacobi iii, •'•. suporillud, lii/linii'
'
.\(l lloman. vii, I" : Kuuv. (iiilniijnm noii rii" 11 VI <(/<» i>i>iror illud, .•<(•(/ ijuod haldhil in 11»' /jit.
opcror iHud : scd iiuod kaliitul in mc iiccvuUiiii. ciitum.
Kl infra, v20:.Sj anlcm (iiiod noloJUiul [•icliy, jnm « r.r, iiiria, iiisi, \\i\.
300 I). Ain. MAG. ORl). PRyEi).
mata a f/ehcnna, dicil Iknla : a Diabolus SoLUTio. Ad boc leve csl sccunduni
gelieiina commotus scmper ardet, el (lam- pricdicta respondere : (juia omnia dicere
mam vitioium omnibus suggerit. » ex diabolo csse verum est, sicut ex mo-
Item, Super JHud l»sahni xxxiii, 15: lore cl tenlatore primo, scd non semper
Diverte a malo, ct fac bonum dicit (ilos- : proximo ct pcr boc patct solutio ad
:
sa Hicronymi Mala omnia ab instin-

: « omnia ilhi qua? inducta sunt pro parte
clu diaboli j)roccdunl, sicul bona instin- iba.
clu J)ei. » Ad boc etiam niultum facit Corruptio autcm carnis duplex est,
aucloritas JlicronA-mi supru inducta. scihcel cujus caro cst subjectum, vcl quaj
Item, Levit. xix,3, supcr ilbid, Iniis- est a cane sicut a causa, et iila subjccti-
qnhque matrem suam limeat, dicit Gre- ve est in anima communiler su-
: et sic
gorius : «' Concu|)isccnlia est matcr om- mendo carnem, omne peccatum proce-
nis peccati, ct diabolus patcr, » dit ex corruplione carnis, sicut ab babi-
Sed contra. SeD CONTIJA :
tu inclinanlc potentiam intrinsecus : et
AdRom. vii, 25, super illud, Carne per boc iterum patet solutio eorum quai
servio legipeccati, dicit Glossa :«Pccca- pro illa parle inducuntur.
tinomine concupisccntiam vocat, ex qua ; Sccundo etiam modo qusedam sunt a
i^.
oriunlur cuncta vitia » non crgo a d.X'- :

mundo, ut superius dictum est. Hoc
monc sunt. etiam inodo sumpta corruptionc carnis,
Item, ad Gal. v, 19: Manifesla sunt nihil prohibet omnia esse eliam spirilua-
opera carnis, qux sunt fornicatio, clc. lia a corruptione carnis. Si autera suma-
J^]t cnumerat etiam il)i qua^dam spiritua- tur stricte pro illa quae subjective est in
lia vitia. Si ergo omnia procedunt a car- carne/tunc non erit a corruptionecarnis,
ne, tunc vidctur, quod nulluni procedat nisi quod proprium delectabile habet in
a doemone. carne et boc modo attendit Glossa quse
:
Sed contra hoc iterum cst Glossa su- dicit, quod error est omnia peccata essc
per idem ad Galat. v, 19 ct seq., dicens, a corruptionc carnis.
f(
omnia accidere cx carne,
(^redere er-
rorcst:[non eniin omnia vitia vita3 at-
tribuenda sunt carni. »
B. Quare in aliena forma venit ?
Sed quia illi per violentiam nocere non poleiat, ad fraudem se convertit,
ut dolo hominem supplanlaret, quem virlule superare nequiret. Ne autem
fraus illius nimis manifestaretur, in sua specie non venit, ne aperte cogno-
sceretur, et ita repelleretur. Iterum, ne nimisocculta forel fraus ejus qua?

caveri non posset, et homo simul videretur injuriam pati si taliter circum-
veniri permitteret eum Deus, utpra3cavere non posset in : aliena quidem
forma venire peirnissus est diabolus: sed in tali, in qua ejus malitia facile
posse! deprehendi. Ut ergo iu jiropria forma non veniret, volunlate sua

IN II SENTENT. UIST. XXI, R. 3G1
pr(jpria factuin esl : ut aiilein in fornia suaj niaiitice con^ruenli \eniiel, ili-
vinitus factum est. Venit crgo ad homineni in serpcnte : qui forlc sipermit-
teretur, in columb<n specie venire maluisset. Sed non eral dignuin utsjii-
rilus malignus illam formam liouiini (jdiosam faceret, in qua Spirilus
sanctus appariturus erat. Non ergo nisi per serpentem tentare iêrmissus
fuil diaholus : ut ])cr illud quod foris eral, aslutiaui lentanlis animadvertore
fcemina quiret : diaholus enim per serpentcm tcnlahal, in quo Ioqucl)aUir.
Ideoque serpens dictus ost esse callidior cunctis animantihustorra^ ' : quia,
ul nit Augustinus, Mali Angoli licet superhia dejecti, natura tamon sunt
oxcollentiores omnihus hestiispropter eminenliam rationis : quamvis ser-
pens non rationali anima, sed spiritu diaholico possit sapiontissimus dici 2.
Non ergo mirum si diaholus spirilu suo implons serpontom sicut valos
imj)lehat, sapiontissimum roddidorat oiiinium hosliarum : quoiii laiiion ad
tontandum non elegit (lial)olus, sod por quod animal porinissus fuit, tonla-
vit. Unde Augustinus super (/e/zeswz .•

Non ost pulandum, quod diaholus
serponlom por (juem tontaret olegerit, sed cum docipore cuperet, noii po-
tuit, nisi per (juod animal posse permissus ost ^ Noccndi cnim voluntas
inostcuiqiio a so, sed potestas a I)oo. Sic autem loquohatur (liah;)lus jjor
sorj)onloin ignorantem, sicut per enorgumonos vol jihanaticos lo(juilur.
Serponto oniin volul organo ost usus, movonsnaluVam ejus ad exjjrimcn-

duin sonos verhorum et signa, quihus suain nnjnstrarot voluntatom *. Sor-
j)ensergo nec verha inlelligohat, noc rationalisost factus : callidissiiiins la-
mon est dictus j)roptor astutiam diaholi. Locutus (^st aulom sicut asina
IJalaam "^
: sod Iioc diaholicum, illud angolicuiii hiil : iMtiii oiiim ot niali
Ang(di simililor ()j)orantur.

Ilic (jin-oii solcl, (Juarc iiinlior iioii iKnrnil sorjiontom ? (juia cnm no-
Nciil ci"(!atuin (^sso, ijisum oliain oflicinm l(»(juoii(li a Doo acco|)isso jmla-
vit.
' (loilOS. III, 1 .
' S. ADdUsiiMs, Lil). XI su|>ri- (1'iii'siin ,ul litlriMiii. r,i|i. 2.

•'*
loKM, IbidiMii, ca|). :t.
•
Idkm, Ibidcin, ci\\). 27.
^ ISnmor. .xxii, 28.
362 D. ALB. MAG. OIll). PRyEI).
C. De modo toilationis.
Tentatio autem lioc modo facta est. Stans coram foemina Iiostis superbus
non audet in verba persuasionis exire, metuens depreliendi : sed sub in-
terrogatione eam aggreditur, ut exresponsione colligeret qualiter in mali-
tia procedere posset. Cur, inquit, praecepit vobls Deus, ut non comederetis
de omni Vujno paradisi ? Cui respondit mulier : De fructu lignorum, qiise
suntinparadiso,vescimur:defructuvero liyni quod est in medio para-

^disi,prdecepit nobis Deus ne comederemus, etnetanijeremus illud, ne forle
moriamur \ In quo verbo dedit locum tenandi/cum dixit, Ne forte moria-
mur : unde mox diabolus dixit ad mulierem : Nequaquam rnorte moriemi-
711. Scit enim Deus, quod in quocumque die comederitis ex eo, aperientur
oculi vestri : et eritis sicut dii, scientes bonum et matum \ Attende ordi-
nem ac progressum humana? perditionis. Primo Deus dixerat : In quo-
cumque die comederitis ex eo, morte moriemini. Deinde mulier dixit : Ne
forte moriamur. Novissime serpens dixit : Nequaquam moriemini. Deus
affirmavit, mulier quasi ambigendo illnd dixit, diabolus negavit. Quje ergo
dubitavit, ab affirmante recessit, et neganti appropinquavit.
vehatur virtute intrinseca substantiae, id

est, quae essct pars suhstantiae, licet virtus
dsemonis esset intrinseca quoad locum.
ARTICULUS VI. Sed quaeritur adhuc, Qualiter intentio-
nes vocum expressarum pervenirepotue-
Vtriim serpens qui ienlavit Hevam fuit runt ad verha formata et tigurata in
verus serpens ? et, Qualiter intentiones aere?
vocvm expressarum pervenire potue- In nobis enim via cst : quia species
runt ad verba formata in aere? quse simplices sunt in intellectu, vcstiun-
tur imaginibus corporalibus in imagina-
tione, et per nervos motivos deferuntur
Dcinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi, ad spiritum quem percutit lingua, et illi
B, circa medium : « Ideoque serpens di- imprimuntur. Sec imaginatio serpentis
ctus esi esse callidior, elc. » non erat susceptihilis talium conceplio-
Mafîster enini bene deterniinat, quod num, ut eritis sicut dii, scientes bonum
non luit rationalis serpens : et non mo- ei maliim : ergo per imaginationem suam
* Genes iii, 1 el seq. 2 Ibid. yy. 4 et 5.

IN [I SENTENT. DIST. \Xf, I), AHT. 7. 3m3
non poluit specicm continuarc ad vocom : e\ iinpcrio et ordinc divino : el ideo di-
ad quid ergo movit linguam serpenlis? co, quod iinmcdiate ab inhdlcctu Anj;cli
in spiritu acrco imprimcbanlui' : ct i[)i
SoLUTio. Dicenduin, quod sicut supra iinajînes corporeas accepcrunt : cl Hnj.-ûa
dctcrminaluin cst dc opcribus inagicis, sorpcnlis pcr motum suuin non fecit
da^monibus [)roplcr hoc quod sunt spiri- aliud quam fiûras.

tualcs subslantia^, obcdit materia infcrior
D. De versulia diaholi, qiii ad facilius persnadcndiim, rnalum removit, cl honum

in pollicilo duplicavil.
Qui ad SLiam persuasioncm plcnitcr sufriilciendam, idest, u( malum quod

inlcn(lcl);iL, lihcre persuadcrct : ct uuilum quod mulior limuil, ncgando re-
movit, et repromissionem addidit : et ut cjus persuasio citius rcciperclur,

promissioncm duplicavit. rua ncmpc comestionem suadcns, duo in praMiiiu
proposuit, similitudinem Dci, scienliamque honi ct mali spondcns. Uhi tii-
J)us modis homincm tcntavit, scilicet gula in pcrsuasionc cihi, duin dixil :
lii qKorumque die comedcrUis.huwn gloria in ju-omissione dcitalis, cum

di.xit : l'Ji'itis .siriit dii. Avaritia in promissionc scienlia», cum di.xit : Srirn-
tes /jonuni et malufn \ ijuUi cst immodcrala cihi aviditas : vaiia gloria,
amor [)r(»pria! cxccllcntitC : avaritia, iinmodcrala liahciuli cii|)idilas : qua;

non cst tantum pccunia», scd cliam alliUidinis cl scicnlia', cuiii siipia mo-
(luin suhlimitas amhitur.
vcril tribus peccatis : td lioc non dicilur.
SoLDTio. In sc([uonli qmcslionc dclor- Soluiio.

AlirfdllliUS VII. minabilur, ulrum uno |)occato V(d [»luri-
bus poccavorit : sod bic diccndiim. ([uod

lUrum ll<'va pcccavit uno pcccalo. vrl hxûilur Maîsln- iuiili lialitci- : (jiiia for-
pluril)us ptccdHs? malilcr non oial ibi ni">i uiuiiii jicocaluin :
(juia omnia oraiil Drdiii.ila iii o[>cn> com-

[)()sili) ad iiiuim a[)j)rtiliim (ditiiuMidiim,
Dciiidc (jua'rilur dc boc (juod dicil, ihi. scilicct (juod cssct siciil Dcus in sciciitia
« l'l)i lril>us nmdis homincnt lcnhiril, boni cl inali : (>t [»ro[>tor dlud comcdit. (>t
clc. » omnia alia b-cit. cl idco formalilcr illo
Vidcliir cniiii c\ boc (jnod llcva [locca- laiilnm [)cccavil.
'
(iciifs. ni. 5.
364 D. ALB. MAG. ORI). VnA^D.
Fj. Dc duplici tenlationis specie.
Porro scienduiii eslduasesse species lentationis, interiorern scilicet et
exteriorem. Exterior tentatio est, quando nobis extrinsecus malum visibili-
tersug-geritur verbo vel signo aliquo, ut ille cui flt, ad consensum peccati
declinet : et talis tentatio tantum fit ab adversario. Interior vero tentatio
est, quando invisibiliter malum nobis intrinsecus suggeritur : et hdec ten-
tatio aliquando fitab hoste, aHquando a carne. Nam et diabolus invisibili-
ter mala suggerit, et ex carnis corruptione suboritur motus iilicitus et ti-
tillatio prava. Ideoque tentatio quffi ex carne est, non fit sine peccato :
quoe autem est ab hoste, nisi ei consentiatur, non habet peccatum, sed est
materia exercendoe virtutis. Tentatio autem carnis interior difficilius vinci-
tur : quia interius oppugnans, de nostro contra nos roboratur. Homo ergo
qui sola exteriori tentatione pulsatus cecidit, tanto gravius plectendus erat,
quanto leviori impulsu fuerat prostratus. Ettamen quia abquam, licet mo-
dicam, cadendi occasionem habuit, idcirco per Dei '
gratiam juvari potuit
ad veniam : ut qui '"'per alium ceciderat, per alium erigeretur. Qui ergo
incitatorem habuit ad malum, non injuste reparatorem habuit ad bonum.
Diabolus vero quia sine alicujus tentatione peccavit, per alium ut surgeret
juvari non debuit, nec per se potuit : et ideo irremediabile peccatum ejus
exstitit. Peccatum vero hominis sicut per alium habuit initium, ita per
alium non incongrue habuit remedium.
F. Qiiare homo, non Angelus, sit redemptus ?
Preeterea Angelica natura quoniam non tota perierat, sed ex parte per-
stiterat, non est redempta : humana vero tota perierat : et ideo ne penitus
perderetur, ex parte est redempta, utinde ruina suppleretur angelica. Un-
^ Iri edit. Joan. Alleaume deest Dei.

2 Edit. .1. Alleaume, quod.
li\ II SENTENT. DIST. XXI, G. 303
de Aufûslinus in EnrJiiridion '

: Placuit universilalis creatori et modera-
tori, utquoniam non tota mulliUido An^vdorum Deum deserendo j)erieral,
ea qu<i3 perierat in peipetua ])erdilione remaneret : qua3 autem ciim Deo

illa deserenle perstiterat, de sua certissime cognita semper felicitate yau-
deret. At vero creatura ralionalis quffi in Iiominibus eral, (luoniam pecca-
tis atque suppliciis totaperierat, ex parte poterat reparaii, unde anji:elica3
societati suppleretur quod ruina illa minuerat : lioc enim promissum <3st
Sanctis, quod erunt aequales Anêlis Dei\
fi. Qiiod no)i soli viro prxceptum fiiil dalum.
Illud etiam notandum est ', quod non soli viro pra3cepium videtur esse
datuin, cum ipsa inulier testatur sihi etiam esse mandatum, dicens : Priv-
cepit nohis Dcus, etc. \ Supra tamen lefîtur, antefactam muliei(Mn Deum
dixisse viro : Dc lifjno scienticP. boni ct mali iie coniedas '\
Non dixil, Ne
comedatis. Forte quia faclurus erat mulierem de viro, sic priecepil, ulper
virum ad mulierem perveniret mandatum : quia muli(3r qihP. sul)je(;la viro
fiiii, non nisi mediante viro divinum debuit accipere pr<ecei)liiin. riide
Ap(Jslolus : Si quid volunt cliscere mulieres, donii viros suos iuterro-

".
f/ent
Si qua3ritur, O'i<>iiiodo loqui potuerunt vel lociuenlem inlelliêre, (pii
non didicerant inter lo(iuentes crescendo vel magislerio ? Dicimiis, (juia

Deus eos lales feceral qiii possent lofpii, el (Iisc(»re ah aliis si essiMil.
'
S. Aui;usTi.N[Js, lu Kiicliiiidion, cajK 2'.).
* MatUi. xxii, iJO : Entnt KiciU Aiujeli Dei in arlo.

' Cr. S. AuuusTiNUM, I.iIp. \ill (l(; (ioiiesi aci lillfram, fap. 10.
•'
(icllf^S 111, .'t.
* (J('IR'S. II, 17.

" I ad ('.fuiiilli. XIV, ;K>.
360 1). Al.li. iMAG. Oltl). IMl/EI).
dfB communionis ot condendi scliismalis,

vel liaeresis sacrilegium pcrvcnire. Ilu-
mana autcm tentatio est quinque modis,
vt dicit Glossa, scilicet in liis siue quibus
AHTICILLS VIII. vilaista non agitur. Vcl, utin necessitatc
vel pressura non
homo, dc Deo au-
difiidat
(Jin cl quol stoil modi teut(nidi ? ct, Pc- xilium humanum requirendo. Vel, huma-
nes qiiid accipiautur ? na tcntatio est pcr (juam prolicitur apud
Deum,propterChristumporicula pati.Vel,
aliter saperequam res se habet ct cum bo-
DeiiiJe queerilur quod dicit,
de lioc no animo, humana tentatio est. Vel, huma-
ibi, E, <( Porro scieuduni cst duas cssc na tentatio est, cum quis irritatur in fra-
spccies tentationis , interiorem sciiicci, et trem studio corrigendi, plustamen quam
exteriorem, etc. » Christiana tranquillitas postulat. Supra
Gratia enim liujus quaeritur de modis etiam habitum est ab Augustino in primo
tentandi. Et dicit Magister, quod articulo qusestionis, quod est humana
1. Est modus interior et exterior. tentatio, et divina tentatio.
2. Joannes autem dicit, quod omne 8. Item, Divina triplex : qua lentatur
quod est in muudo, concupisccnlia carnis Deus : et hoc dupiiciter, scilicet aut ex
est, et concupiscentia oculorum, et su- diffidentia providentise, sicut per idolola-
pcrhia vitse '.
triam tentatur : et ex praesumptione mi-
3. Glossa super Psalmum xc, 1 : Qui raculi, sicut ab his qui in necessitate po-
hahitat, dicit, quod « tentatio qua?dam siti committunt sc vel fidem discrimini,
est levis, ct occulta : queedam gravis, et postuhando miraculum, cum non desiteis
occulta : et qusedani gravis, et manife- consilium humanum aliter evadendi.
sta. » Item, secundo divina tentatio, qua Deus
4. Item, Super illud Psalmi cvi, 18 :
tentat : et hoc dupliciter, scilicet eos quos
Omncm cscam ahominata est anima eo- non habet probatos, ut malos, flagellando
rum, elc, dicit Glossa : « MuUiplex est vel occidendo : et quos habet probatos,
tenlatio : prima, ignorantia vise et veri- sed ostendit eis probationem suam, ut
tatis : secunda, difficultas vincendarum tentat bonos. Humana autem tentatio du-
tentalionum : tertia^ taedium boni : quar- plex qua homines probando,
est, scilicet
ta, tempestas sseculi. » despcramus spem ponere in homine, quse
5. Item, Augustinus de Doctrina Chri- saluberrima est : et qua homines nos pro-
stiana: « Tentat vexando carnem, vulne- bant diffidentes de nobis, eo quod sub
rando naluralia, spoliando gratuita. » lege Dei agimus : et hsec etiam bona est.
6. Item, Gregorius, et ponitur infra, 9. Item, Super .lob, xli, 2.j, et in li-
suggestione, delectatione, consensu. bro XXXIl Moralium dicit Gregorius :
7. Item, I ad ad Corinth. x, 13, super « Fideli famulo suo Dominus cunctas

\\\vidi, Tcntatio vos non apprehendat, elc, hostis callidi machinationes insinuat :
distinguit Glossa inter angelicam perfe- omne quod opprimendo omne quod
rapit,
ctionem, et diabolicam prsesumptionem, insinuando circumvolat, omne quod mi-
et humanam lentationem. In nullo enim nando terret, omne quod suadendo blan-
aliter sapere quam res se habet, angelica ditur, omne quod desperando frangit,
perfectio est. Diabolicaautemprsesumptio omne quod promittendo decipit. »
nimis diligendo sententiam suam, velin-
videndo melioribus usque ad prsescinden-
* I Joau. II, 16.

IN II SENTIvNT. DIST. XXI, (., AIM. «. 307
I)e oiiiiiilju.s islis modis quajrilur, I*c- spe evasionis, cl tunc rst socunda, qnan-
n(!s quid accipianlur ? ' do in necessitale spcralur dc Dco, ct n(jn
ne,i,'liicitur consiliuin liuinanuni : aul sine
SoLLTio. Dicenduni, quod hic tanj^^ûn- spc cvasionis, ct tunc cominiltere se do-
liir iiovem gencra tentationum : quoruiu lict Dco, ct proplcr (llirislum pati, et hic
priinum accipitur ex parte tentati aut : cst tcrlius modus. .\ul in aircndo, et hoc
cnim liahct tentatio trahens inlrinsccus, secundum concupiscihilcm dili;êndo plus
ul est corruplio, sicut in nohis : aut non, quam oportetca sine quihus vita ista non
sicut in non corrupto, ut in primis pa- agitur, ct hic est modus j)rimus : aut se-
rcntibus, et in Christo. cundum aclum ralionalis, ct hoc est ali-
Secunduin autcm sumitur e.v parte oh- ter sapere, etc, et liic est modus quartus:
jccti moventis extra, sccundum tria qua3 «'lut secundura actuin irascihijis, sludio
sunl in mundo, scilicet divitice, deliciae, corrigcndi alium, et hic est modus quin-
et iionores, ut superius dictum cst. tus.
Tcrtium autem sumitur ex parle modi De octavo modosatis dictum est in ar- Ad 8.
in coinparationc ad lcntamcn [)er dispo- ticulo primo : et ratio divisionis tota est
sitioncs rationis et irascihilis insurgêntis : posila in solutionc.

quod enim occultum et apcrtum,
dicitur llic de ultimo modo diccndum, quod Ad 9.
est in comparalione ad rationcm quod : illc sumitur ex parte modorum machina-

dicitur leve cstgTavc, est in comparatione tionis diaholi : ille enim aut est per ad-
ad irascibilem aggrcdientem el expcllcn- versa, aut per prospera. Si per adversa,
tem. aut in futurum, aut secundum prfesens :
(^)uartum autcin sumitur ex dispositio- si ex fuluro malo, tunc cst « omne quod
nihus tcntati, quae faciunt ad facililatcm minando terret : » si autem ex pra\senti
cjus quod vincatur : ct hoc in compara- malo, aut hoc est malum pccnjc, et tunc
tione ad tres vires divisim, vel conjunctim cst «omne quod oppriinendo rapit : » anl
ad omncs. Ad rationalcm enim ignoran- secunduin malum culpa'. et lunc esl « om-
lia, etc. Ad irascihilcm autcm diflicultas, "•! qnod despcrando frangil. » Si autcm
etc. Ad concnpiscihilcm t.Tdium honi. Ad ^'st secundum prospcra, ilcruin aul esl ex
omncs autcm secundum quod suiit in opo futuro hono, vel ex prnescnti. Si est ex
re, tempcstas saeculi.- futuro, tunc est (( omne quod promittendo
Ouintum suinilu^ pcncs nocumentum dccipit : » si auhMii cx pra-scnti. aut iini-
quod inlcndit infcrro ex parle corporis, ct vcrsaliter cxhihct modo hoc. modo illud,
anim;e, ct grali.e : ct patct divisio. nt inveniat aliquid pcr quod atlrahat, cl
Scxlum sumilur pcnes giadus quihiis tunc cst « insidiaiulo circumvolal : » aiil
coalescit in nohis : in quihus primo lit particnl.Trit(M', ct liinc « suadcndo hlandi-

nuntiatio suggcrcndo : sccundo, illi sc lur, » (piia tunc suadcl hlandiincntis fru-
a[)plicat anima cxpericndo (lcItMjtalionem :
''tus rcrum commulahilinm, ut sic avor-
et tcrlio, sc illi tradit [)er conscnsum, lid a C.rcatoro.
Sc|»timuin sumiliir pciics (jiiantitalem Alii cti.im modi invcniunliir ([iiaiii|du-
sum[)lam in gr.idihus peccali : ct satis •"•'s in dictis Saiictorum : scd isli sufli-
[latct divisio : (jiiia aut csl iu nioralihus. cianl hic : qnia alihi i\v hac ([uivstione
cl liinc cst dial)oli( a, cl (^ra-ciiuic in his [ilnrima siiiil qu;c>ila '.
(juas siqiarant ah Kcclcsia. Aiil in liuma-

nis ([lue pcrtincnt ad inliiTnilalcm huius
vitic : (1 liiiic iii [lalicndo, aut in agi-ndo:
iii |)aliciidi) du[ilicilcr : aul ciiim rum
'
Cr. II 1». Smiun.t. Ilirol. It. Alhorli, U. -«•
:
3(i8 D. ALIi. MAr,. Om). P\\AL\).
dis et in muUis polest diabolus, ut patet

in pr(jehabita distinctione : scd hoc totuin
parum est, ex quo vinci ponilur in no-
stra, et non in sua potestate.
ARTIGULUS IX.
Ulrum tentatio carnis est mngis diffici-
lis quam aliqua tentatio dcVtnonis ?

ARTICULUS X.
Deinde quseritur de hoc quod dicit, ibi, Vtrum liomo in primo statu potuil pec-
E, circa mediuni « Tentatio autem car-
: care venialiter ?
nis, etc. »
IIoc enim videtur falsum : quia
1. Dicit Job, xLi, 24 : Non est super Deinde quseritur de hoc quod dicit,
terram potestas qum comparetur ei, qui ibi, E, circa medium « Tanto gravius :
factus est ut nullum timeret : ergo ten- plectendus erat, etc. »
tatio dsemonis est magis difficilis quam Et quseritur hic, Utrum homo in pri-
carnis. mo statu potuit peccare venialiler?
2. Prseterea, Dsemon habet potestatem Videtur autem, quod sic : quia

in carne, et non convertitur : ergo vide- 1. Potuit diligere uxorem plus quam
tur, quod sitmagis sua impugna-
difficiHs debuit citra Deum : ergo peccasset venia-
tio, quia est in duobus, quam carnis quse liter.
est in uno tantum. 2. Si dicas, quod hoc esse non potuit.

CoNTRA : Dilexit uxorem, et potuit cre-
soiutio.
SonjTio. Ad hoc leve respondere est scere illa dilectio : crescat ergo, et inten-
quia carnis tentatio magis' est difficilis datur usque ad hoc quod sit j)riusquam
propter tres causas, scilicet quia est per debet et citra Deum : ergo habebilur pro-
connaturalia nobis, et hsec magis profun- positum.
datur : et quia est in parte nostrse sub- 3. Item, p]st status in quo non potest
stantiffi, et hsec magis trahit : et quia est fieripeccatum, nec mortale, nec veniale :
continua. et est status in quo sunt semper in pec-
Ad 1.
DicENDUM ergo ad primum, quod dse- cato mortali, ut illi qui sunt in statu
mon est fortis in se, sed homine non in :
damnatorum.
quia dicit Gregorius et Bernardus, quod Item, Est status in quo peccatur ve-
debilis est hostis, qui non potest vincere nialiter et mortaliter, ut est status mili-
nisi volentem : et licet tentare possit, ta- tantis Ecclesise.Ergo ad hoc quod com-
men nocere non potest, ut innuit Glossa pleatur divisio, exigitur quod sit aliquis
super illud, Mitte nos in gregem porco- status in quo peccatur venialiter et non
rum\ quee dicit more porci
: « Nisi quis inortaliter : et ille non potest esse nisi
vixerit, diabolus non accipit in ipsum status innocentise primae : ergo Adam
potestatem. » Et hoc intelligitur quantum potuit peccare venialiter.
ad nocumentum boni gratise, vel boni 4. Item, Omne quod efficitur curvum a
naturalis quod diminuibile est per pecca- recto, prius est in parva obliquitate quam
tum : quia etsi tentat, hoc ipsum ordina- in magna : sed liberum arbitrium in pri-
tur ad profectum hominis. mo statu fuit rectum, in secundo autem
Ad 2. Ad aliud dicendum, quod multis mo- curvum in magna curvitate, scilicet in
iMatth. vm, 31. 2 Cf. Infra, Dist. XXIV.

IN II SEXTENT. DIST. \\l, (i, AIM II :m
morlali : crj^ô in niedio stalu debuit csse et pra'cipue iii illa divi.sione : quia hic
de(l(3xibilc in veniale, et non in morlalc : posse peccare venialiter, causatur cx
ergo videtur, quod potuit peccare vcnia- posse peccare mortaliter, el ideo seqni-
liter. tur ipsum. L'nde nullus stalus potestesse
contra. SkI) CONTRA : in quo peccetur venialiler, et non morla-
1. Primus homo in piimo statu ornnia liter.
inferiora subjecta hal)uit rationi : erjô Ai) ALiui) dicenduiii, quod in ciirvilat(; A.l 4.
inordinatio non nisi ex parte rationis ligni velalterius corporis procedit illa (d)-
exorbilantift accidere poluit : in rationc; jectio, sed non in curvitatc voluntatis :
autem, ul habcbitur infra, est peccatuin quia illa non incurvatur nisi magna cur-
mortale : ergo non potuitpeccare venia- vitate prius quia ipsa non venit in ma-
:
liter, sed mortaliter tantum. gnam curvitatem per paivam, scd e con-
2. Item, In veniali pcccato parvum est verso in parvam per magnain, ul dictum
delectabile quod movet : sed parvum decst.
lectabile vires sub ordine rationiscon-

junctas avertcre non potest : ergo quod
avertit ab ordine primo, oporluit esse
maj^num : ergo oportuit esse [)eccatum
mortale : quia in illo movet commutabile AiniCULUS .\1.
bonum ad fructum.
i. Item, Innuitur in astutia serpentis, Quarc pcccalum Anijeli nun sil rcuicdia-
qui non parvum promisit, sed magnum, hilc ? et, Quarc humana natura po-
scilicet, 1'Jritis sicul dii, scieulcs, etc. '.
tuil assumi, ct non aiiijelica ?
lutio. Dicendum, quud meo judicio

Soi.i Tio.
ullimis rationibus consentiendum est, Deinde quaMitur de hoc quod dicit,

quod non potuit peccare venialiter, et du;e ibi, K, sub lineni : « TsV idco irrcmctJia-
causae tactae sunl in objiciendo. Tertia bilc pcccatum cjus crstitit, etc. »
autem tangitui- in Ijittcra : ijuia scilicet QuaM-itur enim, Quare peccalum An-
non liabuit incitans et ita : ei ad mortem geli non sit reinediahile ?
debuit imputari pcccatum. Et quia dc hocmultiiin supra- dispn-
^' '•
DiciiNDUM ergo ad primum, qiiod coii- tatum est, idoo hic ponam tantum tros
tra hoc objicitur, quod non diligeret ex- rationes qua' videntur osso melioros :
ira rationem quia : ratio supposita erat (juaiuiu una ost ad hoc quod iu)n uni-
Deo continenti eam et ide(j nihil inor- : bilis. Si>ciin(la autem, ([iioil non sil
dinatiim nec parvum nec magnum esso rodimibilis. Tertia, ([uod ( asus suus non
poterat, nisi incipcret ab ca. ost secundum slaliiin |)(rnitenlis, sod
^
*
Ai) ALiUD dicendum, quod non potnit damnati.
crescere dilectio extra ordinem rationis, 1'riina fundatur super Ires propositio-
tali manenle statu. liKh! incremcntiiiii nes, quaiiimuna probatiir in tcrtio Scn-
ejus im|K'diel)aliir per accidens. VA hoc tcntiarum ', (juod niliil siugiilaro uniim
bene contingeret in luultis (jiwv crescorent iu j)ersonalitalo discictiim unibilo ît al-
quantuni est dese, nisi ([uod pcr accidens tcii, eo (jtiod ipsum ikmi sit transihih* in
impediuntiir. singularilatom allorius (juod hoc unirol

Ai> Ai.iri) (iicendum, (|uod tales argu- sibi.
mcnlatioues nuilam habent necessitatem, Secunda, (juod discrolio jiorsonalis ot
'
(icnt'>. III, .'». =01. 111 S.nlonliatum Hisl. II, \\\.. 1 ol J.
- Ci". Siipra, Disliii.l. V .1 sr.|.
Xx \ 1 1 24
— '
370 D. ALH. MAG. OIU). PfM^D.
singularilas inseparabilis sit a natura an- i(a esl, (juod divina personalilas consu-
gelica : ct hoc probalur pcr lioc quod iu mil angclicain invcntani : ct hoc est con-
natura angehca potcnlia nuniquani pric- tia tcrliani. Aut aniba? confundunlur in
cedit esse : sed ex quo esl hoc aliquid, iertiani : et hoc iterum cst conlra ter-
est sua singuhiritatc et personalilate di- tiam.
stinctum. Secunda ratio suniitur ex natura as-
Tertia est, quod divina personalitas sumpti : quia non est assumptibile ad
non consumitur nec consumit aliquid de curam in uno numero facicndam, quod
natura et dignitatc cjus quod assumit. non hal)ct naturam ordinatam ad unum
numero sicut natura humana originali-
:
soiuiio. I'^>^ islis ergo necessario concluditur, ter ct naturaliter est species una traducta
quod Angelus assumi non potest adunio- ex uno per unum actum natura? quaj est
nem sic Detur enim, quod uniatur, si
: generatio natura autem Angcli non est
:
est possibile : ergo aut unitur singulari- una numero, nec specie, nec origine :
tate sua manente, et singularitate perso- ergo non potest curari in uno numero
n(Bdivina3: autaltera iilarum transeunte, assumpto sed oporteret, quod quilibet
:
vel ambabus. Si utraque singularitate sigillatim assumeretur. Et hanc ratio-

manente ergo duce singularitates per-
: nem videtur Augustinus innuere in Lit-
sonales sunt in illo unico : ergo duo sin- tera, cumdicit, quod « tota natura ho-
gularia necessario, et duse persouce, et minis periit, sed non tota angelica. »
ducHB natursB, quia naturse numquam Cciusa autem quare tota periit, est quia
uniuntur : ergo duie sunt in omni parte : unum ordinem naturae et originis habuit,
ergo in nulla parle unitffi : et hoc est et non angelica quia aliter angelica in
:
contrahypothesim, quod unitffi sunt. Si primo Angelo tota periisset, sicut hu-
altera transeunte : aut illa sic transit mana in primo homine.
quod cum erat in potentia, ante actum Tertia ratio sumitur ex casu : quia
assumebatur in singularitatem allioris : contra deiformem intellectum ille pecca-
et ideo non erat susceptibilis proprine : vit : et homo contra rationem, ut dicit
sicut factum est in hominis assumpta na- Dionysius : et hoc supra expositum est in
tura : et tunc sequitur, quod in natura qusestione de causa conlirmationis Ange-
Angeli potentia prsecedit actum : et hoc lorum, et etiam in III Sententiarum : et
est contra propositionem primam. Aut ideo hic suflicit.
•- — t * I-
IN II SKNTKNT. DIST. XXII, A. .TA
DISTINCTIO XXII.
De lioiiiiiiis li'aiis^-i'4'ssi<>ii('.
A. Dc oriyiiie iUius pcccalt.
Ilic vidcliii- (lili^cntcr invesliândum csse qucC fueril oriô et radi.v iiliiis
peccali. Qiiidam |)ulniil quamdam clalioncm in animo hominis pnccessisse,

ex qua diaboli suggestioni censcnsil. Quod videtiir Augusliuus inniierc in
li])roXI super (/enesim ila inqiiicns :Non est pulandiim, (jiiod liomo dc-
jiccrctui", nisi prfficessissct iii (;o (lUccdam clafio ^'onipiiiiKMida : u( pcrhii-
mililatcm pcccati sciret quam falso de se pra^siimpscrit, ct quod noii hcne

sc hahct natiira si a facicnte recesserit '. Ilcm, iri codeni *, QuoiiKKh» vcrha
tcntatoris crcdcret miilicr, dum sc a rc hona al iilili piohihuissct, nisi
iiicssct cjus UKUili amor illc jiropria' [loleslalis, (Hdc sc sii|)('il)ia pravsump-
tio, (\\\iv p(M' tciilalioiicm fiicrat coiiviiiccuda, aiil p(M'iiiiiMi(la. l)(Mii(pic iion
contcnla suasione scrp(!iilis, adspc.vil li^îium hoiiiim csii, (h'coniiii a(ls|»e-
ctu : nec credens sc inde posse mori, forte piilavit I)(Mim ali( iijiis caiisa si-
fiiiilicalioiiis illa di.Kissc : ichn) manducavil, cl dcdil \ iro siio foiiassis (MIiu
aliipia siiasionc, (piam S(M'iptiira iiilclliii^Midam r(di(|uil. \A foiic iioii fiiil
siuuhui iicccsse, cum cam iiKuliiam cssc illo ciho iion viihu-ct vir. Si( iit
(M'fi'o noii csl pcrmissiis diaholiis hMilarc foMninaiii, nisi jxm' scrpcnltMii : ita
iKM- \irum, iiisi jicr hcminaiii : iil sicul praH'cplum Dci p(M' viiiim viMiil ad
muli(M'ciu. iiii diaholi huilalio p(M' iniiIici'(Mii Iransircl ad viriim. Iii miiliciv
\(M() (|iia' ralionalis (M'al, ikiii csI ijisc loculiis iil iii s(M'p(Milc. scd jxM^suasio
cjiis. ([uaiii\is insliiK lii adjiiNarcl inUMiiis, ([ikhI [xm' scr[t<Mil(MU ;;(M'(d)al c\-
hM-iiis '.
V.\ jnaMliclis l(Milalioiiis inodiis al(|nc |n'o,irrpssn< in<inuafur : ncc
* S. Ai t.i>iiM -, Lil). \l ^(j|Hi lifiitsiin ,)<! lillfiaiii, iM|i. :>.
^ InKM, ll»itlt>in, liip. ilO.
'
Iiloiii, Ihiili-in, rap. 27. ,
37-2 I). AMJ. M\V,. OHI). VWA^l).
iioii viiiun quod praMlixiimis, iniiui videlur, sciliceL (|uod leurationem

praecesserat aliqua elalio, et praesumplio in mente liominis.
B. Objeclio conlra illos qui dicunl elationcm prsecessisse in menle.
Quod si italuit, non ergo alterius suggestione prius peccavit, cuni auclo-
ritas tradat ideo peccatum diaboli incurabile esse, quia non suggestione,
sed propria superbiacecidit : hominis vero curabile, quia non per se, sed
per alium cecidit, et ideo per aliurn resurgere potuit. Quocirca praedicta
verba Augustini pium ac diligentem lectorem efflagitant : qucB sic intelli-
gere sane quimus, Non dejiceretur honio in actum illius peccati, utscilicet
lignum vetitum ederet, et in has miserias per tentationem diaboli, nisi

elatio comprimenda pra^cessisset, non utique tentationem, sed opus pecca-
ti. Talis enim fuit ordinis processus : Diabolus tentando dixit, Si comede-
ritis, eritis sicut dii, scientes honum etmalum quo audito ' .• statim menti
mulieris surrepsit elatio qusedam et amor proprise potestatis, ex quo pla-
cuit ei facere quod diabolus suadebat, et utique fecit. Suggestione igitur
peccavit : quia tentatio prcBcessit, ex qua in mente ejus orta est elatio,
quam peccatum operis secutum est, et poena peccati.
C. Qux fnit elatio mulieris?
Et talis quidem elatio in mente mulieris fuit pro certo, qua credidit et
voluit habere similitudinem Dei cum a^.qualitate quadam, putans esse ve-
rum quod diabolus dicebat. Et ideospecialiter niulierem commemorat Au-
guslinus inquiens : Quomodo crederet mulier diabolo, nisi esset in mente
ejus de se superba pra3Sumptio ? Et quod ibi sequilur, scilicet, Quse per

tentationem fuerat convincenda vel perimenda : ad niulierem referendum
est, ut intelligatur, quee mulier, non qua3 elatio fuerat per tentationeni,
etc. ^
'
Genes. iii, ii.
^ Cf. Sujira, cap. A.

IN II SENTRNT DIST. XXII, C, ART. I
373
autom, quod peccatum Angeli primum

fuit supcrhia. Cuui igitur nou sint similia
nisi habeulia qualit;>tcm unam, etiam

DIVISIO TEXTUS. primum peccatum llevae fuit superbia.
3. Item, hiilitnn onuiis peccuti esl su-
pctbia \ VA Inilium omnis super-
alibi,
V. Ilic videlur diUgctilcrinvesticjaiultim bise, aposlalare a Deo^. Ergo superbia
esse, etc. » fuit i^rimuin peccalum.
Hic agit Magister decausa casusliomi- Si;n contra videtur, quod intidelitas :
nis, qua? est peccatum. Et liabet tres par- quia

tes quarum piima Magister inquirit,
: in I. Nêrbis Deinon credidit unde di- :
quod fuerit Ilevse primum peccatum? In xlt, JVe /ortemoriamur, eliam antequam
secunda autem, Quod fuerit Adffi pri- serpens simililudiiiem
Dei nominaret :
mum peccatum ? ibi, D, « Solei qu.-eri, sed de verbis Deidubilare est iiilidclitas :
Ulrum illa, elc. » In terlia, facit com- ergo primum peccatum ejus fuit iniide-
parationem utriusque, ibi, E, « Ex quo litas.
manifeste, etc. » 2. Item, Siipra dixit Magister, quod

Ex isto et dispulatione salis patet sen- « dubitavil, ab aflirmantc recessit, et
lentia. neganti appropinquavil : » erj?o intidclis
fuit.
3. Item, Ordo recreationis secundum

ordinem primai perditionis fuit sed in :
recreatione in gloriosa Viri,Mne prima via

AHTIGULUS I. vitae fuit fides : er<ô in perditione in lle-
va prima porta mortis fuit infidelitas.
Quod fuit primum peccatum lleciP? i. Ilem, Injustilicatione impii prima
est fides, ut dicit Au;.;ustinus : ergo in
prima im[)ietate prima fuit inlidelitas, ab
Ouoeritur autem hic primum, Quod op[)Ositis, ut videtur.
fuerit primum peccatum llevae?

Secundum, IJtrum peccavit uno vel Sed iteuu.m videtur, quod primiim pec-
pluribus peccalis, quidam di.xerunt? ut catum fuerit fiula :
Terlium, Utrum iioc peccatum fuerit I . Iloc enim fuit [)iimus aclus peccati :
in S[)iritum, vel in Patrem, vel in l''i- et [leccatum s[)eciH.catur et numeratur ab

lium? actii : ergo fuit |)riinuui.
1. Itcm, Urdo tentalionis secuiuli Adam

Ai) riiiMi M objicitur sic : fnil [icr inodiim tcntalionis [)riini. ut di-
I. Dicit Augustinus in LiHcra, ([uod cuiil Sancli ; ^(h\ Uhristus. .Mallli. iv, 3,
gustum vetiti pra'cessit elatio compri- tentatus csl [)rimo de cibo : eriio et llc-
menda vcl [)erimenda : ergo illa elatio va. Erô ct [iiinuiiii [icccatum ejus fuit
qua volunt esse sicut Deus, fuil primum giistus velili.
[leccalum. 3. Ilcni, lldc vidctur diceri* in hvmiio,
2. Itcm. Auguslinus in libid dc Vinji- « l()sc liminni liinc luilavit. ctc. *. »
nilale m Diabolus ([iii iii cddo voluit esse
siciit Dciis, cadens [)cisuasit lioinini î- Si I» vidkti it itcruin. ([uod intibedicnlia
inilitiidinein sua> voluiilatis. » C.onstat sil jirimiim |)cccatum : ([iiia
' Kcrii. \. i:;. ^ r,r. ilyniiniin • P;in>:c, linmi.i. itloriosi. rlc

'
l-ccli. X, W. Slrti|ilia 2.
374 D. A\M. IMACf. OHD. PWAÂ).
1. lloc dicil Aposlolus, ad Ilomaii. v, i-alionis : quia sine peccalo poluit crede-
10: Sicut per irwb('dienliai)i iinii(s, cic. re, quod Deus in alia si;^ni(icalione illa
ergo, etc. verba protulisset, sicut dicit IMugister in
2 Item, Quia hoc dicit Auiûstinus, Liltera: tamen quia suum non erat lioc
quod Adam pro[)ler inobedientiam eje- discutere, cum lia-sitavit, neganli appro-
ctus est (ie pai-adiso. pinqiuivit : nec erat hoc imperfectio :
Item, Dicit Ambrosius, quod omne quia de ratione primi status non erat
peccatum est praevaricatio Icgis divina^, onmia scire, et slatim intelligere omnem
et ccelestium mancUUorum. inobedienlia signilicationem sermonis Domini, nisi
3. Item, iloc ideni videlur Dominus prius inquisitio et merilum praecederet.
dicere Qiiis enim indicavit tibi quod
: Et per hoc eliam patel solutio ad se-
nudus esses, nisi quod ex ligno de quo quens.
prfeceperam tibi ne comederes, come- Ad alild et ad quartum dicendum, Ad 3 et 4.
distii. quod non valet quia non est necessa- :
4. Itein, IIoc videtur ex verbis ser- rium, quod ordo lespondeat ordini in
pentis, qui fecit mentionem prsecepti omni])us. Preeterea, Ilumilitas in bcala
dicens : Ciir prsecepit vobis Deus^ ? Virgine inventa fuit ante consensum
tidei. In justificatione impii virtutes ha-
Sed vmETUR iterum, quod primum bent coiligantiam et ordinem : vitia au-
peccatum non fuit commissionis, sed tem nullum, quia ex qualibet parlicula
omissionis tantum quia mulier audiens : et corruptione nascitur unum vitium : et
verba serpentis conferre debuit, utrum ideo illa objectio nihil valet.
viri similia essent, et non contulit ergo : Ad
autem quod ulterius objicitur de
id De guia.
omisit. gula, dicendum quod actus gulaj fuit hic

materialis in peccato isto quia non su- :
soiutio. SoLUTio. Dicendum quod facillimum perbivit ut comederet, sed comedit ut

est hic intinita objicere. superbiret in similitudine Dei. Et ideo
Desuperbia. Ad primum dicendum, quod primum non specihcat peccatum: quia materia
dupliciter sumitur quantum pertinet ad non specilicat, sed forma el finis.
praesentem intentionem, scilicet tempore, Ad aliud dicendum, quod ordo ille Ad 2.
et causa : et utroque modo superbia fuit respondet transgressioni toti : quia illa
primum peccatum Heva. Primo enim in fuit in superbia et gustu vetiti. Et ideo
ex libero arbitrio consensit in hoc quod redemptio facta est in humilitate pen-
esset sicut Deus in perfectione scientiae dentis in ligno,
boni et mali : et hujus causa fecit quid- Quod autem objicitur de tentatione se- Ad 3. |
quid fecit : et ideo comedit, ut vidit li- cundi Adam,quod non valet quia
patet :
gnum, et credidit serpenti : et ideo ob- primus homo non nisi una tentatione, et
jectum superbise causa finalis fuit omin uno loco, et in uno actu tentatus est :
nium actuum aliorum, sicut dicit Augu- et Christus tribus, et in iribus locis, et de
stinus in Littera, et omnes Doctorcs tribus formaliter distinctis : et quando
semper concorditer conccsserunt licet : Sancti adaptant, sufficit eis materialis
quidam modo velint circa hoc facere actuum in peccato Adam.
multiplicatio ^'
opiniones. Ad hoc quod obiicitur de inobedientia, ue inobe

*• J T. ' dienlia.
ue infideii- Ad iD ergo quod^contra hoc objicitur, dicendum quod inobedientiadicitur duo-
Ad 1 et 2. dicendum quod illa dubitatio non facit bus modis, contemptus pra?cepti
scilicet
infidelitatem, nec peccatum aliquod, sed in quantum prseceptum est et sic ipsa :
facilitatem quamdam ex parte regentis est peccatum speciale et hoc modo non :
1 Genes. iii, 11. 2 Genes. iii, 1.

IN II SKiYlKXT. DIST. Wll, C, Ain . 2 KT 3. 373
fiiil iii pcccalo Adoe el Ilevae.Dicilur eliam Videtur enim, quod sic : quia non
non obscrvatio praecepli, et sic ipsa con- babuit tunc infirmitatem, nec ignoran-
comitatur omne pcccalum, el lioc modo tiam, qua; sunt pcenjc peccali : ergo
non est specialc peccatuni Adu'. quod peccavit cx malilia lioc
o[)ortuit, :
¥A [»or lianc distinclioncm patet solu- autem est peccatum in Spiritum san-
tio ad totum. ctum ergo pcccavit in Spiritum san-
:
ctum.
Sed contra :
1. Infra ;inegal)it mulicr, Serpens de-

AHTICl LUS II. cepilme^: ergo prodiit ex ignorantia :
ergo est peccalum in l-ilium.

Utrum Tleva pcccavit u7io peccalo rel 2. Ilem, Apostolus dicit, ad Timolh. I
pliiribus ? II, I Adam no)i esl seduclus, mulier

i :
auleni seducla in prsevaricattone fuil :
Ergo scducla fiiit : ergo ex ignorantia

Secnndo ([uaeritur, Utrum peccavit uno pcccavit : crgo in Filium, et non in Spi-
pcccato vel pluribus? rilum sanclum.

Videtur autem, quod pluribus: quia
1. Supra, in prwcedenti distinctione SoLUTio. IIoc non est magna dubila- Solutio.
]iai)itum est, quod tria peccatafuerunt in tionc dignum. Diccndum enim, quod in
peccato primi hominis, scilicet inanis Filium peccavit, sicut iMagister infra ob-
gloria, avarilia, et gula. jiciendo ex verbis Isidori dicit muliereni
2. Itcm,. (^lonstal, quod ipsa comedit ex ignorantia peccasse : scd ignoranlia
[)robibitum, et superbivil itcrum : ergo est duplcx, sciiicct [iccna pcccali, ct cx
pluribus peccavit. illanon peccavit ct csl ignoranlia, nc- :
scicntia agcndorum, nt in quo scnsu
SoLLTio. Dicendum, quod non pluri- verba Doinini dicta fucrint : et cx tali
bus peccatis pcccavit : sed si quis vult processit peccatnm cjus, et idco fuil iu
proprie dicerc, dicet quod peccavil uno l''ilium.
peccato mullipUci, scilicet quod unum Xon cnim ignoravil tanlum sccundiim
fucrit secundum formam ct Hnem vo- qiiod omnis malus dicilur ignorans. scd
iunlatis, sed mul[i[)lex in actibus male- ctiam ignoravit sensum vcrbi Domini :
rialibus : cl bujus ralio jani sa'[)ius ex- (|ua> ignoranlia occasio fuit peccati : et
[)osita est:('l ideo non oportet rcs[)on- AdaiM cliam ignoravit ([uod essel mor-
dcrc objcclis. talc, quod pulabal cssc vcnialc : ct idco
ipse cliain peccavit in Kilium : cl [)cr lioc
patet solulio ad objcclum.
AI{TI(UIIJIS III.
.1// prccafum I/er.v /arri/ prcratu/n in

Spiritum sanctum, aul iit Patrrnt^
aiil in Filium ?
Tcilio (]ua'rilur, (Inmi lioc |)cccalnm

sit [)cccatum iii Sjiiriliim saiicliim ?
'
(!ciic>i. III, i;i.
37f) D. ALIi. MA(.. OHI). VHAU).
1). Q/(,v fuU clatio viri ? An crediderit, et vohierit quod mulier ?
Solcl qucieri, Ulriiin illa lalis claliu el aiiior pro])ritE poLeslalis in viro
fuerit, sicul Ad quod dicimus, quia Adain non fuit seductus

in niuliere?
eo modo quo mulier. Non enim putavit esse verum quod dial)olus suggere-
bat. In eo tamen fuisse seductum credi potest, quod commissum veniale
putaverit, quod peremptorium erat. Sed nec prior seductus fuit, nec in eo
in quo mulier, ut crederet Deum illud lignum ideo tangere prohibuisse,
quoniam si langerent fierentsicut dii. Verumtamen pra3varicalor fuit Adam,
ut testatur Apostolus '. Poterat enim aliqua elatio menti ejus inesse illico
post tentationem, ex qua voluit lignum vetitum experiri, cum mulierem

non videret mortuam esca illa percepta. Unde Augustinus super ^reîes^m .•
Cum Apostolus Adam prdevaricatorem fuisse ostendit dicensj In similitudi-

nem prdemricationis Adde -: seductum tamen negal, ubi ait, Adam non
est seductus, sed inulier' : unde et interrogatus non ait, Mulier seduxit me :
sed, Dedit mihi, et comedi '. Mulier vero dixit : Serpens seduxit me '\
Hanc
autem seductionem proprie vocavit Aposlolus, per quam id quod suade-
batur, cum falsum esset, verum putatum ost, scilicet quod Deus lignum
illud ideo tangere prohibuerit, quia sciebat eos si tetigissent, sicut deos
futuros : tamquam eis diviuitatem invidcret, qui eos homines fecerat. Sed
etsi virum propter aliquam mentis elationem, qua3 Deum latere non pot-
erat, sollicitavit aliqua experiendi cupiditas, cum nuilierem videret accepta
illa esca non esse mortuam : nec tamen eum arbitror si jam spirituali
mente pr^ditus erat, ullo modocredidisse quod diabolus suggerebat.
^ Ad Roman. v, 14 : liegnavit mors ab Adam usque ad Moijsen, etiam in eos qiii non peccaverunt
in similitudinem prccraricationis Adx, qui est forma futuri.
2 Ibid.
3 ] ad TimoLli. ii, 13 : Adam non cst sedurtus, midicr autcm scducta <n prsevaricatlonc fuit.
* Genes. iii, 12 : Mulier, quam dedisli mihi sociaui. dcdit mihi de liqno, et comedi.
^ Genes. lu, 13 : Serpens decepit me, ct comcdi.
:
IN II SEINTEM. DIST. XXfl, R. 377
memhra iniquitati ad opus, per quod hoc

consequeretur autem consensit in
: vir
rapinam similitudlnis divin.-B sed non :
propler hoc comedit, sed comedit ul
ARTIGILI S IV. mortem gereret uxori, quod non crede-

hat magnum malum.
Ulrum elatio fuerit prirnum peccatum Ad prlmlm ergo dicendum, quod hoc A.i L
Adx? et, Quid appetiit? et, An scr- argumentum non procedit. Credidit non
penti credidit ? posse lierinon : ergo appetiit. Multi
enim concupiscunt hona regis, cl injusti'
hahere vellent, ct consentiendo concu-

Deiiidc (ju;jL!iitur de Jiuc quod dicit, piscunt : el tamen sciunt se non posse
il)i, « Solcl qweri, Utrum talis elatio, Jiaherc, quia plus concupiscit voluntas,
etc. » quam possit acquirere.
Videtur eniin, (juod elatio non fiierit Ad ALiuD dicenduiii, (juod hcne scivit, Ad 2.
primuni pcccatum Adani : quia quod crat dignum morte : sed scivit
1. Non credidit scrpenti : ergo non cre- etiam Deum esse misericordem, et posse
(lidit, quod possct fieri sicut Deus : ergo non per inortem punirc, quod tamen di-
non appctiit hoc. gnum fuit morle unde ex parte miseri- :
2. Preeterea, Non
quo est seductus in cordiiB divinae et su;e excusahiJitatis per
niidier, sed putahat esse veniale quod dilectionem uxoris datce, putahat esse
erat mortale quicumque autem putat
: ignoscihiJe.
hoc, est inlidelis : ergo inlidelitas fuit IJnde Magistri distinguunl Jiic, quod
suum piimum peccaluin. muJlipJiciter peccatum dicitur veniaJe
sciJicct ex genere, ul otiosum veJ ex :
Sor-LTio. Dicendum, quod pcccatum eventu sequenle, ut peccatum mortale

mulicris et viri respcctu similitudinis delelum per contritionem veJ ex qua- :
Dei in scientia honi et mali secundum dam causa veni;e quie esl ex parte pec-
IMagistrum diHei-unt, sicut pcccatum ope- cantis etejus in (juem peccatur, sicut liic,
ris et solius concupiscenlia!, in quantum quia occasio peccali fuit dilectio uxoris,
tamen est consensus i'atioiiis : quia mu- et pi-;vsumptio misericordia^ Dei : et ideo
lier ijua' cii'didit lioc posse licri, (>xliihuit p;ilel, quod iiilidelis non fuit.
1'^. fjuis p/ffs pcccfivi/ , Aflfilii ccl llccti?
Iv\ (|in> m<iiiif(»sl(> aiiiiiHi(lv(»rli |mi|<'sI, ([iiis ('(iniiii |»Iiis pccc.ix <'iil, Ad.iiii
sciliccl, \('l llcvji ? Pltis ciiiiii vidcliir pcccassi» iiiiilicr, ((ii.c \(i|iiil iisiii |»ai(»
(li\ iiiilalis aM|iialilalciii, cl niiiiia |U'a'siim|ili(»nc clala crcdidil ila cssc
fnliiriim. .Vdaiii vci-d iicc illud crcdidil '. cl i\o jKciiilciilia cl l)t i mis(M'ic(ii-
'
IMil. .1. .\lliMiini(\ nrilidoril.
378 n. ALB. MAG. ORI). PR.ED.
(lia coîlavil, (lum iixori iiiorciii êrens, ejus persuasiorii conseiisil, iiohiiis
eaui coulrislare, et a se alienatain reliuquere ne periret, arbitrans illud
esse veuiale non inorlaledelicluiii. liude Aufûsfiuus '

: Apostolusait, Adam
von etit seductus \ Quod uti(p]e ita accipi ])otest, ut intelligatur non esse
seductus prior scilicet, vel in eo in quo inulier, ut scilicet crederet illud
esse verum, Fntis sicut dii^ : sed putavit utrumque posse fieri, ut et uxori
niorein gereret, et per pcrnitentiam veniain liaberet. INlinus ergo peccavit,

qui de p(pnitentia et Dei misericordia cogitavit. Postquam enim mulier
seducta manducavit eique dedit ut simul ederent, noliiit eam contristare,
quain credebat sine suo solalio contabescere, et a se alienatam omnino in-
terire : non quidem carnali victus concupiscentia, quam nondum sense-

rat, sed amicabili quadam benevolentia, qua plerumque fit ut offendatur
Deus, ne ofiendatur amicus : quod eum facere non debuisse, divina? sen-
tentia3 justus exitus indicavit. Ergo alio quodam modo ipse etiam deceptus
est. Inexpertus enim divina^ severitatis, in eo falli potuit, ut veniale crede-
ret esse commissum : sed dolo illo scrpentino quo inulier seducta est, nullo
modo arbitror illum potuisse seduci '. Ex bis datur iutelliî, quod mulier
plus peccaverit, in qua majoris tumoris prresumptio fuit: qufe etiam in se,
et in proximum, et in Deum peccavit: vir autem tantum in se, et in Deum.

Inde etiam colligitur, quod mulier plus peccaverit, quia gravius punita est,
cui dictum fuit : In dolore paries filios, etc. \
F. Quod prsedictse sententise adversari videtur.
Sed huic videtur contrarium quod Augustinus super Genesim de viro et

muliere peccatum suum excusantibus aLii-.Dijoit Adam :Mulier quam dedisti
mihisociam, deditmihi de ligno, et comedi} : non dicit, Peccavi. Super-
bia enim habet confusionis deformitatem, non confessionis humilitatem. Nec

etiam muUer confitetur peccatum, sed refert in alterum, dicens : Serpens
1 S. AuGUSTiNUS, Lib. XI super Genesim ad litteiâm, cap. 27.

2 1ad Timoth. ii, 13.
^ Genes. iii, 5.
^ S. AuGUSTiNUs, Lib. XI de Genesi ad litteram, cap. 27.
^ Genes. iii, 16.
^ Genes iii, 12
,
IN II SENTEM. DIST. XXII, I', AIM. a. 379
decepUme, el coinedl ': iii "

im|);iri so.xii, sed |)aii fasUi '. Mcce liic dicit
Auguslimis, ({iiia paroiii fasliim liabiiil miilior ciim viro. Parilor orô
suporbiorunt, ol paritor poccavoruut. Sod lioc ita dotoiiniiiaii polost, ut
dicainus parom ulriusquc fuisso fastum in excusationc pcccali, et ctiaiii iu
esu liîii voliti : sod dis})arcin, ot in miilioro multo majorom. iii oo (luod
credidit ot voluit esse sicut Deus, quod non vir. \'crumtainen ct de viro
logiLur, quod voluit esse sicut Deus. DiciL onim AuûsLinus supor illiim
locum Psalini : Qaae non rapui, tunc exsolceham *. Raiîiif Adam ot Ilova
pra^sumontes ut diabolus de divinilate, rapere voluerunt divinitatcm, ct
pcrdidcrunl felicitatem. Itcm, super illum locum : /)eus, rjuis fiimilis lihi'-''^
Qui por so vult essc utDcus, perverse vult esse similis Dco : utdiabolus
qiii noluitsub oo esse : ct bonio, qui ul scrvus noluit leneri pra^ccpto, sed
voluit ut nullo sibi dominanfc essctquasi Dcus. Item, super illum cpistolffi
locum : Non rapinamarititralus est se esse ^vqualem Deo^: quia non iisiir-
pavit quod suum non esset, ut diabolus et i^rimus honio.
Itciu, Quia iniincdiatc praeccpLuiu ac-

cepit.
Item, Quia nocivius : quia cx ipso in-
fccla est lotapropago, cL non cx llcva, ut
AHTICrLUS V. dicctur inh'a : crj^ô vidcLur, (piod .Vdaiu
plus pcccavit.
An Adatn pltis pcccavil quam Heva ? Sku contha raLiiuics in JAllera suuL, SeJ conira.
quas non oportet hic rcpelere.
Deindc qiiuM iliiide hoc quod dicit, ihi, SoF.cTio. In suhslaulialihns peccali j)lus soiuiio.
E, « l'Jx (pio rnanifesle anhnad ccrli polest rea luit llcva, scd (pioad (piasdaiu oir-
oLc, » cumsLanlias Adani plus : fasLus cniin cf
Vidrlur cniin, (piod Adaiu plu-s puccu- concupisccnLia uiajor suut causa acLus
viL : (piiii ii)sc capul mulicris fulL : crjio pcccaLi, cl (luoad illapcccaviL plus Ilcva:
plu.s I)(!CCilvit. scd ciicuinsLanlia' pcccanfis nocivita-
cL
iLcin, Oni;i ipse vi^ôrosiora uafuralia tis pcccali luajorcs fucriint in Adaiu. ut
IiahuiL. prohaut ohjccLiones.
'
(iciifs. ui, \'.\. * Psal i-xvm, :•.
- lu ('(iil. .1. Allcaumti, (locsl in. ^ l*siil. i.xx, !'.• cl 1. XXXVIII, '.1, flalilii.
•'
S. AifarsiiNus, I.ilt. \l dr (;'iii'si ail lillo- "A.l iMiilii». II. C.
lam, cap. I .
380 D. ALB. MAG. ORn. Pl{yEn.
G. Quorumdam sententia, quocl Adam amhierit esse ut Deus, sed non crediderit
possibile.
Ideo quibusdam videLur, qiiod eliam Adam ambicrit esse sicut Deus, non
tamcn crediderit id fieri possc : et ideo falsum esse quod diabolus promitte-
bat cognovit. Et licet divinilatis tcqualitatem concupierit, non tamen adeo
exarsit, nec tanta est affectus ambitione sicut mulier : qua^ illud fieri posse
putavit, et ideo magis illud ambiendo superbivit. Virum autem aliqua forte
ambitionis surreptio movit : sed non ita, ut illud verum vel possibile fore
putaret. Aliis autem videtur ideo dictum esse, quod Adam illud voluerit,
quia mulier de eo sumpta illud voluit : sicut si, inquiunt, peccatum dicitur
per unum hominem intrasse in mundum ', id est, in humanam naturam :
cum tamen mulier ante virum peccaverit : quia per mulierem intraverit de
viro factam. Vel potius ideo per hominem dicitur intrasse : quia etiam
peccante muHere si vir non peccasset, humanum genus minime peccatis
corruptum periret. Minus ergo peccavit vir quam mulier.
H. Ohjectio contra id qiiod dictum est, virum minus peccasse.
His autem opponi solet hoc modo, Tribus modis (ut Isidorus ait) pecca-
tum geritur, scilicet ignorantia, infirmitate, industria '. Et gravius est
infirmitate peccare, quam ignorantia : graviusque industria, quam infir-
mitate. ITeva autem videtur ex ignorantia peccasse, quia seducta fuit.
Adam vero ex industria, quia non fuit seductus, ut Apostolus ait \ Ad quod
dicimus, quia licet Heva in hoc per ignorantiam deliquerit, quod putavit
verum quod diabolus suadebat, non tamen in hoc quin noverit illud
esse
Dei esse mandatum, et peccatum esse contra agere. Et ideo excusari a

peccato per ignorantiam non potuit.
>
Ad Roman. v, 12 : Per unuin hominem peccaium in hunc mundum intravit, et per peccatum mors.
* de Summo bono, cap. 6.
S. IsiDORus, Lib. II
3 I ad Timolh. n, [2: Adani non est seductus, tnulier autem seducta in praevaricatione fuit.
: ,
IN II SENTlvVr. DIST. XXII, I, AUT. 7 m

SoLUTio. Dicendum secundum Ma|.'i- Soiutio.
stros, quod duphix est corruptio, scilicet

passibihlatis et famis, sitis, mortis, et
hanc iiabuissent homines ex lleva si so-

AiaiCULUS VI. la peccasset. Kt est corruptio vitii per
m
causam efficientem, secundum quam ca-
An si vir non peccnsscl, huinmmm (jcniis ro s(;minata per coitum ex viro inficere
minime peccalis /uisset corruplum Y polcsl animas : et haec corruptio non ha-
beretur, ut dicunl.
Au ARGUMENTLM crgo diccndum, quod
Deinde quoerilur dc hoc quod dicit, ha?c secunda corruplio non habetur ex
ibi, G, sub lincm : « Si vir non peccasset, maleria, nisi in quiiiituin dcscindilur a
humanum genus^ etc. » viro, in quo est tota natura materialiter
CoNTRA : Mulier daret materiam carnis et efTective.
ct a carne, ut infra habetur, contrahitur

originale : ergo adhuc perirct humanuni Ad ALiun dicendum, quod Deus por- Ad quaest.
genus. misisset eam mori in se, aut fecisset viro

aliam nmlicrcm. Quod autom horum ve-
jest^
Item, Si vir non peccassct, qujjeritur, rum sit, nosrilui'.
quid fecissot Deus de muliere?
I. Quodignora)ili(i aiin e.icnsat, alia non.
Ksl eniiM iynoraiitia (]ua3 cxcusat pcccantein, el est iîiniaiilia lalis
(jua^ non cxcusat. Esl autein ip:norantia vincibilis, et ifinoranlia iii\iii(il>i-
lis. Ivxcusatio omiiis lollilur, ubi inandatmn non itiiioralur.
VA (puoruntur di' ignoiiintia Iria. scili-

col iin sit poccalum?
I'^t socundo^ CiUJusmodi pcccalniu?
Et tortio, Secundum qiiom modum, ot
yMMICIIMS VII. quaj ignorantia excusat, et qu.o noii ?
l'tnnn igtiorantla r.v/ jicccdhDn '.'

c/ Qi(ii) .viri:\i noii sil p(>ccalum. nilun-
l/truni ali(/ua ignurantia sit alfcctata tiir i|iii(l;iiii probaro sic :
et voluntaria ? I . Ignoiiintia, pura privalio est : nulliim

pcccatum osl puiM privalio orjô igno- :
riintiii socuuduiu so non ost pocoahim.
Doindf quioriliM' ^\v lioc (jiiod dicit. 1. Ilciu. Ignoriintia dicit scionti;o pri-
ibi, (( A'.s7 enim iginirantia (/u.v cxcusat, valiouom aulom sciontiu est vir-
: nulhi
olc. » tus : orgo privatio ojus non est vitiuiu.

.
'.m I). Al.li. MAG. Olll). l>Hyi:i).
3. Itom, Nulluiu viliuuj ost quod por 2. Itom, Pliilosoplius dicit, (juod « om-
pceuilonliaiu nou doloalur; iji^noranlia nos homines sciro desiderant : » orgo
auloni |»()sl pounilouliani manot sicut aii- niillus nullus liominum desiderat igno-
lo orgo ignoranlia non ost poccalum.
: raro : ergo, etc.
4. Item, Jgnorantia osl iu intelloctu : AurEM hoc conccdatur, Contha ox-
Si sg,]
nullum autem vitium vel virlus osl in iu- presse dicunt vcrba Sanctorum, quSb
tolloclu : ergo, otc. sunt in Littera.
0. Item, iXullum vitium iiascitur in
nobis pra^tor origiuale : ignoranlia nasci- SoLUTio. Dicenduui, quod circa istaui Sc
tur iu nobis : ergo non est vitium nisi quaestionem divorsorumdiversaB suntopi-
sit originalo, quod patet non esse verum. niones. Qujdarn enimdixerunt, quodnulla
G. Item, Nulla poena in quam incidi- ignorantia de se est peccatum, sed ratio-
mus ex poccato, est peccatum : ignoran- ne annexi aliqua dicitur esse peccatuin,
tia est poena in quam incidimus ex pec- scilicet ratione negligontiae sciendi ejus
cato : ergo non estpeccalum. quod tenetur scire, vel ratione contem-
llujusmodirationibus etaliis quamplu- ptus, vel ratione volunlatis, quod idem
ribus quidam probant, quod nulla igno- est : et ideo isti hoc modo solvunt dicta
rantia sit peccatum. Sanctorum, quod Sancti de his causis
Sed contra, Sed contra sunt auctoritates quse po- dicunt aliquam ignorantiam esse pecca-
nuntur in Littera. tum, et non gratia sui, et concedunt ra-
Item, Apostolus, Si quisignorat, igno- tiones inductas.
rahitur \ Et dicunt ulterius ad secundum qusesi-
Item, Ambrosius super illud Apostoli, tam, quod ratione annexi etiam dicitur
ad Roman. ii, 5 : iram
Tliesaurizas tibi voluntaria : quia voluntarium est id quod
indix iroi : « Graviter peccas, quia iram facit ignorare, ut non discendi, et quie-
Dei tibi thesaurizas : gravius, quia boni- scendi a labore studii,vel etiam voluntas
tatem Dei contemnis : gravissime, quia impunitatis si non sciatur, quia si sciret,
ignoras. » Ergo videtur, quod sit pecca- obligaretur ex scientia ad faciendum.
tum. Sed quia hsec solutio vidotur Sanctis
2. Item, Debitum faciendi aliquid in secundum superficiem contradicere ideo :
determinato tempore, sinon sit, commit- alii aliter dicunt, et puto quod melius,
peccalum omissionis ergo et debi-
titur : distinguentes multiplicem esse ignoran-
tum sciendi aliquid in tempore determi- tiam. Est enim ignorantia privatio ha-
nato, si non sciatur, lelinquit poccatum bitus in intellectu speculativo, ethoec non
omissionis : et cum sic se habeat igno- est peccatum : et est ignorantia faciendo-
rantia, omissionis peccatum esse vide- rum a nobis, quse est privatio habitus
tur. regentis in moribus necessariis ad salu-
tem : et hfec est duplex, scilicet quaedam
Quaest. Qui.A. vero in Littera dicitur quod igno- est habitus privatio instruentis ad ea
rantia affectata sit peccatum, quseralur, quse necessaria sunt vitte in communi,
Utrum aliqua ignorantia sit affectata ? ut ignorantia juris divini ordinantis mo-
Videtur autem, quod non : quia res in praeceplis, ut . fornicationem esse
1 Ignorantia privationem dicit : priva •
peccatum mortale, et homicidium, et
tioautem nihil est ergo non habet unde : hujusmodi et hoec : est peccatum in ha-
moveat appetitum voluntatis ergo : bentibus usum rationis. Alia est privatio
nulla est ignorantia affectata vel volun- habitus practici intellectus regentis in
taria. pertinentibus ad oflicium, ut Pontifex
1
I AdCorinlli. XIV, 38.
IN II SEMEiNT. DlSi. Wll, I, AKT. 7. m
factas litleras a«l ridciu cl mores insti- erit iir i[)so ignorantia obligan<. Si au-
tuonlos terietur scirc, et sacerdos ea sine tcm cst ignurantia eoruirr (juui exigun-
quilms actus saccrdotalis non valet exer- tur ad vilam, non agil [xcnitentiam, nisi
ccri, ct liujusmodi : et htec ignoranlia inquirat, ct addisc.at : ct tunc transil

liabilo officio cliani peccatuni cst, scd ignoianlia.
non liabito, non cst peccatum. Et quia Ai) Ai.ii D diccirdum, quod cst intcllc- a.i i.
hoc facilius cst sustinere, secunduni hoc ctus anlcccdenlcr ordinalus ad volunta-
rcspondeanius objectis. tcm operandi, et iir illo non cst virtus :
Diccndo ad prinium, quod talis igno- et est intelleclus voluntarius et conse-

ranlia non est absolute nihil, sicut ncc <|ucnler ordinalus ad voluntatcin, et in
malum quando est peccatuin quia relin- : illo esl virtus. Et hoec omnia discussa
quit subjcctum, ct debitum ad actum sunt in tertio Seiitcntiarum.
scicntia', et hoc debilum inducit rcatum, Ad ALiUD dicendunr, quod secundunr Ad 5.
cum sit tempus solvcndi. quod nascimur in ignorantia, non esl

Et si qua?ritur, Quando est debitum ? [)cccatum, sedpcena, sicutetconcupiscen-
Dico, quod in quolibct 0[)cpe nccessa- tia qutc concupiscibilitas cst in parvulo :
rio ad salutem, cum facit perverse, quod. sed quando tencnrur scire, ignorantia
cx scientia juris divini dcbcrctahter licri. est peccalum sicut et concupiscentia,
:
Et similiter in alia ignoranlia quoties quando tenenrur non concupiscei-e quia :
perversc egrcditur in actuin sui ofticii ex quod in concupiscenlia est peccatum

defeclu scicntise : quia tunc est dcbitum coinmissionis actus prohibiti, hoc est
actus scientis scientiae regcntis. in ignorantia pcccatum omissionis actus

Et pcr hoc solvitur lioc quod objici debiti.
consucvit, scilicct quod si iijriorantia pec- Ad AT/iui) diccndum, ([uod ignorantia ^^ ^
catumest, quod conlirruepcccat ignorans, in quantum puena est, non est peccalum,
qiiia continue mancl ignoranlia : diccn- scd iir quanlum cflicitur omissio actus
dunr quod non, sed toties peccat, quotics ad qucnr leuctur aliquis, cl tunc tcnc-
egrcdilur in actunr perversum ex dcfc- tur.
clu scientioe : ctbcne conccdo, quod tunc

u(cst.
dupliciler peccat, scilicet omissiono scicn- Ai) II) quod ulterius qu;crilur, Oualitcr -^*'^'!]"*
di, et artu illicito : ([uia cum debere scire sit voluntaria iu^norantia ?
sit prflRceplunr aKirnrativum, non obliât Distinguunt illi ([ui sunt i\v ista o[)i-
ad scmp(M-, licct sem[)cr obligct: scd nionc, qiiod pcccalum noir uno modo
tunc oxigitur, quando sine scienliie actu diciliir coluntdviuni Si cnim vis llaf iir
evadere non potest peccatum. vcrbo, diciint «[uod nulluirr malum, cl
• An Ai.iiin dicendum, «|uodlitec cstfalsa, nulliim pcccalum cst voluntariunr. siciil
Nulla scientia est virtus : (juia scicnlia dicil Dion\'sius ([tiod (« [)c«'calum csl
faciendorunr praclice sumpta, est virtus, incausabilc, et involimlarium, ct pra-lcr
ut [irudcnlia, intcllcclus doiium, sapicn- iiilcnti«ui('m, el inf«cciindiim. ct pigrum. »
tia, ct scicntia, sicul multum dis[)iilatimi S(mI ali([uo(l [)cccatuiii iil commissionis,
est in III SeHlrnlifinnti '. «licilur I u/unluriuni, «|uia ««jus actiis ot
Ai) Ai.uiDdicondum, (|uod si [xcnitnilia dclcclabilo sunl voluntaria. ( uiii ikui
porfccta csl, ([iiod transil rcahis igno- ilcbcrcnl csso voliinlaria. Ali(juo«l «>st
raiitia', cl csl actiis sccuiidum (|iiod volunlarium vidiintalc roinota «'l anto-
obligat : ([uia si csl [)ii\alio scicnlia' «•«'donto. liccl iion pro|)in«iua cl c«>ns«'-
pcrlincntis ad ofiiciiim, tunc si di- i|ucnlc, ul originah' csl vtduntarium

mittil ollicium, dcoblii;atur, ct tiiiic noii v«duntal«> A«la'. «1 non volunlato u«)stra.
Cr. 111 Sciilculianun, di^l. XXill, .lc iMde.

;]«i D. ALB. MAG. OUD. VW.VA)
Aliquod est volunlarium. ut quod proe- SoLUTio. Dicendum, quod proj)ler ha-c
venirc debct volunlas, ut molus concu- et similia fei-e tola multitudo sequilur
piscentiae. Item, Aliquod cst voluntarium, opinionem islam, quiaignorantia de se et
ut in actum opposilum tenctur
cujus in se non est peccatum. Sed tamen sal-
tcndere volunlas, el sic peccatum omis- vando aliam possumus dicere, quod
sionis et ignorantise est volunlarium. Et ignor-antia non est pcccatum secundum
per hoc patet solutio ad priinurn quod de quod nascitur in nobis, sed secundum
hoc objicitur. quod tempore discretionis et officii cfli-
Ad 2. Ad ALiuD dicendum, quod omnes hc- citur obligatio ad acturn sciendi.
mines scire desiderant non tamen : Ad ALiUD dicendum, quod ignorarilia
omncs homines scire desidcrant hoc vel sicut et peccatum ornissionis, non habet
illud, sed in se desiderant scire. Ignoran- actum, sed suus aclus est praesens [)ri-
tia autem non dicitur universaliter afFe- vatio : sicut dicimus quodde aliquo
clata, sed particulariter, scilicet hsec vel actualiler caecus est, significando quod
illa : et hoc non est contrarium Philoso- praesenti tempore non habet habitum
pho : et ideo in argumento est figura visus, et sic actu sunt privaliones : et
dictionis a simplici suppositione ad de- cum peccatum ignorantiae peccatirm

terminatam et mobilem, cum ly sci?-e omissionis non habet alium actum
sit, :
immobiliter et simpliciter stet in propo- et quia privationes manent nisi adveniat
silione Philosophi. habitus, ideo dicitur manere actu igno-

rantia. Tamen ille actus aequivocus est ad
actum ornginalis : quia illius actus est
pronitas concupiscenliae quae est habitus
inclinans adactum : hic autem est actua-
ARTICULUS VIII. lis privatio habitus regentis in officio,
vel vita, quantum ad ea quae necessaria

Quale peccatum est ignoroniia ? sunt saluti.
Et secundum solutionem istam opor-
tet supponere, quodpeccatum omissionis
Secundo quauritur, Cujusmodi pecca- nondicat actum aliqucm, nec exteriorem,

tum sit ignorantia ? nec interiorem, sed tantum omissionem
Videtur autem, quod originale : quia actus debiti et in tempore quo debet :
1. Nasciturinnobis. et hoc alia opinio non dicit, sed potius
2. Item, Quia per poenilentiam transit quod omne peccatum omissionis pecca-
reatu, et remanet actu, sicut Magister tum est quantum ad actum interiorem,
infra dicit deoriginali. ut non reficiens pauperem in tempore
Sed contra Sed contra :

necessitatis ultimoe, velle non reficere,
1. Quia originale non est nisi unum : vel sua sibi avare reser'vare : sed de hoc
et hoc non est ignorantia. infra agetur '.
2. Item, Quia originale rcspicit om-

nes : sed qusedam ignorantia non est
peccatum nisi in habentibus officium.

Item, Originale peccatum est ante
3.
tempus discretionis, sed non ignorantia :
ergo non est originale. I
1 Cf. Infi-a, Dist. XXXIV.

liN II SENTENT. DIST. XXII, I, ART. 1). 38.-5
Diccntluni quod quantiim ad ijjîliir, Ad i.
primum, pcccatum esl. Quunlum autem

ad secundum non esl peccalum, et excu-
sat vel a toto, si est particularis et facti :
ARTIGULUS IX. vel a tanto, si est juris vel universalis,

quod idem est : quia ox illa parle facil
Quseritur, secundwn quem niodnm, et ignorare circumstantias in (juihus est
qu;p. ignorantia excusat ? actus, et ita est causa invulunlarii (juod

meretur ignoscentiam et misericordiam
aliquam. Et [)er lioc patet sidutio ad
Tertio quaeritur, Secundum quem mo- prinuim.
dum, et quae ignorantia cxcusat ? Ad alild dicendum, (|uod Aufiustinus ^,, ^.
Et objicitursic : loquiturde ignorantia secundum quod id
Malum malo additum, totum facit

1. est atTectata, et (juoad hoc verum est
magis malum ergo si ignorantia pecca- : quod dicit.
tum est, sive per se, sive per aliud, si Au quod .Vmbrosius
ALirn dicendum, ai s.
ipsa peccato additur, totum facit magis non accipit f/ravissime secundum quan-
peccatum. titatem peccati, sed potius secundum
2. Item, lloc videtur ex Littera : quia rationem periculi. Unde gravissime, id
dicit, quod ignorantia afTectata nemincm est, periculosissime quia ignorans non :
excuset. videt viam per quam revertatur, et non

3. Item, Ex Ambrosio supra ^ qui agnoscit medicinam.
dicil, quod « gravissime peccas, quia Ad aliud dicendum, quod infra patebit a.i *.
ignoras. » divisio ignoranti» sed tamen quaHlam :
4. Sed forte dices, quod invincibilis est vincibilis in se qucTdam viiuibilis in :
excusat. Contra : Ebrii ignorantia est causa, et sic est de ignoranlia ebrii :
invincibilis : et si hic occidat, dicit Da- ebrietatisenim nos domini sumus. ut di-
mascenus et Aristoteles" quod duplices cit Damascenus et ideo illa ignorantia :
meretur malcdicliones : ct quia occidit, non est omnino invincibilis et ideo imn :
et quia inebriatur. excusat a toto.

Praeterca, Ignorantia secundum IMii- h'l si (d)jicitur iU^ Lot -'. (piod excusa-
losophum non excusat, nisi illa (pi;e tur a tanto, et non a toto. Diccndum.
dicilur facli, qu;e facit involuntariuin quod bene concedilnr, (piod excusalur a
actum : et luec cognoscitur, (juia ignorat tanlo, sed noii a loto : tamen eliam ncc
circumstantias, el habet in actu pcenilu- hoc se(piitur, si meretur dupliccs maie-
dinem hujusmodi autem non est omnis
: dictiones, vcl si bis |)eccavit, (|uo(l pro-
ignoruntia crgo non omnis ignoranlia

: ptcr lioc plus peccavit : quia lil ibi pro-
excusat. cessusadiscrelo quasi ad continuum, hoc
esl. ab eo (piod liabet (|uantitatein mul-
SoLUTio. Dicendum, (|uo(l ignorantia titiidinis, ad id (|uod csl ([uanliim inten-

sccundum (|uod est peccatum, sive de sc, sivc : wvr tst idiin maledici el jjeccaic :
sivc de annexo, ali([ui(l liabcl iii alVcclii. qiiia i|iia'(laiii [)cccat;i siinl m;ijoi-is male-
sccundiim (juod ti/ffrtata dicilui- : cl lia- diclionis sivc inf;imi;e, cl l;imcn minoris
bel ;ili([uiil iii int(dleclu, sciliccl [uiv;i- jioiidcris. ut dii it liregorius) c;irnalia,
lionciii li;il)ilus regenlis in o[)eral)ilibiis (|iiaiii spii'ilii;ili;i.
pertincntibus ;id \il;iin vcl oriiciniii.
'
(".f. Sii|iia iii liac cailciii ilisliii(iii)iic. Ail. l.l. (,.'iirs. \i\, ;i*2 ol seq.
7, ail objcct.
xxvn j.i
38G D. ALI5. MAG. OHD. PWMU.
K. Dc (riplici iyrwrantia : qvse rxcusat, et quiE non ?
Eal aiileiii ignoranlia tiiplox : et eonim scilicet, qui scire iiolunt cuin
possiiit,/iiicie iion excus.il, quia et ipsa peccalinn esl : el eorum qui ôlunt,
secl non possunt, quse eACusat, et est poena peccati, non peccatum : et
eorum qui quasi simpiicitor n(>sciunl non rcnuentes vel proponentes

scire, quge nemineni piene excusat, sed sic foiiasse ut minus punialur.
Unde Auguslinus ad Valentinum Eis aufertur excusatio, qui mandata
'
:
Dei noverunl, quam solent habere homines de ignorantia. Et licet gravius

sitpeccare scienter quam nescienter, non ideo tamen confugiendum est ad
ignorantise lenebras, ul in eis quisquam excusationem requirat. Aliud est
eniin nescisse, aliud scire noluisse : quia in eis qui inlelligere noluerunt,
ipsa ignorantia peccatum est : in eis vero qui non potueriint, poena
peccati. Ignoranlia vero quae non est eorum qui scire nolunt, sed qui
tamquain simpliciter nesciunt, nullum sic excusat ut aeterno igne non
ardeat, sed fortasse ut minus ardeat. Non igitur mulier excusationem
habuit de ignorantia, cum et mandatum noverit, et peccatum esse secus
agere non ignoraverit.
L. U7ide processerit consensus illius peccati, curn natura hominis esset incorrupta ?
Solet etiam quseri, Cum sine vitio esset natura hominis, unde consensus
mali processerit ? Ad quod responderi potest, quia ex libero arbitrio
proprise voluntatis fuit. In ipso enim et in alio causa exstitit ut fieret dete-
rior. In alio, quia in diabolo qui suasit. In ipso, quia voluntate liberi
arbitrii consensit : et cum liberum arbitrium sit bonum, ex re utique bona
malus ille consensus provenit : et ita ex bono malum manavit.
De hoc autem in sequenti plenius tractabimus, cum origo mali, et in
qua re coalescat, investigabitur.
* Cf. etiam S. Augustinum, Lib. de Natura et gratia, cap. 17.

IN II SENTENT. DIST. XXII, M, ART. 10. 387
M. An vohmias prxcesscril illttd peccatum
Si vero queerilur, riruiii voknUas illud pccccitam pi cEcesscrit ? Diciinus
quia peccatuiii illud et iii voluulate, ct iii actu coMslitit : et voluntas actuin
prcccessit, sed ipsaui volunlatem alia hominis voluntas iiiala non prfeces-
sit, atque ex diaboli pcirsuasione, et hominis ar])itiio illa voluntas inala
prodiil, (jua justitiam deseruit, et iniquilatem inchoavit : et ij).sa voluntas
iniquitas fuit.
vel 60 qui jusquiamum, vel opium, vcl

aliquid aliud hihit. Secundo modo est
in inlirmo : et sic distinijuitur in causa :
AimClILLIS X. quia aut ipse dedit operam, aut non. Si

nou, ul si hiit i-^narus qualitatis vini, vel
Quotuplex cst ignoranlia, et quomodo cjus quod sumpsit, tuuc in toto excusat
dividitur ? eum. Si autcm ipse dedil operam aul :
per rcm licitam, aut illicilam. Si primo

modo, ilerum in tolo excusatur etiamsi
Deinde quaeritur de hoc quod dicil, aliquid postea male airat. Si autem pcr
ibi, K, « Est autem iynorantia triplex, rem illicilaiu aut illa hiit vcuiale jicc-
:
etc. » catum, aut mortale. Si primo modo ad-

A(l iiitclligcnliam hujus loci nola inul- huc excusat iu loto. Si secundo modo
ti[)lic('in (!t perutilom esse (livisionciu iion in toto, meo judicio, excusat, scd in
ignoraulia3. Quandoquc cuini dividitur parte : quia tunc moretur duplices malo-
sccunduin causaiu cnicicutem : ut cum dictiones.
dividitur iu viucihihun, et invincihilem : Si autem est vincihilis : lunc divididir
et ha)c divisio est multiplcx. ullorius penes materiam, in ij;:norantiam
Est cnim invincihilis ex natura, ct juris, et facli : o[ hoc est idcm (juod
haec in toto excusat, (pialis cst in ualu- Thooloî \()cau( uiiiversalcm, ct parti-
ralitcr slullis. uioiiouihus, ct mclaiulio- cularcm : (piia jus vocatur liic roinila'
licis. Et est invinrihilis vx accidvnte : univcrsalcs ct rojôntes vitam, vcl ofli-

(pia' duplcx es( : (piouiam illud accidcns, ciuiu. I"'acliim aiiloiu, lioc parliculare vol
aiit scpaiahiN^ aut iuscparahilc. Si scpa- illud, (piod coutiiiiît ctiam sapiontcm
rahilc : aul csl c\ oppijautc ali(pio vias imiorarc : sicut .lacol) iijuoravil sihi sup-
spiiitus animalis iu cereliro, cl Imhautc positam l.iam j^ro Hacliclc * : ot idco iii
or-âuum a ipio specics accipit ralio : vcl toto oxcusalur. .luris autcin ost duplox :
ah acci(l(Mi(c inlirmitatis iuscparahilis ct (piia (pioddam cst jus uuivorsalc, quod

insanahilis. Et primo modo cst in chiio. omnihus im[)(»nitur ad sciendum cl
'
(VlU^S. XXIX, lt'> r\ srcj.
:
388 I). ALB. MAG, ORD. PR/ED.
quoddani quod non sci-

est particulare, in Littera, quod gravius peccatur infir-
tur nisi per studium et puto, quod pri-

:
milate quam ignorantia.
ma est crassa et supina, non excusans. Hoc autem non vidclur : quia infirmi-
Secunda autem excusat, vel a tanto, vel tas dicit dcliililatem standi : ct quanto
a toto, si est casus multum difficilis. major est deiiilitas, tanto minus impu-
Hac eadeni divisione dicitur ignoran- tatur peccatum,
tia affectata, vel simpliciter ignorantia^

secunduni quod conjungitur cum form.i SoLUTio. Dicendum, quod Isidorus fa-
voluntatis, vel separatur ab ea : et quan- cit coniparationem penes quod pecca-

id
do cst aflectata, tunc est peccatum ex tum liabet de voluntate. Cum autem per
parte afTectus : quando autem est sim- ignorantiam nesciuntur circumstantise
piiciter ignorantia, tunc cst excusans a negotii, ct ioci, et temporis, et personae,
tanto, et non a toto. Hse autem ditTeren- et nocumenti sequentis, niliil relinquilur
tise : excusans, et non excusans, acci- de voiuntario respectu circumstantiarum
piuntur penes causam imaiem. in intirmitate autem remanet : et ideo

plus liabet de voluntario, et per conse-
quens plus de peccato et contemptu.
Et hsec de ignorantia dicta sufficiant.
ARTICULUS XL
Utrum gravius est peccatum ex ignoran-

tia quam ex infirmitate ?
Deinde quseritur de lioc quod dicitur
» > S <3SS)^
iN u si:mi:nt dist. xxin, a. m)
DISTINCTIO XXIII.
Dc nei pcrniissione in aclu tcnlancll.
A. Quarc Deus permiseril hominem tentari, sciens eum csse casurum ?
Praeterea quaeri solet, Cur Deus lioinineni lentari periniserit, quem

decipiendum fore pra?sciebat? Sednon esset laudabile linmini, si ideo bene
viverc possel, (iiiia nemo malc viveresuadcret : cumin natura posse, et in
potcstate baberet velle non consentire suadenti, Deo juvante : et est glo-
rosius non consentire, quam tentari non posse. Moventnr etiam quidam
dicentes, (ûr creavitDeus quos futuros malos pr«Tsciebat ? Quia pnevidit
quid boni dc malis eorum essetfacturus. Sic enim eos fecil, ut leHncjucrel
eis unde aliquid facerent : et si culpabiliter aliquid facerent, illum de se
Iau(lal)iliter operantem invenirent. A se Iiabent voluntatem malain, ab

illo naturam bonam, et justam pdMiain. Frustra erô dicitur, Non deberet
Deus creare quos prjesciebat malos futuros : sciebat enim bonis profulu-
ros, et juste pro mala volunlate j)uniend()s. Addunt etiain, lalcm bomincm
delxire faccre, (iui nollcl omnino peccare. Conccdimus (luidcm mcliorrm
nnliiram esse, ([iia3 oinnino pcccare nollcl. Conc(^danl ct ij)si iion csst^
malaiii, (jii(C lalis facta csl, ut posscl noii pcccarc si xcllfl, rl jiislo iîiiii-
lain, (iu<e voluntate non nccessitate iêccavit. Cuincrp» liaM- hoiia sil, illa
iiKdior, cur non utraimiuc faccrcl, iil iiltcriiis laiHlarcliir i\o utraquc. illa
enim dc sanclis An^-clis, liaM- dc lioiiiinibus csl. Ilcm, in(|iiiiiiil. Si Dcus

vcllcl, cl illi hoiii csscnl. V.\ Ihm- (luidcm (mmk (Mliiiius : simI iiicliiis \oluil,
iil quod vcllcnt cssciil : cl boiii (|iii(lciii iinii iiiriiKiiiosc, iiiali \(M'o noii
iiiipunc essciil. Ilciii. iii(|iiiiiiil, l*osscl Dcus \ (»liiiilalciii (M>i-um \crlcrc in
bonuin : ipiia omnipohMis csl. Possel revera. Cur iioii ftMil ? (Juia iioluil.
(lur iioluil ? l[»so novil. Non (hd)cmus [ilus saiicrc (|iiain oj)(»rlcl '.
*
A(l Itoinaii. XII, '.\
: hiriK.. omnihus i]ui sunt inlcr ros, iwn ftlus saprif i/U(i;/i ofiord-l >.//>fn-, y.t<l
S(tpcre nd sobrictahin, clf.

B. Hic qiialis secimdum animam : et agitdc scientia hominis ante peccatum.
Et qiiidem secundum animam rationalis fuil liomo, liabens discrelionem
boni e(. mali. Scientiam quoque rerum creatarum, et cognitionem veri-

tatis, qucTC prinicie perfectioni congruebat, mox conditus non incongrue
accepisse putatur. et ad illam non studio vel disciplina ah'qua per
intervalla temporis profecisse, sed ab exordio sutP condilionis divinitus
illam percepisse.
C. Quod triplicem habuit homo ante lapsum cognitionem, scilicet renim propter
se factarum, et Creatoris, et sui.
Fuit homo primus ante lapsum triplici cognitione prcieditus, rerum

scilicet propter se factarum, et Creatoris, et Rerum quippe cognitio-
sui.
nem hominem accepisse perspicuum est, cum non ipse Creator vel
Angelus aHquis, sed homo omnibus animantibus nomina imposuerit ' : ut
ostenderetur, quod singulorum notitiam homo ipse habuerit. Quee enim
propter illum creata erant, et ab illo regenda et disponenda erant, horum
omnium Deus illi et scientiam tribuit, et providentiam atque curam
rehquit. Quia, ut ait Apostolus, Non est cura Deo de bobus ". Quorum
aliorumque animalium Deus homini curam rehquit et providentiam, nt
dominationi ejus subjicerentur, et ratione illius gubernarentur : ut sciret
illis necessaria providere a quibus emolumentum debebat recipere. Hanc

autem scientiam homo peccando non perdidil, sicut nec illam qua carnis
necessaria providerentur. Et idcirco in Scriptura homo de hujusmodi non
eruditur, sed de scientia animse quam peccando amisit.
1 Cf. Genes. ii, 19 et 20.

2 I ad Corinth. ix, 9 : Numquid de bobus cura est Deo?
IN II SENTRNT. DIST. XXIII, C, ART. 1 391
secunclum scientiam quae naturaliler ah

aliquo haberi potest.
2. Ilem, Fecit eum perfectum iu cor-
pore : sed difinior est perfectio anima",
DIVISIO TEXTUS. quam corporis : ergo eliam fecit eum
perfectum in anima.
'.]. Item, Cuminvcnire scienlias sit dif-
« Prxterco quseri solel, Cur Deus ho- (icihi vahJe, facile aulem augcre per au-
rninem, etc. » ditum ab alio : sicut invenimus in pii-
Jlic lertio supponit quaestionem dc mis phih)sopiuintihus, quod vahJe falua

causa ex parte permiltentis Dei, quod dixerunt, el posleriores melius inteMe-
caderet homo. xerunt. Videtur autem secundum hoc,
Et hahet duas partes. In prima facit quod Adam insipientissimus fuerit, nisi
quaestionem de permissione casus. In se- ipse datam sibi a creatione scienliam

cun(Ja tangit, in quali scicntia crealus omnium hahuisset.
fuit homo secundum animam, ibi, li, Slil) CONTHA :
sed roDtra.
« /s7 quidcm secundum unimam, etc. » I. Diirerentia anim;e est et Anjjtdi :
Ilic quoeruntur duo, IJtrum scihcet ho- quia anima in corpore ponilur, ut acci-
mo factus sit in naturalihus vel i^ratuitis? piat scientias et virlutes : Anjzelus autem
Et, Utrum Deus melius potuit hominem scientias a creatione habet. Cuin ijrilur
facere, quam fecit? Et istarum [)rima su- A(ham fuerit habeu'^ animain hiimanam,
pra determinata est de Angehs '
: quia videtur non dehuisse habere scientiam
idem est quaerere, Utrum homo et An-e- "'«' per discipUnam in corpore.
lus factus sit in naturaUbus vel gratuitis? ^- Item, lloc videtur ex habitis supc-
Altera autem hite disputata invenitur rius, uhi .M.iiiister dicit, quod pueri nati
in priino lihro Sententiarum -^

: et idco fuissent iii iinperfectiono scientiip. sicut
hic transeundum est ad partem sccun- et iii imiêrfcctione stalura- : erj.n") vide-
dam istius lectionis. tur, quod non est de nalura hnminis

stalim accipcre scientiarum hahilus.
*
SoLUTio. Dicendum, quod Adam ha- sdutio.

-^ '*^''J*^'-'-
buit scientias omnium, et hoc per j;ra-
ARTICULUS I. tiam gratis datam, et non per naturam.

Anuelus autcin iiahct hoc per naturam :
A)i liomo in primo stntu ouDiiwn cof/ni- et ideo manct adhuc dilTcrcnlia anim.r
tionem acceperit fier )inlurnm, nut pcr el Anjêli tamcn hav noii esl dilTercnli.i
:
suhshmtialis, sed alia qua' >u[»ra tacla

gratiam ?
est in [)aite.
Ai) Ai.n D i(>sponrjum cst su|)ra. qu<td
QuaM-ilur eruo, rtriiiii hoino iii |)rimo iufantcs ikhi nati fuisscnt mco judicio
in liabitu scicntia\ scd [)i)lius
statu naluralitor omnium coj^nilioucin iiii[)crh'cli
habuerit? iii attii considcrationis pr()[)tcr lluidita-

tciii coiii[)lcxionis iiifantiuiu in divorsa.
I^t vidctiir, (|U()d sic : qiiia
1. Dei opora [)crfccla esse dccidtat :

((ii;c iiiiu patitur fortcm Mijtcr uuiim d
homo aulcm opus Dei fuit : crgo in nulla idem convcrsioncm.
perfectione rclinqui dcbuit : orgo porfici
'
Cf. sui^ra prjTcipui' Dist. III.
« Cf. 1 S.MiliMilianiin. Di»! \I lll -l MIV
392 D. ALB. MAf,. ORD. PR/ED.
D. De cognitione Creaioris.
(loîiilionem quoque Creatoris primus homo habuisse creditur. Co-

gnovil cnim a quo creatus fuerat : non eo modo cognoscendi, quo ex
auditu solo perci])itur, quo modo a credentibus absens quaeritur : sed
quadam interiori adspiratione qua3 Dei prsesentiam contemplabatur : non
tamen ita excellenter sicut post hanc vitam Sancti visuri sunt, neque ita in
cBnigmate quabter in hac vita videmus».
E. De cognitione sui.
Porro sui cognitionem idem homo talem accepisse videtur, ut et quid

deberet superiori, et quid gequali, et inferiori non ignoraret. Condi-
tionem quoque suam ef ordinem, scilicet qualis factus esset, et qualiter
incedere deberet, quid agere, quid cavere intellexit. Si horum notitiam

non habuisset, non esset reus praevaricationis, neque seipsum cogno-
visset.
F. Utrum homo prsescius fuerit eorum quse sibi futura erant ?
Si autem quai^ritur, Utium homo scientiam habuerit eorum qiicc circa

eum futura erant, id est, si ruinam suam praesciverit : et simihter pree-
scierit bona quae liabiturus fuisset, si in obedientia perstitisset ? Uespon-
dcri potest, quod ei magis facienda indicla sunt, quam futura revelata.
Accepit enim scientiam et prseceptum eorum quae facienda fuerant, sed
non habuit preescientiam eorum quse futura erant. Non fuit ergo homo
* I ad Corinth. xiu, 12 : Videmus nunc per speculum in xnigmale. -

IN II SENTENT. DIST. XXIII, V, ART. 2. 393
prcTScius sni rasiis, siciil ct de Anîelo (lixiiiiiis. Oiiod Aiijîisliinis siipor
Genesim asseiit, ralione ulens quani supra posuiiiius '.
Ilflecde scientia horninis quantuin ad j)rimuni slatuni pertinet, dixisse

sufficiat.
scihilihus, de quihus est intellectus Dei,

non tamen adeo limpide potestin ilia sic-
ut intellectus divinus : et suh lali aenig-
male omnis creatura rationalis est, eliam

ARTICULUS II. anima Clirisli.
Quoddam iterum aenigma, ex eo
est
Utrum primus homo habuit cognitionem quod inquisitivus est intellcctus hominis,
medio Deum
Creatoris, et sine vidit : cum angelicus sit sine inquisitione. ut
aut per speculum et senigma ? supra diximus : et hoc a^-uigma ilerum

liomo liahet in via iuseparahiliter, licet
in |)atria efliciatur similis Angelis.

Deindc qujpritur de lioc quod dicit, 1'ertium est aenigma, ex eo quod in-
ibi, D, « Cognitionem quoque Creatoris tellectus carne velalus est : et hoc iterum
hahuisse primus Jiomo creditur. » quamdiu ge-
inseparahile cst ab homine,
Vidctur enim Magister dicere falsum : rit carnem animalcm. Et suh omnihus
(juia istis Adam cognovit Deum.
1. In priiicipio quarti Sententiarum Quartum a^nigma est ohscuritalis in-

hahctur, quod piimus homo sine medio tellcctus, ({uee accidit ex peccato animae :
Deum videhat : crgo non vidil per me- etsuh hoc videmus nos, eo quod num-
dium, ut liic dicitur. quam ita per pocnitenliam revocari pos-
2. Praeterea, Si vidil pcr medium : sumus in liac vita, ipiod nihil rcmancal
tunc non diirerehat visio sua a nostra : de corruptione sincerilatis polentiarum.
quia iuter iios etiam unus videl magis Quinlum est aMiigma procedens non
tUire quam alius : el iioc noii videtur ve- ex carne, sed ex carnis corruptione : ([uia
risimile. corpus quod corri(mpitur, (iggravat (ini-
3. l*raiterca, Dicit Augustinus sup( r mam. elc. ^ l''t his iillimis duohus mo-
(icnesim, quod operahatur ad experimen- (lis Adain liiniîdius vidil (piam nos.
lum accipieiidum : experimento aulcin
rehnquilur ars el sciciilia : ei"i;() videtiir, Itcin. Spcciilnin crcaluraium uon rc-
quod ipsc uon liahiicril scicnliam oiu- |)ra>sculat Dciiin nisi in aiiipio luminc.
nium, ul piius vi(h;l)atur supponi. Illnd igiliii- divinum laii-
liiincn aiit csl
liiin el sislcns in .divino (pmd c>t liix

SoLiJTU). Dicendum, (piod visio lidci pcnclraiis i)mnia, ct sic cognoscil Dcus
est per speciihiin in aMiigmalc " : scd crealuras. cl sc it luccrc in crcaluris pcr
a'ni;;nia miiltiplcx csl. jninrn (|iiod c>l ipsc cl inegrcssihiliter
Oiioddam ciiiin csl a>nigma cx hoc ip- in ipso mancl.

so, (piia iulellcctiis cicaliis cst, c\ (|iio Sccmulo inodo cognoscitur in crcalu-
accidit ci, ipiod cliamsi sil (jc cisdcin II |Mi liiincn incipiciis a Dco ct tcrmina-
'
Cf. S. Ac^JUSTiMM, Lil> \! iji' (iencsi ad lil- sfwcuUm in ;vniijmale.
lcraiu, ca|). IS. ^ Sapifiil. i\. l.>.
- I ad C.oiintii. Mii, I- : Viilrintis num- ;»((•

tum in creatura : sicutAnfôli et beati de Et per hoc patet solutio ad totum.

malutina visione veniunt in vespertinam. QuoD ENiM primo objicitur, dicendum Ad
Et neutro illorum modorum cofi^novit quod Magister in quarto Senlentiarum
Adam Deum in speculo. non intendit removerc omne medium :
Tertio modo cognoscitur in speculo sed ex parte a^nigmatis inlerioris quar-

pervestigiumlucis increatoe, quod tamen tum et quintum : ex parte autem speculi
est lux creata, nuUa ex parte obscurata tantum quartum.
per peccati infectionem : et sic vidit Adam Ad aliud dicendum, quod nullus no-
Deum in speculo creaturse. strum potest pertingere ad claritatem
Quarto modo Deus in
cognoscitur illam quiB nullam habet obscuritatem ex
speculo creaturae per vestigium creatum peccato.
et obscuratum quia Adara peccante,
: Ad AnuD dicendum, quod Adam expe-
omnia in pejorem statum defluxerunt, riebatur propter delectationem in actu
quse propter eum facta sunt, sicut dicit contemplationis sapientiae moderantis
Glossa super illud epistolae ad Romanos, naturam, et non per acquisitionem habi-
VIII, 20 : Vanitati, etc. Et sic Adam tus : sicut sciens viellare, viellat, ut de-
non vidit, sed nos. lectetur in auditu.
t *4
IN II SENTENT. DIST. XXIV, A. 395
DISTINGTIO XXIV.
De atljiilorio per ciiiotl lioiiio anle lapsiiin slare poliiil, seilieel de

libero arbilrio iii qiiaiiliiiii ad alias poleiilias eoiiiparaliir.
A. De gratia hominis, et de potentia ante casum.
Niinc diligenter investigari oportet, qiiam fiTafiam vel potenliani liahno-

rit homo ante casum : et utrum per eam poluerit stare vel non. Sciendum
est erô, quod homini in creatione (sicut de Anêlis diximus)datum est per
graliam auxilium, et (!ollala est potentia per quam poterat stare, id cst,
non declinare ab eo quod acceperat : sed non poterat proficere in tanlum,

ut per gratiam creationis sine alia mereri salufem valeret. Poterat quidem
per illud auxiiium gratiae creationis resistere malo, sed non perficere bo-
num. Poterat tatnen pei'illud bene vivere quodam modo, quia poteral vi-
vere sine peccato : sed non poterat siiie alio fiiatia* adjulorio spirifualiler
vivere, quo vitam mereretur aeternam. Un(h' Aujûsliuus in luichiritlion :
Si factus est homo rectus ut et manere iu ea recliludiiK* posset, noii siue
divino adjutorio, et suo lieri jierversus arhilri(t, ulrumlihet iiorum eh^fris-
set, Dei voluntas fieret vel ah illo, vel de illo. |]| (piia suam maluil facere
voluutatem qufiiii Dei, de illo facta est voluulas Dei '. Ilciii, iii fndciii : Sic
hominem priusoport(djat lieii, iil el hciic possiM V(»lle. cl iiialc. Nec friislra.
si beiie : iicc iiiipune, si iiiah! -. Idciii (juo(|uc iii lihro i.U' CornTfin/n' rt
f/ratia iUl : î hnc adjuhu-inm vcl AnL;"cln ncI jioiiiiiii ciiin piiinniii facli
sunt defuissct, ({uoiiiain iioii lalis n.ilnra facla eial, nl sinc di\ino auxilio
jiosset manerc si \cllcl : iioii nliijnc sna cnljt.i cccidissct. Dcfuissel (juijtjie
adjulorium, sinc quo manerc non j)osscl \ ld(Mn, in c(t(lciu : Dcdcral Dt>us
• S. Aur.usTiNOs, in EnchiridioM. rap. 107.

' InF.M, lliidom, fjip. lO.t.
'
IiiFM, I.il». di' CoriTclio?!!' ot gr.ilia. cap. II,
3'JG 1). AL13. MAG. ORl). PR.i:i).
hoinini bonaiii voliinlalem : iii illa qnii^po cnin fccorat rectum : dcderat
adjntorinm, sinc qno non posset in ea manere si vellct, ctpcr quod ])ossct.
Ut autcm hoc vcllet, in ejus dimisit arhiliio'. hlem, in codein, Acceperat

posse si vellct, sed non liahuilvclle quo i)ossct : nam si hal)uissot, pcrse-
verasset ". llis testimoniis evidenter monslratur, quod homo rccLitudinem

et bonam voIunLatcm in creatione accepit, atque auxilium quo stare pote-
rat : alioquin non sua culpa videretur cecidisse.
B. Qualis fuerit illa rectitudo et bonitas voluntatis in qua creatus est ?
Sed qnomodo rcctam et bonain voluntatem habuit homo, si per eam nec
mereri vitam valuit, nec in ea stare voluit : quia nec aliquid mali ca
tunc volebat, et ad tempus stare voluit, sed non perseveranter, et ideo
recta et bona fuit tunc voluntas hominis.
in quarum prima inquirit, Utrum gra-

tiam ahquam gratis datani liomo in pri-
mo statu acceperit? Secundo determinat,
DIVISIO TEXTUS. quae illa gratia fuerit, quia liberi arbitrii,
ibi, D, Hic considerandum, etc. »
«
Tertio, determinat ordinem tontationis

« Nunc diligenter investigari oportet, in viribus animse, ibi, G, « lllud qiioque
etc. n prsetermiltendum non est, etc. »
Hic incipit pars illa qua agitur a

in
quo cecidit Adam per peccatum.
Et habet duas partes : in quarum pri-
ma agit, qualiter cecidit a naturalibus in
quibus est vulneratus : et in secunda, ARTIGULUS I.
qualiter cecidit a gratuitis : et hsec inci-
pit distinctione XXVI, ibi, A, « IJcec An Adam stare potuit per hoc quod ac-
est gratia operans, etc. « cepit in creatione ?
Prima harum subdividitur in duas :
in quarum prima agit delibero arbitrio.

In secunda, de libertate ejus et statibus, Girca primam incidunt tria dubia,
quaj incipit distinctione XXV, ibi, A, scilicet, An stare potuit Adam per hoc
« Jamvero adproposituni, etc. » quod in creatione accepit ?
Hsec autem lectio subdividitur intres :

Secundo, Utrum potuit proficere ?
' S. AuGUSTiNus, Lib. de Correctione et gratia, 2 Idem, Ibidem.

cap. 11.
.
IN fl SENTENT. DIST. XXIV, B, AIIT. 2. 397
Tertio, An nori prolicerc sibi turic [)0- Soj.utio. Dicendum, quod homo niliil Soiuijo.
tuerit imputari ? polest esse, vel facere sine ,t,M"alia : s«.'d
hcec non esl gratuiu facicns seiuper, sed

An PRiMUM sic procedilur : potius conservatio et inlluenlia divina;
1 Damascenus dicit, quod oinne crca- honitatis ad esse et operari, sicut ipse
bile est vertibile : conslat autem, quod dicil : Sine rne niliil poteslis /acere ^.VA
non in melius ergo in deterius vertelui'.
: hac gratia potuit primus hoino stare in
Hoino autem primus crealus fiiil ergo : eo (pjod acceperat : sed noii fuil creatus
sine adjutorioDei vertcrelur in deterius :
jn gratuitis quod tamen ego non credo,
:
ergo oportuit, quod non staret nisi gra- licet sustineam propter Magistrum.
tiam ah({uam standi acciperet. Dicendum ergo ad primum, quod hene xd i ei 2.
2. Item, Augustinus in libro de Vera concedo, quod homo indigut contincnlia

innocenlia : K Xalura humana ctsi in illa sicut aha creatura sed non in^Hgcret :
integritate in qua condita est, permanc- gratia gratuin lacienle ad hoc. Kt hoc
ret, nullo tamen modo seipsam sineCre- modo etiam intelligitur auctoritas se-
atore adjuvante servaret. » Si ergo tunc quens Augustini,
sine Dei gratia salulem suam quam lia- Ad alia autem (jua' in contrarium Adobject
behat, servare non potuit, quomodo post objiciuntur, [)atet solutio : ([uia iUa non
casum gratiam rcciipcrare poluit, quam removent gratiam iiilluentia' diviiue et
perdidit ? Ergo videlur, ([uod de se non superadditorum in naturalibus potentiis
potuit starc. quae dat Dcus unicuique natune secun-
Suu GONTiiA : dum proportionem capacitatis sua? et :
1. IIoc quodnon estinpotestatenostra, talis fuit ctiam gratia quam act e[)it Adam.
non imputatur nobis si ergo Adam : Sed in liomine proprie vocalur (jraHa,
stare in eo quod accepit sine nova gratia quia ordinat ad gratiam gratum facien-
non poluil, si illam non accepit, non fuit tcm : in aliis autem non proprie vocalur
ei imputandum quod cecidit sed non : nominc (jratue, sed dati, vel nalurse.
acccpit eam ergo non fuit ei imputan-
:
dus casus.
2. Item, iXatura nulli dat esse quin det
ei ctiam virtutes conservantes csse quod
dedit, nisi ita sit quod csse illius sit con- AJ«TI( '.ILUS II.
tinuiim lieri : cum igilur Deus non im[)cr-

fcctior sit in operando (juam nalura, cum An liontn profirere pohtit in prinio slalu
dcdil cssc naturale homiiii, dcdit ei [)o- e.r liis (/u.r arcrpit ?
tcstatem standi in illo.
'). Item, Asiiio (iedit Deiis esse, et [)o-
lestatem standi in illo : (M'go si homini Secundo (|iKTrilur, I triim hniuo [un-
hoc non facerct, deterioris conditionis licere [)otuit in [^riiiu» slatu cx iiis i\\uv
essct apud i[)sum qiiam asinus. acce|)it ?

4. Itcm, iMagister in />///f'/yi dicit, ([uod Nidctur autcm ([uod sic : (|uia
gratia [)('r ([iiam stare iii eo ([uod accc^ît |. |,nc. \, iill, dicilm m (ilossa. \\\um\
poterat, faciillas liberi arbitrii ct discci- viilncialiis csl in iialui alil)U>. ct s|)(»liatus
nciidi bonuiii cl iiialiim luit : conslat au_ gratuitis : scd uiillus liomo sjxiiiatur lioc
tcm, ([iiod has [)olestates sivc facullatcs (|nod iioii liabcl : crgo liahuit graluila :
homo [)rimiis iii crealione accc[)il, c\ scd habciis graluila, [uolicere polesl :
([uibiis starc [losset. ,.rgo .\dam [xiliiil [iroliccrc ad iiicritum.
'
.loaii. \v, .').
:

2. Item, In naiuris ita videmus, quod
omne illud quod natura perficit in esse,
etiam dat illi potenlias nalurales, quibus
proficere potest in benc esse et operari :
cum erô non imperfectior sit Deus ARTICULUS III.

quaiii natura, etiam suo po-
opci-i dedit
teiitias quibus prolicere poluit in bene Utrum posito quod homo gratiam non
esse : ergo Adam etiam proficere potuit. liabuit, an eifiierat imputandum quod
Sed contra, Si concedatur, Contra hoc est quod cecidit ?
dicit Augustinus in Littera.
Quaeat. Ulterius quseritur hic secundum afiam Tertio quseritar, Ex quo gratiam non
opinionem, quse dicit Adam croatum habuit, utrum ei imputandum fuit quod
esse in graluilis, qualiter intelligatur cecidit ?
quod Augustinus hicdicit, quod proficere Videtur autem, quod non : quia
non potuit ? 1. Plura habuit deprimentia in malum
quam elevantia in bonum, quia vertibili-
Solutio
Ad i\
SoLUTio. Dicendum quod ad hoc, tatem naturse, et Angelum adhortantem :
Adam secundum illam opinionem quod ergo non potuit resislere.

non fuerit creatus in gratia gratum fa- 2. Item, Diabolus fortior est homine :
ciente, non potuit proficere ad meritum :

ergo homo non potest ei de se resistere :
quia profectus meriti non est constitutus

ergo quod succubuit, non fuit ei impu-
infra posse virium naturalium vel poten- tandum, ut videtur. \
tiarum, sed oportet habere altiora, ut

SeD CONTRA : Sed contr
fidem, charitatem, et hujusmodi sed
:
Discretionem habuit boni et mali, et
potuit proficere in bene esse naturae, ut
facultatem arbitrii, quia potuit dissenti-
commodis vitae, et operibus infra posse re : ergo sua culpa cecidit, cum stare ,
naturahum constitutis et hoc et non :

potuerit, ut videtur.
plus probat secunda objectio.
Ad 1. Ad PRiMUM dicendum secundum hanc SoLUTio. Ex prsehabitis in qusestione SoIuti(q>
opinionem, quod non Ad 1.
fuit spoliatus gra- de tentatione, istam facile est solvere :
tuitis quse haberet, sed quse habiturus quia tamen in-

licet natura sit vertibilis,
erat si stetisset.
fluentia divinse voluntatis magis se habet
ad standum, quam ut vertatur.
Adqueest. Ad m
quod quseritur, Qualiter respon- Item, Cum Angelum habet tentantem
deatur secundum aliam opinionem dictis
exterius, habet etiam Angelum bonum
Augustini in Littera ?
confortantem : et ideo efficaciora remedia
Dicendum, quod est profectus ad me-
habuit sublevantia quam deprimentia, et
ritum, et hoc modo proficere potuit
ideo sibi est imputandum.
Adam : et est profectus ad confirmatio- Ad aliud dicendum, ut supra, quod Ad2.
nem secundum statum beatitudinis, et tamen ten-
licel diabolus fortis sit in se,
hoc modoproficere non potuit, nisiDeus
tatio non est fortior quam ipse homo I
compleret eum.
vult : quia ipse non accipit vires in nos
nisi ex permissione vel voluntate nostra
et ideo illa objectio non cogit.
IN II SENTENT. DIST. XXIV, C, D. 399
C. OpposUio contra illiid quod diclwa est, Jwminem non potuisse pro/icere.
Ad hoc autein quod dixiinus lioiiiinejn non poluisse proficjTe vel mereri
pei- grriliain creationis, soletopponi sic : Per illnd cuixilinin f,M-atine creutio-
nis pofuit stare in hono quod acce|)eral. Poliiil er-io resistere tentationi.
Sed resistere tentaticjnibus atque sugêstionihus inalis, ineriluni est ac bo-
nuin remunerabile. Onuie aulem l)onuin meritnm profectus est. Per ^'•ra-
tiam eigo creationis proficere potuit sine adjectione alterins gratia^ Ad

quod dicimus, quia resistere malo, et non consentire tentationi, non fecis-
set illi merilum, etsi non consensisset : quia nihil in eo erat quod ad m.i-
lum impelleret, sicnt Angelis qni non cecidernnl non fuil *
meritum qnod
sleterunt, id est, quod non corruerunt. Nobis autem meritnin csl ali((nan-
do, si maluin non facimus, sed resislinuis : ibi dnmtaxat, ubi cansa subest
qna^nos id facere movet : (jnia ex peccali corrnplela proni snnf ad la|)snm
gressus nosfri. Ubi aut(Mn non infervenil causa nos ad malnm impcllens,
non meremursi ab eo declinamus. Declinare enim a malo s^nnper vilat
poenain, sed non smnper meretnr pafmam.
D. De adjutorio hotnini in creafione dato, (/uo starc poternt.
ilic (-onsi(l(>randiiin (>sl, (piod riicril illiid adjnloriiim linmini dalnin in
crealionc, (pio polcial mancic si \-(dl('l. illiid nli^pic fiiil libcrla»^ arbifrii
al) oinni labc el corrnpfcla iimnnnis, ahpic \ (diiiilalis r(Mliliido. cl oiiniinm

naturalinm p^dcnliarnm anima> sincerifas al(|uc \ ivacilas.
I
Edil. J. AlUauine, fuerU.
:
400 D. ALB. MAG. ORD. PR^]D.
magis attendit rationem actus virlutis,

quam gratiae. El verum est quia virtus :
est circa difficile, et honum : et hanc ra-

tioncm non habuisset resistere primi
AKTICULUS IV. hominis, hcet alias hahuissel rationcm
meriti. Alii aliter dicunt, scihcet (juod
Ati homo in 'primostalu resistendo malo mcritum dimissionis pcense consistil in
et nonconsentiendo tentationi, fecisset diflicultate operis, hoc non hahuisset
ct
sihi meritum ? Adam meritum autem glorise consistit
:
in quantitate charitatis, et hoc hahuisset

si habuisset gratiam. Sed hoc non placet
Deinde qua?rilurde hoc quod dicit, ibi, pro (anto, quia ipse non indiguisset illo
C, circa medium : « Ad quod dicimus, merito, cumnullius poenee debitor fuerit

quia resistere ma lo, eic. » et ideo distinctio illa frustra fieret circa
Causa enim Magistri nulla videtur opus cjus.
esse : quia Ad ALiUD diccndum, quod est declinare Ad 2.
1. Est opus meritorum ex hoc quod quod non dicit nisi privationem simpli-
procedit ex radice charitatis. cem, sicut declinatur a malo de quo
2. Item, Quod dicit, » Declinare a malo numquam fuit cogitatio : et de hoc lo-
...non semper meretur palmam, » vide- quitur Magister. Est etiam declinare
tur falsum : quia est pars justitiee, et a malo de quo fuit cogitatio, et est vo-
justitia secundum se totam meretur pal- luntas actualis tendens in contrarium
mam : ergo et declinare a malo. illius mali : et hsec est pars justitiae,
et meretur palmam : et de hac non lo-

Solutio.
Adl.
SoLUTio. Dicendum, quod Magister quitur.
E. De libero arhitrio.
Liberuin vero arbitrium est facultas rationis et voluntatis, qua bonum

eligitur gratia assislenle, vel nialuni eadem desistente. Et dicitur liberimi
quantumad voluntatem, quee ad utrumlibet flecti potest. Arbitrium vero

quantuin ad rationem, cujus est facultas vel potentia illa, cujus etiam est
discernere inter bonum et malum : et aliquando quidem discretionem ha-
bens boni et mali, quod inalum est eligit : aliquando vero quod bonum
est. Sedquod bonum est nisi gratia adjuta non eligit, malum vero per se
eligit. Est enim in anima rationali voluntas naturalis, qua naluraliter vult
bonum, licet tenuiter et exiliter, nisi gratia juvet qucc adveniens juvat :
eam, eterigitut efficaciter velitbonum. Per se autem potest velle malum

efficaciler. Illa ergo rationalis aninite potentia, qua bonum vel malumpot-
est vellCj utrumque discernens, liberum arbitrium nuncupatur : quod
bruta animalia non babent, quia ratione carent : babent tamen sensum et
appetilum sensualitatis.
I
Ii\ II SENTENT. DIST. XXIV, E, ART. o. 401
ex ulroque. Si quia in utroque : ergo

liberuiTi arbitrium est pars rationis,
et voluntatis : et cum unum sit nu-
mero, erit unum et idem numero pars
ARTICULUS V. essentialis duorum, quod est impossi-
bile. Si autcm quia ex utroque er- :
Quid sit liberum arbitrium ? IJtrum Jia- go liberum arbitrium est potentia com-
bitus, vel potentia, vel passio ? posila ex duabus potenliis, quod est im-
possible. Et secundum lioc ratio et vo-
luntas non manerent in proprio actu in
Deindc quceritur de hoc quod dicitur, anima, sed in eo quod componunt.
ibi, E, « Liberum vero arbitrium, elc. » Praeterea, Duo simj)li(ia nou compo-
Et qufcrunlur hic tria de libero arbi- nunl terlium, nisi unum sil materiale
trio,quorum primum est, Quid sit ? ad alterum, ct allerum formale : sic
Secundum, Ulrum amitti possit vel autem non se liabenl ratio et voluntas :
toUi per ahquid libertas ejus ? ergo videlur, quod male dicitur /V/cm//"'/^
Tcrtium, de actu ejus de quo mentio- r/itiotiis^ et voluntatis.

nem facit in Littera.
Ulterius quwritur, Oualiter accipiatur Qujg^, 2
Ad piiiMUM sic proccdilur : ratiu in diflinitione hberi arbilrii ?
1. Omne quod capit intentionem et re- Uonstat aulcm, quod non accipilur
missionem, ex his qme snnt in anima, j)ro specuhiliva : erud [»ro practica : er-
est habitus, vel passio, et non polentia : go aut pro sujieriori, aut inferiori, aut
liberum arbitrium capit intensionem et pro utraque simul. Si pro supi-rio-
remissioncm : erjô est liabitus, vel pas- li : tunc non disponerentur inferiora
sio. DiuMA patet p(!r lioc quod dicil IMii- per liberum arbitrium, ut videtur. Si
losoj^hus, (juod tria sunt in anima, j)o- autem pro inh'riori tantum : ergo noii
tenliai, passiones, et iiabitus : (!t polen- conlingeret per hberiim arbitrium iii-
tia} non recipiunt maj^îs el miiius, ciim hierere superioribus, (juod etiam fal-
sint consequentes subslantiam aninue : sum est. autem juo utraijue hoc
Si :
sed alia duo capiunt magis et minus. ikju videtur quia secuudum hoc non
:
Skgunua j)robalur [)er Au^ûstinum, et esset liberum arbitriiim [ôtcnlia spe-

Ucrnardum, et Anselmum, qui dicunt, cialis, sed plures complectens. Eudcin
quod liberius esl iii bealis quam iii via- inodo polesl (dijici dc volniilatc.
toribus, (it liberius in viatoribus quam in
damnalis. Soi.i tio. Diccndum mco jiidicio. (juod soiuilo.
Item, Liberlas diviihlur in liherlalcm libcruiu ailiitriuui c>t jxilcntia sj)c-
a coactionc, a peccato, et a miscria : ct cialis comjilcla ji(>r haliilum nalura-

Ikcc dicunt liabituin : ergo liberum ar- lcin. (jui cst libcrlas cjus : undc habct
liitriiim dicit habilum, el non j)oteu- ali(juid rationis, cl ali^juid vohinlatis,
tiam. sicut oslendit nomcn cju> : suiiin eniin
2. Item, Iloc videtur per hoc quod est velle arhitriuin sibi, ct hoc dicil cli-
dicitur /acultas rationis : facultas cnim iicrc. duobus |)ro[)ositis. Iidc cst, [)ra'0-
[)otentiai est hahilus, ct non [)olcnlia : jitarc ct praMdigero ; cl [)ro[)oncrc duo

ergo liberum arbitrium cst liabitiis. c.st raliouis. [iraM)[)lnrc aulcm alternm
est volunlalis ; libcilalcm autcm vooal
Iri.M ullciius (juaM-ilur, Qualitcr dica- a voliinlatc.
lur facultas rationis, et voluntatis? lA u\ hoc inlcllijâlur, sciendum quod

Aut enim quia in ulroijuc, aiil ([uia siciil dicii IMiilosojdius, « Liber esl (jui
'^6
XXVI
est causa sui. el non causa altcrius : et tates dicit habilum recipientcm intensio-
quod est obligalum alteri, non esl libc- nem et remissionem.
rum. » Unde polenliu3 alVixiE organis Ad ALiUD dicendum, quod facullas li- Ad 2.
sunt obligaiae illis, non polcntes in ac- cct dicatur tamen nominat
abstracte,
tum ultra naturam receplibilitatis orga- polestatem comph^tam per naturam quae
ni : sicut visiva potcntia alligala pupil- est libertas a coactione, quam accipit
lae, non potest ultra lioc quod pupilla secundum quod altingit voluntatem.
nata est recipere, et sic est etiani de
aliis. Sed a tali obligatione sunt absolutoe Ad dicendum, quod dicitur fa-
ALiuD Adqusesi
omnes potentia} animse rationalis, qua- cidtas rationis, et vohmtatis, sicut ex
rum nulla est affixa organo. Altera obli- utroque, non materialiter, sed secundum
gatio alteri est ab objecto, quando con- ordinem : quia unum in actu sibi prae-
vincit potentiam de consensu in ipsum, ponit et alterum sequitur ex ipso.
sicut omnes potentise apprehensivse ani- Et hoc patet ex Damasceno qui dicit,
mae ralionalis, ut intellectus, et ratio, quod primum inquirit, deinde disponit,

et hujusmodi, convincuntur rationibus tertio ordinat, deinde dijudicat et senten-
ad consentiendum in verum et ideo : tiat, deinde eligit, deinde vult, deinde
non sunt causa sui, sed alterius. Sed impetum facit ad opus. Et conslat, quod
voluntas nculro modo est obligata : quia inquirere, disponere et ordinare, dijudi-
non est aliixa potentia organo, nec etiam care et sententiare, actus sunt rationis :
necessario consentit : quia ratione di- velle aufem et impetum facere ad opus,
ctante hoc esse facicndum vel non, adactus sunt voluntatis. Sed eligere (ut
huc se habet ad quod voluerit, et potest habemus in Litiera) est actus liberi ar-
contrarium velle, quam quod ex ratione bitrli : ergo liberum arbitrium est poten-
dijudicatum est : et ideo voluntas libera lia sita in contactu rationis et volunlatis,
est, et electio liberi arbitrii ab iila parte aliquid habens ex hoc quod ordinalur
habet eamdem iibertatem. Unde scien- ad utramque, ad unam consequenter, et
dum, quod liberum arbitrium est poten- ad alteram antecedenter : et ideo utra-
tia animae rationalis sita in anima in que ponitur in diftinitione ejus : etnon est
contactu rationis dijudicanlis, et volun- compacta, ut quidam dixerunt, ex utra-
tatis complete volentis : quia eligere que, sed per ordinem respicit utramque. _
(quod secundum Augustinum est liberi
arbitrii) est post judicium, et ante com- Ad m quod ulterius quaeritur, Qualiter Adquaesi
plete velle. sumatur ibi ratio ?
Dicendum, quod pro practica ratione,
Ad 1.
DiCENDUM ergo ad primum, quod tri- quae communiter se habet ad utramque
plex est libertas, scilicet a coactione, et portionem, eo quod arbilrium est in
a peccato, et a miseria : et illa sola quae officio utriusque.
a coactione est de subslantla liberi ar- Nec sequitur quod objicitur in contra-
bitrii. Et illa iterum consideralur dupli- rium quia non ingrediuntur ratio et
:
citer, scilicet in se, et sic non potest voluntasin compositionem ejus, sed exi-
intendi et remitti : vel in comparatione guntur ad ordinem actus qui est eligere.
ad actum, et sic habet magis et minus, De omnibus his et sequentibus multa

sicut et ipsa potentia naturalis : et ideo valde et exquisite disputata inveniuntur
per hoc non potest probari, quod non in tractatunostro deA?2i?na, queestione de
sit polentia, sed quoad alias duas liber- potentiis motivis et de libero arbitrio *.
1 Cf. III de Anima, Tract. iv, de motivis viri- ce editionis.

bus, cap, 10, de libero arbitrio. Tom. V hujus-
IN II SENTllXT. DIST. XXIV, E. AUT. (}. 403
J. h\ diifiiiitione praihabila Aujûstini

[jonitur.
2. Item, Philosophus dicit, quod poto-
slas pravorum eli{ênda est : er^^ô est ho-
ARTICULUS VI. na et de potestate hberi arbitrii.
Sed coxtra lioc est quod dicit Ansel- seJ contrt,

An libe?'um arbilrium amitti polnit, ct iiius, quod « posse peccare nec Hberlas
ejus libertas per aliquid tolli ? est, nec pars libertatis : » ergo non est
de essentia Hberi arhitrii.
Secundo qu.Tritur. Utruni amitli pot- SoLLTio. Dicendum, quod libcrtas ul soiutio.
osl ? iii sequenti dislinclione Maj4:ister dicit,
Quahter enim salvetur cum pra^scien- triplex est, scilicet a necessitale, et a

tia, in primo hbro Sentcntiarum, traclatu peccato, et a miseria : et prima non pot-
de prcescienlia, notalum est. est amitti, sed secuiida, et terlia.
Vîdetur aulem, quod sit amissum per Item, Prima adiiuc dupiiciter conside-
peccalum : (|uia ratur, sciiicet secundum terminum a
1. Dicit Augustinus in Enc.hiridion , et qiio, id est, secundum quod est a ne-
liabehilur in sequenti distinctione, ho- cossitate libera, vel absolula : et sic,
mo male utens libero arbitrio et sc per- iiumquam amittitur, vel dimiuuilur qiiia :
dit et ipsum quod autem perditum est,

: [irivatio non recipit intensionem vel re-
non habetur erjzô videtur, quod post : iiiissionem unde sccundum Iioc a>que
;
non est habitum ab homine. est in Deo el iii crealura, et an[ue in

2. Item, Infra dicet, quod post pecca- beato et misero, et icque in Iiono et
lum trahitur et vincitur quod aulcm : malo. Potest eliain considerari in com-
Irahitur et vincitur, cojîtur : er^ô co- paratione ad aclum eiigendi et per :
aclum est post peccatum : iion erj.^0 est hunc modum non amiltitur, sed dimi-
liberum. nuitur ex defectu haliilus j^ralia' vel
''\. Item, Auyuslinus in lii)ro de Lihcro glori.T.
arbitrio : « .\uila re fruitur homo cum Au lu ergo ([U(^)d [)rimo olijicilur et A.i i ei 3.
liberlate, nisi qua iruitur cum securita- ttMlio, dicendum quod iiileiiijîtur de li-
te : » securitatem aulem in iiac vila ho- hertale gratiie el gloria* sive beatitudi-
mo numquam liahel)it : ergo nec lii)er- nis, et non naturae ([Uie est a necessi-
latem : erjô videtur, quod libertalem talc.
amiserit. Ad ALiru diciMidum, ([uod trahitur et
onira. ^^^ coNTiiA lioc csl (juod dicit Urij^c- vincilur ut siibsit [)eccalo : ([uia [)er se
nes supra illud Deuler. xi, 2(1 : hJn pro- iioa [)otest exiie de peccalo, nisi Iiabeat
pono in conspectn cc.stro hodie, etc, sic : iii}(Miateiii a [x-ccato, ([ua' est [km* gra-
« Qua^ cxlerius accidunt, iii noslra |ii)- llaiii ; sed noii lialiitiir iieqiie vincitur,
testate non suiit : lieiie iiulem vei mal(! ul cogalur ad se([U(Mis [)eccatum, quia
uli Iiis (|u;b iiicidunt, ea (pia> iiilus esl sic amisissel lilierlaliMn a iiecessitate.
rationi! (iisc(M'nente et dijudicaiile quo-
modo iiis (ieiieat iili, iioslra' poteslalis Ai) II) ([iiod ultiMMUs ([uaMilur. tiicen-
A.l I.
est, (licenle .Moyse ; /w/ propono in con- diiiii (|iiod [lolestas [xMcandi non ost
spectu vestrn hodic, elc. » [)ars liherlatis iiisi |k r accidens, scilicel
in ([uanlum uiia nuiiii ro ol suhstantia

»9t. ULTiiiui s ([uaMilur, Ltruui [)osse ma- ost cum [)()lostate noii [»occandi, ol lioc
liim sil iiliertas vel [)ars lilxMlatis ? ost niatorialiler : sed in ([uaiilum osl
VX vidctur, quod sic : quia poccandi, defet tiis e>l v\ inlirmilas, ol
:
404 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
non potestas : primo modo accipit

et SoLUTm. Dicendum, quod cligere du-
Auguslinus : secundo niodo Anselmus. pliciter est, scilicet ex consensu sponta-
Ad 2. Per hoc eliam potest patere solutio neo, ut Magister dicit in sequenti dis-
ad id quod dicit Philosophus. tinctione : et sic est electio cujus quod

vult eligens, et consistit in libcrtate
arbitrii. Est eliam electio determina-
tio melioris secundum rationem rectam
eligibilis, et sic est eligentiai : et sic
ARTIGULUS VIL patet quod electio liberi arbitrii sequitur
consensum spontaneum sine regula ali-
Quis sit actus liberi arbitrii ? et, Utrum qua regente et ideo iile liber est. Ele-
:
eligere ? ctio autem eligentise sequitur regulas

rationis sumptas ex natura eligibilis
et ideo illa non est libera, sed cogitur
Tertio, Quceritur de actu liberi arbi- per rationem rectam, et cadit in consi-
trii qui est eligere, ut habetur ex diftlni- derationes artis topicee, ut patet in II
tione quam ponit Augustinus. Topicorum : et efficitur causa efliciens
Sed conlra videtur esse actus eligen- virtutis, ut patet in III Ethicorum.
tiae : Per hoc patet solutio ad primum.
1. Elisrentia non est liberum arbi- Ad ALiuD dicendum, quod licet libe-
triuni : ergo eligere non est actus liberi rum arbitrium sit una potentia, tamen
arbitrii. Quod autem eligentia non sit radicatio non
immediate super
ejus est
liberi arbitrii patet : quia dicit Philoso- substantiam animse, ut prius dictum
phus, quod eligentia semper est recta, est, sed potius est super ipsam jam
liberum arbitrium est rectum et non determinalam per alias potentias quas
rectum. sibi praeponit : et ideo in actu habet
2. Item, Unius simplicis potentice est etiam aliquid ab aliis, tamen illud est
unus simplex actus : sed liberum arbi- materiale, sciiicet proponere duo : sed
trium est simplex potentia et una : ergo complementum actus est penes preeop-
habet actum simplicem. Prima patet per ptare : et sic invenilur in omnibus acti-
se. Secunda accipitur ex prsemissis. Inde bus qui non sunt unius potentice secun-
sic :Ehgere non est actus simplex ergo :
dum quod est sola, sed in comparatione
eligere non est actus liberi arbitrii. ordinis ad aiias, ut frui, uti, scire, et
Probatio primee est, quod difliniens multis talibus, de quibus in primo libro
Damascenus eligere, plura ponit in difti- Senlentiarum '
est notatum et in alio :
nitione, dicens quod eligere est duobus opere ab lioc in quastione de vita seter-
praepositis hoc illi prceoptare. na.
1 Cf. 1 Sententiarum, Dist. I. Tom. XXV.

IN II SKMI:M. DIST. XXIV, F. 405
F. De sensualitate.
Est enim 5'e;2.s7â///a5 qusedam visaniiiifle inferior, ex qua est niolus qui
intcndilur in corporis sensus, afque appclilus rcruni ad corpus pcrlinen-
tium. Uatio vero vis anima} est superior, qua^ (ut ita dicamus) duas liahct
partes vcl difTcrentias, superiorem et infcriorem. Sccundum superiorcm
supernis conspiciendis vel consulcndis inlendil : sccunduin infcri(jrciu ad
temporalium dispositionem prospicit *. Quidquid erf>o in anima nostra no-
bis considcrantibus occurrit quod non sit commune cuin bcsliis, ad ratio-
nem perlinet. Quod autem in ea reperis commune cum bclluis, ad sensua-
litatem pertinet. Et ubi nobis gradaliin in considcralione parlium animae
profircdicnlibus, primum aliquid occurrit quod non cst communc cum l)c-
sliis, ibi incipit ralio. Hoc autcm Augustinus docet iii libro XII di» Trinitale,
ita diccns Videamus ubi sit quasi quoddam homiiiis extcrioris inlcrioris-
:
que confinium. Quidquid cnim habenuis in animo cominunc ciimpeco-

re, recte dicilur ad cxleiiorem homincm
Non cnim solum cor-
perlincie.
pus exterior homo deputabitur scdadjuncla quadam vila sua, qua coiiipa-
:
ges corporis et omnes sensus vigcnt, quibus inslruclus esl ad cxleriora
scnlicnda. Ascendcnlibus ergo introrsum quihusdain «iiadibus considera-

lionis pcr aiiimai partes, ubi iiicipil aliquid occiirrcrc qiiod iinii sil nobis
commune cum besliis, ibi incij)it ralio, ui)i hoiiKt iiilcrinr j;iiii jjossit a^no-
sci. Rationis autem ])ars suj)crior a3tcrnis ralionibus consjiicicicndis vc!
consulcndis adhuM"escit, jiortio infcrior ad l<Mnj)oralia îibcrnanda dcllccli-
tiir. I']l illa ralionis inlciilio (jua contemj)lamur iclcrna, saj»iciilia> (lcjiiila-
tiir : illa vero (jua l)enc nliiimr rehus lcmjxu-alihns, sciciilia» dc|iiilalnr.
riiim vcro disscriinus dc iialuia mciilis huinana', i\i' iina (jiiadam i(> disso-
riinus, nec eain in ha'c dno (jua: c(Hninciiioravimus, iiisi j>cr oflicia frcini-
nainus. (larnalis aulcni vel scnsualis aniina' iiiolns, (jiii iii ( oiporis sonsus
inlcndilur, nohis j)cc(»ril)us(jnc commnnis csl : (|iii scclusus esl a ralionc
saj)icntia', ralioiii aulciii scicnlia: \ iciiius csl \
' Edit. .1. AlI(âuino, ronspirit.

' S. AuGLSTiNU?, I.ili. .\II (lo Trinilnlo, cap. |.
iO!) 1). ALH. MAG. OHI). IMJ.Kl).
ciiiiii rcruni ud coipus pcrlincnliuni non

est unius vis, scd polius irascibilis, et
concupiscibilis : ergo male ponit illum

in sensualilate tamquam in vi una.
ARTICIJLUS VIIL
SoLUTio. Sine preejudicio videtur mihi,
Qidd sit sensualitas ? Ulnim nomi-
et, quod non nominet vim ct
sensualilas
)icl vim unam sive potentiam nnam, potcntiam unam, sed multas, scilicet om-
aut pliires? nes illas in quibus perficitur motus ex
sensuali apprchcnsione iile autem per- :
ticitur duabus viis potest enim inciperc :
Deinde quteritur de hoc quod dicit, a sensu accipienti, ct communi compo-

ibi, « Est enim sensualitas qiisedam ncnle unum sensibile cum altero, sicut
vis,îc.n incepil in muliere, sicut dicitur|: Vidit
Et quseruntur duo de sensualitate, sci- igitiir mulier quod honum esset lignum
licet quid sit? et, Utrum in ea possit csse ad vescendum, et pulchrum oculis, ad-
peccatum? spectuque delectabile "\ ^Scilicet ibi fuit
sensus communis componens visibile
Ad PRiMUM proceditur sic, supposita cum Deinde sequitur aclus

guslabili.
diffinitionc Augustini quse hic ponitur, phanlasiaj practice componentis et divi-
scilicet quod « sensualitas est qucedam dentis acceptum a sensu, secundum com-
vis animoe inferior, ex qua est motus qui positionem ex qua elici possunt inten-
intenditur in corporis sensus. » Et aliam tiones boni et mali, convenientis ct non
ponit, quod « est appetitus rerum ad convenientis, sive nocivi vel amici. Et
corpus pertincntium. » deinde aestimativa informata illis inten-
Sed coi\tra :
tionibus, et instigans ad motum vel fu-
J. Vis animse inferior cx qua est lalis gam. Et deinde sequitur affluentia desi-
motus, non una vis quia phantasia
est :
derii quod est potentia communis et :
secundum Philosophum sic movet, et habet duas partcs, scilicet concupiscibile

etiam concupiscibilis, et irascibilis : ergo et irascibile, et affluit per concupiscen-
male dicit vis. tiam in delectabile, per iram autem in-
Item, In fme istius distinctionis dicit, surgit contra nocivum. Et deinde est ta-
quod qiiandoque dicitur sensualitas infe- ctus delcctabilis in anima pcr delectatio-
rior porlio rationis quod temporalium nem : et ibi completur motus sensuali-
dispositioni intendit S scilicet inferiori- tatis : unde etiam ab illo denominatur,
bus quai etiam sunt sensibilia : ergo quia sentit conjunctionem delectabilis
motus intendens in sensusest ex inferio- sensibilis.
ri portione : et ita erit sensualitas. Alius modus inceptionis est a memo-
2. Item, Ea de quibus est appetitus ria quse (sicut dicit Commentator super
vel fuga sensibilis anima, non semper lib. de Anima) facit stare per reflexio-
accipiuntur ex sonsu, ut dicit Avicenna : ncm singulare ante sensum : et in pro-
sed sunt intentiones boni vel mali, no- gressu nulla est variatio.
civi vel convenientis, quas elicit sestima- Et videtur mihi, quod sensualitas no-
tiva, et non accipit eas a scnsu : ergo minet animam sensibilem in omnibus
malc dicitur, quod intenditur in sensus. his viribus motivis. Necesse est enim,
quod in omni motu tiat nuntiatio per
Item, contra sccundam : Appetitus apprehcnsionem, quse incipit a sensu,
'
Vide iu liue istius distiuctionis, cap. L. 2 Geues. 111, 6.
IN 11 SEiNTKNT. hlST. X\IV, I", AliT. 9. U)7
vel a niemoria : ct postea decurril illa 1. Fccoribus non incsl peccalum : scn-
via quam di.ximus : sed tamen principa- sualilas aul(.ni nobis communis est cum
liter ullimum complens est taclus^ vel pecorc : crjô in sensualitate non potest
conjunclio sensibilis deleclabililer in esse peccalum.
sensu intcrioris delectationis. 2. Item, Dicit Auguslinus, quod omne
A.d 1.
Ad m ergo quod primo (jhjicilur, di- pcccalum est in ratione.
cendum qiiod Augustinus in lihro XII Ilem, Dicit iii Lillera. ct infra babcbi-
de Tiinilale, unde traliuntur illa, non lur, quod sensualitas a nalura rationis
agit dc potcntiis anima? ex intcntionc : ct seclusa cst : ergo in scnsualitale pecca-
ideo vocat vim in qua completur tota timi non est.
vis illius motus qui est ex partc pccori- 3. Oppositorum est potenlia
Ilem,
nae natura? '
: ct al) illa natura dicilur una virtus ct pcccatum sunt opposita
: :
vis una, et non a rationc unius [)oten- crgo potcntia ipsorum in qua babcut
tiae. esse, est una sed virtus numquam ba- :
i\u .vLiiJD diccuduui, quod accipi ex bet esse in scnsualitate : ergo nec pecca-
Ad 2.
sensu dicitur dupliciler, scilicet ex objc- tum, ut vidctur.
cto proprio : et sic intcntioncs non acci- SeD CONTR.V :

se.l contra.
piunturcx sensu, ut dicit Avicenna : quia 1. Primi motus sunt peccala, ul dicil
intcntio boni vcl mali ut nunc, non est ibi Augustinus. Kt primi motus sunt in
proprium scnsibilc alicujus sensus. Pot- scnsualilate : ergo peccalum est in sen-
est ctiam dici cx scnsu accipi, quod elici- sualitate.
tur ex scnsibilium compositionc vel di- 2, Itcm, Motus primus in genere pec-
visionc, el nou separatur ab appcudiliis cali (licilur rcspectu sccundi : secundus
matcriic qua; facit particulare : et sic in- aulcm in mulicre pcccatum est ergo et :
tenliones boni vcl mali ul nunc, acci- primus in scrpcnte quia non est primus :
piunlur cx sensu : et sic secundum Au- in gencre pcccali, qui non cst pccca-
gustinum, sensualitas intendilur in quiu- lum.

que corporis sensus.
SoLrTio. Sine pr^rjudicio diccndum, soiutio.
1 SBRUIl- An ALiUD patet solutio pcr antcdicta. quod in scnsualitalc cst jicccalum qudd
1 cJifnni-
onem. iMuIla aulcm de ista materia ct sc- vocatur piimus molus, (jui secuiulum
(pienli arliculo invcnies in alia Summa, .Vugusliuum, [)eccalum lcvissimum cst.
(luu-'stione dc toitaliunibus, ct viiibits .\i) ruiMiM cigo (liccudiiiu, ([iiod liccl Al I.
animsp motiris *. nubis ^cciiudiim subslautiam commuuis

sil scusualilas cuiii [)CCorc. lamcn babcl
iii liominc oriliucm ct coin[)ositi(>ucm ad
ralionem, ([iicm uon liabct in [>coorc, ol
AUTICULUS IX. cx illo ordiuc Iiabcl, (|uod [lolcsl esso
subjci liiiM |>cctali \ciiialis iii ([iiauliuu
Ltntin iii sensualitaie possit cssc conu[>la csl.
pcecation ? \i)diccndum, quod omuc yoc-

\i II 1) Ad 2.
calum csl iu ratiouc, non >icul iu subjc-

clo, sed sicut in causa quia quod cliaui :
Secundo quicritur, Utrum iu sensuali- vcniale esl iu scusualilale, boc i[)««um
lale possit csse pcccalum? causalur cx boc ([uod ordiuatur cl uuilur

Kt vicb^tur quod nou quia : rationi.
'
(if. S. AU(JUSTiNrM, l.il>. \I! (Ii> Triiiilale, cap. « Cf. 1! P. Siimina' llicul. II. .Vllxili. U \'-.
m.-mlT. I, 2, W cl i ; .M «J. C'.».

408 D. ALB. MACi. ()J{I). PRyED.
Ad 3. Ad aliud dicenduni, quod veniale le- voluntas est vis una, ita et ratio, ut vi-
vissimum pcccatum non habet opposi- detur.
tionem ad virlutem, sed potius niorla- CoNTRA : Sed contn
le : et ideo cum virtutc manet, quia non 1. Vis illa qu.x'cumque cst, ab Augu-
attingit eamdeni parlem : et ideo non slino vocatur multis noniinibus, scilicet
oporlct, quod sensualitas subjectum
sit intellectus, et ratio superior, et appeti-
virtutis, si est subjectum hujus peccati. tus. Item, sapientisB ratio. Et inferiorem
Nola tamcn, quod in sensibili anima vocat multis nominibus, scilicet actio-
sunt qua^dam partes secundum Pliiloso- nem, rationem scientiae, niuherem. Con-
phum in fine primi Ethicorum, partici- stat autem, quod non omnia hsec^dicunt
pantes aliqualiter rationem, concupisci- actum unius vis sive potentise ergo vi- :
bilis, cl irascibilis : et ista^ secundum detur, quod non supponat vim unam.
iioc quod parlicipant aliqualiter ratio- 2. Ilcm, Ipse dicit, quod « superior con-
nem, elevantur supra posse sensualitatis, templandis sBternis inheerescit » contem- :
et efliciuntur subjecta virtutis et vilii. plari autem speculationis practicse est,

De hoc iterum qua^re alibi in assignatis et inheerescere est voluntatis et compla-
locis '.
citi : ergo^nominat superiorem" non so-
lum rationem, sed etiam voluntatem.
3. Item habetur de inferiori : quia
inferior ratiocinatur de inferioribus, et
agit, ut dicit in Littera : et hsec sunt ra-
ARTICULUS X. tionis, et voluntatis.
4. Iteni, comederunt
Mulier et vir :
Quid est ratio divisa ui duas partes, ergo gustaverunt illicitum hoc aulem :
utrum scilicet sit potentia una, vel tit per assensuni voluntatis : ergo neu-
plures ? tra illarum parlium separatur a volun-
tate.
Deinde quseritur de hoc quod dicit, SoLUTio. Sine prsejudicio videtur mi- SolutioJ
ibi, E, « Ratio vero vis animse est supe- hi esse concedendum, quod ratio quae
rior, etc. » hic dividitur ab Augustino, dicit totum
t
Et quoeruntur quinque, Primo, Quid quo motus ex parte animae ra-
perficitur
sit ratio divisa in duas partes, ulrum po- tionalis secundum rationem practicam et
tentia una, vel plures? appetitum voluntatis, sed tamen princi-
Secundo, Per quid distinguantur supe- paliter quoad rationem practicam sic- :
rior et inferior ? ut etiam dictuin est de sensualitate.

Tertio, de inferiori. Nec cogit prima objectio : quia in loco Ad t.
Quarto, de superiori. illo Augustinus de distinctione virium

Et quinto, Qualiter superior debet re- animse agere non intendit : et ideo vocat
gere inferiorem ? vim communiter id in quo est vis ad
motum bonum vel malum : et hoc non
Ad primum sic proceditur : est unum.
1. Dicit Augustinus, quod est vis ani- Ad aliud diceendum, quod quando Ad 8j
mae superior : ergo est vis una, et non ponitur in diffinitione hbcri arbitrii,
plures. tunc ponitur cum voluntate : et tunc est
2. Item, Ratio ponitur in diffinitione e diverso divisa : intelligitur tamen com-
liberi arbitrii cum voluntate : ergo sicut muniter ad superius et inferius. Sed Au-
' Cf. II P. Siimmae theol. B. Alberti. Q. 02, m embr. 2 et 3.

IN II SENTENT. DIST. XXIV, V, AIH. II ET 12. 409
guslinus hic non videtur hoc altendere, tur, et non distinguuntur nisi per habi-
nisi forte principaliter : quia of(icium tus et oflicia habitus enim superiori^
:
hujus duplicis conversionis primo est in est regula divinae justitiae, qua? attendilur
ratione, et in voluntate est sicut sein operabilibus penes licitum ex priccep-

quente decretum rationis. to Dei, vei non li(.itum, vel cxjêdiens ad
morum vel fidei aedilicatioucm, vel non
expediens, vel secundum quod facit sin-
ceram conscientiam vel non quia tales :
rationes sunt divina'. Ilabitus aulcm in-

ARTICULUS XI. ferioris attendilur j)eucs turpe vcl pul-
chrum, sive honestum civibus vel non
Penes quid diffenmt illse duse porlio- honestum, appropinquans medio virtulis
nes, superiur et inferior ? vel non ai)pro[)inqu(ms quia lales ra- :
tioues humanic sunt, el ambae rationes,

humanae scilicel et divinte, sunl rcspi-
Secundo quaeritur, Penes quid dislin- cientes ad eadcm operabilia : et ideo

guunlur illue portiones? disparliunlur in officio rcgiminis et recli
Et videtur, quod penes ohjccta : quia per habilus istos : sed idem habeut opus
1. Superius et inferius, aeternum et et objeclum, licct non eamdem rationem
temporale, non habenl rationem unam : operis attcndant : quia hoc conlingit
ergo non movent secundum rationem quod unum idem opus habct divcrsas
ct
uuam, sed superior movetur ab a^ternis, rogulas, quarum una sub alia cst, o^
et infcrior a temporalibus ergo non : imitans aliam : sicut ctiam Jurispcriti
sunt potentia una, sed distinclae per ob- dicunt, quod leges Impcralorum uou dc-
jecta. dignantur sacros canones imitari.
2. Item, Minus diflerunt temporale et Ad piumlm ergo diccndum, quod su- Ad 1.
temporale, quam temporale et ajternum : pciius ul supcrius in ratione increati
sed temporale el temporale quandoquc non movct potenliam, sed polius in ra-
constituunt potentias plures : ergo mul- lionc regulaj infcrioris et idco non va- :
to magis tcmporalc et aeternum. let objectio.
dicendum, quod minus dif-

Ai) ALiuu A.l 2.
Sed contra : ferunt sccunduin naturam, scd quando-

1 contra.
1. Hegeus et exscquens neccsse cst quc nmllo j)lus diirorunl iu lationc mo-
quod respicianl ad idem (juia rogens in :
vciuli : (jiiia a>lornum cl lomjôialc
nullo regit, nisi ineodem quod exsequens movcrc possuul ad idcm : cl liiiic alliu-
e.xsequitur : superior autem est regens, gunt se sicut rogciis ct iccluni.
et infcrior exsequens : ergo ncccsse csl,
quod ambae respiciant idem, scilicet

temporalem actum in quo regit superior,
et opcratur inlciior vcl disjtonil.
2. Itcm, lu Litlcra dicit, quod cum AHTICrLrS XII.
disscrimus de utraciuc partc mcntis liu-
mana', dc una (juadam rc (lisserimus, / 7/7/;// contimifit pnrtionnn superiorrm
noc eam nisi j)cr ofiicia gcmiuamus. Er- prcrarc vvninlitcr tnntuni, aut veniali-
go uou (lisserunl sccuuduin iciii (jujp tcr ct mortalitcr simul ?
sit potenlia : ergo sunt polcnlia una.
SoLVTio. Pulo dicondum osso. quod Tertio (ju.Tritur lio suporiori parti-
>olutio.
sunt polcntia una. sicut uitiuio [)nd)a- liouc, Ilrum ij)sam loulingal crraro?
.
410 I). ALB. MAG. OKI). VWAID.
Et videlur quod noii : quia tia vel sanrtitate : constat, quod isle
1. Cujus oflicium propiium esl semper motus non est peccatum mortale. Cum
in ffiternis inlia?rere, iliud non contingil autem nullum habeat objectum in sen-
errare : supcrioris autem porlionis cst su, nec sit aiiquid sensibili conjunctum,
hoc officium : ergo superiorem portio- non potcst esse sensualitatis : nec est in-
nem non contingit errare. ferioris porlionis rationis, quia illius cst
2. Item, In anima est pars perpetuse disponere temporalia : ergo est in supe-
perversitatis, ut sensualilas, quae num- riori : ergo supcrior porlio potest pec-
quam in hac vita ita sanatur quin appe- care venialiter.
tat iilicitum : quia ipsa est caro quse
concupiscit adversus spiritum. SoLUTio. Dicendum, quod superior soimio
3. Item, Est in anima pars, quee potest portio potest venialiter peccare, et mor-
erraro et dirigi, ut mulier, sive inferior taliter,
portio : ergo ad complementum divisio- Ad primum ergo dicendum, quod op- Ad i.
nis videtur, quod sit superior pars, quae positorum semper est potentia una : et
numquam possit errare. ideo potentise cujus actus et officium est
4. Itcm, Rpgulam non contingit cur- converti in seternas rationes modo supra
vari,manenle specie regiminis superior : dicto, illius etiam est converti ad ratio-
autem porlio est prima regula regiminis nes illis contrarias, ut peccatum, et de-
mulieris : ergo si ipsa incurvatur, nulla meritum, et illicitum, et hujusmodi. Sed
species manet regiminis. Probatio pri- verum est, quod non peccatur nisi ad
mae est, quia non est species regiminis optimum quia illud est finis,
: et deno-
nisi ad normam regulse. Secunda autem miiiatio datur a fme, et diffinitio respicit
supponitur ex Littera, ubi dicit, quod nomen : et ideo officium etiam respicit
(( viri est regere mulierem. » finem, quia diffinitio est per officium et
Sed contra. Sed contra hoc cst quod dicitur in actum. Unde licet superioris portionis
Litlera, quod vir quandoque comedit semper sit converti ad raliones eeternas :
cum muliere. non tamen convertitur semper, sed

quandoque avertitur ab illis.
Queest, Sed tunc ultcrius qua?ritur, Si hoc de- Ad aliud dicendum, quod in statu viae Ad 2 et 3
tur, quod vir peccat, utrum contingat et meriti non potest esse talis corruptio : i
ipsum peccare venialiter et mortaliter, quia illa contrariaretur possibilitati con-

vel mortahter tantum? versionis ad Deum : sed corruptio ad
Videtur, quodjnortalitertantum : quia veniale non contrariatur, et ideo illa est
1 In serpente est veniale peccatum in anima. Et per hoc patet solutio ad
tantum, in autem veniale et
muliere sequens.
mortale : ergo cum non remaneat nisi Ad aliud dicendum, quod superior ^^ ^
tertium membrum, in viro erit mortale portio est regens et non regula : regula
tantum : non enim potest esse quartum, enim est justitise divinse ratio : et illa
quod sit peccatum, et quod nec sit ve- non corrumpitur : et etiam quando aver-
niale, nec mortale. sio facta est per rationein, manet possi-
2. Item, Nihil est avertens ab seternis bilitas ad gratiam et conversionis ad re-
rationibus et incommutabilibus, nisi gulam : et ideo corrupta superiori parte,
mortale autem non peccat, nisi per
: vir adhuc manet species regiminis.
aversionem ab illis ergo non peccat :
nisi mortaliter. Ad id quod ulterius quairitur, meo ju-

^^ ^^
Sed contra. SeD CONTRA : dicio dici debet, quod potest peccare ve-
Ponatur, quod aliquis moveatur levi nialiter : et tamen bene concedo, quod
motu surreptionis inanis gloriae de scien- potestas peccandi venialiter est a corrup-
IN H SE:NT[:\T. DIST. \\IV, V, \\{T. |:j. tll
tione sensualitati.s : scd liaec corruptio carnis, mulier in eodem : quae est dilTe-
duplex est, scilicet quae est sensualitatis rentia, vel qualiler cognoscitur, quod
ut subjecti et causae, sicut illa quce est mulier comedit ?
in viribus inferioribus conjunctis carnis, Videtur, quod nulla : quia idem est
et illa quae est sensualitatis ut causa? et dolectabile, et ad idem ordinatum, scili-
nonsubjecti, et illa difFusa est in ouini- cet ad concupiscentiam carnis secundum

bus viribus anima3 rationalis propter consensum : crgo in nullo est dilTorentia.
corruptionem ad colIi|,ântiam carnis : et Si dicas, quod mulier por rationem
ex illa corruptione procedit instinctus in componit ot dividit formas, quod non
superiori portione, et in aliis quibusdam facit sensualitas nobis communis cuni
partibus animae spiritualium pcccato- bostiis. CoNTRA : Sensualitas componit
rum, ut cujusdam inanis glorice et superet dividit, et elicil intentiones amici vel
biee ct infidelilatis, quoB nec ex liabitu nocivi etiam in bostiis : quia aliter ovis
nec ex deliberalione procedunt. numquam fugeret lupum, et sequeretur
Aii 1.
Et per noc patet solutio ad primum : pastorem, velcanom.
quia illud peccatum est a serpente ut a Si aulem dicatur, quod vidot mulier
causa, non tamen est in eo ut in subjo- sub ratione honesti vel turpis, et ita de-
cto. lectatur in eo. Contra : llla dolectatio
Ad 2. Ad ALiuu dicendum, quod boc verum est post doliborationom : ergo ipsa esset
est quod non avertit nisi mortale pecca- morlale pcccatum sempor, quod falsum
tum actuali vel babiluali aversione : sed est.
aliquid potcst disponcre ad avcrsionem, Item, Si dicas, quod consensus facit

ut veniale. esse in mulierc : hoc nihil est, (juia se-
sd idem. -'^T) ALiUD (liccndum, quod mortale cundum Magistrum consonsus portinet
peccatum corrumpit totum ordinem
viri ad virum. PrcTterea, Consensus faoit
secundum aclum, sed non veniale. mortale peccatum : non autera est mor-
tale semper in muliore.
Item qu(pritur ullerius, Utrum mulior gu«si. ».
haboat aliquom consonsum?

ARTICULUS XIII. Et videtur, quod non : (juia consensus
esl ultimum quod est anlo oporis porfo-
Utnim nuilicr polest comcdcre shie ih- otionem : sod uitiuuim porliuot ad ulli-
ro ? et, Quid inlcirujitnr pcr virum, mam parlom : ot boc ost vir : ergo cnu-
et quid pcr mulicrcm ? ct, Utrnm mn~ sonsus non ost nisi viri.
licr ha/jcat aliqucm couscnsum nnt , Sld contra osl quod babotur iu l.illc-
^^ conira.
solnm vir ? et, Qux cst dclcctatio mo- rn \\\ duobus loois istius di^tinctiouis.
rosa ? quod mulior consensil in doleclaliiuiem,
et vir in opus.
Ouarto, (ûieritur de mulier(\ sive in- Ulteru s quaM'ilur bio, Quaudu sil g^g,,, j,
feriori palre rationis. VA (jua^ritur, morosa dobMMatio?

Utruin ipsa potest comodcre sinc viro? .Morosuuj oniui rospioit tompus. ol a
VA videlur, (juod sic : (]uia dclcctari tomporo (lioilur : orgo oui tliu injr.cel
potest co|îtati() sine conseiisu : conscn- doloctalio, \iil(>lur dolootari moroso. ot
sus autem viri est : ergo comeslio potest ita mortaliter poocat.
esso iu mulierc sine viro. ^^•0 CONTRA: 8*lconl«.
I. In \ ilis Patrum quod oui-
logitur.
5uK8i 1. Ite.m, Serpons dcbMMatur in illioito (lam I revil slimulus por triginla annos :
: :
412 D. ALB. MAG. OIID. PRyED.
et tamen non peccavit, ut dicunt Patrcs. Ad id quod ulterius quseritur, dicen- Adqueeit 3,
Item, Paulus tribus vicibus rogavit

2. dum sine prcTJudicio, quod delectatio mo-
ut discederet ab eo stimulus carnis',se- rosa non dicitur a brevitate vel longitu-
cundum unam Glossam : et non impe- dine temporis, sed potius a torpore vel
travit : ergo a tempore non est morosa. vigilanlia rationis. Unde ut magis speci-
llcetur, puto quod et multis diebus inja-
SoLUTio. Dicendum videtur, quod mu- ceat concupiscentia delectabilis cum re-
Soiutio
lier comedere potest sine viro, quando nisu rationis, quod est meritum pugnae,
delectalur in illicito sine consensu ad et non peccatum_, sicut probatur objicien-
opus. do. Sed si non resistit ratio, postquam
vidit illud sub intentione turpis, et inho-
Ad iioc autcm quod quceritur, Quae sit nesti, et peccati, et illiciti, tunc puto
*
difrercntia inter delectalionem sensuali- quod etiam in parva hora morosa dicitur
tatis et mulieris ? quia a turpi et peccato viso ratio non
Dicendum videtur, quod sicut patuit avertitur propter actualem vel habitua-
in qufcstione de sensualitate, quamdiu lem consensum.
actualiter et habitualiter delectabile non
accipitur separatim a sensibiii apprehenso
et appenditiis ejus, quod dclectatio sem-
per est in serpente quandoque autem
:
accipitur actualiter vel habitualiter sub ARTIGULUS XIV.

ratione turpis, secundum quod civiles
determinant turpe, sicut sub ratione ve- Utrum superiur ratio habeat regere in-
recundi, vel ejus quodvult occultari : et feriorem ? et, An serpens absolvitur a

quia tales rationes non advertit brutum, regimine rationis ?
ideo tunc est in muliere : et benc potest
esse talis cogitatio vel habitu vel actu
ante consensum in delectationem et in Quinto, Quaeritur de regimine inferio-
opus : et tunc mulier venialiter comedit. ris a superiori.
Etproceditur sic
Ad id autein quod quseritur de consen- 1. Quaicumqueduo sic se habent, quod

Ad qusest. 2.
su, dico quod duplex est consensus, sci- unum est regens, et alterum est rectum,
licet in delectationem interiorem, et in necesse est quod regens respiciat per re-
opus exlerius : et illa quee est in opus ex- gulas aliquas ad actus recti : inferior et
terius, proprie est viri, quia per illam superior portio sic se habent : ergo ne-
exhibentur membra arma iniquitatis pec- cesse est, quod superior respiciat actus
cato autem qua?, est in delectationem

: illa inferioris per regulas aliquas : ergo vir a
interiorem, est quidem principaliter rau- et mulier diversimode sunt circa actus
lieris, sed tamen per ignaviam dissimula- eosdem.
tionis imputaturetiam viro, un in Litlera 2. Item, In corporibus ita videmus,
habetur. quod corpus quod quandoque movetur
Adautem quod contra objicitur, di-
id et quandoque non^ et quandoque genera-
cendum quod ullimuin quod est ante tur et quandoque non, regitur a corpore
complementum operis, est consensus in semper manente in esse, et quod est per-
opus, et non consensus in delectationem petui motus, sicut generabilia etcorrupti-
interiorem, et ilie consensus est viri. bilia regulantur a coelo moto : ergo vi-
detur, quod cum sit serpens magis muta-
* II ad Corinth. xii, 7 et 8
:
IN II SENTENT. BIST. XXIV. V, ART. U. 413
bilis qanm mulior, quod serpens magis parlicularitfr sicut vis regitiva incorpore
dobet regi a viro, quam mulicr. genili : et hoc rcgens est mutabile, et
3. Item, Intcr rcgens et rectum in na- suppf)nitur alii universali et immuta-
tura talis est habitudo, quod regens est bili, et liuic respondet in nobis superior
movens et rectum motum : ergo videtur, portio quae etiam in nobis supponitur re-
quod nullus motus surgere potest in scn- gimini synderesis.
sualitate ct non
inferiori portiono, qui Ad hog autem quod objicitur, quod
procodat a supcriori tamquam a primo non motus in recto nisi ex rc-
est aliquis
movente el hoc falsumest: orgo non se

; gente. Dicendum, quod falsum est: quia
habont sicut regens ot rectum, ut \'n\ch in naturasunt in materiaqualitatos agen-
tur. les et patienles, propter quas etiam molu
4. Item, Naturaliler sicest, quod omne facto a superiori, quandoquo non tit ge-
quod diflormiter sehabere potest in esse, neratio et corruptio, cor()oribus in con-
supponitur alii so regulanti, quod nullo trarium dispositis, ut dicit 1'tolem.TUs :
modo in esse difformitor haborese potest ct ita ost in i^lis spirilualibus dispositio
sed superior portio potost se habere dif- corruptionis in sorpente abundans ot in

formiler in peccando et non peccando : mulioro, post hoc cst viro niinus, sed ta-
ergo alii supponi dobeta quo regulelur, et men est aliqua : et ideo a tali corruptionc
non debet regulare alia, ut vidotur. frequenter (iunl motus inordinali, et
otiam motu faclo regente socundum recli-
Soiutio. SoLUTio. Puto primum argumentum tudinom rogul.T, quandoque tantus est
esse necessarium, licet quidam dicant^ impotus corruptionis, quod motus regn-
quod supcrior portio sit syndoresis, de lantis oxcludilur (!t vincitur.
quorum opiniono non est modo locus dis- El por hoc palet solutio ad totum.
putandi, quia alibi de hac sentonlia dis-
putalum est. Ad sequontiuui autom ot pra-cedontium sota.
Ad 2. An ALiuD dicondum, quod sorpons non laciliorom intelloctuui, uotanda osl divi-
absolvitur a rogimino ralionis : sod hoc sio virium niolivarum aninuv raliDualis,
est in dissensu oum [)nevonionte in moli- sicut oliam pra-supposita est divisio sen-
bus, eo modo quo dicimus |)rimos molus anima^
sibilis
esse vohintarios, quia voluntatc contra- Dicondum oi-go, quod bonum movft
ria prcTvoniri potest hic et ille, ot ita con- secundum IMiilosopiuim orgo secunduin :
tiiuwi sonsualitas : sed non suhditiii- ro- divisionem hdui ( lil (hvisio motivarum.
giinini, ita ([uod possit sibi impriiui r(M'li- Potost igitur a(ci[)i bonnin ut cognitiiiu
tudo rogula' secundmn ralionoin viitutis : ([uod faoil nunliatioiUMu do uuilu, vol iit
noc hoc oportot, quia rogulata non uiu> tangons a[)[)otitum : ot utro([uo modo osl
;
modo se liahent ad normam rogula". nu)tivum, ol [^rimo movot cognilionom
Ai) ALiLi) diccudum, ([uod est regulans [)racticam, ([ua^ a IMiiIos()[)ho vooatur
in natura univorsalitor, ot ost rogulans practicus inlcUcclus, s(>cunihi, [)ro\inui
parliculariter : univorsalitor sicut motus motu taugit alToctum sivo voluntatom.
primi mobilis, cujus diversitas rospondet Ihec igitur conjunclim arcopla : aut sunt
divcrsitati regulatorum : divorsitas, in- ros[)oclu incroati boni tantum, aut iu-
quam, provonions ox divorsitalo mobi- croali [)roul rogulat bonum cr<'atum. aut
lium, et situ (hvorso stollarum, ot huic in rospoctu croati tantum. quia (juarluin
liomine ros[)on(lot roctitudo justitia^ divi- niombiuiu nullum o>t. oo ([uod croatuni
nir doscii|)la in syndorosi (|u;o rrgil uni- iinii rcgiilat inciPaluiu. ^^'A o convorso,
voisalilor, noii i'os|)icions il.i ad [)arlicii- ut su()ia diximus. Si incroati tantum :
laria : ([uia multa in [)articularihus con- tiiui' >unl [)o|ontia> imaginis, (lo (|uihus
tinguut [)ra>t( r oam. Esl oliani r(>gous alibi dictum (<sl ([ualiter sumantur, ot iu
414 D. ALli. MAG. ORD. PR^D.
lioc opere, el iu alio. Si autem objicilur, scientia, quia synderesis proposuerat aute
quod iuiago eliaui est quando aniiua me* moricudum esse, quam praiceptum quis
miuit se, iutelligit se, diligit se : et ita trausgrediatur : et ratio assumpsit, quod
nouestrespeclu Dei tanluui : solutum esl pr,'£ceptum Domini est non jurarc ex :
supra totuui '

: quia nou imago in
est quibus sequitur, quod moriendum sit an-
hoc nisi prout ipsa potentia imago est : tequam juretur: et circa syuderesim nou
et ita iutelleclus et affectus tunc ab ea inerit error, quoniam illa iu uuiversalibus
cipiunt, et in bonum increatum terminan- est principiis per se nolis, et in quibus

tur. Si autem est rcspectu boni increati nulla est exceptio. Sed ratio respicicns
prout est regula boni creati, non est nisi parlicularia opera in quibusplurimus in-
secundum rationesrectissimi juris divini. cidit error. decipltur et errat : et ideo
Hoc igitur duplex est, scilicet in princi- provenit error conscientiae in conclusione.
piis universalibus in quibus nullus est Si aulem est boni creati : aut est per
error, ut fornicationem essc peccatum modum nuntiantis motus : et tunc cst ra-
mortale : et sic est synderesis quae non tio practica, et intellectus practicus : aut
errat, ut dicunt Sancti. Aut est secundum per modum eligentis, et sic egreditur li-
rationcs applicabiles particularibus in berum arbitrium : aut per modum com-

opere : et sicest portio superior quae re- plentis et elicienlis per imperium, et sic
spicit particulares actus inferioris, et ta- est voluntas : et sub his sunt motivse
men secundum rationes superiores. Aut sensibilis auimse, de quibus prius habi-
ex utraque est, scilicet synderesi propo- tum est .
nente, et ratione assumente : et tunc est Sunt !tiam multi actus rationis, sicut
conscientia, quia conscientia est proprie et singi iris, de quibus etiam satis habi-
conclusionis quae sequitur ex majori syn- tum est u qusestione de libero arhitrio :
deresis, et minori rationis : ut cum dicit sed hsec omnia cum studio et probatione
conscientia haeretici, quodmoriendum esl diligcnti exposita sunt in alio opere ab
antequam juretur: hoc ideo dictat con- isto .
G. Quod talis est ordo peccandi vel cadendi in nobis, qualis fuii in primis
hominibus.
IUud quoque preelerniittendum non est, quod talis nunc in uno ho-
mine tentationis est ordo est progressio, qualis tunc in priinis prsecessit
parentibus. Ut enim tunc serpens malum suasit mulieri, ipsaque con-
sensit, deinde viro suo dedit, sicque consummatum esi peccatum : ita et
nuncin nobispro serpente est-sensualis motus animse, pro muliere infe-
rior portio rationis, pro viro superior rationis portio. Et hic est vir,
1 Cf. I Sententiarum, Dist. III. Tom. XXV.

*Cf, Ibidem.
3 Ibidem, Arl. a, eL T.
IN II SENTENT. DIST. XXIV, (;. il.j
qui secnnflum Apostoluni dicitur iruaô ot ^Horia Dfii : ot illaest mulier,

qua3 secundum cumdoui dicitur gloria viri '. Atque inter hunc viium et
hanc mulierem est velut quoddam spiriluale conjuîum naturalisque

coutractus, (juo superior ralionis porli(j, quasi vii-, dehet pra*esso et do-
minari : inf(M'ior voro, quasi inulior, dohot suhesse et ohodiro. Idoo vir
secundum Ap;)st(jliim non dehet hahore velainen, sed miiIi(M' '. Et sicut
in cunctis animantihus non est reperliim homini adjuloriiim similo sihi,
sed de illo sumijtum quod ei formarotiir iii (oiijuîiiin : ita <'t iii parli-
hus aniina> quas cum pocorihus hahemus communos, iiiiliiiiii niciili
nostra?- simile est adjulorium. Undo Augustinus in oodein •

; lllud nostrum
quod in aclione temporalium tractandoriim ita vorsatur, iit non sil iu
nobis commune cum pecore, rationale est quidem, sod e.\ illa liilinnali
mente qua suhhfleremus intelligihili ol incommulahili voritali, tam([uain
ductuin, et inferiorihus Iractandis guhcrnandisquo doputatum ost. Sicut

eniin in omnihus pecorihus iion est invonlum viro adjutoiium simile
sihi, nisi de illo detractum in coiijuîiirn formarotiir : ila monti noslra»
qua supernam consulimus veritatem, nullum est ad usum rorum toinpo-
ralium, quantum natura^ hominis satis ost, similo adjutorium ex aniina'
partihus quas communes cum pecorihus hahemus. Idooque rationale
nostrum non ad unitatis divortium separatum : scd in auxilium sociolatis
quasi derivatum, in suo dispaiiitur officio. Kt sicul una c;u"o ost duoriim
in masculo ot in foemina : sic intellectum nostrum ot actionom sivo ra-
tionein et appotilum rationalem, vol si aliquo modo signilicanlius dici
possunt, una monlis natura comploclilur .•

ut sicut do illis diclum ost,
Ernnt dno in carne iina^ : sic et de his dici possil, duo in ment(^ una \ Kcce
ex his verhis aperlo intolligi potest qualitor in aiiima Iioiiiiiiis cxislal
imago illiiis conjujiîi, (;t qualitor in sinuuHs noslniin sjiirilualiliM- sinl
illa tria, scilicet vir, inulior, sorpens.
' I ad ('.oriiiUi. .\i, 1 : Vir nuii ilcbrt vclart: captil »niitii. qtioniain itnayo ct (jlnria /V» r^t : inulirr
aulcin (jUiria ciri csl.
' 1 ;ul Corinlli. xi, :) i'l, sci(.

' .S. Aur.DSTiNus, i.il). XII di' Tiiiiilalc, cap. 3.
* Ccuns. it, 24.
* S. AuGfSTi.NUs, Lib. .\U ilc Tiiiiil;Ue, ciiii. :{.
11. Qualiler per illa tria in nobis consumtnetur tentatio ?
Niiiic superest ostenderc quoinodo per heec tria in nobis consumme-

tur peccatum : ubi agnosci poterit, si diligenter intendatur, quid sit in
anima mortale vel veniale peccatum. Ut enim ibi serpens suasit mulieri,
et mulier viro : ita et in nobis sensualis motus cum illecebram peccati
conceperit, quasi serpens suggerit mulieri, scilicet inferiori parti ralionis,
id est, rationi scientise : quae si consenserit illecebrse, mulier edit cibum

vetitum : post de eodem dat viro, cum superiori parti rationis, id est,
rationi sapientise eamdem illecebram suggerit : quse si consentit, tunc
vir etiam cum foemina cibum vetitum gustat. Si ergo in motu sensuali
tantum peccati illecebra teneatur, veniale ac levissimum est peccatum.
Si vero inferior pars rationis consenserit, ita ut sola cogitationis delecta-
tione sine voluntate perficiendi teneatur, mulier sola manducavit, non vir:
cujus auctoritate cohibetur voluntas, ne ad opus usque perveniat. Si

vero adsit plena voluntas perficiendi, ut si adsit facultas ad effectum per-
ducatur, vir quoque manducat, quia superior pars rationis illecebrae
consensit : et tunc est damnabile et grave peccatum. Quando autem mulier

sine viro gustat, aliquando est mortale, aliquando veniale peccatum. Ut
enim dictum est, tunc mulier sine viro gustat, cum ita delectatione
cogitationis peccatum tenetur, ut faciendum non decernatur ; vel cum
quidam terminus et mensura a peccato adhibetur a viro, ut non liceat
mulieri efTrfenata libertate in peccatum progredi. Si ergo peccatum non

diu teneatur delectatione cogitationis, sed statim ut mulierem tetigit, viri
auctoritate repellatur, veniale est. Si vero diu in delectatione cogitationis

teneatur, etsi voluntas perficiendi desit, mortale est : et pro eo damnabitur
simul vir et mulier, id est, totus homo, quia et tunc vir non sicut debuit,
mulierem cohibuit : unde potest dici consensisse.
I. Repetitio siimmam perstringens.
Itaque utbreviter summam perstringam, quando peccatum ita in anima

concipitur, ut illud facere disponat, vel etiam perficiat aliud frequenter,
aliud seniel : vel etiam quando delectatione cogitationis diu teneatur.
IN II SK\Ti:\T. niST. XXIV, I. n I
mortale est. Cum vero iii sensiiali inolii taiiliim csl, nl ijiaMlixiimis, luiic
levissimum est : quia ralio tuiic iioii (lelectalur. Idco autem suj)ra ciixi
almd /requenter, aliud semel : (|uia (jucedam siiiil. (juce si laiiliim »;('m(!l
fiaiit, vel facienda (lisponaiitur, damiiaiil : (ju<edam vero intii. nisi sajjjius
fiant, vel facienda decernanlur, iil de otioso verljo, et liujusuiodi. Wivr.
Augustiiius in iilji'o XII (.h' Trlnitate Iradit il;i : Sicul iii illo conjuîid
jjrimorum iiominum serjicns manducaiidiim jiersuasit, inulicr aiilcm iioii
manducavit soia, sed viro suo dedil, et simul mamluciiNci iiiil : iln cl iii
(juodam secreto conju^JLio, (juod iii uik» liDiiiiiic geriliir el diûoscilur, cum
ralioni scientia', (jua» iii reljus temjxtraliims aêndis raliociiiandi \'ivacilat(!
versatur, animaiis sensus inêrit (juamdam iliccobram. Iiiiic V(dul scrjiens
aii(t(juitur fcpininain. Iluicaulem illec^dircje consenlirc, d(5 iiuno v^^tiln cst
edere. Sed iste consensiis si soia c^tjîlationis d(declaliitiic conlentus cst,
sujieriori vero auctoritate ita retinenliir mcmiira, ul inin cxliilicanliir arma

ini(juilalis jieccalo '
: sic iiaiiciidum cxislimo, V(dut iiîium xcliliiiii mulicr
s(da comcdcril. Si aulciii iii c(tiisciisii ilid ila dcccniiliir (jUMdinic jiccca-
tum, iil si sit jioteslas (diam ojierc imjiicaliir : iiihdliiicnda esl miilicr
dedisse viro suo simui edendum iilicilum ciimm. .\c(jue cnim jjolest
jjeccatum non soluin coîlandiim siiaviler, vcruiii cliam ]ici |iclraii(liiin
eflicaciter rnente decerni : iiisi cl iila menlis inlenlio, jjciics (juam suiiima
jjolestas esl, memijra in ojjus movendi, vci ai) ojiere coiiii)iMidi, maia'
actioiii ccdat. iNec sane cum sola cogitali(jnc inens (tijieclaliir iliicitis, non
quidein decernens esse faci(Mida, tenens tamen cl voiens iiin^nler qua»
staliin iit alligerunl aniinum, r(»sj)ui didjuerunl, m^âmlum (^st esse jjecca-
luin : scd iongc iiiinus, (juain si ct ojjere slalualur im|dcii(ium. I"d idco Û*.
lalitms (jiKKjiK^ co,:;ilalioiiil)iis vciiia jiclciKla csl, jicclus^juc j)crculi(Mi-
(lum, et dicendum : Diinitle nn/)is dr/)i/// iiostru K N(MJIic (Miim si(Mil in
iliis duoims jjrimis iiomiiiil)Us jKMsonaMi suaiii (juisijuc j)i>ilai»al, cl idco
si s(jia inulicr cilmin cdissct illiciluiii, soia uti(juc mortis siijii^licio j)i(Mie-
rclur : ila dici jiotcsl iii liMiiiiiic uint, si (l(dc(dalioiiil)iis illicilis, a (jiii-
iius c(tiiliiiiK) sc (lcl)er(jl a\crtcrc, coLiilaliit iiliciilci- sola jiascaliir. iici"
fa(Menda dcc(MMiaiilur maia, scd laiiKMi suaviliM* iii i^M-ordaliom* t(Mican-
tnr, quasi iiiuiier(!in sinc viro jiossc damiiari. .Vhsil lioc credcrc. Ili»'
(juij)j)c iina jiersona esl, iiiius liomo csl, lolusijuc damnaltilur : nisi lia'c
(jiue sine \'oiuiilalc (tj)(M'amii, scd laiinMi (iiiii \oliiiilalc aiiimiim laiilms
oijiectandi, soiius coîlalioiiis scnliunlur cssc jieccala. |)cr mcdialoris
'
Ad Hoiiiaii. VI, i:i : Neque rxhibealis mciubra vcalra arma iniquitati» peccalo, elc.
» Mallh. VI, l-i
XXVII *<i
418 I). AlJi. MAC. .ORD. PH/ED.
gTaliamreinillanliii- '. Idcni (jnoqnc in iibro contra Manichceos ^

de hoc
eodeni sic ait : Aposlolns dicit, Secundtim principem poteskdis aeris
/n/jus, spiritus qui nunc operatur in filiis diffidentiie \ Nuinqnid ergo vi-
sibiliter eis apparet, ant quasi corporeis locis accedit ad eos, et operatur ?
Sed miris modis per cogitationem * snggeril quidquid potest : qnibus
suggestionibus resistendnm est. Non enim ignoramus astutias ejns. Quo-
modo enim accessit ad Jndam, quando ei persuasit ut Dominnm trade-
ret? Numquid in locis, aut per hos ocnlos ci visus est ? Sed ntique, ut
diclum est, in cor ejns intravit 5. [{epellit autem illum liomo, si paradi-
sum mentis cuslodiat. Posuit enim hominem Dens in paradiso, ut ope-
raretnr ct custodiret "
: quia sicut Ecclesise dicitnr in (ânticis canticorum,
Ilortus conclusus, fons sifjnatus \ qno ntique non admittitur perversita-
lis ille persuasor, sed tamen Non enim etiam per mulicrem decepit.
ratio nostra dednci ad consensum peccati potest, nisi cnm delectalio
mota fuerit in illa parte animi, quee debct obtcmpcrare rationi, tamquam
rectori viro. Etiam in nnoqnoque nostrum nihil aliud agitur, cum ad pec-
catum quisque (Hlabitur, quam tunc actum est in illis tribus, serpentc,
mulicre, et viro. Nam primo fit suggcstio, sive pcr cogitationem, sive
pcr sensus corporis, vel videndo, vel tangendo, vel audiendo, vel gu-
stando, vcl olfaciendo : quai suggcstio cuni facta fuerit, si cupiditas no-
stra non moveatur ad peccanduni ^, excluditur serpentis astutia. Si autem
mola fucrit, quasi jani mulieri persuasnm crit : sed aliquando ratio
viriliter etiam commotam cnpiditatem refrffinat et compescit. Qnod cum

fit, non labimur in peccatum, scd cum aliquanta lucrationc "
corona-
inur. Si autcm ralio conscntiat, et quod libido commoverit faciendum essc
decernat, ab omni vita beata, tamquam de paradiso, cxpellitnr homo.
Jam enim peccatum iinputatnr, etiamsi non subsequatur factum, quando
rea tenctur in consensione conscientia.
^
S. AuGUSTiNUS, Ub. XII de Triuiiale, cap. 12.
^ Idem, Lib. II contra Manichajos, de (Jenesi, cap. 14.
3 Ad Ephes. n, 2.
"*
Edit. J. Alleaumo lial»et cotjnUiom-m, sedmale, ut nobis videtur.
^ Joan. XIII, 27.
^ Genes. ii, 1.").
>
Cant. IV, 12.
^ Edit. J. AUeaume, peccatum.
" Ibidem, hiciatione.
i
.
LN II SENTi:.\T. DIST. XXIV, K, ART. I 419
K, Quare heec de partibus anunie dixit ?
Haec de aniniije parlihus inseruiinus, ul ipsius ;iniin.'p natur.i j)lenius
cognosceretur, et secunduni quarn sui |)ortionein in ea sit iihcrurn arbi-

triurn inteliiâlui' : scilicet secunduin ralionern, (pia oinnc jjeecaluin
inortale g-eritiir, sed iiori onine veniale : illud scilirct quod iri .sulo rnolu
sensualitatis existit.
^\L\i co.NTu.v lioc Doclores ohjiciunt,

quod
1, Species non permutantur : venialc
7VKTICULUS XV. aulcm ct mortalc sunt diversai species
peccatoruin : erô non permutanlur ad iii-
Utrum nunc in uno liomine sit ordo viccin : erjjô vcnialc non lil mortale,
lcntationis et progrcssio, qualis prse- 2. Item, (JuiTcumquc sine proportione
cessit in primis parentibus ? distant, corum non est pcrmutatio ad
invicem : sed veniale ct morlalc sic di-
stant : quod proliatur pcr poMias dcliitas
I)cin(le quaei'itur d(! lioc quod dicil, cis : eryo noii csl eorum j)crmutatio ad
il)i, (i, « lliud qunque prietermillenduni inviccm.
non esl, clc. » '\. Ilcrn, iXulIa circumslantia ajj^gravat
M(Mnan(;t enirn adhuc qnfFi-enduni, in inlinitum : itci-atio aut actus sivc con-
riruin islc proirrcssiis sit sccunduiii sucludo csl circumstanlia : criio non wj.-
(unnc pccciiluni ? ^raval in inliniluni : srd in inlinilum au-

VA vidclur, (juod non : tpiia in olidso i^ravarcl, si ftliccrcl iiHutalc : qiiod
dclcctalio nmrosa non csl pcccatuni •prohaliir jxm- poMiani : cij^d noii facil
inortalc : ct (diamsi vir coinedat, lola i|)>um inortalc.

aniina non dannialur propler lioc.
Sl CONCKDATUU ilOC, liLTF.Hius quuMilur, I Iruiii i>lc proces- Qua«i.

1. \ idctur csse contra Litlerani uhi sus .sit in oiniii morlali ?
.Maîslrr dicil, quod jxitest cssc niortalc Kl vidctur, (piod non : (]uia (piaMlam
si sicpius deccinalur cssc facicndnin. mortalia siinl qua> niliil rationis hahcnt
2. Itcni, In l'lvan;.c(dio lialictnr, (piod in s(Misualitalc, ut iiiulla j^MMura supcr-
rcddclur ratit» dr ipso iii judicio '
: ciim hia>, inlidclilatis, ct inanis udoria*, ct liu-
il)i ijîtur non qua>raliii' r.ilio dr iiiodicn, jusmodi : im-^'o in liis non possunl salvari
vidclur (piod morlali' possil lifii. ^radus dli
' Matlli. .\ii,3G: DiVo i'y6i;(, quonuim omin' Mallli. x\iii, iJ ct scq,, xxv, Iv ol seq : Luc,
icrbiiin (jtiosuiii (/U0(/ locuti fuvrint hominoi, .\v, 2 et seq., ad Uoiiian. xiv, 12.
rcddcid rationem dv vo iii die Judirii. {'.{'. ftiaiu
::
420 I). ALH. iMAd. ORO. PR^.D,
Soiutio. SoLUTio. Dicenduiii, quod in onmibus tioneu), quia cremabilia sunt purgata
peccalis sunt isti gradus quoad priniuui tuiic per ignemquo exureturfacies mundi,
motum, et secunduin, et terlium sed : et purgatorii. Sed iinpiis et venialia et
non sunt ejusdeni poiuk'ris motus illi mortalia sunl servata : quia per poeni-
quia non puto lioc quod in veniali, quod tentiam non sunt deleta : et ideo red-
ex genere ost veniale, etiam in superio- dent rationem de utrisque : sed tamen
is porlionis consensu sit mortale, nisi alia ratio lenetur de quadrante, ct alia
accedat aliquid aliud. de cenlum murcis, et pro ratione qua-

A'iobject.i. Adquod coutra objicilui*, dicendum
iD drantis non truderetur balivus in carce-
secundum Doctores, quod conversio ad rem si non cum quadrante abstulisset
bonum commutabile in veniali, est pro- centum marcas et iste est sensus Evan-
:
portionata conversioni ad idem in mor- gelii secundum litteram.
tali sed non aversio aversioni et ideo

: :
ex parte conversionis potest crescere pla- Ad

quod ulterius quaeritur, dicen-
id
cenlia inquod in contemptu

lantum, dum quod in omni peccato mortali pos-
Dei quandoque fiat, quod modo fit ex sunt esse gradus isti : sed, sicut supra
inlirmitate, vel levitate : et tunc est diximus, primus motus erit serpentis
mortale non ex iteratione, sed ex con- non ut subjecti, sed ut originantis cor-
temptu accedente. ruptionem ex qua quasi exhalat corruptio
Adobject.2, Ad ALiuD diccndum, quod ratio red- illa. El hoc dico in via in qua habet lo-
detur in die judicii de parvo et magno, cum status tentationis : quia in damna-
quod per poenitentiam non deletum est tis non est sic : quia in illis motus pro-
et ideo Sancti tunc de nullo reddent ra- cedunt ex malitia radicata et confirmata.
L. Quod sensualitas ssepe in Scriptura aliter qiiam supra accipitur, scilicet ut
etiam inferinr rationis portio ejus nomine intelligatur. ^

»1
Noii est autem silentiu pisetereundum, quod ssepe in Scriptura nomine

Hensualitatis, non id solum in anima quod est nobis commune cum pecore,
sed eliam inferior portio rationis quse temporalium dispositioni intendit,
intelligitur. Quod diligens lector in locis Scripturse, ubi cle ipsa fit mentio,
vigilanter annotet.
\
I
IN II SENTKM. DIST. XXIV, L, AlVr. hi. 421
iraducta, sicut inferius a superiori, cuin

quo est ejusdeiii naturie.
SoLUTio. Dicenduin, quod soisualitas soiut
ARTIGULUS XVI. potest dici a sensualitale natur», vel a

sensualitale ohjecti, vrl utroque modo
Quare inferior porlio dicilur sensua- siiniil. Primo niodo non convenit infe-
lilas ? riori portioni ralionis quia ipsa non est
:
sensihilis nalurae, sed spiritualis et ra-

tionalis, Secundo modo convenit ei :
I Deiadc quitrilur de lioc quud dicil, quia ipsa est operaus circa particuiaria
libi, « Non est aulem silentio prsetereun- sensihilia, in qiiihus ost vita naturrt', li-
I
dum, elc. » cet disponat ea secundum rationes nun
1. Nou euim videlur essc ralio, quare sensihiles, sed ahslractas, qu;e sunt ra-
iuferior porlio sensualilas vocetur, cuui tioiies honesli, et honi civilis, ut [iriiis
Magisler ex verhis Auguslini dical, quod liahituiu csl. Tcilio iiumIi» ilmim imh
I
non est de pecorina, eo quod aliter in convenit ei, sed sensualitati lantum : cl
conjuîuni viri non posset assunii. per lioc patet solutio ad totum.
2. Ileui, Ipse dixit, quod ex ipso est
t * >
422 1). ALB. MAG. OKl). PRyED.
DISTINGTIO XXV.
De libero arbitrio seeimcliim se, 'sive iii generali.
A. Redit ad liberi arbitrii considerationem.
Jam vero ad proposituin redeamus, scilicet ad liberi arbitrii tractatum :
quod Philosophi diftinientes, dixerunt liberum de voluntate judicium :
quia polestas ipsa et habilitas voluntalis et rationis, quam supra diximus

esse liberum arbitrium, libera est ad utrumlibet: quia libere potest moveri
ad hoc, vel ad illud. Liberum ergo dicitur arbitrium quantum ad volunta-

tem : quia voluntarie moveri, et spontaneo appetitu ferripotest ad ea quse
bona vel mala judicat, vel judicare valet.
DIVISIO TEXTUS. ARTICULUS I.
Qiiare hberum arbitrium dicatur du-

« Jam vero nd propositum redeamiis, plici nomine ? e/, Quare substantive
etc. » et adjective ? et, An bene diffiniatur ?
Hic Magister agit de libertate arbitrii. et, An sit una potentia particularis,
J'^t habet tres partes : in quarum prima vel universalis diffusa in omnibus
tangit quid sit secundum Fhilosophos. motivis ?
Tn secunda, quse subsint ei, ibi, B, « Hoc
aulem sciendum est, etc. «
In tertia, tangit quorum sit ut subje- Incidit autem quaestio circa primam
clorum, ibi, C, « Ef quidcm secundum partem de nomine liberi arbitrii, quare
prsedictnm assignationem, etc. » duplici nomine dicitur ?
Item quaeritur, Quid est rationis quod

arbitrium cadit in nomine suo substan-
IX IT Sr:iMK>T. DIST. .\\V, \, .\T{T. I. i23
tive, et id quod est a voluntate, cadit ibi arbitrium sil potentia univcrsalis, sed
adjective, scilicet iiberum. quod moveat alias in homine, alias in
hrutis qua3 moventur a naturali instinctu.

TJlterius quaeritur de diflinitione quae Unde etiain immediati.' anle dicit sic,
hic dalur, (!t dicitur esse physica, quod " Irrationalis appelitus est irrationalium,
est Hheruui de voluntalo judiciuni : aut et aguntur a naturali a[)pctitu. Ideo ne-
enim denotat causani eflicientem. Aut que voluntas dicitur irrationalium appe-
notat matcriam. Si causam eflicientem :
titus, neque consiliatio. Nolunlas eniiu
tunc lihertas arhitrii est de voluntatc, ut rationalis, et liherum arhitrium ap[)eli-
de causa : ergo lihertas non primo inve- tus e.^t. In hominihus autem rationis
uitur' in lihero arhitrio. computihus ducilur maj^ns naturalis ap-
Qlod si concedatur, Contha videlur [)ctitus, quain ducat lihero cnim aibi- :
esse, quod potentiai animffi denoininari tiio. el cum ratione movetur. Quia
(lel)enl ah co (juod [»rinio et per se in autcm conjuncta.' sunl cognoscitiviL' et
ipsa invenilur. Si ergo liherlas primo ap[)elitiva' viitutes in codcin : lihero ij:i-
invenitur in voluntale, voluntas polius ah lur aihitrio a|.[)ctit, » elc. ([lue aiitc in-
('() dehel denoniinari, quam liherum ar- ducta sunt. Hrgo non intcndil lioc, ([uod
bilrium : et hoc non lit : ergo primo est sil universalis, sed (jiiod sit inotor alia-
in lihero arhiliio, ut videtur. Si autem rum ad aclum, sicul et voluntas.
notat maleriain : non polest notare ina-
leriam, nisi circa quam est : ct hoc etiam SoLUTio. Dicendum secundum [iradia- bolutio.
Ailqueest. 1.
videlur esse falsuin : quia dicit Damasce- bita, (juod libcruin arhitrium cst nomi-
nus : « Lihera [xjtestate ap[)clit, et lihere iiatum a ratione et voluntatc : quia i[)>um
vult, et lihere inquiril et considerat, et radicatur in essentia aninue secuiulum or-
lihere consullal, lihcre indicat, lihere dincin ad lationem praicedentcm, ct vo-
amal, lihcre eligit, et lihere movetur, el luutatcm ut sequentcm, secundum qiiod
lihcre agil in liis ([U« secundiim naturam volunlas est iu ratione : quia aliter pro-
sunt '. » l-^rgo non est tantum circa vo- loquendo voluntas non est, iit dicit
[tric
luntatein. Damasccnus el [)cr hoc [»atel solulio ad

:
id quod [)riino (iua'rebatur, scilicet ([iiarc

Vj\ noc L LTKiiius ilerum vi(l(;lur, (juod (lu[)lici nominc dicalui?
liherum arhitrium non sit una |)otciitia
[»arti(ulaiis, sed una universalis dillusa Al) \LII l> dicciuluill, ([iinil iil (|i|0(l c>t A(iqun>8l J
([uasi iii oiiiiiibus molivis. Quod eliam raliouls iu libcro arbitrio ([iioad acliiin
vid(;liii' [icr .\ugiistinuiii, (|iii in libio \ (jiii csl cli-crc. csl inalciialc cl iu [»«»-
Jit'sjjun.sioiii(iii s'[c d'ic\[ : « (lum lo([uimui' tciitiji : i(lc(» sii;nilicalur subslanlialilcr.

d(; lii)er(» arbitrio, non dc [»arlc aiiiiii.e Iil aulciii ([iind esl v(»luntatis, csl fonnalc
hxjuimur, sed d(! lota : ([uia ncc [leccavit cl (diiijilcnN : ct idco sigiiilicatur f(»rma-
[iiimus lioino in [larte aiiiina', scd in lola lilcr, id c.nI, adjcctivc.
([ua conditus est nalura, dcli([uit. » Qiiod
si concedatur, omnino eadciii lationc vo- An II) aiilcm ([iiod ohjiciliir dr difliiii- \>l)uie«t.S
luntas noii crit [>(»tcntia una [tarlicula- liniic, dicciidiim (|ii(»(l |ii»liiis intcrprc'
ris : ([iiia voleinh» int^dliLtiiiius, cl vo- tiiliii \(l assignatio quaMlam es( sed : tu-
lendo in([uirimus, ct oinnia itla lacimus iiicii non faciiiius liii viiii, utrum sit dif-
qua" dixit Damascenus. liiiitio, \v\ iioii : cl (|uociim(|ue iiiodo

Pra'lcrca, Damascenus i[)sc e.\|)laiiaf, sil, diiindiim. ([U(»d liheruin lu^minat
(|Uoil iioii csl inlcnlio siia, ([iiod lihcrum (•aiisaiii sc( undum .\iigusliniim d ller-
S, JoA.N.NKs Uamasgenl>, l.il'. II, «!•• I kIc oi- Ihodyxa. cup. 22.
42 i D. ALH. MA(;. OUI). Vn.VA).
nardum : quia libertas oiiinis a volun- sicut eligere praicedit velle complemen-
tale est, ut supra ostcnsum est : quia tum ad consensum.
nulla potentia in actu omnino causa sui
est nisi volunlas : et a voluntate quae- Ad w quod quairitur, Utrum sit po- ^jgu^gj
cumque sunt libere. Quod autem causa tentia universalis ?
sui est, liberum est, ut dicit Philoso- Dicendum, quod absurda esl qusestio :
phus : et ideo dicitur communiter, quod quia nullus auctorum umquam voluit
voluntalis causa nulla qua?renda est : et hoc scd est fictio quorumdam.
:
ideo diffinitur infra distinctione sequenti, Ad auctoritates dicendum, quod ideo

quod « volunlas est motus animi, co- sic loquunlur, quia onmis potentia parti-
gente nullo, ad aliquid adipiscendum, cipans libertatem voluntatis, est univer-

vel non admittendum. » Et iiernardus salis in movendo alias adactum : per hoc
diffmiens liberuni arbitrium, dicit : enim quod nullo cogitur interiori et ex-
« Consensum rationalem, ob voluntatis teriori, cfiicitur universaliter potens con-
inamissibilem iibertatem et rationis, qua? vertere se super omnia : el hoc inten-
scmper et ubique portat vel parlicipat dunt dicere auctoritates.
indeclinabile judicium, liberum arbi- Et nola, quod quidam opinantur hic
trium puto dici. » Unde patet, quod vo- liberum arbitrium esse universalem po-
luntas est causa prima liberlatis : et li- tentiam, et compositam quidem ex vo-
berum arbitrium participat libertateni luntate et ratione. Quidam alii rationem
secundum quod natura, non tempore, et volunlatem esse idem, et liberum ar-
appetitus supponit et substernit sibi vo- bitrium esse idem cum utroque, et ha-
luntatem : quia extrema sunt ante media bere difTerentiam in nomine tautum.
natura,non tempore necessario. Ssepius Unde quod illa tria sunt una po-
dicunt,
autem jam ostensum est, quod liberum tentia habens vim agendi tres actus et :
arbitrium est medium inter rationem et distingnunt inter vim et potentiam,dicen-

voluntatem. tes quod potentia non dicat differentiam
Ad object.
Ad
autem quod contra
id objicitur, in actu tantum, sed etiam in radicatione,
dicendum quod nominatio non est a quo- scilicet quod alia sit proprietas animse,
cumque primo quod invenitur in re, sed qua sit completa ad hanc potentiam et ad
potius a substantialiori : et substantialior illam : sed vires difTerunttantum in acti-
est voluntati voluntas sive velleitas, bus, et non in radicatione. Et haec om-
quam liberlas : et ideo non nominatur nia puto absurda, et sunt alibi impro-
a libertate, sed a velleitate. bata, ut videtur, rationibus necessariis et
Prseterea, Licet'primo in voluntate sit cogentibus : et ibi etiam posita est ars
sicut in tamen in libero arbitrio
causa, per quam invenilur principium distin-
prius est tempore quiaactus liberi arbi- : clionis potentiarum '.
triipraecedit actum voluntatis in agendo,
' Cf. II P. Sunimffi fheol. R. Alberti, Q. 70.

IlN II SENTi:.\T. DIST. \XV, U, AHT. 2. i2o
|{. Qtwd libcruin arhilrium non pertinet^nisi nd futurum, nec ad omue fulurum.
IIoc autem sciendum est, quod lil)eruiii arljiliiiim ad j)icesens vel ad

praiteritum non referlur, sed ad fiitura conlingenfia. Oiiod cnim iii pra^-
senli esl, determinatum est, nec in poteslate nostra esl iil lunc sit vel
non sit quando esl : potest enim noii esse, vtd aliud esse postea : sed
non potest non esse dum est, vel aliud esse dum esl id quod est : sed in
futuro an hoc sit, vel illud, ad poteslatem liberi arjjitrii spectat. Xec tamen
omnia futura sub potestate liberi arbitrii veniunt, sed ea tanliim qua^ per
liberum arbitrium possunt fieri vel non lieri. Si quis enim lale ((uid vclit
ac disponat facere, quod in ejus nullatenus sit jjotestate, vel quod sine
ipsius dispositione seque fieret, in hoc ipse liberum non habet arbitrium.
turo referuntur ad liberum arbitriuin sic-

ut ad causain : ergo videtur falsum esse
quod dicit.
ARriGULUS II. SoLUTio. Dicendum, quod liberum ar- Solutio.

bitrium quantum ad actum (leliberandi
Ulrum liherum arhilrium quantum ad vel eligendi, non est nisi futurorum con-
actum elifjendi sive deliherandi, non tin-enlium per nos operal.ilium, quorum
est nisi fuiurorum eontingentium per nos domini sumus, sicul dicil Damascc-
no.s operahilium, quorum nos sumus n\ii>.
ômini .
,\u pniMiM (Jicendiim, (piod jjrnpteri- A.| I.
lum ut prieteritum non dependet a libtM(t

arbitrio, sicut a causa,sed ul actus reduci-
Deinde quoerilur dc hoc quod dicif, lur ad causam qua« causavit ct idco non :
ibi, u I!or autemsciendumest, quod li- respicit etiam quoad actum ad .Iclil.era-
berum arbitrium, ctc. » tionem el electi..ncm : .piia illa lu.n suiit
Videlur cnim esse falsum : quia nisi futuri operabilis pnesens autem
: in
1 . Ouae in prneterilo a voluntate liominis oo (luod pnescns. uon dependct a nobis,
facta sunt, ct qua^ in prcTsenti, necesse ne.pie osl sui) deliberatione vel elecli(.ne,
est reducere ad aliquam causarum : mm sc.l >uU nec(^ssilat.' .Iiim est : et ita iii-
autem possiint reduci ad naluram, vcl l.'||iît Mat^nstcr.
casum, vel ad fortunam er-o reducen- :
An viuo .liccu.lum, qu...l n..n inlclli- \.\
tur illa a.l liberum arl.ilrium. sicul .aii- gi| il,. omnibu^ futuris. se.l .l.> .piil.iis
satum ad causam. .liclnm est.
2. Ilem. \o!i omiiia qii.T licnl iii fii-
m D. ALIi. MAG. OUD. PUÎ).
C. Quod supra posita descriptio liberi abitrii non couvenit Deo,

nec his qui glorifi-
cati sunt.
Kt qiiidem secundiim praedictam assignationem,

in l.is tantum yidetur
esse libernm arbitrium qni volnntatem
mutare, et in contraria possnnt
deflectere: m quorum videlicet potestale est eligere bonum vel malum,
et utrumlibet secunduin electionem facere vel
dimittere. Secundum quod
in Deo, nec in his omnibus, qui
tanta beatitudinis gratia sunt roborati, ut
jam peccare nequeant, liberum arbitrium esse nequit. Sed quod Deus
liberum arbitrium habeat, Auguslinus docet in
libro XXII de Civitaie Dei,
ita inquiens: Certe Deus ipse
numquid quoniam peccare non potest, ideo
hberum arbitrium habere negandus est '? Ambrosius
quoque in libro de
Trinitate ait: Paulus dicit, quia omnia
operaturnnus atque idem Spiritus,
dimdens simjulis prout mdts id est, pro libera^ voluntatis arbitrio, non pro
necessitatis obsequio.
D. Qualiter in Deo accipitur liberum

arbitrium ?
Sed ahter accipitur liberum arbitrium in

Creatore, quam in creaturis.
Dei etenim liberum arbitrium dicitur ejus
sapientissima et omnipotens vo-
luntas quae non necessitate, sed libera voluntate
:
omnia facit prout vult.
Ideoque Hieronymus attendens non
liberum arbitrium in Deo,'
ita esse
sicut est in creaturis,
ab ipso videtur liberum arbitrium excludere
in ho-
miha quadam de filio prodigo \ dicens Solus
Deus est in quem :
peccatum
non |
cadit, nec cadere potest. Caetera cum sint liberi arbitrii, in utramque
partem flecti possunt '.
Dum ait, csetera, indicat liberum arbitrium sicut
est in caeteris, non ita esse in Deo.
' S. AuGusTiNDs, Lib. XXII de Civitate

Dei, can. ultimo.
lad Corintb. xii, H.
^ Luc. XV, H et seq.
* S. HiERONMAius,
Homil. de fiiio prodigo.
IN II st:NTi:\T. Disr. xxv, e. 127
E. Quod Anyeli et Sa)icli qui jam beaiisunt, habetit liberuni arbilriutn.
Angeli vero et Sancli qui jain cuin Doniino fclicikM \i\unt, affjiit' ita
gratia healilndinis conlirinati sunl, ut ad inalniii llccli iicc vcliiil iicc |)os-
sint, libero arbitrio non caient. Unde Auûstinus in lihro WII df Cici-
late Dei ait : Sicut prinia iininorlalilas fiiil qiifim pcccindd Adain pcr-
didit, posse non niori : ita piiinuin liberuin arbilriuin. posse non peccare :
iiovissimum, non posse peccarc '. Idem, in Encliiridiou : Sic oportehat

prius hominem fieri, ut bene velle posset, et inale. Fostca vero sic orit,
ut inale velle non possit: nec ideo. carebil libero arhitrio. Mnlti» quippo
iiberius erit arbitrium, quod omnino non potcrit servire pcccato. Ncijnc
aut voluntas non est, aut libera dicenda non est, qua beati sic esse volu-
mus, ut esse miseri non soluin nolimus, sed noqnaquam prorsus velle
possimus. Sicut ergo aniina nostra nunc habet nollo infclicilalem, ita nolle
iniquitatem semper hahitura est. Sed ordo servandus fuit, quo Dous \oluit
ostendere quam honum sit animal ralionale. quod oliain poccare pitssit :
quamvis sil melius, quod peccare non possil -. l'>co his vorhis ovidonltM"
adstruitur, quod post heatiludinis confirmationom oril iii homiiic lilicnmi

arbitrium, (|uo peccare non polerit : ol nunc in Angelis est, ol in Sanctis
qui cum Domino sunt : et tanto utiquc lih(Mius, qiianto a poccalo immu-
nius, (!t ad honum proiiius, Quo onim (piis(juo ah illa |>cccali s(M"vilulc,
de qua scrij)tuin est: Qui farit percaluni, scrrus csf pccrali '
: hMifîns ah-
sislil, tanlo in (dig(Mi(lo honnin lihorius hahol jiidiciiiin.
llnd(» si (lih\u(Mil(M' ins|)i(M"alur, lil)(M'nin vidolurdici arhilrium. (piia siiic
coactioneet necessilate valet appetere vol oliji(M-o (jiiodox rationodocroverit.
• S. Aur,usTiM>. l.ib. X.Xll dc Civilate Dei, cap. 'Hi.
' InF.M, In Enohiridion, cnp. 104.

" Joan. VIII, .34.
428 D. ALB. MAG. ()1{I). PR/ED
bertas est (lexibilitas in oppositos ac-
tus. »
Objicituh autem contra primam quia :
1 . Rectitudo creata est ergo non de-

:
DIVISIO TEXTUS. bet propter se servari : quia aiiler ponc-

retur finis, ul)i non debet.
2. Item, Potestas in impossibili ad
Dcindc sumcnda est tcrlia pars istius actum fruslra est, et otiosa : scd dam-
dislinctionis quse incipit, ibi, C, « Et nati impossibiles sunt ad rectitudincm :
qiddem secundiim prcedictam assignatio- ergo potcstas in eis non est : quia nihil
nem, etc. » est in operibus Dei vel naturae frustra.
Et dividitur in trcs partes. In prima
oslcnditur qualitcr difTeri ntcr est in ra- Item, Objicitur de secunda : Potestas
tionali natura. In secunda autem distin- faciendi quod vult, omnipotentiae solius
guit tripliccm libertatem, ibi, I, « Est Dei est. Probatio, Dicit enim Philoso-
namque liherlas, etc. » In tertia ponit phus, quod vobintas est impossibilium.
objectioncs duas in contrarium, ibi, L, Ergo de omnibus est voluntas possibili-
« Hic quperi potest, utrum libertas, bus et impossibilibus : et si libertas est
etc. » quod vult, crit

potestas faciendi libertas
omnipotentia, quod falsum est.
Item, de tertia :
1. Potestas convertendi se ad quos

ARTICULUS III. voluerit actus, extendit se etiam ad actus
peccatorum : et potestas peccandi, ut
Quid est libertas secundum diffini- dicit Anselmus, nec est libertas, nec pars
tionem ? libertatis.
2. Item, Anselmus : « Qui potest quod

sibinon prodest, nec expedit, quanto
Circa primum incidunt tres qusestio- magis potest in illud, ianto magis ad-
nes, scilicet, Quid sit libertas ? versitas et perversitaspossunt in illum. »
Secunda, Utrum liberum arbitrium sit
in confirmatis ? Et eadem objectio est contra quartam

Utrum secundum unam vel
Tertia, diffinitionem.
diversam rationem sit in omni rationali Prseterea, Flexibilitas ad oppositus
natura ? actus, non est in Deo et confirmatis et
obstinatis, in quibus tamen JVIagister di-
Ad primum ponuntur diversse difrinitio- cit esse liberum arbitrium.
nes.
Anselmus ponit hanc ; « Liberum ar- Qu.^RiTUR etiam, Penes quid sumantur Qc«st.
bitrium est potestas conservandi rectitu- istee assignationes libertatis ?

dinem voluntatis propter se. »
Et Bernardus videtur dare hanc : SoLUTio. Dicendum ad hoc ultimum, Solutio.
« Libertas est potestas faciendi quod quod prima datur in comparatione ad

vult. ». finem propter quem data est libertas, vel
Petrus in Itinerario istam videtur da- propter quem est : quia est propter re-
re : « Facultas se convertendi ad quos ctitudinem voluntatis conservandam,
voluerit actus, libertas est arbitrii. » non acquirendam : quia non in omni
Magister istam innuerf videtur : « Li- creatura rationali ex se potest acquirere
I.\ II SKNTK.M. DIST. \\V, i:. AKT. t. 129
eam, scJ daluni ox se potest conservare. Ad ALiLL» dicendum, quod polestas a.i dimi
Aliaj autoiu (liffiniliones (Janliii' iii com- facicndi peccatum, secunduin quod pec-
paralione ad aclus : sed ipsjje tiipliciter catum cst terminus actus, non est liber-
considerantur. Secundum primuiii iin[)e- tas, nec pars libertatis : sed [)rout actus
rans : et sic datur .secunda el lertia, quae cgreditur a potentia non obligala ad hoc
CcPdem sunt in priinum cnim im-
lioc : vel ad illud, sed sponte, sic indicut li-
perans cst voluntas ,el non diirerunt

: berlatcm : quia ipsc actus [)eccali [)olest
ilke dua', nisi quod prima dicil immo- attendi ex termino, et sic considerat
diatam relationein [)()tenti;e ad aclum, cuiu .\nselmus ; vcl [)otcst allendi «x
secunda auteni dicit illam eamdein [^rout [)rinci[)io elicienle, et sic indicat liberla-
est generalis motor aliarum potcntiarum tem, quia s[)ontaneam voluntalom : ol sic
ad actum, ct prout cst principium suo- loqiiuntur alii Sancti.
rumacluum proprium. Cum autem dici- Per hoc patot solulio adsequens.
im polestas conservandi .vt', elc, innui-
tur facultas convertendi se super alias et Ad ALiuD dicondum, quod nexibililas ut aj iiimr
movendi eas, ut [)iius cst habitum. Ter- ilexibilitas, noii ost libertas, sod indical
tia autem dicilur per comparationem libertatem in natura ([uadaiu : ct id ([iiod
actus ad ol)j(!ctuni, quod est bonum, vel indicat, est in omni natura ralionali :
malum et malum non ut est in ratione

:
niliil enim prohibet ideiu [duribus et
mali, sed boni commutabilis, (juod est diversis indiciis indicari : ([uio taincn
bonum ut nunc. omnia iii illis oiunibus invoniuntur. in
([uibus invonitur facullas qua' indicatur
Ad diirin. 1
.\i) w ergo quod primo objicitur, di- per siynum, co quod non omnino univo-
Ad 1.
ccnduin quod reclitudo ponitur hic prin- ce nec uno modo est in illis.
cipaliterpro increata, quia gratia illius
convcnit libertati arbitrii divini : ct si in
aliis esl tamcn at-

reclitudo creata, illa
tingit increatam, ut exemplatum attingit

cxemplar et ideo ipsa est terminus ac-
: AUTICrLL S IV.
tus, ei increata linis inlentionis : sicut
cliam dicilur dc beatitudine creata et iii- / 'Inon Hhmiin arhilrimn sil in f/ani-
creata. nalis Anijrlis, cl in cnnfirninlis, d in
Ad 2.
Ad diccndum, quod lalis potc-
ALiui) Dei> ?
stas etiam in damnatis non est frustra :
([uia si talis polestas non inessct, injustc
[)unirentui' [)ro rectitudinis carcntia, sic- Secundo quaM-itur, rtrum liborum

ut iiijusle [)uiiircliir la[)is : ct idco iit aibitriuiu sit iu conlirmalis .\nirolis, ot
justilia Dci iii [xenis eluceal, maiict [lo- (lamnatis, el iii Dco ?
testas : et cuiii dicilur impossibilis ad I'.l lioc ([uidcm sU[u° a < Ictermiiiattim
actum, hoc. non esl c\ iiatiira, sed ex osl
malilia' conlirmationc. Sod adluK objicilur. oo ([uod (iuiilam

volunl unam ralioncm conlirmationis
.\i» 11) ([uod objiciliii- d(^ socunda, di- sibi iiotari. Vidotur orjô non osso libo-
Ad dimn. 1.
cendum ([uod iiitclligitur dc his ([uorum lum : (juia non esl n<l o|)[)osilos ac-
nos domini siimus : in iiis enim iios noii liis.
oblij4amur ad unum o[)us, cl noii ad

aliud, (juemadmodum polentia' nalu- SoLUTio. Diconduiu, (|uod liberum ox Solulio
rales. natura iion (d)liu'ntur nec ex hnbitu nd hoo
vol ad illud : ot ha?o esl lil)ortns insopn-
430 D. ALFi. M\(\. ORD. PWAIT).
rabilis in Deo, homine

et Anjêlo, et :
nihil enim agunt quin possint illud non

agere, et quinpossint aliudugere : et hoc
notatum est supra, et probatum est in
III Sentcntiarum ».
ARTICULUS V.
Causa autem confirmationis in Deo et

Ut7'um liberum arhitrium secundum
in Angelis est saBpius dicta multiplex : et
ideo hic sufficiat una, scilicet quod Deus unam rationem vcl divcrsas sit in om-
ratio cogno- ni rationali natura ?

in se plena lux est, et sibi
scendi quidquid cognoscit et sicut illa :
lux non decipitur, ita impossibih^ est

falsum
Tertio qua^ritur, Utrum secundum
ipsum in deflecti.
Sua bonitas sibi ratio est vo- unam rationem sit in omnibus?
Item,
sua bonitas Vidctur, quod non : quia Creatori et
lendi quidquid vuft : et sicut
impossibitis est ad mafitiam, ila etiam et

creatura? nihif est commune penes quod
possit sumi ratiocommunis ergo nec
vofuntas. Tn beatis quidem ratio fuit veri
:
vofuntas boni et mafi et hoc libertas arbitrii communis est Creatori et

et fafsi, et :
enim ufti- creaturae.

propter afterum ifforum : finis
prima veritas, et Imis Sed coxtra hoc est quod dicit Ansef- sed contra.
mus rationis est
mus, quia hsec diffinitio, « Libertas est
uftimus vofuntatis est prima bonitas et :
facuftas conservandi rectitudinem prop-

ideo quando conjungitur beatis per intef-
fectum et vofuntatem prima veritas et
ter se, » Deo et creaturse convenit ergo :
videtur, quod secundum illam rationem

prima bonitas, tunc impietur vofuntas
bonitate prima, et ratio fuce prima et :
communiter dicatur.
ideo fux prima efficitur tunc intetfectui
soiutio.
omnium, et iflustrans
SoLUTio.Dicendum, quod secundum
ratio cognilionis
super omnia : et ideo indeflexibilis est anafogiam est communilas ista in crea-
modo daretur hoc prin- tura et Creatore : quia rectitudo in Crea-
ab ipsa : sicut si
cipium, Omne tolum est majussua parte, tore non difTert a potestate servante eam,
fumen omnium cognosci- nisi secundum rationem nec potestas :
esse sufficiens
bitium universafiter et particufariter, im- servans difTert a potente, nisi secundum
possibife esset errorem incidere in afi- >'ationem in creatura autem diflerentia

:
est inter hcTec secundum rem et in Deo

qno cognilorum. Ita etiam dico ex parte : .
vofuntatis, quod prima bonitas pene- est, ut in exempfari primo et in crea- :
efficitur ralio volendi tura^ sicut in exempfato in Angefo au-

trando vofuntatem, :
et appetendi quidquid afiquis vuft et ap- tem et in homine non est secundum
p^tit : et ideo impossibife est afiquid communem speciem, sed genere, sicut
appetere non conjunctum iffi. Sicut etiam sensibile in quod

bruto et homine : et
modo si daremus, quod honestum esset pfus est, non est secundum propinquum
ratio incfinalionis vofuntatis in omne genus, sed remolum quia non est mea:
vofitum, et numquam vofuntas nisi in opinio, quod Angefus et anima sunt
iffo incfinarelurad voiendum, impossibi- idem specie, vef genere propinquo nec :
fe esset vefle turpe afiquod. Et per hoc Angeti idem specie sunt, ut pulo ideo :
patet sofutio qusesiti per totum, quia sie- potentice etiam secundum hstc ad invi-
pius in hoc fibro et in tertio Sententia- cem habent difTerentiam. Et per hoc pa-
rum est disputatum. tet sofutio ad totum.
'
Gf. 111 Sententiarum, Dist. XVIH, de lueiilo Chiibli.
m 11 SE>Ti:.M . DisT. \.\v, r. r,. 431
V. Dc liherlulis (irbitrii dijfarenlia sccunduiii diversa tcinporn.
IvK pncdiclis [jurspicumii lil, ({uod iiiajor fiiit liburlas aihilrii priiiia {|iiaiii
secnnda : ot tertia rniilto inajor (luain sccuiida v(d piiina. Priina (miiih li-
bertas arbitrii fuit, in qua poterat peccare, et non peccare. rilinia vcni
erit, in qua pnterit non peccare, et non poterit peccare. Media vero, in qua
potest peccare, et non potest non peccare : ante re|)arationeni Ldiani nior-
taliter, post reparationem vero saltein venialiter.
(i. De (juatuor statifms lihcri arhitrii in /loniine.
Kt ])ossunl iii hoinine notari ([ualuor slatus liberi arbilrii. Aiilc p(H'caluin
(Miiin ad bonuinnil iinpediebat, ad inaluin iiil iinp(dl(d)at. \on babiiit inlir-
niilateni ad inaluni.et babuit adjiitoriuiii ad bMiiiiiii. runc sin(> (>rr<)i'«> ralio
judicarc!, et \ (dunlas sine diliicnllab; boiiiiiii ajJpcUMc iioltMal. INisl pccca-

luin vero anl(> reparalioiKMii j^-ralia'. pr(Miiilura ciMKMipisciMilia rl \iiiciliir.
et babet inlirinilabMii iii malo, sed n(Ui babet ^raliam iii boiio : ci idco poi-
est peccare, et iiou potesl ikmi peccare, eliain dainnabililcr. l*osl rcpara-
tioneni vero, anh^ conliiinali(Micm picmiliir a c(mk iipisciMilia, scd iion vin-
ciliir : cl babcl (iuid(Mii iiilirmilahMn iii iiialo, scd ^zraliam iii boiio : iil
j)ossit pcccarc propliM" libcrlaliMii cl iiiliiiiiilaliMn, cl possil iioii pcccarc ad

nKW'l(Mii pi'(ij)l(M' libcrlakMii, cl iîaliam adjiis iiiihMii : iKMidiim laiiKMi babcl
posse omnino iioii pcccare, S(d ihmi possc pcccarc, prophM- inlirinilaliMii
iK)nduin p(M'f(M't(> absorplam. (d j)roplcr ^raliam nondum plcnc <'onsuinina-

tain. Posl coiifirinalioiKMn v<m'o inlirmilalc p(Miilus consiimpla. «'I ^ralia
consuniinata, ncc vinci poUMil, ncc prcmi, v[ lunc babebil noii posv;<' p<'c-
care.
432 D. ALB. MAG. ORD. PRÎ).
H. De corruptione iibe?'i arbilrii per peccaimn.
Unde manifestiirn est, quod prcieter alias pcpnalitates pro peccato illo,
incurrit liomo poenam in corruptione et depressione liberi arbitrii. Per il-
lud namque peccatum naturalia bona in ipso homine corrupta sunt, et
gratuita detracta. Hic est enim ille qui a lalronibus vulneratus est et spo-
liatus '. Vulneratus quidem in naluralibus bonis, quibus non est privatus,
alioquin non posset fieri reparatio : spoliatus vero gratuitis, quse per gra-
liam naturalibus addita fuerant. IIcPc sunt data optima, et dona perfecta :
quorum alia sunt corrupta per peccalum, id est, naluralia : ut ingenium,

memoria, intellectus : alia subtracla, id est, gratuita, quamquam et natu-
ralia ex graliasint. Ad generalem Dei quippe gratiam pertinent. Ssepe ta-

men hujusmodi fit dislinctio, cum gralise vocabulum ad speciem, non ad
genus refertur. Corrupta est ergo libertas arbitrii pcr peccalum, et ex parte
perdita. Unde Auguslinus in Enchirldion : Libero arbitrio male utens ho-
mo, etse perdidit, et ipsum. Cum enim liboro arbitrio peccaretur, victore
peccato amissum est et liberum arbitrium. A quo enim quis devictus est,
huic servus addictus est ^ Ecce liberum arbitrium dicit ' horainem ami-
sisse : non quia post peccatum non habuerit liberum arbitrium, sed quia
libertatem arbitrii perdidit : non quidem omnem, sed libertatem a miseria
etapeccato.
Secundum hoc enim videtur homini

non esse imputandum quia :
1. De actuali peccato verum est, ut di-
ARTICULUS VI. cunt Augustinus Hieronymus, quod

et
est adeo voluntarium, quod si non esset

An est triplex libertas arbitrii ? el, voluntarium, non esset peccatum et si :
Utrurn media qua potest ho-

est illa in est voluntarium, non est necessarium, ut
mo peccare, et non potest non peccare dicit Augustinus contra Tullium. Ergo
ante reparationem, etc. ? videtur, quod non sit necessarium eum
peccare : ergo potest non peccare : ergo
eum posse non peccare mortaliter est
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, verum : ergo ejus contradictoria falsa,
ibi, F, sub finem : « Media vero^ in qua scilicet, non potest non peccare morta-
potest peccarCy etc. » liter.
» Cf. Luc. X, 30. 3 Edit. J. Alleaume, dixit.

^ S. AuGusTi.NUS, (n Enchiridiou, caij. 30.
. :
IN H SEXTRNT. DTST. XXV, H, AUT. C. 433
2. Si quod hoc ost per gratiam

dicas, catum : orcro virtus dcprimcntis foHior
gratis datani, qua nullus liomo cai'ct. est : virtus aulcm forlior, pra*ponileran-
CoNTRA lioc videtur csse quod dicit in do vincit : erô talcm ncccsse est pec-
LUtera:q[i\ii'\ps(id\ci\.aiitere/ja/alioiie7n: carc quotiescumque tentatur.
constat autcm, quod non reparat nisi
gratia f,n-alum faciens, etnon gratis data. Solltio. Sino prcejudicio dico, quod soiuiio.
3. Ilom, Inlelligatur liomo in solo lihc- nullus homo (juamdiu osl in via, destilu-
ro arhitrio et peccato mortali uno vel omni gratia adjuvanlr conlra

tus est ah
duohus, ct tontclur dc tertio : aut potost peccalum sompor onim hahot aliquam
:
resisterc, aut non. Si non ergo necessa-

: inllucntiam divina^ honitatis, vcl in ti-
rio peccal : ergo invohmtaric : quia ( ui more, vel spe informi, vel lide, vel ali-
non possumus rosistore, hujus causa non (juo lali suhlovanto se : ot hahet etiam
est in nohis quod voluntarie afrimus,
: et oxtra, instigationom honi Angeli : qui-
hujus nos causa sumus, et causa illius in hus potost resistore peccato. Si tamen
nohis est ergo illud opus est excusatum
: ponatur hahoro solum lihorum arhitrium,
a toto : quia involuntarium per violon- vidotur milii. ([uod adhuc potcst rcsist(M'e
tiam cst, cujus principium osl in alio, ni- tontationi.
hil confcronto vim passo, ut dicit J)ama- Ad hoc autcm ([uoil ohjicitur cx Lille-
scenus. Cum igitur hoc sit falsum, ipse rti, duplicitor solvilur. l'no modo socun-
potest rosistcro, et non hahot necosse dum Augustinum contra (Aeloslium de
peccare mortalitor ante ro])arationem gra- (lefensione (jratix dicentcm sic : « .S/
tiie. gratis dat(E, vel gratum facientis. vos, inquit, Filius liberaverit,cere liberi
d coulra Si AUTKM hoc concodatur, sunt in con- crilis '. Vicla onim vitio in ([uod cecidit
trarium, ut vidotur, dicta Sanctorum : voluntale, caruit liherlatc naluia. Ilinc
1 Sic enim dicit (^lhristus, Joan. xv, 'J alia Scriptura dicil, A (juo cnim (juis do-
Sine me nihil poteslis facere. Ergo mul- victus ost, huic et servus addictus osl.
to minus resistcre tenlationi sequentis Sicut orgo iion osl ()[)us sanis modicus,
[)OC('ati. sod male hahonlihus '
: ita uou ost opus
Item, Isa. xxvi, 12 : Omnia opern no- liheris liherator, scd s(M"vis, ul oi dicat
stra operatns ps nohis, Domine. I^^rgo si- gratulatio lihortatis Salvam : fccisti Ak^
110 illo niliil oixirum [)Ossumus facoro. necessitatihus animaiii mcain '. I[)saoniin
Item, l^xod. XIV, I i : Dominns pnr/na- sanitas ost vora lihortas : ([u;o uon poriis-
bitpro vobis, etvos tacebitis. Ergo nulla sol, si houa [)ormansissot voluntas. (Juia
cst nostra [lugna sino Domino, ut vido- voro [)occavit volunlas, socuta ost [)co-
tur. I'jt, Psal. XVII, 3."> : Qni docd nunins cautcm [)cccatiim hahcndi dura noco<>i-
jneas atl prtBlinm, olc tas, d()n(>c tola .sanotur iulirmitas : et
\ Itom, l*sal. lAViii, 3 : In/t.rns snni in acci[)iatur tota lihortas. iii ([ua sicul nc-
limo profnntli, olc. l'j'go liomo [)ost [»ri- cossoosl, |)orinanoat hoato vivcndi volun-
miiin [»cccatum som[)or deorsum tcndit : las, ila ul sit otiam hcucvivcudi cl num-
ergo slare de so noii |)otost. ([uam [(cccandi voluutaria fcli\(|uo ne-
2. Ilcm, (Irogorius : « JN'ccatum ([uod cossitas. Ex hoc acci[)itur, quod scnsus
»
[)(Oiiitcuti.i nou (lclclur, ino\ sim ponde- cst : .Non |)otcst non |»eccaro. id ost, non
ro ad aliud IimIiiI. » l"'irgx) vidcliir, ([uod ( s>c iii |ic(calo ol hoc [)lanc vorum ost
: :
lu^cessc esl rinrc. (jiiia iiou lihcratur a [)i>coa(o iiiî per

3. Ilom, (Jui cst iii |ircc,i|(). iiihil ha- graliaui rc[)aianli'm, i|ua* cst gratia
hot suhlcvans, scd liahcl dc[)rimons poc- gratiim facKMi^ : (]iiia liomo ost s])iritus
'
Joan. viii, 38, ^ IN.il \\\. S : Sitlfnsti </«• iwrei^Hatibiu «iii-
» Cr M;illli. i\. \l. mnm uwiiin.
xxvn 28
434 I). Al.li. MAG. ORI). I>n/ED.
vadens, cl iion rcdiens. Sccundiim An- An m

quod objicilur per rationem, Adobject.3
selmum autem dicimur non posse quod dicendum quod non,sequitur quia ten- :
dinicuUer et sine labore non possumus : talio voluntalis numquam potest crescere
et ideo dicitur non posse resislere
liic ultra volitum, quia aliler voluntas non
peccato, vel non possc non peccare, esset libera a coactione : et ideo voluntas
quia difficile est stare infirmo quando semper volet averti ab ea, et non con-
tentatur. sentire ei : et ideo non est simile : quia
AJobject.l Ad ea autem quae objiciunlur in con- hona natura quam dedit Deus, multo
trarium, leve cst respondere : quia au- potentior est in elevando, quam pecca-
cloritatesnon probant nec dicunt, quod tum in dcprimendo.
sine gratia non possit aliquis resistere, Si autem quod potestas vo-
objicitur,
sed quod non potest sine Deo et hoc : luntatis est finita ergo possunt tantum
:
plane verum est quia in Deo vivimus,

: intendi tentationes quod vincatur di- :
el rnovemur, el sumiis '

: et nisi ipse con- cendum, quod hoc est impossibile, quod
tinue coniineat, et salvet, et moveat, ni- tentatio manens tentatio tantum inten-
hil possumus csse et operari sed hoc : datur quia jam esset coactio et non ten-
:
non ponit gratiam specialem. tatio.

Adobjecl.2
Au m autem quod ohjicitur de dicto Ilem, Voluntas est infinita ad actum,
Gregorii, dicendum, quod pondus dicit licet in se finita sit : et ideo semper ac-
inclinationem, et non necessitatem et : tus suus est suh ipsa ipsa quantumcum-
hoc verum est. Quia vero inclinatio ultra que intendatur.
libertatem voluntatis qua? est a coactione,
crescere non potest, ideo non inducit ne-
cessitatem peccandi.
I. Dc trihus modis libertalis arbitrii.
Est naiiique libertas triplex, scilicet a necessitate, a peccato, a miseria.
A necessitate : etante peccatiim, et post ceque liberum est arbitrium. Sic-

ut enim tunc cogi non poterat, ita nec modo. Ideoque voluntas merito
apud Deum judicatur, quae semper a necessitate libera est, et numquam
cogi potest. Ubi necessitas, ibi non est libertas : ubi non est libertas, nec
voluntas, et ideo nec meritum. Hsec libertas in omnibus est, tam in malis
quam in bonis. Est et alia libertas, a peccalo scilicet, de qua dicit Aposto-
lus, Ubi Spiriiiis Domini, ibi libertas *. Et veritas in Evangelio, Si Filius
vos liberaverit, vere liheri eritis ^. Heec libertas a servitute peccati liberat,
et servos justitice facit : sicut et e converso servitus peccati liberos justitiae
* Act. XVII, 28.

^ II ad Corinth. iii, 17.
' Joan. viii, 38.
ii\ II sivvrKvr. Disr. xxv. k. m
facit. UihI(! .Vjxisloliis : /.i/jrrafi (/ prrrrf/o. .srrri fdrli rstis jitsHli.i' s. V\
\[(iin, Cum sevDi easpAi^ pcccMli, libcri fuislis jnstiiiui k Ilarie lilxTlalciii
peccaiido lioriio ainisil. I(l('(»qii(' .Viiîisliniis dicil. qiiud Ikhiim iii;iIi' iilons
lil)er() arhilrio, et se pordidil, cl ipsiiin : (jiiia pcrdila osl pn- poccalnni li-
berlas, non a necessitale, sed a peccalo. Qui cnim jacit pcccatum, scrcus
C8t pcccati .
K. Qul liahraut lianc liberlalcni, sciliccl a peccalo, rt prr (jiiiil

'.'
Istain lih.M-tatein qiice est a peccalo, illi s<di niinc liahcnl (jikis l''iliiis
pergraliain lihcrat et riqiarat : noii ita (|iiod ponitns siiiL sino jioccalo in
liac mortali carne, sed nt in ois peccatnin non doininoliir noipio n^^niot .
VA IhTPC est vera et ])ona libertas, qna^ honam parit sor\ ihilcin, scilicet
justilia}. Undo Au^'uslinus iii Enrhiridioti ait : .\d justiliam faciondam nnii
'"
eril aliqiiis lihor, nisi a peccato lihoratus, esso juslilifP ccrporit servus :
et ipsa est vora lihortas, propter recti facli lcoliliam : sinuil d pia sorvilus,
proplor i)ra3(0pti obedientiam ".
Rst alia lihertas non vora, m;ih'o soi'\ iliili adjiincla, qiuo (»sl ad maliiin
faciondnm : iihi ralio dissenlit a v(diintato, judicans non esse facicndum
(piod voliintas ap|(ctit : ad hitniim v(;ro facioiidiiiii, concordal ralio noIuii-
tali : et idco ihi v(U'a lihortasesl, ct pia. I)c liherlalo aiilciii ad m.iliiiii. cl
sorvittite niiila ail Au^'usliniis iii Eurliiridion : Sci\i, addicli pcccaln scili-
cot, qua* j)i)tost (isse lihcrlas, iiisi ({iiaiido ciiiii pcccarc dclcclal ? Lihcr.ili-
l(M" ciiiin servil, (jiii siii (Idiiiiiii Vdliiiilalcm iihciilci liicil : ;ic pcr Imc ;id
poccandnm lihcr csl, (pii pcccjili scr\ iis osl t.
' A(l llDinaii. VI, IH.

- llMdciii. VI, 20.
^ Joaii. viii, :ii.
* Ad Uoiiiaii. \i, VI: Nun rctjmi iterratum iii rr^^lri) nwrlitli rorimr, ut oMititis ctmcupiscotliis
vju^. CC. Joaii. viii, iti.
^ ImIII. J. Allo.iuiiif ciriiil.

,
•
S. .\n;t<riM;<, lii Kni.liiii(liiiii, i;i|i. :t(l.
^ Idkm, lliiilom.
436 D. AI.H. MAG. ORD. PR^.D.
L. Qiisestio de lihertate nd malum, an sit ipsa lihertas liheri arhitrii, an alia ?
Hic quffiri polest, Utrum haec libertas qiia quis liber est ad malum, sit
libertas arbitrii ? Si enim libertas arbitrii est, bonum quidem est : quia li-
bertas arbitrii bonum naturaleest. Quibusdam videtur, quod sit ipsa liber-
tas aibitrii, qua^semper bona est, sed propter peccati servitutem ad ma-
lum sit liberior et pronior : et ideo dicitur non esse vera libertas, quia ad
malum est. Aliis autem videtur, quod hsec libertas ad malum, quam supra
commemoravit Aup:ustinus, non sit ipsa libertas arbitrii : sed sit quaedam
pronitas peccandi et curvitas, quee ex peccato est, et mala est.
M. Qusestio alia de lihertate ad honum, an ipsa sit lihertas arhitrii,~an non ?
Similiter etiam quaeri solet, Utrum illa libertas vera, quse est ad justi-
tiam faciendam, sitipsa libertasarbitrii? Quidam dicuntillam eamdem esse,
sed reparatam per gratiam, qua juvante libera est ad bonum : sine gratia
vero non est libera ad bonum. Unde Augustinus in Enchiridion : Ista li-
bertas ad bene faciendum, numquam erit homini addiclo et vendilo sub
peccato : nisi eum redimat qui dicit, Si Filius vos liberaverit, vere liberi
eritis '. Quod antequam fieri in homine incipiat, quomodo quisquam de li-
bero arbitrio gloriatur, qui nondumest liber ad operandum bene 2 ? Ecce

aperte ostendit liberum arbitrium per gratiam liberari, ut per illud bene
operetur quis. Ideoque dicunt illam libertatem veram, quse est ad bene fa-
ciendum, cujus supra meminit Augustinus, esse libertatem. ipsam arbitrii
gratia Dei liberatam et adjutam. Alii vero putant non esse ipsam arbitrii li-
bertatem, sed aliam quamdam, qua? ex gratia et libero arbitrio in mente

hominis, Deooperante, incipit esse cuni reparatus est.
' Joan. VIII, 36.

- S. AucusTiNUs, In Enchiridion, cap. 30.
liN II SENTENT. DIST. XXV, N, 0. 437
N. Cerla detenniiiatlo utriusque^ quiestionis, qua dicitur libertas ad bonuia ct ud

maliim esse libertas arbitrii.
Verum nohis iiiaîs j)la''('l iit ij)sa, lihurlas arhiliii sit, v\ illa (|iia (jiiis
libcr est ad iiiahim, et illa"qua qiiis lihor est ad hnimm faciciKhiiii. V.\
causis enim vâriis soititur diversa vocacuhi.' Dicilur eiiim hlicrlas ad

malum laciendum, antequam per f;ratiam sil rcparala : sed ( iiiii jier jrra-
tiam fuerit reparata, (licilur liliertas ad bonum faciendum : qiiia aiilc frra-
tiam libera est voluntas ad maliim, \Htv graliam vero lihera lil ad honum.
Semper erfô voluntas bominis ali((uo modo libera esl, sed non scmpcr
bona Non eniFn est bona, nisi a peccato liherata est
est. : tainen a ncccssi-
tato libera. Unde Aujiustinus in libro de Ciratia\cl libcvo arhilvio : ISempcr
in nobis volunlas libera est, sed iKtn semper hona esl. Aiil ciiim lihcia
est jusliliai quando servit jieccato, et lunc est inala : aut a peccalo libera (»st
quando servit juslili<e,°et luiic est bona i.
0. Dc Ubcrtatc a miseria.
i^st ilerum lilxirtas a miseria, d(» (|ua Aposlolus ail : A7 ijisn rrrahiva
libcvahiluv a srvrifa/c (ornipliaiiis^ in lihrrlalcni ijlori;r lilidrinii Dci \
Ilaiic liherlalciii liahiiil lioiiio aiih; pccciiliiiii, (|iii;i oiiiiii c.'ii-ch;il iiiisci'i;i,
et nulla laiif;'(dialui' molcslia : cl plciiiiis li;ihchil iii hiliii';i hc;iiiliKliiic, nhi

miscr cssc non potcril. Scd in li;ic \ilii, {\\\iv csl iiilcr piimiim peccatuni
el ullimiim c(mlirinalioiicm, neino ;i miseria lihcr csl : i{iii;i |iirii;i |icccati
non carel.
'
S. .Vr(.i siiM s, l.il). (lc (iralia ol lilnTo arliilrio, ml Val<Miliiumi, fap. 1.'».
* .\il Koiiiati. VIII, •![.

438 I). AlJi. iMAG. Olll). VW/E]).
P. Jie/)ctit de corn/plloiic liberi arbitiii, ut addat alia.
Ex priudiclis jaiii aiJpareL in quu pur peccaluiii sit iniuiinuluin vel cor-
ru[)Unn liberuni arbilriuni: quia ante peccaluni nulla eril liomini difficul-
tas, nullumque iinpedimentuni de lege membroruin ad bonum, nuUa im-

pulsio vel instigatio ad malum. Nunc autem per legem carnis adbonum
impeditur, et ad malum instigatur: ut non possit velle et perficere bonum,
nisi per gratiam liberetur et adjuvetur: quia, ut ait Apostolus, Peccatum
habitat in carne '. Liberum ergo arbitrium cum semper et in singulis sit
liberum, non est tamen pariter liberum in bonis et in malis, et ad bona et
ad mala. Liberius est enim in bonis, ubi liberatum est, quam in malis,
ubi liberatum non est. Et liberius est ad malum, quod per se potest, quam
ad bonum, quod nisi gratia liberetur et adjuvetur, non potest.
Q. De libertale qux fit ex gratia, et qune cx natura.
Libertas ergo a peccato et a miseria, per gratiam est : libertas vero a
necessitate, pernaturam. Utramque libertatem, naturoe scilicet et gratige,
notat Apostolus cum ex persona hominis non redempli ail : Velle adjacet
mUii, jjerficere autem bonuni, non invenio \ iVc si diceret : Habeo liberla-
tem naturffi, sed non habeo libertatem graticT : ideo non est apud me per-
fectio boni. Nam voluntas hominis quam naturaliter Iiabet, non valet erigi
ad bonum cfficaciter volendum vel opere implendum, nisi per gratiam

liberetur et adjuvetur. Liberetur quidem, utvelit: et adjuvetur, ut perfi-
ciat. Quia, ut ait Apostolus, Non est volentis velle, neque currentis currere,
id est, operari : sed miserentis Dei, qui operatur in nobis velle et operari
f
' A(l Honiaii. vii, 17 el 20: Qund habilal iii me pcccalum.... Sf autem quod nolo, illud facio, jam
non CQO operov illud, scd quod habilat in mc, peccatuin.
- Ad Roiuaii. VH, IS.
IN II Sl<:NiKM. DIST. \XV, O, AMT. 7. m
bona ^
: cujus gialiani iiun advocat liominis volunlas vel opoialio, sod ipsa
gratia voluntatem prrcvcnit prseparandn ut vclil honiim, o\ pia^paraUim
adjuvat ut perficiat.
1 . Deus liberior est in agendo et abso-

lulione coactionis, quani liomo : et ho-
mo sanctus, quam peccator : cujus pro-
AUTICIILUS VII. batio est : quia liberius est a coactione,
quod non trahilur nec vincitur, quam id
Quomo<lo pst Iriplcx libertas ? ety Quo- quod trahitur et non vincitur etliberius :
modo accipiuntur divisiones liberta- est quod trahitur el non vincitur, quam
tis ? et, (trum sequaliter in omnibus id quod trahitur et vincitur cum erj;o :
sit libertas a coactione ? secundum hos yradus sit in bealis, et l)o-

nis, et malis, videtur quod non sil anjue
liberum a coactione.
Doindc quaerilur de hoc quod dicit, ibi, 2. Item, Omne creabile vcrtibile est :
I, « Est namque triplcx libertas, elc. » ergo libertas creaturae vertibilis est in
Jnveniuntur autem et aliiE divisiones malum et non ens : libertas autem divina
lihertatis, ut IJernardus ponil islam, nec vertibilis est, nec trahitur, nec vinci-
quod est libertas arbitrii, consilii, et tur : ergo ipsa est liberrima.
complaciti ^ Et Anseimus ponit hanc,
quod est libertas habens recliludinem, et SoLUTio. Dicenduin, (piod liberlas est
Solutio.
libertas non habens eam. Illa autem quoB potentia ordiiiata ad aclum el ad rmem,
habet : una quideni habet amissibiliter, remola universaliter V(d parliculariler ab
«dia habet inamissibiiiler. Illa qua? habet habilibuscontrariis. l'n(lt> polest dari di-
'namissibiliter : alia esl data siveaccepta, visio aut penes habilum contrarium li-
alianon data sive accepta, sed dans aliis berlati, separatum ab ipsa hoc vocant : el
habentibus eam. Non dala est divina : Miigislri /)e)u's ierminum a quo : et tunc
dala crealura3 : et habons (juidcm recli- est divisio qiune dalur iii l.ittcra, scilicet,
tudinem dalain inamissibiliter, est beala libcrtas a coactione, a culpa, cl a iiiisc-

rationalis crealura, ut Angelus, vel horia.
mo, et anima : habens autem datani i:t accipilur divisio sic, quod habilus
amissibililer, est homo in'j,^ratia consli- inducens scrvilutem : aul esl a natura,
tutus in via. Non aulem habens : aut le- aut ab actu mcriti. Si a nalura : luuc est
cuperabililer caret, ct sic homo vivens ()blii;atio cum matcria, ut potiiis agatur,
in peccato mortali : aut caret irrerupera- quam at,ît : et contra illum est libcrtas n
bilitcr, et sic habent damnala" aninue et coactionc. Si autcm esl ab aclu vt)Iunla-
Angeli. lis, et merili : aut est habilus cni volun-
tas se subdil, ct hic est culpa. ct coiitra
Or.Kurn II erjô, Penes quid accipianlur eum est lilicrlas a pcccnlo : aut cui sub-
isttu divisiones? ditur c\ ordiiH» justitia' vindicantis, cl
sic cst miscria picnalitatum : et contra
Item, Maiîster dicil iii I.ittrrn, quod huiK' cst lihcrtns n iniscrin. Prima iirilur
liberliis a coactioiu' aMpialiler esl iii diu- cst |icr libcrtatcm rationalis natura\ sc-
nibus : cl lioc non vidcliir veriuii : cpiia cuiida per {.jratiaiu. ct lcrtia pcr gloriam.
'
Ail Hciiii.ni. i\, l('i : /;/i/»)' 11(1)1 lolentis, iw- * S. HKnÂHiM s, Tracl »1«' Jiralia ol liboro
quc currcntif, sed mincrcntia Dci cst. (irliilrio.
440 I). ALB. MAG. OIU). 1»U.EJ),
Secunda autem qu;E est Bernardi, da- lae, rationali convenit creatura^ : nec pec-
tur penes disponenlia ad acluni liberlatis cato, nec miseria amittitur, vel minuitur :
propriuni : l»ic auteni aut est secunduni n(!C major in justo est, quam in pecca-
potestalem natune liberae, et sic est li- tore : quam in
nec plenior in Angelo,
berlas arbilrii : aut in his quffi sunt su- homine. Quomodo namque ad bonum
pra naturau) hoc dupliciter, scilicct
: et conversus [)er gratiam fiuman» volunta-
in optimis secundum slatum viae, et do tis consensus, eo libere bonum, et in bo-
his est libertas consilii : aut in optimis no liberum facit hominem, quo volunta-
secundum statum patrise, et de his est non invitus protrahitur
rius eflicitur, et :
liberlas complaciti : et haec omnia acci- sic sponte devolutus in malum, in malo
pienda sunt secundum relationem unius- nihilominus lam liberum quam sponla-
cujusque istorum ad optimum actum. neum constituitsua ulique volunlate du-
Unde dicit Bernardus, quod libertas ar- ctum, non aliunde coactum ut malus
bitrii discernere habet quid liceat, liber- sit. Et sicut ccelestis Angelus, aut etiam
tas autem consilii probare quid expediat, Deus ipse permanet iibere bonus propria
libertas autem complaciti experiri quid videlicet voluntate, non aliqua extrinseca
libeat. necessitate : sic profecto diabolus aeque
Divisio autem Anselmi datur per cau- libere in malum et corruit, et persistit,
sam efficientem et linem simul quia : suo utique voluntario nutu, non alieno
datum et non datuni dicunt efficientis ra- impulsu. Manet ergo libertas voluntalis,
tionem : et rectitudo est finis potestatis ubi etiam lit capacitas mentis, tam ple-
servandi eam. na quidem malisquam injbonis, sed in
in
Alia autem divisio ad artem reducta bonis ordinatior tam integra quoque :
est in objiciendo. pro suo modo in creatura quam in Crea-

« tore, sed in illo potentior, » Si autem
Afl qusest. Ad m quod uUerius quperitur de liber- consideratur ad actum, tunc non ieque
Ad 1.
tate a coactione,dicendum quod duplici- inest : quia ubi nobilior natura, ibi ex-
ter consideratur, scihcet primo modo peditior actus.
secundum id a quo liberat, et secundo Ad omnia autem alia est una solutio,
modo in comparatione facultalis nalurali prseter ultimum : quiajprocedunt de li-
habitu pcrfectee ad actum. Si primo mo- bertate a peccato, et a miseria : et heec

do : tunc non est nisi privatio, et idem est habitus gratise, et giorise : et bene ac-
est quod non liabere coactionem et pri- : cipit intensionem et remissionem.
vatio non est magis aliquid in uno, quam Ad ULTiMUM dicendum, quod hsec ver- Ad ?.
in alio : nec magis aliquid in Deo, quam ordinem ad actum, et non

tibilitas dicit
in rationali creatura : nec magis aliquid considerationem ejus a quo liberat tan-
in damnato, quam in justo : quia negatum : et conceditur bene, quod sic po-
tio et privatio nec intenditur, nec remit- tenlior est in Creatore, ut dicit Bernar-
titur : et nihil horum habet obligationem dus, et ordinatior in bono quam in malo.
cum materia. Unde Bernardus « Li- :
In alio autem opere plura de libertati-
bertas a necessitate seque et indillerenter bus istis inveniuntur '.
Deo, universajque, tam bona3 quam ma-
* Cf. prgecipue II P. Summaj tlieologiae B. Alberti, Q. 94 et 95,

IN irSENTENT. UIST. XXVI, A. tU
DISTINGTIO XXVI.
De lil>t'i'0 arbifriu troiiiparailo ad auxiliiiin ^ralia'. (loloriiiiiians

<|iiaiilii:n possil lilxTiiiii ai'lM|riiiiii <*iiiii i^raliii.
A. De gralia operanle el cooperante.
H<ec est gniti<i operans et cooperaiis. Oj)erans eniiii Jfiratia prieparat

hoininis vohintatein, iil velit honuiii : ^ralia cooperans adjnvat, ne hnstra
veiit. Untle Au^nstinus in hbro de (jratia ct libcro arhitrio : (loopcrando

Dens iii iiohis iJcrHcit, quod operando ince|)it : qnia ijise nt vehinns opcra-
tur incipiens, (jni volentihus cooperahir nt j)erficiens. l t ergo vchinns
oj)eratnr. ('uin anteni vohiinus, el sic volniiins ul perficiainns, no|)is coo-
peratnr : et lanien sine ilto vel oj)erante ut veliinus, vel cooj)eranlc ciiin
volurnns hona j)ietatis opera, niliil valeinns '. Kcce liis verhis salis aj)erilur
qucB sit operans <;ratia, el (jua'! cooj)erans. Oj^crans ('iiiin <.i:ratia esl qua>
piwevcnit vohintatcin hoiiaiii : ca ciiiiii lihcialur i-l jii aq)a!aliir lioiniiiis
volnntas, ul sit hona, homiiiKjnc (ifficacitcr vclil. ('oojxmmiis vcrn Lir.ili.i
vohintatein jain honain scijiiiliir adjnvaiido. riidc An;4nsliiiiis '

ciuiIim
.liiliaiiiiin Ihcrclicuin, (jni hoiiain Nohiiilatciii c\ lihcid iiiliiliin liiilnm csse
dic(d)at, ahjuc lioinincin jtcr lihciiiin aihitiiiiiii possc liniiiiiii \cllc ••! (>j)c-
rari siiic ^ratiii asser^diat, ail : Ai»ciliiiii ^\v ciiiiiiiiciidiiliniic i;iiiliic Ajn>sli -
his s(!nl(!nliiiiii j)i(itnlil, ciiiii iiil : .Nnii csl \nlciilis. iiccjiic ciiircnlis, scd
l)(!i iniscrcnlis \ llicc si ;illciidcrcs, .Inliiinc, iinii i'\lcii(lcrcs cniilrii iriiiliam
mcrilii Nohinliitis hiimiiiiii'. .Nnii cniiiiîdcn miscrcliir Dcns iihcnjns. (jniii
v(diiif ct cncnrrit: sed idcn xnhiitcl ciiciiriil, (jiii.i misciliis csl Diiis. IVi-
riitnrcnim volnntas hominis ii \){'y\, cl ii Dninino f::rcssus linminis dirifxnn-
' S. Ai;(;usTi:yus, l.ili. do (iialia i-l iiiicio aibiliii» aii Val«MUinuni, fap. 17.
* lnKM, cuiilni Jiilianitiii, sii|i('r illml, Kvn c»t volnitis, iKv/ia' CHrrentis.
' Ad lluiuaii. i.\, 1() : /yi(jo" non vuUnlis, ncquc cnrrcntis, scd iniscrcnlis /Vi <.>(.
142 1). ALB. MAG. OUI). PKiED.
tiir'. Ideoquc congrue ait : Non volentis, neque currentis, sed miseren-
tis Dei est. Non quia hoc sinc voluntale nostra agatur, scd quia voluntas
noslra nil boiii agil, nisi 'divinitus adjuvclur. Undc alibi Apostolus ait:
Non e(jo autem, sed (jratia Dei mecum \ Non ideo dicit, quia niliil boni
agcbat : scd quia niliil l)oni ageret, si illa non adjuvarct. Ilis lcstimoniis
apcrle insinualur, quia volunlas hoininisgralia Dei pra3venitur alque pra3-
paralur ut fiat bona, non ul flat voluntas: quia et anlc gratiam voluntas
erat, sed non crat bona et recta voluntas.
idem illi, vel non ? ibi, H, « Ilic consi-

deramlum est, cimi praedictum sit, e\.c. »
Divisio autem ulterius per se patet uni-
cuique ex consideratione capitulorum.
DIVISIO TEXTUS.
« Hsec est gratia operans, elc. »
Hic Magister tangit id a quo cecidit ARTICULUS I.
homo quoad bonum gratiae, vel quod

habuit si creatus fuit in gratia, vel quod An gratia sit necessaria ?
habuisset si non fuit creatus in gratia,
quoad aliam opinionem.
Dividitur autem in tres partes in : Circa primum incidunt quatuor quse-
quarum prima Magister tangit quid sit renda, scilicet, An sit gratia ? et, Utrum
gratia. In secunda autem quid sit virtus, sit substantia vel accidens ? et, Qualiter
et quomodo liberum arbitrium se habet et cui insit ? et, Quid est re et diffinitione
ad gratiam et virtutem : et hoec incipit in ?
sequentidistinctione XXVII, ibi,A, « Hic Ad PRiMUM objicitur multis viis, sed
videndiim est quid sit virtus, ctc. » In quinque procedemus, scilicet ex conside-
tertia tangit de comparatione gralise et ratione similium, et ex consideratione
virtutisadprimumstatum hominis, quae- agentis primi, ex consideralione dignita-
rendo, Utrum tunc gratia et virlute inditis mentis humanae, ex consideratione
guit, vel non ? et hoec incipit infra, dis- gratitlcationis hominum, et ex conside-
linctione XXIX, ibi, A, « Post hsec con- ratione ipsius gratise.
siderandum est, etc. »
Heec autem distinctio quse continet Prima via objicitur sic :
primam partem, habet tres partes in : 1. Opus creationis operatur Deus sine
quarum prima agit de gratia operante et medio ergo et opus beatihcationis sine
:
cooperante secundum se. In secunda au- medio quia sic dicit Magister Hugo de
:
tem determinat suppositum primum in sancto Victore « Sicut non creati sumus
:
juslificatione impii, ibi, D, « Et si dili- nisiper ipsum in bonitate, sic rion sistit
genter, etc. » In tertia tangit compara- nos aliquid usque ad ipsum. » Ergo vi-
tionem gratiae ad virtutem, utrum sit detur, quod opus etiam recreationis sit
* Psal. xxxvi, 23 Ainid Dominum grcssus ^ I ii<^l Goriiitli. xv, 10.

hominis diriguntur.
L\ II SKiYn:.\T. DIST. X.XVI, .\, AHr. I. ii.3
inimediate per ipsum : et cum hoc sit 2. Item, Auguslinus dicit, quod « inler
gratificatio, videtur quod gralia pra'tcr mentem liumanam et Deum niliil est
ipsum nihil ponat in nohis, vel in aha medium » ergo nec : jjrratia quae creatura
rationaii natura. aliqua media ponetur.
sit,
2. Ttem, (iralia quoddam lumen

est ']. Item hahitum est in I iihro Seufcn-
spirituale quod illustrat mentem scd a : //c//7//// ', quod mens humana pcr seip-
solecorporah, utdicunt, fitdies nullo me- sam capax est Dei : ergo frustra ponilur
diante : ergo gratia nihil crealum me- ihi medium quo capax cjus efliciatur :
diuii) inter Deum ct nos est in nobis. cum ergo gratia ponatur ad hoc esse,
frustra erit si erit. Supponamus autem,
quod in operibus Dei niliil sit frustra :
Secunda via proceditur sic : ergo gratia non est.
\. Agentis perfectissimi est agere sine

medio : Deus recreans et gratilicans est Qlauta via piocedilur sic :
agens perfectissimum : ergo Deus agit Si miles gratus est regi, per hoc non
gratilicationem nostram sine medio. ponitur ali(juid in inilite, sed in rege ac-
2. Item, .XuIIus sapienter agens et po- ceptatio militis secundum honam volun-
tens, Indigiiiori modo agit nobilius, quam tatem pot(;st enim miles, nulhi muta-
:
ignohilius : sed Deus est sapientissime tione facta in ipso, et esse gralus, et non
agens : ergo ignohilius non agit digniori esse gratus regi, per solam mulationem
modo, quam nohilius materiam autem : volunlatis regis : ergo asimili cum homo
primam qua^ ignohilissimum entium est, estgratus, nonponilur aliquid in homine,
agit sine medio et perfectionem ipsius : sed in Deo, ut videtur.
ergo mentem humanam non perficiet per 2. Item, f.um dicimus, Iste habet gra-
medium, cum hic sit ignobilior modus tiain regis, sensus est, «[uod rex vult sibi
aclionis. bonum, et hahet honam V(.)Iuntalem de
;{. Ilem, Deus non est minus sapiens ipso : sed per nullum illorum ali([uid po-
in agendo, quam natura : natura aulem, nitur iii gratilicato, scd in gratilicanto
ul ditit IMiil()S()j)hus, ad hoc ingeniosa taiitum : crgo vidctur, ([uod (>tiam cuui
est, quod niiinquam facit plurihus, ([uod dicitur ali([uis habere gratiam Dei, ni-
potest facere uno ergo nec Deus sed : : hil [)onilur in ipso, sed in gralilicante
se soh) potest perlicere menlem : ergo tantuiu.

non perlicit iitciis inedio.
QiiNTAviA sic procedilur :
Tkhtia VI a sic |)rocedilur : I.Omnis creatuia vaiiitasest, el Nanior

Minus digniim non intercidit inter
I, crcatura cst accidciis, (juain siibstanlia :
dignissimum, ct [)i()\immn illi iii dimii- vanitatuin autcin Viiiiini- iion conjungit
tat(^ : creatura aiitcm irrationalis iniiuis ininiis vanuin cum [)rima vciitate : criô
(lignaest, (|uam rationalis : el dignissima cinn tîatia sit accidcns, si c>l. ul infra
iialura Deus cst, et [)roximum illi natuia jMohatiir, non conjungit suhslantiain ra-
rationalis : ergo gratia niilla, ([iia' non lioiialcm luiiius s(» vanain cuin vcrilato :
essct ralioiialis creatura, si cssct. [xitcst v[ ad lioclautum ()onilur : ergo oril fru-
inlcrcidcrc ul lucdia : ct ad niliil aliud stra si cril : crgo iion csl : «[uia nihil csl
])onitur gratia ali(|uid essc iii iiohis. nisi riiislra in o|>cribus Dci.
ut sit inediuiii coiijimgcus iios Dco : ci- 2. Itciu. Si crcatura iion coMJuuuitur
go gratia niliil cst, ([iiia si cssct, frustra suiuiik» hoiio nisi [>cr mcdium, co (juoil
esset. criMtura distal a C.rcatorc in inlinilum :
'
ir. I SculeiUiarum, Disl. III, l\.|ii. \\\ .
Ui I). \\A\. My\G. ORl). Pll/ED.
illud medium quod gratia dicitur, aut ptiE et infusae ab ipso : et sic habetur
estcreatum, aut incrcatum. Si crcalum : propositum. Si autcm in nullo esl diffe-
ergo ipsum distat in inrmitum ergo in- : rcntia : ergo quod rcs[)ondet existentioe
diget alio medio conjungcnte se : et illud Dci in uno, rcspondebit in omnibus : scd
iterum creatum, vel increatum, et proce- non respondet in lapide nisi continentia
dit ratio in antem est in-
inlinitum. Si in esse ad lempus crgo jam honor :
creatum tunc non cst medium, sed ex-

:
sanctarum animarum non liaheret plus-
tremum, cui conjungimur et sic liabe- : quam lapis, et non responderct ei prae-
bitur propositum, quod gratia nihil crea- mium et meritum, quod est absurdum :
tum ponit in eo qui habet gratiam. ergo gratia inhabitans quse est in San-
3. Item, Onme perlicicns ahquid se- ctis, aliquidest creatum.
cundum optimum modum perfectionis, 3. Item, In corporibus videmus, quod
dignius, et nobihus est illo
mcHus, et : nobilissimum corporum, ut ccelum, non
gratia si est, perhcit mentem hominis et conjungitur interioribus nisi mediante
Angeh secundum optiinum modum per- qualitate inhuxa ab ipso : ergo nobihs-
fectionis : ergo gratiaest mehor, et dig- simus spiritus, Deus scilicet, non con-
nior, et perfectior mente humana, quod jungetur spirituali menti, nisi mediante
absurdum est, cum sit accidens, et mens qualitate influxa ab ipso : lianc autem
hominis et Angeh creatura facta ad ima- gratiam vocamus ergo gratia : est ah-
ginem Dei. quid in Sanctis animabus.

Sed contra obiicitur
j
per
i
infinitas au-
Sed contra.
cloritates, quas subticemus, eo quod in SoLUTio. Dicendum, quod gratia ali- soiu,io
Littera multse ponantur. quid creatum est in nobis, sicut satis

Et per rationem habelur idem sic : probabiliter persuadent ultimae ratio-
1. Quidquid est agens nihil accipiens nes.

ab opere suo, et inhnile distans ab ipso, Ad autem quod prlma via primo Ad viam.
id i.,
Ad 1.
si debeat opus reputatione sua aliquid objicitur, dicendum quod non estsimile :
valere, necesse est quod ipsum accipiat quia opus creationis nihil supponit, ct
hoc ab agente sed creatura rationahs
: ideo illi nihil cooperatur, nec anteceden-
est opus Dei, a qua nihii accipit Deus, et ter, nec concomitanter, nec consequcn-
distans in inhnitum ab eo ergo si in : ter. Opus autem glorihcationis est eleva-
repulatione Dei ahquid debeat valere, tio totius naturae in altissimum : et ideo
oportet quod id in quo reputatur, acci- etiam illi natura niliil potest cooperari.
piat a Deo. Prima probatur per hoc quod Opus autem gratilicationis est ad hoc ut
si opus pcr se nihil est, ab opere nihil nos operari possimus meritorie : et ideo
potest heri unde reputetur, nisi a virtute necessario in nobis ponit formam et ha-
superiori. Secunda autem patet per se. bitum perficientem illud opus. Vel di-
Sed id unde ahquid sumus in reputatio- catur, quod proportio similitudinis sup-
ne Dei^ gratiam vocamus qua nos dignos ponit falsum in opere glorihcationis :
reputat vita aeterna ergo gratia ahquid : quia hcet Deus ex parte sui non utatur
est creatum in nobis a Deo. medio, tamen ex parte nostra medium
2. Item, Deus prsesentiahter, essentia- elevans est, ut dotes corporis et animae in
hter, et potentiahter est in omnibus : beatitudine creata. Sed tamen prima
ergo aut aliquo modo ditlerenter est in solulio verior est : quia supponit verum
Sanctis, quam in omnibus, aut in nullo. causam.
Si in ahquo difTerenter : cum causa hu- Ad aliud dicendum, quod supponitur
Ad2..
jus diflerentise non sit ex parte sua, nec falsum in simili : quia sol materialis non
ex parte naturee rationaiis creatae, neces- seipso immediate illustrat mundum, sed
se est quod sit per habitum gratiee acce- suo lumine effluxo ab ipso : et ideo
:
ix 11 sI':ntr.\t. dist. xxvi, a, aiit. i. iiii
nec sol spirilualis facit lioc iii iiiiiioii Ad aliui) (licendum, quod (lictuin Au- Ad ?.
inundo. û.stini intclli^Mtur, quod iiuila suljslantia

et crcalura sistens animani citra Deuin,
7\d quod priino objicitur secunda
id cadil media : sed fijrma (jutB elevat ut
via, dicendum quod [jiopter indigentiam sine incdio sistentc conjun,u'i possit, illa
l)ei, medio non indif^-êmus, sed propler bene cadit media, ut gratia, et ^loria.
nostram quia gratilicatio est ad hoc, ut
: An .\mld diccndum, quod iioc modo ^j -,
id quod d(; nostro esi, gralum fiat iioc : anima capax est Dei jierseipsam, sciiicet
aulem a nobis liabere non possumus ct : inaterialiter : sed ad lioc ut actu capiat,
ideo necesse est ut formam ad iioc perli- necosse est iiaiiere gratiam noii sistcn-
cientem ab eo Iial)eamus. Instantia aiilem animain citra Deum, sed (devantem
tem ad argumenluin est, quod secundum usquc.' ad D(!um.
Iioc niillii nialeria deberet liaberc for-
inam, sed deberet Deus esse irnmediata Ad iioc quod objicilur quarla via, di- "^'^^'"^ ^-
perfeclio omnis pcrfccli : cl boc cst ab- cendiiin (iiiod niliil est simile de rege
surdiim. hoiniiie, et Deo : (juia iniles i)cne Iialict
A.i 2. Ai) ALUJi) dicendum, quod Deus imrne- in seunde placeat, vcl placere debeat
diate ut efliciens fecit mentem, sicut et regi, eo quod bona sua beneplacilo regis
materiam sed sicut : non pcr seipsum, porjiortionata sunt, et possunt movere
sed mediante forma creata perfccit ma- beneplacituni cjus sed sic non est in :
leriam formalitcr : ita nec mentem : hoc Deo : quia nibil e.\ parte operis sui est
enim exigit omne perfec^tibiie ad actum unde placcre possit vei debeat, nisi acci-
aliqiicm, ut detur sibi forma ordinans ad piatur ratio ])lacendi ab ipso.
actiiin illuin, eo quod Dcus non csi pcr- Ai> ai.u d diccnduin, (juod illud qund ai 2.
miscibilis subjeclo ut forma, ncc unibi- jam dictuin esl, variat sensuin locutionis,
lis : et hoc ostendit indigentiam subjecti quando dicitur, istc babct ijrraliam regis
creati, non Dei. et quando dicitur, iste habet {^ratiaiu
Ad 3. Ai) ALiuD patel solutio peridem : quia Dci.

WcvA Deus per se hocpossitfacere, tainen
ex parle noslra non potest congrue lieri : Ad quod primo objicilur via quinla.
id -^ '^^|'"|" ^-
et ita operatur etiam omnis crealura sein- diccndum (jiiod licct oinuis crcatura ît
per secunduin convenientiam ejus quod vanitas in (piantnni crcalnia csl, tamcn
lit, ct non secundum convenicutiain in quanlnin c\il a Dco (jiKcdain cst pcrli-
agentis. ciens ad vcritatcm, et (juiedam j)crfecla,
cl (jiKcdam dala ad viain tanlum : iioc
Ai) iD quod" primo objicitur via lcrlia, cnim ijuod diciliir, (jiiod oinnis creatura
diccndum (jiiod dignitas gratia' et digni- vanitas est, inlcllif^Mtur j»cr naturam vcr-
tas inentis aMjiiivociP sunl, cl incoinjja- libilitatis: cl Iioc cst in crcalura. sccun-
rjibilcs : (jiiia una cst sccundiim juojior- duiu (jiiod csl c\ nihilo : scd ctiam e>l ex
lioncm cajiacilaris Dci j)(M' c();;nilionciii Dco, ct idco c\ jiartc illa jiolcst apj)ro-
et allcctioncm, alia aiilcin cst secuiidiini jtiiKiuarc vcritali. (Juadam i|:itur ajij^ro-
jicrfcctioncm ad acliim Ixuii mciitorii : pimjiiat iit forma jicrlificiis ad vt-rilatem.

et ideo aiiiina in Iiac via miiiiis diiiiia j»cr ho( (juod cxil a Dco ut siiuiiiludo
esl : ct iioc est secuudum ijuid luiiius siue i)onitatis, cl assimilans ti. ct li;vc
dignani cssc. (iii;iin graliam : ct idco incsl j.;ratia : (juadaui autiin ul atlin^:cns
lcrcidil incdia : bonitatc cnim foriuali iu vcrilatciu. pcr iioc (juod jicrlintur tali
bonitatc siinilitudinis jxr imilalioiicin ^M-alia, iil lucns rationalis. v[ rtirjius
iinaginis iiona esl aniiiia : cl isLc bdiiita- conjuuctum aniiua' iii via. tjuia scrvit
les non siint comjiarabilcs. houiiui. I iidc. ad Honiaii. viii. 'J2. ilici-
: :
w n. Ai.n. i\iA(.. oHi). vnM\).
cilur, quod omnis creahira higcmiscit

et parlurit usqiie adhuc, co quod dcsi-
derat libcrari a scrvilute corporis, ct at-
tingcrc vcritateni iii ordiuc ad liominem
attingenlcm vcritatem : et ideo patet, ARTICIJLLS IL
quod illa ratio nihil probat, imo potius
si non daretur gralia, rcmanerent
orania lUrum gratia est substantia vcl acci-
vana et corrupta. dens ?

A<i 2. Ad ALiUD diccndum, quod creatum in
quantum est cx niliilo, distat a Dco per in-
(inilum : sed in Deo, ac- quantum est a Secundo qu9eritur,'Utrum sit substan-
cedit ad ipsum per gradus quosdam contia vel accidens?

vcnicntise, ut innuit Dionysius. Unde Et hoc leve est
magis accedit vivens ad Deum, quam Objicitur enim sic :
ens tantum ct magis senticns, quam vi-

:
1. Quidquid idem manens in csse et
vens et iterum illo magis rationalis na-

:
substantia, transmutatur deuno in ahud,
intellcctualis secundum etiam illud est substantia perfecta in se vel
tura et :
quod dicit Augustinus, qudd « duo crea- materia ejus : gratia una manens, mu-
vit Deus unum prope :
se, et alterum tatur de uno in aliud : ergo cst substan-
prope nihil. » Et sic gratia ex parte illa tia composita, vel materia. Prima pro-
etiam appropinquat, qua hahet actum batur ex hoc quod forma et accidentalis
assimilationis ad bonitatcm Dei : et hoc et substantialis non mutant subjectum

non habet in quantum distat, sed in esedem manentes sed raateria facit hoc, :
et substantia composita est in diversis

quantum imitatur etfectum bonitatis a
locis eadcm raanens. Secunda probatur
qua ipsa est ct ex eodem habet, quod
:
non cst gratia gratum facicns umquam in Numer. xi, 17, ubi dicitur : Auferam
sinc Dco, quiapeream inhabitat Sanctos.
de spiritu tuo, tradamque eis, scilicet
Aci3. Ad ULTiMUM dicendum, quod sicut est senioribus. Et similiter : Dabo Josue de
esse simplicitcr, et essc secundum quid :
spiritutuo K Et, in lib, I Regum : Spiri-
ct nobile el bonum sim- tus Domuii recessit a Saul Re-

^. Et,
ita est perfcctum
quid. Esse quievit Spiritus Elise super Eliseum ^.
pliciter, et bonum secundum
enim simpliciter cst subslantialc, et pri- Et in Novo Testamento, De plenitudine
bonum ejus nos omnes accepimus et gratiam

mum, et simpliciter, et perfc- ,
pro gratia'*. Qusedam etiam in praecc-

ctum sed in comparatione ad actum vel
:
denti capitulo habita sunt ad illud pro-

finem, est essc secundum quid, ct bo-
blcma valenlia,
num et nobilc sccundum quid et hoc :
modo nihil prohibet habitum gratiffi ctiam 2. Item, Omnc accidens dependet se-
perfectiorem essc natura mentis rationa-

cundum esse a principiis subjecti : ergo
si est gratia accidens, a principiis sub-
lis: sed secundum csse simplicitcr per-
jecti secundura esse dependct : quidquid
fectior est substantia spiritualis.
autem dependet a principiis subjecti ali-
cujus, non habet virtutera nisi ab illis :
ergo gratia non haberet virtutera nisi a

subjecto in quo esset quod falsum est :
quia de virtute subjecti nuraquara facit
Vulgala habet, Nunler. xxvii, 18: et seq.

1 2 I Reg. XVI, 14.
Dixit Dominus ad Moysen Tolh Josue, fdium : 3 IV Reg. II, 15.
Nun, vinun in quo est spiritus, .. et dabis ei par- *

Joan. 1, 16.
tem ylorix tuse, etc.

li\ II SRMFvNT. DIST. XXVI, \. AFJT. 2. ii7
opus meritorium cl grahim l)co. (lum jectum : sed [)er similitudinrm ad aclum
ista objcctione videtur t]ecc[)tus cssc Pe- dicitur uni dari gratia allerius, et de gra-
ia;,nus, qui crcdehat pro[)riis viril)us l"'i- tia alterius.
iius Dci (ieri : cr}.;o vidiUur, quod gratia Ai) AMiu dic(.-ndum, (juod b.iec est Ad ?.
non sil accidcns. falsa, Omne accidens de[)en(let a princi-

piis subjecti quoad causam : sed si in-
Pr.eterea, Si graiia est accidens, cu- telligatur de[)endere a quoaJ subjecto
jusmodi accidens est? Non potcst esse esse, quia subjecto non existente, non
nisi habitus. est accidens in ipso, tunc vera est : sed
Sed contra : tunc non sequilui-, quod esse suum dc-
1. quod babitus est
Dicit Augustinus, [)endet a princi[)iis subjecti : et est iii-
quo quis aliquid agit, cum tcmpus sit : quod dependel secun-
stantia de lumine,
crgo gratia ordinat ad actum ali({uem : dum suum esse et causam ab illumi-
et quaeratur, quis sit ille, et ad qucm- nanlis oppositione direcla : et simililer
cumquc ordinat, tunc non ordinat ad est de gratia. Si autem secundum boc
alium : sicut ncc virlus ordinans ad o[)[)onalur, quod graticC esse sit ficri,
actum unum, ordinat ad alium. sicut lumiiiis dicendum, quod boc non
:
2. I*ra;terea, Nullus liabitus continue valet : quia perfectius est [)rimum agens,
est in actu, quia babitus agit cum tem- quam lumiiiosum cor[)us : sed ([uoad
pus sit : gratia autem si cst babitus, boc benc coiicluditur, quod non est gra-
conlinue agit, quia continue gratum fa- tia nisi conversione facta adDeum. sicul
cit: cum igilur boc sit contra rationem ncc lumen nisi in oppositiom' direcla
babitus, videlur gratia non essc babitus :
dia[)bani ad corpus luminosum.
nec est aliud accidens : ergo non est ac-
cidens. Ai) ALii 1) dicenduni, quod gratia est Ad qu««t.
Si:U CONTRA : babitus universaliter uratilicans, ct es-
1. Nulla substantia unibilis est alii senliam, et potentiam : cl ideo non babct
nisi sit materia, vel forma substantialis : actum specialem sicut virlus: sed sicut
gralia non est materia, forma sub-
vel anima est actus dans csse secundum so,
stantialis : ergo non est unibilis alii sub- et secundum potenliam est [)rinci[)ium
stantiae : sed unitur fornialiter : ergo non operationum ita gralia est babitus fa-
:
est subslanlia, scd accidcns. ciens essc boiuim, et secundum virlutes

2. Item, Doetius dicil, quod quidquid infiisas [)erruil ad aclum et itleo bene :
est de conseîuentibus esse substantiale, concedo. ([uod sicut aclus forin;e ([ui e>l
cst accidens : gratia esl de consequciiti- csse, est conlinuus, vel polius unus indi-
l)us essc subslanliale : crgo cst accidens. visibilis inanens : ita ailus gralia» qui
;{. Item, Accidens esl quod conlingit esl esse bomim, cst unus conlinuc ma-
uni cl eidem iness(>, et non inesse gra- : nens. Quod aiitcm dico actum form;»',
liain contingit uni cX cidem inessc, et iioii [)r()[)rie coiitiiuiiim, scd iiidi\ isibilcm,
non inc^sse : ergo gralia est accidens. ideo facio, (juia l*liiIoso[)bus viill quoj
4. Ilem, Accideiis est quod adest vel aoce[)tit) essc sil iii indivisibili : molus
abesl subjecto pr;eter subjecti corriqilio- aiitem ct)nlinuus non (>sl in iiulivisibili,
nein : grati;i ;i(lest vel abest pr;pter sub- ct iion esl diire indivisibile in (juo sit : cl
jecti corrujilionem : ergo est accidens. ideo corrii[)lio c>sc esl in lemjiore, cl
acce[)tio in imlivisibili.
Soi.rrio. Dicendum, (juod grali;i cst (Uijecliomvs ;uilcm f.ul;e ile b;ibitu,
accidens. non tencnl, nisi dc b;ibitu resjticiento
Ai) PRiMLiM ergo diccndum, (juod gra- ;iclum j);irticul;irem : (>t de iioc etiam io-
lia secuiidum cssenli;nu iitMi niutal sub- (|uitui- Augustinus et IMiilosojtiii : qiiia
448 n. ALB. MAG. ORD. Vl\MD.
ipsi consideravcrunt habitus, nisi

non 3. Ilcm, Ex Littera hahetur, quod
qui yenerantur ah aclihus et iih sunt : gratia est praivcniens, et suhsequens : et
similes actibus, ct particuhires sicut ac- utrumque horum dicitur incomparatione

tus ex quihus prenerantur. Sed hahitus voluntalis, ut liabetur in Liilcra : erjô
infusi non sunt sic quia Deus totam: gratia est immcdiate in potentiis, et non
perfeclionem secundum esse honum et in essentia animae.
secundum ao-ere simul infundit : et se- Skd contra :

Sed contr
cundum esse honum quod est universali- i. Perfcctio debet perfccto propor-
ter in omnihus, est habitus universali- tionari : gratia autem pcrfectio est ani-
ter essentiam et potentiam respiciens: nicne : ergo proportionatur anim^ per-
secundum actus autem particuhircs hahi- fectse : sed anima in sua suhstantia
tus perticiunt potentias. prior est, quam in potentiis per quas
Et per hoc patet solutio ad totum. agit : ergo etiam perfectio ejus prius re-
spicit essentiam, quam potentiam.

2. Item, Anima virtute perficitur se-
cundum potentias : si ergo a gratia per-
ficitur etiam in potentiis, tunc sunt duse
ARTICULUS III. perfectioncs ad idem a^que primse : et
hoc non potest esse.

Utrum gratia immediate insit essentix 3. Prceterea, Gratia diffinitur a Do-
a)iirn/p, sive mediantibiis potentiis ? ctoribus, quod forma gratum faciens
est
hahentem et opus ejus habens autem :
est ipsa suhstantia animse : ergo informat

Tertio quairitur, Qualiter, et cui insit? suhstantiam animse primo, deinde po-
Videtur autem, quod non immediate tentias.
sit in essentia animse, sed mediantibus
potentiis. Solutio. Puto dicendum, quod gratia soiutio.
1. Omnis enim habitus perficiens ad est habitus magis perliciens in compara-
actum, inest in primo mediante illo cui tione ad Deum, quam ad actum. Habitus ij
immediate inest actus ille : gratia est enim perficiens ad actum, oportet quod
talis hahitus : ergo inest mediante illo sit perficiens ad bunc et ad illum : quia
cujus est talis actus. Prima patet ex hoc omnis actus singularis est unde gratia :
quod aliter habitus perficiens, non per- quse non respicit opus sub ratione deter-
ficcret prout exigit id quod perficitur. minata, non potest esse perfectio gratia
Secunda autem patet ex hoc quod est actus. IIoc autem sic prohatur : Deter-
gratia operans, et cooperans]: et dicun- minata ratione actus, conslat quod non
tur in Littera esse gratia una : unde sumitur ex parte operantis : quia ope-
cum operans sit perficiens ad aclum, rans se hahet ad omnem actum quem
etiam cooperans perficiet ad eumdem. facit : quia unus et idem operans potest
Inde sic : Gratia est in anima primo se- diversarum artium esse, scilicet sfatui-
cundum quod ordinatur ad actum : hoc fica, citbarista, et sic de ahis. Cum igi-
autem secundum quod ordinatur ad ac- tur sit inter operantem et objectum circa
tum, potentise sunt ergo gratia esl in : quod operatur, oportet quod determinata
anima mediantibus potentiis. ratio sumatur ex parte ohjecti, ut citha-
2. Item, Li Littera habetur, quod roedi respectu citharse, statuificae respe-
« operans dicitur quae facit velle, et co- ctu statuae, et sic dealiis. Constat autem,
(( operans quse facit currere : » sed utrum- quod gratia nuUum respicit objectum j
que horum respicit potentiam : ergo determinatum quia si respiceret unum, :
gratia incst mediante potentia. (unc nnn posset respicerc aliud, sicut
i
IN II SENTEiXT. DIST. XXVI, A, ART. t. iiij
virtus hipx vel illanon est nisi sui obje- 2. Item, Isidorus : <' (iratia e>t divinae
cli : ergo patet, quod gralia non est pri- misericordia; donuni, per (piod bonae
ma perfectio potentioe quoe operatur, serl volunlatis iit exitus. »>
prima perfectio essentiae aniniai, et per •^. Ilem, Augustinus, ut quidam dicunt,
illam refertur ad potenlias. « (jralia esl habitiis tolius vita; uiiiver-
Au
H) ergo quod prinio objicitur, di- « saliter ordinativus. »
cenduni quod media est ialsa, quod gra- i. Item, (Jlossa super iliud, l't exliila-
lia sit iuibitus ordinatus i)er se ad actuni rct faciem in oleo, etc. ', dicit : « (iratia
hunc vel iilum : quia esl magis perficiens estquidam nitor animae, conciiians san-
in comparatione ad Deum, quam ad ctum amorem. »
actum.
Ad aliud autem per quod probat, di- Objiciturautem contra primam diflini-
cendum quod operaus est gratia per se, lionem sic :
et iiiius opus cst esse bonum, sicut ante 1. Sanitas mentis non est nisi univer-
Iial)itum est : cooperam autem est ex saliter [)ulsa inlirmilate : inlirmitas non
consequenti : et l)onum
ideo cum esse est tantum in culpa, sed etiam in pcena :
operetur in essentia anima? primo, ipsa lia^cautem universaliter non tollilur nisi
cssentia erit ejus proprium subjectum. per gloriam ergo male attribuitur
: lioc
An ALiui) dicendum, quod gratia facit gratiae.
esse bonum secundum statum gratilica- Si forte dicatur sanitas menlis in com-
tionis liabentis eam sed hoc cognoscitur : parafione ad vuinus peccati. (Ioxtra:
primo in voiuntate : et ideo liaec dicitur Sanare vuinus peccati proprie est sacra-
esse princi[)ium gratiee operantis. menti gratia autem non esl sacramm-
:
Ad OBJECTioNiis dicendum eodeni motum, iiec tantuin in sacramento, sed

do, quod gratia pra^venit volunlatem bo- etiam in iiabitibus viiliitum ct donorum :
nain actualem : non quod voluntas sit ergo vidctiir^ qiiod adiiuc mab' diflinitur
subjectum ejus priinum, sed potius es- per mentis sanitatem.
sentia : sed ut notetur, (juod esse giatias 2. Item, (Jbjicitur de Iimo quod ditit,
in nobis noii causatur a voluntatc no- Deleclatio cordis : quia iioc potius cst
stra. fructus, quani gratia : quia IVuctus vide-
tur dicere refectionem in corde.
Uiterius objicitiii dc socunda difHiii-

AHTiniiLUS IV tione qu» est Isidori :
1. Viitiis cniin diviihr misericordia^

Quid estfiralin ? (>sl donum, |>cr (jiiod cst cxilus l)ona'
voluntatis : crgo viiliiscst gratia : ct lioc
a multis noii conccditiir, sicut habcbilur

Deinde qiKeriliir, (Jtiid sit gratia in iiifia.
(lifrmitione el re ? 2. Itcin, .\iitc liabiliiiii cst, (jiiod gra-

I'!l i(i(ô qutcruntur (liio, sciliccl <.U' dif- tia in(<st anima< |)ro\imc, ct [lotcntia* [i(>r
linitionibiis cjus, et iitriim sit vita aiii- c()nsc([ucns : crgo malc dicitur. ([iiod
miE, sicut dicunl ([uidam? * exitiis lioiia* voliiiitatis sit gratia.
;{. Ilciii, Sicut [Mr gratiam lit cxitus

Ai) piuMUM |)rocc(iilur sic : bona> voluntatis, ita boni intcliectus in
1. Dicil C-lirysoslomus : « (Iratia cst lidc. cl boiia' C(»ncu|)iscibilis in lcnipo-
sanitiis mentis, et (iclcctatio cordis. » ranlia, cl bona' irasoihilis in rorlitudino :
'
P»al. ciii, l.H.
xxvn 29
450 D. ALB. MAfx. ORO. PR.ED.
ergo noii mayis (lebet (lifliiuri per cxi- Unde aliic diffinitiones supra memora-
tum bonae voluntalis, (juam aliarum vir- tae, notilicationes quaedam sunt. et non
tutum, (juae per graliam cooperantem difliuitiones j)roprie : et prima earuni
exeunt iu opus. datur per efTectum quem conscquitur in
subjecto secundum comparationem ad
Ulterius quieritur de tertia diffinitione opposilum habitura, quem tollit, qui est
quse dicitur esse Augustini, licet magis luibilus inlirmitatis, qui dicitur per efle-
videatur esse niagistralis : ctum esse sanitas, et per comparationem

1. Tlabitus enim totius vitae universa- ad finem dicitur esse delectatio cordis:
liter ordinativus, necessc est quod respi- quia delectat cor ex gustu bonitatis quse
ciat omnem ordinem ad Deum, et adse, est finis.
et ad proximum : hoc autem est univer- Secunda autem datur per comparatio-
sitas virtutum, vel justitia generalis : uem ad duplicem actum in genere, scili-
ergo gratia idem est quo(J universitas cet operantis, et cooperantis : quia se-
virtutum, vel generalis justitia : et neu- cundura quod est domtm misericordise,
trum istorum conceditur a mullis. sic datur ad esse : et secundura quod est
2. Item, Gratia non dicit nisi gratum exitns voluntatis sic datur ad actura,
,
facere hoc autem non determinat uni-

: Tertia datur per proprium actum qui
versaliter ordinem vitse, sed tantum re- est gratificare ad raerendura, et ad sta-
spectum dicit ad acceptionem divinam : tum meriti : quia in hoc et ad hoc ordinat
ergo male diffinitur per habitura univer- totam vitam.
saliter vitae ordinativum. Quarta autem datur per hoc quod ex-
sequitur in duabus partibus animae prin-
Ulterius objicitur de ultima : cipalibus : quia nitet in intellectu, et ar-
1. Nitor enim animae non videtur esse det in atTectu.
nisi secundum intellectum, quia illius est
proprium fulgere : ergo si gratia est ni- Ad PRiMUM ergo dicendum, quod in-Addiffln.
tor anirase, non inerit nisi secundum firmitas in causa removetur a gratia, se-
intellectum. cundum quod gratum facit : quia sic re-
2. Item, Concilians sanctum amorem movet hoc unde fuit ingratitudo : sed
est charitas : ergo si gratia conciliat inlh'raitas quoad reliquias et debilitates
sanctum araorem, idem videtur esse consequentes, curatur quidem universali-
quod charitas et hoc a multis nega-
: ter in gloria, sed particulariter in suscep-
tur. tione sacraraentorum.
Ad aliud quod objicitur de secunda Aa s.
SoiuUo. SoLUTio. Dicendum, quod a quibus- parte, dicendum quod deleciatio est in
dam Magistris antiquis data est ista dif- opere, et delectatio est in bonitate gra-
finitio, quam reputo magis propriam, titudinis divinae : et delectatio quse est
quod « gratia est bonae volunlatis Dei post laborem operis, dicitur fruclus :
« donura, gratum faciens habentem, et sed in bonitatis exemplo quod est gralia,
« opus ejus gratum reddens. m Per hoc delectationem dat gratia.

enim quod dicitur donum Dei, ponitur
gratia in genere. Per lioc autem quod Ad m quod objicitur de secunda dif- ^^j cjjfgn.
voluntatls, ôminv^ (\\ê- finitione,dicendum quod virtus secun- ^^ **

dicitur, honse
rentia ad dona naluralia qua? non
alia dura rationera virtutis non 'dicit primum
habent similitudinem exemplarem divi- donum secundum sui nominis rationem,
nse bonitatis. Per hoc autem quod dici- sed potius perfectionera ad actum sed :
tdr,gratum faciens^ distinguitur gratia gratia secundum nominis rationem do-

gratum faciens a gratia gratis data. num est : unde ApoRtolus, AUoquin gra-
IN II SEiNTENT. DIST. XXVI, A, AIIT. .i. 451
tla jam non est gratia ', scilicet si red- liter conciiiat ipsuin : unde etiam non
ditur, ol noii «^ratis (lalur. [lotesl esse informis, sicut nec gratia.
Ad 2. .\i) ALiiji) diceiidum, quod voluiitas «.'st
uiiiversalis iiiotor onmiuin {(olentiaruni,

ut iufra liabeljilur : et ideo potius dicilur
exitus voiunlalis, quam aliarum : et lioc
quoad cooperationerii gratia? : quia licet AimCLl.US V.

gralia per prius respiciat essentiam ani-
msR^ tamen pcr posterius refertur ad po- Utriini (jratia rst vita animse ?
tcnticis, ut in lineislius distinctionis pro-
bal)ilur.
A(l 3.
Pi;i'. iioc eliam patet solutio ad se- Secundo qiiperitur circa haiic [lartem,
qucns : quia volunlas movel omnes alias Utruni gratia sit vita aniiiue?
iii actibus gralis (|ui siinl a gralia infor- Vidctiir aulein, quod sic : quia
mari. 1. 1'rinia inors aniiiia' ciil[ia esl : ergo
[)cr op[)osilum gratia ejus vita est.
I
diffin. 3. Ai» II) qiiod ohjicitiir (J(i terlia difiini- 2. Itcin, Piimum ([iio vivil anima in
Ad 1.
lionc, dicendiim qiiodorÂy liic dclenni- corpore, vita ost : ergo eHam [»rimum
nalur secundiini ralionem l)(>ni el linis : ([iio vivit iri Dco, ejus vila est. /// ipso
et ideo inordinalum est quod nonpertin- cnini viviinus, ct, niovemur, et siimus -.
gil linein : et quia gratia facit con- Iloc autem quo primo vivimiis in Deo,
tingerc tinem qui est Deus et vita aMer- gralia est : ergo gi-alia esl vila aninuT.
na, ideo dicitur essc luibitus totius vitcc Sed contra hoc videtur cssc, quod ^ . „^„,„
univcrsaHter orduiativus non sumi-
: et vita est actus continuiis aniime in cor-
tiii' hic or<lo qui est secundum gradus pus : gratia autem non agit continue in
ordinalorum, sed potius dicitur relalio anima : ergo gratia non diciliir vita.
totius vilae ad consecutionem linis. IIoc Piti.MA supponilur ex hoc ([iiod IMiiloso-
aul(,'m non facil justitia nec virlus : qiiia [ilii dicitur osse verhuin. Skcind.v autem
non necessario justilia in eo quod justilia [irohatiir sic : ([iiia si gratia continue
vel virtus, facit diiinum vita cpterna. agil, liinc conlinue mcreliir : crgo conli-
Ad 2.
Fku lioc idem palet etiam solutio ad niie intenditur, claugmcnlalur : et lio
sequens : ly iinivcrsalitvr enini non de- nou dicilur esse verum.

torminat ly ordinativus, sed ly vitrC, id
esl, (jiiod lolaiii \itaiii iii sc cl ad alios SoLLTio. Diccndiim, quod in veritale
SoluUo.
iiniversaliter quoad onines actii'^ Ndliiii- gratirt est vita aninwp, secundum (juod
tarios oidiiiat .id mi'iiliim \ita'. vita formaliter adha ret vivo. iit forma
cfliiixa a caiisa cl fontc \ita'. Kl ul hoc
id (IHfin. ,
An Ai.ii 1) dicendiim, (jiiod nilor pid- inlelligatur, sciciidum i[uod cor[)US dii-
A>1 I.
prie cst iii iiitrllcclu : scd lamcii nitor [diciler vivit actii anima' : unitm eiiiin
lion(>slalis csl iii omnihus [)ailihiis hone- actiim liahct, seciindum i|iiod anima est
sti, et pia'cipue iii ;.;ratia : el idco possu- forma talis corîoris, scilicel [)otcntia vi-
mus dicerc, ({uod in lota anima Incit tam hahcnlis : el liic aclus esl vivero, .se-
pulchritiidinem gratia, et veniistalioiicm ciiiidiiiH ([iioil \i\(<rc îil di( il IMiihiso-

imaînis diviiwr. phus) vivculihus esl c.*ise : ol isU» esl
Ai) Ai.ii I) iriccndiim. (pnMl iiun dicitiir siiii[»lc\. cl ni»n ((»nliuuiis. uc(|ue ussc
Ad 2
conciliare sanclum amorein, eo ([iiod so- siiiiiii est contiuue licri : sed |)otiiis i>to
luin i[)sum oouciliul, sod qiiia [iriiu-i[ia- uclus est lerminus ;;enerationiN animati.
'
aM Rrtrn»»n. yi, 4. • Aft. XVII. 11.
:
452 D. ALB. MAG. OKL). PUyED.
Secundum hunc modum vita animiK mc-

taphysice loquendo, est Deus dans esse
aninuB, non ut forma, sed sicut portans
esse ejus et conservans et faciens verbo
virtutis sute. Alio modo vivit corpus, se- AmiCULUS VL
cundum quod dicimus, quod spiritus vi-
talis vehiculum est vitce, quae continue De variis divisionibas gralirB.
influitur corpori ab animalis speciali or-
gano, sicut cordis : et illius esse est con-
linue fieri, et de illa vera est diflinitio, Deinde veniendum est ad Lilteram ubi
quod vita est actus continuus animee in dicit, A, « Hxc est (jratia operans et co-
corpus. Et huic metaphysice respondet operans.»
vita gratice, quse est influxa animue a Circa quam partem duo quaeruntur,
Deo, et influitur continuc, ut quidam di- scilicet de divisionibus gratiae, et de ra-
cunt. Tamen non est probabile, quod tione nominum quae ponit, cum dicit,
esse gratise sit continuc fieri, ut supra gratia operans, et cooperans, et prssvc-
habitum est. niens, et subseqiiens.
Ad object. Ad id quod dicendum quod

objicitur,
continuitas iUius actus qui est esse, non Ad primum proceditur sic :
intendit formam, sed potius per actum 1. Dicit Augustinus in libro de Nattira
qui est opus, intenditur habitus et forma et gratia : c< Praevenit ut pie vivamus,
quae est principium illius operis : quia, subsequitur ut cum
semper viva- ipso
ut dicit Philosophus, ex simihbus acti- mus : nunc prsevenit ut vocemur, tunc

bus similes habitus generantur : et ideo subsequitur ut glorificemur : » ergo vi-
illa non procedit. Tamen qui-
objectio detur, quod gratia praeveniens referatur
dam concedunt, quod continue agit, licet ad totam hanc vitam meriti, et subsequens
non percipiatur sicut intellectus agens
: ad praemium gloriae.
continue agit, et non percipitur propter 2. Item, Augustinus,ibidem,« Praevenit

tumultum qui est in phantasmatibus, ut ut sanemur, subsequitur ut sanati vege-
dicunt. Sed hoc nihil est quia non se- : temus. » Sanitas autem non fit sine ex-
quitur, si intellectus semper est actu, ercitio operis. Ergo videtur, quod gratia
quod continue agit, quia desunt species praeveniens includat et operantem, et co-
sicut lux continue est in actu, et non facit operantem : et contrarium hujus tenetur
semper aclu colores et ha^c est senten-: in littera,
tia Philosophi secundum tres Commen- 3. Item, Augustinus, ibidem, « Praeve-

tatores, scilicet Averroem, Maurit, et nit voluntatem ut velit bonum, subse-
Rabbi Moysen. quitur ut compleat sive sistat. » Ergo
Unde ad primam solutionem est red- videtur, quod praeveniens facit opus in-
eundum, quae vera est et ideo etiam licet : terius, et subsequens facit opus exterius
vita continue influatur corpori, tamen et perseverantiam : sed utrumque eorum
non ex hoc intenditur, quia ex talibus attribuitur gratiae cooperanti : omne
actibus non est nata generari. enim opus datur a libero arbitrio, vel in
toto, vel in parte, ut Magister probabit
in sequenti distinctione.
MuLT^ etiam aliae differentiae gratia-

rum inveniuntur, de quibus non est ad
propositum : quia Apostolus, I ad Co-
rinth. xii, 4 et seq., dividit gratiam
IN II SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 0. 433
yratis datain per duodciciin dilferenlias. tuni istius lectionis non faciunt divisio-
Et alii aliter dividurit per diversos eire- nes nisi Augustini, quas primo posui-
ctus. Sed liic non est intenlio nisi de mus. El hene concedo, quod gratia prae-
gratia operante, et cooperante. veniens et subsequens mulliplicem ha-
Similiter, ad Roman. vin, 29 et 30, bent expositionem, sicut innuunl obje-
dividit eam in gratiam praedestinationis, ctiones : el ideo illas oportet solvere :
vocationis, juslificationis, niagnifica- sed in illis gratiis non priino invenitur

tionis '. ratio pr.eveiiientis sive operantis, et ralio
Similiter, Tsa. xxxi.o. dat quadruplicem subsequpntis et cooperantis : et iileo .\u-
dicens, quud transibit Dominus per .lu- gustinus in codem libro ponil tandein vtr-
dam, prolegens et liberans, transiens ba quae ponit .Magistcr hic : et illa prn-
et salvans. prie dividunt gratiani : quia gratia /?/•«-
Eodem modo, Genes. xviii, 3, super veniens est qua) omne nostrum meritum
illud, Si inveni gratiam in oculis tiiis : praevenit, et haec cst quie opeiatur esse
dicit Glossa, quod non una gratia sufli- bonum in voluntate per inforinalioiiein
cit Sanctis. Una eniin prcecipit ut Deuin voluiitatis : oportet eniin voluntatem lia-
diligant, et cognoscant : allera subsequi- bitualein inforinatam esse gratia, ante-

tur ut se mundos custodiant. quam bonus actus merilorius eliciatur
Eodein modo Ghrysostomus dicit su- ex illa. Subsefptens aulem invenitur pri-
per .loannem in Ilomilia XIV super mo in ea qua^ merelur : quia habitum
illud, Gratiam pro gratia * : « Ve- iminediale sequitur actus : et ideo dici-
rum quae legis fuerunt, fuerunt et gra- tiir coopcrans, quia libcro arbitrio in
tiee, etiam ipsa formatio hominis ex ni- incrito ininistral iiiateriam actus : sed
hilo. Non enim nostris praicedentibus formaiii per quain cst eflicacia meriti,
meritis hanc accipemus remunerationem. dal gratia qua^ cst in aniina et libcro ar-
Quoiiiodo enim, cum niliil essemus ? bjtrio : et ideo dicit Magistcr in seqiien-
sed gralia D(!i, quae senqicr in beneliciis ti dislinctionc, quod usus virtiitis et
prioressibi partes vindical. Neque solum gratiae partiin csl a libcn» arbitrio sicul
quod facti suinus cx niliilo sed quod :
a causa.
facli, et facienda t-l vitanda didiceriiiius,
et liorum a natura lcgcm acceperimus, Ai) Ai.iAs autem divisiones gratiie licel
et conscientiac judicium incorruptum no- iioii siiit ad proposilum, polcst dici (jiiod
bis ab opifice Deo tributum sit. IIoc, in- prima (latur pciics actiis iii Spirilus ina-
quain, maxiiih'u fuit gralia?, post quain nifcslatur ail Ecclesiie iilililalciii. Scd
alia secula est, ul corruptam lianc lcgem dc iiuiltiplicationc ulterioii d dincrcntiis
per scriptam recuperarcinus. » l^x hac i|iia>siliiiii csl alibi.
auctoritale accipitur, qiiod tot sunt gra- Scciiinla .iiilciu (Jaliir ordincm pcnes
tiae, quot bcnclicia Dei circa nos appa- ahsolule : ad hunc ciiim ordincm cxigi-
riint, si\'e iii naluralibus, sive in supci- liir piiiiio piaqiaratio in Dco, (ju.e «'st
addilis : el seciimluiii lioc diflinil gra- pr.rdrstinatin, c[ c\ parlc gratiliciitt » sl
tiam Ansclmiis : « Gialia cst (piod dc- lcrminiis a i|uo ; cl pcncs liunc cxigilur
«sccndil a gralia id csl, a gr.iliiila vo- roraliti |)cr giatiam scparalionis a massa
« lunlale. » pcrdilionis ; cl cst l(>rminus ad (picin :
et est duplex, scilicct pro\imus, cl hic
Soi.LTio. Dicendum, quod ad proposi- justifiratio est ; vcl remolus. ct ille «-t
'
A<1 HoiiKUi. viii, ^y fl :iO : Sam <jii<ix pr;r- caiit : rt r/i/os vocvit, hos rt jiislilicaiil ; quos
fcirit, rt iir.rdrstinarit rotifornirs firri im<i(iinix <iutt'm juftifiravit, illos el ijhvifiraiit,
Filiisui. . Quos uulcm prs:dcslinavil^ hos cl vo- » Joan. i, l'».

:
454 D. ALR. MAG. OIIO. PRJilD.
macjiiificalioy sivc niaynificulio dical cxal- nam ? Gonstat autem, quod non volun-
talioneni in augmcnlo gralia^ per exer- tatem secundum se, sed gratia informa-
citium virtulum, ul innuil una Glossa, tam : ergo idem est facere bonam vo-
sive dicat exaltationem in gloria per me- luntatem, quod se facere in voluntate :
ritum, ut innuit alia. et sic redit primum.

IUa autcm qua^ est Isaiae, datur penes
ea quae perfccte faciunt ad rcdemptionem EoDEM modo qujEritur de gratia prss-
captivi : quia primo exigitur ut prolc- vcniente, quid prcEvenit ?
gatur ab inimico, et postea liberctur a Constat, quod non praevenit volunta-

periculo inflicto, sicut a vulneribus, et tem : quia voluntas prius infuit, etiam
hujusmodi, et postea est transitus fre- ante gratiam : ncc [)raevenit se, quia
quentis visitationis in profeclu boni ope- niiiil potest praevenire se. Si autem di-
ris, ad quod consequitur salus perfecti cas, quod praevendit subsecimntem : hoc
ia redilu sanitatis. iterum non potest csse quia Magister :
Illa vero quse esl de Glossa super Ge- infra dicit, quod gratia praeveniens et
nesim, datur per ea quee faciunt ad gra- subsequens, sunt gratia una numcro :
tife acquisitionem et conservationem ergo si prsevenit subsequentem^ praeve-

respectus enim ad Deum in cognitione nit scipsam : et hoc esse non potest.
et affectu acquirit graliani, sed custodia
sui conservat. EoDEM modo queeritur de cooperantc. Qusest. 3
Divisio autem Chrysostomi satis patet Videturenim, quod ipsa sit secunda-
ex proehabitis, penes quid accipiatur. ria in actu meritorio : qiiia quando duo
operantur, et unum dat substantiam,
alterum autem dat proprietatem sub-
stantiam illam consequenlem, erit prin-
cipalius in opere quod dat substantiam,
ARTICULUS VIL quam quod dat proprietalem : sic au-
tem operatur liberum arbitrium et gra-
Quid sit gratia operans et prgeveîiens ? tia, quod liberum arbitrium dat substan-
et, Quomodo rnoveat liberum arbi- tiam actus, et gratia proprietatem quae
trium ? est actus gratus : ergo principabus in
opere est liberum arbitrium.
Quaest. 1. Dcindc quaeritur de secundo, scilicet Si DicAs, quod

movet et exci-
gratia Qusest.
de ratione nominum istarum gratia- tat liberum arbitrium ad agendum et :
rum. ideo est principalior. Tunc quaerilur,

Cum enim dicifur gratia operans : Utrum moveat naluraliter vcl violen-
aut inteUigitur operari se, aut volunta- ter?
tem, aut se in voluntate. Si se : hoc Vidclur, quod violenter : quia
non potest esse : quia nihil operatur se 1. Augustinus assimilat gratiam sesso-
autem voluntatem intelligi-
vel facit. Si ri, ct liberum arbitrium equo. Constat
tur facerc hoc iterum nihil est quia
: : autcm, quod motus quo movet sessor
voluntas ante hoc fuit. Si autem se in equum, violentus est^ cum principium
voluntate : hoc iterum nihil est : quia ejus sit extra equum : ergo gratia movet
nihil facitseipsum nec in se, nec in liberum arbitrium violenter.
alio : ergo male intelligitur gratia ope- 2. Item, Motus naturalis est ad id cujus
rans. posse est in natura rei motee : sed motus
Si dicas, quod facit bonam volunta- quo movetur liberum arbitrium est ad id
tem : quaeritur, quid supponit ly bo- quod est supra facultatem naturae suae :
IN II SRNTENT. DIST. .\X\ I, A, AHT. 7. 455
erge videtur, quod sit violentus, ct non tatem sive accidcntuleni formam, st*d for-
naturalis. mam substantialem meriti, a qua est tola

led contra Sed contra mcriti efficacia
: : ita ut actus sine forma
Violentus motus si itcrctur, inducit illa, non est moritorias, nec valeret vitam
corruptionem, et laborein mobilis :motus aeternam. Tertia causa cst quam tanjjit
autem gratice est pcrfectioliberi arbitrii : Augustinus, quia re|rit libcrum arbi-
ergo non violcntus. trium : ct liberum arbitriiim est ut ju-
Eodem modoqua?ritur dc subsequente, menlum obedions. Undc, I*sal. l.\xii,23:
de qua dicit Magisler in Liltcra, quod (1 jumeiiliim factits sum npud te.
subscquitur liberum arbitrium ne frustra Ad ii» crgo quod olijicilur, diccndum
vclit: sed hoc niliil esse videlur: qiiia si (juod pia-venit subscquciilem : licel enim
primo data est gratia perficiens volunla- sil una et eadcm in substantia prjeve-
tein, scqucns opus non potcst essefrustra, niens ct subscfjucns, tamon non est ratio
cum seniper sitdignum vita ajterna. Fru- una : ct idco in rationc diversa putest
stra enim, utdicit Philosoplius, est quod prcevenire se, sicul habitus informans po-
est ad aliquem fincm quem non includit. tentiam pra^venil babitum operantem in
actu.
Soiutio. SoLUTio. Dicenduin ad primum, quod
operans dicitur,quia operatur esse boniim An lu quod sequitur, scilicet dc gratia Adqufeat 3
in voluntate : et dicitur operari sicut for- coopcraiitv, patct sokitio pcr antcdicta.
iiia facit esse, non sicut cfliciens. IIoc au-
tem facere quod est formaj, non est nisi Ad alild quod qua^ritur, Itrum mo- ,.
'
.
AaquBESt. 4.
diffusio sui in forniato. Et ideo bene con- veat violonter vel iiaturalitcr? Dicondum,
cedo, quod forma absolute accepta actu quod nulla est divisio : quia vcduntarius
formae non officientis facit se in formafo : motus, iioc naluralis, noc violonlus ost :
sed nihil secundum camdom con-

facit se ot movet ul pcrfoctio voluntatis. Sed
ipsa
siderationem acceplum et efficiens ncju : vorum est. quod movot in modum natu-
facit sc eliam in divcrsis consideralioni- ra', sicul dicit oliain riillius «lo^virtule.
bus acce[)tum : sed quia forina non pro- raiiion cst Iiabilus volunlarius : ot ideo
prie facit, scd dat, ct suum dare esl dif- in talibiis iniiati suinus suscipcro. ot por-
fusio sui et informatio, ideo forma dat essc fcctio csl ab assuctudinc iiiviitiito civili :
quod cst actus illius forinfB, et opcraliir, scd iii gi;itia pcrfci ii(» cst ab infusorcgra-
ct Iioc est csse suum in loiiiialo. Diima; lia' : ot idco illic quiosliones ritliculosa;
aulem objectiones procedcbant quasigrii- sunt.
tia esset oporans per moduin cfliciontis, Ai» ii» cr;ô (|iiO(l objiciliir dc AiiLrusli- j^^ ^
et non forma». ^ no, dicoiidum. (piod griiliii (dmpiiiMlur

sessori (pioiid rcuiinon, cl non (pioiid hoc
dqurc8t.2. Ai) id qiiod objiciturdo /y/*,7'{Y'y</V///<', di- qiiod sil cxlrinsocii ^riitia, sicut scssor
cenduin (|Uod pra'Vonil at liiiii iiicriti. qui o(pio cxtiinsocus osl.
est graliie subsotjuontis ct coopciiinlis : Ai» vi.ii i» (liccndiim. (|iiod vcruin ost Ad ?,
ol atoperans dicitur giiitiii in ({iiiintiim qiiod inotus n;ilur;ilis c(»iporis liiibol prin-
cum liboro iirbitrio illum opoiiilur : cl cipiiiiii movons inlrii : scd voluntarius
beno concodo, (piod libcrum iirbitriiim (piciii iiali suinus hiiborc. non hiibot iu-
ost socundarium iii o|»ci-c ilb» Iribiis {\i' tiis Miflicions principium. sod iiccipit
ciiusis : (piiirum iiiiii cst, (jiiiii griilia csl iiliiindc. ut diclnm c^t : ot ita osl propria
piiiiiuin inovcns, sicut hiibitus m(»vcl in soliiti(» sccundiim lutnr miitonam, c( non
modum incliniinlis iiiituiic iid iiiipclum illii (|Uiini |)onuni ({uidam solvcnlos. quott
actus alicujus, iil giMvo incliiiiit dcorsuiii. îl iiiitiiriilis. cl (|uia noii lit iiivita vo>
Socunda ost : quia ipsii ikui diil pi(»|»iio- lunliito : ol dant c\cinpluni. siciil si avis
::
456 D. ALH. MAG. OHI). PHÎ).
per se nitens sursum, sursum jaciatur, propria secundum hanc scientiam habi-
non eritomnino motus violentus, sicul si luuin voluntariorum.
lapis jaciatur sursum : et sunt verba im- El per hoc palet solutio ad lotum.
J5. Quid sit vohmtas ?
Yolunlatem ipsam Auguslinus in libro de Duabus animabus ita diffinit
Voluntas esl animi molus, cogente nuHo, ad aliquid non admittendum, vel
adipiscendum '. Heec autem utnon admittat malum, et adipiscatur bonum,
prsevenitur et pra^paratur Dei gratia. Unde Apostolus gratiam preevenien-
tem et subsequentem commendans, id est, operantem et cooperantem,
^
vigilanter dixit : Non volenlis, neque curreniis^ sed miserentis est Dei : et
non e converso, non est miserentis Dei, sed volentis et currentis. Nam si
(ut quibusdam ^ placuit) quod dictum est ita accipiatur, non est volentis,
neque currentis, sed miserentis Dei : tamquam diceretur, non sufficit sola
voluntas hominis, si non sit etiam misericordia Dei : e contra dicitur, non
sufficit etiam misericordia Dei, si non sit etiam voluntas hominis. Ac per
hoc si recte dictum est ilhid, quia id voluntas hominis sola non implet
cur non etiam a contrario recte dicitur, non miserentis est Dei, sed volentis
est hominis, cum id misericordia Dei sola non impleat? Homo enim cre-
dere vel sperare non poterit, nisi velit : nec pervenire ad palmam, nisi
voluntate curral. Restat ergo ut ideo ita recte dictum inlelligatur, ut totum
detur Deo qui hominis voluntatem bonam prffivenit, et praeparat adjuvan-
dam, et adjuval praeparalam : nolentem prsBvenit ul velit, volenlem subse-
quitur ne fruslra velit ". Ecce his verbis et aliis preemissis evidenler tradi-
tur, quia volunlas hominis praeparalur et preevenitur gratia Dei ul velit
bonum, el adjuvatur ne frustra velit.
> S. AucusTiNus, Lib. de Duabus animabus, cap. 10.

* Ad Roman. ix, 10.
' Cf. S. AuGUSTiNUM, In Enchiridion, cap. 32.
* S. AuGUSTiNOS, Lib. I ad Simplicianum.
• IN II SENTKMT DIST. XXVI. C, AHT 8. 457
C. Quofl hona volwilas comilatur gratiam.
Itaqiie bona voluntas comitalur ^n-atiain, non fj^ratia volunlalfin. l/nde

Auf<ustinus ad l5onifaciuni Papain scriljens contra Pcla^îanos, inquit : (luiii
fides impetrat justificationein sicul unicuique Deus parlitus csl Hiensurain
fidei '
: non p^ratia Dei aliquid iiKuiti prciecedil huinnni, scd ipsa incrclur
augeri, ut aucta mereatur et perfici voluntale cdinitante, ii<tn ducente :
pedissoqua, non prievia -. Kcce hic <Mpertc hahes, (juod ^ratia prtovenit
bonae voluntatis merituin : et ipsa bona v(jluntas pedissequa est gratitC,
non praevia.
lis, irascihilis et concupiscibilis parles

aniinai sensibilis.
SoLUTio. Dicenduni, ([iiod secundum

SoIuUo
Anncuujs viii. Anselmum, voluntas el Iriplex, scilicet
insfrumentum, ct motus, et atTectio : ct
Utrum voluntas bene diffinitur per hic diflinitur motiis, el non instrumentum
rnotum, ciun tamen sit potentiu ? vcl aircclio.
Ad id qiiod contra ohjicitur, diccndum Ad l.
(|uod animus ponitur ihi pro parte supc-

Deinde qu.eriturde quod dicit, ihi. lioc riori (juai ralionahs est : scd rererlur ad
H, » Volu)ilatein ipsam Augustinus in voluntatem per hoc (juod dicitur, rot/entr
lihro (le duabus animabus, elc. » nu/lo : (piia, sicut supcrius hahilum cst,
Voluntas enini iion videtur niotus csse, liherlas a coactione est primo ct j)cr se
sed polenlia : et ideo male diflinitur per vohintatis.
luolum. Ai» Ai.ii 1) diccndiim, (piod ali(piid adi-
\'l 2.
Si dicas, quod (lifiiiiit Nolunlalciii (pin' pisci cnm ralione delcclahilis ordinati ad
est aclus, et non polcnlia. (ômua : seiisnm, cst concupiscihilis : sed ali^piid
1 Secundum lioc enim (lebeiel dicerc,
. adipisci sccnndum rationcm honi siuqtli
voluntas est motus voluntatis, et non mo- citcr cst volunlatis (pia> csl in r.ilione
lus animi. (pia' considorat honum simplicitcr.
2. PriEterea, Motus quo iriovetur ad \u aulcm (piod (d»jicitur i\t' lioc
iioc
Ad S.
ali([ui(l adipisccndiim, vidcliir esse con- (piod (licit, u non admillcndiim. ctc, u
cupiscibilis. noiicst V(>rum «piod ohjicitur; tpiia cujusli-
M. Pra'tcrca, (Juod movclur ad ali(piid licl |i(ttcntia' cst mtn admittcrc rcpuiinans
non admittcndiim, cst irascihilis : irasci- siio (thjcclo : scd irascihilis cst dctcslari ct
bilis ct (•oncupiscihilis non suiil vohiii- insui^cro c^tntra nocivum in scnsii, vcl
las, cum voluiilas sil pars aniime ralioiia- vinccrc ardua .strenuilatc jiropria.
'
Ad Uoinaii. xii, :i : />iV(»,.. unirnique sirut * S. .Vcsc^riM*. Kpisi Idfi.
Dcus ilivisil inensuratn fhlei.

: :
458 I). ALB. MAG. OHI). PH.EI).
D. Qi4se sit gratia voluntatem prseveniens, scilicet fides cum dilectione ?
El si diligenter intendas, nihilominus tibi monsLralur quee sit ipsa gratia
volunlatem prGeveniens et prffiparans, scilicet fides cum dileclione. Ideo-
que Augustinus in eodem *

tractans quomodo justificati sumus ex fide, et
tamen gratis (utrumque enim dicit Apostolus qui dicit, Juslificati ex fide *
alibi ait, Justificati gratis per gratiam ») : Hoc enim ideo dixit, ne fides
ipsa superba sit, ne dicat sibi: si ex fide justificati, quomodo gratis ? Quod
enim fides meretur, cur non potius redditur quam donatur ? Non dicat
homo ista fidelis, quia cum dixerit, habeo fidem ut merear justificationem.
Respondetur ei, Quid hahes quod non accepisti *
? Fides enim qua justifica-
tus es, gratis tibi data est. Hic aperte ostenditur, quod fides est causa justi-
ficationis, et ipsa est gratia et beneficium quo hominis preevenitur volun-
tas et prseparatur. Unde Augustinus in primo Mhro RetractatioJium : Volun-
tas est qua et peccatur, et recte vivitur. Voluntas vero ipsa nisi Dei gratia
qua peccati serva facta est, et ut vitia superet adjuve-
liberetur a servitute
tur, recte pieque vivi a mortalibus non potest: et hoc beneficium quo
liberatur nisi eam preeveniret, jarn meritis daretur, et non esset gratia,
quee utique gratis datur. Prsevenitur ergo bona voluntas illo gratise bene-
ficio, quo liberatur et praeparatur '. Et illud beneficium fides Christi recte
intelligitur : sicut Augustinus in Enchiridion evidenter ostendit dicens
Ipsum arbitrium liberandum est post illam ruinam a servitute peccati.
Nec omnino per seipsum, sed per solam Dei graliam, quse in fide Christi
posita est, liberatur ut voluntas preeparetur '. Ecce aperte dicit gratiam,
per quam liberatur arbitrium et preeparatur voluntas, sitam esse in fide
Christi. Fides enim Christi (ut in eodem ait) impetrat quod lex imperat.
'
S. AuGusTiNus, Epist. 105 ad Bonifacium Papam contra Pelagianos.
* Ad Roman. v, 1.
3 Ibid. 111, 24.
* I ad Corinth. iv, 7.
* S. AuGusTiNus, Lib. I Retractationum, cap. 9.
' Idem, In Enchiridion, cap. 106.
.
IN II SENTRNT OIST. XXVI, E, F. 459
E. Quod voluntas bona quse piwvenitur gralia, qu<rdam Dei dona prxvenit
Ipsa tamen eadem voluntas qucedam pratiae doiia prflevonil. Unde Au-
gustinus in Enchiridio?i '
: PrcEcedit hona voluiitas honiinis niulla I)ei
dona, sed non omnia : qua^ aiitom non praicedit, i[)sa in eis est el ipsa
juvat. iX.im utnimqno logilur in sanclis eldqiiiis, A7 misericordia ejus

prseoenietrne '^
: et, Misericordia liia suhseîuelur me '.

NohMiloin qnippe
j)rcevenit nt volit : volentem suhseqnilLir ne Iruslra volit. (".ur onim adino-
nomur oraro pro inimicis nostris nolontihus pio vivero % nisi nl Deus in
eis operetur et vello ? Itemque cur admonemur potere ut accipiamus ', nisi
ut ah illo fiat quod volumus, a quo factum est ul voliinus. Iiido Apostolus
ait, No)i volentis, neque currentiH, sed iniserenlis est Dei^. \L\ his aj^parot,
quod hona hoininis voluntas quaedam dona Doi picevenit, quin oain coiiii-
latur gralia adjuvans : et quibusdam praevenitur, quia oam jiran onit pra-
tia oporans, scilicet fidcs cum charitate.
I'\ Qux prsedictis videantur adversari, scilicet quod videatur dici fidem esse er
voiuntate ?
Non ost tainon iynorandum qiuKl alihi .Vuûslinns si^nificaro vidolur,

(piod t'\ V(diiiitalo sil lidcs, dc illn Ncihn .Vpdsloli, Cordc crcditur ad ju-
stitiam' : ila siipcr .loaiinciii Iraotans : IdtMi iit)ii simiiliiilfr .VpDsltdus ail,
creditur, sod cordc crcditnr : qiiia ('ad(>ra polfsl hoiiiti iinlciis, crcdoro
ntiii nisi volciis : iiitraro Kcclosiam, cl accodoro atl allarc polosl nolenu,
• S. AiiiUSTi.NLS, In Cnchiritiion, cnp. 82.

' Psal. LVin, 11.
^Psal. XXII, 0.
• Mallh. V, 44 .•
Diligitc inimicos vcslros,... ovalc pro pt'i'sc(fuenlil)us ft calumnianlibui \oi.
' Luc XI, y ; l^ctitc, cl dabitur coîis, Olc
• Atl Hnni.m. ix. 10.
>
Ad Motnan. x, 10.
sed non credere '. Item, Super Genesim, ubi Laban et Ballniei dixerunt,
Vocemus puellnm, quaeramus ejus mluniatem % dicit Expositor, quia
et
fides est voluntatis, non necessilatis. Ad quod respondentes dicimus, non
haec ita accipienda fore ut ex voluntate hominis fides intelligatur prove-

nire, cum ipsa sit proprie Dci donum, ut ait Apostolus ^
: et ex ea bona
iiominis merita incipiant. Per hancenim, ut ait Augustinussuper Psalmum
LX VII, justifiratur impius, id est, fit de impio pius, ut deinde ipsa fides inci-
piat per dilectionem operari : unde omnia bona merita incipiunt. Sed
potius hffic ideo ita dicta sunt, quia non est fides nisi in eo qui vult cre-
dere : cujusbonam voluntatem fides praevenit non tempore, sed causa et
natura. Unde Augustinus supra congruenterdixit, quod bona voluntas in

eis donis est, quse non pra^cedit : et ipsa juvat, quia ea juvat quibus prse-
venitur, dum eis consentit ad efTectum boni : et in eis est, quia tempore ab
eis non prseceditur.
G. Queedam adhuc addlt quas graviorem faciunt qusestionem, scilicet quod cogitatio
boni prsecedit fidem.
Cseterum hanc qusestionem magis acuunt et urgent verba Augustini

quibus in libro de Praedestiîatione sanctorum utitur, pertractans illud
verbum Apostoli, Non cûod sufficientes simus cogitare aliciuid a nobis
quasi ex nobis 4 : Attendant, inquit, hic et verba ista perpendant, qui pu-
tant ex nobis esse fideicoeptum, etexDeo esse fidei supplementum. Com-
mendans enim istam gratiam ({Uce non datur secundum aliqua merita, sed
efficit omnia bona merita, inquit, Non quod sufficientes simus cofjitare ali-
quid boni, scilicet ex nobis. Quis autem non videat prius esse cogitare quam
credere ?Nullus quippecreditaliquid, nisiprius cogitaverit esse credendum.
Si ergo cogitare bonum nonest ex nobis, ut hic Apostolus tradit, nec cre-
dere : quamquam et ipsum credere nihil est aliud, quam cum assensiooe
mentis cogitare ".
Hic videtur insinuare, quod cogitatio bona pra^cedat
* S. AuGusTiNus, Homil. 26 in Joannem.

* Genes. xxiv, o7.
s Ad Ephes. ii, 8 : Gratia estis salvatiper fidem : et hoc non ex vobis, Dei enim domim est.
* II ad Corinth. iii, 5.
'^
S. AuousTiNus, Lib. de Preedestinatione Sanctorum, eap. 2.
IN II SENTENT. DIST. XXVf, H. 401
iiduiii : cl iia bona volunlas pruneiiiat fideiii, iioii preevenialiir : (juud praj-
dictis adversari videlur. Ad hoc auteni dicimus, quod aliqiiaiido cojiitatio
bona sive voluntas pranenil fidem : sed non est illa bona vulunlas vel cugi-
talio, qua lecte vivitur. llla enim sine fide et cliaritate non est. Nain, ul ait
Augustinus ad Anastasium : SineSpiritu non est voluntas iiominis libeia,

cuincupidilalibusvincalur:non est liberaad bonum,'nisi libeiatafuerit. Nun
autem liberatur, nisi per Spirilum sanctumMiffundatur charitas in cordi-
bus '. Non est libera voliintcis, nisi eam liberel {^ratia per lcfrein iidei,id est,
non est libera sine fide operante jier dilectionem : et illa sufficienter et
vere bona est. Non est eniin fructus bonus, qui de charitatis radice non sur-
git. Si vero adsit iides operans per dilectionem, fit delectalio boni *.
II. De illa cogiiationc honi qiae prseceilil fidem, plenc disseritur
lila autem coj2,itatio sive voluntas qua3 fidein el cbaritatem aliascjiic jii-
stificationes praecedit, non sufiicit ad salulem, nec recte ea vixilni-. Hac

voluntate concupiscitur illa bona voluntas qua? esl ma^num buiium, ista
vero nun. Alia est erô illa voluntas sive coîlatio, alia ista. El siciit illa
istam praicedit, ita illaiii j)ra'veiiil inlcllectus. Unde Auîislinus isla dis-
tiii{.ûens suj)er illum locum Psalmi : Co)icupivit (ininut nicfi ilcsidrrare
justi/icationes \ aii \ Concupioit desidcrarc, iiujuil, iioii desidcravil. \ ide-
mus enim ratione nonnumquam quam uliles snnt juslificaliom^s Dci : sed in-
firmitate praipediti aliquando non desidcraiiius. Pranolal er^ô inlcllectiis,
scHjuitiir tardus aut nulliis alfectus. Sciinus buiium. iicc dcJtM lal afrcre : ct
cupimus, ut delectet. Sic iste oliindesidcrare cunciijiisccbal, (jinc huna esse

cernebat, cuj)iens eorum hahere deleclali(»iiciii, (jnuriiin j)nlnil vidcrc laliu-
ncin '•. Ostendil itaijiKUjnihns (juasi p^radihns ad cas jicrviMiialnr : jiriuscnim
est ut videantur quain siiil ulilcsct huncslic : dcindc, ulcarum d(>sidcriiiin
concujiiscatiir : jiostremo, ul jicrliciciitc f^ratia dclccfcl carniii n|icraliu,
(juarniii sula ratiu delcclahal. Vttciidc hiiiic urdincm ;4:raliarnm. (jiicm hic
disliiicle assignaf .Vuyustinns : (jnalilcr scilicct inlcllcclns huiKuniii jira.'-
'
.\(i Moinaii. V, 5 : Cfutrilaa Ih'i iliffnMi csl iit curdil>its ve^trii per Spirilum sanclum, 1/141 datui est
nobis.
* S. AuGOSTiNCS, Episl. 144 ad Anaslnsiuiu.
' Psal. rxviii. 20.
* S. Ar^nsTiNCx, Supor Psalfnuno, r.xvm.
462 n. ALB. MAG. ORD. PRiEI).
cedil, concupiscoiitiam eoiumdem, et ipsa concupiscoiilin, deleclalionem
quffi ilt (ler fidein et charitalem : qua liahila, vere bona est voluntas qua
recte vivitur. Ipsaque fidei comes est, iioii pra^via. Oui verba Augustini
preemis8a secundum hanc distinctioiiem (oiisiderat, nuilaiu il)i repugnan-

tiam fore animadvertit non ignorans etiam ante gratiam prawenientem
:
etoperantem, qua voluntas bona pra^paratur in homine, praecedere quie-

dain bona ex Dei gratia et libero arbitrio, qucedam eliam ex solo libero
arbitrio, quibus tamen vilam non meretur, nec gratiam qua justificatur.
IlHus enim gratia3 percipiendoe, qua? voluntatem hominis sanat, ut sanata

legem impleat, nulla merita prfficedunt. Ipsa esl eniin qua justilicatus im-
pius fitjustus, qui prius erat impius : meritis autem impii, non gratia,
sed poena debetur : nec ista esset gratia, si non daretur gratuita. Datur
autem gratuita : quia nil boni ante feceramus, unde hoc inereremur. Non
negamus tamen multaante hanc gratiam, et prseter hanc gratiam ab ho-
mine bona per liberum arbitrium, ut tradit Auguslinus in Responsio-
fieri
nibus contra Pelagianos ubi dicit homines per liberum arbitrium agros
:
colere, domos eedificare, et aha plura bona facere sine gratia cooperante.
De hac autem qusestione qua quseritur

de justificatione impii, plurima notata
sunt in alia summa in quarto libro Sen-
ARTICIILUS IX. tentiarum , in tractatu de contritione*,
et in hac infra, super tertium Sententia-
Utrum gratia justificationis per quam rum ' : el ibi requirantur.
de impio fit pius, sit /ides, vel gratia Sed quantum pertinet ad prsesens^ di-
operans vel cooperans ? cendum quod fides non dicitur ^ratia
operans et cooperans, nisi sicut totum
praedicatur de supposito : nec aliud in-
Deinde queeritur dehoc quod dicit, ibi, tendit Magister : et potius manifestatur
D, Et si diligenter intendas, etc. »
« gratia in hoc supposito quod est fides,
Hic enim videtur dicere, quod gratia quam in alia virtute : quia primum ha-
justificationis est tides per quam de imbet actum fides in justificatione impii, li-
pio fit autem secundum mul-

pius. Infra cet habitus omnes infundantur simul :
torum opinionem probabitur, quod gra- sed tamen de lioc respondetur in praedi-
tia non est fides, nisi sicut totum poten- ctis locis.
tiale est sua pars ergo videtur, quod

:
male dicat hic.
» Cf. IV Sententiarum, Dist. XVL » Gf. III Sententiarum, Dist. XXIII.

IN 11 SENTENT. DIST. XXVI, I, K. 463
I. Ltrum una eademqw sil gralia quss dicitur operans, et cooperans ?
Hic consideranduiii (jst, ciirn |}rtediotiim sit per gratiani operanteni et

preevenienteni, voluntatein lioininis liborari ac pitCiârari iil bonuin
velit : et per gratiain cooperantein et subsequenteni adjuvari, ne fruslra
velil : utrum una et eadeni sit ^ralia, id esl, ununi iiiunus gralis datuin,
quod operetiir et cooperetur : aii diversa, alteruin operans, «'t alleruin
cooperans? Ouibusdain non irrationabiliter videliir, (juod uiia el eadein

sit gratia, idein donum, eadem virlus qU(T operaliir et cooperatur : sed
propter diversos ejus effectus, et dicitur operans, et cooperans. ()j)eran8
enim dicitur, in quanluin liberat et prroparat voluntatein linminis ut bo-

nuin velit. Cooperans, in quantum eamdein adjuvat ne fruslra velit, scili-
cet ut ojius faciat bonum. Ipsa enim gralia non est otiosa, sed ineretur
augeri, ut aucta mereatur perfici.
K. Quid sit ipsa gratia, et quomodo meretur augeri, qu/pritur.
Si vero queeritnr, Qiiomodo ipsa gratia prffiveniens mereatur augeri el
perfici, cuin jiulluiii merilum sil absipie lilxM-n arbilrin : ol (juid sil ij)sa
gratia, aii virtus, an non : el si virtus, an aclus, vel nnii ? l I Imc ajicrle
insinuari valeal, pra^niittendnrn esl tria esse genera bnnniiiiu. Alia naiiunK^
sunt inagna, alia miniiiia, alia media, iil Vugiisliiiiis ;iil iii |iriiiin libro
KctraiUaLiotiiDn '. Virlutes, iiHjuil, (juibus recle vivilur, magna bnna sunl.
Species aulein (junrumlibet cnrpnrum, sine (jiiibus rccle vivi j)0(esl, mi-
nim;i bniia suiit. I^nlciilia' vcrn ;iiiiiiii, siiic (jiiibiis irclt' \ i\ i iinii jxdest,
medi;! bnii;i sunl. Ileiii, \'irliilil)iis iiciiin iii;il(Milihir : c.elcris iinlein bo-
nis, id est, inediis et minimis, ikmi snlnm bein», sed eliain inale (jui.«*qup
uti jinlesl : el iden virtul«> nemn iikiIc nlilur. (juia opus virtulis esl bniius
' 5. Ar«r«TiNit», f.ik. K«tr«ct»tionuiii, «ap. 9.

usus isloruiii, quibus eliaiii iioii l)ene "uli 'possunius. Nenio autem beiie
utendo, male ulilur : non solum autem magna, sed eliain iiiedia et mini-
ma bona esse |)r?estitit bonitas Dei. Ecce habes tria genera bonorum
distincla.
L. In qiiibus bonis sit libcrum arbilrium ?
Quaeritur autem in quibus bonis contineatur liberum arbitrium ? De hoc

Augustinus in jjrimo libro Retractationmn ita ait : In niediis quidem
bonis invenitur liberum voluntatis arbitrium, quia et male illo uti possu-
mus : sed tamen tale est, ut sine illo recte vivere nequeamus. Bonus au-
tem usus ejus, jam virtus est : quee in magnis reperitur bonis, quibus male
uti nullus potest. Et quia bona, et magna, et media, et minima ex Deo
sunl, sequitur ut ex Deo sit etiam bonus usus liberai voluntatis, qui virtus
est, et in magnis numeratur bonis '. Attende diligenter qua3 dicta sunt,
et confer in unum. Sic enim aperietur quod supra quoerebatur. Dixit
equidem opus virtutis esse bonum usum illorum bonorum, quibus etiam
non bene uti poss"umus, id est, mediorum in quibus posuit liberum arbi-
trium, cujus quoque ])onum usum dixit esse virtutem. Quod si est, non
est ergo opus virtutis, quod supra dixit : quia aliud est virtus, aliud opus
ejus.
Et queeruntur quatuor : quorum pri-

mum est, Utrum operans et cooperans
sint gratia una, vel diversae ?
Secunduni, Utruni sit virtus, vel non?
ARTICULUS X. Tertium, Qualiter gratia sit in virtute
et in aliis quibusdam, utrum distincta

Utrum (jraiia operans et cooperans sit vel indistincta, vel multiplicabilis vel
una vel diversa? ct, Quare habct di- multiplicata?
versa nomina ? Quarlum, de actu gratise et virtutis,
qualiter uniantur, et qualiter distinguan-
tur ?
Deinde quseritur de hoc quod dicit, ibi,
I, « Hic considcrandum esi, cum prsedi- Ad primum objicitur sic :
ctum sit, etc. » 1. Operans et cooperans habent diver-
* S. Ad«h»tinu8, Lib. Retractationum, cap. 9. .

IN II SENTENT. DIST. XXVI, L, ART. II 40:5
sos actus : habitus autem sicut et poten-

tiae distinguunlur per actus : ergo ope-
rans et cooperans sunt diversae ?
2. Item, Operans est quae operatur bo-
num, ut su[)ra habilum est opcrari au- .•
ARTICULUSXI.
tem bonuni, est facere bonum per infor-
mationem honi quod est gratia gratum Utrum (jratia sit virtus, et virtus gratia ?
faciens hoc autem communiter respicit
:
potentiam et essentiam, cooperans non

nisi potentiam : ergo operans et coope- Secundo quaeritur, TMrum gratia sit
rans non sunt idem : eadem ratione noc virtiis?

praeveniens et subsequens. Videlur autom, quod sic : quia
Sed contra : 1. IIoc videlur dicere in Littera, quod
In naturis sic est, quod eadem forma lides sit gralia : et eadem ratio est de
quae facit et dat esse, efficitur principium aliis virtutibus : ergo virtus est idom
efficiens operationum, ut dicil Philoso- cum gralia.
phus in II de Anima. Ergo etiam sic est 2. Item, Virtus diflinitur in sequenti
in habitibus : operans autem gratia est distinclione sic : « Virlus est bona quali-
autem princi-
quae facit esse, cooperans tas mentis, qua recto vivitur, qua nullus
pium operationum, et non difTerunt in male utilur, quam Dous in nobis sine
aho. Ergo sunt una numero et hoc : nohis operatur. » Hioc aulem omnia
etiam dicit Magister in Liltera. conveniunt graliae : ergo, etc.
'\. Item, Perfectio ad meritum est gra-
SoLUTio. Dicendum, quod sunt una tia ; virtus autem est perfectio ad meri-
numero, etpropler rationes diversas quae tum : ergo virlus estgralia.
supra habilae sunt, accipit diversa voca- SeD CONTRA : S«d cootra.
bula. Si virtus est gratia : aut est ^ratia gra-

Ad autom dicendum, quod non
PRfMU.M tis dala, aut giatia gratum faciens. Si
quaelibet diirorontia actuum facit diHe- gralia gralis dala, de liuc non (jua-rilur :
rentiam habituum et potonliarum, sed quia ot j)olenli{e aniiiKe et virlutcs et
actuum iMorum tanlum qui sunt super caeteia omnia qiKo

Doo iKibentur, sunt a
ol)jecta divorsarum rationum : sed liic gratia^ gralis daho. Si autom ost giatia
non est ila, sed potius iUi aclus sunt or- graluin facions. (Iontra Virlus puUst :
(hnali, sicut esse quod est prius, ot agere osse sino gialia, infusa, ol acquisila
quod est posterius. pra-lcr (liarilalom : oigo si gratia ost
Ad aliud dicenduni, (jiiod gralia qu.v virlus, nun i rit ni.si ( hantas : orgu liuc
est porfoclio anima\ proporlionalur ipsi ad minus liahiliim ost de nocossilale,

anima;. llnde sicul anima' essenlia est in (]Uod gralia iion ol uinnis virtus, sod aut
potentiis, et non extra eas : ita et gralia qua'(lani. aut nulla.
attingit potenlias anim;e, et cum illis Si dicas, quud nun soiiuilur, si gratia
opcratur: et idoo dicilur rooperans. Et putest amilli rolcnta viilulo. ijuud gratia
lioc non dividit gratiam quanluin ad suh- nun sit virtus. ('.unii«a ; (Jua^cumijuo sc-
stantiam : sicut nec essontia aniina' in |i,iiaiilui- ossonlialitor, ila quod unuiu
seetin potontiis accopla, dividilur, sed ost siiu' alio, illa nec |)or ossontiam nec
una ct oadem indivisa manot. |)or suhstanliam sunt idom : sod virtus ol
gralia so|)aranlur sic. (juod unum illorum
jiotost osso sino alio : orgu gratia nun
est idom virliili.
Si dicas, (jiiud fitiina virtiitis c.sl gra-

xxvu :)o
4G6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
gratum faciens tunc
tia, et ila cst virtiis : nalibus non est quoeslio quin ita sit : igi-
ad minus habilum esl, quod gralia et tur quod non rospicit objcctum in una
virlus ut virlus non sunt idem. Si autem ratione, nec actum in ratione speciali,
est forma virtulis : aut est forma dans illud non erit de essentia hujus vel istius
esse, aut forma consequens esse virtutis, virlutis sed aut non est virtus, aut non
:
hoc est, essentialis forma, vel accidenta- esl unum virtutum genus gratia autem :
lis quae est ad bene esse. Si dicas, quod non respicit aliquod objectum in specie,
estforma ad bene esse tunc necessario : vel actum determinata ratione quod :
habebitur, quod essentialiter dilTert a probatur ex hoc quod quodcumque re-

substantia virtutis quia omnis forma : spiceret, jam per hoc ipsum opponerelur
quse est ad bene esse alicujus, essentiali- ad alterum ct hoc non est verum, quia
:
ter differt ab illo : ergo gratia secundum virlus quu^libet habet in se gratiam :
hoc essentialiter differt a virlute. Si au- ergo gratia aut non est specialiter virlus,
tem est forma dans esse virtuti. Contra : aut non est species virtutis : quia genus
Fornia dans esse, multiplicatur et con- secundum esse est in specie, et species in
trahitur in diversis ad diversa : et sicut individuis, et ordinantur ad eumdem ac-
illa differunt specie vel numero, ita ipsa tum ad quem forma individui : ergo re-
differt specie vel numero. Si igiturgratia linquitur, quod gratia non sit virtus es-
est forma dans esse virtuti, ipsa erit in sentialiter.
diversis virtutibus diversa specie, et sic Item, Impossibile est id in quo conve-
non est una gratia operans, sed multse niunt diversa specie, quo distin- et in
species secundum numerum specierum guuntur, csse a principio uno sed in :
virtutis :et hoc non puto aliquem con- ratione merendi conveniunt diversae spe-
cedere. cies virtutum, et in ratione actus per
Si tamen alicui videatur non esse in- objectum distinguuntur diversaj species
conveniens. Objicitur contra sic ; Forma earum : ergo ratio merendi et ratio
dans esse, habet nomen aptabile per agendi actum virtutis hujus vei illius,
concretionem ipsi speciei quam consti- non sunt principii unius secundum es-
tuit, sicut humanitas facit hominem et : sentiam. Virtus autem est principium
accipiamus formam naturalem, et sic in- agendi in ratione determinati objecti,
venitur in omnibus : ergo fides constitui- quia omnis actus virtutis determinatse
tur per formam alterius rationis et ho- rationis habet objectum : et gralia est
minis, quam spes. et charitas, et pruden- principium boni meriti, ut dicitur in Lit-
tia, et sic de aliis : sed gratia non dicit tera : ergo gratia et virtus non sunt
nisi formam unius rationis : ergo gratia idem.
non est forma constituens virtutem se- Si dicas,quod una numero forma est
cundum essentiam. dans esse, et principium actionum se-
quod hoc verum esset, si
Si dicas, quenlium esse et ita uno numero est :
virtutes omnes non convenirent in actu forma dans esse bonum, et quod agit ac-
uno, qui est gratum facere et mereri in tiones sequenles virtutem. Istud ridicu-
opere et quia sic convoniunt, ideo ha-
: losum est, et ex magna ignorantia Phi-
bent formam unam : tunc necessario losophise naturalis dictum. Cum enini
probabitur, quod gratia essentialiter dif- fornia est principium actionum conse-
fert a virtule sic : Omnis virtus determi- quentium esse : aut ipsa in se una ma-
natur essentialiler ad speciale objectum, nens est principium omnium iliarum
et ad actum illius objecti : sicut fides ad actionum, aut diversis principiis quse
veritatem primam et actum assentiendi causantur ab ea in composito velin sub-
primae veritati, et charitas ad primam stantia.
bonitatem et actum diligendi : et de car- Si dicas, quod uno modo in se ma-
1
IN II SENTENT. DIST. XXVI, L, ART. 12. 467
nens : hoc erit contraomne notum prin- tialis non deest parti sibi additae per
ci[)ium : quia idem eodem modo s(! Iia- pro[)rietatem sperialis actus : sed substat
Lens, semper facit idem. Si autem facit tola illa nalura substantialis totius, et
hoc per diversa principia per quoe aj^Mt, ideo praedicalur de illo.
et per quae causat in substanlia : sicut Ad aliuu dicendum, quod gralia non Ad 2.
anima per intellectum et volunt.ilem et proprio recte vivitur : quia rectumtrans-

memoriam eflicitur [)rincipium diverso sumitur a medio secundum dimensionem
rum tunc : nihil valet quod inducitur : proportionato extremis : medium auteni
quia tunc nec jrratia eflicietur piincipium est actus, et extrema, potentia et obje-
actuum diversorum specie, nisi diversa ctum determinatum : et tunc non conve-
specie conjunganlur ei : et illae sunt vir- nil nisi virtuti haec rectiludo, et non
tut(!s quae infunduntur in ipsa : ergo gratiae, quia illa per se nec respicit poten-
gratia et virtus animse dilferunt, sicut tium, nec aliquod objectum.
substantia animae et potenlia? : et hoc Ad aliud dicendum, quod in illo ar- AdS.
nos prohare intendimus, quia sic diffe- gumento estlocus sophisticus accidentis :
runt essentialiter. perfectio enim ad meritum est gratiaper

se virtus autem non substantialiter de-
:
SoLUTio. Sine proejudicio forte hic suh- terminatur ad meritum, sed ad ohjectum
tilius intelligentium, videtur mihi im- determinataB rationis, et ad meritum in
possibile esse, quod gratia et virtus sint quantum est in gralia : et facit nd meri-
idem per essentiam sed per subslantiam : tuiu, sicut actus potentiae aninue, ut in-
aliquomodo [)ossunt esse idem sicut : telligere, vel nutrire, vel generare, ope-
anima cum potentiis suis : quia natura ratur vitam : et constat, quod potentiaB
animae subsistit omnibus potentiis, et non proprius actus est vita, sed prout
potestas ipsius completur in cis, cum ta- reducitur ad animam in qua radicatur.
men secundum actum dandi sc liabeat
vitam, secundum quem actum est perfe-
ctio primacorporis : quia, ut dicit Philo-
sophus, viventibus est esse, sicut sentire
est sentientibus, et int(!lligere intelligen- ARTICULrS XII.
tihus : et, ut brevitcr dicatur, sicutcuju.s-
libel formae substantialis primus actus Qitoniodo (jrntia est bt virtuto, ct aliis
in eo cujus est forma, est esse illius for- quibusdani, sicut doiiis^ beatitudini-
mati : ila videlur mihi, quod gratia sub- f///s, fr/ictibus, ctc. ?
sislat virtutihus omnibus gratum facicn-
tibus, et actus suus est vita s[)iritualis .
aniniae: et virlutes acci[)iunt essenliam Tcrtio quaM-itur, (Jualitcr gratia sit in

a proprielatibusadditis, sicut propriclates virtute el donis aliis. scilicet bealitudini-
naturales addila' anima', faciunt [)oten- hus, ct fruclibus, et sacramentis. in ([ui-
tias : et illac [)ro[)rielal('S cssenlialilcr bus non omnihus virtus csl ; utrinn di-
non sunt gratia, licet gratia subsislat cis : vidaliir iu cis, vcl mancal indivisa ?
et illa' [ir(q)rieta(es quia divcrsa» siint, \ idclur autcin, ([iiod dividatiir.
ideo sunt habitus diversi res[)icientcs ac- I. (Jiiod cnim cst in [)liiril)us spccic et
tus et objccla diversa. Et ha'c o[Hni») vi- numcro (lilfcrcnlibus, nccosse cst secun-
dctur necessario [jrobari rationibus iii- diim esso ad minus multi|)licari in illis :
diictis. gralia cst iii omnibus virtulibus formatis,

Ai) I!) crgo quod contra objiciliir [iii- ct donis aliis : orgo socundtim osso inul-
uio, diccndum ([uod diciliir, ([iiod ai)iiiia ti[)licaltir cl dividittir in illis. u('vi(io-
est [)otcntia : ([iiia uatura totius [)otcii- tiir.
468 D. ALH. iMAG. ORD. PR^D.
2. Item, Sccunduni nurneruni formu- mali, quod ita multij)hcatur ut objccta

loruni (lillerunt formie secundum (!sse, conchidunt : s(mI virlus perlicitur gralia,
licetnon secundum ralionem virtules : sicut |)ars potentialis in mei'endo pcrli-
autem informantura gratia ad minus sc- citur a tolo : et sicut potcntia peilicitur
cundum bene esse crgo sccundum dif-
: a natura animee pcr hoc quod causatur
ferentiam virtutum ditrcrunt : ergo m.'- ab ipsa et continetur ab ea, sicut habi-
cundum essc. tum est in I iibro Sententiarum ', quod
8. llem, In actibus est numerus mcri- potcntiiB tluunt a natura animse : et hoc
torum : quia quod liabet plures actus ctiam diligenter probatum cst in tractatu
meritorios, babet plura merita : ergo si- nostro quem de anima disputavimus.
militer vidctur esse in habitibus.
Sed contra. Sed contra :
Substantia animae non multiplicatur

multiplicatispolentiis, cum perfectio per-
fecto proportionaliter respondeat : sed ARTICULUS XIII.
gratiaet virtus sunt perfectiones animse :
ergo cum gratia ad substanliam refera- An et quomodo distinguuntur actus gra-

tur, etvirtus adpotentiam, videtur quod tise et virtutis ?
multiplicata virtute non multiplicelur
gratia.
Quarto quceritur de actu gratise et vir-
soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod hic sunt duoe lutis, qualiter distinguantur ?
opiniones. Una est quam credo esse ve- Videtur autem, quod in nuUo : quia
riorem, quae concluditur in ultima obje- 1. Unius potentiae unus est actus : sed
ctione, quod non mulliplicetur in
gratia una potentia substrata est gratiae et vir-
virtutc, et substat omnibus, ut una natu- tuti : ergo unicus actus est utriusque.
ra totius potentialis, quod universaliler 2. Item, Nos non dicimus, quod in
gratum facit hahentem et opus. Et sc- ahquo actu quis mereatur, et in illo agat
cundum hanc, quia magis sublilis est, secundum virtutem ergo uno actu facit :
respondendum est ohjectis. utrumque ergo mcreri est actus gratiae

:
Ad 1. Adprimum dicendum, quod hoc verum etvirtutis^ ut vidclur.
est, quod illud mulliplicatur quod est in 3. Item, Anima non est principium
pluribus quae simphiiter plura sunt et activum nisi per polentiam : sed virtus
non reducuntur ad unum, vel quod est est perfectio potentiae ad actum : ergo
in rcductis ad unum, non secundum anima non habet actus bonos nisi virtu-
quodad unum reducuntur, sed sccundum ,tum aut igitur idem aclus sunt gratiae
:
quod sunt plura. Sed sic gralia non est ct virtutum, aut nulH sunt grutiae, scd
in illis qua3 inducuntur : quia virtutes omnes virtutum, ut videtur.
rBducuntur ad potentias, et potentiae ad Sed contra : Sed cc
naturam et substantiam animai quam 1. Gratiae actus est gratum facere : vir-
prius respicitReducuntur eliam

gratia. tutis autem non necessario est iste actus,
ad gratiam quse subslat omnibus, prout quia potest esse sine illo, ut poUtica,
sunt formatse invirtute merendi. Et ideo sive cardinalis, et theologica omnis prae-
non oportet, quod multiplicetur gratiain tcr solam charitatem quse informis esse
iliis. non potest. m
Ad2et3. Ad omnia scqucntia est una solutio, 2. Item, Actus virtutis diftinitur ad
quod hoc verum est de perfeclione for- objectum, ut credere, diligere, sperare,
Cf. I Sententiarum, Dist. III.

IN II SENTEXT. DIST. XX\ I, L, AHT. 13. 4« 19
et sic de aliis : actus autem gratiae ad nino idem per substantiam et essentiam,
nulluin ol)j(*ctuin diflinilur, sed ud ac- sed ralione diircrcntcs : et haec est ralio
ceplionem benoj)lacili erj.^0 non sunl quod sic dicunt : quia in com[)aratione
idem. ad actus qui sunt jj;ratum facere, ope- et
rari recte sunt idem. Sed non video qua-

SoLUTio. Dicendum, quod aclus virlu- liler illi dillcrenlcs actus possint exire a
tis et gratiaeper supposilum est idem, el pi incipio per esscntiam omni modo uno :
per rationem non vanam, sed fundatam tamen hiPC est opinio conununis multo-
in proprietate informanle aclum dilVeren- rum, quia multiludo subtililatem non at-
ter. Et priniie raliones non procedimt tendit.
nisi de idcnlitale suppositi : et lioc bene Alia est opinio quorumdam majjrno-
concedilui". Proprietas autem informans rum, quod gratia quidem et virtus dilTe-
actum et diflcrens, esl qua; facit difj;num runt per modum dictum, sed quod gratia
vita aeterna, el lioc est a f^ratia : et qu.-e multiplicetur in virlute : et dant exeni-
specificat ad lioc et ad illud objeclum, el plum buius, quod sicut lumen est in stella
hoc est a virtule. in centro unuin, in cjuo omnes radii colli-
Et per hoc patet solutio ad totum. guntur ad unum, sed distans ab ipso
mulliplicatur in radiis : anima
ita in
NoTA aulem, quod circa hos ullin»os ponunl graliam in se unam d lumen
qualuor arliculos quaestionis, alioium sj)iiituale, cujus radii spiritualo dilliin-
sunl adliucduae opiniones. Quidam enim (luntur in diversitat(> potentiarum et vir-
dicunt, quod gralia et virlutes suntom- tutum.
>*4S&«-r-
470 D. ALB. MAG. ORI). PU/ED.
DISTINGTIO XXVII.
De coniparatlone gratise ad virtutem.
A. De virtute quidsit ? et, Quid sit actus ejus ?
Hic videndum est quid sit virtus, et quid sit actus vel opus ejus ? Virtus
est (ut ait Augustinus) bona qualitas mentis qua recte vivitur, et qua
nullus male utitur, quam Deus solus in homine operatur. Ideoque opus
Dei tantum est; sicut de virtute justitiae Augustinus docet super illum
locum Psalmi : Feci jucUcmm et justitiam \ ita dicens magna : Justitia
virtus aniini est, quain non facit in homine nisi Dous. kleoque cum ait
Propheta ex persona Ecclesiee, Fecl justitiam : non ipsam virtutem,
quam non facit homo, sed opus ejus intelligi voluit \ Ecce aperte insinuatur
hic, quod justitia inhomine non est opus hominis, sed Dei : quod et de
aliis virtutibus itidem intelligendum est.
B. De fide itidem dicit, quod non est ex homine, sed ex Deo iantum.
Nam de gratia fidei Ephesiis scribens Apostolus, similiter fidem' non

ex homine, sed ex Deo tantum esse asserit, inquiens : Gratia estis sal-
viatiper fidem : et hoc non ex vobis, Dei enim donum est ^. Quod a sanctis
ita exponitur : Heec, scilicet fides, non est ex vi naturse nostra^, quia donum
Dei pure est. Ecce et hic aperte traditur, quod fides non est ex libertate
* Psal. Gxviii, 121.

2 S. AuGusTiNus, Super Psalmum cxviii.
3 Ad Ephes. ii, 8.
I
IN 11 SEMEM. DIST. XXVIT, C. 171
arbitrii, sive ex arbitrio volunlaUs : quod sujicrioribus consonal, iihi di-
ctum est gratiam pra^venicntom vd o|)erantem esse virtnfom, qiia* voliin-
talem hominis liberat et sanat. Lliule Au^^ûslinu^ in lihrn de Spirilu cl lil-
/era ait : Juslificati sumus non poi' lihci.iin \ iilunlaloin, sorl pcr ^raliam
Christi : non quod sine voluntate nostra fial, sed v(dunlas nostra oslfnditur
infirma per legem, ut sanet gratia voluntatem, el sana \oluiitus iinploat
legem «.
C. De gratia quse liberat v»luntatem : quse si virtus est, virtus ?ion est ex libero
arbitrio, et sic non est motus meniis.
Si igitur "ralia qiicB sanat et liberatvoluntatem montis hominis, yirtus
est vel una vel plures : cum ipsa jjralia non sit ex arhilrio v(duntalis, sod
eam potius sanet ac pra^parct, ut hona sit : consequitur ut virtus non sil ex
libero arhitrio : et itanon sit motus vel afroclus monlis, cum omnis motus
vel aireclus mentis sit ex lihero aihiUio : sed hnnusox f;ralia osl ol lihoro
arbitrio, malus vero ex lihoro arhilrio lanlum. L't enim ail Auunislimis \n
Whvo Retraclationum : Ilomo sponle el libero arhilrio cadeio |)<»liiil, nnn

etiain rosurêre *. Idem in lihro de f)nabus animabus : Aninia» si lihero
ad faciendum et non faciondiim motu animi caroant, si doniqiio his ahsti-
nendi ah opere suo j)otestas nulla conceditur, oariim poccaUiiii tonoro

non possumus \ Ilic aperte ostondit *, quod motus aniiiii sivo ad himiiin
sive ad malum, ex lihero aihilrio ost. Idoo(|ue si jiialia \v\ \ irUis iikiMis
mentis est, ex lihoro arhiliio ost. tî voro o.\ iihcK» aihiUid \('l o.\
parte est, jam non solus Dous siiio iKnnino oain facil. Proploroa (jiii-
dain non inorudilo Iradtiiil, virlulom esse honam iiicnUs ([nalilalom sive
formam, (jiia' aniinaiii inlonnal : ol ijisa nini csl nioliis \cl alVoclus aniini,
sed oa lihcrum arhilrium juvaliir, ut ad hoiinin movcaUir cl (M-iiralnr : ot
ita ex virlulc cl lihcro arhilrio nascjlnr hMims molus v(d alVcclns animi. ol
exindo honum ojûs j)rooo(lit o\tciiiis : siciil [)luvia ri}::atnr torra, ut fôrmi-
netothuctum faoiat : nec jjluvia osl lona, noc pM'inon, noc fructus : noc
'
S. AuGUSTiNUs, l-ib. dp Spirilu el lillorn, rap. 0.
' Idem, Lib. I liPlraclalinnuni, cap. !:> ; rl. I.ili. II «io Hono porsovorantin', rap. II.
•'
Idem, Lib. (Io Dii.ilms ,inim,ibus, <'ap. \2.
*Edit. J. Alleaumc, ostcwlilur.
472 D. AIJJ. MAG. ORD. PRiED.
terra pêrmen vel fructus, nec germen fructus : ita gratis terrae mentis
nostrae, id est, libero arbitrio voluntalis infunditur |)luvia divinae bene-
dictionis, id est, inspiralur gratia, quod solus Deus facit, non homo
cuin eo : qua rigatur voluntas hoininis, ût germinet et fructificet, id est,
sanatur et praeparatur ut bonuin velit : secundum quod dicitur operans :
et juvatur ut bonuin faciat, secundum quod dicitur cooperans. Et illa gratia
virtus non incongrue nominalur, quia voluntatem hominis infirmam sanat

et adjuvat.
D. Ex quo sensu dicuntur ex gratia incipere bona meritaêt de qua gratia hoc
intelligatur ?
Cum ergo ex gratia dicuntur esse bona inerita et incipere, aut intelligi-
tur gratia gratis dans, id est, Deus vel potius gratia gratis data, quae vo-
:
luntatem hominis praevenit. Non enim esset magnum si liaec a Deo dice-
rentur esse, a quo sunt otnnia: sed potius ejus gratia gratis data intelligi-
tur, ex qua incipiunt bona merita : quae cum ex sola gratia esse dicantur,
non excluditur liberum aibitrium : quia nullum meritum est in homine,
quod non sit per liberum arbitrium. Sed in bonis merendis causse princi-
palitas gratiae attribuitur: quia principalis causa bonorum meritorum est
ipsa gratia, qua excitatur liberum arbitrium, et sanatur, atque juvatur
voluntas hominis ut sit bona.
E. Quod bona voluntas gratiss principaliter est, et etiam gratia est : sicut et omne
bonum meritum.
Quae ipsa etiam donum Dei est, et hominis meritum, imo gratiae, quia
ex gratia principaliter est, et gratia est. Unde Augustmus ad Sixtum pre-
sbyterum '
: Quid est meritum hominis ante gratiam, cum omne bonum
'
S. AuGUSTiNUS, Epist. 105.
IN II SENTENT. DIST. XXVII. F, G. 473
nostrum meritum non in nobis facit nisi gralia? Ex gratia onim (ut dicluni
est) quae praevenit et sanat arbitrium hominis, et ex ipso arbitrio procrca-
turin anima hominis bonus affectus sive bonus motus monlis: ot hoc est
primum bonum hominis meritum. Sicut, verbi gratia, ex fidei virtute et
hominis arbitrio generatur in monte motus quidam b(jnus et roniunorabilis,
scilicet ipsum credere : ila excharitato ot libero arbitro alius quidain mo-
tus bonus provenit, scilicet diligere, bonus valde : sic de caetoris virtutibus
intelligendum est. Et isti boni motus vel afTectus merita suntet dona Dei,
quibus meremur et ipsorum augmentationem, et alia quae consequenter hic
in futuro nobis apponuntur.
F. Ex qna ratione dicitur fides mereri juslificationem, et alia '?
Cum ergo dicitur fides merori justificationem et vitam aeternam, ex ea

ratione dictum accipitur, quia por actum fidei meretur illa. Similiter de
charilato, et justitia, el de aliis accipitur. Si enim fidos ij)sa virlus praeve-
niens diceretur esse mentis actus, qui ost meritum, jam ipsa ox liboro ar-
bitrio originem haberet: quod quia non est, sicdicitur esso moritum, quia
actusejusest meritum, si tamen adsit charitas, sine qua nec credere, nec
sperare meritum est vila^ llndo apparet vero quia charitas esl Spiriius
sanctus, qua3 anima? qualitates informat ol siinctiiicat, ul cis aninia inlor-
metur et sanctificetur : sine qua aniina'. (pialilas non (iiritnr virtus. qiiia
non valet sanare animain.
G. De munerihus virtutum, et de ijrntia qu.r non est, sed fnrit vicritum.
Ex muneribus itaqiio virtnliim hi>ni siiiiiiis oi iuslc \ i\ imus, et e.\ gratia
quffi non est morilum sod facit: non I.iiihmi siiic IiIiiT'! .iiitiliin |)rM\'oniiint
morita nostra, scilicolboni alTo(Musoorniii(|Uo progn^ssus alîii»' bona opora,

quae Hous romunorat in nobis : (M \\ivc i|)sa sunl Ofi dona. rndc Augiisli-
nus ad Sixtum prosbytorum : (aiin ooronal Dons inorila noslra, nihil aliud
474 D. ALH. MAG. ORD. PRMD.
coronat quam munera sua '. Unde vita aeterna quae in fine a Deo meritis
J3ra3cedenlibus reddilur, quia et eadem merila quibus reddilur, a nobis
sunt, sed in nobis facta sunt per gratiam : recte et ipsa vita gralia nuncu-
patur, quia gratis dalur. Nec ideo gralis, quia non merilis datur, sed quia
data sunt per gratiam et ipsa merita, et quibus datur.
H. Epilogat ut alia addat.
Ex prsemissis jam innotescere nobis aliquatenus potest, qualiter gratia
preeveniens meretur augeri, et alia: et quid ipsa sit, an virtus, an aliud:

et si virtus, an sit actus, vel non. Ostensum enim est supra ex parte quo-
rumdam, quod ipsa est virtus, quia virtus non est actus sed ejus causa,
non tamen sine libero arbitrio : unde quod supra Augustinus dixit, bonum
usum liberi arbitrii esse virtutem, ita accipi potest, id est, actum virtutis :
alioquin sibi contradicere videretur, qui etiam opus virtutis supra dixit
esse bonum usum eorum quibus nos bene uti possumus, in quibus
posuit liberum arbitrium. Si vero bonus usus liberi arbitrii opus virtutis
est, jam virtus non est. Gum ergo bonum usum ejus virtutem esse dixit,
nomine virtutis ipsius usum significavit.
I. Quod idem usus est virtutis. et liberi arhitrii : sed virtutis principaliter.
Idem nempe usus bonus ex virtute est, et ex libero arbitrio, sed ex vir-
tute principaliter. Et bonus ille usus in magnis bonis annumerandus est.
Illa autem gratia prseveniens, quee et virtus est, et non usus liberi arbitrii
est, sed ex ea potius est bonus usus liberi arbitrii, quse nobis est a Deo,
non a nobis. Usus vero bonus arbitrii, et ex Deo est, et ex nobis: et ideo
bonum meritum.est. Ibi enim solus Deus operatur : hic, Deus et homo.
Hoc meritum ex illa purissima gratia provenit, quod Apostolus notavit,
* S. Adgustinus, Epist. 108.

IN II SENTENT. DIST. XXVII, K. 475
dicens.' Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit '.
Super quem locum Auguslirius ^

ila ait: Recte gratiam nominat : priujum
enim solam gratiam dat Deus, et non nisi gratiam, cum non praecedanl
nisi mala merita, sed post per graliamîncipiunt bona merila. Et uf os-
tenderet etiam liberum arbitrium, addil: Et (jratiaejus in me vacua non
fuit. Et ne ipsa volunlas sine gratia Dei putetur aliquid bfjni posse, sulxlit :
Non erjo autem solus, scilicet sine gralia, sed (jratia Dei mecum\ id est,
cum libero arbitrio. Plane cum data fueril gralia, incipiunt esse nostra
merita bona : per illam tamen, quia si illa defuerit, cadit homo.
K. Aliorum senlentia hic ostenditur, qui dicunt virtiites esse bonos ttsus liberi
arbitrii, id est, actus mentis.
Alii vero dicunt virtutes esse bonos usus nnturalium |)()tenliarum, iiun
tamen omnes, scd tanlumuiodo inloiiores qui in inonU» sunt : (wh^rioros
vero qiii por corpus gcruntur, non \iilulos osse dicunl, sod oi)oia \ iilii-
tuiii. Et idoo quod Auguslinus dioit opus virtutis osso bonum iisiim nalii-
ralium potenliarum, (lo usu exteriori accipiiml : (juod voro dioit bonum
usuin libori arbiliii virtiilem esse, et in magnis numorari boiiis, do usii in-
teriori intolligunl. VA virtutes niliil aliud osso, quain bonos airoclus vol
motus mentis asserunt, quos Dous in'hoinino fncil, non hoino : quin lirot
illi motus sint liboii arbitrii, non lamoii esso ([uount, nisi Dous ipsum lib(^-
ret et adjuvet gratia sua oporanto ot oooporante : quain D(m graluilam vo-
luiil(it(Mn acoipiunt, quia Dous ost(jui oj)oiiiliir iii iiobis ol vollo ot oporari
bonum *.
* I ad Corinlh. xv, 10.

* Cf. S. AuGUSTiNCM, l>il). dft (uMliu »'l. libcru .iil)ilrii), cai). ."i pI •').
^ 1 ad Corinlli. xv, 10.

* Aii IMiilip. II, l.t : Dcm cM (jui vpenilitr ii» noltis cl irllc ct pcrfictTt', pro l<ona tolunlatc.
476 D. ALB. MAG. ORD. V\{M\).
L. Qtiibns auctorUatibus muniunt quod virtutes sint motus mentis ?
Quod autem vii tiites siint ' motus mentis,testimoniis sanctorum adstruunt.
Dicit autem Augustinus siiper Joannem : Quid est fides ? Credere quod
non vides. Credere autem molus mentis est. Idem, in libro III de Doctrina
Christiana: Charitatem autem voco motum animi. Si vero charitas et fides
motus animi sunt : virtutes ergo motus animi sunt. Quibus alii responden-
tes, praemissa verba Augustini ita intelligenda fore inquiunt, Fides est
credere quod non vides, id est, fldes est virtus qua creditur quod non vide-
tur. Item, Charitas est motus animi, idest, gralia qua movetur animus ad
diligendum. Et quod heec et his similia itaaccipienda sint, ex his conjicitur
quse ahbi Augustinus ait. Nam in I libro Quaestlonum Emngelii inquit : Est
fides qua creduntur ea quse non videntur, quae proprie dicitur fides \
Item in libro XIII de Trinitate : AHud sunt ea quae creduntur, aliud est
fides qua creduntur \ Ex quibus verbis sic argumentando procedunt :
Aliud est credere, aliud illud quo creditur. Prsedictum autem est fidem id
esse quo creditur. Sic ergo credere non est fides : quia credere non est id
quo creditur. Addunt quoque : Virtus opus Dei tantum est, quam ipse so-
lus facit in nobis. Ipsa ergo non est usus vel actus liberi arbitrii, sed
credere est actus liberi arbitrii : non est itaque virtus. Preemissis aliisque
rationibus ac testimoniis innituntur utrique. Horum autem judicium dili-
gentis lectoris relinquo examini, ad alia properans.
dupUciter : et ideo habet duas distin-

ctiones : quia in ista determinat quid est
virtus, et quod virtus non motus vel
est
DIVISIO TEXTUS. usus virtutis, nisi loquendo per causam.

In sequenti autem tangit qualiter hberi
arbitrii potestas se habet ad gratiam et
« Hic videndum est quid sit virtus, virtutem, ibi, scihcet distinct. XXXITI,
etc. » A, « Id vero inconcusse, etc. »
In hac parte Magister agit de virtute
' Edit. J. Alleaume, sint, gelii, cap. 39.

2 S. AuGUSTiNus, Lib. 1 Quaestionum Evan- * Idem, Lib. XIII de Trinitate, cap. 20.
IN II SENTENT. OTST. XXVIT, L, ART. IWIC. 477
tur, (Jua /rc/e vivitur : Rectitudo enim

sob justitiae videlur esse propria : prop-
ter quod etiam ab Anselmo dicitur, quod
« justilia est rectitudo voluntalis ; » erô
ARTICULUS UMCliS. videtur, (juod male ponatur in diflini-
tione virtutis in coinmuni.
An diffinitio virtutis bona sit qua dici- i. Praeterea, Hoc videtur falsum quod
tury Esl bona mentis qualilus? dicit, Qua nullus malc utitur. Quia
multi abusi suut virtule, ponentes eam
esse summum bonum in vita, ut quidam
Circa priinam autem distinctionem Stoicorum.
non est dubitabile aliquid, nisi do difli- 5. It(Mn, IIoc vidctur falsum quod di-
nitione virtutis, quam ponit Magister : ct cit, Quam solus Deus operatur in ho-
de hac ctiam in aliis diflinitioniijus et mine. Si enim inlelligatur de virtute
virtutibus in communi disputatum est in consuetudinali, plane falsum est : (juia
alia summa '
prolixe valde et diHjênler. illius causie eflicientes sunt scire, velle,
Sed in ista hic tameu reputamus diffini- etperseveranler operari. Si autem loqui-
tionem quoe ponilur hic, scilicet quod mur de virlute infusa, adhuc falsum est
«Virtus est bona mentis qualilas, etc.'. » in adultis quibus nihil infunditur nisi vo-
1. Cum enim dicitur, hona : Aut est lentibus.
prcpdicatio denominativi, aut substantia- 6. flem, Ista diffinitio gratiae conve-
lis. Si denominativi : tunc virtuli non nire videtur : ergo virtus est gralia.
convenit ralio bonitatis, quod falsum
est : cum virtus sit bonilas quaedam, SoLUTio. Dicendum, quod bonum est Soimio.
quia bonum est linis appetitus, quia substantiale virtuti : et tamen majoris
ipsum quod optatur et desideratur
est : est simplicitatis quam virtus : (|uia bo-
virtus aulem cum sit de partibus hone- nuin secunduin quod bonuin respicit
sti, cadit sub divisione boni : et ita subesse, sed virtus actum (>t idco niliil
:
stantialiler bonum praidicatur de ipsa probibet concretive de virtutc piicdicari

virtule. Si aulem hoc concedalur, quod in nominc, licet secuudum rem substan-
praedicatur substantialiter : cum ifjîtur tialc sil ei : sicut etiam rationalc dc lio-
virtus sit quoddam simplex et al)stra- mine, et non ratioualitas. Oualiler au-
ctum, dcbct bonitas abstracle de ipsa tein hoc sil, exiît longa v(Mba (jua" in
prfedicari : non enini albcdo dicitur co- alio ioco invcuiuntur in (jua'slione de
lorare, sed color : eruô nec virlus bona, virtutibus in comniuni^.
sed bonitas, ut videtur. Ai» AMLD dicendum, ijuod .Vuiruslinus .vj :•
1. Prielcrea, QuaM-itur dc lioc ({uod difiiiiit virlutem infusam cuin j;ratia gra-
dicitur, (Judlitas inni/is. Non cniui vir- tuiii fa(i(Mitc. Ilujusmodi autein ut iii
tus semper est in mente, oum uumis sit j)riino subjcclo recij)itur iii co (juod cst
parsanim;i' superior, vA virtutcssa^pesicut pro.ximum I)eo : hoc aul(Mu ost inens |)er
in partibus irrationalibus participanlibus dcscensuin : poslca jiarlcs virtuluin sunt
alii|ualit<M' ralioiuMu. ut com upiscibili, iii j)ol(Mitiis aliis.
et irascibili. Ait Ai.ii II (lic(Midum, «juod rcctitudo est aj 3.
3. llem, Objicitur dr lioc quoij dici- pr;cpaialio dcbili, d dclxMilis, c| cjiis
'
Cf. II ]'. Suinina' llicol. W. AlhiMti, (J iO:j. • i|uain nous solus in liomiiii> «»p»M'aUir. ••
* En isUi clifllnilio viitulis inlcgra ox Augu- ' C.f. IV SiMili^nliarum, Disl. li, et supra
slino : « Virlus »'st bona t]ualila'* incntis iiua iniMiioralaiii Suniinam lliool II. .Vll>«>ili, P. II,
« rec.le vivilur, ot qiia nullus niaU» utiUir, (J. 103.

cui debetur : et hsec est justitine. Est virtutcm, sed imaginem apparentis vir-
etiani rectitudo extensio actus in finem, tulis tantum.
vel in ralioneni medii sine dofluxu a Ad quod consensus
aliud diccndum, Ad 5.
line, vel ad superlluum, vel diminutum : non excluditur. Sed ille consensus non
et haec est rectitudo virtutis in âneve : est nisi disponens ex parle sultjecti in
virtus enim theologica exlensionem ha- quo sit virtus.
bet directam in finem sine obliquitate ab Ad ultimum dicendum, quod gratia Ad 6.
illo, et virtus politica attingit medium non recte vivitur, si fiat vis in rectitu-
sine curvatione ad malitias superfluitatis dine, ut dictum est : sed meritorie vivi-
et defectus. tur gratia, ut patet ex prius habitis.
Ad4. Ad ALiuD dicendum, quod virtute ne- Alia autem hujus distinctionis per se
mo umquam male usus est quia eo : ip- patent, et per nostrum positum alibi de
so quod ahqui non retulerunt eam ad fiV/^^/e' tractatum.
debitum finem, non habebant veram
^ Cf. III Sententiarura, Dist. XXXIII, XXXIV, XXXVI, passim.

:
IN II SENTENT. DIST. XXVIII, A. 479
DISTINGTIO XXVm.
De potestate liberl arbilrii hominis lapsl, quaiii liabet, ^ratia

cireuinscripta.
A. Prxdicta repetit ut alia addat, diffi)iitam assignalionem ponens de gratia et
libero arbitrio contra Pelagianos.
Id vero inconcusse et incunctanter teneainus, liberum arbilriuni sine

gratia prseveniente et adjuvante non sufficere ad salutein et jusliliain
oblinendam : nec meritis praecedenlibus gratiam Dei advocari, sicul Pula-

giana haeresis tradidit. Nain ut ait Augustinus in I iibro Retractationum
Novi haeretici Pelagiani liberum sic asserunt volunlatis arbitrium, ut gra-
tiae Dei non relinquant locum, quain secundum mcrita nostra dari asse-
runt ». Pelagianoruin haeresis omnium recentissima a Pelagio monacho
exorta est. Hi Dei gralice qua praedestinati sumus, et qua moruiinus de
polestate tenebrarum erui, in tantuin inimici suiit, ut sine hac crodant
hominem posse facere oinnia divina mandata. Dcnique Pelagius a fralribus
increpalus, quod nihil trihueret adjutorio gralice Dei, ad ojus maiidala
facienda : non eam libero arbilrio praeponobat, sed iiilidoli oalliditato
supponobat dicens, ad hoc eam dari hominihus, ut (|u<t fiicore por liborum
arbitrium jubontur, faciliiis possint imploro por graliain. Dicondo uliquo,

Facilius possint, voluit crodi, etsi diflicilius, tamon posso lntminos sine
gratia facore jussa divina. Illam voro graliam Doi, sino qua iiiliil honi
possumus facore, non esse dicuiit iiisi iii libcro arbitrio : (juod nullis suis
praecodontibus morilis ab illo acc(^pil noslra nalura, i|)so ad jkm- laiiliiiii
juvante nos por suam logom al(]uo doclriiiam. iil discamiis (jua» facore ot
quae speraro deboamus. Non aulom ad hoc por donum Sjdrilus san<ii, iii
• S. AucusTiNUs, Lib. I Relractationum, cap. 9.

480 I). ALB. MAG. ORl). VRMD.
quffi didiccrirnus esse facienda, faciamus. Ac per hoc divinitus nobis dari
scienliani confilentur, qua ignoranlia pellitur : charitatem autem ne-

gant divinitus dari, qua pie vivitur : ut scilicet sit donum Dei scienlia,
qua3 sine cliaritate indat: et non sit donum Dei ipsa charitas, qucB ut
scientia non inflet, aedificat. Destruunt etiam orationes quas facit Ecclesia
sive pro infidelibus et doctrinse Dei resistentibus, ut convertantur ad Deum :
sive pro fidelibus, ut augeatur eis ' fides, el perseverent in ea. Ilaec quippe
non ab ipso accipere, sed a seipsis homines liabere contendunt: gratiam
Dei qua liberamur ab impietate, dicentes secundum merita nostra dari.

Parvulos etiam sine ullo peccati originalis vinculo asserunt nasci.
B. Hic ponit ea quibus suum confirmant errorem, verbis Augustini contra ipsum
utentes.
Quod vero dicunt sine gratia hominem per liberum arbilrium omnia
jussa implere, hujusmodi inductionibus muniunt. Si, inquiunt, non potest

ea facere homo quee jubentur, non est ei imputandum ad mortem, sicut
tu ipse, Augustine, in libro de Libero arbitrio ^ asseris. Quis, inquis, pec-
cat in eo quod nullo modo caveri potest? Peccatur autem. Caven ergo
potest \ Hoc testimonio Augustini, Pelagius usus est disputans adversus
eum, imo adversus gratiam, sicut Augustinus in libro Retractationum, illud
et alia hujusmodi retractans commemorat, inquiens : In his atque hujus-
modi verbis meis, quia gratia Dei commemorata non est, de qua tunc non
agebatur, putant Pelagiani suam nos tenuisse sententiam : sed frustra hoc
putant. Voluntas quippe est qua peccatur et recte vivitur, quod his verbis
egimus: sed ipsa nisi Dei gratia liberetur, et ut vitia superet adjuvetur,
recte a mortalibus vivi non potest *. Ecce aperte determinat, ex quo sensu
illa dixerit, inimicos gratiae refellens.
* Kdit. S. Alleaume pro eishabet Bei.

2 S. AuGusTiNus, Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18.
3 Idem, Lib. de Natura et gratia, cap. 67.
* Idem, Lib. IRetractationum, cap. 9.
IN II SENTENT. DIST. XXVIII, C, D. m
C. Aliud testimoniiim Augustiiius ponit quo Pelagius prose utebatur.
Similiter et innitebalur Pelagius verl)is Augusliiii contra ^-raliain, qncc

in libro de Duabus animabiis i
dicit : Peccati, inquit, reuni tenere queni-
quani, qiiia non fecit quod facere nonpotuit, suinina' iniquitalis et insani<e
est. Ilis auditis exsiliit Pelagius dicens : Cur ergo parvuli et illi (|ui non
liabent graliain, sine qua noii ])ossunt facere niandala divina, rei tenen-
tur? Hoc autein qiia occasione dixeril, iii libro Retractaliotium \ Pclagio
respondens aperit. Id eniin contra Maiiiclheos dixit, qiii in luuninc diias
naturas esse contendunl bonam ex Deo, alteram malain ex genle
: iinain
tenebrarum, qucc num(|uain bona fuil, nec bonum velle polest (jiiod si :
esset, non videretur ei imputandum esse si bonum non faceret.
D. Aliud quod videtur contradicere gratix Dei addit.
Alibi etiain Augustinus dicit, quod buic gralia» conlradicere videlur qiia
justiticamur. Ait enim in libro coiilra Adamanlinum ManicbaM discipiiliim ^:
Nisi (jiiis(|iie Nolunlalcm suam miilavciil, boiiiim opcrari iKm polest :
(juod iii noslra p(tt(»slale ess(» posiliim Diiminiis doccl, iibi ail : .1/// faritc
arborc.m boiiam, aiil frurlum rjus boiiiim, etc. *. Uuod Auguslinus iii n'-
Iractalioiiibus * non essc conlra gratiam Dci (juam praMlicamus, dstcndil.
In poteslat(^ quij)pe bominis csl mul;iiv iii mcliiis \ filiiiilalcm : scd ca |i(i-
ieslas iiiilla, nisi a Dco (l(>liir, i\o ([iio dicliiin csl, Drdil ris pntrstatrm /ilios
Dr.i /irri'' . (lum ciiim lioc sil iii polcslalc, (iiind (11111 Ndliiiiiiis facimiis, nilul
'
S. Ai:(;i'^TiM!s, l,ii). di" Dii.ilnis aiiiiiialuis, cai). 12, cl lil). 1 ll<>ira>'.lali<>num, cap. 1.'».
*
Idkm, l.il). I HiMraclatioiimn, cap. 1.').
» iouM, I.il). conlra .Vclaniaiitinuin, cap. 2G.

'
MaUli. XII, 3:].
•
S. .\i(;i;sTiNrs, I.il). I Kctra^tatidniini, ia|). 2;i.
'•
.loaii. I, \1.
\\\\\ U
tam in potestale qiiam ipsa volunlas est : sed praeparalur a Domino volun-
tas : eo ergo modo dat poiestalem.
E. Aliud testimonium ejusdem, quod videtur adversum.
Sic etiam intelligendum est quod in eodem • ait, scilicet in nostra po-
testate esse ut vel inseri bonitate Dei, vel excidi ejus severitate mereamur :
quia in potestate nostra non est nisi quod nostram sequitur voluntatem :
quee cum prgeparatur a Domino, [facile fit opus pietatis, etiam quod
impossibile et difficile fuit.
F. Aliud testimo7iium.
In expositione quoque quarumdam propositionum epistolae ad Roma-

nos, quaedam Augustinus interserit, quae videntur huic doctrinse gra-
tiee adversari. Ait enim : Quod credimus, nostrum est : quod autem
bonum operamur, illius est qui credentibus dat Spiritum sanctum. Et
paulo post : Nostrum est credere et velle, illius autem dare credenti- \
bus et volentibus facultatem bene operandi per Spiritum sanctum. Quae

qualiter intelligi debeant, Augustinus in libro Reiractationum aperit di-
cens : Verum est quidem a Deo esse quod operamur bonum : sed eadem
regula utriusque est, et volendi scilicet, et faciendi : etutrumque ipsius .
est, quia ipse prceparat voluntatem : et utrumque nostrum est, quia non
fit nisi volentibus nobis. Illa itaque profecto non dixissem, sijamscirem
etiam ipsam bdem inter Spiritus sancti munera reperiri \
* S. AuGusTiNus, Lib. contra Adamantinurn, cap. 27.

* Idem, Lib. T Retractationum, cap. 23.
IN II SENTEXT. DIST. XXVIII, G, II. 483
G. Adhuc addit aliud quod vidctur contraiiuni.
IUud etiain diligenter est inspiciendiiin quod Au^nistinus in iibro Srntrn-

tiarum Prosperl^ ait, scilicet quia '
posse luibere (idein sicut posse iiahe-
re charitatem, natura est hominuni : hfilêre aut(Mn fidoin sirul hahere

charitatem, ^ratia est rideliuin. Quod nnn ila dictuin est, taiiH[uam ex
lihero arbitrio valeaL liaberi fides ve! charitas : sed quia a[)titudinem nalu-
ralem habet inens hominis ad credendum vel diliêndum, qua^ Dei gratia
prtJBventa credit et diligit : quod sine gratia non valet.
II. Testimonio Ilieronijnii adstruit ([uid tcnenduni sit dc gratia ct libero arbitrio,
ubi triplcx lixrcsia indicatur ', scilicct Joviniani, Manichxi, Pelarjii.
Id ergo de gralia et libero arbitrio iiidubitanter teneamus, quod Hie-

ronymus in Explanalionc fidei CatJiolicie ad T)a?nasufn Papam, .lovi-
niani, et INIanichffii, et Pelagii errores collidens docet. Liberum, iii([uil,
sic confitemur arbilrium, iil dicamus nos sem[)er iiidigere Dei auxilio :
et tam illos errare (jiii ('iiin Manichceo diciint homimMn |)ecc;iluin vilaro
non [)osse, ([uain illos (jiii ciim .loviiiiiino asserunl boiiiiiicm iioii [tosse
[)eccare. Ulcr(|iic loilil aibiliii libcilalcm. Xos v(M"o diclmus lidinimMn

sein[)(M' et [)eccare et noii [)eccare [losse, ul seiiqKM" iios libcri conlilcamiir
esse arbitiii. Ila»c est fides ([uam in (lalludica Ecclesia didicimus, cl qiiaiii
semper t(Miuiinus.
'
S. ArtuisTiNUs, I.il). Sonlontinrum Prospori, cap. .i. lldil. Jii.iii. .VIIiMUin<' liabol. i>i ht^ro de
Pr:€d('iiti)utthmc Saurlonim.
* Edil. J. .Uloaumo, ijittHt.
' Ibidom, inducilur.

mandatorum mcremur ergo meritorium :
opus est in nostra potestate.
5. Item, Servitia quanlo minus dcbita,

tanto magis grala sunt, ut dicit Augu-
ARTICULUS 1. stinus : sed minus debct qui de suo
servit, quam qui de alieno : ergo magis
Quse bona poicst liherum arhitrium gratum videtur quod de nostris esse
per se sine ijratia ? viribus facimus, quam id quod de mu-
neribus censum facimus ergo ma- :
gis meritum consistit in nostra facul-

« Id vero inconcusse et ineunctanter tale ante gratiam, quam post.
teneamus, etc. » Item accipitur cx quibusdam aucto-
(').
Circa lianc dislinclionem estparva dif- ritalibus quse habentur in Liitera sicut :
ficultas. Quseremus autem duo tantum, est illa, quod dedii eis potesiatem filios
scilicet quae bona possit liberum arbi- Dei fieri ^
: et illa, quod « posse credere
trium ex se sine gratia ? et,Utrum in « est natura omnium, credere autem
aliquo statu contingat mereri primam « gratia tidehum, » et Imjusmodi quae
gratiam ? suflicienter IMagister exponit in Liitera.
Videtur autem liberum arbitrium pos- Sed contra hoc est totum quod habi- ggj c.Qn\.T&
se in bonum per seipsum sic :

tum est in distinctione XXVI, ubi osten-
1. Sicut se habet gratia ad gloriam, sum est, quod nihil est gratum Deo de
ita quod antecedat eam, ita se habet nostro, nisi de suo rationem gratitudinis
natura liberi arbitrii ad gratiam : sed accipiamus : ergo non possumus in bo-
gratia per se potcst acquirere gloriam num mcritorium ex nostra facultate.
sine additione alterius : ergo et liberum
arbitrium per se potest acquirere gra- Sed uLTERius quaeritur, Cum sit bo- Qusest.
tiam, ut videtur. num naturae, ut comedere, et bibere, et

2. Item, Voluntas sine gratia gratum procurare familiam, et hujusmodi : et
faciente potest velle bonum : sed a volito bonum in genere, ut actus voluntarius
denominalur voluntas bona, mala vel :
super materiam debitam, ut pascere esu-
ergo voluntas volens bonum est bona :
rientem : et sit bonum illud quod est
ergo volens bonum gratiae, est bona bo- generativum virtutis poiiticae, quod ac-
no gratiae, ut videtur. tus est vestitus circumstantiis : quia ex
3. Prseterea, Ad bonum non exigitur similibus actibus secundum Philoso-
nisi cogitare, et assentire, et velle, et phum simiies habitus rehnquuntur et :
operari : et horum omnium potestatem sit bonum virtutis consuetudinalis :
habemus ex parte nostra ergo videtur : utrum omnia illa possit liberum arbi-
in
quod perfecti sumus ad bonum gratise. trium et secundum quem modum ?
4. Item, Mandata Dei omnibus impo- Utrum autem resistere possit tentatio-
nuntur aut igitur possibile est omnibus
:
ni, supra expeditum est.
ea servare, aut non. Si non ergo im- :
possibilia prsecipiuntur quod est contra : Dicendum est absque omni

SoLUTio. soiuiio.
Ambrosium dicentem, quod analhema ambiguitate, quod liberum arbitrium per

sit, qui putat Deum impossibilia prsece- se non potest in gratiam, nec bonum
pisse. Si autem est possibile servari ab meritorium quia (sicut supra probatum:
omnibus : ergo in potestate nostra est est) necesse est ut hoc a Deo accipia-
implere mandata : sed in impletione mus.
^ Joan. T, 12.
IN II SENTENT. DIST. XXVIII, II, ART. 1. 485
DiCENDUM ergo ad primum quod licet non de facultate cx qua procedil upus.
similitudo sit in ordine antecessionis se- Sunt cnim qui non serviunt nisi timore
cundum tempus, non tamen est similitu- vel obedientia necessitatis coacli : et
do in modo causalitatis quia gratia non : illorum servitia minus grata sunt. Sunt
potest causari a natura, quia jam non eliam qui ex charitate, et isti liberaliter
essetgratia, et esset vanum quid et non serviunt : sed nullus meritorie servit si-
dignum remuneratione. ne gratia.

Ad ALiuD dicendum, quod voluntas Ad auctorit.vtes dicendum, quod lo-
hoc modo quo est in volitum, denomi- quunlur dc receptibililatis polestale, ct
natur ab illo : et ideo quia non nisi non dc potestale completa ad aclum,
imperfecte, et per modum prsparationis qu;p completio non llt nisi per habitum
est in bonum gratiae, sed in perfecla gratia?, cujus tamen i('C('[)tibiIes sumus
ordinatione et pr.neparalione in illud, et per naturam.

hoc est a dispositione materiali : ideo
talis voluntas semiplene cst bona. Ad uutimum dicendum meo judicio, .vd quaest.
Ad ALiUD dicendum, quod illa non suf- quod liberum arbilrium sine gratia _i:ra-
ficiunt ad bonum 'gratia?, sed ad bonum tum facienle sujêraddita, non sine gratis
subditum nostrse potestali, ut bonum data, cum nalura potest in triplex bo-
naturae, et bonum in genere. num, scilicet natura^ ct in genere, et
Ad aliud dicendum, quod si forma est vestiti circumstantiis qui est generativus
in praiceplo, ([um fornia a Doctoribus virlutis. l*otest enim considerari ut cst
dicilur esse charitas, tunc non esl in natura hominis, et sic potcst in bonum
poteslate nostra implere divina manda- naturte. Potest etiam considcrari ut est
ta : et tamen piircipiuntur nobis, quia deliberativum, et sic est collalivum ad

in nobis possibilc est aliîuid facere, quo altcrum, componit proportionata ad
et
facto habeamus potestatem ex gratia : actum debitum materia", ct dividit non

hoc autcm est faccre quod in nobis est :
proporlionata, et sic polest in bonum in
quia si hoc fecerimus, Deus inevitabi- gcnere. Polest iterum considcrari secun-
liter dat gratiam quia ipse uno modo : dum ordincm ad perfcctionem quam
se habct semper ad nos, scilicet gratiam innatum est suscipcre, licct perliccrc sit
porrigendo sed nos non : uno inodo ab assuetudinc, ct si conjungit bono na-
nos habcmus ad eum, quando averti- turali quod habct ordincm ad bonum
mur : sed si convertimur facicndo ([uod honestum, cl sic [)()lcsl in aiium gc-
in nobis esl, stalim accipimus. Quia igi- ncrativum virlutis poIiticcT : scd cum
lur antcccdcns in potcslatc noslra est, i,M-atia gralis data ([U.t cst virtus |)()litica,
ideo eliam conscquens im[)cralur iiobis. [ôlcsl in liniuiin virtutis |)olitica', et
Si autcm secunduin aliam opinioncm cum gralia gratum facicntc [)otcst iu
forma non cst iii |)r<Tce[)lo, tunc [)ossii- hoiuiin iiicriloriuiu.

mus mandata Dci inqtlcre scd non habe- :
bimus meritum vit;c ;ctcrna', s(mI evila-

biinus [)(cuam : scd maudalji dilcdionis
Dci ct [)io\imi ad ([ua' rcfcruntur m;in-
dala decalogi sicul ;i(l rormam ([ii.i iiii-
plcntur, non |)ossumus implcrc ; ([ui;t
illa sunt dc fonna mandati [xdius ([u;im
dc man(l;ilo i[»so. I'.l sic |)alcl snlutio
secundum utram([uc o[)inion(>m.

Ad ai.u (liccuduiii, ([iiod Iioc
I» inlclli-
'Mtur dc libertatc volunlalis in o[)crc, ct

480 D. ALB MAG. ORD. PR^D.
in iniquitatibus suis morietur : et om-
nium suarum Deus non re-
justitiarum
cordabilur amphus '. Ergo videtur, quod
nihil meretur per illud.
ARTICULUS IL
SoLUTio. Dicendum, quod nullus alii soiutio.
Utrum in aliquo statu contingit mereri meretur primam gratiam de condigno,

primam gratiam ? e/, Utrum aliquis sed de congruo tantum sibi autem :
sibi vel alteri potest mercri primam nec de condigno, nec dc congruo omnino
gratiam ? potest mereri : quia antequam habens
gratiam, non est dignus pane quo ve-
scitur, ut dicit Augustinus : et tunc niiiil
Secundo Utrum aliquis sibi

quaeritur, potest Cum
autem est in statu
mereri.
vel alii possit mereri primam gratiam ? gratiae, et in eadem non perseverat, facit
Et ponamus duos status, secundum id quod directe est impedimentum ora-
quod aliquis modo sit in statu justitise, tionis et ideo illa non meretur sequen-
:
et timet casum, et orat quod si cadere tem resurrectionem quia peccatum sc- :
contingat, quod resurgat. Et quseritur, quens est contra gratiam in merente per
Utrum ipse in primo statu potest mereri eam.
quod resurgat quando ceciderit ? Ad hoc ergo quod objicitur primo, di- A.d i.
Videtur autem, quod sic quia : cendum quod ipse non petit perseveran-
1. Oratio hsec est pro se, pie, et per- ter : quia ipse polest cadere, et casus
severanter, quia cum proposito perseve- ordinatur conlra effectum orationis in
randi, et ad salutem : ergo exaudi- orante : et ideo frustatur ab exaudi-
tur : ergo postea resurget ex merito ora- tione.
tionis primse. Ad ALiuD dicendum, quod casus vel Ad2.
2. Item, Aliquis alii meretur primam peccatum alterius, non contrariatur ora-
gratiam, ut dicunt Sancti, ut Stephanus tioni in orante : et ideo potest consequi
Paulo, et alii aliis meruerunt ergo : etfectum de congruo, quia manet viva
multo citius sibi. semper : sed casus orantis eifectui ora-
3. Item, Jam est in statu merendi : tionis in orante contrariatur : et ideo
ergo potest mereri vitam aeternam, et non manet viva ut exaudiatur et ideo : i
omne quod substantialiter ordinatur ad non est ibi locus a minori affirmando,
illam : sed ut resurgat si cadat, sub- sed potius a minori negando et ideo :
slantialiter ordinatur ad salutem : ergo non valet processus.

ipse potest hoc mereri. Ad aliud dicendum^ quod isle exaudi- Ad 3.
Sed conlra.
Sed contra : tur in his quae per se ordinantur ad sa-
1. Per peccalum sequens omnia bona iutem : sed resurgere si cadat, non est
praecedentia mortificantur : et id quod de substantiaiibus rogantis : etideo pot-
oravit ut resurgat : ergo non meruit ille est frustrari per sequens peccatum : sic-
ut resurgeret. ut et alia bona quae facit.
2. Item, EzechieL xviii, 24, dicitur, Et per Iioc patent omnia dubitabilia
quod justus avertens se a justitia sua, istius distinctionis.
* Ezechiel. xviii, 24 : Si averlerit se justus a iîiêt ? Omnes jusiiiise cjus, quas fecerat, non re-
justitia sua, et fecerit iniquitatem secundum abo- cordabuntur, etc.
minationes quas operari solet impius, numquid
IN n SENTENT. DIST. XXIX, A. 487
DISTJNGTIO XXIX.
De potesfafe lilieri arhitfii pi'iiiii lioniiiiis : iifriiiii s<*ili4*<>f ('iîierit

uratia operanfe et eooperanfe se<*iiii<liiiii slaliini naliii'a' iiisli-
tiita^ ?
A. Utrum homo anle peccatum eyuerit gratia operante et cooperante ?
Post hocc consideranduin est, Utriiiii homoante peccatuin eguerit {xralia

operante ct cooperantc ? Ad quod breviler dicimus, quia non cooperante
tantuin, sed etiani operante gralia indiêbat : nnn quidem secundiim om-
Jiein operandi modiim operantis j;ratia^ : operatur eiiim liherando ct |)ra'-
parando voluntatem hominis ad bonum. l']fi:ebat itacpie hoino ea, non ut ji-
beraret voluntatem suain, (jme peccati serva non fuerat : sed ul j)icTparare
ad volendum efficaciter bonuin, quod per se non poteiat. Non enim polera
])onum mereri sine f^ratia, utAugustinus in F.nchiriilion e\ idcnler Ir.idil
Illam, inquit, immortalitatem in qiia poliMal non mori natura humana, per
didit per liberum arbitriiim. ilanc vero in (jiia noii j)oleral inori, accej)tur.
est per gratiam : (jd.im fiieral, si iioii j)eccasset, accej)tura jxm* imMitiim
quamvis sine frralia nec lunc iilliim iikm iliim esse poluissel : (jiii.i elsi \)oc-
catiim in solo (M'<'il arbili io ('onsliliiliiiii, noii I.iiiiimi jusliti.i> lwili(Mi(la> \A

relinenda' suflicicb.il lil)(M'iiin <'irbil!iuiii, nisi dix iiium pr.rlxMfliir adjiito-
riiim *. i']cce his v(Mbis satis ostendiliir, (jiiod anlc i)«'ecalum hoiiio iudi-
gebat ^ralia oj)(M'aiile et co()j)(M'anle. Non enim habebal (jiio ' jxMbMU mo-
verc j)ossel sine gratia» oj)eranlis et cooperanlis auxilio : h.iliuil taiiieinjuo
jioterat stare.
•
S. AutiUSTiNUs, li» Eucliiridion.
' Edit. J. Alleaurnt', (/i<Of/.
-^88 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
B. Quod homo ante lapsum virtules habuerit.
Praeterea quaeri solet, Utrum homo antelapsum virtutem habuerit ? Qui-

husdam videturquodnonhahuerit, id ita prohareconantihus : Justitiam, in-
quiunt, non hahuit, quia prseceplum Dei contem])sit : nec prudentiam, quia
sihi non providit : neque temperantiam, quia ahena appeliit : nec fortitudi-
nem,quiaprava3 suggestioni cessit. Quihus respondentes, dicimus eum qui-
demnon tunchahuissehas virtutes quandopeccavit, sed ante, ettunc amisis-
Quod multis Sanctorum testimoniiscomprohatur. Aitenim Augustinusin
se.
quadam Homilia Adam perdita charitate malus inventus est. Item, Prin-
:
ceps vitiorum dum vidit Adam de limo terrte ad imaginem Dei factum,
pudicitiaarmatum,temperantiacompositum, charitate splendidum, primos
parentes ilUs donis ac tantis honis exspohavit, pariterque peremit. De hoc
eodem Amhrosius ad Sahinum ait : Quando Adam solus erat, non est prae-
varicatus : quia ejus mens Deo adhaerehat '. Super Psalmum quoque dicit,
quod homo ante peccatum heatissimus, auram carpehat setheream. Scd
quomodo sine virtute heatissimus erat ? Augustinus quoque super 6ê/ie-
s^m, dicit Adam ante peccatum spiritali mente prseditum fuisse \ Non est
ergo duhitandum hominem ante peccatum virtutihus fulsisse, sed illis per
peccatum exspoliatum fuisse.
G. De ejectione hominis de paradiso.
In illius quoque peccati poenam ejectus est de paradiso in istum miseria-

rum locum, sicut in Genesi legitur : Niinc ergo ne forie mitiat 7nanum
suam, ei sumai de ligno viiss, ei comedai, ei vivai in seiernum, emisii eum
Domiiius Deus de paradiso volupiatis \ Ilis verhis insinuari videtur, quod
numquam moreretur, si postea de illo ligno sumpsisset.
* S. Ambrosius, Epist. 41.

2 S. AuGusTiNus, Super Genesim, Lib. XI, cap. 42.
3 Genes. iii, 22 et 23.
IN II SENTENT. DIST. XXIX, D, E. 489
D. Quomodo intelligendum sit illud, Ne sum.il de ligno vilai, et comcdat, el vivut
in aeternum ?
Sedquiapcr pcccaLuin jain niorUiuni ror|)ns lialjcbal, illa vcriâ cx lali
inlellectu accipi possunl. Dcus inore '

irati loqucns, di! huininc suj)erl)o
ait : Vidcte ne fortemittat nianunisuain, clc, idest,cavclc vos, An^M'Ii,ne
comcdat dc li^^no vita^, quo indi^nuscst: de quo, si perstilissel, comcdc-
ret, et viverot in «etcrnum : scd modo proptcr inohcdicnliam indipfnus est
comcdcre. 1^1 sicut verho dixil, ita opere exhihuit. Kmisit cnim oiim Deus
dc paradiso voluptalis in locuin sihi congruuin : sicut plcruiiKiuc inalus
cum inter honos vivcrc craperit, si in inclius inulari nolucrit, dc houMrum
congreâtionc pcllitur, [)ondcre prav<D consuctudinis pressus.
E. Dc flammeo (jladio a)ite paradisum posilo.
Ne vcro ad illud possel acccderc, collocavit Dcus ante paradisnm votu-

ptatia Cticruhim^ ct llaiiimcum (jtadiiim aUiuc versatitcmj ad rastodiemtam
viam ti(/?Hvit€'e\ Quod juxta littcram potcsthoc niodo acci|)i, (juiapcr minis-
tcrium Angclorum ignea custodia ihi conslilula fiiit. Iloc (Miiin ptM- codcsl^^s
polcslatcs in paradiso visihili faclnin csse crcdcndiim csl, ul jxt aiiLiclicum

minislcriiiin ihi (^ssrt qiiaMlam ij^nca cuslodia : non iaiiKMi fiiistra. scd qiiia
aliquid siynilicat dc [âradiso s[)ii iluali. ('.Ikm iihiii (Miim iiil(M|ii-t'latur ptr/n-
ludo sriciitiai:\\i\ic est charitas, i\[i'ni pteuilmto teijis est ditertio \ (iladius
autcm llamnuMis ixrna' ttMiipnralcs siiiit, (|iia' vtMsatilcs suiil, (|uia ItMiipd-
ra Noluhilia simt. Ili.i tM-ô ad i ustddiam liLiiii n il.t' idcd posila siinl .111(0
j);ir;idisiiiii, f|iii;i ;id \ il;im iKtii rcdiltir iiisi pcr ('.JKMiihiii, sciliccl plciiiludi-
nciii sciciili;c, id csl, cli;irit;ilcm : cl pcr f:l;i(liniii \ t'rs;ililciii, id csl, Itdc-
ranli;im [lassionum tciiq^tuMlium.
•
Kdil. J. .Vlleaumc, iiunlo.
' (Iciics m, 2i.
3 Atl Uoinan. XIII, 10.
490 n. ALli. MAG. ORD. PRvflD.
F. An homo ante peccaium comederit de ligno vitae ?
Potestautem quaeri, Utrum de ligno vitae ante peccatum comederit ho-

mo? De hoc Augustinus in libro de Baptismo parvulorum sic ait : Recte
profecto inteliiguntur primi homines ante malignam diaboli persuasionem
abstinuisse a cibo vetito, atque usi fuisse concessis \ Ilis verbis ostendi-
tur, quod de ligno vitffi ante peccatum sumpserint : quibus praeceptum
erat, ut de omni ligno paradisi comederent, nisi de ligno scientiae boni et
mali ^
G. Quare non siint facti immortales, si comederunt de ligno vitx ?
Quare ergo perpetua soliditate, et beata immortalitate vestiti non sunt,

ut nulla infirmitate vel aitate in deterius mutarentur? Manc enim virtutem
naturaliter illud lignum habuisse dicitur. Sed forte hoc non conferebat,
nisi saepe de ilhj sumeretur. Potuit ergo fieri ut de illo sumeret semel, et
non ssepius, qui per aliquam moram in paradiso fuisse intelligitur, cum
Scriptura dicat eum ibi soporatum fuisse, quando costa de latere ejus as-
sumpta est, et inde formata mulier, et animalia ante eum ducta, quibus
nomina imposuit '.
* S. AuGUSTiiNUs, Lib.de Baptismo parvulorum, cap. 21. Alias dicitur, De peccatorum meritis et
remissione contra Pelagianos (E. L.)
2 Genes. ii, i6 et 17.

^ Ibidem, ir, 20 et seq.
IN II SENTENT. DIST. XXIX, G, ART. UMCUS. 491
Ilic etiam quidam reitcrant quaestio-

nem, Utrum homo in gratia factus sit
velnon? Sed quia per easdem rationes
DIVISIO TEXTUS. disputatur, sicut superius de statu .Vnge-
li inquisitum est, ideo pertranseo.
« Post Iloc considerandum est, Utruni SoLUTio. nicendum, quod Magister Soimio.
homo ante peccatum, elc. » supponit in Littera, quod Adam hahue-

In ista distinctionc duo dicuntur, sci- rit virlutes et charitatem : d [)i'r conse-
licct, Utrum in gratia cl virtutc Adani (juens supponit, quod hahuerit gratiam :
ante pcccatum non ? fuit, vel quod quidam negantes dicunt charitatem
Et secundo, de loco e quo ejectus fuit. hic pro dilectione naturali [)oni, ct alias
Qufedam etiain dicuntur dc ligiio vi- virtutes pro naturalihus iiiclinalionihus
tae et in illius quoque peccati pcenam.
:
ail illariim virlulum aclus : siciil .loh
dicit, Ah infantia mea crevit mecuin mi'

seratio, etc. '
: et sicut mansuetudo in-
genita dicilur fuisse Moysi, et quihus-
dam aliis aliai virlutes.
ARTICULUS UMCUS. eliam videlur secundum Magi-

IIoc
strum oportere dici quia supra conces- :
An Adam ante peccatum fuit in yratia sit, quod resistendo teutationi non me-
et virtute ? ruisset. Scd tamen aliorum opinio est,
quod liahuit gratiam qua prolicere po-
tuit in merito, sed non ad heatitudinis
Circa primum objicitur : confirmationem. Hoc totum supra dispu-

Videtur enim, quod Adam non eguerit latum est, et in alia Summa.
gratia operante quia : QuoD AUTEM primo ohjicitur, dicen- ^j ,
1. Illa de imi)io facitpium : ipse autem dum quod gratia delet peccatum, uhi in-
non fuit iinpius : ergo iila gralia non venit sed hoc non est sihi suhstantiale,
:
indiguit. sed accidit ex [)arte suhjccli : et ideo
2. Item, Omnis motus cst inter con- anle peccalum Iiomo indiguil gralia
traria, vel privationem et liahitum : operante ad Iioc iil h)rmaliler secuuduin

Adam aulem si rccepit gratiam operaii- graliam honus esset.
lcm, ipse factus est bunus : ergo ex non Ait ALiui) dicendum, (|uoiI fuil honus A.i 2.
hono, vcl cx uialo : quorum ulrumqui» aiilc [uivationem iUiiis iial)ilii> (|ii('m ac-
faisum est, cuin Scri[ilura sic dicil, Vidil (•(•[)it : iindc anlc hoc noii fiiit Ixuius ho-
Drus runcta qu.v frcrrat, rt rrant valdr iiilalc gratuita. licct homis h(Uiitalc na-
houa^ : et specialiler dc liomine, (luod liirali, dc qua I«M|miutiir aticloritales in-
Deus creavit homiuem reclum : ct alil)i, (lucta>.
(juod veslivit illum virlule. Catcra aulcm islius dislinctionis |)a-
Eadem est ohjectio de Angelo. tcnl [)cr ca ([lur dicta sunl supra'.
'
ri(^nos. I, ni. » Cf. Supin, \)\^L X\, .\.\I. Wll -1 Win.
* Joi>, XXXI, IS.
DISTINGTIO XXX.
Qiiid slt originalc pcccatum, qiiod a pcccato priinoriiiii parcntuin

1'uit causatiiin.
A. Quod per Adam peccatiim et paena transiit in posteros.
Jn superioribus insinuatum est, licet ex parte (non enim perfecte suffici-
mus exponere) qualiter primus homo deliquerit, et quam pro peccato poe-
nam subierit quibus adjiciendum est, peccatum simul ac poenam per eum
:
transisse in posteros : sicut Aposlolus ostendit inquiens, Sicut per unum

hominem peccatum in hunc miindum intravit., et per peccatum mors : ei
ita in omnes homi?ies mors pertransiit '.
B. Utrum illud peccatum fuerit originale, vel actuale?
liic primo videndum est, quod fuit illud peccatum, originale scilicet, an
actuale : et si de originali intelligatur, consequenter quid sit originale pec-
catum, et quare dicaturoriginale, et quomodopertransierit vel pertranseat

in omnes, diligenter investigandum est. Qiiibusdam placuit de peccato ac-
tuali Adee illud accipere : asserentibus hoc Apostolum sensisse cum infe-
rius ait : Sicut per inohedientiam unius hominis peccatores constituti
sunt multi, ita, etc. '. Evidenter, inquiunt, etiam ipso nomine exprimit
Apostolus peccaturn, quod per unum hominem intravit in mundum, scili-
cet inobedientiam. Inobedientia vero peccatum actuale est.
' Ad Roman. v, d2.

2 Ad Roman. v, 19.
IN II SENTENT. DIST. XXX, C, D. m
C. Quomodo intrasse in mundum dicwit ?
IIoc aiitcm dicunt intrasso in niunduni non Iraductiono ori^nnis, sod

siinilitudino prrevaricationis : omnosquo in illo uno poccasse dicunt, quia
omnibus illo unus peccandi oxomplum oxstitil. iloc malo sonserunt
quidam haerotici, qui dicti sunt Polagiani : dc quibus Augusfinus iii libro
de Baplkmo parmdorum '

commomorat dicons : Sciondum est, inquit,
IhToroticos quosdam qui nominati sunt Polagiani, dixisso peccatum primm
transgrossionis in alios hominos non propa{.ratione, sod imitaliono trans-
isso. Undo otiam in parvulis nolunt crodoro por bajjlismuFn solvi ori-
ginalo pcccatum, quod in nascontibus nullum esse omnino contendunt.
Sed ois dicitur, quia si Apostolus poccatum imitnlionis non propaga-
tionis intolligi voluisset, ejus principom non Adam, sod diabolum di-
ceret. Do quo in libro SapiontitO dicilur : Inridla diaJjoH mors introiril
in orbem terrarum \ I']t quia non vult intolligi lioc esse factum propa-
gatione, continuo subjunxit Scriptura : linilanlur antc/n i/lu/n (/iii sunl
ex parte illius ^. Imilantur quidom Ad;im, quolqunt jxm- inobcdiciiliam
transgrodiuntur mandatum Doi. Sod aliud osl ([uod exomplum csl vo-
luntate peccantibus, aliud ([uod origo est cum poccato nasconlibus. Non
est igitur acci[)iondum [joccatum Ada» lransiss(» iu omnos imilalioiiis lan-
tum oxom[)Io, sod [^ropagationis ol originis vilio.
D. llic nperil iltud essc peccaluni (>ri//ina/r, ijuod transit in postcros.
l^t cst illud |)0ccalum originaI(% ut ap(M*lc Augustinus l(>slatur, ([iiod \\oy
Adam transivit iii oiiin(*s, [lor ojus carnom vilialam coiKMqiisciMilialitcM'
goneratos.
•
S. .ViiiisTiMs, Lib. <lr l»;iptisiiu> iiiirviiiorum, lap. (>. .Mias dicitur, Dc pcccaloruni uit»ritis cl
rcinissidno conlra Pciafiianos (K. I..)
• Sapiont. ii, 2i.

• Sa]iienl. ii, 2.*).
49 i D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
E. Quid sit originale peccatum hic inquiritur.
Quod cliligeiitor irivesligaadum est, quid sit. De hoc enim sancti
Doctores sub obscuritate locuti sunt, atque scholastici Doctores vari.a
senserunt. Quidam enim putant originale peccatum esse reatum poinse

pro peccato primi liominis, id est, debitiim vel obnoxietatem, qua obnoxii
et addicti sumus pcenae temporali et setei'na3 pro primo '

hominis actuali
peccato : quia pro illo (ut aiunt) omnibus debetur poena a^terna, nisi per
gratiam liberentur. Juxta horum sententiam oportet dici originale pecca-
tum nec culpam esse, nec poenam. Culpam non esse ipsi fatentur poena :
quoque secundum eos esse non potest quia si debitum poenee originale :
peccatum est, cum debitum pcena? non sit poena, nec originale peccatum
estpoena quod etiam quidam eorum admittunt, dicentes in Scriptura
:
originale peccatum sa?pe nominari reatum : et reatum ibi intelligunt, ut
dictum est, obnoxietatem poenai : et ea ratione asserunt peccatum originale

dici esse in parvulis, quia parvuli pro illo primo peccato rei sunt poenae :
sicut pro peccato iniqui parentis aliquando exsulant filii secundum justi-
tiam fori.
tinctioncs, quce hic ponuntur de peccato

originali : in quarum prima quaerit, Quid
sit originale? In secunda, Qualiter trans-
DIVISIO TEXTUS. feratur in posteros? quae incipit in se-
quenti distinctione, ibi, A, « Nunc supe-
resl investigare, etc. » In tertia tangitur,
« In superioribus insinuatum est, Qualiter remittitur in baptismo ? quse
etc. » incipit distinctione XXXII, ibi, A, « Quo-
Hic incipit pars illa in qua Magister niam supra dictum est, etc. » In quarta
determinat in quid incidit Adam, et ejus quserit, Utrum omnium patrum preece-
posteritas, secundum statum culpse. Est dentium peccata transfundantur in fdios,

autem duplex culpa in quam cecidit, vel non ? quae incipit distinctione
scihcet originalis de qua agit primo, et XXXIII, ibi, A, « Prsedictis adjicien-
actualis de qua agit secundo, ubi incipit dum, etc. »
distinctio XXXIV, ibi, A, « Post -prse- Hsec distinctio dividitur in quatuor

dicta de peccato actuali, etc. » partes : in quarum prima Magister in-
Prima harum dividitur in quatuor dis- vestigat, quid sit peccatum originale ge-
Edit. Joan. Alleaume, primi.

:
IN II SENTENT. DIST. XXX, E. ART. I. 405
nere : Utrum aclus, vcl reatus, vcl culpa? puniuntur pro patribus, nisi in hoc quod
In secunda autem investigat, Quid sit accipiunt a palribus, scilicet in hiere-
re et specie propria ? ibi, G, « Aûnc su- ditate : ergo et parvuli non nisi in hoc
perest videre, etc. » In tertia, solvit quai- quod a patre terrestri accipiunt, puniri de-
dam objccta quae vidcntur persuadere bent : hoc autcm est corpus, ct non ani-
quod originale peccatum sit actuale, ma ergo in anima quoad culpam origina-
:
ibi, K, « Quod ergo ait, Per inobcdien- lem puniri non dcbent. Quod autem a
tiam, etc. » In quarta tangit, qualiter patribus non accipiatur anima, probatur
omnes homines fuerunt in Adam pcc- ex hoc quod anima non ex traduce est
cante? ibi, M, « Ad Ikjc autem quod di- sicut corpus. Unde, ad Ilebr. xii, /V- [) :
ximus, etc. » tres quidcm carnis nostrae eruditores lia-

Subdivisio harum parlium patct pcr buimus, rererebnmur eos : non multo
et
se. magis obtem/ierabimus Patri spirituum,

et vivemus.
4. Si dicas, quod iilius punitur pro
patre temporalilcr, non ictcrnaliler : et
ila punit Dominus parvulos pro pcccato
Adae. Gontra Originalis culpa oljligat
ARTICULUS I.
:
in aiternum ad carcntiam visionis Dei,

nisi pcr gratiam Mcdiatoris curelur :
Utrum peccatum originale omni- sit in

ergo Deus punit lilios in a-lernum pro
bus lege concupisccntise ab Adani pro-
patrc, ct non temporaliler tantum : ct
genitis ?
hoc vidctur injustum.
Secunda via proceditur sic :
Girca primum incidil hic qua^stio dif-

1. Dicit Augustinus, quod in omnibus
riciliima, Ulruni peccatum originalc sit? pra?stantius est agens palienti Phi-
: ct
Ad quam fuerunt ralioncs JMagistro- losoplius, quod scmpcr honorabilius cst
rum quatuor viis. Quidam enim [)roba- agcns palicnti, ct cllicicns malcria : sed
verunt non esseex consideratione divin(e corpus non cst pra-stantius (juamanima :
juslilia; et iiumana? : et ha;c est via pri- cum igitur aliundc non causctur pccca-
ma. Qui(him autem ex consideratione cor- tum originalc in aiiima nisi cx cor[)ore,
poris hominis : ct haec est secun(hi. Qui- vidclur quod ipsa non
in possit cau-
dam cx considcratione animre hominis :
sari.
et haec est tertia. (Juidam ex consi^hua- '1. Ilcm. Agcns impriinit spcciein suain
tione Dci crcantis animam ct informantis paliinti : si ergo corpiis agit iii animain.
liominem : et hjcc est quarta via. im|)rimit sj)ccicm scciiiKlum (|iiain agit
in aniinam : lia>(' aut(>m non cst ciilpa,
Skcundum pniMAM viAM procoditur sic : quia cor|)Us iicc viitutis, iu'c vitii sus-
1. K/cchiel. xviii, liO : A/iima f/u,v c»?plibilc cst : crgo non impriinit in ani-
1
peccaveril, ii)sa morietur : filiiis mtn maiii iiisi piciiain. ct noii ciilpain : crgo
portabit inii/uitatrm //atris, elc. l'jgo vi- niilla (iilpa innascitiir in aiiima c\ cor-
dclur, (juod pro |)cccat() piimi lidminis [)()i(>.
injusluin sil condcmnari parviilos. '.). Itcin. Niliil d.it (|iiod non habcl
'2. Ilcm, Dominus pra-ccpil ul palrcs corpiis aiitcm non liabcl culpain : crgo
non occidcrcntiir pro liliis : crgo multo iion dat ciilpam aniina*.
minus ips(>, dcbcl puiiirc |>arvulos pro Itcin, Dicit .\nM<liiais, ({uod pcccatuin
peccatis panMituin. originalc non cst |)his in scminc. (piam
3. Itcm, In lcgibus humiinis lilii noii in s|)uto : ergo eliain non (>s| jn furmato
:
m D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
dc scminc scd parvulus formatur dc se-

:
tunc oportct, quod simul mala slt, et sit
minc crgo peccalum originalc non cst

:
crgo ab eodem habet esse, et malitiam,
in parvulo. cum secundum malitiam ad aliam cau-

sam ante sc cxistentcm rcduci non pos-
Secundum tertiam viam sic objicitur : sit.
1. Anima quae accipit

culpam allerius, 3. Praeterea, Uoc vidclur esse impos-
necesse quod liaLeat colligantiam

est si])ile ; quia dicit Augustinus, quod non
cum illa non autcm potest habere anima
:
estmalum nisi quia nocet, id est, quia
parvuli colliganliam cum anima Adce, adimit bonum naturoe crgo vidctur, :
nisi fucrit in illa crgo videtur, quod

: quod illud bonum naturse prius fucrit ct :
anima parvulorum traducta sit ex anima non potcst fuisse, nisi ipsa anima prius
Adte, quod est hferesis ergo non habct : fuerit : ergo anima ipsa prius fuit bona.
peccatum originale, ut videtur. Si autem hoc datur, tunc animaprius cst
2. Si autem dicatur habcre ex cor- quam in corpore : quia mox in corpore

pore. CoNTRA Anima rationalis non est
:
est mala, ut dicunt Sancti.
forma educta de matcria sicut ahse for- 4. Praeterea, Objicit Julianus Pelagia-
mffi, sed datur ab extrinseco : ergo ipsa nus : Cum sexus bonus sit, quia a Deo
non parlicipabit aliquid de proprietati- crealus : et actus matrimonii bonus, quia
bus materise, ncc corruplionem peccati. a Deo benedictus, cum dixit : Crescite et
3. Ilem, Anima rationaUs secundum multiplicamini, etc. S parentes frequen-

suas potentias quae sunt intellectus, ra- ter Sancti et boni : matrimonium bo-
tio, et voluntas, et hujusmodi, non aUi- num, quia a Deo institutum : inter tot
gatur organis corporalibus : ergo nullam innocentiae praesidia, per quas rimas in-
recipit infectionem ab illis. gredietur culpa originalis?
4. Item, Omne peccatum est adeo vo- 3. Item, Cum parentes inficiuntur lepra
, luntarium, quod si non sit voluntarium, corporali, consulitur eis ut abstineant a
non peccatum. Si igitur anima cor-

est procreandis hberis propter corporis defe-
rumpiturin corpore, aut volens, aut no- ctum, si ahas possunl abstinere : ergo
lens incorporatur. Si volens, jam peccat cum major sit animae defeclus, videtur
actualiter cligens suam corruptioncm. quod matrimonium debet prohiberi,' ne

Si nolens, tunc cogitur incorporari : et pueri nascantur in malo originah.
6. Item, Bonum prohs est quod ad cul-
ita jam corruptio non debet ei imputari.
Si autem dicas, quod homo totus habet tum Dei suscipitur, et rehgiose nutritur :
peccatum, quia fuit in Adam peccante : ergo non cst prohs bonum quod infc-
tunc videlur, quod etiam satisfecit : quia ctum nascitur peccato : scd omnes ita
fuit in Adam satisfaciente. nascuntur : crgo videtur, quod matri-

moniuin non habet amphus bonum pro-
lis et propter hoc principaliter est in-
Segundum QUARTAM viAM sic objicitur :
:
stilutum ergo videtur, quod debet ces-

1. Deus creavit animam, et non habet
:
malitiam ex materia ex qua causatur, quia sare.
non ex materia
est ergo si maculam :
habet, illa erit ex causa efficiente non : Dicendum, quod originale

SoLUTio.
autem potest habere cx causa efficicntc : peccatum est in omnibus lege concupi-
ergo non habet maculam culpse, ut vide- sccntiae ab Adam progenitis : et quahter
tur. sit quod duplex est
hoc, intclhgendum,
2. Item, Aut eodcm momento in quo
in corruptio in corpore ex peccato una est :
crcatur, est mala, aut post. Si in eodem : quee principium agens et causam habet
1 Genes. i, 28.
I!\ n SKNTKNT. DIST. X\X, !•, \\\'\ . I i!»7
in corpore, scd actuni liahct ex culpa ptionem vitii vocaverunt : quia imago
prinii parentis : ct licec est fanics, sitis, cst vilii j)rimi, ct csl instrumenlum ad
infirmitas, mors, ct Jiujusmodi : ct hrec vitium. Oiiod irahitur a vcrl)is Apostuli,
dicuntur naluralcs de/eclus : quia licct ubi dicilur, (juud puilavimus imagincm
aclus corum sit ex culpa, tamcn potentia Adai tcrreni -. Kt quia iste modus innili-
cst cx nalura, et vocatur a Maj^Mstris tur vcrbis .Vugustini, et Ansclmi, et alio-
corruplio passihilitalis. Aiia est corru[)- rum Sanctorum, sccundum illum respon-
tio qua3 secundum actum et polentiam (lcmus omnibus objectis : ct in linc duas
est causata cx culpa primorum j)aren- alias aliorum sulutiones ponemus, in
lum et non esl in corpore in quanlum
: idcm per alia vcrba rcverlcntes.
est ex contrariis, nec in quantum estcor-
pus hominis, sed in quanlum delluxit a DiCKNDiM igitur ad j)riinum, quud di- aj primam
gralia innocentigB pcr culpam. Ilic autem ctum l'.zcchiciis lutclligitur de peccato ai i ei 2.
defectus est habitualis concupiscentia re- cujus causa a j)alrc non accipitur, sicut
spersa in organis, prout sunt mobilia ab cst jam ante ostensum csf,
actuale, ut
anima secundum legcm naturjE
rationali quod causa originalis in anima accipitur
sibi insertam huiccnim legi contrariatur
: a patrc in corruptionc vitii, sive in pcena,
ista lex membrorum faciens dilficile mo- quae filia vitii vocatur : ct concnpiscoitia
l)ilia in bonum, et facile mobiliain malum vucatur ab .\nsclmo.
ex libidine boni, ut nunc habitualiter Per idem patcr solutio ad scqucns.
sparsa in cor[)ore. Hiec autcm corruptio Ad Ai.n d dicendum, quud licct ani- ai 3.
dicitur ab Augustino ///iV/ /?mrt/i in libro mam non accipi;it pucr a palre, tamcn
de i\n/jliis et concupiscoilia, pru[)ler si- causam infcctionis anima) acci[)it ab ipso
mililudincm sui curii pcccatu, (juia im- in pradiabila curruj^liunc, quai cum sc-
nicdiale cx pcccatu causata csl : quud mine transfunditur, ct lcx cuncu|)iscen-
sic patere polest : l*eccalum primum tia? vocatur : ct idco ista nasciliir lege
avertit a Dco, ad comnmtabilc bonum natuivT corruj)tiB supcr euin. Scd in legi-
convcrtcndo, ct pervcrtit urdinem quo bus hominum lilius in causa pcccali cum
ratio sub Deo, et corpus erat sub ratio- patr(! nun j)ailici[)at : ct idcu j)alcr in
ne : et iia!c umnia invcniuntur in isla liliu jurc tcmpurali punitur j)cr exsilium
curruptiunc : quia habitualis lil)ido dillu- vel [)cr cxhicrcdaliuncm lilii.
sa [)cr corpus conjunctum anima', incli- Ad Ai.ii 1» (liocndiiin, (jiiod j)tciia rc- Ad 4.
nat in bonum commutabile, averlendu in sj)undct uriginali, quia nascilur j)raMlicla

quantum putest ab incommutabili, et non de causa : ct hoc idco, (jiiia l(»la iialura
subjacet ordini rationis : [)roplcr quod in Adani curruj^la fuit, ul iiifra jialcbit :
dicit Ajiostulus : Condelector leiji ])ei se- et cx currujilu iion j)rucedit nisi curruj)-
cundum interiorcm hominetn : cidvo </u- tuin ; ct currujilu nun jiulcst ali(juid uniri,
tem aliam lctjem in inembris mcis, elc. '.
(juud uuii contrahal aliijuid curruj)liunis.
JLcc igitur pccna ideu tantum est in
'"''""
corpore. (juia c()r[)us non est subslantia \[) iioc aulciii nuod uhiicilur secunda 'V
rationis, ct idcu nun suscc[)lil)ile cul[>;c ; via, diccudiiiii (jiiod V(>rbum .\ugustiiii Ail I.
el idco cum iMJicitur illa subjcctum quud cl IMiilusiqilii vcrum csl do uiiivcisalilcr
est suscc[)libilc cul[)a' humiuis, simul cst agciilc, (|uia id iiullu iiiodu jialilur ab co
tunc cum illa : ct sic iiilicilur anima iuiii (|iiu(l agit ; uiidc l*hilusu|)lius dicit dc
fcclionc cul[)a' cl [)(iMia'. Ilanc curru^)- iiilcllcclii uiiivcisalilcr a^ciilc. ct .\ui:u-
tioncm inurdinali lcrvuris habilualis in sliniis dc Dcu. Scd iii agciitibus pcr cuii-
corj)ure ductiorcs noslri lcmj)oris corru- tacluiii corporalcm, vi I sj)irilualem, pas-
'
Ad Uninaii. VII. l-i. .1 t.\. rr. I a.l ("..niiilli \v. iO.
xxvn .\l
:
408 I). ALB. MAG. ORl). PRyEI).
sum eliam aliquid agit in agcns : undc sa per substantiam est perfectio corporis,
dicit PJiilosophus, quod agcns pliysicc, et qua^dain potcntia? per conscquens
patitur ; ct Cominentalor supcr libros (1(3 sunt pcrfectiones partium, et quo-^dam,
Anima, quod corpus agil in ani-
dicit, non tamen omncs, fluuut ab anima sul)-
mam, et infcrt ci quasdam passioncs, stantiaiiter unita carni : et ideo infectio-
sicut et e converso ut patet in somno, et
: ncm substantia3 omnes contrahunt.
vigilia, et uliis quil)us(lam ct hoc modo : Au ALiuu dicendum, quod in Liltera
possum dicerc, quodlicet anima sit nobi- liabctur,quod istud peccatum est volun-
lior, patitur tamen a corpoie cui unitur. tarium in prima causa sui hoc est, in :
A(l 2.
Ad ALiuDdicendum, quod hsec est falsa, Adam, qua? vocatur uo/z<?zto separata n.
quod agens imprimat suam speciem in Magistris : sed non est voluntarium vo-
patiente, nisi de agentc univoce : non luntate conjuncta. Et non est dicendum,
autem agunt univoce, quando agen- nisi quod anima velit incorporari voluntate
tis et patientisest matcria una, quod non naturse : quia falsum est, quia animam
est in corpore et anima ct ideo illa ob- : prius oportet esse antequam velit^ el ipsa
jectio non procedit et est simile, quod :
numquam autcm
est nisi incorporata. Si
sol calefacit et exsiccat, ncc est siccus dicatur voluntas, naturalis appetitus ma-
nec calidus. Si autem vellcmus, posse- terlse,qui, ut dicitur a quibusdam, incst
mus aliter dicere, quod species illius omnibus formis illud nihil est quia il-
: :
pcense in anima impressa est : quia quod lud secundum Philosophum non est ve-
non est culpa in corpore, non impedit rum licet enim materia desideret for-
:
aliquid nisi natura subjecti, quia subje- mam, ut foemina masculum, et turpe
ctum culpse esse non potest : cum igitur bonum, tamen non conceditur a Phiio-
proprium subjectum habet, accipit culpae sophis, quod forma desideret materiam,
rationem. cum ipsa sit divinum etoptimum non de-
Ad ALiUD dicendum, quod si intelligi- siderans, sed desideratum, et in materia
Ad3.
tur sic, Nihil dat quod non habet conten- suijjacet variationi et corruptioni, quseni-
tive per substantiam, ei cujus substan- hil appetere potest. Prseterea, dato tali
tiam in se continet, falsa cst propositio appetitu, tunc anima ho-

non aliter vult
in omnibus causis quae virtute habent minis incorporari, quam forma lapidis
causatum, et non per substantiam, ta- esse in terra commixta minerali et hoc :
men dant ipsum et ita caro habet cul-: absurdum est, quod disputetur in hac
pam. Si autem itaintelligatur, quod nihil materia de tali voluntate, cum quseritur
dat id quod nullo modo habet, tunc vera de peccati voluntate.
est propositio et non valet ad proposi-
: Ad aliud dicendum, quod Adam ut Ad
tum,quiacaro aliquo modo habet culpam. principium materiale hominum peccavit
sed sic satisfacere non potuit, ut proba-
Ad tertiam
Ad m quod secundum tertiam
objicitur tum est super tertium : et ideo non satis-
viam. viam, dicendum quod anima non accipit fecimus eo satisfaciente.
Ad 1.
peccatum ab anima, nisi sicut a causa

prima inficiente carnem sed accipit a :
Ad m quod secundum quar-
objicitur Ad qui
viar
carne, sicut ab agente proximo non : tam viam, dicendum quod Deus creat Ad
quia sit ex traducc : sed quia causatur in animam mundam, id est, quod ex crea-
carne, et unitur ad carnem. tione non liabet immunditiam sed po- :
tius in infusione accipit, non ex creatione,
Ad Ad ALiUD dicendum, quod anima spi- sed ex unione ad id cui infunditur : sic-
ritualiter unitur corpori primo : quia ip- ut vinum in contactu vasis immundi *,
1 Sincerum estnisivas,quo(i cumqiie infiindis. acescit. (HoRATius). ^^J^^C/itcCj

IN II SEMENT. DIST. XXX, F. m
quod in manibus dantis est inundum, ut intolligendum est de concupiscentia quae
Magister dicit in sequentidistinclicHie : et substantia materialis originalis est pec-
ideo non sequeretur, si creando fecit eam cali, ut patebit in alia quaislione quando
mundam, quod ipsa sit munda quia ex : quaeretur,Quid sit oriîiiiale peccatum
alio in eodern momenlo immundatur. secundum materiam et formam?
Ad ALiLD dicendum, quod malitia re- Ad ALiuD dicendum, quod si peccatum AJ 5.
duciCur in foiditatem carnis in qua crea- esset irremcdiabile, lunc teneretobjectio :
tur, sicut ad causam antecedentem. sed rcmediabile estper gratiam Mediato-

Ad ALiUD dicendum, quod malum adi- ris. Vel dicatur, quod propter defectum
mit bonum quod praecedit natura vel in quem incidit ex partc hominis, insti-
tempore, vei utroque modo tempore et : tutum matrimonium et cursus naturae in
natura in peccato uctuali, sed natura conceptu non debuit impediri. Tamen
tantum in peccato orijînali. prima solutio verior est.
Ad objectum Juliani jam patet solutio : Ad ultimum dicendum, quod bonum
Ad 8.
quia rima per quam descendit, concupi- prolisnon impeditur, eo f[uod peccatum
scentia est babitualiter tracta in semine. habet remedium et praeterea de natura,
:
Unde Auj,ûstinus arjûens eum dicit, intentio I)ei est multiplicatio naturae, et
quod ipse impudicus concupisccntiae prae- impedimentum quandoque est ab actu
dicator, de concupiscenlia mentionem hominis et ille non polcst impcdire di-
:
non facit, quae si a generatione posset vinum.

removeri, originale nullum esset : et hoc
F. Qiiod uriyinule peccaliiui sit culpa, aucloritatihus prohat.
Sed quod (ti-iîiiah; peoc.-iliiiii ciilpa sil, pliiriltus Saiicloniiii h^sliiiKniiis
cdocetur. Siiper liXodum, uhi i\\v\[nv^ PrinKKicnilum (isini nuitnhis ort'*^

(Jreôriusail : Orruujsiu peccalis uali suruus, «d ex caniis «lehH'laliniie cou-
cepli, culpaiu oriînaleui iKtbiscuui liaxiiiuis : uudo et volmilalo iidslra
peccatis implicauuir. Kcce culpaiu orif;iiialeiu «lixil ii«ts Iralicrc. iimlc ((.n-
stat «triîuale piiccaluiu «iilpam esse. .Vufiusliiiiis «iiKKjm' in lilun dt»
Nnhfni ct (jratin «h» hoc eo«h'm sic ail : (hnncs (ul ,-iii Apnsbdiis^ prrrnre^
runt '\ ritique v«'l iii scipsis, vcl iii Adaiii : «|iiia siiic j(«'«'«'aln iinii siint. \(d
qu<t«l (ti-i^-iiialiler (-nulraxeriiul, v«>l «ju(t«l malis iiinrihiis a^hlidci iiiil. I'cc-
catiriu euim j)i'imi iKtminis, imii snltim ijisiim, scd «minc ikcin it ,ir«Mius hii-
manum : «jiiia ex e(t «lamiiatiniicm simiil «'t Lul|'aiii subicjtmiii^ . idcm,
» Kxod. xiM, i3.

'^
A(l Hoinaii. ui, 23.
' S. Aui;usii.\u3, l.d). deNalui-a el gratia, caj». i.
500 D. ALB. MAG. OIU). PH/ED.
siiper PsalmumL,7:Quod decorporc morluoseminatur,cumvinculo peccati.
originalisnascilur ot morlis. Ideoigitur se in ini({uitatil.)us conceptum dicil
David, quia in omnibus trahitur iniqiiitas ex Adam, et vinculum mortis.

Nemo enim nascitur, nisi trahens poenam, et merilum pnena}. Meritum au-
tem poencG, peccatum est. Omnis ergo qui nascitur per carnis concupi-
scentiam, peccatum trahit. Peccatum itaque originale, culpa est, quam
omnes concupiscentialiter concepti trahunt. Unde in Ecclesiasticis dofjma-
tibus scriptum est : Firmissime tene, et nullatenus dubites, omnem homi-

nem qui per concubitum viri et mulieris concipitur, cum originali peccato
nasci, impietati subditum, mortique subjectum, et ob hoc natura irae nasci

filium : a qua nullus liberatur, nisi per fidem mediatoris Dei et lioiiii-
num 1. Ilis et aliis auctoritatibus evidenter ostenditur peccatum orig-inale
culpam esse, et in omnibus concupiscentialiter genitis trahi a parenti-

bus.
tum est : et quia illa justitia obligat, ut

dicitAnselmus quia si stetisset, origi-
:
nalem justitiam profudisset in fdios, sic-

ut profudit postea injustitiam.
ARTIGULUS II. Quod qualiter fiat, intelligendse sunt
alise duseviae prseter illam quae habita est
An originale peccattim sit culpa ? in preecedenti qusestione : quarum una
est magistralis, scilicet quod natura cor-
rupta generat, non intendit generare
et
Deinde quoeritur de quod dicit, lioc corpus tantum, sed compositum et ideo :
ibi, « Sedquod originale peccatum culpa licet anima non educatur de materia, ta-
sit, etc. » men opus naturse attingit animam per
Videtur enim originale peccatum non intentionem, in quantum etiam in semine
esse in genere culpae : quia operatur anima. Quod autem ab opere
1. Involuntarium etiam in actu non ha- corrupto attingitur, illud maculatur : et
bet culpam, sed ignoscentiam et miseri- ideo anima in quantum est forma, quee
cordiam, ut dicit Philosophus : ergo mul- est fmis actus generalionis naturse cor-
to minus involuntarium, in quo nihil agi^ ruptse, in quo quiescit actus generantis,
ille qui subjacet autem est origi-
ei : tale necessario corrumpitur ; et ideo in om-
nale : ergo videtur, quod ipsum non sit nibus aliis habent isti eumdem ordinem
in culpa. responsionis ad objecta, qui prius est ha-
2. Item, Augustinus dicit, quod nemo bitus.
peccat in hoc quod vitari nullo modo pot- Alia via solvendi est cujusdam Domini
esl : sed parvuli nullo modo vitare pos- Ebdoms Episcopi Gameracensis, qui po-
sunl originale vitium : ergo non peccant. nit,quod nalura communis participat in
persona in agendo in corpore sequitur :
Soiutio. Dicendum, quod peccatum

SoLUTio. enim si hic homo peccat, quod homo
originale est peccatum naturae, ut habi- peccat : et si hic homo peccato corrurapi-
*
S. AuGcsriNUs, De Eccles. dogmalibus, cap. 26.
liV II SENTENT. 13IST. XXX, G. 501
tur, quod homo peccato corrumpilur eo : verba : et postea est iterum idem modus
quod natura coinrnunis secundum csse solvendi.
non est nisi in isto, prcecipue in Adam Ad m ergo quod primo hic objicitur, Ad i.
antcquam derivarclur in alios. Ergo iii dicendum quod involunlaria estculpa illa,
ipso nalura tota et omnis corrupta fuil. et tenel dictum IMiilosophi in aclu perso-
Scd universali rcspondet parliculare : na^, ct non in cul[)a nalurtp'^
ergo naturae corrupla^ in comniuni opor- Ao alild dicendum, quod vitare po- Ad 2.
tot responderc quodUbet particulare cor- luit natura in Adam, licet non in isto :
ruptum per actum generationis e.x illo in et alia ratio est, quia de naturali Augu-
quo ipsa corrupta cst. Et hoc redit in stinus nonintelligit, scd de illo cujus nos
idcm cum via pra^habita, licct sint alia causa sumus.
G. Quid sit qiiod diciiur pcccntum orif/inale, scilicct fomes peccati, id esl, roncu'
piscentia ?
Nunc siipcrosl vidoro, (|iii(l sit ipsmn orifriiijHo poccaluin ? qiHKl cuni
non sitaclualo, non est aclus sive inolus aniuhc vel corporis. Si onini ac-
lus est aniinto vel corporis, actualo ulique peccatuin osl : sod aclualo non
est : ergo non est actus vel molus. Ouid orgo originalc poccatum dicifur ?
fomcs peccati, scilicot concupisconlia vol conciipiscibililas, (juio dicilur
lex mombmrum sive laufûor nalurto, sive lyrannus qui osl in incmhris
nostris, sive lex carnis. Unde Auûstinus in libro do /idptisnio parviilo-
riim : Esl in iiobis concupiscentia, quio non ost pormitlonda rof^naro. Sunt
et ejus (losi(l(Mia, qua; siintaclualos concupisconlia\ (jiia' siiiil arma dia-
boli, qUfP voniuntox laufûoro nalura^ Laufruor aiibMU islo, lyrjinnus ost,
(jiii mo\L't iiiala (losiduria. Si urô vis osso victor lyraiiiii, abjuc iiuMinom
iiiimiciim iii\-onin>, non (dxMlias concuj)isconlinMnabc '. Ilis v(»rbis salis os-
lcndiliir, fomilom poccali ossc (dii(ii|usc(Miliam.
'
S. Algustinis, l.il» di' lt.'i|ilisitio pnrvuloium, r.iji. ('».
:
502 I). \\A\. I\IA(1. ORD. VWA^l).
H. Quod nomine concupisccntiaB intelligilur fomes peccali, et qux dicitw iomes ?
Noiiiine autern concupiscenlux noii actum concupisceiidi, sed vilium

primum significavil, cum eam dixit, legem carnis. Unde idem in tractatu
de verbis Apostoli ait : Semper pugna est in corpure mortis hujus : quia
ipsa concupiscentia cum qua nati sumus, finiri non potesl quamdiu vivi-
mus : quotidie minui potest, finiri non potest. Quffi autem est concupi-
scentia, cum qua nati sumus ? Vitium utique est, quod parvulum habilem
concupiscere facit, adultum etiam concupiscentem reddit. Sicut enim in
oculo caeci, in nocte vitium ca^citatis est, sed non apparet, nec discernitur
inter videntem et ceecum nisi luce veniente : sic in puero vitium esse non
apparet, donec aetatis provectioris tempus occurrat '. Exhis datur intelligi
quid sit originale peccatum, scilicet vitium concupiscentise, quod in om-

nes concupiscentialiter natos per Adam intravit, eosque vitiavit. Unde Au-
gustinus in libro de Baptismo parvulorum
^
: Adam prgeter imitationis
exemplum, occulta etiam tabe carnalis concupiscentiae suse tabificavit in
se omnes de sua stirpe venturos. Unde Apostohis recte ait, /n quo omnes
peccaverunt \ Circumspecte et sine ambiguitate dicit hoc Apostolus. Sive
enim intelligatur, in quo homine, sivein quo peccato, sanum est. In Adam
enim omnes peccaverunt, ut in materia, non solum ejus exemplo, ut di-
cunt Pelagiani. Omnes enim illi unus homo fuerant \ id est, in eo mate-
rialiter erant. JManifestum est itaque omnes in Adam peccasse, quasi in
massa. Ipse enim per peccatum corruptus, quos genuit omnes nati sunt
sub peccato. Exeoigitur sicut cuncti constituti sunt peccatores, ita et in
illo uno peccato quod intravit in mundum,

omnes dicuntur peccasse recte :
quia sicut ab illo uno homine, sic ab eodem uno peccato immunes esse
non possunt, nisi ab ejus reatu per Christi baptismum absolvantur. Alia
ergo sunt propria peccata, in quibus tantum peccant quorum peccata sunt
aliud hoc unum in quo onmes peccaverunt, id est, ex quo omnes pecca-
tores instituti sunt.
'
S. AuGDSTiNU?, In tract. de verbis Apostoli, ad Roman. vii, 24 : Quis me liberabit de corpore
mortis hujus ?
Idem, Lih. I de Baptismo parvulorum, cap. 9.
^ Ad Roman. v, 12.
* Edit. J. AUeaunie luibet : Omnes enim illeunus homo fuerat, etc.
:
IN 11 SENTEM . DIST. X\X, l, K, L. oU3
I. Quid sil peccalum in quo omnc peccavenmt, scilicct orifjuiale, quod ex

inobedicnlia processit ?
lloc estori^nnale pcccalum, qiio peccatores nascuulur oinnos concupi-

scenlialitor fêniti : quod ex Adain, sive ex ejusinolxMlientia emanavit, et in
posteros demigravit. Unde Apostolus consequonter, pcr inohrdioitimn

unius liominis, multos dicit constitutos osse peccatoros' : ([iiio (.'sl aclualu
peccatum. Cum aulom dixerit por uniim liominom poccahim inlrasso in
mundnm, etineoomnes peccasse, de orifiinali dictuin esse oporlet accipi.
K. Ex quo sensu dictum est, Per inobcMlieiilium uuius mulli sunl consliluti
peccatores ?
Quod or^'o ait, Pcr inohr.dicntinni niiins nnilli (onslilnti snnf prcrdtnrrs
eo sensu dicliim osso iiiloiliîrndiiin osl, (jiiia cx iiiolxMliciilia Ada', scilicot

ex j)occato achiali Ada^, |)rocossit oriîiiialc |MMM'aliim, (|iin oiiiiics [iccca-
lores nasounlur : iil d in illo css(^l. ol iii oiniios Iransirol.
li. ijnii(l jinrntuni nriiiinnli' in .[(lnin /ntl, rt in ntdiis cst.
\]\u\o Aiifûslimis .hiliain) li,crcli(Mi niilliiiii |)i (Maliim in par\iilis osse
contondonli rcs|i(m(lons ', apcrlo asscril |»c(Maliiin oriuinalc c\ vnjunlalo
Ada' procosisso, ao [)cr ojiis iiioJKMiicnliaiii iii iiiuiKliim iiiliasso. Muioril
'
A(l Uoin.m. \, Sirulpcr iuofitulicntinm uuiu:f homiuis prccutorcscoustituti auut muUi,
!'.• :
ila, elc.
- S. .\u(iUsTiNUs, l.il«. II ;iii V.ilirimn, <l"- Nu|»liis i'l c«>iuu|>i>c«'iilia, cap. '2H.
::
riOi I). AMJ. ;MA(i. OIU). PK/KI).
enim Julianiis, por qiiid poccatuin invoniliir in jjarvulo, ilainquions: Non

pcccat islo qiii nascitur : non peccat illo qui f»onuit: non peccat ille qui
coiulidit. Por quas i^îtur riinas intor tot pra^sidia innoconticB peccatum
fingis in^-rossuin? Et respondet saucta pagina : Por uuuiu lioiniuem pecca-
tum iutravit iu inundum, per uuius inobedientiam, ait Apostolus '. Quid
quaerit amplius, quid quaerit aptius ^
? llem inquit Julianus : Si por liomi-
nem peccatum intravit iu luundum, peccatum vel ox voluntato est, vel ex

natura est. Si ex voluutato est, mala voluntas est quac peccatum facit : si
autom exnatura ost, inala ost natura. Cui rospondeo : Ex voluutate pecca-
lum est. QuaM-it forte : Utrum originalo peccatum ex volunlate sit? Ue-
spondeo, prorsus et origiuale peccatum ex voluutate esse : quia lioc ex
voluntato primi liominis seminatum est, ut iu illo esset, et in omnes
transiret.
est ante baptismum, et remissus post

baptismum ergo sunt ejusdem speciei
:
sed post baptismum remissus non est

peccatum nec culpa ergo nec intensus :
ARTICULUS III. ante baptismum.

3. Item, Concupiscentia, quaeestcon-
Utrum originale peccaium sit concupi- cupiscibilitas in parvulo, et in adulto

scoitia, vel fomes ? concupiscentia, etiam manet in Sanctis :
originale aiitem non manet in Sanctis :
ergo originale non est concupiscentia :
Deinde quseritur de lioc quod dicit, ergo totum videtur falsum quod hic dici-
ibi, G, « Nunc superest videre, etc. » tur.
Ibienim videtur innui ex verbis Au- 4. Prseterea, Cum nos inciderimus ex

gustini, quod originale peccatum sit con- peccato in ignorantiam, sicut in concu-
cupiscentia et quia longum et dispen-
: piscentiam, et intirmitatem : videtur quod
diosum esset hic inducere multitudinem ignorantia et infirmitas ita debent esse
auctoritatum quse sunt in Glossa supra originale peccatum sicut concupiscentia.
vu Epistoloe ad Uomanos,
cap. V, vi et 5. Itcm, Ilugo de sancto Victore
sciendum quod tripliciler loquimur qui- :
(( Originale peccatum est, quod nascendo
dam cnim dicunt, quod fomes est origi- contrahimus per ignorantiam in mente,
nale quidam autem, quod fomes inten-
;
per concupiscenliam in carne. w Ergo vi-
sus quidam aulem, quod concupiscen-

:
detur,quod ignorantia ita sit originale
tia. peccatum sicutconcupiscentia.

Et videtur totum hoc falsum esse : quia
1. Fomes manet baptimum origi-
post :
SoLUTio. Dicendum, quod hic multi Solulia
nale autem non manet post baptismum :

multipliciler sunt locuti, ita quod nullus
ergo originale non est fonies. concordet cum alio : sed via facilior per
2. Item, Intensum et remissum non quam possumus exire, est ista, quod di-
variant speciem fumes autem intensus
: camus qusedam essc in originali peccato
'
Ad Itomuu. V, 10. * Edit. .1. Alleaume, apertius.
:
IN II SKNTK.NT. DlSr. X.W L, WVW :]. .)0.j
ul materialia, et qucfdam ul formalia. do non io([uuntur Sancti. Alio moihj cst

Alalerialc in origiriali est fedilas concu- intcnsio res[)eclu aiicujus aclus variati
piscentiae sivc corruptio vitii. dc qua su- secundiim speciem Ange- : sicut dicimus
[)ra dictum est. Formale autem in eo cst ium meiius inlciligere ([uam nos, eo quod
carentia debiloe justititB : natuia enim i[)se inteiiigit deihjiiniter, nos autcm iii-
justitiam in qua creala fuit et quae ab ea quisilive et cum studio : ct illud causatur
habebat propria, amiserat inomnibus eis a natura secundum specicm aiiam, el no-
in quibus exigitur, ul dicit Anselmus : ct i)iiiori quam nostra : ct iila variat spe-
ideo secundum quod potest coliigi ex ver- cicni : quia non est propric intensio, sed
bis Anselmi iii libro de Conceplu virgl- per analogiam participalio ejusdem. Ita
nali^ difliniri potest sic : « Originalc pcc- est in fomite anle baptismum, et post
catum csl pronitas ad omne malum cum quia ante i)aptismum iial)et h)rmam avcr-
carenlia dcbilae justitia;. » l^t lia^c diflini- sionis per quam potest nocerc damnai)ili-
lio est quorumdam antiquorum Docto- iitcr ct concupisccntiaiiter : posl i)a[)lis-
rum, sed ex vcrbis Anselmi extrabitur. Et mum autcm non convcnit nisi [)cr natu-
quod dicitur ;oro?^<7fl.v ad ornne malmn, raiom iiaiiitum, [)cr quem inclinat con-
est inclinatio ad conversionem in bonum cupiscenlialiler : non autem nocet ad
commutabile, ct non conversio, eo quod damnationcm, ut dicit Augustinus : et
originalc non liabct conversionem nisi in Iioc ifitciiigiKjlossa iliius qua^ hoc dicit'.
potentia. J)ico autcm in potentia coni- dicendum, qiiod concupiscen-
Ai) ALiri) .\d 3.
pleta per babitum corruptionis vitii, de tia cst suMocans et promovens. Sn/pnans
qua supra diclum est. Aversionem au- aulem non est nisisccundum quodcxstin-
tem liabet in actu : et lia^c langitur per guit ignem boni, et pr.Tciudil s[)iritum
hoc quod dicitur, rarentia dehiliv jusli- vilaicm gratiac ct hoc non est nisi cx eo
:
tiae. enim dicerelur justitiae lantum ca-

Si quod formalc est in concu[)iscentia, sci-
rcntia, non diceretur nisi ralio pcrna? licetex carenlia debita' justitia'. Pronio-
damni sed quando apponilur debilum,
: }'C)is aulcmest, quic cst cxcrcilii causa iii
tunc ponitur ratio culpie : cujus causa cst pugnando in tcnlatione : et iuec inanet
justilia deserta a natura. Secundum lioc [)osl iiaplismum : ct Ikcc csl malerialiler
ergo possumus diccre, quod auclorilates scquela originalis, ct non originaic [)cc-
lo(|uunlurde originali ex parle ejus quod calum.

est uialeriah! in ipso : vel (h' matcriali quod ()i)jicitur dc ignorantia
Ai) .M.iii) Ad 4.
lo^juuntur, sccundum ([uod sui)stal ioi- ct inlirmitate, dicendum ([iiod non siint
mali : (jnia sic est oriyinaiis culpa vrl malcria snlislans (»rigin;ili, scd [)otius
pcccalum. picna' se([ucntcs : ct iioc patcl c\ hoc

^<i I. Ai) II) ergo qiiod jirimo objiciliir, di- (|uod sc iiabcnt ad inaluin iii ralionc di-
ccndum (juod foines in iiac ralionc h)i- iiiinucnlium el cxcusantiiim : c()ncu[»i-
mali non iiiancl ()osl i)aplisnuim, scd in sccntia aulcm sc habct ad i[)sum ut inoli-
maleria rciiiola sinc lorma : cl lioc «no- iKins in illiid.
do non lo([Uuntur Sancli, ([uando diciiiit, Ai) mc.ri M Iliigonis diccndum, ([uod Al \
([uod h»iiics osl originale. i[)sc non manih'slat ncc diftinit originalc
^d 2. Ai» Ai.iii» dicciidiiiii. (|iiod c>t iiilcnsio l»cr subslanlialia sihi. se<l pcr siirna poo-
in (Mxlcm ai lii sci-iiiidiiiii ralionem, cl catorum sc([ucnlium i|)>um cl maiiontium

iucc csl iii (M(lciii (|iialitalc scciindiim li;i- iii •îilijcclo, cliam |»osl (juami|)suiii IraiKS-
l)ituiii, ct iion Viiiiiit spccicm, iil iii all>c- i\it ct rcmissum ost.
diiic ad actiiin (lisi;rcL;;iii(li : r\ Ihtc mo-
' ('!. iii.cciiiiic iliri;i .M.ii;i>lii, ( ;i|». II cl ôq.

:
506 1). ALB. MAG. ORl). PUyED.

soiutio.
Ad hoc dicendum, quod peccatum ori-
ginale nominaturin comparatione ad bo-
num quod amittit, et in comparatione ad
actum illicitum, et in comparatione ad
AllTICULUS IV. eum in Primo modo dicitur/jec-
quo est.
catum originale. Sccundo modo dicitur

Poics quid diversificantur nomina^ qusd dupliciter, scilicct secundum quod est
allrihuuntur originali ? nutrimentum libidinis peccati, vel secun-
dum comparationem ad objectum dele-
ctans ut nunc etprimo modo dicitur fo-
:
Deinde qusenlur de hoc quoddicit, ibi, mes, quia est fomentum libidinis. Secun-
G, circa finem : « Quae veniuni ex lan- do modo concupiscentia. Tertio modono-
guore natww. » minatur dupliciter, scilicet secundum vim
Hicponunlur multa nomina originalis, quam infert natura^ integrffi quae conde-
peccatum, fomes, concu-
scilicet originale lectatur lcgi Dei, et sic dicitur tyrannus
pisccntia, languor naturae, lex membro- et secundum quod ligat et captivat sen-
rum, et tyrannus. Et quaeritur, Fenes sualitatem ad illicitum, et sic dicitur lex
quiddiversificentur ? membrorum.
M. Objectio quorumdam contra id quod supra dictum est, omnes iji Adam fuisse
homines.
Ad hoc autem quod diximus, in Adam fuisse omnes homines, quidam

verhorum sectalores sic ohjiciunt, dicenles : Non omnis caro quoe ah Adam
Iraducta est, in eo simul existere potuit : quia multo majoris quantitatis
est, quam fuerit corpus Ada^. In quo nec tot etiam atomi fuerunt, quot ab
60 homines descenderunt. Quocirca verum non esse asserunt, suhstantiam
uniuscujusque in primo fuisse parente.
N. Responsio, uhi aperitur qualiter fuerunt in Adam secmulum rationem semina-

lem, et quomodo ex eo descenderunt, scilicet lege propagationis.
Quihus responderi potest, quod materialiter atque causaliter, non for-
maliter, dicitur fuisse in primo homine omne *

quod in humanis corporihus
* In e-lit. J. AUeaume deest omne.

f
.
IN 11 SEYrKM. DIST. XXX, 0. o07
naturalitor est, desconditque a prinio parente lege propa^Mtionis, et in se

auctum et muUipIicaturn est, nuila extcriori substantia in iil transeunte,
et ipsum in futuro resur^êt. Fomentum quidem liahet a cii)is : sed non
convertuntur cilji in luimanam sul)slantiaFn, ({ua' scilicet per j^ropa^ratio-
nem descendit ab Adam. Transmisiteniui Adam modicum quid de substan-
tia sua in corpora iiliorum, quando eos procreavit, id est, aliquid modicum
de massa substantia3 ejus divisum est, et inde formatam coriûs filii, sui-
que multiplicatione sine rei extrinseccc adjectione auctum esl : et de illo
ita au^-mentato aliquid inde separatur, unde formantur pdsterorum corpo-

ra : et it;i progredilur procreationis ordo Icjie prnpa^âlionis, us([ue ad
finem liumani fj,-eneris. Ita(iu(! dili^-eiihM' ac |»(M-s|)icu(' inl('lii;4:enlil)us jiaiet,
omnes secundum corpora iii Adani fiiisse j)er se^niiialem i-alioni'rr,, et ex

eo descendisse propagalionis lege.
0. Auclorilale cl ralione probalur, niliH exlrinsccuui converti in huunuunn

substantiani riuie ab Adam esl
Ouod vei'o iiihil extrinsecum iii iiumani corpoiis naliiram Iranseat ',
veritas in hâiifêlio si^nilicat dicens : Otnnc (/uod in os intrul, in vrntrctn

vadlt,ctin sccessmn cniillilur\ (jiiod etiam lalioiic oslendi jiolcsl liuc nu)-
do : PiKM" (jui stalim j)ost oiliiiii moriliir, iii iiia slalura resuip'1 (jiiam iia-
biluriis erat, si viver(»l iis([iic ad aHalcm Iriuiiila aniiorum. niiiio vilio c<»r-
poris iinp(Mlitus. IJnde erf;(» illasubslaiilia (jua' adco |iai\a iiiil iiii»itiia, in
resurrcctione tam ma^na erit, iiisi sui in sc miilli|ili(*ali(»iic ? riidc a|»|»a-
ret, quod etiamsi viverel, n(»n aliiiii(l(\ sed in sc an^Miicnlarchir iila sub-
slanlia : siciil cosla i\o ((iia facla csl miiiicr, cl sicnl [»ancs IIn anêlici. .Non
inriciaimir lanicn ([iiiii ciiti cl iniiiKircs incaincmcl saiiîiiincm franscanf :
scd iinii iii Ncrilalcm **

liumaiia' naliira' (|ii.c a |»i'iiiiis dcscmdil jiarcnti-
bns, ([(la' soia iii rcsiiii('rli(»nc cril : rcii([na xcro carn iii (|nain cibi trans-
eunl, laiii([iiam sujtcrlliia iii rcsiirrccliniic (icjtonehir : (jiia' lamcii cilto-
rum aiiarunHjiK; rcrnin fomcnlis (*(»alcscil.
' Matiistcr hir. iimii t.-nelur (!•:. I..)
^ Maltli. w, 17.
^ F':(lit. .1 All.Mimio, rvrildh'.
308 D. ALH. MAG. OUI). I»U/EI).
Scd de hoc in III libro Sententiarumy

dislinclione 111, disputatum est : et in
alia Summa, quoestione de veritate hU'
Expositio Texlus. manss nalurse : et ideo illa inspiciantur
et sufficiant, quia repetere non opor-
tet'.
Deinde quceritur dchoc quod dicit, ibi,
M, Ad« hoc aiiUim qnod diximus, in
Adam /icisse, elc. »
'
cr. m Sentenliarum, Dist. 111, et II P. Sum- ma) theol. H. Alberli, Q. 120.
IN II si:nti:nt. uist. xx\i, a, r». .-,09
DISTINGTIO XXXI.
Qiialilor pdecadiiii oi-iîiialo a pareiih; InKliiriliir iii pi-olcMii ?
A. Quomodo peccalum orifjbiale a palribua transeat iii filios : an sccundum

unimam, an secundum carnem ?
Nunc sup(3rGst irivestigare, qujililor illud > peccaluin a pati'il)us li-aduca-
tur in filios, scilicet an secunduin solani aniinain, an sccuiKliiin carnem,

sive secunduin utrunique ? Putaveruiit quidain secunduin aniin.iin (lalii
peccatuin originale, non soluin socunduin cirnoin : ((iiia non soluin car-
nein, sedet aniinain e.v traduce esse arhilrali siinl. Sicul eiiiiii iii <i-iMiera-
tione prolis de cirne paterna suhstfinlialitei- trahitur caro, ita eliain de î-
gnenlis aniiiiii aniinain genili ess(Milialiler dcduci ah his exisliinahaliir.
Ideoque sicut de corrupta cariic c;iro corruiil.i sciniiialiir. ila cliaiii (U^
aniina jieccatrice aniin.i pcccalrix, C(iriii|)lioiic oriuiii.iii inrccta, ah illis
tralii dicilur.
li. I*r;vdii'l(iin opiiiioiicni dnimial , cl iiiunl per rarifin frudnni/ur pccnlinn dirif^
cl (/uomo(/o os/cndi/.
IIoc aulein li(I(\s (l.ilholici rcspiiil. d laiiKfu.iin vcrilali adversum dam-

nat : qua' iinii aiiimas, sed carnein sol.un, siciil su|»crius diximus, cx Ira-
duce essc admillil. .Non (M'<;'o sc(MiikIiiiii .iiiiiiiain. scd s(MMinduin cariKMU
solam, peccatum orifînalc Ir.ihiliir .i p.ircnlihiis. V.M (Miiin pccc.ilinn nii-
'
Iii odil J. Allcniiiiio (lecsl illwl.
;
510 D. ALB. JVIAG. OHD. VIXM]),
ginale (ul supra (lixirnus) concupisccntia, non quidam actus, sed viLiuui.
Unde Augustiniis : Ipsa concupiscenlia est lex membroruni vel carnis, qua3
est niorbidus quidam affcctus, vel languor qui commovel illicilum deside-
rium id est, carnalem concupiscentiam, qua3 lex peccati dicilur. Qua? di-
cilur manere in carne, non quin in animasit, sed quia per corruptionem
carnis in anima sit'.
Magisler, dicens quod Adam to lani ua-

turam corrupit?
1. Ferpeluum enim et uno modo se
DIVISIO TEXTLS. habens, non recipit transmutationem :
natura autem communis homlnum uno

modo cns in prceteritis, praesentibus, et
« Nunc superest investigore, etc. » futuris, videtur esse perpetua et intrans-
In hac parte Magister determinat, mutabilis : ergo videtur non posse reci-
qualiter peccatum illud propagatur ab pere alteralionem a persona alia vel cor-
Adam omnes homines. Et tangit qua-
in ruptionem.
tuor circa illud quorum primum est,
:
2. Item, xMinus nobile non agit in ma-
quod elidit errorem eorum qui dicebant gis nobile : sed persona est ignobilis,
animam esse ex traduce ideo quia non :

quia corruptibiiis : ergo non agit in na-
videbant qualiter aliter contraheret ori- turam corrumpendo ipsam.
ginale. Secundumquod determinat, est, 3. Item, Si corrumpitur natura in ali-
qualiter habitat peccatum in carne, ibi, quo, hoc est per accidens, et secundum
C, Caro enim propter peccatum cor-
(' quid : per acîdens, quia non per se, sed
rupta fuit, etc. » In tertia quaeritur, per personam istam vel illam : secundum
Utrum id quod est in carne, sit culpa vel quid, quia lantunk prout est in ipso :
poena? ibi, E, « Hic quxri solet, Utrum ergo cum separatur ab illo, nec habebit
causa peccati originalis, etc. » In quarto corruptionem per accidens, nec secun-
objicit, qualiter anima inficitur in condum id quod liabuit in illo ; sed prout
ceptu, cum nondum infundatur ?ibi, I, est in alio, separata est a principio in
« Sed ad hoc opponitur, etc. » quo corrupta fuit : ergo in alio non est
corrupta, ut videtur.
SkDCONTRA: Sedconir
Tota natura est ibi per esse, ubi nihil
ARTICIILUS I. per esse est extra : sed nihil per esse de
humana natura fuit extra primos paren-
Utrum persona potuit inficere naturam, tes : ergo tota fuit in eis : constat autem,
sic scilicet quod Adam totam naturam quod communicabat singulariter in actu,
corrupit ? quia singulare non agit nisi secundum
naturam et naturse potentias ergo ex :
peccato simul tota natura fuit corrupta

Incidit autem quaestio, Utrum persona sed quidquid sumitur a corrupto, cor-
potest inficere naturam, ut hic innuit ruptum est : ergo totum quod descendit
* Edil. J. Alleaume, fU.

.
IN II SEMENT. DTST. XXXI, C. 511
pcr propagalionem, est corrupliim, quia quod est universale : et bene conceditur,
toluui sumitur a corrupto. quod ratio universahs accepta non agit,
nec patilur, nec generat, nec generatur :
SoLUTio. Dicendum quod,

An- ul dicit sed est sim[)lox potontia communicahili-
selmus, et Magister innuit hic, in primo tatis tanlum. IJnde prima? rationes tr.ms-
peccato persona corru[)it naturam et : cendentes sunt, et de pr(>[)osito nihil con-
deinde natura corrupta patris, corrum- cludentes.
pit naturam prolis et corrupta natura : \u .\i,u (hcondum, qiiod iioc est ve-
1)
.\.| 2.
prolis, corrumpit personam prolis et ani- rum secundum hoc quod est magis ni)-
mam : et ita redit corruptio a persona bile : sed agit in i[)sum, secundum quod
in personam in circulum, licet nrjn se- communicat sihi in esse et corruptio :
cundum rem. minus nohilis redundat hoc modo in ma-

Ad hoc autem quod primo ohjicilur, gis nohile.
dicendum quod natura non onmino idem Ad ALiUD dicendum, quod duplex esl Ad3.
nominat quod pcrpetuum ot incorrupti- per accidons, scilicet quod opponitur ei
bile quia nalura nominat principium
: quod est [)er se in denominatione, et sic
agendi et virlulem, qute est ex similibus per accidens corrumpilur in isto, ([uia
similia procreare : et hoc non facit uni- corrumpilur per arnid. .Vliud est pvr ac-
versale, sed polius nalura liominis accidons por naturam accidontis : el sic
cepta per esse : et cum ipsa sit esse sub- natura non est per accidcns in islo, sed
stantiale individui, secundum hoc cor- suhslanlialiter, ct liahot esse subslantia-
rumpitur ab ipso : et hoc est accipere lo in isto : et corruptio personaj suhslan-
eam sccundum naturam et rem : secun- tialilor in isto redundat in esse suhbtan-
dum rationem autem abstralienlem est tiale naluriTB.
perpetua et incorruplihilis, secunduni
C. Causam corruptionis carnis osfcndif, cx qiia in aiiima pcccntuni fit
(âro (Miiiii [)n)[)l(M' |)0('caliiiii ('orni|)l;i rtiil iii .\ilaiii, aiico iit ('iiiii aiito
poccaliim \ir ol MiiiiiiM' sino inocnliNo lihidiiiis ol (•(HiiMiiîsiNMili.o f.M'\"iiro
possoiil coiiviMiiro, essol([iio llionis imiiiaiMiialiis :jaiii |)o>l jicoc iliim ikhi
vahU liiMi cariiJilis co[)iila ahsqiio lihiilinnsa coii(Mi|)iso(Milia, ([iia» s^miijkm*
vilinin osl cl (Miam ( nl[).'i, iiisi oximisoIih; [km' hoiia conjn^Mi. \\\ coii(Mi[ii-
sconlia (M'^d ol lihidinc ooiirijiiliir caid htiiii.inil.i iii cttiitns [»rolis. riido
caro i|)sa ([ino c()nci|)ilni', iii \ ilinsa C()iicii[)isciMili.i [ôlliiilni' cl curnim[ii
Inr : o\ ciiiiis coiilacln .'iiiiin.i cnin infiiinlilni', iii.iciil.im Iraliit (]iia |)olliii
Inr ol lit ro.i, id osl, n iliniii C(inon|)isciMili.c. (|iiii(l csl (niirinalc |)occat(iin.
512 0. ALH. MAO. Oni). PI{yl^:i).
I). Quod propier corriiptioiiem carnis cjux est causa peccati, dicitur pcccatuin esse
in carne.
Ideoque ipsuin peccaUim dicilur manere in carne. Caro ergo qua? in
concupiscentia libidinis seminalur, nec culpani habet, nec actum culpcB,

sed causam. In eo ergo quod seminatur, corruptio est : in eo autem quod
nascitur, concupiscentice vitiuni est. Unde Ambrosius de verbis Apostoli
si-c ait : Quomodo liabitat peccatum in carne, cum non sit substantia, sed
privatio boni. Ecce primi hominis corpus corruptum est per peccalum, ip-
saque corruptio per conditionem offensionis manet in corpore, robur te-

nens divinee sententiae datse in Adam cujus consortio anima maculatur
:
peccato. Per id ergo quod facti causa manet, inhabitare dicitur peccatum
in carne : ha3c est lex carnis '. Idem, Non habitat peccatum in anima, sed
in carne : quia peccati causa ex carne est, non ex anima : quia caro est ex
origine carnis peccati, et per traducem omnis caro fit causa peccati :
anima vero non traducitur, et ideo in se causam peccati non habet. Au-
gustinus quoque ex carne peccatum animam contrahere in sermone quo-
dam de verbis Apostoli ostendit, dicens : Vitium concupiscentia? est quod
anima non ex se, sed ex carnc contraxit. Naluraquippe humana non opere
Deicum vitio primitus est instituta, sed ex voluntatis arbitrio priorum iio-
minum venienti vitio est sauciata, ita ut non sit in carne bonum, scd vi-
tium quo inficitur anima.
E. De causa originalis peccati, quse est in carne, Utrum sit culpa, an paena ?
Hic qucEri solet, Utrum causa peccati originah's qucC dicta est esse in
carne, culpa sit, vel poena, sive aUquid aliud ? Culpa esse non potest :
quiaculpa non est in re irrationali. Si enim culpa esset in carne anle in-
* S. Ambrosils, Conimoiil. in cop. vii opist. ad Romanos.

I.\ ir SK.NTENT. DIST. \.\\f, I C. j 5!3
fusioriem aninia;, actualis essef, vol oriprinalis. Sed a( tnalis ibi non est, nec
oriînalis culpa (!st : quia ipsa causa est oriînaiis j)eccati. Si autetn |)fpna
est, quae estilla ? jjassibilitas, vel niortalitas, vel alia co iriiptio ? ilos eiiini
defectus carni inesse constat.
F. flic apcrilur qnid sil faulitds Iracta r.j libidiite coeuitlium, (/u;e vitiuin uel
corruptio dici potest.
Ad quod dici polest, quod niiilliplcx dofeclus carnis, «it |»neci|)ii(' |)(illn-
tio (|iicelain, quain e.K fervore coitus parentiiin (d (•oncnpisccnlia lihidinosa

contraliit car(j duin concipiliir, causa est orifiinalis peccali : (iihe recle \ i-
tiniii, sive corrujjlio carnisapi)ellai i pfjlest. ^)\uv fdvlilas inajor vidctiiresse
in carne concupiscentialiter traducta, quain in ea unde traducilur. Va quod

vitiiini vel corruptio sit in carne ante conjuncliononi aniin<e, effocln pndâ-
tur cunianinia infundilur, quai ex corruplione carnis inaculalur : sicut iii
vase di^noscitiir vitiiiiu esse, cuin viniiin infusnm acescit.
G. Induct2i siniilium ostoidit non ahsurdc dici /ilii/s /ra/tere peccatuni aparentibus,
etiani niundis.
Ne aulem miremiir ot inlclloclu liirhcmiir audiciilos poccalum orifiinaK»
lilios tradiicmc a paronliltus, jam ])or haplismum ah illopoccato miindalis,

(liv(>rsaruin simililudiiiiim indnclinnc id posse liori iiisiiiiial .Vufûstiiius iii
lil»r(» de /i(i/)//snii) /^tnrii/ort/ni, impiicns : Oik» inodo pr.cpiiiiiim |ior cir-
cuincisionom auforlur, inaiicl laincii iii cn (picm uciiiiciiiiil circumcisi :
(pio inodi»eliain jialca (|na> opcrc liumami laiila diliLTcnlia stqiaraliir. ma-
not lanicii in fruclu ipii dc |»iirâl(i nascilur liilicn : ila poccalum (iiiod iii
jiarcnliliiis pcr l)a|»lisinuiii muiid.ilur, iiiciiicl iii cis (pios ^^«'iiuorunl. V.\ lioc
oniin •;'i,u'nniil, (piod adliiic ncIiisIuiii Iriihunl : noii o.\ lioc, tpiod ie.\ in iiu-
vilalc proiiioNil cos iiilcr lilios |)ci. .Noii ciiim pMicrant panMitos filios se-
ciindum illaiii f^cnoralionom, (|ua dcniio nali siiiil : scd polius socundiim
illaiii, ipia carnalilor ol ipsi pritiiiim îiiil .izciicrali.
xxTii 33
D. ALK. MAC,. ORD. PR^l).
514
4. Itom, Doctorcs dixerunt hactenus,
quod si corpus hominis formaretur de
manu vel de pedc sine coitu, et anima
ARTICULUS II- infunderetur, quod adhuc contraherct ori-
ginale : ergo videtur falsum esse, quod
iransmitiii ad originale transmittit libido et non pro-
Utrum orlginalepeccatwn
posteros, non propago, sed iihido ? pago.
SoLUTio. Meo judicio triplex cst libido,
Deinde quferitur de hoc quod

dicit, ibi, scilicet actualis in anima, quee est im-
« Jam post pecca- proba voluntas actualiter vel habitualiter
C, circa principium :
etc. »
tum non valet fieri carnalis copula, preecedens peccatuni. Est etiam libido
innuitur illud verbum concupiscentia sufTocans rationem in
Ex hoc enim
quod postea dicet,quod « originale pecca- pruritu carnis in coitu : et non puto, quod
tum transmittit ad posteros, non propago, aliqua istarum causet originale, sicut pro-
» bant objectiones. Sed est tertia, de qua

sed libido.
\idetur autem hoc esse falsum : supra dictum est, habitualis concupiscen-
Libido enim est improba voluntas tia rcspersa in semine, quse corrumpit
:
1.
improba autem voluntas peccatura

est ordinem organorum corporis ad animam
parentis et non prolis ergo si ex illa :
secundum mobilitateminbonum et haec :
peccatum est causa originalis secundum quod tra-

causatur peccatum originale,
patris,
originalecausatur ab actu proximi hiiur originale a carne, et haec est qua?
et non a sola transgressione

Adam, quod transmittit originale, et non causatur nisi
infra improbabitur
'. a primo parente et non ab aliis, et voca-
2. Item, Frequenter contingit,

quodpa- tur filia vitii vel corruptio passihHitatis,
ut diximus.
rentes non habent improbam voluntatem,
spe pro- Et per hoc patet solutio omnium ob-
sed conveniunt pia intentione in
jectorum bene enim concedo, quod ob-
ergo secundum hoc tunc non
causa- :
lis :
peccatum in parvulis. jicitur quia caro corrupta sua corrup-

:
retur originale
a tione non causat originale, nisi quando
3. Item, Si dicatur originale causari
concupi- est in actu naturae, qui est multiplicatio
libidine quse dicitur pruritus
coitu hoc non videtur quia individuorum sub specie communi : et si
scentiae in :
:
hic non est nisi in parcnte :

originale au- illa aliter fieret quam percoitum, nisi illa
tem fit ergo videtur, quod non

in prole :
actualis libido vel concupiscentia tollere-
quia quod sub- tur,semper inficeretur anima sicut et

est substantiale originali :
stantiale est, a renon dividitur, cui est modo.

substantiale. Si autem dicatur, quod
non Sunt tamen alii aUter dicentes, scilicet
est substantiale, sed tamen

est causa : quod fit pollutio seminis ad iibidinem
a coitus, quae libido dicitur esse Adse, quia
tunc sequitur, quod originale causatur
parentibus proximis, et non a primo et :
causata est ab ipso : et semen poUutum
iterum a fide dignis dicitur, quodpcr me- iilo inordinato fervore poUuit animam :
concedunt, quod ahter formaretur

ritum devotionis parentum pruritus se- et si
paratus est ab actu matrimonii et tamen :

homo, non contraheretnisicorruptionem
ergo secun- passibilitatis et non vitii.
conceperunt et genuerunt :
dum hoc pueri originale nonhabuerunt.
1 Cf. Infra, Dist. XXXIII.

IN II SENTENT. DIST. XXXI, 11, AllT. i. 515
II. Quare dicalur originalo hic dicitur cuin cpilofjo.
Jam ostensum est quid sit oriînale peocatuni, cl qii.ililcr a j)arenlil)us
in filios, et i)er carnem in animam transeat. Kx quibus etiam innotescit,
quare dicatur orifjinale peccalum : ideo sciiicel, quia ex vitiosa le^ê ori-
ginis nostrai, in qua concipiiiuii-, scilicet carnis lihidinusa concuj)iscenlia,

traducitur, nt supra dictuni est. Non enim quia ex carne tracta ab Adain
concepti surnus, ideo peccatum traximus : ({uia et Clirisli corpus ex eadem
carne formatum est, quai ab Adain descendit : sed ejus concephis est celc-
bralus non lege peccati, id est, concupiscentia carnis, uiide et caro cjus
lêccatrix non fuit, imo operatione S])iritus sancli. N(jster vero conceplus
non fit sine libidine, et ideo non est sine peccato. Quod evidenler Aufju-
stinus ostenditin libro de Fide ad Petnun ', dicens : Ouin dmn sibi invicem
vir mulieique miscenlur, sine libidine non est |)arenluin concubilus, ob
Iioc liliorum ex eorum carne nascenliuin noii polest sine peccalo esse con-
ceptus : ubi peccalnm in parvulos non transmittit propaâlio, sed libido :
nec feecunditas bumaih-e naliirtu facit bomines cumpeccalo nasci, sed laHJi-
tas libidinis qiiam boinines babent ex illiiis juslissima condemnalione pec-
cali. Ideo beatus David propter ()iif;inale peccalum, (iiio naturaliler ob-
stricli sunt filii ira3,dicit : Ereein ituqnitatihus ronrepfns snni.rtin perra^
tis concepit nie niater niea -. Iv\ boc ila(|ue aj^parel, ex lege conceiilionis ira-
duci originale peccalum : (juia nisi conc(»ptio sic fien^t in cnriic. .iniiiia cv
carnis conjunctione concupiscenlia' vitium non Iraberel.
Kx hoc enim vidclur, (piotl ]>bira sinl
oriiînalia, non iinuin : (juia
AHTICilllil S III. I. (dossa oxi)onit lioc (lc (>riu'inali.
itcin, su])(M- illud Psalini xxxi. I :
Ulruinsil uiiuiii /iccrnli/iii oriijindlc, aiil llcnli ipiorum rciniss.r suiit iiiiijuitalcs :
plitra? dicil (ilossa, Oriiînalia.
Ilcni, .Mallli. wm, 2;ict soq., do sorvo

no(]uain dicit (dos.<ia ltal)ani, quod cti.iin
Dcindo (luaMitur i\r lioc (|uiul ilicit, ilti, orii^Mnalo rovortitur 8U])(M- (Miin.
II, sul) liiKMn : « //ccc /// iniipiilalitnts 1. l'or rationoin oliain vidotur idem :
conceplus sum. ctc » (piiu pronitas ad oinnc inaluin, njulti|>li-
' S. .Vuc.usTiNUs, I)o Kido a«l l'<Mrui)). cap. 2. ' INal. i., 7.
::
516 D. ALB. MAG. ORI). IMJ/En.
catursecuridum divisionem mali : maluni lioc modo intelliguntur auctoritates in-

autem mullarum rationum ergo cum
est : duct(B : hoc autem non est esse plura
originale sit pronitas ad omnc malum, nisi secundum quid.
videlur quod ipsum sit in multiplici di- Ad ALiuu dicendum_, quod peccatum Ad 2.
visione. ouginale hahet aversionem sim[)licitcr :
3. Itcm, Omnibus virlutibus contraria- sed conversionem non habet nisi in po-
tur : unum autem idem non opponi-
et tentia : et ha3C est pronitas quie non est
tur multis : ergo originale peccatum non conversa, sed convertibihs in bonum com-
est unum. mutabilc : et ideo ex parte illa attingit
4. Hoc videtur ex hoc quod ip-
Itcm, potentias, et multipHcatur secundum quid
sum non uno modo inestpotentiis animae in illis.
quia concupiscibilis secundum partem ge- Ad ALiuD dicendum, quod originale Ad 3.
nerativam dicitur esse corrupta et infecta non opponitur directe virtutibus, sed
pei- originale, alia? autem corruptse tan- actuale : sed originale per se opponitur
tum. gratiae quse respicit essentiam animse, ut
prius habitum est, et per consequens op-
Qurest. Ulterius etiam quseritur de ratione ho- ponitur virtutibus, et non multiplicatur
rum verborum, Quid sit dictum, quod per se, sed per accidens.
una est infecta et corrupta, et altera cor-
rupta tantum ? Ad ALiUD dicendum, quod ratio ilhus Ad quaest.
dicti potest esse duplex : una, quod ex-

Solutio.
Ad Dicendum, quod originale
SoLUTio. ponitur infectaactive, id est, inticiens : et
peccatum non est nisi unum et ratio hu- :
tunc plane verum est, quod hsec est in-
jus est:quia anima contrahit ipsum, se- fecta, quia per illam inficitur tota poste-
cundum quod ipsa est perfectio corporis ritas. Alia ratio est : quia nulla virium ita
corporis autem perfectio est secundum violenter resistit rationi ut illa, et motus
substantiam : et ideo contrahit ipsum se- delectabilis illius profundatur in anima,
cundum substantiam : et sicut substantia ita ut tota efficiatur caro : et hoc signum
est una, ita originale
estunum sed dici- : est, quodmagis sit marcida concupiscen-
tur multiplex, secundum quod multipli- tia secundum illam vim, quam secundum
catur adactus, in eo quod extendit se di- alias : et ideo propter illam abundantiam
latando in corruptione potentiarum : et corruptionis dicitur infecta.
I. Objectio quorumdam nitentium probare peccatum non traduci ex lege

coitus.
Sed ad hoc opponitur hoc modo, In ipso conceptu ubi dicitur transmitti
peccatum, propagatur caro : nec tamen tunc infunditur anima secundum
physicos, sed jani effigiato corpore i. Quod etiam Moyses in Exodo aperte
* Edit. J. Alleaume, effiglatis corporibus.

IN II SKNTKM. DIST. XXXI, I 51
sif^nifical, ubi ait de percussura uiulieris prcejûaiilis : Si\ iiniiiil, pprriis-
serit qtmmutieremprifujnatitem, et abortirtim /ererit, siadliur iiiforiue fue-
ritpuerperiuin, iniilelnhitur periiuia : si auleiii forinaluiii furril, rrditet
animam pro anima '. Forinaluin vero inlclliîlur, j)ropria aiiiina aniina-
luin: et infoniie, (juod noiHliiiii liahet anim.iiii. Iii ipso ('r^'o conccplii ruin
caro propaâtur, nonduiu infundilnr nniina. Quoinodo erp» ihi peccaluin

transinitlitur, cuin peccaluin non possit csse ulii aniina iion cst? Ad (jiiod
dici potest, quia in illo conceplii dicilur peccalimi Iransinilli : iiou (luia
peccaluin originale ihi sil, seihiuiacaro ibi conlraliit id ex ({iio peccalum

fit in aninia cum iiifundiliir. I^t uIiuiikiuc vocnlur ((niceptus, scilicet cuin
et caro propagatur formaiiKiue corporis liumani recipit, el (11111 aiiima in-
funditur, quod alifiuando etiaiii diciliir. nativilas. IJnde dicilur, (Jnod na-
tuin est in ea. Proprie autein nalivilas dicitur iii liicrin edilio.
Ilcm, \i(letur (luod in uutriliva, quia

illa illicitum gustavit.
Item, In aure, quia serpentcin pnmo
Expositio Textus. audivit.
Sed solutio ad omnia Iiujusmodi est, soiuUo.
Dcinde quicrilur hoc quod dicit,

tlc quod non atlcndilur, utium primo fueril
ibi, « Scd ad Iioc opponitur lioc modo, peccatum in lioc mcmbro vcl illo : scd
elc. » polius attenditur corruplio naluicnp in
Vidctur enim, quod inobedicntia isla originali : el idco incdicdicnlia et lihido
magis deliuit esse in ratione, qiiam in dominabatur in parlu propagationis, ut

generativis organis : quia ratio jiiinu) sit i|)sa inohcdicnlia argumcnlum, (piod
peccavit volcndo cssesicut nciis. concc[)tus originali vitio est corruptus.
'
h:.\(Ml. XXI, 22 cl 2."] : .S/... percuAserit quis muUcris eTpedcrit, et nrfiilri ju^dicavcrtflt. Sin
niulicn-iii prsruiiatitrm, cl ahortiruvi fcrcrit, scd (Hitcin vinrs cjiit fiicrit siit>seruta, rcdilct uniinam
ijisa vi.ccril, siilijarcliil daiinio quantiiin marilus /"'" (utinKi-
DISTliNCTlO XXXII.
Qualilei* pecfaluiii origiiiale delealur seu ciirelur ?
A. Quomodo originale peccatumldimittatur in baptismo, cum et post sit illa
concupiscentia quse dicitur originale peccatum?
Quoniam siipra dictum est originale peccatum esse vitium concupiscen-

tise, assignatumque quomodo a parentibus trahatur et originale dicatur :
superest investigare quomodo in baptismo dimittatur, cum etiam post bap-

tismum remaneat concupiscentia quge ante fuerat. Unde videtur vel pec-
catum originale non esse concupiscentia, vel non remitti in baptismo. Ma-
net quippe, ut ait Auguslinus, in corpore mortis hujus carnalis concupi-
scentia, cujus vitiosis desideriis non obedire preecipimur : quse tamen
concupiscentia quotidie minuitur in proficientibus et continentibus '. Sed

licet remaneat concupiscentia post baptismum, non tanien dominatur et re-
gnat sicut ante : imo per gratiam baptismi mitigatur et minuitur, ut post
dominari non valeat, nisi quis reddat vires hosti eundo post concupiscen-
Nec post baptismum remanet ad reatum, quia non imputatur in pec-
tias.
catum, sed tantum poena peccati est ante baptismum vero pcena est et
:
culpa.
' S. AuGUSTiNUs, Lib. 1 de Nupliis et concupiscentia. cap. 23.

T.\ fl SJC.VIKNT. DIST. XXXII, 15. 519
\i. Quud oiiginale pcccalutn duobus niodis dimittilur, scdicct rxrcnuationo sni rf
solutionc rcalus.
Du[)lici ergu rulione peccatuni oriiânale dicilurdiinilli iri haplisino : qui i
per gratiam baplisnii viliiini concu])iscenli(e del)iiilalui' ahjuo exlenualur,
ita ut jani non regnet, nisi consensu reddanlur ei vires, quia et reatus ip-
sius solvitur. Unde Auguslinus in lii)ro de /Japlistno jiarrulorum : (iratia
per baptisinuni id aîtur, ul vulus iioino ( ruciliyalur, cl corpus peccali

dcstrualur : ncui ila iil iii ipsa vivente carne concuiiiscenlia respersa et
innata repente absuinatur et non sit, sed ne obsil rnoilim ([iia' incrat nalo.
Narn si post baptisinuin vixerit, in carne liabel concu[)iscentiain (11111 ([iia
pugnet, eamque adjuvante Deo su[)ei'et, si lannui noii iii vaciium irialiam
ejus suscepit. Non itaque boc pra^statur iii i)iq)tismo nisi loile miraiui(j
incfTabili Crcatoris, ut lex [)eccali qufp csl iii niciiibrls, [)r(irsus cxstiriiriia-
tur et non sit : scd iil qiiidqiiid inali ai) liomine factiim, dictum, cn^îla-
tumque est, totiim ai)(dealur, ac vcliit faclimi mtii fucril liabiNilur. f[isa
vero concupiscentia soluto reatus vinculo, quo [icr illam dial)oliis anirnam
retinei)at, et a suo Ci'eatoi"e se[)ar'al)at, mancat iii (•crtamiiic 1. I".ccc liic
aperte ostendil ca ralione dimitli iii ba[)lism() : nou ([uia non maneal posl
baptismum, scd ([iiia i'eatiis in b;i])lisii)o abolcliir. D(M*nd(* idcm i|)S(M)stcn-
dil, co modo cli<im dimilli iii i)a|)tisino, (|iiia i)('i|ilisini ,u'r;ili.'i conciqiisccn-
li.i i|)Sti rniti^âtur cl miniiiliii'. iii codcin libro ila diccns : Lex cai'nis (juam
A[)ostoliis a|»[)(dl.it [)cccatuin cum ail. Xaii rciiiicl pnralnni in rcslrn nmr-
lahcor/inrf '
: \\()\\ s'\(' iiijincl iii incmliris coriiiii (|iii c\ .'i(|ii;i cl S[iirilii
sfinclo rciiiili siiiil, t;iiii([ii;iiii non sil cjiis facL) rcinissio, ui)i oinnino [lic-
ii;i tit rcmissio [)('cc;ilorniii : scd in.incl iii \ ('liisl;ilc c;iriiis l;iiii([u;iin su[)«^-
raliiin cl [icrcnqiliim. nisi iiiicilo coiiscnsu (|iiod;iminodo rcviviscal. cl iu
ref^num [)i'o[irium doiniiialioiiciii([uc icxocclni. Ilic a[icrlc iiisiiiu;itur in
ba[>lismo (diicu|)iscciili;iiii (ici)ilil;iri, c\ ([iio cl dicilur diiiiilli. iioii soliiiii
id(Mi ([iii;i rc;iliis ii)i smIn iliir. (Jiicni rcniissionis luodiiin ;iliis cli;iin [)luribus
lcslimoiiiis Sci'i|)liir;i cdoccl. .\il ciiiin AiiLmsliniis coiiIim .liili;iiiiiiii : I.cx
'
S. .\( lajsriNus, lic |t,i|itisiu(i |i.ii miI'>i imi,
* Ail Honmn. vi, 12.
520 1). ALH. MA(i. OIU). PRyEi).
quaein iTiembris ost, viliuin cnniis osl, quod cx poona poccali, ot ox Ira-
(luce inorlis provonil. SimI Iox isla (|U(0 ost in ineuibris, roiuissa ost rogone-
raliono spirituaH, ot inanot in oarne niortali, Jloniissa esl, quia roatus so-
hitus ost sacraniento quo ronascuntur fidolos : numol autoin, quia operatur
desidoria, contra quoe diniicant etiam fideles. Idem, in sermono quodain

de concupiscentia carnis : Porgratiam baptismatis et lavacrum rogenera-
tionis solutus ost ot ipse concupiscenticJO reatus cum quo eras natus : et
quidquid antoa consensisti malce concupiscontia^, sivo oogilatione, sive lo-

cutione, sive actione. Idem, in libro de Nuptiis et conciipiscentia : (ôncu-
piscentia carnis licet in regenoratis jam non doputetur in poccatum, qua^-
cumque tamen prolos nascitur, obligataost originab poccato. Iiem : Dimit-
titur concupiscentia carnisin baptismo ; non ut non sit, sed ut non impu-
tetur in peccatum. Hoc est enim non habere peccatum, non esse reum pec-
cati. ()uomodo orgo aha poccata praetoreunt actu, et remanent reatu,
ut homicidium et similia : ita e converso fieri potost ut concupiscontia
prsetoreat reatu, ot reinaneat actu. Ex prffidictis evideuter monstratur

quomodo peccatum originale in baptismo remittatur.
DIVISIO TEXTUS. ARTIGULUS I.
Utrum peccatum originale totaliter vel

« Qiwniam supra diclum est pecca- in parte deleatur ? et, Quo sensu dica-
tum originale esse vitium, etc. » iur transire reatu et manere actu? et,
In ista distinctione agitur de peccati An redeat in baptizato?

originalis remissione.
Et dividitur dislinctio in duas partes :
in quarum prima agitde peccati origina- Incidunt autem circa primum quseren-
lis remissione. In secunda autem ponit da quatuor : quorum primum est, Utrum
quasdam quaestiones consequentes, quse per baptismum peccatum originale de-
incipit ibi, D, « Prseterea quseri solet, leatur totaliter, vel in parte?
Utrum concupiscentia quee post, etc. » Secundum, Utrum possit augeri vel
Et sunt quinque, sicut patct in Littera minui concupiscentia originalis rema-
ibidem per ordinem capitulorum. nens post baptismum ?
Prima adhuc habet duas quia primo : Tertium, Qualiter pcena remanens di-
quserit de remissione in anima : secun- catur promovcns, et non suffocans?
do, de remissione in corpore, ibi, C, Quartum est, Utrum ffiqualite^ rema-
« Solet autem hic quseri, Utriim et ipsa, net in omnibus, sicut eequaliter contrahi-
etc. » tur ab omnibus ?
Ad primum objicitur sic :
i. Non minoris efficaciae fuit meritum

IN II SEiNTKNT. DIST. XXXII, |{, AHT. I :12I
ohodicntiae Cliristi, quaiii (Jcinerituin inquod impcdit character ergo

Si dicas, :
obcdicnlitC in Adain : scd p(M- inobedicn- cum circumcisio et sacrilicia non imûes-
tiani Adic tolum peccatuin originalc in- serint charactcrem, tunc rediit peccatum
travit quoad culpani et picnain, etc. originale, quod falsum est.

2. Itcin, Gulpae pcccati dcbct respon-
dere salisfaclio : sed totuni per actuin SoLLTio. Diccndum, quod ul su[)ra
S.Iuii.j.
alienum contractum est oiij^nnalc pccca- dictum cst, quoddam est matcrialc in
tum : ergo per actum alienum totuin de- [)eccato originali, ct ((iioddam furniab,* :
bet solvi, ut videtur. matcriale remanet in l)a[)li7.ato, formalc

''\. Pitcterea, Cujus nobis non potuit autem non, scilicet carcntia dcbitit ju-
valcrc mcritum, non dcbuit noccre
illius stitiffi : quia non cxigitur a ba[)ti/.ato ju-
transgressio, vcl ad minus per Christum stilia ([uain pcrdidit in .\dam, quia recu-
debuimus in lolo liberari. peravit cam [xt justitiam Chrisli, sivc
4. Praeterea, Videlur ([uod non sit hoc [)cr ba[)tismum, c\ (|iio fiiil iiislitutiis,
baplismo substantiale : quia antc baptis- sivc pcr sacrificia cl lidcm ct circumci-
mum curabanlur divcrsis sacriliciis, et sionein, antequam cssct ba[)tismus insli-
circumcisione, el quandoquc sola fidc. lutus, ut ex[)cditum cst in principio

qiiarti Seiilenlianan.
gg,
Ulterius qnaBritur dc hoc, Ouid sit Ad piumum ergo diccndum, quod licct
A>l t.
hoc dictum quod JMu;îsler dicit in Lit- originale secundum ulramque [lartcin
iera, quod « pcr baptisinum transit rca- causctur ex injuslitia "[)iiiiia, non lamcn
« remanct actu ? »
tu, ct sccundum utram([uc [)arlcm ordinatur
1. Pcccatum enim originale non liabct contra giatiam rcdcmptionis, sed tantuni
actum quia si habcret actum, originale
; sccundum parlcm formalcm : et ideo in
non csset, sed actualc : ergo actu rcma- illa parte lotum dimiltitur : in alia au-
nere non potest, ut videtur. tein parte in qua grali.e coopcratur ad
2. Praeterea, Reatus non est nisi cul[)a humililalcm ct dainnum
(Wcrcitium, ibi
aliqua sit : cum igitur illa transeat prius- fuisscl dcleri per baptismuin. Lndc non
quam Iranseat reatus, vidctur quod dc- cst hoc im[)crfcctionis satisfaclionis
beret dicerc, quod transit culpa, ct re- Chrjsli, scd potius ulililatis nostra\ ut
manet concupisccntia. cauti simus ct circums|)ecti, iic ilciiim
;}. Piicterea, Videtur ([uod falsum sit cadamus.
quod dicit. Supra cniin dixit peccatum An ALHi) dicendum, ([iiod cul^â tola
.\.l
originale csse concu[)isccnliain qu;e par- dclcta cst, sed non poMia. Oporlct cnim,
vuluin rcddit concupiscibilem, adullum ([uod [)(cna (jbrisli misccatiir |Mcnis 110-
concu[)iscent('m : hoc autcin nullo modo slris : (juia siciil inalclicium Aihc primi
transit pcr baptismum : cri^ô oriînalc conlinuatiir nobis [)ci' materiam, it.i nc-
non transit in ba^dismo. cesse esl bcnclioiiim Christi conliniiaii
I. Itcin, Cuin concu[)isccntia [»osl ba|>- nobis [)cr lidein cl com|)assioncm : cl
tismiim rcmancat, adhuc causa ()rii;in;i- idco salisfactio noii [iolc>t cssc omnitio
lis est in cor[)()re : crgo iterato (hd)ct in- alicna, ([iiia a s[)irilu dcbctur, cl idco
(icere aniinam : ct ita orijînalc rcdil su- voliinlariam o[i()rlcl csse : scd illain «|ua'
per cuin ([ui esl bapli/.atus. (lc[icndcbal, non o|)ortuit cs^c volunla-
Si dicas, ([iiod iin[)cdil j.,MMlia ([luercci- riaiii. I-'.I dc Iioc iniilla dicla sunl alihi '.
[litiir in ba[)lismo. (îONTii.v : Ponalur.iîiod \i\ Ai.ii 1) diccndum, ([iiod falsuin csl \ I
illc cadat a gralia : ci';^ liinc (11111 manciil dc incrito vcl jiistitia ant«> |)cccatuin
concuîisccnlia, rcdil [)cccaluin orijînalc. ([iiia jiistiliam originalein (ul dicit Anscl-
'
Cr. 111 Sonlciiliaiiiiii, llisl, \|\
32^ n. ALB. MAG. ORl). PR/ED.
mus) in nos transfudissot Adam, sicut illo. IJnde nulla est qusestio de corporc
transfudit orijînalem injustiliam. Scd baplizati : quia non est nisi materialis
de justitia post pcccatum verum est : et dispositio corporis personae, et non re-
tunc non est ad propositum : quia illam spicit naturam communem.
non oporluit habore nisi per lidem Me-
diatoris : et ita retorquetur ad secundum
Adam, non ad primum : et ideo ipse non
habuit illam ut originem et fomitem, sed
ut infusam et originatam ab ipso de cu- ARTICULUS IL
jus plenitudine nos omnos accepimus.
Ad 4. Ad ALiuD dicendum, quod fides Media- Uti'um concupiscentia originalis rema-
toris est secundum omne
substantiale nens post haptisma potest augeri, vel
tempus, sed baptismus secundum statum minui ?
inquo est institutus.
Ad qusest.
Ad 1.
Ad m quod ulterius quseritur, dicen- Secundo quaeritur, Utrum potest au-
dum quod actu manere exponitur duo- geri vel minui?
bus modis, scilicet potentialiter quoad 1. Videtur autem ex multis quse di-
partem materialem : sicut dicimus, quod cuntur in Littera, quod potest augeri et
iste actualiter est caecus : vel actu, id minui secundum id quod manet post
est, inclinatione ad actum, scilicet pro- baptismum.
nitate concupiscontisB : et utrumque pot- 2. Ad haec sunt rationes : Omnis enim
est inlelligi, et intelligitur a diversis. habitus ad actum aliquem, intenditur ex
Ad 2, Ad aliud dicendum, quod culpa re- frequentia illorum actum ad quos est :
spicit proprie actum voluntatis propriae :

sed concupiscentia quae remanet, est ha-
et ideo licet originale sit in genere cul- bituabs pronitas ad actum illicitum :
poe, ut supra habitum tamen ratio-

est, ergo et intenditur ex frequentia actus il-
nem reatus magis habet completam, liciti, ut videtur.

quam rationem culpse : et ideo dicit, 3. Rem, Ex eadem generatur habitus
quod transit reatus : reatus enim proprie et augetur, sicut etiam fit in naturali
magis est ex aiio, quam culpa tamen
: augmento ot generatione : sed ex actibus
id quod concludit objectio, secundum rei illicitis generatur habitualis concupiscen-
veritatem est verum. tia : ergo si inest concupiscentia per na-
Ad 3. Ad ALiuD patet solutio per ante dicta : turam corruptam, ipsa augetur ex eis-
quia concupiscentia potest considerari dom.
stans sub deformitate : et sic superius SeD CONTRA : Sed
dixit eam originale esse peccatum. Pot- .1. Sit, quod augeatur cum ergo pos- :
est etiam considerari ut materialis reli- sit augeri plus, et status suus fuerit fini-
quia originalis, et sic remanet post ba- tus ante baptismum, fiet tandem concu-
ptismum : et sic loquitur hic. piscentia post baptismum ita intensa sic-
Ad 4. Ad ALiUD^dicendum, quod post baptis- ut fuit ante baptismum ergo tunc idem :
mum non manet ut noceat secundum operabitur : ergo tunc redit culpa origi-
quod dicit Augustinus, sciUcet ut inficiat nalis : hoc falsum est ergo non pot-
et :
propriam animani : quia, sicut supra di- est intendi per sequens peccatum.
ctum est, numquam inficit nisi quando 2. Item, Habitus relictus ex operatio-
est in actu naturse, quia sic est ad natu- nibus illicitis, immediate respicit poten-
ram communem respiciens, quae in tiam a qua egreditur actus supra au- :
Adam est corrupta : autem iste non

actus tem habitum est, quod materia origina-
est propagatio, et ideo non inficit nisi in lis immediate est in substantia animae :
IN II sr:NTi:\T. dist. \xxii, n, art. 2. 52:^
ergo videtur, quod ex opcribus rolictus, ut proljant induct» rationes : et hoc

illi innato habitui non uniatur : ergo modo non loquuntur Sancti de concupi-
non eum. intendit scentia originaiis. Vel, potest accipi se-
3. Item, Innatum et rclictum ex opc- cundum quod est concupiscentia origina-
rationibus non sunt ejusdem rationis : lis materialiler, ct non sub ratione for-
sed concupiscentia originalis est innata, mrc originalis : et sic potcst accipi
habitus autcm ex operationibus rclictus, duobus modis : quia aut accidit univer-
est actualis non sunt rationis
: ergo saliter, et sic proprie suniitur secunduni
unius : ergo unus non intendit alium, ut quod est pronitas ad omne nialum : cl
videtur. quia praeter omnc nibil est, ideo non

potest intendi quanlum ab objecta.
Ulterius quseritur, Utrum possit di- Quantum aulcm ad fcrvorcm iliicitum,
minui? cliam non intcndilur sic considcrata :
Vidctur quod sic : quia quia habitus ex opcribus rclicti particu-

1. Hoc mullotics dicitur in lAltera. lariter sunt malum vel illud, cl
ad hoc
2. Item, Satisfaccre, ut dicit Ambro- non ad omnc. Sed hoc modo remitti pot-
sius, cst radices peccatorum exciderc : est per operationctn sacramcnti, et mi-
sed radiccs peccatorum sunt in fomitc : nor fit intonsio molus, ct non quoad nu-
ergo fomcs potest excidi : sed excidilur mcrum corum iî qua? movct quia post :
per diminutionem : orgo videtur, quod baptismum movct in omnc illicituni, li-
possit diminui. cet non ita intensc ut ante, ul infrapatc-

3. Itcm, Omnis babitus qui cst ad l)il. Potcst ctiam considcrari particula-
actum aliquem, pcr contrarium actum tim dilfusa concupisccntia in potcntiis
diminuitur et dcbililalur scd fomes est : anima?, secundum quod cst (lctcrminate
ad actum illicitum ergo pcr contrarias : movens ad boc illicitum vcl illud : et sic
operationcs diminuitur et debililalur : niliil probibol (oncupiscentiam intoiuli
omnis autcm diminutio est sccundum ali- mco judicio : ot ita bxiuunlnr Sancti in
quanta? parlis alloviationom : orgomulli- IJllcra : ot por oinnom oumdom moihim

plicatis diminuontibus, cum sit linilus, puto dicendum csso de diminutiono ct :
posset in loto tolli, quod negatur possc hoc ultimo modo proc(>dunt tr(>s prima»
ticri in Liltera. Ncc cst instantia dc bea- ralioncs.
la Virgine : quia hoc fuit cx mir-aculo, .\i) in (juod contra objicilui-, palcl sla- ^ ^ ^
sicut infra disputatum osl '.

tim, quoil omnos ilho ratiouos procodiint,
primo modo accopta formalitor concu-

SoLUTio. Ad lioc solvendum ost per piscontia originali ul originalis ost : cl
distiiK^tioncm concupisccutia) origiualis, idoo jam patot solutio.

vel fomitis, vol [tronitalis originalis, sou .\i> iioc (jiiod objifitiir, ulriini po>^>il a i 2 oi 3.
quocumquo alio modo nominetur. Pot- iiil^mli l;iiilniii qiioil facit rcdirt> origi-
cst enim sumi concupiscontia originalis nalo, dicoiidiim (iiioil iiumquam : oujiis
in qiiantum originalis, scilioet socundiim caus.i csl. (|iiia diiplcx cs| causa inlonsM)-
(jiiod contracta ost logc concupisconti;o iiis ;iitiis, iiujuum un;i fiindalur pcr uiii-
in ortu, et sic num(|uam augiMiir : scd vcrsa priiicipia form;ili.i ad aclum illiim
potest diminui pcr oporationoin sacra- ordiiLita dicimus .\ngclum moIiu< in-
: iit
monti, licet non per oporalioncm iiorso- lclligorc qiMm Iiomincm cl illud mclius :
n.T : (juia i|iiiili|iiid rclinqiiitur ox opc- v\ iiiinus intolligoro fundatur supor div»«r-
rationo liominis, non ost (U-iginalc, ct sa^ lormas spocio. .\lio modo di( ilur in-
ideo non altingit originalc ul origiiLilc, ItMuli actiis ox cjusdcm fiMina' nppropin-
•
V ,
•" ^.Milfiili.iniiii, Disl. II .1 III.
324 I). \\A\. i\IA(l. OIII). IM(.t:i).
qualionc ad tcrminum majorem olmino- ad illicilum, magis cst causa mali quam
rem, ut album nigro impcrmixlum, et boni : concupisccntia autem per se incli-
albius impermixtius. Dico ergo, quod nat ad illicitum : ergo inagis est causa
ante baptismum vim indcicndi babuit mali quam boni. Pbima patet per se. Se-
concupiscentia cx lorma illa qua? est ca- cuNDA autem probatur per hoc quod sig-
rcntia justilia^ debila^ in actu propagatio- natur per Gentes quas non delevit Domi-
nis : quia autcm post baptismum illa nus a facie filiorum Israel, quae sine du-
forma non redil, ideo numquam babcbit bio adorabant diabolum '.
concupisccntia actum illum inficiendi in 2. Item, Quicumque motus prohibetur

eo qui est baptizatus quod di-
: et hoc est a Domino, poena est magis sufTocans
cit Augustinus in Littera, « quod non dc- quam promovens : sed motus concupi-
letur concupiscentia ut non sit, scd ut scentise prohihetur a Domino, cum dici-
non noceat mortuo per baptismum, quod tur, Non concupisces '
; ergo concupiscen-
inerat nato. » Tntcnsio autcm quaintendi- tia est pcena sufTocans rationem : hoc au-
tur tertio modo dicta, est super eamdem tem facit actus concupiscentiae_, pracipue
formam magis et minus recedentem a in concubitu : ergo est pojna suffocans :
bono. crgo videtur, quod toUi debuit in toto in

Pcr idem patet solutio ad id quod ob baptismo, etnon dimitti inparte.
jicitur in contrarium. Sed contra hoc est, quod licet Gentes Sed coi
illse quas exterminari noluit Dominus,
Ad Qu.^STiUNGULAM diccndum, quod di- malee essent, tamen voluit eas manere,
Ad qusest.
minuitur, ut videntur dicere Sancti : sed ut in ipsis erudirct filios Israel : ergo nec
consideratur duobus modis, scilicet in concupiscentia debet in toto exterminari,
comparationc ad subjectum in quo est sed in parte, ut in pugna contra eam in-
sive inducitur, et est naturalis de natu- struatur spiritus.
ra corrupta : et hoc modo non potest
SoLUTio. Dicendum, quod non erat
\
tolli, quia semper repullulat : sed in com- Solut
paratione ad actum est infinita, quia est utile bonum manenti in statu istius vita?
inlinite se habens ad actum mali : et ideo non habere concupiscen-

et mortalitatis,
quantumcumquc diminuatur, non tolli- tiam, cum qua pugnet et hujus quidem :
tur a toto. causae multte sunt, sed tres ad praesens

sufficiant : scilicet memoria transgrcssio-
nis antiquae quae facit ad tidem et cogni-
tionempeccati. Secunda, exercitium pug-
nae, quae facit adaugmentum meriti. Ter-
AUTICLLUS III. tia, recognitio fragilitatis et humilitatis

propriae, quse facit desiderare vitam eeter-
Qualiter poena remanens dicatur nam et gratiam liberantem.

promovens ? Ad id ergo quodprimo objicitur, dicen- Ad
dum quod non est sutTocans quae manet
post baptismum, quia non praefocathali-
Tertio quseritur, Qualiter poena rema- tum vitae spiritus, et eo quod licet ordi-
nens dicatur promovcns, cum potius suf- netur ad illicitum, tamen subter nos est
focans esse videatur ? appetitus ejus, et nos possumus ei domi-
Ojicitur enim sic : nari.
1. Quaecumque poena per se ordinatur Ad ALiuD dicendum, quod motus con- Ad
^ Item lioc in Josue et aliis, ubi filii Israel suos',(Nota edit. Lugd.).
nuniquam potueiunt totaliter ejicere inimicos 2 Exod. XX, 17 ; ad Roman, vn, 7 et xiii, 9.
1
Ii\ II SENTENT. DIST. XXXII, |{, AliT. i. 02*)
cupiscenlia} mortalis directe proliibetur a tismum decedciites, aequaliter patiuntur

Domino : venialis autem indirecte cadit tenebras : sed jEqualis beatitudo et aiqua-
sub poccato prohibitionis, et ille facit ad hs pcena supponunt originale a*quale :
exercitium pugnie. ergo videtur, quod origin.ile est icquaie

ject. Ad ALiLi) dicendum, quod dupliciler in omnibus, et etiam concupiscenlia re-
ligatur ratio, scilicet ila quod abslrahitur manens post baptismum.
ab actu contemplationis : et lia^c ligalio 2. Ilcm, In quolibct remanctquantum
non sutrocat, quia hoc facit delectatio ad pronitatemad omne malum scd omni :
etiam in matrimonio Sanctorum : et ito- niliil est addibib.' ergo videtur, quod ex :
rum ligatur quod abstrahitur ab habitu, [»artc illa non [lotcst essc inaMjualitas. Kx
ct illa est sutfocans et mortalis, et in tali parte autem carentiae debitae juslitiie,
potestate concupiscentia non manet post privatio est, quoe etiam non recipit ma-
baptismum. gis et minus ergo nec ex parte illa pol-
:
est csse inaequalitas : ergo aequale est in

omnibus.
;}. Item, Uno modo omnessunt in Adain
malerialiter, et per legem concupisccn-
ARTICl Ll S IV. tiae : cum igitur hoc sit causa originalis
ante baptismum, et concupiscentiie ma-
Utnim orifjlnalc xqiiaHlcr raaneal in nentis post baptismum. uno modo est
ornnibus ? originale in oinnibus, et uno modo ma-
nebit concupiscentia in omnibus, ut vi-
detur,
Quarto quaeritur, rtruin originale
aequaliler remaneat in omnibus? SoLiTio. Dicondum, quod habita ost Syiuiio.
\ idetur, (juod non quia : [)rima distinctio in priino ])roblemale liu-

1. Yidemus unum plus incitaii ad illi- jus lectionis : et ad hoc respondere non
citum, quam alium : cum igilur puisus est diflicile. Oiccndum enim. (juod si ron-
sit ad illiciluni ex fomite, vidctur quod sideretur originale ut originale, a'qualiter
non sit originale aiqualiter remanens in esl in omnibus.
omnibus post baptismum quanlum ad Item, Si consideivtur concupiscenlia
concupiscenliam. ul cst ad omiic malum discrelive, aîjua-
2. Item, Yirtutes naturales non a^qualitcr cst in omnibus.
liter sunt in omnibus, dc (juibus dicit Si autem consideretur ut cst delcrmi-
.lob, x\i, 18, (|uod ab iufanlia secum nata ad hocvel illiid, iiitcusive non a?qua-
crevit miseratio, elc. ' : ei-go abo[)positis litcr iii omnibiis. ncc sem[)er a'(|ualiter
nec fomes a^qualiter maiu't in omnibus. ct uno modo cs| iti (Mxlein, scd remis-
W. Ilcm, lu lAltera habelur, (juod in sior ct intciisior : cl iioc iiltimo modo
eodem [)otest intendi et remilli : ergo in considcrando coiuujtisceiiliam [)roreduiil
codem se habet in.pcjualiter : ergo mullo tres [)rima' ralioncs : scd j)rimo modo
vnagis in diversis. considcralo oiiginali ct rcncujjisocnlia.
ra. Ski) contha : |)rocc(liiiit lationcs in oj»()osilum : cl idco
I. Si"d('C('(lanl [)osl l)a[)tisMuim, a'([ua- |)alcl [xr lianc dislinctioncm soliitio ad
lcm liabcnl bcaliludiucm, ut diiit Maî- lutiini.
slcr iii sc((ucMti (lisliMctione : et antc ba[)-
' Jol), xx\i, IS : Ab tnfanlia mea crciit mccum ntiscratio.

52G D. ALI? MAG. ORD. P^JEB.
C. De foedilale quani caro ex libidine coiliis contrahil, utruni in baptismo

dilualur ?
Solet auteiri hicqiicTen, [Uriim et ipsa caro in baptismo ab illa {"(editate
purgetiii', quam iu couceplione ex concupiscentia iibidinosa contraxit ?

Ouibusdam videtur, quod sicut anima a reatu purificatur, ita et caro ab
illa pollutione purgalur : ut sicut duobus completur mysterium baptismi,
scilicet aqua et Spiritu, ila ibi duo purgentur, anima scilicet a reatu, et
caro ab illa contagione : quod quidem probabile est. Alii vero putant tan-
tum animam ibi mundari, carnein vero non ab illa foeditate purgari. Si vero
remanet illa fcfiditas usque ad procreationem filiorum, quce fit in concu-
piscentia carnis, videtur naturacarnis magisac magis corrumpi : et magis
corrupta videtur caro prolis quam parentis, quia de carne poUutionem
quam liabuit a conceptu retinente, trabitur polluta, et in concupiscentia
concipitur, unde etpolluitur : et ita ex duplici causa contaminalur. Unde
et mcijor videtur pollutio carnis in prole, quam fuerit in parente. Ad quod
illi dicunt, quia licet caro prolis ex carne foeda seminetur, et in concupi-
scentia concipiatur, non tamen foeditatem majorem trabit, quam caro
unde seminalur, liabuit. Quamvis etiam si foedior atque immundior sit ca-
ro prolis, et ideo magis corrupta quam caro parentis : non tamen inde (ut
aiunt) fit pryejudicium veritati: quia nec absurdum esse dicunt, si carnis
natura magis in posterioribus corrupta trahatur, neque ex ipsa magis cor-
rupta anima amplius inficiatur.
D. Ex quo auctore sit illa concupisccntia, Deo scilicet, vel alio ?
Praiterea quaeri solet, Utrum concupiscentia quse post baptismum re-

manet, et tantum poenalitas est, ante baptismum vero poena erat et culpa,
ex Deo auctore sit, vel ex alio ? Ad quod breviter respondentes dicimus,
quia in quantum poena est, Deum habet auctorem .•
in quantum vero culpa
est, diabolum sive hominem habet auctorem.
IN II SENTIvNT. DIST. XXXII, E, F. :i27
}^, Qua justitia animse mundse ex creatione illiid peccatum imputetur, cum non
possit vitarc ?
Solot elianiquairi, Qua jiislida lencalui-illo poccato aniina innoccn^^ a
Deo creata, cumnon sit in polestatc sua illud vitare? Non enini per lil)e-
ruin arbitrium illud commiltitnr : quia non prius est anima, qiiam illi pec-
cato est obnoxia. Ad lioc quidam dicunt ideo animam ream esse illius pec-
cati, licet munda a Deo sit creata quia cum infnndiUir corpori, conde-
:
lectatur carni : ex quo peccatum contrahit. Quod si essel, jain non oriî-
nale, sed actuale dicerelur. Potius ergo ideo recte potest dici impntari ani-
Hue illiid peccalum, quod ex corrnplione corporis inevitabililer tialiit :
quia, nt ait Augustinus in libro de C/y//a/e />e/ : Non fuil corruplio cor-
})oris qu(0 aggravat animam, causaprimi peccati, sed pcrna : nec caro cor-
ruptibilis aniniam jjeccatricem fecit, sed (êccatrix: animacarnem CDrriipli-
bilem fecit '.
K. Utruni illud pcccatiim sit voluntdrium, vcl nrccssarium?
Illud etiam ii(»n iininciilo (|iia'ri polcsl, ririiin pcccahmi oriuinalc (!(>-
beal dici volunlarinm, vcl necessarium ? VA necessariiiiii potcsl dici : ({iiia
vitari non polest. Undc et Proj^bola dicit, l)e 7iecessitiilihi(s mris crur tin' *.
Kt voluntarium non inconf;rn(* aj)j)ellalnr, (jnia ex \(>lnnlal(> j^riiiii bomi-

nis j)rocessit, iit Au^nslinns, in j)rimo lihro /fcfrar/Kfin/nnn oslciulil, di-
cens : Islnd (jnod in jiarvulis diciliir ori,u'iiialc j^cccaluin, ciiiii adhuc non
utanfiir libcro arbilrio volnnlalis, non ahsiirdc vocalnr voliinlaiinm : (jiiia
ex j)riina hominis luiila volunlale conlraclnm, factuni csl (jnodammodo

Iheredilariiim ^
'
S. Aui;u9TiNCs, hib. .\1V ilo Civilalc Dim, cap. :«.
» Psiil. XXIV, n.
^ S. .\t;(;i;sTi.M s, l.il). 1 Hclraiialiiinmii, caii. i:i.
528 n. ALIi. MA(i. ORD. VnJED.
G. Qiiare Deus anbnam coi^pori jungit, sciens eam inde maculari^ et ideo
damnari ?
Si vero quan'itLir, Cur Deusqui fecit animaniipsam sine macula, et scit
eam ex corporis conjunctione maculam peccati contrahere, et aliquanclo

ante baptismum sejungi ab ipso corpore et sic damnari, eam corpori jun-
git ? Respondemus ex allitudine judiciorum Dei id provenire, et nec in-
justeida Deo fieri. Ipse enim non incongrue humana? conditionis modum,
qucm a principio inslituit, licet peccata hominum intercesserint, sine im-
mutatione continue servat : corpora de materia a principio sine vitio facta

fingens, animasque deniliilo creans, eorumque conjunctione hominem per-
ficiens. Cum ergo utraque hominis natura a Deo sine vitio sit instituta, li-
ceta se peccato sit vitiata : non ideo immutabilis Deus humanai conditio-
nis primariam legem mutare debuit, sive ab hominum multiplicatione de-
sistere.
H. An anima sit talis ante haftismum, qvalis a Deo creatnr ?
Hic a quibusdam qua^ri solet, Utrum anima talis sit ante baptismum,
qualis a Deo creatur ? Quod non esse, probare conantur hoc modo : Anima
in corpore creatur, in cujus conjunctione peccato maculatur. Quam cilo
ergo est, peccaluui habet : nec prius fuit, quam peccatum habuit : non est
ergo talis, qualis a Deo creatur. Creatur enim a Deo innocens, et sine vi-
tio : ct numquam Ad quod dici potest, quia non omnino talis est,
talis est.
qualem eam Deus fecit. Deus enim bonameam fecit, et bonitatem ei sine
corruptione indidit. Et dicitur iila naturalis bonitas, quam in creatione a
conditione suscepit quam bonitatem propter peccalum penitus non ami-
:
sit, sed vitiatam habuit quam Deus tamen sine vitio fecit. Si enim res
:
bona non esset anima, in ea malum esse nequiret, cum non possit malum
esse nisi in bono, ut post dicetur. Non ergo omnino talis est anima, qualis
a Deo est creata. Sicut quis pollutas habens manus, non tale habuit po-
mum, quale ego dedi mundis manibus : ego enim dedi mundum.
IN II SMNTENT. DIST. XXXII, I. •i29
2. Ad idein vulgariter objicilur : quia

videmus non baptizatos corporaliler fce-
tere : quia fcetor spiritualis immunditiaB
demonstrativus est : ergo videtur, quod
AIITICULUS V. fcjetor carnis in baptismo deleatur.
Utrum sacramentum baptismi alu/uid SoLLTio. Dicendum, ut puto, quod soiuiio

operetur in carne contrn foitorem cor- fcctor carnis quidem deletur, secundum
poralem ? quod est in carne in comparatione ad
spiritum, et immunditifie spirilus est de-
monslrativus.
Deinde quseritur de lioc quod dicit, x\d hoc autem quod primo objicilur, a.i i.
ibi, C, « Solet autem quxri, Utrum et dicendum quod licet gratia sit in ani-
ipsa caro^ etc. » ma, per actus tamen quos anima exer-
Videtur autem, quod sacramenlum in cet in carne, contrabit caro quamdam
Icarne non operetur. sanctitatem et mundiliam, de qua dicit
1. Sacramenlum enim non operalur Apostolus, quod corpora noslra templum
nisi per graliam gratia autem non est
: sunt Spirilus sancli > : el ila participa-
in carne, ut in subjecto, sed in anima : tione sanctitatis deletur fcetor ille carna-
ergo nihil foeditatis delet in carne. lis.
2. Praiterea, Nos videmus, quod caro Ad ALiuD dicendum, quod fert Augu- Ad s
baptizati seminans transfundit originale : multa similia mLittern : quia

stinus per
ergo videtur, quod cum non possct cum granum sit expurgatuni a palea,
transfundere, nisi per fcnditatem illam, tamen cum sominatur, in palea nascitur :
quod ipsa a fcedilate non sit purgata. et cum circumcisus libcratus sit a pra?-
id contra. SeD CONTK.V : putio, tamen seminat prcTputialum : et
1. Parvuli in sacramcnto baptismi sal- lioc idco, quia caro cxpurgatur actu
vantur : constat autem, quod non nisi prout est in islo : sed prout semen (U>ci-
contra fcetorem in fomite. Cum igitur sum est in actu natura», retor(|uet ad cor-
omnis rei cujus est signum in sacramen- ruplionem naluroe communis : et ideo
to, ipsum sacramenlum sit causa, opor- lunc potentia corru[)tionis primoe redu-
tet quod fcelor ex parte corporis tolla- citur ad actum, ut sa?pe supra probalum
tur. est.
T. An anirnx ex creatione sint .Tt/uales in donis naturnlihus ?
IIIikI qiiofnic iioii inconunic (jm.imm solc^t, rtrum oinnes nniin.r cx vvoi\-
lioiHi a'qnal(>s sinl, iin alia' aliis oxcollciiliorcs ? IMiirihiis non irratioiiahi-
liter vidoliir, (jnod ox ipsa croali(tiio alia' aliis oxcollanl in nalnraliltns do-
nis, ul in ossoiilia ulia aliis sit sublilior. d .nl iiilclliuiMKliiin niciiituaii-
' I Ad Coriiitli. vi, 19 : \n uc^^cUh q)ifluiam mnnl<nt vcalra (cmpltim stmt Spirittis sattctif olc.
xxvii M
m D. ALH. MA(.. ORD. PR.ED.
diiinque hnbilior, utpote acutiori iugenioetperspicaciori inlelleclu pra^dita.

Quod non iuiprolâbililer dicilur, cuin in Angelis ita fuisse constet. Et licel
naturalibus donis aVna prcC aliis polleant, tamen ante baptismum a corpore
disccdontes, parem poenam, et post baptismum statim aequalem coronam
sortiuntur : quia ingenii acumen vel tarditas, pra^mium vel poinam in fu-
luro non collocat.
Tterum, Diversitas corruptionis non

est causa diversitatis animarum, sed po-
tius e converso.
Item, Ex hoc non sunt diversse, quia
ARTICULUS VL sunt ex nihilo : ergo videtur, cum hu-
jus diversitatis nulla inveniatur causa,
An omnes animse ex creatione sequales quod animae sint aequales ex creatione.
sint ? etf An alise aliis excellentiores ?
SoLUTio. Sicut supra dictum est de Solutio.
Angelis, et in alia Summa de ista quae-
Deinde quseritur de hoc quod dicit, stione \ causa diversitatis est sapientia
ibi, « Illud quoque non incongrue, ordinans creata : uno modo

et haec licet
etc. » se habeat ad sapientem Deum, non ta-

Videtur enim, quod hujus gequahtatis men in una ratione explicat ea de qui-
animarum nulla possit esse causa : bus est et ideo fit diversitas.
:
Quare
quia Deus uno modo se habet in cre- autem unitur corpori, et utrum volun-
ando. tarie vei non, supra expeditum est.
' Cf. II P. Summae B. Alberti de creaturis, Q. H.
f
>
IN II SENTRNT. DIST. XXXIII, A, B. .•534
DISTINGTIO XXXlll
Utiaiin oriijîiiale pecealiim pei* peeeala proxinioriiin pareiiluni

miiiliplieelui' el iiilen<ialiii' ?
A. An peccala omnium prsecedentium patrum parvuli originaliter trahant ut pecca-

tumAdse ?
Pnedictis adjicionduni videtur, An peccala prcTcedenliuin palruni ad par-

vulos Iranseant, sicuL illud piinii huniinis delictnin in unnies carnaliler
genitos dixinius redundasse : et si peccata parenlum transeant in ixirvu-
lus, utrurn ornniiini qui fueruntab Adani usque ad ipsos, an aliqnuruni et
nun unuiiurn ?
B. Quid supcr hoc Auf/ustinus in Enchindio diccre vidctur ?
De huc Augustinus in A'//r////7V//o ainbijûc dissLMit : vidclur cnini .ippru-
b are peccata parentuni prfficedentiuni inipntari pnrvulis, nun uiniiiuni (a-
nien qui fuerunt ab Adam, ne impurlabili cl niinia saicina in puMia a»ltM-na
gravarentur parvuli : sed tantum eurum paienlum, (pii cus a ([uaila pMic-
ratione piwcesserunt. Quud cunHrmat illis vtM-bis (juibus in Exudn Ddini-
nus ait : hlgu suin Deus n isilans ini([iiilalcs |)ali'uiii us(|U(' in UMliani v[
quartam gHMKM-alioiuMn '

: (piasi jicccala i)ar(Mil!ini iirdNimorum lantuni jiar-
vulis iini)Ul(Mitur, cl ntm alia : (juud csl jkm' m(id(Mali<mem (li\ ina' inistMa-
tionis.
'
Exod. XX, f) : Eijo mw Dominm Dcux twts fovtix, zflotrs, ••j.si/iins iitiijuittitnn palrum iri /I/ios, iii
tcrlidiii rl iiunrlam yeneratiouvm eorum i/ui odrrunl uir.

532 D. ALB. MAG. ORI). IMiiED.
C. Eorum ponit documenta^ qui dicunt transhê in parvulos parentum delicta.
Et quod non illud solum priini liominis delictum parvulos teneal, sed
etiamalia, iili quibus ita videtur ex eo confirmant, quodetiam parvuli non
modo majores, dicuntur baptizari in remissionem peccatorum per plura-
lem numerum, non per singularem in remissionem peccati. Et David de le-
gitimo matrimonio procreatus dicit ; jB^cce m iniquitatihus conceptus sum,
et in peccatis concepit me mater mea Non dicit, in '. iniquitate vel pec-
cato. Unde putant non tantum illud unum peccatum originale, sed etiam
plura qucB in peccato Adae reperiri possunt, et alia parentum peccata par-
vulis imputari.
DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS 1.
« Prsedictis adjiciendum videtur, etc. »

An omnium prsecedentium peccata tra-
In hac ultima parte istius tractatus jiciuntur in posteros, vel vetustatis
quinque determinantur. Primo enim ob- tantum ?
jicit sophistice probando, quod omnium
prsBcedentium peccata transfunduntur
in parvulos. ' Secundo, ostendit id opi- autem dubium circa primum
Incidit :
nando esse dictum, et quod non nisi so- quia videtur, quod omnium praeceden-
lius Adae peccatum contrahunt parvuli, tium peccata trajiciantur in parvulos :
ibi, D, K Quod vero in actuali peccato^ 1. Omnis enim materia disposita per
etc» In tertio quserit, Utrum illudpecca- dispositionem aliquam, magis disponitur
tum gravissimum sit, quod nocuit om- a proximo agente, quam a remoto quod
nibus ? ibi, F, « Hic quasri solet, etc. » non tangit nisi per medium corpus :
In quarto quffirit, Utrum remissum fuerit autem decisum a generante, disponitur

primis parentibus, vel non ? ibi, H, « Si dispositione corruptionis ergo magis
:
vero ciuaeritur, etc. » In quinto et ultimo disponitur a tangente proximo, quam

solvit auctoritates primo inductas, quibus ab eo quod non tangit nisi per medium :
probari videbalur omnium praeceden- primus autem parens non tangit nisi per
tium peccata contrahi in origine, ibi, I, medium, et proximus per seipsum ergo :
« Et licet peccatis, etc. » magis est in corpore deciso corruptio

parentis proximi, quam primi.
Psal. I., 7.
IN II SENTEiXT. DIST. XXXIIl, G, ART. l. '333
2. Ilem, Generati non est relatio ad tempore Moysi fuerunt dies hominis
corpus Adse, nisi per corpus proximi centum et viginti anni et quosdam :
parentis : ergo magîs proprie contrahit a tanlum adliuc vivere vid(.'mus et secun- :
proximo, quam a primo. dum istud homines non viverent per de-
3. Item, Si primum peccatum corrum- cem annos, et sic filius deberet semper
pit naturam avô et secundum, ct ter-
: ^ ivere minus quam pater ut hoc non :
lium eri^ô
: cum natura corrumpilur videmus ergo videtur, quod a peccato
:
peccatis, aut quodlibet corrumpit totum, parentum [)roximorum nullam nostra

aut non. Si sic : ergo quanto aliquis po- natura contrahat corruptionom.
sterius nascitur, tanto contrahit majorem
corruptionem : et sic hahctur proposi- SoLUTio. Dicendum, quod non contra-
Soludo.
tum, quod corruptio conlrahitur a proxi- hitur originale nisi a primo parente, et
mis parentibus. Si non corrumpit totum: per proximos [)arentes taiitum : el hoc
ergo oportet dicere quantam partem est ideo, quia omnis homo qui gene-
corrumpit, et quse sit illa ad (juam se rat, non generat nisi in vetustate Adae,
non extcndit : et hoc difficile est etiam ut dicilur in Lillcva prrecedentis dis-
fingere volentibus. tinctionis, non in peccalo proprio,
et
4. Item, Abraham danto dccimas, qui quia hoc naturam humamL' miseriie noii
fuerunt in lumbis ejus fuerunt decimati : corrumpit, licel coriumpat bonum na-
decimati autcm sunt antequam in lumbis turale iii peccante sed peccalum Adffi
:
cjusfuerunt perh^gein concupiscenticC, ut corrupit naturam liumanam corruptio-

dicit Augustinus : ergo in lumbis ejus ne passibilitatis et vitii, et nullum alio-
acceperunt originalc : ergo eadem ratio- rum pcccatorum sic corrumpit naturam,
ne filii aliorum : ergo originale contra- sed bonum naturale in [)crsona peccan-
liitur a proximo. te et illud bonum naturalc nihil facit
:
5. Item, Goncupiscentia (ut dicit Au- ad generationem : et idco non trans-

gustinus) est causa originalis peccati : funditur nisi peccatum vetustatis.
concupiscentia autem conjuncta semini Ad primum ergo dicendum, quod illa Ad I.
est concupiscentia proximi patris : ergo ratio tenet in his ubi proximum movens
videtur quod peccata contrahantur a et movet disposilione [iro-
disponens,
proximis parentibus. pria, et non dispositione qua inotum est
Sed contua : ipsum ab alio anteriori. Scd (juando ita
Si poccata proximorum parenlum cor- est, quod proximum movet disjiositione
rumpunl natuiam, lioc est aut corru- qua cst niolum ab alio tanlum, tunc
ptione vitii, aut coiruptione passibilita- noii valcl (juia tunc magis movct [ui-
:
tis. Si vitii : ergo coipus postrrius nali mum, proximiim sicut dicit Plii-
(jiiam :
magis debet fervere in libidiiie, (|uam loso|)liiis (lc motore [)rimo iii \ 11! /'////-
corpus anti([uitus nati : ct fiequenlcr \ i- sicorinn, i|uod luui movcnle molore

demus oppositum. [)i-iino iiulliini sccundorum movct, et
Item, ('iOr])Us filii sancloiiiiii iiiimis noii c (diivcrso. (Juod aiilcm sil ila.
dcbet resistere spiriliii. (jii.im coriîis lilii [)cr lioc |)alcl ([uod dicit Auguslimis.
scortanlium : ct hiijus cliam rrcquciilcr ([iiod omiies g(»iieraiil in vt>tiisla(c |)rima.
vidcmus opposiliiin. .Aii \i.ii i> diccii(luin. (|uod vcruin cst,

Ad 2.
Si aulem coiilraliil lUiijorcm passibili- (|uo(l rcliilio islius iioii csl itd corjius
tatcm, lioc/ ilcrum falsiim vidcmus : noii Ailic, uisi |)(M' [)arciil(*s |)roximos : scd
enim sumiis moilaliorcs (piam jtriuii liimcii noii conlialiilur |)cr oos sicut per
qui necessitati morlis siml addicli. Si [)riiiiiim fonlcm, sotl |)or ijisos, sicut
dicalur, (juod modo vi\iiiius lciM|)orc (•iuiiiilcs conii[)lionis |)rimie.
breviori (|iiaiii illo : lioc uiliil csl : (iiiiii Ai» Ai II I) diccndum. (|iiod socuiidum Avl 3.
334 D. ALB MAG ORD. PRiED.
el tertium non corrumpunt omncm na- amplius. Sed causa propter quam hoc
turam istam quani corrumpit primum : est, iUa dicta est : quia scilicet peccatum
quia corrumpil materiam corporis et bo- invenit gratiam innocentiae in subjecto,
num natura3 sequentia uutem peccata
: qua) faciebat impassibilitatem ct incor-
coriumpunt bonum naturale tantum: el ruptionem, quam quia aliud peccatum
liujus causa cst, quia sequalitatem hu- non invenit, non agit aliquid contra
moris et compositionis conlinebat gratia illam, sed tantum contra bonum gratiae
innocentiifi naturalis, quae ablata est per et naturae, et quod invenit in subjecto.
primum peccalum : et cum recuperari Ad aliud dicendum, quod bene con- Ad4.
non possit, sicut virginitas amissa, ideo ceditur,quod in lumbis Abrahce filii per
nullum peccatum sequens facit aliquid, concubitum descendentes originale con-
meo judicio, in corruptione illa, sedtan- traxerunt sed tamen non ex lumbis
:
tum corrumpit bonum naturae cui con- Abrahse, ut proprio et primo fonte illius
trariatur : et hsec est vera causa, et dant corruptionis.
exemplum de panno madido, qui intus Per hoc patet solutio ad totum.
non madidatur amplius, eo quod non Quod enim objicitur, supra solutum
est susceptibilis amphoris infusionis et : est, qualiter scilicet originale sit unum
de speculo infecto per nubem sangui- et multa.
neam menstrualee, quod non inticitur
D. Quod in illo uno primo peccato plura reperiuntur.
Quod vero in actuali peccato Ada? plura nutari valeant peccata, Augu-
stinus in Enchiridio insinuat : Possunt, inquil, intelligi plura peccata in
una transgressione Adse, si in sua quasi membra dividatur. Nam et super-
bia est illic, quia homo in sua potius esse quam Dei potestate dilexit :
et sacrilegium, quia Deo non credidit : et homicidium, quia se in mortem

preecipitavit : et fornicatio spiritalis, quia integritas mentis humanae ser-
pentina suasione corrupta est : etfurtum, quia cibus prohibitus usurpatus
est : et avaritia, quia plusquam sufficere illi debuit appetivit : et si quid
aliud in hoc uno peccato inveniri potest '. Deinde de parentum preeceden-
tium peccatis, utrum parvulis imputentur, magis opinando quam asse-
rendo disceptat, ita inquiens^ : Parentum peccatis parvulos obKgari, non
solum primorum hominum, sed etiara suorum de quibusipsi nati sunt,
non improbabiliter dicitur. llla quippe divina sententia, Reddam peccata
• S. AuGUSTiNus, In Encliiridion, cap. 45.

^ Idem, Ibidcm, cap. 47.
IN II SEiYrEM. DIST. XXXIII, E. 535
patruin in filios ', lonet eos ante regenerationoni : usquo adoo, ut etiain de
legilimo niatrirnonio procreatus dicat : Erce in iniqnilaiihnn ronrcptus
sum, et in peccatis concepit me mater mea *. Non dixit, In inifiuilale vel in
peccato, cuni et hoc recte dici possel, sod iniquilalos ot poccata dicere
maluit, quia et in illo uiio (juod in omnes hominos pertransiit, alquo lam
magnuin ost ut eo mutaretur in necessitate niortis humana natura,
reperiuntur, sicut supra disserui, plura peccata et alia parentum ; quae

non ita possunt mutare naturam, roatu obliganl filios, nisi gratia I)ei
subvoniat. Sed de peccatis aliorum parentum, quil)us ah ipso Adam usque

ad patrom suum pro generationil)us suis quisque succedit, non immerito
disceptari potest, utrum omniuiii malis aclil)us ot mulliplicalis dolictis
originalihus, qui nascitur implicetur : ut tanto poius, (|uanto posterius
quisquo nascalur. An propterea Deus in toiliam vi qiiarlnm ^•onorationem

do peccatis paronliim postoris eorum comminotur, quia '
iram sufiin
quantum ad progenilorum *
culpas, non extendit ullerius modoratione
miserationis suffi : ne illi ({uihus regenerationis gratia non conrorlur,
nimia sarcina in ipsa aoterna damnatione prffiinerentur, si cogerentur ah
ipso initio goneris humani omniiim pra3cedontium paronlum snorum
originalitor peccata contrahere, et pnonas pro eis dohitas pendoro. An
aliquid aliud de re tanta Scripturis sanctis diligentius perscrulatis ac
tractatis, valoat vel non valoal roperiri, lomoro affirmarc noii audoo.
Ecce perspicuum fit lectori, Augustinum superiora dixisse non asserendo,
sed diversorum opiniones referendo.
1'^. Osleiidil Augusluium sibi fore contvarium, si id seHtiret.
Alio(piiii sihi ipsi contradiccn' oslonderoliii . qiii iii (odciii lihro ' om-
iiiiim mitissiiiiaiii dicit csso ptriiam pai'\ iilonim. (|ui origiiiali laiiliim
lciKMiliir i)('ccalo, liis xcrhis : IMilissiina saiic |)o'iia i'(iniin cril. (|iii pi.cltM"
p<>ccatuin (piod originalo contraxcniiil. iiiillnni insiipcr addidcniiil : cl in
'
Vulf^. lialiot, DtMilt.M. V, '.t : /•,';/() snm Ihiiniruia /)('»s linis,... rrdilnis niu/uitdlcm futlntm supcr
filios iu lcrtiinn cl tjuaiiain geur.ratiunciii, ulc.
« Psal. I.. 7.
•'
Kdil. J. Ailoauiiu\ (/iii.
*
* Ibidein, pnxjrncrfitorum.
^ S. Ai (.ilJSTi.Ms. Iii Ijuliii idimi, cap '.lil.
530 D. ALB. MA(i. Olil). PR.1^1).
Cfeleris qiii addidorniit, tanto qnisqno ibi tolorabiliorem habobil danma-

lioneni, qnanto hic minorem habiiit '
iniqnitalem. Ecce hic aperte dicit,
parvnlornm pamam omninm aliarum poenarum esse levissimam. Quod si
est, non ergo ])eccatis paUnm pnx^cedentium obligantur, nisi Adoe. Si
enim pro peccatis parontum aclnalibus trternaliter punirentur et pro suo

originali, non jam minus, sed forte magis quam ipsorum parentes pnni-
rentur. Non ergo pro peccatis parentum actualibus, nec etiam pro actuali-
bus proximi ^
parentis, sed pro originali quod a parentibus trahitnr,
parvuli damnabuntur : pro eo nullam aliam ignis materialis vel conscien-
tifie vermis poenam sensurij nisi qnod Dei visione carebunt in perpeluum.
Uno ergo, et non pluribus peccatis, parvuli obligati snnt. Undeetiam oa
quibus illa opinio muniri vidotur, scilicet quod peccata et iniquitates in
parvulis aliquando Scriptura esse significat, ulens plurali numero, ita
determinat Augustinus in eodem libro '

: Quia in Scriptura per singularem
numerum pluralis nnmerus sffipe significari solet, ut ibi : Ora ergo ad
Deum ut auforat a nobis serpentom *
: non ait, Serpentes quos patiebatnr
populus. Et e converso per plnralem significatur singularis numerns, ut
in Evangelio : Defuncti sunt enim qui quaerehant animam pueri °
: non
ait, Mortuus est, cum loqueretur do Herode. Et in Exodo, Fecerunt sibi
deos aureos \ cum unum fecorunt vitulum, de quo dixerunt /sti sunt dii .•
tui, Israel ^ Ita et illud originale unum plurali numero significatur, cum
diximus, parvulos in peccatorum romissionem baptizari, et in peccatis vel

iniquitatibus concipi.
' Edit. J. AUeaume, habuerit.

^ Ibidem, primi.
^ S. Augustinus, In Enchiridion, cap. 44.
"*
Yulg. habet, Numer. xxr, 7 : Peccavimus, qula locuti sumus contra Dominum et le : ora ut tolla^
a nohis serpentes.
^ Matth. II, 20.
* Exod. XXXII, 31.
' Ibidem, v. 8.
li\ II SENTEM. DIST. XXXIII, E. \\\\\ 2. 537
Si autem lioc concedalur, est contra

supra determinala, in quibus probatum
est sunerbiam fuisse primum bominis
peccatum, ex quo omnia maUi hominis
ARTICIJLUS II. orta sunt.
Utrum in actuali peccato Adx valeant Pr/KTEREa quaeritur, Si Adam solo ^^^^ ^
notari plura peccata ? e/, Gralia cu- consensu peccasset, utrum corruplum
jus originale transfusum ? e/,
est fuisset corpus ejus, et in nos transhidis-
Utrum si conscnsu tantum poccnsset, set originale ?
vitialum esset corpus ejus ? Videtur aulem, quod non : quia

1. In aclu peccati corpus aninue non
communicasset : ergo injuste actum fuis-
Deinde oi)jicilur de huc quod dicit, set cum corpore, si punitum fuisset cor-
ibi, I), « Quod vero in acluali peccato pus.

Ad;e, etc. » 2. Pr.Tterea, INcnitenlia in integrum
V' idelur enim hoc esse falsum quia : restituit ablata menlis, sed non corporis :
1. A(huu non peccavit nisi peccato ergo videtur, quod si mentaliter in con-
uno : erô in peccato suo non notantur sensu quod per pcenitentiam
peccasset,
plura peccata. resurrexisset iii toto lioc autem non :
2. Prajierea, Secundum hoc quod hic potest esse nisi corpus nâncat non cor-
<hcit Auguslinus, quiHbet qui peccat uno ruptum ergo per consensum menlaiem
:
modo, peccat multis quia peccatum est : corpus non fuisset corruplum.
mors animce, et inlerlicit sc. SeD CONTRA :
^^^ ôntra.
'). Pra^terea, Peccatum est pra'varica- Omne peccatum est spreto incommu-
lio lcgis divinae et ccelestium inobedicn- tabili ])ono (ut dicil Augustinus) rebus
tia mandatorum : ergo est iMoi)ediens; mutabilibus adba^rere : ergo est perver-
et sic de aiiis multis quaj ex simili lia- sio de summo faciens imum, et de via
beri possunt. linem : ergo pro pcena respondebil ei
perversio : hoc est autcm, quod non

Pr.etkhea, Cum liic multa (inumcren- subdatur anim.T quod subditum ei erat,
tur, ({ua-ritur, (Iratia cujus Iransfusum sicut ij^sa ratio non subditur Deo. ('um
sit originale? igitur corpus subdi debeat anima'. cor-
Videtur enim, quod gratia guhnR : quia pus non erit subditum : luec autcm iiio-
inllcit coipus : ct in peccato Adfe non bcdi(>ntia moii causatur nisi a corruptione
fuit corporalis acliis nisi guhe tanlum. h)mitis : ergo corpus corruptum fuisset
Sed contha lioc est quod Ajôstolus ad pcr omnc peccatum sive spiriluah>, sive
Koman. v, 12, dicit, per inobedicnliam corjioralc.
pcccalum intrasse in mundum, cl [)i'r
peccalum Miort(un '. Soi.rTio. Dicendum vi(i(>liir, iit siij^ra,

Soluuo.
Pra'terea. Im Iioc Miandato vidclur (|iio(l iii jieccalo Ada- iumi sumI jdura
speciah" pcccatum cssi' inobcdicntia : jicccata nisi iMat(>rialil('r loqucndo cl jkt
(luia (juod prohib(d)alur, non fuil nisi ada|)lation(MM mctaj^horioam : ct Im)C
MialuM) inobcdicnlia' : (>rgo specialc pcc- (jiialitcr sit. siijMa (>sl cxj)(>diliim. Sim-
caliiiii .\d.>> riiil iiiobcdicntia, iit vidcliii-. jilicilcr aulciii fiiil apjicfilus cxci-llcntia»
'
.\il iloiii.iii. V, 12: Vcr unuvi hominrm pcv- unitia hominii' furcdtoivs cijnstUuti $unt muUi^
raluiit iii liimr iiiiiiuUim intmvit, ct pcr jwrriilum ila, cti-.
irtocs. I']l, iiilV;!, \. !'•: Siiiil prr iiinhrilii-iifiim:

538 J). ALB. MAG. ORD. PR^D.
in perfcctione scicntia3 boni et mali : et corporis sive corruptione passibilitatis
oninia alia facta sunt ad illud conse- sive corruptione vitii contrabatur, a gra-
qucnduni ; el ideo illud erat finis appe- tia innocentiffi cadit, ut supra diximus,
titus et subslanlia : peccala autcm alia cum de mortalilate Adae disputaretur :
propter iilud facla et intenta et conjun- buic autem gratiae in quantum erat in-
cta ei in perfectione peccati, et ideo nia- nocentia originalis, contrariebatur pec-
terialiter sunt. catum primum quodcumque mortale
Et per boc patet solutio ad tria prinia. fuissct, per hoc quud intcrrumpit adbae-
sionem animae cum fonte perpetuae in-
Adqueest. 1. Ad ALiUD quod quffiritur, Gratia cujus corruptionis, et per consequens causatur
fit transfusio originalis ? corruptio in corpore. Sed objectio pro-
Dicendum, quod formaliter propter su- cederet, si causa incorruptionis corporis
perbiam transfunditur, sed materialiter fuisset in corpore tantum, vel in corpore
propter gulam secundum quosdam vero
:
et in anima divisim nunc autem fuit in
:
formaliter propter inobedientiam, licet anima, et ipsa anima potuit corpus con-
inobedientia non esset intenta in pecca- tinere, et amissa ipsa non potuit hoc :
to : quia inobedientia formam peccati de- et ideo quodlibet peccatum potuit cor-
dit comestioni, quae alias peccatum non rumpere statum primum.

fuisset, licet non dederit formam super- Ad aliud dicendum, quod poenitentia Ad 2.
biae, quae sola ibi impleta ratio peccati restituit damna mentis quse tantum sunt
fuit et causa omnium aborum. mentis : sed gratia innocentiae licet esset
Et per hoc iterum patet solutio ad in mente, tamen fuit in ea ut ratio re-
tria sequentia, quse procedunt supra gens, et comparabatur ad corpus : et
membra istius distinctionis. ideo damnum ex ejus amissione incurrit
corpus, quod non erat reparabile per
A<iqu8esi.2 Ad id quod ulterius qugeritur, Utrum pcenitentiam. Sunt tamen qui concedunt,
transfudisset originale si solo consensu ut probant objectiones, ut dicant, quod
mortaliter peccasset ? puto quod sic, per poenitentiam fuisset deletum, vel
sicut probat ultima objectio. quod non nisi corruptionem passibilitatis
j^^ ,
Ad m autem quod objicitur, dicen- et non vitii in nos transmitteret licet :
dum quod immortalitas et incorruptio dictum eorum improbabile sit valde.
F. An actuale peccatum Adse sit gravius cseteris ?
Hic quaeri solet, Utrum peccatum Adae transgressionis ex quo processit

originale, et in quo plura superius notata sunt peccata, gravius fuerit cee-
teris peccatis ? Quibusdam ita esse videtur, quia illud peccatum totam hu-
manam naturam mutavit sicut Augustinus dicit in Enchiridion : Illud

:
unum peccatum in loco et habitu tantae felicitatisadmissum, tam magnum

est ut in uno homine originaliter et (ut ita dixerim) radicaliter totum genus
IN [I SENTENT. DIST. XX \ III, li, ART. 3. m
liLiinanum damnaretur'. Idem, in lihro de Cicitale />ei .•
Tanto majori in-
justitia violatum est illud mandatum, quanto faciliori poterat observanlia
custodiri. Nondum enim ipsi voluntati cupiditas resistebat, qiiod de poena
trans^^ressionis posteasecutum est ". Ilis aliisque utuntiir auctoritatibus,
qui illud peccatum cseteris aliorum homiinini peccatisgraviusesse dicunt.

Quod etiam ratione ostendcre lalxjrant lioc modo : Maj?is nociiit illiid j)ec-
catum quam aliquod aliorum : quia lotiiiii liiimanimi ênus viliavit, ac

morti utique subdidit, quod nullo alio peccalo factum est, Majorein ergo
effectum mali habuit illud peccatum, qu;im aliquod aliud.
G. liesponsio conlra illos, ubi alia peccata oslenduntur illo majora.
Ad quod dici potest, quia licet illud peccatum humanam naturam niuta-
verif in necessitatem mortis, et in totum genus luimanum reatum diffude-
rit : iion est tamen putandum gravius fuisse peccato in S[)irilum sanctum,
quod neque hic neque in futuro (ut veritas ait) dimitlitur '. Quod vero to-
tam humanam naturarn corrupil, non ideo est quia j^ravius fuerit cunctis
aliis peccatis : sed quia ab homine commissum est, quando in uno homine
tota humana natura consistebat, et ideo tota in eo corrupta est : mnjorem-
que effectum mali intulit quantum ad multiplices defectus qui ex eo ina-
naverunt, sed non quantum ad pcrnam (eternam, qiiam firaviortMii ikhi
iiieruit, quam plures postea meruerunl |)er alia peccata imn alios : p:ra-
viorem promeruisse credimus iram, quam Adam merueril.
Videtur eniin pcccatiiin inaxiinuni

fuisse : quia ina\imo ost punilum.
AU'i"i(:iJiiUS ill. Ilein, Quia sine lenlatione eoininis-
suin.
Ulrum peccatuni Adiesit niuxiniuin, Sed si concedaliir. in eonlrariuin oli-
ct maxime pwiituni? jieilnr pcr lioc tpiod (lieilur in l/iltcra.

(piia ina|j;nilutlo |)(H'cati pra'cipue coii-
sideraliir in (leforinitule actus : inulti
Deinde ([uiuritur de lioc quod dicil, aulein aclus deroriniores fuerunl (jnatn
ii)i, l'\ « llic qu.rri solcty Ctruni pcccn- prfialuin acluale Ad.r.
tuni Ad.r, etc, n
'
S. AUGUSTiNrs, In Kiicliiiidioii, cap. 81. sanrtuin, non rrmillcluf ci, ncijue in hor sicculo,
' liiKM. I.ilt. \IV (lc CiviUilc Dfi, cap. 12. iici/uc in fulnro.
n
.Mallli. .\ii, 'M: Qui ilixcril :onlra Spirilum
340 D. ALI3. MAG. OIID. PR/ED.
Solutio. SoLUTio. I\lultij)lex est comparalio rantiae peccatum gravius est cseteris, ut
peccali, scilicct in subsiantia pcccati, supra habitum est.
vel circuinslantiis. Sed penes substan- Sextus est inseparabilitas : et tunc ava-
tiani est comparatio simpliciter, ut dici- ritiae peccatum dicilur gravius : quia
mus peccatum mnjus esse homicidium, crescentibus rebus et tEtate crescit, et in-
quam furtum, et Imjusmodi. Compara- separabilis fit cupiditas.
tio autem in circumstantiis, est compa- Septimus est pronitas : et sic inconti-
ratio secundum quid. nentiee peccatum est gravius, quia est in
Unde Doctores notaverunt hic unde- delectatione conlemperanea vitae.
cim modos, quibus unum peccalum se- Octavus est persecutio vel tyrannis vi-
cundum quidlevius etgravius potest esse tii ; et sic superbia dicitur gravior : quia
alio quorum primus est causalitate
: : de opposito suo resurgit, et post omnes
quia est causa multorum vel omnium virtutes ssevit : sicut dicit Augustinus,
peccatorum : et sic Angeli et primi ho- quod superbia etiam bonis operibus insi-
minis peccata vincunt alia. diatur, ut pereant.
Secundus generalitate : quia in se Nonus est majoris gratiae impugnatio :
habet plura per adaptationem materia- sicut peccatum in Spiritum sanctum di-
lem et sic iterum peccatum Adae vin-
:
citur magnum.
cit, quia Augustinus in illo plura nota- Decimus dicitur ratione offensae et sic :
vit. peccatum idololatriae est maximum.

Tertius est pcenarum multitudine : et Undecimus trahitur de Littera, et est
sic mulieris peccatum vincit super pec- facultas resistendi et sic minus impu-
:
catum viri. gnatus in eodem genere peccati, magis

Quartus est major ingratitudo : et sic dicitur peccasse, quam magis impugna-
sanctus cadens in eodem genere peccati tus.
plus peccat quam alius. Et sic per hoc patet solutio ad totum.
Quintus est periculum : et sic igno-
IT. An illud peccatum sit primis dimissum parentibus ?
Si vero queeritur, An illud peccatum fuerit dimissum primis parentibus?

Dicimus eos per poenitentiam veniam consecutos. Unde Augustinus in
libro de Baptismo parmilorum ait : Sicut illi primi parentes postea juste
vivendo creduntur per Domini sanguinem ab aeterno liberati supplicio,
non tamen in illa vita meruerunt ad paradisum revocari : sic et caro

peccati, etiam remissis peccatis, homo in ea juste vixerit, non consi
tinuo meretur eam mortem non perpeti, quam traxit de propagine pec-
cati.
IN II SENTEXT. DIST. XXXIII, I, K. 541
I. Quod peccata parenium visilantur in filiosêi quod non suni adversa (juse Dcus
dicii in Exodo ei in Ezechiele.
Et licet peccatis parentum, nisi Adte, parvuli non obliônlur, non est
tamen diffitendum peccala parentum in filios redundare, sicul Doniinus

in Exodo ad Moysen nit: Ego sum Domuius Deus titus fortis, zelulfis,
visilaus iuiquitatem patrum in filios, iu tertiam et quartam (jeueratiouem

eorum qui oderunt m,e \. Ilis verbis aperte insinuatur, quod Deus reddit
peccata patrum super filios tertios et quartos. Iluic auteni videtur
adversari quod Dominus ail in Ezechiele : Quid est quod inter vos para-
bolam vertitis in proverbium istud in terra Israel, dicentes : Patres come-
deruntuvam acerbam, et dentes filiorum obstupescu?it '! Vivo er/o, dicit
Dominus Deus, si erit ultra vobis parabola heec in proverbium iu Israel.

Ecce omnes animsemeae sunt : ut animapatris, ita et auima filii mca cst:
animaquse peccaverit, ipsa iuorietur.... Filius nou portabit i?iiquifatcm

patris, et pater non portabit iniciuitatem fdii : justitia justi super cum rrif,
et impietas impii erit super eum- \ His verl)is videtur Deus corriêre per
Prophetam, quod male dixerit in Lege. Si eiiim peccata |)alrum reddil in
tertiam et quartam ênerationem, injustitia videlur Dei esse, ut alius

peccet, et alius puniatur. Quomodo enim justum esl alium pecoare, et
alium peccata lugere ^

?
K. Deie/minalio prfsmissarûn auctoriiaium vonvenieniiam osiendens.
Scd, utnit Mleronymus, Ne lex et Proph(»la>, id (»sl, l-lxodus o\ E/ecliitd,
imo ipse Deus qui et hic et ibi ioculus (»st, in senhMilia discreparc vidcau-
tur, atlendanuis iiiuMU illius auctorilalis Exodi. Dich» (Miim, Ued^h) iui^jui-
* Exod. .\x, 5.
« Ezechiol. xvii, 2, 3, 4 ol 20.

•
Kdil. .1. AliiMunn'. Iticrc
Jii^ D. ALK. M/VG. ORD. PR.15D.
talcs palruni in filios : addit, II is qui oderunt rne : per quod evidcnter
oslendit, non idco puniri filios quia pcccavcrunt palres, sed quia eis
similes qusedani • ha^reditario malo Dcum odcrunt. Illud ergo quod
in Exodo Dominus dicit, sicut Ilieronymus tradit, non id sonat quod
multi ffistimant *
nec est simile hoic proverbio, Patres comederunt uvam
:
acerbam, etc. Illud enim Exodi Ilieronymus super Ezechielem, et Augusti-
nus super Psalmum : Deus, laudem meam ne tacueris^ : de filiis peccata
patrum imilantibus accipiendum censenl super quos dicitur Deus reddere :
peccata patrum, quia punit eos eo quod imitantur peccata patrum, non
quia patres peccaverunt '. Non itaque corrigit Deus in Propheta, quod
ante dixerat in Lege : sed quomodo intelligendum sit aperit. Unde et
illosqui prave intelligebant arguit, qui dicebant : Patres comederunt,

etc. '.
L. Quare dixerit, In tertiam et quartam generationem ? Et, Quare patres tantum

commemoravit ?
Verumtamen si de imitatoribus malorum illud accipitur, quare tertiam

et quartam generationem tantum commemoravit, cum in qualibet
generatione rei teneantur, qui peccata patrum imitantur ? et quare patres

commemoravit, cum et illi omnes mali sint, qui quorumlibet malorum
peccata imitantur ? Sed ideo patres specialiter nominavit, quia maxime
patres filii imitari solent, quos prsecipue diligunt. Et tertiam et quartam
generationem ideo commemoravit, quia solent parentes interdum tamdiu
vivere, donec filios tertios et quartos habeant : qui patrum iniquitates
videntes, ebrum impietatis haeredes per imitationem efficiuntur.
Secundum hunc modum recte intelligitur ad litteram, quod in Exodo

dicitur.
* Edit. J. AUeaume, quodam.

2 Edit. J. Alleaume, existimant.
' Psal. Gviii, 2.
* Cf. S. AuGusTiNUM, Enarrat. in Psal. cviii.
^ Ezechiel. xvm, 3.
IN II SENTENT. DIST. XXXIII, M, N. 543
M. Quomodu illud Exodi inlelligi debcal seciuidiim mi/stcriinn ?
Quod etiain mystice intelligeiKliim esse ostendiliir ex eo, quod |)a-
rabola dicitur. Si enim parahola est, ul ait Ilieronymus, aliud verbis

sonat, aliud sensu continet. Unde aliqui ita edisserunt : Palrem in ncjbis
esse dicunt, levem punctum sensuum, scilicet primum molum su^^re-

stionis vel cogilalionis. Filium vero, si cogitatio conceperit peccatum :
in quo notatur consensus, et delectatio mulieris. Nepotem, si quod cu-
gitaveris atque conceperis, opere compleveris, vel complcre decreveris : in
quo notatur consensus viri, sive patralio peccali. Pronepotem autem, si
non solum leceris, sed in eo glorieris : et hffic est quarta generatio : noii
quia tics pr<ccesserinl, sed quarla dicilur, quia quailo loco a piimo
inolu qui est quasi patcr, enumeralur. Deus ergo primos et secundos sli-
mulos cogitalioiium, quos GrtTci •Kôo-noi.Qzir vocant, sinc qiiihus nullus
hominiim esse potest, non puniet aeternaliter : scd si cogilata quis facero
decreverit, cl ([uê fecit corrigcre n<dueril, quce sunt morlalia peccata, et

t(»rtia et quarta generalio.
N. Per (juid prubatur, ([uod primus motus non punintur ;eternalitcrt
Ad prohandum vero, iit ait llieronymus, qiiod priinus pulsus cogita-

tionis iioii |Miiiiatur (idcriialilcr a Deo, illiid de (jenesi airereiidum esl.
(lliaiii (Miim peccavil, irridcMis nuditatciu paliisicl sciilciiliaiii iioii ipse,
sed lilius cjus (Ihanaaii acccpit : Mdlcdictns Chantum, scrriis scrmnnn crit
fratrif)its îus '.

(Ju.'e (Miim juslitia csl. iil |)alcr pcccav^M-il, iM liliiiN |iiiiiiliis
sit ? Sed myslerio illud dicluiii cst '.
'
<Jonos. IX, 2.i.
* Kilil. J. .•MltMiiiiH' li.iln-l : Sril in itifistfiii» tlliiil failuiu cst.

oU 1). ALH. MAG. ORD. PRyEI).
Ilem, In limbo visione Dei carcbant

ergo ncc in anima dimissum fuit.
SoLUTio. Non est hic disputandum de

ARTICULUS IV. poRnis originalis : quia supra tacl.e sunt,
et quaj sit cjuspoena propria, et quae non.
A?! peccatum originale in primis paren- Sed hoc quod hic objicitur, in prsece-
et
tibus sit dimissum ? denti distinctione solutum est, ubi os-

tensum est, quod poenapromovens incor-
pore manet : pocna autem carentise quoad
Deinde quterilur de hoc quod dicit, satisfactionem personse dimissa fuit : sed
ibi, H, « Si vero quserilur, An illud pec- realus naturse non poterat solvi, nisi per
calum, etc. » mediatorem Dei et hominum Dominum
Et quteritur Jiic de poena originalis in nostrum Jesum Christum, ut in III Sen-
corpore et in anima. Si enim dimissum tentiarum probalum est, et ideo oblatio-
est, tunc videtur, quod omnis poena de- nem pretii in limbo exspectare oportebat:
beat dimitti : quia dicit Hieronymus, et quia omne meritum efficaciam habet, et
supra dispulalum quod omnia quae
est, semper habuit a merito Christi et illud :
palimur, peccata nostra meruerunt hoc : in fide tantum habitum curat personam,
autem non fuit factum ergo numquam: in fide autem et actu curat naturam et
fuit dimissum. personam, et aperit januam.
IN II si:ntki\t. DIST. XXXIV, A, ART. i. o4d
DISTINGTIO XXXIV,
l>e |>o<M*alo acliiali scmmiihIiiiii ejiis <*aiisali(aleiii.
A. QuK de peccaio acluali anhnadverletida sinl ?
PosL pnediclcj, (lo peccato acluali dilifi;enti iiidagiiic (|ua'dam con.side-

randasunt, scilicct ((ua3 fueril oriô et causa primi peccati : ulium res b»»-
na, an res mala ? Postea, in qua ro sit peccatum ? Doinde quid sit pocca-
lum, et quot modis fiat? VA de dillorentia ipsorum peccalorum.
consislil in aclu, ct hal)ct aliquid cntis,

ibi scilicct, Distinct. XXXV, A, « Post
hsec videndum esl quid sit, ctc. »
niVISIO TEXTUS. Praesens aulcin distinclio habcl tres

partes : in quariiin prima detcrininatiir
unde maluin : ct in sccunda, in quo ma-
« Post prpcdicla, dc peccato actuali, luin, ibi, 1), « Ostensa origine mali, ctc. »
ctc. » lii lcilia, objicit quaHlum, cl solvit, ibi,
llic agit iMugistor dc inalo acluali iii II, « Ad linc anlinn iiiind dii-lion fsl.
quod cccidil liomo. (ilonsidcralur aulcni ctc. »

triplicitcr, scilicet sccuiuluni suhstanliain,
ct sic de eo agit in priina pailc. VX con-

sidcratur sccunduin (pianlitalcin, ct sic
ngit de co in secunda parlc, infia, dislin-
ctione XXXNlll, ibi, A, « Post pr.vdicta VltThll.l S 1.
de voluntalr, etc. » (ônsidcratur ctiain

sccunduin dilTcrcnlias spccic cl muiium-o :
.\n inaluni s/l ?
ct sic dc ipso agit in tcrlia jiailc, ul»i in-
cipit dislinctio XMl, il»i, A, » ('uni mt-
tem voluntas mala, clc. »> (lirca primuin auti>in incidunt ilubia
Priina lianiin adliuc suhdividilur iii tria : (pinniin |iiiiiiiiiM c>t, .\n sit ina-
duas : (piia in isla dislinctionc a<;it dc liiin?
pcccalo in rationc inali, ct iii sccpicnli Sccundiim. \n causam haboat (>flicicn-
incipil iij^crc dc codcin sccMndiiin (piod lciii vcl dcticicntcm ?
U5
546 1). ALH. MAG. OKI). VWAIW
Qualitcr proccdat a causa non dicit nisi lucis abscnliam, ubi dcbct
Tcrtium,
cfllcicnlc vcl deficicnle ?
esse lux : ergo nec malum dicet nisi boni
abscntiam, ubi debct esse bonum : hoc
Ad PRiMUM polesl ol)jici pcr auclorita- autem niliil est.
tes : sed quia copiosc inducuntur a Ma- .5. Item, Sicut est in potentiis extcrio-
gistro in scquenti parte islius distinctio-

ribus compactis ad actum et perfectio-
nis, et in sequenti distinctione, super- nem, ita etiam est in potentiis interiori-
sedeo. bus : potentise autem exteriores ad ac-
Ratione videtur nialum nihil esse sic : tuni et finem, non tolluntur nisi per
1. Bonum pcr rincm dilTinitur :cum privationem, ut csecum, et surdum, et
igitur malum opponatur lini, aut malum hujusmodi : ergo nec potentiae interiores :
per contrarium fincm, aut pcr

diffinitur sed malum dicit ablationem actus in per-
privationem finis boni non autcm pot- :
fectione tinis : ergo malum non dicit nisi
est diffiniri per contrarium fincm, quiani- privationem : privatio autem nihil est :
hil est summo bono contrarium, eo quod ergo malum nihil est. Si dicas, quod po-
sit nihil summc malum crgo : diffinic- tentia exterior quandoque tollitur per id
lur per privationem linis boni : privatio quod aliquid est, sicut oculi potentia per
autcm non ponit vel dicit ens : ergo ma- pellem tegentem visum : hoc nihil est :
lum nihil estentium. quia ibi non tollitur habitudo et perfectio
2. Item, Dionysius : « Malum nihil oculi ad actum, sed tegitur et impeditur,
entium, neque in Angelo, neque in ani- sicut nec tollitur per manum si desuper
ma, neque in tota natura K « Cum igitur imponatur.
pluribus modis variari non possit malum, Sed quia omnes confitentur hoc, obji- ^^^ ^^^^^
non erit ens. citur in contrarium sic :
3. Item, Aut malum dicitur per se et 1. Malum nihil est : quod autem ni-
substantialiter^malum, aut parlicipatione hil est, nulli oppugnat : ergo mahim nul-
substantialiter mali, aut per privationem li oppugnat : sed pugnat bono, ut dicit
boni. Si primo modo : ergo ahquid est Dionysius : ergo malum est actu ens.
substantialiter malum quod autcm est

: 2. Item, Nihil corrumpit afiquid, nisi
substantialiter malum, non habet de bo- quod est aclu ens malum corrumpit :
no : ergo illud malum nihil habet de bo- bonurn ergo malum actu est.
:
no :
bonum, et bo-
sed esse est aliquod 3. Item, Malum est primo in actu, ut
num de quo dicit Philosophus, quod om- hic dicitur in Littera actus autem relin- :
nia desiderant esse bonum, et propter quit habitum talem, quahs ipse est er- :
illud agunt, quidquid agunt : ergo illud go malum est in habitu : sed actus et
substantialiter malum non habet esse : habitus actu sunt : ergo malum actu est.
crgo nec est malum. autem dicatur Si 4. Item, Macula aut dicit aHquod ens
participatione malum. Contra Non fit : in anima, aut nihil. Si nihil : tunc non
participatione malum, nisi aliquid per deletur per gratiam, quia nihil non dele-
se sit malum quod participetur ergo ni- : tur. Si autem dicit aliquod ens, cum ipsa
hil est participative malum. Rclinquitur sit malum, erit malum aliquod ens.
igitur, quod malum dicatur per privatio- .0. Item, Anima dicitur bona boni par-
nem boni ergo malum non est nisi pri-
: ticipatione : ergo si malum est privatio
vatio privatio autem nihil est
:
ergo : boni, ab eodem est mala et indiflerens,
malum nihil est. quod falsum est ergo oportet, quod sit :
4. Item, Dicit Damascenus, quod ma- mala alicujus entis participatione ergo :
lum est tenebra spirituahs : sed tenebra malum similiter est ens actu.
• S. DioNVsiUs, l)e divinis nominibus, cap. 4.

IN n SKMEXT. niST. .\.\\IV, .\, \in. 1. m
li
(). Tlem, Si maliiin nihil est, et niliil (juod iiialunr in eo qiiod inalum, (jinnino
fiunt honiincs cum pecrant, ut dicit Au- nihil est, nec secundum esse prinrum,
guslinus, et hahelur in seqnenti dislin- nec securrdum esse secundum. Id aulem
ctione '
: ergo videtur, quod cum Deus quodestmalum nralerialiler, aliquid cst ;
puriit iiomines, quod pro nihihi puniat sicul et CcTCirm omnino nihil est, curn
eos : et hoc est ridiculum : quia sine larnen id quod esl ca-cum, sit animal visu
causa punitur, quod pro nihilo jmnitur. carens. Et hoc est quod dicitur aliis vcr-
bis, quod subjectum mali rrraterialiter
Queest. .luxta hoc quseritur de solutione quo- loquendo alicjuid est forma autem mali ;
rumdam dicentium, quod duplexest esse, consislit in privatione pura. Et lioc ideo,
scilicet primum, secundum. filsse pri-
et quia jirivalio omnis relinquit subjectum
mura est esse vere. Kt esse sccundum, etaplitudinem sive debitum ad habituni,
est esse perfectionis perficientis secundum et privat habitu ipso : et nraliim non acci-
bcne, de quo dicit Hoetius, quod esse pit intentioirem et rationem mali ex parte
est quod ordinem relinet, servatque na- quod relinquit, sed polius ex
subjecti
turam. Uicunt quod malum est ijîtur, habilu quo privat sicut enim dicit IMii- ;
non ens secundum esse secundum, quia losophus, A potentia subjecti non dici-
privat benc esse sed est ens secundum : mur Secundum hoc igitur
boiii vel iiiali.
esse primum, quia salvatur in illo. Sed concedo, quod malum in eo quod nralum,
quod hoc nihil sit dictu, prohatur de fa- omnino nihil est sicut neque aliqua ;
cili sic : privatio in eo quod privatio, aliquid est.

1. Dato quod malum sit privatio boni, Ad piumu.m dicendum, quod pnfff^re j^, ,j.
malurn non hahehil esse nisi privalionis dicilur proprie et impropric. Si j)ugnai-e
concr-etive surnptw aulem nec di- ; hu'C diciliir ju-ojjrie : lunc iderii est pugnai-e
cit esse subjecti, nec esse quod privat : quod conlraria virtute in contrarium aire-
ergo nec dicit esse primum, nec esse se- r-e : et tunc malum non prrgnat bono nisi
cundum ergo ipsum est simpliciter ni-
: vir-tule boni, ut dicit Dionysius : el hoc
hil. sic intelligendum est, ijuod est honum
2. Ftem, A simili videtur hoc piobari ; Iârticulare, etbonunr univer-salc (juotl
quia ctecuin (ut dicit Anselrnus) iiun di- cst linis omrrium bonoium. Boiiuiii au-
cit aliijuid nuigis in oculo, quam in ht[»i- tciii iiiiivei'salc (juod linis est, illud iron
de : sed nec essc primum, ncc essc se- Iiabet contrariiinr nralum : et ideo illi
cundum dicit in lapide : ergo nec in iiiliil opj)iignal. Est autem bonurir parti-
oculo. culare, quod est forma boni iii aclu vcl
I{. Item, Negatio non propler hoc di- Iiahitu. Ilahitus aulciii virtutis specialis.
citur liabere esse, quia noii ncât qnid- non est bonus substanlialiler, sed potius
quid est : sed diciliir niliil essc, cjuia ni- in «juaiiliim conjuniîl iiiii. Ila eliaiir ha-
Iril est comj)()sitiorris vel aflirmalionis sibi hitus vilii iion csl actus substairtiali-
o()[)Osil;e : ergo noc |)rivali() [)ro[)lei" boc tcr irialus, sed in (juaMtum jtrivat liirc,
dicelur habere esse secundum esse [iri- (jiiod cst iinivcisalc hiMiiim. Privalio er-
rnum, qiiia norr j)iival esse j)rimiiiii. eo go suslcnlata in aclti vcl liabitu, jrugiral
(jirod noii oj^jtoniliii' ci |irivalio ilLi (|ii;e I>ai'liculaii boiio : non uiide jirivalio. sed
j>rival essc sccuiidiim : scd jiotius omni- jioliiis iiiidc ((urtraiius attus vel habi-
iio diciliir iiihil cssc, (jiiia rrec dicil jui- tti> ; cl idco non jiuîial nisi viribus bo-
iiiiiiii, nvr sccuudunr. ni : (jiiia illiid iii (jiianlum c>l, boniini
cst : cl iii (juantiim csl. contrariutu csl.
lolulio.
r^l qiilPat.
Soi.nTK). .Vd hoo diceiidiim vidclui', I icct juivalio consiMjualur j»assive : (»|
'
Cr. Disl. XXXV, Litl. 15.
518 D. ALB. MAG. OHH. IMl.l^.D.
lunc piignare boni, est deficere bonum : doberet inesse. Cum autem dicitur, fio-
ctboc contingit privando ipsum et sic : mines puniuntur pro mafo, intefligitur
omnis privatio pugnat habitui. Sed ex pro privatione habitus boni, quod debet
hoc non sequilur, quod sic pugnans sit inesse. Et ex hoc non sequitur, quod
in actu ens : sed quod pugnat prinio puniantur pro nilnlo, sed pro atiquo, id
niodo, est actu ens : quia sic non tantum est, bono, quod debet inesse, et non in-
est privativum, sed etiam contrarium, est. Et ideo pro eodem puniuntur liomi-
habens contrariam formam babitui et nes, et remunerantur : sed pro bono
actui parlicularis boni. quod fecerunt et habent, remunerantur :
\dobject.2. '^15 ALiUD diceudum eodem modo, et pro bono quod non focerunt nec ha-
quod si corninipere sonat viribus contra- bent, puniuntur. Et ut apertius dicatur,
riis ad destitutionem agere, tunc malum cum dicitur, malum^ duo dicuntur :
et bonum improprie sumuntur pro suis unum scificet quod est ratio mafi, et af-
subjeclis in actibus et habitibus ; et sic terum quod relinquit in subjecto : et
utrumque est actu ens. Si autem suma- cum dicitur, matum nihif est, negatur
tur corrumpere pro deficere ex dcslitu- esse de mato secundum rationem mafi.
tione finis, tunc non
quod cor- oportet, Cum autem dicitur, homines puniuntur
rumpens sit actu ens sicut neque mors :
pro mato, malum causam pccnae vef
dicit
est aclu ens, ficet corrumpat et privat punitionis secundum id quod retinquit in
vitam. subjecto quod est carentia habitus. Et ex
^dobject.3, Ad ALiUD dicendum, quod matum est hoc non sequitur, quod pro nihito pu-
primum in actu sed aclus non est ratio
:
niuntur, cum diversimode sumatur in
mali, sed potius subjcctum : quia in praemissis, gratia diversorum quse dicit.
quantum est, bonus est, ut patebit in Sed sequitur : ergo puniuntur pro habitu
sequenti distinctione. quem habere deberent, cum nihif ha-
\d object.4 Ad ALiuD dicendum, quod macula di- bent.
citur dupliciter, scificet pro habitu vitii,
et pro defectu ejus quod debet inesse.
Primo modo non est macula mafa ut per
se, sed ut subjectum mafi : quia ifie habi-
tus in quantum est, non est mafus, sed ARTICULUS n.
in quantum privat bono ex carontia finis.
Secundo modo est defectus absofute ni- Ulrum malum haheat causam efficien-
hit ponens esse, sed turpitudo est ex de- tem oel deficientem ?
fectu ejus quod debet inesse ut csecum :
dicitur habere macufam, non propter

privationem aficujus, sed propter priva- Secundo quseritur, Utrum habeat cau-
tionem cjus quod inesse debet. sam efficientem vef deficientem ?
Vdobject. 5.
Ad ALiuD dicendum, quod anima non Vîdetur autem, quod deficientem :
dicitur esse indifferens ab eodem, a quo quia

dicitur mata : quia indifTcrontia non di- 1. Ut dicit Augustinus, causas mafi
cit privationem fmis, sed potius dicit efficientes non oportet quaerere, sed de-
non conjunctionem cum fine sed ma- : ficientes.
fum dicit linis corruptionem et privatio- 2. Item, iMatum (ut jam habitum est)
nem. privatio est. Privatio autem non habet
i.dobjejt.6. Ad aliud dicendum, quod ifta est vifis causam efficientem, sed deficientem :
ofjjectio parum habens rationis. Cum ergo matum simititer.

enim dicitur, malum nihif est, inteltigi- 3. Item, Causa efliciens non efficit nisi
tur non ponere atiquod ens, quod tamen duobus modis, scilicet inffuendo specien?
1;\ II SRNTEM. DIST. XXMV, A, AHT. 3. 549
propriam, aut actu suo eliciendo spe- tum comparalur ad foimaiem privalio-
ciem ox co in quod agit. Verbi grulia, nem boni : sic malum non est volunta-
ignis in combustibili influit speciem pro- rium, el non intenlum, et non fcEcun-
priam, et sol in lerra elicit specieni li- dum, sed pi<,n'um, ul dicil Dionysius, el
qualionis quae non est propria soli : ergo non causalum aliqua causa efliciente :
si malum babet causam eflicienlem, sed est defectus incidrns ex voluntate

oportet quod altero illorum modorum defloxa a bono commutabiii, et sic egre-
habeat speciem. Quidquid autem iiabet diente in actum.
speciem, ipsum est absolule : ergo ma- Et hoc totum habet probari in sequen-
lum cst absoiute. Sed hoc est falsum, ut ti distinctionc, in qua quaeretur, rtruni
probatum est ergo malum non babet : onmis actus sit a Deo ? Secundum pri-
causani eflicientem, ut videlur. mam iiitentionem maii rationes proce-
Sed conira. Sed contra : dunt sccuudo iuducta^ : et secundam in-
1. Omne quod est, aul est causa pri- tentionem ejusdem procedunt rationes
ma, aut causatum a causa prima ma- : primo inductae.
lum est in actu et habitu ergo ipsum : Unde patct soiutio ad totum.
est aut causa prima, aut causatum a cau-
sa prima. Non autem ipsum est causa
prima ergo est causatum a causa uli-
:
qua efficiente. ARTICIJLUS III.
2. Item, Aibificator est causa efficiens

aibi : ergo et malefactor est causa efli- Quaii/er nKiliim procedit u cuusa cffi-
ciens maii : ergo maium hal)et causam cientc vel dcficicnte?
eflicientem.
3. Item, Ouidquid est in potentia ali-
cujus, antequam sit, neccsse est quod sit Tertio quaeritur, Oualiter malum pro-
in iiio, sicut in potentia causje efficien- cedat a causa efficientc vel deliciente ?
tis vei materiaiis : maium aulem est in Videlur autem, quod a causa delicien-
potentia liberi arl)ilrii antequam liat : te non causetur : quia
ergo est in ipso sicut in materia, vei efli- 1. Dfficicns potius cadit a potenlia
ciente : non autem sicut in materia : causalitatis quam ipsum >it ( ausa : >i
ergo sicut in efficiente : ergo liabet cau- ergo voiuntas in eo (juod dclioiens, esl
sam efficientem. causa, potius cadil a |i(ilestalt' causantli,
quam (|U(iil causcl ali(]ui(l.
soiuiio. SoniTio. A(i iia?c omnia icvc est soi- 1. Ilem, Malum (ul lial»itum csl) iion
vere, si liabeautur pradiabila iii pra'ce- csl iii subjcclo iiisi in aiiima. V(>l lialtilu,
}> denti prol)lemate. Si enim malerialiter vcl aclii : scd |»rotil c>t iii anima, sic cau-
accipialiir maluiii, lioc cst id (|uo(l csi saliir alt mcIii iiialo : ci'::o actus maliis
malum, luiic iiialiim erit in aclii cl lia- caiisatiii' ab .iiiiina : scd iiiliil dcficicns
bitu. Actus aulem ille consi(l(M'atur dii- agil : cri;o acliis nialus ikui causalur a
piicittM', scilicel in coiiiparationc ad ob- volmitatc (lclicicntc. sed poliiis agcnte et
jcclum, quod est commiilabilc lioniim : potcnlc.
et eodcni modo liabiliis considcrari |)ol- 3. Ilcm, Non esl malum nisi sil con-
est in quantum inclinat iii illiid : et sic vcrsio ad (-omiiiulal)ile boniiin pcr mo-
malum esl voluiitarium el iiilcntum cl diiiii fnicii(li ; mmI [iossc converli, posso
caiisaliim, ct lialiet cansam eriicientcm, csl, cl siinililer posse frui iiono commu-
sicut probabiliir iii dislinctione siMjiiciili. t.ibili. |iosx(> ol : crgo cansa peccali ron-
Si aiilcm onsidcrctiir ( iiialiini iii i o (piod .sislil iii |)olcnlc ct agentc, ct non dcii-
maiiini, \ (d aclus vcl liabiliis iu (pian- ciente.

:;:')() 1). \\A\. I\1A(.. OIU). IM{/E1).
Sed contha :
autem conversa ad bonum commutabile
Dcfeclus (ul supra habitum esl) nuni- per consensum, est sicut instrumentum
quam cst al) cfliciente, quia efliciens efli- delicicns actu et curvum, eo quod in-
cit ens secundum speciem aliquam, et tentio dirccla tendat sursum, sicut dici-
hoc non esl defeclus vel privatio, sed ditur in Canticis, i, 3 : necii dili(junt tc.
cit Auguslinus, el ponitur insequenli di- ^

llbi dicit Ambrosius, quod diligere ter--
stinclione, quod tota natura mali a spe- rena, curvitas est animse. Cum igitur
ciei privatione accepta cst : ergo non quaeritur causa mali, aut quaeritur causa
causatur a libero arbitrio vei volunlate, mali in potentia, aut causa mali inactu.
secundum quod est efficiens, sed secun- Si causa mali in polcntia : tunc dico,
dum quod est deficiens. quod est voluntas potens delicere ex ver-
tibililate naturae ct elccti<:)nis. Si causa
soiuiio. SoLUTio. Diccndum ad huc, quod ma- mali in actu quod est voluntas de-
: dico
deficiente, sive acci- ficiens a primo bono cx conversione de-

lum est a volunlale
pialur malerlaliler, sive formaliter. Si ficiente ad bonum commutabile ita :
enim accipitur malerialiler : lunc est ac- quod quidquid est motus interiorum vel
tus super ohjectum carens forma boni cx exteriorum, proccdit a virtutc Dei mo-
privationc finis. Si autem accipilur for- vente : scd defectus boni incidit a volun-
maliler : tunc dicil privalionem rationis tate mota, quae dcflectitur ab ordine pii-
boni. Sed si malum diceret actum in ma? virtutis movcntis in finem boni, per
comparatione ad objcctum tantum, tunc hoc quod convertitur ad id quod sub se
verum quod esset a causa efficien-

essct est vel debct esse. Aliud exemplum est
te : sed hoc non dicit sccundum aliquem de virtute informativa in semine, cui non
sensum. Et ut plenius possit intclligi, obedit substantia seminis : ibi enim ge-
ponamus duo cxempla, quorum unum neratur monstrum, non ex defectu vir-
est Augustini, alterum sumitur a Philo- tutis informativae, sed eo quod substan-
sophis. Augustini quidem excmplum est, tia seminis deficit a mobilitate ûam
quod consideretur virlus grcssibihs per- recipit a virtute informante : sed defc-
fecla ct integra, sita in membro in quo ctus a perfectione formae, est defectus
volvitur crus, ct considcretur in ipso mobilitatis seminis, ex hoc quod conjun-
crure conjuncla ad fcmur vel ad genu ti- cta est dispositionibus contrariis. Et haec
bia curva, et consideretur actus ambu- duo cxempla fcrc solvunt totam diflicul-
landi : actus enim ambulandi reducitur tatem istius ct sequentis distinctionis.

ad vii'lutem gressibilem sicut movcutem DicENDUM igitur ad primum, quod ma- acI i.
et non delicientem, scd ad tibiam ut dc- lum habet causam dcficientem, ut causa-
ficientem in acceptione molus recti a litas rctorqueatur ad id mali quod est
virlute grcssibili et ideo id quod est: materiale et ens, defectus autem ad pri-
ambuhilionis, tolum effiuit a virtute vationem boni quae causat rationem
gressibili, sed ratio claudicationis et de- mali.
.fectus a recto incidit pra^ter intentio- An AuiuD dicendum, quod actus est Ad 2.
nem virtutis gressibilis a curvitate ti- ens, et causatur a voluntate prout move-
biae, quae curvitas etiam nihil ahud est tur a virtute primi moventis : sed defe-
quam infirmitas ct defectus rectiludinis ctus incidcns circa actum, causatur ex
jn instrumento ambulandi. Dicamus igi- defectu actuali voluntatis, qui defectus
tur, quod virtus grcssibiUs in movendo, est deflexio ab ordine motus divinae vir-
est sicut virtus divina generaliter riiovens tutis ad linem boni. Ex hoc enim causa-
volunlalcm et naturam voluntas autem
: tur privatio finis et boni : quia si mo-
in se cst sicut inslrumentum potens de- veretur sicut Deus movel, tunc conse-
ficere ex verlibilitate natura; : voluntas querclur fincm. Quis autem sit cgrcssus
IN II SKNTENT. DIST. XXXIV, R. :351
ille el (lefectus, iufiu palebit in eodem tos unius voluntalis : et ideo si eonver-
problemate. titur bonum commutabile ut ad fmem,
ad
Ad 3. Au ALiuD dicendum, quod conversio excluditur necessario bonum incommu-
ad bonum commutabile non est mala, ut tabile : et lioec exclusio defectus boni
dicit Augustinus in libro de Libero ar- commutal)ilis, est in voluntate, et est
bilrio, sicut nec ipsum bonum commu- tota ratio mali, Et ideo hoc est impoten-
tabile est malum, nec fructus boni com- tiae et causae sccund<E delicientis ab or-
mutabiiisest malus : sedconversio aver- dine illius motus, quo movenlur a causa
tens habet rationem mali, el fructus ex- prima.
cludens quo estfruendum, est malus
id : Et per hoc patet solutio ad totum :
et ideo patet, quod malum incidit exclu- (juia ad id quod est in contrarium, bene
sione boni summi, quia impossibile est concedimus.
duos esse fines non ad sc invicem ordina-
15. Quie /uil orifjo cl causa pcccali iirima ?
Causa ct origo prima peccati i"cs boiia cxstitit, qiiia aiilc |Miiiiuiii [MMca-
tum iion crat ali(|iiid maliundeoriretur. (aim ciiim origincm cl caiisam lia-
biiil, aul ex bono, autex nialohabuit : scd maliim anlc non eral : cx hom»
ergo ortum est. Prius enim in Angelo orlum cst pcccalnm, cl postca iii
homine, h^t qiiid erat Angelus, nisi hona naliira Dci ? Non cx Deo orlum
estmalum quod fuit in Angclo non cx alio quam cx An^'cIo (V\ hono crô : :
ortnm csf. Undc Auguslinus in rcsponsirtnihus conlra .luliaiium Ihcrcli-

cum (jui (lixcral, Si ex natura pcccalum cst, tunc mala csl naluia, ail
'
:
QucRso iil si |)olesl, respondcat. iMaiiifcslum cst cx volunlalc mala, lain-

(juaiii cx arhorc mala, iicri oinni;! ojicra mala, laiiKjuam fruclns inalos :
scd ijtsam iii.ilam volunlalcm iiiidc diril cx(trlaiii. iiisi c\ honn ? Si (Miim
exAngch» : (|iii(l cst Auf;(diis, iiisi homim dpiis |)ci ? Si c\ lioiiiiiic : (jiiid
crat ijisc lioiiio iiisi Ixmiim ojiiis |)ci ? Imo (|iii(l ciaiil li.cc diin ;inlc(jiiam
in cis orircliir mala \(diiiilas iiisi hoiiiiiii opiis l)(>i, c! hoiia cl laiKlanda
nalurii ? hlrô cx hono oiihir maliiiii, iicc fiiil iiikIc oiiii poss(»l iiisi cx ho-
rm. l)i('o frô, (jiiia \ (duiilalcm mahiiii iiiilliiiii iii.iliiiii pi.crcssil, scd c\
himo oiifiincm hiihiiil. Ilic apcrlc (liciliii |irimaiii caiisaiii cl oii-iiiciii iiia-
li, hoiiam fiiissc naliiraiii. I'".l iiihilomiiiiis osIcikIiIiii- ciijus pccciili hicril
causa, sciliccl mahv vidunlalis.
'
M inI iii I.iji. 11 (ii- \M|iliis.>| Coiiriipisronlin ail \',ilii iiim. f.ip. -H Nol.i I",. I..)
1). AMi. MAG. oni). PJLEI)
C. (5?/oflf //la/a volimtas secundaria causa fuil vialorum.
Mala aiitein vohinlas illa Angeli et lioniinis, causa. est ctiani maloruin
subsequcntiuin, scilicet maloruni operum et malaruin voluntatum. Unde

Au"ustinus in Enchiridion : Neqnaquam dubitare debemus, rerum boiia-
rum quae ad nos pertinent, causam non esse nisi bonitatem Dei : mala-
runi vero ab immutabili bono deficientem boni mutabilis voluntatem, prius

An"-eli, postea hominis : primum est creaturee rationalis malum, id est,
hoc
prima privatio boni '. Ecce habes primam voluntatem boni mutabilis, id
est, Angeli et hominis deficientem ab immutabili bono, id est, a Deo,
causam esse malarum rerum ad nos pertinentium quia causa est tam :
peccatorum, quam poenarum quibus premitur humana natura. Prima ergo

origo et causa peccati, bonum fuit : et secunda, malum quod ortum est ex
bono.
malum : ergo primum malum est a ma-

lo, ut videtur.
:3. Item, llle defectusa quo incidit ina-

ARTICLLUS IV. lum, aut est poena, aut culpa : non poe-
na, ut videtur : ergo culpa : ergo cul-
Uirum causa et oriyo priini peccati ex- pa culpam primani
prsecedit non :
stitit res bona ? enim potest dici, quod sit pcena, quia
poena non est ante culpam primam, sed
post ipsam ex ordine justitiee divinee.
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in 4. Item.Cum dicitur, malumprimum,
Littera, cap. B : « Caiisa et origo primi intelligitur de voluntate interiori, qute
peccati res bona, elc. » est actus voluntatis instrumenti : hoc
Hoc enim videtur falsuin : quia autem malum procedit a voluntate, quie
1. Matth. VII, 18, dicitur : Non potest est instrumentum aut ergo in quantum :
arbor bona fructus malos facere, etc. voluntas mota a Deo, aut in quantum
Igitur mali primi radix est mala et non voluntas vertibilis. Et quocumque modo
bona, ut videtur. dicatur, sequitur quod semper sit malum
2. Item, Ilabitum quod malum cstest, a voluntate : quia nullo illorum umquam
a causa deficiente causa autem defi-:
caret,quod falsum est : ergo videtur,
ciens non est nisi a bono ergo est a de- : quod non sit ab ipsa nisi in quantum est
ficicnle a hono sed deficiens a bono est
:
mala.
S. AucujTiNUs, lii Eucliiridion, cap. 23.

•« o O
IN 11 SEiNTlOT'. DIST. XXXIV, C, AUT. i. on.l
0. Ilem, Habitum quod voluntas

est, nitate naturic : sed causa dcficiens in ac-
actualiter deficiens a bono, prima causa tu, mala est : sed defectus in actu est
est mali : aut igitur ille defectus estidem idemqui
defectus est interioris voluntatis
cum malocausato, autdiversus. Si idem : secundum actum : et ideo non pr-ecedit

lunc idem est causa, et causatum, quod unuin maluin altcruin, quia utrumquc
non potest csse. Si diversus : tunc ine- est unum.
vitabilitcr sequitur, quod malum pri- Ad aliud dicendum, quod dcfcctus illc Ad 3.
mum sit malo alio quia defectus vo-

a : culpa est, et est in actu voluntatis inte-
luntatis a bono primo malus est. Si au- rioris : quia substantia illius actus con-
tem hoc concedatur, oportet necessario, sistit in conversione illicita ad bonum
quod liic deveniatur in inliniluni^ aut cominulabile : ct haec conversio sub tali
aliquod est summe malum, quod causal ratione dicit talein dcfcctuin : sed verti-
omnia mala, ut dicunt Manicliaii. Si bilitas ipsius polentiifi nec cst picna, noc
enim ante primum maluiii in actu est culpa, sed natura qiiic conscquitur cam
malum, quieritur de illo malo, ITtrum sit in quantum est de nihibj.
causa, vel causatum ? Si causa tunc : Ad aliud dicendiim, quod nullus isto- k<\ i.
erit per se malum et ita verum dicit : luni inodorumest necessarius quia nia- :
Manichieus. Si causatum tunc qu*ritur : luin non habet causam necessariam, scd
de causa ejus, Ulrum sit hona vel mala? cst a voluntate libertatcm habente con-
Et videtur, quod mala quia contrario- : vertendi se et avertendi et ideo quan- :
rum contrariae sunl causa;. Si igitur causa doquo peccat, ct quandoque non poccal.
boni bona est, et causa mali niala eril : l'^t quod objicitur, quod contrariorum
et tunc qufcritur de illo miilo : et itur in contraria; sunt causiE, non lenct in cau-
infinitum : aut oportet, quod causa mali sis rationabilibus, scd agentibus pcr nc-
sit bonum : et hoc videtur impossibile. cessitatem naturic tantum.
.\d ALiUD dicenduin, quoil illc (lcfeclus a-i 5.
Soiutio. SoLUTio.Dicendum, quod primi mali esl idem,eoquod voliintas aclualitcr non
actus iiiterioris causa cst rcs bona boni- dclicit nisi in actu volcndi cl conversio-
talo natura), scd non bonitale finis ordi- iiis indcbila^. Nec tamon so(|uiUir. (juod
nali ad j:^raliam et virtutem : et haec res i[)sa iion sit ciiusa iiiali : (luia ipsa ost
voluntas crcata dc iiihilo, vcrlibilis ciiiisii mali doficicns, id csl, (jii;i iiiii-
te.^^t ;i
secunduin clectioncni ad volil;i diversa, iiiiii li;ilict riilionom : ct illud csl coii-
qua' sunt coinmulabilc bontim, et incoiii- jiinctum miilo, sed non cst cfticions, sed
inulabiic boiiiiin, scciinduin qiiod elege- polius cst cflicicns voluntas secundiim
ril. se, ct cn'octuiii lotiiiii miiluin socundtmi
Aii I Ai) nii.MiM cii4() (iicciidiiin (sicul iMa- niilniiim ol liilionom, licct non oodoin
gistcr in Lillcni dicil) quod lo(|uilur ibi modo, iit diclum osl. I iidc iioit prioccdit
Dominus dc mala actiiali volunlalc iii- (icrcctiis iilc in;iltiiii nisi n;itiii-;i. ut ratio
tcriori, cl vocal frucltim optis extcrius. ;ili(tijtis j)rioccdit id ctijus ost riitio. ciim
'^' *'•
Au .\i.iui) diccndum. qiiod causa tlcli- liimcii sccundtim csso sit idcm.
ciens in polcnlia, i>st mala, scd bona bo-
55i I). ALIi. MAG. OI{I). \n{A'A).
1). In qua re sil peccatum, an m bona, a?i in mala ? et dicitur, quia in bona
tantum.
Osteiisa origine mcili, superest videre iii qua re sit malum, scilicetan in
re bona, an in re mala ? Qui recte acuteque sapit, non nisi in bono malum
esse intelligit, id est, in natura bona. Malum enim est corruptio vel priva-
tio boni : ubi autem bonum non esl, non potest esse corruptio vel privatio
boni. Peccatum ergo non potest esse nisi in re bona. Sicut enim morbis
acvulneribus corrumpuntur corpora : quee, ut ait Augustinus in Enchiri-

dion \ sunt privationes boni ejus quod dicitur sanitas : animorum
ita et
qua^cumque sunt vitia, naturalium sunt privationes bonorum. Quod est

enim aliud quod malum dicitur, nisi privatio boni ? Bonum enim minui
malum quamvisquantumcumque minuatur, necesse estutaliquid re-
est :
maneat, si adhuc naturaest. Non enim consumi potest bonum quod est
natura, nisi et ipsa natura consumatur. Cum vero corrumpitur, ideo ma-
lum est ejus corruptio, quia eam qualicumque privat bono. Nam si nullo
bono privat, non nocet. Nocetautem : adimit ergo bonum. Quamdiu ita-
que natura corrumpitur, inest bonum quoprivetur. Ac per hoc nullum

ei
est quod dicitur malum, si nuUum sit bonum sed bonum omnino maloca
:
rens, inlegrum bonum est. Cum vero inest malum, vitiatum vel vitiosum
bonum est : nec malum umquam potest esse ullum, ubi est nullum bo-
num. Unde res niira conficitur, ut quia omnis natura, in quantum natura
est, bonum est : cum vitiosa naturaesse, mala na-
nihil aliud dici videtur,
tura esse dicitur, nisi malum esse quod bonum est, nec malum esse nisi
quod bonum est ^ Hac contexione evidenter insinuatur malum non posse
esse, nisi in re bona : ubi etiam, licet absurdum videatur, manifeste dici-
tur esse malum, quod bonum est.
* S. AuGusTiNL'?, In Enchiridion, cap. H.

'
Idem, Ibidem, cap. iZ.
••
IN 11 SlLNTKiNT. DIST. X.WIV, K, F.

%f %s
E. Quod ex pr^smissis sequitiir, scilicel quod cum dicitur malus homo, dicitur
malum bonum.
Ex quo colligitur, iiiliiraliiid sifiriificari rum clicitur hoino maliis, nisi

bonum malum. Unde Augustinus in oodein subdit: Quidesl inalus homo, '
nisi mala natura ? Quia homo natura est. lôrro si hoino aliqiiod boniiin
est, quia natura est : qiiid aliud est malus iiomo, nisi inalum ijoiiiim? Ta-
men cum diio ista discernimus, invonimiis noc idoo m;ilum, (iiii.i hnmo
est : noc ideo bonum, quia iniquus ost : sod bonuin, quia homo : malum,
quia iniquus. Omnis itaque natura, etiamsi vitiosa sil, in (|uantum nalura
est, bona ost : in quanlum vitiosaesl, inala ost.
I''. Quod rcijula Dlaleclicorum de conlrariis [alUl in his, scilicct hono cl inalo.
Ideoquo in his contiariis (juie inala ol inma vocaiilui", illii Dialoclico-
riiiii rogula deficit, qua dicunt, Nulli rci diio siinul inossi? <'(iiiliaiia. Xiil-
lus eniin j)otusaut cibiis siiniil diilcis osl, (M ainariis. Xulluiii simiil c(M|ms
iibi aibum, ibi ot ni;^ruiii : ol Iidc iii multisac poiic iii niniiibus roporiliir
cniitrariis, iitin una re simul (;sso ikui |Missiiil. (".iim auloiii Imna cl iiiala
iiiilliis ambiât (!sso cdiiliaria, iion soluiii simiil csso possuiil, srd iiiala
omiiiiKi siiio bonis ol nisi iii boiiis osso ikhi |»ossiiiiI. I''I Ikim' diio (diilraria
I ila simul siiiit, iil si bonuiii iioii csscl iii (jiio ossol, prorsus \\v{- maluin
esse potiiissot : (|iiia non modo ubi consislorol, sod uiido orirolur c(»rru|»lio
iioii lialxMcl, nisi essot quod ci^rrumporclur : (|iioniaiii iiiliil csl .iliud coi-
riipli(», (piam boiii (vxlciiuiiialio. \'\\ itoiiis ci\U(» iiiala oil.i siiiil : cl iiisi
in '
boiiis n(»ii siiiil : iicc hiil prorsiis iiiidc oiircliii iilla iiiali iialiiia. iiisi «>x
Aii;4oli otlioiniiiis iialura liona, iindc piimiliis orla csl \(»lunlas mala \
'
S. AuiiuSTiNi.s, In Kiicliiridioii, f.ip. V,\.
• Iii odil,. .J. .MIiMUiiio dcosl ('«.
*
S. Ai i.usriNus, Iii KiK-|iii-i(lioii. .'.ip. l.i.
SoC) D. ALB. MA(.. OKI). VW/m.
G. Epilogum facit, ad alia transilurus.
Ex his aperitur, quod primo et secundo supra invesligandum duximus,

scilicet quae fueril origo mali, et iujqua re sit. I^x bona enim re ortum, et
in re bona consistere, praemissis testimoniis comprobatur.
H. Sente?itice illi qua dictum est bonum esse malum^ opponitur de prophetia quss
ait, Vae his qui dicunt bonuni malum !
Ad hoc autem quod dictum est, malum esse quod bonum est, quidam
sicopponunt Si bonum malumesse diciinus, incidimus in illam senten-
:
tiam propheticam, ubi legitur Vee his qui dicunt bonum malum, et malum
:
bonum Igitur si hanc maledictionem vitare volumus, nullatenus dicere

'.
debemusbonumesse malum, ete converso. Hocautem Augustinusineodem

libro ^
deternn'nat, dicens : Id quod dictuni est in prophetia, intelligen-
dum esse de ipsis rebusquibus homines malisunt, nondehominibus. Unde
qui adulterium dicit bonuni, in eumcadit illa prophetica detestatio : et in
eum qui dicit malum hominem bonum, vel bonum esse iniquum. Qui
enim dicit hominem, in quantum honio est, malum esse etbonitatem esse :
iniquitatem, opus Dei culpat, quod est homo : et vitium hominis laudat,
quod est iniquitas.
* Isa. V, 20 : Fa? qui dicitur malum bonum, et bonum malum.

* S. AuGusTiNus, In Enchiridion, cap. 13 et 19.
i
« VI ^
IN II SEi\Tr:iNT. DIST. XXXIV, II. AIM. .',.
finitum, tot possunt esse mala, quod

totum absumerent bonum et quod nihil :
habet de bono, est non ens ergo pos- :
sunt ita multiplicari mala in aIi([uo,
AIVnCULUS V. quod ipse enicerelur non ens. Si dicas,

quod bonnm habct pioprielatem c(^>n-
Utrwn malum sit in re hona, vel mala ? tinui quod est divisibile in inlinitum :
et primum malum tollit aliquotam [)ar-
tem boni, et secundum non lollit tan-

Deindc quceritur de hoc quod dicit^ tum, sed aliquolam residui, et sic in
ibi, I), « Osteusa oriyine mali, etc. » inlinitum. blt tunc est queestio, Quae sit
Videtur enim hoc irapossibile dicere cum secuiulum malum inveniat

ratio,
tribus modis. bonum magis dcbile quam [)rimum, ta-

In hoc enim quod dicil, quod bonum men secundum tollit minus a quautilale
est subjectuin mah : quia secundum quamprimum? Rt uon polcsl invcniri
hoc oppositum est subjcctum oppositi, ratio, ctiarn a volente fingere.
quod nullo modo esse potesl quia : Praelerea, In non solvitur sic
Lillera
1. Dicit Pbihjsophus, quod su])joctum ab Augustino sed quod ideo hoc ac-
:
ncutri opi)ositorum est oppositum. Si cidit, quod ipsum bonum csl naturale.
dicas, quod bonum ct malum non sunt Kt tunc qua^ritur ralio liujus, Qualiter
contraria, scd opposita, ut privalio et bonum ideo non fiuilur, ([uia cst natu-
habilus : lunc adlmc cst impossibilius : rale ?
habitus enim privatus nullo mt)do est
substratus privationi, quaj privat ipso : Tertiiim quod dicit, cst quod in liis
eryo bonum non est subjectum mali. contrariis fallit rcgula Dialecticoium : et
2. Item, IJonum malum

et o[)ponun- vidclur male lei-isse Auiiuslinus rci^ûlas
tur : aut erg-o totum malum opponitur Dialeclicorum : quia bonum et malum
toti bono, aut parti boni. Si toti bo- non sunt contraria secundum eum, sed
l no : erjiô niliil de bono remanet cum opposita, ut privatio et habitus.
ipso quod malo subjicitur Si aut parti Prfeterca, Ktiamsi detur, ([uod ()[)[)o-
boni : ergo cum nibil sit bonum, ni- nantur ut [)rivatio et habitus, adhuc nul-
si opposilum malo, non totuni bolo nmdo liaberi [)otcsl, ([uod malum sit
num est bonum, sed pars illa tantum in eodciii boiio quo [)iival : ([uia iiullus
quae opponilur malo, quod falsum est : intellectus capil hoc : ([uia [)rivatuiii iion
erjô nibil i'emanet de bono ([uod subji- cst : subjcclum autcm [^rivationis et ma-
ciatur malo, ut vidctur. li est simpliciter. l\ri;o Auuustinus vi-
'•\. It(Mii, .\iliil (ist subjecturn alicujus. detur hoc nialc diccrc.
nisi ([uod natum est susci[)ere illud : . /
bomiiii csl subjectum uiali : cvô natum SoLUTio. Dicendum ad hoc. quiMl tri- soimij
est susciper(^ illud. Sus(i[)iat crô : ciiio [)lc\ cst maliiiii, ct (ri|)lcx bonuin : cl
tiinc bonuiu oiit nialum, (>t [)roI>abitur ([uia boniim dicilur iit liabitus e\ ([iio
oppositum dc o[)|)osil(), ([uod secundum co_i;ni)scilur [^rivatio, (lis(inf,'uatur [)rius

omue ênus ()[)|)()sil()rum csl im[)(issi- bouuiii : ct c\ illo hal)c(ur disînclio
bile, liccl (licalMiin A/7/c/7i, cl concedii- mali. Dicidir iîdir bonum gra(ia', et
lur. bouum ([uod convcr(i(ur subslaiUialiler
cum cii(c, c( lioiiiim mcdium ([uod (*sl
Secunduin ([uod dicil, cst ([uod lua- ordiiiabili(as iiadiia' ia(i()nalis in irra-
luii) adiiuil boiuim c( : lioc etiam vi- (iam. Piiiiiiiiii bonum cst in i;ra(ia et
dclur iiu[)ossil)iIc : (piia cuiii bnuum îl virlu(e j^ra(um faciente. Secundum cnu-
"i58 1). \\M. iMAd. OHI). I»n/ED.
soquitur omncni naluram in (]uanlumcst gratiae opponilur malum, et ideo ea
naliua. rcrlium aulem specialiler est privat, sed nulli parti substanlialis boni,
nalura? quae capax est grali;e : quia illa cl ideo nihil de Jioc privat : sed medio
capacilas luibel liabitudinem naturalem bono 0[)ponitur secundum aliquid, et

qua ordinatur ad gratiam : cl hoc vo- quoad hoc privat et secundum ali(juid
:
catur a Doctoribus ct Sanctis bonum na- non opponitur, el ideo quoad lioc non
turale divisibile per peccatum. Undc privat.
illud medium bonum inter gratiam et An ALiun diccndum, quod in Littera
naturam, consideratur dupliciter, sicut conceditur malum esse bonum : sed non
omne medium, scilicet a parte substan- est idem praedicatum et oppositum : quia
ti« in qua radicatur, et a parte finis bonum quod bonum

opponitur malo, est
(luem attingit, scilicet graliae. Dico igi- gratiae vel naturae, quod est medium ex
tur, quod malum dicitur etiam tribus ea parte qua attingit bonum gratite.
modis secundum Dionysium quia ma- : Quod autem praedicatur de malo, est
lum naturae est contra naturam esse illius bonum quod convertitur cum ente, vel
rei cujus est illa natura : et malum cul- bonum medium secundum id quod ra-
pae est contra gratiam : et malum radicatur in substantia rationali : et ideo
tionis vel animae est contra bonum na- non est opposilio secundum rem, sed se-
turale, quod est ordinabiiitas naturalis cundum nomen solum.

ad gratiam.
DiGO ergo ad primum iliorum trium Adquod secundo
id objicitur, dicen-
Ad 1.
quai objecta sunt, quod maium culpa? de dum quod illa solutio ficta est, ct bene
quo hic ioquitur, opponitur in toto bono improbata : sed causa est quam ponit
gratiffi, et ideo in toto privat illo, ita Augustinus in Littera : scilicet quod ex
quod nihil manet de ipso cum malo : illa parte ex qua radicatur in substanlia,
sed idem malum culpse in nullo opponi- naturale est sicut substantia : et ideo
tur bono substantise quod convertitur cum maluin non opponitur nec privat
cum quolibet ente in quantum est, et ex illa parte, infinite se habet ad bo-
ideo in nullo privat vel adimit ipsum : num : et ideo licet seinper elongetur,
bono autem medio opponilur in illa tamen non tollitur quin maneat potenlia
parte qua se habet ad gratiam, et non in boni per adjutorium gratiae : sed si in-
illa qua se liabet ad subslantiam in qua finite se habcret ad bonum gratia?, tunc
radicatur et ideo in illa parte in qua
: procederet objectio.
opponitur ei, privat ipso, et non salvatur
cum ipso sed in alia parte in qua non
:
Ad id quod tertio objicitur, dicendum
opponitur ei, efficitur subjeclum ejus, quod contraria dicuntur dupliciler, scili-
sicut subjectum potest habere privatio, cet proprie, et large. Proprie sumendo
quia ex illa parte relinquitur a privatio- contraria, sic suntformae contrariae ordi-
ne : et ideoquod medium sequitur

lit, iiatae ad subjectum unum : et sic utrum-
naturam extremorum et ideo in illa : que contrariorum est ens in specie pcr-
parte qua attingit gratiam cui opponilur fecta et hoc modo malum et bonum
:
malum culpee, opponitur ei malum, et non sunt contraria. Large autem sunt
in ea parte qua radicatur in substantia contraria, quae sunt principia conlrario-
cui non opponitur, relinquitur a malo, rum actuum et habituum et hoc modo :
sicut subjectum a privatione. Diccndum bonum completum et malum sunt contra-

igitur ad primum, quod non secundum ria : quia voluntas completa causa est
eamdem rationem subjectum est et op- actus boni performam gratiae et virtutis,
positum, sicut ex dictis patet. et diminuta voluntas quie substat pec-

Ad ALiUD dicendum, quod toti bono cato, non potest in illum de se, sed
Ad 2.
IN II SENTKNT. DIST XXXIV, 11, ART. 5. 539
potest in actum vitii et liabitum virtutis. non fallit, sed videtur fallere : et Au-
Et hoc modo sumit Augustinus liic con- gustini non est sententia secundum reni,
traria, et quoad hoc verum dicit : et ideo sed quae facil qucerere verum regulae in-
non simpliciter fallit hic regula Diale- tellectum.
cticorum : et ideo ghjssant quidem, quod
500 1). AUi. MAd. ORD. PR^D.
DISTINGTIO XXXV.
De peccsilo si<*liiali secMnnluiii e|us quulililsileiii el «liriiuilioueiii.
A. Qiiid sit peccatiim ?
P£)st heec videnduni est, quid sit peccatum. Peccatuni est (ut ait
Augustinus) omne dictum, vel factum, vel concupitum, quod fit contia
le^^-em Dei. Idem, in libro de Duabus animahus : Peccatum est voluntas
retinendi vel consequendi quod justitia vetat'. In utraque assignatione
de actuali peccato agilur et mortali, non veniali. Ex prima descriptione
ostenditur peccatum esse voluntas mala, sive locutio et operatio prava, id
est, actus malus lam interior quam exterior : ex altera vero tantum osten-
ditur esse actus interior. Voluntas enim (ut in superioribus dictum est)
motus animi est : actus ergo interior est. Ambrosius quoque in libro de
Paradiso ait : Quid est peccatum nisi legis divinee ])rcGvaricatio, et coele-
stium inobedientia prseceptorum ? Ergo in prsevaricante peccatum est,
sed in mandante culpa non est. Non enim consisteret peccatum, si
interdictio non fuisset. Non consistenle autem peccato, non solum malitia,
sed etiam virtus fortasse non esset : qua? nisi aliqua malitiffi fuissent
semina, vel subsistere, vel eininere non posset '\

Ecce preevaricationem
legis et inobedientiam diffinit Ambrosius esse peccatum.
Hic incipit agere de peccato. Et divi-

(litur in tres partcs : in quarum prima
Divisio TEXTUS. taugit peccatum diffmitive et
quid sit
realiter. In secunda autem determinat,

utrum peccatum habeat rationem poenoe
^<. Post hsec videndum est, cjuid sit pec- vel non ? in distinctione XXXVI, ibi,
calum^ elc. » A, « Sciendum est, etc. » In lerlia quae-
'
S. AuGUSTiNus, Lib. de Duabus animabus, cap. lu.
cap. 22. Cf. eliam libros contra Faustum Ma- ' S. Ambrosius, Lib. de Paiadiso, cap. 8.
nichaum, cap. 11, et Lib. I Uetiactalioiuim,

IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. I. .^61
rit, Ulrum aclus peccalorum sunl a Deo, aliquam causam peccalum est liujus-
:
vel non ? in dislinclionc XXXVII, ibi, inodi : ergo non potest difliniri [)er
A, « Sunt et alii plitrcs, olc. » aliquod genus causa?. Iîuma patet ex
Praesens aulern leclio conlinet qualuor lioc,quod omnis diflinilio datur per
partes : in quarum prima Magister dat causam aliquam. Secunda probatur per
tres dininiliones do peccato. In secunda, boc, quud peccatorum nulla est forma,
ponit rationes diversarum opinionum ad sed potius formae privatio, sicut et spe-
quid sit peccatum secundum rem et sub- ciei.
stantiam, ibi, 15, « Quocirca diversitatis 2. Similiter, Cumnonbabeat maleriam

Imjus, etc. » In terlia, tangit rationes nisi circa quam, et illa non sit unius
corum qui dicunt omne peccatum in rationis in peccatis, non possunt difliniri
quantum est, a I)eo esse, et ol)jicit con- per illam : nec per efficienlcm, quia non
tra cos, et solvit, ibi, D, « Quidam cst causa efliciens peccati, scd deliciens :
aulem diligenter, etc. » In quarta quac- nec per finem, quia omne peccatum ideo
rit, Cum peccatum sit corruptio boni, peccatum est, quia privat line : ergo
utrum corrumpat bonum in quanlum nullo modo videlur peccatum (bflini-
est, vel in quantum actus est, vel in bile.
quantum peccatum cst ? ibi, K, « Potest '). Item, Quid([uid difliiiibile cst, hac
etiam quxri ab eisdem, Cum peccatiim^ diflinilione posila, ipsum aliquid consti-
etc. » tuit et perfectum in ordine universi :
Et per hoc patet sententia. peccatum autcm niliil taliiim est ergo :
peccatum non est diflinibile ad minus

diffinitione positiva. Prohatih autem
piima per hoc, quod omnes partes dif-
finilionis positiva) aliquid constituunt
AUTICULUS I. in Secunda autem per hoc,
diflinito.
quod quamvis peccalum ordinelur, la-

Utrum pcccatum sit diffinibile ? cl, men illc ordo est in alio, et nun in pec-
Utrum rnortale ct actuale potcst una cato, ct est ordo extrinsecus quu aliquis
diffinitione diffiniri ? bene utitur malo ad aliud ([uia
: [)ec-
caluin [)rivat ordine substantiali rei el
inlrinseco, ut dictum est ante liiK m pri-
Incidit aulem dubilalio triplex secun- mi libri Sentciifiarum, '\i\ ([u;estione de
dum Litteram, scilicet, an pcccahim dif- urdine mali '.
linibilc sit ? i. Si dicas, (juod peccatum sicut et

Et, An ratiuncs quas tangit Magister, malum, [^rivatio est, et potest difliniri
omni peccato convenianl ? ut privatio. CoNTitA hoc est, ([uod ad
VA tertio, de ipsis diflinitionibus quas miiius nun (>sl difliiiibib» difliiiitiune [>o-
ponil. siliva et aflinmitiunis, sifut .Mairislcr
hic diflinil.
Ai) PRiMUM sic proceditur :
Tn CONTUAItll M autiMM <'-| i<| i[ii(id lui- SoJ conlra.
Videlur (>nim, (juod peccalum nun bcliir iii IJtlcra.
sit (bfiinibil(>. Pi.vterea., Omiit' |)eccaliim, iit Ma-
I. Ouid(niid enimsccundum communo };isler iiifr;i dicct. Ii.ibct ;ictum circa
nomcn sibi pusitum, iinii cst rcducibile ubjectum determinatum : lidis aulcm
iii ali([uu(l uiium i;enus caus;(> [iiii\i- acliis (lifrmii)ilis esl per objectuin : ergo
mum, i[)suin noii |)ulesl difliiiiii y,'\- [)i'((Mluin cst difliiiibilc.
' Cf. I Senlonliaruiii, Di^l. Xi.VII, .Vri. 2.
xxvn 3G
562 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
Solutio. SoLUTio. Dicendum, quod peccalum

mortale et actuale, ut dicit Magister,
potesl diffiniri una diffniitionecommuni.

Utrum autem omne peccatum possit una
diflinilione diffiniri, in sequenti pro- ARTICULUS n.
blcmate patebit.
Utrum rationes quas tangit Magislcr
Ad 1. Ad pRiMUM ergo dicendum, quod per
efficientem et materiam pecca- omni peccalo conveniant, sic quod illis
causam
mortale positive potest rationibus omne peccatum diffiniatur ?
tum actuale et
diffiniri : licet enim causam habeat de-

ficicntem secundum comparationem ad
formam circumstantiarum et iinem boni, Secundo queeritur, Utrum omne pec-
in quantum peccatum est, tamen habet catum diffiniatur iilis rationibus quas po-
causam ex intentione operantem, in nit in Littera ?
quantum comparatur actus ad objeclum : Videtur autem, quod sic :
et hoc qualiter sit, supra expositum est Quaecumque dividunt aiiquod com-
1.
in praecedenti distinctione. mune, diffiniunlur una ratione data se-

Adi. Ad m
autem quod objicitur de mate- cundum nomen iiiud commune quod di-
ria, quod non est unius rationis, dicen-
vidunt : originaie, veniaie, et actuale, di-
dum quod maleria consideratur duplici- vidunt peccatum in communi acceptum :
ter, sciiicet in se prout est res quse- ergo convenit eis data in communi diffi-
dam, et sic verum est, quod non est nilio de peccato.
unius rationis. Consideratur etiam ut 2. Item, Speciebus appiicabilis est dif-
est flexa ad voluntatem, et sic accipit fmitio generis : species autem peccati
rationem llnis voluntatis et voiiti vei sunt originaie, veniaie, et mortale : ergo
desiderati. Per istas tamen duas causas convenit eis diffinitio data de genere.
licet actus peccati diffiniatur, tamen non 3. Proeterea, Omne peccatum adimit
sufficienter diffinitur peccatum, nisi po- bonum, ut dicit in Littera : et simiiiter
natur aliquid in diffinitione, quod innuat omne peccatum est voiuntarium, etiam
privationem finis et circumstantiarum originaie, ut dicit Augustinus, et supra
corruptionem, ut patet in diffinitionibus habitum est in Littera : ergo omne pec-

in Littera positis. catum convenit in causa efficiente et de-
Ad ALiuD dicendum, quod in peccato ficiente : cum igitur per iilas duas cau-
^j 3
necesse est aiiquid poni innuens defe- sas praecipue diffiniatur, videtur quod
ctum, sicut mandatorum,

est inobedientia omne peccatum diffinibile sit in diffini-
vel esse contra iegem Dei, vel quod ju- tione communi.
una in
stitiavetat, vel hujusmodi et gratia Im- :

Sed contra lioc est, quod sed com
jus cadit in ratione perfecti et boni ordi- 1. Id quod est privatio boni, tollit in
nis iilius qui substantialis est rei : sed bono bonum gratiae, et diminuit bonum
gratia actus potest diffiniri, ut habitum naturae sed veniaie non toiiit bonum
:
est. gratiae, nec interrumpit etiam bonum na-

. . , Ad ALiuD dicendum, quod iicet ista turae, quia sicut supra habitum est, bo-
verba, contra legem, vei quod jmtitia num naturae non diminuitur nisi secun-
vetat, dicantur positive, tamen signant dum ordinem in bonum ergo corruptio :
privationes, ut habitum est : et ideo dif- boni non convenit veniali.

fmitiones in Littera datae, privationes ha- 2. Item, Originale est necessarium pec-
bent in se, in quibus compietur ratio peccatum, ut supra habitum est : quod au-
cati, licet non ratio actus. tem est voiuntarium, non est necessa-
rium ergo originale non conveni cum
:
:
IN 11 SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3. 563
vcniali el mortali in causa efficiente : ergo

non potest simul cum illis diffmiri por
illam.
SoLUTio. Diccntlum, quod non est una AHTICULUS III.
diffinitio, qua in communi possint diffi-

niri illa gcnera pcccatorum, scilicet ori- Utrum diffiniliones peccati quas Mnrji-
ginalc, vcniale, etmortale, sicut probant ster ponit in Littera, sint bene assig-
dua^ ultimae rationes. natse ?
DicENDUM igitur ad primum, quod hoc
estverum de dividentibus genus com-
mune : sod originale, veniale, el mortale, Tcrlio, Quoeriturde diffinitionibus posi-
non dividunt pcccatum, ut species genus lis in Litlera, ct primo de ista, quod
dividit, sed sicut per prius et postcrius « pcccatum cst dictum, vcl factum, vel
participantia ipsum : sicut potentia et concupitum, conlra legom Dei. »
actus dividunt ens, potcntia cnim nullam 1. Originalc autom non est dictum vcl
dilfcrentiam positivam addit enti, sed factum vel concupitum contra legem
addit ei modum
quo dividitur contra Dci : ergo non est pcccatuin, quod falsum
actum, contra quem non dividitur cns : est,
sed actus dividit pcr dillcrcntiam consti- 2. Item, Omissionis peccatuin non est
tutivam, et idco parlicipat secundum per- faclum : ergo non est peccatum. Et hae
fectionem. Et ita etiam cum dividilur duoe objectiones jacont in Littera.
peccatum per veniale, et mortalc, et ori- 3. Item, Veniale pcccatum nonestcon-
ginale, vcniale non aliquid addit supcr tralogem Doi quia quidcjuid est conlra
:
peccatum, quod sit de esse peccati, quia lcgem Dei, est morlale peccatum ergo :
minimum in quo salvatur ratio peccati, veniale peccalum non est peccatuin, quod
veniale est : sed originale aliquid addit falsuin est.
sed id quod addit, non est de esse peccati, 4. Itcm, Si non esset lex Dci, adhuc
sed potius facit ad diminutionom peccali, esset peccatum : ergo male diflinilur por
addil enim tractuin cx natura ctcx ncccs- esse contra legom Dei.
silatc, C( diminuit pcccaluui. Morlalc au- 5. llcm, Quoedam sunt mala, quia pro-
tem addit id quod porficit csse pcccali, eo hibita, ut comostio dc ligno scionlia' boiii
modo quo pcccatuin dici polcst perfici :

ot mali : qutedam autcm prohibila, (juia
et idco patct, quod licct ista tria dividant mala, el illa sunt vcrc mala orgo non :
peccalum, non tamcn suani esscntiam cst ralio poccali, quod sit conlra lcgcm
participant sccundum idcni. Doi, ot j)olius idoo prohibet lex, quia est
id 2 et 3.
Ai) AMUD dicendum, quod non sunt peccatum : crgo malo difliiiitur j)occaluin
spccies pcccati quia vcniale non potost

: pcr csse conlra logoin Doi.
esse peccatum vcl malum, nisi quia dis-
jxinit ad ptxcatuin pcr lioc (juod adiinit ( M>ji(iliir autrin conlia socuudain j)cc-
non bonum grali.c vel nalura\ scd polius cati diflinilionom '
: (jiiia
bonuin fcrvoris in aclu dcvotionis vcl I. Qua'(laiu j)occala sunt. in (juibus

operis boni, vcl bonuin radicalionis in uiliil vull conscqui vol rctinore, sed jx)-
subjecto : cl ila palct, quod non prorcdit lius dcstruoro, ul odium. ira, ol inviilia :
ratio illa. orgo lualc dirtiniliir j)occatum j)or illa.
l. Itciu. Singularia j)cccala contrarian-
' Islascilicct S. .Vufjnsliiii in l.ili. dc Du,d>us " vcl confctvîioiuli qhoil jiistitia' votat. »
auiinabus : «( Peccaluin est voluntas relineiuli

:
rjC4 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
lur particularibus virtulibus : non igitur Item, Augustinus : « Peccatum est cor-
omne pcccatum vetatur a justitia, scd ruplio modi, speciei, et ordinis, »
eliam ab aliis virtutibus. Item, « Peccatum est meritum poence. »
Objicitur autem de tertia quae est Am- Quaeritur ergo.Penes quid sumaturdif-
brosii, haec scilicet, <( l*cccatum est proe- ferentia istarum diflinitionum ?
varicatio legis divina^ et cadestium in- Item, Cum sit malum, culpa, pecca-
obedientia mandatorum. » tum, macula, vitium, et reatus, penes
1. Peccatum enim non est prajvarica- quid ista differunt ?
tio nisi lege posita, ut videtur velle Apo-

stolus *
: sed ante legem posilam pecca- SoLUTio, Dicendum, quod sicut Magi-
tum est : crgo accidit ei, quod sit prseva- ster dicit in Littera, in his diffinitionibus
ricatio : et sic male diffinitur per prseva- non diffiniturnisimortalepeccatum, quod

ricationem. etiam solum simpliciter estpeccatum.
2. Item, Non omnis virtusest obedien- Tres autem illae diffinitiones quae sunt
tia : ergo non omne vitium vel peccatum mLlttera, sumuntur penes triplicem con-
est inobedientia : ergo male dicitur esse siderationem peccati, ita quod prima su-
inobedientia ccelestium mandatorum. miturpenes substantiam peccati per com-
parationem ad dillormitatem, qua^ in-
Sunt pra^tereaalise diftinitiones peccati, quam, substantia subjicitur diflormitati
sicut illa Augustini : « Peccatum est actus illa enim est « dictum vel factum, etc. »
incidens ex defectu boni. » Et ditrormitas importatur per hoc quod

Et contra hanc etiani objicitur : dicitur, contra legem Dei.
Omne enim peccatum est ex proposito Secunda autem sumitur pcr causam
determinato propositum autemdetermi-
: efficientem peccati percomparationem ad
natum est causa determinala et quod : rationem difformitatis « voluntas enim
:
est a causa determinata, non incidit : retinendi vel consequendi, etc, » causa
ergo peccatum non incidit ergo pecca- : est omnis peccati. Yetalio auteni justitiae
tum non est incidens actus. ratio est deformitatis.
Item, Si dicatur incidens ex defectu Tertia sumitur penes contrarietatcm ad
boni, quaeratur, Ex cujus boni defectu legem reguhmtem nos in bona vita hoc :
incidat? Si.dicas quod ex defectu boni enim est lex divina, et coelestia mandata.
increati : tunc videtur, quod omnisactus Quarta autemdiffinitio Augustini dalur
naturae sit peccatum, Idem sequitur, si de peccato, secundum quod habet ratio-
incidit ex defectu boni gratise. Si au- nem mali, quia sic non est intentio, sed
tem dicatur incidcre ex defectu finis boni, incidit, ut supra habitum cst ex defectu
videtur esse indiilerens omne peccatum, boni.
cum illud non habeat finem, ettamen fa- Quinta vero sumitur per aversionem
ctum est. summi boni, et conversionem indebitam
ad bonum commutabile.^ Ilaec scilicet,
Sunt et aliae diffinitiones peccati, sicut « Spreto incommutabili bono,etc,, » ita
illa quam ponit Augustinus, quod « pec- quod spernere dicatur generaliter pro co
catum est spreto incommutabili bono, quod est nolle adhaerere, et adhaerere di-
rebus mutabilihus adhaerere. » cat adhaesionem fruitionis,
Item, Augustinus : « Peccatum est ap- Sexta vero sumilur per defcctum exem-
petere quae Christus contempsit, vel fu- plaris reguhmtis nos in vita : Christus
gere quae Christus sustinuit. •>
enim exemplum nobis dedit, ut quemad-
» Ad lionian. iv, 15 : Uhinon est lex, nec prx- varicalio.

t :
IN II SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3. )00
modum ipse fecit, ita et nos faciamus «. Si autcm quaeritur de hoc, Quare voce-
Septima suinitur penes efTectum pec- tur omissio, cum omne peccatutn secun-
cali in bono nalurae. dum hoc omissio aHqua sit ? Dicendum,
Octava sumitur pcr comparationem quod ideo vocatur omissio, quia omittit
peccali ad reatum. actum qui est in praecepto, licet alio aclu
committat.
dimn. An iD ergo quod objicitur contra {^ri- Ad aliud dicendum, quod veniale non Ai 3.
Ld 1.
mam, dicendum quod hic non diftinitur est peccatum simpliciter ; quia peccatum
originale secundum Magistrum. Vel ali- per prius et posterius pmedicalur de ve-
ter dicendum, quod est originale origi- niali et mortali, ul prius habitum est
nans, et hoc est actuale peccatum AdcTe, sed veniale proprie est pra^ter legem, et
ct de ilh) tenent dictse diffmitiones : et est dispositio ad id quod est contrarium h'gi,
originaleoriginatum, ethoc consideratur et sic indirecte contra h^gem Dei est.
dupliciter, scilicet in se, et sic non tenent Ad

aliud dicendum, quod lex Dei com- Ad et 5.
ist;e dicta) dininitioncs : et in sua causa muuiter sumitur ad legem interiorem, et

prima, et sic est dictum vel factum, non exteriorem: et sicut rectum est ante cur-
quod proprium, sed quod alienum, quia vum, quia est judex sui et ol)liqui, eo
primi parentis. Sic etiam supra hal)itum quod recto ipsum cognoscimus, ut dicit
quod es.t voluntarium voiuntate re-
est, Philosophus, et obliquum : ita lex Dei sic
mota, et non propinqua. communiter sumpta, est^secundum ralio-

Ld 2. y\n ALiiJD dicendum, quod secundum nem ante judiciuin omnis actus curvi, et
probabiliorem opinionem Doctorum, nul- sic secundum rationem anle peccalum:
lum est peccatum omissionis quod non et omne peccatum est peccatum per hoc
habct aliquem actum, sicul etiam djcitur quod discordat ab ea. et hoc modo intel-
in Lillera. Omittere enim id de quo nuni- ligilur quod j)onitur in tribus diflinitioni-
quam est cogitatio, nec voluntas, est pri- bus et sic planum est, quod omne malum
:
vatio pura, et non dicit aliquid quod sit eo malum est, quia est contra legem Dei
a nobis. Unde omissio fit duobus modis, sic sumptam, cummalitia^ ratio sitdiscor-
scilicet tempore omissionis vo-
cuni in dantia ad rectitudinem legis.
hmtas estde contrario, sicut in tempore El hoc modo cessant ilhe objeotiones
necessitatis non subveniens miseris, non qiê liunt de hoc, quod (iu;edam sunl j)ro-
vidt subvenire, et velle non subvenire di- liibita, quia mala: etquaulam mala, quia
ril actuni voluntatis, et gratia hujusefli- proliibita.
cilur peccatuinconcupiltim contra legem
Dei. Licet autem ha'C opinio sit celebrior, Ad id quod obiicitur de secunda difli- Addann. 2.
tamen alii sunt quod « dictum

(jui dicunt, nitione, dicendum quod omnia hujus-
I et factum, etc, accipitur communiter
)> modi posita, ut in sequenti diflinilione
ad dictum el non dictiim secundum ie- patehil, j)rocodunt a volunlale aliijuid
gem, et ad factum el non fuctum secun- conse(juendi : et ila destruunt alienum.
dumlegem. Secundus modus est cum aiile ul conse^juantur vel relineant jjnq^rium :
temj)us impletionis mandali vull alitjuid, d sic de illis etiam ttnet diflinilio.
(juod non j)ot('st slar(! cum inijilctione An ai.hi) dicendum. <juod jiislitid di-
mandati : ut ill(> (jui lenelur surgcrc ad cilur hic goneralitcr (olus ordo reclilu-
Matulinas, aiite t(Mnjtus surgendi vult so dinis (jua» conlinelur in lego nalurali (
inebriarevelnimisinordinate vigilare.cum scrij)la, cl uon j)onitur jtro spcciali vir-

qua volunlate non j)otest csse imj^lelio lute. nec etiam jtonitur j^ro gcmMali vii-
debiti, scilicet quod surgat ad .Matuliuas. [uii' i\uiv justitin geiwitiiis vocalur, sod
Jo;ui. xui, io : Exemplum dcdi vobis,ul qucmadmodum cijo feci volis, ita ct vos faciatis.
:

potius pro rogiihi viUi3 coiilcnta in lcge illo prol)atum est supra, quod non esl a
naturali et scripla. volunlatc vcl [)roposito, nec habet cau-
sam, scd potius incidit ex defeclu boni
Addimn.3.
-^^D "oc quod objicitur de tertia, di- quo denectitur in actu pcccati,
priini, a
^'^ 1- ccndum quod lcx sumilur conimuniler, secundum quod liabet peccatum causam
ut habitum est, et sic praevaricationem <leficientem, ut supra est ostensum.
esse non est peccatum, sed est polius Et quod objicitur, niliil valet
lioc
peccati ratio : et ideo bene diffinitur per quia natura non deflectitur deflectibilitcr
prsevaricalionem. a bono primo, licct per actum voluntatis
^j2. Ad ALiuD dicendum, quod obedientia non semper convertatur deflecti enim :
accipitur dupHciter, scilicet pro speciali est exire ab ordine qui est principium
virtute, et hoec est voluntas implendi primi moventis conlinue ad finem, qui
mandatum, quia mandatum est, et de idem est cum primo, ut superius est
illa obedientia et inobedientia tenet ob- dictum.
jectio. Aliter dicitur obedientia genera- Per hoc patet solutio de incidenli.
liter impletio ejus quod est mandatum,
non quia mandatum, et sic omnis vir- ReliquEe aulem diffinitiones explanatse Ad ai
tus implet mandatum et cadit sub obe- sunt in principio lectionis hujus proble-
dientia in generali dicta, ethuic opponi- matis.
tur inobedientia generaliter sumpta quae
est omne peccatum et hoc nihil aliud: Ad ULTiMUM dicendum, (\\\odi peccaium
est quam non impletio mandati quae fit magis respicit actum, malum autem de-
in omni peccato, et sic accipitur in dif- formitatem, et culpa contrarietatem ad
finilione Ambrosii. graliam, macula autem infectionem ima-
ginis, viiium aulem depravalionem na-
Addiffin. 4.
^^ quod objicitur de quarta, di-
^D turalium, et reatus dicit obligationem ad
cendum quod illa diffinitio datur de poenam.
peccalo secundum rationem mali, et de
B. Diversorum sententias de peccato ponit.
Quocirca diversilatis hujus verborum occasione, de peccato plurimi

diversa senserunt. Alii vero dixerunl '
voluntalem malam tantum esse
peccatum, et non actus exteriores. Alii, voluntatem et actus : alii neu-
trum, dicentes omnes actus esse bonos, et a Deo et ex Deo auctore esse,
malum aulem nihil esse, ul ait Augustinus super Joannem : Omnia per
ipsum facla sunt, et sine ipso factum est nihil, id est, peccatum quod nihil
est : etnihil fiunt homines, cum peccant \ Supra etiam dixit Augustinus
» Edit. J. Alleaume, Alii autem dimnt.

* S. AuGusTUNus, Tract. I in cap. i Joan,
IN II SENTENT. DIST. XXKV, C, ART. 4. 367
quodmaluniostprivatioboni, vel corruptioboni qui eliam : in libroLXXXIII

Qusestionum ait : Summum malum nullum modum habot : caret
enim omni bono '. At modus aliquid boni est : non igilur est, quia nulla
specie continctur : totumque lioc nomen mali de speciei privatione re-

pertum est. Ilem, in Dofjmalibus Ecclesiaslicis dicitur malum vel mali-
tiam non esse a Deo creatam, sed a diabolo inventam, qui et ipse bo-
nus creatus est ^ Idem etiam in libro contra Manichaios ^ quid sit pec-
catum ostendit dicens : Peccare quid aliud est, nisi in veritatis praiceptis,
vel in ipsa verilate errare ? quod si non voluntate faciunt, peccatores

injuste judicantur *. Quid erjô in hac tanta varietate tenendum, quidve
dicendum ?
C. Vera scientia & de peccato proponitur.
Sane dici potest et libere tradi debet, peccatum esse actum malum
interiorem el exteriorem, scilicet malam cogilationem, locutionem, et
operationem : prcjocipue tamen in voluntate consistit peccatum, cx qua,

tamquam ox arbore mala, procedunt opera mala tamquam fiuctus mali.
Quaeritur cnim, Qu(e sit ratio divcrsi-

talis harum opinionum ?
ARTICULUS IV. Et ad hoc diccndum, quod prima opi-

Sotutio.
nio dcterminat de pcccato sccundum
Utrum mala voluntas tantum sit pec- causam pcccati : ct quia hapc cst prima
catuin ct non extcriorcs actus, aut vo- voluntas actualis intcrior, idco dicchat
Inntas et cxtcriores actus simul? ct, voluntatcm lanlum cssc pcccalum.
An sit diccndum, quod omncs actus Sccunda autcm considcravit pcccatum
sunt boni ct a Dco auctorc ? ^'^^ malum sccundum ralioncm suhj.^cli,
el cx parte actus : ct quia malitia hinda-
tur tam in actu intcriori (piani cxlcriori,
Dciudc quaMilur dc lioc (piod (licil, i'!*"*» dixerunt tam intcriorcs actus ipiam
ihi, 15,« Quocirca divcrsitaiis hujus, oxtcrinres pcccalum csse.
elc. » Tcrtia aiilem dpinio considcravit ma-
' S. Au(iUSTiNus, I.ilt. I.XWIII OmrstioMum, ' U>ii ili<iliir do YuW. roiitra Manichajos
Q. :;6. (Ni>la K. 1..}
^*
luEM, I.ib. <!<' Doymalibus Ecclesiaslicis, * S. .VccisTiNts.Lib.contra Manicli.Tos.cap. 8.
cap . 50. * Eilil. J. .Mleaurac, scnUntia.

:
lum sccunduin ralioncm mali vcl pcc- dit formam continui a matcria continui.
cali : el quia illa lola consislit in priva- Ita dicunt, quod primum peccalum tollit
lionc, idco dicunl pcccaluni omnino aliquolam partcm boni naturalis,. ct se-
niliil csse. cundum non tantam per aiqualitatem,

sed dividit a residuo aliquotam, ut pri-
mum, et dividit rcsiduum in rationc to-
Unde si primum diminuit ccnlesi-
tius.
mam, sccundum diminuit centcsimam

ARTlCrLUS V. residui, et sic deinceps.
Sed contra hoc objicitur quia :
sed contn
Vlnim malum in toto potest ahsumere \. Cum in secundo peccato minusforte
honum naturale ? sitad resistendumnaturalebonum, quam

in primo, et secundum peccatum sit
sequale primo, tunc agens aequaliler in
Dcinde qUiTritur dc lioc quod dicit, minus forti agit minus, etin magis fort^
ibi, B, circa principium « Malum autcm : agit plus, quod est contra intcUcctum.
nihil csse, ut ait Auyustinus super 2. Ilem, Ponamus, quod secundum,
Joannem^ elc. » et tertium et deinceps peccata sint ma-
Gratia autem hujus duo remanserunt jora, quam primum : aut ergo tollunt
quferenda de malo, scilicct, plus in quantitate de bono naturali, aut
Utrum ipsum in toto possit absumcre minus. Si plus : tunc necessario iinire-
bonum natui-ale ? tur bonum naturale, quod negat fieri
Et, Utrum malum sit dirainuibile in posse Augustinus. Si minus ergo

: for-
eo quod est malum ? tius agens in resistente debiliori, facit
minus quam debilius agens in resistente

Ad piumum sic proceditur : fortiori, quod iterum est contra intelle-
1. Omne quod consumitur sccundum ctum.

partem proportionatam toti, si multipli-
cetur consumens ipsum, in toto consu- SoLUTio. Secundum supra dicta di- Soiuiio.
mctur bonum naturale a malo consu-

: cendum, quod numquam finitur bonum
mitur : si ergo muUiplicetur malum, naturale et tamen bene concedo, quod
:
bonum naturale in toto consumetur. majus peccatum plus tollit, et minus

2. Item, in Jeremia, n, JG, legitur tollit minus et hujus causa supra tacta
:
Filii Mempheos ct Taphnes constuprave- est, quia ex parte illa qua est subjectum,
runt te usque ad verticem vertcx autem : non contrariatur. Ex parte autem altera
suriimum est : ergo deduxerunt usque qua se habet ad actum ct ad bonum,
ad summuni mali : summum autem mali corrumpitur a malo, et cst contrarium
nihil habet de bono : ergo in toto potest ci : sedexpartc iUa potentia est ininfini-
consumi bonum naturale. tum, licet finitum sit secundum csse, ut

Ad hoc quidam antiquorum dicere supra dictum est bene concedo, quod
: et
voluerunt, quod bonum naturale dimi- nuUa est solutio posita in opponendo.
nuitur, sicut dividitur continuum si : Et per hoc patet solutio ad totum.
cnim dividatur continuum secundum
partes proportionatas toti, stat divisio
et fmitur continuum, ut dicit Philoso-
phus. Si autem dividatur secundum par-
tes habentes rationem totius, cum conti-
nuumsemper sitdivisibile, numquam sta-
bit divisio, eo quod nuUa divisionum divi-
IN II SENTENT. DIST. XXXV, D. 369
3. Item, Malitia [irivatio esl : et priva-
tiones non augentur, ncc diminuuntur :
ergo nec malitia.
ARTICULUS VI. SoLUTio. Malitia accipitur (lu[)liciter, soiuiio.
scilicet secundum subjectum in quo sub-

An malitia sit (limimtibHis, cl stanlilicatur : et haec est actus, vel ha-
intensibilis ? bitus, vel dispositio relicta ex habilu : et
ex parte illa potest intendi, et non dimi-

nui : et hoc est ideo, quia in nobis est
Secundo quaeritur, Ulrum malitia sit facere peccatum, et inducere malum ha-
diminuiijilis ? bitum, sed non est in nobis movere eum
Videtur autem, quod sic : quia unus ab anima, vel diminuere cum induclus
dicilur minus bonus, quam alius ergo ;
est, sed per gratiam amovetur et non
a simili unus dicitur minus malus, quam diminuitur : reliquiai tamen possunt
alius : ergo malitia est diminuibilis. crescere et decrescere. Putest etiam con-
ed contra. SicD coNTRA :
sidcrari ex parte deformitatis quae priva-
1. Oj)positum malitiiP, est {^ralia : et tio est, et sic non diminuitur, nec auge-
liTC non est diminuibilis : ergo nec ma- lur : et quoad j)rimum procedit objectio
litia. pi ma, et dute objectiones secundo factae-
2. Item, jMalitia non habet contrarium Ultima autem procedit penes secundam
nisi gratiam : et haec non diminuit eam, considcrationem malitiae.
sed in tolo tollit : eri^ô non est diminui- Et ideo patet per hoc solulio ad to-
bilis. tum.
D. Tradiliu quorumdam qui dicunt voluntatcm malam ct actum, in (jhO)iti.m sunt

csse naturas ct ideo bona : in quantum ccro mala su/tt, csse peccata.
Oiiidaiii aiilom (liliônler aKondoiilos vorbii .Vujîisliiii, (jiiibiis siij)ra
v\ iii aliis S(-i'i|)liira^ locis uliliir, iioii indoclo Iradiiiil voliintaloin inalain ot
aolus inalos in (juanliini aoliis siiiil, bona osso : iii (jiianliiin V(M'o iiiala
suiil, jioooala ossi^ : (jui V(dniilaloiii cl aoluin (jiKMncuiiKjiit' Itdnaiii Doi

naliirain csst» diciinl, in ([uaiiluiii acliis ost vol volunlas, cl o\ Doo auctoro
osso : iii (juiuiluiii Ncro inonlinalc cl cdiilia I(\u-ciii l)ci lil. cl liiio dcldlo
carol, jioccalniii »>sl : cl ila iii ijuanluin jioccaluin (*sl, iiiliil rsl. .\iilla cniin
sui)slautia osl, niilla iialura ost.

E. Auctoritalibus probant voluntates et actus omnes esse bofia, inquantum

sunt.
Quod autem voluntasornnis et actio bonum sit, in quantum est, ex eo

probant quod ait Augustinus in libro LXXXIII Qusestionum : Deus boni
tantummodo causa est, quocirca mali auctor non est, quia omnium quae
suntauctor est : quae in quantum sunt, in tantum bona sunt '. Idem, pro-
bansnihil casu fieri in mundo, ait in eodem *
: Quidquid casu fit, temere
fit : quidquid temere fit, non fit Dei providentia. Si ergo casu aliqua fiunt
in mundo, non providenlia universus mundus administralur. Si non provi-
dentia universus mundus administratur, aliqua natura vel substantia est,
quae ad opus providentisenon pertinet. Omne autem quod est, inquantum
est, bonum est. Summum enim est illud bonum, cujus participatione sunt
csetera bona : etomne quod mutabile est, non per se, sed boni illius par-
ticipatione, in quantum est, bonum est quod divinam etiam providentiam
:
vocamus. Nihil ergo casu fit in mundo. His testimoniis innituntur ad os-
tendendum omne quod est, in quantum est, bonum esse. Unde idem Au-
gustinus in primo Hbro de Doctrina Christiana ait : IUesummeac primitus
est, qui omnino incommutabilis est : et ceetera quse sunt, nisi ab illo esse
non possunt : etin tantum bona sunt, in quantum acceperunt ut sint^
F. Quidex praedictis colligitur?
Ex praedictis colligitur atque infertur, quia si mala voluntas, et mala

actio est : in quantum est, bona est. Sed quis est qui diffitetur malam vo-
luntatem esse, malam actionem? Mala ergo voluntas sive actio, inquan-
et
tum est, bonum est et in quantum voluntas est vel actio, bonum similiter
:
est sed ex vitio mala est quod vitium a Deo non est, neque aliquid est.
: :
* S. AuGLSTiNus, Lib. LXXXIII Quaestionum, Q. 21

' Idem, Ibidera, Q. 24.
* Idem, Lib. de Doctrina Christiana, cap. 32.
IN II SENTENT. DIST. XXXV, G, H. 571
Quod Augustinus notasse videtur in libro LXXXIII Quanitionum, dicens :
Vitium est voluntas quo est honio deterior : quod viliuni longe abest a vo-
luntate Dei, ut ratio docet '. Ex hoc loco probant vobinlalem, in quantum
vitiosa est, non esse a Deo : et in quantum vitiosa est, peccatum est. Et
peccatum est (ut aiunt) in qiianlum non liabet ordinem nec finem debi-
tum. Ita et actio, in quantum ex malo procedit, et ordinem non habet, et
ad malum tendil.
G. Alia probatio, quod omnis actiis in quanlum est, bonus est.
Item et aliter probat omnem actum interiorem vel exteriorem in quan-

tum est, esse bonum : quia non esset actus malus, nisi esset resbona : quia
non est aliqua res mahi, nisieadem resbonasit. Unde Auguslinus in Kn-
chiridion : Omnis natura bonum est : nec res aliqua mala esset, si res ipsa
quffi mala est, natura non esset. Non ergo polest esse malum, nisi esset
aliquod bonum. Quod cum dici videatur absurde, connexio tamen ratioci-
nationis nos compellit hoc dicere ^ Ex prieinissis testimoniis asserunt om-
nes actus, m quantum sunt, esse res bonas : nec aliîuid esse mahim, id
est, peccatum, nisi idem quoque secundum ali(|uid bonum sit : elomnium
quae sunt, in quantum sunt, Deum auctorem pra^dicant : et ejus voluntate
omnia csse qua^cunKpie sunl, qucC in quantum sunt, natura^ sunl.
H. Objectio contra illos qui dicunl omnes actus i)i qiiantum sunt, esse bonos.
Quii)us (»i)ponitur, Si omnia quce sunl, in quanlum sunl, b «iia siml, ot
naiura» suiit : er^w adullciimii d iiomicidiiim cl siiiiilii iii (luaiiluiii siiiit,
bona suiil, cl nalura» suiit, ct Deo vdlcnlc liunl. Quod si (»st, luiic ilii (jui
facimit illa, inuia at;uiit : (piod [KMiilus absurdum csl. Ilis \(>ro sic illi rc-
spoiideiit : Dicunl iMiuidcm adullcrimii, lioiiULuiimu, cl liuiusmodi, nun
* S. .\uc;lstini's, IJb. I.XXXill Qujrstionuin, 0- 3.

^ Idem, iu Enchiiidion, cap. 13.
D 72 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
simplicilor actiis denolare, sed acUiiim vilia. Actiisque ipsos adullcrii et

lioiiiiridii iii qiianlum siint, vel in quanlnm aclus sunt, a Deo esse, et bo-
nas naturas cssc : sed non inquantum adulterium et homicidium sunt. Et

ideo non sequi dicunt, si aclus qui homicidia et adulteria sunt, a Deo sunt,
quod liomicidia et adulteria a Deo sunt.
I. Alia illonim oppositio contra eosdem.
Item aliter eis opponitur, Si aliquid non est mahim quod non sit natura
vel res bona, quomodo ergo peccata sunt non credere in Deum, non ire
ad Ecclesiam, ethujusmodi: cum ista non sint naturse, imo omnino non
sint? Non estenim aliquid vel res aUqua non ire ad Ecclesiam, vel non
credere, et Imjusmodi. Ad quoddicunt, hisatque hujusmodidictionibusquae.
videntur privationes simph"citer notare, etnihilponere, quia pernegationem
dicuntur, vere aliqua poni actusque per eas significari. Non credere enim
in Ghristum increduHtatem dicunt, et nomine incredulitatis malum
mentis actum significari. Ita etiam cum dicitur, Non ire ad Ecclesiam ma-
lum est, non euntiscontemptus signiticatur, id est, voluntas mala vel pro-
positum : hoc est enim declinare a bono, et ideo malum est : sicut e con-
verso declinare a malo, bonum est. Sicut ergo declinatio a malo aliquid
ponit, scilicet voluntatem et propositum vitandi malum (non enim potest
esse bonum, quod omnino nihil est), ita declinatio a bono quod est signi-
ficat, scilicet voluntatem et propositum mali. Et secundum hoc vera est et
generalis illa peccati mortalis descriptio, quam supra posuit Augustinus,

scilicet, Peccatum est dictum, etc.
Et haec est famosa quseslio, Ulrum

omnis actus sit a Deo ? Et licet altera pars
pertineat ad distlnctionem XXXVII, ta-
ARTICULUS VII. menutmelius elucescat, disputabitur liic
utraque pars.
A71 omnis actus Deo tam bonns
sit a
qiiam malus ? Et opponitur pro ista opinione sic :
1. Dare eleemosynam potest fieri bene
vel male in se : ergo est indiflerens, vel

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, bonum in genere. Omne autem quod est
ibi, D, « Quidam autem diligenter at- bonum, sive in genere, sive aliter, est a
tendetites, etc. » Deo. Adjiciatur ergo hsec circumstantia
IN II SENTENT. DIST. XXXV, l, ART. 7. o73
quse est dare eleemosynam propter va- omnium illorum in fjuilms invenilur.
nam gloriam tunc est peccatum crgo : : Ojnstat autem, quod inaliis loducilur in
si tunc actus non est a Deo, idem actus ens primum, sicut in causam ergo el in :
numero potest essc a Deo, et potest non istis roducitur in caiisam oamdem.
esse a Deo, quod est impossibile. 8. Ilem, Constat, quod volunlas est
2. Item, Maleria est una numero sub causa malae actionis : considcrelur eriro
privatione et forma illud igilur quod est : ipsa actio secundum substanliam, scili-
causa ejus secundum substantiam qua cet conversio voluntatis ad commutabile
substat formai, est et causa ejus secun- bonum : ista actio sic considorata, aut
dum eamdem substantiam qua substat ogredilur socundum quod
a voluntale
privalioni : actus autem ad formam boni est causa deliciens, aut secundum quod
et privationcm, se habet sicut substantia est causa cfliciens. Conslat autem, quod
matcriae ad formam et privationem : ergo non secundum quod est causa deficiens,
id quod est causa actus quando substat quia sic nibil nisi deliciensegredilur. Aut
forma3boni,estetiam causa actus quando igilur ipsa voluntas cst causa prima hu-
substat privationi elmalitiae : ergo omnis jus actus qui habet esse per substantiam
actus est a causa una quae est Deus. actus terminati ad matoriam boni com-
3. Item, Idem aclus bene et male pot- mutabilis : aut ipsa cst causa substantia-
cst fieri : si ergo cum male fit, substan- lis poccati, primamovente eam. primo
Si
tialiter agitur ab alio principio quam est modo : ergo voluntas osset causa prima
Deus : et cum bene fit, substantialiter alicujus ontis : quia primum est, ante
agilur a Deo : ergo idem por substantiam quod non cst aliud, et hoc cst baereticum.
agitur substantialiter a Dco, et non agi- Si autom socundo modo cum anto vo- :
tur a Dco, quod est impossibile. luntatem in ordine causae non sit nisi
4. Item, Bona et malaactio convcniunt prima causa, actus illo socunduin sub-
in genore actionis : ergo nocesse est, quod stantiain egreditur a causa prima, ot sic
conveniant uno quod causat

in aliquo itorum rodit, qiiod omnis actio ost a Doo.
actionem illam hoc aulem non est nisi : 1). Itom, Dolur, quod voluntas illa sit
Deus ergo omnis aclio bona et mala est

: causa aclus. Cum igitur non faciat eum de
a Deo. matoria, oportet quod cducat eumdo ni-
5. Itcm, Dionysius vult, quod maluin liilo : orgo voluntas ost polons aliquid
non est nisi in bono : si ost crgo malum creare, quod absunluin osl.
in actione, actio erit necessario bona : 10. llom, Kxomplis suporius do malo
sed omnc bonum ost a Doo : crgo actio inductis probatur idoiu : licet eniin poc-
quae subslat iiialitiaL^ in poccalo, est a calum iu parto incidat (iiiandoquo ox
Deo. ini(luitato malorije, taiuon (luitbiuid
('). Ilom, Ouid^juid estcausa causae, ost forma' inducitur in monstio. t(»tuin cf-
causa causali : sod Dous est causa libcri lliiit a virliilo inrormaliva : orgo a si-
arbitrii sivo vohintatis : voluntas autom inili licot (Ioh'ctus malilia» incidat in artu
esl causa aclionis nuila* : crgo Dous cst voluntalis, taiiKMi (luid^piid ontilalis lia-
causa actiouis qua» ost mala. bot, toluin ost a causa |)rima omnia mo-
7. Itoin, Omnis oiroctus uiuis qui com- voiilo. Idoiii probatur p(>r luolum solis,
munilor invonitur in divorsis, roducilur (|ui movot viros naluralos, circa (luarum
nocossario ad iinnni gonus caiisa' divor- opcra mulliplicos accidimt dofcclus : cl
soriim illorum, (piia iinuin iion caiisatiir taiiion i|iii(l(iui(l ost ilii inftMiiiationis, to-
nisi ab uno : sod ontilas ost onocliis iii- tiim ost a viitiilo solis non orraiito.
ventus in bona ot inala actiono ot multis II. Ilcm, Do claudicaliûio : (|uidquid

aliis, et est unus olToclus : orgo oporlot, cnim ost ibi grossus, lolum osl a virlulo
quod roducalur in unam causaiu respeclu movonlo tibiam sino orrore devialio au- :
tem a rccto, causatur a tibiae curvitate, Ilaec autem res non est nisi actio mala :
qujE nihil est, sicut nec aliquid est curergo actio mala non est a l)eo.
ergo a simili sic etiam cst in 2. Item, Supcr iUud Pauh, I ad Co-
vitas tibiae :
Deo movente liberum arbilrium in actu rinth. viii, 4 Niliil est idolum in mun-
:
mali. do, dicit Glossa quod materiam Deus
12. Item, IIoc accipitur ex verbis An- creavit, sed stuUitia hominum formam
sehni. Oicitenim,quod audacia est dicere dedit \ forma idoh potest esse
Si ergo
ahquid esse ens quod non sit ab ente pri- ab homine sine Deo, etiam actus malus
mo. Ergo videtur, quod aha opinio sit potestesse ab homine sine Deo.
praesumptio, vel hseresis. 3. Item, Quidquid facit Deus, vult
13. Item, hbro de Prse-
Anselmus in fieri sed Deus facit actum fornicationis
: :
scientia et libero arhitrio : « Omnis qua- ergo vuU fieri actum fornicationis quod :
litas et omnisactio et^quidquid habet es- est absurdum, quia non punit aliquem
sentiam, a Deo est, a quo est omnis ju- pro eo quod facit quod vuU, sed potius
stitia, et nuUa injustitia. Facitigitur om- praemiat ipsum.
nia quae justa vel injusta voluntate fiunt, 4. Item, Quidquid facitDeus, est bo-
id est,bona opera et mala. Inbonis qui- num : sed facit actum fornicationis ergo :
dem facit quod sunt, et quod bona sunt : est bonus : quod est absurdum et haere-
in mahs vero facit quod sunt, sed non ticum, ut videtur : cum dicat Augustinus,
quod mala sunt *. » Ex hoc, patet, quod quod actus fornicationis non potest bene
mala actio in eo quod habet de esse, a fieri.
Deo est. 5. bonum quod movet po-

Item, Facit
14. Item, Anselmus, ibidem, Ipsum c< tentiam ad bonum si ergo movet etiam :
quoqueveUe quod ahquando justum est, potentiam inactu malo, aequaliter opera-
ahquando injustum, non est ahud quam tur bonum et malum : non ergo unum
uti potestate volendi et voluntate, quas praemiabitur^ et aUerum condemnabitur.
Deus quantum est, bonum est,
dat, in 6. Item, Coadjuvansad furtum et mi-
eta Deo est quod tunc quidem, quando
: nistrans vires, et iUequi furatur, sunt vi-
recte est bonum et justum est quando : tuperabiles : sed cooperans et continens
vero non recte est, hoc solo quia non potentias et movens eas, est coadjuvans
recte est, malum est et injustum. » Ex in malo cum nialum sit. Cum igitur
hoc accipitur, quod malum non est nisi Deus sicoperetur, videbitur ahcui aequa-
privatio : et substantia actus in eo quod literfieri vituperabihs sicut male faciens,
est, bona et a Deo est. Accipitur etiam quod est absurdum.

ex actu Caiphae qui in veritate mala in- 7. Item, Actus non causatur nisi se-
tentione exercitus est,et tamen a Spiritu cundum quod est in actu, et non secun-
sancto dicitur prophetasse hoc non ^ : et dum quodest in genere vel in inteUectu :
potuit esse, nisi actio essetaDeo. actu autem non est nisi substratus mah-
Sed conra Sed gontra objicitur pro aUcra parle : tiae ergo non causatur ab ahquo nisi
:
quia substratus malitiae. Si ergo causatur a

Super illud Apostoh ad Roman. tii,
1. Deo, causabitur secundum quod est ma-
5 Si autem iniquitas nostra justitiam
: htiae substratus hoc autem falsum est : :
Dei commendat, dicit Fulgentius, « ilhus ergo actus malus non est a Deo.
rei Deus estuUor, cujus non est actor. »
* S. Anselmus, Lib. de Praescientia et libero ' Nullum numen abest, si sit prudentia sed te :
arbitrio, cap. 10. Nos facimus,Forluna,deam,cceloque locamus.

* Cf. Joan, XI, 51. JUVENALIS.
IN II SENTENT. DIST. XXXV, I, ART. 7. 575
SoLUTio. Antlqui circa hanc quaestio- hoc modo refertur in Deum ut princi-
nem, duobus modis
ut palet in Litlera, pium efliciens.
opinabantur. Quidam enim dicebant vo- Ad aliud dicendum, quod est forma Ad objod.?.
lunlatem per se suflicere ad actum ma- artis in idolo, et est forma opinionis,
lum, sed non ad aclum bonum vel in- quae non est nisi in stullitia hominum,
differentem. Et dixerunt, quod ex hoc sicut forma numinis crediti in /Escula-
non sequitur duo principia esse quia : pio ', et hac non est in re, sicut chinitera
voluntas per se agit actum malum, ta- vel tragelaphus : et haec non est res, et
men ipsa non est a se. In eo autem quod dc hac loquitur (jlossa : et ideo non
estprimum principium, quod sit
exigitur sequitur, quod res aliqua sit quae non sit
a se, et agat a se. Ratio autem potior a Deo.
ipsorum quod actus malusnon agi-
fuit, Ad aliud dicendum, quod est voluntas Adobject. 3.
tur nisi secundum quod cst sed in ge- : signi quod est operatio et hoc modo :
nere vel sine malitia existens, non est vult Deus aclum fieri, sed non malum
nisi inpotentia et se:undum intellectum : actum, ut patet ex praidictis. Est etiam
ergo non agitur hoc modo. Est autem voluntas beneplaciti : et hoc modo non
actus malus actualiter conjunctus maii- vult Deus lieri malum actum, nec eliam
tiae : ergo agitur secundum quod est ma- vult non fieri, sicut patet ex disputatis
litiae conjunctus hoc autem modo non
:
super finem primi.
agitur a Deo : ergo actus malus non est Ad aliud dicondum, quod quidquid est Adobjec*.
a Deo. Et haec opinio obtinuerat plures actu bonum, est per naturam actus, sed
antiquorum. non est bonum bonitate moris, qua^ est
Quia vero moderni viderunt, quod per- ex relatione ad finem.
fectius est agere, quam esse : viderunt, autem objicitur, quod volunlatis est
Si
quod id quod non esl a se,;nec potest a referre actum ad linem malum, et referre
se mancre in esse, multo minus potest est aliquid agere et cum
: illa relatio
agere a seipso et cum actus malus se-
:
non Deo ergo aliquis aclus non est
sit a :
cundum convcrsionem ad materiam, sit a Deo. Dicendum, quod hcec relatio non
simpliciter actus egrediens a potentia ac- est nisi in relativis habitudo, et ex parle
tiva perfectasecundum naturam, idco actus est ens et a Deo : ex parte autem
concluscrunt, quod non egreditur ab ea finis est privatio, sicutet linis malus : ct
nisi secundum quod movelur a causa idco quia non habet linom bonum, cx
prima : alioquin sequeretur duo princi- parte illa privalio est, et secundum hoc
pia esse : et haec est causa quare et alia mala est.
opinio fere cessit ab aula, et a multis Ad aliud dicendum, quod sicut patet Adobjec.s.
modernorum reputatur lueretica. Su.sti- ex verbis Anselmi superius induotis, ali-
nendo igitur istam opinionem, solven- ter Deus operatur in b..nn, ,.t alitcr in
dum est ad objecta per ordincm. ,„alo : quia in bonis cst pcrfcclio sub-
Ad PRiMUMdicondum. quod actus ma- stantiie actus ot fornue moralis, et idoo
Adobjoct.l
lus dupliciter refertur ad i.rincipium ef- \\,\ fa.it utrumque : sed in malis tantum
ficions, scilicel concretus malilia^ et sic allerum, 00 (juod in..ralis forma deficit
non refortur nisi ad voluntatam quae ost j,^ ,,1^
principium ofliciens et doficions, sod ul- vlh d dicon.lum, quod

.\,> illa ratio Adohjeci.»
tcrius non rcferlur in Doum : ct .sic non t.net inhisqua^ sibi cooporanlur pormo-
est res, ethoc modo loquitur Kulgonlius. dmn consilii et consensum volunlati.s :
Alio modo rofortur ad principium ofli- sic aulom Dous cooporatur voluntali :
ciens secundum id quod habct do esse,et scd potius voluntatis natura dopondol ad
'
Vide supra Juvoualom,
:
;;7fi D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
ipsum, sicut secundnm depcntlet ad pri- Adaliud diccndum, quod materia con- ^^^^y^.^^^,
movcns sideralur dupliciter, scilicet prout est, et
mum causans et continens, et :
ct in tali ordine defeclus incidit ex se- sic esl materia in actu. Alio modo consi-
cundo, ct non reducilur ad primum, sic- deratur materia sine omni forma, et sic
non est nisi in potentia. Ita eliam actus

ut patet cx tribus exemplis superius in
causatur
obiiciendo induclis, quie repelere non substans privalioni, actu est, et
oportet nisi universaliter, quod unum est secundum esse suum quo substat, a Deo :
de sole et calore complexionali, et alte- scd consideratus sub privatione, non est
rum de virtute informativa in semine, et nisi in potentia, et hoc modo non causa-
lertium de virtule movente tibiam cur- tur.
vam in gressu.
K. Utrum malus actus in quantum peccatum est, sit privatio vel corruptio
boni.
Potest etiam qua^riab eisdem, Cum peccatum sit (ut supra dictum esl)
privatio vel corruptio booi, et omnis actus malus sit peccatum : ulrum sit
privatio vel corruptio boniin quantum peccatum est, velnon? Si enim in
quantum peccatum est, corruptio boni est, cum corruplio vel privatio boni
poena sit homini : in quantum ergo peccatum est, poena est. Quod si est,
tunc in quanlum peccatum est, bonum esse videtur, et a Deo esse. Si au-
tem nonin quantum peccatum est, corruptioest : quffiritur ergo secundum
quid corruptio sit ? Si enim corruptio est, etnon in quantum peccatum est,
cum non sit nisi ' bonum, prseterquam in eo quod peccatum est : ergo in
quantum bonum est, corruptio vel privatio boni Ad quod etiam ipsi di-
est.
cunt actum malum non in quantum est, neque in quantum bonum est,
esse privationem vel corruptionem boni, sed in quantum peccatum est
non tamen in quantum peccatum est, pcena est, vel aliquid quod a Deo sit.
Ut enim ex verbis prsemissis Augustini colligitur, peccatum dicitur corrup-
tio vel privatio active, non passive. Nam ideo malum vel peccatum dicitur
corruptio boni, quia naturam bonam qualicumque privat bono. Nam si
non privat aliquo bono, non nocet, ut supra Auguslinus ait. Nocet autem :
adimit ergo bonum. Non autem nocet, nisi in quantum peccatum est : ergo
in quantum peccatum est, privat bono. Itaque in quantum peccatum est,
privatio est vel corruptio boni.
* In edit. J. Alteaume deest nisi.

IN II SKMENT. DIST. XXXV, L, M, N. 577
L. Quomodo in quaiitum peccatum cst, possit corrumpere bonum, cum nikil
sil ?
Sed cuin nihil sit iii quantuin peccatuin est, quomodo polcst bonum cor-
rumpere vel adimere? Aug-usliiius te hoc docet iii lihro de \atura bojii
dicens : Al)Stinere a cib > non est aHqua substanlia : l;nnen subslantia cor-
porissi omnino al)Stineatur a cibo, languescit et fran,ui(ur : sic non est
substantia peccatum, eo tamen natura animtC corruinpitur.
j\I. Quod peccatumproprie corruptio cst animip, et quomodo ?
Pcccatuin vero, id est, culpa, proprie anima» corruplio esl. Si autem

quaMitur, In (|uo possit corrumpi anima? In i)aral)ola illius qui incidit in
latrones qui euin vulneraverunt et spoliaverunt ', clarescil. Incidit enim

hoino in latrones, quando per peccatum iii |)oleslal(Mn diaboli liaditur : tM
tiinc per poccalum exspoliatur gratuilis bonis, id esl, \ iiliilibus : cl iii iia-
turalibus bonis viilnciatur, ipia' sunl ralio et inlellcclus, memoria et in":*^-
nium, (>t hiijusmodi, (jua' pcr peccatum obtenebranlur ef vilianlur. Per

peccatum etiain privatur illo bono, cujus parlicipalione caMera hona sunt :
quo tanlo inagis privatur, quanlo magis se ab eo elongat.
N. Qualifcr homo sc rhnujtit u /)co, scilirct pcr dissimilitudinrm quam f<tcil,hoc
rst, pcccatutn ?
Ab eo autcm se (dongat hoino pcr pcM-catum, non lori distanlia, (juia uhi-
((iK^ totus cl pi\csens est omnibus, cl oiniiia iii ipso siiiil. ii! .iil Aiigustinus
'
Cl'. Luf. X, :»() fl sr.i.
xxvii \1
578 D. ALB. MAG. ORD. PIl^l).
in libru LXXXIII Qnsestionum \ et ipsc locus non est. Locus lamon Dei
abusive dicitur teinpluin Dei non quod eo contineatur, sed quod ei prse-
:
sens sit et inhabitans, id autem auiuia uiunda intelligilur.

Perpeccatum er-
go, nou secundum locum, aliquis longe fit a Deo : et in eo longe fit, quod
ab ejus similitudine recedit : ct tanto longius, quanto fit dissimilior. Illa
autem, ut Augustinus ait in Ii])ro LXXXIII Quseslionum ,

qua3 participa-
tione similia suut Deo, recipiunt dissimilitudinem. At ipsasimilitudo nullo

modo ex aliqua parte potest csse dissimilis. Unde fit ut cum similitudo pa-
tris filius sit, ex nulla parte patri possit esse dissimilis : cujus participa-
tione similia sunt,quaecumque Deo similia sunt, et illa possunt recipere

dissimilitudinem. Nihil est autem quod homincm adco Dco dissimilem fa-
ciat, quemadmodum peccatum. Cum autem peccatum sit privatio vel
cor-
ruptio boni, quae est in anima, est ctiam privatio vel corruptio boni corpo-
ris : sicut corpus hominis privavit beneficio illius immortalitatis etimpassi-
bilitatis, quam habuit ante peccatum.
0. An pcena sitprivatio boni ?
Quseri autem solet, Utrum etpoenasit privatio vel corruptio boni ? Ad

quod lacile responderi potest, si praedicta ad memoriam revocentur. Dixi-
mus enim supra, privationem velcorruptionem boni accipi active vel pas-
sive, id est, sccundum cfficicntiam vel effcctum. Ideoque privatio vel cor-
ruptio boni dicitur ct peccatum, ct poena : sed pcccatum sccundum effi-
cientiam, quia privat vcl corrumpit bonum : puena autem sccundum

effectum, id est, sccundum passioncm qucc est efTcctus pcccati. Aliud est
enim culpa, aliud poena : alterum cst Dci, id cst, poena : altcrum diaboli
vel hominis est, id cst, culpa.
* S. AuGusTiNus, Lib. LXXXIII Quaestionum, Q. 20.

« Idem, Ibidem, Q. 23.
Ii\ II SENTIvNT. DIST. XXXV, 0, ART. 8. 579
Damascenus etiam dicit, quod « ma-

lum est ex eo quod secundum naturam
est, in id quod est praeter naturam, vo-
ARTIGULIS VIII. luntaria conversio. »
Idem, « Malum est tenebra intelligi-

De variis diffinitionibus mali. bilis. »
Rasilius autem dicit, quod « malum

est dispositio animjB contrarie se habens
Dciiide quoeritur de hoc quod dicit, ibi, ad viitutcm. »
K, « Putesl etiam qiiseri ah eisdem, Cum

peccatum sit, etc. » QutTritur, Penes quid sumantur istte
Hic cniin incidil qiiiTstio, quid sit ma- inali rationes?

luni ? Et dicondum, quod prima dicit defe-
Et dicit hic Magister, quod cst privatio clum primi motoris ad bonum, et hic est
modi, speciei, et ordinis : et solvendo Deus.

objectionom quod est privatio ac-
dicit, Sccunda aulem dicil defectum forms
tivc : ex hoc aufem accipitur, quod ma- qu(e est gratia, in aclu conversionis ad
lum agit. bonum commulabile.
CoNTRAhoc autem quod malum est esl, Tertia vero dicit dcfeclum finis infor-
privatio privatio autem nihil agit
: : manlis actum.
ergo malufn non agit. Quarta autem dicit privationem conse-
Sed (|uia dicit Dionysius, quod malum quentcm in bono naturic.
agit vii'lute ])oni, et pugnat bono virtute Quinla vero dicit perversitalem operis
boni, et de lioc supra habitum est di- comparati ad nnem, et ad id (|Uod est ad
stinclione praecedenli, ideo ponemus alias lincm.
mali diflinitiones, et assignabimus pencs Sexla autein dicit defectum finis qui
quid accipiantur. Ad (jbjectum de isla deberet esse intentus in omni opere.
diflinitione supra est responsum. Septima autem quae cst Damasceni,
Dicit igitur Augustinus in libro de /./- dicit dcfcctum motoris conjuncli, qui
brro arbitrio, quod « malum est aversio movet ad bonum per naturam.
ab incommutabili bono. » Octava autem dicit defectum luminis
Idem, in libro de CivHalr /)ri, a. iMa- regentis intellectum.
lum esl male uti bono. » Xona quiv est Hasilii, lo^juitur de ma-
Idem, in libro LXWIII (Ju.rsfionffin, lo prout relinqiiitur ex actu malo in dis-
« Malum esl privatio boni. » poiifndo animam per habitum vitii.
Idem, in libro de Aatura boni, « Ma- Adliuc aulem unam dat .Vnselmus, (jua^
lum est corruptio speciei, modi, et ordi- est, « Malum est ;ibsentia boni, ubi dtdtct
nis. » esse : » et Ikcc langil habitudinem sub-

Idcm, in libro de Trinitafe, « Malum jeiti in (|ui» polest esse malum. in eo
esl uti frucndis, iit friii utendis. » quod privaliones (|uaerunl i irca subjecta
Idem, in libro dv ]'rra rrli//ionr, « Ma- in (|uibus suiil.
lumesl carenlia bonis incommutabilibus, I'".t li.rc de lectioiii' sufliciant.
(juibus fruendum esl. »

580 D. ALB. MAG. OUD. PR/T^D.
DISTINCTIO XXXVI.
Utrmn peccaiiini sit poena peccati ?
A. Quod qusedam simul sunt peccata et poena peccati^ quaedam peccata et causa
peccati, alia vero peccata et causa et poena peccati.
Sciendum est tamen qusedam sic esse peccata, ut sint eliam poenee
peccatorum. Unde Augustinus super illum locum PsalmiLvii, Sapercecidil
ignis, etnon videnint solem \ ait : Ignis superbiae et concupiscentiee et irae
intelligitur. Istas poenas pauci vident, ideo eas maxime conimemorat

Apostolus in epistola ad Romanos ^ et enumerat multa quae peccata sunt,
et pcena peccati. Inter primum enim peccatum apostasiae et ultimam
pcenam ignis eeterni, media quffi sunt, et peccata sunt et poena peccati.
Gregorius quoque super Ezechielem ^

ait : Contemnenti qui non vult
pcenitere ponit Deus ofTendiculum, ubi scilicet gravius impingat. Pecca-
tum enim quod per poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est et
causa peccati, aut peccatum et poena peccati, aut peccatum simul et causa
et poena peccati. Unde Moyses, Nondum sunt completa peccata Amor-
rhceorum *. Et David inquit, Appone iniquitatem super iniquitatem
eorum*. El aMusVvopheia., Sanguis sauffuinem tetigit\ id est, peccatum

peccato additum est. Paulus quoque ait, Propterea tradidit illos Deus in
passiones ignominide, etc. \ Et item, Ut impleant peccata sua semper «.
* Psal. Lvii, 9.
'Ad Roman. i, 28 et seq.
' S. Gregorius, Homil. 11 in Ezechielem.
* Vulg. habet, Genes. xv, 16 : Necdum cornplelx sunt iniquitatcs Amorrhseorum usque ad prsescns
tempus.
^ Psal. Lxviii, 28.
* Osee, IV, 2.
' Ad Roman. i, 26.

» I ad Thessal. u, 16.
IN II SEMENT. DIST. XXXVI, B. 581
Joanni quoque per Angeluin dicitur, Qai in .sordibiis est, sordescat adhuc '.
Kx his testiinoniis collijiîtur, peccalum aliquod et peccaturn esse, et
poanain peccati.
15. E.r prsedictis (juie.stio o?'iiur, scilicet an in quantum peccatum est, sii pwna
peccati ?
VA ideo nierito quaeritur, Utruni in quantum peccatum est, sit pccna

peccati ? Quod non videlur, cum omnis pa^na peccati justa sil. Unde
Augustinus in iil)ro Retraclationum ^
: Omnis pcena peccati jusla est, et
supplicium nominatur. Si ergo peccatum quod est peccatum et poena
peccati, in quantum peccatum cst, prena peccati est, cum omnis p(pna
justa de justitia Dei veniat, videtur in quantum peccatum est, justum ' esse
et a Deo provenire. Ad quod illi respondent, peccatum sic dici pcenam
peccati, quia per peccatum in quod merito praecedentis peccati homo
lal)itur deferente Deo, corrumpitur hona natura. Sicut ignis cTternus
dicitur paMia maJoruin, quia ea cruciantur : nec tamen ipse cruciatus
maioruiM ignis est, sed per ignem fit in homine. Ita per peccatum
corrumpitnr natiira, et imminiiitur honum natura^ : et est ipsa immi-
iiutio et corruplio honi, iâssio et pcTcna : et non est essentialiter ipsum
peccatum, per quod (it : sed ideo peccatiim dicitur, ut pra}missum est,
(luia per peccatum illic(j ut jêccat homo, lit in homine illa corruptio,
quto tamen fit Deo auctore. Illa enim poMia sive passio, quifi est honi
\ corruptio, a Deo esl. Illius tainen (ut sic dicam) inaleria et causa est
|)eccaliiin, (piod a Dco iiou est. Qiiod videtur Au|;usliniis notasse, et
jiixla hiinc sensiim intellexisse, cuin ail in lihro de Pr;edestiniiti()ue Sun-
ctoruni : Prcodestinationc D(MIs oh pra\scivil (jii.i' fiier.U ij)se facliiius.
Sed i)i\'es('ivil Deiis (^liam ([iia' iiou esl ipse facliiriis, id est, omnia niala,
(|iiia elsi siint quaxlam (|iia' ila |)eccala siinl iil eliain iKena' sinl pecca-
ti, seciiiKliiiii illiid Aposloli, Trwlidit t/tos /)ru^ in pussiones, olc. * , u^m
laineii pcccatiim Dei esl, scd jiKliciiiin, scilicrl poMia. Iii S» ripiur.i
'
.Vpocal. -wii, 1 1.
* S. AuGUSTiMJs, l.ili. Uflraclaliomini, cai>. '.», cl l.il.. III dc l.ibcro arbitrio, cap. 18,
^ Edit. J. .Vllpauinc, injitntinn, scd corlo inciulun) cst.
* .Vd Uoiuan. i, 20.
582 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
enim ssepe noniine judicii pcona inlelliîlur '. Ilic diliênler intendenti-
bus insiiuiare videlur, ea qua^ peccala sunt et \HPniXi peccali, ncjn in
(juauluni peccala sunt, sed in quantuni pd^nie, Dei esse. Narn cum
dixisset Deum nun esse facturum mala ali(|ua, id est, peccata, (piia ])()sset
ei (ibjici quaHlam peccata esse etiam poinas peccati, et pcp.na peccali
omnis justa est, et ideo a Deo est : quasi deteiminando secundum quid
faciat ea, vel secundum quid non faciat, addidit reliqua. Juxla vero
praidictam inteiligentiam peccata sane dicuntur poenae. Unde Apostolus
appellat eas passiones ujiiominide ^
: quia, ut ait auctoritas, licet qua^dam
peccata sint quffi delectant, sunt tamen passiones natura^. non nominandse,
quia per ea corrumpitur natura.
C. Quod ciim omne peccatum possit dici poena, non tomen omne est pcena peccati.
Et licet ex boc sensu omne peccatum mortale possit dici poena, non
tamen omne potest dici pa^na peccati. Poena enim peccati, ut pradi-
ctum est, est illud cujus causa est aliud prsecedens peccatum. Nam
peccatum sic dicitur poena peccati respectu pra^cedentis, sicut dicitur
causa peccati respectu sequcnlis. Quo fit ut idem peccatum et causa sit,
et poena peccali : sed alterius peccati poena, et alterius causa : ut enim

Gregorius in Moralibus ait : Peccatum quod pcenitentia non diluitur, suo
pondere mox ad aliud trabit. Unde fit ut non solum peccatum sit, sed et
causa peccati. Ex illa quippe culpa subsequens oritur. Peccatum vero
quod ex peccato oritur, non soluin peccatum, sed et poena peccati est :
quia justo judicio Deus cor peccantis obnubilat, ut pra^cedentis peccati
merito etiam in alia cadat. Quem enim liberare noluit, deferendo percus-
sit. Proinde ut Augustinus ait : Praecedentis est ba3C po^na peccati, et
tanien etiam ipsa peccatum est. Judicio eniin justissimi Dei traditi sunt,
ut ait Apostolus de quibusdam, sive deserendo, sive alio modo explicabili,
sive inexplicabili, in passiones ignominise ^

: ut crimina criminibus vin-
dicarentur, et supplicia peccantium non lantum sint tormenta, sed et

vitiorum incrementa. Illa ergo peccata quse enumerat Apostolus, quia de
* S. AuGUSTiNus, Lib. de Prsedestinatione Sanctorum, cap. 10.

* Ad Roman. i, 26.
^ .\d Roman. i, 26 : Propterea tradklit illos Deus in passionem ignominiw : nam, etc.
IN 11 SENTEiNT. DIST. XXXVI, D. 583
siiperbia sunt, non solum peccata, sed etiam supplicia siint '. Fcce ex his
jam fil2 porspiciium, qua^dam peccata eliam pojnas et causas peccati
esse : et ilhid peccalum esse pa3nam jieccali, ([uod causam })rfficedentem
liahet peccaliim : atque illud peccatum esse causam peccati, quod est
meritum sequentis culpa3.
D. Ex pi'sedictis videtur significari ipsa eadem qux peccata sunt, esse et pcenas
peccali.
Sed cum ait crimina criminibus vindicari, videtur insinuare ea ipsa qude
peccata sunt, essentialiter esse poenas peccati, id est, punitiones peccati.
Ad hoc autem inquiunt ilh, hoec et simiha dicta esse secundum rationeni
praMhctam : et ideo intelhgenda fore secundum praimissam exposihonem.
Intelh;j;entia enim dictorum ex causis est assumenda dicendi.
quarum prima ostendit esse peccatum

poenam. In secunda aulem dissolvit
niVIS[0 TEXTUS. quamdam contrarietatem qUiT vidolur
esse inter Augustinum et Dieronymum,
ihi, II, « Illud autcm diligenter, etc. »
« Sciendum cst tamen quxdam sic In prima facit quatuor. Primo, piohat
esse peccala, oic. » omne pcccatum pcenam esse. In secundo
Adhuc aulein divisio iuducilur sub opi- capitulo qunerit, rtrum in quanlum poc-
niono pradjahih por inoduni dispulaho- culum,vol non? et dolerminat, quod non,
nis. Quanilur enini ah ista opinione, ihi, H, (( AV if/ro mcrito qu.vritur, etc. »
lllrum j)eccaliiin iii qiiantiiin j)aMia (!sf, In tertio capitiilo (jiiaM-it. rtriim unnm
a i)eo sit, vol actus poccali sil a Deo ? et, poccatum sil jxiMia altorius? ihi, (!, « ht
Si per modiiin p(en;e a Deo sit?et, liret rx /luc sensu, etc. » In (juarto, os-
lllrum peccalum omiio sil p(ona in tcndil lioc spocialiter iii (juihiisdam |)ec-
(piantiim poccalum ost ? calis, quod sunt jxvna : ot lioc diijilicitor :
ll;i'C auloin dislinclio dividitur in diias (jiiia j)rimo do jicccato originali in fo-
j)artos : in (jiiarum piima ostoniht (juali- niito, ihi, 1', (( Quix/ autrm qu.rdam pec'
ter peccatnm accijiit rationem j)(i'iKe. In rnta pcena sunt, elc. » Socundo in (jui-
sccunda aulem jônit ojiiloj^ûm isliiis hiisdain actihiis qiii diriiniuntur per ynv-
()j)inionis, ihi, K, « Satis dilitjcntrr, nam. siciit ira, invidia. ot Imjusmodi,
ctc. » ihi, (1, « l*r.rtrrra nullatrnus nmhigru-
Prior adliuc suhdividilur in duas : in i/uni, olc, »
• S. AuousTiNus, I,il). V conlra Jiiliaiiuiii,cap. • E«li(. J. .Uleauiuc, (U.

y.
Sed contra quod est
i . Dicit Augustinus in libro Confessio-
nem Domine, ct sic est, ut
: « Jussisli,
« sibi pocna sit omnis inordinatus mo-
« tus. Motus autem inordinatus est pcc-

))
ARTICULUS L catum ergo est sibi pocna niliil aulem

: :
est sibi ipsi poBna, nisi substantialiter sit
An peccalum sit essentialiter poena ? poena : crgo peccatum substanlialitcr cst

poena.
2. Item, Peccatum est substantialiter
Secundum ordincm autem horum nos malum : et malum substanlialiter est
eliam qua?remus quinque. Primo, super privatio specici, modi, et ordinis : ergo
primum capitulum, Utrum peccatum es- peccatum substanlialiter est pocna.
sentialitcr poena sit? 3. Item, Peccatum substantialitcr est
Secundo, proptcr secundum, Utrum aversio ab incommutabili bono : ha-c au-

omni pcccato poena essentialiter conjun- tem est poena damni : ergo peccatum
cta sit, et quot modis? substantialiter est pocna damni. Ad hoc
Tertio, propter tertium, Utrum unum etiam faciunt quee sunt in Littera.
peccatum alterius poena sit, et quot mo-
dis? SoLUTio. Sine prsejudicio loquendo vi-
Solutio.
Quarto qucfiremus, Utrum primi mo- detur mihi, quod non substantialiter pcc-
tus poena sinl? Et vidctur dicere Augu- catum sit poena peccati, sicut ctiam Ma-
stinus, quod sunt poena originahs. gistcr dicit in Littera '.
Quinto, propter quintum quaeremus, Ad primum ergo quod objicilur, dicen-

Utruminvidia, ira, acedia, et hujusmodi, dum quod peccatum secundum quod °'i^^^-
pcena sint substantialiter. peccatum, nonest poena : quia sccundum

Et hoec breviter tangemus : quia una quod peccatum, est actus a voluntate li-
solutio in quolibet illorum solvit totum. bera egrediens : sed substantialiter con-
comitatur ipsum poena, id est, inordina-
Ad PRiMUM objicitur sic : tio in regno aninia^ quod imperans fit
1. Poena essentialiter causatur a pec- imperata, et domina fit ancilla : et ideo

cato : causa autem numquam
et effectus sic loquitur Auguslinus.
sunt idem : ergo peccatum numquam est Ad aliud dicendum, quod peccatum
*
potentia. est malum formaliter, et malum est pri- ^ '
2. Itcm, Quaecumque sic se habent, vatio boni active, ut Magister dixit su-
quod ununi est prius altero per tempus, pra : et ideo in constructione accidit
illorum unum non est alterum essentia- pcccatum aequivocationis, quia sumitur
liter : sed peccatum est merilum poenae, privatio boni passive, cum in pr^missis
et meritum proecedit illud cujus est me- active sumeretur.
ritum : ergo praecedit poenam : ergo pec- Ad aliud dicendum, quod est aversio
''"''J^^*'^'
catum non est poena. passiva : et hsec consequitur peccatum ut
3. Omnis poenajustactbona est
Item, : effcctus causam, non tempore quidem,
nullum autcm peccatum justum est ct sed natara et causa : quia non est verum,
bonum et a Deo ergo nulla poena est: quod peccatum semper pracedit poenam
essentialiler peccatum : ergo conversa tempore. Est etiam aversio activa, quan-
simpliciter est vera, nullum peccalum do voluntas avertit se in opere : et hsec
est essentialiter poena. essentialiter est peccatum, et non poena.
* Cf. cap. B.
IN II SENTENT. DIST. XXXYI, E, AET. 2. 58o
E. Quod non ohviat veritali, si quis dicat ipsa peccaia esse pasnas peccati
essentialiter.
In iiullo lamcn prffijudicium faclum vcritali pulalur, si quis dical ij^sa
eadcm qu;e peccata sunl,, esscutialilcr (ut ila dicam) csse pOMias, id est,
punitioucs pcccatorum proecedenlium, qua^justcC suul cl a Dco suut. Xec

tamen in quantum peccata, a Deo sunt, nec in quantiim peccata sunt,
poMUc peccali sunt : et tamen in quantum peccala sunl j)iivationcs
boni sunl : sed ut supra dictum est, causaliter et active dicuntur priva-
tiones.
i. Item, Ilieronymus : « Quidquid pa-

limur, peccata nostra meruerunt. »
Sed contra : Pcpna invenitur sine pec- ^^^ contra.

cato : ergo et peccaluin potest invcniri
ARTICULUS II. sine paMia. Piuma probatur iii Clirislo,
et in Jot) qui dicil, Xon peccavi, ct in

Utrwn omni peccato essenlialiter p(vnn amaritudinibus, etc. '. Et in CtTco nato,
conjuncla sit ? de quo dicit Dominus : Neque hic peccn-
vit, nrquc parcnlcs cjus *,
Secundo quiEiilur, llruiu omni j)ec- SoKCTio. Dicenduin, quod j)eccato es- SolUtiO.
cato essenlialiler pocna conjuncla sil? sentialiter ul causa? conjuncta est pccna,
Et videlur, quod sic : quia sicul j)r()l)ant j)riina) ohjecliones : ct j)(V-
1. l*osila causa, ponilur eflectus : cau- na qua(liuj)lc\ ad ininus, quaruin duce

sa auleni |)fEnie, peccatuni est : erj;o sunt jxenie dainni, una scilicct in aiuis-
peccato posito, de necessitatc inducerc- sione incommulahilis honi (juod inhahi-
lur jxena. tat Sanctos. Alia csl in spolialione irra-
2. ll(Mn, (Iregorius : « Xulla nocel)il luitoruiii, j)ti- (jua- inliahitat Sanctos
adversilas, si nulia doniinelur inicjui- Dcus. T(M-tia cst corruj)lio naturalis ho-
tas. » Ergo videlur a conlrario sensu, iii. (je (jui imillum suj)ra liahitum (>st.
(jtnxl onuiis adversilas sit a doniinio iiii- (Jiiaiia c^l innrdinatio \iriuin iii r(\Lrnn
quilalis. aniina* : (juia suj)crinrcs ancillantur. ct
:{. Ileni, Psal. cu, '^

: Qui prnpitidliir inhMinrcs (Inminanlui. l*ra'l(M- has sunt
omni/nis iiii(//titati/*us tuis, (jui sinidl oi/i- alia' (jua' ntui ila stMUiuntiir. ut inajnr
?U's in/iniiitdtcs linis. V,\ linc cnini. ul j)otcslas (laMnonis, cl iinj»ntcntia surgrn-
dicil Auf^Mislinus, accij)ilui'. (jucul non esl di a malo. ct dcfcclus ad hnniim. et in-
inliiniitas nisi ex iniquilalc. dinatin in inalum. cl ohlcnchratio iumi-
• Job, XVII, 2. ' Joan. IX, 3.

nis in intolloclu ad bonum, et infinila Sed contra hoc vidcfur esse, quod sed comn
alia, ut scilicct verum sit quod dicitur, 1. Dispositio et habitus non inclinant
quod (jui iu uno olTendit, niulla bona nisi in aclum similem illi_, ox quo illa
pcrdit. dispositio vcl habilus rclicta sunt : crgo
Ad object.
Ad iD orgo quod ol)jicitur in contra- non inclinant in quodlibet peccatum, sed
rium, dicendum quod nihil valet : quia in peccatum simile.
pcena non est colligata peccato, sicut e 2. Prc-eterea, Videtur quod nullum
converso, quod pojna est salisfactoria
et peccatum sit causa alterius. Gum enim
pro peccalo tam in membris, quam in Deus sit justus judex, aequalia peccata
capite : et ideo ex misericordia Dei in- sequaliter punit. Ponatur igitur, quod
tlicta quandoque nobis, et capiti, ut per poccatum primum et centesimum sint
eam fiat satisfactio. sequalia peccata: ergo sequaliter puniun-
tur : non punitur nisi
sed centesimum
poena ignis eeterni, posito quod ipsum
sit ultimum ergo nec peccatum pri-:
mum : ergo nec punitur peccatis sequen-

tibus : ergo sequentia non sunt pcena
ARTIGULUS III. ejus.
3. Item, Justus judex in humanis non
Utrum wiiim peccatum sit poena ita punit unum latrocinium, utcommitta-
alterius ? tur alterum : ergo multo minus facithoc
judex ccelestis, qui odit iniquitatem :
ergo unum peccatum non punitur altero

Tertio quaeritur, Utrum unum pecca- peccato.
tum sit pcena alterius?
Videtur autem, quod sic Solutio. Dicendum, quod unum pec- s^|,"'i°-
1. Per plura quseinducuntur in Z.^7/(?rfl! catum est poena alterius peccati tribus
prmii cap. et tertii ', quae non expedit modis : quorum primus sumitur ex parte
itcrum hic rcducere. spoliationis gratuitoruin et boni increati
2.Idem autem probatur per rationem : et corruptionis boni naturae, quse conti-
Aclus enim sequens est causatus ab ha- nent in bono et dant virtutem ex parte
bitu proecedente : cum igitur praecedens conversionis ad bonum commutabile :
peccatum, relinquat habitum in anima, quia ex illa parte actus peccati disposi-
videtur quod omnc
peccatum sequens tionem ad aliud peccatum relinquit in
causetur a praecedenti idem autem est :
anima et hoc dupliciter, scilicet ad si-
;
peccatum esse causatum a peccato, quod mile peccalum in specie, ut gula ad gu-
peccatum esse pa?nam peccali, ut dicitur lam, et luxus ad luxum, et sic de aliis :
in Littera.
vel aliud in specie^ ad cujus actum pri-
3. Item, Videtur quod quodlibet se- mum causat pronitatem, ut gula ad lu-
quens pcena cujuslibet pr^cedentis
sit
: xuriam, quia « venter mero aestuans, ut
quia praecedens destituit universaliter a dicit Hieron3'mus, facile despumat in li-
bonis auxiliantibus ad standum : id au- bidinem. » Tertius modus est, quando
tem quod destituit a bonis auxiliantibus aliquis se per unum peccatum privat re-
ad standum universaliter, disponit ad gimine rationis, et postea cadit in
casum ergo quodlibet peccatum dispo-
:
aliud, ut si ebrius occidit. Et per hoc
nit et inclinat in casum cujuslibet patet solutio ad primum contra obje-
pec-
^^^'*
ctum.
' Cf. cap. A et C liujus distinctionis.

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, F. 587
1 2 et 3. Ad PENULTiMUM et ultimurn dicendum, prius, et non alteri per hoc quod ipsuni
quod prima pcena peccali mortalis est est posterius.
ignis a'teriius et hac punit Deus
: alise : Qualiter autem omnes isla» pceniE sunt
auteni pcenai sunt per accidens, et non a Deo, in fine sequenlis distinctionis
per se : et illie eliam accidere possunt erit delerminandum, ubi Mayister spe-
uni peccato per hoc quod ipsum est ciale capilulum facil de hoc.
F. Aperle oslendit peccata qusedam esse pcenam peccali, et poenam ipsam justam
esse a Deo.
Quod autem qua^dani peccata poenai sint ', el ipsa poena justa sit et a
Deo sit, evidenter tradit Augustinus in libro I Retractatioiinm^, dicons quce-

dam necessitale fieriab homine qua? mala sunt, et eadem justa poona pec-
cati sunt. Sunt, in(}uit, quaHJam necessitate facta imprubanda, ubi liomo
vult recte facere et non potest. Unde et illud Apostoli, i\on quod volo ho-
numjioc facio : sed quodnolo maluni, hoc afjo *. Kt iilud, Caro concnpiscit
adDcrsus spirilum, spiritus antem adcersus caniem '. lUec enim invicem
sibi ndvorsaiilur, ut non ea qua^- vultis farialis, sed ha^c omnia (>x illa mor-
tis damnalione sunl. Nam si non est isla poena bominis sed natuia, nulla
isla peccala sunt. Si enim non recedilur ab eo modo (|uo iialuralitor faclus
est bomo, cum IhTC facit, ea ulique facit qua» (l(d)el. Si aulem bomo, quia
itaest, iioii cst boiius, nec babet in poleslale ut sil bonus, sive non NitKMidQ
(|iialisesse (lebeal, sive videndo ol non valciido esse^pialcm so esse (Iobt>re
vidcl, poMiam istam esse quis (lubilol ? (biiiiis aulem poMia.si pcccali p(ciia
est, jusla csl, cl suj)|tliciiiiii iiominalur. Si aulom iiijusla csl |HCiia, i\uo-
iiiam poMiam esse nemo ambiîl, iiiiustoali(|iio dominaiitc bomiiii imposila

est. Porro (iiiia dc omnip(dciilia Dci cl juslilia (liibilarc dciiKMilis osl, jiisla
ost lia'c |i(Ciia, cl pro piM-calo ali(pio iiiqxMKliliir. .Noii (Miim (|iiis(piaiK iii-
juslo d(Miiiiiaiis aiil siiriip(M'c bomiiKMii pidiiil \(diil iîinranli Dcd. aiil c\-
loi'({ii(M'i> iii\ iln laiii(|iiaiii iii\ ali(liiM'i, til iKMiiiiKMii iiijusla poMia ( riK larcl.
'
Hdil J. All<Miimi\ îiiit.
* cr. S. Aiitii sTiNUM, Lili. I il(.'lractalionuiii, cap, 'J, ot l.ib. 111 do Liboio arbilrio, cap. 18.
^ A(l lloiiian. VII, H).
* Ad Gulal. V, 17.
588 D. ALB. JVIAG. ORI). FRyEI).
UeliiKiuiUir ergo, ut Iwjec poenaJLislade tlainnationc hoininis veniat. Ilis
atque aliis pluribus lestimoniis docetur, quoedam esse peccata et pcenas
peccati essentialiler.
Et accipit hic Augustinus dupHciter

necessarium, scilicet pro necessario dif-
ficultatis, et pro necessario inevitabibta-
ARTICULUS IV. tis. Et primo modo referlur ad morta-
lia : quia post peccatum difficulter resisti-
Utrum primi motiis procedunt ex netur mortalibus. Refertur etiam ad singu-
cessitate fomitis ? lares motus veniales, quibus etiam per
gratiam difficuller resistitur. Si au-
tem accipitur pro necessario inevitabili-
Quarlo, Quseritur de primis motibus, tatis : tunc refertur ad primos motus
quos dicit Augustinus procedere ex ne- universaliter simul acceptos : quia im-
cessitate fomitis. possibile est simul omnes prsevenire per
Et videtur contrarium : quia voluntatem contrariam omnibus, ila
1. Quod non est voluntarium, non est quod nullus surgat. Et datur simile a
peccatum actuale et personale : sed quod Magistris de aliquo qui impugnatur a
est necessarium, non est voluntarium : multis ante et retro, dextrorsum et si-
ergo videtur, quod taba non sunt pec- nistrorsum et retrorsum, sursum et deor-
cata. sum : iile enim quemlibet singularem
2. Item, Hieronymus quod ana-
dicit, ictum in clypeo recipere potest, sed non
thema sit, qui dicit hominem peccatum potest omnibus simul cavere. Et
ab
vitare non posse. quoad hoc quidem remittitur, et non pot-
est super poenam. In quantum autem
soiutio. SoLUTio. Ad hoc solutum est supra, appetitus sequitur concupiscentiam fo-
Distinctione XXXIII, qusesticne de pri- mitis, non sunt poense, sed peccata.
mis motibus.
G. De cjuibusdam quse sine dubio peccata sunt et pcense, ut ira, invidia.
Praelerea nullatenus ainbigendum est, qusedam peccata absque ulio
scrupulo pcenas esse, ut invidia quoe est dolor alieni boni, et ira : quae
etiam non in quantum pcenffi sunt, peccata sunt : ita etiam de cupiditate
et timore et aliis hujusmodi sentiendum est. Unde Augustinus in li-
bro LXXXIII Qudestionum '

ait : Omnis perturbatio, passio : omnis cupidi-
* S. AuGUSTiNus, Lib. LXXXIII Quaestionum, Q. 77

IN II SENTENT. DIST. XXXVI, II, I. 380
tas, perlurbatio : oninis ergo cupiditas, passio. Omnis vero passio cum est
in nobis, ipsa passione patimur. Omnis ergo cupidilas cum est in nobis,
ipsa cupiditate patimur : et in quantum cupiditas est, patimur ea. Omnis
autem passio in quantum ipsapatimur, non est peccatum : ita et de ti-
more. Non enim consequens est, ut si patimur timorem. ideo non sit
peccatiim, quia multa sunt peccata quce patimur, sed non in (iuantum
patimureis.
H. Quod verbis Aiiguslini prxmissls qiisedam sententia llieronymi obviare videlur.
Illudautem diligenler est annotandum, quod supra positis verbis Augu-

stini dicentis quaidam necessitate facta esse improbanda et mala, videlur
obviare quod Ilieronymus ait in Explanatione fidei^ quod litel supra sit
positum ', tamen ut [)erfectius scialur, iterare non piget. Exsecramus, in-
quit, eoriim l)lasj)lieiniam qui dicunt impossibile aliquid bomini a Deo esse
j)r<eceptum, et mandata Dei non a singulis, sed ab omnibus commune in
posse servari. Kt j)aulo post : Et tain illos errare dicimus, qui cum Mani-
cha3odicunt liominem peccatum vilare non posse, quam illos qui cum Jo-
viniano asserunt liominem non posse peccare *. Ecce Ifieronymns dicit er-
rorem esse, si quis dical hominem vitare peccatum non j)osse. <^\\\ aulem
dicit quêdam necessitale fieri, (juaMlam dicit non j)osse vibu-i. (aim ergo
id Auguslinns dicat, videtur aut erroris csse quod Iradit, aul non esse ve-
rum quod Ilieronymus ait.
I. Delerminalio contrarietatem submovens de Sanctorum medio.
Ad quod dici potest, (jnia Anguslinus secnnduin statum liujns MiistM'icP
(ad qnam j)(M-tiin't ignoranlia ct diflicultas, ut idiMM ail iii libin di» Lihero
fl!/-Z>///-/V). (jii.e ex jusla daiiuiationc (lesc(MMl(M-unl' illii(i liadidit, iibi ef ve-
» Cf. Supra, Dist. XWni, lill. II.
' S. lliERo.NYMUs, Explanatio lidri ad Damat<iiin Papara.

:
500 D. ALB. MAG. ORD. PRJEJ).
nialia peccata inclusil. llieronyinus vero tanlum de nfiorlalibus pcccatis
loquilur, qua' unusquisque gratia illuininalus vitare valet : vel de homine

secundum statum liberi arbitrii ante peccatuin, illud ait.
cata passiones essentialiter sunt, ipsis non

meremur, nec demeremur, quod est ab-
surdum.
ARTICULUS V. SoLUTio. Dicendum, quod passiones Solulio

considerantur dupliciter, scilicet ut illatae
Utrum ira, invidia, et hujusmodi, sint et sic non sunt principium merendi. Con-
pcense peccatoris ? siderantur etiam ut susceptae pervolunta-
tem, vei causatae a voluntate aliquid inor-
dinate vel ordinate amante : et sic sunt
Quinto queeritur de quinto capitulo, merila et demerita : ct sic estin illis pec-
Utrum ira, et invidia, et hujusmodi, sint catis quae causant poenas quse sunt in eis
poense peccatorum ? amore inordinato proprii boni : et ideo
Sedcontra. Videtur autem, quod sic : quia diffi- poenae noii sunt, in quantum sunt pec-
niuntur per pcenam. Ira enim est fervor cata, nisi materialiter : sed potius sunt
sanguinis circa cor ex vaporatione fellis. voluntates perversae, quse quia non con-
Invidia autem, dolor in prosperitate bo- sequuntur etfectum, ideo puniuntur et
norum vel promixorum. Ergo videtur, tabescunt seipsis: ut invidia voluntas est
quod sint passiones, et non peccata. impediens alienum bonum ex amore
Sed contra : inordinato proprii : et quia non impedit,
Passionibus ut passiones sunt, non me- tabescit, et sic de ahis.
remur, nec demeremur. Si ergo talia pec-
K. Epilogum facit ad alia transiturus.
eorum posuimus sententiam, qui dicunt omnes actus

Satis diligenter
naturas bonas esse, et in quantum sunt, bonos esse. In quo tractatu quse-
dam interseruimus, qua^ non ex eorum tantum persona accipienda sunt,
quia ab omnibus catholice sapientibus absque hcesitatione tenentur : atque
auctorilatum testimoniis et rationibus eorumdem traditionem munivimus,
qui dicuntomnes actus essentia sui, id est, in quantum sunt, esse bonos :
quosdam veroin quantum inordinate fiunt, peccata esse. Addunt quoque

quosdamnon tantum essentia, sed etiam genere bonos esse, ut reficere
esurientem, qui actus est de genere operum misericordiee : quosdam vero
:
IN II SENTEM. DIST. XXXVI, K, ART. G. o91
aclus ubsolute ac perfecte bonos dicunt, qiios non soliiin (.'ssentia vel ^m3-
nus, sed etiani causa et finis coniinendat : utsunt illi qui c.x bona voliiti-
tate proveniunt, et bonum finein metiuntur.
num in genere. Genusenim esl quodpr*'

dicatur de pluiibus dilTcrcnlibus specie :
et hoc modonon sumitur bic genus : quia

non pr£edicatur de pluribus.
ARTIGULUS VI. 3. Item, Gcnus dicilur generationis
principium : qualilcr iterum non sumi-
Quid est bonum in genere ? et, Utrurn tur, quia bonuin in genere non generat
bonum in genere possit fieri malum in bonum veslitum circumstantiis vel speci-
genere ? iicatum.
Itcm, Genus etiam dicitur priinum sub-
jectum : non videtur hic
qualiter itcrum
Deinde qu(critur de lioc quod dicit iu accipi:quia actus supcr dcbitam male-
fine distinclionis, ibi, K, « Addunt quo- riam non est priinum, sed poliiis actus in
que quosdam non tantum essentia^ sed se primus videtur esse.
etiam genere bonos esse, elc. » 4. Item, Debitum speciale consideratur
Et quiEi-untur hic duo, sciiicct quid sit a justitia : si ergo actus super dcbitain
bonum in genere ? Et, Utrum bono iii materiam est bonum in genere, vidctur
genere, respondeat semj)cr bonuin in quod omne bonum in genere sit refe-
specie. rendum ad quod falsum est.
justitiam,
Item, Videtur quod bonum in ge-
.').
Ad primum proceditursic : nere sit bonum virtulis quia comparan- :
1. In Littera dicit Magisler, quod bo- tesvirtutem ad virtutem, dicimus cbari-

num in genere est, ut relicere esurientem tatem in genere meliorem quam tempe-
reficere autem csuricnlem, est relicere rantiam ingenere : ergo vidctur, quodta-
reficiendum : eigo i)onum in ijênere dici- les virtutes ct vitia sint bona el mala in
I tur actus proporlionalus dcbitie male- gencre : quod lamcn nulliisdicil.
riffi : quidam diffiniunt bonum
et ideo (). Ilem (|uaM-itur, Qua bonilatc in gc-
in j^ênere, quod est actus super de- ncrc sil boiiuin ? cum cnim ipsum (ut
bitam materiam, Sed contra boc est diciinl Magislri) possit bcnc ct malc ficri,
quud Magister bic dicit, quod lioc esl de vidctur, quod adco dcbcal dici malum in
geneie operuin misericordioe ; sed opus genere, sicut bonum in gcncrc.

misericordiae, est opus virlutis in specie:
erjjô idem est bonum in genere, quod I ri;M ijiuiMitur, rtruiii bonuiii iii 'jiv- Qu
()|)us virlulis in specic : ct Iioc a inillo nere, possit li(Mi malum in gonere ?
dicitur. Vidclur. (piod sic : (juia conlraria nata
2. Ilem, Alii anli(|uiores (bxerunl, qiiod sunt li(Mi circa i(i(Mn : crgo l)onum in \:^^~
bonum in gencre cst, quod polesl benc nere polosl liori maliiin iii g^Miore.
etmale liori : sed iioc ileiiim iioii \ idcliir Skd contua :
conveniens : (juia pruMlicare, orarc, docc- Actus proporlionalus dobita' matcria»,

rc,eleemosynas dare, cognoscere siiaiii, non polest cssc iii>i pr(q)oi lionabiJiUM" :
bene potesl cl inalc iicri ciiin : laiiicn ciiiii igiliii' luoc sit bonitas boni iii ge-
iiniimquodipic isloruin, dicat acliim vc- nero, non polost liori maliim in utMicre.
stitum circumslanliis, quod noii f.uil bo- Sed qua'rilur, Onarc lioc quod e>l bo-
nuni in gcnere, nonpotest ficri malum in ctum sive substantia circa quam [)onitur
"•enere, el tamen in specie ? Cum cnim diiTercnlia, cl sic substanlialiter est in
specics pcrfeclior est quam suum gcnus, specic : ct quoad hoc habct similitudi-
dcbct sua bonitas inseparabiUor essc ab nem : quia bonum in generc cst substan-
ipsa, quam bonitas gcncris ab ipso. tialiter inbono in specie, ut inlra pate-
bit. Genus autem quod est gencrationis
Soiuiio, SoLUTio. Dicendum sine priEJudicio, principium, ctiam duo habet. Unum est,
quod bonuni in gcnere, dicitur per me- quod agit speciem et in hoc non conve- :
taphoram ad genus quod est subjectum nit cum bono in genere. Aliud est, quod
primum et potentia prima hoc autem in : per decisionem manet in specie et quond :
moribus est actus voluntatis comparatus hoc aliqualiter convenit.

ad materiam circaquamdebet essesecun- Ad aliud dicendum, quod est debitum ^^4
dum suam naturam, ut rcficere circa csu- juris, et hoc est justitias et est debitum :
rientem, et dare circa indigentem, et sic proportionis naturse actus ad materiam

de aliis. Et hoc idem intendunt dicere in moribus, sumptum, et hoc est boni in
antiqui, quando diffmiunt bonum in ge- genere.

nere, dicentes quod potest bene et male Ad aliud dicendum, quod illa objectio Ad 5,
fieri quia prima potentia in genere ali-

:
procedit ac sigenus dicatur hic generalis
quo determinabilis est ad utrumque con- forma : et hoc non est verum. Et illa
trariorum confuturorum per differentias objectio sequivocat in genere.
ordinatas ad potentiamsubjecti. Ad aliud dicendum, quod bonum in Ad 6.
Ad 1. Ad id ergo quod primo objicitur, di- genere, dicitur bonum bonitate propor-
cendum quod Magister intendit dicere, tionis, quae ulterius potentia est ad bo-
quod specificatum est de opcribus mise- num circumstantise : sicut et materia in-
ricordiae per circumstantias, sed secun- clinata ad formam, non habens eam, di-
dum se et sine circumstantiis considera- citur bona pcr analogiam ad formam ad
tum. quarn est proportionata : et hsec est boni-
Ad 2. Ad ALiUD diccndum, quod cum dicunt tas incompleta, eo quod fundatur in pri-
antiqui, quod potest bene et male ficri, vatione, cum ordine tamen ad bonum.
copulat ly potest potenliam subjecti : ob- gjj
jectioautem procedit ac si copularet po- Ad aliud dicendum, quod bonum in Ad queest
tentiam secundam, qua? est in circum- genere, non potest fieri malum in genere,
stantiis aliis prs?ter finem ; et ideo prajdi- sicut nec materia potest fieri mala, licet »
catur copulatio ^^ly potest, et incidit fal- composilum potest fieri malum : et hoc
lacia figurae dictionis. ideo est, quia proportio materiae est sub-
Ad 3. Ad aliud diccndum, quod genus sumi- stanlialis, sed forma non est ei substantia-
tur pro subjecto potentiai prim« ordina- lis, sed separabilis : etideo prima bonitas
tse ad formam completam in moribus. est inseparabilis, et secunda non : et hoc
Et ad objectum contra hoc dicendum, non est ex eo quod perfectior sit materia,
quod actus secundum se non ponit po- quam compositum (unde objectio non
tentiam in moribus, sed efficitur extra causam ponit pro causa) sed ex ratione
mores : el ideo non est primum in ge- jam dicta.
nere, sed extra genus : et de hoc non De hoc autem et sequentiarticulo plura
quairitur hic. Habet tamen similitudinem diligenter exquisita sunt in alia summa
cum genere prsedicabili in aliquo. In gein quaestione de bono in genere, in tra- :
nere enim praedicabili sunt duo, scilicet ctatu de virtutihus et bono.

quod dicitur de multis differentibus spe-
cie, et hsec est potestas : et quoad hoc
non convenit. Est item quod est subje-
IN II SENTENT. DIST. XXXVI, K, ART. 7. )03
numquam est acciperedebitam materiam

sine circumstantiis, sicut in quibus nibil
est dirigere sine circumstantiis, sicut est
coire, occidere, et hujusmodi : et in qui-
ARTICULUS VII. bus circumstanlia debita importatur in
actu et materia, ut diligerc Deum. In qui-
Utrum hono in genere respondcal bomim busdam autem potest separari, et vestiri
in spccie ? et bonis et malis circumstantiis, ut dare

indigonti, ct reficere esurienlem, et in
similib .
Secundo quserilur, Ulrum bono in ge-

nerc respondealbonum in speciesemper? Et iDEO dicendum ad primum, quod ^^j*i°'
Videlur autem, quod sic quia : bono in genere respondet spccies suppo-
1. Genus et specics correlativa sunt : sita ci necessario, sed aliqua qu;e refer-
et ubi est unum, necessario supponitur tur ad ipsum.
alterum. Ad idem dicendum, quod specics dici-
Sed contra : Honum in ^cnere potest tur hic permctaphoram ad speciei pro-
bene et male fieri : ergo bonum in genere prietalem quaabundata genere itaenim :
potest fieri substratum malo in specie. specificatum et determinatum bonum in
2. Ulterius videtur gratia ejus quod di- moribus, abundat circumstantiis a bono
citur in Lillera : quia bonus actus essen- in genere.
tialiler et bonus ingenere est sicut mate- Ad ULTiMUM dicendum, quod bonum KA 2.
ria proporlionala formoe per inclinatio- per essentiam, est idembonum quod con-
nem, sed non sufficienter adaptata per verlitur cum ente iu quantum est, et non
dispositioncs : et ideo sicut talis materia, addit super ens nisi relationem ad finem.
conlrariis vincentibus dispositionem, pot- Ronum autem in genere dicitur duplici-
est esse subalia forma, quam illa cui pri- ter, scilicet proportione actus ad male-
mo proportionatur, ita et bonum in ge- riam debilam, vel a generali forma, sic-
nere potest subslerni malo in specie. ut palet ex proedictis. Sed bonum abso-
I Sunt tamen qui dicunt, quod semper

substernilur l)ono in spccie bonum in
lulum sinipliciter,
perfectum secundum
est bonum
forniiim
quoil
honi
est
cx
genere, et mahim malo, el quod adapta- circumstantiis el fine.
tur per circumslantias. I^^t boc non est 1^1 jicr hoc patct solulio ad lotum.
l)ene dictum : (juia in quibusd;im actibus
TXVU 3S
S9i D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
DISTINGTIO XXXVII.
l Iriiin actio siibsJrala, i<l est, in qna peccalnm coinniitlifnr,

sil a Deo, ctc. ?
A. Aliorum ponit senientiam qui dicunt malos actus nullo modo esse a Deo, nec esse
bonos sive in eo quod sunt, sive alio niodo.
Sunt aiitem et alii plurimi longe aliter de peccato et de actu sentientes :
asserunt enim voluntatem malam et aclum malum peccata esse, et nutla

ratione bona, nec secundum aliquam rationem ex Deo auctore esse, quia
sine Deo fiunt. ^'iVze eo namque (ut ait Evangelista) factum est niliil, [&
esS. peccatum, quod dicitur esse niliil : non quianon sit actio vel volun-
tas mala, quff aliquid est, sed quiaa vero esse separat liomines, et ad ma-
lum tratiit : et sic ad non esse deducit. Qui eniui a summi boni parlicipa-
tione recedunt, quod solum vere ac proprie est, merito non esse dicuntur.
Ideoque Augustinus dicit s?^;?er Jo«;z/?em ',
peccatum nibil esse, nibilque
fieri cum peccant bomines. Ilac ergo ratione adstruunt peccatum nihil esse,
quia a vero esse bominem elongat. Voluntatem malam atque actionem
sive locutionem malam peccatum esse dicunt quia prgevaricatio et inobe-:
dientia bsec sunt, et contra legem Dei fiunt, qua3 tamen sunt, sed ab bo-
mine, vel diabolo, non a Deo. NuIIatenus enim bsec a Deo esse dicunt,
sive in quantum sunt, sive alio modo.
' S. AuGusTiNus, Tract. I super Joannem.

TN II SENTEM. DIST. XXXVII, A, ART. 1. ;9j
sui est causa salutis navis, absentia au-

tem estcausa periclitationis ejusdem.
3. Item, Quod est causa causae, est
causa causati : sed Deusestcausa volun-
DIVISIO TEXTUS. tatis a qua est peccatum in quantum pec-
calum ergo ipse est causa peccati.
:
4. Item, IIoc liabetur ex quibusdam

« Sunt autem et alii plurimi, ctc. » auctoritatibus. Ad Homan. v, 19, super
Ilic tan^ît aliorurn opinionein circa illud, Pcr inohedimliam unim, elc, di-
actus pcccatoruin, diconlium, quod non cit (jjussa ; « Opus operis Dei transit per
causantur a Deo, sed a liboro ai'bitrio. opus Dei :» peccatum est opus operis Dei :
Et habet duas parles : in quaruni priiiia ergo transit per opus Dei et nibil est in :
in quatuor capitulis prosequitur islam opeie quod non sit in causa operis aliquo
opinionem. Insecunda autem dicit, quod modo ergo peccatum est in Deo ut in
:
est omnium concors sententia, omnem causa.

poenam esse a Deo, ibi^ « 1"^, Cum i<jitur 5. Itcm, ad Homan. i, 20, dicitur :
omnes in lioc conscntiant etc. » ,

Tradidil illos JJcus in passioncm ir/nomi-
In prima parle sic [)rocedit. In piimo niai ha3 aulem sunt peccata
: : ergo ipse
ca[)ilulo explicat opinionem. In secundo^ fuit causa peccati.
respondet verbis Augustini pro [)rima Iteiii, III U(?gr. XXII, 20
(). et 22 : Quis
o[)inionc induclis. In tertio, ostendil lom dccipict Achab? Et respondit spiritui
aliquam esse quaj non est a Deo. In quar- mendaci Dccipics, cl pra>valebis.
:
Ergo
to, ponit objectioncm contra pcenam. fecit spiritum mendacem mentiri : ergo
fuitcausa mendacii, ut videtur : et eadem
ralionc fuit causa aliorum peccatorum.
Skd CO.NTRA :
sed conlr..
1 . Augustinus : « Absit ul Dous sit cau-
AinTCULUS I. sa mali per se, vol [)or accidens. »
2. Ilem, Causam non habol [)occatum

Utrum pcccatum in (/ua)itum pcccafum, nisi dolicicntem, ut patct ex supra habi-
sit a Dco ? tis Deus autom non potest deliccre a
:
bono aliquo crgo non pob^st essc causa :
deliciens alicujus ct poccalum in quan- :
Quoad banc [ârtcm remanont duo tuin peccatum, non habol nisi causam
qujerenda, Utrum peccatum iii
scilicet, dolicientem : org-o Dcus nun [)olost cssc
quanlum peccatum, sit a Deo ? ct, Ulruin causa pcccali.
poccalum sit res aliqua, propter ea ([u;o 3. .Vd lu)c cliaiu objiciiuil .Magi>lri
determinat iii fcrlio et quarlo ca[)ituIo. communitor molius
: ([iiia csl a quo non
polost essc maliim, ([uam id a quo potcsl
An PHi.MUM objicitur sic :
esse : scd Doiis est iiicliiis ([uam co^î-
I . Incausis naturalibussic est, quod ab- lan [tossil eigo non [ôtosl ab
:
i[)so csse
senlia et pr.Tsentia facit ()[)[)(isila, ut sol iiii([iiitas vol maliim.
[)riesentia sua illuminal, ct absentia siii i- lliiii, ad Corinlli. v.
I
3, su[)or il-
obtenebral : ergo idom |)olosl dici d(> liid, Abscns corporc, pr.rsrtis tiufrni spi~
solo spiriluali : sod [)cccaliim csl lciicbia nlu : dicil lilossa, « nmnis volnnlas car-
spirilualis : ergo [)occatum in (|iianliiMi nal:s a diabolo ost : » non crgo a Dco.
[)occatum, |)()losl dioi esso a Dco. ."1. Ilom. Ad iloman. i. 27, su[)..r illud.
'1. Item, Probatur [)or boc ([uod IMii- /'.rarscrunf dcsidcriis
iii suis : dicit
ôsophus dicit, quod gubernalor prajsentia (jlossa, « 0\uv a sc, non a Dco sunt. »
Soiutio. SoLUTio. A(l lioc facile est solvere, si sicut nec chiudicatio in virtulem moven-
ad mfimoriani rcvoccnlur prajhabita ' : tem tibiam. Quod autem objicit, quod ni-
quia aclus sub (lcformitate conjunclim hil est in opere quod non sit in causa
non potest rcferri inDeum ut in causam, operis, dicondum quod hoc verum cst de
nec etiam deformitas sccundum sc scd : his quai simplicllcr sunt : sed defectus et
aclus in sc potesl esse ab ipso, ut supra dcliccre bene est in secundo, ita quod
probatum est ralione, et excmplis ostcn- non redit in primum, et ita incidit pec-
sum. catum in quantum est peccatum.
Adiei2- Ad PRiMUM ergo et SGCundum dicen- Ad aliud dicendum, quod Deus tradi- xd 5
dum, quod non est simile de causis na- dit non impartiendo mahtiam, sed non
quia prsescntes sunt et intluendo gratiam ad oppositum et hu- :

turalibus : illae
absentes, sed Deus semper potens et pa- jus non influentiiE gratise non est causa
ratus est darc gratias : et ideo nihil mali ipse, sed peccator avertens se ab influxu
fit sua absenlia : et hoc est etiam nota- gratiae, ut ssepius supra dictum est.
tum supra finem primi libri. Adaliud dicendum, quod illud intclli- Ad (
Ad3et4. Ad auud dicendum, quod peccalum, gitur de pcrmissionepolestatiS;, et non de

quod est opus operisDei, transitper opus opere vel jussu mendacii : potestas au-
Dei : nec tamen potest referri in Deum, tem et justa et bona erat.
B. Qiialiter determinenl verba Aiigustinipraemissa quibus ait, u Omne quod est, in
quanlum est, bonum est. »
Illa quoque Augustini verba quibus dicit, « Oinne quod est, in quantum
est, bonum esse, et Deum habere auctorem, » de naturis sive de substan-
tiis tantum accipienda fore tradunt. Substantiae vero nomiue atque naturse
dicuntsignificari substantias ipsas, et ea quse naturaliter habent, scilicet
quee concreata sunt eis : sicut animanaturaliter habet intellectum et inge-
nium etvoluntatem et hujusmodi : quod ex verbis Augustini prsemissis

hominem appellat bonam naturam, et malum hominem ma-
colligitur, ubi
lam naturam. Secundum hanc ergo assertionem vel acceptionem mali actus
non sunt naturee vel substanticE, nec etiam boni aclus : quod utique vide-
tur Augustinus innuere in libro Retraclationnm \ distinguensînter substan-

tias sive naturas, et bonas actiones sive malas. Aperiens enim quomodo in-
telligendum sit quiddam in libro de Vera Rethjione^ ab eo traditum, ait :
Hoc de substantiis atque naturis dictumest. Inde enim disputabatur, non
1 Cf. Supia, Disl. XXXIV, Litt. C.
* S. AuGusTiNus, Lib. Retractationum, cap. 13.

3
Id est, Lib. I qui contra Pelagiaiios, hypognostkon dicitur, in fine (Nota edit. Lugd.)
IN II SENTENT. DIST. XXXVII, C. 397
dc bonls aclionil)us atque peccalis. Aperte hic videlur dividore intcr naln-
ras sive suhstantias, et actiones sive peccata. Ideoque asserunt prcefati
Doctores, actiones interiores vei exteriores non esse naturas vel substan-
tias : qu<T si riialcje sunt, peccata sunt, neque a Deo sunt. Quod vero niali
aclus non sint naturcc, Augustinus videlur n(jtare in prinia responsione

contra Pelagianos iladicens : Opcra diab(jli qua' vitiadicuntur, actus sunt,
non rcs ', Idcin in ([uarta responsione : Oinne rnalum natura non cst, sed
aclus accidens alicui ex defectu boni. Quamobrem quod natura non est,
Deusnon fecil : quianatura estomnequod fecit. Item, Omne quod natura

bonuni est, Deus ex nihilo fecit, non diaboius.
G. Secwidum Itos *
res aliquie siint quae a Deu noii sunl, quibus honiines mali
siint.
V.yi quo colli<iitur, res aliquasesse quteaDeo non sunt, cisque homines
niali sunt. Quod nihiloniinus et ipsi concedunt, innitcntcs verbis Auguslini
supcrius [)osilis, qui in Encliiyidlon detcrminans illa vcrba l^rophetffi, Vx
qui diritis malnni bonum, cl bonum malum ^ ! dicit de ipsis rcbus qui-
bus homincs mali sunt, non de hominibus hoc esse intclliêndum \ Sunt
ergo aliqucjc res quibus bomincsmali sunl. Id aulcm quo homo fil dclcrior,
a Dco non csl : quia, ul ail Auûstinus in lihro i.XWill ()u,Tsfionum,
Deo auctoi'c non lit homo dclcrior '".
Non cst crjô Dcus auclor rcrum ((ui-
y bns homo dct(^rior fil. Al sunl aliipwc rcs ul diclum cst, quibus homin(>s
mali linnl. Suiil cr;ô aliqua' rcs (lUiC a Dco non sunl, quia pcccala i|)s,c
sunl. l(lco(juc Scri|)tura iii |iluribus ('onlcslaliir locis, Dciiiii iion
esse auctorcm mjilorum, id cst, eorum quic peccala sunt.
* S. AuGUSTiNus, Iliiclfin, iii |)rinripio cap. 4.

" Ivlil. .1. Allfauinc, hoc.
^ Isa. V, 20.
* S. ,\u(;usTiNi;s, Iii Kiu-liiiidioii, cip. 1'.».
^ Ii)|;m, l.il). i.XX.MlI, Uuivslioiuim, Q. 3.

D. Ex parte eorum prsemissfe opponitur sententiae in illo verho, « Deus auctor

malorum non est. »
n lioc autem verbo siiperioruni sententiae recte opponitur, qui dicunt
Deuni non esse auctoreju eoruni qu£e mala sunt, in quantum mala sunt, sed
in quantum sunt et in quanlum mala sunt, dicunt ea nihil esse. Quidergo
:
mirum, si Deus dicitur non esse auctor eorum in quanlum nihil sunt, cum
niliil nuUus auctor existere queat? Ideoque cum dicitur Deus esse auctor
omnium quffi sunt, bonorum isti subintelligi volunt. Bona autem illa esse
dicunt, qucB naturaliter sunt. Ea vero naturaliter esse dicunt, non solum
quse substantifC sunt vel concreala subslantiis, quaHter supra acceperunt,
sed et omnia qua3 naturam non privant bono. Et ita secundum eosdem
multiplex in Scripturis fit intelligentia, ubi de natura sive de substanlia,
vel de his qua? naturaliter sunt, sermo occurrit. Sed super illuin locum
PsalmiLXVIIi, Non esi substantia, itaAugustinus de substantia disseruit,ut
prffimissaj sententicBvideatur consentire dicens: Substantia intelligitur illud
quod sumus, quidquid sumus, homo, pecus, terra, sol : omnia ista substan-
ticE sunt, eo ipso quo sunt naturffi ipsse substanticB dicuntur. Nam quod
nulla est substantia, nihil onuiino est : substanlia ergo est aliquid esse.
Deus fecit hominem substantiam, sed per iniquitatem lapsus est homo a
substantia, in qua factus est ; iniquitas quippe ipsa non est substantia.
Non enim iniquitas estnalura quam formavit Deus, sed iniquitas est per-
versio quani fecit homo. Natura? omnes per ipsum faclse sunt : iniquilas
per ipsum facta non est, quia iniquitasnon est subslantia. In illo hymno
trium puerorum '
universa creaturalaudansDeum commemoratur. Laudant
enim omnia Deum, sed qucC fecit Deus. Laudat ibi serpens Deum, sed non
avaritia. Omnia reptiliaibi nominata sunt, sed non aliqua vitia. Vitia enim
ex nobis et ex nostra voluntate habemus, et vitia non sunt substantia '\ In-
tendant diligenter his verbis prffiuiissarum assertores sententiarum, et per-
cipere poterunt rationem et causam diclorum, ubi Scriptura de natura vel
* Daniel. iii, 52 et seq.

2 S. AuiiusTiNus, Enarrat. in Psal. lxviii, ad ^."i -.Et non est suhHanlia.
IN II SEiNTEiNT. DIST. XXXVII, D, AHT. 2. 599
substantia mentionein facit. Illaruin vero senlenliarimi Judicium prudentis

lectoris, cui utriusque sententia? notitiam j)leiiarie dedimus, arl)ilri(j relin-
quimus, ad ea qute adhuc nobis supersunt tractanda feslinanles.
per formam : et sic quod caret forma,

non est res, ut privatio, et peccatum in
quantum peccatum. Dicitur etiam res a
reor, /eris, non quod sit in opinione so-
ArnTCLLUS IL la, sed a re ipsa quoe tamen est privata,
et sic peccatum est res deliciens et hoc :
Ulrum peccatum sit res, vel ualura, vel modo accij)itur res in auctoritatc Lul-
substantia ? gentii, et aliis aucloritalibus inductis.

Substa/itia autem dicilur a natura
substantia; : et tuiic res est per se cxi-
Secundo quoerilur, Utmm peccatum stens : et hoc modo nullus actus est sub-
sit res, vel natura, vel .subslantia ? quia stanlia : dicitur eliam quasi ab effeclu,
circa hoc versatur tota inlenlio tertii et quia facil subsistere : el lioc modo bo-
quarti capituli. num opus dicilur substantia, sed non
Videlur autem, quod non : quia maliim : quia malum facit deficere, et
1. Sine ipso factum est nihil, dicit honuin facil subsistere in ordinc natu-
Augustinus, id est, peccatum. ralis honi, et confcrl ad illud : ct lioc
2. Item, \n Littera habetur, quod non modo dicitur malum non ens, et non
est fundamenlum. haberc fundainentum. Qiiandoijue etiaiu
',]. Item, 1 ad Corinth. vm, i, dicitur, dicitur substa/itia elVective per nciiatio-
quod idolum est '. nem exponendo, scilicet quod non facit
i. Ilem, Ibidem in (jlossa, quod for- deliccre a subsistenlia : et sic indilTerens
ma idoli nihil est : idolum aulein csl dicitur substa/itia, sed malum non est
apparens dulcedo peccali : eriô pecca- subslantia. (Juarto modo i\'w\[w\' substaii-
tum niliil cst, u( vidotur. tia quod liabet quocunKjuc modo quid-
Sei) contua : l*'ulj;('ntiiis dicil, « llliiis ditatcm in esse : el hoc modo malum est
Bd contra
riii Deus nou esl auclor, cujus est ul- substantia.
lor. » Ilis etiam modis dicilur y/^/////7/ duj^li-
Ilem, Sapicul. \ii, II, Sc//irii eral cilcr, sciliccl tjuod c^t causa ordinis : ct
maledictui/i ab iuitio : dijil (llossa, ex sic maluin ct jicccatnm iinn cst nalnia. ct
quo fucriuit iu pra?scientia, fiiil iii illis sic sumitiir a IMiilosojdio iii NIH /'////w-
alicjiia qualilas : cl Iwec csl rcs : cigo viniim, \il)i duit. (jiiod iialura est causa
j)cccalum csl rcs. ordinis in oinnibns. .Mio modo dicilur
Ad hoc eliani objicil .Maîslcr in jtiiii- u/itura illud qiiod (juocum(jiic motlo in-
cijiio quarli caj)iluli. lclliîtur : ct sic j)rivalio cst nalura ct
pcccalum.
Soiuiio.
SoLiTio. Totum lioc solvitur j)cr dis- I',t lioc modo j)cr dislinclionem solulio
tinctionem rci, nalura», et suhslanliie. palet ad tolum.
Ilcs cnim jôtosl dici quasi ens ralum
I ail ('.('liiilli. viii, 'i : Scimtis ijiiiit iii/iil cst idohim iii inttnilo.
eOO |D. ALB. MAG. ORD. mJED.
K. Quod dc peccalo non de pcena intelligitiir cuin dicitur, « De?is non esl auctor
mali. »
Cuni igitur in lioc omnes consentiant Calholici tractatores, scilicet quod

Deus non est auctor maloruni, cavenduni est tamen ne malorum nomine
poenas sicut peccata, generaliter includas. Poenarum enim Deus auctor
est, sicut ipse per Prophetam ait, Non est malum in civitate quod Dominus
non fecerit '. Item, alibi ex persona sua ait, Ego sum Deus creans malum,
et faciens bonum ". Ecce hic dicitur creasse et fecisse malum sed mali :
nomine poena intelligitur, non peccatum : sicut e converso cum dicitur

Deus non esseauctor malorum, nomine malipeccata intelliguntur. Ideoque
Augustinus qui dixerat in libro LXXXIII Qiidestioiium , quod Deus auctor
mali non sit, in primo libro Retractaiionum, quomodo intelligendum sit
aperit, dicens :Videndum est ne male intelligatur quod dixi, Deus auctor
malinon est, quietomnium qua? sunt auctor est quia : in quantum sunt,
in lantum bona sunt : et ne hinc putetur non ab illo esse poenam malorum,
qusB utique malum est his qui puniuntur : sed hsec ita dixi, sicut dictum
est, Deus mortem non fecit'' : cum alibi scriptum sit, Vita etmors a Deo
sunl^\ Malorum ergo poena quse a Deo est, malum est quidem malis sed :
in bonis Dei operibus est, quoniam justum est ut malipuniantur et utique :
bonum est omnequod justum est ''.

Sic ergo dicitur Deus non fecisse mor-
tem, quia non fecit illud pro quo mors infligitur, idest, peccatum. Audisti,
lector, causam dictorum : ex qua sana intelligentia formatur cum dicitur,
Deus non est auctor mali, etDeus mortem non fecit.
* Vulg. liabet, Amos, iii,[6 : Sierit malum in civUate, quod Dominus non fecerit '?
2 Vulg. habet, Isa. xlv, 6 et 7

Ego Domiims, et : non est alter : formans lucem et creans tenebraS^
fucicns pacem et creans malum : ego Dominus faciensomnia hwc.
^ S. AuGUSTiNUs, Lib. LXXXIII Quaeslionum, Q. 21.
* Sapient. i, 13.
^ Eccli. XI, 14 : Botia et mala, vita et mors, paupertas et honestas a Deo sunt.
•^
S. AuGusTi.Nus, Lib. I Retractationum,cap. 26.
:
IN II SENTENT. DIST. XXXVII, E, ART. 3. 601
homine, ut dicunt. Inflicta autem sim-

pliciter est a Deo, sicut inllictio ignis.
Sed quia Magister dicit absulute om-

nem poenam esse a Deo, ideo dicendum
est aliter, quod peccatum (ut supra pa-
ARTICULTJS III, luil) ab aho est peccatum, et ab alio pu'-
na. Pnma aut cst damni, aut infligens.

A?i omnis pcena sit a Deu ? Si damni tunc est a Deo indirecle, quia
:
non inlluit speciem graliae vel boni sup-

plentis damnum et hujus infiuentiaB non
:
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in est ipse causa, sed avertens se ab eo. l n-
ultinio capilulo E, ibi, « Cum igilur om- de licet liac poena non sit opus suum de-
nes in hoc conseyiliant, etc. » terius in corpore et in aniina, tamen ipsc
Ilic videtur dicere Magister, quod oni- non facit hoc, nisi modo dicto. Et sic
nis poina sit a Deo et hoc non videlur

: eliam intelligitur, quod Deus nihil cor-
quia higitur, quod Deus mortem non rumpit existentium, scilicet agendo, sed
fecit. potius ex eo quod non inlluit esse sic-
llem, Deus non facit quo opus suuni ut faciebat et hoc non ideo, quia aliler
:
sit deterius : sed corruplione 0[)us dete- se habet Deus ad rem qucne corrumpilur
rioratur : ergo nec corruplionem corpo- quam sed polius ideo quia res
prius,
lis facit, nec animae. corrupta aliter se habet ad ipsuin. IVc-
Sei) in coNTRARiuM cst quod dicit Ma- nam autem inlligentem inlligit Deus,
gisler in Lillera. Et ita legitur in (ilossa per hoc quod inlluit speciem alicujus af-
super illud ad Roinan. i, 2() : Tradidit lliclivam, qua' conlrariatur naluric bona^
Deus operatur in cordibus ho-
illos, etc.« propter ordinem jusliliae.
minum ad indinandas eorum volunlates Per hoc palet solulio ad primum, qua-
in quod voiuerit, sive in bonum, sive in liter Dcus mortem corporis et aninui' fa-
malum. » cit, el ({ualiter non facit.
Au ALiuD dicendum, quod illa (Uossa

SoLUTio. Magistri hic invenerunt unam ad Romanos bona esl et >ublilis : ct
dislinctionom, quod est prona acla, et ])rima pars ipsiuslangil id qiiod operalur
contracla pcena, et poena inllicla. Poina Deus, scilicel subslanliam aclus : ot se-
acta sive quam facimus, peccatum est : cunda pars langil opus ordinis, quia ma-
et lia'c non cst a Deo, ut dicunl. l\p)m litiam iion facil siiul ipsa niliil est, sed
contracta fomos est. qua» in quanlum malum inclinal in quod volueril, ordi-
conlra volnnlalcm reluctalur, piena ost a nando ul ex oo eliciat bonum proplor
Deo juslc iiillitia : iii (juanliim aulem quod sinit lieri malitiam.
ad malum inclinal, non est a Deo, sed ab Et por hoc patet solutio ad lolum.
602 U. ALB. MAG. ORD. PR^D.
DISTINCTIO XXXVIII.
Qualilei* in geueraii per actum voluntalis peecaluin intfodueitur ?
A. De voluntate et ejus fine, ex quo est et ipsa judicatur.
Post prcedicta de voluntate ejusque fine disserendumest. Sciendum ergo

est, quod ex fine suo, utait Augustinus, voluntas cognoscitur utrum recta
an prava sit. Finis autem bonae voluntatis beatitudo est, vita ceterna, ipse
Deus. Malae vero finis est aliud, scilicet mala delectatio, vel aliquid aliud
in quo non debet voluntas quiescere. Finem bonum. insinuat Propheta di-
cens., Omms co)isummationis vidi finem, etc. '. Gharitas ergo cujus latum
mandatum est, finis omnis consummationis est, id est, omnis bonae volun-
tatis et actionis, ad quam omne prseceptum referendum est. Unde Augusti-
nus in Eiichiridion : Omnia preecepta divina referuntur ad charitatem. De
qua dicit Apostolus, Finis prsecepii est charitas decordepnro, et conscien-

tia bona^ et fide non ficta \ Omnis itaque preecepti finis charitas est, id
est, ad charitatem refertur omne prseceptum. Quod vero ita fit vel timore
poenai, vel aliqua intenlione carnali, ut non referatur ad charitatem quse
est dilectio Dei et proximi, nondum fit quemadmodum oportet fieri, quam-
vis fieri videatur. Tunc enim recte fiunt qua3 mandat Deus, et quae consilio
monet, cum referunturad dilectionem Dei et proximi ^ His verbis aperte
insinuatur, quis sit rectus finis voluntatis sive actionis bonae, scilicet cha-
ritas, quse et Deus est, ut supra ostendimus.
' Psal. cxxiii, 96.

2 1 ad Timoth. i, 5.
'S. AuGusTiNus, In Enchiridion, cap. 121.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1 603
terminata, ibi, D, « Verumlamen huic

sententise, etc. »
DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS I.
« Post prsedicta de voluntatc ejusquc

fine^ etc. » rtrum voluntatis quantitas pensctur e.i-
Hic incipit pars in qua Magister agit fine ?
de quantitate aclionis in comniuni in bo-

na el mala actione. Et lioc facit ut mclius
vidcatur quantitas pcccati, do qua hic in- Incidit autem dubitatio circa primum,
tendit. rtrum volunlatis quantitas pensetur ex
Dividiturautem in tres partcs : in qua- fine ? ct, Si ex fine pcnsatur, ex quo tine
rum prima agit de quanlitatc actionis pcnselur ?
interioris, qute est voluntas. In secun-
da, de quantitate aclionis exlerioris, Ai) PRiMLM proceditur sic :
qujE est opus. Et hoec incipit infra, 1. Omnc agcns per intcntionem ct in-
distinct. XL, il)i, A, « Post h.ec de acti- tcllectum, nisi vanc agat, prscslituit sibi
bus, elc. » In lcrtia, gratia cujusdam fincm ad quem mensurat totum opus :
quod dictum erat, scilicet quod intentio- voluntas cst sic agcns : crgo pra'stiluit
ncm (ides dirigit, quaerit de actibus infi- sibi lincm ad qucm mcnsurat totum opus.
dclium, dist. XF.I, ibi, A, « Cumque iii- PmM.vprobalurcx hoc, quod quid^piid de
tenlio, ut supra, ctc. » Et posl scquilur opcre non proportionatur lini, illud va-
pars quae est de modis peccatorum, ut num cst. AuA patel ex boc quod dicit
patct ex divisione superius a.ssignala. Damascenus, ([uod omnis voluntas in ra-
Prima harum dividitur in duas in : tionc cst. Indc sic Omuc opus accipit :
quarum prima Magistcr quasrit de quan- qiiaiitilatcm valoris cx eo ;id (juod mcn-
titale voluntatis. In secunda autcm, quare suralur opus autem voluntalis tolum
:
ipsa voluntas csl pcccatum dctcrmiiia- commcnsuralur liui crgo totum accipil :
tum : et ha-c incipit in scquenti distiu- (luantitatcm valoris a finc.

ctiouc XXXiX, ibi, A, « llir aulcm ori- '1. Ilcm, In agcutibus sccundum nalu-
tur (û;i'stio, etc. » ram, in (juibus cst fornia liiiis, allcndi-
Prapsens dislinclio dividitui' iu duas tur l)onitas gcncrationis ct actus cx for-

parlcs : iu ([uarum prini.i tanuil ca (pia^ ma (puE est crgo similitcr cliam
linis :
faciuiil ;i(l (juautitalcm voluntatis dc- crit iu agculibus cx dclibcralionc crgo :
monstiandani. j-.t in sccuuda (|ua'rit. itcrum scquiliir. (jiiod quautilas actualis
Oiiid iiilcrsil iiilcr voluntalcm, cf inlcn- voluutatis allcudilur cx liiic.
lioncm (jiia* mcnsurat voluntatcm ? :{. Ilcin, Hiilio boni in omnibus (>st
ibi, !•', « Solcl ctinm (/u;rri, clc. » cx linc : crgo mullo magis in opcrc
In prima antcm lijiiiim M;ii;islci- tria morali, in <luo cst simplicilcr bonum
facil. Priiiio cuim ostcudil, ([iiod (|n(id honcstum
csl crgo ciim iqius
iiiciimi- :
ra voluutalis (>x liuc cst. Sccundo ({uaMit. V(dunlatis sit s(dum nu)ralc. quantitas
rirum omncs bnna^ volunlalcs unum bonitalis vcl malilia" at( ipiclur c\ linc.
habcanl lincm, cl omnes mahc uiium vcl Ilcm, Hoctius iii Inpicis dat islam
divcrsos? ibi, C, « Scd (/u.rrifur, i trum maximam. « (aijus liuis bonus osl,
omncs l>ona\ ctc. » In tcrtia, dctcrminat ipsum (iuo(|uc b(»nuin c>l : ct cujus linis
quoddam objcctum Augustini contra dc- lualus. ipsum (luoijuc malum ost. » Si
60i D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ergo bonus finis facit bonum : et quan- dici, distinguendo in eo quod referlur
tilas boni facil quantitatem boni a ad linem, et in fine ad quem refertur
voluntate : ergo (juanlitas voluntatis id quod ad linem refertur. Eorum enim
attenditur cx quantitate finis. qua? ad fincm referuntur, quaedam sunt
Item, IIoc accipitur ex Liltera per cognata fini cx natura ipsorum, boc
multas auctoritates. est,quod naturaliler sunt ordinata ad
Sed contra, Seo contka boc videtur essc instantia ipsum qusedam autem pcr naturam
:
per multos actus : ut sunt obliquata ab ipso : et quoedam nec

1. Aliquis fornicatur cum aliqua, ut ex sic, nec illo modo, quse sunt imposita
illa familiarilate revocet eam ab baeresi, ad linem, et imposita in obbquationc
bic est finis bonus, et tamen opus ma- ab ipso. Similiter finis triplex est, scib-
lum. cet primo modo qui disponit rem rela-

2. Item, AHquis furatur ut pascat pau- tam ad ipsum, motus dispo-
ut tcrminus
perem cujus iterum
: finis bonus, et nit et diffinit motum, sicut forma finis
opus malum. est in generatione : et iste fmis est pars
complens rem, vel in esse, vel in bene
esse. Esl etiam finis ultimus intentus
soiutio. SoLUTio antiquorum Doctorum ad quo quicscit agens, licet non motus
hoc tcndit, quod id quod dicit quaedam primo pertingat ad ipsum, sicut finis
Glossa super illud, Lucerna corporis tui in naturis est conservatio speciei. Et
est oculus tuus '
: quod quantum inten- cst tcrtio modo linis in quo quiescit
dis, tantum facis : boc inteiligitur in tota intentio motionis : et bic est in na-
malis generaliter proptcr contemptum : tura assimilando in aliquo primo au-
quia si intcndis levando calamum pec- secundum quod hoc
ctori, est unicui-
care morlaliter et provocare Deum, tu que motorum sccundorum possibile. In
tantum pcccas quoad Deum, licet non moribus ista adaptantur, scilicet quod
tantum pecces quoad proximum. actio bona est cognala fini bono : mala
Similiter dicunt, quod generalitcr in- autem obliquata et indilTcrcns, poten-
:
telligilur in indiffcrentibus : quia in illis tia ad utrumque. Finis autem qui cst
verum est, quod intentio tua nomen complens actu in bcnc esse, est forma
operi tuo et formam imponit quia in- : charitatis in merito et finis quo quie- :
difTcrentiam non babet ratione mcri- scit agens, est bcatiludo : et fmis in
ti vel demcriti, nisi ex intentione. Scd quo quiescit tota intcntio, est Deus.
in bonis dicebant, quod particularis est Dicamus igitur, quod intentio imponit
rcgula illa : quia in bonis non tantum nomcn opcri per finem proximum sive
semper facis, quantum intendis. Si enim primum, in bis quse sunt cognata ad
des obolum et possis dare plus, et in- ipsum, et in bis quse non sunt obli-
tendis tantum mercari per obolum, quata ad contrarium. Et tunc numquam
quantum per centum millia, non tantum habet instantiam : quia sicut in naturis
proptcr hoc merebcris. Et ita dixerunt forma movens, inducens est suam spe-
ctiam de malis propter bonum factis : cicm in finc motus, ita quantitas chari-
licet enim intentio boni diminuat culpam tatis inducit quantitatem meriti in opere
in talibus, non tamen tollit totam, nec sibi cognato et indifferenti.
facit opus meritorium. Et in hac so- Et boc modo procedunt rationes prius
lutione stcterunt Prsepositivus Cantua- inductae.
riensis et Gulielmus Altisiodorensis. Ad ea autcm quse objiciuntur, dicen- Ad objeci
Potest tamcn sine preejudicio aliter dum quod non valent quia non est :
* Matth. VI, 22 et Luc. xi, 34.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIIl, B. ART. 2. 603
iri talibus relatio per naturam opcris, gister : quia illa slulla esl, si applicat
sed tanluin pcr coîtationem agenlis : lini (paod non est applicabile ei.
et de tali relatione non loquitur hic Ma- Et per hoc patet solulio ad totum.
B. Qiiod Deus est finis omnis honx aclionis, qnia charitas est : ncc tantum Spiritus
sanctus, sed etiam Christus, el Pater : nec hi sunt tres fines, sed unus.
Qui ergo charitatcrn sibi ponit fincm, Dciun sibi ponit fincni : iinde et
Christum finem Icgis adjustiliam dicit Apostolus cssc omni crcdcnli '. I']t
recte dicitur Chrislus finis lcgis adjustiliam : quia, ut ait Auguslinus in

libro Sententiarum Prosprri, in Christo lexjustitiffi non consumilur, sed
implelur. Omnis cnimperfcctio ex ipso, et in ipso est : qucm non
et ullra
est quo spes se extendat. Finis fidelium Christus est, ad quem cum pervc-
nerit currcntis intcntio, non habct quo amplius possit vcni!'c, scd habcl id
in quo dcbcat permancre. Finis crgo rcclus atque suprcnuis iJous i*alcr
est, ct Filius, et Spiritus sanctus : nec hi trcs sunl ti'cs fiucs, scd unus
finis: quia non tres dii, scd unus Ueus.
2. Ilem, Quod cliaritas non sit Hnis,

videtur ex quod dicilur, i'k'cle.
lioc
IX, 1 : Xrscit homo utrum amore nn

odio dif/nus sit. (lonstat autein. (piod
AUTIGULUS II. omnis operans scil linem operis sui :
er-ô linis non est cliai'itas.
Quis cst finis cx quo pensatur quanti- 3. Item, INimo libro Srntrntiaruni,
tas voluntatis ? dislinctione I, habitum cst, quod liiiis di-
lectionis ct usiis oinnis operis, est id
quo frueiidum est : lioc autcm ostDcus
Secundo qu.-Britur, Quis sit fiuis illc ? trinitas, sicut ibidciu dicitur : Dcus au-
Kt (lieit in Litlera, (piod cst charilas tein liiuitas iioii cst cliarilas crcata :
qucB est linis pr;ec(!pti. erfjo cbaritas iion cst linis (q)eris.
Vidclur autem, quod non. Ilcm, Bcatitudo dirilur cssc liiiis om-
I. INt iniid Mccle. .\ii, \'.\ : Pinrni nis iqipctitiis ab Aiiirustiuo, cl IMiiloso-
loqwnuli pariler nudianius. Druin tinir, plio, ct Boetio : lioc aiitcm iion est
rt in(nul(tta rjus ohsrrvn : hnr cst rnim cbaiitas : er^ô ipsa non cst linis.
onniis homo. (llossa ibidcm. id csl, ad i. Ilcm, Sicut cbaritat(» movcmur in

lioc omnis Iiomo (Mi:t)
cst : (nniiia rcfc- Dci bonilatcm, ita pcr lidcm in vcri-
renda sunt ad timorcm. tatciii, ita pcr s|)cm iii adcrnilatem :
* Ad Unmaii. X, i : Finis lcgif, Chviftus, ad justiliam oviui rr,' Imti.

GOG D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ergo videtur, cum vcriias increata et de his omnibus multa sunt dicta in ter-
feternilas sit iinis, quod ita fidcs possit tio Soiteiitiarum in pradictis locis.
dici (inis sicul [charitas. Ad PRiMUM ergo dicatur, quod limor

?). Iteni, Nihil movctur ad finem quem est secundum quid, scilicet per
finis
hahet jam : hahens autem charitatem, recessum a malo sed charitas est sem- :
adhuc movetur in opere merilorio :

por finis proximus actui m.eritorio in
ergo non movetur ad charitatcm id :

quantum meritorius est : et etiam quia
aulem quod est finis, est id ad quod est aliae virtutes habent pro fine objectum
motus ergo charitas non est finis.
:
charitatis.
6. Ilem, Praitcrea magis videtur esse Ad ALiuD dicendum, quod nihil pro-
obedienlia finis praecepti, quam chari- hihet charitatem ut finem esse notam
tas : quia obedienlia respicit omne pra- et inlenlam : et ut informantem ani-
ceptum in quantum est praeceptum, cha- mam, esse ignotam. Unde in argumen-
ritas autem non ergo male videtur :
to est fallacia accidentis.
dicere in Littera. Ad aliud dicendum, quod illud intel-

ligitur de fine quo quiescit appetitus,
Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod sicut dicit non qui informat actum, vel in quo ut
Glossa super illud Apostoli, I ad Timoth. in ultimo intentio requiescit.

I, 5 : Finis prsecepti est charitas : finis Ad aliud dicendum, quod implotio Ad .
est triplex, scilicet determinationis, ut gaudii in bono est, ad quod se habet
agri in ultima parte sui, cum toto con- verum ut ostendens, et eeternum ut inde-
tinuato ad terminum illum finitur : et ficiens : et ideo aliae non sunt ita finis sic-
finis consumptionis, sicut panis iinitur ut charitas. Et alia ratio est : quia pos-
in ultima parte, in quantum non est sunt esse informes : et ideo non infor-
plus de pane : et consummationis^ sicut mant actum raeriti unde cum forma
:
perfectio finis est. sit finis actus, ad minus non possunt

Dicendum igitur quod charitas est hoc modo esse fines.
finis operum proecepti consummans ope- Ad ALiUD dicendum, quod hoc verum Ad 5,
ra : quia ad ipsam ut sunt merito refe- est : sed afiquid movet ut inducat spe-
runlur. Qualiter autem charitas sit finis ciem suam in alio : ita est hic quod
et forma et radix et mater, dictum est charitas movet in opere meritorio, ut in
in III libro Sententiarum *
: hic autem termino operis, sicut ipsa faciens vim
tantum dicitur, quod ipsa est finis in- meriti : unde motus est ut aliter habea-
ductus per speciem meriti in opus a turquam habetur.
seipsa, ut estmovens merentem in ope- Ad ALiuD dicendum, quod obedientia Ad 6.
re sicut in naiuris secundum rationem

: respicit prsecepium in quantum praece-
idem est movens et finis sed finis quo : pium, sed non id quod est praeceptum,
quis quiescii agens est beaiiludo : inquo nec id quod est opus praecepti, et ideo
autem qniescit tota intenlio, est Deus non potest esse omnis operis me-
finis
trinitas : et primum quidem est for- rilorii sed chariias respicit id quod
:
ma actus, secundum autem quies est esi praeceptum, et id quod est opus,
appetiius, et terlium perventio compleia ut forma actus? et ideo ipsa accipit ra-
intentionis. Unde primus refertur ad tionem finis.
secundum, et secundus ad iertium et :
* Cf. III Sententiarum, Dist XXXI.

IN II SENTENT. DIST. XXXVII [, C, D. 607
C. Quod omnes bonde voluntatcs unum hahent finem : et tamen qupedam bonae
diversos fines sortiuntur.
Sed qutcritiir, Utriim omnes honcC voliintates unum tanlum habeani

finem ? De hoc Auguslinus in lihro (le T/initale iia a'\[ Wuv atque ahce
:
voluntates suos proprios fines hahent, qui tamen referuntur ad finem ilHus
volunlaiis, quia *
volumus heate vivere, et ad eain pervenire vitain quae non
referatur ad ahud, sed amantiper seipsam sufficiat : quemachnodum vo-
lunias videndi finem liahet visionem, et voluntas videndi fenestram, finem

hahet fenestrffi visionem. Altera vero est voUintas per fenestram videmh
transeuntes, cujus item finis est visio iranseunlium. Ad (juod etiain pra^-
dictee referuntur voluniates \ Itein, ihidem : Rectie sunt vohintates, et om-

nes sihimet rehgata?, si hona est ilha ad quam cuncitC referuutur. SiauttMii
prava est, prava} sunt omnes : ei ideo rectarum voluntatcm conncxio itt>r
quoddam esi ascendenlium ad l)eatitudinem, (piod cerlis vehit passihus
agitur '. Pravarum autem et distortaruin vohiiitatum iinphcati(j vinculum

est, quo ahigal)itur qiii hoc agit, ut projiciatur iu teuel)ras exteriores '.
Ilis auctoritatum teslimoiiiis evidenter mouslralur, piurcs iu (idchhus iv-
clas esse voluntates proprias ac diversos liiics hahentcs : el l.niKMi unum

eumdemque, quia oiniies referuntur ad uniiin (jui esl finis fiiiium, do (juo
paiilo ante diximus : ita e converso forte cst el in malis.
D. Qu^f/am ludc sententitV vidcnlur adversari.
I
Verumtamen huic senlcnli.-n, qun dicliim csl fidcliiim qiiaschim reclas
volunlalcsdiversos fines sorliri, cl tiiinen ad uiium rt^fcrri, vidtMur «d)vian»
quod alilii Augusliuus admonel, nc sciliccl iiohis diios lincs consliluaiiiiis.
'
Edil. .1. AlloiUimc, (/Krt.
* S. Auc.i sriM s, Lil». .\l ilo Triiiilalo, cap. O.

* Provorb. v, 21 : llatpiril Uomiiius riaf /lomjms, t'/ omiws ijressiif rjtts conîdcrtif.
'
.Mallli x.Mi, i;}.
Scrmnne Domini in monte

itaiiiqiiiens in lil^ro de Non debemus : ideo
evanêlizare ulinandncemus, sed ideo manducare ut evangelizemus : ut
cibus non bonum quod appetilur, sed necessarium quod adjicitur ut il-
sit
lud impleatur, Qaxrile primum regnum Dei etjustitiamejus, ethdecomnia

adjicientur vobis \ Non dixit, Primum qua^rite regnum Dei et deinde, :
qua^rite ista, quamvis sint necessaria : sed ait, hffic omnia adjicientur vo-
bis, id est, ha?c consequentur si illaquffiratis : necum ista quaritis, illinc
avertamini: aut ne duos fines constiluatis, ut regnum propter se appe- et
tatis, etista necessaria propterillud ergo propter regnum Dei tantum de- :
bemusoperariomnia, non solam, vel cum regno Dei mercedem corporalem

meditari '. Ecce hic aperte dicit, ne duos fines nobis constiluamus, sed
unum tantum, id est, regnum Dei, cum supra dixerit bonas voluntates
alias etalias proprios habere fines.
E. IJic oslmdltur quomodo, licet videantur, non repugnent praedicta.
Heec autem sibi non repugnare animadvertit, qui verbis praemissis sim-
plici oculo diligenter intendit : qui enim dixit, ne duos fines nobis consti-
tuamus, sed omnia propter regnum Dei faciamus, ipse praemisit quod de-
bemus manducare ut evangelizemus. Gum autem hoc ita facimus, actionis
illius finem Evangelium constituimus : sed et hunc finem ad regnum Dei
referimus.Manducamus enim propter Evangelium, et manducamus et
evangelizamus propter regnum Dei. Duosigitur fines nobis in manducan-
do constituimus. Sed ista 3 facientes, numquid peccamus? Absit. Nam et
ipse sic facere suadet, si diligenter ejus verba inspiciamus. Cum ergo ait,
ne duos fines nobis constituamus, fines in diversa tendentes intelligi vo-
luit, scilicet quorum alter ad alterum non referatur :ita et cumdicit, prop-
terregnumDei tantum omniaagenda, nec cum ipso mercedem tempora-

lem meditandam, ita intelligendum est, ut non appetendo meditemur cuin
regno mercedem temporalem : ita quod non propter regnum, sed propter
se, ut scilicet regnum propter se appetamus, et ista propter illud, sicut
1 Matth. Yi, 33 ; Luc. xii, 31.

2 S. AuGusTiNus, Lib. II, post medium, cap. 24. Tomo IV (Nota edit. Lugd.)
^ Edit. J. Alleaume, ita.
IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 3. 009
ipse (locet '. enim petimus vilarn a?ternam, petimusqno etiam temporalia
Si
a Deo : si ea petimus propter vitam ccternam, non ofTtMHlimus neque si- :
nistratunc scit quid faciat dextera *, (juia mercedeni temporalem non pntp-
ter se meditamur, sed propter regnum Dei, ut sit Ireva sul) capile, et dcx-
tera in amplexu '. Alioquin si ha3C temporalia propter se qua^rimus sieut

cEterna, miscetur dextra) sinistra. Ideoque cumDominus dixeril, Atloidile
ne justitiam vestram faciatis coram homini/jus, nt videamini ah eis « ; alihi
ait, Sic luceat lux vestra coram hominihus, ut videant opera vestra hona, rt
glorificent Patrem vestrum qui in c(Blis est \ Propler Dcum erpro omnia
facienda sunt, ut omnia qua3 facimus, omnium(|ue fines ad euin ref(;ra-
mus.
2. Prseterea, Ilabitum est, quod cha-

rilas est finis, et heatitudo est finis, ot
J)eus finis : ergo videlur, quod inulti
sint fincs etiani cjusdem hominis et ejus-

ARTIGULL S III. dem opcris.
Si dicas, quod istorum finium unus
Utrum sit unus fiuis honarum volunla- refertur ad alterum, el sic linis ultiinus
lum ? et, Utrum duos fines possumus csl unus : sed citra ullimum non sunt
nobis ponere ? et, An boni merccnarii plurcs fincs. Adhuc vidctur hoc esse fal-
merenlur ? suin ; quia dicit in Littera in fine j)i\t-
ccdcnlis distinctionis, quod linis sunt

Patcr ct Filius et Spiritus sanctus : et
Doinde quueritur, de hoc quod dicil iii constat. quod illi iTipiales sunt : ergo
secunda parle, ihi, C, « Scd quierilur, unus non referlur ad altorum : avô sunt
Utrum omnes voluntatcs bonae, clc. » lines.
l^jt quaM"unlur duo, (pjoruni piinium Si dicas, quod illi sunt unus finis in
est, Lltrum unus sil linis honaiuni vo- ({uanluin sunt unuin summuin honum.
lunlaluin ? CoNTRA : l^îdcs ponit eos tres qnihus cst
Secundo, Ulruin unus finis sit niala- iVucnduin, ul hahclui- in priina distin-
ruin, ut videlur diccrc in Liltera ? ctione lihri I Scntvntiaruni : ci ;.:<) ponit
eos tros (piihus ainorc inluTrcmus j>ro-
Ad primum proccdilur sic : j)tcr sc : crgo tics linos, (juia nihil dili-
Vidctur onim, quod nou sil unus finis j^ntur proj)lcr se nisi linis.
honaruni volunlatuin : quia :{. llcm, r.nin linis intolloctus sit vcii-
I. Si finis cst pcrrcclio lei, sicul dif- las : ct li;cc (lislini,aial artioulos jtcr
ferunt pcrfccla, il.i diHVruiil pi-rrcclio- lidom, vidoiilur jtluros csso finos.
nes : opera anlcin incriloria «lilfcrunt i. I*i;cloroa, Cum sit s;q)iontia divina
etiain in eodcin hoininc : ci|;o ol j)cr- cl j)olcnli;i cl l)ouit;is ct viitus ct mulla
feclio secnnduin liiKMn. ;di;i (ju;c suut Dous, ijtsc vidctur innlti-
'
\A\i\ XII, .11 ct scq. dr.rtera illiux nmplcxahitur mr,
» Mntlh. VI, :?. MiiUli. VI, I.
•''
Cantic. II, t> : l.:r\(t rjii^ aiil rnjtil, nico, i'(

••
MaUh. V, 16.
\\\ II 3y
:
: :
CIO D. ALB. MAG. ORD. FU^D.
plcx cssc finis sccunduni rationcin mul- niliil operit cum Deo : ergo non pos-
tiplicilatis omnium altributorum : ergo sunms lacerc duos fines.
non cst unus solus finis.

Qu^RiTUR etiam ultcrius de bonis mer- Quast. 5
JuxTA hoc ullcrius quaerilur, Utrum cenariis qui vidcntur faccre duos fines :
Queest. 1.
duos fines nobis possumus ponere? quia

Videtur autem, quod sic : quia 1. Quidam serviunt propter regnum
1. In multis Ecclcsiis consuctudo est ccelorum, et non propterDcum : hi enim
darc denarium vcnientibus ad Matuli- sccundum hoc videntur peccare.

nas, ut libentius veniant et constat, : 2. Item, Psal. cxvii, 1 : Confitemini
quod nec dantes ncc accipientes con- Domino, quoniam bonus. Non dicit,
dcmnamus. Quoniam mihi vel tibi bonus : ergo de-

2. Item, Apostolus : « Dehet in spe non propter aH-
bct diligi propter se, et
qui arat, arare ' : » ergo laborans mer- quam utilitatem temporalem vel seter-
cedem potest sperarc temporalem : quid- nam ergo videtur, quod servientes pro
:
quid autem speratur, intenditur : ergo mercede aeterna peccant.

potest intendere in labore fmem illum. Sed contra : Quanti merce-
In Luca^ sed contra
3. Item, Laborantem agricolam opor- narii in domo patris mei ahundant pa-
primum de fructibiis percipere ^ nibus ! Ergo illi mercenarii non per-
"^
tet
4. Item, alibi, Dominus ordinat, ut eunt : ergo potest aliquis sibi consti-
qui altari servit, de altari vivat \ tuere fines beatitudinis creatai in servi-
5. Item, alibi, Non alligabis os bovi tio Dei.

*.
irituranti
6. Item, alibi, Si nos vobis temporalia SoLUTio. Facile est hic respondere ob- soiuuo.
seminavimus, magnum est nos si carna- secundum supra determinata.

jectis
lia vestra metamus* ? Quasi diceret : Dicendum igitur ad primam partem Ad 1.
Non. objectionum, quod non est nisi unus ul-

7. Item, in Littera etiam habetur, timus finis, et unum objectum fruitionis,
Lseva ejus sub capite meo ^ id est, tem- ut in I libro Sententiarum., distinctione
poralia in sustentatione. prima, determinatum est : et licet fides
ÊD CONTRA CSt quod distinguat, tamen complementum gaudii

Scd contra.
1. Dicit Augustinus in libro Confes- nec est in intelleclu, nec in veritate, sed
sionum « Minus te amat, qui tecum
: in effectu et bonitate : et ideo unus finis.
« aliquid amat, » id est, minus quam Ad ALiuD dicendum, quod nuUum at- Ad 2.
teneatur. tributorum dicit duo simul, scilicet di-

2. Item, Super illud Deuter. vi, 3 ligibile propter se, et rationem diligibilis
Diliges Dominum Deum luum ex toto propter se^ nisi tantum bonitas : et ideo
corde tuo^ etc, dicit Glossa, quod non ipsa sola est finis, et in ratione finis : sed
vult Deus amorem suum dividi : ergo alia attributa sunt quidem finis, sed non
nihil cum Deo est diligendum. in ratione finis.
3. Item, Isa. xxviii, 20 : Coangusta-
tum est stratum, ita ut alter decidat Ad secundam partem respondendum Adqusest.i
et pallium breve utrumque operire non per distinctionem, quod finem ultimum
potest. Exponitur de charitate ergo : non possumus constituere nisi unum
'
I ad Corinth. ix, 10. -*
I ad Corinth. ix, 9, et I ad Timoth. v, 18.
"-
II ad Timoth. 11, 6. ^ I ad Corinth. ix, 11.
5 I ad Corinth. ix, 13 : Nescitis quoniam. * Cantic. 11, 6 et viii, 3.
Qui altari deserviunt, cum altari participant? Luc. XV, 17.

IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 4. 011
sed citra ultiinum possumus habcre alios

fmes, ut dicit in Lillcra : et hoc duplici-
ter :enim quod quaeritur citra Deum,
id
duobus modis quaeritur, scilicet ad Deum

tanlum sicut illi qui non quterunt nisi
:
ARTICULUS IV.
unde faciant sibi instrumenlum meren-
di, ut qui omnia danl in eleemosynas. Utrum malarum actioiium sit unus pnis,
Quaeritur etiam ad dilectionem cilra scilicet avari et luxuriosi ?
Deum tantura : et illi cedilicanl ligna,
fcenum, stipuhim : sed tamen mcrito
fundamenti et charitatis qua nihil tan- Sccundo quaTitur, Utrum malarum
tum ut Deum dilexerunt, salvabuntur. actionum sit unus finis ?
iobject.i. Ad noc autcm quod objicitur in con- Et vidctur, quod sic :
trarium, dicendum qnod cum dicit Au- 1. Per hoc quod est in Littcra \\\ U\~
gustinus, « jMinus te amat, » intclligitur bus locis, scilicet in isto capitulo semcl,
secundum quod ly /e, dicit associalionom ibi, C, « Sed quseritur, etc. » : et in illo
aequalitatis vel contrarietatis : quia tunc capitulo, F, « Solet auteni quseri, etc. » :
peccatum morlalc est talis dilcctio, ct et bis per verba Augustini super illos
est libidinosa, quse Deum non pra^ponit versus Psalmorum : Scrutans corda,
omnibus creaturis. etc, et, [n laquco isto ciuem absconde-
2 et 3. Ad ALiA omuia diccndum, quod in- runt, etc '.
telligunlur de finc citra finem, et non 2. Item, Per rationem : Omnes (ut di-
peccatur in talibus. cunt Augustinus et Hoetius) volunt bcate
vivere, ct proptcr illud
agunt quidiiuid
iqu8cst.2. j\j) partcm objectionum, est
TERTiAM agunt ergo non lantum cst unus linis
:
disputatum etiam su{)er tcrtium Sen- malarum actionum, sed eliam omnium
ioitiariim^ quiestione de immero dili- actionum bonarum ct malarum, scilicet
(jmdornm. bcatitudo.
Et dicendum, quod bonus mcrcena- SeD CONTRA: Sed comra.
rius non lanlum non pcccat, sed mul- 1. Vidcmus, quod non cst una dilc-
lum mcrctur quia idein est mcrces
: ctio sccundum ralioncm specici quae
octerna quod ipse Dcus secundum cau- movct avarum vcl luxuriosum cl hoc :
sam, licct bealitudo creata formahtcr patct in opcribus crgo non oinnium :
non Deus sed ipse refert oam ultc-

sit : malarum aclionum csl unus linis.
rius ad Deuin tauKjuam opliinum sibi. 2. llcm, Prodigus ct avarus impossi-
d 1 et 2. Ad noc autem quod objicilur, dicen- bilc est, (piod dclccletur inuno sccun-
dum quod idcm Ixjiuim simplicilcr bo- dum rationcm : cigo non oinnium ina-
iiuin, csl nobis bonum in gloria, liccl iii larum actionum uniis csl linis in spocic
statu sensualilatis non scmpcr sit idcm : dclcclalionis. I^t si di( as, (luod lioc csl
ct lionus mercenarius alt(>ndit silti bo- libido. C-o.NTRA : Ista libido divorsilicalur
iiiiiii sccunduiii slatiim gloria' : ct itico sccuiidiim matoriam : matcria aulcm dil-
conlilolur (luoniam bonus. forl spocio in malis aclibus : orgo ol li-
J^l per iioc palct solulio ad lolum. bido : crgo liltido noii c>l iiiia iiumoro,
ncc una spcii(>.
'.\. Itcm, Ealsum vidolur, quod omncs

appctant bcaliludiiuMn : (|iiia nos vide-
inus, (|uo(l mullotios (|ui(laiii (|uuM'(inl
'
Psnl. vii. 10 pl IX, Ifl.
C12 D. ALIJ. MAG. ORD. PH/EI)
infclicilalcni : id aulem appctunt in vel numero : et hoc est beate vivere :
actione,quoJ quaBiiliir per ipsani :

ergo quee beatitudo consideratur dupliciter,
non omniuni (inis esl beatiludo. scilicet secundum id quod vere est sive
per substantiam sive per^ suppositum : et
solutio. SoLUTio. Dicendum, ul milii videlur, sic non appetitur nisi a dlrecte quaeren-
quod bonarum aclionum omnium finis tibus et invenientibus eam.

ullimus est unus numero et ratione et Considcratur etiam secuudum ratio-
substantia, qui est Deus ipse sive sum- nem : et Iioc dupliciter, scilicetsecundum
mum bonum : sed lines qui sunt circa rationem veram quae secundum natu- est
illum,non sunt unus, sed multi ad illum ram ipsius, et hoc modo iterumnon appe-
ordinati. Actionum autem malarum non titur ab omnibus et consideratur secun- :
videturmihi esse finis unus, nec numero, dum rationem communem his ex quibus
nec specie, ut probant objectiones, sed constat, hoc communitate analogiae

et
causa. Quia omnis dilectio mala cu- non speciei sicut dicit Anselmus, quod
:
juscumque speciei, causatur ex inordina- constat ex commodis et hoc verum est, :
to amore sui, ut dicit Augastinus super quod omnes appetant commode et pro
illud, Licensa igni et suffossa *
: quia voluntate vivere : et hoc queeritur in
duse sint radices mali, scilicet timor
licet omni actione hoc modo omnes appe-
: et
male humilians, et amor male inllam- tunt beate vivere sed hoc non est ha- :
mans, tamen eliam ut ipse dicit, tinior bere beatitudinem pro fine actus, nisi
nascitur ex amore. Sed actionum simul secundum quid, et non simpliciter.
bonarum et malarum non est fmis unus, Et per hoc patet solutio ad totum.
nisi secundum analogiam, et non specie,
F, De differentia voliintatis, intentionis, et finis.
Solet etiam quceri, Quid tlisLet inter voluntatem, et inlentioneni, ac fi-
iiem ? Ad quod dici polest, inter voluntatem et fmcm certo atque evidenti
modo distingui, quia voluntas est qua volumus aliquid : finis vero volun-
talis est, vel illud quod volumus, per quod impletur ipsa voluntas : vel po-
tius aliud propter quod illud volumus. Intentio vero interdum pro volun-
tate, interdum pro fine voluntatis accipitur : quae diligens ac pius lector
in Scriptura ubi ha3C occurrunt, discernere studeat. Finis vero volunlatis
est delectatio bona vel mala, ad quam nititur quisque pervenire. Unde Au-
gustinus superillumlocum Psalmi, ScTutans cordaet 7'enes'', sicait : Deus
solus scrutatur corda, id est, quid quisque cogitet : et renes, id est, quid
* Psal. Lxxix, 17.

2 Psal. VII, 10.
IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, G. 01.3
quemque deleclct. Quia finis cur<T et cogitalio?iis cst delectatio, ad quam

cura et coîtaliuuu iiititur quiyque pervenire. i-^L pauhj |j(jsL : (Jjjuia noslra
quflB sunt in dictis et factis, possunt hoinines videre : sed quo aniino fiant,
et quo venire cupiant, solus Deus videt : (jui cum videt c<jr esse in c(dIo,
et non delectari nos in carne, sed in Domino, id est, cum bouce sunt cofî-
lationes et eorum fines, dirigit jusluin. Idem, super alterius Psalini lociiin
illum, scilicet, In laqneo isio quem absconderant, comprehensus est pes

eorum ', dicit: Pes animai amor est: qui si praviis est, dicitur cujiiditas vel
libido : si rectus, dicitur chnritas. Eo movefur anima qiiasi ad loriim quo
tendit, id esl, ad delectationem bonam vel malam, quo se pervenisse per
ainorem Ia:.4alur2. Finis ergo voluntatis, ut prcCjnissum est, dicitur etillud

quod volumus, et illud propter qiiod voiumus : et intenlio ad illud respicit
propter quod volumus, et voiuntas ad illndquod voluinus : ut verbi j^ra-
tia, Si velim esurientem reficere ut babeam vitam a^ternam, voluntas est

qua volo reficere esurientem, cujus finis est relectio esurienlis. Intenlio
vero est, qua sic ad vitam pervenire volo. Finis vero supremus est ipsa
vita, ad quam etalius finis referlur.
G. An illa 'nitcniio sit volimtas ?
Sed quceritur, Utrum inlenlio lalis sit volunlas? et si voluntas est, an

in lioc opere sit una eademque volunlas, qua V(jIo relicere esuriiMitem, cl
qua volo liai)er(! vilain adernam ? \'id(qur iicinpc laiis iiilentio vcdunlas
esse : ut ('iiiiii \oiuiilas csL (jua \(>io relicere iiaupercni, ila et volunlas csl
(jua j)criiiiid \(iio iiahcrc vilaiii. VX alia quidciii xidcliir voiunlas csse (|ua
voio iial>crc \ ilam, ct alia (jua pau(KMi sul)V(Miiie volo. Scd isla ad iilain
refertur. Naiii elsi lioc ila jdaccal, iil iii co ( uiii aiiiiiia d(dcclalioiic voluii-
tas ac(|uicscal, iKMidiim csl lanuMi iiiud ((uo hMidilur, scd hoc ad iliiid rc-
fcrliir '
: iil illinl dcpiilclur laiiKjiiaiii palria civis, isliid vcro laiiKpiam re-
fccliovci iiiaiisio xialoris. \\\ siiiil isla' Nninnlalcs allccliis si\c inolns iikmi-
lis, (|uil)us (jiiasi ^r(>ssil)iis ncI |iassil)us hMidihir ad palriam. SitMil (M'«j:o
aihMa esl voliinlas vi(l(Midi f(Mieslras, iil siipia (hMiiilf Aiiiîislino didici-
1 l»sal. IX, 10.

* Eiiit. J.Alloaumc, Ixlanlur.
' Il>i(loni, rcfcrclur.
:
614 D. ALB. MAG ORD. PR^D.

iiuis ', allera qiiae cx isla neclilur, volunLas scilicet per feneslras videndi
Iranseunles : ila nonnnllisalia videtur esse voluntas eleeinosynas dandi
pauperi, aliavolunlas habendi vilam. Aliiautem pulant, quod una sit vo-
luntas et liicet ibi, sed propter subjectorum multiplicitalem diversitas me-
moralur volunlalum. CcTlerum quodlibet horum verum sit, illud nulli in
ambiûum venit, quin volunlasex suo line pensetur utrum recta sit an
prava, peccatum an gralia : et quin nomine intenlionis aliquando finis, ali-
quando voluntas intelligatur.
videtur, quod nihil eorum quae sunt in

anima : quia tria in anima ponit Philo-
sophus, passiones, potentias, et liabitus.
DIVISIO TEXTUS. Et quod sit habitus
e contra videtur, :
quia in Evangelio comparatur lumini,

ubi dicit Vide ne lumen, quodin te est,
:
« Solet etiam quseri, Quid distet inter tenehrse sint ~ : lumen autem habitus est
voluntatem, etc. » ergo videtur, quod intentio sit habitus.
Et habet duo capitula : in quorum pri-
mo distinguit inter fmem, voluntatem, et IteiM quseritur ulterius, Utrum sit in Q^gggj
intentionem. In secundo, tangit qualiter animaex parte affectus, vel ex parte in-
in uno opere materiales voluntates et tellectus?
materiales lines sunt plures et tamen : Videtur autem, quod ex parle affectus :
est una ultima voluntas, et unus ultimus quia

finis. Et hoc plane patet in Littera illius 1. Dicit Augustinus hic quod
in Liitera,
capiluli, ibi, G, « Sed quseritur utrum est voluntas cum fine : voluntas autem se-
intentio, etc. » cundum affectum inest homini.
2. Item, Philosophus dicit, quod vo-
luntas estfinis. Cum igitur intentio sit re-
latio ad finem, ut dicitur 'mLiitera, vide-
tur intentio inesse secundum voluntatem.
ARTIGULUS V. 3. Item, Penes intentionem est meri-
tum vel demeritum, et quantitas boni
Quid sit inteniio ? et mali, ut supra habitum est: penes in-
tellectum autem vel affectum rationis ni-
hil horum est : ergo intentio inest penes
autem dubium hic unum de in-
Incidit affectum.
tentione, Quid sit? Sed GONTRA: Sedcont:
Videtur enim, quod non sit habitus, 1. In Evangelio comparatur oculo, cum
vel potentia quia dormientem dicimus
: dicit Dominus : Lncertia co)yoris tui est
nihil intendere cum lamen in dormiente
: oculus tuus. Et iterum, Si oculus iuus
dicamus esse potentias et habitus. Eadem fuerit simpleXj totum corpus tuum luci-
ralione videtur, quod nonsit passio; ergo dum erit % id est, tota congeries ope-
* S. AuGusTiNus, Lib. XI de Trinitate, cap. 6. erunll

2 Luc. XI, 35. Matlh. vi, 23 Si ergo lumen
: « Matth. vi, 22.
qiiod in te est tenehrse sunt, ipsee tenebras quantx
IN II SENTENT. DIST. XXXVIII, G. ART. 3. 61.d
rum : oculus aulem non est aflectus, sed nes : tamen alia sunt in anima mulla,
adspectus : crjô intenlio inest secunduiu ut aclus,et species, et iiujusmodi.
intellectum, et non secundum airectum.
2. Item cum dicitur, Ego intendo hoc, An aliud puto esse distinguendum, AdquKst.i.
sensus esl, Ej^ô praestituo operi meo quod inlentio potest intendere in finem
finem hunc : praistituereautem sibifinem, operatione, vel judicando finem tantum,
est potentice conferentis : cum i^ntur vo- vel ufroque modo. Et primo modo sicut
luntas nihil conferat, videtur intentio non viafor fendit in finem viae : et sic intentio
inosse sccundum volunlatem, scd secun- est voluntas tendens in fincm : vel, ut
dum ralionem. melius dicatur, tentio voluntatis in finom.
3. Item, Voluntasnumquam vult voli- Secundo modo similis est illi qui diirito
tum aliquod, nisi nuntietur a ralione, eo slans in via monslraf. 1^1 j)rimo modo
quod ipsa oculum videndi volilum non intentio est in voluntafe : et hoc modo lo-
habet. quitur Y\ugustinus, et aliie sunt raliones
4. Item, Nec potest videre linem, nisi ad hoc inducfae. Secundo modo est in
priestituatur a ratione. Cum igifur inten- rationc : et hoc modo loquilur Evange-
tio pra*monstret finem, videtur infentio lium. Et tertio modo est volunlatis rectoB
inesse secundum rationem, et non secun- sive regulat;e a ralione : et hfec est ma-
dum voluntafern. teriae propriae modo sumpta intenfio.
Et per hoc patel solulio fcre ad fotum
Ulteiuus quaeritur de hoc quod dicit pra^ter duo.
supra in Lillera, cap. B, quod intenlio Ad m autem quod ohjicifur,quod me-
est finis : hoc enim falsum videtur per ritum non sil nisi in volunfafo, dicfndum
hoc quod intontio est relata ad finem :
quod falsum est, quia etiani in rafione
finisautem ad linem non refertur : ergo praclica : sed ut supra diximus, in ra-
intentio non est linis. tione omne moritum est sicut in defer-
minante, et inlihoro arhitrio sicut in eli-
SoLUTio. Dicendum sine proejudicio ad genfe, et in volunlate sicut in complonte

primum, quod intentio est actus. meritum perfecte volendo ol oporando.
Cum autem ohjicitur quod dicit IMiilo-
sophus, quod tria sunt in anima dicen- :
An ulti.nu m djconduin, (juod intontio Adquwst. 2.
duni, quod intolligitur t\{} his circa qua» non dicifur //;/« nisi h)quondo matoriali-
consistit virfus socundum subslantiam :
lcr, ut intentio j)onatur pro inlonlo : ot
quia secundum subjectum estcirca j>olen- îoc modo intolligitur id qutxl dicitur in
tiam, et socundum essentiam est habitus, lAltvia.
ct secundum materiam esl circa passio-

DISTINGTIO XXXIX.
Qiiarc voliiiitas niagis clepravcliii' iii siio acfii qiiaiii alic|ua

alia polcnlia ?
A. Cum voluntas sit de his quse homo naturaliter hahel, quare peccatum fore dica-
tuVy cum nullum aliud naturale peccatum sit ?
Hic autem orilur qusestio satis necessaria, ex superioribus causam tra-

hens. Dictum est enim supra, voluntatem inesse naturaliter homini, sicut
intellectus et memoria. Quae autem homini naturalia sunt, quantumcum-

que vitientur, bona tamen esse non desinunt : quia non valetvitium boni-
tatem in qua Deus eam fecit, penitus consumere : ut verbi gratia, intel-
lectus, vel ratio, etingenium, ac memoria, etsi vitiis ac peccatis obnubi-

lentur et corrumpantur, bona tamen sunt, nec peccata nominantur: sicut
Augustinus de ratione quae est imago Dei, in qua facti sumus, evidenter
o.stendit in libro XV de Trinitaie : Haec est, inquit, imago in qua homines
sunt creati, quacaeteris animalibus prsesunt : quaecreatura in rebus crea-
tis excellentissima, cum a Deo justificatur, a deformi forma in formosam
mutatur formam. Erat enim etiam inter vitianatura bona. Hsec autem ima-
go, ratio est vel intellectus. Cum ergo voluntas de naturalibus sit, quare
ipsa non semper bonum est, etsi aliquando vitiis subjaceat ' ? Ad hoc fa-
cile respondent qui dicunt omnia qua3 sunt in quantum sunt, bona esse :
quia et ipsam voluntatem in quanlum est, vel in quantum voluntas est, ut

supra posuimus ^, bonum esse asserunt : sed in quantum inordinata est,
mala est etpeccatum. Ubi potest ab eis rationabiliter quaeri, Si voluntas in

quantum inordinata est, peccatum est : quare ergointellectus, ratio, et in-
genium, et hujusmodi, cum inordinata sunt, peccata non sunt ? Inordinata
* S. AuGUSTiNus, Lib. XV de Trinitate, cap. 8.

« Cf. Supra, Dist. XXXV, Litt. E.
IN II SENTENT. DIST. XXXIX, B. 617
vcro sunt sicut voluntas, cuni ad rectuin finem non tondunt, eurumque ac-
lus pra^varicaliones existunt. Ad quod illi dicunl voluntalis nomine ali-
quando viui, scilicet naluraleni potenliani volendi,ali(juaudo actum ipsius

vis si^nilicari. Vis autem ipsa naturaliler anima^ insita, nuuiquam pecca-
lumest, sicut nec vis memorandi vel iutelligendi : sed actus liujus vis qui
et voluntas dicitur, tunc peccatuin esl, (|uando inordiuatus est.
voluntas aliquando sit bona, aliquando

mala. In secundo, quare Imjus naturaiis
potcntiae actus potius susceplihilissit ma-
DIVISIO TEXTUS. litiie et bonitatis, quam actus alterius,
ibi, G, « Sed adkuc quieriiur, etc. » In
tertio, tangit de volunlate naturali imper-
« Ilic oritur qusestio satis necessaria, fecta adbonum, ibi, C, « Prseterea quseri
etc. » solet, etc. »
Ilaec dislinctio conlinel tria capitula : Per hoc patet sentcntia.
in quorum primo Magister langit, quare
n. Quare actus voluntalis sit peccaliim, siactus aliaruni poteniiarum non sunt
peccaia ?
Sed adluic quau-itur, Quare liujus naturalis polonlicV aclus peccaliMn sit.
si aliarum polontiaium aclus peccala iion suiil, scilicet potontia» momn-

raiidi, cujus actus cst memoraro : cl polciilia' iiilolliôndi, cujus actus cst
iiil('lli^'oro? Ad (fuod (d i})si (liciiiil, qiii.i altoiius fj;eneris osl aoliis illc \(i-
luiilalis, (iiiaui aclus meimtri.t' \v\ iiil(dlo(liis. Ilic cnim actiis cst ad ali-
([iiid a(li|iiscen(liim ncI iioii admilloiidiim : i[iii iioii pnlcst cssc (U^ malis,
(]iiiii sil maliis. NCIIc ciiim mala maliim osl, s(mI iuhdliiicrc vcl mciimrare
mala maluiii ikhi osI : (jiiam\ is cdiiiih (|iiitlaiii cliam ln»s actus malos osso
iiilcnliim iiiiii iiiipniho asscraiil. .Mcmitral ciiim iiiliMiliim ((iiis iiialiiiii iit
laiial, i'l (Hia'1 il iiilclli^cro mtiiiii iiI scial impiiîiare. Ecce (|iialilcr soIni-
liii praMiiissa (|ua'slii) al) liis i{iii Iraduiil iiiiiiiia cssc iMUia iii (|uautuiii
Slllll.
<jiii \('i(i (licuiit Vdluiilalos malas poccala osso, tM uullo imtdo Inma, brc-
viiis rospoinlc.iit, tlicciilcs acliiin \olunlalis iion csst^ (\v naluialilius ; soil
vim ipsam cl poliMiliaiii vnjcinli. i|iia' sciii|icr boinim osf. cl in omnilnis cst,
oliam iiipar\ulis, iii tjuilms uoiidum osl ojiis aclus.

618 D. ALB. MAG. ORD. PRMY).
quod eliam in cognitivis quae purc cog-

nitivae peccatum sit
sunt, scire enim :
cujus finis est verum, in quibusdam est

prohibitum, ut in scientiis divinationum
AmiCULUS L et nigromantia non autem csset ratio-
:
nabilis prohibitio nisi scire illud esset
Qiiare aciiis vohinlalis magis est pecca- malum. Cam igitur hoc sit in specula-
tian <piani actiis aliarmn virinm ? tione sola, in speculativis in quantum
speculativae sunt, incidit peccatum actu.
0. Praeterea, Videtur quod plus pecca-
Circa primam partem incidit dubium, tum sit secundum rationem, quam se-
Quare actus voluntatis peccatum sit ma- cundum voluntatem. Philosophus enim
gis, quam actus aliarum virium ? in fine primi Ethicorum dicit alias vires
Vidontur enim actus aliarum esse pec- susceptibiles esse virtutis, secundum quod
cata, sicut et voluntatis :
participant aliqualiter rationem. Ergo
1. Opposita enim nata 'sunt fiericirca secundum idem etiam erunt susceptibiles
idem : scd virtutes sunt in ratione : ergo peccati : ergo ratio multo magis : sed ex
et peccata. Prima patet pcr se. Secunda participatione voluntatis nulla ponitur in
patet per quanidam Glossam super. illud aliis virtutis vel peccati susceptibilitas :
quod dicitur in Mattheeo, xiii, 33 Simile :

ergo peccatum plus est secundum ratio-
est regmim coelorum fermento, qiiod ac- nem, quam secundum voluntatem.
ceptiim mulier abscondit in farinse satis 7. Item, Videtur quod insit secundum
tribus. Dicit enim Glossa, quod pcr tria omnem vim quia pro peccalo totus ho-
:
sala tres vires animse intelliguntur, ut in mo damnatur sed non puniturnisi in eo

:
ratione possideamus prudentiam, in conin quo deliquit ergo totus deliquit : :
cupiscibili desiderium virtutum, in ira- ergo deliquit quoad omnem vim animse.
scibili odium vitiorum. Sed CONTRA : Sed co
2. Item, Supra habitum est*, quod Peccatum est voluntarium, adeo
1.
peccatum est in ratione quoad inferiorem quod si non sit voluntarium, non est
et superiorem partem, et est etiam in sen- peccatum, ut dicit Augustinus ergo non :
sualitate non ergo: solius voluntatis ac- est peccatum, nisi id quod est sub actu
tus peccatum est. voluntatis.
3. Item, Habitum est quod peccatum 2. Item, Supra ostensum est, quod ho-
est in libero arbitrio, ubi dicebatur, quod mo non omnis causa sui actus, nisi in
est
liberum arbitrium flexibile est in bonum illa parte qua omnino liber est non au- :
et malum : liberum autem arbitrium est tem omnino liber est nisi secundum vo-
facultas rationis et voluntatis : ergo inest luntatem ibi autem peccatum est, ubi
:
peccatum etiam secundum actum aliarum homo causa actus est ergo peccatum est :
virium. secundum voluntatemtantum.

4. Item, Peccatum maculat imaginem :
imago autem complectitur memoriam,

intelligentiara, et voluntatem : ergo inest
,.
SoLUTio. Dicendum, quod sicut supra
.
distmctum est,
^
peccatum
. ,.
triphciter est
.
f
m
. Ad
Solu
I,
peccatum secundum partem cognitivam anima aut enini : est sicut in discernente
animae. primo et volente et eligente : aut sicut
3. Si dicas, quod inest cognitivae sein obediente : aut sicut in non obediente
cundum quod extendit se in praxim vel quidem, sed in ordinato ad rationem et
operationem. Contra : Videtur enim, voluntatem. Primo modo est in anima
* Cf. Supra, Distinct. XXIV

IN II SENTENT. DIST. XXXIX, C. 619
quoad ralionem et liberum arl)itiium et non prohibentur bujusmodi propter scire,

voluntatem, secundo modo quoud irasL-i- quia scire bonum est, scd proptcr prom-
bilem ct concu[)iscibilem, tertio modo plitudinem ad actum experientiie in
quoad sensualilatem quae subjicitur pec- opere in ipso scientc : qui actus malus
cato mortaii cl veniali. Primus autem mo- est, et ad perversiouem cullus lidei ordi-
dus subdividitur in tres, ut patet : quia nalus.

tria cxiguntur ad actus voluntarios, sci- An ALiUD dicendum. quod ibi loquitur ^d 6.
licet dccretum ut fiant, et electio qua? Philosophus de ratione practica, ([ua?
mixta est voluntali, et tertio completus habel aliquid voluntatis : et per hoc ip-
consensus in opus. Quoad primum ho- sum, quod ordinabiles sunt a ratione,
rum omne peccatum est in ratione, et ofllciuntur magis libera? in opere volun-
quoad secundum est in libero arbitrio, et latis. Unde qua?cumque ordinem acci-
quoad tertium est in volunlate et id- :
[)iunt, accipiunt eliam imperium libcrum
circo complementum est in voluntate et a voluntate : et idco non probatur per

ratione, et etiam liberum arbitrium est hoc, quod magis sit peccatum in ralione
potentia ordinata ad complemenlum. Et quam voluntate : quia Piiilosophus sup-
similiter est de bono : et per hoc patet ponit unum in alio.
solutio ad tria prima. Adaliud dicendum, quod totus homo Ad ?.
Ad aliud dicendum, quod imago acci- damnatur quia actus cst tolius hominis,
:
j)ilur duplicitcr, scilicet per sc : et sic licet non secundum tolum hominem : sic-
esl in simplicissimis potentiis animae, ut dixit supra Augustinus de viro el mu-

qu(B tantum natge sunt ferri in Deum per li(>re,quando sola inferior portio come-
connaturales sibi habitus : et hoc modo dit damnatio enim debctur agenti, sic-
:
non est peccatum in imagine. Secundo ut et opus vires autcm secundum quas
:
modo sumitur pro illa parle qua» imita- non peccat, licet totus peccct, damnantur
lur quoad actus, id est, quae scit et pot- iu oo [»ropter conjunctionem et unionom
est et vult liberc agcre : et hoc modo ad agentem damnatum.

peccatum est in imagino : et Iutc imago Ad 11) quod contra objicitur, dicendum vi object,
inest secundum rationem et liberum ar- quod voluntas communioat libortatom

bitrium : et tunc redit in eamdem distin- agendi ctiam aliis potcntiis, in ([uantum
clionem : quia idem esl pcccatum esse in estmotor virium aliarum, sicut supra
imagine, quodcstesse in ratione, libero nolatum esl el per hoc ofliciuntur poo-
:
arbitrio, et voluntalc. cali susceptibiles sicul voluntas, licol di-
Ad ALiuD diccndum, quod in spcculati- vorso modo, sicut pahiit por distiiutio-
vis non est pcccatum. nom su[)ra induotnm.
Ad objectum contra, diccndum quod
C. Quomodu uilellujcndum sit illud, l.thomo otiam ([ui servus esl peccali.
naluialitcr vult bonum ?
PrcTloroa qn<rris()l('l, Oiiomodo iiilolliiriMuliiin sil {\\hn\ ail Ainhrosiiis
expoiions ilhid vorbuin .\posloli, iNuii oniin quod vido, illiui ajro : sod qiioi!
iiolo, illud facio *. Dicit cniiM ^, quod honio subjectus peccato facit quod
uon vull, quia uaturaliler \ ult bouuni. !Sed voluutas ha3C sempcr caret
efrectu, iu'si i;ratia Dci ndjuvet et lil)eret. Si lionio subjectus peccato est,
vnlt qnideni nialnni et operatnr, quia servus est peccati, et ejus voluntalem
(sicnt suj)radixit Augnslinus) libenter facit : qnomodo ergo nalnraUtervult
bouum? Au est eadem voluntas, id est, idcm motus, qno libenter peccalo
servit, et quo uaturaliter vult bouum ? Si non est eadem voluntas quae :
ergo istarum cst, qua cuiu homo justificatur, a servitute peccati liberatur?
Ut enim disseruimus snperius, gralia Dei voluntatem hominis liberat et
adjuvat, qucu voluntatem hominis pra^parat adjuvandam, et adjuvat prae-
paratam. Sed quee est illa voluntas? an illa quee natnraliter vult bonum ?
an illa qnselibenter servit peccato, si tamen dnae sunt voluntates? Pro-
posita est qucestio profunda, quce varia a diversis expositione determina-
tur. Aliieuim dicunt duos esse motus : unum quo vult bonum naturaliter.
Quarenaturaliter, et quarenaturabs dicitur ? Quiatalis fuit motus naturcie
humansB in prima conditione, in qua creati sine vitio sumus, quse proprie
natura dicitur. Fuit enim homo creatus in voluntate rectus. Unde in libro
de FideadPetmm scriptum est : Firmissime tene primos homines bonos et
rectos esse creatos cum libero arbitrio, quo possent si vellent propria vo-
luntate peccare : eosque non necessitate, sed propria voluntate ^ Recte
ergo diciturhomo naturaliter velle bonum, quia in recta et bona voluntate
conditus est. Superior enim scintilla rationis quae etiam (ut ait Hierony-
nius *) in Cain non potuit exstingui, bonum semper vult, et malum semper
odit. Alium autem dicunt motum esse, qno mens relicta superiorum legi
subjicit se peccatis, eisque oblectatur. Iste motus (ut aiunt) antequam adsit
alicui gratia, dominatur et regnat in homine, alterumque deprimit motum :
uterque tamen ex liberoarbitrioest. Veniente autem gratia, ille malus mo-

tus eliditnr, et alter naturaliter bonus liberatur, et adjuvatur ut efficaciter
bonum velit. Ante gratiam vero licet naturaliter homo velit bonum, non
tamen absolute concedi oportet bonam habere voluntatem, sed potius ma-
lain. Alii autem dicunt unam esse voluntatem, id est, unum motum, quo
naturaliter vulthomo bonum, et ex vitio vult homo malum, eoque dele-

ctatur:etin quantum vult bonum, naturaliterbonus est, in quantnm malum
vult, malus est.
* Vulj:;. liubet, ad Roman. vii, 19 : ISon enim qiiod volo bonum, hoc faclo : secl quod nolo malum,
hoc ago.
* S. Amhrosius, Comment. ad cap. vii epist. ad Romanos, f. 16 et seq.
» Lib. de Fide ad Petrum, cap, 25.
* S. HiERONYMus, Coinment. ad cap. Ezecliielis, super eo loco, Et
f. 1 scintillse quasi adspectus
i :
xris candentis.
li\ II SENTEiXT. niST. XXXIX, C, ART. 2. G21
niens, quod una sccundum cssontiam

potentia sit in oppositis actibus : quia in
veritate non sunt oppositi, scilicet natu-
raliler velle honum, et deliberative velle
ARTICULIIS II. malum. Co.ntha Voiiintas est adactuni : :
aiit cri^ô ad unum tanlum, aul ad plures

Utrum volvntas naluralis qua volumus simul. Si ad unum, habeo propositum :
bonum naturaliler, sit aliquid velle qiii'i tunc cum movetur bonum sive in
actu? naturaliler sive (juucumque aliu modo

moveatur, non movebitur alio actu. Si
autem ad plures ergo ab uno motore :
Deinde qua^ritur de lioc quod dicit in simplici immediato egrediuntur actus

3. cap. ibi, C, « Prseterea quxri solel, immediati plures, ita quod unus non per
etc. » alium : et hoc est inconveniens, quia
enim Magister dicere, quod
Vidctur supponitur a Philosopho, quod ab uno
volunlas naturalis qua volumus bonum non cst nisi unum immcdiate.
naturaliter, sit aliquid velle actu, et sit î dicas, quod ille unus motor qui est
motus voluntatis. voluntas, disponitur diversis habilibus,

Vidctur autem, quod non sit verum :
scilicet naturali, et delibcrativo : et ideo
quia actus opposili non possunt inesse potcst in diversos actus simul. Contra :
secundum idem simul constat aulem, :

Loquimur de conversione voluntatis per
quod peccator cum vult malum, secun- habilum ad actum aut simul [totest :
dum totam potentiam volunlalis vult converli ad duos actus, aut non. Si si-
malum ergo secundum illam non potest
:
^^^^ '
<^'pO unum per essentiam ot imii-
velle bonum non ergo simul movetur :
visibile simul facit duo, quod non capit
motu in bonum, et in malum, secundum intellectus. Si autem non converlil se
vim unam quiie sit voluntas. simul : linic habctur proposilum, scilicet
Si dicas, quod non
una voluntas, est quod non simul movetur diversis moti-
sed duae tuncquajro, IHrum dua; poten-
: bus.
lia) sint? Si dicas, quod sic avô ducTB : Siiii) contra :
Sed contra.
potentiic voluntatis sunt in homine : et I- Dicit Damascenus, quod nulla sub-
hoc cst otiosum, cum secundum unam slantia dcslituilur sua propria operalio-
posset velle bonum et malum, (juia omno : ergo ncc voluntas naturalis : ergo
nes potenliaj ralionalcs sunt ad opposita. semper vull aliijuid.
Item, Vcllc naluralilcr, ut dicitur in -- Item, Xaluralc est sempor ossc in
Littera, est imperfectum ad bonuin : om- aclii : voluntas naturalis est naturalis :
nc autem impcrfectum conlingit perlici ergo semper est in actu.
idem numero manens secundum substan-

liam ergo quando vcnit gratia iibc-
: Soh.tio. Diccndum siin' pra'judicio, soiuio.
raus, oadcm volunlas est qua vull cflica- ([uod voliinlas iiatur.ilis non scmpor cst
citcr boiuim ha-c aiilom csl (lcliborali-
: iii aclu, cl (jiiod simul vult aolu bonum.
va : orgo cadcm csl voliintas sccuii(lum ciiiii (lclibciali\ i viilt maliim : scd vull
potoiitia) essontiam (juju naturalitor vull ipsuiii sccuiulum uatur.im : ot lioc ost
IxMUim, cl dolibcrativa voluulas : sod vcllo socuudiim (juiil, uon simplici-

ct
dolibcrativa cst ([ii;c \ull iiiiiluin : crgo tcr ; ct lioc (>st ilicoro, quod rocvu"rons ad
eadom socuudum csscnliam [)otontia) est ordiuom uatuia' viilt Imuuiiu, sod doli-
voliintas naturalis, ot cflicax in bonuiii, berat'o fro(|iiontcr (udinom il-
nogligil
et ofricax in malum. |um vcl viliîcndil : undo conccdo [iri-
Si dicas, quod hoc iion csl inconvo- mam [>,iitom (dijcctionum.
Adobject. ^^ ^^ ^^S^ quod contra objicilur, di- Hic eliam cx incidenti potest induci
ccndum quod est operatio formae sub- tota dispositio de synderesi, et tota dis-
slantialis quaj est esse : et haec cst con- positio de conscientia, quam alibi inter
tinua opcratio. Et est opcratio potenliee quaestiones de motivis viribus animae in

consequentis forniam in eo quod est : et tractatu nostro de Anima prout potui-
hanc non oportet esse continuam, prae- mus, notavimus : et ideo supernuum
cipue quando non operalur per ne- hicesset eisdem folia replere.
cessitatem naturje, sed potius per liber-
tatem voluntatis vel rationis.
IN II SENTENT. DIST. XL, A. 623
DISTINCTIO XL.
Qiialiler e.\ pravilJile voliinlalis lial depravalio iii aelii exleriori?

osleiKlens ex opposilo <pioiiiO(lo ex reclitiuliiie Inleiilioiiis liabent
fierl 0|)iis boiiuni.
A. An ex fine omnes actus pensari debcant, iit simpliciter boni vel mali
dicantur ?
Post haec dc actibus adjiciendiirn videtiir, utiiiin el ipsi ex fine, sicut vo-
luntas, pensari debeantboni vel inali. Licet enim secunduin qiinsdain, mn-
nes boni sint in quantum naturaliter sunt : non tainen absolute dicendi
sunt omnes boni, nec omnes remunerabiles : sed (luidain siinpliciler mali
dicuntur, sicut et alii boni. Xain simj)li(iter ac vere siint boni ilii actus,
({ui bonam habent causam et intentionem, id (ist, (|ui voliiiilalem bonam
comitantur, el ad boniiin (inem tendunt. Mali vero simplicilcr dici dcbent,
qui perversam habent causain et iutentionem. Unde Ambrosius ail : AITc-
ctus tuusoperi tuo nomen imponit '. i^t Auûslinus super Psalmiiin \.\i :
Nemo compulet bona opera sua ante rinein ^ Ita eniin videiilur mihi esse
ut mafûa^ vires, et cursus celerrimus pneter viain : (|uia ubi i|)sa fides
non erat, boiiuin opus non erat. noiiuin (Miiiii opus iiihMilio lacil, iiiloiilio-
nemfides dirigit. Non valde alleiidas (piid homoracial, scd (piid ciim facil,
attendat (juo laccrlos opliina:', fiubcrnalionis diriî;al \ llis lcslinnmiis insi-

iiiiari videlur, cx allectu et fine ojiera bona cssc vel mala, (iiiibus consonal
quod verilas in Evaii^^clio ail : \nn pn/csf nrhnr hnud inalns fnirlus fncerr,
iwquu (irhnr niaUi hnnns f-iicliis fii-crc '
. Noiiiiiic arboiis iion niihira hu-

mana' incnlis, scd voliiiil.is inlclliiîlnr : (pia» si inal.i hiciil, iion bona scd
mala opera lacit : si vcro b(Hia hiciit, boiia non in.il.i operu facit.
' S. AMnnosiiis, F,il). I Officiorum, cap. iÔ.
' Edit. J. Alleauin(\ fidcm.

' S. AuGUSTiNUs, Commeut. supcr Psal. .\xxi, Bcati quorum rcmhii^ funt iniquitafes, elc.
* Matth. vii, 18.
(124 D. ALB. MAG. ORD. PILED.
subjecto esse substantiales : scd bonum
et malum in actione sunt formae intrans-
mutabiles circa actionem voluntariain :
DIVISIO TEXTUS. crgo sunt formae substantiales. Prima

probatur per diflinitionem accidcntis,
quod contingit eidem inesse et non in-
« Post hxc de actibus adjkiendum vi- esse. Secunda probatur per hoc, quia
detur, ele. » quaecumquc actio est bona, illam num-

In isla distinctione agit Magister
de quam contingit fieri mahim, ita quod
quantitate actuum exteriorum quserendo, maneat eadem numero et sic habetur :
Utrum et ipsi secundum intentioneni propositum.

debeant pensari ? 2. Item, Actio in moribus non speci-
Et dividitur in tres partes : in quarum ficatur nisi per rationem boni et mali :
prima proponit qusestionem cum aucto- ergo videtur, quod bonum et malum sint
ritate Ambrosii, qui videtur dicere, quod formae substantiales actioni.
in omnibus affectus nomen operi impo- .3. Item, Actio super debitam mate-
nit. In secunda, inducit duas opiniones riam dicit bonum in genere, cui sicut
varie illam quaestionem solventes, qua- species respondet bonum ex circumstan-
rum priraa incipit ibi, B. « Sed quse- tia : circumstantiae autem actum
faciunt
ritur, Utrum omnia opera, etc. » Se- bonum, vel malum : ergo videtur, quod
cunda B, § 2
incipit « AUis
ibi, au- : bonitas et malitia sint formae specifican-
tem, etc. » Et pro illa opinione inducit tes actum sive operationem voluntariam.
longum capitulum ex verbis Augustini. Skd CONTRA :
sed coi
In ultima autem distinctionis parte de- 1. Malum privatio est nulla autem :
terminat, qualiter illi qui sunt de prima privatio specificat aliquid : ergo malum
opinione, respondent verbis Augustini, non ponit actionem in specie.
et haec incipit ibi, D, « Quse tamen qui- 2. Item, Quaecumque circa individua
dam ,
contendunt numquam habere^ ejusdem speciei differenter insunt, illae
etc. » non possunt esse formae substantiales :
Et haec est sententia totius lectionis. bonum et malum circa indivi(âs actio-
nes ejusdem speciei differenter insunt et

contrarie : ergo non possunt esse for-
mae substantiales specificantes actionem.
Probatio primse est, quod quidquid est
ARTICULUS I. post speciem, est de accidentibus, ut di-
cit Boetius. Segunda autera probatur per
Utrum bonum et malum sunt differen- exemplum : quia coitus omnis est una
tise constitutivse actionis voluntarise in actio specie : et tamen unus est bonus,
moribus ? et alter raalus. Similiter datio eleemo-
synae a quocuraque fiat, una actio est
specie : et taraen una est bona, et alia
Incidit autem hic dubium circa prl- mala : et sic invenitur in multis aliis.
mam partem distinctionis^ An bonum et 3. Item, Oranes differentiae et formae

malum differentiee constitutivse sunt ac- specificae causantur ex eisdera principiis,
tionis voluntarise in moribus : ita quod ex quibus causatur substantia quam in-
bona actio difTerat a mala, vel non? formant et specificant : bonum autem et
Videtur quod sic, raalura non causantur ex eisdem princi-
1. Quaecumque formae intransmutabi- piis, ex quibus causatur actio : ergo non
les sunt circa subjectum, videntur illi sunt differentiae vel formae specificae ip-
IN II SENTENT. DIST. XL, A, ART. !. 625
siu.s. l*RonATUR autein prima pcr hoc sub alio accidente, sicut dicimus velox ct
quod dirferenlia polestate est in genere, tardum accidere molui cum tamen idem :
et forma in materia et operatio agen- : numero motus numquam possit esse ve-
tis educit ipsam cum operatur super ma- lox primo, et postea tardus, vel e con-
teriam illam. Secunda autem probalur verso : el hoc etiam modo bonum ct
ex hoc, quod supra mullis modis proba- malum accidunt actioni. IJnde quod non
tum est, malum non essc a l)eo, et ta- transmulantur, hoc ipsum est per ucci-
men actionem omnem esse a Deo. dens, et non de nalura illarum forma-
rum. Si autem comparalur accidens ad
SoLUTio. Dicendum, quod bonitas et subjectum sicut ad subjeclum et causam :
malitia accidunt actioni. Sed est accidens el hoc contingit dupUciter, scilicet quod
duplex. Unum cst quod fluit de principiis nomen subjecti nominat per se causam
constituentibus esse, sed est post ipsum, accidentis sicut /Ethiops causam nigre-
:
et hoc est speciei accidens, sicut par et dinis in subjecto, et nix albedinis : et
impar accidunt numcro, et rectum et tunc accidcns non est transmutabile cir-
curvum linese, et risibile homini cum : ca subjectum proximum, sed circa com-
enim non sit de esse, ut dicit Boetius, mune, ut circa hominem vel aquam
necessario est de numero accidentium : congelatam. Aut ita comparatur ad sub-
sed tamen est accidens per se non trans- jcctum, quod fluat ad aliqua causarum
mutabile circa subjectum. subjecli, sicut est esse GalHcum vel Teu-
Unde quod prima ratio quae vi-
patet, tojiicum, quod causatur a loco, qui
detur probare bonum et raalum esse for- locus j^cneralionis est principium quoad
mas specificas actuum, ex hoc quod non ali(|uid : et sic patet solutio ad primum.
transmutanlur circa subjectum unius ac- Ao aliud dicenckim, quod actio in Ad 2.
tionis, non procedit : quia instantiam moralibus specilicatur iu tcrmino suo,

lial)ct in tali actione. llaec tamen solutio sicutomnis motus : (juia proptcr illum
nihil solvit nisi quoad homincm : quia terminum est, et ipse est finis cjus : sed
bonum et malum non sunt propric pas- l)onum el malum, ut infra palcbil, non
siones actionis. sic causantur ex line, scd ctiam cx aliis.
Est cnim accidcns individui quod cau- Ad alui) dicciulum, (|uod bonum in .\d 3.
satur a causa pcr accidcns : ut albuni et jjcncrc, ul supi-a detcrminatum est, non
ni^rum acciduut homini : et hoc duplici- dicitur in gcncrc a gcncrali forma inclu-
tcr polest comparari ad subjectum, scili- dcnte sub ambilu pra>dicatiouis su«' spc-
cct ad subjectum lantum, aut ad subjc- cics mullas, sed |)olius a prima potcntia
ctum et causam. Primo nu)do compara- inmoribus et : bouum cx circumstanlia
tui' adhuc dupliciter, scilicct quod du- uou rcspondct ci ut spccies de qua sub-
plcx cst subjectum, scilicct pcrmancns, slantialilcr siuc convcrsionc praulicctur
ct id quod est successivum, ut motus. Si in c(t (|uod (juid csl, scd rcspondct im ut
primo modo : tunc abs(|uc dubio traus- (lctcrmiuaus polcntiaui subjccli. (\ntv po-
mutabilc cst accidens circa sul)j<'ctiiiii tiiit ct bciic cl iuaic licii : cl bonum in
idcm numcro mancns, iit allniiii ct iii- actioiic non sciiipcr causatur ox cirouin-
•j^rum circa homiucm. Sccuudo autciii stantiis, scd potius cx radicc charitatis :
niodo comparatuiu uoii cst transmiitabi- ct lualuiii ipiod c\ mala radicc voluntalis
Ic : cl lioc non cst dc virlulc accidmtis, proccdit : ct frc(|iiciilcr iiialiim cst. (piod
scd cx Iioc (juod Irausil subjcctiiiii. cl noi) liabcl < ircumstaiitias, ul inlcrior
noii potcst cliain idcin niimcro rcsuiiii : actus : circumstantia' ciiiiii pr(q»ric sunt
scd si possct rcsumi, possct ctiam cssc circa actiis (^xtcriorcs.
,\.tvii W"»
626 D. ALB. MAG. ORI). VWJED.
B. Utrum omnia opera hominis ex affectu et fine sint hona vel mala ?
Sed qucEPitur, Utrum omnia opera hominis ex affectu et fine sint bona
vel mala ? Quibusdam ita videtur esse, qui dicuntomnes actus esse indiffe-
rentes, ut nec boni nec mali per se sint, sed ex intentione bona bonus, et
ex malamalus sit omnis actus. Secundum quos quilibet actus potest esse
bonus, si bona intentione geratur.

Aliis autem videtur, quod quidam actus in se mali sint, ita ut non pos-
sint esse nisi peccata, etiamsi bonam habeant causam : et quidam in se
boni, ita ut etsi malam habeant causam, non tamen boni esse desinant.
Quod testimonio Augustini confirmant, qui dicit bonum aliquando non

'
bene fieri. Quod enim quis invitusvel necessitate facit, non bene facit :
quia non bona facit intentione, ut ait Augustinus super Joannem: Servilis,
inquit, timor non est in charitate : in quo quamvis credatur Deo, non ta-
men in Deum bonum fiat, non tamen bene. Nemo enim invitus bene
: etsi
facit, etiamsi bonum est quod facit Ecce habes quod ahquis non bene
'.
facitillud quod bonum est. Facit ergo quod bonum est, intentione non
bona. Ideo asseruntilli quaedam opera esse talia, quae sic bona sunt, quod
mala esse non possunt, quocumque modo fiant : sicut e converso qusedam
sic sunt mala, ut non possint esse bona quacumque ex causa fiant. Alia
autem esse opera, quee ex fine vel causa sunt vel maia, et ad illa referunt
Sanctorum testimonia, quibus ex affectu vel intentione judicium operum

pensari dicunt. Tripartitam edunt isti differentiam actuum.
^ Cf. S. AuGCSTiNUM, Lib. de Spirilu etLiltera, cap. 14; et Lib. Sentent. Prosperi, cap. 171 ;
ac
ib. I Confessionum, cap. 12.
2 Jdem, Tract. IX super Epist. primam Joannis,
IN II SEMENT. DIST. XL, B, ART. 2. 027
debita : illa autern facit bonum in gene-

re, vel malum in genere : eri^ô ipsa est
in ratione boni vel mali : non erjfo in
ratione inditTerentis sunt actus boni in
ARTIGULUS II. genere, sive bonum in gcnere non dicit

actionem indifrercntem.
Utrum omnes actus posshit dici in-
difTerentes ? SoLUTio. Dicendum, quod indilTercns soiuiio.
actio dicitur multis modis. Uno modo

dicitur actio bidiffcrens^ qu£e potest bene
Deinde qu«ritur de hoc quod dicit in ct male (ieri ct bene informari, cuin sit
prima opinione, ibi, R, circa initium : actio deliberativaj voluntatis, et de se

« Quihusdain ila videtur esse, qui dicunt non ordinatur magis
sive de sua specic
omnes actus esse indifjcrenles, etc. » ad unum quarn ad alterum et lioc mo- :
Yidetur enim, quod Iiocsit impossibile : do sumitur indiirerens, ut infra patebil,

1. Numquam enim potest esse indiire- quando quiTretur dc hoc indifferenti : et
rens, quod non potest ficri nisi male : modo propric sumitur indifjcrens. Se-
odire Deum, persequi innocenlem, blas- cundo modo auteni dicilur indiffcrois,
phemare Creatorem non potest fieri nisi quod per substantiam non de-
subjecli
male : ergo numquam potest lieri actus tcrmiuat bonum vel malum quo infor-
indifTerens. matur vcl deformatur.
2. Itcm, Augustinus ita dicit in Lit- Dicendum ergo ad primum, quod cum Ad i.
tcra, quod qusedam num([uam j)ossunt dicilur, lla?c actio Jmjus agontis, jam
bene fieri quantumcumque bonam lia- dcmonstratur actio sub accidentibus cir-
beant causam : ergo numquam possunt cumslaiitiarum formantium vol dcfor-
lieri nisi malc : ergo numquam indifTc- mantium ij)sam : ct similiter cum dici-
renter : quia indifTerens est, quod nec tiir, Ilic agens sub circumstantiis perso-
l)onum est, ncc malum : crgo videtur is- nte : cl vcrum est, quod sic accepta non
ta opinio falsum diccre. potcst bene ficri : quando autem ista
nlra.
Siii) coNTRA : ojiiniu (licit, (jiiod actio de se est indilTe-
Communis actio est a Deo : nullum rens, intelligit dc se pro eo quod est dc
malum est a Deo ergo nullus : actus [x^r sua substantia simplici sine circnmstan-
se est malus, nec per se bonus : ergo liis intcllecla, ut sujira sa'pc exj)usitiiin
omnis actus per se cst indilTerens, ut di- cst.
cit ista opinio. Sunt taineu qui dicunl Iianc cssc

diijiliccm, hcecnon j)ulcst bene
acliu
st
.luxTA hoc ullcrius quaM-ilur, Ulrum licri, et hujus huminis actio nun putest
bdiuiin in genere dicat actum indilTercn- bcnc licri : c\ ^'o (jiiud jûlcst dcmun-
lciii ? stratiu licri ad (»ciiliiin, ct lunc dcmun-
Vîdctiir aulein, (juod sic : (jwi;i bo- stratiir substanlia agentis ct acliunis sub
niiiu iii gonere, csl (jiiud jiolcst lienc cl furmis furmantibiis \cl dcfurmanlibus
malc licri : indilTcrcns aulcin csl ideiii : cain : cl sic dicunt cssc vcram. Putcst
crgu hunum in generc dicil actnm indif- ctiain cs>c dcinunstraliu ad inlcllcclum
fercntcm. du substanlia nuda acliunis et agcntis, ct
ntrn.
Ski) cunth.v : sic diciint essc falsain.
Ruiuun in generc, dicit acluni siipcr Ila li.cc distinctiu sinc arte csse viilc- AJ
dcbilaiii malcriam cunslal autcm, (jiiud : tiir jicr dict.i, ct jt;ilct scduliu ad scrun-
nuda substantia niatcria» nuii cst (l(d)ila : diim : ijiii;i Augustinus (l(> actiunc luqui-
(>rgu j)cr aliqii.iin disposiliniii-in cfli( ilm- liir "iim ciriMimst.iiitii'».
r,28 13. ALB. MAG. OHD. PRyED.
Adqutest. Ai) quod ullerius qufleritur, dicen-

iD copulat polenliani dispositam ad alte-
duin quod bonuni in gonerc vel nialum, lum : sicut cum dicilur, IndifTerens pot-
non dicit indifTcrens, sicut dicit et probat est bene ct malc lieri, potentiam remo-
objectio. ^^^ tantum : et illa non est propria
Adquod vidctur hocprobare, dicen-

id ratio indifferenlis : sed potius in hoc in-
dum quod cum dicitur, quod bonum in diflerens est, quod nec bonum nec ma-
genere potest hene et male fieri, ly potest lum est.
C. Aliter Augustinus sentirevidetur, quidicit opera hominis esse bona vel mala ex
intentione et causay prseter qudedam quae. per se peccata sunt.
Sed Augustinus evidentissime docet in libro contra mendacium ', omnes

actus secundum intentionem et causam judicandos bonos vel malos, prse-
ter quosdam qui itasunt mali, ut numquam possint esse boni, etiamsi bo-
nam videantur haberecausam. Interest, inquit, plurimum qua causa, quo

fine, qua intentione quid fiat. Sed ea quee constat essepeccata, nuUo bonee
causse obtentu, nullo quasi bono fine, nulla velut bona intentione facienda
sunt. Ea ^
quippe operahominum si causas habuerint bonas vel malas,
nunc sunt bona, nunc maha, quae nonsunt per seipsa peccata, sicut victum
preebere pauperibus bonum est, si fitcausa misericordise cum recta fide :
et concubitus conjugalis quando fitcausa generandi, si ea fide fiat ut gi-
gnantur regenerandi. Ha3c rursus mala sunt, si malas habeant causas :
velut si jactantiae causa pascitur pauper, aut lascivise causa cum uxore
concumbitur, aut fiUi generentur non ut Deo, sed ut diabolo nutriantur.
Cum vero opera ipsa per se peccata sunt, ut furta, stupra, blasphemise :
quis dicat causis bonis esse facienda, velpeccata non esse : vel, quod est
absurdius, justa peccata esse ? Quis dicat, Furemur divitibus, ut habeamus

quid demus pauperibus ? aut falsa testimonia proferamus, non ut inde in-
nocentes Isedantur, sed potius salventur. Duo enim bona hic sunt,
ut inops alatur, et innocens non puniatur. Aut quis adulterium esse fa-
ciendum, ut per iUam cum~qua fit, homo de morte Uberetur? Testamenta

etiam vera cur non supprimimus, et falsa supponimus, ne hcereditates ha-
beant qui nihil boni agunt, sed hi potius qui indigentes adjuvant ? Cur
'
S. AuGUSTiNus, Lib. contra mendacium, cap. 7, passim.
« Edit. J. Alleaume, Et.
IN IT SENTENT. DIST. XL, C. 629
non fiant illa mala propter haec bona, si pi'0[)t(;r Ihec liona nor- illa siint
mala ? Cur non ab immundis merelricibus quas dilant stuj)ralores, rapiat
divitias virbonus, ut iitdi^ênlibus eas largialur, cum nulluui malum mi-

lum sit si pro bono fiat? Quis hoc dicat, nisi qui res humanas moresque co-
natur et leges ?Quod enim facinus non dicalur

subvertere recte lieriposse,
nec impune tantum, verum etiam gloriose, ut in eo non timeatur suppli-

cium, sed speretur et prflemium : si semel consenserinuis in malis actibus,
non quid fiat, sed quare fiat esse quterendum ? ut qucecumque pro bonis
fiunt causis, nec ipsa mala esse judicentur. At justitia merito punit eiim
qui dicit se subtraxisse superfiua diviti, utpraiberet pauj)eri : et falsarium
qui alienum corrumpit testamentum, ut is esset haeres, qui faceret eleemo-

synas largas, non ille qui nullas eum qui se fecisse adulterium osten-
: et
dit, utper illain cum qua fecit, hominem de morte liberet Sed dicel ali- *.
quis, ergo ccquandus est fur quilibet furi qui voluntate inisericordi<c fura-
tur?quis hoc dixerit ? Sod horum duorum non ideo quisquam estbonus,
quia pejor est unus. Pejor enim est qui concupiscendo, quam qui mi-
serando furatur. Sed si furtum omne peccatum est, ab oinni furto absli-
nendum esi. Quis enim dicat esse peccandum, etiamsi aliud sit friavius,
aliud levius peccatum ? Xunc autom quaM-imus, quis aclus peccatum si(,
vel non : iion quod gravius sit, vel levius. Intendo, leclor, propositis ver-
bis tota mentis considoratioiio, quie non inutilom habent exercitationem :
et dignosces quis actus sit peccatum, (jui scilicot malam liaboat causain :
nec ille tantiim, quia suntnonnulli aclus, qui otsi bonam liaboant caiisam,
tamen peccata sunt, ut supra positum ost K Kx (|uo consecjui vidolur,

quianon semper ex fino judicatur voluntas sive actio mala : sicut iii illis
qutjc per se peccala suiit. illa oniin ciim (|iiis gesserit pro ali^pia bniia
causa, boiium \ idotiir haboro finoin : nec ex fine V(duiilas ost mala, iioc ox
voluntato actio lit mala, sod ex actione voliinlas fil prava. Iii (juibiis ali-
qiii |)oniiiit actiim .lu(hooriim, fpii ('riiciligendo ('.liiistum aibiliabaiitiir
S(t obso(|iiiiim |»ra'star(^ Doo ^

: (jiiia boiiiiiii liiiom (liciint oos sibi |io-
suisse, scilicet l)oi obso(|iiiuiii : c^l lamon voliintalom (ôiiiiii cl aclioiicm

porversam foi'e asseriint. l)o boiiis aiitom iiiilla lil o\(('|tlin iii pr.omissis
verbis Aiiguslini, (piiii omiiis Noliiiilas boiia o\ liiio sil lioiia ; cl cx liiic cl
volunlalc oiiiiiis aclio boiia, boiia cst. Scd iioii oinnis mala \o|iintasc\
liiio iiiala osl, iicc oiiinis inala adio c\ linc cl Nnlnnlatc inala osl : ol oiii-
'
Kdil. J. .Mlcaiiiiio, liberavot.
* S. AuGUiTiNiis, l,ib. conlra meDtlaciuin, oa|K ft.
' Joau. XVI, 2 : Vcitil hora, ut nnmis qui interficit vos, arbitrctur ol>sciiuium ac pnvs^tiir^ Dco.
nis qiicTe luibct aialain causain, inala esl : sed non omnis quae bonam
caiisam habet, bona esL Ideoque cuin ex adeclu dicitur noinen imponi
operi, in bonis operibus generaliler vera est hcEC regula, sed in malis
excipiunlur illa qua3 per se mala sunt. Omnia ergo hominis opera secun-
duui intentionem et causam judicantur l)ona vel mala, exceptis his quoe
per se mala sunt, id est, qucO sine pra^varicatione fieri nequeunt.
D. Quidam dicunt prsedicta nonposse fieri hono finc.
Quee tamen quidam contendunt numquam habere bonarn causam. Qui

enim aliena furatur ut pauperibu.s tribuat, num pro bono (ut aiunt) fura-
tur? Non enim bonum est aliena pauperibus erogare. Qui enim de rapina
sacrificium Deo ofTert, idem facit, ut ait auctoritas, ac si filium in con-
spectu patris victimet, vel sacrificium carnisDeo offerat. Abominabilisnem-
pe Deo est impiorum oblatio. Ita etiam et liominem per adulterium a
morte liberare, malum esse dicunt. Etsi enim bonum sit hoininem a morte
liberare, tamen sic hominem Hberare, malum fore asserunt. Ideoque Au-
gustinus in superioribus dicunt temperasse sermonem cauteque locutum,
ubi ait : « Ea qua? constat esse peccata, nullo quasi bonofine, nulla velut
bona intentione facienda. » Non enim simpliciter dixit bono fine et bona
intentione, sed addidit quasi Qi veliit : qvxm Vd\m nox\ fiunt bono fine et
bona intentione, sed intentione quse videtur bona, et fine qui putatur bo-
nus, sed non est. Nec ideo accepit Augustinus ista, ut aiunt, quin causas
habeant malas : sed quia causas habent quee videntur bonai, sunt tamen
malse.
Et queeruntur duo. Primo, Quid sit in-

differens ?
Secundo, An aliquid secundum Theo-
ARTICULUS III. logum sit indifferens in operibus volunta-
tis deliberativaB ?
Quid est indifferens ?
Ad PRiMUM sic : r
quod ponitur inter bonum

Indifferens
Deinde quaeriturde hocquod dicit, ibi, et malum, est quod nec bonum est nec
C, « Sed Augustinus evidentissime docet^ malum talia autem multa sunt in ope-
:
etc. » ribus hominum, sive sint boni, sive

IN II SENTENT. DIST. XL, D, ART. 3. G31
mali, sicut comedcre, bibere, movere quod varium vcl frustra : quia, ut dicit
manum, et bujusmodi: er^ô indiirorcns Pliilosopbus, « Vanuiu vel IVustra est,
videtur esse opus bumanum a voluntate quod ad aliqucm linem, et non in-
est
procedens, quod nec est bonum, nec ma- cbidit ipsum » indiirercns autem oo ipso
:
lum. quod potest bene lieri, est ad aUquem

d contra. Sed conira hoc vidctur csse, quod finem, et non includit illum cum n<in liat
1. Bonum et malum inter ea medium bene : ergo cst idem quod vanum, ul vi-
babent quae sunt in eodem genere aliquo : detur.

igitur neccsse est, quod babeant eamdem
causam : sed boni causa proxima, et si- SoLUTio. Dicendum, quod indifiercns soiutio.
militer mali, est voluntas debberaliva : accipitur du[)bciter, scibcel large, et pro-
non ergo erit indifierens nisi quod proprie : et hoc loqucndo in moribus tan-
cedit a debberatione, et nec est bonum tum. lAirge dicitur indilT»>rens omnis
neque malum. actus qui de se nec bonum virtulis ncc

2. Prtjeterea, Est bonum naturae, et malum vitii hoc duplici-
determinat : et
bonum moris : medium autem inler aliter : de se enim non determinat ([uantum
qua extrema debet esse ejusdem ordinis ad substantiam actus in se considoralam:
secundum naturam cum ipsis ergo id : et sic omnis aclus est indilTerens, ut dicit
quodestbonum naturae, non debet esse prima opinio : et hoc modo non loquitur
indiHerens quod ponitur esse medium liic de indiHerenti. Secundo modo adliuc
inter bonum etmalum in moribus. r^tlioc lavge dicitur indillerens aclus voluntalis
dictum sitcontra quosdam qui ponuntin- de sua forma nec bonum nec malum dc-
difierens in bono naturae, vel in bono in terminans, sed ordinabilis in utrumque
genere. per intentionem : et ille actus procodit
3. Pricterea, Si quodbbet quod non aliquando a voluntate justitiue : sicut est
est bonum nec est malum in moribus, comedere, iic, moveri, et bujusmodi: et
esset indiHerens, jam manus et pcdes et boc modo itoruin non loquitur ilo iiulif-
bujusmodi essent indiircrentes, quod fal- ferenti. Proprie autem dicitur indilTorens
sum est : ergo oportet, quod indilTerons id ([uod procedil avoluntato debborativa,
reducalur in idem genus causie cum bo- et nec est bonum nec est malum, sed
no et malo : illa autem babent causam ordinabilo in utrumque : ot boc modo
deliberativam : orgo indilTorens actus quiorilur do indilToronti, quia boc liabet
procederet a voluntato deliberativa, qui oamdem causam, ot ordinatur in eodom
non est bonus noc malus. ironore cum bono ot malo in moribus: ot
Skd contha (lum omne bonum a llno :

boc nibil [)robii)ot pt)noro socundum othi-
sit bonum, ol malum sit malum a priva- cum IMiiloso[)bum : sod an otiam socun-
tione linis, id quod no(juo ost bonum no- dum riioologum [»oni [)ossil, oril ([u;eslio
(jue malum, ost id (juod carot ratione in so([uonti [)roblomato.

juslie necossilatis ot [)ia' utililatis : crtio Ai) II» ([uod priino objicitur, dicoudum
est otiosum, quia (Iregorius dicit, t[uod ([uod illud osl iiidinorons largoaccpptum :
« otiosum ost id ([uod caret raliono jusl;p oa aiitom ([UiB conlra objiciuntur. [)roco-
nocessitatis ot [)iai utilitatis : » otiosum dunt do indilToronti [)ro[)riisîmo sumplo,
aulem in Scriptura ro[)utatnr [)occatum '
: Ai» ii> aiilriu ([uod ullorius objicilur,
ergo indinorons esl |)('ccatuiii : ol pecca- indilToitii-^ idom osso «[uod oliosuiii. sine
, tum esl nuilumorgo iiidilTorens est ma-

: mibi pro[»rie sum[)tum
[)ra'judioio vidolnr
biiii, ([uod falsum est. indinorons idom osse quod oliosum seJ :
Item, Vidolur indilTorons idom osse tamon non ro[)uto sompor oliosum a»ium
' Cf. prujcipuo, !::c».ii. ax.xiii, 2^, ct Mattli. xii, 36.

632 D. ALB. MAG. ORf). PR^D.
voluntalis doliberalivae, quando noii ini- luntale deliberativa, per se neutrum ha-
modiale referlur in Deum : quia oliosum bens, idest, nec bonum nec malum, ncc
est, quod caret rationc justae necessitatis relatus in aliquid istorum : et Iioc dicunt
aul pitc utilitatis, .lusta autem neccssitas inverbo essepeccatum, eo quod verbum
natura?, ut quae rcquirit comedere, ct bi- ad allcrum est sed non in opere, eo
:
bere : et pia utilitas est quoecumquc uti- quod hoc non est ordinatum ad alterum.
litas circa sc vel circa proximum, sicut Et isti eorum nesciunt quid
salva pace
sunt quaidani circa se ex dilectione ad dicunt quia quando verbum dicitur ad
:
t.Tdium amovenduni vel tristitiam, ut allerum, non dicitur ad alterum ut ad

ludi liciti, et symphoniae, excrcitationes, fmem boni, sed dicitur ad alterum ut ma-
et locutiones, et cantus, et hujusmodi : nifestans alteri intentionem loquentis : et
propler quod et dicit Philosophus in tunc secundum eumdem modum deter-

II quod circa deleclabile
Elkicorum, minatur factum et verbum voluntalis de-
quodin ludo est, mcdians quidem est Eu- liberativee. Unde et bene dicit Gregorius:
trapeles \ id est, bcne moderatus, et dis- « Quod verbum condemnavit, non est
positio Eutrapelia. Superfluitas autem credendum quod verbum permiserit, cum

Bomolochia : et qui habet eam, vocatur majus sit factum quam verbum. » Tertii
Bumoluchus -. Qui autem deticit, vocatur tenent opinionem supra delerminatam,

«Ypio<; vel agrestis et dispositio agricolia
:
^ quod sit indiflerens idem otioso, secun-
Queecumquc autem fmnt talibus fmibus dum quod stricte sumitur indifferens : et
sive in se, sive in proximo, non reputo ideonon est magna diversitas inter pri-
indifTercntia neque otiosa. Qusecumque mam opinionem et terliam.
autem a voluntate deliberante aliter pro- De hoc tamen in sequenti problemate,
cedunt, reputo otiosa et peccata, secun- et de multis aliis plura inveniuntur in
dum quod vamim a Theologo peccatum alio tractatu nostro de Virtutibus, quae-
reputatur. stione de bono in genere.
Ad m quod objicitur do^vano, dicen-
dum quod differt vanumproprie sumptum
ab otioso inditferenti quia vanum est re- :
latum ad fmem, sed non consequitur

eum sed otiosum et indifTerens careut
:
ARTICULUS IV.
illa relatione.
\j Nota autem, quod sunt quidam circa Utrum secundum Theologum sit aliquid
hoc opinantes diversimode quidam enim : indifferens in operibus voluntatis deli-
dicunt, quod indiflerens est proprie actus berativcE ?
voluntatis sive deliberantis, sivenon, non

relatuB ad finem boni vel mali,iiec de se
determinans altcrum eorum, sicut ire, Secundo quêritur, An secundum Theo-
comedere,et hujusmodi. Sunt
exercitari, logum aliquid sit indifferens in operibus
enim quidam actus de se habentes bonum voluntatis deliberativae ?
linem, sicut credere, diligere, sperare et Et videtur, quod niliil omnino : quia
hujusmodi. Et isti dicunt indiflerens ali- 1. Dicit Apostolus ad Coloss. ni, 17 :
secundum Ethicum et secun-

quid esse et Omne quodcumque facitis in verbo aut
dum Theologum. Alii dicunt, quod indifle- in opere, nomine Domini no-
omnia in
rens non est actus procedens a voluntate stri Jesu Christi, gratias agentes Deo eU
quocumque modo sehabente, sed a vo- Patri peripsum. Aut ergo impletur prae-
* EutpaTtEAcK;, EoxpaTrEXia [eu-cpa-Ttv^jc; pro suxps- ^ Boj[jLoXo)(ta, pcojjioXoô? [j3w[j.o<; Xo^ôi;.]
3 [!^'ArP, r.]
TN II SENTENT. DIST. XL, D, ART. 4. 633
ccptuni Apostoli, ot tunc lit bene : aut niliil est medium inter bonum et malum
non impletur, et tunc fit male, quiaomit- opus : ergo nihil est indifTerens, ut vide-
titur ; crgo videtur, quod nihil (iat indif- lur.
ferens. 8. Item, Si Adam perstitissel in primo
2. Idem concludilur per
quod dicil, Iioc statu, omnia in Deum opera sua retu-
I adCorinth. x,3i Sive manducatis si- : , lisset : crgo quod non refert, hoc cst ex
ve bibitis, etc, omnia in gloriam Dei fa- peccato : sed quod cx peccato est, malum
cile, Infra, cjusdem, xiv, iO : Omnia Jio- cst : ergo non referre est malum : et ita
neste et secundum oi'dinem fiant, scilicet non rclatum est malum : ergo indilferens
in vobis. est malum.
3. Item, Bernardus dicit, quod stare in U. Item, Augustinus dicit *, quod « uti
via Dei, retrocedere est : si autemaliquis estidquodin facultatem venerit, ad aliud

indinerenter ajît, ille stat : ergo retroce- referre quo frucndum cst, alias abuti et
dit : ergo indiircrenter agere, est retroce- non uti est » ergo quod non rcferl abu- :
dere : et lioccst malum : ergo indiflerens titur: sed indilTerens cum procedit a vo •
est malum. luntate deliberativa, ut habitum est, as-

4. Dominus Dico vobis
Itcm, Dicit :
sumitur in facultatcm voluntalis : eriro
qnoniam omne verbum otiosum quod lo- aul referendum est ad aliud, aut suus usus
culi /uerint Jiomines, reddent rationem est abusus : et si refertur ad aliud, indu-
de eo in die judicii '. Et (jregorius dicit, cit rationcm boni : si aulem est abusus,
« multo magis d(;facto. » (iUm igiturhoc cflicitur malum : ergo numquam manet
sitidcm quod indiHerens propiie sump- indilTercns.
lum, ut pi'ius patuil, videtur niliil esse 10. Item, Augustinus : « Id quod pec-
indiirorens apud Tiieologum : sed multa calum dicimus, non est concupisccntia
mala vel bona. rcrum malarum, sed desertio mclioris » :
3. Item, Ifoc videtur per illud : Aut fa- sed indilTcrens deserit melius : ergo in-
citearborem bo)iam, et fructum ejus bo- dilTerens estpeccatum, ul videtur.
num : aut facite arborem malam, et fru~ 11. Ilem, Hatio est rcx in regno ani-
ctum pjus malum *. Ergo vidctur, quod m;e : ergo debet omnia referre in Deum,
malus liomo omnes actus proferat malos, vel omittil in autem in regendo : relata
et bonus bonos proferat actus. (ûm igi- Deum sunt bona, omissa autcm mala:
tur sine medio omnis homo sit honus vel crgo omnia qua; sunt sub suo regimine,
malus, vidctur omnis aclus honus vel ^""^ •'O"'^ vel mala.
malus esse. Item, Deus est Alpha et Omef/a, prin-
(1. Ilem, Nemo potest duobus dominis cipiuiu cl liiiis omniuin ' : crgo (juidîuid
servire'\' ergo neccsse cst in ([uolibc^t opcic; esl ab ('(> ut priiu-ipio, si non inlcndit in
servirc alleri sinc medio : si crgo opus ipsuiu ul cst liuis. illud rcmanct impcrfc-
noii csl de servitule Dci, id est, bonnm. ctum : scd iudilTercns actus cst ab i|)S(t.
siiic iikmHo vidclur (>ssc dc scrvilulc dia- ul u principid : crgo si non rcfcitui III
boli. ipsuiu, iit in liiuMii, r(Mii;iucl iiiqxMfcctum

7. Ilcm, Mliil cst mcdiuiu iutcr rctri- iii iiKuibiis : (piod autcui |M°iv;itur linc
bulioncscl |>(enas : crgo niliil debet cssc |)(Mlici(Mitc, csl maluiii : iml:o indilTi icns
mcdiuiii inlcr mcrita pdMiarum et rctribu- csl nuilum.

liouuiii: scd bona opera suul caus;e rclri- Si I) si hoc coiUMMhitiir. ^j ^^^^^^
buliomim, ni;il;i ;iutcm [KiMiaruin : crgo I. \ idctur quod Saiuli multuin pec-
'
Matlli. XII, M). * S. .\r.;irsTiNCS, I.ib. X ilr Trinilalo, cap. II.
i
lhul(MH, j^. n. ^*
.\pocal. xMi, M: Ego $um Alpha ct Uinego,
'
Ibidoiu, VI, 24. primua ci novissimus, principium el finis.
cant: ncmo enim esl qui omnes molus SoLUTio. Sine praejudicio loquendo soiuiio.
suos volunlarios in Deum rcferat : ergo non vidco qualitcr sccundum dicta San- et'*.'
tota die peccant Sancfi, ut vidctur. ctorum possit sustincri aliquid esse in-
Sidicas, quod vcrbuni Apostoli non est diirerens in operibus volunlatis delibera-
prteceptum, sed consilium ». Contra hoc tivce : quia aut erit otiosum, et tunc re-
est, quod loquitur non hominibus qui- putatur malum in Evangelio : aut erit
busdani, scd omnibus nec de operibus : rclatum, cttunc crit meritorium : et ideo
quibusdam, sed de omnibus, ut comedcre, concedo prima quatuor argumenta.

et bibere, sine quibus nuUus homo vivit. Ad quintum autem dicendum, quod Ad 5,
Praeterea, ex modo loquendi videtur, non valct : bene enim potest cssc, quod
quod et opera naturse in Deum rcferre homo malus malum
faciat opus non :
debeamus quia comcdere et bibere sunt

: sicut si dat eleemosynam proptcr Deum,
opera naturae, cum tamen concessum sit, quia non idem est bonum quod merito-
quod in illis aliquid potest esse indifle- rium sed potest esse bonum dc genere
:
rens. bonorum, ut dicunt Magistri. Quod au-

2. Item, Si esset consilium, ad minus tcm dicitur, Aut facite, ctc. Dicendum,
oporteret quod aliqui implerent sicut per- quod arbor non dicitur hic homo agcns
fecti : et videmus, quod nullus implct. vel voluntas quse est instrumentum, sed
3. secundum quosdam, quod
Si dicas dicitur ibi arbor fructus voluntalis : et
est quoddani preeceptum quod obligat hoc verum est quia a tali actu interiori
:
habitu, sed non actu, id est, quod habi- per se nonproccdit nisi de similitudine
tuahter referatur, non in actu, id est, fructus, sed ab homlnc ipso potest pro-
quod nihil conlra gloriam Dei fiat sed : cedere ut malum et bonum.
talia sunt opera referibilia ad gloriam Ad ALiuD dicendum, quod illa objcctio Ad 6
Dei. CoNTRA : Secundum hoc enim dor- nihil valet quia intelligitur, quod uno
:
miens impleret prseccptum illud, quia ni- opcre non potest aliquis in contraria in-
hil facit contra praeceptum Dei : sed om- tendere undc dicit Glossa, quod intclli-
:
nia sua referibilia sunt ad gloriam Dei : gltur de dominis contraria praecipienti-
quidquid autem implct praeceptum Dei, bus : sed tamen uno opere posset tendere
meretur : ergo dormiens actu meretur, in unum secundum quod est de gencre
quod falsum est. bonorum, et per aliud tendere in aliud
4. Itcm, Prseccptum dc sc rcspicit opus quodper se est malum.
quod est in potestate nostra, et non ha- Ad aliud dicendum, quod nihil est Ad •
bitum crgo nihil est dictu, quod habi-

: mcdium meo judicio quoad actus volun-
tualiter, ct non actuahter obliget. tatis dehbcrativae quia illud quod vide- :
batur esse medium, accipit condemnatio-
QuKst ^^ autem disputationc videtur ul-

^^^-^ nem mali, sed non quoad omnes actus
terius scqui, quod voluntatis, ut patet ex prius habitis.
1. Religiosi et quicumque alii omnia Ad ALiUD dicendum, quod non tene- Ad i
singularia opera tencantur referrc in mur ad ea omnia quse habuisscmus in

Deum, vel non erunt mcritoria, sed de- statu primi hominis, si stetissct. Et licet
meritoria : quod valde difficile est susti- aliqua causata sint ex peccato, ut neces-
nere, quia nemo talis invenitur. sitas moriendi, ethujusmodi poenalitates,
2. Prseterea, Si tcnemur omnia referre tamen per occupationem non omnia tene-
in Deum : ergo et veniaHa peccata. mur rcferre in Deum, nisi fiant voluntate
deliberante : sed subita vel non cogitante
non tenemur, et illa non est causa indif-
* Cf. Ad Goloss. III, 17 ; I ad Corintti. x, 31.

IN II SENTENT. DIST. XL, D, ART. 4. 633
ferenlis proprie loquendo, sed voluntas naturcp, tamon ordinabilia sunt a volun-
delibcrativa, ul prius diclum est. tate deliberante : ct in tali casu loquitur
Ad9. -^^ ALiuD dicenduni, quod idi cai actus Apostolus.
volunlatis deliberativa^ non tamendico,
: Ad aliud quod ordinans Ad object.
dicendum,
quod abutatur si non refert : sed si renon Iiabct actualem voluntatem sed is- ' ^' *• :
fertinoppositum, tunc abutitur : etbujus tud peccatum babet voluntatem actu de-
ratio patebit in sequentibus bujus cjus- libcrantem, ut dictum est : et ideo con-
dum problematis. tra voluntatem Dei : ut facere est indor-
Ad 10. Ad aliud dicendum, quod desertio me- miente privatio pura : in vij^Mlantc aulem
liorum rerum non est nisi per aversio- si refertur, tunc ponit mcritum actuale.
nem actualem : ct b£EC aversio non est Si autcm non refert, tunc ponit aliquid
nisi per conversionem ad oppositum. (icri contra mandalura vel praeter man-
Ad 11. Ad aliud dicendum, quod indilferens datum, ut dictum est et ideo in uno :
actus est a Deo, sicut omnis actus : non casu potest esse peccatum grave, in alio
tamen oportet, quod actu referatur in aulemotiosum, quodetmalum rcpulatur
Deum quia babct pcrfcctionem secun-
: a Sanctis.
dum naturam et rclatio illa non daret
: Pcr hoc etiam patet solutio ad se-
illi pcriectionem secundum naturam, sed quens.
secundum bene esse tanlum : et illud
quod est complc-

dicitur esse perfectum AniDquod ulterius qucTritur, diccndum Ad quKit.
lum sccundum esse tamcn verum est, : quod suflicit univcrsalis rclalio : sicut
quod vanus remanct non relatus, ut infra verbi gratia, si totum se devovit, omnia
palcbit. opera sunt rclata in illa rclationc, nisi
Adobject.i, Ai) )D quod objicitur in contrarium, actualiler in aliijuo operc malo liat re-
sine pra'ju(licio dico, quod est praecep- vocatio rclalionis illius : sicut si dica-
tum vcrbi Apostoli : sed cum sit afnrma- mus, devovit Dco ccntum marcas, et
tivum, non obiigat ad scmper, licet obli- per singulos dics dal singulos dcnarios,
get sempcr. quod obligat
Dico autem, non oportet quod omui dic rcfcrat : quia
pro loco ct tempore et locus et tempus :
rclalio suflicit nisi revocetur : et estsimile
sunt, quando cogitat actu, quod talis iu bis qufp fcruntur motu violento. iu
actus rcfcribilis est,et meritorius esse pot (juibus [)rima vismotiva non scmpercon-
cst si Scd adbuc praBceplum
rcfcratur. ,j'">gilu'", svd multiplicalur iu mcdio, ct
tiinc violatur duobus modis, scilicet per mancl.
volunlalcm tcndcntem in oppositam re- Ad aliud dicendum, (juod non valct :
Ad ?.
lationcm : ct huic est voluntas coiitcm- quia pcccatum venialc cst dis[)osilio ad
nens Dei honorem rclatione illa, et tunc malum : cl idco non est rcfcribilc : di-
liansgrcditur mortalitcr et violat pi\e- ctum aulcm .Aposloli intelligitur dc '
his
ceptum. Omittilur etiain pcr volunlatcm qu;u per naturam ad gloriam Dci sunt or-
simplicitcr : ct tunc pulo, (juod vanum dinata.
manct opiis illud, cl lit vcnialc, et non lit
conlra praeccptum, scd pia'lcr gloriam

Dci facimus. Kt sic patet, quod a mullis
implclur mandatum : ct a (|uil)us iioii
im[>lclur, ii non sempcr mortalilcr pec-

cant.
Adobjecl.?
Ai) II) autcm quod contra objicitur, di-
ccndum ([uod opcia lalia quamvis sint
'
1 aJ Coiiulli. X, .11, et aJ Colos.b. iii, 17, ol iJuriesalibi.
636 D. ALB. MAG. ORD. mJED.
se mala, et in se bona, quod impossibile
est.
5. Praeterea, Videtur hoc verificari de

aliquoactu continuo, quem aliquisprimo
facit propter Deum, ct postea antequam
ARTICULUS V. fmiat, convertit intentionem ad inanem
gloriam : tunc enim actus est unus, quia
Uirum unus elidem numero actus potest agens unus, tempus unum, et termi-
et
esse bonus et malus ? nus motus unus et tamen est primo bo- :
nus, et postea malus ergo una numero :
actio potest esse bona et mala, quod vi-

detur esse impossibile, cum bonum et
Deinde qucerltur de hoc quod dicit^ malum sunt opposita, vel ut contraria,
ibi, C, circa finem : « In quibus aliqui vel ut privatio et habitus, ut supra de-
ponunt actum Judseorum, qui crucifi- terminatum est.
gendo, etc. »
Yidetur enim sequi ex hoc quod SoLUTio. Dicendum, quod meo judicio Soiutio.
unus numero actus possit esse bonus et unus et idem actus sic positus ut idem
malus. sumatur in cssentia, non potest esse si-
1. Unusenim numero actus fuitcrucifi- mul bonus et malus.
xio Judaeorum : et ideo placuit passio Ad PRiMUM ergo et secundum dicen- Ad i et t.
Christi Judseis, et actus Judseorum dis- dum, quod non est idem actio et passio :
phcuit Deo : ergo idem placuit et displi- quia actio est in agente sicut accidens in
cuit: nihil autem placet Deo nisi bonum, subjecto, licet sit ab ipso sicut a causa :
nihil displicet nisimalum. et ideo licet passio placeat, non oportet

2. Item, Hoc etiam videtur in multis quod actio placeat : quia non sunt idem
exemplis, sicut in omnibus tentationibus essentiahter, licet simul sint, et unum
Sanctorum quse ex parte tentantium dis- efficiatur ab altero.
plicent, et ex parte patientium placent, Ad ALiuD dicendum, quod ibi sunt duae Ad 3.
cum tamen una et eadem numero sit actiones realiter, scilicet voiuntas dandi
actio. in domino, et voluntas non dandi in ser-
3. dominusbonus servo
Item, Praecipit vo et ideo domini actio est simpliciter
:
malo ut det eleemosynam, et ille dat bona sed actio servi habet duo, scilicet
:
eam mala voluntate illa datio est una : essentiam actionis secundum quod est in
numero, et meritoria domino, et deme- agente et ab ipso, et haec est absolute
ritoria servo ergo eadem actio est bona
: mala : et actum ipsum, et hoc per au-
et mala. ctoritatem domini, licet ministerium sit
4. Item, Hsec objectio est de suffragiis servi : et hoc est bonum secundum quod
quae fmnt pro mortuis bonis a vivis ma- auctoritas est, et rectum est illud mini-
lis, in quibus una numero actio videtur sterium, licet absolute sitmalum.
esse meritoria diminutionis poense, et non Ad ALiuD dicendum, quod opus sufTra- Ad 4
meritoria. Si dicas, quod hoc non est in- gii factum per malum, habet primum
conveniens respectu diversorum. Hoc ni- molivum illum qui est in purgatorio, et
hil est quia bonum et malum sunt for-
:
illius gratia informat actum ipsum : sed
mae absolute inhserentes, et non in com- actio ipsa substantialiter est mala et de-
paratione ad alterum : ergo videtur, meritoria facienti, vel ad minus non
quod actio quae alicui est bona, in se sil bona.
bona : et quae alicui sit mala, in se est Ad aliud dicendum, quod in tali ac- Ad 5.
mala : ergo eadem numero actio est in tione sunt duae actiones morales, licet
IN II SENTENT. DIST. XL, D, ART. 5. 637
una sit naturaliter : et quoad diversas duo movenlia, et

duae inlentiones, sunt
sui parles ab intentione diversimode in- ad duo moventia sequuntur dua; actio-
formatur : est enim in moribus intentio nes, et non una.
principaliter movens et cum
: ibi sint
\
DISTINCTIO XLI.
Qualiter ex obliqultalc intentionis liabeat fieri opus malum ?
A. An omnis inieniio vel actio eorum qui carent fide, sit mala ?
Cumque intentio ut supra diclum est, bonum opus faciat, ct fides inten-
tionem dirigat : non immerito quaeri potest, utrum omnis intentio, omne-
que illorum opus malum sit, qui fidem non habent ? Si enim fides intentio-
nem dirigit, et intentio bonum opus facit, ubi non est fides^ nec intentio
bona nec opus bonum esse videtur. Quod aquibusdam nonirrationabiliter

adstruitur, qui dicunt omnes actiones et voluntates hominis sine fide malas
esse, quee fide habitabonae existunt unde Apostohis ait, Omne quod non :
est ex fide, peccatum est \ Quod exponens Augustinus ait : Omnis infide-
lium vita peccatum est, et nihil bonum est sine summo bono : ubi deest
agnitio geternee veritatis, falsa virtus est, etiam in optimis moribus ^ Et Ja-
cobusin epistola canonica ait : Qui offendit in uno, scilicet in charitate,
factus est omnium reus l Qui ergo fidem et charitatem non habet, omnis ejus
actio peccatum est, quiaadcharitatem non refertur. Quod enim ad charitatem
nonrefertur (ut suprameminit Augustinus) nonfitquemadmodum fieriopor-
tet, ideoque malum est. Non ergo mandatacustodit, qui charitatecaret : quia
sine charitate nullum mandatorumcustoditur. UndeAugustinus super epi-

stolam ad Galatas* ait: Custoditionem legis dicit Apostolus, non inebriari, non
occidere, non moechari, et alia hujusmodi ad bonos mores pertinentia, quse
sine charitate, fide, etspe impleri non possunt. Nullum ergo mandatum
implet, nullum bonum opus facit, qui fidem charitatemque non habet. Im-
* Ad Roman. xiv, 23.

« S. AuGusTiNus, Lib. Sentent. Prosperi, cap. 10.
' Jacob. II, 10 : Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus.
* S. AuGUSTiNUs, Super Epist. ad Galat. v, 19 et seq.
IN II SENTEM. DIST. XLI, B, C. 639
possibile enim est, ut ait Apostolus, sine fide aliquid placere Deo •. Quce
ergo sine fide fiunt, bona non sunt : quia omne bonum"placet Deo.
B. Qu3e premissss sententise objiciuntur ex verhis Augustini.
His autem objicitur quod supra dixit Augustiiius % scilicet quod iii sor-
vili timore, bonum fiat,

etsi n^jii tamen bene. Nemo enim invitus bene fa-
cit, etiamsi bonum est quod facit. Ilicenim dicit boniimMori, sed non bene,
ab illo qui charitatem non habot. (juienim serviliter timot, cliaritate va-
cuus est : de quo tamen hic dicit, quia boiium facit, sed non bono. Qui
etiam super illum locum Psalmi : Turtur iuvenil nidum sibi, ubi ponat pui-
los siios ^ : dicit, quod Judffii, hffiretici, et pagani oporn bona faciunt, quia
vestiunt nudos, et pascunt pauperes, et hujusmodi : sed non iii nido Eccle-
sia3, id est, in fide : et ideo conculcantur pulli eorum. Quibus ilii rosiion-
dent, dicentes bonaopera apj)ollaii liujusmodi qua» sino charitato fiiiiil,
non quia bona sint quando sic fiunt, quod ovidenter supra Augustinus do-
cuil *, sed quia bona essenl, si aliterfionMil : qiho iii suo genoro suiit bo-
na, sed ex alFectu fiunt '
mala.
C. Aliorum sententia de prxmissa qiuTstionc, qua quierohalur si omnis actio eorum

mala est, qui fidcm non Jiahcnt.
Alii vero qiii Irifariam dislinctionom actuum faciunl, opera cuncla qii.e
ad natura^ subsidiiim liiiiil, s(Mnp(î- boiia osse adslruiml. Soil qiiod Aiiumk-
tinus mala esse dicit *, si malas haboaiil ('aiisjis, ikmi ila acciiiiciidimi osl,
quasi ipsa mala siiil : sod (|iiia poccaiil cl mali sunl (jiii ca malo line
' Ail ilfbr. XI, G : Sinc fide impoasibili^ c<itplarei'c Dco.

* S. AuGUSTiNUs, I.ii), I Confossionuin, cap. 1 1.
' Psal. I.XXXIII, K

* a. supi-a, Disl. XXXViii, IjII. .\.
* Kilit. J. Allonnnio swil.
' S. AuGUSTiNUs, In {Uiufat. ad 1'sal. xxxi.
6i0 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
agiint. Itom illiid aliiul, scilicet bonum npns intenlio facit, ot intentionem
fides (lirigit, detenninant, dicontes ibi bonuni \'ocatum quod rcmunerabile
est ad vitam : non quod illud sit solum bonum opus, imo etiam alia plura,
licet non ea ratione qua illud sint bona. Bonum enim multipliciter accipitur,
scilicet pro utili, pro remunerabili, pro signo boni, pro specie boni, pro
licilo, et aliis forte modis. Solaque illa intentio remunerabilis estad vitam,
quam fides dirigit : sed non illa sola bona est, ut aiunt. Nam si quis Ju-
dcBus vel malus Christianus necessitatem proximi relevaverit nalurali pie-
tate ductus, bonum fecit, etbona fuitvoluntas qua illud fecit.
DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS L
« Cumque intentio, ut supra diclum Utrum sola voluntas vel intentio sufficit
est, etc. » ad meritum vel demeritum, vel actus
In hac dislinctione Magister determi- addit aliquid in utroque ?
nat quamdam queestionem quae seqiiitur
ex habilis, scilicet utrum omnis actus
infidelium peccatum sit, quorum intentio Ante Litteram autem propter diversas
nulla dirigitur a fide ? disputationes Magistrorum quaeruntur
Dividitur autem in duas partes : in quatuor : quorum primum est, Utrum
quarum prima determinat, utrum omne sola voluntas vel intentio sufficit ad me-
illud opus peccatum sit, quod non fit ritum vel demeritum, vel actus addit ali-
ex fide dirigente et charitate informante quid in utroque vel non ?

intentionem ? In secunda autem quae- Secundo, Utrum intentio facit bonum
stione ex incidenti, quia intentio uno vel malum opus ?
modo est voluntas relata ad finem, quae- Tertio, Utrum hoc verum quod sit,
utrum omne peccatum sit volunta-

rit, intentio dat quantitatem operi bono vel
rium ? Et hsec incipit ibi, D, « Post hsec malo ?
inv€stiga)'i oportet, etc. » Quarto autem, Utrum intentio dirigi-
In prima parte sunt quatuor capitula, tur fide et charitate, vel non ?
in quorum primo ex verbis Augustini
videtur probari, quod nullum bonum Ad PRiMUM dicit sic :
opus est, ubi non est charitas. In secun- 1. Bernardus in libro de Libero arbi-
do, objicitur in contrarium iterum per trio et gratia Bona intentio sufficitad
: «
verba Augustini. In tertio, ponitur re- bonum meritum, sed bona actio requiri-
sponsio secundum eos qui dicunt, quod tur ad exemplum. » Ergo videtur, quod
nullum bonum opus est, ubi non est actio nihil operatur respectu prsemii^
tides. In quarto, ponitur alia responsio sed intentio tantum.
secundum eos qui trifariam faciunt actus 2. Item, Super illud locum Psalmi
divisionem. xxxi, 5 Dixi : Confitebor, etc, dicit GIos-
:
Et per hoc patet sententia primse par- sa « Voluntas pro opere computatur. »
:
tis. Ergo videtur, quod superfluum sit opus,

IN II SENTENT. DIST. XLI, C, ART. 1, Oil
cum Dons non roputet nisi quod vere Si dicatur, quod ita in bonis, sed in
est sufficiens. malis non : quia malum in opere pejus
3. Ilom, r*sal. cxxv, .">
: Qui sfminant est quam in voluntate sola. CoNXFtA hoc
in lacrymis, etc, dicit Olossa : « Ad quam sic ohjicitur : Supor illum locum F^salm;
sufficit si desit facultas. » Mvô vidolur, T.vii, :{ : Etmim in cordc inir/idtatcs,
quod in omni l)ono sufficit voluntas. opcramini, etc, dicit Glossa : « Si vis et
i. Item, Ifoc idom vidotur per ratio- non potes, Dominus factum reputat. »
noin Moritum onim est secundum illud

: 10. Ifom, Supor illud Lovit. xv, 11) :
attendondum, quod maxime nostrum Mnlicr, ([uie rcdeuntc mcnse patitur

est niliil autom adeo est nostrum, sicut
: fluxum sayif/uinis, Glossa :« Voluntas pru
id quod maxime est in nostra potcslate : facto ropulalur : » orj:o idem est in malis,
et hoc est voluntas, ut dicit Augustinus et etiam iii bonis : et sic vidotur, quod
in ultimo cnpile istius distinctionis '
: ox noutraparte aliquid adjiciat opus.
quod socundum volunla-
erjô vidolur, Sed contha objicitur sic :
Sed contr».
temhominis mcritum attondatur. I Dicit Jacobus in canonica,
•
ii, 20 :
3. Item. Omnes nos Dous aequalitor Fidcs sinc operibus mortua cst : lides
creavit ad regnum : orgo etiam poto- autom dirigit intontionom : ergo et in-
statom morondi posuit in aliquo quod tentio sine operibus nibil valot.
a^qualitor habent omnos : hoc autem 2. Item, (jregorius : « Charitas opo-
non potest esse opus exterius, sod vo- ratur magna, si est : si vero desinit ope.
luntas interior : orgo potostas merili rari, cbaritas non est. » Ergo videtur,
consislit ponos volunlatom, ct non penes quod in charitate qure est finis operum,
opus extcrius. ut supra dictum ost, exigantur opora.

0. Idom et por auctoritatom vidolur, 3. Item, (irogorius : « Proliatio dile-
quod extrinsocum opus nihil addit meri- ctionis est oxhibilio oporis. »
to : quia supor illud Marci, xii, 13 : i. Ilem, II ad Corintb. viii, 10 et 1 1 :
Vidua lupc paupcr plus omnibus misit Vcl/ccfppistis ab anno priore : nunc vero
qui miscrunt in gazophj/lacium, di- cl facto pcrficitc, ut (/uemadmodum
cit (llossa : « Merito pia? intontionis sunt proynptus aninms voluntatis, ita
cst sit
opora accepta. » Krgo intontio est plus ct perficiendi ex e.o quod /labctis.
accopta vel potius sine opcro, quia vidua "). Itom. Ibidom, >. 12 .•
N/ vo/untns
nullum vol parvum fecit opus rcspoctu jn-ompta cst, sccundum it/ quod /labety
aliorum. ctc
7. Itom, (llossa llieronymi, ibidom, 0. Itom, Ibidom, i\, : Qui parce
« Non (juantum, sed ex quanlo dos con- scminot, otc., ct lo<|iiitiir dv opcribus.
sidorat. » l^t ex hoc sequitur idcm. Ex autem ot mullis aliis patot, quod
his
H. Itom, Supor illud, quod mcrilum opora bona in charitato facla, valcnl ad
non abundavit '
: dicit (llossa : « Hbi rcmunoralionom ct moritum.
ffiqua est volunlas, sequalom babobit 7. Pradoroa, .Vbsurdiim esset dicero,
moi'codom. » (|iiod non valoront : (juia sic rolraheron-
'.). Itom, dratia». osl lotum quod opcra- ttir hoiMincs ab o|)(M'ibus.
mui' autom non dalur socundum
: gratia S. Ilciii, .\j)ud jiidicium bominis non
f)p('ra, sod doiia orgo vidclur, quod noc : a'(jualitor romunoralur s(M'vicns sola
morilum quod ost a gratia, sit in opora- \()liiiilatc, (juam scrvioiis voluntato ct
tiouibus oxtoriorihus, scd iii iutciioii opcro : orgo v\ sic csl aj)U(l ju«.tiliam
adu gratia». diviuam. Simililer vidclur (jiiod in m.ilo
' Vidc iulVa. 1-ill. l". siipcntttuwlarit gratia.

* .\<t llciiian. V, -20 : Vhi ahuniliivit drlirtiim.
.\ \ \ 1 1
41
f)i2 D. ALR. MAG. ORD. PWJED.
cliam adducunl :
apud judicium
quia catisvix ita completa voluntas est in se,
hominis fur condcmnatur, non qui sicut in opere carnis, sicut in fornica-
vull furari, licct incomparabilis sit : ergo tione : quia dMectationem ibi addit cor-
et in judicio Dei ita debet esse, quod poralis actus.

factum magis condemnatur, quam vo- Ad m
autem quod objicitur de judicio
luntas sola. hominis quod condemnat opus, non vo-
9. Rem,Matlh. xxv, 35 etseq.,rex,sci- luntatem, non est simile quia hoc facit :
licet Deus, et bonis el malis objicit facta homo, quia non videt cor Deus autem :
tamquam causam salutis vel condem- qui cor intuetur, utrumque condemnat,
nationis, dicens : Esiirivi, etc. : ergo et magis cor, quam opus.
opera adduntur voluntati. Per hoc patet solutio ad totum.
Soiuiio
SoLUTio. Dicendum, quod in bonis suf-
ficit voluntas et intentio in adultis, in
omnibus illis casibus in quibus deest fa-

cultas operis. In omnibus autem illis ca- ARTICULUS II.
sibus in quibus suppetit facultas, menti-

tur sibi intentio et voluntas, nisi proce- Utrum intentio facit bonum. vel malum
dat in opere : et tunc voluntas et factum opus ?
simul remunerantur.
Per hoc patet solutio ad omnia ea
quse objecta sunt de bonis.
Item, Distinguendum est in merito. Secundo quaeritur, Utrum intentio
Est enim meritum actualis preemii hic, facit bonum et malum opus ?
et in futuro in futuro, ut glorietur de

: Videtur autem, quod sic :
multitudine bonarum operationum : hic 1. Perillud Lucae, vi, 45 : Bonus homo

autem, ut radicetur inbono per contir- de hono thesauro cordis sui profert bo-
mationem habitus et augmenti gratise, ex num, et malus homo de malo, etc. : ibi
cognoscibili quia bene utitur accepto, et dicit Glossa : « Thesaurus cordis est in-
hujusmodi : et ad hoc valent opera, et tentio, dequo Dominus judicat opera. »

adjiciunt super hoc voluntatem comple- Ergo videtur, quod bona et mala sint
tam. Et est meritum respectu preemii sub- opera per intentionem bonam vel ma-
stantialis tantum, ut quis glorietur in lam.
participatione Dei : et hoc attenditur 2. Item, Ronum quod est perfectum in
tantum secundum radicem charitatis. esse et beneesse, potest fieri malum per
Per hoc patet solutio omnium quse intentionem, ut est credere in Deum,
objiciuntur de bonis. vel dare eleemosynas mala intentione
Ad autem quod objicitur de malis
id factum : ergo multo magis malum quod
est etiam una solutio, quod voluntas imperfectum est et defectus, potest fieri
completa reputalur pro facto in his quae per intentionem bonum : ergo bonum fit
in peccato sunt contra Deum, ut est con- malum per intentionem, et malum bo-
temptus, aversio, ingratitudo, et hujus- num, et sic qualitas operis generaliter
modi. In his autem quae sunt conlra pendet ex qualitate intentionis.
proximum, non est adeo nociva voluntas 3. Item, Cum opus non sit causa in-
completa sola, sicut opus : et per con- tentionis, sed potius intentio causa ope-
sequens poena damni et sensus est sequa- ris, et causa influat suam quaHtatem su-
lis, sed poena remorsus non ita, Sed ta- per causatum, videtur quod bonitas vel
men notandum, quod in quibusdam poc- malitia intentionis profluat in opus : et
IN II SEXTENT. DIST. XLI, C. ART. 3. 013
ita opus est honum vel malum intentione Ad allud diccndum, quod non est si- Ad 2.
bona vcl mala. mile, sicut patetex dictis.

4. Itcm, Furtum per se malum est : ct Ad aliud dicendum, quod intentio cst Ad 3.
tamen ex bona intcntionc factum est bo- causa operis, scd non cst sola causa : ct
num in illis qui abslulcrunt res Êgy- idco non proccdit objcctio illa.
ptiorum ex praecepto Domini '. Ad alii d diccndum, quod n^m fuit Ad 4.
4. Item, Aliquis simplex furatur divili furlum illud, sed potius translatio do-
sine omni remorsu conscientiae, ut det minii ab eo qui potuit, in potcstatem si-
paupcri in illo non movet ad opus nisi

: ve doniinium populi : et ideo illa argu-
intcntio sola bona ergo vidctur, quod : mentatio non probat.
efficiatur bonum. Ad aliud diccndum, quod in illo opere ^.d 5.
G. Item, Iste intcndit peccare mortali- cst ignorantia juris, quae neminem cx-
ter, ct actus in sc cst vcniale pcccatum : cusat a toto : et ideo est persevera inten-
conceduut ALij^nstri, quod illc proptcr in- lio illa.
tentioncm mortaliter peccat : crgo simi- Ad aliud dicenduin, quod sicut est in Ad 6.
liter dcbet esse e converso, quod peccans bono et in maIo_, ita est in malo et pejo-
mortaliter ex actu, peccabit vcnialiter ex ri : quia ad pejus sufficit corruptio parti-
iutentione, cuin pronior sit Dominus ad cularis in actu vel intcnlionc. Ad hoc
miscrcndum, quani ad condcmiiandum. autein quod malum fiat minus nialum in
Scd si hoc conccdatur, in contrarium gencrc, non ita sufficit. Dico autcin in
erunt ea quse habita sunt ab Augustino gcnere, ut de morlali in se fiat vcnialc :
in priPcedcnti dislinctionc. quia bonitas intentionis diminuit in eo-

dcm genere, sed non mutando genus
Solutio. Dicendum, quod bonum ct peccati.
malum in opere non causantur uno mo-
do : sed bonum, sicut Dionysius dicit, ex
una tota causa est, id est, ad constitu-
tionem boni oportet convenire omnes AKTICrLUS III.
circumstantias et finem et formam in vo-
luntate agente : et non consliluitur nisi Ulrum intentio qKantitatcm dvt operi
ab oinnihus his simul pcr modum totius bono vel malo, et faciat opus bonum
integralis, quod constituitur ab omnihus vel malum ?
suis partihus siinul acceptis. Maliini au-
tcm, ut dicit Dionysius, fit omnifariain,
id est, cx quolibet parliculari defectu : T(Mtio qiKiM'ilur, rtiuin intrntid quau-
sicut ct totuin intcgralc destruitiir (piali- litatcMU (let op(M-i l)ou() vel nuilo ?
h(!t partc divisim dcslructa. I']t idco cst, Vidotur aul(MU (|uo(l sic : (ilossa onim
(|uod honuin non est sinc inhMilionc l)o- sujKM' illud Lui'a\ \i!, i") : nonits linmo
na, Iic(;l non sit bonuin cx sola iiih ii- (Ir l)())i() t/iesaitro, clc.. dicit : i< (Juau-
tione : sicut domus non cst sinc pariclc, tuiu honi iul(Muiis, tautuui Itnni facis. u
licct noii sil cx solo parictc. l'",l alia sii|)(M' illud, « Malits liomo ih'
VX \)v\' hoc patcl soliilio ad priimim : iiKil" lliesiiuro, ctc. : « Ouauluui uiali
(|uia ad uialuui suflicit iut(Mitio con-u[)tio- iiit(Mulis, tauluni luali facis, » Erô vi(l(»-
nis, licel causetur cliain cx aliis corrii- lur, ([uod rl hoiniin cl inaluiu o|)Us acci-
j)ti()nibus. Scd ad houun» uou suflicit pil (|uautital(Mii al> iutiMitiouc hona vcl
intcjjjrilas iutcntionis : (}uia iniilla' alia* mala : scd istc [km- dalioiKMU (d(MMnosyna«
possunl esse corruptioncs circa opus. vd solain V(duutal(Mu luarlyrii inlcndit
'
Cf. lAcd III, 21 ol 22 ; xi, 2 .«1 \ii, M.
6i4 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
esse marlyr ergo ipse csl marlyr. Et in

:
Et vidctur, quod non :
inalo simililer, islc fornicando inlcndit

1. enim pcr se sufiicit ad finem
Jlatio
sui operis videnJum ergo per se sine
pcccare venialitcr crgo ipsc pcccat ve-
:
:
quoruni ulrum(|uc ialsum cst :

finc sufficit ad dirigendum.
nialitcr:
2. Praiterea, Gharitas nuilo modo vi-
non crgo quantum intcndis, tantum fa-
detur dirigerc : quia dirigere est actus
cis.
adspectus, charitas autem est secundum
SoLUTio. Ad Jioc polest dici, sicut su- atTectum simpiicem.
soiuiio.
pra rcsponsum est '

: et illam reputo so- 3. Item, Quare respicere attribuitur
charitati, et non spei, cum ipsa
lutionem mcliorem. Sed tamen Antisio- fidei et
hic diccndo, quod sit thcoiogica virtus, et respiciat finem

dorcnsis distinguit
Quantum intendis, tantum sicut alia3 duai ?
cum dicitur, «
facis : » tantiim et quantum possunt

sumi nominaliter, et adverbialiter. Si no- SoLUTio. Dicendum, quod sola fides
minaliter : tunc sunt in accusativo casu, dirigit proprie per hoc quod ipsa ostendit
seasus Quantam rem intendis, finem boni et retributionem.

et est :
tantam tunc in bonis non tenet

facis : et Ad primum autem quod objicitur, di-
propter causas supradictas quia bonum :

cendum, quod licet ratio per se sufficiat
causatur ex una tota et sola causa, et ad cognoscendum finein quia est, non
non a sola intentione. In malis autem tamen sufficit ut cognoscat quid est
comparatione habita ad pejus, tenet ex merces operis in participatione Dei per
parte reatus, licet non teneat ex parte gloriam et ideo oportet adesse lumen
:
conversionis ad bonum commutabile, ut fidei in directione illa.
prius dictum est : sed descendendo re- Ad ALiuD dicendum, quod charitas di-
spectu minus mali non tenet quia non :

rigit ad modum tendenlis in finem, non
sequitur, si intendis fornicando peccare permodum indicantis, sicut supra expo-
quod pecces venialiter. Si au-

venialiter, situm est.
tem sumuntur adverbialiter tunc pos- :

Ad aliud dicendum, quod finis prse-
sunt notare intentionem in genere et si- sens est in eo quod inlendit in finem per
militudinem, vel in specie in a^qualitate. intentionem : spes autem et id quod ex-
Primo modo vera est, « Quantum inten- pectat est per modum futuri, non preesen-
dis, tantum facis, » id est, si multum, tis : et non dirigit proprie, sed erigit
multum. Si secundo modo, falsa est : operantem.
quia non ad aequaiitatem intentionis
semper commensuratur opus.

Et per hoc patet solutio ad totum.
ARTIGULUS V.
AKTIGULUS IV. Utrum omnium hifidelium opera de

necessitate sint mala vel non ?
Uirum intentio dirigatur fide vel
charitate ?
Deinde qufpritur de his quse dicuntur
in Littera : et primo de hoc quod dicit,
Quarto quseritur, Utrum intentio di- ibi, Utrum omnis inteniio omneque
A, « ^
rigatur fide vel charitate, vel non ? opus eorum malum sii, etc. »
» Cf. Supra, Dist. XXXVIII.

IN II SEMENT. DIST. XLI, D. G45
Videtur cnim hoc esse verum : (juia An PFUMiM ergo dicendum, quod arhor Ad i.
1. Non potesl arhor hona friiclus ma- non dicitur homo operans, ncque volun-
los facere, ne(jue arbor mala, ctc. '.
tas instruiiientum, sed voluntas aclus in-
Constat autem, quod infidclis cst arbor tcrior : et quod per se non pcr accidens
mala : crgo non facit fructus bonos : cr- procedit ab iUo, hoc informatur sccun-
go non potcst facere opcra bona. (lum iHaiu : ct ideo si ilhi csl mala, ip-
2. Item, Tnfidelitas est habitus contra- sum est mahim : et si est bona, ipsum
rius fidei : ad contrarium
crgo dirigit cst bonum. Et hoc etiam supra notatum
fidci : inlcntio aulcm recta in contrarium est. llomo autem malus in se bene pot-
fidei facit opus malum : crgo omne opus est bonum facere, non in quantum ma-
infidelis est malum. ]us, sed in quantum motus pietatc iiatu-
contra. SeI) CONTRA : rali, vcl bonitale virtutis politica:',

1. Opus civihum virtutum habebant Ai) ALiUD diccnduni, quod inlidLditas Ad t.
infideles scd opera illa non sunt niala,

: secundum quod non dicit fidci privatio-
sed potius bona ergo infidclis potest : nem, sed habitum contrarium fidci qui
facere opera bona. OTO/- vocatur, non sempcr dirigit inlidc-
2. Item, Glossa quoedam supra jMat- lem scd hoc vcrum cst, quod quotics-
:
thfEum quod cum virtulibus nalu-

dicit, cumquc cum, toties perverlit
dirigit
ralibus multi vcniunt ad Clu-islum. Ergo opus. Dirigilur autem inlidclis, sicut et
antequani veniant, habenl virlutes nalu- lidelis, quandoque lumine rationis natu-
rales : illarum aulcm vii-tulum opcra ralis : et tunc potest facerc opera qua-
non sunt mala : crgo non omnia eorum sunt dc gcnere bonorum. Quod aulem
antc fidem sunt mala. Augustinus dicit in Littera, quod falsa
virlus est iii talibus, etiani in optimis

SoLUTio. Dicendum, quodnon omnium moribus, satis benesolvit secunda opinio
)iutio. infi(k'Iiuni opcra de necessitale mahi qua; dicitur falsa : quia quod promitlit
sunt : omnia opera coruin de neces-
sed quantum dc nalura actus qui onlina-
est
sitatc sunt sine gratia gratum facientc;, ct tus est ad beatitudincm, non solvit pro-
non meritoria, licet possint csse de ge- pler contrariam dispositioncin iiivtntam
nere bonorum, ut dicit secunda opinio in subjcclo operantis.
hic inducta : (juia prior o[)iiiio quic huic
qun^slioni iii Littcrn rcspondel, falsa cst.
D. Ilic ponuntur (/u.vdain Au(/us/ini capitula (/u.r rcfrartovit, udii i/uasi /irarr (hrtn,
sod (/uo seiisu liucrit insinuans.
Posl liaM' invi^stiâri ()i)()ii('t, (luaiitcr iulcIlipMuliiiM sil (|iiimI Auirusliiius
ail iii liltro (lc Vrni rvUi/ionr : Usciuc adfo, im|iiil, pi'ci*almii vcdiiiilarium
maluiu i'sl, ul uulb» lU(uh) sil peccalum, si iinu sil voluiilaiium \ llujus
<
MaUh. VII, 18.
"
S. AuiiUsTiNLs, I.ilt. dc Vcia roligiono, oap. 14.
6i6 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
dicfi rationem Aiigiislinus aj)ei'iens in libro Retractationum '
dicit : Potest
videri falsa litTC diffinilio, sed sidiligenter discutialur, invenilur esse veris-
siina. Peccaluni quij)pe illud cogitanduni esl, quod tantummodo peccalum

est, non quod esleliam poona peccati, scilicet peccatum primum hominis,
quod fuit peccatumet causa peccati, sed non poena. Quamvis et illa quce
non voluntaria peccata non immorito dicuntur, quia vel a nescientibus vel
a coactis perpetrantur, non omni modopossunt sine voluntate commilti :
quoniam et ille qui peccat ignorans, voluntate utique facit, quod cum fa-
ciendum non sit, putat esse faciendum : et ille qui concupiscente adversus
spiritum carne, non ea quse vult facit, concupiscit quidem nolens, et in eo
non facit quod vult *
: sed si vincitur, concupiscentiae consentit volens, et
in eo non facitnisi quod vul.t : et illud quod in parvulis est originale pec-
catum, ex prima hominis voluntate mala contractum Non itaque fal- est.
sum est quod dixi, « Usque adeo peccatum voluntarium malum est, etc. »
Ecce qualiter accipiendum sit illud, scilicet vel de primo peccato hominis,
vel de omnibus generaliter peccatis mortiferis : quorum licet queedam di-
cantur non voluntaria, quse scilicet per ignoranliam vel per infirmitatem
fiunt, eadem tamen ea ratione possunt dici voluntaria, quia sine volunlate
non committuntur.
E. Aliud capitulum.
Illius etiam intelligentia perquirenda est, quod in libro de Duabiis ani-

mabus edidit, inquiens : Nusquam nisi in voluntate peccatum est '. Quod
etiam in Uhvo Retractatioiium plane determinat dicens : Potestputari illa
falsa esse sentenlia qua diximus, « Nusquam nisi in voluntate esse pecca-
tum, » cum Apostolus dicat, Quodnolo malum, hoc ago, etc^ Sed pecca-
tum quod nusquam est nisi in voluntate, illud prsecipue intelligendum est,
quodjusta damnatio consecuta est, id est, primum hominis peccatum \ In

eodem quoque libro de Duabus animabus, aliud tradidit consideratione
1 S. AuGUSTiNus, Lib. I Retractationum, cap. 13.

^ Cf. ad Roman. vii, 19.
^ S.AuGusTiNus, Lib. de Duabus animabus, cap. 10.
* Ad Roraan. vii, 19.
^ S. AuGUSTiNus, Lib. I Retractationum, cap. 15.
IN II SEXTENT. DIST. XLI, F. 647
dignum. Ait enim : Non nisi voluntate peccalur, ipsaniqiu» voluntatem

diffinit dicens, Voluntas est aniini motus coênte nullo ad aliquid vel non
admittendum, vel adipiscendum '. IIujus dicli causam aperiens, et intelli-
gentiampandens in libro Retraclationmn ait.- Hoc propterea dictum esl, iil
hac diffinitione volens a nolente discerneretur, et sic ad illos referretur
intentio, qui in paradiso fecerunt oiiginem mali, nullo coênte peccando,

id est, libera voluntate : quia et scientes contra praiceptum fecerunl :
ct
ille tentator suasit ut hoc fieret, non coeyit. Nam qui nesciens peccavit,
non incongruenter nolens peccasse dici potest : quamvis et ipse quidem

nesciens fecit, volens tamen fecit. Ita nec tale peccalum sine vulunlale
esse potuit, sed voluntas facti ibi fuit, noii peccati voliintas : quod tamen
factum fuit peccatum : hoc enim factum est, quod fieri non debuit. Ouis-
quis autem sciens peccat, si potest cogenti ad peccatum sine peccato
resistere, nec tamen facit, utique volens peccat : quia qui {)otest resistere,
non cogitur cedere. Quapropter peccatum sine voluntate esse non posse
verissimum est ^ Ex his liquet qualiter superiora accipienda sint.
F. Quod mala voluntas est voluntarium peccatum.
Si autcm omne peccatum mortale voluntarium est, cum volunlas mala

peccatum sit mortale, constat ipsum essc volunlarium peccatum. Oiiid
eniin, ut ait Augustinus ^, tam in volunlale, quam ipsa Nolunlas sita esl '?
Volunlatc» ilnquc inahi recte volunlariiim dicilur poccaliiiii. (|iii.i iii
voluntat(! coiisistit. \'oluntas (piippc (ut ait Aiiûsliiiiis in (.'odcin ") cst
ju"ima cnusa peccandi : aiit iiiillum pcccalimi csl priina caiisa pcccaiuii,
nec est cui recte imputetur pcccatum, iiisi peccanli. Non ergo csl ciii rcclo
imputctur nisi voluntali. Hocautciii (lc pcccato jictuali cl iiKulali iiitclli-
gendum est. Neque his vcrbis aliiid voluil ostcndcrc Auiiiislinus, nl ips(>
ait in libro liclraclaliuniini \ nisi (iiiia \nliiiilas cst (jiia pcccaliir, ct (pia
recle vivitur.
• S. AuuusTlNfs, Lib. de Uualius aiiimabus, ("ap. 10.
' Idem, F,ili. I Rftraolationuin, rap. 1.1.
•'
liiKM, l.ilt. <!(> I.iboro arbilrio, (ap. 10, cl l.ib. I lloliaolalioiium, cap. 9.
* lidil. J. Alloaiinic, sitnm rsL
* Ibidcn», (/»()(/.
• S. Auc.usTiNus. Lib, de liboro arbitrio, oap. 10.

"
Idbm, Lib. I Holraolationuni, oap. 9.
648 D. ALB. MAG. ORD. PR.IiD.
nec interiori, nec extcriori : et sic pri-

mum peccatum daemonis fuit volunta-
rium.
AHo modo dicitur voluniarium, quod
causatur a sola voluntate intcrius incli-
ARTICULUS VL nanle, licct habcat exterius inclinans : et
peccatum primorum parentum
sic dicitur
An onme pcccaium etiam ongbtale esl volunlarium, quos ad peccandum riihil
voluntarium ? inchnabat iuterius nisi voluntas, et dae-
mon exlra : et iste modus habetur in
Liitera.
Deindc quoeritur de hoc quod dicit, ibi, Aliquando dicilur peccaium volunia-
D, Post ligec investigari oportet, qua-
ft rium, cujus actus est voluntarius sed :
liter intelligendum sii, etc. » cum voluntate inchnant ad idem aha in-
Yidetur eniin omne peccatum esse vo- terius et exterius : et sic dicuntur actua-
luntarium : quia lia peccata mortalia in nobis corruptis
L Originale peccatum est innatum vohmtaria.
ex necessitate naturae corruptae et quod : Ahquando peccaium volunta-
dicitur
ex est necessitate, ut dicit Augustinus, rium voluntate causante causam primi
non est sub voluntate ergo primi motus : peccati, hcet non ipsum peccatum et :
non sunt sub voluntate ergo non sunt : hoc duphciter, scihcet in diversis perso-
voluntarii et tamen sunt peccata
: ergo : nis, aut in eadem : in diversis ut origi-
non omne peccatum etiam actuale est nale dicitur voluntarium, quia causaejus
voluntarium. in Adam fuit voluntaria : in eadem autem,
2. Item, Aliquod peccatum est ex igno- sicut quando ahquis voluntarie primo se
rantia, ut supra habitum est \ Constat inebriat, vel ahud facit, unde sua culpa
autem, quod involuntarium per ignoran- rationis regimen amittit, et postea cadit
tiam est, ut dicit Damascenus, cujus in ahud peccatum.
principium est intra non cognoscentem Ahter dicitur voluntarium peccatum,
singularia : ergo quod est ignoratum, quod in singulari potest praevenire vo-
non est voluntarium : sed ignorantia est luntas, hcet non possit in universah : et
peccatum : ergo non omne peccatum, sic dicitur primus motus voluntarius, ut
peccatum est voluntarium. supra diximus.
Item, Aliquis tenetur surgere
3. ad Ahquando dicitur peccatum volunta-
Matutinas, et dormiens non audit si- rnum, quia in contrarium ejus tendit vo-
gnum : ergo omitlit non surgendo : sed luntas : hoc duphciter, scihcet in se, et
et
constat, quod non habet voluntatem cum in causa et sic peccatum omissionis
:
dormit : ergo sine voluntate peccat omit- voluntarium dicitur in se, sicut cum non
tendo : non ergo omne pcccatum est vo- honorat cum debet et potest parentes,
luntarium. vel non surgit cum potest et debet et ad-
vertit, ad Matutinas : tunc enim in sur-
SoLUTio. Dicendum, quod omne pec- rectionem et honorem tendere debet vo-
Solutio.
catum est voluntarium, ut dicit in Lit- luntas. In causa autem, quando ahquis
tera : sed non est uno modo volunlarium, directe se inebriat vel vigilat nimis, ita
sed multipliciter. Quoddam enim est quod natura non sustinet surgere in de-
voluntarium quod soki voluntatc causa- bito tempore vel cum ahquis promittit,
:
tur nuUo aho inclinante ad peccandum.

ad terminum in quo putat se insufficien-
' Cf. Supra, Dist. X.

IN II SENTENT. DIST. XLl, F, ART. G. 649
lem fore ad solvenduni : si autemfacit Uliimo modo diciturt'o/wn/ari?<m quod

quidquid potest, et non potest. tunc non in se non eligitur, sed propter ma^'is ali-
omiltit. Et sic etiam in peccato i^moran- quod diflicile in quod necesse est inci-
liae volunlarium, quia voluntas tene-

est derc, si illud non sit voluntarium sicut
tur tendere ad sciendum. in tempore tempestatis projectio mer-

Aliquando dicitur voluntarium cujus cium est voluntaria, quia nisi projician-
actus est voluntarius, et circumstanlia tur, necesse est submergi ex pondere
involuntaria : sicut ignoranlia facti excu- navis.
sans a toto est voluntaria, quia vult ac- Et per hoc patet ad omnia objecta so-
tum, licetnon velit circumstantiam quam lulio, praeterquam de ifjnorantia uivin-
ignorat : et si scire posset, nec actum cibili : et de illa dicendum, quod redu-
vellet, sicut cognoscere Liam in Jacob citur ad voluntarium cujus actus est vo-
fuit voluntarium antequam consentiret luniarius, sed non circumstantiae : ita ta-
in eam ut suapi. men, quod voluntas largc sumalur.

DISTINGTIO XLII.
Desceiidit ad speeiales cliffereiitias peccati in communi.
A. Afi voluntas et actio mala in eodem homine et circa eamdem rem sint unum
peccatum, an plura ?
Gum autein voluntas mala et operatio sint peccatum, quseri solet, utrum
in eodem homine et circa eamdem rem heec duo unum sint peccatum, vel
diversa : ut si quis voluntate furatur, voluntatem habuit malam, quee
peccatum est, et actum malum qui item peccatum est. Hsec autem duo
diversa sunt, scilicet voluntas, et actio. Sed numquid diversa sunt peccata,
an unum ? Quidam dicunt ununi esse peccatum, alii vero dicunt diversa
esse peccata. Quia cum constet hsec duo esse diversa, aut diversa duo
peccata dicuntur, aut duo diversa non peccata? Quibus ah"i respondent,
hsec duo diversa esse non peccata. Non enim peccata sunt, sed peccatum
unum : quia una prsevaricatio vel inobedientia in utroque admittitur, sive
quando vult, sive quando agit : et unus est ibi contemptus, sed minor
cum in voluntate solum peccatum continetur, major vero cum voluntati
etiam operatio additur : et ideo majus fit peccatum, sed non plura, cum
voluntas operi mancipatur.
B. Alia contra eosdem oppositio.
Sed adhuc eisdem objicitur, Si unum tantum illa duo peccatum sunt,
cum quis voluntate mala *
prius concepta deinde opus patraverit, non
* Edit. J. Alleaume, mali.

IN II SENTENT. DIST. XLII, C. 651
pro aliquo reus est, nisi pro quo ante opus reus erat, cum adhuc in
sola volunlale peccaturn consistebat. NuUus enim reus est cBternai mor-
tis, nisi pro peccato : sed peccatum aliud non est admissum actione, quam
prius admissum erat voluntate. Xon ergo pro aliquo alio iste fit damnai)ilis
actu peccando, quam ante fuerat, cum sola voluntate delinquebat. Ad hoc
etiam et illi respondent, dicentes propler peccatum (luidem tantum iilum

furem reum conslitui, et quamvis ejus voluntas etactio unum sint pecca-
tum, pro alio tamen reus factus est actu peccando, quam prius erat sola
voluntate delinquendo : quiapro actu, qui est aliud quam voluntas, licet
non aliud peccatum.
C. Alia adversus eosdem objectio.
llem et adhuc qua^stioni instant, diccntes ha3C duo ideo diversa csse
peccata, quia diversorum legis mandatorum praevaricationes sunt. Alio
enim mandato legis prohibetur actio furti, scilicet, Non furaberis : alio
furandi voluntas, scilicet, Non concupisces rem proximi lui '. (iUm au-
lem ha3c duo diversa mandata sint, quibus illa duo prohibentur, patet
illaduo diversas esse pra^varicationes .•
diversa igitur peccata. Ad quod
etiam illi dicunt diversa quidem esse mandata, quibus illa duo distin-
ctim prohibentur, ut Augustinus docet5?//?er Ejoodiun. Verumtamen in illis
non observatis una tantum pr.'evaricatio incurrilur, unumque contrahiliir
pcccatum, licet duo diversa illis i)rohil)eanlur. Sicut e convorso duo sunt
mandata charitatis, quibus duo praecipiuntur diligi : una lamen in ois
nobis commendatur charitas.
prima tanjît gonorales (liffinitii)nos racii-
cuni poccati. In socumla, spocialitor lan-

gil (livorsitatom poccati maxinii, quod i>>t
DivisK» TKXTUs. j)occatum in Spirilum sanclum, qua* in-

cipit inlVa, dislinct. XLIII. ibi, A, « /'.'s/
pr.v/crca t/iunldat/i pvtratuin, otc. »
« Ci(m autcm vuluntas nia/ti et opera- IIa'c autom distinctio iiabot parles
/to snit pcccatum, ctc. » (luintiuo : iu (piarum prima qua-ril.
Ilic incipit agorc do modis p(>ccatorum. Itrum voluntas aclualis inlorior, ol opus
Et liahet duas partos : in (piarum oxlorius, sint unum poccalum. vol non ?
' Exod. XX, 15. Non futurum facici Ibiiloiu, ^û ôncupiiccf. domum ptvximi tui, etc.
M"^ :
Iii sccunda, peccalum Iransit
(iiialiter peccatum additum voluntati : ergo duo
actu, ct manet reatu? ibi, D, « Prselerea peccata sunt voluntas et actus.
solet quxri, Ciiin ab aliquo, elc. » In 3. Tertia est liaec : Unum peccatum
tertia, tangil diversitalem radicum pec- non proliibetur nisi mandato uno, et plu-
cati, ibi, F, « iModi aulem peccatorum, ra pluribus : sed voluntas et actus pluri-
etc. » In quarla, agit de septem vitiis bus mandatis prohibentur : ergo sunt
capitalibus, ibi, H, « Prssterea sciendum plura peccata.
est, etc. » In quinta, ostendit qualiter i. Ad idem potest objici per hunc mo-
ex superbia et cupidilate omnia vitia dum : Sicut supra habitum est, voluntas
oriuntur, ibi, I, « Ex superbia tamen interior et opus exterius dilTerunt sicut
omnia mala, etc. » arbor et fructus : sed arbor et fructus
Et pet hcec et disputationem sequen- sunt diversa mala in malis, et diversa
tem patebit sententia. bona in bonis : ergo voluntas interior et
opus exterius sunt diversa peccata.
5. Item, Super illud Psalmi lxviii,
28 Appone iniquitatem super
: iniquita-
tem, etc, dicit Glossa, quod qui opus
voluntati addit, addit iniquitatem ini-
ARTICULUS L quitati : non autem additur iniquitas ini-
quitati, nisi diversa diversae : ergo vo-
Utrum voluntas interior cum actu exte- luntas et opus, etc.
riori sit idem peccatum vel diversa ? 6. Item, Super illud Apostoli ad Ro-
man. i, 29, homicidiis \ dicit Glossa :
« Pluraliter dicit, homicidiis : quia aliud

Incidit autem qusestio circa primam par- est homicidium voluntatis, et aliud sim-
tem, Utrum voluntas interior cum actu pliciter operis. » Ergo similiter est inahis
exteriori sit idem peccatum vel diversa? peccatis : ergo voluntas, etc.
Videtur autem, quod diversa :
7. Item, Voluntas interior et opus ex-
1. Per tres rationes, quas Magister terius differunt sicut causa et effectus
po- :
nit in Littera, et solvit : quarum prima hoBC autem diversa sunt semper : ergo
est haec, Voluntas et actus aut sunt plu- sunt diversa peccata.
ra peccata, aut sunt non plura peccata. 8. Item, Universale prsedicatur de plu-
Si suntplurapeccata, habeo propositum :
ribus inferioribus suis divisim, et postea
sed plura peccata non sunt unum pecca- divisim cadit in pluralitatem, quando de
tum : ergo voluntas et actus exterior non pluribus simul conjunctim praedicatur,
sunt peccatum. Si autem non sunt plura ut si Socrates est homo, et Plato est ho-
peccata aut ergo neutrum est peccatum,
: mo : ergo Socrates et Plato sunt homi-
aut alterum est non peccatum : quorum nes. Constat autem, quod voluntas for-
utrumque falsum est ergo relinquitur, : nicandi peccatum est, et fornicatio pec-
quod sunt peccata plura. catum est : ergo voluntas fornicandi et
2. Secunda est haec Pluribus quorum : fornicatio sunt duo peccata et idem est :
alterum non est peccatum, non efficitur de aliis : ergo in omnibus voluntas inte-
magis reus, quam uno quod est
aliquis rior, etc.
peccatum ergo si voluntas et actus sunt
:
9. duobus per substantiam
Item, In
plura non peccata, illis non efficitur ali- differentibus numero, non est accidens
quis magis reus, quam voluntate sola unum numero
: : sed voluntas et actus in-
hoc autem falsum est : ergo actus est terior diflerunt per substantiam : ergo
' Vulg. habet, ad Roman. 29

i, : Plenos invidia, homicidio.
IN II SENTENT. DIST. XLIT, C, ART. 1. 653
unum accidcns numero non cst in eis : 0. Itcm, (^na est pfena utriusque : sed
sed malilia et dcformitas est accidens vel plurium pcccalorum nou cst una pcena :
per modum accidcntis : er<ô nou est una erjô ipsa sunl unum jxjccatum.
dcformitas in voluntate interiori, et actu
exteriori. Solutio. Diccndum, quod quando vo- soiutio.
10. Item, Quandoque non simul tem- luntas et aclus conjuncta sunt, ipsa sunt
pore sunt voluntas interior et actus exte- unum peccatum duplcx : quia id quod
rior :quod utrumquc est pcc-
et constat. cst naturale in peccato, duplicatur in
catum ergo non sunt unum numcro

: pcccato, scilicet substantia actus : (juia
peccalum quia idem numero nou anle-

: duo actus sunt intcrior et exterior. Id
cedit seipsum tempore. autem quod est formalc, scilicet defor-
contra. Sed coNTRA : mitas, est idem. In ratione enim formse
1. Supra habitum est, quod primum et linis est peccatum unum, quia unus
malum ct causa mali volunlas cst : ergo est linis utrique, et una avcrsio.
actus non est malus per se, sed pcr aliud Et per lioc patct solutio fere ad lo-
sive per accidens : malum autem per sc tum.
et malum per accidens, non diversilicant An primum dicendum, quod ista sunt a.i i.
substantiam secundumnumcrum:ergovo- plura non peccata scd unum pcccatum,

luntas interioretactuscxterior nonfaciunt id cst, uuita in dcformitate uua. I'^t sic
diversa peccata secundum numerum. patct,quod utrumciue cst pcccatum : cl
2. Ilcm, Unum numero peccatum cst tamen nou plura peccata quia unum : t-st
pro quo una numcro pcenilentia injunjî- ibi pro[)tcr allcrum, sicut aclus per vo-
tur sed pro voluutate et aclu quando
: lunlatem : et unum cx altcro, sicut ex
conjuncta suut, una numcro [XBuilentia causa et ex volunlate : et unuui iu allero
injungitur crgo unum numero suut

: coujunctum tini, sicut voluntas iu actu
peccatum. exteriori.
3. unum me-
Item, In operibus bonis Au aliud quod non effici-
dicendum, Ad 2.
ritum tantum sccundum numerum con- tur magis reus intensive, quando volun-
stituunt volunlas interior et opus exte- tas et aclus sunt coujuncta : sed eflicitur
quando conjunguntur
rius, eigo cum : pluribus rcus matcrialitiT, quia duplioi
Deus non tam computct mala nostra actu. Si autem pra^cederet actum volun-
quam bona, erit in malo unum numero las tcmporc, tunc scqucrctur argumcn-
peccatum, voluntas iuterior, etc. luiu : (luia tuuc non solus actus exlcrior
i. Ilem, Tna est convcrsio et aversio seiiuitur volunlalcm inlcriorcm, scd
in utroque quando voluntas ct: quia mcdia voluntas ciim actu extcriori sc-
opus conjuncta sunt, uon convcrlilur quitur voluntatcm ([uiv pr;cc(>ssil. ct liaM-
voluntas ad bonum commutabile, nisi facH duo peccata.

pcr opus : cum ergo unitas peccati sit ab Ad alu d diccmlum, (juo.l li;cc cs( Aa 3.
una conversione, et una conversionc vo- rals;i, (juod proliibcatur duplici prohibi-
luutas iutcrior et actus extcrior suut tionc. (puindo coujum-ta sunt : quia cum
uuum peccatum. dicitur. \o/i mtir/itihcris, ibi prcdiibctur
:>. Item, llnum peccatum cst ;ib uu;i vohmtas in opus progrcdicns. Cum au-
privation»! gralia- et corrupliouc boiii i,.ni dicitur, \t)n rt)nrn/nsct's, ctc. ', il»i
naturalis : sed non alio priv;it opiis (|u;iiii prohibctur voliiut;is iu dclcclabili cogita-
voluntas, quando conjuncla sunl : crgo liuiiis l;iutum nMiuicscons. Scd t;imcn
unum pcccatum cst voluut;is ( iim op(>rc iM;igislcr h(»c lcrliiim alitcr solvil iii /.//-
exleriori. (rrti : scd iion cst curaudiim : quia isla
'
Exod. XX, IV, 17.
634 D. ALB. MAG. ORD. PRTED.
solutio magis csl ad rcm, sua autcm pluribus difTcrentibus forma secundum
magis ad homincm. essc, licetnon secundurn rationcm, ut
Ad i. Ad aliud dicondum, quod difTcrunt Socrates et Plato duas habent humani-
matcrialilcr, ct in hoc liahcnt simililudi- tates : sed sicut diximus prius, voluntas
neni cum arborc et fructu : sed non si- interior et non habent
actus exterior
miha sunt in mulliplicationc formce, nisi unam deformitatem secundum esse
quia multipHcatur in arhore et fructu. peccati, in quantum est peccatum ct :
Ad 5 et 6. Ad duo sequcntia dicendum, quod hoc idco non est simile.

aut intelligitur de diversitate materiali : Ad aliud dicendum, quod in duohus
aut si inteUigitur de diversitate formali, quffi omnino diversa sunt, verum est
lunc accipiendum est de voluntate divisa quod objicit sed voluntas et actus non
:
ab opere secundum tempus. diversificantur omnino quia uniuntur :
Ad 7, Ad aliud dicendum, quod licet opus in fine, et ab illo fine tota est deformi-
extcrius procedat a voluntate interiori tas : quia (ut dicit Augustinus) omnis
sicut a causa efficiente, tamen unitur ei humana perversitas est frui utendis, et
in fme, et per consequens in aversione uti fruendis.
fmem illum consequente : quia non Ad aliud dicendum, quod quando di-
avertitur nisi per hoc, quia bonum com- visa sunt, et voluntas limitata est in sc,
mutabile sihi ponit in fmem et ideo: nec progreditur in opus, nec continuat
formaliter sunt unum peccatum. se ad opus : tunc bene conceditur, quod
Ad 8. Ad aliud dicendum, quod hoc est ve- sint diversa peccata, ut patet ex preeha-
rum, quando commune prsedicatur de bitis.
D. Si peccatum ab aliquo admissum in eo sit quousque poeniteat ?
Prseterea solet quaeri, Cum ab aliquo perpetrato voluntate peccato

voluntas id agendi et actio transieril, nondum tamen vera habita poeni-
tenlia, utrum illud peccatum usquequo poeniteat, sit in eo ? Quod non
esse videtur : quia volunlas illa quae prius fuit, non est, neque actio :
quia neque '

vult illud vel agit, quod ante voluit et egit. Sed non est
ignorandum peccatum duobus modis dici esse in aliquo et transire,
scilicet actu, etreatu. Actu est in aliquo, dum ipsum quod peccatum est,
ut actio vel voluntas, in peccante est. Reatu vero, cum pro eo, sive
transierit, sive adsit, mens hominis polluta est et corrupta, totusque homo
suppliciis obligatur perpetuis. Nec umquam est in aliquo peccatum actu,
praiter originale, quin sit etiam reatu : sed est reatu intelligendum, post-
quam transiit actu.
' Edit. J. Alleaume, non.

IN II SENTENT. DIST. XMI, D, ART. 2. 6o5
ergo ex parte illa nihil relinquilur ut rc-

mancat in anima ergo oportet, quod :
maneat ex parte conversionis ad bonum

commutabile sed ex parte ilia non rc- :
ARTfCULUS II. manct nisi per dispositionem vel habi-

tum quem relinquit : ergo reatus aut non
bi quo fundalur realus ? remanet in anima, aut si manet, funda-
lur in illa dispositione vcl habitu, ut vi-
detur.
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, Sed cOxNtra objicitur sic insolubiliter, sed con.ra.
ibi, « Prselerea quferi aolet, etc. » quod
Reatus enim cum dicat obligationom 1. Aliquis peccatum avaritiae commit-
ad pcenam, necesse est quod fundetur tit, et antequam pcenitcat, eflicitur pro-
in aliquo sicut in causa aut igitur fun- : digus : constat, quod remanet reatus
datur in actu, aut in aliquo relicto ex avaritiae. Aut ergo remanet liai)itus ava-
actu. Non in actu intcriori vel exteriori : ritiae in quo fundatur reatus ille, aut
([uia uterque transit, ut probat in Lit- non. Si remanet ergo contraiii actus :
tera : et cessante causa cessat efTectus : sunt in eodem secundum ideu), scilicet
unde si fundaretur in actu, oporteret prodigalitalis et avaritiie, quod est im-
quod non esset reatus nisi existente possibile. Si autem non rcmanet habilus
actu ct hoc falsum est
: ergo fundatur : avaritise, et tamen manet reatus er-ô :
in aliquo ex actu relicto. Quseritur igi- reatus non fundatur in habitu vcl dispo-
tur, Quid sit illud? sitionc relicta ex peccato.
Videtur autem, quod sit habitus vel 2. Item, Pronitas ad actum peccati
dispositio : quia remanet post poRnitentiam et gratiam,
1, Ex similibus actibus similes habi- quia non purgatur nisi pcr consuetudi-
tus relinquuntur (ut dicit Philosophus) nem boni reatus autem non manet post
:
in bonis et in malis : ergo ex actibus pcenitcntiam et gratiam ergo non fun- :
malis anima relinquilur habilus vel

in datur in pronilale dispositionis vel habi-
dispositio ad actum similem in specie. tus quia pronitas ad actum aliquem
:
2. Item, Ifomo non lil pronior ad determinatum in specie, non ost in ani-
unius spcciei actus quam alterius, nisi ma nisi secuiulum disîosiliones vel iia-
ex aliqua dispositione vel liabitu relicto : bitus.
sed ex frequcnti malc agere lit homo 3. Iteiii, Oninis dispositio et habilus
pronior ad actus ejusdem generis vel ([ualitates sunt ontis : ergo siint ab eiite
speciei : ergo relinquunt habituin. prinio : id aulom ([iiod maculat imagi-
\\. It(mi, Poena sensus (lct(!rminata nciu cl (lclurpiit. iioii [tolest esse ab onto
non se(juitur substantiam aniiiue, sed [iriiiio ; ergo macula iion csl dis[)osilio
ali([ui(I [)()silum in i[)sa ([uod est ens. vel liabitiis : eigo reatus iion fiiiidalur
(liini igiliii- iiiliil [xisilive causetur in i[)sa in illo.
nisi liabilus cx oîeralione p(>ccati, vide-

tiir qiiod nihil remaneat de [leccato iii Soi.irio. .Vd hoc sino [ira^judicio »li- Soluiio.
aiiiina, nisi (lis[)ositio vel habitus incli- ceiidum, quod reatus fundatur in iiiacu-
nans in [)eccatuin : orgo videtiir, ([uod la ciil[)al>ili. Ila'c aiilem maciila (>sl cor-
reatus fundeliir iii illa (lis[)osilione vel luptio [)iilclirilii(linis boni naliiralis, sic-
liabitn. difercmus maculalum
iil si in facie mu-
i. Itom, Ex [)arl(> illa cx qua [tocca- til.ituiii. II. ec autem macula r.linquitur
tiiin niliil esl, non [lotosl romanore in ox [loccato anim.T, ul Magislor dixit su-
aclu : sed ox [)arl(> aversionis niliil osl pra, iion dis[)()silivo et in
: : illa funda-
050 D. ALB MAG. ORD. PRMD.
tur reatus, secundum quod substaniifi- dem et habitus potest rclinqQi ex mala
catur in bono natuiali. operatione : sed non in illa fundatur rea-
Si auteni objicitur, quod secundum tus, ut probatum est per ol)jectiones fa-
boc una est macula in omnibus peccatis : ctas in contrarium.
quia unum privatum, quia gratia : et Ad ALiUD quod objicitur de sensibili
unum corruptum, scilicet bonum nalu- poena,dicendum quod poena diversifica-
rale : ergo etiam unus numero est rea- tur secundum diversitatem maculae, et
tus omnium peccatorum : ergo et pcena jam dictum est qualiter macula diversifi-
eadem et una. Dicendum, quod nibil catur.
horum sequitur quia bonum privatum, : Si autem quseritur, Utrum sequitur
scilicet gratia et integrilas naturse dupli- animam, vel substantiam animse, vel
citer consideratur, et etiam bonum cor- aliquid aliud positum? Dicendum quod
ruptum, scilicet in se, et sic procedit nihil prohibet, quod ponatur sequi sub-
objectio non corrumpitur neque
: sed sic stantiam sub tali defectu, licet non pos-
privatur nisi a malo secundum quod set in ipsam secundum quod sine defectu
malum, non secundum quod est hoc ma- illo accipitur : sicut etiam multa agentia
lum. secundum naturam inferuntur corpori
Consideratur etiam utrumque secun- composito aliquo principiorum compo-
dum quod est ad actum, et sic bonum nentium harmoniam corporis, quse har-
naturee magis privatur respectu castitatis monia manente nullam possent inferre
per maculam quae est ex luxuria, quam passionem.
respectu liberalitatis : et bonum gratise Ad ALiuD dicendum, quod licet pecca-
elongatur magis in quantum est in casti- tum penes aversionem solam considera-
tate, quam quantum est inliberalitate.
in tum nibil sit, tamen non est omnino
Ex parte autem illa qua privatio respicit nihil secundum quod aversio substanti-
actum ejus quo privat, nihil prohibet ficatur in conversione : quia (ut superius
privationes numerari, et reatus sequentes diximus) malum agit virtute boni, et sic
numerari, et etiam penes hoc diversifi- causat malum in anima quod radicatur
cari. in bono naturali : et non omnino nihil
Ad 1. Ad m quod primo objicitur, dicen- est, sed macula sua mutilatione spirituali
dum quod reatus meo judicio fundatur deformans imaginem.
in macula, quse est privatio et corru- Sunt autem qui hanc qusestionem
ptio boc modo considerata. aliter solvunt, quod macula sit aliquid
Ad 2. Ad m autem quod probat, quod hoc ens positive : sed quia non bene susti-
sit dispositio vel habitus duobus argu-
neri potest hoc quod dicunt, ideoprse-
mentis dicendum quod dispositio qui-
:
tereo dicta eorum.
E. Quihus modis dicitur in Scriptura reatus ?
Reatusin Scriptura multipliciter accipitur, scilicetpro culpa, pro pcena,

pro obligatione poenae temporalis vel seternse. Si enim mortale est, obligat
nos poenae aeternge si veniale, obligat nos poence temporali. Duo enim
:
IN H SENTENT. F)IST. XI.II, i:, WVW I o:n
sunl geneia peccalorum, moilaliuni scilicet, ct vcnialium. MortalL- csl per

quod liomo morlcin a.'tcrnnm mcrctur. Crimcn cnim, ul ait AuguslinuSj
est quod est diyiium accusalione et dauinationc. \'ciiiale aulcm quod
liominem usquc in rcalum pcrpetua) morlis mju gravat, vciumlamen
pmnain meretur, sed lacile indulficlur.
quod veniale conversionem habet ad

bonum commutabile ergo in voniali est :
aversio ab incommutabili bono et con-

ARTICULUS Jll. versio ad coinmulabile bonum,
Sl-D CONTRA :
sed conlra.
Utrum peccahim per unam ralionem 1.Avcrsio ab incommutabili bono non
dicalur de ve?iiali el morlali pcccalo, liabel ipsum per }:iatiam iiibabilantem :
vel per prius cl posterius? et, Quali- ergo si peccans venialiter avertitur ab
ier peccatwn veniale sit peccatum '/
incominutabiii bono, non liabet incom-
mulabile bonum pcr îjraliam inliabitan-
tcm : quod falsum cst, quia lunc nemo
Deindc quseritur de lioc quod dicit, salvaretur.
ibi, E, circa medium : u Duo e/iim sunt 2. Item, Peccans venialiter diligit
(jencra peccatorum, mortalium scilicct, creaturam citra Deum : ergo mai,MS
et venialium. Deum : ergo non averlitur, quia debilius
Et sunt duo liic quaercnda, scilicet non avcrtit fortius, sed e contra.
utrum peccatum per unam ralionem
dicatur de mortali et veniali, vel per Item ulterius quaeritur, Quaic pecca- Qnapst
pi'ius el poslerius? et, Qualiler venialc tum veniale dicitur mnlum ? .MaUim
sil peccalum ? enim dicitur aprivalione boni gratiiiti ct
Sed Iiorum primum supra in eodeni corru[)lione naturalis : et peccatuin vc-
operc determinatum est '. niale nec privat iiratia, nec corrum[)it
bonum naturale ergo non debet dici
Ad seclndum sic proceditur : malum.
1. In omni actuali peccato quod pecca-
tum cst, nccesse est esse ea qujc consti- SoiATio. Diconduin seciiiuluiu Docto- ^** '
tuunt peccalum : peccatum veniale esl rcs, quod [)eccatuiu vcnialc ronversio-
actualc peccalum : ergo ncccssario sunt ncm ad bonum coininutabilc iion babct.
in (M) illa ({Uic conslituunl peccatum :
iiisi sicul ad viam morosam, non tamcn
lh'pc autem sunt aversio et convci"sio :
siciit ad liiicm : ct cuin sccundiiin iii-
erjô in veniali csl aversio et conversio. t(mti()ncm ct voliintatcin [leccantis non
2. Itciii, Oinne (|uod non cst aversum intendatur iiisi conversio in [)cccato, cl
al) onliiie ([uo e\il a piinci|)io [iiimo, est conse»|uatur aversio sine voluntate el
ordiiialiile in idem [)rinci[)iuin [iroiit i[)- siiic intentioiie. nnM liabcbil \cnial(> nisi
siiin cst linis : sed vcniale non est ordi- (lis[)ositi()neni ad avcrsioiKMU. cl iion
nahile in i[)sum \)H)u\ i[)sum cst linis :
aversioncm a idco
liiic : ct iion Iiabcl
cr^ô csl aversum al) ordine ([uo res exi- [)lcnain ralionein [>cccali, ncc in conver-
vit a [)i'inci[)i() |)iiiiio : crô cst aversuin sione. iicc iii avcrsionc sicul inortnlo :
ub incommulabili bono : constul autem, ct idco noii icctc dividitur vcnialo i)ec-
'
Cf. Siii>ia, l)i>t. .\.\\l\'.
XXVll
658 D. ALB. MAG. ORD. l»HyED.
catum contra moitalc unde ncc conver- : omnem proportionem liabet : ergo non in
sioneni nec aversionem hubet in eadcm infinitum exceditur vcniale a mortali :
ratione cum peccato mortali. cum ergo acerbitas pcenae scnsibilis

Ad 1, Et per hoc patet solutio ad primum : debealur peccato ex parte conversionis,
quia ista duo in una ralione non consti- videtur quod injuslum judicium est,
tuunt peccatum venialc et mortale, sed unum punire in iiitinitum, et aliud finite
sunt in eis per prius et posterius, sicuf in igne.
peccatum pra^dicatur de eis per prius et Si dicas cum Gregorio, quod hoc est,
posterius. quia homo peccat iu suo asterno, et ideo
^^f 2. Ad aliud dicendum, quod aversum punietur in ceterno Dei. Contra Pona- :
directe ab ordine exitus a primo, qui tur, quod aliquis permaneat usque ad
exitus continuabilis est in ipsum ut in inortem in peccato veniali, ille peccavit
finem, est peccatum mortale : quia hoc venialiter in iBterno suo : et tamen non
corrumpit ordinem etiam secundum ha- aeternaliter punitur : ergo nec peccans
bitum in averso : sed veniale proprie mortaliter in (eterno suo, videtur debere
loquendo est preeter ordinem, et non puniri seternaliter.
contra ; quia licet cum ipso non sit 2. Praiterea, Videlur falsum quod ve-
conversio ad bonum incommutabile se- niale puniatur teuiporaliler : quia cum
cundum actum, co quod non potest ali- aliquis discedit in mortali et veniaH : aut
quis simul et semcl venialiter peccare et remittitur ei veniale post mortem, aut
mereri secundum actum, non tamen non. Si non : ergo punitur in seternum,
contrariatur ordini secundum habitum : et tunc falsum est quod dicit in Littera,
quia venialiter peccans convertitur se- quod puniatur temporaliter veniale pec-
cundum habitum, licet non secundum catum. Aut remittitur tunc post mor-
actum. tem et tunc falsum est quod dicitur ab
:
Et per hoc patet solutio ad totum. Ecclesia in cantu, quod « in inferno nulla
est redemptio '. »
3. Si dicas, quod peccatum veniale

non ex se, sed in quantum jungitur mor-
tali, punitur aeternaliter : et hoc accidit
ARTIGULUS IV. ei. CoNTRA : Ponamus, quod aliquis di-
scedat in originali et veniali, illi debetur
Utriim per peccatum mortalc homo me- sensibilis poena ex veniali : cum autem
retur mortem setcrnam, et mm pro non sit susceptibilis gratiae post mortem,
veniali ? constat quod numquam remittitur ei ve-
niale, quia nullum peccatum remittitur
sine gratia : ergo in seternum erit in pec-
Deinde quseritur de hoc quod dicit, cato veniali : ergo reatus pcense manet
ibi, D, circa medium « Mortale est per :
in aeternum : ergo et poena : et sic pec-
quod homo mortem sstcrnam meretur. » catum veniale non conjunctum mortali,
Yidetur enim, quod mortale et veniaie punitur seternaliter : ergo falsum est
proportionabilia sunt ex parte conversio- quod dicit in Littera.
nis : quia
1. Bene aliquis diligit bona temporafia SoLUTio. Sine prsejudicio dicendum, soiuti
circa Deum, et alius diligit ultra Deum : quod licet multse rationes a Sanctis et a \
et constat, quod neuter diligit infinita Magistris assignatae sint, quare peccatum
dilectione : finitum autem ad finitum mortale punitur seternaliter, tamen una
» Officium defunctorum, Ad Matut. III Noct. Resp. 1,

IN 11 SENTENT. DIST. XXMF, E, AHT. i. 659
cst praB cselcris, qucc videlur niilii cssc anlc annos non tenetur
adolesccntia!
maîs cogens, li.ec scilicet : quia homo confcrre de suo statu, quando natus esl
per se subdit se impotcntiae perpctua? ad dc inlidelihus parentihus. Simus ergo in
exeundum dc dc se autem nul-
peccalo : piimo instanti in quo adolescens est, et
lam hahct potcntiam cxcuiuJi, cL cliam in illo instanli non potcst adolc^cens
in sc non compatilur id undc cst posse esse et confcrre : quia prius est esse
excundi quod cst âalia : et ideo justuin adolescentem, quam conferrc adolcscen-
est, pcrpctuum puniatur sic dcce-
ut in tcm : crgo potcst esse adolesccns antc-
dens, et hoc vocat (meo judicioj Grcgo- quain confcrrc tencatur. Peccet ergo ve-
rius peccare in aetcrno hominis. Sed non nialilcr, et discedat, tunc non discedit
sic cst in pcccato vcniali : quia in illo nisi in veniali et originali : et ila vidctur
non aufcrtur polcntia exeundi de pec- positio esse possihilis. Ad hoc autcm
cato, nec ctiam suhdit se homo impotcn- meo judicio diccndum, quod ista proha-
tia3 perpetute pcr voluntatcm, cum hahi- tio muilipliciter peccat : primo, quia
tuahs voluntas remaneat ad Dcum. Et cssc adoicscenlem est esse in ficri et non
ideo idoncum quod cxpictur tcmporali- in permanentia, sicut etiam juventus ct
ter, sicul tcmporalilcr secundum aclum sencctus. Et cum dicitur, Simus in pii-
et non sccundum hahitum avcrlitur, et mo instanti in quo cst adolescens, stul-
cum potentia rcdcundi. tum dictum est : quia in talihus quae
\a 1. DiCENDUM ergo ad primum, quod con- sunt in successione, non est accipere in-
vcrsio mortalis et venialis dupliciter stans in quo sunt, scd tempus, et in tem-
considcrantur, scilicct secundum dilc- porc in quo est adolcsccns, potest et
ctionis quantitalem quse est in utraque : tenclur confcrrc : et si omitlit, peccat

ct sic finita.' suntamhaj, ct neutri dchctur mortalitcr. Sccundo peccat : quia dato
poeniB aetcrnitas, sed accrhilas : cl islae quod adolescens posset esse inprimo in-
pcjenai quoad lioc proportionahilcs sunt, stanti, tunc in codciu potcst eliam con-
sicut et dilcctiones, et pccna ignis infcrni fcrrc vel inciperc confcrre, quia aliquis
non est inlinila in acerhitate. Possunt primo potest essc adolcsccns et confcrre
ctiam considcrari secuiidum modum con- adolcscciis, quia esse adolcsccnliMu non
versionis in comparalionc ad avcrsio- pra'ccdit confcrre adolcscentcm iu lom-
ncm : et sic dislanl sicut aflirmatio ct pore, scd nalura : ct isto modo (judicio
negatio, el sicut ens ct non cns, quae mco) positio cst impossihilis. Dato ctiam
iiilinilc dislanl : (juia mortalis avcrtit, et quod sit j)Osituin giatia dispulalionis,
vcnialis non avcrlit, scd ad avcrsioncm tunc dico (|uod punilur poMia scnsihili
disponit tantum ct sic rcspondcnl eis
: in ieternum : cl huc p(_r accidcns, ol uon
pouwr non proj)orlionatiC. per sc.
A.i 2. Ai) II» autcm quod ol)ji(itur dc vcniali \A si ()hjii.itur, (juod sccundum hoc
cum morlali cxistculi iii codcin suhjc- (>st iu purgatorio V(d in iuforno o\ \i\
cto, hcnc conccdo. limho : crgo simul cl seuud csl iu divcr-

A.i .!. Ai» II» aul(Mii (jiiod (ihjicitur, quod di- sis locis. Dico, (juod ij)se localit(M- ot in
sccdcus cum vcniali ct originali, jiunitur inhM no : cl tauuMi non sciitit, nisi accr-
a't(Miialilcr : dico sinc j)ra>ju(lici(», (iu(»(l hilal(Mu V(Miiali (l(d>ilam : scd iu limho
I)(»sirK» csl imp(»ssil)ilis. nou csl iocalitcr, scd (juoad ptvnani
Suul laiiKMi. (jui prohaul cam sic. ut liiiihi (jua» csl car^Milia visi<Miis Dci.
060 D. ALB. MAG. ORl). Pll/ED.
F. De modis peccatorum qui muUipliciler assignanhir.
Modi autem peccatorum varias in Scriplura habent distinctiones : in
qua dicitur peccalum duobus modis committi, scilicet cupiditate, et timore,
ut Augustinus tradit super illum locum Psalmi : Incensa i(jni et suffossa *.
His enim duobus modis dicit onmia peccata mortalia includi. Et incensa ea
dicit, qua3 ex cupiditate male incendente oriuntur : suffossa vero, quee ex

timore male humiliante proveniunt : quod est, quando quis cupit non cu-
pienda, vel timet non timenda. Alibi vero dicitur peccatum fieri tribus mo-
dis, scilicet cogitatu, verbo, et opere. Unde Hieronymus super Ezechie-
lem : Tria generalia delicta sunt, quibus humanum subjacel genus. Aut
enim cogilatione, aut sermone, aut opere peccamus. His aliquando etiam
addilur quartus modus, scilicet consuetudinis : quod in quatriduano Lazaro
significatum est. Dicitur quoque homo peccare in Deum, in se, et in pro-
ximum. In Deum, cum de Deo male sentit, ut haereticus : vel qu3e Dei
sunt usurpare proesumit, indigne participando sacramentis : vel quando

nomen Dei pejerando contemptibile facit. In proximum peccat, cum pro-
ximum injuste laidit. In se vero cum sibi et non alii nocet.
G. Quomodo differant delictum et peccaium ?
Variam quoque appellationem habet. Dicitur enim peccatum etiam de-

liclum. Et delictum fortasse est (utait Augustinus in qusesiionihus Lemtici)
decHnare a bono. Peccatum est facere malum. Aliud est enim dechnare a
bono, aUud est facere malum. Peccatum ergo est perpetratio mali : deli-
ctum desertio boni, quod et ipsum ostendit nomen. Quid enim ahud sonat
delictum, nisi derelictum? et qui delinquit, quid derelinquit nisi bonum ?
Vel delictum est quod ignoranter fit : peccatum quod scienter committitur.
Indifferenter lamen et peccatum nomine delicti, et delictum nomine pec-
cati appellatur.
* Psal. Lxxix, d7.

IN II SENTEXT. DIST. XLII, E, ART. 5. 661
prirao causa hujus inclinalionis : tunc

est timor tantum, quia ut dicitAugu-
stinus, oliam timor oritur ex amore et :
hoc gcneraliter, aut est respectu boni

ARTICULUS V. proprii, aut ordinati ad proprium : et
primo nmor sid, et secundo modo
est
Penes quid distinguunt Sancii et Ma- amor mundi: ct pcnes illa duo accipitur
gistri modos peccatorum ? dictum Bernardi. Si autem accipitur in-
clinans ex parte aflectus generaliter se-
cundum comparationem ad duh:edinem
Deinde quajritur dc hoc quod dicit, objecti movcntis : tunc est libido, quaj
ibi, F, « Modi autem peccatorum varias est in omni peccato movens ex parte
in Scripturis hahent distinctiones. » Prai- alTcctus. Si autcm est indinans ex parte
terenim modoshic determinatos, in mul- irascibilisin speciali : tunc est contem-
tis modis inveniuntur Sancti diflerentias ptus. Si vero ex parte rationis tantum :
ponere peccatorum. Unde, 1 Joan. ii, hoc potest esse tripliciter, scilicet secun-
10: Omnc quod est in mundo, concupi- dum privationemhabilus regcntis, vel se-
scentia carnis est, et concupisccntia ocu- cundum contrarium habitum rej.'enti,
lorum, et superhia vitas. aut sccundum privationem cognitionis

Itcm, Super Psalmum xxxvii, G : A non spcculativae sed approbationis boni.
/acie insipientise mex, dicit Gregorius Et primo modo peccatum est ex insi-
et Chrysostomus quod omne pcccatum pientia, secundo modo ex errore, et ter-
est ex insipientia. Ambrosius aulem di- tio modo ex ignorantia, de (jua dicit
cit, quodJ'omnc peccatum cst ex con- Pliilosophus, quod

omnis malus est
temptu. Et Augustinus, quod omne pec- ignorans. Divisio aulem adducta de
catum est ex libidine. Et Bernardus, quod epistola Joannis sumitur pcnes genera-
omne peccatumêst aut ex-amorc mundi, lia objccta movcntia polontias ad pec-
aut ex superduo amore sui. candum : qiiia illud aut cst intus, aut
Et quajritur, Pencs quid ista acci- cxtra. Si inlus : tunc est concupiscentia
piantur? carnis. Si cxtra secundum concupi-
: aut
Philosophus ctiam dicit,' quod omnis scibilem, aut secundum irascibilcm. Et
malus esl ignorans. Et Augustinus, primo modo cst concupiscentia oculo-
quod omne pcccatum est ex errore. De rum. Sccundo modo cst supcrhia vitx.
quibus omnibus dis])utarc longum es- Sccunda aulcm divcrsilas concupi-
scl ct (lispciidiosum. Sed ca qua' j)()s- scentiie quam ponit Matthanis, sumilur
sunt quaM-i, sunt duo, scilicet ([ualilcr pcncs gencralia instrumcnta peccaiidi.
umim(juo(I(ju(> illorum sumalur, secun- qua^ sunt cor, os, ct manus sive opus.
dum (juod [)eccatuiu orilur cx ipso, el Tcrtia divcrsilas sumilur pciics ea
pcncs (juid sumatur divcrsitas ipsoruni? contra (jua- ordiiiatur olTtMisa sivc no-
cumcnlum j)cccaiuli, (jikv sunl Dcus,
SoMiTio. Diccndum.J (juod divcrsitas j)ro.\iinus, ct ij)sc j)eccans.
csl trij)lcx (juam j)onit IMagist(M' iii /,//- An ii> ;iiil(MH (juod (juaM'ilur, (Juid si(
trrf/ : ct accijtilur (jiii(l(MU giMicralilcr, ct insij)icnlia ? Dic(Miduin. (juod insipirn-

penes jiriiiio iiiclinanlia in pcccalum cx ti/i dicitur (liij)licit(M-. scilicct a j^riva-
jiarlc alVccliis laiiliiiii. Jloc aultMii aul tiinic cjus (jund csl saj)crc : cl tunc est
est sccunduin (M-diiKMU iii boiiiim, cl sic idiMii (jtind iLrnoranlia, d sic non cst
oir,[ amar m(f/r i/iccndrns : aul sccundiim radix oimiis peccali. Dicilur cliam a jiri-
inordinatam liigam mali, cl sic csl fiiiiDr valionc saj)i(M»lia' d boni : d sic omuc
7nalr h/d/iiHiiiis. Si auliMii coiisid(Maliir j>ccc;itiim j^roccdit c\ ij)sa, (juia in ouiiii
662 I). ALU. MAG. ORD. PRMD.
peccato desipit bonum quod descritur ab commutabilc in omni pcccato, cum sit
ipso. conversio ad ipsum.

Error autem dicitur duplicitcr, sci- Amor sumitur ctiam pro voluntate
licet in scicntia cligendi, et sic non est inclinata ad bonum secundum actum, et
radix : et in cligondo, ct sic radix cst, sic est specialis allectus. Sumitur etiam
quia omnis pcccans eligit erronce, li- pro babituali voluntatis inclinatione
cet sciat aliter cligere. inordinata ad bonum proprium, et sic
Libido etiam accipitur dupliciter, sci- efficitur radix : quia sic est in omni pec-
licet actualis placentia boni inordinata, cato.
et sic est speciale peccatum actuale. Eodem modo senticndumcst de timore

Dicitur etiam habitualis concupiscentia respectu mali quod fugit timor.
boni commutabilis, et sic est radix om- Et sic patet solutio ad utrumque quae-
nis peccati : quia aliter placet bonum sitorum.
H. Deseptem principalibusvitiis.
Praeterea sciendum est septein esse vitia capitalia, vel principalia, ut
Gregorius super Exodum ait, scilicet inanein gloriam, iram, invidiain,

acediam vel tristitiam, avaritiam, gastrimargiam, luxuriam : qua3, ut ait
Joannes Chrysostomus, significata sunt in septein populis, qui terram pro-

missionis Israeli promissam tenebant. De his quasi septein fontibus cun-
ctee animaruin mortifera? corruptela3 emanant. Et dicuntur ha3C capitalia,
quiaex eisoriuntur omnia mala. Nullum enim malumcst, quod etiam non
ab aliquo horum originem trahat.
Videtur enim, quod sunt plura quara

septem : quia
1. Dicit Glossa, Proverb. vi, 16, su-
ARTICULUS VI. per illud Sex sunt qux odit Dominus,
:
etc, quod enumerat ibi septem capita-

Utrum scptem sint capitalia vitiss aut ha crimina, et coraparatione discor-
plura? et, Penes quid sumitur nume- diara seminantis ', quasi minora depo-
rus vitiorum ? nit. Sed nullum enumerat ibi de illis.
Ergo illa cum ilhs faciunt ad minus qua-
tuordecim.
Deinde qua?ritur de hoc quod dicit, Praeterea^ Vitium amphoris muhiph-
ibi, « Prseterea sciendum est septem esse cationis est, quam virlus, cum unam
vitia, elc. » virtutem circumstent ad minus duo vi-
* Proverb. vi, 16 19 : Sex sunt quse odit Do- dias.

viinus..., cl cum qui seminat inter fratres discor-
*
IN II SEiNTEM. DIST. XLII, H, ART. 0. 063
tia, unum sccundum defectum, et alte- SoLUTio. Ad licec et alia qute obiici de Soiutio.
. .,. ,. . ? ,. Ad i.
runi secundum supcrabundunliam : cum lacili possciil contra divisionem, dicen-

igilur scptem sunt virtutes, videtur quod duin quod cajiitale vitium duj)liciler dici-
quaiuordccim debeant csse vitia princi- tur, Lno modo quod plcctcndum capite :
palia. et sic accipiturin Glossa, Proverb.vi, IG.

Si dicas, sumunlur per op-
quod vitia Alio modo quod cst caput in numcro
posilionem ad virlutes cardinales, et non vitiorum, ad quod caetera tamquam
per oppositionem ad tlieoiogicas, tunc mcmbra rcducuntur : et sic accipitur hic
videtur quod ad minus octo sunt vitia :

capitale vitium quasi fontale vitium, a
quia quatuor sunt cardinales virtutes. quo tam sccun-
caetera oriuntur : et ideo
13. Item, Augustinus in lii)ro Confes- dum Isidorum quam secundum Grego-
siomim enumerat ista vilia, et addit rium ponuntur unicuique istorum multae
stullitiam, et quaedam alia. Er^ô vi- liliae quai nascunlur ex ipso.
dentur csse plura, quam liic enumeren- Ad ALiuD dicendum, (juod licet vitium ^''J'5/
tur. opponatur virtuti, non tamen oportet
4. Praeterea, Luxuria et gula opponun- quod vitium primuin princij)ali virluti
tur temperantiae : quare ergo non su- o[)ponatur : ct idco capitalia vitia non
muntur alia vitia pencs oppositionem ad sumuntur [)er oi)[)ositioncm ad virtutes
alias virtutes cardinales ? Nullum enim cardinalcs, vel theologicas, vcl dona, vel
opponilur fortitudiiii vel prudentia?, nisi beatitudincs, sed penes generalia movcn-
secundum quod justitia est generalis vir- tia appclitum, ad quae sicut ad causam
tus. alia vitia [)ossunl reduci, ut infra j)alc-
.•). Ilcm, Cum septem sint dona, et oc- bit.
to i)eatitudines, et duodecim fructus, Per boc aulcm jam patet solutio ad

quare per oppositionem ad illa non de- ouinia pra»tcr(juam ad ultimum.
lerminantur alia vitia ? Yidelur eniin, Ivr AD illud dicendum, quod su/jcrbia Ad 6
quod ita debeat lieri : quia opposita ho- duj)licitcr accijîtur. Lno modo gcncrali-
runi sunt vitia : eryo sicut ista sunt prin- ter, secundum (juod superbia dicitur
cipalia in bonis, ita opposila eorum sunt quasi sujiervia, (juu' ad su[)criora qua'-
])i'incij)alia in malis : ergo jam mulla cuiiique viam sibi facil : ct sic a[)[)ctitus
erunt vilia ca[)italia. quiccumquc supcriora vo-

exccllentiic ad
(). Item, Videtur (juod quiedam conlra- catur supvrhia : et sic ipsa non cst spe-
rietassil inlcr (Iregorium ellsi.dorum de cialc et capitale vitiuin, scd potius causa
vitiis istis : (juia Isidorus supcr Deuter. omnium vitioruin : et sic accipitur ab Isi-
VII, I, sic enumeral : (jastrimargia, j)lii- doro : ct sic cti;im Gregorius vocat su-
lai-giria, fornicatio, ira, trislilia, accdia, j)crl)iain rciiinam viliorum. 1*^1 sic ccno-
cenodoxia. (Iregorius vcro cimmerat su- (loxia sivc inanis gloria accij)ilur sub ca,
I^cr.lob, XXXV, sicul hic in Llllvra rcci- et siccslgloria de inaiii dignilatc, ct illa
laiitur. CiOnstal aulem, (juod Isidorus csl spccialis ct cajiitalis.
nullam facil mentioncm de invidia, ncc Sccundo modo dicitur su/icrfnn s[)c-
cliam de suj)crbia : ccnodoxia cnim ct cialilcr ajijictitus in dignitatc vcl j)ra'Ia-
suj)crbia non sunl idem, cum cenodoxia tioiic : cl sic ij)sa idcm cst (jiiod inanis
sil idem (juod immuiida gloria a ccnos gloria jiraMJiclo modo (licla, ct sic a Gre-
(juod csl liitinn ', cl Z',\n quod eai f/l<nin, gorio dicitui unuin caj)italc viliortiin : et
vcl vana gloria : vana aulcin yloria non inauis gloria csl idcm (juod ajtpctilus
cst i(li'iM (jiiod su[)crbi.i ; ergo vidclur glori.c iii liiudc qu;c inauis esl : ol cuiu
esse conlrarielas. laus noii sil j)riiicij)alc iiiovens ud quod
* Vcl forlc luclius a xEvo^, DacMK.s-, vanus.

064 D. ALH. IMAG. OHI). V]\M\).
alia rcducanlur, non erit, hoc niodo cnpi- lia ahorum sensuum : crgo sicut accipiun-
talo vilinni, scd filia capitalis. tur duo vitia pcnes delectabile gustus et
taclus, ita accipienda sunt vitia penes
Qtieest.
Si AUTEM quoGritur, Penes quidsumitur dclcctal)iha Dicendum, quod non
alia.
numorus liorum vitiorum ? est verum quia cum verum in moribus
:
Dicendum, quod jprincipaliter moven- ordinetur ad bonum, non est completus

tia aut sunt ex parte spiritus, aut sunt ex appetitus in apparens verum : et ideope-
parle carnis. Si ex parte spiritus : aut ncs verum non polcst sumi capitalc vi-
movent pcr rationem apparentis boni, tium : une infidelitas et error non sunt
aut apparenlis mali. Si secundum ratio- vitia capitalia, licet sint criminalia et
nem apparenlis boni aut boni quod est : mortalia. Et hujus causa est, quia non
in sc, aut ejus quod cst in allcro. cstpencs appetitum completum, sed est
Si ia sc : tunc cst perversus ordo ibierror ex deceptione quce in quantum
in illud : et sic cst supcrbia, qua^ su- deceptio est, non est voluntaria : et ideo
perexlollitur de hono acceptogeneraHler. si csset inlidelitas vitium capitale, non
Si autem esl in allcro : lunc pervcrsus essent duces cum regina, ut dicit Grego-
ordo in illud ad destrucndum honuin
cst rius : quia posset esse, quod supcrbia re-
illud pcr invidiam, et hoc iterum in ge- gina incsset, et alia sex vitia, sed non
nere. Si autem
movens secundum ra-
est intidelitas : et ideo infidelitas vitium ca-
tionem apparcntis mali aut quod est : pitale esse non potest.
poena, aut quod est culpa. Si est appcti- Ad ALiuD diccndum, quod dclectabilia
tus contra malum culpae destruendum, praecipue concupiscihilis ct irascibilis,
non potest esse pcrversus : et ideo cx cum sint partes sensihilis animse, ut dicit
partc illa non potest esse aliquod vitium, Damascenus et Aristoteles et Avicenna ct
Si vero est contra malum pcenae : aut in Hieronymus super principium Ezechielis
sc, aut in alio. Si cst contra malum poe- in Glossa, non sunt extra carnem et :
noe in se et perverso modo : tunc est cum irascihilis praecipuus actus sit in-
acedia, quae fugit pcenam quae est ex la- surgerc pugnando contra nocivum, hoc
hore spirituaHum : et ideo quserit cva- hahet locum in acedia et ira. Concupi-
gari, quia in spiritualihus non învenit scibihs autem praecipue cst dclectabile
unde laetetur, eo quod lahoriosa reputat. carnis appetere et hoc hahct
: in delecta-
Si autem est malum apparcntis poenae in bili gustus et tactus in summo : et ideo
alio ct perverso modo : tunc est i?'a quce penes hoc nuUum speciale accipitur nisi
cst appetitus vindictae, eo quod videtur gula et luxuria.
poenam intuhssc illi cui irascitur. Ad ALiuD diccndum, quod sicut proba-
Si AUTEM ohjicitur, quod apparcns ho- tum est in quaestionibus de Aîima, nuUus
num multiphcatur per honum"cujushbct sensus simpliciter liahct delectahile nisi
virtutis, sicut est apparens verum, ct ap- tactus tantum, ct gustus secundum quod
parens altum, et apparens dclcctahile : est quidam tactus : et ideo penes delecta-
ergo oportct multiphcare vitia perappc- hilia aliorum sensuum non accipiuntur
titum in iUa. vitia capilalia, sicut penes delectahile
Item, Sicut est dclcctahilc scnsus gu- gustus ct tactus.
stus, ct sensustactus ita sunt deleclahi-:
IN II SENTENT. DIST. XLII, I, K. G«5
1. De superbia, quse est radix omnis mali.
Ex siiperbia tamen oinnia inala oriLintiir, et liocc, et alia .•

quia, ul ait
Gregorius, Raclix cuncli mali est sujierhia. De qua dicitur, InHiiun nmnis
peccatiest superbia ^
: qua3 est anioi" propriiu excellenlia!. (lujus ([uatuor
sunt species, ut Gregorius ait. Prinia est, cuin honiin) quod halx-t qiiis,
sihi attrihiiit '. Secunda, cuin credit a Deo esse datuin, sed tainen pro suis
meritis Tertia, cum se jactal hahere quod non habol. Quarta, cum cnMeris
despectissin^ûlariter vult videri \ INIerito ergo radix oinnis inali dicilur
superbia. Iluic autein videtur obviare quod Apostolus ail, Radi.i: oniniutn
malorum est ciipiditas "^

: ([uia sl radix omnium malorum csl rupidilas :
ergo superhite. Quomodo ergo superbia radix est et iniliiiin omnis i)ec-
cati ?
K. (Juo sensu ulruuiquc. radix dicalur oiuiuuin lualoruui, sci/icci ct sujterbia, et
cupiditas ?
!S(m1 iilruin([ue recte dicluin csse inhdligilur, si pMicrii peccaloriim sin-
gulorum, ii(»n singula generum utra(|uc lociilione iiicludi iiilclliLianlnr.
Niillum (jiiippe g-cniis pcccali esl, ipiod inlcrdiim cv siipcihia iidii iuovc-
iiial. >iiil!nm cliain, ipiod ex cu|)i(lil;ile idi(piando non desccndal. ^Sunl cnim
nonniilli hominum (pii cx cupidilalc liuiit supcrhi : cl aliipii c\ supcrhia
liunl ciipidi. h]st ciiiin, ul ait Auguslinus, homo (pii lon csscl ainalor |)C(ii-
nia', nisi |icr lioc piilarcl se exc(dlcnliorcm css(» : idciKinc ul c\i(dlal, di-
vilias ciipil : lali hoiiiiiii (»\ siipcrhia (diotiliir cupidilas. El csl ali(jiiis (|(ii
non amarcl excellere, nisi j)ularcl jicr lioc di\ ilias inajorcs hahcrc. Idco
' Va-cU. X, 1...
' Ktlil .Foaii. AIIiMuiii.'. Iiilittil.
' cr. S. .\iiL'nstiiuMii, l,il>. \l su|)('r (iiMicsim, i .ip. li.

'
I ;ul riiiiolli. VI, 1(1.
66H 1). ALB. MAG. ORD. PJl/ED.
ergo oxcellero laborat, quia divitias habero aiiiaL Tliiic innasciliir super-
bia; id est, anior excelleiitico, ex cupidilato. Patet oi-ô, quod ex suporbia

aliquando cupidilas, et ox cupidilalo aliquando suporbia oritur : ot ideo
de utraquo recte dicitur, quod sit radix omnis niali.
excellenlius omnibus se credit habere

quud habel. Et de his est versus :
Ex se, pro meritis, falso, plus omnibus,

ARTTCULUS VIT. iiillant.
Quidsit tumor ? et, Quomodo accipian-

tur species tumoris ?
ARTICULUS YIII.
Deiiide quaerilur de hoc quod dicit,

ibi, I, circa initium : « Cujus quatuor Quse differentia est inter initium et radi-
sunt species, eic. » cem ? et, Quae magis est essentialis
Ilffi secundum Gregorium sunt species peccato, scilicet, an superhia vel ava-
tumoris potius quam superbise. ritia ?

Quserunlur igitur duo, scilicet quid di-
catur tumor ? et, Penes quid accipianlur
species istae ? Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
ibi, I, circa finem : « Huic autem recte

Soiuiio. Et dicendum, quod (ut dicit Gregorius) videtur obviare, etc. »
tumor mentis est obstaculum veritatis : Et quaeruntur breviter sub uno articu-
et iumor inflatio prsesumptionis
dicitur lo tria. Primo, Quad differentia sit inter
ex posse quod habere se credit aliquis. radicem et initium ?
Et in hoc diflert a superbia : quia su- Secundo, Quoe magis sit essentialis
perbia est appetitus excellentiae sive di- peccato, scilicet superbia, vel avari-
gnitatis : tumor autem est fastus, et cau- tia?
satur ex potestate et dignitate adeptis. Tertio, Utrum sit speciate peccatum,
Ad secundum autem dicendum, quod vel duo peccata, vel duo mala, vel
proprium posse causalur tribus modis^ unum ?
scilicet ex innatis, acquisitis, et modo
habendi. Si ex innatis tunc est prima : Ad PRiMUM proceditur sic :

Quaest,
species, quandocredit se habere propriis Unus motusnonhabet principium nisi
viribus. Si est ex acquisitis : tunc cst unum : et initium est principium : ergo
secunda, quando credit quidem se habere idem est initium et radix.
ex alio, sed non gratis, sed per acquisi- SeD CONTRA : Sed cor
tioncm meriti quod erat proprium. Si ex In peccato duo sunt, scilicet aversio,
modo habendi : non
aut qui videtur, et et conversio : et in aversione incipit pec-
est et tunc est tertia species, quando
: catum in quantum peccatum : ergo ex
jactat falso se habere quod non hahet. illa parte habet initium : sed conversio
Aut videtur et est, sed singularis est et : propter delectationem ministrat nutri-
tunc est quarta species quae est, quando mentum et succum : ergo ex illa parte
:
IN II SENTENT DIST. XLII, K, ART. 8. m

liabct radiccm : non ergo idem est ini- catum .secundum id quod separal a Deo,
tium et radix. esseulialius initiat ipsum, quam avaritia.
Ad SECLXDUM sic : Ad tertilm sic dicit Au^ûstinus : Qufles'., 3.
1. Si nos consideremus peccaluni « Inilmm omuLs peccati cst suporbia, et

sccundum intentionem et volunlatem radix omnium malorum est cupiditas.
peccantis, nonest intentum et volitum ex Caveamus er^ro superbiam et avaritiam,

parte aversionis, scd intcnlum ct voli- non duo maia^ scd malum unum. » Kt
tum cx parte conversionis : ergo ex Ii.tc est (jlossa super Kxod. cap. ultim.
parte illa efllcacius initialur, (|uam ex Kr^ô videtui-, (|uod superbia et avaritia
parte allorius : ergo cupiditas magis esl sint idem vitium.
radix et efficacius, quam superbia sit Sed contha boc ost quod dicit Magi- sed contr».
initium. siev in Liitera, ultim. ca[).,ubi vult quod

2. Item, Peccatum ex parte conversio- divisim initicnt pcccalum, non simul et
nis habct terminum ct finem in quem ct ideo vult, quod iiiteiligatur de gene-
movetur voluntas, ct spccies penes quas ribus singulorum ', quod ulrum([ue dici-
distinguitur : crgo quod inclinat in illa, tur essc inilium omnis peccati, et non de
magis substantialiter peccatum rcspicit, singulis gcnerum.
quam id quod est in peccato sccundum

aversionem in qua nec linis nec terini- Solltio. Diccndum, (luod initium ot ,
Soiuiio.
.
.
Adquaest. I.
nus voliintatis est, nec specics peccati rndix diHerunt rationo, licof idem sint
(listinguitur : ergo cx paitc illa itcrum se- subjecto. Hadix onim, ul tactum est in
([uitur, quod cupiditas magis subslanlia- ol^jiciendo, princi[)iat poccatum ex par-
liter peccatum respiciat, quam suporbia. te conversionis ([u.o matorialis est in
^^'''' co.NTHA hoc cst quod ipso. luitium autom ost [)rimum ex
contra
I. Dicit Augustinus in libro de Libcro parto aversionis, ut [irobat objeotio pri-
arhilrio. (juod peccatum ex hoc non ost ma. Unde superbia quando gonoralitcr
quod est convcrsio ad oommutabilo l)o- sumilur pro babitiiali suporbia qua^ viani
num, ([uia ad bonum converti non est facit super voliintatom suporioris, i[)sa
malum scd est peccatum [)or aversio-

: est iniiium iii peccato, et non pioîrie
nem. bj"go quod initiat a parte aveisio- radix. Sed cu[)i(litas eliam generaliter
nis, inagis substantialilcr ros[)icil, ([uam aooo[tla [iro lial)iluali libidine boni com-
id quod iniliat i[)sum ex [larto oonversio- inulabilis, ladix osl ininistrans nutri-'
nis : sod priori modo initiat su[)erl)ia, monlum a[)[)otitui illioilo.
socundo modo avaritia : orgo su[)orl)ia VA |)or lioo [)alil soiiilio ad id i|uim1
essonlialius rospicil (|iiain avaritia. priino qua'iiliir, ([iiod o\ [»arto poccali

2. llom, Augusrnuis dioit, ([uod poo- in quanlum osl [locoalum. su[)orbia ost
caliiin iion osl ;i[)[)('liliis m.al.irum ro- initiiim : o\ [)ailc aiitcm [)(>ocali in nnjtis
ruin, scd dosorlio incliitriim : sod niillus \-ol |iocoaiilc, (•iijiidilas ost inititim.
a[)[)olitus ost rorum malarum in ([iiantuiu
sunt inala' : su[)orl)ia aiiloin initial so- Ait in aulciu (judd .«'••cundit qua^ritur, Adquir«i.J.
oundiim id ([uod est dcsortio moliorum :

dicondnm ([iiod jam [tatol sobitio. quod
orgo sii|)orl)ia ossonlialitor ost in \>i'c- sii|)orbiji magis ost iniiiuin scd avarilia :
cato. iiiagis ra(li\ ost. ([uia ill.i inoipil o\

3. Ilciii, Poroalum ost mors : sod mors [larlo esst* jiocoati sooundiim ([iiod poo-
osl magis soparatio a oaiisa vita', ([iiam oatiim. ciqiiditas autoin inoi[>it magis e\
(lol(tr : cigo ciiin sii|)crbia initiol [icc- [tarlo ojus ubi ost oonver>io.
' Vidc iiiiliuni o.ip. K.

608 D. ALB. MAG. ORD. PRylil).
Undc palet solulio ad omnia ohjecla cet hbido habitualis boni commutabihs :
circahoc: quia pcr id ad quod fit con- et sic est omnis peccati, et sic
radix
vcrsio, ctiam pcccalum distinguitur in est idem cum primo modo dicta super-
species, licct non accipiat rationcm pcc- bia subjecto, licet difrcrat ratione, sicut
cati ox illo. differunt avcrsio et conversio quoe sunt

in codem peccato, et sic accipit Augu-
Adqu8e 3 Ad TERTiuM dicendum, quod superhia stinus. Aho modo dicitur avaritia, quae
sumitur gencraliter, et specialiter. Ge- habet fmem possidendi ad sunicientiam

neraliler est habitualis supergressus alin materia speciaU quae cst bonum for-
titudinis voluntatis divinae, cui non sub- tuuce : et heec est vitium capitalc spe-
ditur pcccator : et sic est initium omnis ciale, ct non cst radix : tamen hoc
mali, et sic non est speciale et capitale modo sumitur a Magistro in Liltera,
vitiuni. Secundo modo sumitur secun- quando dicit, quod possunt ex ipsa cau-
dum quod habet fmem excellentiae in sari omnia peccata quoad genera singu-
materia speciah quai est dignitas pr^la- lorum, etnon quoad singula generum :
tionis et honoris : et sic non est radix, •sed sic non est radix, cum radix sit essen-
sed tamen sic potest esse causa omnium tiahs pars interior rei sed causa non:
vitiorum in numero. est pars, nec conjuncta rei ut pars.
Avaritia etiam dicitur duphciter, scili- Et per hoc patet solutio ad totum.
*-^^^ Âg Ti 4»-»—

>
IN II SENTfiNT. DIST. XMII, .V. f.09
DISTINCTIO XLIIl.
De iiiio pecetilo speeiali (|uo(l esl inai;-is îâve et aboiiiiiiabilc,

qiiod est peeeaUiiii in SpiriUiiu saiieliiiii.
A. Dc peccalo in Spiritum sanclum, quod dicitur etiam pcccalum ad mortem.
Kstpraelerea quoddam peccati genus, caiteris gravius et aboniinabilius,

quod dicilur peccatuMi in Spiritum sanctuni, de qno in Evaufrolio voritas
ait : Qui peccaverit in Spiritum sanclum, non remiltetur ei nequf bic, ne-
que iii fuluio '. VX Joannes in epistola canonica : Kst peccalunt wl niorteni,
non pro illo dico ut qais oret '. Qui enim peccat in Palrem, rcmillelur ci :
el qui peccatin Filium, remitlclur ci : qui autcm l)Iasj)Ii('mav(M-il in Spi-
rituin sanctum non remiltetur ei neque bic, neque in futuro '.
Sed qu(m'itur quid sit illudpeccatum in Spirituui sanctum, vel ad mor-

temVQuidam dicunt illud peccaluui esse desperationis vel obstinationis. Ob-
stinalio est indurala' mentis iu malitia pertinacia, per (piaui luimd iil impiu-
nitens. Desperatio esl, qiia quis diffidit iienilus dc bmiilalc Dci, avslimans
suam malitiam divina» boiiitalis maûitudincm e.xccderc : sicut Cuiiu (jui
di.\it Mdjor est iniquilas niea, quam uf reniani inerear

:
'•.
inruimiiic vcim
dicilur |)eccaliiin in Spirilum sanclum, qiiia Sj)iiilus sanctus cst ainor Pa-
liis ct Filii, ct IxMiifiuilas (jua sc inviccm cl nos (liliuiml. (jua' laiila csl. cu-
jus liiiis 11(111 cst. K(!ctc crp) in Sjîiilum saiicluiii dcliiKjucrc dicuiilur, (jiii
siia iiialilia Dci l)(iiiilal(Mn suj)(M'an' piilaiil, cl idcn |)(iMiili'nliaiii iinii as-
'
iM;iUii. .\ii, ;12 : (Jni diirril iDntra Spiyilnni siiiirliini. iinii iriniUrtiir fi, nrijnr in lioi .%.«. m/i>,
uci/Uf iii fidnio. Marc. iii, 2".t : {Jui l/litsiilinniirrril in Spiriliiin $iinrlum, uon fiiilirhit reinissionem
in xlcrnum, scd rcus cril ii'tcrni delicti. Luc. xii, iO. Li nui in Spiritnm sanctum blasphemaieril,
non rcinittrtur,
' I .loaii. V, 1(1.
'•*
C.r. Maltli. XII, ;i-i ; Marc iii, 2".i ; l.u.v xii, 10.
* (itMlOS. IV, \'.i.
070 I). ALI{. MAG. ORI). PRyED.
suimmf : (itqtii iniqnilati tam pcrtinaci monte inhtercnt, utcam numquain

rclinqucre pruponanl, et ad bonilatem Sj)iritus sancti numquam rcdire,
])alicnlia I)(m ahutcntes, et de miscricordia l)ei nimis prscsumcntcs : (juihus
phicet malitia propter sc, sicut piis honilas. Isti nimia pertinacia ct prcjc-
sunq)lione pcccanl, antumantes Dcuin non csscjustum. IIH desperationc,

Dcum nunhonum cxistimant, tollcntcs in Jioc turhulentissimo iniquitalum
mari portum divina3 indulgentia3, quo se recipiant lluctuantes. A'tque ipsa
desperatione addunt pcccata peccatis, dicentcs misericordiam nullam esse,
etquod super peccatores necessariadamnatio dehetur.
ARTICULUS I.
DIVISIO TEXTUS.
Quid sit essepeccatum in Spiritum
sanctum ?
« Est prxterca quoddam peccati genus
caeteris gravius, etc. »
Ilic agit Magisler de dilFerentiis gra- Incidunt autem circa primam partem
vioris peccati, quod est peccatum in hictria inquirenda, quorum primum est,
Spiritum sanctum. Quid sit esse peccatum in Spiritum san-
Et dividilur in quatuor partes : in ctum ?
quarum prima comparat hoc peccatum Sccundum, Quare peccatum in Spiri-
ad alia, et ostendit quia gravius est. tum sanctum dicatur ad mortem ?
In secunda, ponit hujus peccati assigna- Tertium, Utrum sit peccatum speciale
tionem secundum Augustinum, ex qua separatum ab ahis, vel sit conjunclum
trahuntur quatuor species illius, ibi, peccatis aliis ut circumstantia peccati vel
A, § 2 « Sed quseritur, Quid sit illud
:
accidens ejus?
peccatum, etc. ? »
Quatuoraulem species quse ibi colli- Ad PRiMUM proceditur sic :
guntur, sunt obstinatio sive induratio, 1. Omne peccatum est contra gratiam
impoenitenlia finahs, desperatio, et prse- quae est effectus Spiritus sancti : cum
sumptio. igitur hoc sit esse peccatum in Spiritum
In tertia paite, ponit aham secundum sanctum, quod est contra attributum
Augustinum assignationem, ex qua tra- Spiritus sancti, videtur quod omne pec-
huntur alite dua? species, scilicet invi- catum sit in Spiritum sanctum.
dentia h-atenice gratisp, et oppugnatio 2. Item, Omne malum opponitur bo-
C « Est etiam alia
veritatis agnitae, ibi, nitati : sed malitia est in omni peccato
hujus peccati assignatio. In quarta, ponit mortali : ergo omne mortale opponitur
assignationem secundum Ambrosium, bonitati : sed peccatum in Spiritum san-
ex qua eeedem duae alise, alia tamen ra- ctum quod opponitur bonitati
dicitur, eo
tione extrahuntur, ibi scihcet, D, « De Spiritus sancti ergo omne peccatum
:
hoc quoc/ue peccato , etc. » mortale est peccatum in Spiritum san-

ctum.
TN II si:nti::\T. dist xlih, a, aht. i. (;7i
3. PrsBlerea, Videlur potius peccatum terunioncm pfrsonarum ad invicem, pec-

esse in Spiritum sanctum, in quo male cans in unam, peccat contra omnos.
sentitur dc Spiritu sancto, sicut Eutyches Si autem hoc concedatur, iu contra- ged comra.
qui dicei)at Spiritum sanclum esse ser- rium erit quod dicllur in A///^'/-/?.
vum : quod peccatum in
erjô videtur,
Spiritum sanclum sit peccalum proce- Dicendum, quod poccatum
Solitio. soiuUo.
dens cx errore contra Spiritum bauclum. quoddam nomine suo cxprimit tantum
Si autem iioc concedatur. Contii.v Pec- : peccatum ot quochiam pecciilum no-
:
catum procedens ex ignorantia, est pec- mine suo ex[»rimit peccatum, et causam
catum in bîiium sed peccatum de quo : poccati. Exompium primi est foruicalio,
male sontitur de Spirilu sancto, est quco non nominat nisi actum illicitum
peccatum procedens ex ignorantia crgo : vel coitum soluti cum soluta. Quoddam
cst peccatum in Fiiium non crgo est in : autcm peccatum nominat simul causani
Spiritum sanctum. moventem ex parte peccantis, ut pecca-
4. Item, Videtur quod nullum peccatum in Patrem, et peccatum in yilium,
tum sit in Spiritum sanctum : quia om- etpcccatum in Spiritum sanctum illud :
no peccalum nascitur ex infirmitale et enim dicit pcccalum, et causam moven-

corruptione naturoe ergo omne pecca- : tem, quae est infirmitas, vel ignorantia,
tum est ex infirmitate lioc autem est :
yel malitia.autem tortius modus
Est
peccare in Patrem : ergo omne peccatum appollationis, quando nomcn peccati ex-
est inPatrem : ergo videlur, quod nul- primit ot aclum pcccali, et circumstan-
lum peccatum sit in Spiritum san- Ijam, ut incestus, vel delloratio, vel sa-
ctum. crilegium, vol hujusmodi : sod ad pro-
o. Item, Videtur quod omne pecca- [)ositum hoc modus.
non lacit ille
tum sit in Filium : quia dicit IMiihjso- Ai) puiMiM ergo dioondum, (juod [loc- ^d i ei ?.
plius, quod omnis malus cst ignorans : catum in Spiritum sanotum dicitur du-
ergo peccatum est cx ij^^norantia hoc : pHcitor, scilicet ai) ohjecto circa quod cst
autem est peccare in Eilium ergo omne : peccatum, ct a causa movoiito ad pocca-
peccatum est in l''ilium ergo nullum : tum. Ab ohjoclo, (juando soilicet cst
peccatum osl iu Sj>ii-ituiu sanctum. contra [)ersonam Spirilus saiuti, sicut

(>. ItiMM, Vid(!liii- quod qui peccat in oliam miilli peccanl oonlra [)orsonam Fi-
unmii, peccat in alium : (juia siout iina lii, ot [)auciorcs oonlra pcrsonam Palris.
suhstanlia est triiim, il.i uiia olloiisa Scd nou ila aooi[)itur liio j)occatum in
trium : orgo (|ui peccat in umim, [)occat S[)iritum sanolum : s(^'(l [)oliiis iu oausa
ctiam in aliiim. movonte ad [)oocalum. hahol conlrariola-
7. Itom, Hna ost honilas trium : orgo lom ad houilatom S[)irilus, sioul pocoa-
qui [)eccal iii iimim, |ioc(at iii alium : lum cx malilia contrarialiir houilali S[ii-
ergo poccaro contra honilatom, ost [)oc- ritus sanoli, iii (jua roinillunlur j)oooata
caro conlra trcs pcrsonasaMjuahlor : ergo in Ecclosia. lA jior hoc jialol. (juod nou
[)cccaro iu hoiiitalom, osl [)oocaro ooiilra omno poooalum ost in Sjiirilum sauolum.
tres [)orsonas. (|iiia nou liahol taloiu oausain movoii-
S. Ilom, Majorom unionrm liahfiil tcm : sod (uuiic |)oooatum [irivat irratia
(ros j)erson;o i|uam viilutos oum ohari- [icr oonlrariolatoiu ([uain hahot ad gra-
tato : s(mI [)ro|»lor unioiiom virtulis cum tiain : lanuMi oausa inovons ad pocca-
diarilato, ([ui oiTondil in uuo. raotus osl liim, hoiiilali Sjiiritiis sancli in (jua re-
omnium rcus : orgo iiiiin o magis [iro[)- mitlil jiocoata, non oonlrarialur.
'
l.icdli. I', 10 : (.»»/( »»((/»/(• liitnm Ivijvtn si-rin- )•»•».<.
i'('ri7, u/frii(lal itiitrin iii iiiio, fartim est omiiiutii

672 I). ALB. MAG. ORI). PIITED.
Per hoc patcl solulio ad secundum. aliquid csse uni conlrarium, quod non
â 3. Ad TERTiUM diccndum, quod lioc csl erit contra alium.
pcccatum in Spiritum sanctum primo Itcm, Mcdium quoad modum intelli-
modo dictum non traclatur liic de

: et sic yendi inter substantialia et nolionalia
pcccato in Spiritum sanclum hoc enim : sunt appropriata : et ha3c considerantur
modo dicitur peccatum in Spiritum san- duplicitcr, scilicet sccundum id quod
ctum, sicut peccalum in hominem, vel sunt, et sic dicunt substantiam : et se-
in se, vel in Deum. cundum appropriata, et sic non cogno-
Ad 4. Ad aliud dicendum, quod aliud est scuntur nisi ex ratione propriorum : et
esse peccatum ex infirmilate, et aliud quoad hoc aliquid potest esse contra
cum intirmitate corruplionis unde trahit appropriatum unius personse, quod non
originem. Cum enim dicitur esse ex in- contingit contra appropriatum alterius
iirmitate : tunc inteliigitur infirmitas personae et hoc modo loquimur hic.
:
esse causa movens sicut quando quis : Unde licet una sit ofTensa, non tamen
blasphemat metu pcenarum, vel peccat causa offensse unam habet oppositionem
metu paupertatis ct hoc vocatur pro- : ad appropriata personarum, in quantum
prie peccatum in Patrcm. Sed non om- sunt appropriata.
ne peccatum procedit ex tali motivo, sed Ad aliud dicendum, quod una est bo-
quandoque non movet nisi malitia et inquantum bonitas consi-
nitas trium, in
duslria peccati. Dicitur etiam peccatum deratur secundum se et substantialiter :
cum infirmitate corruptionis ex qua ori- sed si consideretur sub ratione appro-
tur tentatio peccati, et sic post statum priali, tunc accipit rationem specialem
corruptionis omne peccatum est ex infir- quae attribuitur Spiritui sancto hoc
: et
mitate : sed tunc praepositio ex non notat modo est peccatum in Spiritum sanctum
causam moventem proxime ad aclum, quoad causam moventem quse contraria-
sed remotam quia scilicet infirmitas
: tur ei.
corruptionis est origo unde statuitur et Ad aliud dicendum, quod per offen-
oritur omnis peccati tentatio et h«c : sam est contra omnes : sed sicut est in
infirmitas adraittit aliam causam moven- peccato,quod per rationem malitiae pri-
lem proxime, quae est malitia propter vat omni virtute, et tamen per rationem
quam dicetur in Spiritiim sancliim. actus non contrariatur nisi uni ita est :
Ad5. Ad ALiuD dicendum, quod Philoso- de peccato in Spiritum sanctum, scilicet

phus loquitur de ignorantia quse est pri- quod per offensam est contra tres perso-
vatio scicntise, non cujuscumque, sed nas, tamen per causam moventem non
illius quce dicitur scientia approbationis, contrariatur nisi attributo Spiritus san-
quando scilicet in opcribus bonum non cti.
approbatur : et illa scientia privatur in

actu omnis malus. Sed illa ignorantia
non facit peccatum in Filium, sed potius
illa quse absolutam vel secundum quid AliTICULUS II.
dicit privationem scientiae regcntis in
operibus, propter quam cxcusabilis fit Quare jêccaium in Spiritum sanclum
culpa commissa vel in toto vel in tanto. dicatur ad mortem ?
Ad 6 Ad ALiUD dicendum, quod licet tres
persouce conveniant et sint unum in sub-
jecto, non tamen conveniunt et unum Secundo quseritur, Quare dicatur, Est
sunt in propriis ct quoad propria potcst
: peccatum ad mortem '.
» I Joan. V, iC.
IN II SRNTi<:yr. dist. \ijii, a. aht. 2. o-.i
Kt hoc por rationem noniinis fpiia

1. : qnam aulem pst tanta necessilas sicut in
mortalc ost quod facit mori liic inottc inaximis jteccatis, sicut in peccatis in
culpte, et in futuro morle pienu^, nisi Spiritum sanclum : ergô pro illo maxi-
per j)frnitentiam (lelealur : tale antcm me est oranduni : non ergo deberet di-
est quodlibet morlale : er-ô oninc pec- cere, i\o}i /^ro illo dko ul ro;ji'l qnis,
catum est peccatum ad mortem. sed polius, Dico ut pro illo oret omnis
2. Item, I .loan. v, 10, suj)er illiid : liomo.
Est peccaluni ad morlem, non pru illo,
etc, dicit Glossa : « Peccatum ad inor- Solutio. Dicendum, quod peccatum ad SoiuUo.
Ad I
tem est, quod separat a Deo, sicul niors niortem pliis dicit quam jieccatum mor-
scparat animam a corpore » hoc aulom : lale. Kt ul Jioc melius iiil( lliiralur, no-
facit omne mortale peccatum erfô, : tandum quod tria morte corpo-
sunt in
etc. rali, et Iria respondenlia illis in morte

3. Ilem, Ibidein. iii alia (ilossa : spiriluali. Primum est separatio ani-
« Peccatum ad mortem esl, quod durat mae a corpore : quia anima est causa
usque in fincm » tale autem est pecca- : vilffi corporis. Seciindum est impolentia
tum veniale et mortale in quo quis liiiit ad ref;ressum ad habilum a privalionc.
vitam sine pinnitentia : ergo quodlibet Et lertium est causa morbi vel morlis
peccatum mortale et veniale potest essc in subjecto morliio repugnans vit;e. Kt
in Spiritum sanclum quod falsum : est, illis respondent tria in morte spirituali.
cum in Littera dicatur, quod ipsum est Kt primum iit per actum pcccati quod
caeteris gravius et maximum. sej)arat Deum et gratiam ab anima. Se-
i. Si autem dicatur pcccatum ad mor- cundum autem est ex defcctu liberi arbi-
tcm, in quo privatur potentia revivifican- trii, quod per sc non potest recuperare
di vel redeundi ad vilam : tunc vidctur, graliain : et liaec duo habet omne pccca-
quod omne peccatum sit jêccatum ad tum mortale, et j)ro tanlo dicilur jiecca-
mortcm : quia in oinni peccalo mortali tum mortale. Terlium esl ex causa mor-
privatur vila f,n-ali(]e ct potentia redenndi tis, (jua3 contrarialur disponcnli ad vilic
ad graliani : cum liomo sit spiritus va- inliuxum cx j)arte Dei : el sic peccatum
dcns pcr se non redicns
in peccatum, et in Sj)iritiiiii santluin est ad mortcm :
per se dc peccalo, videlur quod non sit quia causa movens ad illiid j^ênus pecca-
ratio quare hoc pcccalum specialiter di- ti, contrariatur bonilali quic movel Spi-
catur jieccalum. ritiiiu vivilicantcin omnia, ad hoc (juod
inlliiat vitain : ct jicr huc fcrc jiatet so-
.IiiXTA iion otiam ultorins (jiia'iilur, lutio ad oinnia (|u;c (juoad luimain j»ar-
(Juarc dicat .loannes, v, K» : i\on pro tcm objccla suiil : (juia noii cst idcm
illo dico ut rof/rf (juis ? mortalc, ct ad mortcm : (juia cum dici-
1. Ita enini in sccunda assi|.,Mialione lur ad inortrm, virliilc jira^positionis
Auguslini habclur, (juod de neminc dc- nolatur ordo ad iinj)cdimcnlum inlliKMi-
spcrandum est, diim ost in vita, (ju.im- tis vilam, cl causa j^ccrati.
diu l)cni|.rnilas Dci ad jxiMiilontiam ad- Ai> alhu aulcm diccnduin, (juod Cilos- x.i ?.
ducit : ol jtro illo iioii imjirndcntcr ora- sa^ ilho vocant j)orcalum mortalo ad
lur, di' cujiis saliitc iion dosj)eraliir : iii(uI(Mii : ct bxjuunlur de sojiaraliono
(M-ô juo co (jiii jicccat iu Sjtiiiiuiu saii- vita', in (Mijus causa cst (U-do contrarius
ctuiii, (lcl)(Miius oraro ; orgo nialo facit ad id (jiiod iuclinat ad vita' sjiiritualis
jiroliibendo oratioiKMu. iiilluxuin.
2. It( III, Oratio ost ad iinjiclrand.t vo- .\u ai.mi» dic(Mi(luiu. (juod riniro vitaiu aj i.
niaiii : ubi or{;o major nocessitas ViMiia-, iii morlali jKMoalo. dujdicitt r contini;it.
ibi iiiajor osl oratio ct rriMjiKMilior : iniiii- soilicol (juoad j)roj)osilum. ol sic esl pcc-
Awii 43
674 n. ALB. l\rAG. ORD. VWAID.
catum in Spiritum sanctum : et quoad cum igitur pcccalum in Spiritum san-

continualioncm in peccato, et sic non est ctum clicat irremissibilc esse, ipsum erit
in Spiritum sanclum : sed hoc est spe- species pcccati secundum se.
cialo quod crat pro[)Ositum non pceniten- 2. Item, lUud pcccatum, ut consueve-
di dcpcccato pcrpctralo. runt diccre J\Ligistri, opponitur gratiae
Ad 4. Ad aliud patet solutio per antedicta. speciali in qua tit rcmissio peccali cum
gratia informante liberum arbitrium ad
Adqusest. Ad id quod ulterius quseritur, Quali- actum quod autcm opponitur gratise
:
ter intcUigatur, Non pro illo dico ut ro- speciali, est speciale peccatum ergo :
quicumque ?
get quis, id est, pcccatum in Spiritum sanctum est pec-
Dicendum, quod non interdicit om- catum speciale.
nem orationcm, sed significat magnitu- 3. Item, In Littera dicitur, quod est
dinem criminis, id est, quod non jubet quoddam pcccatum prse cseteris gravius :
quemcumque de populo orare : sed uli- non autem comparatur ad alia peccata
quis specialis sanctitatis et perfectionis specialia nisi peccatum speciale ergo :
debet orare pro talibus, quia magnorum ipsum est peccatum speciale.
est orare pro magnis. 4. Item, Non dividitur in species nisi
Si autem objicitur de eo quod Samue- peccatum in genere determinato acce-
li dictum est, Quousque lugeret Saul, ptum : sed peccatum in Spiritum san-
cum Dominus abjecisset eum '
? et Jere- ctum, hic in Littera et a Magistris divi-
miae, quod non oraret pro populo ^ et : ditur in species : ergo ipsuin genus est
ita videtur esse intelligendum, quod nul- peccati secundum se.

lus oret, quia omnino iiihil valet. Dicen- 5. Item, Oppugnarc gratiam agnitam
dum, quodnonest ad propositum quia : vel inviderc gratise fraternse, dicunt spe-
nec Saul nec populus peccaverat in ciales actus : sed isti actus sunt peccatum
Spiritum sanctum : sed Deus confirma- in Spiritum sanctum : ergo peccata mo-
verat sententiam abjectionis Saul, et cap- ventia ad ipsos, sunt specialia peccata :
tivitatis Judseorum, et in hoc noluit au- ergo et peccata specialia sunt etiam alise
dire Prophetas. speciespeccati in Spiritum sanctum.

Sed contra :
sed co
1. Peccatum in Patrcm, est peccatum
ex infirmitate : et peccatum in Filium,
ARTICULUS KL est peccatum ex ignorantia : talia autem

non sunt peccatum specialc, sed multa
Utrum peccatum Spiritum sanctumin peccata diversa secundum speciem actus
sit speciale peccatum separatum ab possunt esse ex infirmitatc, ct etiam ex
omnibus aliis ? ignorantia : ergo cum peccatum in Spi-
ritum sanctum e diverso dividit pcccatum
cum ipsum potius vidctur dicere
illis,
Tertio queeritur, Utrum sit speciale circumstantiam pcccati, quam peccatum

peccatum separatum ab aliis peccatis ? speciale.
Et videtur, quod sic quia : 2. Item, Peccare ex certa malitia di-
1. Remissibile et irremissibile sunt cit circumstantiam accusantem ex parte
passiones quse conveniunt peccato secun- peccantis : hoc autem peccatum in
est
dum quod ipsum in specie consideratur : Spiritum sanctum : ergo videtur, quod
^ 1 Ref;. XV), 1 : Dixilque Domiiius ad Samue- 2 Jerem. vii, 16 : Noli orare pro populo hoc,
lem : Usquequo tu leges Saul, cum ego projecerim etc. Cf. etiam, ibidem, xi, 14 et xiv, 11.
eum ne regnet super Israel ?
liN II SENTEiNT. IHST. XLIII, A, \\{\. :J. 75
peccalum in Spiritum saiictum non sit culo iu lâliom, et peccalo iu liliu

peccuti species, sed pcccati circumstuti Tamen, ut supra dictum esl, peccalum
tia. Patrem dupliciter dicitur, scilicet secuii-
']. Ttem, Id quod potest circumstiiie dum quod est conlra Patrem, ut Patcr
actum eumdem iu spccie, circumstun ii sit maleria uctus et objectum : el srcun-
est peccare autem excoaclioue per iiiii

:
dum quod est ex causa quai est eonlra
delilalem,ut dicilUicliardusdesuncto \'. Patris allribulum : ct boc ultimo modo
ctore in epist. de spirilu blasplu-mix, ct sumitur liic a Magislro. Si aulem primo
peccare ex ignorantia, ct peccare ex ma- modo sumeretur, actum baberet specia-
lilia, possunt esse circa aclum eumdciu lem, et essetspeciale peccatum separatum
specic, sicut circa negare vel blaspbemn- ab aliis.
ergo sunt circumstanti.i dicendum, quod Hcet cerla Adobjeci.?.

re Cbristum : , Ai> alild
et non species peccatorum. mubliu dicat causum munentem qua^ so-
4. Item, Speciale peccatum quffiril iiu- nul circumstantiam ex parte peccanlis,
t.iram determinatum sed pcccatum iu : tamen illa etiam supponit actum volun-
Spirilum sanclum nou babct nalur.iiu tutis interiorem : non peccat cx
([uia
delerminalum, sed potius fundulur su|i( r cerla mulitiu uisi quod vult muhim, et
ulia peccata, ut patel in obsliuutione, et plucet ei propter se, ut dicitur iu lAtlcia :
desperatione, et pripsumplioue, et impo-- ct iioc est moveri speciali actu circa pec-
nitentia finali : ergo peccatum in Spiri- cutum. Sic autem non est in peccato ex
tum sunctum non est pcccutum speciule iniirinilule, ucc ex ignoraulia : quia talis
se[)aiatum al) uliis. nou vult iulirmilatem vel ignorantiam
vel eliam maium : ct ideo illa sunt tuu-

luiio. SoLLTio. Diceiidum, quod [leccutiini luui circumstantiie : scd peccatum iu
in S[)iritiim sunctum secunduiu rulionciii S[)irilum sunctum cst circumstunlia el
qua Irubilur in speciem, separatum e^l a aclus.

jieccatis aliis. \\yi parte autem maleri;e Au .\lu d diccnduiii, quod id quod esl .\.ioi.jeci.3.
circa ([uum est, quun(lo([ue est conjiiu circumstuntiu iii peccalo in S[)iritu!u
cluiu pecculisuliis^quuudoqueseparatuni. sunctum, potest esse circu aclum simi-

S(!cuu(lum duas enim species quce sim b-iu iii s[)ecic circa qucm cst inlirmilas
iuvidentia irateriue gratiu', el ()[)[)Ugnulio movcns cl iguorantia : scd cx lioc non

veritatis agnita;, noii siqiîouit uliu |ic> dicilur [lecculum speciule, sed [)otius ex
culu [)ro muleriu : sed in (juatuor uliis jioc ([uod tuli lircumstunliu posita j)oni-
s[)eciel)us sup[)ouit uliu peccalu iu subj.'- inr cliaiii uclus voluntus muli, ^cilicet
cto : scd iinii sii|)j)()nit ca iit sil ciicm.y- inteiioris j)roj)tcr (jucm s[)ecialc eflicilur
stuutiauclus eariim, ([iiia actum scni|icr j»cccutum.

biibct sc[)urutuui ub aclibus aliorum [K i'- ,\i) n.riMLM [latct solulio [)cr [)riuci- a>IoI.j«jci. i.
cutorum, licet nou bubeat actiim siqiur i- [tlum solutiouis istius : (juiunon semj)er
tuiu, ilu ijuod ulia jieccata sinl muliiia ([uuMil jicccatum s[)cciale materium s[)e-
circu quum litaclus islius |)ecculi. ciulcm, sed suflicit sibi uclus, et mulcria
>bjeoi I. DicLNDiM crgo ud [)riinum (|uod codIiu suu (juundoijuc suul j)cccala alia.
objicilur, (jiiod [icccalum in S[)iriUiin |'',l j»cr boc jiatcl ><iliitio ad lolnm
suuctum dividitiir coutra j)cccatum in (jnod (jincsilnm cst.
1'ulrcm ct in l''ilium. ralione causa» q\ium
dicit cuiii uclii. cl ii(»ii lulioiic ucliis : ct
ideo iiou seijuiliir, (jiiod i[)snm sil cir-
cumstuntia j)eccuti lunliiin sicut jiccca-
tum iii Pulrem, scd ijuiu dicit circm i-
stanliam, lalioiic (ujiis iq)[)ouilur j.cc-

G7G l). ALB. MAG. OUl). IMlyEI).
berent sumi pencs contrarium charitatis:

et talcs nullas habemus.
G. iLein, Auguslinus dicit, quod inlide-
lilas est peccatum, quo relento omnia

retinentur : ergo ipsa est peccatum ma-
AliTIGULUS lY. ximum : in Littera autem dicitur, quod
peccatum in Spirilum sanctum est pec-
Utrum species peccati in Spiritum san- catum maximum ergo videtur, quod
:
ctum sint hene assignatse ? infidclitas sit pcccatum in Spiritum san-
ctum.
Deinde quaerilur de hoc quod dicit, ibi, Ulterius quseritur de speciebus quas Quaest.
A, §2 « Sed quseritur^ Quid

: sit illud tangit in secunda assignatione, quee sunt
peccatum ? » impugnatio veritatis agnita^, et inviden-
Ibi enim videtur tangere species pecca- tia fraternae gratiae.
ti in Spiritum sanctum et objicitur de : 1. Gum enim veritas attribuatur FiHo,
illis speciebus, et videtur, impugnatio veritatis agnitae potius est

i. Quod obduralio non sit species pec- peccatum in Filium, quam in Spiritum
cati, sed accidens peccantis. Dicit enim sanctum.
in Littera sic, quod « obstinatio est in- 2. Similiter objicitur de secundo, quod
duratse mentis in malitia pertinacia, per si invidia est peccatum in Spiritum san-
quam fit homo impoinitens : » constat ctum, tunc invidi peccant in Spiritum
autem, quod pertinacia illa non respicit sanctum : quod grave est dicere.
peccatum unum vel duo, sed omnia, et
similiter impcenitentia : ergo non erit SoLUTio. Dicendum, quod secundum soiut
peccatum diffmilum, sed potius proprie- Doctores probatiores, duae sunt opinio-
tas peccantis peccatis omnibus. nes de numero specierum peccati in Spi-
2. Praeterea, Ex secunda parte hujus ritum sanctum quarum una est quae a
:
diflinitionis videtur obstinatio non esse modernis pluribus tenetur, et ponit esse
species distincta a fmali impoenitentia, sex, quse sicaccipiuntur. Supponantur ea
sed esse causa ejus : et hoc est contra quae sunt supra habita, quod scilicet
multos qui dicunt sex esse species hujus peccatum in Spiritum sanctum secundum
peccati. completam sui rationem dicat illud ge-
3. Ulterius quaeritur de impoenitentia : nus peccati, quod attributo Spiritus
quia illa nihii aiiud videtur esse nisi sancti opponitur in causa movente ad
continuatio peccati usque ad mortem si- peccatum, et illi attributo quod secun-
ne pcenitentia autem multi etiam
: tales dum rationem intelligendi inclinat eum
in parvis peccatis moriuntur ergo om- : ad retinendum peccatum, quia hoc est
nes illi peccant in Spiritum sanctum et : bonilas ipsius : et quod oppugnat Spiri-
hoc est falsum, quia sic omnes damnati tui sancto non in se, sed in his quae exi-
peccassent in Spiritum sanctum. guntur ad peccati remissionem, quae sunt
4. Ulterius etiam objicitur de despera- donaipsius. Gum autem tria concurrant
tione. Gum enim sit desperatio contra ad i'emissionem, scilicet remittens, et il-
spem, et similiter praesumptio, deberet le cui remittitur, et Ecclesiae bonum

ahquid esse contra fidem et charitatem : quod communicatur ei cui remittitur, quia
et hoc non videtur ergo insufllcienter
: non remittitur peccatum nisi in Eccle-
assignantur peccata in Spiritum sanctum. sia in sacramentis. Gum, inquam, sic sit,
0. Item, Spiritui sancto attribuitur ex parte cujuscumque istorum exiguntur
charitas : ergo praecipue species ejus de- duo ad peccati remissionem. Ex parte
IN II SENTKNT. DIST. XLIII, A, ART. 4. i77
enim romittcntis cxigilur misericordia in non peccatum in Spiritum sanctum. Si-

remitlendo totam culpam, et commu- milis objectio est de peccato prresumptio-
tando pamam aeternam in tcmporalom. nis : pra^sumens enim dicit Deum non
Ex parto autempaMiae satisfacliva! injun- csse justum
hoc autem est inlidelitas
: :
cta? vi claviuiii exifîtur justitia voienssa- ergo pra^sumens ost inlidoiis, et non
tisdori porpccnam injunctam. Misericor- peccans in Spirilum sanctum.
diam autom lianc oppugnat despcraliu,
et justiliam oppugnat priesumptio. Ex SeD CONTRA Objicilur : quia ged cor.ra.
parte vero ejus cui fit remissio, dicunt Peccatum est contra Deum, et pu-
1.
dolorem de commisso,
esse duo, scilicet niondum in peccatis non ostondit nisi
et propositum non committondi de caete- lides : cum igitur desperans movetur his
ro. Et primum oppugnat obstinalio., cui motibus, scilicet cognitione magnitudinis
placot peccatum per actum et secun- :
peccati, et rigoris justitiae in puniendo,
dum oppugnat finalis impce)iitenfia, quse ipse movetur motu fidei non autem si- :
est proposilum numquam pcenitendi de mul potest moveri motu lidei et infideli-
peccalo. Ex parle Ecclesiae etiam duo tatis orgo desperans non ost infidolis.
:
sunt, sciiicot veritas efficacite sacramen- Eadem objoctio estde pra-sumonte : ([uia
torum ot fidoi, quae sunt in Ecclesia et :
ille cognoscit Dei misericordiam indul-
illam oppugnal id quod dicitur impKgna- gentem per fidem.
tio reriiatis agnilie, ul si scires arlicu- 2. Vidotur etiam praedicta assignatio
lum fidei vorum es,se, et diccres falsum essc insufficiens alia rationo : quia dicit
ex nuilitia : vel si scires in baptismo ro- lioda : « In quatuor incidimus ox peccato,
mitti peccata, et diceres falsum ox mali- scilicot inlirmitatem, ignorantiam, mali-
tia : vcl si poi' opcra scires vera esse mi- tiam, et concupiscontiam : » babomus
racula et divina, ot dicores ox malilia iu aulom poccatuni in Patrom [lones infir-
Dooizobul) osso facta. L'l palot iiifia in mitatem, et peccatum in Eilium pcncs
verbis Ambrosii, oxigitur etiain commu- ignoranliam, ct poccatum iii Spirituni
ne bonum quod est in mcmbris Ecclosiae, sanctum pencs nialiliam crgo debemus :
quod por fratornam cbaritatom commu- oliam habero aliquod gcnus [loccati poncs
nicatiir uuicuiquo ol Ii.uk' oppngnat in- concu[)isccntiam non habomus
:
; et : ergo
vidcnlia (raterme yratia\ vidclur iiisuflicions Magislcr iu Litlcra
Alia sontontia quae pauciores Iia!)(>t iii assignando genora poccalorum.
seiiuontos, dicit quinquc csse specios
poccali in Sj)irilum sanctum : et non dif- ri.TERius ctiam quiTritur, (lum inlirmi-
(ûcsl.
forl ab isla nisi boc, solo : rcdiicit ciiim tas sitpcena et etiam ignorantia et concu-
obsliiialionom ol linalciii im|)(enilciiliaiii [)iscentia, ([iiarc quartuiu noii fuit [)(pna,
in s[)ecicm unaiii : <[uia [)ro[)ositiiiii noii scilicct iiialitia: vel si \mv\va est, ([iiare
[Krnitondi soinper oritiir cx obstiiiationo iioii cxciisct i|>simi pcccatum sicut alia.
[K^ccati : ct Ikoc vidclur fiiissc o|)inio
Magistri iii l.illrni : ct ([iiidaiu magiii Ai> II i:c. aiilcin iilliiiio objccta rcs[)on'
Adobj«cl. 1.
sc([iiuiitiir cuiii iii boc. dcndiiiii cst, ct diccndum ad [)riiiiiiiii,
Sod socundiim banc assigiiatioiicin \ i- ([uod (lcs[)crans non csl iulidclis, ct ob-
dct
(Ictiir, ([uod (lcs[)(>ratio sit [icccatiiiii iiill- j(>ctio siqiîonit falsum non cnim putat
:
dclitatis : (|iii(i i|ui dicil inaiorciii siiaiii dcs[)(M-ans iiiajorcin suain iiii(]uitat(>m
osso inii[iiitatciii iju.iiii Dci miscricor- css(» ([iiam misericordiam Dei. sed suain
diani. iiio\('liir iiiliilclit.it(> coiitra Dci iiii([iiiliitciii cssc iiiajorciu ([u.iiu Dciis
magniludiiiciii : ([iiia D(>tis iii qunlijirt dclxNit vcl \(Iit misereri : ct lioc sonal
siio alliiluito (>sl major (|iiaiii cogitari vcrbiiiii ('..1111, i[ui noii dixil, Mnjor est
[losscl : crgo iiilidolitas csl (Ics[)cr.irc, ot iiiifjuitas mra ([uam misericordia tua :
G78 n. ALH. MAG. OIU). Pn/I^D.
sci), f/iiani ut vcninni mcrear \ ni csl, qMiindo sciliccl (lelcctalur cnm malc fcce-
quod possim merori ol in hoc vcrum : rit, et exsultat in rcbus pessimis ^

: et
di.xit, sed non quod numquam tu vclis luiic cst peccalum in Spiritum sanclum.
Ad
misercri quia Deus non expostulat sa-
: Ad aliud diccndum, quod ctiam ini-
tisfactioncm condij,mi, sed satisfaclioncm paniitcniia dicitur duplicitcr, scilicct im-
congruiquam possumus cxhihcrc. Eo- pa-nitcntia in peccatis, et de illa proccdit
dem modo diccndum est de praBsumente, ol)jectio : et actuale proposilum num-
quod hene advcrtit Deum esse justum : qiiam pamitendi, ct hoc est peccatum in
sed quia misericordia supercxaltat judi- Spiritum sanclum: quia nccexinrirmitatc

cium 2, dicit Dcum non uli justitia in n. ex ignorantia, sed ex malitia et mali
«.
punitione peccatorum. p acentia procedit.

Ad ALiuDdicendum, quod concupiscen- Ad m quod objicitur, quod obstinatio ^^
tia non dicit aliquod speciale movens ali- nvni diflcrat ab irapoenitcntia finali, patet
cujus potcntia:^ determinatoe sicut igno- solutio per dicta in assignatione specie-
rantia quoc incst secundum rationem, et rum secundum diversas opinioncs.
infidelitas quae in Spiritum sanctum re- Ad aliud dicendum, quod dcsperatio ^^ ^
dundat ex carnc, et sicut malitia qiiaj cst nori dicitur cx lioc esse peccatum in Spi-
in volunlatc : sed, sicut dicit Glossa, ad rilum sanctum^ quod est contra spem,
Roman. vu, 7 : Concupiscentia conflata sed potius ex hoc quod est contra gra-
est exomnibus, et est dcfectus respersus tiam in qua remittuntur pcccata : et
in omnibus potentiis secundum appcti- lco nihil valent illec objcctiones. Sed
tum naturalem : quia qucBHbet potentia qiiia heec solutio fuga esse videtur, di-
appetit suum objectum, movet et ideo ciMidum quod spes non est tantum in-
quandoque cum ignorantia, quandoque crcati, sed etiam veniae et gratice : fides
cum infirmitate, quandoque cum malitia, aiHem non, sed innititur veritati primse,
et non est motivum distinctum: et ideo et charitas bonitati : ct quia venia et gra-
penes eam non sumitur speciale gcnus tia et alia quorum est spes, operantur ad
peccati. pcccati remissionem, propter lioc magis
cst pcGcatum in Spiritum sanctum contra
Ad ALiuD dicendum, guod
^
sine dubio P<im,
i
quam
1
contra fidem et charitatem.
Adqu8est.2 ' '
secundum quod malitia est sequcla pec-

cati, poena est idem sonat quod ma-
: et Ad id quod objicitur desecunda assig- Adquf
lignabilitas, quia homo per peccatum iiatione, dicendum quod verilas quae in
factus est malignabilis scd tamcn quia : pcccato isto impugnatur, est iila quai
haec pcena subdita est libertati et volun- St>cundum impietatem cst, et liujus
tati, ejus, et non infirmitas vcl ignoran- ^ratia attribuitur Spiritui veritatis. Vel
tia, ideo hcec non illa excusat tolum vcl dicitur, quod non dicit in Spiritum san-
partem. Jum tantum, (juia sit contra personam
Spiritus sancti vel attributum illius per-
Ad m autem quod in principio olijici- simae vel alterius, sed quia causa mo-
Ad 1.
tur, dicendum quod ohsiinatio dicitur v( ns contrariatur attributo : et licet veri-
dupliciter, scilicet duritia ipsa liabitualis, lus impugnetur, tamen quia ex malitia
et hoec non est peccatum, sed poena re- lupugnatur, ideo est peccatum non in
licta ex consuetudine peccandi. Dicitur ]'ilium, sed in Spiritum sanctum.
etiam aflectus actualis peccati praeteriti, Ad ultimum dicendum, quod non cst
* Genes. iv, \'.\. * Proverl). 11, 14: Lxlanlnr cum malc fecerint,
2 Jacob. n, i;j : Siipcrexaltal miscricordia ju- t ccsuUaiit iu rcbits x^c^îniis.
dtcium.
L\ 11 SKNTEYJ. DIST. XITII, H. <i79
idem invidia, cl invidentia fratcniSB {^^ra- mundana. Sed invidentia fraternae gra-
liaj : qiiia invidia est cuin bono
trislitia in ticC proprie cst respectu boni quod non
pr'0xinii, in quanluni est impi^dimcntum minuitur ex parlicipalionc plurium, sed
boni pro[)rii : ct ideo dicit .loh, v, 2, magis crescit, sicut est bonum spirituale :
quod parvulum occidil inviclia : quia nisi et hoc non potesL ex ignorantia vol iufir-
parvuluin, id est, impedi])ilem iii Ixîio milate in proximo impugnari, quia ikjii
pro[)rio se reputaret, non alteri invideret. impuj^-^natur nisi cognoscatur. VA ideo
Bona autem quae sc invicem impcdiunt, invidentia illa ex malilia procedit contra
sunt qu<TR ex communitate minuuntur, ut donum Spiritus sancti.
divitiae, honores, laudes, et hujusmodi Per hoc patet solutio ad lotum.
15. Utrum omnis obstinnlio sit peccatum in Spiritum sanctum ?
Sed qua^rilur, Utruiii oninis obstinatio mentis in malilia obdurala}, om-

nisque desperalio sitpeccatiim iu Spiritum sanctum? Quidam dicunt (Jin-
nem t)l)stinalioncm et omnein desperationcm esse peccaliim in S[)iiilnm
sanctum. Quod si est, aliquando illud peccatum nMiiillitur : quia miilli
etiam (jbstiiiatissimi et desperatissimi convertuntur, iil AiijiiislinUs ait su-
per illum locum Psalmi: Coiicerldinin profundnin inan's\id cst, eos ([iii
eraiit des|)eiatissimi. Et ibi, MillU cnjdalliun siiam sirut hurrrllas ^ id (>sl,
obstinalos facit aliorum Doclores. Taliuin convcrsio ihi cliam cvidenlcr os-
lenditur, ubi ait, Qui rducit vinrfos in fortitudinc, simi/ifcr, cos (jui c.raspc-
rant, (pii liahilaid in scjiulcrisK Sccundum islos illiid |)cccalum dicilur
irrcniissil)iht,n{)\\ (|iiiii aliijuaiido riMiuUaliii', scd ([iiia \ i\ cl lani cl dilli-
culter (lirnillihir. Non cnim solvilur cryslalliis. nisi NclKMiicnli spirilns
imj)Clu. Alii \(M'o Iradiinl iion ((iiamlibcl ol)stiualioM<Mn \cl (lcs|i(Malinn(Mn
a|)pcllari j)eccaliim iii S|)irilum sanclum, s(mI illam lanliiin ([iiam (M)inilaliii
irnj)(iMiil.(Milia : ([iii •cliain ini|)(iMiitcntiain (li(Miiil cssc jMM-calnin iii S|iiii-
liiiii sanctum. S(mI (juia Au;.'usliiiiis (li(M'l iiiip(ciiil(Miliain esse |)eccaliiin iii
S|)irilnin sancliiin. (Miiii sic obsliiialiis csl ali([iiis, iil non |i(iMiiti'al : dis-
(Mili o|)orlcl aii aliiid sil (d)sliii,ili(i, aliiid iiiipoMiihMilia sil iii (M) |)(M"calniii,
aii idiMii scd (li\ (Msis luodis ( 1)111 missum. Sccunduin islos [leccalum illnd di-
{''\\\w irrriuissihi/r, i'i) ([iiod niiiii((uain (liinillalnr. riidc Auiiusliiius eliam
» Psiil. i.xvii, 2.1.

•-'
INal. (;xi.vii, il.
* l'sal. i.xvii, 7.
Edil J. Alleauiiit', ijunm.

080 D. ALB. I\IAG. ORD. PIlvED.
(lirit, qiioil Iku' snhiin j)OCc;iUiiii voiiiam moreri nm p »t,nsl '. VA nieroiiy-
mus, (iiiod t;ililer|u'e.'aiis, dipîie |)a3.iitei'e iion polesl. VA ideo recte Joannes
dicit, [/l?(o?} pro ilio rofjct f/uis': quia qui sic peccal, orationihiis Ecclesiae
hic vel in fuluro juvari non potest, habens cor induralum tamquam lapis,
sicut de diabolo legitur. Posthanc vilamqui valde mah sunt, meritis Ec-
clesiaB juvari aon possunt.
G. Quod aliter accipitur pcccatwn in Spiritum sanctum.
Est etiamalia hujus peccati assignatio, iloc enim peccatum Augustinus

diffiniens in libro de Sermone Domini in monte, ait : Peccatumad mortem
est, cum post agnitionem Dei per gTatiani Christi oppugnat ahquis frater-
nitatem, et adversus ipsam gratiam qua reconciliatusestDeo, invidiae faci-
busao-itatur : quod fortasse est peccare in Spiritum sanctum : quod pecca-

tum dicitur non remitti, non quia non sit ignoscendum peccanti si pceni-
teat, sed quia tanta est lahes peccati ilhus, ut deprecandi humilitatem
suum mala conscientia agnoscere et
subire non possit, etiamsi peccatum
renuntiare cogatur ut Judas cum dixit, Peccam ', facihus desperans cu-
:
currit ad laqueum, quam humihtate veniam peteret quod propter magni- :
tudinem peccatijam ex damnatione peccali tales habere credendum est *.

Ecce queedam assignatio peccati in Spiritum sanctum vel ad mortem hic
posita est, qua ihud peccatum esse tradilur oppugnatio fraternitatis post
agnitionem, et invidentia gratice post reconciliationem : quod species qua3-

dam obstinationis intehigi potest. lilam tamen diffinitionem Augustinus in
\\\)Yo Retractationum YQmQmoviin?,, aliquid adjiciendurn ibi fore, nec asse-

rendo se dixisse aperit ita dicens : Quodcjuidem non conflrmavi, quoniam
hoc putare me dixi. Sed tamen addenduin fuit si in hac scelerata mentis
perversitate finierit hanc vitain : quoniam de quocuinque pessimo in hac
vila constituto, non est desperandum : nec pro illo imprudenter oratur, de
quo non desperatur '. His verbis insinuatur peccatum preemissa diffini-
*
S. AuGU?TiNus, Supercap. xii Matthaei.
2 I Joan. V, IG.
' Mutlh. XXVII, 4,
^ S. AucLrsriNUS, Lih.I tlc Scimono Domini in monl
•'
lnKM, Lib. I HeU\ictationum, cap. 9.
liN II SEMENT. DIST. XMII, C. 081
lioiie (lesci-iptiim, Uiiic soliim (lobcie dici ad moi-lem vel iii Spiiiliim saii-
cliim,ciiin non liabet comitem p(Drntenliam ; iiec de aliîuo peicaton.' de-

sperandiim est in hac vila, et ideo pro omni esse orandnin. Unde illud
3 oan niH, Non p?'o illo clico ut qnis rof/et \' sic accipiendum videtur. iil pro
aliquo peccante ad rnorlem vel in Spii-ilum sanctum poslriuam linieiil lianc
vitam, non oremus. Dum aiilem in hacvita est, nec peccatum illiiis judi-
care, nec d-e illo desperare, sed pro illo oiare debemus. Unde Augustinus
de Verbis Zôm/yz/ ^le imprDuitentia quie est blasphemia iii Spirituni san-
ctum, sic ait : Ista imjXLmitentia vel cor imp(cnitens, (luamdiu (iiiisque in
hac carne vivit, non potest judicari. De iiullo enim desperandiim est,
quamdiu ad p(Enitentiam patientia Deiadducit. Pajânus est hodie, .liidaMis
infidelis est hodie, hflerelicus est hodie, schismalicus est liodie : quid si
cras amplectatur Catholicam fidem, et sequatur Catholicam veritalem ?

Quid si isli quos in quocumque genere erroris notas, et tamqiiam despera-
tissimos damnas, antequam finiant istam vilam agant p(Enilentiam, et in-
venianlveram requiem et vitam in futiiro? Nolite erfio aiite tempiis jiidi-

care qiiein(|iiam '. \\\ liis ostenditur ])ro sinûlis peccatoribus in liac vila
esse oraiidum, nec de aliîuo esse diffidendum, qiiia convcrli ])olesl diim
in liac vila est : qiiia iion polest sciii de aliqiio iilnini ])eccaverit ad mnr-
lem vel iii Spirilum sanctum, nisi ab bac vila discesseril : nisi f<u'b'
alicui iicr Spirilum sanctum mirabilitiM' revelatum fuerit. I'a i)ra'(lictis ali-
qnatenus capi ])olesl (luomodo accii)iatur ])eccaluin in S])irilum snnclum,

scilicel inxideiitia fiialiai h'aleinilalem iiiqxeiiileiiler '
t)]>])ii,miaiis : iiiKi'
utique obslinalio essc videliir, cl (imiiis impoMiilenlis (»I)slinali(i al(]ii(' {\^'-
si)erati(). Notandiim vero est, (luod iioii oiiiiiis (|iii iioii ])(iMiilel, im])(i'iiitens
dici polest : quia inqxenilenlia proiirie obsliiiiili est, et(ul (luidam voliint)
eliam desperati.
'
1 Joaii. V, 10.
-
S. Acr.iisTiNijs, Scnii. 11 dr Vi'iliis Diiiiiini, |.osl iinMiiuiii.
*
i ;i(i ('.(iiiiilii. IV, :; : Nolite anlc (fnipus judicarc, )iuoa'his(jut' vniiiil, rU\
'
iMil. J. .ViioauiiM', impirnitnilis.
(»82 1). AlJi. MAG. OHD. PH/EI).
quod non habet pallium cxcusationis :
undc quod remillitur quandoque, hoc est

de mera pietale medici.
Aliam autem causam tangit Richardus
de sancto Victore in epistola de spiritu
ARTICULUS V. blasphonix, (Jiccns, quod sicul charitas

non excidit, sed porficitur, eo quod ipsa
Utrum pcccahnn in Spiritiim sanclum habet objcctum et actum manendi in fu-
dehet dici irrcmissibile ? turo, et liic, sed ibi perfectius : ita pec-
catum illud quoad suam causam et actum
non i"emittitur, co quod habet causam
magis abundantem in futuro sseculo,
Deindc quaeritur de hoc quod dicit, ibi, quam hic causa enim sua est amor pec-
:
B, ((Sed cjuoeritia\ Utrum omnis obsti- cati, et odium Dei ct hoc magis abun- :
natio, etc. » dat in damnatis. quam in malis hic. Si-
Hic enim Magister agit qualiter sit ir- militer est in aliis speciebus prieter so-
rcmissibile et de hoc sic quseritur

: :
lam prsesumptionem.
Si peccatum illud dicitur irremissibile, Alii assignant alias causas usque ad
hoc non erit nisi propter magnitudinem sex, quse cum istis erunt octo. Et harum
peccati,velpropter impotentiam remissio- sex prima est : quia opponitur fonti mi-
nis.Sed non propter magnitudinem, ut sericordise.Unde Augustinus dicit super

probatur in Lillera\&vhh Augustini. Si Matth. xii, 32 « Peccatum in Spirltum :
autem dicitur irremissibile propter im- sanctum est, cum aliquis contra Dei gra-
potcntiam ad remissionem hsec impo- :
tiam invidise facibus agitatur. » Secunda
tentia aut erit cx parte remittentis, aut est, quia talis vix humiliat se ad peten-
ex parte ejus cui rcmittitur. Non primo dum veniam : ct hsec habetur in Littera.
modo : quia sic nuHum pcccatum irre- Tertia est, quia raro et paucis dimissum
missibile est omnipotenti medico qui est : et de hoc potcst cxponi illud Apo-
seque potens cst salvare in multis et in stoli ad Roman. ii, 5 : Secundum duri-
paucis, et in magnis et in parvis. Si au- tiam autem tuam, etc. Quarta est, quia
tem dicitur irremissibile ex partc ejus cui non legitur dimissum. Unde_, Lucse, xii,
remittitur : omne peccatum mortale

sic 10, supcr Spiritum san-
illud, Qui in
diceretur irremissibile et sic omne pec- :

clum blasphemacerit dicit Glossa « Hic , :
catum mortale erit peccatum in Spiritum blasphemus, exigentibus meritis, sicut
sanctum. Si autem dicatur irremissibile, numquam ad remissionem, ita numquam

eo quodnon remittitur neque in hoc sse- ad poenitentiam perventurus est. » Quinta
culo neque in futuro sic omne pecca- : est ctiam quam assignat Ricliardus, quia
tum in quo quis sine gratia discedit, erit in talibus de pcena debita nihil diminui-
peccatum in Spiritum sanctum, quod tur, id est, minus quam in aliis : quia
iterum falsum est. non habent cxcusationem in causa mo-
venle ad illud peccatum. Unde Richardus
Soluiio.
SoLUTio. Dicendum, quod illud pecca- dicit sic Peccatum diaboli inexpiabile,
: cc
tum dicitur irremissibile non ex parte quia nullo modo expiari potest : pecca-
reatus, nec ex parte remittentis, nec ex tum in Spiritum sanctuin irremissibile,
parte ejus cui remittitur, sed ex parte cui nuUa pamse relaxatio lieri consue-
causffi moventis ad remittendum, et est vit : » et per hoc patet differentia inter
eadem causa quae movet ad peccandum : inexpiobile, et irrcmissibile. Sexta est,
haec enim est malitia : et lisec accusat, et quia talis numquam meretur obtinere
non habet congruitatem remissionis, eo gratiam pcenitentise. Unde, Matth. xii,
IN II SENTKM. niST. XMII, I). 083
32, supor illud,Qui dixeril in Spirilum quia non meretur pojaitentiani agere ut
sanctum^ dicit Glossa « Qui peccat in : remitlatur. »
Spiritum sanclum, non remiltelur ei, Et per lioc patet solutio ad totum.
D. Alia assigjiatio peccati in Spiriliim sanctum.
I)c lioc quoqiic [)0ccat<j iu SpirilLiiii .saiictLim Anihrosiiis iii libn) dc Spi-
ritu sancto disserens, diffinitam assignationcin tiadit diccns : (air Doini-
niis dixerit, Qui Blasplicinaveiit in I''iliiim hoininis reinittctiir ci : (jiii
autcin l)Iaspheinaverit in Spiritum sancluin nciiuc iiic, ne([ue in futuro

rciniltetur ei '
: dihgenter adverle. Xumquid alia esl offcnsio Filii, alia
Spiritus sancli ? Sicut iiiia dignitas, sic una injuria. Scd si quis corporis
specie deceplus humani, reinissius ali(iiiid scntit dc Christi carnc quani
digiium cst, habet culpain, non est taincn exclusus a v(Miia. Si (|uis vcro
sancti Sj)iritus difinitatem, majcstatcm cl j)olcstatcm abiicgcl seinpilcr-
nain, ct |)utel noii iii Sjîrilu Dci ejici ({(Cinonia, sed iii ncelzcbub -,
noii potcst ibi esse exhortalio venia», ul)i sacrilcgii j)lcniludo cst ^. SaSis
jiic aj)crtc cxplicatur quid sit pcccalum iii Sj)iritum saiictum. Quod illi
Augustini descriptioni congruere videtur, qua illud j)(^ccalum dicilur esse
invidenlia gralicc oppiignans fralcrnitalem. Qui ciiim j)osl ('nLriiilioncin
vcrilatis sancli Spiritus verilalcm ncgal, (\jiisque opcra dicil esse Hcclze-
biib, j)()tcst;ili, iionitali ct ii-ralia» Dci iiividcrc mm diibilalur. Non
iliKjiic dislinclio illa vcrbonim sic accij)icmla csl, (juasi liiiim jhmso-
nariim di\isa' sinl oircnsn'' : scd ibi j)(M"c;ilonim pMi(M';i di^lincl;! sinit.
P(;ccatum (Miiin iii lîln^m id inlclliLîhir, (jiiod lil jicr iiiliniiil;)l(Mn. (jni;i
Datri S^M-ij^lura frc(iu(Mit(M' allribuil j)(d(Mili;nii. P(»cc;iliim in {•'iliiim.
qiiod lil j)(M- ign(M-anli;iiii, (jui;i S(ij)i(Mili;i !''ilio ;illi-ibiiiliii-. T(M-liiim c\-
jiosilum csl. (hii (M-pt jiccc.il jkm- inlirinihihMn \(d iuiioraiili;im. f;icilc
V(Mii;iin ;i(lij)iscilii!- : scd ikmi illc (jiii jiccc.il iii Sjiiiilnin s.incliim. <
'.mn
auhMii iiii;i sil jiol(Mili;i, s;ijii(Mili;i. boiiil;is li-iiim : (jiMrc IVilii j»il(Mili;i,
l''ilio saj)icnli;i, Sjiiriliii s;iiiclo boiiibis saqiiiis assigiicliir, su|)(Miiis dicliim
cst.
'
Vnl;,'al.i lialiil, .Mallli. mi, \\1 : {jHnnmnnt' dixott vrrliuin rotilr<i lulnin) /i"»nniiN, mnUtrlur ct :
ijui iinlrni dirrrit rinitnt Siiiriliiin siinrtum, ni>n rrmittrtiir ri, nrifur hi U.,.- ^ r.ul., ii.-.,i,.- ln futiiro
C.r. M;ur. iii, 28 («I :'.»; I.uc xil, H».

- Mallli. Ml, "21 rl sci.
^ S. A.Miiii()>iu>, l.il' I il(* Spirihi saiiclo, r.ip. :i.
68i D. ALR. MAG ORO. PR/1<]i).
quisque adspirat quod valde affcctat mul-

tuinque desiderat : quid ergo aliud vide-
tur spirilus blaspliemia?, quaui atrectio et
desiderium vituperationis divinse ?
Aimcur.rs vi.
Quomodo di/jferunt hlaspliemia in Spiri-

tum sanctum, peccatum in Spiritum.
sanctum, et spiritus hlasphemiac in
Spiritum sanctum ? ARTICULUS VIL
Utrum peccalmn Judseorum qui crncifi-

Deinde qu.Tritur de hocquod dicit, ibi, xeruni Chrislum, fuit peccatum in
a Qui autem hlasphemaverit in Spiritum Spiritum sanctum ? Et, Utrum pec-

sanctum, etc. » catum Angeli et primi hominis fuit in
Et quseritur hic differentia inter blas- Spiritum sanctum ?
phemiani in Spiritum sanctum, et pecca-
tum iii Spiritum sanctum, ct spiritum
blasphemiae in Spiritum sanctum. Hcec Deinde quoeritur de hoc quod dicit, ibi,
enim tria dilTerenter tangit in Littera. D, sub fine « Peccatum enim in Pa-
:
trem id intelligitur, etc. »

Et dicendum, quod peccatum in Spi- QucPritur, Utrum Judaeorum peccatum
Solutio.
ritum sanctum generalius est inter haec, fuerit in Spiritum sanctum?
et non ponit nisi peccatum ad causam Et videtur, quod sic : quia Matth. xii,
moventem, quse oppugnat gratiam in

qua 32, et Luc. XII, 10, ubi agitur de peccato
fit remissio peccatorum, ut prius dictum in Spiritum saiictum, loquitur de peccato
est. Sed hlasphemia in Spiritum san- Judeeorum qui contradicebant operatio-
c/z/?72 ponitactum inhonorationis Spiritus nibus Christi per Spiritum sanctum
sancti agniti in opere ostendente ipsum, factis.
sicut fuit opus miraculi in expulsis dse- Sed contra hoc videtur esse, quod di-
monibus, quia sicut digitus Spiritus san- citur, Act. iii, 17 : Scio, fratres, quia
cti demonstravit, et tamen attribuebanl per ignorantiam fecistis, sicut et princi-
contrario spiritui, scilicet Beelzebub. /;e6' ue.s/n. Ergo videtur esse peccatum in
Blasphemiaenim est falsi criminis impo- Filium. Et ad hoc multa possunt induci :
sitio in Deum. Sed spiritus hlasphemise sed ista sufficiant, quia omnia unam lia-
est amor blasphemandi per odium Dei bent solutionem,

spirans contra virtutem et gratiam Spi-
ritus sancti. Uiterius quseritur de peccato Angeli, Qutest.
Item, Richardus dicit : « Si quis blas-enim infirmitas et

et primi hominis. Cum
phemat tormentis compulsus vel per ignorantia sint pcense peccatum conse-
ignorantiain deceptus, quis neget esse quentes, non videtur, quod fuerint in
tolerabilius, quam si quis bhasphemat Angelo vel in homine ante peccatum pri-
^,
malitia sola ductus ? » Malignitas ergo^/mum ergo videtur, quod peccatuin eo- :
blasphemise pras cseteris est pessima. Estj^rum nec fuerit inPatrem, nec in Filium :
autem in hoc genere sceleratissimum, etêrgo relinquitur, quod fuerit in Spiritum

in quo malitia crescit usque adsummum,^sanctum.
quando quis in Dei vituperiis delectatur^ Sed contra hoc est, quod dicit Aposto-
et gloriatur quid enim est blasphemia,i'dlus de muliere
: Adamnon est seductus, :
nisi vituperatio divina? Ad hoc autemwê^ mulier suducta in prsevaricatione

liN II SENTr.NT. DIST. XLIII, I), AHT. »OJ
18
fuit '. Seductio autem cailil sul) i;.;no- litasqua crucifixorunt Cliristum, fuit ox
rantia : eryo peccavit iii Kiliuni, et non ignorantia crassa qua docopli fuerunt in
in Spiritum sanctum. carno Salvatoris ot quoad lioc fuil pec- :
Item, (lc viro dicit Auguslinus, quod catum in l''ilium.
crcdidit veniale quod erat mortale. Ergo VA sic patet soiulio conlrariotalis.
et ipse aliquid i^noravit.
Item, Primus Aiijêlus credidit se pos- An dicondum, quod iirnorantia Ai

ALn;i) queejt.
se accipere bcatitudinem socundum per- cst duplex, scilicet nesciontia concomi-

fectum posse sine meritis, et e.\ se, quia tans naturam creatam, cl ox illa pocca-
aiiter non appetivisset : ergo et ipse de- verunt ot i)rimus Angelus et [)rimus lio-
ceptus fuit : et sic omnium poccatunx fuit mo : et i|^norantia (jua^ ost soqiiela pec-
in Filium, et non in Spiritum sanctum. cati, qua3 dicit privationem luminis j^n-a-
tiai regentis iii faciondis, et ex illa non

SoLUTio. Dicendum ad Iioc, quod pec- peccaverunt : ot primo niodo fuit pocca-
catum .luda-orum quoad opera quie fue- tuui iii l''ilium.
runt arj^ûmiMituin virtutis Spiritus san- Kt por lu)C patot solutio ad omnia qiue
cti, fuit in Spirilum sanctum : sed inlide- (jUiori solciil in isla distinctiono.
* I a(i Tirnotti. ii, 14.
•—£:5?J!Pg!i<y:fc:w-
G8() D. ALB. MAO. OUl). V\\A^\^.
DISTINGTIO XLIV.
TihIo lisihonl orliini poleiiiia pooc*an<li?
A. De potcntia peccandi : an sit homini vel a se, vel a diabolo, vel a Deo ?
Post prciedicta consideratione dignum occurrit, Utrum peccandi potentia

sit nobisa Deo, vel a nobis ? Putant quidam potentiam recte agendi nobis
esse a Deo, potenliam vero peccandi non a Dco, sed a nobis vel a diabolo
esse : sicut mala voluntas non a Deo nobis est, sed a nobis et a diabolo :
bona autem a Deo tantum nobis est. Bon» namque voluntatis et cogitatio-
nis initium non homini ex seipso nasci, sed divinitus parari et tribui in
eo Deus evidentcr ostendit, quia nec diabolus, nec aliquis Angelorum

ejus, ex quo in hanc caliginem sunt detrusi, bonam potuit vel poterit
resumere voluntatem : quia si possibile foret, ut humana natura post-
quam aDeo aversa bonitatem perdidit voluntatis, ex seipsa rursus eam

habere potuisset, multo possibilius hoc natura haberet angelica : quae
quanto minus gravatur terreni corporis pondere, tanto magis hac esset
prffidicta facuhate. Non ergo homo vel Angelus a se voluntatem bonam
habere potest, sed malam Similiter
'. et de potentiainquiunt, per similitu-
dinem voluntatis de potentia boni vel mali disserentes, quod illa sit a Deo,
non ista.
* CC. S. AuGusTiNUM, Lib. deTide ad Petrum, cap. 3.

iN if sn:^:T nt. dist. xuv, li. oh'
li. Auctorilatibus ad.struif potcntinni prccandi t-ssr a l)co.
Sed pluriljiis Sanctoriini ' toslirnoiiiis indiihitfjnler inonslratni', (|iii)(l
potestas niali a Deo esl, a quo est oinnis p:)testas. Ail eniin A[)ostolus :
Non e.îl: potestas iii.îi u Dco '. Ouod non d(3 poteslale boni lantum, sed el
inali intelliî oportet, ciirn Pilat ) (Uiain verilas dicat : Xon liribnrc.î polfsffi-
leni adDcrsum me nllam, nisi tibi datuni esset desuper\ yinViUd u(im\ie
hominum (ut ait Augustinus *) cuj)iditatem nocendi per se liajjet : potesla-
tein autem si ille non dat, iioii habet. Id(M)qu(Mliabolus anlequam aliîuid
tollerel .hjb, dicebat Doinino : Mitte inanuin luam % id esl, da potestatem :
quia etiain nocentium potestas non est nisi a Deo, sicut Sapienlia ail : Per
me reges regnant, el tyr.mni p(3r me lerrain lenent «. Unde Job de Doiniiu)
ait : Quireynare facit iiofninem h.ijpocrHam propter peccata populi '
. Kl de
popiilo Israel dicit Deus : Dedi eis regein in ira mea^. Nocendi enim
volunlas potest essc ab homine, potestas autem non est nisi a Deo, el hoc
abdila aptaque justitia, nain \)k\v potestatem diabolo datain Jiislos Deus
facit suos. De boc etiain (iregcjrius in Moralibus ait : Tumoris cjalio,
non potestatis ordo in crimine est. Potentiam Deus tribuil, elalionein vero
potenli(C malitia nostiie inentis invenil. Tollamus ergo (|uo(l de nostro est :
(piia non pi)lentia justa, sed actio j^rava damnalur. Ilis aucl(U"ilah'bus
aliis(pio i)luribus evidenler ostenditur, (piod non est potestas boni vel inali
cuicuiiKiue, nisi a Deo a'quo, elsi le laleat aMpiilas.
toliini traclalinn Ac pcfcati) : ipiia iii isla
atiilur iji' |)ol('iitia pjM-caiuli.

i»i\ isio Ti:\Ti s. Kl ,|u() (pia-ril liic .Maiîslcr. scilicet an
[)ot('nlia peccamli sil a l)(>o ? cl, ririnn
(lcl)cainus rcsist(M'c pcccato inaloruin ?
li /'osf pr.rdirfa considcrafionr di;j- i|,i. C, n //ir (nifur t/u.rstio, vW. ^^
iruni orrurrif, ctc» Kl p,.,- Jioc patcl scnlcnlia.

Ilaic ultima (lislinrlio ilividitur contra
' S. AcdisTiNLs, Lili. (I.- Nalnia boiii, cai». ;i'2. ct hujitm comlitoirs jiisla dfcciiiwtt : prc m«
• A(l Honiaii. xiii, I. priiiriprs inipcriiiil, rt polenlca (lcccruttnl jusli-
^ .loaii. ,\i,\, II. tidin^
• S. AuGUsTiNUS, Super Psal. xxxiii. ^ Job, xxxiv, iU).
" Vul^'. halirl, Jol., 1, 11 : llrtciulc piiiiliiliim "

Vulfi. Iiabel, Osoc, xiii, 11 : Ihifnt tibi rcycm
vuDiiiiii liKiiii. ,„ fiirorc mco, elo.
" Pinv.il). XV, i;; ol Ul : l'cr mc rcycs rcijiuiiil,
(-.88 D. ALH. MAG. OIU). V\\/E\).
matis, esset isla in Angelis etinDeo,

quod falsum est : ergo non est potenlia.
[]. Item, Si esset naturalis [)ol(;nlia lio-
minis, cuni gratia sit i)eifectio natuiu',

AUTiCULl S L et gloria perfectio giatia', reinaneret illa
potentia in gratia ct gloria : conslat au-

Vlrum potenlia peccandi sil potentia vel tem lioc non essc vcrum : ergo non est
inipotentia? potentia, ut videtur, scd defectus et im-
potentia.
primam partcm qua^runtur tria

Circa :
SoLUTio. Dicendum, quod potentia ad
quoruin primum est, Utrum potcntia malum^ potest esse dupliciter^ scilicet ad
peccandi sit potentia vel impotentia? malum privationis purse, et liffic polenlia
Sccundum, Utrum sit a Deo? esl materialis, et defeclus est in omnibus
Tertium, Utruni sil una, vel plurcs ? corporalibus et spirilualibus : et de hac
non loquimur liic : quia ultimum illius
Ad PRiMUM sic proccditur :
(ut dicit Pliilosophus, insuper et Com-
1. quod potcntiie
Dicit Philosophus, mentator in libro de Caelo et iMimdo) est
rationalcs sunt ad opposila sed oppo- :
in minimo : ut si vinci potest ab uno,
sita sunt bonum et inalum ergo una :
potest vinci a duobus, et tribus, et sic
est potentia horum in anima ralionali :
deinceps. Dicitur etiam potenlia mali po-
sed potentia ad honum est potentia er- :
tentia faciendi malum : et tunc oportet,
go etiam potentia ad malum estpotenlia. quod malum accipiatur in actione mala,
2. Item, Potentia mali est potentia po- sccundum quod supra diximus, quod
tens facere malum : ergo est potentia malum liabet causam deficientem et effi-
activa omnis autem potentia activa,
:
cientem : et sic illa potentia potest con-
potentia est et non impotentia ergo po- :
siderari tripliciter^ sciHcet secundum ra-
tentiê niali est potentia, et non impo- diccm in qua radicalur in subjecto poten-
tentia. •
secundum essentiam potentise, et
tise, et
3. Item, Supra habitum est, quod H- secundum conjunctionem ad actum. Pri-

berum arbitrium est facultas rationis et mo modo est potentia, et secundo modo :
voiuntatis, qua bonum eligitur gralia et sic intelligitur illud Pliilosoplii, quod
assistente, et malum ea deserente : ergo potestas prave agendi est bona. Sed ter-
liberum arbitrium est potentia mali qua tio modo adliuc dupliciter consideratur,
fit malum : sed voluntas cst polentiasim- scilicet per comparationem ad substan-
pliciter : ergo potentia qua hl malum tiam actus, comparationem ad
vel per
est potentia et non impotenlia. actum sub deformitate. Et primo modo
Sed conlra. SeD CONTRA :
estpotentia adhuc. Secundo autemmodo
\. Dicit Anselmus in libro da Libeio est potentia cum impotenlia permixla
arbilrio : « An putas quod additum mi- autem comparetur ad deformita-
sibi. Si
nuit, et subtractum augetlibertatem, esse tem solam tunc non est potentia activa,
:
libertatem, aut partem libertatis? » Qua- sed materialis defectus et debilitas suc-
si diceret : Non .*
sed potentia mali addi- cumbens malitiee : sicut dicimus Imnc
ta potentice et facultati et libertati, minuit posse mori, et illum posse infirmari, et
unumquodque illorum : ergo nec est po- illum posse vinci, semper potentia mate-
tenlia, nec pars potentioe. riali deficiente.
2. Item, Si esset potentia absolute, Et per hoc patet solutio ad tolum :
cum nulla potestas quffi de genere kiuda- quia primse rationes procedunt de poten-
bilium est, dcsit Deo et Angehs confir- tia in consideratione prima, et secunda,
IN II SENTENT. DIST. XLIV, |{, ART. 2 ET 3. 689
ct tertia secundum quod refcrlur ud c- siderata insubjeclo, velin se, estens per-
tum tantum. fcctum ct a I)co : sed ordincm ad malum
Aliae autem rationes proccdunt in cou- liabetex hoc quod cst de nihilo, et non
siderationc qua refcrtur ad dcfcctuni ct a Deo, et sic non est a Dco.
deformitatcm. Primo etiam et sccundo Et quoad primam considerationem .\ii. ?. 3
modo istui potcstates sunt in Angelis^ licet procedunt quatuor rationes primae : quia
non tertio modo. ctiam non potest cx se elicerc aclum, nisi
sccundum quod est a Dco.

Sccundum aulcm considcrationem pro- Ad osjeci.
ccdit ralio in oppositum ct ncm est : dif-
licilc hanc solutionem ralionibus inductis

ARTICULUS II. assignare.
Utrum potentia peccandi sil a Deo ?
ARTIGULUS III.
Deindc quseritur dc secundo, .scilicet
utrum sit a Deo ? quia de hoc quaeritur Utrum potentia peccandi sit una, vel
in Littera. plnres ?
Videtur quod sic : quia
I .Omnis potcstas a Deo est : ergo et ista.
2. Itcm, Eccli. xxxi, 10, laudalur vir Tcrlio quaeritur, Utrum sit una, vcl
non cst
sanctus, qui potuit tranf>(jredi^ ct jiluics ?
transgressus, facere mala, et non fccit : Vidctur autcm, quod plures : quia \o-
non autem laudatur nisi per hoc quod qucndo (it malum, ct ambulando, coui-
habet a Deo : ergo hanc potentiam liabet taiido, volcndo, ct eligcndo, ct multis
a Deo. aliis actionibus, quas impossibilc cst ic-
3. Item, Quidquid cstcausa causa?, cst duccre iii j)olentiam unam : crgo j)otcn-
causa causati omnis autcm actus est a
: tia facieiidi inalum cst j)lurcs potcntia',
Deo, ut supra probatum est ergo omnis : ct non una.

potcntia agcndi a Dco cst. SeI) CONTHA : Sed comra,
4. Itcm, QuiEcumquepotentia per ana- 1. Augustinus dicit, (juod omni malo

logiam esl in Dco ct in creatura, iUa est sola voluntas culj)atur : ergo sola volun-
a Dco sccundum (juod csl in crcalura : tas cst potcntia mali, vcl pcccandi.
ergo secundum (juod cst in crcalura, cst 2. Ilcm, Su[)ra babuimus, quod aclus
a Dco. luijus pot(MiliiT naturalis (jua» cst volun-
J contra.
Sku contua : tas, dicitiir malus, cl nou aliaium : crgo
Sa[>icns non facit ali(juid (juo ojûs sola voluntas esl [)olcntia j)cccandi.
suum lit dcterius : a potcnlia mali cst
omnc illud (juo ojûs Dci lil dcUMius : cr- Soi.iTio. Diccndiim, (juod jôttntia SuluUo.
go j)otcntia non
mali cst a Dco. IMiima [)cccandi, scilicct [)cccalum c\sc([ucns,
patct j)cr Auguslinum. Si:ci nda j)alcl j)(M' multi|ilcx bominc
csl scd iu : [)(»tiMitia
lioc, (|Uod malum cst (juo oj)us Dci iit im[)(Mans [)cccatum, non csl nisi iina sola
(l(4(M'ius : ct si nou cssct j»()t(Miti;i iiiali, ([u;c cst \i»lunt;is.
non iicrcl maliim. VA [»(!• boc [)alct solutio ad totum.

Su[)ra tamcn nolata csl dislinclio qua-
uiio. Sor.i rio. Diocndum sct undum pradia- litcr p(>ccatum dilT(M(Mitcr cst in rationc,
bilam dislinctioncm, quod potcntia mali ct lib(Mo arbitrio, ct voluntalo, el cirte-
sccundum quod est antc malum, ct lon- ris potcnliis : cl illa cliam valcnl liic.
x.\vii U
m r). ALIJ. MAG. ORD. PRyEI).
C. An aliquando resistendum sit potestatii?
Hic oritur qugestio non transilienda silentio. Dictum est enim supra,
quod potestas peccandi vel nocendi non est homini vel diabolo, nisi a Deo.
Apostolus autem dicit, quod qid resistU potestati, Dei ordinationi resistit '.
Cum ergo diabolo ^

sit potestas mali Dei ordinatione, ejus potestati non
esse resistendum videtur. Sed sciendum est Apostolum ibi loqui de
seeculari potestate, scilicet rege, et principe, et hujusmodi : quibus non
est resistendum in his qute jubet Deus eis exhiberi, scilicet de ^ tributis, et
hujusmodi. Si vero princeps aliquis, vel diabolus aliquid jusserit vel

suaserit contra Deum, tunc resistendum est. Unde Augustinus determi-
nans qualiter ^
resistendum sit potestati, in libro de Natura boni aii : Si
aliquid jubeat potestas quod non debeas facere, hic sane contemne potesta-
tem, timendo majorem potestatem. Ipsos humanarum rerum gradus
adverte. Si quid jusserit Procurator, numquid faciendum est, si contra
Proconsulem jubeat ? Rursus si quid ipse Proconsul jubeat, et aliud
jubeat Imperator, numquid dubitatur illo contempto illi esse serviendum?

Ergo si aHud Imperator, aliud jubeat Deus, contempto illo obtemperan-
dum est Deo. Potestati ergo diaboli vel hominis tunc resistamus, cum
aliquid contra Deum suggesserit : in quo Dei ordinationi non resistimus
sed obtemperamus. Sic enim Deus prsecepit, ut in malis nulli potestati
obediamus.
Jam nunc his intelligendis atque pertractandis, quffi ad Verbi incarnati

mysterium pertinent, integra mentis consideratione intendamus : ut de
ineflabilibus vel modicum aliquid fari, Deo revelante, valeamus.
^ Ad Roman. xiii, 2
* Edit. J. Alleaume, diaboli.
^ Ibidem, in.
Ibidem, quando.
IN II SENTE.NT. DIST. XMY, C, ART. l. {/.)[
meas, ut Deum diligas, credas quidquid

jusserit salutare : nec minorjudices sen-
tentiam majoris, cujus est officium ohe-
dire et jussa adimplere, dicente Moyse,
ARTICULUS IV. Audi, Israel. »
(). Item, Gregorius : « Xon quantitalem

Utrum in omnibus sit ohcdicndum po- imperii, sed imperantis consideres digui-
testati ? tatem. »
7. Item, in Evangelio : Qui vos audit,

me audit : et qui vos spernit, me spcr-
Deinde quserilur de secunda parle quiE nit ^ Constat autem, quod in omnihus
incipit ihi, C, « Ilic oritur quieslio non Deus audiendus est : ergo et Pra*latus.
transilienda silcntio. » 8. Item, Benedictus in licijula : « Si
Circa quum duo quajrenda occuii"unt, pracipial Pralatus impossihile, lentan-
scilicel, Utrum in omnibus sit obediendum est facere. » Ergo in omnibus pos-
dum poteslati ? sibilihus multo magis est obedicndum.
Et, Utrum sit resistendum potcslati
diaboli ? SoLLTU>. Ad lioc, secuudum Hernar- soiuUo.
duiu, solvendum est sub distinclione :
Ad primum oljjicitur sic : quia aut loquimurde obedientia perfecta,

1. Dicit liernardus in libro de Praecep- qua> est charitatis ct lihertatis : el luec
to el dispoisatione : « iNiliil exijât l*r;ela- liuem nescit, sicut nec charitas. Aul io-
tus eorum quê non promisi '. » l'>go quiumr de obedieulia jusliti;e : ct hoc
non in omnibus est obediendumpolestati hahet metas voti sui, cl ultra uou est
prailati. cogenda nisi ex charitate. ramen ulte-
2. Idem, Ibidem : « Subditus nec citra rius secunduui .Magislros oporlet dislin-
promissum est inhibendus, nec ultra co- guere : quia est poteslas plena, ct jtole-
gendus lege observantiie. » Ex hoc sc- stas limilata. Poleslati pleute in omnibus
quitur idem. ohediendum esl in nulh) aulciu (juod :
5d contra. Seu contha vidctur essc, quod non est poteslatis, sed impolenli;e. Unde
\. Ibidem dicit, quod « perfccta obe- si pr;ecipil [)eccalum, hoc non csl pole-
dientia legem nescit, termiuis n(Hi ar- stalis, scd im[)olcuti;c ct ideo in hoc non :
ctatur. » Erg(j in omnihus obedit. est obediendum. Si autcm |)r;eci|)il ea
2. Item, Ilugo de sanclo Viclorc :

qu;c sunt |)oleslalis, sicul dicit A[)oslo-
<( Obedientia est virlus, (pia' omnia am- lus, Sccundum polcstatcm quain Dmni-
plectitur injuncta neccssaiio implenda, nus dcdit mihi in .vdi/icationcm, cl noti
nisi obstilerit imperanlis auctoritas. » in dcstruclioncm, sciliccl vcstr;im :
i}. Item, Eccli. iv, 32 : Soli resistcre tuiic luibct locuiii (|uod (licit McriKirdus,
anitra facicm /lotcntis. l'^rgo in uullo est scilicel ([uod aul csl perfeclionis «>he-
resisteiulum. diculia, ct ha*c ohedit iii (luiuibus honis,
i. Item, Ad Coloss. iii,20 : /•ilii, ahc- (|uia ;ul ilhi sohi dala esl [)(>tcstas : aut
ditc parcnlihus pcr omnia. Jîrgo mullo juslili;c, ct ilhiiu luui o[)()rlcl ohcdirc, ni-
magis parentihus spiritualihus : crgo in si in liis in ([uibus obligalur ex volo vel
omuibus obcdicudum est poleslali. cathcdra. Sic cnim iulclliîlur illud
.'). Itrin, IIi(>ronymus ad Kusticuin Mallli. wiii, 2 : Supcr cathcdram Moysi
pra>|)ositum monasterii : « It hriiin ti- scdcrunt Scrih,r ct Pharis.ri. Omnia vryo
' S. nF.nNAnnrs, l.il). dc Pr.TCO|)|o r-l dispcn- « f.nr. T. 10.
salioiic, lap. H. ••
II ,1.1 ('.Diiiilli. \iil. 10.
Gi)2 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
qiwecwnque dixerint vobis, scilicet adca- desiderare debemus ut diaboli subdamur

tliedram perlinentia, servate, et facite, potestati.
Sed contra quod notamus, Mat- sed lontra
clc. Si auteni est polentia liinitala : tunc est,
ex justitia non debeo, nisi in quantuin thffii, \i, iî Et ne nos inducas, etc.
:
subditus, sive ex iniperio niajoris, vel Item, I Petr. iv, 9 Cui resistite jor-
:
ex voto : sed ex charitate et perfectione tes iti fide.
possum obedire ulterius, numquam ta-

^°'""°*
men conlra votum vel contra mandatum SoLUTio. Utrum debemus noUe tcnta-
superioris. ri, supra est disputatum. Sed hic dicen-
Et sic totum quia prima*
patot ad :
dam, quod diabolo est resistendum totis
auctoritates loquuntur de obedienlia dc- viribus : quia diabolus nominat substan-

bila ex justilia secundre autem de per-:
tiam depravatam in voluntate : et ideo
fectione charitatis in obediendo. non utitur potestate sibi concessa, nisi
ad malum finem : et ideo sibi et suae

potestati est resistendum.
Ad hog quod primo ergo objicitur, ^'^ '•
dicendum quod omnis potestas est a Deo

ARTICULUS V. ordinata : sed cum hac ordinatione con-
jungitur quandoque voluntas iniqua po-
Utrum resistendum sit potestati diaboli, quoad hoc potestati est resi-
tentis, et
et utrum debemus velle tentari ? stendum sed si maneret in ordine divino
:
tantum, quod esset ad vindictam male-

factorum et laudem bonorum, tunc nul-
Secundo quoeritur, Utrum resisten- lo modo esset resistendum.
dum sit potestati diaboli ? Ad ALiuD dicendum, quod Jeremias Ad 2.
Videtur, quod non : quia, ciui resistit suasit hoc quantum ad afflictioncm cor-
potestati, Dei ordinationi resistit i
: ergo poralis captivitalis, sed tion ad spiritua-
non est resistendum potestati diaboli. lem captivitatem quae fit per culpani :
2. Item, Hoc videtur per hoc quod Je- quia illa non procedit ex ordine potesta-
remias suasit, quod serviretur Nabucho- tis, sed ex intentione iniquse voluntatis.
donosor^, per quem significatur potestas Ad ahud dicendum, quod hoc verum Ad 3.
diaboli : ergo potestati diaboli non est est quoad afnictiones corporales sicut :
resistendum. Job afflictus est. Sed nullo modo con-

3. Item, Homo debet sustinere quod sentiendum est culpte quam intendit :
sustinere meruit ex peccatis : sed exerci- sicut nec Job in omnibus tentationibus
tium diaboli meruit ex peccatis : ergo peccavit labiis suis, nec stultum^ etc. ^
hoc debet sustinere, et non reniti. Pro-
BATio medite : quia super illud Psalmi Ad hog quod quopritur, Utrum debe- ^^ "i^sjst.
cv, 43 Sape liberavit eos, scilicet Do-

: mus velle tentari? Dicendnm quod non,
minus populum suum, etc, dicit Glossa : propter duo quorum primum est, quia
:
«Non sua virtus, sed peccata hominum tentatio non tantum dicitquod id est
eum fecerunt potentem. » potestatis ordinatse, sed etiam quod est
voluntatis perversoe, cui resistendum est.
Qucest.
Item, PsaL xxv, Proba me, Do-
2 : Secundum est debilitas : debiles enim
mine, et tenta me, etc. Tentatio autem sumus, debemus nobis cavere ab oc-
et
fit per potestatem diaboli : ergo etiam casionibus cadendi. Ad id autem quod
* Ad Roman. xiii, 2. jugo regis Babylonis, et servite ei.

'^
Jorem. xxvii, t2 : Subjicitc coUa vestra sub 'Job, i, 22.
.
IN II SENTENT. DIST. XMV, C, ART. (i ET 7. (i93'
conlra objicilur ex Psalnio xxv, 2, di- testas est immediatior : erj^ô est fortior
cenduni, quod David appetiit effeclum super subditos, quam superioris : ergo
tentationi.s non pro-
qui est puritas, et si contrariffi sint, slandum est inferiori,
bationeni in se. Et si objicitur, quod et non superiori.
hoc est impossibile, quod unum habea- Sed CONTRA : Sed conira,
tur sine aiio diceuduui quod virtute
: Boclius dicit, quod quidquid potest
Domini voluit esse conlirmalus in actu polentia infcrior, polest et superior et
tentationis, ut non possit tentari nisi ad plus : ergo si contrarienlur, necesse est
puritatem hoc erat bene possibiie,
: et cedere inferiorem.
sicut dixit Auguslinus in hbro Confessio-
num : « Da implere quod juljes, et jube SoLUTio. Dicendum, quod superior et soiuiio.
quod vis. » El quidam sanctus Pater in inferior babent se duobus modis, scilicet
yEgypto : « iNon oro ut non habeam ten- ut in ordine ad se invicem, ita quod tota
tationes, sed ut Dominus del mihi viitu- inferior exeat a superiori, sicut potestas
les portandi eas. » Proconsulis a potestale Tmperatoris, et

Episcoporum a Papa et tunc suporior :
potcstas rcmanet ordinaria et immediata

omnibus subditis inferioribus el in tali :
casu loquitur Augustinus hic, et non

ARTICULUS VI. habet instantiam. Quandoque autem sic
sc habent ut ambifi sint exeunles ab una
Utnim semper ohediendion est universali quoe subdit inferiorem supe-
superiori ? riori in quibus vult, cl iii (juibus vult
non subdit : et tunc inferior potest ali-
quid praecipere quod superior non polest
Deindc quaeritur de hoc quod dicit, retractarc : et sic se habent potestas
ibi, C, circa medium : « Ipsos liumana- Episcopi et Aicliiepiscopi in compara-
rum rcrum gradus adverle, etc. » tione ad Papam.
Et quoiruntur duo, quorum primum Et per hoc patet solutio ad totum.
est, Utrum semper hoc verum est quod
dicit quod supcriori est
Auj.ûstinus,
ob(!diendum, quando superior et inferior
contraria pra^cipiunl? AiniCULUS VII.
Secundum, rirum poteslati tyranno-
runi sit obedieudum? riruin />fi/rs/(i(i ti/r^nnmrufn si/
''
obet/ienduin
Ai) piUMiJM sic procedilur :
1. SupiM- illud Apocal. u, \'l : A7 .1//-
(/el(> ]*er(j(iini /'Uclesin' scribe : dicil Iltiiuo qiKTritur dc polestale tyrau-

(ilossa, « Non audcat Arcliicpiscopus su- norum, de (piibus dicit Hot^tius, (juod
per subdilos Ej)iscopi nianum pouere sniit iuvasores, et non lialoMit polesla-
sine eo. » lOrgo Arcbiepisiopus iiou pol- 1(111 nisi usiirpatam. iitriiin >it eis obe-
esl contraria pra'ci|KMe l^piscoporum diendiim vcl ikmi ?
subditis, ul \ idrliii- : (M-l;o uon cst i;<M»e- \ idcliir aiit(Mii, (]iiod sit cis obeditMi-
ralil(M' \(Mum (piod liic dicilur. • 1 II 111 : ([iiiii ntnt es/ potcsttis nisi II l)co :
-. IUmii, ImuKMli.ilior potcstas ma-îs (•/ ijui resistit potcstoti, /)ci nrdimitioni
inlliiit (|Uiiiu n)(>(liat;i : scil inrM-ior po- rcsis/i/ '
' .\il {{oiuan. XI II, 1 cl '^.

094 D. A\A\. MAG. OUI). [>lL1il).
Ttem, (lo Nabuchodonosor conslat, non resislendum quoad obedientiam.

est
quod non liabuit potestaloin super Ju- Est etiam potestas usurpata quiB est po-
diTos nisi usurpatani ; el tanien Jeremias testas ministri quo cBdit nos Dominus :
suasit, qnod obediretur ei'. et huic non est resistendum quoad hoc
Iteni, Pilatus super Dominum non quod non sustineamus si Dominus velit :
habuit potestatom nisi usurpalam : et ta- sed bene possumus resistere quoad obe-
men Doniinus dixit : No)t haberes pole- dientiam, si possumus talium enira:
statem adversiwi me idlam, nisi libi da- potestas iniqua est, et iniquitati semper
tinn esset desuper- : et obedivit ei quoad est resistendum. Si tamen Dominus ve-
hoc quod non resistit. lit, flagellum sustinendum est et :
sea contra. Sed contra hoc videtur quod esse, quoad hoc loquuntur primse auctorita-
usurpatum est id quod praeter ordinem tes : quia Dominus voluit flagellari Ju-
juris est invasum et illi non tenemur
:
doeos : et hoc revelatum fuit Jeremise. Et
obedire, sed potius resistere, ne animam Dominus pacis posuit disciplinam pacis
pordat invadendo non sua. nostrae immediate super Dominum no-
Similiter, crux portatur super barba- strum Jesum Christum : et quoad hoc
ros invadentes jura et pacem Ecclesice : quod sibi datum erat desuper et
dixit, :
ergo potestati talium est resistendum. non quoad hoc quod juste imperaret Ju-
dseis vel Domino Jesu Christo, qui erat
SoLUTio. Duplex est potestas, scilicet Dominus seeculorum, cui est honor et
ordinata secundum gradus potestatis Ec- gloria in perpetua sseculorum ssecula.
closiae vel civilis juris : et huic potestati Amen.
Explicil liber seciindus de rerum crealione et formatione corporalium

et spiritualium : et aliis pluribus ad ea pertinentibus.
* Cf. Jerem. xxxn, 12 et seq.

^ Joan. XIX, H.
CAPITDM ET ARTICULORUM IN II SENTENTIARUM,
(DIST. I-XLIV)
N.-B. — Capita sifjnantur per litteraH \, H, etc, articuLi vero per

numeros arabicos.
Prologus D. Alberti.
DISTINGTIO I.
A. Ununi cssc rcnim principium ostcndit,)io)t plurjyHt ijuidivn putiiirrnnt. 5
Divisio Ifxtus. 6
Art. 1. Oiiot. inodis expouitur ill;i .nioloril.is : /;; iniucipio creavit Deiis
C(rlum ct lerraiit. 6
2. Au (Midr Maui(-lia<i qui posuit pluia |>riiici|)ia, bcuc fliiialur a
Magislro iu Liltcra. 9
. Au error Plalonis (|ui posuil Iria priuripia, bcufolidalur a Ma-
i;islro?('l, Aii matcria sil nilcrua ? 11
4. Au vcruiu sit (juod IMalo supposuit, (111111111111 cssc iiialcriaiu
uiiam ? !•<
i». riruiii IMalo bciK! posuil cxcuiplar csse uuuui priucipiuui. f l iu
(luo erravil IMalo? ••"»
0. Aii difliuitio crcaliûiis (lua (iuiliir, Crearc est alinuiii de nihih

facrrc, sit boiia? *^
7. Au crcatio sit aiicui comiuuuicabilis ? -0
5. Aii (rcarc sit opiis miraculi ? -•
y. Aii fnccrc cl crcare siul idciii, aut uuuni sil iu plus tiuaiu allc
ruin i'i
}
r,96 INDEX DISIINCTIONIIM, KTC.

B. Qiiod haec verha, scilicei agere et facere, et huiusmodinon dicuntur de Deo
sccundiim eam raiionem qua dicuniur de creainris. 23
Aur. 10. An Aristotelcs sunioienter determinavit mundum esse aeter-

nuni sicut ei imponitur ? 24
11. Quaie imponitur Aristoteli quod dixeiit duo fuisse ah a^terno,
scilicet matoriani primam, et primum raotorem ? êt, Quso
sunt illa tria quu) imponuntur ei ? 30
C. Qiiod caiholicum est docei. 31
Divisio Textus. 31
Art. 12. Quid sit causa creationis tolius universi esse? 32
D. Quare raiionalis creaiiira facia sit ? 35
E. Quare creatus sit homo, vel Angelus .?

35
Y. Ad quid creata sit rationalis creatura f 36
G. Brevissima responsio cum quaeritur, quarc^ vel ad quid facia sii raiionalis
creaiura 1 36
H, Sicut factiis est homo ut serviret Deo, sic miindus ui serviret homini. 36
I. Quomodo dicitur aliquando in Scriptura, Homo facius esi propier reparaiio-

nem Angelici casust 37
Art. 13. An anima et Angelus specie conveniant, velspecie differant. 37
K. Quare ita sii homo insiiiutus, ut anima sit uniia corpori 39
L. Posi sacramentum Trinitatis de creatura tripartiia agendum est^ et prius de

digniori, id esi, Angelica. 41
DISTINGTIO li.
Agit in speciali de conclilioiie spiriliiaiis crcaliiiw, scilicet Ange-

lica?, qiialis facta sit.
A. Qtise considerauda sunt de AngeUca naiura^. 42

INDEX l)ISTINr;H()M M, I:TC. 697
B. Qiiando facti siint Angeli prins dicit, in quo videntur sibi ohviare aucto-
riiates. 42
Divisio textus. +3
Art. 1. An Angeiusanle, velpost alia sit creatus, aut sit ununi cuin aliis
-^3
(luatur coaevis.
C. Qidd tenendum sit docet, prxmissas auctoritates determinando. 46
D. Quod ni/iil /actum est ante coelum ct terramy nec etiam tempus : cum tem-
pore cnim creata sunt^ sed non ex tempore. 46
E. Quod simul cum tempore et cum mundo coepii corporalis di spiritualis crca-
tura. 47
Art. 2* An omnium spiritualium et corporalium sit rnatoria una ? 47
F. Uhi Angeli mox creatifuerini, in empyreo scilicct^ qiiod statim Jacium re-
pletum est Angelis. 49
G. Quod simul creata est visihilium rerunt maieria, ei invisihilium natura : et

uiraque informis secundum aliquid, et Jormaia secundum aliquid. 50
Anr. 3. Utrum ccelum ompyreiun sil corpus, et quare Philosophi illud

non cognoverunt ? liO
4. An calum empyreum sitimmohile, et uniforme, vel non? 32

5. An ccelum empyreum habeat ordinem influendi snper alias
spliaeras ? et, Utrum sol iUiuninet C(i'lum empyroum ? "A
6. Utrum in coclo empyroo sit laus aliqua vocalis, ([ua dicuntui-
astra matutina laudasse Ueum ? 53
H. Quomodo dicat Lucifer secundum Isaiam : Ascendam in ccBlum. et ero

similis Altissimo : cum essei in ccelo ? 56
Art. 7. Quid sit C(Plum Trinitatis? 56

8. Quid sit in cu-lo Trinitatis ? o7
DISTINCTIO 111
l>C i*(>ii(lili4>ii<> iiili'iiis4M*ti \iiu:oloriiin.
A. Quales facti fueriut Ange/i, tt quod quator eis attrihuta sunt in ip^n ini-
tio sux conditionis. 59
Divisio Toxtus. 50
Anr. I. .\\\ AnctMus sit, ol hahoat ordinfMU iii tuiivorso? 60
(i08 INDEX DISTINCTIONUM, I:TG.
2. Qiiid sit Angelusper definitionem? 61

n. An Tlienlogi vocanL Angelos illas substantias separatas quas
IMiilosophi vocant intelligeutias? 64
4. An Angelus sit siuiplex substantia? 66
ij. An Augelis couvenial personalis discretio, ita quod quilibet sit
persona? 69
G. An conveuiat Angelis ratio naturaliler insita propter quam in-
sinit, niemoria, inlelligentia, voluutas ? 70
7. Utrum liberum arbitrium sit attributum augelica) natura) con-
venieus ? et, An sit etiamîn Angelis ct homiuibus per ratio-
uem unam ? 72
8. Utrum quatuor, aut tantum tria, aut plurasint Angelicac natu-
ra3 attribula ? 73
B. An omncs Angeli ftierini sequaJes in tribus, scilicet, in sapientia, in essen-

tia, in libertaie arbitrii ? 74
AuT. 9. Utrum in quatuor attributis angelicee naturas Angeli suscipiant

raagis et miuus, et intendantur et remittantur? 75
10. An Angeli qui erant natura magis subtiles, eraut sapientia
magis perspicaces : ita quod gratiaproportionata sit naturae:
et sic sit eis data, aut secundum conatuui liberi arbitrii ? 76
C. Quse communia ci gequalia habuerunt Angelit 77
Art. H. An omnibus Angelissequaliter conveniat quod sint immortales? 78
D. An boni vel mali,jusii vel injusti creati sint Angeli ? ei, An aJiqua mora
fuerii inter creaiionem et Japsum t 78
E. Opinio quorumdam dicentium AngeJos in maJiiia creaios, et sine omni mora

ruisse. 78
F. AJiorum sententia probabiJis qui dicuni omnes AngeJos creaios

,
esse bonos :
et aJiquam moruJam fuisse inter creaiionem et Japsum. 79
G. Probationem Augusiini contraiJJos inducit, qui dicuni AngeJos factos ma-

"
Jos. Verba eiiamjob deierminat, quse iJJi pro seinducebant. 80
H. Qiiomodo inteJJigenda sini verba prxmissa Domini disserit, evidenier

iradens AngeJos essc creatos, et post creationem cecidisse. 81
Divisio textus. 82
Art. 12. Anomnes Angeli ingratia creati sunt, vel in simplici natui'a? 82
13. An Deus potuit facere Angelum malum? 85
14. An Angelus potest fieri malus, ita quod Deus non esset auctor
illius malitia?, sed statim in eodem indivisibili esset factus
et malus simul ? 86
I. Qiiod tripJex ftiit sapientia in AngeJis ante casum veJ confirmationem. 88
Art. 15. Utrum Angeli cognoscant per species ? 88

,
INDKX DISTINCTIOXIJM, KTC. (ilH)
iO. Utrum scientia Aiigelorum sit uiiiversalis vel parlicularis, sci-

licet quod species vel formae per quas inteliigunt, sunt
uiiiversales vel particulares ? 93
17. IJtruni scienlia Angelorum sil omnium, et casualium, et for-
tuiLorum,[('t^ ornnium quai quociimque inodo in notitiam
vcnire possunt ? 95
K. An aliguam Dei hahuerint dilectionem^ vel sui invicem ? 97
Aur. 18. Utrum Angeli vil Dei vel sui invicem dilectionem^habuerint ? 97
DISTINGTIO IV.
De liabiMbiis bealiliHliiiis cl iiiiseri;c Aiis;'el<>riiiii.
A. An perfectos et beatos creavit Deus Angelos, an miseros ct imperfectosl 99
B. Qiiod opinando Angustinus hoc dixerit, non asserendo, scilicet, quod

A ngeli qui perstiterunt, prsescii fuerint futuri boni. 1 00
C. Summam colligit prsedictortim, confirmans omnes Angelos ante confirma-

tionem^ vellapsum, nonfuisse beatos, nisi pcr beatitudincm accipiat illum
statum innocentix, in quo fuerunt ante casum. 100
D. Responsio ad id quod quaerebaiur, An Angeli essent crcati pcrfccti aut

imperfccti ^. et dicitur quod perfecti fucrunt secundum aliquid, et impcrfc-
cti sCcundnm aliquid. l(i|
E. Quod tribus modis'dicitur perfectuin : sciunduni trmpus, sccundum natu-

ram, ct univcrsalitcr pcrfcctum. liM
I'. Pr^tdicla hrevitcr iangit, addcns qualcs fut-runi Anorli in conversionc ei

aversionc. UYl
Divisio texlus. 102

.îti. I. \\\ (Iflinitio .Vngeli dala nionysio sil |ion;r:' 102
2. 1'lnim Aii;;t'liis sit crealiis in bealilutlint> ? lOt»
3. rtiuiii Anyi-li iiiaii pt>lutMiinl pra'>tiii' >uiim iMsuiii, \A iioii ? 107

700 INIJHX DISTINCTIOMJM, KTC.
DISTINGTIO V.
De eonvcrsionc et eonfinnaiione j slaniiuni, ei aversione ei lapsu

cadeniium.
A. Quales facti sunt Angeli aversione et conversione cadentium ? 109
De libero arbitrio breviter tangit docens quid sit. 109

B.
>
Divisio textus. 110
Art. 1. An possibile fuerit cadere Angelum ? HO

2. Quod est prinium peccatura Angeli? lil
3. Quid appetiit Angelus, quando peccavit? 113
4. An averti est odio habere, vel invidere? 113
nec
C. Post creationem aliqtcid datum est stantibus per quod
converterentur,
merito aliquo, sed gratia cooperante. 1 16
D. Qua gratia indigebat Angclus, etqua non ? 116
Y.. An sit imputandum illis qui aversi sunt ? 116
F. Qua culpa gratia non est data eis qui ceciderunt ? 117
Art. o. Quid in Angelis est aversio, et conversio ? et, Quid confirma-

tio, et obstinatio ? IH
6. An Angeli mali semper peccent, et omnis eorum actus sit
malus ? 118
G. Quod Angeli in ipsa confirmatione beati fuerunt : sed utrum eam merue-
rint per gratiam tunc sibi datem ambiguum est : de hoc enim diversi di-
versa sentiunt. 122
Art. 7. Utrum Angeli meruerint suam beatitudinem, et si meruerint,

utrum ante vel post acceptam gloriam ? 123
INDEX niSTINCTIO.NL.M, KTC. 701
DISTINCTIO VI.
Dc riiina qiia^ coiis<H*iila cst iiinloiMiiii \ii«;-<'loriiiii avcrsioiHMii.
A. Quod de majoribiis et minoribiis qtudam ceciderunt, inter quos unus fuit

celsior, scilicet Lucifer. 125
B. Unde et quo dejectus fuerit merito suae superbiss ? 126
C. Qjiod non est concessum eis habitarc in coslo, vel in terra. 12(1
Divisio texlus. 127

Art. 1. Utrum Angelus ille qui fuit caput Angelorum cadentium, fue-
rit de ordiiie superiorum vol inferioium ".'
127
2. Qualis fuorit appelitus minorum Angelurum cum Lucifeio
cadentium ? 128
:?. Qua!ritur de tempore et modo suggestionis aliorum .Vngelo-
rum : i-t, Quare pugna sit atlributa Michaeli ? et, Qui sunt
rudentes quibus detracti sunt? 128
D. Qjiod dxmones alii aliis prxsunt, et habent etiam alias prcclationcs. 130
AnT. \. An sicut iiiter l)onos alii |)ra^sunl aliis, ita otiam inlor malos
alii aliis prajsunt, ol sil in eis ludo piadaliouis qui cessabit
post diem judicii ? 130
E. An omncs dxmoncs sint in hoc acrc caliginoso ? An aliqui sint in infcrno ? \'.\l
AuT. 5. Utrum aer caliginosus sit proi>rius locus diomonuiu ? 132

G. Quaie noii concedilur aiiiiuabus damiialoiiiin babilare hic
iinbiscuin us(|iio ad dioiii jiidicii, siciit (Uomonibus? i:U
7. Utrum da-mimos iiuutidio dosoondanl in iiitoriium, aiil coiiti-
nuo sinl circu nos ? 13a
F. QiddjDi pulant iMci/crum cssc in infcrno rcliiratuni, c.x qiio tcntaiil Chri-
stum, ct viclus fuit : qucm dicunt primum ho/nincm teutjssc, cf vicisse. {'.\i\
G. Qitod Lucifcr noii habct potestatcm quam habcbit iii ttmporc Antichristi. I.IT
AiiT. 8. Ulruin Deusjuslc agil ol bono cuiu Imiuiue, tlans sibi pugnaro
conlra pugiloni iiiii osl forlior oo ? 137
702 INHF.X DTSTINCTIONUM, ETC.
H. Quod dxmones semel victi a Sanctis, non accedunt amplius ad nos. 137
Art. 9. An da^nion victus ab uno Sanctorum, potest alium tentare et

vincere, et an eumdem in eodem peccato ? 133
DISTINGTIO VII.
Qiiales Jacti simt Aiigeli coiiflriiialione et obstiiiatione ?
A. Qiiod boni Angeli a Deo sunt confirmati per gratiam ut peccare non pos-
sint, et mali ita ohdurati in malo, ut bene vivere nequeant. 140
B. Quod utrique liberum arhitrium habent^ nec tamen ad utrumque flecti pos-
sunt. 140
C. Qiiod boni post confirmationem Jiberius arbitrium habent quam ante. 141
D. Ouod post confirmationem Angeli non possunt ex natura peccare sicut

ante : non quod dchilitatum sit eorum liberum arbitrium, sed confir-
matum. 142
Divisio textus. 142

Art. 1. Utrum idem liberum arbitrium, quod fuit in bonis et malis An-
gelis ante confirmationem, sit in eisdem post confirmatio-
nem '? 143
2. lltrum liberum arbitrium liberius sit in non confirmatis, sicut
in nobis» quam in confirmatis, puta bonis Angelis ? 143
3. An liberum arbitrium liberius sit in bonis Angelis, quam in
malis? 144
E. Quod Angeli mali vivacem sensum non perdiderunt, et quibus modis

sciant ? 145
Art. 4. Utrum dBemones triplicem babeant scientiam unam ex natu- :
>
ra3 subtilitate, secundam ex temporum diversitate, tertiam
ex revelatione? 146
0. Utrum dajmones possunt futura prajdicere ? et, Quaj sit difTe-
rentia inter daemones futura praedicentes, et Prophetas ? et,
Per quem modum daemon inspirat suos prophetas.' 148
F. Quod magicce artes virtuie et scientia diaboli valent : qu3e virtus et scien-
tia est ei data a Deo vel ad fallendum malos, vel ad monendum, vel
exercendum bonos ? 150
Art. 6. Utrum per daemones possunt fieri pr»stigia, et qualiter fa-

ciunt? . loO
IXDEX niSTrNCTIOXr.M, ETC. 703
7. Quomodo et qualiLer (Jaemoues Irausmutaut corpora, utrum

scilicet corpore assumpto, vel alio modo .'
l.')2
8. Au dBemoues in transuiutatis corporibus possunt inducere for-

mas substantiales ? 154
9. An dajmonos in suis operibus constcllalionibus juventur, an
uon".*et, Llruiu scieutia imaginunilil oporatiout; da;nioimra,
au uon ? 157
G. Quod iransgressoribus Angelis non servit ad nubun materia rerum visi-

bilium. 158
H. Qiiod non sunt creaiores, licet per eos magi ranas ct alia fecerint : sed
solus Deus. ijO
I. Sicut parenlcs non dicuntur creatorrs filiorum^ ncc agricolx frugum:

ita ncc boni Angeli ncc mali, etsi per eorum ministerium Jiant crca-
iurae. I5'.J
Art. 10. Qualiter discernuntur oporationes da;monuni ab his quae sunt

vera miracula? ot, Au malu fiunt pcr Auyclos bonos aut
per malos ? 100
K. Sicut justificationcm metitis, ita creationem rcriim solus Dcus opcralur :
licet creaiura extrinsecus serviat. llil
Aur. II. Au Aiig(!li boiii possiut miracula facere ut d;cmones ? et,
Quarc liomiucs id iion possunt ? 162
L. Qi.od Angeli mali mnJta possuni per natnrx vigorcm, qux non possunt
propier Dei vel bonorum Angelornin proliibitionem, id csi, quia non
pcrinittuntur. ttiiJ
.ViiT. 12. An niagicis virlutibus ol malluMU.ilicis uli sil m.iluiu ? t>l. .Vu
nocoanl fiKura) malbemalica)? 163
DISTINGTIO VIII
Ih^ |M>l<'slal<' <ia'iii<>iiiEiii <|iiaiii lialxMil nii|mm' <*<M'|Mwa siiiiilia
liiiiiiaiiis.
A. Utruiii Aiigcli omncs corporci sint, quOi/ quibusdam visnm csi, quibus
Augustiiius coiiscntirc vidciur, dicciis Aiigclos oiniics antc casum h.i~
biiissc corpora tcniiia ci spiriiua/ia, scil in casu mulaia in dcicrius ma-

lorum corpora, ut iii cis possini paii. 105
Uivisio to.\tus. 166

70i INDEX DISTINCTIOMIiM, lyrC.
Art. I. Utrum da;mones vel Angeli corpora habeant ? et, Utrum sit
concedendum, quod Angeli in comparatione Dei corporei
sint? 166
2. An Angeli boni et mali possunt assumere corpora ? et, Ad
quid indigeant corporibus assumptis ? et, Quid hujusmo-
dicorpora moveat ? 169
Art. 3. Quid sit assumere corpus ? et, Quomodo fiat locutio in Angelis
assumpto corpore, etquomodo innobis? et, Quomodo cor-
pus animatum ut serpens vel asina per imaginationem et
sensus et spiritum animalem fuerit causa illius vocis quao
sonabat per os ejus vel non ? 171
4. Unde assumant corpora Angeli, utrum de elenientis aut na-
tura cccli ? et, Utrum formeut corpora paulatim aut subito ? 173
5, Quaeritur de actibus Angelorum An boni possunt comedere,
:
et mali generare ? et, Unde raali habeant semen suse gene-

rationis? 174
B. Quod Deiis in corporalibns illis antiquis formis apparuit. 176
De perplexa quxstione quam ponit Augustinus dicens, An

ad exhibendum
has corporales apparitiones creatura nova sit formata, an Angeli qui
ante erani missi, et si ipsi missi sunt, utrum servata sui spiritualis cor-
poris qualitate, aliquam speciem corporalem de corpulentiori materia
assumpserint, an proprium corpus suum mutaverint in speciem actioni
suce aptam ? 176
D. Qiiod Deus in specie qua est Deus numquam mortalibus apparuii. 177
Expositio textus. 178
E. Utrum daemones intrent corpora hominiLm substaniialiter, an illabaniur

meniibus hominum ? 178
Art. G. Utrum daemones subslantialiter, et etiam boni Angeli intrent

corpora hominum ? 179
7. Utrum dajmones substantialiter illabantur mentibus homi-
num et sensibus, ita quod substantialiter ingrediantur sub-
stantiam virium aniraae ? 180
8. Quid est itnmittere et mcendere ? Utrum scilicet tam boni quam
mali Angeli immiltant cordibus hominum suos conceptus,
et incendant fomenta vitiorura ministrando ? 181
9. Qui et quot sunt modi imraissionis quibus diabolus se irami-
scet, et qui sunt modi tentationura? 182
10. Cui parti aniraae potest iraraittere raalignus spiritus, et cui
non ? et, Utrura potest supra intellectum et super afTe-
ctum?et, Utrura daemon vel Angelus bonus videat nostras
cogitationes ? 184
INDEX DISTIXCTIOXUM, ETC. 703
DISTINGTJO IX.
l)<^ <M>iis<'qii<MililMis <M>ii(ii>iiiiin<>ii<'iii \ii:;<'l<M'iiiii boiioiMiiii <|iiaiiliiiii
2i<I <>r<liiiiiiii <iisliii<*II<>ii<'iii.
A. De ordinum distinctionc, qni ct quot sint ? 187
Divisio texlus. 187

Ain. 1. Quid sit hierarchia secundum (lcfinitioiiem ? 188
2. Ouoniodo et quiilitor dividilur hieiarchia? I'.i2
.T. ruum mfMilira liierarchi,'c ad invicom sint connexa? \\\\
B. Q^tiid appellatiir ordo, et quop sit ratio noininis cnjusque ? 11)5
Art. 4. Quid est ordo, et quid est ordinis multiplicatio ? 103
C. Quod Jixc nomina non propter se, sed propter nos eis data sunt^ qux siiin-
pta sunt a donis gratix, qiix non hahcnt singulariter^ sed excellenter, ct
a prxcipuis noininantur. |!)S
D. Quxsiio cx verbis Gregorii orta. lllll
AuT. .">. IJIrnni sniicrioros Angoli cum haiioanl inroriorum dona oxrol-
lonlor ol [lolonLor, an oliam dcjicanl hahoro<>orum nomina?
et, (Juid sifinificant suh diversis terminalionihus m, n, ii ? |'.io
K. Utrum ordincs ab initio creaiionis ita distincti fucrint f 2(U
Aui. (>. ;\n ordii iu Angolis sil a nalura, vol a ^ratia ? cl, (^tualia no-
mina icliinnTinil Anôli cadontos ? •J(C,'
F. Utrutn omncs Angcli cjusdcm ordinis siut xqualcs ( -tij
AiiT. ~. An ,\ii;;rli dilTiTaiil soh» numiin vrl rliam siiocic, vd cliam

illi (|ui siiiil iii divcrsis ordiniluis cl liiorarcliiis dilToraiil f{o-
ncrc \cl spocie?ol, I liiim illi (|ui suiil iii unoordino suiil
iP(|iialos ? 203
Cl. Quomodo dicat Scriptura dccimum ordinrm cx hominibus compltrt, cum

-•"'•
non sint nisi novcm ordiucs ?
H. Quod homincs assumuntur Juxta numcrum stanlium, nou lapsonim. 2(^r»
XXVI *•»
70(5 TNDILX DlSTlNr/nONllM, 1710.
I. Quidam dicnnt secundum tmmerum lapsorutn Angelorum homine repa-

raiithis. 207
Art. 8. Ulrum nunicrus liojninum salvnndonun sit ivixta nunierum

cadcntium Angelorum ? ot, Utrum numerus salvandoriim
liominum faciat dccimum ordirtem ? 207
DISTINGTIO X.
De iiiiiiistei*io el missione Aiigeloruiii qiiantuiii ad Angelos

iiiiiiislrantes.
A. An omnes spiritus ccelestes mittantur ? Et ponit duas opiniones^ et auctori-
tates quihus innituntur. 209
B. Objectio contra illos. 209
Divisio textus. 210

Art. 1. An Angeli mittantur? et, Propter quid mittantur? 210
2. Utrum minuitur Angelorum gloria quando ministrant et mit-
luntur? 211
C. Quxstio, Si omnes mitttmtur, cur unns tantum ordo nomine Angelorum

censetur ? 211
D. Putant quidam Michael, Gabriel, Raphael de superiori ordine fuisse : et

sunt nomina spiritunm, et non ordinum. 212
E. Quomodo determinent prcedictas auctoritates qux videntur adversari, qui

dicunt omnes Angelos mitti. 212
F. Quos alii dicant mitti, etquos dicant non mitti, cum determinatione au-
ctoritatum quae videntur sibi adversari ? 213
Art. 3. Utrum omnes Angeli mittantur, vel non ? 213

4. Utrum unus Angelus illuminet alium ? et, Utrum unus pur-
get alium, et a quo purgat, cum non habeat peccatum ? 214
?
INDF.X niSTI.NCTIO.VCM, ETC. 707
DISTINGTIO XI.
De Aii^-eloriiiii niinisforio el niinsiono pcr (•oniparnfioiKMii :Mi lio-
niincni (*iii iiiinislranl.
A. Qiiod quaeqiie anima habci Angclum bonum ad sui custodiam delegatum,

et maluin ad excrcitiu/n. 216
B. Utrum singulis hominibus singuli Angeli, anpluribus deputatus sit unus ? 217
C. Confirmat unum Angelum pluribus hominibus dcputari^ sive simul, sive

temporibus diversis. 217
Divisio textus. 218

Art. 1. rtrum Aiigolo conveniat custodiro ? et, Quibus .\ngelis con-
venit custodiro ".'
218
2. Utruni lioinini convonial inslddiri ah .\iigolo ? 219
3. Qua^ritur do tenipore custodia;, quando scilicet deputatur no-
bis Angelus ad custodiani : et, Utrum .\ngeli semp<*r cu-
stodiant oos ad qnoiiim iMislodlam dopulanlnr, vol aliiinan-

do oos doreliiKjiiant ? 220
4. Quot et qui sunt cnectus Angelica! cuUodia!? 222
i). lltrum Anticliristus habobit .Vngoluin custodem ? ot, riruni
Clirislus habuorit .Vngolum sibi dopulaluin? 222
G. (Itiiim lioMii) liabuissol .Vnuiduni oustodoin si non cocidissot 22*
D. Utrum Angcli proficiant in merito vcl in prasmio usquc ad judicium ^ 22*»
E. Auitoritatibus confirmant quod dicunt. 22:i
V. Quod in hac sentcntia vidr/ur Au;>ustinus advcrsari Ilicronvmo. 2ifi
G. Aliorum opinio qui dicunt .\ngclos in quibusd.jm prxdictorum non profc-

cisse. 227
H. Qurdani juctorita/cs vidcn/ur obviarc probabiliori seutcntix. -^7
'^^
Anr. T. Aii Angoli proliciunl in moiilo ?
708 INDI<:X DISTINCnONlJM, ETC.
DISTINGTIO XII.
Dc <*or|)Oi'alJ8 croaliirir <|iian(iiiii aid priiicipiiiiii iiialeriale

ei lia»e prortiielio tlieidir creatio.
A. Post consideratione^n de Angelis habitam, agiiiir de alianimrerum crea-

iione, ei prsecipue de operum sex dierum distinctione. 229
B. Qnod sancii Traciatores videniur siiper hoc quasi adversa tradidisse, aliis
diccntibus omnia simul facia in maieria ei /orma, aliis per inicrvalla
iemporum. 229
Divisio textus. 2.30
Aivr. \. Utrum omnia simul facta siui, sicut dicit Augustiuus aut per
seuarium dierum uumerum digesta ? 230
C. Ouomndo per intervaUa iemporis res corporales conditx sini ? 235
D. Quo sensu tenebrse dicantur non csse aliquid, et quomodo dicantur esse
aliquid ? 236
E. Duo hic consideranda sunt : quare iJla materia confusa sii dicia informis,
ei ubi ad esse prodiit, quantumque in aliitudine ascenderii ? 237
F. Hic ad id quod secundo quxrcbaiur, respondei. 238
G. Ostenso qualis fuii mundi facies in ipso primordio, incipii proseqni ope-
rum sex dierum disiinciionem. 238
H. De quatuor modis divinx operaiionis. 239
Art. 2. Quare maleriaprima potius vocatur his nominibus, ferra, aqua,

ahyxsus, quam aliis ? 239
INDEX DISILNCTIOMM, ETC. 709
DISTINCTIO XIII.
I>e |)roflii4*lioiM^ ci'<'iihii'a' <*oi'|Mn'iilis <|iiiiiiliiiii ii<i |>i'iii<*i|)iiiiii Toi'-
iiitiliS &;'<Mi<M'iil<' oiiiiilhiis <*or|>oril)iis, <|ii<)<l <'sl l'oi'iiiii lii<*is : <*1
<li<*iliir liii><* |)r<)<iii<*li<) dislinclio.
A. Qux /uerit prima distinctionis operatio^ 211
Divisio textus. 2 VI
AuT. 1. Oiiid sit opus (listiiicliniiis '.'

cl, (JualiliT [iiu- tein.iiiuni |Mim;i-
ruu» «licruin niultiplicalur ? 2i2
B. Qiialis fuerit lux illa, corporalis, an spiritualis ? 2it
C. Quod lux illa facla est, itbi sol apparet, qua: in aquis luccre polcrat. 2tt
AuT. 2. IJduni illa lux de qua dicilur, E/ diviiit litcein a tciiebi-is, fiierit
uubecula lucitla, vcl corpus, vel foiiua corporis? 24o
D. Quod dies diversis modis accipitur. 2t8
E. De naturali ordine computationis dierum, et de illo qui pro mysterio intro-

ductus est. 2i!)
F. Cur >ol factus est, si lux illa sufficiehat ? 2i'.)
AitT. :t. Illiuiii ilies sex iii i|uilius niniii.i ilicunlui' (listiiicdi, cl ornala,
(licanlur ser pluiilms iiiodis ? 2o0
G. Quomodo accipiendum sif illud, Dixit Dcus, aii sono vocis id Deiis dixe-
rit, an alitcr { 2"» I
II. Quomodo accipicndiim sit qiiod dicitur Patcr opcrari iii filin, vcl pcr
Filium, vcl in Spiritu sancto ? -J-
I. Contra haiic cxpositionem suririt lurrcticns.
K, Alia prwdictorum expositio. ^jS
Ain. i. IIliiiiii Itciis ah aitiMuo cnMveril niuuduin. i nin ab n<terno jic-

iicniil Kiliiim ? cl, (Jii.irc iiou couoodilur, 1'alcr c^l per
Filiuin ? 2.S.1
710 INDEX DISTINCTIONUM, ETC.
DISTINGTIO XIV.
l>e proilnclionc simplicinni et insensibilinni conllnenfinni.
A. Dc opere secundae dici, in quafcictum sst firmamenium. '

255
Divisio textus. 236

Art. 1. Utrum aquje sint supra coelum, vel firmamentum ? 256
2. Qua^rilur secundum quam proprielalcm aquae sunt supra
coelum vel firmamentum ? 259
3. IJtrum coplum crystallinum habeat aliquem motum, et quis
sit ille motus ? et, Quoraodo accipiunlur dextrum et sini-
strum ? 260
B. AJii puiant c(chim iJlud esse igncse naturse, quihus conseniii Augustinus. 262
Art. 4. Quare cceluni dicitur ignewn? et, LJlrum a naturaignis? 262
C. Qux siifigura firmamenii ?

264
Art. 5. Quare cceloattribuilurfjgura spbajrica? et, Utrum illa sit figu-
ra cceli ? 264
6. Utrum coelum moveatur?et, An sit idem principium motus
coeli secunduni Philosophos etTheologos? 265
D. Quare tacuit Scriptura de opere secundx diei, quod in aJiis dtxii ? 266
Art. 7. Quare in opere istius diei non sit dictum, Vidit Deus quod
esset bonum ? 267
E. De opere icriise diei, quando aqux congregaise sunt in unum Jocum. 267
Divisio texlus. *^^
AuT. 8. Qua) est sufficientia operum distinctionis, et penes quid su-

mitur ?
228
9. Utrum plantfB pertinent ad ornatum vel distinctionem? 269

10. Utrum planta; nocivae tunc factfE sicut alise? 270
11. Utrum congregata) sunt aquaj in locum unum ? 270
12. Qua?ritur, Penes quid sumitur divisio terrae in Asiam, Afri-
cam, et Europam. 271

IXDEX niSTr.NCTIOXUM, I:TC. 711
DISTINGTIO XV.
Qiiod Iriiliiu praMMMUîili rii<*lii <'sl disposilio cl 4iisliii<*lio <|ii:iliioi
eleiiieiiloriiiii, el lri<liio s<M|ii<Mili <»riiiiliis (^sl iiiiiiKiiis.
A. De opere quartx dici, qnando facia sioit hnninaria. 272
B. Ante alia de ornaUi cceli agitnr, sicnt prins factnm est. 273
Divisio lexlus. 2T:<
Akt. I. Utrum stoUsD pertinent ad oniatum ? 27-4

2. Quare Sol et l,una (licuntur mngna lummaria ? v\, Aii I.uiia
facta sit plena, vel prima, scilicet in incrnsionf ? 274
3. Quid hic dicitur firmamentum ? 27.")
4. Qualiter Sol ot Luna sint in aic/na cl lcmpora? 270

b. IJtrum stellae habeant dominiuni super liberum arbitrium? 277
C. De ojocre quintae dici, quando creavit Dcus ex aqnis volatilia et natatilia. 2

JLi <
Aitr. 6. Quare aeris et aquaj ornatiis 111 uiio dic ? ct, Quare dicilur
reptile'! et, Quare ignis non pertinet ad ornaluin? 278
D. De opere sextit diei, qnando creata snnt anivialia et repiilia terrx. 278
K. Utrnm post pcccatnm venenosa animalia facta fnerint, an propter peccatum

nocere cieperint, prins facta innoxia ? 270
F. Uirum minuta animalia titnc facta fucrint ? 279
G. Quare post omnia factus est Jiomo'*. 279
H. Qnnmodo intellifrciidum sit Dcum rcqnievisse ab omni opere suo ? 2S(»
I. Qualitnr accipiendnm sit quod dicitur Dcus complesse opus suum scptimo
die, cum tunc rcqnievit ah omni opcrc suo ? 2SI
H. Oux sit bcKcdictio ct sancti/icatio scptim.v dici ? 2SJ
Aiti. ti. Qua> dilTcrcntia sil inlcr bcslias el juincnln ol animalia ? ot,
Qiiarc de aninialibiis ampliilMis, id t's|. dubin« vil;p, scili-
ccl pailim aL;rcs(iluis, 4't pailim iial.ililibus, cl, ipiaiv di'
mimM-aIit>us elium iion racit mcntionem ? 282

DISTINCTIO XVI.
l)e |)i*o<luc*lioiie erealurjr eoin|>osi({e e( spiriluali el eorporali, «cl-

lieel <le liouiiiie in eoiuparalioiie a<l priiieipiiiiii eireellvuiii.
A. De hominis creatione, ubi considerandum est quare creaius sit homo, et

qiialiter sit institutus^ qux duo supra tractata sunt. Et, Qitalis factus
est, ct qualiier lapsus ? Postremo, Quomodo sit reparatus ? qtix discu-
tienda snnt. 284
B. Quod imago ct similitudo hic a diversis accipitur varie : a quihusdam

increaia, ct ah aliis crcaia ct incrcata , vel esseniia Trinitatis, vel Filius
ct Spiriius sancius. 285
C. Opinio eorum qui pulaveruni Filium per imaginem ei similitudinem hic

accipi. 285
Divisio textus. 286

AiiT. I. rtium aliqua creaiura sit conformis Deo secundum imagi-
nem? 286
2. Utrum omnis creatura sit conforniis Dco secundum imaginem,
vel sit ad imaginem Dei ? 288
3. Utrum «qualiter omnis crealura rationalis sit ad imaginem
Dei ? 289
4. ULrum «qualiter vir et mulier sint ad iraaginem Dei ? 289
D. ISIec horum senieniiam approhat, sed imaginem et similiiudinem Dei in

homine quxrendam et considerandam docet, ut imago et similiiudo
creaia inielligatur.
290
Art. 5. Utrum illa in quibus dicitur esse imago et similitudo, sint
bene assignata ? .
291
E. Qnod homo dicitur imago, ei ad imaginem : Filins vero imago, non ad

imaginem. 292
Art. 6. Utrum hnago dicitur de homine et de Filio Dei univoce, sequi-

voce, vel analogice ? 293
INDEX DISTLXCTIOXUM, ETC. 713
DISTINCTIO XVII.
Uv prodiirlioiK' hoiiiiiiis <|iiiiiiliiiii a<l pi-iiuMpia <*onsliliili\a. s<'ili-
eet eorpii!^ el aiiiiiiaiii : el priiiiiini <le îro.
A. De crcatione auiviBe, Utriun de aliqiio Jacia sit, vel non ? et, Qitamio /a-
cta, et quam gratiam habuerit in creatione ? 295
B. Opinio quorumdam hxreticorum^ qui putaverunt animam esse de substan-

tia Dei. 290
Divisiii textus. li".!!»
AnT. 1. llruiii Dcus iiispiravit liomini spiraculum viljT', ita qiioJ

auima sil [lais Ui'i aut divina) subslantia; ? 2'J7
C. Qjuando Jacta sit anima, an ante corpus, aut in corpore ? 2'.)S
AuT. 2. Vn aniina sit (Tcata iii cniporc, vcl i^xtra corpus '.' -'.i!^
D. /;/ qua xtatc Dcus hominem Jcccrit ^ 'i"!'
AiiT. :(. I li iiiu aiiima- ilrlifaltir ciirpii^ lalr, quoil sil oonipositum -x
contraiiis, vrl tirliuriil lialiii' corpus cu'lesl»^ ? "''M
1'!. Qjiod hoino c.\/ra piirih/i>uui cri\i/us, iti pariidiso sit posilus : rt quiirr ;/.i
/actum sit .?
^Ô-
AiiT. 4. I tium paradisus pi-rliiiât atl liinaiTin i:lol>uni ?el, IimiuoIoco

silus sit, aii Mili a'i|uinocliiili? ct, Quarc sil occultalus ? 303
!•'. Dc lioiiis p.iradisi, iiitrr qii.v <vj/ ligiiiim r/7.r, ,t lignum scicntix boni
ct miili. 305
AuT. b. (Juurc uiiiiiii li^nuin in paradiso (iiclum csl liynum i'i(j*, ct
uliud liymtin icitntix boni et mali / 307

714 lNDi:\ DISTINCTIONIIM, ETC
DISTINGTIO XVIII.
I)e foriiialioiie imilieris de viro.
A. De formaiionemulieris. 308
B. Qiiare virumprius, etpostea de viro mulierem creavit, non simul utrumque ? 308
C. Quare de latere viri, non de alia corporis parte formata sit ? 309
D. Quare dormienti et non vigilanti costa subtracta est ? 309
Divisio textus. 309

Art. 1. Utrum costa de qua formata est mulier, fuerit de veritate hu-
manae naturye in ipso Adam, aut non ? 310
E. Quod de illa costa sine extrinseco additamenta factafuit per Dei poten-
tiam, sicut quinque panes in se muliiplicati sunt. 310
Art. 2. Utrum Angeli debuerunt formare corpus liominis, vel Deus ?

et, Utrum Dei vel Angelorum vel hominum bonorum vel
etiam malorum sit facere miracula ? 311
F. IJtrum secundum superiores, an secundum inferiores causas ita facta sit

mulier, id est^ an ratio seminalis id haberet ut ita fieret, an tantum
ut itafieri posset, sed ut sic fieret in Deo tantum esset caiisa t 314
G. Distinctio causarum rerum perutilis, scilicet quod quaedam in Deo et in
creaturis, quxdam in Deo tantum sunt. 315
Art. 3. Quid miraculum per definitionem ?

est 316
4. Quae dicuntur miraculosa Utrum opus
: creationis, distinctio-
nis, ornatus, justificationis, incarnationis, resurrectionis, et
etiam opus naturae ? 317
0. Quomodo difTerant miraculum, mirabile, signum, portentum,
prodigium, et monstrum, et virtus? 319
6. Utrum miracula sive mirabilia sunt contra naturam ? et, Quae
est difTerentia inter fieri posse, et fieri ex necessitate ? 320
7. Quse dicuntur, et quomodo differant causae primordiales, ra-
tiones causales, causa' naturales, et causae seminales ? 322
INDEX DISTINCTIOXUM, ETC. 715
H. De anima wulieris, quod non est ex anima viri, ut quidam ptitaverunt,

dicentes animas esse ex iraduce. 323
Art. 8. Utrum anima sit ex traduco, scilicet vegetabilis, sensitiva,

rationalis? 324
DISTINCTIO XIX.
Dc liomiiiis diirnf ioiie cl coiisci'va(ioiic qiiaiihini ad iiiiiiiorfali-

ialciii.
A. De primo hominis staiti ante peccatum, scilicct qualis fuerit secundum

corpns el secundum animam. 326
Divisio textus. 327

Art. I. Ltrum liomo secundum aiiimain sit iramortalis? 328
2. Utrum primus liorao in corporc immortalis esse potuerit? et,
Utrum Adam in primo stalu aniraam accepissel passibilem
vei corpus passibile? 330
3. Utrum una et cadom crit imniortalilas resurrectionis cura illa
qua3 luil in prirao slatu ? 331
B. Utrnm immortalitas qnam hahuii auic peccatum, cssct de couditionc natu-

rx, an gratia bcncficio \ 333
Aht. U'triira imraortaiilas in prinio stalu fuil a nalura, vel a {{ralia? 333
C. Si non foret prxccplum iit de iJlo ligno comcdcret ei aliis, ct non illo utc-
retur, an posset non mori ? 335
D. Qjuxstio Augustini, quomodo immortalis factus sit /tomo? 335
K Summatim superiornm vcrhorum srntcntiam pcrstringit. 33(»
1''. Quod cx pnrdictis conscqui vidctur, homincm dc natura- sun' conditionc

quodam modo fuisse immortaUm : .v^'(/ nou omnino ficrct immorta/isy nisi
participato ligno vit(P. .nfi
.\irr. i). Ulruin sinc pccr.ih^ niori polcral .Vd.iin ? 337

(i. Itruin Adain inoilaliî clTrclus pcr ncccssilnlcin nioricndi,
rccupcrarc poluissct iiniiiorlalitaliin ptr paMiitcntiain cl
ligni vitw esuiii ? 338

716 INDEX DISTINCTIONUM, EiC.
DISTINGTIO XX.
Uv lioininis diiralione el eonservtilione qnanlnm tul fiiiornin pro-

creationeni.
A. De modo procreaiionis filiorum si non peccassent primi parentes^ et quales

nascereniur filii ? 339
B. Qtiare in paradiso non coieruni duobus modis solvit. 340
C. De termino illius inferioris vilae, Utrum natis filiis pcr sncccssiones, an

simul omnes transferendi esseni ? 340
Divisio textus. 341
Art. 1. An primi parentes etiam per commixtionem genuissent in

statu innocentiae ? 341
2. Utrum in statu innocentiae in commixtione aliqua verecunda
fuisset concupiscentia, sive titillatio ? 342
3. Ulrum primi parentes convenissent manente vel corrupta vir-
ginitate ? 343
4. An in jirimo statu convenissent alia de causa quam spe pro-
lis ? 344
5. Utrum luissent in eis resolutiones superlluitatum, sicuti pol-
menstrua, egestiones, et uriucB ?
lutiones, 34^)
0. Utrum actus matriraonialis sit et debeat dici peccatum ? 345
D. Quales procrearent fdios^ uirum perfeciionem siaturx ei usum memhro-

rum habenies, qualis homo primus fuit condiius t 3'i-6
E. Ambigua Augustini verba ponit^ ubi iamen videiur innuere, quod filii ei
parvuli posseni membrorum uii officiis. 346
F. Qtiibusdam non absurde placuii, quod filii parvi nascereniur, et per acces-
sum temporis in statura et in aliis sicui nunc proficereni, quod non esset
viiio itnptiiandum. 347
G. Opposiiio quorumdam volentium probare eos posse vivere sine alimonia. 347
H. Utrum sicut siatura corporis, iia eiiam sensu mentis imperfecii parvuli
nascereniur, et per accessum temporis proficereni in sensu et noiitia
veriiaiis, scilicei an mox nati in his essent perfeciit 348

LNDEX DISTINCTIOXU.M, ETC. 717
1. Contra illorum sententiam opponunt qiiidam. 348
AuT. 7. Ltiuiii piifui parenles fienuissent proles fortes, debita quan-

titate perfectas, ct scientes ? 349
K. De hominis translatione in meliorcm statum : ct de duobus bonis, altero

hicdato, altero promisso. 350
Aht. 8. Quao et quot prancopla de<lit Dou? piiniis paientibus"?et, Quare

oxpiessil <lu(i naliira','o( uiium (lib^cipliiiai. 3.iU
DISTINCTIO XXI.
I>(' lioiiiinis lsii>sii, seii <Io |)<MM*a(o pHiiioriiiii pafiMidiiii <'( <M)riiiii
teiilafioiKS
A. De invidia diaboli quu ad hominum tentandum accessit. XVl
Divisio te.vtus. .j.ii
Aht. t . ren/a/to quid sit per definitioiieiii ? 3:;3
2. Quid sit tentator ? 336

3. Llrum tcnlatio <|u;t) csl ad illicituni sit a|)peloiida? 357
4. Ulruin oinnis loiilatio ost poccaluin, vol cuin poccato nocossa-
rio ? .j.iS
5. lltruin omiiis lenlalio sit a iliabolo? 3."»9
B. Quare in alicna/orma venit ? 3t)0
C. De modo tentationis. ',U\2
\nr. ('.. rinim sorpons qui tcnlavil Ih-vam fuit voius sor|tens ? et,
Qualilor inlcnlionos vocum o.xprossaium poivonire pnluo-
runt ad verlui foiinala in aore ? 302
1). Dt' versutia diaboli, qtii ad /iuilius pcrsuadcndum, maliim rcmnvit^ rt
boniim in pollicito duplicavit. ?A\.\
Aht. 7. I tiuni IIi>va peccavil uno poccaln, \f| pluiiluis poccatis? 303
V.. Df diiplici liiitaliouis spccie. 3r»V
1". Qiiarc liomn, iioit Ant^clus, sit rcdcmplus ? 3(ii

718 INDEX DISTJlNCTIONUM, ETC.
G. Qitod iioii soli viro prxceptum fuit datiun. 365
Art. 8. Qui el, quot siul. modi tentandi .' et, Pem^s quid accipiantur? 366
9. lUium tentatio carnis est magis difficilis quam aliqua tontatio
(hemonis? 368
10. rtruin liomo in primo statu poluit jêccare vcnialiter? 368
11. Quare poccatum Angeli non sit remedial)ile ? et, Quare humana
natura potuit assumi, et non angelica? 369
DISTINCTIO XXII.
De hoiiiiiiis transgressione.
A. De origine illius peccaii. 371
B. Ohjectio contra illos qui dicunt elationem prxcessisse in mente. 372
C. Qux fuit elatio mulieris} 372
Divisio textus. 373

Art. 1. Quod fuit priraum peccatum Hevae? 373
2. Utrum Heva peccavit uno peccato vel pluribus ? 373
3. An peccatum Hevae fuerit peccatum in Spiritum sanctum, aut
in Patrem, aut in Filium ? 375
D. Qiix fuit elatio viri} An crediderit, et voluerit quod mulier } 376
Art. 4. Utium elatio fueritprimum peccatum Adaj ? et, Quid appetiit ?
et, An serpenti credidit? 377
E. Quisplus peccavity Adam vel Heva} 377
F. Quod prxdictcB senteniix adversari videtur. 378
Art. 5. AnAdam plus peccavit quam Heva ? 379
G. Quorumdam sententia, quod Adam ambierit esse ut Deus, sed non credi-
derit possibile. 380
H. Objectio contra id quod dictumest, virum niinus peccassc. 380
Art. 6. An si vir non peccasset, humanum genus minime peccatis

fuisset corruptum ? 381
IM)EX DIsnNCTrO.MM, ETC. 710
I. Qtiod ignorantia alia excusat^ alia non. 381
Art. 7. Utrum igiioiaiiUa esl, [jeccalum ? et, Utrum aliqua ignoranlia

sit afCectata et voluiitaiia? 381
8. Quale peccatuia est igiiorantia? 384
9. Qua^ritur, Secunclum riuem modtim, et ([ua; igiiurantia excu-
sal ? 38j
K. De triplici ignorantia : qux excusat, et quie non ? 386
L. Unde processerit consensus illius peccati, cum natura hominis esset in-
corrupta ';
380
M. An voluntas prdocesserit illud peccatum ? 387
.\rt. 10. Quotuplex est ignorantia, et quumodo dividitur? 387

II. Utrum gravius est peccatum e.i ignorantia quam ex infirmi-
tate ? 388
DISTINCTIO XXIII.
De I3ei peiMiiissioiie iii aelii leiilaiKli.
A. Quare Deus permiserit homincm tcntari, scicns cum esse casurum ? 3(Sil
B. Hic qualis secundum animam : et agit de scientia hominisante peccatnm. 300
C. Qiiod IripUcem habuit homo a)itc lapsitm cognitioncm, scilicct rerum pro-
pter se /actarum, et Crcatoris, et sui. IVM)
Divisin lc.vtus. ',\'.\[
Art. 1. iii primo statii oiiiniuin

Aii liniiio cognitionom accepcrit per
naturam aut pcr gratiam? 391
I). /)<• cognitinne Creatoris. 302
li. De iognitione sui. 302
l'\ Uirum homo prxscius /uerit eorum qu,v sibi futura erant ? .102
Anr. "2. Iliuiii |iiiiiius hoiini Iialuiil i'i>gnitionenj Croalori^, pt sin«*

uifîlio Doiim vidil : ,nil pi-r speculuin ol ,'i<nigm.'i ? .iy.i
720 INDEX DISTINCTIONUM, ETC
DISTINGTIO XXIV.
Dc n<1iiiloi'io pei* qiiod lioiiio niile Inpsiini sfnrc podiil, sciliccl dc

libcro nrhilHo iii quniihim nd nlins polciilins coiiipnrnlui'.
A. De gratia hominis, et de potentia ante casum. 395
B. Qiialis fuerit illa reciitudo et honitas voluntatis in qiia creatus est^ 396
Divisio textus. 396

Art. 1. An Adam stare potuit per lioc quod accepit in creatione ? 396
2. An liomo proficere potuit in primo statu ex liis quue accepit? 397
3. Utrum posito quod homo gratiam non habuit, an ei fuerat
imputandum quod cecidit? 398
C. Oppositio contra illud qnod dictum est, hominem non potnisse proficere. 399
1>. De adjutorio homini in creatione dato, quo stare poteraf. 399
Art. 4. An homo in primo statu resistendo malo et non consentien-

do tentationi, fecisset sibi meritum ? 400
E. De libero arhitrio. 400
Art. o. Quid sit liberum arbitriiira ? Utrum habitus, vel potentia, vel
passio ? 401
6. An liberum arbitrium omitli potuit, et ejus libertas per aliquid
tolli ? 403
7. Quis sit actus liberi arbitrii? et, Utrum eligere ? 404
F. Be sensualitate. 405
Art. 8. Quid sit sensualitas? et, Utrum nominel vini unam sive poten-
tiam unam, aut plures ? 406
9. Utrum in sensualitate possit esse peccatum ? 407
iO. Quid est ralio divisa in duas partes, utrum scilicet sit potentia
una, vcl plures? 408
IJ. Penes quid differunt illse duae portiones, superior et inferior? 409
12. Utrum contingat portionem superiorem peccare venialiter
tantum, aut venialiter et mortaliter simul ? 409
13. Utruni mulier potest comedere sine viro? et,Quid intelligitur
per virum, et quid per mulierem ? et, Ulrum mulier habet
aliquem consensum, aut solum vir? et, Qua3 est delectatio
morosa? 411
INDMX DISTIXCTIO.NUAI, ETC. 721
14. llrum superior ralio iiabeat regere inferiorem ? ct, .\ii «ei-
pens absoivitur a regimine rationis ? 412
G. Qnod tdlis cst ordo peccandi vcl cadendi in nobis, qualis fnit in primis
Jiominibns.
H. Qnaliter per illa tria in nobis consummetur tentatio ? UO
I. Repetitio summam perstringens. ilU
K. Qtiare h«c de partibns animx dixit ? 1 1 -1
Aht. 1.">. Utruni uunc in uuo liom'iio sit ordo leiUationis et progressio,
qualis priEcossil in priiuis parenlibus? 4i'J
L. Quod scnsualitas socpe in Scripfura aliter quam supra accipitur, scilicef

ut ctiam inferior ratio)iis portio ejus nomim infelligatur. iÔ
.\rt. 16. Quaro inferior portio A\c\i\XY sensualila^? 421
DISTINCTIO XXV.
I>e libero arhilrio ôciiiuliiiii mi^ nIvc lii i^ciierali.
A. Redit ad libcri arbitrii considerationcm. 422
Divisio tpxtus. 422

Abt. 1. Qiiciie tilierion arhitviuiit d'\ci[\\\v ilupliii niiiuiui'? ot.Quan» sub-
slanlivr ot atljerlivc? i'l, .Vn Iiimh* liiriiiiialur ? ft, .\n îl
una polonlia parliculaiis, vel universalis ililTu>.i iii oinnibu>
motivis? 422
H. Quoil libcrum arbitriutn non pcrfiuct nisi ad fufurum, ncc ad omnc /utu-
runi. • 425
Aiu. 2. I Iniiii libiMiiiii aibilriuiii i|iiaiitiiiii ail .iiliiiii iliuiinli sivo

ilolibeiaiiiii, iion i-st iiisi ruliiiDniin lonliiiîMiliuni por iios
opiM.ibiliuni, i|Uoiuni nos suniu> iloniini? I2<>
C Quod supra posita dcscriptio liberi arbitrii non coniini/ Dô, ufc his qui
glorificati suut. 42r»
D. Qua/ifcr in Deo accipitnr Jibcrum arbilrium ? 42G

/22 INDEX DISTINCTIONUM, ETC.
E* Qtiod Angdi ei SancH quijam beati stini, habent libenim arbitrium. 427
Divisio textus. 428

Art. .'{. (Juid pst liborlas secuiulum dilliMitioiiem ? 428
4. Ulrum liberuui arbitiium sit in (lamuatis Angelis, et in con-
firmatis, et iu Deo? 429
i) Utrum liberum arbitrium secuuduiu unam rationem vel diver-
sas sit iu omni rationali nalura? 430
F. De Jibertatis arbitrii differentia sectmdum diversa tempora. 431
G. De quatuor statibus liberi arbitrii in homine. 431
H. De corruptione liberi arbitrii per peccatum. 432
Akt. 6. An est triplex libertas arbitrii ? et, Utrum media est illa iu qua
potest homo peccare, et non potest non peccare ante repa-
rationem, etc. ? 432
4^34
I. De tribus inodis libcrtatis arbitrii.
K. Qiii habeant hanc libertatem, scilicet a peccato, et per quid 1 435
L. Qu<estio de libertate ad malum, an sit ipsa libertas liberi arbitrii, an alia .? 436
M. Quxstio alia de libtrtate ad bonum, an ipsa sit libertas arbitrii, an non? 430
N. Cerfa determinatio utriusque cuxstionis, qtiia dicitur libertas ad bomim

et ad malum esse libertas arbitrii. 437
O. De liberiatc a miseria. ^^^
P. Repetit de corruptione liberi arbitrii, ut addat alia. 438
Q_. De libcriate qux fii ex graiia, et qtise ex natura. 438
Art. 7. Quomodo est triplex libertas? ef, Quomodo accipiuntur divi-

siones libertatis? ct, Utrum sequaliter in omnibus sit liber-
tas a coaclione? 439

INDi:X DISTIXGTIOXUAI, EiC. 723
DISTINCTIO XXYI.
Dc liliero niMMlfio coiii|)iii*si(o a<l iiiivlliiiiii ^ralla'. (Iclcnnlnaiis

<|iuinliiin possil lllxMMiin arinlriiiin <Miin i^ralia.
A. Dc gratia operanie et cooperante. 441
Divisio loxlu^. 442

'
Art. \. An fîalia sit necessaria 442
2. Utrum gialia ost substautia vol accidcns ? 440
.3. Ulrurn ttratia irnmediate insit essenti;»' aninia}, sivt- mediauli-
bus potentiis? 448
4. Quid est gratia? 449
."). Utrain L'ratia esl vila aiiima' ? 4.';i
0. I)e vaiiis divisionibus gialiic. 4;.2
7. Quid sit gratia opeians el pra'veniens? rt, Uuomodo moveal

liberuin arbiti ium ? i.i i
f-.. Qtiid sit vohinias ? 456
C. Qîwd hona voluntas comitaiur gratiam. V.u
Akt. 8. [Iruni voluiilas bone difriiiitur per niotuin, cun» tamen sil
potiMitia? 4."i7
D. Q_noe sit gralia vohintatcm prxvcnicns, scilicct fidcs ciim di/cctionc^ ^58
1']. Q/iod voluntas hona qux prxven'tur gratia, quxdain Dci dona privvenit. i.'iO
F Qnx prxdiciis videaniur adversari, scilicet quod vidcaiur dici tidem esse
cx voluniate ? l')W
G. Quxdam adhuc addit qux graviorem faciuni quxsiioncm, scilicet quod

cogitatio boni prxccdit fidcm. ilH»
W. Dc illa cogitaiionc boni qu.r prxccilii fidcm, plcnc disseriiur. ii'l
,\nT. •• rtniiii gialia juslilicationis pci ipi.iiii d.' iinpii» lil pin-», sil
fldcs, vcl grulia oporans vol cooporans ? 162
I. Utrum una cadcmquc sit graiia qux diciiur operans, ct coopcrans f 4G3
K. Quitl sit ipsa gratia., ct quomodo mcrctur augeri, quxritur. 463

1
72 INDEX DISTINGTIONUM, ETC.

L. ln quibus bonis sit liberum arbitrium ? 404
Akt. 10. rtrumîalia operans et cooperans sit una vel diversa? et,
Quare habet diversa nomina? 464

H. Ulrum gralia sit virlus, et virtus gratia? 465
12. Quomodo gratia est in virtute, et aliis quibusdam, sicut donis,
boaliludinibus, fructibus, etc"? 467
13. An et quomodo dislinguuntur actus gratia; et virtutis? 468
DISTINGTIO XXVII.
De comparatione gratije acl \irtuteoi.
A. De virtute quid sit} et, Quid sit actus ejus ? 470
B, Dejide itidem dicit, quodnon est ex homine, sed ex Deo iantum. 470
C. De gratia quxliberat voluntatem : quse si virtus est, virtus non est ex li-
bero arbitrio, ct sic non est motus mentis. 471
D. Exquo sensu dicuntur ex gratia incipere bona merita, et de qna gratia

hoc intelligatur ? 472
E. Qiiod bona voluntas gratise principaliter est^ et etiam gratia est : sicut et
omne bonum meritum. 4^72
F. Ex qua ratione dicitur fides mereri justiftcationem, et alia ? 473
G. De inuneribus virtutum, et de gratiaquge 7ton est, sed facit meritum. 473
H. Epilogat ut alia addat. 474
I. Qnod idem usus est virtntis, et liberi arbitrii : sed virtutis principaliter. 474
K. Aliorum sententia hic ostenditur, qui dicunt virtutes esse bonos usus libc-
ri arbitrii, id est, actus mentis. 475
L. Quibiis auctoritatibus mnniunt quod virtutes sint motus mentis ? 476
Divisio textus. 476

Art. unicus. An diffinilio virtutis bona sit qua dicitur, Est bono. men-
//.s qnalitd?. ? 477
IM)i:X IJISTI.XCTIONUM, KTC. 72.j
DISTINCTIO XXVIII,
De pofcsfato liberi arbilrii homiiils Inpsi. qiiaiii iialief. s^raMa

eireuiiiseripta.
A. Prxdicta repetit iit alia addat, diffinitam assignationem ponnis de gra-

iia et libero arhitrio contra Pelagianos. 479
B. nic ponit ea quibus suum confirmant errorem, verbis Augustini contra

ipsum ntenies. i80
C. Aliud tesiimonium Augustinus ponii quo PclagiiiS pro se utebaiur. iSl
D. Aliud qtiod videiur contradicere gratix Dei addii. iSi
E. Aliud tesiimonium ciusdem, qiiod videiur adversum. iS^
.V. Aliud iestimonium. iS2
G. Adhuc addii aliud quod videtur contrarium. IS.{
H. Testimonio Hierotivmi adstruit quid tenendum sit lir gratia et libeti) ar-
bitrio, ubi triplr.x hivrcsis iudicatur. scilicrt /oviniani, M.mic/i.vi, /V-
lagii. \s:\
Aiir. 1. (JiKi' liKiia iiolosl libciiiin arbilriiiiu \no s(\sino f,'i'atia .' •>*»
2. Lltriiin iit alii|U() slalu ciintiiiKil niortMi priniam cratiaiu ? ot,
I tiiim ali(|uis sibi vcl ultori potosl nierori priinani îatiani? iSi"»
2G
isi) INDEX DISTIiXCTIONmi, ETC.
DISTINCTIO XXIX.
I>e poloslafo libori arbiliMi priiiii lioininis : nlriiin seiliool ogiioril

tt;i'alia oporjtnlo ot «•oop(M'jinSo soonndiiin stalnin nalnrto insli-
tulae ?
A. Utrum homo anfe peccatum eguerit gratia operante et cooperante} 487
B. Ouod homo antc lapsum virtutes hahuerit. 488
C. De ejectione hominis de paradiso. 488
D. Qiiomodo intelligcndum sit illnd, Ne sumat de ligno vit^, et comedat, et

vivat in aeternum ? 489
E. De flammeo gladio ante paradisum posito, 489
F. An homo ante pcccatum comederit de ligno vitse ? 490
G. Quare non suni facii immortales^ si comederunt de ligno vitx ? 490
Divisio textus. 491

Art. umcus An Adam ante peccatum fuit in gratia et virtute ? 491
DISTINCTIO XXX.
Qui<l sit orig-Qiialo pooojitnm, <piocl a p<M°ojito pfimoruin parontnin

Tiiit cansjitnni ?
A. Quod per Adam peccatum et pcenatransiit in posteros, 492
B, Utrum illud peccatum fnerit originale, vel actuale^. 492

TXDEX DISTTNCTTOXrM, ETC. 727
C. Quomodo inirasse in mundum dicunt ? ^-^3
D. Hic aperit illiid csse peccatum orioinah-, qnnd transit in posteros. m

pcccatnmhic ^-I^
E. Quid sit oriprinale i)iqniritnr.
Divisio tcxtus. *^*

Akt. 1. riiuni orifiinale peccatum sil iii niniiilnis lege concupiscrnlia?
ali Adaiii |iroi.'c'iiilis"? 49^
Quod nriginale peccatum sit culpa, auctoritatihus prohat. iOO

F.
Airr. 2. An oriiiinnle peccatuin sit culpa ? 500
G. Quid sit quod dicitur peccatum originale, scilicit /omes peccati, id est,
•'"'
concupisccntiat
«
H. Quod nomine concupiscentia; intelligitur /omes peccati, et qux dicitur

fomes .'* 50-
I. Quid sit peccatum in quo oinnes peccavcrnut. scilicet originale, quod e.x
inohedicntia processit ? ^j03
K. Ex quo sensu dictum cst,V&t 'n\ohe<\'\Q,ni\3Lm unius n)ulti sunt constituti

peccatores .? 'iOS
L. Quod peccatum originale in Adam /u'it, et in nohis est. o()3
Aht. 3. lllrum oiiginalo peccalum sil concupisconlia vol fomos? 'M\

4. Peues quitl diversificanlur nominaqua) atlribuunlur ori;.;inali ? .«OCi
M. Ohjectio qunrumdam cnntra id qund supra dictum est, omnes in Adam

/uisse linniines. oOO
N. Responsio, uhi aperitur qualiter fuernnt in Adam secunduin rationem se-

minalem, et qunmndn ex eo descenderunt, scilicet lege propagaiionis ^ ''»<'l'»
O. Auctoritate et ratione prohatur, niliil extrinsecum converti in Jiuinanani

suhstantiain qucr ah -''^'
Adainest.
•»'***
Kxposilio te.\his.
728 INDEX DISTINGTIONUM, ETC.
DISTINGTIO XXXI.
(îialilcr peccahiiii orijînale a pareiile Iracliicilur iii proleiii ?
A. Qnomodo pcccaUim originalc apairihiis transeaiin filios : an sccundum ani-

mam, an secundum carnem t 309
B. Praediciam opinionem damnai, ei quod pcr carnem iraducaiur peccatum di-

cit, et quomodo ostendit. ^09
Divisio texlus. aiO

Art. 1. riium persona poluil. inliceiê naluram, sic scilicet quod
Adam lolam naluiam corrupit ? . ."ilO
C. Causam corrupiionis carnis ostendit, ex qua in anima peccatum Jit. 311
D. Quod propicr corrupiionem carnis quse esi causa peccaii, dicitur peccatum
esse in carne. 512
E. De causa originalis peccati, quae est in carne, Uirum sit culpa an pcena .? 512
F. Hic aperiiitr quid sit fceditas iracta ex lihidine coeuniium, quse viiium vel
corruptio dici polest. 513
G. Induciu similium osiendit non ahsurde dici filios irahere peccatum a pa-
reniibus, eiiam mundis. 513
Art. 2. ntrum originale peccalum transmittit ad posteros, non pro-

pago, sed libido ? 514
H. Quare dicaiur originale hic dicitur cum epilogo. 515
Art. 3. IJIr-um sit "unum peccatum originale, aut plura? 513
I. Ohiectio quorumdam nitentium prohare peccatum non traduci ex lege coi

ius. 316
Expositio textus. ol7

IXDEX DIST]\CTIOXUM, ETC. 729
DISTINGTIO XXXII.
Qiiiilil<M' p<MM*ahiiii oriîiialo (idfMifiir s<mi iMiiM^dii* ?
A. Qiiomodo originale peccatum dimittatxir in baptismo, ciim et post sit illa
concupiscentia qux dicitur originale peccatum .''

518
B. Quod originaJe peccatum duohus modis dimittitur, scilicct extenuationc
sui et solutionc reatns. .'il!)
Divisio textus. 520

Art. 1. Utruni poccatum originale tolaliter vcl in jtarle delcatur?el,
Quo sensu dicatur transire realu et nianere actu ? el, k\\ le-
deat in l),'t]itiz,'il(i ? 'iiO
2. Llrum concupiscentia ori^'inalis remanens post Iiaptisma pul-

est augeri, vel minui ? ^'11
:t. Ouaiilcr |)u'naremanens dicatur /)romore»s? "»24
4, Ltrum originalo asiiualitcr maneat in omnibus? o2.'»
C. De foeditate qnam caro rx lihidinc coitus contrahit^ utrum in haptismo di-

luatur ? .">liO
0. Bx quo auctore sit illa concupiscentia, Deo scilicet, vel alio ? 526
1:. Qna justitia animx mundx cx creationc ilJud peccatum imputilnr, cum nnn
possit vitarc ? 527
F. Utrum iJJud pcccatum sit voJuntariuni, veJ nccessarium ? 527
(i. Quare Drus animam corpori jungit, scirns ram indr macuJari, rt tdeo
damnari .? 528
11. An aninij sit taiis antr haptismum, qualis a Drn crratur^ 528
Arl. I». Ilrum sarrantcntum Itaplismi aliiiuid operolur in carnf ronlra

lirlorem <i)rpoi;ilcm ? J29
1. An aninin' ex crealionr siiit :vqual<s iii </.'//;> naturaJihus f 520
Art. 0. An omnes anim.f e\ crealiono uMiuales sinl ? An alin^ alii» ox-

cellenliores ? ^^^
DISTINGTIO XXXIII.
Utruiii oi'i;>-iiialc pecM*aliiiii poi' peecala proxiiiioruiii paronluiii

iiiulliplicetur ct iutcndalur ?
A. An pcccata omnium prxcedentium patrum parvuli originaliier trahant tit
peccatum Adxt 531
B. Qiiid super hoc Augustinus in Enchiridio dicere videiur ? 531
C. Eorum ponit documenta^ qui dicunt transirc in parvulos parentum delicia. 532
Divisio lextus. 532

Art. 1. An omniuin praDcedentium peccata Irajiciuntur in postei'os,
vel vetustatis tantum ? o32
D. Quod in illo uno primo peccato plura reperiuniur. 534
E. Osiendit Augustinum sihi forc contrarium^ si id sentiret. 535
Art. 2. Utrum in actuali peccato Ada; valeant notari plura peccata ? et,
Gratia cujus originale est transfusum? et, Utrura si consen-
su tantum peccnsset, vitiatum esset corpus ejus "? i)37
Y . An actuale peccatum Adx sit gravius cxteris ? 538
G. Responsio contra illos, ubi alia peccata ostenduniur illo majora. 539
Art. 3. Utrum peccatum Ada? sit maximum, et maxime punitum? 539
H. An ilhid peccatum sit primis dimissumparcntihust 540
I. Qtiod peccata parentum visitaniur in filios, et quod non suni adversa qux
Deus dicit in Exodo et in E^êchiele. 541
i
K. Determinatio prxmissarum auctoritatum convenientiam ostendens. 541
L. Quare dixerit, In tertiam et quartam generationem .f'

ei, Quare paires
tanium commemoravii ? 542
M. Quomodo illud Exodi iniclligi debeai secundum mysterium ? 543

INDEX DISTIXCTIOXUM, ETC. 731
N. Per qiiid probalnr, qiiod primiis motiis non piiniatnr aeternaliter''! 513
Art. 4. An peccatum origiiiale in priniis parentibussit dimissum ? 544
DISTINGTIO XXXIV.
Dc peccato a(*fiiali sc<*iin(liiiii cjiis <*aiisali(a(<*iii.
A. Qux de peccato actiiali animadvertcnda sint ? 545
nivisio tcxtus. 545

Akt. \. An nialiiiii siL? .)4.'»
2. Lliuiii inaium liaboat causain efficiontom vol doficientt-m ? .'ijS
.'i. (jiiiililf!'" malum procedit a causa efliciente vel deficiente ? o4y
B. Qiix fiiit origo et causa peccati prima^. 551
C. Qiiod mala voluntas secundaria causa fuit malorum. 552
AnT. \. l.trum causa et origo primi peccati exstitit res bona ? 552
D. /// qua rc sit pcccatum, au iu houa, au iu uiala ? ct dicitur, quia in hona

tantum. 554
H. Quod ex prxmissis aequitur, scilicct quod lum dicitur malus liomo, diii-
tur lualum hoiium. 555
F. Quod regula Di.ilccticoniiu de contrariis 1'allit iii his, scilicet bono ct
malo. •».»•»
G. hpilogum Jacit, ad alia transiturus. 55tJ
H. Scutcntix illi qua dictum tst houiim rssc maliiin, opponitur de prophctia
qux ait, V;i; his nui dicunt bonuin inaluin I
55t'>
Art. ."».
Utruin malum sil iii rc boiia, vcl nialu ? 557
732 INDEX niSTlNCTlONUM, ETG.
DISTINCTIO XXXY.
De pcc*calo aeluali 8eeiiiicluiii ejus quitlditatem et clifflnUloneiii.
A. Qiiid sit pcccatum ? 560
Divisio textus. 560

Art. 1. Utrum peccatuni sit diffinibile ? et, Utrum nioitale et actiralc
potest una diffinitione diffiniri ? 561
2. Utrum rationes quas tangit Magister om)ii peccato conveniant,
sic (luod illis rationibus omne peccatum diffmiatur? .)62
3. Ulrum diffinitioncs poccati quas Magister ponit in Littera, sint

bene assignatae ? ;>63
B. Diversorum sententias depeccato ponit. 566
C. Wera scieniia dc peccato proponitnr. 567
Art. 4. Utrum mala voluntas tantum sit peccatum et non exteriores

actus, aut voluntas et exteriores actus simul ? et, An sit
dicendum, quod onmes acfus sunt boni et a Deo auctore? .")67
5. Utrum malum in toto potest absumere bonum naturale? .568

6. An malitia sit diminuibilis, et intensibilis ? 569
D. Traditio quorumdam qui dicunt voluntatem malam ct actum, in quantum

sunt, esse naturas et ideo bona : in quantum veromala sunt, esse peccata. 569
E. Auctoritatibus probant voluntates et actus omnes essc bona, in quantum

sunt. 570
F. Quid ex prxdictis colligitur .? 570
G. Alia probatio, quod omnis actus in quantum est, bonns est. 571
H. Objectio contra illos qui dicunt omnes actus in quantum sunt, esse bonos. 571
T. Alia illorum oppositio contra eosdem. 572
Art. 7. An omnis actus sit a Deo tam bonus quam malus ? 572
K. Utriim malus actus in quantum peccatum est, sit privatio vel corruptio
boni^ 576
INDKX DISTINCTIO.NrM, I:TC. 733
L. Quomodo in quantum peccalum est, possit corrumpere boiium, cum nihil

sitl 577
M. Qiiod peccatum proprie corruptio est animx^ et quomodoi ")77
N. Qiialiter homo se eloiigat a Deo, scilicet per dissiinilitudinein quam facit,

hoc est, peccatum^ 577
O. An pcKua sit privatio boni. 57S
Aar. H. De variis dirtiiiitioiiibus mali. j7'j
DISTINGTIO XXXVI.
Ltrum peccatuiu sit poena pcccati ?
A. Qiiod quxdam simul sunt peccata et poena peccati, quxdam peccata et cnn-
sa peccatiy alia vero peccata et causa et poena peccati. oSO
B, Ex prxdictis quxstio oritur, scilicct an in quantum peccatum est, sit pwna

peccati^ 581
C Quod cum oinne peccaium possit dici poena, non tamcu omnc est pcena 'pcc-
cati. 582
D. Ex prxdictis videtur significari ipsa cadcm quiv pcccata sunt^ cssc et pa;-
nas peccati. 583
Divisio textus. .'»83
Akt. 1. Vii iôiraluiM sit ossenlialitcr pipn.i ? •>><i
!'• Quod non ohviat vcritati, si quis dicat ipsa pcccata essc poenas pcccati cs
sentij/iter. 5S5
.Vur. i. litriim Diiiiii iirccati) ('ssciilialitcr puMia oonjuuda sil? liS."»
'.\.
Ulrinii imiiin pfitatmii sit pioiia altfrius ? 580
V. Apertc ostcndit ptccata quxdam csse pcenain pcccati, ct firnam ipsamjustam

cssc a Deo. 587
Anr. 4. Llrum piiiiii iiiolus piiii-ciltiiit c\ uccf^îtalc roiuitis? ^»88

734 INDEX DISTIIVCTIOXUM, ETC.
G. De quibusdam quse sine diihio peccata suni et pccnse, ut ira^ invidia. 588
H. Qtiod verhis Augustini prsemissis quxdam sent^ntia Hieronymi obviare

videtur. 589
I. Deicrminatio conirarieiatem submovens de Sanctorum medio. 589
Aht. fi. Utruni ira, invidia, ot hujusmodi, sint paena! peccaloris ? 590
K. Epilogum facit ad aliairansiiurus. 590
AuT. 6. Quid est honum iu genere ? et, IJtiuin bonum iu genere possit
fieri nialum in genere? 591
7. Utrum bono iu genere respondeat honum in specie ? .'iUiJ
DISTINGTIO XXXVII.
Ulruiii aello subslrtvta, id esl, in qua peeealum eouuiiillilur,

sil a Deo, ele. ?
A. Aliorum ponit scntentiam qui dicunt malos acius nullo modo csse a Deo,
nec essehonos sive in eo quod sunt, sive alio modo. 59 i
Divisio textus. 595

Art. 1. Utrum peccatum in quantum peccatum, sit a Deo ? 593
B. Qualiler deierminent verha Augusiini prsemissa quihns aii, « Omne quod

esi, in quanium est, bonum est ? » -
596
C. Secundum hos res aliquae suni quse a Deo non sunt, quibus Jwmines mali
suni, 597
D. Ex parte eorum praemissae opponitur senientiae iji illo verbo, « Deus aucior
malorum non esi. » 598
Art. 2. Utrum peccatum sit res, vel natura, vel substantia ? 599
E. Qjuod de peccato non de poena intelligitur cum dicitur, « Deus non cst ati-
cior mali. » 600
Art. '^. An omnis poenas ita Deo ? • 601

.
I.NDEX DlSTl.NGTIO.MJM, VAC. 735
DISTINGTIO XXXVIII.
QiialUor iii p;enerali por arhiin \oliinlalis percaliiin inlrudiielliir
A. D(' voluntatc ct ejiis ftne, ex qtio est et ipsa jtidicatur 602
Divisio te.xlus. rtO.3
S.K\. 1. L'lrii:n voluiitatis quantitas pensetur ox liue ? m'.\
B. Qtwd Detis cst finis omnis bonse actionis, qtiia dtaritas cst : nec tantutn
Spiritus sanctus, sed etiam Cltristtis, et Pater : itec Iti sunt tresfines,sed
tinus. tiOo
AiiT. 2. Quis est linis ex ([uo pensatur 'luanlitas voluntatis? 605
C. Qnod ovtnes bonx voltmtates untim habent fincm : et tamen quxdam bonx
diversos fines sortiuntnr. G07
D. Quxdam htiic sententix vidcntur adversari. (»(I7
E. Hic ustetiditur qtionindo, licct videaniur, noii rcpugiicnt pnvdicta. 0(^8
Aht. :I. Itiuin >\\ unus (inis lionai uin voluiitalum ? el, Iduni duos
finos possunius nobis poiific? cl, Aii l>oiii inenenaiii im'-
icnlui? MV.1
i. [Inun nialaium aclionuni sit uniis tinis, scilicot avari «•(
luxuriosi ? (>! I
F. De differentia voJuntatis, intcntionis, ct finis. (il-
G. An illa intentio sit voluntas ? t»l'^
Divisio (cxlii-.. 614

Anr. ."i. (Jiihl îl iiil«'iili.> ? «»l*
730 l.NDEX DISTLNCTIONUM, ETC.
DISTINGTIO XXXIX.
Qiiare voluiiias iiiagis depraveliir iii siio actu quam aliqiia

alia polentia ?
A. Ciiin vohintas sit de his qux hoino naturaliter habet, qiiare peccatum fore
dicatni\ ciim nullum aliud naturale peccatum sit ? 616
Divisio textus. 617
B. Qiiare actns voluntatis sit peccatum, si actus aliarum potentiarum non sunt
pcccata} 617
Art. 1. Quare actus voluntatis magis est peccatum quam actus alia-
r m virium? 618
C. Qiiomodo intelligendiim sit illud, Et homo etiam qui servus est peccaii,
naturaliter vult honumt 619
Art. 2. Utrum voluntas naluralis qua volumus Loimm naturaliter, sit
aliquid velle actu"? 621
DISTINCTIO XL.
Qualiter ex pravitate voluntatls fiat depravatlo In aetu exterlorl?

ostendens ex opposito quoniodo ex rectltutlliie Intentlonis liabeat
fierl opus bonum.
A, An ex fine omnes actus pensari debeant, ut simpliciter boni vel mali

dicantur t 623
Divisio textus. 624

Art. 1. Utrum bonum et malum sunt difTerentiae constitutivae actio-
nis voluntarife in moribus? 624
i
I.\l)i:X DISTIXCTIOMM, ETC. 737
B. Utrnm omnia opera liominis ex affectti et finc sini hona vel mala ? 626
AnT. 2. Utrum omnes aclus possint dici indifferenles ? 027
C. Aliter Augnstinns scntire vidctur, qui dicit opcra hominis esse bona vel
mala cx intentionc et causa^ prxter quxdam qux per se pcccata sunt. 028
D. Quidam dictint prxdicta non posse fieri bono fine. 630
Ani. .i. (Juitl (;sl indinerens? 630

4. Utrum secundum Theoloyum sit aliquid iudilTerens in operi-
bus voluntalis doliberativic ? 532
5. Utrum unus ot idem nunieio actus potest essc bonus et ma-
lus ? 636
DISTINGTIO XLI.
Qiialilcr ex obliqiiiftilo iiifoiinoiiis liaheaf fieri opiis iiialiiiii ?
A. An omni:: intentio vel actio eorum qui carent fide, sit maJa ? 638
B. Qux prxmissx sententix ohjiciuntur ex verbis Augustini. 639
C. Aliorum scntcntia dc prxmissa quxstionr, qua quxrehatur si omnis actio

eorum mala est, qui Jidem non habent. 639
nivisio loxlus. 640

AiiT. I. I Irum s(>i;i voluntas vol intcnlio snriicil ad moritum vol tlo-
nioritum, vol actiis addit ali(|uid in ulro(|uo? 640

2. Utrum inlontio facil bonum vol nialum opus ? lU2
3. Utrum iiilonlio (inantilatcin dot opoii Ixuto V(d iiialo, cl Ta-
ciat opus iKinum vol malum? (U3
4. Uliiiin inlcnlio (litif,'alnr lidc vol cliarilale ? 644
!». rirum omninm inlldolinm opora d«? nccossilalo slnl mala vcl
m>n? ('<44
D. Hic ponuntur qii.vt/am Aiigiistiiii capitula qu.r retractavHy twn quasi

pravc dicta, scd quo scnsn dixcrit iusinuans. 615
V.. Aliiid cahitiilum. 010
xxvii 47
F. Qiiod mala voluntas est volnntarinm peccatnm. 647
Art. 6. .\n omnc peccatum etiam originale est voluntarium ? 648
DISTINCTIO XLII.
Desceiidil ad speeiales differeiilias peceali iii coiiimuni.
A. An volnntas et actio niala in eodem homine et circa eamdem rem sint

unum peccatnin, an plura} 650
B. Alia contra cosdem oppositio. 650
C. AJia adversns cosdem ohjcctio. 651
Divisio textus. 631

Art. 1. Ulrum voluntas interior cum actu exteriori sit idem pecca-
tum vel diversa? 652
D. Si peccatuni ab aliqno admissum in eo sit quousque pceniteat t 654
Art. 2. In quo fundatur reatus? 655
E. Quibus niodis dicitur in Scriptura reatus .? 656
Art. 3. Utrum peccatum per unam rationem dicatur de veniali et

mortali peccato, vel per prius et posterius ? et, Qualiter
peccatum veniale sit peccatum ? 657
4. Utrum per peccatum mortale homo meretur mortem jfiternam,
et non pro veniali? 658
F. De modis peccatorum qui multipliciter assignantur. 660
G. Quomodo differant delictum et peccatumt 660
Art. 5. Penes quid distinguunt Sancti et Magistri modos peccatorum? 661
H. De septem principalihus vitiis. 662
Art. 6. Utrum septem sint capitalia vitia aut plura? et, Penes quid
sumitur numerus vitiorum ? 662
I. De superhia, qux cst radix omnis mali. 665

INDEX DISTIXCTIONLM. ETC. 73y
K. Qito sensu tdnimqne radix dicatnr omnium malorum, scilicet et superbia,
ei cupidiias ? 665
Art. 7. Quid sit tumor? et, Quomodo accipiantur species tumoris ? 666
8. Qua) differenlia est inter initium ct vadicem ? el, Quanmagis
est essenlialis peccato, scilicet, an superbia vel avaritia? 666
DISTINGTIO XLIII,
De iiiio peccalo spcM*iali <pio(l csf iiia£>:is s;rave ef aboiiiiiiabile,

qiiotl esl peeeiitiiiii iii Spirifiini saiiefiiiii.
A. De peccaio in Spiritum sancium, quod diciiur eitam peccatum ad mor-

tem. GG9
Divisio toxtus. 670

Art. 1. Quiil sit csso peccatum in Spiritum sanctum ? 670
2. Quaic pecraluin in Spiiiluiu sanclum dicalur rt'/ mo/-ffm ? 672
3. Utrum jicccalum iii Spiritum sanctum sit speciale poccatum
separatum ab omnibus aliis ? 674
4. Utrum species peccati in Spiritum sanctum sint bene assi-
gnatu; ? 676
B. Uiruin omnis obsiinalio sii peccaium in Spiriium sanctum ? 679
C. Quod nliier accipiiur peccatum in Spiriitim sancium. G80
AuT. ii. Ulruiu iHM-calum in Spirituin sanclum debol dici irremiisimHe'*. 602
D. Alia assignaiio peccaii in Spiriiuin sancium. 683
AuT. I). Quoiiiodii (lillrrunl biaspiiciuia in Spirilum sanclum, pccoa-

luiii in Spiiitum sanctum, et spirilus blas|)lMMni{«> in Spiri-
tum sanctum .' ^^^

7. Ulniiii pfccalum Juda'or..m (|ui crucilixcniiil (.bii>lum. fuil
pcicaluiii iii Spiiiluiii âiicluiu / rt, riiuiii pcii.ilum .Viifiili
cl [iriiiii liiimiiiis fiiit iii Spiriluin sancluin ? 684

740 INDHX DISTINCTIONUM, ETC.
DISTINCTIO XLIV.
Uiicle liahcal oriiiiii poteiilla peeeandi ?
A. De poientia peccandi : an sii homini vel a se, vel a diabolo, vcl a Deo ? 686
B. Auctoriiaiibus adstruii poientiam peccandi esse a Deo. 687
Divisio textus. 687

Art. 1. Utrum potentia peccandi sit potentia vel impotentia? 688
2. Utrum potentia peccandi sit a Deo ? 689
3. Utium potentia peccandi sit una, vel plures ? 689
C. An aliqnaiido rcsistendum sii potestati^ 690
Art. 4. Utrum in omnibus sit obediendum potestati ? 691

5. Utrum resistendum sit potcstati diaboli ? et, Utrum debemus
velle tentari ? 692
0. Utrum semper obediendum est superiori ? 69.3
7, Utrum poleslali tyrannorum sit obediendum ? 693

INDEX
RERUM ET VERBORUM NOTACILIUM,
m TAi! IN nm OUAffl IN COmENIARIIS
IN LIB. n SENTENTIAIIUM CONTINENTUR
N -B. — Numerus prior romanus distinctionem signat, posterior arabicus arti-

culum littera vero major indicat caput in quo reperiuntur verba Magistii.
:
V. g. ABSTIi.\("ri() iluplcr, acilircl fnniar n nuilrrin, rl inlrnliimi^ ul) co r»///s inlcntio. I, 5 ad

(•.•;/
quaest. Haec quaeras in Distinctione I, Articulo 5 ad quaestiunculam.
fornialiv;r viiliiti in scmino, facit formam

subslantialcni. I, l:i.
A AcriuNM bonitas cl niaiiliu accidunl. .\L,
i.
.\crio (iicilnr propric indiircren.*, ijua; polosl
licnc cl malo licii, ol bcnc infornjari, cum

Abstractio duplcx sciliccl foi ma' a malcria, silactio dcliboralivio voluntali.«». el do so
el inlcnlionis ab eo cujus csl inlcnlio. sivc dc sua specie non ordinatur inagis ad
I, 5 ad quiost. unuin (]uam ad allorum. XL,
2 ci ;l
Secundum dictnSanclorum non polosl susli-

AcciDENS ut accidens non facit subslantiam, ncii ali(|iiid osse indiircrcns in opcribus
sed sccundum (]iiod est proprietas natura- voluntolis deliborativa;. XL,
lis elemcnti conjuncta virtuli cadcsti, ct 4.
742 INDEX RERUM
Unus et idem actus non potest esse simul bo- Nurnquam sine spe etcerlitudine prohs con-
nu3 el malus. XL, 5. venissent. XX, 4.

Quando voluntas et actus conjuncta sunt, Adam non potuit primo peccare venialiter.
ipsasunt unum peccalum duplex : quia id XXI, 10.
quod est materiale in pcccalo, duplicalur, Adam consensil in rapinam similitudinis di-
id autem quodest formale, scilicet defor- vinae, sed non propter tioccomedit, sed ut
mitas, est idem. XL1I,1. morem gereret uxori. XXII, 4.
ACTUS malus secundum conversionem ad In substantialibus peccaliplus reafuitHeva,
materiam non egreditur a potenlia activa sed quoad quasdam circumsiantias Adam
nisi secundum quod movetur a causa pri- plus. XXII, 5.
ma : alioquin sequeretur duo principia Si Heva peccasset et non Adam, homines non
esse : et haec est causa quare opinio op- habuissentcorruptionem peccati originalis,
posila a mullis reputatur heeretica. sed passibilitatis, famis, sitis, et mortis.
XXXV, 7. Ibidem.
AcTus malus secundum id quod habetde esse, SiADAM non peccasset, quidfecisset Deus de
refertur in Deum ut principium efficiens, muliere, nescitur. XXII, 6.
sed concretus malitiae, non referturnisi in Peccatum Adm simpliciler fuit appetilus ex-
voluntatem quae estprincipium efficienset cellenliae in perfectione scientiae boni et
deficiens. Ibid. et XXXVII, mali : peccata aiia propter illud facta, et
1. ideo materialia sunt. XXXIII, 2.
AciUALE. yide peccatum. Adam habuit scientias omnium, et hoc per

gratiam gralis datam,et non per naturam.
XXIII, 1.
Adam in primo statu polentiam materialem Adam cognovitDeum non ila excellenter sic-
et naluralem habuit moriendi, licet esset ut post hanc vitam Sancti visuri sunt, ne-~
ligala per contrarium habilum. XIX, que ita in aenigmate qualiter in hac vita
2. videmus. XXIII, 22.
Differentia immortalitatis Ad^ el resurgen- Adam fuit crealus in gratuitis contra Magi-
tium. XIX, 3. slrum. XXIV, l.Item, XXIX,
Adjg immortalilas erat per graliam, et non 1.
per naturam. XIX, 4. Adam proficere potuit ad meritum, sed non ad

Adam morluus fuisset, si non comedisset. confirmationem secundum stalum beatitu-
XIX, o. dinis, nisi Deus complerel eum. XXIV,
Adam non comedendo peccasset, etiamsi non 2.
fuisset prapceplum : quia nalurale fuit et Adam efficaciora remedia habuit sublevantia,
comedere, et hoc dictabat ratio. Ibid» quam deprimentia. XXIV, 3.
Adam non potuit per poenilentiam et per li- Adam transfudissel originale, si solo consensu
gnum vitae recuperare statum immortali- mortaliter peccasset. XXXIII, 2.
latis. XIX, 6. Ad^ peccalum non fuit gravius peccato in

Primi parentes per commixtionem genuissent Spiritumsanclum. XXXIII, G.
in statu innocenlige. XX, 1.
Habuissent deleclationem in coilu, sed sub-

ditam rationi, et sine inlerruptione medi- Ex ADMiRARi homines et nunc et primo coe-
tationis perpetuae integritatis. XX, XVIII, 2.

perunt philosophari.
2 et 3.
INDEX RERUM 743
iENiGMA multiplex est. XXIIT, 2. statu non habet ordinem necessarium An-
GELUS, sed in secundo. III, 1.
Angelus est substantia intellectualis, semper

Locus sub iEQUiNOCTiALi liuca temperatissi- mobilis, arbitrio libera, incorporea, Deo
mus. XVII, 4. ministrans, secundum gratiam non nalura
immortalilatem suscipiens. III, 2.
Angelus nonestidem quod Philosophi intel-
Aeris Ires sunt regiones, scilicet superior, ligentiam esse dixerunt. III, 3 et 15.
infeiior, et mediu. VI, 5, ad quajst. 3. Angelus est compositus ex partibus essen-

lialibus, sed non cx materia et forma.
111,4.
Africa. XIV, 12. Quilibet Angelus est persona. III, 5.
Intellectus possibilis dicitur a potenlia cum

privatione : et (juia csl subjectum in quo
Agkns perfectissimum non agit per necessita- fundantur species cognoscibilium primo
tem natune, sedper voluntatem et sapien- modo habet Angelus intelleclum possibi-
tiam. I, 3. lem, non secundo. III, 3.
Angeli habent voluntalem. Ibid.
Liberum aibilrium convenit Angelis per na-

ALCniMici transmutando corpora non dant turam. III, 7.
formas substantiales. VII, 8. Liberum arbitrium in .\ngelis liberius quam

in nobis, et in nobis liberiiis est nam in
damnalis. III, 7, ad qua?3t.

Angeli dicuntur non esse creatores, sed bene Angel» non habent nisi duas polentias, sci-
sunt causse per multorum naturalium mo- licet inlellectum et voluntatem. III,
tum. 1,12. Item, XVIII, E, el 2. 8.
Anima et Angelus differunt specie. I, Gralia in .Angelis proporlionalur naluroe.

13. III, 10.
Angkli non duratione, sed ordine dignilatis Angelus crcalus est in gralia. III, {1.
facti sunt anle corporalem creaturam. Deus poterat Angelum faccre meliorem sivo-
II, 2. luisset, non maluiu. 111,13.
Utrum Angeli descrviant Deo in molu or- Mora fuit iiilor ireationem Angeli et casuin.
bium, vel non, incertum est nobis : hoc la- III, ii.
men certissime tenemus, quod non omncs Non potuit lieii, ipiod Vngilo.s a principio
occupantur circa motum coelorum. II. peccaveril. Ibid.
1. A,N(iELUs in priiicipio suiu croalionis accepit
Locusspiritualis Angcli Ucus esl, sed locus specics universi oidinis caiisarum nalura-
habitalionis congrucntijp cadum cmpy- liiiin, tam propriarum quam comiuunium,
reum est. II, ;{. applicabilos omni oi (jiiod fit in nalura,
Angbli non sunt neccssarii ad inoluiii or- quibiis modianlibus cognoscil omiio (juod
biuin, liccl movcrc possinl. III. vull, pr.»'ler lioc solum quod pcrmanct
1. i:» liboro arbitrio. III, 1«"^.
Sunt duo ordines muudi : uiius secundum .\d cognitiouom Angkli iiihil operalur pro-
statum geuerationis, el allcr socunduin pinquitas loci vol remolio. Ibid.
slalum bcatiludiiiis cl grali;e : iii priino Akgeloui M spocics ncquc sunl universalcs,
744 INDEX IIERUM
neque parliculares, sed ad universalc et demerentur continue, nisi per accidens.
particularecognosccndum. III, 10. V, 6, ad qurest.
Error Isaac et Rabbi Moysis auferenlium ab Angeli convertendo se ad Deum meruerunt

Angelis noliliam particularium. Ibid. suam bealiludinem, etmerilum illud prse-
Angelus non habetscientiam fulurorum concessit preemium causa, non ternpore : sed
tingentium, sed cognoscit ea cum facta per operaqua3 faciunt circa nos, merentur
fuerint, nihil accipiendo a rebus, sed po- prsemia accidentalia. V, 7. Item,

tius suam quam habet speciem, ponendo XI, 7.
circaipsas. III, 17. Akgelus qui fuit caput cadenlium, fuit de

Angeli diligere polerantDeum propler se, et superioribus, vel simpliciter superior.
soperomnia: sed ]y propter sc potest di- VI, 1.
cere causam finalem lantum, et tunc com- Inferiores Angeli in exaltatione superioris
pelit dilectioni naturali, vel efficientem et volueruntaltitudinem obtinere, ille autem
finalem simul, el tunc est actus charilalis, per se ipsum. VI, 2.
III, 18. Inferiores Angeli videntes superiorem esse
Angeli in visione quse mercesest, immediate excellentissimam crealuram, appropin-
informantur a DeOj sed in aliis revelalio- quaverunt per consensum desiderio suo,
nibus unusilluminatur ab alio. IV, ut in ipso promovereutur : etideo occasio-
1, ad queest. 1. nalis persuasiodicitur cawc?asMa qua traxit
Angeli non fuerunt beali usque ud confir- eos. VI, 3.
mationem, nisi bealiludo accipiatur opli- Angeli ab ordine potestatis proprise non ce-
musstatus naturalium sine miseria, IV, cideruut, sed ab ordine perfectionis ad
2. finem. VI, 4.
Angelus malus non potuit prsescire suum Locus secundum naluram non debetur An-
casum. IV, 3-XXV. gelis, nec bonis, nec malis. VI, 5.
Possibile fuit Angelum pcccare. V, Locus secundum culpam debitus Angelis
1. malis est duplex, scilicet secundum meri-
Primum peccatum Angeli absolule fuit su- tum culpae, et hic est infernus, vel secun-
perbia. V, 2 et 4. dum officium, et hic est in aere caliginoso

ANGELUsquando peccavit, appeliit id ad quod circa nos. Ibid.
pervenlsset si stetisset. V, 3. Miracula facere commune est bonis et malis
Angeli peccalum consislit in hoc quod a se Angelis. VII, 10.

voluil habere, quod nec esse poterat ab Boni Akgeli non nocent malis per se secun-
ipso, el statim voluit rapere quod ex me- dum Hieronymum, sed mali ad imperium
ritis sub alterius gratia est exspectandum. bonorum. VII, 10.
Ibidem. ANGELiboni et sciunt et possunt plus facere
Actus maU Angeli dupliciter potest attendi, de his qua; sunt praeter naturam quam mali.
scilicet secundumsuam substanliam, etsic VII, 11.
aliquando est de genere bonorum : et se- Angeli spirituales sunt subslantiee, et nulla
cundum circumstantiam facientis, et sic corpora naturaliter habent sibi unita.

semper est malus, et ex mala procedit vo- VIII, 1.
luntate. V, 6. Angeli dicuntur corporei quantum ad con-
Quare peccatum Angeli fuil irremediabile, venienliam ciimcorpore remotam, et hoc
nonhominis? Ibid. est lococircum terminaridiffinitive. VIII,
Probabilius videtur, quod mali Angeli non 1, ad queest.
INDKX ni:HI'.M llVi
Akgeli assumunt corpora pro volunlale et Purgalio in Angelis est a confusione simili-
ordinatione Dei. Vlil, 2. tudinis. .\, i.
Haec potestas consequilur natiiram Angeli A.NGiao praecipue de quinque ordinihus in-
iu quantum superiorem corpore, ut na- fcrioribus convcnil custodire. XI,
tura inferior obedial ei ad nulum. Ihid. 1.
Angelum assumere corpus est circumveslire A.NGELi non minislrant nobis ex jurc condi-
sibi ad operandum et apparendum secun- tionis et ohligalione, sed ex ordine chari-
dum congruilatem officii, quod tunc per- talis, et naturaeet officii. Ibid.
ficerc ostendit. VJII, 3. Valde necessaria est nohis cuslodia Angeli.
AiNGELi formant corpora de aere, sed habent XI 2.
potestalem per scmina naturalia inspis- ANGELUsdatur puerperio formato et aniinalo
sandi et misceiidi aercm. VIII, 4. in utero matris, etiam anlequam nasca-

Angeli non v»tc comcdunt. Ibid. tur. -\I, 3.
Fatuum est dicere, (juod illahantur subslan- ANGiaus numquam cuslodilum relinquit.
tialiler mentihus vcl Angeli boni vel mali. XI, 3, ad qua3st.

VIII, 7. Angelick cuslodiae diversi effectus. XI,
Formas qu<'jc intus sunt a sensibilibus accep- 4.
tae, aut a Dco impressa3, potest diaholus Anlichristus hahebit Angelum bonum custo-
et bonus Angelus inlerius adhaercns mit- dientem, qui numquam recedet ab eo

•").
tere, ordinando ad composiliones et divi- usqiie ad mortcm. \I,
siones diversas, in quihus anima legat, et Christus numquam hahuit Angelum cuslo-
moveatur per conscquens ad suam volun- dcm. XI, 5, ad

talem, non polest autem facere novas spe- quuist.
cies creando vel abslraliendo. VIII, Ilomo hahuit Amielum honum custodeni in
8. primo slalu. XI, 6.
Angelus honus ex ordine grati.n non naturai AngEli non mcrcnlur, qiiia charilas, infor-
operalur super inlellcclum noslrurn iilu- mans actus corum c^l in eis priemium.
strando i[)sum, sed ex lumine nalurali ali- XI, 7.
quid polest inlluere supcr phanlasmala. Contradictio in anc.elis non est nisi dissen-
VIII, 10. sus in volito uniuset allerius, el reduiitur

Probahilius videtur,quod omnes xVngkli spe- ad concordiam per illuminationcm cjus
cic dilleranl. 1\, 7. quod vullUeus. XI. 7. ad qua>»l.l.
I.icet Angeli cxcellant homines in nalurali Angkli iion nciil, sed signalrislitiaMn elTeclu,
bus, non tamen in gratia. IX, S. lutn iii alTcclu dicuiitur ndus eorum.
Angelis mitlitur ct conlingit hoc proplcr \l, 7, ad qua>sl. 2.
nos, ct non propterindigcnliam Dei. X, .Vngeli poccalum (iiiare est irremoiliahilc. ot
1. qnaro nalura lum angolioa poluil assumi?

Angelus siinul niiiiistrat cl conlfinplaliii-. \\l. II.
X.2.
Omnes Angkli sunl udininislratovii spirHus
el inissi in minislerium salttlis, 8od hoc est Amma rationaUs crcalur in umbia inlelli-
ministrando iliuminalioncs, noii mini- gen lia«, el sfUs/A//is in umhra animn» ra-
slrando circa nos. X, .{. tionalis, ct veyrtabilis h\ umbra animro

Angeli sc inviccm illuniinaiil ol nos. .\, scusihilis, ol orbis in iimbra animir sensi-
4. bilis, ol elcmenta in umhra orl«is. 1,13.

.
746 INDEX RERUM
Anima rationalis unita esl corpori, ul me- Aqua super coelos transumitur sccundum
diante homine natura corporalis a Deo pcrspicuum retinens lumen. XIV,
senon poterat: 2.
posset participare quae per
et quia nala est peifici pcr sensum. I, Aqua duplicltcr consideratur, scilicet secun-
14.
dum naluram humidi inttrminali grossi,
quod anim;e dam- et sic per circulum non undique termina-

Haeresis Orientalium est,
natorum non descendant in infernum, sed tur ad terram : et in quantum humidum
hic maneant usque ad diem judicii. VI, commiscibile incorporabile, et sic influit
6.
per os terrae, et commiscet terram ad ge-
Anima in praemio et merito potest aequipa- nerationem elementatorum. XIV,
rari Angelo, sed uon in modo percipiendi 11.
illuminationes. VII, 5, ad qusest. Aquarum proprius locus est mare Oceanum.

2. XIV, 12.
Anima uon est particula divinitatis. XVII, Aqua insipida est in pelago longe a ripis, vel
1. littoribus. Ibid.
Anim^ hominum infundendo creantur, el
creando infunduntur. XVII, 2.
Anima est in horizonte temporis et seternita- Ars de se nonpotest inducere formam, sed
tis. Ibidem potest juvare naturam. VII, 8.
Anim^ non debelur corpus coeleste, sed com-

positum et complexionatum, XVII,
AsiA. XIV, 12.
3.
Secundum Catholicam fidem et secundum

Philosophos, nulla anima est ex traduce,
uec plantae, nec bruti, neque hominis. AuGUSTiNO in his quae sunt de fide et mori-
XVIII, 8. bus plus quam Philosophis credendum :
Anima est rationalis et immortalis. XIX, sed si de medicina loqueretur vel de na-
1. turis rerum, plus credendum Galeno, vel

Hippocrati, vel Aristoteli. XIII, 2.
Animalia completa fieri non possunt nisi ex

aliquo suae speciei. XIV, 9. AuRUM alchimicum non habet speciem nec
proprielates consequenles speciem auri.
VII, 8.
Antichristi tempore fient aliqua vera mira-
cula, non dsemonis potestate, sed Dei.
Avaritia tribus modis dicitur, scilicet habi-
VII, 8.
tualis placentia boni sui, el voluntas ac-
tualis immoderata boni commutabilis, et
immoderatus appetitus habendi res pro-

Probabilius videtur, quod supra ccelum vel
firmamentum nonsitAQUA elemenlum, sed miltentes sufficienliam in vita, quae sunt di-
potius pars materiae primae, quae aqua di- vitise et pecunia. V, 2. Item, XLII,
cilur. XIV, 1. 8.
INDEX RERUM 7n
BoNUM in genere dicilur dupliciler, scilicet
proportione actus ad materiam, vel a ge-

nerali forma. XXXVI, 7.
Bonitas et malilia accidunt actioni. XL,

1.
B
BoNUM in geiiere vel malum, non dicit in-
difTerens. IV, 2.
BoNUM ex integracausa, malum ex quucum-
que defectu. XLI, 3.
Beatitudlnis mulliplex acceptio. IV, 2.
Beatitudo licet sit stalus omnium bonorum

aggregalione ptrfeclus, tamen Iria sunt
priucipia in ea, scilicet perfectum posse,
perfectum scire, et perfeclum velle : pri-
mus appeliit daemon, secundum primus

homo. V, 3.
Beatjtudinkm omnia appetunt. Ibid.
Beatitudo consideralur dupliciler, scilicet Carnis foetor deletur per baplismum, secun-
secundum id quod vere esl sive persubslan- dum quod est in carne in comparalionead
tiam, sivc per suppositum, et secundum spirilura, et immundiliu; spiritus est de-
ralionem, et hoc dupliciter, scilicet secun- monstrativus. XXXII, 5.
dum ralionem veram quae est secun-

dum naturam ipsius, et secundum ratio-
nem communem iiis ex quibus conslat. (lAUP.ii: primordiales, ralionescausales, causae
XXXVIII, 4. nalurales, et causa' seminales. XVIII,
BiiSTiA dicilur quasi yas/jfl, qua; denlibiis vel
unguibus nocet. XV, 12. CiiAiuTAs est semper finis proximus aclui
meritorio in quantum meritorius est.
XXXVIII, 2.
BoNUM est triplex, scilicet bonum graliai, ct
bonum quod converlilur cum ente, et bo-

num medium quod esl ordinabilitas nalu- CincuMSTANTi.i: proprie suntcirca actus exte-
rae rationalis in graliam. XXXiV, riores. \L, 1.
5.
HoNUM in genere est, quod polest bene ct
malencri. XX.WI, (;. ('mcuLus capacissima est ligurarum. XIV,

HoNUM in generc non pcUest fiori maluin in o.
genere. X.XXVI, 0, ad (jua;st.
HoNo in genere respondet speciea supposila

ei ncccssario. XXXVI, 7. Ilem, CoMii^Ti»» «'sl duplex, scilicel indigonti;r et
XL.l. polestalis. VI U, 5.
HoNUM quod converlilur cum entc, non addit
superens nibi relationem ad finem. Ibid.
718 1NDI:X REIUJM
CoNCUPiscENTiA duplex, scilicet sufTocans et et stellis, ignoratur : sed hoc affirmatur

promovens. XXX, 3, Item, XXXII, ex Apocalypsi, quod non eget illumina-
3. tione : et si illuminatur, hoc est ad bene
Non erat ulile manenti in statu islius vilae, csse congruentiae. H, 5.
non liabere CONCUPISCENTIAM. XXXII, In ccKLO empyreo non est laus vocalis, aut
3. si eiit, non erit nisi in dcmonstrationem
CoNCuriscBNTiA remancns post baptismum, potenliae laudanlis. II, 6.
si consideretur ut est ad omne malum C(j:lum Trinitalis non est corpus, sed est
discrclive, cequaliler cst ia omnibus : si idem quod celsitudo Dei. II, 8.
autem consideretur ut est determinata ad In COELO Trinilatis nihil est nisi Deus Trini-
hoc vel illud, intensive non tBqualiler in las, Puter, et Filius, et Spiritus sanctus.
omnibus, ncc semper ajqualiler est in eo- II, 8.
dem. XXXII, 4. Persona Ghrisli hominis in c(Klo Trinitatis

CoNCUPisciBiLis et irascibilis secundum quod esl, sed non natura humana, sed potiusin
participant aliqualiter rationem, efficiun- potioribus bonis, Ibid.
tur subjecta virtutis et vitii. XXIV, CcKLUM crystallinum non a natura cryslalli,
9. sed a similitudine sic vocatur. >;1V,
1.
CcELUM crystallinum licet visu accipi non

CosTA de quaformala est mulier, fuit de su- possit, lamen esse deprehendilur per mo-
perfluo Adae ut huic homini, ct de neces- lum. XIV, 2.
sario ut principio universce naturae. CoELUM cryslallinum movelur, et est unifor-
XVIII, 1. me quoad hoc quia ubique est de natura

CosTAM formare in mulieronn non potucrunt lucis, sed non uniforme cst quoad hoc
Angeli, tamen in ea fecerunt aliquid scili- quia in una pai te est nobiiius quam in
cet separando eam ab Adam, et praepa- alia, et ibi est locus unde fit motus. XIV,
rando eam per disposiliones. XII, 3.
d.
Dexlrum cueli est in Oriente quantum ad
virtutem loci sive silus. Ibid,
Non dicitur C(i;lum igneum a natura ignis,

CjiLUM empyreum est locus Boatorum, et sed quia est simile igni in natura lucis et
corpus a volubilitate mundi secretum, et lucentis in steliis. XIV, 4.
per rationem non investigabile. II, CcELi sunt septem secundum ilabanum, sci-
3.
licet empyreum, aqueum, firmamentum,
NuUo modo movelur c^lum empyreum, et igneum, olympium, selhereum, etaereum.
nullo modo est difforme. 4.
11, Ibidem.
C.ELUM empyreum non habet influentiam CoELUM est sphsericse figura?. XIV, o.
super nonum, quia in alio ordine posilum Theologi voluerunt opiniones naturalium ad
est, et ideo non innovabitur in die judicii.
Theologiam reducere, dicendo quod An-
11,5.
geli deserviunt Deo in motibus coelorum,
Dextrum et sinistrum non causantur in ccelo
sed nihil ita secure dicitur, sicut quod
ex coelo empyreo, sed ex dispositione Dei
sola Dei voluntate moveantur, et natura
autex orJine Dei et influentia inlelligen- propria non contrariante motui. XIV,
^'*-
Ibidem. 6.
Utrum ccelum empyreum illuminetur a sole
iNDEX ni:i{ii.M 749
Crdare, facere, ct operari, qua rc diflerunt? DyEMONES in operibus praistigiorum faciunt

I, 9. ab intus lluere species ad organa sen-
Creatio non dicil actum, vel passionem quoe suum, et sic deludunt oculos et senaus,
media sil inter Deura agentem et id quod oum nihil sit veritalisin re. VII,
cducitur de non esse, sed relalionem con- G.
sequentem ipsum quod nunc primo de JJ.KMONES habent virtulem transmutandi et

nihilo est. I, 3 et G. movendi corpora. vn 7.
Creare est dc nihilo aliquid Tacerp. I, D.iVMO.NEs in transmulalis rorporibus nul-

6. lam formam subslanlialem permanentem
Non potest creare minimum quid nisi Deus. inducunt, nisi solum illam quaj eliam de
1,7. facilie.x putrefaclione produceretur. \II
Creatio proprie est opus divinum. I, 8.
8. D.EMONEs patiuntur ab igne secundum ordi-
Creationem nullusumquam invesligavit pcr nem vindicantis justiliio, et non secun-

demonstrationem. Ibid. dum ordinem nalura}. Ibid.
Dtemones libenlius apparent sub una con-
slellalionc quam sub alia. VII, 9.
CREnERE dtnmonum est sicut conclusio, et D.kmones secundum Apuleium sunt anima-
nonsicut principium : cogunlurenim ipsa lia, animo passiva, mente ralionalia, cor-
aperlione vcrilatis. V, 0. pore aerea, duralione aelerna. VIII,
1.
Ilomines mulli d.emonium liabuerunt in cor-

pore suo interius. VIII, G.
Diversi immissionis modi qiiibus d.emon se
D immiscet. VIII, 9.
D.EMON in intellcclum noslrum operari non
potest nisi pcr consequens : ijuia scilicet
ordinat plianlasmata aliter et alilor, ut

D;E.M0NE8 sunt liic, ct liabcnt igncm corpo- e.v eis hoc vcl illud in inlclloclu resullet.
reum secum, et in sc succcnsi sunl illo VIII, 10.
igno. VI, 7. D.KMoNES cadenles relinuerunl illa nomina

An D.EMONL? ex victoria Sanctorum .suspen- qua; cum morlali pcccalo Iiaberi possunt,
dantur a pugna illorum peccatoruiu in et non alia. |\, G, ad quaist.
quibus vincunlur, ignoratur. VI,
!J.
D/i:MONf;s triplici aciimiiie scientiio vigcnt,
scilicet subtilitato nalurje, oxpericnlia Dklectatio morosa nt.n diiilur a brcvitate
lemporum, revelaliono su[)crnorum spiri- vcl longiludino loniporis, sod polius a

luum. VII, i. torporo vel vigilanlia ralioni.'». XXIV.
D^^MONKS futura scire possunl corporalia I.'l. ad quipsl. ,'{.
aliquo modo ad cursum natur.i- ordinata
Iribus] modis, scilicet jier ciirsuin sidc-
rum, ol pcr dispositioncs rerum nalura- Di rs non cst malcria prima conlra David
lium, et per revclalioncm sibi faclam. do Dinando. 1. .'1, ad qua«sl.
VII,.n. Deus priuces.sil niun<lum, non duraliono
750 INDEX IIEUUM
quae sil proprle quanlitas divisibilis, sed DiE prima quid Deus creavit ? XIII, A.
selernitale. I, 10. DiES diversis modis accipitur in Scriptura,
Deus operatur in natura et cuin ipsa, in hoc scilicet pro luce quae primo triduo tene-
quod dat ei esse et operari, ctcontinet ip- bras illuminabat, et pro spatio viginti
sani principaliler in ipsa. I, 12. quatuor horarum. XIII, D.
Deus nulla sua potentia potest facere ma- Primus dies habuit vesperam, sed non mane.
lum opus. III, 13. Ibidem.
Deus ut Deus vel ut bonus, non potest odio DiES naturales tres primi sequales fuerunt,
haberi, seJ ut judex. V, 4. sequentes autem insequales. XIII,
SolusDEUsimmediate operalur super volun- 3.
tatem. YIU, 10. In opere secundse diei non est dictum, Vidil
Deus requievit die septimo a cn-atione ad Deus quod esset bonum : quia binarius
naturEe instaurationem, non ad naturae principium alteritatis est, et signum divi-
propagationem. XVII, 2. sionis : et quia opus dislinclionis mcdiae

Solus Dfius cst creator. XVIII, E. naturse n^n perficitur nisi distincto me-
Deus illius rei esl ultor, cujus non estactor. dio ab ulroque extremorum, et ideo dis-
XXXV, 7. iinctio ista non perficitur, nisi die lertia,
Deus aliler operatur in bono, et aliler in et tunc benedicilur quando aquae distin-
malo : quia in bonis est perfectio sub- ctse sunt. XIV, 7.
stantiai actus et formse moralis, et ideo

ibi facit utrum.iue, sed in malis lantum
alterum, eo quod moralis forma deficit in
eis. XXXV, 7.
Pcenarum Deus auctor esl. XXXVII,

3. E
Deus opeiatur in cordibus hominum ad in-
clinandas eorum volunlates in quod vo"

luerit, sive in bonum, sive in malum.
Ibidem. EUROPA. XIV, 12.
Diversi immissionis Exemplaria nihil prosunt ad gcnerationem

modi quibus Diabolus
se immiscet. VIII, 9. P°^'^^ ^^^'"^ materiam. IV, 5.
DiABOLO est resislendum lotis viribus.

XLIV, 5.
De operibus sex dierum. D. XII usque ad p

D. XV.
Nihil videtur verius quam id quod Augusti-
nus dicit, septem Dies fuisse unum in-
stans, licet secundum alios fuerint vere Fascinatio non nocct, nec nocere potest ars
septera dies successive. XII, A. magica fidem firmam in Domino habenti.
VII, 7.
INDRX RKRllM 751
FiDEs primum habet aclum in juslificalione
impii, licet habitus omnes simul infun-

danlur. XXVI, 9.
FiDES sola intenlionem proprie dirigit per

hoc quod oslendit fincm boni et rctribu- G
tionem. XLl, 4.
FiERi est inter duos terminos, quorum unus Gratia homlnum non subslanlialltor ordi-
est privatio, et alter forma. I, 3. nalur ad miracula facicnda, sed ad id
quod pertinel ad salulem. VII,

11.
FiNis triplex est, scilicet complens rem vel Ghatia aliquid crcatum ost in nobis.
in esse, vel in bene esse, et finis in quo XXVI, 1.
. quiescit agoiis, ct finis in quo quiescit to- Dignitas GnATiiE et dignilas menlis aquivo-
ta intenlio molionis. XXXVIII, 1. cae sunt et incomparabiles. Ibid.
FiNis est triplex, scilicet deterntiinalio- Anima capax est Dei per seipsam, scilicel
nis, consumplionis, ct consummalioais. maleiialiler, sel ad hoc ut aclu capiat,
XXXVIII, 2. necesse est habere gbatiam. Ibid.
Non est nisi unus ullimus finis. XXXVIII, GiUTiA est accidens. XXVI, 2.
3. Gratia est habilus universaliter gratificans
FiNiiM ullimum nun possumus consliluere et essentiam et potenliam. XXVI, 2,
nisi unum, sed ullra ullimum possumus ad quffist.
habere alios fines. XXXVIII, 3, ad Gratia est habitus magis perliciens in com-
quaisl. l. paratione ad Deum quam ad aclum.
FiMs ultimus omnium bonaruin actionum XXVI, 3.
est unus numero et ralione et subslanlia : Gratia non est prima perfeclio polenli;e
malarum autem non est unus numcro, quie operatur, scd prima pcrfeclio essen-
nec specie, sed causa, quia omnis dileclio tiu' aniinaj, el per illam rcfcrlur ad po-
mala causalur cx inordinalo amoro sui. tentias. Ibid.
XXXVIII, 4. Volunlas non est subjcclum CRATi.tprimum,

Actionum bonarum et malarum noii csl sed potius essenlia. Ibid.
FiNis unus, iii>i sccundiim analogiam, (iMATi.i: divericC dcfinilioiies. XWI,

scilicct bcate vivcre. Ibid. 4.
(iHATiA osl vila anima», sccundum quod vila
formaliler adhaMel vivo, ul fornia oftluxa

FonMA (luplex cst, scilicet maleria', qua; esl a causa ot fontc vit;i' \\VI, -^.
pars cssonliiK ot ronseqiicns tolum com- Gratia duplox, scilicel pin'vcnions ol sub-
posiluni, vel sccundum lolum esse suum, seijuens, sivo oitorans ol cooporan?.
ct ha^c pst spocies, vcl secundum parlom XXVl, i;.
esse, (!l boc osl gcnus. II, 2. Gratia operaiis dioilur, quia opcralur esie
boniiin in volunlalo sicut forma. non sic-
utefficiens. XXVI, 7.
GnATlA cooprrans dicilur in (juanlum rum

libcio arbitrio actuin morili opcralur, cl
7:)2 INDEX HFJillM
llberum arbitrium est secundarium in
operc illo Iribus de causis : 1. Quia gralia

est primum movens. 2. Quia daf formani
subslanlialem mcrili. 3. Qiiia regit libe-
rum arbilrium. XXVI, 7, ad qutest. H

i.
Licet sit uiia et eadcm in substanlia gratia
provenieiis cl subsequens, tamen non est
ratio una. XXVf. 7, ad qutest. Hev^ primum peccatum fuit superbia.
2. XXII, 1.
Grati\ movel in modum nalurffi, sicut dicit Ue\jiz peccatum fuit unum secundum for-
Tullius de virlutc, tamen est habilus vo- mam et finem voluntalis, sed mulliplex
luntarius. XXVI, 7, ad qusest. in aclibus materialibus. XXII, 2.
4. Hev^ peccatum fuit ex ignorantia sive ue-
Gratia operans et cooperans est una nume- scientia agendorum. XXII, 3.
ro, et propler raliones diversas accipit
diversa vocabula. XXVI, 10.
Impossibile est, quod gratia et virtus sint HiEHARCiiiA est ordo divinus, et scienlia, et
idem per essenliam, sed per subslanliam aclio, deiforme quantum possibile est si-
aliquo modo possunt esse idem, sicut ani- milans, et ad indilaseidivinitus illlumina-
ma cum polenliis suis. XXVI, 11. liones proportionaliter in Dei similitudi-
(iRATiA non multiplicatur in virtute, sed sub- nem ascendens. IX, 1.
stat omnibus ut una natura totius polen- HiERARciiiAM qui dicit, sacram quamdam
lialis, quod universaliter gratum facit ha- universaliter declarat dispositionem, ima-
bentem el opus. XXVI, 12. ginem divinae spcciosilalls in ordinibus et
Aclus virtulis el grati^ pcr suj)positum est scientiis hierarchicis, propria3 illuminatio-
idem, et differens per rationcm fundalam nis sacrificantem mysteria, etad proprium
in proprietate informanlc actum, quoe fa- principium, ut licet, assimilatam. Ibid.
cit dignum. vita ffiterna. XXVI, 13. HiEiiARcnrA est sacrorum et rationabilium
Gratia non polest causari a natura. ordinata potestas in subdilis retinens do-
XXVIII, A et seq. minatum. Ibid.
Si fecerimus quod In nobis est, Deus inevi- HiERARcniA Angelica dividitur iu supremam,
tabiliter dat gratiam. Ibid. mediam etinfimam. IX, 2.
Nullus alii merelur primam gratiam de con-
digno, scil de congruo tantum : sibi au-
tem nec de condigno nec de congruo om-
nino potest mereii. XXVIII, 2.
Ignis agit in spiritualem substantiam ut in»-
strumentum vindicantis justitiae. VIII,
1, ad qua;4.
INDEX nVAWM 753
Ignor \NTIA privationis, id esl, corum qure quod est Deus : primo modo Angelus est
necessaria sunt vilee in cominuni, ut juris imago Dei cxpressior quam homo, non
divini ordinanlis mores in pr.eceptis, et secundo. XVI, 3.
eorum qua perlinent ad officium, est pec- Utrum aequaliter vir et mulier sint ad ima-
calum, non autem aliorum. XXII, GiNEM Dei? XVI, 4.
7. Imago non dicilur de Iiomine et Filio Dei

Ignorantia non est peccalum secundum proprie aequivoce, nec proprie univoce,
quod nascitur in nobis, sed secundum sed pcr analogiam, quae nihil unum ponit
quod tempore discretionis el officii effici- in utroque, sed potius ponit totum in uno,
tur obligatio ad actum sciendi. XXII, et in alio ponit ab illo et ad illud esse.
8. XVI, G.
Ignorantia excusat vel a toto, vel a tanto,

secundum quod est causa involunlarii.
XX 11, !). Immittere dicitur duobus modis, scilicet in--
iGNORANTiyE divisio, in vincibilem, et invin- tus mitlere, vel exterius primo facere et
cibilem. XXII, 10. postea injicere. Vlll, 8.
Gravius peccatur infirmitale quam ignoran-

TIA. XXII, H.
Ignorantia est duplex, scilicet nescientia In nominat duplicem habitudinem princi-
concomitans naturam creatam, ct igno- pii, scilicet sicut a quo, et sicut in quo
rantia quae est sequela peccati, quae dicit continente. I, 1, ad quaest.
privationem luminis graiiie regentis in fa-
ciendis. XLIII, 7.
Infidelium tota vita est peccatum, hoc est,
in peccato, non tamen omnis actus eorum

Imago est triplcx, scilicet creationis, et re- in subslantia mnlus est, nec etiam omnia
creationis, el similitudinis. lll, male faciunt. 5, 0.
5. Non omnia infidelium opera de necessitate
Imagi.num ars ideo mala est, quia inclinans mala sunt. XLI, 5.
est ad idololatriam per numen quod crc- Infidelis quandoquc dirigitur lumine ralio-
ditur csse in stellis, ct ciuia non sunt in- iiis naturalis, et tunc potest facere opera
ventfe imagines nisi ad vana vel mala. ([ux sunt de genere bonorum. Ibid.
YII, 9.
Imago est rei ad rcm coaeîuandam imagina-

la et indiscreta similitudo. XVI, Ad bonum non sufficit integritas nctionia :
1. quia mullae ali;v! possunt esse corruptio-

Creatura potest osse imago Dci, non imago nes circa opus. XLI, 2.
n',quiparanti;e, sed similitudinis per imi.

tationcm. Ibid.
In crcatura irrationali non cst nisi confusa I.NTELi.iiCTUS cl intolligentia qua re dilTc-
similitudo personarum. XVI, runt? 111.0.
2. Lntkllectus polost dici dciformis Iripliciter,
Imago potost attendi in potentiis naturali- scilicet ab intelligibili, ot ab iiuitalione
bus iri (piibus spiritualis subslnntia copnx gratiiP, ot n ««itnilitudino aclus. VII,
cst Dei, tt in ('oiif()rmilate nd priiicipium \.
xxvii
751 INDEX RERUM
Intentio imponit nomen operi per finem libus, et rationis ut est de opere a se fa-
proximum, in his qutc sunt cognala ad ciendo. V, 2.

ipsum. XXXVIII, 1.
Intentio potcst intendere in fincm opera-

tione, vel indicando finem, vel utroque JuMENTA dicuntur quasi juvamenta. XV,
raodo : primo modo est actus voluntatis, 12.
secundo rationis, tertio voluntatis rectae
sive regulaloe a ralione. XXXVIII,

5, ad quffist. JosTiFieATiONis opus sccundum quid majo-
Quantiim intendis, tantum facis, quomodo ris potentiae est ostensivum quam creatio,
intelligitur? XXXVIII, 1. simpliciter autem ostendit majorem po-

Item, XLI, 3. tentiam. XVIII, 4.
Intentio sufficit, quando deest facullas ope-
ris : si autem suppetat facultas, mentitur
sibi intentio nisi procedat in opere, et

tunc voluntas et faclum simul remune-
rantur. XLI, 1.
Sola fides intentionem proprie dirigit, per

hoc quod ipsa ostendit finem boni et re-
tributionem. XLI, 4.
LiBER Rabbi Moysis inscriptus, Dux neutro-
rum sive dubiorum probaotium mundi

Invidia et invidentia fraternae gratige difTe- seternitatem. I, 10.
-
runt : quia invidia est cum tristitia in
' bono proximi, in quantum est impedi-

mentum boni proprii, invidentia vero pro- LiBERUM arbitrium una est potentia et ea-
prie est respectu boni spiritualis, quod dem in bonis et malis Angelisante et post
non minuitur ex participatione plurium, confirmationem. VII, 1.
sed crescit. XLIII, 4. LiBERUM arbitrium confirmatorum Angelo-

rum liberius est quam nostrum. VII,
2.
LiBERUM arbitrium est in damnatis, liberius

in nobis, liberrimum in beatis. VII,
3.
LiBERUM arbitrium quantum ad actum deli-

berandi vel eligendi, non est nisi futuro-
rum contingentium per nos operabilium.
XXV, 2.
JosEPHUs dixit animam esse particulam di- LiBERi arbitrii diversae diffinitiones. XXV,
vinitatis positam in corpore. XVII, 3.
i. Libertas est in Deo, Angelo et homine.

XXV, 4.
Libertas secundum analogiam est in Grea-

JuDiciuM est triplex, scilicet ralionis ut est tore et creatura : in illo ut in exemplari
speculativi, et rationis ut est de operabi- primo, in hac ut in exemplato : in Ange
IXDEX REULM 755
lo aulem et in homine non esl secundum LiuiDO triplex cst, scilicetaclualis in anima,
communem speciem, sed secundum genus (]U(£ est improba voluntas aclualiter vel
remolum. XXV, 5. babitualiter praecedens peccatum : et con-
LiiJiiHTATis mulliplex divisio. XXV, cupiscenlia sufTocans rationem in pruritu
7. carnis in coitu : et habitualis concupi-
LiBERUM arbitrium per se non polesl in gra- scrnlia respersa in semine, quae corrum-
liam, nec bonum merilorium. AXVlil, pit ordinem organorum corporis ad ani-
1. mam secundum mobililalem in bonum.
LiBEHUM arbitrium sine gralia gratum fa- XXXI, 2.
cienle, non sine gralia gratis dala, cum

natura polest in triplex bonum, scilicet
naturro, el in genere, el generalivum vir- LiGNUM vitce sic dicitur ab elTeclu dispositio-
tutis polilicae, quod actus est vestitus cirnis raaterite ad immorlalitatem, sed non
cumslanliis. XXVIII, I, ad queest. effecil immorlalitalis habitum. .XVII,
Steliii) nuliam habent causalilalem super 5.
LiBERUM arbitrium nisi per consequens, in LiGNUM scienlix boni et mali sic vocalur ab
quantum liberum arbilrium trahitur a evenlu quem preescivit Deus. Ibid.
complexione ad inclinationem quorum-

dam acluum. XV, 5.
LiBERUM arbitrium est potentia specialis LiTTORA pontus habet, sed caetera (lumina ripas.
completa per habilum naturalem. XXIV, XIV, 12.
4.
LiBERTAS triplex est, sciliceta necessitate, a

peccato, et a miseria : prima non potest LuNA inagna dicitur in efFectu, licet non sit
amitti , sed secunda et terlia. XXIV, magna in quantitate. XV, 1.
6.
LibErtas a coaclione consiileralur duplici-

ter, scilicet in se, et sic non potest intendi Lux esl accidentalis forma. XIII. 2.
cl remitli : vel in comparaiione ad ac- Lux primo creaia non erat nubes secundum
lum, etsic habet magis et minus. X.XIV, essentiam, sed secundum similituiiinem.
5 et 0. Ilcm, XXV, 7. ad qaaest. XIII, 2.
Eligere est aclus libeiu arbitrii, XXIV,

7.
LiBEHUM arbitrium est nominatum a ratione
et volunlate : quia ipsum radicatur in cs-
senlia animiv secundum ordinem ad ra- M

tionem prfecedenlem, et voluntalein ut
sequenlem. X.W, I .
LiBERUM arbilrium csl mediiim intcr ratio-

ncm ct voluntalem. .XXV, I, ad Magicis uti virtutibus ost apostasia a flde,
qua;9l. 'J. vel oris, vol operis. ^ H, 12.
ijBKRUM est, qiiod cniisa sui ost. Ibid.
.Mai.um non ost cnnsa, nec hobot oausam,
8cd csl defcclus. I, 2.

7of) INDEX REHUM
Malum in eo quod malum, omnlno nihil Materia non est fjeterna. I, 3.
est. XXXIV, i. Non omnium est materia una. I,
Malum non csl conlrarium bono universali, 4.
sed parliculari. Ibid. Spiritualium et corporalium non est mate-

Malum in eo quod malum, non est volunla- RiA una. I, 2. Item, III,
rium, ncc causatum ab aliqua causa effi- 4.
ciente, sed est defectus incidens ex volun- Materia prima quare vocalur terra, aqua,
tate deflexa a bono incommulabili eL sic abyssus? XII, 2.
egrediente in aclum. XXXJV, Materia omnium generatorum magis est ex

2et3. aqua et terra. XIV, 8.
Primi mali actus inlerioris causa est res
bona bonitate naturse, sed non bonilate

finis ordiuali ad gratiam et virtutem, et
Matrimonialis actus quando procedit ex ra-
haec res est voluntas creata. XXXIV,
tione primo movente, ut quando est spe
4.
prolis et intuitu justitiae reddendi debili,
Bonum est subjectum mali. XXXIV,
non est peccatum. XX, 6.
5.
Triplex est malum, scilicet naturse, et culpae,

et rationis vel animse. Ibid.
Malum non potest in toto absumere bonum Mercenarius bonus non tantum non pec-
naturale. XXXV, 5. cat, sed multum merelur. XXXVIII,
Malitia ex parte subjecti potest intendi, 3.
non diminui : ex parte autem deformita-

tis quae privalio est, non diminuitur neqae
augetur. XXXV, 6. Michaelis proelium cum dracone. VI.
Actus malus secundum conversionem ad ma- 3, ad qusest. 1.
teriam non egredilur a polenlia acliva,

nisi secundum quod movetur a causa pri-
ma : alioquin sequeretur duo principia Miraculum facit Deus, Angelus et homo di-
esse : et baec est causa, quare opinio versis modis : Deus enim facit auctorita-
opposita a multis reputatur beeretica. te, Angelus per ministerium prseparan-

XXXV, 7. do materiam, homo per invocationem.
Mali diversse definitiones. XXXV, XVIII, 2.
8. Miraccla facere est fidei proprie, licet alia-
Bonitas et malitia accidunt actioni. XL, rum virtutum sit per modum meriti in
1. communi. XVIII, 2, ad
qusest. 2.
Miracula praecipue fiunt per fidem qua cre-

Manicd.ei hseresis numquam habuit in scien- ditur omnipotentia Dei. XVIII,
tia defensorem. I, 2. 2, ad qusest. 3.
Miraculum est aliquod arduum et insolitum
prseter spem et facultatem admirantis ap-

Mare fiuit ab Aquilone ad Meridiem. XIV, parens. XVIII, 3.
H. Miraculum est opus divinse potentise osten-
sivum. Ibid.
i
INDEX RRRUM 75r
Opus creationls cl dispositionis et ornalus
inter miracula reputantur. XVIII, 4.
Opus justificationis non dicitur miraculosum

vel mirabiie, et multo niinus opus na-
turoe. Ibid. N
Opus incarnationis et resurreclionis videtur
reponendum sub numero miraculosum.

Ibidem.
MiRACULUM, miiabile, signum, portenlum, NuLLus soie existente in Cancro et Capricor-
prodigium, monstrum, et virtus, qua re no inundat. XVII, 4.
differunt? XVIII, 5.
Partuum monstruosorum nulla causa est se-
cundum, .\vicennam, nisiadspcctus stella)
ad ascendens vel faciem ascendcntis in
hora casus seminis in matricem. VII,
9.
Sole existente in quadam partc ct minulo Obedeniia accipitur duplicitcr, scilicet pro
Arielis, si cadat sem(;n in malriccm, mon- speciali virlute, et ha3c est volunlas im-
STRUM nascelur, et hoc experimento com- p!ciidi maiidalum quia mandalum esl : ct
probatum est. Ibid. generaiiter pro implelione ejus quod C8t
mandnlum, iion quia mandatum. .X.XXV,

3.
MoRTALE. Vide peccatum. Obedientia duplex, scilicct charilalis, et
juslitire : illa nescit (inem, ha'c habet

melas voti sui. XLIV, i.
MOTORE primo non movente, nuUum sccun- Superiori est cbedie^dum, quando superior
dorum movel. XXXIII, \.
et inferiorconlraria prrecipiunt. .XLIV,
6.
Polestati ordinala) seciindum gradus pote-

Nihil probabilius eliam secundum ralionem slatis Ecclesirevel civilis juris non ost re-
est, quam quod mundus inceperit. I,
sistcndum quoad obepientiam. .\LIV,
10.
7.
Solutiones rationnm probantium aiternila-
tem MUNDi, quas collegit Ual)bi Moyses,

Ibidem.
Odstinatiu osl iiuiiirala in malilia mcnlis
pertinacia, pcr (piani lit homo impaMii-
tens. XLIIi. 4.
Omissionis. Vide /;efca/M»/j.
Vcv orus rrcationis subjtanlia principio-

758 INDEX RERLIM
rum dalur : dislinclio autem ad formas
agentes et movenles universaliler ad
mixtionem, quae exigitur in omni gene-
ratione, habetur per opus distinctionis :
et determinatio motus ad speciem habe-

tur per opus ornatus. XXIII, I.
Item, XIV, 8.
Plantae pertinent ad opus dislinctionis, non
ornatus. XIV, 9. Palladis templi inscriptio : « Pallas est
Stellce perlinent ad opus ornatus. XV, quidquid fuit, et quidquid est, et quidquid
1.
erit, cujus peplum nullus umquam reve-
lare poluit. » I, 5.
Ordo dicitur multitudo coolestium spiri-
tuum, qui inter se aliquo munere gratiae Paradisus usque ad lunarem circulum per-
similantur, sicut et in naturalium dono- tingit, non quoad dimensionem loci, sed
rum munereconveniunt. IX, 4. quoad proprielatem, quiain lunari circulo
Ordinis perfectio et complementum est a status et natura incipit incorruptionis, et
gratia. IX, 6. paradisus locus fuit immortalitatis et in-

corruptionis hominum in primo statu.
XVII, 4.
Originale. yide peccatum. Paradisus videtur osse in linea aequinoctiali
versus Orientem in comparatione ad no-

slram habitationem. Ibid.
Otigsum est, quod caret ratione juslse ne-
cessitatis, aut piaentilitatis. XL, 3.
Otiosum et vanum differunt, qnia hoc est Passiones consideranlur dupliciter, scilicet
relatum ad finem, sed non consequi- ut illatae, et ut susceptae per voluntatem,
tur eum, illud vero caret illa relatione. vel causalae a voluntaie aliquid inordiuate
XL, 3. vel ordinate amante : primo modo non

Secundum dicla Sanctorum non potest sus- sunt merita nec demerila, sed secundo.
tineri aliquid esse indifferens in operibus XXXVI, 5.
voluntalis deliberativae : quia aut erit

OTiosuM, aut relatum. XL, 4.
Haec recipitur, Pater operatur per Filium,

non autem haec, Pater est vel sapit vel
OviDii locus de rerum productione. XII, scit per Filium. XIII, 4.
1.
Peccatum multipliciter dicitur veniale, sci-
licet ex genere, vel ex eventu, vel ex qua-

dam causa veniae quae est ex parte peccan-
tis et ejus in quem peccatur. XXII,
Peccatum aliquod est voluntarium volunta-

INDEX RERUM 759
te remola el antecedente, licel non pro- Peccatum mortale et actuale potest diffiniri
pinqua et consequenle, ut^ originale : ali- una diffinitione communi. XXXV,

quod est volunlarium ut quod praevenire 1 .
debet voluntas, ut motus concupi^centiae. Licet peccatum habeat causam deficientem

XXII, 7, ad quajst. Item, XXX, 1, et in quantum peccatum est, tamen habet
XLI, 6. causam exintentione operantem, in quan-
Peccatum originale transmiltit ad posleros, tum coraparatur aclus ad objectum.
non propago, sed libido. XXXI, 2. Ibidem.
Peccatum originale non est nisi unum, sed Non est una diffinilio, qua peccatum origi-
dicitur multiplex secundum quod muili- nale, vcniale et morlale possint diffiuiri.
plicatur ad actus. XXXI, 3. XXXV, 2. Item, XLII, 3.
Peccatum originale non opponitur directe Peccatum esldictum, vel faclum, vel concu-
virtutibus, sed actuale. Ibid. pitum contra legem aelernam, secundum
Quare concupiscibilis secundum parlem ge- Augustinum. X.X.W, 3.
ncrativam dicitur esse corrupta etinfecta Peccatum est volunlas relinendi, vel con-
per PECCATUM originale, alise autem poten- sequendi, quod justilia vetat, secundum
liae corruptiB tantum. X.\.X1, 3, ad Augustinum. Ibid.
quaest. Peccatum est pracvaricatio legis divinae, et
Peccatum originale quanlum ad materiale coelestium inobedientia praeceptorum, se-
remanet in baptizalis, non quanlum ad cundum Ambrosium. Ibid.
formale, quod est carentia debitae jusliliee. Pkccatum est actus incidens ex defeclu boni,
XXXIl, 1. secundum Augustinum. Ibid.
Quo sensu dicitur, quod peccatum originale Peccatum est spreto incommulabili bono,
per baptismum transit realu, et remanet rebus mutabilibus adliaerere, secundum
actu. XXXII, I, ad quaest, Augustinum. Ibid.
Peccatum originale redire non potest. Secunlum probabiliorem opinionem Doclo-

XXXII, 2. rura nullum esl peccatum omissionis, quod
Non contrahitur pfccatum originale nisi a non habet aliquem actum. Ibid.
primo parente, et per proximos parentes Potonlia ptccA^Di non est pars libertalis nisi
lantum. XXXIII, l" per accidens, scilicet iu quaiilum una nu-

Peccatum Ad;e simpliciter fuit appelitus ex- moro ct substantia csl cum poleslate non
ccllentiie ia perfecliono scientiae boni et peccandi. .X.XIV, 0. Ilem,
mali : peccata autem alia propter illud XXV, 3, etXLIV, 1.
facla, et ideo materialia sunt. X.X.XIII, Omne peccatum est in rationo, non sioul in
2. subjccto, sed sicut in causa. .XXIV,

Peccatum originale formalitcr propler su- i).
[)erbiani transluuditur, sed materialitcr Voniale levissimum pkccatum non habel

l^ropter gulam. .X.X.XIII, 2, ud opposilionem ail virlulem, sod mortalo.
quuMt. 1. Ibidem.
Adam transfudisset peccatum originalc, si Nulhis honu) quaimliu cst in vin, ilostitutua
solo consensu mortalilor peccassct. csl al> (iiiiiii i.'rali.i ailjiivaiito oontra
XXXIII, 2. ad quiest.2. rhCCATlM. \.\\ , l).
Pbccati duplox est comparatio, scilicel suh- l'i:ccATUM originale esl iii omnihus leê con-
stantia peccali, ot in circuinstunliis. cupisconliie ab Adam progonilis. .\.\.\,
XXXUI, 3. 1.
7t)U INDEX REIILIM
Peccatum originale est peccatum natuia!. Peccatum vonialc non est referibile in
XXX, s. Deum. XL, 4.
Materiale in peccato originali est foeditas Quando voluntas et actus conjuncta sunt,
concupiscenlia) sive corruplio vilii, for- ipsa sunt unum peccatum duplex : quia id
male autem in eo est carenlia debitoe ju- quod est inaterialc in peccato, duplica-
stitic-B. XXX, 3. tur, id aulem quod est formale, scilicet
PfiCCATuM originalesecundum Anselmum est deformilas, est idem. XLII, 1.
pronitas ad omne malum cum carenlia Licet 1'eccatum penes aversionem solam
debilaj justitiae. Ibid. consideratum nihil tamen non
sit, est om-
Quare vocatur originale piiCCatum, fomes, nino nihil secundum quod aversio sub-
concupiscentia, languor nalurse, lex. slantificatur in conversione. XLII,
membrorum, et tyrannus ? XXX, 2.
4. Peccatum per prius et posterius praedicalur

In prirao peccato persona corrupit natu- de peccato mortali et veniali. XLII,
ram ; et deinde natura corrupta patris 3.
corrupit naturam prolis, el corrupta na- Justum est ut in seternum puniatur decedens
tura prolis corrupit personam prolis : et cum peccato mortali. XLII, 4.
ita redit corruplio apersona in personam. Quod aliquis decedat cum veniali et origi-
XXX [, 1. nali peccato, positio esl impossibilis.
Peccatum veniale non est peccatum simpli- Ibidem.
citer, sed proprie est praeter ]egem,el dis- Peccatorum diversi modi. XLII, 5.
posilio ad id quod est contrarium le- Per id ad quod fil conveisio, peccatum dis-
g'- XXXV, 3. Item, tinguilur in species, licet non accipiat ra-
XLII, 3.
tionem peccati ex illo. XLIl, 8.
Peccatum non est subslantialiler poenapec- Spiritum sanctum dicitur du-
Peccatum in
cati, sed subslanlialiter comilatur ipsum
pliciler, scilicel ab objecto circa quod est
Poena- XXXVI, 1. peccutum, et a causa movente ad pecca-
Peccato essentialiler utcausae conjuncta est XLIII,
tum. 1.
Poena. XXXVI, 1. Peccatum in Spiritum sanctum est ad tnor-

Ununi peccatum est prena alterius peccali. tem : quia causa movens ad illud genus
XXX VI, 3.
peccali, conlrarialur bonitati, quae movel
Prima poena peccati mortalis est ignis eeler- Spiritum sanclum vivificantem omnia, ad
nus, aliae autem poenae sunt per accidens. hoc quod influat vilam. XLIII, 2.
Ibidem.
Peccatum in Spirilum sanctum secundum
Peccatum non potest referri inDeum,sicul rationem qua trahilur in speciem, separa-
nec claudicatio in virtutem moventein titum est ab aliis : ex parte aulem materiaj
îam. XXXVII, l.Item, circa quam est, quandoque est conjun-
XXXV, 7.
ctum peccalis aliis, quandoque separa-
Peccatum non est substanlia, uec natura, XLIII,3.
tum.
nec res, sive ens ratum per formam. Peccahe dicunlur in Spirilum sanclum,
XXXVII, 2.
quibus malitia propter
placet se.
PECCATUMquam diverso modo est in ratione, XLIII, 4.
libero arbitrio, voluntate, irascibili et Peccati in Spiritum in sanctum species sunt
concupiscibili et sensualitate.
XXXIX, despcratio, praesumplio, obstinalio, fina-
1.
lis impoeuitentia, impugnatio veritatis
INDEX 1{i:kljm 7tjl
agnilse, et invidenlia fralerncfi graliui. pEitSEVEiiANriA dicitur tribus modis : i.Pro-

XLIiI,4. posilum sustinendi dimcile usque inflnem
pECCATUM in Spiriluna sancluin dicilur irrc- pugnse, 2. Donum perseverantiae, quod
missibile non ex parte reatus, nec ex parle datur in ullimo tempore vitue Sanctis.
remittentis, nec exparleejus cui remitli- 3. Continuatio ejus status in quo aliquid
tur,sed ex parle causa^ moventis ad remit- est usque in fiiiem, vel usque ad tempus.
tenduni. XLIU, o. III, 14.
DifTerentia inler i'ECCatum in Spiritum saii-
ctum, et blasphemiam in Spiritum sau-
ctum, et spiritum hlaspliemiiB in Spiritum Pemsona est existens per se solum secundum
sanclum. XLIII, 0. quemdam singularem ralionalis naturae
Peccatum Judaôrum quoad opera quaj fuc- existentiai modum. 111,5.
runt arguinentum virtulis Spiritus sancti, Peiisonas divinas Philosophi non cognove-
fuit in Spirilum sanctum : sed inlidelilas runt nisi confuso, et non sub ratione pro-
qua crucilixerunt Christum, fuit ex igoo- pria. XVI, 2.
rantia crassa, et quoad hoc fuit peccatum

in Filium. LXIII, 7.
Peccatum Angeliet primi hominis fuit in Fi- Id quo vivunt Plant.e, polius viror est quam
lium. Ibid. anima. XIV, 9.
Plant.e pertinenl ad opus dislinctionis, non

ornatus. Ibid.
PoTENTiA faciendi malum polest coiisideraii PLANT.Equae sunt nocivae, nocere non potue-
tripliciler, scilicet socundum radicem iii runt nisi post peccatum. XIV, 10.
qua radicatur in subjccto, et secundum
essentiam potentia^, et secundum conjun-
clioncm ad actum, et hoc dupliciter, sci- Platonis error, quod maleria sit aeterna, el
licet per comparationem ad substantiam omnium una. 1, 3.
aclus, vel ad delormitatem : et hoc ultiino Plato errat in modo ponendi exemplaria.
modo non est polentia activa, sed mate- 1,3.
rialis defectus et debililas succumbens

maliliie. XLIV, 1.
PoTENTiA mali considerata iu subjeclo, vcl P(KNA triplex, aciiicet acla, contracta, ol in-
in ae, est ens perfectum et a Deo, sed or- (licta. W.WII, 3.
diiêm ad maluin huhet ex hoc quod est PiE.NA diiiuiu cst u Uco indirecle. Ibid.
de nihilo, et non a Doo. XLIV,

2.
POTENTiA peccandi, scilicel poccalum exse- Omiiis roTENii.E causa est privalio. I,
quens, multiplex cst in liaminc : sed po- 4.
lenlia imperans peccatnin, non esl iii^î NMhil proprio secundum Philosophos cst in
una sola quie esl voluntas. .\LIV, rDTKNTi.^ seciindum causam ofllcienlom,
3. sed seoiiudum matoriam. I. 10.
Niliii eslroTKMTiA in alio, nisi quod uno mo-

tore educilur do illo. Ibid.
PiiCOKA dicuntur, oo quod lalibus anliqui
pecuniam acquirebant. XV, il.

762 INDEX RERUM
PoTESTATi lyrannorum ansit obediendum ?
XLIV, 7.
PRiESTiGiA non sunt in rebus in quibus ap-
parent esse, sed potius in oculis et sensi-

R
bus inluentium. VII, 6.
Prodigium dicitur quasi procul a digilo, id

potentia indicandi causam. XVIII, Raiioinis portio superior et inferior sunt
est,
5.
una polentia, et non dislinguuntur nisi
per habitus et officia. XXIV, H.

Superior porlio potest venialiter peccare et
De FRODUCTiONE rcrum diversse opiniones. mortaliter. XXIV, 12.
I, 12. Superior porlio est regens et non regula.

Ibid. et arl. 14.
Ratio dupliciter ligalur, scilicet quod abs-

Princifium sonat duplicem causam, sciiicet trahitur ab aclu conlemplalionis, vel
efficientem ctexemplarem : et quoad pri- eliam ab habitu : secunda ligatioestsuffo-

mam, magis convenit Patri, quoad se- cans et mortalis, non prima. XXXII,
cundam vero magis Filio. I, 3.
1.
Haeresis Manichsei qui posuit plura principia,
numquam habuit in scientia delensorem. Radix etinitium qua re differunt ? XLII,
1,2. 8.
Arisloteles non dixit, quod tria vel duo sint
PRiNCiPiA mundi, sed ipse probat duo non

incepisse per motum, scilicet materiam Reatus fundatur in macula culpabili, quee
priraam, et motorem primum. I, li. est corruptio pulchritudinis boni naluralis.

XLII, 2.
Privatio est causa omnis potenti ae. T, 4.
Reptile dicitur multis modis, scilicet quia

vi pinnarum se rapit, ut pisces : vel vi
Prius alterum allero dicilur quadrupliciter, oris, ut quidam vermes : vel vi costarum,
scilicetselernilale, dignitate siveelectione, ut quidam serpentes : vel vi annulorum,
origine ettempore. II, 1-XXV. ut habentia corpora annulosa. XV,

6.
PuERi in infantili setate non habuissent

• ,. » ,
scientiam secundum actum, j u u-i
sed habitum
^ RuDENTES inferni qui
^ sint? VI, 3,ad
qoaest. 2.
omnium scibiUum, sicutparvuli baptirati
habent virtutes in munere, non in usu.
XX, 7.
INORX RERUiM 703
corrumpenti vel (lehilitall retenliYrp vir-
tutis non fuissent in primis parentibus,

picut poUutio, menstruum, sudores, etc. :
naturales autem fuissent, ut stercus, urina,

sputum, etc. XX, 6.
Stell.e pertinent ad opus ornatus. XV,

Agens in semine triplex est, elementale, 1.
specificum, et cnelesle. I, 5. SrELLit: nuilam habent causalitalem super

Semen assimilatur filio egredienli de domo liberum arbilrium, nisi per consequens,
patris. XVIII, 8. in quantum liberum arbitrium trahitur a
complexione ad inclinationem quorum-
dam actuum. XV, 5-XXV.
Sensualiias non nominat unam potenliam,
sed multas, scilicet omnes illas in quibus
perficiturmotusexsensualiapprehensione. SuPERBiA dicitur tribus modis, scilicet appe-
XXIV, 8. lilus habitualis allitudinis, et appetitus
In SENSUALiTATE esl pcccalum quod vo- immoderatus exlollendi in quocumqiie, et
catur primux motus, qui secundum Au- appetitus excellendi in gradu dignitatis
gustinum peccatum levipsimum est. sive prselationis. V, 2. Item,
XXIV, 7. XLII,6 et8.

SuPERBiA et tumor qua re dilTerunt ?
XLFI, 7.
SoL multo major est terra. XV, 2.
SoL et luna sunt signa el causse moventes
inferiorum corruplibilium. XV, 4. SvNnERESis remurmurat contra tria, scilicet
boniim omissum, inalum commissum, et
malum pcBUie. V, G.
SpiniTUALiuM qua3 sunt hoc aliquid, nulla est SYNnEnRsi<5 remanet in damnali?. Ibid.
materia, scd in ipsis est quod est, et (juo
est. I, 4.
In rtatu innocontiifi primi parentes pcr

commixtioncm genuissenl. XX, t.
Habuissent deleclationem in coilu, sed sub-

dilam rationi, et sine interruptione mcdi-
tationis perpetufp integritatis. \.\, Tkntationum diversi modi. VIII, 9.
n. Tentatio dicitur multis moili.»;, scilicel in-
Numqunm sinc spe et certitudinc prolis lerrogalio oxperim^^nli in scihilibus se-
convenissent. XX, 4. cundum intflltH'lum sprculativum, pro-

hatio per experiinontum operis, ul hahea-
turcertitudo quantitalis virluli.-^ qu;r inesl,

Hesolutiones qu.T atlestantur supprfluitati inlcrrogatio por (lagclln, probalio divinos
7()i INDEX REUUM
providcntiae vel divini verbi, et interro-
galio pcr mcdilalionem de auxilio quod

potest impendere homo. XXI, 1.
Deus TE^TAT^ ut probct, id est, ul proljalum
vel emendatum reddal, vel instrual : iio-
mo, ul 1'xperiatur : diabolus, ut seducat.
XXI, 2.
Tentatio non cst appelenda, quia non re-
spicit profcctum per sc, sed per accidens. Veniale. Vide peccatum.
XXI, 3. Item, XLIV, 5.
Tentatio inlerior videtur scmp'.r esse pec-

calum,sed levissimum, eteliam cum pec- Beata Virgo non est in loco exallata ultra
calo, quia procedit a malo quod habilat dislinctiones Angeiorum, sed dignitate et
in carue. XXI, 4. ordine. II, 8.
Omnis tentatio est cx diabolo sicut ex mo- B. ViRGo habet specialem gradum, sed non
tore et tentalore primo, sed non semper facit ordinem. IX, 8.
proximo. XXI, 5.
Tentationum uovem genera. XXI, 8.
Tentatio carnis difficilius vincitur, quia est Virtus secundum Augustiuum est bona qua-
per connaturalia nobis, et quia esl in lilas qua recte vivitur, qua nulius male
parte nostiae substantise, ct (luia est con- ulltur, quam Deus in nobis sine nobis
tinua. XXI, 9. opcratur. XXVll, 1.
Nunc in homine talis est tentationis ordo et

progressio, qualis in primis praecessil pa-
rentibus. XXIV, G et 15. ViTiUM capitale dupliciter dicitur, scilicet
Homo semper habct aliquam influenliarn quod pleclendum capite, et quod est ca-
divinae bonitalis, qua resistere potest ten- put in numero vitiorum, ad quod caetera
tationi. XXV, 6. tamquam membra reducunlur. XLII,

6.
ViTiA capitalia non sumuntur per oppositio-
TuEOPHANiA dicit duo, scilicet lumen glorise nem ad virtutcs cardinales, vel theologi-
elevans intellcclum et phanlasiam con- cas, vel dona, vel beatitudines, sed penes
fortans, et inlelligibile dislinguens et generalia moventia appetitum, ad quae
perficiens inlellectum, scilicet Deum. sicut ad causam alia vilia possunt reduci.
IV, 1, ad qusest. 2. Ibidem.

Septem sunt vitia capitalia, scilicet super-
bia, ira, invidia, acedia, avaritia, gula,
TuMOR dicitur iuflalio praesumptionis ex luxuria. Ibid.
posse quod habere se credit aliquis.
XLII, 7.
Ex se,pro meritis, falso,'phcs omnibus inflant. VoLUNTAS in via non consequitur aliquod
Ibidem. appetibilium in toto complens appetitum
et rationem, etideo respectu oppositorum
separabilis est ab utroque : sed in patria
erit conjuncta appetibili, cujus dulcedi-
INDEX RKIUJM 705
nem indesinenler penelrantem se sine est causa obstinationis. V, 6.
faslifJio degustat : el qnia lioc infinitum VoLUNTAs est universalis motor omnium po-
esl, ideo numquam avertctur ab illo, nec tenliarum. XXIX, 4.
voletaverli, nec poterit. V, ;)et6. VoLUNTAS esttriplex, scilicet instrumenlum,

Item, XXV, 4. et motus, etaflectio. XXVI, 8.
V0LUNTA8 quando usque ad terminum vise VoLUNTAs naturaiis non simulvult actu bo-
deflectitur a summo bono, infligitur ei ex num, cum doliberativa vult malum.
ordine justitiae non posse recedere a malo XXXIX, 2.
cui conjuncta est per electionem, et haec

INDEX
LOCORUM SACR/E SCRIPTUR/E,
QUI IN COMMENTARIIS
iN mmwm umm sente^tiahlim explicwtir.
N.-B. Numerus prior romanus designat distinctionem, posterior vero arabi-

cus, articulum : littera vero major signat caput.
EX VETERI TESTAMENTO.
r.ENESlS.
Cap. 1, 1. /// i>ri/irij)i(i rrcaril Dciis aclton

rl tcrnnn. 1. 1.
1, 27. Crenrit Drus homincin ad inui-

f/inrni snnni. .\1V. 4.
II. (i. Forninrit Doniinns /)rns hnmi-
nrtn dr liinn trrr.i', rt iiispi-
rarit in /aririn rjns spirarn-

Inin vit.v. XVII. 1.
IV. i:{. Majnr rst iiiit/ititas nira fjiiatn ut

vrniftin inrrrnr. M.lll, A.
768 INDEX LOCORUM SCRIPTURiE.
XXIT, 1. Tcntavil Deus Abrnham. XXT, 2.
XLYI, 20, Ciinctai animse qux ingressge
suntcumJacob in y4'Jgi/ptum,
et egressse sunt de fernore
illius. XVIII, 8.
EXODT.
VII, \\. Et fecerunt etiam ipsi, scilicet
malefici/ etc. YII. 8.
NUMERORUM.
XI, 17. Auferam ''de spiritu tuo, tra-

damque eis, scilicet seniori-
bus XXVI, 27.
DEUTERONOMII.
VI, 5. Diliges Dominum Deum tuum

cx corde tuo. XXXVIIT, 3.
I REGUM.
XVI, 14. Spiritus Dominirecessit a Saul. XXVI, 2.

INDEX LOGORUiM SCRIl>TUR.E. 7(i9
11 PAHAMPOMEXON.
XVITI, 20ot2l, l'J(/o decipiam eum , scilicet
Aclial)... Kfjredinr, rl cro spi-
rilus menda.i: in ore omuiiim

Projdietaruw. ejus. VII. o, ad qufust. 2.
rOHLE.
Xli, P). Videbnr vohiscum mnuducare et

hihere, sedecjo ciho iuvisihili,
("tc. VIII. :;.
.ioli.
V, 2. Parrulum orcidit iiiridia. Xi.Ili, i.
XXXVIll, 4-7. l hi eras... cuai me laudarettt si-

mul astra uiatutuia? II, 1', t-t arl. 0.
X.WVIII, \V-\. Auuu/uid uosti ordiuem cadi, ct
poues ratiouem ejus in terru ? 1.12.
XL, 1(1. l'A:ce Iteltemoth (/uem feci tecum XII, 2.
Ilcm. X\l. 2.
XM, M. narihusejus procedit /umus.

/ir \ III, \).
\M. 21. \im est su/ier tcrram pidestas

(/u.v com/uirctur ri. Nil, S.
xxvii 4W
.
770 INDEX LOCORUM SClilPTlIH^.
PSALMORUM.
XXV, 2. Proba me, Domine, et tenta

me. XLIV, 5.
L, Ecce in inicpdtalihiis conceptiis

7.
sum. XXXI, 3.
LXVIII, 28. Appone iniquitatem super ini-

quitatem eorum. XLII, \
LXXII, 23. Ut junientum factus sum apud

te. XXVI, 7, ad qusest. I.
LXXIII, 23. Superbia eorum qui te oderunt,

ascendit scmper. V, 6.
LXXVII, 49. Immissiones per Angelos malos. VIII, 8.

LXXL\, 17. Incensa igni et suffosa. XLII, F.
xc, IJ. A)igelis suis mandavit de te, elc. XI, 5.
GV, 14. Concupierunt concupiscentiam in
deserto, et ientaverunt Deum in
inaquoso. xxr, 1.
CXVII, 1. Confitemini Domino ,

quoniam
bonus. XXXVIII, 3.
GXLIV, 16. Aperis tumanum tuam, et imples

omne animal benedictione. III, 10.
CANTICORUM.
I, 3. Recti diligunt ie. XXIV, 3.
II, 6, Lceva eiussicb capitemeo, eic. XXXVIII, 3.
SAPIENTIiE.
IT, 1. Non est qui agnitus sit reversus

ab inferis. XIX, 1
,
INDEX LOCOULM SCIUPTURyE. 771
ECGLF.SLVSTICI
XVII, I t. In imamquamrpie gentem 'prm-

po.mi rccUncm. XI, 2.
XVI M, L Qui vivit in /r/cnit/in crcavit

umnia simul. \\, 1.
XXX L !"• ijni potuit transijrcdi, cl iion
cst transfjrcssus : facerc ma~

la, et non fecit. XLll, 2.
XXXIII, I'). Conlra malum ho)ium cst, cl
contra m<n^tcin vita : sic ct
cmitra virum jiistum peccator XI, 2.
ISAI/E.
VI, \. Vidi Dominum scdentem super

solium excelsum ct c/cvalum,
ctc. In prol
VI, '•]. Clamabant allcr ad altcrum. 11. r.
XIV, !). Infcrnus subtcr conturbatus rst
in occursum advcnfus tui. VI. i;
\l\', \\. Simi/is cro A/fissinKf. V. :\
JEnEiMLK.
II, h». l-'itii .Mrinp/iciis rf Tajdinvs con-

stupravrrunt tr usi/uc nd vcrli-
ccm. \.\.\V. IL
Ll, ••• Curaviinus /{(ibi//oncm, cl non

csf sanafii i/rrr/in</uanius
ram, rt r<imus unusi/uisi/uc in
tcrram tuain, rlt . XI, IL
—
772 INDliX LOCOIUIM S(:iMPTUn.E.
EZFXIllELIS.
XVIII, 20. Firnis non portnbit iniqultatem

patris. XXX, 1.
OSEE.
VII, 4. Omnes adulterantes sicut cliba-

nus succensus a coquente. VIII, 10.
AMOS.
III, T). Si erit malum in civitate, quod

Dominus non fecerit? XXXVII, E.
IIABACUC.
I, 17. Semper interficere gentes non

parcet. V, 6.
—— s:5?^S5fi?(S^^bi —
(iSDEX LOCOHLM SCIUI'TUR/E. 11.)
EX NOVO TESTAMENTO.
MAmr^L
Cap. IV^, 11. Ecce Aitycli accesscrunt, et
ministruhant ci. XI, 5.

VI, 22. Lucerna corporis tui est oculus
tuus. XXXVIII, 0.
VI, 24. Ncmo potest duobus dominis

servire. XL, 4.
VII, IS. Non potcst arbor ynala fructus

bonos facere. \LI,
VII, 22. Domine, nonne in noniine tuo
prophetavinius. WIII, o^
XII, 33. Aut facite arb(nem bonani, et

o
fructum ejus bonum, elc. L
XIL 3((. Dico rtdj/.s\ f/uoniam omnc ver-
buni otiosuni quod locuti fuc-
rint Jnnninrs, rcddrnf ra/io-
ncni dc eo in die judicii. \L. i.
\.\l\, 211. \ irfnti's c/idoruni inorcbunfur. W , I.
XW, L'). hrdif iniiruique srrundnin /iro-

priain rirfufrin. 111, I'*.
XX\1, 3i. .\ntrt/uain t/allus rantrf, trr nic

nrtjabis. I\ . 3.
MARCL
1, 31. D.rnionia mulln ojirirbal. \III, 0.

77 i INDEX LOCORUM SCRIPTUR.Ii:.
XII, 43. Amen dico quoniam vi-

voOis,]
dua hccc pauper plus omnibus
misit qui miserunt in gazophy-
lacium. XLT, 1
LUCiE.
XI, 35. Vide ne lumen, quod in te est,
tenehrge sint. XXXVIII, 1
XXII, 27. Quis major est^ qui recumhit, an

qui ministrat ? nonne qui re-
cumhit ? XI, 1
JOANNIS.
I, 12. Dedit illis potestaiem filios Dei

fieri. XXVIII, 1.
V, 17. Pater meus usque modo operatur,

et ego operor. I, 12.
XIII, 2. Cum diaholus jam misisset in cor
ut Iraderet, etc. VIII, 8.
XV, 5. Sine me niliil potestis facere. I, 12.
ACTUUM.
III, 17. Scio,^ fratres, quia per ignoranliam

fecistis. XLIII, 7,
.
INDEX LOCOnr.M SCRIPTlJRiE. 775
AD UOMANOS.
I, 28. Tradidit illos Deus in reprobum sen-

sum. XX.WII, 3.
IV, 18. Qui conira spemjn spem crcdidit. X\III, 3.
VII, 23. Video aliani letjem in memhris

meis, etc. X\X. 1
VIII, 22. Omnis creatura infjemiscit et
parturit usque adhuc. XX NI, 1.
IX, 21. Annon hahet potestateni figulus

luti ex eadem massa aliud
vas facere in honorem^ aliud
vero in contumcliam? III, 13.
XIII, 2. Qui resistit potestatiy Dei ordina-

tioni resistit. XLIV, 5.
XIV, 23. Omne quod non rst ea: fidc, peccatum est. V, G.
I AD CORINTIIIOS.
XI, 7. Vir imafji) rt jloria Dci est, niulirr

autcm (jloria riri cst. W\, i ct "J.
X, 13. Toitatio vos nrni apprchendat, nisi
humnna. XXI. 1 fl 8.
X, .31. Sivi- nunnlucatis, sirr hihifis, ctc.,
omnia in f/lorimn l>ri faritr. W-. i-
XII, 10. Mii oprralio rirlnlum, rW. XVIll, 2 .1 li.
AD COLOSKXSF.S.
III. 20. ri/ii, nhrditr pnrrntihwi prr nmnia. \11\, I

.
77.) INDEX LOCOKUiM SCHIPTlJn.i:.
I Al) TJMOTllEUiM.
I, 5. Finis priecepti cst charitas. XXXVIII, 2.
II, 14. Adam non est seductusy mulier au-

tem seducta in prsevaricatione fuit. XXVII, 3.
Ilem, XLIIT, 7.
I AD TIMOTHEUM.
II, (i. Laborantem agricolam oportet pri-

mum de de fruclibiis percipcre. XXXVITI, 3.
AD IIEBRÔS.
I, 3. Portans omnia verbo virtutts suse. I. 12.

I, ii. Nonne omnes sunt administratorii
spiritus, in ministerium missi,
etc? X, 3.
JACOBI.
II, 19. Dfemones credunt, ct contremiscunl V 0.

INDEX LOCOIUIM SCmiTLR.E. 777
I l»LTKL
V, H. Circuil, (pi.vrois (iiiriii dccuiet. Nlll, '•.
II PKTIU.
II, i. Si DcK.s Augelis peccdulibus itoii [ic-
pcrcit, scd rudenlihus iu/eriii de-

traclos, ctc. VI, :{
I .HKANMS.
\, l(). h'st pccciituiii (1(1 iiiortciit, itoit /ira
illd dicd ut roijdl (juii. .\LIIL '2 .nl (ju,i-sL
.\imm:\lyi»sis.
Xll, L .\lulii'r (iintila sn/c, ct lunu siil) pr-

dihus cjus, ct iii cu/iitc rju.i voronu
stclluruin duodcciin. 11. S
.\IL 7. /''(iituin cst pnrlitnn ntuijnuin in
c(vlo : Muhucl ct Ani/cli cjus

pradiuhanlur cuin draconc. \L -L
778 INDEX LOCORIIM SCKIPTUHJ5.
XX, 2. Apprehendil draconem, serpentem
antiquum, qui est diabolus et Sata-
nas, et ligavit eum per annos mil-
le, etc. VI 9.
XXT, 23. Civitas, cavVi scilicct, non eget sole^
neque luna. H, 5.
INDEX GENERALIS
CONTINENS OMNES FEHE SENTENTIAS,OIJ^STIONES ET CONCLIJSIONES
IN II SENTENTIARUM LIBHO, EX TEXTU MAGISTRI-
Qualis fuerit Ad*; status ante peccatum ?
D. 19.
Utrum .\dam et Heva coierunt in Paradiso ?
D. 20.
Utrum Adam sine alimonia in Paradiso vi-
vere poluit ? Ibid.
Adam tribus modis est tentatus. D. 23.

Adam in quo deceptus esl, in quo non ?
AcTUALE peccatura quid sil ? D. 35. D. 22.

Utrum Adam magis vel minus peccavil quam
Heva? Ibid.
Utrum ACTUs qualescumque in quaiitum Adam habuit triplicein scientiam aiile pec-
8unt, boni sunt, et a Deo sunt? D. 3:,. catuii). D. 23.
AcTus malus, in quanlum peccatum est, an Ulrum Adam pr.Tscivit suuin casuin ?
sit privalio boni ? D. [\2. Ibidcm.

Utrum ACTUS mali cx Deo sinl ? I). 27. Quam graliiin habuorit Adam ante pecca-
Quare actus volunlalis, et non aliarum polum ? I). 2\.
tentiarum, est peccatum? I). ;{:i. Utrum .\dam antc lapsum virtulos habue-
Ulrum ACTUS mali sunl ex Deo ? D. 37. rit ? D. 2'».
AcTUs voluntatis, intelliKenli.T, el memoriie, .\dam ot lleva de ligno vitoe comedentes

(juomodo dilTerunl ? D. 31). quare non sunt facli immorlalos? Ibid.
ACTUS (jui simpliciter boni sunl, et qui ma- Quomodo .\D.K pcccatum tran?ivit in omnes
•>
''
D. 40. homines ? D. 30.
AcTus suntin Iriplici (lifrercnliii. Ibid. Ulrum .\D.€ peccalum fuoril originalo an
AcTUS hominis.inducunlur secundum inlen- acluale? Ibid.
tionem el causam. D. i(). rirum Ao.f: peccalum aolualo gravius fuil
ACTUS hominis sine fido sunt mali. D. 21. pcccalis aliorum hominum? D.33.
AcTUs ct voluntas mala in eodom homino' rtium AhAM fi llova morucrunl pipnilon-
an sil unum pe« lalum vol plura ? D. \2. tiam ? H'id.
780 liNDI-^X IN
Quai fuil causa priiicipalis peccali Ada mcI Unde ordinuin nonnina assumpla sunt, et
Heva)? D. 34. quomodo distinguuntur? D. 9.
An ANGELi ejusdeiii ordinis sunt sequales?
Ibideni.
Anglli quare creati sunl? 1). 1. Angelus elsi non peccasscl, utique tamen
Angeli quando el ubi crcali sunl? U. 2. homo salvaretur. Ibid.
Angelis qualuor dala sunl in inilio suie An tot bomines salvabuntur quot Angeli
condilionis. '
D. 3, permanserunt ? Ibid.
An Angeli sunt sequales in sapienlia, in es- An omnes Angeli ad annunliandum mittan-
senlia, et in libertate arbilrii ? Ibid. tur ? D. 10.
Utrum Angkli habeant aliqua communia ? ANGtLUM bonum habel quilibet homo ad
Ibidera. custodiam, et malum ad exercitationem.
Angeli an boni vel mali creali fuerint ? D. 11.
Ibidem. Utrum Angeli singuli hominibus singulis de-

An Angeli slalim ceciderunt post creatio- putati sint, an unus pluribus ? D. 2
nein ? Ibid. - etil.
Angeli triplicem cognitionem habuerunt An proficianl Angeli in merito vel in prae-
ante casum. Ibid. mio usquead diem judiciti? D. 11.
An Angeli aliquam habebant dileclionem

sui invicem ante casum ? Ibid.
Angeli an beati el perfecli, an miseri creati Quaie anima sit cunjunctacorpori? D. 1,
fuerunt? D. 4. Ulrum animalia venenosa sinl facla ad pu-

Utrum Angeli mali suum casum preescive- niendum hominem ? D. 15.
runt, et boni suani bealiludinem ? Ibid. Utrura ANiMALiA minuta in primis conditio-
Angeli post crcationem quidam Deo adbae- • nibus creata sint? "
Ibid.
serunt, et quidam a Deo recesserunt. Anima de quo, quando, el quomodo creata
D. 5. sit ? D. 17.
Utrum Angeli anle lapsum habebant libe- Quare creatur anima, cum in peccalo conci-
rura arbitriura? Ibid. pitur? D. 32.
Qualis gratia fuit data Angelis bonisin con- Anima an lalis sit ante baptismura, qualis a
versione ? D. 4, Deo creata est? Ibid.
Angeli an de omni gradu ceciderunt ? Utrura AN1MJ2 ex crealione sint aquales, et
D. y. quomodo una nobilior est alia ? Ibid.
Undeet quo ceciderunt Angeli ? D. 6.
Utrum Angeli mali habeant prffilationes in-
terse? Ibid. AniTUDiNEM moriendi an habuit homo in
Angeli boni quare non possunl peccare, et slatu innocentiae? D. 19.

mali bonum velle, cura utrique hberum
habeant arbitriura ? D. 7.
Quomodo possunt Angeli mali aliquid fa- Quando factse sunt aqujE, et quomodo in
cere, el quomodonon? ibid. unum locum sunt congregata) ? D. 14.

An Angelt habeant corpora eis naluraliter An aqujd sinl super coelura, et quales sint ?
unita el quomodo hominibus appareant ? D. 14.
D. 8.
Akg '.LORUM ordines qui el quot sunl ? et,

TFATi M MAr,lSTI5I. 78|
QuBB virtnte fiunt ARTEs magicee? D. 7. Utrum casum suum praesciverunt mali An
«eli ? D. 4.
Utrum CASUM suum prnescivit horno ?
AucTOR rnalorum non est Deus. I) 'M. D. i-2.
AuxiLiuM vel [Oteniiam quam habuil homo CAUSAprima omnium rerum esl bonilas Dei.
a Deo anle casum? D. 24. D. 1.
Caus.i: primordiales omnium rcrum sunt in

Deo ah eeterno. D. 18.
Quomodo CAUs.K primordiales etiam sunt in
creaturis ? Jbid.
L Causa inter Deum, hominem, et diabolum.
D. 20.
Quffi sit CAUSA originalis peccati ? D. 31.

Utrnm causa originalis peccati sit culpa vel
Ulrum BAPTiSMUs peccalum originale deieat? p<i'na? Ibid.
D. 32. Quae fuitCAUSAprima primi peccali? Ibid.
An BAi'Ti?MUS pu'gat carncm sicut piirgat
animam ? Ibid.
Qiiomodo ciBOs converlitur in lu:manam
substantiam ? D. 30.
BoMTAs Dei est causa prima oranium creatu-
rarum. D. 1.
Bo.NA voliintas comilalur graliam. D. 20. Coklum quomodo et quando creavit Deus?
BoNOHUM Iria sunt gcnera. Ibid. •' I cl 2.
Quomodo BONUM el malum sunt in eodem ?
D. 32.
BoNUM in quantum boniim esl a Dfo procc- Co(;itatio boni pr;rveiiil fidem. D. 26.
«lil. D. 37. Cocitatio boni non sunicit ad saliitem.
BoNUM capitiir muliiplicitcr. D. il. Ibidcm.
An fecerunl coitum Adam ct Ilevi in Tara-

radiso? D. l*<>.
CovcKrrio et nalivilas (inando dicunlur ?

Capitalia vitia quol siint? D 42. d 3f.
QuomodocAHo polluilurincoitu? D. 31- nuoaiodo co.miiaxia Mmt in oodem ? D.

Ulrum CARoin baptismopnr^âlur a fnMJilnto 3i.
quam ex libidine coiliis contr.ixil ?
D. :\2.
782 INDEX TN
CooPEiUNS el operaos gralia quae sil? D. An DiABOLus praescivit suum casum post crea-
26. lionem? D. 4.
DiABOLUS unde et quo dejectus est? D. 6.
Quare non est concessum Diabolo habitare

CREATon oninium rerum unustolusDnis est. in coelo vel in lerra? Ibid.
D. 1. An habeant Djaboli prailationes inter se?
Creaiie et facere quomodo differunt ? Fbidem.
Ibidem. An omnesDiABOLi sunl in aere caliginoso, an
Creare, agere,et facere, quomodo dicuntur aliqui in inferno ? Ibid.
de Deo, et quomodo de creaturis ? Diabolus cum semel victus fuerit a viris san-
Ibidem. ctis, an ultra accedat ad eos vel ad alios?

An fuerit CREATAsimul corporalis etspiritua- Ibidem.
lis creatura, et visibilis el invisibilis ma- Ulrum DiABOLi habeant liberum arbitrium?
leria ? D. 2. D. 7.
Quare Deus voluitCRPARE malos? D. 23. DiABOLi Iriplici acumine scienlise vigent.
Ibidem.
Djabolus multa potest per naturse vigorem,
Crimen quid sit? D. 42. sed virtute Deiprohibetur? Ibid.
An DiABOLi intrent corpora hominum sub-
slantialiter? D. 8.
DiABOLUs invidia accessit ad tentandum ho-

D minem. D.21.
Quare Diabolus prius tentavil foeminam, et
quarein alienaforma? Ibid.
Quomodo el quibus tentavit primum homi-

Damnaturum parvuiorum anle baptismum nem Diabolus ? Ibid.
quse sit poeua? D. 33. Quare Diaboli peccatum non est remedia-
bile ? Ibid.
An sit resistendumDiABOLiCjE polestati, cum

Quomodo DECiMus ordo dicitur impleri ex illa sit sibi a Deo? D. 44.
hominibus, cum non sint nisi novemordi-

nes? D. 9.
DiALECTicoRUM rcgula quando faliit de con-
trariis? D. 34.
Dblicium et peccatum quomodo differunt ?
D. 42.
DiE prima quid creavit Deus? D. 13.
DiES diversis modis accipitur in Scriptura.

Desperatiq quid sit et quomodo sit? D. Ibidem.
43. DiE tertia, quarta, quinta, et sexta, quid
operatus est Deus ? D. 14 et 15.
Quomodo dicitur Deus requievisse die sep-
Utrum DEUs sit auctor malorum? D. 37. timo? D. 1.'».
Utrum DEUS habet liberum arbitrium ?
D. 23.
TILXTILM MA(ilSTI{I. 78:3
DiLECTiONEM an habebant Angeli anle ca- Finis, voluntas, et inlenlio, quomodo dirfe-
sum? D. 3. runt? Ibid.
An DONA gratiae sint sequalilater in Angelis? Quomodo faclum sit firmamentum, et de qua
D. 9. materia ? D. 14.
Quare dicitur firmamentum, cum tamen mo-
vealur? Ibid.
DoRMiENTE Adam quare Heva formata sit?
D. 18.
Ulrum FOEDiTAS quye ex libidine conlrahilur
in baplismo diluatur ? D. 32.
FoHM.E in quibus apparent, Deus, Angeli,

vel da.'mones quales sunt? D. 8.
Faceue et creare quomodu ditferunt? D.
1.
Facere, creare, agere, quomodo de Deo di- ^

cuntur, elquomodo de creaturis ? Ibid.
Quomodo dicunlur facpre aliqui necroman-
tici? I). T.
Quomodo FACEHE possunl ali(|uid diemones ? OAUitiEL, Michael, Uaphael, an sunl nomina
Ibidem. spiiiluum vel ordiiium ? D. 18.
An FAMtM habuissent priiiii parcnles si non <^'Lai»ius llamintus anle I'aradisum posilus
peccassent? D. 20. quid significal? D. 29.
Ulrum liitATiA luorit dala hou:ini in crea-
tiono? D. m.
FjDE non liabila omnis actio cst mala. D. (jiiatia est duplex. D. iJG.
41. Grativ oprrans oi cooperans quir sil?
Ibidem.
rin.vTiA Dci prrrvonit voluntalem hominis.
Quales nascerentur filii si Adam non pec- Ibidem.
cassot ? D. 20. fiRATiA pra!vonicns volunlalcm esl fldcs cum
Qualiler puniuntur filii proptcr pccoala pa- (lileclione. Ibid.
renliim usqno in lcrliam et quarlain gcne- (ia.MiAM prasvcniunt qu.Tdam bona sinc mc-
ralionom ? D. 33. rilo. Ibid.
Quid sit FiLiu.s bonus ? D. 38. (inAiiA opor.ins ct coopcraiis ulrum sil iina
Quid hI i inis voluntalis ? D. 38. »1 oa lem grat\i ? Ibid.

-cj. INDEX IN
Oiiomodo (iRATiA prteveniens mereliir angc- Utrum noMO salvarelur si Angelus noii coci-
pj9 Ibid. disset? D. 0.
An GRATiA sit virliis vel non? D- 27. Utnim nOMiNKS tot salvabunlur quot Angeii
('.lUTiA non esl aclns, sed causat aclum. pcrstiterunt vel quot ceciderunt ? Ibid.
Ibidem. HoMO quilibet habet duos Angelos ab exor-
Gratia principalis est bona voluntas. D. dio vitm. D. H et 12.
2Q (juando raclus cst uomo ? D. 1o.
Gratia operante et cooperanlc ulnim egue- Homo factus est ad imaginem et similitudi-
rit homo ante peccalum ? D- '^9. ncm Dei. D. 6.
Quomodo iiOMo dicitur inago Deil D.
Gravitas peccati Adee quanla sit? D. 30. Ulrum noMiMS anima aliquo facta sil, et
Utrum sit grayius peccatum Adse caiteris quando facta est? D. 17,
peccalis? D. 33. In qua aetate factus est noMO ? Ibid.
Gravissimum omnium peccatorum est pecca- Quare iiomo extra Paradisum faclus est ?
tum in Spiritum sanctum. D. 43. Ibidem,

HoMiNis stalus ante peccatum qualisfuit?
D. 19.
Ulrum noMO poterat mori in statu innocen-

tia?? Ibid.
Utrum HOMO semper viveret si de ligno vilae
H non comedisset. Ibid,
Quomodo generarentur noMiisES si Adam non

pcccasset? D. 20,
Quomodo transferrentur eomilNES de Para-

Habitare quarc non cst conccscum dajmo- diso in coelum si Adam non pcccassel?
nibus in coelo vel in tcrra? D. 1. Ibidcm.
HoMO tribus modis lentatus est in Paradiso.
D. 21.
H.ERESIS Pelagianorura de libero arbitrio Quare cst remcdiablle noMiNis peccatum, et
qusefuit? D. 28. diaboli non? ibid.
Quare permisit Deus noMiNEM tentari sciens

eum casurum? D. 23.
Quarc iieva delatcre Adee facta est? D. Homo habuit triplicem scientiam anle pecca-
l^- tum. Ibid.
Quare uevam prius accessit diabolus? D. (jualem noMO habuerit gratiam ante casum ?
21. D. 24.
Quare heva non horruit serpentem ? utrum prsescivit noMO suum casum ? D.
Ibidem. 23.
Quomodo deva locuta est cum serpente ? Utrum ncMO per liberum arbitrium potest
Ibidem. operari bonum sine gratia ? D. 26.
An ueva plus peccavil ? D. 22 Utrum uomo anle peccatum eguerit gratia ?
D. 19.
Utrum noMO anle lapsum viitutcs habuerit?
IIOMOquarecrcaluscst ? D. Ictl6. D. 26.
TKXTUM MAGISTRT. 78")
Quare noMO non est efTectus immortalis ex IririiNTio, volunlas, el finis quomodo diffe-
quo de ligno vilcc comedit? D. 29. runt? I>. 38.

Ouomodo omnes iiomi.nes in Adam dicunlur Intkntio aliquando accipitur pro volunlate
fuisse quando peccavit? D. 30. in sacra Scriptura. Ibid.
Quare formatur uomo cum in peccalo conci- I.ntentig capta pro volunlale utrum sit ipsa-
pitur ? D. 32. met volunlas ? Ibid.
Qualiter iiomo se elongit a Deo ? D. 35. Intentio judical oinnia opcra homiiiis. D.
Quomodo noMO vuit boniira naluralilcr? 'iO-
D. 39. I^tentio vel aclio infidelium ulrum scniper

sit mala ? D. 17.
Qiiae iGNORANTiA excusat peccutum? D.

22. Quare cx latebe Adaj uxor formata est ?
Ignorantia est triplex. Ibid, D- 18.
Imago el similitudo in quo difTerunt ? D. Ulrum LiDERUM arbilrium habuerint Augelt

16. ante casum ? D. 5.
Im,\go Dei dicitur homo. Ibid. Ulrum LiBERUM arbitrium adhuc habeant
Angeli vel dfemones? D. 7.
Quid sit LiBEBUM arbitrium ? D. 2-4 et D.
Utrum iMMORTALiTAS quQm habuit homo anle 25.
peccatum fuit ex conditione natuiae vcl ex Ulrum Lm'.RUM arbilrium animalia brula ha-
dono gratioi? D. 11). beanl? D. 21.
An LiBEiiuM arbilrium ad omne lempus refe-
ratur? I). 23.
Utruni iNFiDELES bona opera faciunt? D. Ulruin Deus iiabcat libkrum arbilrium ?
41. Ibidem.
Qualiter liberum arbitrium accipiatur iii
Dco? Ibid.
iMTiuMomnis pcccali supcrbia. D. 42. Utruin Sancti habeant libeiilh arbilrium in

roelo? Ibid.
LiHKUi arbilrii sunt quatuor statu^. ll>id.
iNTKLLEcrus prn!ccdit cogitalionem boiii ot l.iiiiuiTAS aibiliii est Iriplox. \WA.

deleclationcm. D. 'jd. Qui liDinines halicnl i.iiinrr.vTi m a pcccalo?
Ibidcm.
Ulrum LiBEiiTAs ad nialuin sit libeilas arbi-
Intelligentlk, memoria), el volunlatis aclus Irii? Ibid.
quomododiflerunt? U. l)[). Utriiin LiB?.iiu.\i nilMlriiim :i>(]UHlilor cst in
XXVII .'.0
78G INDEX IN
l
bonis et in malis ad bonum et ad malum ?
D. 25.
In quibusbonissit LiBERUM arbitriura? D.
20.
LiGNUM vi(ce et lignum scientix boni el mali
ulrum unum fuerit vel duo ? D. 17.
LiGNUM vHas quare dictum sit? Ibid. Utrum MAGicE arles Dei fiaut virtute vel
LiGNUM scienttos boni et mnli quare sic voca- diaboli ? D. 7.
tur? Ibid.
LiGNO vetito si non fuisset usus homo utrum

potuisset non mori, eliam si de aliis com- Quare malos creavit Deus ? D. 23.
edisset? D. 19. Mala vilare non semper est meritorium pal-

mae. Ibid.
Utrum potest homo male uti virtutibus?

Locus Paradisi qualis sit et ubi? D. 17. D. 26.
UndeMALUM principaliter ortum est? D.
24.
LoQUi quomodo potueruut primi homines Mala voluntas est secunda causa malorum.
cum non didicerunt ? D.21. Ibidem.
In qua re fit malum ? D. 34.
Quomodo malum et bonum dicuntur esse in
Quomodo dixit Lucifer : Ascendam in coelum? eodem? Ibid.
etc. D. 2. Ulrum MALUS actus sit privatio boni ? D.
LuciFER erat excellentior ini.er alios omnes 35.
Angelos. D.6. Utrum MALORUM auctor sit Deus ? D. 37
An LuciFER sit ligatus in inferno? Ibid. per tolum.
Ulrum LuciFER habebit majorem potestatem Mala voluntas et actio in eodem homine
tempore Anlichrisli quam modo habet? utrum sinl unum peccatum vel pUira ?
Ibidem. D. 42.
LuMiNARiA coeli quando et quare facta sunt? Quomodo manducatur spiritualiter de ligno
D. 14. vilae? D. 24.
Quare primo facta est lux ? D. 13. Materia de qua faclus est mnndus qualis
Lux illautrum fuit corporalisvel spiritualis? fuit in principio ? D. 12per totum.
Ibidem. Quomodo vocatur mateiua de qua factus est
Ubi faclaestLux prima cum abyssus terram mundus? D. 12.
tegeret ? Ibid.
Ubi sit Lux illa ex quo nunc non apparet ?
Ibidem. Memgrij;:, intelligentiae, voluntalis aclus,
quomodo differunt? D. 39.

TEXTlJxM MAGISTRI. 787
Unde proveniunt MKRITA? D. 27. qualis fueril illa nQateria, el ubi substite-
Quomodo MEHiTUM bonum consliluilur in ril ? D. 2 per lotum.

homine? Ibid.
Et quod sit primum meritum? Ibid.
Quomodo fides dicitur meheri? Ibid.
Utrum mehitis Angeli proficiant? D. H.

N
Ulrum MiTTANTUR omncs Angeli ex omnibus

ordinibus? D. lOper totum.
Quando natatilia formata sunt? D. 15.
MoDi peccandi sunt muitiplices. D. 42.
Quando nativitas dicitur, et quando conce-

ptio? D. 3i.
Utrum MORi potuit homo in statu innocen-
ti»? D. 19.
Utrum non posse mori fuit homini ex con- Notitiam qualem habuit Adam ante lapsum?
ditione naturae an ex beneficio gratiee ? D. 33.
Ibidem.
Quid sit mortale peccatum in anima? D. O

24.
Utrum mortale sit quod in sola cogitationis
delectatione tenetur? Ibid.
Quare factus est homo mortalis cum como- Quomodo ORDURATi sunt dtemones? D. 8.
derit de ligno vitae? D. 2tj. Cum sint obdurati da^moues, ulrum habeant
Mortalia peccala sunt septom. D. '(2. liberum arbitrium? D. 7.
An motus mentis e\ libcro arbitrio sit ? Utrum orsessorum corporadaMnoncs intrent
D. 27. substantialiter vel non ? D. S.
jNIotus voluntalis in homine est duplcx.

D. 39.
Quale peccalum est obstinatio? D. 43.
Utrum OBSTiNATio omnis sil pcocalum in
Quaro MULiERpost virum facla est? I). IS. Spiritum sanclum? Ibid.
QQare mulier de lutere formata cst, et non

de alia piirte corporis? Ibid.
Ulrum mulieri pra)ceplum otiam rufiil da- Omnium rerum Dcus tst principium. D. I.
lum ? \) >2I. Omm\ (lua) fecil Deus quomodo dioanlur
vatde fionn ? D. 15.
Quomodo ()*INF.3 hominos fucrinl in \d ain

An MUNDus de aliîua malcria faclus sil, ct quando pcccavil ? D. 30.
788 INDEX IN
Omnis homo naluralUor vult boiium, quo- Quomodo originalI': peccalum a palribus
modo inlelligilur? I). 39. Iranseat iii filios? D, 31.
Omms aclus judicatur ex fine. D. 'lO pcr OfliGiNALis ])eccati causa an sit culpa vel
toliim. pcena vel aliquid aiiud ? Ibid.
Omnes actus sinc fidc sunt mali. D. 41 OiUGiNALE quare dicatur? Jbid.
pcr lolum. OniGiNALE peccatura quomodo dimiltatur in

baptismo? D. 32.
Originale peccatum qua justitia infligitur
Opeiutur Deus quatuor modis. D. 12. animee innocenti? Ibid.
Opera sex dierum quomodo sunt distincta? Ulruni oiuGiNALE peccatum sit voluntarium
D, 12 el 13. vel necessarium? Ibid.
Opehaiu Patrem in filio, quomodo inlelli- Quse sit ORiGO primi peccati? D. 33.
genduni est? D. 13.
Opeuans et coopcrans gratia quae sit ?
D. 26.
Opeiians et cooperans gralia utruni sit una
et eadem gratia ? Ibid.
Operante et cooporante gralia utrum egue-

rit homo anle pcccatum ? D. 29.'
Utrum opera infidelium sempcr sint mala?

D. 41. Quot modis accipitur paradisus ? D. n.
Paradisi locus qualis et ubi sit? Ibid.
Utrum orare licct pro omnibus mortuis?

D. 43. Parentes primi si non peccassent quales
filios procreassent ? D. 20 per totum.
Quomodo parentum peccata transeunt in

Q lot sunt ORDiNEs Angelorum, et quomodo filios? D. 33.
nominantur? D. 9. Utrum parentum peccata imputantur filiis ?
Utrum ORDINES Angelorum ab inilio crealio- Ibidem.

nis sint dislincti ? Ibid. Quomodo parentum peccala visilantur in
Ohdo decimus quomodo dicitur impleri cx filios usque in tertiam et quartam genera-
hominibus? Ib'i6. tionem ? Ibid.
Quid sit ORiGiNALE peccatum ? D. 30. Parvulorum poena sine baplismo deceden-
Originale peccalum an sit culpa vel poena? lium est mitisiima. D. 33.
Ibidem.
Originale pcccalum dicilur fomes pcccati,
id est, concupiscentia. Ibid. Utrum peccare possun! Angeli ? D. 7.
Originale peccatum per Adam intravil in Peccatum hominis quare remediabile est, et
omnes. Ibjj. non diaboli? D. 21.

Utrum originale peccatum sit ex volunlate, Peccatum Adffi unde ortum habuit? D. 22
et quod in Adam fuit, et in nobisest? per totum.
Ibiderri.
An plus Adam peccavit quam Heva ? Ibid.
I
Tt:XTLM MAGISTRI. 780
Ulrum excusalur peccatum ignoranlia ? vel a Deo, vel a diabolo? D. 44 per
D. 22. totum.
Peccandi similitudo in nobis est sicut in
Adam. D. 24.
PiiCCATUM Adae non fuit originale vcl ac- Poena parvulorum sine baplismo dcceden-
luale. D. 30. lium est mitissima. D. 33.
Pec.atum Adee quomodo inlravit in mun- Utrum roENA sit privalio boni? D. 35.
iluni ? Ibid. per lotum. Quomodo POEN.E peccati qu.-cdam peccata

PcccATUM originale quid sit? D. 30. sunt? D. 30 per lotum.
Quomodo i'ECCATUM originale a patribus
transoat in filios ? D. 'H per tolum.
Quomodo PECCATUM originalc in baptismo Perfectum dicitur tribus modis. D. 4.
dimillatur? D. 32.
An PKCCATA patrum oninium transeant in
filios, an aliquorum ? D. 33. Quae sunt PERSONAnuM proprietales ? D. 26.
Quomodo PECCATUM Adae plura peccata in se
habuit? '
Ibid.
An PiiccATUM Adse sit gravius ceeleris pecca- Utrum possuNT aliquid daemones ex natura?
tis? Ibid. D. 7.
An PECCATUM AdcE sit dimissum ? Ibid.
Quomodo PECCATA parenlum visitantur in
filios usquo in lertiam et quarlam genera- Quarn potentiam liabuit homo ante pecca-
tioncm ? Ibid. tum? D. 24.
Unde sit ortum peccatum primum? D. 34. Potentia peccandi in homine an sit a Deo,
Quid sit PECCATUM? D. 35. veladiabolo? D. 44.
Quomodo Pi-CCATUM potest corrumpcrc bo- An sit resistendum potentije cum a Deo sit?
num cum nihil sit? Ibid. Ihidem.
Peccatum in quantum pcccatum, an sil cau-
sa peccati? D. 30.
Peccatum in quanlum peccatum, an sit poe- Utrum pit.t:scivEnuNT mali .\ngeli suum ca-
na poccali. D. 30 per lotum. sum? D. 4.
Ulrum peccatum commissum maneat in ho- Utrum p»£SCiviT homo suum ca«um? D.
minc usqucquo pmniteat? D. 42. 23.
Peccatum dupliciter manet in liomine.
Ibidem.
Quomodo distinguuntur modi peccandi ?
Ibidcm.
Peccatum et delictum quomodo difTerunl?
Ibidcm.
Peccata mortalia sunt septem. Ibid.
Peccatum in Spiritum sanctum (juid sit?
1). '.3. Qlali.s fuil materia de qua faclu» esl nuin-
Peccatum in Spiritum sanctum (luomodo ac- dus? D. 12 pcr lotum.

cipitur? Ibid. QuALis fuit lux quam primo Deus creavil?
PeccaM)! pol( nlia in homiiic an sit a scipso, l». 13.

.
790 INDEX IN
QuALES facli sunl Angeli, an boni vel mali ? Quare REDEMrius sit homo, et non Angelus ?
D. 3 per tolum. D, 21.
QuALis factus est homo, et quare sit factus?
D. 2 per lolum ct D. 16 per totum.

Quare remediarile est peccatum hominis et
non Angeli ? D. 21.
QuARK malis AngeHs non est concessum ha-

bitare in coelo vel in terra? D. 6.
QuARE dormienti viro facta est mulier ? Rerum omnium est unum principium. D.
D. 18. i-
QuARE post omnes creaturas factus est ho-
mo? D. 15.
Resistere malo quando est meritorium, et
quando non? D. 24.
QuATUORmodisoperaturDeus. D. 12.
An sit potestati resistendum? D. 44.
QuATUOR sunt status Hberi arbitrii. D. 23.
QuATUOR sunt species superbise. D. 42.
QuoMODO in nobis est vir, mulier, et serpens ?
D. 24.
SciENTiAM triplicem habuit homo ante ca-

sum. D. 23.
R
Quid sit SENSUALITAS ? D. 24.
Quibus modis accipitur sensualitas in Scri-
ptura? Ibid.
Rationalis quare facta sit creatura ? D. 1
Rationalis creatura est duplex. Ibid.
Septem sunt peccata mortalia. D. 42.
Septimo die requievisse Deum quomodo in-
Ratio habet duas partes. D. 24. telligitur? D. 15.
Ubi in anima incipit RATio? Ibid.
Ratio et sensualitas quomodo differunt ?
Ibidem. Quare diabolusin specie serpentis hominem

decepit? D. 21.
Quare serpens dicitur callidior cunctis ani-
Radix omnis mali est superbia et cupiditas. malibus? Ibid.
D. 42. Quare serpentem non horruit muUer ?
Ibidem.
Reatus accipitur multis modis. D. 42.

TEXTUM MAGISTRI. 791
Qiiare faclusest sol si lux prinaasufficiebat ?
D. 13.
Status liominis ante peccatum qualis fuit? _

U
D. 19.
Status liberi arbitrii sunt quatuor. D.
23.
Uui facta fuit lux prima? D. 13.
Qiiomodo SUPEH13IA fuit in prirais parentibus ?
D. 22. Undk processit consensus primi peccati cum

SupiiHBiA est radix omnis mali. D. 12. nalura hominis esset incorrupta? D.
SuPEiiDiA habel quatuor species. Ibid. 22.
Usus idem est virlulis et liberi arbitrii. D.

27.
T Utrum quis uti male potest virtutibus?
26.
Talis est ordo peccandi in nobis qualis fuit
in primis parentibus. D. 2l.
V
Tentahe non audet diabolus hominem co
vilio in quo est victus ab co. D. 0.
Qualis fuit tentationis rnodus erga primos

parentos? D.2I. Quomodo dicilur iiomo velle naturaliter
Tentatus esl Adam tribus modis. Ibid. bonum? D. 39.

Tentatio cst duplex. Ibid.
Quare permisit Dous hominem tentahi sciens

eum casurum ? D. 23. Vinenosa anim.Uia quare et quando facla
sunt? D. 15.
'l'ENEHRiE capiunlur duoitus modis. \). 12.
Quid sil veniale peccatum in auima? D.
n.
Quomodo ct unde fao.la csl ti.riia, el ciuid
nominc lcrrii; gjgnificalur? D. 12.

Quarc vin prius mulierc faclus sit? D. IS.
TuiAsunt gciuMa bonorum. [). 20.

Ulium virtltihus quis male uli potesl? D.
* 71)2 INDEX l!V
Ouicl sit viRTUs, et quis actus ejus? D. VoLthNTAS bona comitatur gratiam et
non e
17. converso. j) gg
Quae sunt virtutum munera ? D. 27. VoLu.NTAS bona quadam dona Dei prcevenit.
An viUTus sit motus mentis 7 Ibid. Ibidem.
Ulrum Iiomo ante peccatum habuerit virtu- VoLUHTAS ex fine cognoscilur. D. 38.
TEs? D. 29. VoLUNTATEs bonse unum habent finem.
ViRTUTEM immortalilalis quomodo dicitur Ibidem.
habere homo? D. 19. VoLUNTAs, inlentio, finis, quomodo diffe-
runt? ii3id_
Quare voluntas dicitur/jecca/um, cum sit de

Ulrum vivERE potuisset homo utcns de aliis naturalibus bonis, quorum nullum pecca-
lignis quam de ligno vitae? D. tum esl? D. 39,
19. Quare voluntatis actus sit peccatum, cum
actus aliarum polenliarum non sinl pec-
cala? ibid.
Utrum voLUNTAS pra^cesserit primum homi- VoLUNTAs mala mala
el actio in eodem ho-
nis peccatum? D. 22. mine eamdem
et circa rem, an sint unum
Quid sit voLUNTAS ? D. 26. peccatum an plura ? D. 42.
>-«-s>«^-^<
Sancli Amandi (Gher). - Ex typis DESTENAY, Bussiere, Fratru m.

3^ ^
^
^
'^C^
'
il
-Jl C' /TV
Albertus Magnus , S. BQ
633h
Opere. omnia.
1890
V.27
737
î'r::;;:M>!:S';r^;i;î;:.:^^^^^^^^

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 27.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 27.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

Steph. C^s. Aug. BORGNET,

ANNUENTE FAYENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

voLUJviEJsr vioesimum: septimum

Ezechiol. xliii, 2 : Tcrra spknidcbat a inajc^tatc ejua.

proojmialem in qua determinaturCreator omnis creaturfc, qui vocatur in prin-

irapressionescorruptibilium et generabilium qusesunt sub sphaera lunaB, leva-

quia ipsum, quod de communi omnium corporum materia factum a Greatore,

alia pars visibilis creaturse, quae est ex materia generabilium et corruptibi-

?ios ^. Kt de hac parte tam superiori quam inferiori creaturaeagitur in secun-

da parte istius tractatus : ut pars prooemialis contineat unam distinctionem.

naturae condilione. etc. » In secunda autem quae ibidem incipit, determinatur de

est, mundum, et durat usque ad distinctionem decimam sextam quae incipit

creavit Deusprope se, materiam autem corruptibilium'propenihii, quam etiam

mundum : ut serviretur ei, et cederet hoc totum ad hominis bonum. »

« Erant, » notatur imperfectio obedientiae, per quamcecidit : quoniam verbum

lis et spiritualis, in quo sicut in templo ad conversationem sanctitatis et expe-

rientia} posituserat homo. Dicitur enim templum a.te>nplor, cnis ,

Et per hoc patet materia, etdivisio, et modus agendi.

* Genes. ir, 15.

DE RERUM CORPORALILM ET SPIRITLALILM CREATIOXE ET FOR-

A. Unum esse rerum principium ostendit. 7ion plura, ut quidam putaverwit

Crealionem rerum insinuans Scriptura, Deum esse Creatorem initium-

vero, etc. » 1. Principium sonat potentiam : ergo

enim videtur convenire Spiritui sancto :

quia bonitas, ut habetur infra, est causa

per h'ilium, si hoc intendit : cum levius ut videtur.

' Cf. I Sontcnli.uiim, nisl. 111.

perfectione bonitatis. dum quod soluta est objectio quia pri- :

* Genes. i, 2. 3 Cf. I Sententiarum. Dist. XLVI, Art. 11 et

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 2. 9

Philosophorum quod intelligenlia

Ad ALiuD dicendum, quod intelligit per accidens respondet aliquid per se :

mala anima, et malus actus, et malus

cundum idem gcnus causalitalis, scili- [)rinci[)ium cor[)oraIium, et bonum spi-

I. l{oniim et malum opponunlur ergo conlradictionis

10 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

mcnilax cst, cl palcr cjus. parum litterato probabilis possit videri.

liiorunt principiamovenlia rcduccre ad niliil valet, quia bonum substanlialiter

ununi scd mixtum ponebant esse ma-

tcriam, et litem et amicitiam moventia. non habet oppositum.

multas adducere. Ad aliud dicenduni, quod raalum non ^d 2.

sophus ergo malum universaliter omni

sali bono : ergo illud habet potestatem cere malura et bonum.

nem a corpore nunc autem firmissime

« Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI.

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. .3. 11

quid primo : com- sed omne lioc aliquid

ria est ante creatum quodlibet, et ante

opus primi agentis, sed supponitur ante :

Dcindc qujfiritur de hoc quod dicit ergo materia est ab aeterno.

stimavit, etc. » et post omne corrumpi, ipsum nec lil nec

sine forma fiiit. Gontra Sic est lanlum

suerunt, et rationom eorum infra in opi-

tio non dicit actum, vel passionem quas

Et hujus baic est ratio : quia porfecti

est concludi plus,nisi quod materia prima

IN II SENTEM. DIST. I, A, ART. 4. 13

tura, videtur quod omnibus quae vere sunt

4. Item, Constat quod propria passio

non invenitur extra proprium subjectum :