'•.

• -v-
•

"; •

•:''
-•
: :

';•'•''-
'
' '
i

rim
n,,

riflsoD
BtfnS
I !••<. !»..',

ffi?

1 .•;-;,

''
"ffi

'• I ''" 111 '':.'

..".: ' :

.-.'• "''''• -
; :

'

$wL e
l:

••:. i -/%:. HH|

V-
I H^l

?
H hh n
i
FJHDl

HP
^ _H1 ..
|||i|
-
H ',•
:
-5<sBKffi''
ijmHH
•!

-'. '-..
:

V
4fitf

:16H

I
n
TOBBra
ra»E&v*

wHEa^!
\m
Bfiffl

fflg
a

j, -. ..
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur68mign
 , ,

PATROLOGLE CURSUS C03IPLETUS,

SKU BWLIOTHECA UNIYEHSALIS, INTEGRa, UMFORMIS, COMMODA. OECONOMICA,

6INII1I SS. FATRll. DOCTOMI SCRIPTORIIQIE ECClISUSTICOUlifl.

SIVK I.ATINOROM, 8IVR GR.B.CORVJM,
QVI AB XVQ APOSTOIICO A» MT AT K.W INNOCENTll III (ANN. 1216) PRO LATINIS,
kT ADCONCILIl FLORBNTMl TKMPORA (ANN. 1159) PRO GRMCIS FLORVERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIIIM QIME RX8TITERE MONUMENTORUM CATHOLlCiK TRADITIONIS PER QUINREOIM PRIORA
KCCLESME S^CULA,
Rl\T\ KDITIONKS *CCIin\TISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULl.lS CODICIBIIS UaNUSCHIPTIS COI.LATA8, PERQIUM DH.IGKN-
1 KK CASTIGATA DISSER T A IIIM Ul S, COMMKN A HIIS VARIISQUK LECTIONIHUS CONI INKNTKK ll.LUS TKATA OMNIIHIS
',
I I ",

OPKKiBI S roST AMI-1 .ISSIMAS KRITTONKS QII* TKIRUS NOVISSIMIS S.ECIII.IS liEIUCN IIIK AKSOI.IITAS, HE TKCTIft
ACCTA ; INBICIRU8 OKIHNAKIIS VI. BTIAM ANAI.VTIClS, SINGUI.OS SlVE TOMOS, SIVE AUCTOKKS Al.lGIIJUS
I.

MOMKNTI SURSI QITNTTBUS, KONATA CAPITULIS INTKA 1PSUM TI.XTUM KITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS
;

SINGUI.AKUM PAGINARUH HARGINRU SUPKHIOKKM DISTINGUBNTIBBS SIIBJECTAMQUE UATKHIAtl SlGNIII-

CANTIBUS, Al OKNATA OPRRIBUS CUM DlSBllS, TUM APOCKVPIIIS, ALIQUA VKKO AUCTORITATK IN
v
;

OIIMNI. Al> IIAIUTIONKM RCCLKSUSTICAM POLl.ENTIBUS, AMPI.IFICATA

I
J

DUCKNTIS ET QUADIWCINTV INDICIBUS SUB OMNI lir.SPECTU, SCII.ICET, Al.PllAIIETICO , CIIKONOI.OfilCO, ANALYTICO,
ANAIOCICO, STATISTICO, SVNTIIETICO, BTC, OPERA, RES KT AUCTOKES EXIIIKKNTIKUS, ITA UT NON SOI.UM
BTUDI080, SKD NEGOTIIS IMPLICATO, ET Sl FOKTE SINT, PIGKIS ETIAM ET INPEIUTIS PATKANT OMNKS
B8. PAIKES, LOCUPLETATA SED PRiBSBRTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENRRALIBUS INDICIIIUS, ALTKRO
;

3CII.ICKT REKUM,
QUO CON8ULTO, QUIDQUID NON SOl.UM TAI.IS TALISVK PATEK, VEKUM I.TIAM
IINUSQUISQIIK PATKUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONK, IN QUODI.IKET TIIEMA SCRIPSKKIT, UNO
intuitu conspiciatuk; altkko SCKII'lUK./£ SACK& ex quo lkctoki com- ,

IEKIKE SIT OHVIUM QUINAM PATRKS ET IN QIIIBUS OPEHUM SUOKUM l.OCIS

SINGULOS SINGULOKUM I.IBKOKUM SCKIPTUK* VEKSUS, A PKIMO GENESEOS
USQUE AD NOVISSIMIIM ArOCALVPSlS, COUMENTATI SINT :

KDITIO ACf.UKATISSIMA, CBTKRISQUE OMNIBUS FACII.E ANTEPONEND» 81 PEHPENDANTUR CIIAKaCTEKUM NlTIDlTAS, ,

CUAIITB QUAI.ITAS, INTEGRITaS TEXTUS, COKKECTIONIS rEKFECTIO, OPEKUM KECUSOKUM TIIM VaKIETAS
II N NUMKKIS, FOKMA VOI.UMINUM PKKQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATHOI.OCI.E HKCUUSU CONSTANTI4R

SlMII.IS, PKETII EXIGUITAS, PHBSEHTIHQUK ISTA COLLECTIO UNA, MKTIIODICA ET CIIRONOLOGICA ,

SKXCKNTOKUM FRAGMKNTOKUM OPUSCULOR UMQUE IIACTENUS IIIC II.I.IC SPaRSORIIM, Vl.l. ETIAH
INKDITOHUM, IRIMUM AUTEM INNOSTIU Bl HLIOTIIECA EX OPKRIIUJS Kl MSS. AD OMNES ,

jF.TATES, I.OCOS. LINGUAS FOKMASQUK PKHTINI N IIIUS COADUNATORIIM, • ,

11 KX INNIMKKIS OPEKIBIS TRADITIONKM CATIIOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIIUBII.ITT.R F.FF ICI KN TltlM.

SERIES LATINA,
1N flUA PRODEUXT PATRES. DOCTdRES SCRIPTORESQUE ECCLESI/E UATIN.E
A TEKTULLIANO .40 INNOCENTIUM III.
ACCURAINTE J . - V . M IGNE
Bibtiotliccne. clerl uasivcrssc
SIVR C.unsUUM COMIM.KTORUM 1N SINGULOS SCIENTIJE BCCLBSlASTICA HAMOS BDlToUft.

PATROI 0G1\. Alv INSTVK IPMUS KCCI.KS1 .€ 1N DIAS PARTF.S Dl VI IUTUR Al.l AM NKMPF. LATINAM, ALIAM 6B/BC0-LA ITNAM.
,
.'

AMH \l.II.S JAM INTBGftG EXAP.a

I l
;sl \Tin\, l I M
V0LUUIN1HU8 HOLR BUA STANS, . I M2
I0FRANCI8 VKNIT ch.k.ca I I :

Dl KlCl BDITIONB TVPIS MANDATA BBT. PIUOR 6RiECUH TBSTUN UNA CUM VBRSIONR I.ATINA I.AIKHAl.l COMII.I-
I

CTITI B. II 104 VOLUUINA IN 109 TOMIS, PIIO PRIMA SKRIE, NON I.XCI.DIT. POSTKKIOR VKKSIONBM LATINAU IANTUM
K\IIIHKT, IDKOQUK INTIIA 55 VOLUUINA HK INETIIR. SECUNDA SKRIKS GR/I.CO-LA INA AD 58 VOLUUINA TANTIIU \T IN-
I I I

CIT; Dl M UIUU8 VI.RSIO MERE LATIN.\ c29 VOLUMINIBUS i:Sr ABSOI UTA. UNIIMQUODQUE VOI.IIMEN GKiECO-l.ATINIIM S.
I NUMQUODQI K \II.IK l.ATINUM 5 FKANCIS SOI.UMMODO BUITUR UTKOBIQUE VERO, UT PKKTII IIUJIIS IIKNKI- ICIO '.

FKIIAIIR KMPTOR. COI.l.KCTIONKM INTECRAM. SIVK l.ATINAM, SIVK 6R£CAH COMPAIIKT NKCKSSK BBIT; SECUS KNIM
I Jl RQUB VOI.UMINIS AMPI.ITUDINKM NKCNON KT DII-FICIII.TA
I IS VAKIA PRKITA JIQUABUN f IDKO, Sl QIIS TANTUH KMAT
I

LICI.I INTEGRK, SKD SKOKSIM, COLLECTIONKH GH*:CO-I.ATINAM, VEL KAMDKM KX CK.+.CO I.ATINK VKKSAM TUM QUODQUE ,

\oll\IIN PHO 9 VII. PKO li RANI.IS SOLLM OHTINF.RH. ISIVF: CONDITIONKS POS
I KiOIU PATROLOGIiB LATINiE SKRIKI, I I

PATRES \R INNOCENTIO III AD CONCILIUH TRlDENTlKUH KXII ll.INTI, APPLICABURTUR. PATHOIOi.ia qi UANUSCRIPTI8 i

IN BIBLIOTIIECIS ORBIS UNIVKKSI QUIESCENTIBUS CONSTABIT, NECNON PATKOLOCIA ORII.NT AI.IS, CONDI HONilUJS SPV:-
r.ui ihus si pjhteni UR, IT IN TBUPORB SUO ANNUNTIABUNTUR, Sl iimits RAS TtPIS UANDANDI NOliiS Non ih i( r.lT. i

PATIIOLOGIM LATINJi TOMUS LXVIII.

AI.VTOK. VICTOK TUNONENSIS. \ICTOK CAPUANUS. S. AUKEI.IANUS. AEII.

EXC13DKBATUR KT VKNIT APUD J.-P. MIC.NK, BDITOREM,

IN Vl.\ DICTA THIHMI), OLI.M tVAMBOISE, PROPE 1'OKTAM LUTETI/G PAPISIORUM VULCO
DiytLh NOMiNATAM, SEU PET/T-ufOiVTfiOf GE, NUNC VEKO INTRA M<H;XIA PAHI8INA.
18C6
 AVIS IMPORTAINT. SLO&s:
D'aprcs une deslols provfdentielles qui regifienl le rrioiuia, raremenl lei oeotrea au-dessus de 1'ordfaafre se font
saus conlradicUons plus oa moins fortea et iMimbreuses. Les JUeliert Calholiquei ne pouvaieni guerc 6chappera ce
rachel divln de leur ulilite. TanloTon a nfe leur exialence <>u lcur importaoce; lantot un a dil qu'its eulent fermes
oii (|u'iis allaienl 1'eTre. <ependanl iis poorauivent leui can iere depuu 2? ana, el l<s pcoduciions qui eu aorient
devienuent de |»Ims en plui gravoa el loigneea . bomI paraft-fl cerlain qu'a moina (Tevenemenis qu'aoenoe prndeoce
humalne ne aaurail prevolr ni empecher, cea Ateliers ne se rermeronl que quand la Bibiioiltctiue du Clergi sera
termfnee cn scs 2,000 volumea in-r. Lepaese paraft un sur garant <i<: l'avenir, pource qu'il y a a espereroua
craindre. Cependant, pnrmi les ralomnies auxquelies ils se sont trouvet en bmte, il en est oeux qui nnlericonli
nueltement r6p6tecs, parce qu'etanl plus capitalea, leur ellct entralnaft plna <l<: eonsequences. Iie peliu et ignar<'s
concurrents se sont donc acharnes, par lcur correspoudanee ou leurs voyageurs, a repeTer partont que nos Edilions
elaient inal Corrigees et mal imprimees. Ne pouvant attaqucr le fond des Ouvrages, <|ui, pour la plupart, ne sont
que les chels-d'couvre du Catliolicisine rcconnus pour tels dans lons les lcrnps et daus tous les pavi, il fallail bien
se rcjcler sur la fornie dans ce qu'elle a dc plus serieux , la coweclion et rimpressiou en eliet, ies chels-d o.uwo
;

nicinc nauraient qu'une demi-valeur, si le textc en etait inexacl ou illisihle.

II esl tres-vrai que, dans le principe, un succes inoui dans les fasles de la Typograpnie ayanl force CEdileur
de
recourir aux mecaniques, afin de marchcr plus rapidcmcnt etde donncr les ouvrages a moindre prix, qualre volumcs
du douhle Cours d'Ecrilure sainteelde TlnSologie furent lires avec la correciion inauffisante donaee <lans les impri-
nieries a presque loul ce qui s'6dile; il est vrai aussi qiPun ccriain nombre d'aulres volumes, apparlenant a direrses
1'ublications, furent imprlmes ou trop noir ou trop blanc Mais , depuis ces lemps eloig ies, lea mecaniques ont
<i'<lc le Iravail aux presses a hras, el l'impression qui en sort, sans etie du luxe, allendu que le luxe jurerail dans
des ouvragcs d'une lelle nalure, est parfailement convenablc sous tous les rapporU. Quanl a la correction, il est
de fail qu'elle n'a jainais 616 porl6e si loin dans aucune 6dilion ancieuneou contcrnporaine. Ltcomment cn sera;t-il
aiilrcmcnl, aprcs loutcs les peines el toules lcs depenses que nous suhissons pour airivcr ii purger nos eprenves <Je
loulcs faules? L'liabitude, cn typographie, meme dans les mcilleures maisons, esl de ne cornger que deux epreuves
el d'cn conferer une Iroisieme avecla seconde, syns avoir prepare cn rien le maiiusciil de auleur. I

Dans lesylie/iers Cullioliques la difference csl presque incoinmensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous
lo harnais et dont le coup d'ocil typographique est sans pilie pour les fautes, on commence par preparer la copie d'un
hout ii laulre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiere epreuve avec la copie ainsi prepar6e. On lit
cn seconde de la mcme maniere, rnais en collalionnaiit avec la premiere. On fait la meme chose en lierce, en colla-
lionnaiu avec la seconde. On agil de mcme en quarie, en collationnaiit avec la lierce. On rcnouvelle la ineme ope-
lalion cn quinle, en collationnant avec la qnarle. C.es collalionnen.enls ont pour but de voir si aucune des fautes
signalees au bureau par MM. Ics correcleurs, sur la marge des cpreuves, n'a echappe a MM. les corrigeurs sur le
niarhre etle metal. Apres ces cinq lectures cniicrss contr6lees l'une par 1'autre, el en deLors de la preparalii^n
ci-dessus nienlionii6e,vient une revision, el souventil en vient deux ou trois; puis l'on cliche. I.e clichage opure, par
consequent la purei6 du lexte se trouvaut immobilisee, on fail, avcc )a copie, une nouvefle ieclure d'un boul de re<
prciive a 1'aulre, 011 se livre a une nouvelle revision, ct le tirage n'arrive qu'apres ces innombrahles precautions.
Aussiya t il a Monlrouge des correctcurs de toutes les nations et en plus grand noinhre que dans vingl-cinq
impriineries de l'aris r6unies Aussi encore, la correclion y coule-l-elle autan! que la composiiion, landis qu'ailleurs
1

elle ne coiile que le dixieme Aus^i enlin, hien que rassertion puisse paraitrc temeraire, l'exactilude obienue par
!

lant de frais el de soins, fait-clle que la plupart desEditions des Atelicrs Catlwliques laissent bieu loin derriere elles
celles mcme des ceTebres Benedictins Mabillon et Montfaucon el des celebres Jesuiles Pelau et Sirmond. (Jue l*on
compare, en edet, n'iruporte quclles feuilles de leurs edilions avec celjes des notres qui leur correspondent, en grcc
comnie cn lalin, 011 se convaincra que l'iiivraisemhlable cst une r6alite.
D'ail!eurs, ces savants 6minenls, plus pr6occupes du sens des texles que de la pariie typographique et n'6lant
point correcleurs de profession, lisaient, non ce que porlaienl les cpreuves, mais ce qui devait s'y trouver leur
haule intelligence supplcanl aux fautes de 1'edilion. De plus lcs Benedictins, comme les Jdsuites, operaient presque
toujours sur des nianuscrils, cause perpetuelle de la uiulliplicil6 des fautc.s, pendant que les Ateliers Catlioliques
doot lc propre estsurloui de ressusiiler la Tradition, n'operenl le plus souvenl que sur dcs imprimes.
Le .. V. Dc Buch, Jesuile Bollandislc de Bruxelles, nous ecrivait, il y a quelque lcmps, u'avoir pu trouver en
l
;

dix-huil mois d'6lude, une seule faute dans nolre Pulroloqie laline. M. Denzinger, professeur de Theologie a lTni-
versile de Wurzbourg, ct M. Beissmann, Vicaire (ieneral de la meme ville, nous mandaient, a la dale du 19 iaillel
navoir pu egalemcni surprendre une seule ]aute, soit dans le latin soit dans le grcc de nolre double Pfilroloqie. Lnlin*
Son Lminence le cardinal Pilra, Benediclin de Solesme, et M. Bonelly, directcur des Annales de jiliilosopliie chre'
lieinie, mis.au deli de nous convaincre d'une seule erreur lypographique, ont ele lorc6s d'avouer que nons n'avions
guere Irop presunie de notre parfaile correction. Dans le Clerge se iroi.vent de hons lalinisles et de bons hellenutes
01, cc qui esl plus rare, des hommes Ires-posilifs el lies-pratiques, ehbien! nous leur promellons une prime de 10

universelle de ses inuombrahles cliches. Ainsi chacun de ses volumes, au fur el a mesurc qu'il les reniet sous presse,
esl corrige niot pour mol d un boul a Pautre. Quarante hommes y sonl ou y seront occupes pendant 10 ans, el une
soninie qui ne saurait efre moindre d'un demi million de francs est consacree a cel important controle. De cetle
nianiHre, les Publications des Aleliers Calhotiques, qui deja se dislinguaieni. enlre toules par la superioril6 de leur
correction, 11'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est Pedifeur qui
pourrait el voudrail se livrer APBLS COLP a des travanx si gigantesques el d'1111 prix si exorbitanl? II faut
1 ertes elre bien penelre d'une vocaiion divine a cel eiret, |our ne reculer i;i devanl la peine ni devant la depensc,
surtout lorsque PLurope sa\ante proclame que jamais volumes n'ont 616 ediies avec tanl dexactitude que ceux de
la Biblioll.eque univcrselle tlu Clerge. Le present volume est du nombrc de ceux revises, et lous ceux qui le seront
a Pa\enir porleront celle nole. Lii consequence, pour juger les productions des Aleliers Callwliques sous le rapport
de la correclion, il ne faudra preudre que ceux qui porleroul cn lele l'a\is ici lrac6. Nous ue recounaissons que cetie
edilion el celles qui suivront sur nos planches de ni6lal ainsi corrj^ees. On croyail aulrefois quc la ster6otypie
iiiimohilisait les faules, atlendu qu'1111 clich6 de melal n'esl point elasliquc; pas du lout, il inlroduil la perfeciion,
car on a trouve le moyen de le corriger jusqu'a exliuction de faules. LTIebrcu a cfe re\u par M. Drach, le Grec
par des Grecs, le Latin et le Francais par ies premiers correcleurs dc la capilale en ces langues.
Nous avons la consolalion de pouvoir finir cet avis par les reflexions suivanlcs Lnfin, nolre exemple a Oni par
:

ebranlcr les grandes publications en Italie, en Allemague, en Belgique et en Lrance, par les CanOns grecs dc Itome,
le Gerdil de Naples, le Stiinl Tliomas de Parnie, V Enctjclopedic religieuse de Munich, le recueil des dMarulions des
riles de Bruxelles, les Bollandislcs le Suarcz et le Sptcilcqe de PaVis. Jusqu'ici, 011 11'avail sU reirnprinier quc des
,

ouvrayes de courie haleine. Les in-4°, 011 s'engloutissenl les in-folio, faisaient peur, et 011 11'osait y loucher, par
crainte de se nover dans ccs ahimes sans fond ct sans rives; niais on a lini par se risquer a nous imiler. Bien plus,
sous noire inipulsion, iPautres Lditeurs se prrparent, sous notre patronage cl notre direction, au Bullaire univcrscl,
a une llisloire geneiale dcs Conci es, aux Dccisions de loules lcs Longregations, a une Biographie el a une Histoire
universelle elc, ctc. Malhcurcusenieiit, la plupart des editions dejii laitcs ou qui se fonl, sonl sans aulorite, pane
qu'elles sont sans exactitnde la correction semble en avoir 616 faile par des aveuglcs, soit qu'on 11'en ail pas senli
;

la gravii6, soit qiPon ail recul6 <lc\ant les frais; mais palience une rcprodiiclion correcte surgira bientOl, ue
!

tUl-ce qu'a la lumiere des 6colcs qui se sont failes ou !qui se feront encore.
 TRADITIO CATHOLICA.
SMCULUM VI. ANNUS 518-556.

PRIMASII
EPISCOPI ADRUMETAM

OPERA OMNIA
AD RIBLIOTHECAM LUGDUNENSEM RECENSITA INNUMERISQUE MENDIS
PURGATA.

SIMUL ED l! NTUR

ABATORIS
ROMAN.E ECCLESI/E DIA.CONI,

SANCTI NICETII ET SANCTI AURELIANI

TREVIKENSIS ARELATENSISQUE EPISCOPORUM,
NECNON

VICTORIS capuani, VICTORIS tuncnensis,

JUNILII ET LIBERATI
QUORUM PRIOR AFRICANUS EPISCOPUS, POSTFRIOR CARTHAGINENSIS ECCLESIiE
ARCHIDIACONUS,

SCRIPTA UrSIVERSA
IUXTA MEMORATISSIMAS EDITIONES ARNT7EM1, GALLANDII, MASSUETl ET GAKNEK!! EXPKESSA.

ACCURANTE J.-P. MIGINE,

BIBLIOTHEC^E CLERI UXIYERK.-E,
SI\E

CUR5VI '.! COMPlETOnUM IN SINGULOS SCIENTI.E ECCLESIASTICE RAMOS EDITORF.

!*-&&-

TOMUS UTNICUS.
g-^9 o< —
VENIT G FBANCIS GALLICIS.

EXCUDERATUR ET VENIT APUDJ.-P. UiGNE, EDITOREM,

!N VlA IMCTA TUIBAUD, OLIM U\\ )l IIOISE IMIOPK POIlTAM I.LTLILL PAIUSIOHUM VULGQ
,

WENFEH NOMINATAM, SLU VETIT-MO.YTItOUOE, NL.NC \LI'.0 INTIIA MOENIA PAIUSINA.

18(30
 TRADITIO CATIIOUCA.
SACVLUM VI, ANNI 3\8-'65ii.

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO LXVHI CONTINENTUR

S.-LEO SENONENSIS.
F.pistola ad Childebertum • • c .1. 11

JUNILIUS.
De partibus divinse legis libri duo 15

MAPPINIUS RHEMENSIS
Epistolse duae ^3

ARATOR.
Florianum et
Epistolae duae, ad Vigilium ... G3
De Aclibus apostolorum libri duo 81
Epislola ad Parlhenium 215

VICTOR CAPUANUS.
Praefatio in Evangelicas Harmonias Ammonii 251
Inlerpretalio Harmoniarum 2'55

S. NICETIUS.
Opusculum de vigiliis serrorum Dei 36d
Opusculum de psalmodiae bono 371

AGNELLUS.
Epistola ad Armenium .... 381

S. AURELIANUS.
Reguia ad monachos 3S5
Rcgula ad virgines . 399
Excerpla ex epistola Aureliani ad Theodebertum regem 405

PRIMASIUS.
Commentaria in Epistolas B. Pauli 417
Commentaria in Apocalypsim 793

VICTOR TUNONENSIS.
Chronicon 9il

LIBERATUS
Breviarium causae Nestorianorum et Eulychianorum 9G9

Parisiis. — Ex Typii J.-P. MU/NE.

 5*^
AWO DOMIM DXIVIII.

SANCTUS LEO,
EPISCOPUS SENONENSIS.
NOTITIA (ex Gallandio).

I. Pauca sunl admodum qua> de S. Leone anlislite A occnrrit : alierum ,

quod Orbati loco nominalur
Scnonensi liUerarum monuinentis consignata no- Optatus; alierum vero, quod concilium illud babiliim

scutilur. Exsiat cpistola S. Remigii Rhemcnsis pracsu- scribitur anno Christi 531. Nam cum e vivis ex-
lis, iribus episcopis inscripta, llcraclio, Leoni et ccsserit Clodoveus anno 511 , ul superius vidi-
Tlieodosio, de quodain Ciaudio presbylero in cujus mus, annus igilur 22 Cbildeberli ejus successoris
cau<a sprctum sc ab illis fui.-se conqucrilur; quam nos ducii ad 553.
quidem pnst Sirniondiun (a) ct Coinlium (b) alibi cx- III. Qui aulcm pcr vicarium suum adfuil Lco syn-
cudendam curavimus (c). Ex tribus illis episcopis odo Aurelianensi n, tpsemct ad ni acccssit quam ;

non dubiial Coiniius (d) quin duo ponliAcatura ges^e- scilicet fuisse coactam die nonurum mcnsis lertii, scn

rinl in provincia Lugiluneiisi quart.i, lleraclius nenipe nonis Maii, anno 27 domni Cliildebeiti regis, ut fert
Parisiis, alrjuc Antissiodori Theodosius : bi namqiie sufcscripiio Lupi Ecclesiac Lugdunensis provinciae
concilio Aurcliancnsi i inicrfuere anno Domini 311 priniui meiropolilani episcopi, hoc esl anno Cbristi
coacio; ac proinde lerlius luissc viJctur nosler Leo 338, ut icrliibent scriplores modo citati, Vale-
Senonensis ejusdem provinCUB mclropolilanns. Ejus- sius (h), Coinlius (o) ct Pagius (p). Hinc rursus cor-

inodi aulem epislolam scripsit Remigius post obiium rigendus Papebrochius, qui synodum isiam illigal

Clodovci regis, qui crat, inquit, non solum prcedica- B armo 53G. Ilaud lamen interfuit sanctus antistes con-

lor fvlei catliolica, sed defcnsor. Decessit vero Clo- cdio Aurelianensi iv, Iriennio post iii babito, ul ex
dovcus anno 511 desinenle, paucis post dimissum cjus canone 27 constat, ubi hx-c leguntur :'
Si qun
praTalum concilium Aurelianense l, ul ex velustis post sijnodi Aitreliunensis abte noc triennium con-
inonumentis tradunl Hadrianus Valesius (e) el Coin- stiluta, etc. Celebratum fuit igitur concilium Imjiis-
tius (/"); adeoque ut niaxime anno 512, non autcm modi anno Childeberti rcgis 50, CJiristi autem 541.
510, ut ail Papebrocliius (</), scripta fuerit Remigiana Persequilur haec fusius Cointius (</), qui el causam
illa epistola. prodit (»•), cur ab eodem concilio nosler pracsul Se-
II. Porro ex diclis sedem Senonensem eo sallcm nonensis abfuerit : dissidium nenipe inler ipsum el
anno 512 jam tenuisse Lconem inlelligimus. Quid Cliildebertum regem iniercedens, quod Ecclesiac sue
vero pracclari exinde praestiieril in suae dicecesis re- jura strenuedefenderet. Hem vero palam aperit ipsius
gimine, illud unum memoriae proditum, Melodunenses epislola ad eumdem regcm quam edidimus. Ex ea
vnlel.cet nondum plene conversos per sunclum Aspa- nimirum inlelligimiis urbeni Senoncnsem mciropoli-
siitm Elosanum episcopum Clirislo acquisivisse. Le- lanam sub ditione Tbeodobeni regis fuisse: Melo-
guntiir islhaec in breviario Senonensi x cal. Maii, dunnm vero cideni scdi melropolilanac siibjectoni,
umle illa exscripsil laudatus Coinlius (li). Cjeterum q non ipsi Tbeodoberto, sed ejus palruo Cbildeberlo
per Orbalum prcsbyterum concilio Aureliancnsi u paruissc. Cum iiaque Childeberlus Meloduni sedem
inlerfuii, quod an»io 22 domni Childeberti regis, hoc ep-scopalem stalucre conienderel, obstiiit Lco Seno-
cst anno Christi 533 cclebraium fuisse confirniat nensis meiropolilanus, ad cnjus urbis dioeccsim
llonorati episcopi Bituricensis metropolitoni subscri- etiamnum pertinel rastium illud. Qiiaiiiobrem Chil-
ptio : ul post Valesium (i) docenl Coinlius (j), Pa- dcbertus rex Leoneni accrrimum juriuni suoriuii

giiij (k) el llislori* litierari:« Gallic;c auclorcs (/). propngnaiorem experlus, nec ipstim anlislitem, nec
Qua de re duplex menduui apud Papebroi hium (m) ejus noniine visitaiorcm venire Melodunum permil-

(n) Sirm. Concil. Gall. lom. I, png. 21)4.

D (i) Hadr. Vales., I. c, pag. 579.
(l>) Coint. Ann;il. eccl. Francnr., ad aun. 512, §-2. (j) Coint., I. c, ad ann. 533, § 35.
(r) Bibl. Pl'. loin. X, pag. 803. (/>) Pagi., ad ann. 53«, § 17.
(d) Coinl., I. c, pag. 2»3. (/) llist. litier. de la France, lom. III, pag. 244.
(e) lladr. Vales. Rer. Fram ic. lili. m, toin. I, (m) Papebr., I. c
pagg. 315 seq. (»0 lladr. Vales., I. c, pag. 478.
(I) Coint., 1. c, ad ann. 511, § 52. (o) Coinl., I. c, ad ann. 538, §S b'0, Gl, 66.
(<l) 1'apebr. Acl. SS. April.. tom. III, pag. 31, (p) Pagi., ;id ann. 540, § 6.
nurn. 2. (q) Coinl., 1. c, ad ann. 541, § 2 seqq.
(h) Coinl., I. c, ad ann. 558, § 71. (r) ld., ibid., S 'L
Patrol. LXVHI. l

5 10
(V) 3^
II JUNILil s EPISCOP US AFRICANUS. 12

lebat. Ilinc ^eon.s episiola qua regeni deprecaiur ne A ileriiin non aumiileuda lcmpons notatio Papebro-

Meluduni, hoc est in diuecesis su;e paroecia, novus cliii (c), annuin 547 liujusmodi (Oncilio iribuenlis.

liat episcopus, ubi nunquam anien fueral. RecoHlor lancii Leonii Scnonensis memoria in mar-
IV. Quo autcni anno scripla sit cpistola, baud lyrolojjio Homano x cal. Maias. In brcviario autem
plane ronipcrlnm. Quandoquidcm vero iu ea sencui Ecclesitc Senonensis, ut nfert srepe laudatus Coin-
sc dlcal Len atque infirmum, non diu supersles post lius (d), suli cadiMii die sic legitur : Epitcopali ofltcio

anniim Ml fuisse videtur. Leonis rerte successor digne funclus, el prcemia o?terna consecutut, teputtut
GouStilutus ex provincia Lugdunensi quarla intcrfuil es! in ecclesia sanclorum Cervasii et 1'iolatii in tuburb o
concilio Aurelianensi v, quod, ut patet ex subscri- Senonensi ; ad cujus invocalionem multas irgrorum
piionc Sacerdolis episcopi Lugdunensis provinciae curationes ei miracula Deus operatns est. llnde factum
prinue , celebratum fuit v cal. N»vembris anno 38 ul ea ccctesia in parcecialem lilutum evadens , ipsiui

regni domni Ckildeberti regis , id est anno Christ-i sancli Leonit nomine fueril deinceps appeliata.

5i9 (a). Neque aliter Hadrianus Valesius (6). Ilinc

(a) Colnt., I c, ad anu. 5*9, §§ 21, 47. (c) Papebr., I.c, niim. 4.
(b) lladr. Vales., I. c, p:ig. 478. (d) Coint., I. c, ad ann. 541, §71.

S. LEONIS
EPISTOLA
AD CIIILDEBERTUM FRA\CORLM REGEM .

Domno illnslri et in Cbristo lilio Childeberlo regi R novam et illiciiam ordinaiionem divelli. Custodiie
l.eo episcopus. quseso, siatuta Palrum, et cmonum severitate con
Lilleras celsiludinis vestrae lionore quo digntim stricli, nnn paliamini, sicut scribitis, ad petilione:?

cst, me indico suscepisse; ubi sperare dignamini, ut ejus |)lcbis superslite propr o sacerdole alterum
ad ordinandum Mecledonensem episcopttm aut prx- episcopum ordinari. Quia si boc petunt, quod nefas
^entia noslra adesse debeat, aut consensus. Quam rem esl credi, desertores potius judicandi sunt quam
valde admiratos nos gloria vestra cognoscat, quod fideles. non eorum preces facile audiri debeut
Et
primum siue jussu gloriosissimi domni principis no- a principe, quorum pelitionibus polius genereniur
slri, filii vestri Tbendoberti regis, cujus sumus regni scandala, quam pax Deo amala servctur. Quia sicut
ordinatione subjccli, injungitis ut ea qu.e anleaclo beati sunt pedes pacem portantes, ila voe bis dict nt
tempore facta non sunt, nunc praesenlia noslra aut est per quos venit scandalum. Qui si forlasse ob lioc
consensu debeant incboari. Praecipue nnnquam nec ailerum episcopum sibi fieri rogant, quia nos inter-
suspicnri, nec credere potuimus, quod banc anl ordini clusis itineribus ad eos ncc visilatorem mittere pos-
noslro, autctiam temporibus vestri^ velleiis injuriam sumtis nec venire, ista culpa nos non respicil : quia
generari , ul dioecesim nostram a Deo nobis commis- si iter a vestra parte, sicut optime nostis, inlerclu-
sam, etusquenunc ordineDeo propitio cu- C sum tanlo lempore non fuisset, quamvis senes aut
pontificali

slodilam, tanquam negligentes ac desides, ad alierius infirmi, populum nobis ecclesiastica disciplina com-
permitiatnus potestatem transire, aut solliciludinem missum requirere potueramus, aut certe visiiatorem,
irralionabilis dcliberatione transferri. Unde salutan- sicut canones siatuunt, desiinare. Nam gloria veslra
tes digno ac debito in Deo cbarilatis affectu, roga optime debet et credere et scire, quii si conlra sta-
mus ac conleslamur, ne ullus ponlifn.uin conlra sta- itita canonum quicunque episcoporum sine consensu
luta Patrum audeat facere, unde possit synodali exa- noslio Mecledone episcopum volueril ordinare, usque
minalione convictus de illicita prccsumptione culpari. ad papse noiiliam vel synodalem atidientiam, tam bi
Illa tamen vestris debent fieri, Deo inspiranle, tem- qui ordinaverint quam qui ordinatus fuerit, a noslra
.poribus, unde et pax inter sacerdotes esse possit, el erunt communione disjnncli.
piebsnon pcrmiliatur a pasloris proprii cuslodia per Leo Christi servus subscripsi.

Ex Cointii Annalibus ecclesiasticis Francorum, S. Gregorii episcopi Turonensis, edit. Ruinarl.,

tom. 1, pag. 604, nec non ex appendice operum p:ig. 1528.

ANNO DOMINl DL.

JUNILIUS
EPISCOP US AFR ICANUS.
NOTITIA (ex Gallandio).
I. Juniliup incerlae urbis in Afi ica episcopus
, lius episcopali dignitale nulla quod quidem sciam
apud receniiores vulgo censetur, cum tamen de il- cxsict apud velcres menlio : quin , si Fabricium au-
 :

13 PKOLFGOMENA. 14

dias(a),aliiUlicensem, alii Adrunielinum fuisse pra*- \ adeo ignorassc tmn quid liac de re sanxerinl Africa-

sulemaiiiumant : ubi sane Fabricii diligenliam recjui- na concilia, llipponense niinirum anno 393 coactuin,

ro, qui Labbeum prje oculis habens, quod ille scripsit can. 38, et Carlbaginiensc m, anno 3137 liabiium, can.

de Primasio de quo mox verba fniam, ipse de

(b) 47; tum vero imprimis qnid ex Ecclesiac sententia
Juuilio accepil. Cur vero adhuc hacream nuin Jun litis docueril sanclus Augustinus, qui pi aeccilenlium con-

unquam fueiii anlisies, in causa esl ipsemei Junilius. ciliornm slatula conlracta exbibuil (j). Nec Junilio

Nam in stii operis prxfatione Primasium alloquens, parcil Martianaeus in erudilo Tractalu l islorico de
semel ilerumquc venerabilem Puirem compcl at, si- Canonc librorum sacrai Scriplura:,Gallicc Parisiis e vul-
mulque rtverendissiuws episcopos ejus coinmemoral gatoanno 1704 (k), dignoplaiicqui accuralecvolvalur,
qua quidem loquendi raliouc JuniLum baud usum III. Caeleruui <77ro-j5«oT>Qv Anglum , Lconardum
forle fuisse quis duxerit, si eadem ac ille dignilale Twelsium naclus est pra.sul bic Africanus. Is cnim
fuissel ornatus. PraMerea nosler auclor synodis Vindicias instrucns divinue aucloiila:is Apocalypscos
Afiicanis nuspiam interfuisse perbibetur, licel ea adversus anonymum auclorem Disseriaiionis hi>to-

lempesiale plures coactoe noscaniur. Verum f»C, in- ricae et criticae de Apocalypsi, qui suas iu parles tra-

quies, quo tempore suum seripsit opusciilum nuncu- xeral Junilium : < Scire disscrtator debebal, inquit,
pavitque Primasio, non fueril episcopus; quid vero jj
Juniliuni in libro suo non suas, sed Pauli cujusda m
prohibel quiu ad bauc diguitaleui postmodum fueril Persce sententias exhibuisse, cujus regulas Chri-
eveelus? Quid si Palrem appcllavil Primasium ob stianac inslilulionis lianslulerit, et dia'ogi forma
vencrandani canitiem, ipsemet aelaie pariler ac. sedis exhibucril. Ilaque Junilius concilio Carthaginiensi
u qiiisilioiie junior? Quid porio si nonnullis coaci- favere poterat, quamvisPaulus ille Pirsa de nonnultii
liis Africanis Junilii noiiien non invenitur subscri- canonicis libris dubilarit. > Haec il!c. Cujus Vindicias

I
luin, aul aegritudine uut gravi alio impedimcuto Anglice Londini edilas anno 1732 dignas existimavit
deienli ? llis accedil codicum mss. auctoritas, Wollius quae in suis Curis philologicis el eriticis

in quibus par esl crederc Junilii nostri operi sisteret (/). Quod si Ilumfredus Ilodius opus illud

episcopi nomen fuisse prachxum. llis haud cqu.dcm suum de Bibliorum lcxlibus originalibus post popu-
repugnarim, si vulgaris sentcnlia cerliuribus docu- laris sui Twelsii Vindiciaa evulgasset, vcl polius sive
memis inni eretur. Ltcmiqiie lamen se res liabeat, Simonii sive Maitiaiuci censuras in Junilii libellum
prxsulatus bonorem Junilio non invideo. conscriptas perlegcre non neglexisset, forlasse Afrum
II. Bonis arlibus in sa:culoeruditus, cl in Scripturis hunc antislitcm inler Ecclesioe Lafinae scriplores qui
tanclis peritissinius, eloquio brevis el sensu acutus, Ju- sacrorum voluminum catalogos tcxuerunt,rccensilum
nilius dicitur Sixto Senensi (c). Eum inter inirodu- r B9 l)is oblrndere desiissel (m):
clores Scriplurw divince recenset Cassiodoiius (d). IV. Opusculum sutim nuncupavil Juuilius Piiinasio
Scripsil enim auclor de parlibus divinoe legis libros Adriimetino sive Justinianopolitano episcopo, qui
duos, in quibus regulas ad sacras lilteras ediscendas anno 555 Vigilii papae Constilulo pro tribus capitulis
intelligendasque peiuliles tradit ,
quas se accepisse subscripsil. Miror equidem bxsisse Labbeum de Pri-
teslatur(e) ex quodam Paulo, Persa genere, qui in masii sede, quem, ail, alii Uticnisem, alii Adrumeiinum
S\roruin schoa urbis Nisibena: fuerat edoctus. Me- censnit. Fabricius vcro eumdem episcopum in Africa
miiiil hiijus scholae Senator (/'), eamque ab llebra:is Juslinopolilanum semel ilerumque perperam appel-
sedulo excullam perhibet ad quem ipsius Senatoris :
lat («). Quid porro cum Africa Juslinopolis? Lterque
lociiui illuslraudum Garelius cl. ejus operum edilor, igitur emendandus ex ipsius praesulis subscriptione,
Junil testimoniiim quod modo laudavimus excilat.
i quae in actis conciliorum sic efferlur (o) : Primasius
In boc autem Junilii opere nonnul a caute lcgenda Dei gratia episcopus civiia'is Adrumemice, qua? etimn
monuil Brasichellus (g). Acerbius in bujus libelli Justinianopotis dicilur, concilii Dysaceni, Intic consti-
auclorcm invehilur Simonius (li) ; at posimodum tulo quod beatus pupa Vigilius in cuusa trium capiluto-
milius illum excipiens , cxisiimal ejus opusculum rum prolulit, consentiens subscripti. Quod superest,
fuisse corruplum. Neque enim , inquit , fas est opi- r_) Junilii opus prodiit priinum Basile:c anno 1546 cu-
nari Africanum episcopuin non solum nonnulloslibros rante Joanne Gaslio, pluries dcinceps excusuni; cu-
deulerocanonicos, verum etiam prolocanonkosexlra jus varias editiones post Cavctim (p) rccenset lauda-
cauonem sacrarum Scripturarum posuisse (i), alque lus Fabricius (a). Nos vcro eam rcliquis prxlulimus,

(a) Fabric. Bibi. med. lom. IV, pag. 600. Aug. lib. ii de Doci. Christ., cap. 8.
(i)

,
(b)
(c)
Labb. Dissert. de scriptor. eccl. loin. I, pag. G65.
Sixt. Sen. Bibl. sancl., lib. iv, lom. I, pag.
W Marlian., Trait. hisi. du Cauon des livr. de
sainl. Ecrit., pag. 20i et suiv.
1 1

Wy, nov. edil. Neap

(/) Wi/ll. Cur. philol. el cril., loni.
V, pag. 4-27.
(d) Cassiod. lib.de Inslit. divin. litter. cap. 10. im) llinnfr. Ilod. de Bibl. lexl, orig., pa». (i;rl.
(e) Junil. prx'fat., infra, col. 15. (») Fabric. de Vcrit. relig. Chrisl. cap. 5, pag. 255,
(f) Cassiod., I. c., sub init. praefal.
§ 1«, et Bibl. ined. Lat. lom. IV,
|iag. 000.
(g) Br.isicb. Ind. libror. expurg., tom. I, pag. 57. Conc. lom. V, p. 1358, edii. 1 Ven. Labb.
(")
(//) Simon., Criliq. de la Bibl. des atil. eccl., toni.
(P) Cav. Ilist, li.l. lom. I, pag. 526.
I, pag. -l-2\), ei loui. III, p:.g. 52. i'l) Fabric; II. cc.
U) Junil., iiiira. col. 15,
15 Ji NIL iG

|u:p cxsial in Uibliolhcca Patruin ParKiensi anii. \ hricii emendationem (b) »<] lib. n, cap. 20, ubi ittix-

Illli (a), caMeris euiciidalior, quain ct alicuti notu- ficalio |>ro rcclifkaiio legcndurn ccnset (c).

lis illiislravimus : quibus addas vclim, si placet, Ia-

(a) Bibl. PP. Paris. lom. I, pag. I. (c) Fabric, II. cc.
(b) .luinl., inlra, col. 42.

JUNILII
DE PARTIBUS DIVINiE LEGIS
LIBRI II.

Sanclo ac bealissimo cpiscopo Primasio Junilius B crudiri volentibus neccs<aria judicasti, excusatr
salutem. temque me diu usque ad defensioiiis»impuden iam
Scis ipse, venerabilis Paler Primasi, quia vii.c compulisti unde in duos brevissimos libellos regu-
:

mex' el propositi conscius, sicut divinae legis me laria hcec instituta collcgi, addens ipsius dictionis
sludium babcre nou denega, ita doctorem dicere (quantum polui) utilem formam, ul velul discipulis
non prasumo; illud proplielicum metuens : Peccatori inlerrogantibus et magistro rcspondente, breviter sin-
aulem d>xil Deus : Quare lu enarras justitias nieas, et gula et perlucide dicerentur. El ne aliqua confusio per
assumis lestamentum meum per os tuum (Psal. xlix, antiquariorum (ul assolet) negligenliam proveniret,
16) ? Sed dum tc inter aliis reverendissimos coepi- Magistro M Graecam litteram, Discipulis vero a prae-
scopos tuos usque ad Conslanlinopolim peregrinaB posui, ui ex peregrinis characteribus, et quibus La-
provinciae coegisset ulililas, ex civilatis alTcclu in tina scriptura non ulitur, error omnis peniius aufe-
notitiam colloquiumque pervenimus. Tu autem more lalur *. Sunt alia illius viri praeclara monimenta :

illo tuo nibil ante qnnesisli, quam si quis esset inter Nam ct beati Pauli ad Romnios Epistolam audivi
Graecos, qui divinorum librorum studio inlelligeutia- sublilius (ut arbiiror) exponentem quam ego ex
:

que flagraret. Ad bsec ego respondi, vidisse me ejus ore, ne memoria laberetur, excepi sed cnra- ;

quemdam Paulum nomine, Persam genere, qui in C rum negotiorumque spime, ne quid agro dominico
Syrorum scbola in Nisibi urbe est edoctus, ubi divina fruclificeinus, impediunt. Sufficit bncc
una temeritas,
lex per magislros publicos, sicul apud nos in munda- quod divino gazopbylacio ex paupertate conlessa,
nis studiis grammatica et rlietorica, ordine ac rcgu- duo haec audeo niinula jactare. Saht qui talenlis
lariler tradilur. Tunc diu qusesitus, si quid ex ejns oncrent unde egenlibus prorogelur : qui virliiium

dictis haberem, dixi quod legissem regulas quasdam gemmas, aurum viue, argentum s<ientiae, divinis

quibus ille discipulorum animos, divinarum Scriptu- possint offerre sncrariis. Mibi niliil amplius duobus
rarum superficie inslructos, prius quam expositionis stippet.it his minulis (Luc. xxt, 2), et ipsis ab alio
profunda patefaceret, sclebat imbuere : ut ipsarum comniodalis. Verum euimvero mullum milii de evan-
interim causarum quae in divina lege versanlur, in- gelico examinatoro. polliceor : quia ltcet alii ex pre-
tentionem ordinemque cognoscerent : ne sparsim et tiosissimis pretiosa, ex plurimis valenl plura largiri,
turbulente, sed regulariler singula discerent. Hxc ego tamen quia totum dedi, plus obtuli. Vale.
lu, Paler, nescio qua ratione omnibus Cliristianis

*Nos Lalinis cbaracteribus usi sumus. Edjt.

LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. D bistor ca csl, aut proplietica, aut proverbialis, au»

D. In quol primas partes lcgis divinae scientia di- simpliciter docens.

viditur? M. ln duas : qnarum una ad ipsam super- CAPUT III.

ficiem dictionis proprie peninel; alia in rebus est De liistoria.

quas ipsa Scriplura nos edocet. D. Ilisloria quid esl? M. Pneleriiarum rerum
*
praesenl unive narratio. D. In quibus libris divina
CAPUT II.
continclur hislorir.? M. In septemdcciin : Gen. I,
Qucc perlinenl ad superficiem Scripturarum.
E\od. i, Levit. I, Niim. I, Deutcr. 1, Jesu Nave I,

D. Ad ipsam supcrliciem dictionis proprie perii- Judicum I, Ruth I, Regum secundnm nos i, sccnn-
nentia quot sunt? M. Quinque. D. Qtix? M. Spccies dum Ilebra-os 2, Evangelioruni -4, secundum Alal-

dictionis , auctoriias , conscriptor, modus, ordo. Ihseum, secundum Marcum, secundum Lucain, se-
D. Specics dictionis quol sunt? M, Qualuor. Nam aul cundum Joannem, Actuum apostolorum 4. D. Nulli
17 DE PARTiBCS DIV. LLGIS LlB. I. 18

iilii libri ad divinain liisloriam perlinenl? >7.Adjun- A siml talia. D. Quare addidimus Ex divina mspua-
:

guol plures : Pjralipomeium "2, Job 1, Esdrae 2, tionet M. Qllia illi qui autdamionum iuslinclu, aut
Juditli I, Eslber 1, Macab. 8. D. Quare lii libri non aliis modis lalenlia dieunl, licel prnphelu: diei pos-

inier eanonicas Scripluras currunt

a ? M. Quoniain suril, lamen inter diviuartim S; riplurarmn non nu-
apud llebrxos quoque stiper liac dilTerenlia reei- inerantur aucloics. D. In quibus libris prophelia sus-

piebantur, sicul lliercnynius caeleriquc leslantiir. cipitur? M. In septemdecim : Psalmorum cl lib. I,

D. Nulla in bis libris aiu specics invenilur? M. Ince- Osee lib. I, Isaiae lib. I, Joel lib. I, Amos lib. i,
diint cajtera;, sed non principalitcr : qula etsi per- Alidic lib. I, Jona: lib. I, Michaeae lib. 1, Nahum lib.
buiue a quibus dietse suut primum, seciinduiii cseie- i, Sopbonix lib. 1, Habacuc lib. 1, Jeremiae lib. 1,

ras species sunt lecutse; tamen ab co qui Itbruia Ezechicl lib. 1, Daniel lib. i, Aj.gai lib. i, Zachariset

*> ripsit, ut liisttiria siinl relala. Sicul benedicliones lib. i, Malachiae lib. i. Cscterum tle Joannls Apoca-
Jaeob pjtriarckc, ab ipso quidem propbela diciae lypsi apud Orientales admodum dubitatur b . D. Nulla

sunl : sed Moyses <|ui refert, ordinc narral bistorico. in bis libris alia spccies invcnitur? M. Aceetlunt
Et cum ipse Moyse» dicit : In principio factum cwlum cyelcra; sed non principaliter, nisi ad piobaiionem

et Urrmm (Gi-m. l, 1); propbelieo quidem dieit spiiilu, propbetise : sicut in Isaia cap. vn, xxxi, xxxvn.
sed speeie narral bistorica. Similiter el proverbiali- B Acbaz ei Ezecbiae regum velut quaedam relerlur ln-

ter nonnunquam sonal bistoria, ut esl : Ambulamia 6toria ; scd prophelia: intentio esl, non gesta conle-

ambuluverunt ligna, ungere super seretjem (Jud. ix, 8). xere, sed pra?dictorum exi:um comprubare. Jeremias

Aliquando simplieiter docel, id esl : Audi, Jsrael, cuin dieit : Terra, terra, audi verbuin Domini (Jer.

Dominus Deus luus, Deus unus est (Deut. vi, 4). Oinnia xxii, 29), lerrain, proverbialitei*, habitantes in ea

tainen, ul dixi, specie conlexuiUur hislorica. O.Quid bomines nuucupa'. Et cuni Isaias dicil Non tale je- :

bistorica speciebus caeleris praestat? M. Quod ipsi junium elegi, dicil Dominus : sed solve omnem nodum
eaeterae subjaceni : ipsa, nulli. D. Quid ilii commune iniquitatis (Isu. lviii, G), ete., velui simpliciter docei,

cmn CCteris? M. Ilabet communc cum simpl.ci do- sed ut proplielico spiritu jussus lia:e prunlicai.

clrina, quod ulrat|iie superlicie planx videntur, cuni D. Quid propbcliac conunune cum culeris? M , llabtt

tinl iiuelle.lu plcrumque diliiciles : nam aliae con- commune cum Proverbiis quod ulraque superhcii.i

ira. diliicilia sunt, sed pleraque inlelleclu non ardua.

CAPUT IV. CAPUT V.

De prophetia. De Proverbiis.
D. Quid esl propbetia? M. Herum l?leniium, p ia> D. Quoe esl proverbialis species? M. Quxdam li-

teritarum, aul prajseniiuin, aut luturarum, ex divina gnrata locutio, aliud ionans, aliud seuliens, et in
inspiratione nianifeslatio. D. Da in prajlerilis pro- praesenti commonens lempore. D. \n quibus haec li-

pbeliani. M. Yerbo Domini coeli (irmali sunt (Psal. bris accipitur? M. In duo'bus : Salomonis Proverbio-
\xxii, 6). Et Quoniam ipse dixit,
: et facta sunt (Psal. rum lib. I, et Jesu (ilii Sirach lib. i.
(.XLViii, 5). Et : In principio fecit Deus cwlum el ter- D. Nullus alius liber liuic specici subiliiur '

ram (Gen. 1 I). D. Da in prajsentibus. M. Cognilio- M . Adjungunt quidam libriim (|ui vocatur Sapieniiae,
nem futuri facti Giezi propbela in prusenli vidit (IV el Canlica canlicorum. D. Acciduutne bis libtis alia;
Reg. v, 26) : et Ananioe ac Sapbirae, Petrus aposlo- species? M. Sola siinplcx docirina accidii, scd uon
lus (Act. v, 3). D. Da
M. Ecce virgo acci-in luturis. principaliter, ni>i ad explanalionem vcl commenda-
piet m utero (Isa. vu, 1 i), etc. D. Quare in dehnitione
lionem Proverbioruin : ul, Initium sipienlicc timur
positum esl laienliitm? M. Quia si quis jam c gniia Domini (l'rov. ix, 10).
1, 7;
dieat, licet el lulura sinl, lamen propbeta non esl :
D. Quid Proverbiis communc cum cacteris? M.
sicut nos, eum resurrectioneui praedicanlus, prophetae
ILbet cum propbetia coinmune, quod superlicie dif-
nou tumus. Si vero cujuscunqtie lemporis latentia licilis videlur, cuni inle lcctu plerumque non sil.
iiianilesiai, tuiic propheia e^t, sicul jam ostendimu D. Quid babet roverbialis species proprium ? M.
1

D. Proba boc. M. Aposloli lettimonio, in Epislola

u
q uoi | ci neque bistoria, neque prophetia miscentur;
ad Corinlhios, qui ail Si convenerit uuiversa Eccle-
:
el sola est qtise ita iulelligilur, ut quodammodo ver
siainunum,et linguis loquanlui omnes, intrenl autent borum superlicies aufcralur. D. Quare in hoc lahtlim
idiotw, nonne dicenl quia insanitis? Si autem omncs licilum nobis est , non textuni Scripturae ipsius
prophelenl, intrel uutem infidelis aut idivla, convinci-
considerare, sed sensuui, cuui in coetcris tribus ila
tnr ub pmnibus, inUrrogatur'ab omnibus, occulla
etiam allegorias myslicas aduiillainus, ul narrationis lidem
cordis ejus manifesta erunt et tunc cadetu in faciem,
:
praeientare necessesil? M. Quia si voluerimus pro-
adorabit Deum, tmnuntians quod manifeste Deus 111 verbialem speciem ubique allegoiiam sic recipere,
vobisest (I Cur. xiv, 25, 25). Ecce Aposlolus pro- im-
ul narralionis veritas iulirmelur, lucum daiiius
pbeliai vim in occultoruui inaniiestatione signavil. niicis, proul voluerinl, divinos libros iiilerpreiandi.
Sed etsequenlia iu eadem Epistola et cu-teris, cognoscitur
iiuilt., D. Quot modis iu divina lege allegoria ?

a Caute lege,
nam pi rperam quosdam libros a ca- •> Cilra nmne jam dubiiim liber Apocalypsis ci ca-
none sancurum Scripiur.<rum evullit.
Brasiciiell nouicus ct propbeticus esi. Id. ibid.
ludic. libror. exuurg., 1 in. I, p.10. 7
 - : ,

*9
JUMLII
M. Quaiuor aut tecundum irauslationem id
:
vel meh- A \I'I
phoram, ul cst
' I VII
. : hain, est Dominut, et deteendit
[Exod.
De auctorilate Scripturarum.
iv,
14), c: similia qua» a.l insinuandas
causas
cx bumanis moribus 0. Quomodo .l.vinorum Librorow
Iransrerunlur ad Dcum; aul considen.lur
«ecundum imaginaMonem aucioniag? Jf. Qoia a(li(Jam
vel
hypotyposin, ut est p(ilferV£ auclorjlatis „
in
Evangelio Homo quidam wnl, qu.dam nediai, quidaro
:
descendebal ab Jerutalem nullius. D. Q„i 8 .,,.i
in
Jencho (Luc. perfeeia, aucloriialia?
x, 50) ; ci rursus parabola vinc* Qoos C*j,onieoi in singulis
.»/.
atque spccebus absoline enoaeraviniM,
ngr.colarum (Matl,. xx, xxi). b. Qu ri.edkc
()r,Jo ei.i.n corum qu:c j

-'/• QooaadJHngi
gerebanlur a Christo, vclui imagine personx c t nego-
a pluribus disimus. u.
Qui nullim,
tn allerms rcferlur auctor.iaus sunt.' Meliqui omnes.
impletus. .1/.
Aut secundum compa- />. | (l o„„,ib„s
rationem vul
spcccbus baa difereoiiaB
simililudincm, sicut .licit :
Simileeit
inveniuntur? M. in bistoria
regnum cwlorum gvano sinapis el s.mplici doctrina
<Luc. zitl,
: omnes namque in prophcia
19), elc
Non enim arra.tio, sicut in «edias auctorita.is
.
superiore exemplo'con-
(ibri, non prajter Apocalypaln
texnur, scd causarum reper.untur r.eque in
solummodo comparantur clTe-
: proverbiali speeie omi.ino
clus. Aut seciMdum proverbialcm cessata
n.odum, ut e t
•

l>,be aquam de tuis vasis, et de cislerna lua, el de luis II CAPLT VIII.

putets (Prov. v, Ki), C um De
velil Scripiura i.muero scriptoribus divnorum Libronm.
carnalem concupiscenliam
int.a licenliam coniugii D. Scripiores diviuorum
refienanili.m. Librorum qua ralione
cognoscimus? M. Tribus modis.
Aut ex ti.ulis et
proocniis, ut Propl.elicos
CAPUT VI.
Libros, et Aposlolorum
Lpislo!as;aiilea litulis tantum, ut Evangelis.as
De simplici doctrina. aut ex tradiiioue
:

veterum, ut Moyses crcditur

scri-
D. PS.sse qumque primos
Quae esl simplex doctrina? libros historix c.m non
A/. Q ua de fide ;

aut de moribus in dirat l.oc t.tulus, nec

ipse referat, Dixit
prasenli lempore simplidter
do-
Dominusad
cen.ur.
>ne : seJ quasi de alio, Dixit Dominus ad Moysen.
D. Quare S.m.l.ter el Jesu Nave liber, ab eo
hoc nomen accepu? M. Quia quo nuncupatur
omnis iraditurscriplus. Ei primurn
quulem Scriptura aliquid docet, librum Regum San.uei
se d sub aliis spc-
scr.ps.sse perhibutur.
ceous quas supra diximus; Sciendum
quod quo- pra^terea
sub qmbus aliud ctiam
rum.lam Librorum penilus
flgilur. Hxc autem ignoranlur auciores, ui
neque hisloria.n texit, neoue
propl.etia — p,„,erbMler
«gue • estJu,i,cum,etRuih,etRegum
" " eS " m III
'" " e """""'' «
uliimus,
V
•
t
et
I. uiCur- ed u crj
7 1
'
,' '

tummodo simpKLcr
s.mpliciter docc.
docel. D. Qui
cem doctnnam perlinenl? M.
Q„i ilibri
lb ad
d simpli-
C
.
T''
dispensatum,
'
:

.
q " 0d "*» creJe
ut alii quoque divini
" J " m «•
Libri non aucio-
T™ *•*-
Canonici sexdccim- ,d rum merito, sed sancli Spiri.us
est, Eccles. lib. ,, Et Epist. Pauli Apos.oli ad graiia tnntnm col-
Rom nien ancloritatis oblinuisse
•
,
ad Co. inih. 2, ad Gal. i , ad Epl.es. I ad noscantur.
, Pl.ili,,. i
ad Coloss. I, ad Tbessal. CAPUT IX.
<i, ad Timoih. 2 ad Ti-
jum 1, ad Pbib-m. i, a ,, „ eb ,. Be;lli De mcdis Scripturarum.
.
p e(rj ad
Centes i ,
et Reati Joannis prima. D. Nulli D. Modi divinae Scripturae
alii Libri quot? M. Duo : nam
ad s.mpl.cein docirinam pertinenl? M. aul me:ris
Adjung.mt Hebraicis in sua lingua conscribuntur
quamplurimi quiuque alias qjuse aut orat.one simplici. D.
Apostolorum Cano- Quoe sunt metris conscri-
nica nunci.pai.tur id pta? M. Ut Psalmi, et Job
esl,Jacobi 1, Petri secundam
:
historia, el Ecclesiastes,
Judas unam, Joannis
duas. D. Nulla in his
Libris
et m Prophetis quxdam. D. Qu;e simplici oratione
»Ha species invenilur? M. conseripta sunl?
Accedunt cajlera sed M. Reliqua omnia. D. Quare apud
n»n pnncipaliter, nisi ad nos iisdem melris
probaiionem doclrina conscripta non sunt? M. Quia
Nam cum dicit Apostolus Et dum nulla dictio melrum in al.a lingua conserval,
:
venissem Troa- si vim
dem in Evanyelh Chrisli osiinm verborum ordinemque non mutet.
mihi aperlum
(// Cor.
est n
,2); et ubi Pel.o dicilur in fociem
.,,
CAPUT
re;,i- X.
nsse, velut bistoriam videiur
lexere. Rursus c.m De ordine Scripturarum.
d.c.l: Ecce mysterium
vobis dico: Omnes quidem
re- D. Quis est ordo divinorum voluminuui?
surgemus, sed non omnes M. Quia
immuiabimur (I Cor. xv quacd.m Veteris Testamenti, quoedam
5l),prophetiB opus aggrediiur. Cum Novi. D. Q IKe
ait Cretenses ad Novum Teslamenlum perlineni? M. Evangelia
semper mendaces, malw bestiw, (ut
ventres pigri (Til , supra dictum esi) quatuor,
l2),proverbialibus uiitur verbis Apostolicie Epistola^, et
on.nia :
lamen ad Actus. D. Quae ad Vetus
doclrinae probaiionem, Testamenlum pertinont? M.
ut diximus, inserunlur.
D Reliqna omnia. D. Qua3 Testamenti
Veleris Novique
Qu.d commune cum carteris speciebus simplex do- suni propria?
ctrma M. Veleris intenlio est, Novum figu-
l.ahel? M. Ilabel cum hisloria commune, quod ris denunlialionibusque monslrare Novi aulem
:
utraque.superf.ciefacilesvidentur, cum sinl inspe- ad .Tiernae
clione aut iniellectu beatitudinis gloriam humanas menles
p'erumque difficiles.
accendere.
SCrip UrK C0 "° nem
EcdS^sliuium.
*

» dm «'"^i essent, nondum eral tam cxplicile quam nunc ab

 ;
. . , :

-21
DE PAftTIBUS DIV. LKGIS LIB. I. W
CAPUT XI. A nitatis Scriptura signilicat? M. Siinililer duobua :

De his quce Scriplura sacra nos edocet. Principaliter el eonseqiienler. Principaliter, ul eum
D. Quoniam diclum est de his qu;e ad ip-
salis dicilur, Paler, Filius, Spirilus sanctus. Consci|iien-

sam Scripturae saperficieui proprto pertinent, nunc lcr, per ca quibus significatur essenlia, aul opctalio,

requiro quae sunl quac ipsa Scriplura nos docet. M. aut ad crealuras collalio. Nam et cum dico, Deus
Tria quacdain : nain aut de Deo loquilur, aul de pr<c- quod ad cssentiam ; et cum dico omnipolens, quod ad

senli sacculo aul de fuluro. operalionem perlinet, dico. El cum dico, immutabi-

lis, quod ex collatione ad creaturas dicitur, licel

C\PUT XII.
aliud priinus auditus senliat, tamen Patrem el Fi-
Quot significationibus Scrivtura de Deo toquitur.
lium el Spiritum sanctum vel simul, vel singulos,
D. Quot signilicalionibus Scriplura de Dco loqui-
conscquenter D.-iim inlclligo.
lur? M. Quatuor. Autenim essenliain ejus significat,

quam Laline cl substantiam nuncupamus, u( est :

CAPUT XV.
Quol modis Paler significatur.
Eijo sum qui sum (Exod. m, 14). Aut personas, vel

secundum Graicos, subsistentias, ul est : lte, docete D. Quot modis Paler significatur? M. Palris no-
omnes gentes, bapiizames eos in nomine Patris, et Fi- mine unam personam inlelligis, sed non uno modo :

_**__* R .rn'i
!•*
lii ,
. Cl •

el Spirilus sancli
•. .1
(Malh. xxvtu,
..__ _
19).
r\\ _, .__.
Aut ope
.
' l.'.i;.,... AailfMti
ad Filium
, I .fi
enim proprie .lifitlli-
dicitur, l-l
ad creaturani
. •
com-
1'nlii.
, . i .1 «\ /1 ( i I lll

rationem , ut scriplum est : Secundum operationem muniier : ibi naturic vcritatc, hic gratiac bonilalc.

potentio. quam operalus est in Cluislo,

virtulis ejus, D. Iloc uno modo Pater signilicatur? M. Principali-
eum a mortuis, el sedere facicns ad dexle-
suscitans ter hoc. Nam consequenter et ex his quae cssciuiani
ram suam (Ephes. 1, 19, 20). Aut collationem ejus dekatis, aut operationem, aul collationcm ad crea-
ad creaturas, ul est : Regi autem swculorum incor- turas quolibet modo significant. lusuper et ex Filii

rupto ", invi.ibiti, soli Deo lionor et gloria in sacula vocabulo consequenter intelligitur Paier; el sancli
uvculorum (/ Tim. I, 17). Spiritus nnmine, ipsc scilicet Pater cujus esl Spi-

rilus, subinlelligitur. D. \n ipsa Trinilate, nulli alii

CAPUT XIII.
M.
personae vocabulum Palris adscribilur? Legitui*
De signi/icalionibus divino?. essentia?.
de Filio dictum ; Pater futuri so-culi (Psatm. i.xxxi
D. Quot modis divina signilicalnr cssenlia? M. G); scd hoc secundum carnem diclum cst, et non
Duobus; principaliter et consequenter. D. Principa- pruprie et signilicative : ut ostenderetur ipse causa
liter quibus verbis? M. Oclo. Dicitur cnim , aul ct genitor bealitudinis nostrx 1
; in quo per carnis
Deus, aul Dominus, aul simul, Dominus Deus; aut resurreclionem humana nalura fuluram vitam vi
''
Adonai , aut Sabaolh, aut Heli, aut lleloi; aul, Est. spi r.ire incipit et sumere.
quam Deum haec verba significant? M
D.'Nibil aliud
CAPUT XVI.
Duo tantum nonnunquam el de aliis abusive dicuntur
Quot modis Filius signi ficelur
Deus et Dominus, tesle Paulo : Quoniam dii multi et
D. Quot modis loquilur Scriptura de Filio? M.
domini multi (I Cor. vm, 5). El : Dii eslis el fitii

Excelsi omnes (Isa. ix, (i). Reliqua vero sex nun-

Quinque. Nam velut sola nonnnnquam deitas ejus
significatur, et consequenter intelligitur carnis as-
quam nisi de Deo dicuntur. D. Quid de Deo bxc
sumptio, ut est : Unigenilus Fitius qui est in sinu Pa-
verla significanl? M. Non quid est, sed quia cst :

quid enim sit Deus, comprehendi non potest. /'

tris (Joan. i, 18).'Nonnunquam vero solus homo ah
eo susceptus, et deilas consequenter, ut est A'o-
Quibus modis Deus consequenter «ignilicatur? M. :

Cum personas, aut operationem, aut collationem

vissime locutus est nobis in Filio (Hebr. i, 1, i). Non-

ejus ad creaturas Siriptura exponit. Nam et cum nunquam simul utrumque, ul est : Hoc senlite in

nominat Patrem
vobis quod et in Clirislo Jesu qui cum in forma Dei
, licet prinuis auditus generanlem ;

essel, non rapinam arbitralus est e.se se aiqualem Deo,

significet, consequenler lamen intelligimus Deum :

simililer et quando nominat Filium sed semelipsum exinanivit formum tervi accipens
vel Spiriltim
sanctum. Et cum dicit, omnipotens operatio-
D (Philip. ii, 5, 7). Nonnunquam et ad corpus videntur
, licel
dicla, quae ad deitatcm sunl primipaliter referenda
nem ejus primus sermo denuntiet , consequenter ,

lamen inlelligimus Deum. Et cum dicit invisibilem

tit est : Filius hominis c quidem in ccelo (Joan. m,
,

licct cum qui videri a mortalibus nequeat, principa- 13). Rursus divinitati nonnunquam videnlur adscri-
pta quac specialiter referuntur ad carncm, ut est
liter sonet, et ex collation'e nostra id quod non su-
Si enim cognovissenl , nunquam Dominum gtoriw cru-
mus ei qui nos fecit assignet , consequcnter tamen
cifixisaent (I Cor. II, 8). D. Quare his quinque nio-
intelligimus Deum.
dis loquitur Scriplura de Filio? M . Distinclc quidein
CAPUT XIV. ideo secundum naluras loquilur, ut inconfusas eo-
De significationibus Trinitalis.
rum proprietatcs ostendat ; communiter, ideo ut
D. Quot modis Personas sive b
substantias divi- asserat uiiitalcin. Allernat vero humana diviuis el

* Juxla Gr. ivfSapru». Alii lamen codices el Pa- h l.eg. tubsislentint.

tres nonnulli leaunt 'iSenira. immortali ul liabcl < Leg. forte, qiti e.l.
Vuljr.
83 Jl.Ml.ll 24

divina lininanis, ut ulrumque nnius Persone indi- A ab eo ordinata : et Foriis, co quod poluit, qitae tam
visumque monslretur. D. Qm.t modis solct Filii bene et sapicnter voluit, adimplere. 1). In Deo, Itxe
ignificaji Persona? M. Duobus : ct ipse principali- essenlia sunt, an voluntatesl M. Deus simplex est,
ter quidcm signilicaiur, cum Christus dicitur abso- nec est in eo aiiud essentia quam volunlas unde et :

lutc. Nam cuin alii Clnisii vocantur, allerius quidem omnia noinina oporalionis ejns, licet inier se delini-

dicunlur, ut est, Cliritlui Domini (/ Heg., xxiv, 7, tionibua differant, apud ipsmn tamen nulla differen-

-11), aut Christus meus (Psulm. < iv, 15). Solus aulem lia vel diversitas invenitur. Ilaque et essentia vel

Deus naturaliter Dei Filius Christus absolule dici- natura facit, quia ei niliil accidens cst; et tamen

tur; nnde ct lioc solius ejus csse proprium declara- etiam voluntate, quia nibil neccssitaie efficit, aut

tur. Conscquentcr vero iutelligitur Persona Filii; el coaetus. Non enim, sicut ignis nalurali necessitate

ex illis Iribus quibus et Patcr, et ex ipgO Paliis vo- uril, am npes naliirali neccssilate fabricanl ccras, vel

eabulo, et ex Spirilu sanclo; quia cl Spiiilus dicilur telas aranea:, ita eiiam Deus operalur ; sed Deus ideo
Patrisel Filii. natura ve! esscn ia facere dicilur, ne voluntns in eo
f' uasi a ' ill( * a '' ( lll( ' demonsirctur et idco voluntaie,
C \PLT XVII J :

( ,lia
»
nil,il 0Derari compellitur sed csse.uialiler v,.!t,
Quot modis siqnificatur Persona Spirilus sancli. ;

ft et voluntate subsisiit. D. Da specialiter ad crealio-

D. Quot modis significatur Persona Spiriti.S san-
nem perl||ienlia- M „, cum ^^ Factorj ArtifeXt
rlii M.
omnes gentes
Principaliter uno, ut legilur
in nomine Patris, el F,lu,
: llc,

Spmius
et
baplizate
Cfealor> et simjlja
dispont re> ut est
, .
.
^^
Fecil salulem fa medig
dica(ur el ^^
Unx
prQ
(ft>
tancti (Mailh. xxvm, 49). Et ilerum : Templum emm lxxm> H) .

ge(J Um( secun(Jum specie n providcnlia3

,
,

Spintus sancti (l Cor. vi, 19). Consequenter yero

tstis dicitur D Da qiia} ad prov jdeniiam specialiler per-
etgraiia quam ipse largilur, quaj ipsa sinnliter san-
tinenl. M. Ut cum dicilur Adjutor, Pruescius, Oiin.i-
ctus Spirilus dicilur, ut est Spirilus sanctus super-
:
potens, et similia. D. Da ad praeparaiionem perti-
(Luc. 35). Et Accipite Spiiitum san-
veniei in te r, :
nentia fuiurorum. M. Ut cum dicilur Via, et Spes,
ctum (Joan. xx, 22). Simililer et ex bis quibus divina Refugium, el similia. D. Da ad evenium praeparalo-
signilicatur essenlia, vel opcralio, vel ad crealuras rum pertinentia. .1/. L't cum dicitur Exsultatio
collaiio, sicut et de Filio diximus : sed et Pairis Gaudiuin, et caetera siinilia. Omnia autein ad <pera-
Fihique Persona Spirilum sanctum significat conse- tionem pertincniia, a non in omnibus tantuin, sed
quenter; quia quiclquid boruin dicamus, eiiam Per- eliam in yerbis, vel revelalionibus similibus cogno-
sonam sancli Spiritui aul cooperatricem aut consub- SC untur. D. His tanlum modis divina operalio decla-
stantialem iulelligimus consequenter. q ratnr ? ji/. e si a ] ills nguratus modus, cum ex l.umanis
CAPUT XVM. operalio divina significa:ur. /». Quot modis fil? M.
Quid habenl commune vel proprium Personcn Trinitatis. Duobus. Cum aut qure ad animum noslrum perlineut
(iguraliter dicuntur in Deo, ut est furor, et ira, et
D. Quid l.abenl proprium Persona? singulae Tri-
poenilentia aul ea qu* ad corpus tractamur, id est
nitalis? M. Quod Patcr nunquam dicitur Filius, nec
:

pedes, manus, digiti. Aliquando enim et bumanaj

conjunctis sermonibus, Spiritus sanclus; licet divise
sanctus. Nec Filius Pater operaiiones trnnsfcrunlnr ad Denm, ut cum diciiur
et Spiritus dici possit et
Apprehende arma et sculum (Psal. xxxiv, 2). Oiiinia
proprie dici polest, aul conjunctive Spiritus sancms.
nomen lamen b;cc pradiciis quatuor speciebus operalionis,
Nec rursus sancto Spirilui Palris aul Filii

Personis communia? pro sentenliarum qualiiaie jungenda sunt.

ascribiiur. D. Qu;e sunt bis

M. Omnia qua3 ad signilicalionem aul essenliae, aul

CAPUT XX.
Quibus modis e.x collutiune ad creaturas Deus signifi-
operaiionis, aut ad crealuras collalionis pertinere
calur.
noscuulur : unde et consiat Trinitalcm unius esse
D. Quot modis ex collalione ad creaiuras Deus si-
subslanliic. D. Palris et Filii el Spiriius sancti voca-
gnilicatur? M. Duobus : affirmalione ct negatione.
quid in bis Personis signilicalur? M. lamuin n Confessione
bulis, M
„ ..
u quidem, cum ea dicunlur de Deo, qua;
quod sunl. Nam
.
,

qu.d sunl
,

ul supra dc Do .

diximus)x
juxta eumdem modum nulli creaturae conveniunt; ut
sermo non polest explicare.
est, Simplex, el Veltisius dierum, Anle omnia, et
CAPUT XIX. Spirilus : id est incircumscriplus, et Primus Novis-
Per quol species divinitatis operalio designelur. simns, et similia. Ila;c enim omnia ideo de Deo di-

D. Pcr quot spei ies divinilatis efficienlia sive opc- cuntur, quia nulli creaturae (ejus collatione) conve-
raiio designalur, quam Crajci EvtpyeLocv nuncupant? nhmt. Per negalionem autem collalio fit, cuin
}I. Qaatuor : aut crealione, aut providentia circa praBposilionc privativa, ea in Deo negaultir qua; in
crealuras, aul futurorum ci.ca eas prseparalione, aut creatura sunl : ut esl Ingcnitus, Incorporeus, Incrca-
prapparatoriini exitu vel evei.tu. D. Da ad operatio- tus, lncorruplibilis, lmmorialis, Impassibilis, et simi-

ne.u perlinenlia. M. Ut cum dicilur Bonus; cx eo lia. D. Quid ergo? I.a;c ve.rba nimquan. de crealura
l.iafine quod qu;e non crant, esse fccit ac facil : ot dicunJur? M. Dicuntur quidem, scd non sccundiim
Sapiens, eo quod lam mirabiliter cnncta ccrniintii eauidem raiioncm. Nam cum liomo dicitur simplcx,

* AdJe;ilu;n \ideiur rebus, cx cCmleUu.

55 DE PARTIBI 9 DiV. LECIS UB. II. tt>

BM <juia composiius non cst (solius cnim Dei est A sed quia aliquos lalct. Similiter ct ca lera dicuntur.

homo D. Quse sunt collaliva, qux de Deo sic dicunlur ui ile

e>se essenliam simplicem), sed simplex cl-ci-

duplicitatem. Sic ct cum creatuia dici non possint? M. Quae in co suinnia suut
lur, quia uon babet doli

non quia a nullo, in quan- et singularia, ut lngcniius, Scmpiiernus, Siue initio,

d.ciiur aliquid inflsibile,
non potesl ilioc cniir» solius Dei cst), et similia.
t iii csl, videri

LIBEH II.

ferebatur super aquas (C.en. 2). D. Sequere ordinem

CAPUT PIUMUM. i,

generalionis. M. In prinripio, die prima, lux f.icla

Quid de pnvsenti saculo Sciiplura significet.
esl : secunda vcro di.', firmainenlum : terlia, niare
D. Quoaiani satis diclum quot modis de Deo Scri- quarta, luminaria cccli quinia,
ct terrae nascentia : :

piura loquaiur, uunc re(|uiro qiiae, <le praesenti sae-

nalanlia et volalilia : sexta, reliqua animalia et lio-
culo loquens, Scriplura significat. M. Quaedam quin-
mo. D. Quae est in ipsarum creaturarum operatioue
que aul generationem cjus, id est ciealionem, aut
distinclio? M. Quod quaedam ex nihilo facta sunt, ut
:

gubernalioiiem, aui accidenlia naluris, aul eveuien-

coelum, terra, ct c;etera quae usque ad compielum
tia voluntaiibiis, anl subscqucuii volunlalis evenlus.
diem primum diximns f.icla quxdain vero ex jam
i

CAPUT II. faclis primodie D. D.t borum probationes. M. Qoia

Quot mGdos et differentiai in operatione crcnturarum (|tioiies Soriplura ex aliquo factas res c u j
» i t osten-
Scriplura po$ueril. dere, aut palam significat, ul est : Producat terra

D. Quot modis generationem sseculi Sripiura signi- (Jbid., H), et : Producant aqua' (Ibid., 20), el siini-

ticavil? M. Tribus. Aut etiim snla Dei volunlate fa- lia. Atit ccrte cx sublili significalione verborum, ut
ctum aiiqtiid scnbilur, ul est : ln principio fecit Deus g cnm dicil : Fial ftrmamcntum (Ibid., G), ulique signi-

caelum et tcrram (Gen. i, I). Aut volunlale simul et ficat fuisse aliquid fluidum ac liquidum, id cslaquas :

voce, sive pra:ceptiva, ut csl : Fial iux (Ibtd., T>), ct : quae ul solidalac ostenderentnr, (iruiamenliim voca-
Fiai firmanientum (Ibid., G); sive dcliberaliva, ui, est: lum est, quod liebal. El rursus Iuininaria detivaliva
Faciamus hominetu ad imaginem el similitudiuem no- appellavit, qiutj quario die facta stint : ulex lumine.
siram (Ibid., 2G). Aul voluutale, voca ac delinilione, pritno die opernto, facta monstraret. In liis autem
ul est : Crescite, el ntutt plicamini, el replete terrnm qtire primo die facla snnt, neque aperle, neque snb-
(Ibid., 28). Et ilerum : Germinet terra herbam pabuli tili verbo factum alkjuid declaratur cx allcro. D. Ni«
ferentem semei: secundum genus suum, cl ligntim fiu- Nil ergo post piinnim diem ostenditnr, cx nou cxi-

ctiferum [aciens fructum, cujus semen stt in co ad si- stentibus factum? M. Sola bominis anima : in quo ct

militudincm ejus in lerra (Ibid., II), et caetera quoe Itoc ad ostendcndum quia cum alia aut ex uihilo, aut
post seplimum diein, usquc in finem sacculi | er par- ex jam factis facta sint, solus bomo ex uiroque com-
tes nperatur : ex illa enim delinitione provcniunt. poiutur. D. Quas alias differenlias creaturis aseribi-
D. Est in bis trtbus sliqua differenda? M. Esl, quia nuis? M. Quod ca qtiae primis sex diebus facta sunl,
ea quae sola voluntate \el eliam voce suut facla, no- nnn naturaliter, neque ex similitudine provcncrunt ;

viier facta suni ;

quac vero definitione , illis jam r reliqna vero quoe liniil naturaliier, ex divina definr-
similia quae facla noviler diximus. El rursus illa tione nnscunlur, exccptis scilicet miraculis. D. Da
quidem in sex primis diebus, bxc vero donec saccu- tertiam differentiam. M. Quod treaturaruin aliqu.p,

lum stabil. D. Da oidineni per scx dies factatum id cst raiionales, tt

propter se ipsas factae stuit, ut

rerum. M. In ipso quidem principio condilionis facta angeli ei botnines. Beliquae vero non propter sc, sed

sunt cceium, lerra, angcli, aer et aqua. D. Comproba propter praediclos angelos aut homines faciae noscun-
angelos, et aquas, el acrein facuim. 3/. Facla <|ui- tur. Iloino vero principaliter, secundtim aniinam, pro-
dein ex bis Scriplurse locis oslendiiur, ul est : Qui pter se b intelligendus cst faclus. Nam sccuiuliim
fucit angelos suos spiiitns (Psal. Cllt, 4). Et : Laudale corpus conseqiienler. D. Quid autcm? pra.'ler bomi-
lum, oiniies angelt ejus (Psal. cxlviii, 2). El : Aqua: nes ct angelos, aliie crealurae se ipsis inviccm non
(jum super cozlos sunt laudenl nomen Dointni : quoniam e^cbanl? M. Egcbant quidcm, non ad ulililatem ia-
tpse dixit, el facta sunt (Ibid., 4, 5). Et aer iu Scri- mcn, sed ad ornalum : uliles cnim sunt, non sibi,

pluiis cceli nomiue oslendilur; ul est : Yolucres cocli sed angelis vel iiominibus pro quibus etiam lactaa

(Psul. vn, 9), cuin tcrttnn sii aves in aeie volatc. noscttniur. Ornalum vero eiiam invicem piaj^lant :

Coeluin aulein ostendimus faciuin. Quod vcro prae- quippe el ccelum inornalum sine ccelcsiibus liimina-
cessc rinl ista caetcras crcaliiias, in angelis, Scriplura ribus Ittit, ct luminaria ipsa, ne superflua facta cs-
n
demonstrat, dum in laudibus c.i benedictionibus crea sent, vidcntium oculis indigebant; et mare inorna-
turis caeieris pr;cponuntiir : et ratio id posttilal; opor- tum, doncc aut locum stitiin reciperet, aui aaimalibua
tuit enitii tu terrenas cceleslis crealura prxcedcrel. hnpleretur ; et terra incomposita, praeier habitatilium
De aquis vero ip>a Scriptura d.c l quod SpirUua Dti vcl nascentium usum; el irralionabilia animalia, sicu

Id csi, non "pr^ptcr nl as crealuras afioquin : ronsiai lininines ct angelos.

cnim uou propter se, sed propier Deuni creatos csse 1
MjIiih itttelHyibilit.
tl Jl MIJI »d

liominis rcgimiiie inepla ; ei herba?, ahtcule nnima- A aliqua fnctn ittnl, corporea suui : incorjiorea autern
liutti iisn, Ruperlluip. lia oinnin egeni invicem vel lii« ucque ipsa ex aliquo, neque ex ipsis facla suut ali-
qiiffi pcr dics si'x fncla miil, vel liia qoas qnolidic (|ua. Haec vero iocorporea accipieoda sunt, non sirut
linnt. Sed, Ut j:nn ilixiinns, :iliml C88C im omj.osi Jtim, Deus incorporeiis dicilur , ejus cnirn comparalione
alitnl nlilc incompoiilum, aliquid per se tnile altcn niilil incorporeiim est, licul nec irnmorlale, nec in-
declaraiur. I). In omainenlo ipso aliqon cst differen- visibile. Alius enirn rnodus csl quo bac veiba soli

tia? M. Kst. N;iin aliqua hi sex diebiis ornata sunt :

divinitali convcniunt, alitil quo de cicaturis loquitur,
ut coelum luminaribus, ( l lerra herbis, et piscibus sicul animabus vel angelis. D. Quomodo sex diebus
mare. Qusedam doncc niundus vivit ornantur, ul Deus dicilur operatus esse, et seplimo die requie-
inarc navigiis, ct lerra xdificiis et cxt|ris qux liu- visse, si nec faciens aliquid laborat, ut necessaria ei

mano conslrutinlur ingcnio, cl homo ipse scientia. requies credatur, nec aliquando cessai, Domino in

Quxdam vero dccorem suum in futuro recipient, ut Evangelio dicente : 1'ater meus usque modo operatur,
corpus incorruptionem, ct mortalia immorlalitaiem, el ego operor (Joan. v, 17)? 31. Sepiimo die rcquie-
el cceleste regnum babitationem sanctorum. visse dicitur Deus, non a creando, quippe cum quo-
Nolandum autcm in ornamcntis, quod eorum qux lidie ex ejus dispensatione ac providentia omnis
vei ingenio vel arlibus (iunt, in hominibus causa esl; B crealura renovetur el constet; sed boc significaturn
reliquorum vero in Deo. D. Da quartam differenliam. est, quod post illos sex dies nullam mundo incogni-
M. Qtiod qusedam simul et velul subilo creata emer- tam subslanlialem speciem, atil naluram novam inex-
scrunt, ut ea qu.c primis d ebus diximus facta, id pertamque creavit. D. Quomodo Deus mundum fece-

cst lierbas, luminnria, natantia et volalilia, nccvon rit, pcssumus quxrere? M. Hoc lemerarie magis
terrena animalia et quadrupedia. Quxdam vero non quam caute requirilur. Nullius euim divinae crealurae
simul, sed velut cum qtiadam mora, ut mare, lcrra, modum homini licet agnoscere : nam si scirel quis

liomo : ct ipsc cnim paul tim factus scribitur, sicut quomodo ex nihilo aliqua facta sunt, Crentori ulique
ci cxtera. D. Da quinlam crealurarum differeniiam. scientia ac potenlia par esset.
M. Quod qttxdam earuii) ratione caeleris prxsunt, tit

rationalia qtixdam vero usui habenliir, ut ccelest a

CAPUT III.
;

De his quoe ad gubernationem mundi perthievt.

luminaria ;
quxd.im naltirx necessitate obseqttuntur,1

ut aves et q adrupedes, et similia. D. Da sexlam D. Quoniam de creatione mundi tractaium est

differenliam. M. Quod ea qtiae. cxter s prxsunt, id cst compelenler, restat ut quaeramus, gubernalio ejus
quot modis signiiicalur? M. Duobtts aul enim gene-
rationalia, volunlate ac ratione movenlur ;
qux vero :

G ralis esl aut specialis. D. Qu» cst generalis? M. Per

usu ac necessiiate obsequuntur, natura movenlur. »

D. Ea quoe ex aliquo facla sunt, quot malerias ba- quam ea qux facta sunt, secundum modum quo facla

buerunt? M. Sex : terram, aquas, aerem, ignem, lu- sunt permanent; quod significalur, cum dictum est

Vidit Deus quia bonum (Gen. i, 4 el seq.) et Quia

men, costam. D. Da in singulis origines suas. M. Ex ; :

bona valde, et benedixit ea (Ibid., 31). Quod et hea-

terra, vireniia, planlaria et animalia; ex aquis, (ir-
tus David osiendit dicens : Ipse dixit, el facta sunt,
mamentum, mare, nalantia ac volatilia ; simul aulem
ipse mandavit, et creala sunt. Staluit ea in ceternum ct
ex lerra, aquis igue el aere, omnia qux per succes-
in sccculum sa;culi : prwccptum posuit, el non pratcr-
siones reiovanltir; ex lumiue, luminaria ; cx costa,
ibit (Psal. cxLvm, 5, G). D. Quac est gubernatio spo-
Eva. D. Ignis quomodo probaltir faclus, aut tir.de,

quando? M. Factum qnidein cialis? M. Per quam singula, et maxime rationabilia

vel el ex gencrali Scri-
guhernantur a Deo, sicut praeceplum in paradis», de
ptura possumus approbare, cum dicilur de Deo : Qui
ligno (Gen. u, 9). Sicut enim omnes creaturas divina
fecil ccelum cl terram, mare el omnia quce in eis sunt
conlinel virlus, ut maneanl ; ita eliam rationales di-
(Psal. cxlv, 6) : quia ulique etiam ignis in eis csl.
versis occasionibus erudit, ut proficianl.
Ex speciali prolessione : Lauda!e Dominum de lerri,
dracones, abyssi, ignis, grando, nix, glacies, spiritin CAPUT IV.

procellarum (Psa!. cxlviii, 7, 8), de quibus anle di-

D Quol modis fial generulU gubemalio.

xcrat : Quoniam ipse dixit, el facta sunt (Ibid., 5). Et D. Generalis gubernatio in quot species dividilm ?

rnrsus : Benedicite , omnia opera Domini , Domino M. Iu duas : aut enim successione constat, aut statu.
(Dan. iii, 57) ; et suhjunxii : Benedicite, ignis el astus, Successioue, ul homincs vel jumenta caeteraque quae
Domino (Ibid., GG). Utrum vero ex nihilo, sicut cl morte vel corruptione perettntia, renascentium simi-
alia, faclus sit, an ev aliquo, dtibitalur. Plures enim litudine renovanlur. Siatu autem, ut ea qux* his pas-
volunt ccelestitim Itiminarium esse parlicul un ;
quippe sionibus non subjacentia, mundanis molibus obse-
enim nunc ficqucnler videmus homines certo modo qutiniur , ut coelum, sol, et stella?, el cxtera. D. Qux
ignem ex solis radiis muluari : quod si iia esl, primo in eis alia dilTerenlia est? M. Quod ea quoe renova-
die faclus csl. Sed sapienlius hoc Scriplura lumcn tione solvunlur indigenl eliam quibusdam remediis,
qtiatn ignem vocavit, ut cx meliore tisu iiomcn acci- alimenlis et pluviis; nonnunqtiam el ministeriis an-
pcret. D. Da septimam crealurarum dilferenliam. M. gelorum, cxierisquc similibus. Ea vero qux non pcr
Muod omnia qtia^ cx aliquo lacla sunl, vcl cx quibus succejsioncm subsislunl, sine aliqna tali m •diatio-c «

* Ita rescripsimus pro meditatione. Edii.

 DE PA-IITIRU3 PIV. LEGI3 I.IB. II. 30
Jivinilus gubernaniur. Ulrum vero el in ip-is per A CAPIH VIII.

angelorum ministcrium aliquid agattir, secreia eldif- De tege per verba.

licilis quaestio est. D. Lex in verbis conslitula in quot pnries dividi-

CAPUT V. tur? if. In duas : aui cnim iiiiniulabile aliquid pra-

Quibus modis fiat guberitalio specialis. cipiiur, aul lemporale. /'. Quot sunt immutabilium
genera? M. Duo : dileciio Dei, et dilectio proximi.
D. Specialis gub-Tiialio quot modis fit? M. Tribus D. Temporalia pracepta in quot parles dividuntur?
aut enim a Deo lit, pro angelis el bominibos ; aulab .'/. In duas : aul enim diu servata sunt, ul circumei-
angelis, propter se ipsos et bomines ; aul ab bomi-
sio; aul parvo ten)|iore, ul uianiix' percei tio. D. Qusc
nibus, propter se. D. A Deo pro angelis et iiomini-
alia est legum differeniia? M. Quaj aul aliquid pra>
bus quomodo lil? M. Per legislaiionem.
cipiunt, ut : llonora patrem tuum (Exod. xx, 12) ;

CAPUT VI. aul aliquid vetanl, ut : Non occideb, Non moecliaberis

De legislatione et differentiit ejus. (Ibid., 13, 14).

D. Da terliam differcniiam. M. Quod alia sunl per

D. Legiblalio in quot parles dividitur? M. In duas :

naiuralem discreiionem, se utilia, alia propter illa nccessaria. D. Quac sunt

in t 1 in legem exlrinsecus
B P er se«HiafJI. Dei proximique dileciio. D. Qu;c
potitam. D. Proba naturalem discrelionem, legcm
dici. M. Dicit Apostolus : Quia gentes qua? legem non sunl propter alia necessaria? M. Ut Non occides; :

habent, naturaliter qum legis sunt faciunt ; hi legem bomicidio enim dileclio fralris expellilur et obser- :

non habentes, ipsi sibi sunl lex (Rom. n, 11) : scrun- vatio sab!)aii; in ejus Ciiim observaiione commemo-
raiio cst quielis Dei ab operatione crcalurarum, in
dum banc el Cain reus erat fralris sui occisi. D. E\-
trinsecus consliluta lex in quot parles dividilur? M qtia eelebriiale Dei ut conditoris dilectio signilica-

In duas : in opera, id cst acluum relribationem, el balur. D. Da quartam d fTerentiam. M. Quod quaedain
verba. prxcepta velut corporalia erant, ut de animal bus
mundis elimmundis, ac Iepra, et similibus. Quxdam
CAPUT VII.
spirilalia, ut : Ne oderis fralrem tuum in rorde luo
De lege per opera.
(Levil. xix, 17). D. Da quintam difTerentiam. M.
D. In opere per quot modos? M. Per quatuor : aut Quod quxdam sunt Vetcris Teslamenli specialiler
per generalem praesentem retributionem, ut est fru-
praecepta, ut de jubileo : (|iixdam specialiler Novi,
cluum rerumquc proventus ; aut per specialem pra> ul : Sic orabilis : Pater nosler, qui es in ccelis (Mallh.
6entein relributionem, ul est Abrabam in peregrina-
vi, 9) : quacdam utriusque communia, ul : Diliges Do-
lione ditatus,-vel Noe salvalus in diluvio ; aut per G mimm Dmm tmm ^ mlu XXII> 57. MarCt XVf 30;
generalem visibilem poenam, ut est fames generalis, Lue. \, 27). D. Da sextam difTerenliam. M. Quod
seu siccitas ; aut per specialem, ut Cain vel Saul aliqua praec*e)ita sicut sonant intelliguniur, ul cst :

pcena. Hxc enim omnia, ad medum legis, angelos Non matchaberts (Exod. xx, 14) : aliqua auteni so-
atque bomines crudiunt; quippe et angelos diaboli Cmhi feceris eleemosynam, nesciat
nant sicut res cst :

ruina perterruit atque firmavit licet credendum sit sinittra quid facial dextera lua (Matth. vi, 3).
:

alio modo angelos, alio bomines eiudiri. D. Quaj est

D. Da septimam differcnliam. M. Quod aliquorum
lolius legislalionis intentio, el in quo consislil? M. transgressio prseceptorum pcena punilur, ul est :

in discrctione boni ac mali quae vel in doctrina, id

:
Oculum pro oculo, dentem pro dente (Levit. xlv, 20)
est lide, vel in aclibus agnoscuntur.
aliquorum poena non habelur, ul : Panem sacerdoia-
D. Quare pcenas et retributiones prasenles dixi-
lem comedi ab eo qui sacerdos non eral (/ lieg. xxi,
mus? M. Quia ipsa sunl quae ad vicem legis erudiunt.
C; Matlh. xn, 4) : aliorum vero cliam laudabilis
Nam futura et aeterna nec patientibus, nec videntibus
transgressio esl, ut est : Si reddidi rclribuentibus mihi
proderunt, ubi jam pccniienliac non erit lempus. D.
mala (Ptal. vu, 5). Lex enim tunc jubebat malis
Haec gubernalio, per quos ministros in Scripiuris li-
mala restilui tt
. Invenilur ergo conlemptus legis esse
g.tur facta?M. Nunnunquam Deus per se ipsum, ut D i auda bili s . D. Da cctavam differenliam. M. Qnod
Adx praecepil ne tangeret lignum nonnunquam per ;
aliq „ a p r3e cepla ad f.dem perlinenl, aliqua ad mores :

angelos, teslanle Apostolo Quia si per angelos lo-

:
quorum «ubdivisio admodum prolixa cognoseilur.
cutus strmo faclus esl firmus (llebr. 11, 2). El rursum
primogenila iEgypti angcli manu dicunlur cxsiincla
CAPIT IX.
(Exod. x.i, i9). Aut per liomines, sicul per prophe-
De angelica gubernaiione.

ta.s. Aul per bestias, sicul per serpentcs in eremo D. Angelorum propler se ipsos ct homincs guber-
(Num. xxi, 6), atque similia.
Et per haec enim, vclut nalio quomodo fil? M. Palam quidem in Seripiura
quamdam substaniialem ac materialem legem, a ma- non tamen cum
legiiur : in ea dicantur esse angelo-
lisprohibent propler quaj ingerunlur; et ad
bona runi gradus et ordines, alque discursus propter I111-
propler quorum rclributionem oratur,
impelluiit. manain vilam, ut pro Tobia cl D-mielc c( aliis, sine

• Cauie isia lege : nam lex non jubebat priTatim nec lnijus iransgressio bona. Brami m 1 1 . Indic li
mala malis restiiui, scl jundice, aucioriiate pubhca : bror. expurgand. lom. I, pag. 57.
 t , i

51 JLNILI! 38

dnbio significanttir quod injuncla bibi in inundo ne- A egestate lorqueUir. Aul cerle ncque his, nequc
golia gubernant : quibus cl siln consulunl duni olx;- illis utralibet rctribulio; ut pro Joscpli vendilo
diunt Creatori, et hominibus, dum eorum dispensa- [Gen. i., 18) nulla ultio Iratribus irrogalur. Nec
lioui prospiciunl. socer Moy»i pro regendo populo consilium dans
(Exod. xvin, 17), licct laudelur, a Deo aliqua mer-
CAPUT X.
cede donatur. D. Quas hujus diversitatis dicimus
Dc hunuina gubernutione per liomines.
causas? M. Aliquibus hic congrua rcpenduntur, ne
Hominum propicrse ipsos gubernatio quot mo-
D.
inuudus non putetur providenlia divina regi , sed
dis fit? M. Tribus aul enim pro republica quis :

casibus; simul ut et bonos bonorum copia consoletur,

hominum salagit, ut rex aut pro domo, ut paterfa- ;
el malos similium poena deterreal. At vcro inylis
itnl as ; aut pro se ipso, nt quilibet rnonaclius vcl
lelicilas permiltilur, ut boni probentur el discant < a
cgenus. D. Nullis aliis creaturis convenit gnberna-
conternnere qua; vident indiguis secum esse coiiimu-
tio? 3/. Omnibus quidem convi nil; cunclis cnim se-
nia : bonis aulcm scque accidunt mala. AuX utrique
cuudum suam naturam, velul prudentiam quamdam
generi nulla hic compensalionis imago concedilur
Creator inclusil, sicul legitur : Votui colligere filws
ut alibi el judicium ct plenam pro aclibus relriby-
tuos, tieut (jallina putlos suos (Matth. xxw, 57), Ct
B Lioncm certissime possimus cognoscere. D. Da quai-
similia. Sed neque inleruio Scriplursc est de irralio-
tum inodum. M. Cum ii neque mali aliquid per se,
nabilibus subtiliter edocere, neque in ca profieien-
neque boni gesserunl, bona parlicipant aul mala, ut
tium est desiderium in his quaerendis tempus atle-
infanles; aut forsitan neutra , ul sunt aborlivi ; de
rere.
quorum et stalu, ct merilo, causa subtilis dubiusquo
CAPUT XI.
tiaclatjs est.
De accidentibus nalurce.
CAPLT XIV.
D. Quoniam de gubernatione mundi saiis diclum De liis qua: ad futuium swculwn peilinent.
esi ,
quse sunt naturis accidentia? M. Divinae quidein
D. Quoniam omnes regnlarum parles de prsescnti
naturse nibil accidit cum enim sit incomprehensi- :
sujcuIocomplevimus, qua3 ad fuiurum credimus per-
bi!is , et semper eodem modo se babens, non recipi
linere? M. Qualuor quidem. Aut enim acceplalio cst
accidenlium diversitatem. D. Quac certe acciduut
sive vocatio, aut figura, aut praediclio, attt eOectus
creaturis? M. Slare, ut terrse, secundum Scripiu-
vel exilus praedictorum.
lam ; nioveri , ul coelo, igni, el aquis cseterisque
enasccniibus. Deinde tempus, locus, numerus. Om- CAPLT XV
nia enim el aliquando coeperuui, et alicubi sunt, et LJ De acceptulionibus.

inium vel plura. Iteni accidunl, generari, corrumpi, D. Quam vocamusacceplationem sive vocalionem?
saniias, a?griludo, forma ,
positio , artium discipli- M. Eam,scilicet, qua Detisquosdam homines vel popu-
narumque capaciias. Ilein crescere, nutriri, sentire, los specialis gratia3 bcneficio sibi conciliare dignalur,
vivere, mori, inter se ditTeire, el esse conlraria. plusque circa eos t|uam circa cseleros homines di-
Insuper ordo, cousecuiio, cohserentia, hisque si- vinte indulgeniise et quasi familiares favores ostendii.
rnilia alque conlraria ; nec tainen singulis, uni- D. Quot sunt acceptaliones? M. Decem. D. Da or-
versa. dinem acieplationum. M. Prima e-l beati Abrabx';

CAPUT XII. secunda , Isaac; tertia , Jacob et ex eo natoium duo-

De accidenlibus voluntatis. decim patriarcharum; quarta , tribus Juda; quinta,

totius populi in ifigyplo ; sexta , sancti David ;
D. Quoniam satis diclum est de accidentibus na-
septima , domus ipsius David , el per ipsani lotius
turarum, dicendum nunc de accidenlibus voluntaii-.
tribus Juda : oclava, red tus populi ex captivilate;
Quid csl volunlas? M. Vis auimi inviolala sive spon-
nona, D mini nostri Jesu Chrisli secundum carnem;
tanea, secundum qusni diversse atque contrarise cogi-
quam sibi uniens Dei Filius ex genere Davnl, et per
lationes efhciuntur, el opera. Naluralis est in nobts n .,
v eum ex Abraham alque ex Adain omnium nosirum ,
boni malique communis discrelio; spontaneus autein
saluti remissionii|iie prospexit : decima, omnituii
molus in his quae jam discreta el sequenda suul.
gentium per dispensalionem incarnalionis ipsius L>
.
-

Ip^um lex quidem erudii; gratia autem procparat,

el Salvatoris nostri. D. Quid ergo ? Jusli et Deo pl.t-
adjuvat, corroborat, coronat.
centes ante Abrabam bomines non luerunl? M. Fue-
CAPCT XIII.
runt quidem quippe cum ftlii Dei
: appellali sint qui
De consequenlibus eventum toluntuiis. Enoch
ex Seth fuerant progenerali (Gen. vi, 2); et
D. Quse sunl consequentia volunlatis eventus? translalus sit; Noe pereuntis mundi renovalor d-
M. Quatuor. Qusedam enim in hac vita,autbona fecms; el Melchisedech suniini sacerdolis exem-
,

bonis, ei mala malis cveniunt, ut Abrahsc prospe- plum. Sed in islis non divina acceptalio, id est, spe-

rilas (Gen. xni , G), et Cain poena -(Gen. iv , 11). cialis illa familiaritas ct favor ostendilur ; sed ipsoruin
Aut conlra, bona malis, ct mala bonis, ul dives qui justilia declaratur. Ad Abraham vero Dei frequens

ill Evangelio usqne ad morlcm felix dcscribitur alloculio el quasi convictus , ac per singula dispcu-
(Luc. 16, I!
1

), c coniia Lazarus ukcribus atque satio, probalionis promissa prxmia, in posteros rc-
 ,

DE PARTIBUS DIV. LEGIS LIB. II. i

t-mlatio , vim mirani divinx acceptalionis ostendunl. A GAPUT XVII.

Similiier ct circa cxleros supra dicios ,

pccnliaris De differenliit lyporvm.

.
;
uidam divinilalis favor, et qua>i pet singulos vilffi
D. Quot sunt lyporum vel liguiaui.n modi ?

actus palam dispensata gubernalio, praccipuum gra- M. Principaliter qualuor. Autenim grala gratis signi-

li.u declaral auxilmm. D. Quare hxc ad futurum sae- ficanlur, aut moesta mcestis; aut grala mecstis , :.ut

rulum ilicinius perlinere,.cum in praoscnli gesla gratia moesia. D. Da exempla per singuloa modos.
Binl? Qnia unaquaeque res cx efleclu perspiei-
.»/. .1/. Grala quidein gralis signilicaulur, ut Domini se-
nir, eteadem esl facli causa, alquc facieniis inienlio. cuiidum carncm rcsurrcclio ct in coelis habilatio,
D. Proba liarum acceplalionum causas ad fulura re- formae noslrae resurrectionis, ct fulurae juslis in ccelo
spicere. M. Ceutiuin lides pro spe vitaa aeterna' re- liabitalionis inilicium , sicut dicil Apostolus : Monui
li-i ncii\ scquilur Chiisliauam. Nam Chrislus ipsa enim eslis , ct vita vcslru abscondita est eutn Chrislo in
Dominus loio doclrinae suae remedio acluumque mi- Dco (Coloss. , iii, 5). Mcesta vcro mccslis praeligur.ni-
raculis, ncc non resuireetione aique ascensione lur, ut diaboli angelorumque cjus dejectio, et fulurac

fuiuraiii vilam docuit, proraUit, approbavit, indul- pcenx' repromissio, figura est corum qui pro simili-
Bit. Jam caeteras acceptaiiones ,
quis pro Domino tudine operum pocnis snnilibus deirudenlur; sicut

-ai r uiicntisquc ignorat effectas ? Ipse Abrabam, B ct beatus 1'eirus cadem forma ad deterrendos ulitur

Isaac, Jacob, promittitur salutcm genlibus collatu- peccalorcs, diccns de Deo : Quia et ancjelis peccan-
rus. Piopler eum Abrahac semen a caeleris genlibus tibus non pepercit , sed carceribus caliginis trudidit eos
segregatur ; ei propter ipsum Jud.u tiibus et bene- (1 Petr. ii, 4 ). Terlius modus est , cum moestis
diciione pracellil, et in captivitalera ultiraa ducitur, graia significanlur, ut Adae transgressio lypns fuit

el prima salvaiur; quia cx ipsa Dominus carnein juslilbe Salvaioris noslri, sicui bcatus Apostolus
Burapsisse dignatus csl, adeo ut e.\ illa Judx'i fuerint doccl : Quia sicul per inubcdiontiam unius hominis
nuucupaii. Ipse, Davicl domuiquc ejus ac tribui re- peccutores consliluti sunt multi, sic etiam pcr obedien-
pr.iinittliir, in perpetuum deejus semine regnalurus. lium unius hominis jusli constiluentur multi. liegna-
Igiiur si fidcs gcutium pro vita fulura, Chrisli incir- vit cnim mors ab Adam usque ad Motjsen , eliam in eos
nato pro lide genlium fuit facti* omnes acccpialio- qui non pccc.iverunt , in similitudimm transyressionis
iuim series ad futurum saeculum pertincru ex ipsa Adiv ,
qui est forma futuri (liom. v, 19, li), id est,
inicnlione colligitur. llaec autem omnia etiani iNovi typus. lu Graeco cniin, ttjpus, specialiter legilur.
ac Veleris Testamenti teslimoniis lacile comproban- Secundi ergo Adain, id est , Cbristi ,
gralia, foima
ttir, cuin ubiquc dispersa sint. vel typus fuil transgressions Ad;c per conirarium
,

CAPUT XVI. C scilicct, figurala. Quartus modus est , cum gratis

De typis. m*esia figuranlur, ut bnplisma ; elenim ligura est
D. Quid esi typus? M. Quam nos figuram dicimus, moitis Domini nostri .lesu Cbiisti, sicul dicil Aposto-
sive fonnam ; sicut dicil Apostolus : Omnia enim in lus : Quotquot enim baptizali eslis, in morte Jesu
figura contingebanl illis (I Cor. x, II). El ilerum :
Cliristi bnplizati estis (Rom. vi , 3). Quid eniin aut
Adam qui est forma (uiuri (llom. v, 14). Nec enim bapiismate gratius, ubi a peccaio purgamur, et quo
abs re esl unum aliquid multis signilicari vocabulis. liln Dei eflicimur; aut morte moesiius, ad quam
D. Quid M. Praesentium
est ergo lypus, sive figura ? , ipse quoque qui eam fuerat sponle sumplurus, ta-
aui pr leiitarum aut fulurarum rerum ignotarum
i , , nieu moesius accessil? D. Quae alia typis accidunl?
per ppcra ( secundum id quod opera sunl nianife- ) M. Teuiporum diHcrcnlia. Nam quaedam antc Legem
staiio. D. Da pracieritorum lypos. M. l'i est cate- suni , ul Abcl a fralre occisus Chrisli pas-ionem
cliunicnoriiin buinililas ; lypum enim gerunt Adae praefigurabat (Cen. iv, 8) : et Noe arca fccclcsiam
paradiso exclusi , et ex conscienlia delictorum di- (Cen. vn, 7) ; el caelera similia. Quacdam vero sub
vinuin ineluenlis aspeclum , propter quod et per Lcge , ut ipsius Moysi mors, el Jesugloria. Qiwdam
publicum capitibus leclis iuccdunt. D. Da in pr,c sub Gratia , ut baptizatorum indumenta, ct sacerdo-
scilibus. M. l'l Aaron veslis, qua duodecim Iribuum D lum vesleSi el domiuici corporis paiticipalio, et sin-
nomina lapidibus insita geslabat, ostendens se quo- gula alia : quie oinnia typis moustrare, non ad re-
damniodo pro omni populo supplicare. D. Da de fu- gularum doctrinam, scd ad expositionem lexius per-
turis. M. ln bis nulla est difficullas lamcn ex su- :
tinet. D. Qua rationc liguras sive lypos ad fulurum
pcrlluo, ut in duobus filiis .l»aac duo Teslamenta saeculum dicimus pcrlinere? M. Quia Velers Testa--
monslrata sunt (Gal. xiv, 4). D. Quoniam ct de menli ligurae ad Novum intenlior.e respiciunl; No-
propbetica similem peic delinitionem diximus, quid vum aulcm figurac vitac beatitudinem rcpromitiit; et
iuieresl? M. Quod in propbetia , verbis ( secundum sic oiunia ad 1'uturi sacculi spem ex ipsa inlentioue
lioc quod verba sunt ) lulura significantur ; lypis au- currunt.
lem res declaranlur. tx rebus possunt lamen baec
CAPLT XVIII.
cluo et ila dcfiuilione misceri, ut dicamus quia pro-
De pnvdii tionivm.
phetia csl typus in verbis, secuuduin id quod verba
suiii : et contra, typus prophetia esl de rebus , in D. Quoniam lyporum regulau\ diximus, dc pr.r
quantum res esse noscuntur. dictione videamus. '^uid cst jracdicilo? J/. Futura-
33 JUNM.ll

runi , el incert.arum rerum vcrois (iu quaniiim verba A aliquoruin gencrationes el noniina, ul Isaac et Sam-
suut ) manilestatio. D. Quae accidunt pracdictioni- son. Aut sublitnitas posterorum , ul : Heges ex tc

bus? M. Principaliler tria : quod quaedam anie exlenl (Gen. xvu, 6). Aul molu.s exilus, ut esl : Tu
Legein fuerunt, quaedam sub Lege, quxdam sub aulem ibis ad patres luos cum pace, nulrilus in sene-

Gralia. ctute bona (Gen. xv, 15). Aut dilfereiilia populnrum,

ul est Populus populum prcccedel, et major serviet
CAPUT XIX. :

minori (Gen. xxv, 23). Aul abundaniia est , ut est :

De prceatclionibus anle Legem ,
quol modis faclcc
sunt? Dabil tibi Deus de rore coeli , et de pinguedine terrce
pleniludinem frumenli et vini (Gen. xxvn, 28). Aut
D. Ante Legem praedictiones quot modis factse
sunl? M. Quinque. Aul de gencralilaie communiler, divinum auxdium, ut est : Ecceego tecum t.um custo-

ut est : Proplerea retincjuct homo patrem et matrem diens in omni via (Gen. xxvm, 15). Aul saccrdolii

et adluvrebit uxori suce, et crunt duo in carne una vel doclrinae electio, ut esl: Dividam eos in Jacob, el

(Mail. xix, 5). Et rursus : Maledicta terra in ope- dispergam eos in Israel (Gen. xlix, 7). Aut fortitudo

ribus tuis (Gen. m , 17). Hoc enim ,

per unum omni ,
el haereditalis immutabilitas, ut est : Catulus leonis
mei a ascendisli recumbens dor-
lium .iiio generi praedictuni esse cognoscitur. Aul ex Juda, ex radice filii ;

parte vel niedio , ut esl : Mulliplicabo dotores luos » misti sicul leo, et sicut catulus teonis; quis excitavit

(Jbid. , 1G). Lt : Conversio lua ad virum tuum, el ipse eum (Ibid., 9)? Aul proposilum vitae, ut : Zabulon
tibi dominabitur ilbid.). Hoc enim non omni bumano peregrinus inhabitavit , el ipse porlus navium, el sciens

generi, sed omnibus laniuni feminis dictuin, Aut sin- requiem, quia bona est (lbid. , 15), et caelera. Aut
guiaritcr, ut est : Et vocavit Adam nonien uxoris suce transgressio, ut dicil : Scio enim quia in fine transitus

Eva,quia ipsa esi maler emnium viventium (Ibid., 20). mei iniquiialem agetis, et declinabitis u via quam man-
Aut pro initio Veteris Teslamenti, ut est : Matedi- davi vobis (Deut. xxxi,2y). Aul supplicium, ut est :

etus Clianaan, servus eril fralribus suis (Gen. u, 25). Quia occurrent vobis mala in fine dieruin (lbid.) Aut

Aul pro Novo Testamenio principaliler; nam cum generalis e\pulsio, ut dicitur : Quia ipd amulati
dicit: Faciamus liominem ad imaginem et simililudinem sunt me in diis, et exacerbaverunt me in idolis suis : el

noslram (Gen. l , 26) : Venite, descendamus , con- eijo cemulabor eos in non gentem, in gentem insipientem

fundamus tinguas eorum (Gen. xi, 27) : ploralis nu- tradam eos (Deut. xxmi , 21). Aut virluiis effectum

merus I riniialis judicium est qui Novo Testamenlo atque mcrcedem , ul e»l : Quis habilabit in taber-
,

nacuio luo, aul quis requiescet in monte sanclo luo?

aperlius praedicalur. Et cuin dicitur : Sanyuis fratris

tui clamat ad me de lerra (Gen. iv, 10) passio Do- „ Qui ingreditur sine macula , el operalur ju->titiam
,

mini nostri Jesu Cliristi piaedicitur, Aposlolo tesle (Psalm. xiv, 1, 2), el caetera. Aut species panae, ut

in EpisloIa ad Hebraeos (Hebr. xn , 24) : quia con- est : Venit Gad ad Da id et annunliavit ei dicens,

spersio sanguinis Christi plus potuit ad Dominum Elige libi fieri aut Iribus annis famem super terrum ,

clamare pro nobis, quam Abel aut tres menses fugere a facie inimicorum tuorum per-
s-anguis clamaverat
contra fratrem sequenlium te , aui iribus diebus fie.i monulilatem in
terralua (II Reg. xxiv, 11-15). Aut sigoa, ut est
CAPUT XX. :

El hoc tibi signum, quia unxit le Deus regem super

Quot modis sub Lege praidictioncs faclae sunl.
hcereditatem suam (I lieg. x, i),et reliqua. Aut
D. Sub Lege, praedictiones quol modis factae sunl?
electio prophelia; , ul est : Et lu, puer, Propheta Al-
3/. Duobus. Aut pro his rebus quae sub Legc factae
tissimi vocaberis (Luc. i, 7&)'. D. Da praedictiones
sunl, aut pro his quac sub Gratia.
de gentibus pro populo. M. Ut est : Manus ejus su-
CAPUT XXI. per omnes, el manus omnium super eum (Gen. xvi, 12).

Pro rebus sub Lege facis Et : Surgite et exile ex loco hoc, quia co.Aerel Domi-
,
quol sunt prccdictiones.
nus civitatem (Gen. xix , H). Visiones quoque Na-
D. Pro rebus quaa sub Lege facla^ sunt, quot pra--
buchodonosor et Pbaraonis, aliorumque regum vel
diciionum species invenimus? M. Fere viginti duas.
D gentium pcr prophetas dicta?, gencrales quidern cau-
Aut enim auginenium populi praedicitur, ut esl ad
Abrabam sas referunl; ad populum tamen spectat inteulio,
: Et eris in gentem grandem et multam
(Gen. xu pro cnjus ultione singula provenerunl.
Ant hoeredilatis promissio, utesl: Se-
, 2).
mini luo dabo ierram lianc (Ibid., 7). Aut segregatio CAPUT XXII.
indigiiorum , ut est : Ejice ancillam hanc el fitium De prcvdiclionibus sub Lege in Christo.

ejus; non vnim heeres eril filius cum D. Quot suul

ancillce fitio li- modi pracdiclionum in Christo?
bercc (Gnl. iv, 30). Aut vindicta in adversarios po- M. Fere viginti sex. Aut de mirabilibus ejus con-
puli, el merccs in amicos, ul esl Benedicam bene-
: ceptu et nomine, ut esl : Ecce Virgo in utero conci-
dicentes te, et maledicam ma!edicenes le (Gen. xn, 3). piei, el parict pllium ; et vocabunl nomen ejus Emmanuel
Aut liberalio populi ab inimicis, ul esl Peregrinum : (Isa. vii , 14). Aul de loco nalivitatis, ut esl : Et
erit temen tuum in terra non sua, et exienl inde
cum tu , Delhlehem, civitas Juda, nullo modo minor es in ci-
prwoaratione magna (Gen. xv, 3), et caeiera. Aul vitatibus Jttdce '
ex te enim prodiet dux qui regcl popu-

• Vulg., fili mi. El mox, Itabitabt pro iithabitavil.

 ,

37 m pAnriiii s div. legiS un. n. 38

lum meum Isracl (HIuli. v, -2). Atil pro his qti;e in A \> l
' HJ" «'' '" "'"<"'««• 'p«e autem vulueratus c.t prop er

ul esl Priusquam scial puer iniquilatcs nostras, el inftrmattts esl propler peccata
rudiinenlis pessil; :

r
cognoscere malum , et eligcre bonum (Isa. vn, 10). nostra (lsa. Llll, .--. >). Aul divisionciii vesliinenlo-

aique judicio, ul esl Dilexisti riitn ejus , ul : Diviserunl sibi vestimenta mea , cl tu-
Abl de jtislitia ejtis :

iuttitiam < t odisli iniquitatem ;

propterea unxil te per vestem meam miserunl tortem. (Psalm. xxi, 19).

Deit, Deut tuut, oleo Iwtitiw prw participibus tuit Atil restirrcitionem Domini, ut : Non derelinqucs ani-

(Ptalm. xliv, 8). Anlde diviuiiate ejus, ul esl : Ge- mam meam in inferno, nec dabis Sanctitin taum videre

nrationem ejut qnis enarrabit (Isa. j.iii, 8)? Aut de corruplionem (Psulm. xv, 10). Aul vocalionem 1 ilii

visiiatione assuiuplionis hutnaiuc, nt esl : Quid est secundum assumptam humilitaiem , ul est : De
liomii, quod memor es ejus, aut /ilius liominis ,
quia Aigtjplo vocavi filium meum (Ose. xi, 1). Aut divi-

vititatti eum (Psnlm. vm, 5)? Aul pro unilaie nitatis ejus gencralionem antc principium , ut cst :

deilatis el carnis, ul est : Puer natus est nobis Ex utero ante luciferum genui te (Psalm. cix, r>).

(lsa. ix, 6) : el poslmodum addidit: Deusfortis. Aut Aut sccunilum ejus advcnlum : Ecce super nubes

de polcnlia ejus el regno , ut est : Ego autem consti-

ccr.li sicut Filius liominis (Dun. vn, 15). D. Omncs
hae pncdict ones de solo Salvalore c non iiitelligun-
lulus sum rex ab eo super Sion monlem sanclum ejiis

(Psalm. xi, G). Aut de inimicorum conf.aciione, ul B lur? M \

Duobus modis baDC S0,em,is «^cipcre. Quo;-
dain cnim ilt in ipsius pcrsonam prxdicia stint, ui
esi : Omnia subjccisti sub pedibus ejus (Psalm. VIII, 8).
aliis cnnven.ro non posint, sicut legitur : iVon
Aut de ejus doclrina, ut esl : Speciosus forma j.rtv
deficiel princeps ex Juda, neque dux ex femore ejus^
filiis liominum (Psalm. xliv, 5). Aut de e,us doc rina?

utililate, ul esl : Proptev veritatem,et munswtudine.n,

doncc venial cui reposita sunt (Ccn. xlix, lu). Q ae-

et justtiiam (Ibid. Aut pro miraculis, ut esl Et

dam vero sub altcrius persona; occasione tlictinlur,
, 5). :

ad Chrislum tamen intcllectu respiciunl : In le, el

deducel le mirabititer dextera tua (Ibid.). Aut de glo-
semine tuo bencdicentur omnes gentes (Gen. xxn, 18).
rilicatione quam jtiste a fidelibus suscepit, ul csl :

Pioplerea populi confilebuntnr libi in wl.rnum, ct m CAPUT XXIII.

swculum swcult (Ibid., 18). Aul de probalione praj-
De prwdictionibus ad vocationem gentium pertinenttbus
dicalionis, ut esl : Domine, Dominus noster, quam sub Lege.
admirabile est nomen luum (Psalm. vm, 2)! Aut
D. Quoniam praediciioncs de Chrislo dictas in
de sacerdolio , ul est : Tu es sacerdos in w ernum
vetori Lege probavimtis , da eas quaa de geniium
(Psant. cix, 5). Aul de judicio ejus alque juslitia,
vocalioue sunl posit.e. U. De vocalione gcnt uin pra;
ul esl r In
splendoribus sanclorum (Ibid. Et
4). l*i.
:
i«««.,. »/. jiciiones fere decem el scpiem modis p> silas acci-
.

rursus : Judicabil, implebit ruinus, confringet capita *->

„: „ ai: i.. :.., ~* .: .:_..:*
pimus. Aliquando enim acceptionem eaium siguifi.
in terra multorum (Ibid., 0). Aul de luboribus vilae
tant, cum dicilur : Ego wmulabo eos in non gentem,
cjus, ul est : De torrente in tia bibet (Ibid., 9).
gentem tnsipientcm
in irrilubo eos (Deut. xxxn,_l).
Aul plucidum circa Patrem incarnalionis mystciiuin
Aliquando iuiirmitaies ,
pccc;t(oriim i xpulsionem ,
Scriptura signficat, ul est Ecci puer meus, dileclus
:
nieliorumquc doctrinam , cum dicitur : Pronuntiare
milii, in quo complacuit anima mea (Mall. i, 18). pauperibus misit me prwdicare capli
,
is ranissioncm
Aul sancli Spiritus u
iiiiusiunem, quam uliqtic homo cwcis visum (Isa. lxi, I)
ct ; aliqtiauclo gialiam qu3iu
ab eo susccplus ineruit sive in principio ipsius incar-
acceperaul, sive adopiion s, sive miraculorum , cum
n ilionis sive in incrcm> nlo, sive in baptismaie, sive
,
d cilur : Filiw regum in Iwnore tuo : asliiil regina
in miraculis, sive in ductrin t
, sive in resurre- a deslris luis (Ps.lm. xliv, KJ). Aliqaalido eiiam ad-
clione, ut e>l : Ponam Spiritum m,um tuper cum moiiilioncm , qnod seqnilur Audi,
ui illud : filia , el
(Ita. xlii, 1), el : Spirilus Domini supcr me, pro- vide, inclina uuiem titani
ct obtiviscere , populur.i
pterea unxit me (Luc. iv, lb), cl reliqua. Aut diligen- tuum (Ibid., 11). Aliqtiamlo glorilicat oncin quam
liam ciica discipulos ut est JVoh dicet ncque Chrislo dcbemus, cum d cilur Quia ipse
, : , : esl Domi-
clamabit, neque audiet quis in ptateis vocem ejits nus Deus tuus, adorabis cum(lbid., 1_) Aliquando
(Mutt. xii, 19). Aul sessir.nem ejus supcr jumen- bcaliludiiiem et virlutem quam incrcliir lidelis, cum
lum ,
ttl cst : Se limeas, filia S on ec e rex luus renit , dit itur : Adduceulur regi virgines post eum (Ibid. , \'S).
tedens super pullum osinw iZaclt. ix 9). Atit pas- qua SOht, profccinm siium
, Aliqtiando laeliliam in vi-
sinnes vcl sepulluranTcausasque.eorum ul diciiur AdUucentur cum gaudio
, : ilentes, CUin dicilur : el cxsul-
Vidnnus, el non Itabebat speciem ncque decorem, s.d tatione (/fcitf.,. K») . AlUjoando saceiiloliuin et cccle-
species inltonorabilis, inferior omnibus Itominibus. Et cum
siasiicam consiieliidincin , dicilur : Pro patribut
lurstis :
Homo in plagis, et tciens ferrc ^ liumilitatem
, tuk nali sunl abi (ilii (Ibid. , 17). Aliquando Ecolesiac
quia advcrsa faci s ejus dchon tlata
el esl , et ad spi.ilualein adilicalioiicm , cum dicilur : Ex gradibus
Uikilwm reputaus ipse peccata noslra portat, cl
:
pro eburneis, ex quibus le dclectavcruni (lbid., 9). Ali-
nobis dolet el ,ios pittavimut eum
; esse in dolore et in quando ecclesiaslicam auclorilalem , cum dicilur :

Caute lege ; nam liiud isla cum placilis ibeelo- sui cvallaiionom. S. Tliom., m part., q. 1?, art. 7,.
gia? consonaiil, qua; docenl Christum nec suun i.i- UraSICHCLL. ludic. libror. cxpurgand. Iimi. !. pag. £7.
carnaltonein, nec graiiam atit gloriam anim;e mc- b LXX, it_)«xi,v. Vulg. , infirmitalem.
rutsse, sed gloriam dunlaxal sui coiporis, ei
uominis « Furlu l«'g., niiiii tutcll.
:,.)
JLNILII 40

Pones eo.principes super omnem tenam [Psil. xi.iv, A »t est : Ventel enim Filiut hominU in gtoria Patrit tui
cum angelit suis; tunc reddel unicuiijue tecundum
Aliqnando pleniludinem crcileutium, cum dici- el
17).
lieplebilur gloria cjus omnis terra, Jiut fiat opera sua. Dico autcm vobit quia sunt utiqui de hic
lur : ,

stantibusqui non gustabunt morlcmdonecvideant lilium

(Psalm. i.xxi, 19). Aliquando tolerantium Bive lenta-
tioncs, sive persecuiiones , cum dicitur : Donecedu- Uomnis venientem in regno suo (Matt. xvi, 27, 28).

cal in victoria judicium, cl tn nomine ejus gentes Aut relributio bonorum >eu malorum, ut cumdici-

sperabunt (Isa. xi.u, 4). Aliquando ininiicorum lur : El ibunt isti in pcenam irleriiam ,
jntti vero m
cum dicilur Et initnici ejus lerram v lam cclernam (Malt. xxv, 46). Aut Spiriius sancli
deslruclionem , :

(Psalm. lxxi, 9). Aliquando pacem qua gau- prxsentia apostolis d ita, ut c^l : Ego royabo Palre.n
linijenl

del post pcrsecutiones Ecclesia, cum dicitur : Orie- meum, ct allerum 1'uracletum miltel vobis , ut maneal
a donec vobiscum in ceternum Spirilum verilatis (Joan. xiv, 1G,
lur in diebus ejus justilia et pleniludo pacis ,

confirmeiur luna (Ibid. , 7). Aliquando haereticorum 17). Aul ecclesiaslica prainuiitialur aucloritas, sicut

crrorcs, ct Elix pracsenliam , cum dicilur : Ecce dicilur : El dabo tibi claves regni ccelorum : el quod-

vobis Eliam Thcsbilen revocabit corda cunque ligaveris in lerra, eril ligatum el in cozlo (Matt.
transmitlo , cl

patrum in filios (Malach. iv, 5, G). Aliquando (idelium xvi, 19). Aut mors, passio ac resurrcctio Salvaloris,

spem, et secundum Salvaloris advenlum cum , dicitur : g sicut dicilur : Ex illo ccepil Jesus oslendere disciputit

El ipse eril exspectalio gentium (Cen. xux , 10). Ali-

suis, quia oporlet eum in Ilierosolymam ire , et mulla

quando baptismum Joannis, cum dicitur Ecce millo :

iustincre a presbijteris et principibus sacerdolum, el

angelum meum ante [aciem tuam (Malach. III, 1). mori, el lerlia die resurgere (Luc. ix , 2'2). Aut gene-
ralis resurrcctio, ut cum dicil Apostolus : Sicul in
CAPUTXXIV. Aclum omnes moriuniur, ita el in Clirinto omnes vivi/i-

Dc speciebus prwdictionum ,
quw in Gralia factw cabuntur (I Cor. xv, 2-2). Aut simul Cbristi el nostia
sunl.
resurrectio, sicut dicitur : Cum ego exalta us jueto a

D. Quoniam species prxdictionum quae in Lege terra, omnes traham ad me (Joan. xn , 52). Aul Judae
r>unt qux
diximus, da eas in Gratia legunlur cmisss. prodilio, sicut dicit Cbristus : JSonne ego vos leyi duo-

M. Prxdictionum qux in Graiia faelae sunt species decim, el unus ex vobis diabolus est (Joan. vi, 71)?

viginli tres inveniuntur. Aut enim geaeratio et vita Aui modus tentalionis el morlis (aliquoruin discipu-

Joannis Baptislx projJicitnr ad patrem ejus Zaclia- lorum , sicut Peiro Domiuus ct negalionem fuluram
riam, m esi omnis locutio illa per angelum, et pracdtixil et speciem passionis , dicens : Antequam
prophelia ipsius Zacharix (Luc. l, 15-17,68-79), gtP.us cantel, ler me negabis [Mall. xxvi , 5i) ; et :

Aut Salvatoris conceptus nativitasque mirabilis, ut C Cum senex fueris »

extendes manus luas ,
el alius le

est praediciio quani ad sanclam Mariam angelus di- cingct et ducet quo tu non vis (Joan. xxi, 18;. Aul
xit (Ibid., 28-57). Aul magorum revelalio, aut Judaeo- pr-iesentia detenlorum Christi, cum dicit : Suryite,
rum increilulitas aique conversio (Matl. n, 1 seq.), e&mus, ecce appropinquavil qui me tradet (Malt. xxvi,
sicut dicilur : Ecce iste positus esl in ruinam et resur- 4®). Aut dispersio apostolorum , sicut : Percutiam
reclionem mullorum in Israel , el signum conlradiclio- p&storem, et dispergenlur oves greyis (Ibid., 51). Aut
nts (Luc. ii, 54). Aut praemiuin regni coelestis, sicut pulli asinae repenio, quem Doininus in Evangelio
cst: Pccnitentiam acjile, appropinquavil (Matt. iii,2), et praedixil a diseipulis adducendum (Matt. xxi, 2, 5).
reliqua. Aulgenliinn voeatio, sieut dicitur : Muttiab Aut Antiebristi prxsentia , cum dicitur : Nemo vos
Orienle et Occidenlevcnient, el recumbent cum Abraliam seducal utlo modo : quia nisi venerit discessio primum,
tt Jacob in recjno cceloium (Matl. viu, 11).
Isaac el et revelatus fuerit homo peccati, ftlius perditionis qut

Aut Ilebraeorum exclusio, ut esl qiiod sequitur :

contradicit (II Thess. 2,5). Aut Eliae praesenlia,

Filii autem reyni hujus excludentur in lenebras exle- cum dieitur : Elias veniet primum (Matt. xvn , II).
riores (lbicl., 12). Aut salvatio per apostolorum prae- Aul conscientiae electorum, ut de Paulo : Vas etectio-

dicalionem , ut cum dicitur : Venite post me , faciam nis mihi esl iste (Act. ix, 15). Aut aliqui non immu-
vos fieri piscalores hominum (Matt. iv, 19). Aul mi- D tamli, sed gustaturi mortem praedicunlur, sicul Apo-
i aculorum clarilas, ut diciiur : Qui creditin me, opera stolus : Ecce myslerium dico vobis : omnes quidem
qum ego facio et ipse faciet , et majora horum faciet resurgemus , sed non om.ies immutabimur (l Cor. xv,
(Joan. xiv, 12). Aut tenlatio perseculioque juslo- 51). Aut fuiura pcstis, sicut Agabi proplieia (Acl. xi,

lum, ut dicilur Tradent enim vos in eonciliis, el in

: 28). Ant haeresum coiitrarieos, sicut dicilur : Istud
synagogis suis flageltabunl (Mall. x, 17), etc. Aut aulem agnosce ,
quia hi ullimis d ebus exsurgent tem-
patienlia fideliuin inter adversa , ut cum dicitur de pora maliijna (II Tim. ni, 1). Et rursus : Quando
Ecclesia : Et portw inferi non prwvalebunl advcrsus sanw doclrinw non acquiescenl, sed secundum sua de-
eom (Matt. xvi, 18). El rursus : Kegnum ccelorum sideria quwrcnl sibi doclores (II Tim. iv, 5). Aul bap-
vim palilur , et violenti diripiunl illud (Matl. xi, i2). lismalis gralia, ut cst : lpse vos baptizabit in Spiritu
Aui contcmplatio regni coeleslis el secundi advenlus, sancto el igne (Matt. i;i, 11). Aut consumptio Je-
qua ct in bac vita sanclorum animae perfruunlur, rusalem ac templi judaici , sicut est : Orate ne /iat

llcbr. ad lilteram, donec luna desil. LXX , ew; ou «vT«v«t/ieO»j -h at\r,m. Vulg., dcnec auferatur luna.
41 DE PAP.TIbUS DIV. LEGIS LIP,. II.

fuga vcstrn hieme vet sabb.ito (Mti

,
t!i. xxiv, 20) ; ct : A cl feceril ctgubemct. Aul cx divinis Scripluris, que
Ecce relinquelur vobis doinus vestra desrrta (},\atth. (ul diximus) in qualuor specics dividimlur; bistoii.

xxiii, o$). Aut Evangelii prxdicaiio. sicut rlkimr ;

cam, prophetieftm, provcrbialem, et simplicitcr do«
Lt pradicabilur Ewangelium rcjni in omni orbe terra- coniem.
rum, in tsstimonium omnium gentium; el sic erit fns CAPUT XXVIII.
(Mutth.ww, 14). Aut mah linis ipsius una lum ipso Qute scrvanda linl in Scripturarum inlelligentia.

line, ut cum dicitur : Statim posl tribulalionem die-

D. Qux sunl qnx in intelleciu divinarum Scri-
rum illorum sot obctecabitur (Ibid., 29). D. Quoinodo ptiirarum custodire dcbemns? M. Ul ca qux dicun
-

has prxdictiones ad futurum sxculum dicimus per-

lur dxemi convenianl; ul a causis pro quibus sunt
linere? M. Sicut " deacreplalionibus diximus : quia
dicla iion discrepent; ut (oncoidenl temporibus,
ea qnx prxdicia sunt ame Lcgem , inlcntio corum locis, ordini, inlenlioni. D. Quam dicimus divinx
fnil ;<d lempora Legis aut Gralix : rursus qux in
doctrinx intenlionem ? M. Ipse Dominus dixit : Ut
Lege prxdicla sunl Gratiam (igurabanl; et in qux diligamus Dominuin extoto corde et cx tota anima, et
Gratia.causamet prxmiun} regnicoeleslis liabueruni. proximos tanquam nos ipsos(Matlh. xxn,o7, 50). Do-
Iia rolligitur prxdiclionum oiams intenlio ad futuri ctrinxautem corruplioest etconlr uiini, Deum non
s iculi boua respicere. B amare vel proximum. P.Qux bujus conlrarieiaiis est
CAPUT XXV. causa? M.Causa malorum in ipsis estqui mali sunt
De effecibus pradiclionum. quia dum libeioaibiuio atque bene conccsso inordi-

D. Quoniam tres jam partes ostendimus cnrum nate uluntnrralionalescrcalurx, ctmalitix ct poenx
qux ad futurum sxculum diximus pertinere , boc est causa sibimct exisiunt.

acccpiaiiones cl figuras el prxdictiones , nunc CAPUTXXIX.

qnarta parsre^lai, utdeeffectionibusdisseramus.Quid Unde libri rcligionis caiholica asseruntur.

sunt iginir effectus ? V. Effeetus sunt earum rerum D. Unde probamus libros religionis nostrx divina
qnasacceplaiionumprospicieb.uinlenlio.autlyporum csse inspiralionccouscriptos? M. Ex mullis, quoruin
similiiudo figurabat, aut dictionum scienlia prxlo-
primum est ipsius Scriplurx vcrilas; dcii.de oido
quebaiur. D. Quot sunt effectuum tempora? M. Tria. rerum, consonantia prxccpiorum , inodus loculionis
Aut enim Legis lempore effecta sunl qux prxdice- sine ambilu, purilasque vciborum. Addilur conscri-
bantur, aut nunc sub Gralia fiunt, aut sxculornm prxdicaniium qualitas quod divina, bo-
bentium et :

foiurorum lcmporc complenda sunt. subtilia, non nisi

•mines; excelsa, viles; infacundi,
CAPUT XXVL C divino repleti Spiritu trad d s-ent; lum prxdicalionis
Quw causa [uerit prwsentis saculi faciendi. virtus, quam dum prxdicaretur (licet a paucis dc-

D. Si omnia qux prxscnti sxculo gesta spcclis) obiinuit. Acccdunt liis, rectiiicalio conira-
in sunt
ad fuluium respicicbant, quid opus erat ut a Deo riorum, ul sibyllarum vel pliilosopliorum; cxpuLio
prxscns sxculum fierei? M. Quia decuii ul ratio- adversariorum, nlili as consequeniitim, cxiluseorum
nales crcalurx prius disc<-rent , ui excilarentur in qux per accejitaliones ct figuras et pixdiclion squ.v.
dubiis, ac lunc xlcrnis postea frucrenlur; el merilo prxdicla sunt ad postrcmum miracula jugiler facla,
;

dala viJerentur probalis; et graliora fierent remini- donec Scriptura ipsa susciperelur a geiilibus. De qua
scentibus iransacia cerlamina ; et plus glorificarent hoc nunc ad prosimum miraculum sulficii, quod ab
Jonatorem qui pios in lioc sxculo juvai; et ul vin- omnibus suscepta cognoscitur.
cercnl, et vicioribus xlema prxmia conccderet. CAPUT XXX.
CAPUT XXVII. Ubi sit fides religioni necessaria.

De doclrina rationalium in hoc smculo.

divinx Scripturx probationibus su fieu it,
D. Si
D. Quoi modis in boc sxculo raiionalium doctrina quid necessaria est religioni fulc-.? M. Eides noslra
per.igitur? M. Duobns. Aul intelligentia rerum facta- super raiionc quidem est; non tamen lemerarie ct
n
itim, sicut dicit Apostolus : Quia invisibilia ejus a irr.itionab liler assumitur : ca enim qux raiio edo-
creatura mundi, per ea quai (acta sunt, intellectu con- cet, fidcs intelligil; ct ubi ralio defcierll, fides prae-
spiciuntur (lium. i, 20). Necessc esl enim ut qui curril. Noi^enim ulcunquc audila cr< dimus, scd ca
muidum aiqiieomnia in co posita consideral, modis qux ratio non im|irobat. Verum quod consequi ad
ordiiiibu>quedisiincla, iutellignt-es-e Deum, qui liajc plenum non polesl, lideli prudcnlia confilemur.

• lu rescripsimus ex BBperiori cip. \'6 ct cap. 2j hojus libri. Edili, de acceptionibus dicimui.

<S^

rimot. LXVHI.
 m.vppinii lpistol;e. u
AN\0 DO.MIM I)L.

MAPPINIUS
RHEMENSIS EPISCOPUS.
MAPPIMI EPISTOLJE DUM.
EPISTOLA PRIMA. A bulationum vestrarum incommodis quam prosperila-
a
AD SANCTUM NICETIUM ,
iiiin cornmudis fieri sludealis. Nam dos, mediam<;
hi concilium Tullense ad annum 519 liabi.um. capile nosiro quod esl Chrislus, nullis adversitalrbu»

Domino sanclo et in Clirisio bealissimo frairi Ni- a vestra anxielate divdlimur, nulli que asperitaiibus
celio papse b Mappinius episcopus. a vesira cbariiate dividimur. De qua re si lamen
Evangelicje leclionis doctrina testalur regnum in praesumptinsi non exisiimus, indicare praesumimus.

se divisum stare non posse (Matlh. xn). Si hoc Decuerat ut vestra consolaiio, pro hujusmodi comii-
de mundi amatoribus et in terrena cupiditate mancn- tionibus polius quam regiae vocationis, nos conserere
libus rccie cl non immerilo credalur, indubitaoler debuisset; quia pari modo, si nobis aliquid simih:,
rcciius de sacerdolum personis senlitur, si d;scor- quod in posterum arbitramur posse (ieri, conligiss' t,

dantibus votis ac sludiis inier se dividi comprobcn- statim ad veslram fraternitaiem scripia direxissemus,

tur. Aut qua fiducia Condilori noslro qui nos in uni- ut nos congruo leinpore vel loco coram posili vide-

tale compagis, quod e=t corpus suae deitali-, vivere remus. Quanquam parere nos regiis praeceplis iu

prajcepit, prcccs oblatuii sumus , si nos vicissim a bonis rebus et co;>veniat et libeat, lamen non vesrris

mutua cliarilate scponirnus? Ut quodam loco d.ificus minus scriplis, si sludio charitalis, non supe:cilio

senno doret, studere nos convenii ut fraterfiatri B diriganlur despectionis ;

quia amariiudo vesira dul-

adjuvans, sicut civitas munita et fortis , inconcusso cedo nostra esse non poteril ; noc abjectio veslra
fundamine stare possit; scilicet ul unius fratris nue- absque nostra dejectione constabil ; et venera-
siitiae omnes scquanimitercompaiiendo parlicipemus,
tio vobis debila impensa a nobis non dignoscimr

mutuisque nos laboribus sublevemus. Pro qua re, proc.il posila. Al ;ue utinam, ut praeLti sumus, clia-

piissime ac multum diligendedomine el frater indi- ,

rilaie suadenle ac pagina decurrente, vestram nobis

camus nos litteras filii nostri domini regis Theode- patefieri decrevissetis animorum molestiam ! cogmi-
baldi excepisse, ut in Tullensium urbe die calenda-
veramus utrum compatimur molestiis vestris, au
rnm Juniarum adcsse deherem, nullam causam evo- delectamur; nam lacente, ut ipsi scitis , d.vina, soia

caiionis declarantes. Reciprocante pagina iadicavi- loquenle viro hu i anilas inlclligere potesi. Hoc ta-

mus nos illuc accedere non dcbere, quia causam men plcnius noverit veslra perfectio, si ad nos iie-

conditionemque nos constabat ignorare. Iteralis raia scripla domini regis ante quinijue vel sex di.-s

scriptis edocuit beatitudinem vestram , dum aliquos calendarum Juuiarum pervenissent , in die praefato

Francorum pro zelo divini tirnoris corripil, ac pro praesenliaui bumili atis nostrae in locum babucratis
consliluium c.
incestis conditionibus a communione ecciesiastica

removet, scandala seu anxietales multimodas susii- C EPISTOLA II.

nere. Dc qua re non mediocriler ingemiscimus, quod AD VILLICUM EPISCOPUM METENSEM.

nos relalione ve^tra scire non feceritis, uirum ex Domino suo Viilico papae, Mappinius cpisco.ius.
canonica lectione damnenlur, an pro paslorali dili- Felicem bealumque te, beatissime paler, omnes
t;eiilia de mcdiocribus reatibus corri^anlur. Licet unanimiter pr*dicamus, cuisupema pielas bujusmodi
niliil novi vos de his rebus invenire posse cognosci- tribuit inlelleclum , alque benigniiatis aiTectum, ut
mus ,
quod prisca Patrum solertia non potuit repe- dngulari perfeitione vivere comproberis, licel san-
rire. ; tamen absurdum essc videtur ut a nobis reci- cto Pelro hoc a Domino dictum legamus, Pasce ovet

piantur qui a voois secundum seriem canoiuim ec- meas, sed ad cunclos qui sacerdotale fungunlur ofli-

desiasiica se.veritate abdicantur. Novimus enim si ,

ciiun pcrtinet praesens se.iteniia. Tu vero cunclos
scieuter boc gerimus, quod criminibus aliorum niis- supergrediens dulcedine singulari ,
qui non so!u;n
ceamur; si ignoranier, reatui non subdamur. Qua- oves tibi commissas pascere cerueris , sed aliaruni
proper salutantes cbariiate debila indicamus, simul- ovium sacerdoles melliflua perfcctioneatque delica-
«|tie suademus ut nos in omnibus panidpes tam tri- ii [ii uberlate saginare non desinis.

*
S. Nicelus Trevirensis episcopus. fidelium princeps semper habilus fuerit.
b In |>rin.'is Ecclesi.c sseculis, vox pnpa oinnibus Labbe, ConciL, tom. V, co
1 1

. 401. D >m Marlot,

v
episcopis indiffefe iter dabatur , licei Roinaiiiis pon- Ui$>. meirop. Hhtmens., toiu. I, p. 2l'2.
ufe s iti Lcdesijc univcrsx canut , et pastoi "m ac
±3 ARATOR. — H. J. ARNTZEMI PILEFaTH). id

Te-tis e.«t il!c persorulaor rcnis et conlis, non A bilo, amore solliiito preoantcs ,
grati;is oum sedula
assenUtione ista, seJ veri lica nobis asserlione con- relatione, lamlcsquc referentes pro nobis misericor-
scrilii. Quod si te Cotidilor Rcdcmplorque nostcr dis Domini misericordiam exorare non desislas.

usque Bexagenartiun numerum anuorum, nt exora- Quapropler rogamus ulnobischnritas vcslra indicarc
iniis, provexerit, eris cunetis praecipuus et reliquis dignetur, quanios solidos ad comparandos porcos
saeerdotibua tnteponendus , et cuncti qui vitae tuae in illis partibus dirigamus, quia eonstat nobisdonum
instructione proficiunt, dole.mt te dcessc, ct se post a vobis muneris loco collatum ,
si boc bcneflcium
b.
le vivere ingemiscant. Salutantes igitur amore dc- vobis ordinantibus fuerit rcpcrium

Vide S. Remigii Testamentum, lom. LXV Patro- b D >m Murlot , Hist. metrop. Rkemens. , tom. I,
logi;c nosiru;, in line. Eoit. pag. 214.

n n ii iii

ANNO DOMINI DLI.

ARATOR ?
S. ECCLESLE ROMAN^ SUBDIACONUS.
PROLEGOMENA.

HENR. JOAN. ARNTZENIUS LECTORI.

Decennium fere est ex quo Sedulium, meis homi- B si discesseris ab Arrio Barbosa , Lusitano, cujus in
numque crudiii-simorum observationibus illustra- hunc poetam commcnlarii, forma majori, prodierum
mm, publici juris fccerim. Jam lunc co.isilium cepe- Salmanticnc an. 1516 (b), sed quos mihi videre npi»
ram de Araiore quoque emacul.mdo plerisque eienim ; contigit. Alii quidem similia \identur conaii, sed
in ediiionibus Sedulio comes addibalur, alque in eo- conali tanlum. Chrisiianum Daumium de illuslrandis
dem magis ediiores arbitrium suum quam codicum Chrisiianorum poi lis, alque adeo de Aratore, cogi-
aurinriiaicm , secuti videbaniur. Publice me huic rei lasse, idque, si sumptuarii adessent, absolvere opus
duduni obstrinxi (a), sed i]uominus consilium fuerim voluisse ex ipsius ad Heinsium epislola a| parel (<).

exseculus, inierccsserunt causac, eaeque satis graves, Referendus huc quoque est Andreas Rivinus, huma-
in quibns, ne pubici muneris paries implendas me- niorum liiterarum professor Lipsieisis, cujus opu-
morem, jure vananiium ex codd. Leideusibus lectio- scula Clirisiianoruui poeiaium Daumius memoral (d),

num spemdalam nunieraverim. Harum composfactus, et Nicolaus Heinsius (e), cosdemque pro coucione
lelam , pro lempore depositam, resumpsi pertexcn- explicilos, animadversionibus illusiraios, ei ex mss.

dam, jamque in mauus tibi trado poetam , si quid emaculalos Rivinum d:vulgasse scribit Joan. Gcoig.
sperare liceat, curis hisce emendatiorem, el ad opti- Graevius (/"), inque iis corrigendis eumdem sibi mul-
rnos codices expressum. Et si magis grata sint quae C lum indulsisse tesiaiur Daumius (g). Nolae suni cerie

raiiora vidcautur, augurari liceat fore n umullos Draconlii et Drepanii Flori editiones a Ritino pro-

qui hoc, quidquid sit consilii, probent lubenter, cum curalae.Sed ulrum dc Aratore quoque cogitaverit
Aratoris editiones non ubivis fuerint nolae, et hoc edendo, non dclinivcrim. In ipso pratterea couaiu —
carmen in antiquioribus Chiislianorum pnetarum FrancNcus Jurctus, ob idem Chrislianoruni
substitii

edilionibus inveniatur quidem,sed receniorum non poetarum edendorum consilium, successu licet ca-
sii opera pcrpolitum. Prudentius Cellarium et Ilein- ruerit, laudalus ab Joan. Albei t. Fabricio (h) ;
qiiem
sium, Juvencus Omeisium el Reuschium, Scdulius dum nomino , doleo sane Aratoris viccm ,
qna fai.i

Ccllarium et Gruneruin nacti sunt sospitalons, sed minus bcnigna eumdem ili Fabri ium mgirmii
qui ex recenlioribus Aratorcm notis illustruvcrit , sospilatorem. Is elenim inslruetus codice Canlabri-
novi ncminem. Al quid recentiores memoro ? cuin giensi.quem Eiicus Benzelius, cpiscopus Lino pens .5
gcneialim erudiii nihil nolarum ad cum contulcriul, et bibliotbecae Ujisal.ensis pra;feclus, conluleral, Ara-

(a) In Miscellaneis, p. 30. 222.

\b)Vide Fabricium Hibl. mod. et infim, Latin. 1, (d) Syll. Burman. lom. V, p. 2-2,-i.
p. 510. Arriuui Mendosam eum appellai idem Bibl, (e) Sylloges, loco laudaio, p. 218.
Laiin., tom. III, p. 507, el Funccius de decrep. L. L. {() Prsefnlione ad Syntagma dissert.
Senec, p. 217. (q) Sylloge Biirmau. lom. V, p. 22l>.
(<) Syilog»? eplst. Burmanni lom. V, p. 214, 2IG, (h) Bibliolh. Latin. tom. I, p. 721.
 ABATOn. i%

lorera sesc editurum promisil («),• cui praemiliere A eo ili.->serere loci. Iil addendum, Ara-
hujui non cst
constitucral Acia apostolorum , Grac;e Latme e
et toris neglecti lantum non incogniil eau jas In ipw
, et

codice Laudiano expressa ,

praelerea adjirere Florum icribendi qua usus c*i melhodo siias esse. Niiuiui

Sparsionemad Acla, ei Groiii commeniaria [b)\ quae cwle est cumulandii allegoriii, sive ca> lypog, fer-
omiiia si quis, jiincia viii egre;.'ii eiud lone, consi- mas, ligura- dicere malis (/); el el in bis f cflts cx-
dertt, eo magis dolendum est, Ajacem hunc in spon- cusationem mereinr ex saeculi illius consueludinc
giam incubuisse, cum cximia quaevis ab eo collata qua acumen Ingenii lalibus icntahant. Notum est

IiiukI dubie fuissent quorum utrum jam primas li-

,
qoanioopere id expositionls genus Origcni placucr t,

neas duxeril, eaquead Ueimarum deinde pervencrini,, atque illud post ba:ciilum 111 avide arripiietiiil scri
pror»us iguoro dubito tamen cum Reimarus in
; ,
piores Ilebra:;e Cra:cieve lingux- impeiili, qui t quaui

postbumis Fabricii mss. nihil de illis memoret, eo lucem sacri codicis locutionibus aflerre dm poteiani
praecipue loco ubi opiortuna ade^set ad niaiius occa- lilterarum i iopes,ex lalibus eieganl i- addere fuerunt
sio, cum exponeret de specimine F.'bricii ad Actus conati : accedebat ei bisce pium consilium, quo res
npostolorum, deque iis Grace liilcris majusciilis, e lusloricas , nude fio-itas , r-aruin moribus vilasqua
codice Laudiano, exprimendis (c). Suspicalus ct pr-be insliluciid.e ingervire credebant , nisi , velo
aliquando sum Araiorem luisse seposilum a F.i- ve,ul remolo, tecia, ul credebant, vcritas pic:ati
bricio, postquam cdendorum poeiarum sacrorum ptomnvendse cxpoaereiur. Quod quidem consilium
consilium rcjecerit, ex quo Juvencum Omeisio et nec daiunaveriiii |iroisus, neque laudaverim. Iliacis
Rcuschio illusirandum concsserit : id sane lleimari ••> hi><e cxiia muros peccatum, et intra. Pietalis
in Vita Fabrkii (d) tesiimonium indicare videbitur. promovendsR conatus, suo in liisce scriptoribus me-
Fed buic suspicioni ob.-tare deinccps ea dcprehendi riro, rtiarin i fcce:im, sed cavere dehuis«cnt , ne in
qme ipse Fabricius alio loco promi-it (e). — Aique Inrgfilam crtionem, in ampullas ct sesquipedalia
ex his apparet, viros erudilione iusignes sua lios verha, e! , vis amplius? ne in nugas prolapsi fuis-
srriptores cura non indignos judcasse, praecipue cuin s nt. Qnis ,
quoeso , ferat , ex bistorica narraiione
el vcl erudilioribns minus noti vidcrcnlur, quod vel enatam sacri codicis interprelalioiicm moralem, alic-
adeo verum, ut Georgius Fabricius, cui p letarum goricam et aiiagoricam ? qua de re lectu digna cst
veterum ccclesiasticonim collectionem , hac licet Gconji Fab;icii ohservatio (k). Ai qnidoi Iijcc fera-

sciate rarissimam.debemus, in prscratione ad Alex;;n- ™ us in i!lins temporis scriptoribus, quo in humanio-

drum principcm (f) profneri non erubucrit, se ex res disciplinas ardor dudum deferbuerai? cum i:la

hisce poetis, evceplo Prudentio , novisse neminem. * las » °. Uie supremi Numinis bcneucio majoii erudi-
Cnm enim baud alio quam religiosse scripiionis no- C li * nis et lUterarum luce fruitur, lalia nosnuBquam
mioe vidercnlur commendandi, paucis eosdem evol- probel, et libenter audiai (/). Sed ad Arat-.remredoo,
vere placuit, cariniua h.xc levia et futilia arbitranli- »it de ipsius allcgoriis idem feram judiciuui, quod de
biis. De sua ailaie conquestus esl Christianus Dau- M.muele Pbila alicubi (m) scribit Christ anus Ado!-
inius (g) raros esse, ; ui poelas Chiistianos curent, phus Kloizius : Ubique argulias caplal , dumque novo
—
<

corumve elcgantias perspectas liabeant. Quis adeo modo senteniias loqui iupit, risum moiel, — in

mire ur, illis eniendantlis vlx ullum operam , legcn- fitjuris atque in simitium comparalione insliluaida in-

disve lcinpus insumpsisse? Ita Fianciscus Floridus fetix.

Sabinus : Sic , inquil (h), antecedil Prudenlium Sin- Ijisum Aralorum nomen , ul eo pergam ,
quod res
cerus, ut sine dubio pturis i>it faciendum uuicum hujus est, in veterum monumentis non est proisus incogni-
ud sumuium ponlijicem epigrunima, quam innma-rce luin. Ducem Araiorem memorat Ammianu Marcel-
Prudentiorutn , Aratotum , ac Juvencorum , nc dicam linus(u), qu 3
m Valeniiuianus per Syagiium nolaiium
boum nnjriades. Quod jnJiciuni licel nimis sil durum juss 't traiis Rhenum
monle Piri muniincnlum cx-
in
et acerbuiii, c que Dautnius ( ), mult.i ex Insce poelis siruere. Dubiam tamen in Ainmiano scripsuram esse
bona haurvri posse arbitratus, jure restiierit, id lamcn non dilfiieor, cum in liegio codice, et Colb. ul et in

non (iilliiendnm e^tjSa^culi vilia sccuni traxisse hosce D Augus4ana euitione Onilorem lcgi tesieiur Valesius.
poeias lain iti vcrbisquam rebus exponendis; ai ve.ro — Est et Araior in veleri lapide Naibouensi, cui ex
ob ii! eruditiorumhominum curis haud miaus digni sorore nepos fuit Ruslicus , Narbon.i. ej i copns ; la-

snni censendi, quam istius acia is prosaici, pluribus pidem piotuiit ad Salvianum Siepbanus Daltizius (o).

quoqae mcsis elsuperslilioso judicio nolandi. Scd dc — Proxime arcedit Aralor , Kosiri pater, qucm in

(a) Gililioth. Latin. tom. I, p. 700. (i) De Caus. amiss. radic, eap. 1\.
(b) Biblioih. nnd.el 347. tnlim. Laiin. I, p. (j) Vide notaia ad lib. i, Conlcr J.
liiO. Cot: G. Vos-
(c) Vide tteimari Vitam Faoricii, p. 20b\ siiun Insiit. orat. iv, i 1, init.
(</) Pag. 20s, tihi de Commodiani Inslruciionibus. (k) Inferius ad lib. n, vs. 891.
(e) Bihliolh. Lattn. lom. I, I>. 703. ConferJoan. Francisc. Buddeum Isagog. lom.
(/) IJ,

(0 Pag. 8. p. 17 iU el 17^6.
(q) De Causis amiss. radie. L. L., cap. 21, ad (m) Act. litfer. vol. V, part. i, p. 41.
finem. (n) Lib. xxvni, cap. 2.
(h) Lention. Subcis. lib. ni , cap. 6, lom. I, Fac. (o) In n lis ad lib. vn de Gubeni. Dci, p. 348.
Gruler., p. l^Oi.
tj II. J. AUNTZF.Nll PK.EFATIO. !>0

l.Uuria \i\isse suspkor , celebrem vero faeundije e( A Paret ilnquc saiis ,

ni fallor, e L :
guria oriuuduin

erudilionis laude fuiase, testis csi Athalaricus, ad fuisse, el lorle DOO male Me.liolaiiiun ipu paniam
Gcniioris quin eliam lui facun- consliluit in lcxico lloogstratcuus quod et ideni
Nostrum scribens (a) : ,

cujus eloquium Uv.truere suspiratus est Saxius (j), cujus auspicio co quidem
dia el moribtu adjuvar.s ,
ie

potuil, etiamsi libris veierum non vacasses. Eral euim, lil veiisimilior, si Mediolanum ad Liguriam referas,

utscim.s, egregietitlciis erud lus. El dcindc : Paterno ciim ejusilem intcrduin melropolis diialur. — In-

iijilur e.remplo ingenium extendisse crcdcndus es. fanliam Araloris celcbravit Ennodius , ipsi amicissi-

Tali palre nalus fuil poeia nosler, exeuntc saeculo mus.cujus tria supersunl De Qagello infanlis Aratoris

v, <|iiml nalivitalis tenipus co erit ecrlius, si vcia epigrammata (/.) , unumquc in ipsius uaialem (/).
Laurentiuni episco- jEiin bac quidem oetale , prima certe pueritia, vi-
>ciipseril lloogstraienus (6), ,

quem Arator mor- detur oplimo parenle orbatus, quod vcrosimili con-
pum Meili ilamnsem, apuii posi

tem palris fuil educaius, anno 50 i cxspirasse. Accc- jcelura inde consiituo, quia apud Ennoil um (m), ubi

dil pr.cterea einiuleni jam variis fuisse muneribui de hac patris morte agil, suseepius dieitur Arator a
fuin iuin ame a num 5ii, quo carnien Vigilio obiulit, Laurenlio , arcbiepiscopo Mediolanensi. Apml bunc
el talilnis quidem, quaj junioribus vix cnmmissa cre- ilaquc educatus est , tanqnam luloicm; ea enim est

das; unde non male mibi videntur illi scnlire qui 7o0 suscipere nolio (n); quod non opus fuisset, si ipse

inno 490 nalum aflirmaiit (c). Iloc salt m majori B p C r aetalem sese tueri et defendere potuissel. Forie
jue consliiuerim, qnam alteium illud, (|tiod nonniili quis conjieial palrem adbuc vixisse cum Aralor litlft-

Pavonnain natale ipsi solum vindicant ((/). Ravennae rarum studiis operam daret, ex his Alhalarici vcr-

fi;isse cum Panheuio , paiel ex epis;ola a.lcumdem bis (o) : Geniioris quineliam lui facundia el moribut
e;'.:jila (e) :
adjuvuris, cujus le eloquium imtruere potuit, etiamsi

Bis qaoatam Laribus tenebani' r in urln- Raven a?,

Ubris veterum non vacasses. Erut enim, ut sciwus, egre-
Hospes niansaderam, nocte dieque, tibi. gie liiteris eruditus. Sed niagis brcc pcrlineulad exein-
Sed natum illic fuisse milii nondum liquet, quin plum ex patris, vi:a functi, moribus atque eloquenlia
potius prorsus non fil vcrosiinile, siquidem Ravenna capiendum, quod sedulo imilarcuir; in facmid acerlo
remotior sit a Liguria , ubi patrem vixisse suspica- addisrenda non usum luisse patris prasceptis, ex se-
bar, poelamque in lucem arbitror edilum. Georgius quentibus apparebit. — Cum vcro lortes creenlur for-
quidem Fabricius (f) nondum lectum luisse scribit, tibus et bonis, sic quoque Arator exprimere voluit
qua paiiia Araior 1'uerit, llalum tamen fuisse ali >s illius exemplar, cui natura illum voli;eral esse simil-
opinari. Sed, ni fallor, Liguriam ipsi patriam tribuit limum, ut de Geniali suo sciibebat Plinius (p). Eru-
Albnlarieus, apud Cassiodorum (g) ita scribens ad diiionis namque palernae laudibus stimulaius totum
Araiorem : Ilomanum denique eloquium non suis re- C se liiieraium smdiis (radidit, ususdisciplina Deutcrii,
g ouibus invenisli, el ibi te Tuiliana lectio disertum gra.umaiici Mediolanensis. Hujus auditoriu n cum in-
i eddidit , ubi quondam Galtica lingua resouaril. — grcderetur, Ennodius, qui praecipue Araiori suocon-
ilittit et Liguria Tuiiios suos. Eodem et argumento suluisse videtur (q), \ rxfationem babuil, quae adbuc
est Joaonea Albertus Fab.icius (/<). Sed forte in ipsius Dictionibusnonasupeiest (r). Ip-ius Eunodii
qu s conjiciat haec verba magis pcrtinere ad locum opera in artc dicendi inncquoque luisse cxorcitatuni
qtio eloqucnliam didicit ,
quam natale solum. At tradit Joannen Nicolaus Funccius (s). — Tantos qui-
iero duo mibi significasse videlur Atbalarieus, Ara- dem, praccepioribus u^us, |irogrcssus
liis fecit, ul in
lorem i.igenio fuisse adeu felici , ut eloquentia stadiis litlerarum babere panin ncgcl Albalaricus (().
prxstilerit, Kcel lloinaj non formaius oralor, cl inde De pangendi carminis facultate deinceps eritdicendi
oppaiere c Liguria (|iioque proveniie poluisse homi- locus. Eloqiienlia ipsius maxime fuil celebrata, cujus
r.es eloqQi ntis-im. s. Ipsum illud verbum miilere na- quideni vircs eo latius explicare poiuil , quo magis
lalissoli babere videlar indicium. Opporlune succur- causas in foro egerit torrenti faeundioc flumine pcr-
r.:ni Lalini Pacati veiba (i) llcec (Hispania) du- :
liisus. Advocalionis, iuquit ad eum scr.bens Allialari-
runurn hwc experientissimos duces
mititet, , hmc cus (u), le campus exercuil, tejudicii nostri culmen clc-
faeuHdutimet onuorcs, hac clarissimos vates parit Nam ita inlra te fuil quamvis [legeiidum pulo qun-
; J) git.
hj\: judicum wtater, hatc prinopum hiec Tra-
est ; rumvis] ampta profestio tilerarum, ul luum ibi couse-
jn,um illum liccc deittcepi Iladrianum misil imperio.
,
n<scere non pateremur ingenium. Ausmcutus cs »i;/i-

(<j) Apud Cassiodor. Variar. vui, 12. (k) Lib. carm, cpigr.
ii 1 1 i, 115, IIC.
(b) lu lexico, v. Aralor.
(/) Lib. ii, cpigr. 105.
(c) Lniscius in lex c.
(m) Dictionc, sivcsuasoria 9.
<d) lloogstraten. lexi m •.
(») Cortins, ad Piinii epist. u, i, "2.
(e) Versu 55.
(o) Apud Cassiodor. Var. viii, \1.
(/) lo Coiniiieiit.u. in Poct. Clirist., 1|.
p. (p) Lib. «iii, epist. L">.
(;/) Variar. \ni, 12. Amicissimum
(7) luissc palel ex l.b. vni, c.isi. i
i •) BiWioth. med. ct mf. sstat., Imn. I,p. 3i6, in ct II; lib. ix, cpist. 1.
notis. (r) Adde et Diclion. 1-2. 17, IS.
(i) Panegyr. cap. 4, § g. Dedecrepii» L. L. Scneel.,
\t) |i. JI3.
(j) Pr.dr. de Slud. MedioL, c. f?; locum debeo (.) Apud (iassiodur. Var. viu, 12.
Georg. Clinstoph. Hambergero Nachrichtcn vou deu
(«) Gasjiodor., d. I.
vornclimslc:i Scliiiflslellcrn, pnrt. m, p. 40j.
Kl ARAT0T1. 5-2

tem(a), cnm implere polucris cotjnilorem. Et quamvis A Mistinenli, quj*. Ludcwigii cst senlcniia (/<). Sequor
iraheret te eloquntia pro dcfensione dicere, suudebat lan.en hac in causa polius Joan. Fridericum Bud-
lamen crquitas jndicanda proferre. Probulum est, q\<\d dcum (i), circa annum 531 hoc fanum Mribentem
titilitaiis liubeat moribus armuta ficundia. Tanlimi au- liret ipf-um litinr- annum conslitual llambergcrus
(;') ;

tem erudilionc et ingcnii dotibus viruin ornaiissimum quol si vcrum sft, non diu anle inortcm Allialarici
.id summos honorcs admovcri jubcbat ipsa rci pnbli- hnc Contigisse diccndum csl, qui codctn anno labe
c;e salus. Pritn.cvum ad cos jun pervenisse testalur confectna , oetodeefm tantnm annot natm exspira-
Alhalaricus (b). Ipsi Athalarico fuissc a tabulis se- vii (/.)• Ipsa auicm Aihalarici, vcl, si mavis, Amala-
cretiorlbus scribit Hoogsti 'alcnas, et cx eo Luis< :ius (c); sunlh.e liac de re epistola superesi ajmd Cassiodo-
.sed qna id fiai aucloritate tnc Ignorare fateor. Ceriius rum (/), ttbi ii.tcr alia : Ilinc esl, inquit, quod le co~
esi legalionem pro Palrnaiis obiisse ad regem Tlico- milivce domesticorum illustraium honore decoramus, ut
«lc.ri.cura, quam ad annum 526 refert Funccius (d), at multo mnjora de noslris debeas sperare judiciis, qui in
veio ad annum 527 Uambergerus (e) ulerquc , , ut te adhuc meliora credimus inveniri. Crande libi netjo-

milii quideni vidcltir, ex conjectura, nec tamen satis lium vides esse commissum. Posteriora haec lucem ac-
rerta. Funccii opinio probabilior, si ad principium cipiunt ex iis qua; de hoc munere disseruit Jacobus
anni 526 referas; atilla Hambcrgeri prorsus non pro- R Guiberius (m) ct Valesius (n); ipsa autem verba pro-
eedil, cum Tbeodericus jam anno 526 diem obieril tuli, tit apparcal non satis accuraic Fnno ium egisse et
supremum, mense Augusto, vel ineunte Seplenibri (f)
Joan. Albert. Fabricium : illum quidem (o), cum his

reliclo imperio nepoti Alhal irico , lulelam gerenie btieris crealuni fuisse domesticorum et prnatorutn
Aiualasuntha, Theoderici ti ia. Quantas veroeloqtien- coiniiem aflirmet; bunc vero cum privatarum (p),

tine laudcs inde lulerit, non apertius quam ipsisAlh.i- tanium comilcm conslitutum declaret. Comes enim
larici verbis exponi polest: Sed ut, inquit, merila lua privatarum quod munus maxime erat honorifi-
,

excmplis potius laudabil bus asseramus, juvat repelere cum (q), deinceps demum factus est, forte post Aiha-
vomposam letjalionem ,
quam non commnnibus verbis ,
larici mortem. Iloc vero munere ornalum fuisse, licet

t:cd torrenli eloquenliw flumine peregisi. Direclus enim nulla certi scriptoris firmet auctorilas, memoriam ta-

de partibus Dalmuliarum ad dominum avum ncstrum, men illius rei commode servavit codex Araloris Rbe-
m'c necessitatcs provinciatium, sic utilitates publicas al- mensis monachorum S. Remigii, in cujusexordio ha3C
tegabas, ut apud illum, magna cautela solliritum, et legi lesiantur Jacobus Sirmondus (r ) , et Aub. Mi-
c piosits esses el fastidia non moveres. Abundantia si- raeus (s) : Bea'o domino Velro adjuvante, oblatus hic
qitidem wrba cnm svtivismio lepore defluebant, et, cum ctdex ab Aratore i luslri, excomite domeslicorum, ex-

jinem faceres, adhuc dicere qucerebaris : movendo, de C comHe pfaatuTTrm, fire religiosa v V£. — Tai dem vcto
tectanlo implebas muijis veri orotoris nisum, citm jam ncgoaia et moleslias penajsus, quas aula pas.im sug-
cansidici deseruisses officium. Memor.int praeierea et gerit, ad aliud vila? genus sese conferl Arator. Mona-
alii, de quo tamen mihi nonduin certo liquel, Aiat >- cbum prius faclum fuisse scribil Georgius Fabri-
iein fuisse principem lcgalionis ab Athalatico ad Ju- cius ((). Certe nnliiiae saciae sese accingens caput
stinianum missoe., quainad annum 527 referunt Ilo g- solenmi more londendum prxbu t («), atque ita sub-
slratenus ct Luiscius. — Certius esl sua sibi eruiii- diaconus Ecclcsiae Romanae faclus est, quod ad annuni
tione eumdem deinceps viam parasse ad honores in 541 refert Funccius (v), cum Toiilas in Italia rerum
aula regia obeundos. Conslitutus namque ab Athala- poliretur, eoque relert quis in elegia ad Vigiiium ipsc
rico est coines domesticorum, quod non satis accu- Arator memorat; sed de eo dixi in nolis et in aJden-
rate Jo.m. Nicol. Fmiccius referre videtur ad annum dis. ln Chronico tamen auctoris inccrti apud Canisium
526 (tj), obsiante minori regis aetate et mairis Ama- Jilulus subdiacpni jam daur ad annum 558, nisi
iili

lasunih.e tutela ; nisi tamen epislolas qu.e Alhalarici hoc per prolepsi.n faclum putes. Non satis accmaie
nomen pr.i lerunt, matri potius tribuendas arbilreris, autem Allonsus Ciaconins (x), et Joan. Ilildebr. Wi-
ob corruplissimum Alhalaiici ingenium vices ipsius tbofius (tj) Nostrom app; j
llanl diaconum. Alterum con-

(n) Militiam inteliigit togatam, sive, ut mox dicit, J> (m) De Officiis dom. Aug. m, 28
armatam facundiam. Miliiibus passim Icli similes. I. (n) Ad Ammian. M.ircell. xiv 10. De domcsti- ,

14 Cod. de Advoc. div. judicior. ila forlis est , qni cis confer Duneman. ad Laciant. Mart. Persec. c. ,

egregieclientibus oper.un praisial. Gr«v. ad Ciceron. 22 n. 3.

pro Quitict- 2. (o) De decrep. L. L. Senectuie, p. 243.
(b) ('.assiodor. Var. viu, 12. (p) Bibliolh. med. et infim. Lalin. lom. I, p. 546,
(c) Uierque in lexic, v. Arator. in notis.
De decrep. L. L. Sencct., p. 2i3.
(d) (7) Gulherius de Offic. dom. Aug. 111, 23. Va'es.
Nachrichten von den vornehinsieii Schriftslcl-
(e) ad Animian. Marcell. xxix, \.
lem, part. iii, p. 405. (») Ad Ennodium ix, epist. i.

(f)
Confer. Joan. Petr. Ludewigium in Viia Jus:i- Schol. ad Sigeberl. Gemblacensem, dc Sciipt.
(s)

niani, c. 8, p. 401, el in notis. E^cles. c. 58. Adde Funccium d. L, p. 245.

(g) De decrcp. L. L. Senect., p. 243. (t) In Commenl. ad Poet. Chrisiian., p. II.

(h) Vita Jusliniani, c. 8, p. 415, in notis. (u) Vide epist. ad Parthen. vs. 70, et de hoc morc
(i) Isagog. tom. II, p. tb29. Sirnond. ad Sidon. iv, epist. 2i.
(j) Loco dicto, p. 405. (v) De decrep. L. L. Senecl., p. 214.
(k) Ludewigius Vita Justin., c. 8, p. 412. (x) In Bibliolhcca, p. 259.
(I) Variar. vni, 12. (g) Specim. Guntber., p. 57, 92, 157.
 .

53 H. J. ABNTZFNU PILEFATIO.
sianter luenlur eodiccs, el Hcrmanni Coniracli (n) ct A quibus vcterum fabulas cxprcssisse videlur (
w ), lio:-

aucloris incerii in Chronico (b) teslimonium ; eoi|ue laiu Parlhenii ad sacram poesinsesc converiii, alquo
binc exponenda sunt quai in e^ islola ad Vigiiium ip)
magis lioc leneiuliim, cum diaconorum et subiliaco-

noium parles maxinic essent distineUe c ). Neque mcmnraiilur. Ilaquevel Davidis Psalmos, velGenesiu
(

Ciaconius Gyraldus et versilms exponere in aiiiiiiuin mduxii ('/). Nc(|iie ini-

mcliori jnre Aldus (rf), (e), (f),
diaconum canlinalem, qua rum esi Parthenium cidem hujus rei auctorem fuisse,
«diiores noniuilli dixertmt
de re ad Epislolam ad Floi ianum (g) expisui. BJquidea pangendi carminis faeullalc inlcr suos ex-
Hac laudcneque eumdem posierioresennliii
ceileiili.
Ex hisce apparet clari-sime, prxscrlim Aralorem
censuerunt indignum. Danieli Hemsio videbalura na-
nosiium floruisse sub Juslino Thrace et Jusliniano,
lura ad poesin factus , nisi quaicnus non pauca aii

ali|iie pueriliam ipsius ad Anastasii iniperium esse

;« tate sua irahebat(r), non ignobilem poetaniappell.il
redigemlam (h). Nimis tamen late florcntem ipsius
Joan. Ludov. de La Ccrda (s), poetain non infelicis
.«'i.ivm Taubmannus (t), aliique, extendunt ad aniiurn
ingenii Maderus valem magni ingcnii, el Chnslia-
((),
560. Habila vitae bgmm raiione, eo potuisse per-
norum non posiremum Uariliius (u). Muialo aulem
venire largior facile Ciaconio (;), cum vix lum sc-
pluagenario major fuerit; sed aliud est,
.

de
1 n. B»m« —»
lt'm|>ore,
«••>n n m
...,-.
quo quis n n aImi.' rtAf IiT Cnril\l lCt'A
._->.. I .> sv
prsecipue rebus geslisscriplisve
si loquamur ^ ^^
consilio, pOlius Arator ad celeberrima
duccm , ccuUls Lucanl) alque
app ,

icuitj
aposloloruin

ita landem ediditcarmen hoc, De Aciibus apostolorum;

inclaruerii, alind.si de vitac tcrmino, quem aliingere
hanc enim potius operis fuisse inseriplionem, quain
potuerit. Nescio iiaque cur Aldo, Aratorem anno 544
IKitoriivapostotico?, utaliis videbatur, infcrius osien-
memoranti obloculus fueril Gyraldus (k) ,
floruisse ,
daiik (v). Imilatum hac in re fuisse Juvenci el Sedulii
Paulum Diaeonum, el Palmcrium duces seculus, qui
c«empla scribit in Nostri Viia Aldus, qux ipsius edi-
ad annuin 560 referunl. Magis |>lacent quae addil, «isi
li<»ni pracfixa cst. Pcrfectum autein fuil hoc opusanno
fortasse licc scripsisse lempore (anno nempe 544), illo
Christi 5 44, ut ex codice Valicano rccte monuit Lali-
( anno 560 ) decessissc intelligamus. Licet enim non
beus (x) , el mox clarius apparebit, uude non saiis
constel clarissime quando luerit fato functus ( / ) ,
accurale Aldus in Araloris Vila : Ctun vcro lios libros
lamen conjeclura non rejicienda atas ipsius ad
componerei, urbs Roma a Gothis et Vandalis obsidd
bunc similemve annum exlendi poterit. Vellem
balur, eralque in Vrbe de eligendo ponlifice nvn parva
Gcorg. Chrisloph. Hambergcrus auctoritalem addi-
conlenlio. Tandem, divina clementia Urbe ab hostibus
disset, qua morluum fuisse Aratorem anno 555 aflir-
liberala, Vigilioque creato pontifice, pax Ecclesiov rcd-
maverit (m).
a\ia esl anno Domini noslri Jesu Chritli 507. Nisi sil

Atque hxc quidem sunt quoe ex veleris aevi monu- (] in nmneris lypographi vitium, gravissimus est Aldi
mentis et bominum erudilissimorum commenlariis error , cum secundum vulgaliores Fastos Vigilius
colligerc potuerim ad Aratoris vitam pertinentia. Pe- pontifex fucrit creatus anno 557 vel sequenii ,
quo
dem promoveo ad poeseos cognitionem, ipsumque boc ternpore et ill* contentioncs fuerunt ,
prxcipue ob
carmen, ctijus causa omnis hsec praefatio comparaia Siivirium, sede pontiflcia ejectum (y). — Pcrfecluni
esl. Ut iiaque liberalibus disciplinis Aratorem tradi- vero carmen primum obtulit Arator abbati Fb ri.no,
tum imbulum fuisse stiperiusostendi, ita in iisdem
et deinceps Vigilio papae ; utrique comn.end.ivil adiliia
excolendisducem habuil Parlhenium. Cum eodera epislola , quam alios secutus operi pra miilcndam
Bavennae moratus primum illic legit Ciesaris Histo- censui. Oblatum vcro Vigilio est viu idus Apriles ,

rias, sive Ephemeridas (n). Ex sua autem erudilionis maximeque placuit, ita ul non tanlum publice pra>
penu varia tum depromp>it Parthenius, quibus do- leclum, sed et omnium laude honoratum fucrii. Aji-
clior (ieret Aralor; cumque ipse poetarum legendo- ponam hanc in rem, quo magis fata hnjus carminis
rum miro amore capereiur, suo ad poesin exemplo cognoscantur, ea qiiaB in cod. Vossiano sccundo ad
NosTiim siimnlavit, qui cum jam inde a prima aelaie fineni eranl ascripla, ila ut addam varias cx cod. Vnss>
scribendis carminibus operam dedisset, praecipue iis 3 ut et Yalicano (z) lecliones.

(a) Thesaur. Canis. tom. III, part. i, p. 225. D (») Epist. ad Parthen., 59.
(b) Apud Canisium in Thes. lom. III ,
parl. u , p. (o) Epist. ad Parthen. vs. 51.
240. (p) Versu 16, ubi confer notas.
(c) Vide quse noiavi, p. 2. (</)Episl. ad Pailhen., vs. 73.
(rf) In Vita Araloris, cditioni ipsius praeGxa. (r) Aristarclio Sicr., p. 529.
4
(•) In Dibliotheca, p. 259. (s) Ad Virgilium, iEneid. i, 59.
(/")Histor. poet., dial. 5, p: 297. (t) Ad Panviniiim, de Trinmpho cap. 7, in (ine.
{g) Inferius, p. 2 el 3. (u) Ad Slalium Tlicb. n 706 ad Clatniiau. m. , ;

(h) Vide Vossium, Arl. Grammat. n,39,ct qua; dixi Cons. Honor. prafal. vs. 1

iu Miscell., c. 4. (v) Pag. z<*

(i) Ad Vir^ilii Culicem vs. 78, el quos niemoral (x) Dibliolh. Nov. mss., tom. I, p. CSS. Vidc F.i-
Funccius dedecr. L. L. Senect.. p. 240. bric. Bibl. Lal. tom. , p. 71)5; Bibl. mcd. et inf. I

(;') ln Bibliolheca, p. 239. Latin. tom. I, p. 346. A»i eumdem annom refert qun-
(k) Hisior. poelar., dial. 5, p. 298. que llermannus Coniraclus in Tliesaur. Canis., loin.
(/) Vide Funccium, de decrep. L. L. Scnecl. p. . III, parl. i, p. 225.
2i0 (i/) Vide Plalina, Vil. Ponlif., p. 75.

(»ii) N.iclnichien von dcn vornehinsien Schriflslcl- (:) Qu «•. iii eodem aseripta eraiit,cxs'ant iu Bibl.
lein, parl. ui. p. iOJ. Palruui Ltigd , tom. \, p. 11
'>.
55 ARATOR.
In nornine Palris , el Filii, el Spiritus iBKtti [Ii.tkc A buic addcre carmin; polcrat , atque adco ipfai ab Ara-
priora ignorat Vatic. ] : Bealo domno \
po&tcrior vox tore coinmcndaliim e.-.t insigr.i cpislola, ex qua siculi
abekt a Vnl.] Pelro adjuvanle oblalus ett hujumodi p'cra;qtie Partlicuii dotcs et insignia inerila cognosci

codex ab Aratore subdiacono [ Vat. addit (a) , s .nclte poMunt , ila eamdein doctior orbis debet accuratse
F.cctesice Bomance el |
sancto atque apostolico viro Jacobl Sirmondi diligenlisr, qui primu^ cdidilcx cod.
papce Vigilio, el susceplus ab eo die viii iduum Apii- lilifMnciisiinonacliorurn S. RemigiL, in nolis ad Enno-
lis in presbgterio ante confessionem sancli \ Cod. Vat ,
dium (o) , unde dcinceps Bil liotheca; Palrum Lug-
beati \
Petri , cum ibidem plures episcopi \
Vat. addil duueniU cditorcs e.vpresseniiit (h) , idernque consi-
prcsbyteri], diaconi , et clerus \
lege ex V. t. cleri |
liiun secutus surn , licct in noslris codd. non repe-
pars maxima pariter interessct ,
quem cum ibidem legi riatur. Barlbius quidem (i) Aiatore eamdem slatuit

vwx pro aliqua parle fccisset , Surgentio , viro vene- indignam , scd argumeuta cjus tanli non sunt, ut
rabili ,
primicerio [Vaiic. habet Surgentius , vir vene- operose lefellanlur, quod ex illis etiam apparebit,
rabilis, prlmiccrius, et ila Aldus in Noslri Vita] sclw- quse ad hanc cpislolam sunt i olala. — Alia Aratoris
Ire tiolariorum in scrinio dedit recle \
lege cx Vat. et scripta mihi noninnotuere. Lx TbomasiniBibliollicca
Voss. 3 , EcelesirjB ] collocandum. Cujus b&titudinem Pala\ina lamen FaLricius fj) rnemorat episiolas Ara-
litterati omnes doctissimi [icge doctissimique ex Vat.] B loris mss. ; sed cum libri inspiciendi mibi non sit

continuo rogaverunt , ul eum juberet publice recilari copia , non ausim definire ulrum inlelligantur cpr-
quod cum fieri prceccpissel in ecclesia beali Petri quaj stolae ad Florianum , Vigilium et Partbcni m datse.

vocatur Ad Vincula , snb [ dele hoc ex Vat. ] religio- Ad ipsum carmen quod altinet, uti illud Vigilio

sorum simul ac laicorum nobilium , sed el e populo placuit, sic non minus aliorum Itudibus, propt r
diversorum [novem prsecedentes voces ignorat Yal. ]
eloquentiam , fuil celebralum. Ita namque Veuantius
turba convenit , atque codem Aratore subdiacono [abest Fortunatus (k)

a Vat.] recilanie , distinctis diebus ambo libri quatuor Sorlis apostolicae qoae gesta vocantnr, el Actus,
(
Cod. Val. , septem ; srd male, ut ex sequenlibus Facun'o eloquio vates sulc.ivit Arator.
patet ] vicibus sunt aud.ti , cum in una die modica pars Et Eberhardus Bethuniensis (/) :

tibri [ Vat. babel, cum unius medietas libri ,

quod Non arelserie melri, sed florel Arator.
Doetus, apostolica facta decenter arat.
inalim] lanlummodo legerelur, propler repetit.ones as-
s duas, quas cum favore mulliplici poslulabant. Eadem Eamdemque laudem non minus a po.lerioribus cru-

erqo recitatio [ Val. codex , eadem hmc repetnio) facta dilis tolit. Diserlissimum Aratorem in perp.lito rar-

est his diebus ,

prima id. Apr. , secunda xv cal. mine appellat Alexander a Turre (m) ; aculi tcriptor

Mai. [Aldus in Vita Noslri, xiu cal. Mai.\, lertia vm C i^nii habetur Casp. Barlhio (n), et bene doclus, et

id. Mai. (b) quurla vero die iu cal. Juit., tcrlio facilior etiam in tot difficultalibus ,
quam scvculi illius
,

(Yat. aildit anno] post consulalum Basilii V. C. , in- tricce fere (erebanl (o) ; admodum doctus (p) ;
erudi-

dictione seplima. tus (q) ; minime ccrAemnendus (r) ; ipsumque poeina

nobile dicilur eidem (s) adeo ut satis admirari id
Posleriora bocc satis indicant annum 544 , dc quo ,

superius monni. Videatur Relandus in Fasiis; B.blio- multa scecuta non potuerint ; et sane plura eidem in-

«hecse Palrum edi ores (c) ad annum Vigilii 5 ei Ju- sunt eleganlia ,
proecipue cum optimos quosque se-

stiniani 19 non salis accurate refenint. cutus fucrit duces, quod jam Wihofins (l) altigit

Ila cum iaudalum et in scriniis Ecclesise reposilurn el ex veleribus praecipue Locanum, quod quibu-dam

exempiis in Observationibus docui (u) : atque hinc

ftrs^ci boc rfe Aeiibus apostolorum opus , mis t :l!ud

Arator in Galliam ad Paribenium, ipsi amicissimum, gratissimam quodam loco vcrsuum concatenntionem
bliumque sororis Ennodii, dequo pluraSirmondus (d). luidavit Beda(y), et acumine suo, in describendo

Aratori» commililonem docet Funccius (e).

fuisse Pauli discessu , Latinitatem illius cetaiis supcrasse

Is illusiri nomine insignis, magisier offi.iorum et vere scripsit Barlhius (x). Neque lamen diffiteor ni«

patricius (f) , sua auctoritate plurimum ornamenti mio aMegoriarum studio interdum luisse abreptum,

med. et inf. Latin., tom. I, 348.

(a) In cod. Rhemensi monachorum Remigii S. D (j) Bibliolh. p.

apuil Sirmnmlum ad Ennod. ix epist.

1, legilur, ab ,
('/;) Vila Marlini , in principio.

Aratore illuslri, cxcomite domesticorum excomile p>i- , (/) Apud Fabricium, Bibl. med. et inf. Lalin.
latarum, viro reliijioso , subdiacono S. E. R. sedis tont. II, p. 225.
apostolirce sancto alque apostolico , eic.
,
(m) De Ir.lgenti radio Eccles. bierarcb., part. i

(b) Ilunc dicm vin idus Maias omill t Vat. , qui lib. iv . p. 225.
ites repetitiones memorat, lertiamque consiitnit ni n) Ad Statii Silvas m 2 58. , ,

cal. Jun. ; sed is error est librarii , media oinit- o) Ad Statium iv Tbeb. 19. ,

icntis ob enmdent vocis tertius repclilionem, ila ut (P) Ad Slaiium vi 'Iheb. 550. ,

tertia junxerit slaiim sequenUbus, lertio cal. Jun. Ad (.laudian. Laud. Slilicon. m, 122.
(c) Tom. X, p. 125. h Advers. vm , 12.
(d) Ad Ennod. 6
cpist. , p. 1494. U Ad Statium iv Theb. 19. ,

(c) dccrep. L. L. Senecl. , p. 246.

I)e (/) Specim. Gunlher. p. 108. ,

(/') Yide inscriplionem epistols ad Parlhenium. (u) Vide ad lib. 49 et aliis locis. i , .

(q) Lib. ix , ejist. 1.

(ii) De Meiris, p. 2567, inter Gramm. Putschii.
(h) Tom. X, p. III. (x) Ad Statium iv Theb. 25. ,

(ii Advers. xmx 2. ,

S7 II. J. ARNTZENII PR.EFATIO. Qfl

illUque eunnlcm carmini elegamissimo non paucas A contraliebuit , vel cxleiulebant (k). Ul lanion ai>-

inussisse maculas, iis prscipue locis ubi voces Ile- pareal quantum sibi in bisce editores permiaerint,
liraicas raale luil interpretalus , alque ex iis allusio- adJam bic ea qnac ex codicc Ballbasaris Moreti c\
nes, plerumque languidas, derivavit. lu talibus lios cerpsil Nicol. Ilcin.-ius, additis vcrsibus ad quos
scriptores nugaa Baepius egisse rccte censebat Da- sint referenda.

nicl lleinsius (a) , el vcre Joan. Aug. Ernesti , V. C.

CAPITULATIO LIBRI PltlMi.
Nam cum , inquii (6) , nligio Christiana ad Crwcos
ttset propagata, doctores Ecclcsiw, qui in explicaitdis De Ascensione Domini, vs. 21.
divinit versabamur, plerique — ignorabanl liugunm lle- De allocutione saucti Petri, ex Malthia xu (lege et

baicam , solaque Craca in interprelando ulcbttntur. — Matthia in) relttto, vs. 69.

11 nc ortx sunt tnultir intcrprcltttiones libronnn sacro- De advcntu sancti Spiiitus in ignc supcr apostolos

rum, ct invectiv in Ecclcsiam, pro verisque probata?, etsi vs. 119.

non pugnanus cum stttnina doctrinai Cltrisliano?, quan- De scrmone Pe'ri ad baplistnum hortantis, vs. 160.
qiiain tales quoque, et futsa? tninimcque accutato?, quae- Dc co uli i'lts crant omnia continuniu, vs. 211.
que | lura liauc iu rein seijuunlur, leclu prorsus di- De claudo a sanclo Petro ad Poriam speciosam cura-
pni-sima. Atque luvc ralio esl quod Aratorem turbati to , vs. 214.
[J
tcrmonit scriptorcm appellat Barth.us (c) , vatem di/Ji- De intermittatione J udtrorum, qui Pctro respondente
eiliorii eloqttii (d) , scriptorcm affcclibus mnvcndis pa- sunt contempli, vs. 293.
rum tititcm (e) , el intricatiorem (f) ,
paruin lanicn in De eo ubi omncs aposloli rjrtttias Deo reiulerunl, vs.

liisce constans ; neque enim illa saiis convcniunt iis 335.

qu.c ix eoilem soperius memoravi. Scd jam alii De eo ubi erttl credcnlium cor unum el anima una ,

eanidem nolam quibusdam Bartbii testimoniis appo- vs. 583.

Mierunt. Accuralius estjudicium Funaii (g) Sujft- : De Anania ct Saphira, vs. 417.
cit opus essepium, etiamti uon satis entditum; neque, Deeo ubi umbra Petri sanabanlur inprmi, vs. 455.
ut ueculum f reb.it , in eo exarando scriptori sphitus De eo ubi in templo apostoli qui in carcere missi fue-
dcfuil poeticus, licet twnnullos , vet imprudens, contra ranl repcrti sunt, vs. 515.
legcs metri severas commisit errores. Posterioris gene- De eo ubi ab uposlolis 7 diaconi ordinali sunt, vs.
ris exempla in notis passim protuli, in indice sub 552.
Viosodiacis col ata ; sed hoc Arator cuin ieli<|uis De passione sancti Stcphani, vs. 586.
poetis Cbri»tiauorura habet commune, ex pi<» eo- De eo ubi Sinion pecuniam offerens, Pctro incre-
rumdem consilio, quod atiigit Corn. Valer. Vonc- pj.nlc, cvnfusus esl, vs. 624.
q
kus.;/i). — Cum Terojam iu eo sim, ut carminis De Pltilippo et Eitnncho, vs. 672.
liujtis meriia invesiigem, non omiserim poet.nn sibi De Saulo cum petcrel Dumascum cwcitate pcrcusso,
(]ii dein Ai tns apostolics proposuisse carmine con-
vs. 708.
tcribcndos, sed res ips.is priniis plerumque digitis De Paraltjlico a sancto Pelro in Lidla curato , Vf
: l Igisse, atque, su s addilis, liberius Juvenco aliis- 734.
quc luisse cvagaluin
,
qu;e veia est Ricbardi Simo- De Tuhita a sancto Pelro suscilata, vs 80 1 .

nis (i) sententia , unde ne.scio an qu's carmen lioc De Cornelio ab angelo visitato, vs. 8 16.
Metaphrusin poeticam Acl&rum iecie cum Cl. J.anne De visioitv Petri, cutn ei de coelo plenttm vas ostcnsum
Albertio dixerit (/). — Atque
jam delunclus vi- ila esset, vs. 878.
deor iiris quye ad poetam ip>umque caimen per i- Deeoubi sanctus Pctrtts Hicrosoltjmis retu'it cur gen-
nenl, t>bi boc addiderim, videri milii carmen Imc tibus prardicassct, vs. 966.
eoiilinna s-erie conscripsis-e eo modo quo Fabricius Dc eo ubi nccte angelus Pelrutn solvens e carcere per-
ed.dit, non vero in capita dUsecuisse, veluti in Anl- (lltXlt, X;. Il07.
verpiensi editione conspicitur, in litia initiuin libri n
c»ns caput 25. 1-itur cap tula rejeci, ex edito- CAPITULATIO LlBRl SECUNDI.
ituit
n
iiun arbiirio nunc longi-ira nunc breviora
, , licet et De co ubi Saulus, qui et Paulus, apud consulem Pau-
(odd. eadem babcant, sed qii;e taroen, ut in Sedulio lu;n prwdicavit in Pasa [lcge in Papho], vs. 1.
d.preliendi, debentur librar.is , iis priesertitn qui De co ubi Paultts AntiocMiB in sgnagog.tm pifcdtcant
xtdXrypkfot tel zpuffoypc^potOTnameilta addebanl litu- de egressu Israelitici populi aUtilit tncnlioiicn,
!is libroruui, capilumque initiis, aiqne
adeo ad spa- vs. 40.
l a quoe a priori librario bis ornamcnlis vacua crant De eo ttbi itcum in eadem sgnagoga de rcs:irrcctior,c
tclicta sese accommodantes , tales inscripiiones vel el passione Domini prwdkavit, vs. 96.

(a) Ar starch. Sacro, p. 529. (h) lib. n

Lcction. Lat. c. 2. ,
(b) Opuscul. [bilol. et trilic, n. -215. (i) comtnenl. N. T. , c. 23 p. .""
llistor. (rit.
,
(r) Ad Statium in S lv. 2, 58. ,
Locuin debeo Buddeo, Isagog. tom.li, p. 1629.
(d) Ad Statium n Tbeb. 706. (j) Ad Clossar. N. T. p. 78.
.
,
(e) lb.d., ad iv Theb. 19. Viile
,
(/'.) Cbrisiian. Gollib. Scbwarzium in ScIhj-
(f) lbid., ad vi Tlieb. 550. ,
ad pro
liis l'liil. iit. p. 23.
| .

(g) Dc dccrcp. L. L. Senecl., p. 946.

83 ARATon. cj
De eo itfa Paulus infiriuun pedibui curavil in Lvifrit,K spcm Omniom implevil, insignc, quod dudum foie
vs. 150. augurabar, mujarum nostrarum de<u» ei ornameu
/>»c eo Ji&i Paulut Hierotolymam Peiro vel eunctii luni. Ca?lerum codex primut, Ua dicius quia reliquia
Apostotit de eircumcmone, quam Judcei moveranl, praeatare videbaiur, forma cst ociava, reliqui auicm
intulil quwstiouem, vs. '21-2. quarla. Intcgrum Araiorem complecliiiir secundut, si

/>e <?o ubi Paulus u Spiritu prohibetur in Acltaia [lego ab episiola ad Florianum discesseris; primut aulcm
Asia} prcedicare, vs. 307. incipit dcrnum llb. i, versu -427; terliut vero lib. II,

De e) ubi Puulut in Philippi» a puclla Pilhonem jui- vs - "*04. Ilie esl omniuin corrwptisiimus, ila ul libia-
sit eiire, vs. 58<i. rium vix Laline stivisse diccres, caque esl ratio
De eo ubi Paultts cum Epicurceis, Stoicis philosophis quod plerasque ex eo variauies lacitus practerierim,

decertaiil, vs. 445. fuiiles siquidem, et somuiantis poiiua librarii oelira-

De eo ttbi Pauus Corinthi apud Aquilam manent po- menta. In secundo coiispiciebanlur plures glossae in-
putum convertit ad Chrittum, vs. 50G. terlineares, quae lamen lib. u maximutn parlcm eva-
De eo ubi Paulus Ephesi 12 viros, qui a Joanne bapti- ncscunl ; bas locis obsturioribus c< nsului, et in nolis
xati svnt, in Chrisio baplizavit, vs. 569. passim iisdem locum dedi. — Pracler liaec celebranda
De eo ubi in Epheso 7 Judxi, sicul Paulus facie' at, U milii, et graia mente pnccipue commernoranda est
dcemoniaco manus imponenles, ab eodem lacerati ins g"is Pelri Durmai.ni Secundi in me huuiaiiitas et

sunt pariterque fugali , vs. 623. beuevolenlia, qui tot aliis amiciliae ergi me indiciis,

De eo ubi in Epheso contra Paulum Demetrius argen- tantum in Aiatore addidil, ut, quidquid ornamenli
tarius seditionem concilavit, vs. 68S. J ain poeta3 accesseril, buic uni fere debealur.
Nactus
De eo ubi in Troia Paulut Euthicum de cosnacuto BCilicet sum a viro clariss mo trium codd. collaiio-
cadentem suscitavit, vs. 753. nes, Caniabrigiensis, llniversitatis, el Balibasari

De eo ubi Puulus Ilierosolymam profecturus cunctis Moreti. Duo priores ad ediiionem Fabricianam con-

ex Asia v>cutis valedixil in littore, vs. 826. tulcrat Gollieb Cortius, atque ex bibliotbeca Menc-

De eo ubi Paulus apud Fcslum prcesidem contendens kcniana, Lipsioe divendita, eamdem sibi compara-
cum Judeeis, vs. 991. Sed sequens capilulum prae- verat Durmannus. Moreii codicem contulerat Nico-

ligendum fuissel. laus Heinsius, leclionesque varianles in schedula

De eo ubi Paulus in lcmplo comp:ehensus est a Ju- noiaveral. Cantabrigiensem ascripserat Cortius esse
dais, vs. 9! 5. cod. membranaceum collegii Trinitaiis apud Canta-

Deeo ubi Paulus excussit viperam de manu sua brigienses, uncialibus liltcris scriptum, peranliquuin
in

focum, el iilozsus permansit, vs. 1156. C et nitidissimum. Hunc arbitror eumdem esse quem
De eo ubi Paulus a Milile insnla, ubi sanitates ab Erico Benzelio collalum habuit Joan. Alb. Fa*
fecit,

r.avigans Ilomam usque pervenil; Ccesarem appel- britius (a). Alter codex erat paulo recentior, sed ac-

tavil, vs. 1206. curatius scriptus, lesie Cortio, isque in bibliotheca

Haec jam librariis deberi vel inde apparet, quod in

Universitatis servabatur. Cum Cortius non addide-

Yossianis longe pleuius leganlur, elegamioia tamen rit, cujus universitalis fueril, tantum bunc Cod. Uni-

in priori cod., aliter iterum in Aldi editione, aliter

vers. dixi; suspicor tamen esse membranaceum codi-
iu Tornaesianis similibusque. cern, quem in Patilina Lipsiensium bibliotheca ex*
stare niemoral in epistola ad lleinsium Christ.
Aique quidem t.mium. Superest ut de admi-
liaec
Daumius (b). Moreti codicero Heinsius veterrimum
niculis cxponam quibus in ornando poela usus sum.
appellat ; sed non ullra vs. 204 lib. l contulit, unde
Et prio;i quidem loco memorandi sunl tres codices
reliquis aegre caremus. Eumdem forte inspexit in
Vossiani, in membrana conscripti, quos lalium di-
itinere, cum a Spadanis fontibus, quos valeludinis
tissima academiac Lugduno Datavae biblioiheca asser-
causa adierat, redux et Drabantiam peragrans Ant-
vat. Consilii mei de Aratore pcr Duimannum
clariss.
verpiae Morelum, typographum ejus aetatis summum,
Secundum cerlior factus Ludovicus Casprus Val
ck.naer, V. C. officiosa in litteras humanitate, ho-
D inviseret (c). Hoc addendum, praeier var.antes ex

rum inspiciendorum copiam fecit , cui adeo boc Canlabr. et Univers., Cortium quoque ascrpsisse

nomine obstrictus gratias quas possum maximas me quxdam, addila littera P. Suspicor haec ex sthedis

debere proiiteor. Ncc niinus in aere suo me consti- Fulmanni essedeprompta, qui quidem ex codd. haec
v.detur descripsisse, cum aliquando aperle sint con-
luit reum Everwiuus Wasscubergius, qui studiorum
tra meirum, veluli, ut unico lautum exemplo defun-
causa Lugdutii moratus, in his conferendis operam
g;ir, vetus lib. i, vs. 149, et certe Pulmanni manum
sua spon.e obtulii, ct accuratissime perfecit. l)li au-
sese in Aratore habere leslatur in epistola ad Hein-
lem probata pietate duclus hoc mihi, praceplori
ijuondam suo, praslitit oflicium, sium Christ. Daumius (d), eumdemqtie mss. cousu-
ita, oblaia mox ci-
diin honoiilica in Daventriensi gymnasio provincia. luisse tria, Drugense, el bina Leodiensia aucior esi

(n) Vide Bibl. Latin., tom. I, p. 706. Bibliolh. (c) Vidc BurmannumSecundum, Commcnl.de Vit.
meil. et inf. Laliu., tom. I, p. 346. Nicol. Ileinsii, p. 5.
U>) Svlh g. Burmanni toin, V. p. 25j. (</) Syllog. Burman., lom. V, p. 254.
 )

Gi II. J. AUNTZI.NII PB.KFATIO.

Geor&. Fabricius (*) to magi? id susp^cor, quia,

: A 1581,1861 (h). —Tornxsiaiine Irossunl, 1885, l'6o,
benelicio iliilcm Burmanni, babucriffl aliud ediiionis 1588. Pi ima quidem omnium cst opiima, ad Aldi-

Fabricianae eieoiplutn, quod olim fuit Car. Amlr. nam, ui videtur, expressa. — Fabricius quoqne edi-

hukeri, in quo ri schedis Pulmmni ad Artoitin dit in Corpore Poetarum ccclesi isticorum 15bi, ne-
quaedam eistabant, kvioris licet momenti. ISac su- quc tamen in Aratore lantum sibi tribuit quantum iu

spicionc ducius, illa Cortii, Seliedarum Pulmanni Scdulio aliisque, qua dc re in prsefatione ad Sedulium
noaiine, reliquis varianiibus inserui. — Vellem, ad prope Onem. abunde dictura est. — Exsiat etiam in

uiantis quoquc fuisscnt varianles cx iod. memhrana- Bibliotbeea Patrum, enjus editioncs enumeret Fabri-
ceo, forma quaiia, quem L»ndini in .Westmonasie- cins (i); ipse aulcm variantes lectiones proluli cx

rienti bibiioibeca servatnm vi lit Zacharias Conra- edit. Lugdunensi apud Anissouios 1677. Colonien-
dus Ulienbachius (/>), ul et e.\ Suollano el Daven- sem vero 1573, fonna minori, cum quibusdam ex su-
triensi, quos wemoral Ceorg. Fabricius (c) ;
poste- peiioiibus nunquam vidi memoranl eam Fabricins :

rioi lanien i|iio abicril nescio ; in publica saliein il- el Funccius.

lius urbis bibliotbeca nou eistare ad me perscripsit Quos codd. quasque ( sic) cx cdd. ascriptis vidi, ex il-

Ci. Uhoeiius. 1 sarcuralissimc varias lot lioties proiuli, eliani ap»rte

Ldilioncs Araioris uM sunl varix, sic pr.rcipuc, B viliosas, si Voss. 5 excipias, secutus in eo quidcm
beneflcio Cl. Burraanni Secundi inspexi Aldinam, consilium Joan. Atig. Ernesti (j) Melius, inqnit, lio- :

Anlverpicnsem, Basiiecnsem, el Tornaesianam : duae die el aliorum usibus et posterilatis commodiiaii con-

ejusdem Tonucsii alioe penes me eraoi, unde in il- sutilur, hac quasi lege inducla, ut in codicibus excu-
lis distinguendis imcrdum iis numcris usus siim de liendis nihil, quamvis lenue, auamvis viliosum, nrgli-
quibus dixi in prxfatione ad Sedulium. Ut omiitam gatur, qua re omnis ultra conferendi necessitas lollilur.
editionem foi ma qtiarta, sine anui ct loci nota, quam — Addidi excerptas ex Adversariis Caspar. Bartbii
mcmoial Fabncius (rf), oinniuni quae enumerantur obscrvaliones ; vellem tamen ul ex mss. suis plura
prima est Mediolanensis anno 1469, forma octava(e), poctje protulisset emendando, praecipuc cum egre-
quj! forie e.idem est quam ex Mallairio ad sequcn- gios Aratoris codiccs habuisse videatur. Ipse cnim
tem anntiin refert llambe: gerus (f ; J.ddilos eidcm sese possidere affirmal Aratoris membranam, aetaie
fuis^e Jnveneum et Sedulium tcstatur Fabricius, vix jam legendam (/.), membranns antiquis&iinae et
unde apparei quo jure in catalogo biblioiheca- Go- reclissimas (/), veluslissimas et (idclissimas Colo-
chenianx cditio Scdulii Daventriensis anni 1519 nienses (m), bonas et peneluslas, quas ex manubiis
prima dicatur. — Scculus esl Aldus Manutius, qui Cartliusiensium prope Argenlinam redemeral (n) , et
Veneliis Araiorem cum al.is Chrisiiai.orum Poeiis C qtiatuor codd. membranaceos, iniegros diversos, ac-
cdidii, forma quarta, anno 1511 : quce editio eximia cedcutibus etiam quos Pulmanntis composueral (o).
esl el emendatior. — Solus Argenlorati prodiit 15o7, — Prneter hxc ex Georg. Fabricii commentario illa

forma oclava. — Cum Sedulio et Juvenco Lipsiae exoerpM quae ad Aratorem referenda vidcbantur,
1515, f rma quana. — Salmanticac, cuin commcnta- prsecipue cum illud Fabricii Corpus paucorum sit in

riis Anii Barbosae, forma majori, 15KJ. — Antver- manibus. — De meis uihil csl quod addam; m dili-

piae, lypis Joannis Graphei, 1555; ejnsque lceiiones genliae in c< nfcrendo laudem, el bene de li:tcris me-
conspiraul cum psquai ex Schedis Pulmanni, ut vi- rcndi sludium non dencgaverit :cquior judex, sal
debilur, proluli, ita ut viliosissiina quaeque sinl ex- operrc me lulisse prelium arbiirabnr. Quas iis inser-
pressa. — Succedunl qucu Pulrn nno Iribuunlur Ba- tas vides Cl. Wassenbergii ronjecluras, sane quani
sileen>es. Talcm sine anni nola, praimissa Bein- eleganles, mccum per litieras commuuicavit vir ami-
hardi Had&marii pr.efatione cum vaiiis leciinnibu*, cissimus; ccgre tamcn fero, majorem earumdem par-
forma octava, meir.orai Fabricius (g), camdemque lem in Addendis reponendam fuisse, operis lilleras

affinnat repeliiarn Calari apud Vincentium Scmbe- prxvenieniibus. Indices adjeci salis accuratos, et
nium t5~3, scd 1571 constiliit in Bibliotheca Cia- priorem quidem.quo facilius qnisque Aratorem cum
c.in.ns. Esl et Basileensis anni 1557, apud Bartho- D Aciibus conferre possil. In Addcndis leviora lypo-
lomeum Weslbcmerum et Nicolanm Brylingerum; graphi peccaia prsetermisi, notaiis lantum graviori-
lianc beneficio Burmauni consului, el adeo qtiidem bus ; id inoneo, ne quis rd.qua negligenlix incu-
cum Aldina conspirat, nl omis^os ab Aldo vcrsus ria?.ve omissa tribuat. Alque ha^c sunl quae lcctiiu

ipsa quoqne ignoret. Fx hac foile reliqnae Basileen- agere volui, lector erudiie. Tu vale, cl huic de Ara-
ses prolluxcrunl, quae rercrunlur ad aunos 1541, lorc bcnc merer.di consilio fave.

(a) In Comment. ad Poet. Christian., p. II. (Ii) Primam et ulliinam mernnrai Funccius de de-
(6) lliner. tom. II, p. 515. crep. L.L. Senect., p. 247.
(c) Comment. in Poet. (ibrist., p. II. (i) Bibl. Latin., lom. III. p. 5C5.
(d) Biblioil». meil. et infnn. Latin., tom. I, p. (j) Opuscul. plnlolog. elcriiic, p. 330.
5-16; Bibliotb. Laiin., lom. III, p. 307. (k) Advers. xiii, 20.
(e) Vul. Renebem. Incnnab. lypngrapb., p. 1G. (/)Ad Stalium m Si!v.,2, 58
(/) Nachricliten von den vornebmsieu Scliriftstel- (m) Advers. xm, 20.
krn, i»arl. m, p. 40G. (») Advcrs. xxxin, 5.
(g) Biblioib. Latin., lom III, p. 301. (o) Advcrs. xiii, 20.

'
T"»—
ARATOKIS SUBDIACOiM
EPISTOLA AD FLOUIAIYUM,
1 Doiiiino sancto ac vonerabili g ct
subdiaconus S.
Avaloris.] Nomen ipsum Araioris ct aliis usur-
patiiin. Arator dux ab Ammiano meinoratur,
Nam
lib. xxviu. Barthius, lib. xiii Advers., c. 20.— Locus
Ammiani estcap. 2. Sed illic Valesius in aliis Oiato-
rcm legi monel. Festinavil vir suimnus in commenl.
majori ad Phaedr. iv, l, 8, qui Aratum appcllal. Eo-
dem lanien niodo Vossius de Analog. m, 50, in finc.
Subdiaconi.] In Ecclesia veteri non diaconi solum,
sed inflnii ininislrantium eranl, quanquam in Aclis
aposioloruni inferioi es non memoreniur, scd e.t diaco-
norum diaconi, hoc est subdiaconi. Talis in urbe
Roma fuit Arator, cujus opusculum iuscribiliir : Ara-
toris subduconi. lu veteribus aiitem membranis quye
apud mt sunt, ita prxnolalur Dowino sancto, vene-
: p. 8.
rabtli et in Cltrisli gralia spiritaliler erudito,
riano abbali Arator subdiaconus. Mentio lalis apud
S il(iiciuin Severum, dialog. 5 El posl paulum ingre-
: miinila. Nec videniur hajc Aratoris x'vo saiis con-
ditur presbgier nosler Etherius, cum Callipione dia-
cono et Amalore subdiucono. Ex Aratoris litulo non
uebuil demere Theodorus Pulmannus, cujus codd. a
nabis in Belgio empti sunt. Infra forlassis moncbo, C
opportuniore loco, quis sit Calliopius; nunc l.ic vi-
rile nomen Sulpicio Severo restituendum exislimo.
Membranse ab eodem Pulmano collatae, quae ad nos
redierunt, Calipiane, Caiypione, alque aliter habent,
unde flrmatur C lliopium esse reduccndum. Bar-
—
thius, lib. ii Advers., c. "1. Grcccum Stzxcvo? de
pedissequo esl a;>ud Arislopli. Avib. 75, de sacro-
riim mimsira apud Anionin. Liberal. Metam. c. 29
generaliin designal minislrum vino in conviviis fun-
dendo. Iia Anacreon od. 4, vs. 6, ubi louicum
StnxoveiTw reposuii Barnesius, inv lo Baxlero, el Tol-
lio in margine edit. quam servo. De ipsa voee confe-
ralur E'sner. ad Luca3 xvu, 8; et cum Laiino tnini-
strare, h c sensu, conliilit Cerda ad Virgil. AL». vm,
181. Segaar Observ. in Lucam, p. 167; inde repe-
lenda inserviendi significatio. Poridiyr. de Abst nent.
aiiimal. I, § 9, i% u.o%r]; twv tk nlrfio Sta/.ovwavTwv
inodo sana sit leeiio, quam in SiaxopwavTwv mutabat
Reiskius ei Rlicerius; ipse maliin §ia7rovrio-avTwv , le- (] videbatur. Gjetcrum ignorant hanc episiolam Vos-
nius, si quid video. Inde vox apud Chiistiauos Iransiit
adillos quibuspauperum cura.et in sanctioriuus con-
viviis daliim erat ministerium. Hoc exposuil Caveus
in Vit. Slephani, p. 41, et M «riinus in Observat.
Miscell., vol. X, p. 257 inde diaconissw, de quibus
:
normulla proluli in Miscell., p. 54. Pracipue lanicn
Confer Golliolred. ad 1. xxvn C. Theod., de Episcop.
cl Cl. Van Hoven Anliquit. Evang., p. G7 : Diaco-
;
n um hinc ipsum diaconoruui inunus. Sulpic. Sever.
Vit. Maitin.,c. 5 Tcntavit autem idem llilarius, im-
:
posito diaconii officio, sibi eum arclius implicare, et
minkterio (ei) vinciri divino. Ita lege ex uiroque cod.
Traject.; qui vincire illic exbibenl, decepti suni a li-
brartis, quibus pronomen omissum fraudi fuit. Id et
alibi factum ostendi ad lib. n, ile In jus voc, c. 8.
Diaconorum socius Gr.ccis csl o-uvSjkxovo,- Siephano
id ex Glemente Alexandrino asseruit Joan. Ilenr.
Maius Obscrv. sacr. iv, p. 207; est et apud Alh.uia-
feiiim, Apol. ad Coiislaniin., Opp. lom. I, p. 785 et
85'J. 13. Minbter diacduorum erat OwoStaxovo?. Ita
Isnatius in epistola, si modo ipMus sii, p. »8 e .1.
Voss. Pneposili hi fucrunl foribus custodiendis al-
un prseterea iuscrvicbani. Golliuhvd. ad I. xliv C.
ARATORIS r>\
acr
in Cliristi gralia sjiritditer 3 crudiio Flon.no abtoti, Arator
NOT/E.
A Theod., de Episcop., cl Tribbechoviiis Continnaf.
exercit. ad Baron., p. 1G5. Tahs subdiaconus memn-
raiur apud Reiiics. Inscripi. CI. xx, n. 57: ascri-
bam Isidorum Orig. vn, 11, ul eme dem Hypo- :
diaconi Crwce quos nns subdiaconos dicimus , qui
,
ideo sic appellantur, quiu subja enl prwcepiis et
offi-
ciis tevitarum. Oblatiunes enim in lemplo Dei a
fuleli-
bus ipsi suscipiunl, et levUis superponendas altaribus
deferunl. lia locus lcgendu^ esl ex anliquissimo cod.
Groningano. Uesecui qnae in cdii. Goibolr. interme-
dia legun!ur.'T7:o5'a/.ov5w, vox ph-risque lexicis igno-
ral», exsiat in columna Diana: ; insciiptionem eiiien-
davit Cl. PaciaudiusMonumenl. Peloponnens. vol. I,
—
Prseierea in quibusdam edilis vidr, subdia-
Flo- coni Romanar Etctesim cardinalis. Resecui ilin,ex
,
arbiliioedilorum apposita, nec ullacodd. aucior/tate
venire. Cxteroquin diaconi cardinales er.mt qui pe-
cuianler eranl Uomansc Ecclesiac aslricti, unde san-
cia: sedis aposlolica^ di;>coni dicunlur. Vid. Goiliofr.
ad I. vn C. Theod., de Susceptor., et Du Fresne
Gossar. voce Card nalis. —
Locus Su'picii Severi,
quem Barthius excilni. non eodem inodo in codd. le-
gilur. Traject. habet Calipione. In commenlario ine-
dilo Wojtkensius propensior esl in Callipione, ex li-
bris melioribus Giselini a iditque Ausonium ejusdera
:
imminis palruum dellesse Parenl. 7.
Domiiio.] Ed. Aniverp., Prologns Aratoris sub<tia~
coni urbis Roma?. Basil., Arato is subdiaconi, Chri-
stiani poene, ad Florianum abbalem, in sanctissima
Apostolorum Acla, prwfacio. Pleru que simplicius :
Aralor subdiaconus Floriano abbati S. De quo inscri-
bendi more vid, Socer meus disseri. dc oeia e Avian.,
r. 5. Adduxi haec, ut nppareal quantum suo quisque
ingenio indulserit, in liac hciyp-/.^. Incodl. inveni :
Dno sco ac venerabili et in Xsti tjraa spirilaliter eru-
dilo [Cod. Moreti, prwdito] Floriano abbaii Aralor
siibdijcomts. Add;t Moreii Cod. salutem. Compositis
:
.hisce, illud pracfixi, quod de niorc illius aevi verius
si;mi tres.
Spirilaliler.] Spirilalis pro sp.rilualis .. Prud.
Slephan.
Et spiritali lacte peclus i r riges.
In Ilynino :
Et spii ilalis unctio.
FAr.Ricius in commeut., p. 115. Solus Morcii, Spiri-
tualiler. Quid praeferas, flocci non interduim. Utrum-
que enim sacris Scriptoribus usila um. Vid. Nolten.
Antibarb. p. 752. Vorslius ad Sulpic. Sever., epist.
2. § 15; dial. 2, c. 10, ubi in Trajecl. est, spiritali-
tef sale condita; in Isidori cod. Groningano quan-
livis pretii inveni, lib. vi, c. 2, spiiiialia rejna; el
deinde, cerlamina spiritalis pugnx : ubi male Gotho-
; fredus edidit spccialis ; lib.vi, c. iilt., epiHlalis effe-
ciiif, ; spirilaU signaculum; vu, 8, spiritaltter
vii, 5,
vidn. Emendes et hinc ev eodem cod. eumdem xi, ;,
spiritiis auiem vel pru spirilali na'.ura : ubi Golbofrc-
D du^ itidcm inale, speciati.
Fioriano.] Meiniraoiur lioc nomine varii, in Pn>-
; sopographia codicis Theodosiani, lom. VII, part. u ,
p. 5U. Adde fcscriptum Antottini Floriano iu 1. u.
13 EPISTOLA AD FLOHIANUM. 6!i

4 Q ,:1 rnciiii florem, maturis sensibus or- A 5^ am «

p< iin.wns ad!iuc, senlbns docuoBeuia
|tuui, [dedisti,
Nominis orc lui jam, Floriane, tenes E quibus in coVum vita pararel iter ;

NOT/E.
c. de Haered. vel aol. vend., ei Florianum pr;r r e- et p. 732
cluin prasiorio in insoriptione I. iv, c. dc Precib.
Vec meaitmste maror pra>conia dara Cbrynnthl,
imp. <>ff. Glussse Moreti recte antani liunc imperante Uui lerilo unMidus l.imosa laude IrequeolaL
Justiniano vixisse, N n ausim definire utrum sit lluiie igilur genilor tloreiitem lempore puio.
idem, de quo vnria trn liniMir in Colleciion- histor.
Iih. iii, <•. 13, apul Canisium Thes. Ecctes. tom. Malim illic tempore primo. Conjicil Gronovius, tcm-
II, p. 193. Meninratur et Florianus in inscriplione pore prolo, Observ. in Eccles. c. 20.*
epistolae a|)iid Cassiod. i Var., 5. 3. Primwvus.] Frequeiiier poeix juvenem ab inge-
Clorem.] IVrspicnc allndit ad Floriani nomen,
\. nio virili et -enili connneiidant. Vid. ad Sedulium/ii,
qnod hujus .vvi po s faniiliarc, nec minus Aratori.
t
i37; Marlinus, Var. Lect. iu, G; Gcrda ad Virgilium
Vid. F.iiiriir.is commeni. ad Poel. Cli istian., p. 24. iEneid. ix, 23i ei 310; Menag. ad Diog. Laert i,
Eodem modo in elegiaad Parthenium, insuo noinino segm. 91; Dunnann. adLoiichium iv, el. 3, 104. Addo
dcganliam, si Dis placel, captavil :
U
° etlapidcmapud Monlfauconiuin, Antiq. Expl.,tom. V,
tabul. 61, FII.IAE. SVPRA. SEXVS. SVI. CAPTVM.
Et, quia nomcn habr-s, quo te vocilamns, Arator,
ET.AETATEM.PHVDENTI.SiverasilWiihoviicoi
Non ;ibstiu>a libi sil, sed aperla seges.
jectura,inSpecim. Guntheri, p. 13, huc rcferendusesl
Sulcavit Aiatoreadem eleganlia Venanl. Fortuoat. Vi'. Venanlius Forlunalus, Vil. Marliui, i, p. 288.
Marlin. init. Lepide Bieronymus in epist. ad Parllie-
nium nooien Vigilaniii, in qao ludcbai, mutavil in Por- Advolat inde senex vetulis juveniliter annis.
mi ant intn. Vid. Sa.ilt.ir. de Natal.t. Ma tyr. c. 3, § 6.
Cicero pro lto-c. Amer. 43 Venio nvncad illud n >- :
Retineo lamen illic urmis. Anibrosius Olfic. u 20: ,

men aureum C.lirysogoni. ln noinine Hotii, al) oc70-,
Alhauasius, Apoiog. ad Constantin., Opp. ton. I, p.
703. Ad similcin formam eitineliit Laclnnlius de
Mortib. IVrsecut r., c. 9. Ex conjeciura Galei et
ISam adolescentem legimus in Evangelio Joannem, et
suu voce, licel merilis el sapient a nulli fuerit seniorum
|
secundus. Eral enim in eo senectus venerabilis morum
et caita prudentia. Ex codice ineo illic d.deri inalii;;,

Graevii JTiuii demuin furcre ccepit, e'- contemnere no-

:
et stta voce. Euiend.nidiis binc Paulinus Peirocorins,

men. Diocles, sic euim ante imperium vocibatttr : vulgo de Vila Marlin., m, ii7.
illic, contennere vmnia, unde ipse ellin^ebain omina.

Nonc sequor Beumaunum, restiluenlem contemnere Corde liumilis, morte excellcns.

omnia, quia non est allusio ad Diocleliani nomen,
eum ad Galerinm verha periiueant usquead Diocles. Scribe , mente excellens : magis jd placel quam me-

Snniles vero alUisii nes poclis indiguas esse recte ju- (]

rito excellcns, quod reponi jubebat Wopkcnsius in
dicavit Burmannus Secundus ad Lotich. v Eleg. 13, Observ. Miscel. nov., lom. VH p. 880. ,

17, ubi hmc recte, ob allusionem in nomine Acon- 4. Pararel iter.\ Membranx e;vdein, pararelur. Aline,
tii, epistulae Cydippes auctoreui negat Ovidium, quod pareret ttum : quaui scripturnn ob vocein minus ,

el fecil Siephanus Var. observ. in Horat dialrib, usilaiani monachalibus aunbus, legiiimam arbilra-
•4, et Valckenacnus ad Eoripid. Phomiss. 039, qui
,

mur. Bartihus, lib. xui Advcis. 20. Quid in Bar- , —

lamen quibusdam in allusionibus vcnu>iatem inesse thii ubservaiione parerel sibi vtdit non pci^picio.
pu al. Ilaud dubie, bac in allu ione, Aialor velcrcs U tiqne debei esse a pareo cujus lamen piima longa ,

seeotns est, qui llorcm dixerunt de quovis homine est. A pario ul deriveinus inetruin probibet, licet
cximio. Straton s epigr. 39. parere et parare eo sensu nihil dWTerant. Vid. notas
'avti&^ov XtitapSiv scvScuov Sic enim reclc itBitrt. ad Florum 12,0. Forie typographus pararet ex-
i ,

emendasi; videtur Berelina Actis litterar in Klotzii ,

priinere voluil. Pararet itum facile se possel lueii.
vol. II, p. 3ii(). Agathias de imper. Jusliniaoi II, p. Vid. Klockius ad Livium vu, 3G, 5. Ammian. Mar-
65, Dnmascium, almsque anpeH H xxpm kwtov, >ed, cell. xxvn , 10, p. 5il Per regiones longn itu por-
:

ui addii, v.v.-.j t,.v rroir.o-iv. De Latinis vid. Drakenb. reclas ; ubi tamen silu legendum conjicit Freinsluin.
ad Liviuni x.vnt, 35, 7. ad Flor. i,10, 13. Lider. Orig. xv, 16 lter vel itut :

(Jre.\ Mullis nnllibus melior membranx aHale v'x esl via quu iri ub liomine quaqua.crsum potest. Apud
jam legendw lectio, noninis orbe, hoc est ambitii et Phaedrum m 0, emeudabat Wopkensius
, , :

coniplexu. Uauiiiils, lib. xiii Advers. 20. Neque la-

inen ea scriptma placei, licet orbe pro ore in quibus- Itinn BageUo tcniperai lento miuni.
dam dd. exstet etiam infra, i, 93, etsamius confua-
i '

daotnra librariis. \id. Drakcnb. ad Silium m, G.Vi ;

Quod proxinie accedit Burmanni conjectur;e, itcr aul
notas ad Valer. Flacc. n 57. Delectalus niinium vi- cursum. Keslituo itionem lioc sensu iu I. 57, § II. i ,
,

deiur h.ic voce Arator, quam ut <ain ejiciamus. Os de Ueligios., ubi legcndtiin puto , i?i circum porticus
noiuinis vidclur milii designare concnsum, conve- itiones aliler RaBvardus Var. iii, 7; queiu seqniiur
nientiam cura i;sa re, eo modo qu<> ore d cerneicium Gullierius Jtire Man. n 30 aJiter Mank.irius l'ro-
, ;

per consensum exposuit Pitiseus apud Suelon. C.us. bab. part. n, p. 1. Hoc tamcn Araioris loco ita ser-
NS, invito lamen Oudendorpio, ipiem magis -e -pior. vavirim, ciiiu quia codd. niliil niulaui iuin guia ,

Dura UfOcn csi locut o; nec vero i:i meii aliqnid in- il»i?i bic aur s poeticae vix feronl. Seutentia cst llo-

veni quod Barthio favere piis<et. rianum lalia documenia dedisse, propler quaQ v i«
2. Ptoriane.) Inepte primain liic corripit, quam ralio, ab ipso p udeuicr instituia , in cccluui viam
mox in (lorem pruduxcrit. Sed ita golent hujiis 32vi pararet. Vitam pro vivendi ratione exposuit Cortius
poeke. Gonvenit ip>um nnmen, et Anthus quod est ad Plin. vii episl. 9 , 13 cl ix 10, ;,et d liac
, ,
,

apud G rium Inscript. Florentin. pari. i, p. ila H; voce lalc confer Nicol. Locnsein Miscell. vi, 3; de
et Anihusa, Chriftanthe, ibd. p. i09. Parem Araiori hoc ati.ein pr.rposiiionis ex iimi e^il Drakenb. B , I

clegaiuiaincapi u Althelmus.deLaud. virgin., p.7-29, Liviuin iv, 47, 1. Theopbraslus Cbaracter. eibic.
toin. 1 ibcs. Gunisiani : Pro m., mpicKQsapi/ot =; xxpuitutc ndftic iu cod.
; :

rujus vari mtes margini cdiliotiis meae a tripsii iiooia

Prmol eral quoodam Nnrcissus Torte voratus, mautis, esi illic, n»paTeBpcep.uiwi] id taincn sequeo-
\:r uiuai m irilis redo'.ens, ul noniiue Dorens; tibus paium convenieus.
 (i- ARATORIS 0*

5 Q Ad carmcn concurre mcum, pclibu-.q-n; la« A Q Intcr gramliioquo; pcr mille volumina lihrot
[banti 10 Maxima ctnn leneas , et brcviora lege.

Po.rige dc placido sncpc favore maniiin. Naturxque modo, variam quana roodidil Auctor"
7 Jcjuno seriiioue quidem, sed pinguia gesta Concordent itudiii celsa vcl ima uim
I
Scripsimus, ac pelagi pondcre guila (luit. 9 Qua genuit ligrei ,
qux nutrit tena leonet,

M)T/E.
5. Concurre.]Ad unum Florianum lioc retulil Bar- paci. Ita mox epM. ad Vi^ilium , VS. 8. Et mihi lc-
iliius Adverear. xlv, 24, ubi et ostendit talia verba, gitur in cod. Morcii. Grxcil xat adver- eodem modo
quae ex compositione sua ad plurcs periinent, de uno saiivmn Confer Observ. MisrelL vol. X, tom. 111,
est.
tamen liominc adhiberi, ita conferre in ararium de uno p. 553, cl Mollium ad Longi 1'aslor., p. 5 I.
evposuit Ouuendorpius ad Suelon. Ang. 29. Isidorus II. Variam quam.] Quam rerum. Mss. quatuor ha
Orig. v, 1 Lycurgus primus Lacedcemoniis jura le-
: bent ,variam guam condidil auclor. Apiissime ad
rjum e.v Apollniis nuclorilale confinxil: ulii legum puto sententiam. Conspiee sequentia. Sed el gignit mapis
delendum Cod. Oroningani. Nec tamen
au< toritale bonum sequenti versu quam genuil, aibiror, quod
, ,

illud concurrere bic unum Florianum relulerim ,

ad iidem libri nobis suppedilant in quibus tanlam essc :

sed el ad Vigilium uein sequenii episioli carminis

,
< varielatem a vulgalis m ruin mn esl cuin quolies , ,

sui prsesidium constituit. Beferri buc quoque posset ab indoctis medi.i barbarie de.-cripti singuli \ersus,
Parllienius, ut ex iis patet qurje in epistola ad eum totieS fere et vulncrali al nos pervenerint vulnera, ;

ineuiorat. ** bcel vilia visu , cum sanare possiinus cur impulrere

6. Porrige.] Auxilium prasta. Ducla Ioculio ab iis patiamtir? Barthius, lib. xiu Advers. 20. In meis
,

—
quiiniurba maiiusjungunt, quo magis penetrent. Late constanler esl , quam rerum condidit auctor. Ex codd.
prjfTtv exposuit Bartlnus Advers. xv, 13. De favore esl nihil Cortius apposuerat, unde et in iis ita lectuut
propter lavorem quia mihi laves. Vid. Mantit. ad
,
fuisse certum videtur. Beposui tamen id, qu >d ex
,

Cicer. ad Divers. vi 10 , apud Ulpianum in 1. 57, ff.

,
qualuor codd. prolulit Barlbius; ipsa id seiiteutia
de Dol. mal. Noodlius, de dulo, exponit pa, propler postulat, et major elcgantia si quis sequentia cou- ,

dolum ad ff. p. -461. Tertulli.inus de Pall. p. b" Sic

, : suluerit.
et mari fides infamis, dum et, flabris ceque mutanlibus, 11. Auclor.] Scribilur pcr ct ; nec aliler antiqui
de tranquillo probum, de flusirts temperalum , et ex- scripserunt. Bod. Agrico'a scribit autor, et deducit
templo de decumanis inguietat. Locum liunc ila expo- ab nveo, ut sil nulor, qui cupit aliquid. Suut e( qui
nit Cerda ad Virgil. iEneid. viu, 522. cum aspiratione scrib nt auikor, a Graeco au^vrrjf
7. Jejuno.] Iluinili, inani et tenui. Vid. CI. Ernesli quibus ergo praefero Bodolphi sententiam et tamen ,

Clavi Ciccron. Paria sunt bis qua:dam in Sedulii pro- antiquoruin orlhographiam sequor. Fabricius in
logo, ubi ad euindem inodum vs. 4 : commenl. ad Poet. Chrisiian. p. 15. Cod. Uni- —
vers. habel aclor ; male qtiidem sed ex freqnenti ,

Nec quseras opus hic codicts ai tiHt is.

errore. Vid. Patrem ad Victor.; C:is. 20, 3 ; Dra-
Codicis quibusdam vidctur depravatum. Id si ve-
illic
kcnb. ad Livium, 1,26, 5. Auclor crealorem desi-
gnat. Wopkens. ad Sedulium ni , 114, elv, 191.
rum, corrupluin quoque codicem incidit Mariinus,
in
q tierum genilorem dixit Coiippus n, 180 :
Dumiensis ep scopus , ita hajc imitatus :

Curasque regendi
Nec per mulliplices, abaco splendenle , cavernas
Imposuit rerum genitor, quas ipse creavit.
yujerantur nitidae codicis arie dapes.
Toium illud carmen habet Sirmondus ad Sidon. Forte illic reclius distingues, imposuit, rerum genitor
quas. Priscianus di\it Nalurce genitorem de Situ Orb.,
carm. 19.
Magnilica,ex quibus non summa tan-
7. Pinguia.]
vs. 1. —
Optime auclor scribitur. Depravaiiorem
srripluram hoc aliisque locis sequunlur td liones.
tnm percipimr utihtas, sed qua; tanta eiiam sunt,
Praeter Dausquium , Vossium, Cellarium, videatur
ut ex rei digniiate vix rile queani exponi, ita pin-
guedo rerbi superni inferius lib. vs. 572 el pin- i , ,
Sigon. ad Livium, i, 3.
12. Concordent.] Cantabr., Conveniant, ex glossa,
guedo toquetie in elegia ad 1'arthenium, quod ex hoc
loco ellictuin essc putabai Banhius Advers. xxix, 3. ul videtur.
12. Vel ima.] Victor Ulicensis lib. i Jam libros con-
Cum sequatur, pelagi pondere gutta fluit putaverim ,
:

fecerat, exceptis innumerabilibus episcopis , vel exposi-

Aratorem desumpsisse meiaphnram ab aquis, ingenti
tione lolius Psalterii et Evungeliorum. Vcnantius For-
copia prolluentibiis quo sensu fons diciiur pinguior
,

ad irngaiKlum apml llegesippum Excid. Hicrosolym. tunatus, lib. l de Marlino :

lv, 17. Alius auiein hujus vocis fuit usus apud opti- Nam Patris ac Geniti oequalem vel Fbmiuis almi.
mos , (|iiibus sermo pinguis pro duro et insuavi po- Paulus Diaconus Ilistor. Longobard., lib u cap. 5 , :

nimr. Vid. clanss. Ernesti in Clavi Ciceron. Gsajcum Jn urte grammutica, sive rhetorica, sive eliam metrica
7r«^0f huc recte contulil Elsnerus ad Evang. Malth. clarissimus exstilit. lta vero el vere Lalini scrirtores.
cap. 15, § 14. —
Cscterurn bic lamen omiititur, quod D Censorinus, cap. 4, Ul in Colchide vel \n Boeotia den-
pot guidem frequens. Vide Drakenb. ad Livium vm, tibus armati parius : utrobique en:m ponunl falmlae.
12, 8 adde Muncker. ad Fulgenlii Mytholog. i, init.
: Bauthius, lib. xvn Advers., cap. 1. Confer eteum- —
Conlra tamen adhibetur, nmisso quidem. Confer vi- dem bb. xni cap. 17, et eadem repetentem al Bu-
,

rum doclum in Observ. Misccll. , vol. III, lom. III, tilium, 1,40; quod ipsi in deliciis uit, quia Stj y.odrpig
p. 589. t« r.'Aty., ut fatelor ad Butil. i, 218; ailde ad Clau
8. Ac.] Veluti , nt recte Conins in margine edi- diau. p. 759 et 1314; notas ad Sedulium, v, 42S;
tionis suib .exposuit. Addali.r Menckenius Observ. Annam Fabri ad Eulropium, vin,25; Salmasium ad
L. L. p. 7. , Tertulliani Pallium, p. 405; Wopkensium in Observ.
10. F.l breviora.] Cod. Canlabr. , haic. Pcrmu a- Miscell., vol. X, loin. I, p. 19; Pervigilium Veneris,
tionis origo quarenda in aspir.itione a librariis nunc vs. ^25 :

addila, nunc omissa, ubi non opus erai. Vid. Muu-

Burishic erunt puellse, vel puellae tnontium;
ckcr. ad Fulgcnt. Mythol. , p. 59tf, 010, al.isque lo-
cis. Servandum arbiiror et quod vim adversaliv:ft ubi Weiuius Eadem ratione sive, medio a?vo, ut
:

,
ostendit Socer ineus de Postumo, c. 16, et iu epi-
hic babet. Apud Martialem vn epigr, 19, ex optiino ,
slola ad illustrissimum coiuitcin Lyndcnuin , p. 10.
Tbuani codice rescribendum arbitror :

15. Genuit.] Barthius supra ad vs. 12, ex suis ma-

Saecula vicerunt : ct quamvis ccsserit annis. lebat gignit. Nostri nil muiant et vulgatuin pei pla- ,

Vulgatum sed debelur librario, elegantim panim ca- cet, ob sequens prwbuit.

co EPiSTOLA AD VLORIAXr».
Formi cia apibus prxbuil ipsa sinum.
15 Eisirespic'ia S> dis P 'n-eiuto 1I1I1 i.rcct..r,
lngenu u initos, v nt meruere truc.os.
Ipsaque cominuum virtUI infracia laborcm
10
15. Ojspci.w».] Cod. Moreti , dispensat ; a'ierum
v.-rius. Pe ipsa voce confer Gronov. ad Juslin.
Vll,
o, 4; Scbulting. »d Seuec. p. 62.
40. Ingemum.} Fdicilas Mturae, ingcniusilas. Al-
dhel.uus :
Qui l.rutum iuspiras vitali Bamine pectus :
Qui corda irageniis ornas, ei labra loquelis ; Speci.n. Obs cr.l., c. 41, p. 53, et Bur.nannus Se-
boc estacwnine sensuum, pro quibus cor ipsum saepe
u 5 urpatur. S donius in Burgo : 41, licct sciam grammaticos veleres eam sibi licen-
Ilhnci ingenio fraudatum luce Cyclopen.
Alque
Paulinus Celsi obilu
:
Nec sapiens magno gaude.it ingenio.
BahtiiHjs, lib. xlvi Advers., 10. —
1'Iura idcm ad
Claudian. U. P.,., 1 45. "Vii blnc dislarelarbiiror,
ouod Flarus eephaniis tributt scusum capiivitatis, i,
18, lin. : nbi videanlur nota\ Atque buc perliu t
pruilcnluui jus, quod nalura omnia aninuilia docui',
de mio qoaedam dixi in Miseell. c. 15, p. 106.— Me-
mcre de.-i^n t conseculae sun', adeplae. De ea signi-
li< atione dixi ad Sedulium i, 531. Addc Biirman ad
Claudian. Kid. iv, 24.
47. Yirlus infracta.] Canlah. hahct virlute, aperio
erroie. Virtus notat eos qui virtine pidle.il quinue
inlcr duros belli labores levi ra inu rdum interpo-
nnnt, ut quemvis magis lahorem perferre possiut.
Absiraclum ilaque hic esl pro concreto, ul occursus
pro occurrenlibus. Schulting. a<t Quinciil. declam. 0,
p. 477, morte- pro mortuis. liiirmann. il.id., p 250,
redemplio pro redmploie. Venanl. Fortunal. de
Pail. Virg. ;, p. 1,99. Kmendelur liinc Isidorus cx
codicc Groningano, lib. x, p. 4070, Cwlebs, connubii
expert, qualia sunl tiomiua in ccelo qui absque conju-
giis sunt. Male editur, quo? abtque conjug bns. Mulavit
qui librarius, non perspiciens lalem coiistructionem
Latinis Ireqiienlem, ul iofer.os Ostendam. l)e a st a-
cto eonfef plura apud Muncker. ad Fulgent., p. 023;
in notis ad Sedui. I, 218 el 237; Wopkens. ibid I.,
220; Ohserv. Miscell., v<>| II, toui. I, pag. 93; aique
ila industria soc elas capiendum esse pro soc o tudo-
s rio, in I. 2~> ff. Pn» socio, os>endi iu Miscell. e. 15.
Ex Graecis similia protulit Ifaiiis Ohserv. sacr. part. i,
p. 44. Conlra eti.nn artifex pro arlilicio, el similia,
qu;e dedil Salmas. ad Terlulliani Pallium, p. 265.
Per viriuiem vero infraclam iotellignnlw illi qui nulia
artc vinci aut suhigi queanl. Infractus e>se inler eas
vocesque conlrarias ttigniiicatioues admittunt, ila ul
pro ui.n fraclo et vahde fracto ponalttT, sciihit Tanb-
man. ad Yirgil. Georg. iv, 145, el ad Plautum Cap-
liv. lii, 4, 2t>, quod iiollein ita gciieratim facluiP. In
quiile n conlrariam signimaiiiuiein, pliirihus in com-
positis, admiilit, ul oslendi Specim. Observ. c. 6,
el Cl. van Hoven in Oliis htter. lasc. i, p. 67, uhi
luetur 1. 52, § 3, II. Prosocio; quod lansen dudatii
fecerat,eadem ratione, Marckaitus Probab parl. n,
p. 89. Wasseus ad Sallust. p. 26, aliique. Ita et i.n-
plorare per valde plorare exponendum apud Juven-
cum ii, 375, et Seduluim iii, 298 uhi tauieu ips«m :
subaudiri malehat Wnpkensius. Hu;c lamen prasposi-
tionis signilicaiio, licet analogiue conveniat, non in
omnibus est admiitenda, sed lcsubus unice standum
arbnror. lnfractus, eleganli.e Uomana? studiosi-, de-
signat fractum. Ileinsius ad Claulian. Bell. Gel. 214,
Verbeik.adKutrop.il, 22; autvahle fracium. Ouden
dorp. od Fronlin. il, 6, 5 nnnquam vero fi>rleiii sive
; Conlra
non Ir.icium Cadenle Latinitiie h rc primuin signi-
lica.io admiiti coepit, quam e\ Symmacho e> Hiero-
i.yiini pr..dii.\il Cell rius in Curis posler., p. 246, et
Antib , p. 182. QiiaDtuni ititur ilh aberrjrunl qni apud
— ;
7
>
DcaerU, ct vari qu.crit l.ahoro viees.
A >s
11 Loricam solitus membris Imponere mi-
I
w «
20 Gymnasii gaudcl nudus adire locu.U.
NOTjE.
Virgilium yEneid. xn, i,infrac}os Latinos exposur-
ru.iiper non fractos, oslenderunl lale Vorsiibs de
Latin. mer. susp., c. i, el Reilzius Ainbig. p. 5;)4.
Neq ie Serv.i me nn.vel auctorilas; cum euiin in sn-
per.oribus d versa dixerit, non pulaverim illa Servii
esse quac deiuceps tradidit. Interpolalum esst: gra.u-
malicum ostentht Enimenossius ad Kclog. i, 12; Juskj
cundus in praef.it. ad Vi gilmm adde ad Sedulium i,
;
tiam.sunipsi s>', ui obvia qu:evis e\ arbitrio damua-
rent probarcntve. De ipso Scrvio id docait Schrader.
ad Musaeam Animatlv., c. 2. Miror iiaque Barthium
B
ad Claudian. p. 406, banc signilica ionem Virgiliu
iribucniem, sed el luec Slalii Thebaid. x, 499 :
Urga redimus,
Dum res infractae, pulsique iu
exponentem, res I;>sa poex» sententia ju-
non frartw.
iEvo Araioi is nnn negem in
bel intelligi res fractas.
fractus pro forti posse accipi; vel solum id docet
11 eronymi tes imonium. Si codd. tamen addicereni,
mailem virtus invicla, de qua lo. ui.oi.e vid. Withof.
Spccim. Gunther., p. 57. —
Laborcm recte addi!,
vocein fortibus miliiibusquepropriam Curtius, iti 10,
, 6. Luborem mil.tice dixit Justinus, m,
2, 1 '. Isidorus
Orig. v, 7, y.ro personarum qualitatibus et labnribus
[Cod. Groning., laborit, neque id malej jutta d.visio.
Ua vox capieudi apud Virgil.um /Kneiil xu, 455, ut
recie exponit Cortius ad Ciceron. ad Divers. vii, 17.
Bellicos sudores dhit Justinianus piooem. Inslitul.,
§ i.Lafroresei pericula boc sensu jungil Florus iil
prooem.
p
^ 20. Nudus. ] Duplici signilicatu vox hic evponi po-
lest. Si originem vocis pr.i cedenlis, Gumnasii, spe-
ctes, polest c ipi de miliie vesles ei artna deponente,
ut ad luctatores el simi e genus homiuu.n re-pic a-
tur. Notissimam lianc vocissignificationeinvir dortus
eonfirmavit ex Virgilio Kclog. ., 61, ut pi>ces nudi
. de&ignenlnon ve liios. .Nollem facluni! Mutata la.nen
senlentia in com nent. ad Exodum, p. 47; apud Vir- 1
gilium inlerprclaiur nudus per ineruiem. Neque et
lllud placei. Mclms Servius ad Virgil. /Kncid. v, vs.
v
ult., etIdsinga Varior. jtiris, c. i0. iloc lamen Ar.i-
loris h co maluii nu !us per incrmein exponere, ut
miles lorica armalusopponalur illi qui arnn deposuit.
Cicero dc Finib., I. 7, inermem et nudum jungit
eiii.n T.iciius lli^tor. iv, 64; Isidorus xv Orig. 2.
Confer Burmann. ad Ovid. A.uor. i, eleg. 2. 2u. Ita
expOi.O Curlium vi, 4, 15, ubi nudnm pectus est a
quo clypeus altquantum erat remotus, quo Agiscor-
pus protegebat, ul vim lelurum retuuderet. ISudaium
rj dixit Justinus, III, 1, in fin. ubi tainen nudantem
:
mihi placel impense, quod in allero cod. Franeque-
rano inveni, prupler eiuentcm, quod prsecedit, et
quia Arl xeixes uon videlur Artabanum occidi se,
, poslquam loricam exuisset, sed dum in eo e set, ul
eam solveret. Apud Valcriuin .Max m. n, 10, 2. Wop-
kensius in Adversar. mss. penes ine emendabat,
proinde se sccurum nudis, id esl, non armatis, ex
Curtio, v, 4, et SalliMio Jugurlb. 107. Gr.ecis eodem
sensu -/•ju.-.q;. /Kliaui locuui produxit Cuperus Oh-
serv. n, 7 alium ex lib. u Mach ib. c. II. § 12, ex-
;
ponii Pcrizonius Ani.n. Ilisior., p. 2">S. Addo llome-
rum Ihad ir, 815, ul.i p.nroi !us"/-juvof. Uerodianui
memorat Yu^vo-ijf itpbs umkuriuwvt, Hisl. n, 1 ,
8. >
induiui, pro ann.iio, quod exposuit Cerda ad
Virgilium A^iuid. xi, 8">. —
Senientbe Aratoru c«.n
veniunl illa Scdulii epi^t. ad Macedon., p. 9 : Srnpe
belliger tnile$ armis quibus assuetus est dimicare, detr-
datur ct ludcre. Confcr ill c noiata Dignisttntomniuo
71
AIIATORIS 72
12 Et, •!"• fcrratai acies atquc agmina vin- 13 Ergo gradum rclincn? , el piisei volumiua
[cmit, [liiiqucus,
Imbelles feriunl per sua icla feras. Cede dies operi, quod pia causa juvet.

NOT/E.
qui ascribanltir por>:.T. cle^aniissimi , Sidronii llos- Observ. juris ni, 4. p. 215. Ambrosius Offic. i, 24 :

bdiii, versus lib. vi, eleg. 7 : Cum cibum $uum fralii cedend m pulatset. Apud Sal-
lusliuro Jugurih. 47, 5, in cod. quem a (TOrvillio
Ipse tuusmiles non somppr degit in nrmis. acccpit Wopkensius, inveni, omnia Melello cedere :
SaBpe caput galea nudat et ense manus. Tulgo elilur, dedere. Hcgesippus, m, 22, delicli gra-
Tu quoque sollieito clypeum de pec ore snUe, liam volens cenit. Neque audiomlus Wa
Et galea vertex et vacet ense manns. Sal- I

lust. Caiil. l>;i. qni fecit emcndabal. Sic infra, lib. i,

Casside iloposita eirtiaram tractabat Achilles,
, ,

Molle movens pleciruin qua prius arma manu. vs. 301, cedit m.tle inulaiuin in fecil, et cessa legen-
dum iib. i, vs. 490. Isiilorus Origin. v, 25: Cessioe$t
21. Et gui.] Cnd. Moreli, At qui. Vulgaium sen- proprie rci concesdo, sicut eU illud, Cedo jore pro-
tenliae jungenda) aplius. Non repcto quae ad liunc pinquilalis. Cedere enim dkimus, quari concedere. —
locum conluli in Misce I., c. 4, p. 44. Cedere proprie dicitur, qui conlra Veiita'.em alteri con-
23. Ergo.] Ullimam corripit contra morem opliinn- B scnlit. Posteriora cxpressi ex cod. Groniug. et edil.
rum poetai iim, quibus longa est , cum sil ab epycp. ve:eri; ver.un csse sciipltnam lirmabil Serviis fld
Ita sane puelae qui Augusii actate scripserunt ; posie- Virgilium /Ene d. n, 701.
riores egerunt ex arbiliio. Vid. Burmannus ad Lo- 2i. J.uvt't.\ lla repo.su ex Cantabr. Fdcbaiur olim, i

liclnum lib. i , cleg. 2 52; lib. u , cleg. 4 , 76 ; in

, jnvai; sed altei.jin eleganliu*. Praesena snbjuneiivi
Anlikiolz. p. 97, ad Antholog. p. 5^7. Grammaiicos passim pro futuro indicalivi. Dispulavil liac de re
secutus ila distinguit Isidorus, Oiigin. i, 17 : Vel dis- Periennius ad Sauctium i, 15. h Grascis exempia de-
cernendce ambiguilalis causa, ut crgn. Nam cum pro- dil Bosiusl^ad Evang. Matihaei.c. xi, § 3 iib: inm- :

duii/fir go [coil. Groning. , ergo\ , causam signijical lerrogandi formis id lie.quenthsiiiiuin oslendil. Recte
cum corripitur, conjunctioHem. binc apud Sedulium liymn. 1,80, emendaium est,
24. Cede dies.\ Concede lempus, nt, deposiia pris- Quid faci.mt! atque in >aiiis epistola ad Mncedm. i
t

cerum voluminum cura, iiuic operi leajendo breve p. 2, expurgem prxvalet, neque opus est ut per age
qtioque leinpiis IviUuns. fiedere procnncedere in I. 20, expurgem cum qtiibusdam expoiiamus, aut exponam,
§ 1, ff. de S. i\ V. aliisque, ul expo uit Schroder., vei expromam cum aliis ememus.

EPISTOLA AD VIGILIUM.
1§ Domino sancto ac beatissimo 13 alque apostolico et in 17 toto orbc primo omnium sacerdolum ,

papae Vigilio, Aralor subdiaconus S.

NOTyE.
Aposlolico.] Tilulus in membranis pluribus liic C ciendo, atque aposlolica sede dignissimo fralri, Ruricio
est Apostolico domino , beatissimcque papce Vijitio
: episcopo Faustus. Duae alise Sedaii ad eumdem apo-
suo, Arator miser subdiaconus S. Eum, ut ego verum stoticam ei teverenliam palam ascribunt. ^Enio, si
ptitcm, temporum ratiojubet, quae sane parum ex- nomen salvum est, enmdem tiltilum inscribit ipse
terae poteutia*, diviuse rationis aucloritatisque pltni- Huricius, lib. n, epist. 8: Domino sancto etnpostolico,
%
muui sanctis episcopis dabat; quos apvstolicos viros etc, papcc /Enio liuricius. Sunctum et uposlolicum
vocat Iliiar us praefat. libri Hislorici Apostolicam : idem yEniinn vocat, eumdeni certe, lib. n, epist. 15,
dignitatem e\ iscopalum Gildas invectiva luculenta in ei Sedalurn, epist. 53, ul praecedente Caesan um ; ut
clcrum Britanni* apostol cos viros futuros epi^copos
: et Yictorinum , epist. 59, apostolicum patrem Dado-
1'arisieuses Germanus in 1'rivilegio apud Aimoinum, nem appellat Desiderius Cadurcenus prae^ul, epist.
lib. m, ediio, quod scriptuni anno 5(>9. Sic
cap. 2, 10; qui idem a Sulpicio , Bituricae urbis episcopo,
de pontifae Homano simpliciter Ivo Carnolensis, apostolica sede colendus dicitur, ut ab Aviulfo, aposlo-
episi.134 et 140. Elegauter Claudius Taurinensis : licus pater ab Eligio, sine dubio eo ipso cujus nou
Quinta sua in me objectio est, quod dominus aposloli- Cnntemnendae bomiliae ad nos vencrunl; apostolicus
cus indignalus sit mihi. Hoc dixisti de pascliali Eccle- pccesul a Rauric o, qui male cum Lemoviceno eo
siw li. episcopo, qui prascnte jam caruil vita. Apo- modo nominato conlunditur. Neque Sigeberlus , r.x
stolicus aulem dicitur, quazi apostoli cuslos, aul apo- Francorum vetusiissimus , alio honorc eumdem De-
sloti fungeus officium. Certe nou ille dicendus etl apo- siderium compeliavit. Apostolicum papam eumdeni
stolicus qui hi catliedra sedens apostoli, sed qui apo- ipsuin appellat Abbo. Apostol.cum Valrem Coustan-
stolicum iniplel officium. Adelbodus in Vita Henrici I : Hiis et Gallus , eorumdem teinporum non ignobiles
IIoc quojue humilitateet devotione apud dominum apo- D aniisliles. Gregoiio papae paribus verbis nuncupat
stolicum oblinuit, ul Alemanniam intraret. Eccerhar- libros de Vila B. Mailini Venanlius Forlunalu.-..
dus in Vila Nolkeri, cap. 9 : Vilalianus prorsul, cujus Vicior III PP. apostolhus simpliciter dicitur a Leone
adliuc cttnium, quando apostolicus celeb^al, quidam Marsiano,l. mChronici Cassinensis ; ul Bruno, I. iv,
solcnt edere. Episcopns, solemni more apostolicorum cap. 53, ejusdem operis a Petro Diacono. lnnumeia
titulo aflici soiitos docel epistola Eufrasii ad Ruri- alia exempla cogi possent , si quis ei rci studeie .
cium, Lemovicenuni praesulem, sic inscripta Do- : Ilaec ad Aratoris genuinam scripturam tutandam sul-
miuo sancto, merilis bealissimo, papcc, lionoris cultu liciant, si addiderimus ctiam principalia urbiuni tem-
suspicicndo atque apostolico patri domino Iluricio
, pla, non de noniine, scd auctorilale apostolica oliin
cpiscopo Eufrasius. Eausii ad euindeui alia sic iu- tiicta; ul Sophise iiltid niagniliceniissiniuiu (quod,
sciipta cst Domino beatibsinw, dcbita pictalc suspi-
: post tot saeeula, ciiam incomparabije soo tpvo luisse
7 , EPISTOLA AD VIGILIUM. ?l

Pars ego lunc populi, tela pavcntis, eiant

18 Mecnibus tuuio is bellorum iucendia ceruens,

NOT^.
affinnal nonjaminus Tudclon^is) Corippus vocal 1. III A 1. Undosis} Undosis vel undisonis ex Moreli codiee
m fiinorc Justiniaiii :
ascripseral ileiiisius. Poslcrius habent edd. Antvorp.
Kahneii, ei Bibliolb. Pairum Lugdunensis. Piiua
Domc spostoliel suhiMo.ios atria lempli,
Iiulyta sacrata uosulasent membra sepulcro. kervant codd. Cantabr., Univers., Voss. 2 et Londi-
nensis, ei qun id pnilulil UiToiibachius iu Itiner.
O od vero miscr addii do se Artlor, idom liausil coin-
tom. II, p. 51 j; froi|uons illa in oodiclius icrnni-
f
niiini o\ s.iouln moro. Pecniicrem o.io semper Pau-
talio. Cotifer nntala in Obscrv. Miscoll. vol. II, toin.
linns epistolis suis so praescribit. Eodem verlm de so f
I, p. 74. Poslerius praTero. Undosti mcenia sunl inili-
in epistola de csu carnliim el sangiiinis, ustts Evan-
tilius ploua; itudti passim <le miiliiiudino poeiis dicitur.
lius abbas Q*m : pnrbiit occixio opy.ortune, ideo
•><>

Uartli. ad Claudian., p. 758 Valer. Fiacc. i, 559

hanc exiguiiwis MS
pittjinulttm veslris obtutibus prw-
; :

fcr ndam (ili legendilin) men curnvit ilcstinnre miseria. Lndat equis, florctque,viris.
Rabthius lil>. Xlll 20. Plura similia con-
Advcrs., o.
lulit idoin H.ii iliin> lib. xliii Advers., 8,sod longiora
Prx ipuc lmc pcitinct Silius ltalic. iv, 159 :

quain i|ii;e liio ascribanuir. Episcopos olim goirraiim . ... Spissacqno ruunt conferta per arma
apost'licos lui-so iliolos, iiol,>siiinini osl. Vid. Atha- Indoe lioiorum.
nasins ()|)|>. l. I , p. 8.">2 C, el Balucius ad Salvian., Vid. Drakenb. Salvianus de Gubcrn. Dci vi, p.
illic
p. r^liS. ISih 1 iiaquo, priori tcnipoio, titulus
epi- ille
120 Inundirunl Callias genlcs barburw ; ubi Weil-
:

scopos et papam distii gu -bal ; sed deinceps id factiim, zius cl Riltcrshus. ; adde lleins. ad Claudian. n in
privcipue poslquani apostvlicvs el apostolica sedex de Eutrop.,271. Pacaius Pancg. 57, §4, quid avlms
opiscnpo Honiano et urbo Itnma dici coepii. Vid. B undnnies plateas : (|iiod illio pro lardant.s reole re
Casaubon. ad Btcooii Annal. p. 280, et Rasnagius posuerunl eruditi placuitque jure Trekello ad
,

prxfat. ad Tiies. Canisii p. 57, llaud d.ibieigilur Ara- llrissonii opera minora, p. 525. Ncque tanien fero
tor distinc ionis causa addil, tfl tolo orbe piimo illic legi grtttulantcs ar.nis scnes. Rescribe, gra-
vmiiium sacerdolum. —
C.oleriini inscripiionem, ex suo tnlanies
,

anus , sencs : quod j:irn in cod. invonil

ii gonio ininaiani,
q lisque fere edilorum apposnil. Schwarlzias, cl con' rniat Vaticanus, el Excerpla
Pleriquo dodoruni, Aratnr sttbdiaconus Vigilio pontijici Vossii pencs me. —
Undisonis urgis portineret ad
sal. Distaal ab hisoe cotninciilis quam lougissiiue slrepilum armorum, sigirlicatione a mari desun pt.i,
rodd. Illc Mnrcli habcl, Dom no ac beatissimo aposlo- ul 7ro>yyioiij*0£0 Oaluauv? dixil Miis.tus de Ileron.
ico, et in loto orbe primo omnium sacerdo'.um paptc ,
234, qui Aristophani est &xeotv $ fja.pvj.yji;, quam
}

Vigilio Arator subdiaconus. Similia fere edit. Anlverp. vocem Oppiano llalieut. 4, 5i>9, rcddcndam cc.iuii
In coil. Univcrs. ost, Itlutlri sco et domno Floriano vir clariss. in Ohserv. Miscoll., vol. IV, tom. II, p,
tibbati. Dno sco ac beatissimo
atque apostolico et in 216. — Sententia Araloris ex
codiois Cantabr. scho-
toto oibe primo vninium sacerdotum, papa; Vigitio liis opiiine apparet, qu;e ita : Quando vbsessa ernt
Aralnr subdiaconus salutem. In Vossian. n ex atra- Roma ab Ilirico, rcge Golhorum; ilem eo tewpore quo
inenii eolore sibi videri inscriptionem a recenliori Gothi obscdcrunt Itomant, el devastabanl tc.tam rcgio-
iiianu addilam OSSe, inonuil mc, qui cuin codicem
nem, orta esl m. fforlo modo, aut mox\ mugnacon-
niibi coniulii, Ev. Wassenbergius, olim disciptinaa tentio de eligendo apostotico. Elccto v. [vernj papa
noslca! aliiinniis, miiic vero insigne Davenlrionsis Vigilio, reccsserunt liostes, el de Itoc loquilnr Arator. Pi <>
tjvmir.isii oiuaiiicnlum. In eo autein codice inscripto „ //,v, C() s „bstitue illicHderico, qui pairi Thrasymund'o
bajc cral Donnno sacrosancto , leatissimoque, et in u Homam obsedisse riici ne-
:
succcssit, licel is lamen
toioirbe piimo omiiiuin sucerdotwn papa: \ igiho , qucat. De Alarioo id vorius, sed mmittm illo ah hoc
Arator subdiaconus. Vooi sucrosunrti lilulum suncti lompore remotus esl. Soqir ntia, itemeo tempore quo
praloie.idiiii) puto. Sanclitsimi nonien opisi opis Gothi obsederuul liomam, reletri possuut ad obsidio-
proprium. Confor elegamia in Jusii Spo.cim. Observ. nem a Vitige factam, quani repressit Belisarins, aut
tril. cap. 5. CoinposiMs hisco, vix, credo, dubiiaba ad Tolilani, qui Belisario adversus Co.-roem ten-
,

ijuispiam quiii rera sii iHa inscriptin quam prxlixi.
/'<i/)«r] Ilniil di bio vo\ deri\aia ox Graioo feamtf,
quo ptitrein (iesgnabanl. Vidc ^iiidan» in Deorjra,
llesycbium. Lt itaque paler, sic trt papa gener.»tim
<d iii opiscopis liiil iriliu iini, lanipiani honoris et
veneralinnis insigno. Casaubon. advois. Baroniuiii
p. 280. Siruiond. ad Ennod. cpisl. 4, 1. U>uin cl
auctorilaleiii banc vocom
inier nini.e- opiscopo s< rtbil
Ti eod. de E|<is op. Aucloritatem repete ex dccreto
Gregorti VII. V.irns ille nioliims causain pralmii,
adempia episcopi ruin clectione et conlirinaiione
piinoipilms, ol lnlmine deiinops in llenricuin IV
uiUsO ooleliiis in bisionis.
dem.e, cjus ahseniia umis Rnniam cepit; quam qui-
ili-ni Holisarius recnperuvH, scd, rennvato a Cosroe
1
be lo, ilerum Urbe potilus osl, a Narsotc lamou
deinceps victus. Si tamen quis ad Toiilam veilot ro-
terre, illa Uibis obsidio consl lucnda fnret ad animm
Cliristi 545, cum anno sequenti Araloris oarnio.n jut-
blice fucrit prudecmm. Ea sanc osi Pagii sententi >.
ficisse propriain priino Sed LudewigilK in Vita Justiniani, eai>. 8, p, 456,
(ioiliolivdus ad I. 2 C. Araloris vorba non referl ad voram Tolilat ohsidio-
i:em, sed potius ad ostenlalioneni arinoruin clcnpia-
rum e longinquo factani, quia vcra Totil.e ubsidio
doiniiin facla esl anno 54>">. Sod quid si ipsuin car-
inen oo qucm dixi anno recitatum i|iiidoui s (, at vei<»
Vid. Uriinn de I3ell. D poatfll deuiuin h.ec ad Vigilium opistola eonsonpia ''

Sjxoii., (). Her. Gerin.ui. Freberi. fm

l-^ri. lom. I
Si iioc displiccat, coiiiinoile verba refeiantnr ad so-
B'ra advoisus (iiiibcrlum dolensus ab Ansholmo, 1 ii)
1 Vitigeiii, de cujus obsidione eunaulatur Ludewi-
j

I.ik cnsi cpisi op », ipi;e delensio exstat m Thes. Ca-

gius d. I. § 91».
:i m ano luiu. 1.1, pati. i, p. 572. Ad isluui Giegorii 1. Incendia} Eorte lnusit o. I.uoano, qucni iiilcrduin
l.isnini rolor docicium quo paptv tiluliiin anlea opi- ,
iinilari solet, Phars. n, 590:
SCopis ooininunoin BOii opisoopo Honiano \indi-
,

casit. ... Tenuil flagraniis in oinnia belli

Praecipitem cursum.

Vid. Gebhard. ad Liviuin xxix, 51, 5. Sciniillam belll

Baec nola Arntzonii seclariorum aniir.um redo-
dixil Cicero ad Divors. x, 14. Reler huc sVf/Baiv apud
lei adversus Eccle&ix Rnmaiuc pontiCces. Catholioi Hoinor.iini lliad. 13, 25, q (id soholia ill.o uer noh-
lcotores fallaoiis Lulheri discipuii non decipientui ixwov tfpwnp^t ty^r.fj expununl. A»l sinnloin |«i uiioi .o n
incend ti Curiliuyinis apud lloraliuin IV, od. viil, 17,
Eiur.
rclerl cl. de Rbocr Foriis Dav. p. 129.
Patrol. LXVIII.
f5 ARATORIS H
\& Publiea lihcrlas, Vigili, sanctissimc pipa , A Iriquc humeris fcrimur, lc rcvocanlc, piis
Advenis incluso solvcrc vincla grcgi. 21 Corporcum satis etl sic cvasisse pericluin,

5 20 ^c gl^diis raniunlur oves ,

pastorc rni- Al milii plus anima: nasciiur indc salus.
[nUtro, 22 Ecclesiam subco dimissa naufragus aula;

NOT^i.
ob lieneficia pa-
3. Libcrtas] Ita appcllal Vigilium ,
Non agnamquc sinu pigeat U liirnvc capellae
Dcserluni, obbla malrc, relerre domum.
triac pra?slita, motu quc ob Silverium, in exsilium
inissum, felicil. r compo^ilos. luspicc Viclorem Tu- Cumqne ct iid-m pastorcs voce aberrantes rcvocent,
nunensem in Cluoinco p. 550, ibique Basnage. lia hinc rectc adJit, reuocante, infr. i, tOOUi
C audi miis Stiliconem appcllat fiduciam belli et pa- Quas qnserat oves, has ueinpe parabat,
cis consilium, de Laudib. Stilic. m, 122 uhi Bar- : Quas nunc rile vocat
tltius videndus. Convenit illud Demejc ad Timnnem,
Lib. ii, 778 :

apud Lucian. Timon., p. 151. ed Amslel. Xa rpe, Z>

Qui sparsos vocibus agnos
Tip.wv, to p.ija ci^saoj tov •ysvov?, t6 ipti<i[ia twv 'A6yj-
Evocat.
vaiwv, to tt prjtlvjjLu trjs 'iMaSo?. Similiter Auloniiium
OppiailUS appeliat, yxing iptmBse i'p c.tayjx, Cynegct. I,
Adde 259. Convenit eliam Servatoris oratb
et v<.

vs. l,ubi Riticrshusius opportune Luciani locum jam

Joanu. X, vs. 10 et 27, t« rcpfj^*rv. ru. iu.v. rr,<; euvfit
fj fiov kxovu. Simililer Longus Paslor., p. 8, ini nvi
conttil l.
xa).au^07rt ^f/rj!TT>iov, ini rwi (ur»y fanm> Alium Longi
Cod. Mnreti, Voss. 2, tran^ponunl, san-
5. Vigili]
clissime papa, Vigiti. Sccuia id Anlverp. edilio cum
locum contnlit Piica;us ad Juan. Evaiig. x, § 5.
8. At mihi\ Moreii codex, F.l mihi , freqnenli li-
aliis. Sed vix liiediae in Vigili quantitas id pa-
brariorum more. Vid. Corlium ad Sallust. Catil. ni,
liatur.
2. Possel et ferri ex iis quae protuli ad epist. ad Flo-
Pcrsona secunda quartae, conlra naln-
4. Advenis]
rain, corripitur apud Aralorem : rian. vs. 10. —
Plus designat magis, polius. Barih.
.V«;,ris amare Deum ad Claudian., p. 823 Corlius ad Ciceron. ad Divets. ;

xv, 21.
el :

9. Ecclesiam] Pro conventu et agmine populi Chri-

Esuris ad facinus
sliaoi, seu doino sancta, ut Prudenlius. Correptam
el:
Qtioil tu ct'Slodi$ anlielus.
habet autepenullimam tw cjo-to)^ apud Sedulium,
Aralorem, Fortunalum, Drepanium, magis auctori-
Iteni apud Sedulium iv :

tate quam veritate, sed quadam vulgari consuetu-

Perveni- ad Christum.
Famucius comment. in poct. Clirist., p. 102. — Ita
dine. Coneplam etiaui babei primam t« 7:apzX).dUi,
sed alibi nusquatn quam apud Tertulliaiium,' itt
ad unam omncs membianae priscae. Ft in syllaba ,

lib. ii: :
err.iluni auctoris esi, quod iniuime debebant corri-
gcrc lilir.trii recenliores ad suam sapienliani. Exem- Esse caput Christum, sunt cu us Eclesia membra ;

p'a imdiquc cx vaiibus Christianis se ingerunt. Bar- el

thius, lib. xnl Advers.20. —
Et mei codices et edi- r
ii :

decus tuum Eclesia cernens.

Scilicet in Chrislo esse
liones meliores advenis servani. lta et citat Walira-
mus Numburgen-is Apologiae contra Hildt brandum Ila idem plurbus locis. Fabuicius, comment. in Poct,
lib. n, cap. Tl, ul lestatur Barlliius ad Ciaudianum (hrist. p. Al. — I ii Ecclesice voce lapsus aevi Chri-
Laud. Siilicon. m, 122. Kx antiquis et rcccnlibus
libris idem probavil Cellarius ad Sedulium v, 18$,
sliani liccnt a est. — Modoinus ad Theodulfum :

Adde etiam, quod adhuc rudis ecclesiaslicus ordo,

ubi tamen niom-i in ms. Lipsiensi transponi, incluso Iuformisque sua lege carerel iners.
adveniens. Plurimae ediliones mularunl iu advenil
Arator, libro l
nec lamen id nccesse ita enim ultimam passim c »r-
:

ripiunl bi poetae. Voss. Art. gramm. n, 51 ; Bur- Tenuemque saporem

inan. ad Antliol. Latin. m, p. 01)7.
Legis in EcclesiaB fecit fervescere libris.

4. Solvere] Graeco more, pro ad solvendum, quod Sedulius libro iv

Aratori fanniiare, ut venis sutnere, infra i, 679; ve-
niens avertere, ibid. vs. 169. Simiiia sunl o?« xovtf.
Videanlur Vechner. llellen. i, 58; Drakenb. ad Si-
lium 795; Einmeness. ad Virgil, ALn. i, 527;
iv,
Burman. ad Valer. Flac. vi, 647; el in Oliserv. Mis-
cell. vnl. Vlll, p. 570. Emenda hinc Senecam Her-
cul. Fur., 1157.
Itp, iratos
\isite reges.
Duo codices Trajectini, visere, quod
6. Jnque] Moreti eodex, Linque. Sed in humcris
ferre summum amorem desiguat. Loculionein bauc
leddendam arbitror incerto auctori 1'aneg. Consian-
lin., c. 19, § 5, quacunque progressus es, et humeris
et oculis ferre gestivit. Ita excerpta Vossii ; pejus et
humeris iu cdiiis omiltiiur. Justa tum est oppositio,
inler Ciceronem quem memorat, bumeris ltaliaj n
,
patriam reportatum, ei Constaminum, biimeris ct
oculis lalum. —
Persislil Arator in melaphora de
grege cl pasloribus oves errantes humcris imponeit-
tibus ul ad gregem reducant. Locutionem forte de-
sumpsit ex Lucae Evangelio, c. xv, §5. Ex ill more
liuuc locum reclc exposuit Cerda ad Virgil. eclog. i,
vs. 15; Tibullus I, i,ll, notatus jam Pricaeo ad Lu-
catn : grave SUiil pcrpcssi. Valrimonio naufragum disil Ci-
Ecclesiam pulchro Christus sibi junxil honore.
Venanlius libro n.... reslitnil... Ecclesiam slabilem
pendulus ip:ecruce. Drepanius Florus :
Quid loquar insigni tumidum Solomona cothurno,
Qui thalamos Cbristi psallit et Ecclesise ?
Barthius, Advers. xxi, 17. Penullimam eliam —
-. corripit Arator inlr. i, 121, aliisque locis. Ita et
** anonymus de Gestis Caroli M., lib. v, vs. 518. Et
Ennoldus Nigellus, qui inter Scriptores Germ. Menc-
prx-fero. kenii cxstat, illis etiam locis, nbi, facta tian^pos-
lione, id evitare poiui-sei. Forle tamen nonnulli
p >et:c vocem fecerunt trisyllabam. Vide quae hanc in
rem mox ad vs. 2i sunt monenda. Prior syllab.i —
non apud unum Terlullianum, quod videbatur Fa-
biicio, scd et apud Paulinum Peuocor. brevis ex-
stat, de Vila Marlin. n, 52li, ubi hclesia editur. Ne-
que uliimus Tertulliani apnd Fabricium locus satis
suflicerc videtur, ul p.iorem corrcplain probemus.
Conlr .he enim tuum in unam syllabam (id eiiim hi
poet;e sibi sumjisisse videnlur, pra-cipue Terlultia-
nus. Confer Fabric.in comment., p. 12'.)), cl quan-
> tilas rcctc se habcbit. Similia viile ad Scdulium v, 8
el451.
9. Naufragus] Vox de illis usilala qui damnum
 ; ; ::

11 EMSTOLA AD VlGlLHJM. 73

Pcrfida niunduii desero vcla freli. Floclibus in mediis, cui via sicoa fuit.
10
Transferor ad niveas Pelri, sine lurhine, 15 Lsse reus potero, grales si icddcre cessem.
23
[caulas, Imius ofhYio displicuere novi m.

Ei firoor opiati jam statione soli. 25 Sensibus ardor incsi boruin celehiarc la-

noslra pa- [borcs,

24 Litloiis ille sinus ad carb.isa
[ravit, Quorom voce tides obtinct orbis itcr.

iNOT.E.

ccro proSoll. 14. Chrisiiani scriptores illis Irihuunt melioribus edd. , qnac a Cotbofiedo nnpiter snnt
qui, ncgotiorum alterius generis mele ebrnli, ca vix omis-a. Caeterum sinus tranquilliialem passim imb-
tractara poMuot qu e salmi curaml.e suol apia aut : cat. Plinios Daneg. 6, 5 Ccnfugil in tinum tuum :

<|iu prorsos res ilias negligunt W ejurant, qond moi concussa licsp., vel sinum lutum, quod cod. Cncl-
ttjv 7TiaTt-; nzvayrio-Kt Patilns in Epist.
appell.it ad I phcrb. habet; prius maluerSm. 1'ortus iia apudCice-
Timntb. l, $ 19 quain locuiionem illustravit elar ss.
:
ron. pro Mdon., c. 55. —
Aratori similia habet Er-
de lilmer in Feriis Davenlr. II, 7; aique liiuc nalu- nioldiisNigellustoin. IScrip .Ceim.Mciuk' nii, p 88i
ra« hiiinaiiani jrtuMt(opnnni appellat Atlianasius Dcxtera, qua- Petrum, fluclu superanie, lidelem,
Op|>. tom. I, p. 98. Sedulius eptst. ad Maccdon., p. Nc pcicat, releval, addiilit ai(|ut- rali;
2, qucm, tjubeivunte Deo, livtaberis nulla perlulisie
t> ll.cc meprucipilein servet uiiscrando pet undas,
Conlcrat ad porlum, Caesar opime, luum.
rtaufragia. Salvian. de Cubern. Dei m, p. il : Non
t itini ter tanlummodo naufragatimus,
quorum pene oninis 14. Sicca] Con(irmat hic locus scriptnram cod.
rita naufragium se naufratjum prolilelur Ara-
cst. Iia Cantabr., apud Selulium iu, 227, ubi de Detro :
tor, cuin ncgoiiis civilibos el publicis in aula adino- Kt vasii premit arva trcii, siccisque flueniis
iiis luisscl. Kloqueniia enini pollens res priinuin iu Circumfusa sacras lambebant marmora pautas.
tmoegii; deinde pro Dalmatis legatiouem obiit ad Vi e illic noiala, ct iu addend. p. 227. ErmnhliiS
Tbeodericom regcra; ab ipso Athalaiico comes do- Nigcllus, p. 910, tom. I Script. rer. Gcrni.Mcnckenii
moticorutfl foctus eat, qua de redigua lcctu est
Qui pedibus siccis per maris ivit iler.
epistoia Athalarici apud UaSSiodOT. Variar. VIII, 2.
Deinceps facuise>t enaaes privatarom, et (andemEc- 15. Potero] Nota perij hrasis, pro reus ero. Ovidius
ulesiae datus snbdineonu». Quodeum coniitem priva- Mctam. 297
iii, :

tarum fnisse alli nio. fil aucloriialc ms. Rbemensis ... Ncque enim non ha3C optasse, neque ille

Moiuehoruin S. Ilemigii in q«0 appell.lur excomcs

, Non jurassc polesl
(tomcKlieuruni, et exeomes privutaruin. Vidi atur Sii- id ost, omnino liic oplaverat, ille juraveral. Aiator
momlus ad Hiinudiuiii cpist. 9, l. ha aulem appella- infr. lib. I, vs. 529 :

bauiur qui lalibus eram mooeribus fancli vid. Jos. :

Quolies jubet ipse vicissim,
Castalin Var. Lection., <ap. 5. Sic Tribnnianus ex- Posse quod insulituin Oeri
t/utrtlor iu prooem. Inslil., §3; quod miror Schwar-
lib.ii, 695:
ziam iii sclioliis ad illum toeuiu aceepisse, cum Al-
dobrandino, de quaestore primario; meliora vidit C Si non per saecula possunl

Hilterusad lleineccii Hisior. jur. i, § 588, ei Bacbius Fine carere Dei.

Histor. jurispr., p. t'25. Simili modo Turcius Husus Craecum S«jv«<rOat eodem modo asseruil Prtcacus ad
exconsui appellaiur iu ms. Disi ad Sedulium p. 2u, Evang. Luc<-, c. xvi, § 2, el Maius Observ. Sacr.,
et Specini. Observ.j p. (51), ubi similc cxempluui part. l, p. 52. De Lalinis copiosc Corlius ad Piinium
protnii ei Gruteri Inscript. p. cxliu, 2; nnde de- x, cpist. 94, 1. Wopken»ius in Miscell. Observ., vol.
feudi queal haud difiiculter scriplura ap ;d fcutro- VII, tom. II, p. 258; ad Sedulium m, 521 ; Burmau.
piiim Breriar. vi, f. Seriilius excoraule. Iu auctore ad Ovidium lleroid. xvn, 2t»9 Drakcnb. ad Livium ;

id nusquam obvium sciibil Verbeykins. Ei optimis xxxii. 15, 4. Re^tiiuo eamdem locuiionem Mamer-
tamen codicibus Vcgetiu reslilmt excoiisutibus cl. tino Gratiar. action., c. 7, init. : Suffi ere quidem
Oudendorpias in Ubserv. UiscelL, vol. VII, loui. lli, poterat ad expediiioncm. lia codcx Cuelphcrbylanu;
p. 559. Addalur Salmasius ad Uialir. Augml. scri- et Cxcerpia Vossii ; ediii, su cere.i. Kxsiat et eadem '

ptores, p. 117, 157 et 209. Isiilorus Origm. ix, 5 : iacod. Groningano apnd i, 58 Isidor. Orig.
Tere-i- :

Exconsules auiem dici, qutd jam a consulatu exic- tiunus hos eleqiacos dicere. solet, quo clausula lalis lii-
rint, siie discesterint, pcraclo vicit suw anno. Lx ly- slibut, ul tradunl, aptiar possit esse modis. Ab cdilis
pograpbi vino Gotbofredi editio iliic habet pacto. b;ec parumpcr leceduni; sed locus aliter con-lituen-
Idem iib. xv, c. 15 Sgualidus uger, quati excolidus,
: dus cst, ila qiiidem, me jndice Terentianus : Bon :

eo quod jam u cultura ex eril, sicul exeonsul, quod u elegos dixere : solel quod clausula talis Trisiibus, it
consululu disccss ril; alque bine i.lud exconsul apud iradunt, nptior esse modis. Testinioniuin hoc esl IV
Euiropinm satis renUrmatum est, opiaor. j) renliaui Mauri, cujus vcrsus esi , de Melris p.
liic

10. l)esero\ Conira morem antiqaoraa ultimam
rorripk; poetai recentiotes ia eo fuerunt neg igdi-
tissuui. Vid. iSunnaiiuus Sccundus
05; ;<d Lolu liium i, 1, 51, el iv, 4, 194, ubi taincn
Tibidlum iiIiiiii.hu iu desino cmripuisse oslendil.
Videel ibid lib. v, elcg. 1-, vs. 71. In eodeoi verbo
corripil etiam Ovidius neroid. xvm, 303, ubi ta.noii
al.i desne edideruut. Vid. Hcinsius. Idem mox est
2i22, edil. Putschii. — Quod
slaiim Araior dic t
grates reddere, alii aqcre, vcl refcrre, Ansoiiiiis Gral.
iu Anliklolz., p. aet. iuil., Ago tibi gralias , imp. Auguste, si pottem,
eiiam referrern. Vetus e.lilio illic, esse referrem ;
umle Vossius in margine eonjiciebat, si pottit
etse ,referrem. Sed possem rel iiueriin. CicerO ad
Diver-. x, 11 , relulurum me a/firmare noi pitsum ;
XI, 15, aqo tibi gratiat cui enim re vix referre pos
;

v
iu dtf.ro. vs "27; solvo, vs. "2S; disco, vs. 2'J; quod sum. Cxlemifl grates reddere i|iiid nn poeiicum cen-
Bemel monnis-c suftecerit, coiu plura iii ii>so Aratore sneruni; habent tameii el prosaici. Vid. Drak. ad Liv.
sinl simili.i. xxi, 12, 7.
15. Litioris} [nnuii iranqaiHilatem, quamabaul.c \tS, i\ovem] Locus salis ob-curus. Senleulia mihi

strepiui ci negotiis civilibus remotuS babebat. Sta- videiur esse, se, ab aul.u strepitu remotum , et i:i
ii neui el siiium jungil etiain Virgi i.is .Eii. II, 23. cro ministerin addictum, reliquisse saeularia ttudia
Isidorus xiv Orig., 8 Statio esl ubi ;:d lemput stuiit
: el slullos supienine mundaiuv sentut , ut ail Sedulius,
nuvcs; portus, ubi hiemanl. Importunum aulen, in pi.elat. ad Macedon. p. 5. Per noeem iiaque ibleli*
q o nultum est refugitui, qunsi uuHui portut. t*orlus gendas censeu novem musas, eoqiie ^eneratiiii no-
auicm, etc. Ascrij»! b i
c verba ei cod. Cioiiinj. et mine poetarum anliqiiorumcumroenla. A primi tnim
 — ,: ,

T) ARATOMS EPISTOLA AD VICILILM. H

Vcrsibus crgo cauam, quos Lucas rciiulit acius, A El res si qoa milii mygfica eorde datur.
20 llislori:uni|ncscqucns carmina vcra loqtiar. 27 Metriea vis sacris non csl incoghfa li-

28 Alicruis rcserabo modis, quoil lillcra pan- jbris;

[dil, Psallcriiim lyrici composucrc pcdes;

not,e.

jam pueritia poesi deditus, fabulas vcterum car- trrio canorius? quod in m»rem noslri Ftacci, et Grirci
mine conscripsit, sed a Panhenio monilu^ ul sacr.is nunc iambo ntrril nunc Atcaico pertonat
1'indttti , , ,

poiius rcs caneret, consilium mutavit, odasque Da- «miic Sapphtco iumet, uutc semipede inqredtlur. tju d
vidicas vel Genesin carmine conscribere habuit in Deuleronomii quid lsnia> catttico pulchrins? quid Sa-
,

animo; tandem ungis Aclus aposlolici placmre
ita ipse Araior lalius in cpisiola ad Parttrenium
quam consulc. llic igitur allirmat priscas illas sibi
: lomone qravius? quid prfedins Job? quce oninin he-
,
xamelris el pentamriris vertibut, ut Josephus el Ori-
gencs scribunt apud suot composita decurruni. Id -in
,

fabulas displieuisse ofjicio unius, id est Pelri , cujus pr.cfalione in libruiu Job Hexametri, inqu t, terun :

slatim niemiiierat, seu, quod omnino malim, Par- sunt daclylo spondeoque currentes, et propi, r lingnce ,

thenii. O/ficio expone per benelicio. Y,d. not. ad idioma, crebro recipientes el alios pedes non earum-
Calon. Dist. i, 15, et iv, 42. dem sijllabarum, sed eorwndem temporum. lnierdun
19. Ergo\ Edit. Basil., ipse canam : id quidem qvloqne rhulhmus ipse dnlcis el linnnlut feriur numeris
rectius, si ad quantitaiem atlendas; sed , o.um codd. " pedum solutis : quod meirici maqis quum simi>lex
nihil inuient, recepium lueamnr ex iis quae notaia lecior inlelligunl. Quod si cui videlur incredulum ,

sunl ad epist. ad Florianum vs. penult. L)e ipsa re metra scilicet esse upud II. braos, el in morem nostri
dixi in MiscelL, p. 47. Flacci, Grwcique Pindari et Alccei, el Sapphus, vel ,

19. Reilulii\ Nesoio utrtim indicct Lucam conseri- Psalterium, vel Lamentutiones Jeremiee, tel etnnia
psisse iil quocl ipse, viderai. Alii conlra ex Peiro
,
fcrme Scripturarum cantica comprehcndi legut Plii- ,

sua cogiiDvisse sunt arbirati. Egerunt liac de re lonem, Josephum, Origenen, Ccesariensem Eusebi.m,
YVandalinus in Diatiib., c. 2, p. 2 49; Syntagm. et eorum leslimonio me vernm dicire comprobabit.
(ir;tvii Segaar Obseiv. ad Evang. Lucae, p.
, ei Cl. La D. Ilieronymus. In hoc autem loco qui couinie-
2 et 16. De ipso Luca, Lucano, vel
Lucio confer morali non sunt, eos recensui supra in praefatione
lleuman. in Poecil. tom. II, p. 519. ad Alexandrum ducetn Saxonije. Falricils, com-
20. Curmina\ Forte legi posset carmine : infr. i ment. in Poet. Christ. p. 79. ln Torna;s. i est —
802 : melri vis.
Carminibus Joppe canimus. 2i. Psnllerium] Vcd.fnpi6t> et instrmKeuCuin mnsi-
cum est, et liber ipsePsalmorum. Anlepeuuliimam
el triumplios carmine dicere est apad Conppum Panog.
contra morem corripil Arator :

in laud. Anaslasii 51. Eodem modo, talia carmine

pando, recie emendat Yonckius in carmine Antoini Psallerium Trici composuere pedes,
Advers. gentes, in Spec. crilico, p. 1. Carmina la-
inen vera sunt, qnse sine figmenli vitio sunt condila pro libro Psalmorum. FABRir.ius, comment. in Poct.
ul Aslerius ait ia epigrauim. ail Maceion., vs. 2
C Cbrist. p. 110.— Ediliones Aldin., Basil. et Tornac^.
:

tibi in priori versu eliain aii edidcrunt, veracia di-
cta poetie ; unice taiuen illic vemcis teruin <est.
21. Heserabo\ Ultiina convpia a (pio abstinue-
runt principes melioris sevi poeiae. Vid. Burtnan. ad
Lolichium m, eleg. U, £9. Perlinel liuc Laciantius
i, exliibenl, Nam
Psamos lyrici. iNon esi nec<-sse;
p itest enim h;ec syllaba corripi eo modo quo iu cre-
,
pida a v.priTzi;, medeor a pjSiu, similihusqne, qu;c
p.otulil Vussius in Etymol. vcce HiERiiS. Alia pro-
lulit Schnttus ad Valer. Flacc. i, 551; ncque poetc

l)'vin. Instit. iv,20, iniL, ScriplurLC sanrlcc l Ueras, Christiani hacc adeo constantcr observanl. Sic Grac-
id ett proplielarum arcana pilefectt. hid cat Aralor se cum yj pariter correptum est in Ecclesia : vid. supra
aliernis inodis, sive vicibus, exposiluruin n i gesta» ad vs. 9. In eremus apud Prudenlium. P^yciiom.,
I istoriam, et quaecunque arcana iu illa deprehendat. 370; poesis, in Symmach. II, 52, ex mss. ileinsii.
Ilanc sibi legem scriptam mallem saepius neglexis- Contra e interduni producitur, ut in thema, aliisquc,
sei; per allegorias enim passim lit obsetirus, ne di- qu:e prolulit Fabricius in Comment., p. 154, 155 et
cam quid gravius. In lalibus curiosuni esse, plerum- 143; w mulalur in e breve, et his et aliis poelis. Lev>-
que inepium est et baibarum, jud.ce Fabricio in cosia et similia notat Drakenh. ad S.lium iv, i/;s.
comment. ad Poet. Cliristian., p. 49. Sophene, priori brevi Oudeudorp. ad Luran. n,
21. Li»era]Sacra volumina ; sic liliera velus, infra, 593. Idolum mcdia br.vi csl infra i, 2Gi, quod la-
ii, 362.
mcn quidam illic in idolaque, ut et apnd
niutarunt
22. iMyslica] M-jotixov, celandum. Hilarius Hymn. Sedulium v, l4b"lamen vide, et Bartbiuin Acl-
: ubi
vers. xxxiv, 4 Vossium Art. grainm. n, 34, qui il-
:
Verum
fateiitur et Deum,
Lc, cap. 33, Araloris in voce Psallerii viliuin quoque
Munus ferendo inysticum. jj
notavii. Sed quid obstal quomimis per o-uvi^yj^tv vo-
Fabuicius, comment. in Poet. Christ. p. 90. cem iu tres syllabas redigamus? idem eniui lit in
Potius arcana, sive celata, qu;e in rebus gestis la-
ariete, pariete, vindemiator, et aliis apud Durmann.
tebanl, quocque eo referenda erant; ea enim vis est
ad Lucan. ix, 790; apud Ausonium epigr. 41. Pro
adjeclivorum y.og exeuntium, ul recte Callierius
in
oniHJa mercalus in ed. veteri inveui, hoc die merca-
in Melliod. 33. Sic in codd. inlra i, 385, mysl.ca
|>.
tus, quod linnat conjeciurani illic Lucii Scoppa*, iti
dogmalis mem iratilur mysticus Adam , vs. 1058;
;
qua tamen metrum non c nstare i>ii Vinetus. Sed lu
myslica dona, n, 8'J; myslica virlus, Sedulius i, 59.
contrabe die in iinam syllabain, el iueiium, ni f. I-
Confer qu.e dixi in Miscell., p. 48. lor, constabit; atque ita lianc cunjecluram tuiius
23. Melricu\ Libri b.blici qui tarmine scripti stnit,
lueram in Miscell. p. 49; consensum addidil dcinde
recensentur ab Aratore in ptaef. ad Vigilium : Metri- Bollius in Silv. crilic. p. 13. Neque iioec conirahendi
ca vis, etc. ; iiem a Drepanio iu epistola ad Modui- ratio Araturi ignota ila duodeuarius in quiu |iie s\l-
:

Ditm :
labas rede^il inlia i, 1 10. Confcr Daumium ad Caton.
Job prius heroo sua carmine bella retexit,
Divina Divid personat ipsn lyra.
iv, 4; Vouckiuin Lection. Lal. n, p. 142. De —
Psalmorum melro Isidorus Orig. vi, 2 Omnes au- :

Quid loquar insl^ni tumidum Solomona cothurno, tem psalnfos apud llebrwos metrico carmine conslai
(Jui llialamos Chrisli psallil et Eedesiae?
esse compositos. Nam in more Homani Flicii, el
D. llicronymus praefatione in Eusebium : Quid P«a/- Grceci Pindari, nunc a'n iambo cunuut, nunc elt -
Si ARATORIS DE ACT. APOSTOLORI M LIIJ I. N
15 28 liexamctris conslarc sonis in originelingnae A Rcspicc, quod merilis debiia solvo tuif.

Cantica, ILeremiae, Joh quoque dicta ferunt. 30 Te ^ ucc l ' ro lcgor, le dogmala «lisro ma-

29 Uoc libi, uiagne Pater, cuni defeio iminns |

gislro;
[ani(>ris, Si quid ab ore placcl, laus inonitoris erii.

NOTyE
giaco personant, nunc Sappliico nilcnt, trimelro vel confeiatur lluetius Demonstrai. Evang . propos. 4
IttramHro p de incedemes. In cilii. Paiisiensi anliqua p. 462.
iilic »sl, Psalmi — comtant esse composili. Adtiin- 20. Jd/i1 Isidorus Orig. i 38 Siquidem et Job,
, :

brala anifin b;i'c suni ex Uieronymi loco apud Fa- Motjsi temporibui adwqnaius, hexamelro v.rsu daciylo
bncium. Ipsam curq Piudaro comparationem insti- spondeoqne decurrit; cl lib. \i, cap. 2 Prinapia :

luit (I. Huekcr-dcl.ler Syllog. coinment., faseic. i, anlem el fines libri Job apud Ucbtwos prosn orutione
rap. 1 seqq. a qno dissentii klotzins iu Adis litter.
; te.xta sunt.Media aulem ipsius ab co loco quo uit :
vul. I, part. |i, p. 119, cl vol. II, parl. n, p. 151. Perral dies in qua natus sum usque ad eitm loium :
,

-25. rescripsi ex cod. lioreti, Cantabr.

Sonis\ lia Idcirco ipse ine repreliendo et ago pcenitentiam , om-
et Univors., edd. AUIin., BasiL C.eteri edideront nto* nia lieroico melro dhcurrunt. Scribeiiduin conjicio
dis, scd vocis illius siguilicalio in llexauii-lris jam decirruni; reliqua autem, quse disianl a Golbofredo,
iliesse \ Coriius, in nrngiiie edilionis suae,
tdeltir. expressi ex ms. Groninganp. Consciiptum es*e sim-
toait exi osuit per versus, pedes. Priua maluerim. R plici Itcxameiro lestalnr Rcda de tris, p. 2363. M
StMHi pro cantu , sonare pro canere, iilrttmqiie ne- Cas-iodorus Divinar. Lcction. c. 6
i Prosa incipit , :

gleciiim Faliro, vindieavit M- nckenius Observ. L. L , versu l. bilur, pedeslri sernwne ftnilur. Scd de inctro
p. 9 19 ct M-21. bujus libri, quod non Jobo-, scd alii ascribum non-
Camica] lsidc.rus Orig. vi, 2, ubi de Cantico
-1'. nulli, satis sunt oinnia ciiin reliquis iucc la. Vtd.
agil llorum aulem irinm librorum carmina hezamc-
: Iliiutius Demonstr. Evang. Propos. & , p. 222; Fri-
Irii ,l p nlnnntris versibut apud suos composila per- der. Spanbem. Opp. (otn. II, lib. i; Scliiillensiiini ,

kibmtnr, ut Josepltus et Uieronumtu scribunt, C;cte-
itiin loiain lianc de inctris Ucbra oruin inaleriain
satis iiiipedii.iin expoauil Ruberlus Lowlbius in
, 29. Magistro] l]\ b \c voce Rellarminus de Script.
Pi ciionihiis Academicis.
a-lt
26. Iliercmia:] lla reposui e.\
labr. Cnivers. el edit. Aldin., R
leri Ilieremiam, aut Jerenuam,
1'atiuin l.iiglun. Jam olini in
ciiui leclioiieni prxluli , sed luiii
lica re!erre |ilacuit.Nunc aliler senlio, posl|tiain, re
act uiaiius con.sidciala, Ar.itorcni de tribus libiisloqui
perspexeriin, de Cunticis, ul etiam appi-llat infra i,
097 tte dntis Hieremiw cl Jobi. Per dicla lliiremia:
;
intell gu Laiiniiialicncs, ul iccte in margine expo
suil Coilius; neque taincn idco dicla Jobi iiidcm
pcr laiiicntaiiones exposueiim; uni cnim vocai ulo
sxpe duplex incsl s gmlicaiio, quac pendel ab ca
voce ad ipiaiit id relerendtiin st ut ostendi in
Spe iia Observ. c. 2, p 17, ct in Addeudis.
, vcrs. xni, 10. Cmid \ero sibi ore velit, satis obscu-
De illn llieremiiv libro Isidorus Orig l, 38 Tlirenos,
quod Laline lamenlum vocamus, primus llieremias
icnu composuit si^per urbem Ilierusalem el populum,
q ut do captivus ducius esl ; el lib. vi, cap. 2 : Hie-
remias similiter edid.l librum suum cum Tlirenis suis
[cod. Groning. le^il cjus\ quos nos lamenla vocamus,
virum sua aeiate prmcipem, in Commentario, et Sa-
, muelem Wesley in libnim Jobi dissert. 3 ei 4.
eccles. consiituit Aratorem Vigilii luisse discipulum.
cod. Morcli , Can- Mibi non liqnei; et, donec ccrtior afleratur aucto-
sil..Tornaes. i. Cae- nias, voccm expono de eo qui majori prae ;>liis bo-
quod est in R blioili. ininibiis dignitate iosignis csi, ui Vii;iliiis pontifex.
Misiell., p. ciO, codi- Majister auctionh boc scnsn exponilur a Grsevio ad
// ierc.nia, ad Can- Ciceron. ad Divers. xn, 30; Prieaeo ad Apuleinm p.
3h'9. Magisler pecoris est apud Virgilium yEncid. xil,
717. 0<'°d co magis lmc retulerim, ipna ipse Vigiliiim
pa-lori comparat superius vs. 4. Magisterium pro im-
q poiio cxposuit Pricjeus d. L, p. 62; pracipue ci apo
stobs lianc vocem iribumu Christiani scriplores
PauUnus Cariiiin xxtt, 178; xxxm, 3*3 et 373. De
nonnulbs prxterea Imc pertinentibus, consule prae*-
laiioncm nosliam.
i , 50. Ab\ Propter. Vid. Corlius ad Ciceron. ad Di-
iiiin csi. Conjeceram, ab arle; nil laineu ilclinio;
videor enim inibi depreliendisse Ara orcm inaxiine
liac voce lui^se deleclatum. Pio praed cat.onc reruin
d Viiiaiuin adbibuit vocem infraii, 3; pro conve-
nienlia, supra ad Florian. 2. Forie bic elegantiain
diceudiquc vcniislalem er hanc vocem exprlmere
|

t-o quod in tnsiioribu-i rebus funeribusque (idhibeanlur, corialus esi scd conalus lantiim nisi propter prae-
; ; ,

in quibus quudruplix diverso melro composml alpltabe- ccdens munus umoris, sil imiiaiio Rruilcniii Perisl.
Uun, quorum duo prima quasi Sapphico melro scripia xni, 5, Amore el ore ncsttr. In scboliis cod. in-.
UUU, quiu tres cer»iculos, qui sibi nexi sunl, et ab una qu auquande vidi a|md Senecam Hercul. Fur., vs.
i-
,

lutira tanlum incipiunl lieroicum comma concludunl. 1310, veiba, Animmn lerem in ore primo Utieo, ex-
Teriiitm alpltabetum trimetro scriptum est , «J a lernis poiiebanlur, in primo v.rbo oris lut si dixeri» qttod ,

ttileris iidem terni versus incipium. Quarium alphube- vives, vivam ego;si dixeris quod moreris, slalim cgo
tiim sin.ile et primocl secundo Itabelur. Mnlavi in bis D mattiar. Meliora tatnen i!!ic Farnaliu>. lu cod —
quaedam ex cod. Groningano. De eadeni bac re Moieli el Vossiau. t additur, Explicil prologus.

ARATOR SUBDIACONUS.
DE ACTIBUS APOSTOLOIIUM
LIBEIl PRIMUS.
Aclibus] Aposlolorum Acia inscribunlur, velul olim cnin secnlae bisioria: lide lain luculcnlcr cxplanet.
apud genliles Acta pubticu appellabanlur, qnibiil r.i- Lt cene, prxter Liiistolas apostuJorum , qua; haec
tio fldesque imperii g«sti , ct adminisiratio reip. duo iniscent, nullus est. Talia commentaria Roma-
conslabat. Vix enim ullus noslrx religioni liber cst nis erant, qnae Acla Vrbis insci il.cbanlur, quiblll
qui veritaiis doctiinam irrefutabilibus exemplis, ei videlicet posteri, majorum lide velul publice depo-
 ,

t3 ARATOniS M
32 Uoc Q' 10 al » '"'mat.is nrnipkh rim ert-
31 Utsrcleris Jud.ra sui pollutacruorc, ^ >
' 1

[ininc membris,
Ausa nefas complovit opus; rerumquc Crea-
[lor Huinana pro stirpe dedii , dignatus ut uoa

NOT/E.

sita, instiluerentnr, qnid gcstnm esset. Lampridius gesiis etmemoram di^nissimis exposiierunl Slatins
in Commod. : Habuit prwterea morcm, ul ca omnia ei Passeraiius ad Tibu I. iv, 1, 4. Acia gcila dixit
quce turpiter, <;u(C impure, qua: crndelilcr, qua> gla- Ruliuus llislor. Eede;. vi:i, 10. Wpaiu; Graeci
diatorie aqeret, Actis Urbis indi juberel, ut Maiius
quod per faria iiiterprelalur Cicero. Vid. Victorius
Maximus tcstatur. Stante autcm republica, singoli ad Ciceronis ei>ist. ad Divers. i\, 14. "Azt« teccnii"-
rcs Greci, ut "Axt« ni/v.-.nj, sublesta; lamen lidei.
principes lalia hrevia rerurn ab se gesiarum consii-
ut Acla Pompeii Magni ineinoraiiiur apilH I)u Can/je Glossar. in vocem Va.n Dai.en de. Oraml.,
ttiebanl ,

Plinium. L cei vei o et Actus inlerpretari res memoratn p. G08. Facia h;cc ad uiodmn Actorum diurnorum
dignas. Capitolinus in Haiim. et Rilbin. : Setl p>ins- <|iioruin parlem e\ Vn-siano codice publicait Dol-
quam de aclibus eorum loquar, placei aliqua dicere de wellus, supposiiitiam lamen. Conlcr OudcHilorpiuoi
moribus atque genere, aul ipsun vitam. Venant. Ii!>. et alios ad Sueion. Cx'S. "20. Actus pro viia ei vi- —
vendi ralione adhibuil qnoque Novalianus c. 1S, p.
viii, carm. 4, de Virginibus :

Et (|iiaeciinque suos vigilans meditabitur actus,

liO. —
Caitcrum in quibusd nn codd. inserunlur ca-
piiuli capitum, in qnae carmen dividunt, quornin
b\e. eriiegregio psfrlicipanda gradu.
R pritiium est de Ascentione Uomini. Sed in cndd. el
Adde noiaia ad Clairdian, Ruf., vs. 283. Bahtiiius,
editis adeo ha-c sunt divcrsa, ut facile appareat noii
t

lib. iii Advers. c. 13.

,
— Titolus operi-i in Can-
e se Aratoris. Reseeui ila(juc, el Fabriciiun seculus
l;»br. et Univers. est Incipit Ilhtouc apostolicce
:
jimcio ordnie cuncia com.iosui. Ideinquc iu Sedulio
Aratoris subdiaconi liomanm Ecclesiw liber I; in Voss. oliin plaeuit.
2 : Incipil Histuria aposlolica liber pimus. Parum I. Sceleris] Primum verbum menda; convinciint
binc dislant ed. Aldina ali.eque. Reces-o ab hisce, velu^t ssime el lidelissimse membranae Coloniense< t
qnia ex ingenio lilvaiioruin orta videbmtur, ut in in qnibus loc > sceieris mirabilis vox est parcti. Qnam
lilulo fmgendo induiserunt quoque sibi ediiores alii. e„r oquidem non capio. Vul^aris scriplura nihil ad
IMacuil in;;gis, De Aclibus apostulorum, non quideai seiisuin egregium et acumine aliquo miinilum, ut
i|iiiaaposlulor.im Actus memorat S ilpic Sever. II. solent fere (ieriexoidia. Sane Salvaio is, aui ejus ge-
S. i, 1, 5; Cassiodorus Divin. Lect., c. 9, aliique; ners vox requiriiur. Mib', quam in scriplo reperi,
sed quia plura mibi pcrsuadebant liune operi suo nou est animus nune excuiere, prxseriim litieris
litulum Aratorem praepnsuisse. lta enim in editione longe abeunlib iS. UapiSoov sane niinime suffieil, ei
gine anni nota exstare niojiet Faiircius Bibl. Lat., forte aliqua vulgaris maVula subcst. Barthius, Ad-
vol. III, p. 507, cui subscriptum : Explicit liber se- vers. xin, cap. 20.
lib. id mirabilis uvmbrana- —
cundus Arutoris subdiaconi de insignibus apostolorum rum Coloniensium scriplura vilit, qui ineus estslio-
Actibus. Londini in bblolheca Westmonasleriensi por, non percipio. Proxime acccderct Purarii, a Pa-
codicem evolvit UfTenbai-liius, ex qno in Itiner. tom. rarnts quod glossae exponnnt fuavn
,
Vide Cer-
1!, p. 515, profert tiluluni : Araioris subdiiconi
Acla
r dam ad Virgil. /Eneid. ix, 14; et Vossium Eiyniol.
apostolorum versificata ad Yigilium papam. Neque in vocem hmc. Sed qmnlitai repngnat. Locns mil.i
desunt aliunde aigumnla. Ipse Arator episi. ad Vi- sanus videiur, inqtie id coilices conspiranl. Respieit
gilium, vs. 19 :
liaud dubie ad Jud;corum imprecationem, Matlharo
Vcrsibus ergo canam, quos Lucas rettu.it aotus. inemoratam in Evang. cip. xxvn. vs. 25 quam iliu- :

Eleg. ad Partht nium , vs. 77 :

stravit inter alins cl. de Rlioer. iu Feriis D.iventr. t i

20, eaque sunt vota cruoris, quae inemorat inferius

lncidit ille mihi. quem regula noninat actus,
vs. 191. Nec tameti sceleris pendere arbilror a cruore.
Messis apostolkae plenus in orbe liber.
Hoc fraudi Barihio fuisse videlnr. Nibil impedit quo-
Venanlius Fortunatus de Vit. S. Martini , init. :
minus referas ad opus, atque binc distiuciionis no-
Sorlis apostolicae qtiae gesta vocantur el Actus, tam posl sui ponendam duxi. Senlentia esi t Judaeam,
Fecundo eloquio vales sulcavit Arator. p illutani cruore Servatoris, et nefas ausam, coinp!e-
Hermannus Coniractus Chronico, p. 225, tom. II',
in visse opus sceleris sui, id est sielesluni. Eadem in re
part. i, Thesauri Canisiani Aralor subdiaconus Ro
: cruenlum opus dixil Setltilius v, 505; exiimbile sce-
tnanus librum suum, quem de Aclibus apostolorum he- lus, Paulin. Petrocor. de Vita Mirtini v, \\\ quen. :

roico metro edidit. Hos seculus, Aetus quam Acta, locuin illuslravit Wopkensius in Observ. Miscell.
quod habet Wesimonasteriensis c<>dex, praetuli. Ma- nov. lom. VII, i». 900, qui illic smiilia Inculionis uua
sculinum illud Latio asseruere Vossius Arl. gramin. hic opus seleris dicitur, exempla proiulil, p. 850.
iii, 36; Drakenb. ad Silium x, 136; Burmann. ad Sic fides annalinm apud Florum i, 12, fiu. Adde
Ovid. Metam. vi, 58. Plur.i sunl talia secundae et Vonckium Lection. Laiin. n, 10. De Giaecis egil Sta-
quarla3 form?p, de quibus Gronov. ad Seneca; Con- j) verenusad Fulgent. Mythol. i, p. 61 i. V D. ad Quin-
ivn _!»?_»_.
> .. CiA*7 _.•! ».___ (T7»l /"%•» _. ___!!
. I
irov., p. 306; Buinian. ad Va'cr. Flacc. n , 207; ctil. Declam., p. 25, el quae protuli ad Seduliiini v,
Drakenb. ad Liv. vi, y,et quce noiavi ad Asterii ep - 126; el in Miscell. cap. 6, p. b2. Vindican lus binc
grainma, vs. 7, ubi oslendi simili niodo fastos et Laciantii locus Divin. Instit. ni. 12, 18 iSec potcst :

fastus dici; posterius p etis usilatius est unde miror cuiquam sine scicnlice virtute, id est sine Dei cogni-
:

Bunemannum ad Lactant. vt Divin. Insiit. 5, § 21, lionc acjuslitia provenire, Emendabal Davisius ad
jubere suo periculo emendari apud Orieniimn C)iu- Cic» ron. deDivinat. i, 15, scientia el virtute. Nil opus:
inonit., p. 77 ; sciemi# virtus esl virtus pnedila scienlia, sive Dei
Finge, age mansuri signent tua nomina fastos, cognilione. Eodempaclo doctrina superstilionis salis
se iuc.iur in Collatione Leg. Mosaicar. et Roni. lil.
pro faslus. Hoc praetulerim, ob mansuri, el quia saiis
15, §5, ubi sitniliter doctrinw et superstilionis tenla-
habet qua se tueatur anciorilalis. Apud Isidornm
bal Roverus Specim. Jund , c. 12. Aliter Caniie-
(nlor auiem editione Gothofredi) in antiquissimo
gielcrus meiis ad Fragmeni. Vet. Juri prtid., p.3!9.
fod. Croningano iuvcni lib. i, c. 21, contraclu om- Canlabi., edd. A!-
Moreli, Canlabr.,
5. Sine criminei Cod. Morcli,
nium; lib. VIII , C. 9 f evenla . pradicare conantur , et Coiippusn, 54:
dn Basil., sine semitte. Siinililer
mox, diverso falu; lib. ix, c. 3, gravissimo diclu cor-
El virgo mauens sine scmine palrlS.
ripuil; lib..xiv, c. 8, montem rupit acetu, qui veisus
Clau lianusde Plitcnice 25, nec seminc surgil. Corru-
u
est Juvenalis saiyr. x, 153; el lib. \\\, c. 4, tor-
mcnla autem a torto dicta. — Ipsara voeem de rcbus pia baecvox apud Mariianuin Capcli. vi, p. 2_i. Edu.
85 DE ACTWUS APOSTOLORUM LIB. I. S«

5 33 T;ii«gercl inVrni, BOU linquens ardna coeli ; A tO So \incenle, pcrir, qux pondere mersi niuin-

Solvit ab aMerna dannialas nocie lenebras, [phi,

34 Ad Mancs ingressa dics : fugitiva rolin- 36 '"'"^ r.ipicns, nil juris habct, divinaque
[quuoi [viiius,

A-tra polum , comitala Deum; cruco lerriia RiiNUS meinbia ligans, animata ead ivcra mnvit.
[Cbrisli Ad vilam monumonia paieut, ciucrcsi|ue pio-
[rum
35 Vult pariler nalura pali, morlis<|iie po-
[loslas, Natalein post busta novant. Lux teriia surgit,

NOTiE.
(irotii, euni Jovis srmi-ie procreatum. Lcgendtiin fe- Vide ad Sedulium v, 237, ot quic dixi
9. Natiira}
h.ine, ex optiiiu» Yossiano, cujus variantff sunl ad in Miseell., p. 17-2; Bilde inforiiis vs. 520 :
niaiiiim. El duobus veluslissimis idem reposuil Ou- 10. Se vinccnte] lil esl, ipsa mors vineons. mors
deudorp. a<l Suolon. Vespas. 5. Moe Iqco semine peril ex victoria sna. "Ita rocte exposml Wopken-
olim pr.riuli in Miscoll. p. 172; sed, re accuratius sius ad Scilul. iv, 8, eaque e^-t spocies oxymori; de
pcrpensa, jani miili» >eii>enti.ini. Crimine nervosius qua vi»le ad vs. 149. Ipsnui liiinc locum salis Arator
ost, oausa roi exiollentbe, Sei vaiorem, criininis ex- B exponit iis qu;e vs. 18 1 babcl
p, rtt in, nioiioui subii>se pro illis, i|ui run lis eranl Infernus lunc ossc limel, nulbinii|tio coorrcns
ubnoxii criiuinibiis. Id oxpressil Sedulius II, 159 . Iu se pcena redil, nova lorlor ad otialaiiguct.
Ipse miIi.1 quod perdat habcn-', El vs. 518:
nisi cx 1'rosa illic tergat malis cuiu clariss. Sclira- Intcrniiui Doniiuus ctini desirttcturus adiret,
deto Observ. i, 4. — Veibiun sumere eudem inodo Detulii iinlc suaui, spoHato funere, carnem.
a.lbibet vs. 535 :
L b. ii, vs. 117 :

Huutanam iinaR rogo cai nem Mors denjqne. victa esl,

Sumerc causa ruit. Vinccnili transgrcssa mbcium, qjtse judice lacto,
Assumpsit formam Itoniinis dixil Arnob. Advcrs. Cenl. Lintuiere jussa n-os, Sj.oliis vacuala veluslis,
i, p. 57 ubi vide
: Eliiieiiliorsliuui, BOiasque moas ad l'er sua beila cailii.

Seilnl. i, 537. Atbanasiusde Passione Domini, Opp. toin.l, p. 1010,

6. So/ri/] Koliijua eliani biijus periodi sunt alhesa. de Diabolo K«t mftivas Y.purziv tov XpiaTov ev tw
:

Nam to dignatus aliam voconi rcquiiil, ul uon imJi- G«v«t&), «vt ? f/a).).ov iSeiyJj-n v;ypo;.
gneiur ipsa. Forte legendun : 12. L gans \
cans. Arnnbiiis Advcrs.
lu vitani rev<

Dignalus m ima geni. n, p. 7(» Qitid enim sunt liomincs, nisi animw
:

Tangercl non linqueus ardua c li

inforni, i
corporibus illigatw? Inlra slringere lioc sensu divit
Solvere ab cteriu dam.iatos upcle; tenebns vs.'78G:
Ad manes ingressa dies. Duiltim, laxa neci, slringunlur mombra saluti.
Conrinnior sane leciio, et scquootiujn coHsideratio
Contra laxari dicuntur inorlui, infra vs. 758 :

banc videtur flagilaro. Intorcisa vcro pbrasis ost, Ad

Atque anirr.a uodis laxata roole solutis.
manes ingressa dies, ubi t6 est subauditur. Sic sta-
iim :
lib. n, 127 :

Lux lerlia surgil, Laxari non posse neces.

Majeslas cuin carne redit. Ita el solvi. Vid. Bartbius ad Claiidian. cpigr. i, vs.
Siibaiuli, ubi lux terlia sutgit. BAftTHIU*, Advers. lib. ii)\; Cortiusad Sallust. Jug., il, 6. Doct us Consol.
xiii,cap. 20. —
Mutandi causarn niillus video. Di- Pbil. n, pros. 5, llominem velox hora dissolvat. et
gnatus luetur salis 1'rudciitius Catbcm. xi, 52 : pros. 7, liesolulum morte suprema corpits. Adde Bur-
man. a<l Antliol. iii, p. 405; Harlb iiui Advcrs. xn,
Atque ipse peccantem diu
15; xiv, 2. Gr.rcis ita Xvsjv morii iribuiiur. Cerda ad
Dignaius orbem visorcl.
Virgiliuin M". x,418 'Av«>uetv, Perizon. ad /Elian.
Forlunalus de Partu Virgin. i, p. 699 : iv, 23. 'A7ro).uE'.v, Flsner. ad Epist. ad Philipp, eap. i,
n. 23. Autrtc pro morie, Duker. ad Floruin iv, 11,
Per quam est s : nasei dignala rcdemplio mundi.
II. Ita veteres locntos, quia eorpus anirom vincnlum
Si solrere reeipias, orit Greea constructio, de qua et caroerem e.^se statuobant, observat Uomberg.
iu episl. ad Yigiiium, vs. 4. Scd niinus expodita liim Parerg. s.u r., p. \2Z>.
xitlelur senentia. Praetfrea uibil codices mul.inl, ul
13. Monvnienta] iMv/jueTa, qux nos momnt alictijus
iuillam ingrcssa dies oon esse inlorcisam loculioii.-m. rei, ui sepulcra. Juvencus :

Sfiilentii est, o Iquain rcruin Croator pro slirpe

|
D Tum veterum iiionuuienla virum paiucre, repuisis
binnana dedisset <|iiod .suuipsoral a membris bu-
i I
Obicibus.
inanis, diein solvisse lencbras damnaias ab ;elcrna
iKxle. Nibil bic ii.lerois.i loculionc opus. <le <|iiavi-
Servins ail, monumnila csse momori;e; monim nta,

deaiur Coriius ad Sallust. Catil. 3i, in line; addain Fahk cius,Comment.

iiienljs.cui.qui vclil.asseniiaiur.

Huriim i, 1, 10, Ties erat, unias wtalis : populus rf- inPoel. Cbrist.p.89. Jurisconsultis iepnlcrwn et mo-
rorum. Sod neque illic admjserim malim enini, ro- numeniiim <livor>acsse <loouii Marckart Probab. parl.

—
;

jccla dislinctioiiis n<»la, oinnia uno spirilu legi.

n. p. 4. Sed scripiores id non alienderunt, pio 'c-
pul ro bac voce usi, ut docui ad Sedulium v, ."!)0.
Tcnekrte liic sunt illi qui in lenCbria ver>antur :de in-
leris vox iila frequens, Vide Barlhium ad CJaudian.
Aible Trotzium Mcnmr. Propag., p. I". Ornsius lli-
slor. vn, 7, ad monumenl rum bttsorumqnc diverso-
iii Futrop, i, 459. Damnatus esi nocli vel lenebris
ria. I.ogo,nd monumeniirum mansiones, ila eniin
irailitu». Laclantius de Ira cap. 23, § 22 Animus :

Orosii vcrba adduxil Joan. Saresber. vin, 18. Isitlo-

liumanus el corpori mancipalus teterna morle damna-
lur. Claudianus Consul. Olybr. 45
rus v, 21, quin non valet. nin post ttslatoris monu-
:
men.um ; scd illic Groning. babet mortuos; tinde le-
Nec lenebris damnavit op.s. gciidum |»uto, port lestatores mortuos, ul sialini ;ul-
TrjRCipue appositus esi locus Ilnfini Histor. ecclcs. ilii, nonvalet, ni&i tatatoribus m rluis. Hvnfuiov, iia
iv, 6 Se vb t,alutem eorum sidus magnum cceilu» esse
: Graecib reeeiitioribus, rarius veteribus. Vid. Segaar
delopsum, agris morlalibut ct longa obscurilale dam- ad Lucain, p. 5-25. Aibanasius conira Arianos, orat.
uaiis fcrre luas atuilium. 4, Oj»p. Iouj. I, p. ob7 ; k«i t« yii pvqivuc, ci» r^o*
87 ARATORiS &8

15 37 Majestas cum carnc rcdit, specicmquc co- A 20 Seminc, fiorigero suag rmina reddid t horto.
[rusram 39 Jamquo qualcrdcnis Doininus niaiiifesla.

Umbrarnm de scdc refert, ut al) cxsnlc limo, |dicl.u*

38 Intcrclusa diu, patriue ropclalur origo. Contulcrat per si^na fidcm, cernenlibus illis,

Oinni|ioiens parat ipsc vias, el corpota i-ecum 44) U-.qiie ^ 11 ') extiemuin,diiFusoinlimitc, mun-
Post lumiilos rcgnarc julict ; moriente ven> ni [dum,

NOT.E.
icrrov, «vocveto : qurc maie in vcrsionc omisit inter- in Grseco vocabulo, dcinde colhisioneni lillcrarum in
prcs. — Aratorem in his rcspiccre lesiimoiiium Mat- spermate el germine caplavil. Bai*.tuii;s, Advers. lib.
ihici cip. xxvii, vs. 5">, satis apeiliiin csl ; illic la- xm, cap. 20. —
ln meis nulla e t mulalio. Soleot
men eoium seiiientiain probo, qui post (unpjtim dis- quidcin hi scripiorcs ifi Gracis crudnionem caplare,
linciionis nolain poininl, ct rrjv ifyepmv ciun tUrrdfiov ulde Arnobii vooabulis G'&*cis notat Siow<chius ad
jungunt aliornm somnia et rcruin nalurue ct inler-
: cuind. Advcrs. gonl. Vll, p. 150; de Tcr ulliano Sal-
pretalionis legibus illic repugnai.l. inasius ad Pall., p. 2iJ0. De Aralore imilii non adeo i

15. Speciemqne] Splendorem, piilchriiudincm. Vide liquet. Mox quidcin vs. 52 adhibot chtistttd; sed re-
ad Sedulium n, 60: unde Juvonci locum recie lue- cep a lix-c eral vox in bapiismo, adeoqfle magis ex
lur Wasseus ad Sallust. Calil. 57. Praccipue tanion » usu loquend) ita scrip-dsse videtur, qoam <\ jod Gr.T-
intellige splendorem et pompam qme in oculds in- ca affectaret. Interdum et fiori potcst nt vo\ Graca
curiil, cl (|na qnis Deus agnoscilur, ui vocein cxpi- Laline verii commode nequ al, afque adco si: ser-
nit Burmann. ad Claudian. iv Consu). Ilonor. 83. vanda, quod lamcn hic no iicc.'sse. Ita in novolla
i

Adde Elincnborst. adArnob Advers. gent. iv, p. 146. 105, cap. 1, ubi pessime Goibolrddus ediilit, quoiu
Apud Corijpum n,48, aliquando Voiickium eiiiondaro adorna vocam, recte porna, ex Gr;»-co Ttbpmg, r<>ii-
iiiemini :
iuit Taffinus de Annn sa;cular. cap. 9, idque secutiis

Astitit in cl.vpeo princeps fortis-imus iilo,

Hombergius, qui T.flini lamen non utrutiiiii.
Solis liabcns specr m. 20. Florigeru] Paradisum inielligif, cjuefii florigc-
ram sedem appcllat Scdulius u, 2; neque inolcgau-
Vulgo illic est specimcn, quod tamen lueri posset
ler iia veriit vocem poiius peregriiiam, quam it ex
Virgilii auclorilas jEneid. xn, Itii :

izc/.pa. et Seuo-», salis ridicule, derivaiet Mollius ad

Aurali bis.^ex ralii fulgcntia cinguni, Lo.igi Pasloral., p. 48. Elegamer sedulius v, 222 ;

Solis avi specimen.

Secumqne adducere gaudet
Ita enim dicitor res qu:vlil>et insigns, qua quis sit, In camp*;s, Paradise, tuos, ubi (lore rerer.ni
conspiciendus et a slimandus. Bnelius Consol. riii- Graminetis biandilur ab'cr, nemorumqne voluplas
los. n, pros. 4, aviti specimen etucet ingcnii. Scliul- Irriguis nuiritur aquis, iuterque benigne
ting. ad Seneca? Controv., p. 6i), aurei sieculi specimen, Consiiicuos, [jomis non delicieutil)us, hortos
Donaio in V ta Virgilii ad finem non male resii uit Ingemit antiquum serpens habitare colonum.
Gronivius. Adde Drakenb. ad Livium xxxvui Ubi, cum Wopkemio, decipientibus omnino Tidetof
17, 20. C redncendnm. De Esl enin
Paradiso Isidorus xiv, 3 :

Exbule lirno] Christnm indicat surrexisse, qui bo-
mini ad patnain coelestem vilamque bcatam adilum
pirarel, inleiclusum peccatis, in <$uae prseceps homo
ruerat. Ipsesentenliam exponit lib. n, vs. 556.
Nosquoque per culpam prima de sede
Exsilio mundi jacimur; via reddita tandem,
Qua patrise repetamus iter.
Limus hom nemdesignat. Vid. Elmenhorst. ad Ar-
nob. Advers. genl. n, p. 95, infra vs. 374
Materies terrena sumus, limumque parentem
Nomine prodit homo,
Terlullianus de Judicio Domin. 16
om/ii genere ligni, pomiferarum arborum consitus,
et
habens etiqm lignum vitce. Non ibi frigus, non cestas,,
sed perpetua aeris lemperies. Ita edili quos vidi. Tu ex
Groningano repone, nonccstus. It. Dracuntiu> lloxae-
nier., p. 553, de Paradiso :
repulsi
Non fructus anhelis
plammatur radii<, (|uat;tur nec fl.itibtis ullis,
Nec coDjuraiis ftiril illicttirbo proccllis,
Non glacies districia do nai, non grandinis ictu
: Verberat, aul gelidis canescuut prata pruiuis.
Senlentia illic llagitat, grandinis iclus. Alcirjus Avi-
lus i, p. 571 :
Non bicalterni succedii lemporis unquam
:

Ouisve hominem potuisset fingere limo?

laelo Brum i, nec a^stivi redeunt post frigora soies.
Quid illic lcelo limo sit non perspicio. Emendandum Parum disiat hinc hortorum Alcinoi descriplio apud

arbitror lenio. Sic Alcinaus Avitus de Origin. Mund.

Home;um Odyss. H, vs. 118: per quos Ju^tiiius M ir-
lyr credidit poeiam Paradisum express.sse. Vi.t.
)ib i, p. 3!J8 :

_ Brassicanus ad Silvian., p. 263; atque linc modoge-

... El in lenlo mcditatur viscera cceno. ^ neralim loca temperala describunlur. Justinus n, 1
Terra lentescere dicitur apud Virgilium Georg. n, 7, /Egyptum iia temperalam temp r fuhse, ul neque
250: unde lentum virus per viscidum gluline exponit kibrrni frigora, nec cestivi solis ardores, incolas ejus.
Sorvius ad eumd. Georg. iiy, 281. Adde et iv Georg. prsmcretit.
41. H:e auiem voces passim permulaije. Vide Brouok- 22. // is] Undecim apostolis; Judas enim jam re-
bus. ad Tibull.i, 11, 58 Burman. ad Nemes. eclog.
; motus er it, et Tbomas aderat, anlea licel absens.
4, vs. 128 ; ad Ovidiuni n Trist., 514; Drakenb. ad Momorantur quidem SwSex« a Paulo Epist.adCorintli,
Livium m, 26, 12, et v, 5, 7. i, c. xv, vs. 5; sed ita inleger interduin ntimerus
17. lnterclusa] Cantabr.
cod., interclausa. Ila et constituiiiir,uno tantum alierove excepto. Vide Pe-
Aldin. et Basil., sed n cepta siinl in his similibusque rizon. ad ^lian. Var. Hisl. iu, 17; qui eliam de un-
tempora ab anliquo cludo, unde et clusit pro llausit decim aposlolis locum Pmli interpretatur. Apnd
in incmbranis veiiislioribus. Vide notas ad Silium Aralorem id pioredil; sed in Pauli loco plnrcsqnaiii
vi, 451 SchoUum ad Senec;e Suasor., p. 350; Ste-
; decein intelligi ncqucuul;'pertinet cnim ad apparitio-
vvech. ad Arnob. v, p. 115. Clusa \\ro clausain Gtielf. nem, ipso rcsurrcclionis die factam, Thoma absenle.
invenit Coriiusad Sallusi. Jugurtli. 1-2, 5. Vide et Gerdesiits in Meletcm. sacr. p. 80.
Duker. ad Floriim m, 20, 15 Bynckershoek Obscrv. : 23. Vsque sub\ Bibliotheca Lugdun., usquead,
Jur. viu, 5. aperto errore. Confer nolas ad Floruin procem. lib.
20. Semine] Genuina leclio in qualuor libris, spcr- i; Rurman. ad Virgil. vn iEneiil., 289.
aa/e, Maaifesto, inore talium, primuui eruditioncui 23.£«(icihh/«J"ew, eax«TovT»if yrjf, Act. i,vs. 8Cum
 ry DL ACTIBLS APOSIOLOBLM LID. I. ro
Qti is icsfcs jubct c>sc snos. Miraeuia rerum \ Luminis ci pacis loeus esl ; vu!i inde re eri,
25 ISon poteraut celare Deuiu ; do&imenta resur- 50 tlnde creaturam, signata rronie micautrm,
[geus 42 I^viniis cominendal odor, ciim desupci
Quae sie eerfa darei, quam mandcrc ? corpora [nncios
[viiam Abluil inleriiis Christi de nomino ehrisma
Hinc Iiumana probant. Ccelum pelilurus, oli- Tolliiur astrigerum rediturua viclor in axem,
[vae Kt SOCum quod sunipsit liabct ; nova pompa
41 Progreditur luslrare ncmus, quia gecmiue [triumpbi
[sacro 55 Arva Dcus pcliil, homo sidera ; quisdalur illi

NOT/E.
!.;.i iiaoonsinirtinncidenninlilTeiiiiul.adFrnrilin.i,3, Satmri.T! vii ina petens, baptismaiis undis
10. Aiblc el. Segaar in Lucam, p. 518. Mundutn Abluias signavit ovi s.

txiremum posnil pni oxtrema muntli |iaite ita exl>e- : Pru leuiitis Catbeiner. Ilymn. G, vs. 125 :

mux annus apud liviuni n, l>i ; simimu rota apud i.iritor l)oi memen'0,
Ovid. Mc.am. n, 107; apud Setluliuin i, "212, cxCud. jj
T lonlis el lavaeri
i!

mulavi : Horom Miliisst: sanciirri,

I o cluismal,' innovatuin.
Saxi lalices produxit ab imo.
Nimc animus niagis inclinat ul saxo imo revoccm,
Alii cndiC' s iliic, innotatum ; nnn riisplieet ; pertinct
qn:v notavi ad eumd. m, 125; ct lleinsins ari
enim atl orucis noia-n, fronlibus imposiiain. Itl factuiu
e\ iis

Ovid. Ileroid. xx, 11. Non iner**ganter el. de Bh.ior

fnisse doccl Prurienl. Psyehum. 560 :

in Feriis Davemr. l, p. 43, apud Senccam llippolyt. Posl inscii|ita oleo frontis signacilla, per qn:e
1'n^iieuium re^ale datUm esi, ei clnisuia pereime.
950 cinond .1

Fluotust|ue ab imo lumidus 0' eano voc». Seduliiim binc inierpretare, I. 327 :

Viiliiur favere c.riex a Grutero niemoralus, in quo El Oxum est in fronte docus.

est omtii. —
Di/fu^us linies est spaiiinn longius <x- Adtle Fabricium in commeiit. p. 39 inde raiionem :

lensinn ; limes pro qnovs spalio el via arihihcri tlo- consiiiuiiouis qua Consiaiitiiiiis stigmale froutem
euil Drakenb. atl Silinin iv, l6->, el xvi, 538 , Bur- ii.ii veluit, deducit Goihofiedus, ne frons inlione-
i

man. ad Virgil. iEueid. vi, 901 : uiule et cum tra- stinri nota deformaretur, ornala antea crucis si»no.
miie a librariis passiin cmifuiidilur, Burman. ad Va- Vide ips-ius coiiiinentar. ac I. u C. Tlicod. de Poen.
ler. Flacc. iv, 614. 32. Clutsma] Xoio-jU.a uiiclio quadibet. Auctor in-
:'
26. JfaiiaVw] It onim se vere vivere ostcnderot ccrt. in Bebi.mo
Clnisuis, cibum petierai, (|uem iuemorat l.ucas in Et divale sacrum l.bans, et chrismate fragrans.
Kvan». xxiv e txponendus c».
iiinle .»,,«..«.-..«.»
41 ....... locus '"
esl ,.,..» in
Aliasun tioq.iaCb.istiani
Aoiibus apost. x, ti.CaUefum de ipso lioc argumenlo r
^ »" -
desiguaba.ilur qui bapli-
.

zaii cranl. Prudenl. Cnlheiu.

coufef ainr Lric. Phaletianiisde Ablai.scepir. Jmlaic,
425, Svnt. dissert. Grajvii Rorem subisse sanctum,
p.
27. Petiturns] Brevi penuliiina. Fabiucks in com-
Te chrisii.ale innovaluiii.

meui., p. 102. —
Anlepcuullimam ha.d dubie scri- etApotbeos. :

bere voluil Fabrit ins. Eoquis alumniis

28. Qnia] lia rescripsi ex coild. Moreli.Canlabr. ct Chrismatis, inscripto signaret tempora signo.
Fnivcrs., et edd. Aldm., Basil. ; proquoci lera\ qua.
— Fadiiioius in ooinmentar. in Poet. Cbrist. p. 53. —
Consensmn addidii el. Wassenberg. Ciiin locum Ablivit est iuedd.Altbn. ciBasil. pronfrMt : videniiir
tnminit tlicat, allinlit ad oleiun, luceruis imli soliiinn, haec pcninero ad Cbristianoriiui opiniooem, baptisiuo
quam infusam Pallada dixit Ovi.lius Trisl. iv, 5, 4. peocata aboleri, uiide ad vila nonnuiupiain liueni
Sic lumen per lucernain apud eumd. Fastor. II, 743; diffi-rebant. Vule Baliizium ad Salvian. de G.iborn.
reote exponil Buiinan. ad Metam. x, 6'M. I'acis vero Dt:i vi, p. 545. Optalus de Sobismaie Donali-l. vil,
locum appellat cujus iiidiciuiii erat oliva. Ilinc infe- p. 105, odit. Du Pin : Oteum e.nim smplrx esi ; et
rius vs. 6ob' :
nomen suum unum et prr.prium habet ; confe.ftitm jain
Hostritioe modesti chrisma vocatur, incutem con-
quo esl suttvitus qu<.v
Pignusoliva fuit, dilociio aeniper iu ore scienl w exelusa ttiintia pecciitorum. Mutali
mollit, i

Fruiium pacis habel. iiaqne baud dubie pe.r btpiisinuni fieri orttli a. Sub-
Ideo picata dicitur apud Ovitlium ex Pont. i, I, 51. dubilans conjioio, u ruinue b:;c rcfrram ll--yt lnuni,
Adde Drikenb. ad Siliumxni, 6H;Borman. ad Ovid. D A')ayaa, o jSanrri^ojKtvec. Alberti Bowta(«ucvoc oon-
Metam. si, 279; de Barbaris Polybius Misior. m, p. jicn; voccm Cbaldeo Syriacain laiere upinalnr vir
285 : Zvv/ivrcjv «yT'7», 0«/).o'j? e^ovtej zat (7T£^avovj. doclusin Observ. Misceil. vol. X,loin. I, p. 67 sed :

ToCto 7«o ayioov rrv.tn TOiff Luf>^upoi.g ifrri svvfiqpcc ampliandiim censoo.
(fUh;. Olbmn illic (
j'/tj},z signilical : vid. Perizoii. 5 i. Pompa] Ovidius ex Ponlo u, 1, 19:
Ad .Llian. V. H., VI, J>, iii fitie; Bnrman. ad Ovid.
Per tpi.nn S| ci tata Iriumplii
Meiam. vi, 81. Aralori similii liabel 1'riitleiilius,
Incluso mediia est mihi pompa Gelis;
sive, i|ii il al,is placei. AtMBimt, in Eucbirid. Lpigr.
44, quod uiscr.bilnr .1/o/is Qliveli : cl iii, 4, 95 :

.Montis olivif HCbrlstnsde vertlre sursuin Qiiid cessas ciirrum pompamque parare trinmphis?
Arl Piirem rpiliii, si^nuis vesligia pacts.
pompim praeuntium (crculorum uiemorai Pacalus
FroiHiil.m :rit'ruis prsppiuguw li'|nitnr liiimor,
Paneg. 47, 3.
Qni probal i.ifusum torris ue cl.risinaie tloiii.in.
55. Arofl| Terrain, iulia 522:
Pr.xlerea ad biinc locum conforatnr Bocbarlus do Ai va Iremunl coneussu tocis •

Animal. Scriptur., pa.l- II, lib. II, cap. 6. vs. 575:

80. Sijrna/ii] Baptizali oleo perungebanlor, et frons Fil fle.iitet impulit arva ;

50U1IH cruoe siguabalur. Prius denionsiravil Rilter- vs.509 jArva Sidonia apud Sedulium m, 242. Bo-
slius. ad Salvian. de Guborn. Dci, p. 27. Arator eo dem modo poeiis pro regno adbilM'tur; ei> se. ^u
respicit, infra vs. 6-6. Burinanmis voeem restHo t Rntilio liiner. j,
 51 AR.VTORIS |

43 Alliere» deparlo fragorl qnanlumque re- A 40 Esuvia* airi raptas de fauce pruAindi
[snliani Lucis inarce locai, terrenosque erigil arlua ;

Coelcsies in laudechori, cum reclor Olympi Qna pieiale capii, propier quam vcnerai, ivii.

Evehil excclsis, quidquid susccpil ab imis? 45 Discipoloi stujior altus agit, quibus orc

44 Ingrediensque polum , camis comitanle [corusco

[tropaeo, Pcrspicui dixero viri ;
qua> cognita nobis

KOTJE.
(Juid simile? Assyriis ronnecterc contigil arva Theb. iv, 440. Rurman. ad Ovid., ibid. 8«. Reefe
Medi fiiiitiinos cum domuere suos. Bollius in Silv. Ciit., p. 14, apud Juvencum vidit
Delcrior illic Crusii conjcclura in Probab. Crit., p. legendmn, arf ig corporis vinclit pro ilris. Scd in emcn-
daliorilnis cdd. itajam exttat.
57, comprendere , vel contendere : dupliccm emen-
dationem protulit Vonckius Lection. Lat. i, 2, in 41. Arce\ lla frequenter p ictae. Vid. Barth. ajl
(inc; ex quilnis posteriorcm praetulcrim. Mox —
Claud. Rapt. Proserp. i, 2t3 umle apparcl quain :

Bibl. Patrum Lugd«, petit. negligcnter Aldin. et Basil. arte exhiheant.

36. Parte] Fabricius edidit patre, nec lamen wlhe- 42. Qua pictntc] Kxpressi versiim ex Caniabr. iu
rea niutavit, unde suspicio mihi est de vilio iyi>ollie- cod. Moreii; edd. Aldin., Basil., legebalur etiam quu
t«. Vulgatum tuetur Salvianus de Gubern. Dei i, p. pielale, sed in sequenlibus, propter quem : iu reliquis

18, tremendum undiquc tolius aeris fragorem; et loca omnibiis versus ita legiuir :

notata Heinsioad Claudian. Gigant. 74; ca?(eioq'in Quos piotate capit, propter f;uem venorat, ivit.
B
liic ceiliereo de patre eleganiia quoque sua non care- Probo unice cod. Cantabr. scripluram. Senlemia esl,
ret. Librarios hacc conludissc, dudum docueruul OjiapielateinpeecaloresductiisChii-tus venit,eadem
Burman. ad Valer. Flacc. i, 72; Drakenb. ad Livium pietate oiiquain venerat, ivit in coelum, ut apud Pa-
iv, 60, 3. Paler meus ad Viclor. Cjesar. 3, 8 ; eo- trein inleicedendo peccata suorum dilueret. Probat
que hsec permuialio facilior, quia librarii scribentes Aldin.e edbi >nis, qua usus est, scriptnram quoque
liticras passim transposuerint. Insigne exemplum cl. Wassenbergius, qui iia exponil Christus in terra
:

dabo in Isidoro Orig. ix, 2, Vascones, quasi Vacco- hominis causa versalus, hominis etiam cansa in suuni
nes — qund yenus Pompeius edomila Hispania. Ila ccetum rediit. Eadem et veniendi cansa fuit et redenndi
Gothofredus scribe ex Groningano codice, quos
; pielns. Nihil viri clarissimi, iujus milii ennsensnm
Cncus, idrmque jam habet editio anni 1509, ut po- gratulor, exposiiione verius. Glos-a^ iBterlineares in
slea depreliendi. Voss. 2, propter quem, exponunl Iwminem vel propl<r
38. Evehit] llece hoc uiilnr verbo, quod pertinet quam causam. Turbas hic deJii pronomen omisstim,
ad eos qui, re gesia, magniludineui adepti sunt. Vid. quod et s rpius loeis corrumpendis ansam praebuit.
Burman. ad Velleium u, 41, 1. —
Excelsis posset Vide notas ad Florum i, 1, 12, et quae diw in dis-
accipi pro in excelsis; inlerdum enini verbo, ex prae- sert. ad l.2,lf. Deinjus vocand., cap. 8, ubi al)
positioiie composilo, alia addilur ul subire in late-
: aliouim emend.ilionibus vindicavi , eodem paclo,
bras a|iud Ovidium Metam. iv,600; a«lde Perizon. Plinii loeum vui epist. 27, II. Idein lameu deincejis
ad Melam, in Observ. Miscell., vol. VII, tom. III, deprebendi in meniem venisse Grouovio ad Senerae
p. 460 ;Drakenb. ad l.ivium m,2l; xxu,3. In epist. 22, cui hoc invmlum libe s transeribo.
cxceliis lum ponitur pro in excclsa. Discrimen grain- ^> Pietalem expone per clementiam. Vide liurtinum iu
maticorum in bac praeposilione vix atie diiur. Vi e !
Observ. MiscelL, vol. X, tom. II, p. 245 ; Cellar.
noias ad Ciceron. pro Quinct., 5 et 11; Muncker. ad ad Sedul. iv, 196.
Fulgent., p. 624, 626; Scltulting. ad Senec. Con- 43. Altus] Gravis, quique maxime penelrabat
trov., p. 170; Struclilmeyer Animadv., p. 120; not. eorum animos, iisque velut videbatur msidere. Am-
ad Sedul. iv, 107. Maliin tamen bic excelsis accipi mianus Marcell. xxx,2, ingravescente post hwc attius
lerlio casu, ut in illo Virgilii, it clamor ccelo , el ire cnra ; xxxi , 10 , alla pugnandi cupidilate raptatus.
castris npud Silium x, 622 ubi notae, et ad xv, 326.
: Petronius Saiyr. c. 128 :

Adde Vupkensium in Ob-erv. Miscell., vol. VII, lom. El nientem timor allus habet.
II, p. 247 ; Oudend. ad Lucan. n, 685, not Pater-
Tacitus Annal. iv, 41,sed altius metnens, ubi Freins-
nas ad Victor. Orig. gent., 14, 3. Piicaaus ad Fpisl.
beiiiius, allius moveri apudMinuc. Fel. Oclav. 14. Sic
ad Titum, cap. i, § 5, euradern dativum relert ad
apud Senecam episl. 3, altiur tamen illa volupias est :
signilicaiionem loci in quo quidlit, veluti apud Scri-
ila emendat Heumannus Pcecil. tom. II, p. 51 ; vul-
bonium, compos. 16 ', nmcitur Sicilia; positum scri-
!

gatum tamen illic servaverim. Arnobius Advers.geni.

bil pro in Sicilia : id quidem recte; sed dativum
v, p. 155 Credimusne vinclos somno, atque altissimi
:

esse prorsus negaverim, mirorque id Prica'o in soporis oblivione demersos ? scribe illic victos somno,
nienlem venisse; est enim casus sicimdus, ut /Egxj-
ut p. 158, insolita re viclus soporem in aiissnnum de-
pti, Cypri, et similia ejus con^lriiclionis, quam ex- primalur. Atque iia Virgilins /Eneid. iv, 537; ubi
posuil Vossius Ari. gramm. vn, 25.
lamen et iu quibii-dam vinctvs invenit Heiiisius. De
59. Troptro] Bartbius ad Slatium Thebaid. n, 70G, £)
voee alius atble Burman. ad Valer. Fiac. vn, 88. Pro
recte exponii de corporc Cbrisii, coelo illato, id
alto stupore dixit sluporem uttonitum Pacatus Paneg.
eniin revera 'ropa3iim est victoriae dc moric insigne.
41, 4; ubi lamen potius assentior Schwarzio conji-
Athanasius Onp. tom. I, p. 75, touto y«/s «v z«r« cienti altonitis, quoddend- in Vossii Excei[>t.s con-
toO 0«v«rou TfJOKa.tov TauT»jv EiztBzi^aijOKi. Ita crux firinalum inveni. Graecis idem esl loquendi genus.
dicilur vixrj eidem lom. I, p. 7!) et resurreciio
,
Lucianus Amorib., p 898. fiaPeiav enmSsefising Irfinv.
T^o7r«tov, p. 83, 85ct 100. Ambrosius in Ilymnis de
Viile Mollium ad Longi Paslor. , p. 18; buic cnim
adventu Cbrisii. p. 792. Corp. Fabricii: voci allilinlinis signilicalionciii inesse probat Alberti
jEqualis ;ctorno Patri ad llesycbium v. B«6oj. Generalim Gra>ci ita cxpri-
Carni.s tropa-o accingere. munl quod roagnuin ebt. ^EIianus Var. Ilislor. m, 18,
Caro Chi isii, regalis currut, loculione a triumpho de- p. 220, 7r).ouTw fiofiu. Vule Perizon. ad eumdem vi,
siunpta appellaiur Paulino ad Cylherium, p. 849; 6; atque lib. u, ca|>. II, (3«5ut«t« 7r).ouToCvT«? vel ,

mlile MaUenwn ad Panviniuin de Triumpho cap. 7,in flaSuTKTouf icponere conaiur vir cl. iu Observ.
hnc. Misccll., vol. II, lom. II, p. 2 19.
40. Atii\ Ita pasiin pociae de inferis ct morte. 43. Ore \ Referri poiesi ad dixcrc, locutionc poelis
Daiih. ad Claudian. tlapt. 1'ioscip. i, 2; ad Si.aium usilalissiuia. Virgiiio imprimis. Sic orc loeutum inlia
 ,

DE ACTIBU5 APOSTOLORUM LIH. I.

94

45 46 ^1 <<'irnnda son ni , niinc jam specutemur A 47 "** eesssmt » lcmenta suo scrvirc Tntiani;
|ovanics, 50 Sella, comes prsegressa Magos, venieniis honori

tmpcriiquc modnm pcr stibdita jura probemus. £Q Militat : obsequio nubes famulalur euniis.

n*ine malre salus, calealn moric rcsurgcns, Angclicis igitur postquam csi affatibnfl naa,
V :

Liqiift o'ivifcri veneranda racumina montis,

Coeli sceptra pelcns, his nuntial acla ministrs.

ISOT.E.

t:imcn referre ad perspicui, indicet idemque vidit Cortius ad Plin. vn, 10, i- Etimeniiis
). 691. M.ilim trt

(.irii-iii. lanqnam Ribjur splenaentem, a.l quam (o- Paneg. Constanlin., 15 Servit profeeto Constanline : ,

tiiscm pertinet, et ralfai coruscamen ipud Putgen- waxime. ipsa rerum niilina miniiiii luo nhi idom :

liuni Hythol. i, p. 618. lia angclormn ad Chrisii se- codex Constantine delel, sed iisarum rcrum e\h bel.
rintl fulgur, in \ui- 50. i^aroreua] Aldin., DasiL, Antuerp., Pulin.
pulrnim nsi ectits ilirimr fuisse
xxvm 5; id iia expressit Fah'., procjressa. Fx Moreti rod. Ileins us utramque
gata versione Matih.ri ,

Akimns Avilns liliro ld S^ror. , p. 431 :

nm lionem asciipseral. Passim bnec permntantar.
Vide Drakenh. ad Livimn ix, 10, 7 praposiliones :

Sp'endida candib.il niveo cui corjore veslis,

cnim h;e eodem fere modo in codd. script;e Insnnltir.
Cui vultum rulilus ensperserat undique fulgor.
l^ Munrker. ad Fulgent. p. <>8I, edit. Staver. Reilxius
Flammeum aspectu dixil Sedulius v, 528 ; gc:eratini Dbseiv. Misrell vcd. X, p. 376. Apud Saresh<;rieii-
,

angelos desirilit Tertuilianus dc Judicio Dom. p. sem ni, 19. p. 6i4, legeiidiim, manus prafeiebant,
^89 :
ex Bulino II. E. iti, 19. Iloc luco prwqressa malim.
iRncns his viijor esi, rulilanlia corpora, ca Ii j
Stellam prceviam dixit Sedul. hymn. 2, 34. Juvenciis
\is divina niicat. l, M5 :

Apr.d Lucam hi viri dieuntiir fnisse ev ieftgrt hv/.ri, Erce iteris * medio stellam praocurrore cernnnl,
ijiii habitus passim angeli- triUuitur. Vide Elsner ad Suluaotem flnmniis auras.

Evang. Joan. xx, 12. Exponil loculionem per vesti- Ubi sulcare cgrcgieexponil Weilzins ad Valrr. Flarr.
tos vcsie candida rccte Btirmannus ad Va'cr. Fl.irc. l, 56!S Burinan. ad Luean. v, 5d2.
; Arator abi- —
v, 549 per randorem nnnquc ha'C omniiiin ml sc
: (|iie poetas stellam Magis in ilinere aniecessisse sta-

rrulos irahehai, qu.x signilb-aiio a ).=>.>, vcl Xs-Jrcu liiuni sive id de loto ilinere, sive ile via qu» Be-
;

descendit, q otl per o/mn exponit Besychius. Propter ihlcmiini forebat accipias. Utriimque mgat lleiiman.
verba, ore corusco, vi leiur Aralnri magis olivers:ita PeBeil. lom. U p. 131 cujus senieulia blanditur
, :

tcr5r,; lauir^a , qua3 lamen a Itwa oinnino di-tin- maxime.

inienda, licei eonfuderil Thomas Magister, p. 563, 50. Magos] Magi Persarum philosophi, periti inler-
rastigauis rcctea Trillio, aliisqoe. II nc 6§w el lau- preles nalur;e , ul ciicumloqiiiiur Prndeiilius. Ju-
r<w vesliinenliiin piirpiireum apprll nl Craci. Sal- vencus i :

nlas. ad Terlulliaui P.ill.iim, eique Inmen

p. 18"2; Gens est F.oi Pluijho orta proxima regni,
Vonok. Specim. Crn.,p. "23. Astroruin solers orlusque obitusque molare
iribuuiit Lilini. Vide. p
^
:

46. Jura\ Voss. 2, jure.

llujus primores nomen tenuere Uagorum.
17. Calca'a] Devicla loculione sumpta a victori- ; A regibus preximam digntiaiem Magi habucrnnt, ei
bvo, qni pedes x icii> a se h-stibus impouebanl. Boe- imperium aliquamlo per Patiziihem el SiuiTdeiii
tms Consol. Ph I. i, inctr. 5 : fralres occnparunl, quod <is ursus cripuit astula ei i

Sanclaque calcanl aniumsa nobilitas. llnde Persis dics tv5? [z^yoyovidt

lujiisla vice colla nocentes. solemuis fuit, quo nullus Magorjiiiii austis luit iu pu-
blicuin progrodt. Ilos Magos qui Christum mimeri-
Hotx Pacal. Paneg. 36, 3, ei 45, 4. Btirman. ad
ail
Ims affeeerunt, e sehola Danielis remansisse, imillo-
Valer. Flarc. iv, 512. Inde calcare, el conculcare pro
ruin opinio est. Magi anleniliieruntapud Persasquod
insolenler conlemnere. Barlh. ad Cl.uidian. p. 1358
apud lndos gymiiosopbisi;e, apud Assyrios Cbaldaei,
Advers. xviii ""2. Weiu. al Salvian. p. 174. \ir
.
apnd Uomaiios ilrlrusi i auispiccs, ul inquil in xvi
clariss. in Observ. Misccll., voi. VIII, p. 9; sic infra
Slrabo; el a Idil Talis eral el ftloses el successores:
vs. 408 •

ejus. Fuilqiioquegens Media, pe< uliaris Magorum in

Calcandumque docent, qnod subdunt gressibus, aurum. ul ait F\rmicius
Ilorodotus; in Baclriana, ut Pli. ius.

C.rrcnm ).-/; mrna ad ^Escliyl. Eu-

conlulit.StrpJiiT?.
in commenl., p.So. (^od. IJuivers. el Voss. 2 a —
iiiauu socmi.la, Magis. Sed quarlus casns addi pntesl,
mpnid., vs. *>i i adde Heinsium ad Siliuin in , 85.
;
ut verbis praiire, preecedere, prteeurrtre : de quibus
Per Tmcmffmti* hinc ex|>onit llosyc|iius in natdawTt. Bangins Observ. Pbilnl., 1015. p.
48. //i> nuntial.] Anlverp. et Fabric, bis. Ascri-
50. //o»ioii| Pulni. et Antnerp., honore. Videtur
pseriil Cortiu> margini nuntia taca, nddila litlera ,
D expressisse noium illud Candiani : Cui niilitata'ther,
P ; indic.iri arbilror Pulmanuum, qiiem in Aralore 51. Eunlit] Antea in Miscell. cap, 16, p. 174,
pauca easligasse. apparuit pnBserlifll mihi ex illis
conjoceraui, eutHi, ul inferius n, L')5,
qu;e editioni Fabrici3ii;i', qu v penes cl. Burmaiinum
»sl , asiripsnrat doca maiius. Cum I isre Pu'ma ni
Famuiemur ul illi.

s.epius eunvenire Auluerpienacin editioneui confe- Sidulius i ,22i, Creat ri xititm opus famuluiur. La-
renti pateb I. ct.Hitius Div. Insiit. II, 5, 6, Qucv cum videunt Uivinis
49. iVec cessanl} Voss. 2, ne. legihus obsequeniia commodis ulque utibus Iiomiiium
49. Tonnnli\ Imitalur Lucanum I, 55 perpeitin necestilate (atnnlari : ubi vide Bunemann.
C(ilun)(|ue suo siirvire Tonanli. S<.'il jam neqne euntit iiispliret tum ob , praecedens
Notavit idem in addendis Oudend rpius
vettientis, lun quia obsequio cunlis exp.ni possit per
: ita infra.
in euntein, quod euuti praestaret : ut reverenlia fra-
v<. IbO, in quibusdan est,
Iris apu.l Etitiop. vui ,
10; injuria rtiplarum apuil
"rimns at ille Petros, cui servit in xquore gressns. cumd. i, 2, ul, contra lla\creampuin, recle resliluil
Rem exposuerunt Pric:vnsad Malih.ix, 26; Oudend. Verbeykius, ct ante emu duduin erudili Lipsienses
»d Lucan. v, 60"2. Adile notas ad Sedulium m, 68. iu Actis A.1729, p. 492. Eodem modo odmm con-
iM.imeilin. Paoeg. Maxim. llorrul., it Quam pro- : sulis , l.ivius ii , 45; fides patriiv , vide Kaphel. ad
fperi le successunin remaritima secuiuri suni fHi»i jam , M-irci Evang. n, vs. ti. 'Epve rns ywnoMfi »pt«d l.u-
t\c tentpcsialum opportunitas obsequatur, Lege ri OD- eianuin, Bial. Horluur., p. 00.J tvtpytviaxik ^iiow, :

limocod. Cuelplierbilano, qui oliiiiCudiiluil.ruijmH; iu Tim.nc, p. 62.

* Pro ififtTts, pcr syncopen, ui constci meirum. Fpit.

 — , ,

93 Aft.VTOMS 06.

Ad messcm pruelccta mamis, qui, calle ciiato, A A nalo rormala suo; mala criminii I

55 49 Muciiia iioia pcluiit, quo pcr sua sabbata 51 Virflo secun la fugat; nulla cst lnjuria

|millc [-exiis ;

Passibus irc licet, qua lunc statione scdebat 6Q Hestiluit quod prima lulil. Non voce que-

50 Porta, Maria, Dei genitrix intacla creantis, |rclas

NOT;£.

54. Qui\ Praeccsserat manus, sed ita soient scri- Gr.xci 7rj)r/v Marinn appellant. Vjde Nansium Ad-
plores. Infr. 305 : dend. ad INoini P.irapbras., p.16; Bynauifl) de Nalali
Ne viobnt, quos turba fovet, quibus indice claudo. Jesii i, 3, p. 43, et ii, 3, p. 505. —
Expressil h:cc
Araior ex Lucse verbis i, 14, ij-j yvva%l v.v.i Uapitf
Adde Wopkens. iuObscrv. Miscell., vol. VII, p. 402. :

ubi generi addilur spccies nobilior de qua eleganlia

Sic apud Isidorum lib. x, p. 1070. Ex Groning. cod. ;

vide Piilmaiinum Interpr. cap. 7, n. 3.

inalim, sunl nomina in coelo, quiv absque conjuqiis rj
57. Maria\ Media prcducla, solemni .|uidem borum
sunl ita enim ad sententiam magis inlerdum qnam
:

verba altendunt scriplores. Festus in Solitaurilia, poelaruin more, nec lamen probalo. Vidc ad Sedul.
('•ra>co nwre usus, quod illi aique scribenles. L. 236, n, 30. —
Post Dei in Aldin. editione punctum lej,'i-
lur; practuli minorem dislinclionis uolam, cucteris
§ 1, IT. de V. S. : Exemplo Grwci sermonis, apud quos.
editorilms neglectam. Dei enimad porlam refcr.
isidoius Origin. xvn, 7 De tingua Ilebraa sumptum
:

csl; apud eos enim. Malc Calvenlius apud Fabrum

57. lntacla\ Sedulius n, 3'J ,

S ineslr. ni,25, tentavil locum Minucii Felicis Octav.
24, Sic nala llomana supcrslilio, quorum ritus : ubi
liomanorutn maluil, ul el Germanorum apud Suelon.
Calig., 51, rejectum recie a Burmanho. Mirorjuris-
cmsullos lolies dispnlantes de Ulpiani verbis in I. i,
II. de Paclis : Quid enim tam congruum fidei humance
quam ea quae inter eos placuerunl, servare ? Tueatur
IJIpianum Justinus vi, i, 1 More ingenii humani, quo
:
plura habent, eo ampliora cupienlcs. Adde Mar< kar-
lum liilerpret. Beeept. Leciion. n, 6, § 1. Hinc et
recte se babent verba in I. iv, § 10, IT. Fin. regund.
Vide quse dixi ad Arnaidi Viias Scicv 1. p. 6f».
55. Mille\ Eiiclierius libro Inslructionum Quid i
indicat itlud quod legimus, Sabbali habens iler ? icl est
mille passus. Sabbato autem usque ad moniem Oiiveli
ireJuda'is licilum erat, vel certe, sicubi fuissent, tanto
spalio deambulandi licenliam prwsumebant, Arator
Angelus iDtaclae cecinit properata Mariae.
Neque aliler scriptors an iqui. Inlactam Pallada
meniorat Uoratius i Od. 7, 5; Ovid. Ileroid. wn, 31 ;
Goes. ad Peiron. 43; Titius ad Calpuin. L.l. n, init.
Contra tangere apud Oviii. Ileroid. xx, 147 ; ni Ane-r.
7, 3!l. Gra-cum c/.nrzaGai ila apud Epidet. Eochir.
cap. 47; ir poai.TzrzaOui, Lucian. Timoii., p. 92; capav-
crstv, Musaeus de II< ron. et Leandr., 82.
58. Analo\ A natoque omata suo. Niliil sane mirum
hoc, neque in miraculo persislit lia;c recensen-. Sed
scribe, a nuloque oriunda suo. In manuscriplo noslro
est, a nalo formala suo, quam lectionem, quoniain et
; iu trilius alii^ reperi, pra:ferendam conjeclurse puio.
BAnriiius, Advers. x, 5. —
A naloque ernata e-t in
edu. Antvt-rp. et Biblioiheca Palruui Lugduoensi
ediditque F.ibiicius. A nalo formala ex codd. recle
toelur B rtliius, el iia nosiri, nisi quod Cantab .

poeta lib. i, Mvenia, elc. Diioautem illa inillia liabcnt pra?posilionem omitlat. De ipsa re vide Baillnum
Judri ex proinissionilnis Baracbije, Simeonis, et llil- Advers. xxxvi, 16. Sedulius n, 59 :

leli, ut scribit ex eor nn sermonibus A^obardus ad

Slupet inmiba tensos
l.udovicuni Pium, p. 75. Ilillel autem ille et Simeon
Virgo sinus, gaudelque suum paritura parcntem.
fuerunt principes secl* IMiarisaeorum, et floruerunt
sesqui saeculo ante ualum Dominum, ui observal Jos. Daiaasus episcopus de Christo, p. 774, ed. Fabric. :

Scaliger, quem vide in Eleiicbo Tiiheresii, cap. 12.

Virginei tmnuere sinns, innuptaque mater
Legendum puto in Euchcrio, tanto spalio redambu-
Arcano obs upnit conipleri viscera pariu,
landi. Nam et iisse, et rediisse miile passus dicil.
Aucloreai paritura suum.
A ique ila conciliandum est, qnod Juda:i et alii de
dnobus millibus scribunt, esse lantum iter unius sab- Eleganlissimum lioc carmen Damaso tribuil Fabri-
bati; qnod non animadverlii eruditissimiis et in rab- cius alii Claudiano; Heinsium secutus Laciantiopo-
;

biuoruin libris versaiissimus ainicu> nos;er I. Drusius tius ascripserim. Vide notas ad Claudiani epigram-
lib. v PraMermissorum. Bariiiius, Advers. 1, 13. 1 ma 45.
Am-Eude in Cbrisieide, p. 7, sex siadia itineri sab- 59. Sexus] Iloc est muliebris sexus. Silius lib. ui,
balico compuial, el sep.em illa qu e inicrpres Syrus Sin solo aspicimur sexu, sexuuvme relinquis.
jy
babel, intle deducit, quod alii ab ipsn monie, ah ex-
Plinius lib. xxxv, cap. 15, de alumine Auribus ma- :
iremii radicibus alii numeraverinl. Ciariss. vero Al-
gnopere prodesl infusum vel itiitum, vel oris ulceribus,
btrli Ob^ei v. Plnlol., p. 203, suspicaiur Luca: verba,
st sativa cum eo contineaktr. Et oculorum medicamen-
a«66aTow 'iyjov &56v, d^ inagnitudine imntis esse ca-
lis inserilur apte,verendisque sexus. Bap.tuius, Advers.
pienda.
57. Porta\ lluic voci nianum emendalricem ad-
x, 5. —
Videndi Heirr.sius ad Silium m, 14; Slrwe-
chius ad Arnob. n, p. 70; Elmenli. Intlice Apuleii in
movendam esse suspie.uus sum in Miscell., p. 174.
voce, iiotac ad Sallusl. Iragm. n, p. 55, ed. Ilaverc.
Jam me retineo, edoclus bis scriptorihus id Maria3
Scalig. ad Fe4um, p. 175. V. D. ad Livium xxvi,
iioineu csse, ob Chrislum genilum. Ycnaulius Fortu-
47, 1. I ude et apptret distinguendi causa iiiterdum
nalus de Partu Viryin., p. 087 :
vocem addi.
iltjecporla est clausa, inqnam inirat vir nemo.nec e\it. C0. Tulit] Abslulit. Vide Barlliium ad Claud. Laud.
Ni Dominus solus, cui tpioqne clausa paleul.
Stilicon. iii, 164, Cortium ad IMin. vin, ep. G, 12 ;
Hymnus Gregorii, p. 802, edii. Fabric. de Maria : Burnian. ad Valer. Flacc. n, 577, el not. ad Sedul.
Tu regis alli janua, l, 215. Ita el ^«o-TOo-evcapiendum in Evang. Joannis,

Et porla lucis lul^ida. tap. mi, (i. Beza p r gestabat verlit, vulgulus inici -
Cyjirianus in Lsposit. Syntboli aposlolici, apud Weit- prcs et Treiiiellins, per portabut : utrumque malc ;

ziuni ad Prudenl., p. 615 Sed et partus ipsius mo-

:
designai il.ic, aufcrebat, ut appareat ratio quaro Jmlas
dum mirainlem Ezechiel prophela uute formaVi-rat fur erat. Ila recle Menagius ad Diogcn. Laerlium iv
Mariam ftcjuruliter portam Uomini nvminaus, per quam Segm. 59: quenj set ulus Elsnerus. In ipsa rc con- —
tcilicei Dominus ingressus csl mundum. Ludil iu cadcm venit Sedulius n, 30 :
vote Arator inferius vs. 533: Evie de siirjie sacra venienle Maria,
Virginis aniiquse fuctnus nova Virgo piarct.
Mirum est, si d-rporc porlam
Sic a leat, qucm virgo pant. IJIic imu vircjo, qua: liic $ccunda.
97 DE ACTIBUS VPOSTOLOBl.M LIB. I. •»«

52 Excitet, MH gemilu mir-rent ;

a cord i fa- A 53 Dum tialnt, ipse tiabi neruit; piscalio
[ligel jClinsii

Anliqua pro lcge dolor; seelera ipsa nefasquc l>iscipu'um dignata rapit, qui relia laxet

Hac polios mereede placent, mundoque re- Humauum capiura genus : quu; gesserat lia-

dempio [iiiiiin ,

Sors melior de c'ade venil ;

persona iiiinain ,
75 Ad clavcmcst translala nianus, quique squoris
s
on naiura, dedit; lune Feiuina teta pericluin, [iini

Niine liimuit parilura Peum, innrialia gignens, Ardebal madidas ad Iiitora verlcre piadas ,

Ft divina ferens, per qnam Mfdialur in orbeni 54 rJ Bpoliia implcie rateni, nielioribus uodis

Prodiit, et veram p uiavii ad aetbera carnem. Nunc alia de pane leval, nec deserii artem ,

Primus apostolico parva de puppc voca- Perlaiiccs sua lucrasequens, cui iradidiiagniis,
,

[tus, 80 Qnas passus salvavil oves, toliiiuque p> rorbeiu

70 Aginine Pelrus eral, quo pisoatore solehat lloc auget pastore grcgem, mio munere suni-
Sijuainea iuilia Capi; stibilo dc litlore visus, |lllUS

NOTyE.
til. Fatiget] Cantabr. babct \atigat. B Allliclmus de Laud. Virgin., p. 725, tom. 1, Tli. Canis.:
(>:>. Mercede] ld e*l, si ille iruciusinde redeat, ut
Quos Pctrus ClirMi clarus piscator in orbe.
expon t r.urn. ad Phxdr. iv, i, 8. Esl aulciu imi aiio
Lucani l, 37, Ita et ff«7*iv;v£iv , ^aypth, de honiinibus, cl. Segaar
Jam nihil, o Snperi, querimur scelcra ipsa, ncfasque
:
ad Lucani, p. 175. — Calcrum supcriori versu cod.
Hac mereede placent Morcti, laxat.
75. Ctavem] Cod. Univers., clavum. ld reposnit haud
Vidit jain Oudcndoipius in Omissis ad Lucanum, et
dubie Ibririus, ponlincire dominatioui studens et re-
Hunnaiinu>.
locuiio de gravida. Scdulius
gimmi Ecclesi.e, ut clavum reneredixii Cicero ad Piv.
i 6. Tutiiuit] l.legans
ix, 15, el proSexi. 20. Adde Barthium Advers.xxxv,
i, y ', II, 59. Ilymnus Ambrosii,
ubi noLe, ct ad lib.
19. VuUatam bic scripturam ipse tuelur Arator infra
p. 792, ed. Fabric. binc vttus, pondus, sarcina fre-
quenter occurruni. Elincnh. ad Arnob. III, p. 115;
vs. 825,
Noi. ad Sedul. i, 9U. (3«o-r«^tv liuic coiitulit Sagaar Mox super astra volat, propriis quia clavibus intrat.
ad Lucam, p. 315.
Ilaet Petrtis dieiitir elaviger, vs. 899; ei in Epilapbio
G7. Medialor] Mro-irr,?. Prudent. Apolb.,
Tropbimi, in Scriptor. reriini Germ. Mcnckenii, toin.
Filius el nosiri Mediator et Omnipolentis.
I,p. 119; claviger potoruma pud Ermoldum Nigellum
Fahiucius, cominent. in Poei. Cbrist., p. 80. — Infra deGestis Lodovici Pii, b. iv, p. 051, ibid.
1 Cia- —
n, 5Ul , vim Antverp. quod Fabricius scipiitur, ci cdiiorcs
:

Alque homincm Mcdiator in omnia complet. P Bibliolbecae Patruin Lugdun. qui esl praeieica omil-
u liint.
,

Est tamen lu«c vox scriptoribus Cbrislianis lantum

78. Yertcn] Conjcio lcgendum verrere. Vid. No-
nsiiaia. Vnle Cellariiim Cur. posler., p. 271, et An-
nius Marcellus dc Propr. senn. cap. 4, n. 491; ita
lib., i>. 71. Talis ele antioribus est pacis seguester.
vcrrere examina apu Auson. Mcsell. 2i-i; ci everrere
I
Vide Heinsium ad Ovid. Fast. i, 287. Drakeub. ad
Silniin vi, 517; et de s.qucstri voce Pcrieiinniuin
piscem apud Apuleiiim, quse debeo Benileio ad Horai.
ii, Senn. 5, 255: cui adde Drakcnb. ad Silium in,
i, 15. Nonnulli et medium appellaat. Vid. Can-
A."..;n.
521. Unde everriculum reiis gciuis, de quo dixi iu
aeg. al Aviau. lab. 22, vs. 5 : quousque Dukerus
laudal ad riorum iv, 2, 55. Pacificatorem diccndum Miscell. cap. 15; et Loticb. ad Pelron., p. 257. Alii
verrcre mquor reti bus dictinl, ut Silius xiv, 2(i2: ubi
opinatur Coelius Secundus ad Cicer. Pbil. xu, 1. Vo-
eem paotrou Steikius exponii e.v anliqua tcslanienti tamcn ct in snliqua edil. Lugduncnsi inveni verlere,
laciione apml Romanns, ua ut familiae emptor ui<yi-n; unde nostra conjeclura coinmendatur, tuni quod Ire-
lueiil ttjj iuftnzne. Vide Bibliothccam bislor. Tbcol.
quentissime bajc permutaiio inveniatur. Vide Oudeiid
classe vn, fasc. 4, p. 5$5. SeJ buic opinioni uou de- ad Lucan. m, 542; vi, 585; Burm. ad eiiind. vu ,

sunt quac obmoveri ipueant. GI6; ad Sanionic, 258; ad Claudian. B. P. n, 2'J5.

71. Squamea] Squamigerum pecus alii. Vide Gipba-
nium Culleclan. in Lucrct. ad vocem Pecidks, et
T.mbin. ad Virgil. Goorg. iv, 1G8. Turba, gcns ,
populus ile uuili.iudiiic animaiium fieqiieniia, ut Grae-
Burmannus Secundus al Autbol. m, e| igr. 100, vs.
2i. liide van Uovea in Verosim. fasc. iv, p. 48; ct
— Prolus. ad Lecl. histor., p. 1G. Eleganter apud Sul-
pic. Sever. II. S. i, 1, emendal, post gestacomerrere;
quod tniicr Wopkensium in Advcsaiiis pci.es me

£f,yc/.Tivn
Ip d Nininuin in Paraphrasi iu Joan. i. i,"> p. do '>.

: de quo
loco ubeiius Ueinsius An-raicn. S.,c>p. 77. RoJ^ni] Cod. Morcli, raiim. Conf. Voss. Ari.
17; ile
cMtorii.us nainqiie gr. ii, 12.
l'i ieikaaaa» ipyi^taQtu diiilur.
Vide Wessel ng. Ubserv. i, 15. 78. Levat] Infra vs. 1G2,

74. Humunum] Sedulius n, 220 :

Ul [liscalor ovans levet lias de fonte catervns.
Protinus er^o \iros cx piscaioiibus ajitos
lliiiiianas piscari animaa. 79. Laliccs] Cod. Moreii, laliccm ; et moi /i.rra ,

Qucrens, haiid dubie pro quarens, idiptc niciro repu-

Inf.a vs. 992:
umi, cl cst e\ ^lossa. Sri/ui lucra esi qu rcre, sm- i

Cujos de gnrgite Pelrus, dio-e pelore. Seiini dona, inlra n, \)rl; $equi tl<c<i-
Uumiiia lina traliens, verbo piscante carinas
nicnta jus'iicr, ibid., vs. 1051. Not. ad Plin. m.i,
l.cimptcvii majore siiiu.
cpisl. I*, 8; neque alia ex ralione designal lcn lcie,
Lib. n, 5G5 Bisdio-e itiiMiui ad aliqnid dirigere. Biirmau, a>l ^a
Fuees Pelros ogens, bomiues capit. lcr. Flacc, i, T', ct nut. ad Scdul. v, -^5 I.
 ,

ARATOftlS 100
f)9

BurgH, el, insiniians divim ncgotia, ttora iii A 6 Dcbila pflBlia lorum ; caelo lerr-j-quc perOMM
Sic veneramlus ait : Noslisquia proditor aincns lnter iiirum jue perii ; nulli> condeuda lepttlerft

Mereedera lccleris solvit sibi; trdia noxae Vi eera rupta eadwit, leotieaqoe eiaBnw ia
55
85 Horrait ipse su;e, slringcns in gutture voccm , [aaraa

Excmplo eegsante, ream, qui partc nccari Fugil ab oro cinis : non bucc varal ullio Juda:,

Proincruit qua culpa fuil, crimcnque rctra- 1.7 Q ,J;fi suprerna HCgat, vindictaque mercis
,

[ctans [iniqaue

Judicio t ili permisit niembra furori, 95 Sic p'acilura venil; nam, cuin modo rura pa-
(rasset
5g Acris in mcdio coiniiiuni ul rouercl liosli

NOT.E.

versUS, qui inferius lcgunlur vs. 443, bisce lanquam

83. Quia] lia restitui ex cndd. Moreli, Cantabr. et
Univers. etc.lit. Aldin., Basil.,Tom;rs. I in rcbquis :
una setie, seniciilia quidcin lcgiiima, scd accur.-.ia
parnni induslria.
est auod. Alterum liis scriptoribus usiialius. Isidorus
92. Yiscera] Caaaubon. adversus Baron., p. 527 ;
Orig n. i, 58 : Nisi quia apud j/o.s Ennius eo priur
illic in cod. Groningano itidem depra-
quod Pci izonius d<: Morte Judie.
usus esi ;

quud. Gousennus in Artc, p. 21)21 , Animad- 95. Ab ore] Edil. Aldin., Anlverp., Fabr ic, a6 ortbe,
v.iliim in
vertere debemus, quta uti possurnus. Itlein lioc loco B qu;e niin infrequens esi permutatio. Vide Buriuan. ad
nolavil Boudamitis V r. Leci. II, p. "218. Addc Vop Ovid. lljid. 74. Iliuc in MUcell., c. 16, p. 177, oliiu
conjeci, ao orbe canis. Dicli nanique canes qui aliqueiii
keos.ad Sedul. u, 165. Iia Graci, Epist. ad Koman.,
Kxpc- deferunt, et falsis accnsationibus opprimunt. Vide
ii, 2, oi3«f*ev §i ore. Vidc Gronov. ad Arrian.
Burin. ad Pelron. 74; Hommeliiim Jurispr. Nuuiism.
clit. Alex. ii, p. £9 : ubi tamen eam
construftioiiem
illustr., p. 39, el bominibus animalium norniua pas-
niale cepisse in Xeuoplionlis loco uocel Kustcrus
Diatrib. Anli Gronov., p. 55.
sim dala fui^se, patel it ad vs. 102. Sane illud cinis
84. Twdii} Ciai iss. Wassenbergius conjicieb >t, sol- parum placet; per puleeream vilam expouii Scboba-
stes in Voss. 2, eodemqiii: modo quo favillas corpo-
vit, qui laidia. Sed male in quibusdam edd. lucus in-
ris dixit inlra 557, accipiendum sibi videri nolavcral
terpuugittir ; melioreui resiittii.
83. Vocem] Fabricius conira metrum, nocens; et
^Vavseubergius. Forte est prava Sidulii imitalio, qui
tamen id sequuulur edilores B;bIio>lieca: Pairum de Juda v, 35 :

Lugd. Apparel ex bis Aralorem decantatum illud Aut rnale fusus humo, confestim niunera luc s
KTzl.yyjvOai de suspeudio accepisse, nou de morie ex Perderet, ut pulvis, quem venius projich. iugens
animi dolore. Similes de suspeudiolocuiiones collegit
A facie terra^.
Gerda ad Virgil. \n, G03. In verb.s parum distalOvidius t Tr';f«. 5, 11:*
86. Cesttmie\ Sine exemplo, ut gemitu cesst.nle infra Spirilus et vacuas prius hic te.iuandus in auras
vs. 557; redilu cessame , vs. bOl. Imitaius videtur lbit.

Lucanum ix, iG9, Alii, cxspuere animam, et similia adbibcni, de quibus

Exeiiqiloque caretis, et nulli cngnitus apvo.
Sclioliasie-. in Voss. 2exponii, quia nullusantea do-
mini proditor perimit se suspendiq. Sed niniis genera-
titn id dictum. Vcrba Araloris potius eo refer. quod
nulltim exstilit ex< uipltim ante Judam aliquem Doini-
iiuiii el Denm suum prodidisse, ul sese ba-c capere
nionuit cl. Wassenbergius.
88. Judicio] lu M sceilaneis c. IG, p.
indicio, ut inlra 102«; alque ila bic cdnio Aldina ei
Basil. eaque frequcns cst perinuiaiii), de qua erudiii
ad.P.lio.Pancg. 5, 2; Buriuan. »d Aittbol. i, p. 48;
Diakenh. ad Livium \n, 59; not. ad Sedul. n, 252.
Mamerlinus Gratiar. aciion. Juliano, cap. 2! 1 ,
C nolai ad V.der. FLscc. m, 107.
95. Juda'] Posset et ita interpungi : Non hac vacat
ultio, iwiai Qua; supi.emu ncgat.
94. \indiiiatjue\ \< ss. 2, vindicta mercis iniqua. —
Per suprema intelljgit sepulluram, qnse et supremui
honor diciiur. Vide Gutberium deJure Man. n, 17.
Clmeiiliorst. ind. in Apuleiuui voce Feralia officia;
177, pratuli not. ad Ovid. Metam. iii, \ol. Supremi diei cttebrila-
tem dixit Cicero ro Milon. 52. \ De sepuitura Judye —
negata, couferatur Gronovius Fxereit. de Jmla, p.
185. Noliem quosdam bnc rctuii se toko-j iStov, in
qucm Lucaseuiii ahiisse memoral, de.i e, ulcro locu-
tioneiu inierpreiantes ; sic tSio; per auroO exponil
,

Quanlo fuerit paralior scrviluli, tanlo honore indignior Vinditgius ad Dictyn. Grelcns., p. 42, veluli apud
vocabitur, Goil. Guellerb. iHk lialiel indicabilur. Ve- Virgiliutu de Miseno, vi ALn., 15"2 :

runi servant Vossii excerpla, judicabiiur. Sed apud Sedibus hunc refer ;inle su s, et conde sepulcro.
Araioiem vulgaium jam servemus eral enini Judas ; Livius vi, 36, 11 , Ad tectum necesnarium , aut locum
velut ipse sui judex. sepuUuroj suus patirei ager. Polius Luc;e verba capio
88. /Vr»(is//|Sul|icius Sever. Dial. ii, cap. II, §5, de loco conveiiicnli et digno, qtto modo Sixouxm es< iu
Gratias agens, errori suo se non fuisse permiisum. D cod. Alexaudr. V;de Pi icxuin, deque e|tts vocis sensu
89. In medio] Alije cdd., aeris ut medio communi llcinsiuin d Silium iu, 95. Knaiciibiilli sciiteulia de
;

poneret. Lncse Inco pa: ..<n vnlelurverisimilis.

r

90. Coelo] Autverp., cccli terrwque, ei ita Fabricius
in edi ione sua, cl coinineul. iu Poel. Cbri t.. p. 102;
cmnque sequilurBibliotb. Lugdun. I)u;c Tornaesiaiiae,
coelum lerramque, quod jain rcjeeii Geliar. ad Prudeut.
!:5. Parass t\ Fx|>one, causarn dcdisset, ul parare-
tur. Ipse eniiii uon paravil, scd up/jc(.e.ic. Kod- ui
inudo in Aclibus i, 28, htxifaraTO, por occumunem dedii^
nl nqcr actjuiterelur r> Cle verlil Le Moine ad Holy-
,

1'eri-l. iii. 41, qui Fabricium ma^is sequimr. I[ise carpi epistolain, p. 515. Sic pbibisoplii fiovng dicun*
scciiius codices M.ireti, G nitabr., Univei s. et Voss. 2, lur, qui in cau.-a sunl, ttt oinnia creiiaulnr Onere.
ccelo rescri|isi; non enim activa noiii) liic tequiri \i- Meoag. ad Dio r*. Laert. ix Se^ni. 8 ku&ier. Dialrib ;

detuf, scd Jud.iin indical periisse, Deo boiumibusque
iiiMsmn , ul p*rosus he> quis diciur apnd Ciuuilio-
dian. Instructiori. x\x, 13. De quo usn passivo vide
Falsler. Supplem. Ling- Lat., p. 12"; Heuis.ad Clau-
ili.in. I!e I. Gel. 513; Canuegiet. ad Avian. F.ili. II,
13. Adliilmil bacc Aratoris verba Jac. Grouovius Fxcr-
cii. de Jinla, p. 184, ct Dcfens., p. 53; ued iocum
Auti^ronov. p. 52. uirrTEtv facere rarlere, vovetvracere
a°grotare, cxpis.it vir.doclus in Observ. M scell.
vol. II, p. 235. Superi dicnnlur migrare regtia, |i;0
eflicere ut migrciit. Diakenb. ad Stlium vu, 451,
ditmnarc, pro eUicere ui quis danineiiir. Drakeub. ad
Livium vii, 1G, U. 1'atcr meusad Vicior. illiistr. G3,
1, et simi ia ibid. cap. G, line resonare pro facere ;

ij^uin :n pc\is e dubitaverim;juugii enini quosdoni resunare, Rurman. ad Virgil, /Lncid. vu, 12. Gonfer
 ,

l0 , DE ACTHHJS \roSTOL!)UUM LIH. I. Iitj

Kuneris ex pretio, eom nomh.e sanRivi.U cm- A E« exorsa i.cfas, qui signifer, oscula (i.,g e „s

rp| Hs 59 Pacis, ab indicio bellum lupui inlulit

[agno.
*»g Cespes, in cxlernas coiuponcns bnsta fa-
ivillas, Nunc opus cst votis, quod vcrba prophelica
lilamanl,
Pe iumulis fecundel huinum, carct impiua agri
arvK 60 Q»em liccat supplere vices. Tunc, s.nnma
Keriiitale rai, «tbisque exclmlitur
tuba saeva |precanies,
1t)0 Qiuc monumenla ferunl, Cwjtt»
[cruentum 105 Constiiucre duos , Joseph cognomine Jiistum ,

NOT^E.

infine, mota Quo prop:rat swvirc lupus.

cumd. Jov. Kulgcr.,p.25l. Klorus iv, o,

rulcratonent, itl est cfficiant nt loniuua orianlur. Et vs. 717,

y
ail Lucas ,
96. Vrclio\ Ex toO pio-OoC tt>; ioVia,-, Lupum domat ille rapact nt.
prodiiivtie ob suppie>sum jhrrl vel sx, uc
Pretium ex ,
ii, 27, 2, Sunquam ilefnluros raptores ItiilUjB
Vel'c us
quo Alhiili Pcr.e. Crilic, p. 4#. liberlults lupos. Similiier de Juda Sedulius v, (!8
97. Favillas] Septtllttra pmcgrinoruni destinaius
aulem ad morem cremandi cadavera, rj Aut truculenta pio lupiis oscula porrigil aga'».
erat; r.spicil
Homanis usitatum, de quo d.xi in Miseell., p. 15» •
Undc hic locus videtur cxiiressus. Generatini hoinj-
a.l se-
ut anleoi hic verba cremaiioncin imlicanlia nes pravi a bcsliis soleut designari. Vi.le A Ib.rti ad
pulluram iransfeii, ita upeliendi verba ;>U ci emalio- Epist. II ad Tiiiv»lh iv, 17. Ilinc zOnpc^/yj.av. ,
,

nov.,
nem aUi. Vide Wopken*. in Ohserv. Miscell. qund Paulus adhibel ad Corfmll. xv, 52, de pugna
I

10*. 22. Gr;e. uin

II, p. wpi QuxzKjOa.,. expoml llem- ciim vcrilalis hosiibus nonnulli exponunl. Cenfer
sterhusius ad Xenopli. Ephes. iu Obsci v. MiscelL, Maium Observ. S. parl. i, p. 7!), t Haschium de In- »

vol. f $_p.«. terpr. N. T. ex Patribus, § 9, in notis; hi sanc bestito

98. Fecundet] ll.-ratius u OJar. i, 29, inlerdum dicli. Qnpim Arius dicitur ab Athanasio
Qnh Mtt Laiuio sanguine piuguior opp. lom. I, p. 115. Adde Gerdesium Melelem. sacr.,
GwnpwB ? p. 518. De voce canis pro falso accusatore, nolavi
jam ad vs. 95 camdem tle lalsis dociorihus exponnnl
:

Ovi .lius lleroid. i, 54,

iu Pauli loco ad Philipp. ui, 2. Vide Gaiaker. Ad-
Luxuriat Plirygio sanguine pinguis humus. vers. Posl., cap. 58; Pncaeum ad Matti. Lvang., p.
Cnm quo Eminencssius reete conlulit illud Viigilii 51 nisi philosophos ynic s iilic quis intelligi malit,
: i

Georg. i, 91 : utMenip uin xuva appellai Llicianus Dial. Mort., p.

Bis sanguine noslro 2b5, el sapius. lla gatlina', luptt pro merericibus ,
Emathiam, et latos tixmx pinguesccre campos. nnde lupanaria. Pareus Llecl Plauiin., p. 19; feles
pro lerionibus, ibid. p. 55; juvenca ro puelia libitli-
100. Fcrunl} llcinsius ex cot'. Moreli ascripserat, \

nosa, lloratius n Od., 5, 6; Ovidms lleioid. v, 117.

ferunt, vel serunt. Poslerius esl in Canlabr. et Uni- (n
^ Sus de homiue gul;e detlito. Miti.us Var. Lect. n,
vers., ct h:ec liequenter conlnsi. Vide Diakenb. ad
Sil.um v, 25">. 5; Serpentcs ei Diperce de iis qui bene!acienlt's la.'dunl.
Segaar Observ. ad Lucam, p. ioS. De asino, Itirco ,
101. ^ijn /<r] Nihil intercedo, sive id proprie ac-
capra, simii.busquealiis JnsiusSpeciui. Observ.,cap.
cipias.de Jul> signum danle.quod ipsi tribuiliir
Malllnci xxvi, vs. 48. Vide ad S.dulium v, <i"2 ; sive
15 ; el gcneraiim huc pertinet egreg us Boetii Ichmis
Consol. Plul. iv, Pros. ±; c<uifei eudus eliam onuiino
pro iucitatore et omnium face. Eumenius Paneg.
,

Vossius Iiiilit. Orator. iv, G, 2; Barthius Advcrs.

Conslant. 15, 5, Si^nfer nefariw fa:tionis. Cicero pro
viii, 14.
Planc. 50, Cause nosnw duces el jua-i tignijeri ; ad
103. Clamani] Psalmo lxix, 26, et cix, c , posie-
Anic. ir, I, Te siynifero ac primipe. Klorus III, "23, 6,
<

Sullance dominationis duces atgue signferi.

riorem locuincuiii Actibu-coi.iulit Usserius deOrigin.
e; iscop., p. 5. Quo verba Bibhntb. Patrum Lugdun.
101. Fmgens} ln plerisqne edilis esl figens,ul apud
Clamant esi, leslanlur, quomotlo proclamaie per pa-
auctoiem CousjI. ad Liv. 95,
lam leslari rxpono apud Aurel. Viclor. Orig. gcnt.,
Al miseranda parens suprema neque oscu'a Bzit.
25, 7, repugnal nostrce memoritv procl.mnns historia
Ovidius Metam. ui. 21, Livinna : ubi signilicalio vocis inemorui d< ccpil inier-
Pcregiinieiiue oscula terra? prctes qui anl locurtt emcnilaruui, aut exposueruni.
Fixit. Klolzius Miscell. crii., p. 54, coujlcit, n stram memo-
Lucanus n, 114, riam proitamans : id esl res gesias narrans atit pro-
paijans. Vulgatuin servo, et numuriain capio p.o ipsa
Oscula pollulae Cxisse tremenlia dcxtrs.
D narratione el relaiionc illius r. i. Procla.i am noUue
Ilanc vero l cutionem poetis de paribus adhiberi , memoria: e-t pah.in tesiimonium addens n<>Strx inr-
cum superioi es tibare oscnla dic.tnlur docel Meurs us ratiooi, iliversae ab illa Egnatii, cujus antca Victor
Au't<.r. 1'hil. cap. 18; sed fingcns expressi ex Voss. iuemiiicrat.
2, schedis Pulmanni, edd. Atttverp. et Tom.ts. i, 10». Summa prccantes] Nihil hicvariani cold., nc-
i|>sa senienlia suadet; fliigebat hoc ostulo pacem ct
que lamen videoquid summa pr^ca mdic. t. Ahud i

jiniciliain Judas. Srdulius v, 04, e>i summa peltre, quod adhibnii Liviu^ xxvv, 4j, 1«*,
Ore or i prcmis, mellique venenum aliui su'iuiia $eqw, cap.re, de quo Wopkeiibius 0!>-
Inseris, el Domiuum sub imu^ine prodis.
1'l.uiiJi
st MiKCelL, vol. VIII, p. 65. Scholiasits in VH.ss.
rv.
Quid socium simul.<s, et amica tiau.le sjlntas? iii anepit prn Deum sunuii nn precari.
2, locutiou
Frequcnter lamen b;ec confundunliir. Vide Orakenh. Setl vix esi ui b.ilislai iat. Scr psisse Aratoreiu pulo,
ad Livium vu, 59, ~> iia fLqert pro fi.gere Vir^ilio
; tumna peientet. Kxpressit ita Lucie vcrba iii Actib. i,
reslituil Uurmanuus Secundus ad Auliiol. u, p. 575; 15: iattnrrm tif ro im :.p>»w. Gonjeetur.e favebil ip>o
npml Boetium C n->ol. Pliilos. i, pros. 4, in cod ce et Arator n.lia 824,
eo. veteri mveni, aln/uod crimen affiqitur, non ajfingi- Ti.no majs alla petcns, oratio fusi Tonsati,
tur, quod reposuit Silzmannus. 1'irmat Animi..n.
El vs. 878,
Maiccll. xiv. t.arfrniN nefandarum ca.unfiias imont.-
bas ajigebant: ubi Gronov. ArtJua progredilur c>i narula Pelrus adirc.

ivi. Lupu<<\ Infw 7U>, de Paulo, Eiant namquc coeuaculailla in tuperiori doinus pr.ua
 lor» aratorir ioj

61 M;iiiinamqiic , Dei parvum qtioj nomen, ut A Qualuor e*i laternm uWrelu< partibus orbis;
|;iiuni, Tiiin lidis vocal liiiur, quo uomine fonte lav«-
llebnco scrmone sonal, hninileniquc vor.ando [lnr.
Coinprobai. quanlum dislanl litnnaiia sitpcrnis 1 I"» Quaiuor eigo simul ic|icicns tcr , computaf oin-
.linliciis! Parvi meiiio transcendiiur illc , [ncm ,

110 Laude hoinmum qui juslus cral. Duodena 03Q ua >Dduodenariu8CircnnUoltl onlo liguram.
[refulgeiit Disci|>ulisquc piis, quibtis boc bapiisma juhc-
upna cliori, lerrisquc jubar jaculaiur Olympi. [uir,

62 Haec quoque lux operis quid prxderat , edere Mysiica causa dcdit numerum remeare piio-
[pergam. [rem.
notjs.
Rarlh. Advcrs. m, 13, ct xxxn, 22. IlincGraecis cst praistarc, prae fngulet, quod illic Gothofrcdns aut ;

vmp&ov, jam notavit R ttcrsli. ad Oppi n. II [. n,

u' indulget , (piod edilio anliqua exliibet. Vossinni la-
13o;|ion quidem abwov, ulnugalur Molliusad Lmigi men eixlicis sciipinra eo inagis milii [ilacc, quia Ara-
Paslor., |». 9; sed ab vnip, cadem forma qua irKTpuot B tur expriiuere vol.iit 12 apostolos, ad iimduni duo-
a izuTvp, pro quo poeiae loiies nKTf-oj'ios, quaccommo- decini signoriiin (celeslmiii , viam pradiuis>e qua,
,
de cmitiilit Graccariiui Yenerum ennliuis interpres, laiiquani sol, loiiunlerrarum orLcm iilusirarcnl. Ilau-
sed li ngiore vita dignior-, Piersonus ad Mcerd.. p. sit ba:c e Sedulio i, 545.
2l 5
!
;et Koenius ad Gregor., p. 75. Atquc iia suppri- Sic et apostolici
semper duodor.us hono; is
mi in bac diclione aU-n^-x eleganter osleiidii Dosius a.l Fulgel apex, niiin. ro menses imilalus ci lioras,
Act. apo^t. I, 13. Latine nonnunquam pergulx. Sal- Oiiiiiibus ui rcbus lotus libi milnel aimus.
mas. ad Sparltan., p. 155 ed. ntnjor. Adde de h;s 112. Prwferat] Prae se feralet ostendat. Infra 90",
Pieiller. disserl. de Guia Virg., p. 7. Juvui praetert-a Prwfertur imngo ubi Voss. I, proferlnr. Adde Schul-
:

conjecluraiii nostram ritus, quo precaluri banc do- ling. ad Seuece Gontrov., p. bU; Bunemaiin. ad L .c-
iiiiis pariem solebani petere. Exempla liabet Pri- tant. vi Div. Instit., 1<S, 1.
deaux Hisior. Jud. lib. vi, p. 58 ed. lielg. ',
115. Quaiuor] I a dedi, Fabricium secutus; plera?-
10L). Dei parvum] Novum boc coinmentum. Mal- qut!, quattuor. Liileram duplicarunt, qui priorcm
thiae namque nonien exponi solet dunum Dei. Hesy- brevem esse sl.ituire in quibus etiam est Uanbms
,

Cliius MktGmos, SeScjpyiusvof. Ma-rfliag Si Boixk ©eou.

:
Advers. xxviu 1G cujus argumcnta ex Fnuio ci
, :

Confer Alberti ad Glossar. N.T., p. 10. Gonvenit Ausoniu reclc aliler exposuil Vossius Art. Granima .
itaque Gra-cum ©goSwfiof, ct Dosjtbeus; posterius cum II, 17.!"robo jiidicium viri eruditi in F;ibri lcxic-v ,
hoc, iilet Malih.ei el MaUaikice nnuiiue conlulit Smi- expre>suin quoque a Nolteuio lexic. Anlib., p. 147,
tlius ad Moniimcnt. Palmyr., p. 51. Ilinc ct Isidorus praacipue praceuntcm seculus judicem in liisce opii-
vii Orig. , 9 Maitliias, qui inler aposiolos snie cogno-
,
mum, Durmannum Secundum ad Loticliium v Elcg»,
p
minesolus liabetur ,inierprelatur Donutu*, ut snbaudia- 18, 09. Ouin prima liaud dubie sil long;i, si quis a .—
lur pro Juda. Ipseenim in lucum [cod. Groning,, toco] probet d. rivalionem Gerdje ad Virgd. Jiiieid. vin
,
ejus eleclus esl ab apostolis, cum pro duubus surs mille-
reiur. llaud dubie ;ibos seeutus est Arator, quod et
207 , qualuor ortum esse ex j£«T£/>ov p r0 va\ l p$. W
115. Discrelus] Bibliolheca Falruni Lugd., discrelis.
verba, utaiunt, indicare videntur. Forte Lingua?. Ue- 115. Compwat] Heiusius ascripserat, vel comparat ;

brseae prorsus imperitus id addidit, cujus, utet Gr&>- in aliis id uon inveui.
cae, Imjus setalis scriptores iguarissimos fuisse jam 116. Duodenurius] Penuliimam bic cnrripi nolat
inonui m praefaiione adSedtilium. Suspicabatur ami- Daumius ad Calon. iv, dist. 4". Id a Se.lul o n, 275;
cus, forle in lali themate hujus vocis signilicationcm in denarius quoquc lactum esse alii jam noiaruni. ,

quiesivisse, quoscunque duces secutus est Arator, Sed forte bic Arator in quin.|iie syliab.is vocetu re-
quod vergere, tendere cum inclinatione designarel, degit de quo dixi ad episi. ad Vig I. 24. Id autcin
;

cujusipie significalio ex Dcuier. xxviu, 43; psalm. magis crcdo. qnia inlra vs. 8b6 produxil.
xvii, 11, aliisque locis liauriri po^sit. 117. (Juibus] Jubco libi ca.u dativo. Il/>u>.££(T(Ti ks-
107. llebrceo] Fabricius aliiqii", Ebrceo. Retinui ).£uwv. Juvencus ni,
aspiralionem, cuisueludincm secutus, aliorumque
Discipulis tunc in le jubet conscendere navem.
exempfi, n<>n derivalionem. Vidc Gellar. 0rllio o r.
p. 42, cl Dausquiuni, part. n, p. 151.
Prudentius Apotbeos.,
109. Trunscendiiur] Superalurmerilis MaUhiae par- Quis jubeat ssvis aquilouibus? lte, venite.
vi. Alii id.simili senteniia, dixeruiil transire. Oudeud. Victorin. u,
ad Lucan. vi, 5^(5, ct iransgrcdi. Argobus ad Pauvin. I>
Velle et possa dabat, famulo quodcuaque jubcbal.
de Ludis circens. l, p. 175, lom. IX Tlies. Gr;r.vii.
Vfdetur milii Arator respcxisse ad so: teni in umam Arator i,
conjectain; haec enim si suiiYagiuni ferretur inde
,
Mihi jussit aperlam
,

clicebaiur exire veluti et LXX Ltcrprcies i^jjXflsv

,
Gentibus hanc monstrare viain.
adh.bent, I Paralip. xxv, 9; et sic Treniellius tmps», Fabhicius. couiinent. ad Pocl. Cbrislian., p. 74. Tan-
in hoc Acluuin loco, cap. m tine, verlil, ascendit.
i tum abest jubeo tibi parum Latine dicat Harlhius m ,

111. Jaculatur] Vossian. %, juculantur id non ut potius cx Oicorone eHictum puta vcnl, bb. xxxvi
:

displicet. Allera si lciiio sit vcra passivo scnsii ad- Advers. ,

16. iiectius illi scntiunl qui ptnnos hac , i

Inliiiii, quale excmplum ex Viciorc Uiicensi proJuxil c inslruciione rarissimc itsos statuunt cos vcro fre- ;

i;ari itis Advers. xxv, 7. Id vel imle dcrivari possel, quentiiis, quiad Laiiuitatem culciiiem propi«res ac-
quod deponeniia samius passive sumantur ; vel ab ceduul. Vide Drakenh. ;ul Silium xn, 607 (piacun- :

acl.vo jaculo ollieluin cst quod c Claud.auu lexica

,
(|iic enim alu huc rcferuul, per ellipsiujure pQSMMH

proferunl. Sane ct ita dici poluit, ut comuo, populo, exponi. Ncipie obstare videnlur duo loca Livii qua:
aliapie, nolata a Vossio Arl. graiuui. V 7. Gi d.in. produxil Drik nb. ad cumd. xxvn, 24,
, iltnc l;i- .

ad Ovid. Meiam. xiv, 259, ct ilcusiiigcro ad Mall. iin-ri cousirueiioneui cuui Graeco recte contnlit Fa-

Tlieodor. de Metris, p. 41 licct pnssivuin jnculor : bricius ci Yossius Art. giamin. vn, 56; luct apud ,

mm icinere, nisi in rrartioipio, inveniatur, jud ce Vos- e >s iiitirdiiin dalivns in erdiim accusawlus veibo ,

sio Art. grauim.v. 6. Apudlsidjrum Oiig., 40, in -/:)euc/.v addatur. Goufcr

i Picrsouum ad llcrodi.ui.
cgregio cod. Groii*..g;mo m cni, ut qnasi sutjitta jacu- hilet.i r., |>. 433. I

lcl supcrvacnu lieque liauc l.cii ncm dulnUvcriin

: Ii8. /Liiic.icI lloe dcdi cx (>aniabr., Univcrs.,
 !'-
DE AXTIBUS APOSTOLORl M LIB. !.
;

ilettendens saactus ab A G©Qu*uumercaavenii, loi queexorbediserti!

64 Spiritus sctberea
i
3 „l a Sufttcit una loqui. Duduni vetus aequoiisarca

meum, quosteraraa beaium »50 Cum Buperassei aquas, lurrim vo u< re maligni
1*0 Imdiat fuigore
I" cudum suam, quibus impia cnnh
prolerre
Ecclesia na eentis erai, qnibus, igne magistro,
Seruiondm secuere modos sociisque supe ,
Imlmii ora calor, oisque Quentibirt exii <l

gessii Affecius cum voce perii cnnfusio linguac

Linguarura pepulnsa b ges; oon liitera
:

slillavil ali nre Consimili lunc genie fuil, r. mc plui ilms u a

Orficium . ii. ii

rri» ,via loquelas; Ecctesiau quouiam vcnicniis imagiue g i

125 C5 Vena, nec -

Concordes babiiura sonos, el paeu mw

verbi .

Sola ruildoclriua lides, opulenlai|iic

recundn redux huiuilisqiie recoll gil ordo,
Materies, toeiesie datuin, nova -.w^
nri !'ii ,

orUim adiiibci,
Moreli, el Yoss. 2. In eJitis csl recreare,
t, resiuu- Itn Cioero ad Divers. i\
18, facultat orut,onii
glosaa, oti in Vossiano scboliasia addider
" v r0 r «"dire, l . i. poiK ~>-/j;,-j apud .i.iian. Vai mii, 12. i

tare recr«ir<t.
, I • P
*98;diesr< Lort. ad Plin. i\ Episl., 26, 9. Flumen ingenii apud
ia/mdiciturrMie«r«,iurr.,
itcron. pro Marcell. 2, ubi Abr.nii. Male illic cod.
um in I. D, C. de Advoc. Div. judtcior.
t

remearead offic 15
cujus varianles penes me, fulmen. I.i po:ius restitm -
Claudianus Cons. Siiiic 1.331,
rim eidem Ciceroni <le Orat. u, 45, lanlum tst (lumen
Ramuleat ie i<s
:
remeeute fatemvr. gravissimorum, optimorumque ven orum... ut nulii ucn
lu iliic Moi alii rediisse, quod glossae lr bii".
eli codex, solum incendere juuicem, sed ip e ardere videarit. I'< -
Confer notas. De —
r.onsirueiione dcdit rexne , steiitua verba oiunino poslulant ui rej onatur /'«//
siile iioias Sedulium i, 65;Wopk ns. adeiimd.
«! sie ferventis fulmen ingenii apud Sidoiiium Apoll. v,
iv, 26-.!; Bunnaii. ad Ovidium Mctam. xu,
«Oijinlr .
epist. 8.
l^j. Signavii] Sulpicius Se\er. 11. S., 5 5, Sn- i
:
,

Da semiua vei cra hittoria signavil : id est significavit, edocmt. It.i

Per lua ioiu coli. tignare fidem e.v codd. resliluendum Pacato Paneg.
110. A^/.-i i lufra.vs. iO 52, 2. lndicat itatpic has linguas non ed< clos fuissf
Quem De s gelherescuslouera depuiai aube. ex libris, tangens morem veterum, qui labulasceia
obliuebant. Ovidius Amor. i, 12, 8,
Se.lnlius, ii, 01,
Tuque negaluris ccra referla i:olis.
.Vo/i cupit aula poli.
et Metam. ix, 521,
Ailtle nolas ad eumd. l, 15. Lactanlius de Passinu.
Doxlra tenet ferrum, vacuam lcncl altera ceram.
Douiiui in line:
yEierua; :icis am u
locuin cx Euripide expressum esse notavii vir
i i
Quem
[

Perpetuo felix niecum re r iiabii iu aul

dociusObserv. Miscell., \ol. II, p. Sl.Tubulas ccrasve
i.

II.vo pr:vci| ue conluli, quin aulam hac notione insue-

taui vdceui appellat Muralorius Tlies. Inscr., p.
«occLXVii, 18, i.oiatus jnie a Jujio Spet im. Observ..
c. 17.
121. Magittro] Spiritu enim sanclo <foc ore erant,
eruditi. Sinuli lorma pa nam magi&lraiu dixiliufr. 729,
Q meinorai Lllpiauus Fragm. til. 20, § 9; ubi Cannc-
gicterus, de qna locuiioue plura pr&iuHrunt erud<(i,
sed proxime convenire \i<!e ur l.-nl r-.s xv, '-J, ex la-
bulis lignisque i ita eniin cod. Croning. et editio vetus.
* Atltle Paretuii Elec:. Plautm., p. 572; Grang. ad Ju-
\enal. i, 05.
127. Duiitm} U vul^.itii inlerpres ooo-tc verlit, pro i .

et ore magntro legen >ui e\ <l I. II, 136, ul errore t:

1

donoetmunere ;Biiiersb. ad Salvian.deGub. Dci, p.

giitro , ibitl. 4S na art magslra illuslialur ;t
i :
152 Buiman. ad Ovid. Met. XI, 106. Post origo puu- ;
Burmannn a<j Calalect. i, p. 1-7, Williovio dis.-en. ctiun conspicitur in \osj. 2, male. Sequentia sunt
2 de Caione , p. 502 Vuigluin ilaqie praciulerim inlricatii ra. Conjicio senicniiam poetne esse, cceleste
<-i scriptune, quam Morei codex exhibel, niiui,;iu, iilud donuin, iiovaiii vucis originem disertis solam mi:-
licet sim li raodo ntantu ministras asseruerit Einien-
lecisse ad eloquentiam. Loqui pro geruudio acct^pe-
horst. nd Arn b. n, p. ~o, eaque confusin frcquens
s.t. tidenbias ad Plin. paneg. »'J, !S. Lurajver-
r.iu
197.
—
u/iasauiem pro so!o assertuin esi ad Sedul. n, ;

bi nove expnsuil lleiiniaiui. 1'cecil. II, p. 5,5

i30. Superassei' Cantabr. cod., properasset.
122. Ora] Voss.2, Uoru.
.55. Affeclus] V>) s. -, effeitus : ita ba-c confusa
143. l'o;>nlo^a\ Nux hajc anliquioribus ignola. Ma-
inlr. ii, l.ii; alieruin lliagis ilacet, ut indict tur -m-
nilio ealn asserere conatns si Bentleius, Astronom. <

gulare studium ad iem p. riicieudam, ipsaquc operis

ii, 221; sed vide Burmann. ad V rgd. ,liuil. iii,
inchoatio ad eSeclum nondum perducta iia enim :

708; t:e Blioer Feriis lt.iv. u, p. 183: iudicat autem D

afficerepra inchoare. VidcLipsienseseruditos inActis
e.i tiiver-ariiin linguarum muliitudiuem quam pop -
A, 1701, p, 150. Affectus el kf/Y<?c(uropponi Uocet
,

lus nout. Videiiotiis adSedui. iv, lOO.Deearum nu-

Savar. ad Sidon. Episi. iu, i i, ei vn, 1.
inero locus est Isidori <»n^'. ix 2, tjiiein traclavil ,
13i. Contimili] Ita exbilmi ex c<>d. Moreli , edd.
Jnan. Canuegietei us.aiiinis opiimus, Observ. cap. !>;.
Aldin., Uasil., Anlverp., ut infr. ilO,
I2i.0iij Voss. 2, ed. Antvcrp., Fabric. et Bib).
Consimili jaclalur humo.
Patrutn Lugdunensis, ub uure; j<leui in Canlabr.
In reliquis est, iu simili. Muiiouihiu m in composiiis
<i Univers. e\siiii--e Biisiiicor, (|iii:v edilioni Fabricii
b.i-c prxposiiio corrupia. Ex Gronii.jj no apuJ Isi-
iuilkMii Cortius diversitalem scriplurx apposueral.
t.oiimi xvi, 13, resiime, concolcr 1'yrupo. Edil , tui
<iloss;e in Voss. 2 Imc expi nunl non u prmceplore :
tolor; et luin in bequeiilibus legendum, et eiguglii
audiertmt. Reseodem redit, sed orc vid turiuen Vir-
ut ignit.
gilius .tn id. iv, 70,
I")). Quoniam] Pulmanui Sclicdjj ci Anlverp. ,
Peadelque i.erum aarranlisab ore. quondam.
Clii Cerda, Sulpicio Severo Dial. i, cap. I, §
idi|tie 1")7. Fecunda] Voss. 2 ei Anlverp., facunda. Enden:

4, rccle resiiiuii Meursius K\eri it. crii., parl. n, |>. permutalio esi infenus, vs. 8 S. Ila nuii inelegauiel 1

1 ;u ubi in ile edebalur amore tuo pendtnt. — Vei

: ,
- upponeiel priscam iilam cunfusionem, qua bcse in-
buin stillar» bausit exJobo, xxix, ^ 22, ubi Vulgata : icliigere oii possent, et aposiolos facuudc loquenles,
sapirj lu:,siilUibaielo<iiiiui>tmium. Eleganlernietaplio- lia iiiferilis, vs. 221,
ram ab aquis petiit; sic dielit (luenlibut, vs. 12-'; uti- Ne cia verba vLris facundus duiuiit :
D'ius.

Tathol. LXVHL
 : : : ;,, ,

107 Ai: .

Qnoil iiimiili sparsf-.re viri. Rci fnaxima cogil A l'i sii i mplii ila , rju im coiij

67 i>Ja " relicere diu, quid sii ;, quod Spityiui g3 Quae ne larda gcral sine dogmats igne ic-

[almus i i'''
1,
.

1 10 ilis datar in flamma , Jordanis :il) amne co- i

'
lir.ai undis

|
lumba ; Unanimes, hic -

i ilagrare Aoeenii

Quod tunc riie canam, promissaquc Meniibus insial amor, sermonibac aeaiuai ardor.

|
vam , CQ " s eliam musto lypica raltone mo i

Si sua dona ferat : duo ttinl bxc signa flgurjp, Enor verus an , tjuu.-> , ebria fonte receiilt,

N017E.

Sed cum gupcrius, vs. 123, memorct populosam tin- Juvencus lib. n :

guarum seg°tem; vs. 123, numerosam vocis origtnem, Smi^ tauien pnras ^npe.nire columbas.
facile eo rcferri fecunda possit, prsecipue cnui me- But-
nt sit velot pVoverbium, s mplex \nstar columb e.
codd. nil muient.
lioris noiic
158. Tuwidi] Nihil ftvqueulius Clirislianis vatib is,
thius, Advers. kxxiii , I. — Adde infr. , vs. 662;
ad Se'ui. n , 17 I ; Bucharl. Ilieioz., part. n, lib. i,
quam supcrbiam nimoris omine circumloqui •
; ;

cap. 4.
Graeeanicum. Curipides Hecuba :
B
i 14. Ne\ Ald. Bas. Tornaes. 1, ncc. , .

"Ctc els to jxwhqxousv, fpo-j^w-o; 14."). lbi\Cod. Univers., ubi: male; respicit enim
ToO nph trrzpvJTo;, iira &Ht oymipLeQx. ad Jordanem sDpcrius memoraium. ,

Iloralius pulchre
1AG. Vnanimet.] ulmanni Scbedae, et Antverp., I

unanimos. Alterum ex codd. servo, quos in talii.us

Crescenlern lumidis infla sermonibus utreni.
sequi opiimum cst cuin utrumque sit in osu. De ,

Prudentius laiibus in us et is exeUnlibns vide Colv, ad Apu-

Liclor, tribnnal, etirecenla insignia, leiiiiu i, p. !»;Mcins. ad Virgil. M\\. iv, 8; vn, 555;
Quibus lumeiis, moxnue delumescitis. Burman. ad Vj[ er . Fi aC c. ni 571; Burmann. Se- ,

Marius Victor lib. iii in Genesin :

cundiim ad Calal. in, p. 525; Omlend. ad Lucan.
.Tamdescendamus, lumefaclaqiie corda superbo in , 74G; Drakenb. ad Linum vu, 21 , 5. Ila mogna-
Consensu varii lurbemus vocibus oris.
,
nimes iu melioribus est, infr. vs. 951 ; et unanimem
Idem :
panem in quibtisdam apud Sedulium iv, 219. Corpus
Fastu tumefacla supcrbo exanime in Tr.ijeet. codice, apud Sulpic. Sevcr.
Despexil Doinii.um. Dia!. ii, cap. i S 6 imbecillus apid SaUianiini de, ;

Alcimus Avitus lib. \i :

Gub. Deim, p. i5. Apuleius Metam. x. p. v2lU,
imbecillis ariliuc ejus viribus, facile ardorem tenuem
Ne vanum prre se tu nefacla superbia nomen deprimens : ut recte emendatum a Lennepin Ani-
Koslra ferat.
madv. ad Coliilhum iii , 4. Apud Boetium Co sol.
BA.RTHIUS Advers. xxxiii, 1 9. - M.nim. Fci. Octav. 8,
r p llilos . , melr . 2 in edili(ine anili 15H inveni
prud<ntia tumnscentem Siinih nvulo, infilalus. Barthius
.

Advers. xxm, 7. Savaro nd Sidon. Epist., p. 448. Declivumque gerem pondcre vultum.
Gra?cuin 07x0? exposuil Adami Observ., p. -'92. Adde et in codice apti I eumdem 111 , pros. 2 , imbecille ac
noias ad Ovii. Arl. 1, 715; Metam. 11, 80. sine viribus.
i4U. In flamma] Respi/tt ad Act. iijinst cnp. 11 ,
147. Amor] Respicit, consueta alle?or!a, ad co-
§ 5; de quo co viilc Majuni Observ. iv, p. 170.
l lumbam ; coiumbis autem amoi' praesertitu 6incerus
axjtoi; illic a wy0>j o-av rclcrt Segaar Ob ei v. ad Lu-
I trilniilur.
cam, p. 1 10. Quod vero Slephani codex illic ixuQttrm 1*8. //0:.] Putmanni Sciiedae et Antverp. , Xos;
liabet idem exhibet Alhanasius Opp. tom. I, p. "Alo.
,
frequenler h e liitent- permulatre. Vid. ad S dul. 111
Sed vide Alberti ad N. T., p. M8. 52. Dc ipsa re coufer Barth. Advers. v, 5. De voco
liO. Jordanis] Recie media lnnga : aliis ea corri- tijpicus notas a.l Sedul. 1, i'.!2.
pilur. Vide Burmaii. ad Lotich. iv Elei;., G, 55. Sta- t49. Vervfi] Ita rod ces. Fabricios aliique dcde-
tim Morelicodex, in anne. Cum intelligat baplisma rnnl priscus in Pulmanni Schedis ci Aivverp. est
;

in Jordane , rtb accipiendom pnio pro pod ; dcquo vetus eaque est erroris origo id enim cum quanli-
, :

iisuviiieSciiullinir. ad Senec. Controv. 111, p. tali repttg iare viderenl , priscu* subslilueruiit , cum
Senientia ,oci atet cx glo sis in Voss. "2 , Acjit de
j
tamen ex corrupto verus esset ortum. Aratoris uia-
co Arator, quare sanctus Spirilus discipulis in igne , niis esl error vtrus; juugitque ita conlraria per oxy-
Domino apparuit in columba, moron. Sic supra vs. 1*2,
45-i. Tunc] Moreianus a manu seeuiiila nunc binn
, traltil , ipss trahi meruit.
cadcnique e-i conjectura Wasse.nbeigii mei. D
iiilr. vs. 595
145. Simplicitas] Columuam inier avcs sine felle ,

csse doceui inm aliae tuni sacrae litterae. Dominus
Jesus MattbaDi 10: rivsaOz ouv tppovipLoi w? 0' ofsts, r.ui
otY.ipaioi 6iC ul TKpia-tsptxL Seduiius lib.,11.
Confesiini paluere ]ioli, sanctusque columbas
Spiritus in specie Christum vestivit lionore,
Maiisu.eiumque docei multumque incedere
Per voiucrem quoo lelle caret.
Scdiilimn expressit Aldhelmusin amigmatc columbie:
Et qitwslum per damna sequi.
Piuresque Aratore occurrunt. Roeiius Con-
siini'es in
?oi. Pbilos. 11, pros. I, in iiisa sui mmabitiialc con~
stanliam. ita speoi insperatam apud Mauliiui Mer-
cat. 111, 4, 15, eiiicnd;it tlcraldus ad Minuc. Fel.
, mitem Oclav. p. 5. Similia cuululerunt Cerda ad Virgil.
iEneid. vii, 295; vui, 5 0; Barthius ad Claudian.
Laud Slilic. p. 236; Marlinus Var. Lect. 111. 9;
,

semper pracordia ^esio,

Miiia (piapropter Bnrman. atl Bntil. Iiiner. 1, 598 ad Ovid. 11 Met. ; ,

Et lelix pr.epes nigro sine felle maneho. i'1'i ad Cla idian. C"iis. Maul. 90; Burmannus Se-
. ,

llumanam ab eadem mente appellat Marius Viclor «•iii Uis ad C:iia'ecl. 1, p. 45, et vi , p. 4G5 ; Ou-

lib. 111 :
dend. ad Lucau. 1, 98. Nolaf.ad Sedul. iil, 8!>, de
C-a-cis Barnes. a Anacr od. G4, p. 224. I

quoque humanre tur!ur conjuncta columhs.

Casta
liil. Fonle] Lbiieias quatduin sob.ia desiribitur
Simplieem legatum eam quam cx arca emisit Noe in sac;is iii eih, ex illu dicto obscuro Jacobi, be-
iVlciniUS Aviius lib. iv nediceniis Jud:e Uubicundior ocuHs pra vino Ge- : ,

Tali legalus lirmavil fie.lrr.i simplex iicms cap. penuliimo. De hac ebrietate dno lantum
Judicio, purumque pius sic coinperii orbein. lcgi iii sacris litteiis cxcuvpla. Unum Teslamenii Nc-
 :;: , ,,

n DEACTlBU^ArOSTOLORUM LIB. I.

BO 70Complevildoctrumpoli; nova vasa liquore o Primus al ille Pclrus, |iii (ijjii io

Suscepere novum ncc orrumpuniur acerbo ,

i ,

Qno veteres ma uere lacus de vite bibenu , Reiiu jam cupiens honiinuui vibrare saluii

Quae, Chrislo cultore, dedii comivia verbis , \}\ piscaior oviins levci has de lerva»,

Inde rubenl, quas \e<lii aquas , lenuemque s.i- Iteiuli arthereos, populo mirante, triuinpln
[poreni 72 Venil ad occidu s carnal ler edilus ora .

155 Lcgis in Ecclesiac fccit fervescere libris. 105 llumana s. b lege, Deus, qui lein ers

Teriia sidereis inclaroit liora loquelis. Principium de mjtre tulii ,_

nec vile pui ivit,

71 lliiiic numeruro Deua unus habei , subslai lia Uajesialc poiens, lerreni sumcre forn am
|
siroplei Corporis, at.jue opifex hominum pars esse,
rersnnis disiineia tribus; quam plurima nobia [ snoquc
la^trttsnenta paieni, simul boc ct tempora mon- Nos preiio revocare sibi ,
post dona salutis,
[siranl. 170 rosti|uc tot erectos, pulsis languoribus, aegros,

NOT/E.

leris, l Samuelis, cum ea bjiciiur Annae Sa-

liliro i
, quae lalibus in rebus velut lecia lalcni. Altegorias so-
inuelis mairi, »b lleli sacerdole, cum efJTudisset insa lenl appellare nec limeu consuei ,rh lorum usu, i

i!
auiinam suam eoram Deu gemitu et precibus. Alie- qui pcr <\is poiius inoilificatarum vocum coulinua-
imii Tesiamenli Novi, in Aciis apostnlorum, tuin lionem iniellexerunt. Vide Vossiuru Instit. oraior. iv,
ab irrisuribus quibusdam eadem exprobraiur app- 1 1 Simili signilicali'>ne doeumenta adhibct infr. i
. ,
•

biolis, |iosl acceptum Spiritum sanclum, cuiii varus 491 doeumcnla plena figuris , vs. ~-2*> docum nta
; ;

liuguis loquereHlur facta Dei raagnifiea Gregoriuj figurte, \s. 1047 ; figura, vs. 690, 771, <S'i8 982; ,

I.Miino I
,
specics, vs. 751 jvrma \s. 2? 0, 29 <|iioil
; , 5 I « : i

bibamus sobrlam Vo>s. in male finna inu at. Prudenl. Diptych. 15* in
I

ietateoa Spirilus. formam disciputorum. Sulpicius Sever. !, Ilist. Sacr.,

21 ,quanquam hcee ii typum Eccle&ice fonna prcemissa
Paulin. Cytb. ,
sii. Vocis apud hos ?criptores usiini nou cogiiavit
[iiebrietiir sobriantQ poculo
qui in Vens et Veros. , p. 80, femina emcndabal,
De foute saocll Spiritus.
lesie Vonckio Lecl. L.ilin. i, p. i0: qui ipse forsan
Est igitur ht e ebrietas non vini aut sicera , sed Spi-
1

.malebai. Vonck testimonio uior, quia V§rosimilij i

ritus s.uKii quaodo mentes afQictae aut Ixlanles ita

:
nunqHam inspexi ; lanrum abesi i<t presso atrc.or.s
iiiQaiuroaiitur ac rapiu lur, ui non sua agant aul lo- iioiniiu' senlentiam quaindaiu protulissem , quod c\-
quaaiur, sed Dei et inspiratione aique agitaiione
cidisse nollem Cainpensium aucioii, p. 109.
:

quadaro ccelesli iia feruniur, ui ebrii vino solent. 159. lloc] Aniv. lnrc. Persouaj Ires, et lempora ,

Ue hac lioinincs non exercilad nibil hilelbgiinl ; ii b<ir;e leriia* inonstraut, quam late paieant insiru-
videl.cti qui nunquam in angustia cordls positi , se- menl i.

rio uraveruni, aui riivinis beneHciia excitati e\ ani- .

'
I6D. Primus] Tlpoiroc dicitur a Mailbaco iu Eva
iiui cvisii iniii. Fabmcius Coiiiment. inPoel. Cbrist.
cap. 10, § 2. Ue qnij ii. Vnn Hoven in episiola ad
. —
Cardt vel fjonte ascripserat tieinsius. iih(<crium , p. 18. Hinc teni r defcndi posset apud
Aeerbo] Schohasiea in V»68. 2, per vinum ^edul. v, iiiA. Princt itur a Salvianodu Guberu.
(wle , ei d* atpero liguure tegit. Dei , p. 109 ubi Kittersh. et in inscripiione reci mio-
:

Ibi. Laens] Vide ad Sedul. m, 8; in Voss. 2 ris licet acialis, apud Monlfaucon. Diar. Iialic, j>. I.
jjlossx exponuul pw liumefttclas hgdrias Judaorum.
,
IfcO. Quifigu] Cod. Moreii, Sched.-i' Pulma
\ erbis } Moreli codex , mensis. Glnssae in Antverp., Tornaes,
e<l<l. Al<l. , Basil. , I , cui tervii ;
Vuss. 2, comiv;a exponuni pcr polationes. Per con- Bibliolh. Piiiruin Lugdun. quod E>i usu se.vi
, figil,
vivia verbit data indicare niihi videlur eloqueniiam. luc accipi pnsset qnem att
,

154« Aguas\ lia jubemibus codl. reposui. Ede- nescio titiiini tum tequor non magis dicendurh sit wr-
batur, tujute; tcd elegantiain nnn ceperunt quani ex- \,re grestibus.
posuii Dr.ikenb. ad Livium xxxi, 44, 2. Iia Sc li- 102. l'iscaior] Cantabr. , piscatur. It.i edidil quo-
ger in proleg. ad Manil. , p. t> , einendabal apuJ que Fabricius ; sed alterum prxstat.
>irgil. Georg. u , i2, 10i. Carnalitcr Lcclesiaslicae I atinilati voccm
}

Sunt alia; quas ipse vias sibi reperit usns. luto asseruit Cellariue Cnr. Posterior., p. '2
Vossius margine editionis suaj ascripseral quas
in ,
vocis vis c.asto Lalinoriini sermone exprimi satia juste
ip>e vice sed vulgatnm tnetur Burmanuus a pairuo
; ;
uequeat, eamdem roiineiidani censet Nolienius Le-
neque riissenlil nepos ad Anlholog. n p. .'27. ,
xic. Antil»., p. 454. Pierumque Chrisiianis quidem
155. Legis. ] Per excellenliam de lege Moysis scriptoribus ea adhibeiur seutentia quam illic pro- ,

inl a 79-2, D tulii iNolti nius sed hic iocus diversus est, quo ccr-
,

nuliier editus notat liomo lactus, ut recte interpre-

Legis adepia modum. tatur vir doctus in Fabri Thesamo iti vocem.
I.ib. 946 lsid»r. vi Oiig. 2, quai ifl lege vel lle-
ii , ; , 170. Erectos Bestitui scripturam cod. Cantabr.
|

gum libris. Male Golbofr. illic legiup. li.i el loeum Voss. 2 el Moreii a manu (irima i<!.:in<]iie e(li<lil ;

ejusdem i\ 5, exposuil Perizou. *(iis>>ert. Triad.,

, Fabricius, et Biblioth. Patrum Lugdnn. Ctlera),
p. 9. \ cpio lamen dissen.-i in M scell. i>. i'o. Fue- ,
ereplos . male ; indicat nanuiue a.'gros e.v lcctii in
runi po.iea qni illic \« tabulas indicai scriuseruul i decunibebaiit excitatoa , de quihus hoc i
ijiiiims
mhI qiio jine noiidum video; quae illis conliueutur, buni solei adbiberi. Vide Burtnaii. a<l Valer. Kl<cc.
ib Isidoti inente prorsus diOerunt. ^uis llouise du- vm, 20 ; infra
bilaverit quin posthumus, legilime nalus, paliis no- Dubinque a morta reinoti
mine diceretur 1 utique erat ipsijurc Rumauo filiua Erexere caput.
adeo sane i'> i 1 lege non fuit opus.
Ct vs. 8">3
157. Snnjlex ] ViJc aJ Sedul. i, 282. S.ipius lali ,

loquendi rnrma usus Arator. Vide vs. 451, 857, DiK; l.l crcctam lurbis gaudentibus offert.
ii, 900 : idque pra?sertim egil ob Aiii diigma. Bnetius Cunsol. Philos. iv, pros. 2 uli medici spe- ,

1.^9. />isiru/iic;:i«] Intelligtl inodo iuvcbiigaudi ea rare tolent, in licium est erecitBJam retitlentisque no.
 a ,

f.I .!(,.; s IJ2

Cum dcllcta cliam ,

pci run la [u \ corp >ra i ici Fii mcdicina Dei; pavidit rcspleuduit mbrts,
73 Reddcret, ci superae iicrum concederel 74 Pallida regna petens, propria quem luceco-
[auras; |riis<:iii!j

Se quoque permiltens , fusus gcnilricis ab Non potuit ruscare cbaos, fugeredolores;

[alvo, 75 lufenius tunc ose timet, nulluinque cocr-

Carnisjura paii, viiam ne perderct orbi ,

[cns
ln se poena redil; nova loitor ad otia langnel.
i Malu t ipse mori; sed quod de virginc feia

Nascilur, illudobit; ligno suspenditur insons, Tarlara mcesta gemuut, <juia vincula runcia

El ligni vacualur onus : sic vulnus iniqui [quietcunt.

ISOT E.

485, >pen
turw. Simili niodo levare pro sanare , infra vs.
pis
850; n, 114, 215, 820, 12(J8. Qnam facile erecr.i*
Tetrum chaos illabitur,
in ereptus permutari potuerit, patct ex Drakenb. ad Audi prei es eum fletibus.
Livium in 5 7. , ,
Sci necminus sacri poeix chacs mundum dicunl, ut
171. Perfundaque] Eodcm modo
adhibe- funclus B cmidilus est.
(iriinurri Ililarius Aielalensis dc M.t-
tur. Vide ad Sednlium iii, 164; Oudend. ad Lucan.
chaba2is :

vn 150 licet in opiimis id non ferat Burman. aJ

, :

Qui chaos implicilum caecacaligine miscens,

Ovidium Eleg. ad Liv. 593, defunctus codem sensu.
D vidis in |/arie^ et das uocte que dien i

-oiinus Polyii. p. 7, inler defuncta corpora. Illic edi-

,

tioui mca3 docta manus es codice , ul videtur, as- Paulinns, sivc Mainertus ad Collcam :

eripserat, defunciorum corpora. Nescio utrum ita ca- Scribe crciiiarum \erl>o prlmordia re r ;

piendus sit Curlius iv, 4, in line ubi Tyrus dicisur , Ll ciiaos ante diem, primxque.crepa cu!a bieis.

i/iu/ii» casibus defuncla et post excidiumrenata. Expo- Ali;uando chaos profundam ponti abyssum dcsignat.
nit Pitiscus per Hberata; sed propter renata altero Alcimus Avitns lil/. iv :

sensu capere maluerim, ut urbes passim mori di- Iuterea magna pontus se mole movendo
euntur. Vide Fabrum Semeslr. 'J ; adde et Bur- i ,
Iu chaos aatiquum, linqu ns muudana, reiib;it.
man. ad Catalect. u, p. 261. omnia niiniis vjilgo co;:n ta non sunl ia-
Qu;fi , ,

172. Superas] Poetae hanc locutionem merli in-

inen injucunda cognitn. Barthius, Advers. u\n,
terdum oppondnt. Virgijius jEncid. u, 9!, v
cap. 2 2. —
De inleris hanc vo em dici late osientiit
Superis coucessit ab oris.
idem ad Claudian. in Rulin. u, Sfl5 iia ei vulgaius :

Paulinus Nolan. Paneg., p. 8-28, in Corp. Fahrici', iaterpres adbibnit Luca; Evang. cap. xvi, § 26, ubi
Quem memiieantem spreverat in superis. X,K(Tfia in Cr;cco est; iuterprelernque defendit Bur-
mau. ad Valer. Flac'-. n, 86. Respexit Arator ceitib-
Et hinc rccte Lafio vindicavit Dresigius in Actis Li-
sime ad verba Lucaa iu Aot. apo-t. c.ip. n, § 27. :i ;
psiensibus, A. 1740, p. 192. Simil ler avw apud L.u- C
u<)q\>; ha2C cnim vox noniiunqtiain accipilur pro - m
cianum Dial. Mori., p. 285, et s;rpius.
tejia, ex qua omiiia cre lebaul acia, et iu quain om-
173. Fusus] lia codices, edd. A!d., Basil., in reli-
nia >l3iuebant redilura, qnam poi>ia3 chaos dieunt.
quis /usa?, quod reposiium ex constiucticnis ignoran-
Vide Casaub. adversus Barotiium Exercit. i, p. 78.
tia, (|uam boc lor.o jam vindicavit Corlius ad Plin. x
Inde de inleris et sepulcro, ut nolalum ad Sedulium
Episl., 2G, 1 eamdemque enaliagen pluribus expo- apud Lucam ele y.§rn> babet cod.
l, 204. Caeterum
,

suit ad Sallust. Jugurth. 53, 2. Fusus aitteni pro nalo

Caulabr., et interpretes Graeci psalnio xv, § 10. Ilii:
ponitur. Elmenltorst. ad Arnob. Advers. gcnl. i, p.
tamen Alexaudr., kSou, ut Jamblicju Vii. Pytb.ig. p.
53. lierald. ad eumd. m, p. 149. Burman. ad Clau-
86 155. Nota eliipsi, de ijua Biltersh. au Oppiani
el
ilian. iv Consul. Honor. 75. L\ot# ad Sedul. v, 55.
Ilal. iv, li)7,el Bossius Kilips., p. 58; eamque La-
liuc respexit Yirgilius /Eneid. n, 5i8,
lini imitali. Vide VeclMierum ilellen., p. 124.
Arduus 3rmat.os meiii:s in mosnibus astans 180. Dolores] Ex Crceco expiessit wihu.;, quod
Fumiit equus. quidem de parturientibus proprium. Bos. Exercit.
Ul beroes illi ex equo vehit prognali fuerinl; idem- philol., p. 09. Lucianus Dial. Deor., p. 200. y£ba-
iiue jmm video observasse Biirmannuni. iins Var. llistor. iv, ; et u-Su/u apud euiud. i, 14;
t

175. Maluit] Propensaro hnec locuiio indicat vo- sed inde de quovi< gra\i ilolore dicitur. Staver. ad
lanlatem, ul noiat Wopkensius in Observ. Misccll. Fulgent. Mythol. i, p. 624 ubi Vossius in margine :

nov., parl. x, p. 127. Infra n, 108, iVe pereas, vult eiilion.s quaa esl Lugduni, pro coiruplo ido dinn
ipse mori. Pos.se mori magnum quid, et lieroe dignu.n canjiciebat, eT3oj oSuvwv, utoSuvq pro solliciludiue ;
indicat de Bhoer Feriis Davenir., p. 51. D a|iuti Mns iiiin ller. et Leandr. II, o-u-jooVjko^/.i, una
177. El ligni] Ald., Basil., Fit ligni, ex seqtienti etolore afficior, ncglectum Slepbano, asseruit Majus
versu illud huc tran lattim. Observ. iv, p. 224.
177. Vucualur] Pro vacuefacere boc verbum 181. Infernus] Voss. 2, infernum. Foite ideo mu-
ndhibetur. Infra 447, Visceribus vacuaius obi-. Ver- laluai, quia pularuut substanlive vocetn pro orco
bum hoc Lalio asseruil Daumius Bad.cib. bng. Lal., iDii adbiberi, sed conira Cellar. Cur. Poster., p.
p. 515. Syniagin. Gr.vvii. Scholiasta in Vo.-,s. __ _i !
208, Antib. p. 55. Nollenius Lexic. Antib., p. 1001,
exponit Peccalum diaboli, qui per lignum mortem ir,-
: adjectiva vi indical s;epius id quod ad inferos peni-
tulit mundo, pcr litjnum iterum victus curalur per me- nel; raro atitem ipsmi locuin notare largior Bar-
dicinam Dei. tbio Advers. xxu, 10. Nec lamen tiilem assenliri
178. Fit] Aldiu., Basil., Et, eodem errorc qucm possum, quibusdam in locis inferus rescribenti. Quiil
superiori versu nota,vi. Crucem Clnisti QipatTtiimv Trj. si siibaiidialur locus? infernas vias dixit Sedul. v,
mo-ewff appellat Albanasiiis Opp. IQfti. I, p. 2. 266; adde Wopkens. Observ. Mtscell. nov., pait.
179. Pullida] Vide Bartli. ad Claudian. Bapt. Pro- vii, p.885. —
Pro esse limet cenjicit Wassenlicrgius
scrp. i, 40. legendum ipse timet, neque id displicel. Athanasius
180. Chaot] Apttd poetas inferos designal, non so- Op|). lom. J, p. 150, o aSr?; sVtvj^e.

Ittin ludem illam aique indigesiam inolem. Aralor 182. Pcenn\ Mors Chrisli ciTecil ut ipsa mors vin-
lib. llislor. apost. Puvidis
t (lliaos lisleni noeieai cerctur, ipsauue velut poenam subiret. Pana legi
cliam desigiiul. Am! rosius llymnis : possunt supcnus ad vs. 10.
 ; 1

115 DE ACTIBl S APOSTOLOIiUM LIC. I. II!

Hors ibi q »id faceret, quo vitsc poniior ih ii ? A I" lucem punila venit. Si solverc i m
isii Iluiic Deus omnipoiens, cui nunquam terminus Pecundi cremcnta mali, felicibns undis
finst 'i.
c
200 77 Exstincium reparate genus; spcs uua re-

Posl saera busla levai; radiantcm in corpore [milli

|
Josii 111 Debita supplicii ,
posi crimina >clle rcnasci.

VitlinMis, et propriis retluccm conspeximug Muiliplicai jam pastor oves; Iria millia vul| i

[astris. Non ininus illi dics in ftumine diluit Agni.

Setl fugile, o miseri ! fiinosia piacula gentis, Ilic primnm, post jussa Dei, bapiismatis usus

76 Cui, venienie Pen veteres avi rtere noxas, 21 .">

78 Exoritur, data jma probans; nam Irina po-

100 Ailtliia Bacrilegae creverunt vulnera culpac.

Curnatof, Judaea, tuos, per vota cruoris, Colligit hanc prolem, numerum parliia |i"r

Parricida Irahis T quid, Chrisli tanguine fuso, [aeqtium.

Hos lecum damnaia premis, necdumque crealos Perfectom e>t , quod mille sonat : sic deniquo
Fcsiinas pruferre reos, liomicidaque lingua [saedis

i'.
!
5 Naturac percussil iier? tui serior orlus Poniiims aelates, cum lempora dicimus orbis.

Qtiam facinns discrimen alii, scebruroque pro- B Res perfecta semel tcr jung lur cl facii agmcn
[pago 2ip Mysiica vis numeri. Grcgisesl pia forma novelli.
De nalale perit, qua? saucia voce parentnm Fiiiitlittir inlerea |>er cuncios gratia ;-ensus,

1SV. Portitor] Vocem

Stloiri apvo nalam arbKra- Idem cap. 7 :

. Sed
ad Virgil. JEn. vi,
i ii vi le nt»tas Cremenla capit pulcherrima.
288^ lleins. iv F.i-t..7iv Barlh. ad Clau-
ad Ovi-l.
tlian. et>igr. 47. Advcrs. ini. 8; Sa*a adSidnn.v, .
J ivencus lib. ii.

episl. 4. Aptnl Syimn.icli. i, episl, UO, in COdice ,lus'i ni'>\ ui cremi nta vigoris
vnli, levia rtruin yortai et, pro por-
ipserit.

r, i] iod in cdi Araloi hb. i ; idem , lib. n ,

I. Je.suni] ln quibusdam edd. punctum additur, Servosque reposci t

ui pendeat a Muiavi ,id, ei, ni fallor, vere.

lcvi.t. Mensur.i- cremenla suae.
-. Fune*ta\ Schedae Pulmanni, cd. Anlverp., <t
.tuius. Advcrs. iv, cap. '24.
funesta. Videutur bi piacula reMilisse ad i, sosJu-
tho*. Acceperim pulitis mine expialionc di- 200. Reparate] llcinsins ex Moreli ro(!:"^ ascripse-
i, culpaqne, nb quain n isla moriis pcena seq fi
ral reparate vel reparare: poslerius esi iu Bibl. Pa-
,

i.tiiii Ltigdun. in Cod. (Jnivers. est, repetite; in

:
inr. Addici ::nus de
Canlabr reperate. Sentenii:i Qa ilal reparale. Horta-
luTii. I) ." ii. p. m, Ambig., p. 4 ">
.

i|iii el ii! lur vetalu Flori loco, i, l,«fer auspicarelur

lur enim J. tl.ios ut, si velinl so malis cresceutibua

et rea ret, piacula. uhi ex J rnande legnnt

i i
tanquam vinculis solvere, genus exstinctum instau-
rent ita reparare ajjlictum apud Hegesippum i, 35,
eniditi, edhibn $. Pmo legendum, c.dln-
:

in liu .
bueie prodigia. Eam voeem librarius in p ricitlu mu- £ C
2()J. luwitti] Ileinsiiis ascripserat, remitte vel re-
lavit, iinde iransiit in piacuta. S n:i'iter apud Flo-
ruiu mitti; Ablin. el Basil. est remiitt. ZN
in mutave- 1
i, >geb lur, tnne itta H. pericula.
10, 5, olini I

Jam liin. Senlenlia esl S/jcs unu cs! ut (lebiluio suppli-

exhibelur, prodigia, qnod rimumse illic resti- i
: ,

t tiis- e Boxbornius memorat in epistola ad Pontanom, cinm remiltatur, si quis velit renasci post crimina.
liemittere injuriam haud dissimilitcr tlivit Sallustius in
p. 100. Syll. Matlhaei posteriores Boxbornii emenda-
tinnein semii sunt, cujus tamen miror mbil Duke- Fragmenlis, i>. 52 ed. Wassei. Peccata remittere ad
ruin meminisse. Laiinitaiem ecclesiasticam reiulil Cellar. ('ur. Po-
sler., t>. 281, 'i Aniib. p. 21 '. Nollen. i:i Antib. ,
1C0. Vutnera] Vilia, peccaia. Wopkens. ad S
iv, 77; iii sauciam vientem in Ausonio defendit Dol- (). 1721 )) rmittere eodem scnsu adhiberi staluit
;

lius S.lv. crilic, p.

•'" jacius Observ. \\i. loca quibus uiiiur . I

II. Cur] Scln-dae Pulmanni, rrupta aibirralur Gronovius in epistola \.\ Salina-
ed. Anlv., cui ct iia ;

siuiii, lom. li Syllog. flurman. p. G 1-2. Adde notas ad

ritai Fabricius in commeni. ad Poet. Cbrist.,p.
1 ii Ar.iiore i »iiif'n rur edidit. Senleniia Araloris — Aur. Viilor. Orlg. <leiit., c. 9, ^ I.
it)2. Triu\ in Actib. apost. it, § il addilur Avii, ,
leie (onvenit bis Ovidii Heroid. XI. U7 '. :

• ut indicetur numerus non expleius. Arator plenum

Quid puer admisit, tam paucis editus Imris, pesuisse videtur allegoriac captai dae.
Quo IspsU iacio, \ix bene naitis, avuu.? 203 Diluii] Moreti codex, d luit. Claudian. in F.n-
Si potnit memiese oecem, meru sse pnleinr.
trop. ii 23, ,
Ali iuiser admisso plectitur dle meo!
Tanlum
facinus '/«"' dilnel irtas.
192. Purricida] Ald.,Basil., Cur-paricida. — O ubi pro ileliui illud posituiu n«»iai ftarlbins.
M<>\
204. Pr>iKumJ Ald n.Jlasil., nrinns : nondisp!
q^iod Christi. Bibl. Patrum Lugduu.
04. .Iii-su\ Ascripserai lleinsiu vet jura.
Serior\ Heinsius ascripserat, sertor vel
11)5. s<r-
tior. l'er posteriua eleganiia \ i. l«>t nr per re.
Prius : it>I) > ; respicii Chrisii jiissuin , in Eva
Maiibfi cap. xviii s l'i : posterius oh hequens jura
196. A/i/| Alditi Basil., habet; nlterum placet;
frcqiienter lamen
,

haec permutata. Vide ad Selui

oilfinlit. — llaclenus autem i

Moreti cod ceui i

81. rai lleiusiua.

II,

199. Cremcnta)
211. Sensus\ Voss. '2, cetuus; ei ita legendum
Crementum cst incremenlaoi. Glos-
sae : Crementa, ta^nnn. Alioquin erementum •yovu, si •onjecerat cl. VVassenbergius mox t : . -

lidrs Isidoro
Corda tigant sine limite c< n us.
Urigin., c.
lib. ix 5, el lib. xi, c. i.
Verba Sliabonis noslri Adde bac voce Drakenh. ad Silium vn H>7 ; not.
tlt: .

II. Sic sensus pm

:

ad Sedul. iii-t. ad Maced., p. <

Crodita pridem cenms habel Torna>s. I,vs. 214;el Biblioth. Lu

Spe siue cremeati, pigrosub cespite tlaus.i. vs. ;I7. Confusa et haec apud Marlialeui Epigr, iv, 74,
 , •

i:r AIUTORIS
Divitiasque mciit locuplea in amore volunlaa. \ Munera <la lihgux ,
qui das ui muncre lingms.
Utquc pH coeant in foedera, pignorc cerlo, Ilaec iterata, rcor, confirmaut praemia juatos,

Res laxant, et corda ligaut sine limiie census, Ui diio jussa colanl , tabulia conacripia »J ua-
[bus
215 79 Alleetu consorle licct; nova jura beatia :

Munifica fluxere manu, quibus ub rc lielo 2,>0 Dilige menie Deum, fcrvonii plenua amore:
Divisae geminaniur opes, etcrescii in omnes, Uursiis ait : Charuatibi sit quoque prosimua, ut
Qund faciunt commnne sibi tolumque capes- ,
[tu.

[suni Uoc pactum jus omne teuet, quod Spiritui al-

Qiii proprium niliil csse volunl. Quo fonte <u- [miis,

[currit Qi Dis vcnieus, per corda creat : scmel lninc

bonilaiis origo, [dfdit auctor
220 llaec probilas, quajve illa fuit

Hinccanere incipiani : Sacris bis Spiritus aimus In terrK ut ameturbomo; post uiisit ab aatrfe,

Discipulis concessus erat; spiratus in illos 235 L'i flagrent bumana Denm ; dileclio prima esi,

semel; post, missus ab Quae Dominuni vebcmenler amat, cui deinde >e-
A Gbristo 6urgente
[astris, [cun>Ia "st,

Quae sociat raortale genus; lamen mcipit anie

Ncscia vcrba viris facundus dctulit ignis.
" Posterior numero, sequiiur comiiata secundan
*23 gQ Ne quid inexpertum studio meditemur inani,

sine non diceris iin- Quajprior cst; sic lornia docct nisi diligia, in-
Spiritus alme! veiii le :
,

[quam; [quit,

NOTiE.

m, p. 554. Pulo per om- 222. Spiralus] Ita Canlabr., Voss. 2, edil. Ant-
Adde Burman. ad Calalect.
Aralorem eamdem omuium scn- verp., Fabr.j Bibl. Patrum Lugdun. Cueterae, spi-
nessensus indicasse
in vatur.
lentiam et expressisse Lucae verha. skI to avro,
224. Nescia] Ignola, qufe ipsi anlea non dblice-
Aclib. spost. cap. n, § 44. De verbis illis dissenlire
omnes qui crede- rant. D.: passivo hujus vocis usu Barthius agit a<i
solent; simpliciier vertere inalim ,

locuiionis, quam Slaiiuin Theb. ill, 50. Ila vocem capio apud Hygi-
bant consenliebani : ea est vis iilius

ro.cte exposjiit Struebtmeyerus Animadv. crilic.

i, 4; num Fab. 88, se in compressione nocturna nescio cui
eduxisse id est, alicui iguo!o; quoe eniin Stvcrenus
Bascius de Iiiterpret. N. T. ex Pairbus, p. iti
:
:
ct
de locutione nesrio quis aticri, ab eo loco videulur
ubi flocet Clementem et Ignatium eodem sensu locu-
aliena, ita etiam ignarus pro ignot». Burman.
tionem adhibuisse.
Q ad Ovid- Meiam. i, 154; Mannt. ad Sallusi. Ju-
214. Limiti-] Cod. Univers., limine, ut Ii.t.c in-
gurlli., 98; Abram. ad Ciceron. pro Coel. 2; Heusin-
lerdum pcrmisceniur. Vide Butman. ad Valer.
ger. ad Vecliner. Ilellen., p. 420. Pertinent auiem
Flaec. iv, 014; ad Lucan. i, 55',. Senieniia ipsa li-
Araloris verba ad id quod aposioli habebaniur u.-joo.\l-
mite flagitat; indical enim mitlum divitiis lerminum
[ixzoi et iSfJTKi, tevte Luca in Actib. tv, § 14;'sive
fiiisse posiium, sed omnia babuisse communia, ur.de
plebeii, rerumque impeiiii, qnae posterioris yoeis vis
Cbrislianos familiaris communicatores rei appellat
e-t, observanie viro claiissimo iu Observ. Miscell.,
Amobius Advers. gent. iv, p. 152; neqne lamen
vol. X p. 9. Adde Savaron. ad Sidon. vu, episi. 14 ;
omnia inter eos fuisse communia demonsirare cona- ,

ei sit: deiiide Cbri^liani sludioriim rudes, arliuinque

tus cst Mosbemius Cogitat. in Select. N. T. locos i,
experles habili. Elmenhorst. ad Minuc. Fel., p. 9; ad
cap. G, p. 114.
Arnob. I, p. 52, t u, p. G2. <
214. Census] Torn. 1, xensus.
23it. FervetUi] Coriius posl banc vocem inserue-
216. Ubere] Ex Virgilio ^neid. iii, 95; Valer.
rai minus disliuguendi signum. ut referaiur ad menle.
Flacc. vi, 71 2,
Sed haud duiiie ;'.d amore perlinet.
Aquis et fertilis ubere lerrw.
231. Charus] Bibliolhera P;ilrum Lugd. Iransponit,
A q ris illic conjic.it Heinsius; cui falladii locus apud cliarus quoque sit libi. —
Vocem proximus, boc stnsu,
Burmannum obstat, sed et alius Homeri, qucm cuui ecclesiasiicis scriploribus recie iribuit Nolten. Lcxic.
Valerio conlulit vir eruditns in Observ. Miscell., Antib., p. 1129.
vol. IV, p. 185. 252. Omne\ Sane, qnidquid de juris nalura* prin-
'ild. Proprium] Aldin., Basil., qv.od proprium; cipio medilenlur alii, ex amore Dci niuluas, qnas vo-
Voss. 2, qui primum. Conjicio Aratorem scnpsisse Dca<ii, relaliones el ofiicia, tanquam ex primo lonie,
qui privum. Ex glos^n enim proprium videtur. No- derivari arbitrer. Si quis Deinn cogitet crealorem,
niits Marcell. i, num. 152, Privum csl proprium unius- ei debet omnia, ncc minus reliquis, ab eodem Deo
cujusque, unde ci res privata. Voeem banc quibusdam formatis homiuibus. Lis namque ea tribuenda, qu;e
cgregie restiluit Burmannus ad Ovid. Metam. ix, 20, scoi>iiiii Crealoris in iis.iem formandis adjuvare
ei Faslor. i. 113 et 157. Justino aulem xu, 8, 3. qucanl. i-cd d>; bis di^serendi laiius bic locus non
Cannegicierus meus ad locum Nonii p. lS licct : csi. Idco aulcin Jacobum putaveriin appellasse vo//ov
lietle.ro assentiatur Wo|ike:is. Observ. Miscell. Bcr.t7d.17.vj, in Enist. cap. n, § <s, non quod a l)e<»,
i v., part.x, p. 130. Bedde et Cicemni de Le- Bege magno, lex est laia, ui cens>*i Bapbelius, sed
b ni! 19, inprivos homines; atque Varroni de R. quod sil omiiium praEStanlissiina t- uiaxima, geuera-
I». i, 41, non male privis generibus resliluisse videtur lim conlinens qua?cunque sint ageuda. Sic (Seto-tXeyf
Triller. Observ. crit., p. 4C6. Conjectura mea in ille cst ()ni exceilii. Vidc Fabr. ad Anacreoni.,
Aratore eo esi verisimilior, quo Ire iiieuiius primus, p. 109, et Laiinis boc sensu regius. Vriemoel, Dict.
privus, ct proprius confundanlur. Vide patrem nieum class., Lon. II, p. 107.
ad Pliuii paueg. 83, 1. 234. M.sil] Ed. Ald , Basil., Tnrn. I, missux; al-
21 l. Nihil] Canlabr., nil. Ila etAnlverp Biblioth. , terum b ibeni codices ct favei prascedens dedit.
,

Pairum Lugd. et Fabricius. Ald., Bas., niliil essc no- 236. Amat] Ed. Ald., Basil., Torn. I, amet.
lunl : aperie viliose. Couvenit Sidonius Apoll. vin, 236. Secunda est] Revocavi a>t cx Canlabr., el
epist. i, quidquid Ecclesiis spargis, tibi colligis. Univers., ei edd. A d., B.tsil.
221. Uinc] VirgUiauam cat cx Georg. i. 5. 25; Secundam] Cod. Univcrs., secunda.
:
.
 ; * i

117 DE ACTIBUS APOSTOLOMJM LIB. I.

i

240 Cerncre quem potis os, fralrem , quera cerncre A Plus vacua meruisse nianu, qui munora poscens
[non cs, Esl datus ipse sili. Nulla hic milii vena melalli,

Nescis amare nenin. Concordia nexa ci!-'Si'.u @2» Respoudit, t|iuvs fuiidat opes; cg<> dilior

Rrgo |>:tri volo, Dnmiuumquc in pectore condal [asgro

Fralris amor, geminne sihi sit subsiantin causoe. £55 Pauper ero; progressusabil Dc vocc juheuiis
g2 Claudus erat.cui primadiesexordiavitne, Exsil ii medicina poiens, atque hospite gressu
2 '5 Memhrorum cum sir:. t:i% dedit, languore coievo 84 Convixcre pcdes ; cunabula longn relinquens
Oelo lu-tra gerens, nd tjuem, cnmilante Joanne, Caleavil veteranus bumum ,
plantisque novellis
Respice, Pe ms ait : Votum spes lusit avarum, Matcries se prisca movet , cui prxpete cursu

Cutnqne negat, meliora parat. Quam s;r|e j:ra- 200 Protulit incessus , quidquid non eilidit ortns.

[vatos Stat facti manifesia (ides; sed ct aliera noliis

Despcrata juvant, ei semine nnta sinistro Res aperit, quod causa gcril : gens nomcn :»b

250 Prosi eritae , celans ihos :is conflnia lavta [illo

Prineipiis, ad vbta venit? gaudebit egenos Israel dicia lenet, qui bcl a rcliqucral aeger,

NOT .

240; Potia es] Voss. 2, potis e$t. [psa senteniin l:oc [) gantem usum, quo ipse casu solet ditterre ab alicro
i ii.
ii Potia es pro poies, de quo vide Siewech. ad pronomiue. Vide Rivuini ad Ciceron. vu ad Di-
Arnnb Advors. gent. n, p. Sl ; Elmenh. ad eumd. i, vers., I. Ti vetercs non ;.liter loculos scribil Grv-
P : Sle| lian. :ul Saxouem Grammat.
Histor. Dan. vius ihid. iii, episi. 4. Obslant lamen Gravioplnra
.
supplem. Ling. Lai., p. 27:2;
ler. loca, qna*, si insius semenlia de usu veierum vera
om Ait. grammal. iv, 21 ;Oodendorp. inOb erv. t, onuiia rorent emendanda. Dispuiavit ea de re
II., vol. III, p. I eiegnuier Dukems ad Flor. iu, 1S, 7 atlde notata :

2.0. Nonet\ ox Cantabr., edd.A'd..

ll< ivi ;•(!Sedul, ii, 205. Non male quidem videnmr milii
Rusil., T( rii-i, ii I repel ; in reliqu s exhi- i eriid li Lipsiensos in Aciis ap. 1761, p. 2 i, distin- ;

non e*!, quod a< cepcruni piolicd; quam locu- xisse, utrum oppo iiio>ad aliam rem li.it, necne. No-
l lleiusm ail Ovid. Art. u, 28; Me- niinativum posiulant, si alterum alteri non opponn-
taiti. ii, 189; Drakeob. ad Siliimi ix, 154; .!oan. tur. onira vero alinm casum. Hiuc apud Cioerun.
lerus Observ. cap. 1, p. 570. Ita Graeci. Cehes pro Marcell. legendum, memel m hi —reliquos an-.'

in buta, p. 221, ed. Sclimd., «mv iSsiv, ei

I
plissimos viros ei sibi ip^is et patrice reJdidit; non
p
•v ectiv. /hlian. Var. iltslor. n, 54, vosni earat. ipsos, dedil Gr^evius, c; in cod. e.si, cuju.i va-
ijiiotl
1't'iiz it. :id eiiind. ix, 7; Schulling. ad Sencc. Sua- i ianies sunt ad maiunn.
6or, p. 254. Hespondit] Petrus nempe vidc Act. a;)o^t. :

2 l. JStscis) Vide ad epi t. n<i V>gilium, vs. 4, et m. § 6.

\ ussiiun Aii. gramm. n, 51. Mqro]
Cantabr. scholiastes a^cripsctat
. In :

2.2. Dommumque] S. lied. Pulmanni, rd. Antverp., mgros vocat semper egent, "kripot suni. Cor-
divites, quia
Doi i .,'. Pr.t lerea in peeiora Anlverp. *' liiiS in ii:;'.r^ine a't,ro tertio casu ccipit, ul Petrus, ;

245. Su\ \t>^s. 2, tiui. idem conjeceral ainicissi- professus soso nec aurum neque argenium habere,
iniis Waesenbergius, hac scnienti Gemimc cnusui, .» : viiieretur illi claudo pahper, cum lainen esset ditmr.
auii r rga Deuni ti proximum, sihi sint una stibsian-
i
N& uo, hoc ni. ile eligal quisque quod placueril; nihil :

t :», ui aherutiam gepnrare nequeas, Pariim ;.ltest enim inleresi.

quin assentiar. Nihil lainen immuiare ausus fui, oh Abi] H"C (ledi ex codd. odd. Anlvcrp , Fa-
.

reliquorum cotld. conseusum, morto eausre e sn ton o hricii aliisquc In nnnnulli«, juncta sententia, letzi -
eapins. Geiuinx cau.ia: intcr se subsisiant et cou- inr, progressnt ubi de voce jubentis : semu bono, noc
SlOill. i tmen adeo eleganter. Confusio Facilis fuit litlerarum
Coaevo] Male quidam banc voeem irtbutint
i. (i ct n, pra?cipue in Longobardico charactere Vi<le
f.iceroiii iii Vaiin. 15; ost eniin cadentis Latinitatis. Salmas. ad Flor. i, 7>, 5. Apud l.-idor. Orip;. x,
Nohen. Lcxio. Anlib., p. 4 5. odem Vossius I p. 1071, cupitius d ciipiendo mullum, id est occipiendo
refeil nunque rooiqunlis, (|iii)tl tamen antiquior:- vocatus. Legeex Groning. capiendo; vel seqnens ver-
lns adh b.lum VOrslius ad Sulpic. Sever. li.
d(K;,-t btiqi
;

tl juhet.
S. i, 46. !'•, et Nidtcn. Lexic, nr s;«)/vv.-v'j et u/'/(juvj'.;
'| llno. liio
p ,

Gerens] Damnai.i qu husdam locutio, sed La- quod utriimqiie m, S 8. Aldin., Da-esl in Act. apost.
lio ass lnil D.i ma m. ad Ovid. Meiam. n. 4U7. Ail.io sil., exiiit forte in cudice fuii&rtui<,utviilgatus inter-
;

Wopkens. ad Sednl, n, 141, ad Jusiiiium in Observ. pres in Evang. Lucas cap. vi, § 19, qnia virtus de illo
II, Nov. Part. x p. 45. ,
t, et sanabat omnes.

247. Atarum] Sperabai enim aliqudd a Petro do- D 25G. Hospite] Videtur :iccepis?c pro peregrino, sivn
nnni, ailoo quidem, ul in id inieiilns esset. 'ETteivev tali, ipsi noii crat proprius; veitigia aliena dicil
«'i
1 1 i

scribit Lucas in Aclib. c. m, § .*>, hi.o.I per i-Jj-//-j.o>'j; v-. "11. Hospes honos c-i apud Claudianum vi Cons.
recte Biipplei lleiusius ad Valer, Flacc. vn, l, ricel M Honor., (J \. Ipse lamen legendum conjicio « sospite
touv prxferal Elsnerus. cumvixere ycdcs; aut, uc st.spite g c w< conti-
ssu
_
248. Cumque} Cl. Wassenberglus eleganter con- xere p des. Confundi sospes et hospes docuil Drakenh.
j.cit,quique veqnt. qui.i caHeroquin locus o>( ad Livium v, 28, 4; sospita et hospita npntl eumd. ad
—
i

ditus, el coiifeiendiiiii mnnei \o su n Jih. xxii, o. 1 , § 17. !'or gressu * n j

r m i l jSanrfir, qtiud
noxia pellens,
Crni, est § 7; atque ita vocem banc
apud Lucam Act. m,
Auri vitat ouus. intelligendam s itur Elsnerus. Confer Dupor-

251. Caudebil} luin nd Theophrast. Charact., p. 226.

Iia rcsiitni ox C»nla!ir., Un ver-.,
o il. A.ti. Basil., Torn. l.C.Tler.-v, gaudebat;
2,'>7. C.o Cottvinxere; Aldin., R»* ,

se-
q ueiilia aliernm pnslulant. Sialim meruisse pro — sil., Cuiw vixere.
Edidit] Pulmanni Scbedae el Antverp., addi-
onscqul adhibet. Vide ad epist. ad Florian. 16. .

Siiri] Sedulius m, o()">,

dit. Cod. Caniabr., Fabricius, et Ribliuth. Lu^duu.,
aperie viiii >e. edidit ortas.
Redde mihi vel redde sibi.
Tbeo-
Media producta in opigraininate
Iu Bibliothcc. Palrum Lugmin. o=t ipsr : >ibi , inicr dulphi :

i disiin|juendi nota, ei conira eie- hrjcl tu rex, Davidia et \nc')U proles.

 ; — . ;

119
AKATOKIS MO
Conatus certare Dco ; tulit ipse figuram A Qoa apeciosa buo prodii da nomioe ietnml
vulnerc Isaias, Danicl similes quiquc ore pronhi
865 Corporis anle gravem, quam posl in -27.'. ,

[mentis Ojiscurii manifesi.a canunt mjracula ChriMi

habet, qni per sua crimina Kt porUe qui nomen habet, sic admonet ip
g5 Israel claudus
labons Porla egp suin vobis, qui per me intrare recu-

spatiisque sub [»at,

Corde magis quain carne fluil ,

[ipsis Fur crit illc noceng, Poasu i porlare prophctat;

Quadraginia annos ^Egypli fine remotus 230 Ad porlam, cernenda maciis, quaw vis.i loqoen»
[Kw;
Clamlical, jf^yptum cupicns, alque idola qura-
[rens. ln lemplum non f>-rrc queunl ; narc janua Petro

qui Cliristum coufessus co r'niia mon-

270* 83 Ponitur ad portam Speciosam debilis; Credita ,
, ,

[nltra <-ira ,

Non valel ire niiscr, ncc limina langere porta;

Non venlura sonat. Velus o sine Cne jacehh,
Culpa negavit iter. Qui sunl qui pectore clau- g7 Ni Petrumjam, ciaude, roges! qui, noxia
[dum [pelleus,

adjungere certanf, B 285 Anri viiat onus rerum cui ccnsuii :

Israel ferresolent, portaeque

,

NOT.-E.

Idem Symmach. i :

Alcinuis v,
Israel solo pcragens certamina visu. Caeruleasqne anirnas aique idola nigra vocare.

?.iedia conlracia /</.-« zpao-iv, ul sit dissyllabum, apud Sedulius v :

Aialorem :
Lucos quae semper ainavii,
Cluidum Idola dilexit.
Isra, l ferre soleat, porta^que aJjungere ceriant.
Aralor n :

El :

Quam post in vulnere matris Idola tot llomoe mundo colie' ta gubaclo.

Israel claudus hatjet. Tt rtullian. i :

Sicidem siepius aliis in locis. Fabiuciijs, in comment. Idola vaDa sequi, turbam sibi fingere divum.
ad Poet. Clirist. p. 74. Idola primum Syrophanes vEgyptiis, Proinelheus
fecil
264. Deo] pugnandi verba ctim dativo, more Gr;fi'
Grajcis, quaj Judxi maiidalo divino, el Persae insti-
corum. Prudent. Psychom. :
uito patrio non admiserunt. Fabricius, comment. in
Confiigunt viliis, seque ad sua prcemia scrvant. Poei. Ciirist., p. 71. —
Simiiia fere exempla ded t

Arator lib. n :
CA Barthius Advers. xxv, 4 Vossius Art. gramm. n, ;
'

Adde ad Sedulium v, 146; supra ad epist. »<1 Vigil.,

Sed non mortalia possunt
vs. 2i, Aldhelmus de L^ud. Virgiu., p. 720, loui. I
Auciori ci-riaie Deo.
Tlies. Canis.
iDEJid. 1. p. 111. Infran, 939,
Orareni idola reyis.
Auclerem bellare sibi.
Quin et prima hrevis legiiur ap:id Alcuinum de Vit.
Silius Ilalic. x, 57,
S. Willebmrdi, lom. If, Thes. Canis. ubi vide Bas- :

Ausit certare Tonanti.

nage in praefal. ln media corripienda accenium te-
Sbi Drakenb. el Voss. Art.gramm. vu, 37; Vechner. spexisse h"S poetas pulai N;insius a Nonni Paraphr., i

Hellen. lib. i, parl, n, cap. 25; Bullius Silv. critic., p. 57; et Falster. Supplem. L. L., p. -'i qwnl i
:

p. 54. rnihi nondum liquet. —

Quod de Aldo scribii Fab' i-
265. Mentis] Pulmanni Schcdre ct Anlverp., Ma- cius, apparei cx ipsius ed tione, in qua, ui ct Rasil.
tris : male; inslituit «nim comparation.em inter Jaco- cst idolaque. Miror tanien Fabricium banc Aldo aliis-
bum claudum, animo hebe.i et claudo, qusc
et .ludaeos (|ue mutationem ohjecisse, cum ipse nimium sibi in
loculio est apud auctorem de Kep. ordinand. ep. 1, similibus indulseril, inque aiiems operibus ingenin-
cap. 7, § 2. sus luerit, ui scribit Joan. Alb. Fabricins Bibl. Lat.
266. Ctaudus] Canlabr., edd. Aldin., Basil., Torn. 1, lom. III. p. 709, Qua de re lalitis dixi iu pr.clat. ad
cloAus, aique ila demceps passim. Isidor. Orig. xvn 5, Sedulium.
veteres clodum pro claudo dicebunt. Vide snpra 270. Speciosam] Conler Alberti Ob:erv. ad N. T.
vs. 17. D p. 225.
267. Fluii] Ut animum viiiis magis maculave- 272. 0'"' suiit] Iloc dedi ex Cantabr., Univers.,
rint, quam luxuriosas corporis delicias sint secuti. eild. AMin., Basil. C;ctera', nam sunt.
Fluerc animo vitiis, prascnim luxuria, corruplo tri- 275. Isaias] Aliis poelis E&eias, ant Esains. Vide
buiuir. Vide Douza Prsecid. ad Tibull., cap. 7 Dra- ; lleins. ad Prudent. Add.,p. 158. Respicil autem veiha
kenb. ad Livium vu, 29, 5. Luca: Act. apost. m, § 24, ubi x«i per ihmper rccte
267. Spatiisqwj] Intellige iter Israelitarum per de- verlit Alberti Observ. ad N. T. p. 462, Siaiim uno
sertum. Spatium namque locum noiat per quem ore est in Scbedis Pulmanni et Amverp. sed al- ;

tiansimus. Vide Mencben. Obs. L. L„ p. 926. tera lectio Luca: accoinmodatior.

269. Idola] EtS&Aov, media correpta semper apud 2i6. Obscuris] Voss. 2, a prima manu, obscnri
ccclesiasticos' fortasse indulgenles consuetudini vul- ipse conjecj, obscuro, ut ad ore refernlur, Cl. Was-
gi, nc in lemplis discrepanscs>et erodilorum, et mul- senbergius vulgattim inleipretalur, quod propbeta-
tiludinis concentus. Aldus, Nebrissensis, Clicluo- riim dicta, blitn obscura, Cbrislus manifesiavit. ad-
veus, Upimpbclingus, Sichardus loca inierdiim mu- venlu suo. —
De significaiione cancre pro praedicere,
laverunt ita, ut mutari possunt, sed conira fldem vide ad Sedtil. n, 55. Isidorus Orig. vu, 8, (jtiicl in
vetustae lectionis. Prudant. Psychom. (uluris fttctis diclisque suis prcecinuissent. 'la recle Gro-
Quosque viros non ira Ircmens, non idola beHo iiinganus, non prcenuntiassent,
Codece compuleraiit. 277» Et pc :
t;\ Ueesl iiic versus in Aldin. et lia»»'U
121 DE ACTIBUS APOSTOLO.iLU LIB. I. 122
Non peram gcsiarc sibi pccdonn snlutis, :
A Infectum supplavil opus : Bolidutnquc decorem
Non fragiles secieria opes, quas apexnere debet r>ou gQ Para reparat, quaun jussa novnnt, h c mem-
Cinn Domino, qui di\es eril. Post limina lempli fbra icdcmptor
Porlicus liunc Salonionis liabet, qui jure voca- Saticia resiiluii, hic niorliia surgere cetUl.

|tnr g3 Lcrt aoimus patrare nefas, sanctisque vc-

2'jO P.icili;ns; regnauLe fida quis semper in orbe |rendis
Paciiims, nisi Cliiistus, eiil? ILc prolegil 0111- Sicrilegas iud rre iicces. semper iniqui

[nein Dona vuknl, ct bella inovenl ; sed ccepla iclin-

Qui, Peiro iluclore, plaeel, quo pnvsule suigit. [qiiuiil,

Agmine jam niveo, per millia quinque viro- 0") Ne violent, quos turba fovel, quibtis, iitdice

|ruiii ,
[claudo,
Eeckaia bal apex ; arcere Inborat Testiseral nicriti, cumque boc sua corda leva-
295 iiuue Judca eoll, cujns ilc iniineie II ixit, [bairt.

Quod virius operata ded;i , ted iinqucie Chri- Nain non parva dedit populo miracula gressus,
[stiim Quein mdis alque senex nullis jam legibus ajvi
Petti nescil amor : Non bunc reticebimus , in- I> Vernula sumpsil buuii, cum quo stupel ipsa mo-
fquit, [veri,
Quo remeal pr» tante salus, qui jure ereanlis 510 Qua? jacuit nalura din, firmataque nupcr

not.i:.
286. JYen] Voss. 2, Antverp., Fabric, Bibl. Ltigd ,
Restiluh] Aldin., Basil., hjncversum igno-
">0I.
nec. rani. Prodiiciiur auicin bic syllaba »nte aspiraii >.
289. Portiru»] Qu:e buc spectanl, late expo-iit nein, licel Aniverp., Tornas. 1, i.| eviiaverinl repor
Zeibichios in Miseell. Lips. , vol. 111, p. 57G. S a-— reiulo <jiii mortua. Nil opus csse patebit ex notalis ad
liin regnan e fide, disiinciione dejela, ad pucificus re- Sciliiliiiin i, I .

lcriur in Aldin., Basil. 301. CedilJ Ita cx codd. ct Tornnps. 1 rcsti ui.
Qtttsl Voss. 2 a prima manu, edd. Aldin.,
. Coriius in margine recle exposi.it |>er conccdit, per-
BasiL, qni. Neque id displic-l, cmri i" interrogatione mi'lit. Vide ad epist. ad Florian., vs. ult. In eJi-
iti poni docuenl Dnker. ad Flor. i. 1«, 2t) ; Drakenb. tis e.-t fecit, sed illtid cst cx glossa, ut apparei ex
ad Livium v, 40 7; et lacile s ex seqnenli voce addi Vn>s. 2, ul.i scltoliasies id superius apposnerat. Licel
poluit, quu periinenl qutedam ascripta ad vs. 5-24 : n qiie ab hac locuiione aljenus >il Arauir, ut fccit
aiqne iiinc Sivpius loca siint emaculanda, qn;v, sylla- fervescere, vs. L"»b; ferit habere, vs. 577; facis deb re,
bis littcrisve vicinis nppnsilis, mnxime snnt corrupla. vs, il)">; facit ire, vs. 522; fqcit esse, vs. 02i ei 727;
In memoriam revoi o milti vexatnm Victoris locum ile fecit procedere, vs.
('•±' <
. Aade Cinfnn. ad Ovid. Iler
Coesar. ca >. '.,
jj!0 Namque ubi mentem
: mvat rint roid. xvn, I7i; Wopkens. ad Sedul. iv, 90. Sic
vilia, nrquaquim recundiw exlerni» societqte kunia-
v 7ro/.yi7-/.t Luc;e Eyapg. v, § 34
wo-rsvetv, Ad rem —
tiius datur peccandt consuetudo. Pnrter ciinjecl ras pertinet Arnobius Advers. gent. i, p, 50 Impcria :

in notis memoratas addantur illa> Kloizii Miscell. ille uno exturbavil a corporibus daununas, ei exunim r-
criiic, p. 38, ei Joati. Cannegieleii Disquis. de mnis, tis suos restituii sensus; sub enrum tortanles et illis<i

p. 5-1. Divideuda puto qiue coaluermit, atque iia casibus, j issione non m reddi-
alia, sanilati ei conslanl
iiniiiniainla nrquaquain verecundia erterni» tatialur,
: derunt : tibi illud inlerpreiibus ne-
casibus m liiini
a ei immmitu datur peccandi consuetudo. gotii fccit. Probo conjeciuram viri ib.cii ad margioeiu
- 1. Prasvle] Opc, a xilio ipsius. Vnle Wopkens. e lilionis ine;e, cassibus ; cranl eniin il cinonuin vincu-f
ad Sedul. i, 60. lis velul irretiii.
SoliMumqve] Po set legi soTnumque, enm
. 303. !\'eces\ Infra, vs. 589,
neoipe qui ant a fueral, ul Ii.tc con nsi ilucel Dra-
kcnli. ;.il Liviu n v. i, 7; sed polesl lame i'elices liabilura neces.
expoui per inlegrniu, lotuiu. Sn:'apuii V rgd.
L b. n, vs. 127,
xi, 427, i. totido exponil Ceida. C»n. a.l Cireru ud .

Divers. v, 20. Isidorus mv, 1, Heg o vero fortit, d

Laxari non posse neccs.
tolida tluobus sutis acribut ftuviis vatlata. Ita
Cotliolrcdiis ; sed rcciius Groning. et velus edilio, et Lt vidclur boc numero usus, ut indicclsumma pcri-
\y
toL) lceta.
cula, et quodvis monis gcnus. Ita moret exposuit
r;iO. Qnam\ .M,l;n., L.isil., Toin. I, qun. Burinan. ad Quinctd. Dcclam. x, init.; ad Ovid. Me«
od0. rVflpa/ilJ RenovAul, et reMituunl. Vj.ie Dra- tam. xi, 5.78. Pacaius Paneg. 29, § 1, de virorum
keiib. al Siriiioi vn. lil : quo refert Virgilii locum morlibus loquor. Solinus Polyliisi., p. L incusataf
i£oi id. IV, -iOO :
mortet (Hiorum. Quani scripluram confirmai collatio
penes ine in edii. Veoeia
: 1 ." iveui, neptit in- I i

iEneara fimdan i m arees >c tecla nnvantem. famia ncnsata ;moites filiorum. Famdem vocem Snl-
picio Sevcro e si. 3, S lo, ex utroque Trajectino
Iia edi jns-ii Rnrmanous, cum I> »n. Ileinsius tela n - i'ii resliluii Vonrkius Leet. L i. i, p. 10. 9avxTou<;
vatttem exliibeerii, quml lamen iu cnd. nnn legitii' dixit Atbauasiiis Opp. tom. I, p. 67r«.Adde li.irlhium
;

id ycro ncc tlisp icel, cum lela novare pntucritadl i- A Ivers. liv, (> noias ad Valer. Flacc. vni, 5.">-2;
be«i pro prstiiiam lormam iimnulare, ul indicaveril Omle (I. ;>d Lucau. vn, 100; Drakenk ad Livium
.Enenn anin Trojana Tyriis mulasse quare ei a l.pi-l. xxxi.
t
Jove Mercurius missus, eiun moni uros quanto opere Levabaut] Expressit rivoCvtoi, quod csi in
.

condenda Cartiia^ii c et inm.nis annis negligerei id Aci. aposl. iii, ^ (i vel iZ:l-/C'>j, ibid. iv, § 21. Ili c
;

ad l.iio cr.ii deslinalnm. t Virgilius deinde ipsi J

spiisii euim vulgalus inlerpres iu Tbrenis Jenniiai
Iribuii ensem tteUalum jatpide, el Uvnam muriee Tij- iii, § \\, Leiemus corda noslra.
nt auna ct vcstimenla mulaia fuisse agnoscas. u>. Vernula] Confcr Gronov. Ubserv. iu E
"
500. //<] Aldiu., B-nil., ! .n:. I, hnic. raii. I, p.
 , ,

12:» ARATOWS
Inccssu propiio nova jam vesii»ia signal A Arva tremunl concivsa locis, tu fixior barc .

Saxa crepanl lu dura rnai.es. Jam si-i-sio

00 Q u:,; fueranl aliena sibi ; lanicu improba ,

[proles veli
f

quod gaudia Q.ia: laluere din. nudavii myslica templi.

Sa^vit adhuc, farique veta:, cla-

[maiit. 32
.,-z.> I.nx iua nos adiit, tecum nox sola reniansii.

Qniil loties, Judia, cadis? surrcciio Clirisli More sine Bne premil , cui nuuquam viia re-

51 5 Ui furio ccletur, emis, sed inania demens [sargit.

A somno documenta pctis livore caduco, Planta vetus, sociare novis et condcre librir,

Qu;e scnlis virtute gcri, vis fraude negari. Q2 Ne percas viduala cibis, sine munere quo-
[llllll
Infernum Dominus curn destrticiurus adirei,
Detnlit indesuam, spolialo funere, carnem. Arida ficus eris, nullo quia tcmpore fruclum
- ;i Victor al) arce crucis radiantia sisma ministrat. 530 Ad Clirisli vis ferrc manum , ncrne cmiere
*$\ Sol ruit in tenebras, tu peclore ni^ra re- [i|uautum

[bellas. Floruit incertcs facicns oleaster olivas,

K07M.
311. Proprio] Ita Ald., Basil., Torn. l.FavetCan- B Tota sibi oppositum fratrem quod D"lia haberet,
labr., in quo esi, propiio novo vesligia; Univers.,
Cum subcrat lerris, supero ill« in culmiue cudi,
Irnpia perpetuam timuerunt sacula noclem.
propiOYe nOVO, In Voss. 2 totus versus desideralur.
Plamit bsec sct iptiirn i» primis, oh sequeniia., Qf.cs HosCeilariusaScdulio profeclos negat; et priores diio
fuerant aliena sibi, tit proprium et alienv.m opponan-
clarissime sunl ab aliena manu; h.eret senieniia, et
iur. Csfcterae edd. properata novo vesligia, quod bac siylusest Sedilio indignus. Ubimum vero Sedubanis
,

parte se commendai , ut iudicetur claudus celeriori inserendum arbilror, Virgilio sublectum ex Ceorg. i,
468, consoeto iliins pqetae more quare et eidem
gressu vestigia (igens, licel tum aliena paruuiper lan-
guere videatur. ascrsbit Cerda , el Freinshem. ad Curt. x,
,

U, 5. —
312. Fuerani] Cantabr., fuerint. Mox Voss. 2, lenebris.
514. Cudis] Voss. 2, vccors. 52-2.Arva\ Vide ad vs. 55. Tremcre hoc sensu pas-
315. Emis in Voss. 2 inleger locus ita distin- siin adhibetur. Vide C-rda ad Virgil. Georg. i, 475,
j

guiiur :
eo auieni terra;motu Cenlurio dicitur Chnstum Dci
Filium ognovisse, Mallh. xxvn, § 54. Non male vi-
Surreotio Christi
II t furto celetur, emis. Sed inania demens denlur opinatiqui veierum opinioni id ascribunt, ter-
A somno documenta pelis. Livore caduco r-.cmoiu pracsenliam Numinisagnoscenlinrn. Cenlurio
Qua& senlis, elc. utiiiue Romanus eral. Confer no as adSilium iv,444.
527. Snciare] Imperandi sentenlia. Locutiones de-
3i7. Vis] Ald., Bas., Torn. 1, jus, frequenli per-
sumplae suiit de arboruni insiiioue , quas illustrabil
muiatione ut infr. vs. 375. Adde
, Slewecli. ad
y-, (loKimella de Arbonh. cap. 26. Ovid. Metani. xiv,
*.U
Arnob., p. 84. Pairem meum ad Plin. Paneg. 77, 4; 650,
apnd Mariiamim Capell. i, p. 9. Cod. Vossii habet, Fissa modo corlice virgam
consilium jus ferre meum, quod jam rejeci in Mi- Iriseril, et succos alieno prrebet alumno ;

scell., p. 2U4. isidorns Orig. x, p. Wt\,undeela

qui ioeus deleudit scriplur.ini apud lsidorum Orig.
vins peritis capiie diminutus clici ur. Sctibe e.x Gro-
xvn, 6 Insitio dicilur, cum (isso trunco surculus fe-
:

ning. cod. juris peritis. Emendandus superest Cicero

cundai arbor.s stertii inserilur ; uiii Cod. Groning.
pro Marcell. 4 Nam cum ipsius vicicriw conditione
:
exhiUet, inciso trunco. Pusteaora apnd Isidorum lu-
jure omncs vicii occidissemns , clmentim tuce judicio
ceai praibent Aratori , cum, iiciso corlice, libro ctiie-
conservili sumus. Ileile igitur unus iuvicius es , a quo
nce arboris gcrmen immiUitur.
eliam ipsius v clorice conditio visijue dcvicta est. Priora
528. Yidualu] Privata, Sedulius iv, 50,
vei ba jiibent ul scribatur, condilio jusque vel ei jus, ,

cod. emiii Leidensis, cujus collalio penes me, et vis Confestim viduala suis liculnea succis.
habet neque obstat quod jus requirat devictum;
:

Ila Gra?cis opyocws et o/syoewt^etv. Yide Martinum V:>r.

consiructionem enim hanc defendit saiis Drakenb.ad
Lect. i, 26; viruin doct. in Observ. Miscell. vol. VUI,
Livium ix, 55, 5, el xxvi, 54, 12"; Burman. ad Lu-
can. i, 176. p. 196.
3i8. Cibis] Cnnt:.br., sucis. Repngnat quantiia
320. Cruci^] Ad signa refer. Chrisiianis namque, ,

licel scripima s t recta, ul dneni ad Sedui. i, 36 ;

Chrisli mililibus, tribuitur vexillum cui crucis insi-
et Heinius Observ. in Tibuil. iv, 2, 16; el in ii s--
gno. Sediiiius i, 321 :
tionc eamdem adhibeat O.idius Meiam. xiv, 6.^0.
Kn signo sacrala crucis vexilla coruscant. n
™ Columell. de Arhorib. 26, in line, ne quid sit quo
Mililes enim in vexillis aul scutis priores nominis pcssii succus evocari. Scriplura Caniabr. esi ex^lnssa,
babebant in-cripias, veluti a
lilteras in sculis Lace- veltiti ajiu I Varron. de II. St. i, 25, 2 oiiiu legeha- ;

(bemoiiiorum Ii in Peloponuensium
, , iia a XptoxSt lur, qua: sr.ci snnt majoris. Jain rectius emendaluin
liibuitur Chrisiianoruni vexillo X siv;« noia crucis. cibi, qoam vocem dealimento arborum ei planiarum
Eleganter hoc observavii Cerda ad Virgil. /Enci !. adliibeii docet Uisinus. Adde Lexicou Ruslicum
11,51)6. Ducum namque nominra vexillis etiam inscri- vei bo Pai uliim.
pta, ul probat Harenbergius in Dibl. Histor. Theol. 529. l}uia] Dulmanni Sched.c et Anlverp. quoqne.
class. viii, fasc. 5, p. 596. De crucis cullu apud Tnrmcs. 1 , ciua\ lu voce tempore respicil ad z«t/,6j
Christianos varia habet Elmenii. a ftlinuc. Fei., 1
(tvxuv, in Evang. M.nci xi § 15, ubi lamen lleinsius
p. 76. mavuil legi, ou y&p «v xeupbs avxw , probanlc Colo-
321. Sol] Sedulius v, 234, mesio Observ. saer., p. 15. Novarn exposilionem de-
dil Abreschius Leciion. Aristasi. lib. i, p. 16.
Sol Diibe coruscos 551. Insertus] Virgilium, aticsque secutus inascu-
Abscondens radios, leiro velatns amictu,
Iiniim adhibet. Nonnulli genns fcininiuum putant Ci-
Didiiuit, tristemque infecil luclibns orbein.
ceroni placuisse, iu Verr. ni 23 sed dubia ilbc , ;

lii quibusdam edd. illichi trcs vc.sus adduntur : scriptio, ci quodam cdidii Grsevius. Vide ct Vossium
12:: DE ACTIBUS APOSTOLOiU M LIU. f. 12

Pien.iquo per gcnies dc «pinis pullulat uva. A 340 ££ Antc vides, rerumqiic crcas per nomin»
93 Imminet exliaustis radleibus ira securis, foi nias.

li >:h:< isa ms, ni jam transllia viroscas. Ctim fierent, vox semcu erai. nec ili mlii orius
37>5 Postqoaoi mira salus.in eorpore nsta vetu&to, Imperium natnra seqneas; nossoirims nris

INscipulia audiia liqust, genlisque superhse liera cnrv-.vit, aols sesoii, aequnra fudit,

movere minas, celcbiant his vncibus Matcriemque operit sola esi largita voluntas.
[hymimin o'i!i £j5 N« defonne jugtim similis porlarel imago,
Tu, qui ciinft:i,r>e!is, propriis animata hguris, Tegoime servili lutuit rcgnaior Olympi,
Arulici scrreone f^cis, quique edita oeroens Li sua gentiles implerent cocpia lurores.

NOT.-E.

de Analog. i, l~>. —
Expressit Aralor locnni Panli KTierivunorcTay^cvqv dixit Athanas. Opp. iom. I,
ad Koman. n, $ 17 ; JyxtYrptgit», quoil illic est, >- <
v
p. »76.
3i2. Sptr. rut] Ex psaiino xxxm, G. Convenil Se-
r

riem modo adhibet Alhanasius Opp. lom. I, p. 551.

'KvOuvat sensu niciiphoi ico dixii Tbeogn. Seuteni. dulius 11, 211,
»30.
r>.">-2. Per gentes] Rcspicit Evangelium geniibusan- Maxima summi
Curvavil cpii uicmbra poli.
nuntiainm, tt propter coniiiiuaciani a Jud.-cis trans-
laium. Casleroquin conjeceram, per saites, ut in B
Met phor* de spinis pergeret. ha Seduiius 1H, 249,
3ii. Operis] Cnniabr., opcri. Non displicet. Vide
Drakeub. ad Liviuin xxi, bo, 2, scd dillicile esi af-
Gentisque io sentibus ortam Drmare quid poeia scripserii, cuni uterque casus ita
Co;npuliL Uebrsi de gramine «escier agri.
adhibeatur. Duker. ad Flor. 11. 6, 18. Paier mcus ad
Sic apud Uinucium Fel. Ociav. 51. De vestrii i i ti- Plin. |«aueg. 54, 1 ; iilque propter litteram seqnen-
bus, subsliluebat Vonckius Lectioo. Lai. i, p. 5'. teui » rn iucertius, cum vel adhserere potueril priori
Id. bic luibaii.qii.i' pergentes una voi-e voci, vel ab ra lem absorberi. Vide ad Seduliiun 11,
praeferunt. Polius id resiiiiieiirium Ahlielmo Lauil. 214, ei v, 153; ita apud Virgilium ^Eneid. 1, 174. l.i
\ :., p. 728, tom. 1 Tkes. Canisii: Clermontii codice paler meus invenit
cipiunt pariter pergeoli tramite Chrisu.
Ac primum silicis scinlillam excudit Acbales.
Ilanik. iilic, per gentes ; sed jungantur du;e voces,
et senlentia eril icilis. I
Ediinr ritici : vide Heinsium. In collatione codicis
Exhauslis
. Aridis. Exhauslum animal pro
|
penesmeapud Solinuin 1'olyli., p. 5, est, enitenti»
macilento dixu Vegp.iius Art. Veter., iii, I, § II.
spiritum retmere, non enitenti. In Marliali vin, epigr.
ISisi tamen qnis exutjis iegenriuni pulel, quae Uuo
21, cod. egregius Thoani exlnbet .

eonfundi patebii ex r.oiis »d Phaedr. i, fab. G, vs. 7:

id e>t exureudis, ul apud Seduliiim i^, 52, Jam, Cxs.ir, vcl nocte vcnis, tenet astra, licebit.
Oiiinis euim, quicnnque Deo nil fert le aulril,
Ceu sterilis tiuncus, lignis gequabiiur us is. q llnde non ineleganter docia manus effingebat, ;eni,
Qund Wopkensius exponitigni Apud Isidor. Orig. xvi, 14, in Grouin-
stcnt as:ra.
deslinaiis ; iia enim
f.':;ii<> eat, mormori siniilis non mmtnoris licelea-
el
in tus exemitia lempus luluruin signilicare docei
;

Toorda Interpr. c. "2.

in
dem litiera non se<|iiatur, lamen et similibus
in

.. Succisa] 0:i Di alir.. surcissa. Forle scribcre vo-

;ei|iic dnbia poierit e**e scriplio. D buiiu in hisco
luit tubscissa librarius, scd eam voccm lcxica igno-
tollant auctoritate sua meliores codd. S c apud Sul-

rant. Excidere hac in re adhibel vulgaius inierpres

picium Sev. Vii. Martin. II, §1, ex duobus Tra-
Evang. Matlhxi m. § 10, quod arborilnis proprium jeci., 1111I1111, proximus monaslerio lonts, n mo- m
uoiavii pater meus »d Victor. illuslr., 31, (>.
naslerii, quod ediiur apud ex Isidori m Oiig. ix, 2 ;

isa bic saiis tuelur Golumella de R. K. xi, 2,

Groniug. eiauliqua proxhna mari l<><u occupa-
edit.,

ii-
ivr£,;ipud eiimdem \, p. 1072, ex iisdem pr.i lcro,
5
i/iids cni eminentia vi lempestatis adimunlur imu
534, Translala] Simili sentenlia lioc verbum sdhi- ,

cujus; lib. xi. c:ip. 2, cx Gruning., libidmi frangit

bel Columella ui, 5, § 2, ei Kuetius Conso Pliilos. .

iii,pros. 1 1.
impettts, non libidinis ; lib. xm, cap. 21, Exordium
Argivat gentis primus dedit. Groning. Forte tamen Ita
^
355. lu\ lloc rcsiidii ex Canlabr., Yoss. 2, cdd.
genti illic pra-siei, quod et habei anliqua <'iiiiio, lib.
Fabricii, ei Antverp. Ceterae, de.
xv, 7. Groiring., el c<l. V.-t., quvd domui lucem mini-
Ilis\ Pulmaniii Schedae, bis.
Z>~>~.
sirnt, ii"ii tlinniis. Apu<l Cicironcin <le t)ial<ir. 11, 23,
338. Deus\ Pntot ;icci|ii, more Auico, de qno
cod. Trajeclinus habet soroiis (itium [nisse I)em;>-
Bosinsad Luc:e Evang. xvui, 5 13. Adde Gregnrium :

tthenis. Kdiiur, Demostheni. Adde similia apud Kuhu-

deDialect., i>. 47; deLaiinis Burnian. :,<l Ovid. II -
roid. xvn, 100, et Burman. Secundmn ad Citalect.
D kvni un, V. C. ad Rutil. Ltipuin 11, \>. 83. Kx litlera
vs.
pracedeuli iia dulriuin cst Terlullianus scripscrit <le
Ili,74, 2. Pejoris nnlae scr>ptoribns e-i, D,?.
Vide Vossiuui de Aualog. u, 5. Aut referri poiest Paiii 11I. i Lapida\jir Stephanus, et venum hosiibut
I :

tuis pi> tult; an \c<>, ted veniam, quod in cod. in-

ad illam formnm de qua dixi ;id vs. 154.
vrni prius tauien videtur prxfercnduin ex iis <iu.e
i
. Arl
Vq>s. 2, manii <cc., anificis: male.
fici] :i
;

nlium l'r<>!. 1 Observ. Miscell., vol. V,

ad epist. ad Florianum dicta. Plura cumulari pus-
!'._!", ei itasolel Araior, 111 inferius osiendam.
scni, sed wi.ni-j Siym. —
Caeterum muicrianuiue Voss.
2, Bild. I.ugri.
ex Oantabr., edd. Basil.,
'I 'iii. I; reliquae, creani. Per cmnin, Voss. 2. sed— 545. /'.'i«;')]

homo, ad nnnginem Dei

Glossa in V..s-. 2, Nelurpe peecatum
faclus, li.iber t.
deindealia manus emendavit. Conveuiunt hajc Sc-
rorrs] VosS. 2, a uiano Becilllds, (ttroris.
iluiii 111, 21,
Acccpit librarillS ccrplti furorii pro liinbun.li», <lt:
More qni cnncta priusqoam ur.n, videndo
I).'i,
quo loquendi niore dictuui ad vs. i. Expresnl ita
i neteriluui ceruit, quidqoid vull cssu futurum.
i<ypva*uv, <| iihI Liicis adlubet Acl. cap. iv, ^ -i.*i. |.l
5!^!. Imprrium] Sedulius 1, 224, e<|uisi iribuii Tlioiuas Magisierei Aiiunonius; ut r-
Omne simm famululur ojius, sequiiurque jiibcnlii (jm: in fpifturtsaOat unde ad quemvia moium pcrti-
:

erium, quo uuqui tra! it senii mu nuiu. uet, ei i" r .-' !'• Uctuchiu exjiouilur.
.
 , ,

I 7 ARATORIS m
Quis dolus IlcroJis, cnm trKtia bclla movcret A 97 1'crlua dona coli, segiiisqne, iK,vi!ibu< nsa,
Infantum mamlata neci?quos ubere raptoa Colligat isia mtnus, ie fruclilicame, maniplog,
5!i0 Vulnera suscipiunt parvis crrnniia mcmbiis !)>• quibtts ip§0 lui componai liorrea cu:li

Vix babitura locuin, saevoquo jubenle tyranno, Trilioeamque lidem, lulio pereunie, coroues.
Nasei poena fuit, cujus lulit impelus atviiiii, 570 Qua sancti fulseic pedet, cooeurrere visa est

Qucm ncscivit agi, qui perdidll. nova morlis Pondere lerragravi, moxquealmui Spirilu- ilhs

9Q Gondiiio! solovitampro line subire, SpJenduil, el linguis facundia crevii obortis.

555 Et, ciiiii prinia dies alque ullima sit siniul una, Auditae valuere preces : liumana propago
Posse magis quam scire mori. Quisluminesicco, 88 Mau riesicrienasuuiiis, limitmque parcntem

Aut geniitu cessante queat memorare Pilaii, 375 (Noiiiine prodil lioino : vis llexit ct impulil arva
Quod dencnt elementa, nelas? quojudice, Chri- Vocis apostolicae, quae de lelliire creatos
[sius Fecil liabere Qdem : sed quid rjnagis exsilt unuc
Subdere pro mundi voluit sn.i membra periclis, Conculilurque locus? cecinii Scripluradecoro«
560 Ut camale malum caro solveret, el fcrus boslis, 1'accm fetrc pcdes; boriim sub grcssiini-, ergo
Cujus ab iugenio fluxcriml icla veneni, 380 Latta movciur bumus, quibus csi sermonc Wa-
Perderet antiqui lacrymosa piacula bclli, B n-i

Maleria snperante pari, ne criminisultra Pax commissa pii, quae, deportala per illng,

Persobolem prodirel onus : damnalio jusli Exiit in cunclas veloci munere lerras.

3C5 Libertas est facta reis : da semina verbi f]cce tot egregiis urmm cor esse catervis

NOT.E.
548. Mov/ret\ Aliae, moveres. lum pergit in metapliora; segnis cniin dicilur dc a;.'io
352. Cujus iidit} VosSi 2, a rccentiori, cui mami infecundo. Carduum segnem perinutiiem, infcun-
abtliilil. I uit illud bauddubie glossae loco. duro, exponit Serv. ad Yirgiliuin Georg. i, 151; et
555. Queni] Ita reposui, jiibenlibus id cod l.omni- tcrras segnes, n, 57. Simili modo librani corruperunt
bus, et cdd. Antv. et BasiL lleliquae, qnod. Codi- Aurelium V.cior. Epit. c. 12, § 6, signisque ridicule;
cum consensus pracvalet; iuest lamen aliquid dunni', ubijain ricle edilur, segnisque. — AbNostri verbis
uisi referas ad syntbeseos spcciem, de (pia Coriuis non longo abit Seiiulius i, 549,
ad Sallust. v, 8. Videiur Aralor aliam vocem menie Lacryrnasque serendo
oinplexus, ad quam proimmen referalur. In Can-
» Gaudia longa nietam. Nam qui (ieHemus in Adam
labr. ascriplum erat: Ideo dixil quein, qmaapud Gne- Semina miuentes, mox exsullabimus omries,
ros maaculini est, et in ytun neutratcunt apnd nos. Portantes nostros, Chrsto vt;iiieiiie, maniplos.
Qi>.i wium,
alatem islius vilce Lineneril, ille
id est, 570. Qua sancli] Ald., Basil., q:<ata taucli. Pio —
uctuni vitalem, id est, peccatum agnoscil. Sed isti p r- fulsere contra quaiitiiatem Voss. 2 slelere , ascripia
(tiderunt cevum, anlcquam scirent peccare; antequum glossa, fulsere.
scirenl ei inteHigerent civere, perdiderunl vitam. 570. Concurrere] Quid b c sibi vclit ignoro. Airiiur
356. Posse\ Vide Witimf. Specim. Guntber., p. 77. de lerraemotu ; Liicae est-roTto; iaoCk&vBn- Similever-'
550. Quis] Virgilius /En. n, 0: bum requiri videtur ; liinc staliin, Exilil unus Loncu-
tilurque lucus. Legendum arbitror, consurgere, ijuod
Quis talia fando
verbo aousxtstv optime convenit, cuiu et de inotu
Myrmidonum, Dolopumve, aut diri ouiles [Jlyssei
Temperet a lacrymis ? un laruni adbibeatur. Virgil. /Eneid. vu, 550,

El vs. 561,
Inde imo consurgit ad aethera fundo.
Alque ita (luctuare de terraemotu aputl Senecam Naf.
Quis funera fanao
Qiuvsl. vi, 1. Quam facile autem librarii bee duo
Explicet, aut possit lacrymis oequare labojres ?
verba permuiaverinl, patebit ex fiurmannoad Lucau.
IJbi similia dedilCerda. 579.
.

557. Pilaii] Priori correpta. Sic infr. n, lui, 572. Obortis\ Cantabr. et BasiL, ab orlis. Aldin.,
Petit liunc a jure Pilati. Turn. 1, una voee, abortis.
Dom. 57i. Parentem] Voss. 2. parentum. Vide supra vs.
Jncerlus auclor de Passion. vs. 51,
16. Isidorus xi, 1, creavit Deus hominem de timo terice.
El caeci infanda Pilali. Illic Gronin™., de humo.
Contra producit Sedulius v, 116 el 157. 575. Vis] Pulmaniii Scbedr; et Antverp.,yits. Vide
3&9. Periclis\ Cl. Wassenbergius conjicit, piuclis, siqir. 517. —
Pro (lexit cod. Cantabr., a inanu sc-
ut vs. 188, Funesla piacula genlis. (iinda, fiuxil.
."60. El ferus] Toruaes. I, efferus. t\ 577. Magis] Ald., Ha-il., Torn. 1, $ed quid magis?
563. Vllra] Absolute pro uhra iil spatium. Vide exsitit, etc. iuterpunclione vitiosa. Sentenlia est : :

Duker. ad Flor. prooam., § 1. Sedulius n, 12,
Cernere nongentos, ulira, felicitor annos.
565. Oamnatio] Cortius margini ascripserit Vale-
sium ad Eusebiuui llilor. eceles. vin, 10, p. ioG.
56'). /)a] Voss. 2, das ; sequens liltera adbacsil.
Con'er prseterea superius, vs. 118.
366. Segnisque] iloc dedi cx Cantabr.; ncque dis-
Quare poiius unus ille locus exsilii? cujus rei nt"x
rationem adjicii. Magis pro potius adliiberi palet ex
notaiis ad Sedulii prblog., vs. 7.
578. Cecinit] h\ Canlabr. a inanii secunda legilur,
Conculiturque locus, stupeas, couquire Iatentem.
Sed illa non siint Aratoris. Hes; exii valiciniuoi N.i-
buini cap. i § 15. Iia opinab ilur Was'enbergius , ,

scntire suspicor Voss; 2, in qno est senesqnr, po.-iia v. c. Addi t't potest illinl Isaiae c. i.n, § 7.
supra n irola liller.e r/. In reliquis omuibus esl siguisque ,
581. / ;i'| Voss. 2, Ald., Bas., Torri. 1, pjis. Sed
.

vovalibus. Qii;e. illn sinl,non exputo. Per manum Cbrisio pietas passim bi> scriptonbus tribuiiur. I:a
segnem indical homiiies peccalis deditos, inque vern sator jiius dicHur apud Scdul. n, 20, eaindemqiie
l
laie colenda in recundis;
i qui tamen uberrimos vuceni non inimerilo reslitui illic lil». ui, vs. II.
pietalis fructus ferenl, rescisso viliomm lolio.el 533. Cor| Cor syllaba apud Lalinos ainbigua csi
u:lul feeae e id euim per nova'in iuiclligil, "f " u* modo brevi, modo produclo accentu fctiinniis poeli
«' I
1
I«9 I E ACTll is APOSTOLORUM I.IH. I. .

QQ llicipit, :u<|ue aiiiiiiam populus nnncist it nr A 395 Ambitiosc, cupis, parvotpic in tettpore liti-

iniiun. [qiiis,

5S:> Q.iis dubiiare queat mysicria dogmalis, 111111:11 Quod scmpcr vis csse iuuni. Sic spargere rura,

Personas ties esse DeumT cum inillia vulgi Nolle carere fuil ; quid enim Buhslantia prodesi,

Conveniaiit sub uiciiie pari , numerique fre- Qua Bervata pe it? quam Biderisorce loeaiam
[queniis Coromodius, qui cedii , habel. Pete, crtidhor,

Sinl aninii vclut iinus honio; quae Inrba perenncro [iiiilc,

Poruwra cruccm Dominumque secuta 10 Usnrss majoria em, gazasque reconde

100 ,
1
0| ,

[uiielem Quo nequeanl adversa pati ; non dcierit ullus

390 Sprevil agros, habilura polns : brcc neinpc 1

1- 101 Perpt tnnsilii casus opcs; sine iinetcnebi-,

[cultas Quoil Dominum debei c facis. Nunc aspice partes,

Fortior cst, de paite magia conquirere totum ,

Leelordncte, pi..s, el iccum mente sagoci
A ttjue cadiicoruni pen-aie nianenlia causis, H)."'> Yolve, (juid csse pules, ititili tpjocl pompa nie-

El quxsluin per dainna setjui. Non ,

prodigc [lalli

[rerum Poniltir anlc pedes, sacris nm deliila dexlris;

Vendilor, isla f.icis, sed qui ttta jura tencre, Destitui debere pribant, quod langere vilanl,

NOT/L.
pnsiia, quod eum nestirct librarius, hialum in Lu- B 0S8. Qmr\ Pulmanni Scbed. cl Anlvcrp.. quam.
cilii vcisu lib. x\ Salyr. mlinisil :
— Supi riori versu Torn. 1, numenque frequentis.
590. Habitura Posscssura, ut Gra>ris zyji*. Munc-
El sic isii omnia ficta
signis cor iuesse ahenis. kcr. ad Fulgenl., p. (»0-4 ; Elsner. ad Li.cani c. xviii,
Vcra puUol, credunt
§24.
Nmi opus ttllo labore, si rescnbas,
391. Partc] Rasil., Torn. 1, patre. Vide vs. 5G.
Siijnis cur esse in ahenla. ~y>~2. Caducortim] Lactanlius Divtn. Insiit. 111, 12,
Prodtixiinmcm hancvocetii Ovidius epistola Sappbus, Virtus diviliai et epes ideo contemnit, quia fragiks
sunt.
Holle nieiim leribuscor est penelrabile telis.
59-2. Pensare] Velleius 11, 115, 1, qutnn damno
Corripuit Ausonius :
nnnsaiprnsarei mifilis. BoeliusConsol. IMi los. 1, proya
H.c nbi co scriptum est, legerfl cor, si cor haheret. 5, non eequa meritis praimia pensari : ubi, nu»d in
Pocla vctus de Bcllerophoiitc, ut pnlo, ms. rcddi invciiil recte iiilcrprcli trihuil Wassetis ,

bominum vestigia vitans. hidice in Saflnsi. v rlio Pensantur. Adde Barlliiam

l[>se suuni cor cdens,
Advers. w, 17; Yonck. Specim. criiic., p. Hi.
B.vrtuihs, Advcrs. ltb. < loco xxmi cap. 5. ln )vi.
11
c Ma unla ,
.
)(;|
.

: , tcrna exposuii BarlhitiS ad Sia-

r,< le
xv, 79, emendaiiores edd. habeni levibusque.
Vide lleinsium. Sane cur producilur hic conlra mo
tim);
qiia-
|V s |j v
memoralnr
2 f
3. res pj cjl enim -„ ac tv {JKVOVVUV
n Ei istola ad Hebrx i's cap. x, § 54.
| ^m ,

rein nriorum poeiarum. Confer Vossium de Au. . Jitra] Ita onines. Suspicor Aialorrm scri
gramm. 11, 50. Cnnstanter lamen hie codd. servant
psisse Inde superius vs. lMQ,sprevil agros;mox
ruiti.
qtind edidi. At vcro l.art ius ad Claud. in P»iilin. t,
vs. spargere rura ; simililur rurii pr« jufis
5!)o
105 H
Adve.s. x\x, 20, citat, cnr inessc catenis.
,

einciul.itiini a. ud Aurei. \ ictor. Csesar. 5!), 2G aiqne ;

Utrum id x coujeclura lactuin sit iguoro in edit.o-

1

h;ec. coufuaa luisse paiet e\ Tibullo i, 1, 49; Lucano

nibiis quas vidi iion legilur; nec lainen displicerei si
ix, -2 49.
f-odd. addicereul.
4ol. Quo\ Fabrxius, Antverp., Bibl. Lugd., quce.
Incipit] Barthius ad Claudian. ln Rulin. 1,
Ferc eodeni modo Sedulius tv, 19
.

iUo, et hunc versum aliler roferl: 1

Nain proprias benc traclai opes, coaloque recoadi

Ceruilis, ulque animain |>o; ulus nanciscitur unani.
Tliesnuros vuh ille buos, ubi quidquid habclur
1 de id liabuerit defiuire, neqoeo; neque enim in r .011
mordax a?mgo vorat, non liuea suluat.
ciidd. aiit.cdiiis simile al.quid reperi. Rem rps&m — 4
,

!Son\ Canlabr., ncc.

I .

tli' una mente 111 ;.l iribus, certo amicilix ei coRseit-

Ut3. Quod ] Cantabr., Fabiicius, Anivcrp., BihL
sus iudire, locis pluriluis, qwse laroeu parum iiige-
Lugd., quoe.
uue aiis sublegii , etposuit Ouzel. ad Minac. Fd.
404. Sagaci] Gunlheriim lnec expressisse Ligurin.
Octav., p. 5. Adde nuias ad Sallusl. Caiil. i(>, ad
11, Wl, in>'iiet Wiihof. Specim. Gnuiher., p, 45.
Siliuiu llalic. i\. 40ti; Klnicnli. ad Minuc. Fel., |). i.
9 405. Volve] Vfo6s. 2 , Volve. Quid ; neque id in-
Manieriittns Paneg. Maxim^ c. llemp. enim una 1 1 :

coitgruuin.
menle regilis, ueque 11 bis lanta iocorum dtiiersilat
i:)>. Quod] Pulmanni Schedx, Anivern., quoq e;
obest, qnominus etiam, velut invietis dexteris, gnlierne-
Ablin. Ba-iL. Torn. I, quia. Si codd. addic.creni ,
tis. Legendum poiius, jimctis dex cris id alii jaro
non rejecerilh. Vide ad vs. 85. Pompi melalli LuOS
;

videruni , el probal Spanhem. ad Jnlian. Oral. 1

Actib. apost. iv, ^ 37, xpvp* dicilur. Iia eni u vox
p. .')9. b irmat Mamerliuus Ge.nelhliac. Maxim., e. 11,
:i, singulari nuinero, uouiiunq laiu pro facultalibus
Vides Dwcleli uum ? Moximiun m vnies ! ambo
1

vji :

et pecunin adliibelur, licei rrequentius xf-^uava oc-

suut , pariler sunt; quam juuctim tedetit : nbi in
curral iia per pretium, peeuntam inde redacLam lo-
:

quibusdaiii edd. eiiam eal iiuuii sedcnt. Confer

cnm Lu<a: exposuil virclai ss. Observ. MiscelL, m
Schwarzium.
v.d. \, 1. '>'- lunihiis liunc osum irihdil Pollux.
•

l'o uiut] V de sii r. a I vs I

.">.
">
de Ko-niuin ad Greg»»r. de Dial., p. 7!). Lon'ci etiam
\strria\ Canlabr., per
muslica. Plncnit il
|oc Jibseruit elegauiiasiaius Piersoroti ad Moerid.,
(|iiideiii in Miscell., p. o, reeeplum serva e-
I 1
m (

p. '.II.
riin. ('. cero in Verr. 2. 12, quod causa prorsus, quod
406. Non debita] Fabriciui ciim qu biisdam nliis
ttari possel, niliil liubebal. Ov.d.UB, Trist. H, 331,
c.lulit, r.on sacrs. Ald.u., BasiL, non tn.diui. Ani-
Forsan el hoc dubitcni. \. 1 [)., /1 11 dedita.
ubi Burmnn. 407. Desiiiui \
Ccnlcmni relinqui. Vide m i.is
. t a I

. Cnm\ Caulabr., cui, qnod ex clegauli ti: u da- Livium xxiii 10, •>. Ftusira igilur Puhuanoi Scbi
ti.i noii disnlh et. ci Au vcrp., '.e>
 :

151 ARATOKIS 139

Calcandumque doccm, quod subd mi i > A Snp, i.i;,o pcrcu i pari, quia crimine ab uno

[auruni; l:'.u Piicommuneiiefas,qu t esscelusanteperai

De quo terrenae yeniunt al peciora curae i e uum : nam ntentii a

410 Gonsimili jacj&lur liumo. Qiio Bistat, avare, Vindex illa fuit sentciilia. Denfque qoindo
Mens lua, disce, loco quod lu custodis auhuliis,
;
Auri cestat amor? qui pectota nctnper adurit,
O.uodsialionopremis,qtiodc iineret-aepiusardcs, 103 U u° capiiur moriale genus, qua pudulat

102 Cujus i" amplexua persomuia cun ta re- [oinne

[i urris, 423 De radire inalum, cujus violenlior ardet
Horrescunllractarepii.neclnncquoquegesiaut, Amb.tin, crescenie modo, simulafltque rapin s

415 Cum bona facta parant : quantuin speculanlur Addiia lucra famem. Sed, quod motala voluntas
[in illo 104 ^ 81 '*' crimen bahet, cumque eti jam rau-
Stare nefas ! cl donagcrensrontcmnituraurum ! fti'i vnti

Decidit infelis Ananias vulnere culpae , Stare decet, nec velle prius violare scquenti,
Fur censussul» fraude sui;caditiinpia conjunx, 450 Juspropriumretineremagisquamdemerefasest.
M,'\\\
408. Culcandumque] Vide ad vs. 47. B iv, 59 : Avariiiam siquidem radicem ette omnium n:a-
410. Avare] Pulmanui Schcda; el Antvr-rp., avara. lorum , el lectio diiina lestatur, quaz tali sorte pumia
Iia duo epitheta adderentur suhstantivo mm» qund ,
est,utcum multa rapial, semper egeat. Expressil idem
vitiosum csse tradil quidein Servius ad Virgil. ^Eneid. Phocylides Sentent. p. 101,
n, 592. Sed tamen, podi- praeseriitu , id non iuusi- H tpikoxpiifuuTVvn p.nrrip xocxotdto; Kitaras.
latum esse dorei S hraderus v. c. Auimadv. ad Dicilur el xrtg *a.r.lxg. Vide Khoerium ad
u/.piirlvs
c
Musaetim cap l 2; Burman. ad Lotichium v, eleg. lt, Por, hyr. Abstinent. i, § 55. Adde Barihi iihi \t\-
d<;
57, et elog. 18, 47; Boliius Silv. crilic, p. 57, ^zti- vr-rs. liv, 4; ad Claud. n Lau.l. Stilic, 112; Grang.
u.nig ulvroig «ypioi? in jEschylo, non daninassc \ide- ad Juvcnal. xiv, 175. Auri ei argenti usum. velut ina-
lnr llf nr. Stcpliautis in notisad Prometh. vincl., 154. teriam omnium scelerum, sustulit Lycurgus ie»te ,

Apud Ciceronempro Milon. 2, multi prcectara merita; Justino iii, 2, 12.

apud Boetium Consol, Piiilos. ui, melr. 8, 425. Vin/t'ntior] Pulmanni Schedae e Antv., vin-
Eheu! quse miseros tramiie devios. lenliaque. Cantahr., Ald., Torn. 1 violcniins. Sed ila
solent nonnnnqiiam adjectiva, adverbii loco posita,
Sed ex cod. et edit. vet. lego, tramite devio. Illic au-
tem ex iisdem restittieudum, Inu, heu, ul patebil ex corrumpi. Qosedam loc» elegantise suae felHier resti-
notis Burmaniii ad Lotich. n, p. 467; cl ad Virgil.
luil Boud.-iniius Variar. Lect. n, 15, n. 9. Unum addo
eclog. 2, 58. Neque dispiicet clariss. Barinanni con-
Boetium, ap-.id quem Consnl. Pbilos. i, pros. 2, ex
jectura, quam in n, pros. 2, tnlleudis
Bietii loco, cod. em-mdo, quie nisi prior abjecisses.
427. Famem\ Ald., Basil., Tornxs. 1, fame. (Jllima
duobus epitheiis, protulit ad Catalect. lom. I, p. 190.
414. Tunc] Pulmiiini Scheda: et Antverp.. te. C inlerdum producia legitur, cum vox olim quintaede-
415. Parant\ Ci. Wassenbergius emendat parat clinalionis fueril. Vide Vossium Art. frramm. n , 25.
, ,

liic famem sn tenlia ma^is postulare videlur, e codd.

ut ad aurum referatur, quod el mox donu gerens di-
consensus. Simili n >lione hoc vocabulo ulitur Pa a-
citur,
tus paueg. 25, § Crescebat in dies habendi fam> s
417. Decidit] Ita expressi ex Canlabr. cdd. Aldin ,
:
.

et parandi rabiem parla irritabant. Malim illic prasdundi

Basil., Torn. 1. Ailas, occidil. Pulmanui Schedaa et
Antv. , cecidit. Sed decidere sa;pe pro uiori occurril, rabiem ex cod. Giielpherbv ano; idemque in Voss i

el a lihrariis passim corrupium latet. Ovidio recte

restituii Burmannus x Metam. 10; el in quibusdam
inss. decideral est ibid. xiv,
418; Census] Bibl. Ludg., sensus. Vide vs. 211.
421» Conseiuus] Voss. 2, Aldin., Bas., Torn. 1,
consensum.
421. Nam] Antverp., non. Cepit hau dubie pro
nonne, utinterrogatione sentenlia inteudalur; exem-
pla dedi in Specim. Ohserv. c. 5, et e Graecis Majus
Observ. S., parl. i, p. 0.
422. Sententia] Pccna. Vide Wopkens. ad Sedul.
v, 204
Excerptis inveni. Fantem majorwn i!i.\;t Dorat. m,
oti. i6, 18. Famem doctrinw, Seduliu* n, 2iii. Vir-
tutis lamem, Noster, iufr. 568; disccndi, u, 567. Sic
80 >.
ct sitis habendi apud Boetiuni Consol. Phiios. n,
inetr. 2, qnein amorem Imbendi appcllat metr. 5.
liebus sili rabida inhiare, Saivian. deGubern. Dei tv,
I
p. 76; et lale Weitz. ad eumd., p. 22. ita siiire
pro vehementer cupere, infr. n, 5i0 et 1065. Adde
Savarou. ad. Sidon. carm. 9, 295; !!arih. ad Clan-
diao. in Rufin. i, 105; Eltncnh. ad Arnoh. Adveis.
gent. i, p. 18, et lieiald., p. 24. Graecum Ttewav ei
3«ip«v cum Laiin s coniulit Alherli ad IS. T., p. -i() et
;

'4-25. Amor] A sacra fames est Virgilio jEneid.

ri n Vnemoet in Kvang.
Vriemoet Evang. Maith., p. 96. vEhan. Var. Hisl.
,n 7 ayopsv.n drfwvraf ; neque hac elegantia caret
i i, 57; sceUratus amur habendi, O.idio Meiam. 1,151.
-
;

Qnx loca Drakenhnrchii conjecluram juvant, dimm Athanasms Opp. toni. I, p.

•

lucrum emeiidanlisapud Priscian. Perirg. 7! 4. Lxstai !

428. Cruti 6\ Scboiia m Voss. 2 exiionunt per ipsam
ea in viri cl. nolis ad Silium xiv, 126. Claudianua in
voluntaem, qualiscunque faerit, confirmationem, de/i-
Ktiiin. i, 168,
nitwncm , promissionem. Keeie ainicissimus Wasseu-
Sic fluctibus auri bergiu.s observat, cautionem hic eamd m esse qux vs.
Explei i calor ille nequit. 45-2 sp< mio appellalur. Scdnlitis u , 270,
1'roprii nam cnulio verlii
AtMe Barthinm Advers. lx, p. 2961. Spondeutes mauile.-ta tenct.
424. Capitur] Omnia eidem suhdita esse jam dixe- Illic cnutiu verbi nihil differl a cautionevoti.
runl velcres. Marlialis i, cpigr. 77:
4i9. Prms] Volum prius, quo res promissa est,
Quid. petis a Pboeho? nummns habet arra moiicla; viilare et tollere se jiienli voto rei Bervandae.
Ha3C sa|iit : h.-rc omues tcinper.it uua deos. 450. Proprium] Canlabr. ascriptum erat:G/ossn
ln
Ita cincndavii Marcklandus ad m, 5, 105; Stalii Silv. flemigii dicit :demere proprium jus quam
Magis fas e»l
sed vulgalam scripluiain lueiur Bauldri ad Lacani. re inetejiocesl, melius dividere quum servare. Vereor,
Mort. Persec, p. 135. Adde Grouov. Ohseiv. iu ne saiis hcne. Sentenliam arbitror esse .Magis fas :

Eccles., p. 11. cst jus retinere, sive rem dominio propriam voin
iTi. Radice] Dicttim est Pauli Epist. I ad Timoth. nou pnnnittere, quam demere, sive volinii fidemqite
caji. vi, § 10. Pcriiiict huc locus tiassiodor. Variar. co d.ittm frangere. I? scnsus cst vcrborum Luca: v.
 ,

K33 DE ACTIULS APOSTOLOUUM II.';. I. m

O.nnihus cxcmplnm sanxil v4ndicta duorum, Erroii3que tui es», fusa riiii Arriud alvo

W6*1 M l,e sponsio dcbiia 413 Infclix. plus mente cadens, lelliumqiie pei
105 ^ c 1 ,HS doua !

[
pos< ii. iplus

Respice, vers fldes, ac dogmaicc'»ra beaio Cum Jnda commune lulit, <i
i, gut ure peude

Verbarequire Pelri :Quisnam tcfallere suasit, VUceribus vacuatus obit, nec posna sequc&trat,

455 Conclusiique probans? boiuines liaud , lalia Quos par culpa ligat, qui majestatis bonori

1 lando Vulnus ab ore parant : bic prodtdit, illedircmit,

Deludis, meutire Deo. Quedamnai iniquos, 450 Sacrilega de voce rei. Deus arbiler oibis

108 ^Edificat doctrina pios. Quod Spiriius al- 107 Personis tribus esl, in quo simul una ro-

{
lllliS [leslas.

Sit Deus , cx multis | leii.i eM instruclio libiis. Abstulii bis spocics operum, honiiale crealas,

Et lamen hinc capii arfoa lides : i|uo lend nius Qiii fabricaioris non inspexere decorem,
[ullra? Elrrantesque pulant, qui fecerii oim.ia, factum.

440 Quis dubiiet, quod Peirusait? qoi jure venitis .) ) Fama ciet populos ad mystica sigua saluti»

Ad laiices, hoc state loco; salis bostibus obstat, E cunctis properare locis, el pestibus a?gros

or amare, ln lectis dtferresuis, ipios urbis in

Eccleskc quod lorina sonat : divi ill.i

Judiciuin de (iae time! qui ciiininis auctor Parte locanl, qua sacra lenet vcstigia Petrus.

NOT.E
5 4. Ordo in Aratoris verliis iurbatior est ; qqein ita ]i i';2. Foniio] Formam
Ecclesice Pelriim dici addunt
constiine Sed fas esl magisjns proprium relinere
: s hnlia in Voss. 2.Confer inferius vs.GG7.
qnam demere, qoia mutata voluntas babet crimen •il2 Amare\ Forle avare.
i>i-i, ei (quia) decci stare, nec velle prius (votuin) Mi. Ftua] Puimanni Schedaset Antverp., futo. In
violnre se«|iieuli, rum caulio voti est. Maie adeo in alvus boc genus anliquioribus placu ii , Caloo, Cinttcs:
fos«. 2 iiiterpungilur /;<s ; proprium retmere.
: femininum aliis. Vide Oudendorp. ad Sueton. Vesp.,
431. Sanxit} Confirmavit, consiiluii. Bartb. ad "11; Burmann. Secnndniii ad Caialect. m, p. G2I.
Claud an. Laud. Stilic. iv, 573; ad Statium Tbeb. v, Posterius praefert Vossius de Anal. i, 31. Ue boc —
100. Jusiiuus in, 2, 8, i\i il leqc idla in al os sanxit; Arii cxilu confer Allnnasiuui Opp. lom. I, p. 3ul et
ulii dnocodd. l>'Orvibii, &Wupkensiu collati, in alit. 8ii; Seduliuin i, 2S7, ibique nolas. llis Arato- —
432. Spomin] Si jaui promissa sint, nou pnssunt ris verbis usus est Jac. Gronovius Exercil. de Juda,
iieruiu lanquam doua offerri; promissione eiiiui jam p. 184. Uiruni locum inspexerit dubiiaverim, aduo
debcntiir. Egregie de eadem hac re Albanasius Opp. oinnia miscetex suo arbitiio, bisce jungeus quaj su-
lom. i, p. 903 :Ag(yao stoevat, /ai fui ayvwcv, oti, pra vs. 90 leguntur.
6 i-a'i'/iu}yj.tJ rA 0£m, oux tTi "kuitov sortv a/ufiv, «).)i 4i7. Seque»irai] Separat, divldit. Bartbius Adverjr.
G-'L ota<pipst, Jteti sav itiroavDuusv kita tovtuv, oO^ &!>; xi\, 12; ad Staiium Thebaid. n, i^; Sitzmdn. a.J
r.fov * sofuni XafJtSavfivTs;, «/).'«*>; toc to-j 8.o0 tseocru- Boeliuin Consol. Pliil. u, pros. 5. Idem m, |nos. 1,
/ovvT-;. scd tequestrari nequit. Sequioris taineii nola3 boc esse
435. Fidei] Bibl. Palrum Lugd., uitfes. Ita Virgil. non iiegaveriin Falstero Supplem. Lexie. Fabri, n.
/Cneid. in, 51 C, 317.
JSedubiia; nam vcra videt. C •i \. Par] Societatcm culycc dicit Livius vi, 2i, !-'.
'.

allerum luentur illie ub lieiusio notaia. 449. Diremil} Arius namquc Chrislum a Paliis
-434. Beflii)] liadcdi es Cantabr. elVoss- '2. IuAl.I., natura diversura staiuerai, nei|iieopoo-jo-jov. '

B.is , Torn. 1, tsl fteiili ; in plerisque auleii) do- 450. Arbiter] Arbiter poetis ideni quod rex couaU
gmaia. Scncca, Hcrculc Furente ;

435. j°io6ans| Prohando decre\i|, ut falleres. In Tandem rioctis ait, vinciinus.arbiler.

aliis inlerpungitur Quit nam le fallcre suasil ? Con-
:
Horalius :
clusitque pr^ bmis hommes.
-433. Ilomines] Voss. 1, hominem. Lucx est «v0y.cj-
Quo non arbiler Adri.-e
Hajor, lollere, seu ponere vult freta.
inuc.
6. Mentire] lloc l.abct Voss. 2; Fabricius iia ct Claudianus :

edidil, neque aliter iu Amverp. Iu reliquis cstuien- Maxime noctis

tuc. Propius alterom convenii Luca*. verbis in Actib. Arbiier.
v, § 4 oOz tyzvc-i ScvQpuntois, «).).« tuBcu ubi non : Alcimus Avitus libro n :

opus eslcum quibu dainpovovsuhaudire. VidePuker. Talibus odeiisus judex, atque arbiter orbis.
ad Tliucyd. iv, 02, (i. "2 -2. Daiivus verbo Gra» o — Victorinos Pictavensis :
inore additur, ut in Vulgaia Esecbiel. xiii, § l!);et
Hoseic rx, S 2. —
llemlaeium pari pacto ileieslati simt Te, maxime mnnili
Arbiur, exorat pelagus.
Oeuliuin tcripton s. Sei vile.ei oiiinium honiiinimodio
digiiuin, nrque meiliocribus servis ignosceiidum sla-
i c :.. i-
n
*'
Babthios, Advers. xxxv, 10.
ei....i:.. d...i n-«„ tt'
Adde eumdem sd
c...i..k..„ ...ro .
—
tuit Plularchus. de Liuer. eilucai. n, lij, Claudian. Ilapt. Pros. i, 55; Sedulius n, 78,
. .

in liue.
Conlra lamen iEsehylns in Fragmentis veierum Py- Ferus arbiter aulffi
ihagereoruiu, io opusc. Itythoi. iliomae Cdei vu<'. yEstuat Hebrsx.
Isidorus Orig. vui, 6, Deum crealorem ct arbitrum ct
'ArriTrj.- Sutata; ovx dnroararst 6co'c judicm utserunt : ila Crouing. ; inale Gothofredus,
Tcvouv o- xaioivv Wi oirot Ttuij Biof. curatorem.
Posterius n endaciurn pirtinere videtuf quod vo-
rnl i>2. Uii] Voss. 1, hic. Sed (|iKi abttulit sit refe-
cani nfiieiosum; et lamen Ciccr Ollic. m, 20: Cadit >
renduin, nullni video. El senieniia est difik ilis, quam
( eirum bonum mcnt.ri emolumenti sui causa,
! in me non s.-nis assequi faleor ingenue.
criminari, prtpripere, falleret Nihitprofeelo minu». 4*>i. Feeerit] Cantabr., fecerat.
456. t '«<«'] Pulmanni Sc ed e et Anlverp., qui. i*)7. .Si(ii| Pulmanui Scbedu: ei Aniverp., solo, rt
43'J. leiutimus\ Ald., Torn. i, tenditit. Schedx iikix orbis —
Lecloi memoral, pi<> quibm apndLuc; i

Pnlmanni, Antverp., tendimui u'ti. Act. V, § 13, Cal, ;.~( W.ivv.v, x.ai npztHiit». l'0lU.'l
* Supp!e arliculum ot lcge el; -.% quuv. Eoit.
 ,;

135 ARATOMS 15«

milii ai cnrsus facundiorora movcrct, A 109 Oui renUse probat, crescilque polema
\GG Uenleiiiisqifo daret vot ferrca, lingua discita [hicti

103 " ac '" laude sonos, quaniuin speciosior 475 Agnitione carens; cujut splendoris ima
[essel Omnra pervol tans, lactuque nocentia inundan*,
Anihiius eloquii ! variis apcrire nguris Btai donis, fugiiiva oculis, etmunere pleno<
Srngula, nec inodicis includere grandia verbis, Linquii ubi.ioe ioro«, hosleeqhea lentibus atroj
Qu.vfuerit rcrum facies, cum leinpore parvo Projicit, ac ncbulis larvalibus exuil artus.

4G5 Mofborum reciderc greges, ei fluxii ad omncs 480 I li miinum de ealle

ciius, ci curas frcquenians
Improvisa salus, quam corpore rusa sereno Exculf, Petre, gradus; lecum inedicina <-a!'.iU
Luminis uiiibra creat , dubia.que a morie rc- Ainliiilai ; ad le viain; spes est ad gaudia «..

[moti 110 I" pedtbus non csse moram ; tua se ni;a

Ertxere caput. Sed non Heprendere visu [vi:a est
Aueioiein poluere boni ,
quibus ardua viriu-; Si properas, jam nemo jacet; lu moubus u;n-
470 Occuliat, quani pr.rsi.il o|icin, resque ante pa- [brse
[ralur, 4"o Corpora cuncta levas; atquc hec «mul, iuscia
Quam spes ulla foret, furlivaque pr&mia Vitie [voli
B
D.it medieina latehs, et anheli CUrprtris mstus, Siunit lurba tacens, quod, cinn rbgat, accipit
Ignaro languenle, rapil, quam nescit adesse, [iinus.

WTJE
per duas voces indicare allatos es"se tahi poteniiores atros Scn«ii«*'iiitelligi possent quo« diaholus in trans-
quani leuuiorcs liis enim grabatus, illis tectns pv"-
; versiim eueral. Vide superina vs. fO; atpie ila ane
prior. Cunfei Ciceronis locuni apud Barihdlinuhi in passim, seqiiem,! <<t, .'iilhii clur, Ut diae res jungau-
Paralyiic. N. T., p. 337, lOm. Y opuscul. Philol. tttr.Sa-pius lauien Itbrarii haiic eb ganliiiu coiru •

Ailtlc el ibiil. p. 525. Lsu a gruboto diflerl cy.iy.- * perunl. Iia [later meus ad Aurel. Victor. 0:!-s.
20, 5,
Tvowff, (lc quo Tbnmas Magisfer invocem. recte conjicii, leninque et in toelo. Confer el eumdeiii
4b0. !)aret\ Cuntabr., Harent, Certe ol> dtrplex stib- a^l epilom.l, § 15, et 8, §3; Drakwib. a,l Liviuin \,
riunirvum, de quo usu egit Corttus ail Salluit.CatiL, 59, 2, et xxt>;, ii, 5. A sensibus lauten liic nti.ui,
47, in line. —
Nota est poet s siinilis scheiitia. Alci- el sentiMiiia postui.it.
n;uS Avil. m, p. 591, Chrp. F r c ; 1 1 > i i i : 479. Larvalibus] Larvm snn! iriiemperinp, qnales
in te/.ehris imaginatione oerhrrunt, imde tarvatis.
Vix cui vel linguae sinl cr ntum, lerrea vel vox.
Auclor incerlus de Lattd. Domini, pag. 7G7, Corp.
PftimciOS, in comnxMH. p. 77. Lrtroaribnt ro i. —
Cantaiir. De inani lei riciilaiueuto tarvaht dici docet
Fabr., ^ Agesilaus M:\riscnttus Synt. de Personis, tom. IX
Ferrea vox, linguafqutj forent mihi mille caaenti. Tlies. Cra vi p 1 10). ~\ebnl(e larrales hinc pro Imrii-
,

Adde Savaron. ad Siiion. carrn. 23, 459 ; noi. ad Se- (icis capi pos-ent, ut species larvalis, de
qua Swar-
dul. 85; impf.mis Cerda ad Yirgil. JEneu[. vi,
i, iiusAiialecl.in, li. Adde Elmeiihor.-t. inlic. in Apu-
(325, qui ad lib. x, G20, veieres numero centenarto leiin.-. ; aut speciaiim ad d%uionem
referii polerjt,
nsos puiai, quia nmneruin cerlum credebant exposi- menlem huniauam velut nebulis oiTuscantein , iie
tum invidiae el fascinatioiii. Coufer Talliniim ile veru ii disc.M-iiat : ita (arvatem purgationem de eje-
Anno sascul., cap. 1 atque huc pnecip.ie peritnet
;
clione mali sphilus dixit Augnstinnsepist.
2, p. 3.
nulum illudPersii sat.5, init. 480. Frtquentum] Scholia in VoSs. 2, de ambula-
Vatibus hic mos est, cenLiun sihi pnscere voces, tione circumiens.
Ccntuin ora, et linguas o;>iare iu rannina cenluii). 482. A:lde\ Imitalur Lucaoum iv, 759 :

Figuris] Vule superius ad vs. 158.

h'.'-*i. J.imque gradum nequp verberihas sirnulisque coacti,
4C5. Grandia] Hoiatius m, od. 5, in fttie i Nec quauivis crehris juasi calearihus, adduut.
Desine, pervicax, Pluribus leciitionem exposuii, Nostri non iiiimcin.r,
Referre sermones deoruin.
lleinsius ad Virgil. Georg i, 513.
ei, 482. Vaudii] Voss. 1, grandia.
Magna modis tennare parvis. 48'. Taceni] ld pr.-niuli ex i-od. Cantahr., d I. .

4"l. Funivaque] Quc nesciehant, ignota. Vide Ahl., BasiL, Torn. I. Omnes reliqui, Cuin codd. lu u
Barlh. ad Cl:ui<lian. Nupi. Ilnnor.. p. 778; el in Eu- „ edin, jucens. Quod, cum de a'gr<i(i> agaiur, uou u,-
irop. I, 88. fiirium tle eo quod clam fit. Ila fnr'o "cimgruum quidem, ut ostendi a.l Sedul. in , 97; ei
/.«zt/.y.slrrda.i exposuit Elsnerus ad Evluig. Marei
ereatutn pontificem exponit Popina apinl Velleium u, i, 50;
et saqdus Iwc periniit.ua fui-se p.itei ex notis
G5, I. K>.£7TT£tv siinilt nioilo exposuit Cas.iulion. Ani- ad Se-
ina Iv. ad Alben%irm i, 15. dul. ii, 227, el iv, J-8. Uk tamen tacens prirvalere
473. Ittipit] Aulert. Salvianus ilc Cuhcrn. Dei ni videiur. Sinilatem cnim acreperat turha ex sola I'e-
,
tri uinhra, iiullis ad id precious usa
p. 43, nist eis, quanlnm in nobu est, si res sihtil, cun- id eliani in.li- ;

itu rapiamus. IVncipue ikh: verho videlur usus ci-le- cat Lucas Act. v, 25, aegmtos allirniaus in leciis 5j

ruati iiidicamlae, luccenim nniio eidcm inest. Barlh. lanlum delaios luisse, hkt thtt& hrariuourn tivi a-JT&iv;
itdCiaudian. in Eutrop. i, 375. de qua loculione vide rl. Sejjaar ad Liicte Evaug.,
475. Spleutl n:;\ Cl .s;e in Voss. 2, idem esl ac P- 44. Hanc itaque turbam tacentem op|ionit illi li >-
iniiii qui precihus salutem iinpetr.iverai eum aiileui
tupra Lumitiis vmbrii. ;

477. U&nis] Ei hie non satis cxpedila senleniia. iiiiiicari arh-tror, de (|uo Aci. cap. m agiin f.oqinj .

('.lossieinVo-s. 2, Conmtit in miraeulir. Videtur indi- mag s hac lerha taceus dicilur, wtique ius von.
t-are facli potentiam ipso mimere sive iniraculo ron- — Sumere hic pro accipere ponittir. Seuuhu»
i i

iir,
stitisse, licet noiiconspiceretnT nua id raiione fieret. 105,
v7;s. 7'oros] Cantabr., toris. Cuiu sanaii lectos de- Sun)|sistis gratis, cunctis impendite gralts.
f= i'.:i>,iint, rcstituiie saniiatis lcstes vulgaiuin prae- ,
Snlpicins Sever. n I list. sacr., H, <-, desidmum
cst sumendi quod postu as : ubi Wopkensins iu tuitis
478. A aensibm] Voss. 1, et sensibus. Pcr hostcs et ineditis addit looa Boctii Consol. 1'hil n, 3; P.uli.ii
\37 Di: ACTIBUS APOSTOLOBLM LIB. 1. 138
[Omnibus ergo salus, uno poscenle, vcnibal.] A 500 H2 T-lIiorcaui dubilasse licet, sed vcrior illa

Quarile, quos agitat lanli revcrcnlia f.icti, [csl,

Quiil typicum rcs ista ferat, lihrisquc volulis, Qu;v, supcr astra mancns, cceleslis cl alta vo-
400 1H Noscite quod soli cessa cst hac gloria [catur.

[Peiro; IIu-o, in transcursu dubii qux cerniuir oibis,

Quxve sub hac specie lateant docmiiciiia vi- Ad vilam dalur csse via, spalioque sub islo
[tlcte 113 Destinat selernae, quos coiligii, atque pro-
Qu;e lcalabo loquens, elsi dalur isla facultas, [batis

Aiidus ut magnas impellai rivtrius nndas. 503 llinc itcr est excclsa scqui ; rcgit agmen ulrum-
Hursus ab aniiquis veniunt miracuia causis, [que
495 Firmior in cuaclis capitur Bubstaaiia rcrum, Potrus, ct liinc ductit. sorli dal sidcra (unnis,
Corpore scnsa suo, sequiturque, el corpote Dt patuit pcr vcrba Doi : Quod solveris, inqnit,

[cerio Quodquc ligas lerris, sic vinctum sive soluiiiiu

Fundilur, cl solidam non tcrminat umbra figu- ilCtliere perdurat : culla lix>c quam cemimua
[ram ;
[arvis,

Scd lamcn ipsa sibi praccedere corpora signat. B 510 Ergo figura foret, firma esl quam nubila ge-
Ecclesiam lcrris colimus quam prodere nulli [stant.

NOT.E.
Hisl. ccclcs. v, 2, et vulgaii interprelis Jacobi ni, specic ii intneri codcx TrajectinueapudCicerofi.de
Oralor. u 52 uhi vulgo tu.ri. In Martialc Spcctac.
, :

487. Onnibus] Deest hic versus in Gantabr., edd. epigr. 27, edidil Farnabiiis :

Aldin., Uasil. Vossianus 2 im;v. paginae habct ascri- Jam nullum monslris orbe fuisset opus.
pluni. Aratoris ii«»n esse arbiiror, ncque juste cum
In monstris alii. Eamdem erroris originem vidit illic
praecedentibus coluvret. ideoque uncinulis inclnsi.
cl. van Hoven inPropeniptico ad Anton. de lloy, p. 9.
Quis est ille unus piscens t non sane is de quo Act.
Scd quid sibi velil quod addil, nisi polius orbi scri-
cap. iii is enini omnibus non erat causa salutis.
;
— psissct, noi) exput >. Si divinando ijuid assequar, ita
Venibat ciieroquin pro veniebat, tuentur satis illa
non scripsil Martialis, ne in quanliiatem peccaret.
quae protulil Vossius Art. gramm. v, 54 ; Muncker.
499. Nulli] Voss. 1, 2, nuiis. Ila cl ed.li piures.
2d Fulgent. Mylli. i,p. 000 ; Burmann. ad Ovid. Cantalir., nullum. Eodcm ros redii.
Ue:oid. xvi 50. ,
500. jEllieream] lia labrioiu- eiiam, et ontnes
4 B9. Tupicum) Aldin., Basll., typii; forte lypici
quotquot vidi edi.mnes babent. Corrige divisa voce
excudere voluciuitt operarii. Vide id Sedul. i, 102.
unica, ellevi.er conecli :
400. Ccssa est\ lla soripsi ex Caniabr., Voss. 1, 2,
Ecclesiam in terris c limos, q-.iam prodero nullis,
edii. Antverp. In Aldin., Basil., Torn. i,est, soli C Et veram dubitasse lirct, sol verior illa esl,
esl concessa; reliquoc, soli concessa hax. Veram Ara-
Qu:e super astia maneis ccdesiis et aita vocatur.
lori manuiii e»se restitulara patebit ex nolalis ad
Florianum vs. suptr.usvs.5QI.
ult., ei
Si non ipse scri|.lor proximis verbis hanc emenda-
lioneni sole clarius conlirmaret, plura addereraus.
41)1. Lateant] Cantabr., Anlvcrp. et Fabric,
tant.
lati-
VVrriiOF. Speoim. Gunllier., p. 157. Blandilur ma. —
403. Aridus] Ul ipse, eloquentia haud praedilus,
xime haec conjectura, nisi qnis p lct in le ris et

rein magnam enarrem. Aridut de icnni el jejuna di-

tetkereum opponi, ut mox vs. 517,
Clione. Aridos declamatores exposuil Gronov. ad Se- Culta hxc, quam eernimus arvis,
nccam Controv. v, p. 503. Ita Ileinsius apud Pelrn- Ergo fignra forel, lirma est, quam nubila gesiant.

iiiuin satyr. 2 emendabal, coipus orationis enervar - Niliil lainen bic in oodd. variatii' ; lan uin dubitare
lur el areret. Adde Ernesli Clavi Ciceroo. in vocem :
est hi Scbedis Pulmanni et Anlverp. ; scd alicruni
qiii tt Grouovium excitavit. E?mdcin niclaplioram poetis usitalius, ut vs. 540,
DOlavi ad vs. 12i. Quam fuerat clubilosse ncfas.
4 6. Sensa] Corlius in margine cxponit quae sen-
503. Vitam] Ila in Cantabr.; in Voss. 1 csl, arfii-
litor.
ta datut esse via. Edilioncs, ad citir datur eue viam.
Sequiturque] Cantabr., edd. Aldin., Basil.
i\)G.
Coufer siipeiius vs. 118. Inioiini inaxiine arridel

f^SS^SX ^ M ^
Torn. 1, sequiturque a.
Voss. 2, seqvitur qute a c<,r-
Wasscnbergii mei fonjetlura, cerie ingenioM :
pore. Iia fcre editiones oir.nes. Sefaedae Pulmaoui,
Hao, in traftscursu dubii ([uas ceruitur
"< orbis,
Anlverp. jejuijjr quam corpore. Quod dcd, cst cx rj
Voss. !, et baud d dne corruplum a.libranis , que „..., ,
. .,. ,. „ ,, . .^.
anlo et noii tulerai.tibus, de quo lamen exposui ad ^ 1 ev Brouckhusio ad Tibuli.
'" 1 ^* 56 ,aci " IS P :,,(:1 " 1

vs 478. '. 1 0, 36. Noiis ad Sedul. v, 2, et Cannegieleco ad

41*9. TerrijJ Witliovius, V. C. Spccim. Gunlbcr. Ulpiani Fragmeut., tit. I, § 8.
p. 157, omendal in tenis. Minus id mcessarium ob 503. hto\ Voss. 1, ipso.
frequ. niein pr.ipositionis ellipsin. .")0i. JElernve] Voss. 2, a manu secunda, wlemis.
Ita jnin liujiis loci
saniiatein tuiius csi cl. Schraderus Auimadv. ad Mti- 506. Uuctis\ Deesi in Polmanni Soliedis ct Ant-
BaMMD.cap. 1G, p.2"7. kaipseAralorsupeeiusv). I i '. vcrp. —
Quaedam editionee, toitis: male.
Jordanisaba.nne culumba. Ila defendi polerii Pau- 508. Sic] Vo>s. 1, sru.
lns Senienl. v, lil. 28, § 5, alius enimvitam, 500. Culla] Al.iin., Uasil., Tom. 1, cuuca. Budum
atius
pudorem pubtico fa inore defendit. De quo loco oon- exisiimavi voccm requiri qu;e soqiienti finna oppo
nerelur. Scd videtur ip^e se lueri Arator v>. ioo,
ter Cannegieterum meam aii Ulpiani Fragm. i, § 18.
Si emendandum ceuseas,
repone in publico. Verba Ecclcsiam terris colimu*.
exposuil cl. Vryhovius in Observ. jnris, cap. 21. ln Puto significare cultam in icrris Ecclcsiam csse fi-
potuit lalere in pnoii liilemm, qu.e et Wilbovio guram iiliusquae cst iu ccelo.
tausa hiit lociArainrisientandi. Pa>sim ila peccatum 510. Foret) Voss. 1, fuit.
u>.se patebit ex notis ad Sedol. u, 169
ei 235. Sic I li). Quani) Aldin., Liaril., Torn. I, 7»«.
1'atrol. LXVIII.
 :

ARATORIS U6
Pclrug, utramque regcns, ibi oorpus et hic A £15 Janua clausu l> u n, mirom est, si corpore
[parat uinbram, [portam
Ul, quos liic viiiis noxisquo. rcsolverit rcgros, Sic adeat, qnem virgo parit^qucm viscera mahis
liinocui ducantur ei, qure permanel astris, 535 Intcgra concipiunt; bumanam qux, rogo, car-
Susceptura pias, liac emundante, catervas. [nem
515 Interea lempli, zelo uiordciilc, priores Snmcie caus.i fuil, nisi snscilel? Inde revers.us
Ecclesiam crevisse dolent, animrrquc colonos ,
Exhih.iil pro icste latus, riosirique favillas

Ne spargant, quod corde met;int, in sede rele- Corporis exeinplo proprii docct esse novamlas,-
[gant Vulneribus sua mcinbra probans : modo, l)i-

Carceris, ul desint nascemi sarcula mcssi. |dyme, dis< is,

Angclus advenicns tcncbrosa volumina noclis 510 Qu.un fueril dnbilasse nefas, n fcceril auctor,

520 JJ^R^PPidil, etsubiiomicuerunt anlra sereno, Quod nobis licuis^e vides ; si solvi re lensu
Erumpensque dies aliono tcmpore sanctos Cura subit, qnod Cbiisttis ail, rion indiga vocis

Ad templum facit ire viros, sed, cardine fixo, Est species, cur has sancti 1 quere tcnebrng.
Irrita signalo custodia permanet anlro, Dilit, op ma parans
;
, iios luminis csse mini-
Siansque suis foribus, vallante crepidine, career R [stros,

525 Clausus apostolicis vestisia pandit aperti 5i5 El candelabri posilas velul arce lucernas
Cressibus, el vigiles iliudil pnua fallax. In lola fulgcre domo ; nox nulla reteniat,

nu.nquam no&lecta fides ! cui subjaeei illiid Quos lumen lux ipse vocat, qui do a feren-
Quod nalura negat, propriis quam legibus uti [tem
Non sioii Omnipoens quoiies jubei ipse vicis-
;
Et leslem meruere neum, qua lege cavernis
[sim 116 Otculerit lucus ille suis lot in onlii.e

530 Posse quod insoliium fieri, mirata perurget. [s.des,

Si quisadbuc fragili meditalur peciore Tliomam, 550 De quibus ul lenebras, pulsis erroribus, orbis

llinc documenia peiat, qnia lunc pencirata re- Vinceret, relernam meruit cognoscere lucem.
[cepit Jura ministerii, sacris abaiibus apli,

NOT^E.
511. U ramque] Ald., B;is. et alirc, uirumque. C boc eomproba!.
512. liesoive>it\ Pulmaimi Sched;e et Antverp., 531. Adhue\ Voss. l,adhoc.
resolveret 555. Quk] Pulni&iini Sched;e et Antverp., quem.
513. Ducanlur] Cantabr., Fabricius, Bib!. Lugd., 55G. Suscitel} Voss. l.suscital.
Et quo% .... hniocui dncunluY. 559. Uiscis\ Vos. 1, disce. Ila el in Voss. 2 exsli-
517. &>rdi'\ Elegans est cl. Wassenbergii cmje- tisse videtur, se^ posierior manus immutavit.
Clura, quo corda meiant. Favent Pulmanni Seheda: et 551. ?<obis\ Cantabr., Voss. ?, Edd. Fabiicii. Ani-
Anlverp., in quibusesl, quod corda. Ila mox menio- verp:, Bibi. Lugdun., vobis.
rat sarcida, el proxin e convcniunt quse leguntur 543. Tenebras] Aldin , Basil., Torn. 1, laiebras.
supr. 565. Sed tenebrce adhil enlur ro loco lenebricoso. Vulga-
|

518. Sarcula} Basil., Torn. \, surcula. ttis i.iicrpres Matlhaei xxn,

§ 13, conjieilein tembras.
520. Antra] Voss. 1, 2, Antverp., astra. Nihil niu- Vide Vossium Orator. iv, 7, § 10.
Instit.
taverim ol) vs 523 ; etdibrarius in \>ss. 2 ipse antra 51G. Domn] Yoss. 1 el2, a prima manu, domu, qui
videtur legisse, cum astra sil inierpreiatus, tenebrosa esl casus antiquus. Invenitiir et ille in codd. apml
loca carceris. Liviiim i, 1, i. et vn , 31, 5. Vide Vossium Art.
521. Alieno] Sic alienos menses dixit Virgilius trramm. iv, 20. Jr;an. Canncgieieium ad Ulpiani
Ceorg. n, 1-40, ubi CordarVidelur Arrror constituisse Fragm., p. 41.
eos adliuc nocturno lempore ad lemplum exiisse. 5iG R>teiual] Pulmanni Schcdre et Antverp., re~
Lucas id faclum niemoru, wrro tov opOpov. 'Veieribus tcntet. Adhibeiurpro letinerc, ul apud Virgi!. iEneid.
tir.ecis opQpo; nolal quidem tempus aurorse proxi- rv v^ 278
inuin, cnin nondum sii. diluciiluni. Sed Lucas, poste- Pars vulnere clauda relentat.
riorem signiucaiio ein secutus, videiur magis acce-
Lbi Btirman: Ita Barihius exponil Claudian. Consnl.
pisse de eo lempore, cum jani mane esse> clarum.
Manl. 295, Maronis non immemor.
Itasane expouit Salniasius, lleilenisl. p. 102.
547. Quos\ Voss. i, quos lumen ipsa tu.r.
524. Crcpidine] Karior est brcc vocis siguificatio.
550. l'enebras\ Non inelegaater in Voss. 1 locus
Videtur i'e ig"tasse vincula, qure memorat vs. 1050.
ila conslituilur :

Melaphoram furte ciiii a crepidine, qua maris ain>-

i

citas frangiiur, ul talia carceris vincna quemcunque

De lenebras pulsis erroribus, orlis
qnibtis, in
Vicit, ei selernam nieru.l cognosccre lucem.
impeium sustineiil. De crepidiue vide Bertium de
Ag^er. et Ponlib., cap., 10. II;tc Arattvri fcre ascripsnrim.
5-28. iVc.g«/]Sedulius iv, 8, 552. Jur ] Pulmanni Sebedse ct Antverp., cura. —
Si! b sce vcrsibus graliss inam concatenaiionem notai
Et quidqnid natura negat.
Beda de Meiris, p. i52ii, inier Cramm. Putschii.
Adde Bartbium Advers. xvn, 9. 552. Ministerii\ A ministeiio mrnsai nom- n tra-
530. Possc\ De hac periphrasi late dictum superius xisse oslemlit Pignorius de Servis p. 105. Addc no-
ad cpisi. ad Florian., vs. 15. Adde hic (antuin Luc;e taia ad episi. ad Florian., init. Mutistraw enim csi
locuin Evang. xvi. 2, oO yup 5uv«o-rj zxi oivmopnlv , epulauti adesse, ejusque mandala cxpedirc, de iju«i
verlendum, non amplius disp<'>tsabis.'s\vc tidmitiislra- latc Birih. Advers. n, 16. Vecem banc servavoiim
bis. Idque jam video ciiam placuisse Pric;co, cui om- apud Isidor. vu, 11 : nbi de Stopbano Quod prior :

mno assenlior, difficihorein Marci lociim Evang. fneril in minislerio ad imitationrm fideliutH. (Joikv
cap. vi, § 5 ou/ ioxivtxro kv.il ov5tp.itxv Suva/ttv itoievj,
: Groning., in martyrio.
Vertenli, non faciebat, Malllirvi in eadeni re locussalis 552. Apti\ Ald., Basil., nptis.
 — ; ,

141 DE ACTIBUS APGSTOLORLM LIB. I

|JJ

ln seplem sccuere vir >s, quos, undique lectos, A Oris apostolici ! uunquam permiitere plebem
117 LeViias vodi.ro placet : qtiam splcndi Ja Virtutum seotire famcm ; dispersa lalenti
[ccepit Crcsccie summa sokt ; commissa pecunia lin«

555 Kcclesiae fulgore manus! qnae pocnla vita rnac

Misceai, ci buices cum languine porrigat Agni. 570 Dispiicnit, cum sola fuii ; locus indicat iste,

Iluic nuiucro dclalus Itonor sulilimia sccuin Quod meliora rudi populw sint fercula mcssis,
Sacramenta j^erit, per quss nunc longius irc Quam fusao per membra dapes, late<|ue periium
Noti | alitur inrnsiira viae, nc plura loculUS Nutriat ingeuium vcrbi pingucdo superoi.
560 118 Inveniar uliiisse minus. Sit cura minisirts 119 Nam qiiid corporeae prosunt alimenta
Offlcium lilirare suum, <|iio lamlis amiclii [saginse,
Ilunc dcceai lucere chorum,quemmysticus ordo 575 Esurienle anima? cujus j.junia p.sci
in numcro, cui dani cccle-tia formam.
Consecrat Scmper ab ore dccei, mensam ul tendamus ?.<1

Premissum scrvaho moilum venerabilis orbi :

[illam
5f5 Ccems ait Yerbi potitis nos convenii omncs,
: Ubcribus verbis, sd qnam conviva rccnmbii,
Quant mensae captare cibos : o gloria dives Qui vcsiis candorc nitei, r.e fulcra bcaia

NOT/E.

555. S«aMrel Pulmanni Sehedac, Antvcrp., Ald'n., R Apud Scdulium epist. ad Macedon., p II, evangelica
Da-il., Tora, I, ttstuete; postciior proterea virit sacramentum doctrinw, glossa in codice Alinelove-
eihiheL niano exponit mytierium. Qnod Paulus episi. ad
553 Undiqtte] Videtur inlelleViSSO eos lcrlos fui-sc Ephes. i, § 9, appell.it fiwrropuv, vulgatus interpres
e\ diversis Judaen, sive Alexamlrinis, sive in Judaea per sacramenlum verlil. Vidc ei cap. ui, £ 5, ei ge.
naiis. Ci.i a nom na qnae Lucas recenset quosdam iu
<
neratim hac v; ce graviora religtonis Christianae ea-
eamdi m opinioncm adduxerant. pita inlelligi noial Vorsiius ad Sulpic. Scver. n Ilisl.

554. Levtas\ Levitit vel Lcvites, minisier pontifi- Sacr. , 3'), § 5.

ris, flamen Romanis, diaconus Graecis,a Lcvi, Jacobi
558. Nunc\ Aklin. BasiL, Tor. \ , me. ,

pairiarcbae tcrtio filio. Arator i :

559. Vice] Vide ad Sedu] um i, 26«.
559. Locutus\ Gunlberits Ligurin. i, 275,
.lura ministerii sncris altarib ;s apti,
In septem srcuere viros, quos undique leetos Timeo nc mu'ta lonuendo
Leviia^ vocitare placeL Inveniar clixisse minus;

riuncautem locum, vuigocontaminatunr.,e Deda pur- ex Aratoris imilationo. ut notai Wilhof. Specim.
gaviniu;. Prudcnt. Stepuan., Guntlicr. , p. 57. Conv nil Sallusiius Jugintli., 19,
§ 2 : De Carihagine tilere melius puto quam parun
Hic primus e sejitem ritis, C dicere ; quoniam alio prop.rare temput monet, ConFei
Qui siant ail arain proxitm, jbi Cnrtium.
Le\i.a sublimis. 500. Sit] Pnlmanni Scbedae, Anlverp. , su
561. Librare] Librare consilia , Ammian.Mar.fi,
Idcm :
xviii , 2, in fine ; atqtie i:a pro apslimare et accu- ,

ratius ponderarc adhibcri notavii BarilnuS ad Clan-

Vincenlius leviU <!e iribu sacra,
dian. Laud. Siilic. i , 75 ; ad Sat. Tbeb. vin
Hinister iltaris Dei,
Seplem e columnis lacleis. 562. llunc] Cantabr., ?im;ic , frequenli lilteraruin
permutatione, de <|tta a<l Sedul. 502 , el v. 521. m ,

Drepan. bymn. I : Pulmai.ni ScbeJae et Antverp. , huuc decel hinc ;

Basil. , hunc doceal.
Sacro levilae sanguine creti.
505. Caelestia] Voss. 2, Ecclcsir. Fehoiiasles ex-
FaBRICIQS comment. Poet. Clirislian., p. 79.
in plicat , tpiriluah •.

Isidorus Ori^in. vn, 12: Lcvilw ex nomine auctoris 5'.»5. CourciiiiJ Iia rccle vetlii ko5<tt6v, quod l.ucat
toca i. De Lcvi euini Itvitw exorti sunt, a quibus in babet can. G § 2. ,

timplo D<i mijstici sacramenti mytleria cxplebanlur. 571. Populo >int\ Iiasil. Al.lin. , T<-rn. 1, viliose
,

lia Golliofredus , sed ex Groning. potius emendave- transponunl sim popnlo. ,

rim, tacramenti minisleria. Vide ad vs. 55-2. Frequen- 572. Lateque] Hor. dedi cx Yoss. 1 9 it Anl- , ,

ter hae duae voces fueruut corrupta?. Cassiodori locuni verp. in carlens omnibus
; lautcqm. Tiibuitur qm-
,

rec;e emacul ivit Demsler. ad Rosin. v, 5. A<ide el rj dem lautus cenis opiparis vide notas a Petmn. : I

paiieui meum ad Plin. Paneg. 49, 8. Mitdsierium satyr. 20 Cort. nd Cicer. ad Divers. vn, I
; llci s.
'
;

pro mysterium egregie Salmasius reiididU Solino Po- a<l Ovid. Metam. iv, 702. Se.l nnn miaus laic eodein

lyhist., p. 8 qtmd firmat collaiio cod. penes me

:
perlinel. lloratitis n, saiyr. 2, 113,
contra tnysleriuru pro minislerium idcm cod. cum aliis
rec'e apnd eumdem, p. II. Integris o[ilnii uovi non laiius usunt.
551. Splendida] Caniahr., splendide.
lliii Dentleius, qui noial conlri ailliiberi angutle nti.
555. Quee] Pulmanni Scheda», Ai.tverp., qui.
5V7. Iluic\ Aldm., BnsiL, Anlverp., Torn. 1, hoc. Pcr meiapboram jejunam animum ct antfuttum <lixii.
Pulmanoi Schedae, Anlverp., quem, ul Cicero Philipp. li, 0. A simili mcndo Florum m, U.
558. 0" '
1

referaiur a.l honor. PoliuS pertinct ad sacramenta, id 5, liberaie tonatua esl Heinsiu<, ulillic lauiiut a
esi mysteria, quorum indagandorum amautissimus
rium Ieg<'reiur. Recte lamen latiui tueniur eruditi.
.»7."). l'tnyuedo] Pinquitiidinem aiii Laiinius di< unl,
Axator, sed quae brevilalis siudiosus bic omillit :

ve lein saepius «misisset. l-.odcm sensu sacramenlum atque in emendatioribus scriplorum b>cis ca vox re-
stiiuia cst. Confer Dukcrum ad opusc. <l<; Latioit.
adbibuii Prudcnlius Perislepb. x, 588,
JClor. p. 570. Pinguedo lamen Vossiui lueiur <le
,

Srio inc"pacem le sacrnmrnti, imjie, Yii. Serm. vn , p. 564. Dc locn Pl nii quem liac in
Non os^e csp.is sensibus mysterium
| re adhibent, agit Nolteniua Lcxic Antib. p. 0GI. ,

llauNre noslrum. 578. /V«j Aldin., Basi!.. Torn. 1 ut. ,

 ,

1.».'» ABATOBIS
Pe cni abstractui, qnisqnis deformii ad illun, A 120 ^ 0>: cecinit, qnod causa dedit : lere pras-
£80 Eloquio sordenic, verril; lerat esca i.ahrem |lia, inarlyr,

Progrediena de pancpoli ;
gula pectorii ipium Fcliccs ual itora neces, nbi gloria poeoa,
Ambht, alque animi pleno guslare palato 590 El cadere csi ortuijuguliiqoe patentiboa xvom
Interior resiinet homo; rre vilioresset Nascitnr, aeiernx complectem munera rftas,

Caiiia relicta tamen claris iractanda ministris [Vila: principiiim fiiil en sinc Qne bcai;r:J

585 Credilur.cl ntimcmm lenuil preliosa snperniim. meroine mori. Lapidei, latea rebellfi,
Sic
Emicat hinc Steplianus, qni primus agonc In Stephanum lympliat rapis, quac criininc duro
i

[coronam, 595 121 Saxca scmper eris; bunc deniquc Chri-

Nominis haeres, habct, de qtio praenunlia palmac [sttis adoptat,

NOTjE.
579. Deserat] Dcscrere eogator. Ilanc non femineuna jugulo dare pectus aperto.
579. Quisquvt] Pulinanui Schcda; , Antverp. qui-
,
Lucanus vi, 555,
bus ct.
580. Feral] Pulmanni Schedae , Antverp. , nam Erumpat jugulo qui primus aperto.
feceral esca : conira metrum.
58 i. Itelicta A \i apostolis, qtii miiiislcrium il-
\ p Gcncralim de violenla caede loculionem aecepisie vi-
Itul traclandum reliquerant scptem diaconis. dctitr Arator; Sleplianns enim jiigulalus dici neqoit.
585 Supernum] Vix divinando assequaris quid 592. \itce principium] Abesl liic vcrsus a codd.,
voluerit. Per numerum supernum intellexissc crelo nisi quod in Voss. 1 ad vs. 595 detrudatur, ferla
duodecim aposlolos ; causa pretiosa, id est pnedica- im.c pagiire apposiius. Arat<ris esse non putem,
lio Evangelii preliosior minisierio mensse
, lcnuil ,
ideoque uncinulis inclusi. Sequens versus superioii
apostolos ipso quoque ntimeio superanles diaeonos. recte cohx-ret, indicans munera viiae auernac fuisse,
Tenere per ohiiucrc exposuerim , de quo Drakenb. ul ita mori meruerit.
ad Liviuiu xxin,20, 10. 594. Hapis] Hic locus favere posset emendationi
58!>. Agone] 'A^/wv tria significat. Priinum ceila- Marcklandi ad Ly^iae Orat. ix, p. 554. In Actibus cap.
men quod in suo quisque munere sustinet. Arator n, vii, § 58, bgendum conjicienlis, ikSoXoyouv vel i'u-
Qoyopovv. In z1$o66).ovj inacuiam lalere suspicatur in-
Varii luctamen agonis
geniose, quia mox idem verbum rursus repelitur §
Hic dabilur certare raihi.
59 undc Lucas videretur bis idem dixisse. Posset
:

Deinde marlyruin cert.wen
tilms et supjlicio. Idem
Emicat hinc %
St' pl)anus, qui
Haeres bujus habct.
Pruden'. Slephan.,
Nil exercita
illa vis
Tot uoxiorum moriibus,
Agone in isio, proficit.
Poslremo itictamcn
, spiritus extrcmi
, in sulTerend s crucia- tamen prins e).i9o<S6>ovv de voluntate magis, poste-
i rius de effecm exponi, quod neque Maicklandum
fngil. Sane Lucaj verba verti malim el ejicientts :
primus agone coronam extra urban, lapidare votuerunt, vel statuebanl. Lle-
gans is est usus imperfecti tam apud Graecos quam
Laiinos. Vide Wesseling. ad Hcro !ot. i, p. 54;
Q Wopkens. in Observ. ML-cell. vol. V, p. 505. ha
sa pe quis Iecis«e dicitur, id taiituna conatus. Sic
eviSjoav mtovvci;, in Actib. xxv, § 3, per insid as len-
dere volentes recte vcriit Slan kland. ad Lysi >m p.
in homiue 50. Adde Schulling. ad Senec. dmtrov. p. 115; ,

animam jam agenie. Juvenc. iv, Duker. ad Flor. i,18, 12. ld addendum , posterius
D.SoSolow pertinere ad lestes, verbaque <sse v< r-
Nuntius advcniens narrat, sub agone jacere,
lenda, qui tapidarunt Stephanum. Testes enim prifnos
JJilcctum Cliristo juvenem.
Japides in reum conjiciebaot , et ita v.u\ idem saepe
Famucius commcnt. in Poet. Cbrist. , p. 3. — Pri- quod o?. Sic Act. apost. vi, § 6, xori npoaevtfiiwtat,
mus qui in agone, Altlin., Basil. Antverp., T rn. 1. ,
vertenduin, qui precaii, tit releratur ad apostolos :
In voce coronam alludit ad nomen Stepbani iia co- :
ita recle cl. Schacht in Bihl.Bremens.in>v. class. 2,
ronare el <my«voOv de quovis honore. De Bhoer ad lasc. 3, p.482; el Segaar in Lucam p. 106: quein
Porpbyr., de Abslinent. u, § 24 addc ad Sedulium ; jam video excilasse Duker. ad Thucyd. vm, p. 548,
n, 25>. qui omnino est consulendus.
587. Nominis} Ila cx codd. cl mclioribus edilis 5J5. S«xe«] Judaeos popu'um induratum el quovis
reposui. In aliis lcgilur, ha'vcs hujus. Ovidius Mctain. lapide duriorem :ip, ellal Joan. Saresber. n, 7, in fine;
xv, 811), eslque ea locuiio solemnis de bominibus asperis.quos
non facile moveas. aSa-jov; dicunt Gr.ici. Quxdam
Natusque snus, qui nominis haeres, banc in rem contulit Duporms ad Tbeopbrasi. Cha-
Fastor. ,015,
L> racter. 4G4. Adde Obs>rv. Misceli., vol. V, p.
, p.
l
0I,alqne XAoi quibusd>m accipilur in Evang.
ila
Auspicibusque deis, tanti cognominis haeres. Lucae cap. xix, § 40, ubi Pricans; licel eo loro viri
felarissimi mihi maxime probatut opinio, de lapidi-
Vidc ad Sedulium i, 1(12.
bus el templi a Bomanis vaslaii ruderibus exponcn-
588. Preelia] Piifinanni Schedac, Anlverp. , pra>-
mia. Sed serere pr-vliu,beUa, et similia frequeuter oc-
lis. Homincs dici lapides ostcndit quoque Paieus
Elecl. riaut., p. 554; Herald. ad Ainob. n, p. 70;
currunt. Notae ad Silium i, 394; liurman. ad Cata-
Savaro ad Sidoo. iv, cpist. 23, et v, epist. 7. Iliuc
lect. i p. 175.
,
cor Ifipidcum idis tribuitur. Vriemoet Dicl. Class. II,
589. Pcena] list additur in Aldin., Basil., Torn. I.
p. 273. Poetae tales e scoptilis nalos , vel silices iu
590. Orlus] Voss. 1, palma, ex glosia.
590. Patentibus} Pulmanni Schedae, Antvcrp. , pa-
|iecli rc allirmant habere. Loca contulit Ciolan. ad
Ovid. Metam. vii, 52; dfcumur quoque rvpices. IU-
ranlibus. Aldin., Tornaes. 1, Bibl. Lugd., pareniibus.
tcrshuf. adSalvian., p. 15; Llnienh. Indic. in Apu-
Vulgaium lueatur Ovidius Heroid. vui, 53,
leium vcrbo Bupicones. Appellari qnotroe petromis
Juguloqtie /figisllnis a(icrto; patet ex Festo iu vcrbum.ilaud dissimili metaphora
hominem ligheum dixit Sedulius i, 252, ubi Wopken-
ct x;ii Metam. C93, sius neqtie Aralorcm iieglex.l.
1-15 DE ACTIBLS APOSTOLOltUM LIB. 116
Adquem nnlesovans, pcr vulncra sacravoealus, A 603 124 - 1r0 popliio peccauic rogal; licet emnia
122 Sanguine fecil itcr, cupicnsquc in pr.nnia [tecum
[viclor Tela feras, silicesquc gravcs et pondera librcs,
llac properarc via, nivci melitiis hoDorem Quem perimis, viclurus erit, qui, flne coluno,
Callis ;ul excelsi pergit fastigia rcgis, Seminal exeroplum, quo surgat vinea Cliristi,
600 I i per tol lapidcs petrx* conjungilur uni. Et calicem Domini convivia festa coronenl.

123 Q"' s f uror ' sle "ovus, nulli ferilale sc- 10 Lumina cordis habens coslos conspexil apertOS,
[cundus, Nelaleat, quod Christus agal ; pro marlyre
Parcere nolle pio! vibrantibus acla lacertii [surgit,
Saxa jacis ;
paral ille preces , nec respicil Qucm lunc starc vidct, conlessio nostra scdcn-
[unde [lem
Crando nefanda cadat, qui , toinpore raorlis ,
Cum solcat cclebrare magis ; caro juncta To-
[amice [uanli

NOT.E.
597. Cupicnsque] Pulmanni Sclicdac el Antverp. dc- g Cotninua ohliquis et rei lis erninus haslis
lent que. Omissa ha-c parlicula ssepe lurhas exciia- Obruilur, non vuhienbus iice saDguiue solum,
vii. Apud Jusliaum llt, G, 8, pri,,ncm in fteius pro-
Telorum uimbo perilura.

gressus amplccti mortuum ... uriepunn leliun ifl sc vcr- DbiCcrda ad Virgil. Jlneid. x, 522, cmendat, Em*
tii, pulal Bollius Si!\ Critic, p. 108, excidisse deinde
. nus obtiquis et reeiis cominus Hastis; nectamen probo.
ante arreptum. Sciibendum potlus arreplumq ue, quod Generatua de hae vooum signiiicaiii ne, ei Graco
inveni iu duobus codd. biblioih. Fianequeianx , et vsfof, egerunl abunde Vossius Instit. Ucator. iv, G,
tnbus quos a Wopkensio collatos liabeo.
D'Orvillii, .*>
; SiizAian. ad Boci. Consol. Pliilos. m, metr. II.
Siiuiliter corruptus Ambiosius Oflieior. i, 39, iracun- 1Nansius Addend. ad Nonni Parapbr. |). i Bos. ad ;

diam velut quibusdum propulset artnis, quce lollit con- Epist. ad Hebraeos xu, § 1; notaj ad acat. Paneg. i

silium, et lanquam wgritudmem vi et. Scribe oinmno 55, 1 ; de Uhocr ad Porpbyr. de Abstinenl. i, § 25.
extod. meo, propulset urieliius armisque tolla,ct tiOi. Nefanda] ln hoc versu repelilam Llleram a
comicia Ummta m, eic. aspciiialem, rei accominodaiam, indicare noiai Dar-
507. In prwmia] Florus n, 6, v25, in sacramcnlum tbins ad Slaliuro 1 beb. i, init. Vossins lamen lnstil.
militiee liberatn scrvitia. Dd clcganli liujus pracposilio- Oraior. iv, 2,"2, lianc lilleram, si producatur, gravi-
ms usu vide Duk rimi ad tuind. n, 15, 10, etiv, 7, lalis; si corripalur, suavilatis indicium pra*bere
15; Biirman. ;>d Catalert. lib. n, p. 271. Sie (accrc arbiiraiur. Aratorem ea menie qua censet Daribius,
in usus exposui Oudendorp. ad Sueton. Domit. 7 ;
banc litieram repeliisso vix alliunaverim. Talium
baud ;ililer in 1. 51 C. ad hg. Jul. de Adulter. nubit eloganliarumbi fore poelae sunl c\p> ries. Nec lameii
M (eminam cst, ul sit iemina , ejusque partes ex-
,
dis^imuleni celcritali dcsignand.e suaviior oiim dac-
pleat. Neque aliser de boc loco seniire video Kulin- C lyios cumulasse inferius vs. 851:
kenium, V. C
ad Kutil. Lupum n, p. 90. Addo (ir- Surge, Tahitha. Yocata redit, luciqiie reducla.
iuandin senteniiae Oro.-ii locum de Neronc, lih.. vn,
Aliisex locis idcm producit Emmeness. ad Virgil.
cap. 7, virum in u.rorem duxerit. INeque alilcr in cen-
/Eneid, ii, 250; ct sauo lalia ele-antiani carmini
sum mitnumiinre cxpono in Fragmenl. Vei. JCli § 17. addunl rei oxpiimond;o accomiiibdalissimam. Ex
Confer nol:is ad Ciceion. pro Flacc, c. 57. Nei|iie spondueorum tarditaie formicarum labor et faligalia
adeo opus illic in censu emendare aliter Joan. Can- ;
egrcgie signalur a Vugilio, ^Eneid. iv, 405,
iiegieter. ad llpiani Pragm., lii. i, § 8.
Convectant calle anguslo pars graodia trudunt.
898. Nivei] PulmanniSchcdae ct Antvcrp., nivciel.
De calle niveo conlcr barlhium Advers. lv, 2. Lo- — Vide Cerdam el Tauhman. ad /Eneid. i, 3; ilerum
cuiio ememus itcr, et sinnles exponuiilur iu Obscrv. Cerdam ad /Eneid. xn, 748. Liitcra canin.i borrnrem
Miseell., vol. I, p. 2u3. eximie cx;irimil in i.oc Ennii iu Fragiuci l. , p. 129:
t»i)0. Perce] Stepbanus, primus m. riyr, postasccn- Africa lcrribili tre.mil horrida tcrra lunndlii.
suin Cbristi ad tcolos lapidibus obrunur, Et per lot Sonus maris fluctibus liltoia pulsanus intcl igilur
lupidis pettm conjunuiiur uni ul tanil Aralor lib. I. ,
in boc Homeri lliad. p,2iio :

De eodem Foitunat. Iib. i,

'lli'jv»; fimaecv ipevyofumts «)oj {%n.
Fundaius virtule Dei, de morle triumphans,
Exceiiil buides, cui pelra ChriSMS erat. Qui vcr-.us ab icmulatione llomeri dclcrruil Plato-
nein. Confer Toliium ad Lnnginmn de Sublimit. sect.
Dembus de Stepliano
Slll, $j 7. De imilalo susiinaniis aqu.x-ol avium volan-
jj
Ibal ovans animis, et spe sua damna levabal. liuin so.;o addo liaiihiuin Advers. xni. 5.
Qucm versum audrvi imprimis commcndari a Pbi- 60L Amice\ In oinnibus edd. c&l ahricm, pr.oler-
lippo Melanclubone. Fabiucils commenl. in Poel. quam in Fabrieiana, quam secutus sum. Coriins mar-
Clirist., p. 126. — Dembi versuni morienti Sebaldo g.ni illius nihil ascripserat, unde suspicor ci u.i hi
Munstero accommodal MclchioiAdamus Vil. Gcrman. Canlabr. et l nivors. leciuin liuss. *. Pundus pr.clc ea
JCtor., p. 72. addidilcl. Wassenbergii auctorilas, ex conjeclura ila
002. iSolle pio\ Pulmanni Scbeda?, Anlvcrp , nulli lcgendum divinantis.
imp;o. Videtur Aialor lurori potius quam cousueto 007. Finfl Sebolia in Voss. 2 exponuul merte.
jutlicio boe Jiulaorum facium iribi.ere. Contra YVa- Vido Barlli. ad Slaliuin, Thehail. ix 001; not. ad ,

ccnsoliiis iii Fasticul. opusc. ad llist. perliucnliuin Caton. di-t. i, 24; Schulling. ad Seuee. Suasor., p.
v, p, 842. 45. hatAo; apud ifilian., Var. Hist. m, SS;rf>fvra
004. Crando\ Dc lapidum muliiuidinc. Sic imb.r, (3i6roto, llomcr. Iliad. t, 787 TiXeurov, Haphel. ad ;

niii.bus, ol siniilii passim. Silius xiv, 450, Lvang. Mattbaci I, § 18.

....Suxorum grandine dirus. Surgai] Tornxs. 1 luraU.

Ii08, ,

CiO. Ctekts] Nonuuilis hoc daiHnatum cst,de<|uo

Nol. al enmd. xu, 53; Duker. ad Flor. m, 8, i; ct Nollen. Lexic. Aniih., p. H60.
Hltbt in ui telerum. Burmas. ad Valer. Fiacc. n, (112. Vi</c'| Canlalir., vidit.
6-1 , D.akenb. ad Silium xvi, oOC. Lucanus iv, 774. 015. Juncta\ Aldin., Basil., Turuis. I, vincla. Fie-
 : ,,

157
ARAT0R19 Ii8
225 '•• Sleplnno favcl ipsa sibi; dui prrescius A Por;in scquens nestiisr; fidem ;conlracl'b;js auri
[armat Muriera vull .'cqnare Dei, numisque referre,
t\ii Quos ad dona vocat , nc quis hic dimicel an- Quod prelio mercator emat. Qucm tal a Petrui
[ccps, Alicntare vidcns, Quisnam le, pcrdile, dixit,
Corpus in arcc Dci paluit pro muuerc lcstis.
63*> IIotIi ad isia furor? Domini quod gmia donal,
Ad Siiuli posucre pedc.s velamina sajvi, Ut vcnale pules, scnsu boc, ncn sumitur auro,
Infernum quod Hcbncusail; j;im const.it ulris- 127 N (
'
c licel, ut coelum corrupta pecunia
[que, [qoxral,
Ilinc mcrilum scntire suum , cum sidera murlyr, Quam tcrrae scrutaloram.il; tibi nulta profeclO
620 Carnifices inferna petunt; sors prima revclat, llac supcrest in sorle quieff, nec ad isla venire
Exeinplumque creat, quod talia bella gercnti GiO Tu poteris ,
pollule dolis, qui cordis amari
Moc de fonle LT uil, sie occidcnlibtis nt mox Felle lumens aliena pelis; namque atria mei.lis
Tartara succedant, morientibus aslra paiescaut. Spirilus illa subil, qu:e simplicilale «lilescunt.
Saepe sibi sotium Petrus facii esse Joaimem ,
Ilac de voce sacraj lux esl manilesia figurae.

V -S 12S EccIesiK quia virgo placci ,

quo denique Ecclcsiae speciem pra^slabai macbina quondam,
[juncto, B i-io Temporibus conslructa Noe, qu:e sola reccpit
Samari.c vicina petens, baplismatis umlis Onine genus, clausisque ferens Lapiisinatis in-
Abliitas signavit oves, quibus adfuil almus [st; r,

Spiritns, et varias fecit procedere linguas. Cum vaga lelbales p leraur turba proccUas.
Fonte quidem lotus, sed non in pectore mundus Ad vitam converlit aquas: simul ipsa um-
650 Ilicfucrat Simon ille magus, quem prodidaorbi >am

NOT/E.
qnenter Iincc sunt confusa. Vide ad Sedul. v, 358
1'eins. ad Claudian. Nupt. Honor. 267, el Epigr. vn,
5: pairem meum ad Piin. Paneg. 17, 2; Hein. ad
TibuM. Observ. i, 6, 65.
(316. Testis] Voss. 2, cdd. Ald., Dasil., Antverp.,
Torn. 1, testi. Scholiastes in Vossiano exponit, mar-
(tjri Slcphano.Non intercedo; plures tamen codd. se-
qui placuit, Nescio uli um potius poela scripserit
arce Dei patuit pro munere. Tesles
Corpus in
Ad Satdi, etc.
Ita enim Lucas inActib. vn, § 58, xa' ol p.it.p-zvpzg
t« t//aTi« auT&Jv 7rapa toij? TTo^af.
i7ri9ivTO
6i8. lnfernum] Quid haec sibi veiint, perspiciant
;
630. Simon) Basil., Simo ille : muialum i!a cer-
lissime, quia prior prodociiur apud Sedulium iv, 112
et 118. Iierum tamen conipii Arator vs. 6G3, et illic
Aldin. el Basil. mulant. In hoc noniiiic quaniilatem
parum curarunt poet;R Clirisiiani. Itain Simonis me-
dia jam produciiur, jam corripiiur. Loca indicavit
Fabricius comment. in Poet. Christ., p. 125. De —
lioc Simone videatur Mosh-m. in Di^sert. ad His'or.
eccles., p. 226. Nolum est quosdam credidisse divi-
C n"m ipsi honorem a Romanis essedaium, ob locurn
Juslini Marlyris apol. 2 pro Christianis, p. 69 : quem
in errorem deductum esse per Semonem Sancum,
deum Romanorum, in inscriptionibus memoratum ,

staluit Wonna de Geniis cap 5, § 6. Per eum auiem

me crudiliores. lpse sane bis me difficuitatibus nihil
plures Hereiilem inieliigunt. Vid. Thulemarius Flor.
evlrieare potui.
Spars. ad Fginhanum, p. 228.Totam rem late exa-
C 18. i«»»]Canlabr., nam. Ita et haec confusa infr.
minai Theod. Cruger de More se devovendi, p. 34,
vs. 5125,98», 1018. Adde Duker. ad Flor. pr oem. §
qui per Semonem intelligit infamem islum Hadriani
2; Drakenb. ad Livium, v, 51, G; patrem meum ad
Antinoum.
Plin. Paneg. 56, 4; Burm. ad Calalecl. n, p. 22! ;
1)52. Numisque) Numinisque Fabric. Bibl. Lugd.
Cannegieier. disquis. de Nctis, p. 559. Jam hoc loco
G36. Auro) Voss. 1, aurum. M.ilim lioc referre ad
tuetur is usus quem atligit Cortius ad Ciceron, ad
qnod gratia donat ; quod non pecunia, sed sola men-
Divers. vn, 18. —
Slatim utrosque malim. I>e duobus
tis cogitatione et senlentia capilur. De voce confer
hane vocem adliibitam docet Burman. ad Ca:alecl.
Barlhium ad Claudian. Cons. Manl. 160.
lii, p. 471. Apnd Joan. Saresberiensem, nn,19, p.
G39. Quies] CJari^s. Wassenbergio vix dubium vi-
644, est, ulrisque non amplius tsset, s-ed uirique in
debalur quin scribendum sit ficles, cum expresserit
iisdem his verbis legitur apud Rulfinum llisior. Ec-
verb^ Lucae viu, § 22,oux 1'o-Tio-ot pspig oOoe xkfipos i*
e!es. ni, 19. Isidorus xi, I , qu bus se utrwque clausx
T&J loyoi T0UT&).
ionlincjv.nl; sed co.l. Croniug., utraquc clausa
roA i„i!
,„ t„™ ;„/;,„,» coH G4li. uotis\J Ha rescnpsi ex Canlabr., voss. 1,'
oiO. ln irna\J Aluin.,' liasii.,'• ioin. l,inmma,
n Aia:., u.icii •«.
; ,
•
i i
si d T» „ .. , n ,
.
'
. •. .
.'
'
u "2 edd. ..
A in .. Basil.,
pilH. Aldin.,
~s
^,
Rasi .. Toin.
. ,
Tnin. 1I et
f>
, . ' .

Piilmanni
,
Pn manin S S.he-
i Iip-
inferna opponuutur pracedenli sidera. Ia postea
di^. In reliquis est poltule potes donis. In eo quod
martyres pro Chrislo moricntes, se in vitam migrare ,

cxprcssi conlirmat me Wasseubergii v. c, mecum

arbitrati sunt. Vide Justi Specimen Observ. ca;». li,
seniientis, auctoritas.
cui tamen in Minucii Fclic/s loco noa assenlior.
Gil. Fclle) llaque et zig pro iv accepit Aralor in
623. PaWscani],PuImaniii Sciied., patescunt.
Luc.e vcrbis Acl. vni, § 25. Maliin tamen accedere
624. Facit] Canlabr., fccit.
sentenii.e cl. Alherli ad N. T., p. 238.
625. Virgo] Rcspexit forle llieronynii lo^um ,
6*5. Lux) Canlabr. , lcx. Id pro modo, conditiono
J oannemvinjinem discipulum appeilantis. Debeo illuin
capi posset, ut e»la[)iid Prudeni. Cath m. iv, ^. Sed
diligcnli;e viri eiudiii in Lexico Fali:i.
626. Samaricc.] De hac l.s dorus Oiig. xv, 1: Sa-
cum agat de figura id est allegoria, vi exposui .

superius vs. 158, eaque sa-pius obscura sit et mys-

mariam, a quu omnis reyio quce circa eam fuit nomen
lica , hinc aptius vidctur lux, dc lali flgura, cujus
accept, Sennaclwrib r:x Assyriontm construxil, voca-
omnis
vitque <am Sammiam, id esi custodiam, quia, quando
Israel translutit in Melos, ibi custodcs constHuit. Iia
lociim exscripsi ex cod. Croning., pessime habilum
a Goihofredo, emciHalioreni in ed. Venela.
(>29. Fonie) Sequentem versum buic praeponunt
Pulmanni Schedie et Aulvcrp.
apparet ralio, vs. 690,
Non parva figuraa
Causa suh obscuroe re^ionis imagine lueel.
618. Columbam) lloc dedi ex Aldin., Anlverp., Ga-
sil.,Lugd.; iiequc aiiler Fahricius. Ex codd. Cant.
et Llnivcis. niliil ascripscrat Cortius; suspkor Uiuc
no DE ACTIBUS MOSTOLORIM
Dilail ci corvuip, scd non cnncordia mentit a 129 Sulficil un la !avans, r.isi Btl sine M\n p*«

650 128 Ferii mrosqne pares ; bunc guttura \,\ >na [lun

[rapinx Qni generatur aquis. Simon hic baptismaiis un«

Subduxerc via , eopiensque in fonere pasci [dam

Nil polttil vitale seqiti , reilii ales amica Contigerat, sod eorvus erat, sua lucra requiiens,

Fingibus, ei nullis BoccQmbii naufraga lym- 665 Quat nunquam mertiere Deum, qui limine lempli
[pltis Vendenles arcere solei : mcllora sequamurl
Nutriri de morte timens, studioque laboris Petrus ad isla vocat, qui flliua esse columbne
653 Dat documenla pii, quantp leneaiur amoic Dicitur ore Dei, meriioque hac maire creatus
rius opeii ilevota fides, rostrique modesti Ecclesiae buI tirnai opon : de munere prolis
Pignus oliva fuil : dilectio seniper in ore 670 Nomen hahcl geni rix-, qnod Spii iius cligil ;i!mus,

Fructuni p.icis habet: volitam in (luctibus ambo AUis inriocqse dignatus imagino cerni.
Ex uno sancioque sinu, servantis in alve Angelus alloquilur plemim viriute Philippum,
600 Purgaii vallante Ireio, bunen cxsulat nnus, 130 Auslralem celcbrare viam,qua spadojugatis
Et, reditu eetsante, perit: non ergo saluti /Ethiopum pergebat equis, qui lidus in aula

NOTiE.
et eos huic scripturae favere. Culumba cst in rcli- B ad Siatium Thebaid. x, 618; sed nou tam deceleri-
qnis. taie quam ipso ilincfe ngi arbitrer. Neque tameu per
049. DHuit} Cod. Cantabr., edd. Aldin D sil frequenter obirc exponendum, ut air;a celebrare apinl
Videsupr. ad vs. 205.
deluit. Uvidium, Metam. i, 17^2. AddeCorliumadPlinium ti,

6 I. I'un re] Cadavere pasci. Bartb. ad Claudian. c|.i>t. 50, J, Buneman. adLaciant. Div. lnsiit. H t 5,
Laud. Slilicon. i, 101. De corvo Sedulius i, 155 :
§ 7. ^cd simpliciler accipio pro ilcr peragcre, ut
Ales.;ue r;q>inis verbum boc non tantum de rei frequentia, sed ips»
Dedilus, atque avido saturans cava guttura lostro. re snlel adhibcri. Docel hoc Drakenb. ad Liv inn i,
Has aves assuetas sanguine et pra'dii dicit Florus I, 1,
4, 9. Quam saepe lilirarii hoc vt r iiui corrupe-
autem
rint, pa;et cx Burmanno ad V.iler. Flacc. m, 251; a
7. Taniani corvi vorjcitaiem essc, ul et paicniem I

Virgil. A ncid. iv, b-il. Celerem el celebrcm in Thuani

senio coufi ciuni devoret, lestalur /Eliar.us de Aium.
coiiice perinutaia apud Lucauum vi, 185, celebriter et
iv, i3. Aiide Demster. ad Bosin. v, 59.
celeriter, vide notas ad Suelon. Vesp. 7. Quxdaiu
052. A'e$\ Cantabr., ali*.
loca liinc egre.yic emendavit Burmann. ad 0\ui. Me-
654. Nutriri] Puliuaniii Si betla', Antverp. Bibl. ,

lain. iv, 504. Adde Isidorum Ori». i, 22. qn> tcriplio

Lug.l. nutrid.,

celebrii brevior fiat. Cod. Groning. recte, celeris, unda

657. Fvii] Voss. 1, dedit. I)e ifsa re egit Bochart.
celeris breviorgue icponi posset, quod egregie vidit
Hierozuic. , part.ii, p. 51. Junge dicta superius
v:r clariss. longiori vita dignior, Gisb. hcciuus, qi.i
\s. 28.
et ipse Groningani cod. et ed. anliqux sciipiuram
01-0. Pi(r.;n/i] Voss. 2, Aldin Basil. , Tom. 1 , ,

purganti. produxit in Dssert. jurid., p. 24. Consensum addi-

001. Cessante] Corvurn cx arca emissum a Noe scri-
b-.iul Sedttliua i, Arator i, Victor n. Adnoiavit Ne*
l>i issensis erroicm esse ignorationis lingua3, el Scdu-
Iruin suo temp.ue cod.cem habuisse non casligatum;
B< ibtenim egrediebatur et rtvertebatur, ndelicet non
habens ubi eonsisleret. Laudanda Nebrissensis
mi, diligentia, qui linguam inlellexit; idem ta-
m-n pbrasim non d scnssil. Sensus cnim esi, ul vir
Imguae peritissinius explicavit , corvum, biuc iude
mdo, iiioram lam du traibse ad revertendum ,
donec aquae siecarenlur supra terram, jnasi iiiccret,
uunquam ipsuin ad iNoe essc reversum, Corvum
6$krrfopatS»{ ad apo-
ad Jutbeos refcrl. Alcim.
&latas '.\ralor i : nam Eicle-
el Judjei et apostatae, iu
sia alii tt conservali, cx ea cxciderunt, et, discur-
i-ando et tomultuando, nunquam ad ejus sucieiaiem
placidam revertiintur. Famricius cummeiil. in Poet.
Cliristiao., p. 59. De voce cessanle videsiipr. vs. 80.
q ilit Cannegieterus Disquis. de notis, p. 299.
675. Q«:;] Voss. 2, quam. Id non rejecerim. Te-
rent. Ilecyr. i, 2, li!), pergam, guo coepi, hvc iler :
nisi illicad poslerius verbuin referre malis. Apud
Salluslium Jugurih., 47, 1, Cortius in Guelferbyiano
, viri invenit, ab eo itinere quod Metellus pergebnt; ibid.,
79, 5, maluravere iter pergere. Similia pura proiulit
eruditum illud Frisiae su.e decus, Joan. Schraderus
Animadv. ad Mtisaenm, cap. 17. Adde Drakenb. ad
Livium m, 6, 7; Puker. ad rloriim ni. 4, 5. lter gra-
dire exposuil Barthius Advers. iv, 2. Sic currcre pe-
lagus, SedulitlS fpisl. ad Maced., p. 2, et Meinsius
lib. iv; Addend. ad Prudeut., p. 155. Vecti \naria, Virgii.
/Encid. i, 524.
673. Spado] Prima producta, qu.e apud Juvenalcm
brevis est, nofante Vossio Arl. giamui. n, 59. Ipsnii
vocem a Spado, Persico pago, derivai Stephanus,
dijus loco jain usiis csi Barthius ad Claudian. iu i

66i. Felle\ Sednlius episi. ad Maced., p. 11, co rj ! '

'
S; el Hrissomus de Regn. Pers. u, § 1(54.
lumbee simplicis a.iimum non amittat; idcm ll, 171, Alia Vossius iu EtyiuoL, in vocem.
Per volucrem qna3 felle caret.
073. Jugatis) Trebellius Pollio Gallien. 8, eornibju
Ubi notse. AUIielmus Laud. Vir c-., p. 721, tom I auro jugatis. Var.e is locus leniaiur. Casaubnni et
Thcs.Canis., Salinasii opiiiiones expoauit Tiiller. Observ. ciitic.
Solacarel quoniam crudelis felle \eneni. II, 8 qui ipse fucatil mavult. Jugalii vel e.\ hoc Aia-
:

loris loco lueor, sed curnibus uuio exponendum ar-

Albanas. Opp. tom. l, p. 171, Toir.z>yia-.i[.'j.z Tow^aov
l>i ror e\ auio, si\e aurei-, ul puppes abiete apud
memorat.
Virgilium, damnum iajuria apud JCtos, quaeque alia
13. Simon] Aldin.,
ii Basil., Simo. Vid. ad vs. 630.
prolulil t'ann. gieterus n.ens ad Fragment, vrt. Ju-
Sublimal]
t.Oi). Sublimare, in eublitne attol cre.
risprud., p. 'O.
Pi udent. Apoth.,
074. l''Uu\\ Pulmanni Scbedaset Anlverp., lidui:
Aul luu.nJuni l.irgo sublimat flamine bombum. vi>\ quideui elegans de homine qui rei cuicunquu
I \ i.icius comment. in Poet. Clnisi., p.
127. addn oruameniuiii. Vide Bartbiuni ad Ciaudian. vi
i.Tl. Dignatut] Aldio., Da-d., Tnrn. I, dignatur. Consul. Houor. 25. Sed allerum accommodatins. Eu-
ii5. Celet>rare\ Ila rep.>»ui e> Cantabr. ci Voss. I, michi cniiu variis rebus pneposili, eoque graliores
2. Rcliqux ediliones, celerare, quod probat Daitlnus (juo Udoli' res. Coufer Pigm-rium dc Sei \i», p. ~>72.
J5I AIUTOKIS ISS
675 Rcginsc scrvabat opcs : volat axc cilaio A 132 D° f
i'
10 vcrba sonanl, cumquc omnia
Gaudia fixa pcicns, currti(|iie merebitur ipso Ifccerit olirn,

131 Errorum jactare rolas. quaoia bono- 685 Qua fucrit nunc parlc salus : li < redulus audis,
[ram Et tibi nascetor, luque inde renasoerte iili.

Semina pcrcipies! qiri tam prctiosa lavacri Conipectit properanter nquis ardetctre eoepit
Sumero dona venis, sleriliquc in corporc condls, Eunuchi feeunda (ides, qui gurgite m rsus
680 Quod Pructu meliore meias. Imponc Philii pum, Depoguit scrpenlis onns, plaustroque cucurrit
Lampadis os quod Hebrxus ail, qui mcntis ho- *> Heliac mediiaiue itor. Non parva Hgnne
[norcm, Cam:a Bub obscura regionis imagine lucct.
Nomine teste, probat; juvat hunc audire magi- Comprobai Omnipotens la?darum foe .'ere, Mosem
[slrum, 133 'Ethinpam sociassc sibi, qucm dogniaia
Discipuli qnia jurc docel; dabit ipse, prophelac [produnt

NOT/E
677. /Jc/aNJ Respexisse videtur verba Ecclesiastae, B Vossio asscntiri audeo, cum cmnipolens Araiori &it
cap. xxxiu, § 5. famiiiare. Tauium vide vs. 185 et 529, aliisque locis.
680. Fiuctu] Aldin., Basil., Tornscs. 1, (ructum. Oclaleuchum roemorat Cassiodor. Instii. divinis in
Littera sequens ndhspsit, prinripio.
681. Lnmpadis} <j>i).i7r7rc?, equonim, hocest militiae, 692. Mosem] Moses, in papyrelo Nili invenlus, indo
cupidus. Elymon llebraum affert Arator, Impone nomcn accepit, quod ex aipiis ex racius est : i:ec
Philippum, etc. Est autem Arator, ut supra dixi, «X- aliier, qnod ad orthogra|.hiam scribitur a Jnvemile,

'/nyopr/.bg, idcoque senlentias iuterdum torqnet, in- Plinio, Juslino, qui cjus mentionem laciunl; inde
lerdum verba. Fabricius comment. in Poet.Christ., accusativum innsitatum forraat Juvencus iv,
p. 104. — Mire hic dissenliunt Cantabr. et Voss. 2, Mosea, qui Jegum poiuit praerepla jubere.
Cor oris quod Hebrtvus ait. Voss. 1, Pulmaimi Sche- idem etiam possessivum lecit lib. n,
dae et Anlv., Oris cor quocl Hebrtvus. Scholiasta in
Moseis manibus summo sublatus bonore est.
Voss. 1 ascripscral Pliilippus interpretalur cor oris,
:

qui, quidquid in corde habuil, ore manifestavit : et os El Fortunat. lib. v,

iampadis, qnia ore suo omnes illumiQabat. Nugoe sunt
omnia; Graecum fonlem huic voci rectius tribuit Bar-
thius Advers. n, 21. Lampadis os tamen Aratori tri-
buo, allerum est librariorum commentum. Ita enim
et Isidorus Orig. vn, 9, Philippus os lampadarum,
vel os manuum.
683. Quia] Edidi Ik-c ex Cantabr., Voss. i et 2.
Praterea in Voss. 1 erat, discipvlis; pratciea Aldin.,
Casil., Tornoes. 1, qui jura; Antvcrp., qutv jure;
reliquaeomnes, qui jure.
683. Dabit] Dicel, exponet de quo ca^ienda
prophetne Isaiae verba; confer Lucam Aclib. vm, §
31 seqq. Deque ipso hoc Is.iia? loco Colomesium in
Observ., p. 125. Quaedam verba Lucas refert ex
Gracis inierpretibus, et hinc ex cod. Gtaeco pralecia
fmsse censet Amende in Christeid., p. 80. Dare
eofiem sensu est apud Virgiiium, ^Eneid. m, 85,
Da propriam, Thymbrae, domum.
Servius, probante Burmanno, per dic exponit
dare sortem capio apnd Ovid. Metam. i, 5SJ, ut
ita
XprnrpQv (SoOsvzo; apud Apollodor. Bibliolh. n, 6, §
3. Ambrosius Ollic. i, 14, voluni ei dare occultorum
scienliam. Male illic cod. mcus, dicere ; et apud Isi-
dorum Orig. xvn, 7, prafero, quwrenlibus responsa
dare, licel in Groning. sit pxvcanrre. Similia prolule-
runl Barthius Advers. lv, 11. V. D. ad Valer. Flacc.
v, 219; Burman. ad Ovid. Far,l. vi, 334; ad Clau-
dian. R. P. m, 5£7. Ileinius notis ad Tibull. i, 6, 15.
Mosea lege rcbelles.
Poetae Christiani scribunt interdum iloyses, ei pri-
mam corripiunt, penultimam producunt. Prudent.
Stephan.,
Reljjxat ipse
C Indumenta pedum velut Moyses.
idem Hamart.,
Velut ipse Moyses,
Historicus mundi nasceulis, lestificalur.
sint Sedulius m,
Eliam et clarum virtute Moysen,
Ignotos oculis, videruni luinine cordis.
Appellatur a Prudentio Genealogus, quia orlum mundj
describit et familias de quibus Cliristus usque at]
— Adam ducit originem. Ab eodein scriplor doctissimus,
Apulheos. vaticinator, Hamart. Claud. contra poetas :
Legifer antiquo venerandus nomine Moses.
:
Fabricics comment. in Poet. Christ., p. 89. Quod —
de vocisderivatione memorat Fabriuus, nititur testi-
monio eorum qui ex p.& aqua, et uo-yj» servatus, vocem
componunt. Testimonia inlicavii Triller. Observ.
critic, p. 437. Sed nugas has dudum rejecil Bochar-
lus Phaleg. i, 15. In scriplura hujus vocis, ut toties
D alibi, hic quoque dissenliunl codd. Inm scripti, tnm
ediii. BasfL, Aniverp., Torn. 1, Bibl. Lugd., Mosen.
Cod. Cantabr. iiabel Moysen. Sed, si verum sil qtiod
Fahricius monei, el Vossius Ait. gramm. i, j, in (

684. Sonnnt} Cantabr., Voss. 2 el Fabricius, so-
nent Verba Aralori cadem sunl quae Lucae Acl.
vili, § 52, irepioyjh xw yp«tpHe t quodque alii tottov,
X'»)|6t«, p'»o-eif, vel simile quid appellant, qure erudite
exposuit Yalckenarius ad Herodot. n, p. 157.
684. Cumqi:e\ Aldin., Basil , quique; aliaj, cum qui.
Deinde Voss. 1, fecerat. Iiinuil Chrisium rerum au-
ctorem, ci cx Maria deinceps genitum.
Moyses primam corripi, mediam produci, non con-
slabit vcrsus. Sane, in fine canninis, metri leges
hanc scripinram non pati judicat Grunerus ad Sedul.
iii, 208. Codd. tamen el ila ibid. iv, lrjy. Si ex Moij-
ses bisyllaburo lieri posset, defendi pos?et cod. Can-
labr. scriptura. Id tamen non probo. Apud Viclori-
num Alruni de Machabais vs. 252, in quibusdain
edilur :

687. Properanltr] Aldin., lla-il., properalur.
688. Gurnite} Voss. 1, in gurgite.
692. Omnipi lens} Ald., lias., Heptatif us. Quo no-
mine iiidicatur prior pars Veleris Teslnmcnti, con-
tinenfl libros Moysis, Josune, et Jtidicnm. Omnipotens
liic esse ex libns recenlioribus censct Vossius dc
"Vit. Serm. nl, 14, qui unice probat Hcpiaticus, et
eonsentieutem citat Jureium ad Ivonis cjiist. 83. In
pfteta codu. n bil Bimile deprehendi, coque minus
Tradidit et mundi rector Moysesque pelitam ;
et vs. 527,
Poscebant Moysen, daret ut silienlibus undas.
Sed Mosesquc et Mosen illic edidil Fabricius, secutus
baud dubie meliores codices.
693. jEthiopam\ AZiliiopa pro yElbiopissa. Faiiri-
cius comment. in Poet. Chrisl., p. 3. Duae Tom;e- —
Bianx, tEthiopem; rcctius scripsissvni Atikiayin,
 m

\'S PE ACTIBUS APOSTOLOBUM LIB. I. IS4

13& Poslca cum Demino vicinius ore-loculum. A 710 136 Q uo propcrat sa^vire lupiis. Sors linla

C'j5 Qniii miium, si logis amor lunc crescere cteplt, [ruimc,

Ecclesi;u euin juncta fuit ? quod sponsa pcrennis In qua culpa cadit; diJicit qui corpore lapso
llac venial de gente magis, nec canlica celsnt, 1 1 1 menlis jam slarc gradu ; cum lutuiua claudit,
Qux fuscain pulcbramquje vocaat; h;vc pergit ab Pectoia tunc aperit, roelique agnoscitur auctor,
|
Anstro, Discedente dic : quantum meruere tenebrae!
.F.lliiopum qui lorrel liiinumi, Solomonis in ore 71") Post oculos majora videt; mirabile sacclis

7l>0 Pacilicuni laudare suum, quo noniine iliiilum Exemplum dedit alma fidrs. Anania fumrem
Signatam esi, quod Chrisius babet : jam debiui Excutit, o nova palma! lupum domal ille ra-

[mundo [pacem,
Custcdcm pixmiiltit opum, quo pignore gazas Ilebrarus quem dixit ovcm; clamabilur orbi,
Incipiet prolerre suas; lliesaurus in illa Hoc praecone, Dcus, legisque exutus ab umbra,
Quis polior, quam fonlis bouor? quod dilius 720 Sub qua cxcus erat, lerras lncebit iit omnes
[aurum, Perpetuo dc sole calens. Ne desine, Saule,
705 Quam locuples sub corde fidcs? quam dcnique IIuuc celebrare dicm; niultorum lutnine plena
[recte Nox datur ista tilti, luquc bic tua nubila portas,
B
Prxvius luiic spado esl? quo procedenie libido Ut miindi purgare queas. Nunc plena Oguris
Pelliiur, el capiunt coclestia ragna pudici. 725 lnlerius dociimenta sequar, lectumque latcbris
Saulus, acerba fremens , eomuiiltere bolla Aggredhtr prof rrc jubar; quod lenvpora Saulua
[Daraasci I ii teneltris triduana gerit, facitcsse Gdelem
135 Judaica feriialc paral, sed amabitur agnus, Exempli mensura sui, landemque coaclum

NOT/E.
quod pra? /Ethiopissa probat Vossius Vit. Seim. i, Scribe, utile quod nobis. Ita cgrcgitis codex Tliuani,
1G. .V.tltiopam atneiit rierivasse videltir Arator e casu et ex conjeclura Butgersius Var. Leet. vi, p. 580,
quarlo Graeco, qui similiura apud Laiinos vocura fons asscnlieuie Scriver o, neqne aliler tx niembfanis
esl. Ila Maiatltona, ca-u r<cto, proriuxil Vorslius ad Ileitisius Advers. i, 2,et m, 16. blein Martiahs vni, G,
Sulpic. Sever. II. S. u, 9, 7. Craiera, crepida, lam-
Largius jEacides et biliit ipse merum.
pada, aliaque Vossius Vil. Scint. m, 15.
conliilil
lliadiini nridiriitSolino Polybisl., p. 7, Salmasius, Reele Scriverius edidii, vividiusque merum, quod co-
et probat Collalio apud me. Crxci reccnl or<s eodem dex Tlniaiti coiifirmai. Iloc mcrum vividius in nien-
loodo novas voces foriiiarunt, ul oitxyava recto casu lem inibi revocal locinn Aurelii Victor. Illusir. 76,
a Ticryuv. Meursius ad Psellum in Caiuic. ciulic, p. , § 8, quod (venenum) cnm tardius b.bcret. Conjicio
185. J viverct, potuit c: im hcc veibtim adhib»re de veneno,
696. Cum juncta] Ald., Das., Torn. I, conjuncla. cujiis vis totum corpus penelrat et afficil, haud alilei
697. Celant] BasiL, Torn. 1 et Fabricius, caUtnt; atque v iium. Viderel placebat illic Crusio Probab.
Sche l;e Puliiiaiini el Anlveip., cedunt. Criiic., p. 257.
69:i. Solomonis\ lia et alii, de quibus Ileinsius ad 70!». Judaica] Jud;ri a Juda, Jacobi quarto filio,
Prudenl. in Addendis, p. 143 et 168. Salomonis ta- Plcbs Judaja <l Judaica eodem significalo apud A'ci>
nieo bic Aldin., Aniverp., Torn. I, Bibl, Lugd.; ct mum. Scd hoc antepenullima uiodo producia le- m
ita superius vs. 289. I!<>c in Vossianis, aUerum in gilur, ul apud euuulem libro v,
Camabr. ct Univers. exslilisse videlur.
704. Poliorj Voss. 2, potius.
Ouando induraium pleltes Judaica regem
Ellugiens;
701. DtfiusJScbeda: Pulmauni cl Anlverp., dicitur.
706. Quo] Caniabr., Voss. 2, qua; boc Cortius in modo conepta, ul apud Sedulium n,
margine ad Ecelesiam refcrt, s;d vox illa remotior ;
Judaiiis imprr opttlis, Oriontis ab axe,
polius, si id placeat, ftdes repeie. i

Progeuiium fulsisse duceuij

708. Acerba\ Yirgil. /Eneid. xn, 398,
et apud Arator. Fabricios coinnient. in Poei. Chnst.,
Slabat acerba frcmens.
p. "4 —
Tornaes. 1, Judwa. Confer Ubserv. MisceJI.
V ler. Flacc. m, 229, nov., pari. v, p. 454. E\ moriluis po|tili iudaicux
sa'|ie pro feroci adbibetur. Barthius Advers. u, i.
Ssevil acerlia frcmons.

Ubi Weiizins : lla passim adjer

ueutra adbiben-
tur. Burman. a<l eiiiml. n, 1-26; Omleitdorp. in Oli-
err. HkcelL, vol. II, p. 306. Expre-sit Aratorbisce
illud Lucaiieiim Aclib. ix, $ i, ipmiav SartOme xal
fovoy. Poslerius i'!ustravit Kltceriirs Fer. D.tv. n, 3.
r.llipsin praeposiiinnis Jvewi indicayit Albeiii Perie.
Critic., 51. Cum Latino spirare, praeter Elsiierum,
contulerunl lleins. ad Oviri Sleiain. v, 548, et Dra-
kenb. ad Siliuni xvn, 56. .'
livt
D 710. Huina] Ita ecdd. ci edd. Aulverp., Bibl.
Lugd. ci Kahricius; eaeterae esi adduni.
711. Qui\ lla V<tss. |,8; didicitqiu e corpore babet
Canlabr.; didicitque Sched* 1'ulm. iuu it Autverp.
Beliquae, didieit ie,
717. Excutii] Probo elegantissimani cl. Wasaen-
lc gii conjecluram, exeuti»; nt Ammia sit vocandi
rasus; rcctius cnini Anoniat rsi Biipcriue >'s. 415; iu

Caeterutn Voss. 2,
( — cninibiis tanieu constanter eilexcutit.
721. Caient] Canlabr., Voss. 2, canetu,
acena, indicio qiiain frcquei.tcr b et v pcrmulentur. 7-22. /'/, n« Caiii..br., plenum ; MJ allerum Araiori
,

Corruptus binc Isuloius Origin. II, 30, quid til tltesis?

l

ooflveiiieniius, i«er oxymorum lalia jungenti tttpu-

reipcndeaiur, cui rit deest, ul sit arlit. Ita Golhofre-
sin
dtis sed monsirum est lectionis, dudum jam ita
:
Teelumque] Pulmanni Sc' cJ;e
725. e: Aotverp.,
oerrnpte, ut ideo in cdit. veteri liac \yib.t praeler- rectitnique.
missa arbitrer. Scribendum ex Gronii gano Qutd sit ;
726. Tcmporu] Pulmanni Sclicda: ct Anlverp., f.m-
Irestit? respondeatur, cui bes esl
[\ olius dcest\, ut sil pore.
ot»is. Apud Mariialem v, 20, 727. Triduana] Primam bic contra morem co ,,;
Ulils^qiiod aon vis, do lili consilium. uotal Voisiui Art. ijrammat. r, '(J.
1. •>
AKATOKIS 156

Pxna magist Dominum nc respuat ultra \

a docci, Discipnlis Salvator ail : Calcabiiis angucs,

7501'. s: tciduum superassc chaos; cum cocperit ipse 133 Purior obsequiis ul sit coelestibus actus.
V pereum anic ncfas, et prxtis doctor
J37 Wc xi&tis reparare suos, quod ab orbibus jacit

'[atris Mux mcliora geril; <|iii cum tuperasiet iuiquos,

£i squainx cecidere gnvcs, natura qiiod anguis 740 Insidias meruit clausis cvailerc porlis.

Fene solei, ralione vigci : Jod.ia venenum 133 Sporta solcns texi juncis palmisque vicis-
Scmjicr ab ore vomit, crudelior aspide sunla. [*im,

753 Perfidiae coluber Synagogse sibilat ai.iro. Tegmina dat Saulo, relincns in lionoic figurain

NOT/E.

729. Dominum] Pulmanni SchedT, hvsvm. Ant- rcclc hinc in emendatioribus eT ilis coirectut Mamer-
V rp., Jesuni. linus Paneg. Juban. 21, iuil., ac libertalem tuamtal-
v.tor vilis imminuat. a dderiores scd in Valicano
731. Orbibus] Oculis. Infra n, 2-25, I ;

ei Guelpberbytano, quorum exeer;.ia suntad nianom,

Exsulque dies illuminal orbes;
salutalor est, idque, probante Jnrelo ad Symmacb.
et vs. 932, viil, epist. 41, jam receptmn. Hnc, vcl adutat-ir re-
Caligaiilesquc tcnebix
sliluendum in inargine edilionis sue conjecerat Vos-
Orbibus incumbunt.
sius. Utruni Servator satis Cbristum exprimai, non
Arnubius Advers. gent. ni.p. 107, oculornm orlicu- B definiverim. Sane Ciceronis seiale voci aurnp expo-
toi mobilcs. Ubi Llmenhorsl. ct lleraldus. Virgilius nendae non sufliciebat sermouis Lalini iuopia ita :

Au-.iOhl. xn, 670, enim in Verr. 2, 63 Itaque eum non solum palronum
:

Ardeales < culorum orbcs ad mneni t torsit. islius insulce, sed etiam soiera inscriptum vidl Syracu-
sis. IIoc quanlumest? ila magnum, ut Lalino uno
Kurman. ad Valer. Flacc. 739; Weilz. ad
m, 178 et
verbo exprimi non possil. Is esl nimirum soter, qui sa-
enmd. iv, 235; Savar. ad Sidon. n, epist. I. Solent
lutem dcdil.
aiitcm numerum puralem adbibere poetae, non s.n-
73G. Angucs] Aldin., Basil., anguem, haud dui ie,
gularem, nnde Bartbii errorem re le casligavit Burm.
ul diabolus inlelligatur. Sed etcovu oyewv esi apud
;:<1 Claiul. B. G., 259. Pra-ciptie hanc vocem adhi-
luiisse videlur, de serpente locttturus, cui orbes iri-
Lucam Evang. x, § 19 queiii lociim respicil.:

qui Graecis sunt y.v/loi, do- 759. Iniquos] Aldin., Basil., iniquas; referaut cer-
buit Virgil. JEn. n, 204 :

lissime ad insidias.
c- n:e Spanh. ad Callimach-. in Del. 93. Addii et ideo
serpeni-ibus proprias, qu;e Graec s in bis
740. Claubis] Mutato ordine Voss. 1, 2. Pulmanni
sqmmas, ;

sunl yo).£f5sf, in piscibus autem InziSit;. Vide Rhoenum

Schedoe, Anlverp., portis evadere ctausis. Pio portis —
No d;ssiinilitcr Aidm., Basil., sporlis; s>d ipjXks memorat Lticas.
ad Porphyr. deAbsnnenl. iv, § 14 i

"741. Solens] Voss. 1, Basil. Aidin., Torn. 1, solet.

de Saulo inf. u, 1185,
Ita aulem Lucas Act. ix, § 25, xorxixav Sta tov zii-
Oculis cum sqiiaaiens excidil horror,
y_ov;, xo£ka.amnis h o-KvptHt. Parum dislat Salluslius
Quem serpens autiqua dabat.
Fragm. Histor. n, p. 53. Ed. Haverc, E muris canes

Foriunalus Turnebus Advers. xxvm, 5, et Mattbeus deCriminib.

Regulus alque aspis, cedunt quis cuncta venena. p. 585. Secuti sunt uterque Isidori locum in giossa-
Crudetem vero Araior ob surditatem qui dixit, cum rio hunc tamen reprehendil C:isaubon. ad Sueton.
;

surdu; sit ad conimiseralionem vocibus pl.ingenlimn Aug. o*--. Culeo tamen sparteo videiur favere Prn-
non possii moveri, unde et malos spiritus surdos dentius Peiisteph. v, 457, qnem ei fiscellam a;pellal,
apud infeios constituit Mahumetes, Turcaruiii legis- ibid. 492 ; largior Casaubono plerumque fnisse ex
lator, ot scilicct nullo modo ad miserationem possint corio laiirino; /^oV/o? dicitur a Dosilbeo ui, § 16.
damndtorum bominum ejulaiibus iudliri. BAnrmus Ubi Goblastus, id autcm per ^Leto-j «<rxov interpreti-
Advers. xxxii, 22. lur Hesycbius in vocem. Lbi nitye. lla et glossac no-
736. Salvator] Zuznp, qui dal salulcm. Prudcnt. micaj, voce rio v.7rviw?. &epux /SoitovCedrenus Com-
4

Syniin. i,
pend. Histor., 161, quem debeo Demsiero ad Ro-
p.
sin. viii, 31, 654. 'Ayyeim dici a Plutarcbo in
p.
Salvalor genrris Romulci,precor.
Gracch., p. 854, quidam pulant rectius lamen in- ;

L;iiinius dicilnr Seivator, ut
llnsar apud Properlmm. In
vciustis mod serrator, inodo salvator legitur. Dilfe-
.
runt Lalinitate et usu. Fauricius commeot. in Poet.
i.hrist.p. 118. —
Qnod de usumemorat Fabricius, eo
vidoiur spectare, quod Servatorem recte dici Cbristum
mundi servator Aiiguslus terpres venit arca; possei et de quodam vase capi,
Juvenci exemplaribus ul apud Homerum Iliad. [}, 471. Casaubonus gloss;nn
^ Isidori refert ad lunicam pice illiiam qua indueban-
tur igne cremandi. Suspicalus aliquando sum ulrum
ex hoc Isidori loco emendandus sit scholiastes Juve-
nalis Satyr. vm, i3l Veslis ex chara facta, pice il-
:

ii<miiulli negant, distinguenles inicr servure et salvare. ti/a, in qua ignibus pcence addicli ardere solent : ut le-
Ilud referunl ad eum (jiii parcii quos occidere pote- gendum sit, ex sparto T.nica sane sparlea,
facta.
rai, hoc illi liibuunt qui vilam non (anlum donat, qnam cbar;acea buic rei videlur aciommodalior.
si d et inelioreni felicioremque stalum addit. Ideo Sed Iitc conjeclara esto; non eniin dissinnilaverim
Clirislum potius Salvatorem appcllant, iilique non papyrum memorari in hac re ab eodem scboliasla ad
inspiciendum arbilrali quid sil Lalinius, sed quid rei S;iiyr. i, 155; idemque affirmat Scbwarzius ad Pli-
momentiim magis expriinat. Ila judicat Daumiiis de n;i Paitcg. 73. p. 125. Sed ad Aratorem redeo; cx-
CaliS. amiss. rad. L. L., cap. 26. Adde Borricbium cursum uon x»grc ferat lcclor hinnanior.
Cogitat. L. L., p. 229; Nolten.Lexic. Ant b., p. 115.S, 7.2 Saulo] Caulabr., Paulo; scd in hac rc Zuiilos
ei quos laudai liiirman. Secundus ad Lolicb. iv, (i, dicilur in Aelib., ix, § 2i; neipie 1'auliim aliquolies
init. Vcrbum salvare est etiam inlra 855, et superius iia peccalum prius dicil Lucas quam adventum iu

vs. 80; idque de cura medicamenlorum non rejicien- Cyprum ex Asia coniinenic inemoial, cap. xui, § 9.
duin v delur Beinesio Var. Leet. II, p. 191. Latinius Probo soceri opiinii, Henr. Cannegieteri, senteutiam,
<:si geuciatini senator, ul dncui ad Sedul. II, 156; dc Mulata nomin. ration. cap. 6, 1'aulum sc dcmuiu
 17 DR ACTIBUS APOSTOLORCM LIB. !. W
140 Kcclesisc, nam juncus aquis ct palma co- A 700 Vectorem ceropone luuro, nec reddere tardes
[ronis Oiliciutn, porlale diu. Quo inuncro voeis

Semper ine>l : juvat Eccle^iam baptismatis un- Stringitur in solkfum, qui Quxerai antea norvis.
[da, Tunc iliTiim fornialus bomo, tongique cadavcr
7»5 Marlyriiquc cruor : dudum, vosccnlc ealerva, Temporis exslincios ad ?ilam suiri^ii aitua,

ISiitiiti Bubdenle cibi; distendere septem 705 Scque levans vacui linquil monumenta cubilis,

Sporurum civpere sinus : lot in orbe profeclo Quod niisero pars inortis erat. Plebs cuncta pcr

F.cclesias Scriptnra canit, quod Spiritus illic [iliam

Sic operator adest, et signat nomina virlus, Cnepit stare viam, ntutisque supervenit anipla
750 Cum lamen Ecclesiam colebremus in omoibus Uniua languore salus, lactnque li |Uore,
[unam. Kxpulil exclusi sna mox conlagia nmrbi,
Protegil crgo virum spccics, cni milital ipse 770 Fontc lav.ms animas, alieno robore firinas.

Vas in \asc manens, atque hac duce lutus ab 142 Eloquar hinc sacrse qtuc sinl arcana li-

[bostfc Igurae,
Egredilur, eonctis doctor qui vincil ir? armis. Si mihi corda nioel, cujus vox corpora reddit.
Pervigil excubiis coninvssi Petrus ovilis, B Orlo qnod annorum languoris proditur srtas,

755 Postqiiam cuncta videns luslravil in ordine san- Jure per boc icmpns membris defecit ademplis
[ctos, 77.) Antiqtia sub lcge j icens, jngulantia qtiippo

Per Lyddac tulit arva gradus, ubi moenibus Vulucra semper habent, quoruni lit saucius in-
|aslans [fans,

Respicit /Eneam defunctis vivere membris, Octavo veniente die; sanavii ab illa

141 Alque anima, nodis axala mole solutis, I Parte gravem, lacerumque diu discrimine carnis
Non moriente mori. Surgens, par.ilyiice, dixi;, ln liquidis solidavil aquis, ociavus ul aigrum

NOT7E.
dici vouisse Romano nomine, postquam conlinonle 7G5. Cadaver) Sedulius m, 80,
Asia egiessus fuerat, Sauli autem nomine nsuin mer Ecce aderaui vivum porUules jamquc cad.iver.
suos, et in palriam reducem. Adde et Baribiuin Ad-
Ubi similia Wopkensius. Adde stipr. vs. 149.
vers. vn, 4.
764. Exstinctos] Cantabr., exst.uctus.
71-2. llonore\ Basil., Aldin., Torn. i, ore.
707. Stare\ Voss. 2, irc : glossa: ascripscranl ere-
74o. Coroiis\ Ita Voss. 1. 2, Pulinanni Scbcda?,
dendo.
Ald., Bas., Torn. I. Alii codd. et edili, coromr. C 770. L'ivans] Voss. 2, levr.ns, qnod lueri pos cnt
746. yuinti\ Bibl. Lugd., mitrki. Mox Schedae
ascripta ad vs. 170. Cracis ita xovyituv, qund lan-
Puho ;in . sibi.
quain ininus Allicum male rejecit Thomas Magisier
753. Doctor] Ediliones longe ptarimae', ducior.
in viiceni podaa.:. Vide Tiilleiun. Ilue loco alteruu
Ipse lamet) se Si&axoikn ifruv appcllat, ad Timotli.
ir»agis placel. Supr. 1 14,
Lpist. I, eap. n, $ 7. fta-p.' iliulor doc or, docre du-
cere, el similia pennntati. Drakenb. ad Livium XXI, Quo nomiue fonie lavalur.

27, 4. Rftox Voss. 2. cui. 770. Firmat] Basil., Aldin., Torn. 1, firmat.
756. Lyddce] Aldiu., Basil.. Torn. 1, Lijdiw : m ;!e, 771. Hine] ltaCaut.br., Voss. I, ALiin., BasiL,
qiiod vel constal ex Actib. x, § 3-2. Scholiasles in Torn. 1. iu i. liouis, hic. De voce liiiura vide ad vs.
Voss. 1 appoS'ierat Lijdda. civila» Paleettinw, in
:
i5S.
Ullore Magni Maris siti, qum nuneDiotpolitappellatur. 7 72. Corda] Pulmanni Scliedae
et Antverp., vcrfra.
Posler iis lioc iioinen quando acceperii, non videtur Vulgalum prajstai. Moveri pnelis aiiliquiorilius de
c.itiiin. Vide Cellar. G .rg. ui, p. rr22. DWtinguetida ftnore ct iostinctii divino f e.piens. Brouckhus. ad
. • Diospoli, quam
a i mem
nat Plinius llistor. [Saiur Tibull. i, 7, 51. Ita non ineleganter Burmaiinus iu
v, 20, extra Pala-btinain, de qua Wes elingius ad Calalect. 1 b. i, cpi^r. Si), vs. *J, conjiciebal
Anlouin. Ilinci., p. 150.
7t:r #/,' \ l
Pio ana Torn
»'"."'" '<"ii. 1l, urn
(jTvi.
— s>a'vusque movet praccor.lia Mavors.
.,

/56. Lbi\ \o,s. i1,««/'; ev prion lilteia, bue re- ,,

r, e , ,
. .

Neqne lamen ov q,1( 0,|,le " ,, " r l>i" placebu.

tracta. e.. I cuun SI(|P exemolo Aure 1 ' '

Viet. O. G.. 1 !, -2, casira sub Lavinio collocas.e '

~ '
'»
Luf md, '\ EpHhelO.i non est olios.im, ul do .

758. Antma] Voss.2, aniinam. De sequenU locutione D C" 1 Bu ™? an< :id Lohcl '- '> cl °g- s -
- 7 Marlialis Spect.
-

vide supr. ;id vs. 12. epigr. 28,

Varahjihc) DecjsoXurtxoff, solulm ow.ni corpore,
I. Horruit in liquidis ire pedeslris aquis.
ntbedulius in Acrost chide ; vel per omniamembra Ita Tbuaiii co.lex alii abuuh el pedester. Scdul.us
; i,
retolutus, iii Celsns circumloquilur.
Fabricius com- 01,
ment. in Poel, Clni-t., p. 08.
Ifonstraret liqoidas reaovari posse pcr undas.
700. Yectorem] Seduliiia m, r02,
Silius vii, 50 1

,
Vectorein [oo si n:n grata nnercede revox t.
Evocat c liquidis piscem peactr.ililius esca.
Contulit illic Wopkensins bajc Aratoris;
ex qnibus
Boltius Silv. critic, p. 91, apud CJaudianum Calpumius Eclog. u,
prafat.
ad lib. ii, iu Euirop. 7o, reponebat; Foiiiilus in liquidia qm.tios me conspicor, ipse
Adu.iror lotic^.
Vectoretn rrustra moriens
Iphuu rocabia, I),
Tnius exponit, puris ac pellnrciitilius. Ipse auier-i
760. Nec] Ald.n., Torn. I, necrcdere.
ex membranis recie praefert Hod us Novant. Leci.,
761. Poriate] Ita scripsi ex Canlabr.,
Voss ! 2 eoist. -iorqnem alii seculi. Gn»siodor. Var. i, 35 imc
Reliqu:c oini.es, portare, ni fallor.
per Griccismiiin i' undas liquidat. Sie muta tilentia, pavidut timor, el
sed quo ttim diu?
siinil.r. non cssc otio-a eoilbcta docel Burman. ail
i. SJidum] Ui integer esset ct plcnus homo. Ovid. UeUm. n, ">.
V.le Borman. a.i Ovid. ibid. S73. T' i. Soiida»it\ lluiilius lii:cr.
l

i. 120,.
 : ;

T>9 ARAT0R18 IGi

780 143 Solveret a plagis cxsUnrti corpor is annus, A (fl li!<ii-> segrela sui->; Iiinc nipil uni:m,
Quo nu-mcro venienic dic, solemne rcsurgcns 7 .*> Qui veniens peccata lulit, quam riic Pguram
J.iin Clnislus sacravit opufl : slat lemporis iisiis, Mundus iibiquc gcril, quein poaquam labhala
S d volo nicliore redux : hinc vulncra serpunl, [«olvens
llinc ahlala riiiint : ibi snbdil regula poenis, Iinpulitad fonlein, supeiavil gratia le,

785 llinc purgat nicdicina vadis, s; atiociue priorc Pelrus ad Lci lesiam ixvocal docunicnia magi-
Diiduin laxa ncci stringiinliir mcmbra saluti. [sln,
S 'ignalis ctiain niiinero paralylicus annis Cujus in orbe manu paralyticus exsilit unus
llle jacebat iners, cui proxima mota Siloa 800 El, gradienle fide, sua vii.cula piojio.l orbig.
Ilcu! nullas pra stabal aquas
>

; piseina, ligaia 145 Te quoque ,

l.iudc potens , roelc.-itibus

720 144 Portieibu», Judoca fuit, namque atria quin- [inclyla si^rrs,

[quc Carminibus, Joppe, can mus, qua scdeTabitlia

Ad sua claustra tenet, per quinque volumina Mansuras fundebat opcs, ct semper egenis
[Hosi Munerc mater crat, quae, vilae lempore clauso,
Legis adcpta modum, cujus circumdata gyro 805 Poi-.ituf in medio, lacrymis plus lota, ferelro,

Debilis a:lcrnum vidil sine niunere Jesum, B 146 P *

51 fu»us victura suum. Fiducia Petrum

NOT;E
Coiilciiiplus solidet vulusra chusa dolor. sianis obsequi ausus non sum. Balionom repele cx
Prudcnt. in Symmach. n, 150, dictis ad vs. 692.Mosi retinui a Mtooevc, ut Achilli,
ei qiiorum similuim copiam dederunt V- ssius de
Donec dccrelo solidaret robore vires;
Ann'og. ii, 9; Vorstius ad Sulpic, Sever. II. S. i, 17,
el*K :

0,
3; Gronov. in tccles. cap. 10; Burman. ad Ovid.
Conceplas tenero solidaret lacte medullas. Heroid. vm, 9; Arl. i, 745; Heins. ad Virgil. Edog.
781. Numero] Pulinanni Scliedae, Autverp., mu- vni, 70; ^neid. i, 50, 120; u, 7, 456; xi, 2i3. Bur-
nere : aperlo vitio, quod per transposilionem vilari man. Secundus ad Antbolog. tom. I, p. 85 et 191.
potuissct. Wopkens.Observ. Miscell. nov.,tom. II, p. 25etC2;
785. Ilinc] Vo«s. 2, hic. cujus exemplis addo Marium Victorem in Geuesi,
784. liuunt] Liniiintur, cnncidunt. Canlabr. se- p. 311. Corp. Fabricii.
queritera versimi buic proefigit. Ioclyta legiferi jam pandito scrinia Mosi.
785. Hinc] Antverp.. Bibl. Lugd., Ilic.
Joan.Saresber. Pcilycr.i,10,ei?c/i;wmZ)tt i/i sfgrnfs Moysi
785. Ptiore} Aldin., Bnsil., Torn. l,priora. confiteri. Teriullinn. rte Cnrn. Chrisii 6, qui Deu>n
786. Neci} De morte naturali ex morbo. Infr. u, Moysi rejicit. In margine Scaliger pri ferebat Moysei.
127, 792. Adepta] Canlabr., adempta.
Laxari non posse neces. 794. Hinc] Bibl. Lugd., huic. Eadem et Anlverp.
Vidc Freinhcm. ad Flor. m, 25, 7. C slatim, cui vmiens.
78S. Siloa] Lacus, seu piscina fuit, seu, ui Joan- 796. Gerit] Voss. 1, rcgil. Passim ita pecca um. ;

nes evangelisla, y.o).\>pL§nQp<x, in qua innalarunt seque Vide patrem meum ad Plinii Paneg. 4, 4, et Dra-
lavarunt variis moibis affecli, ad quam ire jubet ab kenb. ad Livium xxvir, 40, 2.
nbere maierno c;ecum Cbristus, apud Joannem cap. 809. Fide] Basil.,Torn. 1, fide.s.
ix, ei ad quam fruslra octo et iriginla jacnii annos 800. Frojicit] Canlabr., projicit. Ila libri veleres
paralylicus, apud eumdem c:ip. v. Aquas Siloae vado frequenter in comp sitis a jacio. Vide Duker. ad
esse tranquillo testatur Isains cap. vni. Certo lem- Fl r. i, 10, 5. Cod. Groninganus apud Isidor. Orig.
pore moias fu.s-e tradil Joannes. Multae auiem six, 25, quod dimidia ejus pars retro rejici.ur. lloc
aquae salubies et medicat.se aliis quoque locis fue- oninino malim, quam ejicilur, quod est in editis.
ruiit iii Jud.ca. Legitur apud eumdem evangelislam 805. Futidebai] Cantabr., (undabat. Allerum ser-
-npcfju.Tty.n xo/u <x§»}0 pa cap. v, ut Tbeopliylactus cilat,
vari jubet Sedulius opist. ad Maced., p. 11, Egenis

quasi dicas, die V ichirencke. Drepan. epist. 1 : universa distribuens, tanli census effusione nihit perde-
ret. Qui locus ita buic similis , ut fere ex eo bunc*
Si placidi fontis viialem qua?rimus undam,
expressum dixeris. Tncit. Annal. xiv, 31, Omnes for-
liu Silo;c nobis vena salubris adest.
tunascffundebant. Orosius llistor. iv, 16, Egenti wra-
Fiierinil ad eamdem exslructae porticus, in quibus
rio p>i ata3 opes refusce sunl. AddeRuhnken. ad Aqui-
sine injuria teinpcstaluui asgroli cubarent. Unde Ara- l.iin Bom. de Fi;->. Senent. p. 177. Peccatum in
,

lor,
cod. Caniabr. est ex frequenti a et e permutatione,
Piscina ligata tj cujiis corrupteloc snpersunt apud alios vestigia. !si~
Porticibus. donisOrig. iii, 1, Excutiun: acceplas sagitlas. Lege
lib. i. Syllaba in boc nomine triplicom babel quan- ex Groning. crcrptas. Turpius peccalum ibid. xiv, 2.
lilatcm. Sedul. iii : Ab Austro Armeniam, agil de Perside quis aulem ;

illi ad Ausirum Armeniam tribuct? Earegie Groning.

Siloam venissel ad undam,
F.i, consanguinei fotus medicamine limi,
exbibel Cnrmaniain. Lib. xvii 5, inliabiles fructu el ,

1'ura oculos lovisset aqua. Scribe cjfdi. Ex eodom eod. Joan.

slerilitale affecti.

Araior i
Saresheriinsis Polyciat. v, 3, Testantur hoc ancilia ,
alqne Palladium, sacraqucedam impcriipignora. Lego
Cui proxima mola Siloa.
srcreta qucedam ex Floro i, 2, 5. Secretu prinuiin in
Sedul Encbir. :
sacruia, atque iin in sacra traosiit. Florus i, 7, 5, ut
Siloarn vocitant, spulis ubi collita caeci virum regem salutarel. Oinnino scribendiim salutarat :
Lumina. id sententia et aliorum icsiiiiionium poslulal ; eaque
V\ rucius comment. in Poel. Cbristian., 12: csl felix conjeclura Anna! ad Aurel. Victor. Illust. 7,
790. Judwa} Bibl. Lugdnn., Judwe. § 19 ; et Eutrop. , 7, cujus miror nihil meminisso
i

791. Mosi] Canlabr., ^oss. 1, 2, Moijsi. Aldin., Dukcrum.

BJsiL, Torn., 1, Moscc. Codicibui Cantalir. ct Vos- 805. Feretro] Qux ad rogum aut scpulluram apud
igi DE ACTIBLS vrOSTOLOBU.M LIB. 1.
ito
Evocat ; illo gerens ilivini pignus amori-, ^ 815 laslrumcnta prccUm ;
quidqtiid ijcne facta nee-
Ut nunquam pietatevacet, quod Tota requinmt, [rentiir,
147 Pr»staturu8 adest. Lugenlia tecta pctcnti Olficiis volucre loqui, vocisque repulsam
810 Stant inopcs ridtrfqne groges, ct brat-hta mon- Elcgeie suae, laleanl ue vulnera cordis,
[strant
Qua: laciymis fecerc viam. Facunda geaienli
Exuviis onerata suis, qms Porcad^s ipsis
Materia estdixisse n Tiil, nimium |iie sonora
Texuerant deJei anlque inanus. qualia fer-
820 Causa pelil, quod lingua tacct , nec cessat ab
[vcns
[aure,
Implor. t fnmenta do'or! non murmure tristi
Clamosa pulsanle (ide qua Pelrus aditur,
148 Affectum pietatis a c uiit, nee ab ore frc- ;

[quentant Qui mcnes audire solel, jubcl ocius omnes

EOTT.
veteres cadavera drportabantur, capulo indebantur, 809. Lugcniiu} Pulinanni Schedae ct Anlverp., in-
quem Lalinitas, Grxcam vocein scmulaia, fcretmm geniia ; iinle. Scd.ilius ui, 129,
(lixii. Isidorits lib. xx, cap. 1 I, Fcretrum dicilur,quod Ventum erat ad moesli lugeutiaculmina tecii,
in co mortui deferantur. E$tque Greeeum ncmen; Mffl B DcllentetiKiuo domum.
n dicitur iito xov fiptn. Nam L itine caputus di- Id cst Hemeiii, ulexponit
Wopkensius Observ. Mis-
ciiur. Sedulius lib. ni : cell., toni. II , p. 53.
Simililer mcenia trepidantia ,
Ainilitim vitale tulit, tactoque fcrelro, tecta paventia, qu.vque alia contuicrunt V. D. ad Si.
Surge, >it. lniiii i, 129. Incerti 1'anogyric. Constant. 22,
§ G,
Idem innuit Venantius lib. i de Vila Marlini :
domos mattm tttgcntesnue; ex Vossii excerplis emen-
do, donws funeHas ; videlur cniin massltu el lugens
Addiinr illud oiiu«, deponnnt colla oadaver,
Kec jam f, n e raleul, sed mors io pondera crescit. parum apte jtingi.
Canlabr., Voss. 1,2, edit. Basil.,
Barthios, Advers. xxxill, cap. 19. — «spsrjBov, Lucas Torn.
811. ExiiiMsj
1.
lia
exuviisgue. Inlcllige vcsti-
In rclii|iiis est ,

« c-ooo,-. Icctulus quo mortuus effertur. Virgilitis to- nienta. Vide ad Scdulium v, 200.
iii ii Plautus aipulum Mariialis sandapilam , llora-
. ,
811. Dorcadis] Graecum nomen §6pwj caprea, ca-
t''is libitinam, inierpres BvaageKstae tocuum vcrlil ;
preolus. Vide Mollium ad Loniji Pasior., p, 16. Mu-
qui lanieti proprie csl cadus vel urna in qua cincres
liebre nomen fuissc ostendit Gifanius Collcct. in Lu-
coiiilunlur. Sedul. Itl :
cret., p. 54. Hebraice erat Tabitha. Stepitis duo no-
Auxilium vitale lulit, tacloque leretro, niina, divcrsis ex linguis rcpclita , iim hom ni in sa-
Surgo, ait, o ju.enis. cris tabnlis danlur. Vi >e Vorstiunt Exerc. Academ.
Rrat in fnneribiis libilinarins, qui procurabat omnia v, § 15. Ita Tliomas Syriacum, Didijmus crat Cra-
qti.n ad fuiius p rtinerent ;
poliinctor, qui lavabat et cum. Ilujus rei Sedulius immemor po leriiis pro co-
ungcbat cad iver dcsignalor, qui pra:scribebal fune-
;
q gnomiue a. ccpil, v, 379. Forte et Nonnus »i Para-
risorduieu; Bandapilarii, qui mortuum ellerebant. pbrasi, de quo vide Nansiiim in notis, p. 129.
F.iBr.ints, cotnnient. in Pocl. Chrbl., p. 103. Ni- — 8H. Ipsi-.] Aldin., Basil., Torn. I, ipuc. Mfr* uvro»
bil de feretro Lttcas. Tanliun nicnioral eos cadaver babet Lucas ix , § 3). Forte itaque prscpositionem
lavisse, qtto et Araloris verba pertinent, lacrymis cum menle magis complcxus est Arator quam ex-
plus loia. Ille mos variis genllims usitatus. Virgil. pressil, cjus rei et apud alios vesligia. Vile Voss.
jfiueid. vi, 218 : ad Vcll. Paterc. n, 65,3 ; Drakenb. ad Livium i, 1 1,
Pars calidos lalicos, ot aVcna undanta flammis 7. Si quislamen tcrtio casu accipere malii, ob se-
Expediunt, cor^usque lavanl (hgenlis et ungunt. quens dederanl, non inlercedo.
Ibi Servius, et Ouzel. ad Minuc. Felic. p. 63. Addit 812. Texuerant] Boetius Consol. Pliilus. t, pros. 1,
Lncas cadaver rcposiium fuisse in cocnaculo, quod quas suis manibus ipsa texuerat;el pr.ig. vestem .">
,

exposuit Uuxlorf. Synag. Judaic, cap. 49. p. 700; quam meis texueram manibus. Pjrum distat Vngiltus
atque ilic lYlrus ca:n iu vitani rcvocavit. Vide Act. y£n. iv, 2G3,
apusl. ix, § 39. Itaque feretrum hic poiins acccperim Dives qii33 muner.i Dido
ile lecto iu quo cadavcr repositnm erat in coenacuio. Fecerat, et tenui lel.isdiscreveral auro.
Ita lottun et uncium corpns, apiul quasdam gonies, Nnlutn est feminas , etiam bonoratis-imas , in id
certo qiiodam aedinm b>co reponebalur iu leclo, ple- apud vetcres operam ded:s-e, ut domi lanam tiabe-
riiinqiie in \cslibulo. Knrma illius evstat egregia in rcnl cl lexcreut. Lanifiar hiM ei domi*erfrt?littiIus iil
monumento quod ex Observalionibns lilterariis pro- monumenlis lionori duc.-batur non niuiiino. ViJe Fa-
Uilcrunt erudiii Lipsienscs in Actis A. 1740, p. 20. brelti Inscript., p. .•;->.
ii. 3.
1)
Gr:rc\ hoe appetlaal -po-iOzo-Oui elirpoOzai.-j docuit : 815. Quidquid] Gaiilahr., quisquc r/.Vnss. I 2 qui
id Kiilinius ad jfitian. Var. llislor.i, 10. Cujus t.mcn qnod. Anivcip., quisijue. Dcinde Dnlnianiii Scbedx,
de illo loio sentcuiiam rejecit vir doctus i.i Observ. Aldin , Ha-i ., lorn. I, bona faclu.
1

Miscell. Vol. III, p. 8i. I)e lioc lecio qu.cdani con- 818. Fucuuda] Cantabr., fecnnda, nt l.b. i, 157.
tulit DaportiM ad Tbeophrasti Cliaract., p. 470, et 819. Nimhimque] Scbeda Pn maiiui Anlverp. ,
—
,

Kirchinan. de Poner. i, 12 quo tanien ina'e refert : nonnunquam. Vox sonorut, quibtisdam damnata,
locum Lysi;e contr. Eralos:h.,p. 197. Kd. Taylor., poeti* tautum iribuilur; eanorut prxrerendum ccn-
idXi xAlgivj ptofciffKfMYot, tsovO:vto aOTov, recte vcr- sent. saltem in prosa. Vide Vns-imn Vil. -enn. vn,
lilur, conducto tugnriolo eum evponebanl ; non vcro, p. 567. Hinc ex Groning. el odi veieri apud isido- .

conducto lectuto. Krrorem Kirclinianni jain nuiavit riim m, 18. Prasfero, percuiiendo eanorum. Gollio-
vir eruditiis in Animatlv. ad llesychium, in Observ. frcdus edidit tonorum.
M.scell. nov., tnm. I, p. 8t>. 821. Vulinn'.e\ Vo-s. I, peutante. Aitm-iun inag-is
808. Yacet] Sedul.us v, 71 , placet, sono proprium. Itutil. Itiner. i, 203,
Ne qua pius a pietale vacarei. Pu'salo notse rcdduntur ab aetltei

Ubi VVopkens. Ileins.ad Owd. lielam. it, lS3;Bondara, Var. Lcct.

809. Praistalurus] Justinus xi , 12 , 11, prtrstalu- l, Senlcnt a auicni esi
8. ipsam reifl velut eicla- ,

rum se ea Dario ; ubi el in Franeq. uno c-l pricscn- masse, de quo lacebanl id fue nmnibus audiiuiu ,

taturum. Adde Drakenb. ad Liviuni xxxvn, 23, 2. fuiiSC, qiiod iides adco clarc signilicabat.
 ,

117» \\\\ TOP.IS

Ire foras, flexoquc genu fit pronior •• r vis, A Non fuerat promis a taJus, ijuia fonte |

I&9 Tiiiic niagis alla palens. Oralio fusa To- 84') Gratia perpeiuae c<i:, it dare munera vii r.

[nanli Crcsarca venerandus erat Cornelius urbe,

825 Mok super astra volat ,
propriisque a clavibus Gentili de sti pe satus, qneui dedita eau«is
[inlrat. Vila | i, .
i( n i:is, (opitque gerendo
Dic, ubi snnt, mundana, lua?, sapicnlia, leges? Credere, qui gessit, quidquid bapiismate loiis

Qua virttrte negas in se corrupta reverii, • Con uevii praestarc Qdes: uam missas ab aslr's
(lune viiam de morle vides ? Ut munera Petrns Angelus, liuncadiens, Summi in conspectibus,
Sensit adcsse Dci, quibus est reddenda saluli, [inqnit,

850 Qu.r defiela jacel, lalur cMivcrsus ad illam : Stanl Doniini ,

quas spargis opes ,
qu.e verba
Snrge, Tabiiha. Vocaia rodit, lucique reducta [preraris ;

Se snipuit superessc sihi, qnam protinus i[ise 151 Pracmia ne desint viriulibus , accpe cer-
Prendii, eterectam turbis gaudentibus offert. [tam,
llla manus rrieruil Petri eonlingcre ilextram, IIuc Petro venicutc, viam. Sic voce coruscans

£35 Paupotibus quae larga fuit, qna vita revertens 855 Nuntius acternis fi\it mandata lavacris.

Caetera membra levat, corpusque ituraper onine B Nona fuit tunc liora, magisqua reciios bora

J.50 Ibuic subiit, quac causa fuit. Si jure ino Prodiret jam tiina fides, qu d lerlia simple*
[vemur, Hoc iterum lertrina docci, sacramque figuram
Instaurata dies animae p stet, apla figuris, Singula ter faciunt, el ter triplicata lalentur.
Quain nitnis antiqui deprcsserat umbra peiicli, 8G0 Ha?c est nona potens, « culos quae rcddidil orbi,
840 Aii vocem conversa Petri :caput, anie grava- Post tenebras remeaniede, cum protulil ortum
Itum De radiis lux na:a crucis, c;nct sque replcvit
Lcgis in obscurae gremio, velut altera surgens, Hoc sine finejubar; nam mundum conslal onu
Ecclesia praesenle, levat, icnchrasque repollit [stum
Lux operum comitata fidem, qnae legis ab ore Gcntibus esse locum, quibus in baptismale loti-i

nota:.
823. Flexoque] Vide Sedul. Ilymn. u, 54. Non- q Aliae plures,praet<--rAldin.RasiI., /rnc.Imlicat manum
nunquam ponere genu dicunt , ut et Lucas Act. ix , Petri illam Tabithae subi sse qua per bberalilalei.i ;

§ 40, Oetj t« 7&v«t(/. Hanc locutionem parumGraecain in pauperes vila dabaiur.

noniiulli ccnsucriuit; quorum errorem correxit Rur- 847. Genlili] Ita Christianis dicebantur, quicunque
man. ad Ovid. Meiam. m, 5*0. superstiliosae veierum reli;:ioni erant dedili. R.iiio-
823. Arvis] Vo.->s. 1, artus. Hoc tueri posset notior ne n nominis cxposuit Vorsliits ad Sulic. Sever.
Graecismus. Juvenal. Sat. vm, 4, Ilist.Sacr. n, 11, § 4. Plura ad haecSedulii i, I,
Humerosque minorem Cuai sua gentiles slisdeant figmenta poet3e.
Corvinum.
Ubi Juslus Specim. Observ., p. 71, mavuli, ttudue-
Ubi in ms. vidi , nasumque minorem Corvini. Adde runl ficta poeiw, quia ita le^.imr in Anouymi Viu
Vossium Art. grainm. vn , 41. Arvis tanien Aratori Adalbcronis. Sed non satis validum illud argnmeii-
videtur convenientius. Vide superiusad vs. 55. tiim. Vulgatre lectioni tueiidic opponam Anonymo
825. Propriisque a] ba ex utroque Vos>. edidi. In Vitam Pauli apud Rollandum 7 Janua i ,
S. Tillonis
omnibus reliquis est , propriis quia. Corruperunt id
ubi baec exslani Igitur cum geniVes poelie, sludeani
:

librarii, non perspicienles a pro propter positum, de
quo Cortius ad *Cicer. ad Divers. xui,
82G. Dic] Sedulius i, 20 5,
Dic, ubi sunt, nalura, tuoe post talia leges ?
Ubi notoe. Legis est in Torn. 1. Si placeai, mundana
erit nculrunt plurale, eodcm modo (juo avrula ponti,
ct similia, quae contuli ad Sedulium i, 120.
829. Sensil] Rasil., Torn. 1, sentit.
830. De/letu] Uterque Voss., deflecta; in priori la-
mcn delendi nota addita erat litterae supeivacuae.
Defleta idem esl quod llea. Supr. 171 ,
Cum deflela eliam, periunclaque corpora.
Adde Wopkens. Observ. Miscell. nov., inm.
sna figmenla prolixis pompare slyis. Apcrle boc ex
10. Sedulio est expressum ; locum aulem suppeditavit
Vossii diligenia de Vit. Serm. iv, 17.
851. ln] lioc delent Vossii uterque eted. Antverp.
8o2. Qucr] Voss. 2, qucee!.
D 855. Fixit] Voss. 1, fudil
85(5. Magi»] Aldin., Rasi!., distinctione postposita,
jungunt cuni ttora. 1'oius refer ad rectius; passim
eniin coiuparaiivo addiiur. Vidit id (|uo(|iie Fabri-
cius commeniar. in Poet. C.ln isiian., p. 37. Iia IIc
raldus opporiune poiius magis lnetur in Arnobio Ad-
>ers. gentes u, p. 81. Adde Vossiuin Art. gramm.
vii, lo; Rartli. Advers. xxi , 5; Taubin. ad VirgU.
II, p. 53. Culic. 48; Dtiker. a Flor. iv, 2, 47 ; not. ad Sediil.
I

836. llura] Elcgans esl amicissimi Wassenbergii v, 347. Graeci p.a),).o-j iiautuntur. Nansius ad Nonni
v. c, conjeclitra , et maxime probabilis, iteraia. Paraphr.,p. 41. llcupel. ad Marci Evang. vn, § 5G.
lnfr. n, 81,
D.ivis. ad Maxi n. Tvr., p. 551. Valckenaer ad Hero-
llaic ilerare docens; dol. ii, p. 171. Rliocrad Porpliyr.de Alistm., p. /6.
cl o05,
Pariler valde niaiime,udniodum, a !(iiinr 'Miperlativis.
Dissona non iterat;
Wopkens.Obseiv. Miscell., vol. Vlll, p. 58; ei Gra>
snperius 228,
apnd ^EIian. Var. lbsl. u, 4. lleunpl.
cis p.«).to-T«, ut
Ihvc iterata reor. :>d Marci Evang. vn, § 5G. Iia o^' «/sio-to; apud Ilo-
Addc Cronov. Diatr. Slat. cap. 34. Rurman. ad mer. Iliad. A, G9.
O.id. Heroid. xviu, 155. Ex Groningano cod. eaui- 862. Naia\ Canlabr. Ed. Fabricii, Bibl. Lugd., ,

«i"in postlirninio reddendam

arbitror Isidoro i, 1(5, oriu. Videtur csse ex glossa e.t eflicluin ex praece-
Valimbacliius diclus, quia tractus a Bacchio e.U. Ita denti, orium. Eleganler euiiii nasci pro eriri adbiue-
edit. aniiijua et Gothofredi. Scribe, quia iieratu». tui. Luctin. iu, 231,
837. Uunc] Scbedae Pulmanni, Antverp. , huic. Oaia nasconli contraria solvcrc riiabo. v
1115 DE ACTiDUS APOST0L0RL8 iif.

8C5 Plena repurgato fulsernnl lumina mundo. A 885 Quem vetat hac landem" veuiens actate Re-
Ilanc solei illc seqni denarius, nmnia donans, [dcmptor
152 ,i;1l> praecepla decem servaniibus arbiter Pcccati dilione premi : hc dcuiquc sexta )

[offert, Ferlur cl illa gcri ; fetJtUS de calh: magisler

Nec sinil, ut lardos praecedanl aere priores, Cum, putei snper ora sedens, pervasa puella
Temporis lnij"sopem, quam sacri fontis adivit Pocula quaeril aqua?, requiem bcturus ubiqua
870 Pra vius, o utiaara nosiraa petal actio vitae, 4JiiO Ecclesiaa de fonie suaa : qua Petrus in hora
Mortalisque sibi studium proponat origo, Esuril, ille sitit pius ad s.:a dona inagister

Dl credemis amor rerum spcculetur honorcm, Addere semper ainans; cui nominis auxil ho-
Et ferat exemplum meri is, qui pragbuil undis [norein,
Jamque capax Qdei Cornelius, indiee voio, Dat paii cr nuirire fidem ; lastabitur orbis,

875 Ad Petrum iresire jubei. Confessio trina Hac saturante fame ,

qu;e niunore pinguior
Sic vcnit gencranlis aquae , .
numeruniqiic pcr [omni
[ipsum 893 154^'iciosa fiuit, nullumquc rclinquit iua-
Eurnpa atque Asi;^ Libyaeque tencbitur orbis. [ncm
153 Anhia progrediiur ccenacyla Petrus g Perpeluas lalura dapes. Qni solvcrc nosli,
[adire, Ezcule, Pctrc, mea* retinacula larda loquelae,
Jam inedio lorrente dio; IojUK inslruil altus Dcque tuis epulis exhausiae porrige lingua;.
8S0 Dcspiciensque soluni, Pelruin coelestia semper, Oaviger rcthereus ccelum c nspexit aperlum,
Non lorrcna soqui : sexta; qunque circulus horaa £00 Usus honorc suo; dcinittitiir indc figura
Detegil aelatam <iua Cbristus venit iu orbcm Vasis, ut i:i terris sit visio, corpore Petri
Largiri salvaniis o|icm : numerusque dierum Omnia posse capi, qui, quidquid sumii eden-»

Praetulil exemplum quo conJiJit antea mun- [diiin,

[dum, Ecclesioc facit esse cibum. Prx-fertur imago,

NOT/E.

Durman. ad eumd. n, 106. Contra mori. Teriullian. vct. part. i, lib. l, cap. G. Sic SwfMmov apud Lysiam
de Resnrrert. caro. 12, Dics moriluT in uoetem. occtnrerc de parte domus interiore, quae simul erai
8G5. Plena\ Pulmanni Sc..eda;, Aiilveip., plcnase sup rior, ostcndit Slcphanus in Schediasm. m, 28.
pttrgato, 88>. llac lundem\ Vo-s. I, hac veniens wlate //e-
868. Sinit] Cantabr. >Imi ut. Scl.cdac Pnlmanni et demplor eadcm ; in 2est, hocc eadem v niens. Aldin.,
An v., stuti M. Basil., Anlverp., Torna-s. I, liac ip^a. Posierius
868. Prcecfdant\y<\&&. \,yracellant. [Sihil interest. C non dispicet
Varians scriptura orla est ex vicinitate liilerarum D 8 3. Lanubitur] Voss. 2, jaciabitur : quod gloasae
ei L qnas confusas docel Sciopp. Verisim. m
,
8. ,
per lataiitur exponunt. Coial us ad Severi jfitii&m
Tesiem addo Isidornm Orig. n, 5u A nota estargu- :
23, ex glossis auiiqiiis profert Jactari, xon>xaff9a(. :

mentum, cum sui nominit arguwento aliquod dicitur. Aliud tamen seexemplum haberenegat.
Yer-: G o g. evui |lo^e ex sui] nominii argutnento
i ; i i
S9i. Pinguior] Banbius ad Sedulii Prolng., vs. "7,
ui.quoJ elieitur. Idcm ix, I, qua Ncevius et exora- cilat ditior. Alicium tuciitur dietj ad episl. ad Flo-

loribus Graccliw; el (.uto el Ci.ero, vel cazleri ejfutsc- riiii. 7.

runt : non efiuderunt. Lo um Constilui ex Groninga- 895. Deliciosa] Vid.Barlh. ad Sedul. Prolog. vs. 7.
no, male bahitiim a uotliofredo, ei in t :dil. anliqua Rulil. llincr., 57£,
corrupluro. Emcndandus quoque Benzo Paneg. in Stagna plaeent sppto deliciosa vado.
Henric. III, i<>tn. I Scriplor. rcr. Germ. Monckenii, Frustra illic des diosa tcntal vir doclus in Observ.
p. 960 )luro Yutes Munluunus, Lucanus ct Sltilius,
:
Miscell., vol. III, p. 566.
Pindam seu Bomerus, ei noster Horalius, Grillius, 893. Relinquit] Voss. 2, BasiL, Torn. I, reliqutt.
Quinliltanus, Comi us Terentius. Ojiis Griilius ? lo- Po sel per euallagen exponi. Tiinporadiversa milHes
gf.ndum pnio Uvidius : nisi quis de G\//io cogilare jungi notavii Ruhnken. ad Rulil. Lupumi, p. 43.
in. .1 ct, quol Utuen mihi non admodum sit proba- 901. Vasis\ Sxcvoc est Lucae, <ju.i? vox generalim
bile. uiensilia designal, atque ob sequenlia de str;'^;il<»
TcrJos\ Scrius vocaios. Nonsinitul prius
8(18. V el simiii mvol.,cro caplenda vid tu..
\ eati praecedant acre, sive ampliorem pccuniae j>ar- 90 , y iiioi Caniabr., viso : in!r. 95L
D
tem acipiant se.ius vocatis. Oinuis hujus loci sen-
Comperlt :>ccitus, (pia; sit sua visio Pelrus.
icniia pendel ex Cliri-ii narratione Itfallhxo mcmo-
rata in Evang. cap. xx, inil. 002. Quidquid] Aldip., BaniL, quidquam. Statim
8*6. VcHt;] lla Cantabr. uterque Vossianus. In
Voss. \, subdii edendum.
,

omnibus reliquis, veniet. Perfeclo tempore utilur. ad

905. Pne/ieriarJ Voss. I, proftrur. Aitcrum n.3-
gis placct. Sopr. 112,
ipsum Cornehi factum respiciens.
b'l. Orbis] Caniabr., Voss. 2,'Toina-s. I, oris : qui ll;ec q.io iiio lux oporis qu.d praeferat.
iminuiarunl, non cogitaveruni orb.-m do singiilis par- Ubi vido. Praferre sosviliam est aptid Isitlorum x. p
tibnsdici. Barlh. ad Claudiao. Bell. Giki. 5. Unde 1086; sed ox Groningano locum po.jus ita cnnsii-
pro regione etiam ponilur. Burman. ad Grat. Cyne r . lue Saiviliam enim perfert, nec ultns e t, ncc utt>
:

I .0. -- Vcrsus hic deest iu Basil, ignominiaJ commovelur dolore. Oros:u> vi, 13, Perla-
878. Comacula] Vide ad vs. lOi, ct Demsier. ad toqne ad sc ac vis> PompeH capitc. Legendum pnlo
Rosin. v, 18, ct hic locus indicio cst jara bujus aeta- ex co.l. Trajitclin., pralatoque, t|iiam couicis scriptu-
lis Scriplores vocctn 3woa in Actib. apost. x, § 9, ra«n non aden miror negh-xisse Havercampum, ciiin
roii accopisse de lectn, m
Baribolinus in Paralyl. N. in varietatibus excerpendis eom fuisse negligentio-
T.,|.. re. 5G6, el Alberti Observ. Philol., p. 159; rcm dudum eruditi nolarint. Solemnis autem
3ed pro cotnacuio, ut vulgaius interprea vertit, insu- praeposilionum pro el prw permutalio. Vide Drali
periora, probatus a Pricaco, ct Viiringa de Syna ;. ad Liviniu vi, i'», I. Addesuperius advs. 3().
 —
107 ARATOBIS I Cl
Qitain r ordinilus sc submitieniibus ; una A Diftcreue conjuneitM aqase; maculosus oberrti
905 155 Lcclcsiac forma cst, quae qualuor ciniuct 9"0 Anguis, et exslini lum lyrnphis gcmit csse ve-
[orliis nciimn.
Partibus, ct laial totidom praccnnihus nra, Comperit accitos, quae sit sua visio, Petrus,
Oinnc gcnus rciincns volucrum, pecudtmque, De mcrito qui nounm habet, nam Petrui Ile-
[lerarum, [hraeo
Rcptiliumquc simul; morlalihus isla coliarent Agnoscens sermone sonat; pro muuereCliris^us
Lx mcrilis vitiisque suis : palet ergo, quod Sic vocitare dedii, quo cognoscent e patescit
[auclor 955 Desccndit visiirus cos qtOS miscrat illuc,

910 Jussit in Ecclcsiae transfundi visccra genlcs. Qui laticum quatsftor crat, descendcre Petrui
Maeta etmanduca, dum praecipit ; ahstralie, Diciiur, ad plehem veniens gcnternque no-
[quod Siinl, [vellam,
El libi fac similes; qui vcrlilur, alicr hahctur, Quae nccduiu cognorat aquam : pars mersa pro-
Denrquc Saulus ohit, quia Paulus vivere ccepii. - fccto est

Ahsit, Petrus ait : quanla est revcrentia sanctae Sacro fonle carcns, cujus via ducit euntes
015 Lcgis! el esuricns ohlatas respait escas. B 9 iO Ad patriac melioris opem, qm pergere cessans
Ter sonuii Domini vox, qu v dictala salu esl: i Nonintral, quovita vocal; comilanlihus iisdem,
Hoc Gcnitor, Natusque simul, sanctusque per- Cornelii properal coeleslia rc;.;na daturus,
[egit 157 Sanctificare domum, gen.bus quem, popliie
Spirilus, hujc fidei pugnax cadit Arrius, unum [flexo,

Personas tres essenegans; Sabellius unum, Non sinit advolvi : gratis dare munera suetus
920 Sed 1'atrcm confessus, ait, qui deinde vicissim 9i5 Arcct honoris opus : caput hinc novus erigis
Filius et sanctus dicatttr Spirilus idem, |
orbis,
Sed tolus sit ut ipse Pater, quodque ordine Qui percussus eras anliqui dente parcntis,
[irino Naialemque lihi fons rcddidit; ediie rursus,
Continel unus apex, hic dividii, ille relinquit. Ne preme colla luis, alienis lihera, culpis.

158 Yiclus ulerque jacei, nam jussio trina Ul primum fari suhliiuia dogmala Pelrus
[inoiienlis 950 Ccepit, et selerni my-leria~pand< re Christi,
925 Personis numerum virlulihus indicat unum, Magnanimes slupuere viri, vocemque sequentes
Quo vocat imper.o gentes; hoc credere fas e-,1, Invenere viam : quid non credenlibus offert
Si volumus complere fidem , facis omnia , C Indubilata (ides ? cui nunquam munera lardant,
[Christe, Nec faciunt divina nioram : mox Spiritus almus,
Sanguine munda luo, laleris qui fluxit ab iciu, 955 Indulgens varias opulenlo munere linguas,

NOT^E.

904. Ordinibus] Quam significationem huic voci
Ovderit Arator, mc ignorare fateor. Codices nihil mu-
tant, neque daturconjecturae locus. Exprimere voluit
vp%>,i;, quod est in Aclih. x, § 11. Vulgatus verlit,
iutvs, neqiie id salis accurale. Graeci ila exprimiint
cujuscunque rei extremitates. Dignissima est quae
hac de significalione vocis inspicialur, ohservaiio
Valckenaeiiiad llerodot. iv, p. o08.
905. Ecclesiw] Voss. 1, Fahricius, Antverp., Bibl.
L<'gd., Iransponunt, Eorma esl Ecclesiw. Consule ad
episl. ad Vigil., vs. 9.
911. Quod\ Canlahr., quul; Ed. Basil., qum. Vul-
gaiiuii praestat, hac sententia, auler ab iis illud quod
sunt; eoque ahl.it >, fac tihi similes.
914. Sanclcr] Fahricins, Anlverp., Bibl. Lugd.,
tanciu, ut ad Pelruin referaKur.
910. „So)iuii"| Vo-s. 2, sanavii.
919. Sabellius] Piiori longi, qux corripilur a Se-
dulio i, 517,
Sumusque Subellius pssc faiendum.
In Aratore hoc jam noiavit Vossius
it, 59.
92-2. Trino]Voss.l ,»» uno, conlraAratoris menlem,
925. Ileinqnii} A'd., Basil., retiquit, m supr. 895.
928. Lateris] Aldin., Basil.,Torn. 1, distinguunt,
tuo lateris, qui.
929. Ooerral] Quacdam edd., oberrel, ct mox, ge-
mat ; ul certi res designeiur, alierum magis placet.
951. Qum] Pulmanni Sched;c, Anlverp., quam.
954. Patescit] Ita codices, sed Aldin., Basil., Torn.
1, patescal. lndicat Chrislum per Petri agnitionein
fuisse manifeslum ; cognosccre pro agnoscere. ViJe
ad Sedul. v, II.
955. Cognoral] Cantabr., cognovit. Mox Basil.,
aquas. Scd alteium rectius, quia speciatim aquasba-
piismi inlolligit.
D 942. Cornelii] Fabricius in Indice nionct secun
dani hiccorripi, quae producittir vs. 846 el 874. Non
Video; ultimas syllabas conlraxil Arator, ut mox in
iis lem.
94">. Qncrn] Pulmanni Sch .dae, Anlv., qu&. De
poplitc (lixo vide ad Sedul. Ilymn. u, 5i. — Voccm
sanclificare Latiniiaii ecclesiaslica; recle asseiil Nol-
tenius Lexic. Anlib., pag. 718. Adde ad Sedu!. n,
244.
Art. gramm. 945. Eiigis] Ita scripsi ex Canlabr., Voss. I. In
omnibus reliquis cst erigit. ld damnant seqneniia.
Voss. I, cnput huic. CI. Wasscnbergius pralcna ma-
lchai. arcel honoris opes ob priccedens gratis.
,

924. ISam] Vrss. \, jam. Vidc supr. G18, el ami- 9.7. Nalalcmque] Voss. 1, nalalem tibi fons modo
cissimum van Dorp in (Jhserv., cap. 11. rcditidit.
924. Mnnenih\ Aulv., moventis; cadein confuaio 951. Maynaninm] Iia Voss. 1, 2, Aldin., Basil.,
csl infr. 1044. Aittv., Torn. l.Rcliqii, ma jnanimi, Vide ad vs. liC.
926. Quo\ Cantabr., oui. 952. Quid\ Voss. !, quam.
 |0* DE ACTIhTS AIOSTOLOIUWI LIK. I. r9
Complevil sine more domum, bspiisma fre- a 159 Caudia nostra leris? non suut novji i,,.,.

[quenlat [ne,ra Pcuro,

Petrus, iit ablutos Qammii purgaret fh undis. 975 Tot vicibus signata prius, cum nom
Eiemplo caret i*te locus.quo Spiritus almus lluic Christtis dai laudc frtii , quem jura locav.t
158 Pr.cvenil, quas sanxil, aquas; <|iii talia Ecclesiac portarc sua?, cnm linoic navcs
[sempor Prospicicns asiarc tluas, pr.rccpla niinistians
0C0 Addcrc dona solet, solisque ex fonlc rcnalis puppe vcbi. Svnagoga profecto
ln Pclri vult

linposita properare inano ;

^erit ista vicissim, 980 Sicca remansit lumii, posiqiiam doctriiia ina •

Ne quisquam putct esse suum, mcriiisque ve-

[gistri
[ui c. Ecclesisc dedit alta sequi, stai perfida tcnis,
0.00(1 v.rial, qui sponle parai, nam Spiritus Jam pclago currcnte (ide, sna quippe figura
[almus Ilesit Otrique rati. Joseph Jutbva vocabat
Nesi ia mciisurje fcrt pramiia ,
plusquc mini- Hunc nalum, cui Pclrus ait : Tu, Cbriste, pro.
|strans,
[baris
DG5 Qoam speranlis erat, proeccdil gratia votum. 985 Filius esse Dei : pars hnec defigilur arvis,
Pervenit, hinc abiens, sublimcm Pctrus in
p Quae cecidit terrena sequcns; processit in ai-
[urbero, [tum ,

Qtuc reiinct vexilla crucis; picbs cuncia re- Qua? crevit divina loqucns : cum pisce sine ullr»

(i|uirii, ln lenebris captura fuii, nam lemporc lucis

Ceniibus unde salus, aperit quibus oninia tlo- 150 Lux quiaChristtis adest, spoliatvada salsa
[Clor, [diaconi-,
Si.bjungensque monel, nunquain fas esse ne- 990 Ut cunctos ad lillus aganl sacra rciia fonlis ;

Et dccaerulei rapianlur fauce profnndi.

970 Qux veniunt bnnitatCaDei; senlcnlia voce Nam mare mundus crat, cujus tle gurgile Pc
Digna pii moustrare palarc cusiodis amoren:, [irus
It velii ad cunctos coilestia regi.a paterc, Humida lina trahens, verbo piscante, carinas
Qiw teuetbassinelne forcs : quid, iurba,qi.erelis Complevit majore sinu, quia turba dtiobus

mjta:.
958. Locus] Voss. 2, lacut. Forte id placeat, 0D C ac* M ,ce d-»
;

t
p. 15. Quem (overeassoles, invidiose dele-
tequens aquat. Emendan.lus sane ila Isidor. ju»i, 21, rax. ex cod. prolnlit Bartbitis
Ita placuiique illud ,

Vurcjes proprie locus allus in (lumine. Putett csl io- Bondamio in Otiis ad Isalam fasc. 2, p. 59. Sed
cus defossus. Ex Groninjr. scr.be utrobiquc, / cus. det rrcns, quod, alios senitus, edidi, unice veruni est.
l.\ siinili litterarum a el o confusione emendandus Mai oilonius enim delerrcre videbalur Sedulimn, nt
M ..rlialis iv, 22. poiius vellet alteri librum siium insciibcre. Confcr
qua" ipse Sedulius de eo mcmo at p. 10.
Condiia sic puro numerantur lilia vilro.
975. Tot vicibus] Ald., lias., persapt assijuala
Scribe e\ optimo Thttani cod., cujus ad manum va- prius.
riantes,land da. Ipsa comparalio corporis Clcopairac. 97G. Huic ] Ignorat hunc vcrsum Canlabr.
f.«liunda pellnceotis, id iubet. 977. Naics Glossa in Canlabr. ascripserat baras.
958. Quo\ Edd. quxuam, qtios. Adhxsit scqucns
\

Pe illis vide Fabncium in commcnt., p. 20 Voss. ;

liltera, ut sa-pius. de Vd. Serm., p. 2G8.
S59 Sanx Voss. 2, sancit.
i\
987. Qua: crcvil JSequentem vcrsum ma!e huie praj-
959. Caniabr., Voss. 1, Aldin.,B.isil.,
Qtti talja] fta
ponit Voss. 2.
Bibl. Lnjrd. ol labricins. Keliqui, viialia.
988. Art»«l Ita e.hdi c\ Cnntal.r., Voss. I. 2. Al.l.,
9G3. Quod\ Pulmanni Schedae, Antvcrp., qucc, IIas.,Torn. I. Keliqui, idm. Dc qiia pcrmui.Hioiie
tanquam ad nevitis forct referehdum. Potins ari>iira- vid.- ad vs. GI8 ct '.'ii. Opponit Aralor caplnr.iin
lur Aratoi nemini existimaiidum esse id (boc cst ca
nocte el lucc. Illa nilnl capicbaitt, h.ic vclm mijna
Spiriius dona) venire ex meritis,qoi Spirilus i'a
erat pisciuui copia. Jam reposucrunt ignur illi qui
sponie dona parai, sive fiamma, nt in aportolis; sivc D n ou cogiiarunl nam intcidum c.sc adversaiivum pro
aqnis baplismatis, ul in ali s. Vide Art. apost. xi,
scd, de quo HiiKer. ad Floruin prxf., § 2. lla inl.r-
§10. —
Variure esl allernarc. Vide Wopkens. ad prclor loca de qnibus Canncgieicrus Disquis. dc No-
Juslinum, in Obscr\. Miscell. nov., tom. X, p. 257. tis, p. 559. Iia el in objcciiombus adliibetur, nisi
967. Crucis Infr. II, 257, quis illic clli|'Siu slalucrc inallet. Vidc Enusii C.l.
I.oca lendii ad nrbis, Ciccron. voce Nam.
Cui radiam monumenla crucis ; 9811. Quia\ Aldin., Basil To. n. I, qui. Aiiivei,'..
,

et 845, 7««*.
Valo videre crucis venfranilam gjenlibus uibem. 989. Satsa\ Vjde ad Scdul. lll, 53.
9G9. yunquam\ Piilmaoni Scbeda", Aulverp., 995. Lina\ Ex Virgilio Georg. i, ii I :

n«<-
qur.m. Expressil verba Pelri Acl. xi, § 17 : 'Eyji ii Pelagoque alius trahil liuniida lina.
tl; Qfurjvovtaxhg xaAvocci tov Giov !!iic r,j.m nialt-bai;

Supingius, notatus rectc ab Alberli Obscrv. Pliil., Ubi Ccrda. Silius vn, 503,
p. \-n cl Pene. Crilic, p. -2i.
, Ducens sinuato caplivum ad liitora lino.

'J70. Yeniunl] Cantabr., vcninni. VoiS. 2, pielae — Duteu hamato illic etiam invcni io e lii. a.nti.jni
Dei ; non inae. Vide ad Sedul. i, 1!»G. Lugduneusi 151 1.
975. Fore»\ Respicil ad Pelrum claiigerum, de quo 993. Corinoi] Aldin., Basil., carinam , sc.l vs. 97S
inpra vs. 75. duarum naiium niiMuinit, cjuibus vs. scq. duo populoi
97 i. Teris] Minuis. Vi lc Wiibof. Spccim. Gunlli., comparai.
p. 92. F.o scnsu delerere capiunl apud Sudul. episl. 'J'Ji. Iiiriia] Yos?. 1, ileraU.
Patroi.. LXVUI. C
 : :

17« ai;ato;;IS ri
095 V, popuTis ventura forcl, gonlosqiie lcvavit \ 1020 Se cnmitanlc ilie; orrdi Vftnicnte miftbtro,
Tunc faniulame salo, plenaque in puppe f:»ie-
162 Carcerii umbra fuyii ;
pulsx periere te-
[lur [nehrae,
Ecclesiam, cujns placida slatione rccondit, Lucifcro radianic novo; color exsulai aler,
Qnod Doraini sermone capit, qui dixcrat ante Et mutala vidcnt noclurna crepuseuh solcin.
Essc alias, quas quaerat oves; lias nempe para- Ciistodum vallanle manu, inter vincula Pctro
[hal, 1025 Corpore somnus erat, sed cum vigllaret iu

1000 Qnns nunc riie vocat, per quas clementia Petri [illo,

Congregat auhereis liurnana peculia septis. Quae nescit dormire, Cdes : hoc Cantica el •.

Non deerit sua fama locis. Petrus, omnia pren- [liianl :

[dens, Dormio corde vigil. I.scti documenla flgnrx

Belhsaida satusurbe fuit, quae nomine Ilebrxo Discite, qui liquido meruistis fonic ren;is'i,

Vcnatoriim est dicta domus, quia verus ab Et, qnae forma manct sacrato in corpore l'e-

[illa [ui,

1005 Fcclesiae venator adest, qui cuncla peragrans 1030 CeruPe conle pio : docel hanc virlutis apertae
Cinxit, et ad fidei collegit retia gentes. B Angclus ipse viam ; tangcns latus impulit, in

161 Clauditur obscuro, sed non sine lumine, [qua

[Petrus Ecclesirjc stat parie caput; qua nunlius orlani
Carcere, noc possunt lenebroe caligine fulva Noveral, inde levat. Lateri subnexuil arcae
Ecclesiae celare diem : commune per omnes Ostia sancta ISoe clatisis animalibus, binc cst,

1010 Supplicium timor ille facit : custodia Petri 1035 Dihivio vastante, salus. Producitur Eva,

Pubfica pcena fuil; proprium sed paslor ovile, Dormilanle viro, laieris generaia propago,
Scrvato custode, regit, qnem ditat honore Noinen babens vitao, si nnnquam culpa fuisscl,
Tcr Dominum confessus amor; de nomine Sic mansura magis : Christus post iiijMiciii

[Petrao [Adam,
Nomcn Petrus babens aeterna vocabula portat, Dignatus dare membra cruci, atque in carne

40lr> Fundamenla gerens nunquam passura ruinam. [perempta

Exspcctate tuis, cunctoque in lempore cbarus, lOiO Mor'e premi, qua vita redil, no\a dona li-

Et nobis jam, Petre, veni ! simul omnibus [(pioris

[exi, Per lateris sacravit iter-: nunc angelus illa

Quos slimulal natura prior ! Jam nocte pro- C Petrum parle vocal, mens credat ut omnis, in
[funda [ipso
Angelus, astra ferens, ergastula candidus in- Ecclesiaj constare decus, teneal(|ue superuo
ftrat, Assertore fidem, quo calceamenta monente

NOTiE.

997. Recondii] Pulmanni Schedae, recondat. Antv., tera. —Nunc cura prior Aldin., Basil., Antverp.,
recondet. Torn. 1.
1004. Qnia] Oinnino non displict quam, quod est 1018. Jam] Cantalir., nam. Vide ad \s. 988.
in Voss. 2 et Torn. 1. —
Apostolos venalorct esse 1019. Asfra] Lucem secum afferens.
dictos osiendit Bartliius Advers. xliii, 8. 1029. Fa qua:] Pulmanni Schedae. Anlverp. wque.
1006. Cinxit] Kespicit ad venatores, eilvas cingen- — Firma manet, Voss. 1 sed vide ad vs. 15J. :

tes. Auson. epist. tv, 1030. Apertw] Voss. 1, 2, aperte.

1054. Clausis] Pnlmaiini S< hed:r, Antv., cliusus.
An cum fr-tre vsgns dumeta per avi» cervos Non satis accurate Fabricius dislinguii Noe:clausis :

Circtiuidas maeulis, et multa indagine pinnae. aniinalibus Itinc est.

1058. Adani] Priori loiiga, qure afiis corripitnr.
F ebat enim venatio per lineam pennis rubenlibus Ulriusque exempla saiis copio^e peti pos^unt ex in-
distinclam qure formido dieehatur. Casaubon. ad D dice F.ibricii in Poelas Cliristianos
Apul. Apol., p. 182, ei l.ite Denister. ad Rosin. i, 1044. Ca/rra>ne>iia] Antepenultimam habelbrevem.
7, p. 119. Hauc indaginem dici ovtendil Dnker. ad Prudenl. Slepii.
Flor. ni, 6, 11; Drakenb. ad Livhm vu, 37, 14
Planiis calceamenla dissolulis
1012. R<'gii] Legendum forte, tegil : sane linec
Pronus detrahere sludebat unus.
dno sa»j e permulata. Drakenb. ad Liv. xxxvn, 11,5.
Vict.
Burman. ad Catalect. iii, cpi^r. 260. Ita paier meus i

apud Aurel. Vict. C:os. 61, 3, oniendaliat, liostes lio- C.ui tangore non surn

nore nc fortunis manenlibus rerit. Lipsienses tamen Caleeameuta pedum d gnus.

in Aclis A. 1734, p. 5, texit illc defenduni, pro in FAtiRir.!us,C()iiiineut. in Poel. Christ. p.3S5. — Poslerius
fidom recepit. apud Fahrieiinn lestinionium non sed e>l Victorini,
lnl-i. Porlat] Pulniaiini Schedjo, Anlv., porta. Nosiii infr. II, 79. Miror Falsieruni in Supplem. L.
1015. [iuinam] Aldin., Basil., ruinas. Poetis quidem L., p. 47, calcimentum pro calcoameulo adliibrtiim
ndmerum pluralem frequentissimum os-e demnnslra- affirmare. Uiitnr loco Columell.v K. R, xn, 5 1 ; sed
vit Schraderus V. C. Anim. ad MiHrcum, cap. 2; sod illic calceameiita logilur. Expressil liSRC Aralor ox
cnni inlelligat ruinamiiniversam.singularem pnefero, Act. apusl. XII, § 8, lirroorjo-c.e t« cravoa>t«. Vulgiliis
rx oadom ratione qua cinerem tuetur Burmannus vertii iiiterpres el calcea te euligat luas : que ea-
:

npud Ovid. ller. i, 21. * dem babot Joan. Cassianus de InsiiliH. Coeniiii. I, 2:
1018. Quos] 7ot>$. 2, quo. Adhxsit scqucns lil- ubi caligis tuit nolloin einendas>e Vonckum Lect.
 , ;

173 DK ACTIBUS APOSTOl.OIU !M 1.115. 1. 17 i

1S3 "' ti-ruoro pedes, letigii quotdextra ma- A Feiuineos, loquilur redeuniis gloiia c.irni.»

[gistri, Ad sexum, quem maler liabei; pelel kiuc quo-

aquis gradienti- [que val.m
164 ,I;C lulUHD iiiuinlavil :

[bus ili s, Ecdesiam seiMssc suum, qute gamlia ;> itot

C.oncliivT ceeserc fores : puiai nmiiia , soinno In ciinctum diffusa g egein : quil lalia fando

LudinCante, geri, cui pr.ciuia vera paravil 1005 Lxplicct, anl verbis atlollal pondera reruni?
Majestas igiiara doli : jain leirca clausiris Maximus ille pavor, gelidos qui strinxernt

1 i.O l\>ita patet, rigMi laxant sua vincula posles. [nrtus,

Gentibus abscldens darae feritatis arumen Laciitiae mensura fu.t, manci onme per aevum
A-pera cunrta domat, ne janua tisa vciaret Pignoris hnjns apcx , el sideris oblinet iu-

Orbis iier, quo euisus eril : dic, gforia leium, [slar,

Kerrea quid iniruin si cedunt ostia Pelro? Corpore quod Petrus sacravit , et angelus
!05."> Qiieni l>eiis alliereae ciistodcm depnlal aul.e [ore.

165 teclesia que suaj faciens retincre cacu- 1070 llis solidata fidcs, bis esl libi , Homn , catens
[men Perpetuala salus; haruin circumdala nan
lnfemum snpcrnre jubet s mox liber ab lioste B Libera scmper eris : quid enim no.i vioeula

Divinum celebravil opus, quem primapuella [pri stcnl,

A tenebris remeare probat, cui graiia Christi 166 Q U3e letigit, qui cuncta poieslabsolv. re?

1060 Hem dedil esse parem ; visus adit ipse resur- [ctijus

[gens IIa. c %
inricta mann, vel relign sa triumpUo

NOTJE.
Lat. II, 7. Neque tamen ita satis accurate interpres S.atius Theb. vn, 6i :

potius sandalia verlisset, ut ostendit Dilberrus Far- Claiisajijue adamame pereaui

rag. rit. sacror. n, 10; neque et recte Araior usus Dissiluere fores.
est cul eamenti voce. 1'oiius lum u7to5ripaT« scri- 1051. Abscidens] Hoc reposui ex Voss. i, 2,ed.
psissell-ucas, quiralceisunt tolum pedem cingentes, Anlv. In reliquis est abscindens. Cum bic de acuinine
ciim sanduliis tantum plantae pedum muniebantur; feritatis, tanquam men.bro absciso, Ioqualur,alteruui
binc vinculu aliis sunt dicia, ut tlocet Cerda ad Vir- prxtuli ex ea disiinctionis ratione Sjuam atiigi ad
gil. JEn. viu, io^, licel pro vulgari calceamento vox Sedul. v, 272. lta apud Allbelinum de Laud. Virg.,
interdum adbibeatur. Confer Pcrizon. ad ^EIian. p. 721, tom. I Tbes. Canis. Legendum pulo :
Var. i, 1S. Ilac distinclio eo magis obicrvanda est,
Dum caput abscisum [ opuli ad convivia vectaut,
quia cxteroqmn pagnare videnlur loca Matilia-i in
Evang. x, § 10, et Marci vi , § 9. Ea conciliavit binc non abscissum.
\0')i. Si cedunt Canlabr., sic edunt liitera re-
egregie Salmasius ad Terlull. Pall., p. 588 quem :
] ,

sequilur Sagiilarius de Nudip. vei. cap. 1, § 10, et tracia. Sic cedunl ,Fabric, Bibl. Lngd. Si cedant
Segaar Observ. in l.ucam, p. 21-1, ubi laie bac de re cilal Alexander a Turre de Fulgenli Hatlio eccles.
ngil, et pr.Tierea ostendit priscis temporibus sanda- hierarckiae , part. i, lib. iv, p. 225. Iloslin \ld., —
lia fnissf feffiinarum opulenliorurn , licet et nonnan-
Has., Torn. i. Miium trescdiliones, easque meliores,
qiiain viris tribuanlur. Ileroibus ei beroinis ascribi in idein boc vilium conspirare poluisse.

docent ilh quos excitat Burnian. ad Catalecl. n , p. 1055. Depvlat] Destinat, assignat. Ea significalio
2(1-2; el apud Homauos mulieres soleis sive sandaliis sciiptoribus dcbelur posterioribus, anliquiores euiin
usas, ostend l Grxvius ad Ciceron. de llaru-p. resp. pro aistimare, censere adbibtieruut. Vide Vorstium
21. —
In h c angeli dicio indicium mihi videlur ad Sulpic. Sever. , Hist. sacr. i, 53, 4 ; Nolten.
inesse, non opus fore ut Pelrus rem eelerrime agat, Lexic, p. 498.
sed leoipns ju>tum sibi sumcret sandaliis colligendis; 1057. Jubei ] Interrogandi sgnum a-Jdcbatur in
neque enim nieius erat ne cti-lodes cxciiareniur. Voss. i.

Saudalia utique pedibus eianl ali iis aplanda, quihus 1058. Puella Hbode, quod nomen a rosa dedu-
]
non adeo erai fesln uidum. Conlra obtiuebal in Alc- ciuin , ut etalia mulierum uomina a floribus et her-
inena, viruni Amnhilryonem excilante, ob lurem bis tlesumpla esse notat Mollius ad Longi Tastor.,
me lia nocie in cubiculo circumlusam apud Tbeo- ,
p. 11(>.
criiuni Itlyll. xxiv, 36 : 1050. Cui Iia Can!abr. In Vois. le-t oiita yraiia,
J

"Av<jt«, fir,oi r.oOcO-Ti ziol; uro <j«v<S«).a Onri; , ct iia cdit. omnes, pr;i:icr Toinxs. i , iu qua ,
quia
quem locum e.xpo^uit Maiiinus Var. Lect. , i
/ n sanquine.
Voctin rrsii^oTat apiul Lticain referendam esse ad 40G2. Hhu] Bibl. Lugd., huic.
luuicam succinclam docel Salmas. ad Tertull. Pall., 1005. Suum] Voss. l,suam.
10(>">. Portel] Canlabr., porlat-
p 7-2.
1014. Monente] Recte Corlius in margine exponit 1005. Aul\ Voss. I, ul. Ita apud Virgit, F.< lo«. C,

per horluite. 1'racipue lioc vcrbum adliibelur tle illis 7i. Ilajccoiilusa essc eruditi noianl inar.iin lamen ;

ine.e cdil. docia inaiius asciip-cr.il, a. S yllam. Adde

qni jn>sii tlivino aliq indicani.'Vide Heinium not.
iid
-.id I ibull. i, (>, i'i. Mele
quaidain edd., movenle,
ig lur Drakenb. ad Livium iv, 12, 8. Aut bic tuotur nratur
ui su| ra b c eonfusa vs. 024.
>
superius vs. 357 :

1046. Gradientibvi ] Cantabr., gradentibus. (Jnis luinine »iceo

10'>) PosieaJ Knit, cuin conjeci pontes : ila enim Aut gemitu cessantequcjl ineinorare'
janua: canens, in ponlii mmltim arcuatye, appella- Ailtle loca iilic ascripta.
baninr. Vide Meur>i iin d- l.uxu K<m. in M mliss. Pubnanni Scledne, Aotverp., qnaw.
10ti9. Qiiod]
cap. 1-2; sed nula muiaodi jam necessilas. Convc- 1072. PraMtMi] ALI., Bas., Tom. I, pra-slaut :
niiinl liaec Ovidii Melam. II, WJ : n.ale. Vide ad episl. ad Flonanum in lioe. Apnd ,

SponlR sua paiuisse fores. Ia|>sasqtie lacerlis Jiiveualem Sat. i, 139, re l lue ex codice cujus \x-
Spouie sua lama est, nullo solvente, caienas. riantes sunt ad m.iiium :
 ? -

*7S ARATORIS 17G

lt)75 Mncnia non nllo pcnilus quatieriliir ab lio>i<:. \ Claudil fler hclU^, qni poriam pamlii in ashis.

NOT.L.
Sed <|iiis ferat islas Apud Srdulium v, 401, ex Almelovecnii ins. ei mco
Luxuriae sordcs jnri maliin

E\ oodem eodice ijuisnarn ambigal unain.

invenias probo Satyr. n, 5. Virjii
liusvn, 115, non ambhjet. Confer llciuiuin Observ. ad Tibull. i,

Quo dcbita moenia condant. '*,'.-•v

10/'. .\on i, n, aJ i .„.
ulto] Ua ex codd. legendum. PltinniX
. i m
Illic condent in Clcrmontii codice palermeus invenil. edd., nunnutlo. — Basil., qualiuniur.

LIBER SFXUNDUS.
167 Si.iritus accensam verbo radianle In- 169 Multiplical lascivus ager : cui ncsria

[cernam |povt b.tC

Sul) modio lucere vetans, sccernite Saulum, 15 Diflieilisque foret, cum sic videalur bonostas

Dixit, in oris optis, quem mox sacravit euntem De turpi oepisse loco? pars ne qua vacaret
linposita Petrns ille manu, cui sermo Magistri A meritis jejuna, tamen moliiur iniquns
5 Omnia possededil. Cyprum, Salamiiraque lin- Eloquio certare Magus; conlraria semper
[qnens Virluli feccrc viam : jaculaia relorquens

1S8 PergitadirePapbum, qtiae ferlur amori- 20 Ecclesic bellatOT ait : fallacia monstrat,
fbusolim
B Quo pereas genitore salus; confinia mortis
Dedita, saerilegre mansisse libidinis antrum, In tenebri-; patierc tuis , neque cernere s» lem
Aligcrosque vagos stodio coluisse proeaoi. Tempus ad usque dalur, rerumque attcn fefle

Hinc operum procedit apex, quia gratia major [formas,

10 Ad delicla venit; culpasbuic posse remitii, Artificem quibus esse ncgas; tunc nubila vultnm,
Exemplum jam Pauius eral. Qnam splendida 25 Caruleis viuxere notis, ct pectoris alri

[laudum Venit in ora color: qunerit jam, calle negatn,

Malei ia est adjecla viro ! Primordia casia Quo duce tiitus eat, cujus pedegressibus inslet,
In luxus regione serit, fruciusque pudicos

NOT^E.
Vide ad erist. ad VigiL, in fne. Os por
3. Oris] nec tamen bonorum poetarum auctoritate. Burman.
sublimia et grandisona verba exponit Verburgius ad Calalect. m, p. 481 et 615. Alii Cythcream putant
apud Ovil. Trist., 1, 13
i diftam ab urbe Cypri Cylhera. IIos refelht C.dlar.
Hos tu vel fu^i.js, vpI, si sa is oris habebis, Geogr. in, p. 169.
OEdipodas facito Telegonosque voces, 8. Aligercsque] Amore- , Veneris ministros, nt ex-
plicat Fabririus conv ent. p. 6; intellisit certissime
meo judieio, male. Designavit potius Ovidius auda-
<fiam qua id opprobrimu facerent: de qua signifias- columbas, Veneri saeras de nuib''S Maius Observ.
tione agit Gravins ad Ciceron. ad Divers. v, 10, Cor- part. n, p. 154 unde in Erycinorum niimmis columba
:

tius ad punrd. ix, 8. coit-.pio.itur. Periz <n. ad j*E!ian. i, 15. !n aliis ideni

5. Cyprum] Vocem hanc mendosam prnnumiat deprebendit Henniniu- quem vide ad Toliii cpist.
Delr.o ad Senecam OEdip. 5">9, cum utiqtie Cyprum itiner. n, init.

linqnens non possit dici Papbum adiisse, qu;c in 9. Procedit] Cantabr., procedet.

ipsa Cypro erat. Iiilelligendam auiem Parihium no-
vam demoristravitCellariusGeogr. Ant. m, 7, p. 166.
Niliil tamen in codd. auxilii est : adeo omnes con-
spirant. Ftipsa Luc.ie verba videntur in causa fuisse
ut Arator videatur omnino Cyprum scripsisse. Forte
quis Ilendiadyn stalual, ut inlelligatiir Salamis, quye
cst in Cypro. Suspicalus et aliquando sum, utrum
bnec periineant ad illum loquendi morem, quo regio
et uibs in eadem sita iionininqurim distinguuntur.
II Laudum] Caniabr. a manu prima, Voss. 2, Pul-
manni Schedae, Antverp., dudum, comra meniem
Araioris. Vitiumesiortum ex frequent permutationc
d et /, de qua ad lib. I, 868.
13. Luxus] Voss. i, in luxn regionis erunt. F^orus
H', 9, init.,Cyprum appeliat insulam veleribus diviliis
abundantem, etob h^c Veneri sacram: ubi Lipsii con-
jectura deliciis prorsus non di-pbcet. Alterum lamen
cum aliis tueri videtur Alberti ad N. T., p. 9 <".

Vide Perizon. ad vElian. i, 51, et ex eo Msner. ad
Evang. J.ian. iv, § 34. Poiius lamen per Cyprum bic
inlellexerim medilerranea Cypri loca. Relicta enim
Salamina, tolam peragravit insuiam, unde in Aclib.
xiii, § 6, non spernenda codd. lectio, olnv tv5v wjo-ov,
judice Valckenaerio ad Uerod. v, p. 452. Itaque me-
dilerraneam instilain peragrans ilerperrcxit Paphon.
Non diSMinilisest locus Phi'os!rati de Vita Apo lon. v,
43,imtl0: Ixavwj Si eyjjvnefA t«v \\7.e^a.vSpeixi> iarek-
>«to e? AiyuTTTov id est ad interiora yEgypti et a
: ,
uiari remola, ul recte exponit Olearius. Eodem loco
usus est summus ille Heinsierbiisiiis in Miscell. Ob-
14. Ncscia] Ignota, vide ad i, 224. Senientia est,
cui foret diflicile honeslatem sequi, cum illa ex loco
lascivo primutn orta esset ex Pauli doclr^na. Inler-
rogationis signum post loco repo-ui, idque et est in
D Anlverp.
20. Monstrai] Aldin., monslrant.
23. Ad usque] Separavi, qu.e in edd. male jmige-
baniur, auctoriialeui secutus Buimanniad Loticb.
Eleg. ii, p. 171.
25. Vinxere] Ita Canlabr. in Voss. 1 est fecrre; in
Voss. 2, fixere noclis. Scbeda: Pulmanui, Antv., cer-
vicis itolis fitere : in oninibus editis est fixere. Pr.i--

f-erv., vol. VI, p. 310, ulsimilemXenoiiliontisEDhe^ii tuli vincire nuia cseeilas velut somntis oculos oppres-
,

illustraret. scrat. Ovid. Meia u. xi, 238 :

6. Amoribns] Sacra Veneri, qu.e binc Paphia; vide :

Ut somno viucla jaccb s.

Cnper. Obgcrv. n, 4, p. I<!6, et Cypria, apud Arnob.
Advei>. Ceiil. v, p. 169. Quibiisdam et Cyprts dicitu:, 27. Eal] Fabricius, Bibl. Lugd., erai.
177 DE ACTIDUS APG6T0L0DLM I II:. If

Qoistribiialmiseratusepeinvvacuaaque per a-.ims \ Quas Synagoga tcnel; dextraque sileniia man-

Erroris palpavit iler. Prnconsulc Paulus [dans,
50 Mox ilulicii lucerc fldem , cui causa vdemli 172 Nosiis, ait, palribus lellus JBgypthi no-

170 Nox aliena fuit : uou sunl imva, Pauie, [sliis

[salnlis Qua | osuit ferilate jugum, crudelibufl tnris

Oliscquia, a tcnebris luccm bencsurger>' nosli. 43 Quos rapuil |ier signa Ueus, quibus omnia c -

Oinnia secrclain rcserant documcnia lignrun. [dcua

Si libcil vigili pulsare lateniia sensu, Mulavit natura vices, cum virga fugavit
Oj 171 Juiedoc 'cnsPauiusmiraculacondcrecoepil Terga inaris lluclusipie suisslelil exsul :i!i o

Ex oculs, jubar uiule sui micat altius oris, Pulvereo dc calle pl.iccns, ponlique facultas

Amis>o cicsccnle die; sic nuper iniqnum Obsequio est subjecta pcdum , redeuule pro-
Subdere diguiu crai, lenebrisque f'icniilius [liindo
[bosiem 50 Naufragium factnra reis, qux verlere jussa
Yincere, qui cnecus niernit s"ne fine videre. Per varios sua jura modos, hls stravil ;» cuas,
40 Antiocbi diclam de iiomine visilal nrliein llis cuniulavil aquas ;
justis \ia, suilibus unda.

P.iulus, et exlemplo propcrai dare verba ca- Cum pecussa silex venis spuinavii apcitis,

[tervis. iEquoreos enixa lacus, dc vcrlicesicco

NOTjE.
Proconsule] Anliquo more, deqno videOuilemJ.
9.9. B Patentibus est in Voss. I. Allerum pracfeo ex iis
8dSueton.Cxs.5i. Eum ignoraul bbrniius in Voss ;n;i' noat Wopkens. Auiinadv. ad Pacaiuiu cap. 21.
1 dcdii Paulo: in Voss. 2 csi Pa-iius, recie quidem; Designat utique osiendere, dcclarare. Scliuliiug. ad
r-a tniin siripinia comptobalur auciOl it tte la: idup.i Senec.Controv., p. 153 et 260. Martiafis pigr.,82: i

Capiiolinoruin ei nummoruin. Vide Duker.ad Flor.u, E servo scis tc genilum, blandeque fatcris,
ti, 17, V. D. ad Liviiiin x, 3, .5. Sv'd in Aratnre uihil l.um dicis domimun, Sos.b:aue, pjiruui
inuiavi, qui.i hac aeiate bujusniodi scriptores Grxcam. qui versus est diflicilliinus , neque pUcet Scrivcrii
magis «-cripturam videutur scciiti. jnielligcndus auiem expositio. Forte brec esi senti nua, Sris te naiuui
esl Sergius Paulus, de quo nomine confer Hyrkiuni es^e ex servo, et blande fatens patrem tuuui esse
ad Tacit. Annal. iv, 17; Uisl. n, 18; V. D.ad \ scrvum, ciini dominum dicas, sive cum alle ius do-
Citsar. G. Ilaeserunl quidam, quo modo Paukis ille niinio sis Mibdilus. Cum
enim oinius scirent, eum
proronntf/ diratur, cum C.ypius tssel C;csaris provin in iliius dornin» potestatem non redactum csse juris
ria. Piopra torcm appellaiidum prrtTUS siaiuunt set :
civilis aut genlium modis, ei laim-n eum ilommnu
ex adulaiione lionorificum boc nomen Sergio daiuni diceret, tilique apparebal veniain,
a le »i|ue ex serv<
susjicatur Giolius, illud Batavias oraciilum. Procon cs>e uciiiliim.
suht utmii ii laui ia'.e patuisse, ut t propranorex cofii- <
40. VisiUU\ CI. \Vass nbcrgius c rij cil, visil ad.
plecii retur, ccnsct Scliultin;ins au ff p. 146. Sed
41. Dure verba] Loqut. Ca-leroqu n b.ic locutiu
ie Alberti in Obscrv. IMnl. ad Act. cap. xin, ex
pro fallere usititior est. Siiniliter itifr. 1052 :
Diene Casso ortcudit, Cyprum, autca Caesaris pro-
Irrila verba dedil.
vhiciam, Populo reddilaui fui-.se abAugusto, atque n
cx eo teu pore missos in cam proconsules. Suffra- Avianus Fab. 24, I

giuni buic sentcutiac addidit Wes>elingiiis ad Hiero- El rabido pectore verba dcdit.
clem, p. 70T», nbi similii pn cousulum Cypri excmpla
proferl. Lnum ex Gruiero addidfl Rhoferius in Feriis
Adde Barlliiiim Advers. ix, 9. ct v, 1 ; Vonck. Spe-
cim. Cril., p. 138; Wibof. Guiilb., p. 'Ji. Ujficiuin
Daventr., p. 159. Si otaliqtiid adjungere liccat, addo
seimonis dandi est apud Arnob. Advcrs. gent. I, p.
PHO. tOS. DKSIG. PROV. CVI Hl. ex Gudio luscr.
5!. Dare dicla exposuit Diakenb. ad Livium vn, 53,
p. 1-25, nuni. 4. Cum quo cenfer lapidem apud Hei-
1. Atque ubi dare pro dicere adhibetur, eliipsin simi-
nesiuin iiis< ri[it. <.l'.ss. vi, niiui. 136.
lis suiisiautivi i.i piuribus adiniiteudaii) puio. Deiia
7)1. A tcneiimj Ita \oss. I, et oliin lecltim in Voss.
2 scd ilbc deinceps mutatum in obseiuio tenebris,
;
locuiione dixi ad lib. i, 683. Pro extentplo scribunt —
exemplo Voss. 2, Bibl. Liigd.; extimplo Cantabr. Si-
quod et est in Torn»;s. 1. E tenebris babet Aldin.,
inilciii divers tai m in Butilio Lupo uotavii eL llubu-
quod olim probavi in Misccll., p. Is4: nunc potiuf
kenius a l:b. II, p. 125.
i

codi.es sequ r. Obsequia UHeJfru quidaui edili, obse-

quia et lueem lenebris Schedx Puiiuanni ci Antvi
obsequia el lenebr.s lucem, Fabncius, Dibl. Lcgd. Ex
Cuitabr. et Uuivers. nibil erat ascriptum videntur
4'. D^rhatiue] Ixtensione ejus, qua silenliiiin el
favorcinaiidiiorum sibi couciliabaut diciuri. Erliard.
ad Peiron. S.u. 17; Scboti. ad Senec. Conirov., p.
:

G4l Barih. ad Claud au. I>. Gild. 13">. Idquedexlra

ila |iie scripturam cxpieasisse.* (Jbsequia s ;-
Fabricii
;

lutis eodcm modo capienda Btint quo obsequia otjicii

quidem flebat, cojus in oraiionibus usus erat pneci-
puus. Hac de re ex Aristopiiane exposuit Cuper. Ob-
apud Svmmacliiiin x, epist.85. Ubseqiiiapietalis apud
Ilegesippiim Excid. llicros. i, p. 6. ln Torn. 1 Iujc — ^ei v.
40'.
iii, -1.

Viees] Sedulius in eadem re

v •

cj". ioterpunclio D i, l 2.*i

Non sunt nova.raule, stlulis Hutavit u.ilnra vinu.

Obscquio lenebris lucem bene Burgere : nosii
'7. Terga} Cassiodor.Var. i, 55, Supra mans tergum
I liinia secretuin, elc.
navigium tlare; vwraGaWaouc llomer. Iliad. > lo , i

35. Pieserani] Voss. I, referant. bl ob sca\lam ;

qiiem iiniiaiur Coluthus Hapt. lieten. 2l)l). Adde II

minus placot. Si liberal VoM». I.
mcnii. ad Arnob., p. 15, c sua lurpi plagio deliel i

34. PuUare] Siroiii modo infra 112,

Ou/.il. ad Minuc. Yv.\., p. 20; Barth. adClaiid. E|u-
Ilistoriae pulsaie lidun ; gr. x, 36; Cerd. ad Viigil. Georg. m, 5til palrein ;

videtur evocandi alque adeo deiegendi signfficaiio- iiouiu ad Plinii Paneg. mi 3; Segaar ad Lucntu, ,

ii mliuic voci dedisse. Miiltus in ejosdcm eiposi- ,». 161.

lione csi Banb nsAdvers.ixvn,8, ad Claudian. I >
<
1 . 1 ). Esl] Ignorat boc Voss. 1.

Gi»d., 170, ad Slatin n Theb. tV, 177. 53. Pereutsa] Vide Weilzium ad Sahian. Gub.
58. Tenebristpte } Qiiedelei nlcnjue Vo sianus. — Dci, p. l'J0.
 : ; ,

1-1 ARATORIS 180

fi > riiunini iini largil \ vadum, non prislina morem A 80 Calccamcnta pcdum dignus, nequesolvcrcsuiii-
Gcseitorigo suura, vctcrcm nec praebuit usnm, [mam
Pona noielta fcrcns, quam Icx nclcrna coegil Qua ligal excelsas liumilis coirigia plan as.

Noiiiunata sequi, disjtinciaque scminemonslrat Quam bene vox Pauli cecinii prxcepla lavarri,

173 P° s e d ar '> (' e rore dapcs, de caii'e li- Permi ceus antiqua novis ! nec Epiftola cessat
(quorcs. Jlacc itcrare tlocens : Patres baplismate noslri
CO N:im ne pauca piis fluercnl miracula causis, 85 In Rubro luUere lielo sub nomine Mosi
Saxa vomui't lalices, el inundant nubi!a panes, Per legem, cum pcira simul sequeretur euntcs;
Aciiusqtie liquor solidis induruil escis, Nam pctra Chrislus crat. Quid adlnic, gcns
Qmcquc diu vacuas tenuerunt agmina fauces, [dura, rcquiri* ?

Frugiferis salurantur aquis, nimbiquc coloni In libris sonal <cce tuis : ne ereJere lardes.
65 Dant cpulas, pluviamque vorant, cl manditur Consulc signamaris,quaemysiicadonasiisur!aiil
[imbcr. 90 175 Temporibus vcntura crucis, cum sangui-
Sic invicta manus, sic gralia p!ena creanlis [ne Jeus
Scit querulos nutrire greges, et ponere sacros Tinxit aquas, lalerisque uno de vulncre fluxir,

In pairia meliore clioros, ul ventris amceni I) Quod viluj tiia dona daret : rubor xquoris ille

Fructus ad aelernae llorescal semina vitoe. Causa futura fuit; sic Condilor abluii omnes;
70 Davidica nam siirpe satus, gcnilricc Maria, Sic cmil ; hic prclii color est in gurgile ponti,

quem tota canuntoracula vatum

Clirislus adest, 95 App:irentque vado miracula debita ligno.
Venturum sub carne Deum, soscque creantem Soepius obscur s radios infundere fervens
Virgmeos intrare sinus. Fvolviic, quidquid Mcn ibus ,
liacc runus memoiavit in ordine
S:il»bata veslra legunl, lypicocdoeumenta figii' aj [faulus
15 174 Pe-spicitis fulgere sacri pi aesepibus Agni, Poslquam signa Dei, carnis veslitus amictu,
Cujus ab igne senes liauserunt dicta prophetaj, Christus ubique dedit, faciens manifesla, quod
El dedii anle 1 qui, quod ccepit postea nasci. [orbi
Clamavit, viriute potens, Baptista Joannes : 100 Venerit ipse salus, slimulis agitata furoris
Non egosum, post me veniet, cui t-ingere non Impia turba fremens petil bunc a jure Pilali

fsum Suspeiidi, figique ciuci : lerrena propago !

not^e.
57. Ferens} Cantabr., Voss.2, ed. Aldin., Torn.
Ita G 8t). Summam] Fabricius, Antverp., Bibl. Lugd.
I. Al cjcrens est in Voss. 1, et reliquis edd. Conlinua summa. Wjssenbergius arbnratur glossam iaiere in
fere cst haec peimmaiio. Vide ad Sedul. u, 150; m, calceamenta, el txripsisse Araiorem indumenta ut ,

154el 325. vs. 345 memorat instrumenta pudoris. Pi udeul. Pe-

57. Quam\ Cantabr., quia; non displicet, ut ne- risr. vi, 85 :

que olim iu Miscell., p.185. Relaxat ipse

Indumenta pedum.
58. Semim nionstral ] Semine revocavi ex utroque
Vossiano ; in reliquis est semina. Id forle eliam in Forle lamen ei contra metrum, ut in aliis, pcccasse
Cant. el Llnivers. fuit, cum Cortius nihil margini ap- Araloreni su^picatur.
posuerit. Deinde monsirant Voss. 1, Bilil. Lugd. ; 81. Qua} Iddedi ex Canlabr. Omnes, quw.
monstrans,Voss.*2. Quod in reliquis csl, monsirat re- 81. Corrigia} Calceamenli est lorum, seu solea,
clum pulo; refer illud ad legemwternam, monslran- 6 ifta? twv vTzoSvpuTw-j , ut evangelistae omnes, ex-
tem ca quae origine sua sunl disjuncla, d-ni posse, ceplo Matlhaco, qui tanlum nominal v-o§7ifi«TK. Ju-
videlicet dapesderore, etaquamde silice. Infr. i012: venc. i
Fluxerunt de rore cibi, rupesque vicissim Cujus vincla pedum non sum contingere dignus .
Arida fudit aquas. Fabricius, comment. inPoet. Clirist. p. 39. Conler —
Pcrtincl huc quoque Sedulius i, 136, ubi tamen lur- Byn;Kimi de Calceis Hebr. i, 7.
bata dislinetio restiluenda eo modo cpicm proposui 85. Episiota] ResiJcit locum Pauli ad Corinth. I, c.
inMiscell. c. 17, p. 185. x, init.
CO. Fluerem] Voss. 2, plucrent. Pe illa confusionc 85. Mosi] Voss. 1, Moysi. Vide supr. 692 et 791
j)
egil Hcinius Obseiv. in Tibull. i, 10, 68 Mosa? Aldin.
66. Sic graiia] Voss. 2, si qratia. 87. Dura] Fabricius, Aldin Bibl. Lugd., surda. ,

68. Amceni} Voss. 1, amcenus. Alterum ipse videtur lueri infra 246:
70. Davidica] Yo;s. 1, 2, Davitica. Ila cl v.irialur Gens dttra, qnid ultra
apuJ Sedulium i, 7. Sccunla hic conipitur, ut et Ad lapides ferrumque vocas ?
iiifr. 115. Ita et in Da.idis a Pe ro Apollonio de lta gentem hanc dixit saxeam i, 595, ubi vide. Surda
Dtiell. Davidis, inilio :
posset forle placcre ob sequens sonat, et susurrant,
Prselia fatidici Davidis, sajvique Golise. vs. 89; i-ed codd. alleruni prx-ferunt.
Vide illic Heuman. Alii producunt. i>8. Ne] Cantabr., nec. Sequcns liltera adlixsil.
Forte ila adjuvandus Isidorus Orig.iu, 10 l\am pro-
71. Tota} Omnia, ul exponil Wojikens. ad Sedul. :

vocati studio sic cceperunl. Ita recie Groning. edilur,

ni, 159.
ttudiosi ccepcrunl.
75. Virgineos] Voss. 1 ita habel :
90. Jesus} Cantabr., Ihesu. Anlverp., Iesus.
Virgineosque sinus. Evolvite qutdquid in hac re. 95. Vado] Aldin., Torn. 1, in vado.
74. Vestra] Voss. 1, a manu prima, noslra. 96. Sazpiut] Turbal hic Antverp., qux ante Iiunc
75. Sacri\ Bibl. Lugd., sacris. vcrsuni iuserit qu;e tequuntur vs. 156 usqtie 211.
78. Potens] Epitheion Joanni passim Iribtitum. 97. Rursus] Vos>. I, 2, rur&um.
Vide Wopkcns. ad Sctlul. u, 143. 101. Ajure] Voss. 2, Antv.,Fabricius, Ribl.Lugd.,
79. Veniet] Canlabr., venit. ub jurc.
13! DII ACTILTS AI0S10L0KLM LID. II. 11
Vota quod optanii non possent omnia ferre, A Sanguine inuiiJali, regno BOCiamur iierili,

Snonte saluliferi cesserunt munera Christi, In cujus jam parte siimus, sul» pigoorc car iis,

105 Qui libertaiis preliuin tibi venil ab aslris, Quain vtjluit |ioilare Deus. Tuocdogn.aiaqil 1»-

Perdita restiitiens, lumulisque jacentia lollens ;

[da'ii

Respice, qti.un proprio maneas obnoxia regi ; 130 Ecclesiae danl ista viros; vetucre loquelaa

Ne pereas, vull ipse mori ;

post trislia facta Ulterius prolerre pias. semper inanis!
Qnin ctiam, cu^lode dato, signare sepulcruin stciilis Judxa, tibi ! quas semina vitas,

1 10 Ail geminum voluerenefas, Dominoqueparaljni Ne Iruclns alTerre queas, quibus ore magistro

176 Sorgenli damnare viun : pro cxca vo- 133 Paulus ail : Vos isla quklcin , vos nosse tle-

[luntas ! [cerel,

Qtue putit xternum mortali lege teneri, Asl aliis lioc lumen erit, nam scripta fatentur;

Et non posse sibi posl funera reddere inembra, 173 Lumcn in cxlicms posui te gcnlibus
Qtii toties aliena leval : mcmiuislis ;ib ore [es-e.

I!.-. Davidicx resonare lyrx : Corrupta vetabis Gcnlilcs sliipucre globi, fontemquc secuti

Sanctum nosse luum. Poteralne iu pulvere lethi Sumere promissae cupiunt novitatis honofein,

Feire ntoras, qui vila niancl? quem Buscitat IJ I 10 Et lymplia genitrice s.iti mcrucre renasci.
[auclor Compellor ratione loci, pro niuncre tanto,

IS il paiiens de morle Deus. Mors denique victa Historiae pulsare Bdera, quae prod dii, olim

[est, Cum populos gcniesque duas in vcnue Rebecca

Vinccndi transgressamodum.qux, judiee tacto Ferret, el angusiis includercl agroioa iniiris,

12) Linquere jussa reos, spoliis vacuata vetustis 1 13 (onsulerrlque mgans oranti corde Toiianiem.
Per sua bella cadit; veniensque absolvere vin- [\esponsum meruissc Dei : Prior, inquil, in

[c:os [ist.s

Non retinendus crat ; sors ullima ccepil Averni Inlcrior breviorqne manet, majorque minori

177 Jam, vita prxsente mori, quxque omiii i Serviet, etjuvenis palmx potieltir bonoie.
[-iiinlens Quidquid in hoc ulero fecunda pucrpera
Ante fuit, ttinc ipsa pcrii; triduoque peracto, [Ressil,

125 Lucis iter, quod fecil, adit, quo lota resurgil 150 Ecclesix conceplus babet, forrnamque sequeii-
ln Doniino natura suo; tle lege videtis [tem
Laxari m u posse neces; Itunc quxrite, cujus Genlilis concursus agit, qui crcscit in alvo ,

NOTyE.
105. Posstnt] Voss. I, a manu prima, possint. Tor- 115. Davidicce] Ald.,Torn.l, Daviliccc. Vide supr.
nxs. 1, possunt. vs. 70. Kespicitanlem psalmum xvi, § 10.
106. Perdiia] llemislich um est Sedulii v, 851. 116. /njAbesia Pulmanni Schcdis et Antvcrp.
110. Ceminum} Per tristia facta inlelligii s;evum 123. Mvri\ Hcmistichium Scdulii iv, 139.
Jiidxoruni facinus quo Cliri>liiin cruci aflixer nt. Tri- 124. Fuil] Subdidit Grxcismus. Vide Veehncr.
:

stis utique pro satTO ponitur. V ide B>rlh. ad Cl.nnlian. Hellen. n, 9. Ipsa loci senten;ia apparei ex iis quas
ni Cons. Ilniior. 30. Iluic aliud addiderunt lieinns, notantur ad lib. i, 1 1.
quo eostedabni cadaver scrvare co .ab.miur: inde et Q 125. Sociamui] Canlabr., potiamur. Vocem he- —
auxisse nefas ilicnntiir a Scdulio v, 297 ubi Wopkeu- ,
rilis exposuit Wopkens. ad SeduL.iv-, 106.

sius et Araiorciu contulil. 131. Dt.nt] lo Voss. 1 ila |i cus exsal :

111. Surgenti J lla sciipsi ex Canlabr., Voss. 1, Ecclesise prjpofira \iros veiuere lu(|iiLlis

edd. Aldin., DrnsBS. 1. lnreliquis est surgendi. Sxpe

I
Llteiius proferre |>iis ;

parlicipia a l.brariis iu gerondlS -unt depravala.Vel- neqne displiiel, nisi qnod Arator duas res videalur
leiuin Paterculuni hinc egregie resiiiuii Kiihnkenitis expressisse; etdiclis P.mli quosdam Ecclesi.x additOS
ai Lup. i , p. 4. Adde kidorum n Orig. 21,
Kutil. luisse, el Judxos velnisse quominus plura loquercn-
peipetuaoratiofatigationcmatqite fastidium ta,n dicendi tur. Vide Act. apost. Xlll, § 45 et 45.
quumaudtendi creat. Scribe ex (iioning., tnm dicenti 133. Scmina\ Voss. 2, scmine. Cantabr. , vetas. —
quam audienti. Aqne ita s pe d et t permixta , ex i
Negat id syllabse quantitas.
soiio vicino. Vid. Cam egiei. ad Llpian. , l.t. xxn, 13i. Ma§istro] lCa scripsi ex Voss. 1, 2, Aldin.,
§ 7>1; Itiouck. ad Properl. i, 15, 36; Hrins. ad Ovid. Toru. Renqaae edd., nutgistri. Al erum sivlo Ara-
1.
Iler. xin, 20.S. Emendabo hac occasione Coi.sliiuiio- loiis COiivcniiMiiius. Vide ad lib. I, 121. Sic jtusit
nein Leoms el Ai theniii, ex parte eodem modo cor- viaqistns contra Dausqueitim recle luetur Drakeub.
iiiptam. Legitur illa in Cod. I heodos. tom. VI, pail. ad S lium m, 5S7. Aricj; magistras sunt apud Ovhlium
p -ter., p. 10). Ed. Kiiteii : AuLnude lante titm inge- ller. xv, 83 ubi nolx; artifex doclor exposuil Savar.
,

niuv tibertatis fulgore pcrspicuum genut in f.mina int- ad Sidon. iv, epist. 1 not. ad Sedol., p. S5;Observ.
;

prude.tiior coniphxus inminual. Plures erudiloruin Miscell. vol. V, p. 17. Legtsstrvce , Hrins. ad 0\id.
conji-ci ras siiainque prolulit Cannegieiei us Disquis Amor. i, 6, 74. Vrbs domnta, idcin ad Remed. Aiuor.
de Notw, p. 515. Legendiuii puto, Aut rut lunle lam D 29J ; e t SammH marilis egregic resliluit Mar iali IV,
ingettuas libertal s fulgore. Sic irruliluri splcndore no- epigr. io. Vide Ipsius notaa ad Claudian. li. Gildon.
bititatis dixil Ambros. ilcxaem. iii, II. 4U7, niembra ministra, nianiis minislToe. Diiiicinan. a I

111. Damnure\ Obsirnere. Vide Wopkens. ad Se- Laci.nl. de Opif. Dei 16, § 5.
dul. iii, I 137. Posui] Fahricitis. Dibl. Lngd., posuit. \d-
111. Pio] Ita Ahlin.,Toin. i.plerxque proli. scri- baesil sequeaa liliera. Kespicit Iocum Isai.e xlu, g ii.
plnra dcter ori. Drakenb. ad Lhiuin ix, -li, 9; Bt»r- 112. 1'ulsaie] Supr. vs. 34.
inan. ad L' tich. C.iim. ti, 15, S5; ad Cataleci. n, 1 16. ln\ Cantabr., ab. Kcspicil dicta Pauii Epi I.
p. 20 i. ad Komaii. Ut, % I-'.
 ; ;

1 • J ABATOWS
In qua \iclor crit : quoil jairi mo:iii nissc uc- llasprimumgraditure vias; pelis aelbera sensu,
[cessc csi, Cniin nccdum movcarishumo, pedibtMqaenegalil
Et sludiis cclcbrare bonis, famulcmur ul illi, 165 LongitU ire valcs. Paulus speculalus, in imo
Cujus ab afTeclu nos contigil ante vocari l'e< tore qiid cuperct, claudique fideli-> airiorem

138 Quam nasci; qui dona prius quarn lempora In vcrbo jam stare Dei, sic clarius infil :

[praislat. Suige ciius, rectusque tuis imponere plautis !

Jauuiue Lycaonios incedens passibus agros Exsequitur praecepta salus, et calle novcllo
Lystram Paulus adit. Fuil liac lunc claudus in 170 Progrcdilur pcrsona vetus, motuque frequenti
[urbe, Pulsal ubique solum, pcrque omnia correre
SuppUcio comitante salus, vesli^ia ferre [leiilans

Nescius ex utero : membris pars cceperat 1£0 Saepe timet, quod nescit, iter, modo
[aegri, [gressibus ortus

iCO 179 Se nasccnle, mori. Compcrto dogmate Armoso languore senex ;

quod ut agmina cer-
[Pauli, [nunl,
Quo monitore piae (cndunt ad sidera nicntes, Exclamant^ divumque vooant, ac serta mini-
Mox voluit divina sequi bene claude jace- B : , , [strant,
[bas, 175 Ul mactanda feri procedal victima tauri.

152. Erii] Tornaes. 1 , erat. Voss. 2, qucc jam.
155. Fkmtilemur} Canlabr., famulentnr.
154. Affe:tu\ Voss. 1, Antverp., effeclu. Vide ad
lib. i, 153.
157. Lysiram] Aldin., Torn. 1, Lystram. Crcecis est
19 Au<7T/3« et t« Auo-T/:a, Perizon. ad Sancl. Minerv. i,
NOT^E.
— 166. Claudique] Voss. 2 que ignorat; antea lamen
illicapparuit, sed negligenlior linraritis corrupit, uti
et mox verba dedil vs. 167, et novetla \s. 160.
167. Infu] Fabricius , Antv., Bibl. Lugd., inquit.
In Canlabr. et iia fuisse suspicor , quia ad edit. Fa-
bricii nibil ascripserai Cortius.

9, 4; Wesseiing. ad llierocl., p. 675. 170. Persona] Persona noiinunquam eum sonat

159. Membris} Hoc dedi ex Cantabr., Voss. 1, 2, qui alicui praeesl, cujusquc auclorilale se quispiain
eild. Fabr.cii , Lugd.; nisi quod in
Antverp. , Bib!. luetur. Paulinus Panegyrico Celsi :
Voss. 1 membri. Puto tfjfri
cst Wfjris. Heliquae edd., Perfugium Chrislus, personaque factus egenlum ;

membris eoiiem modo dictum ut ceyer animo apud Ci- alioqui persona corpus designat. Terlulliaiius Carm.
c.ron. pro Coel. 8. lv j,, Marcionem, carmine inquinalissimo :

160. i\ascente] Nalus cun. nascerelur, ut expmil C hjc yere nQn umbra
YVopkens. a<i Sedu . iv, 8. 1

165. Sensu] 'An recte Cantabr., Voss. 1, 2. Edd. nec non ipsum alibi bominem Arator lib. n de :

Aliiin., Tornaes. 1; caiterae auiem, mente. Al crum claudo sanaio: Exsequitur. Sidonius lib. n, epist. 8: —
praivalere doceb.t Billershus. ad Salvian. de Gubern. Cui debuerit domi forisque minor persona cbsequium,
De p. 137.
,
major offictum, cequalis affectum : ubi digniialem no-
164. Humo] Vos:. 2, Torn.l, liomo. Inteliigi pos- tal. SeU ne quis bos damnet, producendus est test s ;

scl bonio plcnus et perfeclus. Sed praecedens wtliera locii|delior S neca Ludo Claudii Itaque ne vidcar , :

opi osiium liumo (lagiiat. Pro negaiis cl. VVassenbcr- in personam non in rem dicere sententium , censeo ne
gius m vuJt necatis, ut supra 159 quis post liunc diem Deus fiat ex illis, qui
: Kpovpnt —
Membri pars cceperal a?gri vupitov eSouo-tv. Barthils, Advers. xxxv, 10. Ipsum —
Se nascenie mori. hic honiinem dcsignari recte vidit Banbius. Neque
banc signilicaiionem posterionbus scriptoiibus qui»
Eoib rn modo i, 757,
dam invident, sed inelegantioribiis neganl; bistaincn
lle picii /Eu.am dofunclis vivere membris et ascripsit Peiizonius, neque id injuria. Argiiineiua
Vs 76i: illius repeliil Nollen. Lexic. Antib., p. 1094. Addi

Longique cadaver posse videtur Cicero pro Milon. xn Illud Cassianum, :

Temporis e\stinclos ad viiam surrigil artus; cui bono fuerit, in liis personis valeal.
171. Perque] Antverp., per qux.
vs 78J :

172. Quod] Canlabr., qui. N-.m displicet, ut neque

Ij
0< ta us ut ;rgrum
olim in Miscell. c. 17.
Solveret a plagis exstiutti corpoiis annus;
1^4. Uivumque} Pulmamii Sched., Antv., Domi-
prxcipue vs. 786 :
numque. Id iioincn diis quidem tributum scd divus ;

Dudum laxa neci sTinguniur mentbra saluti. Jiic majoris est eflicaciae. ln Actibus enim cap. xiv,

Qux b>ca conjcclurac stabilienduc, in liiieris ad me § 11, non est xvpwff, q od Dominum postu aret, ul
!

datis ipse vir cl. addiderai; neque obstare censcl in Laclantio lnst. iv, 15, 10, restiiuil Buneiiiannus,
Si d 'j-.iA appellaulur qui hominibus opein allerren!
vs. 26,
id enim per x«Ti6»3o-«v indicari ostendit Bunnan. Jov.
Qustrit jam calle negato
Fulg. cap. 1.
Quo duce lutus cal.
175. Ui] Hoc el procedat dedi ex Canlabr., Voss.,
Illic enim agitur de canco, qui sine duce inccderc non 1, 2, Aldin. Jn rciiguis est, et procedit. S. rla b.i-c
pbtuerat i>ic vcro est sermo declaudo.
; ministrabanl, ut viclima ornareur et ioederelnr.
165. /mo| Pulinanni Scbeike el Anlv., uno. Ila el Iiespicit verba Luca3 Ac t. iv, § 15, TaO/->ou? •/.«! trxift-
hac pcruuitala infr. 234. Isidoius Urig., 19, pun- i p.u-cA. Dubilo ulrum Araior iliic llcndiadyn pe:-pexe-
clusque ad unam litleram ponitur. Scribe ex Croning. ril, ul in ii^ notarunt Mullius ad Longi Paslpr., p. (iO;
imum, u ctiam illic in seqtientibiis, ad imam iuteram
i Cellar. ad Minuc. Fel. Octav. 57; Albcfti Observ.
accipil, iioii unam. Ex cailem un ct im perinulatione 1'bil. [i. 15; quosque excilavi in Miscell. c. 5, p. 20.
lrsiilue cuindcrn xvn, 7, Coquinulln, quam Lalini ob In o-te//^o:t« arbiiror quoquc inlclli^emla loriiua m-
colorem primum vocunt. L'gc cx Groning. pruuuni. uinaia , de <pm viciimariini QNfcilU vule HulaMini ad
106. Cupcret] Aldin., Torn. I, caperct. Vide ad Valer. Flacc. m, 431 Ccid. «I Virg I. .IA\. ix, 627.
;

I b. I, 255. Pnrcipue in i«J mducor, qui; L i

as tauros, vicumas
 :

\:r, DE ACTiLlS Al OSTUl.OiaWl L.B. II. ISG

181 raulus ad hajc miiicaiii ranipll rcstiuus, \ Diseiie jam vcrum, sacra de Virgine nalum,
[aperta 195 In lerris celebrare Deum, nec voia feraiis

Sic prohibcns rationc viros : So!einiiia nobis Lanigerri dariiuosa gregi, qnos libeial Agnus
Cur, precor, isla ilati^? frugili quos corpore Uuicua , ablulum qui sanguine comparat ur«
[eonslai |l tin.

Tcrrena sub lcge premi : fuil impius elim Ilis dielis rustructa lides : sed eorporis usus
180 Rcll gionis honos, cuni nuiiiina fusa mciallis ln gein uiiiii processii opus, dnplicemque Hgu-

Ariilices limuere sui, cum leriipla dicarent [raiu

Al.scissis de rupe deis; lu ic forie Ifbebat 200 ri rsonal una s.ilus, toto quod in aequore mnndi

182 lnnocuos mactare grcges , fibrasque ie- I !© lcsi .i' il.u) Mint populi per vcrba ihiorum,
[pentes Cui plrnas captura duas facit esse carinas.
Consulere, et vocem pccudis inorienlis in exiis Nainque luc humano generi collaia vicissim

1S5 Qiuerore; nunc libeat, vauis cessanlibus aris, Claiuloruin docuere pedes, quibus asiai irriago,

/Eterm» parere Deo, qni semiria vitaj 205 Singul a quxque gerens, populo communfe uiri-

Pnbu l, el variis proveniibus arva locavit, [que.

Cujns ab impcrio plenis consurgil aristis jj
Quem Petrus antiqais tribuit consurgere plan-

De grano inorienle seges, palmesque recisus |tis,

190 Vulnerc conceptas fecundius evocal uvas, Ad portam vicinus erat; gcns vcnil ab illo

Quo moderante pnlum, succedunt solibus im- Circunicisa loco, Psalmi , Lex afqne Proplielae
[bres, Cui Cliristi cecinere d:cm; i|ucin Paulus ab

183 Tempora lemporibus, quaectm fugiiiva [arvis

[recurrunt 210 ErtgH, ail lempli nunquam consideial x-.les,

Post sua lerga, vagi conslanlia permanet anui. Longinqua lellure jacens, quia gent bus or us

NOT^S.
nrjnpe majiTPS, memorat, in quibus hoc usitalum Virgilius Georg. m, 491
fuisse docel Brouckhus. ad Tihull. iv, 1 15. ,
Nec responsa potest consultus reddere v;;tes.
175. Taiiri| Is eniin Jovi immolabaiur, cui Barna-
bam a-siiuil;ihant. D- lauro Jovi iininolalo festattir Quem locum iri ea lem bae re adhihiiit ipioquc La-
qtinque Ailiana-ins Opp. toin. I,p. 20. Sed confer ciamius l>iv. Insiit. iv, 27, 5 qiiem confer. El sic :

bac de re dispuiantem Ulieerium Ker. Daventr. n, 6. sacras voces tle Dei \olunia'e dixit Sulpic. Scver.
Euuidein vero honoiem Paulo, queni Mcrcnrio eom Hist. S. ii, 35.
3. Cmieroquiu conjcceram , atque
paiabant, hab.lum fuisse, quia commiine hoc sacrurn q omen. Sed ex
Aratoiis siy o vocim habel quo se
— .- » -(I.^.,a..:...
* - \
- ...—»
eral, snspicatur ilovenius Oiiis ad Isalain, part.
t i ! , .-. r» . I I 1 1 -i . . . . i.ia.ihb a i i . u.*l a_.m»
. . _ .j. o —
-» _
tuciiiir. De ipsa re confer Bulciigerum de Sonib. l,
.-» . . . . t . .. . . ; i.

p. 59. 6. Staiius ii Theb., 216 :

176. numpit\ Ob bonorem divinum, quem tribuerc

Hi Gbris animaqcc lilant.
conabanlur. Id enim in lcesa Dci majestale Judais
usitalum. Vide Barth ad Siat. Theb. ix, 554. Hale Miror Ccllarum ad Lactanl. Inslit. iii 8, 8, illic ,

idem ad lib. i Thcb. 593, et ix, 354, bunc Araloris aninmni |>er animal, pecus cvponere. Bespicit cniui
locum ad luciiim refcrt, quo Jmbeos aliasqlie genies Slalius ad dnpliccni morem, qno vcl iibras consule-
vi stiinenta rupisse docuit ad lib. n Silv I, 171. , bani, vel, si non consulerent, solain aniraam sacra-
Ex sol Dci majeslale hic rati>> repetenda est, haud
i
bant, quue victiina animalis dicebalur. Confer Scrviuin
nliier quam in Caiphte facto, unde rectius indignau- ad Virgil. /En. m, 331, ei iv, 5'i.
i: boc trihtiil ad Claudian. in Rufln. i, 55.
i
Cessant bus\ \r:v eniiii apud Clirislianos pri-
lS.'i.
m.Prohibens\C\. Wassenbergiusconpcil, prodens, mo tempore prorsus fueruni ignotas , ut recie vidit
bac sent nl; a, 1'aulus, tuiiicain ruiupeudo, apcria Georg. Keriius in cpist. ad Kirchmamrani qua3 cx- ,

ratione prodebit se et Bainabam viros, id esthoihi- slal in EpjSt. clariuiim viror., 212. PeMea carmu |».

nes csse non deos. Conjecturui pondus additei

, usus invaluil. Tpam^cn meinorat Ailiaiiasius Opp.
praecedentl festrnui ut ocius veste scissa , et aperto
, Itun. I, p. 1.2; 'i/i7/s et altunu Tcrlullianus lis locis
pectore homiuem proderet, u.ule vs. 178 :
qu;e Dig.iliius liabei ad .Minuc. Ecl. Ociav., c. 52.
Frapili quos corpore constat 190. Evocat] lia solus Cantabr. Reliqui etoodd. et
Tcrrena sub lej.e premi. _ edili, cduci.t. Ita Ovidms cx Ponl. i, 3, 51:
1-1. Egregie hac de re disseruit
Sui] Aniv., ittts.
Non ager bic poiiiuai, non dulccs cducal u\as ;
Atbauasius Oralione contra gentea Opp. toin. I, ,

ct Seneca ep gr. 2:
182. Abscissis] Torn.xs. i, Anlv. abtcisis : malc. Nnn poma autuuinus, segetes nou educat _sl
Vd. ad lib. i, 1051. Placuit evocare quod liac iu rc eiegans est. Pliniua
,

182. /><is] Canialii., diis ." male; in hac enim s ri- Hi>l. Nat. xvn, 22 : Yitis, antetjuam septnnum annum
piura prior produuitur. VidcBurmau. in Autikloiz. a siircula complcat, evocata ad fructtm : qiiem CUiil li

p. 'J.s.
Leaiefl Kustico deieo ubi et cx Coldmella similia ,

18--. Libebai] CaiUabr. , Voss. 1, 2, cdd. Al.!., proferuiiiur.

Torn. 1, hccbat, ui ba:e etiara confuaa infr. 5<;i), ei 192. C''«<r|T*ulmaiini Scb"d;e, quum. Convciiil !lO-
apud Lucaii. i), 51)8, et v, 177. Libsbal b:c fi-mare lal. iv, Ud. 7, 9.
videtur repetiiio vg. 185, nuac libent » ewnqiie boitor 203. Coltata] Voss. 1, collerta.
ille impius ilicalur vs. I7i>. non video qu -inodo id 204. Astat] Caniai) ., risial.
licujsu^s Daii scnleniii allinnel. i
805. Uereitt] Ita Caniabr., Voss. I, 2, Aldin. C_-
181. Yocem\ Keajwnsa dcormn, r-x qmbus eoiiim- loi.c, regens. Iia h.cc coiil'u«a BUperiuS i, 7'Jb".
d in voluiii.il m quxral. Siluis i, 120, 209. Cni\ iia scri si cx Caftiabr VoJ~. -, Aldip.,j ,

mactalurdiva?, raplimque rrrlmlit

Ilnsti.i Tnrn. I. Suppln genti. In Voss. 1 reliquiique cditis
SpiiauluS ariijs posceus ic'ponaa saterdos. lerjitur qui , idquc ii \'<n. 2 ctai a mauu sccuud.'.
 ; '

18- ARATORtS l|8

Ccepil »b ore pio solid.c vcsli^ia nicwis A Maxima sunt oculi, crcal bos in rnuric: c Cliri-
ln turbas proferre ruJes, populoquennedcri, [-lus,
Quem l.nuit vux prisca D i. Sic clautlus nter- Qui capul et splcndor rcrurn cst : pars oi.mi-
[que |lnj, imi
215 184 ^ um properat, geniis omnc lcvat, geB- 255 185 ^unt '" m,e pedes , lios sanal in a;"r'.:e
[lisque saluiein [cura
Persona: signavit iler, qua» gloria rerimi Vocisaposiolicne, quoniam S|ieciosa vocantur,

Conlulit, ui Pctro Pauliim gcrat ordo socun- Qua: pacem ciinclis portant vestigia tenis.

[dum, Cxortum cst lumcn lenebris per dona rjiagi-

Qui fundamenlis manet architectus in illis. [stri

Ul lameu aucioris memoremus ad omoia lau- lli statuunl gressus, quibus esl sor» tradila
[<!es, [verbi,

220 Hi duo sunt caeci, properantilius undique tur~ 2i0 Ul vigeal medicina ?equens bonitate prioris,
[bis, Paulatimque salus in totum Iranseat orbem.
Qui Domino dixere simul : Fili optime Pavid, Jam rabidas homiiium Paulus superavent
Da tenebras exire graves, da ccrnerc lucem, B [iras;

Quam nesciinu» adhuc! Subitum lunc illa n;e- Velificnte fide. subitas voniiiere procelias
[delae Judaica de nube doli , non primitus ulli

Semper amica manus jub:ir intulit, at(|uo reli- 245 Posse lavacra daii, quam circumcisio earnis

f(]uit
Accedat de lege Dei : geus dura, quid u!:ra

225 Nox oculos, exsulque dies illuminal orbes, Ad lapidcs ferruiuijue vocas? haec umbra (i-

Expavitque redux inopina crepuscula visus. [gurae,

IIos populos liquet esse duos, quos noxia venue 18(5 Non species mansura (uit; simulata re-
Csecavit natura suce, clenientia Je-u, [linquc,

Cum celebravil iter , cum tempora carnis ha- Qiisr jam certa vides ; Chrisli processil ab ore
[bere 250 Vila manens, omnesque jubet de fonte re-

230 Se voluit, de luce no\at, purgalque (iguram, [nasri,

Quani delicta dabant, moxque iniegra fulsil Qui veniunt : cur membra secent, pariemque
[imago, [resolvant,

Quae meruit sentire Deum : pars juncia cere- Cum totum salvare queant ? ne quaere velusio
[bro C More prenii novitatis opem, deflexaque retro

NOTiE.

217. Secundum] Ila et alii Petrum Paulo prcetule- Ovid. Arl. iu, 8. Frequentissima est hoec vocum pcr-
riint; pares fecerunl alii. Disseruit bac de re Bar- mutalio : ila codd. variant infr. 1084. Adde nolas ad
lliiiis Advers. xlui , H. Laclaulius Instil. v, 2 17, ,
Sedul. i, 53; Oudend. ad Lucan. vi, 66 et 557; Dra-
Puulum Pelrumque laceravit. In aliis illic ,
Petrum kenb. ad Silium ix, 5 12; x, 127, qui ad lib. vm,
Paulumque. 640, apud Priscianum Perieg. 709, emendabat

219. f//]Cnntabr., at.

220. Hi\ Voss. 2, hic. —
Cantabr., lurmis.
221. Semper amica\ Vide Wopkens. ad Sedul.
ui, 81.
229. Cum] Ita codd. et Aldin. , Torn. I. Reliqui
tunc. —Torn. I, tempore, vitio, ni fallor, typolbetye.
252. Srntire] Bibl. Lugd., servire.
253. Maxima\ Cantabr., maxime.
25i. SpUndor] Pulmanni Scbed., rerum esl splen-
dor. Antvcrp., rerum sptendor.
254. l,iia\ Pulmanni Schcdjc, Antverp., u««. Vide
supra vs. l(io.
255. Atjgire] Via ; infr. 553:
Forlia mobilious fabrxabat in aggere leclis.
Ex p< etis Clnistianis similia plura contulit Heinsius
ail Virgil. yEneid. ix, 575.
256. Quoniam] Ita Voss. I, 2, Aldin., Torn.ios. I.
Reliquae, quomodo. —
In vesligus speciosis respicit
»d claudum, de quoad pnrfam ^peciosam posilo egit
lib. l, 270; atque huc poilant videiur prt-iinere, ea-
dem, si dis placel, clegautia qua usus est ibid.
vs. 279.
242. Ilabidas] Cantabr., Voss. I, rapidas. De feris
lioc pro rapaeibus dici notavit lleinsius ad Ovid.
!!( roiil. x, 96'. Sed neque h;ec Judajorum ira dici
po-
Victorem barrique canem rabidique leouis,
non rapidi. Confirmatur hnec conjectura ex cod.
S. Galli in Actis Societatis lenensis, et duabus edd.
anliquiss nns.
245. VetifiCante] Feliciter pergente, sive crescente,
quod posterius esi in scboliis Voss. 2, Iransialione
petita a navibus prospere vela ftcieulibus, el iu in-
stituto cnrsu pergcnlibus, quo sensu \erbiim cst apud
Florum m, 7, 5.
2i4. Judnica\ Tornaes. I, Judcea. Vide i, 7t9.
j) 247. Ileec] Voss. 2 et plures editi, hoc. Fabri- —
cius et Bibl. Lugd. mox exhibent mensura.
255. Veflexaque] Legendum puio reflexaque. Sic
reflexas semitas dixit Prudent. Apotheos. prajf. n, 6.
Praecipue id sent o ob addilum retro, quod in siinili
construclione clegamer abundat. Hinc retro rejicitur
pnd Isidorum restilui supra i, 800. lietro redire
dixit Ovidius Melam. xv, 249 : quin relrorsum revo-
care revinclas manus, Prudent. Perisleph. vi , 103.
Confer Observ. Miscell. vol. III, p. 178. Iiaet Graeci.
AuctorLpist. ad Hebraeos iap. vi, §6, -rr»pot.iTz<7ovTxe,
ttuXii) avaxa(vi£sM. Interpuuclioncm illic mulainbnii
censet Uhoerius in Feriis Davent., p. 105, ut nuXiv
cum TrvpKnztrfjiiTue consiruatur. Niliil opus csl ea :

tcsl rapax, nec rapida. Allerum prmluli, ul indiccliir dem cnim elegaulia -n&u additur verbo cx kv« coiu
iva cflciala, qu,ilis lupis tribuitur. Vide llein». ad posito.
189 DE ACTIBUS APOSTOI.OIU M L!B. II.

Lumina conslilui, postquam vi.i rectinr onuies A lloc illis non stare jtigum, tamen e;so c.x.n-
255 Dirigii, et cxsis i lustrat senlibua urbem. [dum
Lite suli ambigua Paulus loca leinlil ail urhis, 188 ^ e simulacra colanl , quorum libamii.a
Cui radiant moiiiiinenta crucis , sanctosque re- [semper
[\isil Exsecranda forent; ne, suffocaia cruore
Juris apoMoni proceres ,
quibus oiiuiia pr;e- Quao inaculanliir, cdant ; ne, sasvior boste, li-

[sens, [bide

Quae snt gesta', refert. Petrus , cui inaxima 2S0 Hos impura premal, quos lux ba; lisniale muu
[i ura est [dal.

ilii) Commissos augere greges, ail pascua cunctos, Clarius ut liqucant bujus documenta Ggura,

Se duce , la:la vocans, lias explicat ore loijuc- Et progressa prius curj im tliscedal imago,
[Iaa : Priucipium meminisse juvat : Peus inquit,
Cernitis aiternum saeclis memorala veluslis, [Abraliam,
Quae populo docili cecinerunt ore prnpbela», Ut tesiamentiim tibi nunc sobolique perenne
In nobis complesse Deum ,
qui inaluii eiuplor 285 CoD&tiluas in carne meum, praepntia lerro
205 187 Omnibus esse salus , nullum discemere B Circumcide libens, et foedera necte Miperna.
[passits, Secreiam scrutemur opem , videamus in isto

In prelio, quo vita redit : milii jussit apertam Vulncre pacta Dei, quae testamenta rccondit
Geuiibiis hanc monstr;ire viam ;
quid \oia mo- Pra-scius, ul tcrris consortia jiingat Olympi,

[rari, 290 Ouaj didicil jmare puer, qui priunis ad undam

Tard.iri ,ue juvat? quidve ha;c .T-nigmaia.caua Bepei il eiclesia: cui renlcm fonlc Helicccam.
Misceri cum luce nova ? quos gralia purgat, Uorporis ille locus, quo circunicidilur Ahrnm,
-_;• Ci ve.uaiit, lex nulla vetai, cotlestis amoris Luxuriam lascivus habct, viiiique minisler

Maicria esl feslina fides, banc Chrislus ado- Nalurx sub lcgcjacet, paieripse futurus
[ptat, 29j Semiufs, umle salus ad vilam pullulat orbis,
llanc facil essc suam ,
qua quisque mcrebilur Lvacuat, quod culpa graval, Iruncala l.bido
[„ti, 189 Virgineum prominit opus ; liacc namque
Circumcisus adcst, el jure renascilur undis. [propago
Pastorem statuere sequi, placct ergo mini- Diviiium concepil iter ; hinc sacra Maria esl
[slros Ad pai lum gcnerala novum, quac, conjugis cx-

27<o Ire simul, scriptisque piis absolvere genics, G [pers,

2.*i5. CfTih] Pulmanni Sched., Antv., ccelis. Quisque cupit cclsam coeli conscendere sedem.
256. Vrbis] Vo-s. 1, urbeni. Similitcr llclpid. de Cliristo :

257. ilonumenta] Codd. el ed. Ald., monimenta. Nec qnisque rccnset

Dixi ad Sedul. i, 5. Similia huic loco uolavi ad Pro Domino uuVrare llliens.
lil». i, 967.
Fabiuciis, commeni. m Poet. Cbristian., p II >.
859. Sinl\ Aldin., Bibl. Lugd., sunl.
Arator Eleg. ad Parlhcn., vs. 10.
204. Empor\ Siq r. vs. $7, ;

Nuui libi quisquc d.iliir, mox silii crescit lionos.

Sic condilor aliluil oinrirs,
Sic eu.ii. ;
Addc ineum ad Aurcl. Victor. C;cs. 53, 29;
patn-ni
a I Pancg. 08, 5; inque inf rioris aclatis scri-
Plinii
eoque sequens pre io pertinet.
ptoribus ficqueiisesse nolal Burmaii. ad Calalcct. II,
265. l>iscernere\ Pulmanni Schcd., An v., ditce-
p. 550.
dcre.
274. Minislros] lia Codd. ed., Aldin. Torn. I ; om-
2- G. Aperlam] Voss. 1, apertos. Niliil cst quo re-
iies rcliqui, ministris.
feras.
2b7. Quid] Bibl. Lugd., qnod. — Vo^s. I, tardarive,
27').
sunt librani,
Sttvior] Cantabr.,
l.cel
ne fornicatio rnriui. Ilaec
vox fomicaiio nou sit Araioris
no!) dispbcei
» ,a le ^ ™*"* "* SufpiC ' **™.-
2GS.C«nfl]"lIocestexYoss.l,2.ed. Antv. r li-
^J"^ Yf
%^
; ,

J!
q,,i
juvat
rnnes prodcst Hepe.il,.,.. illud cx pr;e,,-.le.ni
.

seu non opus esi. Aratons stvlo o posiii ncs

; i . . „
tham] \w n
b
. •
J
.
Abruauu |la el mediain pro.
duc.t Pro.pcr S,;,.t,nt. lxv.
.na.im*
maxime rnnvAnh.n.
convenmnl 9 m..P ita
atque ii. /„n novw
luci »n ,- oppo.it
,
„nnn,i. :

tenigmata cana, id est anttqua, quae esse , synonyma 1'atrtMii iiniinli sc crcil.i Abraham.
monui ad Scdul. i, 7ri. Supra'vs.83: Duas priores corripit Tertull. coutr. Uarcion. m,
p. «69. Ed. F.ibric. :
Pcrmiscens antiqua no\i-;.
Esl Abraliam, ctijus qnaios vos cssn aegatis.
272. QuitqiU] Pro quisquis Prudentio et Juvcnco
2X0. Circumcide] I)e lioc more ejusque originc vide
familiaic, ul,
Yonrkium Ubsenr. Misccll. I.
Salis bealus quiiquis dextram porrigil ; 287. ScrtKeimir] VOSS. -2, scrutamur.
Cl, i(SS. Qua\ Pulinaniii Scbcd., Anlv., ^/«i. Forle
Junonis iram sontiot, quisque ul Dcum scripsil, quh.
§igno aut sacello cousecravii HercuUin. 291. Foale.] Voss. I, forte.
292. Quo] Vose. 2, qui.
Ila locis aiiis plurilni-. .Iuvenc. lib. i :

13. Vituque] Bibl. Lugd., viliitqu*.

ijmsque mcis mouitis auresque cl facta dicabit. 29G. Quad] rulmanni Scbedar, Anlv., qna-. M',\ —
Idcm iii : onut conjicii Waiscnbcrgms clrga itii» me. Vis :
101 ARATOmS
500 M;it<T incst, naliisquc Del rfc Virginis alv> A Vi i
ilur CRiiriens Maccdouia, pcri;uc gopdril
Emicat , atque hominem medialpr in omnia 520 Dona saluliferam meruit romprcndcre lingnatn.

•|roinplcl, Qu&SlfO crebra sonat, si plcnus rnuueie largo

llincierrcna levans, illic ccelcstia praesians, Pra:dicat omnipoie t : N»n veni perdei* n.un-
Praeterit ergo vetns, Christo nascente, Agura. [dum,
Ila-c fncies jus omne novat, cultroqiic. fugalo, 191 Sed salvarc magis; faciat quac causa, ne-
m Sjiiritus ardescens cor circumcidit in undis, [gari

Qtil sanaiilur aquis, ne (iganl vuluera mein- Ilacc aliis, alisqne dari? cnm prodiga jesu
[bris. 325 ln commune velit pietas «uccnrrew cunctis.
Nescius interea euris laxarc quieiem Siippetit aff.itim cxemplorinn copia, nosque
P.iuhts in orbe docet, verbique ligonibus om- LeCtio mullipliccm docct hac in pirle figuram»
[nes De qua pauca canain , Luca narrante, rclatu.

Exiolit, el fidei cogil flavescere messem, K popirto quidam Chrkto comes ire rngahai,
510 F.rroium fugicnle gehi, qneni Spiritus alinus 533 Quern secum piodir: vetat ,
qui deinde ta-

Ilscc Asiae proferre vetat, nec Mysia qnivil, [centcm

liives agris, lnijns tiinc semina ferre salutis, B Sponle vocal ; novit miiiulans inlerna magt-

H3® Fecurulo jejuna solo; vir quippe Maeedo [stcr,

ln boninis hu3C visus ait : Miserere , preca- Quoe verbum j-im corda ferant, quos dbslruat
[mur '.
|illt!IS

o\o Illyricos dignare siiuis! o gratia qiianu.n F.rror iniquus aJbuc , ul tunc docirina iniiii-

liriprovisa parat! subilo flanimantur amore, [sirct

Qni posilir.n jain lempus babent; sic, nocie fu- Officium , enrn tuta venif : en sancla quod , in-

[gata. [quil,

Doctiloquus converlit iter, frucluque loquelae 335 lncipiant violare canes , coenoque gravali

NOT&.
video quid illud opus signif.caverit. Confirmandje natiun quo ipsis Evangelium piocdicaretnr. In animo
coiijecturae addo Sedul. n, 58, de Maria :
habuit verba Luca3 Act. xvi, § 10, (rvftoiSagonttff, qtc
7rpo(TX;'x).r5TKi yiij.5l; o Kvf.o? exhcyyeXiaciaveu uvtovs.
Uterunique puellae
Sidereum mox 549. Vescilur] Pulmaimi Sched;e, na*ciinr, Anl-

Adde not. ibid.9G, el supr. i, G6.

r,
iuiplet oniis.
verp., nescitnr. —
Mox in Macedoniu leriiam niale
producit; Graeeis enim est MaxsSovta. Secund.nu pro-
5u0. Inest] For e adest. Id pro simphci esse adlu- r K , '
nnaln ., 2 ... ,•
n cst
„ c al .

, .. , . Lj , j o i i . ie ^ duci, cuin poeta) Maxvjoovia naoent, uirinm

• .
, , ., ,

bilimi docet Wopkens. ad Sedul. i, 45.

vs. 513. Sod ita voc.iles parum curaut poel;e Chri-
501. Coiuplel] lmpbre hominem ita eleganler dixit
sti;ini, Graecarum prapcipue incuriosiores. Vide ad
Sedulius i, 539, ubi plura Wopkeus., el implere ami-
episl. ad Vigil., vs. 24. Neque et in La inis IhLMiii
cum idem 278. i/,
adeo relgiosus fuit observator nosier poeta : ul iu
5 Voss. 1, sutnanl.
6. Figant]
calceamenta supr. 8 corrigia , ts. 81 ; affat m, vs.
» ;

50/. Cio-is] Egregie vidit Wassenbergins, V. C ,

3i.6 : quxque jam alibi notavi.
quielein laxire curis rei riatnrse adversari. Verissima
519. Soporis] Voss. 2, saporit. Ita et emend.m-
esi ipsius conjectura, curas laxare quiete : uihil tanien
duin conjeci antea ad Sedul. n, 2. Sed senlentiain
innnu are austis fui. Forte hypallagen co^itavil Ara-
mulo. Prajcedens somnis omnino sopoiis relincndum
tor oirines sane vuigatum constanter sei vant.
:
su:idet.
508. Orbe] Canlabr., Voss. 2, urbe, ut haec passim
521. Si] Ita Voss. uterque, Aldin., Basil., Torn. I.
eonfusa notarunl erudiii ad Vell. Pa>. n , li4, 1, et
Reliquai, quia.
Diakenb. ad Livium v, 19, il. Cortius in margine
520. Velil] Bibl. Lugd., venit. IIoc tueri posset
edil. suae urbe exponil llierosoly.iis. Sed ejus urbis
Grnecismus, ut veni perdere vs. 522. Adde ad epist.
unntio buc non pertinet. ln otbe videtur indicare
ad Flor., vs. 4.
varias regiones per quas iier fecit doclrina; promo-
526. Affaiim] Secunda produeta, quse Accio corri-
venJoe.
pitur. Vide Vossium Arl. gramui. n, 59. Affutum
511. Mysia] Vcss. 1, Moesia; Voss. 2, Moysia;
Schedae Pulmanni ei Antverp.
Tomajs. 1, Meschia. Murix» csl Lucoe Acl. xvi § 7, ,
527. Lectio] S. Scriptura. Vide Wopkens. ad Sedul.
iil.i x«t« recle per ad fines expon.t cl. Segaar ad Lu-

cam 188.
D |§ tfj m
_
Multiplici utcrqi.e Voss.
p. 548. /?e/o/ul Puleni aJhihil.un pn pro ex relatu et
o5. Jecundo] Pulmanni Sehed., Antv., ecuiida
ri arral i 0ne , quam Lucas meinoral.
me.no. at. Aut
Aul scr.be relatum
515. Macedo] M«xiStov, media producta bis apud
ex Cantabr. et Aldin. licel lamen narrare relatun
:

Aralorem, vmtu. Stao-roA/jv. Ita Dionysius

durius videitnr dicum, nisi rnalles Araiorem indi-
:

Qttjtjod.iov o' £7ri TOtffj, Ma-/.r)5ovi»3; it Ttokriz;. casse Lucam id narrare quod ipsi a Pelro relatuin
Fadricius comment. in Pott. Christ. p. 82. Atque — eral, de qua quoruindam sententia dixi ad epist. ad
Flor. 19. Ita relalus pro narraiione apud llegesipp.
lioc eodein modo defendi poterit, quo Macedoniut
secundam hahet longarn apud Ovid. Metam. XII, 4G6 :
Excid. Iliero^. ni, 21. Non (lissimulaveiini tamen
uhi laie lleinMus. maxime niihi paeere Wassenbergii niei conjecturam,
Flammaiitur] Ita Voss. ulerqiie, ed. Aldin., relata. In utroqiM Voss. esl rtkUUt, siveissit qharlus
51(i.
Torn., casus, sive priinus, ad seqiiens quidatu releieiHlus.
Antverp. ln reliquis tegliuf injlammunlur.
1,
Simplex pr.e coinposito in Claudiano pb.cuit qunqne Sane in Torna s. i
1 it.i (itslinguilur :

Barlhio, Consul. Honor. iii, 50. Ad.ic noias ad Vir- Liic;i narrniiie. KcLilus
gil. Mu. iii, 539. Augustili; cpisl. 50, (lammaiui ad E populo quidam.
sindiu veritutit. 533. Minittrit] V(»s. 2, minisirat.
317. 1'oiiluni] Quibus jain adveneral tcmpus desti- 331. Tutii] Voss. 2, tvla. ludicat illud tu:a doclri-
 1

m: .v.iii.rs aPosi OLORUM L!B. II. \?,\

lf52 '" margaiitas veriam coniagia porci \ El ailv;is perduiat li noi prolesque per
,

Altera rcs eliam superest in cariniue dura, ia viim

S< d, quibus e\ veteri patuerunt omnia fonie, Sancliflcanda redit : vicibus supplenda creandi
Ore dalas lenui facile esl adverlere ^uilas. Ecclesiae nunc alma fid. s sine tlue pudicos
310 \.\ il is ilie liber inemorai velamina sncii Pontiflces jubej csse suos, ct quuTil in oiuni
Puiiiilieis , qua neuipe queai splendesrere 300 tauia tnbu, quos rite probet, nec sanguiuis
[vesle, [iste,

Ofticiique babiium iiiiiuo componere cullu, Sed meriti luccestus crii : tnmen illa llgu a,

Qui segiiieniatus mediis aliaiihus astat, Qua sine nutl i

vetus snbsisiit titiera, de m
1*J4 ,iac meliui noviiate maiiet, variaique
193 Q IK1S lllcr species parili numeranlur
[aniRlu [lecoi rcns

545 I ti fcniore exuviae, quibus iniiumenta pudoris Alieina raiionc viccs, ne foite sacerdos

Pro redicns ad templa h.cel, siu.i.al|ue ,-a-

5G5 Tunc gcni-rare velit, com necduin niente ca-

[<er<!os, [paces

Kenihus obsirictis, uvsteria casius adire. Cen.it adesse greges; cuiiique instat nol i is

Quoil siaiut lex piisca magis, devinciaque [ardor

B
[jussit Bisci inlii|iie fames,ut apcr:iusora resolvat,
Tunc liac iiKinbra teg", qme possidei atra li- Jie quisqnaui jejunus cai ; nam semine vcrbi

[bi.lo, Piokin ppsse dari Paulus quoque saepius in-

55(1 Cum pioperal libarc Oeo : laxaia relinqueus [quil,

Conjugio post sacra lamen, ne parcior usus 570 Filioli, dicendo, mei : juval ergo paruraper
Ad sobolia noii siaret opns, Slerilique marilo Eloquium g nilale premi, sliidiumque docen-
Connubii frigeret amor, cum eerla pr< pago, |teni

lioc solemne gerens, nullos admiiicrei un- Oispcnsare suum, laxans pro lempore vircs
[quain Ingepii., striciasque ferens, ne fusa pn.lani
55 J Lxtcrna de stirpe viros, ubi nontine prjsco Coiculcaia terant, niuudatis sancta re?ervans.

notj:.
un tum demiim minislrac officlum, rum viin suani cem exponit Jurctus ad Symmacb. iu, epi^t 1-2. S g-
cx-er.re l...lo queat, neqne rmpedimetita ox errore meuta esse clavos el insliias auro inieUas osien.<<l
aut aliumle enaia obslent. Frequenler haec confusa Savaro ad Si loniuni vm, episi. G. lli e cuiuu s,,j-
docebil Duker. ad Flor. i, 17, i et I>r kenh. a.l Li- ; C mentaiw, de quibus Barth. ad Claudian. iu, Coi.s.
vium xxvn, ;, 7. Apud Mailialcm ix Epigr. 17 : klonor. 1<>.

Quofelix faciesiud.ee toiaVuit. ott. As'ai\ \U\u>.,astet

, _ . , , .... 545. Pudons lia Caiuabr. et Aldin. In rcliqms,
Fx cgrcgio Ihuani cod.prafcro tuta. Heinsjus lamen .

pU( €ri , )icU , dl ,| ici e quid p;)ela scripseiil. Vide ad

|

inavull culta, ad Ovid. Amor. I, M, 4G

lib. i, 544.
550. Verfaut\ Voss. 1, conlayia vrtere. 547. Obstrictis\ Voss. 1 , 2, obstructis, i.l esl oc-
557. Dura\ lta ut inciri lcges eam vix exprimipa- clusis, occullis, ut obslrt ere glatiiutii, Amlir.i-ius de
liftOtur, sed lex pedis ollicio naturaque noniinis ob-
Obil. Tlieod , p. 54. Obslriciis relinui, ob sequei.s
6tel, ut Ovidius sci -ibil ex Ponto iv, 12, 5.
devinela. licet ateiius Bcriptorts auctoriias in liae
oio.Segimntaiitb} Segitieiiititiuu dieuni Lalini, quod
viice inihi desit. Male Aldin., Antv., Tom. I, obstri-
vari s efHiiiubtts ant liu^ullis non unius coloris aut
His renibus.
inalerix' COMStipala n esi at(|ue coiiipactuin. Juvena-
550. Libare\ Bihl. L\\%A.,liberare, sentenlia nnlla.
lis Sat. \i :

Nee placel fitare, ijuod csi in V«ss. i. Id quidemde

Si 'Iqnanqiiani in maenis opibns, plnmaque patcrna, diis placandis propii isqoeelegauiioradhiboii Laiun-
L'l segmenlatisdoniiissel parvula cuins, tis. Nol. ad Liviiuiivni, 'J i Huiieinan. a.l Laclanl., ;

boc laboriose compactis, atque daedaleo opere

esi, iv, 27, 5 et 7. Sed lamen litare Deo non s.nis cou-
variegaiis. Eodem modo ea voce utitur Ovidius in venit, et repugnat quantitas.
Llcgiis. Arator eliam lib. Histor. Apost. i : Sd^. Steiiliqut'\ Caniabr., Voss. 2, Fabricius, An-
Qui segmentaius mcJis aitarilus islal, -r.
tverp., Bibl. Lugd., tteritisque.
Creandi] Voss. i, ereandk.
.".')7.
boc alque aureis velul les-cllis
est, vesic versicolore,
5«0. Pr bet] Pulmanni Sehcdae, An'verp., probut.
insigBila. Ablhelimu libro de Virginiiate :
Alieruni eiegaBtins. Vide a.l lib. i, in line.
Ac se^nif ntata fulgebat vesle virago.
561. Sueeettut] Aldin., tuccettor : pr<> succ ssinne
Symmachna alba velamina nnn seg-
ht>. iv, opist. i'2, vtdelor adhibuisse. Propria euim sigiiiheatio et in
metitati avnctut fidem vestiant. JuvcndiS Sat. n : actu progrediendi, nnde illa prosperi evenius pr<>-
.monia, ei longya habitus, < t Ba.*pmea suinii. fluxit.ui nolal Menckenios Ohsorv. L. L., p !)!ii.

Ad proprhtm illamsigniflcationem bic reierri pote-

Segmenta eniin Irustilla parva sunt, qua; dei idiinl a
rii; usiiatius tamen iia tucceitio.
S'-na. Prudeolius
quxdnm
:

"(i-2. Subsistit] Vo-s. I, contittit; ejliL,

liunrala nunquid eorporis
meu a post serram feris tubtiltet. — Li.lera vetat pro Teslameiiio Ve;e:i \ ide

Objeci soSundtededit?
,
ad epist. ad Vigil. 21.
Qejier re\ Pulmanni Scbeda;, Ant\erp., g ne
"o:>.
Rartbiss, Advcrs. xx\ii, "2-2. Q ii> tegmentatus, Torn.
Voss. 2, generale.
ra.-sr;
* ; r/tiis uitgmentatus, Vo 8. 2. In Canlabr. ^lo>>a
ascripserat : id est tunieatut. Segmerfa ett tunca ta- 586. /nsi«']Cintnhr., BMlrl >it»mt ardor.
!<iris. In taiori sgnitita vet tegntenta ptrtevera s cnn- 7wt. Mundtit s\ Puluanni Sched:c, A 1 1 \
.
, l

vertatio mtelliuiiur. Eudem quoBarlliius mod > bic vo- datit.

195 ARATORIS 1%
375 F.is vctai indc queri; cuipia lioc imptilet A 390 Nudus amorc limor. Paulus, miscratus ab
[Adae [atro

Vena: |iocna sua;; quid enim rca. fauce paren- D.nnonc corda premi, nolensquc lieeie pro-
[imii [fano

Progcnics sibi jurc pe:al? salor ille benignus 196 D.vinas apcrire vias, Fuge, dixit, ct

qqidquid lemerarius error, [isia

Hi douare velit,
Gorruplonalale, lu^it : via sola salnlis Ulterius tcntare cavc ! Nil jussa moratos,

7)80 Affecius parreniis cril; miseraiio scinper llostis alicst, vacuamque domum potsessor

Conditione carct; praslans iudcbila , Cbri- [iniqous

[slus 593 Descril, ac profug i niulicr sanaia periclo

llis pius accelcrat ,

juslusque Iiis munera Coulicuitde laude viri ;
qune crjepta peregit,

[lardat. Plusque laci ns boc esse docel, de munere

cum moenia Phi- [vulgi
In Maeetum terris nota
[lippi ILcc quaestum facicbat beris, quos torbidus

Docioris oelebraret iier, baccliala poela [implci,

195
Paulum csse minl- Quo caret illa, furor, populique procacis iu
385 Sub stimulb Pyihonis ait :

[strum [aure

yi^leriii scilote Dei. Professio vera 400 Seditione fremunt, Romanis obvia sacris

Mendaci de tesie sonat, vocemque (idclem Sacra dari, ritusque novos exire per orlicm,
Perfidus auctor babet, sed non defcrtur bo- Et veteres cecidisse deos. Tunc agmina ra-

[nori, [piim,

Quod cogil formido Ioqui, nec menle cobaeret 197 Fuslibus innumeris eliso corpore Pauli,

NOTiE.

575. Imputet] Tnrnaes. 2, imputat. de fortuna ct sorte singulari dicitur. Spanbem. ad

378. Donarc] Remitlere, condonare. Vide ad Se- Aristopb. Plut. 81.
dul.n, 26. 592. Divinas] Bibl. Lugd , divilias.
580. Affectus] Voss. 2, a/fectu. 592. lsta\ Ita codd., se.l Ald., Tornaes. 1 istam. ,

583. Macelum] Hemislichium est Lucani, qnem Posscl exponi, Cave i«,iam ulterius aggredi et ve-
aliquando etimitatusest Arator, lib. v, 2. Delerius xare, de qua significatione agit Oiideud. ad Suet.
hic qucdam editiones, Macedum, quod nec Graecuui Cland. 17.
ueque Liuinum rect^ pronuntiavit Scaliger. Vide 594. Possessor] Tornnes. 1, professor, nou male,
Weitzium ad Valer. Flacc. i, 96. Est cnim a Mateta, si respicias vs. 386 :

ex Uu-xi-rt?. Cellar. ad Prudent. in Symm. u, 546. Professio vera

Adde Barthium a Rutil.Itiner. i, 85; Drakenb. ad Mendaci de teste sonat;
I
q
Silinm xiv, 5, ct xv:i, 653. Heinsius ad Claudian. in sed lamen tales spiritus tanquain injusii donius pos-
Rulin. n , 279; Oudend. ad Lucan. u , 647. sessores Christianis sa?pe poetis desci ibuntur. Se-
Maccta est a Macelia, anliquo Macedoniae noiuiue, dulius iii, 507 :

de qno Bochart. 1'b.ileg. iii 5; Euslatb. ad ,

Dionysii Perieg. 427 : ubi scholiasles inediius ,

Tunc prsedo furens ac noxius hoslis ,

Cni possessadiu est alieni faorica juris,

quem Bochartus bibliolheca
e Suecica atlulit ,
Pervasa migrare domo comoulsus.
.

quemque manu Palmerii Grcntemesnilii descri-

ptum servo MaxeSovia 7rp'iTov HfxaQta l/.odzlro uni
:
596. Ccepta] Voss. 2, capta.
'llaaQtwvof tou Ato? xat 'ftliy.rpx;' varepov Si MaxcSovta 598. (Juwslum] Vide Act. apost. xvi, § 19.
utzo Max-Sovo? tov 'Ataxov. Poslerioiein voeem Pal-
400. Obvia] Contraria. Vide Duker. ad Flor. in,
merius mutai in'A.to)tou; latere potius putem &vt«e. 14, 4; Burman. ad Catalect. m, p. 504; obviare pro
Macedo enim Qlius fuit Jovis et Tbyiae, ut docet resistere, infr. 516, Joan. Sarcsber. vni , 19, p.
646 limc sibi nequaquam obviaul. Voss. Vil. Serm.,
:
Salinas. Exercit. Plin. p. 110.
585. Nota\ Bibl. Lugd., nova. Pulcm notam rlixisse p. 57o; Barlb. Advers. xlvi, 5; Wasseus ad Sal-
urbcm, quia in A<t. xvi, § 12, appcllatur Tzpitrv T«f lusl. Jugurth. 5 proprie enim notat obviam ire, ut
:

pgjsiSo; rv; Ma/s5ovia? jroXtff, de quo ubere dixi in

apud Cassiodor. Variar. v, 16, quod Livio pejssime
MisceJI, cap. 17 : qua3 hic non rcpeto. Adde (antum
oblruserunl lihrarii lib. ix, c. 23, § 4. De verbo
Burman. ad Virgil. Georg. i, 490.
vtarevide Fabric. commenl. in Poet. Chris'., p. 159 ,
el Daiimiuin Badic. L. L. p. 485.
585. Pytkonis\ Voss. 1 , Phitonis : male. Saxo
" 402. Dcos] Ati|ue ha-c erat origo odii adversus
Graniin. llist. Dan. i, p. 9, artem possedere Pylhoni-
cam. Vide illic Slephaniuin, et de magicis pueris Pi- Cbrisianos, quos Boinani binc Atheos diveruni.
Poenas in Chrisiianos non sieviiia; aseripserim, sed
gnor. de S'rv.,p. 355.
591. Daanone] De malospirilu vox illa Christianis quod illos majestatis reos habebanl, ut rccle suspi-
calns est Bynckershcekiusde Belig. peregr. Qua-run-
frequens esl. Buneman. ad Lactant. Instit. i, 7, § 9.
Graecis anliquioribus fortunam noiat, vel Genium,
que de regno Chrisli annuntiabanltir, civiiaus tran-
quillilati adversa censebanlur; pranerea sacra co-
Iieroa; daiptovEc hinc semidei. Duporlus ad Tbeopbr.
lere publice non recepta lex velus prohibebai. Im-
Pr.Tlcct., c. 16, p. 451. lta inier 0s6v el Sstov Ttva
peiatoribus qui vota solvere et divinos bouercs «laie
av0pu7rov inserit Sataova Jamblicb. Vit. Pyihag.,c.
ncgal.at, majeslalis liaud dub.e eral reus, idque pro-
1 1. Ab beroibus lamen distinguit Cuperus Observ.
iii, 16. Apud Theognidein Senl., p. 13, Ed. Syl- hibebat Cbnsliana religio. Scd pluribus h;cc excus-
sit Grunerus in Exercil. <le Odio huinani generis,
burg. :

Cbristianis olim a Komanis objeclo.

Xp /ijxaTa p\iv QK.iu.MV xai nuyy.uY.o) avSft 5ioi>Ttv. 402. Itaplim Voss. 1, plcbis.
] Sed quoipo.lo bi —
M.i!e intcrpics verlit, duemon; rcclius vertisset, for- magistralus vcrberibus Pauhim atliccre pntuerim,
tuna, opposila virtuti. De diis cniiu plurali nuiuero, non salis liquct. Dicuiilur o-rpv.riyoi qui in inuiuci-
 — ;

19"» 1)E ACTIBUS APOSTOLORUM LIB. II. IO<<

Conveniunl , uW carcer erai, qucm edih is A Cxculicns sua mc.nbra toro, cuin liliera cu
[imis
405 fncludant, comitantc Siin , vestigia quorum, Cernerel antra necii, gUdii muerone retccto,
Ligno mena eero, vinciis tenoere beatis. ln jugulum vult ferre inanuin, sed non l-cci

() felix declade locus! eui clara refulgent [ilii,

L9S
l.iiniina pro icnebris, in quo dedil esse pe- 199 Pauhi lesle, mori, cnjus solsmine viiain
[rennem Reperit, aique suo meruit do carcere solvi,
Nox anliqua diem, niveam translatus in au- Descendensquc domuin sacris foimnla mini
[lam [strat

410 Ecclesiae , cunctisque ferens modo dona sa- Vulneiibus, liquidamque parat sibi redditoa
[lutis, [undam,
Quam bene carccr erat! tota concurriiur urbe, CoeleNiem nadurns aquam; nain corda saluti

VJui primus nova tecta pelat quivc oscnla 450 Figere Paulus ainans , cunctos simnl amne
Dgat [fl: euti

198 Po^iibus, et tacta sacrelur parte ey- Diluil aMhcrei, patuit cui luminis nnle

[lindri. jj Graiia non perimi, crevit posl viia lenasci.

Jam noctnma qnies per cnrpora serpere lesta Blandiloquis olim capla est Bermonibiis F.va,

415 Cceperat; exsiluit lellus minitaia ruinam, Pecepiura virum; nunc improbus ora pueila?

Visceribus concussa suis, et, claustra rcla- 435 Qui tunc dsemoit agit , repetcns ad crimina
[vans, [seium,
Mola vagatur bumus, servitquc cancnlibus hy- Dc quo pr.cda fuil, mullis, vcntura canemlo,

[mnum Peccaii conecptor erat; sed Apostohis A .'am

Tempestas famulata soli. Pro quania paletcU, Jani melior. rcclestc levans n iniagine signuin,

A niillo su.erand.-i, fldes I venieine periclo, Qui fueral terrenus bnmo, nec certa rccepit,
420 Pcena fugit, geininoque inetu discrimina rre- 440 Namfallit, quod ab boste renit, meiuamus ut

[sciint [omnes
Ut perdanl lormenla locnin. Trcmelactus, ab lloc audcre nefas, nec corrumpainur amari
[alto Melle doli, si vcra canat, qui lul.-a minislral.

Nom
p 'is ei ecloniis crani civiles et urbani magistratns. C *!*>. Exsilnii] lia cod. et F lnicius cum Antvcrp.,
VideCasaubon. ad Alhenaenm Anim. v, 14, et Bur- Bibl. Lu^d. idque luelur I) akenb. adSilium vn,46*
.

m.ui. nd Petron. Sai. 65. Ili aulem jus compreben- el Livimn n, L>, II. Caeter;«, extViit.
dendi etcarceris lantnm babebant; sed pnesidi prn- 415. Mniitata] Ulerquc Voss. Selieda?. Pnlmanni
na erat rdinqapnda. Ant ig turusurpati ne boc fe- Ald., Anlv.jTorn. 1, imitata, id cst lanquain rueret
cerunt, et seditionis meln, aul in majorilms civita- imaginem ruime' tantuoi praeberet.
lilms majus quoqne jus daium fuit. Iia suspicalur 418. Patetcit] Aldn., Autv., Bibl. Lugd., pa-
ScbnMing, ad n*. de Jorisd., 55. § tescis.
406. Ligno] De li c vincnlo vide Le Moine ad Pn- A17).Gladii] 'Muya.ipu. e>l Lucan Act. xvn, § 27 quam .-

lycarpi epist., p. 500; Marckland. ad Lysiam, p. vocem degbdiu recte accipit, aliis est culur major.
550 ; Wesselim,' ad Herod"!. ix , p. 710; Elsner. Consule Alberli Observ. philol., p. 157.
ad Act. xvi, § -24. Lignum Iioc et 7ro5o/a/.rj dicitur. 424. Juyulum] Pulmanni Schedae, Antverp., vigu-
Vide llr.rpocralioti. in vcrb. Mersa accepit forte de lum; utrum vigilum cogilaveruitl? sed ob-lai Lucas
eompresSia in ligno pedihix, ut apud Pmdont. Pe,- in Act. xvn, 27, qni ipsum sibi voluiss
i) maiius in-
risl. v, J43; merti fornicit ansuslati exponitCellariu-. fcrre violentas afflrmat.
C.ileroquin iminissa conjoceraii). 427. Miniilrat] Voss. 2, minittrant. — De more
411. Concnrntnr] Aldin., Tornaes. 1, COUCUlitttr. plagas el vulnera abbicndi vide Mollium ad L.ngi
412. Fiijat.] De morc osculi Hgendi liminibns sa- Pasior., p. 17 el 53.
cris, pr;ecipiie Aposlolorum, agit Savaro a.l Sidon. 429. Naclurus] lia codd. ; at vero Aldin.,Torn. 1 ,

l, episi. 5. tacturut,
I)
415. Cijlindri] Ru>.ivSpof prn columna lerele. l\- 429. Corda] Voss. 2, Aldin., Tom. 1, cordc : sed
BRiCius, coiniiienl., p. 12.— Cheindri cod. Caniabr. ; salutim seripsisset.
t ii iii

chylimlri Ablin., Torn. I, Antv. Per roliindala semi-
COlumn a mtei pretalur Savaroad Sidon. u, epist. 2.
414. Nocturna] Ovidius Hcroid. 1,42
Thracia nocturno tangere casira dolo,
noclu. Horat. n, satyr.vi, li'0.
id esl
Maenia nocturni subrcpere. Nicturnut canis apud
Reemn. pro Milnn. 13. Isidor. xiv, 5, qui aocturni*
ignem exhalat.
cettibut
Collmfredus norluinis.
lia
A> eior
451. Cuijltacold.clmelioresedili; alii,7«/. Et b;cc
obscuriora lubens profiteor.
:
450. Prwda] Voss. iilenpie et Aniv., vrcedo : male ;
indicat improbum prxdam sive vicioriam ab I.v.i n-
porlasse.
45S. Levans] Bibl. Lugd., lnvant: nei|iie lin-c salis
asjequor* adeosuni lurbata ei obscura, ut nouue
conjeclurx cerlus iietur lucus.
Grouing.
et ed. velus
incerius Panegyr.
-

440 Mcluamus] Canlalir., timeamut. Vofs. 2, —

el omnes.
Constani. 1G, § 5, Furiit terribitibut agitatnt et ne-
441. Audere] Quxd.im edd., nudire. Supr. l, 2 :
cturnit pulsus I llrcibu Srripsi Furiis cv eod. Vati-
.

cano et Vossii penes me excerptis ; editur omnibm Ausa ncfas, cotnplev t oput.
vel omim'us. Sic Furtit ayitutus Orest.t apml Virgil. 442. Mclle] Conjeci aliqnando
f<
i
Ue. Se.l nb nmari
/Ln. iii,55I. Dc lioc usii adjectivi adde Naasinm ad vulgatum placei, qui.a similianppnsita |un- s.ipiu.
Noiuii Parapbr. p. 00; Uurman. Phx-dr. i,
, a.l geresolet. lutelliguillecehTaa primo graias, deinda
-3. 5. acerbas. Sic quicdaui edil mu! ipud Lactaut. Iinlil.
;
 ,

109 AIUTOUIS 200

200 IngenHs claras ci ringuil Paulus Atlie- A Meni liiiinana fer.4, lolii nc sordeat hcrbis,
[nas Quaiu scgeiei porlare decet. Manus rmula
Ingreditur, luinidam juc^feris coiiflictibus ur- [tagfc

i
hoin Ad procuics liunc iie siiuul ,
qtiibus edidit

Eloquio torrente premit. qucni lurba profari [astans

445 :

Doclisonis miraia modis, Quibus, inqiiit, ab *#*> Cccmpida', qiifis fama eanii seniioae (Ji erlo

[oris Gyumasiis vernare sui», ubi pratidet alms

Vorborum fluii islesalor? Plchs ncscia Pau- Saciilega*. novilalis arnor, vos cerniinns aram
[limi IgnotO posuissc Deo, qui condidil astra,

Semina lerre vocat, fruiturque crrore ffiiigi- 2,02 Q u ' pcl '"us
; tenasque dedit, quem vita

[slro [parerilern.

Vera loquens; namque hic farundus in orbc 48Q I't moveamur, babet, cujus spiramus ab igne
[viaior Cujus imago suuius, dc quo cccinere poeta*
liinc lioiniiium constarc genus, quern praedico,
460 201 Ambulat, atque cotit , cu,;us labor
[omnihus inslal, [ciiucia

Ul crcscat divinus agcr, purgaiaque fruclum B SanTit ab ore suo ; cur haec diviua vncatis»

NOT^E.

v, 1, 10, mclla sunt hwc venmum tegentia. Hre.c ta- eowTKv, finj /.iyi-ul ti jmtvotepov. Causaoonns videatur,
incn exsulaie jussit, tanquam spnria, Bunemannu*. ct Duportus p. 243. ln Vossii cod. illic invcni, etVetv
445. Eloquio} I a Voss. uterque, edd. Aldin., xevov.

Anlv., Torn. 1. Be!iqua\ eloquii. Quod dedi, Arato- 558. Iijnoto] Ta'es aras fuisse plures ostendit El-
ris stylo eslconvenieniiiis. Vide ad vs. 134 et H00.
menh. ad Miuuc. Fel., p. 14. Huic inscriplum fuisse

Dcipsa metiphora dixi libr. i, 124. casu secundo siamil Le Moinein Disserl. ad Jerem.,
c.xxtii, §6, p.290. Censel conspectum fuisse Syvaart
447. Fluit] Uascripsi ex utroque Voss. edd. Aldin.,
Anlv., Torn.i s. 1. Beliquue, venit. Aratori placuUse Geo. o autem pro ou adhibilum late docet Moutfaii-
couius Palaeogr. Graec. n p. 131. Non negaverjjn
vidciur fluit, ul sermonis expriniatur eleganria. Vide ,

ad lib. I, 124. T\o\lZ> peovri est apud Plinium ix, casum hunc iu ararum inscriptione adhibiium fuisse;
cpisi. 26\ 9; cujus glossa est eu),a)etv, quod illic iu
idem ehini et in lemplis liebat. Sed et allerius non
des.unl exempla , vel ex inscriplionibus noia , unde
Vossiano cod. additur; vidit id opportuiie Cortius.
el banc opinionemjam rejecil vir doctus in notis ad
44)1. Sator] intpitolbyo? , lnquacilate molcstus.
Fabricius comntenl. in Poet. Chist.,p. 138. Se- — Schedium de Diis Cerman. 12, p. 219. De hac ara
vide Bertbald. de ara 10, § 4; Heines. Ioscript. cl.
cutus esl eos Arator qui o-KtpiLolbyos a cirsipef» tou?
1 , num. 1 ; Wonna in dis-ertatione, cujus lamen
Xoyovf derivanl. Ita et in Actib. xvu, § 18. Vulgaius
seminatorem verborum vertit, quomodo verborum sa- C argumenla refulavit Heuman. a<2 Hierouym. ep st. ad
bomocloquens apud Ca^smdor. Variar. u, 3.
tor esi
Magnum, § 5. ~- Posuisse accipio de arac consecra-
lione, dequa noiione dixi iu Miscell. 2, p. 23.
Sed lum dicendum foret ex composilionis legibn«,
,
459. Paientem] Paulus apud Liuam Acl. xvm, 28,
o-ntipolbyos, ant \oyoo~n6pos. Assentior potius illis
e'v auTw ?wfte> : id est per illum vivimus, illi vitam de-
<jui a C7ripp.« derivant. Vox propria est avium grana
bemus, ut cxponit Hboerius Feriis Davcntr., p. 153.
legenlium. Inde transferlur ad hcmines viles quasvis
Mimic. Fel. Octav. 32 : Non tanlum sub illo agimus ,
rcs colligeiiics ut inde inopiam sustentent, avium
sed ct cum illo , ut proprie dixerim, livimus. Marius
more ; alijue ita blaterone.ni, nugatorem noiat, quam
Vict. in Genes. praef., p. 509, cd. Fabric. A,
nolioncm Luc* loco tribuit Dnpirlus ad Theoplir.,
p. 505. Scwrr. w mavult Alberii, quod parum tamen
Per quem sumus atque movemur.
dislai, ad glossar. Gra*c, p. 76.
449. Facundus] Pulmanni Srhed», Antv., fecun-
4f>l. Imago] 'Avruirov ftax.a/ae<r<7t yi-toq appellat Op-
dus, ul haec coufu a lib. i, 137. Et sane non dis-
pianus Halicir. v, 7.
plici'i, cuin ita persislat iu metapborade sein ne
401. Poelce] Canlabr., vrophetce ; male. Tives rdv
supr. 138 :

7rot»jT&)v hahet Lucas Act. xvn § 28. Aratuui intel- ,

Tlenis consurgit aristis ligu Wonna de Geniis Exercit. n , cap. 1 , § 5 , l <

De grano moricnle segcs, palmesque recisus
Vulnere coucepias fecuittli .s evocat uvas.
449. Orbc] Voss. 1, urbe. De Atbenis capi posset;
ilbe per exc.:lleniiamdicl:c«a-j.nl AlexandriaTroXtc
Aiiioiiiu. Liher. Meiam. 15, e<,- Sctu xaTtovTe?. Vide
Barljrum ad Lucian. Timon. , p. 75. Polius lamen
generatim orbem terrarum intelligo. De vocibus his
confusis vide ad vs. 508.
45"). Manus] Pulmanni Schedac, Aiuv., munus.
454. Hunr) Ita Voss. uterque , ed. Ald., Antv.,
Torn. 1. Bcliqii.ic, huc.
455. d'cropidcr] Vide ad Sedul. t, 26.
4.'i6. Vernare] Flnrere nola meiaphora , qna ct
, p. 201, id negat, neque hos v< rsus arbitiatur magis
corona dicitur v<rnare apud Laclant. de Pascba 111.
457. Sacrilegce] Videiur respicere cos fuisse Suai-
Sataoveo-Tspowf , ut appcllal Lucas A t. xvu
quo*1 recie vertas retigiosos. Vnlgalus babet
stitwsos. Conler Puportum ad Tbcopbrast., p. 448,
p| latc lleuiiiau. Poeeil., tom. II, p. 587. /Vori- — § 12. Silaiiquam notuin cuivis dictum h;cc protulis-
latis pertinet a<l haec LUCS cap. xvn, § 21, eOzai/sovv
ti\iyt<.v n. y.c/i axouetv A</.i\bripo-j, iiliTliecphia lusClia-
Bochart. Phaleg. l, 42. Puiaverim Paulum intel-
lexisse et Aiatum, etCleantbem. Durius videlur ul
ad unum locuiio referatur. Cleanlhes auiem coilem
Dhemistichio usus est hvmn. in Jovcm vs. 4. Vide
Ursini Fragm. novcm Femin., p. 272. Adde lla-
reiiberg. Biblioih. Biem. nov. cl. 2, fasc. 5, p. Ui.
Neque tamen omnia qu:r iliic promlii vir claiiss. :<1
fragmenta velerum Poeiarum retuieriin , pra-cipue
cum toties in soluto sermone versiis scripioribus
exciderinl, qua <le re dixi in Miscell. p. 189. Vix
dubitavcrim quin poeta? hi Paulo fuerinl noti leeti-
que. Cl.irissiinus quiilem Ernesti opusc. Philol.,
argumcntiim essc leclos fuisse a Paulo p elas illo<,
quam si quis vulgalum Virgilii versiculiun pioferat.
, § 22 : Id veruui poie^t e>se in Menandri versu, adllthito in
super- Epist. I ad Corinth. xv, § 35 ; scd hic digito poeias
illos indicat, ut el Lpimenidcn in lipisl. ad Tii. i ,
set. ipsorum
poclarum menlio non vnleiur laissa
nccessaria, ut iu illo Menandri apparet. a trnoque I

racicr. 8, i/jn Kipi tovoi tineiv xatvov, xui eVtCa>wv cx Pauli vcibis I ad Corintli. xiv, § II fo-ostw tw ,
 ; ,

501 DE ACTIDCS AP0ST0L0RLM LID. II. 202

Quas f.iciiis, vaeuoque melu coelesie putaiis A Viviliore voleus posl tarlara reddidit BStris.

*65 203 Auxiliutn ,

quod gignil kumns ? nalura llsec nmltos ad dona vocani. Dionyslua ipse
[metalli 204 Driinus in arcc loci nova prxmia jungi'

Visceribua lalet ima soli, quibus eruta sumit [honori

Ingpnii labricantis opem, sou numina lemplis Complcxusqtic fidcm sic incipil csse topbisla.
llinc vcnianl, seu vasa focis; sibi causa li- 485 lupc, Paule, rapax ! dcdit boc benedictio
[moris [Jacob
Ais operala dcos ; Dominum super omnia fu- Nomcn babcrc libi ;
quid jain remancbil in

[sum [orbc,

470 Claudere ncmo potesl, parvisque arctare figu- Qtiod non ore Iralta*, posiquara solcrtia Graia
[ris Cessit, et invictas in dogmale vincis Atlicnas?

Quod capitur, minus csi spaiio capientis ; in Cur Epicurcus, vel Sloicus impia soli

[auro 490 Della cient? le^crare opus cst .quo nominc

M.iteria csl opifex rerum non sustinel usum
, [mulii
Qnem simulanl quos ipse creat quam dura : Scclarum coiere grogos : vitam ambo bcatam
[lueiis B Elcgere Eequi, quam corporc diligit altcr,

Crimina ! quam siullam sese sapicnlia vestra 205 "' c animi virtule colit : dalet aclio Pauli
475 Judicii est sensura die ! cum corpora Cbristus Ad vitam pracepta piam ; sic, tlieniatc junclo,
Surgere cuncta jubet, lormentaque (ine care- 495 lli magis alternis solverunl vocibus ora :

[bunt, Corporis atque animae commissus parlibus

Utque rcos crucel, servat, quos devorct iguis. [exil

Sic caro, juncia Deo, carnales expial actus, Tlenus bomo , sed nunc , studiis diversa se-

Et commis-a sibi coram liac examinat ullor, [quenles,

48t) Qua voluil inoricnle pati, quam , funeris ex- Ambo volunt quod neutcr babei ; Vas lumine
[pers, jplenum

NOTiE.
>o)o5vt£ |3«|5*kco;, elc. Frustra Duporlus suspicaius rollebant operis studiis et tlogmale legis.
cstP.iulum Tiistia Ovidii legisse, qui v Eleg., 10, 57, Erant iiaque invictae in doclrina viclae lamcn a ,

Barharus liis ego sum. Paulo. lllic natam ot allam esse rationem ac mode-
Id enim ex medio scrmone peiilum csi, ut jam i!lic rationem vit;c scribit Ciccro vi ad Divcrs., 1 lau- ;

observavit Uuniianniis. C demque eximiam liuic urbi tribuit Justinus n, 6,0.

Ilinc (imjere pectus Alhen.o dicuntur npud Marlial.
466. Latet\ Voss. utcrque, Aldm., Antv., Torn. 1,
jnccu lia baee eonfusa apud Lucan. n , 162. Adde vi Lpigr., 6i; illic enim finxerunt legentluin esse

Durm. a eiimd. iv, 564.

I
confirmat quoque optimus Tbuani codcx. Atltle
Darlli. ad Claudian. K. P. il, 19; Savar. ad Sidon.
4G7. Opent] Fabricius, Dibl. Lugd., opns ; sed si-
mili modo opem sapius adbibel Aralor. vni, epist. 6.
468. Timoih] Voss. 2, limori est. 492. Corpore] Respicil voluptatcm ct luxuriam, in
4G9. Fusum- Voss. 2, fassum. Prudent. in Symm. quibus siininuim bonum reposuissc credebalur Epi-
i, 525,
curus. Conler Gauikcr. in pradoquio ad M. Antonin.,
De rebus suis , sive Ad seipsum ul lilulum verii
Me Deus verus, quo non cst grandior ulla
rnaviill lleuman. Poccii. lom. II, p. 10; alii tarocn
,

Maicr.es. ,

nec injoria, Epicuium ab bac macula liberant. Vo-

475. Lnetis] Voss. I, luentes.
luplalera illum non de doliciis vito, scd de priva-
477. Crudet] Voss. 2, eruciat. lione doloris cl perturba lion is <epi.»e volunl, sed
477. JJevoret] lta*Voss. ulerque Aldin., Tom. I.
,
posl mortern ipsius lurpiter banc voluplaiem inter-
1 1 1 reliquis, devorat.
pioutlos csse qtii scclae Epicurc.c sc addixerant.
478. Juncta\ Voss. 2, vincla, ut supr. i, 613. — ,

bisseruit hac de rc egiegie Siavcrenus ad Fulgenl.

Caniabr. mox, nrtus. Mythol. n, p. Oh.*).
479. Ultor\ Pulmanni Scliedrc, autlior. 495. Aniini] Voss. 1, animcc.
485. Loix] Aldin. , Torn. i,soli. l'er primum in 491. Vitam] Ita codd., ed. Aldin., Torn. 1 in ;
arc inielligil areopagitam. Areoi agus eral Alhei.is j) rcliquis, vitce.
in arce. Respexil iorle ad Marlis collcm quJC i;on- 491. Tlicmate] To QipM, quod pon lur, propositum
,

nulloium iii tlenvalioiif linjus vocis esi opinio. Arx

vel propositio, prima producta prxier naluram. I'a-
enira sa pe pro moute, jugo, |tonitur. Vidc Drakenb.
inicus cnmment. in P< et. Cbrist. p. 154 Videsu- —
ad Silium xv, 503; atque ua lleinsius reclo reddidit
Virgiho /Eoeid. vm, 557.
pra ad epist. ad Vigil., 2i. Vos^. 2, schemate. —
Voss. 1, vinclo. Vide supra i, 615 n, 478. ;

^
487. Quod\ Voss. 2, qunn.
487. Uraia] Vo s. 1, Grceca ; Voss. 2 , Pulmanni
491:'. Animce] Cantabr. ani mi. Vo>S. 1, commiuUi —
498. ISeuter] Pulmanni SrfiedaB, Anluerp., vciiter.
Schedae, grata.
Relerunl itaijuc ad solos Epicureoa veuler enim li- ;

»8. In dogmale] lla codd. et Torn. 1 quos sequi bidinein noi.it ei inpluviem , in i.uihus Epiuureorum
:

pl.icuil. edins ist doctrma ; ortinn id videtur ex

1 1 1
suminiim hoiiiini. l)e voce confor Barlb. ad Clau-
glossa pio doclrii.a cnim voccni adbibuil quoque
:
dian. n in Eutrop., 528; k cd sigit Arsiorde bomine .

iupr. vs. 150,

pleno , sive corpore et aniina prxdilo. Sioicos et
Tunc dogmala quosdam Epicureos , diversa lequenies non plene bominea ,

Ecdesia; danl isUi viroi. esse afflrmat, cum bi tantum corpus curanies ilbul
vs. 160, perderonl, ilii veio auimam lalsis prsceplif. Seuler
aiilem in venter iihirc poluit per lilierarum Iransjio-
f.oniperto dogmale Pauli.
sitionem , qux ct librarios lcfollit et bnnoa saeoe
infr. 515, scriptoies corrupit Marlialcm sane xi Epigr. !<••>,
;

Tatr. l. LXVIll.
 ,;

803 ARATOUIS 104

Subdil ulrumqtic Dco, Vidco , clamsns ,

caro A Chrislui ail : Nunc, Paule, doce; oon obviai
[menti [ullus,

.'»00 -Quam sit iuiqua meoe , rursusquc salubriier Me comitante, tiln; qua sit mihi mccnibus iMi-.

[infil Tuiba , vides ;

insiste loquens ; ego pectora
Non propria de partc gcri quod gratia donat. |
firino.

206 H° c cclebremus iter, vita est quia Chri- Isia moncnl nullos unquam de munere tardo
[slus, et ipse 520 Pnsse qtieri, gralia quod <lai clemcntia Chrisli.

Se vocat esse viam, pcr se gradiamur ut ad se. Tecia sul) ambiguo lateat nc forte figura,

Sanctaquc ne pcdibus possil cessare iucerna, Qua dabitnr, ra ione canam de nomme sirpe ;

S05 Prceco dalus lidei vcstigia suggerit orbi. Argumenta irabi, documenlaqne maxima gigni
Attica discedens jam liquerat agmina Pauius, St riplune cecinere piae : juvat altius ergo

Eloquiis superata piis, bimarisque Corinibi 525 Qtwrere qui Paulo cbarus eonjungilur hospes

Moenia juncta pelens populosam reperil urbem, Factus in arte conics, sub cuj'i$ iinagine causac

Quae, licet allerni contingeret «quoris undas ,

Sic vocilalus erat, qualivc decorus honore est,

510 Perpetuas siliebat aquas ; ibi Ponlicus ille Hac quoque parte placcns : aquilae natura fi-

Aquila lunc praeeeptor erat, vir plurima laudis B [delis

Instrumenta gerens, cujus se Paulus amico 203 Sponlc gerit quod forma tcncl ; nam
Contulit hospitio, sociam dignatus adire [debilis aevo

Arlis amoredomum; nam scenifactor uter- 550 Et declinatis senio jam vi-ibus alcs
[que Flammivomo sub sole jacet ,
pennasque gra-
515 207 Pollebant operis sludiis el dogmate legis. [vaias

Decathedra quoties surgis, |am saepe notavi, fncior probat Fabrieius, et babent ediliones lanlurn
Prcedicant niiseram, Lesbia, te lunicae. jion onmes. In Cantabr. est schenefactor ; haud duliic
librarius schoznefactor cogitavii a ayaetog , velut fu
Fgregic cod. Thuan', scepe ima.
nium faclor. Sane scoenojfactor in afiis se invenisse
498. Vas\ Paulus ; ita ipse appellalur Act. ap. ix,
Hebraism. cap. n , lestalur Du Cange Glossar. med. et infiin. Latin.
§ 15. ld explicuit Vorstius de
verbo Scf.nofacere qui et boc ad ayj.hog refert
,
p. 26.
licet quis dubitare posset utrum scoenw "non corrupte
499. Clamans] Innuit locum ex Epist. ad Galat. v,
scriplum sit pro scenoe. Scio quid de Paulo , aulaeo-
§ 17.
507. Bimarisque] Inter lonium ct ^Egeum mare. rum textore, quidam constiluerint sed sequor Hei- ;

Ovidius lieroid. xn, 27, C nesium de Lingua Punic. cap. 13, qui vTnrtonotos de
tentoiiis et tabernaculis e pellibus constanlibiis ac-
Hic Ephyren bimarem.
cipit. Ita et vulgatus verlit, scenofactoriceartis; neque
Florus n, 16, 1 : ubi not. Sidon. Apollin. carm. H, aliter capiunt Beza et Tremellius. Et sane apud
476, Aratorcm alia vox pracferri nequit, cum ipse de len-
Et in bimarem, felicia regna, Corinthon. 552.
toriis se intellexisse saiis indicet vs.
518. Firmo] Pulmanni Schedae, Anlv., firma.
€bi Savaro.
519. Monent] Pulmanni Schedao, Antv., niovenl
508. Reperit] Antverp., reppetil. Editioncs omnes,
repperil. Allcram consonantem abire jussi re enim ,
Ct superius haec confusa. Voss. 1, trado. —
522. Nomine] Vide Barih. Advers. xxxv, 10.
in compositis est anceps. Vide Drakenb. ad S lium i,
527. Honore csl] Pulmanni Scbedae, Aulv., /lono-
30) ; Durman. ad Catalect. i, p. 67; not. ad Sedul.
rem.
Uymn. H, 48.
509. Licet] Voss. 2, Hbel, ut supr. 182. Sched. — 530. Senio] Notabo veteres Christianos poetas de
aqnila, nt mystica et diviua ave,*mira scnbere, quac
Pulmanni, Antverp., unriam.
si in aliorum Commeniariis quaeras, nescio an possis
510. lbi\ Pulmanni Schedae , Anlverp., ubi. De
invenire quibus illuslrentur aut contlrmeniur. Mira-
vcibo silire vide supr. l, 427.
511. A<iuila\ Corinthi hospes et ono-zzyjog Pauli
bilis sane historia cst quam mcmorat Arator. —
apostoli. —
Posuit aircm primam longam , fortasse
Duo loca in scripla leclione variant, nam declinatis
senio legitur, et, quoz fervidus incuit astus , in bonis
differentiae causa. Fabr ctus commcnt. in Poet.
Chrisi. p. 10. —
E Ponto oiiundus Komac habita- ^ et pcrvetuslis membranis, quas ex manubiis Car.hu-
" siensium prope Argenlinam ledemimus. Eam vero
verat , atque inde <>b edictum Claudii Corinlhnm
de aquila hisloriam sive faluilam non subil niinc alio
sccesseral. Aquilac el Priscillac domum a superstitio-
loco legisse quam apud Aldhelmum in libro ^Enignia-
sis hominibus Bomae adhuc monstrari , patet ex
tum, quem Marlinus Antonius Delrio edidit. Ejus
Montfauconio, Diar. Italic, p. 164.
liaec suut verba in Aqirla
513. Hospitio] Ad hospitium. Eadem constructione
:

Rufinus Hisl. eccles. vi 5 , magis se verbo Dei con-

,
Corpora dum senio corrumpit fessa seneclus,
Fontibns in liquiilis mergentis membra madescunl.
ferens.
Posthaec restauror praeeiaro lumine Phoebi.
51 1. Sctnifactor] Scenm factor , imilationc vocis
Sed is h.iud dubie Araioiem expressil, quamvis pr-
Graeca; awvonoibg, qui aubra texil. Aralor n , ISam
scenw (actor. —
Erat artificium Pauli , quo vicium
dinem inverlat. Barthius, Advers. xxxm, 3. Senio —
dedi ex Cantabr. , a manu secunda , Voss. 1 , ed.
quaeiebat apud Corinlhios. In sccnis auiem pavi-
Aldin. Torn. I , el membranis Burthii. In eoeleris
,
mcntuin aulaeis sternebaiur , ut auctor est Arrun-
esi senior. Eadem quoque dc aquilae hac hisioria
lius. Idcm Arator mox veilit, qui tentoria fabriiabat,
nolal Barlhius ad Claudian. ni Cons. Honor. praefat.,
rxflvoTToiov, et quid sint lenloria ila d< signal :
vs. 1. Illic tamen el addit Hieronymi teslimonimii
Longiushsec abiensperpgrinus ubique viaior in epist. ad Pracsidium Aquila inquil , qunndo
: ,

Eriyit, ati|iic hyemes solesque his pellibus arcet. senuerit fjravantur ipsius pennoe et oculi qucerilque
Fabricius commcnt. in Poet. Cluist. p. 121. Hoc — ,

fontem , et erigit pennas ct colligil sc in calorcm, ct

,
,

ravocavi cx utroque Voss., cd. Ald., Torn. 1. Sccna: sir ejus oculi sananlur, et in foniem se ter mcrgit , et
 : , : ,

I>E ACT1BUS APOSTOLOBUM LIB. II.

Ejus in ignc fovet, nocturnaque luminn pandit, a Alitis exempli , qccm Spiritus egit npimara
Aique oculcs radits ardentibus ingerit rgros, lu -ciiliara versare manum : Beuovabcris, iu-

209 Ad veterem reditura diem; sic dona |(|iiit,

[caloiis Morc aquila:; qua lcge datur senlire probatia

535 Languida sumitavis, cujusde tomilevires 550 Laule ptacere typi, quod Qrinant eautica
Aecipit, et prisci reparat diapendia s;ccli. [jusii.

Cui nc sola forent, qu;e lcrwdus i.icutil ;es- Ncc vacat ara Pauli, socio celebrata sub ipso,
[lus, Secreti virtule boni, teuloria quippe
Per laticum mundaada vadum , tcr mergitur Furtia mobilibus rahricabat in aggere tcctis.
[ uudis, l.ongiiis baee abiens peregriuus uhique viator
Et senium deponil aquis, juvcncinquc decoria 555 211 Lrigit, atqne biemes soleaone liis pelli-

5J0 Eiugieui de fonle levat : quis apertior aclus [bus arcet.

BeUigionis erit? cuni vcri lumine Solis Nos quoquc, jur culpam prima de scde rc-
Tangimur, antiqui contagia solwmus acvi [pulsi

Acccndenic fide : lyinpha mox matrc renali Exsi io mundi jacimur; via reddita landcni

210 Conspicimur novitate rudcs : infanlia jj [csi,

[rursus Qua palri.e repctamus iter; munimina nobis
5*5 Fil rccidiva seni ; gemino manantibns ortu I ii castris suut, Paule, tuis, nc criminis im-
llic meliur nalalis adesl, l.cnc conscius iiujus [bres

N0T,E.
ita ad juventutem redit. Emendal Barlbius ipsi os, : denlibus, vs. 553, ct lumine solis, vs. 5il, alieruni
penn<r et ocuti , niliil nccesse. Tnetur Eustatliius in aperie probat; atquc ita passim loquuntur Cliristiani.
llexaem., p. -7 Tov ccctov xfUtuflouar9ai xa? o^ttc,
: Inlr. 628
xai /3aps to-Oat owtoC wcf nripvyttf. Loeum debeo Bo-
Quibus adTiiil ardons,
cliarti» Uieroz., part. poslcr. lib. n, cap. l,ubi plura
Ut caderel vapor ille, tidcs.
banc in rem.
552. Ejus\ Infr. 773, Ejus vette aditum, sed con- vs. 1204,
Ira carminis majcstatem hanc vocem adhiberi pro-
Est accensa fideS.
niiniiat Uenileiusad Horat. m, Od. 1 I, 18: magis suo
judicio usus quam aucioritate veterum. Qua de re Scdnliusi, 189,
vide Burman. ad Ovid. Metam. vift, 1G; Observ. Mi-
Ardentis fidci rcstincta cst Oamma camini.
8Ci II. vol. II. p. 55 ; Burm. Anliklotz., p. 1)0.
r
553. Inqcnt\ Voss. \,inserit.
^ iv, 56,
557. lncutit] rjaribius Adveis. xxiu , 5, el ad Clau-
Qua> sentit Hagrsre fidem.
dian. p. 470, citat ingerit, qu< d tamen in nnllis li-
brs inveni, qua mss., qui editis. Ipse Barthius cx
Et frcquentcr in bis vocibus codd. vari.ml. Bnrm.
suis membranis profert, incuil : id vilium lypogra-
ad Valer. Flacc, n, i3S; Drakenb. ad Livium xxni,
plii pro incutil arbilror.
46,2. Apud Ciceron. pro Arcbia (i,.lcgeex Erfbrt.
538. Mundanda] ila dcdi ex Vom. 1. Reliqui om-
cedice, titterarum lumen accenderet. A|»ud Isidor. x,
ncs purganda, quod glossie tribuo. Snpr. 531,
p. 1077, cod. Croning. habet, quod incendal : ubi
Novil mundans iutcrna magisler. lamrn incedal pra^tulcrim.
Sedulio lii, '29, auctoribus codd. rcddidi 545. Seni] Aldin., ecevi.
Me maculis mundare poies,
Manantibuf] Canlab"., gcminoque manenlil>us.
5i.*).

Vi»s. 2, gemiiioque. mmantibut. Voss. 1, geminoque

pro purgare. Vide Specimen mcum Observ., cap. 9. venicnlibus. Piilinanni Sehodse, Ant., gemino venien-
558. Kergitur] Puimanni Schedie, Ant»crp., mer- libus. Sed id esl ex glossa ut origincm Deo manan- :

qil in : proisus DOU male, si subaudias se, quod in

liac locutione recte vidit Buneman. ad Laciani., ad
Pentad. 68, § 28. Unde miror eunnl. ad Carinen
de Paschn vs. 57, hoc accipcre lanquam aclivum
,
pro passivo ponalur. Pronomcii iilud pas-im omitti
docui ad Sedul. iv, 80. Id parnm nonnunquam in
inenda.ienibus advertcrunt erilditi, sallem non La-
t
tem , id cst provciiicnicm mcinorai Prudenl. Callicm.
v, 50.
m 547. Exempli] Voa». 1 ad.lit cst.
547. Opimam] Pulnianni Scbedse, Antv., opima.
,
RespieH locnm psabnicit, §5.
[) 5)8. Ilcnovaberis] Voss. 3, rcnoraveris : cx frc-
quenti litierarun permutatione, de qua II». i, "/08.

linus Laiinius, cum apml Aurel. Vict. illuslr. 40,
2; coriigeict, si te pudicam scirel Observ. tom. II
p. 53. Isidorofi xiv, 0, Fortunatarum insulw vocabulo
:).')."). Teeti»] lta codiees et Tornss. I. Ilaud aliter
, ,
citat Du Cange Oioasar. Lat. verlio Sca.voric
Scbede Pulmaiini lcstis. E .iiioncs lantnw n >n om-
,

suo significunl omnia fcrrc bona. lli legendum c\

ncs, lextit, m b.i c confiindi docet lieinsiusad Ovid.
Crnning. et ed. veleri. noii (erc. Supple, sc fene.
Melam. v, 416. Codiees weuuu aui», quia lentoria
Adde Cannegiet. ad Ulpian. lit u, § G.
ajque leeta dici posaunt, atque V rgiliua ailvas sppel-
1

Uecoris] Barlbius advers. xx\m 5, ct ad

lai lecta (craru.ii, ifiuoid. VI, 8; cl ^ise Aralor niox
,

Claud. p. 47e, citai rigoris; mqtie id in ullis libri<

\s. 5.1» hmbitaeula vocat.
inveai. Alterum quoquead pennarum nilorera magis 555. Peiiibu»] lndi; emn lent r;:i farta. Bartb. ad
pertinet. Phsdrus i, lab. 15, vs. 7,
Claudian. Laud. Siilic. i, 122; Lips. de Milii. Itoin.
Ouantum dccoris corpore ct vului geris. v, dial. I, nol. ad Ftor. 12, 8. i ,

540. Apjrtior] Vos<. 2, apertiut. Supia jam os- ,. Prima] Voss. 2, primam, Adami m -inpe ul- <

fendi e eganlcr adjecliva pro adverbiis poni , lib. i, pam.

4:'.5.
'
r i\ Ignennl boc Voaa. uterqu , edd. Autv.,
51 >. .Weendente] Eleganter iti Voss. 2, quem se- Bibl. Lugd.
ciilus foi. Alii, accedeme. Comparatio cum radiis ur- 559, Sunt] Aldin., imt.
207 ARATORIS 20?,

?>!.() Tempesias mundana ferat , icelerumqne va- A Quod reddamoi , sgis , donique resasHpis
|
porcs |
IIMIIII.

l^niliis tcntnlor agal; Bub logmino lali Nomine venlnri prxcnrgor in orbe Joann s
Tnia S'.ilus iiiiMum diseriminis excipil ictum, 585 Exhibuil baptisma sumn Dominoque pararit
,

Ncc prostrala feri succumbil viribus hoslis. lpsc viam , memorans cunctis bapfisnsa fu-
Myslica signa duccs prsemillnnl laudibus ai»- [tiirum,
[tis. Post aliud quod jure dalur, quod trina pole-
565 Tisccs Petrus agcns, homincs capit; sequoris [slas

[hospes Illusirare solel; sed quod magis cligit hujus

In sacris persistit aquis : habilacula 1'aulus Tangcre Cliristus aquas, formam facit omni-
Dum lerrena levat, docet ut ccclestia con- [bus, ad sc
[dat. 590 Currere, lonlc pio sacram ne deseiat undam
Factaque sa?pe manu nunc construit atria Ulterius morlale genus, quim corpore mundo
[verbo. El Dominus dignatus erat, cum diluit amucm
Ulteriora sequens, lustratis finibus, arva Per lainulum mergente Deo : jam , flumine
570 Conveniens Ephesum Paulus docet , atque ibi
g [lacto,
[quosdam 213 Discipul^s hoc cessit opus, quos dogmata
Prospiciens astare viros : An Spirilus alnr.is [plures
\ci:eril his? quaesitor ait, qui fonte Joannis 505 Bapiizasse canunl; servi cessare lavacrum
Sc dudum maduisse ferunt, nam nominis Fas fuerat, venienle Deo, pracnuntius ex quo
[hujus Dixerat ista prius; quo fecit lempore Jesus

212 Expertes hucusque trahi, quos flumine Jam plenum baptisma geri, velutanle Joaunes,

[sacro Cur solilum propriumque darel? qune regula

575 Abluit, et sanclus mox Spiritus ora replevit, [Paulum
Verborumque dedit solilis virtulibus imbrem. C00 Compulit, ut Christi deberent fonte renasci,
Sxpius arma movent ista de parle profani, Quem non venturum, sed jarn venisse Joannes
Et bcllare parant, quibus ut contraria possim Insinuans digito coelesiem prodidit Agnum,
Fundere lela loquens, tu nunc mihi largius ora, Hunc peccaia canens a cuncto tollere mundo.
580 Spiritus aline, riga , sint ut libi dogmata di- Quid geminum baptisma cupis simulare, pro-
[g na .
[fane?
Quae dederis! tu vocis iter, tu semita vitae, C 605 Dissona non iterant; repetitio rem tenet ip-
Tu dicture veni ! qui per lua munera semper, [sam,

NOTyE.
500. Mundana\ Voss. 1, mundata. 594. Dogmala] Ald., Torn. 1, dogmate, et Voss.
563. Feri\ Voss. i , feris. Adhaesit sequens lit- 2 a manu secunda.
ter.t. 596. Deo\ Ita Cantabr., Voss. 1, el ediiicnes plu-
564. Anis] Alilin., Torn. 1, arteis. Laudes artit \i- res, male. Voss. 2, Ald., Torn. 1, Antv., venientt
d< tur adbibitiim pro artibus laudatis. Dei prcrnunlius. Nihil est quo lum vcniente refeias.
5R8. Verbo] Aldin., verbis. Ex quo est postquam. Glossam hiuc, ope Thu.ini
572. Vtnerii] Uirum Spiritum accepissent. Acl. codicis, exime Martiali vi, 50,
aposl. xix, § 2, cod. Caniabr. illic, ei Ilveufxa aytov
Obscenos postquam coepit servare cineedos.
ietfi&CTovac Twef. Sed id interpolatoris esse, pbrasin
nescicnlis, jam monuit Marckland. ad Lysioi Oral. Cod .'obsccenos exco : unde effingendum ex quo.
x, p. 555. 597. Prius] Canlabr., pius; ita ha:c confusa apud
573. Maduisse] Voss. 2, maluisse. Sedul. iii, 44. Possel hoc ad Jesus referri, sed non
579. Tn nunc] Canlabr., nunc lu. necesse est.
580. Tibi] Rarior conslructio. Dativum sane huic 597. Fecit] Obsecutus sum codicibus. Sed Aldin.,
voci jungi, non videbalur Bondamio Var. Lect. i, Torn. I, transponunt, quo tempore fecit Jesus. 1'os-
5;binr.tamftn non te expediveris, nisi te rescribere D teriorem quo<me vocem in tres syllabas redigit Ant-
malles. lo bis scriptoribus talia admilti possunt, in verp.
aliis damnanda.
jure 599. Cur solitum] Ita codd. et Aldin., nisi quod in
581. Semita] Pulmanni Scbed., Anlverp. , se- Cantabr. sit cum; omnes reliquae, insolilum. Sed
mina. Joannis baplisma erat solitum Chrisii insoliium.
,

583. Quod] Ita codd., edd. Aldin., Torn. 1 ; in re- Siiti.ii itemque Chrisii bapti>ma ipse opponil. Coufer

liquis est qum. et Act. apost. xix, § 4.

583. Donique] Tornccs. \, doni qnoque suscipis; in 602. Insinuans] Voss. 2, insignnns. Insignare pro
resuscipis lamen omnes conspirant, et non nisi Ara- indicare et signo ostendere dici doeet Uu Cauge iu
toris auctorilate boc tuenlur lexica. Ob reddamus ta- Glossar. Laliu. in verbum. Allerum ipse Arator ba-
men sim lis compositio vidctur necessaria. bet i,82,
587. Potestas\ Corlius ascripscrat Hincmarum dc
Ei insiuuans divina negotia.
non trina Deilaic lom. I, p. 500.
591. Ullcrius] Voss. 2, alterius. Digito tamen ad prodidit refer, quod cum non per-
5!»2. Dituit] Cantabr., Ald., deluit. Vidc ad lib. spiccret librar.us in Voss. , ideo videlur iiiunu-
i , 203. tasse.
594. H oc ccuit] Voss. 1, eonccssit, malc. Vidc ad 605. Ilerant] Ila Cantabr., Voss. 1,2, Ald., Toro.
cpist. ad Flor., in fine, el I, 301. 1. Alise, iterat. Pejus Bibl. Lugd., ineral.
. I PE ACTIBrS APOSTOLOBRM LIB II. 210

Non aliam, bisque rlU forel, qua; priinilus A Jaiu lermone poicns Ephesi convcricrat ur-
[esse [bem
214 Ccepil , cl ijba redit; iiam cum discordet Paulus, et aetbcreis fulg.bat gloria signis.
[origo 025 Cumquc pcr innumcros nutarcnl SSUCia nioibos
Principii fmhque seqncns,et singula dici Corpora, nec miscros opcrata refeccrit stgros
Ei paiet esse semel, nulloque errore gravan- Arlificum mcdicina manu , vclamina sacra
[tur, Abscnles petiere sibi, quibus adfuit anlens,
li!0 Ou.v coll.iia simul possunl diviaa probari. Ut cadcrel vapor ille, lidcs, fineinque calori

Cum lamen harelico oigrediae plenus Avcrni 030 AUcra flamma darct ; seinicinciia deniquc
Poltuitur qukonque lacu, si luincn haliere [Pauli,

Ecclesiae vult fbnte piae, non eugil ad undam 216 Atquc obl.ita palam sudaria, fusa per
Nostra fides hunc ire itcruni, quia nomine [arlus,

firino Languorum pressere focos, membrisque re-

015 Dogmala prava tralmnt, ncc qui, setl quid dare [post:c

[possint, Ad nihilum fluxcre lues : vigor nmnia curans

Explorare so'et, positae quem vcra fateri B Taclus crat, nullaeque domus a munerc ccs-
Inslituere manus, solusque repelliiur error [smt,
In diversa trahens, quod Spirilus eflieil unum. 635 Quod medica de vcste ferunl : virtute suU
Ilos cliam bis scx mcmorat Scrip uia fuisse. [ijisa

620 215 O sacer et felix numeri modus! agminc Spiriluum quoquc lurba minax, vclul irriia funii

[fuso Pars per inane, fugit, ne fabrica pulchra

Cum merucre cibi damnorum semine nasci, [ creanlis,
Juris aposiolici lala est lol gloria vasis. Quac plasmata solo coeleslis imaginis instar

NOTiE.
010. Dkisu] Voss. 1, diversa. lta et hacc permu-
tata apud Livium xxi, S5, 2. Divisa lieip. membra
ex cod. suo ScheHerus probabal apud Pacat. Paneg.
o0, 4.
011. Ilcrr.tico] lla Caniahr., Voss. uierque; refer
ad lucu, el iia jam probavi in Miscell. p. 192. Edili,
kmetica. Caniabr., eum tunc hotretico.
613. Fonte] lia subslitui ex uno Voss. 2, propler
opposiluiR tmuAverni, et sequens undam. In om-
nibus cst (orte. Favet emendationi vs. 590,
Carrere 1'onie pio.
neqne obslat quoj lumen hic prxcedat, quod forie
fonti parum vidclur couvenieiis. Ita lameu et supr.
28 J,
abslergebantur, o-ouSa/ota sudaria , qnibus sudor fron-
tis. Eadricius commeut. iu Pocl. ChrM. p. 121. —
Aldin., semicincia, Anlverp., semicintina. Quomodo
differanl a sudario, quod posteriores (acitergium di-
cunt, oslendit Vossius de Vil. Serm. v, p. 2)7. Ve-
leribus vestis erat quae partem hominis anleriorcin,
a cingulo et lumb s ad pedes usque prxcingebat.
^ Taubman. ad Plaut. Aulular. , 6,42; not. ad P«- m
tron. Salir. 94. Quo tamen in loco vox illa hand
duliie corrupia. Ilemiajclo, quod cl aliis in mentcm
v.Miil, Seheflero quoque placuit in Adversariis, quas
cxstanl in Observ. Miscell., vol. IX , |>. 191. Isidorus
xix, 3", Cinctus esl lata zona, el minus luta semicin-
ctium et ulrisque minima cingulum. Velus cdilio illic
,

Quos lux bapiismate mundat. ulriusijue.

forle auteni et fonle etiam confusa sunl supr. 291. 631. Qblala\ Ma dnlabr., edd. Aldin., Torn. 1.
N eiiim ei R (requenler pcrinuianiur ; unde cx paria Allata Voss. 1 el rcliqu;i: edd. Ablula Voss. 2.
corruplus Mdorus Ong. m, 70, quanito ct molcstcc 632. Focos\ Eorle inlclligit calorem ,
quem me-
sunt pugnatione$. Ita Gothofiedus; rectius Groning. morat Mallem lamcu toros lcgi. Languortmt
vs. 6'2!>.

et ed. aiuiqua, purijationes, idemqiie ex Merulx co- forisuiitlecti iu quibus tanguentesdecumbebaRl. Ai>s-
dice Bubelilmi Ahnelovecn. Conject., p. 160. tractum ita pro concrclo positum cst, de quo epist.
614. Ire] Deest in Voss. 1. Ascripscrat Corlius ad Elorian. vs. 17. Torus autem el (ocus etUin per-
cditioni suaj llincmarum de non trina Deilal., lom. mulata suut apud Imcanum iv, 187, iis iu codicibus,
1, p. 499. quos memoral Buriiiannus.
615. Qui] Pulmanni Sched., Anlv., quis. Adhscsit 634. Nutlaque] Puluianiii Schcd., Anlverp., i«i-
sequens lillcra. leque.
819. Memoiat] Voss. 1, numerat, non male. D 636. Turba\ Voss. 1, turbo.
620. El (elix\ lloc VosS. uterque, Torri. 1, Antv. 638. Plasmata] iU7r).«o/>t£voe, factus scu condilus.
ln reliquis, o (eli.r. Prudenl. Apotheos.,
623. Converlerat] Voss. 1, convenerat. Sic csl plasmata vicissim
(»25. Nutarenl] lia codd. et editi plures. Aldin., Kl.iiuincorporeo res Iblnhs.
Torn. 1, mutarent. Sxpe ha:c confusa docuil paicr
in.us a.l Plin. Paneg. 5. 6, el apud Bilinm vi 234.
Fabricius commiMil. in Poet. Ghrist. p. 105. A —
, Graico fonte hasc et similia dcdiixerunt pluia Cbri-
Jn cdil.Lugduoensi 1514 est mntal. Nescio ulrum siiani. Excmplis parCo; ea dodeitint copiose Salmas.
hic muiarenl repositam sit ex Lucaneis Act. xix, ad Terlull. P.»IL, p. i25; Daumius de Gausis amiss.
§
1-, UTza.llccKje^Oxt «tt' a\>zo>v tkj WOOVff, pro quO radic, cap. 1 i Vossius Vil. Scrm. iv, 10. Plasma
;

magis Attice scrihi auxo-ic t^v «oa-uv, jodieat Uu-

, tali scnsu de liomine Prudenl. Calbem. vn, 181 et
porlus ad Tbeophrast., p. 264. Canlabr. scqucn-— ix, 92. Amiquioribus designat vocem bcnc forina-
,

lcin veiMiin huic pr.i ponit. lam ul nolat S.ilinas. ad Tertull. Pall., p. 466.
,

62 . Refecerit] Cantabr., Voss. 2, Aldin., Torn. Plasmare Aldhclino reddidil Gron 'V. in Kccles. cap.
1, reficcrel; Voss. I, rcfcceral. 15. Cataptasmare piotuhl Ilciucsiiis Varior. Leclion.
t>28. Abseute*] Wassenbergius conjicit abicntis. iii, 12, p. ">">l. Confer Isidor. \ix, 15: abi male Go-
Calori\ Voss. 2, coloii.
(>•!'.).
Ibofredus edidit, pingere terra. Keclius iu Groning.
650. Scini.inctia\ UfuxMtst (nam vocem Latinun ct c.l. Vet., jin icre ; ita euiiu ip*e xx, 4, (ingero
reiiiiuil ui AcUa Lucas) crant quibus soides luaiiuuui cnim cst focere, formareet plasnutre.
 :

211 AKATORJS 212

Traxit, ct auctoris spccicm pro pignorc goslii , A Puiiiforque tdem cst, ne sit tejudice pulsua,
CiO Hospiic sit lemplumqua decovis
polluta suo, Qua siinul est pcccanlc reus. Mox lama per
inficiat praedonis odor; quo lcmpore septein [urbem
217 Judx*a dc stirpe viri nova praelia tcntant. Sparail ubiquc volans, et daemonis eden; vo-
Sic |irius affali : Quem Paulue nominc Jesum [cem,
Pracdicat, liunc libimet pariler proponimus et 218 Q U °J virtns cst summa Dei : concuncre
[nos ; [gaudent
U Pervasum dimitlc locum. Vox reddita conlra, 665 In laiiccs intrare pios, maeulasquc vctuslas
Christus qui sil, ait, qui Paultis, senlio, nam Fonlc lavare novo, sanctisque nilcscere lym-
[vos [phis.

Ignotos vilarelicet; cognosce furorem, E quibus una datur simul insons oinnibus
Cens inimica, tuum ; daemon regnare fatetur, [aelas.

Quem venisse negas,- atque liuc convinceiis Ast alii magicis ponunt incendia libris,

[ipso, Ut mcrcantur aquas, et vitent ignibus ignes.

6J.0 Quo slimuiantc ruis, cui non datur ore placere, 670 Ardua flanuna nimis, cujus supcr aera fulgor
Quod terrore niovct ; contraria dicere volo B Evolat, et ccelum lales petierc favillae.
Causa Dei prohibct, quam lex comilatur amo- Quinqnaginta etiam pretium posuere libellis

[ris. Millia nummorum, quoniam meruere nocentes

Hocc est vera fides : quoe tunc spectarul i plebi, Sic abolere nefas hujus hac causa figuroe
;

Quamve triumphalem, Domino vincente, co- [est:

[ronam 675 Lege sacer numerus delicta resolvit, ut olim
655 Con igit indegeri! rabido cum murmure frcn- 219 Diluit in toto David sua crimina Psalrno,
[dens Coniraclusque fugat ; nam quinquagesimus an
Daemonis ira, suis bene noxia, rumpit amiclus, [nus
Dissecat et facies, fugiuntque pericula victi, Cum jubilacus adesl, proprii distraclio ruris
Nudaque praecipiticonverlunt lerga pavore. Antiquo donalur hero ; servire coactos
Quid, Judaea ferox, jam non de clade limebis ? 680 Libertas amissa pelil; mala debila laxat
6r0 Qu3e socio sic hosle peris, cui criminis auctor, Crcditor, et limen patrise vetus asplcit exsul.

639. Gestat] Voss. I, Antv., portat.
6i0. Ilospite] Sedulius m, 85, de daemone
Talem quippe domum dignus fuil
ubi el Wopkensius haec contulit.
642. Judwa] Aldin., Judaica.
6i4. Proponimus] Torn. i, prwponimm. Voss.i
ignorat pariter.
6i5. Penasum] Salvianus Gubern. Dei. v, p. 97,
Privata pervasione nudati sunt. lta pervasiones per in-
vasiones recte exponit Kiltersh. ad ounid. p. 56.
Isidoro voceni asseruit opportune Joan. Cannegiete-
rus Observ., c. 17 ; et pervasa ipsc Sedulio m, 309.
Atlde Wopkens. in Observ. Miscell. nov. tom. VIII,
p. 925.
046. Qui sit] Cantabr., Voss. i, quis sit, ait, quis.
Aldin., Torn. i, qui sit Clirislus ait.
Ci9. lpso] Canlabr., ipsa, ut ad gens referatur
neque displicel.
no™.
G Per laiiees intrare pios.
:
6G8. Incendia] lta enim moris erat libros Reip.
hospes habere. prsecipue religioni nnxios igne cremare. Vide El-
ineiih. ad Arnob. Advers. gent. m, p. 109, el quae
dixi in Miscell., cap. 9, p. 104. Cum marjicos hos
— appeilel, expressit Lucaneum, mpi-.pyx npet&cvrur»,
Act. xix, 19. Per curiosa seclari vutgatus interpres
id vertit ; tamen qui curiosas arles exercuerant, ina-
vult ilenr. Steplianus Schediasm. n, 28. Ita autem
vocem c«jios?iset Latini deartibus magicis adhibcnt.
Vide Gothofred. ad I. 4 C. Theod. de Malef. el Ma-
tliem., qui el eodeni quo Stephanus niodo Lucae
verba liansfert.
669. Vitcnt] Ita dedi ex Cantabr., Voss. 2 et Dibl.
Lugd. in omnibus reliquis, vitant.
;
67;). Aera] Iia codd. et quaedam ediliones, vulgo
tethera, ut aerius et wlhereus confusa apud Sedul. i,
:

15i. — Fulgur, Voss. i.

n
672. Posuere] lvp$iifi%eiv est Lucae Act. xix, l ,
CJO. Placere] CI. Wassenbergius eincndabat jube-
cnmputare, ut notat Maius Observ. Sacr. iv, p. 195.
re; el exponit Vos, Juda?i, vestris verbis jussisque
:

aut minis malum spiruum terrere non polesiis, sic

ul eumdem expellalis jussis ves-lrisperterrilum. Pla-
ccre reposilum arhitratur al> iis qui teilium casum
tw jnbere juncluui non fercbant. Iia tamen cl lib. I,
IJ7, ubi dixi
055. llabido] Voss. 1, rapido. Vide supr. vs. 2*2.
658. Pavore] Pulmanni Sched., Anlv., pavori.
C(j2. Qua] Cantabr., quo.
6C3. Edere] De liac locutione vide ad Sedul. i, 146.
Dcvmones malcbal Wassenheigiiis.
6ti5. In] Ita codd., cdd. Ald., Torn. 1 ; cactcrae, ad
lalices ; scd intra e in latices reclum csl. Pnepositio
namque quae in composilo jam iucst, saepe repclilur,
— Per nummos intellige denarios, id enim apud Lu-
cam notal upyvpi.ov. Vide Fascic. Opusc. ad liislur.
speciant., lom. Il, p. 472.
676. Diluit] Cantabr., Ald., deluit. \ide supra i,
205.
079. Coactos] ha Voss. I, Antverp. In Voss. 5,
cdd. Ald., Torn. I, est coactus. Keliquae, coactis Li-
berlas amissa redit. Cl. Wassenbergius inlerpuiigil
Anliquo donatur hero, servire cnaeto.
Libeitas amissa rudil, inala debita laxat
Creditor.
680. Petii] Id dedi ex Voss. 1 , Aldin. Proxime
acced.t Antv., quac perit habet. Iu reiiquis redit quod s

ut tnire in urbem. Vide Burman. ad Suet. Cses. 18. glossam arhitror redolere.
Apud Orosium vi,20, de taberna meritoria per totum 081. Limen\ Aldin., Anlverp., Fabricins, Bibl.
diem possel substiuii deflux i, cx Joan. Saies-
jluxit, Lugd., lumen. Suspicor el iia Canlabr. et Univcrs,
vin, 1S. liurare autein esi pro gerundio, <lc habere, cum Coilius maigini Fahric ana; nibil asni
beriensi i

t-uoad cp. ad Vjgil. vs. i. Fere similitcr Sedul. i,39, pscrit. AJterum tuetur Ambios. Hexaem. v, ;i,
213 DE ACTIBUS APOSTOLORUM LIB. II.

Quinquaginla ctiam cubitis dislenditur arca, A 693 221 Qua Bperanda salus, &j noti per aacula
Quai deprensa vadis, atque acquore tula sa- [possunt
[lutem Fine carere Dci.?quae uunc simulacra itcellis,
Sub niimero pielatis agit, servataquc crescit Qiue potciunt dare tbura focisl quos advena
685 Perspalii parceotis opem, qtiia Cbristus ubi- [Paulus
[que Tcrriiat, ct, quidquid gerimus pro uumlne di-

Condidil ccclesiam venia fabrican'c capaccm [vam,

Qua», sic cocpta frelis, latissima fuiutilur arvis Muta meialla vocal, quorum disccdit ab orbe
220 Infelix Ephesi Demelrius arte locabat 700 Rclligio, pulsique fugam petiere Penates.
Sacrilegis deluhra locis argentea, suctus Et mibi jun videosubitis lapsura ruinis
690 Solverc vota busb preiio majore Dianae, Comlita 1'ana ilin, templi quoque nohilis ftdem
Cedere cuocla videns prisci monumcnta fu- In cincrcm stragcnique dari ! quara prendimus
[roris [arcem,
Ingcmil, ct varias his vocibus excitat iras :
222 Quamw lcnemus opcm ? qiiibus inler-
Non pudet, o socii, nostram cecidisse Dianam, [clusa facullas
Quam mundi suspexit honor? mortalibus ullra U 703 Esl operuw, crimcnque foret fecisse Dianara.

not.e.
1'nius palrice claudunlur litnine ; passim h:ec eonfusa. Ila cst in cdit. Lugd. 1514, editur anne. Virgil. j£ii.
Vide not. ad Sedul. i, 174, el n, 41, infra 773. ix, 698,
Ncscio uirumneez Juntina apud Virgilium prafercn- Non pudet obsidionc ileruiu valloque teneri.
dum fiiisset, livnina VesUB, /Em-id. n, 507.
684. QuinquaginUi] Bibl. Lug d., quadraginta.
Ubi Cerda. — Respicil
verba Lucae Act. xix, § 27,
xaG«tp£t70«t xijv fieyotktilmmoi' ld enim verbum adhi-
683. Deprenta] lm Cantabr. 1'roxime accedit Voss.
betar de illis quaVdejiciuniur et cadunt. Vide Rhoc-
(|iii deprchensa habet. Depressa reliqui, sed male.
rium Fer. Daventr. n, 3.
Claudian. in Luirop. u, 430,
698. Numinc divum] lla Cantabr.; in omnibus rc-
Jjni brevitms deprensa vadis. liquis est nomme. Posses exponere lionore, digni-
Deprensa enim cleganler navis
dicilur lempestate tate. Vide not. ad Pacal. Pancg. 45, 2 alterum :

aliove modo
oppressa. tlronov. ad Senec. Suas. p. tamcn uagts pjacet. Passim h;cc permulaia docet
II; el frequenter quidem haec confusa. Vide Burman. Drakenh. ad Silium xvi, 655; Durraan. ad Cataleci.
ad Lucan. iv, 172. Egrcgie deprento pro defento i, p. 103. Locuni Pacati adversus Cort um vindicavj

reslituil Pindaro Thehano, vs. 978, Dussenius in in addcnd. ad Sedul., p. 272. Numina aulem pro
Anim. Critic, p. 4-2 ; cujus plurcs iu Pindaro emen- nomina vere pater ineus ad Victor. O. G. 6, § 5,
d;iiioncs adeo quidem placent, lit vel Iliglius easdem reddidit auciori incerlo Epilbal. Maxim n, § 3. —
prohassct certissime, si Pindarum suis laboribus C Ditum reposui ex codd. edd. Aldiu., orn. 1
et 'I
;

emaculare longior ipsi vita

concessisset.
."). Tula\ Voss. 2, tota, ut supr. 534.
GN4. Agit] Voss. 2, ait.
687. Ceepta] Voss. i, capta. —
IJem cod., funditur
amnit. Antiqoe illud cum tatissma jungi possel lum
cniin fuit generis feminini. Vide Voss. Art. gramm.
iii, 29 : scd po-lerior U6US aliud voluit, el rectius
hic freto opponuntur arva, sive tcrra. Vide ad lib. i,
35.
688. Locabal] Voss.2, vacabat. Bihl. Lugd., locata.
Per tocabal arte cum iudical operara ariilicibus de-
disse, ui baecdelubra facerent. Expre^sit Lucaneuffl
Acl. XIX, § 24, TTufjH/jzo roij xzyyicoLig ipyavur».
Posterius per luerum, qmvstum recte vertil Eilysius
Fortoit. S;icr. p. 1U7.
reliqui habent Divas ; pejus Anlverp., Dianoi. Dicta
Pauli ad oinnes dcos, nuu ad solam Diauam perli-
nenl ; Demctrius enim in Acl. xix, § 26, Aiywv ott
ovx siai Osoi.
; 701. Et] Aratori hoc reddidi cx Cania.br. el ed.
Antv. Oiniies, liei, cx glossa. Ei enim, preecipue
poelis, clcgans cst in exclainationibiis. Passerai. ad
Ciceron. pro Quinct. 11. lia initio seutenliae per ad-
miratioiiem inierrogautis pciiitiir. Gronov. ad Seoee.
Conlrov. n, p. 176^1 hic posl diu in eri posset in-
terrogatio.
705. Cinerem] Ita Voss. 1 ; rcliqui tineree. dani- M
navi,quia lotam lempli ruinam inteliigil, cui uuinerus
smgularis aptior, ul indicet>r uiiiveisa ruina, cx qua
inliil supersit. Ovidius llcroid. i, 2i,

689. Argentea] Ita intcrpnnxi, Fabricium seciitus

Vcrsa est in cinerem so>pile Troia viro.
el Bibl. Lugd. Caetera*, detubra locis, anjentea, ut
hoc ad vola referalur. Allerum convenienlius est Ita restituit Burmanuus. Antea legebator cinercs, sed
Lucae verbis Act. xix, S24,muuv vaout apyvoovs. rv intelligilur tania calamitas, utomnia liam unus clnis.
Beza ba?c lempla accipiebat pro nummis argenteis. ld Confer nota-.
(ludum ezplosum ab ii- qui recie viderunl luisse x'di- 703. Arccm] Videtur cepissc pro autilio ct flducia,
culas argt-mcas, in quibus sigilla Dianae posita, quas- ut arx libcrlaiis apud Livium. Vide Drakenb. ad lih.
que vendebant vadirotoi. Vide Graev. ad Flor. iv, 2, vn, 54. 4. Caeteroquin conjeci art em, quod idem cl.
yi; Cuper. llarpocr. p. 131 Toinasin. dc Donar.,
, ; ^Vasscnbergio iu inenlem veniebat, ob. vs.7e>i,
cap. 3; Gulhcrleih. de Saliis, cap. 16. In brachiis vcl Quilnis UlterdBSa fa ullas
ad colla h;rc fuisse gestata suspicatur Richardus Bst operum.
Ellysius Fortuil. Sacr., p. 10*>. Conscnsuin viri amicissimi milii gralulor, in oonj^-
09!. Ccdere] Bibl. Lu^d., credere. etura eo similiuri, quo magis h;ec ooo permutentur. L't
692. Vanas] Ita codd., edd. Aldin., Torn. I. Rcli- h.cc coiilusa supra I, 41, el quOS laudal Drakenli. ad
f|iirc, varias, quod eo colore defendi posset, quia va-
Liviiiiii iv, 56, 5, ila indicareliir nu-tiis, ne, spreia
rios homines, artilices et operarios, conciiavcrat. Di.ma.ars et ratio vi;c sustentandx periret. Ita Lu-
Vide Act. xix, § 25 ; sed alterum pr;efero. De per- cas iu A«t. xix, uwnn
§ 27, oj o: toCto xuSvvfvti
iniitaiis his vocibus egit Drakenb. ad Livium xxn, 7, t, ix* to fJ-i/o; : illic ciiiui ftipoe esl ralio vita: ad vi. luiii
4 Oudend. ad Sncton. C;cs. 79.
;
paraniliiiii. V.de Ellvsium Forluit. Sacr., p. il">.
(.93. Non pudet] Llcganteriiiitio versus. Sdius Ilal. 7(14. Inlerclusa\ Cantabr., inlerclauta. Vide i, 17.
i, 342, — Iloc in versu incipii Voes. ~> ; carteris lamen
Nonuc pudcl ca-pti. tcnor.
 ,

"215 ARATORIS •16

Pergile ! lempus adesl ! labor uliimus omnia A 224 Onam icnis rem.inere nrga ? Nunc
faecum, joi do figuras

Si despcrat, habet ; <ola est via vincere viclis, Explorandiis ciii, latebrisqne videndM aperlis.

Form darc niliil ; rest;it sors cerla Iriumpbi 725 Dicitur c solo Dcmctriiis airia demeuf
Prosupiris movissc uianus ; insurgite telis, Argcnlo posnissi; De.c, ciun plura c:ipaci

710 Et, quam vota denn cclebranl, lianc arma re- Protuleril natura sinn, quibiis isli metallit

[poscant ! Fingcret ; et fusis animnnlnr rultibns aera,

Ilis diclis plebs mota fremit, magnamque Dia- Ingeniique manus promittunt vivcrc cautcs.
[nam 730 QuoJ si sancliloquos volvamus ab ordine li-

Communi clamorc vocant, ac praepetc cursu [bros,

223 ' tur m obscenum cum setlitione thea- Inveniemus iier, puris quia sensibus aurum
[trum. C"jmparai, argcnlum niiidis scriplura b quelis.
Non nlio decuit causas mcriuimquc Dianae Nam Psalmus (icet ita canat, tamcn, i clyte
715 Lascivos traclare foro; cnpii area turpis [Moses,
C^ncilii deformis opus ; tanien impetus amens Altius haec memoras, popul n cum lalia dictas :

Fluxit, ut in vacuas ocuiis qui labitur auras, B ^35 Aurum alque ;irgentuin teinploium fertc de-
Nullaque dispersus relinet vestigia fumus. [cori,

miseranda manus ! cui tu praestare laboras ? 225 Quod jacet interius mcnti , non dnra me-
720 Pcrpetuam cur esse pulas?.le leste, sarellis [
laHi

Eruittir fugiliva sus ;

quo jure pavescis? Materies sub corde latet, scd apertius ilbul

Qua pereunle dolcs , coeloque adjungere ten- Exagilat ,

quod Cliristus amat ; mens oblulit
[IM, [aurum

NOT^E.
707. Desperal] Tomaes. 1, drsperet. 714. Camas] Voss. 1, Anlv., alio merilum decuit
709. Movisse] Voss. 3, novisse. causasque. Reliquce edd., decuil merilum cansasqite.
710. Celebranl] Ita tres Voss., edd. Antv., Bbl. Quod edidi, est in Voss. 2, 3, ed. Aldin., Torn. 1.
Lugd. Reliqui, cdebrent. Sed indicativus liic aplior 715. La?civos\ Ex Cantabr., Voss. 1,3. Lasrivo
est. —
Anlv., qua vota. Voss. 2 et Pulmanni Schedye, Anlv., Aldin., Torn.
710. Reposcant] Voss. 1, reposcunt. i. Quam faido reliquae.
711. Magnamque] Alberti Observ. Phil., p. 258, '

719. Prcestare] Ita codd., edd. Aldin. Torn. 1, ,

triplicem Imjns nominis dat rationem, vel quod major Antverp. et PuLmanni Scheda; ; cselerse ed.l. prodesse, .

caeleris illi potentia ascriberetur, vel ob templi in- sed id est ex glossa. Prcestare aliui sine altero casu
signem celehritatem, vel quia erat in magnis numi- posterioribus fuit adhibitum. Symmach.n, epist. 20.
nibiis. Posterius non placet Ellysio Fortuit. Sacr., p. ad prastandum deesse tempus. Adde Gronov. Observ.
114, nomeu repetenti ex virtutibus et beneficiis in iv, 8, p. 119. Quod itaque Wasfeus ad Sallust. Ju-
liomines collatis. Posses huc referre beneiicia in gurth. 16, absolute ita poni neget, de purioribiis
morbis pncstita; passim enim tum Diana fuit invo- scriploribus intelligi velim. Pulmanni Sclieda?, —
cata. Vide Broukh. ad Tibull. i, 5, 16. Ilinc DIAN/E Antverp., cur tu, posset placere, ob sequentia cur
SERVATRICI est apud Gudium Insciipt. xxx, n. 5;
, esse, ut liat repetilio, ad rem firmandam forlior.
DlANi£ SOSPFLE, Reinesius Inscript. class. 1, n. 723. Quam] Antverp., qua.
80. Iia Magnam bic ab Ephesinis dici arbitrer non 726. Solo\ Voss. 2, a manu secunda, solido ; idcm-
ex certo nomine, sed obopem toties in morbis simi- queex conjeclura reponebat cl. Wassenbergius. Vir-
libusve praeslitnm. g'I. yEneid. vi, 69,
712. Vocant] Iloc recte codd. et Fabricius cum Solido de marmore templum.
Antv. el Bibl. Lugd. Reliqui, vocat, quod vel sequens
Ovid. Amor. in, 8, 53,
ac vitii arguit. Silius iv, 20,
Eruimus terra solidum pro frugibus atirum.
Nec non pars muris, quibus est luctala vetustas,
Ferre morantur opem. Sequens tamen plura ex oppositone vulgatae videtur
favere.
Ita virdoctns ascripsit margini edit. veteris, quse in D
728. Animantur] lla codd. Editi autem, ut.... ani-
bibliotheca Leidensi scrvalur Perizonii dono. Editur
mentur. Antverp., armanlur. Animnre est velul vilam
nec vero muris. De similibus colleciivis vide nolas ad
inderc. Vide Harlh. ad Claud. Laud. Slil. iv, 19;
cuind. x, 307 ; Ruhnken. ad Rutil. Lup. I, p. 47, et
Marrkland. ad Statium Silv. u, 3, 53.
l, p. 74. Apud Martialem xiv, i, ex Thuani cod. le-
729. Ingeniique] Bibl. Lugd., ingeniis : alterum
gerim:
luentur notala Barihio ad Siat. Thcb. i, 440.
Praemia convivse dent sua quisque suo. 729. Vivere] Aldin., Torn., 1, munere. Eleganler
Ncque ii> Aratore obstat praecedens fremit; iia enim spirare, vivere , dicuntur simulacra ani(iciosiss'ine
variare solent Scriptores. Sallust. Calil. 23, pleraque farta. Elsner. ad Epist. ad Boman. i, § 23 Burman. ;

nobilitas invidia wstuabat, et (/uasi pollui consulalum ad Catalect. ii. p. 225.

credcbant. Hune quoque locum adhibuil Duker. ad 733. Isla] Voss. 3, ipsa. Pulmnnni Sched., —
Florum iv, 10, 3. Apud eumdem Florum i, 9, 6, recle Antv. tunc inclyte; si alii codd. addicerent, non dis-
edilur : Populus llomanus.... incurrerel... et redege- pliceret. Tamen videlur illis ascribendum qui nesci-
runt. Adde Heusing. ad Mall. TheoJ. de Meiris, p. verunt id post licet soepins omitli. Vide Muncker. ad
14 Avienum ora Marilim. 552,
; Fulgent. Myth. i, inil.;Oudend. in Obscrv. Mtsccll.,
vol. VII, p. 141 Rnbnken. ad Aquilam Rom., p,
;
Populus ageliat inler avios lor-os,
19D Joan. Cannegicter. ad Ulpian. lil. v, § 10.
Ac perlinentes usquc ad interius mare.
—
;

734. Hwc] Voss. i, hoc. Aldin., Tom. 1 dicns. ,

Oui locus in sequentibus sospitatorem egregium 755. Atque\ Piilmaiini Sched;c, Anlv., ct. Voss. —
nactus cst Schraderum, virum suminum, iu Obscrv. l,ferre decori. Voss. 2, parle decori. Pulmanni Sclie-
l. 7. dac, Antv-, dcseriu dccvri.
 , , , . ,,

217 DE ACTIBUS APOSTOI.ORUM LIB. II. 118

Cui fueiii prciiosa Rdes, pariterque ministrat A "55 Ojii magis e\ vero fulgrni lihi clarius actu,
740 Argenium , cui voce tonanl bona lympana cor- Quam quos pomposu rehoani lua bellacolhurno
[Ji S Lingua colona Dei cnm sciniiia feta sahni
Ul Doniiiium 000 jnncta colant, de pcclore Spargerei , in seram prodiuit icmpora nociem
|
SCIISIIS , 1'lus anmiis faciura diem; micuore coruscaa
De sermone sonus , sic auriini dogmata legis , 760 Lampades, ul vcrbi hirereni igue lidoles.
Argenliinique peluni Ikvc ail pia leinpla parari. Solua ab excubiis vivaeibus Eutycbos exsul
Noa ,
qoia lempla sumus , si erimina cuncta re» H< rsa sopore grovi con mi.-ii mcmbra feneslrx,
[eedani male parta quies! o semper dcdita soiiuio
745 Pra^scia verba inoncnt, quod Apostolas insc re- 227 Pectora, nuda bono ! quantia patei ilie

[velal. [ ruiuis
Conle salus crcdeniis erii , confessio voce. 705 Quem nox sola tcnet , nuuquamque resuscitai
Sacrilego res una fuit ; Demetrios oedes |
a-gi uin

C ndidit argento, cujus faenndia movit Ad meliora caput! nescit vigilare pcriclo,
llos aniinos, ul norma probet, sine judice scnsu Ojii patiiur dormire Deol quid inanc lenesirae
75'J Kumina vana coli , nec t'e virtuie venire
B Quxris, adulie, chaos? quidve hac in parle
Pectoris istud opus , cui pars ha?c sola dicator, [quiescis,
Qua», lationis inops, niulain scrit ore loquelam. Qua ruiiurus eris? res est inimica saluii

226 Tu mioque, signa ferens, litulos in 770 Pcndnla celsa sequi, furlivaque soinnia prono
[ carmine nostro , Carpene velle loro ;
poteras meliorc cubili
Troja, repone luos et lauditus adde irium- In verbo reenbare Dci, Pauloque munenle
[pbos, Ejus velle aditum , cui liminc pcrvia rcclo

NOT/E
739. Cui\ Canfabr., qni fuerai ; Antv., cui fuerat. Puio logondum ingentum. Opportune addil reboant, —
740. Argentum] Voss. 1 sequenlcm versum liuic ad inanem clamorem significandum. Vile Drakenb.
pn-flgil. ad Silium iii 439. ,

7il. Colant} Voss. 5, tolant. Piget toties deliran- 758. Produxil] Voss. 1 pro producil. ,

tis li! r;irii ineplias dcsciibere. 702. Cravi} Elegantcr boc epilbeion somno addi-
7>5. Ilivc\ lia solus Cantabr. nempe doijmala ; : lur ;iiule et somno gravati dicuntur. Biinnan. ad
in relUfuis est hoc. Oviil. Ileroid. vi 90 Faslor. II, ">7>. (.'r.cris suut
, ;

71'.. Qit.u] Voss. 2 qui. , (3«^apv)fti»o« uwvm, dc qnibus Scga.ir in Llicam, p. 2(il.
745. Preeseia] ha codd. et edd. Ald., Torn. i ; 7(33. Vurtu Voss. 5, porta, et mox summo
\ :

reliq ii plurima. hidieat anie jam praemonitum fnis-

,
ulriiinqiie inepiissime.
se qnod Aposioius revelavil. Ila proescius dc fulu-
,
7*0. Pendula] ld de loco alliori adbibuil , haud
rorum moniioribus Virgil. JEn. vi, 60. Ipstiinquc dubie, quia pendere dicuntur aedilicia qn:c coliuirn s
verbuin monere banc vocem flagiial ex eo usti quem ^ in alium sustinenlur. Vide Ccrdam ad Virgil. Genrg
aliigi ad lib. l, I0i. ;
. iv, 374; Biirman. ad Eleg. de Pboenic. 73; alquc
745. Quod} Ex codd. Aldin. , Torn. I; in reli- hinc translatione facta Silius i, 1-8,
quis qtuv. , Alpis in aerio pendent tua verlice castr.i.
747. Sacrileqo] Cantabr., sacrilega.
Ita vir dncius ascripsit edilioni auliqiift , qn.T douo
751. Istud] Vo.-s. 1 , i//!ir/.
Perizonii Leidae servatur et vere ut arbilror Edi ; ,
752. Itudam] Solam ut nihil alind adsit. Bur-
cujus in nerio. Alpis aulem sing'ilari nti cn»
. ,
solet , i

man. conim majori ad Phaedr. iu Prol., vs. 23;

nt.
niu/rt virtus apud Gralinm Cyneg. 5. Ita capto nudum
adbiberi docet Drakenb. ad eumd. sui, 7il. Fu- —
tura deteritis Aldin., Torn. I ; furliva somnia suiil
corpus apu juslin. xx vn ,2,2: non cniin illic oin-
I

qux illum necopinum ei fere ignorautein opprcsse-

nes vidcnttir naufragio vesles auii-isse. Gr.i coruni runi. Vide ad lib. 470.
, i

yvvvj,- con u'il Hcinsius ad Silium 219. Ilaque lnc

770. Somnia
i ,
Voss. \, furthaqve teminn p<ona
|

Voss. 1 unum hab-t cx glossa id eniin |.ro solo ad-

Carpere vdle manu. Toro auctoritaiem eapil
:
sc- :i

biberi oslcrnli ad Sedul. ii , 197.

qnenli cubili; neque salis cxpe.lio quid temina bic
75"2. Serit} lla Canlabr., Voss. 3, Anlv. Bibl. ,
voluerit.
Lugd. ei Pabricius
Siiv. ii. I
in reliquis cst fcrit. Statius
U,
;
773. F.jns Respice ad vs. 532.
}
Vo<s. 3 adilu. — ,

,
77.". Liniinc\Voss. 1 , limite. Abl n. Pulnu , i

Ei verba medenlia ssevis Scbcd., Anlv. luinine. 1'rius lueri possel Ovid.us
,

Con- Metain. vn 78"- ,

Ncque lameri Marcklaados

illic uilit cr.nfero repo- , D Nec limile callida recto.
nen*. Pnul- ni. Perisieph. vi, 2, Etseril ioqueiam.
— Uale Voss. 5, loquelis.
ct u Trisl., 477,

756. Quos} Voss. 2, ed. Antv. quiv : in Cantabr. Ut reclo grjssrlur limiie miles.
inue paginae crat apposilus. Superiori versn ma- — ,

Scd janua facit ut in limine sim propensinr.

gis clariiiH est cailcin fonna, ile qua tlixi snpr i, 85b". 773. 1'enia ] Tmn. I, purviu. Frequens c-l h.TC
756. Poi«pnso| Hagnilico, prxcipue amein de elo- pra-po-ili niim conlusio, pracipuc CUin cs hkrarii
quentia et carnunihus. Vide Savar. ad S.don. iv, eoilcin lcre ni"do pinge cnt indc cl plnra adhuc loi a :

epist. 9. Convenit plane Scdiilius i, princ, supersuni emaculanda. Qnaedam indicavi in Speciui.
Ob-crv. cap. S el llcrm. Cannegieiei us o mein.
, , i i

rum sua gentiles studeant flgmenli pouUe

Grandisonis pempare modis, iragico pie boalu.
ad Pragm. vei. jmispr., p. 320. Addo Isidor. w, l,
ubi Golhnfredus male edidit , Indiam \icloi pr<ro'«>
Ubi vide nolas. Alibelnius Liud. Virgin. , p. 731 bulasset; ihid. eap. 10, sive eallo peeuduiu perduta-
tom. 1 Tbcs. Canis. , tum. Cod. Groning. legit, « cailo />. pra-duratum.
Juppiier ingentcai quem pompant carmiua \atum. Apud Ciceroucm proLeg. Mu.il., malim, enl »,
 , ,:,

2 •
AIWTOIll.S

22.8 JaOUa iiomeii in sl ,

per qiiam de fonle A Cllffl lctiii (OiiVCilil itcr, qu:r: gloria facli

|
lovatac lu.slriiil ad voicrcui causas aperirc fignram.
775 Ad vitam gradiunlur ovei ; haiic qua rite cuncii, Fulia iribui camerii Noe dcsciibitur arca
Si rabidai faucei cura est uinriuique cruenios Eecleii» doc.imiciita^ci cns ; sictii onlino [)rim:e
Evilare lupi, cujus laccrabitur ore 805 Pari boiiiiniim ,
pecudesquc graduiu tenurre
A pastore fugai ,
qui iparsoi vocihus agnos [teeaodae
EVocai, aiiiuc gregem, propria de morle rc- Tcrlia sors addicta feris, quaecuncia per undai
[demptum Arci quadrala tulit, vlut iu baplisinate fon ii
780 N'on sinit insidiis el amari vulncre denlis 230 Oiiuiibus cst iiijiic uoa salus, scd inor hus
litirsus ab hoste ca|,i. Jloesto sonuerc luinultu [ umis
Airia; concurrit gemiiu miserata frequenti Non va'ci csse hctis, nam nidos ferlur in illa

Turba videre locum, qui fiuiere trislis acerbo 811) /E,diiieasse Noe, queiu justum dicit Hebrxui
Laetitiani facturus cril ; cui Patilus adhaereiis Ll rcquicm ,
quod Cbrislus incst, qui dividit
78» 1'ectoie, vivit, aii; qumi voceffl viia secuta cst, [aequui
Morsque repulsa fugil : quanluiu lua, Christe, Piscniia cerla suis : quisquis virlutis aniator
[potestas B Jungitur alla pcler.s iNoc ; siat proximus infra

229 ' n famulis opctata facit! tu rcddilus as- Ingenio breviore minor ; sors dedita suevis
[tris, 815 Tartareum lencl ima sinum:sic Eutyclius cgo,
/Equalisqne Palri de majcstale perenni Prima parte cadcns , inferni perditus oris
Jma superna regis; scd quod caro, corporc ma- IliTsil, el bumana vacuus raiione ferarum
[tris Cocpit babere locum , cui poslquam pcctore
710 Virginis orta tibi, regnum spoliavit Averni, [
Paulus
Vivaquc de proprio revocasli membra scpulcro, Incubuit, verbumque suum sapicnlia fudit,
Te jue proLans voluisse mori, qua parle resur- 820 Ore levans animam, carnali lege peremptam,
U''S, AJ Doininum de morle redit, quod Epistola
Et qua nalus eras, jam fcrrea vincula solvis. |
cl.miat

Lux aliis allerna redit le auclore , simulque Qui dcrmis, jam surge cilus! rursusqne perur-
795 Exeniplo donata tuo ,
qui subdila diidum [get:
Cogis , et eleciis succumbere tartara servis. Teque vigil de morle leva ! Super ardua trina

Iitlcrea felix surgit de morte cadaver, Piomeruit jam stnrc pucr, qua dogmate trino

Et meliore via tria per cosnacula sospes C 823 Comperit, ceternae qnse sit substaniia vilo?.

Ducitnr ad Paulum, cujus conspeciibus insons Jamque peragralis Paulus slMlionibus orbis
8C0 Coepil adesse puer, vitae jam dignus bonore, Ad Solymam venlurus erat, quo Spirilus illum

NOT.E.

de prteficiendi (Pompeii nempe) faculiaie dttbitemus, 792. Teque] Voss. 2, luque. Deterius quaedam edd.;
tiisi totam illic periodum cum Gnevio suspectani lia- noluisse mori. Vide ad lib. i, 175.
bcas. Martialem Epigr. o'> eodem modo anie Scri-
i ,
71)3.Jam] Voss. 2, a secunda manu, tum, a pri-
verium corruptum , cnund.ivil Ileinsius , ct probat ma quani. Posteiius e^t quoque in Voss. 3 cum Tor- ;

Biirman. ad Catalect. n , p. 422, -^Voss. 5, rectum. naes. 1 scd hocc senteniiam nimis lurbant, ex scri-
:

77 Levaia'\ Voss. I, Antverp.

'«•. Bibl. Lugd. ct , ptura quam dedi clariorem.
F.bricius, lavaice, ul luec confusa i, 770, alterum fe04. Primm] Ex Voss. 2 et 3 glossac interlir.eares
prselulerim. Supra 162, i , expommt, camcrcv primce. In ca3leiis omnibus, primo.
Ut piscalor ovain levet has de fonte catervas. 805. Secunda'] Ex Voss. 5. Reliqui. secunclum.
80( . Addicta] Voss. 1, aff.icia.
;

Infr. 1142, 807. Fontis] Ila codJ. edd. Aldin., Torn. 1. In

Salus uno cle fonle levalur. reliquis, lotis.
770. Ilabidas] Voss. 1 rapidas. Vide ad vs. 245.
,
D 813. Noe] lta interpnnxi , ut jungitur haberct,
780. Dmtis] Voss. 3, dentes. quod appoueretur, senientia
sihi faci iori. Cxtero-
785. Acerbo\ Voss. 2, acervo. Vide i, 708. qtiin nieliores edd. habenl :

784. Eril] Cantali., Fabricius et Bibl. Lttgd., eral. Juugilur alia petens, Noe blat proximus iufra.
— Per adha'rens cxpres*it avpurepikxGiiv ; cotnple.ius
814. Uedita] Bibl. Lugd., debtta.
:

verlil vulgatus interprcs Act. aposl. xx, § 10. Ver-

821. Epislolt] Ad Eplics. v, § 14. De vcrho cla-
iniiii, plerisque lexicis neglectum, ex Lticiano elGrae-
mare viile lib. i, 103.
<is V. T. interpratibus assoruii Maius Obscrv. S.
823. Teque] Aldin., luque.
Iiart. iv, p. 180 ex Plularcho Blioerius Fer. Da-
;

2.
82L Quia] Pulmanni Sched., Anlverp. qui. ,
venlcr. ii,
827. Sohjmam\ Voss. 5, Hierosohjmam. In g-nus
7«5. Vocem] Integer Iiic versus doest in Voss. 5.
femininum hic conspirant codd. Caeleroquin Suli/mos
Hunclocum BarthiuscontulitcumSlatioi,Theb. 2i3:
Sfiiibi potuisset, quod ex Chrislianis poelis prodtixil
Poiulus adcsi verbis, ct vocem fata seqtitintur. Cellaiius Geogr. Antiq. m, 13, p. 529. In scqucnii
7&7. F«nm/i*] Voss. 2, edd. Aldin., Torn. 1, fa- cnim quo subaudiri posscl loco. Censuerunl qtiidera
mulos. Ketulertirrt ad facit : quanlum potcstas tua l'a- nonnulli profanis Scripioribus etiam adlnbitum II ie-
,

«it crga fainulos Sdl el bac scnlcnlia scxlus poluis-

! rosohjmam. Viile illic Cellarium, elDuker. ad Floruin
i'l c.ims retineri. Viilc Oudendorp. ail Ccesar. B. IH, 5, 50 ; scd plurali lanluin ntiincro illis Hicroso-
<#. i, 6, 5. —
Pro factt Aldin. Pulmanui Schcd. hjiim placuisse videntur, lccaque, ubi altcrnm oc-
Autverp. , dcdit. cutrit . cmeirdanda ccnsct Oudcndorp. ad Suclon.
 , , ;

221 DE ACTIBUS APOSTOLOUUU LIB. II.

231 Pergere aaape menet, cupiena in littore A 233 Q ll;c Dominus de norte de.iit; Don cer-
[noio [niiis ulira

Perpeluummemorarevale.simulundiqiiesai ivs Jam faciem viilttisquc nios; vigilamius oro,

S30 Evocat, has reddens cbare ilc pecioie voces: S."i5 Commi-sos lustraie greges, qoia dente rapaei
ililecta niaiuis ,
quae Cliri-ti mililat arinis ! Conveuienladovile lupi ; euatodia (>»*< o.i i

simiino plcbs nata Deo ! ineininislis amoris Cnm si olits si raptorerat; pastoria inertis
Et sludii docunienia niei ;
gemil a pmtuplus Fraudc pcril, quod pnedo capit; scd ct acrior

Agmina Judaicosque tnli nine Qne fmores |

hosiia
S5c Ut viue praeeepta darem , nnllumque lateret Inlus erii ,
graviusquc malum discordia por-
ln populo narrata Bdes; a sanguine vesiro lat,
I

Hnndua Bemper ero, nec deb lor oris avari 8G0 Qux viilnus sub p:cc ereat ; nc cedite duris.
Clausa talcnta luam , Bteriiemqoe io semine V riuli damnosa (|nies, nullumque cnronat
|
verbi bi stadio secures bonor ; Buagioria forli

Jejunus culpabil ager ; vos convcnit tude Causa lalioris crii, rarusque ad promia milcs,
810 1 suram prasstare piam ; rum veneril auctor, Cui pax sola fuit; vietoria seincn ab bo-lo
Qui meriii discussor erit, servosque rcpos- et B 8G5 Accipil; hincoritur. Dominus plautaria veslra
232 Mensuro crementa suse; mibi semina lerre Fecundarc valel, qui per suadona venirc
Sensibus ardor crai ,
qu;e passiin credita sulcia Ad sua dona facit, quodque adjuval, ipse mi-
Sparsimus, ai fructus lenues mabi lerra d< lebit. [nislrai.

855 Vadovidcrecrucis venerandain gi i:;ilms urbem, Non egodivilias, luxn fallente superbas ,

Quo me jussa vocant , varii luclamen agonis Alterna mcrccdc tnli, ncc miinera sumpsi,
Ilic dabttur cerlare mibi , nam cuneta subibit, 8T0 Vos potius quam vcslra pctcns ; me sciiis, nl

Qui cur>tiiii complere »o.'et ; mitissima sors cst [ista:

Posi ai -11111 ,
quas vota gertinl , regntque facultas Cum manus assuescitc gazas
sociis pavcre ;

8' Pcrpcluo pro rege pali : scrvaie , niinistri , lucis proferre vias, operumque locare
I ii

Ecclesiain Cliristi, prelium quam sanguine unb's Thcsauros in scdc poli; nil proderit aurum
Fccil in orbe suo ; famuli retinere laborcnt Defossis quacsisse locis, siclaudat avarus,

KOLE.

Aug. 93. Ccrte in Flori loco H.erosohjma cx cod. suo sel vo\ bic mihi suspecta. Nisi dixcris Innc cssc.
quo |ue ascripseral Vossius. Eum atitcm Flori lo- poetae mentem, malain lerram sive homines malofl
cuio, omniuin dilficillimum, ila constituenditm puto : ajgre deinceps latnros, se nullos fruclus protulisse,
Hierosoluma defendere tentavere Judcvi : verura ha?.e ncscio sane qtmmndn icrra nwla pnssit dolere fru-
qnoque intrnvit et vidii illud ijrande impiie gcntis
, cius esse tcnues. Conjeci aliquando, docebit, ostendei
arcannm ,
palcns snb aureo vrtuli lliMn. IVr arcunum et proferet frucius lenues, ut apud Flor. m, 5, K»
iiilellige adyium, sive sanciuni sanclorum id pa- ; C ei SiSio-xciv T607rov, A-ioiiin. Liber. Mc.tain.H. Keque
tens dicilur, non ornamentis superbum, ut
siatuis el lamcii hoc satisfacit, li^ct facilis sit pernmlalio, ut
lempla Gcniium de (|iia signiQcalione vidc Burman.
, Horalio medelam aitulit pater ad Plin. Paneg. 8i, 6.
:ul Ltican. i\ (i. Patebat autem veluti sub aureo lltolo. 8't5. Crucis Vo-s.2, 3, c^nciis. Vide supr. i, 987.
|

In templis iboli erattt aurci ut docct Matckland. ad , 8i'>. Qno ] Pulmanni Sched., Anlv. qui. Virgil. ,

Slai. Silv. v, i, 235 liic vcro tholus non crat pro- : iE». I, 610,
prie, sed ta cn aliqua e\ parte videbatur couvenire,
-i
Quo me cunqtic vocant lerroe.
eaque est rato appositae vocis veluii. Poluit autem 817. Ilic] Anivcrp. , lnrc.
a:ircu>n di '?rc
afTabre fact a
quia iilic omnia ex ligno ccdrino
,

et auro erml inducia. vide Lundii

,
8';0. Scrvale ]
VosS. 1, servantque. — Bihl. Lllgd.,
manistri : male. Famulot appellat vs. 852.
C.ircm. Judacor. II, (>. Cxcursum dc loco diflieiliori s il. Cliristi |
Fabricius , Antverp. , Bib'. Lngd.,
non argre fcrai lcclor.
Gkristms, ul jungatur cum sequentibus. Recte ita 6«o-3
827. Quo\ Vnss. 5 quod. stalim , movet. ,
— Idcm accepit Aralor, apnd Lueam Act. aposl. xx, 5 2S.
Vide supr. , J2k i
(

Pro qno malc Kucicij rcposuit Vetslcnios , castigalus

830. Charo] Aldin. , claro.
jam ab Ernestio in Onuscnl. PhiloL, p. 355.
840. AuctorJ Dominus icrum princeps. Vide .
855. Qute] Aldiii.,Torn. 1, quod.
Wopkens. ad Sedul. v, 191.
854. Oroj Antverp. , ore.— Voss. 1, Bibl. Lugd.,
841. IHscussor Dc eo qui rem quamcunqu cxa- ]
Insirarc.
minal. Rufinus llist. eccl. iv, 20 >i a le mandaks :
850. Ci nvcnieut] ^kiin.,Bibl.Lugd.,fonti«n/un/.Vnl.
irroganl morles ip\e discutiai el v,
tini isiiv, ijiiiis
" apud Lucam in Acl. w, § 49.
rationem. —
, , ;
galae favet JtffiXiOo-ovrac
1 3 : iVon oportere omnino fidei disculi
8-)S. Acnor] VideWeiuiuinadPrudent. Psycbom.,
Voss. 5, reposcit.
v<. 001.
842. Cremema] Vide lili. i, i 9.
800. Ne\ Aldin., Torn. I, nec. Adhasil scquens
812. Semina} Codd. omnes, edd. Aldin., Torn. I,
liliera.
<l>rmina. Accedunt proxiroe Pubnanni Scbed., Aniv.,
801. Quies] Cum aliorum diclis h.cc contulii 15 ir-
in quibus gemina. Servavi semna, quia li.rc moi
ih.ns Advers. xwiii, II.
credila stdcis et sparsn dicunitir vs. 8i3. Uliqoe liac
865. Vestra] Voss. I, uostra.
qerminibus parum Conveniunl, qua: .1 seminibus ac-
807. Ouodoue] PuImanniSehed., Anlverp., quanjue,
curate distinguit Sulpic Sever. Dial, i, cap. 3, $ '«.
8liiS. Cuxu\ Aldin., flu.ru.
Nulla ibi germina, sata nulla : iia ille locus c.x ulro-
874. Uefossis] Uic locusiuciur Sedulium iv,
quc Trajecttno legendus.
Rec male defossum famalatur furiLni-> aurum.
844. bolebii] Oolere cum quarto c^su rectc qni-
dom coustruitur. Vide Burm. ad Ovid. vn Mct., 720 . 87i. Claudat] Ila codd. Aldia. Antverp. , Bih?-
 : ; ,

9.27) AR \TORIS 524

875 234 0wd celabal hnmiK, *m ( »<J hod i'i pau A PuppiS adlinc nola csl , Ct mulcel hnaginfl

[perc sur ii, [inenies,

ln lellure jacei , caeeoque revolvitui aiiiio, Affeeinque animi crcscit mcnsura vidcndi.
Obscura peccanie iuaiiu, lasate supernis Bed qeed ait: tribus lixc annis pnccepta sa-

Corda, precor, n.onilis, neque rcspuat ullus i'uii,

] «geno Nocic dieque, dedi : palcl bac ralionc figura

Tecia parare gregi, quo suscipii b<*pite Chri- 1 90 Uai (: '"' 1 EeclesiaB trit dogmata, sa-pius edil

[slum. liistorcum, morale sonans typicumqne volu-

880 Sic poslquam (atus, dedit oscula, lum siiniil [men.
* [orans 236 Sic cleiiim ternas capiunl scx vasa me-
Flexii inarva gcnu, gtriclique doloribus omnes |treias,

Ad laci ymas fluxerc pias, longequc per undas, Quac veteri de lcge novo rubucrc liquore.
Oblutu comitanle, sequi meruerecarinam. Forma sacrilicii perfecti prisca canislro

Duinqtic peroppositas cxtendunt Inmina nubes, 895 Tres panes oflcrre jubel ;
quibus addiiur illud,

Piseipulis quod Chrislus aii, jam nocie roganti

885 g35 Addilur in pelagus oculis via, rapiaque
[llabris B Trcs panes debere dari: nox isla profecto est

WTJE.
Lngd, , n-liqui, sic lauda'.. Socpius jam superius no- historia duelli inter Davidem el Goliam. Altcrinn
sequeniis vocis praecedenti.
lavi adhaer. re iitteras est morale, seu qdncov, quod ipsi imperite rpoitoko-
875. Pmtpere] Voss. 5, pectore: obscura salis lo- yt/ov, in qtio sentenlia referltirad aliquam doctrinam
cutio, qua vub-lur iudicasse illud quod inter pa>ipe- vit ct iiiorum. Qtiemadmodum David non ttilil su
i'

ics noii est distributum. perbiam el calumuiam hoslis impii, idem piis omni-
87G. Revolvilur] Pulmanni Schcd., Autverp., resol- bus esl faciendum, ui blasphemis in Deum resisiani,
vilur. ct nomen religionissummis virbcs lueuilur et vindir-
877. Laxate] Voss. 1, laxare, ut idem cod. luslrarc, cent. Sequitur lertium, cum ad rem aliqua in accoui-
snpr. 855. modatur propter simiiiludinem a negolio non
tiistoria,

879. Quo] Aldin,, in quo. plane alienam: hoc a rhetoribus dicilur iXkiryopaun, a
881). Ttun] Tres Vi.ssiani, cum, iheologisinterdtim TUirex6y,interdumfRHrT(xovidqweie-
88!. Strictique] Cantabr. a manu secunda, Voss. clum latcbris appellat Arator: ut si facluinDavidis iraus-
2, slriciisque. Strin i sotlicitudine dixil Rulinus llist. feratur ad Cbristnm, qui est perpeiuus propugnat'ir
cccl. xi, 5i. Expressil his verba Lucae Act. xx, § 57, suae Ecclesiaj ; Golij3 provocatio et caluinnia al dia-
iieque satis intelligo qtiare Barthins aJ Stat. The!>. bolmn, qui non desinil lacessere populum sanctum,
iv, I'J Lucanca ab Aratore in carmine omissa affir- et omnia ei crimina ac male Jicta ingerere. Postre-
incl. Con.cni potesl Yirgilius iEi.eid. v, 7C5, p mtim addiderunt recentiores, divinum ei sublime
^ quod noinine minime convenienie appcllariint avccver
Exoritur procurva ingens per littora fletus, yr/.6v, in quo terram coelo miscuerimt bomiues vere
Complexi inler se noctenique diemque mjranlur. ut David esl lota E' clesia ccelestis in vita
mayayoi,
883. Obtutu] Statius iii Silv., 2, 78, seierna, quae quolidianos a diabolo triuniphos repor-
tat, cujus odio flagrat semjiiterno. Pbiiippus in Re-
Fugit ecce vagas ralis acta per undas, thoricis hoc ponil exemplum Hierusalem hisiorice
:

Paulaiim niinor, el longe servaniia vincit

sianificat urbem ejus nominis : tropotogice remp. bcne ,
Lumina.
constitutam; atlegorice, Ecctesiam ;anagogice, vitam
lllic nec Araloris immemor Darthius. Silius m, 155, wlernam. Et mox a Idil: Hoc modo omnes vcrsus pro-
Ilaereut inlenti vultus, etliiloraservant, digiosa metumorphosi interprclabanlur, quanlumvis in-
Donec iler liquidum volucri rapienle carina, tcrdum diclum aliquod repugnaret illi melnmorphosi.
Cousuinpsit visus pontus, tellusque reeessil.
Fabrh.ius commenl. in Poet. Christ., p. 73. Morlale
Fluitantia vcla oculis scqui dixit Plinius Paneg. 82, Pulmauni Schedie, Antverp.
4, (jUiCque plura coniulit Cerda ad Virg.l. ALueUl. 8 lJ-i. Metretas] mst/jiStuc, mensurai et vasis gcnus.
vin, 592. Caelerum Imnc Aratoris loctun acnmine Juvenc. ii,

suo Lasiniiatem ipsius ncinpe ictatis qua vivebal su- Vascula quoe ternis aperirent ora metretis.
perare vere judicabat rJarihius ad Slal. Tbcb. iv, 25.
884. Dumque] Cantabr., cumque.
— Sedulius nomine generali vertit lacum, lib. ui :

88 <. Saluti] ha codd. In editis esl saltttis. Codices Implevit sex ergo lacus hoc nectare Chrislus.
sequi prsestai. Vide ad lib. i, 544. rj Mensurarum autetn nomina pro vasis accipiunlur
8S9. Dedi] Ex codd.et edd. Anlverp., Cibl. Lugd., awey.tioyjrMs , ulcolgle apud llomerum, amphora apud
Fabric. In r.liquis est dedit. Hnralium, metreta apud Juvenalem. Sunt auiem mc-
8S Hisloricum] lutcrprelandi sacram Scripturam
I . treta el amphora idem. Fabisicius conimcnt. ad Poet.
geucra Alcimus duo recenset, b storicum et allegori- Christ., p. 87. —
Conler iNansium ad Nonni Paraphr.,
cmiii, inquiens : p. 19, et Paulum Leopardtim xv, Lmetid. 23.

Sive ille liistorias texit, seu forte liguras. 894. Sacrificii] Secunda producta. Fabricius com-

I . iii :
ment. in Poet. Cbrist., p. 118. Similia apud Ara- —
lorem sunl plura.Cogitarunlhi poet;i'saepiusid quod
Quid sacric di\ina voluminn legis Marius Victor scribit prxfat. in Cenes., p. 511 , edit.
Aul sen.-u. aul verl.o inoiistiaut.
Fabric :
II s lerlinni addit Arator, cuin ail Quod si lee;e metri quidquam peccaverit ordo,

Ilisliricum, morale sonans, typicuniquc volume\ Peccadl sermo improprius, sensusque vacillans,
ilinc nullum iidci subcal mcnsura pcricluui.
Onniino qnatuor a scbolasticis, ut vocant, tbeologis
895. O/ferre] Cantabr., proferrc, malc. Sul|iic. Sc-
fiencra iiii erantui, quorum lameii nomiua uon in- ver. Uisl. Sacr. i, 7, 2, qucm ilie non cunctalus of-
it-tl-gmil. Primum csl hisloricutn, quod exponunl iii- fcrrc; cap. 19, § 4, liostias obtulisset.
K-ial. ,
quo verba interprclaniiir sunpbcis ime, ct id 897. Ista] Iia Voss. trcs, cdd. Aldin., Torn. 1, ln
coiiunci vcraiu sciiieuiiuj enarraiioiieni , qualis cst r liquis, isle. — Est omitiil VobS, 3.
ir DE Ar.llRlS APOSTOI.ORUM LIB. II. 226

237 Mundus, "l . ''•< si q»is verbi <li» iiloi *-i A Ou.r taiucn astrictis incumbunt dura lacerlis,

[esras, Non animum tormcnta liganl , quod Epislola

l'\lii' o:is, rjussle, dapes, dor ensquc volentcm, [Pauli

!)00 Quod Paler et Nains, quo.l sinctus Spiritus 920 Ltimine plena cr.nit , vinciri pos.«c niinislros,

[unus Vineiri non possc lideni, verbumque tcneri

Sint Deus, ef* numcrum triplicet suhsianlia Suppliciis non esse datum; gradibusque sub
[simplex. [ipsia

Nec semcl lioc pia jnssa canunt. Angariat, in- Constitit, Hcbrrco plchi scrmone loculus :

[quit, fratres, palresque vin ! nie nostis in oris

Te quicunquc petcns.ut pergas prxvius uniim, 925 His venisse rudcin; doclrin.e deditus Oinni
Cxtcra. vaJe simul iluo niillia nonne videnlur : 239 Lcgis amore lui : vobis inodo ledtibus

905 Hoc mandat.i loqui ? si qols te consnlit errans [utir,

Ignarosqva vi;r, quid sit Deus, edcre malis, Quorum sciipta ferens ardebam caode Damasci
Prode Patrem, subjunge libens ,
quod Filius ,
Cbrislicolas punire greges , el liuibus orbis

[el quod Ilanc probibere lidem : sed non mortalia pos-

Spiriliiscslalmus, nnmero trcs, ettamenunus. B [sunt
Ilinc judiea vacans, Blerilis quac dicitur arbor, 950 Auctori ccrlaresuo , descrndit ab astris
910 ExspeetaU trihus frucl-im non altulit annis ,
Lux oculos clausura mcos, el ab igne corusco

238 Q uoa\ triplioi sperncnslractarc volumina Acta dies laiuit, caliganlesque tenebrae
[sensu, Oibibusincutnbunl,quaruin milii (einpoic crevit

In fidei numcris nesril darc munera Ctiristo. Advcnienscum noctc jubar: discerncre causas
Nobile jam templum Salomonis Paulus adire 935 Evenius post facta solet be;:e vidimus umbras
:

Coeperal, et veleris solemnia reddere legis. Usuri jarh sole novo: sed et auribus hasii
915 Corripil bunc .ludxa nvmus, rabidoquc lumullu Clamor ab ore Dei: repctito noinine Saule,
Coiiclamant necis csse rcum, sed in arma Irl- MeCbristus terrore quatil, ne signifer ullia
[bunus Anderem bellare sibi: qiiojure negabo?
Evolat , ct rinclum gcmtnis jubet ire caienis, 940 Quo ferienie cado, cujus de munerc pronus

NOT^E.

893. Pesiderel] Aldin., Anlvcrp., desiderat. ,

921. Teneri] Yoss. 1, 2, Pulmaani Scbed., Anl-
900. Sane/Ms] Cantabr., quod Spiritut unus et al- verp., ten>rc.
utus. 924. Oris\ Ua codd.etcdJ. Aldin., Aniv., Torn. i;
901 Sint} Ita Voss. 5, Aldin., Piiliuaniii Sched., in reliijuis est oras has.
Auiv. Sunt Voss. 3; sit Voss. 1 et pleracque editiones. 925. Omni\ Aldin., omnem. Respicit in liisce verha
— Trijli.ai Aldin., Antverp. Pauli in Aclib. xxn, § 5, ubi dicitur uvuTi6pocj[i.zvos
9.'>2. Hoc\ Aldin., Toin. 1, /»<tc. ev Tvi 7ro),ft tkiJT/j 7r«oa tov? Tr65c? Tupu.lirii tzztzui-
,

9'-2. Angariat] kyyaptvet», verbum pcrcgriuum. dzvfj,zvo; y.utu uY.pi^ziuv tow 7T«TPuow votxov. Iia dislin-
Angari autein, Sjyaatn, 1'ersarum lingua suut nuntii guit lociim Pcnzonius in Adileud. ad AZlian. , p.
regii, qunrum eursus uyyupziov lierodoto et Xeno- 997, et Alberli Ohserv. pbil., p. 203, qui tam n Pe-
phonti (li(imr, apud ulruiuque lil>. vin. lis nuntiis rizonii non mcminit. Idem vero Perizonius probat
licebal cujusvis nave, vebicnlo, jumenio, servo uti binc discipulos seilisse ad pcdes magislri; as.^entior
ad conficiendmi cursum, undc angariare apud jure- tamen Ernestio in opusc. philol., p. 174, itupu rove
cims. est violenlia quadam, ct quasi regio impcrio 7r65«j ruauhnX nihil aliud signilicare, quain apud
cogere, quod adhuc lil in rcguis quibusdam occi- Gamalielem, ut in Aciib. v, § 2 I9>rxs nupu tou? :

denialibus. Matili;eus et Marcus verbum illud reli- noSu? t&jv a7ro7TOAwv, tantum est, tra lidit aposlolis.
nenl, quod nuravii in sua iran>Iationc Erasmus, re- Et sane similes locutiones intcrpreli accuratius sunt
liiiuil Ar.tlor. Fabricius comment. in Poet. Cbrisl., attendendoe, ne a scopo scriptoris aberrel. Ita miror
p. 8. — Co.iler lalc Vossium Vit. Serm. p. 216 ; verbi Lucae Evang. cap. ult., § 36, eor» iv p.io<,> «0-
Alberli Obscrv. pbil., p. 00 , Merillium Nol. phi-
1 tcjv, capi de Cbristo iuler suos slante nicdio. Nihil
lol. ad 1'ass. Cluisti p. m. 039; Wissemb. Notis D aliud Ii;eC iudicanl quain in evrum conspectu sletissc,
pnl. ad Mauh. xxv:i, § 52 quseque plura dixi ad 1. : ul, de medio, in medium, tlf //eo-ov, adhibcnliir de il-
-1, ff de ln jus vocand., »:a;>. 7. lis qui conspiciuiitur, vcl contra, quod docet Bur-
!)05. lloc\ Camahr. et Bibl. Lugd., hn-c. iiian. ad Pntroii. sat. 38.
1)00. JfamJ Voss. 1, Tora. i, mavis. Voss. 3, 930. Auclori] In Aldin., Torn. 1, bujus et qua-
mallis. tuor sequcntiuui versuum confusio est. Daiivum —
98. Almus} cndd. ct AMin.,'Torn. 1. Reliqui
Ita post certare vindicavi supr. I, 204.
vero, Spirilui atmus et hi numero. 932. Acla] lla cledi ex tribus Voss. In omnihus
9U9. Vacaa*] Pnluiauni Schd., Anlverp., vicans. rcliquis ot uitfin, ut h c etiam coufusa sunl apud
i

911. Qu»ti\ l:a lie» YofS. ei Toraats. 1 ; rcliqui, Siliuin xvii , 490. Sed si lux ab hoc ignc fnisscl au-
quaj. Cla, quomodo tum latere potuit? Aclu dies esl lux
915. liabidoquc} Cantabr., rnpidoque. Yidc supr. pulsa. ita ut pcr ignein coru>cum lu« rii caeciis ita :

242. Eadem ronfusio e>t vg. !»57 et 1U84. lux aila est possel ciiain exponi apud Oviil. xix lle-
9; b. Canelamani} Aotverp., Bibl. Lugd., concla- roid., 35, cum ipse addat pulso die, uui Cuia Bur-
mat. male. Vide ad'vs. 712. inanuo pro peracta inalles capere.
917, he\ lla Caniahr., Voss. !, c2, Torn. I; sed 933. Orbibu*] Vide lib. 1,731.
osr. 3 et reliqux edd., nsc. Ilajc verba passim Q^se 939. Jure\ Voss. 3, jura.
couiusa nolavi supr. t, 5^3. 940. Pronus\ Pulmunni Scbed., Antv., pravus.
 :

227 AIUTOIUS 258

Ailollnr moliorc \i.i. pori|iio ardua surgo, A Vc/itosn leviiale fremunl, varioque fragore

Sublimisquc sequor folicia dona ruine. Personal in Pauli rabidum discrimina vulgm.
£49 J ; "" satis f
ocivesl crudclia movimiiB Judica nocens! auciorem perdere vit.i-

[arna. tliiin eiipete-', sic dicia dabas : fuiloplio, linqui

Nil dnbium p:irs illndocct, qn;c tcslc beata 9!,0 Quciii vciics clamotfl iI1m« led ab ore crueuto
055 Fungilur liosie suo: quid adhuc libel esse no- liislc pclis innlesiinda BQMS, el gaud a I'a-

[cecies? [scliae,

Dc lcnebris lnccle meis, cui fnntis nb undis 242 Elcclo lalronc, colis, gcmina-que luro-
Estvisum Inrgitn lides, el niorlis iinagn [rein,

Vivere ccopit aquis: bcu mmqunm.saxca lellus, Stvn pio, plaeala reo; ccrtaminc cuncto
S ininibus feciiniln suis! vacuiquc bibores, Te sp ihas, vacuamque locas, cum durior ipsis
{'l>\) Qui sterilein patiuntur liuinuin ! Post denique 9G5 Io Steplianum tormenla jacis, deponis amictum,
[Jesus Kl miiic vcste carcs, priini qnia poenn parenlis
Hacc niibi visus ait : Procul bac procul uibe Ksl cognata tibi, vclerisque in corpore p<>r(as
[rclicln Tr.insgressoris oiiiis, conlraria fonlis bonori
Pergcre , Saule, para;non est tibi crcdula p Ne renoveiisai]uis : Ad. m sub criminis orlu
[nostri 970 Cognovit quod nudus erat , ducurjricntaquc

23-1 Nouiiifis; adgcnlcs potiuscane verba sa- [noxae

[lulis. Hinc misero patuere suae ; tc moi tis origo
Protinus banc vocem querulae rapuere pbalan- Crebra subil, cui plena iiialh inlcrseril ira

[ges. iiis babilum, quem culpa creai. Jam l>ella Tri-

955 Projiciunt vesles, ac, pulvcre longius acto, [bunus

NOT^E.
941. Pcrque] Seculiis sum Fabricium ; idcmque Boetiu; Consol. Pliilos. n, pros. 8, itaqtte Uiatn m-
esi inAntverp., Dibl. Lugd. Cortius nihil Fabriciame dea, venlosam. Sedulius n, 2-25,
ex suis codd. assripseral, ttnde de eorum conscrioU Quos non ventosa loqueadi
suspicio csi. In reliqiiis omnibus, per quce. Gloria.
942. Felicia] Ita codd. el Aldiu., Torn. 1. Beliqux, Qui Ulu ! baud dubie desumpsit a V rgilio suo, venlo-
felicis.
«i* „ . t , . , ,. n sum linguam meinoranle ^Eueid. xi, 590
C AdJe Conium a(1 Cicero... ad Divers. xi,
: ulii Ccrda
94o. ex conjeclura legendum diu
Movimus] Ita
9.
f eram suspicaius; jam Voss. 1,3, et ed. Anlv. 958. Fracjore] Aldin., Torn. 1, furore. Allerum for-
consensum milii gralulor, neque dubilavi reponere tius est ir;e expriinendae, et incondiio lumulluanliiim
pro novimus, quod in reliquis est.
sono, ut vocem frugosam purcac grunnienii Inbuit Pru-
940. Lucete] Voss. 2, lucenle; Aldin., Torn. i, lu-
denl. Perist. x, 9'i4. Etscltolaslicorum fragorem reefts
cere.
S.riiecue asseruitSclvilting. ad ejnsdetn Controv. n, p.
947. Esl] Antverp., et. 1GI eoqne uiagis fragor bic placel, cum de lonitru
;

949. Labores] Cantabr., Voss. 3, laboris. Neque dicaiur.Vide licins. ad Claudian. Cous. Probin. 211.
id rejeccrim; beet cnim saxea tcllus praecesserit, la-
Talisnulem multiludo ccelo vtlut tonanti sinulis, binc
men vacui subjungi possel, Judcei nempe, ut s;cpius tonare irati dicuutur. Apud Ovidium Heroid. xi, 74,
sentenliam magis quam verboruni ordinem cogitant praeiuteriui :

seriplores. Ka de re superius dictum est. Laboris ad

vacui luni pertinerel eadem cmsiruclione, qua Hege- Insana regia voce tonat.
sippus i, 40, p. 157, vacuum ejus cujus arguebiuur
Vide Btirman. et debcllantium ira dici ostendit idem
(acinoiis ; el cnp. 43, otiosnm nec conjuralionis va-
ad lib. ii Trist., 529 uude circumtonut m;.gis placet
:

sunm tentamentorum. De Crsecisir.o oniVr Vecbner. apud Virgil. iEneU. vui,47i idque in cod. Lenlcnsi ;
Ncllenol. i, pari. ii, cnp. 18, p. 274 ubi ex Eume-
est illic a manu secunda. Mauilio quoque rcstiiuil id
:

nio quoqne proferi vucuus commodorum. Monct in

cgregie Bboerius Fer. Da\enli\ u, 9.
nolis NeusingmiS h.x c in nullo Kumenii Panegyrico i

957. llabidum] VoSs. 1,2, Aldin., Torn. 1, rapi-

a sc reperia esse. Exstanttamen m Paneg. Consiant.
D rfaw< Usussola Torn.esiana, rabidnm bic reponenduin
lo, § o. Betinui luc vcro laberes, ui exponairtur de
con : eci ail c. ;(hlL 58# Confer supr. Ui.
, Discri- -
oIioms lnl.or.bus, cinsiieio AralOiis n.ore divcrsa ,
mina er morlfcm exitium exponit Wopkens. ad Se-
sa;j;itis jungentis. De bac vocis vacuus siguificalione
dul. iv, 157.
v.dc Barlh. ad Cl.uidian., p. 7ft5 nisi per innnes et :
9bT. Pasclta;] Pasclta, Pacltce, declinationc Latina.
irritos bic exponere malles, cuni Wopkei.sio ad So-
Juvenc. iv
dul. it, 117.
95 Qui\ Voss. 5, qum
i. Anlv., Jesus. — Bisclpuli quaerunt, ubi cocnarn sunicre Pasclue.
951. Uac\ Cantabr., ac.
Pascka, Pascltalis, declinatione Grrjcca, in hyu J uo au-
95"2. Suule] Canlabr., Ald., Torn. 1, Paule. Scd
ctons inccrti :
Suulum ipse se bac ornlionc appe lat, et praeterea
uairat quae conligcrunt antcqiiaiii ui scnlcs proliri- In quibus sacrum celebrauir oruiiein
sceretur, quo Puulus non perlincl. Vi;!e ad iib. i, Pasclia per orbem.
742.
FABr.icius comment. in Poct. C ;
irist., p. i.8.
952. Esi\ Voss. 1, iioii hrx tibi ctedita.
(
962. EUcio] Bibl. Lugd., ejecto.
..5(i. Ventosa] IncoiiSlanii et sujierba. Prulcnt.
9l>3.Cuncto] Voss. 1, <uiic/is.
Apotb., !,03,
965. Amictum] Aldin., amiclut.
Fingeret csse honiinem vcntosa subdolus arte. 956. Qttio] Voss. 2, qiti.
Oui locus liiclur Arnob. Advers. gent. vi, p. 195, el, 971. Origo] Yosj. l,i'/«flflo. Allcrum suadel prxce-
qnod csse noi crcdas, ventosa imitatione formare : uLii dens, oich.
cdiiioni ii, cx ascripsi rai vir doctus legendum vitiosa. 975. Uabiltim] Voss. 2, abilum.
 ; :

DK ACTIBlS APOSTOLOBUM LIB. II. 250

Vocibns his ardere videns, fera vincula Paolo A 1000 Sacrilcgas versare manns; qu.tj dura maloruui
07:, Addidit el caslria lorquendum misil ini<|uis. Vota ! quaterdeni vesanae stirpis aiumiri
Noia querela locis ut sii superanda, rariemus. Imposuere sibi, non ullum sumere poium
Paulus, gesta loquens, socios ibi lumina duduin Primilus atquc cibum, quam, parta caede , da-
Conspexisse suos, vocem tamen auribus il am [rclur.

243 N° n hausisse icfert ; ai Uinc, quo lem- Ilinc magis esse dapes : o pallida cordisimago!
Jpore caecus 1005 Pocula snnt, Judaea, libi meliora cruoris
980 Decidit, et vocem comiies audisse leguntur. Quam laticis, nullasque volens cdniingcre mcn-
Sic variatuarranlisopus: sedulrumque necesse [sas
[est, Esuris ad facinns, saltiramque cadavere ju^ti

Concinal haud dubium, nam lunc audisse le- Quxris habcre famem : non liasc jejunia Moses
[runtur, Condidit cxcmplo, 101 consummuta diebus,
Accepkse sonum, nunc non audisse profeclo. 1010 Cl memoras, quot tcla moves, totque inspicis

Ilxc ralioois eril simplez via : jure ncgaiur [annis

985 Vox quoniam confusa loqui, neque creditur illud Secrclas patuisse vias, ubi divite nimbo
A sermoi e dari, quod non in pcclorc condit B Fluxerunide rore cibi, rtipcsqtic vicissim

Accipieus; dubia tanlum stimulaius ab aure, Arida fudit nquas, in quo ineruere parenles
AuibigutiS4}itc fragor solas diverberat auras. Divina bonilale frui, donNque supernis
Sic audisse simul, sic pon audissc legunlur. 1015 Enutiire animas : nuroerO crudulis ab ipso
990 Altera pars sonitus, certa esl pars altera vocis, Tu ssevire venis, polluiai|uc fcsdera jungis

El fert atque referi geminam res uua Qguram. 245 Agminis, ut plures faciat mors una no-
Agmina supplicii fervenlia corpore Pauli, [cenles.

Pwnaruiiique graves cvolvere versibus iras Compcrithxc Lysias.Pauli vnlgante propinquo,

Causainonct, se.l iinguapavet : fugiamusabisia Quove parent adversa loco ; monet ocius ergo
9:»: Parte dolos , verilique nefas tam trisle, pre- 10-20 Clain sua jussa tegi, nociis ,ue in tenipoie cau-

[mamus [ius

Eloqiiinm, ne forle legcns sua flelibus ora Obscurum prxvenil opus, lectisque mauiplis
Compleat, et laigis humescat pagina gu iu>. Imperat, ut luto Paulum comileniur honore.
Nec tanieii lirc poieranl aaiinos satiare crucu- Gloriade meiitisa te, delaior honesie,
[tos Nonalienaforet, quodquecslad prxmia rarum,

244 Ardct amor scclerum, cupinnique iu san- C 1025 Pioditionc places : ncc tc conslamia Ixdit,
[guine Pauli Quam sceleri servarc timcs; in crimine vinus

971. Ardere] Florns in, 5, 22, novit moiibus av-
dere Asiam lidet. Confer ad epiM. ad Vigil.,vfl. 1.
977. Soc/osJ Voss. 2, tocia sibi lumino. Voss. 3, so-
cia sibi luminn.
878. Ulam} Ei trihus V ss , cd.l. Aldin.,T<>rn.i ;
rcliqui, ultam, ut barc confundi osiendit Broueku. ad
Tibull. i, 4, 31 Drakenb. a.l Silimn iv, 455 : sxpeu
; 1007. Eturis) Vide ad ei ist. ad Yigil., vs. 4.
l l i permutala. Apud Isidor. vin, 2 scribe ex Cro-
.i ii:,'., ivmcn ftd i unde est duclum, non dictum.
1. Feruv>ur.\ Voss, 1. legunlur.
NOT,E.
reliqui, facta. Fabricius edidit, quam facta caide : sa-
lubres. Illud talubres vaiias quoque edilt. occupavit.
Pro eo sedaret habet Antverp.; >ed quod dedi lueiitur
codices. De sinnlibus volis confer Uhoerium Fer. Da-
ventr. II, 3.
1004. Lordis] Torn. 1, moris.
, 1009. Trt\ Anlv.rp., et tot.
—
1010 Ut\ Voss. 5, et. Plures e.l.l. tot et. .

1012. liupttque] Voss. 1, 5, rupisque,

985. Profeclo. Forle reclius ioierpungas: 1015. QuoJ Loco; non cnim ad rufics rcfcrri pot-
Nut:c non au.tisse. Profeclo cst.
Hxc rationis eril. 1014. Supernis] Voss. 5, tuperbit; ii n bono sensu
985. Quoniam] Aniv., Bibl. L"Sil.,quomodo. pro magnific s et venerahilibns accipi possei, de qua
987. S imulalus\ Voss. 1, ttipvlamur, signHicatione Scbuliing. ad Senec. Contiov., p. 9«
988. Diverberat] Aldin.,Toin. i, dtverberat. Ald., — "
ui Crxcis vitipSuK Vide Heinsium ad Silium x,573.
•

St:d lamen mutandi non adesi necessitas. Iu eadem

embiguusfragor, omisso que.
990. CerkiJ Voss. 1, Allera pars sonitus certe est. hacre supemum nectar memoral Scdaliusi, 133.
Pam aliera non displicet. 1017. Fuciat\ Voss. 3, faeias.
991. J/wiJAIdin., Ula. 1018. /»a«/ij Voss. I, Paulum.
904. ilonel] Antv., movet, ut bxc confusa supr. i, 1019. ParentJ Voss. 2, 3, ed. Anir., paranl.
92 i-
.
—
Bibl. Ludg., funganutr u! si;:. •
:
1020. Caulust Pulmaniii Scli. .1., Anlv., cauiii.
9 L>olos\ Ita edidi ex soloVos-. I. Omnes dolor,
•').
102-2. Tuto\ Voss. 5, toto. Vidcadvs. 53..
scnieniia nullt nisi legas cum qulbjsdani, vetatque
, 1025. Delator] Anlverp., delatus.
nrfas. i02i. Rartim] Voss. 3, run.s. Bihl. Lugd rerum.
993. Verilique] Yx Canlabr. , tribus Voss. , cdd. — Ad prasmia per ob prcemia expouit Barthius ad
,

Ald n., Torn. I. KeliqOi, velatque. Sial. vi Tlicb.,55 I. Kor.cre.l uscapias, rarum est ut
098. Sutiare] Voss. 1, talurare; el bmcconfusa apud pi.rmia in.lc, ueiupe gloriain, coosequaris.
Sedul. Prolog. 6, el in Belisarii Acrostich. 16. 1026. Quam] Ita co.ld. ei Aklin.,Torn. rcliqui, I ;

Qu#|ExtribusVoss., cdd. Aldiu., Autverp qu.i tceleri servire. Id videtur eglossa. Timehat con-
11000.
Torn. | ; reliqui, quam.
,

siantiamsuamservaread tcclus, it.iulrciiiill.ini nou

prodcret.
231 ARATORIS e>~e»

Urimen erii, comqiifi a«l facinus socianiur ini- A Luminis ei<c viam , nc< discordare novellii
[qui, 1043 Jura relusla pairuin ; fas esl modo credere nu-
Kst libi culpa lides, quam lunc in laudibus or- [(lOS,

[nat Corpora de lumiilis jam poMe rcstirgere, poat-

Verus honor, cum eausa pia cst. Stipaniibus [qnam
farmis Dctulit iinlc suiim,qui rondidil omnia, Chrislns.

1030 Caesaream mox Paulus adit, quo turba cncarrit Obstupuil Felil aniisso nomine, vincla
Bhetorc lulta suo, qui pra:sidis aure poiilus Quem faciunt aliena reiiin ,
qnorum objice
lniia verba dedit : contra sic denique Paulus, [Paulus
Optime pra cs, ail, dudum lc novimus omncs 1020 247 Slringitur , el Fesli servalur praesidis
Juslilia; documenta sequi , C(imilem(|ue modc- | anno.
[slam Linquimus liic nimium, nc gaudia nostra mo-
1035 246 Consiliisiiancessc tuis.quscgratiasuadet [renlur.
Fidcre, nec dubium tali sub jtidice fari. Ad Lalium jam, Paale, verii ! crlan.ina crebre
Non legis lcitipii«itie pium violavimus usum, 248 Q u * fuerintagitata loro, qiianliqiie legan-

Nec sermone vago populares movimus auras. B [lur

Urbibus e\ Asiyc venientes solvcrc dona Judaici fluxissc doli; nam talia Paulus :

lOiO Coepiinus, ad purum sempcr spectanlia volum. 4055 Cxsaris ad solium vos provoco; Cajsaris, in-
Quis, rogo , liber erit , si res facil isla nocen- [quii,
[lem ? Appello Romanus opem ; cui Pestrts : Abibis,
Eloquor baud mclucns, neque enim discrimina Ut cupis, Augusii citius visure Cribunal.

[novit Non slimulante metu fugiens disrrimina Paulus

Formidare fides, audent quain d cere sectam, Judicii vilavit onus; mens anxia scmpcr.

NOTiS
1058. Tibi] Aldin., Antverp., Bilil. Lugd., et Fa- Hinc robora porlis,
bricius, ibi. Poslerior vocis pnoiis lillera absorpsit Et lidos cerlanl obices anesserc silva.
sequentis iniliaiem. Uuc alludit Valerins Flaccus lib. Argonaut., i

1029. Cansa] Aldin., culpa. Non i!isp!icet, e=t enim Frernit. objice Buli
oxymoron quo Aralor passim uiittir. Clausa coliors.
1031. Aure] Bibl. Lugd., ore. Nnn necesse est. Su- „ Ea vocula aliquando alio
genere posita rcpcrilur. Al-
pcriii^ quoque liacc c mfusa, i, 124. *- cimus Avitus, lib. iv,
1038. Auras\ E soloCanlabr. bocreposui. Oinnes,
Objice rupta
aures. Lucaneum, emavtmxccj, exprimit Act. aposl.
SaBvh laxalis excurrens humor habenis.
xxiv, § 12 cum quo aura magis convenil. Boet.
,

Consol. Philos. ii, pros. 6, vos auiem nisi ad popula- Sidonitis Panegyr. Ainhcinii :

res auras inanesque rumores recte facere nescitis : ubi Cerea desliluit resolntis axibus obex.
Siizmaniiusinmss. eiiamauresitiveuii. Adde Drakenb. Putanl docti obice utplurimiim scribendum, at, cuin
ad Livhim vi, 11, 7. objice reperitur, poetarum sit licen:ia. Fgo contra
10 iO. Spectantia] Voss. 2, 3, exspectantia. objex scrihendum pulo licentioseque j consonam , .

lOtl. Hocjo] Vo>s. l,jam; Voss. 3, ergo. eximi, cum baec vox corripilur ut in adicit, abicit. ,

1052. Eloquor] Fx Canlabr., Voss. 1, 2, Anlv.,
Falir., Biiil. Lugd., reliqui, cloquar.
1045. Palrum] Cum Guntlieroconiulil Wilhof Spe-
cim. Guntii., p. 92.
1(148. Nvmine] Ila ut amplius non esset felix, ne-
qne eo nominc dignns, scd rcus polius justiliae ne-
glectnc <>b Paulum in vincula conjecium.
40i9. Quem] Voss. 2, 5, qum.
1019. Obice] Oiejr quidvis, (|iioi objicitur, dici pot-
esi, qua voce sa?pe Ghnstiani oostri uluntur. Chry-
obicil alioquin poetie soIenl.Quod si quis conlra v«iit
sentire, age alia pro se exempla producit, uhi eadein
consona litlera intrudatur. Nos exliibuimns quihiis
adimitur. Idem Advcrs. xxxv, 10.— Fabricium secu-
lus et Bibl. Lugil., edidi objice. Tuetur id recie Bar-
thius et Weitaiusad Valer. Flacc. i, 702; et iia ctli-
tur jam apud Virg I. Georg. n, 480; ^Eneid. x,377.
Primam in obice brevein puto, hinc fortior objicc fa-
ctus restitucnduminMario Vitior, Genes., p. 517, ed.
p
Fabric. Adde notns ad Lucan. vni, 7 JG. Alii tamen, (

sologus S rm. C5 Sed plorans quid proficit ad sepul

:
exlrusa licet consonanle, syllabam produccndain ar-
crum? quando sic duros el congestos obices non p ne- bitrantur, quam recte disserit Drakenb. ad Siliiim
tial vox plorantis. Juvencus lihro iv, xiii, 293.

Ales uti inolli snlila est sub corpore pullos
Objice peiiuaruin circiuneomjilexa tovere.
llericus allocutione libelli sui lanti nominis obicem
:
1051. Linquimus] Anlverp., Bibl. Lugd. et Fahri-
cius, Uquimus, ut mox 1109, indiealse plora omille-
re; omitlit au:em quse Lucas mcmoralAct. cap. x.w

cl XXVI.
protervce Nou ausint sprevissc phalanges. Ll in bac
1053. Fuerinl] Canlabr., fueranl.
dictione ridiculi sunl nonnulli,qui ubique uua littcra i
1051. Judaici] Voss. 1, 2, Torn. 1, ludcei.
seribendum dicant, cum omnino, quolies productini
1056. Appello] Jungil hic uppcllace el proveeare. I'a
a poelis ponitur, duplici sii notanda, aigunienii ejus,
tainen dislinguiiGlareanus ad Liv. iii 50, iu linc, ut
qnivd cuin (orreplam volunt, eidem alierum iola tol-
appellare sit inter acquales, de cos. ad cos.; prooocare
tcre c nistievenint, it dem ul in adicit, obicit, el aliis
deiniiiore ad inajorem, veluli a praiside ad impera-
lalisnol t Unde et objex, cum prodiiciiui', nom nandi
.
loreni, a cos. ad popiilum. Nequc lamen id seiuper
qitoquc casu Bcribendum puto. Bahthios Adveis.
cerl.ni arbilror. Appellure ad populum posicriores
xix, 1 l.~ Obiccs,$cuovjices |>oiius, posul sunl, qui i

qitoque dicuiit. Vide Cellar. ad Prudeut. Pcrisl. x,

Valvis ohjiciuutiir. Gcrtnanicus :

818.
Qualis lerralo se obici clavicula dcnte. 1039. Vnus] Voss. 2, n mann secui !a, opus. Ila-
Siliits llalictis lihro iv. , que ratioiicm provocationis, a Paulo la.t.v ueg.u in ,
 ,

553 DE ACTUUS APOSTOLOKIM LIIJ. II.

I0'J0 249 P' -0 v ' la meliow mori; sed muncris au- A Austri iiaclus opcm, cnjus spiramine Isela

l<
tor Crcbresccnte via, veliipie paicnlibus alis

Prneconi lestique suo jam diverat olim, 1070 ./Eqnora findebat pnppis; sed mile quid unqu nn
Onoil Komam venturus erat. Clementia Jesn Venlorum lcnucre doli? mox flatihus Euri

259 Oinnibus in lerris fidei siiici libus hau- Kupta quics pelagi, lumidlsque inc nduii Undfs
[siiiin 251 Civrulei pax ficta maris; furil undique
Pocula ilal de vasc suo, cunclosque rigari [pontus,
I0G5 Muliifluo seimonc jiibel, mcruiiqtie veimstas Altollensquc suas irato gurgite inoles
Nominis occ dui ile luminc crcscere verbi. 1075 Denegat nhreplx vestigia ccrla carinx,
Solveral Eoo classem de liltore vecior, Qiuc suspensa polis, dejeciaque jungiturarvis,
NOT .F.

limnre perieulorum repositam, qnoil tamen Augusti-
ims sudpicafcilur. Solent piurei hujus rei ralioues ab
eruditis proferri, scd arbitror solam nrovocatioiiis
hujus raiionem in co sitam esse, qtiia perspiciebai
Paulusju8 siln den< gari, prxcipue ob Juda?orum p«*r-
vicaciain. Clarissime hoc ai paret cx ipsi» Pauli ver-
l>is A< t. apo»t, \xv ii, § 18 et 1 J. Nuper hac de re
Consianter omncs hic vulgaium tervant. Fortc le-
gendiim, n:e s anxia nunquam esi.
v
10f> 2. Venturus] Et bane provocations rationem
g alii qunqtie proiulertini. Kecle eain rejccil vir eru-
diius in Acad. Erudilor., part. n<, vol. n, p. 233.
1005. Venuslas] Ita codd. el edd. Aldin., Tom.l ;
(

reliqui, velusias, l'cr venustaiem notnhtit occidui Ko-

laliu- e^it vir cruditus in Acad. Erudiiorum, qnae
IMfice prodil Ainsielodami, parte ilt, vol. II, p. -1-J.l,
qni prasierea id Pauluni fecisse sialuil iil a vexaiio-
nibits Jmhrorum se lihcraret. Scd haec ci nlraria sunt
illis qnae ipse vir cl. p. 2-27 advcrsus Augustinum, dc
intrepi lo Pautianimo, quo quibusvis sesc pericuhs et
mnrtis diserimini objiceret, disseruit. Addit praetcrea
aliam raiionem, eo faolros provoci>sc Paulum, qnia
persuasum sibi baberet nullam Kom* legeme se in
Chrisl aii<s latam. Id quidem csl cerlissimtim eo-
rinn nomefl Aniiocliix orium, non cilius Komac vide-
iiu innotu Biequamexiremis Qaudiiannis, vel primis
Neroms. VideGruner. de Odio lium. generis.p. 137;
Hiirm. ad Suet. Claud. 15. Jam si vel hoc provoca-
tionis lempore noium fuerit, nondum lainen eratra-
tio ut lex adversus Cliristianos f< rrelur. Quodcunque
ad Chrisiianae religionis praecepta spcciabat, Koma-
nis honduin adeo innoluerat, ct, si qui Komx Chri-
stiani piivatim sacra adhuc sua colebant id autem
Romae permittebatur; atque Ua Paulo, c vinculis li-
M rito, idcm deinceps domi coiicosum. Act. apost.
28, § 30 ascribit hoc quidem vir erudiius, p. 230,
:
f.vori imperatoris erga Paulum ipse p lius consue-
ludini Romannruin tribuo.qui neiiiiui ob religionem,
etiamsi ridiculam, eraot graves, ui testaiur Athena-
gnras Apol. pro Christ., p. 0, ed. Kcchenberg. Pust-
niain iiiieHigenilam arbilror, sive Latitim, quod poe-
lis codem modo lles|ieria dicilur, linguae aliarunive
rcium venusiale celebre. Nisi sane hoc cogiiavciit
Aralor, nescio quld venuslas neminis occidui sil. In
Cantahr. esl numinis. De qua C( nlusionc vide su-
pra, 098.
1007. Veclor] Ct Lucanus viu, 59. M.de ifTlqiie Fa-
bricius, Dibl, Lugd., Viclor. Ihcc el permuiaia apud
Silium xn, 119. Cum Virgilio hocc contulit Cerda ad
,
^Eneid. i, 38.
1009. Crebrescente} Voss. 2, 3, crebriscente. Ita au-
lcm favcnt illi scriplur;c quam ex quibusdam edd. ei
Voss. 1 praetuH, secutus analogiam et judicium Ou-
dend. ad Suelon. Cses. 79. In codd. autem et crebc-
scere et crebrescere invenil Drakenhorchius, codeiu
r
L tesle ad Sil. x, 1 ; sed meliores sequi prajslat, pra:-
cipuecum acredat similis aliorum forma.
10C9. Alis] Infra vs. 1213,
,
Prabuit oligeras placidis in fluctibus undas,
ct quoc Ileinsius conlulitad Ovid. Art.
n, 45.
1070. Findebat] Antvcrp., fundebat, contra scn-
;
tttntiam et poetarum usum. lla Jason alta secare di-
cilur apud Valer. Flarc. II, 2. Viile Uunnaii. ad
Claud. K. P. ii, 158; Siephan. ad Saxon. Cramm.
Ilist. Dan. vi, p. 132.

qiiam veio magis lm:c sacra fucrint cvulgata.quibus 1072. Rnpta\ Ex Lucanoi, 239.
praecipue soli Dcodivinus honor, non imperaloribus 1072. Incanduil] Lucanus x, 522,
piaslabatnr, quacque alia reigio purior suggcrebal, Spumeus invictis canesciL fluctibus anmis.
primuin late hges sunt, el Chrisliani majestalis ac- Aique ita de mari spumanti et turbalo passun poc-
cusali Sed neqne haec Paulo polu t fuisse provoca-
tas. Vide litirnian. ad Caiahct. in Addend., p. 727;
tionis causa.Tum enim id lecisset, ui lutior sibi fo- Kiilacum ad Valer. Flacc. ni, 52. Theo^n. Scnteni.
rei sedes, per provoc.itionein parala. ld tamen mihi vs. 10,
vi\ persuadel inlrepidus Pauli animus. Ca-leruinini-
roi v.ruin eruditumaflirmare Paulum Komae iraditum r>j<5>j(TEK 5i |3a0v-; 7rovTo; «).6f noliri;.

fuisse milili, non ul ipsum custodiret, scd tueretuia rj Adde Declam. xu,
Quinciil. p. 257. De quo egi iu
Judasig, vila; ipsius fortcinsidialuris. Judaei ccrieabs- Misccll., p. 193.
linuisseiii ab msidiis li homini Komaj slruendis,
i

qni luenda caus;e adimpcratorem|>rovocaverat. Inde 1075. Pax] Pacem flumini tribuil Florus iv, 2,28 ubi :

cniin iin, er.itoris ingens sibi odium c<>ncitavisseni Duker. et genenuim a poetis de rerum inanimaiaruin
prxcipue cum non Judii a Claudio Koma
diu ani • quiete adluberi nolal Kurman. ad Valcr. Flacc. iv, 20.
lne< :>r»i pulsi, eorumque jam
crat sese conlinere, nc Lucanus iv, 437, pacem quo.|iic maris ineinoral; sed
molibus gmviori sese perieulo ndioque exi>onerenl. alii scuicnlia , ul docei Kurmannus, ue<|ue lamen
Fuit itaque Paulus potius in militari custodia.de qua inde loc iitonem, ul alia, dcsiiinpsisse Aratorem du-
Lips. a:i Tacit. Annal. m, 22, et late pater meus dc biiaverim.
Civii. Pauli 5. § •">. 1073. Ficta] Pulmanni Scheda3, Antv., vicla, male.
1059. Semper] De inlegrilate hujus loci maxiine 1076. Abreptas] Ald., Torn. 1, «rr. pioe. Alleruni
dubito, et obsiat vulgal;e ipsa senlentia. Paulum ue- reeiius. Cornel. Nep. Fragm., p. 752., vi tempesia-
gat provoca^se, quia fugiebal metu discrimma, et lum cs Intiicis wquoribus abreptos. Iloe iudicat tnavis
rationem subdit, quia inens anxia se.nper cst pro vim tempcstatis, qua a recto tramiie delleclere coge-
vila meliore mori. ll.cc sibi obstant. Adeone Paulus baiiltir; alicrmn magis ad ventos perlinet, licct iion
pro vita meiiore et acerna mori negasset? Quae ipse impeluiise in navem irruenles, quo sensu arrepta veia
hac de re in Epislolis memoral aliam ipsius men- dixii Ovidius lleroid. xm, 15. Facilis iu ulroque cst
letii pr.cferunt. Kecl us Arator vs. 1012, desciibeniiuni lapsus, ui docuil Drakenb. ad Livium
Ncque enim discrimiaa no\it. xxii. 48, 4. Apud Manicrliiium Geiietldiac. Maxim.
Form dare fidcs. 10, § 3, l.ivineius conjicicb.it, purvos liberos arreptos,
Patrol. LXVIX 8
 : , , 1

2:,: ARATORIS
Tcrrarum cnoliquo sequax , carcl :» r i
i
-, aniir.x A diis uii niib lnis cmrcal a\is.
Praesidiis manus apla rati, gelidoque pa I flo Cumque diei multoc jam rite peregerit nrhis
252 Deponunl animos , nigroqu •
sub .••erc ln pelago no\ iidi fuii, f i iio lempere nnllia

|
< a ri Indulserc cibia \ quanta etl heu i
oena limoris
1080 Naufragium jam j;-. mrnic videnl, clausoque pro- Snpplicium nescire famts! dat semii a ca^sis
[fundo Res mala saepe bon s: tam clari naniica pube<
Morlis imago paiet. Vaslas pcrcurrore syrles 1t)i."j Militiaeque cobors hominis tcmpsis-et h mrem,
Ilistorica ratione vocor, lacerosque rulenles Prosperiore freto, cujuacutf dia tandem
Elclavi 1'ragmcnla sequi, sed non ego linguam Snlvitur, ct saevo veneraniw ab eqwore vi ti,
Tam fragilcm commilto vadis, rapidasquc pro- 254 Quem portum senscrc suum gerit illa :

[ccllas [ruin i,

1085 Aufugiam lentarcdiu, nc fortc canenii Ne laleai, quod Paultis eral, sancttisqiie pati

Oliruat cxiguam violcntior unda loquclam. 4100 Assorlore mari, rap isquc clcmcrita laborant
Tangcrc pauca libet, lutas conabor arenas. Luminibus monstrare virum mediisqne le-

253 Prsevia fluclivagae latnerunt sidera puppi, Inebrts

NOT/E.
pro abreplos. Liviiicio favcnt exccrpta Vossii et Gue!- B 1089. Kmkal\ Voss. I, eminel, sed illud parum
ferb. e.odex, ncquc idcm displicet Scbwarzio. aplum vidctur, cx disiinr lione quam inler emicare ct
11)75. Cerla] lta ut nou rccto cnrsu poss- 1 procc- eminere proposuit Burman. ad Lucan. v, 70 ubi : 1

dcre. Vide Barlhium ad Claud. iv Cons. Honor. 171, eadcm est confu^io cuinque in Aclib. xxvii, § 2o,
;

atque ila ul ceria via est, qua hom sine ulla vacilla-> sol non apparuisse dicatur, emicat bic magis placet,
lione possil procedere, ita coulra incerla. Eo sensu oricnti soli cl luci proprium. Ipseid firmatvs. \l2h.
est apud Livium vilt, 24, 11: PervmH ad amnem, I ux revocata mical.
ruiuis n&cniibns ponlis quetn vis arjna' abtlulerat, indi-
Ei iia Valc . Fla.c., l, 655,
cantem iter : quem cutn incerlo vado trannirel ogmen.
Eraicutl reserala Oies.
Veram loci s nlentiam non perspexit Jacob. Gronn-
vius in resp. ad cavill. Fabretli, p. 50. Omnino niina Laciant. de Pbcenic, 44 ,

pontis indcabat , qua commode snper isus ruinas Fl primi emicuit lurninis aura levis.
amnem Iransire posscnl, ita tamcu ui incertu.n illud Axis prococlo bic adhibelur. Sidereusaxis quibusdam
vadum csse.l, quo sine lilubatior.c m.les consistcre in codd. cst apud Ovidimn Amor. in, 4i», 21
el progredi vi\ posset. —
Sequms quassaliu nav.s
ubi
Ileins. Talis autem, qui bic dcscribi ur, axisGr.ccis
:

dcsciiplio poelis est iisilalissima iu tempestatibus.

est uv,p (j.i/_0c/loii;, dc quo Lenncpius V. C. Animadv.
VideSilittm xvn, 270; Ovid. Trist. i,2, 19.
ad Coltitb. n, 8.
1078. Ii(ili\ Voss. 2, ed. Anlverp., regi.
1095. FamisJUt pr;)e liinore f.imcm non -enser nl.
1078. Pavore] Ita Voss. trcs et Torn. 1, reliqnse
10y7. Yenerantur\ Yoss., Z,vectantur. Sed superiiis
odd., stupore, pratcr Anlv., in qua favore.
C tcmpsisset Iwnoretn aliernm suadet, u' indice.l eos qui
1084. Rabii'.asque\ Voss. 5, Bibl. Lugd., rapidas-
cacleroquin eum sprcvissent, jam ingenti iempesta*4i
que. Alterum lempcstali de^ciibendac aplius qtia ,
pressos eumdem coluisse quem senliebant portum
iugrueiitc poelis venli dicuntur rabidi. Vnle Oudcul.
suuin esse, cujus nempe essent ope periculum eva-
ad Lucan. v, 419, et vi, 27. De vocum harum pcr-
Sitri. Ilac lamen de re nihil Lucas; qitin polius mi-
mutaiione vide ad vs. 242. lites consilium ccpisse affinnat captivos occidendi.
1080. Und.i] Prudentius in Symm. pracfat. lib. i;
Nisi ad centnrionom bpcc referre qnis velit, illi mili-
in liue
lum consilio inlercedenlem.
Facundi oris ut impelus
1097. Victi] lla ex Voss. i, 2, sciips', in roliqni>
Non me fluclibus obrual.
omnibus est vecti. Languet illud; ind cat enim eos
nbi Wcilzius Noslrum conlulil.
jam Paultini coluisso, quia prorsus leinpestalc erant
1087. Tangere]Vuss. 1, pangere. Alleriini brevitalis pressi, ila ut ullam sibi salulis viam iuvcnircnt,
t

Mudio qu.idau, ontissuro convenicntius. Ciccro pro qucm cscteroquin non curassenl, si marc luisset
Bose. Anicr. 50, nc jue omnia dicam, el lcviter unum- irauqiiillius. lla vinci passim poelis illi dctintur f|iii,
quodque tangam. Pariter laclum rcctc Livio asseruit ingemi tcmpestatc acti, suinon suni compotcs.Ovid.
Drakenb. lib. xx:ti, 2-2, 8.- Csetcroquiii pamjere non Fasi. in, 595,
ii:ele^ans csset de carmine compos lo, apud Cicc- m Vincilur ars vento, ncc jam moderator habenis
ron. ad Divo.is. xvi, 18, an paiujis aliquid Soplioclenm. Utilur.
1087. Libet\ Tres Vossiani et ed. Antvcrp., refert. Heroid. xix, 185:
Recipere non sum ausus, ctiui prior viderctur pro-
j) Ar;e Iaboratae vincunlur ab acquore puppes.
diiccnda ex ea rati >t,e quam de<lit Vossius Art.
Gratum. n, 19; el patet exemplis ab Heinsio prolatis Ubi Burman.el Trist. i, 4, 11 :

ad Uvid. Ileroid. vi, 457. Pra leroa dubiio ulriim libet Navila, confessus gelido paiiore timorem ,
lueantur Canlabr. et Univers.; cx iis saltem nihil Jam sequitur viclam, noa regit arte, ratem.
protulit Cortius. Cinn tamen passim logos prosodiacas 1098. C rit] Corlius conjioiebat, qiueritque ruina.
Arator negiigat, ct refcrt scribere potuisse fortc vi- Non viilcmr noccsse. Scnteniia enim csi, illa ruiua
dcattir. aliquid hibet, unde Paulus lieret manifcsius. Non
1087. Coiwbor] Dura locutio; Lucse kvto^ Oakttslv , longe abit qtrd imngo gerere figuram dicitur apnd
Act. apost. xxvii, § 15, per conari vulgaiiis verlit, id Sulpic. Sevc.r. Uist. sacr. n 5, § 1; in Miscell. c 17; ,

est sununo labore conlendero. Similtter Nostei vide- cl codotn modo capi i>ossc sum suspicatus quo B:ir-
tur voluisse, se siimmo studio caruicn co dcductu- thius apud Claudian. Gons. Manl. 146, conjicit, ipios
rtim, omisso cursu Pauli maritimo, utdescribai quo- forluna gerit, ct cxponit, aff, rl, donai, fert.
modo tuto areua [efit: rcvocandum 1 100. Assertore] Sic aitruin corruplor. saxuni custos,

ex praecedenlibns tangere vidcttt Scd de loci inlc- el similia constriuinlur, de quibtis Burinan. ad Cala-
grilaie duliiiavcriin lcct. i, |>. 79. Superitis de oodem goncre nonnulla
1088. Pr<rvia\ Anlvcrp. pcrvia. Vidc ad vs. 775. protuli vs. 131, qno el perlinent bos arator, dequo
Pmuia rectum cst, cnm ad sidcra cursum dirigerent, Brouckhus. ad Tibull. i, 11, 46, et oculi amaioret re-
 DE ACTIBUS APOSTOI.OULM LIB. II. 2T.S

A|[.i:ci radiata fides ; It laurea justis A ! I I 5 llic poiior, quem nemo pulai i!:!iu inissus il)

I \ prciio, quod tcrror agit, mansuraqoe \i' tus [astris

• rescii in adversis, quas, testibus usa peiiclis, Angclus liicc plaeido vcniens denunlini ore:
1 05 Ad mciiiuin discrimeu habct : stans deoique Qiiam tui li.mi vchil isla i atis, libi reclor Olympi
[Paulus Coutulit, ui iiullis ligatur naufraga saxis.

Louelamata piis aniinat sic pcclora verbis; Credite, vcia Renl, nec spe fruslrabor inani

255 utinain noslris voluisses, lida juven- 1120 258 Q"' roerui promissa Dei , concessaq e
[lus, [noh s

Coosiliis parere prins, ncc littora O laa lusnla portns erii, cujus stalione licebit

Liqueris, insani rabiem passnra profundi Arrcpti lellure frul, iiavisque soluta*

10 Noa peiagi ecsKque minas, non irisie lulisses Pretpeeiare gravem i ullo discrimine easom.
Jaeioraa pepolantis onus, nee lorbine lamo Ilis dirtis ruit ira maris, Bnblaiaque dudum
Desperata salus gemeret confinia moitis. 1125 Lnx rcvocata niicat, vclnminc noctis apcrlo
Qux* laincn liumaiium iranstcndunl gaudia vo- Pandere visa so!um, quoil prxbuit hospita nau-
lluin ,
[tis,

llxc facile csi ; rxsarc Dco. cui muncris usns Sicanio lateri rcmis vicina , Meiite.

NOTjE.
-liliiendi cx cod. Apuleio Meiam. n, p. 26 ul rcctc B Lt Araior. — Et Cyprian. Gcncs.
vidil Oudendorp. 1:1 Miscell. Observ. vol. H, p. 501. I.ux (iat, ct claro nilucrunt omnia mundo.
1 102. Jtwis] Voss. 1, justi.
Fabbicius, Commen'. in Poe Chri-i. p. 55. Vossiani 1
.

1103. Agii] Voss. 5, ait. ire», edd. Aldn., Antv., Torn. 1, forent; sed et hoc
1 104. f/sfll lia cndd (i id Aldin., Torn. 1; reliquae I
Inco/ienf probaviilleinMUsad Prudent. Perist. vi,83:
aoiem, qu d Ustibus ipa. Siatiin Voss. I, qttod — (|iicm ci decorrepia syllaba confer ad lib. i&Sym- i

meritnm. m.icii. -223, et in Addend.,p. 153; Vo>s. Art.Gram

1 10 i. Coiulum i/a] Barlbius Adwr xxxn, 3, cxpo- .
ii, 13.
nii Ihic loco pt r clamando eogere, inclamare, aul
1 1»9. Frustrabor] Canlabr , cod., cjraw.bor.
valide appellare. Iia sane conclamaia urbt c.-t apmi 1 123. Cr(s»»i| Canlabr., pactnm.
llegesipp. Excid. Hierosol. v, 26. Polius lainen h c 1124. Iiu\ Aqua irata cst in lapide apud (>ru(erun>
milii videlur indicasse lioinines ratinnis inopcs Inscript. p. ctxi, t. Ira maris recle vimlicatur Ti-
>ie salute desperantes, morluis similes, quibus x
bii lo ii, i, 7, in Ohserv. Miscell., vol. II
1 1 <

p. 247; ,
solcmn morc boc verhiim apil Romanos proprium I
ct similia contuiU Drakenb. ad Silium iv, 245; Ibirin.
est. Vide Drakenb. ad Livium iv, 39, 5, et Guther.
ad Ovid. Ileroid. xvni 2; Hein*. ad eumd. xi Me- ,

de Jur. Uanium i, 17. tam., 720; Oudend. in Ohserv. Miscell., vol. v, p. 75.
1 1!)7. Voluisses] Fabriciu Bibl. Lugd., luluisset. SiinilitertRiaRum mare exposuil Elmenb. ad Arnob. i,
—
,

Usns hoc v. rsu cst Bcda de Mitris, p. 2555, cd. p. H.

Putschii. Yetaminc\ Voss. 1,velamina.
H2.~). Inielligit nnhcs
1108. Prius] Yoss. 1, piis, ul et hacconfusa apud „ qnaVso lem et sidera obduxerant, quibusque velut
Sedul. ii, 21, et m, 44. Sed cuin Paulus auiea eos ^ perus lux revocabaiur.
apertis
lnjs rei monoisset, vide Att. post. xxvn , § 10, :
.-27. Bemis] Bocbartus Canaan i, p. 503, conj -
pnus magjt |'la rt. Nee dedi ex Voss. i, 2; ie- — cit,
I

tcllus. Sane illud remis aliquid

incommodi liabei.
liijiii ne. Codiccs nihil mutant, nisi quod Voss. 2 el 5 leguni
1 i. Liqmerh] Ex Canlabr. et Voss. i. In Vcss. 3,
10 lateris, unde cincndandum suspicor, Sicanii laler.s
psl liqu rs, in alns linqueres; Bibl Ln%d.,linqueret. remis.
Mulatum hoc ab illis qui divcrsa tempora nou fer- 1127. Meliie] WleXLcn, jnxta Sicdiam insula, mcdia
renl, sxpitis lamcn ila juncla. pioducta bisapnd Aratorem legitur, cujus alilii exem-
II 10». ilinas] Voss. i, vias : male. Virgil. .Lm id.
plum neseio. Hodie Mnlta, exsulum Rhodianornm
vi, 113: i! micilium. Tcrrain Melitseam Cerelani liali gratiam
Aiqno omnis pelagique divi Paulijam nominant, eamqoe supcrstiiiose iciibu •>

i inas coeli uic iVrdat.

venenalis mederi declamitant. FAURiciuscomment. in
Lbi Orda.
ilir». Candia] Voss. neque id male. 5, grandia,
Poei. Christian. p. 8G. Uiletw est in Cantabr. — ;

Milcte in Vos 3 el Anlv. Secund.im bic conlra mo-

.

1115. Ifuem] lia scripsi ei Vosswni> IribuselAnt-

rcin produci nolavil cliam Gellar. Geogr. Ant. u,
,

\crp., rcliqui otunes, quum, nuila sen entia, ct miror

12. Varias hoc nomine insulas produxil Salmas.
iia roiisianler 1 1 m in meliorilius edd. relenliun.
Exercii. Plinian., p. 272. Ilacin causa diias erudilu-
lll'. //(i'f[ Voss. 8, 5, et cdd. omncs, pral r
rnm iugenia excrcucrunl, allcia ad Siciliam, altera
AMin.- ct Toniaea. i , lioc.
Adiiatic.i, sivc Mclcda. Ilanc prxcipue Ignatius Geor-
1118] N ullis] I ulmanni Scbed., nUerp., nullus.
D nius* inte ligcnil.iin putavii, cui sesc opposuit Joan.
III'. Fu m\ Fio m d ssyllabis conepium fcrqncn- Aiiton. Cianlarus, cujus tamcn argumenta refutarunt
lissime, conlra aliurmu poetaium usuin. Prulcw.
Lipsien^es iu Ni»\ is Act. Supplcm, tom. VII, secl. 2,
Steph. :

p. 55. Pluraeaindem in rem jam conlulerunl Keali-

Ignibes rorabere ger, GkiIiuj, Bochartus. Nuper quoque el. Bachiene
L)..iiiiiatiis, ci faulla j un lenuislifS. in Geogr. sacra, parl. iu, vol. II, pro Meliia ad Sici-
II. : li.un pugnavit, argumeulis vc.nlo, Syrie, Syracn- a
Jamque tuuui Qi ri mand s, uo Cyi ri :.,um jI i
saruin incnl onc, alusquc dcproiuptia. Si io quid du-
duin antea bis reposuerit vir clariasimns in d:sscii.
Symm. i

deNauTragio Pauli, § li ei Beqq. 8ed nondatn hnr-c

Vera ralus, qusDcanque Ganl a .ctorc senalu. persuascrunl quoninus crederem Meliiam ad Sici-
Sichardus, ronsensum non observan«, locum bunc liam esse inlelligendam. Omuis ilineris IneorumqiKi
ul iii.um cmrexii. sel nos Pnidcnlium ipsum ( co- ratio e» lendit. Maxima tamen est difflcultas in men-
dicem manuscnptum seqtiimur. Similner Tertull. n, lii) c .-ldriflfici maru, Act. apost. xxvu, §47, qnn haee

a (iui.t, ei semper erunl, msi ma c'na potes as Melita re.ligi nequil. Plures l.oc nomcn rjtterinsex-
Solveru, lcnderunt; ut ct lonium e^ nomiue eomprcben.i
 ARATORIS 510
n59

Anietamcn rabidoa quam vinc.u.t aeqno- A 4150 Erepioqoe gregi largitnr pa coi Chilnm,
257
|
iis aeilUI Nominibus propiiis pasior j:im verus ed.-nti.
,

HiM eiiam Ecclcsia: «erit aurea luna figuram.

Solvito, proclamat Paoloi, jejunia lcssi,
nos vescimor Qu:e quarto decimo, de priinae lampadis orlu,
1130 258 ^ 1 qoarto decimo, s-icui

[inqoit, Cooipicilur jam plena die, quia coipore Jcbii

Memoranda figurae 1155 Crevii orbe suo, lucem faciura perennem.

in
Jam pancm gusta e die.
valeant qua lege, probemus. Pelleret ut Paulus cresccntia fri^ora nimbis,
Sacramenta pi;e
Conlulerat sarmcnla focis, cui vipcra lixit,
Temporc, quo primi (ulseiunl luinina meniii,
D.emonis arma ferens, surgcntibus obvia flam-
Iloc numero currente die, dc carnibus agni
[ mis,
1135 Turba jubelur ali, qnarum munimine lacto,
Antiqua feritale manum, grlidiquc veneni
Libera Niliacas mcruil viiare leuebras.
H6Q Vulnus in igne dedil. Quid adbuc, male noxia
Uinc spalio simili Paulus, de gurgile mun li
[serpens,
Quos auferre cupit, secum convivere suadei,
A Domino revocare cupis vcteresque rapinas
Et sacrum libare cibum, vesligia Mosi
,

In legis noviiate paras? quid, morlis amatrix,

1140 Observata legens, quorum speculantibus actura
B Cujus es ipsa parens, iustauras bella redero-
H;cc duo sunt diversa locis , sed proxima
[ptis?
[causis,
Pracdo venis, sed praeda jaces, lelumque mi-
Et rcpe:ila salus uno de fonle levatur.
[nislrans
Agnus Cbristus inest, panis quoque Cbrislus
Arb>ris alternis consumeris improba,
[ habetur 1165 260 ,

[ ramis,
Dc coclo ,
quod et ipse docel ;
qui corpore Jc-
Postque crucem Cbristi mors esi tibi portio
[ sum
[ligni.
4145 Sumpserit, hoste carel, ncc jam sua jura
[Pbarao Haud procul hinc aberanl agrcstiacorda ge-
[rcnles,
259 ^Egyptusque tenet; mox omnia deemonis
[ arma Barbarica de siirpe sati, qui murmure diro

His raerguntur aquis, quibus ille renascilur lnsonuere simul : i-atis est ex crimine lusi

[infans, 1170 Sanguinis iste reus, nullis jam tutus in oris,

Qui capiivus erat ; salsae quoque fluctus abyssi Cui pelagus tellusque furunl. Mortalia trac-

Linquilur, et telri snperantur stagna draconis, [tan'.,

lestatur scholiastes Apollonii Rbodii iv, 304; sed de nia credebantur vera. Vide Brouckh. ad Tibull. n,
utriusque finibus erudite egerunt Lipsienses d. I. _ 4, 2.
terminum Adriae ad ausirum coustituentes inler Ia- C> 1133. Fulserunt] Cantabr., fluxerunt.
pygiae promonlorium et montes Ceraunios. Sit ila ; 1159. Mosi] Canlabr., Moyse. Antverp., Fabr.,
poluit lamen navis, in lonio mari tempestale pressa Bibl. Lugd. , more.
dici bt tw AS^toe ventis agitari, si modo illa verba 1144. Jesum] Voss. 3, Jesu; Anlverp., Jesum.
i on ita eapianliir tanquam id faclum lueril in ipso H45.PAar«o]Produciiureliain niedia inferiusl257,
Adriatico mari, sed ad illud; vertenda enim Laline Hic populus quem vinxerat anlc Pharao.
arbilror, ad Adriam. Ila ^EIianus Var. Hist. xm, 16,
Viclor. Afor de Machaboeis, p. 450, corp. FaJ)ric,
Epidamnum constiluil ev tw tovi^ xoknu. Recle Pe-
rizonius ad lib. u, 25, exponil, ad sinum lonium. jEgypti effugiens morlem regemque Pharaou.
PropiuS accedit naucppavtov TroiwavTcf ev T*i 'lTa^r'a, 1148. Salsce] Voss. 2 et 3, salsi; Antv. falsi. Con-
quod est in 1. 9, ff. de leg. Rhod. de jaclu,' naufra- ferYossium de Anal. i, 52.
gium facientes ad Italiam,\il inierpreiatur Bynckersh. 1149. Linquitur] Torn. i, liquitnr.
in diss. cap.3. Quo magis aolem Melitam,quam cLxi, 1151. Pastor] !ta Voss. tres et Aldin., Anlv.,Bibl.
hic inlelligam, facit navis illa quam in bac insula Lugd. reliqui, pasto.
;

hiemem transegisse narrat Lucas Act. xxviii, § II, 1151. Edenti] Cantabr., utenli; Aldin., edendi.
Dicilur illa Alexandrina, el baud dubie fuil fruinen- 1153. Prunne] Voss, i, primo.
taria, ut et ipsa Pauli navis fuerat, quod docui in 1154. Quia ] Aldin., qucea —
Jesus, Voss. 1.
Miscell. c. 17, in fine. Jam Vero non video qua ra- 1156. iVim&is] Quatdam edd. membris.
tione navis, Alexandria Romam tendens, et lempe- 1157. Fixit] EaQrj^-:, Act. Apost. xxvui, § 3:
state a reclo cursu non divulsa (banc enim lempe- D quod per ligavit, illiijavil exponit Bochart. Ilier<>z.
stalc ad banc insulam actam non apparet), potuerit part. i lib. i, c. 4; el part. H, hb. m, c. 2 cui Aia- :

in illam Adrialici maris pariem exeurrere, ui Romam tor videtur favere.

tenderel. Nimiae fuiesent ha3 iiineris ambages, prae- 1158. Surgentibus] Anlv., urgenlibus.
cipueul illic hiemem naut;e transigerenl, cum navem 1164. Vems] Voss. 1, vetus : non displicet.
commodius appellcre potuisseul insulis Sicilioe proxi- 1165. Alternis] lia codd. et Antv., Bibl. Lugd.,
niis, etilincri Romam versus, qualis ha2c cratMelila. Fabric; reliqui, altemi.
1150. El] Aldin., ex. 11(8. Murmure] Munere, Aldin.
1131. Gustale] Bibl.Lugd., guslare.— Diememorat, 1169. Jnsonuere\ Ad Sedul. i, 11, suspicalus sum
licet res nocte coniigeril. s^ipovscribil Lucas Aclib. Aratorem scripsisse intonuere, ul gravior aniini al-
xxvn, §33,quod per /lacnocrevenil Burman. adQuin- leclus exprimatur. Vide infr. ad vs. 1226.
clil. l)eclam.x,cap. 14; etila est apudMallli. Evang., 1171. Furunl] Pro Furiunt. Fachicius commenl.
xxvii, § 19 : nisi illic Komano more lempus civilili r in Poel. Chrisl. p. 58-— In codd. Caniabr. el Voss.
uumcreiur, el inielligalu.r diluculum, adeo ul visis in tribus est furcnl. Anlv. forent. Reponere [urenl non
somnio credideril Pilali uxor,quia subdiluculum som- susliiiui, quia fulurum tempus bic nullius valon»
 : :

241 DE ACllllVS APOaTOLOULM LHt. II.

2 '2

lt divina probant; digito nam beslia pendens A 1100 262 Q ui d" ,el :ul palriam velercs rcmear«
Fxoiiiitur, projecta rogis* bone reddita flamma», [ colonos.
Quam deilil ipsa prius, qux culpic prolulit Incoliiineni sic slarc diu mirala juvenlus

[ igiiem, lliinc ait essc Doum; landem, rudis incola ,

4175 1'nde gehenna calet; glacies lcpefacia veneni [ disce,

261 Sdvilur in cincrcs, gel davque superhia Qua regnet virtute polis, qui lalia conlerl,
[pcsiis Ut famulos boc essc putes. Nur.c causa figurx
F.% ardore pcril ; focus liic rapidique vaporcs 1195 rienius in clari cerncnd i cst muncre facti.

Noi) solilas vircs capiunt,atqne arida sccum Anguis origo necis ( nam mors hinc cdila no-
Nuirimenia ferunt, sed lu niodo de;oquis an- [ men
[guem, De morsu peccantis habet) contraria justis
1180 Usa tuo fervore, fides; tibi subditur bostis Vult rcliuere manum, quoniam manus apta
Fiigidus, ini|ue vicem faciens iucendia flagrat, [ minislrans
Yiperco fumante gclu. Veniente lumore Jure vocalur opus ; lalem qui senserit hoslem,
quanlum per iuania currit
Labi posse ferunl ;
1 200 Inipiger exculiat, Dominique vaporibus urat.
Mens ignara boni jam lunc de corpoie Pauli g ! Paulus ul admoti cognovit furta pericli
1185 Virusabest, oculis cum squamcus cxiil borror, Serpere velle, sibi coelestia lela capessens
Qncni serpens nntiqua dabal; purgatus in amne Pressil in igue dolos, cujus de fom tc crescens
^fjhereo, Cbrislique crnci sua niembra rclc- 263 Esi acccnsa fidcs , ct scnsibus addilus

f
ga»s, (ardor;
Nescit ab angue mori, voral hxc.qux llamma 1205 Ilincquo calor populis proccssit ab ubere
[ veneniiin , [ fontis.

Asacrisvim sumpsiiaquis.quibusiislusanhelat, Mensibus hibernis tribus in reg one

;
Melitn

not^e.

videbatur. Furorem pelagi jam suslinucrant, telluris 1185. Exiit] Ex codd. etedd. Ald.,Totn.l. Alix,
fnror jam apparebal in vipeia. M.de tanien Fabricius excid t.
furunl pro furiunl accipit. Vide Vossium Anal. \v, 1 187. Relegans ] Voss. 2 et 3, Aldin., Torn. 1, re-

30, lin. Idcni memoral Sulpic. Sever. epist. 1, § 5, C ligans ; obslat medix quanlilas. Voss. 1, refocans,
quem salvum factum dc mari fala vivere non siverunt. Forle scriptum pro revocans, quod glossema videiir.
Iia ex uno cod. Traject. legenilurn alier habet si- : Helegare enim hic est transferre in crucem Christi.
nerent. Pcr sivcrunt reciius exprimilur it<t?n, in Act. 1188. llcec] lia codd. Voss., ed. Aldin., Torn. 1.
wvin, 4. Qimd Lucx est Stai, exprcssil Sulpicius Hcec quoque Antv., hoc quoque reliqux.
per fnta. r.\ inrntc loqiieiilium potius inieUigendam 1189. A sacris] Ita Voss. tres, ed. Aldin.,Torn. 1.
arbilror Nemesin, scribenduinqiie liliera majuscula Sacris vimque, Canlabr. Ileliqux autem, quce sacris
Aixrj, secutus judicium Maicklandi ad Maxini. Tyr. vini sumit.
<l:ss. 16, p. b80. — Nescio ulrum adhorum barba- 1195. Regnet] Ita codd., Aldin., Torn. 1. Reli-
roriiui jnil cium aliquid e.ontulerit mos ille quo as- qu;e, qua regit is virtute polos.
piduin inorsii sontes holebant inlerficere.De Alexan- 1194. Esse} Ex codd. et Ald. el Anlv. reposui.
drinis lesiis esl G;«lenus apud Casaubon. Anim. ad Reliqnx, posse. —
Prxterea Antv., hos esse. Sed hoc
Aihena-mn m, 8; el forle intcr hos barbaros ipsi aptius est, ut putes famulos esse hoc, deos scilicel,
Alexandrini fuerunt, ex illa navi Alexandrina, quae quod de Paulo suspicabantur.
hiemem ad hanc insulam transegcrat, el qua dein- 1198. Quoniam] Quomodo, primis duabus syllabis
ceps ilcr insiiliiil Panlus. brevibus, et iillima louga ler apnd Araiorem legiiur,
1 17-2. .VdHil Anlv., jum. semel apud Prudentium Synim. u. Ea quantiias su-
1171 Qnam) Voss. -2, quol. specia luit, ct in exemplaribus excusis fere mutaia
1175. Ceheuna Voi Svriaca, a valle Hinnnn, in
|
esl; sed quod in anliqms non uno in loco inveni, id
ngro llii-rosi lvinitaiio, iu qua pueri idolo M Uicb relinendum visum fuil, quamvis non consulo imi-
iiiniiolabanttir; qiiam idololairiam insectanliir acerbe
D landum. Arator
Jeiemias et Ezechias prophetx; nam ipsorum lem-
poribus a rcgihus ei sacerdoiilms perlinaciier de- Vult relinere manum, quomodo lamen apta ministrans
Jure vocaiur opus.
leiisa luit. Accipilur pro ipsis inferoiuin tormentis.
Prudeut. llamarl : Piudenlius :

AvidK necflimma gchenaae ln Iiis quomodo veslalis origo favillis

Devoi el hauc aniinum. LibiLus.

J tvenc. i F.vitRicius, cominenl. in Poet. Chrisl., p. 113. —

ln sola Anlv., Bibl. Lugd. et Fabric, quomodo in-
Prsmia justiiioD tribuel, scelerique gehennam.
veni. Vidi'lur in codd. suis id Fabricius quoque in-
Fabrichjs cnmment. in Poel. Christ. p. 58. De hoc venisse, cum non mutaverit. In Voss. lamen et re-
|.)i o vide Boobari. Iliernz. part. post. lib. iii, cap. 2. Iiquis cdd. esl quoniam.
1177. Uic J Torn. 1, Itinc. Ilubidi Antv., Fabr., — liOO. Uominique] Yoss. 1, 2, Dominumque; Antv.
D.bl. Lugd. Vide, supr., 242. Deumque, ex glossa. liominum si referatur ad liostem.
1178. Sotitas Ita codd. et edd.
|
Aldin., Anlv., possei capi de eo qui hoininibus velut imperat, suo-
Dilil. Logd. el Fabricius. Pieli(|iii, svlidas Vide ad qne juso tcnel subditns.
lib. i, 2'j9. P2U4. Additus] Quxdam cdd., addilur.— Mox Voss.
v
1182. Tumore} Anlverp., timore. l, 2, liisqne calur. !n Vo.-s. 5 esl /iici7 e calor.
1183. Curfil] llacodd., Pulmanni Schcd., Aldin., 120U. Melite} Canlab-., Milelw ; Voss. 2, Milcli;
Torn. 1, Anlvcrp. llcliqux, fertur. Voss. 3 ililete, ei ila Autv.
 :

UZ ARATORIS
Mulliplicem .lal Paulus opim, Publikpie pa- A Conveniunt majora tibi, speculenlui ul omnei
|
rentem Terrarum domina: fundala cacumiua sedh).
Finiiima de clade levat, quo munere v 10 Genlibaa electus Panlun sine Hne magiaier
Undique pracipites subilam rapnere galuiem. 1250 /Equius liuic prassens oris dilTondii babenas,
1210 Pullulat inierca nilidi corna frondea veris, 2G5 'J" a; geote» praelala monet, quodqui i

Quo juveriescit humus, scnio fugiente pruinae, j

tonal i>tic,

Suscipiensque ratem velis cedentibus Autter l iliis cog.t lionor, subjectiu ut audiat orbis,
Prx-buit aligeras placidis in Quclibus untlas. liig aque materies Petri Paulique eorooas
Ilunc spirare decct, quem porsonat ore pro Ca>areas superare minas, cl in arcc lyrarmi
[pbeta, 1255 Pandcrc jura poli, siimmumque iu :ig<>ne lii-

121E Qui spccicm fidei torrentem cantatin Auslro. [bunal

Sic quoque, proslratis ad gau lia nostra pro- Vincere, ne tituiis parvus eoatingerei bostis.
[
cellis, ./Egyi>liis muridi fnrimuii gerii; inde rocari
I lurima quseque lcgcns dislinclis oppida vicis, Quoe meruit, ducibus plcbs esl connnissi duo-
Venit ad excels.* sublimia culmina Komx. [bus,
Altius ordo pctil duo lumina dicere miindi H In quibus officium (raiernus nexuii ortu
1220 Convpiiisse simul, tantisque c partibus unum 1210 idola tot Komae, rnundo collecta suhacto
Delegisse locum, per quem duo sidcra jungant, Quae fueranl, tenebris obnoxia corda preme-
2@4 Omniaqui lidci virtulibus arva sorenant. [b nt,

Quae licet innumeris (endalur causa figmis, Libcr et hic populus, qucm vinxerat ante
Pauca referre volens , iisdcm prscsiautibus [Pbarao,

[ edam. E\uil ^Egypli totidem ducloribus umbras,

1225 Pelrus in Ecclesiae surrexit corporc princeps, Perque lavacra Pei, quae tunc maris egil hnago,

Ilaec lunila caput mundi circumtulit oris. 1245 Vitye nactus ilcr, coelestem repcril escani.

NOT/E.

\i\0.Coma] Eleganler de frondibus. Vide EI vel Romam, liret armis suis terrarum orbem device-
menhorst. Iml. in Apuleium in verbum Ciofan; ad ril, Deo, torrarum Domino, fundatam.
taiiieo
Ovid. Nuce 20. lta ct crines. Runeman. ad Lactanl. 4228. Sedis) Mira bic codd. perlurbatio. Cantabr ,

de Paseha 20. ed. Ald., fundata cacumina sedes. Voss. I, fundula

424-1. Juvenescil ] Voss. 1, viridescit. Allerum ele- cacumine sedis. Voss. 2 cl 3, Torn. I, fundata cacu-
ganlius vel ob sequeus senio. mine sedes. ln reliquis e*t quod edidi.
1212. Cedentibus] Voss. 3, Torn. 1, credentibus. 4250. Huic\ lia codd. ei Aldin., Toni. 1, Antv.
1213. Placidis] Pulmanni Sched., Anlv., placidis- Keliqui, his. Sed inlelligitur Roma, quo cl sequcns,
que. qua pr&lala^QTlmei. Si enim his boe versu rccip a-
1214. Ore] Voss. 2 et 3, cra. Kespexit Aralor forle tur, n >n habet qua quo referas. — In pturibu> edd.
psalm. cxxv, § 4. est pra:ses.
1210. Prostratis] Voss. 2 cl3, subslrulis. 1231. Intonal] Intonare, forli et coiifideuli orall ne
4218. Excelsie ] Antv., Ecclesiai sublimia culmina C uti. Prudent. Stephan.,
liutna!, etc.
His intonantem marlyrpm
1220. Convenisse] Iia codd. etAldin., Torn. 1.
devcnisse. — Mox
Judex profan:.s non tulit.
Reli |ui, pra:posilionciii e ignorat
Canfahr. et Antv. FabriCiijs,comment. in Poet. Cbrisi., p. 7i. Non
1221. Duo IIoc recepi ex Cantabr.; locumque
| itaque ex Cantabr. prxtulerim insinal. De verbis ele-
aliter inlerpunxi, quem editiones ila exliibont : ganter tonare et tonilru dci dcmons rav.l Jusius
Specim. Observ., c. 12. Adde Drcsigiuin in Acl. Lips.
Per quein sua sidera jungant
4740, p. 486. Sonare autem el tcnare confusa docebit
Omnia, qui lidei, etc.
Durnian. ad Ovid. Metani. i, 18", ol sonilus ci tcnitrus.
Simililer Pelrus et Paulus dicuntur lumina mundi in Vide noias ad Sedul. I, 11. —
Quidque mlonui istud
carmine de Dasilica Petri, ui vere emendavit clariss. Anlv.
Schraderus Observ. i, 6, p. 72. 1233. Coronce] Ett addit Canlabr.
4222. Qui] Ita Voss. tres, Aldin., Torn. 4, Ant- 1236. Titulis] Hoc recepi ex Voss. I, 2. Titulus
verp. Kcliqui, qua;. Voss. 5. Tdulus parvos Canlabr. Tilulus parvus con-
4225. Surrexit ] lia codd. el Aldin., Torn. 1. Ke- ligeral Antv. Titulos parvus reliqmc edd. Senlenlia
liqui, sacralo. —
Canlabr. corpora. quamdedi, planior est, dignam esse
illius scriptuise,

1226. Turrila
J
Vide Barthium ad Rutil. Iiin. I, maieriem coronoe, ut in ipsa Cibe, reruin domina,
1 17. Turritam et crinilam fuisse Komam piclam d agcrent Paulus Pciiusque, nc parvus hoslis
-
hajc
cct Savar. ad Sidon. Carm. n, 395. Ad liunc lociiin daretur eorum gloriae et titulis. Quo major enim
periirient quae de Koma notat Elni. nb. ad Amob. n, D hostis, eo dc ipso victora ilustrior. S;cpe auieni ita
p. 07, et iv, p. 428. conlingit adliibetur. Ovid. Fast. vi, 75,
1227. Majora lta Vossiani, ct Aldin., Tom. i, origino mcusis.
|

Al dccus omne niihi conliugit

Anlv. Keliqui, meliora. Ita cl lucc confiiinluiitur apud
Ovidium Metam. xni, 102. Adde Burman. ad Lu- Ad Liviam 80,
can. i, 599. Oinnis cui virlus conligit.
4228. Dominw.] Ex Cantabr., Voss. i, 2, ct pleris-
queedd.; scd Voss. 3, Aldin., Torn. 4, Domino 1210. Idola] Media correpla. Vide, supra,i,26
uequc id displicet ; mel.oribus tamen codd. obtem- Dc ipsa re q iam bic langit, elcganier Minuc. Fel
perare volui, prsecipue cum Roma p^ssim terrarum Octav. 6.
dumina dicatur. Si dumino placeat, patel senlenlia, 1242. Vhauw] Vide, supra, ad vs. 1U2.
 : ; :

LPISTOLA Ai> P.VRTHENIUM. 240

2€6 ,! ' s oli:un gcrmanus amor, quibus am- A Non eadem, lamcn una dies annique voluto ,

Iplius acms Tempore sacravil repeiitam passio lueem,

:

m natura dedit, gcminos quos edidll asiris .- >0 Et lenet asternam Bocjalis gratia palmam.

U.i;. Actut] Auetor ridetnr In Cantabr. fuisse a BQani.S, Gelasius primus in Romann coneilio sopiu.i-
manu serunda; irius Scbeda Pulmanni elAntverp. ginla episcoporum, in decreto <l<: libris apocrypbis
1-JiT. Qnem] Weitzius ad Prudeut. 1'oii t.\i,4, haec j l : Qtti Paulus, non diverso, sicut luvrelici gar~
lamcn nullls in- riunt, hctl tuio tempore, uno eodemque die, gloriosa
cilal, eum natura, qu<>d ipse in
V III.
morte eum Petro in urbc Roma cum Ccetare Nerone
i-:;7. Etlitlit] Weiizius eodem locn habel addidit agonixans coronatus est. Cohsule post a!ios lom. I
eque id in cod. bci iplis aul ediiis inveui, licel salis Annal. cccies. anni Domiui G!>. Anonvmus in l!il>lio-
i

babeal undc se tU' aiur. Ovid. XI iiam. iv, C>3'>, rhecse Patrom editione Lugdun-. Seilieet Pruden- —
lius. quem Arator videlur scoutus, consi itnit Paulum
Lt <Jis addc luis.
anno [>ost Petruin neci oc< ubuisse. Ita enim Peristepb
rr.Tioileniiiiin verborum ea est senteniia, fiaernum m, r>

quidem in er Pelrum ci Paulum fuisse amorem, scd

magis cx ipsis rcbus glorio>e gestis quam naturali rj Fe-lus apoeloliol ifobis rcdit hic dios triuuiphi,
Pauli aiqne Polri nobilis cruore.
v mouIo.
Unus alrutiique dies, pleno tauieu iimovalus anno
1248. Son eadem] Sentire videtur Arator non co
Vi lit superba morlo. Lurculiim.
ilem tempore Pelrum el Paulum martyrio o< cubuisse,
M'd alterum evoluto anno ;i neee allerius; quaj quo- alii eodem anno
id factum incmorant. VidoWeiiz.
i] e luit o]>int<» Prudentii et S. Awmsiini : et ami- ad Prudenl., 594. Caveus in Antiq. Apnst., cap. 7,
p.
iiuioros ct frequeniiorcs Patres, et omnes ferrae § 'J, nibil delinit. Oe vero atitoni anno vidc Wessc-
receniiores, ei ipsa Remana Ecchaia, in Romano ling. ad Simson. Chron., p. 1GG9.
v
Hjrtyrologio uno eodomqne die ejusdem anoi,
, i 2.';(). Cratia] lloc cst ex tribus Vuss. In reliquis
nempe 2'J Jouii viclores fuisse per sanguinein aliir- pmnibus gloria.

ARATORIS
LPISTOLA AD PAUTISENIUM.

267 l>omino illustri, magniGcentissimo atque C 268 * proavis alavisque polens, tu stcmmata

rseceteoParlboniomagistroofficiorumaiquepairieio, [vincis
I

A alor subdiaconus. liorihus, et merilis cedit orign tuis.

Si libi, magnc, vel m fasces mcmorare paren- S Optime Partheni, pnsitum cui nomcn ab avo
[tuni, Laus magis est animi, qua, veiecunde, pla-
Vix d.iret in lergo pagina lecla modum. [ces.

NOT/E.
Parilienium] Consulc quas de hac epistola in prae- 5 Poiens] Claruni, inorytnm, opulemum significat
litiono nolavi. aplendidumque. Terlullianus de Resurrectione Cliri-
-2. Daret\ln ipao limine mendum e.-t. Ilabet animo sti,cap. 22 Videbunl Filium hominis vcn entem in
:

Jiivcnr.lis istum versuin nubibut cum v'urimo votenlatu ei gloria hoe esi ,

Scriptus oi tii lergo, necdum finiius Orosies. maximo splendore. Sed de familia isle. Cxsar. lid.
vu : Vereingetorix, Celiitli /i/tus, Anernus. summaj
Scribe, vis dat el in tergo, eliamsi ipsuro lergum
po'ciilitn adolesce is, cujns vater principatum Gullitv
rhanse obiinaturrarminibua. Babtbios, Advers. x\tx,
totius oblinucrut. lloiatius ad Fi rtunam lib. i, cirin.
2. Vel ex hac conjectura vcrum vid itur quod Bar-
oo :

tliius initio cap tis inemorai, inter spatiandum bora

una sc banc epistolam per'cgisse; adeo minus ne- Ulrunque mulatn potenteis
<e»s;iria hacc cst muiatio, ut raspiter aliud quid
Veste domos iniinica liuques.
cyisse, (iiin ita cogitarel. — De signiRcaiione vocis D Idem lib. II, carm. 17 :

tergi vide Tbeod. Ryckiura ad Taeit. Annal. xiu, 5.
Olim (um ex facili papyro constaienl illx cbarttr,
qnae volumina dicunlui non admiltebanl scripturani
utrinque al >ue adco ucadrnli codices ab liis distin-
,
•ti. Vide Vessium ad LatulL, p. 5. in adveisa ilaque
facic, sive tergo, non BCribebant, niai forle opera
essont longiora, el extra modum, ul bic Aralor pro-
liteiiir, ea quas ad parentes Partbenii periinent ejus-
Nec poloniein amicum
Largiora Qagiio, sutis bealus, etc.
, Fortis familia apud Plaulmn Trinummo Bcen. u!t.
I)e nobilitate autem bujus Partbenii locuplca lestis
Ennodius dictione 10, ne quis palpaiorem putet
islum versilicatorem. Barthius, Advers. xmv, 2.
5. Aivo\ Pcsiium libi ab wvo nomen verc> undi, quod
co trabendum quamvis durius lanto intervallo, etiam
,

modi esse, ut in adversa voluminis facie reponi non conlra legem Pediam. Suspicabar legendum ab auro,
possoni, t-ed ct in lergum es^ent rpjio.ienda. llunc cum de eodem loquens Ennodius P^ribenio sie a at :

quoquelocu n adhibuil Salmasius ad Vopisc.,p. 447. Aurnm nihil esl, nisi manu compouatttr ariificis,
Si itaque tergo quid inscriptura esset, id appellaba- fulvo pretium nuiitllo lima fabricanle juugatur. Crs-
t ir (ip athograpliiim. Brilannic. ad Juveual. i, G. sante industria exigua ett clarilas. El pot ral illa rc-
2. Modum] Salmasius ad Yopisc. p. 4 i 7 ciiat, lo- spexisse; sed alterum verius, scilicet s ripium fui .e
c<m. Sed moduni ex codice edidil Sirmondus, idque auctori, posiium cui nomen ab aguo. /Equum enim,
pro fine accipio, de quo Scbulling, a! Senec. C n* virgincos moi cimdo nominecens>ri. BAnrmt
trov., p. 64. Advcrs. wiv, —
Aul impositum s ribe, aui sim-
.'
in AHATOIUS
Niutlia vciituruin siguavil lingua pndorcin, A Hcgia dulcinonuiii tc probat aula viruin.

269 LTqua dccus gemmis, quod vocilaris 15 Tc multis opulcnia quidem Germanil dectwn
(adesl. Suscipit, ct palrio gniJel amore libi.

Cingula plura geris, sed quoe lu grandia red- 271 ^«loria dc lanlo Clii maxiina fulgel alumuo,
[dis, Qualem Komulco dat loga densa foro.
10 270 N ;u " l' u <l"»squc
' daur, mox silii crcscil Vidi ego te, vidi juvenem sermone diseilo
[lionos. 20 Hesperios proceres aequiparare senes,
Quis bona tanta canat? brcviter loqu-or , oninia Quo dircctus cras, lcgali iuunere funcius,

[lecinii, Ut liberlatis posceres actor <pem.

Quac faciunt magnos singula, bolus habcs. Mulsisti Gelicas verbis fclicibus aures,

Tu, facunde, sonas Ilhodani llheni jii'- catcrvis; Juveriintqiic luuiii publica vola solum.

NOTiE.
plex est pro composito. Per ccvum pirem inlellexisse 12. Solus] Cum Claudiano haec contulit Barliiius
primam artatem et Parihenii infantiam , qin ab ipsis Advers. li , 12: quem vide ad ipsum Claudianum,
nalalibus boc ipsi nonien fueial, inde ab illius vila.
B Laud. Slil. i, 33.
Id enbn his scriptoribus cevum nonnunquain designat. Verum puto , farunda
15. Facunde] , ut conjicit
Sic depositi wvo suni de-peranles iu vita sua apud , Barthius Advers. xxix, 2. Infra, 37 :
liegesipp. Excid. Hieros. v, 24 el 27, p. 58-i ; idem- Quae nomina docta sonabas.
•jue significa e videntir cevi meatus , (|uos inemoral.
Cicer. pro Arch. 1.0 Poelis pingue quiddam sonan-
:

Seduliiis ii, 155. Indicat iiaque Parlhenii nomen ab

tibus alque peregrinum.
ipsis viiae naialibus indiium magis tamcn expres- ,
15. Mu'lis] Nihili illud, multis opulenla. Scribe, le
s> sse animi vereeundimi. Qud illud xerecundi apud
titulis opuknla , lacili lapsu scriptoris ab abbrevia-
Barlhium, quodque !egi IVdie adversum prominliat,
tione. Estque phrasis inde ab Ho iero petita, quam
i-ibi velit, non satis perspicio. Neque opus est ul ad
Germauise, Romani orbis victrici vel illo sevo quo ,
nomen rctro irahaiur; jungi et poiest cum animi ,
Arator scripsit, nemo applicari nollet. At quod alum-
eumque versus raiio verecundi non admitteret uli- ,
num Germania; vocat Parlhenium videiur oppugnarc ,
ijue potuit Arator lali constructione uti cum eadcm ,
Sirmondi noiam a nobis hoc capite probatam, de co-
exeat senleniia.
gnatione cnm Ennodio, nisi tu per Gernianos Golhos
8. Gemmis] Niliil facilius quam refingere
capere malis, me vix lamen assensuro. Simililer lo-
Ulque dccus gemines, quod vocilaris, ades. quilur ArnuTus Lexoviensis cpitaphio Algari
Nomen moiibus exptiinendum pracs>ga tihi lingua Nam terram titulis, coelum virlutibus implens,
imposuit : tu quod vocaris , es , ut geinines decus. lium morilur nobis, utsibi vi\at, obit.
Quod ab Ausonio est epigr. i,
r Bartuius , Advers. xxix , 2. — Forte scripsit , mut-
Ut geminet liiulos, qui pralia Musis tis opulenta quidem Germania doclis : ut licet ea regio
Tcmpcrat. mullorum doctrina praeslantiiim copia abundarei ,
Ades pro es non esl barbarum , exeinplis apud Lu- tantam lamen erudilionein in Parlhenio experta euiu-
crelium, Caluilum, Properiium, obviis. Bartiuus, Ad- dem suspiceret.
vers. xxix , 2. Forle legcndum : — 16. Gaudet] Tibi gaudel Claudiano debetur , ad
Nuntia namque tuum signavil lingua pudorem, quem nos plura bcjus geneiis. Bartuius, Advers.
Utque decus geuerj, q"uo vocitaris, ades. xxix, 2. —
Posset legi , plaudit ; sed non cst ne-
cesse. Tibi est tui causa.Sulpic. Sever. Vit. Mariin.,
Sane gemmis niliili cst. Adcs ccrtissime legen-
illud
dum Sinnondi tamen scripluram inimulare holui 5 § 5 , se magis tili do/ere ; episl. 3 § 15 lictan-
,
, ,

Jorte religiosinr. Lingua pro terinone boininum ad-

dum potius illi esse : ubi Clericus ct priorem locum
ton:iilit.
bibetur, ut lib. u 320 , :

17. Gloria] Quae sequunlur de legalione iiidcm

Saluiileram meruit comprendere linguam. Claudiani sunt, a Sidonio eliam exp:essa u; et illa :

J>e verbo adesse vide, supra, n , 500. cx Paneg. Mallii

9. Cingula] Scnlenlia esl illius apud Claudianum :
Vidi ego te, vidi juvenem sermone diserlo,
Ornatur fortuna viro. Hesperios proceres aeijuiparare senes.
Arnullus Lexoviensis epitaphio Malbildis :
Ex Marliali illa :

Sed magis egregia virlulum Iaude coruscans Qualem Romuleo dat toga densa foro.
Fortuuam geners vicerat aique tori. D Lis nunquam, loga rara, mens quieta, hoc est, officia
Cingula sunt onores quivis. Epitaphium velus Pan-
I
forensia. Sed Arator illa noslri ClJUdii resp cil :
iagathi,episcopi Viennensis :
Te Gallia doctis
Arbiirio regum quaesturae eingula sutnpsit, Civibus, et loto stipa\it Roma scnaiu.
Slemmate praecipuus, phis prubitale cluens. Si modo Arator est : nam quo peniiius peneiro, eo
Aliud Namatii , scriptum subjusiino iinp. : inagis rccens ingenium ,
Sidonii cl Claudiani leclione
Symmachus amp'a. noii inculluin subolet , quod naevos non mullos luco
,
Post lasces posuit, et cingula
facicndo asperseril , qualis iste :
Freculfus lom. 24 Cumque hoc ille
II, lib. iv, c. :

agere declinarel enim orlliodoxus, majoribus cin-

, eral
Ut libertatis posceresactor opem.
<;ulis eum invitavit. Quidam lanien ad eos bonores B\rthius, Advers. xxix,2.
reslringunt quibus jus gladii accedebat inter eos
,
; 22. Posceres] To acior ileruin aClaudianoelSidonio
doclissimus Sirniondus ad Sidonium , quod rigide esl. Si argutan velles, legeres pactus es actor opem.
verum non est. Bartiiius, Advers. xxix, 2. Confcr Bartiiius, Advers. xxix, 2. Bailhii conjeclura vix — ,

eumd. ad Claudian. Epist. u , 50. procedit. H;cc enim veiba causam conlinent quare
10. Quisque} Quisquis , poelis aevi inclinanlis, jam missus fuerat. ltaque scribendum esset pactus sis. ,

indo ab Ausonio familiare. Quae seqiiiiniur ex Clau- Viliuin iil posceres lale est, ul vix a poela proleciurn
dianosiint, qui poelis scquenlibus instar sacrac an- arbilrer ; nihil tamen babeo quo laboranii loco suc-
chorae. Haktuius, Advcrs. xxix, 2. -Vidc, supciius, rurram.
li , 272. 24- Solum\ Solum |edcm sunat , vcl solum nalale
249 EPISTOLA Al» PABT.IENIUM. 230

25 Nil auditor ovans potuil rex Hle negare, Hospes hians aderam nocle diequc libi.

Ciijus in arbiirio lnnc ea causa fuit. Quos milii tu libros, qu;« nomina docia sona-

272 " ;,c um ' ania volans celeri dispergere [bas

[cursu Quanta simul repetens codicis instar erasl
Ceopit, el assiilua sustulit anre rapui; Crcsaris lli-lorias ibi primum, te duce, lcgi,

Exiii in populos solidac pinguedo ioquelx, 40 Quas ut epliemeridas condidit ipse sibi.

50 Sipabatque luos anxia turba gradus; Canlabas placido dulciquc lepore poetas,
Ut qnoties motifi apcrires flumina labris, In quibus ars fallax, pompa supcrba fuil:

Currerel ajslivam ceu posilura silim. Sed lamen ad visos remeabas, optiine, \at -,
Ilas ego diviiias avidus conlingere linguae, 274Q" nrum melra fides ad sua jura trahil.
Qua volut unda Tagi, tu p.etiose, fluis, 45 Qualis in llyblaeis Ambrosius eminel liyinnis,
35 273 "is quoniam Laribus lenebamur in urbe Quos posito cunis signilicastis, apes.
[Bavennae, Qualis iii haec eadem Decentius arie mauavii,

NOT,E.
hnminis inlelligil, quod magis est. An malis sofum? B cius est, qurequc loculio in proverbium abiil de ho-
voce non iiifre<|ticnte Sidouio. Bartiiils. Advers. minibiis eruditis, quod latius ostendit Lomeyerus de
xxtx 2. , —
ScripsUse pulo, tuos pnblica vota souos. Bibliotb. cap. 1.
25. Ovans] L'gas forle melius, nil audita novans 40. Ephemeridas] Harum mentio quoque apud Ser-
facnndia n mirum oraioris, res in aunbus regis no- vium aliosque. Videntur conscriptae in privatum Cae-
v.mte velm. Bvtriuts Advers. xxix 2. Aliennn ,
— saris usuin, et ex iis Commenlarii facli. De ulriusqiia
servo, quo indicat re?ein quidem victorem , sed cle- distinctione vide Vossium ad Caeaar. B. Gail. i, I.
meotrr aures prxbentem facilesque adilus, ita ut , Idemqce sentit Oudendorp. ad lib. in B. C. 54, 4.
peteuti negare poluerit nibil. Aralor has potuit dicere hislorias, qnia itpnpepifce
28. Caput] Quanli, rogo, censes illud, assid:ia sus- laxius fiierunt sumptae, sequiori prascipue aetale, de
tulit aure caput , de fama? an assiduam aurem ejus annalibus et historia. Confer Davies. ad Caesar. Fra-
geini arbilraris, quo Araloris carmina scripia? Bau- gmenta, p. 999, edit. Oudend. Nescio autem quare
tiius, Advers. xxix 2. Dura locutio forle scri-
,
— ; in his ostenlalionem reprehendat Bailliius a.l vs. 27.
bendum , assiduo sustulit ore caput : ubi fama sese 45. Visos] lloc nihili est. Forte veros, quos oppo-
<u'pit ex9erere, laude assidua. Aratorem voce os suil arti fallaci, quam fupeiioii vs. in aliis poetis
sa>|)itis dcleciatuin fuisse , passim oslendi. Saepius memorat. Sic Astcrius in epigrammale ad Maccdon.
aiilem haec vox ad famam referlur camdein vcro ; vs. 1:
cuiri aure permulari diclum csl lib. i, 12 1. Sume, Patcr, meriiis, veracis dicta poelae,
29. /'opn/os] lla cx conjeclura scribcndmn duxi <Jua3 sine Ogrnenti condita sunl vilio.
ubi Simio ilus edidil, populo, quem sectila es; Bi-
q Arator epist. ad Vigil., 20,
b'i thi ca P.itrum Lugdunensis. Jam video et ita <i-
llbioriamque se()uens carmina vera loquar.
lare Bartbium Advers. xxix, 2. Seqm ns liiter a
priorem ab-orpsit, ut saepe (it in codd.; et poputos Aul egi possel missos, ita ut Parthcnitis pectaruai
jubei sentenlia, facia mentione famae, quaquaversus Christianorum curam aliquamispcr omi-erit. Ei saue
Partbcnii laudes dispergentis. buic conjeclurac proxiinuni remeabas videmr f.vere,
29. 1'inguedo Eflictum cst ad epigrammalis ad
\
qnod in se interiuissionem qunmdam conlincl. Smii-
Flori. num abbatem versum :
li:er mistus el v sus confusa sunt in codd. apud Ovid.
ii ex Pont., 10, 51. Mdlere autein pro omilte.e
Jejuno sermone quidem, sed pinguia gesta Uaud
Seripsunus. ii.frequens.
40. Cunis] Fingunt nempc, Plalonis ad cxrmplum,
S.inc liberum esto judirare aliier volenli, cuique
iofanti Ainbrosio, in cuois dormicnli, exameii apum
rgo, qnod d xi non ncfo, rarnen boc supposiii him
,

inscdisse per os intrantium. Videlnr inde ei byinnos

v di ri. Intpte se noniiiial, ne dnbiient deinceps bo-
cjns litjblwos dixisse, a moi.ie fieqtienii apmn c.xa-
minei astmi. Ineptissime ostcniat leciionem Caeearis
mine celebralo, utaptid Martialem n Epigr. 40,
Coniuieiilarioriim ,
quos instar ephenierdum com-
posuerit albisione ad lestim nium de iis pernotum Florida per va h s ut pingiuir Hylila colores,
,

bodie, ct historiam inseril Ambrosii ab opibus pas- Cum breve Sic.uiiu; ver poputaulur apes.
u, quae qui coocoquere potcrit, boni erit ad alia slo- De his autem Ambrosii hymnis vide Fabricium com-
macbi. Baiithius, Advers. xxix, 2. Vide supr. ad — ment. iu Poet.
Chrislian., p. 7. Ca-teram Barthios
epiai. ad Klor. , 7. supr. ad vs. 27 non contoquit, fabulam istam Am-
50. Anxia] Cujus rci anxia fuerit haeo. turba , non D brosii hic insertam, alque ob eamdem Aratore banc
satis liqucl, nisi de (urb;e sedulilale ad audiendum iudignam jndicat epistolam. Esto fabula; poci.rno
acripias. Ila utlentum anxium et nunquam ccssuns ,
endem uti liceret ad describendam hominis eloquen-
studium jimgii Valer. M.i.xim. vni, 7, 7. Sed forle li in el oratioiicm mellifliiam, quo lolies neeiar, mcl,
s.ripsil nncia, ul luiba bxc, ignara lanlae eloqtien- farus de oie delluens referiur? Vide Barib. ad Clau-
liae, coiifluxeril ad eiim audieudQm. tlian., p. 1G9; Burman. ad Loiich. Eleg. iv,
Anxius et Inscim p. 208,
H.i pcrmiitala siint apud Valcr. Flacc.
i, 084, aut
et ad Catale t. lib. m, p. t4(i unde mel de sua\iiato :

maxima s> bstiltii possct, qmc vox parum distal, si sermoni-. Vide in t. ad Liberii Acroslich. vs.
5, ct
rogites lineolas superius appdsitaa , scd a descripio- Boliium Silv. Cr 1., p. 53. Ipse, in boc versu, liauc
ii. tis s.cpe neglectas. elegantiam el lictionem poeiicam longe facilms con-
oG.
Ilians] Cupidilalem audiendi sgnifical.
Boe- coquerein, quidni landaverim? quam tot neptas fi-
tuisConsol. Philos. iii, pros. 5 Nam n hccc liiam :
P«ras, (pias Aralor carmini suo s.epius inseruil, quas
icmper, nttjue aliquid posccns. si illic concoquere,
ci Aratore potuerit diguas judi-
57. Tu\ Forti: luiic. care I5.ii nescio ipio malo jam ipsius Sloinachui
ilnii-,

57. Docia]iiib\. Patruni Lugdun., docte; ul vs labor.oerit, ui apes ha ce non ferrel,

05,
Coulraciusque meos solvere, doele, vclnn. 47. Decniius] Ulrum Licenliuill eogiiaverit, ann
T8 Co(/i
rtellnio, nisi (jius primam iu e.i \t.ce corripiendam
\\ rum disiai ;,b eo Longini
i
|
elngie, Sed in n .miiiiiius
;
qUO Stihtfis.r, IUYJ/S;, VM W/JIJT«T0VV MOVffCiOV
Itiic.i. prOpriia id pari m anendnnt
lii- hi peet», \e!uti Mipra negJecimi id m Florianun
 , ,

2.1 VlCIOiUS EPISCOPl CAPUANl

275 Arvernisquc cunis, Sidooiana chelys. A Mandere; nuncOeneain mcnscupiebat cdai.

Cma imlii dudum fuerat pucrihbus amiis, 78 Cumque simul violas ci lilia carpere malleui,
50 Vcrsihtis assiduum concelebrare melos. Qua: vclus alquc novus COrigcuiinavil odor,
Scriherc qtias etiam simulavit fahula parlcs, Incidii ille milii, quem reguU nominai Acius,
El pcr inane frelum sub lcvitale rapi. Mcssis aposlolicx plcmis in orbc libcr.
Quae cum uosira libi fragilis cecinissct arundo, In (|iio nos Dominus, 1'eiro piscame, levavii
Et niilii, chare, luus saepe faveret amor; 80 De grcmio salsi c&ruleique maris.
utinam malles, dixis-ti, rectius hujtis Oslcnsaquc dcdil coclesiis imagine navcm,
Ad Domini laudes flcclere vocis iicr! Cenliljus assumplis, cxsaturare fameni.
Ei, quia nomen liahcs, quo tc vocitamus, Ara- linjiis ali hisloria produxi carmina liro,

[lor Pastorique meo sedulus ora dedi.

Nou abstrusa tibi sit, sed apmla ;
;
rges $5 Largius auxilio qui fert nova verha canenii
Constiiui, fafeor, si quando forte mererer Dc quo neino polest, hoc sine, digna loqui
60 Ingenii frucius ad meliora sequi, Quae Patri egregio patu.:runt tradila papae,
Quo ic ciinqiic loci contingeret esse, vrirorum Scriniaque Ecclesiae condila rilc geruut.
Mavime, traiisiniui, quod modularer, optis. JJ
Eia age ! susceplos cclehret collatio libros.
Jam stimulat promissa dies, utdebita landem 00 Merccdis prelium causa supcrna dahii.
Coniraclusque meOs solvere, docte, velim Sunt quia pontificcs in relligione magistri,

Suuie, quod cx uilido lihavimus tcqu rc car- Callia quos inultos dal sludiosa bonos.

[nien, Esl uhi Firminus, venerabilis ille sacerdos,

El liccl cxiguas suscipe gralus aquas. Pascere qui populum dogmatis ore potest.
Oceanus rcriuii s-patio iuanet alltis in iilo, 93 277 Hujus ad Italiae lendit laudatio fincs,
Dc i|uo vix laiicem iraximus orc bevc n. Alque ultra palriam gloria nomen hahel.
Namquc ego, Romansc caulis permixtus aniue- Ne duhiia, quin graia forent documcnta proha-
fuis [tis.

70 Ecclesiae, lonso vcrlice facius ovis, Sed s aposiolicac quae placuere viro.

278 Pascua lacia vidcns, et aprica volumina Nec te ucmpe pule-i caiiiurum munere famae,
[Chiisti, 100 Haec, praelata operi, scripta quod cdis ibi.

Qu.-vreham guslu langcrc cuncla ni;o. Iliimus amho sinul, quo pagina venerit isla,

Lt iiiiiic, Davidicis assuelus floribu^, odas Parlheniumque decus semper in ore feret.

NOT/E.
in epist. ad eumd. vs. 2. Sunl el alia in Aratore C 58. Segcs] Vidc ad cpist. ad Florian., vs. \.
exempla. De Licentio vide Fabric. Bibl. ined. et inf.
68. Brcvem] Exiguum. Vide Cannegielerum, Dis-
Laiin., hb. xi, p. 809. Dcceniius an in poelis Chri-
sert. de Aviano, p. 514; Wopkens. ad Sedul. n, 278.
siianis numeretur, alii vidcant. Possel forle qus
suspicari deceniius esse a decens, iia m prima pra:;er 71. Volumina] Parum apta hxc vox caulis, et pa-
ni: rcmprotiucatur, quaiia in Ar.itore pcccata saiis scuis, rcciiusque in meiaphora debuisset persisiere,
siiul fiequentia, sed lum sequenti versu canii scri- nei|iie convenil epithelon aprica. !-ed forle snniii clc-
bcndum. ganlia hxc dicta, ut mox vs. 75, odas mandere.
47. il/(i»aii() El hic in quanlilate prim.e vitium 7!i. Daoidicis] Sirmo.idus edidit Daviiicis. Vitle ad
est. Scdul. i, 7.
48. Sidoniana] In cod. Remensi, nnde Sirmondus
82. Exsaturare] Ex Sirmondi conjeclura reposui;
cdulil, lacuna csl lantiim in eo legitur
: niana
in cod. est, exsaturitate.
celes.Versuin inuiiluin Harduinus ccita, quam in
tcxuim recepi, conji clura exjilcvit, intelligilque Si- 87. Palueruni] Fone placuerunl. Caetera confcr
diuiium Arvcinonini praesulein. Vide pracfat. ad Sir- praefationem.
inoiidi opera. 92. Bonos] Forte bonis.

F^^a^.^^V.

ANNO DUMIN1 DL.

VICT
EPISCOPUS CAPUANUS.
ppjefatio victoris Enscon capdani
IN EVAKGELICAS HARMOMAS AMMONII.
i. i),nii foiluilo in nu.iius mcas incidcrcl umim cx r» quis cesi.i vel d cla Domini et Salvatoris imstri,

quaiuoi Evangelium c mpo itum, cl ab cnie tiiulo, evangelica leclione discreta, in ordinem qoo se cou-
non in cniiem nomcn aucioriw , diligemVi inqHircni, scqui videbantur, non niinimo sludii laboro rede-
 ;

|\ I.Y ,NGI . .i.l.FATIO. i

gerit, repcri Animoniuiu quemdam Alcxandriiitim, A accipicns exemplum , dilijienlcr ixculuit, quiluia

<|ui Canonum quo^ e Eva riur inventor, Mal- cemmunilcr ab evangelisiis dicia proprlis suni no-

ili;ri Evaugulio reliquoruui iriuni exceri ta juuxia^e, tulis declarala; Domino adjuvanlo, sludium laboris
ac iu unam seriem Evungclium nexuissc . sjcui Et sc- iinpc «li , ui memoralos numeros per loca congrua

Lius episcopus Carpiano cuidam scr.hens, in prxfa- d ligcnler afligercm. Qund si dubitatio alicujns verbi
liouc edilionis suac qua canoues memoraii Evang lii fortasse provenerii, ex apposilis numeris ad plenn
edidit, supradtcjj \iii imiiatus sludium, rehn in riam reeu reig quiUbei Evangelii lectionem, an el
huuc modura ; Ammonius quidam Alexandrinut mnl- ibidem iia se sermo liabcai de qno ambiguitas pro-
tum, ui arbirer, laborit ei ttudii imptndent, unum vcnerat, incunctanter invenial, ei absque scrupuhi
ex quatuor nobit rehquit Evangelium. Ex hisloiia situKosi incns sccura lioc possit uli volumine. Quod
quuque ejus comperi, quud Tatianus vir eruditissi- etsi a compositi bujus auctore volumtnis cum nu-
inus, ci orat r illius temporis clarissimus, umim ex mcris editurafuit, scd transcribenlium desidia omissi
•luaiuoi- lonipaginavcrii Evangeliam, cui liiuluin putantar, nos tamea in eo sumus labore versati,
Divpenti. (u) iinposuit. Dic beati Justini philosopbi et ipio opcra solet liovclla prxsumi. Scienduni sann
m riyiis, duin adliuc viverei, diseipuluB fuit: quo quod hic numcrus canonicus, usque ad dcnariam
inigrantead Domioumcura palma martyrii, magistri, D pcrvcn at quanlitatcm. Neque scribentis voluniaie

sanctan deserens disciplinam, ci doetrinx superctbo horum numerorum summa delixa esl, scd raiione ci

clalus, lapsus iu Kncralitattim hxresim, Marcionis regula naturaii ab Ammonio invenla est sagaciler.

potius anip'exus errorem, quam Justiui Christ-ani Neque enim a t infra denarium, aut ultra poterit
pli losopin veritatem, su.c vilae perniciosus cxstitit, ullo modo alius numerus reperiri, qui quatuor cvau-

a^s rcns inlcr alia, nuptias ct stupra p.ri criuriiii gdistarum dicla commuuia aut propria valeatexpli-

subj n ei c Quod prxsenti facile

care. polest exemplo~| robari.

II. SeJ etdietia aposlolicis manus profanx emen- Nam aut omnes qualuor sibi concordare necesse
datinnis, vcl (ul dicam vcrius) corruptionis dicilur csi; aut M'tiha:us, Marcus, Lucasque sibi conve-

inluli se. Sed quia ct liominuui pcrlidoruni (Ch:isti niuul; aui M tih.co Joannqs cunscutii ; aui Matthxus

Dei noslri opcrantc polcnlia) ronfessionc vcl opcrc, Lucx coucordat cum Marco ead* m
; aut Matthxus

sxpe triuniphat yloria veritatis (nam et dxmones loquilur ; cum Luca cl Joanne propria
aut Maicus

Christuin falebautur ; et lilii Seeva: in Actibus apo- loquilur; aut Marcus cum Joanne similibus ioquilur;

stolorum in uoiuiuc Jcsu, quein Panlus pncdicarcl, aut Marcus cutn Luca, eadem narrat aul Lucas cum ;

(I .iMimnia fugabant); Tatianus quoque, licct profanis Joanne discrepanlia rcfcri ; aut singuli propria in-

implieitus erroribus, non iuutile tamen exhibens C ventunlur exponere.

studiosis exeraplura, hoc Evangeiium (ut mihi vide- tV. In quatuor igilur cvangelisiis, cvidcnti nu-
lur) solcrli compaginatione disposuit. Et forsitan merorum ratione monstralum esi, quod non valcat
adhuc beali Justiui adhxrens latcri, iliius cruditio- communis propriaque relatio ulira progrcdi, at intra

nis mcriio, hoc o^us exp?icu!t. Arhilror enim pro- denariam contrabi quantitaiem. Quos lamcn canones
ptereauon Aramonii, scd bujus esse ediiionera mc- breviler subcr adnexui, quibus unusqirsque eanon
morati voluiu nis : qttod Ammonius Mallhxi fertur numeris declaretur; vcl ut manifestius liat in quo
relationi , evangeli taium reliquorum reiaiione:)! canone <|ui cvangelisl.e communia vel proj> ia dixc-

discreto annexuissc sermone ; hic vero sancti Li cae rint, facile lector invenial. Ordinera vero qucin iu
piincipia assumpta, licet cx maxima parte Evange- canonum ratione digessimus, ad hoc cxseruiraus, ut
lio sancti Mallhaei, rcliquoruin liiuin dic.ta conjtin- sola probatio licrc 1
, rationabiliter dcnarii summam
xerit : m jurc amhigi po:sit utrum Ammouii an Ta- fuissc conscripiam. Nam qu;c s t eoruni positio, bre-
tiani inveniio ejusdem operis debeat xstimari. Vc- viler, ut dixiuius, infia nolari curavimus. Ipsos quo-
rumtamcn, vcl si jnn bxresiarciies bujus editionis quo nuincros in iiiitim pariler congrrgatos, in nto-
auclor exisiit Tatianus, verba Domini mei cngno- dunt quo os sanctus HieronyiniH digcssii, ciiravi

scens, lihenler amplcctor intcrpretalionem : si fuis- D dcscrihctc, jtixta scrieni diintaxat qua lolius Evan-
sel ejus propria, procul abjicerem. Nam cl Contra gclii hujus lectio explicalur ; ut qtii eadcm vel alia,
Ccnles magniricos libros edidisse narralttr. aut ubi propria evaugelistx protulerint, mcmoraios
III. IIoc igiiur Evangeliuui, cum absqtie numeris numeros prius curiosus lecior, si velit, inspiciens, fa-
reperissem, quos Ammonius mirabili studio reperii cilc, cx nota numeri, rcperta comprobet leclione :

Luscbius vero Cesareaj cpiscopus Palxstinx, ab eo sanctam ct beatissimam Trinitalem precautcs ut uos

Cod. Apocr. N. T., tom. I, pag.

(a) Pabricius in
57'j, conjicii ex abbreviata scriptura diatess. perpe-
rain lactum diipen:e: repugnante nimirum vcl ipso
Victore interprete, ut Eusebii, liieronymi aliorura-
quc velerum lestimonia omittainus. luque Victoris
veba I. c. in mc ti im ;idduceus lcm Pabricius, pro
An diatetsaron? Ob-
iliapente rcsciibii dielettariut.
201, maluissc apud Victorem oti ir«vrtiv. Cxierum
noii defuisse viros doctos agnoscit, quibus probaia
fucrii Victoriana lectio liactenus vulgata; eo scilicet
nomineqood Talianum prxtcr quaiuor Evangelia,
Evangel qiia ue ad ilebrxos raiion
i lisse pu-
i larint Videsis Grotium in uol. ud Matih., snb inil.;
C. J. Vossiutn dissert. d Christi, p;>g. 17, ei .

servat pialcrca Casauboiiuiii, ad Baron. \in, w2, \<a;. Simohium llist. crit. lcxt N T.,png, 74.
211, eumqueseculum lltigiuiu de llxrcsiarcli r...
])
m VICIOIU) EP18COPI CAPUANI
omoia probnnus see Uw. P.. u lu... Tkm
«*
in wl.a.e Scripturarum suarutn erudire dignetur, et A perite, (/

qua.enus, ui Upilmi .ra- v, 21), et qu.e sunl »,ona seele.ni.r.

discre.ionis gralian. inbual :

ABIBIOMII ALEXANDRINI
EVANGELIC^ HARMONLdE,
INTERPRETE VICTORE EPISCOrO CAPUANO.

PllsEFATW. respondens angelus, dixil ei : Ego snm Gabriel, qui

Quoniau. quMein mulli cornti sunt

adsto ante Deum el missus sum loqui a.l te, et l.oc
I ic i 14 ;

sunt tibi evangeliiare. Et ecce eris lacns, el non poleris

ordinare' narralionem q».<c in nobis completc
inilio vide- loqui nsqae in diem qi.o ha-c fiant, pro eo quod non
rerun. sicul tradiderunt nol.is qui ab
visum estelmihi credidisli verbis meis, qu;e implebunlur in lcmpore
rtint elministri fuerunt sermonis :
B
suo. Et erat plebs exspectans Zacbariam et n.ira-
assecuio a principio, de omnibus diligenler ex ordine
:

cognoscas eorum bantur quod tardaret ipse in lemplo. Egressus autem

libi scribere opiime Tl.enpl.ile, ul
non poterat loqui ad eos. Et cognoverunt qued vi-
verborum de quibus eruditus es ventaiem.
sionem vidisset in lemplo. Et ipse erat innuens il-
CAPUT pr.niu.i.
lis, ct permansit mutus. Et faclum cst ut implcti
pcr quem
In principio erat verbum, Deus apud Deum, cum abiit in domum snam.
sunt dies olfuii ejus,
(ticla sunl omnia.
Posl l.osautem dies concepit Elisabelh ux r ejus, et
Joan. i, 1-5. In principio erat Verbum, et Verbum
occultabat se mensibus quinque, dicens : Quia sic
pn apuu
erai hiiiiI
i
Deum
ueum, et uouo
ci erat
Detis ci Verbum. Hoc erat in .. . , _ . .. , ., -
miln fecil Dom.nus in diebus quibus respexit auferre
nrincinii» amiil Deuni. Oniuia ner ipsum fa< la snnt, . . ,
1
opprobnum meum inter homines
sine ipso factum est nihil qund factum est. In
et CAPUT III.

i|>so vila erat, el vila eral lux hominum et Iux iu :

Angelus Gabriel ad Mariam loquilur.
tcnebris lucet, el tcnebraj eam non comprebende- 26-56. mense autem sexlo missus
Luc. ., In est
ru.it. angelus Gabriel a Deo in civitatem Galilaeae cui no-
CAPUT II.
men Nazarelh, ad virginem desponsatam viro cui
De sacerdolio Zachafiit. C domo David nomen vir-
no;nen erat Joscph, de ; et

Luc ., 5-25. Fuil in diebus Herodis regis Judujae, ginis, Maria. Et ingressus angelus ad eam dixil:
sacerdus quidam nomine Zacbarias, de vice Abia; Ave, gratia plena , Dominus tecum , benedicta tu in
et uxor illi de filiabus Aaron, et non.en ejus Ebsa- mulieribus. Quae cum audisset, turbata est in scr

beth. Erant autem justi ambo anie Deum, inceden- mon •

ejus, el cogitabat qua'is esset ista salutatio. Et

tes in oninibus mandalis et juslilicationibus Domini, ait angelus* Ne timeas, Maria, invenisii eniui gralian.
:

sine querela. Et non crat illis filius, eo quod esset a pud Dominum. Ecce concipies et paries tilium in

Elisabetli sterilis, etambo processissent in diebus utero ;et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit ma-
«uis. Factum autem cum sacerdotio fungerelur
est gnus, el Filius Allissimi vocabilur : et dabil illi Do-
Zacharias in ordine vicis suoc ante Deuin secundum , minus Deus sedem David palris ejus, el regnabil i»

consuetudinem sacerdotii, sorte exiit ul incensuni domo Jacob in oeternum, et regni ejus non erit finis.

ponerot, ingressus in lemplum Domini. Et omnis Dixil Haria ad angelum : Quomodo fiel istud, quo-
inuilitudo populi erat orans foris, l.ora incensi. Ap- ni >m virum non cognosco? Et respondens angelus,
paruil aulem illi angelus Doniini, stins a dexlris al- dixitei : Spirilus sanclus snperveniel in le, ct virlus
laris incensi. El Zicharias lurbatus est, videns ; et Allissimi obumbrabil libi : ideoque el qund nasreiur
iin.or irruit supercum. Ail auleni ad illum angelus: ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. F.t ecce Elisa-
Ne timeas, Zaci.aria, quoniam exaudita est precalio bclh cognaia ttia, et ipsa concepit filium iu sencctute
tua; et uxor lua Elisabeih pariet tibi filium, et voca- sua ; ei hic mensis sextus esl illi, qua; vocatur ste-
bis nomen ejus Joannem. F.t erit gaudium libi et rilis, quia non erit impossibile apud Denni omne ver-
exsultalio ; et multi in na ivilale ejus gaudebunl. b m. Dixit auten. Maria Ecce ancilla Domini : ; fial

Erit enim magnus coram D.unino ; et vinum el sicc- n.ihi secundun. vcrbum luum. Et discessil ab illa

ram non bibet. El Spiritu sancto replebitur adhuc angclus. Exsurgens auiem Maria in diebus illis, abiit

cx utero matris suac. Et n.ultos filiorum Israel con- in nioniana cum festinalione, in civitalem Juda: el
verlei ad Dominum Deum ipsorum: el ipse pracedet intravit in domum Zacharix, el salutavit Elisabellt.
ante illu.n in spirilu el virlule Elis, ut couvcrtat Et factum est, ul amlivil salutalionem MariaB Elisa-
«orda pairum in filios, et incredulos ad prudenliam belb, exsultavil infans in ntero ejus. El replcla est
jiisiori.in, Domino plebem perfectam. Et
parare Spirilu sanclo Elisnbclh, el cxclamavit voce n.agna,
dixil Zacharias ad angelum Undo hoe siiani?cgo : cl dixil ei : Ikncdicla lu inler muliercs, cl bcnedi-
* kum sencx, ct uxor n.ca processil in tliebus suis. Et ctus fiuclus ventrtS ttii. El undc l.oc niil.i, ul vcnial
 B¥ANGELICVRUM U.VRMONIARUM INfERPRETATlO. 258
2r, 7

n.:itor Domini mei ad nic ? Ecce cnim Ul f.ula c A n< slro;. in \i. m pacis. Pucr I
aii.cn. I rcscebi I, cl cnn-

o\suliavit iu 1'orlab.ilur Spirilu el cral in de-eilis ti qu<: in tlieiu

vox salnlalionis lnx in auiibi 18 n eis, :

* El beala qu;c eied dit, osleiisiouis sti;c atl 1-r.tr!.

guidio infans i i
ntcro mco.
qumiiam pci licieniur ca qux ilicla sunl ci a Poiniuo.
Domiimin el
CAPUT V.
El ait Maria : Magnilicat aiiina niea :

nieo. Quia
Dc generalione, t"7 nativitate Christi.
exsvltavit spirilus incus in D o salulari

respexil humilila em ancill.c sua; ; ccceenim ev h >r

Mattii. i, 1 - 1G. Liber gencralionis .lesu Cbristi

Uaiam me tli-enl onmes gencralioucs. Quia fccil

lihi David, lilii Abialnm. Abrahain g nuil IsMC,
milii inagna tpii polciis esl, el sanclum nonun ejus. Isaac aulein genuii Jaeob. Jacob atitein gennitJu-
Kt miserii ordia cjus in progenies ct progenies, tiniiii-
tlam, et fralrcs cjus. Jinlas aiileni gentiit Pbares cl
tibus cuin. Kecit potc tain ifl brachio suo : dispersit Zaram de TLiamar. Pbarcs aulcin genuil Es-om.
snperbos inente cordis stii. Depostiit potntes dc Esiom aiilem genuit Arani. Arain auteni genuit
scde, et exaltavil liumiles. Kstirientcs imple\ il bonis, Aininadab. A'i inadah auleni geiuiit Naasson. Naas-
cl divites tiiini-il inanes. Susccpil Israel puerum son atite.n genuil Salinon. Salmon auiem genuil
suuin, meinorari mUeric rdi;c su;c. Sicul locutus est Dooz de. Rabab. Booz auiein genu.l Obed ex Ruih.
ad p.ttres nnstros, Abrabam cJ scmini cjus in saidila. B Oue.u' aulcm genuil Jesse. Je^se auteni genuit David
Mansil atitem Maria cnm illa qi.asi mcnsibus tribus ; regcm. David autcm rex gennil Salomonem ex ea
el revcrsa tst in domuni suain. (Jua; fuit Uri;c. Salomon autem genuit Iloboam. Ro-
boam antem gcnuit * Abia. Abia aulcm genuil Asa.
'
CAPUT IV. Asa aulem gcnuit Josapbat. Josapbat autcm genuit
De nativilate Jounnis Dapliila?. Joram. Joram aulem genuil Oziam. Ozias aulem ge-
nuit Joatbam. Joalbam autcm genuit Acbaz. Acbaz
Luc. i, 57-80. Eli abcth autem impletnm cst tcm- aulcm gcnuii Hiezcchiam. II ezechias aulcm gcnuil

pus paricndi, cl p-perit filium. El audierunl vicini Manassen. Manasses autem genuit Amon. Araon au-
el co^naii ejtis, quia niagnificavit Dominus miseri- tcm gcnuit Josiam. Jouas aulem gcnuil Jecboniani
cordiam suam cum illa, etcongralulabantur ei. Et fa- et fra res cjns, in transmigraiione Babylonis. Et post
ctnm csl in die oclavo, venerunt cinumcidore pue- iransniigialioncm Babylonis, Jechonias genuit Sala-
rum; e.t vocabaut eum iioinine palris sui, Zacba- thiel. Salalbiel autem genuit Zorobabel. Zorobaliel
liam. El re pondens mater ejus, dixit
: Nequaquam, : aulem genuil Abiud. Abiud auinn genuil Eliacbim.
sed vocab.t :r Joannes. Et dixerunt ad ilam Qu a : Eliacbim auiem gcnuit Azor. Azor autem genuit Sa-
ncmo est in cognaiione tua qui vocclur boc noniinc. C docb. Sadocb aulem genuil Acbim. Acbiin aulem
Innuebanl aiitem patri eju«, quem vcllel vocarieam; gcuuil Eliud. Eliud autcm genuil Elcazar. Elcazar
et poslulans pugillarem scripsit dicens : Jo nnes est aute n gcnuil Matban. Maiban autem genuit Jacob.
noinen ejus. Et mirati sunl universi. Aperlum est au- Jacob autcm genuil Joseph virum Maria;, de qua
tem illico os ejus, et lingua ejus; cl loquebauir, be- natus est Jcsus, qui vocatur Cbrislus. — Luc. iii,

nedicens Deum. El factus est tinior supcr vicinos 54-58. Abrabam autem fuit lilius Tbare. Qui fuit

eorum ; ct snper omnia montana Judrae divulgaban- Nacbor. Qui fuit Seruch. Qui fuit Itagau. Qui fuit
lur omnia verba h&c. Et posuerunt omnes qui au- Phaleg. Qui fuit Ocber. Qui fuit Sale. Qui fuit Cai-
dieruni, in corde suo, dicentes : Quis, pulas, puer nan. Qui fuit Arpbaxat. Qui fuit Sem. Qui fuit Noe.
ist<- eril? Klenin manus Domini erat cum illo. Et Qui fuit Lamecb. Qui fuit Malbusale. Qui ftiit Enncli.
Z;u barias paler ojus implelus est Spirilu sancto, et Qni luil Jaretb. Qui fnit Malelchel. Qni fuit Enos.
propbetavil. d.ccns : Beuedictus DominusDeus Israel, Qui fnit Setb. Qtii fuit Adam. Qni fnit Dci. — Mattii.
quia \isila\it, cl fccil redempiionein plebis su.c. Et I, 17-25. Omnes ergo gcnerationes ab Abrabam ns-
ercxit rornti salutis nobis, in domo David pucii sui. que ad David, gcneraliones quatuoidecim. El a Da-
Sicut locuins est per os sauclorum qui a is nlo n vid usiue ad transmigrationcin Babylonis, genera-
sunt, propbeiarum ejus : Salulein cx inimitis no- D tiones qualuordecim. Et a Iransmigr.ilioiie liabylo-
slris, e; de manu omnium qui odcrunl uos A fa : 1
nis usque ad Cbrisliim, generalioncs quatuorilecim.
ciend.iiu misci icordiam cum palribus nosli is, cl m3- Cbrisli aulem generalio sic crat : Cum esscl despon-
morari testamemi sui sancti. Jusjuranilum quod ju- sala matcr ejus Maria Joocpb, antcquam conveni-
ravil ad Abrabam paircm no-lrtmi, dalurUHl se uo- renl, invcnla csl in ulero babcDS de Spirilu sancto.
bis : Ut sinc limorc <tc nianu inimicoi tnn noslrorum Josepb aulcm vir cjus cum csset ju»tus, ct nollcl

liberaii, seninnus illi in sanclitale cl juslitia coraiu eam iraduccre, voluit occulte dimillere eam. Ilacc

i;si, omnibis diebu> nosliis. Kt ui pucr, Propbela aulem eo cogiianle, eccc angclus Dumini iu somnis
voeaberis : praeibis enim anle faciem Do- apparuit ei diceus : Jo epli (ili David, noli limcte
IAIlissimi
inini, parare vias ejus : Ad dandam sti ntiam sa!u- accipcre Mariam c njngem luam ;
quod enim in ca
lis plebi ejus, in rentissioncm letcatoruin eortim : nalum est, de Spirilu sanrto esl. Pariet aulem li-

Per viscera iniseric.or>liae Dei nostri, in quibtis visi- lium, et vocabis uoinen ejus Jesum. Ips >
cnim sal-

lavil nos Oriens ex allo : lllumiuarc bis qm in lenc- vum f.icit 1 1> ptilnin suiim a |icccatis eoriim. floc >u-

lem lolum facium eal, ul admplerclur quod jictuui

 •

i:<) VIGTOUIS EPl COPI CAI I V II W*0

cst a Domino per prOjhetam, diccntem : Ecce A fy, lulerunt itlum in Jerusalem ot «iflterenl eum Do
virgo in utero habehit, et pariet fllium; et vocabunt mino, Bicul scriptnm esl in lege Domini ; O ia omno

nomen ejus Emmanuel, *j n<nl e t interpretalum , No- maeculinum adapcricnq vulvam, sanetum Domino
c
biscuin Deus(/«a. vn, 14). Exsurgens autcm Joseph vocabitur (Exod. xu , 2) ; et ut darenl boctiam, *c-

;i tonino, fecit sicut pnecepil ei angelufl Domini, el cundum quod dictujn esl in l<ge Domlni, par tiy-iu-

accepii coojugem suam. Ei oon cognoscebat eain, rnni ant duoa pullofl colnmbarom (Lev. w, S). El

doiiec peperil filium suum priiuogeniiuin ; ei voca- ecce homo crai in Jcrusalem cui nomen Simeon •
t\

vit noinen ejns Jesum. — Lrc. u, i-7. Factum est hoino iste juslus et limoraius, exspeciaos eon ol>-

aotem in illis diebus, exiit edictnm a Caesare Augu- lionem Israei; ci Spiriius saneiue erat in eo. Ei re-

sio, ut describerelur uoiversos orbis. II.cc dcscri- sponsum acceperai ;> Spiritn sancto, non rituruin ge

ptio prima facta est a prscside Syria; Cyrino. Et mortem, nisi prius viJeret Christum Dnmini. El ve-
ibant oinocs, ol profitereniur singuli in suaoi civi- nit in spiiitu in templum. Et cum iudacereni pue*
taleio. Asecndil aulcm cl Joseph a Galihea dc civi riim Jcsiun parenlesejus, ul faeerenl eeeuitdnm con-

la>c Nazareth, in Judseam io civilalem David ()ii;e suctudinem legis pro eo, 1 1 ip-e accepil eum in ul-

vocalur Bethleem , co quod esset de douio et fami- nas suas, et benedixit Dcum, ct <!ixit : Nunc <ii<niiiis

lia cum Maria desponsala sibi B scrvum tuum, Doiuine, serundum verbuni um, in
David, ut profitereiur i

uxore pracgnanle. Faetum est autem cum csscnt ibi, pace; qnia viderunl oiuli mei salutare limm, quod

ini|>lcli sunt dies ut parerel. Et peperit filium suuin

* parasli ante faciem omi ium popalorum Lumea ad :

priuiogcnilum, ct pannis euni involvit, cl rcclinavit revelationem genlium, ct gloriam plebis tuac Israel.

euin in praisepio, quia non erat * ei locus in diver- Et erai patcr ejus et mater mirantes super his qaas

sorio. diccbantur de illo, et benedixit illis Simeen, el dixit

nd Mariam roatrem ejus : E<ce posilus est hic iu

CAPUT VI.
riiinam ct resurreciioucm naultoruin in Israel, et in
AnyAus apparuil pasloiibus.
signum cui conlradicelur. Et tuam ipsius aaimam
Llc. ii, 7-20. Et pastores erant in regbine ea- pertran ibit gladius, ut reveleniur ex muliis co.di-

dcm, vigilanles ci custodirntes vigilias noctis super bus cogilaliones. Eterat Anna prnphetissa (ilia Pha-
gregcm suum. Et ccce angelus Domini sletit juxta liuel, de tribu Aser. Haec proeesserat in d ebus mul-

illos, et clariias Dei circiimfulsit illos, et limueruut lis, el vixeral cum v ro suo annis septem a virgmi-

liinoie iuaguo. El dixit illis angelus : Nolile timeie : tate sua. Et b rc vidua usque ad annos octoginta
ecce cgo cvangclizo vobis gaudium magnum, quod quatuor, quse non discedebat de lemplo, jejnuiis et

cril onmi populo : quia natus est vobis bodie Salva- G obsecrationibus sei viens nocte ac die. El b ce, ipsa

tor, qui est Cliristus Dominus in eiviiaic David. Et hora supei veiiiens, confilebaiur Domino, el loque-

boc vobis signum : Invenietis infantem pannis invo- balur de illo omnibus <|i;i ex-pec;abanl redemptio-

lutum, ei posiluni in praesepio. Ei. subito facta esl nem* Hieru.alem. El ul perfecerunt oinn a secundiim

cuni angelo uiuliiiudo militi;e coelcsiis, laudantium legcm Domini, reversi sunt ra Galiia.'am, in civiia-

Deiim, el diceniiuin : Gloria in ahissimis Deo, ei in lem Miain N .'.arelli.

terra pax liominibus bonac volunlatis. El faetuin est,

CAPUT VIII.
iil discesserunt ab cis angcli in cosluiii, pastores lo-
Dc magis qui venerunl ub Orieute.
qiicbanlur ad ioviceui : Transeamiis usque Ce-
llileem, e| videamus hoc verbum quod factum est, Mattb. ii, i i2. Cum ergo natus esset Jesus in
quod Dominus oslendit nobis. Et venerunl fcslinan- Betlileein B Jud.ea?, in dielius Ilerodis rcgis, ecce
lcs, el invcnrrunl iMariani, et Joseph, el infaniem magi ab Orientc vencrunl II crosolymant (liccutcs :

positum in prasepio. Vidcntes autem, cognoverunl LLi cst qui nalus est rex Jud.Toruin? Vidimus enim
de verho <piod dictum eral illis de puero hoc. Et stellain ejus in Orieiite, et veuiiuus adorare cum.
omnes qui audieranl inirali sunl, et de his qme <li- Audiens autein llerodes re\ turbalus e^i, ct oinnis
cta crai.l a p.tsloribus ad ipsos. Maria autem eonser- D llicrosolyma cum illo. El congreg.n:s omnes prinei-
vabat omnia vcrba htc, conferens in corde suo. Et pes sacerdolum et scribas pop.di, sciscilabatur ab
reversi sunt pastores ,
glorilic.inies cl landant s eis ubiCliristus nasccietur. At illi dherunl*: ln I>e-

Deiim in oinnibus qu;c audieranl ct vidcrant, sicul llrleem Judacac; Sic enim scriptum e.-t per prophc-
dicluin est ad illos. tam : El tu Belhlcem terra Juda, nequaqnam minima
e.-i iii principibus Jula, ex le enim exiel <lux qui
CAPLT VII.
rcgat pojnilu ii nieuin Israel (Mich. v, 2). Tnnc Ue-
Circumchio Domini.Jcsus inducilur in templum. rodcs clain vocalis m.tgis, diligenter didicil ab eis
I.ic. ii, 11 7>'J. Et postquam consuminati sunl dics leuipus slcll.e qu;c apparuit eis ; el mittcns illos in

oclo, ut (ireiimeiiicicmr puer, vocaium csi nomen Dethlecm, dixii : lie et interrogaie diligenter dj
ejus Jesus, quod vocatum <-st ab angelo priusqaam puero; el cum iuvenerilis, renunliale m hi, ul el cgo
in iitero conciperetur. Ei posiquam impteli sunidiei vcrticns adorem cum. Qui cum andisscnt rcgem,
purgatiouis cjus sccundum legem Moysi (Lev. xn, abicruni. Et eece siclli quam viderai I in Oriente

u
Li iu ;cx'u hodierno, t^,- 'lovoAv.;. Sic mox, infra, > . ;
;
. Vul c'., J tda.
 , — — ,

•
l EVANCEIJCAKUM IIAKMOM.Ut'. M INTILRPRETATKX ^2
c

anleccdebal eos, iisqne dnin venlens slarei supra A I»-"» et noncognoverunt parenlea ejus. ASaiimaniea
u!)i iT.ii pnor. V.dcutcs autem stellam, gavisi sunl Butem illuin esse in comilatu, venenml iter diei, et

gsndto* valde. El inlrantcs domnm, inveneruni pue- requircbanl eum Inter cognatoa et not>s. Ei non in-

nim cuiii Haria matre i jus : ci procidentes adorave- venientcs , regrcssi sunl in llieius.lem requirentea
riint einn. Kt apeilis ihcsauris suis obtulenml ii cuin. El fartum est p .
.si iriduum, invenenint euin in

inunera, auruin, ilius ct inyrrham. Et rrsponso ac- lemplo, scdeiileni in nicdio doriorum, au lientcm il-

repto in soinnis ne redirent ad llerodem, per aliam los ct inierrogantem eos. Stupcbant autem omnes
v.am reversi siiui in regionem suam. qui euin amliibant , Biiper pru lentia el responsis

CAPUT l\.
cjus. Et videntes admiraii Mint. Et dixit matcr ejus
Fugnttti Jesvs, et pa>enics cjus in /V.gijplum. ad illum : Fili ml, qnid feeisii nobis sic? Ecee pater
luiis cl e^o, dolentes quuTchamus te. El ail ad illos:
Mai iii. 11, 13-15. Qui cuni recessissenl, ecce an-
Qnid cst quod nie quaerehatisl Nesciebatls quia in
gelus Doiiiiui apparuil in somnis Jostph , ilicens :
liis qurc P.itris mei stnil oporlctme es^e? El ipsi non
Surge et accipe puerwm et mairem ej is, ct fugc in
intellexenint verbuin quod loculus csl ad illos. El
^Egyptum, et csto ibi usque dmn dicam libi ; futuruni
deseendit cum cis , ct venit Nazaretli, et er.it sub-
est enim ut II mdes quseral puerum ad pcrdendum
H ditus illis. Et niater cjus conservabat omnia verba
einn. Qui con-urgens, arccpit pucruiii etmairem ejus
hec in corde suo. Et .lesus proficiebat sapientia, et
nocie, ct sec'Ssii iu .'Egyptuni. El cra 1
ihi usque ad
selale, ct gratia apud Deum el hoinines.
ol ituiu HeroJis ; ut adimplerelur quod dictum est a
CAPUT XIII.
1'OMiii o per proplietani, cliceniem : Ex /Egypto vo-
Joannes IJaptista apparuit in Isiael.
ea\i lUiim meuin (Ose. xi, 1).
Llc. iii , i-5. Anno atiteni quinlodecimo imperii
CAPUT X. Tiberii Casaris, procurante Pontio 1'ilato Judaeam,
Ilerodes interficit puerca. tetrarcha autem Galil.eic lle.ode Philippo autein
,

Matth. ii, 1G-18. Tunc lierodes videns qaoniain fratre ejus letrarclia Itureoc ct Traconiiidis regionis,
i lususesseta magis, iratus est valde; ct initiens oc- et Lysania Abiin.ii letrarcha, sub principibus sieer-
• iilil oinr.es pucros qui erani in Itohleem elomni- doliim Anna ct Caiplia, faclum est verbuni Domini
bus fin bus ejns, a bimalu ct infra , sccundum tcir.- super Joannem Zachaiiue (iliuin in deserlo. El venil .

pus fjiiml ezquisietal a magis. Tunc adimplclum cst in onmcm regionem Jordanis, prsedicans baplismum
qnod dietum esl per Jcrcmiam proplielam, dicenlem: poenitentiae, in remissi< nem peecatorum , dicens :

I \ m liama amlila est; ploratus etuliilatus multtis : — Maith. iii, 1-3; Mauc. i, 3-5. Peeniteniiam agite,
Racliel plorana h i< s suos; ct noluiiconsolari ,
quia C appropinquavil enim regnuin (celoruiii. Ilic cst enim
iiou sunl (Jcr. xxxi, 15). qui ilidiis est per Isaiam prophelam, dicentem,

CAPUT XI. Loc. ii, 4-6 : Vox clamantis in d.seno, Parateviam

Jesus revocatur ex AZgypto. Domini, icclas facilc seniilas cjus. Omuis vallis im-
plebilur , el omnis inons el col'is humiliabitor. Et
Hatth. u, 19-23. Defunclo aulem Herodc , ecce
erunt pravain directa, etaspera in \ias pianas : ct.
apparuit angelus Domini in somnis Joseph in /Egy-
vdebi' omnis caro salutare Dei (/.sa. xl, 5-5). Joa \
plo ,
diecn> : Surge, ct accipc piicrum et malrcm
1,5-18. Ilic venit in testimonium, ut lestimoniuin
ejus, cl vade a in
leriam Juda, dcfuncli enim sunt
perhiberei de tumine, ut omncs crederent per illum.
qui qnacrebant animam pueri. Qui surgcns, accepit
Non crat ille lux, snl ut tesiimoninm perhibeict dc
puerum ct inalrcm ejus, et venit in lerram Isr;el.
Andiens aiilem quod Archelaus
luminc. I.ral lux vc a qua3 illtimiuat omnem botn -
regnaret in Judaea
pro Herode patre suo, limuit
ncin venientem in hune mumlnni. In mundo e r at,

illii ire ; ct admonilus

et muiidus p.-r ipsinn faetus est , ct niundtis
in soronis, aecessil in paries Galilaeae. Et veniens
cnm non cognovit. In propria \cnii , ei sni
hibiiavii in civiiate qux vocatur Nazirelb, ut adim-
eu;n non rcceperunl. Quotquot autcni rccepcruni
plcretur qund dictum cst pcr propheiaa : Quohiam
D cuni, didit cis potest.itcm lilios Dei lieri , his qiti
Nazaraeus vocabilur.
crcdunt in nomine ejns : Qui non ex sanguinihus
CAPUT XII.
neque ex voluniale carnis, ue.|uc volunlate viri, sed
Ilcmansit Jesus in tcmplo Hierosolijmis.
cx Deo nati suni. Et Verbum caro ractum cst, el ha-
Lcc. ii, 'i0-.")2. Pucr autcm crcsccbal et conforla- bilavit in nolis : ct vidimus gloriam ejus, giOriam
bUur, plenus sapienlia ; cl gralia'Dei erat in ilio. Et quasi unigenili ;i Patre, plenmn graiias ct vcritais.
iba.nl parcntcs cjus per omnes annos in Uierusalcm, Joanncs testimoiiiiun perhihet de i;»so, et clamat di-
in d e solcmni Pasch.e. Ei cum factus essct annoriiin ceus : l!ic erat h i|iicin di\i vohis, * quia post me ven-
duo.lecim, aseendeutibus illis Hicrosolymam seeun- inrus esl, el ;mte me facus cM, quia prior me eral.
m consuetudiuom diei fe»ti, consiunmatisque dic- Et dc plenitadine ejus nos omues accepimus, ct gra-
Ims, cum ledircnt, remapsit pucr Jesus iu llhrusa- tiaroprogratia : quia lex per Moysen dataesi gratia
;

jn:erprelissivelibrarii aliudagentismendum csse gita. Caeierum apud Millium end. Canl. bobet iant
lospicor. Cr. etf -/w/icy.a/,)., ul in Vulg.
vftiv. Sed supra scribitur Ofxin :ilia inanu. VidCois BO*
k Vox ultima deaidcratur tum in lexiu, tum in Yul- viss. Wclslcnii cdil. in hunc locum.
26"» victoius lpiscopi capuani s;4

et veriias por Jesnm Chrisium facta est. Deum nemo A a Calilaa in Jordancm, ad Jjoaiinetn, m bapiizarciur

vidil nii(|ii.im. Unigenilus Filiusqui esl in simi Palri-, ab eo. — Li c. in, 25. Et ipsc oiat incipieos quasi

ipse enarravit.— Mattii. III, 4-10; UarG. i-C; I.rc. annoruin iriginia, ut putalialur, lilius Joscph. Joan-

iii, 7-9. Ipseaulem Joaimcs habebat vestinientum fie nes auiein prohibehal oiim, dicons : Ego a le debeo
pilis camelorum, et zonam pclliceam circa lumhos baptizari, et tn vcnisad meV Hesponderis auicm Jesus

S'ios. Esca aiileni cjus erat locnsla' ct mel silvesire. dixitei : Sinc rnodo, sicenim d. cet nosadimplereom-
Tiiiic exibat ad emii Ilicrosolyma, et omnis Juda-a, riemjuslitiam. Tuncdimisil cum. — Luc. iu, 21,22.
et omnis regio circa Jnrdancm ; et haptizahanlur in Faclumest aulcin oiuii baplizaretiiromriispopuliis, el
Joidane ab eo, oonfitentes peccata sua. Videns an- Jesu baptizato etorante, coofeslim ascentlh deaqua :

lein mullos Pharisieorum et Saddiic.Tornm vcnientes clecce apcrti suntci ca;li, el vidit Spiritum Dei dc-

ad baptismuni siium , dixit eis : Progcnics vipera- scendentcin corporali spccie sicut columbim, et ve-
ruin, qnis deinonstravit vobis fu^cre a venlura ira ? nientem snper «c Fi ecce vni de eudis diccns : Tu
Facile ergo fniclum dignum pccniteutia-. Et ne vdi- cs Filiusmeiisdiecius, in tccomplacui inihi. — Joa.n. i,

tis dicere intra vos : Patrem babemus Abrabam. 52-54. El testiinoniiim perhibuit Joannes, dicens .

Quia n Spiritum dcscendcntem qaasi coluni-

Dico enim vobis, quouiam potesl Deus ex lapidibus vidistis

istis suscitare filios Abrab.T. Jam enim sccuris ad B bam de ccelo, et inansil sup. r eum; et cgo nc-r if
radicem arborum posita est. Oinnis ergo arbor quae bam eum; sed qui misil me baptizare in aqua, ille

non facil fructum bonum, exscindelur, et in ignem mibi dixit : Super quem videritis Spiriium descen-
mittetur. — Ltc. ni , 10-15. Et inlerrcgabant eum denlem, et manentem suppr eum, bicest qui bapiizat
lurba) dicenles : Quid ergo faciemus? Respondens in Spirilu sancto. Fgo vidi, et tesiimonium porbibui
aulem , dicebat illis : Qui babet duas lunicas , det quia bicest Filius Dei.
non babenti ; et qui babet escas, simililer faciat, Ye- CAPUT XV.
nerunt et publicani ut baptizarentur, et dixetunl ad Ductus esl Jesus a spirilu in desertum.
illum Magister, quid faciemus? At ille dixit ad cos:
:
Matth. iv, 1-11 ; Mauc i, 12, 13; Luc. iv, 1-15.
Nibil amplius quam constiluium esl vobis, faciatis. Tunc Jesus ducms esl jn deserlum a spiritu , ut ten-
Interrogabant emn el milites, dicentes Quid facie- :
laretur a diabolo. Etcum jejunassel quadraginia die-
nius el nos ? Et ail illis Neminem conculialis , ne- :
bus et qnadraginla noctibns, pc.slea esuiiit. El acce-
quc calumniair. facialis, et coulenti eslole stipendiis dens lentator dixit : Si Filius Dei es, dic ut lapidcs
vestris. Existimanle autem popalo, et cogitantibus isti panes fiant. Qui respon 'ens dixit t Scriptum
,

omnibus in cordilms suis de Joanne, ne forte ipse cst : Non in pane solo vivit bomo, sed in omni ver-
essd Cbristus, — Joan. i, 19-25, Miserunt Jud*i ab C i J0 qU od procedit de ore Dei (Deul. viu, 3). Tunc
Hierosolymis sneerdotes ellevitasad eum, ul inlerro- assumpsit eum diabolus insanctam civitatem, et sta-
garent euin : Tu quis es? Et confessus est, et non tuit eum supra pinnaculum templi, et dixii ei : Si
ncgavit; etconlessus est : Quia non sum ego Cbri- Filius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum esl enim :

slus. Ft intcrrog;iverunt eum : Quid ergo? Elias es Quia angelis suis mandavit de te, et in manibus lol-
tu? Ei dixil : Non sum. Pio, bela es lu ? El respou-
lenl te, ne forte offendas ad lapidem pcdem tuimi
dil Non. Dixeruntergo ei Quis es, ut responsum
: :
(PsaLxc.il ). Ail \\'\ Dominus : Rursnm scri-
deinus bis qui mi eiunt nos? Quid dicis de le ipso?
ptum est : Non tenlabis Dominum Deum tuum
Ait : Ego sum vox clamanlis in descrlo : Paraie
(Deut. vi, 1G). Iterum assumpsil eum diabolus iu
viam Domini, sicut dixit Isaias propbela (Isa. xl, 3).
inontem excelsum valde, omnia regna
et ostendit ei
El qui missi lueraiit, erant ex Pbarisaeis. Et inleiro-
rriundi, et gloriam eorum. Et dixil illi : HaiC omnia
gaveriinl ei.m, et dixcrunt : Quid ergo baplizas, si lu
tibi dabo, si oadens adoraveris me. Tunc dicil ei Jesus:
non esCbrisius, ncqne Elias, neque propbeia?Re- Vade, Satanas; scriptum est enirn Dominuin Deiun
spondit eis Joannes, dicens, iii , 11, 12; — Matth. tuum adorabis, etilli soli servies(//u'a'., 15).
:

— Lic.
Mauc.i, 7,8; Lcc.ui, 1G-18; Joan.i, 20,27: ¥ Egoqui-
iv, 15. El consumniala omni lenlalione, tuncreliijuil
dem baptizo vos in aq.ia, in pceniton.iam. Qiiiau.em D e||m diab()hjs usque ad (empus ._ Marc . i? lr> . Eial
posl inc vcntui us est, forlior me e^t. cujus non suin
que cum bestiis. Et ecce angeli acce^senmt, tt mi-
diguus calceainenla por.are. Mcdius aulem vesti um nislrabant ci.
stetil, quem vos uescilis. Ipse vos baplizabil iu Spi-
CAPUT XVI.
riliisancto el igne. Cujus ventilabrum in manu ejus,
Duo discipuli Joannis seculi sunt Jesum.
et permundabit arcam suam, et congregabit triticum
Joan. i,55-i2. Altera die ileium slabat Joamtes,
siium in boireiim, paleas auiem comburel igni inex- Jesnm ambu-
cl ex discipulis ejusduo. El respiciens
slinguibili. Mulla quidem et alia exhortans, evange- lantcm dicil Ecce Agnns Dei, ecce qui tollit pec-
lizabat populo. — Joan.i,28. Ilanc iu Belbania facta cata muridi.
:

Etaudi runt eum duo discipuli loquen-

sunt liaus Jurdancm, ubi eral Joannes baplizans. Convcrsus auiem Jcsus,
lcm, et seculi sunt .lesum.
C.UMJT XIV. el vidcns eos sequenles se, dicil cis : Quid qua-ritis?
Bnpt zatur Jesus a Joanne. Qui dixerunl ei : Habbi (Quod dicilur interprclatum,
Maitm. ih, 15-I7;Marc i, 9-11. Tunc venit Jesus Mag ster), ubi babitas? Dicil eis : Venile, et videlc.

" Yu'g., Quia vidi.... sup i quem vidcris. Neque aliler Grxc.
 EVANGELICARUM HARM0NIARUM1NTERPRETAT10. _„G

Venwuni, ci vid runt ubi maneret, ei apud eum A CAPIT XIX.

manseruni die illo, Uora autem erat quasi dccima. Jcsus vocavilPctrum ctAndrcum,Jacobum cl Joannem.
Eral autc-ni Andicas fraler Simonis Petri, unus cx Ambulans
Mattii. iv, 18-22. aiitcni juxta mare
duobus qui audieiuiit a Joanue, el seculi lucruut
Galilsese, vidit duos fralrcs, Simoiicm qui vocalur
eiini. Iiivenit liic primum (ralrcm suum Simonem,
Pelius, ct Andream fratrcm ejus, iuiiieiilcs rcte iu
ci dtcii ei: lnvei iioiis Messiam (quod est interpreta-
niare. Erant enim piscalores. Ll ait illis : VenilG
min Christns). Et adduiil euin ad Jcsiun. liUuiliis
posl me; ladain vos fieri piscalorcs booiiiiuin. Al
auiein euin Jcsu>, riixil : Tu cs Siinon iilios Joanna":
illi continuo rclklis relibus, scculi sunt eum. El
tu vocaberis Cephas (quod interpreialur Pelrus). duos fralres, Jacobum
procedens inde, vidit alios
CAPLT XVII. Zebed;ei cl Joanuem fralrcin ejus, in navi cuuiZcbc-
Dc Philippo el iSathanaele.
dssopatre eoruin, refic.cmcsretia sua, el voeavit cos.
Joan. i, 45-51. ln craslinum aulem voluil e\ire llliaulom, sialim rolictis relibus et patre, secuti sunl
iu Galilaeam. El iovenil Philippum, cldicit ci Jcsus : cum. — Lic.v, 1-10. Faclumesl aulem cum lurbrc ir-

Scqiii-re me. Erataulem Pliilij ptis a Dclhsaida, civi- ruerenl in eum,ut audirent vcrbum Dei, et ipse stabai
late Andreae et Petri. Invenii Pbilippus Nathanacl, secus siaguum Gciiczaretb,elvidil duasnavesstanlcs
ct dicit ei : Qncm scripsilMoysesin lege, elproplictae,
B secus siagmun : piscalores auiem dcsccnderanl , ct

inveaioaus Jesum Qlium Josepli a Nazareth. Et dixit lavabanl retia sua. Ascendens autem in iiuam navini
Nathaiiacl : A Nazarclh polesl aliquid boni csse ? quaj eral Simonis, rogavit cum a tcrra reducere* pu-
Dicilei Pliilippus : Veni et vide. Vidil Jcsus iSaiha- silluiii : cl scdens docebat de navicula lurbas. l't

nacl voaienlem ad *e, ctdicit de eo : Ecce vere lsrac- cessavil autem loqui, dixit ad Simonem : Duc in al-

liia, inquodolus non est. Drcilci Nalhanael : Unde -tuai, cl laxatc retia veslra in capiuiam. El rcspon-
ine nosti ? Kespondil Jesus, ct dixil ei : Priusquam dens Simon dixit illi : Pr.Tccptor, per lotann noctem
lePliilippus vocaret.cum essessub licu, vidite. Re- laborantcsnihil cepimus : invcrbo autcin luo laxabo
ppondil ei Nalhanael, et ait : Rabbi, tu cs Filius Dei, rete. Ll cum boc fecissenl, concluserunt piscium
lues Kexlsrael. Respondit Jesus, et dixit ei : Quia muliitudineni copiosam. Kumpcbatur autem reteeo-
dixi tibi, Viditc sub ficu, credis V majus bis videbis. rum. Et annucriint sociis qui crani in aba navi , ut
Lt dicii eis : Aiuen, amcn dico vobis, vidcbitis coe- vcnircnt et adjuvareiit cos. Et venerunt, et implc-
Dei ascendentcs b supra Fi- verunt ambas naviculas,
lum apcrtum, et angelos ilaut nergerenlur". Quod
lium honiiuis. — Luc. IV, 14-15. Et regressus est cum vidcrcl Sinion Pctrus procidil ad gcntia Jesu
Jesus in virlute spirilus in Galilacam : et fama exiit
r dicens : Exi a mc, qua lio uio peccator sum, Domi
per unive sam regionem de illo. Ft ipic docebal in ne. Slupor cnim ciriumdederai eum, ct omnes qui
synagogis eorum, ct magnificabalur ab omnibus. cum illo erant, io captura piscium quam ceperant :

CAPLT XVIII. similiter autem Jacobum et Joanneni filios ZebedxM,

In synugoya leyii Jesus librum Isaice. qui erant socii Simonis. El ail ad Sinionem Jesus :

16-21. Et venil Nazireth ubi erat nutri-

Noli timere : ex hoc eris homincs capiens. — Joam.
Lic. iv,
11, 11. El crediderunt in cum discipuli cjns. Lcc
lus, el intiavit secunduin consueludinein suam die
v. 11. Et subductis a terra navibus, relictis onnil-
sabbali in synagogam, et surrexil legerc, ct tradilus
bus, seculi sunt ilum.
estillilibcr lsaiae prophelac. Et ut revolvit librum,
invcnil locum ubi scripltiin erat : Spirilus Donuni CAPUT XX.
super me; propler quod unxil me, evaugelizare pau- Jesus vocavil Malihwum publicanum.
neribM inisit me, sainre corilritos corde c
,
praedi- Mattii. ix, 9; Marc ii,I4; Lic.v, 27-28. Etcum
caic caplivis reniissionem, et caecis visuin, dimiltere Iransiret indc Jesus, vidit bominem scdentem in te-

conlractosin remissioncin, praedicare aiuium Domini lonio, Maithaeum nominc, ctait illi : Sequerc me.
accepluineldiemrclribulionis(/sa. lxi, 1,2). El cum Et >urgcns, reiictis omnibus sccutus est eum.
plicui>selubruiii,reddiditmiuialro,elsedii.Ltomnium D
eum.
CAPLT XXI.
iii synagoga oculi erant inlendcnles in Cocpit
Quia bodie implela Audiens Jesus quod Juunnes traditus esse!, sccessil iif
autein dicere ad illos : esl hauc
Nephlhalim.
jinibus Zabulon cl
Scriplura in auribus veslris. — Mattu. iv, 17; Marc
Joan. in, 22 -36. Post hx-c venit Jesus et
discipuli
i, 15. Lxinde cce|>ii Jesus piaedicarc eldiceie : Quu-
niam iinpletum est lempus : poenilciiliain agite, ct ejus in lerram Judaeam, ct illic dcmorabalur
cum eis,
ct Joanncs baptizans in
credite Evaugclio : appropioquavil enim rcgnuin coe- et baplizabat. Erat aulcin

Eiinon, juxla Salim : quia aquae multae crant illic,

lorum.

intcrpaclntions Victorian >', oinisMS

Gr.. 'Ia>v«. AL, 'luamw. Vide Milliinn tum bic, Sic editi
t>
•

t'jm ad Matth. xm, 17, qui et leciionem Joannae ex sive librariorum sive typolhetaruin incuria, ct de-
antlquis Pairibns Laliuis profert. S. Ilieronymus iu sicndentes ; qux lum in Giartis N. T., tiim in fcrsio-
nunc locum < Voluui scripiorum viliodepr.ivatum,
:
nibus exslant.
« Hac deeiant in aliis edilt.
Ut pro Bar Jtanra , hoc est, /S/ ui Jounnis, Barjoua
sxripiuiii sii, una delracia syilaba. >
9
Patroi. LXVHI.
 — :

>xn VICTORIS tPISCOPl CAPUANI 2G3

ei adveniebant, ci bapiizabantur ;nonduin c:um mis- A cim cum illo, quos ct apostolos nominavii : Sinio-
m.s fueral iu carcorem Joanncs. Facia cst aulem nem quem cognominavit Pelrum, etAndieam fra»
quncslio c\ disripulis .loannis nim Jud.iiis dc puri- irem ejn , et J icobum Zebedtei, ct Joannem fratreni
licalione. Ei vcncruntad Joannom, el dixerunt ci Jacobi, quibua lmp*wuit nomina Boanerfet, qued
Rabbi, qui erat lecum irans Jordanem, cui tu tcsti- cst filii ton.irui ; Philippnm et Bartbolomxum, Mat-
monium perhibnisti, ecce hic baptizai; et omnes vc- tlia um el Thomam, J.cobum Aljdiaci, et Simonem
nunt ad cum. Hospondil Joannes, ei dixit Non : po- qui vocatur Zelotcs, et Judam Jacobi, et Jud.im Isca-
tcst liomo accipcrc quidquam, nisi fueril ei dalum de liolh, qni fuil proditor. — Mattii. v, 1-12; ti;c. vi,

coclo. Ipsi vos mibi lesiimonium pcrhibclis, quod 20-23. Et accesscrunt ad emn disiipuli ejus. tt ele-

dixcrim : Ego non sum Cbrislus, sed quia missus vaiis ocnlis in eos , ap-rions ns suurn, docebat, di-

sum anle illnm. Qui liabet sponsam, sponsus est cens : Beali paupcres spirilu, quoniam ipsorum est
amicus autem sponsi qui stat et audit eum, gaudio rcgntim coelorum, Beatimiles, quoniam ipsi posside-
gaudct propter vocem sponsi. lloc ergo gaudium bunl lerram. Beati qui lugent, quoniam ipsi consola-
meiim implctum cst. Illum oportet crescere, mc au- bunlur. Beati qui csuriunt et sitiunt juslit am, quo-
teni minui.Qui dcsursum venit, super omncs est. Qui niam ipsi saturabunlur. Beali misericordes, quo-
est de terra, detcrra cst, et de lerra loquitur. Qui de B niam ipsi m :

sericordiamconsequentur. Beali mundo

ccelo venit, supcr omnes est. Et quod vidit et audivit, ccrde, quoniam ipsi Deum videbunt. Beati pacilici,

hoc testatur et testimonium cjusnemo accipit. Qui ac-

:
quoniam lilii Dei vocabunlur. Beati qui persecutio-
cepitcjus icstimoninm, signavit quiaDcus verax est. nem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum
Quem enim misit Deus, verba Dei loquitur. Non enim est regnum coelorum. Beati estis cum maledixerint
ad mensuram dal Deus spiritum. Paier diligit Flium, vobis homines, et oderintvos, et persecuti vos fue-
ct omniadedit in manu ejus. Qui credit in Filium, rint, etdixerint omnemalum adversum
men vos,
habet vitam rcternam; qui autem incredulus est Filio, ticntes etcum separaverint vos, et exprobraverint,
;

non videbit vitam, sed ira Dei manct super eum. — eiejccerint nomen veslrum lanquam malum propter
JoAN.iv,l-3.Ulcrgocognovit JesusquiaaudieruntPha- Filium hominis. Gaudete in illa die, et exsultate,
risaei quia Jesus plures discipulos facit el baptizat quam quoniam merces vestracopiosaest incoelis: sic enim
Joannes(quanquamJesusnonbaplizaret, sed discipuli pcrsecnti sunt prophelas qui fuerunt ante vos, palres

cjus), — Marci, 44,etquod Joanncs traditus esset, corum.

reliquit Judacam,etabiititeruminGaIil3eam. — MATTn. CAPUT XX 111.
iv, 12-10. Cum autcm audisset quod Joaunes tradilus Increpalio dicitum.

cssel, secessit in Galilyeam. Etrelicta civilale Naza- G Cuc. vi, 24-26. Verumlamen va3 vobis divilibu»,
reth, vcnit c» habitavit Caphamaum maritimam in qnia habetis consolationem veslram. V* vobis qui
finibus Zabulon, ct lerra Ncphlhaiim, ut implerelur saturati eslis, quia esurietis. Vae vobis qui ridetis
quod dictum est per isaiam prophetam : Tcrra nuuc ,
quia lugebitis et flebitis. Vae cum benedixe-
rinlvobis homines a
secundum hoec faciebant pro-
Zabulon ct lerraNephthalim, via maris trans Jorda- :

nem Galilae.ne genlium. Populus qui ambulabat in tc- pbetis palres eorum. Sed vobis dico qui audilis :

nebris, viJit lucem magnam : el sedenlibusin rcgione CAPUT XXIV.

iimbrac mortis, lux orta est cis (Isa. ix, 1, 2). Vos estis sal terr&.
CAPUT XXII. Mattii. v, 15; Marc ix,49; tcc. xiv, 31. V..s
Circu'bat Jesus omnes rcgiones, ct sedms in tnonte estis sal terra?. Quod si evanueritsal, inquo salietis?
elegil duod.cm discipulos, et docuit eos de beatitu-
ad nihilum valel ulira, nisi ut projiciatur foras, et
dine regni coelorum, et qucc se/juuntur.
conculcelur abbomiuibus.
Matth. iv, 25-25. Et circuibat Jesus totam Gali-
hcam, docens in synagogis eorum , et pradicans CAPUT XXV.
Evangelium regni, et sanans omncm languorem, Yos estis lux hujtts tnundi : et iterum comparaliot-es
de prccceplis tegis.
ei omncm infirmitatem in populo. Etabiit opinio j)
tjus in lolam Syriam ; el obtulerunt ei omnes maie Matth. v, ti-16; Marc. iv, 21; Ccc. vu, |t>;

habenles, variis languoribus et torinentis compre- xi, 53. Voseslis lux mundi. Noh potest civitas abs-
hensos, elqui durmonia bahcbant et lunaticos, etcu- condi supra montem posiia. Neque accendnnl lucer-
ravil eos. Et sccuta3 sunt eum turbae mullae de Gali- nam, et ponunt eam ^ub modio, neque sub lecto,
laca, et Dccapoli, et lliero.<olymis,et Judrea, et de neque in abscond to loco, neque sub vasc, sed super
trans Jordanem. — tuc. iv, 42-4i. Et dctinebant candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt.
illtim nc. discederel ah eis. Quihus ille ait : Quia et Sic luceat lux vestracoram hominibus, ut vidcant
aliis civilatibus oporlet mecvangclizare regnum Dci, vesira bona opera, el glorificcnt Pa rcm vestrum
qniaidcomissussum. Etcum vidisseliurbas. Matth. qoi est in ccelis. —
Matth. v, 17-20. Nolite pulare
x, 2-4;Marc ni, 13-19 ; Cuc. vi, 13-16, asccndit in qiiouiam veni solvcre legem aut prophetas : non vcni
inontem, et um scdissct
-
vocavit ad se quos voluit solvere, sed adimj lere. Amen quippe dico vohis, d«-
ipsc. Et venerunl ad eum, ct fecit ut csscnt duodc- ncc transcat cccbim et lerra, iola uuum aut unua

Al. cdit., omnet hommes.

a ;<» EVANGELICARUM IIAUMONIAUUM INTI UPRETATIO. 27C

apex non prcctcril il a lege, dmcc omnia iiant. Qui A ncq«e per calum, qnia llironus Dci es', ncque per

crgo sokeril iiiiuin dc mandalis islis minimis cl tlo- terram, qui i scobclliim csl pcdum cjus ; neque per
«ucrii mc bominea, minimaa vocabitur in rcgno ccelo- Ilicrosolymam, quia civilas cst niagni regis (Psn/.

niin. Qui autein feccrii el docueril sic homincs, liic xlvii, 3) ; ncque pcr capul tuum juraveris, quia non
snagnus voeabiiur in regnococlorum.Dicocnim vobis potcs unum capillum album facere aul iiigrum. Sil

quia nisi abundaveril jnstitia vestra plus quam Scri- aiiiem scrmo vcslcr : cst, esl; non, non : quotl

baruni el Pliarisxorum, non inirabilis in regnuin autcm his abundanlius c-t, a roalo est.

ca-lorum. CAPUT XXXI.

CAPUT XXVI. De co quod scriplmn cst , ocutum pro oculo.
liacundicc prohibilio. MATTn. v, 38-42 ; Luc. vi , 20-50. Audistis qui*

Mattii. v, 21-J:2. Audistis quia diclum est anli- diclnm est : Oculum pro oculo, ct dentem pro denie

quis : N<;n occidcs : qui auiem occidcril, reus erit (Exod. xxi, 21; Lev. xxiv, 20; Deut. xix, 21). Ego
* (Exod. xx, 13; Deut. v, 17). Ego autcni auleni dico vobis, non rcsislere malo scd si quis te :
morlis
dico vobis, quia omnis qui irascitur fratri suo, reus percusserit in dexteram maxillam luam, pracbe iili et

erit judicio. Qui autem dixeril fratri suo, raca, reus alteram. El ei qni vult iccum judicio conlendere, et

erit eoncilio. Qai autem dixcrit, fatue, reuscrit ge-

B tunicam lnaui tollere, dimilte ei et pallium. Etqui-

licnnx ignis. ounque le angariaverit rnile passus, vade cum illo

alia duo. Qui petit a te, da ei : et volenti muluari a

CAPUT XXVII.
le, ne avertaris. Et qui aufert qua lua snnt. ne re-
De relinquendo munus ad altare.
pelas. — Ltc.vi,3l. Et proul vultis ul fuciant vobis
Mattu. v, 23-26. Si ergo offcrs muntis luum ad simiiter.
homincs, et vos facile illis
aliare, et ibi recordatus fueris quia frater luus liabet
aliquid adversnm (c : relinque ibi munus tuum anle
CAPUT XXXH.
De ditigendo proximum.
altare, el vade prius reconciliari fratri luo^ et tunc

venieiis ofleres nuinus luum. Esto consentiens adver- Mattii. v, 43-46; Luc. v, 27-28. Audistis quia di-

sario tuo cito, dum es in via cum eo; ne foite ira- ctum est antiquis : Diliges proximum tuum, et odies

tiat le adversarius judici, et judex tr a-l.ii te mini- iniinicum tuum (Lev. xix, 18). Ego aulcm dico vo-

stro, et in carccrem millaris. Amen dico tibi, non his : Diligite inimicos vestros, bcnefacite bis qui vos

exies inde, donec reddas novissimiim quadranlem. odcrunt , el orate pro persequentibus ct calumnian-
libus vos, ut silis filii Patris veslri qui in ccelis est,
CAPUT XXVIII.
C qui solcm suum oriri facil snper malos et bonos, et
De adullerio concupiscentiw.
pluit super justos et injustos. — Lnc. vi, 52-34. Si
Mattu. v, 27-50. Audisiis quia dictum est anli-
quam mcreedem
enim di igitis
:
eos qui vos dilieunt,
quis Non mccchaberis (Exod. xx, 14). Ego auiem
:
habebilis? nonne et publicani hoc faciunl? El si
dico vobis quoniam omnis qui viilerit muliercm ad
hcne fccerilis his qui bene vohis faciunt, qiut vobis
concupi^ccnilum eam, jam niccebalus est eam in
est graiia? siquidem et peccatores hoc facinnt. El si
corde suo: Quod si oculus tuus dcx'er scandalizat le,
mutuum dcderitis hisa quibus speratis recipcre, qu:w
crue eum ct projice abs te expedil enim tibi ul pc- :
gralia est vobis? nam et pecratores pecciloribus fe-
reat unum membrorum luorum qu::m lolnm corpus nerantur, ul recpiaut aqualia. — Matth. v, 47-48.
tuum miltalur in gclicunain. El si dcxtcra manus Et si salutavciilis fratres veslros tantnm, quitl am-
tna scan lalizat te, abscin le eam, ct projicc abs te :
plius facilis? nonne et elhuici boc faciunl? — Li'c.
expcdil enim (ibi ui pereal unum mcmbrorum tuo- vi, 55-56. Verumtamcn diligile inimicns vestros, e.i

ruin, quaiu lotum corpus luum eal in gchennam. brneiaeite, el mutuum date nihil indc sperantes : ct
CAPUT XXIX. eril merces vcstia mulla, et critis filii Allissimi, quia
De repudio. ipse benignns cst super ingratos cl malos. Estotc

Matiii. v, 51-52. Dictum est aulem : Quicunque D cr «° misericordessicut et Palcrvcsier miscricnrsest.

dimiserit uxorcm suam, dct illi libcllum repudii Estote crgo vos perfccli sicul ct Patcr vestcr cccle-

(Deut. xxiv, 1). Ego autem dico vobis qtiia omnis :

slis pcrfccius esi.

qui dimiscrit uxoreoi suam, cxcepta fornicationis CAPUT XXXIII.

causa, fa«iteam moechari : cl qurdimissam duxcrit, De occulta elecmosyna.
adiiltcrai.
Mvttii. vi, 1-4. Altemlite ne jusliliam vcstram
CAPUT X\X. faciatis coram hominibiis, ut yideamini ab cis : alio-
De juramento. qui rucrcedcin non habchilis aputl Palicrn vcstriiin,
Mattii. v, 55-57. Audislis qnia diclum est anli- qui in cocTs cst. Cum ergo fac is eleem >synam, noli
quis : Nun pcjcrabis : red.les aiilcm Domiao jiira- tnba raiicrc ainc le, sieul hypocrilx faciinl in syn.i-
ineiua lua (Exod. xx,7; Levit. xix, |-2; Deut. v, gngis el in \icis, ul honoiilieenltir ab lioniiiiihiis.
II). Fgo aiilem dico vobis : Non jurare onmino, Amcn dico vohis, rcccperunt merccdcm suam. Tc

Cr.. rv xpisti. Vnlg., judicio.

 :

»: i VICTOP.IS EPISGOPI CAPUlNl

auicm laciontc elccmoaynara, nosciat sinistra tua \ •

: I IT XXXYII.
quid I. c.iai dexlcra iua.utsii clccmosyua tua in obs- Ncmo ;
domiuii terHnt.
cnnso : cl Paier luus, qui videl in absconso, re;!del M.vtth. vi, ~i. Ncmo poteil duobtu domiuii ier
libi. vire : aui enim uaiiiu odio babebii, ct attereia dili-
gel; aut tiimm sust.iiebil, el allOMiin conlemiiet. Non
CAPUT XXXIV.
potcslis Doo servire ci mammoua:.
De secre-.a oratione.

CAPUT XXXVIII.
Matth. vi, 5-15. Et cum oratis, non critis sicsit
Non debcre quemquam sotticitunieue de esca vclindw-
hypocriiae, qui amant in synagogis et in angulis
menlo.
platcarum stantes orare, ut vidcaritur ab liominibus.
Anifii dico vobis, rcceperunl merccdcm siiam. Tu Mattii. vi, 25-5i; Luc. xn, 22-51. Ideo di\i

autetn ctim orabis, inlra in cu iculuin, ci clauso ostio vobis, ne sollicili siiis animje veslroe, quid mandu
tuo, 01 a Patrem luuin in absconso; ct Palcr luus, cetis, neque corpori vcstro quid induamiiii. Nonae

qui vidct in absconso, exaudiet le. Orantos autcm anima plus cst quam esca, ct corpus plus est qiiam

noliie mullum loqui, sieutetlinici : puianl enim quod vestimcnlum ? Respicite volati.ia coeli, quoniam non

in muliiloi|iiiosuo exaudianlur. Nolileergo assimilari B seruilt , ne 'l u c metunt, neque congregant in liorrea ;

cis : scii cnim Paler vester quid opus sil vobis, an- et Palcr vester rcelestis pa-cit illa. Nonne vos pluris

tcqnam peialis eum. — Luc. xi, 14. Tunc dixit cslis illis? Quis aulem veslrum cogitans, polest ad-

umis cx disiipulis ejus ad eum : Domine, doce nos jicere ad sialuram suam cubilum unum? Si ergo

orare, sicut et Joannes docuil discipulos suos. Etail neque quod minimum est poteslis, quid de cseleris
illis : Cum oralis, dicile : Pater noster, qui es in sollicili estis? Et de veslimento quid sollicili estis?

coelis : sanciificetur nomen tuum. Adveniat regnum Considerale lilia agri, quom< do crescunt : non Iib -

tuum. .Fial voluntas tua, sicut in coclo et in terra. rant, neque ncnl. Dico auiem vobis qiioniam nec Sa-
Pauem noslrum supersubslantialcm da nobis hodie; loinon in onini gloria sua coopertus est sicul uriuiu

ct dimitte nobis debita nostra sicul et nos dimillimus ex istis. Si autem fenum agri quod hodie esi, et cras

debitoribus nostris. El ne nos inducas in lentaiio- in clibanum mittitur, Deus sic vcslit, quanlo ina r;is
nem; sed libera nos a malo. Si enim dimiserilis ho- vos,minima2 fidei? Nolile ergo solliciti esse, dicen-
minibus peccala eorum, dimittet el vobis Paler vester tes : Quid manducabimus, aut quid bibemus, aui quo
coelesiis delicta vestra. Si aulem non dimiseritis bo- operiemur? ILec enim omnia gentes inquirunt. Scit
minibus, nec Pater vester d'uiii:let *
peccata vestra. enim Paler vcsler quia bis omnibus indigclis. Qu;e-
C rite autem piiinum rcgnum Dei et jusliliam ejus
CAPLT XXXV.
et omnia liaec adjicienlur vobis. Noliie ergo solliciii
De occulto jejunio.
es=e in craslinum. Crastinus enim dies sollicilus eril
Matth. vi, 16-18. Cum jejunatis, nolile fieri sicul sibi i,si : sufficit diei nialitia sua.
bypocrita), tristes : exlerminant euim facies suas, ut
nppareanl bominibus jejunantes. Ainen dico vobis,
CAPUT XXXIX.
mcrcedem Tu :m:em cum Non debere quemjuam judicare vel condemtjare.
quia receperunt suaro. jc-
junas, unge caput tuum, et faciem tuam lav.i, ne vi- M.vtth. vn, 1-6; Luc. vi, 57-42. Nolile judicare,
dearis liominibus jejunans, sed Patri tuo qui est in ut non judicemini : in quo eniin judicio judicavcritis,
absconso ; el Pater tuus, qui videl in absconso, red- judicabimini. Noiite cundcmuare, et non condemna-
dcltibi. — Luc.xn, 52-53. Nolite timerc, pusi lusgrex, bimini. Dimiltitc,el diiniltemiiii. Dale, el dabilur vo-
quia complacuit Patri vcstro dare vobis regnum. bis. Mei.suram bonam, confertam et coagitatam ct
Vendite quaj possidetis, et date eleemosynam. Facite supereffluentem dabunt in sinum veslrum. Makc
vobis sarculos qui non vclerascunt, lliesaurum non iv, 2i. El iu qua mensura mensi fueritis, rcmetie ur
deficientem in ccclis. vobis. Quid autcm vides feslucam in oculo Iralris
CAPUT XXXVI. D tui, et trabem in oculo tuo non vides ? Aut quomcdo
De non tliesaurizando super lerram. dicis fratri (uo : Sine, ejiciam fcslucam de oculo
luo, et e<ce trabes est in oculo tuo? Hypoerila, ejice
Mattii. vi, 19-25. Nolite tbesaurizare vobis llie-
primiim tiabcm de ocnl > tuo, el lunc videbis ejiccre
sauros in tcrra, ubi aerugo et linea dcmolitiir, et ubi
feslucani de oculo fralris lui. Nolile durc sancluisi
furcs effodiunl elfurantur. Tliesaurizate autem vobis
c.mibus, ncque mitlaiis margarilas vesiras acle por-
tbesauros in coelo,ubi nequo. aerugo
neque linea de-
cos, nc forle conculcenl eas pedibus suis, ct con-
mnliinr, cl ubi fures non effodiunl nec furantur. Ubi
versi disrurnpanl vos.
enim est tbcsaurus tuus, ibi cst cor luiim. — Lic
xi, 5»-36. Lucema corpor s t.ii esl oculus luus. Si
CAPUT XL.
fuerit octilus luus Parabola de amico, vel tiibus panibus. Petcndum,
simplex, toluiti corpus luum luci-
vulsundum, quarendum.
dum erit. Si aulem oculus tuus nequain liierit, totum
corpus tuuni tcnebrosum erit. Si ergo liiincn quod Ltc. xi, 5-15. Quis vcstruin habebit ainicuin, ct
in te cst tenebrae sunt, ipsoc tenebrae quantrc crunt? ibil al illum media nocle, et dicel : Amicc, com-
 : .

273 F.VANGLLICARUM HARMONIARUM INTERPRETATIO. _71

nioda imlii Iros panes, quoniam amicus ineus venil A desccndit ptuvia, el venerunl llumina, ct flavorunt

ad me de via, el non liabeo quod ponain unle illuin. vcnsi, et irruerunt indomum illam, et non cecidit;

Et ille de intus respondens, dicat : Nnli milii mole- fund.ita eniin cral supra pclram. Et omnis qtii audil

s;us esse; jani oslium clausum esl, et pueri mei me- verba mea, el non facil ea , similis cril vtro slullo

(
-11111 sunl iu cubili ; non poss ini Burgere el dare libi. qui sdilicavil domum suam super arenam. Lt dc-

Ei ille si peraeveraverit pu!sau8| dicovobis, etsi non scendil pluvia, et renerunl flumina, ct flaverunl venii,

dabil illi surgens co quod amicus ejus sii ,

propier ct Irruerunt in domum illam, el cccidit, ct fuilruina

i.nprobitaic.n lamen ejus surget , el d;ibil illi quol- «jus magna. Et faclum esl cnm consnmma sd Jesus

(jiiol babetnecossarios. Egodico vobis :— Matiii. vn, \crba hxc, ndmirabantur turb;c super doctriaa cjus.

7-1!, Petite, el accipietis; quxrite, et invenielis; Erat ouiin docenscos, sicut poteslatem liabens, nun

pulsaie, el apoiioiur vobis. Omn ;

s cniui qui petit, ac-
sionl Scrib.r. eorura ct Pbarisaei.

cipil; ct .;ui (ju;rril, invcnil; et pulsanli aperielur. CAPUT XLIV.

Aul qnis csi e\ vobis limno ,
quoin si poliCiil fiius Mii ii Ja>us duodecim discipnlos suos docere et curure
suus pauem , nunqiiid lapidem porrfget iliiVautsi omnes in fnmilales
pisceu poiierit, nuoquid serpentena ponigei i!li ? aut
Mattii. ix, 56. Vi cns autein Mirbas miserins est
si ovuni petierit, nunquid porrigel illi scorpionem ?
"
eis ; quia crant vexati, cl jarenies sicul ovcs non
Si ergovos cum sitismali, nostis bona daladaicfi-
— Matth.
babentos pasloroin. x, 1, 5 II; Marc. vi,
liis vcstris, quanto magis Paler vesler qui in ciolis csl
7-11 ; Luc. i\, 2-12. Lt convocatis duodecim disot-
d.ibit bona pel en'ibus se? Omnia ergo quacanque
pulis suis, dodit eis potestatem spiritnum immundo-
vullis ul faciant vobis bomines ot vos lacilc c s.
,
rum, iii ejicoioni cos, et curarent omnem languerem
Ikecesl eniwlexetproplielae. — Lic xni, 2». Intrate
omaom iulirmiiatcni.
( l Et niisii illos pradioare re-
\ er anguslam portam ; (|uia lala esi porla el spaiiosa
gnum DeijOtait al illos : Nibil tulerilis in via. In viam
via quae diuit ad perdilionem et multi sunt qui in-
;
gcnlium neableritis, el in civitates Samariiauorum
irant por cam. Quain angnsta porta ct arcia via qiicc
no intravcritis; sed potius iie ad ovcs qna? perierunt
ducit ad vitam : el pauci sunt qui inveniunt eam !
domus lsracl. F.unics au.tem praedicale, dieenles :

CAPUT XU. qaii appropinquavil legnuin crelirum , ialirmos cu-

De cavendo a (alsis propfielit. rate, moriuos suscitate, leprosos mundate, dsemones
Mattii. 15-20; 15-45. Atiendito a ejicilc gratis accepislis, gralis.dalc. Nolite possidero
vii , Loc. vi,
:

falsis propketis, qui veniunt ad vos in vesiimcntis

aurum , ncque argcnlum, neque pecuniam in zonis

oM.i.n veslris ' non per:un in via neqlw pa,icm Beque duas
. inlrinsecus autcra suht lupi rapaces : a f.u- C ' '

eorum cognoscetis lunicas, ncque Ciileeamenla , neqiic virgam dignus

ciibus eos. Nuuquid colligunt de :

spinis uvas, ant de triliulis (ioiis? Sic omnis arbor est enim operarius mercede el cibo suo. In quam-
bon? fi ucius bonos facit : mala auiem arl.or fructus
cunquc civitati m aut castellum int.averitis, iiiterro-
gatc quis in ea dignus sit, et ibi manete doncc cxea-
malus facii. Non polcsi arbor bona fructus m;ilos fa-
ccie, r.cquearbor mala fructus bonos faccre. lis, edcntes et bibenles quae apponuntur vobis, et
Bonus
bomo de Lono ll.esauro cordis sui profcrl bona et curale infirmos qui in illa saat. El noliie iransire de

inaliis bomo de malo tbesauro fTrofert maia ex :

;

domo in doiuum. — Matth. x, 12-55. intrames au-

abi.ndanlia cnim cordis os loquitur. Omnis aibor tem in domum

cam diccnles Pax huic
, salulate , :

qu;e non faeit fructuro

domui. Ei Biquiden domus fuerit digna, veniet pa\
bonum , exscindelur ot in ig-
i.em n.iitciur. lgiiur ot cx fructibus eoruui cogno- vcslra super eam si aulcm non fneril digna pax ; ,

os.
vcstra ad vos revertetur. El quicnnque n n receperit
sc. li i

vos, ncque ainlieril sennoncs veslros cxcunlcs fc-

CAPUT XLII. ,

Nvn intrabual in reijnum cce'orum qi i lanlum dicunt

tas de domo vcl de civitale, excutite pulvcrom d«
Doiuiae, Domine. pedibus vostris, in lcslimonium Amendicovo-
illis.

Ratth. bis : loler ibilius erit lerras Sodomorum et Gomoi-

vii, 21-25; Lic. vi 40. Non omnis qui L)
dicit inil.i, Doinine, Dominc, intrabit in
,

rcgnum cce-
ilurorum in die judicii, qtiam illi civiiaii. — Lic.
litiiim sod qui facit volunlalcm Palris mci
x, 3. Ecce ego milto vos sicut ovcs iu mc>!io lupo-
;
, qui in
coclis esl, intrabit in
rnm. Eslolc ergo pradonlos sicnt scrpenlis , el sim-
legnitm ccelorum. Mulli diccnl
plir es sicut cnlumbsc. Caveie aaic;n vos ab bominibus.
niibi in iiladi» : Domine, Doinine, nonnc in noinino
tuo propnetavimus, ct in n.o Tradent onim vos in conciliis, el in synasogis Miis
nomiue dxmonia ejc-
(iians, et in tuo nomine flagcllabiini vos, ct ad praesidea clad reges dircemini
virlulcs mult;is fccimus?
Ei lanc conOiebor Ellis : Quia nunquara novi vos:
propterne, in testimohium iliis ctggitibtis. — Lcc.
diarcdite a ine.qui opera uini iiiiquitau-m.
xii, 11-12. Cum aulcm tradcnt vos in synagogas,
et ad magistratus et iiotesiaies, nulile solliciii essc
CAILT XLiH. qualiicr qaid rcspondoatis aal quid dicatis : dabilur
(."' i)'j>ara io in liis omuikut dc sapienle el xniipicnie cnim vobis iu illa bora quid lequan ni. Ncn onim vins
tedificatoribus.
cstis i|ai loquimini, sed Spiiitas Patiis vcslri qui lo-
Matth. vm, 2i-29; Loc. n, 47-49. Omnis ergo qui qnittn in vobis. Tradet aittem fntpr frai.rem in mor-
ati lit verba b.cc, et f.icit oa , assimilabitur viro sa- icm, et palcr filiuin : ct insurgcnt lilii in parcmcs, d
picuii qui xdificavil domum suaiii supra pclram Et morlc cos aflicicnt: ct eritis odio omuibus propusi
 , ;

175 VICTOWS EPISCOH 5APUANI m

«onien menm. Qui atitcm perscveiaverit usque in A CAPLT XLV.
iSncm, liic sa!vus erit. Cum auiem perseqnenlur vos In Cana Calilccw Jcsut a';nam vinum fecit.
in civitalcista, fugitcin aliam. Amcn dico vo' is, non
Joa*. n, i-U. El dic tenio nuptiac f.idaesunt in
emisummabilis civilalcs Israel , doncc vcuial Filius
Cana Calilxae
bom nis. — Luc. \t, -40. Non esl discipulus super ma-
:

autein et Jesus, el discipuli ejus ad Btipfitt.

et erat mater Je^u fbi. Yocaius est
El de-
gislrum, neque servus super dominum eiium. Suffi-
ficienle vino, ditit maler Jesu ad eum : Vinum nun
«it discipulo ut sil «icul magisler cjus, et servus sicut^
babent. Et dicit ei Jesu-. : Quid milii ct tibi e>t, mu-
domiuus Bedzebnb vocave-
ejus. Si pa:remfami!i;is
lier? nondum enitn venit hora mea. Dicil mater ejus
runi, quanlo magis domesticos ejus? Ne ergo timue-
Quodcimque
rit s eos. —
Marc. iv, 22. Niliil cnim opcrtum quod
ministr is : dixerit vobis, facite. Lrant
aut<;m ibi lapidea- Iiydriae sex positac seeundtim pu-
jion revelabitur, et nccultum quod non scielur. Quod
rificationern Judaiorum, capicntes singulae metrela9
*lico vobis in tenebris, dicite in lumine : cl quod in

aurc auditis, praedicale super tecta. — Luc. xn, 2-9.

binas vel lernas. Dicil eis Jesns : Implcto hydrias

Dico aulcm vobisamicis meis

aqua. Et impleverunt eas usque ad summum. Etdi-
: Nolitetimere eos qui
cit eis Jesns Ilaurite nunc, el ferte arcbitriclino. ht
corpus occidunt, animam meam non possunl occidc
:

,U ' erUnL Ul aulem gUS,avit arcllitricliriUS a 1 uam vi

rc : sed potitis eum timcle qui potest el ani.nam el B
corpus perdere in gebennam. Nonne duo
num faclam ' el n0B scie, ' al unde essel " ,i " islri au
passeres •

tem sciebant qui bauserant aquam vocat sponsum

a-6e vemtmi, et unus ex illis non cadet super ter-
:

ram sine Patre vcslro? Vestri autem capilli capitis

arcbiiriclinus , ei dicit ei : Oinnis homo primuin bo-
omncs numerati stint. Nolite ergo limere
num vinum ponit; ct cum "mebriali fuerint , tunc rd
: multis
passrribus meliores estis vos. Omnis ergo qui con-
quod deterius est : lu autem servasti b'mum vinum
usque adhuc. Hoc lecil initium signorum Jesus in
filebitnr mecoram hominibus, confitebor et egoeum
toram Patre meo, qui in ccelis est, ct coram angelis Cana Galiloeae , et manifesiavit gloriam suam.
ejus. Qui autem negaverit me coram hominibus, —
Mabc. viii, 5S, el confustis me fuerit in generatione CAPUT XLVI.
ista aduliera et peccalrice, negabo et e.^o eum coram Jesus mundnl leprosum.
Paire meo, qui est in coelis, et angelis ejus. El Fi-
Matth. viii, I-i ; Marc i, 40-45. Cum aulem de-
Hus hominis confundet eum , cum venerit in gloria
— Matth. scendisset Jesus de monte , secutae sunt eum lurba;
Patris sui cum angelis suis. x, 3i-42. No-
mul 33. Et ecce leprosus veniensgenu (le\o adorabat
lile arbilrari quia vencrim millere
pacem in tcrram:
.... ,
non vem pacem mittere, sed gladium.— Luc.
.._ eum, diceus Domine, si vis, potes me mundare. Et
:

xn, 52. r . . '

\Jesus, ,. ,T .

„ , . . . ... extendens manum, tetigit cum diceus : Volo :

Erunt enim ex hoe quinqtie in domo una divisi tres ;
mundare. Et confeslim mundata est lepra ejusjet
in duo, et duo in tres dividentnr. Veni enim separare
ait illi Jesus : Vide, nemini dixeris, sed vade, ostende
hominem adversus patrem suum, et filiam adversus
tesacerdoti, et offer munus qnod praecepit Moyses
malrem suam et nuruin advcrsus socrum suam, et
,

(Lev. xiv, 2) in lestimoniiim illis. At ille egressus,

inimici hominis domeslici cjus. Qui amat palrem et
ccepit praedicare et diffamare scrmonem ; ita ut jam
matrem plus quam me, non est me dignus; et qui
non posset manifeste in civitalem inlroire, sed foris
amat filium aul fiiim super me, non es'. inedigmis.
in deserlis locis esse. Et conveniebant ad cum un-
— Luc. xiv, 2G-27. Et qui non accipit crucem suam,
dique.
ct sequiturme, non est me diguus, nec potest meus
esse discipnltis. — Marc. vih , 51-55. Qui inver.it
CAFUT XLVH.
animam suam, perdet eam, et qui perdiderit animam
Puerum cenlurionis paralylicum curavit Jesus.
suam projiter me, inveniel cam. Et qui recipit vos,
me recipit et qui recipit mc recipit eum qui misit
; ,
Matth. viii, 5-13; Luc vu, 1-1 0. Cum autem in-

me. Q;ii recipit prophelam in nomine propbclre troisset Capharnaum, accessit ad eum centurio, ro-
mercedem prophelce accipiet et qtii recipit justum ; j) gans eum, et dicens Domine, puer meus jacet in :

in nomine jusii mercedem jusli accipiet.

, Marc. — domo paialyticus, et male torquelur. Et ait illi Je-
ix, 40. Et quicunque potum dedcrit uni ex minimis sus : Ego veniam, et curabo eum. El respondens
istis calicem aquse frigidae lantum in nomine disci- centurio ail : Domine, non sum dignus ut intre> sub
puli, quia Christi estis amen dico vobis nou pcr- : , tectum metim, sed lautiim dic verbo, et sanabitur
det mcrcedem suam. Matth. xi, I. Lt factum est puer meus. Nam et ego homo sum sub potesiate a

cum consummaset Je.sus, pr;ccipiens duodecim dis- habcns sub nie milites, ct dico buic : Vade, el vadii

cipulis suis, transiil inde ul docerel et pr.nedicaret et alii: Veni, el venit; ct scrvo meo:Fac hoc, elfacit.
in civitatibus eorum. — Marc. vi, 12-13. Eseun'es Audiens autem Jesus niiraius est, et sequcnlibus se
aulem discipuli, prtedicabanl utpien leniiam agerent, di\il : Amen, non inveni lantam Hdeni
dico vobis,
ei dnmonia multa ejiciebant, et uugebant oleo mul- in Israel. Dico autem vobis, qtiod mulli ab Oiienle
tos £grotos ;
ei sanabanlur. et Occidente vcnienl, el rccumbent cum Abraliam,

• 8ic in Crsec, Mallb. Vlll, 9, avQpwrro; tlui vtto LilC vn, 8, ino el-ovffiav t9!T(to;xjvo». IlillC Vulg. Utro-
Hi Qiiem locuin hic cxpressit Ainmonus. Ai
>ai'j.v. bi'jue, tub votettatc contututut.
 -

C77 EV \NCI Llf. \m'M HARMONLUUM IN I ERPRE r.\ TIO. m

ei isaae
a
, ci Jacob in regno cadoruin : lilii autcm A CAPUT LIL
icgni cjicienttir 111 lcnebras evieiiores : ibi crii lletus Navigans imperai tempestati, et ttatim eetsavit.

ei siridor deniiom. El dixilJesos cenlurioni : Vade, Mattu. viii, 2V27; Marc. iv, 37 10; l.uc. vni, M
ct sicut crciliilisti liat libi. Et sanalus est piter in illa
25. El ascendente eo in navicnlam, scouli siini eum
hora. Et reversus cst ccnliirio in domom suain, cl discipuli cjus. Et ccce molus tnagnus faclus est iu
invenil servum qui langucral s nniii. mari, ila ut naviciila operirelur lluclibns : ipsc vero

CAPUT XLVIll. crat iti puppi supra cervical dormicns. El acccsse

Jesus socrum Petri a [ebribus curavil. iiint, el suscitaverunt eum, dieenles : Domine, salva
nos, quia perimus. El d.cii cis : Quid tiiniili cslis,
Mattii. viii, 14-15. El cuin vcuissci Jesos iil do-
socrnm ejus jaceniem ct febrici- moJiCiC lidei? Tunc surgens impcravil venlis et mari,
iniiiii Peiri, vidit
el cessavit venlus. Et dixit Tace, obiuulescc. Et
lantoin. Et letigit manom ejtts, ct dimisil cam fcbris,
:

ci surrexit, et minislrabat cis. facta cst iranquilliias magna. Porro bomines mirati
sunt dicenles : Quis aut qualis csl hic? quia ol vcniis
CAPUT XI.IX.
unperat ct mari, ct obcdiunt ci.
ln civil tem Nuim morluum suscitavit.

Lnc. vii, 11-17. Et faclum esl, deinceps ibai in g CAPUT li:i.

civitatein qua? vocatur Naiin ; et ibanl ctun co disci- CurMiit trans frelum dwmoniacum qui in mommenlis
manebal.
ptili ejus, et turba copiosa. Cum aulem appr«'pin-

qnaret poruc civitatis, ccce defoncios effi rebator, Matiii. vin, 28-34; ix, 1 ; Marc. v, 1-21; Loc.
filius ooicos matris stuc : ct haec vidna erat, et lurba viii, 26-39. Et cnm vcnissel trans frotum in regio-
mtilla civilatts cum illa. Quam cum vidisscl Dominus, nem Gerascnoruin, quae csl contra Galilaeam, ct cum
misericordia motus super eam, dixit illi : N»Ii flerc. cgressus essct ad tcrram, occurrerunl ei duo habon-
Ei accessit, et leligit loculum. Ili auicm qui porta- lcs dxmonia, de montimentis excuntcs, saevi nimis,

bani stelcrunl. Et ail : Adolescens, tibi dico, surgc. ita ii t nemo posset transire per viam illam. Unus
Et rese.lit qui erat morluus, ct ccepit loijui, et dcd!t on m habcbat ikcmonia jam lemporibus mullis, et

ilhim mairi sujc. Accepit auiem omncs timor, ct ma- vesUmento non induebalur, neqtie in domo mauebal.
gnificabant Deum dicentes : Quia proplieia magnus scd in montimenlis; et ncque calcnis jam quisqmmi
snrrextt in nobis, et quia Deus visiiavit plebcm suam. eum potcrai ligare : quonram saepe compedibus ct

F.xiit ergo liic sermo in universam Judxam do co, ci catenis vincliis, disrupisset catenas et compedcs com-
circa omnem regionem. minuisset, et ncmo poterat cum doinare. El semp r

nocte ac die in monumentis et in monlibus orat cla-

CAPUT L. c
innns, et concidens se lapidibus. Vidcns auiem Jesiun
Omncs infirmitates curat, ut adimplerenlur scripluiw
prophdarum. a longe, occurril b ct adoravit cum. Et clamans vocc
magna, tlixit : Qnid nobis cl libi, Jesu Eili Doi allis-
Mattii. viii, 1G-18. Vespcre autem facio, obinl -
simi? Venisii anle lemptis lorquere nos? Dieebat
runi ci miiltos dxmonia babentes, et ejiciebat spiii-
voro illi Jesus : Exi, spiritus iminunde, ab homine.
tus verbo, cl omnes male habentcs curavit, ul adim-
plerelur quod ditlum est per Isaiam prophciam
Ei intcrrogavit eum : Quod < st tibi nomcn? Al ille

dicenlem : Ipse iiifirniilatcs nostras accepil, el acgro- dixil : Legio : quia intraverant multa dacmonia in

lationcs porlavil (Isa. liii, Vidcns autcin Jcsus

eum. Et rogabant illum ne expellcrel eos eura re-
4).
lurbas jnullascircum sc, jnssit ire trans freluin. gionem, et ne imperaret illis ul in abyssum irenl.
Erat au cm non longe ab illis grex porcoruui mtillo-
CArUT Ll.
rtini pasccns. Dxmones aulem rogibanl etitii tlicen-
Volenti eum sequi dixit : Vulpcs foveas habenf.
lis : Si cjicis nos, millc nos in gregem porcorum. Et
Mattii. vih, 10-22; Ltc. ix, 57-(;2. El accetlcns Al excunlcs, abierunt
aii illis : Ite. illi in porcos : et
imus scriba, ait illi : Magister, sequar te qiiocunqtie magnu iinpetu grcx praecipilalus est in mare ad duo
ioris. Et dicit ei Jesus Vulpcs foveas babenl, et
:
niillia, ct sulmcali sunt in mari. Qui atiteni pasccbant
\ i>l Mi< t*CkC
volucrcs r---*.Ii
coeli IiI.I.M?
nidos •
:
L lin.- Miilmiv kAMinSn ...*.«
Filius aulem bominis non ^l,,.* I.
habet
*-'
cos fugorunt,
„
ct
. ...
nuiiliavcrnnt in civilatem et in agros
ubi capul reclinet. Ait aulcni ad allerum Sequere :
omnia, ct dc his qui dacmonia habuerant. Et ccce
mc. Ille aulem dixil Domine, permilie mibi pri- obviam Jesu
:
lota civitas exiit : ct videntes bominem
nium ire el sepelire patrem mcum. Jcsus autem ait quo dxmonia exierant,
sedentem a et vestitom ot
i!li Soquerc me, ct dimiiie morluos sepelire mor-
:
sana mcntc, ad pcdcs ejos, Limuerunt. Et rogabaut
iiios suos : tu autcm vade, annuntii regnuin Dei. Et ni transirel a fiuibus eorum. Cumque astendcrct na-
aii allcr Sequar le, Doinine, sed primuin permiilc eum
:
vim, rogabal vir a quodnemonia exieraut ut cum
milii rcnuntiare his "i|iii licmi sunt. Ail ad illum Jc- oo essot. Et non arlmisit etini, sed ait illi : Vado in
sus : Nomo 'liillens nianinn suam ad aralrum, el ic- ilomum ina:n ad tuos, ct narra quanta libi Dominus
sj.icions rctr", aplus est regno Dei. fceeril, et miserlus cst iui. Et abiit prajdicans in

• Excidil ab ctliiis ct Jacnb : quod habel

:cmus voiiontliiin exisiimarim.
Gr. ei Vulg. Keque eoim Ammonio atit cj"ni inler- b
Gr., iSpuue. ^Vuli;., cucurrit. Et inox : Venisli
prcti, scJ pniiu» v«'l librariis vd lypoilictis \iiiu hu:\ Gr., i'0-.; i«.-,
 VICTOR18 E11SGOPI CAPUANl 280
?70
omnca mi- A discipulis cjus Quarc cdib puMeaDteet peccatoriliue
Dccapolim quanta sibi fccisset Jcsus : et :

manducal ci bibit magister vester? lloc audiio, Jc-

rabanlur. Et ascendeiisin naviculam tnmsfretavit, et
sus ail illis : Non ncecsso habeol sani mcdicur.i,
v^nii in civitnlem Biiam.
qui male babent. Eunles autem difCfte quid esl Mi- :

CAPUT LIV.
sericordiam volo, ct non sacrificium {Ose. vi, 6). Nou
Ctiravit paralyttcum quem deposueruntper tectum. cnim vocare veni justos, seil peccalores ia pusoileo-
Matth. ix, 2-8 Marc. ii, 3-12; Luc. v, 18-26. Et dixcrunt ad cum Quarc discipuli Joan-
;
liam. At il i :

ecce quatuor viri portantes in leclo hominem qui

( rat paralyticus, ct quserebant eum
ante Jcsum. Et non invenientes qua parte
nis jejunant frequenler, ct ob*ecrationea facinnt, si-
inferre et ponere
militer et Pbarisaeorum ; tui aulem edooi el bibunl,
eum in-
et non jejunanl? Quibus ipse a.t Nunquid posBUiit
:

ferrent prse turba, ascenderunt supra tectum, ct per

tegulas submisernnt illum cum leclo in
Jesum. Quorum fidemul vidit, dixilp.iralylico
lilii nuptiarum, quandiu sponsus cst ctim illis, jeju-
medium ante nare? Quanto tcmpore habent securn sponum, non
Con-
possunt jejunare. Venicnl autem dics cum auferetur
:

fide, fili, remittuntnr tibi peccala tua. Et cceperunt

ab eis sponsus, ct tunc jejunabunl in illis diebus.
cogitare Scribse et Pharissei, dicenles Quis cst hic Quia nenio
Dicebat autem similitudinem ad
:
illos :

qui loquitur blaspbemias? qnis polest dimillere pec-

assumen ium panni rudis assuit vesiimenlo veieri :

cata nisi solus Deus? Etcum cognovissel Jesus cogi-

alioquin aufert supplemenlum novum a vcien, el
taliones eoruin , respondens, dixit ad illos : Quid major scissura fit. Et nemo mitlil vinum novum in
cogitatis mala in cordibus vestris? quid est facllius rumpet vinum novum utres,
utres vctcres; alioquin
dicere : Dimitluniur libi peccata, an dicere Surge Sed vinum
:
et ipsum effundetur, et utres peribunt.
el ambula? Ut aulem scialis quia Filius hominis po-
novum in utres novos miltcndum est, et ulraque
lestalem habct in lerra dimitlere peccaia, ait para- nemo bibens no-
cinservantur. Et vettis, sia irn vult
lylico : Tibi dico, surge, tolle lectum tuum et vade vum; dicit enim : Vetus melius est.
in domum tuam. El confestim surgens coram Hlis,
CAPUT LVII.
lulit lectum in quo j icebat, et abiit in domum suam
Scribw signum pelunl ab eo, el eis mulla dicit.
mngnificans Deum. Et stupor apprehendit omnes, et

magnificabant Deum, et repleli sunt timore, dicen- Matth. xn, 58-45. Tunc responderunt ei quidam
de Scribis et Pharisseis dicentes : Magister, volumus a
les : Quia vidimus mirabilia hodie. Et glorificaverunt
Deum, qui dedil poieslalem lalem hominibus.
tesignum videre. Qui respondens, ail ill.s: — Lic xi,
29-52. Generatio mala et adultera signum quoeril,
CAPUT LV.
signum Jonoe propheta).
et signum non dabitur ei, nisi
Filium reguli absentem curavii. C Sicut enim fuit Jonas in ventre celi iribus diebus el
Joan. iv, -46-33. Veuit ergo iterum in Cana Gali- tribus noctibus : sic erit Filius hominis in corde tcrrae
laene, ubi fecit aquam vinum. Et erat quidam regulus tribus diebus et tribus noctibus. Viri Ninivitae sur-
cujus filius infirmabatur Capharnaum. Hic cum au- gent.in judicio cum generalione ista , et condemna-
disset quia Jesus adveniret a Judaea in Galilasnm, bunt eam, quia poenitentiam egerunt in praedicatione
abiit ad eum, et rogabat eum ut descenderet et sa- Jonae. Et ecce plus quam Jonas hic. Regina Austri
oaret filium ejus : iicipiebat enim mori. Dixit ergo surget in judicio cum generatione ista, el condemna-
Jesus ad eum : Nisi signa et prodigia videriiis, non bit eam ,
quia venit a finibus terrae audire sapien-
creditis. Dicit ad eum regulus : Dumine, descende liam Salom mis. Et ecce plus quam Salomon hic.
priusquam moriaiur filius meus. Dicit ci Jesus : Va- — Lic. xi, 24-28. Cum immundus spiritus exierit
de,'filius luus vivii. Credidit homo sermoni quem ab hoinine, ambulal per loca arida, quacrens requiem,
dixit ei Jesus, et ibat. Jam autcm dcscendm e eo, et non invenit. Tunc dicil Reverlar in domum meam :

servi occurreiunt ei et nunliaverunl dicentes Quia veniens invenil vacantem scopis

:
unde exivi : et ,

liliusfjus viverei. Interrogabal autem horam ab eis nundatam et ornatam. Tunc vadit et a>-sumit septem
in qua melius habuerit, et d xerunf ei : Quia beri alios spirilus secum nequioies se, et intrantes habi-
bora seplima reliquil euin febris. Cognovil ergo pa- D Uint j m -
.
el fj mit novissima bominis illius pejora
ter quia illa hora erat in qua dixil ei Jesus : Filius prioribus. Sic erit et generationi buic pe-sima?.
tuus vivil : el crcdidit ip e et domus ejus (ola. CAPUT LVllI.
• CAPUT LVI. Quwdam mulier de twba clamavit ad Jcsum : Dealus
veutcr qui te porlavit.
Levi publicanus co.ivivium ei fecit. El dictbant Scribw
et Phariswi discipulis ; Quare cum publicanis el Luc. xi, 27,28. Faclum est autem cum lucc dice-
peccatoribus inanducat magisler vester?
rei, exloilens quaednm mulier voccm dc lurba dixil
Matth. ix, 9-17; Lcc. v, Makc n, 10-22.
29-59; illi : Bcalus vcnter qni (e porlavit , ct ubera quao
Li fccit ei convivium maguum Levi in dumo sua. Et suxist 1
. At ille dixit : Quinimo, beaii qui audiunt
.

l tclum esi, discumbente co in domo, ecce mulii pn- vcrbuin Dei, cl cust idiunl illud.
blicani ci peccatores venientes, di cumbcbant eum CAPUT LIX.
J>'su et discipulis ejus. Erani enim muhi qui cl se- Nuntiatur Jesu : Quia matcr tua et fratres lui volunt
(jucbantur eum. Et vidcnles Scribae ci Pharissei quia tc videre.

luaoducarct cum peccaioribus ct publicanis, dicebant Matth. xii, 4b'-U>; M.vnc. in, 5155; Loc. vin,
 ,

58! EVANCELICAfllM nARMONlARLM INTLnPIU/lATIO. £82

49-21. Adhuc eo loquenle ad turbas.Ecce mater A CAPUT LXL

fjus ci fralres Btabant loris, quaerenles loqui ei. Duoi ccecos curavit, cl (Lrmouiu n surdum MmfMm
ejeci .

Dixit aulem ci quidam : Eece mnter lua el fratrcs

iui foris siMnt, quasrentee tc. At ipse respondens Mattii. \\, 27-53. Et tianscuntc indeiesu, seeuii
dicenli sibi , ail : Qiuc esl maler niea, el qui sunt SHiileum duo carci elamantcs ct dicontes : M so-cre

fraires mei ? Ki exieitdeus mauum iu dist ipulos suos, no>tri,Fi!i David. Cum amem venissct domum, ac-

dixil : F.ece inaler nua, cl fialres mei. Quicunquc ccsserunt ad eum caci. Et dicit eis Jesus : Credilis

eiiini fecerit volunlalem alris mei, qui ineceliscsl, quia possum Iioc f.iccre vobis? Dicunt ei : Ulique,
J

i;»se meus fratcr, soror ct mater cst. Doniine. Tunc leligit ocnlos eorum, diccns : Senm-
dum (idem veslram fi.U vobis. El apcrii sunt oculi
CAPLT LX.
eorum. Et comminalus est Je>u> eis diccus : Vidcte
Jcsus mulicrem qu<r flnxum tanguinis paticbatur cura-
vit , ct filiam Jairi principis synagogx morluam nc quissciat. Illi auicm cxsuiies, (lillaiiiavcrunl eum
suscitavit.
in univcr.sa lerra illa. Egressis au<cm illis, ccce ob-
Marn. i\, 18-2'J; Marc v, 22-43; Lrc. vm ,
luleruut ei hoinincin ii.ulum, dacnioniuni habentem/.
/1 -56. II rc illo ioqiicnte ad eos, eccc princep- sy Et ejecto dicmonio, locutus cst muius. Et m&raise
itagogx iiiuis cui noincn Jairus, accessit cl adoravit B suni lurbae dicenles : Nunquam apparuiisic in Isracl.

eum, diccns : Filia mea mndo defuncta est ; scd vcni, — Matth. xii, 23. Nunquid utc c.l lilius David ?

iinpone manua super eam, ct vivet. Et surgeusJe-

CAPUT LXII.
sus, sequebatur eum, et discipuli ejus. Et ccce mu-
Pliariscei dicunt de Jcsu : In Uc.elzcbub prmclpe da~
licr (|iis sanguinis lliixum paliebatur duodeeim annis,
moniorum hic ejicit dcemonia.
ct fueial multa perpessa a compluribus meiiicis, ct
M\TTii. iu, 2i-57; M.\nc. m, 22-50; Lcc. m,
crogaverat omnia sua nec ab uilo poluit curari
scd magis delerius b
,

ib bat, venil in turba rciro, et

V -22. 1'barisa'i autcni dlcehant : In Ree'zcbub
principc d;cmoi)ioruni bic ejicit daemones. Ipsc au-
leiigil (inibriam vesiimcnii ejus. Dieehat eitim intra
lem ut vidit cogitati >ncs corum, dixit cis : O.niio
sc : Quod si vcl vestimenlum cjus teiigero , salva
rcgnuni in seip-.o divisum dcsolabitur, ci omnis ci-
cro : elconfeslim stetii lliixus sanguinis ejus, el scusit
viias divisa adversus sc non slabit. Si aiitem cl Sa-
.! porc quod sanala es<el a plaga. Et stalim Jesus
lanas in seipsum divisuscst, quomodo siabit rr-gnum
r.jgnosccns in semi tipso viitutoni quae exierat ab eo,
ipsius? Non poiesl slare, sed fincm babct : quia di-
rouvcrsus ad liubas nicbat : Qais me tetigil? N'e-
Beelzebub inc d.emonia. Si aiilcm
cilis in ejiccre
ganlibiis aulem ouinibus, d xit Pclrus ct qui cum
ego in Dccizebub cjicio dxmonia, filii vestri in qno
eo crant : Praecepior, lurbie te couiprinnnil et alHi- G
ejiciunt ? Idco ipsi judices vcslri ernn'. Porro si in
[fUOl, etdicis : Quis inc teligil?El dixil Jesus : Te-
duito Dei ejicio daemonia, piofecto pervenil iu v<>s
ligil me aliijuis : nam cl cg ) novi virlutem de me reginim Dci. Aut quomodo polCMl quisquam inirare
cxiissc. Et circuiiispicicbat videre cam quae boc fe-
in doiiiuin lortis, et vasa ejus diripcre in quibus con-
eerat. Videna aulem mulierquia non laiuil, tremcns
fidcbat. nisi prius allig.tveril fortcm, ct tunc domiiin
.•ii''l,et proeidil anle pcdes ejus.etob quam causani
illius diripial? Qui non est mecum , conlra me csl :
tetigerit euin indicavit eeram omni populo, et quem-
el qui non congregat mecuin , spargit. Ideo dico
a imodiim confestim sanala sit. El ipsc dixil illi

F
:

vobis ! Onme pcccalum et blaspbemia rcmitutur

lia, fules lua lesalvam fecit; vade in pace, et csto
bominibus : Spiritus aulem bla.sphcmia non rcmitlc-
sana a plaga lua. Adliuc co loquenle, vcnit quidam
lur. Et quicunquc dixeril vi rbum conlra Filium lio-
nb aichi.synagogo, dicens ei : Quia morlua est filia
minis, remittelur ei : qui aulcm dixerit coi Ir.t Spi-
tv.a, quid ulira vexas magislrum? Jesus audilo verbo
riium saiiclum, non remitteuir ci, iteque in boc sa>
buc, ait archisynagngo : Noli timere : crede tanlum,
culo, nequc in fuluro. Aut facile arborem bor.aui,
el salva eril. Et non permisit qucinquam sequi sc,
ct fructum ejus bonum : aut fnciie arborem malnm,
ni>i Petrum, et Jacobum, et Joinncm fratrem Jacobi.
n
u ct fruclum eins malum : siquidcm cx fruciibus arbor
l-i cum\emsselin domumarcbisynaeoffi, vidit libici- , «
cognoscilur. Progeuics viperaruni, qnonicdo polcsiis
nes et tiirbain tiimiiliunniem , et flentes et ejulantca
bona loqui, cum silis mali? cx abundanlia eitiin cor-
miilium. El ingresMis. dicebal : Hccedile : non cst dis os loqnltur. Donus bomo dc boi o thesauro pro-
cnim morlua puclla, sed dormit. Et deri.iebant eum,
scientcs quod
fert bona : et n.alus bomo de malo ihesnuro profcrl
nortua «-s-ci. Ipse vcro ejcclis omni- mala. Dico auieni vobis : quoniam omoe vcrbmn
bus, assumpio pttre et matre puelbc, et qui
secura
oiiosuni quod loculi fuer nt liomiiies, reddeilt raiio-
erant, ingrcdinir ubi cr.i puella jaeens.
El lenens
maniim
iicni (ie co in die juJicii. Ex vcrbis eiiiiu luis justili-
ejus, ait ilii : Tallln, cunii : qued e~t inter-
pre aium caberL, et e\ \c n i is :uis condemnaberis.
: p-uclla (libi dieo), turge. Et reversnsesi
spiiiius cjus. Ei surrexil rontHioo
puclla.ei ambu- CAPLT LXIII.
labat. Erat autem annoriim Uartha Jesum
duodeeim. El obstupue- tuseepil in dotho sua.
runt omnes stupore maximo. El prxcepit illis vehe- Lic. x, 38-42. Facltim esl aolem dum ircnl, ci
inenter ut nemo id scirel. El j.issit illi dari maitdu- ipsc Jcsus iniravit iu quoddam castellum : ci inulicr
care. Ei evivii ma lucc in imiversaiu tciraiii illam.
l
quxdam Manli.i nomine, excepil illum in domun»
 d

285 VlCTOI.IS EPISCOPI CAPUANI 1 \

stiam. Ei liuic eral soror nominc Maria; qn.r elhm A virlutos ejns, qnia non r^i seni poonil-nli mi. \v.

soiloiis socus pedcs Doinini Jcgu. nudiehai verbuin libiiCorazin " ! \.t libi Beih»aida, quia si in Tjrro ei

iilius. Martlia aulem salagcbai circa freqticns mini- Sidonc facce fuistenl virtutei quae faclae hmiI in vo-

Klerium. Quae steiit ci ait : Domine, non csi libi cura: liis, filim in ciiicio cl cincrc pu.uilcriliarn eg.Ment.

qnotf soror mea rcliqnit mc snlam minislrare? oic Vernnitanien dico vobis : Tyro ct Sidoni reiinssius
$»?go illi ui mc adjuvel. Ei respondcns dixii illi Do- ciil in die judicii, quarn vobis. El lu, Ca;,liarnaum,
minus . M;irlha, sollicita cs, ct lurbaris crga plurima. nunquid usquc in cadum cxaliabcris? usqnc in in-

Porro iiniim cst nccessarium. Maria optimam parlem ferniim dcscendes : quia si in Sodomis faei.r fui -

elegit, qure non aufcrctur ab ea. sent virlules quae fact.T sunt in te, forie man toeul
usquc in bnnc dicm. Veiurrilamen dico vobis quia
CAPUT LXIV.
Joannes de canerc mitii ail Jesum interrognre eum.
lcinr Sodomnrum rcmissiiis cr.l in dic judioii quam
libi.
Mattii. xi, 2-19; Luc. vn, 18-55. Joannes au-
lem eumaudisscl in vinculis opcra Cbrisii, convocans C\PUT LXVI.
dtios de discipulis suis misit ad Jcsum dicens : Tu Auostoli revertuntur cle prwdicatione ad Je>um.

cs qui vcnturus es, an alium cxspectamus? (In ipsa M\nc. vi, 50, 51 ; Lic. ix, 10. Fl cum vcnisscnt
aulem bora curavitmullos a languoribus et plagis, et
B aposioli ad Jesum ri nunliaveriint illi omnia qme
,

spirilibus malis, ct c.Tcis muliis donavit visum.) Et confeccrant, el docucrant. El ait illis : Venilc seor-
respondens di\it illis : Euntes nuntiale Joanni quoe sum in deserliim locum, el rcquiescile pusi lum. Erant
vidislis et audistis : quia ca.ciaddent, claudi ambu- autcm qui vcniebant mulli, et ncc manducandi spa-
lant, leprosi mundanlur, surdi audiunt (Isi. xxxv, lium habebanl.
5}, morlui resurgunl, pauperes evangelizantur. Et CAPUT LXVII.
bealus qui non fuerit scandalizatus in me! Illis au- Jesus elegit alios septnaginla duos discipulos. El ad-
lcm abeunlibus , ccepit Jcsus dicere de Joanne ad jnngii parabotam turrim wdificanlis t elregis prcrlium
parantis.
turbas : Quid exiislisindesertum videre? Arundinem
vento agilatam? Sed quid exiislis videre ? Hominem Luc. x, 1, 1G-25. PostfiTC aulena designavit Do-
niolbbus veslimentis indutum? Ecce qui in veste pre- minus ct alios septuaginta duos, et misit illos binos

tiosa sunt et deliciis, in domibus regum sunt. Sed ante faciem suam in omncm civiiatem et locum quo
quid cxiistis videre? Proplielam? Utique dico vobis, erat ipse venturus; et dicebat illis : Qui vos audil,
ct plus quam prophelam. enim de quo scri- me audil, et qui vos spcrnit, me spcrnii. Qui aulem
Ilic cst

plum cst Ecce ego millo angelum meum ante fa- „

:
sprnit me, spernit eum qui misit me Revcrsi sunt
* . i.:. _.?.»— : _ _
cicm tuam, qui praparabil viam tuam ante te (Mal
ir_i niilAm
* cnnf narr n
aulem sepluaginia duo rmm
__n_\ . a _ti_*n
cum gaudio, .., —
dieenle. Domine,
. . / i f <_ rr r. i i .1 i
:

iii, 1). Amen dico vobis major inler natos mulie- etiam da;monia :
subjiciuniur nobis in nominc tuo. Et

rum propliela, Joanne Baptisia, uenio osl. Qui aulem ait illis : Videbam Satanam , sicut fulgur de coclo

in nor est in regno coclorum, major est ilio. Etomnis cadeniem. Ecce dedi vobis poteslatem calcandi supra
populus audiens et publicani juslificaverunt Deum, scrpentes, et scorpiones, el supra omnem virtulem

baptizati bapiismo Joannis. Piiaris.Ti atilem et legis- inimici, et nibil vobis nocebii. Verumtamon in lioc

rerili, consilium Dei spreverunt in scmelipsos, non nolile gattdere quia spiritus vobii snbjiciunlur : gau-

baplizati ab eo. A dicbus autem Joannis Baptistae dete autem quoniam nomina vesira scripta sunt in

usque nunc, regnum coelorum vim palilur, ct violenti ccelis. In ipsahoraexsullavit Spirilu sancto, etdixil:

rtipiunt illud. Omnes enim propheia. ct lcx usque a

— Matth. xi, 27-50. Confiteor tibi, Patcr, Domine
Joannem propbetaverunt. Et si vultis recipere, ipse
ccoli et terrae, quia absrondisti ba:c a sapienlibus et

est Elias qui venturus est. Qui habel aures audiendi prudentibus, el revelasli ea parvulis. Etiam, Paier,

audiat. Cui aulem similem aestimabo gencrationem quia sic fuit placilum anle le. Omnia miiii tradila

islam? Similis est pueris scdcnlibus in foro, qui cla- sunt a Patre meo. Et nemo novit Filium nisi Paler :

manles cooequalibus, dicunt : Ceciniinus vobis el non f»

neqae Pairem quis novil , nisi Filius , el cui Filius

lamenlavimus volnerit rovelare. Et conversus ad discipulos suos

baltaslis; , et non planxislis. Venit
•3iiint Joannes ncqne mandiicans, ncque bibens, ct
divit : Veniie ad me, omnes qui laboralis cl onerati

dictinl : Da.monium habcl. Venit Filius hominis cslis, el ogo reliciam vos. Tollile jiigum meum super

inanducans et bibens, el d.cunl : Ecce liomo vorax vos, ct discile a me quia milis sum et bumilis conle :

ei polalor vini publicanoruui ci percalorum ami- et invenietis requiem animabus vcslris. Jugum enim
cns. El justilicata cst sapientia a
,

filiis suis. mcum snave est , ct onus nteiim leve. — Luc. xiv ,

CAIUT LXV. 20-53; Mattii. x, 57-59. Si qnis venil ad mc, el non

Exprobrat civilatibus in quibus faclce sunt plurimw odil patrein suuni et malrcm, el iixoiem et filios, ct

virtulcs ejus. ftatres ct s-orores ,ad haec auiein el animam siiam ,

M.vrni. xi, 20-2&; Luc. x, 12-15. Tunc coepit non polest meus osse disc pulus. Et qui non bajnlal
exprobraie civitatibus in quibus f.icl.c sunl pltirimse crticem suam, cl venil posl mc, non potest meus csse

•
Coraim] Gr. Matlb. xi, 21, XoflaJt>; I.uc. x, 15, mss., sivc ediiis, conflrmatur Vulgat. lectio Coro*otn,
XwcaJjiv. Eusebius vero de Sit. ci Nomin. loc. Hebr. aul Chordtain. Sic ct Hicronyinus dc Nomin. Ilcbr.
h.ib.l X'_j/>«$.tv. Ex alns lamcn codd. Grxcis, sivc
185 EVANGELICARUM HARMONIVRUM INTERPRETATH). 2S6

enim cx vobis voleus aedificare <ur- A rocum supcreum.

eljudicium genlibus nu tiablt. Non
discipnlus. Quis
neees- coniendel neque clamabit nc |iic audict aliquis in
rim, non prius sedciM cmnputal >umplus qui
, ,

voccm ejus. Arundinem <|tiassatam non con-

sarii sunl, si habcal ad perficicndum; ne, posteaquam plaicis

non potticrit pcrlicerc fiingei, et linum fumigans non ezsiingnei, ilonec eji-
posuerit fiiiul;inientum , et ,

Qoia ciat ad viclnriam judicium. El in nontinc cjus gcnlcs

omnes qui videni incipianl illudere ei, dicentes :

consummare? sperabunt (Isa. xlii, 1-4).

liic liomoccepii aedificare.el non potuii
Aul qu.s rex ilurus milterc bellum adversus regem, CAPUT LXX.
non scdensprius cogilal si possil cum deccm niillibus
Jcsns in monte oral, et jurta mare turbis et discipulis
occurrere ci qui cum viginti itiillibus venil ad se? suis plurima in parabolis locutus est.

Alioquiu adbuc illo lo*gc agentc, legationem mittens,

Lic. vi, 12-15. Faciiun est aiilcm in illis diebus ,
rogat quae pacis sunt. Sic ergo omnis ex vobis qui
exiil in monlem orare, et eral pernoctans in oralione
n iii renuniial omiiibus quie possidcl , non potesl
Dei. Et cum d es faclusessct, vocavit discipulossiios.
mcus esse discipulus.
— Matth. xiii, 1-3. Et exicns dc donio, scdcbat se-
CAPUT LXVIII. cus mare, et congregatoc sunt ad cum lurbae inultae,
Pliariswi accusabaut dkclpulos ej s. naviculam ascendens sedcret. Et omnis lurba
p ila ul iu

MATin. xii, 1-6; Marc ii, 23-28; Luc. vi , 1-5. slabat iu lilli re, el iocutus est cis multa in paraboiis
Et facluin est in sabbalo sccundo primo, cuni Irans- d cens
iicl Jesus per sata, vellebanl csuricnles discipuli
CAPUT lxxi.
ejus spicas cl manducabant , confiicantes manibus.
Ecce exiil qui seminat seminare.
Quidam autcm Pbarisacorum dicebant illis : Quid fa-

citis , qtiod non licet in sabbatis? Et responden- ad Matth. xiii , 3-9 ; Marc iv , 5-9 ; Lrc. viu , 5-8.
Ecce exiit qui seminat seminare semen suum. Et
eos, dixil : Nec boc legistis quod David cum esu-
fecit
,

riisset ipse, et qui cum ipso erant : quomodo intravit dumseminat, quaedam ccciderunisecus viam, et con-
culcata sunl : ct venerunt volucrcs coe!i el conie-
in domiim Dei , et pancs proposiliunis sumpsil, et ,

nianducavit, ei dedil bis qui cum eo eranl, quos non dcrunt ca. Alia autcm tecideiunl in petrosa, ct non
manducare, nisi solis sacerdolibus? Et di-
babueruiu (erram mullaoi : et continuo evoita sunt,
licebal ci
quia non babcbant altitudinem leirae. Sole antcm
cebat illis : Quia Domimisesl Eilius bominis, eliam
sabbali. Atit non lege quia sabbatis sa- orto ,
aestuavi runt : et quia non babebanl radicem
legislis in ,
,

aruerunt. Alia auleni ceciderunt inter spinas et cre-

cerdoie^ i:i lemplo sabbatum violant, et sine crimine :

verunt spinae, cl sutTccaverunt ea. Alia vero cecide-

sant? Dico autem vobis quia letnplo major est bic. Q
runt in terram bonam : et dabant friicium alind
Sabbaium propler hominem factum esl, et non bomo ,

centesimum , aliud sexagesimom , aliud triccsimum.

propter sahbaiuu:.
li.tc dicens clamabal : Qui babet aures audiendi
CAPUT LXIX. audiat.
Dic sabbati iti synagogu cuiavit manum ariclam.
CAPUT LXXII.
Llc. vi, G-ll ; Mattii. xii, 10 12; Mahc iii, 1-5.
De eo qui seminal bonum scmen in agro suo , cl de
Factum est atilem et in alio sabbato, til inirarel in zizaniis.
synagogam, et d»ceret. Et erat ibi hoino, el manus
Mattu. xiii, 24-30 ; Marc. iv, £6-29. Aliam para-
ojns dextra eral arida. Observabant autcm Scribcc et
bolam proposuil illis dicens : Simile factum est re-
Phari-ai si in sabbalo curarel, ut iuvcnirenl unde
gnum ccclorum homini qui seminavil bonum scm u
accusarenl illum. Ipsevcroscicbatcogitationcseorum.
in agro suo. Cum autem dormircnt liomines vcnit
Et ail bomini qui habebal manum aiidam : Surge, et
,

inimicus ejus, ct superseminavil zizania in medio iri-

sta in mcdium. El surgens sictil. Ait aulem ad illos
tici, et abiit. Cum aulem previssct herba, et Iruetum
Jesus : luterrogo vos, si licet sabbaiis bene facere,
fecisset, tunc appariierunl el zizania. Accedentes au-
ii male; aniinam salvam facere, an perdere? At illi

tacebant. Et circuinspectis omuibus , dixit hoinini

D tem scrvi palrislamilias dixerunl ci : Dominc, nonne
bonum semen seminasii in agro tuo, unde ergohabct
Extende manum tnam. Etextendit. Et resliluta est
vzauia? Et ait illis : Inimicus lioino hoc fecit. Servi
aaoitati manus ejus siculel altera. El dixilad c s:
autern dixerunt ei : Vis, imus el colligimus ea? Ei ait :
Quis eril cx vobis bonio qui babeal oveni unam, i-t si
N«»n, nc forte rolligentes zizania, er.idicelis siinul el
cecideril ln c sabbalis in fovcam , nonuc lencbil et
triticun) cum eis. Sinile utraque crcsocre ad messetn,
levabil cam ? Quanlo mngis csl iuclior liomo ove ?
cl in lempoie ines>is dicam mcssnribus : Golligilc
Itaquc licel sabbatis bene fa' ere. Ip>i auteui repleti
primuin zizania, ct alligale oa in fasciculos :id Cum-
sunt insipienlia, ct colloquebantur ad inviccm quid-
burendiiiu : irilicuni auleiu congrcgale in horreum
nam faccrciit Jesu. Jesus itaque sciens seccssit inde,

et sccuti sunt eum iiuilti ct curavit cos omnes. Et

mcum.
,

prxcepil cis ue inanifeslum eum faccrcni, ul adim- CAPUT LXXIII.

plerelur qiiod diotum cst pcr 1-aiani propbeia:n di- De giano sinapis.

rentem : Ecce pucr meus qucni elegi, dilcctus mcus Mattii. Xlll, 31-3-2; Mahc. iv, 50-32; L- c. xin,
iu tpxo bcnc com|Va< uit animae meae. 1'onam spiritum 18-19. Aliam parabolam proposuil cL dlCCUS : Cui si
287 VKTORIS EPISCOPI CAPUAKI 288

regnum Dei,eicui similecsse sslimabo islijd?

mile est A CAPUT L\\\l.
Aui cui parabolae comparabimus ilki»! 1 Simile est Quiseminat senten et vadit dormiUtm ptl snrget. Ki >ii-

sciputis parab >lam tiioniorum agrt edineril.

granosinapis, quod accipiens bomo Beminavil in bor-

tiiin suum : quod minimum cst ex omnibus oleiihus; M.w.c. iv , 'Hj-T.). Sic cst regtium bci : queorad-
vi lit arbor, ita ut volucrcs eceli vcniant et habifcui moduin m homo-jaeiai seneBtem in lerram, el dor-

in ranii- ejus.
nii;it, ct exsurgat n<>ctc ac die, el seuicn gcriniuci ct
increscal, diiui ric-cil illc. Ultrocniin lcna fruciificat,
CAPDT LXXIV. primum herbam, deinde spicam, idode plenam fru-
De fermcnto quod abscondit mulier. Et alia multadh- menlum in spica. Et curn se produxcril, siaiim ininii
seril disciputis.
falccni, qtioni:im adest niessis. — Mattji. xiii, 36-45.
Mattii. xhi, 55-35; Mauc. iv, 53; Luc. xni , 21. Tunc dimissis lurbis veriit iu douiurn, ct aceesserunt
Aliam parabolam loculus cst eis. Simile est regnu;n ad eum ditcipuli ejus dicenies Edisserc nobis pa- :

ccelorum fermento, quod acceptum mulicr abscondh rabolam zizaniorum agri. Qui resjiondcns, ait : Qui
in farinse satis tribus, donec fernicntatum cst lolum.
estfilius bominis. Agcr auicm scminat bonum seinen,
Jhec oinnia loculus est Jesus in parabolis, diccns ad mundus. Bimum veio scmcn, hi sunt regn cst li ii .

turbas. Et talibus parabolis muliis loquebatur cis ver- R Zizania autem li'ii sunt nequam. Inimicus autcm qni
lium, prout poterant audirc, et sine parabolis non lo- seminavit ea, est diabolus. Mcs.-is vero consurnmatio
quebaiur eis, nt impleretur qnod dictum erat per pro- saeculi est; messores aulem angeli sunt. Sicjul ergo
pbetam, dicentem {Psat. lxxvii, 2) : Aperiam in pa- colliguntur zizania et igni comburiinlur, sic crit in

rabolis os meum, eructaboabscondita a constiluiione consummatione sseculi. Miltet Filius bominis angelos
ntundi. — Matth. xiii, 10-17; Mahc. iv, 10-12; Luc. suos ; et colligent de regno cjus omnia scandala, ei
vin, 9, 10; x, 23-24. El accedentcs discipuli dixerunt cosojui faciunt iniquitalcm et miilent eos incamiiiuin

ei : Quare in parabolis loqueris eis? Qui respondcns ignis : ibi erit fletus et stridor dentium. Timc jusii

ait.illis : Qtda vobis da um e^t nosse mysieria regni fulgebunl sicut sol in regno palris eorum. Qui baicl

ccelorum, illis autem non cst datum. Seorsum autem aures audiendi audiat.

discipulis suis disserebat omnia. Ideo in parabolis CAPUT LXXYll.

loquor eis quia videntes non vident, et audienles non De thesauro abscondito in agro et negotiationc mar- ,

audiuul, neque intelligunt. Et adimpletur in eis pro- gaiilarum; de sagena missa in mure, el de patre
familias qui profert de tliesauro suo nova et vetera.
phetia lsaiae prophelu?, dicentis : Audilu audielis, et
non inleUigelis,et videnles videbilis, et non videbitis. Mattii. xiii , 44-53. Simile cst regnum ccelorum
lncrassatiim est cor populi hujus, el auribus gravitcr C ihesauro abscondito in agro ;
quem qui iirenit
audierunt, et oculos suos clauserunt ; nequando ocu- h imo, abscondit, et prae gaudio illius vadil, el vendil
bs videant, et corde intelligant, et converiantur, et universa quse babet, et emit agrum illum. Iterum
sanem eos {Isa. vi, 9, 10). Vcstri aulem beati oculi, simileest regnum ccelorum homini negotiaiori, qua>
quia vident, et aures vestrse, quia audiunt : amen renli bouas margaiitas invenla autem una pretiosa
:

quippe dico vobis, quia multi prophelse et justi cu- margarita, abiit et vendidit omnia qn.-e habuit , et
pierunt videre quae videtis, et non viderunt; el audire emii eam. Iterum sifflile esl regnum coelorum sa-
qure auditis, et non audierunt. geii.ic missae in mare , et ex omni generc piscium
congieganii. Qnam cum impleta essct, educentes,
CAPUT LXXV. el secus liilus sedenles, elegerunt bon >s iu vasa
Discipulis cdisserit parabolam sentinantis. A
sua , malos autem foras miserunl. Sic crit in con-
summatione sacculi. Exibunl angeli, et scparabunt
Maith. xiii, 18-23; Mauc iv, 13-20; Luc. viii ,
raalos de medio justorum, et mittenleos in caminum
11-15. Vos ergo atsdite parabolam scminanlis. Omnis
ignis: ibi erit flelus el slridor dentium. Inlcllexislis
qui audil verbum regni, et non intrlligit, venit malus,
haec omnia? Oicunt ei : Eliam. Ail illis: Id^o omnis
cl
.
rapil
'
quod seminatum
.
esl
.
in
.
corde ejus : hic est n
v scnba doctus ni regno ccelorum , similis est liomini
qui secus viam scimnatus est. Qui autem super petrosa
pairi familias qui proferl de lliesauro suo nova ei
seminalus cst , liic est qui verbum audit, el conlinuo
vctcra. El faclum est cum consumniasset Jesus pa-
cum gaud o accipil illud : non habet aulein in sc ra-
rabolas islas, transiit inde.
dicem, sed esl lemporalis; fucta autem tribulatione
et |)cisetutio; e propier verbum, continuu scandali- CAPUT LXXVIII.
z itur. Qui iiiitem semnatus est in sjiiuis, is est qui Cunlra Jesum cives ejus indignati snnt dicentes ;

vcibuin audit; ct solliciludo s;x:ciili istius el fallacia Unde huic lanta scienlia?

(livitiarum suffocat vcrbum, tl siue fruclu ciiici ur. Matth. xiii, 5'i-5S; Mauc. vi, 1-C. El vcnicns in pa-
^'::i vero in lerram bonam seminaius est, hic esl qui Iriamsuanij docebal eosin synagogis, ila ul mirarcn-
audit verbuiu ct intclligit, ct fruclum afferl, ct facit tur ct diccrenl: Undc huic sapicntia hxc, cl virliilcs
aliud quiilem.centesimum, aliud autem sexagcsimum, lalcs quye pcr manus cjus cfliciiintur? Nonue hic esl fa-
almd voro triccsiinum. liri (iiius ? Nonne matcr ejus dicitur Maria,cl fraircs cjus

Deest sua in Vu'gat. Lat. juxla Gr.

9 •) EVANGELICARUM RARMONIAKUM INTERPRETATIO.
<j..s, ei Beneherunl ill«d in menumenlo.
lacobu8,elJoeeph,ef9imon,elJadas?Elsiw>TO*ji», A pus Et v:
Imic omma nientcs nuirtiaverunt Je-u. — Rl vt rri. xiv, I, 1;
nonne omnc< apud nos suni? Unde erge
ista? Et srand .litabnntnr In co. —
Lcc. iv, 83-». i.t Marc. vi, 14 16; I.ic. i\, 7-S'. AuJivit auiem Ilero-

ail illis: Utlque dicetis niilii hane si-nilitudinem: Me- dcs famam Jesu, et omnra quaj flehanl ab co: et
qutmaaudlvimiofccttinCspuor* biesitabat, co quod diceretur a quibnsdam, quia
dice.cora teipsain i

naum, lac et liic m patrtt loa. Ait autem, — Joan. Joannes surrexu a moituis ; a quibusdam vero, quis
dico vohis, quia neme propheia aceep Elias apparuii; al> aliis aotcm quod piophcia iinus
iv, 44:Ameo
domo sua. Et non fccil tle aotiquia surrcxit. Et ail llerodes: Joanncm cgo
lus esi in patria sua cl in

il.i viitnies ii.ulias, propter increduHtatem illorum, dccollavi, quis aulcin c4 isle de quo cgo autJio lalia?

uisi paocos iufiimos impositis manilms curavit :

et El quxiebat vidore eum. — Matiii. xiv, 13, 14.
vcriiate Quod cuiii audissct Jesus, scccssit inde in navieula
mirabatur propterlrtcredol latem illorom. In
vldua crant in diebos Eliavin in locum dcscnum scorsum. Et cum audissent lur-
dico v, l.is : innltiv

coelom annis trilms et bx, sceutx sunl cnm pedeslrcs de civiiatibus. Et

Israel, quando ctausum cst

iibussOT.cumfartiessetramesmagnainomni exiens vidil lurbam meham, ct mi-crtus cst ejus,

nnllam illarom missus esi Elias (/// et curawt langudos eorum.

lerra: ct ad

Reg. xvn, 9), nisi in Sarcpla Sidonix ad mulierem ° CAPUT LXXX.

vidoam. F.l mulli leprosi crant in Isracl sub Eli-a:o Jesus in deserto de quinque panibus ct duobus piscibus
quinque mitlia liominum saliavit.
propheta (/ V Reg. v, 14): et nemo corum mundalus
ist, nisi Naaman Syrus. Ei repleii sunt omne< in Mattu. xiv, 15-25; Mat.c. vi, 35-4G ; Lrc. ix, 12-

Bynagoga ira, hxc audienlcs. El sorrexcrunt, ct 47; Joan. vi, 5-15. Ve>pere auiem facto, accedenles
cjecerunl illnm exlra civitaicm, el diixenint illum duodecim,dixerunl illi : DimiUc tuihas, ut eunles in

nsi|UC :-d supercilium qucm civiias moniis, super casiella villatque qux circa sunl, divertant, el in-

illorum eral xdificata, ot praecipiiarent eum: ipse veniant csca- ;

qui . hic in loco deserto sumus. Jcsus
autcm iransiens per medinm illorum, ibat. aulem dixil illis: Non hr.bent neresse ire ; date illis

CAPUT LXXIX. vos manducare. flcspondii ei Philippus : Ducentorum

De Ilerodis convi io, el de Joannis interfectiGne. denariorum paucs non sufficiunt eis, ut umisquisque
Matth. xiv, 5-12; Mahc. vi, 17-29; Lix. III, 19, mndicum quid accipiat. Et dicil eis: Qtiol panes ha-

20. In illo lempore, Hrrodgs lelrafcha misit ac te- heiis? Dicil ei unus ex discipulis ejus Andreas, fraler

nuit Joannem, et vinxil eum in carcercm propter Simonis Petri : Est puer unus hic qui habct quinque

llerodiadem uiorem Philippi fratris sui, quia du- -, panes

v , hordeaceos el duos pisccs. Sed hxc quid sunt
xeraleam. D.cebatenim Joanues Herodi: Non licei inter lantos? Nisi fnrie rv seam ;s, et emamus in

tibi haherc nxorem fiatris loi. Ilcrodias aoiem iusi- omnem liahc lurbam esca-s. Qui ait cis : Afferle illos
diah.iiur ilii, ei vo'e'.iat occidcrc eum, ncc polcrat: niihi hue. El prxccpit il!is ui accumbcre facereiit
limehat enim popolnm, quia sicut prophetam eum omnes secundum contubernia, s pra v ride fenum. :

habebant. Similiter 1
1 llerodcs \oIens illum occidere Et discubuerunt in partes, et pei ceiitcnos, el qtiin-

timebai, tciens eum virum jutum et sanctam; et quagenos. Acccptis aulem quinque panihus et duo-
costodicb.it eum. Et audiio eo multa f.clebat, et hus piseibus, respexit in coclum, ct benedixit illis.
libeiilcr cum audiebal. El cum dies opp rinnus ac- et fregil, ei dislribuil discipulis suis : discipuli auieir

cid ssii, (lerodes naiafi buo cuMiam fecii piincipibus lurbis. El manducaveruut omr.es, el salurali sunt.

cl tribunis, et prhnis Galilxx. Cuinqoe iniroissct El lulerunt rcliquias, duodecim cophinos fragmenlo-

filia ipsros llerodiadis, et saliassel, ct placuisset rum plenos. Manducamium autem fuit numerus
llerodi, simulqus recumbenlibus, rex ait puellx: qumque millia virorum, exceptis mulieribus et par-
l'e c a inc 1)0 d vis, et d»bo tibi. El juravit illi : vulis. Et staiim jussit discipulos aseendere" in na-
Quia quidquid peiieris dabo lihi, licet dimidium re- viculam, cl prxccdcre eum Irans fretum ad Helh-
gni mei. Qaxcura eiiisset, dixil matri sux : Quid »» saidam, doncc dimiileret turbas. Hli ergo bomiues
pelam? At illa dixit, caput Jnannis Bap istx. Cum- cum vidjsseril quod fcccrat signum, dicebanl: Quia
que Inlroissel staiim cum festinalione ad regem, hic c>t vere pmpheta qui venlurus est in mundum.
petivit dicens: Volo ul protinHS d s mihi in disco Jcscs ergo cum cognovisset qui.a venturi cssent ut
capul Joannis BaplisUe. Et contristatus cst rcx raperei.t eum ct faccrcnt eum regem, fugil. Et di-
pr pier jusjurandum el proptersjmul recunibentes : missaturba, dscendil in moniem solus orare,
nnlult auicm eain cnniristare, misitque spiculatorcm. CAl UT LXXXf.
ct deco lavii Joannem in carcere. Ei allalura esi j csus mpcr m .. re pedibus ambulavit, et Pelrum mer-
eaput f jus iu disco, et daium cst puellx, el dedit gentem libera

matri suai. Et accedentes discipuli ejus taleruhi cor-

Matth. xiv, S>-53; Marc. vi, 47-51; Joan. vi,

• Gr. tiHtiMailh. xiv, inm Mare. vi

-2-2,
cnnfirmatur Vulgaix lectio, eompulit ditdpulot ateen-
45, ,

-X.-71. cnmputit, coe it. Kecte autem Ammonius, dere : cui concinit el Persica intcrpreiatio ; reliquis
i|tii M.IIII.XIUII pol.sMinum sequiiur, in suo exempla- inierim Grxcuin hodiirniiin alleclanlihus ax Matco
;ebai to-j; ua9qr ; "C.iv-.-t. non ui omncs editi forsilan restitulum. Adisis Origenianorum Ircgcti-
braeci, :«.; fMtOntij «-jtou. Si<: item cum Auunonio corum cl. cdilorem. Iliictiiiiu in notis pae. 3").
legeba: Urigcnes lom. I Gommentar., pij. 240. Ilinc
5,91 VICTORIS EPISCOPJ CAPUANl £92
10-81. Vcspcrc anlomfacto, soluscrat ihi. Navicula A <h: C<»Io veriiin. Panis enim Dci ost, qui desoend.i
nulem in inodio maii jaclabatur fluclibiis. Krataulein dc mnndo. Dixcriiul ergu ad eum
ccelo, ct dal vilain :

conlrarius vcnlus. Quarta aulcin vigilia noctis, videns Poinine, scmpcr da nobis pauem buuc. Dixil autci/

eos laboranics, veuit ail eos ambulans supra marc. eis Jesus Kgo sum panis vilaj qui vcnil ad inc
: :

Et volebat praelerlre eos. Et videntcs cum supra non csuriel: el qui credil in mc, nou silict unquam
mare ambiilantcm, lurbali sunt, diccnles : Quia (liccli. xxiv, 29). Sed dixi vobis, quiacl vidisiis mc, e/

pliantasma est, et pra: timore clamaverunt. Slalini- non credidistis Omncquoddatmihi 1'alerad meve-
1
'.

que Jesus locutus esl cis, dicens: Habetc fiduciam: niet et eum qui venit ad me,non ejiciam foras qu a
: :

ogo sum: nolite limere. Respondens autem Pelrus, descendi de ca:lo, non ul faciam voluntatcm meam, sed
dixil: Domine, si tu es, jube me venire ad te .-uper volunlalem cjus qui misit me. Hxc esi voluntas cjus

aquas. At ipse ait : Vcni. Et descendens Pelrus de qui misit mc Palris, ut omne quod dedit inilii, uon per-
navieula, ambulabal super aquam, ut venirct ad Je- dam ex eo, sed resuscilem illud in novissimo die. IIxc
snm. Videns vero ventum validiim, limuit. Etcum cst enim volunlas Putris mei qui misil me, ut omuis qui
coepisset mergi, clamavit dicens: Domine, salvum videt filium et crcdit in eum, babeat vitarii a;ternam ;

me fac. Et eontinuo Jesus extendens manum appre- et resuscitabo eum in uovissimo die. Miirinurabant

hendit eum, et ait illi : Modicaj fldei, quare dubitasli ? B e,°° Judaei de il10 °. uia dixi = sel '
: E g° sum Pau» I" 1
El cum * asoendisset naviculam, ccssavit ventus: et de ccelo descendi. El diceban», — Matth. xm, 55;
stalim fuil navis ad terram ad quam ibant. Qui au- Marc. vi, 5: Nonne bic esl hl us Josepb.cujus nos no-

tem in navicuia erant, venerunt cl adoraverunl eum, vimus patrem et mairem? Quomodo ergo dicit hic :

dicentes : Vere filius Dei es. Quia de coelo descendi? Respondit ergo Je^us : No-
lite murmurare invicem, Nemo potest venire ad me
CAPUT LXXXII. nisi Pater meus c traxerit eum et ego resuscitabo ;

Transfretantes venerunt in terram Genasar : et turbce eum in novissimo die. Lst scriptum in prophetir. : Et
secutee sunt eum trans mare.
crunt omnes docib les Dei (Isa. uy, 13). Omnis qui
Mattu. xiv, 34-50; Marc vi, 53-56. Et cum audivit a Palre, didicit, venit ad ine. Non quia Paireui
terram Genasar a. Et
translrctasscnt, venerunt in vidit quisquam : nisi qui est a Deo, hic vidil Palrem.
cum cognovisscnt eum viri loci illius, miserunt in Amen, amen dico vobis : qui credii iu me, habct
universam rcgionem illam, et obluleiunt ei omnes vitam aelernam. Ego sum panis vitae. Patres veslri
male babcntes. Et rogabant eum nt vel hmbriam manducaverunt manna in descrlo, el rnorlui sunt.
vcstimcnti ejus langerent. Et quiounque teligerunt, Uic est panis de ccelo descendens : ul si quis ex ipso
salvi facti sunl. — Joan. vi, 22-72. AUcra die, tur- ^j manducaverit, non moriatur. Ego sum pan:s vivus,
ba qua?. stab.it trans mare, vidit quia navicula alia qui de coelo descendi. Si quis manducaverit cx hoc
non cral ibi nisi una, ct quia non inlroissel cum di- pane, vivet in aeternum. Et panis quem ego dabo,
scipulis scis Jcsus in navim, scd soli discipuli ejus caro mea est pro mundi vita. Litigabanl ergo Juda-i
abiisscnt : nliae vcro supervcnerunt naves a Tiberiade, ad invicem, dicentes Quomodo potest hic nobis :

juxta looum ubi manducaverant panem, gralias agcn- carnem suam dare ad manducandum? Dixil crgo eis
les Doinino. Cum ergo vidisset turba quia Jesus non Jesus Amen, amen dico vobis Nisi manducaverilis
: :

cs et ibi, neque disci|iuli cjus, ascenderunt in navi- carnemFilii bominis, el biberi isejus sanguinem,noii
culas, et venerunt Capbarnauin, quairenles Jesum. habebitis vitam in vobis. Qui manducat meam car-
Et cum invenisscnt eum trans mare, dixerunt ei : ncm et bibit meum sanguinem, habel vilam a?ter-

Rabbi, quando huc veuisti? Respondit Jesus eis, el nam : et ego rcsuscitabo eum in novissimo die. Caro
dixit: Amcn, amen dico vobis, qimiiis me, non quia enim mca vere est cibus, et sanguis mcus vere esl
vidisiis signa, sed quia manducaslis ex panibus, el potus. Qui manducat meam carnem et bibit mcuii»
saturaii esiis. Operamini non cibum qui perit, scd sanguinem, in me manel, el ego in illo. Sicut misit

qui perminet in vitam a lernam, quein Filius homi- i

me vivens Pater, et ego vivo propler Pairem; clqui
nis vobis dabit : liunc enim Pater signavit Dcus r_) manducat me, ct ipse vivel propter me. Ilic eat panis
(Matlh. i:i, 17; xvu, 5). Dixerunt ergo ad eum: qui de ccelo descendit. Non sicul mar.ducaveruni
Quid facicmus, ut operemur opera Dei? Rcspondit patrcs vestri manna in deserlo, et mortui sunt. Qui
Jesus, el dixil eis: Hoc esl opus Dei, ul credaiis in manducat bunc pauem, vivel in xlernum. Ila:c dixit

cum qiicm misit ille. Dixerunt crgoei: Quod ergo lu in syuagoga docens.in Capbarnauin. Mulii crgo au-
facis siginiin, ut videamus et credamus tibi ? Quid dientcs ex discipulis ejus, dixerunl : Durus est hie

o;ieraris ? Patres nostri manna inanducavcrunt in seriuo; quis polesl eum audire? Sciens aulem Jesu.s
deseilo, sicut scripluin esi Panem de ccelo dcdit
: apud seinetipsuin ,
quia intirmuraieiil de hoc dsci-
eis manducaie (Exod. xvi, 1 i). Dixit crgo cis Jesus : puli cjus , dixil cis : lloc vos siandalizal? Si ergo
Amen, anicn dico vobis Non Moysos dedit vobis ; videriiis Filium hominis ascciidcnlcin.ubi priuserat?
panem de coelo, sed Patcr ineus dal vobis pauem Spiritus csl qui vivificat : caio iuii prodesl quid-

• Vulg., Cencsar. Lectionem Cennasur duplici « xiattvi-:-.

c
Millius profert. Cr. , o ll«Tiijo o ni^ut /ui. Vutcr qui misit me,
b Viil^'., vt non eredilit. Nrquc alitcr C.r., y.m c0 Vulg.
 ,

2ttf EVANGELICARUM HARMONIARUM l.NTEP.PRETATK). 204

quftri. Verba qux cgo locu:us sum vobis, spiritoe ct A Sine causa colunl mc, docentcs doclriuas ct mand.ua
viia siml.Sed SUnt quidat» ex vobisqui non credunt. bominuin. Relinquenles cnim mandatum Dci, lei cl s

Sciebal enini ab iniiio Jesus (|ui essrnl non credcn- Iradilionem bominum. r.t convocalis ad seturbis,

letVet qui*tradiuiTOesseieuni.Etdicehat:Propter- disil cis : Audite et inlelligite : Non qnod intrai in-

ea diii vobis, quia nemo petest venire ad mc, nisi os (oinquinat lioiniuem. Tunc accedentes discipuli

fueiit ei dutnin I Palrr ine i. El lioc mulli d SCipulo- ejtis, dixeruni ei : Scis qnia Pliarisaei, audito vcrbo
ruin ejus uhierunl relro : ct jain non cuni illo ainbu- lioc, Bcandalizali suut? Ai ille rcspondens, ait : Om-
labant. Pixit ergo Jesus ail duodecira : Nunquid et nis piamatio quam non plautavii Paier meus ccclcsiis,

viis vi 1 is ahire? Re pondit ergo '

Simon Petrus :
eradicabilur. Sinite illus : caeci sunt, ei ducei caeco-

Domiue, ad quem ibinius? Veiba viiae aeternse babes. rum : caecus aulem si caeco ducatum pnbet, ambo
El nos ereilidiraus, et cognovimus, quia tu cs Chri- in fovcam caduni. Kt cum introissei in domnm a

stus Kilius Dei. Kespondit e.s Jcsus: Nonne ego vos lurba, rogabal eum Pelrus : Edissere nobis parabo-

duodecim ekgi, et ex vobis unus diabolus est? Dice- lam islam. At ille dixit : Adlmc ot vossine intellectu
bal aiileui Judam Simonis Iscariotem bic enitn erat :
cstis ? Non inlelligilis quia oinne quod in os intrat, in

tradilurus euin, cum esset uiiiis ex duodccini. ventrem v.iditet in secessum emiitriur? Qu;n autem
B procedunt de ore de corde excunl, el ea coinqtii-
CAPDT LXXXlll. ,

nant bominem. De corde enim exeunt cogitationes

Quidam Phaiisaus rogavit Jenum ad p andium : cl co-
gilabat quare >ion fuerit baptiinlus. malx, boniiciilia, adultcria, fornicationes, furta,falsa

testinionia avnriiia nequiliae, doltis, impudiciliae,

Lix. xi, 3741. Rogavil autem illuin quidam Pha- , ,

oculus malus, blaspberoiae, superii.i oujltiiia. Ilxc

riflswc, ut prandcrct apud se. Et ingressus recubuit. ,

Pharisxus autem coepit hrra se leputans diecrc,

simt qu% coinqninanl bominem. Nmi lolis autem ma-
nibus mnnducare, non coinquinat hominem.
quare non baptizatas csset ante prandium? Et ait

Dominus ad illum : Nunc vos Pharisaei quod defoiis CAPUT LXXXV.

cst caliciset patinx, niundatis, quod aulem intus c.-t De mulicre Syrophccnissa, quie pro filia sua pelebal.
veslrtim, plenum esl rapina el iniquilate. Slulti, Matth. xv, -21-28; Makc. v;i , 24 50. Et inde
nonne q..i lecil quod deforis esl, eliam id quod dein- surgens, abiit in lincs Tyri et Sidonis. El ecct> niu-
lus esi , fecit? Verunilamen quod superest, datc lier Cbananaea gentilis, Syrophoonissa gencre, clama-
elceroosynam et ecce omnia munda sunl vobis. dicens Miscrerc mei, Domiue,
:
vit : fili David : filia

CAPLT LXXXIV. mea male a dxmonio vexalur. Jesiis autem nnn rc-
De Aposlolis , quare non lotis munibus manducarent. n epondit ei vcrbum. El acccdcnlcs ad eum discipuli

Mattii. xv, 1-20; Mabc. vii,

ejus rogabant enm, dicenles : Dimiue eam, quia cla-
1-S3. Pharisaei et
quidam de Scribis venienles ab llierosolvmis, cuin mat post nos. Ipse aulem responde.is ait : Non sum
vidissent quosdain cx discipulis ejus, commuuibus missus, nisi ad oves quae perierunt domus Israel. Al

inanibus,id est non lolis, man.lucire panes, vitupera-

illa venit, et adoravit eum , dicens : Domine,adjuva
verunt, diceutes : Quarc discipuli lui transgrcdiuntur
me. Qui dixit illi : Sinc prius salurari lilios : non est

senioium? Non cnim lavanl manus cum

tr.id.tiones enim boiium siuncrc p.nem (iliorum ci mittere ca-

panem manducaiit. Ipse aulem respondens, ait illis nibus. At illa dixil : Etiam, Domine : nam ct calelii
:

Quare et vos Innsgretiimini mandatum Dei eJunt de micis qu;e cadunt de mensa dominoruin
, proptcr
traditionem vestram? Nam Deus siiorum. Tunc respondens Jesus, ait illi : mulier,
dixil : Honora pa-
ircm et malrem (Exod. xx, 12; Deut. v, 1G); ct Qui
magna esi (idcs tua : flat tibi sicut vis. Et sanata est
lilia iilius ex illa hora.
maledixeril palri vel matri morlc morialur [Exod. ,

III, 17; Lev. xx, 20). Vos auiem dicitis Quicunque :

CAPUT LXXXVI.
dixcrilpatri vel matri, Munus quodcunque
exme, est Jesus surdum el mutum curuvit.

tibi proderit : et non bonorificavil palrem suum et M.vnc. vn 51-37. Et itcrum exiensdc fihibus Tyri
,

mairem : el irrilum feci>lis mandalum Dei proplcr D venit pcr Sidonem ad mare Galilxie, iuler medins
iraditionem vcslrain. Pharisaei enim et omnes Jud.i i, lines Decapoleos. Et adducunt ci surdum cl mutniii,
nisi crebro lavent manus, non manducnnt, eum ut imponerct manum. Et
lenentcs ct deprecubanlur illi

tradii.ones seniorum et a loro nisi b.iptizmtur, apprehendens eum de turba scorsuin mi>ii digitos
:
non ,

comedunt. El alia mulla sunl quae tradita sunt i:iis suos in aurirulas cjus , et cxpuens tetigit liiifiiiam

seivare baplismala calicum , et urceorum, et xra- ejus. Et suspiciens in ccclum , ingemuil , et ait illi :

mcnloium , cl li eiorum , cl alia his similia faeiunt Epbata b quod csi , adapcrire. ElStulim aperl.i! sunl
mulia. Iiritum fecislis niandalum Dei, propier tradi- aiues cjus, et soliitiun cst vincu'uin linguuc ejns, ct
lionem vcslram. Hypoeritac, bene proplielavit de vo- loquebatur recte. Lt pra-cepit iliis ne <ui dicerem.
bis Isaias, dicens : Populus bic lubiis mc honoral, Quanio autem eis pr;cci|tiebat, lanlo magis plus prae-
cor aiitenr: eorum longe est a me (ha. xxix , 15). dicabant, ct eo amplius admirabanlur , diceutes :

a ln aliis cdit.
deeral particula negans. E.nn resti- sive librario, Ephphutha.Lectio tamen Vulgatae Eph-
tuinnis juxta (ir. et Vulg. Lat. pheta onfn nialui' cx cod. Gant.
i

b Gr.,
'Evt-&'i Unde rescribendum erat interpreti
!2D."i VICTORIS EPISCOPI CAPUANI
Hcnc omiiifl f.cit : ol sunlos lecit audire, ct mutos A cst Chrislus? Kxerui,l adccivilale; el venicl aul ad
lotjiti. cnni. Interrogabaut autem euni discipuli, dicenlei :

CAPUT LXXXVII. Uabbi, manduca. IIIc autera disiteia : Eqr cibum

Jcsus super puteum Jacob mulieri Samarilatue tocu- liaheo manducire ,
queiti voa ncscilis. Dtcebaut crgo
lus est. discipuli ad invicem : Nunquid aliquis atiulit ci roau-

Joan. iv, 4-12. Oporlcbal nulcm cum Y ire pcr Sa« ducaic? Dicil cL Jesu-> : Mciis c.bus esi , ut Eaciasn

mariam. Yonitt rgo in civilatem Samnrix qucc dicitur voluntaieiii cjus qui mutit rae, ut perOciara ppusejus.

Sycliar a
,
jnxta prsedium quod dcdit Jacob Joscpli Nounc vcs dicitis, qood adbuc quatuor measea sunt,
lilio suo (Gen. XLViil, 22). Ernl autem ibi fons Jaeob. ct messis venil? Ecce dico vohis : Levatc oeulos
lesus crgo faiigatus ex itinerc , setleliat sic super vcstros , et vtdete regiones, qoia albs sunt jam ad
fontem. Ilora anlem erat quasi sexla. Vi-nit mulicr messcii). Et qui meiii, merce !cm accipit, el congrc-

de Samaria haurire aquam. Dicil ei Jesus : I)a milii gal fruciuin M vitam aeteraam : ut ct qui seminat
b.bere. Discipuli cnim ejus abieranl in civiialem ul simul gaudeat, et qui nieiil. In hoc enim esl verbom
cibos emeient. Dicit ergo muler il'a Samaritana :
vcrum ,
quia alius cst qui serninal , et alius e;?t qui

Quomodo tu Judaeus fum sis, biberc a me poscis, melil. Ego n.ii vos inetere , t|uod vos non lahoras-
quae sum mulier Sam;«riiana? N»n enim coutuntur * lis : al » laboravcrual, et vo» in lahores eorum in-

Judaji Samarilanis. Respondit Jesus et dixit ei :

troistis. Ex civitate auttm illa mulli crediderunt in

Si scircs donum Dei , et quis est qui dieit tibi : Da cum Samarilanorum, projiter verhum mulieris lesli-

mihi bibcre, lu forsilan petiisses ah co, et dedi>set monium perhibentis Quia dixit inihi omnia : quae-

tihi aqiiam vivain. Dicit ei mulier : Domine, nequc cunque feei. Cum ;ue vcnisscnt ad illum Sainariiani,

in quo haurias bahes, et puteus allus est : unde ergo rogaverunl eum ul ihi manerct. Et mansit ibi duos
habes aquam vivam? Nunquid tu major cs patre dies. Et multo plurcs crcdiderunt propler sermonem
no t:o Jacob, qui dedit nobis puteum , el ipse ex eo ejus. Et mulieri dicebant: Quiajamnon propter luam
bibii, el filii ejus, et pecora ejus? Respondit Jesus el loquelam credimus : ipsi enim audivimus, et scimus,
dixit ei Omnis qui bihit ex nqua hac, siliet ilerum
: :
quia vere hic est Salvator mundi.
qui auicm bibcrit ex aqua quam ego dabo ei, non
CAPUT LXXXVIll.
sitiet in sciernum : sed aqua quam ego dabo ei liet
Jesus Hierotolymii inftrmum curavit , qui triginla p.t
in eo fons aquae salienlis in vilam aelernam. Dicit ad oclo annis jacuit in in/irnvlate : el mulla cum Ju-
eum mulier : Dontine, da mihi iianc aquam , ut non dccis ejus occasicne di.pulavit.

siiiam , neque veniam huc haurire. Dieil ei Je-us :

Joan. v, 1-47. Postharc erat dies fcslus Jud.ro-
Vade, voca virum tuum, et veni huc. Rcspondit mu- C
rum , et ascendit Jesus Ilierosolymam. Esl auiein
lier, et dixit : Non habeo virum. Dicil ei Jesus :
Ilierosolymis Prol atica piscinn qucc cognominatur
Benedi\isli, quia non haheo virum : quinque eniin Hebraice , Bethsaida ,
quinque porticus habens. In
viros habuisti; et nunc quem habes , non est ti;us his jacebat multitudo magna languentium, csccoruin,
vir : hoc vere dixisti. Dicil ei mulier : Domine, vi- claudorum, aridorum, cxsj ectanlium aquae moium.
deo quia prophela es tu. Patrcs nostri in nionle hoc Angelus autem Domini secundum lempus descende-
adoroverunt , el vos dicilis quia Hierosolymis cst baf in piscinam, el movebatur squa. Et qui prior
b
locus u!ii Ddorare oporlct (Deut. xn, 5). Dicit ei Je- de^ceudissel post motionem aqu;c , s nus fiebat a
sus : Muiier , crcde milii ,
quia vcnit liora quatido quOcunque languore leriebaiur. Erat autera quidam
ncqut! in nionte hoc, netjue Hierosolymis adorabilis homo ibi , triginla et ocio annos habcns in inflrmi-

Patrem. Vos.adoratis qund nescilis, nos adi ramtis tate sua. Iluuccum vidissel Jesus jacentem , et co-

quod scimus; qnia salus ex Judxis est. Scd advenit gnovisset t|uia jam multum lempus baberet , dicit

hora, el Ruuc cst, ruando veri adoratores ndorabunt ei : Vis sanns fieri ? Rcspondil ei languidus : Do-
Pairem in spiritu el veriiate. Narn et Paler lales mine , hominem non habeo ut cum lurbata fucrit

quaeril qui adorentcum. Spiritusest Deus: ct eos qui aqua millal mc in piscinam dum vcnio enim ego, ;

adorant eum, in spirilu ct veritate oportet adorare.

D anle me descendit. Dicil ei Jesus Surge
alius :
,

Dicit ci mulier : Scio quia Mcssias venit, qui dicilur tolle grabaium c tuum, et ambula. Et sialim sanus
Chrislus. Cnm ergo vcnerit ille, nohis annuniiabit ficius e-l homo : et suslulit grabaium siium, ct

oronia. Dicil ei Jcsus : Ego sum qui loquor tccum. ambulnbnl. Ernt nulem sabhaium iu illo die. Dicebam
mirabanlur, Judai d qui sanaius fucial Sabbal in cst non
Et conlinuo venerunt disci|iuli ejus : et illi : :

quia cum muliere loquebatur. Nemo lamen dixit : licet libi tollerc gral atum tuum. Resnoudil 3is : Qui
Quid qiiscris, aul quid loqueris cum ea ? Reliqnit mc sanum fecil , ille mibi dixil : Tollc grabatum
ergo hydriam suam mulicr, ct ahiit in civitatem, et luum cl ambula. Inteirogaverunt ergo euin, quis «st
dicit illis hominibus : Veniie, ct videte hominem ille homo qui libi dixil : Surgc , loilfc
c
graba-
qui dixit mihi onuiia quaccunqtie feei : uunqnid ipsc ium luum , cl ambula? Is autcni qui sanus fuerat

Juxta lillerara texttis, Zv%dip.

° Vulg. ciim Gr., Dicebant ergo Jud. Observabat
<•

Post descendisset omilliitit piscincm : quae babet

' Millius tleesse paiiieulam ouv iu (>ant. el Arab.
e Vox prior sive in texln, sivc in \eisioiubusdc-
Vulgat. et Aimen. lla Gr., iu.Su.{ \ttzu.xhv Tu.pu.yjn»
« Sic et in seqq. Gr. vtilg., x/5«S6«tov. Alcx. ct 6idc:alur.
Cillll., /V«0>.TTVA
 ,

20 ; EVANGELICARUM HAIWONIAllUM LNTEUPRETATIO.

vob non cicdiiis. Scruiamii.i Scripluras, quia.c,,-
•*•*», ,h-scx U :U quii OM* Je*.s enim .lccli- A buic
invemi taiis in ipsis vitam aeternam babere. Ei iilae simi qu;e
navil n *
a lurba constimta in loco. Po6l< a
me; non vultis vcin.o
Eece sanus fectus lestimonium perbibent de et
MWN illum in icmplo, et diftl iUi
aliquid eon- ad nie, ut vilam habeatis. Clarilaiem ab hominib »
as : jam noli pcccare, ne deterius itbl

quia non accipio. Scd cognovi vos, quia dilectionein nou

ungat. Abirt ille homo , el nuniiavit JudaeiS ,

peree- habetis in vobis. Ego veni io noinine Patris mei, ci

Jesus csset qui fecit cuin sanum. Propiere»

queb.iiiiur Jml.ri Jesum, quia haec (aciebat in sab- non acccpisiis mc : si alius venerit in nomiim sno,

respondens Pater meus illuni accipieiis. Quomodo potcstis vos crcdere, qui
baio. Jcsus svtem eis :

opcror. roplerea gloriam ab invicem accipitis ; ct gloriam quao a solu

usquc modo operatar , el cgo I

Deo est, non quacritis? Nolite putare quia ego accu-

erge quaerebant cum inagis Judaei inicrficere, qnia
patrem suum salurus sim vos apud Patrcm : cst qui accusat vos
non solum solveb.u sabbalum, scd et

Deo. Respon- Uoyses, in quo spcratis. Sjenim crederelis Moysi

dicebat Deum, aequatau se fsciens

itaque Jeeua et dixit cis Amen * dico vobis :

credereiis forsitan et mibj. De me euim ille scripsii
dit , :

se lacere quidquam nisi quae ((•cn. ui, 15; xn, 5; xvin, 18; xxii, 1H; xxvi, I ;
non poiest Filius a ,

Quajcunquc cnim iile fe- xxviii, 11; xi. ix, iD;Dcut. xvui, 15). Si auieui illi 8
viderii Patrem facientero.
eerfi, bce et Filius similiter facit. Pater enim diiigit B litteris non credilis, quomodo vcrbis mes credetis?

Filium, et omnia demnnstrat ei quas ipsc facil : et

CAPUT LXXXIX.
majnra ilemonslr.ibit opcra, 01 vos miremini. Sicul Jesus de seplem panxbus et paucit piscibus qualuor
euini Paier suscital morluos el vivificat , sie ct Fi- mitlia hominum suturavit, ei prcccepit apostol & ca-
Ims qiios vult vivifieat. Neque enim Pater judicat vere a fermento Pharisceorum.

iTueinqua u sed omnc judicium dedit Filio, ut omncs

:
M.vTTii. w, 52-59 ; Marc. viii, 1 lO.Et relictis illis,
bonorificent Filium sicul honoriflcam Patiem. Qui
,
iuillis diebu , ileruin cum lurba mulia esset, convo-
iinii hnnnrifical Filium, hon honorificat Patiem, qui caiis discipulis suis, dixil: Miscrcor lurbse, quia ecce
miMt illnm. Amen. amen dico vobis, quia qui verbuin jam persever.nl mecuin, ct non habeut quod
tiiduo
naeora audit, et cre.lt ei qui misil mt:, habel vitam
manducent et dimillcre eos jejunos n lo ne de-
: ,

a a
a-lernam Et iti judicium nbn venit, sed transiel Et dicunt Uude ergo nobis
ficiant in via. ei discipuli :

ni' rte iu vitam. Amen, anien dico vobis, quia venil

in dvscrto panes tami, ut saturemus turbtin lamam?
Imra, 1 nunc est quandn morlui uudienl vorem
1
,
Et ait illisJesus : Quot panes habeiis? Et illi dixe-
Filii tvi ct qui audierint, vivent. Sicot enim Paler
:
runt : Scpiem ct paucos pisciculos. Et pracccpit
habet v iini in semetipso , sic dedit el Filio vitam
„ turbaj ul discumberel super terram. Ft accipiens
kabere in semetipso. Et potestaiem dedit ei judicium ti . .
. , ..
6cpiem panes ct pLccs, cl gratias agcus , fregit , ct
f.nere, quia (ilius bominis est. Nolile mirari boc,
dodit discipulis suis : et discipuli dedeiuut popul .
quia venit hora in qua omnes qui in monumcnlis Et comederunt omnes, et saiurati sunt. Et quod su-
siuil audienl vocem ejus b . Et proccdcnl qni bona peifuit de fragmentis, (ulerunt sepiem spoitas pfe-
fccerunt in resurrecii "nem vilae qui vero mala
, ;
oas. Erant autem qui manducaverant quatuor m.llia
egerunl, in resurrcciionem judieli. Non pnssum cgo bomiuiim cxtra parvulos et mulicrcs
, : et dimis l

a me ipso faccre quidquain. Sicut andio, judico ; et

e'»s. Ei stalim asccndens naviin cuni discipubs suis,
jndicium moum juslum esl : quia non quaero volun- venil in parles Dalmanutba. — Matth. xvi, ."i-t^;
lalem meam, sed volunlateni ejus qui misit me c
. Si
Marc. viii, 14-21. Ei cum venis cut di&cipuli ejus
cjo lesiiinoniuin perhibco de me, testimouiummciim ir.ins frctum, obliii sunt panes acci, crc, ci nisi unun.
MH c>t vcnnn. Alius cst qui teslimonium perhibet de panem uon habebani secura in navi. Et praecipiebat
ne : ct s< io qnia vemm est leslimonium quod per- els dicens : Iniuemii.i, cl caveie a fcrmento Phati-
bibet >le mc Vos nsisistis ad Juannem, et testimo- ssorura et Sadduca-orum , et ferrnenio llerodis. At
niiim perhibiiil veritati. Ego autem non ab liomine illi cogitabant intra sc . dicentcs : Quia panes non
tcsimoninm accipio : sed liaec dic<>, ut vos salvi siiis. babemus. Sciens aulem Jesus, dixil : Quid cogitatis
lilecrailucernaardcnselliicciis-.vosauieinvoluisiis D inter vos, modicae lidei qttia pan- 8 non bab.-iis?
,

CTsnliare nd lioram in luce ejus. Egoautem habeo le- Nondum inlelligilis, ncque recordainini ? Adliuc c;c-
•limnniom majus Joanne. Opera cnm quae dedit mihi catum habetis cor vesirum ? Ocub-s babenles non
Paier m perficiam ea, ipsa opera quce ego facio, le^li- videiis, el aures babentes non auililis? Nee recorda
nii niuni perhibenl de me, quia Pater memisit. El qui mini (|ua i!o quinque panes fregi in quioque m llia?
misit me Patcr, ip*e tcslimonium perhibuit de me Quot cophinos fragmenioruin (plcnos) su«tuli>ti6 .

(Jfeffn.in,l7; xni, 5) : ei neqne vocem ejnsaudisiisd, Dii unt ci : duudecim. Quaildo ct i-e, lem panes in
m-qiiespecicm vidistis (Deul. iv, 12). El vcrbum rjus quatuur uiillia, quol spor.tas iragraeiiloruui tuln>lii
'

non habetis in vobis manens qniaquem misil ilh, Et dicunl ei : septein. Quare ncn inielUgitis qui^

h
Vulg., transiit. Consenlit f.r. pMva6iGitx». Am- c
Haec, quia nonquaro.... qui misitme, ab edifi»
nionins tamen legebat fuxuSwexen cum Neuno. Sic exciderani.
ilem aliquni codd. apud MiHiiun. J
Vulg., unquam audislit, Gr. 4*n*. kAw>ti (,»;«•
b llntlierno
lextui congi uit, vox postrema deesi in cod. Cant., d. e, ut i-
f'»i titii Dei. Quse utiqne lcctio dd. Gr. i i
detur, in Ainmonii cxemplari.
eoiifiruialur. \id. Millium.

iO
Patkol. 1 XVIII.
 ,
:

W8 VICTOIUS EPJSCOPl CAPUANt WO

itori tfi! nanm di\i vol.is : Cavetti a fermento Pliar- A bo.i pouwi candida ficerc. Kt eoe appaiuerunt illii

tieurum oi Sadducxmrum ? Tunc iiilclicxeriiiil, miia Mnyses ct Eiias cum co dJceiites, in majcstate. El
nori dixcrii eavcmlum a rermento pnnum eed a , diceba-il cxces^um i jus ,
quem complclnrus erat in
doblrina Pbarissorum oi Saddueasoruni. .lcru'-alcnt. Bcspondeiisautern Petrus, dixit ad JcMim :

Domine, bonum est nos bic csse si vis, faci.in;uj

CVPUT
:

Xfi.
iiic iria t.i^crn. cula ; lilii imum, Moysi uinim, eiElia
Jesus irilerroqat apostolos : Quem mt. dicuni homines
Pinr? Patro uniini. Aditnc eo loqueiiie, ccce tnib.s luci 'a ubuui-
r' quis seijuunlur : el dicit : Scutidulum
t$ milii. biavil eos Ei c cc vo% de COelo, -lic ns : llic cst Fi

lius mciis dileclus , iu quo milii conn lacui ; ip-i ,,i

Mvmi. xvi, 13 27. Vcn t iintem Jesus in pnrtcs
audiie. Et audienic.s tliscipuli, tei ii!e<unl in faciem
Csnsa ca: Philippi; cl interrogabat discipttlos suos di-
stiam, et liiiiycruiil valde. Et :!cce--sil Jescs, r;i let-
<-«ns : Quetn dicunl liomines esse Filinm hominis?
giteos, dixilque cis : Surgite, et rmlile timeri!. Le-
Al illi dixerunl : Alii Joannem Baptistam, alii auiem
vantcs a tem oeulos suo, ncmiiiem vidciunt, n si
Eliam, alii vero Jeremiam, aut iinuin ex prophetis.
solitm Jesum. Et descemleuiilius illis de inon e, pia-
Dicit illis Jesus : Vos aiitem qucm me csse dicitis?
cepil Jesus , dicens : Neinitii dixcrilis visionem, 4o-
IVsfxnulens Simon Pelrus; ilisit : Tu cs Cliristus, Fi-
D nec Filius bomi iis a moditis resur;;at. El inienmpa-
lins Dei vivi. Respondens aiilem Jesus , dixit ei :
vcrttnt cum diseipuli, d.centes : Quid er<j» s"'ilire
Beatus es, Sinion Barjnna : quia caro et sanguis non
d cuiil, quoJ Eliam primum venire oportei? At ilie
revclayil tibi , sed Patcr meus, qui iu ccelis est. Et
rt spoudens, dixit * : Elias quidcm venlurus est, el ille
(cgo) dico lihi : quia (u cs Peuus . et super hanc
resiituet omnia (MaL iv, 5). Dico autcm volus , quia
pclram ttdificabo Eeclosiam meam ; et porl;e inf ii
Eliasjam venit : et non eogaoveriml cum, sed !e<e-
non prisvalebiiut adversus eam. El tibi dabo claves
ruul in eo qurjecunqtie v- luerunl. Sic et Flius hnini-
regni ecelorum. Et qiiodcinque ligaveris sitper ter-
nis passurus est ab eis Tunc intellexetnnt disciimli
raiu, erit ligafum et in cce!i> : el quodcunque solve-
qttia de Joanne Baplista dixil eis. Et cum venisset
ris super lerram, erit sotutum et in coelis. Tune pra;-
ad turbam, vidit scribas cmqiiinnles cum illis. Ct
cepit diseipulis suis , ul nemini diccrent quia ipse
confeslim omnis popuius videns Jesum , sliine/ae us
esset Chrisius. Exinde ccepil Jcsus Ostendere dssci-
est. et expaverunt. El accnrrcntes salutabaui euiu
pulis suis qnia oporlet eum ire Hierosolymam , et
ei inlerrogavit eos : Quid inter vos conquiritis?
niulta pati a seninribus el scribis et principibus sa-
cerdoium , el occidi, et tcriia die resuigere. Et as-
CAPUT X.CU.
P/tflris<r/ dicunt ad Jesum : Discede hiric, quia Ilero-
sumens cum Petrus, ccepit incrcpare illum, dic-ns :

il des vult le occidere : el curuvit Ituuuicum.

Absit a te, Domine; non erll tibi boc. Qui conver-
sus, dixit Petro Vade post me, Satana scandalum :
Luc. xm, 31-33. In ipsa die accesserunt qnidam
;

quia noo ea qu;e Dei sunt

Pbarisa-orum, tlicemes illi : Exi, et vnde hinc, quia
es inihi : sajiis , sed ea
qure hom tittm. Tunc convooaia turba cuui dis ipulis, llerodes vult le orcdcre. Et ait illis ; Ite, et ibciie

vil|)i i'li Ecce ejicio dasmonia, et saniiates petlicio

dixit eis : Si quis vuli post me venire, aimcget se-
:

mctips«m, suam et sequatur me.

et tollat cruc.em bodie cl cras, et tertia die consummor. Yerumtatoon
,

Qui enim olaerit animam suam salvam facere, per- oporiet me Imdie, et cras, et sequenti die amliulare;

det eam. Qui autem perdideril aniinam suam propler qnia non capil propbctam petire exlra Hieru-aletn.

ine, inveniet eatn.Quid enim prodcsl homini,si mun- -Maitii.xvu, li-20 ; Maiic. ix, 16-28, Luc. ix, 58-4».

duiii universum lucretur, animrje veio suae delrimen- Factum est airetn in sequenti die, accessit ad emn
tum patiaiur? Aul quam dabit homo commnlationem bomo genilus ejus provolulus, et exclamavii dicens
Domine, miserere iilio meo, quia tinicus est mihi, ct
pto anima sua ? Filius enim boniinis venturus esl.in
lunatcis esl. Et cuin spirilus apprehendil eui», a!!i-
gloria IVris sui cum angelis suis ; et tunc redd.-t
dit, et spmnat, et stridet denlibus, et arescit, el male
miicuiqua sccundum opus ejus.
pal tur. Nam s;epecadit inignem.et crebro iu aqu •m,
CAPUT XCI. 1* et subito clnnat, el dissipat eum, ct vix discedit di-
Jesus dicil : Sunt quidnm de liic sanlibus qni non iatlians enm. Et rogavi discipulos tuos ut ejicerent
(jU&labunl mortctn. El in monte irunsftguralur.
eum, et non poluerunt curare eum. Respondens an-
M.vrrn. xv;,28; xvn, 1-13; Marc ix, 1-15; Luc. lcm Jesns dixil : gencralio inlidelis el perversa,

i\, 28-36. Amen dico vobis : Sunt quidam da bic *

u^qne modo ero apud vos ? Afferie illum buc ad me.
saitilitis qui non gostabunt mortem , donee vi- Et cum accederet et vidisset illum, stalim spirilns
A'»ni Filium bominis vcnientcm iu regno s&o. Et tonlnibavil eum, el elisus it) terram voluinbatttr

post dies sex assumpsit Jesus Petrum, et Jaco- spnuians. El intcrrogavit patrein ejus, <|iiantu:n lem-
btim , et Joannem fraliem cjus, et ducit illos in poris est ex qtio ei hoe accidit. At ille ail, ab in ra;i-

¥u>ateui exccJsiiin seorsum, ut otarct, el transfigitra- tia : et frequenler eum ct in ignem et in aqium mi-
tus esl ameeos. Et resplenduit faeies cjussicut sol : sit, ut eum pcrderet : sed si quid potes, adjuva ios,

vestimeuia autcm cjas facta ttint alba sctil nix, misenus nostti. Jesus aulem ait illi Si p«ies ce- :

rptfuirniia »»dida nimia, qualia fullo supcr tcrratn dere, omnia pos»bilia crcdcnti •• Et continuo excla-

" Vt:lg. inlcrscrit SuM Gr., 7r«vr« Suv/Ta :u rrifl-TEvovTt

 -

M, EVANGELICAKUM IIAUMONIARLM INTERPRETATIO. 5?«

m;>ns p icr j nori cum lacryinis, aiehal : Cre !o, Do- A mine mco, mc suscipit. Qni auiem Bcandal v\\ rit

minc : adjuva i.icieduliiaiein me.im. Et enm ritlcrel »n»um dc pn illis *

illis, qui in mc credunt, expedh ci

Jesus concunentem turbam , commiuaiiis c>t Spiritui ut snspendatur mols as naria iu cuilo ejns, el deuiei

immundo, dicens illi : Surde et mute spiritus, ego gator in prumudum ma:i».

tilii prajcipio : e\i al» eo, et*amplnis nc inireeas in • CAPUT XCV.

cum. Et clamans , ci mnltiim di>eerpens eum, cvit Non ilcberc prohiberi eos qui fnciunl tijnni* nomuie
#<au.
ab eo. Et faciu6 cst sicul mortmis, Ua ut mulii ili-

* ,ARC - «» 37-39; Lic. .x, 19, 50. Respondens au

cerent, quia nortuus est. Jesus auicm leneni ma-
num ejus. elevavit eum, el Mirrexit. Et curaius cst
lem Joannes, dixit :
Magister, vidimus quemdam n
I10mine Ul ° cjicicntem dam.onia, ci pronibuimus
pnerex illa hora, et reddidit illum patri ejus. Stope-
«"»> 1» ia non se, l uitur n^.i-cum. jesus autem a.t :

bani ai.icni omnes in magniludinc Dei. Tnnc aeces-

serunt discipuli ad Jesum secrelo, ct dixerunl :
INo,1,, -
P rol "l' e rc eum : nemo est enim qui la, •>,..

viru.tem in nomine mro, et possil eilo male loq.n de

Quare non potuimus ejicere illun ? Dicil illis, pro-
picr ineredulitatem ve-tram. An.en quippe dico vo-
me Q ui eni,n ,,on esl adwrsus vos,
'
pro vobi ert. -
bis, si liabueri.is f.dcm sicul granu.n sinapis, dicelis
Mat ™« xvm,7-9; Marc. ix, 41-48; Loc. xvn, I, 2.

monii hi.ic : Transi l.inc, et transibit : ct nil.il im- B v<« n»"id° »*> scandal.s. Necesse esl enim ut

possibile erit vobis. Hoc autcm geni.s daemoniorum venii,nt scandala :

vcrumiamen vse homini per

non cjicitur, nisi per orationem et jejunium. °. uem scandalum vcnit. Si autc.n manus Uia, vel

pes tuus scandalizat te, abscindc eiun, cl projice abs

, , .. , ,. , . . „ le : bonum tibiest ad vitam ingredideb'''em vel c!:iu-

Jetus ae vatswne suu disc-puhs palcfactl, el \n La- , .
, ,
*
^
,

pliamanm pro se et Pctro didrachma exuctoribus d,,in ' °<

liam 135 nia,11)S vel d,10s P e<les "«bentern.

reddidit. mini in ignen xiernum. Et si oculus tuus soandal:-

lT»,tl-t6;MABC. ix, 50, 31 Lrc. ix, 41,

Vattii. ;
* al te » erue eum >
el pr«jice abs lc : bonum l.bi c-l

45. Conversanlibus auiem eis in Galilaea, dxit illis lllsenm in vitam inlrare, quam duos ocnlos baben-

Jesus : F.lius hominis tradendus est in manus homi- lem « milti in geliennam ignis : ubi vermis e rum non
inim, ct occident eum, et tertia die resurget. At illi
moritur, el ignis non exsiingnitnr. Oninis euim bomo
ignnrabant verbum, et limcbant cum interrogare. Et 'S" e salietur, et omnis viclima sali lur b .
contiis.ati siuit vehemenler. El cnm venissent Ca- CAPLT XCVI.
phar.ia-.im, accesserunt qui didr.ichma accipi bant ad Nos non debere contemnere unum de pusllis : adjnn-
( ens simiHtudincm de ove perdiia ct de draclunate.
Petrnm, et dixemnt ci : Magister vcster non solvit J
didr.icl.ma'' Ail : Etiam. Et cum intrassel domiim, C Matt.i.xviii, 10-14; Luc. xv, 5-10. Videic ne con-

j.r.»'vehii cum Jcsus, dicens : Quid libi tidetor, Si-

te ""'atis unum ex bis pusillis : dico cnim vobis, quia
mon? Rcgcs terrae a quibus accipiunt (ributum vel an 3 eli corum in coelis semper videnl faciem Pairis
censum? a filiis sui-, an ab alienis? Et i!le dixii : Ab mei » mii in coelis est - Venit e "im Filitis hominis sal-
alienis. Dixi: il:i Jesus : Ergo liberi snnl filii. Ul au- vare fI" od P' rierat. Et ait ad illos parabolani islain,
tem non scandalizemus eos, vade ad marc, et mitie dicens Quid vobis viiletur? Si fuerint alicui ceniuni
:

bamiim et ei.m pisccm qui primus ascenderil, lolle

:
oves »
et errafret una ex eis, non'.e reiinquerct nona-
;

etapenoore cjns, invcnics stalerem : illum sumens, g inla norem iu montibus vel in deserto, cl vadcrct
da eis pro me et le. cam quarere qu« err.ivit? Et si contigerii ul invc-

CAPUT XCIV. ,l1,11 ean1 '

•roponrt in humeros suos gaudens : ct vc-

Interroaatua Jesns a discipulis ikij quis major crlt in " l0l,s dosoao, i convocat amicos el vicinos diccns il-

rdjno cmlorum? inslrut eos hit exempis ut humi- lis : Co:igratulainini mihi, quia inveni ovem meani
Iteni se sicut parvulus.
l]UX peri.rat. Amen dico vobis, quia g.mdcbit supcr
Hatth. xvin, 1-6; Marc. ix, 5 2-56
v
; Loc. ix, 4(i- eam magis quam supcr nonaginla novcm q.tae non
48. In illa hora cum domi essel, in cri' gabal eos :
erraveru. t, et non indigent pocnitentia. Sic. non cst
Quid in via tractabatis? At illi laccbani : siqnidem D vo! unias anle Paircm veslruin qui in cadis est, ut
inler se in vii disputabant qu s illorum essel major? pereat unus de pus llis istis : ant qiiao mti ier ha-
Ei accesseruot discipoli ad Jesum, dicenies : Quis bensdrachmasdeccm, si perdido.it drachmam unam,
puias major Csl in regno ccelorum? Et advocans Je- nonne accendil luccrnam, ct cvcrrii domum, (I
sus p.rvu iim, slatuil eum iu medii orum, et dixil : quaeril diligenler, doncc inveniat? Et cum invcne-
Amen dico vobis, nisi conversi fucri is, ei efliciamini ril, convocat a.ncas ct viciuas dicens Cqngratula- :

sicut parvuli, non inlraliitis in regnum codorun. mini mihi, quia inveni drachmam quam perdjdf ram.
Quiciinqiie ergo humiliavcrit se sicui parvulus isle, Itadiro vobis, gaiidium crit coram angelis Dei supcr
hic esl major in regno coelorum. Si quis vuli e-e uno peccaioro poenilenl.am agcnle quam supra ,

major a
, eril omnium novissimus, el omnium mii.i- nonagiuta novem j.istis qui non iud.gent pocni-
S'er. Kl qui snsctpe.il untim parvuliim lalcm iu no- tcnlia.

Vulg., primus, Marc. ix, 51 unde hx-c desuw-

: II •;.,-
yap iruti Uhriicnzat, x«i 7ri<7« hzix
pu. Reque aluer Gr.
Comma utud M.irc. ix, \i, na m Gr.rcis effcrtar:
w ,

tale salietur.
Vu!g., Omnis enim igne talieiur, et
U\i '-OmAooi-
omnit tieiima
 ,

5i 3 VI TOUIS EPISCOPI CAl UANI ?, i

CAPUT XCVII. \ cunqne ailigaveriii upei lerrain, cruni ligata et in

/>.- fitio qui lubitantiam pturi* detomii. eoelo ; <i qii rriin |in- solveritis tuper tc r:un, eruni
Li c. xv, 11-32. Ail autem : Homoquidam habuit Sulnta ct in coelo. Iterum dico vuliis . qnia si du i
••«

riuoa filios; et dixii adolesccntior ' pairi : l';iier, da vulii-s coiiBcngcrini super lcrram, dc oinui rcquam-
mihi portionem sulist.uiii;e qnx nie conlincit. I.tdi- cunquc peliciinl, ftci illis a Pairc meo qui in f.n;li-

vis tillis stibstantiam. El non posl mtillos dies, con- csi. Ubi ciiim SUlit duo vol Ires COngregali in noinin.'.

gregalis omnibus , adolcsccntior filius pcregie pro- nico, ilii sum in uicrtio corum. Tunc acc.dens ad eiim
leeius csi in regionem lnnginquam; et ibi dissip vii Pelrus, dixit : Doinine, quotics peceaveril in me fra-

siibst.inliam suam vivendo luxuriosc. Et posiquam ler meus, et dimillam ei ? usque seplies ? Dicil i!'i

omnia consumpsissct, facia est famcs valida in re- Jcsus : Non dico libi usque scptics, s d usqut m-
gionc illa. Et ipse coepit egerc. Et abiit, et adhxMt pluagics scpties.
iiui civium icgionis illius : et misit iilum in villam
CAPUT XCIX.
snam, ut pascerct porcos. Et cupiebal implcrc ven-
Sinulitudo de regequi jjosuil rationem cum tervit sni^.
iiem suum de si iquis quas porci manducabant; ci

nonio illi dab:»t. Ipse aulem in se reversus, dixil : Matiu. xviii, 23-35. Idco assimilalum est regnimi
Quanii mercenaiii in domo patris mei abundant pa- \\ cojlorum homini regi qui vohiit rationem ponere
nibus! cgo aulem bic fame pereo. Siirgam, el iboad curn servis suis. Et ctim (oepisset rationem poncrC ,

p.ilremmeiim, etdicam illi : Paier,peccavi in coeum, oblaius cst ei unus qui debebat deom millia talcu-

et coram te. Et jam non sum dignus vot-ari filius la. Cum aulem non baberet un le re.ldcrei, jussit eum
inus : fac me sicut unum ex mercenariis luis. Et doniiiius*venundari, el uxorem 'jus, et filios, el om-

snrgens* venit ad patrem suum. Cum autem adliuc nia qu;e babebat, et leddi. Procidens autcm servus
Innge esset, vidit illnm paier illius, el misericordia ille, orabat eum dicens : Patienliam habe in mc, ct

motus cst. Et accurn ns, cecidit supra collum ejns, onn.ia reddam libi. Misertus auteru ilominus ser\i
et osculatus est eiim. Dix tque ei lilius : Pater, pec- illius, niin dimisil , et debitum tlimisit ei. Egn-ssus
cavi in coelum, et corun te : jam nnn sum dignus atitem servus illc, invenil tinum de cons.rvis sn's,

vocari filius ti us. Pixil aulem pater ad servos stms : qui debebat i
i ccntum denarios ; cl lei.ens suflocabut
Cito proferte stol.nn primam, el indnit'3 illuin, et eum, dicens : ReJde quod debes. Et procidcns ctui-
daie annulum in manum ejus. et calceamenta in pe- scrvus ille, rogabat eum, dicens : Paticnliara babe
dcs ejus; et adducite viulum saginatum, el occi- iu me, et omnia reddam tibi. llle autem noluit, M*d

diie, el inanducemus, et epulemur : quia bic filius abiit, et misil eum in carccrem, donec rcddcrel de-
nieus morluus erai, el revixil; perierat, et iuveuius q biluui. Videnles autem conservi ejus quae fiebaul ,

est. Et cceperunt epulari. Erat autem filius ejus se- cdntiislati snnt v.dde. Et vcuernnt, et narraveiiinl

nior in agro : et cum veniret et appropioquaret do- domino stio oinnia qu;e facta fueranl. Tunc vocavii
mui, audivit symplioniam et cborum : et vocavit illum doininus ejus, < t ait illi : Serve nequam, oinne
uniim de servis, et inierrogavit quae hoecessent? debilum dimi^i l bi, q loniam rogasti me nonne
: ergo
Isqne dixit illi : Fraler tutis venii, et occidit paler oporiuit et te misereri conservi uii, sicut ei e\'o (ni

tuus vittilum saginalum, quia salvum illum recepit. raisertus sum ? Et iia'.us dominus ejus, trailnlit eiiin

Indignaltis esi asileni, et nolelat inlroire. Pater ergo lor.loribus, quoadusqne redderet universum debiluin.
illius egressus, eoepil rogare illum. Al ille re-p m- Sic ei Paier mcus coelestis faciel vobis, si non r. mi-
dens, dixil pairi stio : Ecce tol a.tnis scrvivi tibi, et scrilis unusquisque fratri suo de cordibus veslris.
nunquam mandatum tuum praeterivi ; et nunquam
CAPUT C.
dedisti mihi baadiim, ut cum amicis meis epularer.
Jcsus vnlcrrogatur a Pkarisceis , si liccal uxorem ai-
Scd poslquam filius tuus hic qui dcvoravil subslan-
mitlere quucunque ex causa.
liara suam cum meretiicibus, venit, occidisti illi vi-
Matth. xix, 1-12; Marc x, 1-12. Ei factmu esl
liilum saginatum. Al ipse dixit illi : Fili, tu semper
ciini consunimasset Jesos sermones islns, migtavil a
meciun es, ei omnia mea lna sunl. Epulari aulem ct D
Calilaa, 1 1 venit in fine> Jiida v
.ne trans Jordanem : .1
gaudere oporieliat, quia frater liius hic moriuus erai,
secuue sunt eum itirbae iuultaB, el curavit eos ib'. Et
et revjxii : peiierat, etinvcnlus csi.
accessenint ad eum Pharisa'i leiilanies euin, cl di-
CAPUT Xi;\l!l.
ceules: Si licct bomini diiniticre uxorem siiam qua-
De rcm.Uendo fratribus ex corde.
ciinque ex eausa?Qui respondcns, ait eis : N.m le-
Mattii. xvni, 15'-2"2; Luc. xvn, 5, 4. Altcndi e gistis quia quiiccit abinitio*, masculum ct fcminam
vobis: si peccavetit in te frater tuus, vade rtcorripe fecil cos (Gen. i, 27) ? El dixit : Propier hoc tliiuil et

eiim inter te, el ipsum solum. Si le audierit, el si poe- honio patrcm et matrem, et adluerebit u.xoi i su;»' : el
niienliam egcrit, dimilte illi : et lucratus eris fratiem crunt duo in carne una (Gen. II, 21). Ilnque jam uotl
luum. Si autem te non audieril, adhibc lecuin adluic stinlduo, sed una caro. Quod ergo Deus COirunxjt,
iiiium vel duos: ut in ore duorum vcl tiiiim sieiomiie hoino non separel. Dicunt i!Ii Quid ergo Moysca :

verbum (Deut. xix, 15).Quod si non audieril eos, dic mandavit dari libellum rcpudii (Dcut. xxiv, 4), ot
ecciesi;e. Si autem ccclesiam non auiicrit, sit libi diniiilcre ? Ait illis : Qu ;nia n Moyses ad duiilinn
sicut tllnucus cl puolicanus. Amcn uico vobis : Quac- cur lis veslri permisit vobia dimilt rc uxorcs vcstras !
 E\ ANGELICARUM HARMONIARCM INTfcRPRETATIO. 30S

ah initit) autcm non >ic fnil. Dicoautem vobis : <;iiia A CAPUl CIII.

qa canqae dimisorit uxorcm suam, nisi ob fornica- J<*us snnavii in synagoga mulniem aridam il

<urvatam.
iioneni, ct aliam duxerit, mocchatur. Et qui dimis-
sam duxeril, hium haiur. Dicunl ci tliscipuli ejus : Si I ri. mii, 10-17. Eral aulcm tloccns in synngogt

ha csi cansa lioininis cuia uxurc, non expedii nul«- eornin sa! hatis. Lt t ccc muUerqux h.ibel ai spiriuuu

re. Qui dixit : Non omnes capiunt verbum istud, inlirmituis annis dccem et octo : cl irat iuclinaia,

6f(l quil>us daium csi. Suni eniin ennucbi qul tle ma- n c omnino polcrat sursum r spiccre. Quaiu cuin vi-

ui> uiero (sicj naii sunl. Lt sunt eunuchi qui facti tliss. t Jcsus, vocavilad se, clail illi : MuliiT, diinissa

iuni ab hominihus. Ki suni cunuchi qui se ipst» c.i- cs al> in' rmilale tua. Et imposuil i li manus : ct ccn-

fesiim erecta cst, ct glorilicaiiat Deum. Ilcspond. us

straverunt propter regaam ca-lorum. Qni potctica-
pere capial. aul; m archisymigogus, indignans quia sahhato cu-
rasset .lcsus , dicebat : St x dies suni in quibus opor-
CAPUT Cl.
t' l opcrari : in his venite, ct curainini, el non in die
Jesu$ imposuit manus bifanlibut. Et Pharitati murmtt-
ra i.i ..e Jesu : Quia hic iec.p.1 jeccuiore^. sabbali. (tespondit aulcm Jesus, et dixit b : Hypoci-
t.e, unusquisque veslrum sabbuo non solvit bovcm
Matth. xi\, 15-15; M\rc. x, 15- l(j. Tunc ohlaii
rj aul asinum a prxsep o, et ducit adaquare ? Hanc ati-
sunt ei parvuli, ui manus eis imponerel, ei oraret.
tem liliam Abrabae, quam : ligavit Salanas, ecce Ac-
Imsi ipuli.autem iucrcpabani eos. Jesus vero ait cis
ccin et t clo annis, non oporluil solvi a vinculo ist»
Sinite parvulos, et iioliie prohibcre eos venire atl
d.e sabbati ? Lt rum hxc diccret, crubcsccbant oin-
ie ; enim rcgnuiu cu lotuui. l oun iin-
taliuin est I

L oranis populus gaudebat

posuisseteis manus, abiil inde. Lic. \v, 1,2. rant — I
nes
universis
a. versarii

tpiae * (iobant
cjus.

ab co.
iq

autem appropinquanies ei publicani et peccatores

muiti, ut audirent eum. Ll iiiurmurabant Phaiisxiel CAPUT CIV.
icribx, d cenles : Quia hic peccatorcs recipit, cl Asccndil Hierosolymam in die festo Sfr nopeqia'.

manducatcum illis.— Jov.\ vu, 1. Posthxc ainbula- Ji\n. vn, 2 51. Erat autem in proximo dies (e.uu
bat Jesus in Galilxam : non enim volebat iu Judxam Juda-orum, Scenopegia. Dixcrunl auleii» ad eum Ira •

auibulare, quia quxrebant cum Judxi inlerliccre.

ires tjus : Transi binc, «t vade in Judaeam, utct di-

CAI l]T 011.

scipuli tui videanl opeia tua iiux facis. Nemo quippe
J'- u$ ins'.itvit eos qui tm uniii.v runt ei </c Gi.liUvis in occulto quid Lcit, et quscrit ipse iu palam esse. S:
qnos interfecit Pitatus, udjungent t.mililudinem ar- luuc fucis, manifcsta te ipsum mui.do : ncque eniu»
bons fici in vinea. Iralres cjus credebant in eum. Dicit er r o eis Jesus
C,Tempus meum nondum teupiis aulem ve-
Loc. xin, 1-9. Aderanlaulem quidam ipso in tcm- adveuit :

l<ore nuntianlcs illi de Galilx s quorum sanguincm strum semper est paratum. Non pole t inundus odissa
rMuus niiseuil com sacriliciis eorum. Et rcspondeus vos : me autcm odit, quia ego testimonium perhibeu
iliiit illis: 1 ut.ais quod hi Galilaei prx omnibus Ga- de illo, quia opera cjus mala sunt. Vos ascenilile ad
lilxis peccatores fueruni, quia talia passi sunl?Non, d.em feslum hunc, ego m»n ascendam ad diem le-
dico vobis : scd nisi poenilenliam habucritis, simili- Sluffl isium c quia lempus ra< um uondum implctmu
,

tcr omnes peribilis. Sicut illi deccm et octo supra est. II t c cum dixissct, ipse mansil in Galilaa. Ut ati-
quoscccidit lurris in SiIoe,et occiditcos: putaiis quia tem ascendcrunt fratrcs cjtts, lunc et ipse astendil
ct ipsi liebitorcs fuerunl prxter omnes homines ha- ai tliem fe^tum, non manifesle, sed quasi in occulo.
bitautes iu Hierusalem? Non, dico vobis : scd si non J.tdxi crgo quxrebanl eum in die festo, et dicebant
poenitcntiam egerilis, omncs similiter peribitis. Dice- Loi csl ille ? Lt murmur multum dc eo eral iu turb .i.

bat auiem bane simililodinem : Arborero ficihabebat Quidam cnim dicubanl: Quia bonus cst. Alii autem
tpiitlam plantalam in vinea sua.cl vcnit quxrens fru- ditcbant : Non, sed seducit lurbas. Nemo lamen pa-
clum in ea, et non invenil. Dixit autem ad cuhorem lam loqnebiiur de i!lo, propter metum Judxorum.
yinex : hcce anni Ires sunt ex quo vcn'o quxrens Jam aulem die feslo mediante , asccmlil Jesus in

fiuctum in liculnca hac, el non invenio: succide crgo D lemplum, et docebat. El niirabanlur Ju.lxi, dicentes :

ill un utquid etiam tcrram occup.tt ? At ille respon-

: Quomodo hic litteras scil, cum non di.licerit ? He-
dfiis, dixit illi : Domiue, tliniilte illam el hoc anno, spondil Je^us, et dixit eis : Mea doctrina non cst
nsqueqoo fodiam circa illam, <t mittara stercora : mea, sed cjus qui rn sil mc. Si quis volueril v. lunla-

et si quidcm feceril fruclum sin autem, iu luturum lem ejus facere, cgiioscet de doctrina ejus d utruiu
; ,

succides eam. ex Deo sil, au ego a me ipso luquar. Qui a semei-

• Ailduni iilis Gr. et Vulpat. Quam quidem vocem ubi el ex Yel.sianis leclioncm prufe t Ammonian.o
malim existimare vitio librariorum tx Anunoiiii }:eiiii;iam cyu yap oux hmSnvofUti. I.t lite saue. r.\-
,

cx»mi^lari excidiSNt». eniin, inquit cl. Lamyus in llanu., ad d:em Cestuaa

%
1'auloabter lexln» hodiernus Luc. xui, 15, 'A«- proprie non a-cendit Doiuinus : sit|iiidem non veiui
i~ •» ••'•» 7-j-Ci * Kus o;. Cxlemm, si vt». em a^.T'7) Hierosolymam , nisi cum jim ex parte celcbriias
»v*ipias. compltire^ alii cndd. Gr. aj<u J Millium le« tcansacta e-set.
etioiieni Aminuniaiiam luentur. Abesl vo\ ultima sive a G< sive i Vulg ., atrin«
11
.

r
ln hunc locum Joan. \u, 8, (ilur.i crudite Miliius ,
c\ proxime a .lecedcntibus repeiita viJciur.
 — :

7,07 VICTOMS EPI8G0H CAPUANI "CS

ipsa loquitur, gloriam propriam quxril. Qnl aulem A Nenio Ijoihis, nisi solus Detis. Si aulem vis ad vitaiu
i;iM'i it gltiriam ejus qui misit lllum, hic verax ebi, ei ingredi, acnra mandata. Dixil illi : Qtue? Jcsus auiem
injusiitia tnn esl in illo. Nonnc Moyses dedit vobis di.vit : Kon occidca, non adulterabis, non furle.u
legera (Esod. xxiv, 5), ci nemo ex vobis Icgem facit? facies, non Galsum lesiimonium dices : llouora pa-
Quid me quaeriiia interficere? I.espondit lurba, et Iretn liuun ct matrem ; et f Diligea proximum tnum
divii, : D.cmonium hahes: quis loquaorit inieilicerc? sicul le ipaum. Dicit il!i adohtscens : Ouinia baec

KeS|iondit Jesus, el dixil cis : Unum opusfeci.et custi divi a juveiitute mea : quid adhuc mihi dee-t?

(nincs miramini. Propterea Moysps dcdii vobis cir- Jesus autem iniuitus eum, dilexit eum, ct dixit illi :

cumcisoncm Moyse e-t, sed

(Lev. xu, 5),non quia ex Unum tibi dcest : si vis perfectus esse, vade, vende

cx patribus. Et insabbato eircumcidilis hominem. Si qtise habes, et da paupcribus, et hahebis thesaurmn

c rciiuicisionem accipit homo in sabbato, ut non sol- in coelo : et veni, sequere me. Cum audisset autcm

vatnr Icx Moysi, mihi indignamini a quia totnm homi- adolcscens vcrburn, abiil tristis : erat enira dives

lieih sanum sabbato?Nulite judicarcsecundum valde, ct multas posses-uones habcns. Et circumspi-

feci in

faciem, sed justum judiciura judicate. Diccbant ergo ciens Je-us, ait discipulis suis : Quam dilficde qui

(|tiiil m cx Hierosolymis : Nonne hic est qoem qu* pecunias habent in regnum Dei introibunt ! Ameu
iu.it intcrficere : et ecce palam loqnitnr, et nihil ei B &™ vob K °> a dives difficile intrabit in regnora

ilicunt. Nunqnid vere cognoverunt principe-i quia hic

cceiorum. El iterum dico vohis : Facilius est came-

e.«t Christus ? Sed hunc scimus unde sit : Chrislus !uin per foramcn acus ire, quam diviteut iulrare in

atffem cum veuerit, ncmoscit undesit.CIamabat ergo regnum coelorum. Auditis autem bis, discipuli mira-
bantur valde, dicentes Qujs crgo polerit salvus
<!• cens in lemplo Jesus, et dicens : El me scitis, et
:

esse? Aspiciens aulem Jesus, dixit il is : Apud bo-

uude sim scitis : et a me ipso non veni, sed est verus

qui misit me, quem vos nescitis. Ego scio eum, quia
miaem hoc impossibile est : apud Deum aulem
me. omnia possibilia sunt. Tunc respondens Petrus dixit
«b ip»o sum, et ipse misit Joan. viii, 55. i t si

dixero quia nescio eum, ero similis vobis mendax. ei : Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te;

i^uaerebanl ergo eum apprebendere et nemo misit ;

quid ergo erit nobis? Je-us autem dixit illis : Ameii

in illum manus, quia noudum vcnerat hora ejus. De dico vobis, qu< d vos qui secuti estis me, in regene-

tiirba autem mulii crediderunt in eum, et dicebant

ratione, cum sedcril Filius hominis in sede majesia-
tis suoe, sedebiii-, ei vos super se.les duodecim, ju ii-
Chrisius cum veneril , nunquid plura signa faciet

quam quae hic facit ?

canli-s duodecim tribus Israel. Anien dico vohis,
omnis qui domura aut parenles vel Ira-
re'it|uerit
CAPUT CV.
C *res aul sorores, aut patrem aut malrem, aul uxo-
De divile, cujus uberes fructut ager attulit.
lem aui filios, aul agros projiier regnum ccelonun,
Luc. xit, 15-21. Ait autem ei quidam de turba :
el nomen meum, et propter EvangeU.ro, ceniupluui
Magister, dic fratri meo ut dividat mecum haerediia- accipiet : nunc in hoc tempore domos, et fralres,
tfin. At ille dixit ei Homo, quis me cousliiuit judi-
:
et siroies, et malres, et filios, et agro cuiti per-
cem , aut divisorem supra vos? Dixitque ad illos :
secuiiouibus et sa^culo futur vitam
: iri , aete nare
Videte et cavete ab omniavaritia, quia non in abun- possidebit. Multi autem erunt prrarl hovissimr, et
tiantia cujusquam vita ejus est, ex his quae possidet. novissimi prim -.— Luc. xvi, 14-1". Audiebant aut w
Dixit aulem similitudinera ad illos dicens : Hominis omnia haec Pbarisaci, qui eranl avari : el deridebait
cujusdam diviiis uberes fructus ager attulit, et cogi-
illum. Et ait illis : Vos eslis qui justificatis vos co-
labal iutra se, dicens : Quid faciam, quod non habeo ram homioibus : Deus autem nbvil coida vfestra :

(juo congregem fructus meos?Et dixit : Hoc faciam: qma ([uod homiiiibus allum est, abominatio esl anta
destruam horrea mea, et majora faciam; et illuc
Deuru.
eongregabo omnia quae nata sunt mihi, et bona mea ;

et liicsm Anima, habes multa bona po-

animae meae :
CAPUT CVII.
sita in annos pluriinos requiesce, comede, bibe, :
De didle et Lazaro.
j)
epnlare. Dixit autem illi Deus Stulte, hac nocte ani- :
Luc. xvi, 19-31. Iterum dixit : Homo quidam erat
maiu tuam repetam b a te quae aulem parasti, cuius :
dives, et indnebatur purpura et bysso, et epulabatvtr
ertint? Sic est qui sibi thesaurizat , et non est in
«juotidie splendide. Et erat quidam raendicus, nomine
Ueum dives.
Lazarus, qui jacebat ad januam ejus, ulceribus ple-
CAPUT CVI. nus, cupiens salurari de micis quae cadebant de
De eo qui multas potsesiones habens, tristis abiit, meosa divilis; et nerao illi dabat : sed et cancs ve
audiens vcrbum : Vade, vcnde omnia quce hubes.
niebant, el lingebanl ulcera ejus. Faclum esl auiem
Matth. xix, 16-30; Marc x, 17 -51; Lic xviii, ut morereiur mendicus, et | orlaretur ab an-elis in
t -30. El cum egressus es-et in via, procurrens qui- sinum Abrahae. Mortous est auiem et dives, et se-
ciatu gcnu fl^xo anle eum rogabat euin : Magister pultus est in inferno. Elevnns aut^m oculoa ib.is
l>nne, quid boni faciam , ut habeam vilam a?ter« cum es el in lormenlis, vidit Abraham a longe, ct
i-jtm? Qui dixit c.i : Quid me inleirogas de bono? Lazarum in sinu ejus, et ipse clauians diiil : Pttcr
" Mihi ileeral ln editis. Nec dubilo quin iilud ei k Gr , tbreuro'J5«y4 Vulg , feyettnt.
'
; oiiius legerit, ct intcpps reddideril.
 :

ros EVANGELlCA n UM HaRMONIARUM INTERIMUTATIO. ilO

Abrabam, niiserrre ioei, ei initte Lazarum ul iniingat A pairifauiilias qui exiit primo iu.iiic cnnduccre o|era-
exiieinrm oigiii sui in aquara, ui refrgerel linguam rius in viiieam suam. Conveulionc auteiii facla cmn
incam, quia crurior in bae flamiua. Ei dixit illi operariis e\ deuaiio diurno, misit uos iu vincain
Abrauam: FJi, racordare quia rc cpisti bona in viia snani. El egressus circa horain lerliain, \iilil alios

lu.i, ei La/a us s i i i l i « or maU : nunc autem liic con- stantes in foro oiiosos, ci illis dixii : lie et vos iu
S"lanir, u vcro cruciaris. Ei iu bis omnibus inicr vinc.ini ; et quoil jiisliiin fuorit dabo vohis, llli autem
n s et vos c aos maguum finnauun est : m hi qui abierunt. Iterum aiftem cxiii circa Bextaju et nouam
volunl liinc tr.m-ire ad vos, uon pissmi, neqiie mde biiram,' et feiit siimliter. Circa uiidecimani vero
linc iransmeare. Et ait : Rogo ergo le, pater, ut exiit cl iuveuit alios slanles, el dicil illis : Quid liic

mif.as eun in domum patris meL llabeu euim <iuin- statis toia die otiosi ? Dictinl ei : Quia nciuo oos
ciue liaties, nl tcsleiur ilbs, m» el ipsi veniant in conduxit. Dieit illis : Itc et vos in vineain. Ctiin sero
locuui bunc tiiriiientoruin. Et ail iili Abialiaoi : Moy- lacluin cssct, diril dominus vinea: procunloii suo :

scn babeut ct prophetas : audiant illos. At illc dixit: Voca operarios, ct redde illis niercedcn), incipiens
Non, paier Abrabam, scil -i quis e\ monuis ierit ad a novissimis usqtie ad primos. Cum venissent ergo
cos. pumiienliam age t. Ail a.item il!i : Si Moysen qui circa undccimam horam vencrant, arcepcrunt
et proplietas noo audim.l, ncque si quis ex moiluis B singulos denarios. Venicnlcs autem cl primi, arbi-

resitriexeril, crcdent. lr;iti sunt quod plus esscnt accepluri : acceperunt

CAPUT CVUI. autem ct ip*i singulos deuarios. Et accipicntcs mur-
Dc villico infideli. iiiurabant adversus patremfamil as , diccntes : lii

Li c. xvi, 1-12. Dicebat aulem ad d scipulos suos : novissimi una hora fccerunt, et pares nobis illos

IIoiuo quidam erat divcs, qui babebal villicnm : el fecisii, qui portavimus pondus diei el x-slus. At ilte

bic dillamatus est apud illum, quasi dissipassel bona respondcns uni roruin, dixit : Amice, non facio libi

illius. Et vocavit illum, ct ail illi : Qnid lioc oudio injuriam. Nonne cx denario oonvenisti mecum?
dc te? Kcddc rationem villicaiionis laae : jam cnim Tolle quod luum est, el vade : volo auiem el buic
uofl poteiis villicare. Ait aulem villicus inlra se : novissimo dare sicul el tibi. Aut non licet mibi qnod
Quiil faciam, quia dominus nicus aufert a me villi- volo facere? An oculus tuus ncquam est, quia ego
catioiieio ? lodere non valeo, mendicare erubcsco. bonus sum? Sic erunt novissimi primi, et priini no-
Scio auid f iciam, ut cum amoins luero a villicatione, vissimi. Multi enim sunt vocali, pauci vcro ciccii.
rcc pant nie iu domos su.is. Convocatis ilaque sin-
gulis debitoribus domini sui, dicebat primo Qtian-
CAPUT CX.
:

Jesus in domo Phariswi sanat hydropicum : cl instruit

ium debes doinino n eo? At ille dixit : Cenlitm cados £ eos qui primos accubitus in comiiis eliijebanl.
olt i. Dixitque illi : Accipe cauiionem tuam el sede,
sc ciio .-cribe qtiinquiginta. Deinde alii dixil : Tu Luc. xiv, 1-15. Et factum esl cum intraret iu
vero qiianium debes? Qui ait : Centum coros iriiici. doinum cujusdam principis Pharisaeornm sabbaio
Ail illi : Accipe litteras tuas, el scribe ocloginia. manducarc panem, cl ipsi observabanl eum. Et eece
Ki I unljvit dominus villicum iniquitaiis, quia pruden- bomo qnidani hydropicus erat aute illum. Et re-
let feeissel : quia lilii bujus sueculi prudentiores sunt spondens Jesus dixit ad legisperiios et Pbarisaeos,
liliis lucis in generalione sua. Et ego dico vobis :
dicens : Si licet sabbaio cunre? Al illi laciienTnt.
Fncile vobis amicos de mammona iniijuiiaiis : ut Ipse vero apprebensuin sanavil eum, et diuiisii.
< nm defeceritis, recipianl vos in aetema tabernacula. El rcspondens ad illos dixit ; Cujtts veslrum asinus
Qui (ideis est in minimo, et in majori iidelis cst aul bos in puteuin cadel, ct non continuo exlrahet
el qui in modico iniquus esi , et in majori iilum die sabbati? El non poteranl ad bac respon-
iiiiquus est. Si ergo in iniquo mammona fideles deie iili. Diccbat aulem et ad invitaios parabolam,
non fnistis ,
quod verum esi, quis credel vob s? Et intenilens quomodo primos accubiius cligcrent, di-
si in alietio fideles non fuisiis, quod vcrum est, qiis
cens ad illos Ctim invitatus fneris ad ntipiias, nrm :

(l.it)it vobis ? — Lcc. xii, 47-:0. Ille autem scrvus, Ddiscambis in priino loco, ne forte bonora.ior te sit
i|iii cognovit volui.tat. m ilomini sui, et non se prae- inviiaius abeo et veniens is qui le itnit.ivit cl illuiii, :

\> r.ivit, et non fecit sei undum voluntatcm cjus, pla- dicat tibi : Da huic locum, et tunc incip as cum
gis vapulabii muliis qui autem non cognovit
: , et r bore novissimum locuin lenere. Sed cum voc.itos
fccit digna (.Ingis, vnpulibil pTucis. Omnis aulcm fueris, vade, recunibe in novissimo loco; ul cum
ciii mullum d;ilum est, inulaim q:i:crelur ab eo. Et venerit qui te inviiavit, dicat libi Amice, ascende
:

enl miilitim commendavcruni, plus petent ab eo. s lperius. Tunc eril libi gloria coram sinml discum-
Nescitis quia ignem veni inittere in lerram? El quid bcntibus : quia omnis qui se exaliat humiliahilur,
volo, nisi ut acccndatur? Baptismo autcm habco ei qui se bnmiliat exaliabiiur. Dicebat aiitem et ei
haptizari : et quorm>do inrbnr usque dum perflciatafl ijui se imilaverat : Cum facis prandium aut cocnam,
CAPI.T CIX. noli vicare amicos luos, ncque fralres tuos, iici|iio

De patrefamilias qui exiit primo mane conducere ope- cognatos, neque vicinos divlies : ne forte cl ipsi te
rariot vimam suam. m reinvitent, cl fiat libi cun- retnbutio. Scd cum facis
Mattii. xx, l-l(i. Similc esl rcgnum ccelorum vivjum, voca p;nipercs, dcbilcs, claudos, caecos «t :
IHI VlCTORIS EPISCOPI CAPCANI 5:2

heaiiiB eris, quin non hahent relribuere libi : rctii- A CAl l.TCXIII.
buetur enim libi in rosurreciione juslorum. Ilasc Jesut rei,onsum dat dicenti sibi : Domine, si pauci
«um tunt qui sulvi fiant '.'

audisset quidam de simul discumbentibus, dixit

illi : Beatus qui manducabit panem in rcgno coelo- Luc. xill, 23-30 ; Maitii. vii, 13, 14-23. Et ail

ruiit. illi quidam : Domine, si pauci sunt qni salvanlur?

Ipse auiem dixit ad illos Contcndite intrare pcr
CAPUT CXI. :

Jesus decem Uprosus mundavit.

nngustam rorlain : «juia mijlli, dico vobis, qaarent
iutrare, cl non pot runt. Cum autcm intravcrit pa-
Joan. vi, 1-t. Post ha c v
in proximo eral Pasclia,
lerfamJias el clauserit ostiuin, et incipielis foris
dies foslns Judueorum. — Li:c. xvm, 11-19. El faclum
stare, et pulsare oslium, dicentes : Domine, apcri
esl dum iret llierusalem, transibat per mediam Sa-
nobis : et rcspondens dicet vobis: Nescio vos unde
iniriam et Galihi-am. Et cum ingiedcrelur qnoddani
sitis : tunc incipieiis dicere : Manducavimus corara
casielliim, occurrcrunt ei decem virileprosi: qui
le, et bibimus, et in plateis nostns docuisli. El di-
stelerunt a longe, et levavcrunt vocem diccntcs :

cct vobis :Nesciovos undesitis. Discedileame,omn< s

Jcsu praeceptor, miscrere noslii. Quos ut vidii,
opi rarii iniquitatis, in ignem aeternum ; ibi erit fle-
dixit : Ilc, ostendile vos saceidotibus. Et facum est,
B tns et stridor denlium , cum videritis Abraliara et
dum irent, mundali sunt. Unus autera ex ipsis, ul
Isaac el Jacob el omnes prophelas inlrarc in regnum
vidit quia mundalus est, regre.-siiS est cum magna
Dei, vos autem cxpclli foras. Et venient ab Oriemc
voce magnifienns Dcum : et cccidit in faciem anie
et Occidenle, et Aquilone et Austro, et accumbent in
pedcs cjus, gratias agens : et hic erat Samaritanus.
regno Dei. Et ecce sunt novissimi qui erant primi,
Uespondens autem Jesus, Nonne decem mun-
dixit :

et sunt primi qui erant novissimi.

dati sunt, et novem ubi sunl? Non est invenlus qui
rediret, et daret gloriam Doo, nisi liic alienigena. CAPUT CXIY.
Et ait illi ; Surge, vade : quia lidcs lua te salv :m De Zaccliceo publicano.
fccit.
Luc. xix, 1-10. Et ingressus perambulabat Hiericho.

CAPIJTCXH. Et ecce vir nomine Znechaeus : et hicerat princeps

Jesus de pas&ione sua discipulis snis iternm indicavit publicanorum, el ipse dives. Et quaerebat Jesum vi-
:

et maler filiorum Zebidcvi rogat pro (itiis suis. dcre quis esset, et non poterat praelurba, quiastatura
pusillus erat. Et praecurrens, ascendit in arborem
Matth. xx, 17-28 ; Makc. x, 32-45; Luc. xvin,
sycomorum, ul videret illum : quia inde erat trans-
31-54; x\n,25. Assumensautemitertimduodocim,ail
iturus. Et cum venisset ad locum, suspiciens Jesus,
illis : Ecce ascendimus Hierosolymam, el consum- C
vidit illum, e'. dixitad etim : Zacchsee, fcstinans de-
mabitnliir omnia quae scripta snnl pcr prophetas dc domo tua oportet me manere.
sconde, quia hodie in
Filio hominis.Tradelur enim principihus sacerdotum Et
Et festinans descendit, et excepit illum gatidens.
et scribis, et tradent eum genl bus, et illudelur, ct
cum viderent ornnes, raurmurabant, dicentes quod
flagellabitur, et conspnelur, et crucifigetur, ct die
ad homincm peccatorem diverlisset. Stans auteni
'ertia rcstirget. Tunc accessilad enm maler filiorum
Zaechoeus dixitad Dominum : Eceedimidium bono-
Zebedaci cnra filiis suis, adorans ct peiens aliquid quid
uim meornm, Domine, do pauperibus : et si

nb eo. Qoi dixit ei, quid vis? Ait Dic, ut scdeant

illi :
aliquem dcfraudavi, reddo quadruplum. Ait Jesus ad
Iti duo lilii mei, unus ad dexteram tuam, el unus ad cum Quia hodie salushuic domui facta est, co qnod
:

sinislram in re^no (no. Resj ondens au em Jesus el ipse ;

s t filius Abrahye. Venit enim Filius hominis
dixit e.s Nescitis quid pelatis. Poteslis bibere cali-
quu;rerc el salvum facere quod peiierat.
:

cem quem ego bibiturus sum? aul b.iptismoquo ego

baptizor, baplizati ? Dicnnt <i : Possumus. Ait illis:
CAPUT CXV.
Calicem quidem meum bapiismo meo a Jesus iterum duGS cacos curavit.
bibelis, ct
quo ego baplizor, baptizabimini : sedere aulem ad Matth. xx, 29-54 ; Marc. x, 46-52 ; Lic. xvm, 35-
«lcxteram meam et sinislram, non esl meum dare ^ 43. Et egredienTbus illis ab Hiericho, secula? snut
vobis, sed quibus paratum cst a Patre meo. Et au- eiun lurbae mnlla*. Et ecce dno caeci, ex quibus erat
<l
;

enles deceni, indignali suat de duobus fratribtis. Bartimccus Glius Timaei, sedenles secus viain, audii-
Jcsus autom vocavit eos ad se, et ait : Scitis quia runt quia Jesus Nazarenus transiret, et clamavcruut,
principes genlium dominanlur enrum : et qui majo- dicenles : Domine, raiserere noslri, fili David. Tur-
rcs snnt, poicstatcm excrcent in eos. Non ita erit ba autem increpabat eos, ut tacerent. At illi magis
inicr vos : sed qiiicunque voluorit inier vos ma'or cl.im bant, dicentes : Domine, miserere wslri, fili

fieri. sit vester minister : et qni voluerit inicr vos David. Et stelit Jesus, et vocavit 'eos, et ail : Quid
piimus esse, erit vesler scrvus. SiculFilius bominis vultis utfaciam vobis ? Dicunt illi : Domine, ut i pe-
iinn v< nit ut ministrctur ei, scd ut ministraret, ct riantur oculi nostri. Misertus autem eorum Jestis, te

darei animam suam redemplionem pro rnultis. ligit ocuios eorum. Et cui.festim viderunt, et seiui (

Mnrc. x, 38 dceM pronomen tnm in Gr. lum in

• inlcrpreic Ammonitis :
qnr vnx nunr abe 1 a r.ttl I.

Vulg. Mux uurewbis. lirgo ;< v legebat cum vulgato Gra>cis. Vide Lucain Brug. in No:;-t adMaitlt. XX, 23.
-•7, EVANGLLICARUM KAKMONIARUM INTERPRETATIO. 5! 4

Mini pum , magnifiranles Dominum . Et omnis A CAPUT CXVH.

ded Itiidem Deo. Ejicil dc templo ementet ei vendentes ; ct dut respon-
plebs ui vidii, t

tum Phariswis qui sc e.vtollunl.

CAPUT CXVL Maitii. xxi, 10-1 G ; Mauc xi, 15-18; l.uc. xix,
Jetttt tUper as.num scdcns llicrosolijmam inyre-
,
4"), 46 ; Joan. n, 14-21. Kl cum inlra^sel Hierosoly-
dilur.
m in, commnla cst universa civiias, diccns : Quis
Matiii. xxi, 1-9; Marc xi, 4-1 1 ; Lic. xix, 2'.)-
est liit ? Populi aulcm dicebani : Hic esl propheta s>

58. Kt tuni ap|)ropiiH|uassel llicrosolyniis , el ve- Pfaiaretb Galilsex. Kt imravii Je-us in lemplum Dei.
nissoi Belhphage ad moatera Oliveti, tu c Jesus mis t
Elcum recisset quasi flagcllum de funiculis, ejicie-
duos discipulos, dicens eis : Ite in castellum quod bat oinnes vendentes etementes in templo, oves quo-
coiilm ves est , ei Biatiatinvenielis asinara alligatam, que et boves ; ct nuininulariorura cffudit ojs, et
ei pullum cuin ea aliigatum, cui nemo boiniuura un- mensas nummulariorinn el calbedr.is vendentiuin
quara seiiit : solviie illiun, ct adducile euin inihi. El columbas everiit. Kt dicit eis : Aufertc isla liinc, et
si quis vobis aliqnid diierit, dicite ci : quia Dominus nolile facere domuin Palris mcidoinuiiinego!ialioiiis.
operara ej" s desideral : ei confeslim dimii et eos. Scriptum est : Domus mea, domus orationis vocabi-
Kunles autein discipuli, fecerunt sicul praecep t illis [} mr omnibus gcntibus, vos autem fecistis illam spc-
lesos. Solveatibus autem illis pullura, dixerunt do- luncam l.itronum (Isa. lvi, 7;«/ej'.vii,ll).Kt non sine-
iiiini ejns ad illos : Quid BOlvilis pullum ? At illi bal ui quisquam transferrct vas per len plum. llecor-
dixerunt, quia Domino ncccss irius esl ; et diuiise- daiisunt vcro discipuli cjus quia scriptuin est : Zc-
runi i los. Kt duierunt pullum ad Jesum : etjaciau- lus domus tuae comedit rae (Psal. liviii, 10). Et
ies vtstimenta sua supra pullum, eumdesoper sedere acccsserunl ad cum car.ci el clauili in lemplo, et sa-
lecciiini. Iloc autein faciuiii e-t b , ut impleretur qti tl navii eos. Vitlenles autcin principes sacerdoium el
dictum est per prophetam, dicentem :
'
Diciie fili.e scrib:c mirabilia quae fecit, et pueros clamanies iu

Siim : Kcce rex iuus venii tibi mansuetus, sedcns su- tein, lo, el dicenus : Ilosanna filio David, indignali
pcr pullum asinaesuhjugalis (Isa. lxii, II; Zach. ix, sunl , et ilixcruul ei : Audisquid isii dicunt ? Jesus
9). — Joan. xn, 16. H;cc non cognovcrunt tliscipuli auleni dicil eis : L'li<|uc. Nunqiiani lcgisiis : Quia
ejus primum ; scd quando glorilicaius esl J sus, tunc ex ore infantiuin ct laclcnliuin perfecisli laudein
reconlati sunt quia luec eianl seripti de eo .: ct hxc (Psal. vni, 5) ? Ilcsponderunl ergo Juda-.i el dixe-
fceruni ei. Kunle aolem il!o, mulli subslerneb. ut runl ci : Quod signuin oslen !is nobis, quia lurc f.cis?
vestimenta sua In via : alii.autcm caedtbant ramos Respondens Jesus, dixit eis : Solvi c lemplum hoc.
dearboribus, etsternebanl in via. Kt cum appro- £ et in Iribus diebus excilabo illuJ. Dixerunt ergoJu-
pinqnaret jam ad descensuin mnntis Oliveii, ccepe- daei : Q' adragiuta el sex annis aedificatnra est lem-
lunlnnines turba? de-cendeiilium gaudenies laudare pluni boe, el lu tribus diebus exciiabis iilud? Ille au-
Deum voee magM. Tarbae autem <jua3 praecedebant tem dicebalde tcmplo corporis sui.

cl qnae sequebaniur, clamabant tlicenies llosanna

:
CAHJTCXVIH.
lilio David L-cncdictus qui venit rex, in noinine
;
Jesus prcetidit ca'teiis viduam, pr<plcr duo wra mi-
Dniniui ;
pax in ccelo, et gloria in cxeelsis ; bene- uvia : adjungens parabolum de Pliarisao el Publi-
dictum qu d venii re;muiii patris no-tii David. Ho- eano, conlra eos qui se exioPunt.

sanna in excelsis. — Joa.n. mi, M 11. In crasiinum Mahc. xii, -il-4i; Llc. xxi, 1-1. Respiciens auiem
auli ni lurba muliaquic vcnerat ad ilicm festum, cuin vidit cos qui miitebant munera suain gazopbylacium
audisseol qnia venit Je^us Hieroso yniain, accepe- div.tes. Vidit autem cl quamdam viduani paupercu-
ruiit rainos palinarum, el processeruni obviam ei, ei lam, inillentem aera minuta duo.quod est quadrans.
(lainabanl : lb sanna,bciicdicius qui venil iu nomiiie Kt convocans discipulos suos,ail illis : Vere dico vo-
Doiniiii, rex Unel. — Loc. xix, 5D 44. Kt quidam bis, quia vidua haic pauper plus quam omnes misii.
miseruut in munera
-

IMiarisxMirum delurbis dixerunl ad illum : Magisle) , >:;ui oinnes bi ex abundanti sibi

incrcpa distipulos tuos.Qiiibus ipse ail : D.co vobis, ^ Dci : b:ec autem ex eo quod decst illi, lolum vitlum
quia si lii tacuerint, Iajiides ( lainabunt. Kt appropin- suum quem habuit misit. — Lic. xviii, 9-14. Dixit

quavit Hierusalem, et videns (iviiatcin ilevit super aiitem ad qnosdam qui in se confidebanl lanquain ]u-

illam dicens : Quia si cognovisses eltu, et quidem iu sii, ct aspeinabaniur caitcros, parabolam isiam. Duo
bac die tua, qux ad pacem libi : niinc auiem abs- boinincs asccnderunt in leraplum m orarent : unus
cnndiia suntab nculistuis. Quia. venieut dies iu te : Pharisaeus, et alter publicanus. Pharisaeus stans, bxc
ct cireumdabonl te inimici lui v.illo, * et coangusta- apud se orabat : Deus, gratias ago libi ,
quia norl

bunt le undique, ct adterram pri.sternent le, ct fi- sum sicutcaeteri bominum, raptores, injusii,adulieri,

lios * qui in lc sunl ; el non relin |iient in te lapidem Velui eliam bic publicanus. Jejuno bis in sabbato,

super lapidem, coquod non cognovcris lempus visi- decimas do omniura qu;c possiden. I.i publicniu* a

lalionis lu.e. longesians, nolcbaliiecocubiiu * levarc, sed percu-

LegimttS in C,r. I.rc. xvui, 13, $0%. t'.v8(ov. Sic quidam boni libri omiltunt, jnlic: Luca Brug. D
c! :n Vulg., magnif. Denm. qnome oXov in Cani. ct aliquot vci»ioub<»s t ut »i-
h Vulg. lloc nutem t !inn factum eit. A MiMir
: c cst jpuil Milliuui.

lofttm conscuianee Gracco et S\m, qimd tamcn

513 VICTOIUS EPiscon CACUAH1 Mfi

liebat pectu8suum,jicene: 6cvj«, propiiin* eito mitai A iieruni ve»ii i.. lemplum. ElomoM j*oim!us v nit ad

pcecatori. Dieo vobis : descendii hic jusiilicatuB in eum, ct s dchS ducei;al cos.
doinom snnm ab ill >
;
q..ia ornnis qui M exaltat luimi- CAPUT CXX.
liabitiir, ct qui se huuiilialcxaliabilur. — Mattii. xxi, De muliere a Judwis in adulterio dcpreheuta,
17, M.vnc. xi, II. Et reiictis illis, cum jam vespera Joan. vin, 3 11. Adducunt aulcm cnbae ei Pla-
essct hora, abiit foras c.xira civitalem ii> Belhani m,
risaei mulierem in adultetio d preheutam, et sta-
iliiqne niansii. — Luc. ix, li.Elsciens iuiba quodcxiil
tucrunt eam iu inedio, el dixeruut ti : Magisler, bxc
extra civiiatem, secuti sunt eum. Ei suscipiens cos
mulier uiodo deprehensa esi in auuilrno. In lege
q libus nccessaria eral curo, sanabat. auiem Moyses inandavit iv.his bujusmoili lap>dare

CAPUT CXIX. (Lev. xx, 10). Tu ergo qwid dicis? llsec auteui dicc-

De Nicodcmo qui vervt ad Jetntn nocte.

bai.t tcntar.tcs eum, ut possenl accusaie euni. Jesus
antein inclinans se deorsum, digilo scribebal in lerra.
Joan. iii, 1-25. Eral aulem bomo ex Pharisa:is,
Ciiiii aulein perseverarent interrogintes eum, cr. xit
Nicodemus mmiine, princcpS Jndaioiuin. Hic venit
se, el dixil eis: Qui sine peccato est vestrum, primus
;.d euin norte, el dixit ei : Itabbi, scinius quia a
ni illam lapidein miltat. El iteriun se iiiclinans scnlie-
Dco vcni'11 manistcr : nemo eniui potesl ha:c signa r
D , .

„.,...,.«•„ n bat iii terra. Aud enles autcm haec a

, unus post uniini
lacere qu.t iu fac:s,nisi luerit Dc;is cutti co.Kespon-
exibanr, incipienles a senioribus : et remansit Jesus
dit Jbsus, cldixit ei : Auicn, amen dico libi, nisi
solus, et mulier in medio sians. Eiigens autem (se '•)
qnis nanis fiient deuuo, non potest .videre regnwm *
Jesus dixit ci : Mulier, ubi sunt qui te acc.isabant
Dei. Dicil :ul enu» Nicodemus : Quonmd» pole l ho-
JNetuo le condemnavit, inulier? Qua: dixii : Neuin,
nio nasci, cu.n sil sencx? Nunqti d p"tesl in ven-
Domi 'ic. Dixit autem Jesus : Nec ego te coudeuiiia-
trem iuairis sum iterato ihtroireet* nasci? Respondil
bo. Vade, et amplius jam no!i peccare.
Jcsus : Aiuen, amen dico libi, nisi quis rcnalus
fuerit ex aquael Spiritu*, nou polest inlroire iure- CAi UT CXXI.
gnuin Dei. Quod natiuli est ex carne caro est, et Jesus nialedi it ficnlneam, et aruit.
quod natuni e-t cx S; -iriiu spiritus est. Non mireris Maith. xxi, 1S-22; Mvrc. XI, H, 12, l'J-2's Lcc.
qui.i dixi libi, oportet vos nasci deuu". Spiriius ubi
XTii, 5, G. Mane autein reverlens iu civitatem, esu-
Milt spirat : el vocem ejus audis, sed non scis unde riii. Ei videns iici arborem unam secus viam, venit
veniat, et quo vadal. Sic esl omnls qui natUs esl ex
ad eant; et niliil inveuit in ea, nisi folia lamum :

Spiritu. ilespondit Nicodemus et di\it ei : Quomodo noudiiui eniin erat tempus ficorum. Et ait illi N n-
:

possuut ha?c ficri? Respbi.dil Je us el dixii ei : Tu C quaiI1 ex le f.cctus nascatur in sempiternum. Lt ar.
cs niagistef in Israel, el ha^e ign»ras? Ameii, auien
f c;a e»l <oiit nuo fi ulnea. Et vid. i.tes discipnli ini-
dico libi, qnia quod scimus loquimur, et quod vidi-
sunt, diceites Quomodo coniinuo aroit
rali : ! Et
nius ie tanuir :ct teslimoniumnostrum non accip tK cuiii vespera facia esset , egrediebatur de civita'e.
Si terrcna dixi vobis, et non crcditis quomo.ld, si
,
El ciim mane transirent, viderunt ficuhieam aii.l«m
dixerov bis ccelesiia, crcdetis? Et nemo ascend.l in
f.ictam a radicibus. Et recordatus Pctrus, dicit ei :

coslum, nisi qui descendit de ccelo, F.lius boniin s,

Pflbbi, ecce ficus quam maledixisli, aruit. He-pou-
qui cst in ccelo. El sicut Moyses exaltavit serpcni. m d.ns iuiieni Jesus, ait eis : Habe:e fidem Dei. Anien
in eremo (JSum. xxi, 9,, ita exaltari oportet F.lium
dico v. bis, si habueritis fidem, el non baesitaveii is
hoiuinis : ul innis qui credii in ipsum non pereat,
in corde, non so!um de ficulnea facietis, sed et si
sod babeat vitam iileiiiam. Sic enim diiexil licus
m nti buic dixeritis :Tollere, e' jacta te in inare, (iet.
mund im, ut Filium suum unigenitUin daiel : ut
Et dixerunt ei apostoli : Domine, adauge nobis li-

omiiisqui credi: in ipso * non pereal, sed babeai vi-

dem. Et dixit Jesus : Omnia qua-cunque orautcs pe-
lain aternam. Non enini misil Deus Filiuin suum in
cuin
titis, credite qnia accipielis, et veniet vobis. F.l
iiiuiidimi(Hj.i.licelinundum,sedutsaivcluriniiiidusper
stabitis ad orandum, dimittite, si quid babetis adver-
ipsum.Qiiic.editineumnonjudioaiur.Quiautem uou D S|1S alimieni ut cl [» aler vester qui ioccelis est, di
credii jam judicatus est, quia non credit in nom.ne ^^ wb[ .
;

peccata ves , ra
U.iigenili FiliiDei. Koceslautem judicium :qui lux in i

initudum veiiit, et dilexcrunt bomines magis lene- CAPUT CXXll.

bras qiiam lucem : erant enim mala eoruni opera. Dixit Jesus parabolam ad discipulos proptr orandi
insltinliani, dc judice duro ei viduu.
Omuis cnim quimaleagit, oditlucem, et nou venit
pd liicein, ut non argua^ lur opera cjus. Qiu autem Luc. xvni, i-8. Diccbal autem el parabolam a.l

lacit veritalem, venit ad lucem.ut nianifeslenlur ejus illos, quoniam oportet semper orare, ct non delii cre,

opcra, quia in Deo siuii facta. — Joan. vii, 53; vm, diccns : Judex <iuidam erat in qu dam civitate, qui

i, 2. Et rcer-i sunt unusquisque in domum suani. Deum non tiniebat, el hoininem nou revereb:ltlli•. Vi-

j.sus autem perrcxil in monlem Olivcti; et dilucu!o dua auteni quxdam eral iu illa civitate, et veniebat

14
Pronomen islud no.i si.bjicicndiim monuerat Vict«r reddiderit. Mox .V. »i<> tecoudemnavit, :
r?
mrili-

Liic. l$rni/. El abcst quidein a Cr. et a Volg. Scd vox L.liiina dcsidcratur iu nostns codd. Cr. et
l» Aiidiiiii.uis 5<? cu.n Vnlg. , qiotl deesi in editis. Lat.
Cr. , «vanvxf o ,- . cTCi.tus seu erigens ie : neque alitcr
 EVANGELICAKUI tlARMONIARrM l.NTEP.PRCTATIO. ft*
5,7

>d ihim, mcena : Vindka me de atrverarm mro. Ei A ejn». Ei apprcbensom mm, p ftjeeeren cu.n exira

nohbal per mullimi leinpns. Posl Iki-c aiitem divil \nieaai, ei oceiderunl. Cuin ergo venent ilenuntie

Deum non limeo, n c liiMiiinein icve- vineie, »|uiJ faciet colonis illis? Ainnl i li : MiUoe
iulra se : Etsi

ienr , lanicn qai.i molesia esl mibi lixc vidua, vin- male perdel, et vineam juam loctbil nitil agfujnlii,

liicabo iilam, ne in novissiiuo vdiiens, seggillel ine. i|iii reddent ei irucliim uinpnritnis suis. Dici illia

Ait auiein Doininus : Audile quid judex iniquilulis Jesus : Nunqiiaiii hgislis in Seripturs : Lapidein
repiobaverunl xdilicantes, hic fuclus esl in ca-
dieii : Deea MHeea mm facici v ndiiiam etectoraa quem
clumauiiiiin ad se die ac noete, ei paiieuli mi anguli a Domino facltim est illtiil, el eat mira-
sucrum ptil :

habelit in illis? 1) co TObb, ijuia eito laciel vindiCl.mi b.lc in oculis noslris (Psal. cxvu, 22, 25)? Ideo dico
iilonnn. Yt-rumiamen Filius hominis veniens, pi.las vobis, quia auferetur a vobis regnnm Dei, el dabiliir

liiveniel lidein iu lerra? genli faiienli fru> tum ejus. Oinnis qui cechh ril su-

per lapidein istum, coulixigelur : super quem autein

CAPLT CXXIH.
cecideiil, coulerei eum. Ft cum audissent principes
I ntcn oqatur a principibus sacerdotum InquapoteJate :

Iitc lacis/Adjm.gil purabotum de duobus filiis in vi- <acerdotum el Pharisaei parabolas ejus, cognoveninl
neam misis. quod de ipsis diceret. Et quaerentes eum teucre, U-

Matth. xxi, 23-5-2; Marc xi, 27-55; Luc xx, 1-8. D muerunt luibas, quoniam sicut propheiain etun lia-

El cum venissel in lemplum, faclum esl docen e eo bcbaul. — Matth. xxii, 1. Et responden» Jcsus, di-

I' pulum et cvan.elizanle, accesserunt ad eum prin- \'t iierum in parabolis eis dcens :

c pes sacerdotum, et seuiores populi, dicenles : ln

qia poleslale haec facis? Et quis est qui dedil libi CAPCT CXXV.
li.tnc potestaiem ? Respondens autem Jesus, di\ t
Simile est rcgnum ccelorum homini rcgi qui fitit

illia : lntei rogabo vcs el ego unum sermonem ;

qucm nuplias fiiio suo.

tri diviritis mibi, et ego vobis dicam in qua potestate

Mati*ii. xxii, 2-1 J; Luc xiv, 10-24. Simile factum
bme lucio. Daptismus Joaunis unde eiat ? e ccclo, an
esl regnum cceSorum boniini regi qui fecit nuptias
ex bomi dbus? At illi cogitabas.l intr.i se, dicentes :

filio suo. Et vocavit mullos. Ll bora Ciena: misil ser-

Si dixeriinus ex bominibus, timemus tuibam : onines
vos suos vocare inviiatos ad nuptias, cl nolebant ve-
enini babeb tni Joannein sicut prophetam. Et re>pon-
nire. Et coepermil omnes siinul excusare. Primus
dentes Jesu, ilixerunl : Nest i:nus. Ait ill.s et i, se :

dixit ei : Villam enii, et necesse liabeo exirc ei vi-

Nec ego dico vobis in qua potestate lnc lacio. Quid
dere illara : rogo te, babe me excnsaUiru. Et alter
atileui vobis videtnr? Uomo quidam habebat duos li-
dixil : Jtiga boum emi quin ,ue, et eo probare illa :

bos; ei nccedens atl primuin, dixil : Fili, vade h - C

r.*go le, habe nie excusatuin. El alius dixit : Lxiieui
die oper. ri in vinea mea. Il!e aulein responden*, ait :

duxi, et ideo non possum v< nirc. Ileruni misit alii s

!Solo. 1'ostea atiteui peenileiitia moius, abiit. Acce-
servos, diceiH : Dicile invitatis, Ecce pramiiuin iihuiii
dens aulem ad alterum, dixil siinilitcr. Al ille rc-
paravi ; tauri mei, et nllilia occisa suni, et oinnia
spondens ait : F.o, domine, et non ivit. Ojiis ex duo-
pirala ; vcnite ad nuplias. llli aulem ncgleverunl et
bns fecil voluniatempatris? Dicunt/ novissimus. Picit
abierunt, alius in villam suam, alius veio ad nego-
idis Jesus : Amen dico vobis, tjuia publieani el me-
liaii.mem suain. Re!iqui vero lenuerunl servos cjus,
retrices pmecedeat vos in regno D. i. Yenil eniin ad
et contumelia aflfecios occiderunl. Rex auiein cuiu
vos Joaimes iu vii jusiiia?, el non credidislis ei :

audisset, iralusest ; et missisexeiciiibusstiis, pcrdidit

publicani auteni el meretrices credidcrunl ei : vos
bomicidas illos, et civilatem illnrum succemlit. Tunc
aulem \identes, nec panilentiain liabuistis poslea,
ait servis suis : Nuptiae quidein paratue suni; sed qui
ul creJcrelis ei.
invitati erant, non fuerunl digni. Ite crgo ad exiius
CAPLT CXXIV. v arum, in plateas, et vicos, et civitates; et quog-
Parabola dc patrefamilias qui vineam suam locavil cunque inveneritis pauperes ac ilcbiles et c.ecos, et
,

agricolis.
l^
claudos, vocate ad nupiias. I.t aitservus : Fuctum
M.vttii. xxt, 55-40; Makc xii, 1-12; Luc xx, 9-19. cst, domine, ul imperasti, el adbuc locus est. Et ait
Aliam parabidam audite : Homo erat palcrfamilias dominus servo, Exi in vias el sepes, et compelle in-
qui planiavit vineam, et sepem circumdrdil ei, et fo- trarc, ut impleatur domus mea. Dico auteni vobis :

dit in ea torcular, el sedificavit turrim, et locavil eam quod ncmo virorum illorum qui vocali sunt gusialnii:c
agricolis, et percgre profectus est. Cum autem tem- ccenam meam. Et egres>i servi ejus in vias, congre-
pns frucluiim appropiii.juasset', misit servos ad agri- gaverunt omnes quoti|iiot iiivenerunt malos et bon.s,
i o as, ul acciperent fruclus rjug. Et agricola-, ap- et iinpleui' sunt mrplia? discuiubeiitiiim. lutravit a:i-

I
rehe'i>is scrvis ej:s, alium ceciderunl, alium occi- tem rex, ul viileret discuinbeiucs : cl vidit ibi h >-

derunl, alium vero la; idaverunt. Leruin alios servos mincm non vestiium veste nupt ali. Et ail illi : Ainb.
nisit plures prioribus, et fecerunt illis siiuiliter. ce, qiiomodo buc iutrasli, non babens vesleni nu-
.Novissime autem misil ad eo, fiiium snum, dicens : plialem? Al illc obmuluil. Tuue dixii rex ininisuis :

Forsitan verebuniur filium meum. Agricola atitein Lijilis pedibusejua etmanibug, miuiieeuin in tene-

vniemcs lilinni, dixeiuiii iirra gte : Uic c^-i h.rres; bras cxtenores. Ibi eril Delus et stmior dcviliUiiJ^
vcjulc, occidumus cum, ct baLebimus bxredii. tciu Multt eniiii sutit vucaii, patici vero eiccti.
 :

51!) VICTORIS EPiSI OPI CAPDAN1

C.Wll CXXVI. \ in |i'"-ii>-i i Sadduc; i« , < iml .« iiiuri l".i

Phmiwi mitiuut a.l Jemm dvle Ucerrogante* $i lieei accc >si| un ibis, Ii git il< ci r, i ni m.s rntti el
iribuium reddere Cwtari. diit-ii- : Magiftter, ijnod e>l maiidaiuiu mi.nuui iu

Matiii. xxii, l.">-°22; M\nc. xn, 13 17; l.rc. lege? Ail illi Jesui . i'i iiiiiiiii omnium niaiidatum e-t
Audi UraeJ, l
x.\, 20-26. Tiiih: abeunlcs Plinrisad congllitiui inie- , I)<:us oiniiiiiiii iioslrum DuUS iiiiu- esl :

i 'inii ii l eapereni euin in sernaoBo. Et niiiiufli ei dis< i- cl, Diliges Duiiiintiiii Deum tiuina ex ioto corde ino,

pu'08 suos ciiiii llerodianig, dicenles : ftlagi ler, sei- ei <x inia anima lua, et cx lota mcnie iu:i (l)ent.

miis qnia verax es, ct viain Dci iu veritaie doces, ot vi , \). lloc est primum et niaxiuium inandauini. So-
i.oii esl lilii cura de alii|uo : non eniin respicis pcrso- < u dum auiem similo est huic : Diligcs proximuBI

n. iiii lioininum. Dc er,;o nobis : Qitid libi videiur ? lunm siuut te ipsuin. lu liis dimhiis mandatis t«ta

I.ic.el censimi dare C:c;ari, an non? Cnguila . tiieni Irx pendet et prophelae. Ki aitilii aoriba : Bene, Ha-
Jesus nequiiia coriun, ait : Quid ine lentaiis, hypo- gisler, in veriiate dixisii ,
qnia unus e->t, et non est

criiae? Ostendite niihi nuinisma census. Al illi olnu- alius praMer eum : ci ut diligatur ex toto rorde, ex
lerunl ci denai iiun. ht ait dlis Jesus : Cujus esi imago toto inlellcciu, et ^x tota anim;i, et <>x lola lorlihi-

li;ee el suprascr plio ? Diciinl ei : C;es:iris. T nc ail dine : el diligeie proximum lan uam seipsum, majus
iilis : Rcddile ergo quac sunl C;csaris Ca:sari ,el qm: B esi omnihus hol.xaulomatib is et sacrificiis. Jesus
siint Dei Deo. Et audieir.es miraii sunl, el relicto to auieni videns quod sapienter respondisset , dixil illi :

abierunt. Hecte respondisli : boc fac, el vives. Ille auteni vo-

lens jiistilieare se ipsum dixit ad Jesu.n Et quis
CAPUT CXXVH. , :

est ineus proximus? Suscipiens aulem Jesus, di\it :

De Sadducms, qui dkunt non e*se resurreclionem :

ct imenogant de septem fratribus qui unam uxorem llonio quidam descendebat ab Hierusalem in llieri-

h/ipuerant. cbo, et incidil in latrones, qui etiam spoliaverunt

23-35; Maf.c xn, 18-^7; Luc. euai, et plagis impositis abieruut, semivivo reliclo.
Mattii. xxi ,

xx, 27-3 J. (
In illo die accesseronl ad eum Sartdticaii,
Accidit antejn ut sacerd s quidam des< cmlcrel eailein

qni dicunt non esse resurreot

:
oncm , et intefr«gave-
via; el viso illo, pra-lerivit. Simililer et Levita cum
ruiil eum, dicenles : Magister, Moyses d xit : Si quis
esset secus locum, ct videret eum perlransiit. Sa-

maiilanus aulem quidam transicns , venit secus

niorlinis fueiil non liabens filios, ul ducai <jus frater

nVorem illins, et snscitet semen fratri suo. Erant au- eum, ei videns eum , miscricordia motus est. Et ap-

pfinius, uxefe propians alligavil ciim, infunlens in vnlneia cj.s

leni apud nos septein fratres : et

dsieta, defunctus esl ; ct non liabens semen rcliquit

vimini el oleum. Et imponens illuni in jumeiitum
,

uxofem snam frairi suo. Similiier secundus mor- C suam '

duxit in stabnlum, et curam ojus egit. Et al-

tera die prolulil duos denarios, et dedil stabulario,

liiiisest sine filio : e.l teriius accepit eam , et omncs
t-opiem ct nt>n 'reliqueiunt semen Novissime atitem et ait : Curam illius habe, et quo<lciini|iie super-
,

iMiini.ini, et nuilier defuncta est. ln resurreelone au-

erog;iveris, cgo cum rediero, reddatn tihi. Quis ho-
rtim tritim videlur tibi proximus fuisse illi qui incidit
lein , ciijus eorum erit uxor? Omnes cr.ini liabuerunl
in lairores? Al ille di\il : Qui fecit niiscricordiam
cam. El ail illis Je^us : Erratis, nescientes Scripu-
in illum. Et ait illi Jesus : Vade, et tu fac siiui-
ras, ne<]iie \irtulem Dei. Fi:ii suculi hujus nubuht, et
a lilcr.
tradtintur ad nupiias : il!i autem qui digni habeniur
s;«culo illn, el resurreciione ex mortuis, neque litibeiit CAPLT CXXIX.
neipie ducent uxores : ne n e enim ultra mori pnte-
;
Docente Jesu in templo, miserunt Phariswi eum
sunt comprehendere.
runt, scd sunt sicul angeli Dei in coelo : et filii

Dei, cum sint filii resurrectionis. Quia vero resur- Lic. xix, 47, 48. Et erat docens qnotidie in templo.
gaiit niortui , non legistis in libro Moysi, supra ru- Principes autem sacerdotum, et scrib:e, et principes
bum, quia d clum est a Deo, quomodo dixerit illi plebis, quaerebant-illiiin perdere : et non inveniebanl
Deus : EgO sum Deus Abrahun, Deu- Lsaac, ei Deus quid facercnt illi. Omnis enim populus suspensus
Jacob (Exod. m, b (
? Non est Deus moitiiorum, sed D erat, audicns illum. — Joam. vii, 32-52. Audierunt

vivOnim : omnes enim \ivuul ei.Vos ergo mulliim Pliarisa?i turbam murmurantem de illo h.ec. Et mise-

e raiis. Et audientes turba3, mirabanlur de docrina runt pi incipes et Pharisa:i ministros, ut ap, rebende-

ejus. Hespondenies airein quidam scribarum, dixe- r< nl illum. Dixit crgo (ei-) Jesus : Adhuc modicum
runt : Magister, bene dixisii. lempus vobiscum sum, ei vado ad eum qui niisil me.
Quasrelismeet non invenietis : etubisum ego, vos non
CAPUT CXXVIIL
poteslis venire. Dixerunl ergo Judaai ad semelipsos :
Scriba inlcrroaabal Jesum : quod mandatum
maximum essct in lege? Quo hic iturus est, quia non inveniemus eum? Nun-
Mattii. xxn , 54-40; Marc. xii , 28-3i ; Lcc. quid in dispersionem gentium iturus est, et doclurus

x, 25-37. PharisxM aulem audientcs quia silenlium geutes?Quis est hic scrmo quem dixil : Quaeretis mc^

« Vulg. Luc. xx, 35, digni hubcbunlur. Gr. ,/ar- «i/wv. Vu!g., Dominus Deus luus. Sed 61 nostris libris
K?tc)OivTEf , digni hubili. meliores, inquit Luc l{iug.,conseniaiieeCra?cociSy-
't> Unde hanc lectiohem bauserit sive Ammoniirs, ria o, nec npn legi ipsi Ilebraicx, scribunt ; Dominui

iive interprcs, <]uis me doceai? Gr. , ku/jio? o &ehc Deus noiter.

3;i EVANGELICAUUM IIABMOMARUM INTEBPRETATIO. « ?&
sinn pg», vos n n poteelis A spon lii Jesus el dixil oifl Etti <•;,'<> l<Nlimou iun
pt imn iuv.M-.uiU ; <-l n!)i , :

, e ,„i- (! ! lu novissmo auicm n.> fcsiivi ;ims, peibibeede nmipse, verum eet leetiinoaiunt inoum :

stitbni Jens, ••! clamaku dicene : Si quissi ii, veuiiit qui.i sHo umk «eui ,
et quo vado vce auicm ne

:nl n c, ii l> bal. Qni credii in ni<\ sicui <l cil Srri- I s untlc venio, anl qtiO va lo. Vos secuniluin oar-

piuta Jt>el. ii 4<), rhmiina de ventre ejus Onent Di ni juiiieAtis : ego iton judico quenquam. I.t s jn-
(

:ii|ii.t' \.s f. Roc sotem dixit de Bpiritu, quem acce- dico ego, jiuliciiiin meom verura ost, tjiiia solus n»n

pturi eranl credeutes in eum. Nondum enliu erat snm; se.l ego el qoi misil me, Pator. Et in lege vestr.i

Spiriti» <!a us , t|iia Jous nondom erit glerillcatus. Bcriptum est : Quia duorum liominum lesiiiuouiunt

F\ illa ergn uiil<a. enm audis ent hosserinonefl rjns, vernm est (Dcut. xvn, (i ; mx, 15). Fgo suni qui io-

tl lelMmt : llc- (osi vne propbcia. Alii dicc!>ani : llic Bliinonium peihibea de mo ipso : ct lestimuiiiuin

est) Cbihro*. Quidaiti awen riiceaanl : ftanquid a porliihet <lo nio, qui misil mo, l'a cr. Dicebniit ergo

Galii.ca Gh i-ms veail? Nonne Seriplura dicit, quta ci : Ubi esl"pater luus? Bcspondii Josi^ : N qoe iue

ei teftiinc iXtvid, el de Betbleem cooteiio tib e al sciis, u que Ptitrem mcuiu. Si mo scirciis, rorsitm

Davi.l, vtn l Cliii>ius (il.ch. v, 4)! Dissensio ita:;ii.! ei Pairem incum scirct S. Jo.vn. vm, 21 LiK Fgo vii.l...

facli esi in torba OTOptef cnm. (Qu.dam ; utcu: ex ct qu;cieiis me, ci in pecrat > veMPO morieniini. Qno
ipsis volehant ap, r, hendere cuin : sod ncmo misit I» OgQ ?*dp, vos non potOHtiS vcniro. Direbanl eroo .!<>-

supcr ciiin inainis.) Venerunt ergo ministri ad poo- daei : iNiini|iiiil iuterliciet ^emeiipsum, qttia dteii

liliccs et Pharisivos , ei dixeruut cis illi : Quare non Quo ego rado, v.s non potestis venire? Et diceunt

adduxistis illum? llesp mdeiunt ministri : Nnnquani eis : Vos dc deorsum eslis, • go dc supcrnis suin. Vos
sic locuius est liomo, sicut hk lioino. Retponderunt de mundo hoc esiis, ego non sum de li c miittd<>.

ergo cis Pharisssi : Nunquid et vos seducii estis? Dixi ergo vobis, quia iiiericuiini in pecculs ve liis. Si

Nunquid .iii<iuis ox principibus credidil in cum, ant enim non crcdi.iei i is quia cgo siiui, nioiicunni iu

cx 1'liaris.i-is ? Sc<! lurba liaec quae non novit lcgem, pocoato vestro. I)iccl>ant ergo ei : Tu quis Os? Dixii

maledirti snnl. Dicil Nwodenrus a.l eoo, illo tjiii venii eis Jestis : 1'riucipiuni qui ct loquor vohis. Multuui
a.l c.iui nocte, qui nuis erat cx ip>i> : .N:in |Uid lox haheo de vohis lo<pii ot judic;ro : gcd qui misit ine ,

iKoira (Dcni. xvn, 8; \i\, 15) jtnlicat homiiiem, nisi veras et : et egu uux> audivi a 1'atre meo b
, Ikoc

audiciii pri 'i> ah ipso, c: cognovcril qui.l facial? !'c- hiquor in muiido. Et non cngnovcruiit ,
quia i*a-

sp n.loriinlet.iixerunle: : Nuiiqiiid ellu Gahl.cuse^? im " ihoeliai cjus Dauai '. Dixit ergo eis Jesus :

Scrul.iv, el vide h
qnn pn.pl.cta a Galdxa noti Cuui cxallaveritis Fiiiiiui hominis, Bunecngnoeeetis
,

BOrjHi. quia ogo siim , f?l a ine ipso facio niliil ; sed sio-
CAPUT CWX. C "l dociiil ine Taler, licec loquor. Et <|iii misil
inUrrognbai Pliaristvos letm , cujus fiHus est me, inccum cst , ( ol ) non reliquil nie soluni :

Lhrislus. quia cgo qucc plat iia sunl ei lacio senijier. Ilac
Majtu. xxii, i:-4G; Llc. xx, 40-11. Coug egalis illo loipe.te, uiulti credkieruut in eum. Dic.-b.ii

ergo J.sus eos d

auiem Pharisxio, inleircgavii eos Jesus, dicens:Qiii.l a<l qtii credidernut in cuni :

volds vi.lelur dc Clirisio? cujus (ilius csl? D cuni ei : Jiida'i, si vos inuneiilis in sennone meo, vor.:

D.vid. Ail ilii-> : Quomodo (ergo) David in libro dis.ipuli mci critis, el cog.ioscctis vori a eui , ct

1's.linonini vocal eiun Doniinuii), dioens : Dixil Do- verias lihorahil vos. Uespomlermit ei : Scinen
iiiiuiis D.nnino inco : Setle a .lexlris uicis, tlonec po- AhraltoJ sumus, el nemini servi viniiis unquam :

nam inimicns luos scahellum pedum uioruni (

Psul. qnomodo lu tlicis : Liberi criiis? Ros, ondit cis Jc-
cix, I)? Si trgii David in spirilu vocat eum Deoii- sus : Anien, anien dico v> his : quia omnis qui facit
iiiiin, qiioiiiotlii lihus cjus e>l? El netno poieial ci petcalinn servus csl peccati. Scrvus aul in noti ma-
respomicie verhimi t ue<|iin ausus fuil quisquam cx nel in domo in oeicrnum. Filius mancl in a lcrnum.
illa dic eum amplius iiilerrogare. Si cigo Filius vos liberaverit, vcre lihori oriiis Scio

C \PUT CXXX!. fl
u'a uli ' Abroba esiis : sotl qu.xritis ine inturficere,

Jnm docel : Ego sum lux muridt. D "l"' 1» sormo mcus non capii in vohis. Fgo qno.i vidi

Joan. viii, 12 -I». ItoMiin ergo locntus csl eis Je- a P ud P»'i"em, loquor ;
ci vos quod vidi>lis apud pa-

sus, tli<< ns : Ego stim lux nuindi. Qui Reqititur inc, trem veslrum lacilis. Respoiulcrunt et dixoruni ci :

ii. m ainliulal iu lon'h:is, BCtl halichil luuien vil.f. Paior nosicr Aliraliam esl. Dicit cis Jesus : Si lihi

Dixerunt crjo ei Pharisa i : Tu <h: le ipso lestimonium Alir.lrc estis, o.era AbrabK facite. Nunc autem q«a-
perhihes : testimon uni luum non esl vennn. Hc- rihs me intetficere, hominem <iui writaiem vobis

ila qni.lem lextus Itodiernus

• El Iffrr/nam xal : D.l.cm diccbat eis Deum : juxla Graec, zh,/ r.u-ricrj.
75:. Vulg., Serularc s ripuras, conseiilienlihusahqiot fcUToEj e)e.rv. Quem in locuiu plura err.dilc ob ervat
rodd. Gr. Ilog., Cant. al. Multi lainen boni Idiri
,
— Lucas Brug. inm in commenl. tom. II, p. 1052, 1087;
oniiiluni Bcripiuras juxta Gr. el Syr. Li c. Bm liiiii in noliilionihiis
prolixionlnis, p. 585.
h ilaj' e\|> iiiiionis c;iusa expressisse potuil .- Ilanclectioiiem exscriptorrs vitio veneoilam e\i-
11
i

l rprcs. .Nani Gr. , nap awtoO. Sic etiam Vttl^. , Ub sii.n irim, inde fortasse o iam quod nuiiunlli codil. ,

eo. Iiali ant ex JudnHs. Se Judeei t lcgeudmn cuin inl. r- I

e Eadem Ieclio cnm Vulg., nb lamen legimns Pa- pn ie v iigito, lex.us liiterx iubirenie.
irem ejus d. D. Ilinc su?tic<jr Viciorem scripaisse
 :: : ,

w, victop.is episcopi cai lani 324

lcctiius snm ,
quim atidivi a Palic meo : hoc A'.ra- A qui misii me. donec dics cst : venit nox gnnw4< nc-
ham rion lecit. Vos facitis opera paliis vcslri. l)i\e- ino po est operaii. Quandiu surii in ruiindo , lux sum
runl itaquc ei : Nos cx fornicalionc non siimus nali mundi. Il;cc cum dix ssct, exspuit in terram,el fecit
iMiuni Patrem habcuns Dcum. Dixit ergo eis Jcsus liilum ex sputo, et linivit lulum super oculos ejns
Si Deus Paicr vesicr esset , diligeretis utiqite mc : cl dixit ei : Vade, et lava in nalatoria Siloe, quod in-

ego enim ex Deo processi , et vcni : ncqtio cnim a terprel tur, Mi^sus. Abiit ergo ct lavit , et venit vi-

me ipso vcni sed ille mc misit. Qnare loquclam, dens. Ilaque et vicini ci qui vidcbant d eum prius quia
mcam non cognoseitis ? qu a non poic.-lis audirc ser- mendicus erat, dicebant : Nonne hic est qui scdebat et

monem mcum. Vos ex paire diab(do eslis, el desi- niendicabat? Alii dicelmit, quia hic cst. Ali auiem,
deria patris vesiri vn!tis facerc. llle homicida erat nequaquani , sed similis est ei. Ille veio diccbat ,
quia
ab inilio , et in veritate non stei t
,
quia non est ve- ego suni. Diccbant ergo Quomodo aperli sunl l bi ei :

ritas in eo. Cum loquitur mcnd.icium , cx propriis oculi ? Respondil Ille homo qui diciiur Jesus lutum
:

loquiiur, quia mondax est , et pater ejus. Ego au- fecit, et unxit oculos meos et dixit milii Vade ad , :

tem quia veritaleni dico , non creditis milii. Quis ex natatoriam Siloe , et lava. Et abii , et lavi , et video.
a
vobis argnct me de peccalo ? Si veritatem dico , Dixerunt ei : Ubi est ille? Ait : Nescio. Addiniiut
quare vos non crcd-tis milii? Qui cst ex Deo , Dei g eum ad 1'harispros, qui caecus fuerat. Erat aiiiem
verba audit. Proplerea vos non audiiis ,
quia ex Deo sabbatum quando lulum fe< it Jesus, ei aneruit ocu'os
noii eslis. Rcsponderunt crgo Judaei , el dixerunt ei ejus. Iteriim autem inierrogabant eum Pharisaei, qno-
Nonne bene dicimns nos, quia SamaritarniS es tu , et modo vidisset? Ille aulcm dixit eis : Lutum posuit
daeinonium babes ? Respondii Je-us : Ego daenionium mtbi snpcr oculos , el lavi , et video. Dicebant e.go
non habeo, sed lionorifico Patrem meum , et vos in- ex Pharisaeis quidam : Non est hichomo a Deo, qui
honoraslis me. Ego autem non qnacro gloriam mcam: sabbatum non custndit. Aiii dicebant e Quomouo : po-
est qui quaual et ju 'icet. Arnen b dico vobis : Si qnis test homo peccator Iispc signa facere? Et schisma erat
sennonem menm servaverit mortem non vidcbit in
, in eis. Dicunt ergo caeco iterum : Tu quid dicis de
ffiicrnum. Dixerunt ergo ei Judaei Nunc cognovimus : eo qui aperuit oculos tuos ? Ille autem dixit : Quia
quia dicinoniiim habes. Abraliam morluus esi , et pro; hela e.st. Non crediderunt ergo Judaei de il!o rjnia

prophelae, et tu dicis %wU sermonem meum ser-

: Si c.tciis fuisset, * doncc vocaverunt jaremes ejus qui
vaverit, non gustabit morlem in rjeiernum. Nunquid vidcrat. Et interrogaverunt cos dieenles : Hic est
tu inajor es palre nostro Abrabam qui mortuus est, , i;|j us vester, quem vos dicit s quia csectis nalus est?
et prophetae mortui sunt? Qnem tc ipsum facis? Re- Qi-omodo crgo nunc videt? R< sponderunt eis paren-
spi-ndit Jesus : Si ego glorifico me ipsum, gloria mea £ ies, et dixerunl : Scimus ,
quia bic est filius noster,
nihil est. Est Paier meus qui glorilicat me, quem vos e t quia caecus natus est:quomodo* ergo rmnc videat
diciiis, quia Dcus vester est. Et non cognovistis eum nescimus : aut quis ejus nperuil orulos , nos nesci-
ego autem novi eum. Et si dixero quia non scio eum, mns : ipsum interrogate : aetatrm babet : ipse de se
ero similis vobis, mend ix. Scd scio eum el sermo- ,
loqualur. Haec dixerunl parenies ejus ,
quia timebant
i-ein ejus seivo. Abtabam paler vc-ter cxsulia\it, ut Judseos. Jam enim conspiraveront Jndaei , ut si quis
Viderel diem meuui : et \iilit, el gavisus est c . Di- eum e< nfiteretur esse Cliristmu , extra synagognn
Keriinl crgo Judai ad eum : Quinquaginla ai nos non- fierel. Propierea parentes ejus dixetunl: Quia fetatem
dum h.ibes, ct Abiaham vidisii? Dixii eis Jesus: habct , ipsum interrogate. Vocaverunt ergo rursum
Amen amen dico vobis , , antcqitam Abraham fierel hoiniuem qui erat csecus , ct dixerun! ei : Da gloriam
<g >
sum. Tiilerunl ergo lapides, ut jaccrerst in enm :
Deo. Nos scimus quia hic homo pe cator esi. Dixit
Jesus auleni abscondit se, el exivit de lemplo. ergo ille : Si peccator est, nescio : umim se.io, qtiia

CAPUT CXXXII. caceus cnm essem modo video. Dixcnmt ergo illi , :

jcsus facicns lutum dc spilo , el pon ns super oculos

n
Quid fccit libi ? quomodo aperuii tibi ocuhis ? Re-
caci nali , curavit eum. spondit eis : Dixivobis jam, el audisiis : qtiid i enun
Joan. ix , 1-34. El prcciericns vidil hominem cac- D virflis au-!iie ? Nunquid ct vos vulli- discipuli ejis

cuin a naliviiaie. Et inlcrrogaveruiit eiim diseiptili licri ?• Mabdixeruni* ei , et dixcrunl : Ta discipultis

ejus : Kabbi ,
quis peccavil, hic, aut parentes ejus, illius sis : nos aulem discipuli Moysi simius. Nos sci-
ut caccus nasccretur? Despondit Jesi s : Neque bic mns quia Mi-ysi locutus esl Deus hunc autem nc-
:

peccavit , neque parentes cjus ; scd ut manifeslentur scinuis unde sil. Despondit ille homo, et dixil cis In :

opcra Dei in illo. Me oporiet operari opera ejus lioc enim miiabile esl, quia vos nescilis unde sit, et

Gr. el Sk klrfisyw liyv. Vulg. vobis atldit et sub- ; Lucas Drugensis, mulii bonililiri, nominalim unus
sequcus vos omiltjl. D. Donatiani, tinus Clarimarisci, trcs S. Audomari,
b Excidit foriasse alterum amen qnod exhibent Gr. inuiant cum vilcbanl : (piod GraceaR leciioni proprius
et Vulg. rcsi ondet. Paulo posl edli similix est ejus. :

6 Texium
exprcssit val tlli •ao.I lyypn. Manu- — e M muscripia noslra,
Graeco conformiter, omit-
orri|>ta nostra antiqua, et non pauci alii Latini liliri, lnnt c 'iijuiKiionc.ni autcm quam ahi bhri addnnt
pra-ponnill ct conjunclionem
vocabulo vi- , etiant ipsi cinn Syro. Lnr.. Dr.UG. Mi-x schisma erat in ipus — ,

dii : qUeinadiiioduui Graaia ct Svra. Luc. Hbug. intcrprelo Gricci-. sv «Oto^? prcsse iuh.ironlc.
r
-
Qi Qtuowvui- Leciioncin Vulg. vidcrant, inquil
 , :

-
;5 EYANGELk.AUCM IIARMONIAKUU INTEDPRErATlO. 526

epcruit nealoi meos. Seimns niiicm quia peccatorcs A «1^»«"» ieeepl a Patre mco. DUsensio llerom fecta

iioii au.ltt sed quis Dei cullor esl ct volnn- esi inter JudffiOS piop cr lios sermoncs. Diccbanl ati-
l»,us : si ,

l:iiem ejns faeil , huuc exaudii. A sa-culo non csl au- tem muli c\ ipsis : D.cmnniuni habet, et iuMtiil

oitum quia npeniil quis OCUloe caeci nati. Nisi essct quid cum audiiis? Alii dcehanl : Verba h;cc non

i.ic a Deo, fion poier.it laeere quidquam. Responde- siini diiiiMiiiiuin linlieiitis : ntmquid dannonium po-
riint , et dixemnt ei ln pcrcalo " nains es lolus et : ,
tesl c.TConim OCiilos aporire ?

lu doees uos ? Et Tpjecorutil euin foras. CAITT CXXXIV.

lnterrcgntur Jcsns a Judivis: Si tu es Cfiristus
CAPUT CXXXIII. dic nobis tiiuniftbte.

JestU oguilus t»l eiJnn cmco. Ei Cititcndit mulla

Joan. x ,
22-i2. Facta suni autem encamia in llie
cwn Judais.
rosolyniis : ct hiems erat. Ei ambulahat Jcsns in

Joatt. ix. 55-41. Au.!i\it Jesus quia cjecerunteum tcmplo, in porticu Salomonis. Circumdedcrnnt erg»
fnras; et cum rnvcnisset eum, dixit ei Tu credh in
: eum Judnci , cl dicebant ei : Quousquc nirmam no-
Filiom Dei? Iteapeudit ille, cl dixit : Quis esi Do , stram tollis ? Si lu es Christus, dic nobis palam. Re-
niine, ui ctedtiii in eum ? El dixil ei .lesus : Et vi- Spnndlt ei.s iesoi ; Loquor robi?, et nor. creditis.

di :i cum. ei uui loquJtur lACoin, Ipse est. * I le ait :

M Opcra qu;c ego facio in nomine Palris mei, hec te-

Creil" , Domine. Kl proridcns adorav l eum. Dixil ei si nionium perliibcnt de it;e : sed vos non creiliiis,

Jesns b : In jndicium eg . in hiinc mnndiiin veni ; ui qnia non eslis ex ovibus meis. Oves me:c voceui
qui non vident videant , et qui videnl caeci lianl. El me m audiunt : ct ego cognosco cas, cl seqiiuutiir

aud.enint ex Ph Tisivisqui cuni ipso eraut , ct dixe- me. F.go vitam reiernam do eis, cl non peribunt
runi ei : Nunquid et nos c;i>ci sunr.is ? D.xii cis Je- in aeternuin, et i:on rap et cas quisquam de n.anu ;

sus : Si caTi essetis , non haberclis [eceatum. Nunc mea. Pater meus quod dedii milii , niajus omnibus
v. ro * quia di< it.s , Yideinus ,
pecca uin veslFnui e-t : el nemo polesi rapere de manu Palris mei. Ego
nianrt — Jow. x , 1-21. A-i cn*dico voi.is : qui no i ei Pater iinuin sumus. Suslulerunt * l.ipides Jud&i, nt
inlral per nstimn in ovile ovium , sed aseemlit lapidarenlcum. Respondileis Jesus: Mulla opera bona
alhiade , ille fur esl ct latro : qni aulcin iniral per *stendi vobis cx Patre meo, proptcr quod opiiseonau
ostiuni ,
paslor e-l ovium. Iluic osliai ius apenl , et nie l.tpidatis? Responderunl ei Jndsei : De bono operc
o^es voceni cjus audiuiit : el propriis oves vocat non lapidamus le , sed de blaspbernia ; el qota homn
iiomiiiatim , el educit cas. Et cum proprias oves tu cum sis , facis te ipsum Deum. Respondit es Jc-
emiserit , ante e.is vadit : el oves illum sequuniur, sus: Nonne scriptum esl in lege vestra ,
quia Ego dixi,
quia sciunt vocem ejus. Alienum aulem non sequun- C dii estis (Psal. lxxxi, G)? Si illos dixil deos, ad quos

liir, sed fiigiunt ab eo : quia non noverc vocem alie- scrnv> Dei factus est, ei non polest solvi Scriptn a:

noium. Iloc provcrbium dixil illis Jesus. Illi autem Qtiem Pater s inclificavit, el misil in mundum, vds
non cognovere quid luqueretnr eis. Dixit ergo * ite- dicilis: Quia blaspbemas : qnia dixi, Filius Dei sum?
riHii Jesns : Amen *
d eo vobis ,
qnia ego sum osliian Si non feew opera Patris mei , nolite ercdeierailii.

ovium. Omin s quoiquot venerunl , liins sunl et la- S^ autem facio, el si non vullis mihi credere, open-
Irones ,
*
S'd »i<m audeninl eos oves. Ego sum os- bus credite, ut cognoscatis, et credatis, quia in nto
e-t Pater, el cgo in Patre. Quserebanl ergo eum *
liuni. Per n:e si quis inlroieril (salvabitur) : et in-

pcc liciiii c egretlietur, et pascua inveniel. Fur non comprehendcre, et exivil de manibus eornm. Et abiit

veiii , nisi ut finc.ur, el mactet, el perdat. Ego veni iiiMiiin trans Jord mem, in eum locum ubi erat Joan-.

ui vil.m balicant ( et abundanlius habeaul ). Ego nes bapiiz.ins primum : et mansit illic. Et mulii ve-
su in pis or bonus. Rouus pastor an rn.nm siiam dat nenint ad eum, et dicebanl : Quia Joanncs quidetn
pro ovibus '. Merccuarius , et qui n n est pastor, signuin fecit nullura. Oinnia auicm qua:cunque dixit
cnjus non snnt oves propiii , vidi t lupiiin venien- Jo:innes de hoc , vera erant. Et iMilii crediderunt in
tem , et dimillit oves , et fugit : et lii| us rapit, et c;;m.

dispergit oves. Mercenarius autera fu^it ,

quia mer- D CAPUT CXXXV.
m
cenarius e-l, el non perlinet ad eum de ovibus. Ego Jcsus reswcitat Lnzarum a mortuis : ei pr'nc'p s con-
mm pastor bon.is : et cognosco meas, cl cognoscunt cittum faciunt ut intcrftcerent eum. ,

ine nieae. Sicut novit me Pater, et ego agnosco Pa- Joan. xi, 1 -56. Erat antem quidam languens,
Irem : e animani meam pono. pro ovibus rr.es. Et Lazarus a Bethania, de castcllo Marue et Marthu
slias ovcs haber>, qoae non sunt ex boc ovili : el illas sororis cju^. Maria autem cr;it quae unxil Doininum
oportet me adducere, el vocem mcam audient cl : ungiiemo, ei extcrsil pedes ejus capillis suis, cujus
fiei unum ovile, et unus pasior. Propterea me Pa- frater Lazarus infirmabatur. Miserunl ergo BOrorea
ter dilig I: i,uia ego pono animam nicam (ul ilernin eju.ad eum, diccnlcs : Dominc, ecce quem amas in-
snmain eam). Nemo tollit eam a me , sed ego pono Rrmatur. Audicns autem Jesus, dixit cis : Infirmitas
eam a mc ip>o. * Poteslalem habeo ponendi eam, et hac non est ad mortcm , sed pro gloria Dei, ut
poiestaiem habeo iterum sumendi er.m. IIoc man- glorificetur Filius Dei per eam. Diligebat autcm

• Vidg. , in peccatis, eoncinens Cracis h «y.aorta-j. quas deinceps lectiotuim varielatcs artnotare omiiti.
>• Vu'g ,
£i dixit Jena. Nequc aliler Cr. — Reli- mus, hoc uno sign') * eas iiiJicas.se Couienii.
527 o; m
.1 «*s»i^ Mar li:iin, oi sororcm cjui M.iriam, e4 Laza- A Jcsus : N nnc d.xi libi qiioninm si c;<didcru, »;Je-
riiin. Ul ergo audivil quia infirmabatur, tunc quidem !'i. gloriam Dei? Tulerunt ergn lapidcm. Jcsus au-
mattsij in eodem loco duobus diebus. Deindc, post lem (Icvaiig su surn oculi*, (lixil : 1'aicr, libi gra-
Imbc dicii diseipnlis suis : Knmus in Judagam iterium. "o, quoniam amlisti me. Ego autcm sciebam
Dicunt ei discipuli : Uubbi .
¥ iu Judftam? rvnr.e qjiae- quia tcraper me audis; sed propter populum qui
rebant te lapilare Jndoei , ei iieriim vadie illuc? !!<•- circumslal, ili>.i : ui crcdanl qula tu me misi-.ti.

spnndit Jcsus : Nonne duodecim sunt boraj diei ? Si Ilaec cum dixisset, vocc magna elaeiavil : Lazare,
rpiis amhiil iveril in die, non offcndil, qu ;

a lueem vc i foras. Et slalim prod it qui fucat mortuus, li-

biijns miindi vidcl : si auiein ambulaverit io i ocle, galus pedes e.t inarius inslilis : ct facics illiui suda-
offendit, quia noii csi lux in eo. Il.cc ait, et pnst rio erat ligata» Dicil Jcsus idis : Solvite cum, ct

haec dicil eis : Lazarus aiuicus nostcr dormit : sed sinite abire. Multi ergo ex Jud;cis qui vcncrant ad
vado, ut a somno suscilcm enm. Dixerunt crgo di- Mariam ', cl videranl quac fecil Jesus, crediderunt
sripulj cjus ; Douiiue, si dormit, salvus c.i!. Dixcrat in ciiin. Quidam autem cx ipsis abierunt ad IMiari-
autcm Jesus dc morle ejus. llli autem pmaveiunt Sieos, et dixcrunt eis qua3 fecit Jesus. CoJegcruni
quia «le dormhione somni diccrct. Tunc ergo dixit ergo poniifices et Pbarisaei concilium, ei dicebanl :

eis manilesie : Lazaius mortuus cst : et gaudeo pra- B Qnid f.;cimus, quia bic bomo mulla signa facil? Si

pier Vcs, ut creda.is, quia non eram ibi : sed eamiis dimiltimus cuin sic, onmcs credent iu eum,elve-
ad eum. Dixit er^o Tbomas qui dicitur Didymus, ad nicnl Romaui, cl tollent locum nosirum et genlem.
con.liscipulos : Eamus et nos, et moriamur cum eo. Unus aulem ex ipsis, Caipbas nomiue, cum ess.t
Ven.t ilaque Jesus, et invenit eum jam quituor dies poiitifex anni illius, dixit cis Yos ncscitis quid- :

in monumenlo ¥ manentem. Erat autem Bctliania quam, nec eogifatis quia expcdit ¥ nobis ut unus
juxla H ;
erosoIymam, quasi stadiis quindecim. Mtilli morialur honio pro populo, cl non lola gcns pereal.
auiein ex Judtuis veneranl ad Martbam Mariam et Hoc aulem a scmetipso non dixit : sed cuin cssct
ul c«nsolarcntur eas de fratre suo. Martiia auiem ut pontifex anui illius, propbeiavit quia Jesus mori-
audhit quia Jesus venit, occurrit ei : Maria antem turus crat pro gente : et non tantum pro gcnt.>, S'd
domi sedeb.it. Di\h eigo Martha ad Jesum : Domine, ut ei biios Dei qui erant dispersi, congrcgar;! in
si bic luisses, fiaer meus non fuisset mortuus. Sed unuin. Ab iilo ergo die cogilaverunl ut iutcificereut
et nunc scio quia qiineciinque poposceris a Deo,' eum. Jesus crgo jarn non palam ambulabat apud
d bil tibi Dcus. Dicit illi Jesus : Resurget frater Juil.cos, sed (abiit) in regionem juxta desertum, in

tuus. Dicit ¥ crgo Marlba : Scio quia resurget in re- civitatem quae dicilur Epbrem : cl ibi morabatur
siHTCClioqe, in novissimo die. Dicit (ei) Jesus Ego C cuui discipuHs
: suis. Proximum auieui erat Pasclia
suni rc urreitio et vita. Qui credit in me, eliamsi J daeorum et : a ccnderunl mulli llicrosolyinam de
in.rluiis fucrit, vivel. Et omnis qui vivit, et credit regione anle Pa-clia, tit sanciifican nt scipsos. Qu;e-

in me, non moiielur in ajternum. Crcdis J»nc? Ait rebant ergo Jcsum , el colloqucbantur ad invicem,
illi : Ulique, Domine : ego credidi quia lu es Cbrisius in lemplo staules |Ulatis, q ia non venit ad
: Quid
Filius Dt-i \ivi, qui in hunc mundum vcnisli. Et dicm featum? Dcdcruut ergo pontifices et Pharisxi
cuin lj;vc dixissel, abiit, et vocavit Mariam sororem mandaliiin, tii si qnis cognoveril ubi sl, iudicet, ul

mam silentio, dicens : Magisicr aiest, et vocat te. a, prelieiidanl cum.

Illa tit audivit, surgit cito, et vcnit ad etim. Nondum CAPUT CXXXVI.
eiiim ve terat Jesus in castellum, sed erai adbuc in Non receplus Jesus in cniiule Sumaritann ; Joannes
ej Jacobus diciint ad cum : Si vis, dic nius, ul dc-
illo loco ubi occurrerat ei Marlba. Judaei ergo qui
scendal ignis de ccelo.
er.uit cu'ii illa in domo, et consolabantur eam, cuui
vidjsseut Mariam quia cilo surrexil et exiit, seccli Luc. ix, 51-56. Factum est autem dum comple-
,

stinl eam, dicenles Quia vadit ad monumenlum :

renttir d cs assuniptionis ejus, et ipse faciem suam
,

ut ploret ibi. Maiia ergo ctim venisset ubi erat Je-

(irmavil, ut irel Hierusalem. Et misit *
nuniium
sn% videns eum, cecidit ad pedes ejus, et dixit ci D ante conspcctum suum. Et etinles iniraveruni iu ci-
:

Domine, si fuis cs bic, non es^et inorluus flaier vilaiem Samaritanorum , ut pararenl illi. Et non re-

niiiis. Je^us ergo ut vidit eam plorantem, ct Judx'OS

cepcrunt eum, qtiia facics i-jus erat d ntis Ilierusa-

qui ciini ea vencranl plorantes, *

fiamuit spiritu, et
lem. Cum vidissent aulcm di-c puli ejus, Jacobus cl

imbavit sc i,isum, ei dixit : Ubi posuis.is eum? Jo.inncs, dixerunt : Domine, vis dicimus ul ignis

D cuni ci . Domine, veni el vi.le. Et lacrymalus est descendat de coelo, et consumal il'os? Et conversus
increpavil illo^, dicens : Nesciiis cujns spiritus eslis.
Jesus. D.xerunt ergo Juda'i quomodo amahat : E- cc
euin. QuiJ.nn aulcm dxerunl cx ip-is Non poterat
Films bominis non veoit animas perdere, sed sa'-
:

varc. El abicrtinl in abud (asleiluin.

bic qui aperuil o< ulos c;rci *, facere ut bic non ino-
rcretur? Jcsus crgo rursum Lemeus in semelipso, CAPUT CXXXVII.
venit ad monumentum. Eral autem spelunca et : Jcsus vcnit in Betlianiam ; ct mul i Jud<roriim euntes,
l.pis superposiius *
ei. Ait Jcsus : Tollite lapidem. proptcr Laxirum credideruntin eum.

Dicit ei Marlba, soior e^us qui mortuus fuerat : Jihn. xii, f-')-19; Matth. xxvi, G. Jesus ergoar.lo
Dominc, jam lelcl, qualridu;inus euim cs 1
. Dicit pi sex dics 1'uschuj vcnjl lietl.ania.u , ubi fuerat L»«a-
5i9 EVANCELICARCM II VRMOMARUM INTERPRETATiO. 350

rus rooriuus qucm auscitavil Jesua. Ei cum cssei in A Wx»l aulcra rnl muUerem : Fidea lua le Balvam fe< it

iiomo Simonis leprosl, cognovit lurba rauiia cx Ju- vade in paec. — Loc. xix. 28. Rl his diciia abiil

da;is, quia ilhc cst : el voneiunl non proptcr Jesura asoendens llierusaleni.
lantiim , led ut Lnzarum videreat, qnem suseitavit
CAPUT CXXXIX.
a mortuis. Pliaris.i i crgo dixcrunl ad senietipsos 1
Ilierosolijmis Crari videre volunt Jesum.
Videlia quia niiiil profteimos? Ecce mumius loms Joan. xti, 20-35. Eranl aincm gcnliles qnidam cx
pnil i um ahiit. Cogitaveruni aulein priucipcs saeer- his qni ascendcrant , ut adorarcnl in die. feslo. Ili

i!o:um, nt el Lazarum inleificereiil ; quia mulli crgo acccsseiiint ad IMnlippum, qui ciat a Ret sa'da
propter illnm abibant cx Ji: ixis, et '
crediderunl in Galilxnj, ct rogahani eum , diecnies : Domine, voiu-
Jesum. Feeerunl autem ei civnam ibi : cl Marlha nuis Jesum vidcrc. Vcnil Philippus, cl clicit Andreae.
ininislral at LUSIHI vcro eial niius ex discuinhen- Andrcas rursnm IMiilippus *
:
el dicuut Jisu. Jesua
libaa eua ee. aiilem respondit cis, dicens : Vcnit hora ul '
glorili-
CAPUT C.XXXVlll. cciur Filius Immiuis. Ainen, amen dico vobia, ni-i
Maria fudil alaba trum unguenti in cnpite Jesu. Et
granum Irumenli cadcns in lerram moiiuum fu -rit
Jesus increpal Phariswum.
ipsum solum iuanei : si auiem moriuum fueijl, mul-
Jo.v.n. xii. 5-8; Mauc xiv, 3-9; Mattii. xxvi, 6-45. B um, rru ,,,,„
.
affm Q Bi . :, ma aiiimam 8aamj
, per dct
Maria crgo habcns alahastriun ungueiili nardi spi- eam; et qni odit aniniam euam in hoc mundo, in vi-
cati preiiosi, fracto alahasiro, offudit super oapui lain aternam cusiodil eam. Si quis milii minisiral,
ejns recumbenlis, et unxit pedes ejus, ct exlcisit
sum m
ine scqiiatur. Et uhi cgo, illic ct nisler meus
capillis suis : ct domus impleia cst ex odorc 1111-
eiii. Si quis mihi niinisiraverit, honorilh abit eum
'
gucnti. Dixil ergo iinus ex discipulis ejus Judas Pater meus. Nunc anima mea lurhaia est. Et quid
Scariolis, qui erat Iradkurus cum : Quaie ungncn- dicain? Paler, sahilica nie ex hac hora.Sed propt' r-
lum hoc non veniit ircccnlis denariis, ci dalum esl
ca veni io horani hane. Paler, clar.lica nomen lunm.
c^enis? Dixit auiem hoc, non quia de cgenis p-.-rii-
Venil ergo vox de coelo El
: clarifio.ivi, et iierum
nebai ad eum, sed quia fur crat, cl loculos liahens, clar ficabo. Turba c;go qu:e stahat et audicb:it,-di-
ca qiue iniliehaiitiir porlahat. Erant autem quidam tonitrum factum csse. Ahi dicebanl
cebat, *
: Ange-
indigne f-rcntes intra semetipsos, ct dicenles Ut-
:
lus ei locuius cst. Hespondit Jesus, ct dixit : Non
qu d perdiiio bxc unguenti facla esl? Sciens autein
proptcr mc hocc vox vcnit, sod projiier vns. Nunc
Jesus, ait illis : Qmd molesli estis Ituie mulieri? judicium esl mundi : nunc pri.iceps hujus mtindi eji-
Opus bnoum operata csl in me. Nam semper p.iupe-
cielur foras. Et cgo si cxaltatus fuero a terra, omaia
res ' babebitis vobiscum; ct cum volueritis, poie- C , raharn a j me ipsu.n. Iloc autem dicebat, significans
siis illis bcncfacere : me autem uon semper *
habe- qua morie essot moiiturus. Kespondil ei tnrba : Nos
bilis. Mitens enim li.vc ungucntuin hoc in corpus audivimus cx Iege, quia Cbristus nianel in aeternuni
incum, ad sepeliendum me lecit. Amen dico vobis :
(Psal. ctx 4; cwi, 25; Isa. xi., 8; Esech.xj.xvu,
,

Lbicunque prxdicalum fuerit Evangelium hoc in

2). Et quomodo tu dicis, Oporlot oxa!tari Filium
lolo iimndo, dicelnr ct quod hacc fecil in menioriam h(>minis? Dix t ergo eis Jesus Adhnc modi- 11111 lu :

ejus. — Lic. vn, 59-*)0. Vidcns autdin Pbarisseus meii in vobis est. Ambiilate dura lnccm hahelis, ul
q vooaverat ciim ail intra sc, dicens : Hicsi esset
1 ,
non lenebrae vos eomprebendant. Et qni amhulat in
j.ni])heia, sciret uiii,ue quae et qualis *
csset mulier
lencbrs, ncseit quo vadat. Duin lnconi hahetis, cu-
qu.u langit cum ,
quia peccatrix est. Et rcspondens
diie in lucera , ul filii lucis sitis.
Jesus, dixit ad illuin Simon, hahoo libi aliquid
:

dieere. At illc a l : MagUler, dic. Duo dehitorcs erant CAPCT CXL.

cuidam fcneratori : unus debebat denarios quingeii- Pharisxi interroganl Jesum, quando venit reynum
Dei.
ti.s, '
alins quinquaginta. Non hihcntibus illis uncle
rcdderenl, donavit uuisque. Quis ergo cum plus
' Lic. xv.i, 20-21; xxi, 57-38. Intcrrogalus autcra

dihget? Rospondens Simon dixit : /Estimo quia is D » Pharis33is, quando venit regnum Dei , respomlit

cui plus donavil. At ille divit ei : Rccle judicasli. Et c\<, cl dixit : Non venit regnum Dei cum observa-
conversua ad mulierem, dixit Simon, vides hanc :
* tiono; nci| -e diccnl : Ecce liic, aut eccc illic. Fo< e

mulierem? Intravi in domum tuam aquam pedihns ,

cniin regnum Dei inira vns est. Eral aulem diehus
meis non dedisii : hrrc autcm lacrymis rigavit pcdes doccns iu lemplo : noclihus vcro cxi ;
iat el morabaiuo
mcos, ct capillis suis tersit. Osculum mihi non de in monte Oliveti. Et omnia pnpulus '
vent tabai a-l

disli : h:vc aulem cx quo '

inlravi, non ces-avit os- ciiin in tomplo, audire emn.'

culari pedes meos. Oleo capul meum non unxisii : CAPUT CXLI.
haec auloni unguento unxit pedes meos. Proptcr Jetm loqnimr ad turbas et discipulos , de scribis el
quod dico libi :
*
Hemitienlur ei peccala multa, quia Pharisoeis : ci eorum voj.

(iilexii ninltum. Cni autem minns dimitiilnr, minua .Mattii. xxiii, 1-")G. Tnnc Jcsus loruliis cst al
diligit. Dixit aiileni ad illam : Dimittuniur libi pec- turbas ei ad discipulos suos, dioens : Supcr catlicdram
rata. El cceperunt qui simnl accumbobant , dicerc Moysi sederunt scribe ct Pbarisxi. Omnia er^u
i.ira se : Quis est hic, qui etiam peccata dimittit? quxcunque dixerini v.-bis, aervaie ei facite; sect

PiTnoL. LXVHI. 11
551 VICT0MS EPISCOPI CAFUAM 552

(lmn iiiiicui o|»cra eorum nolite faccre : dicunt enim A foris '
apparetii liomiuibui justi , inius .iiiicm pleai

et non faciunt. — Li;e. xi, 40. Alligant Diiiom onera o-iis hypocriil ot iniquitate. Respoadeni qtiidam ei
gravia et importabilia, et imponuntin liuincros lio- lcgispcriiis, ail illi : Magistcr.haeodiceiis, oliam nobis

minum : digito autem suo * non possunt ca movere. coiitumeliam facis. At illc ait : El vobis legisperiiis

Omnia vcro opora sua facinnt ut vidcantur ab li<>- vae : qui oncraiis boininos oneribus qu.T pTt.ri ni n

niinihus : dilatant cnim phylaclcria sna, ct magnili- possunl, et ipsi uno digilo vcstro non tangitis sarci-

rant fimbrias, — Marc xii, 57-58, ct vo'unt am- nas. \ ac vobis, «cribac cl Pbarisaei hypocriLe, quia
l)ii larc in stolis. Amant enim primos rccubilus in aediflcaiis sepulcra propbetarum , et ornatis monu-
ocenis, et primas caihodras in synagogis , et saluta- menta justorum et dicitis Si fiiissemus in diebus
, :

tiones in loro , el voeari ab bnminibus rabbi. (Et palrum noslrorum, non cs^emus socii eorurn in san-
omnis populns libenier audiebat eum.) Vos autem guine prophelariim. Ilaque lestimonio estis vohis-

nolite vocari rabbi : unusest enim magisler ves'er, metipsis, quia filii eslis corum qui prophetas occido-

omnos autcm vos fralres esiis. Et patrem nolite runi. Et vos impletc mcnstiram pairum vestrorum.
vooare vobis super terram : unus est enim Paler Scrpentcs, genimina viperarum, quomodo fugieiis a

veslor, qui in ccelis esl. Nec voccmini magistri, quia judicio geliennee? Propicrca cl Bapientia Pei dixil :

magister vester unus csl Chrislus. Qui inajor esl M Miltamad illos prophet;is, etapostdos, et sapientes,

vestrnm eiit niinister voslcr. Qui autem sc exaltave- et scribas, et ex iliis occidetis et crucifigctis , et ex

lil humiliabilur, et qui se bumiliaver t exallabitur. eis flagellabilis in synagogis vestris, ct perseqticmiui

— Li c. xi, 45; xx, 40. V;e vobis, Pharisaei, qnia de civilatc in civilalein : ul veniat sttpcr vos omn s

diligitis primas catbcdras in synagogis, ot salutaliones

sanguisju-tus qui effusus esl super tcrram, asanguine

in !cro. Vae vobis, srribac et Pharisaei, hypocritne le-

Abel justi usque ad sanguinem Zichari.e, filii liara-

gisporiti qnia tnlistis clavein scientiae, ct claudiiis

chiae, quem occidistis inter le nplumet altare. Amen
,

dico vobis, venient hacc omnia super geneiaiionem

regnum coclorurn ante bomincs : vos aulem non
inlralis, nec introeunlos sinilis intrare. — Marc istam,

xii, 59; Lcc. xx, 47. V;e vobis, Pbarisxi hypociilae,

CAPUT CXLII.
Jesus lamentatur super Hierusalem.
qtii devoratis domos vidtiarum, sub oiiienlu prolixae

oraiionis : accipietis majorem damnaiionem. Vae Hattii. xxiii , 57-59; Luc. xni, 54-55. Hierusa-
vobis , scrihao et Pbarisa'i bypocritae ,
qui circuilis lem, llierusalcm, quac occidis prophetas, ei lapidas

mare et aridatn , ut f;iciaiis iiuum proselytum : et eos qui * miilunlur ad te, quotics volui congregate
ciun fuerit faclus, faciiis eum lilinm gehennae duplo filios luos, qnemadmodum gallina congrogat puilos

quam vos. Vae vobis, duces caeci, qui dicitis : Qui- C suos *
sub alis suis. et noluisii? Ecoe relinqtietur vo-
cunque jnraverh pcr templum, nihil est; qui autem bis doinus veslra descrta. Dico errm vobis : non me
juravci t in auio tcmpli, debet. Stulti etcaeci, quid vidtbilis amodo, donec dicatis : Benediclus qui vcnit
euiin majns est, aurum, an lemplum quod sanclificat in nornine Domini.
auriitn? Et quiounque juraverit in altari, nibil est; CAPUT CXLIII.
quicunque aulem juravetil in dono quod est super Multi ex principibus crediderunt in cum : el non
ill-ud, debel. Carci, quidenim majus est, donum, an confitebanlur, ne de synr.goga ejicerentur.

altare quod sanclifical donum? Qui ergo jurat in Joan. xii, 42-30. Verumtamen cx principihus
altari , jurat in co et in omnibus quae super illurl mulli crediderunt in eum; sed propier Pharisaeos
snnt. Et qui juraverit in lemplo, jtirat in illo et in non confilebautur, ut de synagoga non cjiccreniur.
«o qui babiial in ipso. Et qui jurat in ccelo, juiat in Diiexeruhl euim gloriam hominum magis qtiani glo
iliroro Dci , et in eo qut sedet super eum. — Lcc. riani Dei. Jesus autem clamavit, ot dixil ; Qui credit
xi, 42. Vae vobis, scribae et Pharisaei hypocritae, mc, sod in eum qui misit me. qui in mo, non credit in
(iecimatis monibam ct anctbum et cymintim ct rutam Et qui videl me, videl eum qui niisit me. Ego lux in
rt omnc olus, ct reliquistis quae graviora sunt legis, niundum veni, ut omnis qui credit in me in lenebris
judicium et misericordiam et fidem et charitatem D non maneat. Et si quis audicrit verba mca et non
,
,

Dci baec oporiuit faccrc, el illa non omiilerc. Dnces

:
cuslodieril, ego non judico eum non enim veni ut :

cneci excolantes culicem

, camelum autcm doglu- judicem niundum, sed ut salvificem mundum. Qui
,

ticntos. — Loc. xi, 59-51. Vac vobis, scribac ct Pha- spernil mo, el non accipit verba mea, habet qni judi -

risnei bypocriiae, qui mundatis quod dcforis est calicis cet eum. Sermo quem locuius sum, ille judicabit eum
ct paropsidie : inlus auicm plcni cslis rapina et im- in novissimo die : quia ego ex me ipso non sum lo-
mumlitia. Phaiisace caece, mtinda prius quod intns cst cuius, scd qui misil me Paier, ip=e mihi maudaium
calicis el pnropsidis, ut fiat et id quod d foris csl dedit ,
quid dicam, *
aut quid loquar. Et scio quia
mundum. Vae. vobis ,
quia esiis ut monumenta quae mandatum ejtts vita xterna est. Quae ergo ego loquor,
non appaicnt , ct boinincs ambulantes supra ea sictildixit mihi Palcr, sic loquor. — Joan. xii, 50-41.
nescint/l. Vae, vobis, scribac ct Pharisaei bypocrilae : IIjcc loculus csl ois Jcsus, ct abiil, d abscondil se
quia similes ostis sopulcris dcalhaiis, quoc a foris ab cis. Ciim aulem l.inta signa fecissct coram oi-,
apparcnl hominihus speciosa , intus vcro plena sunt non credebant in cuni , ut sern.o Isaiac prophet%
osstbus iiioriiiorum , et omrii spurciiia. Sic el vos a implcrclur, quem dixit : Domine, quis credidit audi-
 . .

. . EVANf.i LICARUM IIAUMONIARUM INTERPRETATIO. 534

tni n>is(m, oi irai hium Domini cui revelaium e^t A caplivi ducentnr in omnes gei.tes ; ot Rierusalem
(hn. I.H1, 1)? II.TC dixit Isaias, quando vidit gloriam calcabiiur a geniihus , donec impleantur lempora
cjiis, et loculus esi do eo. nationuni. Orate auiem, non Rat * fuga hieme ui vel

sabbato. Eril enim tunc Iribnlalio magna, qualis noii

CAI'UT CXLIV.
Ostniditnt disciintli Jesu structurmn templi.
fuit ab Iniiio mundi usque modo, nequc fiei. Eterunt
signa in sole, el luna, el stellis, et in leriis pressura
Matiii. xmv, 1--2; MlRC. xiii, 1-2; Ltc xxi, .')-(!.
gentium pr;c confnsione soniius maris el Oucluum,
Li ctun egrederetur lesus de templo, aceesseYuni
arescenlibns hominibus pras timore ct ex«pectaiione,
discipuli cjus, ut asteudereal ei aulilicationem lem-
quae supervenicnt uuiverso orbi. Etnisi breviati fuis-
y\\ , diccnies : Ifagister , anpiee quales lapides et
seni ilies illi, non ficret salva omnis caro : sed piopier
qunles struclurse. Et respondens Jesus Videiis

innos sdiflcationes? Amen dfco vohis

, ait

:
:

vonient
eTectos breviabuntur dies illi. — Lrc. xvn, 23-21.
Tunc si quis vobis divcrit : Eccc bic est Cbrisius,
dies in quibus non relinquelur hie lap.s supra lapi-
Ecce illic : nolite credcre. Surgentenim pseudochristi
dem, qui non desiruaiur.
et pseudoprophelae : et dabunt signa magna et prodi-
CAPUT CXLV. gia, ita ut in crrorem ducanlur, si fieri potest, cliam
S.de»te Jcsu in monle Oliveli interroganl eum disci~ electi. Ecce praedixi vobis. Si crgo dixerint vobis,
jt
puli : Quod signum erit advcnHts iui ? vel eo ttm
ecce in descrto est, i;olile exire ecce in penelrali-
te dixiili ? tt prccdicat de evcrsiune H erustilem
:
(j

ct signis el prodiyiis. bus, nolile crcderc. Sicut enim fulgur exit ab orienie,

Mapc el parel usque in occidentem ita erit ct adventus

Matth. xxiv, 5-31 ; mii,5-27; Llc xxi,7-28.-
,

Filii bominis. Slatini autem posttribulalionem dierum

Lt cuin scderet in monle Olivarum contra tcmplum,
illorum, sol obscurabitur, el luna non dabit lumen
aecesserunl discipnli secretn,et intcrrogaverunt eum,
suum, et slellae cadenl de ccelo, el viriutes ccelorum
diceutes : Prccceplor, dic nobis quando hacc erunl ? et
movebunlur. Et tunc parebil signuin Filii hominis in
quod s
:

gnum adventus tui, cum hacc omnia incipient

ccelo , et lunc plangeni se omnes tribus tei rac. Et
consummari? Et ait ad discipulos Venient dies :

lunc videbunt Filium hominis venientem in nubibus

quamlo desiderelis videre iinuin diem Filii liominis,
et non videhitis. Videte nc quis vos seducat. Mulii coeli cum virtule multa et majestale. Et lunc millet

enim venienl in noniine meo, dicentes : Lgo sum an^elos suos cum tuba et voce magna , et congrega-

Gbristus, et multos seducent. Cum audieritis prxlia

bunt elcctos ejus a quatoor ventis, a summis ccelo-

el opiniones bellorum ct seditiones , nolite terreri :

rum usque ad tcrmi os eorum. II. s autem fieri inci-

oportet enim b;cc fieri, sed nondum e->l finis. Con- piintibus , respicile et lcvate capila vestra ,
quo-
surget enim gens in geniem, et regoum contra re-'c niam " appropinquabit redempiio veslra.

gnum; et erunt pestileiiiioe, et fames, cl terraemotns CAPUT CXLVL

per loca, terroresque de coelo, et signa magna. Ilaec De parabola pculnccc.
aulem omnia inilia snnt dolorum. Tunc iradent vos Mattii. xxiv, 32-36; Marc. xiii, 28-52; Luc. xxi,
in tribulalionein, el occidcnt vos : om-
el eriiis odio 29-55. Ab arbore auiem fici discile parabolam : cuni
nibus genlibus propler nomen ineum. Et capillus de jam ramus ejus tcner fuerit, et folia naia , et omnes
capiie vestro non peribit. In paticntia vestra posside- arbores cum jam ex se producunt frticlum , scilis
biiis animas vestras. Ponile ergo in cordibus veslris quoniam prope est aeslas : ita cl vos cum videriiis
i on pr.Tined.lari quomodo re>pondeatis : cgo autem haecomnia fieri, sciiotequiaprope est in j.inuis. Amcn
dabo vobis os et sapientiam cui non polerunt rcsi- dico vobis : quia non pratcribit haec gcneratio, donec
siere ct contradicere onines adversarii veslri. Tunc oinnia haec fiani. Coclum el terra transibunt , verba
scnndaliz ibunuir mu!ti, et invioem tradent, et odio vero mea non iransibunt. Allendite aulem vobis, no.

habcbuul invicem. Et multi pseudopi opheluc surgeni, forte gravei.tur conia vcstia in crapula, et ebrietaic,
et sedncciit multos. Et quoniam '
abundabil iniquitas, el curis hujtis vilae; el veniat snper vos repentina
refrigi scetcharilas muhorum. (Jui auieui persevera- dies illa. Tanqnam laquens euim Superveniet in
verit usiiue in finem, bic salvus erit. Et prxdic;ibitur 9 omnes qui scdent super facicm omnis terrae. Vigilate
boe Evaogelium regni in univcrso orbe in lestimonium iiaque omni tcmpore, ormles, ut digni habeaminf
omnibus gentibus : et innc veniet consummatio. Cuni figere ista omnia quae fniura sunl , ct siare auie
crgo viderilis abominalionem.desolationis quae dicia Filium bomins. Nesriiis enim quando lcinpus sil.
est m Daniele prophcla, siantem in loco sancio qui : He die anlcm illo el hora nemo scil : ne jue Filius,
lcgit intelligai. — Llc xxi, 20-21. Ciiiu auiem vide- neque ang li in ciclo, nisi solus Pater.
circumdaii ab exercitu Hierusalem, tunc sciioie
ritis
CAPUT CXLVII.
qnia ' appropinquabit desolalio ejus. Tunc qui in
Jcsns diem jud c i tempor.bus Noe et Loth assimila; it
Jud ea snnt, lugiant in monies : el qui in medio ejus, cl de fidcli et prudenti ditpemalore.
discedanl : et qui in regionibus, non intrent in eam; Matth. xxiv, 57 -5 J ; Ltc. xvn, 26-37. Sicui aulem
quia dies ullionis bi SUOt, ul impleantur omnia quce
in dicbiis N e, ita erit et adven'us lilii hominis.
sci ipia sunl. Vac aulcm praegnantibiis et nutrienlibus Sicut cinin erant in dielms ame dihivium, come-
in illis diebus ! erit enim pressura inagna sopra tcr- donlcs et
bibentes, nubentes et nupiui iradentcs,
iam, ct ira populo huic. Et cadent in ore gladii, et usqne ad ettm diem quo intrarit in arcam Noe; et
 : :

VICTORIS EPiSCOPI CAPUANI 36

noii cognovaruiii donec dihivium venii, et lulit A oleo vestro, quia lampadee nostrae cxstiiiguontor.
omncs :
iia crit el advenius Filii hominis. Similitcr Responderunl prudcrtles, diccuies: Neforte non suf-
factum est 'in diebus Lolh : cdcbant ci bibebanl, ficiat nobis ct vobis, iie poiius ad vendenies, et
cnie' ant ct vendebant, plantabaitl cl aidificabanl : emile vobis. Dum sotem ircni einere, veoit sponsus:
qna die autem exiit Loib a Sodomis, pluit ignem et et quaeparatae cr.mt, intraveroni com co ad iwptias :

sulphur de ccelo, et omncs perdidit : secundmn hoec el clausa cst janua. Novissimc anteni veniurit et rc-
eiit qua die Filius hominis revclabilur. — Mattii. liqure virgincs, diccntes : Domine, Dornine, aperi
xxiv, 1G-I8 ; Marc. xiii, li-lG. Tunc qui in Judaea nobis. Al illc resporidens ail : Amcn dico vobis, ne-
siint. fugiant ad monles, ct qui in tccto esl, non dc- scio vos. Vigilate itaque, quia ncscilis diem nequc
scendnt tol!e:c aliquid de domo sua ; el qui in agro, boram.
non revei lalur lollere veslirnenlum suum. — Lcc. CAPUT CXLIX.
xvi, 5*2-57. Memores estole uxoris Loth. Tunc duo De eo qui peregre proficiscens lalenla servis suis disiri-
buil.
erunl in agro : unus assumelur, ct altcr relinquelur.

i)u;e niolentes in unum : una assumeiur, et allera re- Mattii. xxv, 11 50. Sicut enirn bomo pcrogre pro-
linquetur. Duo in leeto uno: unus assumelur, ct alier ficisccns, vocavit servos suos, ct tradidit iilis bena

rclin(|iietur. Bespondcnlcs dicunl illi : L'bi,Doniine? B sua. El uni dedit quinque talenta, alii autem dno,
Qui dit.it tis: — Mattii. xxiv, CJ8. Ubicunque fuerit alii vero unum : unicuique seiundum propriam vir-
< orpus, il ic congregabimtiir ct aquihn. — Marc tutem ; et prcfectus esl stalim. Abiit autem qui quin-
xiii, 54-57. Sicut bomo qui peregre profectus csf, quetalcnlaaccepcrat, et Operatus est in eis, et lu-
reliquil domuui suain, et dedit servis suis poiesta- cratus est alia quinque. SimHrer '
qni duo accepe-
lem ciijusque 0|»cris, et janitori pr.necepit ut vigi!et. ral, lucratus esl alia duo. Qui autcm unum accepcrat,

Vigi ate ergo (nescilis eniin qu3ndo dominus domus abiens fodit in terram, et abscondit pecuniam domini

venial, sero an media norte, an galli canlu, an ma- sui. Post mulium vero lemporis vcnit dominus ser-

ne), ne cuui venerit repente, inveniat v s doimien- vorum illorum, et cum eis. Et ac- posuit ralioncm

les. IHud autem scitote, quoniam si sciiel paterfa- cedens qui quinque talenta acceperat, obtulit at.a

mil as qua bora fur vcniret, vigilarct utique, el non quinque lalenta diceos Dominc, quinque lalenta
, :

sineret pcrfodi domum suam. Ideoque et vos estote ^i' 1

' tradidisii :
ecce alia quinquc supeilucraius sum.

parali, quia qua hora nescilis Filius Itominis ventu- Ait W» dominus ejus : Euge, serve bone et fidelis :

n.s est. — Luc. xii, 41-4G. Ait autem ei Pelrus quia super pauca fuisli fidelis, supra mulla tc con-
hanc paiabolam, an ad omnes? stitnam intra in gaudium domini lui. Acres^il autein
Domine, ad nos dicis :

— Mauc. xiii, 57. Quod autcm dico vobis, omnibus C et q ui duo lalenta arceperat, et ait Domine, duo :

dicb: Vigilate. Dixit autem Dominus Quis putas est tdpnla tradidisti milii, ecce alia duo snpcrlucratiis
:

fulclisservus el prudens dispensator, qucm consii- sum. Ait ilfi dominus ejus: Euge, serve bone el fide-

luit dominussupra familiam suam, ut del illis cibum Hs :

quia super pauca fuisii fidelis, supra mulla ie

in tempore? Beatus ille servus quem, cum venerit constiluam, intra in gaudium domini tui. Accedens
dominus ejus, inveneril sic lacieniem. Vere dico vo- aiitem qui uuum lalentum acceperat, ait : Domine,
bis, quoniam super omnia bona sua constiluel eum. £c;o quia bomodurus es : melis ubi non seminasti,

malus servus in corde suo et congregas ubi non sparsisti et timens abii, ct
Si autem dixeril ille : ;

et ccepcrit per- ahscondi talentum luum in terra quod ecce liabes

Moram facit dominus meus venirc; :

tuum Respondens aulcm dominus ejus, dixit ei

esl.
cutere conservos suos, manducet aulem et bibat cum
Serve male et piger, sciebas quia mcto ubi non sc-
ebriis: veniet dominus servi illius in die qua non
eum, p;ir(em mino, et congrego ubi uon sparsi oportuit * aulem
sperat, cl bora qua ignorat, et dividet :

te commitlere pecuniam meam nummulariis; et

que ejus ponet cum hypocritis cl infidelibus : illic vc-
erit fletus el slridor dentium. " iens *S recepissem utique quod meum rsl, cimi
usura. Tolifte iiaque ab eo lalentum, et ei daie qui
CAPUT CXLVIII
De decem virginibm.
D ,,abel deCcm
habel decem lalenta.
la,e,,ta
-
-***• '"' 23 >
Lvc - ™> «
Omni enim habenli dabtur, ct abundabit; ei aulcm
Matth. xxv, 1-15. Tunc simile erit regnum ccelo-
qui non habel, et quod videiur habere, auferetnr ab
riim decem viiginibus, qusc '
accipitbant lampades
eo. Etinutilem servum ejicite in lenebras exlciio-
suas, clexicrunt obvi.im sponso
*
ct sponsae. Quin-
rcs : illic cril fletus et stridor dcntium.
que autem ex eis erant fatuse, ct quinqne prudentes.
Sod quinque fatuae.acceptis lampadibus, non sumpse- CAPUT CL.
riuit oleum secum. Prudentcs vero acceperunt Vt lumbi semper sinl prcccincti, el lucerna ardentes.
oleum in vasis suis cum lampadibus. Moram auicm Luc. xn, 55-58. Sint lumbi vestri prayincti, ct
faciente sponso, dormitaverunt omnes, ct dormie- lucernae ardctilcs *
: ct vos similes bominibus ex-
runt. Media aulcm nocte clamor factus csl : Eccc spectanlibus dominum suum, quando rovortatur a
tponsus vcnit; cxitc obviam ei. Tunc surrexcrunt nupliis : ut cum veneril, ct pulsaverit, confestim
omncs virgincs illae, et ornaveruut lampades suas. aperiantei. Beali illi scrvi quos, cum vencrit domi-
Fatiioe autem sapientibus dixcrunt :
Dalc nobis de lius, inv. nerit vigilantes. A.ncn dico vobis, quod
537 EVANf.ELICARUM IIAuMONIARU.VI IN fEKPftE ATIO. 1 5^8

prccingcl se, et laciet illoa discumhere, ei Iransieni A quandiu focisita uni ex 1» is 'ratribus meis minimis,
ini&lralul illis. El si vencrii in secund i vigilia, e( inihi lecislis. Tunc dicet et liis ijui :\ sinislris erunt :

si tn tertia vigilia venerit, ei ita iovenerii, beati* Discedite a me, maledictr, in iguem seternom, qui
s.i vi illi.
prseparatus cst dhibnlu et angelis ojtis. Esurivi enim,
<t non dedistis milii mauducare; sitrvi, el non de-
CArUT CLI.
diGiis mihi potuiu ; Iiosj.cs eram, ei non coilcgisiis
Dc eo qui prrsiire abiii accipere sitii reqnum vrofi-
citct n (iiceiM iiitiuii i«r».i suis aedit. nie ; nutlus, ct iion operuislis nte ; iuliriniis, '
el noit

v silasii. ine ; <t in carceie eram, et non venisiis ail

Lrc. xii, 1---7. Dixi: ergo tlomo quidara uobilis
:
ine. Tum reapondebunt el ipsi : Domine, qunndo tc
abiit in regioeeni longioquim, accipere sibi regnum, vidiinus esurtcnlcni et gilientem, aul li 'Spitem, aul
ei rcveili. Voeali> autem decem scrvis suis, dcdit
iiudum, aul inlinmim, vcl in carcere, et uon iniui-
nlis deccm minas. Etail ad llos Ncgoiiamini dum
:
stravimiis tibi ? Tunc respondebitillis, die.ens: Amci
\enio. Cives auiem Cjiis ooerant iUuai. el miscrunt
d co vebis, quamliu non IVc stis unl de minoribus hi-
legationem posi illum dicentcs : Nolniuus Inmc re-
ne milii fecisiie. Et ibunl lii in supplici un setcr
gnare super nos. Et facmm est *
dum redircl acccplo
imm, jusii autcm iu vilain a tc.rnam.
regno : ctjussil vocafl servosquibus dcdit pccuniam, «
CAPUt CLIIl.
i:t sc rel qiiantuni quis ;uc ncgoiiaius csset. Venit
Iterum consilium faciunt principes. Kl Judas vadit
aulem primus, diccn- : Domine, mina lua d cem ad eos.
minas acquisivit. Ei ait illi : Euge, scrve bone, quia
Matth. xxvi, 1-5, 14-16; Mahc. xiv, |,fc, 10,11',
m modico fuhti lidelis, cris potc^latem liabens supra
Ltc. xxn, 1-C. Et fiui ii m csi, cum consummasset
de cm civilalcs. Et aller venil, dicens : Domine,
Jesussermoaes lios omncs, dixit discipulis suis: Sci-
niina lu i fecit quinque minas. Et huic ait : lit Ui esto
tis quia post biduudl pasclia fiei, et Filius hominis
supra quinque civitates. El alter venii, diccns : Do-
iradetur, utcrucifigaiur. Tunc congrcgati sunt prin-
niine, ecce n ina lua quam habui rcpositam in suda-
cipes sacerdotum, et senio-es populi, in atrium prin-
iio :
*
iimeo cnim te, quia homo ouslcrus es tollis :

cipis sacerdolum qui dicebatur Caiphas : et cuisilimn

quod non posuisti, el melis quod non seminasii. Dicil
fecerunt, utJesum do!o te lerent, et occidercnt. Di-
ci Dc ore tuo le judico, serve nequam. Scicbas
;
cebanl aulem Non in die fesm, ne forte lumulius
:

quia ego homo austerus sum, tollens quod non po- '
lieret in popuio. Tunc abiit unus de duodecim, qui
sui, el metens quod non seminavi : et quare non de-
di. ilui Judas '
Scariot : et locutus esl ad principes
pecuniam meam ad mensam *
e.o venien-',

^ ^^
disti ; ei
sacerdotuin et niagisiratus, ei ait illis : Quid vultis
cuu, usuris uliqnc cxegissem illan, ? Et as.a.Hihus
C ^. Q[ pgo |radam ? Qu| amHcnles
dixil : Aufertc ab illo inin ini, ct dale ilii qui dccem
gavisi snnt, el constitucrunl ei triginla argenteos. Et
minas habel. Et dixerunl ei Domine, habct dccem
:

exinde quarebat opporiuniiatem ul eum tiadeiet

minas. Dico aulcm v bis : quia oinni liahenli clabi-
sine turhis.
tur *. Ab eo autem qui non habet, el quod babet
CAPUT CLIV.
aufeielur ab e". Vcrumtamcn inimicos meos qui
Jesus tuvil pedes discipulorum suorum.
uolueruni mc regnare super se, adduciie huc, ct in-
terficile ame me. Jovn. xill, 1-20. Anse diem auleiii fcstum Paschae,
scicns Jesus quia vc.il hora ejus ut transeat ex hoc
CAPUT CLII.
mutido ad Piitrem, cum dilexi-set suos qui cranl iu
Cum venerit Kitius liominis in sede majeslatis *u<r.
utundo, in lincm ililcxit eos. El coena fact», fiiin di;>,-
Mattii. xxv, 31-41. Cum aulem venerit Filius ho-
bolus jam mi>issct incor, til iradcrel cum Juilas Si-
m.nis in majestate sua, elonincs angeli cuui eo, tunc iconis *
Scariotis sc ens quia omnia dcdit
: ei Pater
scdehil supcr sedeui imijesialis su c ct c.ongrcga-
;
in ninnus, et quia a Deo cxivii, et ad Dcnm vadit :

liiinlur anle cum omnes gentes : el separabit cos ab surgit a coena, et ponit vestimenla sua. El cuni ac-
inviccm, sicut pastor segre^at ovesab luedis. Et sta- ccpisset linlcum pranc nxii sc; deinde mitlil :>quaiii ;

I)
luel ovcs quidem a dexlris suis, ha> !os .iiilein a si- in petvim, et coepil lavare pedes discipulorum, (i
iiisiris. Tuncilicel rcx bisqui a dexlris ejns erunl :
cx'ergere linteo i|iio crat prxcinclus. Venil ergo ml
Venite, bcnedicti Palris mei ,
possidete paratum Simoncin Pelrum. El dicit ei Pelrus : Doniiue, tu
vobis reguum > consli iitione mumli. Esurivi enim, mihi lavas pedes? Rcspondit .lesus, ct dixit ei : Quod
el dedislis mihi manducare ; siiivi, el dedistis mihi rgo facio, lu ncscs modo scies nulem postea.
; Dicil
b here ; hospes cram, et collcgistis me ; nudus, et ei Peirus : Non lavabis milii pedes in a?tenium.
conperuUtis me;iuQnaus, ct visitastis me; in car- Kcspondit Jesus, ct dixit ei : Si nnn lavero le, non
cere cram, el venisiis ad me. Tunc respondebunt ei habebis partem niecum. Dicit ci Simon Pelrus : Do-
jusii, dicenies : Dmninc, quando lc vidimus csurien- mine, non lanlum pcdes meos, scd et mamis, ct ca-
tem. ct pavimus te; >itic stcm, cl dedunnfi tibi po- piii. Dicil ei Jcsus: Qui loms cst non indigct nisi ut
iiiin ? (juando auiem t>' vidimus hospitem, ctcofcgi- pcdes lavct, scd esi mundus tolu. El vos miindi
iinis ic; aut iiuduin. el cooperui s lc ? Aut quando cs iis, sed non oiiincs : scicbat cniui quisnamesseiqiii
le vid mus iufirmum, aui i. carcere, el venimus ad ir.idcret eum ; propterea dixit : Non cstis mundi
ic
1
Et rcspoud.nsrei.dketillis; Amendio vobi», nmncs. Poslquam ergo lavii pedes eorum, acccpit
3:;o V1CT0M3 LPiSCOPI CM'U.\M
veslimcnta sua ; et cnm recubuisset iterum , dixii Adiciiei Je*us : Eme ea qnae opus sunt nohisad diem
eis : Sciiis quid fecerim vobi»? Vos vocalis me, M i- fe tum : atit egcnis m aliquid daret. Picsponden-.au-
gi&ier ci Domine : et bene dicilis : wim eienim. Si lera Judas qui irad dii cum, dixil : Nunqufd cgo
ergo ego lavi pedes vestros, Dnminus cl Magister: et sum, Rabbi? Ait illi : Tu dix ;
sii. Cum ergo accepis-
vos debetis alter allerius lavare pedes. Exemplum sct ille buccellam, exiit continuo. Erat aoiem nox.
enim dedi vobis, ut quemadmodum cgo feoi vobis, Ctim ergo exiitsel, dicil Jesus : Nunc clarilicalus est

ita et Amen, amcn dico vobis Non est

vos faciatis. : Filius boiiiinis, ei Dens clarilieatus est iu co. Si Deus
serVus.major domino suo, neque apostolus eo naa- clarificatus est in co.ci Deus* clarificavit eum in sc-
jor qui inisit illum. Si h,<c scilis, lieaii crilis si fece- melipso, ct coniiiiuo clarificabli eum.
ritis ca. Non de omnibus vobis dico : ego scio quos
elegerim, sed ul iinpleatur Scriptura : Qui manducat CAPUT CLVl.
Jesns tradidil discipulis sacramenlutn corporis ei san-
ipecum panem, levabit conua me calcaneum suuiri
yuinis sui. Et dicil ad Peirum : ExpetUht Salanas,
(Psal. xl, 10). Ainiido dico vobis priusquam (ial: ul
vt vos venlilel. Et : Omnes hodie i:t me scunJaUzu-
credalis cum factum fucrit, quia ego sutn. Amen, bimini.
ameu dico vobis : Qui accipit si quem misero, me Matth. xxvi, 2G-~5 Mahx. xiv, 20-51 ; Loc. xxil,
;

accipit : qui aulem me accipit, accipil eum qui rj

14-20. Ccenanlibus autem eis, accepit Jesus pauem,
inisit me. et benedixit, ac fregil, deditque diseipulis suis, di-
CAPUT CLV. cens : Accipite et comcdite : hoc est corpus meum
1

Jfitfu dis ipulos prwparare tibi Pasclta. Et dicit eis : quod pro vobis datur. Et accipiens caliccm, graiias
Quin unus ex vobis tradel me. egii, et henedixil, et fregit, et dedit cis, dieeus : i»i-

Matth. xxvi, 17-24; Map.c. xiv, 12-21; Luc. hile ex hoc omnes : bic cst eniui s..n,uis meus Novi
xxn, 7-23. Prima autem die azymorum, accesserunt Testimenli, qui pro vohis ei pro niultis elTiindciiir in
discipuli ad Jesum, dicentes : Ubi vis paremus tibi remissiiinem peccatorum. Dico aulem vobis : N >n

comedere Pascba? At ,'esus dixit : lle in civiiatem hibam ainodo de hoc genimine viijs, usque in diem
ad quemdam et inlroeuntibtis vobis, occurrcl hormo
:
illum cum illud bibam vobiscum novum in regao Pa-
ampboram aquae portans sequimini eum in domuin :
tris mei. Hoc facite in meam cominemoraiioiiem.
in quam intrat, et dicetis domino domus Magister : — Luc. xxn, 31, 32. Ait aulem Domiuis Simoni
dicil Tempus meum prope esl; aptid te facio Pascba
: Simon,' ecce Saianas expetivit vos, ut cribraret sicut
ciun discipuiis meis. Et ipsc demonslrabit vobis coe- irilicum : ego autem rogavi pro te, ut non deliciat

naciilum grande slraltim, et illic parate nobis. Et fides lua : et lu aliquando conversus, confirma fra-

abierunt discipuli ejus, et venerunl in civitalem, el C tres tuos. — Joan. xiii, 55-38. Filioli, adhuc modi-
invenerunl sicul dixil eis, ei paraverunl Pascba. Ve- ciiin lempus vobiscum sum. Quaeretis me : et sicul

spere autem faclo, venil, et discumbebat cum dno- dixi Judicis : Quo ego vado, vos non poleslis venire:
deciin discipulis suis. El edeutibus illis , dixit : el vobis dico modo. Mandalum novum do vobis, ut
Dcsiderio desideravi hoc Paseha tnanducare vobis- dilgatis invicem sicut dilexi vos, tit ct vos diligaiis

cum, aiitequam pat ar. Dico enim vobis, quia ex lmc

;
invicem. In hoc cognoscent omnes quia mei estis di-
non manducabo illutl, donec imple tur in regno Dei. scipuli, si dileciionem habueritis ad invicem. Dicit
— Joak. xiii, 21-52. Ciim hjec dixissel, turbatiis est ei Simon Petrus : Domine, quo vadis? Kespoudit ei

spiritu, et proleslaius esi, el dixit : Amen, ame.ii Jesus : Quo ego vado, non poles me modo sequi se- :

dico vo!'is, quia unus ex vobis tradct me. Al illi cre- quer''S auteiu pcslea. Tunc dicit illis Jesus Omnes :

perunt contristari , el dicere singulalim : Nuuquid vos scandaluui patiemini in me in ista nocte. Scri-

ego sum, Domine? Qiiibus ail : Q-ii intingit mecum pluin est enim : Percutiain paslorem, et dispergen-
maniim in calioo, liic me tradet. Filius quidem ho- lur oves gregis (Zachar. xm, 7). Poslquam autem
minis vadit, sictil scriptura esl de illo. Vac autein resurrexero, pra^cedam vos in Galilxam. Respon-
bomini illi per qucni Filius ln minis tradetur ! Bo- dens auleni Peirus dixit illi : Elsi oinnes scandali-
num crat ei si nalus non fuisset homo ille. Aspicie- D zaii fuerint iu te, ego nunquam scaiulal .zahor : «piia

hanl autem ad invicem discipuli, ha^sitantes de qtio tecum paratus stini, et in carcerem, et in niorlem
dicerel. El quocrenles inler sc quis esset ex eis qni ire. Animain meam pro te ponam. Hespondit ei Je-

hoc facturiis csscl. Erat aulcm recinnbens unus ex sus:Animam luam pro ine pones? Amen, amen dico
discipulis ejus in sinu Jesu, quein diligehal Jesus. libi, quia hac nocte, anlequam gallus caniet, ler me
Innuit etgo Iiuic Simon Peirus, el dixit ei : Quis est negabis. Ail illi Pelrus*: Eliamsi oporiueril me
de qno dicil? Ilaque cum rccubuisset ille supra pe- inori lccuin, non te negabo. Similiier et oinnes di-
rlus Jesti, dicit ci : Dominc, quis est? Cui respondit scipuli dixeriml.

Jesus : llle cst cui ego intincliim panein porrcxcro.

El cum intinxisset panem, dedit Jud.e Siinonis* Sca- CAPUT CLVII.
llurtotur discipulos suos, ut ttun pavefial cor eorum.
riol S. El posl huccellam iutroivil in illiim Salanas.
Ei dicil ei Jesus : Quod faci-, f.ic ciiius. Hoc aulcin Joan. xiv, 1-31. Non lurbetur cor vesirum. Cre-
nemo scivit discumbentium ad quid dixerit ei. Qui- dilis in Deum, ct in me credile. In tlomo Palris mci
dam enini puiahant qui;i loculos uabebat Judis, quia mansioncs multac sunt. Si quominus, dixisscm vo-
 :

3H EVANCELICARIM IIAKMOMAKLM LNTERPRETATKT. 5'-3

abiero, et A CAPliT CLMII.

bis: quia vado parare vobis locum. El si
...
«_!»-.*» u.i.-iui . Dicit iliscipnlis suis : Qni
w iiiti.l luilct, bajult t.
prTparavcrovobis locum, iterum vemain et accipiam J
' ' »

vnc ciiic Fl mm Quando

. .„« „i
vos ad me lpsum, ui ulu smn ego, el vos> siiis. quo i
•
. .
d Ldc. XXII, 35-38. I.l divil eis : misi VOS
sine sacculo el pera ct caKeaineiiiis, nunquid ali-
ego vado scitis, ct viam scitis. Dicit ei Thomas Do- :

quid defuit vobis ? Al illi dixei unt : Nibil. Dixii ergo

mine, nescimus quo vadis, cl quomodo possumns
eis : Sed nunc qui babcl sacculum, lollal; simililer
viam scire? Dicitci Jcsus : Ego BUin via, el witas,
et peram : el qui non hahet, vendat lunicam suam,
el viia. Nemo venit ad Palrem, nisi per m<>. Si co-
ct emai gladiuui. Dico*antem vobis quoniam adbuc
gnovissetis me, el Palrem ineum uii ,ue cogaoviste-
•quod scri|»luii) e^t, oporlei implcri in me : El *
quod
lis :
'
Etiam modo cogi.oscelis eum, et vidisiid euni.
cum injusiis deputatus esl(/s«. i.iu, 12). Eienim ea
Dicil ei Philippus Doniiii>, oslcnde nobis Paltein.
:

qiKR sunt de me, finem habent. Al illi dixerunl : Do-

cl suflic l nobis. Dicit ei Jesus : Tanlo tempore vo-
mine, ccce duo giadii bic. At ille dixit eis : Salis est.
non cognovislis me? Pbtitppe, qui '
It sciim suiii, el
Paircm. Quomodo lu dicis: Osiende
— Joan. xiv, 31. Surgiie, eamus hinc. — Mattii.
vidit me, vidil el
xxvi, 50; Luc. xxu, 39. Et liynmo diclo, cxiciunt
no! is Pairem? Non '
credis quia ego in Palre, ct Pa-
secundum consueludinem in monlein Oliveli, el se-
ler in me est? Verba qua? ego loquor vobis, a me
|; culi sunt iiluin discipuli.
ipso ni n loquor. Pater aulcm in me mancns, ipse

f:u ii opera. Non creditis quia ego in P.are, el Pater CAPUT CLIX.
in mc esi? Alioquin propler opcra ipsa credite. Jesus dicit : lujo sum vilis, el vos palmites.
Amcn, amen dico vobis:Qui credit in mc, opera quse
Joajt. xv, 1-27. Dicit eis : Ego sum vilis vera, ct
ego facio, et ipse faciet, cl majora liorum factel :

Palermcus agricola est. Omnein palmilem in mc non

quia ego ad Palreni vado. El quodcunque pelierilis fercnlem fruclum, lollei eum omnem qui fcrt
: et
Pairem in nomine meo, lioc faciam, ui glorificelur
frucliim, purgabil*, ul fruclum p!us afferal. Jain vos
Pater in Filio. Si q»id pelieriiis me in nomine meo,
miindi eslis propier sermoneni qiiem locuius sum vo-
boc faciam. Si ddigilis me, mandaia mea servaie. Et bis. Manete in mc, et ego in vobis. Sicui palmes non
ego rogabo Palrem, ct alium Paraclelum dabit vohis, potesl ferre fructum a senieipso, nisi manserit in
ut maneal vobiscum in aelernum, Spirilum verilalis; vitf, sic nec vos, nisi in me manserilis. Ego sum vi-
qiiem mundiis non potest accipere, quia non vid-.t tis, vns palmites. Qui manct in me, el cgn in eo, hic
eum, nec scii eum. Vos aulem cognoscetis eum, quia ferl fruclum miillum : quia sine me nihil poiesiis fa-
apud vos nnnebit, et in vobis Non reliniuam
cril.
cere. Si quis iu mc non manserit, iniitelur foras
vos orpbanos : vei.iam ad vos. Adhuc modicnm et :
sicut palmcs, et aresrel, et colligcnt euin, et in
niiindus jam me non videt. Vos autein videiis me, C ignem millent, et *
ardebil. Si manseritis iu me, et
quia ego vivo, cl vos vivelis. In die iPo cognoscelis verba mea in vobis manserint, qnodcunque volncri-
quia ego sum in Palre meo, ct vos in me, elego in
tis, petctis, ct fiet vobis. In boc clarilicaius est Pa-
vobis. Qmi liabet mandala niea, et serval ea, ille est
ter meus, ul fiuetnm plurinium afferalis, et eliicia-
qui diligii me. Qui aulem diligil me, diligclur a Pa-
niini mei discipuli. Sicui dilexit me Paier, el egod:-
lie meo et cgo diligam eum, et manifeslabo ei me
:
lexi vos. Manele in dileclione mea. Si proecepia mea
ipsum. Dicii ei Judas, non ille ' Scariotis : Domine,
servaverilis, manebitis in dilectione mea sicul ct :

quid *
faclurus es, quia nobis manifcslaturus cs te
ego praccepia Patris mei servavi, et maneo in ejus
ipsum, el non mundo? Kcspondit Jesus, el dixil ei
dileclione. IIccc locutus sum vobi ut gaodium iiieum
,

Si quis diligil mc, scrmonem nieum servabii, et Pa- in vobis sil, et gauilium ve-trum impleatiir. IIoc est
cum; et ad eum veniemus, el man-
ter rneus diliget pra?ceplum mi uni, ui diligalis invicem, hiculdilexi vos.
sionem apud eum faciemus. Qui non diligit ine, ser- Majorem hac dileciionem ncmo babet, ut animain
mones meos non serval. Et sermonem quem audi- suam ponal quis pro amieis suis. Vos amici mei cslis,
stis, non est meus, se I ejus qui misil me Palris. si feeeriiiiqnae cgo prxcipiovobis. Jam non dicam vos
llacc loculiis sum volus, apud vos manens. Paracle- servos, quia servus nescit quid faciat doniinus ejns.
tus aulem Spirilus sanctus, qucm miliet Pater iu D \ os aill;;in ^ IXI aim( os, quia omina quu>cun(|ue au-
.

nomine meo, il!e vos docebit oinnia, el suggeret vo- divi a Paire meo, nola feci vobis. Non vos me elegi-
bis omnia qua3C«nque dixero vobis. Pacem iclinqiio slis, sed ego elegi vos et posui vos, ut eatis, et
;

vobis, |>acem mcain do vobis : non quomodo iiiiin-

fruciiiin afleratis, et Irucius vc tcr maneat : ut
«iiis dai, ego do \obis. Non tuibeiur corveslrmn, quodcunque peiieritis Patrcm in noinine meo, dct
ucque formidet. Audistis qaia ego dixi vobis : Vado, vobis. Uxc mando vobis, ut diligatis invicem. Si
ei ven o ad vos. Si"diligitis me, gaudetis uli(|ue,
mundiis vos odit, scitote qnia nie priorcm vobis Ddio
qua vado ad Palrein quia Pater major ine esi. Et mundo niundus quod suum
:
babui!. Si de fuisselis,
iuinc dixi v< b s pr.usquam fiat, ul cinn lacium fueril, crat, diligeret: quia vero de mundo ikii e-lis, sed
credals. Jam nOO miilla loipiar vobiscum : veiril cgo elegi vos dfl niuudo, proplere.i odii vos miiudus.
eoiiu pnnceps liujus iniiudi, et in mc non habct Memeniole sermonis mei, quem cgo dixi voliis : N ui
quidqoani : sed ui coguoscai muu lus quia dilijo cst .sciviij niajor doinino siio. Si nie persecuti mut,
IMrem, ei sicul mandaium dedii mibi Paler, sic et vos peraeauentur: si sermoBem mcum servave-
fttilO. runi, et vcsirum scrvabunt. Scd ,
,tc oii nia fa« ienl
243 VICTOIUS f.p: SCoPf CAPHAill 514
voltis j>i opboi nomen meuin : qtiia ucsciiint euin qui A dabii vuiii^. Dsque inodo non petiisiit quidquam in

misit ine. bii iion veniseein, et locuius fuiB«eni <•.•;. nnmina mco. Pelile ei accipiclis, ulgaiMiaiai vcttraai
.,<(c:ii ni iioii h:ibereni: nunc autein excusaiioucm 1'lciimn sii. Ilocc in pro\crbiis locmus siiiu vol.i-.

noii habeut de peccaio suo. Qui me odii , ei Patrcm \ i

n t lioia ciiiii jain nOfl iu proverbiis loq<iar vol,j;,

incum otlii. Si opera non fecissem in eis quae ueino Sed palain de P.ilre ainiiiultabo vobis. Illo die u i.o

alius fecil, pcccaliiin non habcrent : nunc auiem <t miiie ineo pcletis. Kl non dico vobis quia < go rofabu
vuiertint , et odcrunt et me et Patrein nieuin. Seil Palrem dc vobis : tpse < niin Paier amat vos, <|uia vos
tii implealur sermo qui in lcge eoruin Bcriptus esl me amasiis, ci ciedidislis quia ego a Deo exivi.

Quia odio habuerunt ine gratis(Ps«<.xxxiv,19). Cuni Kxivi a Paire, et veni in mundum : iierum relinquo
auicin vencril Paraclelus, queui ego miitani vobis a mundum, ct vado ad Pairem. Dicuut ei discipuii :

Palre, Spirilum verit;>(is qui a Patre procedil, ille Ecce nunc palam loqiiem, et proveibittni uulluiu
lcsl moiiiuin perhibebil dc mc cl vos lcslimoniuin
: dicis. Nunc sciinus quia scis omnia, et non esl o. us
ptihibcbilis, quia ab inilio mecum estis. — Joan. xvi ,
tibi, ut quis te inierroget: in hoc credimus , quia a
1-33. Haec loculus sum vobis, ut non scandalizcmini. Deo exiisti. Kespondit eis Jesus : Modo creditis? Ecee
Absijue synagogis facieiit vos. SeJ venil liora, ut cmnis venit bora, et jam venit, ul dispergainini mrasquisque
qui inlerlicit vos , arbitretur obsequium se pracsiare Ii in propria , et me solum relinquatis el non sutn :

Deo. Ei haec facient vobis, quia non n>veruttlPaiiem, solus, quia Pater mecum esl. Haec locultis sum vobis,
neque me. Sed Itsec locutus sum vob s, utcum venerit ut iu me pacem habeatis. In mundo pressurain
hora, norum rentiniscamini, quiaegodixi vobis. Haee habebitis : sed conlidite: ego vici mundum. Joav. —
aulem vobis ab initio non dixi, quiavobiscum eram. xvn, 1-2G. Haec locutus est Jcsus, et snblevaiis in
* At nunc vado ad eum qui me misit et nemo ex : ccelum oculis, dixit : Pater, venit hora, clarifica Filium
vobis interrogat nic, Quo vadis? Sedquia h*c luculus tuuin , ut Filius luus clarificet le : sicut dedisli ei

sum vobis, tristilia implevit cor vestrum. Sed ego polestaiein omnis CTnis, ut omne quod dedisii ei,

veritatcm dico vobis, expedit vobis ut ego vadam. dct eis vitam aeternam. Haec est aulem vita xterna
Si enim n<>n abicro, Paracletus non veniet ad vos: ul cognoscant te solum Deum verum.el quem misisti

si autem abiero, iniitain eum ad vos. Et cum venerit Jesum Christum. Ego te clarificavi super tei ram opus :

illc, arguet muudum de peccalo, et de justitia, et constitnmavi qtiod dedi«ti mihi ut faciatn. Et nunc
de jud:cio. De peccalo quidem, quia non *
credit clarifica me, tu Paler, apud temelipsuin, claritate
in mc: de jusliiia vero, quia ad Patrem vado, eljain qtiam habui priusquam mundus esset, apud te. Ma-
n >n videhilis me; de judicio *, quia princeps hujus nifeslavi nomen tuum homiuibus, quos dedisli niil.i
mundl *
judicalus es\ Adbuc inulla babeo vobis di- C de mundo. Tui eranl, el milii eosdedisli: et sermo-
rcre : sed non polestis porl.ire modo. Cum autem nem tuum servaverunt. Nunc cognoverunt quia om-
venerit Spiriuis ille verilatis, docebit vos omnom nia quae dedisti mihi abs le sunt : quia verba quae
veritatem. Non enim loqueiur a semeiipso ; sed quae- dedisii mibi, dedi eis : et ipsi acceperunt, et coguo-
cunijue audiet loquelur, el quae venlura suniannun- verunl vere quia a te exivi : et credidcruut quia tu
tubit vobis. Ille me clariiicabit, quia demcoaccipiet, me misisti. Ego pro eis rogo, non pro mundo*: sed
el am.untiabil vobis. Omnia quaecunqtte habet Pater, pro his quos dedisti mihi ,
quia lui suni. Et mea
niea sun 1
. Proplerea dixi : quia de ineo accipiet, et omnia tua sunt, el tua mea sunt et clarificatus sum :

annunliabit vobi . Modicum, eljam non vidcbilis me; in eis. Et jam non sum in mundo, et hi in mundo
el iierum modicum, el videbtiis me : quia \ado ad suiil, et ego ad te venio. Pater sancte, scrva eos in

Patrcm.Dixeruntergodiscipuli eji s adinvicem : Quid noiniue tuo quos dedisti mihi : ut sint unum, sicut
est boc, quod dicil nobis : Modicum, et non viiJebitis el nos *
unum sumus. Cum essem cum eis, ego ser-
inc, et iicruin modicum, et videbilis me,*quia vabam eos in nomine tuo. Quos dedisli mihi, cusio-
vado ad Patiem? Dicebant ergo: Quid esl lioc, quod divi, cl nemo ex his periit, nisi filius perditionis, u*.

dicii, Modicuin ? Nescimus quid io k

uitur. C< gnovit Scriptura (Psal. cvui, 8) impleatcr. Nunc autem ad
auleni Jesus quia volebant eum inierrogare, ct dixit D te venio et hoec loquor in mundo, ut habeant gau-
:

eis : De boc quacrilis inler vos ,

quod dixi : Modicum, dium nicuni implelum in semelipsis. Ego dedi eis
et non videbitis me , et iterum inodicuui , et videbitis seriiioncm tuum, et mundus odio eos habuit : quia
inc. Amen, amen dico vobis : quia pl< rabiiis ct fle- non sunl de mundo, sicut et ego non sum de mundo.
bitis vos, mundiis aulem gaudcbit; vos aulein con- Non rogo ut lollas eos de mundo , sed ul serves eos
irislahimini, sed trislilia vestra vertctur in gaudium. a malo. Dc mundo non sunt, sicut cl ego non siiin

Mulier cum paril , Irislitiam habet, quia venit hora de mundo. Sanctifica eos in verilale. Serino tuus
ejus : cum aulein *
peperil pucrum ,
jam non menii- veritas est. Sicut lu mc misisli in mundum, iia el

nil pressurac, propter gaudiiim quia nalus esl hoino ego misi eos in mundum, et pro eis sanclifico me
in munduin. Et vog igilur nunc quidem tristiiiain na- ipsum , ut sint ct ipsi sanciificali in verilale. N«4i

betis : iterum autem videbo vos, cl gaudebit cor ve- pro liis rogo tantum , scd (et) pro eis qui crcdituii
slruin : et gaudium vcslrum nemo loilel a vobis. Et in sunt per vcrbum eoruiu iu me : ul omnes unum sini,

illo dic itie non rog-bilis quidquam. Amcn, amen sicul lu, Paler, in mc, cl cgo in le, ul et ipsi in nobis

dico vobib : pclh rilis Palrcm in uomiiie meo,

si qtrid uiium sinl : ul mundus cicdat ijuia tu iuc misisli.
 :,
, :

3-15 EVANCI LlCARlJM HAKMONIARLM IN 1 LRPRETATIO. 510

El ego clariiaiem quam dedisii mthi, de.li eis: ut A duodccim, eum aceepisset cohortem , veait.etcum
s ni unum , sicut ci nos miura sumus. Ego in ci» en lurba mulia cum laternia ei racibus el armis et

ci tu iu ine, ui siut consummali in unum : et cogno- gladiis ct (ustibus, missia principibus saeerdotum et

«cat miindtis quia '

me misisti , el dilextsU eos, sicut sci ibis elsenioribus populi. Qui autem Iradidil (eum)

ci n e.dilexisti. Pater, (|iios deilisii mihi, volo nl ulii dedi r.it illis signum, diccus: Quemcunque osculaius

cgo Mim, ei illi sint mecum ; m videant claritatem fuero, ij.se cst : leimieeum, et ducite caute. Eicon-
meani quam dedisti milii : quia dilezisti me ante f.s:im accedeqS ad Jcsuui, divil : Ave, Rabbi : ct

constiiuiionem mundi. Paier jnsie, mundus tc noo appropiuquav.il Jesu, ul osciilaretur ettm. Jesus auleitl

cognovii; ego aulem le cognovi : el lii oognoverunt dixit ci : Juda, osculo Fil um liominis Iradis? Aiuicc,

quia tu me iiii-isli. El notuni feci eis nomen iiiiim,

adquid venisti/ Et osculaiuscst euin. — Joan. xviii, 4-

9. Jcsus itaqce sciciis oinnia qua: veulura e ant super

ol noltim laciam : ul dilectio qua dilexisti me, in ips s
eum, processit ei dixit eis : Quein qu i ritis? liopon-
sit, el ego in ipsis.
derunt ei : Jesum Nazarenum. Dicit*Je*us: Egnsutn.
CAPUT CLX.
Stabat aiitem et Judas qui tradebat ciun, cmii ijisis.
Venii Je-us in Geilisemani, et orat Patrem ut ttausferal
Ui ergo dixit eis : Ego sum , abicruiit retrorsum et
calicem hunc ab eo. ,

l; ceciderunt in lerram. Iierum ergo oos interrogavit

Matti!. xx VI, 36-46. Ma;;c,\iv. 35-4-2. I.cc. xxu,
Qucm quaeritis? Illiautem dixerunt : Jesum Na^are-
59-46. Tmic veuit Jesus cnm illis iu villatn i\*x di-
num. Respondil Jesus Dixi vobis, quia ego sum
cilur Getbsemani, — Joan. xviii, 1-4, irans lurren-
ergo inc quseritis ,
:

sinite hos abire. Ui implerelur

: si

tein Cedron, ubi erat uortus in quem inlro.vit ipso

se mo quetn d xil: quia quos dedisii niihi , nou per-
ei disc puli cjus. Sciebal aatem ei Jmia> qui tradi b;ti
didi e\ ips's quemquam (Joim. xvn, I^). Tunc acces-
enm, loeuoi, quia frequenter Jesus convenorat illue
Beruni, et iuantis injecerunt in Jesuiii, el lenuerunt
cuni discijnilis suis. Et ciiin pei veiii-sct ad locum,
ciim. Videules aiilem bi (ji!! ciica ipsum eiani, qu. d
dixii discipul.fi suis : Sedete bic, et oraie, ut non
futurum erat, dixeruht ei Domine , si percutimus
:
intretis iu tenlaliouem, douec vadant illuc, ct oi.ni.

El assuroplo Pelro et duobus filiis Zebeda:i, Jaco< o

iu gladio? — Jo.vn. xvih, 10, II. Simon ergo Petrus
liibciis g'adiuin, eduxit cum, et percus-it pontificis
et Joanne, .coepit contristari et moeslus esse. Tunc
servum, et amputavit aiiriculain ejus tlexteram. Lral
ait illis : Trislis est anima mca lisijue ad mortem :

atiiom noiiien scrvo, Malchus. Tiiuc aii Jesus Pctro:

sustinele bic, et vi^ilate iiucum. El ipse progressus
Calicem quem dedit mibi Pater, non bibam illuia''
est ab eis qiianuiin Jactus est la|iidis. Et positis j:e-
Mitte gladium in vaginam. Omnes enim qui acccpc-
nibus pmcidii iu faciein siiam, et orabal, ut, si fieri

posset, transirel ab eo bora,

C rint gladitim, glad.o peribuui. An pulas quianou
ditens: Paier, si pos-
possuni rogare Patreui meuni, et exhibebit roibi
siliilo est : Ali!:3 Pdler, oinnia libi pos-iLiliu sunt : Mi
Pater,
plus quam diioilecim legiones angeloruui? Quoinodo
si possib le esl, Iransfer ealicem liuuc a me
ergo implebuniur Scripiura;, quia sic oportel fieii?
vcrumtamcn non quod ego volo, sed quod tu. Etcuin
Sinite usque huc. Et ciim tetgisset auriculam cjus,
stirrexissel ab Oratione, vcnit ad discipulos suos, et
sanavit eum. ln illa hoia dixit Jesus lurbis : Tanquaiu
invenit eos dormientes Et ail illis : Quid dormiiis?
ad latronem exiistis cuin gladiis ct fcstibus coni-
Sic uoii |
iituistis una hora vigilare mecuin? Vigilate
prchendere me. Quotidie apud vos cram, docens iu
el orate, m n n intrcl s in tenia ionem. Spiritus qui-
dein prompius est, caro autero inflrma. Iierura se-
templo, et non me lenuisiis. Sed liaec csl bora veslra,

ciuido abiit, ci oravit. — Loc. xxit, 43-45. Apparuit

el potestas

cst, ut
lenebrarum.
iiriplerenlur
Iloc aulcui
Scriptura: propbetarum.
toluin fat

Tunc
iiun

autcm angekis de coelo, confortans euro. Facius

il i

esi iu agt nia, ct prolixius orabai, dicens : Pater mi

discipuli omnes, relicto eo, fugeruut. — Joan, xvin,
12-14. Cohors auiein et liibuuus, cl miuistri Judxo<
si noii potest calix bic liansire nisi bibain illam, fiat
rum conipreliendcriiitt Jesum, el Iigavcrunl ciim, cl
ul.uitis tua. El factus esl sudor ejus sicut gutix
nddiivcrunt c.m ad Annam primum : ciai* autem
sanguinia decurrentis in lerram. Et cum surrexisset
D socer Caiplioe, qui erat poniilex aiini ilius. Eut
ab oratione, venit ilerum ad disuipulos suos.el inve-
aulein Caiphas qui consiliiim dederat Judieis: Quia
nit eos dormientes prue trislilia. — Marc. xiv, 40.
expcdil uiium liominem mori pro pojiulo.
Eranl eiiim oculi eorum gravati, et ignorabaiil quid
responde ewli i. El rebctis illis, ilerum abiit, et oravii CAPLT CLXIl.
teriio eumdeni sermonem diceus. Tunc venil ad di- Adolcjccns quidum indulus tindone sequebulur Je&um.
sn ipulos suos, ct aii illis: D.trmftejam, el rcquiescite.
Ecce appropinquavii bora: Marc. xiv, 51, 52. Adidcscens autem quidam sc-
ei Filiu» hominjs iradetur
qucliatur ctim, aiiiiclus sinduiie SUper ntido ; cl lcniie-
iii nranns peccatorum. SmgPe, eamus: ecce appro-
piiiqnavii qu: me niiii eum.Ai ile, rejecia bimlone, nudus profugiiab
tradei.
tis. — Joa.>. xmii, 15-18; Matth. xxm, 58-69,70;
CAPLT CLXI.
Mauc xiv, L-4 ; Lcc. xmi, oi-.7. Scquelialur auieiu
Judai venii cuni turbucoinpreliendere J< tum.
Jesum Simon Peirus a longe, ci alics discipulus,
Matiii. x\m, 47-56; i&iac. xiv, 43-50 ; Lcc. un, usque iii alrium principis sacenlolnm. Di-cipu^usau-
17-51. Ei ;.dli'ic ijiso bqucul , ecte Judas m.us dc tcin ilie nolus trai poulilici, it inlroitit v um Jesu in
3S7 VJCTORIS EPIS< :oi'I CAPUAM ;;3

atrium ponlificis. Pcirus autem stabat ad osiium f'o- A Jcsimi diceni . Nibil reipondesad ca qoae i»ti adver-
ris. Exivil crgo discipulas alius qui cral notus pon- siis te le^tilicauiur? J.sus autein i.ibil rcspondil.
liflci, et dixit osiiari;c, ct introduxil Pelrum. Qu«in CAPUT CLXY.
cuni vidisset anc lla ostiaria aedentem ad lumen, cl
Piincept sacerdotuin adjurat Jcsum dicem . 5« lu e$
cum fuisscl intuita, dixit : Nunquid et tu ex discipnlis Cliiislnt , dic nobis.
es lioniinis islius? Dicil iile : Mulicr, non novi illum, Matth. xxvi, 05-68; Marc. xiv, 61-65; Llc \ih,
neque scio quid dicas. Stabant autem servi et ministri 06-71. Et rursuin sumniiis sacrrdos ait illi : Adjuio
ad prunvs, quia Irigus erat, et calefaciebanl se. Eral le per Dcuin vivum, ut dicas nobis si lu es Cbristus
auiem cum eis Petrus staus et calcfaciens se, ut vi- Filius Dei benedicti. Dicit illi Jesus : Tu dixisti. Et
dcrel fincm. ait illis : Si vobis dixero, non credetis mibi ; si autem
CAPUT CLXIII. ei interrogavero, non rcspondebiiis mil.i, neque di-

Inlerrogal princeps sncerclotum Jesum de discipulis et

mitlelis. Veruinlamen dico vobis : Amodo ridcbilis
doclrina ejus. Filium liominis sedentem a dextris virmtis Dei, et
Joan. xvni, 19-27; Matth. xxvi, 71-75; Marc venienlem in nubibus coeli. Tunc princeps s;irerdo-

xiv, 66-72; Luc. xxn, 55-62. Ponlifex crgo interro- tum scidit vesiiinenta sua, dicens : Dl.tsphemavii.

gavil Jesuni de d scipulis suis et de doctrina ejus.

Quid adhuc egemus leslibus? Ecce nunc audistis bla-
Respondit ei Jesus: Ego p;>Iam locutussum
mundo: sphemiam de ore ejus. Quid vobis videtur? At iili

ego semper docui in synagoga et in lemplo, quo om- respondentes, dixerunt : Ileus est morlis. Tunc ex-
nes Judaei conveniunt, et in occulto locutus sum spuerunl in laciem ejus : el qui tenebanleum illud -

niliil. Quid ne inierrogas? interroga eos qui audie- bant ei, et velavcruut faciem ejus, et colaphi* ceci-

ruut quid locutus sim ipsis : ecce bi sciunt quac dixe- derunt eum. Alii aulem palmas in facicm ei dtdit-

rim ego. Haec autem cum dixisset, unus assisiens ruut, dicentes : Propheti.ia nobis, Chri-ie ,
quis est

ministrorum dedit alapam Jesu, dicens»: Sic respon- qui te percussit? Et alia u.ulia blaspbemanles dice-
des pontifici ? Respondit ei Jesus : Si male Jocutus baut in eum.
sum, testimonium perliibe de m do ; si aulem ber.e, CAPUT CLXVI.
quidme caedis ? Et misit eum Annas ligaium ad Ca.- Traditur Pilato Jesus : et pcenilel Judas.
pbam poniificem. Erat auiem Simon Petrus foris in
Mattu. xxvn, 2-10; Marc xv, 1; Luc. xxm, I.
airio stans, ct calefaciens se. Rursum autem vidit
El adduxerunt eum vinctum in prsetorium, et tradi-
eum
cum
ali.i ancilia, et ait circumstanlibus: Et bic erat
Je,u Nazareno. Accesserunt qui stabant, et di-
derunt Pontio Pilato proesidi. — Joa.\. Xviii, 28. El
ipsi non inlroierunt in praelorium, ut non conlamina-
xertint Petro : Vere et lu ex ill s es : nam et L.quela ^
lenlur, sed ui manducarent Pascha. Tunc videns Ju-
lua te manifeslum facil quod sis Calilacus. Et iterum
d?s qui eum tradidil quod damnatus esset, duclus
negavit cum juramento Quia non novi liominem. El
:

poenitentia, relulit triginla aigenteoi principibus sa-

post pusillum quasi horae unius, dicil unus ex servis
cerdilum et senioribus, dicens : Peccavi, tiadens
pontificis, cognatus ejus cnjus abscidil Pelrus auri-
sanguinem justum. At illi dixerunt : Quid ad nos? lu
cuiam : Vere el bic cum illo erat: nam Galilaeus est.
videris. Et projectid argenteis in templo, recesMt: et
Nonne ego le vidi in borlo cum illo? Tunc coepit de-
abiens, laqueo se suspendit. Principes aulem sacer-
testari el jurare, el analliernatizare: Neque novi eum,
dotum, acceptis argenteis, dixerunt : Non eos licet
neque scioquid dicis : non novi liomincm istum q- em
mittere in corbonam, quia prelium sanguinis esl.
dicitis. Et statim gallus cantavit. Et conversus Do-
Consilio aulem inito, emerunt ex illis agrum (iguli, in
niinus, respi xit Petrum. Et recordatus est Petrus
sepulluram peregrinorum. Piopter hoc vocalus esl
verbi Domini * quod dixeral ei : Priusquam gallus
agcr ille * Acheldemach, hoc est ager sanguinis, us-
cantet, ter me negabis. Et egressus loras , flevit
que in hodiernum diem. Tunc implelum es! quo.l
amare.
dictum est per Jeremiam propbetam, dicenlem : Lt
CAPUT CLXIV. acceperunt triginta argenteos prelium appreiiati,
Quaerebunlur fahi testes adversus Jesum.
D
quem appreliaverunt a filiis Ibiael : el dederunt eos
Matth. xxvii, 1; xxvi, 59-63; Marc. xiv, 55-6!. in agrum liguli, sicut coiistiluit mihi Dominus (Z uh.
Mane auleni faclo, conveuerunl omnes principes sa- xi, 12).

ccrdotum,cum senioribus plebis et scribis, concilium CAPLT CLXVII.

faeientes. Qu.erebanl falsuni tcstimonium conlra Je- Pilatus audit inler Judcvos ct Dominum : et mittil cum
sum.ui eum morli Iradeienl: elnon invenenint, cum ad Herodem.

inulii falsi testes acccssisscnt ; nec inveniebant : ct Joan. xvni, 29, 50. Exivil ci go Pilalus ad cos foras.
convenientia illorum leslimonia non crant. Novissime et dixit : Quam acciisalionem alTertis adversus honii-
aulcm venerunt duo falsi tesles, et dixerunt : Nos nem hunc? Responderunl el dixerunl ei : Si non essel
audivimus eum diceniem : Possiim destruere lcm- hic inalefaclor, non libi Iradidisscmus euin. — Luc.
pluin Dei I oc manufactum, cl posl triduum aliud non xxni, 12. Ilunc inveniinus subverlcniem genleui no-

luaiiufacliim uedifieare- Jesus aulem tacebat. Lt sur- stram, et prohibentem tributa dare Caesari, ct diccn-

geus princcps gacerdutum in nieilr.Mii, inlcrrogavit icm se Christum regem cssc. — Joan. xviii, 51-58.
 : ; —
34,0 EVANGELT.ARUM IIARMONIARLM INTEQPRETATIO. 5;;o

Dixit crgo Pilatns : Accipitc cmn vos, ei sccundum A catum babel. Et exinde quaerebaf Pil. tus dimiliere

Judai: cuin. Judaei auiem clamabanl, dicentes Si bunc di-

legem vesirain judicale cum. Dixcrunl crgo ci :

miti s, noii cs amicus C.i saris omnis * qui se regeni

Nobi> non el inicrficere quemquam. Ui sermn Jesu
:
li

iiupleretur, queui dixil [Matth, \\, 19): bignificana facii, coniradii it Cacsari, Pilatus ergo cum audissei

(jui morieesset morimrus. Inlroivii ergo iterum in bos sermones, adduxit foras Jesum, et sedil pro iri-

pratorium Pilaius, el vocavil Jesum, et dixit ei :

— buuali, in locoqui dicilur Lilboslrotos, ilobraice au-
Gablatha. Eral auiem parascevc Pascbae, bora
11; HarC. xv, 2; Lic. xxm, 3. Tu es
leui
Mattii. \w i,

icx Judacorum ? Ei respondil Jesus A lemelipso bi c :

quasi sexia. Et dicilJudaeis: Ecce rex vesier. Iliiau-

dicis, an alii dixerunt libi cle me f Respondit Pilatus: lera claraabant: Tolle, lolle, crucifige eum. Dicil eis

Nunquid egoJudaeua sumrGens lua et pontifices *mi Pilatus : Regem vestrum cruciligam? Responderuut
iradiderunt te mibi. Quid lecisii ? Respondil Jesus: ponlilices Non babemus regem nisi Cuesarem.
: ,
—
Regnum meura non est de hor mundo. Si c\ Imc Mvrrn. xxvn, 12-18; Mauc. xv, 3-10. Et accusabant
ninnilo es^ct «.giiuin nieuin, minislrimei utique de- eum summi sacerdoics in muliis. Jesus aiilein niliil

certarent, ut non tradercr Jud;eis : nunc autcin re respondit. Tunc dicil illi Pilatus : Non audis quanta
gnummeum nonest bine. Dixit iiaqueeiPilalus:Ergo advereum le dicunt tesiiinonia ? Et non respondil ei ad

rex es tu? Respondit Jesus : Tu dicis, quia rex suro B ullum verbum, iia ut miraretur prxses vehemenler.

i go. F go iu boc n.ilus SUin, el ad hoc vcni in imin- Pcr diem autem festum consueverai praescs dimitiere

dum, ut lesiimoniuiii perbibeam verilati. Omnis qui pojiulo unum ex vinctis, quemcunque pclissent. Habe-
cst ex verilate, audit vocem meam. Dicil ei Pilatus: bal iuileiii luiic vincium insignem, qui dicebatur ll.i-

Quid esl veriia»? Et cum boc dixissel, ilorum exivil rabbas. C mgregalis ergo illis, dixil Pilatus :
— Joan.
lodaeos, et ait ad principes sacerdoium ei lurbas: xvni, 59. Esl con-mctudo vobis ut unum dimiltain *iti

oi imc.iio c .im * in lioiniiie. — Ltc. xxiii, Pascba. Quem crgo vullis diniillani vobis ? Barabbam,
;.-; 1. At illi inval bant dicentes : Commovei po- an Jesum, qui dicitur Cbrisius ? Sciebal enini quod

puluui, doceus pcr universara Judaeam, ci incipiens a pcr invidiam tradidisscnt cum.

Galilaea usque buc. Pilaius auiem audiens Galilaeaui, CAPUT CLXVMI.

iuterrogavil si bomo Galilxus esset. Et ui cognovit Cxor PiLili misit ad eum dicens : Nihil libi et justo illi.

quod deHerodis potisiate cssei, remisit euin ad lie- JIattii. xxvh, 19-25 Harc. xv, 11-14; Loc. xxiu,
rodem ,
qni el ipse Uieiosolyinis eral iiiis diebus. 17-23. Sedeute aulem illo pro iribunali , misil ad
Ileiodes auteni, viso Jesu, gavisus est \alde. Eiat
illunj uxor ejus, dicens : Nibil libi et justo illi : mulia
eniiii cupicns ex niullo tcmpore videre euui, eo quod eiiim passa sum bodie per visiim propter cum. Prin-
audierit mulia de ittn, el Bperabal signum aliquod v.- C cip€8 aulem sa cerdotum et seniores persuascrunt pu-
dere ab eo. Inlcrrogabat aulem illuui mullis sermo pulis ul peierent Darabb;;m, Jesum vero perdcreul.
nibus. At ipse uilul illi respondebat. Stabant ctiam Respoudens aulcm pi seses, ait illis : Qucm vultis vo-
priucipcs sacerdotum el scrib;e, constanter accnsan- bis de duobus dimitti ? At illi dixerunt, Barabbam.
te* eum. Spie\it auie.n illum llerodes cum exercitu Joan. xvill, 40. Erat auiem Darabbas lalro. Qui erat,
suo, ei illusit iudutum veste alba, et remisitad Pila- piopler sediliouem quamdam faciam in civilale et
iiim. Et facli sunt amici Ileiodes et Pilatus in dic bomicidium, viuclus in carccrc. Dicit illis Pilatus :

illa : naui antea inimici erant ad inviccm. Pil ilus Quid ergo faciam de Jesu qui d.citur Cliiislus ? Di-
,

auiem, convocalis prmcipibus tacerdotum ct magi- cunl omncs: Cruciligalur. Ailillis pr;cses: Quid eoim
sfalibusel plebe, exivit ad ccs foras, el dixit eis inali fecii? Al illi magis clamabanl, diccnles: Cnici-
Ubiulistis milii bunc bomiuem, qoasi averieiiiem * ligalur. Videns aulem Pilatus quia nibil proficerel ,

Jiunc pupuluin. Ecte adduco euin foias, ut cognosca- sed magis lumultus lieret, acccpla aqua, lavit mauiis
lis quia iii co iiullam causam invenioex bis inquibus toram |>opulo, dicens : lunocens ego sum a sauguino
euin accu^atis. Sed nei|uu llcrodes; nam remi>i vos jusli bujus : vos videritis. El respondens universus
ad illum : et ecce nibildignum morte*aclum. Einen- populus, dixil :Sanguis (ejus) super nosclsiiper li ios
datura cigo illum dimittam. Exclamavit auiem uni- ^ q
versa turba, dicens : Tolle bunc, crucilige, cruciligc. CAPUT CLXIX.
— Joan. xix, 6-15. Dicii eis Pilalus : Accipite cuiu Pilutus dimisit Batabbam, el tradidil Jesum ad cnai~
vos, et erucifigite. Ego enim non invenio caiisam in figendum.
eo. Responderuul ei Jud.ii: Nos legem habemus, ct Hattb. xxvn, 26-52; Marc. xv, 15-21 ; Luc. xxill,
sccunduin legem debel mori, quia J- ilium Dci sc fecil. 24-31; Joan. xix. Tunc dimisit illis Barabbam ; Je-
Cuui crgo audisset Pilatus bunc serinoiioin, magis bum aulem flagellis caesum tradidii eis ut crucifige-
iiinuii. Et ingressm ost i
raetorium itcruui, et dicit ad retur. Et miliies prxsidis suscipienles Jcsum in prae-

Jesua: Lndecs tu? Je-us aulem responsura non dedil loiium, coiigregavcrunl ad cuin uiiivcrsam colioricm.
ei. Dicil ergo ci Pilatus : Mibi non loqucris ? Nesos Et exuenies eum,* indunnl cum tunicam purpu-
quia potestaiera baben erucifigere ie, et poiesiaiem n-aiu, et chlamydem coccineam circmndcderuni ei.

liabco duiiniere te ? Respondit Jcsus : Non haheres El plectenics cor(iiiani de spinis, posueruut super
potestatein adversum iue tillain, nisi libi datum esset tapul cjus, ct anindincm in dexlera cjus. El gcnu
dc uper. Proplerca qui tradidil me tibi, majus pec- liexo ante cum , iliudcbant ci , diccnics : Ave, icx
:5i viCTOius i.riscori capuani 552

Juddcorum. Et cxspuciitcs in um, acceperunt arun- A libercl nunc eum, si vult . dixit cnim : Qui.i ftlius

dincm.el pereiiliebani capuleju?. Et postquam illusc- Dei .-111:1. Idipsmn autein unus de liii qui peudebaut
tiint ci, exucrunt eum chlau.ydcm ci purpuram, ct lalrnnibus , bla*phcmabat euin , dicens : Si m e*
indiiciiint eum v sliiiKMilis CJUS, et (luxcriinl cuin, ut Christus, salvum fac lemeiipsum ct uos. Rc*pondeiis
crucillgerent bajulanicm sibicrucem. Excuntcs autem autem al cr, increpabat illum dicenn Neque lu liuies :

invcne unt bouiincm Cyrcnacum venientem de villa, Dcum, quodineadem damnatione es? Et nosquidcra
iioniino Simoncm ,
patrcm Alciandri ct Iluli. lluuc jusie : nam di^na laciis recipimus : bic rero nihil
angariaveruut crucem porlare post Jcsum. Scqueba- maii gessit. Ei dicebat ad Jesum : Dnmitic, mcmcnio
lur aiitem illinn turba inulla populi, et iiiulicruni quao inci, duni fenoris in rcgnura tuum.El dixii illi Jesus
plangcbanf, cl lamenlabantur eum. Convcrsus autcm Amen dico libi : llodie mecura cris iu paradiso. —
ad illasJcsus, dixit : Filiae Jermalem , nolite flcre Joan. xix, 2^-27. Slabant auiem juxia crucem Jcsu
super me , sed super vos ipsas flcte, et super filios matcr cjus, el soror malris ejus, Maria Cleophae et

vcsiros. QuOniam ccce venient dies in quibus dicent Maria Magdalene. Cum vidisset ergo Jesus malrcni

Dc it;e steriles ct ventres qui non genucruni, cl ubeta o.i discipiilura slautem quem diligebal , dicit matij
qu;e non laclaverunt. Tunc incipienl diccre monti- sua; : Mulier, eccc lilius luus. Deimle dicil discipulo :

bus : Cadiie super nos; et collibus : Operise nos. B Ecce mater lna. Ei cx illa bora accepit eara discip •-

Quia si in vi:idi ligno huic faciunt , in arido quid lns in sua. — Matth. iiyn, 45-50; Mauc xv, 53-57 ;

iiei? Luc. xxiu, 44-40. A sexia autcm bora , lenebnc

factaj sunt super universam lerrani , usquc a I lm-
CAPUT CLXX. ram oonam. Et tirca b-ram nonam clamavii Jc
Duo Inirones cum Clirislo ad crucifujendnm ducunlur.
voce magna, diccns Eli, Eli, lama sabaclbani (Psal.
El Jesus in ciuce mairem Joanni et Joannem matri :

commendat. Acelo potalus, consuinmalis omnibus , xxi, 2) ! Quod est inlerprelatum : Dcus nn-us, D ns
emiltit spiriium. meus, utquid dereliquisti ! Quidam auieui illic stan-
Luc. xxiu ,
52-54. Ducebantur aulem et alii duo tes et audientes, dicebant : Eliam vocat isle. — Joam.
neqnom cum eo, ul inleiTicereutur. — Matth. xxvn, xix, 28-30. Po.-tea sci. ns Je.-us quia jam omma eon-
55-57; Marc. xv, 22-26. Et postquam veneruiil in summata sunt, nt consummaretur Scriplura (Psal.
locum qui dicitur Golgotha, quod est inlerpretalum lxviu, 22), dicit : Silio. Vas ergo positum eral acrto
Calvaria3 lcus, ibi crucifixeruilt cum. Et dedcrunl plenum. El conlinuo ctinens unus cx eis , acei piaui
ci vinuin bibere cum fclle mixlum : ct cum gustasset, spongiam implcvit acelo , d impnsuit orumliui , ct
noluit bibere. Jesus aulem dicebal : Paler, dimiile dabat ci bibere.Cum ergo accepissel * aceliini, dixit :

i!is;non euimsciunt (|iiid faciunt. Joan. xix, 19-24. C Consummalum esl. Ca-leri vcro diccba .t : Sine, vi-

Postqoam autem crucifixcrunl eum , accepeiunt ve- deamus an veniai Elias lihcnns cum. Jcsus antein
siimenta ejus, et feceruul quatuor parles, unicuique ilerum clamans voce magna, aii : Pater, m manus
mi iti partem, et tunicam. Eiat autem tunica incon- luascommendo spiriium meum. Ei inclinntn capilc,
sulilis, de-uper contexia per lotum. D.xnunl crgo emisit spiritum. — Vattb. xxvu , Si-54 ; Marc. xv,
ad invicem : Non scindamus eam, scd sortiamur de 58, 39; Luc. xxm, 47,48. Et ccce velnm templi
illa, cujussit. Ut Scriptura implerelur, dicens : Par- 6cissum esl in duas partes, a summo usque dcorsum.
titi sunt veslimenta mea sibi, et super vestem mcam Et terra niota esi, el pcir;escissie suut.et monumcnla
miserunt sorlem (Psal. xxi, 19). Et m liies quidem aperta sunt, et multa corpora sanctorum qui dnrmie-

luee fecerunt. Et sedenles servabant cum. Scripsit rant , surrexere. El excuntes de monumenlis post
autem et titulum Pilatus causaj ejus, el imposuitsu- resurrcctionem ejus, veneruut in sanclam civitatcm,
jjer capui cjus : Hic est Jesus Nazarenus nex Judxo- et apparuerunt mullis. Cenlurio autem, et qui cuni

rutit. Hunc ergo liuilum mulli legerunt Jnd;eorum :

illo eranl, custodienies Jesum, ^iso terrannotu et bis

<|ina prope civitaiem erat loc.us ubi crucilixus est qui lieljaiii, timuere valde, glorilicanlcs Deuin et di-

Jestis. Lt erat scriplum Hebraice, Gracce et Lalinc. cenies : Ilic bomo justus vere Eiiius Dei erat. Kt
Dicebanl ergo Pilalo pontifices Judaorum : Noji D onsnis turba eorum qui simul aderaiil ad speciaculum

scriberc, Dex Jmheorum sed, quia ipse dixit Itex : : istud, el videbant quai (iebant, pcrcuiientes pectora
sum Judaeorum. KesponditPilalus:Quod scripsi.scri- sua reverlebanliir. — Matth. xxvii, 55, 56; Marc
p i. —
Mattii. xxvii, 3844; Makc xv, 27-52. L; c. xv, 40, 41 ; Ltc. xxui, 49. Slabanl autem omnes
xxm, 55-43. Tunc crucifixcruntcum eo durs latrones, noli ejus a longc, ct mnlicrcs multa; quaj simul cum
unum a dexter s, el allenun a sinislris cjus. PraMer- eo ascenderant a Galilaea lliero^olytnain. Inler quas
euiitcs auteni blasphernabani eum, movcnies capita erant Maria Magdaleue, et Maria Jacobi minoris, et
sua, el dicentes : Vab ! qui desiruis tcmplnm Dci, et Joscpb maler, elSalomc malcr filioruin Zebed;ei (»|ua",

in triduo illud readilicas : salva lcmeiipsum : si cum essel in Galila'.;i, se.|uebantur eum), b.vc viden-
Eilius Dei es, dcscendede cruce. Similiteret princi- les. — Joan. xix, 51-50. Judad crgo, quoniam l'a-

pes saeerdotum illudentes cum scribis ct senioribus, rasccve crat, ul non remancrcni in cruce corpora
dicebaiiL : Alios salvos lecit , se ipsuin nou potest sabbalo (crat cniin magnus dies illc sabbaii), roga-
snlvuui farc.re. Si rex lsrael est , dcsccndal niinc dc vciunt Pilatum ut frangeienlur crura eorum , ct

ciu;c, ut
'.

'!; a::r :
:
,
ei crcdamus ei. ('oulidii in Deo lollcrcniiir. Vcncrunl rrgu iuilitcs cl primi riuidcm
 ,

EVANGLLICARMI RARMONIARUM LNTERPRETA.iO. **i

Ercgervnt crnra, et nherios ipii cimh en mtcifixus cst. A orlo jam ^o!e, dicebanl >d inviccm Qu's revolvel :

lcsun autom uim venisscnt, ul vidcruoi i

um jam nobis Ipi.loin a'> osiio monumenii? Erat quippc

iiiiiiiuiiin, non rregemut ejus cmra, sed unesmiblum nagous vald '. Ei pcce lerrseroolus frctus est tua-
lancea latus ejus nfieruit : et continuo eiivii mi ngtiis gnns. Angelus aulem Domiui descendit dc coelo, ct
ct aqua. El qui vidit, lestimouium peruibuit : et ve- sccedens revolvit lapidem. F.t respicienlps viderunt
i iu est testimoaiura o,u-. I't iic scit quia vera revrilutum lapidem a monuroenio, et angelum seden-
ilicit, m eivos cmlaiis. Facta sunt enim hoec, m tem supcrciini. Eral auicm aspectus ojtis sicnl fulgtir,

Scrirtura implei l r : Os nnn romminuetis ev. co et vestimenlnm cjus sicut ntx. Prae limore atitem ejua
(Kio.l. mi, 4'> ; Num. ix, 12). Et itonnn alia Scri- exlcrrili sunt c:islodcs , et f;>eii sunt veluti inortui.
plura ilicil : VidebtuU in qucin tr.iislixerunt (Zacliar. Respondcns antem angelus dixit mulieribus : Nolite
xii, IC). timore vos : seio cnim quod Jesum qui crncilixus est,

CAPUT CLWI. qtixril s : non cst liic : surrexit enim, sicul dixit :

Joscnh pctit corpus Jcstt a Pilalo, tl sepclit una cum venile ct vidole locum nbi positns erat Dominu*. Et
liicodemo. factum est, dum incnlc consternatce cssenl de isto
\vrni. xxvu, f>7-GI ; M.vnr. xv, 42-i7; Lic. xxm, ccce duo viri stclerunt sccus ill;:s in vesie fulgcnti.

50-56 . Jn.vN. xix, 58-42. Cuin sero facmni osel, ve- B Cum timercntautcm.ei dcclinarcntvullum in tcrram,
ml ipiidam homo divcs, nobilis decurio, ab Arima- dixerunl ad illas : Quid quxriiis viventem cum mor-
tha-a civilaie Judac.e , nomine Joseph , vir bonws et tnis? Non cst bic, ^od rcMirrexit : rrcordamini qua-*
jist i> , <|ui et ipse occullus erat diseipolus Jesu liicr locuius cst vobis, cum adbuc in Calil.ra cssot,

prepter inot'im Judxorum ,

qui oxspeciabat ct ipsc dicens : Quia oportcl Filiuin iiominis tradi in manus
n Jimm Dei. Ilic non cmsei seni eonsilio et aclibus pcccatorum, ct crucifipi, cl die terlia rcsurgere. Et
eoruin. Ilic accessit ad Pilalum, ot petiit cofpus Jesu. cito enntes, dicile discipulis cjus quia surrexit a
Pil.itus a.iioin mirabalur,si j:<tn obiissel : ct accersito inortitis. Et ccce prjeeedet vos ioGaliloeam : ibi cum
< ciiturionc interrogavit eum , si jam morluus essct. videbiiis. Ecce prsedixi vubis. Et rccordat:e sunt
El cdiii cognovisset », jussit reddi corpus. Venil au- verborum cjus. Ei exierunt cilo de monumento ctiin

lem et Nicodemus qui venerat ad Jesum nocte pri- timorc et magno gatidio,currcnles nuntiarc discipulis
niiiiii, fercns tnixluram myniue ct aloes, quasi libras ejus. — Joan. xx, 2-17 ; Li'C. xxiv, 12. Cucurrit ergo
ccntum. Acceperunt auioai corpus Jesu, el ligaverunl (M.iria Magdalene) et venil ad Simonem relrum et
euin linieis cum aromntilius , sicul mos cst Judu:is ad alium diseipulum quem amabat Jcsus, et dicit
sepiiirc. Erat autcm in loco ubi crnci fixus cst, hor- eis : Tnlerunt Dominum * meum de montimenlo et :

ius : el in horio monumentum novum, in i;uo nondum C nescimtts ubi posuerunt eum. Exiit crgo Petrus, et
quisquam posiius fueral. Et posuit illud Jo^cpli, ct ille alitis discipulus, et venerunt ad monnmenlum.
advolvit taxuin ad o&tiura nionurociui, ctabiit. Erant Currebant autcm duo siinul , et ille alins discipulus
aittom ibi Maria M.igda'ene, el allera Maria, sedenlcs praccucurril citius Pelro : et venil primus ad monu-
COtttra sepuU riim. Videtuut queinadmoduro positum menlum. El cutn se inclinasset , vidit posita limea-
erat corpus ejus. El rcvericnies ( araverunt aromata mina, non tanten inir.iivit. Venit er:o Simon Pcirtts
el ungiicnta , n| venienlos ungerent eum. Et sabbato sequens eum , ct inlroivil in montiroctuuro , ct vidit
qitidem siluerunl sccuiidum niandalum. linieamina posita, et sudarium quod fuerat super

CAPUT CLXXII. caput ejus, non curo linteaminibtis posiium , sod se-

Juda:i signanl monumculttm. paratim involutum in unttm locum. Tunc ergo iniroi-
vit cl ille divcipnlus qni vcnerat prius ad monumen-
Mattii. xxvii, G2-Go. Aliera autem die quae csl
tuin, ct vidil, cl eredidil : nonduro cnlm sciebant
post Parascevcn , convcnerunt prinripes sacerdolum
Scripluras, quia *
oporlet cum a morluis resurgeve«
ct Pbarisaei ad Pilalum, diccntes Domine, recordali
siiuius quia seductor il!e divit
:

adliuc vivens : Posl

Abierunl ergo iicrum ad semclipsos discipuli. —
M.vitc. xvi, 9. Maria aulcin Magdalcuede qua cjcccrat
ires dies iCsiirgain. Jube ergo custodiri scpulcrum n scptem da?inonia, stabatad inonunicnium bris plo-
nsipie in dietn tertium, ne forie vcniaul discipuli
rans. Dum ergo fleret, inclinavitse , et prospoxit in
cjiis, el ftir.nltir eum , el dicanl plebi : Surrexit a
moniiinenium, ct vidil duos angclos in albis scden-
miiiltiis : ct erit novissimus error pejor priorc. Ait
llabctis cuslodiam
tes : unum ad caput, el unum ad pedes, ubi posiluin
i!!is : : ite, custodite sicul scilis.
erat corpus Jesu. Dicnnt ei ii!i : Mnlier, quid ploras?
Il!i aiiiem abeunlcs mimiere sepulcnim , signanles
Dicit cis : Quia lulerunt Dominum meum, <i nescio
lapidem ciiiii cust.idibus.
ubi posuernnt etini. ll;cc cum dixisscl, conversa est
CAPUT CLXXilL rctrorsum , ct vidij Jesum stantcm : et non sciebal
Prima r/ie saibuti Jcsns returgit a morluis.
quia Jesus * essct. Dicit ei Jesus :
,
. ..'u'icr, quid plo-
Mattii. xxviii, 1-8; Mvic. x\i, 1-8; Ltc. xxiv, ras ? Qnem qtt.a ris ? Illa existiroans (|tiia borlnlanus
1-9; Joan. xx, 1. Vcspere aulem fabbali (|it:c lucoscit ossci, dicit ei : Domine, si lu susiulisii ctim, dicilo
in prima s.ibbali, cum ailhue lenebrx cssent, v> nit mibi ubi posuisti cum : ei ego enm tollara. Dicif *'i

Miria Magdalene, ct aliera Maria , et Salorou ad mo- Maria. Conversa illa, <li(it ei : R.bboni, quod
iiuroeniuin, porlantes qnx paraverant aromati ; et d.citur M gKlcr. Dicit ei Jcsus : Noli me laneore
•
 :

$55 VICTOUIS EPISCOPI CAPOANI 538

nondum enim asccndi ad Patrem meiun. Vadc auicm A qui dicont eum w ere. Et ahierunl quidam ex noslris
ad Fratres meos, et dic eis Ascendo ad Patrem meum
: ad monnmenlum, et ita inTenermt lieut malieres
ci Patrcm vcstrum ; ad Dcum nicum ct Dcum vc- dixerunl : ipsnm voro non invenerunl. El ipse dixit

trum. ad cos : slulli ct tardi corde ad crcd nduin in om-

nibus qiia* loculi sunt prophelael Nonne ergo Imc
CAPUT CLXxW.
oportnit Chrisium pati, et ita iatrare in gloriam
Cnstodcs monumenii mntmliaverunl sacerdotilus de
resurreclione Clirisli.
suam? Et incipiens a Moyse ef omnibos propheiis,
irilcrprct bitur i| is in omnibtis Scripiuris qu.e de
Matth. xxviii, 11-15. Ecce quidam de custodibus ipso erant. Ei appropiiiqiia*erimi. cieb-llo qun ibanl
venerunt in civitatem, et nuntiavcrunl principibus
Ct ipse * (inxit longius irc. Et coegeunl illiim, di-
sacerdotum omnia qtine facta fuerunl. Et congregati centes Mane nohiscum, qnoniam advesper.iscit et
:

cum senioribus, consilio acceplo, pecuniam copiosam inclinala est jam dies.'El inlravit cum ilbs. Et fadiiin
dederunt mililibus, diccntes : Dicite, Quia discipuli est, dum recumberet cum illis, accepil panem, e|
ejus nocie vcnerunt, et furati sunt cum nobis dor- benedixit, ac fregit, et porrigebat illis. Et aperli
mientibus. El si hoc audilum fuerit a praside, nos sunt oculi corum, et cognoverunt illuin : et ipse eva-
suadebimus ei, et securos vos faciemus. At illi, ac- nuh ex oculis corum# Et dixerunl ad nv icem j : Noru.c
fi
cepla pecunia, feceiunt sicut erant edocti. Et divul- cor nostrum ardens crat in nobis, dum loqueretur in
gatum est veibum istud opud Judacos usque in lio-
via et aperiret nobis Scripluras? Ei surgentos eadom
diernum diein.
liora , regressi sunt in Jerusalem : el invencrurit

CAPUT CLXXV. congregatos undecim et eos qui cum ip=is erant,

Jesus apparuil mulieribus post resurreclionem. dicentes : Quod surrexit Dominus vcre et apparuit

Simoni. Et ipsi narrabani qu:e gesta erant in via, et

Matth. xxvih, 9,10; Mahc xvi, 10, 11 ; Luc. xxiv,
quomodo cognoverunt eum in fractione panis.
10-11. Et ecce Jesus occurrit illis, dicens : Avete.
Illae autem accesserunt, et tenueruut pedes ejus, et
CAPUT CLXXVII.
ador.iverunt eum. Tunc ait iilis Jesus : Nolite timere:
Jesus apparuit discipulis suis.
ite, nuntiate fralribus meis, ut eant in Calilaaam : ibi

me videbunt. Quae cum abiissent, nuniiaverunt basc Marc. xvi, 13. Noc illis crediderunt. — Lic. x\iv,
omnia illis undecim Iugentibus et fienlibus, et cxteris
36-48. Dum autem haec loquuntur, — Joan. xx,
omnibus qui cum eo lucrani. El illi audientcs quia 19-23 cum essct sero die illa, una sabbalorum, et

viveret et visus esset ab eis, non crediderunt eis. Et fores essent claiisie, ubi erant diseipuli congregati
r
visa sunt ante illos sicul deliramentum verba ista,
'
propter melum Juilseorum, venit Jesus, et stctil in

ct non credebaut illis.

medio eorum, et dixit eis : Pax vobis : ego sum, no-
Ite timere. Conturbali vero et perlerriti, existima-
CAPUT CLXXVI. b.int se spiritum videre. Et dixit eis : Quid turbali
Duobus euntibus in caslellum apparuil Jesus.
estis, et cogitationes ascendunt in corda vestra? Vi-
M\rc. xvi, 12. Posl hae-c autem duobus ex eis am- dite manus meas et pedes, quia ipse ego sum : pal-
bulanlibus ostensus est in alia effigie, — Luc. xxiv, pate et videte, quia spiritus carnem el ossa non habet,
13-35, euntibus hac ipsa die in caslcllum quod erat sicut mevidctis habere. Et cum hscc dixissst, osten-
in spaiio stadiorum sexaginta ab Hierosolymis, no- dil eis manus, el pedes, et latus. Adhuc autem illis

mine Emmaus. Et ipsi loqiiebanlur ad invicem de non credentibus et mirantibus prse gaudio, dixit :

his omnibuS quae acciderant. Et faclum est dum fa- Ilabetis hic aliquid quod manducetur? Al illi obiu-
biilareutur et secum quxrerent, el ipse Jesus appro- •lerunl ei partem piscis assi et favum mellis. El cum
pinquans, ibal cum iliis oculi autem : illorum tene- manducassel coram eis, sumens reliquias, dedit illis.

banlur, ne eum agnosceront. Et ait ad illos : Qui Et dixit ad eos : Haec <-unl verba qune loculus sum
sunt bi scrmones quos conferlis ad invicem ambu ad vos cum adbuc essem vobiscum : quoniam neoesse
lantes, et estis tristos? Et respondens nnns cui no- O est impleri omnia quas scripta sunt in lege Moysi, el

men Cleophas, dixit ci : Tu solus peregrinus es in Prophelis, et Psalmis de me. Tunc aperuii illis sen-
Jerusalem, et non cognovisli quse facta sunt in illa sum ut intclligercnt Scripluras, et dixit eis : Quoniam
his diebus? Quibus illc dixit : Quoe? Et dixcrunl : De sic scriptum est, et sic oporlebal Chrisium paii, ct
Jesu Nazareno, qui fuil vir prophcta, polens in opere restirgere dic lertia a morluis, el praedicare in no-
ct sermonecoram D>o et omni populo : et quomodo iniue ojus pconilentiam et remis-ionom peccatorum
cum iradideriint summi sacerdotes ct principes no- in omnes gentes, incipienlibus ab Hierosolyma. Vos
fitri in damnalionem mortis, et crucilixerunt eum. autem cslis tcsles liorum. El ego miito promissum
Nos auiem sperabamu? quia ipse esset rcdemplurus Palris mei in vos. Gavisi sunt ergo discipuli viso
Israel. Et hunc super hsec omnia, toriia dics est ho- Do i ino. Dixit cgo cis Pax vohis. Sieut mi-
iterum :

die quod liaec facta sunt. Sod cl mulieres quncd^m sit me Paler, ot c^o millo vos. Hoc eum dixissct,
ct nostris terrueruut nos, qna?. anle lueem fuerunt insufflnvit el dixil eis : Accipile Spirittim sanolum :

i<\ inoiiiiineiilum : ct non invento corporc cjus, vcne- qiiorum remiscritis pecoala, rcmitliinlur eis; et quo-
runt diccntes se eiiam angolorum visoncm vidifse, riim relinueriiis, rctcnia sunt.
 "•""
9U i;\ \\i.. :l .v.lUM nARyOMARUSI JNTERPftETA i ;0.

CLXXVUI. A llis? I)il

'
il ri Eiinm, Dominc, lu scis ania amo ie
CAPl f
:

Dicil ei Pasce agnos mcos. Picit ci ilcrum : Simnn

Jesns appai uit 7 lioiiur. :

Joannis, diligis me? A Etiam, Domine, lu sns

xU-31. Tliomas autcm unns o\ duodeeim
i illi :
jm.N. n,
qnando Jesus quia amo ie. Dicil ei Pascc agnos meos. Dicit ci
Didymus, non erat com
:
qui dieilur eis

discipuli Vidimus Do- tcrtit) Simon Joannis, amas mc? Coniristatus est
venii. Diwrunl ergo ei alii :
:

Nisi lidero in manibus Petrns, quia dixil ei teriio, Amas me? Et dicii ei :

ininiiiii. 111« lujem «lixii eis :

-

omnia s;;is quia amo te. Dicil ei

fjus Bxunn clatorum, ei miltam drgitom meum in Domine, lu scis, tu

Pascc oves meas. Amen, amen, dico libi, nnn esses

locum clavorini), el miltam mannm meam in lams
junior, cingebas le, ct ambubbas ubi volebas cnm
noa credam. Et post dies oeto, iterum erant
:
ejus,

diecipoti ejns iutus, et Tliomas ciun eis. VeniiJesus, aulem scnueris, cxtcndes manus tnas, et alius le
Ilocautem dixit, si-
januii riaasis, et sietii in medio, et dixit : Paa robis. cinget,et ducet quo tu non vis.

luum hnc, goilicans qua morie clarifrcaturua esset Deum. Et

Demde Thomae
dicil : Infer digilam et

maiium tuam, et miltc in cum hoc dhisscl, dixil ei Sequere me. Convcrsus
inamis meas
:
vidfl el aller

laius nieiiin : el nnii esse incredulus, scd (iJelis. Re- Pctrus, vidit illum dUcipuhira qucm diligebat Jesvis,

scqiicntcm, qui et recubuit in coena supcr pectns

spou
,"|)OII III
lit Tboa&as, et dixil
IIH/III"', V* 111..'« ei
V. :
.
'
Domine
— « .-.,_- Deus
~ nuus,et , , ,

ejt.s, el dixit Domine, quis est qni tradel te. Ilunc

meus. Dicil ei Jesus : Quia viJisli n.e \ credidisti :
B :

...
crediderunl. Multa quidem
.... • „..»«
crgo cum .......
vidisset Pntrua
«'./Il.cal ili.il
Petrus, dicil l.-.ll
Je>u '
: DominP,
I(1111111' hic
llil
li-ati qui non vidtrunl, el
auiem qu:d? Dicil ei Jesus :
'
Si enm volo manere
et alii signa fecit Jesus in conspeclu iliscipulorura
'ibio hoc rc donec vcniam, quid ad te? Tu me sequere. Exiit
suoruni, quau non sunl scripla in II
quia discipulus ilic non
aulcm scripla suni, ut credalis quia Jesus '
Cbrislus ergo scrmo isle inter fralrcs,

moriiur. Et non dixit ei Jesus, Non morilur : seJ, Si

est Filius Dci, et ul credcntes, viiam ' habeant iu
etira volo manerc donec veniam, quid ad ic? llic est
nomiue ejus.
(listipulus '
qni lestimonium * perhibuil de his, et
C\PUT CLXXIX.
scripsil hxc : cl scimns quia verum e t lestimoniufli
Iterum apparuil discipulis tuis ad mare Tileriadis.
ejus. Suut aulem el alia mulia qnaj fecil Jesus : qurc
Jovv. xm, I- 4. Posiea manifesiavit se iicruin * ad
1

si s< ribautur pcr singula, nec ipsnm aib.lror niun-

ni3rc TiheriaJis. ManilVslavit aulem s;c. Eiant simul
dum capere cos qui scr.bendi sunt lihros.
Simon Petrus, ei Thomas qui d citur DidfVius, et
Nalhanael qui eiat a Cana Gali-aea1 , ei filii Zebed.ei, CAPUT CLXXXI.
Discipuli euntes in Galil&am viderunt el adoraveruut
el alii ex discipulis cjus d..o. Dicii eis Sio.on 1'clriis :

Dominum. F.l cssumptus e:,l in coelum coram e':s.

'
VaJo piscari. 1 icunl ei : Venimus d nos lecum. Et
exieruni et asccn.leru t in navim, el ill.i nocte nihil C Mattb. xxvhi, 16-iO. Undecim aulem discipuli

•
preluM.Jerunt. M.i.e aulem jam faeto, slelit Jesus ahenn.t in Gidilxam, iu monlcm ubi consliluerat
iu lit:ore non taiuen COgnovcrunl discipuli quia Jc- illis Jesus. Et videntes eum adoraverunl quidam :

ai.lem dubilavirunt. — Marc.

:

xvi, U-*1Q. Et cxpro-

sus esi. Dicil ergo cis Jcsus : Pueri, n nquid pul-
Non. Dixit bravit uicredulitalem illorum et duritiam coidis :
ment»rii.m babclis? Ke-ponderunl ei :

quia his qui viderant cum rcsutrexis.se non crcdide-

ergo eis Jesus : Miiiiie iu dexleram navgii re:e, et
rtini. Li locutus cst eis dicer.s : Data esl mibi Qimiis
invenielis. Mis. ranl ergo, ei jam non '
valui ruat illttd
polesas in cado el in lerra. Eunles in mundum uni-
Irabcre a multiludine pisciuin. Dicii ergo dibcipulus
Dominu^ esl. S nion vcrsui.i, praedicate Evangelium fmni crcature. Dn
ille quem d ligebal Jcsus Pelio :

lunicam suc- c. le omnes gentes, baplizantes eos in nomme Patris.

Peir.is cum auJis>el qoia Dominus Cht,
ei Filii, et Spiiilus sancti : docentcs cos scrvare om-
ci.ixil se (erat eni.n nuJus) cl n.isit se in mare. Alii
nia qnaei unque mandavi vobis. Et ecce cg«> vobiscum
aulem disc 'puli navig o veneu.nl (non ei.ira lo; ^re

cnies .m.iii omn hus diehiis, usqi.e ad consummatii nem

eiant a lerra, seJ quasi cnhiiis dueentis), tral

rete piscinm. l'i ergo descenJe.uni in lerram, v:de- s»culi.Qui credideritei bapiizaius fucrii salvuserit

llliil prunas
runt |'I IIIIH3 posilas,
[/"OIK'^1 el piscem
^» |ui^^v.-. superposiiu
w-.^«. Y — i>,
1 -~ p:t-
el r qui vcro non er. d'nler't COiidi n.i.ahitur. Signa autera
I

e»s qui crcdi-lerint h;rc scqn nur tn nomure

meo
ne.n. Uicite s J.sus : Afler e de pistibtts quos '
pre- D :

bendUtis nane. Iscendi S mon Peiros, et irxii rctc dtcmonia cjicieni, lingois loquentor novis, serpentes

in lerram, pleinim inpgnis piseibus ccnluin qoinqna- ioI'eni mortiforum quid biberini, non eis »•>•
; et si

ginla irib'is. El cum lanii osenl, non scissmn esl cebil; super ;rgros manus imponent, et bcne habi-

rete. Duit eis Jesus : Veniie, prandele. El nemo au- buitt. —

LtC. xxiv, 4«J-55. Vos a.itnin scdc.e in

debai discombeuliuoi inlerrogare eum : Tu quis es? civitale, quoadiisque indoamini virlute ex alio. Edn-
* acce- xit aulem eos foras in Beihaoiam : et elcvaiis in;uii-
scientes quia Don.inus ist. Ei veeil Jesus, el
scem similitcr. Iloc jam bus suis benedivit cis. Et faclum psI dom benedice-
pit panem, el dabal eii, et p
re-essit ab eis, ct ferebatnr in ccelu.n el
leriio manifesiatos e.-t Jes"S discipolis suis, cum re- rel fllis, :

sedet adexiris Dci. El Ipsi adnrantes regressi siu.t

si.rrexissel a morlnis.

CAPUT CLXXX. in Jerusalem cum gaudio magno : ci erani serajM r in

Dliyis me? templo laudantes el benediccnles Deum. Ei profecti

Jesus -er dicit Pelro :

praedicaveront ubique, Domino cooperanle cl scn;;o-

Jo*m. xxi, !'-2>. Ciin. ergn prandisseiit, dicil Si*
nem confirmaote, seiueniibus signis.
Oioai Petro lests : Smon Joai nis, diligis me plus
Z3'J YICTOR GAPUA55I EX CATENA !N QUATUOR EYAKGEL \. 500

ex catj^a w quatuosi evangelia

A VJCTORE CAPUANO LATINE BEDDITA.

VICTOR EFI3COPU3 CAPU/E EX UESPON5I3N'E CAPITULORUM SANC7I POLYCARPI

SMYRNENEI3 EPI3COPI, EI3CIPULI JOANNIS EVANGELlSTffi.

DIVI POLYCAHPI SMYRNENSIS

EPISCOPI, ET MARTYRIS, BEATI JOANNIS EVANGELISTiE QUONDAM DISCIPULI , RESPONSIONUM
FRAGMENTA.

Matlhseus Dominiim dixissc testainr (Cap. xix, 5), A ignorabant, a cnusa nostne redemplionis Evangelii
qno<l Moyses ser.bit (Vcnes. n, c24), Adam lociiliun sumpsit exordium : qure causa ex eo apparet, quod
fuissc lioc modo : lloc nunc os ex ossibus meit, ei cnro Filium suum Deus pro noslra salute voluit incarnari.
ex cnrne mea : propler Itoc relinquet homo parem et Lucas vero a Zachariae saccrdolio incipit, ul ejus fi-

matrem, etc. Scd concordanl Domini verba euniMoysi lii miraculo naiivitalis, et tanli pradicatoris officio,

sermonibus, qui Adam prnebens officium inspirationc tlivinitalem Christi Genlibus declararet. Undc et
divina prophelavii, ipsc a Moyse hoc dixisse referlur. Marcus anliqua prophetici myslerii competenlia ad-
Deus vero, qui per inspirationem divinam in corde ventni Christi declurat : ul non nova, sed antiquitus
Adam ista verba formavit, ipse Pater a Domino recie prolata cjus prsedicatio probarelur. Aut per hoc
locutus fuisse refertur. Nam et Adain hanc prophe- evangelistis curae fuil, eo uti prooemio, quod unus-
tiam piotnlil : el Pater, qui eum inspiravit, n cte quisque judicahat aiiditoribus expetere. Nihil ergo
diciiur proiulissc. contrarium reperitur, ubi licet diversis scriptis, ad
„ „ ,. ., ,. . camdem tamen patriam
r pervenilur.
Ioem adh.ec vr.nDACnRiSTi, Calieemmcnmbibctis, elc.
Muith. xx. I BEH in , LLl]D :
isj ii vocare amicos luos, sed pauperes
Per hujiismodi potum, significat passioncm. Et Ja- el debiles, ctc. Luc. xiv, 12.

cohum quidcin iiovissimuin marlyrio ronsummandum B Prcecepil non amicos, sed infirmos quosque vo-
(Attor. xu, 2), fralrem vcro ejus Joanncm transilu- condos ad prandium. Quod si claudus , aut (jiiilibci

rum absque martyrio ;

quamvis et afflictiones plui- eorumsitamicus, sine dubiotalis pro amicitin mfnime

inas, el exsilia loierarit : sed prrrparalam martyrio est unde ipsa quasi videntur se impugna: c
rogandus :

inentem Christus marlyremjudicavit. Nam Aposndus mandala. Nam si non amici, sed claudi el caeci sunt
Paulus: Quotidie, inquit, morior [I Cor. xv, />I); dum invitandi, ipsosque quoque amicos esse contingat,
impossibile sit quotidie mori hominem ea morle qua nequaquam rogare debemus. Sed amicos arbilior, ,

semel vita Ikcc finilur. Scd quouiam pro Evangelio ntl inleliigi hoc loco debemus illos, quos pro mundi hujus

morlom jugiter crat prreparatus, se mori quotidie siib lerrena consideratione diligimus, non pro divin.e
ea signilicaiionc lestaiusest. Legitur (In geslis) et in coniemplaiionis intuitu. Hi sunt igilur amici relin-
doiio fervcnlis olei pro nomine Chrisli bcalus Joannes qucndi. D.nique, ideo debilium exempla projwsuit,
fuisse dcmersus. quos pro nullius possumus appetere necessilate ne-

IdEM DE 1NITIO EvANGEI.lI SECUNDUM MARCUM. goiii, nisi tanlum pro frucu reiribulionis aelernse.

P.ationabiliter evangelistse principiis diversis ulun- Ideh in ili.ud : Opus consummavi, quod dedisli mihi
ut faciam. Joan. xvn, 4.
lur, qnamvis una eadeinquc evangelizandi conim .,

probelur inientio. Matihaeus ut Dehrxis scritfens, gc- Quomodo opussa!ulis huiuauac adimplcssc comme»
nealogire Chrisii ordincm tcxuit, ul oslenderet ab ca moraf, cum necdum crucis vexillum conscenderat?
Chrisium dcsccndissc progenie i\^, qna eum nascilu- Scd definitione volunta is, de qua cuncla ven<Taud.p
rnm universi prophetae cecincran;. Joannes aulem ad passionis insignia adire dccrevcrat, juresc upus per-
F.phesum constilulis, qui lcgcm tanqunm cx Cenlibus fecisse significat, eic. a .

a llnrc
ViciorCapiianiis vir Gracce elLatine doclus, per lypogmjdios liccbii , studiosis communicabo ,

circa snnum Dom. 480, cx Grocco Rcspousionum ciiantiir qune iu hunc locum inscrere atquc publi-
:

ctpitulonim R. Polyrarpi, quem naetus erat, codice, care visum est^ qnod hactfiuis nondum evulrata
:> se Latina facia recensuil : et in supra DOffliimla luis-e novcrim. Feuardentics.
Caicmi manuscripta, quam pencs me habco, et, cum
561 S. NICKTIUS. NOHTIA. SC2
mmgmmgt m i •
--.
j

ANN0 DOMINl DLI.

SANCTUS MCETIUS
EPISCOPUS TREVIRENSIS.
NOTITIA (cx Gallandio).

511»- Jbsub annum 555. Cointius lamen illud assignai anno

I. Nicelium Trevirensem anlistiiem virtmum
spectatum ex 551 (0). Innumera sunt praeierea quae de lioc beatis-
slanlia el miraculorum gloria ubique
simo pra?sule fcrunlur egregia lacinora landcm
vtirruin scriplorum monumentis inielligimus. Res : qui
vitam clausit circa annmn 5tiG ut piaeeunle Cointio
ah eo pr;rc'are gesias, ex ejus discipulo beaio Aredio p)
existimant Mabi lonius modo
aeceptas, Gregorius Turonensis lilteris commenda-
(</) et scriptores lau-
dati (r). Kjus memoria in Martyrologio Roinano
vii (a). Monasticam vitam professus ad regendam Ec- re«

Theo- colitur nonis Decembribus. De eo ha;c inler ca3lera

ctaBiam Treviricam evecius fuisse perbibetur a
panxit Yenantius Fortuuatus (s)
dorico Francorum rege, propterea quod ipsum pec-
:

Splendor, apex fidui, vcneranda mrnto Niceti,

eantem libere admonere atque arguere consueverat, Totius orbis amor, ponlificumque caput
cum adlmc abbas suo coenobio praeesset. Ejus ordi- ... Summus apostohco prxcellens paslor uvili
,

Auxisii nierilis qujdqubd J10 oris liahes.

naiionem ex labulis Kcclesiae Trevirensis apud De- Divino insistens operi terrena relinquis;
mocharem anno Cbristi 529.
(b) illigal Baronius (c) Cui morilurinundiis, 11011 moritnie, manes.

Coimius in suis Annalibus ecclesiasticis Francorum II. Oplimus nosler anlistes a studiosissimis enu~

Apruuculo Nicctium successisseanno 527 scribit (</) tritus parentibus ac lilleris insiitulus traditur a Crc-
quem postea secuti suni Mabillonius (e) ,
Ruinarlius (() gorio Turonensi (1) ;
qui alibi teslauir (u), ipsuin in

Historioe liiterarise Gallice auclores (g). In B pradicatione admirabilis (acuudia celehemmtm lia-
atque ,

episcopatu adminisirando ejus animi forlitudo im- bilum (uisse in plebe. Qua; hactenus prodierunt tanri

primis cniluil , pro custodia divinae legis potenlium viri litterarum monumenta, pauca quidem proslant,

vultus 11011 veritus. Theodeberluin enim regem Theo- cjus tamen fidei ardorein quo potissimuni succensus

dorici filum, qui saepe ab aeqniiaie discesserat et erat, satis arguuni. Duo nimirum ipsius opuscula

iinpoborum scelera impunitate ac dissimulalione s:i'cnlo superiore a Dacberio evulgata novimus (v);

palam increpuil, ac tandem ad nieliorem

alu. rai, duasque pncterea epistwlas magni niomcnli, antca
frugem redegit. Clotarium quoque Theodeberli pa- editasprimum a Frebero (x), deinde a Ducliesnio (1/},

iruum ob inceslas nuplias acriter satis redarguit mox a Sirniondo (z), postremo a Coinlio (aa), quae

sacrisque intcrdixit , cujus propterea jussu in exsi- deinceps in Concilioruno collectionc transieiunt. Et
lium ductus, postmodum a Sigiberto Clotarii lilio primum quidem opusculum insiriptum De Vigitiis

post ejus obitum suae sedi restilutus anno 5G2 com- servorum Dei, quod ex oplirna; nolae codice San-
perilur (h). Interfuit concilio Arvernensi 1, anuo 535 genuancnsi desumptum Dacherius exhibuit, jam
coacto (i) , ut post Cointium (;) tradit Pagius (k). dudiim vulgatum exstabat inter opera sanclo llicro-

Concilio item Aurelianensi v subscripsil anno 549 nymo falso tributa : quod non sidum solertem edi-
exeunle celebrato (/); etmox eodem anno Arver- ^iorem laiuit, sed eliam virum crudiium de la Barre,
nensi 11 (»1) , cui subscripsere decem episcopi, qui qui novam Spicilegii Dacberiani editionem adornavii,

paulo ante synodo Aurelianensi v inlerfuerant. De- quin et diligentes nistoriyc litierariac Gallic.e auclo-
nique nomen ejus subscriptum reperilur concilio rcs (bb). Primus, quod quidcni sciam, id advertit do-
Parisiensi u (") , quod in causa Saffaraci episcopi clissimus Valesius (cc) ;
qui el illud addit, male in ms.
Paiisiensis UiilJebeilo rcge invitante habilum fuit codicelaudalo inscribi Devigiliis servorum D.i. 1 Non

(a) Creg. Tur. Vit. Patr., cap. 18« (p) Id. ad ann. 506, § 60, tom. II, p. Si.
(b) Democb. lib de Sicrif. Miss. (q) Mabili. I. c, pai?. 187, not. a.

(c) Baron. ad ann. 529, § 14. (r) llist. lill. de la Franc, tom. III, p:i^. 193.
(d) Coint. ad ann. 527, § 5, tom |, p. 551. (s) Ven. Fort. lib. 111, carm. 9.
(e) Mabill. Act. SS. Ord. Ben.\ lom 1, p. 185, n. a. (t) Greg.Tur. Vil. Palr., cap. 17, § 1.

(() Ruinarir ad Greg. Turon., p. 1234. (u) Id. Hist. Franc, lib. x, cap. 19.
\g) Hist. litl. de la Franc, loin. III, p. 591. D (v) Daclier. Spicil. Nov. cdii., lom. I, p. '221-225.
(h) Coint.ad ann. 562, § 27. tom. II, p. 18. (a,) Fieher. Ilisu Franc, lom. I, pagg. 189-192.
(i) Conc. lom. V,p. 953, edit. 1 Ven.-Labb. (i/) Ducbesn. Hist. Franc script. loin. 1, pagg.
( j)
Coinl. 1. c, tom I, pagg. 459, 443. 852-855.
(k) Pagi ad ann. 541, $ 9. (z) Sirm. Conc Gall. lom. I, pagi;. 510-522.
(/) Conc lom. V, p. 1584. (aa) Coint. Annal. eccl. Franc, lom. II, pagg, 2j
(m) Conc 1392.
ibid., p. et 80.
(n) Couc. 10111. VI, p. 482. (bb) Hist.Iilt.de laFranc.lom. III, p.291.
(0) Coint. ad ann. 551, § 5, tom. I , p. 778. \cc) Vales. ad Sozom., lib. vni, c.ip. S.

Patroi . LXVIII. 12
 '
.1,1.

enim, inquii ,
dc mona«horum , »ed dc laicorum vi- A Tui iY). Ilai rarum initium i

ir , nec abbatis hic scrmo cst ad mona Cum i

pei Francorum reget germa-
B .1 episcopi populum alloquenlis, ut patei vel ex no» tnos irc conspicimus, ctc. Ei quibm verbii I quei
liis verbis (a) : Nec sane onerosum vel difftcile videri eas scripsisge sanclum j.r ;>;su!cm regnaotibus in
d '
: etiam </< licatis vcl infirmis corporibus, in seplimnna Francia Cloiarii filiis ;
cuju, obilui, lesie Mario Aven-
duarum noctium , iJ est sabbati atque domiuiccn, por- licpnsi {§), contgii anno [>o-t consulalum B.isilii 20,
tionem aliquam Dei minislerio deputare : ista enim iil c t Christi 56.1. IIoc itaque anno, sive ut naxime
quasi purificatio esl dierum quinque vcl noctium, quibus insequente £.6-2 , has lilteras scripeerit Nicctius are-
stupore carnaii ingravescimus , aut mundanis aclibus tila fcccasione legalionis quam ad fratres suus miserit
obsessi lcetamur. » Haec V. C. <.hlolsinda cum de
patris obiiu condolens tnm <ic ,

III. Ilinc inler opcra sancto llieronymo perperam rcgno ab iisdem susceplo fausta omnia adprecala.
ascripta (b) rectius forlasse inscribilur hujusmodP Sic sane post eruditos viros subiode laudaios censc-
opusculum De Observationevigiliarum. Cl. Valarsius, mus (h). Alii annum 563 scriplas
vero circa Christi
qui haudit;i pridem accuraiam doctoris maximi edi- exislimanl (i). Sirmondus autem annum assignare
lionem aiiornavit , animadvertit (c) codicem Sanger- videlur 565, quod ne vix quidem admittendum. In
manensem aniiquarii oscitanlia aliquot locis muiilum B his porro littcris Chl ;tsindam excitat sanc:us Paler,
haberi, caetera non inemendatum; ut propterea ve- ut regii conjugis sui Alboini haeresi Arianai addicti
terem edilionem cum Dacheriana contulerit , varian- saluti prospic.re studeat, eumque ad rectam fidem
lesque lectiones adnolarit : cx quibus proinde nos, profitendam nitatur Deo propitio reducere : simnlque
nt par er3t , eas sclegimus qua3 nostrum exemplar ut ea facilius rem geral , Ariani dogmatis falsilalem
emcndatius reddere valeant. Neque illud omittendum, cx variis sacrarum Scripturarum locis ipsi demonslrat,
quod vir cruditus suh finem admonitionis habet, sic atque ut eadem regi proponat horiatur. El quoniam
inquiens : Sanctus lsidorus Ilispalensis rnninie eru- ad persuadcndum potentissima sunt miracula, LongO'
buit integrum cap. 21 Ecclesiasticorum Officiorum cx bardos wget, ul iter in Franciam suscipiant inquirendce
eo (sancti ISicelii Iraclaiu) toiitiem fere verbis descri- veritatis causa, nobilissimas Galliarum urbes, Turonos,
bere. Nimirum ex cap. 5 opusculi s.ncii prasulis Altissiodorum, Piclavium, Trecas, Remo* et Suessio-
Trevirensis nonnulla excripsit verbo teuus sanctus ncm adeant, ibique curaliones morborum conlemplentur
illePatcr non solum cap. 2i lib i Eccl. Offic, quaj in a Deo fac.tas a:( tumulos bealissimorum ponificum ,

noijssubjcciisindicavimus. Sed niininieadmiit •ndum, Mhrtini, Germani, Hilarii, Lupi, Remigii et Medardi,
quod idem Vallarsius verba faciens.de opusculi auc- qui FiLum Palri consuJ?stanlinlem credideruut, et ad-
lorealt, Nicctium de quo loquinmr, summis laudibus C versus hccretkos suorum temporum egregie d < ertarunt.
celchratum Sidonio Apoliinari , cui eliam fuorit Verha sunt Coiniii (j) qui el illud observal po- :
,

nlate conjunclus . Laudat quidem Sidonius (d) pulos quibus Alboinus pra:erat, Gothos ac Longo-
Fiavium Nicelium Lugdunensem , cx advocato sedis bardos in prcedictis litteris vocasse Nh etium, quia
praetorianse et assess;re virum spectabilem : sed Ni- gens Longnbardorum Gothica erat origine, et a cae-

cetium nostrum Trevirensem episcopum nuspiam tcris Gotliis peculiari dislinguebalur nomine, quod a
Quio et Vallarsianae senlenlie obstare
itgnoscit. longis barbis fuitsorlita.
omnino videntur qusede anno Sidonii emorluali alibi V. Ad posterioiem episto'am quod attinel, eam
disseruimus (e). Hic namque Arvernensis praesul «cripsit Nicelius ad Juslinianum iinperatorem, qua

supremum diem obiisse perbibetur anno 484 ; Tre- illum revocare studuit ab hoeresi Aphiharlodocit.i-
vircnsis aulem, ut superius iunuimus, e vivis exces- rnm in quam lapsus fuerat, edicto suo de incorru-
sisse circa annum 566. Quae quidcm temponim no- ptibililale corporis Christi promulgato ineunle anno
taiiones, si rite spectentur , inagis imigisque eonfir- 565 , quo ipso anno vitam cum morte commutavii.
mant Nicetium nostrum Sidonio prorsus ignolum. De hnc temporis notatione pluribus dispulat Pagius

.V. De posteriore heati anlisiitis opusculo, iuscri- adversus Cointium (k) ;

qui cum Baronio exislimans
pto De Psalmadiw Rono, nihil interesl \eiha facere :
W edictum illud Justiniuni einissum fuisse anno 565,
videlur enim ab auciore velu;i appendicem luis e ejusque obitum in aunum 566 differens, ex depra-
priori subnexum : ut proinde rcliquum fue.it de vala hujusmodi chrcnologia conjecit (/), bcatissimum
itu;ibiis ipsius epistolis nonnulla disserere, quas enm antiilitem suis littcris non parum profecisse apud im-
:;!'b vit.v. suse finem scripsisse comperlum hahemus. peralorem, ul ejus animum ab edicto quod orthodoxx
Ri priorem quidem inscripsit ChIotsind;e seu Lnlo- fidei contrarum scripscrat, promulgando revocare :

dosvindse Cloiarii Francorum regis (ili;r, qune Alhoino cum contra, valde virisimile >it Justinianum Niceiii
regi Longobardorum nupseral , ut tradii Gregorius litteras non recepisse morie prsereptum. Ulut esi,

(a) Nicet. dc Vigil., r.np. 2. Mar. Avent. Chron.

(q)
\b) Vallars. edit opp. Ilieron. tom. XI. p. 22i. llist litl. de la Fraoc. tom. III, p. 295.
(h)
(c) Id. ihid. (i) Coint. I. c. ad ann. 565, § 7, umi. II, p. 25.
{<!) Sidon. lih. viii cpisl. 6.
(/) Coinl. I. c, § 9, pag.27.
t<') Ad Bibl. PP, lom. X ,
prolegom. can. 11, § 5 (/,) Pagi a.l ann. 565, ^ 2.
f-t '., pag. x\i. (t) Coint ad aim, 5G6, § 59, I. c, p. 84.
| |
Gfeg. ')
ur. UisL Franc. lib. iv, cap.
 OPUSCI
impcralor vuiei.ui Ucbuii$et cfcdes ad diveiBM
nwim Francormis A.n.aiiol.un ik l.isec lillcris Ni- A ,
:ul ,

«ctii >\c loquentem inducimus (<i) : Egregiam, inquit, crucea missos asseruit. Deinde subjccit quam odi
csscl illins nomcn apttd omnes Itulos, apud Afr ..,
hutdem mereUtr Nicetua Trevirensis episcopu» ; qui,
apttd Uispanos, apud Gallos, a quibus ob luv
liccl posiius essct in uliimis parlibus Occidentis, ubi

tmlius oeneno NeetorH vet Euluchetis inficiebatur, sta-

analltcmatiz batur. Uxc V. C.

tim ac audivit Uricuiis impcrntorem pravis adhwrcrc Quod reliquum csi, lectorem admonilum volumus;
doqmatibus quai divulgabaitlur a talium hcerelicorum extra ordinem lemporum aique ad bujus voluminis
asMetU, tnos ut resipisceret, per littereemonuit. Usus calcem excusa fuisse Nicetii opuscula; quod seiticct

cst acri sttjto, qii;f sibi narrata [uerunl non dissimula- nobis exciderint , dum aliis intenli reliqua teqnen-
vit, imo plura gravioraque ,
quam ctvtcri scriptores, tium scriptoium monumcnia lypis consignanda para-
congessil txprobrav.tque crlmina ; uam Paires qnos us.

(a) Coint. ad ann. 5GG, § 59, I. o., pa„*. 83.

SANCTl NICETIS
OPUSCULA.
OPUSCULUM PRIMUM.
De Vigiliis servorum Dei.

CAPUT PKIMUM. B a fide catbolica ct religione alieni sunt. Sed non est

Uona n
et digna et sartcta res, et apta prorsus saiis- mirum. Quomodo enim impiis et profanis religiosa
que coiiveniens dc sanciis vigiliis nmic diccrc, et placere possunt? Quibus si placerent, nostri cssoni,
eonferre sermonem, quando ipsa lucubraiio geritur quotl sumus f
utique Cbristiani. Si vero nostri sunt
a .-olliciiis et religiosis : nox caeca est, ct nccessaria quos vigiliarum sanclarum salutifer actus offendit,
caligo corporibus, qux non solum bomines, sed ut nihilde bis deterius suspicer, aut p gri sunt, aut ;

etiam in somno detinet animantes, nt, reparaiis b vi- somniculosi, aut scnes sunt, aut infirmi. Si pigri sunt,
ribus pcr *oporcm, possinl diurnos labores snstlnere erubescant; quia illisinsonaut Proverbia Salomonis :

vigilantes. Bonus Deus, qui ita prosp^xit, ita consli- Vade ad firmicam, o pger ; et amutare vias ejus
tuit, ulbomoexilurus ad opus suum el ad opcralio- (Prov. vi, 6). Si somniculosi sunt, expergiscanlur,
nemsuam usque ad vespcram (i'sal. cm, 23), liabe- Scriplura proclamame piger, quousque dormis ?
:

rel vicarium lcmpus, in quo a laboribus duris et Quando autem de somno surgis? Modicum quidem
mulia faiigaiione requiescertl. Ergo ili m ad opus dormis, msdicum sedes, modicum autem dormilas, pu-
nociem fecit ad requiem ; et pro lioc, sicut pro om- sillum autem manibus amplectcris pectus. Deinde, iu-
c
nibus, gratias debemus agere illi qui pracstitit . No- pcrtenict tibi tanquam viator paupertas, inop : a autem
vhnus auiem muhos bominum, nt aut majoribus suis q s i cu i bonus cursor (Ibid., 9-1 1). Si aulcm scnes suut,
plaeeant, aut sibi aliqnid peenliariter prosint, noctis quis cos cornpellit ut vigilenl? quauquam el non
particulam ad aliquod opusculum segregare, et id compulsi vigilare debent pro ipsa aiate sua, el D -

pro lucro duccre, quod furali de soporc suo, operari minum Deum instantiusomre. Vigilare iiaque debent
polucrunt d Quod in carnalibus inslrumeulis, id
. si scdentes, si stare non pra?valent. Si vero inlirmi sunt
esl, viclui ac vcstitui nccessariis, qui vigilanl non membris, quod ipsi faccre non possunt, non rcpre-
reprebenduntur, imo laudanlur ;
quanto magis nos bendant : imo secundi.Mii prophetnm rigent lacrymis
sarras vigilias, tam sp riluali opcre fructtiosas, cra- stratum suum, ct dicant : Sic memor fui tui supcr
lionibus scilicel, bymnis, leclionibus fccundas, ob- stratum mcum (Psal. i.xn , 7). Commendeni eliam vi-
servare cl ainaiv debemus, ul a Domino Deo meree- gilantibus, ut eos suis precibus adjuvent, quod adju-
*
dem recipiamus '!

ti a Domino super lecium doloris sui canerequando-

CAPUT II.
quc mereanlur, dicentcs : ln matutinis medilabor in

Equidem snnl homines qul isla reprehendunt, sed te, Domiue, quia faclus cs adjutor meus (Ibid.). Alio-

Exsiat boc opusculum inter opcra S. IPcronymo

a
D gitanler exercet. Addidit etiam, quod ex hoc taus viro
tributa, edit. Val ars. toni. XI, pag.
222. I bi sic in ejut in portis, etglorin magna nascatur. Quod si, etc.
Cipil Diqnum est, fratres, aptumque prorsus. M.ix
: :
e lbid., Mirari me fa eor, este aliquos qui sacras
conferre scrmonem, quundo ipsa litcubratio exigitur a vigilias lam tpirituati opere frucluosus, orationibus,
sulliciiis. Nou ecee csl caligo cuiporis. Injmnis lectionibusqnc fccundas, aul superftuas ixisii-
''
Al., reformalism mant, aut oiiosas, aut, quod his est deteriut, importu-
c llac deerant in ediio llirron. nas. l.l q> idem si sunt homincs a religionc uo tra atnrii
d
Edii. Ilieron., Potuerinl. A Salomonevero lauda- qui ista sic sentiunt, non esl mirum.
,
tur et femina quce pensa c tanificium ad tucernam n- (
Ibid., timus. Al., scimus.
537 S. Nl< :etii :,r,o

quin Sluitum, cl ^ niis cxir.inciim csl " a reltgiune, \ betis ei lemptn eiproMom, ei esnrfeiNti soHiritu-
iil quia ipsi (inrcri! non va!cmus, licnc cnriciililnis dincni, i|iioino(lo conlileamiiii Dco, oslcnsain.
uerogemus ;
quia elsi non possurnus, debcmus non A'lhuc coosideranti miiii interitioi.em nactMwn,
invidcre, sed eongr.lulari polcnlibus. Sicut enirn qui majus aliquid ac lahoriosius occurril.il ullra naliirae
roiisenlil malitiae, parliccps csl pocnae, sic parlkipa- hiimariac coiidilionern suggerilur, cimi eumdein pro-
tio glori;o speranda cst de coriscnsionc bonitatis. phelam audis ila psallentem : Si ascendcro in teclum
Alios cniin cot.mat aflcclus h , alios volunlas pia lae- slrati mei : si dedero somnum oculis meis, el pa'pebrin
ilieat. meis dormitalionem, aul requiem lemporibus meix, do-
Ncc sane onerosum vel difficile viileri debel ctiain iicc inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Jacob
delicaiis vcl infiririiscorporibus in scplimana duarum Quis non slupeat tanlam in Mei
(Psal. cxxxi, 3).
noctiiim, id est, sabbati alque dominicae, portionem amore animi devoMonem ut somnum sdii, sine (|uo ;

aliquam Dei ministerio depulare enim : ista quasi pu- uiique corpora humana deficiunt, penilus inlerdixe-
rificatio esi dierum quinque vcl noctiiim, quibus slu- ril, donec locum ac templum Domino f,-.bricandum
pore carnali c ingravescimus, aut niundanis actibus rex et propheta reperiret? Qua? res nosdeb<l fortiter
obsessi ljeiarnur d . Nec erubescat aliquis in bono admonere, ut si ipsi locus Dei esse volumus, et ta-
sludio sanctitatis, quia non erubescunt iinprobi in B bernaculum ejus ac templumcupimus haberi perpe-
I
crpelrando opere foedilatis. Merito ergo Scriplura tuo, sicut Paulus apostolus asserit dicens : Vos estis

iu Proverbiis dicit : Est confusio quai adducit p c- templum Dei (II Cor. vi, 16) : in quanluin possumus
catum (Eccli. iv, 25). In bono enim opere confundi, exemplo sanciorum vigiliasdiligamus, ne et de nob s :

pcccatuin est, sicut in malefaciendo non confundi dicaiur h Dormierunl somnum, et nihil invenerimt
:

pcrnicies est. Si sancti estis, amate vigilias ; ut the- (Psal. lxxv, 6): quin polius et gralulabundus unus-
saurtnn veslrum vigilando custodientes, ipsi in san- quisque veslrum jam dicat : In die tributationis mece
clitale servemini. Si peccatores eslis, magis curriie, Deum exquisivi manibus meis nocle coram eo, et non
ut vigilantes, et Deum orantes, purgemini;- ut tun- sum deceptus (Psal. lxxvi, 3), Quia bonum esl confi-

denles pcctora frequeutius clamelis ad Dominum ex leri Dom.no, el psallere nomini luo, Allissime; adan-
toto corde dicenles : Ab occultis meis munda me, Do- nunliundutn mane misericordiam tuam, et vtritatcm

mine, et ab alicnis parce servo tuo (Psal. xvin, 13). per noctem (Psal. xci, 2, 3). Hacc et ejnsmodi lania
Qui enim ab occultis desiderant jam purgari, nescio ac talia ideo sancti illi cecinerunt, el scripia reliquc-
an eos delectet iisdem miseriis inquinari. runt, ut nos eorum posteri paribus eorum exciiare-

CAPUT III. mur exemplis, ad celcbrandas etiam n^ctibus nostnn

Tempus exigit e
, charissimi, ut de auctorilate vi- C salulis excubias.

giliarum, de antiquilale, deque ipsa utilitate pauca Sed a veteribus veniamus ad nova a minislris , lcgis

dicamns : magis enim quilibet labor libenter susci- ad ministros Evangelii, ut de Novo eliam Tesiamen-
I
itur, si ante oculos proponatur ipsius laboris utili- to vigiliarum gratia consignetur. Anna filia Pbanuel
las. Antiq.ua est vigiliarum desotio, familiare bonum vidua conlinuis oratiouibus ac jejuniis serviens, non
omnibus sanctis. Isaias denique propliela clamat ad discessitde templo die ac nocte. In Evangelio legittir,

Dominum dicens : De nocte vijilal spirilus meus ad quod paslores ilii sanctissimi dum super gregem
tc, Deus, quia lux pr&cepta tua sunt super tcrram (Isai. suum nocturnas exercenl vigilias, et angelos in splen-
xxvi, 9, sec. LXX). David et regio et propbetico spi- dore videre, et Chrislum natum in terris primi au-
filu sancfificatusunguento, iiac.mit f
: Domine Deus dire merucrunt. Jam vero inslitulio Salvatoris nonno
satutis mccc,in die clumavi, et nocle coram te (Psal. oinnes ad vigilanJum auditores exsuscitat, sivc iii

lxxxvii, 2). Ilem dicil : Memoratus sum in nocte no- parabola boni seminaloris docendo : Dum dormirent
•niiiis lui, Domine, el cuslodivi legem tuam(Psat. cxviii, homines, venit malus, et superseminavit zizaria inter

55) s. Accipe ejusdem prophetae aliam vocem, qtiac trilicum, et abiil (Matth. xni, 25). Qui si vigilassent,

et tempus et habitum dcprecanlis ostendat : In no- nec malus forsitan zizania seminare potuisset. Sive
clibus, inqu t, exoltite manus vestras in soncta, et be- " cum dicit : Sint lumbi veslri prgcincti, el tucernae ar-

uedicile Dominum (Psal. cxxxm, 2). Et nevespertinas dcnles ; el vos similes exspectantibus Dominum suum
laiilum boras noctes aestimes appellalas, occurrit et quando reverlatur a nupliis. Beali servi illi quos cum
ili Media nocle surgebam ad confilendum libi su-
il : v nerit Dominus, invencril vigilanles(Luc. xn, 55-57) :

pcr judicia juslitia luw (Psal. cxvui, 62). Ecce ha- Ei si vespeilina, inquit, hora veneril, et si mcdia nocie,

" Haec desunl in edii. Hieron. b In edit. Ilieron. his verhis statim haec addtintur:
b Ibid., rcctius, coronal effectus. Sed forsilan in leclulo sno positus hcec cantabat : quod
« Ihid., Carnolium. aliquami pigriores sufficere putaverunl, si tantum in
a Ibid., oscilamus. slralu suo aut oret unusquisque, aut psalmum submur-
e lbid., Rcs cxigil. inuret. (Juod quidem et ipsum bonum est : Dei sempcr
f
H;ec exscripstt S. Isidorus Hispalcnsis episcopus el ubique meminisse salutare est. Sed quod sit mdiut
de OffiC Eccl. lib. t, cap. 22, apnd quem legilur, exsurijere el conspectui divino assistere, accipe ejusdem
David regio el proph. tico sanctificatus unquento, rccle propheta, etc.
omissa voce spiritu, quae seiitenlinn lurliat, quaeqne Haec item omnia hinc sumpsit S. lsidorus I. c.
''

«•tiarfrabest ab edilo Ilieion. cap. 21.

roo oriscn.\. 57(1

cl s/ galli caulit, et invcniat cos vignitnles, beuti sunl A ui.iversa vigilantis l.ciilical. V ig ilaiulo titnor onuns
(Marc. Illt, 3>). Ila-jue et vos estole parai, t]itia qtta excludiiur, fiducta nascitur, oaro inacoraiur, vitia

hora nesciits, t itius honinis vei.ttiruscsl (Matth. x\iv, labescunt, castilas roboratur, cedii tnliitia, acce lit

41). iNee veibis solimunoilo doeuil vigilare, sed eiiam prudenlia, inens acuitur, error oblunditur, criminuiii

exetnple confirwvit. Namqiie lestaiur Evangelium, caput diabolus ghdio spiriius vulneiaiiir. Quid liae

qnia erut Jcsus pcrnodans in oratione De.i (Luc. vi, ulililale magis ucccssarium, quid isiis luciis sanctis

12). rernocialial non sibi , seil ut scircmus quid commodins, quid bac deteftatione Btiavius, qUid isia

onincs facere debeamus. Et ipse increpal Petrum fcliciiate beatius? Tcste etiam propheta, qur iu prin-

tenipore passionis llicens : Son potuistis ttna Itora cipio Psaltnorum snorum bpatnm virum describens,
vigilare mccuin? El ad omncs jani clicit : Vigilale, Bummam beatitudinis ejus in hoc versiculo colloca-

et orale, ne intre is in tcntationcm (Malth. xxvi, 40, vil, dicens : Si in Domini lege meditelur die ac noct;

41). a llxe verba ejusmodi cxemplo, oro vos, queni (Psal. i, 2). Bnna c->l qtiideni diurna mcdi atio, bona
noii de profundo cliam morlis simili modo valeant oralio, sed niullo gratibr cl efficacior esi noclttrna

suscilare? uteditaiio; quia per diem necessitales vari;e obstre-

I!is inslrucli sernionibiis, bis conlirmaii ilocu- puni, occupationes destruuni mentem, sensum mul
ni. niis beati quoque Apostoli et ipsi vigilavcrunl, et q tij lcx cura dispergit : nox auiem secreta est, nox
\i^lias imperaverunt. Pctrus apostolus in carcerc quieta esl et opporluna oranlibus, apiissima vigilan-

nociu ab angelo suscitatur. et ipso reserante poriain libus, diim carnalibos occupaiionibus expeditum,
ferreani in domum Vari;e pervenii, tibi erant nmlli colleclo sensu (otuni liominem divinis conspeclibus

congrcgati, non dormientes uiiquo, sed oranles. Idem sistit e . Iiaque Dco placilas cognoscile esse vigilias

in Epislola sua ponit , ei dicit : Sobrii cstote, el vi- ad cclebrandam bcnediclioncm.

gi late, quia adversarius vester d'a' olus tanquim leo Tanlum, cliarissimi, qtti Vigilat oculis, vigilel et

rugiens circuil quwrcus qtiem transvoret (I l'etr. v, corde; qui orat spiritu, orel ct nicnte; quia nec saiis

8). Paulus etSilas in custodia publ ca circa medium uiile est oculis vigiiare, et animo dormilare, ciun
noctis orantes, liyninum audientibus vinclis dixisse ccontrario ex persona Ecclesioc Scriptura dieat : Ego
meraoraiilur (Acl. xvi, 23); ubi repente terramioiu dormio, el cor meum vigilat (Cant. v, 2). Curaiidum c t

facto, et concussis fundameniis carceris, et janua! eiiam anic omnia ne nimietate cil<i vcl polus nostro-
aperlac b , el omnitim vincula sunt snbito sohna. runi vigilalorum pectora onerentur, ne cru liialem
Item beatus apos olus 1'aulus ° super exercendis vi- ructanies ct crapulam, non soluin ipsi nobis insuaves

g liis adliortaiur Tbessalonicenses, dicens : Mfdate, simus, scd cliam gratia Spiiilus sancti indigni j ntl i

cl ztaie in fide, confortamini el viri iter agile (I Cor. q cemur. Dixit namque vir quidam inlcr pastores cxi-

xvi, 13). mius : Sicul fumus, inquit, fugat apes, sic iudigesla
c.\ruT iv. ruciatio avcriit ot abjicit Spiiitus saucli charismata.

Hoec sufliciant de auctoritale ct antiqtiitate sancta- Ergo tanquam divinum celebraluri myslerium, anle
rum vigiliarum. Superest ut sccundum promissum nos per ahslinentiam parare debemus, tit integrati et

de earum uiilitate aliqua proferamus quanquam ;

expediti vigilare possimus : cogitalio quoque mala
sentiri tnagis potest per exercitium ipsa ulililas, pellatur, ne male vigilanliuin oratio fial, sieul legiiur.
d Gustando enim peccatum [Psal. cvin,
quam loqueniis sermone narrari. in 7). Sunt enim el ex malignis
videlur, quiu suavis esl Dominus (Psal. xxxm, 9). maiedicts vigilio, ut in Proverbiis legiiur : Quia
Qui ergo gustavit, inlelligit et seniit, quantum pa> ablatns esl sonnus <-b oculis eorum. Non enim dor-
doris vigilando deponitur, quantus mentis stupor raiunt, inquit, u si ma!e fecerint (Prov. iv, 1C). Scl
excutitur, qtianta lux animam vigilanlis et orantis absint, el lo >ge absint ab boc convenlu lales vigili:e;

illusuai, qu;c gralia, quae sancta visitalio •mernbra sed potiua vigilanlium pecius clausum diabolo, sit

a Edit. Hieron., Ilacverba, hmc el ejusmodi exem- D Ad Corinlhios autem : Yigilale, slaie in fide, conlor-
pla, oro vos, quem non de profundo eiiam somno et lamini, virilitor agile. Sic et ad Ephesios scrihit ;
morli l millimo valeunt suscilarc? Oranles in iiraui leiupore iu spi itu. Kt ipse vigiluntit
1» Ibid., janute sponle aperlce. quoqtte exemplum ponens in ealalogo viitutuin suarum,
• Multa hic desuot, librarii oegligentia, ut videiur, fruclum de vigiliis m<tlti$ apucl Coiinthos qlori tur.
d
omissa, ex ediio Hieronymiano s c restituenda : Idem Edit. Ilieron., Gtulandum eniin virfctur, quia
Puutus ap^slolus a Troade prjofecturuB, sennonem do- suavis est Doinin is, sicul scriptum esl. Qni ergo, elo.
e Post h.rc
ccbat usque ad meliran nocirm, accenss lanternis verb.i in o it. Hieron. plura exsiant
quaiiipliiribns in cwnacuto. Kx quo Eutuckut adotes- qua: bic desidemuliir. Stint ejusmodi Inde diaboltts :

icnt somno oppressus, ditpulanle Paulo prolixins, a diviniriiin scmpej rerum callidus irmulator, ticul jejn-
fenestra deduclus, cecdii de criio teclo, et sublulu» itia cl virginilatein, vana baptismala elintnia suis cul-

esl m rtuus : quo statim reddilo vitte, usque ad lucem tibtts detit : itt ct lioc tttnclum armulalut officiuiir,

termocinalus, Deo cjubernanle profcctus est. Qua-n noclnrna tacra ei vigiltas sttis cometsalionibus a Ididit.
plene idem qiamque copiose super e.rercendis vigiliis Unde jam nostri futeles, si de sttormn inslilutione non
adhoriaius Thessalonicensibut tcribent ait : lt.n|iie
, excilanlur al habendas vigilias sacras in adversa varie-
non dormiamus sicutot caeteri, sed vigilemus, et so- taiis ttsnrpaiione cernenles, alienas a Dei rebif, noi

brii simus. Nant qui doi niiunl, noole dorminnt, et esse faleantur : quus nnn mmularelur xniquut ad dec-
qui inebriantur, necte ebrii suni. Nos autem qui Uei ptionem, msi Deo placitm esse cognoiceret ad cele-
siimns, sobni sumus. l.t nure concludit :Sive, inquit, branlium benedictionem. Tamen^haritsvw fratret, </<<:
vigiletuus, sive dormiamus, simul cum illo vivamus. t gilat, elc.
57! s. n:cetii

aperlum Chiislo, ul qtiae labiis soaamun, corJe ic- A n " !1 <

'
li "M ,]e nr,IP1 MncU ,lli,il;ilc «"cla sufflciuni.

neamus. Tunc crniit acceptabiles n; ud Deum noslrx l)<; hymnorum aulem psalmoromq ie devotione qnam
vigiliae, iimc pernoctatio salularis, si cnmpeiente graia sini ci acceptabilia Dc>, nunc quantutumcun-
diligentia ei dovotione sinccra, ministerium noslrtim que dixissem, nisi ralio prolixior volumcn aliud po-
divinis ohtutibus offeralur. slularct : quod Domiiio largiculc scqucnti cxhibcbi-
Ha?c de vigiliarum audorilate ct antiquitate, nec lur lectione.

OPUSCULUM II.

De Psalmodw Cono.
CAPUT PRIMU.M. contribuit Psalmus; ncc peccatnres despicit, scd
De psalmodiae bono dicanius quae nobis Deus do- remcdium eis per pccnitentiam lacrymosain salubri-
nare dignatur. Nos ilaque, charissimi, qui lam pro- ler ingerit. Dominus itaquc Dcus noster per David
pheticis quam evangelicis ct aposlolicis sumus omnes scivum suum confecit potionem, quae dulcis esset
eruditi niagisteriis, quorum nobis dicla et facta ante guslu per cantaiionem, ct efficax ad curanda vul-
oculos proponamus, per quos sumus omne quod nera peccatorum per suarn virlutem. Suaviler eniin
siimus : ct quam sinl grata et accepin Dco spiritalia Psalmus auditur dum canilur, peneirat animum cum
cantica, a primordio repetentes, iisdcm auctoribus B dcleclat; facilc Psalmi mcmoria reiincntur, si fre-

asseramus. Si auiem quacramus quis oinniura pri- quenler psallanlur; ct quoJ legis austeriias ab bu-
inus hoc genus invexerit, nnn invenimus alium nisi manis mcntibus extorquere non potcrai, lii per dul-
Moysem, qui canticum Deo insigne gesiavitf, quando ccdincm canlionis excluduut. Nam quidquid Pro-
percussa yEgypio deccm plagis, ct Pharaone de- phetae, quidquid Evangelia ipsa praecipiunt, irt his

merso, populus per in ueia maris ilinera ad deser- carminibus suavi mcdiiantium dulcedine conliiictur.
tuin gr.'iiu'abiindus egressus es', dicens : Cantemus Deus osteuditur ut limealur, simulacra rideniur,
Domino; gloriose cnhn honorificalus esi(Exod. xv, 1). juslitia ingeritur, iniquitas probibelur, miserieordia
Primus igiiur Moyses clux tribuum Israelis ciioros laudalur, incredulitas abdkatur, verilas reqiiritur,
instimit, et uirumque ?exum distinclis classibus, se mendacia damnantur, dolus accusatur, innoceniia
ac sorore praeeunte, caniaie Domino caniicum trium- collauda ur, superbia dejicilur, bumilitas sublima-
phale perdocuit. Poslmodum Debbora nobilis femina lur, poenitcniia prasdicatur, pax sei;ucnda depromi-
in libro Jndicum hoc niinislerio functa reperitur. tur. Contra inimicos proteclio postulaiur, viodicta
Ipse lamen Moyses c corpoie rece surus lcrrificuin .
promittitur, spes cerla nutritur; et qi.od bis est

carmen in Dcuicronomio iteravit; quod scriptum omnibus excellc liius, in Psalmis Cbristi sacramenta
lesiamcnii vice populo dereliquii, unde scirent qus C cantantur. Nam et generalio cjus exprimitur, et re-

pcena ct quales eos coniribulaliones scqucrentur, si jectio plcbis impiae, et geniium hacrediias nominalur,
a Domino r< c 'ssissenl. Omnes miseri aique mise- virtutes Domini cantanlur, passio veneranda depin-
raud ;

,
qui lali tamque evidenti denunliatione prae- gitur, resurreclio gloriosa monslratur, sedes quoquc
lennissa nolucrunt a p ccatis cl ab illicitis super- ad dexteram mirabi!iler depingitur. Deinde igneus
slitionibus praccavere. Domini mauilestalur advcntus, lerribile de vivis ct
Jam vero poslea mtillos inveuies non solum \iros, mortuis judicium pandilur. Quid plura ? Etiam Spi-
sed eiiam fcminas Spiritti divino eompletas, Dei ccci- rilus creanlis emissio, el torrae rcnovatio revclalur:
nis-e mysteria, eliam anle David, qui a puerilia in posl quac erit iu gloria Domini scmpitcrnum p.-slorum
hoc munus a Domiuo speeialiler electus, ei cauto- regnum, pcccaloi umque perenne supplicium.
runi princeps, carminum thesaurus essc promercit. CAPUT II.
Qui adhuc ptujr n cithara suaviler fortiterque ca Ilaec sunl canlica Dei quae canit catholica Ecclesi t

nens, malignum spiritum qui op rabatur iu Saule, Dci. II.cc sunt quae hic nosler convenlus sono eliaiti
compescuit : non quo citharac ilfius lanta virtus vocis cxercet : hacc non solum cantorem non resol-
erat, sed quia figura crucis Chrisli, quae in ligno el
vunt, sed potius stringunt. IIsc canlica placcnt Peo,
extensione nervorum mystice gerebatur, jam mnc D u bi totum qtiod agilur spectat ad gloiiam Cieatoris.
spiritum dacmoni opprimebat. Merito ideni piophca omncs et omnia ad laudcm
Quid in his Psalmis iion invenies quod faciat ad Dci cuncta gubcrnanlis hoitalur dicens : Omnis spi-
uti'it:ilem et sedincationein , ad consolationem hu- rilus laudet Dominum (Psul. cl, C). Se ipsum quoque
niani generis, conditionis, sexus, ataiis? ilahet in pnllicenS laudatoreni dicebat : Laudabo nomen Do-
Psalmis inlaus ouid 1 ctc.it, puer quid laudel, adole- mini cum cnntico, ct magni/icubo cum in laude (Psal.
6cens quid corrigal viam, jtiveuis <jni«l scquatur, se- Lxviii, 51). Laudate Dominura in vita veslra, immolate
nior q.iid precetur. Discii femina pudicitiam, pupilli D o sacnlicium laudis pro anima el vita vestra, et per
inveniunt patrem, viduae judicem ,
pauperes perspe* ipsum ostenditur vobis in anima vestra, qua ad ejus
ctorem, advenae cuslodem, audiunt reges juJiccsque pcrveniatis salutare.
quid limeant. Psalmus trisles consolalur, loelos tem> Delectal Dominura nostrum dc pnra cnnscienlia
:
perat, iratos mit gat, p ujieres rccreat, divites ut laus emissa, sicui idem horlaiur hyninignphus, di-

se aguoscant admonet, et ne supeibiant in .

cen .

Dtnnibus omnino su ckdcntibus sc aptam mcdicinani [ro siljucunda decoraque laudatio (Vsal. ( xxxiv, 5).
 .

jT5 OrUSGLLA.
Ihinc scientiam gcrens, I; >o officium Do placilum A Qmd hac ulililale commodius, quid hai

sciens idera Psalmista lesialur ; Sepiiet in die taudem lione jucundius, quia ct Psalmis deleclamur, el ora-
dixi titi [Psal. cxvm, 16-1). Et adhuc ampUus aliquid lionibus irrigamur, ct inlerpnsilis leciionibus pa i

pollicelur : 1'a Ungua, inquii, mea meditabiiur jusii- iiuir? Li vere sicui boni convivae fercdorum varie-
liam tuam, tota die laudem luam (Psal. xxxiv, -18). late deleclanlur, ila uostnc animx muliiplici leciioiio

Senliebat cnim sine dubio de lali opere bcnePuitun, ct hymuorum exhibiiiune sagiu.ntur.
sicui ipse commemorans dicit : Laudans invocabo Tanlum, charissimi, in:ermiltenles labulas s
Dominum, ct ab inimicismcissalvus ero (Psal. xxvi, l). llms, iiiienio scnsu ei vigilanli mente psallamus, ui
Tali luiamine ct tali clypeo armalus, ci forlisMmom Deo non displiceuniis. Sic cniin nos boilat r psal-
illuni Coliam gigantcin Btraverat, ci saepe dc alicni- mus diccns : Quoniam rex umnis lerrce Deus, psallite
genis victoriain ivporl.irat. sapitnter (Psal. «.vi, 8), id est inlelligenler, ut nou
CAPUT III. solum spiritu, hoc est sono vocis, sed ei iiie.le p a!-
Longum crit, charissimi , siogula quac sanctorum lanuis, et ip^um quod psallimus cogitemus nc capti-
bistoria coniinet dicere, prascrlim cuni res exigat vata mens fabulis et extraneis cogitalionibus, labo-
de Novo Testamciito alijiia ad vcleruai confirmalio- rem habeat infructuosum. Sonus etiam vcl melodia
neni ct ad vestram inslructionem dcbcre proferri. B consentiens s anclae religioni psallatur, non quae tra-
Ergo invenies primum Zacbariam patrem maghi gicas difticu tates exclamet, scd quoe in vobis a vcraiu,
Joav.nis post longum illud silenlium in bymni vice Chrisiianitaiem dcmonstret ; non quae aliqu d tlica-
propbetasse. Nec Elisabcth, diu slcrilis, edito dc trale redol a», scd compunctionem peccatorum fa-
promi&sione fi!io Deum de ipsa anima magnificarc ciat. Sed omnium vestrum non dissona deb
ei vox
cessavit. Nalo in tenis Cbristn laudem sonuit exer- esse, sed consona. Non unus insipienter pr.<
i ilns angelorum : Cloria in excelsis Dco, et in terra paa aut unus humiliet, allcr vocem exlollat; sed iunita-
fwmiu.bus toiuv volunlulis (Luc. n, 11). Annuniiantes tur humilitcjr unusquisquc vocem suam intra sonuiu
pueri iu t mplo, Ilosanna filio David (Matth. xxi, 15) chori concinentis includere, non extrinsecus exlol-
clamaverunt; ncc Pharisaeis livore sircpentibus Do- lenies, aul protralieules quasi ad siuliani ostei '

niiniis ora innocenlium clausit, sed potius aperuit,

ncm indecenter cffcrre, neque bominibus ;: ici
diccns eis : /Von legislis scriptum : Ex ore infantktm
velle. Totum enim tanquain in conspcctu Dei, non
ei lactenlium perficisti laudem? Et si isti tacuerint,
hominibus placendi studio celebrare debemus. I

lapidcs clamabunt (Ibid., 1G). Ipsc Domiuus in verbis

bemus enim et de bac vocis consonantia formam :

norum niini-
doclor, in faelis consummator, ut hyn
siiain, vel exemplum, tres illos utique bcatissimos
sterinm gratissimum comprobaret, cum discipulis c
pneros, de quibus rcfert prophela Daniel : Tunc, ii:-
hymno dicto cxivit in montem Olivcti. Quis jam lali
quil, lii tres quasi ex uno ore liymnum dicebant, et glo-
il (innenio de psalmorum ct bymnorum religione
rificabanl Deum in fornace, dicentes : Behediclus cs t
dubitabit; quando ille qui a ccrdestibus cunctis ailo-
Domine Deus patrum nostrorum (Dan. m, 51, 52).
ratur cl psallitur, ipse cum discipolis hymnum ean-
Videtis quia pio inagisterio ponilur quod l. .

tasse pcrbibelui ?
paritcr Deuni cx uno ore humiliter sanctequc lauda-
Et Joannes in Apocalyp.si rcfcrt se Spiri u revc-
omnes qoasi ex uno oic eum-
verini. El nos utique
lante vidisse, el audisse voccin aquarum iiuillarum,
demque psalmorum sonuro, eamdemque vocis mo-
el tonitruorum validorum dicentium Alleluia : cx quo
dulatinnem aiqualilcr profcramus : qui aiilem sequare
niilliis delict ambigere boc vigiliarum sanctarum mi-
sc non potest caeteris, meiius cst ei taceie, aul lent.i
i.istcrium, si digi.a (idccl devotione vera cclebrctur,
voce isallere. quam clamosa voce oinnibus p
angelis esse eohjuni tiiin, quos constat sii e somn •,
pere; sic enini et minUlerii implebit ol
biiifl occupaiionu Deum in indesineater laudarc
bumililer psallenti fraterniiiii oon faciet offendicu-
ccolis et benediccre Salvalorem. Qux cum ita sint,
lum. Si ergo et nostra oronium vox f; eril inoffensa,
fratres, jani plcniore fiducia bymnorom mysicrium
vel consona labiorum cymbalis be;;e sonansihus, et
iideliter impleamtis,
v magnaiii
o >
nos credentes a w
Dco t»
i>
..„. ,i„i ,„,. ,,-,,
nos uulectabit, et auilicntes m difieabit, ct.n
„, »„j:»„, it
Dco uosiro i .

grat
D am coi.secutos, quibus concessuin est cum tan- „., „i„ ,„ ,, , ....
.
'
su.i\ls crit loia lau.lalio, qui in domo sua, sifut
; , , ,
le-
iis ac talibus sanclis, piopbcii> dico alque mariyri- „;,„„ mn i,„i n
gitur, „„.„.:
unanines nabilare pfacit.
:. <,
Quainlo cnim , i

bus, Dei aeicrni miracula II c cuni David Domino tnr, psaltatur ab ommbus; cum lcciio legilur, fa
confilemur quoniam bonus cs*; curn Moyse polcnliam
sile itio a'(]tii! audiatur ab omnibus, ut legnnie le-
Domini magnis iilis canticis personamus; eum Aiu a
clore onininn clamosis vocibus uemo ; at.
qua; Eccle^iac speciem gerit, olim slciilis, nunc fe- Lt antequam legatqr, omnes convenite si : quis au cm
cuoda, m I). i landc corde confirmamur; cum Is-iia supervencrit cum celebratur,
leclio adorei laniuui
de none vigilantes psallimus; cum Habacuc, ciim
Deum, ci praisignaia fror.le, aurem lcgi Doi soliii iie
Jeremia, cum Jona sanctissimis vatibu, orando c.inta-
commodet.
mus : cumtribus neque pucris, qoasi in fornace po-
P.iicl lem|)us orandi cum onines oramus, |
si:i, convocata omni crcalura, Crealori oinnium bc-
teinpus cum volueritis, et quoiics volueritis privatiift
t:ediccnics psallimus.
orare; ne obicnlu Icctionis dolcas tc pvrdidisse
* La
z:v> s. MC ETH 57«

ctionem, quia non s?.mpcr cam quilibet paratam po- A Idco enim ct diaconui clara voce in domo Dei laneti
test habere : nam grande tcmpus semper in promptu prasconii admonet cunctos, ut sive oraado, site in

est : nec pulctis parvam vobis nasci ulilitatem ex flectendis genibus, sive in p-aliendo, site in lectio-
sacra; lcctionis aiidim; <|iiia oratio ipsa fit pinguior, nibos sollicite audiendis, unitas servetur ab omni-
dum mcns rcccuii lectione saginatur, et curril per bus; quia uiianiines bomincs diligit Deus, el in sua
imagines dlvinarum rerum quas nuper audivit. Nam doino eos efficil habilarc; in qua domo qui babitant,

et Maria soror Marli-r, qua3 sedens ad pedes Je->u bcati pronmiiianiur in psalmo, tjuia ipsi laudabunl
sorore neglecfa verbUm Domini inientius audiebat, Domiuiim in saecula sajculorum [I'sal. lxxxiii, 5).

bonam partem sibi elegisse Domini voce firmatur. Amen.

i n »m"ih mi i
iip———mm

S. NICETH
EPISTOL/E bUM.
EPISTOLA PIUMA. B Duo sunl Salvatores, islud scripium nusquam iuve-
AD CHLODOSVINDAM RlGUNAM LONGODARDOKLM. nient, nisi, Ego et Pater unum sumus (Joau. x, 50)
boc est, Patcr in Filio et cum Filin, et Fil us in Patre
Dominse clemcntissimae in Cbristo filine Cblodos-
vind.c reginae Nice ius peccator. et cum Patre. Di us praj magnitudine videri ab oculo

I. Cum legaios veslros per Francorum rcgcs, liumano non poiest, qui lantum grandis , tanlum
german s tuos, ire conspicimus, de prosperiiale fulgens, lanlum eliam igneus est. Legimus : ln cir-

cuilu coili et lerra labernacufum ej/s (Pbal. xvn, 12);

vesira solliciii sumus. Sed illa inde audimus, quod
quam semper sonare etiam el sonare conlilemur, quod etiam pras ista niagniiudine et splendore ab

quam magna, quam alta, quam laudabilis, quam uli- bomine videri non potest. Expremit de se, quein

lis, quim bumana vel munifica; qunmodo de paupe-

semper babuit apud se; qui latibulum sibi de carne

ribus solliciia, quomodo de regione a astula, quo- fecit; et ideo Scriptura dicit : Posuil lenebras latibu-

modo in cuncio populo pia conversalioiie spiendida. lum suum (lbid.). Ideoque in Evangclio ait Yerbum
Dei, quod Joinnes dicit, quia inprincip oerat(Joan.i,
ITe boc concedat qui tibi spiritum sapienliae et in-
lelleclns Gaudemus ex boc gaudere nos
jam dedit. 1), Verbum caro factum esl (Ibid., 14); et quod de
:

Christus faciat de Alboino regc quem habes, et de Maria erat, sic illud ad se junxil, ut esset unuin.

fciicila e sua iriumplnre. Stupenles sumus, cum C El per Scripturam dicit Ex Sion species clecoris ejus
f :

gemes illum iremunt, cum reges venerationem im- (Psal. xlix, 2) boc e^t, bomo in Deo transibil. :

pcndunl cuni poteslal 'S sine ossaiione laudant,

,
111. Iu Evangel is ipse dixit Ego ex Pa re exivi, :

ciim ctiam ip e imp rator si:is ipsum praponit, quod ei veni in hunc mundum (Joan. xvi, 28). In quadra-

animae remedium non festinus re .uirit. Scriplum gesimo sepliino psalmo dixit : Dislribuite grudus ejus

legimus : Quwrite primum regnum Dei , el omnia ap- (Psal. xxvii, 14). Ejus dixit, non coruni : quouiam
ponentur (Malth. vi, 33). Qui sic, quemadmodum i!Ie, unus esse , sed nec solus, aperlissime sciiur : Ut

fulget f.ima . miror quod de regno Dci et animse suaj enarrelis in progenie aliera : nam in die resurrectio-

nis nec enarrare, nec apparere poteiil, qui Trinita-

salule nihil invesligTC sludet; scd illos rccipit, illis

acquicscii, qui potius animam in gebennam perdunt, lem in unilate non crediderit. Et pro eo omnis mili-

quani ad viam salulis a Iducani. Duos Deos esse tia angelorum per singulos dies clamal : Sanctus,

pradicanl, alium in deilate P.ilrem, alterum in dei-

seinctus, sanclus, Dominus Deus sabaolli (Isa, vi, 5).

laic, scd pro creatura, Filium; cum Scriptura dical: Non tres Sancii, sed ter Sanctum dixii Domiuum
Eqo sum salvalor, et non est alius praiter nie (Isa. Deum sabaolb. Sanclus Pater, Sanclus Filius, Sanctus

XIV, 14). Spintus. Uiius Sanclus, sicut unus Dominus. Unde

II. Te.domina Cblodosvinda, per tremendum Dei
D cl Joannes evangelista dixit : Jpse cst qui esl, el qui

judicium conjuro, ut hanc cpislolam et bene legas, erat et qui venturus est Salvator (Apoc. i, 8) Si per

et bcne illi et freq'ienler exponerc studeas, et ut nomina ivero, gradus esse videntur. Cum Patrem
ipsum inlcrroges:Quis est Salvatcr ? Palrem dicunl andis, nomine major esse videlur; el ideo dixit :

esse Salvatorem, an Filium ? Qnomodo duos esse, Paler major me esl (Joan. xiv, 28); sed nnmine lan-

cum unus est, e», alius n n est, denuniianl? Si diccnt tnm. In deitate autcm, evident ssime perCbrislum
Filium, ergo Palef Salvaior nonest; et si dixeriul ci pcraposlolos ejus unus esse agnoscitur: Quia ipse

Paircm, ergo Filius Salvalor non est : quia salvare cum adiscipulo interrogareliir iDomine, oslende nobis
qui Salvalor non e.-,t nullnm poiest. Si dixeriul : Patrem; el ille : Me vides, el de Patre inlerrogus

"
Coinlins Annal. cccl. Franc, lom. II, pag.
Ita gione : rectius; apud quem paulo pnst ma-
fortassc
95. Neque aiiter Ruinarl. ad Grcgnr. Turon. pajr. gnifica pro munifica : quod posterlus magis placel.
13 jft. At Sirmond. Conc loni. VI, pag 51 i, de relt-
577 EPISTOLA II. 378

(Joan. *iv, 8,0)? Vitlos, quia in Trinitato invocalur, el A rabilia hodle apparenl, qnanluill ncc diccre verbii
in noa dcilalc cs-e invenilur. Cnni ratrcin audis, sine valeo : ubi tiibulanles, id cst, dxiuonia babentes, in

Kilio essc niin credas cuin audis Filium, rum Patrc:

aera suspensi torquenlur, cl dominos quos <li\i, csse

esse non dubites : ncc dul.iles trcs in pcrsonis; nam conlilenlur? Nunquid in ccclesiis corum sic facbint?

unus in deitite esse agnoscitur. Et ideo ad discipulos Non Deum et dominos sanclos ibi ha-
faciunt, quia

suos dixit : Ite, baplizae in nomine Patris, et Eilii, bitare non sentiunt. D.vmon ihvmonein non cxorci-

et Spiritus sandi (Hattli. xxvn, 19). In nomine dixit, zat. Nam ubi sancli babilant, daemon vagari non di-

non in nomii.ibus; quia tinani deilatem dixit, non niiili ur : ideo lit, ut locus ulii Deus cst, oslcnlalur.

tres. Spirr.us autem sanctus scparari non potesl; Quid de domino Kemigio cl doinino Meiiaido cpisco-

quia unde es.->e scilur gratia Dci, indc donum es-c pis, quos tu, credo, vidisti ? Non possumus lanta

cognosritnr. Ab ipso spirant bona omnia, sicut Apo- cxponere, quanta mirabilia pcr illos Deum videmus
stidus di\il : Quoniam e.r ipso, et yer ipsum, el in ipso faccre.

sunl omnia (Itom. ix, 30). Sed solus Altissimus in omni IV. Audisti abavia tua bonaememoriaeRodhilde f
,

Urra (Psal. lxxxii, 19) Salvator. Jesn Navc ipsnm qualitcr in Frantiam vcnerit, quoinodo doininum
conspexit, et idco dixit : Soster es, an adversariorum Clilodovcum ad legcm catholicam adduxerii; el cum
(Jos. v, 13)? llle autem respondens ait : Eijo sum B essel homoaslulissimiis, noluitacquiescere antequam
qui sum, et alius prxler mc non est (Exod. III, 14) vera agnoscerel. Cum ista quae stipra dixi, probata

Ahraham, qui dicilur amicus Dei (11 Paral. xx, 7; cognovii , Iiuinilis ad domini Martini limina cecidil,

ha. xii, 8; Jac. n, 23), et probalur, tres vidit, cl et baptizari se sine niora permisit. Qui baplizalus

uiiiiin xvm, 2,3). Cum tres adorat,

cred.dit (Cen. quanta in luerciicos Alaricum vel Gundobaldum re-

Triiiilalem, sicul dixi, commcmoral cum unum in :

ges leeerit, audisti ;
qtulia bona ipse \el filii ejus

doniuin mirare deprecaiur, unam poteslatem cssc in S;vculo possedeiunt, non ignoralis. Talis ornalus,

denunliat. Nana Moysi quotiens alque quo.icns dixit, tal s vir, qualis Alboinus rcx csse dicilur, lalis fama,

Ego sum qui sum, et alius prwlcr me non esl ?

quem mundus sic prarponit, quare non converlilur,
IV. Quid nos ire pcr singula necesse esl? Ad duo- aut quare tardus ad rcquirendain viam salulis appa-

decim discipulos quos babuit, veniamus; quia ipsi

ret ? Deus bone, qui cs sanctorum gloiia cl orniiiuni
salus, tu le in illum mille. Et tu,domina Clilodosvin-
Gnllii bodie ipsis veneraiioncm impeiidunl, et rcli-

quias eo.rum furlim tolluut : sed niliil ibi babenl, da, ciini verbuin facis, solatium tribtie, ut omncs de
(|iiia fidem eorum annulare pracsuniunt. Quid est
tali stella , de tali gcnima sic gaiideamus ,
qualilcr
Deo placerc possimus. Saluto tanium, qiiautum va-
quod iu basilicis eoruin corpora ipsorum hodie ve-
neranlur, non iugrediuulur ? Quid est quod nil.il ibi-
C ,e0 : deprecor ut oliosa non sis : incessanter clama,
incessanler canta. Audisli dicltim Salvabitur b vir in-
dem prmsumere audcnt, nisi furlive ", ul canes a

fons aniinas decipiunl? Cum illos suos fidelcs rex

fulelis per mulierem fidelem. (/Cor. vn, 1 :). Nam scias,

Alboinus prima salus, prima remissio es(,qui converti feceiit

sibi demiltat, et ad doniini Pelri, et Pauli,

Joannis vel reliquorum sanctotum limina perducai,

peccatorem ab errore sno. Vigila, vigili, qnia Dctiui

propitium habcs. Uogo ulsicagas, ut ei genlcm Lon-

ut ibidem missas facere, si audcnt, deliberent; sed
non audenl, quia domini gobardorum forleni Siiper inimicos facias, ct nos dc
Pelri discipuli non appa-
renl, cl contrarii Chiisli csse probaniur salule lua vel viri tui gaudere concedas.
: qnin quod
p r crucem ipi-e redemit b
, dcstruere infcliccs inve- I TISTOLA II.

niuntur. c
Qua causa venena eorum lalis rex el talis AD lUSTlNUflOH IWEHATOr.F.M.
xlas percipil? Hic a si jubet ad domh.um Martinuin ln liaresim lapsum revocal ab errore.
p r feslivitaiem suam quam undccima die facil No- Doniino semper suo Justiniano iioperatori , Nice-
vcinber, ipsos miltat; el ibi , si audent , aliquid tius ciiin suis liumilis, scd misciicordia Domini cpi-
prxsumant, ubi caecos bodie illuminari conspicimu*, scopus.
ubi surdos audilum et mutos sanilalem recipcre I. In novissiinis temporibus jam, ut sermo evangc-
Nam quid dicam de leprosis aut de aliis quamplu- u Uus ra-dixii, prospkimug; cl cuni lempus noslruin
|

rm:s, qui quanlacuiique debililate percussi sunt, sempcr sil paralum , lameu lincm, ul Scriplura dc-
ibidein pcr singulos annos alii el alii sanantur? For- nunliavit , venire seiiliiuiis. Sed bealus ille liomo
tasse d ctiiit, conlingunt vel caecos, qui caeci a naii- quem, cum venerii Cbristtis, invenerii ipsura vigilan-
vitate es^c vidcniur. < Quid dicam, cum inde illu- lem. Sol converlitur m tenebras ab oricnie , id cst
ininatos conspicimus et ad propria, Deo miserante, abalto, bocesla vila sancia. ln iutcgro inundo splen-
reverli vidcmus? Nam quid dicam adluicde domino debas ul sol; etcuin omnes indc gralia Donnni h rec-

Germano, llilario, vel Lupo cpiscopis ubi lanla mi- : tores Ecclesiae cuncii consilii ' ipsius gaudcremus ,

u Cointius I. c, pag. 2G, sic dislinguil : niti [ur- c Minus recle Cointius , i:l videtur ,
Quid dicunt.
iire ' ttcanes a foris animas
1
fiecipiunt, cum illos, elc. Nam mox, quid dicam adhuc, ctc.
Ita Coiniins et RuiuarU». Sirmondui
in Conc. I.
f Clolbilde Clodovci I uxore.
c. quwper cr. e Apud Duinart. mendose , sanabitur.
c
Baee omiuun|ur in Conc. I. c, quae tamen occur- u Incuriosc oinitiilur qralia in ( oncil.
runt apud Coiiitiuin et Ituinarlum. '
ln Concil. in maruine consiliis.
d
Coint. et Ruinart, lcgunt si lubet.
579 AGNELIUS. NOTITIA.
tlivulgantc fama ex lapsu vcsiro quem nutiquam A cepUli.CumLaclaniius, ui dicit,piv,hyioi I mm-jiku
pcrvcnirc debuimus, conlri tali ct humiliati nsque in pcr Gallias propter Domini misericordian visitaiet,
lerra sumus ". Dulcis nostcr .Juslinianc, quis tc sic anle nos apparuil; quae lcgis, deprcciviinus, el pcr
deccpit? quis , ul lalia proscquercris , siusil? quis, Jesum Christum Redemptorem nosirum eoRjura»
ui Christum puruin homincm fatercris, docuit? quis, viinus. Ergo lillcris prxsenlibus Deimi noslrum mn-
ui in Judae consonium te transcrihcrcs , circumve- juravimus, insuper conlcslamur, ut ct lu revcr-
nit? quis, ul illum qui dixil : Ego a Palre cxivi, et laris, et quanlos perire suasisli in horrcnda pcrsc-
veniin httnc mundum (Joan. xvi, 28), pcr ciicumci- culione, revcrlerc provoces. Quod si non feceris, sit

sionem, perbaptismum ,
per passioncm, ut crcscc- judcx iile intcr nos et te; sed quanto cilius, cui Lfl

ret, te docuit ? quis, ut qui cor miserum non babc- lionores tulisli , ct purum lioininem fccisli ? Cum
bas ante , repente oppressit ? quis , ut palres quos legi-ii, Ego ct 1'aler unum sumus (Joan. x, 50) : scd
vcncrari debuis i, ad caedes, ad divcrsas cruccs mit- talis Paler qualis ct Filius, quia ita Paier ul Filius;
lcres, provocavil ?quis, ut illa propter «juaeChiisius quoniam verum c-t, quomodo ad circumcisioncru
cruciiixus est , et aposloli omnes perlulerunt, de- veniendo, ad baptisinum, ad mariyrium, mcliorarc
slrucres, provocavit? quis, ut quod jam semcl,biset probatur, qui et creator omnium esse conviucilur ?

lertio ab omnibus rectoribus Ecclesiae condemnalum B 121. Feslina, festina, sed»protinus. Nam si lc sic ul-

fuerat, vel adorares, commonuit ? Neslorii ct Euly- limus dies invenerit ,

qualis nunc bodie apparcs,
chis, ul diximus, jam analhcmatizaia quotiens alque desceudens ad inferiora tcrrse, et ad paries vuipium
quotiens sectn, ut tc de ipsa b inlerimeres, quis im- eris. Lajlelur sancta Ecclesia de regressu tuo, quia

peravit? lllc , ille qui Adam ut conlingeiei arborem vchemenler luget de excessu tuo. Caudere nos in

viiae suasit ,
moriem adinveuit, .cir-
qui stulio suo ultimo saeculo facias ,
quos lugerc post laeliliam

ciimvenit; qui Judam cum Chrislum purum hominem tuam de perdiiione lua fecisti. Ne dicas vel in corJe
fecit et pro homine tradidit, in ignem quem oracparavil luo, Fcci, leci , Yici, vici. Vicius es et vinctus; sed
Deus diabolo etangelis ejus,misit. inde unde lilius diaboli et inimicus jusiitiaj. Naui
II. Dulcis et dulcis noster Jusiiniane, rememorare notum tibi sit, quod lota Italia, integra Africa, JFs-

quae promisisti cum baptizalus es, quid per singula le pania, vel Gallia cuncta, nomen luum, cum de per-
credere dixisli. Unum Filium manentein in duabus ditioce tua plorant, ariavhemaiizaiit. Et si non quae
subsiantiis , cum Palre et Spiritu sancto, non duos docuisti deslriixeris , et publica voce clamaveris :

Christos testalus es. Cum excessisti, quid fecisti ? Erravi, erravi; anathema Ncstorius, anathema F.uly-

quid libi praeparasti? Discute , et bene te prospi- ches; cum ipsis te ad supplicia scmpitcrna tradidisti.

ce, et vide si non in loco perditionis te obligasti. C Salutamus plurimum, conjtirantes per Palrem et

Adhuc si vis, vivis : si vis, revenendo. Convertimini, Filium el Spiritum saucium ;

pcr illum i,ui in uno
inquil, ad me, ct converlar ad vos (Zacli. i, 5). Patresa trinus apparet, et in tribus unus agnosc lur, ul te dc
qtiibus benedictionem exspectare debuisli , in exsi- horrenda secta et abominabili persecutioue scnioveas,
lium transmisisti. Tum cum in ultima scneclulc tua et illos qui le suadenie in ipsam crediderunt, ad
componere et conjutigere le ad Redemptoreni luum melioretn viam venire studcas.
debuisti , ipse te, non alter, sed tu ei le et tuos de-

a
Depravata est hsec periodus; ctijus si non ipsis- te(ama, ex lapsu vestro quem nunquam prcevidere de-
sima sunt vcrba saltcm seiibus hic esse potcst. In
, buimus , contristati et humiliati usque in lerra sumus.
inlegro mundo splcndcbas ul sol ; el cum omnes inde Coint. 1. c., pagg,. 80 et 81.
gralia Domini rectores Ecclesicc gauderemus, divulgan- b Concil., ipsa, procposilione de omissa.

ANNO DOMIM DLII

AGNELLUS
EPISGOPUS RAVENNAS.
• NOTITU (ex Gallandio).

I. Qtiao de gcslis Agnclli prrcsulis Ravcnnalis ccr- D serlationibus ct observaiionibus illuslralum ; cjusque
liora proslanl documcnta, unus Agnclltis abbas San- editio deinccps anno 1723 inicr Rcrum llalicariiiu

cti Bartholnnftei littcris consignavit in Libro Ponti- scriptoresprodiilMediolaniemendalioretaucUor (o).

ficali anno 859 conscriplo : quod qiiidem opus cx Tradil ilaquc Ponliiicafis auctoi (b), Agnclluiiiex no-

Es»onsis biblioibcca; codicc ms. anno 1708 Miitinsc bili orlum prosapia opibusque abuiulaulem, uxorem
piiiuiis evulgavit V. C. Ccncdictus Bacchinius dis- primum duxisse ac militiam seciitiim : scd postino-

(a) Rer. Iial. scripi. tom. II, pag. I. (b) Agnell. Lib. Ponlif. parl. n, c. I, ibid., p. 115.
53 1 AfiNEI.LI AD \RMENIL'M EPISTOL\. 38*2

ilinn mortua conjugc ac cingnlo militari deposito, A ligione el bonus in moribus ct in resistendo advcr>
lotmn se Deo mancipassc alque eccl^siasticam viiam sariis cflicax pnssii existere; et dirigas ad sanctura

excoluisse. Itaque circa annum 527, aetalis sua: 41, vtrum gloriosum Joannem patriclum : hoc ei anle
ab Ecclesio antislite Ravennaie inter clericos ascri- omnia praeCipiens, ut nullum aliud praeier mcum et
;ii iis iM Jiaconatus ordine insigniius, ecclesiae postei iniim nominet nomen inler sacra mysteria. Idem •

Beatae Agalhae pra-lVeiuraui obtinuit. Exinde vero fragroenlum cum alirs epistolamm ejusdem Pelagii,
annum agens 70 communi consensu Maximiano cpi- qu.c cx mss. codicibus 4047 d 4018, bibliothec;c
BCopo suflVctns csl dic 22 Junii ann. 553; Qni post- Colbenime nec non ex alio exemplari Rivip llensi

quam Ecclesiam Ravennatem rexisset annos 13 vulgavil landatus Baluzius, Supptei enlo sno ad
mcnsem 1 et dies 8, c vivis excessit anno 5(iG, ca- Concilia Venelo Labbeana intezuit, scd minus emen-
lendis Augustis, actatis 83. Dc liis plura videas im- daie, cl. Mansius (g).
primis apud Racchinium (o) : nec praelermillas velim III. Caeterum minime audicndus, qui notas ad no-
llieronymnm Rubeum (b) atque Ughcllum (<) ;
qui vam IIisiori;e litterariae Guilielmi Cavei editionem
lamen Agnelli ordinaiionem anno 558 consignans noias attexnit; ubi aii (/i), Agncllum quo de agimus,
erravit, el in eumdcm crrorcm induxil Oudi- praelcr lau latam epistolam ad Armenium, scrips sse
:

mim (d). B quoque Poniificalc seu Vitascpiscopo um Ravennatum.

II. Scripsit Agnellus Ravennatensis antistes episio- Nimirum vcra lalsis confundens, Agnellum noslrum
lam ad Armenium Arianis oppositam, quaj primum eumdem censuit ac Agnellum juniorem Pontiflcalis
prodiii Basileae anno 1528, in loannis SicfaarJi An- auclorem, qui tribus ferme sacculis altero posterior
lidoto advi-rsus lncreses : exinde vero alibi plnries fuit, ncque unqiiam episcopali dignitate honestalus',
excusa. Nos eam descripsimus ex Bibliotheca Patrum ut supcrius monuimus. Dcceptus fortasse fucrit ad-
Parisiensi (e), qnippe eseleiis emendatior; ejusque nolalor ille a Vossio, qui gravi sane duptici tapsu
lcciionere,si qua dubia, restituere studuimus. Ncque eumdein Agnclluni historicum Ravennatis Ecc'esise
hic omittcndum existimamns fragmentum epistotae fnissc archiepiscopuin, et quidem in ea sede ordirie
Pelagii I ad cumdcm Agnellum, quod in lucem cmi- decimum, scribit (i) jure propterea notatus a San-
:

sit B luzius (/"). Est autein hujusmodi; < Pelaghti dio pimiim (;), dcinde a cl. auclore Diarii crudito-
Agnello Ravetmati, Fralemilati tuae injnngimus, ut rum Italiae (k).

eligas taliMii virnm in presbyierum, qui ftxus in re-

(n) Ad Agnell. 1. c ,
pag. 88, § i ct pagg. 94, 1 15 G (f) Baluz. Misccll., lib. v, p. 464.
20-2.
(y) Mans. Supplem, ad Concil., tom. I, p. 451.
[b) Rnb. Ilist. Ravenn. lib. m, p.'169. (/i) Ad Cav. Ilist. lili lom. I, p. 529, not. (().
,

tc\ Ugbell. Iial. sacr., tom. II, p. 5.">7. (i) Voss. dc Hist. Lal. lib. iii, cap. 4, p. 757.
id) Oudin. de Scr.pt. eccl., lom. I, p. I ii". (j) Sand. Nol. ad Voss. de Hist. Lal., pag. 290.
(r) Liibl. PP. I'aris., aun. 1651, tom. III, pag. (li) Giorn. de' Litier. d' lial., toin. I, p. 81.
1.7.

AGJNELLI
AD ARMENIUM EPISTOLA,
DE RATIONE FIDEI.

Fracr Maiiinus excgit lilteras ad tuam charitatem I) te milto : Qui esl, misit me (Exod. m, 14) : id cst

inilteudas, asscrcns sollicitudinera tuam quarere immutabilis, ct seinper idem : non beri Deus ian-
qoam quidam tum, hodie veio Beus ct Pater; sed scmpcr luit Deus
solaiium defensionis catbolicae Gdei,

vaiii asserlione conlurbavit. Sed ipsa conturbalio cl l^aler, et scmpcr (uit cujus cssct Pater. Si cnim
cum coll.ita foerit,omnis f.cculctia projicitur ct ;
accc-sissct ei ut esset 1'aier, vim passus esscl, ut

hoc quod liquatum lucril, custod.tur. Anie ouinia iuciperet es-e quod non erat. At cst blaspbeniiun

itaque credere oporiel Dewn, quia est (llebr. xi, ti) ;

ita icnlirc.

sccuudo quid sit Deus. Q iare linc? qnia r/i.ri( iusi- Scd dicit aliquis : Non csl vim pas us, scd sua

liiens in cordc suo : Non esl Ucits (1'sul. xin, 1). Ligo volunia e gcnuil Filium ;
quia si noluissel, non cum
qui insipiens n<m esl, hoc non dicit, sed dicit : C're(/o genuissel. Ad haec exigendura est ut dicat: Quandq
i)i Dtum. Si dixerit (ibi quicunque : Quid esi l'eus voluit generarc Eilium, babueiilue yirtulera gcnc-

quera eredis? respor.dcndum esi : Hic e t Di.uis qui rainii, ci sapieuiiara bqc ipsum volendi/ Si dixerit :

clamai in Beuteronomio : Yidcte, videte quia ego Ni n habebat, confutas blaspbemum : Si dixerit: lla-

tum Dcus , et non csl ali:is prmter mc (Deut. \x\n, bcbit, oblines victoriam : FUiut enim, ut dicit

")'.)) liem cuin Mo--.cs inierrogarel quera lilum dice- Apostolus, Dci Putris virtus csi et sapienlia (1 Cor. i,

ict, respondil : V.-jo tum qui sum; ct dkes cis ad ^uos 24). iNam (jui dicil : Viiiulcni uon babuit, blaspbe-

f
Vu
383 ACNELLI AD ARMENIUM EPISTOLA. rsi

inal : qui dicil : Sapicntiam non liabuit, blasphcmat. A indivisa, ct iu unurn cnnglobata et virtulil cMicacia

Iloc quare? quia in capite libri sui Arius dicit : rcdundaniia, id cst, vocem geniiricem jerbi : ex
Fuit Deuf, qnando Paler non fuit i ut videalur in- vcrho vero simul cuin voce proccdcnti-m cfficacam
tr duccre mmorero Filium ad honorem Patris. Ulas- qiiai faciat alierum consulem ficri, alierum trucid.iri

phemai igitur Patrem muliis modis primo jam, quia

:
dic mibi, Arianc, isia tria unum sunl, an non? Si

non |>oiesl stare ut dicalur : Qui est misil me, quia unum non sunt, divide vocem a vcrbo, el cfficaciam a

jani non potest dici : Qui etl, qui heri alius fuit, ct voce ct vcrbo. Quod si lioc in fragili boininc ita

bodie alius est. Ergo si non est alius hodie, cras non uiiuin siiut tria r , vox, et verbiim, el cfficacia ; ut

alius, el semper immutabilis persevcrat. Sempcr ergo Ircs quidem personae sint, sed uua subsistemli po-
fnL Pater, semper fuit cujus tsset Paier. Dcinde, lentia : in bomine fragilissimo, ul diximus, si hac
ctiamsi boc ipsum illi consenli.it, quia voluntate gc* sit tanla polenti i
;
quanto magis in omnipoientia Dei
nuit : cogere illum potest cath.dicus, aut ut dical, ita est, ul sit Pater omnipotens g"iiitor Filii, et ex
anleqnam vellel gcnerare Filium, noluit; el ideo non Palre et Filio procedens virtus, qui est Spiritus san-
gcnuit : aul voluit, et non potuit. Si noluit, bonutn ctus? Forte boino fragilis hoc habere potest , Deus
cst a quod noluit. Si autem voluit, et blasphemum omnipotens hoc habcre non potest?
e^t ut dicatur : Ftiit Deus quando bonum voluil et non g Hucusque ralio operata sit ; nunc auctorilas opc-
poiuil : est blasphemum, ut dicalur aliquando vo- re;ur. Apostolus Paulus duas formas aequales in Pa-
luisse ct non potuisse Deum. tre el Filio posuit, ut anqualitatem exprimeret. Dicit
IIoc loco superalus Arius, adhuc tenet calbolicum enim sic de Filio : Qui cum in forma Dei esset, non
Vere genuit, aut putative? Ilespondet cathglicus :
rapinam arbHratus est esse st cequatem Deo, sed temcl
Yere geuuit. Haerelicus ad hrjec : Si vere genuit, an- ipsum exinanivit formam servi susciplens (Pltilip. u, 6,
tequam g;neraret, non fuil iste quem genuit. Ad haec 7). Vidfs formam el aaqualitatem apostolica auctori-
respondendum cst : multa essein fragilitate humana, tatc deilaratam? Sed occurrit Arianus et dicit : Vclis
quae sic orianlur ex ipsa f; agililale, ul siinul incipi;mt nolis, negare non poteris hoc quod dicit ipse Domi-
gcnilor et genitus. Nam vox bominis sermonem pa- nus: Pi.ter majur me est (Joan. xiv, 28). Ad ba-c rc-
rit, ct non est sermo nisi vocis filius. Modo quia spondendum hoc quod dixit Apostolus Cum in forma :

sermo vocis est filius, ex eo minor d cendus est Dei esset, non rapinam arbitratus esl esse se wqualem
sermo, quia vocis cst filius? Hoc penitus dici non po- Deo, sed seniet ipsum exinanivit formam seni susci-
lest : Quare? Quia ex quo vox, ex eo et sermo. Adde piens. In bac ulique forma servili, minor; salva illa

in ipso sermone efficaciam, et complesti tertiam forma, in qua non rapinam arbilratus est se aqualem
personam, quaa penilus individua perseverat. Vox C Deo. Ac pcr hoc sic fict, ut et tecum minorem dicam
ergo e;jressa, sermonem promit b et sermo egres- , factum in assumptione hominis Deum ; et tu mecum
sus, efficaciam gignit. Ut puta, jussum est per vo- non neges, salva illa forma, in qua sequalis Deo Pa-
cem ; Ille liat consul, vel certe denudetur, vel cerle tri cessare non poluit.
interficiatur, vel certe de periculo liberetur. Ecce Resiatut boc quocratur ao naeretico, cum forniam
vox pcperit verbum, verbum autem non peperit ef- mundum, si
servi suscepisset Filius, et venisset in
licaciam : sed ex ipsa voce et verbo virtus egressa, deseruit Patrem. Ad hoc respondendum est Si ver- :

alterum fecit con^ulem, alterum interfecil. Et ideo bum quod exieril de ore meo et introierit in aurem
ex Palre, Filius; ex Palre et Filio procedit Spirilus luam, et per aurem tuam in corde luo coeperit ma-
sanctus. Nec, ut quidam dicunt, duos babet Deus nere ; dic mihi, nunquid quia in tuo pectore manet,
Filios, Christum el Spirilum sanctum : sed habel jam in meo pectore non est? Siergo inter sensus d
,

Filium invisibilem, sicut ipse invisibilis est; qui ut permeum os egressus, in tuam menlem ingressus,
cssei visibilis , corpus nostroe fragilitaiis assum-psil meam non deserit animam; quanto magis ex Patre
n n ut invisibilis esse cessaret, sed ul in ipsoChristo Deo egressus Sermo, Palris pectus deserere non po-
invisibilis incredulis permanerct. Nam cum dicit : tuit ; nam ipse Filius dicit : Ego ex eorde Patris pro-
Dettti oculi qui videnl qux videlis (Luc. x, 23) : ergo D dii (Eccli. xxiv, 5) : Et Pater dicit : Eructavit cor
beali crant Judcei omnes, et hi qui euni erucihxe- tneum verbum bonum (Psal. xliv, 2) : Item objiciunl
runt, de quibus per David dicil : Ipsi vero conside- aliunde : Alibi ivil, id esl, de coelo ad terram verc
raverunt et conspexerunt me (Psal. xxi, 18). Yides venit : quomodo poluil fieri, ut de sinu Palris non
ergo quia invisibilis perseverat, ct mcnle cernilur recedercl? Ad hoc dicilur (Gen. n, 10) : Consith-ra
pura ct credula. Ergo si invisibilis Pater, invisibilis quatuor flumina de uno siuu paradisi egredi. Fons
Filius, invisibilis Sprrilus sanctus. ergo, Pater, esl qualuor fluininum : el cum circumcant
Et ut ad hoc revocem unde factum est, ut hoc dc omnem terram, tamen de sinuPatris sui, id est foutit

fragili homine doccamus : Tria h;cc invisibilia ct illiusqui esl in paradiso, non receduut. Aui si p le.s

» Forte melius, blaspliemum ett : quam restilu- vox, verbum et efjicacia : tret erqo pettona, sed uua
tionem insinuat sequcns allcrum incmbrum , et tubsisiendi potentia.
d Ex antcccdcnlibus et conscquentihus forte le-
blatph.
h Forlc parff, ut paulo anle. gendum Si enjo i.ntehim stnMO per meum
: o$ eyei-
<"
Alias sic legilur in codice Trcvireusi Ita unutn : tus, clc.
6unl (i/o, ut vcrc 'riu sunl ic e unum; verc enim tria,
 S. AURELIANI ARELATENSIS UEGULA AD MONACIIOS. "86
divideinlcr fonlcni ot fluvium. Quodsi hoc facercnon A crucilixus sil Dcus. Ad h:ecalTVres ipsum priorem
potes, cessa dividcrc Filiiim a Patre, quomodo quod veibera suscepisse, sed impassibilein permansisse.
non potes de aquae clemeiiio ulla prorsus laeere ra- Nam splendor solis in arbore mancns, eo lemporc
lionc. Iiem de passibilitale aget tecum haTelieus, quoarbor incidilur, prior. m securis iclum acripil :

Uirum Deus ibi fuit quando passiis esi Dominus. Si sed impassibilis pennanens, imegcr perseverat; ar-
dixeris, simul passus est Deus indivisus, Patripas- bor vero inciditur. Si ergo crcatura luminis hanc ob-
sionem incnrris. Si negas simul ibi fuissc diviniia- linel virlutem, ul cum sit in liguo vcrberata simul
lem, hxresim facis. Cum ergo non ncgas ibi in crucc cum ligno, lignum passioni derelinquat; ipsa vero
fuissc Dcum sinuil in Christo mundum conciliantem cvadat injiiriani : quanto magis ipse crealor ornni-
(II Cor. v, 19), compelleris docere, uirum simul a polens ,vcra lux, impassibilis persevcrabit in Cbrislo ?

Alias, ttkere quod s'mul.

SANCTUS AURELIAWUS
ARELATENSIS EPISCOPUS.
DE S. AURELIANO EJUSQUE REGULA
VETERUM TESTIMONIA.
S. Gregorius M. lib. vn, cpist. 117. Ind.2, ad Vi- B nw sedis antistile ad prwdecess* rem vestrum Aurelium
giliiim Arelai. episcopum : Gloriosw mcmoriw Childc- ( leg. Aurelianum ) scripta transmissa sunt.
bertus Fiancorum rex catholicw religionis amorc suc- Eyberlus archiepiscopus Eboracensis iu excerpt.
ccnsits intra muros Arelalcnsis civitatis monasterium de Jure Sacerd., cap. 61), in concil. Britan. : Au-
virorum, ul scripto reperimus, pto sua m.rcede consli- relianus episcopus dicil : Carncs in cibo monacbi
luens, quwdam ibidem pro habilanlium suslentalione miiiqiiam sumant : pulli vero, elc, ut cap. 51.
concessit. Cujus ne voluntas unquam duccretur in irri- S. Benedictus Anianae abbas Concordia Begu- in

tum, et ea quce pro quicte monachorum disposita fuerunt, larum cap. G, 7, 22, 31, 42, ex Iiegula sancli Aure-
turbarcnlur ;
quwque contulit in jure ejusdem monas- liani episcopi ad Monacbos leslimonia adducit.

terii, epistolis suis apostolica peliit auctoritate firmari. Smarngdus quoque in Exposilione Beguhe S. Bene-

Lnde quia effectum et regiu volunlas el res valde desi- dicti ejusdem auctoritaieet lcslimoniis utiiur: quain-
derata poscebat , a prwdecessore nostro Vigilio Roma- vis fere scmper Aurelium,non Aurelianum vocet.

OBSEBVATIO CBITICA IN BEGULAM SEQUENTEM.

Quemadmodum S. Cwsarius duas Rcgulas compo- C exemplum exemptionis a jure episcopali habemus, ab
tuit, sic eiiam ei S. Aurelianus, ilidem Arclalensis epi- ipso episcopo ordiuario impelratw. Ilanc igitur mona-
scopus, non proximus S. Cwsarii successor , inler chorum Regulam scripsit S. Aurelinnus immei.iale post

utrumque cnim hanc sedem archiepiscopalem p.rpuucos adeptum episcopatum, circa nimirum annumWo; sub
onnos gubernaoil Auxanius. Duo monast ria ordinavit, inilio enim htijus anni creatus esl ardtiepiscopus Are-
unum pro viris, alterum pro sacris virginibus, pro latensis obiique anno 5i5. Habet qttidem ipsa Regula
quibits et binas Regulas condidit. Hoc aulem virorum mugnam connexioncm cum S. Cwsarii Regula : nam
cwnobiuir. ChV.deberius Francorum rex condidit, do- ordo divini Offuii fere idem est in utraque; fusiur
nitque regiis locupletavit ;
quemadmodum et Vigilius tanten est allera, compleclens 55 capila, prwtcr prw-
papain suam specialem protectionem suscepit. Sic enim scriptum psallendi modum, atque parlicularcm ciborum
testalur S. Gregorius M. supra citatus , ubi vividum et polus ordinem in refeclorio observundum.

S. AUREUANI
REGULA AD MONACHOS.
PKOOEMIUM.
Sanclis et Christo venerandis fratribusin monasterio, D simul vel sprelis, eligcretis sar.etissima; vitae nilo-
quod Deo miscrante acjubcnte rege Childebcrto fecimus, rcm, et virginitalis ac castilalis gratiam complecten>-
consiitutis, Aurelianus episcopus. les, aniorem Dei lola viscerum et coidis aviditme
Quia Deo inspiianle, qui nos pnrvenit ineffabili seclantes, conligere limore Dominico cames v< siras;
misei icordii sua, visum nobis est, ut repudialis sa> el dicere illul : Juravi et slatui custodire jndicia i«-
*uli\oluptaiibiis ac lemporulibiis gaudiis conlcmpiis stiliw tua- (Psat.i.xw i). El , milii mundut cruciiijns
5S7 AUItLl.iA.V Al.. i.\ n
e«!t (7c(/o ihitntto (Gid. vi)j (Ii^|)osiiiiiiiis jubente Do« a vobiiacdiscipliiwrtiinstituimwquBTOi ad.viam per-
iniiio, atque iiporaiiie in nobis velie et per&eere, ut fcctioiiis rccie faeerel gradirii ci ad regaa cudoruin
monosterium •'
voliis piolccin animaniin vestrartm feliciier pervenire.
consirucremus, sicut cl let-iiims. Kl ideo rc-ulam

a
Monasterium lioc Arelaieuse a S. Aureliano ex-
strucium fuit iu lionorem S. Crucis de qiio cardi-
oalis Haronius agit ail annurh Christi 553, saiis tamen
idu ,*»;>.-•!.- n.iii 553, ui inscriptio ejus tepulcralis
: lestatur apttd Baron um lioc anno, numero uliimo,
qujfi et pdempti el Comttautifii si cccssorum cjus
l

ha-silanlcr, i|iioil claiiorilnis (lociiinenlis (letlucre- meminii. Ei li.tc .>utcni Kegula apparei, oon ab 1 i
i

iur. S (I epitapbium iffiid S. Florentinj priini abbalis
cxacte congruii cum nota illa lemporis que regu ;»
snbjungitur. Nam monasterium fundatum fnii anno
(Jmsii 548, sub (incmaniii. Huic Florenliuus prxfuit
|>i iiuus abbas anuis quinquc, boc csl usijue in pridie
l.uii arcbiepiscopo , sed >b Aure iauo munaaterjuiu
1
xslriicium fuisse. ilic eniin Auxanio successh anuo
Clnisti5i6 Hilurius autem iniegro saeculoanle vixe-
rai. Obiitenim, lesie Proapero, ajui-» vigesimo sexio
Th oJosii Juuioris, qui luit Cbristi i53.

CAPITULA REGUL^E S. AURELIANI.

i. Si quis ad conversionem veneril, regula ei in salu- B 28. Posl malutinas ad somnum rever i non licat.
tnlorio leqntur. 2'J. In vigiliis studendum ut nemo dormiut; ted ma-
2. Ul usque ud nwrtem suam de monas'erio non egre- nibus atiqaid operentur
dialur. 30. Signo tacto nullus lard.us veniat.
3. Vestimenta religiosa non accipial, nisi chartas de 51. Dum psullilur nemo loqu tur , nec opcretv.r ma-
fnculiale sua cui volneril jaciat. nibus.
4. Ui qui in monasterio tonsurutur, de capillis illius in 52. Lillerai omnes monachi discant.
confetitione mitlalur : et nihil sibi resereel, quod non 35. Omnes divixis maneanl lectulis.
poieslatem nbbatis tradttt. 54. Sanclus abbas in congreqatione mauenl.
5. Ndiil occulte accipieudum,sed ;i quid tramtnissum 55. Nulli liceat soli cnm soto loqui : quod ti inventi
fuerit, et si illi cui Iransmittilur.non necesse fuerit, futrint, gravissima districlione feriantur.
in commune redaclnm cui esl necessarium tribuatur. 56. Cum eo qui excommunicalus fuerit nemo luqui prw-
G. Epistutas nec dandas nec accipi ndas sine scientia sumat.
aul pcrmisso abbatis. 57. Ul obedicndum sit prosposilis.
7. Nultus circa lectum suum quod manducari aul bibi 58. Si quis pro qualibet culpa corrigitw aul castiga-
possit reponat. tur, arguenti respondere non prasumat.
8. Nullus cellam aul armtriolum peculiare habeat. 59. Lites »oi habealis ultas.
9. Non jurandum omnino. 40. Superbis, inobedieniibm, eliracundiam prolralien-
10. Non maledicendum. libus nunquam parcendnm.
41. Non mentiendum. p 41. Pro qnalibel culpa legitimus numerus non ex e!a-
12. Iracundiam penitus non tenendam. ^ tur.
13. Frater in fratrem munum non miltat. 42. Quomodo palernum ajfeclum quiprasunl cirea om-
1 i. Laici in monasterium vel basilicam non iigred.an- nes habeant.
lur, nisi lantuin in sidutalorium. 43. Sanclo abbuli non liceat de facullaiibus monasterii
15. Muieres pentus nunquam nec in salatatorio vi- vendere, ant donare ; nec aliqnid contra Regulw in-
dendw. slituta aijere.
ift.Nulli monachorum liceal ad salut indum exire, 44. Quodsuperfueril usibus monasterii, per provisorem
nisi cum pra?posiio aut quolibet seniore. ptiuperibus dispetis; lur.
17. In monasterio non minore w ate excipianlur nisi ab 45. Yestimenta velera abbati refundautur pauperibus
annis decem aut duodecim. eroganda.
18. Scrvus non excipiatur ; liberlus lamen si cst, et 46. llonorcm nullus accipial nisi qni Deo propiiio
,

abbati visum fueril, excipiatur. sacerdotio dignus fuerit eligi, ipse sotus egreJia-
19. Ut ncc ipsis provisoribus l.ceat in monaslerium tur.
introirc, nisi pro his utilitalibus, quas in hac Regula 47. Ut minoris atwis chartas facere compellaulur,
statuimus. guando aitate proba fu rint.
i

20. Infantes de bnptismo non excipiendos.
21. Qui in actu ponunlur, desuper in livaugelio claves
accipiant.
22. In omni minislerio vicibus ibi succedant, absque
abbate, el sut.s senibus , et parvulis injaniibus. j)5l. Cames in cibo nunquam sutnantur. Pulli vero et
23. Nulla operu pro suo libito eligunl facienda; sed
qnod ub abbate vcl prwposito impcralum fuerii.
24. Cum operantur munibus medtlatio sancla de corde
non cesset.
25. Suil vobis omnia communia, et nullus suum pro-
prium dicere aul vindicare prtvsumat.
26. Vcslimenta al o colore non induantur nisi laia ct
laclina, el nigra nativa.
27. Lectttaria saecularia non utenda , et de omalu
monasierii.
48. Convivium ni lli alii prwparandum nisi tuivenienli-
bus peregrinis et servis Dei.
49. Sedentes ad mensam luceant.
50. Sanctus abbas extra congregalionem non reficiat.
reliqua altilia infirmis tanlum min strentur, pisces
vero certis festii ilalibus.
52. Exlra mensam comtnunemnihit cibi polusve gusla-
re liceat, nisi infirmis et infantibus.
55. Qualiter infntnis oblemperandum sit.
5i. Ut sanclus abbas quidquid necesse cum sufficientia
prtvbeat.
55. Ul sanca congregalio omnia qua? insliluta habel,
implcre contendat.

KKGULA.
Cvrui 1'iumi :m. Ilocjubcntc Dco imprirnis slaiui- regulaeiin salulalorio legatur ; et si professus fag.

mus tcnendum, ut si quis ad eonversioncm vcucrit, rit sc oinnia impleturum, tunc excipiatur.
 RECLLA AO MONACHOS. 5 1

M. Excrptns vcro usq •

ricm suam neepra> A (Matth. sviii). Li ali.t Scriptura : Ira cirim liri justi*

lat, nec permiitatur de inonai , prop- tinm Dci uon operatur (Jac. i). EiApos olus : Sot non
i. t illud prpplieticum ; Unampetii a Domino, hancre- occidal tupcr iracundiam vcstram (Ephet, iv). Quod sl,

quiram, ul ii.hubitcm in domo Domini omnibus dicbus quod Dem avertnt, diaboio instigaiitc iia faerit i|tiis

vi'iV 1)1,(1' (Psul. xxvi). furore re, loius, ui isia mandaia perlinaci cordccon-
III. Veslimenta vero religiosa non accipiet, niei ilc lemnal, ci unus ile illis qui discordantea sunt praeve-
cmni lacultalc sua sive grandi sivc parva , chartas lerit aliiini, veniam el petent; si ille cui petit nou
liMiationis aul vemlitioniscui volurrit faciat : propler dimiserit, legitimam disciplinam accip at, ut adcha-
Dooiini mandalum, ulii dicit Si vis peifcctus cssc, ritaiem secorrigat. Quod siambodespexerinl, anibo
rcnde omnia qiuv habcs (Matlk, xix) : Lt, si quis non pariicra coinmunionr, vul acibosiispcndantur, doncc
rciujuciil omnia quce possidcl, non potesl esse m< us di- inviet m silii reconcilientur.
s ipulus (Luc. xiv). XIII. Fraferin fralrem si ausus fucril manum mit-
IV. Si quis l.iicus tonsurandus est, de capillis illuis tere, legitimam disciplinam accipiat.
in confessione mitlalur, ut ei in lcslimonio sit. Quotl XIV. Nu.lus laicus , sive nobilis sive ignobilis , in

si toiisuratus, aut in liabilu religioso venerit, non ex- basilicam sive monaslcrium iniroirc permillatur : si

cipiaiur, nisi ul supcriusdiximus, chartas dc eo quod B quis pro devolione aut parentela occurrere voluerit,
proprium in sicculo habuerat, faciat; ut nihil sibi re- in salutatorium monaslcriioccurrat.
serrel tjiiod non a se alienct : ei id quod secum ex- XV. Hulieres vero, ncc religiosac nec saeculares,
liibucril, omnia in potcstatem tradat abbalis, limens nullaj oninino, nec abbalis, nec cuju cunque monachi
excmp'um Ananix el Sa|ihira' (Act. v ), qui partem maler, aut quxlibcl propiuqua aut nota ad salutan-
obtukTunt, partem sibi infidellter reservaverunt. dnm, aut ad orationcm ingredi peruiittalur. Domini
V. Nihil occultc accipialis : sid siquis propiuquus et Hagiatri scquentes eiemplum, cum dicft Et quaz :

aut amicus iliquid in vcslimenlo, aul in auro, vcl aliud esl matcrmea, et fratres mci? Et illud : Si quis non
t|uodcuii:|ue dedertt aul transmiserit, in potestatc reliquerit palrcm aut malrein, non poicst meus este

sil a! batis : et si illi cui iransmitlilur necesse luerit, discipulus. Et alia Sciiptura : Qui dixerunt palri el

tiibualur: sin vero ille nihil indigel, in commune rc- matri, non novimus vos, hi cutlodierunt prceccpta luu ,

dactum cui necessarium est lribuatur4 Domine.

VI. Epislolaspr.ccipuenec dandas nec accipicndas XVI. Ipsis vcro L.icis viris qnibus permissum de-
sinc scicntia aut permisso abbatis. dimus occurrendi, nullum unquam monachorum sino
VII. Nullus circa lectum suun, quod manducarc abbate aut prxposito, vcl certc alio qiioc.iuquc se-
aut bibcre posit, reponere praesumat; scd omncsin C niore, cui abbas praceperii, videanl aut loquanlur;
coinmuni cellario rccoiul.mt : et si inasqoalitas exc- ncc unquam alliore voce loqiianlur.
gerii, jubci.te scniore quod necessc fuerit non ci ne- XVII. Minori xlalc in monaslerio non excipiautur
gftiir. nisi ab anuis decem aut duodecim, qui el nuiriii non
VIII. .Ntilli liceat ccllam aut armaiioluin, aut a!i egeani, ct cavcrc noveiint culpas.
qui'i litijusiiiotii tpiod pcculiarius claudi possit, ha- XVHI. Servus non cxcipiatur : lilierlus lamrn, si

bcre fueril adlmc adolescenti xtaie , el cum epistolis pa-

I\. Non jurelis : quia Dominus dixil : Nolite ju- ironi £ui venerit, in abbatis sit arbilrio si excipi de-

rare (Matth. v). Et alia Scriptura : Yir muUtun juraru beat.

implebitur iniquitatc ; el non discedet de domo iliius XIX. Provisores vero monasterii, si in habiiu laico
pliign (Eccli.xwu). fucrint, nec ipsi permillanlur intrare pro his ulili-
;

X. Non maledicatis : quia scriplum esl : IScque lalibus quas in hac rcgula statuimiis, cum m trcioni-
mnledici regnum Dei possidebunl (/ Cor. vi). lios aut carpenlariis, si aliquid necesse est ficri re-
XI. Menliri omnino non liccal quia os quod men- ; parari, aul cerla aliqtia ralione abbali facienda, in-
tiiur occidit animum (Sap. i); el illud Verdes eos qui :
troeant. De cxiero nullam licentiam aut liberlalem
loquunlur mendacium (Psal. v). " habeant introeundi.
XII. Iracundiam nullus usque iu aliam diem pro- XX. Nullus infintem dc baptismo excipiat.
traherc prxsumal, quod si, ul babet bumana fragili- XXI. Quibus claves de cellario, cannava, Imrreo,
ins, scrmo durior inier fratres nrius fuerii, iuviccm pi siicio, ctoratorio tradendx sunl, proba x >i:it per-
s hi vcniam pciera, et debita relaxare debebunt, pro- sonx; et desuper altari vel Evangetio eas accipieni :

pter Domini mandatum, ubi dicit : Si rccerdaius fue- scientes se Dco reddituros halionem de ministcrio
rit quia fraler tuus liabel aliquid advcrsus te , relinque sibi credito.
munusiiium an'.eahare,cl vade prius reconciliari fratri XXII. In omni minislerio, sive in nrdiue psallendi,
\uo ; et lunc veniens offeres mttnus tnum (Malth. vl. aut legendi, vel opcramli.vic bus siLi noccedanl,abs-
Et : Si noit dimiseritis homi,iibus pcccata eorum, nec que sanclo abbate ; e! nimis senibus, ct pcrparvulis
Dater vestcr cceleslis dimiltctvobis peccalu veslra(Mattlt. infaniibns, aut ceite ita infirmis, ut surgere onmimi
vi). Item : Si scpttcs in die pcccaveril in te , et convcr- non possint, non compellantur farere. pro e.o quoti
tus dixcrit : Pcc tilet mc ; dimilte ttli ( Luc. xvn ). Lt, non prxvalcnl.
*" tsep \i XXIII. Artificium vcro discendum, anl qnaj
391 S. AURELIANl ARELAIENSIS
opera fnrionda non proaufl Irbiio oliguii; se<l in ar- A gremione regula; increpatur, am disci|>li :nn aceipii,
bitrio abbalis er t, quod u ile prospexciil iin, cran- arguemi respondere non pracMmai : foii •eeeaHm
dtiin. (|uod liic disliingiliir, in a.lerna exaniinatione non
XXIV. Pcr lotum dicni cnm niauibtis opcrantur, punilur. Et sic debelis anima: cnram cxcipeie, qno-
incdilalio sancla de corde non cesscl, propler iilud modoaeger curain medici : lcncntcs illoil saiiclae S ri-

Aposloli : Psalmis , hymnis , canticis spiritualibus pltirac : Qiti abjicil disiiptinam infelix et>l ( Sap. 111.)

cantantes el psallentes in cordibus vcslris Domino Et illud: Kgo in (lagclla paraus sum (Psal. xxxmi).
(Co'os. iii). XXXIX. Litcs nullas liahcalis, obedienles prire-
XXV. Nullus praesiiinat quidqiiam suum dicerc, plo Apostoli, ubi dicil : Servum Uomini nonopoitet
aut siuim proprium vindicare; sed seciindum Actus liligstre, sed mansuetum esse (II Tim., n).

apostolorum (C>ip. iv), sinl vobis omnia comniunia ;

XL. Supcrbis vero, inobediefiibus, et iracundiam
sil vobis anima una et cor unum in Doniino. protralicnlibus nunqnani parcendum, don.c corri-
XXVI. Vestimcma alio colore non induatis riisi gantur.
laia, lactina, elnigra nativa. XLL Pro qualibel cnlpa si netfllM fuerit flagdli
XXVII. Lecf.iaria sarcularia de coloribus facla in accipere disciplinain, nunquaiii lcgitimus ex<edaiur
usu non liabcatis. I
J
all;ie bolosciica; ad altaria deauro B nuuierus, id est, Iriginta et novem.
aut de gemmis ornalae a vobis niinquam comparen- XLIl. Et qtiamlibet jnsta discip ina leueatur, ta-
lur. Si aliquis dc fidelibus pro voto suo oblulerit, et nien secuiiduin illud : Bunitalem el disciplinam (Psal.
abbati vi-um fuerit, aut mcessitas exegeril, vendendi cxviu), palernum affectum sanclus abbas circa om-
faciant. usiim. nes teneat, secundum Aposloluin : tanquam sinutrix
XXVIII. Posl matutinas oraiiones ad snmnum re- foveat parvulos suos (I Tliess., n). Lt, omn.busomnia
verti non liceat : sed complelis matulinis stalim dica- faclus sum, ul omnes lucrifacerem (I Cor. f ix).
tur prima, deinde usque ad Iioram lerliam omnes le- XLIIL bancto abbali non liceat aliiiuid de faculia-
clioni vacent. tibus monasterii donare aut vendere; nec altquid
XXIX. Ad vigiliasdum lectio legilur, autdesparla contra Regulac instituta agere. Q u °d si facere tenia-
aul de canape aul aliud liujusmodi manibus opera- verit, sancto consilio et uno consensu Iratrnm ex
mini, ut non somnus obrepat. Si vero dominicus aut nostro permisso non ei acquiescatis; et lioc fieri

festi sunf dies, cui somnus venerii, aliis sedesnihus nulla ratione permiitite; qtiia causam se ante Deum
jubealur stare, ut possil a se soinni marcorem repel- noverit esse dicturum.
lere; ne in opcre Dei aut tepidus invenialur, aut ne- XLIV. Si quid vero superfuerit expensjs aut usibus
gligens. C fratrum, in auro, aul in vestibus, vel celario, san-
XXX. Signo tacto omne opus praetermittatur, sicut ciiis abbas per manus provisoris, aut per quamlibet
apes pmdeutissimae ad alvcarium, ila veloci festina- fidelem personam pauperibus, peregrinis, aul capti-
tione properare contendile. Si quis tardius venerit, vis faciat dispensari.

dislriclioiii subjaceat. XLV. Veslimenta etiam cum nova accipiunt, ve-

XXXI. Dum psallitur, sludeant sanctae a .imae ve- tera abbati refundant, incipienlibns aut pauperibus
stra1 , non vagari animo; verum etiam nec operari aul eroganda.
loqtii pracsumant. Sed psallile sapientcr (Psal. xlvi) : XLVI. Nullus bonorem presbyterii aut diaconatus
sicut dixil propheta : Psallam et intelligam (Psal c). accipiat, praeler abbatem si volueiit ordinari presby-

Et illud : Psallam spiritu, psallam et mente (l Cor. lerum, et unum diaconem, et subdiaconem, quo ipse
xiv). Meluentes illud : Maledictus Itomo qui facit opus voluerit, ei quando voluerit, ordiuandi liabeal pote-

Domitn ncgligentcr (Jcr. xlvhi). slatem. Si vero Deo propUio iia proficeretis, ut ali-

XXXII. Litteras omnes discant. quis ex vobis ad episcopalum expetalur, ipse solus
XXXIII. Oiiines d.visis maneant leclulis. egrediatur.
XXXIV. Sanctus abbas exira congregationem non XLVII. Qoi vero minoris aetatis suni, aut vivis
nianeat. Dpaienlibus in monaslerium ingrediuntur , cbarlas
XXXV. IIoc specialius coram Deo monemus cu- tudic facere compellantur, quando a;tate probati fue-
slodiri, ul nulli liccat cum alio sccretius loqui, aut rint, aut res parenlum in potestate liabuei int.

scdere ;
pneeipue vespcrlinis et noclui nis horis. Si XLVIll. Convivium nulli, nec episcopis, nec abba-
secrete inventi fucrint, tanqu.nn si criinen admise- tibus, nec provisoribus, ncc ulli reli.ioso aut laico

rinl, severissime dislringaniur; absqtie illis qoi pro- parenii aut propinquo de bac civilale in inonast lio
Jiali snnt aetate cl sanciitale. liat. Sed si quis, ut assolet, abbas aul peregrini mo-

XXXVI. Nulli liceat loqui cum illo qui fueril. ex- nachi pra tereunlcs adveneriut, et monaslerio occur-
communicatus, prater illum qiicm ci sanclus abbas rere voluerint, sit in potestate sancii abbati-, si eos
cuslodem dedeiit. volueril ad refectionem invilare. Quia indesinenter
XXX VII. Obedile prccpositis vestris, et subjacele sanctam cbaritalem veslram oralioni cl lectioni insi-
illis: ipsi enim pervigilant pro animabus veslris ralionem stcre, et soli Deo vacare vidumus : idco vos ab bac
veddentes Dco (Hebr. xui). prajparatione aut inquietudine libcros esse pra/ci-

XXXVIII. Si quis pro qoalibel culpa, aut trans- pimus.

S93 REGULA AD MONACHOS. 3H V

XLIX. Sedenlea ad mcusam taseant, ei lectio quo- A LIV. Et quia Deo propitio digna el Bufliciens vu-
liilie omni lempore, dum ibus SUIttilur, legalur (ul bis (acultas collata est, quae snfficore monasterie :

ulcrque homo, et oxtenor cibo, ct inierior veibo I>ei vcstro possit, coram D o ci nngelis rjas le, snicte

refieialur. Quia scriplum est : Xon m pane solo tivit fraler abba, ei lo, vencrabiiis quicunque fueris pras-
lv iiio, sed in omni verbo Dei (Multh. iv). posiius, admoneo ct contestor, ui sanctae congrega-
L. Senclus abbaa, nisi inaequalitate faciente, extra tioni, quaj Deo inspir.uite ct jubenie secundum insti-
eongregatioMoi nen reliciet. tuta qiue fecimaa regnlariler vivit, omnia qu.ne cis

LI. Carnes in cibo noaquam sunvmtur. Pulli vero sunl necessaria in veslitti ct victu cum sufficienlia

vel cuncia allilia in congregalione non minis:rentur : liibuatis. Qiiam rein si noiilcxeritis, cl illi coepetint

inlirmis tantum provideanlur, ct accipere liceat. Pi- aliquid, necessiiate conipellcnic, mtirmurere aut in-

irea vero cerlis feslivitaiibns, aut quando sa euis digerc, cansam vos amc tribunal Christl noveritia

abbaa indulgentiam faeere voluerit, tuncprocureniur. mccum e»se diciuros.

IJI. Extra menaam cummunem nec quidquam eibi LV. Et vos, sanc a coh^regatio, per prof clum
potusve guatare liceat, absque inlirmis ei illis arta- vestrum ci pcr Dcum omnipotentem c njnro, nt

tibus, qaae adbuc perenutriri indigent. omnia rjuae in bac regula proremedio animic nostr.n
LIII. lnlirmis vero ila obiemperam<um csl, ut si B ct pro animarum veslrariiin salute conslimimus, in-
s ncle abbaii jusiiun visiim fucrii, cliam cellariolum legra et illibata custodialis. Et ne per oblivionemali-
suom in comimme, et coquinam seqoeslratam ha- quid ncgligatis, semel ca in trginla diebns relcgitc
beanl : et cura illis vel sludium impenJatur, doncc id est in calendis.

couvalescant.

Orrlincm etiam quo psaMcre debealis, in hoc libcllo judicavimus inserendum.

In priir.o die Paschx ad tcrliam lcr Kijrie ckison, minico, et omnibus majoribus fesliviialibus, in qni-

psalmi duodecim : idest, quatuor fratres binos psal- bns ab opere vacabitis. Quotidianis vero diobus a I

mos el allelui.ilicum tcrtium dicant : perdiclis psal- nocmrnos imprirais directaneus dicalur : Miserere
mis, hipie eleison el antipbonas scx, lccliones tres : tnei, Deus, secundum magnam misericotdiatn tuam:
una de Actibus apostolorum, alia de ApocaWpsi, t. r- dcinde psalmi decem et octo. Ant pbona tiia parvula,
lia de Evangelio; hyiunus Jam surgil hora tertia, et lectiones Apostoli aut 1'rophetarum du«, et capitel-
capilelium; deinde Kijrie eleison. Sic in omni opere lum. Complelis nocturnis diciie matulinos. In ;e laie,

Dei leriia vice Kyrie eleison dicite, auiequain inci- id esi, post Pascha usque calendas Ociohris, ipse or-
palis : ct psalmis perdictij et capilello pcrdTcto. Ad do erit. Seua feria vero post nacturnos duu- mi-sai
sexlam idem numerus psalmorum, antipbona una, £ fiani in seslate, in liieme tres. Nam dominica omni
hviniius : Jam sexta sensim volv lur, lectio Evar.gelii tcmpore et in aestale et in hieme pcst nociurnos sex
ei capil llum. Ad nonam ipse ordo icneaiur : bym- mis~?e fiant. Si vero evenerit ut tardius ad xigilias
nu-s Ter liora irinavolvilur. Ad lucernaiiuin direc a- surgatur, quantum abbati visurn fueril, tanluin le-
neus parvulus; id est, Regna terra; canta:e Deo, gaiur. Quando signum fecerit, qui legit sine niora
psallite Domino (Psal. lxvii). Alia die : Laudate c»nsurgal, ut canonicus missarum numerus possii
pueri, Dominum ;hymnus Ilic esl
antipbona tria ; : impleri. A calendis vero Octobris a'ii nocturni ad-
diei verus Dei, el capiiellum quem hymnum toto ; dendi su;;t: ad primos di<endum est: Miserere mei,
P.iscba ad malulinos el ad lucernarium dicile. Ad Deus. secundum magnam miserirordiam tuam ; ad se-
duodecimam imprimis direclaneus parvulus Sot :
cuiidos : Miserere mei, Deus, miserere mei, directa-
cojnovit occasum suum {Psa!. ciu). Sex fralres binos ncus diccndus cst, psalmi decem et octo; leclionea
aaalmee cum suis alleluiaticis dic*nt, antip ona du.e de Prophelis, aut de Salomone. Hymnus ad
Iri.i, Kcliones duas, nnam de Apostdo , aliam primos nocturnos: Rex wlerne Domine. Ad secundos :

de Evangelio. Ad nocturnos pascb.iles ipso Magna cl mirabilia. Postdiclos, (|uia noctes cresciint,
numcro omnia dicite, sicut in duodecima designa- quoiidie ad librum lacite missas tres. Unus fraler
vimus. Ad matutinos imprim s dircctanciim Exal- : _^ legat paginas tres aut quatuor, quomodo mensurn
taboie, Deusmeus el Rex meus. Inde, Judici me, Deus; fuciil I bri : si minule scriplus, aut niajori forma,
ci, Deus Deus meus, ad te de luce vigilo, cum allelu a. lernas paginas ; si minor, quaiuor: et fiat oraiio ;

Dt-inde, Conjitemini Domino, cum allcluia; inde Can- iierum legat tantum, lial alia oratio ; terlio le-
tiinus Domino, etipsumsic; postea, Laudu, anima gai idem lantum, et surgile, antiphonam
dicite
mea, Dominum. Laudate Dominum, quoniam bonus de |
salmis io ordine, posiea rcspnnsum, rli-in <e

cst psalmus. Lauda. J rusalem, Dominum : lolos tres amipbonam. Iterum legat alius Iraier; et s c
;
im-
alielnia ; deinde benediciio dicenda est. Po-t be- pletis irihus missis «icite matulinarios cauonicos;
nedicliunem: Luudate Dominum de cvelis. Cantate id e»t, primo canticnm in antlphona, deinde dire
Domino canticum norum. Luudale Dominum in sanctis claueum : Judica me, Deus. Deus Deu» mcus, ad te
ejus ;cnm alleluia. Magnificul aniina mea D.minum, dc tuce vigilo. Laudnle Dominum, quoniam bcnns e*t
Bul cnm anliphoua, aut cum alleluia liymnum, ; psalmus. La da, Jerusalem, Dominum. Imle, Laudaie
Cloria m excelsis Deo, ei capitellura. Et c»mplete Domiuitm de ccelis. CanlaU Duinino cantieum novum.
matuiiims ipso ordiut: IwIh 1'a-cba. Sicomni dc o- Luuilutt D itninum in ianctiseju\: in antipbona diciiu
PATniu. LXVHI. 1»
V
 s. ALiR! LIAN I ANKL.UI.NS;.-:
liymnum, Splendor paternfc fjloriw ; alia die, Mterne A I ii Nniale Domitii ei in Epipbanii tertia hors sur-
litris condilor, cl capitcl lnin, cl liyrie eleison dunle- gilC : dicile uniim iiociuniuiii, el faciic scx misiai
cim vicibus. Omnibus diohus quotidianis \U implca- dc Isaia prophcla ; ilciuin dicilc scciindum noctur-
lur. Posi malutinos ad primam duodeeim psalmi num, ct leganlur alia sex dc Evangelio. In Epiphn-
dicantur ; hymnus, Fulgenlie auctor cetlieris ; leciio- nia iia : in primo unum noctornam, dcindc dc l);i

ues dunc, una de Vetcri, alia de Novo Tesiaruento et niele prophela faciie illas sox missa*, el nocturnos :

capitellum. Posth.iec omncs leclioui vacent usque et ita de Evangclio sex maluiinos eo ordinc, sicut in
ad horam tcrtiam : dc reliquo vero diei spaiio faciant Pascha scripsimus, aut dominics di< bus. In martv-
opera sua secundum illud quod Dominus dixil : Pa- n:m feslivitalihus tres aut qualuor missae fianl. Pri-
tcr meus nsquemodo operatur, e! eijo operor (Joitn. v). mam niissam deEvangelio lcgile, reliquasdc passio-
Et illud Apostoli: Operantes manibus nostris (/ Tlies. nibus marlyrum. Omni sexta feria postduoilccimani
iv). Et, Qui non operatur non manducet (HTIies. 111). sex inissoe ad Iibrum leganlur; et post nodiiriios
Quia scriplum est : Vio3 oliosorum slrata>sunl npinii trcs. Omni sabbalo ad matutinos, Cantemus Domno;
(Prov.xw). Et, servum inulilem projicite in lenebras et, Te Deum laudamus. Ad lcrtiam tres lectioi e- :

exteriores (Mattli. xxv). Quolidianis igilur diebus ad una de Prophetis, alia de Aposiolo, t rtia de Evan-
tertiam duodccim psalmos dicile, antiphonam, hym- B gelio dicantur. Omni dominica post noctu nos cum
num, Jam surgit hora tertia ; ieciionem el capilel- prima niissa legitur, id est resurreciio, nullusscdcre
lum, Fiat, Domine. Ad sextamsit ipse numerus psal- pr33sumat, sed omnes stenl. Alia dominica ali i rc-

morum, anlipbona, hymnus, Jam sexla sensim vol- surreclio, et sic in ordine lotse quatuor resurrectioncs
vitur ; leclio et capiiellum. Ad nonam ipso ordine per singulas dominicas legantur. Post teriiam vero,
dicendum hymnus vero Ter hora trina volvitur.
: , Paternoster dicile et psallendo omnes coinmunicent.
Ad lueernarium omni tempore et festis et quotidia- Sic et in feslivitatibus faciie. Missae vero quando
nis dicbus, imprimis directaneus, poslea antiphonae sanclo ahbaii visuin fuerit lunc fiant.

duae; terlia semper cum alleluia dicatur : hymnus Quando aliquis defunctus fuerit, usque media no-
una die, Deus,qui cerlis legtbus; alia die, Deus creator ete eum pauci fratres in oralorio pervigilent, et mis-
emnium, et capitellum. Ad duodecimam psalmos de- sas faciant. Post mcdiam noctem qui vigilavtrunt
cem et octo, aniiplioi am et hymnum, lectienem et quiescant, et iterum alii vigilent. Et ponile hoc in
capiteilum. Quando repausaturi estis, in schola in nolitiam sancto episcopo, ut eum jubeal ad locum
qua manetis completa dicatur: imprimis direcla- ubi ponendus est deportari. Sin vero pracstare de-
nens, psalmns nonagesimus dicatur, deinde capitella spexerit, de quacunque eccksia clericos rogate, qui

consueludinaria. eum deducant; et dale illis eulogias.

Ordinem etiam convivii huic regulse inseruimus.

Cbaria quotidie ad refeclionem tria, ad prandiurn feria jejunandum est. A calendis Novembris usque
duo, ad ccenam duo. Biberes ad refectionem, id est Domini Natale quotidie jejunandum est, absque sab-
in aestate nierum et tres caldellos ; ad prandium balo et dominica ; ab Epiphania vero usque Pascha
tres lantum : ad ccenani in aestate, mensibus Junio, quolidie jejunandum est, absque majoribus festiviia-
Julio et Auguslo, lernas ; reliquis diebus ad coenam tibus, sabbalo et dominica. Post Pascha vero us<nie
binas bibant. Iu feslivitaiihusvero, et quando abbas Penlecosten, sexta feria lantum jejunandum est.

indulgentias voluent facere , el cibaria, quantum Post Pentecoslen , mense Junio, Julio et Auguslo,
ipse voluerit, el recentes addanlur. Quotidie vero in polestale abbatis sil de jejunio aut prandio; sicut
olera caseo et oleo semper condiantur. Biberes hinas D viderit possibilitatem fratrum, ita sludeat lempe-
ad prandium, binas ad coenain accipianl ; si jejuna- rare.
verint, ternas. Jejunium vero a calendis Seplemhris Aurelianus peccator regulam hanc in Christi no-
usque calendas Octobris secunda, quarla, et sexta mine insiituit.

In Christi nomine fundalum est monasleriun: vi- nostri Jesu Christi, bealse Marire genilricis Domini

rorum Dei in civitale Are!atensi a sancto Aureliano nostri Jesu Cl.risli, Joannis Bapiistae et praecursoris
cpiscopo, jubente sanclse memoriae Childeberlo rege Domioi noslri Jcsu Christi, Stephaiti, Pelri, Pault-,

Erancorum, quinto decimo calendas Decembris, in- Joannis, Jacobi, Andrese, Philippi, Thom.e, Bariho-

diclione undecima anno ¥ quinto posl consulalum

: lomaei, Malthxi, Jacobi, Simonis, Jud.c, Halhine,

Basilii junioris v. c, el basilica ibidem in honore Genesii, Symphoiiani, Bandilii , Victoris, llilarii

sanctorum aposlolorum et martyrum ; habetque episcopi et confessoris, Marlini episcopi et confcs-

ibidem reliquias positas ; id cst, de cruce Domini soris, Caesarii cpiscopi.

(Ex diptychis ejusdem monastcrii.)

Simulqoe prccantes oramus eliam, Domine, pio animabus famulorum luorum, patrum atque institu-
 :

:;•: REGILA Al> m;u;in,.s. :.«

itiiain qiiondam uosiroruin, Aureliani, Peiri, Flo- A lercessionibus sanctoium luorum, Mari.e Gcnitricis
r.iiiini, Redempli, Consianlim, Ilimiicri, Ilihirini, Domini noslri Jesu Chrisli, Joannis Raptlslir et pra;-

Januarini, Reparali, ChiWleberti, Vulirogolae vel cursoris Domini nostri Jesn Christi, Slephani, Pelri,
o.nnium fralrmn noslrorum, qnos de hoc loco ad Pauli, Joannis, Jacohi, Amlrea?, Philippi, Thomre,
le vocare dignaius es. Cunctorumque etiam Iiujus Bartho!omsi, Matiluri, Jacohi, Simonis, Judse, Ma •

memorcs fideliuin, pirilerquc parcntum noslro-

loci thisp, Gencsii, Symphoriani, Baudilii, Vietoris, Ili-

rnm atque •ervientiom hujus loci et pro animabus : larii episcopi <t confessoris, Mariit.i episcopi et con-
omniiini (i<lelium famulorum liiorum vcl famulaium fcssoris, Ca^sarii episeopi, haec propitius pr.Testarect

ac peregriaoram in picc Ecclesiae derunctorum : m exaudire digneris : qui vivis et regnas in unilate
eis, tn Domine Dcus nos'.cr, peccaloium tribuas ve- Spiriius sancli Deus, in swculu saculorum. Amcn.
niam, et reqniem largiaris reicrnam : merilis el in-

DE S. AURELIANO EJUSQUE REGULA AD VIRGINES

VETERUM TESTIMONIA.
Maiiyrologiuni Rom. die xvi Junii Lugduni depo- R ripianl qui missi sunl , aui Anaslasius qi.idam, quetn

sitio ieati Aureliuni episcopi Arelatensis. sanctus episcopus Aurelianus Arelattnsit civitatis ad
Vijilius PP. epUtola. ad Aureliain.ni Arelat. : Ad- beatissimum papam anle hoc biennium direxcrat, ili.

vi nitralionem vicuvi nos'rarum fratem tali v stra? ani- dem in Galiis atiqua menlialur.
mo libetili cotnmiliimus, el credimus charilatis veslra? S. Greg rius M. cpislola 117, 50, 7, ind. 2 ad Vi-
officio actibus Deoplacitis diligenter universa compleri : gilium Arelatenseni episcopum : Gloriosce memoriee
quando et summi sacerdolii consortio v»s dignos divina Childebertus Francorum rex calholico? religionis amore
csse graliajudicirit, et gloriosissimi Childeberti Fran- succensus intra muros Arelatensis civilath monasterium
corum regis Chrisliana et Deo placiia in perhibendo virorum, ul scriplo repcrimus, pro sua merccde consti-
vob.s tesiimonio voluntas accessit, etc. tuens, quoedam ibidcm pro hubitantium sustentaiione
Il/itt ad cpiscopos Galliae : Qnia dudum Auxanio concessit. Cujus ne volunti s unquam duceretur in irri-

quondam Ar.lalensis civitalis antistili icum noslrarum tum, it ea qua? pro quiete monachorum diposita fue-
solliciiudincm dederumus; sed cursum vita? prasentis runt, nrbarentur; quwque contulit in jure ejusdem
implendodehac luce migravil, in cujus loco Aurelianus monastcrii, epistolis suis aposlolica petiit aucloritate
frater noster noscitur successisse , neccssarium valde firmari. Unde quia effectum el regia voluntas et r,t
credidimus, sollicitudinem hanc a nobis anlefa:o dcbere C valde desiderata poscebat, a prwdecessore noslro Vigilio
comm lli, confidentes illum etpro loci sui qualilate bonis Homanoe sedis antislite ad prmdccessorem vestrum Au-
uclibus universa, qua Deo ptaceanl, posse complere; et relium (leg. Aurelianum) scripla transmissa sunt.
maxime cum gloriosus filius noster Childebertus rex Joannes Triifiemius lib. de Proprictate monacho-
tslimouium bonai conscientia? pro Christiana suce vo- rum, cap. 5 : Aurelianus episcopus in Regula ad mo-
luntatis devofone perhibu t. niales, cap. 3, sic dicil ; Nihil occulte accipiatis, etc.
Item epistola ah Ilaliac clcricis Francorum lcgalis Ex hac quo |iie Regula sancti Aurcliani ad Virgines
directa, tomo 1 Concil. Galline i Sirmondi Unde ro- : aliquol capita affert sanctus Benediclus Anianrc abbas
gamus el contestamur gloriam vcslram , ut ad provin- i,i Concordia Re.ularum.
ciasvestras ha?c omniavelociter indicctis, neani isti sub-

ORSERVAT',0 CRITICA 1N REGILAM SEQUENTEM.

Jamsupra de S. Aurdiani Ilegula ad Monachos dixi- D prasens pro sanclis virginibus eamdcm doctrin m mo-
nius : nunc ad illam pervenimus quam ad sacras Yir- natlicam continel, pra>serlim cirea dicini officii ordi-

gines dcdit. Quemadmndum enim S. Ca?r,arius duo nem, victum ct vestitum ; solummodo ab altera differens

monaslcria in urbe Arclalensi condidil ; sic etiam el quoad quasdam circumslaniias cl rwremonias. Scd
cjns successcr in episcopatum S. Aurelianus in eadem prwter hanc liegulam 40 capiluli» comprehensam, qui-
civitate duo ccenobia ex liberalitate Childeberti Franco- buseliam adjicilur tingularis Exhorlatio de divino of-
rum reqis exstruxil : unum pro viris, allnum pro (e- (icio, llolsleuius addidit Epislolam Joa. nis episcopi
minis, quibus et duas distinctas Regulas conscripsit. Arelaten-is c.rhortatoriam ad sacras S.Aureliaui >.ir-

Qu.-mndmodum iqitur prima Regula magnam habel gnes lectu dignissimam, qua? el iptatn Hcyutam con-
cum S. Ca?sarii liegnla connexionem ; sic etiam et ha:c firmai el corroborat.
509 S. AURELfANI ARELATENSIS hfl

S. AUKKLIANI
REGULA AD VIIAGINES.
PROLOGUS.
Sanclis ct in Chrislo vcncrandis sororibus in mona- A Hgeretis limore di\ino earnes veslras, tenen'es illinl;

slcrio bccitiv Maricv quod , Deo jubcntc, inlra muros Juravi cl statni custodiie judicia juslitice tucv (Psel.
Arelalensis urbis fecimus, constitutis , Aurelianus epi- cxvui); et, Mihi mundut crucifixns e$t, el cgo mundo
scopus. (Gal. vi) : disposuimu?, jobeole Doinino ulque ope-
Quia Deo inspirante qui nos prscvenit inelTabili mi- rante in nobis velle el perfic^re, ut monasterium ro«
sericordia sua, visum vobis est ut. repudiatis saeculi bis proprofcctu animarum vestrarum constnierciim ,

volupiatibus, ac temporalibus gaudiis contcmptis sive sicut el fecimus. Et ideo Kegulam vobis ad disri
sprelis, eligerelis sanclissimae viiae nilorem, et vir- nam insliluimus, quoe vos per viam mandat nim
^initalis ac castiiatis gratiam complectenles, amore Dei doceret currere, et ad regna coelorum faceret fe-

Dci tola viscerum et cordis avidilate sectanles, con- liciler pervenire.

INCIPIUNT CAPITULA REGUL.E.

1. Qucpcunque ad conversionem venerit,el recipisein 19. Nulla opera pro suo libilo etigant faciewia, vd
nonasterium rogavenl, Regulaei primum in salutato- guod ab abbatissavel prceposita imperalum fuerit.
rio le ,atur etcum suscepla fuerit, usque ad mortem
: 20. Cum operantur manibus, meditalio suncla dc corde
snam de monasterio non egrcdiatur. non cessel.
2. Vestimenta religiosa non accipiat, nisi chartas de (a- »21. §int vobis omnia communa, et nulla suum pro-
cuitate sua cui votuerit faciat. prium dicere uul vindicare prcesumat.
3. Niiiil occulte accipiend:-m ; sed si quid Iransmissum 22. V estimenla alio cotore non induantur , nisi laia et
fucrit, et ilii cui transmiilitur necesse non fueril, in lactina.
commune redactum, cui esl necessarium, tribuatur. "2">.In vigiliis sludendum esl ut nulla dormiat.
i. Epistoias nec dandas nec accipiendas sine scientia 2i. Signo laclo nulla tardius veniat.
aut permissu abbatissce. 25. Dum psallilur nvlla loquatur, nec operetur ma-
5. Nulla circa lectum suum, quod manducari aut bibi ribus.
possit, reponat. 26. Lvteras omnes cliscant.
6. Nulla celln aut armariolum veculiare habeat. 27. Sanclaabbatixsa in congreg^tionc mweat.
7. Non jurandum. 28. Si qua pro qualibel culpa corrigatur aut castigetur,
8. Non maledicendum. arguenti nsp .ndere non prcvsumat.
9. Non mentiendum. 29. Lites nullas hubeatis.
10. I racundiam penitus non tenendam. 30. Supcrbis, inobedicntibus el iracundiam protralien-
1 i. Soror in sororem manum non mittat.
tibus nvnqu im parcendum.
1*2. Nulii liceat ad salutandum exire nisi cum prcvpo-
51. Sanctce abbalissce uon ticeal de facultatib s mom-
ste.rii vendere aut donare; nec aliquid conlra liegulcv
sita aut aliqua seniore.
instituta agere.
13. Ancilla non cxcip<atur; liberta tamen si est, et ab-
32. Sedenles ad mensam taceanl.
baths v visum fuerit, excipiatur.
53. Sancta abbalissa extra congregationem non reficiat.
14. Nec viri nec mulieres socculares in monasterium in-
Q 34. Carnes in cibis nunquam sumant.
grediantur prceler in basilicam Domince Marice, el
35. Pu'li et reliqua allilia infirmis lantum ministrentur
in salutalorium.
et delicatis: pisces vero cerlis feslivitalibus.
15. Ul necipsis provisoribus liceat in monaslerium in- 56. Exlra mensam communem nihil cibi polusve gnsture
troire, nisi pro his utilitatibus quas in hac regula liceat, nisi infirmis el infanlibus.
statuimus. 37. Qualiter infirmis obtemperandum est.
16. lnfantes de bapthmo non excipiendos. 58. Ubi cursum d urnum vet noclurnum dicanl.
17. Qnx in actu ponunlur desuper evangelica' clavcs 59- Ut sancla cbbatissa quidquid necesse fuerit cum suf-
accipianl. ficienlia prcebeat.
18. In minis'.eriumvicibus sibi succedant, absque ab- 40. Ut sancta congregalio omnia qucc italuta hutet,
batissa et purvulis infanttbus. implere conlendat.

* Legendum evangelio, ut palet textum consulenti ;nfra col. 402, lin. 9. Edit.

REGULA.
Capitulum primum. Hoc jubente Deo imprimis sta- D donationis aut venditinnis cui voluerii f.iciat, propicr
luimus iuviolabililer tenendum , ul si qua ad conver- Domini mandata, ubi dicil : Si vis perfectus esse, vende
sioncm vencrii, Regula ei in salututorio legatur, el si omnia quce habes(Matth. xix); e', Siquis non relique-
professi luerit se oinnia iinpleturam, lunc excipia- rit omnia quce possidel, non poiest meus esse discipulus

tur : excepta vero usque ad mnriem snam mc prae- (Luc. xiv).

sumal,nec p rmiititnrde monasleiio egredi: propler III. Nihil occulle accipialis : sed si i|n's propinouus
illudproplieticum Unam petii a Domino, hanc rcqui-
: aui amicus aliquid in veslimeulo aui in auro.vel nliiid
ram, ut inhabitemin domo Domini omnibus dicbus quodcunque dederit aut transmiserit, in poiestale s t

viicv mrce (Psal. xxvi). abbalissse, ct si illi cui transmitlilur neeesse fuerii,
II. Ve limenta wro religiosa »on accipiat, nisi dc tribuatur; sin vero illa nihil indiget, iinoinmurc re-
omni frealiaU! nua, sive grandi, sive parva ;charias daclum cui est necessai ium liibuatur.
 ,:
:,

REGUl.A AD VIRGINES. 40 r

IV. Episteta praeeepiinus ncc dandas noc accipien- A XVI. Nulla infantcm de baplismo excipi.it.
d;is siue sikuli.i aul permisso abbalissu:. WII. Quibus claves dc cellario canava, borreo , ,

\. Nuila cirxa suum quod manducare aul

lecium posticio, el or.ilorio credendx suut, prol iia- sini per-

bibere possil, lepuncrc prajsiunat; soil omnes incoin- sonae; ei desuper aliario vel Evangelio eas accipiani

iuiiiu cellario recondani ; ei si insqualitas cxegerit, scientos se Deo rcddituias raiionem de iniinsicrio

sibi credilo.
jubeute seniore q^od ncccsse fuerii, non ei negetur.
Wlll. In onini minislerio sive ordine psallendi
VI. Nulliliccai cellam aul arraariolum, aut aliquid

quod peculiaritu claudi ere. aut legcndi, vel opcrandi, viciboa sibi succedant
liujusinodi possit, lial

Ml. Non notis, quia Duminus dixit Solite jurarc :

absqua abbalissa, vel praeter satis senes et parvulas
j

( V<i ( . \). El alia scriptura Yir mullum jurans im-

:
infantes, aut certe ita infirraas, ut surgete omniuo
ylelnlur iniquitale, ei non diicedet de domo illius plaga non possinl, non compcllaniur faceie quud non prac-

valont.
[Eedi, xxin).
VIII. Non maleilicalis quia scrij.tum csl : Xeque XIX. INulla opcra pro suo libito eiigant lacienda
,

tnaledici rcjnum Dci possidebunt (1 Cor.\i). sod quod abbatissa lmperavit, hoc faciant.

i.\. Uentiri ontiiiuo non liceal : quia osquod men XX. Per loturn diein cum operamini i innibus, me-
liturocddil animam (Sap. i), et illud : Perdestosqui B ditalio sancta de corde non cessot : propler illud

loquuntur metutacium (Pst,l. \) Apostoli : Psalmis , htjmnis , canlicis spirilualibus

cantantes et psallcntes in cordibus vesiris Domitiu

X. Iracundiam nulla usque ad aliam diem protra-
htrepraesuniai. El scul habet humana fragililas, si (Col. lll).

senno durior inter sororosortus fuerit, invicem sibi XXI. Nulla pr;rsumal quidquam suum diccro, aia
veniam petore et debila reiaxare losiinent propler :
suum priprium vindicare sed secundum Actus apo- :

Domini mandatum, ubi dicil Si recordatus fueris quia :

slolorum, sinl vobis omnia comtnuttia: sil vobis anma
frater tuus liabel aliquid adversum le, rclinque munus una et cor unum in Domino (Act. iv).

iuuni ante altare , et vade prius reconciliatum fratri

XXII. Veslimenta alio colorenon induatis nisi laia

iuo: tunc ven.ens offeres et laciina.

et munus tuum (Matth. v). Et,
si m,n dimiseritis hominibus peccata eorum nec Pater XXIII. Ad vigilias nulla dormial: si vero dorninici
rester coe.estis dimittct vobis peccata vestra (Matlh. vi). aut fesii dies sunt, cui somnus venerii, aliis seden-

Item, Siseplies peccaveril in diein tibu> illa stet, ut possit a se somni tnarcorem repel-
te, et conversus dixe-
rit, poenitet mc: ditnilte Uti ILuc. xvn). Et JSondico lere; ne in opere Dei aut tepida invcniatur, aut ne-
?
nsijue scpties, scd usque sepluagies septies (Matth. gligens.

xviii). Et alia scriptura : Ira viri juslitiam Dei non ^ XXIV. Signo laclo omne opus praelcrmituv.ur, et

operatur (Jac. El Aposiolus sicut apes prudenlissimae ad alvearium, ita veloci fc-
i). : Sol tion occidal super
inicundiam vestram (Ephes. slin itione properare conlendile; si qua tardius ve-
iv). Quod Deus avertal,
di ibolo instiganle fuerit aliqua nerii, districtioni subjaceat.
si furore repleta, ut
isla mandata ptrtinaci corde contemnnt; et una de XXV. Dum psallitur studeant sanctae animae vosir.c

illis quaa discordaiites suut praevenerit aliam, veniam non vagari animo, verum etiam ncc operari a.;: loqui

e praesumant; sed psallite sapienler (Psal. xlvi), sicut

peiens; si illa cui pclei non dimiserit, disciplinani
a cipiat, ul ad charitatem dixit propheta : Psallam et intclligam (Psal c), ei
. se corrigit. Et si anibo
despeierint, ambae p^ritcr a illud Psallam spirilu, psallam et mente (I Cor. xiv),
communione vel a cibo
:

suspendanlur; doncc invicem sibi reconcilientur.

metuentes illud : Maledictus homo qui [acit opus Dei
negligentcr (Jer. xlvui).
XI. Soior iu sororom si ausa lueril manum milte-
10, discipiinam accipiat. XXVI. Lilteras omncs discant.
XII. Nttlli liccal ad salu andum exire, nisi cum ab-
XXVII. Sancta abbaiissa extra cungregationem non
batissa aut praeposita, vcl certe alia quacunquc se- maiical.

more cui abb ilissa praeceperit. Etsic prupinquos suos XXVIII. Si qua pro qualibet culpa aut transgres-
vi leaot, ant luquantur, nc altiori voce loquantur. D sione regulae increpatur, aul disciplinam accipi;;t, ar-

XIII. Ancilla non excipiatur: libnrta laiuen si fue-

guenii respondere non pracsumat : qnia peccaium

ril, adhuc adolescens aetale, et cum epislolis palroni quod hic dislringitur, in seterna examinasione non
s i venerit, in abbuissae silarbitriosi excipi dobeat. puniiur. El sic debetis animac curam excipere, quo-
XIV. Nec viri noc mulieres sseculares in monaste- modo acger curam mcdici : tenentes illud sanclae Scri-

rium ingrediantur, praeler in basilicam C. Mariae, et plurae : Qui abjicil disciplinam infclix esl (Prov. xv).

i.i salulalorium. Et illud : Ego in (lagella puralus sutn (Psal. xxxvu).

XV. Provisorcs vero monaslorii, si in babilu laico XXIX. Lites nullas habealis, lcnentes praeceptum

fuerint, nec ipsi permiltaniur intrare, nisi pro his Aposloli, qui dicit : Servum Domini non oportet liti«

utilitatibus quas in hac Ilegula staluimus, cum mar- gare, sed tnansuelum esse (II 7iih.ii).

ciouibus aut carpentariis, si aliquid necesse cst fieri XXX. Superbis inobcdientibusquo, et ir;;cundiam
aui reparaii, aul cerie pro aliqua ralione abbatissac proirahcnlibus nunquam parcendum , donec corri-
intioeant : dc oaelero nullam Iioenliam aut liborla- ganiur.
tem liabjanl introeundi. XXXI. Sanctac abbatissae non liccat aliquid de fa-
i 03 S. AUREUANI AUEI.AII.NSIS 404
cultatibus monatterii dunaro ac vendere ; necatiqukl A Quod si liiems aspcra fuerit, inalutinog imlurn , vc-
conlra Ilcijiilao insiiiula agere. Quod si faccre icnla- speiam et dundecifliatn in pr.eilicta Imilica dlci e :

verit, sancio eonsilio cl uno consensu sororuin ex no- secundam vero, tertiam, sexlamct rioriain in intcrioii

ttro permisso n»n ci aequiescalis ; el lioc fieri nulla oratorio : propler illos qui aut orare cupinrn , aul
ralione permittite : quia causam se ante Deum no- abbaliseae occumtnt , aut parentes suas requ imnt.
verii csse dicturam. Quando aliqua defuncta fuent, u-que mediain nocteiti
XXXII. Scdenles ad mensam laceant, et leetio eam pauca: tororet in oratorio pcrvigilent, et miss o
quoiidie omni lempore cuin cibus suinitiir legatur. <le Apostolo fiant ;
post mediam iioctem quae vigila-
Uterqne liomo, el exlerior cibo, e'. inlerior verbo Dei verunl qniescanl; et ilerum alia; vigi'ent, et ponte
reliciatnr, quia scriptum est : Non in pime solo vivit boc in iiotiliani sanclo episcopo, ut eain jubeat ad lc-
liomo, sed in omni v^rbo Dei (Matlh iv). cum tibi ponenda est deportari.
XXXIII. Sanciaablialissa, riisi inaequalitalefacienle, XXXIX. El quia Deo propitio d gna et suffieieus
extra congregationem uon reflciat. vobis facullas collata esl, qua; sufficere monaslerio
XXXIV. Carnes in cibo i.unquaai sumanttir. vestro possit, coram Deo et angelis ejus le sanctain
XXXV.Pulli vel cuucla allilia in congregatione non abbatissam , cl le veneraljilein ,
quaecunque fueris,
niini.vtrentur ; nisi infirniis lanluin provideantur el B praiposilam adrnoneo et contcstor , ut sancta; congrc-
delicalis. Pisees vero cerlis feslivitatibus, aut quando gationi quae, Deoinspirame et jubenle, secundum iu-
abbatissa indulgentiain facere voluerit, tunc procu- stilula quje fecimus regulariter vivit, omnia qua: eis
renlur. soiit necessaria in vestitu et in victtt cum sullicienCa
XXXVI. Extra mensam communem nihil cibi pu- tnbuatis. Quam rem si neglexerit s, el illue coeperint
tusve gusiare liceat ; absque infirinis et illis qui mi- aliquid necessitate compellente murmurare, aut in-
noris avtaiis sunt. digere, causam vos ante tribunal Christi noveritis
XXXYII. Infirmis vero ita obiemperandum est, ut mecum esse dicluras.
si sanctae abbalissoe jusium visum luerit, etiam cella- XL. Et vos, sai cta congregatio, per profectum vc-
riolum suum in commune, et coquinamsequestralam strum el per Dcum omnipotentem conjuro, ul omnij
babeant. et cura illis seu studium impendatur, donec quoe in bac Regula pro reniedio animoe nosiroe, et pro
convalescant. animarum vestrarum salule statuimus, integra ei illi-

XXXVIII. Cursuin diurnum vel nocturnum, id esi, bata custodiatis. Et ne per oldivionem aliquid negli-
matutiuos, vigilias, nocturnos, vesperam et duodeci- gatis, semel ea in mense rebgite; id est in calendis,

main in basilica Dominse Mariae congregatio dicat. C ac sic duodecira vicibus in anno.

Ordinem etiam quomodo psallere debealis, in hoc libello judicavimus inserendum.

Primo diePaschae ad terliam, Kyrie eleison, psalmi euui alleluia ; deinde, Confitemini Domino, cum alle-
duodecim : id est quatuor sorores binos psalmos et luia; deinJe, Cuntemus Domino, cum alleluia; postea,
alleluiaticum terlium dicant, perdielis psalmis, Kyrie Lauda, anima mea, Dominum. Laudaie Dominum quia ,

eleison, antiphonas sex, lectiones tres: unam de Acti- bonus est p-almus. Lauda, Hierusalem, Dominum : to-
bus apostolorum, aliam de Aporalypsi, tertiam de tos tres cum alleluia, deinde benediclio dicenda e>t.

Evangelio hymnum, Jam

; surgil hora tertia, et capi- Post benedictionem, Laudate Dominum de ceelis. Can-
tellum , deinde Kyrie eleison. Sic in omni opere Dei tateDomino canlicum novum. Laudate Dominum in
tertia vice Kyrie eleison dicite, antequam incipiatis, : cum alleluia. Magnifical animamea Do-
sanclis ejus
et psalmis dictis et capitello perdicto. Ad sextam minum : aut cum antiphona, aut cum alleluia hym- ;

idcm numerus psalmorum, et antiphona una, hym- num, Gloria in excelsis Deo; et capiielluni. Et com-
nus, Jom sexta sensim votvilur. Lectio Evangelii et plebitis matulinos ipso ordine toio Pascha. Sic omni
capitellum. Ad nonam ipse ordo lenealur, hymnus , die d miinico, et omnibus majoribus festivitatihus, in

Ter kora trina volvitur. Ad luceruarium directaneus D quibus ab opere vacabitis. Quolidianis vero diebus ad
parvulus, id est, Regna lerrce, caiJale Deo, psallite noclurnos imprimis directaneus dicatur : Miterere
Domino (Psal. lxvii). Alia die: Laudate, pueri, Domi- mei , Deus, secundum magnam misericordiam tuam ;

num, anliphonoe tres ; hymnus, Hic est dics verus Dei, deinde psalmi decem et octo; antiphonoe tres parvu-
et capilellum, quem hymnum toto Pascha ad matuti- lae, leclinnes Apostoli autProplielarurn duoe, ei capi-

nos et ad lucernarium dicite. Ad duodecimam iin- tellum. Complelis noclurnis dicelis matutinos. In
priniis directaneus parvulus : Sol cognovit occusum aistale, id est posl Pascha usquc calendas Octobris,
suum (Psal. cui). Sex sorores binos psalmos cum ipse ordo erit. Sexta feria vero posl nocturnos du.e

suis alleluialicis dicant ; antiphonas tres, lcctiones inissse fiant in aestate; in hieme tres. Nam dominica
duas, unam de Apostolo, aliam de Evangelio. Ad no- omni lempore in oestale et in liicme post nocttirnos

cturnos paschales ipso numero omniadicite, sicut iu sex missa3 fiant. Si vero eveneril ul lardius ad vigilias

duodeciiua desiguaviinus. Ad matulinos imprimis di- surganlur, qiiantum abbalissas visum fucrit, lanlimi
rrctaneum :Exaltabo te, Deusmcus el Rexmeus, lnde, legatur. Qunido signum fecerit abbatissa, qua?. legit

Judua me Dcus. Veus Dcus mcus, ad

:
te dclucc vtgilo sine mora consurgat, ut canonicus missarum num -
 S ;,

4*5 RLCULA AH VIRGLNE&. J >

rnsposaii impleri. A calcndis wro OUobris alii no- A cimam psaloios decem ci oclo dicite : autipli*nam ,

iinrni addendi suni; ad pritnos dicendum esl : Mi$c- hymnum, leelionem ct tapitcllum. Quando rcpausa-
rere mei, Deus, tecuudum muynam misericorJiam luam ; turx qua manelis, complela dica-
cstis, in sthola, iu

ad secundofl : Mi$erert mei, Deus ; misenre tnei; tur; imprimis direclancus , el pstlmus nonagesimus

psalttti decem el oclo, lectiotics dux dc Propbetis aut dicalur, deiude capiiella consuetudinaria. In Nalali

ilc Sal— Bft llyinnus ad primos noi lurnos : Iiex Dnmini et in Epi; hania lertia hora noctis surgile : di-

irteme Domine, ad secundos : Muqna et mirubilia. Libi cite unum noclurnuin, ei f.icilc sex missas de lsaia

posl cclcbratos sccundos noclurnos, quia noclcs cre- propheia ; ilci um dicile secundum nncturnum, el le-

seuiit, qu tidic Una so-

ad librum facile missas trcs. gantur aliae sex de Evangclio. In Epipbania ita : im-

rnr legafl paginas, nnt qualuor, quomodo mensura primis unum noclnrnum ; dciude dc Daniele propbeta
fncril libii : si minute fuciit scripius, aul majori for- facitc illas sex missas el nocltirnos , ct ileruin de
ma, trcs paginas; si minori, quaiuor, el fial oralio. Evangclio >ex. Malulinos eo ordine sicut iu Pascln
Iterum legat tantum, fiat alia oratio : teriio legat scripsiinus, aul dominicis diebus. In martyrum fcsli-

idein lantum; ctsurgile, dicite anlipbonam de psal- quatuor missx liant primam mis-
vitatibtts tres aut :

mis in ordme, posiea rcsponsorium, dcindc antipho- sam de Evangclio legite; reliquas de passionibus
nam. Iierum legat alia soror; et sic implelis tribns rj marlyrum. Omni sexla feria post duodecimam sex
ihis-ts dicite matutinos canonicos : id esl piimo can- missae ad librum legantur, el post noclurnos ircs.

licuin in anliphona : deinde directaneuin : Judica me, Omni sabbato ad malulinos, Cantemus Domino , et Te
Deus. Deus, Deus meus, ad (e de luce vigilo. Lauda, Deum laudamus. Ad terliam tres lecliones una de :

a'iima mca , Dominum. Laudate Dominum, quonium Prophetis, alia de Apostolo, terlia de Evangelio di-
konus esl psalmus. Laudti, Hicrusalem , Dominum cantur. Omni dominica post mcturnos cum prinia
deinde, Laudate Dominum de cozlis. Canlale Domino wissa legitur, id est resurrectio, nulla seden- prxsu-
canlicum noium. Laudaie Duminum in sanctis ejus mat, sed omnesstent ; alia dominica alia resurrcctio:

cuin aniiphona Dicile liymnum : Splendor paternee sic in ordine totfe qualuor rcsur cctioncs per singulas
ijloiim ; alia die : /Elerne lucis conditor, et capitellum, dominicas legantur. Post lcrtiam vero, Paler nostcr
et Kyrie eleison duodecim vicibus. Omnibus diebus dicite , et psallendo omnes communice!i!. Sic et iu
quulidian s sic impleatur. Posi matutinos ad primam festivitalibus facite. Missae vero quando sanctx abba-
^cx psalmi dicanlur, el hymnus : Fulgentis anctor tisse visum fueril luuc lienl.
wtheris ; lecliones duaj : id est una de Veteri, alia de
Novo Testamenlo, ct capitcllum. Post hoc omnes le- Ordinem eiiam convivii huic Regulx inseruiinus.
ctioni vacent usquead boiam terliam; reliquo vero C Fercula quotidie ad refectionem Iria, ad prandium
dici spatio facinit opcra sua secundum illud quod ,
duo, ad coenam dux bibiturice. Ad refectionem iu
Doniinus dixit : 1'ater meus usque nunc operatur, et xstate mense Julio et Augusto caldcllos tres, ad pran-
ego operor (Joan. v). Et i!lud Apostoli : Operantes ma- dium tres, ad coenam omni lcmpore binos. Per fesli-
nibus noitris (I Tlies. iv). Et, Qui non operalur, non viiates vero, et qtiandoabbatissa indulgentias volucrit
manducel (II Thes. m). Quia scriptum esl : Yiceotio- facere, et ciba r ia quanta ipsa voluerit ordinet, et re-
svrum struiw sunl spinis (Prov. xv ).Et, Servum in- cenles addal. Quotidianis vero dicbus olera formatico
utilem projicite in lcnebras exteriores (Mattli. xxv). cl oleo semper fcrcula condiantur. Jejunitim vero a
Qoolidianis iierum diebus ad tertiam sex psalmos calendis Seplembris usque ad calendas Novembris
diciie, anliphonam, hymmim, Jam surgil hora tcrlia, secunda, el quarta, et sexta feria. A calendis Novem-
leclionem el cipitelluin, Fiat, Domine. Atl sexlam ipsc bris usque ad Domini Natalet.uotidie jejunandum esl,
niimerus psalmorum lenci.dus : antipbona dicenda , absque sabbato etdominica. Ab Epiphania vero usque
livmnus, Jam sexta scnsim volvitur, lectio et capitcl- ad Pascha quoiidie jejonandum est,absque majori
1 iin. Ad nonam iste or.lo servandus : hymnns vero, festivitalc, sabbaio, el dominica. Post Pascha vero
Ter hora trinavolvitur . Ad lucernaiiuni omni lempore, u-que ad Peiilecoslen sexla feria lantum jejunandum
et fests et quotidianis diebtts, impiimis directaneus; p est. Post Penlecosten mense Jtinio, Julio el Augusto
po-tea antiphonx diue. Terlia semper cum allcluia in potestaleabbatissxsit dejejunioaut prandio: sicut
dieatur, bymnus una die: Deus qui cenis legibus ; alia videril possibiliiatem sororum, ista siudeal obiem-
die : Deus crealor omnium, et capilellum. Ad duode- perare.

IXCEIIPTA EX EFISTOLA AIRELIANI EPISGO?I AHELATENSIS AD THEODEBERTUm

BEG£M.
Domino inclyto et ubique gloriosi=simo atquc in tix sola tantum devotione animi perpendatur. llinc
Cbrisio piissimo domino et filio, Teudeberto regi prarcipue quod ambientibtis cunciis celsitmlinem
Aur 'lianus episcopus. vesiram, nec melum trahunl ex privilegio culminis,
Licel tam sera scriplorum oflicia justissimc tre- ncc rcpulsam mcluuni de pra-judicio tardilatis.
piilttio comiietur, tamen nequaquam, rcor, scrmo Vestra eniin ereclio ita solcmnis est, ut etiam hu-
o\a^a oflensione judcabilur, si apud attrcs clemeu- milium amore tangntur, ac dignflalum cumulutn
 ,, 8

407 PRIMASIUS ADR ijmi: am;s Ensc. i 4'

or eraia fasiig-a vernulnrum adhuc rudium p imiii- A se {uii vesiri, plenitudinem noliis principalis iminl-
\\z cultilius pr.rsuniantur. Novis uamque nunc slu- gcnlia: ad iiilrgruiu vindicamus. Kicniin cum de le
<liis in ohsequia religiosi principie informamtis, ct loquimur, adest gratia, etsi eloquentia deest, et solo
«Mim lesiimonio p rleciac dilectioniij nd praescnliam ornalui nostro maieria Sufflcil, quanquain dociiua
(tacratse menlis aJniitliinur. Il.xc ergo cx parie amo- non adsit. Quaecum ita sint, praeclaram iodoiem lau-
ris nostri Gduciam, Princeps opiime, metieris, cum dis vestrse votis polius cclelirabo quam liltcris. Q io-
ininislciiis tuis nec lerrili pro tarditaic subtrahi- niam semperquae sunl maxima, conscientiam potius
uiur, nee verecundia pauperis ingenii refraudamur. requirunt quam linguam , digniosqne coininittuniur
Suscipe igilur benigne devotioiiis studio lirocinia pectoris judicio quam scrmonis. Ac perimle non
lamulantum ct gremia venias lar^ioris expande sup- miln iu votis lioc coinmcinoraiiduin cst, quod lciu-
plicibus. Quia cum oinnes gencialiier bono cordis pora ceiebrant, sed quod aeternitas probat, etc.
iiiclyli perlruantur, nos tamen, etsi exigua poriio <»l>-

ANNO DOMtNl DI.V

PRIMASIUS
ADRUMETANUS EPISCOPUS.
PROLEGOMEIVA.
NOTITIA ( ex Cave ).

Primasius, gcntc Aler, Adrumeli urbis quse Ju- B clores, placita, mores breviter recenset. Secuml.im
stinianopolis eiiam dicta est, in provincia Byzicena partem conslituit liber de Praedestinalionc sub An-
episcopus, unus ex iis qui ad res Ecclesiae Africanae gustini nomine olim conficlus ; in tcrtia parte libri

procurandas Constantinopolim circa an. 553 missi hujusce Augustiniani refutalionem insiituil. Quis
siini ubi anno sequenle episcopomm conventui in-
:
fueiit verus borum librorum parens erudilis intcr se
terfuit, quo Vigilius excommunieationis scnleniiam haud satis convenii; Hincmaro Rhcmensi sub (lygini
in Theodorum Csesariensem, Acephalorum ducem nnmine citantur; errore salis manifesto, ncc forsan
intorquebat. Anno 553, scepius licet advocalus, sy- aliun le ort», quam quod in indice auctorum operi
nodo cecumenicae interesse noluit; sed una cum aliis prcefixo Hygini nomen repererat. Sirmondus ob styli
snbscripsit Vigilii constitulo pro tribus capiii- sentenliarumque affinilalem Arnobio juniori adjudi-
luis, quod lempore synodi papa imperatori ob- candos esse suspicatus est. Nuper Piccinardus theo-
lulit logus Brixiensis Vincentium quemdam nescio quem
S.RiPTA. auctorem statuit, illura nempc ciijns 16 objectioni-
Commenlaria in Epistolas S. Pauli, ex Hieronymi, bus totidem responsiones opposuit Prosper Aquiia-
Ambrosii, Augustini , aliorumque veterum scriplis nns. Quis \ero sit iste Vincenlius, an p esbyler ille

inaximam parlem delibata. Mulla exinde in com- Q natione G;illus qui in Psalmos commentalus est, de

mentaria sua transtuiit Haymo : unde nonnulli allu- qno Gennadius c. 80, an Vinceniius Victor adversus
cinali Primasii commentaria llaymoni deberi cen- quem de Origine animoe scrip>it AugiMinus, haud

suerunt. Prodicrunt seorsim Paris. 1543, tn-8°. satis novit; Lirinensem cnim prorsus reji< it : librum
Commentaria myslica; expositionis in Apocalijpsin ad sub Augustini nomine confictum Evodio U/zalensi
Castorium, qninque libiis dislincta. Prodierunt scor- tribuit, qucm suspicatur libello suo himc lilulum
sim Basil. I54i, in 8°. pra^fixisse, Expositio doctrinw Augusiini, indeque
Uiraque Primasii commentaria h bentnr a Ga- pro ipsius Aiigustini feu habiuin esse; verum quje
pneo edila Lugduni 1543, et in Bibliolheca Patuim, de lota hac re habel Piccinardus, adeo inceitis et
lom. X. levibus iiitunlur conjecturis, ut paucos forlasse in

De Hceresibns libri tres ad Fortunatun ephcopum sentenliam su.im pe;lracturus sil. Longe potiori jure

in quod olim Augustin s in libro

quibus explicuit tribuendi videnlur Primasio noslro, idque fide vetu^li

ll;erc eon imperfectum rcliquerat in primo libro : codicis ms. ante annos octingentos exarati, quein
osicndens quid hxreliciim faciat, in secundo el ler- in bibliotheca Augiensi vidil cl. Maliillonius {Itin.

tio qiiid hasreticum demonstret. Inieriit jam duduni German., p. 83; Analect. tom. IV), in quo compa-
opus isiud. I) ruit hic titulu>, dilutiori quidem atrameuto scripius,

Exslant liodie sub Prwdestinali nomine cditi, de sed anliqua manu, Opussancti Primasii, discipuli

llcerenibus, prarcipuc Pracdestinatoriim haeren, libri Auijuslini , de Ihrresibus numero XC. Ccrte au< ior

ties. In prima parte agit auclor, qnis<|iiis sil,de hae- non iino in loco se Afrum csse innuere videtur; sed

resibus quinuscnnque nuraero 90, a Simone usque ul quod suspicor libcrc proferam, quisquis hanc no-
Mago ad haercsin Prscdeslinatiaiiam , earumqnc au- tulam codici Augiensi apposuit, forsan allucinalua
 409 PROLECOMENA. k n
s:i , et oi>m npiiil Isidorum legerat Primasium ires A ciorem liominem luisse Pelagianum c nlendil, ci-
ilo llsercsihus libros scripsis<e, hosq':e i>cs anony- que enores, ha reses, mendacia, faluilas, ffledamque
nios repererat, mox Primasii nomen iml ilii. Adde ignorantiam ohjicil; mox opusin llollandia recusiiiu

qood cuna auctor nosier nullnm fere ha:resim Ne- Amstelodanii , ni fallor, 16(5, >'n-8*, eui Awreeieen-
Btoriana receniiorenn raeraoravil, PrimasiuB lot ex- siir.mi Latrne veream subjecii editor anno 1677, in

iudo natas ct damnaias haerescs haud omissurus rrat. Bibliotheca Patrum Lugdunensi, tom. XXVII, locuui
Sed toiam hanc rem erudilis discutiendam relinqui- invenitj. Demiim S>-raphinus Piccinardus ex ord.
nms. Priiniis lios librvs ex Hincmari Khemensis co- Pnedic, in academia Paiavina thcologus, additis va-
diee exiulit Jac. Sirmondus Paris. 1643, i»-8°; anno riis de auclore , opere, totaque conirover.Ma dis-
B"queuti acrem salis toliiis operis censuram Gallico sertationibus, dcnuo iu luccm protulit Patav. IGtiG,
eliilit Joan. Awra-us theologus Sorbonicus, qua au- i«-l°.

Christianissimo ac picntissimo Galliarum regi cimmeriis, interpolandas reconcinnandasque ac tan-

Fiaiiii-(.o I Joannes Gagneius Parisinus thcologu* quain denno relingcndas animum jam pridem con-
s iluteui in Cbristo. vcrtisses (quodego in prsecipua lauduin tuarum parle
Qui bo! as liueras ac discipliuas ,
quanio aliquot B duco), non tuae modo
3Elalis,sed posteris eliam con-

anlebac Mrculis in squalore, quamque feedissimo sultuin volcus, uude l<>corum cunquc bonos oinnes
siiu jacuerint compcrtum babueril, Fiancisce rex librns invcstigare sategisli in excmplaria(neqoid illis
( hrisiianissime , coufeslim intelligel , non luimana dee.sset ) irausferendos inntunera. Hcuiini enim ,

i>i e, sed praesenti aliquo utmine effectum, ut in is- cmn Primasii Ulitensis in Africa episcopi commen-
luiu Uodem splendorem ac nilorem e tam horridis tai ios ut aniiquissimos , ita doclissimos , e lenebris
ie:.cbris exisiere eniicareque poittcrini. Diluvium iilis (ubi apud divum Theudericum Vienncnsis ar-
enim illud barberiei calamitosum, si.e bominum in- cbiepiscopi coloniam annos supra mille latuerant)
cu ia, seu temporum injmia obveneril, i.ou liueras assertos lusesemcl majeslali inter prandendum ex-
modo ipsas meliores ac disciplinas absorpserat, sed plicarera (sicut nullam propc mensam docia aliqua
ne qua illis aliquando emergcndi spes esset, ila bo- ac pia vel lecl.onc vel disccptalione vacare sinis),
noa omues libros bonarum liiieraruni parenles fe- meniini, inquam,quanta lum illos, Detis bone.gratia,
cuiidissimos obrulos tenebat ae sepul os , ut si qtti quamque grataLunda fronlc excepens, siinul el ad-
1 matiore ingeuio alque ad lilteras apprime nalo as- inirabunda, haclenus delituisse lanta regui litterarii
ikare .id eas conienderenl, lihrorum statim penuria jactura , thesauros tam raros atque pretiosos. Ilic
excludereuiur. Cujus ego lamen alluvionis lam per- C ego sanciissiinum tuura inslilutum, ac plane rcgiani
niciosae principem causam cssc ptito, quod sui dees- voluntalem qualicunque mea opera adjulurus, cum
senl ta ;eiate lituris ac distiplinis asserlores ac vin-
diceiem ejusdcm le matcrici silvas habere in rcgno
dnes principee : adeo nibil tam verum quam quod luo quamplurimas , sed barlararum aliquot naiio-
ille ccciuii,
ntim cusiodia inaccessas, obslinate librarias suas oc-
Siul Meccenates, non decrunt, Flacce, Maroncs. cludeiilibus ccenobitis aliquot, ill;irumquc mgressu

Ilunc ignoranlise nimbum, hanc ad tua tisque lem- sibi ac cacteris tanqunm Vcslse adytis interdicenii-
pi>ra in Galhis illuvionem manasse, Franciscc, litte- hus : te sta;im raibi viam faciurum pollicitus es, vel

i.rtiin vindex ac polrone, nemo nescil , qui aliquo si (quod de horlis Ilespcridum fabulantur) draconum
esl iii ccnscndis litierniorum monimenlis judicio. vigilantia observaientur jugi ac perpetua. Hujuscgo
Nempc ut Budaeum litlerarum decus unicum, atque tnm e^regia; sponsionis lu;e acccpto in pignufi di-

a iquol paucos infcrioris, nec puenitendse lamen eru- plomaie publico, quo universas inihi patere regni

dnionis viros anterior alas tulcrit, cerlc le auclore lui librarias juheres, alque indc qiniquol e re phi-

iiieliores se ac doctiores seipsis effcctos, ullro ipsi lolngiae videienlur monimenla, describcndi poicsta-
fateantnr. Neque vero attiuel dicere, quol nobis tri- lt m faccres, conjii oiuuium cccnobiorum qtioc iicr in

plicis lingu;e docioruin bominum myriadas peperit (iiinitatu luo facienli oicurrerunt, librarias verrere:

anleustiium illud propagnndi philologise impcii de- unde cum centum prope non inferioris nolaj volu-

siilerium, ex quo liitim hnguarum pmfessores binos mina e tcnebiis vindicassem, ni tua taudem aucio-

li rnosve regia illa tua Parisiensi Bfholse mtinificcn- r ins inlercessissel, perpetuis illis, facinus conc> pi>ti

lii suppedilavit : cum j m hoJic facilius rniilio at- iiiilln unquam hominum memoria delehile, vcrequo
qne elegantios Grscce poeri loqoantor, quam olim regiu aljue humano principe dignissinium quo :

Latine sencs non imlocti. Porro nequaquara suflicere Ptolemseum illum Pliihdc phum/Egypiiorum rcgeni,
raius cum deccssione ararii lui accessionem pbilo- noii seqinsti modo , sed muliis omnino parasangis
Ingise imperio facere , ondecunque aecersitis ,
qui anleveriisii : im> si prox nic verum loqui volumiis,
jugi studio, lahorcque indefesso tum n bnbarorum ejus i
l.nic luminihus obstruxisii , ac glorue nulli
iucureionibus illius limites sssererent, lumetiampro- non veterum, ul mihi quiilem videlur, supra quam
lendcrciti longius, adjnnxisti insupcr rem multo uti- par erat, e»mmeiidata?. Plolemaeus euim dum unde
lissimam. Nam cum ad omncs omnino disciplinas ,
locorum eunque quac itis voluminihus insiguem ac
et vcro iiiaxime sacras tcnebris offusas plnsqu^in siijpcinbiii librariam congcrit (ajuse tanLuin illi apud
i\\ MUMiSIlS AblU )MET.\NUS KIMSC. 4!2

iini quos peperil nnmiiiis), quidnam judicio cuivif A soliniein , M d , M \eiuin ailguror, tibi fuluram ob
iidii prapustero in publicuui proniovisse videri po- argiiinciiti dignitaiem i-anciiMiml et graviss mi non
lcst, nisi rpioil sp.irs-os pa sim honos ac docios libros [ngraiam. Nan ingenue fateor nullum ne in eo
in unani semol coegil bibli'>lhecam flammis devo- opere «'.1001118 affeciasse niioren , satit&etnm iri

landus? Qnod ego sane credi nollem, msi verilalis niajoslati luz ratus senienlianim pondere simal ct

niagistcr icmpiis fldeui faceret (atque uiinani non graviiate, ac pro eomperto babem regiun illud loun
faceret) lani infelicis cvenli < erlissimam. Quol cn m jud ciuiu, ni suniniuin csl, ila 11011 nisi suininis el

liodie, obsecro, superaul e tol librorum inillibus ,

arduis delectari ,
qualium f.go rerum plenum esse
quac una semcl lues publico om. ium malo abstulit? sciebam Primasiun : iu qimque ana ei aliera le-

Quod si nm aliquorum opinione molitus ille esse vi- Clione non falso praesen.-.eras , ac demum dum t bi

debitur non malam, eamque non sinistre (onceptam enm verlere pergo, agnovisti certius. Enimvero bo-

obscurare nequit eventus nec opiatus hunc, tu jus ego lectiooem auctoris, etsi gratissimam tibi fore

Frauci.=ce, litterarum Mecoenas ac palrone , liac in scitbam , principi rerum honaruin sitienlissimo, id

parte, ne quid amplius dicam, x>qua,tum prudenliore lamen iu admirationem me veitit ac siuporem, quoJ
consitio superasii multo ac providenliore. Non enim cuni fere(utsunl res inorlalium mentium primigenia
nescius quo in statu res sint morlalium, porro etiam B illa veterisAdami noxa dcpravatarurn) in summa
compertnm habens ,
quam praeclara aedificia quam periclitanlium rerum consullum illis humano consilio
subitus igniseverterit, in animum induxisti non prius potius imus, qnam superos precalum, sacrasque lit-
veierum librorum bibl othecam slruere, quamincom- teras consolalionis (ut Paulus ait) f> ntes ube riinos

mune philologiae bonuni e prelo illi exirent in exem- cunsultum , tu lamen tot lamque infesiis bellorum
plaria quam castigatssimi. Cujus ego rei per le mihi avocamentis, lol ancipiiis tamque variae fortunae col-

demaudita proviucia cum mullos haberem homi-

,
luttationibus ab auspicala semel Primasii lectione

num conventu ac con^peclu litieraiorum dignissimos diduci nequiveris : quein interim dum uni lihi \er-

libros , ah eo auspicaudum duxi quem ego tihi nacula noslra loquentcm edimus, sua, hoc est Laiina
,

dudum prohari censura sciebam non iniqua, ac docti loquentem subtuis auspiciis, tuoque nomine s:udio>is

omnes reruin amantes divinaruni amplexuri sint lu- omnibus versandum dedimus. Porro autem cum totus
henlissime. Is est Primasii Uticensis in Afrca epi- in elevandis hominum meriiis, fideque tantum ex-

scopi commentarius (si quo possum esse hac in re lollenda videalur esse Primasius, ne qua inde in ve-

judicio) omnium quos hactenus vidi doctissimus lerem a tque jam olim ab adolescente Ecclesia ccepiam
Graecorum juxta ac Latinorum. Est enim in locis non nunc vero nostra aetale resartam haeresiin prol.bindi
difficillimis , tain facunda brevitate ita graliosus, ul *» sumatur occasio, repetendum du\i paulo altius ejusce

in iis quae ob summam argumenli difficultatem pro- rei argumenlum. Sub Uieronymi et Augustini, ac
lixe caelcri tractarunt, minime sit faslidiosus. Addit proinde hujus lui Primasii (ita enim lubens appellaro
porro auclori gratiam (quod ego te plerumque non soes) tempora, duae contrariarum pariiura hsereses
sine judicio dicentem audivi) stylus dulcis ac tempe- oriae suni : Pelagii una, allera Manicha-i : du 11 ille

ratus, et inler paraphra>in atque homiliam medius : vim facuitalemque libcri sic «xiollil arbil.ii, nullum
cujus tu semel olfacta suavitate captus vernaculam ut Dei gratiae locum faciat reliquum; iste veio dum
lam egregii libri versionem imperasli homini mihi totum Dei gratiae tribuil, oliosos nos es>e vult, ac
ad eam rem non saiis idoneo, quippe qui facundum plane dorniitantes, nihilque de nostro, ac ue consen-
jllud vernaculedicendi genus nunquam tractaverain, sionem quidem voluntatis ullam Deo conferentes.
seruionis aulici rudis, el anle annos duos auLe nun- Proinde in tantum invaluerunl id aetatis diversarnm
qnani assuelus. Proinde Iinjus ego meae rudilatis partium sectae, ut totam prope penetrarint ac per-
conscius , imperium tuuin ficla aliqua excusaiione turbariril Ecclesiara : quando is qui se a Pelagiano
de.reciassem lubens, nisi jam pridem ingenii lui commento ex.ricare sludebat, nisi prudens solersque
jCaudorem nossem el facilitatem simulque nefas ,
judicium adhiberet, in Manichaei se involvebat erra-
.du-xissem, tam Christianam mentem quatenus L>eo ,
D lum. Contra qui Manichaei se dogmatis explicarcco-
danie possem, non adjuvare. Quid cnim lam est in nabalur, in Pelagianam hacresim prolahehatur. El
ollicio iheologi homiuis, quain ei principi sacras vero adversus duo haec rationura quidem adversaria-
aperire litleras, qui oinnem iu promovendis illis rum monslra, sed in unam lamen Ecclesiae pernic em
aique ah earum hacrelicis hostibus vindicandis ope- coeunlium, viriliter dimicaverunt, Hieronymus, Au-
ram navavit? Nam sunl quidam ingenio tam lubrico gustinus , Prosper, Primasius. Adversus Pelagium
atque ad oiiinem doctrinarum ventum flucluanti, ut aulem Dei gratiae inimicum usque adeo omni animi
ijnorare eas illos praeslet mullo, nisi quatenus cu- contentione scripserunl, ut dum adblandienlcm illam
jusque saluli expedil. Te vero ,
qui religionis tuae nostris viribus, at Dei graliara inteiim subruenlem
inviclae el consianlissimae fidei lol lamque praeclara haDresira cvcrtuni , Manichaci sectae prope favere
argumenla praislilisli, quis non plane ad sacrarum videanlur, homini prsesertim non admodum argulae

litterarum adyla admillal? Ausus sum igilur, explo- naris. Iluic sectae veleris instaurandac ansam cepe-
ralissimus pietaiis tua: ac fidei lcslis, diiiu voluntati runte.x Auguslino el Prospero , aliisque ejus aciaiis

tuae ohsecundare cupio, rcm aggredi, mihi sane in- Ecciesiae proceiihus, uosirae lempesiaiis baurciici,
 , ,

113 Pii.LFATlO. m
dum primas, scctindas, lertias, ac demum novfesimas A nihil ; ncc dissimilis error lencbat Galalas, qttos a

fidei Iribuunt, sacrameniis pene omnibus perparum : Christi inlsmo ad Judaismum deducere pseudoapo-
aclionibus autcm nosiris quamlibel bouis plaiie niliil : Btoli nilebantur. Uinc est quod taulopere fldem illia

on iniell genles praefractae opinionis homines e Scylla comiuendat Aposlolus : reliquis enira qui in Cbristi

se in Chai ybdiin ruere : qni si Aiigusiini saiictotuni- fidera nomen dederunt juraiissiraum, aut nibil, aut
que Palrum advcsus Mauicbsum ati|iie alios scripia perpaium m miinit (idei, quod illis esse scirei com-
legerent, aut cerle le^isse se non dissiinulaient, in- mendaiissimam : quam
sic commeudaie solet Priroa-

tclligerent saue rad cein jusiiflcationis , iniliumque sius, ut suum quoque operibus >cum I faciat. Nam
lidei ab illis tribui, cxterum suani n n deesse aelio- in illum locum ad Galalas iv, Maledlclus omnis qui
nibus noslris e\ (iJe et gratia f.iclis mercedem ac pendit i,i tigno , qualenus fides valealsine operibus,
meritum : neque enim ab hiijusmodi vocabtilo, quod qiiatcniis etiam exiganlur opera, aperte iis verbis
ill-i tantopere afersantur, veteres ablionueruni Ec- cxplicat : Quaer lur utrum sola lides sufficil CViri-
desiae Patres. Quod egu tle Priinasio (ut inlerim tle sliano, el non sit inaledicius qui ejrangelica praecepta
reliquis silcam) plauum lac.wn, facileque coinmou- non scrvarit : fidts sullicil, ut primo credentem et
Ktiabo illum nequaquam (i|tiod aii so'ent) loium jostum efliciat, si deinceps in jusiilicatione perma-
fidei tribuere, nou noslra inerita tollerc, sed id spe- B neal : cctcrum sine operibus morlua e*t, sed lidci,
ciare unum , ne quitl de viribus nostris pracsninamus non lcgis. Ibidem capite vin, super illo loco : Omnis
aul de meritis gloriemur : veium uni Deo merita itx uno verbo complelur: Non eigo sola ad vitam suf-
noslra omnia qu lia sunt cunque feramus aicepla. ficil lidcs, ul laciniosa legis praccepta uno dilectionis

Nam in caput undeeimum ad Hebraeos Jacobum apo- c piwlo concludantur. Et super illo loco : Qui cru-
stoluui P.mlo Concilians super illo loco, Fide obtutit cifix runl carnem suam, similitcr notandum tuiod eos
Abrukam Isaac : Quid esi, iuquit, quod beatus Jaco- Cbrisii esse dixerit qui carnem suam cum concupis-
bua in Epistola sua mentionem Abrab.e f. ciens ,
centiis crucilixerunt, contra ill>s qui solam fidem
laudal eiun Bnmmopere ex operibus : bealus vero sufficere arbitrantur. Et ad Ephcsios v illo loco :

A] ostolus nou opeia illius, sed (idcm atentissime Omnis (ornicator, conlra illos agit qui solam lidem
commendat! Recie igitur beatns Jacobus ex operibus di unt posse sufficere ad salulem , sine operibus :

eum laudal queni sc.cbul etiain ude perfeclum quo- : quod de iliis solis bene dii ilur, qui post baplistnum
uiani illis scribebat qui fidem quidem videbantur rapiuntur, el lempus non babent bene operandi. Ad
l.abere, sed eamdem bonis opcribus non exornabnt. Ilebraeos iv, super illo loco : Festinemus inijrcdi. Sed
At veio bealus Paulus, quia illis scribebat qui bona ad salutem non sufficit s<>la fides, necessarium est
tqiera legis habcre videbantur, sed lidem pcrfcciam Q enim operari per dilcclionem fidei, et conversari Deo
iioii babebanl, jure (idcm Abrahae allentius comme- digne quia (idessineoperibusmorlua esl. Item
: deme-
inoral, qualeous sluderenl eum imitari. Unde certe riiis 11 ad Timotheum iv illo loco : Bonum certamen
ul ti ifiiderenl quia qui filii Abrahae volunt esse, ne- certavi. Ista ulique, ait, jam merita sua bona commc-
ce-se est ut fidem et opera habeant, merito unus morat,utpostbona merilaconsequalurcoronain. Haec
tx fide , al.ter nibilomiuus laud.it eur.i ex operibus. pauca ex mullis ejusdem notae Primasii locis addere
II.lc ille, sciie quidcni et docte, quam ego ralionem visum est, necum in Primasio quis legerit: Audi gra-
j idicio cuivis non pervicieissimo salis esse puto ad- tiam, et tace dc operibus ; noli gloriari de merilis, aut
versus eoB qui vehemeutius instant tantopere fidem quid simile : confcstim arbilretur aut excludi opera
;.b Aj oslolo conin endari iu Epislolis ad Homanos , aut nosira oinniuo lolli merita;scd inlelligat adtcrsus
Ca .i as , Hebrxos. Nam Homanis cum scriberet Pelagianos haec scribi ,
qui viribus suis confidcntes
parliin iisqui ex Ilellenismo, partim qui e.\ Judaismo naluralibus, nulluui Dei gralise locum faciebant. Scd
;d Cliri liaiiisinimi couvolaranl, scribebat Aposlolus : hactenus in Primasium , Francisce rex Cbrisiianis-
quorum bi legis opera non negligebant , illi actioues sime, praefalus, finem landein facio, bonarum prius
ijiiidtm in Bpeciem pr.ct laras el sludiosas, et quate- lillerarum ac divinarum studiosos borlatus, majesiati
nus natura lanium duce vivitur, vinutes Iiabebanl tv tuae Cliristianissimae bene ul precenlur, per quatn
no!) ignobiles : al non intelligebant oiiosas illas, ac dudim sepullas litleras, redivivas habent alque in
nuilius esse e\lra Cbrisli lidein inomenli : Juduei prislinum diguitalis gradum reslitutas.

\ero totuin pene sux legi tribuebani , fldei pro e;

PILCFATIO.
Primo inlelligere nos oporlel quibus vel quare s'iones excludit.Non solum . uiem hocApostolus, sed
\*2
scribal Apohtolus. Non cniin credcndum est eum posl eliam propbetx fecerunl; nam post le.^eui Moysi
Evangelia ,
qua; lcgis impletio sunt, sine causa has daiam, quae omnia mandaia contincbal, illi quoi|iie

Kpistolas ad singulas scripsisse Ecclcsias : maxime non cessaveriini praedicalione sua nova populi pec-
tiiin nobis iii bis praecepta, et excinpla discendi ple- cata coinpriinere , el libris ad nostram memoiaiii
nissiina sinl digCsla. Scd inilio nasccnlis Eccle-i.e transmittere , in qttoi (ines saeculorum deveneriini.
uovis causis existenlibus , esset post fuiuras oua> Sci ibil crgo nunc a I Kouianos, t|ui cx Judaeis el gen
 1

f> PRIMASM ADRUMETANI EPISC «1C

libns credrnles; gnpcrflua contenlione vnlebant se A erud.li-simi tradidcruui. Bpittolam sanc qu.i: nd
iiiicriitrum snpcrponere. Dicebant cnim Judaei : Noa Hebrxos scribitur, quid im Pauli nun esse afQrm 111,

sumus genp sancia, quos ah inilio Deus dilexit et eo quod non sit ejus nomine litulata, et propter ser-

fnvii; nos cx genere Abrabie, Ptirpe sanria, desccn- moiiis Blyliqnc d slanliam; led aul harn.iba: ,
ju\li
1 imus; nns <le &gyplo liberati, iniire siccis pedibus Teriull anuin; aul Lucae, juxti quotdam; vel cerie
transivimns ;
prnp'cr nos Pharao cum exercitu buo Cleinciitis, discipuli aposiolorum, etpotl eotepiscopi
incrsus inleriit; nobis manna pluil Dominus in de- Romanae Ecclesjae ordinati. Quibus resoondeiidniii
serto, et coc.tera ,
qnsc e: uir.erare peiloiigum e-l. esl : Si proplrrra Pauli non eril, quia cjus nmi hahct
Solum hoc duimus, qnnd ipse Doniiuus, in qno et nonicn, nec alicujus crit, quia nullius noiiiinc litula-

v<is videmini credere, nobis ex le.je fueril rcpromis- lur. Quod siab-urdum cst, ipsius esse ina:;is crcilcnila

sus : vos auterh, qui eslis genics ab initio defeliclse, cst qnae lanto doc.lrinae susc fulgei eloquio; vel eerte

«jui ninquam Dei noii iam babuistis, sed semperd.e- quia aru I llebracorum Ecclesias qnasi destruclor
moniis deservistis, xquumne e>-t ut hodie ab idulis legis falsa suspicione habebatur, voloit taeii nomiue
vos converlcnles, nobis comparemini , et non polius scribere, ne odium nouiinis fronte prolaii uiilil. l.-in

proselyli sitis, sicut scmper fuisiis in lege ? el boc -n exclude.cl I ctionis. Non est sane miruni -i .liscili r

ipsum quia multum esl misericors Deus, qui vus v«- sit in p opri > , id est in llebiaeo, quam in peregrino,

Iuit ad nostram imi(ati«nem a l^ueere. Genies econ- id est Gra c>, quo cacterac Kpis olx scriptir; sunl ser-

nario respondebanl : Quanto majora Dei benelicia mone. Muvet eiiam qnnsdam ,
qnarc Romannrum
narrav ritis, tanto vos majoris crimiuis reosessemon- Kpislola in primo sit eam post-a scri-
posila, cuin

eirabiiis , quia scmper his omnibus exsfuistis iugrali, plam ratio manifestet. Unde intelligendum e-t iia
quia posl Dei vocem audiiam vobis vilulum fabrica- oinnes Epistolas ordinatas, nt prinia ponerciur, qu.c

siis. Quod elsi non lecisselis, solo hoc crimine ve- ad inferiores fueral deslinata, el per singulas Epi-

niam non poteraiis accipere, qui Dominum vobis siolas grad;:lim ad perfecliores veniremr. Rouiani

I
lopbetarum vocibusrepromissum, non solum susci- namque tam infirmi erant, 111 non in elligere:;t : id-

pcre noluistis, sed eiiam occidistis : qucm nos susce- circo illns indig re asseril conflrmari , vitia enruin

pimus, cum nobis de eo nemo pr33dixeril. Quanlo priora commemorans. Corinlhiis au:e:n jam dicil

ergo nostra fuies melior, perspi: ue paiet. Quod au- scientiam oinneni es-e ccncessam , el non taui ipsos

tem idolisservivimus,nonmaliiixfuit,sed iguoranliae. iiiCrepal ,

qnam cur alios non increpa erint , re, re-

Penique ubi cognovimus veritatem , statim sumus hcndil , cuin di; it : Auditur inler vos [ornicatio. El

seruVi. Filios autem Abraha3 non carnalis naiivitas,

C itel
'
u^, : Congregatis vobis cum meo spiritu tradere

sed liii' s lacit. llis iia litigantibus se mcdium inler- hujusmodi Salanw. In secunda vero lamlantur, et 11

ponit Apostolu.% ostciulens ambobus populis, neque magis ac magis proficiant admonentur. Galata: jam
r r< uin isionem aliqud csse, neque praepulium; sed nuiiius criminis arguuntur , nisi quod versulis pseu-
lidem, quae pcr charitatcm operatur. Vicissim autem doapostolis erediderunt. Ephesii sane nulia repre-'
eos humilians per loiam E;>isiolam, rat ouibus et hensioiie , sed mulla sunt lauue digui,quia fidcm
les:imoniis ad unitatem liorlatur, e.t oslendit neu- aposto'icam servaverunt. Pbilippen-es eliani inullo
trum boc sua ju titia meruisse sed tolurn hnc, quid-
: magis eollaudantur , qui ne audire quideui falsos
quid sunt, Dei jusiitiae deputandum. Et Judaeos vtvro, apusjolos voluerunt. Tbe^s;iloniteiises adaeque in

< 1 gentes graviter sclentes deliquisse : Judacos, quod duabus E|iisiolis omni laude prosequitur, eo qiuid
pcr prsevarieationem legis inbonorent Deum. Quajri- iiou solum iidem inconcussam servaverint veritijlis,

tur eiiam cur non amplius quam dece-m Epislobs sed eiiam in persecutit.ne civium cousiantes fucrinl
ad Eeclesias consci ipsi rii : dcccm sunt enim cuui inventi. (iolossenses vero ia!es eraulqui non iudigc-
ca qnae dicilur ad Ilebraens : nam reliquoe qualuor rent , ut*ab Apostolo carualitcr viderentur; denique
jut disc.pulos familiariler sunt porreclae. Ut osieude- J) nunquatn eis snum promit advemum quibus : etiani
rei, Novum Testamenluin non discrepare a Vcleri, el dicit : Etsi corpore absens , sed spiritu vobiscutn sum
seonlra iegcm non facere Moysi, ad numerum pri- gaudens, et videns ordinem vestrutn. De Ilchraeis quid
inoruin decalogi mandalorum, quibus ille praeceptis dicnn, quibusail Nam el vinctis compassi estis :
, et

a Pharaonc inslituit libeiatos. Nam duas tabulas la- rapinam bonorum veslrorum cum gaudio suscepisl s.

pideas duorum Tcstamcntorum figuram hahuisse viri

c««no>tcus ^-PRHBASII —
•
•

COMMENTARIA IN EPISTOLAS S. PAULI.

EPISTOLA AD ROMANOS.
Cavut priuum. Panlus, id est ptisil'us ct ullimus; ij-.so vocabulo novus csset. Scrvus Jesu Chrisli. Sicul

cx Saul 1'aulus, sicut ex Abram Abraham, ui ciiam Isaias dicil : Magnum tibi cst vocari scrvnm nicuut.
417 IN ENSTOL\M .\D ROMVNOS COMMENTARIV i .S
,

Yocuiui op stolus. Jam i» pra-scienlia ad hoc voca- A lum? lu ergo fi !;'-> eoruin iii itur, siui! lc\ eoruo,
ius ei praedestioaius, ut cssetapostolus. Segregatus. cuui uulius iguorei quod lex a Deo sii, sicut oi (id ?.

Sicut iu Aciibus apo>lolorum dicit : Segrcgate mihi Testit cuini mihi est l>cu, tui tervio in tpiritu meo,

PauUun et Barnabam ad opus ad quod elegi eos. In in Evangelio Ftlii ejus. Iloe esl, cui in tnlo c«.rde

Evangelium Dei ,
quod anie promiserat. Evange'ium meo pronipta devolionc el plena veritate de»ervio.

bona aiinuutia iodieitur, etquod majus houum quam Quod tine intermittlone memoriam vettri fucio, tem-

naiiuii et pas-um re^urrexissc Chrislum pro uobis? per in oralionibut meit obsecrans. IIic oslend i se

Per Btopketttl tUOt in Scripluris sanc is , dc FiilO suo, omnia ciim dilectione diclurum, ut ab his iibeniius
qui factus tatet. Ad natriendam Judreorum (idcm, as- aiuliaiur, rtdal exemplum sine intcrmissione orandi.
serit se illum praedicare <ju»mh propheue anuuniiave* Si quomodo tandetn aliquando prosperutn iter habcatn
runt in Scripluris sanclis. Totus locus i^te contra in voluntale D,i vcniendi ad vos. Desidero cnitn vid, <c

Manichseos facit, qui alium Denm prophetarum, alium vos, ut aliqnid impert ar vobis grutiwspirilualis. Aliler

dtconl Novi Tesianieiili. Bx semine David. Ex liaria, etiam prospcrum iier non habeo, nisi me volunias

qnre .le David stirpe ven t, ,-icut Isaias dixil : Ecec Dei, qunc omnia novit, et in honis omnibus ims prje-

^irgo in ulero babebit, et pariet (ilium. Sccundum venit, el pr;ccedit, et fovet, illo direxcrit, ul>i Iru-

carnem. Ei Phoiiiium exstinxii, ei qui solitarium bo- fj

clum ali, i" em '«abeam, sirnt de aposlolis legimus

minein dicil, non inielli^ens inChrislo duas essesub- eis alio ire volentes, alio dcsiinatos, non eo isso

Maniias. Qniprivd sinaitis e'i Filius Dci in virtute se-

quo volebant, scd quo eos Deus misisset, sciens
cundum tpiriti-m sanclificalionis ex resurrcclione tnor- qnando et ad quos ire deberent. Ad confirmandos vos.
tuorum Jesu Chrisri Domini notiri. Pracdeslinatus est, Ilic ostendit, qualitcr cos superius landaverit qui ad

ut prior omi.ibus resurgcrel el iiliis Dei viam resur- coi.firmandum adhuc gralia*. indigent spirililis. ld

rcciionis aperiret, ut quomodo caput, sic el corpus cst, sinud consolari in vobis pcr eam t,uw invicem cst

cjus rcsurgetel. Pcr qucm ac epimus graiam et apo- fidem vestram atque incam. Ut per communem (id m
stoluium ad obcdicnduni fidei in omnibus gentibus. Gra- invicem corfsolcmur, ei de illuminaiione sancli Spi-
tiam, ut credamus et baplizemur, el quia gratis ct ritus invicem gralulemur. Nolo enim vos ignorare,
jain ipse jusli ficatus est nullis nieril s suis. ;
Ap slo- fralres, quia swpe proposui venirC ad vos. IVr com-
lalumveroaccepit, quan lo directus est gentibus j>r:c- meanies enim fralres audire potuistis dispositionchi
dicare. Pro m mine ejus.Wcc nuuinis ejus fungimur, meam. Eiproliibitustum* ks^fld/iMc.ldestocctipatus,
sicul ipse dicit : Sicut misit ir.e Pater, et ego milto du.n uliis piovinci s pra-dico, vel revelaiione prohi-

vos ; et, Legaiione fungimur pro Clirisio. In quibus bitus, vel forie, sicut al'<hi dicit:lmpedivit nos Sala-

cslis et vos vocati Jesu Clir:s:i. El in vobis Rnmanis C nas. Ut aliquem fructutn liabcam in vobis. Hercedcm
apostolati::n accepimus, sirut et in omnibus geulibus. laboris sui nominat (ructum. Sicut et in cwteris cjen-

Omnibut qui tunt Romw dilectis Dei. Omnihus Dei 0- tibus, Grwcis ac barbaris. Subaudilur habeo. Sapienlh-

delibus qni >unlRoma:, vocatit sanctis. Vocalione Dei bus el insipicnlibus debitor sum. Sapienlcs GrarcOs
sanclilicatis, et gratia, non meriiis operum suorum. dicit, a|>ud quos omnis philosophia est ; insipientes

Cratia vobis. T:ilis est ubiqne salutaiio ejus, tit et barbaros appelai. Ita quod in me promptum csl. V.\-

commemorel lenelicia Dei, et ea optet in nobis inte- ratutn esl in mc. El vobis qui Romw estis evangeti-

gra perman.re, quiagratisnobispeccala donala sunt, zare. JEquc ttl sapicntibus Groecis. Non en.m eru-

non meriiis noslris. />'( paxa Deo Palre nostroel Do- besco Evangelium. Hoc subiililer ad taxati'>nem per-
minoJesu Chritto. Sicul adColossenses diiit : Pacifi- linet pagaiinruin, qui tnerilo de incestaloribus diis
cavitomnia qux in cu-lo et quae in (enasunl, per suis deberent cruhcscere : ncc tamcn erubescunt
sanguinem ejus, et quos rcdcmit vuli pacificos vive- De;iiii suum Jovem credere, et erubescenuum pu-
rc. Piimum quidem gratias ano Deo meo perJcsum tant, Domimim proplcr salutem imaginis su:c cre-
Ckritlum. Quia nalura Deus omnium , meriio et vo- dcre, erucifixuin cum in allcro dedecus, in allero sit
lontate paucorvm cst, ideo dixit, Deo meo. Pro om- insigne virtutis. Et conlra eos qui negant Cbristnm
nibus vobio. Non pro Judais s<>lis. Quia fides veslra r> in carne, el erubcscunl nativilatem Domini et cru-

annunliatur in ttntverto tiiundo. Sublililer laudai , ul cem, qui pulant haic indigna Deo, n >n inlelligenl. s

provocel adprofecium. El vere ubique (i les clara csi nibil dignius Deo quam qu"d ad Immanam salutem
liomanorum. Fides, inquil , vestra, fideni ilixit ese jirofi.it.Nanisi incredulisslultiiia est,sed credentihiw
illorum, qua? si:<c dubio Dei, el a Deo illi^ iufusa esl; Dei virtus, et Dci sapienlia. Yirtus en'm Dei cst in

scd consueludo Scripturaj hoc Babet, sicut in Evan- salutcm. Nulla major virlus est qu.un devicla morie,
gclio ait Dominus: Nonne scriplum estin legc vesira, homini vilatn perdilam rcddeie, qnamvis infirniilas,

Quia ego dixi, Dii e-lis ? Vel iilud : Sicul scriptum est id est bumanitas, in vinute, hoc e>t iu divinitate, in-

in lcge eorum, Quia odio babuerunt me gratis ; et crcdibilis vidcatur incredulis. Omni credenli, Judwo
alibi : Nunquid lcx nostra damnat aliqi cm inaudi- piimnm et Crwco; justilia enim Dci in eo revelalur. L't

Kx v u lg. ad.lidimus snm. Ubi lectorem mooRiiin rolumus, rrima->i.:m iu bis comnenlariis frequeolera i xiu Vul-
*

nberrare, sive memoria eum sna fefi-l st

t::.::f sive lypograpborum oscitaniis aliive causiB illu.l sit tribuendutn. Ut ul
i
,

isi, i'nmasianuiii lextum intaelum exhibuinrai, aisiVulgata; lertinnis restilutiooem sensns etsyutaxis evidenier |>o>tn-
lar nl. Oieiuin lecloribus uostris, sjcrain Sjiiplurain maDu diurna ooclurnaque versautibus, se (juasi sponte \a-.iai;tes
uol cb\ias. Ldit.
 ;,

4J9 PRI\1\SI1 ADRUMETANI EPISC. 4-20

i|uom do Abraham creJcng es gentillui per lldcin A ron* loiiei awerunt traniformatoai, *elul io cyg oom,
tnlvatus est, ita ct ca:trri crcJenlcs salventur. Ex ftde et taiirum. Proptcr quod tradidit illos Deux in deside-

in fidem, sicul scriptum c.st* : Juttus auiem ex [iJe mea ria cordis eorum. Tradere dioitur Deus, ilnin ri< n re-
vivil. Ex fide Velcris Tesiamenli jusliliealur Jud;jeus, linel delinquentea justo judicio, propter arbilrii li-

cx Novi, gentilis, Juin Judaeoa creJit quoJ hoc ante benatem ad rnalum proinplissimam. Derclinquii au-
prophctiC pra-Jixerint. Item aliter: Ex liJc prascnti tem dereliquenles se, sicul Jicit per Prophetarn Si :

in futura, quia fiJes ;iJ invisibilia peninct, qnae et auiem rcliqueriii3 eum, et ip c e relinquel vos. Et il-
suh Veleri Tesiamento, ct in Novo dono Dei infusa luJ : Dimisi eos secunJum JcsiJcria cnrdis eor.im, d
cst. El iJco Jicil : Justns autem cx fiJe mca vivit. ibuul in volnptalibus suis. In immunditiam. Quac est
Revelalur enim ira Dei de coclo. Conira partem gcn- in turpibus mysteriis iJolorum. Ul contumel.is affi-

lium loquitur, dicitquc Dei iram pcr Evangelium cianl corpora sua. Dum sibi characlcres el usiiones
revelari. Noveranl cnim homines el hencficia el pla-. infligunt in con^-ecrationibus iJoIorum. In scmetiptis.

gas exspcclarc de ccclis. Super omnem impietatcm et Vitam quam amanles nec sibi parcant, ut etiam in

injusliliam hominum. Prima impietas in Deum, peccare hoc crroris sui poenam perfcrani. Qui commuta e-

esl aut per blasphemiam, aut per contemptum. Alia runt veritalem Dei iu mendacium. Translnlerunt veri

in parenics, aut injuria, aut Jespectu. Terlia in ex- B Dcicukuram in menJacium iJolorum ,
qui falso pro

traneum, qtua omne contrarium pietati impietasest. diis habenlur, fallunt enim, dum hoc se meniiuiuur
Quariain semelipsos,sicut Sapicnlia Jicit:Qui auiem esse quod non sunt. El coluerunt el servierunt crea-

peccanl in me, impie faciunt in suas animas. Sive turce po'ius quam Creatori. Non solum Jixerunt, sed
omnem impietatem, quia diversae sunt idolorum cul- etiam servieruni, et quicunque ali< ujus creaturae cu-

lur.r, ut impietas ad injuriam Dei, injustilia ad omnia piditate vincitur, ipsi servit; a quo enim quis vinci-

peccala referatur. Eorum qui veritalem in justitia de- tur. hujus et servus e>t, in lanlum-ut et venter sit

tinent. Qtii veritatem nominis Dei in iwjusliiia indi- Deus. Qui est benediclus in swcula. Cui si servissent,

gnne maleri* delinent iJolorum. Quia q;'od notum et ipsi benedicti in saecula fieri p< tuerunt. MaleJicti

esl Dei, manifestum Omnis crealura oslen-

est in illis. ergo, el temporales effecti sunt, qui bencJiclum in

dil se non esse Deum, seJ esse alium qui eam fccerit, sa3cula reliquerunt. De talibus enim Jkitur Similiter :

cui scrvitio parere necesse sit, naluraliter enim po- oJio sunt impius, et impietas ejus. Amen. Vere, sive

lesl sciie Je Deo quoJ sil, et quod justus sit, el ipsa fideliter. Proplerea tradidit illos Deus in passiones

crealura non esse a semelipsa, quia major per omnia ignominice. Propler causas superius memoratas etiam
omnibus nulla est, quia omnes se alterulram vincunt, in his flagiliis Jimissi sunt, ut passio vitii jam poei a

nlis magniludine, ut cielum ; aliajclaritate, ut sol, ei C peccati sit. Nam (eminm eorum. Ideo ipsa crimina
luna, vel stellae prjeclarx-. Deus enim iltis manifesta- eviJenier expressit , ut cognoscas eos rationem
lit. Virtules cjus occullae ex iis quse palam sunt ma- perdiJisse naturae ,
qui tamen amentes effecti

nifestantur. Invisibilia enim ipsius a creatura mundi sunt, ut omnia perverterent, in Deum perversi
perea qua? facta sunt inlel ecta conspiciunlur. Si enim neque enim orJinem nalur.e servare possunt
ea qtuc viJcntur tam prseclara, ab illo facta sunl, ut qui auctorem naturoe Jereliqueruni. Immutaverunt
quiJam Jeos putarent, quanto magis faclorem
illa naturalem usum in eum usum qui est contra naturam.
seinpiternum intelligcre poiuerunt? Sempverna quo- Omnia perverterunt, sicut scriptum est. lnfanJorum
que ejus virtus el divinilas, ut sinl inexcusabiles. Ergo enim iJolorum cultura omnis mali caput est, et ini-

Christus sempiternus, quia DA virtus et Dei sapien- tium, ct finis. Similiter autem et masculi, relicto natu-
lia est. Quia cum cognovisscnl Deum. Quomodo co- rali usu femince. QuomoJo enim orJinem naturae ser-

gnoverunt? sivc ex conscieniia per insitam sibi ra- vassent, aticlore naturse derelicto? Exarserunt in de-
tionem, sive ex munJi factura, quia omiiia mutahilia sideriis snis, invicem masculi in masculos lurpitudinem
sunt, solus Deus incommutabils. Non sicut Deum op rantes. Effrenala libido modum servare non novii.
glori/icaverunl. Non illum per suam magnitudinem El mercedem quam oportuit erroris sui in scmetipsis

venerati sunl, seJ pro Deo iJola coluerunt. Aut gra- D recipientes. Siccurrit orJo, ut qui Domini obliti fue-

tias ecjerunl. Quia rationabiles ab eo facii sunt. Sed rant, nec se ipsos cognoscerent. El sicul non proba-

evanuerunt in cogitationibus $uis. Putanles se Dei verunt Dominum. Non ncsi ierunt, sed minime proba-
*nag lituJinem posse comprehenJcre. El obscuratum verunt. Ille cnim Doniinum probat habere se in no-
esl insipiens cor eorum. Recedenles ulique a limine tilia, qui semper tanquam praisentem timet, et pec-
verilatis, creaturam pro Creatore venerando, vcruni care non audet. Tradidil eos Deus in reprobum sen-
lumen, id cst Dei sapienliam perdiilerunt. Dicentes sum. Iil est, relicii sunt in reprobum sensum. Ui
enim se csse sapientes. Quasi qui invenirent quomodo faciant qua; non convenil. Quae non conveniunl ho-
jnvisibilis Deus in s mulacrum visibile colcretur. mini lacere. Reple:os omni in quilate el malitia. Ini-

Stulli facli snnt. Non intelligenles Deum non esse, quitaiem ct maliliam principales cms is oslenJil esse

quem homo fecissel. El mutaverunt gloriam incor- vilioriini. Fornicatione,avaritia. Fornicationemetava-

rnptibilis Dei in simililudinem imagiujs corruptibilis ritiamsimu junxil, quiaulrxque passioncsidoliJatri^
1

hominii el volucris et quadrupedum et serpenlitm. Hic comparanlur, sicul dixil in Kxodo : Fornic.ili sunl a

Jovis cullorcs appeilai, quem propieramoresloedissi- Deo suo propicr itloli sorJem. Nam fornicaiio esi
 »

r.\ 1N EPIS10LAM AD ROMAO? COMMENTAim. i

' >

Chrisiiar.n alictn rei adhxrcre prxtcrquam Don ,

ei A num autem jud cium mujiis modi« corrumpilnr. Nam
in Itis cupidilai bus corrumpi. Umle dicit Paulus, sc ei amore, vel odio, Fed ei avaritia ac timorc, noii-

ii 11 i viro nos virginem castam gpnpondisse. Nequitia, minquam ei misericordia depravalur. Exisiimas au-

Ide i
insaliabilis rsi avaritia, qnia po^t Dci tliviti;is tcm hoc, o honu-, qui jndicus cos qui lalia agunl, et

qunntumvis qnis habeat, parom est. Penos invidia, facis ca,quiatu tffuges judicium Dei '.'
ISnni|iiitl pro-
kemicidio. Pulchre bmnicidium inwd ;v sociavit, quia ptoroa libi de impun tate blandif s, quia Deus in

prinvi imjus criminis ip a materia esl, quia primuro pr;c enl. non reddii, ei pnlientiam ejus contemnis?

homicidium et diabnli et Cain Ac- invidia natum o>t. Non tardal, inquil, Dominus promissa, sed patienter
Comentione. Contenlio psI, ubi non ralione aliquid, agil propter vos, nolens aliquem perirc, scd omncs
so.l nnimi pertinacia defemliiur, et ubi n >n veritas ad poeuiieniiam emverti; bonus est enim exspc-
qiuvriiiir, sed animnsitas raiigalur. Primitus rraterni Clando; jusluseM puuiendo. An divitiis bcnitatis ejus.

scclciis causa ei eooteniioAe cveuit. Do!o, maligni- Abundantiam. kl patieniitv et longunimitalis contcm-
tate. Doras rst occulta malitia blandis sermonibus nis ? ignorans quoniam benignitas Dei nd pcenilentiam

adnmata. Sh nrrones. Murmuratores, non in facie, teadducU? Multum se homines pcr patientiam Dti
Bcd in auro loquentes, vel de quibus dicilur, Neque scilucnnt, quia non vult stalim pun rc pecoantes.

murmuraveritis. Detrcctores Deo odibiles. De ractorcs B Pu^»t enim eum aut non curare rcs biimauas, aut

Dci> odibiles, quia nibil tam otlibile Deo quam idolo- donare quod diffcrt. Plerique eiiara calumniaulur,
latria, cui dctractio comparatur, cum et idololalra et quare in presenii non reddit? Miseri eliam in boc
deiractor eradicandi a Scriptura dicantur. Contume- ingraii, sicut in omn Ibus bcneficiis Dci, qni ei impu-
linos. Qui velnces sunl in verborum injipis. Sup#r- lant quod eorum dissimulatur interilus, non inlelli-

bos. Qui vuii supergrcdi qnod est, superbus dicilur, gentes, quia statim reddcret, nullus jam hominum
si

sicut diabolus, qui prodidil boc quod fuil. Et qni su- remansissct,necex injustis fierenl justi. Q iid plura?
per ;ilios vull esse, infra se fiet. Elutos, iwentores ma- Paulum quoquc ipsum Ecclesia non habcrct. Ideo
lorum. Elalus est qui effertur supra mensuras suas. autem hominibus videlur Deus diu exspcctare pec-
Parenlibus non obedientes. Hoc loco et doclores in- cantes, quia parvi temporis sumus, et ccntum annos
lellig possunt, parcntes animarum. Insipientes. Quia P™ infinito babemus. llle autem apud quem mille
ab ipso fonle sapienlae recesserunt. Incomposilos. ann tanquam una dies sunt, centum annos pro
> bor-i

Omnis iirsipiens inordinatus. Sine affectione, absqne habct. Et idco hoc parum est ante Dominum, cuui
Iwnore. Aflectiu esl adimplelio charitaiis. Sine mise- et boinincs aliquanlis dicbus soleant exspeciare pec-

ricordia. Quomodo poterant aliis misereri, qui in se ^antes. Hnmanum esl nempe delinquere, bumanum
misericordes esse noluerunt? Qui cum jusiitiam Dei C est pro delicto pcenitere. Nemo periculosius peccat

cognovissent. Per hoc, quod eis naluraliler displicet ^ 113 "1 Q ni pe^cala defeudit. Secundum auiem duritiam
malum, Dei juslili.im cognovernnt. Non intellexe- luam, el impocnitens cor theseurizas libi. Tu aulem
runt. Qui si intcllexissent, liinuissent ; si timu sseni, imprudens arger ipso remctlio ad majora abuleris
iiunquam talia commisissent. Quouiam qui lalia agunt, vulnera, sicut dicil Job : Dedit ei Deus lorum por-ni-

digni suttl morie. Judicii Dci, elsi non in praescntia, tentiae . el ille abutiiur eo in superbiam. Non agnita
futnram tamen non eflugieni poenam. Non sotum qui enim pietas majus judicium parat, ut vindirtam sen-
eu ftciunt, sed et qui consenliunt fucienlibus. Consen- li*t, 0,"i miseric rdiam scnlire dc-pexit. Iram in die

tiunt suscipiendo doctrinam, vel connivendo [alias "'#• ' ram snper iram ipse tibi apud Dominnm recon-
convivendo]. d:s,qu:edit.bus dcfinilisetcertis lemporibusapparebit
Cap. ii. Propter quod inexcusabilis es, o homo non ante diem, qni exspcclaris (
$ie). Et revelationi»
onnis qui judicas. In quo enim judicas allerum, te- /u(t jndicii Dei, qui reddit unicuiquc secundum opera
ipsum condemnas ; eadcm enim agis quoe jndicas. ejus. Quia occultus est, etsi videlur modo per spe-
Omnes qui btijusmodi judrcahant, maxime tamen qui culum in scnigmale, sive per velamen vitletur. Ui»
h;ibent examinandi potestatem, non solum jutlices, quidem qui secundum pa icntiam boni operis. Boniope-
sed et domini conveniunlur. Quia nalurali judicio D ris merces per palientiam exspectatur : qnia iu prjc-
justam faclis profert unusquisque scntentiam. Om- senti vila non reddilur. Per fidem enim ambulamus,
nesque noruni et innocentiam praemio, et maliliam ei non per spcciem, et tunc cril perlectum opus, s>
ili^rnam esse supplicio : el ideo inexcusabiles, quia infincinusquc duraverit. Gloriam. Gloriam illam pr;e-
Dei jtisliliam cognoverunt. Scimus entm quoniam ju~ dical, qua sancli fiilgebunl ut sol, ct bonorcm IIo-
dicittm Dei est secundum veritatem in eos qui talia norem ftliorum Dci. Quid cnim bonoratiiis liliis Der,
agunt. Uiique secuudum veritatem cst judicium, quo qui etiam iiiigelos judicabunl? El incorrupiioncm. In-
jiitlirabnniur hujusmodi, qui condi-mnare alios sa- c.irnptionem, gloriam immnrlalitalis dicil. Qutercr-
puerunt, tjuoe pcr sc dmroittere non limebani. Si ttbus vitam cciernam. Qui qu.xril vilam Uiternam, isia

enim lu, pe cator, pcccatortin tui similem judicas, omnia coi sequetur , et qui habet hanc spem iti

quanlo magis Deus justus le judicabil inju>tum? Et eo, sanclificat sc, sicul dicit : Sancii estote, gicut il'e

ideo jiidicium Dei secundum verilatem est, quippe sanclus csl. His aulem qu\ ex conlenlionc. Qui cvan-
quem sine personarum acceplbme nec amicis suis, gelicx veritati non crcdunt, el conseniiunl iniqui-
nec angelis peccantibus legimus pepercisse. Huma- tati, qui relicto Croatore deserviunt creattrrc, q.
423 PimiASH ADflUMBTANI EPISC. 42 V

rniitrn quod cciunt defenduut, conlcntiosi lunt. Ti- A aliii non faciunt, live quod naturalitcr etiam gcntei
metc conteutioncin, nc qux irquuntur patiamini. laudant bonos, et judicant malos, quod cst opus lc-

Et qui non acquiescunt veritati. Evaiige'ic:c. Credunt gis ; sivc <ic liisqui ctiam nnnc, dum houi aliquid
autcm iniquitati. Quam noruul, qui crederc voluerunt operantur, a Dco accepisse te copian qua plaiere
iniquitali : non eiiim xqnum, dorelicto Cr alore Deovaleant, profitentur vitia puniendo. Jpti tibi t.unt

omnium, croaturx servire. Ira ci tndignalio. !l:cc lex, qui ostendunt opus legis. Ostcndil illos non fnisse

onmia peccatoribus in judicio prxparantur; tunc sinc lcgc, ut et gentes inexcusabiles faciat, etJudaeil
erii magna et infructuosa poenitenlia. Tribulatio et dc proprietate legis gloriam lollat. Nam omnis bomo
anguttia. Conscicnlix et vanx poenitentix, sicut de peccato in conscienlia orube.ioit, etde bono facio
seriptum esi : Tunc dicent inler se poeniientes, et Ixtatur. Scriptum in cordibus tuix, testimonium red-
prx angusiia spiritus gcmciilcs. In omncm animam dente illis couscientia. Naturae igitur legem in corde
liominis opcrantis malum. Quia anima piinia peccat, per testinioiiium conscienlix, sive conscientia tes;a-
ideo poen;un principaliter sontit ; sive anima pro ho- tur legcm se babere duin peccat, et gaudcre dum pec-
niine inlegro poniiur, sicul dieit qnod Jaeob in 70 cala superat. Et inler se invice n ccgitationum accusan-

animabui inlravil in /Egyplum. Judwi primum, et liumaut etiam defendentium, in die cum jwlicabit Deus
Gra'ci. Primi, quia primo Doininum agnoverunl, et B occula hominum. Di< it allercaiones cogilalionum
primi in I.-gcm gr.ivius praevaricati su:it. Vel prinium csse, cum quid aut facicndum, aut non faciendom,
pro quidcrn ponit, quia et psedicit :Non est perso- diu dcliberantes dijudicamus, et secundum boc nos
narum acceptio a;>ud Deum, s;c ;
rimum tcmpore, in die Domini judicandos, quia bonum ct malum ih n

nonlionore. Gloria autcm, el lioncr, et pax omni ope- ignorasse probamur, sive conscienliae noslr.e eogiia-
ranti bonum. Gl.tria contra iram, honor contra indi-. liones erunl in die judi.-ii ante oculos noslros tan-

gnationem, pax contra tribulationem et angustiam, quam historiae agnoscendx, el hae : nos aul accusa-
cl qund superius incorruptionem, bic pacem nomi- bunt, aut etiam excusabnnt. Secundum Fvangetivm
navit. Jiidwo primum, et Graxo. Quod ibi in anima mcum per Jesum Christum.
Secundum qnod annuntio
dixit Jinlaoi etGrxci, hic ipsum liominem posuit. El, per Jcsum Christ un, sive per Jesum Clirisium judi-
sioui diclum cst, primum bic pro quidem ponit, sive cabit Deus occuita bominum. Si aulem tu Judceus.

primum, credulitatis lempore, non hnnore. Non est Postquam allocutus est genlium partes, nunc ad Ju-
enim personurum accepiio apud Deum. Ne gentes se <le daeos convenilur, dicens, illum verum Judaeum pro-
ignorantia excusarent, quia lege naiurae sunt prccditi, bari, cujus bona magis sint occulta quam publica.
necJuilaci de le^e et circumcisior.e sibi blandiautur, Cognominaris. Nomine, non opere. Et lequicscis in

quia non so!tim professio, sed et <o;iversatio requi- C lege. Confidis, velsecurus es. Etglo.iaris in Deo. Glo-
rcnda est. Quicunque enim sine lege peccaverunt, sine riaris quia notus in Judaea tanlum Deus, quod soius
lege peribunt, et quicunque in lege peccaveruut, per noveris Deum, vel solus intelligas voluntatem ejus.

legem judicabuntur. Lege litlerae, et lege naturae, boc Et nosli voluntatem ejus. Subauditur Dei, unde beati
est, inentis et conscieutiae. Pejus enim videtur esse sumus, si quae Deo placeut, nobis nula sint, et facia-

perire quam judicari. Sed cunt boc de gentibus et de mus quae jubel. Et probas uliliora instructus per legan.

Juda:is loquitur, quis audeat dicere, Jud;r.os qui in Legendo vel eiaminando, quia per naluram, licet

Icge peccant, non esse perituros, cum inCbristo non infirmam, ulilia inulta probaniur, per legem utiiiora.
crediderint? quandoquid. m sine fide Cbrisli nemo quia per gratiam perfecliora. lterum recapilulat ex-
iiberari polest, ae pro boc ita judicabuntur. Peri- positionem : Qui in lege requiescis, quom do trans-
btint regno, sedsupjdicio non peribunt. Quis aulem gredieris legeni? Qui gloriaris in Dco, quare iniioiio-
dubitat, sivegenies, siveJudaeos, si Cbristo noncre- ras Deum? Qtii nosti volnntatem ejus, quare non
diderint, perituros? Non cnim audilorcs legis justi facis eam? Qui probas ulilia, quare sectaris inutilia
sunt apud Deum, scd factores legis ju>tificabuntur. el vana v d ux cxcorum, quoino.lo viam non vides
Reddit ralionem qnare non sin: a gcnl.bus meliores, rectam? Si enim videres, per ipsam utiqne ambula
tmde -l nos timcrc debcmus, ne audienles lcgem, et D res; i„ men a ij rum, quomodo non abjicis opera te-
iion faiieutes, cum gentibus pereamus. Ncc d eal nebrarnm? erudilor insipienlium, cur etiam timorem
Jud;eus:Sub lege vixi, gentili sum melior. Lex ergo Domini, qui esi initium sapienlix, reiijuissi ? Magi-
auditores facit : gratia f.ictores. Quis enim dicat non stcr iufanlium, puer es sensu, qui babes formam
jusiificatos eos qui fnerttnl ex fide legi obedieules ? scienliac et veriiaiis in lege, nec ipse sequeris, ncc
quando nisi jusiificarentur, non possunt esse obe- alios sequi malo excmplo permitlis. Confidis leipsum
dicntes. Scd dicimus lege fieii, ut Deus quid fieri ve- ducem esse cmcorum. Eoriun ulique qui viam sine
lit audiatur : gratia vero fieri , ut legi obediatur, luce lidei perdiderunt. Lumen eorum qni in lenebris
quia non auditores, sed faclorcs legis juslificabuntur. sunt. In teuebris ignorautix. Eruditorem insipientium.
Cum euim gentes quw tegtm non habenl. Nc si dicc- Qui Dei sapicnti.im non babenl. Magistrum iufnntium.
retur, qui legem lilterae non babcnt, quomodo potc- Sive xtale, sive sensu parvulonnn. Habentem formttm
runi jiKiiati? Naturali'er qme icgis sunl faciunl, s.ienin-et veritalis in tege. Exempium, qu-xl ilios

ejusmodi legem non hakentet. Sive de l«is dicit qui pulas sine lege vivere hon posse, babcs f«rmam, od
naturx legcm cu.-toditint, qui quod sibi n. Iiuil ficri, (juam stinpcr resp cicns errarc iinn posBis. Qui ergo
45 1.1 RPISTOLAl \D ROITANOS COMMr.NTARIA. ;
.:.r>

utinm ilocts. Q'io.1 gcniili dixii : ln quo Rlierom judi- A n em, in qua i;rai pcr castilaiem placendum, sive ut
cas, leipsuin coiulemnas. leipfum tton doccs. Quare t.hrislus signilicarelur cx circuiiH .isione veiilurtU,

non cniivciiii vita lua doelrina 18», el opus tuum usque ad quem futura crat carnalis circumcisio, cu-

desiiuii Hdem luam, et ila ll Hl lcx non enstodita jus tvpum gcrens Jcsus fil us Nave sccundo circuni-

uon soluni lilii niliil prosil , sed eliain majoris lc cri- ciderejubelur (ilios Isracl. Sed boc tigura fuii, in lan-

imnis reum irneat, ul coulcinploreiu suum. Qui pnr- lum ul dicerelur : In novissimis dicbus circumcidet
dicas Hon furandum, (uraris. Quidam dicunl Furuis :
Deus cor luum. Et : Circumciditc praputia cordis
Chrisiuni, id esl, abscondis cum al) homiuibus, vel vcstri. El ul originalc pcccaium in eo mcmhro ubi

sacras Scripturas,si p >ssis, velis sublrahere. Qui di- insertum luerai, eiiam lcgis temporc pnniielur. Nonne
tk non mivchandum, mcecliaris. Non csi una mceclia- prcrputium iUnts in circumcisionem reputabitur ? et

tio, nam onine quod tolum Deodebcs, si alicui pr:c- judicabit quvd ex natura e$t. Quia habci jusliliam,
terqnam l'eo raddtderis, mceihuis, sive imorem,. cujus sigiium cst eircumcisio. Prwputium tcgem con-
sise liniorein, sivc sei\i iiim, sive obedieniiam, sive tummans. Implcns. Te qui pcr titlcram cl circumci-
spem, ct ideo gratiiM ab illo delinquiiur, a quo sionem pravaricalor legis es? Dum lilterx circumc;-
pcrfcciio pra'di aiur. Qui abominaris idola, sarrile- sionem sectaris, spiritus accipcre non mereris. Nnn
(jium (ucis. Sacrilegium cst quod proprie in Deum B cnim qui in manifesto Jud.tus est. Omnia quao anitj

comniiililtir, qua-i sacri violatio, vel prxvaricalio circa cxteriorem bomiucin gerehantur, figuram cx-
inandalorum. Qui in tege (jloriaiit. Dicens le beatum terioris bominis prxferebant. Ncquequw in manife-
quod Dci novcris vo'.untaleni. Pcr pnvvjricationem sto ifl carne circumcisio, sed qui in abscondito Judwus
legis Deum inhonoras. Exposuil saerilegium, Nomen est. Ipse vcrus Juda-us est. Et circ mcisio cordis in
MM Dei per vos blasphematur inter gentes, sicul scri- spiritu. De qna scriptum est in legc : In novissimis

ptum est. V;c quorum malis operibus nomen Domini d ebus circumc det Deus cor tuum, el cor seminis
ruent basphcnwlum, sicul scriplum esl Pollueront : lui. In spirilu, inquit, id csl sccundum novum tcsi.i-

nomen sanctum menm imei genies, dum dicunlur po- iiicntum, quod iuteriora q<txrit, qux solus videat
pulus Dci, qui inler genies capiivi, pcccalis suis fa- Deiis, el liaec cst vera circumcisio. Non tittera, cu-
uenlihtis, demoraniur, W dicerent genles, Dominum jus laus, non ex hominibus, sed ex Deo est. Litlera
non possc populum suum defendere, se pcr idola occidii, spiritus autein vivilicat. Lex litlerx non est
sua evstili.sc victores, non intelligcnlcs quod Israel dala juslis, sed injustis, ct idco laudem tmmiuum
u I» miniiin teinii-sel, semper illis luoral di minalu- merebaiUr. Lcx autcm Christi j >m non minatur g!a-
rus, et per boc dcfensor. Circumcisio quidcm prodest, dium peccaiilibus, sed promillit pramium libercscr-
4/ lc/jem obscnes; si autem prcvvariiaior legis sis, cir- C vienlibus, el ideo laudcn a Deo babel, qui solu> vi-

cumcisio tua prwputiumfnciaesl. Prodest temporesuo, dci cor, quia cx fitlc precalur.
sivequia viveie lacil Judxum, et n m exterminari. Cap. iii. Quid ergo amplius est Judxo? aut quae
Polesl el iia iulclligi : Circumcisio prodest, quia facit utilitas circumcisivnis? Reddit raiionem quod !ev ina-
intelligiesse.quia pcrspecia, invcnitur camis c reiitn- nis non fuerit, sed quod»carnalisciixumcisi nis pra>
cisione ces--anle veram cordis esse venturam. Prx- rogaiiva vana sit, nullis operibus fulla. luterrog l,

vaiicalor legis cst, dum nou scquitur quod ibi prx- Qtiid amplius habeat Judxus. Rcspondet sivc ex se,
diclum est. Si^num prodest, si res adsit, cuileruin sivc ex persona Juda:orum, Multitm p'r omnem mo-
signum sine re superfluum erit. Nam el signum quod. dum. Nam si ipsius esl scnsus Mulium |;er omneui ,

Cain accepii, boc s guificavit quod Judxos circumci- modnm; et, Omuis bonio mendax, quoinodo polea
sio discernerel a reliquis. Et sicul ille vagus et pro- convenit dicens:Si aulcm iniquitasnostra, ct cxteia.
fngus cum ipso signo usque ad mortcm duravit, sic Postremo, quomodo negal prxcellere Jud cosmulluiu
Judxi usque in finem cum i,*so circumcisionis jani per omnem modum? Mulla illa utilitas cril, si c<>-
imiiii signo per orbem dispersi, plcni zelo et pavorc quia, qux meruil accipcrc, sludeatcusiodirc. Prirmim
discurrunt, el nullus cis auTert circumcisioncm, sive quidem, quia crediia sunl illis eloquia Dei. Qu d gen-
sub paganis, sive sub Chrisiianis principibus ipSuin D tibus nulla. Quid euim si quidam ittorum non credide-
ligautn p .irlanl Cbristi bomicidx, sicul Cain fra;ri- runt? Nunquid incredulitas itlorum fidem Dei cvacuu-
c.d i poriavit. Si igitur prceputium justitias legis cu- vit? Absit. Nec enini credentibus prasjudical iacre-
tlodiat. Visibilia indigcnt invisibilibus , invisibil a dulitas transgressoruin, cl promissio Dei, qux ad
iniii indigenl v sibilihus, eo quod visibilia imagincs Abiaham facla esi, si circa prxvarica orcs evacici-
sinl iiivisibdiuni. Circuincisio cainis indigct cordis tur, circa obcdientes iiiiplclur, quia mcntiri veriiis
ciixumcisione, circumcisio autem cordis nou indigcl ncscit, sicul scriptum est : Est autcm Deus verav,
carnis ciicumcisionc, quia imaginc non indtget ve- oinnis vero boino mcudax. Quia ncmo sine pcccalo,
rilas, imagovero indigel verilale. Quare e go data prxtcr lllum solum qui i;ec nascendo babuit, nec vi-
cst circumcisio, si sola non prodest? Priinnn, nt vendo coulraxil. Ideo SolllS vcrax, implcus qux pro-
cognoscerctur Dei populus inter gcnles vel in hello.
misii quia in scuiiue ejus bencdiccndx cssenl grii-
Q aod aulen; tali membro •igiMNUHr, prhnum bxc tes, cl benedicuniur in Christo, ct per Chrisluui,
causa est, ne aliud mcmbriim delm parelur, quod quia iu iso per ejus gratiam cicdideiunl; nam
i
clsi
a>ieclu boriere'; deinde propici gratjic promissio- incrcdulis Judxis evacuala cst in eis, qui dc populo

PiTnoL. LXMII. 14
*
'7 PRIMVSII ADIUi.MKTANI EPISG I I

Ipso dono Doinini crcdidcmnt, ct Impleta est, p.t A et vincil cum judicatur, dum gratistm ab-iftcrrdwl*
iisqtto in 'flnem quoiidie plenius adimplclur, quia repudiatam credentibus confen. QnoJ rero dick :

verax esl qui promisit, ct fallere nullalenug potest. Kst aiiicm Dcus vcrnx, ornnis aulcm homo rm-ndax,
Estaulem Deus vcrux, omnis autem homo mcndax : si- et iierum : Si auiem iniquilas noctra jnstiiiam Dei
cut scriptum esl. Ul juslus proboris, cum in peccalo- commeodat, infidelei ulrumque lioc iciti—niam in
ribus vindicas : llt jusiificeris in sermonibus luis, el rationabili lentu acei ianl. Si aulem tttiqn tas noslra
vincas cnm jndicaris. Vincis cum judicaris, Ciim mihi jusi.tiam Dei co^tmnidat, qnid dicimvt? Sunquid iu -

pcocata mea, mo confllente ct damnante, dimiliis. Lt quus Deus, qui i

if rl iram? Si aiiieni ini jiiitas nosiia
justifieoris, inqtiit, in scrmonil us luis, esl enim Dcus jusli iam Dei commeiidal, iniquum esl, inq n't, si in

verax; nam elsi vacuala est apostolalus benedctio illos vimlicai, ",ui ideo peconvi ruat ut juiior appa-
in traditorc Juda, sed in Peiro, qui fidem conserva- rerei : qua eniii juslilia damnabit injusiiiiam, si se-

vit, impli la est. Evacuala esl promissio in populo, cumluiii l" burnana iniquilaic fil justior? Iloc l"C<»

qui propter iransgressiones pcriit iu deserto; impleta mag siro gontium disserente, duarum ralio vertlur
cst in cis qui in tcrram sanctam dono Domini, fide per^onarum, id cst, snb imperi'ia male interprelm-
cooperanto, pcrducli sunt. AdjiG.it eliam de psalrno l tis, et sub doclrina Apostoli refelleiitis, et iampia:n
lcsiimonium : LT justiliceris, inquit, in sermonibus B si Aposiolo pars diversa imprudentcr credens iia di-

tuis, cl vincas cum judicaris. In psalmi ordine et lo- cerel : Apostolc, magnum pecc.itis nostris sola-
cutio prophctaa ila se habet : Domine, pronuniiasti lium contulisii, dicendo quod jtisiiucelur Deus in

quidem sine personarum acccptione lc in peccatores nostrorum indulgentia delictorum, et quia veriiatem
vindicaturum, ct quidcm nunc dum mibi remiitis, Dei mendacia nostra commendani, et pecc:ita m siri
palienliam luam mendacium jmlicant, sed vincisciwn misericordisc materiam Deo ingerunt, ut per iniqui-
judicaris, dum mihi pccdla, me confitente et dam- tates nosiras ejus bonitas exerceatur et gloria dila-

nintc, dimitlis, quia non judicas bis in idipsum. ld tclur, injusie peccata nostra puniuniur, quae ad
cit, dnm homo ipse sui judex culpam in sc lamen- mauifestandam Dei patieniiam benevoleniiamque
tatione el coniritione persequilur, injusta esse piela- proficiunt, slalim infert. Hucusque objeclio' adversa,

lis ma: indulgentia non probatur. Dum me immanis hic rospondel AposHns illorum sensui : luiquus es',
rommissi roum argnis por prophetam, probas lc ha- inquit, Deus, si in illos vindicat per quorum peccata
icre de no-tris operibus curam, el vincis eos qui le benignus apparet, et non debeo judicari, qui mcntior,
incuriosum humanorum nctuum judicabant. Ideo de quia meo mendacio Dei veriias collecla prsedieali-
isto serisu Apostoli tolam exposiiionem cujusdam lior invenitur. Et ideo quanto majora mala feceri-
sancti viii posui, ul plenius lccloris sollicitudo im- Q mus, tanto majora bona ab illo pro cujus laude poc-
buereiur, et ubicunque Tc invenis paginas plenas, cavimns, recipiemus. Hoc fortassis ideo imprudenlos
pro 'nsiriictione hoc posui. Ut jusiificeris, inquit, in ita intell gi debere arbitrabantur, quia legimus : Ul>i
sermonibus tuis, ei vincas cum judicaris. Videamus abundavit peccatum, superabundavit gratia, quasi
quomodo sibi hoc loco Aposloli sermo consenliat quae poccati detmeriium, dum clemenliaa Dei prsesict
ciim leslimonio quod ex propheia, sermonom suum augmentum. Scd longe aliler inlelbgenda esl isia son-
conftrmaturiis, assumpsit. Scnlentiam banc cvideulcr tentia. Et quod ita per satisfaciionem el ememlatio-
illo scnsu Ap.oslolus ponii, quo dudtim David sub ncm consumpta sit abundanlia peccatornm, nt omen-
pcenilcnliac vocc prolulerat, dicens : Domine, de dati non solum veuiain, sed etiam prrcmia merereu-
semine moo osse venlurum Salv.ilorem humani ge- tur : ut jusiificeris, inquit, in sermonibus tnis. IIoc
ncris promisisli : nunc dum me videt \
opulus luus lcstimonium pars adversa iia proposuit quasi dixerit
duplici crimine vulneratum, blasphemare feci filios David : Propterea ego pcccavi, ut dum me judicas, tu
Isiael, ui, diim in ndullerio el homicidio pcrspiciunt jusius apparoas, aut miscricors, dum remitlcs ; et
reaiiim meum, te pulent esse mcniiium, et ideo pre- idei parcere mibi debes, quia iniquitas mea, aul mi-
cem saiisfai tionis agnosce, cl tu remitle quod ipse scricordiam luam, aul jusiiiiam commendat. H nc
condomno, ul cum me indulia propitiatione iepara- p> eorum errorem Apostolus retractat, et interjeclis
veris, H dignum promissione lua fceeris, in sermo- sententiis deslruit dicens : Si, quemadmodum aiunt
nibus tuis ju tus appareas, et vincas cum a reprelien- nos quidam dicere, iniquiias nostra juslitiam Dei
Eoribus judicaris, et ita nunc hanc lineam Aposlolus commendat, ergo iniquus esl Deus, qui infert ir.im,
sequitur diccns : Licet transgiessores JudaT fecerint cum iniquitas nostra ejus prredicet misericordiam?
nomen Domini blaspbemari, quo dicalur : Hcec erat Secundum hominem dico. Absit. Id esi secundum car-
illa gons sancia el popnlus clecius, qui se nunc trans- nalem sensum luum, vel secundum le, qui de snpe-
grcssione ei inexpiabili sacrilegio et crimine iinpie- riori senlentia tam imperite senlis et lam imprudenier
lalis inrolvil; ecce [>er scelus prjcvaricalorum Dei Qua enim jusiiiia damnabil injusliliaiu, si
intelligis.

promissa v;icu.ita sunt. Scd non ita esl, nam si trans- juxta opinionem luam bumana iniquiiate sil juslior?
gres^ores a gratia cxciderunt, veridicam Domini Sed non ila est. Nam Deum nosirum non tam peccma
sponsionoin obcdieniia lidclium consequitur, ac gic quam bonomm operum gesta glorificant, el idco in
confusis illis qui cloquia divina in irritum adducla puniendis peccatis justus agnoscilur qui sinciis
,

jactabant, justiftcalnr Dominus in scrmonibus suis, opcribus delectatur. Mioquin qnomodo jndicalii Dcus
110 ]\ EPISTOLAM Al) ROMANOS COMMENTAlUA. I I

tintic nmdiui, si i;on bonis hona, ct maiis mala re- A exaggerant fclore doctrinx. Oninis odor moriis pro-

tribuit, uijustis prxmium pro justiiia, et peccalori- ccdit de orc corum : boc cst verba peslifera ct adu-
bus (|iiod mereniur tribuil? Si enim veritas Dei in tneo laloria qux itilerflciunl audicntcs. Iden enim scpul-
mendacio abundavit in gloriam ipsius, quid? Id 681, cra claiiduntur, nc in vita positis cxlialatione sui
utquid jirdicor qaasi malclaciens? ci non sicui qui- gencreni pesiem, Linauis suit dclose agebent. Aliud
dain nos dicunt diccre, ul quantn majora mala feco- orc promentcs, aliu.l t.orde meditanies. Venenmn
riinns, tanio amp iora bona recipiamus. Adhuc. ln- aspidum. lloruni scrpenlum perniciosins c.rleris esse
super. Et ego (anquam pecculor. Iloinn qui mentior, letor venenum. Sub labiis eorum. Id cst in corde.
Judlcor. A Deo in die judicii. Iste est scnsus, tanquara Quonmi os malcdiciionc. Quidquid cniin malo voto
si diccrel : infldelis, ex verbis meis peccatorum dicitur, sinc dttbio ma!e dicilur. Et amaiitudine p/,-

Inornm asseiis dcfensionem, diccndo quod jusiitiam iikiii est. Amaritudo Anliehristi contraria cst dulcc-

Dei iniquitas nnslra commciulel, ct vcritas ejus ex dini verbi Dei. Vcloccs pedcs eorum ad e/Jundcnd m
nostris mendaciis crescat, et imbecillitati nostrx tanguinem. Non ad lihcrandas anmas, scd ad per-
comparata, magis magisque major appareat. Sed dura deudas, sive intcrflc entes animas, non illis annun-
ila malis luis ininica severitate blandiris, justa dam- liando pcccaia sna, sed adulationc confirmando eas

naiionc puniendus cs ab illo qni sccundum uniuscu- R in ipsis. Unde Paultis dicit : Miuidus suin a sanguine
juscunque opera judieab t mundum. L'nde bic loeus o niimi. C.onlriiio el infelicitat in viis eorum. Conie-
ideo diflicilior videlur, quia ab imperilis diversx par- runtur el infcliccs cfflciuntur animx in viis eorum,
tis quxstionihiis obscuralur, sicul alio loco Apostolus boc est in doctrinis vcl in cxcmplis conversationis

irrationabilia objecta proponit ct respuil : Quid enim coriim. Et liam pacis non cognoverunt. Doctrinam

dicimus, pennanebimus in pcccato, ut graiia abuu- Palris, qua Deus hominibiis pacarelur, non cogno-
dd? Absii. Ll paulo oost : Quid crgo? peccabimus, verunt : quia pax noslra Chi istus est. Hcc egil a c i-

quia non sumus sub lcge, scd sub gratia? Absil. Ad pite epistola;, ut o4enderel omnes indigere miseri-
eitremum Apostolus sensu veritaiis evacuans qux- cordia Dci, niisericordia autcm in potesiale donantis

stioncm ila dicil : Et non sicut btasplhmamur, et ticut cst. Nemo cnim potest dicere se amplius accipere

a.unt quidam nos diccrc : Eaciamns mala, ut eveniant debuisse. Non est timor Dei ante ocutos eorum. In li-

iona. Et ha;c stiillorum objcctio est, quam subjun- more Dei conclusit : quia si limorcm Dei scmpcr
gens dcslruit iliccns : Quorum damnatio justa es(. ante oculos babuissenl, ulique non peccassenl neque :

Quid enim juslius qiiam ul aliquis pcenam peccaii euim servusaudet Domino prxsente peecare. Scimus
sui scn.iat? quam nos negare mentili sunt, qui nihil autem quoniam qwcunque lex loquitur, liis qui in lege
magis quam ju-luni Dci judicium prxdicamus. Quid C sunl loquitur. Ne dicerenl Judxi, boc de genlibus
igitur? prceccllimus eos? Nos Judxi, id esl nullam dicium est : Qnomodo Jud;iei dixcrunt: Non esl Deus,
i.udc alieiuiia pars p xcellat causam invenio, quia non utique verbo, sed opcre. Dominum enim conli-
omires sub peccaio esse jndicamus, hoe eniin ipsa tentur se nossc, factis atiein negaut. Ergo genlcs hic

latio (lcprcbendii, sub pcccato esse Jud.cos et gen- non tangit, sed jam de gentihus prius dixerat, ei de

tes, ut etiani | salmi tcstimonio comprobalur. A«- eorum scelerihus nemo dubilabat. Ne dicereut Imc
quaq: a<n. Ipse rcspondit sibi. Cautali en.m tumut. ('e gentibus scriptum, ostcndit omne quod in Iege do
Ilaiiocinali suinus. Judivos el Gracos omnes sub pec- gentibus dicilur, etiam ipsum de Judxis dici, quia
c.;lo esse. Atque genires. Sicut scriplum est : Quia ips rum principalis eslcausa. Ul omne os obstruatur.

non est jusiut. Psalmus unde hoc lestinionium sum- Non solum gcnliiim, scd • tiam Judaorum : cum non
|sit, de insipicnte loquilur, quod in adventu Cbrisli habeant urde possint gloriari. Et subdilus fiat omnis
iinpletnin oslcndii, (|iio lempore nullus jostus nven- mnndus Deo. Ut fciat se sine gratia Dei salvum esse
lus csl. Quitquam. Ncc Judxus, ncc Grxcus. Non non posse : vel ccrte in eonfesMOne peccaii jperct
e.if int.lligens, non cst rcquirens Heum. Quia non i;i- inisericordiam, cognosccus se c;se in peccatis. Quia
lelligil, non requirit. Deus autcin tunc quxritur, cum ex operibus legis. I!oc contra Pelagianos facit, <i ui

cjus inquiritur voluntas et implelur. Umnes declina- D dicunt quod lex jusl licet. Opcra autem leyis circum-
verunt. Necessc ett ul declinel qui rcquircre noluit pisionem diclt, ct sabbatum, et reliqua. Xon justifi-

lirniamcntiini. Simul inutilet facli sunt. Ad opus ad cabilur omnis. Ncn jusliGcabitur, quia nihil ad perfe-

quod fnernil procrcaii. Non est qui facial bonum. ctum lex adduxit. Ilinc contra eos incipil dispularc,

Non crgo erat qui faccret bonum, cum Judxos praB- magno diuturnoquc conlliclu ,
qui gloriabantur in
v.iricaiio mandaiorum, gcnlcs vero natr.ryc lex con- lege, cl per legem se juslificari crcJebant, et non per
dcmnarel. Cum ergo ex altcrulra parte aliquis bonum gratiam : doccns per ordincm legem non potuisse
fecerit, gratiae se deberc noverit, non nalura?, sicut aufcrre, sed potitis auxisso pcccatum, quod aufcrl
propbcta ad Dominum rcforcns diiit : Apud qucm gratia, quia lex jubcre novit, cui succumhit infirmi-
nemo per se innocens cst. Ct Isaias in
canlico dicit : tas, sicul gratia juvarc, qua infnnditur charilas. Non
Domine Deus noster, dabis pacem nobis omoia enim ; dirimus nos justiftcalos eos fuisse qui luerunt legi

opera nostra ojieraius es in nobis. Non est usque ad obcdicntes, sed nisi justificarenlur, non essenl obe-
unum. Quidam dicunt, usquead Christum. Sepulcrum dicntcs. C«ro. Ilomo. Coram illo. Non omnis just ta
putcnt est guttur c um Yiolenliam pesliferi odoiis coram Domino justificat, sed ea qua; ex mer? Dei vo-
 <31 PRIMASH ADRUMETANI EPISC. 452
Itu.inte proop.lit, non llla cnjus praceptum liumanam \ emendatinnis nostrae exipeclatione paiiem.am ; iii
hiomt inlirmilatcm : sicnt iilorum quibus tnnc jusii- nobis fit miiericordia remissioiii'-, dum ille p:ititnr
tia Dci non poicral revelari, ned sola eis peccati <o- qui nii.il ;eccavit, quia omnia Deucjuste facii. Juate
gnilio denio.T trata, *quia suam qu.rrcntcs statuerc, ergo diabolns peididit debitorem, quia injnste eeri
justitae Dei non erant snbjecli. Per legem cnim co- dii innoceniem. Propter remissioncm prcecedent •
i

yniiio peccaii. Non remissio, nou constimptio, sed delietorum. Quare praecedeniium? nisi originalium
cogniiio, aut quia in oblivionc eral lcx mltirae, aul debilorinn. In suslentutione Dei. Suslen aiio l-ei ad
quia ante legem lilterie le\iora qunequc non cogno- majora peccaia profecerat. Ad ostensioncm justit oe
scebaniur esse peccala, sicut concupisceniia, et eae- ejus. Ul revelaret justiiiam quae ex fi.Ie esi, lioc « t

lera qnae non alteri nocebant, scil ipsi. Nunc outem Christum, in Iioc lcmpore novissimo. Ul ipse sit ju-
sine lege juslitia Dei. Quac nobis a Deo gratis donata
stuseljustificuns. Qui snluijustul invenlus cst, etqn B
cst, non nosiro labore quaesila. Manifesta est. Quae i|isejustific3veril,(iuiapcccaiumnescivii,ideo pccca a
erat occulla. Testificata a lege et prophetis. Hacc ju-
dannavit. Eum qui ex fide est Jesu. Ex fide, inquit,
stitia legis oraculis praedieala est novissiniis ventura
Jesu, quam i, se Jesus dcdit, et non ex op 'libus legil
temporibus. Justitia autem Dei per fidetn Jesu Chrisli.
aut naturae. Ubi est eryo gloriatio tua? Eiclusa e»t.
Justitia faajc, quae conferiur per fule.n, fides ipsa oc- B Ad Judaeos dicit. Ubi cst elatio tua, in qua gloriabaris
culta inspiratione Dei graliae dono infundilur, non
le meliorem esse per circurocisionein curnalem? lx-
labore humano, nec opi re Veteris Testamenti acqui-
clusa est gloriatio lua. Per quam legem? fatorum/
ritur, quia, ut dictum est, ipsius donum est ut creda-
Non, sed per legem ftdei. Scquilur: Nunquid per facto-
mus. Super omnes qui credunt. Non super solos Ju-
rum, id est opera legis?'et respondet: Non, sed le;.eni
daeos. Ostendilillos ideo talem legem accepisse, quia
fidei. Legem dicit fidei gratiam, per quam ad Christum
non crcdebaut, quapropier in prasenli sive eccati,
|
accedimus, per quam fidem accipimus. Arbitramur
sive justiiiac meritum referebant. Non enim est dis-
enim juslificari hominem per fidem. Definimus, cerli
linclio. Omnes enim peccaverunt et egenl gloria Dei.
sumns, hoc judicamus. Sine operibus legis. Addendo
Id est, inter Judaeum et genlilem, quia utraque pars
legis, i stcndit esse et fidei opera. Quomodo crgo
in incredulitate conelusa est, et egent gloria Redem-
Jacobus ait : Fides sine operibus mortua est? Sed
ptoris, quae in salutem credeniium dilaialur. Naw
Paulus de operihus legis dicii, Jacobus autem dc ope-
Judaei legem litterae, gentiles naturae legem transgre-
ribus quae fidelero hominem esse probant, sicut ipse
diendo, pariter peccaiores invenii sunt, et per ori-
in sequeniibtis exponil : Oslende rnibi exoieribus
ginale pecc.ituin, et per acluale. Justificati gratis.
fidem tuam. Opera sunl per quae fides agnoscitur. An
Sine ullis praecedeniibus meritU, per baptisinum rj
Judceorum Deus ? Nonne omncs Deus fecit, ei simi-
justificali. Cum omnibus non merentibus gratis pec-
liter de omnibus cura est ei? Non solum vobis, sed et
cala donavit, audi gratis, et tace de meritis. Per
gentibus venit Christus e<c lege promissus, imo magis
gratiam ipsius. Qnia ijuod non debebal pro nobis rx-
ipsis. Tantum. Quasi Judaei dicanl : Sed genles Deum
solvit, ui nos gratis redemptos salvaret. Per redem-
dereliquerunf, et respondeatur eis : Et vos. llli pec-
ptionem quce est in Cliristo Jesu. De caplivitate pec-
caverunt, et vos. Sed nos converlimur, et illi. Nobis
cati redempti sumus, non n;Uura,quia natura semper
Chrisluj venit promissus, et illis. Non ergo vester
ipsius fuimus, quia qni rcdimit, sutiin docet fuisse
lanturo est Deus, aut quasi vos nesciatis qm>d omnes
quero redimii, sicul docet propiiela : Gratis venunilati
eslis, et sine pecunia redimemini. Cliristus ergo uos
ex Adam nati sunl, et qu d scriptum sit, geules

redemil, sicut dicil Petrus : Scienles quia nou cor-

Chrhto credituras, sicnl dicit : Domus mea, donius
ruptibilibuS argenlo et auro redempti estis de vana
oraiionis vocabitur omubus genlibus. Et iterum :

veslra conversalione, et reliqna ei Paulus Empli ; :

Audile vocem U.bae, et dixcrunl Non audiemus
:

enim estis preliomagno. Redempii ergo sutnus de Propter hoc audient gentes. Nonne et genlium ? Ex
morie, cni per pcccatum venditi fueramus, secun- genlibus credentium, quia frequenter prophelae de

dum lsaiam dicenlem Quis liber repudii Peccalis eorum vocatione dixerunt. Imo et gemium. Id est
: ?
D mullo magis et gentium, quia ante legem sancli Deo
enim vestris vertilndali eslis. Quam mortem Christus
evicit, qui peccatum non fecii, qnia omncs debitores placuerunt. Opiime auiem modum servavil iu verbs
cramus morti per peccatum. lile autcm se Iradidit inio dixit, ul ostenderet magis gentes, quia anie
morli, cui nihil debebat, ut nos suo sanguine a morie fuerunt sancti praeputiali quam circumcisi, el Abra-

redimerel. Non emit, quia per naturam ipsius fue- ham ante circumcisionem justificalus credidit. Quo-

ramus; scd redemit, quia captivi lenebamur. Quem niam quidem unus Deus qui juslificat circumcisionem

proposuit Deus propitialionem per fidem in sanguine ex fide. Ciramque gentem per fidem Chrisli salvan-

ipsius. In promplu posuil, quia graiis dat, ui nec de- dam esse denuntiat, hoc esl, ex fule. Nam nec piae-
speret aliqtiis, nec de suis meritis exttdlalur, (|tiia pulium, nec circunicisio sine fide justificalur. Et
propilialio et remissio peccalorum per sanguinem est prcvputii.m pcr fuiem. Sicut Abel, Noe, et caeteri. Le-

Christi collala, in ctijus lypo etiam in Veleri Te la- qem ergo dcstruimus per fidem? Absil. Legem crgo
mento pro peccaiis populi Victimaruro sanguis offe- per fidem destruimus, quic circuuicisionein docuil ?
Ad oslensioncm juslilim sua?. In hoc dicit
retJallir. Absil. In (anlum ul dical Moysen propler circumci-
osiendisse jusiitiam quod indcfensam tenuit pro
,
sum filium pi-ne interfectum fuisse. Nc crgo illi dice-
 :

133 IN FPISTOLvM AD ROM \NOS COMMENTARIA. c

reni: Lcgriu crgo destruis.in qua omncs qoi credide- A cireum» isione dicil, ct ca?tcris liujusniodi. Credenti
runi jusli circunieisi fuerunt anle leg. m ineircunic si, autem in cum, qui justificat impium. Impiiun perso-
sed tau en nullus incircumcisus in lcge. Non solus, lam iidem justilicat, non opera, qu;e n»n babuit si ;

ait, nou destruo, sed conlirnio, dum lianc prsedico cnim secundum opera, puiiiendus esl, non lilieran-
circumcisiooem, qnam ille predixil ! lo oovissirais, dus. Simul altendendum non peccalorem justificari

inquii, d ebus circumcidet Dominus Deill cor tuiim, per fidem, sed impium. Heputatur fules ejus adjusti-
ot c> r scminis tui, ad Denm tuum anianduin. II. ic tiam, secundum propositum graiiai Dei : sicul el David
esl lides. Tunc dcslruerem lcgem, si illam menlilam dicil. Sicut Abraha? ; el noslra lilioium ejus per pr»-

dicerem, lioc e^l non cessaturam, cum illa se pio- liam. Dealiludinem hominis. Magna beaiiludo esl, sine

miseril ccssaiuram, ticot dicil Jercmias : Dabo vobis labore legis, vel poenitciiliae liilcm per solam gratiam
if-iameniiim novum. Et Isaias : Ex Sion egredieiur piomereri,secundum propositum Dei, quo proposuit
lex, el verbum Domini de Jerusalem. Sed legem sta- gratu petcala diinilterc. Cui Dens acccpto fert justi-

tuimus. Stare facimus, dum probamus verum esse tium sine operibus. Illi acceplo fertur jiisliliani * sine

(|iiod dixil de anliqnis juslis el genlibus crediloris, et operibus, qui per fiilem, qua primuin Deo crediilil,
spiritualem circumcisioneni venluram, dum hoc ef- ei de pra-terilo absolvitur, ct de preesenli just fica-

ficit fides, quod lex jubet, qu.T fides si non sit, juliet R tnr, et ad luiura fidei opera pra?paraiur. Prob.ue
tanluni lex, et non implenles jussa reos tenet, quse vult et in ipsa lege procdici, jusiitiam sine ope ibus
non inipletur, nisi per chaiiiateni, quam Spirilus pnnlesse, ncc se hoc suo defendcre, sed propheia;
sanctus infundit per graliam snam. excmplo (irmare. Quod remillilur, non est, quod le-

Cap. iv. Quid ergo d cimus invenisse Abraham pa- gilur non patel, et idco ncc impulalur. Deati quorum
trem nostrvm ? Revocal illos ad ca^ut circumcisinnis, remissm sunt iniquitftes. Contra Jud;ci arrogantiam,
«l quod inilio consliteril, id liabeatur in toio. Cir-. quia bealitudo et remissio peccaiorum credul latis
Ciimcisio in carne csl, fidesauiem in menle consislit. opus est, non laboris. Quidam dicunt remidi p ccata
Abraham secundtun fidem per prxputium pater est per bapiismum, legi lacrymis pocnitcnliae, non im-
genlium, secundum carnem pater esi circumcisionis. putari ulla peccata in marlyrio. Quanivis lotiiin in

Fides aiilem qua pa:er esl gentium, non in came, sed li e baptisini possit inlelligi, lanien cum remissa
iu ni-mle consisiil. Secundum camem. Id cst seun- fuerinl delicta, diligi ur Deus. Cui enim plus diniiili-

«liim ca' nis circumcisionem. Si cnim Abraham ex ope- lur, plus diligii, et ideo cnarilas operit mulliludinem

nbus justifieatus est, habel gloriam. Quomodo ex ope- peci atorum, ut superet dileclio pristinum conlem-
ribu», cuni el ip«eex geniibus veneril? Sed non apud piuni. Non autcm impuiat, duui bonis ijus deinceps
Deum. S;d apud scmetipsum babet, quia jussa per- Q operibus, quao per charilalcm liunt, delectalur, nec
fieil aliler «'igo nihil. Illi Dcus donavii, sed ex se,
; reminiscilur ejus anle factorum. Et quorum tecla
sed ex opci ibus suis liahuil glonam. Sed quia illum sunt peccala. Charilate. Deatus vir cui non imputav t

fides a De >donata sine operum pr.TSumptione jisi- Dominus peccalum. Ne remrmoralur. Dealitudo crgo
lic. t, non sibi, sed Domino ex gntuita largitaiedat hecc in circumcisione, nn eliam in prwputio? Voluni
gloriam. Dicil ergo beatum Aliraham non ex opcii- aliipii istam beatitudinem tribus temporibusas-igna-
bus (quia ante legem fuit), sed ex lide (quia promissis ie, Natur.e, Circumcisioni ei Cliristianitati, sed ut
Dei credidit) ioveoisse justitiam, ct quia lides per eos a gloria privilegii excludal, ipse dieit, non in
graiiam Dei non soluin peceatorem, sed ct impium circumcisione, sed in praepuiio. Dieimus enim quia
pro Dei bonilale juslificat, duni non ex operihus lia- repnlata est Abruhw fulcs ad justitinm. Quia ulrique
bel liduciam, sed pcr omnia se Deo intelligii debito- a 'iifilemur justifualuni ;
quia ergo de Alirahani tra-
rem, quia niliil invenit quod sibi arrogare possit ex ct nius, qnod de ipso inveniret raiio, boc in omntbus
menlis. Quid enim Scriplura dicit t Scripturam inler- accipiamus, boc omnes indiibil.inter leneainus, (|iiia

rogcmus. Credidit Abraham Deo. Probavit, el ideo fides hsec non soli Abrabae profuerii, sed omuihus
apud Deum habel gloriam. Tam magna fuil dono Dei qui creiluliiaiis sure sequunliir excm; lum, sicut io
fidea Abrahiv, ut el pristina ei peccala donareniur, rj sequcnlibus legimus, ul rcpuielur illi ad justiliam.
tuola ei proomni justiiia duceretur acceplo.et tanlo Quomodo eigo reputatacst, in circumci$ione,an in prce-
ain re flagravit, ut dcinceps semper Deo | lacerel. Et putio? Yideamus iiiruni propterca juslus, quia cir-
rsputatum est illi ad justiliam. Compensatum *o!a cumcisiis ; an idco circumcisus, quia jnstus invcnliis
Inles. Ei aulem qui operatur, merces non impv.ialur est : uirum circumcisio de justilia, an justitia de
secundum gratiam, sed sccundum debitum. Expnnit circumcisione sil nala. Non in circumcisione, scd in
ipsiim exemplum. Ft quia le\ opcra reqnirii, per prwpulio. Ante justificalusesi quain circumcidcretur.
qus elatus fu rat Pharisoeus; cum ergo justifieat im- Non ergo propler circumcis^onem jnstificaius est.
iiin. di ina miseratio, locuni m rili non polcst El signum acccpit circumcisionis. Ne dicerenl Quid
1 ha- :

bere procsumptio. Debilor enim cst antequam pare.t crgo circumcisusest, si non indi.ebal ciicumcisione?
praec piis, ct nisi parurril, damnatos. Si aut.-m fe- Signum cst, inquii, justiiir, non aogmenlum. Itetn
ccrit, non baliel gloriam, quia inntilis servus est, qui aliter : Ut oslenderet quain justus et fidelis essel,
liilnl amplius opcralur. Si vero qui non operalur. De qui di.lorcin sibi ex mandalo Doi non dubiiavit in-

* Legendum sane justitla in nominaiivo casu. Eeit.

 :

i~:> I RlMASIl ADK UMETANI 1.1'I.SC. 13«

fwre, iinii pntans iij.eifliimn, quod ab scientiarum A pcccaiitiinn. Ideo quippe lcx iram opcralur, ut tei
Ddiii no jubebalitr, sicm nec parricidium impium, riioalque converso ad jusiitiain legis implcnd.im !> i

quod fons i
!;(•( (!;;ci;i( poiilis. Signaculum justititv misericordia gratiam largiaiur por Jesum Christaui
fitlii. Ui signiflearet justitiim Chrisli, qtiae e\ fide Domiiium noslram, qai est Dei Mpientfa; dc quo
esl, (|iia: nunc csl in praeputio, sive quoe ei in pra> scriptum est : Legcm et miaericordiam in liogna por-
putio esi miia. Ileni alitcr : Tain perfecta fuit fides ta'. Lcgem, qiiae terrcat, misericordiam, qua subvc-
« njiis, ut signaculinn mcrerelur, semper res |
lena Qiat.Cognilio itaque legis facit superbum praevarica-
signatnr et inagna. Quw cstin prcepulw. Nunc in liis torem per donum autem charitaiis deiectai legis
:

quiE ex gemihus credunt. Ut sit pater omnium cre- -esse factorem. Lex, inquit, iram operatur, hoc ideo,
dentum per prcepulium. Ut nmnes qui ex gcntibus quia ira Dei major est in praevaricatorem, qui per
crcdunl, secundum fidcm filii sint Abrahae : duni et le^em cognoscit peccatum et tamen facit. Ubi enim
illis sola fides ad jusliiiam repulalur, cliam el ipsi non est lex, nec prccvaricalio. Qucc propter transgres-
circurncisi non carne, scd corde : sive quia ante cir- sionem posila est : uhi enim venii ex lege praeceptio,
cuincisionem justus essel praeputiatorum paier jnsto- abundavil ct pracvaricaiionU occasio. ldeo ex ftde.
mm. Ul repuletur el iltis ad justitiam, el sil pqter cir- Ilareilcsex fide, non ex lege. Ut secundum gratiam.
cumcisiows. Cinn ju-lificati fuerinl, circumcisi sunt : B Diligenter advcrle, quia secundum gratiam dixii,
ul
(|iiia prrcpulialus si jusius e-t, pracputium ejus in cir- eesset praesumptio, quae sibi blanditnr de meritis.
cumcisione reputabilur. Modo enini signo non csi Firma sit promissio omni semini. Non ei qui ex lege
opus, per quod ab bomin bus cognoscaiur. Nti enim est solum, sed el ei qui ex fide est Abralice. Quia omnes
una gens esl Dei, sed ex omnibus congregalio : quia genles credunt, et comp'etur promissio Abrah». Qui
j»m venit exspectalio genlinm Cbristus. Mon Itis estpaler omnium nostrum, sicut scriptum est. Palerct
tanlum qtti sunl ex circumcisione fi eles, ted cl liis qui . praeputiaiorumel circumcisorum. Uoc lnco ubi Abra-
sctantur vestigia fidei, qttce est in prapulio patris ham iuuliarum genlium paler dicitur, Judaeorum su-
nostri Abrahce. Si illum imitantur. Non enim per le- perbia confundilur, quia Judaeorum percarnem. gen-
gem. Non per legem, sed anie legem : quia in lege lium per fidem est paler. Quia patrem mullarum gtn-
quidem dc lide et pro;nissione Abrahie creditum est lium posui le ante Deum, cux credidisli. Quia per se
sed Moyses, qui scripsit legem, poslca fuii. Deinde nec unius filii poterau pater esse. Qui viviftcat mor-
ipse ad Galalas dicit : Quia posl quadringentos et tuos. Ail gencrandum mortuos dicit, ut el praeserlim
iriginta annos facta esl lex qnae non irriluin facit ad Saram, ut pracsertim clau^a; conveniat : quia fruclum
cvacuandam promi-sionem. Promissio Abrahce, aut sobolis, quem aetas non obtinueral, fidcs perfecla
mundi. Nnn pcr circnmci- '•
semini eju -, ul hceres essrt promeruit. Et vocat ea quw non sunt, tanquam ea quw
sionem. Scd per justiliam fidei. l!t in semine Abra- svnt. Quamvis in priucipio vocaverit ea quse non
hae, id est Chrisio, hencdicereniur omnes gentes, erant, et ad nulum jubentis slatim esse copperunt,

cui datae sunl a Palre gentes in hairedilalem ; sive tamen hic de filii desperata conceplione significat.

ut cum eo requiescanl gentes, sicut dicit S.dvator : Qui contra sp*m. Conlra spem naturae erat ut velula
Vcnieni ab Orienle el Occidente, et rerumbent cum parerct, et semen suum sicut slellas cceli fulurum :

Abrahain, el Isaac, cl Jacob. Si enimqui ex legchw- lnspem credidit. In spe poienliae Dei. Ut fiercl paler
redes sitnt. Si ex circumcisione, secundum vos : si multarum gentium. Quia adhuc unius filii pater erat.
illi snli, ut vos vuliis, hseredes, non rcddidil Deus Secundum quod dictum est : Sic erit semen tuum sicul

Ahrahae quod prouiisit per justitiam ul pater esset steHw cwli et arena maris. Quia scientibus legem lo-

rnultarum gentium, ei videtur sine causa credidi-.se. quebatur Apostolus, in arena Judaeos, in slellii gen-
Sed non iia esl : nain implevit Deus Abrabce promis- tes, quae credunt significavit : illos terrenos, istos

sionem, quia ex omni parie mundi genles credunt in toelestes intellige ; quia etiam de ipsogenere Judaeo-

Chrislo. Exinaniia est fides, abolila eat promissio. rum primitivorum Lcclesia, quae credidit, coelo et

lirgo nemo justiflcalur ex lide, nec ipse Abraham. slelis merito comparaiur. Et nonesl infirmatus ftde,

Scii i|iio:ii:un fnles cxinaniri non polesi, nec promis- ^ nec consideravit corpus suum emortuum, cum fere cen-
s o ab ilcri, sup re>l ut non sit ex lege haereditas, lum annorum esset, el emortuam vulvam Sarw. Nihil
sed per jusiiiiam fidei. Lex enim peccata non donai, nalurae consideral fides : quia iu bis quoc promittit
seil indicat [A ias I vindical sive judicat]. Etideonon Dcus, lacile nalura suo servii auctori. Quaeritur quo-
potcsl Alios faccre Abrahse, quia secundum quod modo Abrabam postea de Cetbura filios generave-
omnes sub peccalo invenli sunt, omues erant pu- rit, qui de Sara ante non potuil. Idcirco de Sara non
nieudi. ldeo crgo ex lide, ut dimissis pcr gratiam genuit, quia anus erat et sterilis. Dc illa vcro quaj
pcccalis, fianl filii Abrahar*. Lex enim iram iperalur. in oelatis juvenlute posila erat, fatilc valuit procrea-
Quaj injustis cst posila, quie inagis giavavil peccan- ri. /;i repromisstone autem Deinon hwsilavit di(fidenlia,
ics, non absolvit, quia injustis esl posita : in praesenli scd confortulus csl fide, dans gloriam Dco. Nee de se-
cniin poenam transgressm ibus infercbat. Lex enim neclutu impossibiliiatc, ncc de promissionis magui-
quid aiiud quam sola lillera est cis qui cam lcgere ludine dubiiavii : quia non ad aunos suos, sed ad
noverunt, et implere ium possunt .'
quae lalibui lit- Omnipolenlis promissa rcspexil, dan gloriam Deo,
lcia est, quia non e-l adjulrix lcgeutium, scd leslis tan [uam de percepio gralias agens. Plenittime scicns
437 l.N EPISTOLAM AD UOMANOS COMMENTAUIA. . •

quia quwcunque promuit Dcus, potens est et faecre. Itl A (|uod speramufl ,
qiiantum cx se p aesumerc nullus
esi, eertissime. Ipse igilur fidem genlium facil, qui audcrcl, quia in sol.i Dei virlule es(, ul homo in fi-

I
ntens esi f.icere quod promisil. lpse cr^o opcratur liorum Dei numero possit aseendere; osiendit el nos
in cordibus nostris fidein iniro ei iucffabili modo ul babere unde recte ct sine periculo gloriemur. Magna
rredamus. ldeu et repulatum est ilti ad justitiam, enira gloria esl per lidem ac .-pem in uumero fllioi inn
Nom est iiutem scripium lanlum proptcr ipsum, quia Dei adscisfci. In spe glorix filioruin Dei illud nobis pro-
wpunuum est i//t.QuU si * credidit. El a'ilcr, Advcr- miliiiur, quod, sicut dicliitn esl, spcrare nullns au-
lendufn quia apnd Deuni non Bolum devotio operis dcbal : qtiod si forlc iu mcntcm alicujus incidisset,
liabel meiiluui, Etd cliain linna el perfecla credtili- poterat aistiniare se in blaspbemiam incurrisse: quod
»as. Scd et propter nos, quibus reputabitur. Nmi ut adeo magnum cst, ut a multis pro ipsa maghitudino
si ireiims lanluin qualis lueril, scd ut nobis omoibnfl incredibilc videatur : eo quod speramus gloriam li-

ccmplo sit, ul tiliis pater : sicut oinnia cxenipla lioruin Dei nos conseculuros. tSon solum autem, s<'d

s-anctorum, sive icnialioncs, ut se ipsi scirent, et etiam qloriamur in tribulationibus. Idco in Iribulalio-
nos eorum exempla sequercmur. Ideo leiitaniur nihus gloriatur, quia per eas paiiontic virlus osien-
sancii, ui ipsi se agnoscant : idco probati justifican- diiur, 1 1 t'le paliei.tia lidei appiobaiio nascitur : spes
iur, uinos eoruin vcsiigia subseqnamur. CreJentibus D vera do invicti animi probatiene nutritur. Gloriantur
i'i mr, qui suscilavit Jcsum Christum Dominum uo- ergo sancti dc loleranlia tribulationis sine periculo
strum a morluis. Videanius quo ord De lu.c loco ad vanitatis. Non solum enim in gloiia spei, scd etiani
Cliristi transierit resurrectiouem : id esr; et nobis i:i .-alubcrriniis nobis Iribulationibus gloriamur, scicn-

reputabitur, si tam peifecte creJideriraus Cliristum ics quantam habeal remuncralionem, sicut ait Jacn-
a inorluis resurrexisse, quomodo ille ciedulit corpus Ims : Omne gaudium exislimaie, fralres mci, cum in

S>ra cni orluam posse ad eoiicipieudum vivificari. leiitalioiics varias incidciit.s. Ei illud : Bealus vir qui
Qui tratiitus est proptcr ddicla nostra. In tr.idilio- suflert lentationem : quia cum probatus fuerit, acci-
ne niiscricordia, in resurreciione polentia deraon- piet coronam vilx. De tribulalionccnim gloriosa per-
strtta cst : el nt novx> ex restirreciione vitae, quae mitiitur nobis utgloriemur : quod et si fecerimus,
csi jiisiilicalio nofllra, nobis darelur excmp'uii) ; ut laleesl quale siquis, numino ancoaut plu.iibeo con-
peccata nostra porlaret, moriuus csi : resurrexit ul lcinplo, gennnain regiam conscquaiur. Quanquani noil
per rcsuircclonem suam gloriam nosir c juslificaiio- sitdigna comparatio : quia bic, quamvis preiium di>
nis ostenderet. Et resurrcxit propter justificalionem siei, manei tamcn uiriusque corruplio : ibi derogant
noJrum. Ideo inonuus esl, ut vilani inorluis redde- parvis niagna, et catlucis succedunl alcrna. Scientet
rct. Idco in ip o eorpore quo est crucifixus apparuit, C quod tribulaiio. Scirijam dic tnr, quod firmissime cre-
ut fidem atquc jiisliliani ci« denl iunconlirniuiei, cum diiur. Patienliam operutur. lu tribublioneapparctpa-
in plenitudiue promissionis fructum sux credulilalis ticniia sive augelur. Optant fldeles aliquid pati pro
agnnseeret. noniine Domiui, ui acquirant de tribulaiione finienda
Cap. v. Justificatiiijitur. Cum Jutlxi ei genles in- |)ixmia sine fine mansura. Patientia aulcm probatio-t
ler sc disceptarent, et illi de anliquae l«-gis operibus, netn probalio vero spem. Qui in omnibus paiicns
: fue-
bi dc nova Christi vocalione prasumcrenl, pei traclala piobatus est. Vasa enim
tii, figuli probat fornaj, cl
cjusaquia ncmo eorumestcx mei ito suo Justificalus, bouiines justos tenlatio tribulalionis. Spes autcm non
Bed oniins pergraliain, qux lidcm infundii, el veri- confundit. Spes fuluroruni oinneni conlusionem cx-
taiciu ostendit; et quod nec genus, nec circum- pellit prxsentium, unde probatur non babere spem,
cisio, sed lides faciat filios Abrahas, qui ante cir- (|iii praBceptis Christi confundilur. Quia charilat Dei.
cumcisionem cx so!a crcdulilaic jus ilicatus esl : Quoinodo nos Deus diligat cx boc cognoseimus, quia
qna raiione conclusa pacem eos babere borlaltir ad nonsolum nobis per mortem Filii sui peccaia dimisit,
Deum, quia nemo suis tnerilis, scd onines Dei gra- sed etiam donuit in nobis sancii Spiriius roniulit,
tia el miscricordia s-unl salvali. Ex fi!e. Quae ex qui purg t ct illuminat occulla cordium, etjam nunc
Deoest, ui eredamns; sicut et ad Galaias dicit: At D revelat gloriam ftiturorum. Di/Jusa est in c.rdtbus no-
ubi venil fides, jam non snmus sub pxdagogo. Et slris per Spiritum sanclum, qm datus est nobis. Magni-
ad II braeos : Aspicientes in auciorcm et consum- ludo beneliciorum excilai in sc magniludincm cbari-
matorem Bdei Jesuin Cliristum, Pacem habeamus ad latis, qiix* perfccta timerc non novii, nerpie COnfun-
Dcum. Vel subjecii Bimus Deo vcl pacein Dci, non :
diliir : qux lamcn in nnbis nou per proprium meri-
SSSCali baboaiiius. Per Dominum noslrum Jesum Cliri-
tum, sed per Spiritum tanctum donatur : quia ipsa
ttum. Nou ex operibus, pcr quem habemus acccssum
cbariias plcnitudo lcgis cssc rognoscilur. Et ideo
perfidcm in gratiam istam. Per qoem accessimus prope, ncmo in sc, scd in Dco, cujns donum esi, j:lorietur:
qui cramus longe. In qua stamus. Qu a anle graliam
ncc dical : Ego naturali legi crcdidi , ct sic arcepi
jacebamus. Et gtoriamur in spc gloria filiorum Dei. In Spiritum sanctum : quia nemo prxvenii Dcum, scd
b"C qtiod increuibile vidciur, nosper iidem gloriamur illius sempcr misericordia prxvenimur. Utqnid enim
liliurum Dei spcrare nos adoptionem, tanlumque
est Chrittui cum adltue inftrmi esscmus. Vull binc OSten*

Cclcnda videiur conjanclio ir". Edit.

43!) PMMASIl ADMJMETANl EPISC. Wi
dere, tjnia pro impiis mortuus cst, ci beneficion m A naoere cnttoiHa. Non solum amem, ted et glomm r
«jiis iiiagni udinem ronimendarc, m indebite ali eo in l>io. Noii solum nobis vil.i daliiur (.bnsli in illa

lanluin dilccti, qiiim : um cum diligere debeamui, vi- dmt

resorrectionii immuiaiione, tei et gloria, sleot
deamiis, aut si tam sancto et lanio beneflcio aliquid ApOttOlul
Joitniics Nondum apparuil quid erimus
: :

pravponenduin sit, cum ille nobis impiis ncc viiam scimui quoniain cum apparucrit, similcs ei erimiis.
suam praposucrit, nec dcncgavcril niortem. Secun- Pcr Dominum noslrum Jesum Chrisium. Ut [»er ipsius
dum tenipus pro impiti moiluus est. Sivequia in ultimo graiiam siinilitiidinem ejtis mereamur, et simus in glo-

s.rculi pa-sus cst Clnistus, sive ad prsesens, vel ad ria Dei Patris. Per qucm nunc reconcilialionem accepi-
iridui lcnipiis, t;t pr.rdii abatur, esl mortuus. Qui ergo mus. Nunc reconcilialioiuin, ttinc gloriam. Proplerea

jiro irapiis mortuus cstdcens, oslendit, quod pium sicul per unum hominem in hunc mundum. ilinc oslen-

Dominum usque ad mortem diligere debeamus, qucrn derc vult propterca Christum passum, ul qui a Deo
p.o impiis servis criicialum morlig excepisse cogno- per Adam discesseramus, per Cbrisium reronciliarc-

scimus : siumlque nolandum, quod ait, pro impii.s, Tradue6 et exemplo ; qBwm ado
niur. Veccatumintravit.

m pracsumptio bumana reprimatur, ne suis mcrilis cirm cum non esset peccalum, per Adam advenil, ita
: Iqnid tribuat. Vix enim pro justo quis moriiur. Il< e
jam apud nullum cssel
et cuin justilia, per Christum
eontra Pelagium facit qui negat originale peccaium, B revocata esl; et qnomodo per illius peccatum mors,
quod si bominem non obligassct, mors Cbrisii non ita per bujiis justUiam vita. I.t per peccalum. In Imc

fuisset nccessaria. Dignum autem est ul hpmo pro loco contra abrupliim Pelagianae impieialis errorem

confessione boni Domini vkam incunctanter cfluudat, moriem studei ostcndere non a Deo factam, sed per
qui non pro justis, scd pro impiis morttius est, el vel culpam transgressionis illatam : quia sicut per primi

sic de nobis prasumere desinamus. Nam si \i\ pro

Adso peccalum salus amissa est, ila per secundi ju-

justo quis moritnr, «juis pro iniquo et impio, nisi ille

stitiam reparala est. Ilic Apostolus boc inlendil as-

qui vencrat salvum facere quod pcrier.it : cui nuilus se ere, qua magna fuit Adae transgressio, sed diiior

prior dedit, sed ab iilo accepit, ut crederel? Nam pro est Cliristi redempiio; et inde dixil : El non sicut
bono forsiian quis audeal mori. Tam facile : nani bo- rer unum bominem peccatum, ila el donum. Ex uno
num boc est quod justum, secuuduin illud mandaturn, peccato ille in'ulil mo>tem : bic ex muliorum aboli-
justum el bonum. Commendnt auleni suam charitatem. li«me reddidit vilam. Et idco plus pra;va!iiit jusiilia in

Qaando indeliile aliquid redditur, tunc ctiaritas com- viv ficando, quam peccatum in occidendo. Mors. Illa

mendalur. Qu'd ergo lam indebitum quam ul sine de qua dicit : Cum morlui essetis in peccatis, convi-

p.-ecato Dominus pius pro servo impio morereiur? vificavit vos Cbristo. Mors a moisu serpentis nomen
Dei:s in nobis. Quaniuni nos diligat exmorte sua co- C accepit. Et ila. Quomodo in illo. In omnes homincs

g .osciinus. Quoniam cum udhuc peccatorrs cssemus, mors perlransiit. Mors tam animxquam corporis pcr-
Chrislus pro nobis mortuus est. Multo igitur iw/gis ju- tiansii ex originali pe< cato ei in Abrabam, ct in Isaac,

minc ct i i Jacob, s d Dei suPt vivificali g atia , de quibus

sitjicali in sangui ie ipsius, salvi erimus. Si pec-
calores tantum dilexi', quanto magisjam quos justos dicitur : Non est Deus mortuorum; sicut et Aposiolus

fccit custodiei? el si pro cxtraneis inie.icesbil, tnullo diiit et am in eos qui non peccaverunt : id csi, capi-

magis suos perire non paiietur,Si semetipsum dedit lale pcccalum sic in bcmines perlransiit, quia noQ

pro impio, quomodo sua poteril denegare? Non jam solum illemortuus estqui transgcssusest.sed etiam
pcr animalium cruorem, sicul in lege; sed per san- illi qui ex transgressoribus sunt procreali.pcr nalur.e
vinculum lenentur obo.ixii, id est per omnes ramos
guiuem Filii Dei debitores csse nos admonel. El ul
i.iielligamus qiianlum diligat re:eptos, qui reconci- viiiiim siium radix corrupta transmisil. Ad.nn occidit,

l.ivit inimicos. Ab ira. Iram judicii. Per ipsunu Per Cliristus vivilic ivit. In quo omnes pcccaverunt. Sive

ipsum saivabimur, non per nos : boc est, si membrtim peccato iuobedie iiiuc, sive in Adam omnium peccan-

liiiiu poeoa p aemonstiala esl. Usque ad l gem enun

ejus fuerimus : cuni cnim omnia ardcbunt, solnm cor-
pecc.Mm era\ in mundo. Itcquirendum e->l quod pec-
pus salvabitur jiidicautis. Si enim cumiwmici essemus
lnimici nus ame donum
eram gratiae ipsius, et ante ba-
D catum : id est, illud solu.n peccatum u>que ad legem

plismi sacr amemum sed ct illi inimici essc noscun- viguii, M«'od pnevaricaiio primi parentis invexit. Ces-
;

Ur. qui post baplismum flagiiiis et sccleribus se in- sabal enim transgr. s ionis delictum ante legis adven-

volvnui, nci poenitentia vnluni cmendare errores, sic- lum. In primo seculo peccatorcs libertate praRsenlis

iii dicit J.icobus : Amicilia bujtis mundi iiiimicilia e.-t vitai securius fruebantur. Eral quidem anle legem cx

operalionc peccalum, scd non iia imputabaiur, quia

Dei. Inimiciergo oon natnra, sed contraria vnlunlaie.
fuerat scifentia naiuralis, cujus
lieconciliati sumus. Qtiia alienali et inimiti facii fuc- jam pei.e oblitterala

intellectus quasi mortuus evixit ex lege. Lex vindex

ramus per transgressioncm. Ncmo cnim reconcilialur, i

peccatiadvenit. Peccaiumautemnonimputabatur, cum

liisi cx inimiciliis. Inimicos autem nos primi parentis
lex non cssct. Eral sed agre^iibus li< nnnibus non im-
l ansgrcssio fecit. Per mortem Filii cjus : mullo magis :

rcconciliali salvi crimus in vita ipsius. Si per mortem putabatur, nec abaliis credebatur esse peccalum. SeA
regnavit mors ab Adamusque ad Moysen. Id e.->l, mors
Cbrisli salvati stimus, quanto magis in viia ipsiusglo-
regna-
rilicabimur, si et vit m cjus imiiemtircl morlem, cl cx originali malo veiiiens usquc ad legem sola
'Icodixil: Ucgnavil, quia loliim mimdum g«'iic-
prscei torum ejus adjulorio ipsius studucrimus pcr-
Vit.
tii
 :
,
; ,

441 1N FTISTOLAM AD HOM ANOS COMMENTARIA. 445

raluer necupaveral. Alia vera "peccat i

n ofmmnft W A loco omnino cavenda est opinio qux dicil : Sicul caro

regnare videbaniur, quia non per uaiversos genera- cv carne Ad:v, ila anima imstra cx aninia Atl.c oecnha
liier regnabal iniquilas. Naiuralis eoioi al quaulula Dei opcraiione creattir.
justilia vigebai iu plurmis, sicut in nniltis philoso- Sicul quidam dixit : Lege latenii funtlet opus ns-
plns : ct cxtcra tlelicia quamvis e\ viiiaia naiura iin.i Mniin. qux nisi bic lueril liberala per graiiam,

lameu voluntaria erant. Seciituin e-t aliud novuro, id perpelua poena in xlernuni damnabiliir. Nam judi-
esl prxvaricatinnis conicmpta lege d liclum. Ergo cium. Subauditur morlis. Ex uno in condemnationem.
obligaiio s la primi liominis USque a<l Moysen per se Subaudilur, pcccante sive peccato primum. Crntia au-
nn rlcm operata regnavit. A legis auteiii lempore ge- lem ex mullis delictis in jusli/icationem. Ac si priroa

nus aliud deliclorum in reatiirn ncglccix lcpis acccs- obligalio veteris oflensx usquc adChrisium dominata
sii, i|iioil ante ejus promulgalionera non poleral im- est. Alia vero delicta ante intertlicluro legjs non vi-

puiari. Ac sic iiiToeuniibus no\is prxccplis iniqui- debantur vel non intelligebantur esse taro gravia :

las inultiplicaia est. Lex enim non ul lolleret pecca- adveuiens crgo gralia, non solum originale debilum,
tuui, scd ut demonsir.rel, vel judicaret, advenil : el sed el acluale donavil per baptismum. El ideo ex
ideo bic abunilantiam gialix Apostoli doctrina com- niultis deliclis justilicavit. Si enim unius deliclo mors
inrinlal, quia non tanlum Al.r debiluin, quod soltiin
[>
regnavil per unum. Itl cst per Adx transgressionem.
usque ad lcgem, velul tyrannica dominalione regna- Multo magis abundanliam gratiw. Major estredempiio
verat ; sed eliam innumcras olTensas prxvai ieationis Salvatorisquaro pcrdiliotransgressoris: quia perCbri-
el reprobx conversaiionis Rcdemptoris bonitas redo- sturo oinnia peccala dimissa sunt, non soluro origina-
n ivii. Propiercadixit : Nam judicium quidem cx uno lia, verum eliam ct actualia. Et donationis, et justitiw
in condemiiaiionem. Quod autem tlicit : usque ad Moy- accipienles in vitam regnabunl per unum Jesum hri- (

si ii, id est usque ad linem b'gis el inilium gratix de- tum. Quia et ut jusle vivamus, ct utcum ipso regue-
bituin naluralc regnavil : sicul diciinus, verbi gratia: mus, muneris ipsius largilate doiialuro esl. Dunalio-
Fccruui llunni usque ad Aitilam. Non utique | rinci- ncs audimus : de nostris roeritis taceamus. Igitur sic-

pinin rcgni ejtis, sed fineni designainus : sic et usque ut per taiius delictum in omnes liomines in condemna-
ad Moysen, id est usque ad linem legis, et principium tionem, $ic et per unlus juslitiam in omncs homine» in
gralix. Reliqua delicia, qux non iiilelligchanlur pec- justificationem vitcc. Mors regnavit , subaudienduin.
c.ita esse usque ad principitun legis, quousqiiedkeret Qui ergo ex bac condeninatione libcratur, gratiam
lex : Non conetipisces , per legem revixerunt. Naro diligat; qui non liberatur, debilum agnoscal. Si in

originale bodiequo usque ad bapiisnmm regnal, sed remiltendo dcbiio bonilas, in cxigemlo oequ las in-
fcnoris sui peidblii usuin, postquam Clui-li sanguis lelligilur : nusquam eniin esse apud Deum iniquilas
cbirograpbum originale deevit. Sed dicel aiiquis : invenitiir. Sicttl enm per inobedientvim un us liominis
Quare adhue iu muitia gentibus regnat originis ma- pecca.ores conslituti sunt mulli, ila et p r unius obedi-
luni? Lui respondel : Tunc vcre jeotis late diffusa tionein jusli constituuntur mulli. Sicul cxemplo ino-
rcgnabat, quando medieus deeiat, q:iaudo inorlaliias bed«en;ix Ailx peccavcrunt multi, iia et Chrisli obe-
generalis omncs vaslabat. Ubi vero porlain paradisi dilione jusliiicanliir mubi. Grande criinen ino cdieu-
reuii»>io de ccelis missa palefacil, mors p< rdidil po- lix ,
quaro qui babuerit Cbr.stianus, quodcunque boui
tcsta cm : ac sic non regnal, quia reguum cjus de- lecerii evatuat. Obedientiam, inquit, malo quaro sa-
stnicliim esl per grati nu Chri-li. Lii.im in eos qui non cri(iciun). Lexaulcm subintravit,ut abundarel delictum.
pcccavcrunt, in timilitttdinem pravaricaiionis Adce, qui Ne dicercnt nobis : Lex peccata din i--il : Non , in-
esi forma fuiwri. Forina fmuii, lorma e conlrario quit, venit dimillere, se.l mnnstrare : qua conleinpla,
(iiioniodo illc pcccati , iia liic jusliliae : sive ille in incoepil abundare delicluro per scieniiaro : quasi di-
auin a viveute, iste in spirituvivificanle. Christi lorma ceret : Ul video, lex peccaia non roinuii, setl a ijecil,
Adam lu l : qtiia sicul Adam sine commercio conju- non tamcn suo vilio, Bed illorum. Lcx, inquit, subin-
gaii Dei manibus est faclus, iia cl CbrUtus ex vir- trav l, ut abiindnrct dehcliun : quod Siiperveiiicnlis
gine, Deo oper.mte, processil. Scd non sicui deliclum, gra iaj largiiate va> uatiiin est. Aperte < rgo ex boc le-
ita et donum. Si enim unius dclicto multi n.orlui sunt siiinonio ailveriimus, Apcstoliim de •liiolus loqui ge-
multo marjis gralia Dii, el donum in gralia unius ho- ncribus pcccaiorum, qux vel ex nalurali legis trans-
minis Jesu Cliruii in plnres abundavit. El non ticul per gressione veuicbanl, ubi causain explicuil naluraleni,
I Di peccatum, ita el donum. ld esl, plus prxvaluil legalem siibilidit, dicens : Dbi abuudavit pcccaiuin,
ju>tilii in vivilicamlo, quain peccaium in OCCidendo :
superabandavit gratia. Ubi aulem abumlavit peccatum,
qtii.i Adx peccatum el se et suos posteros inlerfecil;
To us bic sensus esl : Vetus Adani per unuin delicluin
Cliristus aulero ct qnos in corpore invenit, et suum inliilil morlero; novus Adam cx iiiniinerabilivin de-
boininem et posteros salvavit. Sed forte dicil ali-
,
lictorum indulgeuiia donavit saluiem. Lbi , inquit
quis Caro, qiuc ex transgressore veiui, jusle liahil
:
abundivit peccaium : quia accepia b-ge peccaluui iioh
onginale peccalum anima vcro qux inuocens na- ; , ciiiii ignorantia, sed cuin scienlia perpelratur. Iden
scitur, unde traliil nginae peccatum, ut si non ba-
i

incipi abundare delictum. Superabnndavit gratia. L't

ptizalus infans inorialur, in xlernum daraneiur? Au-
sicul regnavii peccalu.n inmortem. Qnomodo dicil Sal
dial ct agnoscai quia magis annia priinum Adam
in vamr : Cui plus diiniuitnr, plus diligit. Man Tcsiata
pro appetilu divinitatis quaro caro peccavii. Isiovcro c t ijuantiias pcccat :

m scir.nl ii:auiiitu<liueni8ratia},
,
443 PRIMASII ADRUMETAM EI'ISC. Ul
cl reddercnt niagniludincm charitatis, ct cx indul- A rilum suum. Plenius rcquirenduni cst quid intelligi

gentia rcinissioniscrcsccret dcbilum cliariiatis. Ila et dclcat, in morle ipsius baptizali luinus. Pr&cipit
gratia regnet per jnttitiam in vititm alcrnam per Jesum Apostolus ut quia proplcr rios ClirisliU crucifixus

Ch is'um Dominum noslrum. Manifestantur beneficia moriuus et sepultus cst , ct returreiit, noi quoque
(iiiin econtrario indignoruin meritis couiparaniur : ad passionis sua* simililudiiiern volunlaies el CUpidi-
mois cnim per Adam rcgnavit, viia pcr Cbristum. Ut latcs noslras cruci/igamus, et in baptisrrialis mysterio

sicut eonfirnialum esi regnum peccati per legeni con- niorlis, sepulturx* ac resurreclionis cjus cxemplum
lciuplam, quue abslulil cxcusationcm ignoraulke, ila imiicmur, ul si passionum socii fuerinms, siinus
ei regnnm gratiie confirmetur per multorum remissa eiiam consolationiim. Sed reqiiirenduin quomodo
pcccaioruiii. possit in vita posilus mori , ct riondum mortuus se-
Cap. vi. — Quid eiqo dicemus? Permancbimus in peliri; et nonduin sepultus, quomodo valeat sus< i-

prccuCo, ut gratia ubutnlct? IHerum Ii"c infcrtur ob- lari. lioc ulique modo dum de fi iis perditionis (ilii

jcciio, tpii adhuc paruiii inteliigetiles dicere poteranl: adoplimiis efficimur, priori nalurac secunda nativilalc
Si gratia cre&cei in u agnitudine delictorum ,
peccarc prxinorimur; et dum sub cognaio tcrrce elemenlo
debemus, utgralia ab..ndei, ul possit magis ac magis subiiiergiiuur , sepelimur; dum e sinu fontis assur-

niunificeiilia ejus in peccaioiibus abundare. Absit. B gimus, suscitamur : et ex boc maximiim baptismu ',$

Absit. Illi tam iniperile loquu -.tur, qtii adhuc infirmi sacramentum est. Et ideo dixii : Conscpulti sumus
iuveitiunlur. Nos vero persuasioi cni hujusignoranliae cum illo per baptismum in mortem. Et in consequenli
respuamus, qiiijam morlui siuinis peucato, ul gratiaj S, inquil, morlui sumus cumChristo, crediinus quia
viveremus. Qui eiiim mortui sumus pcccato ,
quo- simul etiam viviemuscum Christo. Elaboraudum cst
inodo adhuc \ivemus in illo" Vull tam (irmum esse ilaque ut niliil de sordibus veteris hominis agnosca-
bapt zattim, lamque peifecium, quusi qui ad capilulia tur in nobis. llndc si quis noslrum forle praevenilur
committenda niortuo quodammodo coniparelur ut : dono Domini per pcenitemiam diluatur. Si ergo fue-
jainpeccare non debeal id est, crimen aJmittere. , rimus novi, ct immuiati in conversatione, simililer
An ignoratis quia quicunque baptizati sumns in Ckristo novi et iminutali efficiemur in gloria. Scientes quia
Jesu. Aut nunquid sacramemum ipsius baptismalis vetus homo nosler simul crucifixus est. Yetus liomo
igimratis? lu Scripturis baptismalum sunt gcnera dicitur qui veterem et lerrenum Adam aut deposuisse
iria : aqnae, ut Joannes; Spiiitus, qui et ignis, ut in nondum vide:ur, aut eumdem, in coenum priuris vitac

Actibus apostolorum. Desccndit Spiritus sanctus relapsus, imitatur. Sicut autem redemptor ille in-

qnasi ignis, de cujus deilale alio loco demonstrat noxium corpus appendit, ita nos noxium suspenda-
Peus, inqui', noslcr ignis consunicns esl. Tertium C mus a vitiis. In quo myslerio crucis Moyses serpen-
gettus est baplismi in sanguine, quo marlyres bapti- tem aereum indorso ¥ suspendil, ut destruatur corpus
znnlnr. Unde ipse Domiims jam baptizatus in Evaii- peccati. Iloc est, ut non ex parle, sed omne vitium
gelio protestalur : Baptismo habeo baptizari quod destruatur. Consepulli enim sumus cum W.o per bapli-

vus ucscilis. Sicut in Joannis aposloli epistola legi- smum in mortem. In exemplo Chrisli ad cum imilau-
n-.us : Tria sunt quac perhibent leslimoniuin : aqua, dum consepelimur in baptismo, ut mortui veteribus
sanguis, Spirilus. Unum in ministerio , non in na- criminibus renuniieuius diabolo et pompis ejus. Os-
lina. Aqna per (iguram le.tisestdominicaesepulluraR; tendit nos ila baptizari ul consepeliamur Christo. Ut
sanguis teslis esl morlis; Spiritus teslis est resurre- quomodo surrexit Clirislus a morluis per gloriamPatris.

clionis : quia Spirilus auctor est vitae. In morle ipsius Ut quomodo glorificatur Paier per resurrectionem
b«p:izati sumus. In ntorle Chrisli baptizamur, ut in Filii, ita et per conversationis noslrae novitaieui
ipsius inorte crcdenles ,
quasi mortui viveremus. glorificetur. Ita et nos in novitute vitce ambulemus.
Quippe quibus nihil e^set cum hoc inundo commune. Ostendit quomodo vivenies mortui esse possimus,
Ei quibus tolus mundus cral auctoris exemplo mo nec aliquid velle aut cuperc debeamus, quod volunt
riturus, sicut multi sancti vel fecerunt vel faciunt :
aut cupiunt ii qui novi non sunt. Si enim complanlati
quia Cln i^tus pro oinnibus mortuus esl. Ergo oinnes J) facli sumus simililudini mortis ejus, simul et resurre-
m rlui sunl, ut et qui vivunl jam non sibi vivanl, clionis erimus. Si consepulti sumus, et resurrectionis

sed ci qui pro illis moriuus est. Vivo aulem,non jam erimus parlicipes. Si complantati non sumus , uec

ego : vivil vero in me Clirislus. Et, Milii muudus cru- conresurgemus : el sj- fuerimus novi in vila, erimus
cilixus est, ei ego mundo. Fieri enim non potest, nisi in gloria. Si similitudinem morlis habuerimus, cl

ut, inurluo capite, omnia mcnibra commoiianlur. resiurectionis habebimus. Hoc scientes, quia vetus

Capnl cnim pro omnibus membris pertulit poenas, Iwmo noster simul crucifixus est. Qui vetcrem homi-

ul oiiinia iu cuin membra morerenlur, el ita peccalo nem et lerreiuun imitando peccabanl. Nam vclus

aiorlua viveienl Deo. Quomodo enim moriuus pec- liomo Adam inlclligitur, sicut novus Christus. Ui

rare uon potesl, ita el nos, qui Christo sumus com- dcstruatur corpus peccati. Unum viliuni meinbruui

mortui, implicari pcccalis capilalibus non debcmus. cst pcccati : corpus vcro univcrsilas deliclorum ,

Qiii cnicifixusesl, liihil aliud far.it, nisi quod horani quorum principium originalc peccilum. Clnislus

inorlis exspect il, cl in nianus Patris commendat spi- aulem non cx parie, scd integcrcst crucifixus, ul nos

* F< i ic legcuduiu Ifl dc^erlo. E ir.

 IN EPiSTOLAM AD ROM \N03 COMMENTARIA. 44d
113
vivamus DeO sive ut A Non concupisces. Scd neque cxhibealis membra vesira
t\ lolo ui-niainur peccato , el ;

corpus nosiium deslruatur a sorviiulo pcccali, el fial urma initjuitatis pcccato. Unumquodque membruni si

justiiix iiiam i|ium qtiod solcb.il csse t!eli.li. Ut onlcium Buum in nialos usus convcrtorit, arnta ini-
,

qui quitalis cflicitur ad jusliliam expugnalidain si ma-

non scrviumus pcccuto. Omiiis cuiin
:
utira facil

pc> tahiin, sorvus ost peccali. Qui cnim mot uus cst nns ad furtum, lingua ad mendaciuni vel bhsphe-
jusii/icalus ol a pcccato. Hoc csl, alionalus ost a iniam si oculus concupiscenlix scrviat ad pudiciiam
;

cruciGxiu enim, expugnandam, ci caelera. Scd exhibete vos Deoian-

i«fc.aio, jain ntiii poiesl ueccare :

oinnibus n.enibiis dolore CCCupalis ,

jioccarc non (juum cx mortuis viventcs. Tan |nam j un rcsurrexe-
potcst ; sed conciipiscentiis el passionibus contra- rilis : post icsurrooiionein aiiiom nou carnaliior vivi

dicil. Si autem morlui sumus cum Christo, credimus lur, ncc pcccatur. lit membra vestra armajusiitiw Deo.

quia simul clium Vivemus cum Chrislo. Sicut et alibi Ui oculus qui ante videbat ad pcccandum , nnnc
dicil : Si coininoilui suinus, cl conviveinus. Scicntes vidcat ad boni opcris ministeriuin ;
qni aute vidobat

ijitod Cltribtus suujc.s a mortuis, jmn non mcritur. Sic ad exspolianilum, nunc videat atl vestiendum : sio

ct nos, si naortui fueriinus v.tiis, morlem sccundam eiiam de reliquis menibris adverte, ul de iniquilaie
nnii liiiiebiinus. Aul ciric ita sicul jam pro vobis
: atl misericordiam commulentur. Peccatum enim notis
non potosl, si crimiiiosc vixerilis , Chiistus ilerura y> non dominabitur. Non vos vii.cat pcccalum : non
cruciligi, iia el vos non poteslis iieiuiu baplizari, enim cstis parvuli, sed | erfecti ;
quasi pxdagogus

sicul alibi dicil : Imposs b;!e osl eos qui semel sunl puoro dicat : Noli fatcre vilhim sennonis, nonenim
illuminati, el parlicipes sunt eflecti, renovari rursus adhue audis grammaticum, ec.l oratorem. Sivc non
ad p<jeniionii.iui, rursus cruciflgeules in se Filiiiin domin .bitur, non hahol dominari. Non cnim sub leae

Doi ;
quibus non pooiiiionliaai, sed innovalioncm, id estis, sed sub gralia. ld est, sub benevolentia Redein-
esi ileralioneiii baptismalis interdicit. Mors illi ultra ptoris, qui pugiiandi atque viucendi ctconaius dedit,
non dominubiiur. Si ultia nou dominabilur, crgo ei doctrinam prajbuit; scd et exemplum insupcr, et
j ui domiuaia csi, conlra Mauii lixos ,
quia neg.inl virtutem per cousolaiioiicm S(iiiiius sancti donavit,
Chrislum verain tainein babuisse. Quod enim mor- per quam liberamur a dominatione peocati. Quid
tuus cst peccalo. Sive t|U'd pro pt^ccaio generis liu- ergo ? pcccabimus quia non sitmus sub lege? Qui sub
mani, sive ijuod moili ip»i, qu;e in eum ultra locum loge est premitur a lcge, duin non implot legem ;

non p iluci ii babere, sil mortuus. Morluus est semcl. non estsub lege, sed c.im lege. Scd sub gratiu? Absit.
Id csl sicul capul vestrum semel esi mortuuiu, sic An nescitis quoniam cui exli.belis vos servos ad obc-
et vos membra il ius elTecii, \ilcc cjus exempla secl.i- diendum, servi estis cjus cui obedistis , sive peccati ad
iniui, ui niliil inorli ulterius debeilis, boc est, ul in C mortetn, sive obeditionii ad justitiam? Ne indocli ei
vobis locum morssocuuda nonbabo.it. Namqui crcdil iu lide rudes objicrent : Crgo cessanle vindicta le-

baptismuin posse iiorare, credil Cbrislura posse ite- gls, iinpiine peccabimus. Absit. Gralia qu;c et dona-
iuiii cnciligi. Quod autem vivit, vivil Deo. Yivit in vit quoniodo vincamus, non vult nos omnino peccare
doil.iie, ipse boiuo Dcus. lla et vus existimale vos. si volueritis peccare, domiuabitur vobis legis sen-
Cjuasi lilii vcl niombia ejiis vos inlelligile. Murluos tentia, quac vindicat in peccantes. Si aiitem juslili;e
(jiiidcm esse peccuto. Sicut imilalor ejus dicebal : servierilis, non estis sub legc, sed sub gratia. Non
Vivo aulom j.un non ego, vivil veio in me Cbrislus. euim, inquil, polesiis duobus serviro. Ilie quod dixit,

\ iventes auttin. Hoc esl , ejus viiam sequenlos, in peccabimus, criminali.i et capilalia peccata inlellig.t-

uobis nonduin vivimus , sed jam iu Cbrislo vivimns mus, nou miniita, si .e quibus esse nou possiimus.
oinues. Moriui eniui suinus, el viia nostra abscondila iloc el ubique intellige, ubi probibemur peccare;
est cum Chiislo in Deo. Deo in Christo Jtsu. Ile quia et de ip^is peccatis loquebatur , quae ot lox
aiilem vivit Deo, qui Cbrisli vesligia bumililale , dimnare consucveral, sccuudum illu Si dixeriinus I :

saiiciificalione ,
piel.iie secialur. Non ergo reynet quia peccatum non babemus, etc. Gratias autem Deo
peccatum in vestro mortati corpore, ut obedialis concu- quod fuistis servi peccuti. Gralias Deo quia fuisiis , ,

piscent>is cjus. Ostendil qiiomodo regliel. llle cnim D sed ipso liberanle el adjuvanle jam non estis : quia
regnat, cui omncs ubodiunt. Quomodo in corpnre obeditis, qtiia resislitis adjutore Deo. Obedistisautem.
pecealum rognot expotuit, id esl, si vitialje naturai Ul dono et exemplo Chrisii vivalis, qui non soluin
prxbeainus obedionli.un et conseqliamus. Non dixil : peccata, sed occasiones auferre do .avit et docuit
Non iit, <piia jam ibi cst; scd : Non regnel, id est, deliclorum. Imilalores, iuquit , mei esiote, sicut cl
non lial quod jubei. Surgit ira : noli dare ir^e lin- ego Chrisii ex corde, ex lide. ln eain formam ducirina:
guam ad maledicendum, non manum ad feriendum, in qua tiaditi eslis. Novi Tcslamenti. Liberati auteut
non iiieinbia libitiiui qux non surgorct, nisi pecca- : a piccato. Liheri facli, S«Ti»i facli eslis juslititc. Per
lum essel in nieinbris imslris. Inest qindein pecca- graiiam Doi. llumanum dico. Quia non polestis atl«

tuiii iu inembris; setl non rognat, si non obediaiur huo autlire divinum. Sivc sic : humanitale tlignuni
ibsidcriis ejus. El idco dum quod non vult, agit, id csl quod dico, quo.l cliam aputl liominos ralioiiem
est, non vult concupiscere, concupi^cit, consentil habt t, cl facile inlelligi potest. Iloe cst : Majora
logi, quoniam bona est : boc cnim vull el ipse quod quidem exigere a vobis pro divinx serv.lulis relri-
lcx, quia vuilt ipse non concupisccrc, ct Icx dixit : butione debercm ; scd condes^cciulei.s et tcmyera.is
 ;

i\l PRIHASII ADItEMETANI EPISC. 18

infiniiit.ii vcstr.r, liumana ct possibilia praedieo at- A peccalo; cx qua parto adlnic scrvirnus lcgi, pecraii

que persuadeo : ul sirul prompti fuistis ad sectanda adliuc scrvi sumus. Et ideo dixit : Condeloi lor enim
noxia atqno oonrraria, ita ahcros silis ad ea quao lcgi Dei sccundum intcr orom liomincin. Ecoe Un('e

milia el saluii amica suni peragenda. Propter infir- Jiberi, undc condelcolainur legi l)ei? Libcrtas enim
witatem carnis vesrce. Corpus quod corrumpilur ag- delectat : nam quandiu limore facis quod justum e*t,

gravat aniimmi, quia quidquid anima camalilrr fo- non Deus le deleclal. Stipendia enim peccali mors.
ccrit, carni deputatur ei ; qmndo anima coclostia agit, Retnuneratio dieitur stipendium. tferifo crgo siipen-
tolns homo spiritalis esl. Cnrnalis,si vincilur a con- diiiin, quia malilise diabolictt mors aeicrna, lanquam
cupiscentiis ; spiritalis, cnm dono Dei vincil concu- dehilum reddilur. Qui militat peccato, mcrcedem
piscenlias. Sicul enim exhibuistis membra vestra ser- accipit mortcm. Cratia aulem Dei vita ceiertia, in
vire, ila ninic volunlate uiulata cxliilicamus nos Christo Jesu Doniino notlro. Gratia sub qua eslis.
servire juslilia* , non sicut Manichaei, qui dicunt na- Simulquc notandnm quia non dixil stipendia justiliae,

luram corporis ita in se per condilioncm inserlum quia nori illam liabemus ex nobis. Ergo qnamvis
haliere peccaium, ut illud superare non possit; sed noslra non sit, sed gratiae, tameii custndiia Dei a<l-

pcr graliam renovati non exhibeamus mcmbra noslra jutorio vilam dat selemam, transaclt vila lemporali.

ad malnm : nun non est ex se corpus malum sed B ,

^ AP ' Vl1, — ^" J nor(U ' s
'( > frulres, scienlibus enim
vnluntales quas mutare jiibemur, qune per liansgies- leijem loquor. Ilinc incipit difficullatem Jegis oslen-

soris realum vitio naturac inesse noscuntur, iioii

dere, ul illos Iiortelur sine timore sub gialia vivere :

condilione. Immnnditiw et inquilali. Luxuriai sive quia modo aclu cessante, lex nobis non vivit, sed
Molo*atrix. Ad iniquilatem. Ad iniqiiilatem facien- sibi; et vivit in Novo Teslamenlo, per quod refor-
dain. Ila nunc exhibele me.i bra vestra servire justitice. matur. Quia lex in homine dominalur quanlo lem;:ore
11 1 quomodo pe. fccti fuislis in ma!o, cx originali pec- l '"' J< - Nam anoe suoviro est mulier, vivenle viro alligata

calo, iia perfecti silis in bono, gratioe dono ; ut manus est legi. Si autcm mortnus fueril vir, soluta esla lege
qu;c antea rapiebal, niodo porrig.it misericordiam Comparationcm inducit mandalum legis dicil
viri. :

et. pedes qui anlea ad irfalum currebant, modo ad virum plebem auiem, vel animam, mulierem ut
: ,

visitandos infirinos , et in carcerem ad opns bonum oslendat legem, qtiae iram operatur, sine efTciu,
currant; oculi qui antea videbant ad concupiscen- qua>i mortuam, nobisjam morlificalis, impeJire non
dnm, ad invadendum, videant modo ad miserandum, possc quoininus i jus e>se possimus, qui a mortuis

al largiendiim. Ecce sic mutentur membra nostra. resurrexit : quao merito nobis viverel, si invenirel

In sanclifteatiomm. Ut recipiaiis sanciificaiionem, quod punirel in nobis. Tandiu enim dicit esse sub
sive possid at Cnm'e.>itn servi essetis peccaii, liberi !ege hominem ( uaudiu vivil in peccato. Moc autem
s.
C > l

fnistis juslitiw. IIoc esl, in nullo servistis justitiae. peccatum inielligciidum est, ipiod accessit ex lege.

Ita et nunc libcri eslote a peccato ut in nullo

Ubi enim non est gialia liberatoris, augel peccandi
, ei

scrviatis. Ecce ostenduniur etiam peccato minime desiderium prohibilio peccatorum. Igiiur vivente viro
potuisse, nisi alia libenate servire. Liberi ergo a jus- vocabitur adultera si fueril cum alio viro : si autcm
lilia non sunt , nisi arbitrio voluntatis. Liberati au- morluus fuerit vir ejus, liberata est a lege , ut non sil

tcm a peccato non fiunt, nisi gratia Salvatoris. Libe- adullera , si cum alio viro. Quandiu vivit vir,
fuerit

ros dixit justitioe , non liberalos ; a peccato autem tandiu ei secundum ejus necesse est vivere volunta-
iion Lberos, nc sibi boc tribuerent , sed liberatos : tem. Si auiem dormierit vir, et mulier alii fueril
id est, si vos Filius liberaverit, tunc vere liberi juncia viro, jam non ei sccundum prioris viri consue-
eriiis. Quem ergo fructum habuistis tunc , in quibus ludinem est vivendum. Itaque,fralres mei,et vos morii-
nnnc erubescitis? Qualem fruclum in aclione illius ficati estis legi. Juxtacorpusnoluil dicere, mortificala
habuistis,inciijuseliam recordaiione verecundiaesl? est vobis lex; sed reliquit inlelleciui, sicut in multis
Qiiicunque se cognoveril bonum, erubescit se fuisse locis. Juxia comparationem debuit dicere, magis illis

iniliim. Et quicunque se erubescit bonum , malus legem inotluani quam ipsos legi, sed quod inter Ju-
eA ,
quia nec in piacsenli fructum habet, et finem daeos dicerc adliuc intractabile videbalur, intelleclui
j)
inortcm. Nam finis illorum , malorum scilicei, mors derelinquit : satis evidenler ostendens, legem non
est. Puina perpetua. Nunc Vtro liberati a peccato. At- potuisse auferre, sed potius auxisse peccatum, quod
lende quia liberali dixil, ut nori nobis, sed Deo de- aufert gratia : quoniam lex jubere novit, cui succum-
mus gloriam. Servi autetn facd Deo , habclis fructum bit inlirmiias, non juvare, quod facil gralia Christi.
veslrum in sancii ficationem, fmem vero vitam celernam. Ab hoc loco, et tola ista leclione, usque : Quis libc-
In Dei servitio permanere , hoc ipsum jam fructus rabit me de corpore mortis hiijtis, videt Aposinlus
est quod vivitis, sanctificati
pcr baptismum. Scrvus transliguratum csse iu se hominem sub lcgc positum,
autem Dci vicem inimicis non reldit sicut Joseph, cujus verbis ex persona sua loquitur, et qui dixerat:
qui dixit frairibus : Nolile liinerc, servus enim Dei Evacuati sumus a lege morlis, in qua deliiiebamur,
p»o sum. Dei autcm servi in praescnti fructum ha- iia ut serviamus in novilate spiritus , el non in vetu-
b.nl doniun Spiritus sancti, ct fiium viiamaelernam, staie littoric. Per baec verba videtur legcm reprchcii-
sive sanctificitionem honx vitae. Ergo in isla vila dissc, >cd non ila esl, ijuia subjccil : Lci pcocatum
adliuccx qua parle scrvi suitrus Dco, libcri sumus est? Absit , ct reliqua. H;ec vero auricula cst non
 ,:,

4!9 IN EPISTOLAM AD RPMAN03 COMMENTARIA r >

meiidax. Crueifivn cnrne, prr qninfi nobis dorolna- \ Untnn. ut dcmonsirareliir, nl quia pcec.ilnni s ue
batnr rtamnnndo pecraiom, jam actum non hali.-i gratia Dei vincinon potest, ipsa reatus sollicitudu
Anie erani imiiatores Moysi : nimc vero Cbrisli; sic rogat ad graliam conv<>|«rv. Scd peccalum non co-
dictumesl: Mortni rsiis legi, ac si dleeretnr, Mortai gnovi,nisi per legem. Ifameontapiseentkimnesciebam,

esiis supplicio legis. Cur morlui siimus legi per cor- nisi lex dicercl : Non concupisces. llinc inripit Apo-
pns Chrisii. si bona si lcx? Quia moriui suiniis legi slolus quasi de se dicere , el dc se dare excmplum ,

dominanti : liberati ab eo effectn qnem lex punii et qui sub lcgc vixerai,qu;i> por sc nonsalvat.sed oslen-
damnai. Lsit itins cnim vocaiur lcx, quando minatur dal pcccalum; nam ncc lollit, nec jnstifieat, scd iu

M lerret, ae vindieat. Itaque iifem praeceptum ilmen- transgressoiibus vindiral. Non aii , peccaluin non
libus lex est, amanlibus gmia est. I'er corpus Clirisii, feci, nisi pcr legem ; sed, pcccaium noncognovi, uisi
commoriemlo Clnislo, qui damnavii peceatum in l»er lcgcm, qua? i
sicmlii peccatuni esse conciipiscen-
carnc. Ut sitis alterius qui ex mortuh resurrexit. Suh- liam : quod ego ncsciebam esse peccalum. Concupi-
audienduin allerius viri. llt fructificetit Deo. Frinli- sceniiam, inquit, nesciebam. Non dixit : Non babc-
licat cujus oxemplo popu'iH Dei oroseit, sictit dicit :
bam, atit nou fa< ieham, sed neseiobam csse pcccatum.
Lk aliqucm frnclum l.abea.nus in vobis. C«»i enim Uude apparet cbncupiscentiam per legem non insi-
essemus in came. Cum essemni in carnali eonvcrsa- gtam.sed demOnstwam , quae dooet quid quisq. c
tit-ne passio com upiscemia' operabaiur in oeu'is et Faflere debeat, vel vitare. Sed ve us homo adhuc
,

c;eieris meinbris, qu;c lamen per lcgcin ostcndobanlitr irabimr censuetndine del]nqueu3i conc pisccn la :

csse pcccata, uifructifieareni inoiti peoe.ri. Incame, enim Rostix natura esl, accedens per peccatum
inquil : id est carnalibns dcsideriis obstrici tenere- non Dei eonditio. Et ideo matum ipsum non Dci dis-
mur. Passiones peccatorwv, qtuv per leg m cran', ope- junctiOne separanilum , sed Dei miseratione sanni-
rabamur in membris nostris. Is passinnibus morilur, duni e^l. Occasione autem cecepla. llinc Apustolus
qui jam mentc scrvit legi Dei quamvis passiones ipsse
pr;cerilam viiam snam, qnando sub lc^e vivelnl, ct
,

necdum moriuoe sint. Auciain dicil coiicupisccnt am, adolescenliae sux pugnam commeinorat. Et quod ai'
tiim lex probibei. Aiigmenium conciipisecnline de E (i aiiicm vivcbaui sine lege, primam suam setutcni
inhibilione, et reatum poena? de prscvaricalinne. iiisinuai: Advciiicnle, iuquil,
mandato, pecoalum rc-
Hnc
esi, qua per bonum operalum cst moriem. Utftncli- Ego anicm morluus snm: jni se |)r:ccepii c-
vixit.

ficarent morli. Id est, ul nos in iisdem pAssioflibilS pacem, sed ntwi efficacem fuisse leslatur. tl ideo ut
positos legis severilas inicrficerel, ct frucium moi ti praevaricatorem sc lcg s ostendcret, in quibus inte-
denoslra perditio^e prieberct, quia fru. tus pecCali latem >e fuissesCiebatApo6to'us ai.legraiiam
rioriiius

morsesi Fruct.ficamusmorti.dumprobibilafaciinMS. C Dei,quse perlesum Chrisliim Duminu .1 no^truin esi.

JSunc aulem solui sumus a lege morienles. Lex mortis, Ei ad Ephesios boc aperlissiinecoufitelur: In quibus,
quae occi.lit peccatorcs, id est criminosos; sed et inquit, ut nosomnes c nversati sumns,
lei; iu desdenis
peccali ide» dicilur, non quia ipsa pcccatum est, carnis ei cogilationum et eramus natura
sed :
fi;ii ira>
quia percatoribus imponitur. I.leo etiam sicut et CiEtcri, ct reliqiia. Et ad Fuimus
mortis di- Tiiurri : ci
ciiur, qnia slipendium peccali mors, aculeus i.os, inquil, ali |iisndo stulti ct incrcduli, erranl.es
autem ,
moriis peccatum : virlus vero peccati lex. In qua de- et reli:|ua quae ibi sequuntur. Talis ame graliam fuii.
linebmur. Detinebamur per peccatum. ltaul servia- Peccalum pcr mandaium opcratum est. Sicut qui invi-
mus in novitale
spiiitus, et non in vetustate liaeiw. det, lunc m;igis occasionem nocendi accipii,
,
quamlo
Spinla gratiae pracopiis obedieutcs, non liitcram cuiiiocere vult, aliquid cre.limr.
i-; ei />i meomnem con-
lcgissc< ien|ps. Quid trgo dicemus lex pcccatumest? cupiscenliam. Omncm qu c soiipta est
( , in lege : Nou
Qui.i dixual, irnod passiones per lcgcm morii frucii- concupisces uxorcm, ncque agrum, neque quidquam
ficarent, i.leo sibi objicil, Irx peocalum esl?et re- proximi tui, et reliqua. IL.bet boc per transgressio-
spondet: Absii. Ilocfacit contra Manichaeos, nem bumaiKC mcnlis inlirmilas, ut dilficilius obser-
qui Vetus
Testanienlum neganl. Quod si dixerint Ideo bic :
vari possint prohiliita. Sinc lege enim peccaium mor-
propter Judxos asseril legem, quia limuil
scandaluin, D tiium erat :
id cst, latebat, non apparebal, ignorab.itur^
-espondcndum esl : Frgo semper liinuit scanlahim, niibi moriuum videbaiur : vcl [11 oblivionem erat na-
quia nunqnam contn legeai locutus est. Cinn ergo turalis lcx, quae ostendcbat quid e set peccalmn.
multis locis ojiera legis destruxeiit, nunc inerito iu Meo et lex daia est tftterfe, quae Coinmemoraret legciu
hoc eam laudat, in quo spir:talis est, ct Manicliaeos nalurx. Ego uutem ViVebam aliquando. Q asi jusius
ejus insinuatione confundit. Absit. Ne qus enim pro- et libcr a peccato vivere
mibi videbar. S ne leye.
pier b.rc lesiimonia viluperet lcgcm ct malam esse Ci.de manifestat, non ex pcrsona sua proprie
,
, scd
contend.n, praevidil A|>ostolus male generaliter cx pcrsona hnminis loqui.
irtteiligenlibus Scd cum ve-
quid possit occurrere, eamdcm sibi ipse proposuit nisset mandauini : id esi, inoblivioaem vcneiatesse
qu*siionem.Quid ergodicimus, ini-uii lei pcreaiuin pcccaiiim at ubi venii niandaium, recogniluin c l
;

e-l? Ab&k. Sed peccatum non cognori

, nisi per legem. peccatum, ut omi.is qui illud fcceril, moiluuin se csse
H«ic jam supcrius dixerai, per legem
cognitio peccati. c gnoscat. /ie:ijif. Idcst.eniiuiletai.paruit. Revixii,
Non ergo abbiio, sed cognilio est. Quac
idcodala est', ait: vixil; vixerat
iioii cnim aliquando in Paradis».
»u*ut peeeakm toller(\ neque ul cxsiirparelur,
scd quando contra dalum piaBceptum satis appaitruaa
:.;i FMMASH ADMJMKTANl EPISC. 4SJ

admissum. Peccatu*)} revixit, ego aulem mortuus $um. A i"'

:,
l
'
i *i»ifican«1is cis qnos litiera <><

lloc est, apparuil <i

< d fuerai occullum, qnia vixcrat riilit, spirilus graiia gratis opilulatur. Nam nihil a
per scieutiam iiaiuralem,etjmortuum fucrat per obli- ea recie lit, sicut ilictum est, sinc gratia : quia non
vioii' m : qui.i pra-varicatus smn jam sciens, ct mor- est dala qna: jiossil vivificare. Kl bowun. Custodien-
tnnm me cssc pcccali niaiiifeslalionc perspexi fjnia : tihu-. Qw>d ergo bonum esl, milii faclum e&t mot '

jam j>r:i;v nioalionc pcccat, qui videt |>cr lcgcm quid Absit. Non niihi niaudatum persecau>a inoiiisexslilil;

facere non debeat, et tamen facit sivc tiiillaiionc, sivc scd ego milii facio qui pi-ecando morle digna com-
delectatione, ctsi non conscnsionc : vcl quia rcalui milto. In male utenle quippe vilium est, non in

pr rvaricationis ccrtnm morlis supplicium commina- inandato ipso, quod honum esi, quoniam bona esl
tur. Fa invenlum csl mihi mandatum. Quod cusloilitum lex. Sed peccatnm, ut appareal peccatum, per bonum
proficicbat ad vitam, hoc inalcctum perduxit ad tnihi operalum est morlem. Per logem apparei pecca-
morteni : quia scicns illud non custodivi. IIoc lotum tum, et per ipsam punitur. Ergo per bonuin, id cst,

idco, ul oslcndal legcm quidcm d lan ad vitam, scd per lcgem, qua: hona est, si quis ea legitime ulaiur,

quia non dedit adjutnrium, quomodo possimus salvaii, niilii operalur inoiiem, cuin ejus traosgressor cf(i-

ut nos deducal ad graiiam, qune tolum babet , et ini- cior. Ut fial tupra modum peccans yccculum per man-
sciicoidiam, el adjtitorium, el excmplum. Quod erat U dalum. Iirqulalis cxigil magnilu lo ul homo jam i OH
ad vitam, fwc ess? ad mortcm. Si vis ad vilam vetiite, pcccalor, scd |icccatum vocelur. Anle lcgcm inoilu;ii

serva mandata. Custodilum manilatum vitam irihuit: iiahehat peccati appclitus pcr igiioranliam : supra
non cuslodiiuni, morlem, qua? transgressio cst. Nam niodum estquod scienter admiitiiur. Scimus enim.
pcccatum occusione acccpta. Si quid contra legem vide- ld eU ,
quod lex ardua, sed spirilalia pracipil, scd
lur dicere, eis impulal, qui perfeciiora accipere non cgo cum juxla carnalem coasuetudinem tiiillnr, ab
valucrunt. Iileo oc; asioncm dixil fuisse pcccati. Per ejus perfeciione dissentio, perh cta perimit imperfe-

mandciliim. Quia suasio dclinquendi ad peccalum clum. Quod lex spihlalisest. Expositum esl hoc. Man-
vehementior est, cum adest prohibilie : et non solum dat quae spiritus sunt opcra : unde oslendit non posse
pcccalorem, scd et Iransgressorem facit. Quia ergo impleri legem, nisi ab spirilali. Eyo autem camatis
ab hominihus nondum spirilalem graliam accijden *'"»• Qui legem accipio , consuevi carnaliter vivere:
tihus suavius admiiliiur qttod velalur, fallil peccaium id est, carni consentiens , nondum spiriluali gralia

falsa dulcedine : quia vcro accidit realus praevarica- liberalus. Bouurn est enim non concupiscere : et hoc
tionis, et cccid l : quia pretium morlifera; voluptalis honum vult justus, qui ex fide vivit, cl lamen facit

ampleciitur dulcedinero illam qua failitur, et dele- quod odit, quia concupiscii, quamvis posl concupi-
ctalur etiam contra iegem la^ere : et lanio magis libet, G scenlias suas non eat. Quod si fecerit, iunc vere ipse
quanto minus licet. Seduxit me, et per illud occidit. facil, ut cedal, utconseniiat, ul desidcro peccati obc-
Neque enim nuilum peccalum, nisi concupiscendo diat. Venundalus sub peecalo. Id esl pre:ium trmpo-
commitiitur. Proinde quae hoc piohibel, hona et !au- ralis voluptatis. Inter vendenlem autem et ementem
dahilis lex est. Sed ubi sanclus adjuvat Spiiilus, in- hoc loco islud probaiur esse commercium. Proponit
spirans pro concup sceiuia mala concupisceniiam ho- inimicusiniqiiilatisconsilium, et ac< ipit volunlaiis as-
nam, hoc est charilaletn diffundens in coriibus scnsum. Accipio ergo amissae innocenliae pretium,
nostris, pr.ifeclo illa lex.quamvis bona,auget probi- ipsam peccandi voluptalem ac mbrtiferam de iuiqua
bendo dosiderium malum. Sicul. aquac inipelus si in suavitale dulcedinem. Venundali, inquit, estis pec-
eam parlem non cesset fluere, vehementior lit obico catis vestris, ne quisquam eum nondum redempltim
opposito, cujus niolem cum eviceril majori cumulo Christisanguineexislimct; sed redcmptionem, itl esl
praecipitatus violeniius per prona piovolvitur. Ni>scio immortalitatein exspeclal. Vel venundatum sub j>ec-

quo enim modo l.oc ipsum quod coneupisciiur, (it cato in prima transgressione pracepti, ut baheret
jucnndius dutii veialur. Et hoc cst quod fallil pecca- corpus corruptibile ,
quod aggravat animam. Nunc
tiim per mandatum, cl per illud occidit : Cum accidit vero, tan jiiam emplum niancipium, cogitnr serviie
Ciiam pracvaiicaiio, quse nulla est. llaque tex quidcm D libidini. Quod enim operor non inlelligo. Nunquid non
sancla, et mandatum sanctum el juslum. Conlta im- inlelligo malum esse quod invilusadmilto? quomodo
pugnaiores Icgis, et contra cos qui justiiiam a boni- n>n inlelligit qui hoc agii quod non vuli, etquododit,
late secernunt, les el sancla et bona dicitur, et illud faiit?Nin parvum inlelligenti* indicium esl,

graiia justa. Nisi enim abundaverit juslitia vestra, el odisse deliclum : ergo quod operor non mtelligo, id

reli ,ua. Sed ct Deus in Veleri Testamenlo nonnun- est, non consenlio, non approbo, non facio, el qu un-
quain honus, cl in Novo dicilur justus : ut esl illud, libet viclus conlrarium esse decerno : el rectum non
Patei juslc. Et hoc contra Marcionislas : tanien nilnl csse evidenlcr intellgo, non agnosco esse in prx-
cx ca recle fit sine graiia, quia non est dala quse ceplis veritatis. Non emm quod volo bonum, lioc ago.
possii vivificare , sed prajvaricalionis causa posila lluc usque sunt verha hominis, ul aliqui putanl, sub
est : ui convicios concliidcrel suh peccato, non ju- lege constituli, nondum stib gratia : ul aliquis cliamsi

siiiicmdis impiis, sed convincendis superbis prxvari- nolil peccare, vincitur a peccalo, invaluil cnim con-
calionis causa posita. Etconlra Manich;cos cst, quie suctudo camalis, cl nalurale vinculum mortalitaiis.
lmdaiur ; 'ei contra Pelaginnos, quia nemo cx lego Nefote ex bis veibis quispiam cou^cnlirc carnis
 IN EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENTARIA. r.t

conrupiscentia? ad ©pcra mala S. Apostolum suspi- A nio boni est, non concupiscerc : quid enim faeilus

Bffliir*, sed CODSiderel qnod adjunxit : Si autein quod homiiii sub lcge constituto, quam velle bonum, t

nolo, hoc facio, consenlio legi, quoniara bona esi: faccre malum? Nam boc est perficere bnnum, nl m c
niagc enim M
dicit legi conscntirc quam carnis c«n- ,
conctipiscat boino. Iuiperfectuni cst boniim, quandn

cu|>iscenti;e : hanc enim pcccali nomine appell.it. roiicnpiscii : ctiamsi concupiscentiae non conseniil

Facero ergo se dixii, non alleciu consenliendi el im- ail nuluni. Non invonio, iil e^t non possum. Noi

plendi, se.l lpM moiii coneupiscendi. Sed quod odio euim quod volo boiunn hoc facio : sed quod nolo ma-

mnlnm, illud facio. Bottum esl enim non connipi- liun , lioc ago. Yiiicenie (onsuetudinc quod nolo

sc-re: hoc lionuni vult jii^tus, qui ex lidc vivit.el facio: sieut si quis jurare consuevit, quando non
ei

!:i en fncil quod Ottlt, quia eoucupiscit qoatnvis puial incorrit. Siauiemquod nolo, HluJ fucio. Facere
,

post concopisceniias non e:ii :

quod si fccerii, inne ergo se dixit, ct operari, non aficclii cpusenliendi et

vcre ip-e faeil ui cedsrt , m conseutial , ol dcyWerfo implendi : sed ipso uiotu concupiscendf. Non jam
quod odio, faci>. hl eyo opcror illud. N<m ego, quia invilus; sed ego,
pcceati obedial. Si aut.m iltud

miquc cuni lege qui i i, se mibi hanc p r vim consueludihis imposui

est, dnffl nolo facere quod c< ininiiio,

on vull, ct proliibel; ideo-uo

neccssitatem. Sed qudd habiial in me peccalum. Ila-
concordo, qusE mala el i

atlud B bitat in n.e consueludo peccati, qune milii p r Irans-

ei menie conscntio, opere cont.adico, atque ita
gressionen. pri.ni parentis ex viiiata natura iransfusa
in me eonscie.na, alind i.ilir.i.itas a»it, quas jngo
fncere esl. Invenio igilur lcgeni volenii milii fucere boiiuin.
peccat: ,
judicio conliatlicenie, succuinbi' ;

crgo scdixii, et operari , non sffectu consenliendi Mentc invenio legem bouuin facere contra maum,
quod est in cirne mea. Legem conscntaneani liabeo
ct implendi, sed ipso motu concupiscendi. Consentit
lcgi, quoniam bona est. Quia noto quod non vult, con- interroris hominis m excludaiur malum, qnnd n.ibi

consenlio quia qno nolo cio Nnnc per vitiatam naturam inesl : sed sine gralia I»ei licri
scicntbc lege e: : 1 f

aulem. Nunc jam sub gralia. qtta* nie libcravil a eon-

non potesl. Ideo dico : Quis me tibenbil de Corporn

sensione. Jam non ego operor illud. Id esl, non con

morlis bujiis? Quoniam miln malum adjucet. Id e>',
desideria mala, vel consilia inimici, vel bella carnis,
senlio. N>m si el concupis it ci consenlit, et agit, '

qnomodo non ipse illnd opcratur? etiamsi sc ipse

quibiis inveterato consensu obtemperare Consuevt.

ojterari dolcat, ct vinci gravitcr ingemiscai. Non ego Adjacet ahiem mab m ex eoncupisceniia, cui hou

B ieror : boc esl, non iitlctior mcns : ncc consenl o consentit, qui dixil : Jam non ego opcror illutl. dm-
Anieqmm delcctor enim legi Dei. Ilie duas leges ponil legcrii
ctbibere membra mca arma rniqnitali*.
:

probiberct, libens ipse facicbam; sed posiqnam spiriius, ct legem ramis, quu; resistit tegi menlis :
!c .

nsuei diim vin C '"' ''

sl Vt 'l consi 'C" li ^ naturali, vel legi divina?, qu:B
lcx venit, inviius pccco, qnia c<
<>••. >

Sed quod habilat in me pecca'um. Habitat q>ia-i ho- in mente Consistii. Liberlas enim delectai : nam
qu::niliu liinnre facis qnod justuni est, non Deu-; l(>
s|>cs, ct ih-minatiir, ct quasi aliud in alio nnn qnn i

ileleclat (;uaii(liu 11011 le deleetat, adliUC servus

i.num hahi at in mc adhuc carnalis aflectus. Scia
:

pmVn quia jam non habilat in me. \\\ co qnod seii,

faci<. Deleclet te, el liber es. Delectat mc lex, de-

(onseniil lcgi : ex eo qnod facit, cedil pcecato : nt

leclai qood lex jubet, detectat me ipsa justitia. Sc-

in nic ila pr;r.valcal, quasi inuaiiim videatur : qood ciiiidum interioiem homincm. Secunduni menlettr.

qu (lem non a Dco conditum sed cx viiiata na-

Yiileo aiilem tliam legem in membris incis. II ic est,
,

proi odit. diccre, quol qu;c remansit irilirinitas. fiepugiinnlem legi niiHiiis
ir.ra Ilic incipit i p«c tilil-

laltttnem csrnis babuii. Noiandnm cliam quod meic, et captivanlem me in lege peccaii, quov- est in

lilili.iiionem ipsam Apostolus se sensise lesfetttr. membris mcis. V.\ bac p irtc sentit caplivitatetn, uiti

lioc e*t >n curnr mea bonum. Non dixil : Caro mea non csl implct:i jnstiiia. Video a.item aliani legem in
non bona scd boninn in carne inea non lia- nieinbris meis : desideria earnis el motior.es vitiaue
es4 :

blal, ipiam peccaii deprimit consiirliido, q.iod vin- rt:ilni:e : id est, CORCttptseentinm. S<m1 ista conctipi-

ce.e neqoeo: qoia dum de opere legis conlido, gra- sceritia si vncatur peccatnm , ideo, quia a peccato
lix adjnloriuni non requiro. Hoc atilcin qood inha- Dfadaes', sic vocatur: sicul seriptura iiiaims cujiis:|iie

bitii, cx tr.iduce morlalilatis pcr transgreesorem in dieiuir, qiod inanus eam lcccrit : peccaia a.ileiii

o.nnCs bomiiics venil. Nam velle a tjacel mihi. F.st sun' qu;e Fecnndam earnts eoiicttpiscrtiiiam illicite
quidein in me volunias aDeo proeparaia alquc tlonaia, ftunl. Lcgem appcllal in mcmliris suis, onus ipsum
sed non esl efleitus: quia carnalis consucludo vo- morlalitalis, in quo ingcmiscimtis gravali. GOTpttS
luntati ipsi reshtit, adbix: in isla-viia mortali. Aliipii quml corruinpi.ur, aggravat animain : pcr quod lit

nslnnanl qnod voces islne sint liominis sub legc eiiam s.tpe, ul invite delectct quod ikhi licei: qna-n
COnsiitUlt, nonduin sub gratia. Perfucre autem bonum sarcinatn ideo legem appellal ,
quia jure supplicii

non inv.nio. Sine adminicnlo gratije nou invenio imposita esi. Repugnanlem legi mentis mca;. QunL.v

lionaj voluntaiis effeclum. Nam ut velle sit, jam vd- a'ibi moi tili ari jubet in membris. Moitificate, inquit,
lunias a Deo pra'parala est : quia ipse est qui in no- membra vcstra. Legi, inqutl, D.i: q ine in mente est
Pis opcratur et vcllc. Kl bec notandiim, quod non ei capiivanlem me. CaplKum se esse deplorat: quia
•lixii : Facere bonum non invenio,scd perliccre : quae gentit in sc dcsideria snrgcre puritati inentis co.t-

cniin perlictio boni, nisi cx^tinciio inali ? Perle- t.aria : comra qu;c gratiam libcratorts implurat. Ki
«cs rniMASii adruwetam episc. 4s«

hoc poiosi intelhgi, qund Captivitatem (lixcrii carne, A soetftdint, vcl viiiaiac natorac, (andiu qu.mdiu 'anu-ior

non mentc ; occasione, hon consensione; ct ideo ca- obbn taiui saluti, el caro concupiscit adversu* spirl-

ptivanlcin, quia ct in ipsa Ciirnc non esl alicna na- lUlll.

iura, scd nostra. Potesl cti:*m videri Apostolus euin

Cap. viii. Nihil crgo nunc dumnalionit cil i t qui
describere qui adhuc vivit, nondiim sub
sul» legc
sunl in Christo Jesu. Non eiiim d nimilur, nisi qui
gratia. Quoil dicil captivanlem me, lioc cst, rarnem
eoocupiscentise rarnis consentit ad malum : iiam
meam : legi peecnfi, quae est in membris meis. Scd
carne moi tua, niliil habet in se quod damnari possitl
elsi dc i|)so accipitur, non quod ipse immoderata
Qui non secundum carnem ambulanl. Qui a ChrislO
lihidine pOllUtits fueril, scd a conscnsionc prava li-
didiceruiil camem cruciligcre, et non carnalitcr \i-
ber : de conrupisccnlia lamen camis, quam roode-
vunt. Lex cnim spirilun vitce in Clirido Jesu liberavit
rando freuabat, lanta humiliiate ct pieiale gemuisse,
mc. Advtrleudiiin quia graiiam, legem appellal.
ut opiarct eam non habere potius quain domare. In
Uratia Novi Tcslamcuti l.beral uos a consucludiiie
lege peccati, qnse est in membris meis. Qu;c damnat peccaii et mortis : aulerendo eliam oecasiones, et
peccatuin, sive malam consuetudinem, quoe in mcin-
danilo adjulorium el excii!|ilum vivcndi, ne scilicet
biis esi : qtiasi diceret, el caplivaniem mc in lege
consensioiiem meam concupiscentia sibi vindicet car-
sua. bieo captivus, quia non facil qu;e vult. Qnand.u B „ is# A le!je pcccali el morlh Qu;r occidU)
_ et ni0 ,. llfi .
caro coucupiscil adversus spirilum, el spi.itus adver- ca | peccalores
.
i(1 esl> 1(lge llUera .
sive ab illa lege
t

si.s carneni. In,elx ego homo, quis me liberabil? Qui quam supra in mcmbris dixerat dominan. Nam quod
sic lentor. Verba suut bominis sub gralia constiluli, impossibile erat legi. Quia uibil ad perfeclum lex a.i

ci.j.is quidem rriuctantem mortalitalem

actio habet ducii, impossibilc eiat legi ul bomines catnale.i fa-
camis, sed non vincentem ad couscnsionem pcccali. ceret lidei custodire justitiani : sed l.oc Chrislus el
Quis neget Apostolum, cum-hscc diceret, adliuc fuisse [.ra:ccpto, et exemplo. cl adjutorio fccit esse possi-
in corpore moilis hujus ? a quo utique vel impii non bilc. [mpossihile e-t eiiim legem implerc per carnem,
liherantur, quibus eadem corpora ad lormenta acter- <|iia bnperbi, ignor.uates Dei jusii:iain, id e.-t quae ex
na rcdduntur. Liberaii ergo est a corpore morlis Deo esl bomini ul sil juslus, el suain volentes con-
bujiis, omni sanato lai.guore <arnis conc&piscenliac &iiiuere, tanquam per eorum non adjuium divinitus
non ad poenarn corpus rcc pere, sed ad gloriam : sic- arbitrium lex possit impleri, jusiili;c D i nc;i sunl
ul ct alibi dicit : El ipsi in nubismetipsis ingcinisci- subjecti : ideo juslilia legis in eis impl.jtu", qui no«
mus adoplionem exspeclantes, redcmplionem corpo- sccundum carnem ambulanl : id esl, secuudum iio-

ris nostri. Liberari eniin se a vil.is corporalibns. cl

nunem ignorantem Dei justiiiam, sed ambulant se-
mortiferisdcprecaiur.Sivos,inquii,Filiusliberaver:t, C CUIUj urn spiritum. ln quo infirmabalur per camem
vcrc liberi e.itis. De corpore nionis hujus? GraliuDei Infirmabalur per concupiscentias, id esl perdesideria
perJesum Christutn Dom.num nostiutn. Corpus mortis carnalia : ideo non implebatur Icx, quia ipsins justi-
est lillera occidens. Coipus moriis cst mortifera vo- li« nondum eral cbaritas, qu;c interiore delcctaiiome
luptas, et carnalis delccl tio, ct corporalis infinnilas, tineret mentem, ne ad peccalnm delcclatione jrrum
et violenlia coi.sueludinis, qua3 ad mortem trahit. teiiHioralium traberelur. Ergo infirmabatur lex per
Dequa consuetudiue non lex, sed ^nlia liberat, per carnem : id cst, non elficiebat justos dedilos carni.
Dominum nostrum Jesinn Chritum. Ante legem Deus Filium suum mitlens in simililudinem. Similem
uulla pugna erat cum volnpt itibus bujus saicnli, quia carnctn suscepit cxteris bominibus sine peccalo :

toluin licebat : sub lege vero pugnatur, sed vinci- quia nec de concupiscemia, nec de coitu, sed de
inur : sub gratia autem pugnamus, et Deo adjuvaule virgine nata est. Facit l.oc couira Pbolinum, qui
vi.icimus, quia non limoie, sed dilcctione servimus. negal Filium anle partum fuisse virginis. Camis pec-
De quo corpore mortis non omnis Iiberalur, qui cati. Non caro peccali eral, qua? non carnali dele-
finii banc vitam, sed qui in bac vita susceperit gra- ctatione naia erat : lamen inerat simililudo carnis
tiam, et ne in niter suscipial, bonis operibus egcrit peccati, quia mortalis caro erai. Et de peccato dam-
et fueril cooperalus. Aliud est enim exire de boc D navit peccatum. Etdecarne, qnae iu nobis anee
corpnre, aliud est liberari de corpore mortis l.ujus :
viebat peccato, vicil peccalum non peciando : quo-
ijuod sola Dei gratia impartit. Lfiur ego ipse. Iteca- modo si q.ns dc barbaris vincat barbaros. Hestke
pilulal aut concludil. Mente servio legi Dei. Quandiu rjuas offerebaul pro peccalo m lege, peccati iioinine

carnalis sum, duplex sum. Carne aulem. Carne servit vocabanlur, cum ipsa; peccaium nescirenl : sic ct

legi peccali concupiscendo ; mente legi Dci, eidem pcccati caro, quse pro peccaiis nostris obbita est,

concupisccntine non coiisentieinlo. Uomo geminse ct t

eccati nomenQuidam dicuni de peccato
acccpii.
duplicis volunlatis : id est, aut carnalis, aut spiri- Judncorum, qui orcidcrunl Dominum, peccaium d.a-
tualis, quodammodo in scmetipso divisus juxta ope- boli quo boniincni implicucrit, condemnavii : sicul

nun quditalem. Lex quidem una esl, sed duo sunt ad Hacbraeos BCriptunl est, ut [ier morte.n desiiueiet
cenera mandaioriiin : iinum quoddocet bonuin, aliud eum, (jui babebat morlis itnpcrium. El recte inorfi

quod prohibel inalum. Quod docet bonum, Dei esl peccaium dicitur, quam de peccalo conslal es^e gc-
qnod proliibcl malum, nnstrum vitium esl, quibus ueratam. Quidatn dicunl dc peccato Judaeoruin, (|iii

ic\ <q>us sil dari, qui pcrcamu*. Legi pcccali. Con- e:nn crucillxerani, faclum cst, ul sanguincni suum
 IN EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENTARIA. 458

A nec eniin potcsl quandiu enini nii cst, non calcfa-

in remissionem runderei pcccal irum. ln carne. In :

resohi polest, poiesiei ferverc ul calefaciai,

Lpsa carne vicil peccalum, ul naiuram, qux ruerat
cil ; scil

bona per eondilionem, et per trensgresstonem est sed cum hoe jam nix non est. Sic ei pruden-
facit,

viiiata, per suam gratiain reformaret, ut cjus adju- lia cum mundana pro ccelest bus con-
carnis dicitur,

quae prius sic foerat eupiscit sed cum ceelestia de*iderare inceeperit,
lorio vincere postit peceatura
:
:

Sed ante trans- desinit esse camalis pruicmia. Qtii autem in cumc
,, ui poasil noii peccare si velit.

gressiouem lioc, ut dixi : nam modo per gratiam ton/. Hinc probatur, quia non dc substamia dixcrit

peccatum aut declinare, aut vincere sic carnis. Dco placerenon pos.su/rt. Quia (ieri non polcst
D.:i | otest :

ul noii peccenl qui carnaliter vivunt, ci carnis vo •

tamen, ul Domlnura semper adjolorem iroploret. Vt

luntatibus acquiescunt. Yosautem in c::me non estis.
justifiealio legis mpleielur in nobis. Hic aut ipsam

graliam legem vocat, am certc illara justificalionem Hoc cst, in carnalibus desidcriis, sed in spiriiuali-

legis, i|u < spiritu iulra lilleram latentc cst mani- bus. Sed in spiritu. ln spiriuli aciu illi spirilualiler

quoniam in illis viva ci repugnante car- vivunt qui Spirilnm Dci habenl : in illos Siarilns Dei
feslata : ul

ne, juslificalio legis impteri non potuil, in noliis im- esi, in quos apparucrit fructns ejus, sicul ad Galatas

plealur, qiii Cliristi adjutorio carnem mortificamus ait, fructus Spirilus. Si tamen Spirilus Dei habitat in

cum vniis. Praicepta legis implentur per cbaritatem, B vobis - Si auis autem Smntum Clirhti nonlmbet, hie

quse per limorem non poterant iropleri. Qui non se- nen est ejus. Qui inimicos diligii, intelligct sanclum
cundum carnem ambulamus. Conversamur. Sed se- Spirilum sicut cx Palris, ita ctiam cx Filii substantia

cundiim spiritum. Caro de terra f.cta cst, sphilus procedere : quia unius est atquc cjusdem subsianlia?,

auicm a Dco dalus est. Utraque ergo illa desiderant qui cjus Spiiitum habet. El ideo sicut Fatris, i:a et

nnde sunl : caro lerrena, spiritus ecele^tia. Si igiiur Filii appellatur. Et idco dixit in Evangclio, de mco
spiriius carncm superaverit, operaniur cccleslia si
accipict. Si quis, inqtiil, Spirilum Dei non babet :
;

Quisauem boc esl, ut oret pro persequentibus, ul diligat ini-

autera consenserit, t rrena prsevalebunt.
micos, ui in omnibus cum imiletur, sicul dicil Pclrus
ambulat secundum spiritum, nisi qui agitur Dei
apostolus : Chiistus passus pro vobis, rcliqnil vobis
Spii iiu ? Quotquot enim Spiritu Dci aguntur, ii filii
cxcmplum, ctc. Dicit enim ipsc discipulis Nescitis
Dei siml. Qui enim. Unus homo ex spirilu constat
:

cujus spirittis silis, bi spiritus cjtis eraut, quia in

cl carnc : quaudo ergo secnndum carnem ambulat,
(i(!e, el spe, ct cbaritaie, vivebant. Si autem Cliri-
caro cst ;
quando secundum spiritum, spiritus cst.
Srcundum camem sunt. Manifesia sunt opera carnis.
ilus. Si Cliristum scmpcr iinitamini. Corpus quasi
Qua'
morluura, etsi rcsislit, non vincil, sicut David dicil:
carnis sunl sapiunt. Terrena cl carnalia bona
p.o sumn.is b nis concupiscunt. Qui vero secundum C ^° aUl8m " on *Ud,ebaM SiC,,t SUrd ' 1S : Cl tU Cxau -
dics mc, Dominc Deus mctis. In vobis esl. Pcr gra-
tpirilum, qua,' sunt spiritus senliunt. Id csl divina.
liam suam. CorpuB quidem. Spirilus vivil et viviiicat,
Deus cnim spirilus cst ; qu'squis non resistit volun-
ut justitiam faciamus caro aulem mortua est, ne
tati Dei, qux suni spirilus sentit. Nam prudcntia
:

ab ea vincamur. Non hoc solum quaeritur, ul caro

carnis mors est. Prudcnlia a providendo dicittir. Ipsc
moriatur, scd ciiam ut spiriius vivilicelur. Simul ad-
alibi dicit, prudentiam humanam esse, malo vicero
vcrte quod yila animaj jusiitia sit oporlet crgo ut :

referfe. Talis crgo prudentia moitem parat trans-

non solum a carnalibus cessemus, scd eliam spiri-
grediendo prxceplum. Ergo prudcntia carnisest, ul
tualia faciamus. Mortuum esl propter peecatum. Mor-
unusquisque velit se vindicare. Prudcntia vero spi-
luum corpus dicit quandiu la!e cst, ut indigenlia re-
ritus, noii redd-ie malum pro malo. Anima cum in-
rum corporalium molestet animam, quibusdam
ct
feriora appetit, prudcnliam carnis habere dieitur ;

cum
molibtis sollicilcl cl iiiqtiietct. Nam peccalum ideo
superiora, prndentiam spirilus. Non quia pru-
concupiscentia nuncupatur, quia meiito iccca i con-
denlia carnis subsiantia eu, <|ua anima induittir aut
cxuiiur
ligit : sicut scriplura manus cujusquc dicitur,*quod
; scd ipsius aniinx affeclio est, quaj omnino
manus eam fecerit. Spiritus vero vivii propter justifi-
csse de.-inet, cum sc tolrai ad snperiora converl
PruiLnlia aulcm spiritus, vta eipax"
el pa.r. Pru'demia"sp:-
Prudentia sp
rit

D
™''°" m -
" ,C
I'
'" '' iC dCS ribi,,ir ' ,|ni S,lh S' atia
vivit, ct nomltim habct perfeclam pacem, ijua- coi-
rilus el in prxsenti p:;cem babcl, non reddcndo ma-
poris rcsurrectione et iramutationo fulura esi. Nam
lom pro malo ; et in leternum vitam atcrnam mere-
quandiu in bac viia sumus, non decst aut titillatio, aut
lur, pro, ler obediciiliam et pacem, dum per suam
delcciaiio quamvis cnim non cedat qui sub gratia
:

patientiam non sinil crescerc peccalum. Quoniamsa-

vivii, et mente servit lcgi Dci, came aulem iegi pcc-
pienliacarnis. Non caro.scd camaTs acius. Inimkilia
cali. Quod si Spirilus cjits, qui tuscitavit Jesu n u
U\ i.i Deum. Oinnc cnim quod non e.-t subjcctum
mortuit, habitat in vobis qui tutcitavit J esuirt Chri-
Pco iniinicum est cl quiconque se vult vindicarc,
:
,

t:um a morluis. Si vos iia ezliibeatis ut digni t-iiis

exeedii modum etiam veleris legis : non quia Dco
jn
quibus Spiritus sanctus babitet, non patietur lem-
quid noeere potest, scd sihi m.cet. Lafi enim Dei
plum sui Spirilus inlerire Deus scd quomodo
wn tub)icitur, ncc enim potesl. Impossibile pcn.lus
:
susci-
lavit J.sum a mortnis, ita _ct nos vivificabit. Vivi/i-
dixil, titvel sic illcanrs Ifccebris et luxuria
s a
cabit mortalia corpora vetlra, propter inhabilantem
revocarel : velu*si dicamos, injustitia esse non
po- Spiritumejusinvobit. Vivificalis
ijsi jiii.i lanquam urmortaliimscor- igi
: si diceremr : Nh non calef cii, - vcstris, non solum ad peccandura consemijo
Patrol LXVJII.
iS
4M mimasii adrumetani episc. m
nnlla crit, sed nco ipsa oui consontialur, carnil oon- A Iribuunl. Si boc illo dicit, qoid mos ? .Yr/in ex*pecta-
cupiscenlia. Ergo, fratres , debilorts sumut II<>c tio crialurce revelalioncm filiorum Dei ex:pr.rict. Va-
loiurn facit, ut ostendat legeoi veterem (idelibas non nitali enim subjecta esl cnalura. Qujdatn <lc Adam ct
necessariam , quac carnalibas et peccatoribus daia Eva voluiu scniire crcatura, quos sc peoi ^pe divi-

est. iVoH cflrni, u( secundum carnem vivamus. Id cst, niiatis subjeccrit vanitati, ct corruptioni fecerit dc-

jam non sumus subjccti carnali consueludini. Si enim scrvire non voientefl : boc ost, non cx s< mclipsis,
tecundum carnem vixeriiis , moriemini. Si sccundum quia pcccantcs jusio judicio sunl adlicti ; qoia < i

rationcm supra expositam, quod cirnalcs lioniincs ipsi (inquiunt) liberabuntur a sorviiute corruj tionis.
justiliam cu-todirc non possunt. Si aulem Spirilu Omncm aulem creaturam, dicuot, omnes homines,
facla camis morlificaveritis , vivetis. Exposuil quid quia usque ad advcnlum Christi fucrui.t justi, quia et
supra dixciit carncm, lioc est, spirilualibus aciibus ip-i nondum acceperunt, sed exspeclant i.i spc. Non
carnalia opera subjcccrilis. Quicunque enim Spiritu solum autern illi, sed el nos ipsi, in quibus compleia
Dei agunlur, ii sunt fdii Dei. Quicunqtie gratia Dei sunt, adbuc speramus, quibus dictum csl : Multi pro-
et Spirilu sancto guhcrnanlur. Tunc bcne agis, si ab phetae et jusli cupicrunt videre quai videtis, ct non
eo agaris : econlra filii diaboli spiritu ejus aguntur, viderunt. Ideo dit.it : lievelationern liliorum Dei
qui ab inilio peccat. Non cnim accepistis spiritum B exspectant; landiu omnia sic erurit quandiu erit re-
servitutis iterumin timure. Judaei acceperunt spirilum surrcctio, poslea ab aclu cesabunt, et mutabuntur,
in limore, qui illos ad servitutem cogeret : quia qui secuiidum Scripluras. Vai.itati enim subjecta : i I est
timet, scrvus est; qui aulem diligit , filius : sicut hominibus, qui evanuerunt, quibus alii homines mi-
scriplum est : Scrvus timet dominum, et filius n*strant. Quidquid finern habet, vanum est ad com-
diligit p.trem suum. Si paier sum, uhi est honor parationem oetcrriae vitae. Vanitas (inquit) vaniiatum,
nieus? Si dominus, ubi est timor meus? Uli ergo, omr.ia vanitas. Nec putes ips^m libi a'iquid prsesii-
qnia opcrari propter amorem nolebant, timore et tisse, cum ctiam perilura et mundana donaverit. $on
necessiiate coguntur; nos vero omnia voluntarie Vjlens, sed propler eum qui subjecit eam in spe.
propler dileclionem facere debemus, quasi filii. Sed Non sua sponle. Alii dicunt angelos, quia et ipsi
accepisVs spirilum adop'ionis filiorum Dei. Tunc ad- creatura sunt, exspectare ut homines in angelorurn
optamur ,
quando per haptismum ronascimur : nam dignilalem mutentur. Quia et ipsa creatura titerabilur
anle lilii irue; et si fiiii irse, ubi e t fides naturse? In a scrvitute corruptionis, in liberlatem glorice fiiiorum
quo clamamus, Abba Palcr. Qui vocat patrem, osien- Dei. Qui de mundi creatura hoc volunt accipere, hoc
dit se essc filium. In omnihus ergo debct imitiri dicnnt : Quando glorificandi sunt fi ii Doi, lunc et
patrem, ne pronom ne indfgne usurpaio, majori suh- q ip Sa creatura libera fiet a serviiute : quia et ipsa-la-
jaceat poenrc. Clamantem, id esl clamare nos facien- borem senlit, sicut et lena jugiler seminala slerilis

lc m,
v
Ipse SpirUus testimonium reddit spiritui nos>tro, efficiiur. Scimus cnim quod omnis crcatura ingcmiscit^
quod sumus fdn. Testimonium cst adoptionis, quod et parluril usque adliuc. llla quse possunt ing. miscere,

Siabemus spiritum, per qucm sic oramus. Tantum propter nimium laborem ingemiscunt : quia plus ab
donum accipcre neino poterat, nisi Filii gratia, quae illis exigilur quam possunt. Quae aulem sensuin non
est arrba, hoc esl doiium Spirilus sancti. Si autem habent, quomodo gemunt? nisi forte propter noslras
filii,et hceredes quidem Dei, coltceredes aulem Christi. iniquitales ingemiscant, sicut in passione Domini
Qni pcr gratiam cliicilur filius, merebitur esse haeres, sol fugit quia impictatem Judaeorum videre n< n
,

et cohaeres vero Filio ficri. Si tamen compalimur,al poterat. Non solum autem illa, sed el nos ipsi, pritni-

et glonfuennir. Si compalimur.patienlia est, el eliam lias spirilus habenles, el ipsi inlra nos gemimus, ad-
perscveranlia : quia si dona Dei anic cculos nostros optionem cxspectantes. Non solum creatura, qua? rc-

ponimus, quae illc pro nobis impiis jertulit, tai ad- ceptaculum spiritus non habet, velcarnales bomines;
julore, non dchemus l mere pati pro illo, ut conglo- sed et nos qui novimus laetiliam temporis futuri,
rificeniur, sicut dicit sanctus Joannes : Nunc lilii Dei dolemus nos hic diulius lahorare. Iiem aliler :-Non

siimus; cum apparuerii, similes ci crimus. Exittimo j) so \ xm angeli, qui nobis benigniores sunt, dolent de
enimquod nonsunl condigr.cc passiones liujus temporis delictis; sed eliam nos qui
\\ s
q U perscveranl in
j

ad fuiuram ylori.tm quce rcvelabitur in nobis. Quid Spiriium sanclum hahemus, de lalilus in-emiscimus.

potcst homo dignum paii gloria ccelesti , •etiamsi Redemptionem corporis nos-ri. Resurrcctio Cbristi
qual s nunc esl ista? quidquid passu; est rcdemptio corporis nostri. Vel exspcctamus glo-
esset illa vita,
rificationem in rcsurreciioncm fuluram corporis
fucrit a mortc, plus non cst quam ctiam pro peccalis

antea merebaiur. Nunc atitcm et peccata donan- no-tri : ut corruptum hoc induaiur incorruplione.
suis
Hoc copitulum obscurum est, inquil Angnslinus
lur, el tunc vitfl aterna dahilur, el splcnd r so- ,

quia non salis apparet quam nunc voccl creaturam.

lis, ctc. Os'endit pracmium, quo facilius eliam mors

eontemnatur, quo ad illum possit tutius perveniri. Dicitnr autcm secundnm caiholicam disciplinam crea-
scimus homiiic-, quod [cjus propier aurum tura, quidquid fecit ct condidit Deus Pater, pcr uni-
Nam csi,

Quod nos Dco adju- genitum Filium suum , in unitale Spiritus sancti.
se ullro ad heslias subrcpsissc.
Ergo non solum corpora, scd cl aniimr nostnr.id
lorc facerc dchemus in liihulalionibus propler Do
nomine creatura continentur. Sic aulem
minuui : q'ia: cum sint tcmi orales, xtcrnamsalmem est spiritus
 :t

i'i IN F.PiSTOLAM AD KOM WNOS COMMFNTAUIA. ir.->

dictum esi, ipsa crcatiira liberabitur a sorviiute cor- A peecali auiem psena, sirbjici failacif. Ni>n crgo
ruplionis in lilieruiera gtoruc filiorum Dei : quasi sponte vanitaii crealura subjccta esi, sed priptcr

noa non simus creaiurn, sed Glii Dci, in quorum euin qui subjecil cain in sj>e, id est proplor justiliam
glorix libertaiem liberabitnr a servitute creaium. a que clemcntiam : (jiii nei]tie pcccalum impnuiiuiu
\ leni dicit : SciiliUS eniin qund oinnis ereatum ingo- ru'iquit , nec insanabilom voluit este pcccantcm.
miscit et dolet usqne adhuc Non snlum illa, scd et Qu a ct ipsa creatura, itl est ipsc lioino, cum jam
nos ipsi, lanquaca nos alind simus, aliud omnts crca- signaculo imaginis proptcr peec.ilum amisso rcni .111-

rnra.Totom ergo capitnlum paiticulaiim conside- sil lantuni orealnra, ipsa itnque creatura, id esi ip>a

randum cst. Exislimo enirn (inquii) quod non sint qn.e nondiim vocatur (ilioruni forma perfecln, scd

condignae passiones bnjiis temporis ad fuiurara glo- tanlum vocatur ercatura, Irberabitur a serviiuie in-

riam.qua rcv labitur in nobis. Iloc manifcsium csi tcriius. Quod itaquj ait, ct ipsa liberabilur, facit

ili\er;ii enim superius Si aulcm spirilu f.»cta carnis

;
inlclligi ct ipsa qucmndmo tifim nos : id cst, et de
ninriiliraverit s vivetis. Quod Geri nou potest sinc
,
ipsis non c»t desperandum, qui nondnm vocantur
molestia, cui patientia neccssaria est. Quo pertiuct, filii Dei, quia noiuium crediderunl, scl lanliim

ct quod paulo ante ait : Si lamen compalimur, ut crealura: quia et ipsi creatum sunt, ct lihcrabuntcr

et conglorificerour. Quod iiaqueait: Nam el cxspc- Ba sorvitutc inloriius, sicut et nos, qui jam (ilii Dei
ciaiio crcaturx rcvelationcm (iliorum Dei cxspeclat, sumus, quamvis nonduin appirucril quid crinius.
boc euin puto diccrc : Nam ct boc ipsum quod in Liberabitur crgo a scrvilulc interitus in libcrialcm
cnm facla camis mortificamus, id
uobis dolet, cst, g'oi ice (iliorum Dei : id est, crunl ipsi ex servis li-

cum csurimus, vel silimus pcr nbslinentinm, dur» bcri, ct ex mortuis glor osi in v ta pcrfecta, quam
fronamus dclectaiionem concubilus per castilatcm ; iKibebunt lilii Dei. Scimus enim quod omni-i crealura
cmn injuriarura Iacemtioncs et coniumeliarum acu- ingemi^cil ct dolel usque adhuc. Omuis croatura in
leos per paiieniiam sustinennis ; dum neglectis aiqnc bominc numcralur : non quia in eo sinl omnes an-
rejcciis volupialibus nostris, pro fruclu mitris Ec- geli, et siipereminentes virlutos ac poteslates, cce-
clesiae laboramus : quidquid in nobifl in hac aique lum, t rra ct mare, et omnia qu;e in eis sunt; sed
lnjismoili atirilione dolci, crealura est, dolet enim quia omnis crcalura partim spirilalis est, partim
corpus et nnima, quai utique creatura est, et ex-pe- nnimalis, parlim corporalis : sicul in Evangelio dicil :

ciat revelaiionem liHorum Dei , id est exspeciat Prjedicate Lvangelium omni creatume. Et ad Col.»s-
quando appareal quod vocalum csl. Quia enim Filius senscs : In spe Evangelii, quod pncdicatum cst in
Dei unigenitus non potest dici creaium, qHandoqiii- universa creatura qune sub cce cst. Quod ut ;d>
(1-m per ipirrm fact:i sunt omnia qose Deus f.cii, C iBferioribufi considere.mtis, corp-rolis crentum por
distinctc etiam nos vocamur creiuura ante illam glo loca ostcudilur : animalis au:em vivilicai corporalia :

ram ovi.lenlem ; el dislincte vooamur (ilii Dei,quam- animnlis regit, et tunc bene rcg t cum ipsa regendam

vis boc adopiione niereamur. Natn iile unigenitiis se subjicit Deo. Curo au'cm transgrediiur ptaccepia
nalira filinsesi. F.rgo, c\spe< talio cieatura? , id est ejus, laboribus et airuninis pcr eadcm ipsa quac
cxsj eclatio noslra, revelationem (iliorum Dei exspc- rcgere polerat implicatur. Qui ergo vivit corp ire,

ctal, boc cst, ex^peotat quando appareal quod pro- carnalis boroo vel animalis vocatur : carnalis, <|uia
inissum esl, quando reipsa manifestandiim sit, quod carnalia sectalur; animalis auteni, quia fenur disso-
nunc spe sumus; filii cnitn Dei sunius.et nondum lnta lascivia animas suae, quam non regil sp riuis,

apraruit quid erimus. Scinius cnim qroa cum appa- ncque cocrcct inlra melas nalnrnlis ordinis, q ia et
rueiit, similes ci erimus : qnia videbiinus enm siculi ipse non se subdil regendtim Deo. Qui auiem spirilu
est. Ipsa cst revelatio filiorum Dei.quam nunc cx- animatn rcgil, ct pcranimam corpns, quod faccic
speciat exspectaiio crealurx. Nam quod creatura non polcsl, nisi Dominum babcal el ipse rcolorem :

revelationem exspeciat altcrius nntura, quia non s" quoniam sicut non polest capui nuiliciis vir c>se,

:re iturn, scd ipsa qtialis nnnc csl, cxspootat «juando ita capul viri Clirislus esl, vocalur spirilalis, quia et
sit qualis fulnia e>t. Tanquam si d ceretur : Opere D vila cum aliqua n.olcslia nunc agiltir : po l auleni
antc piclorem posiio, subjectis sibi coloribus, ct nd nuilam pnlietur. Fl quoniam suinnii angeli spirilua-
opus ojus paralis, cxspectatio colorum rcvclaionom liler vivunt, infimi vero animaliter, bcstne vero cl

mis cxspec.iat, el nmnifestaiionem : non quia omnia pecora carnnHlcr, cprpufl auiem non vivit,

Inuc alil erin t, aut 1 011 colores cruni, scd tantum sed vivificalur, onmis cre;ilura in honiine e4, quia
qnod aliani dignitatcm luiu- habebunl. Vanitali enim ct intrlligil spirilu, cl senlit animo, et local.ler cor-
snbjectn esi creatura : boc cst illud : Vanitas vanila- pore movetur. Omnis itaque oroalara in bominc in-
lum, ei omnia venilas. Qun abundanlia liomini in gcmiscilet dolel : non enim lotam, sed oiunem ail,

onni labore sno, quom ipse laborat sub sole : cui lanquam si quis dical qnod solcro omncs bomines
o.»t dxtum ln labOre manducabis pnnem? Vnn
: lati vident qui sunt iucolumes, scd non loti vident, qnia
cnim creaiura snbjecta est non sponle. Cene addi- tanlura oculis vidcnt. Ita in homine dmnis crcatura
tnm esl : Noo sponic; bomo quippe sponle peocavii, e>t, qoi et intellrgit, ct v.vit, et cor, us habel; sed
s»(l non spontc damnatus e»i. Pecratum ilaque fuit non loia creaiura in ipsocst, quia suntpraater ipsuro
pbiitaneum , eonlra prxcepluro faccrc vcritalis, etangdi, qui intelliga.nl, ct vivant, ct sint; et pc-
4ca PMMASH ADP.U.METAM EPISC. iOi

cora, cpinc vivunt oi sunt, et corpora, quae tantum- A poiesiatumque crflaturla ncfai en credere. Deindc
inodo sunl : cum ipsum vivcre magis sil quarn non liberarieam dixit a servitule intcriiufl, quo i los cc-

vivcrc; ct ipsum ialciligere magis quamsii sine in- cidis^-c, qui in ccclis agimt viiam beatissimam, noo
tollectu vivcrc. Cimii ergo miscr homo ingemi-cit et possurnuscrcdcre. Tamcn uiliil icmere confirmandum
ilolet, omnis crcatura congemrscit ct dolct. Usquc csl, et pia diligcnli.i ctiam atque cliam vcrba dtvina
adliuc aiitem recie dixil, quia eliamsi sunt aliqua tractanda sunt : nc forte eum g^misc.t ct dolei, el
jam in sinu Abrahx, et lalro illc in paradiso consli- vanilati subjocta est, possil aliquo alio inodo intolligi,

tulus, illo die quo crcdidil, dolerc desliterit : tamen ut de summis angelis, quandiu noslrx infirinitati

usque adliuc omnis crcalura congemiscit et dolct, jussu Domini non opitulan ur , non imp c j.ossil

quia in illis qui nondum liberali sunl, omnis cst per cxistimari. Sed sivc illa, quam exsecmi sumus, sivc
spirilum et corpus et animam. Non solum autcm, alia bujus capituli expositio profer.itur, id lanium
inquit, omnis creaiura congemiscit et dolei, scd et est cavendum, ne vi.ilet aut vulneret caibolicam
nos ipsi. Id est, non solum in liomine corpus, et fnlcin : scio enim vanos mullos bxrcticos rnulia im-
anima, et spirilus simul dolent ex difficuliatibus cor- pie el ineple jactitas-e. Spe enim salvi facii sumus.
poris; sed et nos ipsi exceptis corporibus in nobis Spe, inquit, non reipsa salus speratur adhue, sicut
ipsis congemiscimus. Et bene dixjt : Primitiashaben- B ad Coiintbios : Per fidem ambulamus, non per
tes spiritus : id est, quorum jam spirilus tanquam specicm ; crcdimus quod fuluri sumus, adbuc la-
sacrificium oblati sunl Deo, et in divino charitaiis mcn non sumus. Spes aulem qum videlur, non
igne comprehensi sunt. Iloec sunt primiiia3 hominis, est spes. Nam quod videl quis ,
quid sper.;t? Quod
quia verilas primum spirilum nostrum obtinet, ut videtur non speralur ,
quia tenetur. Si aulem
per hunc cxlera comprehendantur ; vel quia priini quod non vidcmus speramus. Ideo patienlia pcr
spirilum ipso advenlu redcmptionis accepimus. Jam fidcm magnam habet mercedem ,
quia spcrat quod
ergo habel primitias oblatas Deo, qui dicit: Mente non videl; et sic securi sumus, quasi jam acceperi-
serv o legi Dei, carne autem logi peccati. Et qui mus quod nondum accepimus. Per palientiam exspe-
dicit: Deus cui sermo in spiritu mco. Et de quo d;ci- clamus. Spes nne paiientia csse non potest. Similiter
tur : Spiritus quidem promptus, caro aulem infirma. auiem el spirilus adjuvat. Secundum eamdem exspe-
Sed quoniam adliuc dicit : Infelix cgo bomo, quis me ciationem adjuvat spirilus infirmilatem orationis , ut
liberabit a corpore mortis hujus? et adhuc alibi di- quae Dei sunt oremus, cl propler spom quae placila

cilur: Vivificabit et mortalia corpora veslra, et pro- sunt Deo poslulemus. Infirmitatem nostram. Infirma
pler Spiiilum ejus manentcm in vobis nondum est : esl oratio nostra, nisi a Spiritu sanclo non sobnn ad-
bolocaustum ; erit aulem, cum ahsorbebitur mors in C javetur, sed ctiam inspireiur. Nam quid oremus? Fre
victora, cum ei dicelur : Ubi est, mori!, contentio quenter quoe puiamus prospera, obsunt : ideo non
lua? ubi est, mors, aculeus tuus? Nunc ergo, inquit, conceduntur, Deo inelius providcule : sicut Paulus

non solum omnis crcalura, id est, cum corpore ; scd ler Dominum rogavit. Sicul oporiet nescimus. Quia
nos ipsi primitias Spiritus habcntes , id esl, nos nunc per spccr.lum videmus, sicit ad Corinthios aii :

animx quia primitias menles noslras oblulimus Deo, Si quis exisiimal se scire, nondum scivii qucm dmo-
in nobis ipsis congemiscimus : id est, prxler corpus Jum oporleat eum scire. Sed ipse Spirilusp.-slulalpro
adoplionem exspectanles redemptionem corporis no- nobis. Quomodo nos lenlal ut sciat boc est, ut scire ,

stri : id est, ut et ipsum corpus accipiens beneficium nos faciat; sicut dicilur : Ille xdificavit donium, cu-
adoplionis filiorum qua vocati sumus, totos nos libe- jus jussu fit, sic cl Spiritus sanctus poslulat, id csl

ralos transactis molestiis omnibus ex omni paric postulare nos facit qux Dei sunt, inspirando , vel

Dei filios e?se manTcstct. Spe enim salvi facli su- prxstando, aut operando in nobis. Gemilibus inenav-
mus. Spes autem qux videtur, non cst spes. Tunc rabilibus. Gemere nos facil altis gemilibus mulis
crgo erit rcs, qux nunc cst spes, cum apparueritquid quia quautum ore petere non possumus, lantum ge-
erimus similes illi, quoniam videbimus eum sicuti mitibus deprecamur. Qui autem scrutatur corda scil

est. Hoc capitulum si hoc modo, ul Iraclaium est, quid desiderat spinlus. Hic gratiam spiritus nomina-
aperiiur,non incidemus in illas molestias quibus vit Spirilum sanctum, sicul ibi : Si oravero lingua,
homines plcrique dicere coguniur, omnes angclos, spritus meus orat : ubi gcnus lingux vcl loculio in-

snblimesque virtules in dolore el gumilbus csse, leUecta accipitur. Quia secundum Deum. Quia cce-

antequam nos penitus libcrcmur : quia diclum est : lestia et divina desideiat. Postulat po sanctis. Pro
Omnis creatura congemisoit ct dolet. Quamvis enim sanclis rebus, non humanis, neque terrcnis. Scimut
adjnvcnt m.s pro sua sublimilate, dum oblemperant aulem quomodo diligentibus Deum omnia cooperantur
Deo, qui unicuin Filium suum dignatuscst pro nobis in bonum. Quxcunque fecerimus, vel fucrimus passi
milterc; tamen sine gemitu et doloribus id facere proplcr dilcelionem , omnia nobis ad merccdcm
r.iedcirdi sunt , nc miseri existimentur, feliciorque concurrunl; sive cooperaulur, hoc csl crescunt; sive
illc sil dc numero nostro Lazarus, qui jam in Abrabx aduvantc Dco contr.ira vertunliir in prospcrum, sc-
sinu requicscil : pr.rscrtim quia dixit, camdom crca- cundum illud : Omnia qiixoiinquc fcceris, pioperi-
lurain, qux congemiscit cl dolet, vanitali esse sub- bunli.r. liis qui secundum. Siout et nos dicil anle
jectam :quod de summis cl cxcellcntibus virlulum nnmdi conslilutioncm clcclos. Propositum vocati tuni
 ?

405 1N EPISTOLAM AD IIOMANOS COMMENTAUIA. 4C6

tancfi. Proposilura Dei e*l, ul sine operibus legi*, vd A (uerant sub poccaio comhisa. Si qunsi conQrmans
quibuscunque aliis meriiis per Qdem solam ju.>ii'i- pronunlies, quanta perversitas oriaturT Sic ergo
caret unpios, quae lidcs non cx nalura, scil Dei (ionum pronuntiandum est, ac si diceretur: Deusne quid jus-
csi : frucius spiritus csi inicr cstcra ci fides. Non lilicnt? ul subatidi.ilur : Non utique. Deus qui juslifi-

cnimoinncs VOCtti, seciiiiduin propositum sunlvocali; cat. Subamlieiulo : Niini|iiid Dciis qui |>cr eos signa cl

quoniam nuilti vocati, psuci elei ti. Ipsi ergo secundum niirabilia facit, qui cos gralis jusli ficavil? Quis e. i

proposiiam vocai, qui ct clecii anic constilutionem qui condemnet? Quasi inlcrrogat : Quis est qui con-
niunili. Nam qitos pnvsi ivit et pradettnavit conformes denmel? aul dimillel? Inielligendum csl : Nunquid
fieri imaginis tilii sui. Prcdesliriavit, ul qui dono cjus Cliiistus? Et respondet : Qui morluus cst pro nobis,

conforniis esscl in viia, cssct conformis in g'oria : ipsc nos condcmir.it? Absit. Imo qui ct resurrexit, ct
qui trausf. rmav.t corpilS buinilililis noslrx conformc est in beatiludine Palris. Qui sicul pcrscrvi formani
corpori ciaiiiatis su;r. Lndo el Joanncs : Siimlcs ei rogal pro nobis Palrem, cl cliam nos cxaudil cuni
erinius. i'l sit ipse primogenitus in multis fratribus. Patre, nunquid ipsc nos accusabil aut condemnabit
Priinogeniius cx morluis, quia habct mulios prarcr Christus Jesus qiti morluus cst : imo qui resurrexit. Ille

so. Qnos aulem pnvdestinavit. Ilic pradestinalio in nos lantum dilexit, 111 ctiam morcretur pro nobis.
lemporibus inlciligitur, non in hujus lemporis liomi- B Qui esi ad dexteram Dei. Ubi illc cst , ct nos vcnturi
nibus : id cst, cl ante legcm, sub Icge ct sub gralia. sumus; secundum bominem tractat, seciimltim quem
Sed qniciiiique lunc salvali sunl, Dei gratia sunt s;il- morluus est, et primogenitus factusex mortuis. Qui
vati, dieenle Apostolo: Habcmcs aiilein eumdcm spi- e:iam interpeltat pro nobis. Solcnl Ariaui dicere: Mi-
ritum litlci. //< s el vocavit. Honiines in boc teinporo nor cst qui iniorpollat. Ucspondciulum c t, Dominum
ad fidem voc.vil, quia apud cum antcquam mundus oblivionom non pali, ut pro illis scmper commonea-
essct, cr.int vocati. Vocantur auicm per fidei in«pira- tur quos ipse jtistificavit. Sed in hoc inlerpellarc di-

liooem, etper exbortationem , ct diviua operatlone, citur, dtim semper liomincm, qucin suscepit glorili-
justificantur per Laptismum, glorificantur per pr*- catum, qtiasi noslrum pignus I'alri ostcndit el ofleri,
mium, sivo iu pras nii per virlulem ; scd luoc cunuia ut verus cl setcrnus Saccrdos. Per quem Iiomiiicm
sunt dona Dei : quia dicit alibi : Ut dignetur vos vo- et niinor dicitur : sicut anima et corpus c.x divcrsa
catione sm. Et illud : Qui vos vocavil in gralia Dci, subsranlia uiius est liomo , ila Dcus el bomo, ex di-
justificali gratis ,
qui opcraiur omnia in omn bus : versa subsianlia unus est Christus. Ac pcr boc cum
quia ipse nos eripuit de poiestale icuebrarum , cl sit ipse umis cx diversa subslanlia, ipse se quodam-
iranstulit in regnum tlilectionis suic : non ipsius, seo" modo pctit , ipse quodammodo pro nobis cxaudit.
Filii. Et quos vocavit, lios el juslificavit; quos aulem C Quis nos separabil a cliorilale Cltristi? tribulalio, an
justif.cavit, illos el magnificavil. Magnum esl tbi vo- angustia, an fames, an persecutio, an nuditas, an peri-
cari servum meuni ;
quos posl resurrectionem glo- culum, an gladius? sicul scriptu a est. Judaei illos se-

rificaturus cst. Uia omnia jam facta sunt, praescivit, parare volcbant a C.brisio, volcnics cos ad Icgis cu-
p-cdestiuavil, vocavit, ct juslilicavil. Quoniam et stodiam revucare. Post tanta et lara praeclara bene-
omnes jam pr;csci:i ct prsedestinati siuit, et multi ficia ct promissa , quis nobis talc aliquid dabit aut
jnm vocati atque justificati. Quod aulcm ait : lllos ct promiltet, ut a Cliristo merilo recedamus, qui cliam
glor.licavit , illa gloria intelligenda esl bic, dc qua aiiimam suam posuit pro nobis? Quia propter le mor-
:n dicit: C.im Cbri^tus apparuerit vita vcslra, lunc tificamur tota dic, exislimati sumus ut ovcs occisionis.

cl vos apparebitis cum illo in glori.i. Quid ergo dice- Ccali cstis cuin vos pcrseiiuunlur proplcr me. Lt,
mus ad hac ? Si Deus pro nobis, quis contra nos ? Si pr>p:cr le, ait, non prop er aliquod crimcn morle
Dous nos adjuvat, quis nobis nocebit? Si Dcus gralis aflicimur : el proptcr le morlcm sustinemus cum vi-

no- vull jiislilic.nr.-, quisdicil: Non potcsl licri? Vult cem rcferre possimus. In nobis maximc impletur
ostcndere mmlum esse quod accepimus, ct quod nenio lioc testinionitim, quibus ncc resistcre licet, exom-
pr3ev;ilcal impedire volunlatcm Dei, qui quod vult plum magistii ct domini sequentibus, qui vclut ovis
facil. Qui cliain proprio Filio suo non pepercil, sed ^ ad occisioncm duclus csi. Sed in liis omnibus supera-
pro nobis omnibus tradidit ilum : quomodo non ctiam mus, propter eum qui dlexit nos. Ilas omnes liibula-
cum omnia nobs donavil? Non pepercit permit-
illo tioncs ad niliilum ducimus proptcr cum qtii cliain

tcmlo tradi, ul el trademibus libertas permancret ar- nos tantum diloxit, ut pro nobis morerelur : ct quando
biirii ad peccandum, cl nobs p.aticniia; monslrarct pro cjus nomiiic morimur, Itiuc maximc tiiumpba-
exemplum. Nam Christo quid babet cbarius quod mus. Cerlus sum enim ,
quod ncque mors, neque viia.

nobis ncget, qui pro nobis proprio Filio non pcp r- Ccrtus sum : ijuia morlem minetur,
nec si milii (|tiis

cit? Non solum autem a Patre e-l tr.idiius, sed a se- ncc si vitam promillat aeternam. Neque angeli. Nec
metipso, sicuii alibi dicit : Qui tradidit semeiipsom si sc angelum a Deo dicat direcltun sicut ipse ad :

oblalionem ciodorcm Doo in odorem suaviiatis. Qnis Galatas ait. Neque pr.ricipatus, neque instaniia. Nec
accusabit clectos Dci ? Ouis accusabil quos Deus elegit, si iu praesenli liouorera coufn-ai. Neque fulura. Ncque
et fecil crcdente- iu sc? Deus signisel virlulibus jam si prsp&eiitia bana, et iu futuro gloriara promittat.
csse justos probal, conlra eos qui dicunt : Non sunt Neque fortiudo. Noque si virtuies operelur. Neque
Susti, nisi quos lcx juslificaverit : cuiu luuc omuia altitudo. Uo-iii ccelorum \el bjpieuiix. iScque p>o-
-5C7 PRlMASn ADRBM£TAlH EPISC. iC.f^

fundum. Nejiic profiindii :is aeientiae, \cl inferau*. A ne$qui exltrael,ii tunt filiihraet,nequequi semen$u:u
Qieque creaturaalia poierit nos teparare. Omnem pene Abraka, omne» ///<». Si non oninef, lamen Kquantf,
crcainram nominavU, et non fuil his coiitcutus, et qoi indeelectisuni.ct larticredcnies si nonon nesqui
iiddidil: Kti misi siL alia creaiura, non pterit ims ex Israrl.ii s-unt Isracl, efgfl econlrario niulii qui non
sepurarc a cbaritate Chrisii. lln.le consiclerandiim sun: cx Isracl, ii sm t Israel. DintSalvator : Ecec vere
(]ua tidc crcdiderit Chrisio. A eharitete Dei qmc est in Jsraelila, in quo dolus non c t. lu quo ergo dolus esi,

Cliristo Jesu Domino noslro. Charitas Cliristi non in non csi vcre Israclita. Y.c.d iu haac vorabitur tibitemen.

q"is dieat einn se diligere, sed ln Isaac lunc etiam vocaii sunt filii Abraha:, non in
Jioc lanlum constai, si

eliam qmecunque sanclis ijns fiiint, silii fieri ipse Ismael, cum et ipse semcn cjus essei. ld esl, non
qui filii carns, hi filii Dei, sed qui filii sunl repromis-
lcslalur, dieens : Qui vos recipit, rne recipil, ctc. El
sivnis a'slimuntur in semine : promissionis enim lioc
.loanin s aii : Si fratreni tuunv queni vides, non dili- ,

gis, Dominum, qnem non vides, quomodo potes di- verbum esl. Et Ismael cnim secundum consuetudinem

ligere? In-io dileclionem Dci in fratribus voluit osen- natus est ex ancilla, Isaac vcro plus babnit qnam na-

di. Qwmiam, inquit, Deus dileclio cst, et cx'tera. Et tura dabat, qui jam de senibus per repromissioncm
I>nmiuiis:In Itoc, ait, cognoscetur quia discipnli rnei naius esi. Ita el riunc Chrislianos promksio facit filh.s

esiis, si vos invicem dilexerilis. Si diligitis me, man- B Abrahse ,

non caro et imitato lidei ejus, perTjoam
data mea servate. Et : Qui audit vcrba mea, el facil justifi alus est, et meruit ut in i-emine ejus benedi-

ea, bic esl qui me diligit.

cantur omnes tribus lerrae, non circumcisio. Secun-

Cap. ix. Yerilaem dico. Quidam dicnn!, q 'od rem dum lioc tempus veniam, et erit Sara? filius. Non Agar
incredibilem dicturus, id e-t, quod se vellet esse ancillae, ut ostendat posteriorem populum esse rc-

analbema a Christo pio Israel, primum quadam les-

promissionis, sic et in Isaac. Non solum aulem illu,

tationc satisfaciat. Sa isf idlJiidjeisse illo uon odisse, scd el Non solum Ismael et Isaae, qui quam-
Rcbecca.

sed eoruin causa plurimum conlristari quod Christo vis ex uno Abraham lamen diversis matribus nali
,

credere no lent, qui eis fuerit promissus. In Clnuto sunt, non fuere unurn apud Dominiim, scd etiam Ja-
cob el Esau, qui ex uno sunt dc Kebecca nali con-
non mentior. Quicunqiic ergo baplizatns cst, aut ve-
rilalemdicit,autmendatium,quidquidfacil,mChristo cubitu, antequam nascerenlur, apud Deum per ejus
lacit, cujus esl membrum. Et quicunque in baptismo prascienliam sunt ad iuvicem separati, ut proposi-

peceat, in Christo pcccat, sicut ait : Sic autem pec- u"» Dei in praBScientia sua maneret, qua repudiatu-

canies iu fratres, et percuiientes conscientias eorum rus erat ^nda^os incredn'os, et genlibus sine ullis

i dirmas, in Christo peccatis. Teslimonium mihi per- meritis erat misericordiam donaturus. Hoc i lufti

hibente conscientia mea. Ille verum loquitur, cujus C agit, ut oslendat, apud Deum prajrogalivam generis
conscientia lestimonium perhibet, et non illum ar- m" va ere
'

> » ec e!im pcwonam alicujus accipere,

guit in mendacio. In Spiritu sanclo. Non ficto. Quo- quod bis vull firmarc exemplis, quae illi poier.int in

nium tristitia est milii magna, et continuus dolor cordi calumniam vertere , de his ip,is ostensurus , Deum
meo. Eo quod viderim eos non credere?Deo. Opta quod velii facere, neminem ei posse contradicere, si

bam ego ipse analhema esse a Christo pro fralribus voluit gencri eorum aliquid proprie dare, el nunc

meis,qui sunt eognali mei secundum earnem. Qplabam q»os voluit eligere. Ex uno eoncubitu habens haac

aliquando , non nunc oplarem. Scicbam enim quod palris nostri. Cum enini nondum nali fuissent aut ali-

ipsorum crant omnia, sed cum cognovi veritaiem, quid egissent boni aul maii, ut secundum e : ectionem

conversus sum qui tam infidelis fni, et illi non con- propositum Dei manerel. Ex uno duos, qua: intel!igi-

vcrtimltir. Qui sunt Israclilw, quorum adoplio eU lur prima geminos edidisse, in eo quod quasi novuin
fi-

liorum, el gloria, el testamenta, el legislalio, et obse- s-ibi aliquid accidisset, perterrira Dominum interro-

quium, el promissa. Refert et quid dimiserit, ut co- gat. Non cx operibus, sed ex vocante diaum esl ei :

gnoscas quaevis sii eum poluil abillis separare.

qu;e Major serviet minori. N-m in Jacob et Esau est imple-

Quorum palres. Abraham, Isaac, ei Jacob. El ex tum, sed in figura dictmn est populi Christiaiii, qui
qnibus Chris us secundum curnem : qni est super omnia D pradatuse.-)tscnioripopuIoJiid;e >ruin,sicutctEphraim

Dcus. Coiilra Arianum, Maiiicbamm, el Plioliuum, et Man:sses prajliguraverunt populum juniorem , id

scd et contra Nestoiium, qui negat secimdum car- est Chrislianum, qui sunt mutalis manibus benedicli.

nem Domiuum Cbristum. Uenediclusin sacula. Amen. Sicul scriptum cst : Jacob ditexi, Esau autem odio habui.
Et Tliomas ait, Dcus meus, cl Dominus meus, qu d Quod in Genesi d etuni est. IIoc rrophela non de ip-

jlle confinnat dicens : Quia vidisti , ideo credidisti. sis, scd df: filiis eorum refert implelum, quod tesii-

Non aulem quod excideril verbum Dei. Quia supcrius monium Apostolus sumens curiositatem et calumniain

dixerat , dolere se, quod gcnus Israel suo viiio ex- repressil , asseicns quod nulla sil iuiquitas apui
cluderetur a regno, quorum h;ec omnia fueraut, hic Deum, scd quidquidagit, aut misericordiier, aut ju-
ostcndit, illos, qui non cre lunt, non csse filios Abra- dicialiter agit. Quid ergo dicemus ? Nunqnid iniquilas

hoe, ne ominbiis Judajis praidicaro pularelur eldice- apud Deum ? Absit. Adbuc ratiocinalur, cl proponii

relur : Ergo Deus meiililuscst Abralne? Absil. llinc sibi quasi contradiccniis personam, et teslimoniis

incipil ratiocinari, cur alto ei juslo IVei judicio, rc- siijicrai, quod volunlali, Domini neino valeal contia-

pulsis Judxis gciitcssuiil intromisaae. iVon enim om- ire, ipso Moysi d.ceute : Misercbor cui misertor, id
 ,

4G9 1N EPISTOLAM AD ROM\NOS COMMENTARIA. 70

est: Si ego bonus, oculus tuus quarc neqitam ? Nun- A cundum eloquium luum. Sinc dtibio inanis ost cur-

quid tibi lollo quod alii dono ? In prttscienlia mei sus noster, nisi grcssus noslri a Domino diriganliir.

decrevi in olivam olcaslruin insererc ,

quid ad te ? Nam ct equus potesl currcre, sed si non babeat re-
Mousi cnim iticit : Miscrcbor cui misercor, et misericor- ciorein, inlrcnis ct prxccps prxvolilal, cl rcctum iler

diam prastabo cui misercbor. Quia cui miseretur Deus, non ambulat. Ila et nos sine Dco el gralia ejus. Quis
vocat cum el inspirat ut crcdal, el cui misericors auleni hominum habtt polesiatem tali visu altingcre
fueril ui crcilat, misericordiam praslat, hoc csl, fa- mentem suam, qua ejus voiuntas movcalurad fidem?
ciel cum miscricordem, uleiiam bene operetur. Unde Quis aiiifin aniino amulectiiur, quod cum non dcle-
cvidenter conslat, omnia bona esse a Deo ipso, qui ctat? Aut quis habet in polestalc, ut ei vel occurrat,

est Salvator oinnium, max me fidelium. Sed dicit ali- quod eum delectare possit, vcl delectet cum occurrc-
q:iis:Quare illuin sic, el alium non sic, et cur non rit? Cum crgo ca nos deleclant, quibus proficiainus,
oinnes aqualiier ? Nunquid peisonarum est acceptor a Deo inspiralur hoc , el graiia Dei prxbctur boc ,
Deus? Acceplio pcrsonaruin ibi recie diciiur, ubi ille non nutu noslro, vcl industria, aut operum mcriiis
quijudicat, rebnquens catisa: ineriltimdequa judicat, comparatur, quia ul sit molus voluntaiis, ut sii indu-
alleri contra alicrum suffiagalur, qui iuvcnil aliquid siria sludii , ut sint opera charitate ferveniia , ille

in persona quod honore vel miscricordia sil dignum. B iribuit, ille largitur. Pelere enim jubemur , ut acci-
Si auiein qui^piam duos liabeal debitores, ct alleri piamus, et quxrere, ut invcniamus, pulsare, ut ape-
iclil dcbiium dimillere, ct alterum exigere, cui vult rialur nobis. Nonne aliquando ipsa oraiio nostra sic
donat, sed ncmincin fraudat, nec accepiio persona- tepida est, vcl potius frigida, et pene nulla, imo oin-
ruin dieenda est, quando iniquilas nulla cst. Alioquin nino interdum ila nulla, ut neque hoc in nobis cum
cis qui parum iiucll'gunt, potest acceplio personi- dolore adverlamns ,
quta si vel hoc dulcmus, jam
rumvideri, ubi vinex dominusopcrariis.qui una hora oramus? Quid aliud ostcnditur nobis, nisi quia cl pe-

illius opus feccrunt, lanlum dedit quanlum illis qui tere, el qua^rere, el pulsare ille coneedil, qui hxe ut

pertuleroat pondus diei ct xstus, xquales faeiens in faciamus jubet ? laiiur non voleniis, nec currenlis,
inercede, quorum lam inagna distanlia fuerat in la- sed miserentis est Dci. Qtiandoquidem ncc vcl!e, nee
bore. Sed quid respondit de hac velut acceptione currcre, nisi eo movenle alque excilanle poterimus.
pcrsonaruin murmuranlibus? Ainice, non facio libi Dicil enim Scriplura Pharaoni : Quia in hoc ipsum
iiijuriam, elc. Nempe luc tota justiiia est, hoc volo excitavi le ul oslendam in te virtutem mcam, et ut an-
libi reddi, huic donavi, neque libi aliqtiid abstuli, nuntietur nomen mcum in unicerstt lerra. Unusquisque
aul quod debeham vd niiuui, vcl negavi. An non modo el finc pec. alorum complelo puuiiur. Aliquoties
lieet mihi quod volo faccre? eic. Sicut ergo hic G etiaininprxsenti,sieulSodomitx cl Gomorrhaji. Pha-
nulla e>t acceptio personarum, quia sic alius gra- rao ergo jam excesserat modum, et quoniam dignus
tis h inoratur, ut aliusdebito non fraudelur: sic cum eral perdilione, voluit Deus illius cxcmplo omnibus
scctinduin piopositum Dei vocatural.us ei alius non limotcm incutere, et ut agnoscerct populus ejus, qui
vocalur 5 vocato dalur graluilum bonum, cujus boni cxilurus erat de JE^yplo, virtutem ipsius et justitiam ,

est vocaiio ipsa priucipium; non vocato rcdditur dc- ne ipsi simililer peccarent, aut timerent adver-arios
bitum inalum, qua omnes rei sunt per unum ,
per suos, voluil eos tali ullione non solum ab imniinenli
queni peccatuni intravil in mundum. Igittir non vo- periculo liberare, sed etiam ad cavcndum iniquilalcm
ientis nequc currentis, scd miserenlis esl Dci. Concludil in posterum terrore sux potenliae pramiinire. De
dispulaiioneni , el objicit lestimonia de Pharauiie Pi .aj-aoiic et bic inielligi polest, ul dicatur per Dei
ul Dei judicia coiiiremiscamus potius quam discutia- niiscneoriliam induralus ,
quoniam quando Moyso
mtts, quia plerumque sunt occulta, nunquam lamcn oranle eessnvii plaga , ille indiirabaiur , el qu.-unvis

suiit injusta, quia vcrtim cst quod et currcnlium cur- scircl ctim iia ess-; indtiraluni ut non possct con
siitn ipse diii-il , et sine illius gralia nullius cur>us veiti, lamen bonilaiem 8»am oStcndil. Nam (jiiod

suimi soriiatur effeclum, sicut dicit Eccloiasies : Non dixit, EzciUvi : id est, prodidi, non leci : quomndo si

cst veiocium cursus, i.cc (bitium prxlium; et David : D aliquis duc vasa plena, unum cum balsaino, cl alte-
N.si Deutiuua aedificarit domum, in vanum labora- rum cum stercore, venllel , odorem sive femrcm
rnnt, qui adiflont eam. Ipiius crgo auxilium iinplo- prodit , non generat. Ergo cujus vull miserctur , et

landtim e>l, qui operalur omnia in ommbus. Dcbet quemvull indurai. Miserclitr nvgna boqjiatc, el, ob-
ergo currere Cliristianus, cl nunquam ptxsumcie de durat nullainiquitate : miscretur bona tribuendo, oIh
6uis viribus, currere debet el Dei prxcepla implere, durat digna retribuendo : lanquam si diccret : Erpo
sed arrogarc Bibi nihil debet, secundum illud : Qui sic inlelligiiis , si cui vult mi-creuir , et quem vnlt

glonatur, in Domino glorieiur. Hoc coctra illos qtti indurat , scquitur inlcllecluin vestrum , ul dicaiis :

de suis meritis ac viribus prxsumebant. Nam cl ipse Quid adhuc redargoimur ? quod vult ipse , hoc faci-

currebat,*quando est verilus ire Bilhyniam, licnt in mus.Sensit Aposiolusquid moveret carnalem inlclle-
Acl bus apos oiorum legimus. Credo quia inanisejus ctumeorum,clsibi vcrbacontiadiccniis,qii3caposloli-
cursuserat futurus, sed illuc a Spiritu sancto dire- ca auclorilalc cocrcerct, opposuit. Aitcnim : Dicis ita-

clus csl, u'ji prxdicalio cjus proficeret. Nam el Da- quemihi : Quid adhuc Ctoqutritufffliilr* ineodem lexlu
vkl claniabil ad DomhiUin : Cressus meos dirigc sc- quccrilur.\ nam vduntali cjus quis rcdstit ? Hespondit-
471 PUIMASII ADRUMETANI EPISC. 472
(|nc isladicenli : homo,luquhes,(]ui rcspondeas Deo? A riint Deiim babcre in notiliam, lioc cst quod digni
Nunquid dicit (igmentumci, qui se (inxit, quure mefeci- exstilcrunl dari in roprobum sensum : tamen ve-
sti sic ? Deindc sccutus tam magnum abditumquesecre* rum cst ,
quia non volentis, neque correntis , sed
tnii), quarilumaperiendum cssct hominibus judicavit, mieerentis csi Dei, quia si pro co levioribus quisque
et apcruildicens: Siautem volcns Ueus ostendereiram, peccalis, aut certe gravioribui ct muliis, larncn ma-
et demonstrare potentiam suam , susiinuil in mulla gno gcmilu el dolorc po. nitendi misericordia D<ji di-

pdtientia rasa ircc ,

quce perfecta sunt in perdilione ,
gnus (ncrit, non ipsius est, qul si relinqueretur, in-
ul oslcnderct divitias glorice sum in vasa misericordiw. teriret, sed miscrcntis Dei, qui ejus precibiis dolo-
Hoc est gratiae Dei non solum adjutorium , verum ribusque subvenit. Parum est enim vclle, quamvis
etiam documenlum. Adjutorium scilicct in vasis mi- etiam ut vclimus volunlas a Dornino praeparatur, ta-

sericordioc ; in vasis autem irae documeutum. In eis rnen (ut dixi) parum esi vclle , nisi Dominus mise-
enim ostendit iram, et demonstrat poteniiam suam, rcatur. Sed Dcus non miseretur ,
qui ad p.iccm vo-
quia lam polens esl bonilas nt bcne utatur etiam cat, nisi voluntas jam quidcm sanaia prscesserit :

malis, el in eis notas faciat diviiias gloriae suoc in quia pax bominibus bonae volunlalis. Et quomodo nec
vasa misericordix* : qrnniam quod ab irao vasis cx ;
- velle quisquam potest , nisi admonilus et vocalus ,

git justiiia puni. ntis, lioc vasis misericordiae dimittit B sive intrinsecus, ubi nullus hominum videt, sive ex-

gralia liberanlis : ncc beneficiumquod nonnullis gra- tnnsecus pcr sermonem sonantem, aut | cr aliqua
tis tribuitur, appareret, nisi Deus aliis ex eadem massa signa visibilia, efficitur ut etiam ipsum vel'e Deus
pariler reis justo judicio condemnatis, quid ulris- opcretur in nobis. Ad illam enim ccenam, quam Do-
qiie deberetur osienderet. Audi eliam intcgram loci minus dicit in Evangelio praeparatam, nec omnes qni
istius interpretationem beatissimi Patris Augustini ,
vocati sunt venire voluerunt.neqne illi qui venerunt,
nam de Pharaone ita respondetur : Prioribus me- venire possent , nisi vocarentur. Nec itii debent sibi

ritis, quibus affiixit in rcgno suo peregrinos, dignum tribuere qui venerunt, quia vocati venerunt : nec illi

efleclum cui obdurarelur cor, ut nec manifcsiissimis qui noluerunt venire , debent alteri tribuerc , sed
signis jubcntis Dei crederet : ex e&dem ergo massa, tanlum sibi : quoniam nt venirent vocati erant in li-

id est, peccatorum, et vasa misericordise protulit bcra potestate : vccari crgo ante meritum voluntatem
quibus subvcniret , ctim eum deprecarenlur lilii operatur : propterea elsi quisquam tribuit quod ve-
Israe), et vasa ira?, quorum supplicio illos erudirct, nit vocalus , non sibi potest tribuere quod vocatus
id est, Pbaraonem etpopulum ejus quia quamvis es- :
est.Qui aulem vocatus n< n venit sicut nou habel ,

£ent utrique peccaiores, et proplerea ad unam mas- meritum praemii, ut vocaretur, slc incidet in meriium
sam pertincrent; aliler tamen traetandi erant ,
qui C supplicii, qui vocatus venire neglexit. Ila ernnt ilia

uni Deo ingemuerant, ut eis subveniret aliter illi, :

duo : Misericordiam et judicium cantabo libi , Do-
sub quorum injustis oneribus gemuerant. Perlulit rnine. Ad misericordiam pertinet vocalio , ad judi-
ergo in muKa patientia vasa irsc, qu;e pcrfecta sunt cium pertinet beatiludo eorum qui venerunt vocati :

in perdiiionem. Et co ipso, quo ait: In multa patien- ct supplicium eorum qui venire noluerunt. Nunquid

iia, satis eorum peccata, in qui-

signHicavit priora ergo latebat Pharaonem quantum boni consecuturae
l>us eos pcrtulit, tum vindicarc quando de eorum :
illae terrae per adventum Joseph fuerini? Illius ergo
vindicta subveniendum cral iis qui liberabantur ut :
rei gestoe cognitio voi atio ejus fit, ut populum Israel

notas faceret divitias glori;c suse in vasa misericor- misericorditer tractans non essel ingratus. Quod au-
di;e, quae pra^paravit in gloria. Hic foilasse contj^r- lem huic vocalioni obtemperare noluit , et exercuit

batus ad illam quoestionem rediisti : Si cui vult mise- crudelilatem iu eis, quibus humanitaset misericordia
rclur, et qnem vult obdural, quid adhuc conqueri- debebatur; meruit pcenam,ut induraretur illi cor, el

tur? volunlaii ejus quis resislit? Prorsos ita est, vis lantam cxciiatem mentis pateretur, ut tot et tantis

non vis, cni vult miserelur, ct quem vult obdurat. lansque manifestis Deisignis non crederet, quopossit
Scd velle Dci quis impins dicat injustum, cui etiam ejus supplicio sive obduralions, sive ultimoe visibilis

ipse Pharao clamat : Justus est Deus : cgo autcm el ^ subrnersioniserudiri populus, utsibi affliclione ifhi [F.
populus mcus injusti, quia hacc volnntas Dei injuslar leg. afflictionem illam] el occu! tae obtunsionis, et mani-

esse non potest. Vcnit enim dc occultissimis meriiis, lesloe submcrsionis inobedienliae merito compararet.
quae ipsos peccalores discernunt. INam cnm propler Hoee autcm vocatio, quae sive in singulis komintbus,

generale pcccatum unam massam fecerint , non ta- sivein populis, atque in ipso humanogenere per tem-
men nulla est inler illos diversitas ;
quia sunt inulli porumoppoilunitatesoperatur^aliacei profundae ordi-
peccatores naturalitcr modcraic viventes ,
pcr quod nationis cst : quo perlinel etiam illud : In ulero sancti-

q-uamvis nondum sint justificali , digni tamen effi- ficavi te : el cum esses in renibus palris tui, vidi te. Et,

ciantur justificatione : et non prcecedet in aliis pec- Jacob dilexi, Esau autem odio habui, cum diclum sit

catoribus proprio viiio, ul*digni sint obtunsione, ha- antcquam nasceretur : nec comprebendi portsl, n'isi

bemgs eumdcm apo-tolum alibi dicentem : Quoniam forle ab eis qui diligunt Dominum Dejim siium ex
r.on probavcrunt Deum habere in noiiliam , dedit loto corde, etex lota anima, ci ex tota mcntcsua.et
illos Dciis in rcprobum sensum. Iloc esl quod ob- proximumtanquamscmclipsos. Tanta cnim cbaritate
duravit cor Pharaoni. Quod auiem illi non probavc* fundali, possuntjam, si forlasscoumsanclis, comprc-
473 IN EPISTOLAM AD ROM.VNOS COMMF.NTARIA. 471

hiMi.lere longimdioem . 1 liiiidinein ei profundum. A. phemantem, et populum suum duris operthus affligcn-

lllud lainen constaniissima fida rotinendom, neque iem. Vasn iraapta in interitum, ut ostenderet dhitias

quidquam Dcum injusie faceiv, neque ullam esse na- ejtori» sua:. lui|ilcnJo peccata vasa irae digna fueraot
tinani ,
qu.c iioii Dec debeat id rjuOd est. Quia Deo cflecia, aplala a BCmctipsia in inleriiuni, non soluin

debetnr onine dceus, ct pnl. lnitudo. ei congruentia perorignale peccatum,.sed per aclnale. Ira qnippe
par itiin : qiiam si penilus pcrsecu us fueris, el usque non reddilur, nisi debila, ne sil iniquitas apml Deum.
ad omnes reliquias de rebus detraxeris, remanei ni- Et hioc intelligunt vasa miserreordkc quam gralui a

liil. Cuin ergo mcritum peccando amiserimus, et m illis miscricordia prxbeatur, qnod kae vasis , rum
misericordi i D i leinota, nihil aliu I peccanlibus aisl iiuibus cis est perdilionis causa, cl niassa communis,
peen i aclerna debeaior, miid sibi rull bomo de massa ira dcbita ct justa rependilur, et istis misericordia
perditionis naius, ut Deo iesponde.it, et dicai :Quarc indebita condonatur. ln vasa miscricordiw, quce prce-

sic me fecisti ! >-i vis sta cognoseere, noli esse lu- paravit in glorium , quos el vocdtil. Qua ipsc cis vo-

tiini, sed eflic le (ilius Dci per illitis misericoidiam, luii misereri, et faccre eos vasa raisericordix de va-

qui dedil poieslaiem (ilios Dei fieri credenlibus in sis ira?. Non tolum cx Jndais. Si personaliler vocas-

nomine ejus. Non auiem quod tu cupis, anicquam sct, solos Judaeos vocassel ; scd invcnimuscum nor.

credant , dalur liominibus divina nossc ctipientibus. B Judrcis pcccaiitibus pepercisse , nec gentes salvari
Uerces enim cognition s meritis reddi ur; crcdendo prohibuissc. Scd etiam cv pentibua , sicu! Qtee dicit.

auiein meritttm comparatur. Ip-a autem gratia, que Quia el lunc yEgyplii aliquanti exierant cum illis.
data est per fidem, nullis nostris merils pnvceden- Voemi non plebem imam, plcbcm menm, cl non dile-
libus d iia es'. Qttod enim nK-rituni peccaloris ct ini- elam, dileetam. Per propbeiam ostendii pradieium,

pii? Christus aulepi pro peecatoribus et pro impiis genlcs esse transiiuias ud Christum. Ei non miseri-

niortmis e ? i, ut ad eredendura non nicrito, sed graiia cordiam consccutam , miscricordiam conseculum. Et

voearemor, credeodo autem eiiam merilum colloca- eril in loco , ubi dictum cst eis : Nun plcbs mca ros :

remus. Peccatorrs igitttr crcdere jubentur ct a pec- ibi vocabuniur fitii Dci vivi, In tanlttm quo vnlt vocat,

catis eredendo purgautur. Nesciuol enim quid rcctc ut etiam genies impias cligcrct, ct quac nuiiquain boni

viveudo tisnri miiI : quapropter ciim videre non pos- aliquid f. erant operaiac. Si cnim merila cligerct, so-

sinl, i i->i recte vivant, mc recie vivere valcant, nisi lus lsrael, qui seniper Deoservivit, debuerai hoc mo-

cred.mi, maiiifesttiin esl a lide incipiendum, ut prae- rcri, scd omnes gralis salvat, ct nulliini nierilis suis,

ccp;a quibus cndenlcs 3 sxculo lioc avcriuntur, c< r quia sicul dicit : Omnia sub pcccalo inclusit, ul oin-

nundom faciant, nbi videri Dcus possit; tnnc dcmum nibus miscrcretur. Isaias autcm clamat pro Isracl :

ei non pr.vposlere audies , si qna sunt dc ani- C Si (ueril "«"«cruj filiorum lsrael lanquam arena mi-

niarmii oa cultissimis meritls ct de graiia vel jusiilia ris. Pro ipsis esl, si credant, quod itiis comininatur.
Seereta omnipo:c;itis Dei. Fidem criam, ut crcdas lleliquiw sulvce fient.indivormn auicm paticitateni cre-
,

ille dit, a qno esl onme daium bonum ;

quid enim diluram oslendil Isaias, quae sunt vasa in hunorem :

babes quod non accrpisli? Dicii itaue mihi : Qiid nani roliqua muliiludo vasa in coiiluiiicliam. Verbum
aJltuc quaritur? vcluntali enim cjus quis resiatit? Vc- consummans et brcvians in cequilale. Sccundum liisto-

riun est quod non rcsistitnr : quia ipsa volunas Dei liam sic inlelligUiir; sicul C|.;o verbum abbrevio, el

bona el jtisla esse a nullo dubitalur Cbristiann. fiuio, sic illud cito Deus 1'aciel. Secunduin allegoriam
Itomo, tn quis <?s, qtti resjiondecs Deo? Et lioc contra- aiitem, Novuni Testamentum accijiil verbuni abbre-
diceniis est, ctiamsi sic es>et, ut dicis, lu ipiis cias ,
vialiim, quia onuiia in eo brcvitcr coniprtbensa snnt,

qui responderes Deo?qui debcs taccrc, et quod til.i ut est: Credo in Deum Palrem Qmnipolenlem, ci in

jubetar laccre ; si tc bonura jubet faeere, dibcs in- Filinm ejus Jcstini Cbrisluni,el n Spiritum sancftun,
telhgere quia et ip-c bonus est, cui malum non pla- ct i eliqua qu;c sc(|iiunnir in syniliolo. Ycl illud : Quod
cei, et a qeo le prohibet. Nunquid dixit bomo, :
vi bi^licri nonvutlis alii ne feceritis. Id cst, ni^ com-
lalsinn e>t qood disi&ti? sed dixil ; bomo, tu quis cs, pcndio lidei, pcr gratiam salvos faciat credcnlcs, nOM
qui rcspondeasDeo? et Nunqmddicit figmen-
reliqua. D l"' r innumcrasobscivaiioncs.quibusillamuliiludo-cr-
tnmei qui se finxii : Q.id me fecisli sic? Annon habel viliter oncrala prcmcbatiir. Pergratiam quippe nobis
potcstatem figulus luti? Nondicit, quia non potesi, i.cc vcrbum consummans et brevians lecit super lerrain,
dcbcl ; vtilt nos sir mulns essc apud Dominum, si< ut d ccns
;
: Jnguni mciim sttavc csl ct omis meum leve.

liitum ad figulum : eum c.iim n n intelligimus , non Vcl illud : Diliges Deum et proximum ; in bis pr*-
mus mala scntire de Deo , si ientes qnod i;i Dco ceplis tola lcx pendct el prophetae. Quia verbum bre-
vHiumcaderenonpoiest,qaiajudieiaejusocculiasunt, viatum Dominus super tcrram. Conlraxil et ab-
faciet

in'li\s\Anon snni. Ex eademma sa faccreatludquidetnvas breviavitDominus p puluin Isracl. Et ticut prcediait

in bonorem, aliud veroin eontumetiam? Deilla massa lsaias:Nisi Dominu» Sabaotli reliquiuet nobis semen,
dicit \n)|iuli peccaloris, q kicx Adamonmes creati >u- *icvt Sodoma [a<ti ettemut Gomorrha tiinilet
et ticul

. Quodtivolem Deuiottendereiram, etnotam facae fuissemus. Quia non est passus omncs pcriie cum im-
potentiam tuam. Volunias Dei miserie rs cst, etjusta, l" is »
!
'
t-' 1 ' illtl,! vt:l P»ucosjustoseffecil, et scmen Abra-
el ii iii vnlt msi i,uod boiiiini, j.ium etjustum cst. Sus- ' I:i; vci.it.. qui salvarct quae perierant ; nisi voluisset
in multa valientta. Qui illum d.u sustiiiuii bla»- Vt '
paucos salvare, omnes paritei perissewus. scd ui
47J PMMASll ADiiLMKTANI F.riSC. 47«

(|ik)'! promiseral Abraliociwpleret. Curautem isleaci i- A per ipaam juatifii ando s'*, non suhjii unt se rcmissio-
piai ille rion accipbit,cum nmbo non mereanlur accipe- ui peccatorum, ne videantur EuiiM peccaloref. Non
re, ot qui-quis acceperit indebite accipiat, virei auai 011 i iii ut csscnl infideles COgebanliir invili, scd nolen-

meiiantur, et fortiora ae non Bcruteniur, Bufliciai cii do credere , infidelitalii crimine non carehani. Y.t

scire, quod nnn sii iniqultas apud Denm. Quid ergn dice- suam quwrcntes slatuerc, jusliliw Dei non sunl subjecli.

mus, quod gentes, uuce non teclabanlur jutliliam, appre- Quae ex l.gc est, vel quam de lihero esse fallchanlur,

henderuntjustiliam? Sinon ilaesluldicimus, quia non ut falluntur arbilrio ; ct dufl sini trihuunl quod Dei

est volenlis, neque currentis, quomodo gcntes, qu.-e csl, justilkc Dei non sunt subjecli. Legis ilaque ju-
nunquamjustitiam quaesierunt, invencrunt jusiiliaro? stilia csl, jubere quod Deo placet, et vetare quod dis-
(t Israel, qui seiuper jusiiliain seolalusesl, in legcm plicel. In lege justiiia est, servire, et exira eana nul-
jusiiii-je non poluit pervenire ? Hespondit : Quia illi luui Dei ndjulorium ad recte vivendum requircre.
crediderunf, istivero noluerunt, sed in operibusglo- Dei aulem juslitia esl, non de viribus suis pncsume-
riali sunl, quae ncc custodieiunt. Quid ergo dicimus re. Juslitia Dei dicilur, non qua justus est Deus, sed
conira hajc, qua? nobis objici possunl, lioc est, quod qua dal Inmini Deus, ut justus sit bomo per Deum.
gentcsnoii sectantes apprelienderunt, Israel vero non Finis enim legis Clirstus, ad justiiiam. Finis legii di-

apprchendit? sed contremiscamus judicia Dci, qunc, B cilur Cbiistus, quia ipse est, vel in ipso est tota per-

ut dixi, occulta su-nt : injusta auiem nunquamiunt. feclio. Finis aulcm diciiur a consunimando, non a
Justiliam autem quw cx fide esl : Israel vero sectans consumendo, quia aliud est , finiius e<t panis, aliud

legcm justiliw, in legem justitiw non pcrvenit. Qtfam finila cst tela , illud ul non sit , islud ut perfc-

Dominus dedii vocatis ut crederent. Quare ? quia non clum sit. Qui ergo in Cbristo credil, ipsc perficil le-

ex fide, sedquasi ex operibus. Quasi, quia non vere. Of- gem, quia ad ipsum tendere et festinare debel om-
fendcrunl. Oirendunt ad lapidem ofTcnsionis, velut nis nostra intentio, qui ultra non babet quod requ':-

argute legem defendendo, et naiuram et liherum ar- rat, quia omnia sunt implela, qux*cunque de eo in

biirium pr.ecipilando : qucmadmodum philosopbi sanctis Scripturis praedicta sunt. Omni credenti. Ju-

mundi. In lapidem offensionis. Qui videt lapidem, daco el Graeco. Moyses autem scripsil quoniam justi-

lapis salutis est illi qui in eum non offendit : qui au- tiam quw ex lege est, qui feccril liomo. Moyses quidem
tem caecus est, offendii inlapidem. Ita etJudxi, quos secundum bisloriam de lege dixit , sed Aposlolus
cxcacavit malitia sua, ne Cbristum agnoscerent, of- illudad Christum aptat, quia lex nec in coelo fuit, nec
fenderunt in cum, f.iciendo illi injuriam, in quo genles in abys^o, et ideo illos jubct. semper legem medilari,
crelciilesapprehenderunt juslitiam. Ideo lapisoffen- «t ibi inveniant Chrislum. Vivet in ea. Quce aulem ex
sio:,is et petra scandali pncdictus esl Cbrislus, quia C flde est justitia, sic dicit. Nemo ergo vivit illorum ,

mulii in passione ejus et naiiviiate scandalizantur, quia ncmo eam facit, quia ad comparationem lanto-

sieui scriptum csl : Quia scandalizahanlur in co. Et rum peccatorum, etiamsi essent pauci qui facercnt,

ipse P.ulus ad Corinlhios : Cbristum crucifixum Ju- nulli esse crederentur. Ne dixeris in corde tu> : Quis

doeis seandalum, genlihus aulem slultitiam : ipsis ascendet in cozlum? idesl Cltristum dcducere : aut, quis

autem vocatis Chrislum Dei virtulein, et Dei sapien- descendet in abyssum ? Iioc est Chrisium ex morluis re~

tiam. llntle et bic sequitur : Qui credit in cum, non vocare. Sed quid dicit Scriplura ? Prope est verbum in

confundelur. Pelrus qisoque dicit ,

quod credenlibus ore tuo, et in corde tuo. Hoc est, nec de passione, nec

lapis elecius sil et angularis, incredulis vero olTen- de resurrectione, nec de ascensione ejus, quod non a
sionis. Sicut scriptum est : Ecce ponamin Sion lapidcm semelipso facium sit, iu corde luo debeas duhilare.

offensionis, et petram scandali. h\ prophela Isaia lioc

IIoc est verbum fidei ,
quod prwdicamus. Hoc est

dixil. Et omnis qui crcdit in eum, non confundetur. Novum Testamentum. Quia si confitcaris in ore tuo
Quia intelligit Dei virtutem et Dei sapienliam. Dominum Jcsum, el in corde tuo credideris quod Deus
Cap, \. Fratrcs, volunlas quidem cordis mei el obse- illum excilavit amorluis, salvus eris. Te-timonium cor-
cratio ad Deum fit. Pro inimicis non lnbiis lantum, dis est oris confessio. Corde enimcrcdilur ad justitiam;

s.-d cl corde nraudnm est. Pro itlis in salulcm. Pro D ore anlem & -onfessio ad salulem. Deliclis prasteriiis,

Judneis. T eslimonium enim perliibeo illis quod wmv.la- non fuluris. Ergosi fides sufficit ad justiliam, et con-

tionem Dei habenl. ^mulationem bahent seciandae fessio ad saiutem, Jidxusct Grascus unum sunl in

le^is Dci. Scd nonsecnndum scientiam. Nisi omuiaquis Chrislo. D.cit enim Scriptura : Omnis qui credit in

secundum datam a Deo scicnliam foceril, inipingit, illum non confundelur. INon Judrus tantum. Non
cl amsi quis consiirnmalus fuerii. Si scienliam Dei enim esl disiinclio Judwi el Grwci. Depristino peecato

haberent Judici, cognosceient quod Chrislus vel idololairia non ergo illos vos poleslis coufun-
non :

conlra legem vcnil, sed sccundum legem, ctquia deie, quos Scriptura dicit confundi non posse.

non possint sccundum legcm justificari sed Deus ,

(Incipil exposi io dc libro sancti Augustini exccrpla
gratis ex fide juslilical , non ex operibus lcgis , in
eloco hd suncium Simpticianum De Jacob Esau.
, et
quibus iili gloriahanlur. Ignorantcs enim Dei juslitiam.
Qnw liccl non in ordim tractatus hujus posita essc vi-
Ignoravcruni, quod graiis cx iide justificat, et non dcatur, (amen ideo prwtermissa non est, quia ueccssaria
ex opcrihus Icgis, in quibus illi glonabantur, dic.en- atquc pcrfccla cst, et obhoc hic conscripla, ut lociipsins
tcs sc custoilissc lcgem, quam non cuaodieiunt, ct obscuritutc revetata legenlit sensum evidenter iltuminct.)
*477 IN F.PISTOLAM AD P.OMANOS COMMENTAKIA. 17«?

Nm ix optribtu, $ed cx voanite dicium nt:QniaA ro matriB, velfldei, vel operum, vcl quorunilibei
major seniel niinori. Yocanlis esl ergo grati.t, peu i- omnliio mcriioruui ? Sed (lieliim csl ; 1)1 sectindmn
pieniis rerogratiuinconsoquenlersuatopera bona noa : elccticnem proposiiara Dei maneret. Kt ideo quseii-
qoa grai :nn parianl, sed qaae gtaiia pariaatur : non mus, quia dictmn esl : nisi forle sie. cst distinguenda
eaira ut ferveai, ea i tis, Bed qu'a fervcL Nee senleatia, non ut inlelligamus tanquam ideo non ex
ideo beae currit rota, ui rolundasit, sed quia roiunda opcribus, scdex vocaute dictura esset: llajor servict
csi. Sic nemo propterea beae operaiw ui aceipiai ininori : ut sccuiuluin clectionem proposilum Dei
gratam, sed quia acccpit. Quoaiodo enini poteat manercl ; sed iia potius, ut hoc de nondum nalis cl
juste vhere, qui iiiin fuerii jnsiificatus? quowode iionduin aliqtiid operatis cxcmpluin datumaccipialur,
•anete vivere, si noo tueritsauctifkaius? veioaiokie ne aliqua cleelio liic possil Intelligi. Cum cnim non-
vivcie, qui non fueril }ustiflcaius [aaai viviflcaius]? dtini nati fuisscnl, nequealiquid egissenl boittim sive
lastificat uaieai gratia , ut juslificatus possil virete ninltim , ut secimdiim electioncm proposilum Dci
Jusie. Prima e>t igiiur gralia, Becunda opera bona, si- inancrct : id est , ncque aliquid egissenl bonuni
cut alio loeo dicii : Ei autea qui operatur, merces non aut maltini , ut proplcr ipsain aciionem electfb
imputaiur secuodum gratiam, Bedsecaodura debituM. aliqu;» fiercl ejus qui bene egcrat. Ctun ergo uulla
Non euim inlell gebant, quia eo ipso quogr. lia est B esscl eleciio benc agenlis, sccunduin quain mancrct
evangelica, operinus non debeiur : alioquiu graiia proposituni Dei, non ex operibns, scd ex yocanle :

jam n«) ii est gratia. ln muliis locis lioc sxpc lesia- id est ex eo qui vocaudo ad fi !em graiii jusiificat
tur, li leigratiam prxpouens operihus : n n ut opera iinpium, dictum esuQoia major serviel minori. Non
exstii guai , sed ut osiendat n n esse opera prxce- crgo secundum elcciioncm proposhum Dei maneret,
dentii gratiani, sed consequcntia : ul sciliccl n ui se Bed ex -proposiio elccto, id est, non quia invcnit
qoisque arbrtreiurideofercepissegratiam, qu'a benc Deus opera bona in hominibus qux eiigat, idco nia-

OperatoB est; sed beoe operari noo posse, nisiper fi- iio t proj.ositum jtislificalioiiis ipsius : scd quia manct
deni | erceperit gratiara. lncipitautem homopercipe e illud ut justifieet credentes, ideo invenit opera quas
gratiani, ex quo incipit Deo crederc, vcl iuleroa vel ex- jam e!ii;ol ad regnum coelorum. Nam nisi esscl ele-
tcrna admonilionemotiisa I fidem.Sed intcrcsiquibiis c<io, non esseni electi, nec recte diceretur : Quis ac-
arti ulis lenipornm, vel celeb atione sacramcntorurn cusabil adversus electos Dei ? Non lamen eleclio
gratia plenior el evidcntior infuudatur. Sed ul de re prxcedit juslificationem, sed electionem justilicalio.

tle qna agitur polius loquamtir, ad frungendam atque Ncmo enim eligaur, nisi jam distans ab illo qui rc-
dejiciendam sup rbiam bom.num ingiaiorum gralix jicilnr. Unde quod dictum est, quia clcgit nos Deus
Dei, et audeniiura gloiiaride uieritis, ista commemo- C nntemundi constiiuiioncm, uon vrdeoquomodo sit

raniiir. Cum cnim nomlum nati fuissent neqiic ali- dictum, nisi prxscier.iia. Ilic atitcm quod ait : Non
quid egisseni bonom vel raalum, non cx operibus, ev operibus, sed ex vocantediclum est ei, quia ma-
scd ex vocantc diclumcsl :Quia majorservict miiiori. jor servict minori; non eleclione merilorum, qux
Vorantis ergo est gr.itia. Si igitur electio, per prx- post juslilicalionem gratix provcniunt, sed liberali-
scientiam, prxscivil auiem Deus Gdcm Jacob, unde tate donorum Dei voluit inlelligi, ne quis dc opcri-
p obas, quia non eiiain ex 0| eiibus elegit eiim? Si bus exlollalur. Gratia enira Deisalvi facti stimus : el

propterea, quia nondum aati erant, et noiidum ali- hoc non cx operibus , sed Dei donum cst : non e\
quid egeraut bonuiu aut makiiu ; iia eliam noudem Ojicribus, nc forie quis exiollalur. Quxrilur aulem,
ered deral aliquis corum : sed.sicul praescleiitia vidit i.trum vel lidcs mercatur bominis justificalioiiem,
crediturum, ita prxscieniia videre poterat operata- an vero nec lidei meiiia praftedant misericordiaui
ruin. Ct quomodo dicilur cleclus propler fidem lutu- Dci, sed et fides ipsa inler dona graliae numcrelur.
r.nn, quam prasseiebat Deus, sjic aliuspossit dicerc, Qula el lioc loco ctun dixissel : Non ex operibus , non
propter opcra fiitura potias eleetum, qaat oibilomi- aii, sed ex fide diciuni eslei,
. quia major servict mi-
nus prasciebal Dcus. Qaapropter unde oslendil noii; ail auiem : Sed ex vocanle : nemo enini crc lit,

Aposlolus, iioii cx opeiibus diclum esse : Major ser- D qui non vocatur. Misericors aulcm Deus vocat : nullis

vict minori : si quoniinus ncnduiu nati crani, non Loc vcl lidei meritis largicus, quia merita lidei se-
soluni non ex cpedbus, sed ex lide diclura est, quia qu.intur vocationem poiius qiiam prxcedant. Quo-
utrumque tleerai nonduin nalis. Non igitur et prx- inodn enim credent ciquem non aiidicrunl? El qu -

seicnlia \oluit inielligi factam electioncm minoris, modo audicnt sine prxdicanc? Nisi ergtv vocando
ul major ei serviret. Volens enim oslcndere, non ex prrccedal miserieoidia Dci , nec crcderc qtiisquun
operibus faetam, propterea iniulit diccns : Cuiu cniin polesl, ut ex bnc incipiat justiflcari, et accipere fa-
Doodum ii.ui fuitseat, neque aliqaid egissent bonjim cullatem bcne opcrandi. Ergo anle omne mcrituni est
seu mahnn. Alioqtiin potcral ei diei, sed jam sciebat gratia. Etenim Cbristus pro impiis morluus esi. Ex
Deus quis quid e>sel -acurus. Qtiamobrcm tmde illa vocanlc igitur minor accipit, non cx ullis mcrilis ope-
electio facta sit quxritur; quia si non ex operibtis rtiin suoruni, ut major ei servirel, ut etiainquod s ri-
qitae oon cr.uit io nondura natis, nec cx fide, quia plum c>t: Jacob dilcxi, cx vocunlesil Dco, nonexope-
aecipsa eral. Cmle igilur? an dicendum quod nulla rante Jacob. Quid deinde Csau quod scivt miuor:,
electio fuerit, noii existcntc aliqua diversilate in ute- ct quod sciipluni Csl : Esau auiciu odio liabui : qu:
*79 MJMASI1 ADRUMETANl EPISC. I8Q

hiis malis suis hoc meruil, cum el ipse hondum naius A Bibi pnrsini sc ul cn ilen i, qui mi creiur, mspiraudo
(uisset, neque aiiquid egisset boni nutmali, quaudo (tdem, cujus miserluf cst: ut adbuc iufltleli rocatio-
dicfum esi : Et major serviel rainori? An forie quem- iitin impartirel. Jam enim discernilur fidclis ab im-
admodum illud de Jacob nullis merilis bonas a< tio- pio. Ojoid (Miim liabes, inquil, quod non accepisli ?

uis dictum osi, iia Ksuu nullis mcritis nialae aciiouis si auiem accepisil, qnid gloriaris quasi non acecpc-
odiosus ? Si enim, qu a praesciebat Deua fulura opera ris ? Recle quidem hoc, sed cur hacc mi&erieordia
ejus mala, propterea cum praedestinavii ut serviret subtracta cst ab Esau, ui non sle vocareiur, ui ct

minori, proplerea prsedeslinavil et Jacob, utei ma- vocalo inspiraretur fides, ct credens misericors (iei el,

jor servirel, quia fulura cjus bona opera praesciebat: ut bcne operan tur? Ao furle quia noluii? Si ergo
ct falsumesl jam quod ait: Non ex opcriluis. Siaulem Jacob idco credidit quia voluit, non ei Dcus dona-
veruio est, quod non cx opcribus, ct inde lioc pro- vil fidem, sed eam sibi ipte voler.do praestitii, et ba-

bat, quia de nondum natis, nonduinque aliquid ope- buit aliquid quod non ncccpit. An quia ncmo polest
ralis boc diclum esl : unde n<c ex lidc , quac non- credere, nisi velit; nemo vclit, nisi vocelur ? nemo
dum naiis similiter nondum erat,quo meriio E*au amcmsibi polesl pr.i slare ul vocaretur vocando :

odio habelur antequam nasccrctur : quod enim fecit Dcus praestat et fidcm quia sine vocatione non p >-
,

Deus ea quae
cainus cuin fecit.se quoe odisset,
currcnlc alia sciiplura, et
babe.ns aiquid constituisli
diligerct, nulla quastio est. Si autem di- B tcstquisquam credere, quamvisnullus crcdal invitus.
absurdum ca, oc- Quomodo cnim credeul ei quera non audierunl? aut
dieenle Neqnc enim odo : quomodo audient siue praedicaiile? Nemo ilaque
; et nibilodisti eorum qwae crcdii non vocatus sed non omnis credil vocatus ,
;

fecisti, nut cnnslituisti. Quo cnim merito facius est raulti enim snnt vocati, pauci autem clecti. Utique
sol ? anl quid offendit luna , ut tanto illo ioferior ? ii qui vocaniem non coutempscruni, sed oredeudo
vel quid promeruit, ut sideribus caeteris tanto cla- secuti sunl, volentes auiera sine dubio crediderunt.
rior crearelur ? Sed omnia bona creata sunt, quaeque Quid eigo qood scquitur? Igitur non volentis, ne-
in gcnere suo. Non cnim diceret Deus : Soiem dilexi, quc currentis, sed miserenlis est Dei. An quia nec
lunain autem odio babui ; aul : Liinaiii diiexi, slellas velle p ssuniiis, nisi vocati : ei nibil vakl velle no-
atilem odio babui : Gicut dixil : Jacob ddexi , Esau strum, nisi ut perficiamus adjuvet Deus ? Opus cst
auiem odio babui. bed iila omnia dilexit ,
quamvis crgo vele currcre. Non eniin frusira diccrelur : In
excellcnliae diversis gradibus ordinala : qiioniam lerra pax liominibus bonac voluntatis. Et: Sic.cur-
v d i i i Deus quia bona sunt, cuiu dicto ejus sint insti- rite, ut comprchendalis. Non tamen volcntis, nc-
tut.i. Ut autem od.sset bsau, nisi injusliliae merito, que currcntis, sed miserenlis esl Dei, ul et quod
injuslum est. Quod si concedimus, incipit et Jacob q voUimus adipiscamur, el quo volumus perveniamus.
justitiae merito diligi. Quod si verum est, falsum esl Noluit ergo Esau, et non cncnrrit ; sed ct si voluis-
quod non cx operibus. An forie ex justilia fidei? sel, et cucurrisset, Dei adjutorio pervenisset, qui ci

Quid ergo le adjuvat, Cuin euim nondum nali fuis- eliam velie el currere vocando pracslaret, nisi voca-
scnt? quanduquidem in nondum nalo nec ju^titia fi- lione contempta reprobus fieret. Alitcr enim Deus
dei poteral es e. Vidii itaque Apostolus quid ex praestat ut velimus : aiitcr praestat quod voluerimus.
his verbis possit animo audientis vel legentis occur- Ut velimus enim, el suum esse voluit et nostrum :

rere, stalimque subjecit : Quid ergo diceraus? Nun- suum vocando, nostrura seqcendo. Quod aulem vo-
quid iniquiias esl aj ud Deum ? Absit. Et quasi docens luerinius, solus pricslat : id est, posse bene agere, ct
qnomodo absit : Moysi cnim dicit, inquit: Miserebor semper beate vivere. Vcrumtamen Esau nondum na-
cui misertns ero, ei misericordiam praestabo cui mi- tus, nibil borum possit velle, seu nolle. Cur ergo
sericors fuero. Quibus verbis solvilquaeslioncm, an in utcro positus improbalus est ? Ueditur cnim ad
potius arctius colligav.l? Idipsum enim est ,
quod illas difficnllates , non solum sua obscuriiale, sed
max me movel : si m scrctur cui miserius eiit, et cliam noslra jam mulla repelilione molesiiores. Cur
iwisericordiam prsestabit cui miscricors fuerit, cur enim Esau reprobalus estnondum natus, quineccre-
baec miseric rd:a defuit Esau , ut etiam per il- ]) dere polerat voc.mii, nec contemnere vocaiionem,
lain boaus csset ,
qucm tdmodum per illam bonus nec boni vel mali aliquid operari? Si pracscientia fu-

factus e t Jacob? An ideo diciuni csl : Miserebor turae malaevolunlatis ejus, cur nonet Jacobpraescien-

cui raisertus ero , et misericordiajn praestabo cui tia Dei approbalus est futurae tonae volunlatis ejus?
niisericors fucro, quiacui misertus est Deus, ul eum Quod h semel concesseris potuisse quemquam vel

v: cei, nifsciebilur ejus ulcredal; et cui misericors approbari vel improbari ex eo quod nondum in illo

fuerit ul iiedal, mi ericordiam praeslabit, boc cst, crat, sed quia Deus luturum esse pra:sciebat :convin-

faciet ciiin miscricordem, ut eiiam bene operetur ? cilyr eiiini poiuisse etiam ex operibus approbari, quae
Unde admonemur uee ipsis operibus misericordiac in illo Dcus futura esse praesciebat, quamvis iiondum
quemquam oporiere gloriari el exlolli, quod cis csset aliquid opcratus : et omnino le nibil adjuvabit,
tuasi suis Deum promerueril (iuaudoquidem 111 : ba- ijiiod nondtim nali erant, cum diclum cssel : Major
beret ipsaiii misericordiam, ilie praestilit, qui misc- scrvict minori : ul bic ostendas dictuni non ex operi-
ricordiam praeslabit cui misericors fuerit. Quod si bus, quia noudnm quisquam cral opcralus. Illa ctiani

eain crcdcndo sc meruisse quis jaclat, novcril cum vcrba si diligcnter attcndas, igilur non voleniis, ne-
43, |N ITISTOI.AM AD ROMANOS-COMMENTARIA. 532

«I noe hoc Apo- A. congruenter vocaii illiautemqui non congriusban?,

mm (urroiuis, soil mlscreatls Dei :

itolusproplerealaniumilixiaBevidebitur quodadjnlo- "equc coniemperabant vocatfoni non clecii , quia

quod volumus pervttiimus sed eiiamcx non sccmi, quamvis vocali. Iicm verum esl Non :
rio Dei ad id :

Cum volentis neque eurrentia, scd miserentis est Dei qui

Ula intentione qua d alio loco dieil: ti.nore ct :

salulcm operamlni. Deus etiamsi multos vocet, eorum tamen miseretur quos
trvu.ore vestram ipsorum
vobis et veile et operari pro [t» vocai, quomodo vocari aplum esl ut sequantur.
eetenim qui operaiur in

ostcndii, etiam ipsam bo- Falsum cst autcm si quis dicit : Igitur non miserenlis
I.oua voluntate. Ubi satis
Deo N.m Dei, scd volcntis atque curreniis cst bominis: quia
uam voliiiiiueiii iu DObia operauie fieri.

Non volentis neque nullius Deu« fruslra miseretur. Cujus aulem mise-
si propterea seUui dietam est :

cuncniis, sed miserenlis est Dei ,

quia voluutas lio- retur, sic cum vocat quomodo scil ci congrucre, ut

miuis sola DOO suflicil utrccte justcquc vivaiuus, nisi vocanlcm non respuat. Hic dicil aliquis : Cur ergo
Esau non sic cst vocalus, ut velii obedire ' Vide-
adjuvemur miserieordia Dei potestet boemodo di- :

Igitur uon miserentis eei Dei, sed voientis est

mus enini alios alilcr iisdcm rcbus demonsiralis vel
ci :

significalis, crcdcndum moveri sicut, exempli

ad
boniinis: qoia miscricordia Dei sola non Buflicil, nisi
:

mani- gratia, Simcon in Dominum nostrum Jesum Cini-

consensus nostra voluniaiis addatur. At illud

restum est, f.usira noa velle, nisi Deua misereatur. B stum adhuc infantem parvulum credklit, Spiritu ci

quomodo diratur, frusira Deum revelanle cognoscens. Naibanael ad unam senlen-

IPud autem nesoio
tiam quam ab illoaudivil P.iusquam te IMiilippus
misereri, nisi aos veliinus. Si eniin Deus miseretur,
:

vocarcl, cum csses sub arbore fici vidi to, respon-

ctiam volam s ; ad eamdem quippe misericnrdiam
dit: Kabbi, lu cs Fi iusDci, tu os rex Isracl. Quod
pertinei, utvellruu*. Deusest enira qui operaiurin
mdiis el velle eioperari pro bona voluulate. N«m si tanio posi quia confessus osi Petrus, mertiit audire

quxrainus ulrum Dei donum sit volunias bona, mi- quod beatus sii, ct quod ci darentur clavcs rogni

rum si negare quisquam audeat. At enim quia non ccelorum. Miraculo facto in Cana Galilaea?, quod
praeeedit volootas bona vocalionem, scd vocaiio bo- initium sighorum Evangelista commemorat, aqua in

nauivoluntatem, proptcrea vocanli Deorccte liibuilur vinum conversa, crediderunt in eum discipuli ejus.

od beiie volumus , nobis vero tribui non potest Multos loquendo invitavit ad fidem, multi n<x susci-
quod vocamur. Non igilur ideo dictum putandum tatis mortuis crcdiderunt. De cruce atqne niorie

e.-t : Noo volcniis, neque currcniis, scd miscrenlis ejus conierriti etiam discipuli litbbarunt, ettamen la-

osl Dci ,
quia nisi ejus adjutorio non possumus" adi- tro tunc credidit, cum eum non prxstaniioieni vi-

pisci quod vnlumus : sed ideo potius, quia nisi ejus dcret in operibus, sod consofiio crucis aequalem.

vocatione non volumus. Scd si vocaiio isla it.i c-t cf- C Unus eiiam de uumero discipnloriim post ejus resur-

fccirix bonae voluntaiis, ut eam omnis vocaius sequa- reciioncm, non lam viventibus membris, quam rc-

tur ,
quoinodo vcrum eril : Muhi vocali, pauci elecii? ccniibiiscica ricibuscrrdidil. Mulli exeo:um numcro,
Quod si verum est, ct consequenler vncationi vocaius a quibus crucifixus est, qui vivenies eum mira-
btemperat, atque ut non obiempcret in ejus esi po- cula facientem conlempscrant , discipulis ciiiu prae*

siluni voluntate, recte cliam dici polest : Igilur non dicanlibus, et in nomine ejus lalia facieniibus cro-

iniscreniisest Dci, sed volentis atque currentis bomi- didernnt. Cum ergo alius sic , alius auiem sic mo-
nis: quia miscricordia vocanlis non syffieit, nisi vo- veatur ad fidem , eadcmque res saopc alio modo
cationomob dieniiacoasequatur. Anforle illi quihoc dicta niovrat, alio modo dicta non move.u , alium-

modovocati non sentiunl [Aliat conscntiunt], possint quc moveat, alium non movcat, quis audeat dicere
alio modo vocati accommodare lidci voluniaicm : ct defuisse Dco mo ium vocandi, quo etiam Esau ad
illud vcrum sit : Mulii vocati.pauci elccii? ul quamvis oani fidem mentcm applicaroi , voluntatemque con-
mulii uno modo vooati suni, lamcn quia non onmes jungerei, in qna Jacob justitica us cst? Quod si lauta
qnomodo affecti sun(,illi soli sequantar vocationem, possii esse obstinatio volunialis, ut contra omnos
quici capiendne reperiantur idonoi : cl illud non mi- modos vocationis ohduresoal mentis avorsio, qu.ori-
nus verum sit : Igilur non volontis, ncque currcntis, O mr uirum de divina pceua sil ipsa durilia. Cuin cnim
sod miserenlis est Dei : quia boc modo vocavil quo Dius de crit non sic vocan 'o, quoinodo ad lidem
modoaptum orat cis qui soculi sunt vocationcm. Ad movrri potest ? Quis cnini dict modum, quo ei por-
alios autcm vocalio quidem pervenit : sed quia lalis suadcrcliir ut crcderei, otiam Omnipotinii defuissc?
fuil, qua moveri non posscnt, nec eain capcre apii Sed quid hoc quxrimus, cumipsum subjungal Apo-
ossent, voeati -luidcm diei pntcruut,' seJ non electi stolus? Dicit cnim Scriptura Pharaoni : Quia ad boc
ei non cliam bimiliter veruni csl: Igitur non misercn- lc excitavi, uloslcudam iu le polentiam meam, cl
lis Dei, sed volerrtis ct currcnlis cst hominis. Quo- anniiuticlurnomen mcuin in uuivcrsa lorra. Ilocau-
niam non potcst effectus misericordix Dei cssc in lem subjcoit Apostolus documeuium, quo proharct
hom.nis potestaie, ut fruslra ille misereatur si bomo quod supra dixcral : Igilur nnn volenlis, ncque cur-
nolil : quia si vclit etiam ipsorum misoreri, opus sit rcntis, scd miserentie csi I) i. Tanqnam dice ot
ita vocare, qnomodo illis aptim move-
esset, ut ct L'nde hoc docos? Dicil e.iin Scriplura Pharaeni :

rcntur. ot inlclligerent, et sequcrcutur. Venim cst Quia ad boc le cxcilavi, ut ostendam in t: poienliam
ergo : Mulii vo ati ,
pauci eleeti. Iili enim elecli, qui mcam, ct ut annunietur iiom.cn mcuin in univcrsa
 :

m I'WM\Sil ADIIUMETAM EMSC 48 i

lcrra, utique bic ostcndens, quod non Tolenlls, nc- A pcrbe jwdicani debitoren. QoemadaaooawB) rond m tiad
r1 1 1 e currentis , scil uiiserentis csi Dei. Concludit illam viueara injnste indignati raot, cum tant< mdem
iiarqtlo : Ergo Citjos rall iniseretnr, cl quem vull ol)- ;di s donaretur, quantum iptia reddcret w . Ideoqne
durat : cimi superius non iiirumquc sil. Nequo eniin hojua impndentiae quajstiones ila r tniuiii Apofto.
quomodo dictum csl : Non roientil, sed miscrcntis im*. liomo, lu, quis cs, qui res[ondcas Deo? sic
csi Dei, sic eiiani dictum cst : Non volentis, neqne enim nsp mditDeo, cum !ioc displicci, quod <lc pec-
currentis, sed obdurantis est Dei. Undc datur in- c.Ttorihus conquer>liir Deus qnemqoam Dena
: qnasi
telligi quod infra utruinquc posuit : Ergo cujus vull peecare roga' f aed lantitmmodo quibmdam peecairti-
mi cretur, et quem vult obdurat, ita senteiftiaj supc- bus mrsericordiam justifieatiotrfs sua: non largiatur,
riori congrueie posse, ut obduratro Dei sii vellc mi- et ob hoc dicator obdurare peecantea quondam, quia
sereri : ut non ab illo irrogetur aliquid quo sit homo n eorum miser alur, non quia imnellit ut p ocenl
ii'

dcterior : sed tanium quo sit mclior, non derogc eorum autem non miscrcuir, quibtis misericordi.irn
lur. Quod si fit nulla dislinctione merilorum, quis non ease preebeodain aqoitata orculti-sima etab Im-
non irrumpat in cam vocem, quam sibi ipse pbjecit manis sensibus remotissima jndicai. Inscru ahilia
Aposlolus : Dicis ilaque niihi, quid adhuc conqneri- < nim siini jndicia i joa, eliuvest gab les viae ejos. Con •

tur? nam volunlati ejus quis resistit ? Conquerilur B queriiur au em de peecatoriboa, lanqoam dc iis quos
enim Spirilus sajpe dc hominibus, si« ut perinnnme- ipsepeicarc imn eogil : smul ctiam ut ii, qoonim
rabiles apparcl Scriplurarum locos, quo I nolint cra- miseretur, hancqnoquc habeant rocationem, ul dnm
dere et recle vivere. Undc fideles, el facicnlcs vo- cnnqueri ur Deus de peceatnribus, cninpuiigauiur
limlalem Dei, conversari dicnntur sine querda, quod corde, alque ad ejus graliam converlaniur. Jnsic
de illis non queratur Scriptura. Scd quid conque- ergo conqueritur el misericordiicr. Sed si boc movcl,
ritur, ait: Nam voluntali ej.us qnis resislit? quando quod volnnlali ejus nullus rcsistil, quia cni v.ili,

ciijus vull niiserelur, et quein vult obdurat. Et ta- subvt-nil, et qucm vult, deserit: cum et illc ctii snh-
mcn inlueamur superiera,'et inde nostram, quantum venil, et illequem descrit, ex eadem massa sint pcc-

ipse Dominus adjuv.it, scnientiam dirigamus. Ait catorum, et quamvis debcant nterquc supplicium,
enim paulo aiue : Quid ergo diccmus : Niin |iii<l ini- ab uno lamen exigitur, alieri donatur si boc ergo ;

quilas est apud Deum ? Absit. Sil igilur hoc fixum niovei : Tu, qnis es, qni respondcas Deo? niird lan-

aiijue immobile in menle sobria pietate alque sia- lnmmodo inconcussa fiJe lene:!lur, quod non sit

bili fide, quod nulla esi iniquilas apnd Deum. At- iirquitns apnd Deum ,
qui sive donet, sivo exigit
que ila lenacissime firmissinieque cndaiur, biipsum debimm , nec ille a quo exigit , recle potest de
quod Deus cui vuit miscrctur et.quem vull obdnrat : C in quilale ejus conqueri ; nec ille cni donai, debet
boc cst, cujus vult misereiur, et cujus non vnll de suis mcrilis g'oriari. Et ille enim nisi quod de-
noi\ miscretur, esse alicujus occultse, aique ab bu- belur non reddet : et ile noi habet nisi quod ac-
mano modulo imperve-iigabilis aequilalis, quac et cepit. Eienim obduvatio illa impiorum uirumquc
iu ip-is rebus bumanis terrenisque conlractibus denionsirat , et qu d timend m sit, ut qui quc pie-
animadverlcnda est. in quibus nisi supernse jusliliaj tale convertalur ad Deum, et quanlaj agendaj sint
quajdam iwip^essa vestgia leneremus, nunquam iu gnlisj misericordiaj Dei, qui in aliorum poana quid
i|)sum cubile ac penetrale caslissimum atquc sanciis- aliis donet ostendit. Si auem i la qnam de aliis exi-

simum spirilalium prscceptorum nosira; inlirmitatis gi t nf n es i

j US
( ;1 posna, nilnl donal aliis a quibus eam
suspicerct atque inbiarct inlculio. Deati qui esuriunt non exigit. Qnia vero illa jusla cst, ct nolla csl iniqui-
etsitiunt justiliam, quoniam ipsi salcrabuntur. In isla las apud vindicaiitem Deum, quis snfliciat agere gra-
igilur sicciiale vitaj cnndilionisque morlais , nisi as- tias ei, qui lioc remillil, quod si velit exi^cre, i emo
pcrgeretur desuper velul tenuissima qu.nedam aura se recle dicerel non debere ? Quos et vocavit : Nos,
jusliiiaj, cilius aresceremus. Quaproptcr cum dando inquii, non solum ex Jiidceis, sed eiiam ex gcntibus,
i.'t accipiendo inter sc bominum socielas connectaiur, id est, vasa misericordiae qnaj pr;cp ravit in gloriam.
denlur aiilem et accrpianlur vel debila vcl non de- Dn ( „, en j m omnes Judcos, sc<l ex Jod.cis; ncc tntinPS
bita, quis non videat iniquitalis argui neminem oninino bomines geinium, sed ex gcnt lnis. Una csl

possc, qui quod sibi drbctiir exegcrit, nec eum cer- enim cx Ada:n massa peccatorum et impiorum, in

tc, qui qnod ci debeturdonarc \o!uerit ? boc au:em qua Judaii etgentc-, remota gralia Dei, ad tinam p.^r-

imn es^e in eorum qui debiiorcs sunt, sed in ejus, linenl conspersionem. Si enim figidas lui cx eadem
cui debetur, arbilrio. Ilac imago, vel, ut supra dixi, conspersione facit aliud vas in honorem, aliud in

restigium ncgotiis hominUm de fastigi<; suinmo scqui- coiilumeli uii, nianifeslum est aulem quod ex Jn-
talis impiessum est. Sunt igitur omnes homincs, dajis alia vasa sunt in houorcm, alia in connime-
{|oandoquidcm, ut Aposlolus a!t: In Adam omnes mo- Iiam, sicnt ex geniibus : $equkttr ut ad unam sonsper-
riuntur, a quo in univcrsum geuus bumanum origo sionem omncs peninere intelligantur. Si fucrit, in-
duciiur olTeiisionis Dci, una quirdam massa pcccati, quit, numeius filiorum Isracl quasi arcna mar s, rcli-

siipplicium dcbens divinae summseque jusliiiaj : quod quiaesalvaj fienl. Cajteraergo turba, v. sa perleeta ad

sive cxigatur, sive donelur, nulla est iniquitas. A pcrdiiionem. Vcrbum enim consnmmans elbnvians,
quibusautcm cxigendum etquibus donanduin sit, su- inquit, facicl Dominus super tcrram : id c t, ul com-
 : ,:

m 1N EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENTARIA. 48fl

pendio fidvi per gratium salvos f.iciat credentcs : non A ritatc ferveniia, ille iribuit, ille largilur. Pct< re ju-

per innumerabiles observationes, quibns ill> multl- IjLMiiur, ut accipiamus : quaererc, ui inveniamus : el
tuilo serviliter onerala premebatur. Per gratiam pnlsare, ul aperiatur nobis. Nonne aliquando ipsa
qnippe nobls verbum consummans ct brevians fecit oratio nostra sic tepidi csi, vel poiius rrigida ci pene
sii ;
er lerram, dicens : Jugufll nictim su ive cst ct sur- nulla, ui neque boc in nobis cum dolnre adveria-
cina m a le\is est. Qttod etpauloposi hic dicitur in :s? qula si vcl boc dolcmus, jam oramus. Quid
Pmpe est ferborii in ore mo ci in corde tuo : hoc ergo aliud osteiid tur nobis, nisi quia et pctcro, ct
: iii Hdei qnod pndicamus : rjuia si couliica- qua?rere , ei pulsare il!e conccdii , qm lia-c ui lacia-
iis in ore uio, qnia Dcus illum suscitavit a mortnis, Biusjubet. Igiurnon volenlis, neque currentis, sed
satvos eris. Corde enim ereditur ad justiliam, ore miseremis est Dei : quandnquidem nec vellc , ncc
aiiioin ennressto lii n^i saluiem. lloc verbum con-
< si currere , nisi eo monente atque exciiante ,
potcri-
summarn etbrcvians, qmvl fecii Deussuper terram: mus. Quod si electio lil aliqua , ut sic inlelligamns
qua consommatione atque brevitate latro jnsiificatus qivd dicluin esi : Reliquiae pcr elcclionem graliae
qni delixis in craeeomn bosmemhris, ei babens salvafi factae sunt, non ut justifu atorum clectio fiatad

libera Ituce duo, cordc crotiiilii a,l justitiam, orc con- vtiam aelernam , sed ut eiigantur qui justiflcentur
fcssus cst ad s ilutc-m, statimquc audire meruil : lio- I> rerte ila occulta cst elcctio , ut in c:idcm conspcr-
die mccum cris in paradiso. Conseqneientiir enim sione nobis prorsus apparerc >:on possit, aut si ap-
booa opera cjus, si pcr cpti graiia diu inier bon i- parel quibusdam , ego in bac re infirmttatem meain
r.es viveret. Nec tamcn ca prae< c -serant, ut eamdem fateor. Non enim babco qnod inlucar in eligendis bo-
gratiam nier.retur, e* lairocinio fixus in cruccm, cx minitius ad gratiam salularem , si ad examen hiijus
crucc in paradisum Iranslalus. Et sicut praedixii, in- elcctionis aliqua cogiiatione permitlor , nisi vcl nia-

quii, baias : Nisi Dominus Sabaoth relii|uissel nobis jus ingeniuni , vcl minora peccata , vcl utrutnque ,

ten, sicut Sodoma facti essemus, etsicul Gomor- addamus eti.im, si placct, honeslas utilesque duclri-

rlia similes fuissemns. Quod bic ait, Reliquisset no- nas. Qtiisquis ergo fuerit quam minimis peccalis ir-
bis semcn : boc ibi : Reliquiae salvse fient. Caeteri au- retitus atq>;e maculatus (nam rtullis qnis potesl?),et
Lem lcnlilionis vasa dcbito supplicio pcrierunt. Et acrr ingenio, et libcralibus artibus expolitus, cligen-

non omnes perisse sicut Sodoma el Goniorrba, non dtts videtur ad graliam. Sed cum hoc siatuero, tta

nicrititm corum fecit, scd ^ra ia Dei reiinqneiitis sc- wc ridebit ille qui infirma mundi elegii, ut confuh-
nien, undc alia messistolo orbe consurgerct. Hoc ct d;l fortia, et stulta mundi, ut confundat sapicntc-.
p.ulo posi : Sic crgo, inquit, el in boc tcmpore rcli ii* cum intucns cl pudore correclus, cgo irrideam
quiac per elcctionem gratiac salvac factac sunt. Si au- C multos, et prae quibu dam peccaioribus caslior. s , ct
letn prana, jam non c\ operibus : alioqtrn gralia jatn prae quibusdam piscatoribus oralores. N.mne adver-
niii cst gratia. Quid ergo? qu< d quaerebat Israel, hoc timus mnltos fideles nostios ambulantes viani Dei,
non est consecuins, clectio auicm eonsccuta est, cae- ex nulla pirte ingenlo comparari : non dicam quo-
tcri vcro exraecati suni. Consccuta sunt vasa niiscri- rumdam hxreticorum, sed ct.am niimorum? Iteni
liae, cvca-cala sunl vasa ir.c : cx cadcm tatncn nonne videmusquosdam homines nlriusque sexus, in
con^f ersionc. Quis ct.iin discuiel opcra Domini ex conjngali casiitale vivenles sine qu rcla, et lamen
oadem conspersione unum damnantis, altcrum just- ve! haereticos, vcl paganos, vel ciiam in veia fide ct
ficanlisT Liberum volunlatis arbilrium plurimum vera Ecclcsia sic tcpidos, ut cos mire i ur imrctri-
falet imo yernm esl qu dcm, sc.l i:i venundalis sub
: cum ct hisiriomim subito conversorum non solum
pcccaio qnid valct? Caro, inquit, concupiscit adver- pat cniia et lemperantia, std eii.un (ide, spe, ct
SUS Sjiiitum, spi: itus a Ivcsus carncm : ul non ea cbarilatc superari? Restat crgo, ut voluntates <-li-

qux- vultis faciatis. Prsecipitur ut recte vivamus, bac ganturrscd voluntas ipsa, nisi aliquid occurrcril,
litiquc mcrccdc proposila, ul in eternum bealc vi- quod dclectct atque inviiet aniinum, moveri nullo
vare mereamnr. Sed qnis note>i reete fivere, et bene nio. lo polest. Iloc autem ut occurrat, non est in ho-

operari, nUi jus ificatus ex Hde? Prsecipilur ut cre- D ,,li,lis P«>"BStaie. Quid volcbat Saulus, nisi invadere,
damus, nl dono acceplo Spirilus sancti, pcr dilcclio- trahere, vincire, nccarc Christianos? quam rabida
ncm benc operari possiinus. Sed quis potest crc- voiuntas, quam furiosa, quam ca:ca ! Qui tamen una
dere, nhi aliqua focalione, hnc esi, aliqua rcrum desuper vocc prostratus, occurrente mique tali visu,
tc lificalione tangatur? Quis habet in poieslale tali q o mens illa tt volunlas, rcfracia saevilia, relorque-
visu atlmgi menlcm suam, qno cjus volunlas mo- reinr ct corrigeretur ad fidem, repeutc cx Evangc-
veatur ad li.lem? Quis aniem animo amplectitnr aii- lii mirabili pcrsccuiorc, mirab.lior praedicalor effe-
f;ui<l, qnod cum non delccial? Aut quis hal.ct in po- cius e^i. Va lamcn qtiid dicimusl Nunquid iniquiias
le, ul vel occnrral, quoil cum delcclare possit, Cat apud Dciim? cxigentem a quo placci, donanlcni
fel deleclel cum occurreril? Cmn crgo nos ca d< le- cui (ilacet : <;ui nequaquam exigit indebilum, ncqua-
ctam qniboa proficiamin ad Deum, inspirator hoc, quam donat alicnum. Nunquid iiiitjnilas esl aiMid
ei pracbettir gratia Dei, non ntitu noslmel indusiria, Deum ? Absil. Ouarc lumen buic ita, ei huic non ital
sui op.crum mer tis comparatur: qoia ut «it motus homo, lu tjuis es? debitum si non rcddis, habes
laiis, ni sil iinliisttia sludii, ut sinl opera cha- gratuleris;
(itiij.l si r.'.! lis, non habcs quod quer i^s.
 «87 raniAsii adnj META.NI EPI C
Credamns lantum.clsi caperc non valcamus , qno- A dico : Nunquid hraei non cognovii? Nunquid I i

tii:im qui univcrsam crcatiiram, ci apiritalem ei eor- noo cogoovit gentes cue lalvandas? snl ijuaudo I.-.-

poralcm, fecil et condidil, omnia in numero, el pon- gibani icsiiiiionia, He proMlyih dici credebanl, uon
dere, el mensura disponit : sod inscrnlajiili i luul ilcuniverso mundo. Primut Mogset, dicit Ego <d :

judicia cjus, ct Invesrtigabiles viae rjus. Dicamus :il- cemulutwnem vosadducam. Quia debuistu exempluin
lcluia, et collaudemus canticum, et non dicamus, piabcrc, ui gcnlcs vos iinilarcnl r, ut rcl cl:s iilolis
quid lioc? :nit qnid hic? Oninia cniin in lcmporc suo veium Dcujii coleicni. Nunc vcl illos uBiiamioi, quia
creata sunt. juii ilii idola non COlunt. /'/ non genlem. Aiilequ.nu
crcdercnt Deo, nun ciat gcns Dci. Quasi dic:it : eoe
(Item de libro srcuiulo Augustini ad Simplicianum.)
qni n ii cranl gcns inei voco, cl crcilciil milii ad
Diabo'us cliam volens nprere juslo viro Job, no- vcslram riiationcm ut quibus debuistis
ii : majoree
ccndi quidem volunlate diabolns erat, sed lamen a c>i-e, gaudealis si cis sqaamiui. Sicut si aliquis ba-
Domino Deo poteslatein petebat, dicens : Miite ma- bcat filium inobedicn cm, it ad conigciidum cuiu
num tuam, el tange earuem ejus, quamvis iioc esset, diinidiuin paltimoniuni ditscrvo, et poslea ille con-
si pcrmiitereiur, ipsc facturus : ipsam eniin permis- versus gaudeat si aliud diinidium mcruerii aceipera.
sionem pelebat lioc niodo, et manum Domini appel- B In gnitem imipientcm in iram vos millam. GeiM insi-
labat, Domino manum suam, id est,
pcnnissam a picns, quui legcm Dei non babcbat, sive non cial
ipsam poicsiaicm quam volcbat aci ipere. Cui coi> giiis, quia nioitui crant pcccaiis pcr idololatriam,
gruit illud in Evangelio, quod Dominus d'scipn!is sicut d cit de non credentc : Jam judicatus csl. Isaias
ait : llac nocte postulavit Satanas vexare vos sicut aute.n audet, el dicil. Audet, quia non limel populuin
triticum. Diclus ergo spiritus Dci malus", boc esl, Judaeorum. Inventut sum non qu&renlibut me. Gen-
minislcr Dci ad faciendum malum in Saul, quod euin tes quoc non qnacrebant Deum cujus nec legem ba-
pali judex orancpotemissimus judicabat ,
quoniam bebanl, per quam eum qujcrerent. Palum apparui
spiritus illc voluntatc qua malus eral, non erat Dei: iis qui n\e non interrogabanl. Genles non Deiim in-
creatura vero, qua condilus erai, ct potestaie quam terrogabanl, sed ido'a et inatliemalicos. Ad Israel
non sua, sed Domini cmnium sequitate acceperai, aulem dicil. Qui tam bene sensit de genlibus, ecce
Dei erat. llem, ira bominis fervida est, et non sine quid dicil de Jud;cis. Non solum ergo genlcs eligea-
cruci.ilu animi : ira vero Dei de qua dicilur in Evan- das, sed etiam ex Israel incredulos repellc .dos, a;;te
gelio : Sed ira Doi manet super cum, illo in iran- praedictum est. Per allegoriam extensio manuura
quillilale jugiler permancnic, cuin creatura subdiia crucem sigoificat. Tota die expandi manus meat ai
exercet adiniiabili acquitate vindictam. C populum non credentcm el coniradiccntem. Tolo lem-
Ilic jam ordinc ad tractajum reversus Apostoli est. pore mirabilia ostendens, et nec s!c credidislis,
Nam id.m Dominas omnium : dives in omnes qui in- quanta Mt pie^as Dei : ut in modum nutricis, qu.e

vocanl illum. Omnis enim, quicunque invocaveril no- vull parviilum proficere ut anibulet ,
qui necduin
»ii n Domini, salvus Unus Deus omniiim, et di-
erit. ambulat, expandit raanus, ut ad illam veniat : et dum
ves in nii ericordia salutem babet, unde ulrique
,
ad illam cupil pervenire, disct ambulare. Sic Deus
tribuat. Quomodo ergo invocabunl in quem non crcdi- beneficiis suis semper ad se colendum Judajos pro-
dcrunt? aul quomodo credenl ei, quem non audierunt? vocav^t, scJ illi in sua claodicaiione remanserunt.
Intcrrogal, el poslmodum ipse rcspondel : Quomodo Cap. xi. Dico ergo : Nunquid repulil Dominus po~
autem audienl sine pradicante? Quomcdo vero prcedi- pulum suum? Quia saiis ilios humiliavit, modo quasi

cabunt, tisi mitlantur? Quia nunquam ad illos pro- bonus doclor et ne exaccrbare illos potius videalur

phetae niissi sunt. Sicut scriptum esl : Quam speciod dum provocarel, quasi consolaiur eos. Absil. Non sic

pe.les evavgelizanlium pacem ,

evangelizantium bona! eos repulit, ul jam non recipiat eos, si crcdideiint

Islorum pedes bene currunt, et speciosi sunt, qui dono Domiiii. Nam et cgo Israelila sum. Si omucs
annuntiant. Illorum autem qui ad vanitates saeculi pcniius rcpulissel, ncc me utique ailraxis.-et : quod
currunt, lurpes sunl pedcs. Scd non omnes obediunt D si ctiam, ut ita dicam, ex cis alius non crcdiJisset,
Evangclio. Si ne illi quidem obedierunt , ad quos nisi ego, fueratin me completa promissio Dei, quam
isli miltebanlur, quomodo illi obediunt, qui non au- Abiaha: loculus esl : non dicam quod inde tol mil-

dierunl? Isaias cnim dicit, Domine, quis aedidit au- lia crcdidcrunl dono ejus. Ex- semine Abruhum de

dilui nostro? Quis? pro diflicultale ilicit. Ergo fid s

Non cx proselytis. Non repulit Deus
tribu Bcnjamin.

ex auditu, auditus aulcm per verbum Cliristi. Re- plebem suam quam prwscivit. Quam pise.>civil id est, :

sponsio Aposloli boc inagis contra Judaeos dicit, prsedeslinavil salvandam quia ex : ipsa plebe multicre-

quibtis et per Icgem ct per proplictas promissus est dideruntdonogratia?. Cbrisli:qui [F. quia] apud illum

Cbristus, et vcnhse cre lere nolunt. Et docel testi-' hitura jani facla sunt : siue dubio ergo prcescivil : cl

moniis sequeniibus quia ita cst, et excusalioncm quia praescivit, praedestinavit : sed praedestinasse est

nullam babebunt. Sed dico : Nunquid non audierunt? disposuisse, quod fuerat ipse facliirus. An ncscitis in

ct guidcm in omncm lerram cxivil sonus corum, el in Elia quid dicil Scriptura? Ubi scriptum esl de Elia.

fincs orbis lcrra'. vcrba corum. Vnlt boc leslimonium Qncmadmodum inlcrpcllal Dcum advcrsus Itrael?

pcr allegoriam dc vocibus proplictaruni iiildligi. Sed Domine, prophetat tuos ocuderunt : altaria tua tuffo-
 ,

1N EPlStOL.VM AD ROMANOS COMMCNTARIA. :

dervni : <i e.jo rc">cus ikri solui.et qumrnnt mimam A Elegit uos in ipso ante eofiSlitutionem mundi. Ilac.

mcam lloc dirii, ne sopeibirenl ilerum ^entes, eo est illaeleel o.qnacos quos voluitelegii i >Gliristoante

quod ex ipsie multi crediderent, cx illis vero pauci, constilutioncm mundi, ut essent sancii. Cwieri vero

ad cemparalioneai multHudinii geniium. ^ 7""' exavcali sunt,sicutscriptumcsl:\,\ixcai\ suntper

delitatem sicnl BCriplum c>t:Nisi crcdiderilis,noiiin-
in(i-

dicil itli rcsponsum divinum? Prophctx ilhul scie- :

bant, auod iliu dieebatur. Nam si omnia nossen', teiligetis. Dcdil illis spiritum compunct.onis, ocutos ul

ilivini potittt diceicntur. Dixit ci rex ad Jeremiam, non vidcant, el aurcs ut non ttudiant. Et ibi prophela de n-
Ir.nn Dei in tc. Ilelitiui mihi scplcm millici (idelibus aiebat, et peccanlibus. Dedit illis Deus : lioc

rirorum. Si pr. plieiam lanti 1 tluerunt, ?08 quantos cst, tradidit illnsDeus indcsidcriosuo. Deitradere, re-

puias posse lalcre qui salvandi sunt? Noiandum quia linquereest. Spiritum conipunt tioujs, quemvolebant,

iion dixil, Kelicla sunl : sed.Heliqiii mihi. Qui non dedit illis Deus : quia scmper increduli fiierunl verbis

ctitvaverunt gcnua anlc Baal. Quomodo malis operi- Dei.et diilidentcs, cf idco juslosniii Dei judicio dercli-

bus Deus oegttar, ita et idolum adoratur. Non enim eti:ilaetnuiicChristiaiii,quiilubilantderesnrrectionc,

laotuea ille ei servit, qui illi immolat, sicul de ava- et prxmio, el gebcnna , spiritum conipiinclion s ba-

rilia dicit, qu.u est simulacrorum sei vitus. Sic ergo Lentadiabolo iufusum. isque in hodiernum diem. L's-

et in hoc tcmpore rcliquuc secundum electionem gratiw B quequoconverlantur ad Dcum : quomodo de vefemino
mlix fucLte iunl. Sicul ergo lunc non *>mnes perie- carnis ad Corinibios tractal: Cum conversifueiint ad

luni, iti et nunc aliquanti salvantur : lempus ele- Deum, auferetur velamen. El David dixit : Fial mcnsa

ctionis modo est : cxterum qui credit nunc, lunc eorum in (aqueum, el in capionem, el in scandalum, el

mercedcm accipiet. Si autem gratia,non cx operibus. in rctributionem ipsis. Hoc de illis dicit , qui Salvato-

Inter gratiam et prxdeslinationem boc interest, quod rem accto el fellc potaverunt : et tamen ipsis dicit

praedestiiiatio est gralix prxparalio : gratia vero jam Petrus : El nunc, fralres, scio quia per ignoraniiam

ipsa doualio. Quod ait Aposlolus : Ipsius enim su- fecistis boc : pconitemini ergo, el baptizetur unus-

niiis ligmenlum creali in Cbrislo Jesu in opeiibus quisque veslrum. Et ipse Paulus post modicum : Et
tonifl : grat a est. Quod autem sequitur : Qux prx- illi, si non permanserint in incredulitate, inserentur.

puavit Deus ul in illis ambuleinns, prxdesiinaiio Obscurentur oculi eorum , m videant : el dorsum illo-

cst. Ei ne dicercnl Sub Elia justi

illi : erant, isti vero rum semper incurva. Quandiu la'es sunl. Dico ergo ,

peccaiores sunt : quomodo ergo cos dicit elccos? Nunquid sic offenderunt, ut caderent? Absit. Hoc esi,
•ubjecii : Qjia eos gratia fecil esse credenles, ideo ul cadcrent in xternum ? Absit. Possunt lamcn
sunl giatis salvati. Gratia enim ideo dicitur, quia quamvis sua voluntate cccidcrint , illumi. ante Dei
graiis dalur, nullis prxcedeBlibus merilis. Prxcedit § ralia ' s,,r S ere - Sed iltorum dclicto salus est gcnlibus,
C
namque uon debita, scd gratuila graf.a, ut per illam u( itlos cemutenlur. 1'sque adco dilexit , ul proptcr
tiant bona opera. Ne si prxee»serunt bona opera, illorum salutem gentcs salvarenlur : ut illi videnlos
lanqu un opcribus redJatur gralia, ac sic gratia jain gcntes ad regnum Dci vocari, el confunilcrentur, ct

n n sil gralia. Quisquis vero dicit, graiiam Dei ab convertercirnr. Quod si delictum illorum divitim sunt

hoin nibus bonorum meriio prxveniri, ei gratiam mundi. Si ddiclum eorum vobis (antum profuit, ut

Dei merilis da:i, Pelagianus est : nam non esl gta- vo€ illis cequa et ,
quanto mags si velinl mulli ex
lia, si non gratis datur : si debita mcrciUibus reddi- illis crederc, vel omnes ,
prodesse vobis pbtcrant a I

lur : quod abs t. Quia nos Deus prxvenit ct prxce- doctrin im ? Delictum Juda^orum ditavit genles , ut

dil : non nos Doum. In muliis locis boc syepe lesla- corum sinelabore legis (icrcnt coha;redcs, et concor-
lur, (idei gratiam praponens operibus : n n ut opcra porales, sicut ad Epbesiog ipse commemorai. Ei di-
minutio corum divithv gcntium : quanto marjis ptcniludo
exstinguat, sed ut ostendal non es-c opera pr:cce-
non se
eorum ! Si pauci eorum credentes laniuni vobis pro-
dentii graiiam, ?ed conscquentia : ut scilict
fucrunt, quanto magis si plurimi crcdidissent Vobis
q lisque arbiirelur ideo pcrcepisse gratiam, quia !

enim dico genlibus. Qui ex genlibus creofidigtis. Yu!t

bene operatus esl : sed bcne operari non posse, nisi
ostenderc se per illos Judxorum salutem magnopere
P cr f.dem perce, crit gratiam. Mioqnin gratia non D
quxrere. Quandiu quidem ego sum gentium Aposto-
ist gratia. Si aliquid anic prxcedit hominis unde sal-
lus. Quandiu sum in corporc. Minislerium memn :,-
v tur, jam non gralis. Gratia autem, ut dixit, idco !i

nonficabo. Illustrabo, lionorifical.omihistcKuai meiiin,

dicilur, quia nullis pnccdentibus meritis datur, el

Quid enjo? quod quorrc-

si non solum gentes, ad quas niissus snmgeU eliam
qoia gralis peccala dim ttit. ,

Jud.vos lucralus (iiero cxemplo meo. Si quo modo <,d

bat Isracl, hoc non cst Cjnsccutus. Totus Isracl idco

non c ciilus, quia non cx fidc quxrcbat, sed temulandum provocem carnem meam. Uic c.irnem
per sabbatum lanluin et circimicisionem se puiabai
•suaui Judsos dicit e\ quo um genere venicb u. Si
,

jnslilicari, ciun caHera niandaia ronlemiierct : fic

quocunque modo sic me evbibeam, ul nie illi ainu-
ciim jiisliiiam consecuta sunl vasa misericordix, cx- lenlur , ct desidcrcnl lales esse. Et tatvot faciam
c.icata sunt vasa ir;c. Eteciio autem consecuta esl. aliquos ex illis. Quia voluni omncs, vcl ali(|liOS, tit

Electio, poptilus lidelis, qui miserirordiam consceu- implcatur, Rcliquiac salvac lienl. Sienim amissio ev-
lus est, qucin D.vis elegit. Euo, inquit, elegi vos rum rcconcilialio mundi.
:
cst Kepeli' quod dixciat.
no:i vos me. Cognfivtl Deus qui sunt ejus. Et illud : Quw assumpti:, niti ii'a exjnortuit? I. ndc gcmibus
Patbol. LXVIU 16
 :

i 1 PitlMASil ADRtMETANJ i:i ISC. 4v2

assumptio, nisi ex illorum morle? Ex Judae s mortuii A turatn est, sicut (Jicium csi, oleafiram olivae inserere:
; i>
sioli vita fuerunt assum|»tioni genlium. Quod »i quia magis r.tdix ramo solel «oiisenlire, quam rauins
delibalio tancta cst, ct mussa. Pauci credewcs sancii radici. Nolo enim vos ignorare , fratres. El hnc oe
ri omnes, si credant, lieri possunt. si rivus bonus, ct superbirent gcnt«s con<ra eos. Mysterium hoc Secie-
fons. El si radix suncia , et rumi. Iladix palriareba- tum. Ul non titit vobis ipsis sapienlcs. Ul non secuu-
iiim, hoccbt, primi < t novissimi, qui cx illis credidc- dum carnalem vestram sap er.liam dicatis : Meriii;

run', SHiCli sunl. Quod s uliqui cx ramis [raclisunt. imsliis nos Deus elegit, illos autem abjec t : et ui m s

Qui in Clirislo credcrc noluerunt. 7« aulem. Non ideo eligcret, ideo illos repuhl. Quia ccecilas ex pnrte con-
illi fracti sunl, ut lu inseraris : sed ideo cons-ertus, tigilin hrael. lu liis c&citas conligil ,
quia non cre-
i|ii'a ilti Iracti siini. Cum oUaster esses, inserlus es in diderunt : quos et Jacob claudicalio liguravil. Donec.
illis. Olea quidem, scd inculta, silveslris , de gi-neie plmitudo gentium inlrarel, el sic omnis Isruel talvut
t»ioe lcge ei promissis. Conira naturain est ul olcaster fieret. Cuin pleniludo gcnt um crediderit , sic asli-

in oliva inseratur : scd potcntia Deiomnia possihilia : maniur in fine sajculi Jud&i, qui inventi fuerint crc-
nec conlradic l fa tura factori. Et socius radicis , et diluri. Plcniiudo genlium, muit ludo credeniium e>l,
pinguedinis ollvce factus es. Iladicis, Palrum; pingue- cx omiii geuere : non omnes omnino gentes , juxtsi

dinis, Chtisii. Noli uloriari adversus ramos. Noli gau- B figuram syuecdochen. Sicut scriplum est, iu Isaia pr -
dere, qu d illi fracli sunt. Quod si gloviaris, non tu plieta : Veniet cx Sion, qui eripial et avertal impieta-

radi em porlas, sed radix te.Si g'oria:is , hoc audies, les ab Jacob. Quod ante nerno facere pra:valebal. Et
quia non illi per le sianl, sed lu perillo<. iNec tu illis lioc ittis a me teslamenlum. Teslameniuin noviiin, quod
vitam piustilisti, sed illi tihi. Dicis ergo : Fraclisunt Jeremias prinnitlit. Cum abstulero peccata eorum. tt

rami , vt el ego inserar. Bene, propler incrcdulilatem per baptUra .m mundali novum accipiant testaincn-

fracti sunt. Tu autemfi e slas. Dicis ergo illos fractos, tum. Secundum Evang lium quidem inimici proplir
ul lu inscraris. Yideamus , si propler hoc : sed illi vos. Inimici, quia vos illis a-quavi, et quia vobis pr;e-

per incrcdulitatem fracti sunt , tu aulem nullis tuis dico ,

prohihcnics nos geniibus loqui. Quid esl , Se-
meiil s fide inscrtus es gratis : ne putes quod pcr- cundum Evangelium inimici pmpler v«'S, nisi quod
sonam tuam acce, eril , iilos siue causa projecerll. corum inimicilia, qua occiderunl Christuin, Ev nge-
Noli altum sapcre, scd lime. Noli superbe sapere con- Ib proficit? et hoc oslendit ex Dei disposilione ve-
ira eos ; sed magis dole, et ora pro illis. Si enim Deus nisse, qui bene uti noviteiian malis : qiia peiseculio
naturatibwi ramis non pepercil, ne fo;tc n<c libi p.rcat. jiidxorum Evangelio iniiitivit. Tanla ab illis fieri

Si illis non pepercit, qui.i inoreduli fucrunl qui ex pei inisit, quanta necessaria fuerunt Kvaogeiio. Secun-
semine Abrahae sunl : nec libi parcct , si in aliquo C dum eleclioncm aulcm, cliarissimi, propicr palres. Si

incred.ilus fueris : quia oleaster cras. lncredulitas auicm credaut, chaiiss nii sunt. Itemal.ter : Qui inde
non est unius genei is : Omiie peccatum cx ^nfidelitate pra:desiinatione elecli sunt ,
per gratiam diliguut :

descendit , sicul osienditur iu Scripturis : Qnia non qui in suo errore dimissi sunt, inimicilias exeicenl
credideriint verbis Dei ,
elianisi Deo crediderunl propier Evangelium : quos et Jacob claudicans fig-i-

percatores. Vide ergo bonilatem el scveritatem Dei. ravit. Sine pocnilenlia cnim sunt donu et vocalio Dei.

Contra cos qui alium Deum ju lum, ahnin asserunt Id est, sine mutatione sial.iliter fixa sunt. Ad l.anc

honum : ct con ra eos qui negant Deum in peccanti vocationem qui pei linent, omnes sunt docibiles Dei :

Liss vindicare. ln cos quidem qui ceciderunt, severita- nec possunt dicere : Credidi, ut sic vocaret : qnia
tem : in te autem, bonitatem Dei. Quia et illi justificali Dominum non poenilet semini Abrahae promisisse. Et
sunl, ct lui miserieorditer el clcmenter misertus cst, aliler : Sine aliquo prascedenti merito vel 1 boie dr.ta

el nullis tuis meritis : undc omnino debL l cessare j

est lides pcrgratiam Christi. Pcenitere Dei , mutare
prasumptio. S; permanseris in boni:ate. In fide, qiuc est, sicul legimus : Pocnitel me Saul rcgem fecisse :

libi pcr ejus bonitatem collata est. Alioqum ct tu vel illud : Jura it Dominus, nec pcenilebii eum : et
excideris. I t lu si incredukis fucrib, severitatem scn- reliqua : hoc est, Sacerdolium istud non mutabitui
ties : el illi bonitatem, si crcdiderint. Scd ct illi, si D sicut mutatum est Juda-orum : ila el hic sine p(£ni-
non permanserint in incrcdulitale,inserentur. Si aulcm lenlia sunt dona Dei , et voealio : hoc est, quos pr;e-

in inliilelilale pern anscrint, non inscrenlur. Ostendit destinavit, hos et vocavit. Quia Detis non inutabit
eos dono Dei posse reverli. Potens est enim Deus vocationis sux scnteniiam ; sed quos antc mundi
iterum inserere Apud homincs quidem imposM-
itlos. co stitulionem in prfscientia sua e'egit, ipsis dictu-
bjle est aridos surculos reformare Deo autem omuia : rus esl : Venite, bcnedicti Palris mci , el reliqua.

possibilia sunt. Nam si tu ex naturali excisus es olcas- Sicul enim aliquando el vos non crcdidistis Deo. Quando
tro. Qui jam oliia in patrihus luis, qui ohliti natura- adhuc illi credcbant. Nunc autem misericordiam con-
lem legem, degeneraverunt a natiira, el ;
am per suc- secutiestis j.ropler illorum incredulitatem. Non merito
cessioncs peccandi consuetudo crescendo permansit, vestro. lla el isti nunc non crediderunl in vcslra mi-
quasi naluraliler amari fucrunt : non solum per ori« tcricordia. Misericordia gentium Christiis est : ut

ginale pcccatum , sed etiam pcr actuale. El contra et ipsi misericordiam consequanlur. In tailum non cre-
naturam insertus es in bonam olivam, quanto magis lii didcruot, ul ct ipsi non ex operihus jnslilicentur, scd

secMndum naturam inserentur suce olivw? Conlra na- misericordia , sicut vos, quaiulocunquc crcdidcrinl.
4C3 IN triSTOl.AM AD ROMANOS COMMENTAMA. V i

CmtlnsH enim Deus omnia in imrcduliiate. Quos in- B sensu revelalur rcnatis per grati.mi. Bona, ci btnepia-

hoc esl Jud.ros omnes, el sens, et perf*eta. Bona, melior et opliina. Dico eiiim
venii ia incrcdulilale : ,

genles, lios conclusil, quia ante Jud.ci peccaiores per graiiam quw duta est mihi. Non sensu proprio lo

eranl, non perlidi : poslquani aiilcm Cliristo non quor : sed gralia Cliristi loquilur in me : quasi pro-

crediderunt, aequales sunl genlibus, et ita misericor- liibens aliler sapere qnam praecipil lex diviua. Omni-
di;i indigcnt omnes et consequunlur. Vl omnium mi- bus qui sunt inter vos. Sacerdolibus el docloiibus

scrcatur. llaec fecil causa ut omnibus misereatur ,

quorum exemplum ca-leri seqtierentur. Non pus
qu a oiiines .Tqualiter incredulos deprebendit. sapcre, quum oportel saperc : scd sapere ad sobrietutcm.

altitudo diviliurum sapientia:. Laudal ergo sapienliam Plus sapit, qui illa, qux Iex non dicil inquirii, sieut

Dei , qui tandiu exspectavil secuiuluin pr.u.-cicnliaui, dieil Salomou : Alliora le ne quacsieris. Unicuique

donec omnes ;vqualiler indigerent miscr cordia , ut sicut Deus divisil. Notandiim quod Spirittim sancluiu

nemo babejrel unde gloriari (ossct, se cx opcribus dicat Deum : quem ad Corintlnos, dividere dicil dona

jiisiilicaiuiu, qua occ fecil. Hoc aulem neino inlel- singul s prout vult. Mensuram fidei. Sicul enim in uno

lcxii, justo Dei ji.dicio, unde admirans Aposlolus corpore mulla membra hubemus. Ut agnoscamus a

l.intuin profundum , nullis merilis praccedentibus Deo nobis etiam ipsam fidem donari. Omnia autem
gentes inlrouvssas , el mnlla perlidia praccedente B membra non eumdcm actum liabenl. Non potest ociilus

derelietos Jadaeos, exclamat : altitudo ! Et si Apo- audire, nec auris videre. Iia multi unum corpus sumus

stolus boc dicit, quanlo magis nos dicere debcmus.et in Christo. Ad utiilalem et p;iccm bortatur : non pc-
non discn ere Dei juduia : sed ad islud teslimoniiim, test uiiiis omnia babere, ne superbial si nullius indi-

velul ad porlum confugere, et velul ad validissiinam geat. Noble eigo conlrisiari, quia non babet unus
anclioram nos tenere! Et scientice Dci : quam incom- quod alium babcre perspexit. Singuli autcm aller alle-
preh' nsibilia suntjudicia ejus, et investigabiles vice ejus! rius membra. Allerulro praesiemus quod babemus, ut
Considcrandum quod Ve\ scienlia omnibus diviiiis pracstaiido in altei ulrum quod b ibemus , magis ac
pneponitur. Quis enim cognovit scnsum Domini ? aut magiscbarilasconfirmetur.//a&c«^sflu<emdona;i«iies,
quis consiiarius cjus fuit? 0_uis pro difficultaie posi- secundum graiiam, quw dala est nobis, difjirenles.

lum esi. Aul quis prior dedit illi , et retrlbuelur ei? Audi donaliones, et tace de merilis. Novi Testamcnti
Quis prior fecil aliquid boni sine Deo, ut non Dei donum est, quod ex nobis non esl : omnibus credei.-

niisericordiam g'ori(icet, sed suo merito se recepisse tibusgloria futura promillilur. Scd jam in praescnii

glorietur? eajns est bonilatis etiam quod sumus el renalis Dominus differenlias virtutum, graiia <lis'ii-

viviimis, non taiiium quod credimus : quia in omni- buenle, largittir. Sive prophetiam : secundum raiioncm
bus ipsius misericordia pracvenimur. Ll sciamusquia, C fidei. Fidei , non legis : sed illius fid i quac pcr d-
si boni aliquid facimus, jam ab illo accipimus, cui leclioiiem operatur ; sed ista dileciio per Spiritum
ncino prior dedil. Quon am ex ipso, el per ipsum. Ab sanctum infunditur. Vel etiam illam propbeiiam vc-
ipso non solnni omnis creatura de nibilo facta cst, ram, quae secundum fidem esl. Sive ministerium, in
sed ex ip-o csl omne bonum dicente Jacobo , : A quo nnnistrando. Sacerdotale. Sive qui docel, in doclrina :

cst omne donum optimum. Et in ipso sunt. In ipso qui exhorlatur, in exhortando. Qui docet , major est
concluditur : ipse glorifieandus a nobis est. Omnia co qui exbortalur : exbortari enim possunt et ignari
ips yloria in sivcula. Amen. Si omuia, el (ides. pro viribus suis : docere autem doctorum est. IIuc
Cap. iii, Obscro itasjnc vos, fralres. Inilium causx' : usquedona. Ilinc jam docet, ut deret, ut donis ac-
Quia de. sensu Doiuiui di,eral, modo doeet qui e>se ceptis bene ulamur. Qni tribuit, in simpUcitale. Om-
debeanirquales se Dei adjutorio debeant exbibere,ut nibns simpliciler, id est puro cordc debet dari : qui
sensum Domiui babcre mcreanlur. Ver misericordiam euim susceperit propbelam innomine propbetae, roer-
Dei. Qua sal\aii eslis : nibil enim majus babebant. cedem propbelae arcipiel. Qui prwest, in solliciludine.

Vl exhibeatis c^rpora vestra. Quanlo magis aniinas Ecclesiae, vel fralribus. Qui miseretur. Maxime mise-
vestras? non arietes et bircos : qui tamen vivi el ricordia circa apgrotantes exbibenda est, quamvis
sine macula olTerebaiitiir. Ilostiam livenlem. Ab omni D generalis sit. ln hilarilale. Hilarem enim datorein
peccalorum morle alienam. Sanctum. Duram el diligit Deus : trislem sine dubio odil. Diledio sine
CMtam : S.mctilieaie enim vos, ail, a muiienbus. Dco simutatione. Qui ficttis cst in cbarilate, injuiiam Deo
pUicentem. Non boiiiinibus soluin. lialionabile obse- facii, qui chaiiias est. Magna enim fraus est, si anro
(,u'um vestrum. Omn a sapieoter facienda : quia ctiamsi plumbum admisccas : quanio gravius, si malo simu-
ci.nsuniniatus quis fuerit, cl abfueril ab illo scicntia lationis, quanlum in te est, bonum cadesle corruni-
Dvi, in nibilum deput.ibitur. El nul.le conformari huic pas? Tota purilas debet esse in Cbristiano, sicut di-
tiFctilo. Nolile iterum similes esse (iliis mundi, qui cit, Deus lux est. Et in Chrisliano sercnilas meniis
fai li estis filii Dei. Sed reformamini in novilate sensus debet esse. Servorum esi in prsesenti pavere, et iu
vcstii Henovale dono Dei sensum vestruin, per qoem abseuti deirahere : el illud, Non diligamus verbo, sed
re^ilur corpus et omnia mcmbra diriguntur. El ita
,
opere etveritale, ui eliam.si nocesse est, mori.imur.
corpus renovabilur : ct cum boc feceiitis, lunc poie- Odientcs nialum. Sive opus, sive boniinum actus ma-
r lis volunlatein Dci, el scnsum cjus agnoscere. L't los. Adhcerailez bono. Sicut D.verlc a malo
:
, et f;ic
p-obctis (juu: »i/ volu las Dei. llace enini non nisi novo b n uii. Eradiiamalum, ul sciniues bonuin. Churitute
 *' ir>
,105 miMASII ADRUMETAN1 EPISC.
fvaternUalit. Ta-qam ox uno utero nali, ita vos di- A homlnl, sed utsolii liominibus placeas. S/ feri potct.
ligile. Imiam lcnipn. Sicut, Inviccm supcriorcs quod ex vubis e..l, Cltm omnibut liominibus pacem ha
cxislimantes. Ilonorc. invicatn prcevenientet, Maxirac bcnt.s. Sive e&vobis estul lieri pussii, quod yesiriim
scmper teiiciuluiii cst, ui soinper ic minorem omni- cst, vos habetotc pacero et cum amicis, el cuni ini-

bus evisiimcs, cl sic servabitur bumililas, el pat:cn- micis, ct dicitc cuin propbela : Curo iis qui oderuut

lia:quia quidquid palcris a niajorc, conicntus es. pacemeram pcilkus. Nulli ergo debemus malura de
Sotlkitudine non pigri. Non solum ad quem manet injuria facere, vcl nocere : scd magis econirario

sollicitudo Ecclesise impiger dcbct esse et alacer ,

optare sdulcra eorum, et convcrsionem ad Dominura.
sed ctiam invieem d : profcetu ct vita vestra dchctis L't bonum (icii possil, merces sit volunlalis lu;e : ut

esse sollicili. Spiritu ferventes. Tunc spirilu fcrvc- vero fieri non possil, culpa sit dissciisionisaliena:. I u

nius, si a carnalibus aclibus fugiainus : quia Dom nus vero cum propbeta prouuntia : Curo iis qui odcrunt

in lepidis nauscam palilur. Domino servientes. Non pacem erain paciftcue. Quod boc raodo iroples, dum
sdccuIo , ncc viiiis , sed Hedemptori. Spe gaud ntes, utilia et salutar a opias iuimicis, quia bujusinodi voto

in tributulione pnlienles : orationi imtanles. Proptcr ad optautem permauet fractu«, etsi ab aliera parie
gaudium lutuiee spei in tribulaiioue esioie palientcs. negligalur afiectus. A o>i
7
vosmeiipsos defendenlct, clia-

Oninc, inquil, gaudium existiniate,cum in tentationes JJ rissimi. Id est, non partcs vestras verbis del<:iideute*,

varias incideriiis. Omni tempore benedicenles. In pro- conenliones, odia praepurelis : sed inagis luienlis

spcris et in adversis. NecessiUttibus sanctorum commu- iracundiam cedendo vincatis. Quia alienae inaliliie

jiicantes. Meinentote quibus operibus sancli paruerint impetum fugisse, superasse est : boc modo iuiporlu-
Deo, clestole participes eorum, et minislrate eis, qui nam animo:iiaiem aulratione miliges, aut bumiliia'e

omnia sua contempserunl propter Cbristuin,sic ut ibi declines. Sed dule locumirtc. Aut fugile, aut permit-
vesira abuiidaniia illorum inopiam supplcai, utelillo- lile vobis noceri. Scriptum esl enim : M hi eindicia.

rum abundaiitiavestra iunpix sit suppleineniuin. llo- Ego quasi meam, nou veslram injuriam vindicabn,
spUalilalein seclunles. Sicut Lotb cliam jnvilo» cogebat quoniara qui vos tangil, et pupidara nieara : et qui
nospites. Et sicul dicil : Hospitalitalem nolite oblivi- scandalizaverit unum ex pusillis islis , et reliqua.

sii, per hanc enim pl.icuerunt quidam, angelis bospitio Kgo rctribuam, dicil Dominus. Secundum I isiori.mi

receptis : ct cretera testimonia. Benedicite persequen- spem vindiclae illis projnittil, ut vel sic illos provo-
libus vos, benediciie, ct nolilc maledicere. Ne pu.are- cet ad patientiam el imsericonliani : non illi uega-
mus uirumque fieri posse, non solum non re maiedi- rent, quod Deus nulli negal. Sed si esurieril inimicus

cendum esl, sed eliain benedieeudum sicut ait apo- : tw s, ciba illum; si silit, potum da illi. IIoc esi, ul ma-
slohis Pelrus Non reddenes malum pro malo, vel
:
(j lu.n ben gnilate confundas, et gratia castiges ingra-
inakdictum pro maledicto : sed ccontrario benedi- lum. II oc enim faciens, carbones ignis congeres sup.r

centes. Gaudere cum gaudenlibus. Sed modo id per- capul ejus. Ut cum intellexerit sibi carbones cong e-
verse lit, qui flemus cum gaudeniibus : si quis lau- gari per tuam sibi non debilam misericordiam , po-
dalur, invidemus : si quis cadit, gauderaus : si de stea convenalur et diligat quem ante oderat : na;u
corpore esseraus, doleremus unum membrum abscis- non esl raisericordia, si illam ideo facias, ut illi ali-

sum de corpore nostro. Flere cum (lentibus. Ad fle- quid pejns evcniat, qui juberis pro ioiatico orare.
tmn Marice llelibus provocatur Dominus, nobis prae- Noti vinciamalo, sed vince in bono tnalum. ln 5CM.S -

bens excmpluin , non pro Lazaro, neque pro Judceo- bus vel nioiibus aiiiraorum ille dicilur vicisse, qui
iiini incredulitale : quia non lunc primum signis allerum ad suam traxeril partem, sicnt luereiieraii,
ejus non crediderunl, sicut quidam putant. Flerecum aut paganum. Si ergo mali vicissitudinem a tc rece-
llenlibus : nos oporlet, subinlelligitur. Si quidpati- perii, ille le vicil, et passionis similitudinem viiio
tur unum membrum, coinpatiunluroinnia membra. suo sublidit. Si aulem per patienliam luam cessare
Idipsum invicem sentientes. Ut sicut lure, ila et fralris euiu ab ira vel iojuna feceri-, tu vicisii , et de pec-
necessilali |»erlecta chariiae consentias. Non alla sa- calo ad sulutem , acquirendo proximum , irium-
pienles. Superbe sapit, qui Dco suara non reserval in- r\ phasli.
juriam. Sed liumilibus consentientes. Ilumilibus, hoc Cap. xiii. Omnis anima potestatibus. Hcec causa ad-

cst, bumililali. Nolile esse prudentes apud vosmetipsos. versum illos qui se putabant ita debere liberlate
Nolite in btimana sapientia gloriari : seds:ulti esiote Chiistianauli, ut nulli aut bonorem deferrent, ntu
in bocsoeculo, utsiiis sapientes, sicut scriptum esl : tribula redderent : «]uibus ita dicit, ut eos bumiliei :

Bealus, quem lu erudieris, Domine, el de legc tua sed eldeecclesiablieis polestatibus poiest intelligi, ut

docueris eum. Nulli matum pro malo reddenlcs. Sa- saccrdotibus huuiiles cxistamus. Snblimioribus sub-
pieniia bumana est, si quxras quoraodo vicem reddas dita sil. Ecclesiasticis, vel saeculi. Nonest enim pole-
na!o. Nam slullitia est iu saiculo, si pcrcutienli ma- stas nisi a Deo. Quaz autem sunt , a Deo orJinatce sunt.
siram, praibeas et alteram. Qui si lantoe palienlicc et Jti^uequi resistil polettali, Dei ordinulijni reislit.
ixmignitalis fucris, non sulum coram Deo, sed eliam Nou vult Christianum esse superbum, ne non pro.
apud bomines probabilis haberis. Providentes bora pier Chrislum, sed propler superbiam patiatur,
non Uinlum coram Deo, sed etitim coram omnibus Iw- si.:ut alibi dicit : Videte quomodo caute ambuletis,
11, m but. Tantum cave nc ideo facias, m non l'eo el retiiincnles tempus, quoniam dies raali sunl ; sicul
 •

481 IN EPISTOL.VM AD IIOM. \N0S COMMENTABIA. tD3

ip eredemil lempus, cum di&il, Opiime Eelix : uon A tcrabis ; Son occidcs ; Son furabcrs , Svii falsum
i.lriico juslus, nani seeinultini desiderium ejus ilalur lestimonium dices; Son concupisccs ; et si quoJ ai
t i : quia dicil Salomon, Qiioiiinii tl.ila esi vobis po- aliud munJatum, in Itoc vcrio restaiiratui : Piliges Do-
leslas a De > : sed t iun esseiis miuislri regni illius, niinuin Dcum tuum perfecte, propler idololatriam, cl

noii lecia judieaslis. Coiislituetnr enini m jusle le prtiximum sieul le, proptcr injtislitiain. Inde enim
judiect, et ut timealU, ei vel sic non pecceni : quo- injiislilia nasci ur, quia plus oirleris nos ainamus. Di-

inodoorgi prophela dixii, Qiiia reguaverunt, ct non liget proximum tuum sicut te ipsum. DiLcio proxinn
per ine : |ier peetiiti.ini, el DMgM, amhilioiics regna- mmluiR non operatur. Omnis Iri el p opbetac iu boc
haul. Qui aut, m rcsistunl , ipsi sibi damnalionem ac v. rrl conlinenliir : sicut enim non vis Itbi fieri ma--
(jununt, {)iri<\ por siiperbiam suain damnantur. l\'am luni, sie\islilii fieri lionuin. Plenilndo ergo (egis esl

principes non sunt timori boni cperis. Sicut dieit dc dilcc.io. Consuniniaiio legis : quia ci bonum non l'a-

h.cretico, 011111 sit proprio judieio coiideninalus. Sed ccrc, malum est. Et Iwcscienhs tempus,quia hora cst.

mali. Malus tiinot, hnuus auteni, si [Pro si lcgemlum Non ergo debetis sempcr parvuli c>sc el laeientes,

vel] pro jiislilia niori non limet. Yis autcm non limere sieut dicil ad Hebraeos. Ennmerat, sivc recapitulat.
potestalem? Bonum (ac, et liabebis taudem rx illa. Hoiam pro tempore posuit.Vnm nos dcsomno surgere.
Damnatio nialornm, 1 us bonorum est; naluraii cr B De somno pigrili;c et ignoranlie surgamiisJam eiiiin

enim omnes norunt el innocenliam prxmio, el mali- lucct «cicnlia Dei. ISunc enim propior esi nostra salus.

(iam dgi ain esse supplicio. Bonuin fac, cl habcbis Dum apnropinqual st ienlia Dei, appr<)| iat s >lus , np-
laudea cx illa. Eisi non ab illa, tamen cx il!a. .Vii propinqual saluli pcrfectus iulcllectiis, el (innior lit

enim jusle ugis, et justa poiestas laudabii le, aut ju- crcdcndo. Quam cum credidimus. Ctim primum crc-
s:e ageiilein,etiamsi polestas injusti damnel te, Deus tlitlimus. A'o.r prwcessit, dies aulem appropinqw vit.

justus cortuiabit te. Ac per h< c lu jusiiiiam te ie, lu Comparal nocti ignoranliam, diei vero seieniiain.
liene vive. El sive damnct, sive absolvat, liabebis Abjiciamus ergo opera tenebrarum, el indut.mur arma
laudem ex illa. Dci enim minisler esl libi in bonum. lucis. Cum ignoranlia abjiciamus simul et opera igno-
Si auicm mule feceris, lime. Quia pro tua sollicitus ranlije, el induaimis arma scieniiae, hoc est opera
c-l quit tt
1
. Nt n enim sine causa gladium porlat. Gla- bona. Qui male agit, odit lucem : qui autcm fac:l ve-

diam spiritus quem portabal Petrus, el ipse Paulus, ritatem, ven.tad luccm, ut manifestentur opcra ejus,
ct in le babel officium si pcccaveris. Iloc spirittiali- quia in Deo sunt facta. Sicut in die honcslc ambute-
lt r. Dei enim miuislcr est, vindex in iram ei qui ma- mus. Scientes Dei oculis semper videri. Omnc pcc-
lum injit. Ideo nccessitole subditi eslote. Sicut Ananiac caium noclc libcrius (it; in die auicm peccarc non li •

ei Sapiurae, ct Mago ; quia Deus cmendare vult pec- C bere potest, prcpter limorcm 1 1 pudotcm. Nan in

re». \ n solum propter iram, sed et propler con- ccme salionibus. Comes-atio cst collatio convivii. Nos
iciuiium. Non solum ne irascatur, scd etiam qui5 igitur non tales, scd spirituales de Apostolo liabe-
m it ille a jus;i» eiiaui h inreni deberi principibus mus comessalioncs. Cum convcnitis, inquif, inviccm,

populi lui, qui poEMUU cliaui sine causa insurgere, unusquisqne veslrnm psalmum babet, ctreliqna. Et
se.l ct ne pro peccali conscienlia damneniini. Ideo ebrietatibus, non incubilibus ct impudicitiis, non in con-

cnim et tribula preettatis. Beddilc quae Caesaris sunl tenlione et cemulaiione. Altentlite vobis, nc Ibrte gra-

Casari : qiiicuiiqnc cnim l.abet unde tri!)iilum prae- vcuturcorda vestra in rrapola, el coclera de cbricta-
B 1 1. qiiomodo potest non esse subjeclus in iis quac leleslimonia. Sequitur ebrietatem imptidicitia : chrie-
illi a Deo sunt constiiuta Yllocelde sacerdotibus. Mi- tas cnioi maieria est ruxurix. Sed eliam si ista nOn
nislricnim Dei sunt,in hoc ipsumservienles. DLjiuis est fuerint, et ftieiit zelusel invidia, non n hi> esse glo-

operarius mcrcede sua : ut vcl sic credercnt, ne vidc- riandnm Jacobus probat dicens : Nolite gloriarl cl

retur Chrislus magis superbiam docuisse : dum in iiniidiccs esse advcrsus vcritalcm, cl rcliqua. S d ih-

peccatoribns vindicant, Deo minislrare probaniur. duimini Di.minum Jesum Christum, et carnis curam ne
Rsddite onmibus debila : cui Iributum, tribulum. In- feceriiis. Qui dicil se in Cbrislo mancre, tlehct qUo-
« lina panperi aurem tnam, el redde debitum luiim : D niodo ille ambulavit, ambulare : solus Chrisius vi-
eiiam clecinn yn.i debiliun appcllalur. Cui vectigal, deaiur in nobis, non homo vettlS. In desideriis. Salo-
tectrg&t. Yccligal noslrupi csl, ut irariseunlibus de- mon : Post concupisceiitias tuas ne cas, eiHerura :

tmis, vel tinnsciinles scdcnlibus ad viam cl indigen- Si dederis concupiscentiain animx tua;, faeicl ic in

libus largiamur. Vectigal aulem a* vehendo dicitur. gaiitlium inimicis tuis. Oin; ino facicndu.ii non cst
(. limoem cui lionorcm, hunorem. Quo-
i timorcm, : quod caio desiderat.
modo ergo, pra l r Deum, ne limiicris alium ? scd Cai'. xtv. lnfirmum anlem infide. Ilinc incipit tiis

B C, ii.quil, tc age, ul nemincm timeas limor enim : serere iiitcr eos qui crediderant En Chrisio, quia alii

Dei expellit timorem bumannm. Scmini quidquam c iruni cranl pcrlecli in (ide, alii adhuc miniis firmi.

dibcalis, nisi ut invicem diligalis. IIoc soliim dcbct li ii qili perlecli eranl, cliam de iinmolatiliis carni-

mancrc : sempcr dilectionis debitnm, quod semper 6us,sicis aliquis apponebat, lauquam reliquos cibos
ost neees arinm. Qui cnim diligil proximum, tegem sine discrclione a?qutlitcr manducabani. Alii vero
implcvit. Pioximus esl, secundum diciiim Doniini, om- hatsitabant, cteasvelut immundas vitabani, quibus
nis liomo uui miscricordia iudigct. Nem non adul- dicilur, ut olus mand cent. Tamen aliqui capiluiuui
*C3 miMASII ADRUMETANI EPISC. 5C0
islud (!e ii > qui cx Jmhcis cl cx genlilms crc .liilcranl, A nos vcro ccontrario, aul uobis vivimus, aut homini-
dicliim putant, quia qui cx Judacis ciediilcranl bus moriiniir. Sive ergo vivimus, tive morimur, Do-
adhuc quasi se< unduin legem ct carnes aliquas iin miui sumus. Jn hoc enimChrUtut morluus etl ei resur-
miindas, el dies aliquos sancliores put.ibmt, vcluti /exil, ut et vivoium el moriuijrum dominelur. Adven-
sabbattun, aut ncomcnias : ipsis quasi inlirmis jube- lus Dei et vivos inveniet, el morluossuscilaliit. .Nilnl

lur olcra manducarc. : quae indifferenier comcdiintur crgo prjjud cat : uirum te viviim inveni.it, aul re u-
ab omn bus. Qui (irmiorcs crant iu fidc, noc esi, qui scitcl, tanluiii utjusiussis. Tuauiem quit juilicas fra-
ex genlibus crediderant, onines carncs et Omnes Irem /wum7Quaaucloriiate? quasi non proptei Deum,
dics aqnales esse ciedebanl : itis dicilur ut nibil sed propier gubm manducet. Aut tu quure speruit(ra-
aestimenl coinmune per ipsum, nisi ci qui commune trem luum? Quasi propterhomines abslineal. Omnes
crediderit , sicut subtcr adjecil : Scio et conlido in ev.im stabimus. Tunc de istisDominus judicabil quid ,

Domino, quia niliil commune per ipsuin, el rcliqua. quomodofecerrmus. Anie tribunal Dei. I)eum c-seCliri-
Assumite. Suscipi;e, vel suslincle. Oblique illos in- slum, qui jndicalurus cst non dubites. Sctiptum etl
crepat qui se fortes pulabant, utcarnibus utercnlur. enim : Vivo ego, dicil Dominus : quoniam miln flecle-
Non in disceptationibus cogilaiionum. Nolile secun- tur omne genu, el omnis lingua confitebitur Deo. I'ro-
Jum vcstras cogitaliones judicare,
quem lex non ju- B bal scriptum, quodomnessoli Deo reddent r.uionem.
dkat. Alius enim crcdit se manducare omnia. Quiscili- Itaque unusquisque nostrum prose rationem redde Deo.
cet senior est aut jam cdomuit carnem, aut tantam
,
Non pro alio, nec hominibus pro se ralioncm rcddet
fidem babei, ut non possit moveri ad luxuriam vel de his quibus lex tacei. Nam si taruerit videns pcc-
peccalum. Qui auiem infirmns est, olus manducet. Infir- cantem, reddct ralionem pro eo. Speculatoicm posui
mus, secundum Deum aut juvcniutem, ant corporis
, te domui Israel, dicilur ad proplietam. Non ergo am-
calorem, vel fidcm. Is qui manducat non munducan- pliusinvicem judicemus. Sufficit quod nunc hucusque
tem non spernat. Et qui non manducal, manducanlem ignorantes fecistis. Sed hocjudicat<> magis, ne pona-
Habebaut inter se asmulationem qui non
nonjiidicel. tis oifendiculum fratri, vel scandalum. \\.i\c sublililer

manducabant, manducanies judicabanl quasi cama- ingreditur ad abstinentiam, et dicit non illos debcre
les, elilli illos irridebant, quasi cilo volentes mori, manducare, quimvis firmi sinl, ne juniores excmplo
et inlirmos, qui de immolalitiis manducarenl. Deus illorum, aut infirmiores mauducenf, et offendant, aut
enim illum assumpsit. Similiter quoniodo et le. Tu scandalizentur. Scio et confido in Dom.no Jesu, quia
quis es qui judicas alienum senum ?Sicul ail sanctus commune. Ne dicerint.qiuxDeuscreavif, tncom-
niliil

Jacobus : Qui judicat fratrem, judical legem scilicet, muniadicis esse non hoc ideo dico, ul aliquid pu-
:

et sapieniiorem se indicat lege. Suo domino stat aut C tem esse commune. Per ipsum. Per Clirislum om-
cadit. Sive vivit, sive moritur, quia et ille propler nia mundata sunt : commune enim erai quidqiad in

Deum abslinet, et illc propter Dominum m mducat. esca non excipitur Jiid.Teorum. Nisi ei qui exs imat
Slabil autem : putens esl enim Dcus statuere illum. quid commune esse, illi commune cs'.. In co;;Scienlia
Deus qui tres putros lcguminibua pastos meliores sua. Si enim propter cibum frater tuus contristatur.

lecit apparere, quam illos qui de mensa regis cde- Non dixit propter jejunium, si illnm aul c< gas man-
bant, potest etista facere : in corpore diulius stare, ducare, aut tuo exemplo provoces, qui invitus nian-
aul jejunare, aut carnibas abstinere. Nam alius ju- ducat, quod non potesl suslinere. Jam non secundum
ilicul diem inler diem : alius judicat omnem diem. chariiatcm ambulas. Jam non diligis proximum sicut

Judaei dicm inter diem non poierant judicare, quia te ipsum, si non illiusruinam consideras quasi luara.
de jejunio lex non est posila, sed quomodo potesl Noli cibo luo illum perdere, pro quo Cluistis mortuus
unusquisque, aut vull : qui aulem plus jejiinat, mer- est. Non dixit abslinentia lua. Non ergo bLsphemetur

cedem majoiem habet. Unusquhqueinsuosensu abun- nomen nostrum. Blasphematur autem, sipropier escas
det. ln tali causa duutaxat unusquisque sic facial, contentiones oriantur. Non est en.m rejnum Dei
quomodo melius putat, aut potesl,aut corporis vale- esca el potus. Non per escam juslificamur et non di- :

ludo permitiii. Qui sapit diem, Domino sapit. Et qui Dxll, jejunium et sobrietas, sed esca et polus. Sed
utanducal, Domino munducat. Domino sapit diem, juslilia, el pax, et gaudium in Spriiu sancto. Sed pcr
qui jejunat propler Deura, sive qui sapienliae studens jejunium facilius acquiritur. Ubi juslitia lanquam se
jibslinel. GraLias enim agit Deo. E qui non manducat, prcximum diligendum, ibi el pax : et ubi pax, ibi

Domino non manducat, et grudtis agil Deo. Evange- ei gaudium, quia ubi dissensio, ibi trislitia. Qui
I iiiii praedical, per quod graliai Domino referantur : eniin in hoc servit Chrislo ,
placet Dco et probatus est

quia propicr Dcum maiiducal, ul possil habere vir- hominibus. Nemo potest dubitare quod sanctus sil.

tiilem ;cdificandi corpus Cluisti : non propler gulam, Jtaque quw pacis sunl , sectemur. Ul non inviccm ju-

nec propter liixuriim. Nemo enim noslrum sibi vi.it, dicemus. Etqucj wdificationis sunt , invicem custodia-

el nemo sibi moritur. Per illins exeinplmn multi snl- mus. ^Edificaiio est abstinenlia : nam esca, eliam-i

vanlur et gratiasagnnl Deo. Qui cnim voce gratias non perdal fiatrcm , non xdilicat. Nuli propter escam
ngil, solus agit, qui aulcm operc, mulios agerefacit. dcstruere opus J)ci. Hou iuem qucin Dcus fecit. Om-
S'/»e cnim vivimus, Domino vivimus; sivemorimur, Do- nia qnidem munda sunt. Rcpetit, ne ciealuram dani-
tmio murimttr. iicatus qui omnia propler Dcura facit: nare videalur. Sed matum cst liomini. Ipsum tnun
 :

gc j
IN EPISTOLAM AD ROMANOS COMMENTARIA. B*»

Qui fcr ofeudiculum manducat.

maluni fu illi. A T)cns autcm ualienlim et solatii dct vobit. Noti im
cluiii
car- patienlioc, nee dissensi nis, sed paiicnii.e cl solalii,
Allerius, non snnm. Uohum est non viandccave
usqtie ad consuminationem sinc ipso nibil su--
mtm, et non bibcrc viuum. Eiponil qud e>t per quod ,
c|iiia

Nemte in quo fraier tuus offcndiluv, mus : ab ipso est rnim patientia mea. Id iptutn sc-
ofleodil in ".rmus.
quocun ;iie cibo aut polu aller pere in altevutrum secundum Jcsum Christum. I!t
nut scandalizaluv. In
injirmaluv. unusquisque sic quarral salnlcm alterius, qinsi suain,
si andalizatur, non csi accipicndus. Aul
niulieres aposlatirc faciunl viros iil in fide unanimiler pcrsev. rct. Ut unanimes, un
A Bile. Viniim et
sapicnics- Tu futcm kabet penet tcipsum, habe eoram ore honori(icelis Dcum et Palrem Domini nostri Jesn

Dco. Si in lioc le fidelem pulas, sic mamluca, ul lc C ' visti. Tunc Deus vere hoiu riliralur, si uno anim<»
iieino videit inlirmus : quod lieri non po'cst, nec Ct conconli voce laudaiur. Si fntTint duo vcl lre<

debet, nl inclnma mauduceL Beatut qu nonjudieat congregali in nomine ineo, ct r-l qua. Propter quod
temetiptum in eo qnod probal. Qui sc RflB conside;at suscipite invicem, sicut et UhrUtus tutcpil vos, in

in quo sc probat infirmum, sed allerum timet per- lionovcm Dei. lnviecm onera vestra porlaie, cl sic

ire. Qui aulem ditcemit , ti man 'veaverit , damnntus adimplebilis legem Clirisli. Si ille porlavil nostras

ett. Si cnnsiderat quod dix» lit ,

judieat , lioc dicit infirmilales, et susrcpit nos impios, quia Deus eral:
disccrnil, ct jmlieiiim enim c\ discrclione cs' , cl B quanto magis nos debcmus invicem siislincie, qui
discrelio cx judkio, imo id ipsum esi. Qu « non ex siniiles sumus! Dico enim Chritlum Jesum. Iieriim

fidc. Non cx fide qiux per cbnilalem operatur. Jud.xns et gentcs ad unitatem adducit. Conscnlio
Omne auiem quod non e>l ex fide, peccalum esi. Quid- vobis quod Cbristus ad vos vcncrit, primum pro-.

qnid non rdilicai , noncslcx lide, ct ideo| eccatninesl. inissus vobis per propbetas, el ccntes proplcr niiseri-

Cap. xv. Debemus autem uos frrmiore*, imbecitlila- cordiam Dei vocalse : nunc lamcn unum corpus cstis

t t infumorum sustinerc. Si vere firmi csiis, sic fa- ciTccli per mortem Clnisii. Minislrum fuisse circum-

cile, qnoinodo ego faclus sum inlirmis inlirmus, ut cisionis, pvcptev veritalem Dei. Non eniin veneral mi-

inlinnos lucrifacerem. Et non nobis placerc. N n imt nistrari, sed ministrare, ct dare aniniam suain iu

ip>i, sed proximi laudcnl, quia Dominus dissipat rcdcmpiionem pro niultis. Ad confirmandas promis-
ossa bomitium sibi placenlium : sicut cgo omnibus siones patrum. Quia illis piomissus fucrat Cliristus,
per ouuia placeo, no:i qurrens qnod milii uiile est, sicut ipse dicit : Non veni nisi ad oviS qiue perie-
sed ouod lniillis, ut salventur. Vnusquitque vestrum runl donius Israel. Cenles autem super misericordia
pr xi'ii'j suo placeal. Non eniin acdificare polesl eum honorave Deum. Quia impares sunl genles ad graiias
cui n n p'acuerit per cxcmpium : quia nequeunt agendas, secundum quod illis graluitam misericor-
.xddicaii verbis, qui dcslruunlur exemplis. In bo- C diam Deus donavil sive propter : I>racl niisericor-
riudi a.l adilicationem. Etcnim Christus non sibi pla- diam gcntes vocats sunt, ul illos acniulcntur. Sicul
cuii. Osiendii modum | lacendi, ne ad vanam glo- scviptum est ,
pvopterea confilebor tibi in genlibus,
riam plaieunus : simul ct cum dicit, ad lonam Domine, el nomini tuo caniabo. Ostendit a gentiblls
adifuati ne n , monstrat esse malum. Qui Cbristi majores Deo gratias referendas : Cui enim p'us di-
discipulus erit, non quxiit proprium ,
quomodo illc millitur, plus diligit : et Judxis arroganliam lollit.
cniin propler aliorum saluiem eliam morluus est, dum et geniium salutem similiter docet esse pr.r-
Miiarissima susiinuit opprobria dicenlium : Vab qui dictam ,
quamvis ipsi nunquam audierint. In ipsis
destruis tcmplum; el : Si Filius Dei est , descen- Cliristus confilelur cos misericordiam conseculos,
dat de cruce, el liberet se, et ci lera. Sed s.cui scri- quia et ipsi in ejus sunt corpore. El ilerum dicil

p um e*t : lmproperia impropevamium tibi ceciderunt Lcctamini, gentes, cum plebe ejus. Et ilcrum : Laudate,
super me. Qujvcunquc sauctis inipropcrantur propier omnes gcntes, Dominum, et magniftcate enm, omnes
Dcum , Dco impioperantur, sicul dicit : Dum dicilur populi. Quia cum ipsis ad salulem estis vocali. Et
milii quolidie, ubi cst Dcu> tuus? Vel, qui vos sper- rursus Isaias ait : Erit radix Jcsse. Cujus filius csi
nil, me spcrnit. Qucccunque enim scvipta sunt,ad no- David, ex cujus scmine Maria, ex qua natus cst
stram doclrinam scripta sunl. Nibil crgo sine causa D Cbrislus; et illud liuic loco aplum est : Non deficiel
sinpium esl, sive poenae peccatorum, sive mciila dux de fcmoribus Juda : contra Judcos, qura vere
jiislorum, sive lcntalioncs justorum : nam et Deo et Cbrislus venit, cui omnes gcnles erediderunt. Et
sibi noti eranl, sed ut nos cos in omnibus imitemur, qni exsurget regere gentes ; in eum gentes sperabunt.
ideo corum gesta rcferuntur. Ul per patientinm. Ul Ne dicerent, de proselylis diclum est. Deus autcm spei
ct nos pro aed ficatione fiatrum,si neccsse fuerit, repleal vos omni gaudio. In quo omnes spcramus.
eiiam lixc simililcr paiiainur. Et consolationem. Oinne gaudium spiritale fidclibus in spe fuiura cs-e
Consolalio esl patienlisc nostras, si quos nos pa:i- debei. Et pace in cvedendo, ul abundetis. Omniiini
mur ,
Dominum cl sanctos sciamus essc perpessos, gaudium , ubi pax : nullnm vcro gatidium, ubi dis-
sicul dicil : Nolite mirari si odil vos mundus. Scr;- scnsio, scd mocstiiia. In spc, in virtute Spivitut san-
pfurarum spcm luibeamus. Per Scripluraruin conso- Consolatio spei
cli. sanclorum , virluics Spiritus
l.itionem spem futuram palieniia exspeclamus, sicul sancli sunt. Cevtus sum auiem, (vatres nni, ct eyo
scriplum c>l : Pax mulla d ligonlibus legem luam, ipse de vobis. Doiius docior laud uido provocal ad
ct non csl illis scandalum. Non possunt ergo despe- profecium, ut crubcscant lales se non esse, quales
rarc, vel a fnle nioveri, qui consolatione utun ur. csse puianiur. Quomodo ct ipsi cstis pleni dilcctione.
 m PRIMASIl ADIiUMETANI KPISC. 9 |

ISoianqnani ronlcnliosos arguissc viderctur, el dissi- A (uit, " l mtilt s nnnis dolincrctur. Cuin in liispaniam
fJenles, ct stultos, simnl ostcndit Cliristianos scmper proficisci ctcpero. Promiserat quidein , scd dispen-
se allerulrum monere deberc. Ileiileli omni scicniia, sante, Deo non ambulavif. Sjiero quod prtrteriens ?i-
ita ul possitis allciutrum moncre. El V. teiis < t PTovi d.am vos, et a vob';s dcducar illuc. Quia vos sic exbi-

Tcstamcnli. Audacius aulem scripsi vobis, fratres, ex bctis, ut ncc in vobis I icuin liabeam diulius inimo*
parie. Imo ideo magis scribendi flduciara habui, qui-i riiidi. Si vobis primum ex parte fruitus fuero. Ex
scio vos ut prudentcs cilo accipcre ralionem. Argue partc : quia jain credidi-.lis, ad (onfirmaidos vos,
sapienlcm ctamab le. Tanquam in
l memoriam vos ideo ox partc, ntilla lemporis magnitndo satiat eha-
reduccns. Sciens quam sapientes silis. Sajiicns eliam ritalem. Nitnc igilur proficiscar in llierusalem. IJr,c

nntibus. Propter gratiam quce data ed mihi a Deo. solurn milii resl.il, ut vcniam. Ministrare snnctis.

Non propler dona humana, vel ut laudcr a vobis, sed Sancti erant in llierusalem, qui omnibus conlem-
nl offieium meum iinpleam. Ut sim minuter Chrhti ptis, ct ante pedcs apostolorum jaclis, lectiooi, ora-
Jesu gentibus. Elevocans illi servos quondarn fugiti- iioni et doctrinae vacabant. Qnales crgo erant, i:t

vos. Sanctificans Evangelium Dei. Mox exemplo san- Apostolus ipse pergeret illis minislrare, et quibus
^lum oslendens, quod cum tanto timore ministro bpial acceptam suam oblationem, si eam dignentur
qui l.m on m ul lumana conlemni nt, quod prasdi- B accipere, o tcndens lioc non tam aceipientibus pro-
cani ut divinum : et ita (it, ut res sancia vidcatur desse quam dantibns. Probaverunt enim Maceionia
esse non sancta, si non fiat sancta. Unde dicilnr :
el Acha<a. Probaverunl sibi boc utile esse. Collatio-

Sanctificate jejunium , id est sanctum facile sive nem aliquam fxerc. Conferre aliquid suinptuum. In
monstrate. Ul fiat oblalio gentium accepla et sanctificala pauperes saiclorum, qui sunt in Hierusalem. Paupc-
in Spiritu sanclo. Ut exemplo meo genies efficiantur res sanclorum, quia propter Dominum sunt j.aupe-
lioslia Deo accepta, non igni sanctificaia vel susce- res. Placuil enim eis, et dcbilores sunl eorum. Provo-

pla, sed Spiritu sanct >, sicut scriptum est : Quia cal illos ad hoe opns, ostenditque non illis immefito
sedit super aposlolos sictit ignis. Habeo igitur gloriam placuisse. ISam si spirilualium eorum parlicipes facti

in Chrislo Jesu. Qui glorialur, in Domino gloriqtur. sunt gentiles. Qtiia ex ipsis babebant dociore>, ct

Ad Deum. Licct apud bomines infamia. Non cnim socii facli erant radicis et pinguedinis olivac. Debcnt

audeo aliquid loqui eorum, quce per me non effxcit ei in carnalibus ministrare illis. Unusquisque in quo
Christus in cbedicniiam gentium. Non audeo me di- abiin lat. Hocigilur cumconsummavero et assgnvero
ecre propria virtuie fecisse, et non omnia per me eis fruclum hnnc, jroficiscar per vos'in Hispaniam.
Chrislum esse opera um, ut nobis lolleret praesum- Si vos sic exhibijeritis abundanter, bene doceam vos,

piionem. Veibo signorum mti I"' 3 q» a ntum proficil discipulus, t nlum ad

el factis, in virtute el pro- C <\

digiorum. Ipse pcr me loquebatur, et ipse signa fa- docendum provocalur et doctor, sicut fbi : Os no-
< icbat, virtutes operando. In virlule Spirilus sancli, sirum patet ad vos. Scio autem quod veniens ad vos,

boc non de operibus, sed de virtutibtis et signis, in abundanlia benediclionis Christi veniam. Sive al.uri

quae tiebant, loquebaiur. Ila ul ab Hicrusalcm per danler proeparatis melcnda, sive benedicitur Cbri-
circuitum usque ad 11'yricum repteverim Evangelium stus in advcnlu meo. Obsccro igitur vos, (ra'res, per

Christi. Heplet Evangclium, quando etiam gentcs Dominu.n nostrum Jesum Christum. Jacobo occiso,
credunt; sic adimplentur passior.es Cbristi in P.uh, pra Petro orant, el liberalur de carcere, ne ipsi dc-

quando a gentibus patitur, et in omni loco Chrisii trimentum paterentur. El per charitalem Spiritit.%

Evangeliura dilatalur. Si awem lioc prcedicavi Evan- sancii. Cbaritas spirilus quam scripsit ad Galatas,
gclium , non ubi uoniinatus est Christus, ne super cbaritas facil sar.cti Spiriius ul pro invicem orernus.

alienum fitndamenlum adiftcarem. Non omnis qoi su- Ul adjuvelis me in oralionibus pro me ad Deum. Mul-
per alienum fundamentum ajdilicat, male aedificat, lum cnim valet inslans oralio plurimorum. Ut libe-

rer ab infidelibus qui sunt in Judcca, et obsequii mei

nam potest aurum adificare. Hic pscudoapostolos
oblalio accepta in Hierusalem sAnclis. Sive ut
taxat ,
qui sem er ad jam credcntes ibant, et fiat

nunquam ad gentes, quia non polerant virlutcs j) omnes credant, sive fid. libus ministrans in infideles

[Supp. facere aut quid sim le] : et osiendii per- non incidam , et ad vos venire non possim : praevi-

qui ct fundamenliim po-uii ct debal enim per Spiritum se ibi sicnt in Aclibus
fecte se laborasse, ,

snpetajdificavit. Sed sicul scriptum esl, Quibus non aposlolicis legimns, multa passurum. Ut veiwmi ad

esl annuntalum de e.o. Suum laborem monsdat vos in gaudio.Tunc cum gmdio veniam si ab eis ,

cuun. Vidcbunt, qui non tudeiunt oblatio mea ct securus verbum Dci
fueril accepta
ante |ir.vd ct ,

de eo, inteiligent. Videiur Cbrisius iu apo.lolis per abundantius loqnar. Trislilia enim animi mnltum

virtntes, sictit Paier in Cliristo dicenie : Vcl operi- impedit ad doctrinam, sicui Ecclesiastes : Calumnia

lms crcilile, quia Palcr in me csl, ct ego in Patre. lurbal animum etiam sapientis. Per volun'atem Dei,

Proptcr quod et impcdiebar p'urimitm venire ad vos. el refrigcrer vobiscum. Si Deus volnerit, non si ego

JSinic. vrro ullerius locum non habens in his regionibus. tiue cjns voluntate inlendero. D us aulem pacis cum
Expniii illud, quod in capile epistolae dixer.it : Sed omnibus vobis. Amcn. Non nisi in pacificiS Deus pacis
habens veniendi inbaliiiat. Pu'cbre autem in pace flnivit, duobuc po-
prnhibilus sum. Cupiditalem autem
ud vos. Notandum cssc cupiditatcm etiam bimam. Ex pnlis in concordiam revocalis.
w Uis j.ioi pr&cedewibut anuis. Qual s nccessitas Cap. wi.Commendo aulcmvob.sPhabcn^crorcmno-
 IN KMSTOLAM 1 AD R OMANOS COMMENTAKIA.
i/ram Hoc jam q:;:i i post (incm T
ut solet in ultimo A Btttem vos, fratrcs , nt obtervetit cos fni diuensiones.

c\ isiolse fiei i. Quw cst in m nis'crio'Ecclcsia\ Quomodo Dissenliiint aiiiotn a docliina, qni ex circmueKimic

diacones suut, t>i ve in minislerie verhi : nam el fe- erant, qui jejunium ei sbstinenliam d< sirucnies,
minx lune in sno sexn docebant., sicut leginns de neoin.cnia, et sabbata , et ferias, ventris causa tlo-

Pris< i!la , cujiis vir Aquih vocahalur. Qutv esl in rcbant. Et offcndicula prcver doctrhvm, quarn vos
Cenehrit. Ceuchres porlum aiunl (orinthi. Ul eam didicistis, fticiunt ; ct declinate ab itVn. Qnia per haec
tutcipiatit in Domino digne sanctis. Uoc csl, pro- pitcslis oflVmlere. llnjnsmodi cnm Chrislo Domino
pler Dominum. Etuasistaiit ci, in quocunque negotio nostro. non serviunt , sed suo vcnlri. Sicnt Jovinia-
i\stii indigueril : etenim ipsa quoque astitil multis, ct n:is. Et pcr dulces sermones et benedittionrs scdu-
mihi ipsi. Ei ailjuvclis cam , sive sumptu, sive ali- cunt corda innoccntium. Composite dicentes , ei

<]iio solitio, quia et ipsa quandiu habuii, plurimos bene asiruentes. Vestra cnim obedientia in omnem
adjuvit, Salul$tt P.isam et Aquilam. Qui c -nlinna- locum divulgata est. Si illis obcdistis, quibiis noii

runt Apollon, etdocebant, sicut legimus. Adjutores debuiills, quanio magis nobis? Ideo ad vos vene-
meos in Cl.rislo Jesu. In lioc adjuvabant in quo la- runt, scienles vos cilo sclnci posse : bona est cnim
borabat Paulus, in veibo scilieei. Qui pro an.ma mea obedienlia, sed in bono. Nam non scmper : quia fre-
suum ctrvctm tupposucic. rrobando mcam dociri B quenter et mala docentiir. Caudco ijitur in vobis : setl

i):uii se pericults objecerunt. Quibus uon so'us cgo volo vos sapientcs essc in bono , et simpliccs in malo.

gratiai ago, scd et cuncttx Ecclcsitc gentium. Quibtis Honum sipile faciendo, maliim ignorate vilando, el
per illos ego servaius sum. Et t!omcstica>v corum subjicielur inimicus pedibus veslris. Esiole asluli
Ecc'e>iam. Osl.ndit in quocunquc loco colle< li fue- sicut serpenles , simpliccs ut columban. Deus aulcni
lint fratres E.elesiam es>c. Salutate Epau:etum pacit conteret Satanam sub pcdibus veslris vetociler.

dileetunt tnihi. Illos salutai ,

pcr quos Homani cre- Ecce dedi vobis polestaiem calcandi super serpcnles
d deraut, non >um' cnim nnmina Latina, sed Graeca. et scorpiones, id esl , ul non vobis domimnlur, et

Qui etl primitivus Atiet in Christo Jesu. Qui priinus oiniiibus super eos membris liberi ambulelis, Cratia
ex Asia crcililii. Salulale Mariam, quiv niultum la- Dom*)ti nostri Je>u Christi vobiscum. Salutat vos Ti-

boravilin io./.s. Ycrbo, nam tnnc eliam propbetabal. vwthcus adjntor meus , et Litcius , ct Jaton , et Sosipa-
Sulutute.\iidr ;ii';ciimt,iJuiiiim[\u\%.Juniaiii]cognalos.
l
tcr, cognali niei. II;cc est semper Pauli subseriplio.
V.x Judaiis. El concaptivos mcos. Simul fuerant passi Suluto vos ego Tertius, qui rcripsi epistolam, in Do-
c.itn Paulo tribul.'ilionem. Quisunt nobilesin apostolis. mino. Salutat vus Caius ho^pcs meus, et universce Eccle-

Ki mente, et docirina. Ipsi inter wieros missos a I stx. Tcrlius nomine, non numero. Salutal vos Era-

II in.imi-, pcr qin>s crederenl vel eorum firniarentur q sius dispensator civitatis, et Quartus fraler. Ilunc
e\e i plo, uobiles babcbanlur. Qui cl anic me fucrunl Eraslum discipulum fuisse et prsedicasse evidenier

iu Chiisto ; saliitatc Ampliatum diteclissimuin miki in Co- dlcit ad Timollicum. Ei autem qui polens est vos con-
mino; sclWate Urbanum adjutorem nostrum in Christo firmare. Signis atque virtulibus. Juxta Evangelium

Jesu, cl Sluchen \\'u\$. S(aclnjn]dilectum mcum. Qui meum et prtxdicalionem Jesu Christi. Juxla praedica-

eiiun anle credidere quam e:;o. Salutate Apellem tioncm Jeu Cbristi vivalis. Secundum revelcttionem

probum in Christo. Probalum sive perfecium. Salululc mytterii temporibus wlernis taciti : quod nunc ptttefa-

cos qui sunt dt Aiistololi domo. Sa!ulale Uerodionem clum est per Scripluras prophclarum, secundum prcc-
cognatum meum. Salulate cos qui sv.nt ex Xarcissi. ceplum ccterni Dci , ad obedienliam fitki in cunclis gen-

Civitas vel locus est. Qui sunl iu Domino. Non ewim tibus. Mysterium de vocandis gcnlibus in lege diu
omnes ex Narcis-i eranl i:i D .imino. Sulutnte Tri- fuesal occultalum ,
quod nunc per prxdicalionem ,

plianam et Triphusmr., qutc la ortnit in Domino. Sa- vel revelationem Cbristi, et Evangelium Pauli pate-
lulate Periidein charissimam qutv mullum laborav.t laclum esi, per lesliinonia propbetarum quamvis :
,

in Domino. Sclulate liufum electum in Domino , et enim boc anle propbeta? pra;dieerent lamen quo- ,

mutrem ejus ct mcum. jE ;ite, non par lU. Salu:ate i.todo fu urum csset ncc ipsi quidem [iropliel-e scie-

Asyncritum , Piilegontum, llermcm , Patrubam, Uer- D bmt. Poterant enim credere eos tanquam proselytos
vizm, el qui cum eis sunt fralres. Sulutale Phe- adiniile::dos ad fidcm. Cognili soli sapienli Dco. Solus

dologuM et Judiam [Vulg. Pltilologum etJuluiin], bar.c anie Deus pr*scivit : sive solus naiuraliicr sa-

Nereutn, et sororem ejus , et Oltjmpiadem , el piens. Quomodo so!us bonus, cum ct homo bonus di-

omncs qui cnm eis sunl sanclos. .SaluKUe invicem calur ? Nos cnim douo Dei boni vel sapicnles cs.^-e

in osculo teneto. Salulant vos omncs Ecctesicc Chri- possumus , ille natura. Nolandum quia non di\it soli

sti. Non ticte, vel sub dolo, quali Judas tradidit sipieiili P.tlri, scd soli sapienti Deo, qui est Irinilas
S.ilvali rcm. ideo cnini de Ecc'esia primo pas an- ajlerna. Per Dominum Jcs>um Cltristum , cui Itonor et

nuntiatur, ui osienil.it se cuin omnibus pacificum gloria in strcula sauulorum. Amen. Per Jesum Chri-
csse, qui corpor communicaiurus esl Clnisli. llo;o sium , non a nobis ipsis.

AD COKiNTHTOS I.PISTOLA PKIMA

AHGIMENTUM. a ftdsis apostolis. Qnidam a philosophice verbosa
Corintliii tunl Achaici; ct hi timililer ab nposlclis cu- etoqvcntil , ttki sccta le.jis Judaicte inditcii sunt. ,

iertiRJ tcrium terilatit, ct tutvtrii tunt mvttifarie Ilos revocal Apottolut ud vtram evangtlicarn «a»
 , ,

607 PMMASIl ADItUMETANI EPISC. 303

pientiam, scribrns eit ab EphetO. Corinthm metro- A Sith aulem perf c i in eodem scnsu, el in eadem ten-
polit est, et ideo qw;d ipsis scribit vmni Achaia: , tc lia. Si uriiirn ct senlialis ct profcrati», tunc pnlc-
scribil.
riiis csse perfccli. Signiftcatum etl enim mihi de vobit
Capct primum. Paulus. Aucloritatis csl nonien. Vo-
fratres mei , ab his qui tunt Chloet ,
quia contenliones
eatus Aposlolus Jesu Christi. ln via vocalus, ut cssct
inler vos tunt. Quomodo Apostolus creilidil de abscn-
apostolus. Per volunlatem Dei. Vo!unl:ile Dei vocatus
libus, cum scripium sit, Non credas aodilui vano, et
et illumiuatus credidil. Et Soslkenes frater. Non apo-
coetera multa? Sed hanc gradam habebat, ntaciret
stolus, scd ex ipsis sciens erat. Ecclesiui Dei , qucc
qnid absentes agercnt, sicut ad Colossenscs ait, Elsi
esl Corinthi. Est Ecclesia ct non Dei. Sanciificatis.
corpore abscns, spiritu praesens, gaudens el ridens
Per bap.ismum. In Chrislo Jesu. Gratia ejus per quam
ordinem veslrum. IIoc autem dico, quod unusquitque
salvamur. Vocatis sanclis cum omnibus. Oslendit quaj
vestrum dicit, Ego quidem sum Pauli, ego autem Apol-
sil Ecclesia Dei ,
quae lavacro salutari abluta est.
lo, ego vero Cephw. In apostolorum persona boc de
Sanctos corripit, ut illi ca?teros arguant, quia ncc
pscudoaposlolis dicebat, qui per sapicntiam mundicir-
ipsi sine peccalo : sicut Salvator propter Pharisaos
cumveueraiit eos, quia unusquisque ejus se dicebat es^e
discipulis dicit, Videle et cavete ab omni avarilia :

cujus doctrinam diligebat, cum diversas habcrent do-

qui nihil babebani. Qui mvocant nomen Domini Jesu n . , .

. U cinnas; si ergn nec de veris aposloiis diccndum c-t,

Chritli in omni loco ipsorum, et nostro. lnvocaie,
quanlo magis de illis qui nibil eranl ! Ego anlem Christi.
inius vocare est, quod licel ad omnes, sed maxime
Divisus est Chrislus? nunquid Paulus crucifixus est pro
ad sacerdotes pertinct invocare : sicut ibi, Sic benc-
vobis? Pauci di< ebant, quod nmncs dicere debuisscnt.
dicilis filios Israel, invocantcs nomen meum. El Da-
Dividitur corpus, cum membr.i dissentiunt. Putest
vid ait, Et Samuel inter cos qui invocant nonien
dici illis, qui Christi excmplo Abraham volunt imi-
Doniiui. Nam sacerdos fuit ,
qui et sacerdoti succes-
tari : Nunquid Abraham crucifixus est pro vobs? ct
sit, et qui bostias offerebat, et de quo secundum lii-
illu I Domini, in quo docet, non debere nos quirere
sloriam dictum est:Suscilabo mibi sacerdotem fido-
quid alteri discipulo prsecipiet : ait enim Petro, Qnid
lem. Gratia vobis et pax a Dco Palre noslro el Domino
ad te? tu me sequere. Aut in nomine Pauli baptizati
Jesu Christo. Notanduin quia scmper graliam prsc-
estis ? IPihebant ergo isli bap ismalis sacramentum ,
niiitit cum pace. Gratias ago Dco meo semper pro vo-
sed boc per contentionem et zelum in schisma ver-
bis, in gratia Dei, qua? duta est vobis in Christo Jesu.
tebant, et carnaliler sapiendo aliter de Deo credebant.
Cratias quidem ago quod liabelis scientiam, sed volo
dum sibi ip-i sen?u carnali Deum qualem volebant
vos scire quae sit scientia, quae concordat in omnibus
fingebant, atque ila lanlum Imige aliler quam Deus
catbolicse fidei. Ut solet, primum provocat. Quia in
q est credebant ,
quanlum a veritate vanitas differt :

omnibus diiites facti estis in ilto. In omnibus doclri-

quia animalis homo non percipit ea quae sunt spiri-
nis dono Dei per sapientiam, quse propbetas et ami-
tns Dei. De talibus dicit, Et circumferuntur omni
cos Dei cons'ituit. In omni vcrbo, el in omni scientia.
venlo doclrina;. Gratiat ago Deo meo, quod neminem
Tam Veteris Testamenti quam Novi. Sicul tesimo-
vestrum baptizwi, nisi Crispum , et Caium, ne quis di-
nium Chrisli confirmatum est in vobis. Teslimonium
cat, quod in noinine meo baptizali estis. Baplizavi au-
Christi quod dixit, Umnis scriba doctus similis cst
tem et Slephanx dvmum. Cccterum nesciosiqu m alium
bomini palrifamilias, qui profert de thesaurosuonova
baptizaverim. Non enim misit me Christus baptizare
et veiera. Ita ul nihil dedl in ulla gratia. Sicut dicit
sed evangelizare. Quod sic evenit , ut neminem vc-
Salomon, Venerunl mibi omnia simul cum ea : id
sirum bapiizarem; nam forsilan dixissetis, quod iu
esl, cu n r
sapientia. Exspectanlibus revclationem Do-
nomine meo baplizarem. Non in sapientia verbi, ut
mini nostri Jcsu Chtisti. Qui nunc lanquam absens
non evacuelur crnx Christi. Evacuanl illi vim crucis,
non videtur. Qui et confirmabit vos usque ad finem
qui hiimana sapienlia gloriantur, quam illa damnavit.
sine crindne in die advcwus Domini noslri Jesu Christi.
Verbum enim crucis pra?dica!io Evangelii est. Christi
Sicut ait Propheta, Conlirma me in verbis luis, et
crucilixi. Pereuntibus quidem slultitia esl. Incredulis
illud, Pax mulla dibgentibus nonien luum, et non
cst illis scandaluin. Fidelis Deus per quem vocati
D el non intelligenlibus virlutem Dei stuliitia videtur
,

Dei Filium dicere crucifixum ; fideles autem inielli-

estis. Quia confirmavit lidelis Deus. In societalem Fi-
lii ejus Jesu Christi Domini nostri. Societatem Joan- gnnt Dei esse virtutem , cum et diabolum superavit
et n orlem. lis autem qui salvi fiunt id esl nobis, vir-
nes oslrndit dicens, Quoniam Deus lux est, et lene-
,

tv.s Dei cst. Fidem infundendo salvavit. Scriptum e t

bra; in eo null* sunt : si dixcrimus quia societalem
babemiis cum co, et in lenebris ambulamus, uienti- enim , Vcrdam sapienliam sapientium, et prudcmiam
inur. Et Paulus : Si commorimur, et convivemus : si prudentium reprobabo. In advcnlu Cbristi implelum

suslinenius, ct conrcgnabimus : si socii ftierimuscon- est. Ubi saviens? Ubi scriba? Eligendo piscalores,
versalionis el passiomim, crimus socii et in gloria. philosopbos reprobavit. Vbi inqusitor hujus sa:culi?

Obsecro autem vos , fraircs. Hucusque cum laude pi\«- Qui sapieniia sua conquirit cuin cileris de occuliis,
fatio. Hinc jam causam disseusii nis exsequilur. Per ui de abdilis rebus ac naiuris singiilorum. Unde esl
nomen Domini nostriJesu Christi. Inquo noniine vidc- b;cc 6'ipientia quam reprobat Deus, cnm omnis 8a-
bilis signa fieri. Vt idipsum dkatis omnes, ct non siut pienlia a Domino Deo sit; sed isla s:>pieniia lalis, el
in wbis schismala. Ul unum senlialis, vel confileamini. saecularis, non csi desursum desccndens, sed iuuu-
 ,

500 IN EPISTOLAM I AD CORINTIIIOS COMMENTAMA. 5lt)

i.Ico ut slulta Domino refulatur, quia se po-

a A lar Dei. Sempcr istorum trium gloriatio arguitui,
daoa ;

per suam sap entiam occulta Dcl sicut sciipium est, Non glorietur sapiens in sapien-
lal aliquid essc, el

cognosccre : sed ista sapientia animalis et diabolica tia sua, ne<|ue foriis in rortiludine sua, neque dives

lalibus sapicniibus dicil Deus.Quia abseon- in divitiis sirs. Ipse quoquc Doniinus quod per pro-
est. Dc
a sapienlibus ct piudentibus. ISonne stul- pbciam (l.xeral, in se ad nosirum rxemplum iinplc-
disli b;i-c

tum [ccil Dais sapientiam hujus mundi? nam quia in vit. Denique dnm de paupere nascitur, rcprobat di-

Dei sapientia non cognovit mundus per sapitntiiim viiias : diim litleras non discit, refutat saeculi sapien-

Dcurn placuit Deo. Omnia in sapientia fecit , in qua liam : dum Iraditur, non re-istil, qui poterat lotum
,

dcbuil ipse cognosci qui fccerat, qui eliam ipsis ad miindum uno scrmonc subvertere, luimanam tamcn
lortiluJincm niliil csse monstravit. l'mle buinilicnt
cognosceadum eum dtderat sapientiam. Per stullitiam

pradicalionis salvos facere crcdentes. Qu.o apud illos se Dco, si volunt et ipsi cligi rum cilcris. Scd
siultili.i haberelur. Quomodo e Judcci signa pctunt. Ex boc toium contra illos diccbat, qui se dicebani ds

consucluJine prophelarum ,
qui cum etiam sine si- genere saccrdotali esse, et legispeii os, et meliores

gnis cognoscere ilcbuerunt, videntcs non crediderunt. aposlolis, el seduccbant cos in mullis erroribus do-

Et Grctci siipient.am qtuviunl. Ka.iouem bumanc sa- cuinarum : quomodo dici polesl contra Pelagianos,

picntix. Nosautem pradicamus Chrisium crueifixum. B qui dicunl sc sua sapienlia esse salvatos. Ut non go-
Osieudit Diultum discrcpare illorum sapieniiam a do rietur omnis caro in conspcctu ejus. Carnales sunt, qui

ctrina sua. Judtvis quidem scandultim. Scandalum esl dc suis merilis glorianlur : seJ cilo calent, sicul llos

JuJxms, si prxdicamus csse ipsum Christum, quem feni. Ex ipso autem vos eslis in Cliristo Jesu. Si crgo

illi crucilixcrunt : scandalum illis esl aiulire morluum ex ipso estis , nolile illos admirari quos ille non cle-
Cbristum diccbani,Nos auJivimus ex lege,
, sicut git. Qui factus cst sapienlia nobis a Deo el jusitia. L't

quia CbrUtus inanet in aelernum. Cenlibus autem stul- nos facercl sapenles, ct juslos , ct sanctos. Conlra
liliam. Non inielligenlibus misericordiam Dei esse Arianos facit locus isle, qui dicuni Patrem fuissc ali-

qua; slulliiia credeb.ilur. N.si enim ( ait Propbeta )

quando sinc Filio, qui est sapientia. El sanclificatio

creJidcritis, non intelligelis. lpsis autem vocatis Ju- et redemplio. Corporis nostri in resurreetione. Ut

dais atque Crtvcis , Christum Dei virluiem el Dei sa- quemadmodum scriplum esl : Qtii gloriatur, in Domino
pienlium. Quam non creJit profecio dum nCscit : glori ':ur. !\on lioc sjeculo, nec in propri s mcriiis ,

cum autem creJiJerit, quaui iulirmiuiem putavcrai, sicut nuilii, qui se Clnis ianos creJunt, et Pelagiano

intelligil e>se virtulem quia inlclligunl niysterium errore decipiuntar.

,

pielatis esse dum credunt. Si Christus Dei virtus,

Cap. El cgu cum venissem ad vos
11. fratrcs, vcni
ergo sentpiterna. Sempilernus i^ilur Chrisliis, qoia C ,

non per sublimitatem ser monis ad sapienliw , annuiUiam

alibi dicii Sempiterna quoque virlus ejus, et di-
,
vobis leslimenium Christi : non enim judicuvi scire mc
vinitas, el Bapieotia. Quod liaielici no i iulelligen-
aliquid inter vos. Quia osieuderat non illos debero
tes, Pairem iinpcrreclura blaspbemaut, dum dicunt
admirari bunianam sapienliam, suum exeinptum re-
fuisse Patiem ;tliquando sine Filio ; ergo fuit sine
plicat : quia non ipse per bumanam sapieniiam \<rx-
virluie, sine verbo, sine sanienlia, sine jiistitia, quod
Jicasset. ISisi Jesum Clni»tum, el hunc cruci/ixum.
quain slulie dicuut, agnoscanl Dei vii lulem, propter
Quod apud bouiines stullum videtur. Et ego in infirmi
signa ; Dei sap.entiam, propler d. ciiinain. Quia quod
tate , el in limore el Iremore multo fui apud vos. Non
stuliumcst Dd t sapientiuseslhotninibus. Quia quod stul-
in jaclaulia. Et senno meus, prajdicutio mea, non
et in
tuin ViJelur Dco, sapieniius esl oinnibiis liominibus :
persuas.bilibus supientia; veitis, sed in ostensione spiri
quia sapienlia sua salvaii non poterant qui | cr cru-
,
las el viriutis. Quia valde dispulalores erant i-li Co-
ci m Domiui libcraii sunt : sicut si dicas, sapientior
rinlbii, limuil ne illi resisterent, aut ne illis el boc
esl luslicus senno aJvodli, quara serrao s.ipic lis-
aliqua pbilosophia viderelur, ct non crederent : idec
simi rusiicani. Stullum Dei judicabatur, quauJo au-
n agis vinuiis oslenJil. Ut fides vestra non sil in sa
diebant Deum passuin. Sed hoc erat sapieniius. Et ^pienlia hominum, sed in virlute Dd. Sapientia huraana
'
quod infirmum esl Dei, (oitius esl huminibus. Mo. tcin ad brevc tempus placet : quia temporalis est, ul ipse
quam nec gigniies evadere poiuerunt, Iiomo ciuci-
bomo autem Dei aelerna
: virtus est, quomodo Dcus.
lixus in Ds'u assumplus, evicil. idete enim vocatio-
M
\
,
Ideo illa lides permanet, qusc per Dei virlutem cst
ivslram, fratree. In vobis ijisis prob.it •
quod dii o. collata iu bomine. Sapienliam loquimur inter perfe-
Quia non mul i sap entes secundum.curnein non nmlii
,
ctos. El nos habcmus Jivinam s;ij ienliain , scd eam
po.entcs, non muiii nubiles. Quia pauci s.ipientes cre-
vos capcre non potcratis : quia adhiie lacie nulriinini,
diderunl : er superbiam en.ni sapienlix s;ccularis,
|
ct in fnlc parvi comprobauiiui. Sapienliam vero non
mulli Dei .-a|uen ia; volueiunt c>r.c subjecii. Sed tjiav Itujus sa-cuti, neque principum hujus saxuli. Sive re-
stulta sunl mundi clegii Dcus, ul confu.idal sapientes;
gum, sive plulosophorum, vel ccrte principura Judxo-
inftrma mundi elegit De: s, ut cunfundal for ia; cl igno- rum, vel coniiaiiic foi titudinis.
Qui destruuntnr. Ciim
l i.t.t mundi etcontemptibiHa eleijit Deus : it eu quw non sapientia sua, alque doclrina, adveuientegraiiaChii-
sunl , ul ea qutv sunl dcsinic.ei. II oC cst, eltgit Dcus sli. Sedloquimur Dei sapientiam. Qu;c Chrislus tnteir-
ptipulum gciitiuin, qui non erat populus Dei, ul Je- ligitur, qui et piiedcsliiiatiis csl, sicut dicil ad Ro-
Ucuccel populuin JuJx-onun, qui se cs;C ^lotialT.- inanos. In mysterio qmv abscondilu est, quam praida-
 -
r.ii rniMASIi A1 IETANI EPISC. »

tlinav'1 Deut anle tcccula in gloriam uostram. Sivc in A Nos auiem tentum Chrisli habemus. Qui Spiftlum
prscsenlia, sivc in rc anle lcmpora, sivc quia mulli sanctura accipimus. )

prophetae cupierunt vidcre, ci quanquatn singula scie- Cap. iii. Ei ego, fratrcs, non polui vobis loqui quaii

rint, ncmo tamen nd plenum cognovit. Quam nemo tpirilnalibw, iedquasi camalibus. Appellati snnt eiiim

principum hujut swculi cognovil, Pilalus ct Caiplias, nd quemdam modum camales jam renati per fidem,

vel ccrte omnes princij>es saccrdoltim. Sienim cogno- non sic, sicut illj qni adbuc venundaii crant sub
vitsenl, nunquam Dominum glorice crucifixittenl. Sed peccaio : ac si diceret, non poluisiif quaii spiritua-

sicut scriplum est, Quod oculus non vidil, nec auris les, sed quasi carnales capere quod loquebar. Ani-
nudivit, v.ec in cor hominis asctndil,qucc prwparavit mali.s eniin liomo, i<l est i|ui secundum liomiucm sapit

Deus iis qui diligunt illum. Doniinus majesLalis et me- ( animalis quippe dicilur ab anima, carnalis a cariK>,

rito et tialura omnis crcalur* Dominus elT<-ciiis e-t, quia cx aniina et carne constat toms liomoj, non
et Jcsus linmo, in q o Deus quodammodo | otuii cru- percipit quae sunl Spiritus Dei, id est quid grati.c
< iligi : propter quod et Deus illum exaltavit, et do- crcdeutibus crux conferal Clirisli. Tanqaam parvu-
navit illi nomen quod est super omne nomen ,
pro lis in Christo lac vobis polum dedi, non escam : non~

uniiatc per-on.c; cl Deus dicitur crucifixus , et Filius dum enim poleratis, sed nec nunc quidem polezlis :

bomi, is esse in coelis, cum quando ista dicebal Do- II adliUC enim eslis carnulet. Non in carnali sela-c, sed

mintis, in corpore erat in terris. Quoniam ergo Cbri- in fide Christo ostendit prolicienlis [/''. proficienies]

sus boir.o verus et Deus verus, ex duplici subslantia fulurum esse, ut possint, quiajam in eis spirilualiter

una persona, et bomo Deus, et idem rex gloriae, do- n itis gratia fueral ioclioata : crgo jam vasa enmt in
minusque virlutum non sit crucifixus, pro inviolabili bonorem facta, quibus adbuc recte diceretur : bomo,
diviniiate : et crucilixus sit in bomine, pro unitate lu quis es, qui respondcas Deo? el si talibus rccle di-

personae : ilaque miio atque incogitabili modo passus citur, multo rectins eis qui vel nondum ila rcgene-
cst Deus, ct non passa divinitas. Nobis aulem rcvela- rali sunt, vcl ctiam in conlumeli nn facti. Illud lan-

vii Deus pcr Spiritum suum. Non merito nostro revela- tunimodo lencaiur, quod non sit iniquitas apud
vit nobi«, scd sua gratia, qui per fidem ejus accepimus Dcum : qui sive donel, sive exigat debilum, nec iile

Spiritum sanctum, qui voluntaiem Dei nobis ostcndit. a quo exiyit , recte potcst de iniqiiilale ejns con-

Spirilns enim omnia scrulatur, etiam profunda Dei. Quis qnei i : ncc ill<: cui donat, debet dc suis merilis glc-

eitim scit hominum quw sint hominis, nisi spiritus homi-

riari. Et ille tion nisi quod debetur non reddcl et :

ille non habel, nisi quod accepit. Cum enim tit inter
iiis, qui in ipso esl? Ita et quw Dei sunt nemo cognovil,
nisiSpiritus Dei. Detim essenondubites, qui non solum vos zelus el contentio ; dicit bealus Peirus : Deponen-

1.uinana,sedetiamDeioccultasciredic:t.ir.iVosflMt«n C les igtlur omnem maljtiam et simulationem, lanquam

i;o/i spiritum hujus mundi accepimns : sed Spiritum qui ex modo geniii infantes, ralionabile ct sine dolo lac

Deo concupiscite. Si igitur illi parvuii esse dicunlur, qui

est. Qui mtinclana cogiiat, id est, qui se mundu-
i<is illuit et implicat, spiri um rnundi habet, nou omncm malitiam deposuerint, qui adliuc bana uon

babet Spiritum sanctiim. lll sdamus quai a Deo fecerint, quid de nobis cer.semus, iu quibus omn s

donata sunt nobis, quw et loquimur. Per advenlum, malilia dominatur? Nvnne carnales estls, el sccundum
passionem et resurrectionem ejus, dono Spiritus hominem ambulalis? Considerandum propler quid

s;mcli, qiioc etiam vobis annuntiamus. Audi donata, carr.ales csse dicunlur : quod utique non carnaliier
«•t lace de mcritis. Non in doclis humanai sapienlice llt, sed sensu fitcarnis. Cum enim quis dicit, cgo

rerbis, sed in doctrina Spiritus. Non a pbilosopliis quidem sum Pauli : ali s aulcm , ego Apollo : nonne
doc i, scd a Dci Spiritu. Spiritualibus spiritualia com- homines eslis ? Qui nibil majus babet quam caieii
pdrantes. Spiritualibus, qui ea capere possuni, asse- homiiies, secundum bominem ambulat. ld e;i, qui

veranlcs. Animalis autem homo non percipit ea quw diligentem se tanlum diligit, et caelera. Sed in boc

i-unt Sjiritus Dci. Qui Spiiilum Dei non habet, ani- loco propler defensionem bominum singulorum ho-
inalis est, qnia rilu animalium vivit, qui pulat nihi
niines appellantur, evidenter ostendit, plus nos vcllc

essc post moriem, sed hoc se debere agcre, qt.od

D csse 1 tiam bomines. Cum exprobrat l.omines esse,
qtiia eos contentiones babere cognovit, exccderc nos
animalia : id est, manducare, et luxuriari, et mori.
SluLitia est enim illi, el non poicst iutclligere quiaspi-
vult bumanam naturam, dum sic exprobral : Qnid
igitur esl Apollo? quidvero Paulus? ministri ejus cui
rilualilcr exnminatur.SUi\l\\\3i{\\\ videtur^primum na-
crcdidislis. Si nos nibil sumus, quanio magis aliqui
lus Deu«, passus, resurrexisse : secundo contemnerc
vere nibil sunl, sed ficti apostoli? Et unicuiqne sicut
quai tua suiit : praestare niaxillam ; et cxiera. Spiri-
Dominus dedit. Ego plantavi, Apollo rigavit. Iloc ip-
talis aulem dijudicat omnia. Judical vanum esse bu-
siim non ex nobis, sed Dei donum csi, qui in vob s
jusmotli homincm, probat, examinat, etipsea nullo
pcralur, quia et nobis graliam dedii, ut ego signa
(

carnali intelligiiur, ct quo quis ypiritu agat. Et ipse facerem, pcr qu;e crsderetis: et Apollosua doctrina
anemine juAicalur. Quis enim cognovil sensum Domini vos confirmaret, quia sicnt qui plantal in sic<:ilat< % ,

qui inslruat eum? Modo limct, nc dicant, tolum hoc sic omnis doclrina crescit, nisi Dei gr.itia irrorelur :

b:ibet sensus Dci, qtiod nobis dixisti : id csl, iioii in Si ergo el planla Dei esf, el fons, quid nobis ascri-
t!ie seusus Dci dcficit, scd in yoIj!s virlus audiendi. bilis, qnasi aliquid uoslrum sit? II cc diccns, com-
 «
5*3 IN EPISTOLAM I AD CORINTMOS COMMENTARIA.
mendat gra iam, Sea D:us iucrementum dedit. Vide
1
A dolore ci Iribulatione aniiiinni , idooquo Bajvi lin.i.

eaaeutend autem gra'iam; et audeni bomines modo (jnasi por ignem, iil est, per Iribulalioneni. Et unius-
.1 cere bnspuemias, H sil.i wcriliere qea Dei •unt, cujusque opus quale st, iqnis probubil : si cujus opus

ciiin si ille nou dcderit ineremeutiim, omnis homo munseiit ,

quod superad ficavit , mercedem accipie'.

laberel in vanvm. Itajue uejuequi ulantat <*' aii ,uul, Id esi, exannnaiio judicii, vcl pnvsens tribulatio
ncqv.e qui rujul, scd qui increme.Jum tlut, Dcus. Q •. qu;e igni frequcnlissinie romparatur. Auriini eoiffl

pluntultiut m ct ijui rigai unuin sunt. Nt»8 inorocn.wii ei argenlum splendidins efflcitwr in igne. Ligiuun

siinius, slieois ferramentis operamur, mliil eV-betur aulem et feuum ct stipula ardebun*. Si cujut opus

nobis, mercea laborii nosiri, qnia deaceetto

nisi tvrurit, delrimenlum palietur. Si quis noglLenier do-
talenlo operamut. Untuqvhque auiem propriam sw- cuorit, auteiemplu aut verbo, perdit laborem suum,
','i ii: cp':c se.undiin suum lubt rem. Ontra Jovi- quia opus illiirmum facit. Ipse autcm salvus crit. Iu

ruitn.qui iinaiii emuium dicit esse merceden'. sua juslilii. Sic tamen quasi pcr ign.-m. Ojiasi, liabcl

Dei cnim sumus adjulores ; Dci aijr.cultura eslis. Ail- vcrilatom, sieut ibi : Qnasi tin geniii a Patre. Si ille

juiores in verbo, non iu potontia : ager, el messis per igncui salvus erit, qui juslus esl, quare ihui liiit

Dei. Da wdificatio ettit. .Kililicatio leinpli Dei. Sc- sollicitus ut r

or e ct stabile esset quod super.rdifi-

cundum gra iam Dei qiuv daia cst milti. Non secun JJ
cavil? qui.l «Je illis qui sermone uidilicanl, cxomplo
diim nieaai virlutem. it sapiens nrchitectus. Sapien- destruunl? cSesciiis quia lemplum Dei estis, et Spin-
lis arcbitecli esl fundamenlum poncie. Primus erge lus Dci habitat in vobis? Nescilis cujus teinplurn sitis?

Apoitolus Coriiilliiis fnJem insiuuans pcr graiiain Si quisaulcm lemplum Dci violavcril. bive insingulis,
Dei Cbrislum posuil fundamenlum ; ei si ipse fun- sive in omui Ecclesia.Nota qtiia bicSpiriti.m saucium
dainentuin, quonioilo Pelagiaui dictint, quod boino Deum dixii, cujiis (emplum suiiuis : quia ipsius icm-
incipiat , et ille eensummet? Fundametuum posui, pliim sumus, qtii babitat in nnbis, quem Detim late-
aiius autem supciadificat. Si fuudaraenlum ipse lur. Dispcrdet itlum Deus. Templum euiin Dci san-
Christus, quomodo blaspbemani Polagiani, quod ipsi clum est, quod e tis ros.Sive suum coipus, peccando,
suis morilis ad (idein vcneruul Christi? Unusquisque sive Ecclesia) populum, ad pravam dortrinara sedu-
aulcin videal quomodo superad".ficct. Ll reCusdgo cendo, aul ccr:c c emplo proprio deslrucndo. ll>c

et lorlis paries cre^cal : ne per malam co .versalio- INovatiani proponu l, tit excludai.t pumitontiam.
nom, vt lut male cxmei.lati lapides de ae lificatione Quibus respondciuluin : Si Cori.lbii jain baptizaii
Dei cad.ilis. Fundamentum enim al.ud ncmo y.otcst pcccaverunt, si non admiliitiir pcenitentia, ad quem
ponere, prccler id qucd potilum csl, qui est Ch.istus profeclum illis scribitet diclt, Ut secu dam gralianf

/aus. Nemo potest aliura Cbrisiuin vobis prxdicare, (] babeaiis i Sanc us llieronymus dixit ad Galatas :

prater Jesum in qucin lota lide crodenles, lirmi iloc untim scio qiiod qin post lidom Cbrisli fornica-

Btaie.Si randamentum Cbristus, ubi sunl qui dicunt lur, viol.it templuni Dei. Netno se seducal : si quis vi-
aliquid boui p.isse babcri s ne Cbristo : et sibi fidem dctur inler v s. Nemo sihi blandialur, propiia vani-
qua in Cliristo credilur, Iribuere arroganter pra?SU« latc dccei tus. Sapiens e>se in Itoc sa:culo. Ad redden-
iimiit : el non agnnt Deo gratias, a quo cis infusa dtiin malum pro nialo. Stultus fiat, ut sit sapicnt.
esse dignoscilur? Si quis aut.m superaidifical supcr Slullus jndicaiur in boc s.cculo, qui impet Evange-
[iinlameiilum lioc aurum, argeulum, lapidcs petiosos, lium, non reddendo malum pro malo Sed stultus
ligtut, ftuum, stipulam, uuiuscujusque opus manife- voliinlaie Jit, non nalura. Sapienlia en.m liujus mundi,
stum cril : diet enim declarabit, quiain ujne rcvlabi- st lliliaest apud Deum. Niliil slultitis, quam ul vellet
lur. Tria genera sun'. bonorum iu Ecclosia ; hoc cst, se vindicare, qui non polest, et Deo suam non rcsor-
bonus, mclior, optimus, et tria gencra bis conlraria; vil injuriam : quod et ain illc facore debet, qui se
id eat, malus, pojor ,
pessimus : qua; lignis, feno valcl in boc sxculo vindicare, vel dmn r»tienem
et sti| ul o comparanlur. Alii de boc loco ita senliunt, re juiril cui juhetur ut credal. Scriplum esl enim,
quod aiirum, argeniuui el lapidos pretiosos a;d;[i- Comprehendam supientes inaslulia corum. Nibil piolicit

cel, qui eiogatis vel dimissis facul alibus suis, aul D asiulia bominum : quo possit cllugere inauuin Dei

monasierium expeii, aut rcmolus a sxculi actibus sapiens sibi \idelur vir dives, pauper autein sensa-
\ivit, vel sic in ipsis facullaiibus vivit, tanquam non lus reprehcndiieum.£t ilcrum: Dominus novil coqila-

possidens, velut aliena sibi commodata possideal, et t ones hominum, quomodo vana' sunt. Nihii uliliiaiis

parains sit eas propler Qbristum ainiiiere : ut si pcr- conferl ad salutem verbosa eloquenlia. Itaque nemo
;o propier Dcnm vencrii, cxpeditus, paratus- glorictur in homiuibus, in pseudoapostolis, s d ooc
que invenialur. E conlra vcro ligna, fcnum, slipu- in aliquo alio vcl rcge vel saccrilol. 1
. Omuia vcstra

l.un ilii aililicont ,

qui Cbristiani quidem sunl el sunt,sivePaulus,sive Apollo\ siveCcphas, sive mundus,
fidcles, et bene iiluniur bonis suis, sed nimio amore siie vila, sive mors. Nos veslri siunus, non vos noslri.
bnplicantur rerum suarum : ct cum veneril aul per- Sive pra senl.a, sivc futtira. Omnia cnim ustra sunt.
io, aui jussio, ut privari bonis suis debeant Omnia proplcr sanctos creaia sunt, tanquam nibil ha-
-liaiii, si noa negaverint Christum, illi non plus benies et omnia possidentes. Sive volueris ad libcr-
faciunt ros suas, qtiam Chrislura : sed quia plus i.iie.ii referre :<|uod vultis eligere,sive mortera, sivj
qiiain operluil am verunt, cum antittunt, non sine viiam, s i - c prxsenlia, sive fulura. V os autem Christi
SI5 PMMASII ADUUM ETANl F.PiSC. M6
Christus liUlem Dii. Sic Chiistus Dei, s.ctit Deui A an*ectu,quia libi ascribebant, quod esse vidcbantur.

Christi, si ad divinitatem aptes : quaiiquam secun- Elulinamregnaretis, ut el nos vobiscum re/jnaremus !\u

iJiiiii lioiiiiiicm tracict, qui unclus esl. nullo DOSlri indigetis, vcl indigiiistis :si\ercgiiarelii

Cap. IV. Sic nos existimet homo, ul ministrot Chrisli et nos vobibCinii regnaremus vel socios, si n n ina-

et dispensatores ministeriorum Dei. Non ut aequales gi^lros compularetis. I'uto enim quud Deut not apo'

Clirislo. llic jam quwritur intcr ditpensalores ul ftdelit tlolos noassimos oslendil, tanquam morli destinatos.

quis invenialur. hiterroganlis vox esl : lioc est, jam Vcluli quod iu Apocalypsi proinisit, novissimo leui-

liic vos putatis com-cientias jiuli are? Milii auiempro por: sc uiisseruin duos ad mortem : vel nos jam,

ut a vobis judicer, aul ab humano die scd qui ad genles missi .sumus. QiJa speciaculum faeti
minimo esl :

neque me ipstim judico. Et diem hommis llOil concti- sumut mundo, el angelis et homimbus. Oiiiih s exsp -

lcmpus. Naiii liic liiirnanum diem, in- ctant nostras injurias, vcl ceriJineu, Cfaristiani et
pivi, lioc esl

lellecluni, vel cor sapiens, non absurde accipiiur, pagani ; vel certe angelos simpliciler ail. Not tlulii

qui potcsl judicarc. Nihil cnim tnihi conscius sum. propter Chrislum, vos autem prudenles in Chrislo. Nos
Nihil mali. Sed non in hoc justi/icatus sum. In boc omnia sustinemus propier Cbrislurn : tos autem sic

tempore, aut dic, vel certe, si me nemo vituperet, vultis esse Chnsliani, ul prudcnliain saeculi nou
non milii inde blandiri debeo, vel exlolli : aut si nul- jj amiliatis, nec aliquid pro Chiislo pali. Aos infirmi,

lum crimen admisi, minuta forte non omniuo perca- vos aulem forles in Christo. Quasi non possimus red-

rui. Qui auiem judxct me Dominus est. Ante diem ju- dcre vicem, quod saeculai is pote^t prudentia. Yos no-

dicii. Itaque nolite anle tempus judicare. Occultas co- biles, nos autem icjnobiles. Quia et scienliarn suaui, ei

gitationcs : (]uia homo videt in facie, Detis autem in nobilitatem gencris pseudoapostoli, sive aliqui cre-

corde. Quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabil de;ites pryefeiehant. Usque in hanc horam el esurimus.

abscondila tenebrarum, el maniftstabilconsiliacordium. el sitimus, et nudi sumus, et colaphis cwdimur. Ex quo

Quia me mclius Dominus novit, quam vel ego, vel coepimus prsedicare usque iu hoc lempus iri nullo

ullus homin ni scit. Ei tunc laus eril unicuique a D<o. abundavimus. Et inslabiies sumus. Nusquam habciufs
llle vero laudabilis est, quem Dcus laudabilem facit. sedem, vel ccrte sic vobis videtur. Et laboramus,
Uwc aulem, (ratres, transfiguravi in meelApollo pro- operantes manibus nostris : matedicimur , et benedki-
pler vos, ul in nobis discalis. Ul a nobis liumilitalis mus : persecutionem patimur, el suslinemus. Sic ope-

sumalis exenipliun. ISesupra quant sciiptum est. Su- rabatur, ut tota die docerel, et nocte laboraret.unde

pra est, quod non esl scriptum. Unus ad ersus alte- postera die panem manducaret, non ul solidos repo-

rum injlelur pro alio. Id est, conteiitione orta infle- neret die noctu ,ue in tali opere imp^ndendo, sed
Hiitii quis melior sit. Quis euim te discernil? Cujus C, unde tam ipse, quam discipuli sui vivercnt. Blasphe-

inonienii cs? Ilic conversus cst ad inflalos scienlia mamur, el obsecramus. Dro eis, qui nos bla-phemant.
sermonis. Vel certe : Quis le di-cernil a massa per- Tanquam purgamenta hujus mundi facti sumus. Ju-
dilionis, nisi Dcus? Nam non merila tua, nec scien- slus immundus e-l apud malos. Omnium perip>ema

tia tua. Dicitur homini tanquam dc semelipso prae- usque adhuc. Omnium humillinr, abjecti ct de- ,

suineiiti : Quis enimte discernit, ulique ab iraj vasis specti, mappula. Non ut confundam vos, hwcscr.bo:
a massa pcrditionis, quoe pcr unutn omne- misit in ted ut filios meos cliarissimos moneo. Poterant con-
damnatiiineni?Quii te discernit?El tanquam respon- fund ;

, si illos non consolarctur : non ad confiiaio-

disset, discernil me lides mea, propositum meum, nem, scd ad profectum vesirum scribo. Nam si de-
merilum tnetim : Quid enim habes, inquii, quod non cem millia pwdagogorum habeatis in Chrislo, sed non
accepi«li?si autem accepisti, quid gloriaris, quasi multos patres. Omnss quolquol jam natis apponuntur,
non accepcris? h->e est, qnasi de luo sit u de discer- patres esse non possunt. Nam in Chrislo Jesu per
ncris; ergo ille discernil, qui unde dscemaris im- Evangelium ego vos genui. Me primuin praedicanle
pertit, pocnam deb.tam removen lo , et indebilam Doniino credidistis. Rogo ergo vos, imitalores mei cs-
gratiam largiendo. Quid autem habes quod non accc- lote. Donorum (iliorum est in omnibus imiiari pa-

pisti ? Qtiid habes ex le, nisi forte peccaltim? ISam D rentes. Ideo misi ad vos Timolheum,qui esl filiusmcut

sive scicnlia, sive aliquid boni in tc est, donuni Dei cluirissimus et fidelis in Domino. Quanto fidelior cae-

csl : quod si ex te csse crcdideris , dicelur libi : teris, lanlo charior universis. Qui vos commonefaciat.
Quid habes, quod non accepisti ? et evenit tibi, si Qui vos et meis litleris, et suo doceret exemplo : aliud
tibi aliquid ascribis, el non Deo, illud Evangel i, euiin sine alio non poleril esse perfecium. Vias meas,
quod de ingrato dicilur : Qui cnim non liabet, id e-t, quw sunt in Clnis'0. Vita.el cursuin meum, atque la-

a l)eo,ciiam <]tiod videltir habcrc, auferetur ab co. bnres. Sicul ubique in omni Ecclesia doceo. Vias, ct
Et ideo declinemus superbiam, cl demus Deo gloriam, doctriiiain, el conversationem quibus ubiquc 3C(|uaIis

a quo est omne datum optimum : ne si a nolds vcl incedo, el a nuilo quidquam lucri vel commodi ie:n-

lidem.vel bona opcra esse credimtis, perdamus quod poris praesentis arcipio. Tanquam non venlurus sim
habcie vidcniur. Si autem acccpisli, quid gloriaris, ad vos, sic inflati sunt quidum. Tandiu inflalus e*t

quasi non acceperis ? Quasi aliquid luum habcas. Jnm aliquis, quandiu non veml, qui veram habcl scien-
satuiali esiis,jam divilcs facii estis ; sine nobis rrgittiiis. liam : niiu illam quOB siultitia est apud Deiim. \ t-

DoclMii.i vd sciontia. Iloc iucrepantis nronuiilialur niam aulcm cilo ad vos , si Dominus volneiit : ei CO'
 ,

MT IN EPISTOl.AM I AP COMNTillOS CO.MME NTAHIA. 18

ijnoscam noti sermonem co umqui in/lati sunt, sed vir- A duld acerbnm laclum? Non Utique fornicariis hujut
tiuem. Virtutem Qdei, quae inoperibus Ckristi est, fel muudi aut uvuris, aut rapacibus aut idolis Sirvicnti-
, ,

signis.Non emm in sermone esl reqnum Dei, seil in bus. Non gcnlium fornicariis. Atioquin debuertuis de

virtute.Novnin Te tanicnluin. Quid vultis. BeaigUUS noc tnundo exissc. Alio genere debucratis exisse,

magisier, qni discipulorum eorrectionciii in eorum po- non si_, aut ccrte si sic, melius vobia fuerat mori.

snii vuluntaie. Si non emendaiis, io rirga; si aulem, Nunc aulem scripsi vibis, non commisieri. l|i»c ipsiim

iil consolatione. In virqa veniam <ui vos, an in chiri- nunc scripsi quxl dieo. Si is qui fraler nominainr ,

tate, ct tpirim mansueludinis? In virga jusliliafi qua ctl fornicnrius, aut avarus, aut idohs scrvkns aut ma-
virga umis esl Petius ad Ananiam et Sapliiram, ct ledicus, uut ebriotut, aul rapax. Non ex solo uomiue
Paulna ad Magum : simulque considerandum, quod diceiidus est fraler, sed ex aclu. Sed si quis fornica-

ipsa ira iu nostra ,U posiia potesiate, non nos i.i tor noiuinaiur, quod el in Veicri Tesiamenlo invcni-
illius : et lunc exerilur, quaodo Dei injuria rindicalur. tur : Qui se juugit fornicariis, nequam eril : putredo
Cap. v. Omnino auditur inler vos forivcnlio. In Ec- et vcrmes baereditabunt eum. Cum hujusmodi nec
clesia cui »oa praeestis. Ei talit fornicatio, qualii «.•_ cAium sumere. Quid enim milii de iis qui foris mni jn-
inler qenles. Ostendil cur ir.im prxmiseril. lla ut uxo- dicare? ISonne de iis qui intus tunl vos jud caiis? Nec
um patris sui atiquit habeal. Concubinam palris silii B isluni comniuncm (|uem concessi, cum ge libussi ire

sociaverit. El vos influtiestis. luflali estis vana sciealia, volueritis. Nam eos qui foris sunt Dcus judicabil. Eo-
vel superbia, cl non est vobis cura de bis qui p<- ris Ecclesiam sunt Judaei, bxrclici, vcl gentiles. Au-
re-.int , ui couveniantur, et aul corriganlur , aut re- ferte malum ex vobis ipsis. Non ex gentibus, scd cx
jicianlur. Et non magis luctum kab iatis. Boni paslon s vobis.
semper pro pnpuli peecalis flevere , sicut Jeremias Cap. vi. Audet aliquis vesirum habens negotium ad-
dicil : Quis dabit eapili meo aquam, cui non vohuiias, versus alterum. Ausus est aliquis contra prxceptum
sed lacryuuc defuere ? Ut toi.aiur de mcdio veslrum Pomini venirc dicentis : Si quU lccum voluerit judi-
quihoe opus fecit. Sive qui fetil, sive Satanas tolla- cio comendere, et lunicam luam lollerc, dimitie illi

lur, dum non babet per quein operari. Eqo qnidcm cl pallium? llic intelligiiur quod maxiuic prnpicr
ubsens corpore, prusens autem spiritu,jam judicavi fornicaiiones acciisarenlur in jndicio soeculari : quia
ut provscns eum quisic operalus est, in nomine Domiui i!lud hic in niedia causa fornicaiionis immisil. Judi-
noslri Jesu CAfi.fi , congregalis vobis. Ne tan um cx cari apud i>iquos, et non apud sanclos? Hic prob:i ur
audilu judicare piilatelur. El meo spiritu. Mearum judVes gcnliles fuisse, (jiiod iniqui dicunlur. An ne-
litteraiuin judicio. Cum lirtute Domini Jesu. Domini sciiis quouiam sanc;i de mundo judieabunt? Sicul Sal-
quoque noii deerit virlus. Tradcre hujusmodi Suiaua> G vator ait : Sedebitis snper duodeeim scdes, judicanles
in interitum camis. Et babeat pntcslatem accipiendi duodccim tribus Israel. Quod aulem illis dixit , om-
illnin, ut vel sie converlaiur, dutii viderit se ncc hic nilius dixit, qui eos lueiinl imitali. Nam de illis duo-
carnis, DCC in fuluro spiriius requiem habiturum. decim unus periit , et a'4us qui illum non audierat
Cavendiim : quia qtii excommunicalur , Satanae !ra- cj is loco successil : et Paulus ct Barnabas aposloli
dilur. Vt tpiritut talvut sit in die Domini Jesu. Quod fuerunl. Et si in vobis judicubilur mundus, iudigni csns
si in Bpirilum Satanas non acccperil poleslatem, dum qui de minimis judicet s ? Sive per vos, sive vestio
torrigit , solius Donvni judico rcscrvahir. Non est exemplo. Nescitis quoniam angelos judicabi.nus? Illos

bnnn qloriuiiu ve tra. Qui talem in Ecclc-ia admiitit s. angelos qui contra iiaturam peccavcrunt judicabuiit
Nescit s quia modicum fermentum totam mnssam cor- ii qui supra naluram caslitalcm ciim Dei auxilioser-
rumpit ? tgnorati. ,
quia iinius mali exemplo mu!ii vaverum. Quanto magis saculuria? De rebus sasculi.

pOSsont ^erire, et per unius delictum in omni po_ Scecularia igil-r judicia si habuerilis , conlcmplibilcs
pulo, in Dei supe venit in populo Judaeoruin ? Ex- qui suul in Ecctesia, ill >s constituile ad judicandum.
purgate velus (ermenlum, ut sitis nova conspersio , si- Possunt de bis ctiani iili judicare, qui sunl mininii
cul estis azgmi. Niliil in vob s remaneat prisliuae in Ecclesia , aut certe qui injurins suas contcinnuni.
ennversaiionis. Elenim pasc.ha nostrum immolatus esl D Notandum quod minimos dical ,
qui in Dei lcge non
(luistus. Facti per baptismum miindi.de s.vculi viliis sunt instructi, sed in sa:culi. Ad verecundiam vestram
ad viriuics Domini transeamus. 1'aqne epulemur, non dico. Quod dicliirus sum, ul t rubcscant qui sunl la-

in fei mcn'oveteri, neque in fermcnlo muliticeel ncqwlive, les. Sic non est inUr vos sapiens quisquam qui possil
sed in axymis sinceritatis et veritalis. Scripsi vobis in judicare inter fratrem suum? Nunquid non esl ? Sed
ep.tlota, nc ccmmisceamini (ornicariie. * Non agnus ,
fraler cum fralre judicio contei.dit, el hoc apud infide-
qui eral figura Cbrisii ,
ct illi quidem scptcm dicbus les. Duplicant peccalum et quod litigant, el quod
zyma comedebanl, nos srmper, si simplicea sumus, apud infidelcs litigant. Jam quidem omnino deltclum
quia el septcm dicbus mundus est facius :
* qnotidie esl in vobis, quod judicia habetis inter vos. Priinum ,

nob s aguus occidiiur : quotidie pa-cba celebralur : quia pnn t |iiuiii Cbristi cmileinnilis ,
jaiu prccalum
qui fcrmcntum maliliae cl nequiliae nnn ba! et. Non in babetis» Quarc non magis injuriam accipilis? Quare
salurilate ventris, qu.T ad Deuin non perliuet, sed in non inogis fraudem paiiinini? Illis loquitur, qui facie-
simplicititc mcniis tt cordii pnritate. Fermentum bant, nnn qui paticbanlur : Sustinere tlebetis si quis
enim quid cst, nisi corruplio natiirae , idipsum de vobis fcccrit injuram. Sed vos injuriam facitis ct

» hisanabili vitio laboral loru? iatcr duos asicriscos inclusus. Euir.

M<> riUMASH AWUMETANI EHSC.
frmuttitis, cl lioc fratribus. An ncscits quia iniqui rr- \ sic gravioiem dicil esse foi nicatiooem , qu.im s<it in

ijnum Dci iton possidcbuul? Quibus ncc vicem licet illis cs-,o ,
qua: apul itloi levis vidobalur ,
quia irt

retldere inimirfs. Notiieerrare, neque forniearii, negve COnsuetudinem ierat. An nesciiis tjuoniam nuui.bro
idolis scrvientcs, neque aduilert , neque motlcs , ncque vestra tcmplum sunl Spiritus sancli qui in vobis e$l?

masculorumconcubiiores,nequcfures,nequeavttri,iie<ine quem habeis a Dco , el non eslis veslri. Empti euim

ebriosi, ncque malcdici, neque rapaces regnum Dei pos- estis prelio magno. Qui non csl miiis , DOH ilcbct bibi

sitlcbun'. Nolile scduci, exislimantes dc nniltis, el non vivere, sed illi cujus csi sanguine eomparaios. Qui
eiiam de uno peccalo puniendum. El lucc aliquando vult, inquit, post me venirc, abneget sesibi.Si boflM

qu.dem fuistis. Nolite limere de pra-terilis : lanluni a servo parva pecunia comparalo continuuin servilium
ne [iost baptismum criminosum aliquid commiltalis. qua:rit, quanlo magis illc, qui plus prn nobis quod
Sed ailuli cslis , srd snnciificati estis , sed juslificati darcl non h:ibuit, (|iiam semet p ;

um? Ctorifuate. Id
cs;is in nomine Domini Jesu Chrisli el Spirilu Dei agitc, ut glorificelur pcr vos Deus, et pcr opeia vc-

nostri. Abluti in nomine Domini Jesu Christi, sau- stra. El portate Dominum in corpore vestro. Ut porte-
ctilicati perSpiiitum sanclum. Ilic totam Trinitalem mus imaginem ceeic-tem. Not ndum, quod bic Dcum
intellige. Omnia mihi licenl, sed non omnia expediun!. (jucm portare jubemur, Spiriium sancltim dic t : cu-
Quia dc fornicatione traclat, vull matciiam fornica- B jus superius membra nostra templum esse testalus

tionis oslendere. Omnia mihi liceni, sed ego sub nutlius esi, dicens : Vos estis templnm Dei, elSpiiitus Dei
rcdigar potestate. Licel nobis manducare et bibere liabitat in vobis. El nunc, Gloiificate, inquii, cl por-
sed si subjecerimus nos comessationi , hoc ipsum t.tle Deum in corpore vestro, utique Deum Spiritum
licilum perducel nos ad illicilum , hoc est , ad for- sancium.
nicationem. S:c et de nuptiis , et de divitiis, et cxte- Cap. vii. De quibus aulem scripsistis. InlerFO^alus
ris hujiismodi rebus polest inlelligi , qua; non sunt rcspondet : Donum esl homini mulierem non tangere.
pec< atnm , sed art occasionem possunt perducere de- Uonum erat illud, quod optimuin praedicavi : si ergo
liclorum. Esca ventri, el venler escis : Deus autcm ct
bonum habenti non langere quanto magis si n in
,

liunc, et hcec dcstruet. Et haec dno, id est, ei ven- duxerit mclius ! Incontineniia et te:npore et ajta'e et
trem, et escam, et ipsum hominem, qui in bis est. infirmitate prohibetur : castilas au em s<mper po-
Corpus autem non fornicalioni, s.d Domino, el Dominus test , Deo adjutore et custode, servari. Illud ergo
corpcri. Deus vobiscum est ,
qtiandiu vos estis cum niagis quoerendum est quod jeternum esl. Quare ergo,
illo : si aulem dereliqueritis eum , derelinquet vos. Crescite et multiplicamini et replete terrain ? nunc
Dcus vcro el Dominum suscilavit, et nos susciiabil per atitem etiam ipsa terra jam non capit homines. Sed
virfuton.Si suscitavitDominum. et nosquoque eadem C polu jt 5
i nqu i t , mnes de terra facere? poiuil, scd
virtule suscitabil. Si ejus membra sumus, crgo debe- iioluit : potuitenim et pinnalos et coruulos boniines
mus membra no tra sanctific ire , ut in eo manere lacere. Sed omnia secundum rationem silii notam
mereamur. Ncscitis quoniam corpora vcstra membra optimc fecit. Ipsam denique Evam nohiit de leira
Christi sunt? Omnis Ecclesia corpus Cliristi est ; sin- facere, sed de cosla. Si autem putas modo id esso
gu'i autem membra. Tollens ercjo membra Christi, fa- in omnibus, imitare Cain et caeleros qui proprias
ciam membra merctricis? Absit. Non dixil forniealoris, sorores duxere. Si ergo hoc sic erat , omnia Deum
sed merelricis eum ejusdem esse cri-
: ut osienderel secundum praescientiam qua Deus est temporibus
minis et nominis, cojus mcretrix cum qu» fornica- ordinasse credamus. Illud etiam credendum si vel ,

tnr quia liominibus minus videlur peccare vir quam

:
inodo secundum legemnubantnon peccare; !ex cniin
mulier. Siniul not3nilum quia ante tollit membra , propler filios nubere permillil, non jiropter luxuriam.
Uluisii, qui faclurus est meretricis : in eo fornicator ln hoc se etiam animalibus deteriores faciunt homi-
majoris est criminis ,
quia lollil membra Christi , et nes, quod cum nec praegnatis parcunt, oslendunt se
facit ea membra mereti icis. An nescitis quoniam qui liomines uxores non propier filios accepisse. Qoi au-
adhierel mcrelrici, unum corpus efficitur ? Erunt enim tem sola filioium causa ,
posiquam peperit mulier
duo m came una. Q mmodo cum uxore licile, sic ct D a bstinet so, et dum laclalur infans, et per aeialem
cum meretrice uua caro efficilur pcr amorem illici- forle jam parlu cessanie, cessatur et ab opere nop-
l-um. Qui autcm adhccret Domino, unns spiritus cst. liali : non langere, sccunduui usum, non secundtim
Q-nomodo qui carnis opera facit caro est , ita et qui lactum simplicem. Proptcr fornicalionem autem unus-
Dei opera facil, unus spirilus cst. Fugite fomicatio- quisque suam uxorem habeat, et unaquo?quc suumvirum
ncm. Videntes quam gravis sit. Omne pcccalum, qw d- habeal. Cxorivir debilumrcddat : similitcr autemrtuxcr
cunque feeerit homo, cxtra corpus csr.Omtie pccc:ilum viro. Fornicaioiiliiis concessil ut ntibant, inconlineus
al» uno polcsi lieri, qni corpus dici non po;est, sed ne fnrnicelur : sicul si dicit medicus infirmo : BoHum
meiiibrum : in fornicalione autem duo pereunt, et libi erat non manducare poma : cl ille non se p"Ssi"

doo pos>iint dici cor|ius : gravius er^o esl ubi duo conlinere, ut velit manducare ficus : postea mediejs

pcieun! ,
quam ubi unus : quia reliqua pcccata pos- concedat fli dura ccel1a
,|1
lantum nc manducei, mide
i-iinl et sine corpi re lieri. Qui autem fornicatur in nioriatur. Unde pradicanda csl pcrleclio qui aiilem :

eorpus snum peccat. Quidam de corporc Eiclc i:c pu- non potest, dandum remedium nuplale. Mulier sui
rant dirlnin : sed in corpus stiuin icccat, aii : sive corporis putsstalcm non habcl , scd vir. Quia spcnlo

Legeudum probabiiiier durncina, a duracinum, qi\od cst Callicc bigarreau. Euit.

 ::i IN F-PJSTOLAM I ,\D I.OIUNTIIIOS COMMENTARIA.
rmem<
Sl,,i

corporis r
;,i

fnrnori.< polet<atem
,.
nun
'
:,,;:i:i

».•,» /.„/,..( ...

lutbet, ted .•:... /
r
"««" "
a ....
*.
«• ^ wfl?nt,cicu m vidermt«ebrlo8iss,,brifl s i >,l|>c.
" ffiX\ .sn P crbi
ins
S ' "
,
uutlier. Agnosrani huroilos.dieam Vcre Icx Dci esi, <;u:c. sicpoiuM:

vlri non iuii-

sibi lirerc aliam praiicr uxorem a (are roores inolilos. Credo jam provenonat ut non-
qui.i rquali sone sibj invicein suut subdili el dcbi- nullaj femina pcr viros lidelcs, ct viri per uxores
lores. liol\ie fraudare }nvicem, niti forte ex conteatu
fid-les in fidevenirent e; quamvis non di; cns no- :
<:J tcnpus, ut vaeetit otatioui : et ilerum revertimini in raina, cxcmplis estlamrn uortaiusadcouQrmanduin
idptum. Non pojest vacare maiioai qui incnniinens
coiisilium suum. Et sanctificata ett
rmtlicr infidclit
est. N(;:i soluni am. m coniinenti.i in
Novo Testamenlo pervirum fidelem. Alioquin fiiii vcslri
immundi essent,
i;»iidjbilis c i, sed ei h Vcieri Tesiameuto, desceu- nunc aulem sancti sunl.
jums Deiu
Si ambo infidoles esselis
in inoniem Sinai , sanctificari jubel po- necessario filii vos imitareniur
ntiBC aulem forsi aj> :
puluui a iiiulicrilnis iriduo quauto
;
igitur magis Deum Bddera imilantur, et sanctj sunt: quia
viiicro poicrii etiamsi de
i|iii semper casius esse volue.it? Si- duobus fidclibiis nascaniur sic
ii.iiiu-r
nascanlur, tanquam ,

etsacerdos David proliibnit sanctum panem

si oleaslcr ex oliva. Oleasirumdico
quou->que n.undus a molieribus esse proptcr origioale
cognosceret et : peccaium el propter lioc sunt sub diabolo,
,
Pctrus jubel eiiam a liciis tempcrare.
Satana, ,„ opu r incontincntiam vestra ,.
Nc
Ne uno
tentet vos

se re- „
B
nascantur
Z
CSt ' , on
° ™ n»
n na lU ™-
in
Z7 i ^
Cbristo :

Jam crcdo
nisi re-
quia diab dus culpas :ueior
° '"
,
crailt P^vuli Chri
^
traheiue. alius fornic«,«r
i»le, aliua forniceiur, „, R ,, an ... locum
et Saiains .,.„ ,- '
tentandi stiani, qni
siveauctore uno ex parenlibus, sive uiro-
inveniai. lioc ajttem
dicosecundum indnlgemian^non
qucconsentienle sanctifieati erant quod non
matndum imperium, Yolo aulem omus hominet esse lieret, :

si unocredcnte dissociarelur
sicm meijsum. Uoc infirniis conj-.gium. Quod si iu-
indulgeo, non perfectis fidctis discedit, dhcedal. Non est cuim m .jor
prxcipio uii oinncs mari-
, homincs velim me in omn.bus lus quam Deus. Non est enim scrvituti subjectus
nniiari, qui scio qiianiurn fra-
po-sil casiiias apud Deum. tcr, aul soror. Nunquid
sic quis nnbct , ut servial
Sed unu -quisque proprhim Itabet donum ex et
Deo, alius pcrcat propteralterum infide!em?Et
quidemtie % eitui tero sic. Proprium noiandum, quia
donum.quia iuviccm servi sunl. ln cjusmodi. In
Deus dividcns singulis pront vuli.quia ejusmodi re, aut
nec o.nncs causa. In pace aulem vocavit nos
capium verpom Deus. In liberlale
hoc. Caetenm si o.nncs possunt,
:

non ergo de! cmus nos uliro discere.

quoroodo dicii Sc.iplura
Onde enim scis,
, quod nemo essc possit mutier. virum
si mtoum faciest Aul undescis, vir, rm
conUnens, aisi tu doderis? Donum si !
e.x Deo, alius qui- licremsatvamfacies? Nisi uniaique sicul
dera sic, alins vcro sic. Audis divisit Domi-
donum , c ssct pree- nus : ununrquemque sicut vocavit
so.op Dcus. In duhio po-
io. Dico auiemnon nuptis et viduis. Incipil
,. •
,
...«.,..» u^
d<3 nun .: sed
suit auu semper
scuipcr ambiguum
£*«••• no„ Wm, o, ,o «*. «„,„„„ «, C meiiori
si rr
q-,id
p«e
(l ai .
,

In.cllccn.s
' .

,!„«„,!us
i
est , in

tltu si s.c maneant sicut et ego. Quis

csi. ha el am-
,
potcst dicrc bulei : cl sicut in omnibus ecclesiis doceo. Si\c cun,
" " esse honum, quod ipsc dicil esse bonum? Quis, uxore ,
sive sine uxorc. Sive circumcisus
possit, nisi , sive in
- ', f,.rtc Jovinianus? Quod si non se prarpullo sive servus, sive liber.
connnerrt, nubant.
:
CircumcUus aliqnis
Aul inco.ninenler paiieris, aut nu- vocatus est non adducat prcvputiu.n. Sivecum
:
•ere non dehes,
si coniincns es,e uxore
vis. Metius est enim vocams est, non din.ittat eam, sive sine
nub.re quarn uri. Fornicalio uxorc, nou
igne punilur, sicul dicit ci opus nuberc, si in co
consilio acquicscit, et si
Judas de n.in. Btia. Producator, po-
inquit.ei inccnda- lesl (oniinere. Nam (ircumcMis quoniam
Uir. Ad comparationem hnlu.it
ergo fomicaiioni., csi meiius prxpuiium, revocare non poiest sc superfluo
HUbere. Bit au!e.;n mti ruatrimonio cir-
juncli sunt, prwci- cumcisum quod suo tempore opus fuit
>on eaa scd Domimts. Ilic proprie non :
di.at,
,
loquilur :„l melius fuerat si non fuissem circu.ncisus, nnn
c«>njnga;o8, ne dimiuerent uxores.ut vivat
alias ducc.c ,t geniiliier. In praputio aliquit vocatus
puleliras, est? rwn circunt-
a,.t diviies, sicut Jud;i-i f,ciehant. cidatur. Non puiei fidcm
J«« Domini causam esse dissidii.
rem a viro non aueedere.S\ quis
dimiseril uxorem, Et circumcisio niliil est , et prwputium nikil esi
i.ia eanaa foriieaiionis, ; sed
facii eam mcechari. Quod
v:-"" mandatorum
""".raiiu inunuuiuriim
obscrvatio
. . rei.
1 e i. unusa
Unusquisque in n lia ,,,-

•lw nuhal
»< ZZ fT
si ol, a!i „:, m
M
N "" «? «'^edcrc, „t D catione voeatus esi, in
causam disccscit alii
:
r :""" l

obest, ncc prodestin lioc lempore.

>""">-
ea permaneat apud Deum.
N
j

WnnubaJ. Aut V! Servus vocatus

tuo reetmcittan. Etviruxorem ,

cs?non sit tibi curm. Aliqui serviiulem

""< *"»iU«. *«* cuieris e.jo dico, conjugium
non Domiuus. Me- volum iniclligi. Sed et si polet Uber
^s«adviru.„s,„ „ rcv c rl , lm ft~eri,magis utere. .

flua:na 1
| jlmi|j .

i( Quia Deus couditioucs uon respicii,

Si quit fral. scd memem ,t
r ux ,««
habel infuleleo,, ct l,wc
Ctm voluntatem ncc dicas, quomodo possnm :
hdnutre cnm Ulo, non dimitlal Hlctm. Deo pl,-
qua muUer Et si ccre, seivus sum ? 0"» enim in Domino vocalus
irum infidclem, ct Iric conscntit s r-
habilurecum ilia vus, Ubertus cst Domini ; timiliter qui liber
nondiw.rtiai irum. Si 41119
unus c. cdidii e duohus non
,
•
vocatue
c,t, scnus cst
hominis scrvus, apu.l Christi Q.,i
i"li'lclcmr.,lcli.,onjun i,scd I

S dejam Deum liber esl

apud homines cst liber : ct qui
eonjunctis loqailur. Sanctificatui est csi
enim virinfidelia scrvns Dei crgo a.„bo unuin sunt.
u, muliere fiddi. Sxpe contigh ut lucrifl.ret or ,.,„. Non csi eni,..
:

P accepiio personarum apud Deum.

l,,:, '- m - '
w»* 1
* »«»»« Peirusut si quinonc-dunt Pretio empti estis
notite fic i servi hominum. Unutquisque
vciIm). per mulierum convenationem, in quo voca-
»ine rerbola- tut ett, fratret, in hoc maneat apud Den*.
Tatr Noliw
l. LxVIII.
17
 :

PimiASJI Ai»fUJ\lKT\M EPISC. .

propter liomincs serv e ad oculum, ut hominibui A alteriin limui natiirae. Nam lapieni aliorum casihus
placcatis : sed omnia proptcr Denm, credentei voi emcndatur. Ideo Salomon : Cor, inquit, sapientis in
merccdcm conseculuros a Deo. De virgfuibus autem domo loclua , cor aulem insipientii in domo convi-

piceceplum Domini non liabco. Scri, lis rcspond.l : \ii. Prceterit enim figura hujui mundi. Iloc laeeulum
quifl illi dicebant : ULii prrccepta eat virginiias ? ut (igura futuri est. Si figura lalis e-t, qualis eiit veri-

siipcrflmim demouslrarent, quia qnod sub praecepfo las ? S cul siella figura est solis. Volo autem vos rine

cst,non impletum pnnitur, implctum autem prac- sollicitudine esse. Ideo non nubil quis, ut inundo * sol-

mium non habet. ConMlium dat, Salvalore diccnte, licitudo disccdat, ne spinae suffocent scmen , et nc

Non omnes capiunt verbum i^tud sed quibus da- :

dicant: Villam comparavi, boves emi , uxorem duxi
tum cst. Nam si gcnerale essel, quod potest unus, ct et non possit coenare cum sponso. Qui sineuxore cst,

omnes possent. Occasio casiiiatis est abstinenlia :

sollicilus esl qva> Domini sunt ,
quomodo placeat Deo.

occasio auiem inconlincnlia? , luxuria est. Oaiur au- Qui aulcm ntm nxc.re est, sollicitus esl quoc sunt mun-
tem a Dco, quia ipsius proprium douum cst. diceute di, (jvomodo placcat uxori. Inlerrogandnm cui expc-

propbela : Cum sciam qnia ncm<> es: coniinens, nisi diat placere , Deo, an mulieri morilurne. Ei divi>us

cui credideris. Consilium autem do. Implet illud Do- est. Mulicr innupta et vinjo coiflal quw Domin'. sunt.

m ini, quod ei in figura st bularii dixit : Srquid su- D Si divisus , esse non potest unum nam unitaf : divi-

perogavesis , ego veniens reddam libi. Tanqnam s onem non recipit. it sit sancta et corpore, et spiritu.

Domino ut sim fidelis. Om- Cnrporc ab usu spirilu a sollici'udinc vel concu-
misericordiam consecutus a , ; ,

exemplo do- piscemia rogitalionum. Quce autem nup:a est cogi-

nia ad Dei misericordiam rcfert, ut suo
,

Fidelis scrvus tat quce sunt mundi. Quae nupta est ai quae su .t
ceat, nisi in Dco essc gloiiandum. ,

cst qni, omnibus praetermissis , domini sui scmper mundi cogital , cui placcre desidcrat, incipiet illi

prarponi nupia quge habct excus uior:cm cogitandi

scrvilio occupatur, ad quod eos suo excmplo provo- ,

nemo de suis qiiac mundi suni, occasione marili. Quomodo placeat

cat, ut ipsi soli desidcrent servire. Et
viro. Isia nec corporc , nec spiritu est sancta. Porro
mcii is pracsumat ,
qtiando il!e ul fidelis sit, miscri-
hoc ad utililatem vestram dico. Ne viderelur infirmis
cordiam Domini se adeptum leslalur. Existimo ergo
hoc non esse quasi du-
dure liK ntus e c se , modo excusat se ; sed ip-a ex-
hoc bonu.n esse. Exisliiuo ,

cu^alio consideranda est.-iVon ui laqueum vobis inji-

bium, scd certum : sicut esl, Puk» quod etego spi-
ciam. Non impono nccessilalem innuplis, sed consi-
rilum D.i habeam. Propler instantem ncccssitatem.
I.um do, quid magis vobis exrediat. Sed ad id quod
Sive custodiendi juslitium, sive carendi mundi sollici-
konestum est , et quod facultatem pro?beal sine impe-
tudiiic. Quoviam bonum est homini sic esse. Alligalus
q dimenlo Dominum obsecrandi. Ergo nec ulile, ncc
cs uxoii, noli queerere solutionem. Malum esl ergo sic
honcstum erat, qi;od illi volebant. Si quis autm tur-
non essc qu'a primilus perdit praemium castitati- :
,
pcm se vidcri exhlimat super virgine sua quod sit su-
quod peccet. Sotulus es ab uxore , noli qawrere
,

1:011
peradulla. Turpis videbitur, si cuin ad p^rfeclam
uxurem. non ligandum, quomodo non sol-
Ita dicit,
atilem venerit , neulrum deliberel, vel virginilaem
vendum. Si aulem accepc is uxorem non peccasli. ,

servare, ve! nubere; autsi volenti ntibnre, non pcr-

Qui liber es, si non vis csse major, esto vel minor.
miltat, ei illa fueril fomicata. Nam si unusqnisque
Et si nupserit virgo, non peccabir. Nuptix per se non
hoc ad carnem suam revocet, el visieat se virginita-
babent peccaium, sed per s llicitudinem sxculi saepe
lem scrvare nou posse, nubat, ne fornicando turpis
peccatum incurrur.t. Tribulalionem tamen carnis lia-
appareat. Et ita oportei fieri. Ita necesse est, pr<>-
bebuni hujusmodi. Sub maiediclo se Evae subjicientcs,
pter voltiniatem puellae. Quod vult facial : non pcccal,
qua: idco in partu maledictionem accepit, quoniam
si nubal. Parentes quMem dcbent eam ueque ad nia-
scicbal Deus inconlinentes futuros honiincs, ut vcl
turam aetalem custodire, el docere castitatem. SeJ
nietudolorisalibidinetemperareiit. Adjiciunlureliam
si noluerii , fiat quod necesse esi ; non peccat pa'er
vagitus infantum , filiorum mories , nec non et abor-
puellae , sive ipsa [uella, si nubal. JSam qui staluit
lus. Ego autem vobis parco. Ideo quia secundum in-
j.in corde suo firmus. Firmus ille stamil cujus filiae

diilgcutiam conjugianon omnino robibeo. tloc iluque

1
voluntas firmaverh vidiintatem. Non habens neces-
dico, fratres. llic omnes ad continenliam cohortalur.
$ tatem. Ilinc cogno-c lcr illiim necessitilem habere
Tempus br^ve esl. Reliquum ebl ul el qui liubcul uxo-
filic, de quo dixit, Potestalem autem habens succ vo-
res , *inl tanquam non habcnlcs. Viiae nostrae tempus
luntalis , el hoc judicavit in corde suo , servare virgi-
breve cst qu.a <;ilo aul unius, aut amborum murte
,
nemsuam, bene faci/. Potesl facere quod vult. Igiiur el
solventur. Sic intelligcndum propter brevitatem
,
qui malrimonio jungit virginem suam, bene facil, el qui
imlla esse pulanda ad comparalionem futurorum. Et nonjungit, melius f cit. Conclusiva colleclio e^l: Pru
qui flenl, tanquam non flentes; el qui gaudenl tan-
dentibus sane semper meliora secianda sum. Muliei
,

quam non gaudenles ; el qui emunt tanquam non pos-

,
alligata est quanlo tempire vir ejus v vit. II. c de vi-
sidentes ; et qui utunlur hoc mundo, tanquam non ulm- Qnod
duis incipit : quia el de ipsis consulnerani. si

lur. In hoc saeculo, quia omnia in brcvi finieulur.

doimieril vir ejus, liberata est. Cui vnlt nubat, tanium
Tumporum brevitatem describit Salomon : Tempus in Domiuo. Libera faela a vinculo conjugali aecun-
ct tempora ; nos autem quotidie videmus homlnes ihiiii legem : si ncc lunc se potuerit contineiv, cui
morientes, ct acieriios futuros nos crelimus, quasi viihii rii nubai , tautummodo in Cluisto. Deaiior rtf,

¥ lcgcrclur mundi. v.in.

Alclitia
 , ,,,

IN EP1ST0LAU I AD COKINTIIIOS COMMENlARlA.

usit permantcrii. Reaia habeos maritum , si p"ssii \ tia. Non omnes sciunt, qnud propter contcmptum
lanlum pro ler os mariium boc facialis soii putnnt vos propter veueraiioneiti
usiodire juMiiinm
:
cl lil
,

cogn<»scil : beaiioi vidua, quia magis laborat quara il'ud Cacere. Quidam auletn eum contcient.a i sque nunt

erare q <>- idoli quasi idololhytum manducanl : et conscienim

nupta, el baliei increedeni castiiatis, et ,

conscientia poiest. Virgn heatissima iptorum,cum til infirma, polluilur. Atlluic sic babent
t'nlie libera ,

in eonscientia, quomodo aniequam crederent. Ksca

quin rompendioso labore ad grande praemiuin pote-
Qnod do autem non nos conunendat Deo : neque si uon mandn-
ril pervenire. Sttmtdiini meum contilium.

Puto aulem quod el c<jo tpiritum Dei ha- caverimut, de/ieiemus, neque si manducaverimus, abun<
virginibus.
quml datimus. Sicut dic.l Aggeus propheu Ei si maiidu-
be„m. Nolite pulare qnia cx me l.oc ipsuni s.T ,

qucm conicm: cavcriiis ei liibcritis, nonne vobis mnnducabitis el

dico : Spirilus Dei io inc loquilur, 1

bil eiis ? Yidete autem ne forte luvc liccnti.i veslra of-

n in expedit. I!ic, pulo, iion dubielalein signiflcat.
T fendiculvm fmt infirmis. Potcst hoc simi.l el de illis
Cai\ viii. I)e hii autem qum idolis sacrifieantur. I

rclijito i.i vel clericis dici qui quod docenl verbo,

scripserani, sicut ci dc supcrioribus, quia
,
do his illi
(lcsTnnnt exrmplo, du u el diviliis incubant, ct pre*
mauducabant ia templis, dicenles, Omnis erealurj
l osis vestibus circumdaniur. Si enim quis viderit eum
Dei bona, ci idolum oibil est, ei bac imagiue magi
{

B </<< habetscicntiam , in idolio recumbentem nonne con-

quam verilate rationis errabaut. Seimus quia omuet. ,

quilms dicit, Scd non scienta ejus, ctn :it infirma, wdificnliivr ad mandw
Nos onuies ; nani non illi , <!e
cc- duni idolollujla? Kt periit infirmus in tua con cicn-
in oniniluis est Beienlia, id est, Bcientia a Domiuo
tin, frater, propter qucm Christut mortutis esl. Sic autem
dula. Scientiam habemus. Ilanc liabet consuetudincm,
peccantes in fraircs, ct p.rcutientts ccnscientiam eorum
ut primuni leniter ingrediatur, ci in novis»irao vira

sux oraiio; is q$I< ndat. Seientia infiat. lll:i(]iie stul- infirmam,in Christo peccatis. Quicunquc scandalizave-

tiiia e>l apud D. uin. Si scientia iniint , nt<|i!hl illos

ritunumde puMlli is*is, expcdit illi ut mola asinaria

adbuc plus vult msiare Ipse eliam de se dicit Ei si

suspeidatur collo ijus, et miltatur in prnfunduiti
.
,

quod grave. Quaproptersi esca

maiis: lcvius e-t illud,
Imperilus sermone, scd non scienta. Et pro Ephe-
or.it, ut scicntia repb-autur. Et in hac ipsa cpi- scandalizat fratrem meum non manducabo c rr.em in ,

- ola gratias agii qnod repleti sini scicmia hujus- ccternum, nc frafrcm menm scandalizem. Non scla esca
,

nioili, seieulia qux imaginein magis rationis quara ci cnro, scd omnes reliqux res.

veritalcra oslendit : non seientia quoe potest reprc- Cap. ;x. Nonsum idur? non sum aposlolus? Ila le-

liendi. Charilas vero ccdificat. llla charitas quae non gcnduin esl, Nunquid non sum ? Suum exrmpium
q03?ri< qure sua sunt , scd quomodo per cam Christi illisrcplicat, quod cum babuisset omnia in poteslale,

corpus proGciat. Sclentia sine cbaritate iuflat, cum C noluerit facere, quod illi liccbat, prscter aliorum sa-
ilale xdiOcat. Si juis se existimal scire uliquid. Si lutein. Nonnc Jesum Dominum nostrum vidi? Quando
quis sibi videtur sapiens, non est sapiens ; nira (|iii ei npparuil in via. Nonne opus meum vos es'is in Do-

vere sapiens est , insipienliorem sc omnibus credil, mino? Kt si aliis non sum aposlolus, s.d lamen vobis
cl ille vcre csl sapiens, qui quiil. (
uid lioni sapit, a snm. Aliis, ad quos no:i suin niissis. Nam sicjiia-

Deo se accepisse tcstalur. Nomlum cognovit , »quem eulum apostolalus ivei vos estis in Douiino. Indicium
udmodum oporteat eum s.ire. Qui sibi tribuil quod apostoltlus mei cst, quod vos credidistis in Domino
scil per stuliam prxsuiuptioucm , ncscil qucmadrao- pcr mc. Mea defcnsio apud cos qui nie iiiterrocjanl
duin oporieal eum siire. Si qnis autem diligit Deum luvc esl. Per bxc defcndor cs c apostolus. Nunquid
hic cognitus esl ab co. iEdiflcando Ecclesiam dilif^it non habemus potestalem manducandi ct bibcndi? De
Dcum ,
quia et proximum liunc novil Durainus, qnia vcsiro sine lahoie nosiro. Nunquid non hnbemus po-
cngnovil Domiuus qoi sunl ejus. De ercis autem quw testatem soiorcm mulierem eircumducendi? Qux nobis
ii/o/is inmolantur, scimus quia nihil csi idolum in mim- rainisirarel, Non dixit ducendi , sed circurodueendi
do, etquod nultus est Deus, tini unus. Repetil, quod ne quis dc uxorc sua ipsum dixissc pntaret. Sicul ct

supcrius dixeral, scimus, ci quid sii nstendil , <|uia ca;teri aposluli , ct faircs Domini, ,t Ceplias. Non il-

nihil csl idolum. Nam etsi snnt qui dicantur Dii. Po- D ; os indjcat : sed quia il i fldeliorihns pi adicabanl
lest dici quod dicatur, et non sit. Sire in ecelo $ive in liberius panem quoiidianum acciidebani, qu'a et
te>ra : siquidem siinl Dii mulli , <t Domini multii no- apud Jud.ios li:rc crai consueiodo doclorora. Ant
\amen unus Deus Pater, exquo omnia,etnosinitlum: solus cqo et Barnabas non habemus potestatem lt«c

geli (l sancti ,
quilius dicit, EgO dixi, Dii eslis, op.'randi ? Qui ad gentcs missi sumus. Qii:s mililat,
ii Domini , sancti eoruni quos jodicabunl, Sive sic Dai niin exempla , quihus [noliet sihi debiium boc
Dii in C(i>lc) , ct Doniini in icrra. Hic Aiinni caliiMi- fuissc. Siis stipcvdiis unquamf El non puldicis. tjvit
ni.in!ur, Chrisliim Dciini esse neganies, quia laiiiuni lat vinea n, et de fructu <jus non edct ? Per com-
Doininus appellatur. Quibus respondendura csl : Si p rntii ncm liic populum dicil vineim, <-icnl ih' , Vi-
ideo nnn erit Dcus ,
quia OnOS Dcus esl P:iler, crgo neain lic .'Egypio Iranstulisti. Qnis pascit gregem, et de
et Paler non crit Dominus, qoia Domin is iinus Clni- manducat? El dabo vobis pasiores sc-
laclegregis non
slus : Kt nnus Dominui Jc.sus Chrislus, per qucni cundiun cor meura, et pasceut vos cum di3ciplina.
emnia , ct nos per iptum. Qui oiiini:i r\ n.liilo fecil , Nvnqnid secw dum liominem liac dico? Kx me. An cl
nhi Triniiatem inlellige. Sed uon in amnibui ett tcien- i, x luvc non dicit? Sctiplum cst enim iu lege Motjsi ,
 ,

; PRIMASH \DRUMIiTANI l I I >C.

8 bovt tritm li 10 \ d m Eva I I

I abco

uiis c nflrm.it. Nunqwd d Oeo ? Quo- mi Biidil, n gratis annrio-

niodo crgo de passeribus Dco c..ra csl, <i in Jona liin. £f< rton abutar potestate tnea in Fvangetio. Sivc

lur (Jc Ninive, in qua smii lioininum plos 120 iic niar polcsiate qunm arccpi. Sive dum voluero
millia, et pccora mnl J 61 ipsa propter bomi- arripere, vflem I ciam poiesiaicm mcam, cum pro-
ucm cfcata suni. Nam dcliciciite li nnine, ei ista de- iiier ventrem meum docere existimor. JTani eum
liccn!.. An prop'et n6s ulique dicil? Nam propler tws llbcr cs em ex omnibus, omnium me tcrvum feci, ul

utique scripta sunl. Quoniam dcbei in spe <;ui arat plures lucrifacerem. C m possim uli liber ale mea,
arare, et qui triturat, in spe fiuclus percipiendi. I)e- et i!c ca icris non curare, omnibng tamen comp
Itet frucluni sni sperare laboris, c.t qui iriltiral, de- sum, ut eos Balvarem. Et factns sum Jud.iis tan ,uam
U t ile ipsa aiea mahducare. Ht pcr banc compara- Juda>us,ut Judaos lucrarcr. Qoando se purifteavii iii

lionem libcnicr tribuatur iis qui in verbo laborant. tempio, qnod icmiore graiiu; novcrat cs.-e soper-
Si nos volns spiritualia seminavimus , magnum est. fluuin. His qui sub legesunt, quasi sub legees.em.

Nnn ciat magnum , non vos gravabamus, si velimus Ostenilil quomodo fueiit curn cis ct ips.- Judaeus, ut

aceipere , scd nolumus propier vos. Si ncs carnalia u dnretur occasio pra-dicand. ei . Cum ipse non essem
veslra mitumus. Quxcunque nccessaria surit. Si alii j^
sub lege, ut eos qui sub lcge cranl lunifaccrem. Non

polestalis vestra parlicipes sunt, quare non potiuz nos? esi sul> lege, qux parvulis data est, qa\ gratia implet

Sed non tiri sumus hac pnlesiale. De pseudoaposlolis iegcin ;

jusio enini lex non cst posita. llis qui sinc

dicit, «uibus non debebatur, qui nihil illis praeslilc- Irgeetant, tam;uam shielege essem, cum siv.e tege h ;

rant. Sed omnia susli emus. Et famem , ct sitim, cl nun e.sem. A gcntilibus primum solain (idem qurcrc-

nuditatem. l\'e qucd offendichlum demus Evangelio bam, quasi lwn babert-m prxcepla legis Christi, quae
Cliristi. Ne in a'iijiio displb eat pra dicalio uoslra , ue i;ios olservarc docercm. Sal in leyi essem Clirisii, ul

iili quibus evangelizamus, per nos offendant, aJver- lucrifacerem eos qui smc lege era.t. Contra Arianos,

snriis occasione accepta devoraniibus. Ncscitis quo qui negant Christum esse Deum. Nam cum dicit, te
niam </;i ;
in sdcrario opernntur, qum de sacra io sui.l sine le^e Dei non Csse, scd in lege es-eCb isli, Cbr,-
edant? Qui altario deserviunt cum altario pdrlicipanl. sluin Denm esse falelur. Vaclus sum infirmis infirmus,

Apud Judxos secunJtim legem. I a ct DominUs ador- ul infirmos lucrifacerem. Cuni infirmis olera man-
tiavit i.'-s qui Evangeli. m annunliant de Evangelio vi- dueavi, cum posseui can es manducare sine limore.

vere. Sicui dicit, Dignus est operarius mercede sua. Vel i lud : Kgo me niliil jud.cavi scire inlcr vos, nisi
Dicit Apoitolus, licere sibi quidem el permissum a Cbrislum Jcsum, et bunc crucifixurn. Omnibus omnia
Domino ?sse, utqui Evangeiiuni annunliant, de Evan- C focius sum. Non niibi alquid qux:cns quod mibi inile

gelio vivant, id est , de Evangelio babeant ea quaj est. Vt omnes facerem salvos. Cogilandum, quia Dcus
buic vilje sunt neeessaiia, scd (amen se non esse susccpil homiuem, et cum esscl s nc pece.to, pcc-
abusum hac poie=tate. Er.mt cnim mulii, qui occa- cata nosira porlavit. Y os auteni bomiues suinu.-.
i ptc-
sionem babere cupiebanl acquirendi, et vemlen.li caiores. Considerare debemus quod xgriludinem sive
Evangclium ,
quibus eam voicns ampularc Aposlo- aniui;c, sive corporis, quam in bomiue alio videmus,
his , manibus suis vicium suum toleravit. De his etiam ct nos babere poiuimus, nut possumus. Hoc
enim alio loco ditit : Ut ampulcm occasionem , qui ergo cxliibcamus ei cujus infirmilatem porlare volu-

qu rrunt occasionc:u. Quanquam eiiam sicut extcri mus, quod ab illo nobis velimus cxbiberi, si nos in
boni apostoli permissu Domini possil de Evartgelio ea essemus, et ipse non essei. Ad quod perlinel : In-
vivere, tamen non in eo viclu consiituerit finem vit em oner.i vesira portale. Omnia autsm facio pro-
evangelizandi , ui non ideo evangelizaret , nt per- ptcr Evangcliuin, ut particeps ejus efficiar. L"t in eo
vcuiret ad cibum , et m qu:i sunt taiia necessaria ? habeam pariem. Ncscitisquod ii qui in stadio currunl,

,m:! i.leo isla sunioiel, ul iilud implcret, ne nou vo- omncs quidem cununt, scd unus accipit bra ium? De
lens, sed necessitaie evangelizirei. Egn autem nullo bcnnis omnes currere ; nam si ibi unusqui vicerilnc-
horvm usus sum. Non srripsi aulem licec , ut ila fiunt D cipit, quanto magis nos, qui omues dono Dei posso-
i« me. Non ha^c iduo s ribo, ut fiat quod non cst fa- nius vincere, el om.ies ptariter |
er illius miserieor-
.
(i.;:i ; sed vobis exem^lum facivndi do. Bonum cst diam'^coronari? Siecurrile, ut omnes eomprelundalis.
enim milii mag}s mori, quc.m ut gloriam meam quis Si ad fidcm, fides cum operibus sil, si al doctrinain,
eoacuet. Lti:misi nioriar fame, nou evaciMbitur b.cc docirina firn.ciur cxeniplo. Omnis autem qui in a.jone
gloria, qi ani habeo secrin lnm Deuni , ut nibil a vo- contcndit, ab omnibus se abstinet. Et ille quidem ul

itis aecipiarrt. Nam si evangelizavero, r.on et miiii corruplibilem corona.n accipiat. Ab oir.nibiis esi is,

glorid, necessitns enim milii incumbit. Cinii omni.i fe- quae impediunt cursum, vel undc alius scaudalizalur.
ccriiis dic.ie, Servi iiimiles sunius, quod debilum Sic ergo curramus, uicomprchcndaiuus: omnes enim
fai ere , fecimus; Yce enin mihi est, si non evangelizi- qui recle curruni, comprehendunt. Non sieut in ago-

icro. Pcenam hstbeo. Si enim volens hor a ,o, mercedem ne omnes quidem curruiit, scd onus acci-
liiealrico,

liab n. Si autem invitus dispensatio mihi crcdita est. , pit palmara. Cinramus credeiulo, sperando, deside-
'yunc crit voluntariuin , si eiiam debiium contemna- rando ; currainus corpus castigando, ct cleemosyiiis,
lur. Qua? rst crgo merccx tncn ? ut Evangetium pw- in bonis dandis, malisque ignoscendis, bilariier et en
 ,

5-3 1N EPISTOLAM I A.D CORINTIIIOS COMMi NTARIA.

Corde facicndo, el currenlium \* res ui a«Jjuv ninr A oj s
s qni in mc loquitur Christus ? Neqne murmura-
oraiido, et sic audiamus perfeciionis prxcepla, ne veriHt, sicnt qvidutn eorum murmuraverunt, cl p rie

correrc negligamus ad plenitudinem cliariiaiis, ci ne runt t.6 exterminatore. Iu Iribulalioaibus. Hac autem
nobis Iribuamus, qnoil currimus. Not autem incur- omniain figura con ingebanl iltis. Onmia qux illis cou-
rupiam.HH jn incerium eurrur.l, quia vincere ofunes ligt-runt secundum \s la sua quidem receperunc
non possunt. Ego igitur tic eurro, non quasi in incer- lanien propterea scripta snni, ut nmi nos pu"ei
tutn. Qui proptcr liumanum favorcm prxdicai, incer- impnne pcccare : si iliis qui rarvuli erant ron pc«
l is esi de mi rcede. Sic pugno, rion quasi aertm vcr- peicit, quanto magis nobis, qui lcgcm perfeciam at »

berant, ted castigo corpus meum. Non lingo ct namen, cepimus, si non custodiamus? Scripta sunt autem ad
anl in vanum pugno. Et in tervitutem rcdigo, ne fo.te corrcptionem nottram, in quos finet tatculorum dc
cnm tiliis ptctliaii' im, per ahsiinentiain, ut Elias iil nerunt. lu quus iota perfertio cadit, id est, roniple,-

meloie, I aiis incilicio, et cxteri in divcrsis, ipt* lum est quod illi vel pra:dixerunl, vcl prxligurave-
reprobut cjjiciar. Keprobus ipse effieitur, qni (antum rant. Iiaque qui te existimat ttare, videat ne cad i.

v.'ili> docet, non exemplu. Pcr boc ipsnm quod se pmal siarc, cadit, dum siiper-
Cap. x. Noloenim ios ignorare, fratres, quoniam bii, el de sc prxsiimil. Tentatio vot non apprehcndat,
patret nottri omnes sub nube fuerunt. Ne quis sibi aut ^ niti liumana. Suni humanx lentaliones, cum" bono
in bapiismo confldai, am in esca spirituali, ant potu, qnisque animo secundum humanam lantum fragilita-
ejputet Dcum sibi parcerc, si peccaverit rriminali- lem in aliquo cnsilio labilur, aui irritatur in frauem
icr. Omnia qux populo Isracl facta sunt in (igura, studio corrigendi, paulo lamen amplius quam chri-
nobis eveidunl in verilaie : sicut Moysen ex
illi per 6 iana tranquillitas poslulat : de quibns Aposlolui
/f!pyiilo libcrati sont, sic nos per baptismum c sa- dicit : Teniatio vos non apprehendit, nisi lnimaip.
c lo : dciude ut eaiechumeni pcr deseria ducimur, iSolitc \obis ipsis facere tentationem aliquam : si vos
ul per exereitom oblivisxnmnr jEgyp i vnlupiaiem, homines coegerunt lormentis, consentire non
ct nesciaiuos reverii in sxculura ; ei cum iransieri- retis, ui a fide recedalis. Ilumana tentatio esi arbitrii
rans inaie, moritur nobis Pbarao cum exercitu suo vana pr.i sumpiio, vel sicut ipsc suporins dixil :Cum
;

postea mannam accipiemus, et aquam de petra; posi- cnim sit inter vos zelus, et xmulatio, nonne homi-
ea antem ostendelur nobis claritas scieniix, et re- ncs estis, secundum homincm ambulatis? Q'iid
ei

rium consolalionis. S' autem post isia oronia t.m humai um, quam de occullis hominum non rccte
peccaverimus capiiale peccalun. ista nobis non pro- seutire? ut homocrcdat bonum, qtiem nescit iiialum,
siini.Sfil la qnam ingrati majori pcenx subjiciemur, el iterum opinione non eeita credat malum, quem
si unn b c per pceiiilentiam diluamus, sicut ad He- oon probavit malum, ei ante leinpus judicci, quod
brxos dieit : Irritam quis faricns legem Moysi, sine nescit. Tentatio humaiia potesi dici, el suggcstio
ii la miseratiooe punitur ? Quanto magis bapiismum prava, qux vel in anima surgii, vel qux per pravos
Cbristi ? Ei omnet mare tramierunt. Mare Rubrum si- hom nes sujjgcriiur, sicu;i est, aut falsum lestimo-
gn ficat bapiismum, Chrisli sanguine decoraiuui. Ei nium diccre, aut inimicitias intendere, aut ultionem
onmes in Moyse baplizati sunt. Moyses duclor signi- requirere, ct reliqua hujusmodi. Alilerenim seniiri,
Ocal Chrislum ; populus transiens signi cai (ideles quam perfectum es', polcsl dici humana lenlali >, el
;

mors iEgyptiorum signiflcat abolitionem peccatorum pugna camis poiest hiimana tentatio tlici, dum caro
iii nube el in mari, qtia; nubes babet humoreni, id connipiscit adversus spiritum, et spiritus adversus
est, aquam baplismi. Ei omnes camdem esc m tpiri- carncm. Fidelisau em Deus est, qui non patieiur vos
n numdncaveiunt, et omnet eumdem polum tpirila- tcni ri supra id quod potestis. Vos siale firmiter, et
Um biberunt. Bibebanl autcm de tpiritali, consequente ille vobis virluiem tribuet tolerandi. Sed faciet cum
ei t petra. Petra autem erat Chrislus. In mysterio. Sed tentatione etiam proventum, ut postitit sustinere, lllud
tion in pluribus eorum beneplacitum est Deo. Nam vobis faciet provenire, quod poteritis suslinere, aut
trati tunt in deserto. Manna iu lypura corporis tlc ipsa tribulalionc lucrum auimx. Propter qu d,
C!iri>ii. Bec autcm in figura facta tuni notlri, ul nou
D charittimi mihi, fugite ub idolorum cultu a. Vt pvu-
timut concupitcentet malorum, ticut et illi concupie- denlibut loquor, los judicate quod dicy. Propler quod
runt. Ijims lunc veritas eral, sed oostram Pgurain iion deberciisnccinviti hcc facere. Qilix bcnedictiouh
prxferebanl. Neque idololairw efficiamini, ticul qui- cni benedicimut. Mco primum calicem nomiiiavit
daiu ex iptis, ucmadmodum tcriptum es'. : Scdil po- quia postea de pam: plus tli putalurus erat. Non
p«.:ci manducare et bibcre, et turrexerunl ludere. communicatio tanguiuit Chritti at? Sicnt dixit S;il-
quc fornicemur, sicut quidam cx ipsis fom.cmi tunt, el v;ttor : Qui manducat carnein meam, ct bibit san-
cecidcruul una die viginti tria millia. Propler illosqui guinem meum, me manei, cgo
in ei in eo. Et panis
in idolis recumbebani. Neque tentemut Clnistum, sic- quem frangimut, nonne paridpatio corpcrit Domii.i
ut quidam eorum tenlaverunt, et a terpentibut perc- cst ? Sic el idolurum panis thvnionum participatio i

runt. Dicenles,nunquid potest Dcns? Kt bic Cbristus Quoniam unut pattis et unum corpus multi sutuus, om-
iVu. oslenditur, quia scriplum esi Deum dixi nrs qui de wio pane participamut. Sic ct si de eudem
Ei lenuiverunl mc. Iloc decies. Ideo aulejn dicit illos n anducamiis unde ido'olairx, unum cim: i!!is

toniare, sicutdicit illis : A:i cxperimenium mixritii imui . V dete tsrael m.

 :

r
3i PRWIASH ADRUMfiTANI EriSC. Rl
Carnalis Israei carnales hosti.is oiTeri, spiriialis A imroolare. Siveergo manducatii, tivt bilntU, $ive attud
spiriiales, et quomodo illi pariicipes altaris Dei, sic quid facitit, otnnia in glariam Dci (aciie. Nihil alii.d

iue aliaris idolorum. Nonncqui edunt hottiat, parti* agendum osl Christiano, nisi ut in oronf opere *:j'is

t>ipes sunl altaris? Quid ergo? dico quod idotis immo- Deus gloriflceiur, nihil ^uperfluum. Siue olfensione
Uitum sil aliquid, aut idolumsital iquid?H&i\ li respon- es'ote Judw'<s, etgentibus, et Ecclesia Dei. Isiia oiri-

dereiur sic, dicit quasi idolum aliquid babeal, aut nibus offendiculuin e< al. Judxi dicebant : Christiani
nliquam maliiiam, quod sinc aniiua est. Sed quceim- in lantam di.uiei.tam abierunt, ut idolis immolent;
malant gentes, dwnwniis immolant, ct non Dco ; nclo genles diccbant : Quomodo DOS probibent ab idohs,
cutem vos socios fieii daimoniorum. Sunt daemones ct ipsi nobiscum serviunl idolis ? CbrUtiani autem
qni isia polhtunt, qui praesdeni simulacris, ad ho- tfeere putantes, sequebanlur exempluro. Sicut ei ego
mines s duecndos. Non pote>lis mensce Domini parli- per omnia omnibusplureo, non quaxens qnod milii utile

cipes esse, et menscc dwmoniorum. Non potestis, el cst, sed quod mullis, ut talvi fiant. Ego ine sic exhi-
cum Dlo socii esse, et cum daemonibus, quia ulrius- beo, ut placeam. Si quis aulem gratis ine odii, ipse
i;ue mensae vuliis esse participes. An ccmulamur Do- ^ciat, non mea culpa est.

vinum ? Sicul ilii : iEmulanlur vos non bene. Nun- Cap. xi. Jmitatores mei cslole, sicul et ego Christi.

quid fortiores iltosumus? Oin.ia mihi licent, sed non B Chiislus nihil | ropter se aul fe<it, aut passus cst,
omnia eipediv.nl. Qui isla non fceit, si scisset hinc scd propier omnium saluleiii. Ita el Paultis, qui non
fidem probaii fortiorem, el ijise illnd fecisset, ut el quaeiit qutd sibi utile esl, sed quod multis. Laudo
juhoc nobis dare| exemplum. Omniamihi licenl, sed autemvos, fratret, quod per omnia meimemores eslis.

nvn omnia wdificant. Nenio quod suum est qua?rat,scd Qu'd erat, quod snbilo laudal quos aalC vituperavil?
quod alterius. Omne quod expedii, licet non oiunc i bi legis aucloriiatem non babet, blandimcntis pro-
quod licet, expedii. Sed nos exemplo Christi non de- vocal ad rationem. Et sicul tradidi vobis prwcepla mea
bemus consideiare quae liccnt, scd quae expediunt tcne<is. Sic quasi legein, quia noslis me s[>i: itnm Dei
nobis, et aediiicant alteros, ul non quseramus quae habere, qui in lege el propbetis locultis est. Voto
nobis solis prosunt, ei alteri aut non prosunt, aui nu- autem ios scire. Eiiam hoc volo vos tenere. Quod
cenl : quae non prohibenlur, quia per se non hal ent omnis viri capui Clirisius est. Nulii h minum subjcelus
peccalum, sed occasionem habent peecali. Omne quod e:,t vir, nisi Christo, qui et hotno est, et Deus. (."«-

\n macello venit, manducate.Quoddhu :Bonume>tnon Mulier et viro el Christo

p U i autein mulieris, lir.
manducaiecai'nem,et nonbibere vinum ; et iterum :
subjecta esse i
!
ebet, secimdum ordinem naturae; cae-
Non manducabo carnem in scternum : quomodoomnia teruin in Christo Jesu neque mnscnlus, r.eque femi-
praecipit roanducanda? Sedcouccditmagismauducnre C |,a ( sed voluil eas es<e subjecias. Caput vero Chri-
carnes, latilum ne idolothyta mauduccnt. iVmi/ inter- sti Deus. Christi, secundum hominera, unde et no-
rogaiUes,propterconscientiam.Dominiestlerra t etpteni- nien accepit. Nam nomen ejns in deitate, secundum
iudoejus. Si inlerrogarent, cognoscebanlur Chrisliani Salomonem, quis potest scire ? dicentem, Quod no-
esse, elproplerirrisioiicmomnia illis dicebant immo- men eiiis?aut quod nomen lilii ejus? Omnis vir orans
bla esse. Siquisvocatvosinfdeliumadccenam,elvuliis aut proplietans velalo capite , ilelurpat cupul suum.
ire, omne quod vobis apponi ur manducule, niliil inler- Omnis autem mulier orans, aul prophetans non velato

rogqntes, propler cpnscientiam. Si quis autem dixerit, capite, deturpat caput suum; unum enim est ac si de-
tioc immolatum est idolis, nolite manducare, propter il- calvetur : nam si non velalur mulier, toudealur. Si vera
lum qui indicatit, et propter conscienliam. Et hoc in lurpe est mul cri londeri aul decalva.i, velct capul

^olunlate ipsorum posuit : non dixit, Ite. Tunc euim shuim. Vir quidem non debet velare caput, quoniam
«iebet Cbrislianus ire ad infidelem, si aliquem pro- imago et gtoria est Dei, mulier auiem gloria viri est.

feclum habeal, id esl, si sct se posse illum lucrasi Venit ad causam, quia et viri aliquanli comam nu
s-icul Salvaior propterea ibat, ut.aut virtules faceret, triebant, et mulieres nndo capite in ccclesii proce-
aut increparet : sicut quando ivit ad quemdam Pha- dcbant, el iu suis capillis gloriabantur ;
quod non
r saium, el dum prauderenl, primum ipsum docuil, D solum inhone:-tum, sed etiam s< indalo eral. Ergo
non divites pascendos csse, sed debiles. Deindc Pha- vir non debel, i.quit, h ibere velamen, qui soliim
risacos docuit, etiam in prandiohumilitalem servan- Christum habet capm. Mulier aiitem debel habere
d.nii. Tertio legisperitos arguil, qui sibi plus aliquid velamen, quod oslendat illam humiietn, ct viro esse

Mndicabaut, et nee ipsi arguebant superbiam, nec subjectam. Noiat auiem Coi inthinruin eonsuetudi-

:.lios penniite! ant. Cpnscienliam autem dico, non nem, quod mulieres corum intecto capiie e-sent, et

lunm, scd allerius. Ne dicerent, quomodo nos viianl viii comam r.ulrirem, el indifferenier ve.-ccreniur

i!iimolare, quasi malum sit, ct illi maudueani, quasi in templis, et inflati sapientia saxulari, resnrreci o-

haiicta cl munda? Utquidenim liberias mea judicalur nem carnis negarent. Non enim vir ex mulierc o'.
ab alia conscientia? Cum nihil mihi prosit. Si ego sett mulier exviro. Elenimnon csl creatus vir proptcr

cum graiiaparticipo, quid btasphcmor pro eo quod gra- muliercm, scd muHer propter virum. Id. o dcbel muher
poleslatem habere tupra capul. Exemplum d.' Adaroel
vas ayo? Oninia mun la sunt, qux c-um gratiarum
jnionepcrcipiuntur.scdille hoc noninfelligil, ctju- Eva. Vropler amylos. Angelossacerdules.cl ministiog
opinem cleruro. qui Dei prs
^cgt ine, quasi Gngam me dicpre, maluiu esse fdolii allaris intellig»», vel

.
 AD CORINTHIOS COMMENTARIA, :->
1N EPISTOLAM !

cepta annuntiant. Angclus cnim esi nomen ofOcii, A cum ipsoapiarcbilisin gloria.Nihil ergo hicqusoraiis
tion oaturac. Verumtamen uepte v',r sii.e mulitre, ncqu,' gl.iriie et gandii, ubi moitui esiis. Ilic cal.x novum
rnulier snc viro in Domir.o. Quia pr<> oninibus se lia lcstamcnium cst. Quia vcius lioc per sanguincm ani-
didii Chrislus. Namticut mulier itc viro, ita ci vir pcr malium ponendebal. In mco sanguine. lioc facitc.

muliercm. Omnia culcm cx Deo. Yos ipsi judicale : Testamentum per Banguinem dedicaiur, quia sine
dccct mulicrcm run velatoin crare Dcum? Ncc ipsa nioric lii inuni 11011 est. Quotiescunque bibclis, in meam
nalura doccl vot, quod vir quidcm comam uutriat,
si commcmoraiioncm. Quoliescunque enim munducubiiis
ignom na cst iiti; mulier vcro si comam nutrint, gloria panem hunc, et caticcm bibctis. Salvr.or Deus cxcni-
al illi : quoniam capiiti pro vclaminc ei dali sunt. Sic- ploin dedit, nt quotiescunque lioc facimus, in mcnie
ni prinia mulier ex Adant, i:a Cbristus ex Virgine. Iiabeanius quod Chrislus pro nobis onmibtis moriuus

Si 171115 uutcm viilctur coifcntiosus csse, hos talcm con- cst. Ideo nobis dicilur, corpus.Clirisli, ut cum hoc
suctudinem non hnb,mus, ncque F.cclcsia Dci. II oc recordati fuerinius, non simus ingrati gratia; ejns,

iiiitcm prttcipio, non laudans, quod non in mcltus, quemadmodum si quis moiiens relinqual ei q eni
sed m dcterius convenitis. Hoc esl , nos dixinnis di itjit aliquod pignns, qnod ille post iuorlem ejns,
qnae nobis booesta videbaniur, etjusia. Si quis qoand.icimque videril, nnnqtii l pntesl lacrymis con-
amem nolens aequiesceie verilati, quaerit quod re- B linere, si cum pcrfccte dilexerit? Slorlem Domini
spondeat, ct quibus nitatur, econlra sciat se re- Gnnuntiabitis doncc veniat. In cordibus vcstris, cuiu
sponsione non dignum, quia magis contendere pa- auditi-, corpus Cliristi. Itaquc quicunque manduca-
ratns est quani doceri. Primum qu dcm convcnicn- vcril pancm lutnc, vcl bibcrit calicem Domini indigne.
li us vobis in Ecclcsiam , audio scissuras esse, et Omnis mundus manducab.t carnes , et anima qme
c.r parte crcdo. CoiUenliones. Nam oporict lucreses manducaveiit immunda, exlerminabitur. Si ibi reeor-
ette % ut cl qui probali sunt, manifetti fianl in vobis. dalus fueris quod frater luus liabet aliquid adversum
N 11 quod barcses Deo placeanl, sed qnod pcr eas te, relinque ibi munus tuum. El Hieremias : Nunqnid
d.leles exetn itaii, sicul Dco u<>li sunt, ita etiam ma- vota et carnes auferent a te maliiiam tuam? Priin
1 i cste.tur hoinin.bus, ei elarius innotescant. Nam persrrulanda est onmis conscientia, si in nnllo nos
unde advocaii perilia oj parebil, si causam nullam reprcbcndii, el sic aut offercndum est aul coir.niu-
dicat ubi proletur? unde nauclcrus, vel gubcrnator nicandum. Reus erit corporis et sanguinis Domini.
laudabitar, si navis semper in portu vel in tranquil- Quasi ipse illum occiderit, quia contenmil illum 01
I ia;e con-i tai? Convenientibus vobis in unum, jam pro nihiio ducil corp;;s ejus, sicut Judaii fcce unt.
1011 e t dominicam cceaam mandncare. Unusquisiiite Probel aulem scij sum liomo, ct sic de pane illo edal,
rtttm suam cccnam pra-sumit ad manducandum. Et C el de ca r,ee bibat. Si in li teo aul iu vase polluto
ututs quidem csurit, alius a'.letn ebrius e>l. Nunqutd non potest mitli. cl ui tisqnistiue 11011 auJct, quanto
domos non habetis ad manducanduin et bib.ndum, nisgis n n debet accipi corde pollu 0? qnam im-
aut Eccletiam Dci contcmnitis, et confundilis eos qui mundiiiim Pens snpcr omnia exsecraiur, ct qu:i>.

1:011 habent? Quid dicam vobis? Liudo vos? in hoc sola inj iria corpori ejus cfficitnr. Nain ct Joscph illo
non laudo. Apud Coriniliios quondam , sicul aliqui justus sin.lone muuda involutum, in sepulcro n v,>

asserunt, prava iovaluerat consu.-tuuo , eeciesias corpus Domini sepclivit. Qui enim manducol el bibil
pa>s 111 tlch -i.e lare conviviis, in quibtis vesccbau- indirjnc, judicium sibi manducal el bibil. Dupliciifti
lur ante domiiiicain oblaiionem, quam ccenam nncli- reus est qui indignus acced^t, el pro peccalo, el prn
bus 1 fferebant : cumqiie diviles 1 br i ad F.ucliari- usurpalione. AVn dijudicans corjnts Domini. Si acci-
s: 1:1111 venireni, vexabanlur ino|.es fame. Mos vcro piens tpiasi cominuuciii cibiim. Idco inier v s mu.si
iste, ut referunt, de gentili adhuc superstitione infirmi et imbccitlcs , et dormiunt multi. Tribus cx
vcnicbal : unde etiam quibu«dam locis per iEgypti causis infirmitates cirporalcs eveniunt : aul cx len-
loca, vel Syri.e, die sabSaii nocie posl ccenam dicilur tatione : ut Job, ct Tobiae; aut ex peccato, sicut Jo-
ad l-.cclcsiam convcniri; Eqo cnim accepi a Domino, spbat, qui in prascnii arguunlur ab Apostolo; aut
i;und ct tradidi vobis : quoniam Donmius Jesus. Jam (
>
x negligentia , vel aliqua inieniperanlia, ul Timo
hine quasi nbliius coniniemorat quam magnum i.isit theo, ct qui jiibentnr medicum honorare, liuic soli
liuju> myslerii sacramenluin. In qua nocte tradcba- cansai potest humana medicina prodesse, ex qua
iur, acccpi'. pttncm. tliimam sui nobis comineiuoia- eii.un negligentia vel alio casti mori bomines pos-
lionera si\e memoriam reliquit. Et gratiat agcns, sunt, sicut scriptum esl : Jiistus quacunqiie mortu
[rajii, ct dixit. Benedicens. Hoc est corpus meum, pi;eventiis fuerit; et iierum, N«li esse lurus, ne
ituod pro vobis tradetur. Hoc facite in meam comme- iii' riaris non in tuo teinpore. Quod quamvis non (it
ntorationem. Similiter tt calicem p tlquam cmnavit, sine Dei rniissu, non tamen cjus
p. fit itnperio, se I

dicent. Q«i manducat, inquit, corp«is meum, ct (it cjus justo jadicio. Erat pr.esens correptio, ei
b bit sanguinem meum, in inc manet, et cgo in en. imnc e-t, sed non inlelligimus, et putamus constic-
Erfi ciiiu ipso in baplismo mortui sumus mundo, M dinis csse, qtiod cu'pa> est, quia mulli hoc patiun-
sicut dicit Apnslolus. Morlui estis cum Chrislo, ct lur. Quod si notmetiptot jtsdicaremus, non utique di-
\i a ve«tra al>-coinli:.i est cuin Cliii.^to in Dco. jmticaremur, si nos agnosccremus. Dum judicamur
Cam Ciirist:is apparuerit vita vestra , lunc ei vos '.iutem, n Domino carripimur, ut 'nou aiu>. Itoc mudo
 :

535 PfllMASll ADRUMETANI EPISC.

dumncmur. Correplio patcrnx pietaiis cst, ut paeni- A cisi ita eslscieniia Dci, ot nou ejusdcm gcncris,
iculiam aganiHS , ue in aitcrnum damnemur cum i\- cnjus isia c-t quac hominum didtur, siuit etiam
ilclilms mundi. Ituque, frairei mei, cum convenitis ad ipsum quod Deui dicitur, longe aliud est, quain
manducandum f
invicem exspettate. Si quis esurit, quomodo homirtes dicumur dii : sicut etiam cum di-
domimanducel. Quia qui primus venissct, offerebalur eimusiia Dei, cum nulla p 1
ruirbaiioiii Deum rail.it:
illi, clcoincdebal ct abibal. L't non in judicium conve- undi: iu Iibris contra Academicos ad Romaniantim
tiiaiis. In judn ioconveuiebant, uoii in sanctiflcalione. (Auy., lib. 1 contra Academicos) : Non enim nunc
Cwteraautem, cumvenero, disponam.De ipsis mysieriis. primo auditis sapierttiam essfe rerum bumanarum
Cap. xii. De spintualibus uutem. Cn scejile flde, divinarumque scientiain. Iiem post alia : Aut cum
gratia linguarura nsiiiuebatur, quam proj ler inlidc- rerum humanarum scientia diciiur, ea dicitur, qua
les atccperant : binc ergo plurimi contristati, coepc- quisque novit, vel quot vel quales fundo-. habeaoms:
ruitt adhuc hanc graliam habenlibus invidere, pu- vel quid auri, quid argenli ; sod illa est hun.anarum
tames hoc majus esse omnibus charismatibus. i\olo reruni scicnia qux- novit lumcn prudcnt ae, leinpe-
vos ignorare, fratres. Scitis au cm quoniam cum yenlcs rantiue decus , fcrlitudinis robur, ju lilix- sanctita-

cssetis. Nolo ignoretis rationem. Ad simulqcra mula. tem. Hxc enim sunt quoe nuflam foilunam mi-tucuies,
Secundum piophetam diceutem, Siinilcs iliis fianl B vere noslra dicere audemus : quae si Albiccrius ille

qui faciunt ea, et qui confidunt in cis, quse suut sine dulicisset, nunquam, mihi creditc, lam luxuriose
voce iiisensibilia. Prout ducebamini euntes. A magis deformilerque vixisset. Atii autem sermo sdeniioz te-
vcl aruspicihus idolorum. Ideo notum vobis fado, cur.dum enmdem Spiritum. Scienlia est mysieriorum
quod nemo inSpiritu Dcilo>iuens,dicit analhemaJesu. legis, aut scire prajterita, et de f.iluiis a.-limare.
Idcoutjam non sitis irrationabiles et mobiles : cum Sap enlia niibi videlur es.-e reri in (mmanaruiii ct
icligionc enim dcbeiis et mores niutare, ct scire ve- divinarura qux ad beatam viiaiii pertineanl non
slrx- lidei ralioncm. Et nemo potest dicere, Dominus scenlia soluin, sc I eliam diligeus inquisitio (Ex eo-
Jcsus, n si Spiritu sancto. Quomodo ergo Doiuinus dem libro, pau'o posl). Quam desciiptioneni si parliri
non coguiiurus operarios iniquos? quamvis eniin velis, prima pars, quae scientiam tenet, Dei est : hxc
Dominum sint confessi, et ipse Ap siolus faclis Deum aulein i)u;e inquUitio ein, (onlenla est es-e bomiuis.
n gari confirmat : hoc est, nemo in Spiritu sancto llla igitur De s, hac aulem homo bcalus esl. Sapieo-
potest diccre Dominum, nisi qui euin intcgre et ti- tia polest intelligi divina nosse ; scienlia auleni hu-
tlcliler Di •um hominem confiielur , et secundum mana, vel hisloriam recolcre, et prxterila bcne
tinaniquainque sub-tahtiam, ct xqualem Fatri, et narrare. Item aliler : Snpiintia perlinet ad inlclle-
iniw rem Palre. Divisiones vero gratiarum sunt, idem G clum xternorum : scientia vero ad ea qux sensibus
vutem Spiritus. IFc esl linguarum, vel diversarum corporis cxpetimus. Talis sapienlia ad bcatam vitam
rcrum quac Spiritus sanctus saa vo!unt;iie dutribuit, pertinet. Alteri fides in eodem Spiritu; alii yralia sa-
qiiiimo !o vcre D< us. El divisiones minislralionum nitatum in uno Spiritu. Sicut granum sinapis, abu-
sunl : idcm autem Dominus. Quainvis proprie contra siverem posuil pro effcctu. llic fides non solum ad
Maccdonium f.iciat, qui Spirittiin sanctuai Dcum ne- crcdendum, sc>l etiam ad prodigia, ut igni> caderet.
gal : dicendo enim semper idem, oslendit se omnia Alii ope.alio virlulum. Yirlus est morluos suscitare,
<!e Spirilu sanclo dicere : lamcn el conlra Aiianos ieprosos mundare. Alii prophetatio. Fulura prxci-
iion niedocie esi argumenluni ,
qui de boc semper nere, vcl obscura dis-cicre. Alii diicretio spirituum.

«aluninianiu , <]Uod Paler priinum nominelur, se- Qualis quis spirilu vcuiat, vel quis spiiilus suggerai
< iiiulo Filius, tertio Spirilus sanclus. ilic autem aliquid agendum, utrum bonus an contrarius. Alu
i>tiim ordinem demutavii. Vult autem bic oscmlci e, genera lingmrum. Notandum qu'a inler alia dona ge-
graliam divini Spirilus, non ipsuin essc divisum, nera linguarum commcmorat. Alii gencra lingu i-
boc est miiiisieriorum Ecclesiaa doctrinae, et caeiero- rum, ut sciat linguis loqui. Alii interpreiatio strmo-
rtiin dona largiri, El divisiones operaiionum suni num. Alius interpretari poierat, qiue alius loqueba-

idcm vero Deus, q i operatur omnia in omnibus. D lur. Ucec aulcm omnia opcratur unus alque idem Spi-
Quibus virtules operahanlur. Vnicuique awem dnlnr ritus, dividens singulis proul vult. Osiendil se superius

manifestalio Spiritus ad utililatem. Sive credenlium, lotum de solo Spiritu sancto di\isse, et eum se

sive incredulorum, ut credaot. Alu quidem per Spi- Deum Dominiim prx-dieasse. Sed et cum dicit,
et

ritum datur sermo sapienlia. Ut appareat illum Spi- proul vult, s'c quoque Dcum demonslrai, qui uon
riiumsancium habere, qui aDeo accipitsapicniiaui, jussus, sod voluntarius operatur, qui prout vult di-
dum sine suo labore ct cogitalu loquetur, et nemo vidit, nulli subjeclus cst. Si eigo omnia unus Spiri-
illi polerit resislcre, sicul Stephano. Sapicnlia e.-t, tus opeiatur, quare tontnstaris, quod aliam graiain
sapjenter, ct apte, ei rationabiliter Ioqui, et posse acieperis, el semularis alium, quasi majorem partem
dissererc, ct doccrc quod nossct : sapientia potest invaserit, cum hoc uon in nostra, sed in don mlis sil

intelhgi divina nosse, scientia bumana. Itcm aliicr: posilum potestaie? Sicut enim corpus unum cst, ct

Ab honiinihus ila disicrni probabililer soleni, quod membra luibet multa; omnia autem membra corporis
t>:i|)iiii(i.) pertineai ad inlellecium srternorum; scien- cum :,ini multa, unnm lamen corpus tunt. Compara-
tt^ vero a>i ca .iua; scnsibus toids cxpciiinur. S-cd lione corporis uiitur, ul oslendal officia diversa cs>c
 .

r- 7 1\ EPISTOLAM I AD CORINTIJIOS COMMLNTAMA. t"3«

iion natura ni mbror ni, oi nen ineui debere curore A graiia majnr sil. (Jt non sil scissura in corpore. Duin

duw omnea mui spriiu aniineiilur, a ivTiiu uiii iudigeiniiS, |io inviccm suiuus solioiii,
ci-.|u> oiii«ii sit,

corp»re conpieniur. Ila ci Chiistus. Notan- ne quia se dicat et gratia et bonore privatum. Sed
ci in itno
est corpus in idipsumt pro invicnn tollicita sint menibra. Oculi
(imii quod CurMus dicitur Ecclesia, id

Cl.ri.-ti. Elcnim in uno Spirilu emnu nos in unum I

r .>videni pcdibu*, viani manus pro to:o corpore ope-

cornus baptiaali sumus. Li uuuni corpus Biiuus. Quo-

i iiinr, et omnia alierulruni meiubra deserviunl.

iu,!! ergo Bpiritalia couiuiunia sunt, eoiuui ci c.u- El si quid patitur unum membrum, compaiinntUT on.n a

nalia debent esse communia, secuudum ipsi.is B6B- membra. Si unum membrum do*et, toluin corpus

unua Deus, idemque paier eorum, xgrotat, ei nd .sanilalem cju- reliqua meiubra festi-
teuiiaiu, quoruin

nisi <-i posseMiu romniunis, impii sunt. Sive Juda-i,

nani. Sive gloriutur ununt memurum, congaudent om-
swt tewi, sivc liberi, ei omnet u/io Spiritu
v.ia mcmbra. S<nl dicit Saloinon, Corde l.rtautc,
ticegeni les,

:asi polionem pro capaciiate unius-

vulius llorel. Nos autein compassione el cougratu'a-
potaii y.ur.us.
vduh largitus est. Nam ct corpm. lione in coiitrarium demularous. Yos niis terpus
cujusque quauiuiu
li. dil ad t xemplum. Xon ftl unum membrum, sedetmemb a de memlro. Onuies corpus, siiigoli Chrisli,

mulia. Nou ergo potest totuni corpus unuin habere

membra, Imc est Ecclesia, sicut alibi dicit, l)e carne
V ejus, et de ossibus ejiii. Nolandum quod dicamur
ofliciutii, sed unuiiiqin dque aJ quod aplum e>t. Si
• ycs. Pedus pnssunt dici Ecclesi» i!li <|ui ad recte Ecc'esia. Et quosd m quideni posuil Deus in

in ercedendum ambulant. vel Evangel.um pra?dican'. EecUsia. Ordinem modo membrorum ostendit. l'rimo

(jujititun uon siu.-i wanns, non sum dc corpore, nvn apostolos; secumlo prophetas. In Ecclesia, non in Sy-

est de corporc? Manus esi ille qui opcratur milia nagoga, ne pulemTls eum de ;.n ii<{ u~ s dixisse piophc-

n inrpu e. Diceba t enim se nou e.-se <le corpoie, tis, ted de Agabo et c.i-tciis. Cxieruui palriarcbas

quia hanc, qu in alii, graiiam non habebanl. Et si qiioiiuc debueral noiniuasse pro|>betas eos diilos,

dixerii auris, Sapiens auditor, e t auris intcllectvis ex quibus Agibus erat. non ilb-s qui vcmuruin iu

Scripiura?, qui inler cxtera ablalus est a Judxa. carne Deum propliefjbant. Te tio doctores. Ei qui

Quia non sum ocultts, non sum de ccrpore, num ideo explanant obscma propheiarum, et <mi bominibus

non est de corpore ? Ocu'us est, qui intelligll vel fu- loquonlur consolaliones, me ito doci>>r s dicuntor,

tura, qux loquiiur, vel prxsentia. Si totutn corpus (jui boncsie roorcs insiitiiunl, eiiamsi mysieria e.\

ocutis, ui audiius? Si loli docentcs, ubi audilores? planare non possunl. Deinde viru:e$. Yirtuies ma-
Si lotum auditus, ubi odoratus? Si toli audilores, quis jora suni signa, ;-ivc dxmonum, sive iiiGriniiatnm.

i discernere bonum vcl malum ? Nunc autem Exin arulias curationum , opitulationes. Adjuioria;

posuit Dcus memira, ununa od \ue ccrum in corpore. G nam D.mo a Macedone dici ur, Veiu, adjuva m»s.

yuomod i iu corpore apte et oidin ite constituta sunt Gub.rnationes, genera li auurum.Qui sciunt singitlus

membrn, iia ei in Eo-lesa uuu-.quisque a De> ad guberuare. Nunquid omnes aposioti? nunquid omnes

quod omnes unam graliam

ajttus e>i, ordinalur. Si propheta.'? nunquid omnes doclores? nuuquid omnes
virlulcs? nunquid omnes arutium hubent curutionum?
liabereni, ubi e>-e ii reliqux? Sicut to'uit. Quod si
i! omnia unum membrum, ubi corpu^? Nuncautem
nunquid omnes linijuis loquuntur? Xunquid omnes m-
terpretanlur? Ouoil superius dixit, si esseni oniiiij
muitaquidem m.mbra, unumautem corpus. VelleDei,
ei bonuiu, cl justum, el sanclum cst, ct r.on discu-
uuuin membium, uCi corpus? AHmulamini au:cm.

licudum, sed admirandum. bomo, lu <|uis es, qui Sludele iiiiitan. C arismata. Doua isia graliarum

rcspondeas Deo, et dicas, Quareergo sic, el ille nou suul, nou merilorum, quia quod donatur, non est in

etquid est quod illi dedil, el illi non tlotii v ? iio tra posituiu poieslaie, nec a nobis c\iyit-.r, sieol
Bic,

Xon po<est dicere ocnlus manui, Opera lua ncn indigeo. bmia viia, ipiaiu ci:m Dei adjutorio cxliibere deb ••

hleo alterutruin egemus, ut charilas conservetur. nius. Metiera. Quia et isla bona. Et adh.uc excellcn-

Na;n si unus omuia baberet, adversum cxleros su- tiorem. Sicut publica \ ia excelsior esi reli<|iiis viis

perbiret. Aul iterum caput. Hic sacerdos esl c.iput. ac seinilis, ita ei charilas via oat dirccia, |icr quani
Pedibus, .Yo» eitis milti uecessarii. Pedibus, <jui por- D ad ctcicstein metropolim tenditur. Si qui, leliquas

lant corpus. Scd mullo muais quce videnlur membra viriutes ba.-ueril, nisi in istam viam intraveiit, id

ciporis infirmiora esse, necessariora suui. 1'rophelia est, n si cliiriiatcm babuent, qux cst excellenli. r

rp:.ini spernebant, ad majorem uiilitaiera valebat. via, iioii potcrii intraie Doniini civitatem. Viamvobis
El quai putan.us .gnobiliora m,mbr:i.csse corporis, liis dcmonstro. Qua pergatis ad Dcum, id e.> , chariia.iom.

konorem abundantiorcm circumdamus. Sirut in cor- Vu!t ostendere, illa nos quxrere debere, quaj ad vi-
pore sine ocu!is et manibus vivi potest, sine iuterio- tam prosuni inagis quam sigua.
ribus non polesl. El qua: inbonesla sunt nostra, abun- Cai>. \i:i. y-i linguis hominum loquar, etangelotum,
i.m ti rem hon >,t .tem habent. Duni cautius vestimen- charita em uutem uan liabeam. [Son solum hoiniimm,
lis, et diligentius conieguutur. Honesta autem uostra Bed eiiiim si qux sunt angeloruin. Faclus sum rclul

nullius ejcni. ijuia per se pu'clira sim!, ei boncsta, m svnans, aui cgmbalum tinniens. Quod nou ex se,
u; capul ct cxtern. Scd l)cus temperatit curpus ci cni scd »b alio impnlsu solum sonituin reddit, ijui uec
dicrut, abundantiorem tribuendo honorem. Minoribus ip-i, nec abi prodcst. Charilas autera oinnem possi-
maj<>ra doiia concedens, ul qui liouore minoi dc' fructuui. /'.'/
ti huiucro prophetium . et novcrim
 M U.VSII Al.i CXETA$I E! ISC. HO
ntytieria omnia. Ilic proptictia fuiura pradiccre : A bai ct fpeciobat indepta , in qua ptenitudioe, rb*r1-

mystcria ad sapieniiam; Bcientia aiiicm, scire oniina tatis prxceptum illud implebitur : Diliget Domlnum
qiir rueruntet sunt. Et omnem tcientiam. N n mirura Dcum luum cx too corde luo. Nam cum e6t adlmc
aliquid carnaiifl cmicupisreiiiiae, qund icl eonliuendo
si scienliap charitas prxferatur, r.um etisini propbeiia

et martyrium sine illa nihil esse deanttir. Et $i ha~ freneiur, non cx toia auima diiigitur Deus. Cum etiem
parvulas, toquebarut pr.rvulut, sapiebam ut parvulis,
bne.ru omnem fidem, itit ut montet iransfetam. Sa!v:iior
<l cit, ftdem sictil gramim sinapis moiiies posse irans- cogitabam ul p 'rruli t. Kveuiplo caifi \ s incr m nli

ferre-; hic vero Aposiolus ait, omnem liclc.si esse, vult spiritalem mon-lrare profectum. Quando (aetus

qnse transferat montes , umle intelligitur, pcrfeclam sum vir, evacuavi qua erant parculi.O leodh quomodo
e se fidem, quaegrano siiiapiscomp:ratur, el hoc non evacuentur illa qus luperiua incmoravii. Videmus
pmpter exiguitatem , sed propter integrilatem et nunc. Quasi parvuli , qni non possumus eerenissima
fervorem ejus appositnm est. Charilutem autem non cordis acie perfecie lumen perspicere veritatis. Per
hibnero, nihil sum. Quid milii proderil habere pra;- spcculum in amigmat . Per S|>eculiiiii legii quasi ima-
s icnlix virutes , si opera non haliuero charitatis? ginoin rcrum videmus. Tunc outem facie ad factem.
diciiur enim mihi : Recede a m<-, o erarius iniquila- Nunc cognosro exparie. Prxsentia dicit rel perspicue.
lis. Et si dhtribuero in cibos pauperum omnes ficul- B Tunc awem cugnoscam , sicul cognitus sum. Cognosiam
lutes meas. Nolandum quod conlempius mundi inar- luuc Deum , el qurc suiit Dei. Tann n inquanlum po-
tyrio copuletur, conira eos qui iilud de Evangelio lest de Deo iuens*huma a cognoscere : na » quis po-
variis argunvniis excusaii*. Et si traddero corpus tcst Deuui, ul e» 1

, scire? Nune autentmanent fides,

tneum, ul ardeam, chariiaUm aul.m non liabuero, tiiliil spes, charilas , tria lucc; major aulem liis est charitat.

viilii prodest. Si non pro, ler Deum , sed propiergb- In prxsenli tria, in fuluro sola charil-is Dei, el ange-
riin ftat liumanaiii, aiu cute in ipso martyrio ad- lorum, omnium sauctorum. Uajusergo quod sem-
ct
versus frat em tcncal iram, contcmncns Deum ,
qui quam quod aliquando cessahit. Omne
per opus cst,
dixit : malhiam proximi non cliaritas
Oliliviscimini : cnim quod speramus et creJimus; non omne quod
ile mariyrio, sed mariyrium nascilur ex charilaie. crcdimns ci speramus.
Churitas. Uodo describit memhra, et species cbariia- Cap. xiv. Persequimini charitatem. Omni conatu
tis : Charitas ex Deo est, imo Deus esl, et ideo tantis ipsam soquimini et lenele, qux perSpiritum sanclum
viriu ilnis coustal. Patiensest, benigna est. Parentes, diffunditur. JSmulamini spiritalia, magis aulem ut

quia d ligunl filios , omnes eorum infantum portant prophetelis; quienim loquitur lingun , non hamin.bus
patienter injurias. Charilas non wmutalur. Nen-o illi loquitur, sed Deo. Et prilalia dona xmulari vos, el
(juem vere amat invidei, ctijnsvis eum gloria? videat, C quscrcre non prohibeo, scd magis horlor, ul prophe-
vel honoris , sed omnem ejus felicitatcm quasi suam tetis, id esl exponaiis, ui et alii aed.liccntur. Nemo
1 lienter ampleciilur. Non ag perperam. Omnia se-t enim audil. Nemo inlelligil, nisi Deus , el si quis ba-
cundum ordineni facit. Non infldlur,nori csi ambi'iosa. bet interpreiationcm. Spiritus a lem toquitur mgsteria.
lihijor cuim aliis esse mn ambit, ct supcr fraires non P r graliam ?pir lus. Nam qui prcphetal , honinibus
cup i (loniinari. Non quwrit qiue sua sunt. Non qmrrit (o jiiilur ad adificutionein , exhorlali nem ci consola-
qnod ^ i 1 >i uti!e est, sed quod mullis. Nonirrilatur, lionem. Exposuit prop!:e;iam quam dixerat, quicun-
non cogital malum. Ul non soltim amici< non cogilet que ergo hoc agii, pro| heiat. Qui loquilur lingun, se-

maliitn facere , sed nec inimicis reddere ma!a pro metipsum wdificat. Se sulum. Qui autem prophe'at,
m.ilis. iVtin gaudet super iniqnitate, congaudel autem Ecctesiam Dci wdifical. Omnes. Vulo autem omnes tvqni
veritati. Conirislatur, si quem iniqui ale u vel fecissr, linguis, mcg's aulem prophetare. lloc non prehihco,.
v I |ias um esse conspexerit. Omnia sufferl, omniu illuJ horlor, hoc volo, illud malo. Nam major estqui
credit, omnia speral. SuiToil injiras, credil salisfa- prophetat. Uajor cst ,
quia hoc donmn petii , unde
cienli, sperai euicndaiiniicm , exspeciai donec coni- miilli proficienl, qnia et lioc opus clmiats. Quam
gas. Oinnia susiinet . Chnrias nunquam cxcidil ; sive qui loquitur tinguis. Quod illi maximum pulabant.
prophelice evacuabunlur , sive. linrjuce cessahmt. IIoc Nisi forte ul interprctetur, et Ecclesia wdificationem
csi, ip a soii pcrmai ci iu fuluro, vel certe quacvera arcipiat.&l utrumque habeat , tunc aeqiiahilur pro-
cst non mulatur, nec cxcidit, quia houo animo cun- phelanti. Nunc autem ,
(ralrcs , si vcnero ad vos !<"«-

cla facil. Sii)«3sc/c;i/ia detruetur. Sine chaiitaie scien- guis ioquens. Suo exemplo dchorlatur eos i lud pro

lia inflat , ei idco destruelur. Nam cum charitalc mag o quaiere, (|i!od non prodest Ecclcsiae. Quid

xdificat. Ex parte enim cognoscimus, et ex parte pro- voHs proderit. Ei it vobis sola miralio, non profcctus.
piielamus. Non omnia scimus, nec omnia propheta- Nisi vobis loquar aut in revelatione. Tunc vohis pro-
iiiiis. Cum anlem vcnerit quod pcrfectum est , exacua- dero , si interpreler, aut plana loquar , aul pro| he-
^iinr quod ex partecst. In futuro quod prouiissum est, lias evponam, aul moralia doceam. Aut scientia. M
id est, ul non jam cx parte sit , sed ex toto ,
quia esl, spiritalcm sensum , hoc cst discretionem ,
qnid
liilei el spei jam res ipsa, non quoe crcdalur et sp; .- 1
agere debeamus, ei quomodn moics nostros ciri-
retiir, sed qu.f videaiuret teneitursiircedat; chariias gere. Scientiam possuiuus iiiiellijrjcre ros gesias heno

auiciii, qu:r in his ir.hus major csi , nun aufciaiur, rcferre. Aul prophetia. Per allegoriain, prophcliain,
ficd angeatur, *:i implcalur, rontcuiphila qmwl credc- id e t anagogen, hoc cst , cum ad iuvbihilia el ad
 ?
,

:,il !N EPISTOLAM I \D COMNTIllOS COMMENTARIA. Ui

Imuia sermo traBafcrtur, siculcsi illud, quod do rc- A ncra oisi p rvnlutn malitia scnsu o>so perfc.lum,

Mineciioiie niortuorum euuatiat. Prnpheiiam boc qnia in malevo'am animam non inirahii s.ipiemia.

bco nKiMiiio eipoiiikwen dieit. Aui m doctrina. Malilia parvuli eslutc, non sensu; scire cnim debciis

Smilicem kittorieani Damtitinem. Tam «i qna s uc quam diu linsuae fulurie sinl , vel quare suni ditrr.

a ima sunl voccm tUvitia , si.e tiWa ,

sive cithara, uisi Ittique linguo! ni signum sunt non fidelibus, sed infide-

tlioiuctiom-m souitus detlerint, Cum haee inauimata libus. Ostenditur crescente lidei sgna cessare, qun
nsi distineiionem habeaut, snavia uon ernnt, et ut propier infideles sunl d.tta. Propherioe autem non

iiiania ei sunerllna respuentur, quanlo magis vos, infidelibus, scd fidctibus. Major esletgo el utilinr qnas

nu rmn gpiritalis suav.tas non anres debei mulcere, Odelibus prodest, ct quae semper est ne>essaiia. Si

~,'d mrniem? Quomodo scietur id t/uod canitur aut ergo eonveniat univerta Ecclesia in unum, et onrnet lin-

ruod cilkarizatur ? InielligPtur. Etenim tt incertam guis loquantur, iloccsl, si fteii possit ut,quia toti

toeam dei tuba ,

quis parabU se ad bcl um ? Ita et vos hoc vultis, conccderetur vobis. Iutranl autem idiotai

pcr tinguam, nist manfealum sermonem dederilis, quo- aut infideles. Nuper cre<'entcs, vel ignari, minus docti.

modo scietur id quud dicitttr ? Vox tubue iiuerta lue- Nonne diccnl, quod insattilis ? Si autem ontnes proplw-

rit;ulrum solemniiatis, an belli sit, neino disceruit. lant, inlrct autem quis infidtlis, vel idiola, convincttiir

ha er"o ves er sermo ioielligi debel , ut p<>ssil ad R ab omnibus , dijudicatur ab omnibus. Quomodo Judai
S|iirilale belluni i;iiris;i inilites prseparare. Entis dixcrunt : lli musto pleni sunt. Occulta cordis ejus

enim in atraloquentcs. Tam multa, ul puta genera lia- mnnifesta fiunt, Quando cjns conscientia per doclii-

giturum sunt in huc mundo. Eiiamsi lam multa lo- nam pulsatur. Et Ua eadens tn faciem adorabit Deum,
Mi.iniini, ul geuera snnl linguarum, quid proderit, pronuntians quod verc D.us in vubis sit. Sicul Nabu-
i iim omnia in aere solvautur et i.ulli proficiant? Et choiiono or aduravit Danielem dicens : Dcus vester
mlnt sine voce cst. Niltil sine voce linguarum. Si efgo vere ipse esl Deus, poslquam somuium sunm el in-

nescitro cirt. tem vocis, cro ei cui loquor barbartts, ei lerprelationem ejus audivit. Quid erjo cs
1

, fra'.ret ?

toquitur milti barbarus. Omnis sermo qui non in- cum convenitis , unusquisque vestrum psalmum Itibet ,

Ivlligilur, audienti baibaius est. Sic ws quoniam et , dociri.tam Itabel. Intellectum. Apocalypsin habet , lin-

amulutores cstis spirituum. Quomodo de me dixi. Ad guam h.bet , iuterpretationem habet, Revelationem
adificatiuitcm Ecclcsia.', quwritc ut abuiidelis. Quomodo inysierienim. Omnia ad wdificatioiitm fiant, Nihil sil
s, iritalia dona scctamini. Ei ideo qui loquiiur lingua in vobis quod non adiiicet allcrulrum. Sire lingua
t ul inlerprclcntr. Oiel ut interpretandi quoque qui s loquilur sccwtdum duos, aut ul mulUtm lr<s. kolto.

^ratiam mercalur, sivc ila debet dicere, ut inlerpre- g^ 0j gecuudum Graecos. Et per partes et unut inter- ,

letur. N.im si dicam lingua, q:od non inlelligo, velul C pretetur. Sivc ipsi duo per parles clieant nou simi.l, ,

a llaius spiritu, in cxstasi loquor. Nam siorem tingua, sive unus pcr parles inle^re ctur. Si uulem non fue-
t;>iritu<> meus orat. II»c loco spiritus sermo inlelli- rit interpres , luccal in Ecc esia. Atit ipse, a t alius.

•; udus est, qui nonnuuqnain mente alia cogilante Sibi atuem loqualur, el Deo ;
proplielm duo aul tres di-

prucatur. Uude propbeta : Cor meum dereliquit me. canl, ei ccvleri dijudicent. Sua conscieutia el Dei te-

Uent attcm nica sine fructu cst. Quia non inteliigo neateum gratam Iianc habere. Quod si alii revelatum
qu id dicam per spiiiium. Quid ercjo esl? orabo fueril sedenii ,
prior taceat. Poteslis enim omnes pcr
s.iilu, orabo el mcnte : psallam sp<rilu, psul:amet tiagulos prophetare, ui omnet discant, et omnes exhor-
menU. Qui enim incrpretaiur, neocsse esl ul prius t:.iiur. Qui prior dixit, vcl qui prior honore esl. Et
i!se intelligat qnod aliis est dicturus. Cmterum si be- spiritus prophc tirum prophetit subjecli sunt. Nun enin
ncdixeris spiiiu. Reuedicilur omne quod vere et esl dissensionis Dcus , scd pacis. Sive giatia: spirilus
secundum Deum dicitur. Quis supptet locum idiolce alteri propbctaj consentil, sivc spitims bumilitatis ei
Sanitatem scieniiaj iu corde idiotae quis implet ? cbarilalis debet esse in prophetis : quia non cst Deus
Qm motlo dicil, Amen, super tuum bcnedictionem? Cum superbiae cl dissensi nis, qui in cis non liabiiat, sed
quid dicas nescil, qui pro idiuta , id est, ignaro re- pacis, qui.i eis nota sunt qua; p.opheinnt. Sicttt in

spondit Am n. tSam lu quidem bcne gratias agis, sed D omiiibus ecclcsiis sanctorum doceo. In oinuibiis eccie-
uller non cedificatur, Quod benedixerit. Gratias ago siis sic est , ne novi alijud me vohis impcrare pule-

,
quod omnium v<strum lintjua loquor. Ne putclis lis. Slutieres in ccclesiis taceant. Quia contta ordinem
nie q oque hanc gratiam non babcre, et vos ideo esl nalurac vel legis, ul in convenln virornm femn.o
pruhihere. Sed in Eccletia volo quinque verba sensu loqitantur. Non enim pcrmitlintr eil lotjiii. Quomnd.)
meo loqui, ttt et aliot insruam ,
quam dccem millia ergo alibi dicit, bcne illas liocere debere prudeutiani,

terbonem in tingtut. Sed ma'o per pauca ad profectum ut prudentiam et castit:iicm doceant; sed iu sexu,
lnqui, quam multa qua? nulli proficiant. Quidam quje- simul el cum ostendit locum ubi taceaul , alibi eas
lunt, quare qiiinque veiba : qui econtrario inlerro- loqui permisit. Std subditas csse, sicul cl lcx di.cit.

pandi sunt de decem millibus. Fratres, nolite pueri Quia et vir prior factuscst, ct Sara dominum voca-
ijftci sensibus , sed matilia parvuli eslote , scnsibus au- bal Abraham. Si quid autcm voluut discere, donii v ro&
lcm perfecti estote. in tege scriplum est : Quoniam in suos interrogent. Turpe cst enim muliert loqui in Eccle-
ul'is tinguu, el labiis uliis loquar poputo huic, et ncc sia. An a tuliis vabum Dei procestit, aut in vos solos
xaudieni me, dtcit Dominus. Simul uslendit iiemi- pcrvcnit ? S< quit videlur propheia este, eul spiritalis,
 PKIMASil ADRCMETANI EPJSC.
cognotcat quce strlbovobii, quin Domlni sunl mandata. \ li mum, quae iu hac vila sivc prospera, sivc advcrsa
Mi: videreiur cas cliam discere prohibuisse , osteudii ciiui iufidclibus videantur essc communia; sicui nobis
cas doini debere disccre, in Eec.esia auiein oiuues solcul proponere quid ab illis ampliui Itabeamus, ct
habere sileutium. Nulandum qu.xl et viri lam ducii vcre, si lioruiu laborum pramiintn in vita a ia nuu
ili beanl esse , ui uxores suas docere debeaut, et de speramus, pejorcs illis sumus. Gratia autem Bei sum
fidci vcrilate inslruere. Siquii autem ignorat, ignora- iil iptod sum , et tjraiia ejus in me vncua non fuit, Sc t

bitur. Itaque, (ratret, wmulamini prpphetare, et loqui a! undantiui illis omnibus luboiavi : non etjo auletn, sed
Uncjuit nolile pruliibere : omnia uulem honesle el $e- graiia Dei mecutn. lloc esi,graiia Dei ine rivifieavii, ct

cundum ordinem fmnt in vob.s. Cuin ageret Aposiolus reft-c t, etposibxc cum Deigratia Laborari, elinme va-
omuin hnneste e| secundum ordineui fierenl, aii
1 1 ' : cua iiiiiifuii.Elquiadixerat: Abundantiusillisomiiibus
bi qifis videtur prophela^se, aui spirnalis, cognoscat laburavi, ne sibi aliquid videretur asciiberc, conti-
qua: scriba vobis, quia Domini s;ml mandaia. Si quis iiiio sulijiinxil : Non ego aiilein, sed gratia Dci ine-
auiem ignorat, ignorabiiur. Si quis videiur csse, ct c ;in : quia Dcus in nobis operatur, ei ipse nos ui
utique non esl; nam qui est sine dubiialione coguo- laboreiuus inspirat, »i ipse adjuvai laborantes, ipse
scit, uec admourione cl coercilionc optis babel, opus bunum consuiumai : quia ex i,so, h per
quia nninia judical, ei a nemine judicatur. lili crgo D ipsum , el in ipso sunt omnia. Sicut ei alibi dicil
sediiiones et perlurbationes inecclesia faciebant, i|ui Qui ccepil iu vobis opus bonum , ip>e periii iei usqne
videbanlur e-.se quud non cranl : bos ducel co- i:i dieui Cbri.-ii Je.-u. Et ipsc dicn : Sine me uihH
gnnscere Domini cs e mandatum, quia non csi sedi- poicstis facere. Nam et beaius Hieroiiyicus n Ap.i-
tionis De;:s, sed p. cis. Si quis aulem ignorat, igno- logeiico ad Pammachiiim , sic ponil lestimoniiim
rabiuir, id est improbabitur; non enim si ad scientiam i-lud : Non auiciii cgo, sed gr.tii;t D i, quae in tue e.-i.

re'ers.s, Deus ignorat eo-', qnibtts diclurus esl. : INon Sive enbn eyo, sive illi, sic prad cuvimns, et sic ere i-

novi vos, sed eorum improbalio hoc verbo insinuata dis is. Si aulem Christus prcedicuur quod surrexit a
esi : Auicn d-icovubU, quia uc-.ci i vos. Elideodebemus vtortuis, quoihcdo dicunt qvidam in volis, quoniaih
operam dare, ut cuui charilalc dono Dci simus ins rucii. resurrectio morluorum non est? Si aulem resnrrecrh
Cap. xv. N olum autcin vobit facio, fratres, Evan- mortuoruni non est, neque Chrislui resurreail. Quod
gelium quud p.ccdicavi vvbis. Inier cacteia quidam si Cliristus non resurrexit, hianis e.l prwdicatio
Coriiiiliic.rum eiiam resunrectionem carnis ausi nostra, inanis esl et jides vesl a. Inveuimur aute.n el

suni denegare, quos redarguj.t AOoslolus. Q"od ei falsi tesies Dci : quonium teslimonium diximus ddvcr-
accepislis. Ke uon credeiilihus l niiim praedicasse sus Deum, quod suscilaverit Christum, qu.mnon susvi-
videreiur. ln quo el stulis. lu cujus d( cttina slalis. C tavil, si mortui non resuryunt. Nani si moitui non

l\r quod et salvamini. Per qnod et saivamini, si la- resurgunl, neque Christus resttrrexil : quod siChristus
iiien lidecredalis, el opere implcalis, aui quia ei in non resurrexit, tana csi et fides vestra, adhuc enini
jti .ise:.li de mullis iiifiiiniiaiibtis salvanlur. Qua ru- ests in peccalis vestris. Eryo et qui dormitrunl i,i

tione pradicaverim vubi.;, si tenei s, nisi frustra credi- Christo perierunt. Si in hac vila tunlum in C/i islo

dislis. Tradidi eniin vqbis in primis >l accepi, quonium sptrtintes sumus, miserabiliores sumus omnibus liomi-
Chrisius mortuus esl pro pcccatis noslris, secundum nibus. Quoiiiam nec qm mquam eormn grav. v;l, qui-
Svripuras : el quia sepultus cst, ct quia resurrexit ter- bus Evangelium praedicabat, suum viciuni su^s ma-
hi die secundum Scripturas. Capiltilate ea qu;c eis nibus iransigebal : ubi magis impletum e.-t quod ait :

i
.Ni-dicaverai, ad memoriam rcvocat. El quiavisus esl Plus oiunibus illis laboravL; ct adjungil Non ego :

i]. plur. Non quod ei primuni apparuerit, sed leriii atitein , scd graiia Dei mecum : tit boc quoque appa-
appaiitione ei se manifestaverii. Et post liax unde- rcai Dei grati.e deputaudum, quod et animu el cor-
cim. Ijtsa resttrrectioois die scro, quando aber.il Tlio- pore pulerat usque adeo plus illis uiuuibus laborare,
inas. Deinde visus esl plusq:iam qiniiyenlis (rutnbus ut neqtte cessaret ab Evangelio praedicando, ue.pte

simul , ex quibus multi manent usque adhuc. Pcr quos lameu ex Evangel o suslentarel batic vitam. Nunc
.potesiis, si vuliis, sciie qu;e dtco. Quidam autem " autem Christus resnrrvxil a mor'.uis. Qeod jam ptoba-
dormieiunt. lu Doniiiio. Deinde visus est Jacobo titin est. Priniitiw dormientium. Si cap t resurrexil,

deinde upostolis omnibus. NovUsime uutem omnium ii :cesse est ut caeiera quuque membra sequanlur,
ianquam abortivo. Aborlivus dicitur, qui exlra teiupus quia priinus in incorruptibilitate resurrexit. Quoniata

iiascitur, seu qui mortua tnatre vivus educitur. Abor- quidempcr hominem mors, et per hominem resuntclio
tivtim se nominal, qui extta tcmpus doiuin c;e pr;c- iiioituuruin. Sicut pcr Adaui mors intravil, quia ipse

dicaiionis credidit. Visus est el nulii. Quando Da- prinius cst moi tuus, iia et per Cliristum rcsunectio,

inascuin pergebat. Eyo enim sum minimus apostolo- quia ij.se primus resurtexil : sii ut ille loina mo-
rmn. Non labore, quia plus ottinibits labor.ivi; sed rientium, ita et i.-te fonna resurgenlium. Ei siculin
iiii;ne. Qui non sum di u nus vucari apostolus, quuniam Adum omnes moriuntur, ila ct in Christo omnes viviji-

persecutus sum Ecclesium Dei. Tola laiio jir;cdic..n nis cabunlur. Qtmd mcrilur, lioc rcsurgiu Hcsurgcte
pioSlrx lta:c cst , ut rcsuircci. netn iredatis; boc cst noii diciiur, nisi ipiod cecidit. N.un neque anima
< iii ii pijcinitim iis qui Cbristo descrviunt : aboquin inqrtalis est, qiiamvis peccato sit murtua : neque in

|ierfluus cst omtiib labor jcjuitiorum, atquc tribula- ipsa sua substantia iaruit, qui.i incurpnrca. Sed cor-
 1N EPISTOLAM I \T> CORINTHIOS COM.UENTARIA. : l ;

pan alioquin 6urgc s quam resurgcru ili ere A ma liumililaiis apparere : pdsl jndicium vcrnjam ita

polml.U nusquitque autem in tuo ordine. 1 cmporis wl csl subjecius, id csl, connexusvel pcrunilus homoPeo,
x sem.o
honnris. Primiiur. Chrittut. Ul superius *. I i • t ; Priiui- ni non jam appareai nisi diviniias, sicnl ejus

tiae dormicniium. Dtinde ii qui sum Chritt* in adventu declarat : it sit Deusomniain omnibus. Subaudiiur
ejns. In adveniu ejus non modo, sed in advcr.iu ejns lemporibus vel : ccr'e quia modo nondum,quiaadhuc
resurgen'. De.nde jinit. Cum omnium resurreciio, corpori ejus resisiilur, dum non ea qnae volnmus fa-
innc erit finis roorlU. Cum tradidetii. Calumniantar cimus, quiacaroadhucc"nc»pisciiodversu6spiriluin,
Ariani dieentes : Si trailit filius regnum patri , po-t- spiritus auiem adversus carnem. Utsit Deusomnibus.
quam trmliilcrit regnnm, ipse regnare jani (Jcsinct. Totosinomnibusdominator:nuncadhuc noncstom-
Qiiibtis respondendum cst : Si ideo filins non regoa- nia iu omnibus, quiasinguli sancli divcrsas viituies
bit, qni i
regnuro tradilurue c>i patri, ergo nec p.tef ejusin sc lia! c.t.T. nc auiem nniversa urnis babebil,
regnai antequam ei tradalur a filio. Sin autem pa- ci erit ipseoninia inotnnilius. Item quid Banctus Au-
icr non iunc primum regnavit, quamvis timc susci- gusiinus cpiscopus senserit (Augutiinut, in libro <le

pi:il, sic nec lilius, qtinm \ is tra.lal rognuni, amitlet. Divcrsis quaationib., quanlion. GG), videamus : Tiiiu:

lierum preponuni, quod subjeetus crii patri : impios ct ipse lilius subjectus rrit ei qui i li subjecilomnia,
illosesse, qui etiam moilo ncgani illum in ccrpore B ui sil Deus omuia in omnilius. Dectc quaeritur boc
buo patri esse subjceium. Subjcciio veronbn sempcr loco,ulrum secundum pcrs narum proprieates, au
id diminutionem perlinet. Nam spirilus prophftnrum secundum liomiuis susceptionem Aposto us dixerit.
proplu-tis suhjocius est, ut non sit Deus dissensio- SolentcircumslanliaScripluracilluminaresententiaiii,
nis, sedpaeis. Regnum. Traditio aircm iegni nostcr cum ca quac circa Sciipturam suut praesentem qua*-
profectus est.. cuui cssc cx inirgro filii meruerimus stionem coniingentia diligenti discussione tractaniur.
in patiis rcgnum. cum incorrupiibiles facios clectos Invenimus iiaque ilaventum esse ad hiuic locum, ui
rues ad eoulemplaiinnem illam perduxerit, de qua supra diceret : Nunc auinm ( hrisius resurrexit u
P. Joanncs dicit Videbimus eum sieuli est. Temn-
: mortui-.priniiliacdorniicnlium ;agebat cninidcicsui-
diim piimum csi qnod hoc loco Aposlolus non de
, rectione inorluorum, quod in Domino sceunduiii
Tiinitale, s.ddc resmreclicneagit, quam de Domi- susceptionem hominis fa< tuni cst. Manifestum e-l
i, id esi, liominis assnmpti exemplo conlirmat. ergo hoc secundum susceplionem hominis dicuwn.
tlegnum. Regnwa Dci naiuralitcr quidem per nmnia Sed alia in hoc capiiulo solet qusestio oboriri. Primo
esi, qnae ipseconstiioit; sed tunc proprie regnare quid dictum ebt, Cum tradiderit regnum Deo et Patri,
dicimr Dcus , cuni illi fuciinl I omh cs volun aie qnasi nunc non tenral regnum Paer; deindc qni.l
suhjecti, sieiit rogno iliaboli sc sponte subjecre. C iii clu ,„ CS i, Oporiet cuitn illum regnare, donec ponat
atri. Deo secundum humaniiaiem, Palii se- mnes inimiccs suos sub pedibus suis : quasi postca
cnndiim d vinitalem : et ideoaitDco et Patii. Cum non regn turus, ctad liocvaleai qui d supra dicuin
s i

omnem. Evacuans pcccotis evacuab tur

etacuaverit cst : Deinde finis;i|nod baeretici sacrilcga opinione
regnum corum a nobi Princ patum. Quia sequcha- .
:

sic accipiunt, quasi finem dixeiit, consummalionem

murillos, faciendo vidnniatem eorum. Et poistutem. regni ejus : cum in Evangelio scriplum s t : Et regi.i
Quia don.in.b ninr nobis. Ei ri. tutem. Quia vince- c jus non eril finis. Postremo quod diclum est : Cum
liani sibi mimici. Oportet autem illum rcgnare. autem ei omnia subjecla fucrint, lunc cl ipse Filius
Regnare pro judicare posuil. Doncc ponat omues ini- subjecius erit illi, qui s bi snbjecit omnia, sic voluni
micos sub pedibut ejut. Qnando alii erunl volunlate, inlelligi, quasi nunc aut aliqnid Fil o non sit suhje-
alii necetsifate subjecti. Neristima autem inimiea clum, aul Patri non sit ip?e subjecius. Genere igimr
desnutur. Non crii enim aliod quod desiroatur locutionissolvilur quaestio rsicenim plemmq- eSrri-
postea, cum rooriale hoc indueril immnrialitatem. ,>i„ ra loquiiur, ut ouod sempcrcsi, luncfieri dicatur
Mon. In Apocalypsi pcccaiiim rt mors appella- m aliqno, cum ab eo cogno«ci rceperit. Iin enim diri
tur qui .
aucior est mortis. Omnia enim subjecit tui
mu9 in 0raiione doroinica : Sanelificetur nomen tuum.
pedibus ejus. David hoe de l.omine d!cil. Cum aulem ° nnn qur.si aliqiiando sanclum non sil. Ergo sirol
•la si nl c . Propter calumniam. Sine sanctificciur e.u , sanctum csso innotescai , iia quoquo
dubio yrccter enm qui subjecil ei onviiu. Deuwi, qui C nm tradidcril rcgnum Dco et Palii, id esi, cum Pa-
eral in ipso mundo recomiliMn^ sibi. Vel certe pa* tiemrcgnare monsiraveril, ot pcr speciem manifc-
ticm inielligc.qui nollam conditlonem assnnpsii, qua staiionemque clarescai, quod nunc a fidelihus eredi-
deheat csse subjectus. Cum autem tubjecla luerint illi tur, et ab infidelibus non patalur. Evacu hit auiem
omnia. Quando et boni et mati subjecli eruht. Tum omnem prineipainm, ct potcsaiem , mantfestanda
ipsc fitius tubjeclus cril illi, qui tibi tuljrcii omi i,/. De ulique rcgiuim P.ilris : tit oiiuiibus nolum si', nul u:u
Bubjectione qtiidam diCunt, sicnt in esuriem hus e>u- principum et potesiaum , sive cccb siium , sive ler-

rit, vel pascitnr in snbjeciis suis : I oc esl, in c rp i- resirium, pcr se h buissc aliquid principatus ci po-
< sun ipse subjicitur, autquod ipsa bumana natuia lestalistsed ab illo, ex qno suntomnia, non soiu ;i

in gratiarum acioi c debeat csse suljc ti illi divinl- uisint, veruni eiiam ui nrdinata sint. In ill . enim ma-
tati qtinc jam secum uniini faciendu ei onn.ia Mibje- uifestatione nuili spes aliqua remanebii in qnoquam
< .
i
\\ icr : In jmlicio nccc;se esi ci:m ilerum iu f.jr- principe, ant in quoquam liomii e : quod elinm i.uno
 PRIMaSII ADRUMETANI EPISC. '

prophetice canitur Bonum cst sperarc in Domino, A

: deslrualur, poftcaquam morlaie bocindu rh iuiinor-
(|iiam sperare in homine. Ronum cst sperare in Dn- talitaiem. Omniaenim gubjccit sub pedibu* ejus : hoe
iuino quain spcrare in principibus : nt isia medila- esl, iii eiiam morteui de6truat. (!um aoiein dixerii,
liiuie anma jam in rcgnutn Palris assurgal, nec cu- (jni:i omnia subjecla suni, d;xerit boc uiique propbeia
jusquam polesiatem praclcr illum magnifacicn*, ncc in Psalmis : manifcslum, quia praeiereumqui snbje-
sua sibi ipsa perniciu>issiine b andieus. Tradit eigo ! cil iili oiunia, Palrem vult inle ligiomnia Fi io rali <
•

rcgnum Pco ci Pairi, cum ficr illum pcr speciem cisse : MCUt 11111'lis locis idein Doininus in Evange i
•

cognoscitur Paier. Regnnm cnim ejns sunt, inquibus commendat ct prxdical, non solum pio|iter formam
nunc legnat pcr fidem. Aliicr enim diciiur regnum servi, sed etiani propier principium, de q 10 est, el
Christi secundum poteslatem divjnilatis , quoJ ei de <|uo a;qualis est ei de quocst. Ainai enim . d unum
cuneia crealura suhjecli esl : ct aliter reguum ojus principum reerre ornnia, lanquam imigo ejus sed :

dichur Kccles'a, srcndum proprietrcn fiilei que in in quo inha' ilat omnis plenitudo d vinilat s. Cinn
illo est, secunduni quotl oralqni dicit : Posside nos. , autem ei omnia s bjecla fuerint, lunc el ipse Filiua

Ncque enim non ipse possidet omnia, secundum quod subjectus erit ei, qui illi su' jccil omnia : nonquasi
dxiiur eiiam illud Cum servi essetis peccati, libeii
:
modo nou ita sit, sed tunc manifestum erit, scouu-
cra is juslitinr. Evacuabit etgo umnem princi; alum, R dum locuiionem superius traclaiam. Ui sit Deu* om-
el oiiinem pote talem, et virtulem ut nulli Pa:roin nia in omnibus. Ipse e-t finis quemsupra eommemo-
,

iiiiuonii p r Filimn opus sit autlibeat in cujusquam ravii, ciim totum primo breviler vellet concludere,
creaturae, vel in sua cnnqniescere pole tate. Oporiet deimle quasi membratim explicare ei eiponere. Lo-
eniiii oum regnare donee ponat omiies inimicos suos quebatur enim de resurrectiojie , ubi ait : Initium
sub pe.Iibus suis : id esl, oporlel rcgnum ejns i.itnnlum Ciirislus, dciude ii qui sun! Chrisli in praesenlia

maiiifestari.donocoirinesiniaiicieju-i ipsienmregnare cjns, deinde linis. Ipse scilieet finis est, ut s'l Deus
faleantur. IJoe non inielligiiur, sub pedibus ejus fu- omnia in omnihus. Alilcr cnim dicilur (ini> qui per-
(uros inimicos. Quod si de juslis aoceperimus, idoo linel ad coiisummationem, aliicrqui periinet ad con-
dioliim est inimicos, quia ex injustis justificautur, ot sumpiioncm. Aliier enim tunica (iniiur tcxendo, ali-

ei credendo suhduntur. I-e injustis autem qui ad ler cihus comedendo. Deus aulern oninia in omnibus
j islorum beaiiludinem foluram non pertinetit, mc diciiur, ut nemo eorum, qui ei cohaerem, amet adver-
aecijiienilum est . quoniam et ipsi eum regnarc ipsa sus eum suam propriam voluntaiem : manifcstumqae
regni ejas n anifeslatione confusi fatebuutur. Ergo sit omnibus, quod idem Aposlolus alio loco dicit :

op.nteieum regnare donec ponal omnes inimicos , Quid au em habes, quod non aceepisli? Sunt itcm
suossubpedibus mi;s: non ila dictumesi,quasi, cum C qui sic inteliigant hunc looum : Oportet eum regnate
posueru inimicos suos sub pedibus suis , non sit donec ponat omues inimicos mios suh pedihus suis;
postea regnalurus : sed oportet eum regnarc, donec utsub alia signific;'.iione posiuim hic dicanl rcguare,
ponatomnes inimicos suos suh pedibus suis. Oporiet non suh ca qua positum est regnum, de quo a!i :

eum, inquit, ad taniam evidentiam suum regnum Cum Ir.idiJerit rcgnuin Deo el Patri ; ul illnd sic ap-
perducere, douec inimici ejus nnllo modo audeant pellavent regnum, quo umversam Dcus crcalurnm
negare quod regnat. Inlerdiim, donec, verhum sacra regit : hoc autem -ic appell.iverit regnare, ul intel-
eluquia pro eonjunctione sumuut, qua et vel ul in- lijjaiur taii(|uam adversus hosiem exercilum ducere,
indicari potest. Nam scripium: Doncc peperil filium vel dcfendere cmlalem; ut ideo dixerit : Oponci
suum, id est, el peperit filium suum. Scriplum est ruui regnare, donec ponat omnes inimicos suossub
eliam : Oculi nostri ad Dominum Detim nostruin, podibus suis , quia talis regui ,
quale hahent priuci-
donec miscrcalur nostri : iJ esl, ulmiserealur nosiri. pesarmatorum, nulla eritcausa, hoste ita subjecto,
Nee ideo lainen , cum miserlus nostri fueril, oculns ut hellare non possit. Nam utique dicliim esl in
aheo debemus aveitere. Inlanlum est enini bcalitti- Evangelio : Ei regni cjus non erit finis, seoundum
do nostra, inquantum ejus coniemplalione perfrui- quod rognat in aiternum : secundum ainem quod aJ-
mur. Sic ergo et hoc dictum est Oculorum noslro- : D versus diaboJum s:b eo niilitatur, tai diu oril utique
ruin inlenlio aJ Dominum nou porrigitur, nisi usque lsla militia , donec ponal omnes inimicos sik,s suh
ad impi Iralioneiii misciicordije ipsius:non ut poslea pedihus suis : posiea vero uon crit, cum paee per-
inde avertalur, sed ut nihil inde amplins rcquirat. petua pirfiuemur. Hxcaulem ita dictasuni, ut no-
Douec ergo pru eo posilum est, ut uon amplius intel- ver mus diligentius etiainillud considerari oporteic,
lig;il. Quo enim aniplius,id cst, usquead quam majo- secundum quid reguel nunc Dominus : id Cit secun-
reiii manifestationem manifesiabilurregnuni (llnisii, dum dispensationem sacrainenli sui per inoarn;ilid-
hisi quousque omncs inimici cum regnare fateaiUui ? nem atque passionem. Nani ^ecundum id quod Verbuni
Ahut^c^l crgo, iion ani|Jiu; manifeslari, aliud amplius Dei est, tam sine fine, qnam sine inilio, quam sine
non permanere. Non amplius manifestari est non fieri inlermissione est regnum cjus. Secundum id auiem
manifestius; non ampliuspermanere, non (ieriperse- quod Yerbum caro faclum csl, ccepil regnarc in c e-

vor;yitius. Quandoaiilein maiiifcstiiiscrilregnuuiChii- dculibus per (iilem iiicarnatiouis su;e. UnJe esl ctiam

sti quam cum omnihus claruerit inimicis? Nnvissime illud, Dominus regnavit a ligno. Hincautein evacua-
ii.imioa Jestructur m rs ; uon cniin eril aliud uuod vit onmem piincipaiuin, cl oninem polcstalem, ei
 :

IN EPiSTOi.AM I AD CORINTiliOS COMMENTARIA. KKO

viiiuicm, iliim non ocr c'arii:i(cin ejus, s-d per hu- A lanquam in mullis, sed lanquam in nnn, el isemini

mil laiem servi liunl ercdenles in cura. Il»»c cst tuo, quod cst Christus, nc ip um sotuin lioc loco
abseonditum a sapieniibua el pru leniibus, ci reve- iutelligeremus Chiistmn, qui ile Maria virgine na-
liiiinn parvulis, quoniam placuil Deo p r Bluliiiiara tusest, pnsiea dicil : Omnes enim vos tuiuui esiia
prasdicationis silvos facere credciiles : nci[iie qu"d- in Christo Jesri. Si auiem vos Christi, ergn Abraiise

qnam inter parvulos seire se dicii Apnstolus, nisi semen Ad Corinlhios, cum de char taie di-
cstis.

Cbiisium Jesum, tt hunc crucifixnm. Qua praedica- ccrot de membris corporis Bimilitudinem dncens :

lione landiu opuscsl, donec ponanlor nmnes iuimici Sicut enim corpus iinum est, inquil et mcmbra ,

sob pcdibus ejns : id c i, ip^i humiliiaii ejus, quam babei multa, omnia autem mcmbra cnrporls cuui
pedum Bi inine siguifbari arbi ror , cedal atque sint iiiulia, ununi est corpus, ila et Clnislus; iioii

subdatur omuia superbia Bsceulari*, sicut cx maxima dixil, ila el Christi, sed ita ct Cliristus, ostenden>
partejam facium, et quolidie fleri videmus. Sed quo Clirisiiini recte appellari e i.un universum, hoc cst,

liue isia liimi? ut trad tur regnum Deo et Patri : id cajml cum corpore sno, qnod e^t Eoclesii. Ft niulls

est, ut Dutritos fi!c Incarnalionis suae perdueai ad Scrtptu ariiin lncis invenimus Chrislum eiiam hoc
speeiem, qua rqualisest Palri : jam eis, quicrcdi- uiodo appellar , ui cum omnihus siii- mcmhris iu-

dciant, loq ch.uur, cmn diccrct : Si manseritis in B lelligaiur quibns dictum est: Vos estis eorpus Chrisli
verho meo, veic tiiscipuli mei eslis, el cognoscels cl incmhra. Non crgo : bsuidc sic intelligimus :

verftatem, et verilas liberabit vos. Regmim euim Tunc ct ipsc (ilius Buhjeclus cril ei qui illi subjecit

tradil P.itii , cum |icr id regnabit in conlemplan- omnia; m Filium 110:1 so'um caput Ecclesia;, sed
libus veritatcm ,
qua aequalis est Palri : et per ^e omnes ciini co sanclos imcl igamus, qui sunt iilium

unigenilum per spedem faciet videri Patiem. Nu> c in Chrisio, unum semcn Abrahx. Suij-clum autera
(•nui) per hoc rognal in cr d iililiiis ,
qnod m- fccu idum coiileniplalionein setw, i;ern.e ve. itatis, ad
mctipsum exinanivil, formam sirvi accipieus. Ti nc ohtiuendain beatitudinem, nulln moiu animi, null.i

autein tradel regnum Deo ct Palri, oum cvacua- p.artecorporis rcsislentc, vi inilla vil.i nemine amaii-
verit omuem principalura , ct polestatem, <t vir- le propriam pot staiem, sed Deus omniainomnibus.
tuteni. Lnde evacuabit, nisi humilitalc, el palienlia, A/ioqut'i.Ca!tcrum. Quid facienl qni baptizantur pro
el infirmitaie ?Qm s eoim principatus non' cvacuc- morluis ? Si omnino mortui non returgunt , utquid et

lur, cum Filius Dci proplcrca rcgnat in credeniibus, baplitanlur pro illis ? Quicunque baplizati sumus in

i;uia cum principes sxculi ju licaruni ? Qnrc olcsias j

Christo Jcsu, in morte ipsius baplizaii sumws. Omnes
non evaciiatur, cum ipsc,...
pcr quciu facia sunt omnia, _,
enim qui baptizamur, sic baptizamur ut jam
-
pro
.

pi |>u i, a regnal in crcdenlibus.quia iias; bjectiisfuil ** nn rluis simus. Quid ergo |

rodest n<>s huie mundi
|i le-lalibus, ut diccret homini : Non haheres iu me mori, si limic lab rem non sequiiur oe erna?
viia

potesiatem, nisi data tihi csset desuper? Qu:e virtus Uiqu.id et nos pericl tamur omni horaf Quolidie mo-
nnn evaeuatur, cum ipse, | er quem coeli solidati sunt, rior proplcr veslram gloriam, fratres. Si nihilessei in

ideo regnat in credenlibus, quia usqne ad cruccm fiiluro, non erantus tam stuMi ut talia pro aliis paie-
iuoricmquc iiilirniaius cst? IIoc autem modo Filius remur. Quam liabeo in Cliris o Jesu Domino nostro.
proprie in Dde credenlium. Non cnim Paler dici aut Ego haheo mercedcm lahoris, e iamsi vos proliccre
credi poie-i, vel incarnatus, vel judicatuscruciiixu- non veliiis. Si secundum hominem ad besias pugnavi
per sp ciem autem <|ua aeqnalis est Patri, cum Pairc Epltesi, quid mihi prolesl si morlui ncn resurguni? Si
regnat in eontemplanlibus veritalcm. Quod autein nihil speratis mc reuiuuera ionis a icipere a Deo,
trailei regnora Deo ct Patii, a flde incarnationis su,e ergo graiis pugnavi, forte ut homiuibus placerem.
ad speciem deitatis pcrducens eos qui s bi uunc crc- Et aiiter pcr allegoriam besti;e intelligunlur adv r-
diiui, non ipse amitiet , sed utcrque se unum ad Barias |iotcsialcs. Sicut in Psalnio : Ne trad.is hestiis

rruendum contemplaniibos prncbet. Tamliu autem coiifitentein libi. Et multa dicinturin Epistolis, quae
opusesl, ut in bominibus, nondum valcntibus aequa- in Acl hus non babenlur, cl multa in Actibus, quaa
I)
lilateio P.iliis el Filii perspicua menlis luce contue i, iu Epistolis non dicunlur. Mnnduceinns el bibamus,
per hoc regnet Cluisius, quod tales capere possunt, rrat cnim moriemur. Pn pheta Isaias inc.-epat gu';e
et quod proprie ipse suscepit , id est inearnaiiuiiis dnlitos des|,eraiione fulurorum, cujus blasphemiaj
Imuiilii.item, donec ponat inimicos oinncs sub pcdi- criineu negal eis dimilti, quoadusqne inoiian'ii .

uis, id esi, donec omnis sypcrbia siecularis ftotiie seduci. Ah hi^ qui lalia agun'. Corrumpuut
iiic.irnalionis tju> liiimililali suh.lalur. Sanc quod mores bonos cotloquia prava. Ne dherenl : Seduci crgo
dictum cst : Tiinc el ipse Filius Bubjectus cril ci qui nos possc cxistimas? 0(currcns seusui illorum : N<»n,
iili subjecit omnia, quamvis secundiim suscepliouem iuquil, de vobis timeo, sed de illoroiQ ter,'iversa-
hominis dicatur, qnia indc quxsiio naia est , ctim lione formido. Econirario rediniegrant more- in los
ageret de resurreclione morluorum tamcn iccie , colloquia hona. Eviijilate. Sobrii etlote. Jusii. Probat
qn.nitiir olrum sccundum ip.um tanlum sit diclum, resurrectionem non crcderc cos qui sc guluc ct vo-
quod cst caput Ecclesisc, an sccundura univcrsum luplatibus iradidcriint, Et nolite peccnre. Igno.an-
Christum , annuinerato corpore cjus, ct memhris. tiam cnim Dei quidam hubenl. Illejusius esl qui non
Cum enim ait ad Galatns : Non dkit, el seminibus pcccat, id csi, capilalc pcccatiim, aut si subilo pr^c-
!-,
1 rimus;i \nm mktani f; i
n -
i

MMiidir ,
poenitcntiam aqcndo cli*lct ,
quin sc crcilii A simus n priino cx eodiciiur Dominns, quod n*qu<- »d
in juJicio raiioncm esso redJituruin. N:un qui resur- ipsnmin rsabip! opriiiioiiiveiiladesccndii,qiiodu! quc
rcciinncm noa credil, despcrans omnia infanda coin- a i cruci m lapsu«primi liommispolcslateni babuil,ct
;
mi iii. Mulli sol.nl proponere ulrum debilia corpora, ideo morli primus nov ssiinus s.iluii : ille prlinus vi-
iia ui sunt defuncia , resurganl. Quibui respon len- vens, Ulevivificans. Sednonpriu$quod$piritatec$t,$ed
(iiiin esi, quod iu resurrectionera non indebililatis t\ <odcarnalec$t,deindeqvodtpiritatee$i.Primu$homo
vinuin , sed natura rcpnrctur. Nunquam eni.m lam de t rra terrenus. Nolandum, quoJ eiiin doos Adam
debile est rorpus quam cum latct in pulyere. Qui dicil, cjusdem nalurxutrosquedciiioiistrat, quiaskut
ergo credilur lotum reddere, cur ex parte reparare illcsiuegenrre, ila is esineseminc. Secundushomode
dubitetur? cur oculosnim rqddat qui tolum rcslituet coslo coelc$ti$. Ilac ralione Christus h"ino de ccelo,
corpus? A<i reverentiam lobis loquor. Sel dc:t ali- quia in baplismo Joa:iiiis non aqm , Bed gralia de
oms : Quomodo resurgent mortui? quali uutem corpon cirlo descendit. F.i quia sine peccato carnem assunt-
venient? Igrroranl polenliam Dei ,
qui eum puiant psit, el Deus ex Vir/mc nasci dignalus cst. Qualit

morluos suscitare non p sse, divinitatem ox sua im- terrenns, tules et lerreni, el quatit ccc'cs/i.-, tale$ et coz-

becillitaie mciientes, nt erube catis vos lalbus scr- lesles. Sic inlellige ChrUluro coele-lem, quia omnino
monibuslanquam parvuloserudire, Insipiens, tu quod R fc i, ie pcccaio, hon quia d •
ce!o carncin atlul ril. /,;'-
scminas non vvificaiur , nisiprivs moriitur. Imipeus, t»r s
:
cul porlavimus imajinem lcn.ni. Peccalor iuia-
qui eliam naluralibus rebus cdoceri <!e ueras, de gineui Adam portai, juslus ver>. Christi. Portemus et

resurreclione noo dubilare. Adhtic repromissionibus imaginem cceleslis, velcrein bomiuem aiilc bapt s;n >m,
divinis existis increilulus? ex lui operis consiietndine novum post bapli iu m. l!oc autem dco, (ralres, quia

consiilerare debuisti quod dicinris. Et quoi seminas, caro el sauguis regntm Dei possidere non possun! ;

non corpus quocl futurun est seminas, sed nudum gra- neque corruplio inco ruplelam possidebit. Freqnenler
num : ut puta tritici, aut alicujus coeterorum. D,us Scriplura opera caruis nominal pro substanlia, sicut
autem. dat ilii corpus sicutvult. S:cul degrano resurgit ibi : Vos aulem in carne noa estis, feJ in spirilu.

fecundior cum granis ari-ta, el corpuscorrupiiliilcin Aliler : Caro, sicel nunc cst, rcgnum D i nonjiossi-
gloriae resurgetaugmenlum. Et unicuiqne semnum dehit, nisi immortalitate veslila. Ecce mysterium
proprium corpus. UnJe B. Job Et in carne mea vi- : Obscurum significat nominando n.y-te-
vobis dico.
delio Deum. Non omnis caro ead m caro. Atlende, rium. Omnes quidem resjirgemus. Oi.mes resurgeinus,
quia proprium dixit corpns , non alienum. Sed alia qui mortui inveniemur, Christo veniente. Sed non
hominum, aiia pccorum, alia caro volucrum, alia au- omnes immulabimur. Qui in corpore fuerinl reperli,
tem piscium. Sim.liler et de aquis ihtelligc, quaj tin- C rjuia sanci assumentur, pecial>)ies vero aelerno in-
tam divesitalern voltiirum el piscium edidcrunt. Et ccndio relinquentur. Nam q i vivi invcnti fucii.t

corpora coelestia, et corpora terr sjria. Quia lalia fecit peccalores, combusti primo ignibus, tune lesurgen: ii

corpora elementorum, cur non reliciat exigiium eor- peccatores, qui in advenlum Domini v.vi invenienlur.
pus huinanu n? Sed alia quidem ccrJcslium gloria, alia Scd non omnes immutabimur. Quia jtisli ad gloriam,
aulem lerrestrium. Alia claritas lunce, idia clarilas stel» pecaioies lesurgenlaJ poenam. In momento, in ietu
iarum. Omnis comparalionis diversiias ad boc facit, oculi Dreviialem vull sgnificaie momenii, In norii-
ul i redas uuum facle redderc posse ,
qui tinta fecit iima tuba. Quidam duas lubas, Juos Christi adven-
cx niliilo. Slella enim a stella dijfert in claritate : sic liis in e'ligiinl. Canet enim tuba , e: mortui resurgenl.
et resurreciio morluorum. Stellarum (liversiiateni Pi inio resurgenl mprlui, el ^ie immiilabunlur s mcli,
jusiorum comparat differentioc , quos virtutes, non ulhoc Jicalur -novissima luba. Incorrupli. Ulsempcr
peccala facienl esse diversos. Nam peccalorum Ji- Jurent in poeua. El nos immutabimur. Oportel enim
ver.^itas in coelo non eril, sed in peena. Seminalur in corruptibile hoc induere incorrujitionem, el mortale hoc
iorruptione , surget in incorruptionem. Ut ne febres, induere immorlalitalcm. Cum t.vtem corruptum hoc
nee caelcra patialur. Seminaiur in ignobilitate. QuiJ induerit incorruplionem , et morta'e lioc indueril i i-

tam ign-ibile quam morluum corpus ? Surgstin gloria. D mortalitatem. F.sl quod indue et e^t quod indni-
Surget in gloriam sp'endoris, sicul mJ. Seminatur in u ir , Tunc fiel sermo qui scriphts esl : Absorpta esl

mji mitatc. Imbccillilatis humanae. Surget in virlute. mors in victbfia. Evacualis cansis niorlis. Lbi cs ,

I:i virtute se:erh'latis angelica?. Seminatur corpus ani- mors, victoria tua? ubi e^t , mors, ttimulus tuv$? L'bi

mule, snrqei corpus spiri ale. Ilic qnidem aniniale csl, mors, contentio lua? Qnae conlenlio, nisi quia
corpus, quia non semperSpiritum sanclum habemus : modo caro concupiscil aJversus spiri um, el spiritus
tiine vero sempcr eril in noliis. Si cst corpus anhnnle, adversus carnem ? Isla pugna, isla contntio : sed
tst et ^piritalc. QuoJ possit ire obviam Chrislo. Sicul ex p.:r ona juslnrum !o , n: t nr insullanliiim nior.i.

scriplum etl : Factus cst vrimus liomo Adam in aiiimam Stimiilus autem uiortis pcccalum cs!. Sagifa inortis

v venlem. Iloc lcstiinonium cx lege. Novissimus Adam peccalum, pcr quod a.iim;c jugulantnr. Yirtus vero
in Cur bomo secuudus, vel
Spiritum v'vificanlem. pcccati ix. ['"(ir^ius fil per scieiiliam peccalnm. Our
Adnii novissiinus post tol bomines diiilur? Primus virlns pcccali lev , si lcx bona esl? Quia peccatum
Adam liabetur quisquis vesligia ejus imitatur : po- per bo nm operalum c^t niortcm, nl fi.i supra mo-
sireinu9 Jle e^t qui Domini vusti^ia sequUur. Novis- Jum, linc cs', majorcs \ircs cx prxvaricntione aci i-
 S53 IN EPISTO! AM II AD COKINTlilOS CO.MMENTAUIA. 55J
i ial. Dco autcm yraiius ,
qui dcdil nobi» vicluriam pcr A veii.rct . Ycniet auicin cuin ei vacuum fueril. Yiqilutc
Dominum nuslrum Jcsum Christum. Vicloiiam illius slute in fidc, viriliter ayite , et confurtamini. Omnia
pt-riali in quo \c\ inlirmahaiur, per carnalem im- vestra in charitate fianl. Ideo ibi permanelio quia
,

iraa volnptaiem quam Cbristus cruoe sua desiruxit. cum mibi evidcns neta sii opportunitas prxdieandi
llaque, fratres mei ditecti. Keddiia raiione resmre- el plui iuti sinl qui resisianl, plurimis aulcin Deus
etionis, de qu.. l.a-si.aliant, horialnr .os in Dei npere oslium cordis aperuit, ei rJHllti non credcntes resli-
ptfuiMeie, jam eertM de reiriliulinnc fulura. Sla- terunt. Obsecro auUm vos , fratres : noslis dumum
t'ilcs cslo et immohiles, abundantcs irt opere Domini Slephana et Fortunaii, tfuoniam siint primitw Achaitc.
temper. Neino \os de lioc gradu spei moveal ulira. Vel fide primitise vel hunore. Et in mmisterio «««-
,

IM qnod labor vcster nn esl inanis in Don.inh ctorum ordinuvcrun' scipsos. Ad doccndos smcios
llo csi, n u sine causa lahoratis. vcl necessaria eisdem ministranda. Ui ct oot subditi
UAP. \vi. — De coticctis autem qua- fnml in st:n- sitis cjitsmodi, ci omui eoeperanti, ct
labornnti. Qui
it s, sicut ordinavi eccl siis Calatitv , ,
, itn ^. „„„ ,,....1..
cl vot focite iiobiscuin vel
- illis
- —
coopefai.lur
..,.*.. ,..,.,.. ,,, i.vun^u
in Gvangeiio
iii ijlMIMl.
Cl.risii.
Dc sumptibiis dicil qui per siugul.is ccclesias collecli Oaudebo uutem in prwsentia Stephaiuv , ct Fortunati,
llierosulymam sanclis panpcribus milieiiaiiiiir. Per et Achaici. Qui |»ia-sciiles sunt apml vos. Quoniam
Hiiam sabbati unusquisqiie vestrum. Una sabbili , do- B id Wod vobis deerut. In scieniia. Ipsi suppteverunt.
minica d.cs est, sirut in Evangelio scri;,lum est Do- l'er doclrinam, \*'A axemplo. Hefeceruut enimelmeuiu
minimi una sabliati resu.r.xisse. Apud se seponut, re- spiritum el tettrmn. Meum spiritum gaudio de v.slro
condens quod ei bene placnerit : ut non cum venero prufectu, veslrum vero de iiislruc.i.me docliinaj.
tttnr coUectat fittnl. Cum aulem prcvsens fuero, quos (otjnoscite ertjo qui hujusmodi sunt.
Salulanl vos Ec-
prola eriiis per epislolas,
hos mittam pcrferre gruliam clisiie ls " 1'- Sulu:ant vos in
-
Domino semper multum
mtram m lliennalcm. Lt paulaiim reponentes non Aquilu.uPiUca[\ix\ s P,is. . .//</). Sicuial.bi: Cognosc;
una liora grava-i se putcn! ut liila.cs sinl dalores le eos qni ita ambulanl
, sicut liabetis formam noslram.
qui diligantur a Deo. Quod dignum cognoscile pro honorate, agnoscentes eorttm la-
si fuerit, uletcgo Ilic
eam, mecum ibunt. Si lalis fueril oblatio veslra, ut boi cm. Cum domcsticasua Ecctesia. Dome^ticacoii"re-
p.r me digne possit off.rri. Yenium autem advoscum gatio fraternilalis Ecclesia dicilur. Salutant vos fratrcs
Macedoniam peilransero. Nam Macedoniam pertrans- omnes, apud quoi etiam hospilor. Satutttle invicem in
ib<>. Apud vos autem forsilan manebo tel etiam hie- otculo sancto. Non
, licio , Siciil Judas. SaliHatiu mea
mabo, ut vos m dcducatis quocunque iero. Nolo
autem Dominum Jesum Cliri- mattu Ptiuli. Si qnis non amai
99t MMM iii transitu videre. Quia M bateni .Maccdo-
IWM, sit anathcma, maranaiha. Quo.nodo i lis qui eum
ncs, ut non s.t necesse apud eos
diutius demorari. C amant redemptio vemuiusesi Cb.i,tus,
ita bis qiri
A| ml vos autem nccesse cst ut
maneam v.l biemem ebm non a.nant, anaibema ,11, s venit id cs., ut llos : :

nmli o ,m sunt q«a corriganlur in vnbis

nam abon.inetur et perdat. Cratia : el Domini Jesu Christi
ious ibi moram l.alut, ubi pl„res vobhcum. Subscriptio
agrotant. cst : hoc est, si| vobiscuni
>pero cum m ciiquaniuu temporh manere
apud vos, gralia semper, siue cujus auxilio subsisterc non po-
*t>™nutpern*8mt.PemanebeautemEpfHuiusque lesiis, nec aliquid boni facere. Charilat mea cum
mecoaen. Ottwm rn.m mihi npertum
ett ma-
.
omnibus vobis in ChristoJesu. Uon steculari ebaritate
m « etident, ct adversarii mu'ti. Si aut. m ve.icin ul qm.mo.lo vos ego dil go, ita vos allcru.ru.n d.l,-
-1*«., vid.ie ut sme timore sit apud vos; opus galis in Cbristn qui dixit boc cognoscetur vos
m Domm opermmr skut u eiJ0 . Ne quis Pigo Ulum (l , scipilIos „ ie s CSse> si
:

Uukem
in

di|j ^ Ame)u
W«" rn pace, u, veniat ad Confirmatio benedictionis est, amen. Sicut ipse an-
me : cxspccto enhn iitum cum fralribut. Ue Apollo perius dicil Qu. inodo dicit aincn super tuam bc-
:

m+ M frulre, mullum rojuvi eum ul veii.rcl ad

voscum nedictionem.
frambts : el uhque non fuil vulunlut ejus
Ut nune

AD GORINTHIOS EPISTOLA SECUNDA.

AliGLMI.MLM.
D tris se inissum : Dei aulem voluutatem justam el
Pott actam pcenitentiam contolatoriam
tcribit eis a ralionabilem esse null.is ignorat. Et Timotheus frater.
trvade, et cottaudans eus horiatur
atl metiora.
Non dixit Paulus et Timolheus, quia non ambo apo-
Caplt rniMun. Paulus Apostolus Jesu
Chrisli. Qurc- stoli. Ad Philippenses vero, ubi auclorilas non tantum
nturcurino nibus Epislolis, contra usum
,

scribendi, erat neccssaria,sic incipit :Paulus et Timotbeus.servi

pruno suum noroen ponat, et sic eorum
qu.bus seribit; Jesu Christi quia amho sunt servi. Ecclesice Dvj quas
:

scd hoc auctorilatis est apostolicae

el ordinis, quia est Corinthi. Eratenim ibi Ecclesia,
minoribus se scribit, sicutsolentjudices
et non Dei. Cum
ad eos quos sanclis omnibus qui sunt in universa Achaia. Possunt
regunl praecepta dirigere. Per voluntatem
Dei. Sicut sancti hic accipi, non so'um baptizati, sed et saccr-
ad Galat ,s dicil Non ab hominibus, ncque per
:
ho- dotes Dei, sicut in prima : Cum omnibus qui invo-
rntnem; simul ut ostenderet non
siac volcntate Pa- canl nomcn Domini. Ei ad Philij.pen^cs : Cum epi-
Patroi.. LXVIII.
18
 TH MASII ai»i;i )MI t\ni imsc.
scopis ct diaconis; ufao autcin po^ica posuil s&cer- A simul notandum qttod nisi laborans non dicitur a<l~

doles , nc pariim iiiio.lligo iiibis e 'S iu Ecclcsia non juvari. /« orulionc pro 'tiobis. Miillnm vaht ora-
oompreliendisse vidcretui . Cralia vobis, ei pax a Deo lio omnis E. cle.-ije. Vl ex multorum pertoni»
Patre noslro, el Domino Jesti Christo. Sicui nos sole- ejus qnm in nobis est donalionis per multot qtuiim
iiiiis initio epislolnum prccari sdulcni, pio lioc agaiilur pro nubts. Ut ex iniiliarinn convenlu p.rso-
Aposiolus sempiT grati.mi ponU. lienedicim Deus, et iianim, vidolicel in rauliii n, juvenum, senuin, pro co

Putcr Domini nostri Jesu Christi. Gralias agit Deo qiiod volii» donali suiniis, Douiiiio grati.e refera itnr.

quod consolaiionem idco accipiunl, ut ipsi alioscon- A'a/n gloiia nosla huuc est , leslimonium contcicniiie
seleniuf. Pulcr misericordiurum. Quia ex. ipso esl uostrm, quod in simpltcitate el sincerilate Dei. ld<o

omnis miseiieor.lia. Et D.us totiits consolal onit. To- ;

glnior tn tribula ioniluis, (|uia consccmia mea iimi

lius consolaiionis, qui.i perfccie cons lalnr, nec nii- reprcbendit me lucri vel ;\ .riae cansi prx-dic re, soil
%
nnr est Iribulalione consolaiio. Qui consolatur nos in simplicilate vestram salulem requireie. El nonin
in omni uihulalione nosl.a. Non in aliq ilius. Vtpos- sapientia carnali, sed in gratia Dei conversati sumut in

sinius et ipsi consolaii eos qui in omni prestura sunt. mundo. Non subdole docentes, sicul est sapienla

Proplorea uos liberal, ut ipsi possimus alios ooiiso- carnalis, quae mcicede dislrahilur, scd gratis, sicot

lari, ac sic formam nobis dal alios consula >di. Per B a De> acccpimus, vel Dci causa piaeliciviuius. Abun

exltortulionem qua exlwtamur el ip a Deo. El per dantius auiem ad vos. A quibus ncc victum qui noliis
t

exlioi lalionem qua ipsi a Deo oo •solaniur, agmsei- jnre debebtur, accepimus. Non enin alia scribimus

musquod Deus n< tninem dei elinquat, el .lailtn niagis vobis. Non erubcsco, quia eliam vos scilis cerium

in fiitnro remunerct, eliam quos io pracsenti non de- esse quod dico. Quam quce lejistis et cognoscitis. Ih c

serit. Quoniam sicul abundant passiones C.risti in no- legentes in epistola, quas cognoscaiis in conscierith.

b's. Passiones pro nomine Christi. Ita et per Chri- Spero autem quod usque in finem cognotcelit. Non
slum abundal comolatio nnstra. Sieul Petrus est de muialio proposilum meum. Sicut et cognoiittis nos ex

oarcere bberatus, et P^uius visione Domini, el voce parte. Quia nondum est fmis : cuni awtein venerit (i-

cunlirmaius in lemplo. Sive autem lribulamur,pro ve- nis, tunc ex integro cognoscetis. Quia gloria vest a

stra exhortalione ct saluie, sive consolamur,pro vestra sumus, sicul et vos notlra. Sic est gloria discipulU de

consolalione. Quia vos exlior.amur ad salutem, s;ve bono dociore, quomodo ei iingisler in bonis discipu-

ni vubis exemplum lolerantia praebeamus. Sive ex- Jis giorialnr. ln die Domini noslri Jesu Christi. Lbi
horlamnr pro vestra exhortalionc, qum operalur lote- et veri magistri et bnni diseipuli probabuntur. Et
ratViam earumdem passionum, quas et nos patimur. hac confidentia volui prius venire ad vos. Uac con-
Proplerea nos liberamur, ut i r si reconfirmemiiii, C sciemia, quia nihil aliud veslrum quaesivimus, quam
non vos debere pcrtimescere passiones : sive ut hor- salulem. Vt secundam grwiam haberetis, et per vos

leniiir palienler haec (erre, quae praesenteni et futuram transite in Macedoniam. Et ilerum a Macedonia ve-
bibenl consolaiionem. llt spes noslra (irma sil pro nhe «d u< s, et a vobis deduci in Judwant. Quia in

vobis, sci<'tites quoniam sicut soci passi num ests, piiino advenlu primam habuistis : aut certe pccni-
sic erilis el consolalions. Qnia cerli sumus. Non enim lentiam sectindam gratiam voluil intel.igi, qnia pri-

volumus ignorare vos, (ralres, de tribululione noi,lra, nia est baptismi. Cum ergo hoc voluissem, nunquid

qua; facla eA in Asia. Suas narrat passiones, ul illi ledtae u.<us sum ? Quia proMiissum non exhibuerat,
cognoscant se parva pati, mavirnc cum illi lalia sint ne hoc leviialis esse putaient, veraciler et sapienler

peipessi, qui vice Cbrisli fuerant deslinali : compa- excusal. Aut qum cogito, secundum carnem c«gito.

ralione magistri erubescanl discipuli suam dulere Sccundum vidiinlalem carnalem. • Camale est, nulla

injuriam, cum magistrum majora perlulisse cogno- exisienle causa, non facere qnod promitias , sicul

verint. Quoniam supra modum gravati sumus supra mulii carnales homines facere snleni. Vt sil apud
virtutem. Pressura iribulationuin. lta vl taderel nos me Est, et Non ? Ideo non cogito secundum carnem,
ctiam vivere. Ita ul mori cii|.erenius. Scd ipsi in nobis ul non menliar. Fidelis autcm Deus : quia sernto no-

ipsis responsum mortis hnbuimus. Ipsa mors nos do- " ster q>i fuil apud vos, non est in illo Est, et Non : sed
cuit otnne humanum auxiiium defecisse, et ab illo est in illo Esl. Non esl iu illo dubietas, nec vohis su-

solo speraiidum esse remedium, tui eiiam mortuos mus aliqnamlo mentili. Deienim Filius Je^usChrisus,
suscitare possibile est. Vt non simus ftdmies in nobis. qui in vobis per nos praedicatut est, prr me et Silvanum
Sive ctiam desperemus de vita. Facil locus isle con- et Tintotheum, non fu<t in illo Esl t et Non. Contra
tra eos qui catbolici sunl, et suis uliquid merilis Manichdcos, qui Christum falsam carnem babui-se
iribuerc proesumunl. Sed in Deo, qui suscilat mor- (.'onliriuant : et conira Arianos, qui negant Filium
luos, qui de tanlis periculis eripuit nos, et eruil. Non semper luisse : cum ipse locuius sil Moysi : Ego sum
,n no tra vel prudentia, vel caulela, neque in vir- qui sum ; el : Qui est, misit me ad vos ;
qoia ipsc
lulibus nosiris, quia maledicnis qui ponil (iduciam et eral, et esi, et serapcr esl ;
quia nunquam non
carncm brachii sui. In quem Sj>erurniis, quonium nd- est. Sed est, in illo fuit. Uoc est, veritas, el immii-
huc et eripiet. Pra^scil se adhuc passurum, qui spe- tabililas ; sicut Moyscs dir.ii : Qui est, misil nic. Ille

r.it se liberandum. Adjuvunlibus et vobis. SicutetPe- c l cnim vcro, qui scmpcr idem est. Quotquot enim
tius de carcerc libcratus esl or.itionibus Ecclcsiae : promissiones Deisunt,iii illo Est. Ideo et pcr ipsum
 > ,

Mf H F.PISTOLAM II AD CORINTIIIOS COMMKNTAMA. 651

rfniciuii nmen Dco. Vcritaiis implctio. .t</ g/or am no- A scribo cinn rceipi, ut noi vos gravet, si per vestiam
est, diniliain Jcsperaveril. SulJicit qui hujusmotli esi,
artim. Oinnis veriias promissioiium in i.lirislo ilti,

am per nos ad gloriam Dei coinpleliir. Qui autem objurgatio luvc ,

quw (il a plttribus. Non solum de »11»»

cunthnut n s. Quia dixerat : Pcr nos, modo lioc lo- dicil, (pii palerniiin polluii loruni, sed de omni pec-

tum ostendii Deum facere, (|iii in eis istu oninis csnto : quia multi pcccaveuinl, sicut priina docct

operiliiN esl, M sibi aliquid liumana inlirmitas ano- Epislola. lta ut contra maqis dnelis, et consolemini

Chiislo. Viilutilms. Et qui uu.iit ne forlc ttbundantioii tristitia absorbeatur, qui hujut-
mret. Yobiscum in

clnismalo. El qui si- niodi est. Donelis veniam, el cnnsnlemiui verbis Pro-
uos Deus. Spirilu saneto, vel
tjHiW* noi. Uiime quod intr nsecus est prctiosuni, si- pbeuc : Nolo iimrlciii peccatoris, lantiini ut conver-

gnaiur. Et dedil pignus Spiriius in cordibtts nostr.s. taiur. tt : Quacunque die conversus fuerit iniquus.

Oinius ariha pro prelii inagnitudine datur : quaiilum Ne pcr desperationem in.lulgcnliae absorbeatur, pro-

ergn prxmium est, cnjis tanta est arrlia? id est, fundo vitioruin vel a diabolo absorptus, ad infideli-

gratia Spirilus. Ego auiem. Ileddit causas quare non l tis ct blaspbemi e praecipitia deducatur. Proptcr

ieiil, non sux levilati, sed illorum inlirmitali depu- quod obt cro vos, ut eonfitmeA» in illum charitwem.
Ul pcr propliel ani ie agnosc veniam conseciilum,
tamlum. Testtm Deum invco in animam metim. Quem l

solum animae secreta non fallunt. Quod purcens vo- B qua Deusdixil : NolS mortem niorienlis. Ideo enim

bis, non veni ulira Corinthum. Ne in vol.is acrius vi,- *o-i>st", ut cognoscam experimenlum veslrum, an in

dicarem. Non quia dominamur (idei vestro?. Non qu a omnibus obcdientet silis. Ideo banc secundam seriho,

ideo credidistis, ut vobis domincmur, sicut in lege ul videain, si quomodo obedislis in excommtinican-

sacerdoles, el ideo vos lerrcmus, sed omnia a 1 einen- do, sic obedialis in rccipiendo. Obedienlia enim il'a

dalioneni vestram facmus, ut et liic in conscientia perfecla cl vera est, quae in nuilo conlcmnit. Cui au-

el in |
erpetuo gaudealis. Non quod iterum qnasi te.n aliquid donastis. Pro donaveritis. Et ego. Sicnt
seivi melu cogamini, sed ipsi libertaii adjutorium vobiscuni vimlicavi, vobiscum dono. iia et Nam el

dainiis, ne dum ejus mensuram senare non noslis, ego quod donavi. Lt ego quod donavi, non in mea
rualis iu pejus. Sed adjutores sumus. Cooperatores. persona , sed Cliristi qui dixit : Quae solverilis in

Gaudii vestri. Nam (ide stctistis. Liberi eslis, si non terra, ernnt solulaet in coelo. Si quid donavi,'propler

peccjili-. Cau.let conscienlia, cum bonorum operum vos.Nc vosgravemiui. In persona Chrtti. Quia per-
recordaiur. Docloris gaudium est discipulorum pro- sonam gerimus Cliristi. Vl non circumveniumur a Sa-
ieclus. tana. Similiter enim circumvenil per iiimiam severi-
Cat. ii. Statui autem hoc ipse apud me. Cogitavi, latem nostram, ut pereanl anim^e desperando, qno-

vel disposui. Ne iterum in trislitia venirem ad vo». ^ modo et per nimiam bonitalem nosiram non corr
Qui primuui in gaudio veneram, quaudo credidislis. gendo : unde Salomon ait : Non declinesaddextcram
Si enim ego contristo vos, et quis est qui me lceti/icet ? neque sinislram. Quamvis Nova-(ota epistola contra

Ad boc vos contristo, ut gaudcain de vobis. Nisi qui lianos sil, tnmen bicevidentissime o-lendiinlur adia-
conlnstatur ex me? Qui enim coniristatur, intelligit bolo circumvenli pomilenliam denegare. Non eiiim
se peccas-e; sicut a^ger, qui dolorem adbuc sentii, ignoramvs cogitationes ejus. Ilac sunt versutiai ejus",

potest recipere san taiem. Et hoc ipsum scripsi vo- ut per immoderata bona fallal incaulos. Cmjti venis-

bis. Ideo scripsi, ut liileris correcti praseniem me sem aulem Troadem propler Evangelium Chrisli. Modo
gaudere faceretis. Ut non cum venero, tristitiam supcr illis vult probarcquanto ainplius eosdiligat, etquam
tristiliam habeam. Tri liliain cnim habeo, qnia pe sil eorum causa sulluitus, qui c m iili omnia essem
catis : augetur ergo trsliiia, si vos ad perfeclum prospera, nullam lamen ba uil requiem (|iiia noit

non emendatis. De quibus oportueral me gaudere. De iuveiiit Tituin, quein niiseral ad eos, ut ci nunli ret,

quibus me nunqnam oporluerat contr stari, sive de si se correxisseni, boc ut inielligauleum omnia | ro-
cniendatione gaudere. Confidens in omnibus vobis, pler cbaritaiem fecisse. El ostium mihi apertum essel

quoniam meum gavdiun ommum veslrum est. Conli in Domino : non habui requiem spirilui mco. Oslium,
dens vos omnes intelligere, quia tunc verum gaiiiliimi adilns, vel opportunitas praidicanli, v. I quia coida
babelis, si ego gaudeo. Nam e.t mutta tribulationc et eorum aperuit Deus quibus ille praedicabal. Eo quod
angnslia cordis. El hic intelligcnilum quam solliciii non inveniremTitum fralrcm meum. Eo quod non re-
eranl apostoli de «mnium salute. Scripsi vobis per di-set ad me, tit me de vobis faceiei certiojem. Sed
mullas lacrymas. Driorem epistol.iin. Non ut contri- vale facienseis profeclus sumcilo. Inde exii, quainvis
ttemini, ed ut sciatit quam charita'em. Non quo me occasiniiem babueiim pradicandi : et eis vale fec".,

vesler ilolo: delectel, snl quia eurari aliter non 10- qui credideriinl, qnoruui crdis ostium aperuii Deiis.
lest. Abundantius habeam in vobis. Ne (iicoient: Non ln Macedoniam. CnJe et c<ilerins do Vi.bis audireni.
soli nos p r< avinnis. Ex abundantiori solliciiuiliue Vicinior est Acbai e Macedonia. Deo autem gratias,

inajoreni potestis i liaritaleiu probaie. Si quis autnn qui semper triumphat not in Cliristo Jesu. Tnuin-
lontristait, non me coninstavi'. Quia per illius pec- pbare nos fa(it iive in nos ipse triuir.phat. Etodorem
catum etiam vos corropli amplins prolieitis, sive quia notilicc sucemanifestat pernotin omni loco. It quia
emendavit, non \> or omiiia conlristavil. Sed ex purte. piimo credenles modicum aliquid quasi odorom fi-

(Tuasi boius nocuil. lt non onerem omttesvos. Id< o doi cognosccrc p terant. Quia Chritti bontts odor su-
 ::

?;.7J PlilMASII ADiUMLIA.M EPISC. 500

mn.i Dco. Oilnr notitisc Dei pcr doctrinam ei a gna !
A inrxcasalHiii Cuerunt qui eiirin-eeui l<-gem baJi*

manifeatatur. 0<l(*r aulem kJeo, quia lenlitur pn- bant.qnanlo m : 1 nosqui verfej cx ore Cbri li m
lius quam vUelur. Boiius odnr pra-.dicatio aancia catde sus<i'p iini-, | Fidvciam autem taUm ltubemu$.
e>t, cl vi'a bona : qui auanl (alein, bono odorc vi- Quia&cimua voa per nos Uirisi'» credid sse, vel quia
vunt: (jtii invidenl, bono oilore inoriiiniiir. In his nos 11011 liumana epiitola, sed l)ei graiia commeiidif.

qui salvi fitmt. Gratia <j:is. £( i»i his qui percunt. Ju- Ver Chrislum ad Denm. Non p r nos, quj s ne ipao

dicittfll ejus jusiissiimim. In his qui salvi (iunl, uti nibil siimus. Nonipiod sufficienles f.imus cogiuire ali-

Tabitlucet in his <|ui pcrcunt, ui Hymencus ct Ale- quid. Si nec cogitare, quanto ui.igi laccre ! litui <:i

xander. Aliis quidcm odor nurtis in inoriem, aliis an- Doniiniis dicit in Evangelio : Sii.e ine nili I po'e (is

tem oJor vilce in vitam. Unus odor quomodo el viiain f.icerc. Uiue fognoscaaa <i quia aerneauibil muuus,
et niorteui conferl ? sicul eniin solis a*peclus sanis nisi Domini ini ericord a ct grata regamur. Vult
oculis claritatem, lippienlibus affert circitatein ; ita crgo osiendere nihil sua virlule vel prudeuti.i se f.i-

doctrina i hristi obedienlibus vi;a, conlradiccniibus cere, i-iiin u(ii|ue paor.i, si non De gratia, nuuqu.iin

inors est. Iiem aliier Odor bonus baptisma Cliristi

: lotum miinduin salvare potuiss -nl. Ideo aulem boc
est : qui boc in Ecclesia calbol ca accipit, bono <dorc prx-mis.t, quia diclurus er.it, lanio majus se 111 1 i-

vivit; qui in liperesi, bono odore morilur. Uem aliler :

fj sierium suscepi se quam Moyses, i;u nlo inajus cst
Ainasli bene agentem, vixisli bono odore ; invnles Novum Tesiariientiiii a lege, ne quid sibi ariogare
el delrabis bene agenti, mortuus es bono odoie. Et videretur : quod idco dicelcU, nl eoset a falsis ap"-
ad ha,>c quis lam idoneus ? Quis per se, aut suis viri- stulis revocaret, ei nealqui I meii is su s aecriberent.
bns, nisi ilto inspirante ct donante, sine quo nihil A nobis quasi ex nobis ; sed sufficienlia nostra ex Deo
P'i>ssumus ? nam quis hoc comprebendat, quomodo cs/..Quasi no»lra sapi. nlia, vel virlut', ul nihil viribns
gvalia Dei alios salvat et alios relinquat ? Non enim suis depulct huinana fragibtas. Qui et idoneos nos
sumus sicut plurimi, adulterantes v<rbu:n Dei, sed ex fecit minislros Noii Testamenti. Ad boc impleudum
sinceritale. Pseudoaposlolos taxat, bumanum seiiStun idoneos nos fecit. Non littera, sed spirilu. Non legis

divinae praedicalioni misccnles, sieul in Isaia dicit littera , sed spiriialium piaccptorum. Nec liiiera

Gaupones lui misceiK vino aquam, id es(, merae do- malum est, quia occidit : sed mali snnl quos prs-
ctrinae adulaiionis verba qtiibus bontines non tam varica(ione convinci( : aculeus enim niorUs, pe<ca-
ebrieta(e ferveant, quam deIec(aiione (epescan(. Sic- ium ; viitusautem peccati, lex : anget peccaii desi-
ut ex Deo coram Deo. Pnrcessit, el i-cientes nos ab dvTia, e( inde occiilii; lex eoim sola liiter.i e>t tis <|ui

ipso coram ipso loqui. In Christo hquimur. In per- eam legere noverunt ct implere non possunl : quae
sona Cbrisii, sicul ipsedocuil. C uon est adjuirix Icgenlium , sed leslis peccantinm,
Cap. 111. lnci, imus iterum nosmctipsos ccmmcndare? qii.ie mortifnat peccatures. C»ie:um ipse di\it : Lex
uul nunquid egemus sicut quidam ? Non ut commcn- sancta , ct mandatum sanc;um. Cur ergo ministralio
demur vobis, laudamus nos, sed ne ab aliis seduca- mortis diciuir, si booa est lex? Nec mireris, cum
mini, cogimur memorare hxc. Commendalitiis epi- cliam de prsedicatinne Evangelii diclum s( : Clirisi
stolis ad vos, aut ex vobis ? Quos non commendat boous odor sumus Deo , in his qui salvi flunt, et in

graiia virtuium, illos diyne commendanl litterae ami- his qui pereunt, e( reliqna. Ad Judaeos enim di< ta e.-.i

corum. Epislula nostra ros eslis. Sicui in prima dicil lex minislratio mortis, ad quos el in lapides scripti
Signacnlum aposiolalus mei vos estis : episiola com- est, ad eorum duriiiam figunndam : non ad eos qui
mendaiitia. Scriptaincordibus nostris. !n conscieniiis legem per charitateiu iir.plent. Ipsa cnim lex, qua: in

nostris est, nos vobis prasdicantibus credidis^e. Quw lilleiis cst figurala lapideis, dicil Non adulterabis,
:

seiiur el tegitur ab omnibus hominibus; manifestali. 11011 11 oechaberis , et reliqua. Odidit autem pecca-
Omnibus manifcslum est, vos Cbrisio per nos credi- ( res, cum iransgrediuntur. Quomodo crgo lex spi-
disse, confirmanie doctrinam nostram Sp riiu san- rilalis? Quidam puiant quod licerae inlellectus occi-

cto per virlules : sive binc vere cognoscemini Chri- dit : non inlell genies quia nec ubique hisoria, nec
sii es^e, quodejus Spiriium acccpislis. Quoniam epi- D ubique possil allegoiia servari. Nam sunt quaeiiam in
stola estis Chrisli, mutistrata a nobis, el scripta, non figura dicia. Si prasceptum velimus in allegoriam
ntramento, scd Spiritu Dei vivi. Invisibili. Non in <<i- veriere, omnem eorum enervamus virluiem, e( ape-
bulis (apideis. Judaei in dura materia legem accepe- ri(ur janua dclinquendi. Littcra enm oceidil spirit s :

runt, significante duritiam eorum : sicut velamen autem vivificat. Dum <reden(es facit, et spirilaleni
Moysi ostendebal velameu cordis eorum. Quamvis inlellectum infundt, u( opporiune iiiiaqua:que res

et nos legem Chrisli scriptam habeamus , lamen intelligaiur. Quod si ministratio morlis litteris defor-

primo non quasi ahscntes, sed prssentes scriptis ta- mala in lapidibus, fuit in gloria. Insensibilib >s, u(

Imlis cnrde nosiro Domini verba susc pimus : Evan- dura corda inerebjmlur Judacoium. Ila ut non possent
gi-lia vero po tmodum propler memoriam scripta filii Israel imendere in faciem Moijsi, propter gloriam
sniii pos eiorum. Ilinc jam dillercntiam inducit legis vullus ejus. Contra Manichaios : nunquam Apostolus
el gralle. Sed in tabulis cordis carnalibus. Cbi est li- possitconiraria com|>arare, nec minoremsuam quain
»!es et gralia Spirilus. Vult oslendcre nobis plus c<l- iM> ysigloriam prxdicare, nisi quia idcm Deus utrius-

laiuin, qui legem in corde accepimus. Si ergo i li quc TeslaiTicnli cst condilor. Quk evacuatur. Quia
 , :,

IN EPJSTOLAM AD I.ORISTHIOS COMMLNTARIA.

il

visibilis gloria cvacuaiur pergloriam K angclii sed \ nftimur.:claritate. A gioi .1 i:i praesenti, qnae non Ihii-

ni evactiatur ut |iroflciat, srcui infanlia evacuaiur in lur, seJ proflcitad rutnram. fnctaritatem, tanquam n
juveutuie, et seiuen in rrurtn t.melior quidem fructus Dommi Spiritv. Gloria iu gloriam.
seiuiue, sed nunquam siue senrine frucius ; ei n n Cap. iv. Id o habentes hnnc ministrationcm. Apo-
peril, std muliiplicalur gemcn in fruttu, sic ovaeua- s:olalns. Juxia quod misericordiam consecuti sumus.
tur, sicut ipsedicit in prima propbetiam et seientiam Quia | er nos ilouei tanio uiinistcrio non erauius
destruendu, dicens : Cum venerit quoil pcrfcctum misericordiam illius, quife nos pncvenh, jugiter rtn-

Csl , evacuab lur quod ci p;i'to est. Quonwdo non ploramus. yon dcfi inuts. Nou deficiiuus in oninibus
ntagts ministratioSpirilus. Sicut cnini injuria (it Veleri tr.bula iouilms. Sed abd.camus occulta dedccoris, non
TestamenlO, si dicalur non ab eoileiu Deo conditum ambulantes in astulia. Per graliam Dei abjiciinus ali

a quo Novum , ita Novo (it injuria si Veleri compara- h<>miiiibus occulia vitiorum. Dedecus est enim CHri-
lur. Eril ingluria? Nostra, qu;e uon evacualur, quia stiano, dedecorosc vivere. Nqueadullcrantes virbum
perfecta cst. Nam si ex minislcrio Aamnationii gloria Dei. Sicul illi qui l;eti(icant hotuincs verbu Dei , ser-
a>t. Eiposuit ministralionem niortis. Multo mayii moiiem vilem admiscenl, cl pcr lerram repunt, e\-
abui.dat nvnisterium justitia; in gloria. Qua justilia cusando peccata per adulatioiiem. Sed in manifesta-
juslilieal gralis, vel cxspectat ad poenitenliam. lu B tione vcrilatis , commendanlcs nusmetipsos ad omne.n
^loria aHcrna. Nam nec glorificalum esl quod claruil conscieitlian: Itominum. Sed iia manifestnin cst om-
in hac parte, propler excctlentem g'oriam. Ad compa- uibus verum cssc quod diciuius, lil eiam eorum
rationeoi gloriie Evangehi oburabratur gloiia legis : conscientia tesiimonium nobis perbibcat, qui resi-
sicut orto sole lumcii lucernx caecalur, cum lamcn stunt.Cor«m/)co.Coram Dcohocfacimus, non propter
suo lempore magnum videatur babeie fulgorem. IIoc lioniines : quamv s ex hoc ipso et lioiuinilnis placea-
ostendil Doroiuus, cum ascendens in inontein solus, mos. Qucd si eliam opertum est Evanyelium noilrum,
splendure solis dicitur r;idiasse cum lamen Moyses : in hisqui pcreunl est opertum. Quasi aliqu s illi dixis-
el Elias visi iu g oria referaniiir, et ideo; vox Palris set : Sed vestram pr.cdicationem non oime intell -

ipsum jam solum audire nos praccpii. Si enim quod gtint. Sed infideles, inquii, vel pseudoapost<>li non
evacualur, pcr gLriam esl, mutio magis quod manet intelligunl. Nam credenles Deo revclante inteliigunt.
tii gloria est. Si evacuandum per gloriam daium est ln quibus Deus. In pseudoapostolis. IIujus swculi
Ttsi.mu nium , quomodo non maiiens in gloria e>l? exrovcavit menies infidelium. Polest sic accipi Oeus
llabentesigilur lnlem s em. Taleiu spem gloiia, quae FseeuK, quomodo princeps mundi : quia ipse sibi in
|ier lidem ambulamus. Mulla fiducia utimur. In eo infidflibus vindicat principaium : sed propter caSum-
ijuod idoncos nos feceril Deus. El non sicul Moyses (1 niantes ila proiiunliandum est ut dicamus , D< uin

/i nehat velawen super fa ietn s; am. Jam nos non sic menles infidelium hujus sorculi excxcasse mcrilo in-

m s, quia hic onmes gloriam videnl Cbristiani. fidelitatum, sicul ipse Salvalor ait: (n jiiJiciuui veni

Li non inlenderenl j.tti Israel in faciem ejus. Usque in mimdum, ul qui vidcnl C*C fiant. El ipsc Apoi-to-
ad revol.itioii. m ejus : sic el lex non inlelligilur, Ius dixit alibi : Quia non crediderunt veritati, initiet

usque dum in line ejus Christo credalur : quia ipse ibisDeus spiritum erroris : q>ia permitiit dni non
esl fiuis Itgis, quo nobis est perveniendum. Quod credentibtis sibi : sicut si mcdicus a-grum inobedien-
evacuaiur. Velamen in fine, el nunc in Christo. Sed lem descral, ipse ei dicitur aegritwdmem prolongasse,
oblv.si sunl sensus eorum usque in hodiernnm diem. cum totum cjus sit, qui eum audire conleinps;i. Si
Ni&i cniin cicdideriiis, r.on intelligeti-. Idipsum vela- lau en rursum obediat, veniet ad sahitern. Ut non
mcn in l clione Yeteris Testamenli manet. Cujus ille fulijint iltumi atio Evangetii gl rice Christi. Quia c.Tci
iiguraiu gcst;;bat in facie. ISon revelatum. Quandiu sunt, clare lucenlcin soem viderc non pessum. Qii
non cicdil Chrislo. Quod in Chrislo evacualur. Qui cst imngo Dei. Sive iinago ex| ressa substantia», sivt;

e l finis legis. Sel usque in hodierwnndiem, cum trgi- quia sine peccato. Non en.m nosmet psos prmdicamus
tur Motjses , velameii est positum super cor eorum. sed Doinitfm Jesum Chrhtvm. Qui cniin propria
Ignoraniije in cordibus Judaeorum. Cum autem con- ^ comnioda quxuit, non tbrislum prxnlicat, sed se
vcnus fuerit ad Deum , aufere.'ur velamen. Aliquis ex sicul qui suo veutri dcserviunt. Nos autem s rvos
illis quomodo Moyses convericbalur. Dominus aulem vcsiros per Jesttm. Quia vestris commotlis serviinus
sptriius est. Nihil in illo obscurum , neque composi- per cxempluin ejus qni furniain servi suscepit : uou
lum ; libcr estspiiitus.el idcirco non potesl velamen prnp-er avaritiam, nec gloriam. Quonium Dcus, qiti

aiciptre, sed magis ipse revelat. Cbi autem Spiritus dixil de lenebris lucem spltiidcscere. Contra omnes
Domiui, i'i libertas. Qui aulem Spiriluin Domini ha- iiiiini.o. Veteris Tesiameni. Qui illuxit in cordibus
bel, oninia libeie conspi. il : Spiritus enim omnia n»i ris. Primo per Cbristum, ut per nos alios illumi-
•erutatnr.Nos Omues rcvelata facie.
vero. Fideles. narel. Ad illuminntionem scienlim claritaiis Dei. Ma-
Non pauci.sicutMoyses. Gloriam Domini sp.cutantes. nifestalionem. ln facie Chrisii Jesu. In pcrsona
Evidenter ct clire Domini gloriam inielligimus, vel Cliristi. Scd 1 1 hoc adverte, quod liic Trinilatem io-
(ide ceiniinus. In eamdem imaginem. Quain Cbrislus dtcavil. Deus qui dixit de lenebris lumen spleiule-
oslendil in inonlc, sicut alibi, Qui transformabit cor- hCcre,S|iiriliissanclusin(elli^ilur,elad iilumiiialioneui
pus humilitaiis nostrx. Trantformamur. Quotidie id scientix clar latis Dei, P.ilrcm agnosee. In facis Jc.-u
 ZCZ PMMASH ADRUMLTAM FJ-JSC.

Chrisli, Filium designavit. Habemus antem tltesuuriim A deficimnt. In tribubilionib is Ql op; robriis. Illi irilm-
ittum in vasis ficiilbus, ut sublimitas sil virlulis Dei laiionibns non dificicbant. Nm v.td si non laiiilaiuur,
et non ex nobis. Thcsauruin graliae fcpirilalis ,
qua deliciinus. Sed licel is aui fgrU est, nosler hutno cw-
signa facimus, in frag li corporc liajulamus , iu quo rumpitur : tamen is qui intus est , renovalnr de die in
ctinoi frequcnier cum alios sanennis , ipsi infirma- diem. Licel corpus tribul;itionibus et pa^sionibu^ cor-
mur, ut qu;e facimus, non nostra vii tule, vel nostris rumpatur; scd anima spe luliirorum quotidie conf r-

meiiiis, sed sublimiialis Dei csse intclligaiur. In taiur omnia loleranda. Id enim quod in prwtenli
ail

omnibus tribulalionem patimur. Tribulalionem pcrse- esl momentaneum et leve tribulaiionis noslrce. Quaula-
cuiionuni vel laborum. Sed non angustiamur. Candi- vis poeca pracsens , cl quandiulibet pcrseverans, ail

bus vel opprobriis. Aporiamur, sc.d non desliluimw : coinparalionein immensae et aeleriiae gloriae, ctfacilis,

versecutionem patimur, sed non derelinquimur. Per cl brevis est, siculalibidicit: Exislimo enimquod non
consolationem spei non dcstiluimur. Dejicimur, sed sint condignae passiones hujus temporis ad futuram
non perimus. Usquc ad dcsperaiionem vitne venimus, gloriam quae revelabitur in nobis. Supra modum m
6ed non morimur : et etsi moriamur, non perimus. sublimiiate. Quia nec c mparatio esse potest. JEler-
Scmpcr mortificationem Jesu in corpore noslro chcum- num gloria? pondus operatur in nobis. Quia illud leve

ierentes : ut el vita Jesu in corporibus nostris manife- B dixeral, ideo bic pondus posuil, servans me*aphoram
stetur. Moriificalionem tribulationum, sicui alibi :
siatcrne. Non conlemplanlibus nobis qua? videntur, ted
Quoiidie morior per vestram gloriam : si enim om- qucenon videnlur. Quce enim videntur, tcmporalii sunl :

morimur, et convivemus.
Illi aulem qui non comrno- quce autem non videntur, ccterna sunt. Non conside-
riunlur, nec convivent. Sempcr enim nos qui vivimus, ranlibus nec bona quae videntur , nec mala : quia
in mortem tradimur. Qui sumus in corpore. Propter nentrum eorum aeiernum est.
Jctiim : ut el vita Jesu. Si patiamur pro corpore ejus Cap. v. Scimus enim quoniam. Quasi aliqus d ce-
quod ille pro nobis passus esi , et vit>m Jesu, hoc ret : Si in bac vita haec paiior, quando isla ai cipiam,
e<l, incorruptibilitatem acc piet caro nostra morta- qni morior? id^o incipil gloriam resuneciiO!;isosten-
lis , ut fiat immortalis. Manifestetur in carne noslra dere. Si terrestris domvs nostra. Moc est, corpus, qimd
nwrlali. Quia aondum npparuil quid erimus, vel per de lerra factum est, et in quo in hoc saeculohahitamus.
nos illius potentia innotescat. Ergo. Nunquid ergo? IIujus liabitationis d.ssolvatur. Si anle advenlum Do-
Mors in nobis operalur, vita autem in vobis? Increpat niini dissolvatnr, vel passionibus, vel conditione na-

eos quia crediderunt falsis aposlolis, dicentiiius id- turae. Quod O3dificationem. Ipsam incorrupiionem. Ex
circo P.<ulun> persecutionibus snhj cere, quia mino- Deo habeamus. Quia immorlalem. Domum non rnmiu-
ris sit lidei, se vcro per fidem tnbulaii non p ss?. ^ f(tctam, ccUrnam in cce/is. Quia hoc corporale quasi
U.stendit ergo econtrario se non prop'er inlidelilalem, manu corporali diciiur factum : hoc ipsum cr;?o spi-

sed propler fidem hacc pali : illos \ero causam odii r tale perspiritum fiet. Nam etin hoc ingemiscimus,
non habere, per alulalionem et desiiliam, sicut ail ad habitationem nostram quae de cwlo est. Ingemiscimus,
Galatas: Ut crucisChrisii persecutionem non patian- pro quo laboramus ,
quia nemo sine gemilu laborat :

tur, ideo cogunt vos circumcidi. Ilabentcs aulem eum- sicut partus ponilur p:o dolore. Superindui cupientes.

dem spirilum fidei, sicul scriptum es'. Quem David et Sumus ergo aliquid iwkiti , ut superimiuamur. Si
rehqui patriarchae vel propheiae : quia ex fide qua tamen vcsti i, non nudi inveniamur. Si tamen exspoliati

nos vivimus, una cademque vperunt, incarnaiionem, corpore, non nudi inveniamur ab opere. Nam et eui

passioncm, resnrrcciioiiemnue Christi crcdeules fu- sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati , eo
turam, quam nos credimus factam , usque ad ipsum quod nolumus exspoliari, sed supervestiri. Nam el quod
Baplistam Joannem. Credidhpropler quod locutus sum : vivi fuerint inventi in advenlu Domini , hoc ingemi-
et nos credimus propter quod el loquimur. Hoc lesti- scunt et laborant, ul non exspo'ieinurab igne cum pec-
monio probai se credere. Si enim illeideo loculus est, catoribus : sed cum jus.is immortalilate superindui

quia credidit (nemo enim aliis sanae mentis affirmal, mercanlur. Vt absorbeatur. Quod absornetur, non ap-
quod ipse non cr • di<), ergo et nos qui loquimur, in- ^ paret quamvis sil: sicut ferrnin, si mittatur in ignem,
quit, credimus, qui eiiam propierea tribulamur, quod et manente maleria loium ignis sil : quia ipsum fer-

illi crediderunl fuiurum, nos credimus laclum. Scien- rnm s, lendorem et calorem ignis assumpsil. Quod
tet, quoniam qui suscitavit Jesum. Firmissiine le- mortale esl. Quasi tangens corpus. A vila. yElerna
nenles : haec est perfecia fides, a qua nec morie Qui autem cfficil nos in hoc ipsum Deus. Deum dic t

divellimur. Et nos cum Jesu suscilabii et constituel hoc facere, ne cui incredibile viderelur. Qui dedil
vobiscum. Simi!iter suseiiabit , si pro eo moriamur. nobis pignus spiritns. Qui j mi nobis pignus dedil spi-

Omnia enim propier vos. Omnia iilcO p;ilimur, quia riliim, ul sciamiis qina lemplum sui spiritus perire

perfecte saluiem vestram ciiramus. Illi vero propter non paiilur, cl ut quod I iquimur, ipsius esse creda-
negligentiam suam niliil lale palitn l r. Vl graiia tis. Sequilur : Audcntes igilur semper, et tcientes qu»-
ubundans per multos graliarum aclione abundel in glo- niam dum sumus in corpore. Ideo audemus sperare.
rium Dei. Ut | er multiludinem credenlium ,
propter Peregrinnmur a Domino. Pere;;rinamur, quia adbuc
abundantem gratiam, «l graliarum aclio abundel in non sumus in h;rreditale paterna; ergo ut peregrini,
^loriam Dii. Provter auod. Id>o nou cssanius. Non non dcbcmus de hujus saeculi rebus oiagnopcFe cu>
•6o IN EMSTOLAM II Al> COltl.NTHIOS COMMENIWMA. 500

i iiv , se<l nece-sanis ronteuli orone desiderium et A cto«, <

4
i Ego " l> " l" >,,, ' »<dds mqoi qu.i>ispiriiali! ns.

Mmliuni hsbeamus, <|ii •modo ;i1 ' ptiriMi peivenire Descendebat, cum dicebat : Neque enim lndieavi me
|x«8Hima. Per fidem enim atnbulamut, et non per spe- scire aliquid inler vos, nisi Chrislum Jcsum, ct Imiic.

aem. Kide ailliuc •pemmofl, noiulinn specie possidc- cnicifixuin. Ch-iritus enim Christi unjet nos. Nccesse
ii.iis. jtwfanM auiem , el Mwm voluntalttn hubemus. csl nns aliqnam partcm ejus rependeie cl>aiitati, ul
Prorsiisaiidenler hoceligim s, sicutalibi : Desideriuin pro ijiis corpore pa iamur,qui mori pru nostra innrte
ImbeM ilissolvi el cuin Chrislo esse niulto inagis me- iliguatus est. Judicantes lnc. Bccogitanles, sive arbi-

lius. Mayis peregrinari a corpore. Bene percgiinari : lianlcs. Quoniam $i unus pro omnibus mortuus est.

quia ail eiiin siiniiis iierum regressuri. El prasentes er>io omnes mrtui sunl. Ei pro vmnibus nwituusesl
rajf ud Deum. lile ubique pixsens est : sed nos illi Christus. So.us invenlus esi, qui ul iinmaculaia lio-
lunc magis siimus quodammodo prxsenles, cuin car- siia pro omnilius morerelur, pro eis qui eianl nioriui
ins luerimus fragililate sejuncii. Et ideo conlendimus, in peccatis. Ut et qui vivunl. Ei delienms vilam no<
dve absentes sive pnvsentes, plactie iUi. Jam tales c> n- siram, qui eam iu nobis sua morle reddidil. Jam non
lcudimus esse modo aciu ,
quales futuri sumus in sibi vivant t s d ei qui pro ipsis nwrluus esl. Si qnis
regno subslanlia incorruptibiles, sine dubio el per- suas volunlales, ct non Dci facit, s bi vivil ; unde Do-
feeti. Omnes enim nos manifestari oportclanle tribunal B minns : Siquis vult, inquii, posl mc venire, aluicget
t.hristi. ft» magniludine potesia is el judicis, magni- seipsum , «l reliqua. El retwrettit. Semper morti
liulo tribunalis et judicii wstimanda esl tpianto enim : resurrei ii >ncm jungil,propicr caluim iam. Itaqiieiws
major poleslas judicis, lanlo major lerror judicii sit, ex lioc neminem novimus secundum carnem. Quia illi

necesse est. Ulrcferat unusquisque. Recipiat. Propria v. (eiuincxemplaCorinlliiisproponebant.nemiiicinno-

corporis, prout tjessit. Quid est secundum ea qux per vimus carnaliter circumcisum , etcarnale sabbalum
i rpus gessil, nisi secunduin ca qua: gessil eo tem- observanlem, tiullius vetcris scquimur exemplum. Et
l
ore quo in corpore fuil? Quia de resurreetione si cognovimus secundumcarnemChristum. Etiamsiijise
ir.ictai, vull ostendere in omnibiis animam per cor- Cbrislus carn liler circumcisus esl, et cum Jud.tis
pus operatam esse ,
quuidiu iu corpore vixit. Nam omna celebravit. Sed post resmrectionem ejus No-
auima sine corpcre peccai, corpus sine anima nou vtimeslTestamenluin. Sednuncjamnonnovimus. Jam
potest. Sive malum, sive bonum. Discedilea me, ma- non novimus ulterius passurum Christum, qui spiri-
ledicii; ?cni e, heiiedicli Patris mei. Notanduui quia taliler eum posl resurrectionem toium Deiim esse in-

pueiia mali maliim dicilur. Scientes ergo timorem Do- leiligimiis. Si qna ergo in Christo nova creatura, vcteru
mini hcmin.bus suademus, Deo autem manifesli sumus. transierunt. Si qnis novus est, nova in Clni lo crea-
Si ientes qum us sit mcliis judicii Dei , bominltms C uira, inlelligal omnia vetera suo tempore ess ulisjun-
puodemus, ul caveanl in eum incidere. Deo lero ma- Cla, el ino lo novo more viveiidiim. Ecc* fa.ta sunt.
nifesti sunnis. Si qnain dnCeiUUS, aliler agimus. Secundiim Isaiam. Umn a nova. Quia eliam pneeepia
Spero aulcm et in cunscienliis vestris m.mifestos hos iiiiiovata sunl, diim inqileultir per gratliffl (lnisii.
c.se. Quamvis vobis dc nobis male suggesUim sit ,
Umniu autem ex Deo. Et nova el velera ab uno Deo
puio lamen quod non recipiat vestra couscienlia de pro diversilate lemporum snnleffecla. Quircconcilia-
nobisa iler suspicari (jiiam novit, ncc possit magis vil nos. Quiaper pcccaia ab co lueraimis avcrsi. Sibi
aliisGdem accommodare quam sibi. Non iterum pe> Christum. I'er sangninern et excmplum Cbristi :

nosmetipsos commendamus vobis. Quia supeiius quta et redemit, et docuit. Et dedil nobis ministerium
dixeral se commendaliiiis non egcrc. Sed occasionem reconciliaiionis. Ut el nos alios reconciliemus. Quo-
ilninus vobis gloriandi pro nobis. Conira pSdido- niamquidtin Deiiseral in Chrislo mundum reconciliunf

aposlolos, qui eis primo per de raclioucm odium sibi. Non solum lioino i ral Cln islus, sed el D us, id

Cjiis insereie volcbani , ul eis fides facilius habeic- est, Deus bonio secuudum pranenliUB uliique est,

lur. Ut habeatis ad eos. Quid respondeal s. Qui in iionsecundom effeclnm; in Cbristo aulem omnis ple-

fiiiie glorianlur, el non in corde. Qui cuni ad fa- niludo divinilatis i. bibiial. Non repnlaiis illisdelicta

cicm gloriautur de sua justilia et nostra infiriniLue, ") ipscrHin. lluccsl, imlulgens persolam fiilem,<|ii;egra-

conlis sui lestimonio revincuntur, sive in carna- lisdonala est. Et posuit in nobis verbum reconciliat o-

libus operilius legis. Sive enim menle excedimu, nis. Pratdicaliineni.iit pro (.liristo nos recom ilicinus
Deo : tive sobrii sumus, vobis. Qnidam dicunl, sive homines Deo. Pro Chrislo ergo legatione funtjimur.

s.iper hoiniiiein sapimus, idesl,inexslasisnmus,Deo: Cujus vice le.^ali sunnis Dei. Tanquam Deo exhorluntc

quia plus esl quam humanum quod loquimur : sive per nos. Non ex nobis dtcimus, sed Deus per nos lo-
iioslio sensu loquimur, vobis. Menle excedere dicilur quilur. Obsecramus. IA esl, lampiain \os Cliristus ob-
docior, quando alia et spirilalia loquilur : ul bealus secret. Quid recouciliaii Ii.-o? qma ininiiei eramus :

Joannes : In principio eral Yerbum, et reliqua. So- ncmo enim recom iliatur, nisi ex iuimieiiis luimicos
brie loquebalur, quando se humiliabat diccns :Ver- aiitem nos mm uaiura, sed peccaia feceruni : uude
1. ni <aro l.ulum cst; quod eliam signilicahant angeli inimici il ius, imleservi pcccali. Quomodo auiem re-

in sc.il.i, quain viJitJacob.ascendenies el desCenden- coiiciliamur, nisi solvalur quod imer noset ips.un se-
les. id esl, docloies, ul ipse beaius Paulus as eude- ji.ii.il, bocesl, peecatu n? et idco mediator Dominus
bat, cum dicebil : Sapicnliain loquiinur inter [icile- Cluisliis, qui facius cbt saciilitium, pro peccato O0ii-
 -

BG7 rRlMASll AI>U1 METAM EIMSC. kc,

rena seipsum. Pro Clirisloreconciliaminiheo. Ilocest, A dicatur a voliis, Fauees ejus dulccdilii*, cl tolusdesi-
vice Christi rogamus, ut cnnvertamini et eredatis. (Jeiium. In Spitilu sancto. Id esi, ila nos ejiis donn
Eumaui non novcratpeccalum. Deus Pater, scilicel possumnsexhiljc.re,si nos cjus douo dignos pra:parc-
Filium. Pro nobis fecil peccalum. Iil esl, saci iliciuni mus, elteriipliimsuum, quod iiiandaviiinbaplisiiio, non
pro peccaio pro unbis peccatum fecit. Ilostia oblala violemiK.in charitale non fictn. Charilas sancnon ficii

pro peccaio, peccatum dicebator in lege.cum nihil csi, siomniaqua: nobis (icri volumus, ali.s faciainus,

peecaret, sicm scriptum est: Et impouet manus su- 6icul ail sanctus Joannes : Non diligauMN veibo ct

per capui peceati sui. Per quorum sanguinem san- lingaa, sed opcre elverilate. In hoc quoque non li-

guis ille qui pro nobis elfusus cst praufigurabalur. cia est charitas, si delicla elculpas beaigM affeclu
Ila el Clirislus pro peccaiis nuslris oblalus, peccaii in fratribus easligemu. In verbo verilwis. Yerbuiu
nomen accepi*. Ul nos effieremur juslilia Dei.cSoo 110- veiiiatis vcrbum est Chrisii, quod ex Scripluris pro-
slra. In ipso. N<>n in nobis. ferlur.si taineii aptc proferatur : et verendum ne
Cap vi. Adjuvantesuutemexhortamurvos. VerboDei. forte faciamus de veritaie mendacium, vel illud :

Ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. In vacuum gra Noliie menliri invicem. In virtute Dei per arma ju-
liam Dei recipit, qui cum Dei gralia non laborai, ncc stiiiw. ln viiltile Chrisii per arma justitije adversus
adjungit studium sunm, ul possit Dei praecepla ipso 13 diabolum dimicamus : sive in vinute Dei, qni per
adjutore implerc : qui non novus csl in Novo Tesia- arma legis diabolum superavit. A dexlris et a sini-

imnto, et novam vitam sectalur, cui nihil proficit 8/n's Nequeprosp ris elevemur, nec frangamur ad •

graiia Dei. Nam ad Galaias idem dicit : Non abjicio vcrsis. Per gloriam et ignoblitwem. Gloria viriutnm,
gratiatn Dci. Ait enim. Deus per prophetam Isaiam. ignobilitate carcerum. Per infamham et bonam famum.
Tempore acceplo exaudivi !e, el in die salutis adjuvi te. Omnia haec per palientiam aequalitcr d;camus, nec
Mihi ad exaudicndum tempus iceeplum, et dies sa- exioilant nos laudantes, nec dcjiciant detrahentes :

lulis, in hac vita est, sicul ait Salvalor Ambulaie : quia necesse esl nonnunquam ulrosque nienl ;

ri. Nns
dum Iiicem habelis, ne vos lenebr.e com|ireheiidaiit. vero ad conscienliam respicientes, non debemus aliis

Eccenunc tempus acceptabile. Sicut alibi : Ergodum plus de nobis fidemaccommodare quam nobis. \}t se-
tempus habemus, operemur bonum. Dies autem di- ductores, el veraces. Exposuil infamiam et bonam fa-

citnr vita hnec, quia apia est ad operandum, el con- mam, quia ab aiis sedactores, abaliis non solum ve-
< ludiinr n icte judicii, in qua nemo polerit operari. races, sed et dii nominali sunt. Non ergo mirum, si
Ilaec vita el oesias dicilur , in cujtis comparalione aposluli sednclores dicebantur, cumipsum Dominum
Ibrmicae dicuntur hicmem sperare venturam. Ecce Jtnlaei sic dixerint. Sici^ qui ignoti. Ab infidelibns.
nnnc dies salwis. IJic solum salutem, Deo donante, Va cogniti. A credentibus. Quusi morienle*, ecce
q et

possumus invenira Nemini danles ullam offensionem, v vimus. Hnc est, usque ad despcrationem vilac per-
nt non viiuperclur ministerium nostrum. Nemo exem- venientes : sicut quando lapidalus putbaiur mo:'-
p!o noslrn offendaiur, ne non lam noslrum vilium pu- luus, illevero surrexit, et docebat inLyslris. Simul-
tiilur esse, quam ministerii. Sed in omnibus. Non in que nolandum quod adversa et temporaria qua>i
nliquibus. Exhibeamus nosmetipsos. Hinc osienditur, babeantur veluti si aliquis somnium rcferat Yide- :

reparatis nobispergratiam Dei, posse cum Dei ad- barmihi quasi essem ibi; nam praemia aelcrna non
julorio exbibere nos miuistros Deo in di-scriptis vir- non
h ibent quasi. Ut casltgali, el morti/icati. Casli-
lutibus. Sicut Dei minislros. Dei minislri Deum de- gans castigavit me Deus, et morli non tradidil me.
bent in omnibus imitari, et ex vila ei. actu cognosci Quasi trisles, semper autem yaudenles. Tristes severi-
veri Dei cultures, sicut ille se patitur ab omnibus corde vero etiam in tribulalione gaudeu-
tate vullus,
blasphemari, et in pracsenti vita etiam ingraiis sua multos autem locupletanles.
les in spe. Sicul egentes,
non negal benelicia. ln multa patienlia. Non moilica. In boc ipso quo egemus nobi>, aliis abundamtis, dum
Mndo patientiae membradescribil. In tribulationibus. pcr nos eleemosynae fiunt : siveterrenisegenles,alios
Oninis laesio tribulatio est. In necessitatibus. Omne facimus locupleles, quasi lalionem praemii sempiterni.
quod necesse est, sic fer.imus, ut netesse e^t. In an- Tanquam niliii habeutes el ornnia possidentes. Sicut di-
yusiiis. Angiistia esl omnis inopia. In D
piagis, in car- cil Salomon : Ei qui fidelis est, totus mundus divilia-
ceribus, in scditionibus. A principibus locorum. In la- rnin e.-t, exceptoqu.x oinnia Domini suiil nemo plus :

boribus,in utjfi/iis.Inlaboribus discursuum, sive ope- babel quam qui nnllo imligel. Ille nullo indiget, qui
raiinnunt. qua* meulis debenl esse magis quain cor- practer necessaria nihil requirit. Os tuutrum putet ad
poris. Nam vigiliie honesiaii) marcrant cames. In vos. Iia provocati suuius profectu vcsiro, ul tacere
jejuniis. Notandum jejunia cuiii virtiitibus numerari. non pnssiinus : prnfectus enim discipuli aperit os, et
In castitute. llla est vera casiiias, quac et corde ct cordilatat atqtie magnlfical. Corinthii, cnr nostrum.
corpore conservaliK. In scientia. Scientia specics vir- IH scriptum est : Quia dedit Deus Salomoni latiludi-
tulum esf, si ex ea quis erudialur, non inllelur. lu ncm cordis,el vobisdnnel. Diiatatum est. Sensibusct
longanimitate. Longanimuas ver.i esl suslincnlia diu- doctriuis. Non anguiliamini in nnbis. Non ex nobis
turna. In simvitatc. Snavil.T.saulcin csl, si nulli verbis csl serinonis angustia. Amiusliamini aulcm in ris eri-

nostris amariludinem genereiiius, ct illud ejusdem Ex vobis causa procedilangusli;c./ .'amaV»7i

bus vestris. ,

Apostoli impleamus : Omnis amaritudo, ct clamor, aulem habenles remuncrationcm. Eamdein habenles re-
ct blasjtlicmia lollatur a vobis cum onn;i ma'ilia ; ct muucralionciii, si cumdciu ailjulorein Deum habue-
 5CD IN ENSTOLAH II AD CORINTIIIOS C MMENTARIA. f.70

riliscl curstmi : aul ceile.si qiiniitmndoivmus, Deo A qunsi lales sit.s : non eniin possum ila de vobis scn-
inspirante capilis. Tanquam filiis dico, dilataniiiti et lirc, ijtios taiilmii Jilig'% sicnt J xi sjperms : she <li-

ros.Quasi lilii exemploineo, imploraudo graliam Dei, lccii i veslra lanlain me facil babere liduciam. Muln
inlelleclti dilalamini, ut niajora ipsius Jono capiatts. mthi fuiucia esl apud vos. Muliam inilii lidiiciam lo-

Sive sacerJolcs Jorei exemplo dilalare, vfli in lali- quemli JeJisiis, quia in oninibus obeJislis : sive qua
tuJine charitatis prolicere. Sulile jujum ducere cum miiltum me a vobis J ligi non ignoro. Multa mihi glo-
in/idelibvt. Nolitc eonjungf Hlts, tel eqoari ;jognn riaiio pro Vobis. ApnJ oiniies Ecelesia< veslra glorior

eniin sininl pares trahunl. Qmv enim participaiio ju- cmeiidalionc. Deptelns sum consolutione. Posl Irisli-

iiitiiv cumini juitatc? Ostendil ncminem posse jiislnin liam, qnam pro fnb s baliebam : sive abundal inibi

esse pariier ct injustuni, conlrafia exempla propo- sermo consolaiionis, provoeanie ve-tro profectn. Su-

nciis. Aut qmv societas luci ad tettebrnt? Nirla : Mcilt pcrabundo gaudio in cmni l.ilniUt nc i noitra : na>n

nec lncis i-niii lenebiis. Qnteaatem con entio Chritti et cum venisicinus Macedoni .,-»«, ninlam rcquicm ha-
ad Betial f <ut qiuv pms fidcli eum infnlei? Non buit curo nosira. Tanliim esl gaiiJium iiieiun, iil obli-

llis polesi convenire. Relial diabolum vi 1 Anlicliri- visor oiniiiiiin pressurartim. Os emiit quam maguam
Miim dicit. Qui nuicm coitsemus templo Dci cum ido- pressuYam magnitinlo gatidii superarcl. Scd omnem
lis? lJoltim Jicit ipsos b inincs qui iJola cofitnt. B tribuhtionem passi sumus. Nuilumgenus tribnlaiinnis

Yos enim etlis temp'um Dci vivi, sicut dicil Deus. IHi „ IWUl BUmilS experti. Ferit pugnoe. Dugnre conlra in-
aiilciu templnm siml iJolortnn mor tionim , quos daj- liJeles : ei a fatsis fralribus iimor : s vc neciedenlcs
mones possiJeni. Cnm Dens ubiqtie sii, laincn in il- scandalurii palerenlnr, onu.i m verebamur. Intus ti-

lis inbabitat, qui ejus seniiunl beneficium, ct crcJunl moret. Ne exaeerbatressetis. Sed qui contt tatur hu-

ipsius Jontiin csse, si aliquid sunt. Quoniam iuliabi- miles, consola'us est uos Deus. Conlribulalos. In ad-
tabo in illis. Iloc ipsmn probat tcsiimonlo, quod lcm- ventu Titi. Son sutumaulem in adrenlu ejus, scd etiam
pluni simus nos Dci, Jotens quoJ mtinduin ei in in tolatio. Nun solum qula dcs deratus advcnii, sd
corde nosjro pracbere debeamus ipso aJjulorc bospi- etiamquia illa nuniiavii, propler qu e ejus spectaba-
lium. Et inambulabointer eos. Omneseonim sensus ob- iiuis aJvcntum. Quo consolatus esl in tobis, referent
i nebo, vel percurram. El ero illorum Deus. Dcus na- i.obis veslum desiderium. Consi lalus est poslluctum,
lura oniniuin e*t, volunlaie paucorum : non cnim cst quem oobibCiim pro vobi» babebal. Veslrum fleltnn,

Deus morloorum, seJ vivo; um. Et tpseerit mihi popu- vcstram cemulutionem prome. Vro conlrislaiione nosira
/.(». Qni vuluntarie servi sunt, non inviLi : id esl liJe et pro qu .irumdain peccaiis. Ita nt magit gauderem.
et ob<-diemia, nou tanlurn natiiia. Prop'.er quod exi e Qua nonsolumcorrexislis, sed eiiam ampliusprofeci-
dc mcdio eoruin, el separamini, dicil Dominus. Aclu el C stis. QuONiam etsi contristavi vos in epistola, nonmepoeni-
COnversatione, vel faniiliaritale, iioii loco. Et immun- let :etsi poeniteret, videns quod epislota itlaelsi ad horam
dum. Omnis qui peccat, iinroiindus e^t immund s
: vos cuniristavit , nunc gattdeo, non quia conliistati

eiuni apuJ Di-um nmuis iniquus. A'e leligeri is. Ne e tis , sed quia contrittati estis ad poenitentiam. Eisi
t tigeiiiis conjiinciione, vel consonio, seu con>en poenileret, eo quod vos nimiiim increpassem, tameii
sione, aut iinilalione acinum iniqiiorum. Et ego rc- vester me facit non poenitere profecius. Contristati
cipiam vos. bi vos ejecerim. Et ero vobis in patrem, enim estis secundum Deum. Non secmidum sxculiim,
el vus eritis milii in filios el ftlias. Dicendo : Si vospa- nec diabolum. It in tuullo detrimentum patiatnini ex
rentcs abdicaveriiil infideles, mc pairem babebiiis nobis. Quac enim secundum Deum trisiitiu est. Aui no-
lempileniOffl. Dicit Dominus omnipotent. AJJiditom- sira negligentia, aut ne venientes aliquem d.inma-
nipolens, ne Jicas, quomoJo possunt bomines ficri rcrmis. Pcenitenliam in salutem. Esl enim peeniientia
filii Dei? conlra salutem. Stabilem. Impoenilibilem. Operatur.
Cap. vii. Ilas igitur habentes promissiones , charis- Perseveranlem pocni eniiam : de propitiatione ennii
simi, mundemus not. Tantas et tales promissiones peccatorum non debemus e.-se sine inetu, et cum Deus
babent.btis, qtianto sliulio mundanda esl Jomus l.lem non memorciur, nos memorare debeinus pOPnitendo.
Iiospilcm rccepiura! el Di filii quomodo patrem Je- D Swculi autcm liistitia mortem operalur. Saeculi trislilia
benl in omuibus imilari ? Ab omni inquinamento ca,- Csi, at Je amssis rebus pi;cseiiiil)iis, aut Je alienis
nis ct tpiritus, perficienles sanctificalionein. Inquina- non invasis, atit de aliena felicilale lorqueri. Sccmi-
nieiil'im carnis esl, quoJ per farnem comiuiltilur, dum Deum vero tristilia est, aut sua, aul aliena pec-
spiriius vcro, quoJ s-»la cogilatione peccatur. Tunc cala lugere. Eccc enim hoc ipsum, secundum Deuni
ergo perlicienles sanctilicalioiKMii, si ulraqiic nninJa contiislari vos, quanlum in vobis opcratur. Iloc ipsun»
rrvemus. In Non in laude liuminumvel
imsre Dei. quoJ moJo factum csl, potesl vos docerc, quid sitin-
I ii) neminem lasimus. Accipilc quod
re. Capite nos : ter s.iculi ct Dei Irisiiliam. Sollicitudincm. Quia no-
dicimus, sive nosirum exemplura accipiie in bis om- sira soliiciaido iliius inspiratio est : ei ubi estsolli-
nibus imiiandum vcl considcrate no«. :
Neminem ciiu lo, non est incilia, vel somnolciuia, nul sixu-
Curru iwut netvincm ciicunvcnimus. Mala docirina. Sed defensionem.
: ritas. Defeiisioncm vel disci-
Nen ad condemaationem vestram d co : prcediximut plio.-e, vel fiJei. Sed indignalioncm. Vel contra
.nimquodin co dibus nosris estis ad coinmarcnd.m pccc uiics inJignamur v.l gentium
, indignalio-
tt ad convivcndum. Nori niecxcusando,
vosconJciuno, ncs siiffcriunis. Scd timorem. Non sccinilaleiu
 ,

I PP.I.UASII ADRU.HETANI F.I-.SC

contrn percantcs. Scd si qnis scandali/.aliir, cgo A luni poicst facil, t'ilum facit : *qnal t.i div«a r;t p.u-
uror. Sed dcsidcrium, scd wmulalionem. Osi.lc.i iiim pci ,
qnamvisdivcs ainplins dare vnl.-aiur. Quio $eeuu-
noslrum, ii. n lasti liuin. Se / «Jwi.-I:. m (iicnnl lioc lo- dum virlulem lestimonium illis reddo . cl snpra v rtu-
co sed praposilionem essc siipcifluain in Latiim : ti i/i vuluniur i fuerunl. Pra-posieravil verlta : nam sen-
a|>ml Gr rcos vero slriicliiram lialicre serinonis. V n- su* liic csl : I esiiiiioiiiuui illis reldo, quod seciiinlum
diclam. Non inal.im vcniam : m< lius cst juste vimli- v i iiicm fcceruni, et snpra viriuiein volunlarii fue-
care, quain malc indulgere ; uani qui nialis parcit runl. Cum multa exhorlatioie obsecruniet noigialtamel
pcrdere bonos cupit. In omnibus exhibuistis vos iucon- cotn uun calionem tninisterii, quodfuinsanctos. Mullum
ti.minatos csse. Prob.ilis vos a culpn iininuncs. Conla- nos snadeiiles rogaverunt, ul gratanter susciperemiis
ininatus enim aucloiitatem non habet in alio vimii- coriim coni.oiiiiica imem in miuislerio sanciorum.
candi. Ncgotio. D.j qno ngiiur. Ljitur etsi scripsi Et non sicut speravmius. Sed plus qiiam speravimus.
robis, non propter cum qui fecit. Sive non propler Sed semctipsos dederunt primum Domino, deinde nubit.
ciiin qui fetil patri injuriam, et excommunicitus esi, Non solum sua ouinia, scd el se priiuum Domino (ra-
neqne propler euin qni passus est, qtiasi hacc sola me didcriint iu lioc opeie, deinde nobi-; id csl, Dnis

delectasseni. lnjuriam. Pal i. Nec propter eum qui voluntatem eorum vidil, nos efFccium. Per volunta-
passus est. SuliaiHlimr, laiiluin. Sed ad manifesian- R lem Dei. Non ul nobis placerent conlra Dooiini vo-
dam solliciludinem nostram, quam pro vobis habe.ius liintatem; sed ut illi lioc f.icerent, voluntatis Dei fuit,

coram Deo. Ne puletis uos aliquid posse laier.- per qui illis boc ut f cerenl, inspiravit. Ita utrogaremus
solliciiudinem nostram. Idco consolati tuntus. Eo Titum, ul quemadmodum cozpit, iia el prrficial in vobis

cjuod vos pi obaverilis castos esse negolio. In conso- eliam gratiam hlam. Illorum exemplo aceeosi sumns
lutione autem no tra. Quia de vobis consolationem miltere ad vos Tiluin, ul doctrina vel disp<>sition.j
accipimus. Abundantius magis guvisi sumus super gau- sua eiiam boc Deo adjulore perficiat, ne
in vobis
dio Thi, quia refectus est spirilus ejus ah omnibus vobis. quid minus cateris liabeaiis. Sed sicut in onmibus
lllud adliuc amp itis gavisi sumus, quod ita a vobis abundatis fide, et snmone, el scicntia, et otnni soi ici-
Titi estspirims rcfeclus, ut nunquam de ejus menle tudine, etcharitale vestra in nos. Non lanlum cum lido

recedatis : profectus enim discipuloium refeciio spi- sermonem el scicntiam copulat. Vl et in hac graiia
rilus esl magislri. Et si quid upud illum devobis glo- abundetis. Ne cum in aliis caeteros vincalis, in h<>c
riatus sum , non sum confusus. Gloiiatio profccius inferiores inveniamini. Non quasi imverans dico : sed
«onfusionein non h;ibet, sicut <:lorinlio saetuIarU,. per uliorum so' liciiudinem eliam vesl>a charitalis inge-
S.id sicut omnia vobis in veritate locuti sutnus, iia et nium bonum comprobans. Non iinpero, nec exigo, sed
,lorialio nostra, qua? fuil ad Titam> vcrilp.s facta etl, Q consiliiun do : ut sicul in omnibus, ita et hic formam
(jui in rebus jusiLs gh.rialur, in vei ilate gloriatur, et alirs prcvbcalis: ctim eiiam sciainus obedieriiiaiu et
in Deo, cnjus donum est. Et viscera ejus abundantius misericordiam vos lantam halerc, ut non didicissc
in vobis sunt , reniiniscenlis omnium vcslrum ebedien- eam videamini, sed naturaliler possidere. Scitis enim
tiam, Omnia vos ejus membra desiderant, ul oculi (jratiatn Domini nostn Jesu Christi. Non enim ignora-
pnescnli.im vestram.aiiressermoiiem, os colloquium, tis illum propler vos pauperem factum, qui universo-
el cajtera. Quomodo cum timore et tremore suscepistis rum eral faetor et Dominus: ut ejus gratia bonis
eiim. Obedienlia sine limore esse non novit; nam qui ccelestibus ditaremini. Si ergo ille propter vos omnia

cx charilale ohed t, qnem diligii , limet olY*ndere. sua contempsit, quanto magis vos propler vos dare
Caudeo, quod in omnibus confilo in vobis. Ul peritus debetis parva, non vestra, imosua ei reslituere ! Ipsi

nrchialrus ad jam prope sanaium vulnus lenissimis enim ditur, quidquid ejus causa porrigitur. Quoniam
inedicamenlis utitur, ulcauleriis ustura sanetur. Fe- proplcr vos egenus faclus esl. De Deo homo. Cum esset

cistis me gaudere, quia de vestra obedienlia nunquam dives: ut illius inopia vos divites essetis. Et consilium

iliffulo. in hoc do. Hocenim vobis ulile est. Conlra Photinum

Cap. viii. N<tnm autcm vobis facimuf, fralres, gra- eliam hoc facit, quia eral dives prius ,
quam fieret

tiam Dei,quce dataeUinEcclesiis Macedonia. Exemplo J) pauper. Qui non solum facere, sed et velle ccepislis ab
ecclesiarum Macedoni;c eos ad misericordiam provo- anno priore. Quosdam ostendit posse facere non vo-
c.it: ut non puieni grave, quod videiint Philijipsnscs lunlale, cum aut imporlunitas pt tentis, aut anctorilas

vcl alios jam fecisse. El quod inmullo experimento tri- Nunc

praeclpienlis exegeril. vero et facto perficite, ut

bnlaiionis abundanlia gaudii ipsorum fuit. Timc ma- quemadmodum promptns esl anitnus voluniatis. Qno<l

xime gaudenl, quando inullum fue ini ti ibulali, sicul voluniate laceie ccepistis, circctu imphle. Omtiis

apostoli ibant gaudenles, quia d gni habiti sunl pro ;

etiam rci linis est expetendus. Sicut enim factum in-

nomine Jesu Christi contnmeliaii pali. Et altissima vili acceplum non est, iia el voluntas rcnitens sine

fruciu est. Ita sil cl perficicndi ex eo quod habelis. In

pauperlas eorum abundavit in dhiiius simplicilatis eo-
r.m. Scio paupersatcm luatn, et tribulaiionem , sed fincm usque. Si enim voluntas prompta esl sccundum

clives es : multum quidem paupercs in opibus, sed id quod habet, accepta est. Ne putetis me aliquem su-

amplius in aimplicitate sunt diviles, et plus cupiunt pra vires exigere, aui lanlum a paupcre <|ii;intuni a

dare quam habcnl: el idco magis animum Deus pro- divite exspectare : omnes enim arqualilcr danl , si

unusquisqiic de tanto dct quantum habet. Non se-

bat, quam quod dextcra po<rigebal qui cnini quau- :
 , ,,

573 l.N EPISTOLAM II AO (.OIll NIT1I0S COMMENTARU. bU

cundum id qucn rw lm:<e'. 5lC«1 htbueris, lili, sic A Ne quis di\ii, quo:nodo Christus lcgem implevii, cum
<ac cleeniosynam. Son cn m ut ali:* sil liinissio. Qua- vidcainus Christianos ncc lanlam elcemosynam la-

lcs eranl, ul hoc illil MMMC essel dici : Non nl vohls cere, quantam uYri in lege praeccptum esl?/n gloriam

nihil servelis; sed ul el illis sulficial, el vohis! Vob s Domini. ln gloriam Domini omnis pius glorifieat

aWern tribui.tio SM* exivqualitalc; iu prajsenli

Inopi.e. Deum. Providemus enim bona. Nihil quidem propter

tnnpore. Sancli et servi Dei in hoc s^culo pcregrini liniii.iii.mi gloriam facimus : scd tamen noliimus ut

Cl pauperos siinl.in vili voro ;rlcrna palriun habont per nos aliquis scandali/.eiur et pereat : sed ut vidcns

atqtie divilias : laici vero vel qui facullalibiis al un- opera nosira bona , magnificet Pairem nostrum, qni
«lanl, hic quai patriain habcre videntur, si commii- in coelis est. Non solum coram Deo, sed eliam coram

nicant sandis : hicilii eis resliunnl, ul iu sua palria, hominibus. Conscienlia nostra suflicit nobis propler
iihi e-sse diviles coniprohanlur. Vestra abundantii il- nos : fama vero, propter proximos, quae non dehet
Irum inopiam tuppleal : utel illorum abundautia.DMe pollui, sed pollero. Du.ne res sunl, conscienlia et fama.
illis carnalia, ul el illi vacanies Deo possinl voliis C"iiscicniia libi, fama aliis. Qui (idons eonscientia
i eddere spirilalia : isli eniin duo gradus sine allerulro suae, nciiligit famam suam, crudclis esl. Misimus au-

siarc non possunt. Tam iile perfeclus non erii, cogi- tem cum illis et fratrem nostrum. Qnijam dicunl hoc
l:\ndode carnalihus, quani liic misericors, cum non B de Apollo dictum ; sed inceriuin est. Qttem probavi-
hihcl cui dare \el a quo dare doceatur. Vestra mus in multis ia:pe soUicitum essr. Tesiimonium eis

inopice sit suppi mtntnm, ut fuit tequalila.%. Sic sunl in perhibel, ut magis audialur. Nunc autem multo solli-

lioc saeculo diviles, quomodo ulmus viteni siislinens: ciliorem. Eum probamus, e<>nfident< s, quia vestra

illius adiuinicuo vitis fructus uheres dat, et pcr fe- obedientia provoceiur. Confidentia mulla in vos. Ita

i •iinditatein vitis ulnius fruiiuosa conspicitur. Sic suii jam novit, utconlidat in vobis. Sive pro Tito, qui esl

scrvi Dci, ei spiriiu p.iupcres, sicnt vitis : qu. facul- socius meus et i.n vot adjutor ; sive fratres nostri, apo-
l.ilibusd.viiuin sustenlanlur, sibi invlcem quod abun- stoli Ecclesiarum, gloria Cliristi. Sensus hoc hahet
ilmt, commiinicant, ulrique pleni ad vilam aicrnam sive quia Tilusei de vobis dixit, qui vestram obedien-

perveniuul. Sicul saiptum est. lloc de manna dictum, liam pnbatam habct, sive quia eliarp. singularum
cnjus excmplo docemur ipiod omnis superabundan- Ecclesiarum apos'oli eidem nuntiarunt ad gloriam
iia generel vermes : simul et ostendilnr, qu.c Deus Christi. Oslensioncm ergo, quwesl charitalis vestrcr, et
communia in prsesenli. Qui
dat, oumibtis esse dehere vostra: glorim pro vobis, in illot o tendite in faciem Ec-
multum.uon abundavit.Hoc leslimonio vull nos omnia clesiarum Dei. Ut cum viderint verum essc quod dici-

rommunilor possidere, ut et perfecli doclrinam non tur, omnihus hoc Ecclesiis deferant pervidendum.
ahscondant: ei liabenles substaiitiam, eis non dcne- C Si\e oslendite charilatem quam habelis, de qua
,

mm victum. Dignus cst enim operarius eibo suo. pro vohis gloriamur , ad exemplum omnium Eccle-
El qui m dtcum,non minormit. Gratias autem ago Deo, siarum.
qui dedit eamdem soUiciludinem pro vobis in conle Titi. Cap. ix. ftam de mini terio quod fil in sanctos. Mu-
Sicul demanna, si sliidiuin vel solliciludinem, ut tare seusiim videlur. Quidam d.cunt, superius enm
quisque pr<> aiis h beat, Deus dal, til pro seipso ha- de sanciis laicis dixisse : hic vero de sacerdotibus.
beat, quis alius est daturtis? Quae cum ila sint, nihil Alii vero aiunt eum ante de eleemosyna iractasse,
Scripturis sanctis homini a Domino jubetur, propter modo de verbi miuist u rio
commonere, quod sanctifi-
probandum liheruui arbiirium , quod non inveniatur catis perbapiismum exhihelur. Ili duo sensus usque
uari ab ejus boniate : nec omnin • incipit hoc ex malo ad finem causae diligenter stml observandi. Ex abun-
in b<>JNi n per inilium fidei com.i ut ri, ni-i hoc in dantia csl mihi tcribcre vobis. Ex superfiiio commc-
illo agat indt-hiia et graiuita misericordi i Dei : quia noo, quia ullro vcldocens, vel sacerdotihus ministrc»
non noslia', setl dexlerae Excelsi est immiilatio. Quo- lis, qui eliam c.etoris misericordiam non negatis.
niam exhorta.ionem qnidcm suscepit : srd cum sollici- Scio enim promptum animum vestntm. In hoc opero.
lior esset, sua toluntate profectus esl ad vos. Graiiam Proquo de vobis glorior apud Macedonas. Animo. Quo.
ijiiidem e\hoilat:ouis accepit, scd ci propria volnn- D niam el Acluiia parata esl ab anno prwterito. Achaia
late lesii avit, ul niercedeni haberel non invitus, lola por vos, qtii ejus capul estis, ad hoc cst mini-
<|iiasi ei sit credila dispensatio. Mi.inius ciam cum sicriiim provocala. Etvestra amululio provocavil plu-
ilto fratrem noslrum, cnjns laus cst in Erangelio per rimos. Ilic a^mulaiio pro imilatione. Misimut autem
omnes Ecctesias. lloc de Luca intelligiiur, qui laudem fratres. Quos superms nnminavil. Vl ic quod gloriw
in hvanielio pr.e caieris hahet, quia el r.vangelium mur de xobis, evccuelur. Qui vos vel praparent vel
et Aclus aposiolnnnii scripsit. Non solum autem, scd conimoneant. In hac partc, ut quemadmodum dixi
it ordinalut ab Ecclesiis comes peregrinationis nottrie. parati silis : ne cum venerint mccum Macedoncs, el in-
Ui eum idoneum esse demonslrel. In hanc gratiam VLii.rimvos imparatos. Ne alilt r inveniam, quam pu-
quw ministratur a nobitad Domini gloriam. Sivemini- tahain. In parte, sive ministerii, sive doctrina?. Eru-
s «r sanctorum, sive doc:rinne : quia oinnia ad Domi- bevcumus nos. Si nos erubuerirnus quasi falso pro
,

ni gloriam fmnt. Et destinatam voluntatem nrslram. vohis glorianles, qu.inlo magis vos, et pro vestra ne-
IVopositam sivc paralam. Devitantes hoc, ncquis nos gligeniia, et pro noslro ruhore ! Mulia ronfnsin cst,
ntuperct in liac plcnitudinc, quce ministratur a nobis. si pro to, qiii tc di^ijji, crubcscat. Ut non dicamtu
675 IT.IMWI AhlU J&ETASJ EP15C. 570
t>r>s in hac subs!ant a. Neccssirium ergo existiniuvi ro- A iiiino gratia; refcruiiiur, ipii nxj tanta aapientfi rnn-
gnre. fralres, ut prwvenianl ad ros. Quoil supcrius dixc- divit. Supplet ea quw tlesitnt sanctis. Taiiluin ti ibmtis,
r;il, in liac parle. Et prtvparenl repromissam. Quain qnod non solum snppleat in-cissiiatiin MMforwm ,

eis de vnhis promisimus. liencdictionem. Sive a bene- scd eliam rciuaneat nnde ali s erogaretwf . Sed etium
diccndo, sive qoia pcr clee.inosynam benedictm na- dbnndat y.er multas qrtitiamm actiones in Doimno. Du-
f
scitur Dei ah hominihus. Ilauc paratnm csfc. Sn fi- pliccin poicst's bsbere merceden», ct rcfc tionft san-

cienlem bei.ediciionom. Sic quasi bencdiclionem, non ctorum, ct ftratiarum a D-unino acihnis. I'er probtt-

quasi avaritiam. Uenediclio eril,si grato animodelur; liouem niinislcrii liujus. Pcr hoc iiiiuisterimo r| C pro-
llilarcm enim datorem diligit Deus.avarus autc n bamini Chrisliani. Qula perfeete doceiis rtottend iU
ahundane es&e non avams pnteat. In scientia autein diVtnuin esse, iu qun per obedicut ani Deinn n»:«gi<i-

esl, qni sciisum quem coepeiii, differt implec vel

, ficaiis. Glorificanles Denn in obedienlin confc$sio> is

e.xscqui, unde ct Domin s dicii, Ncmiuem salulave- ve t w tn Evangetio Christi. Magn.licant Dcuui, ifui

r tis iu via, hoc esl neuuni verbum salulis transiio- per obedienti.ini confi'ei>lnr neiim, sicul quidam laciis
ric pi.ciiicaverilis. Hoc aulem dico, qui parce seminal, ucganl. El simplicilate communicationis vcs'rw. S vc
parce el metet. Notandum, qnia etiam liic gradus esse simplicilcr docentt.s, sive siiuplii itcr Irihuentes. In
monsiiatiir. El qui seminat in bcnediclionibus, de be- R illos et in omnes. Quia cl in illos et in omi.es coui-
nedictionibus el melet. Potest et ccou>rario qui in m;i- municalis potius quam donaiis, quod ccrti eslis vos

ledictione semina!, idein el meiere. Unusquisqueprout cuin niuliiplici I nore reccpluros. Et in ipsorum ob.se-

desiinnvit in corde suo. Non quasi coaclus, sed volun- iralone pro vobis. Eliani in hoc abundat, bac oniui i

tarius. Non ex tristiiia, aut ex necessitatr. Si volens ojx ratur adiiiinistratio hujus
Desidirantmm ollicii.

boc ai;o, mcri edem habeo : s auiern invitus, dispcu- vos. Quisenim non desi ierct viderc liujusmodi ? Pro-
satio mihi credita est, et quam sine s mulalione di- pler emincntem graUam Dei in vobis. Sivc scienliae,
dici, ei sine invid a commimico. Hoc tolum ad mi- sive uisericordi:e. Gratias Dio super iitenarrabili dono
nisliiium vcrbi. Nam si de eleeniosynis, unusquisque ejus. Subauijitur, relereuies : ijui lanlam vohis gra-
proul bahct. Ililarem enimdaiorem diligit Deus. Econ- l ain suam inspiraiione donavit. Nolanduin quod
trario iristem sine dubio od t. Polens esl auiem Deus. quidquid boni vcl facimus, vcl habcinus, donum csse
Ne tiineas inopiam. Omnem graiam. Donum gr.itijc, ipsius comprobctur.
id csl copiam irucluum : quia exinde operibus vestr s Cap. x. lpse aulem ego Pauius obsecro vos per
gratiae referuivur : sive gralam scienti;c. Sed bene mansuetudinem el nwdestiam Christi. Ea vos inan.-uc-
accipilur gratia donum, quia gr.Uis donatur, quia et ludiiie rcgo qua Cbrislus, ciim se posset vindiaie,
boc doiium Dci est, ut nos largi simus. Abundare fa- G injuri>>sos sustinuit, ut crrigerel. Qui in facie

cere in vobis. A Iruclu frumenii, viui et olei sui quidem humitis sum inler vos, absens aulem ccnftdo m
multiplicali sunt. Ut in omnibus semper. Sive in spe- vobis. Quasi q^ii nibil viriuium habeam : sicut al bi,

ci* bus, sivegratiis, vel doclrinis. Omnem sufpcien- Quasi nulrix semper. Pr.cseuiia sanctorum per ni-
tiam hubents, abundelis in omne opus bonum. Omnem iniam bumilitatem potesl esse conlemptui : absemes
sufficienliam tam spirilalium quam eliam carnalium, vero si netcsse fueril, confidenier suain iudicant
ut possitis omne Ofius bonum implere. Sicut saiptum potesiatem. Rogo autem vos, ne prcesens audeam, per
est : Dispersil, dedit pauperibus, juslitia ejus manel in eam confidenlic.ni. Ita agite ne praisens meam inci-

wlernum. De rebus lemporalibus ;clerna justitia com- piam vindicando manifestare viriuiem. Qua existimor
pajalur : qui erogat prasen'ia -«cipiet telerna. Qii audere, in quosdam. Non oinnis exislimatio falsa est,
antem administral semen senvnanti, et panem ad man- sicut : Puto quod et ego Spirilum Dei babeim. Qui
ducondum prwslabil. Iloc inagis ad verbi perliuel se- arbitraniur nos tunquam secundum carnem ambulcnvts.
in<m : qui dcd i ofiieiun d icendi, escain quo ue pra?- (
Qui pulaui nos uiliil super liuinauam naturam habore
r
siabil : si modo vacetis ad doilrinam : sive qui tibi virlutis. In carne enim ambuianles. Ut honiines. A on
deilit qtiod dispeuses, esuriem minime p;ilieiur. F.t sccundum carnem militamus. LU Chrisii minisni, et
mulliplicabit scmen veslrum. Sive seiinonis, sive jusli- D sic inlclligi poiest, ul bi militare in carne dicantur,
liaj. Et aiujebit incrementa frugum juslitiw vestrw, ul in qui Yeius Teslamentum humililer edissiTiint ;
qui
omnibns locupletati. Frugum jisiiliie, sermo Dei. Fru- vcrosequuntur intelligfntiam spiiitalcm, sint quidem
gcs jusiilia: suul.el lacultales, cuin de eis juslilia in can>e, quia eamdem habeant lilleram quam Jud.ei,
fil : cum vcro ant iuique congrrganiur, aul inique ad sed non uxia carnem mililent, a carne ad spirinini
supeibi.ini ;iiil ;kI avariliam abuluntur, fruges suui (raiisceiidenlcs. Natn arma mititiw uoslrw non carna-
iuiquiiatis. Pietio enim gravans trilicuin in populo lia sunl, sed poenlia Deo. Arma nostra non est scu-
maledicius. Sive qui per pecuniic ambilinnem luiiic- iiiin vci gladius, sed polenlia Dci (|ua plus facicmus
scunt. Abundttis in-omnem simplicitatem. 1)1 sinc dis- verbo quam alii armis carnalibtis. Et quia nobis non
crelione ouniibu > simplu iter li ihual s, nun quoei enles esl colluclatio adversus carnom H sanguinem. Ad
oui delis, sed proptcr (juid dclis. Quw operatur per nos destructionem muniiionum, consilia dcslruentes. Mu-
(jTutiarum uctionem Deo. Quae simpl citas dandi esl. niiiiii cnim ct circuindanl ctiam pscudoaposloli do-
Quoniam ministeiium iiujus ojftcii. Administrationis. driiiain suam a^tuiis consili s el callidis argumcnlis,

Non solum. Non soluiu inficit san; los, scd ctiam i)o- qiuc arics aposlolicus dcstrtiil virlute graliyc spiri-
 :

1N ENST0LA9 M \D OftRlNTMIOS COM.Vi i:\TA KIA. 578

ialis -icui illum magnum UagiM ,

quem vias Dci A robis Quas noa doeemus. Sccundon re-
wutgni/teari.

Jispuialioitibus subveneiiieiu verbo c.ccavit. /•.'; gulamnostram. Non alicuam. In ubnndantiam, eiinm \n
il aqua u tra vos sunt ettiihjel znre. Non cniin usque
omnem ultitiulincn txioltentem M adveriin sciatiam
l>ci. Quid eiuiu superbius qnain drrinis rooiraire ad vos siliic l perveii.ssc.sed Ciiin veslra lides creve-

ilociiinis '.'
Elin capiivitatem rcdigentcs omnem i,rel- rit, ;ililii iransieinus, eliain ad illas genles qiiu- trans

lectum in obsequium Christi. Desliuiuius pseudoapo- V"S siinl, Kvan^eliuni praedicaie. Non in aliena re-

slolos, qni Mib iioinine Cbrisli onuiitim i ilellccium tjula. Loca. 7/i Uis qua prtvparata tunt qloriari. Sivc

sibi ciipiunl capiivare, el su.c doclrin.e subdere, quod illi ia piu-paratam inlrant gloriam : sive nos in bis

bx>relici facere conaniur. Ei M prompnt liabenles qui jain pr.cpaiali suinus, ad gloriam Doniini pcgc-
luYi.sci omnem inobcdienliaiv, cum impleta fuerit vestra nms. Qui auiem gioratur, in Domino glorielur. l£:i;m»

obuiientia. Cuiu jam vero obedicniia per nos fuerit qui gloriaiur, '» Doniinn, cujus donnui csi, qnod
implcia, dli si non audienliir, poieslaieui se vindi- siimius, ct cujus in uobis viilutes operata sunt, glo-
candi accepisse a Dcmino nieuliuntur. Qua: secundum rielur. lloc contia Pclagianos. Son enim qui seipsnm

faciemsunt, videte. Manifesia est rei probaio, el la- commendat. Pr;edicatio enim nostra , nisi Doiniui

« i .is inlelleclus. Si quis con/idu sibi Ckrkti se esse, virlmibus confirmelur, ab inlidclibus no;i suseipilur,

hoc co$itct iterum apud se , fliiia s cut ipsc Clnisti esl, B ul sciamus qu a et lides ex Deo, qui dai virluics ut
ita et nos. Ncmo tain siullus esl quani qui se solum sigua fiant, per qua: credanl inlideles. Ille probuts

Cbrisii esse glorialur. iVawi eisi amplius uliquid glo- ett. Laudando. Sed quem Dcus commendut. Signa
liuins fuero de poletialc nost.u, quam dedil Dominus monsirando.
in (ediftcalionem, el non in deslructionem vestram, non Cap. xi. Vtinam sustineretis. Suslinele me p nini,

erubescam. Nain elsi niagis ine potes<alein a Clirislo quia alios niullum sustinelis. Modicumquid insipientia?.

accepisse dixero, nl vcrum aposiolnm, vindicandi, mca: , sed et supportatc me. Insipicnlcm sc dicil, quia
non erubescam : quia et veruin dicam, ei HM gloria illi necesse eiat aiiqua de se diceie vera, ul osteudat
elalus, sed veslraj rcdilicationis causa compulsus iiuilto magis insi;ientes, qui falso ct niilla necessi-

lioc faciam. Illi ergo et usurpaiain , et in destrnciio- lale cogente se laud.iiil. AZmnlor enim vos Deiwmu-
nein vestram volunl evencre poles alem. Utuuiem latione. Despondi enim vos uni viro virginem castam
non existimer lanqunn tcrrere vos per epistolas : quo- exhibere C.liris o. Non sliinulo livoris inllaininor iiu-

niam quidem epislolw, inquiunt, grarcs sunl el forts; mani, sed vos lanqoam paler aimulalione divina
prcesenliu autem coijioris infnma, ei sermo contempti- cu-iodio, ul posttimua vos immaculatos Cliristo con-
lilis. Iloc ideo dico, ne quis nie pulel iilud coinnii- juHgere, lanlo majori sludio c nservatos, quanto
naii. quod im lere non pos uni, »ii ul de ine ve>lri Q mclioii esiis sponso copulandi. Timeo autem ue, sicut
jaciilanl deceplores. iloc cogilet qui ejusmodi est, scrpcns Evam seduxit aslutia sita, ila corrumpanlur
qnia qnalcs sumus i\'rbo per episiolai ubsentes, tales senstis vestri. Seipens Evam inentieiiilo de Deo se-
et prtrseiucs in facto. ^}ui lioc puial, s< i t me oinnia duxit, dicens, solo lerrore Deum coinminatum esse,

posse facere, per cuin qui inanel in ine, si nece-se inorlem non illalurum , si pecca-senl : ila et nunc
lueril, qiue promitlo. Nam el obedienlbus per liu- pseudoaposloli dicebant ideo Evangelii pra^cepia
mililatem, inlitnius, et tieccantibus, per seveiilatein legi addiia, vel ul sic custfTfliretur, et ea sola suffi-

Forlis inveuior. A'o/i enim audcmus insercre aut com- ceiet cusiod la. Scd et nunc serpens sinii i:er sedu-
parare nos quibusdam, qui scmelipros commcndant. cil, gclieunam propler solum leriorem asscrei s

Noo eniin possumu- de nobis niajor.i jaciaie mmd nonrnari : eam auiem a it non esse omnino, aul non
Bimus : non atidemus ba Deum con einii'ie, ut simi- iciernam esse confinnans. El excidant. A vcra casli-
Miiius quibusdam, qui suis mal.inl laud bos qnam t.uc. A simplicitute. Cisins sensus est, qui uni viro
Dei gratia commcndari. Sed psi innobit nosmetipsos placere desideral, et eai eju^ solius seincl promisBd
metienles. Non excediinus meusurx noMrae lerininos. sniriiiaiii. Qute est in Chrisio. Esse Dei vcrba cre-
hl comparantes nosmetipsos nobis. Nou niajoribus, nt denti. jVnm *i is qui vnit, alium Christum pradicut,
i li qui, cuni n liil sinl, r.on modo se a-quuil, sed q Ua n non pra:dicavimus , a::t alium spiritam accipi is,

i li.itii .111 1 .
ji \ni\i\. '\isantcm non ia immensum gloria- quem non accepislis, uut alind Evungsiittm, qnod lurti

bimur, sed tecundum menshram regulai qiu m&taui r,c-c.})ist';s, recle yuleremini. Si vobis aliquid ampi us
est nolis Deus, mensuram perlinyendi usque ad vos pr.i starent, quani per nos accepistis, rccte cos admi-
uon euim quasi uon pertingeules ad vos sup r,x cndi- scraiis conlra nos venienies et nobis delr licules.
niu* uo«. Nihil super honiines, sed-iiiqiiniluin nolns Existimo enim nifiil me minus fecisse. In vobis. A
Deus donare dignatus est, id esi npostOMtua gra iani, maguu aposlolis. Si a magnis, quanto uiagis ab isiis

pi-r quam cliain vobis Corinlbiis prtcdicamiis. Non qui niliil siinl! Sive.ne puietis vos minus quaiu
eniin hoc usurpalione faciuius, sed prxciplo. Vsque c.i tcr;r Ecclesia; aliquid nccepisse, quibus Peirus ct
ad tos emm pervenimut in Evangelio Christi. Non in eaueri pr.Tdicarnnl. iVniw etsi imperitus sermone, sed
nosiro. Son in immensum gtoria tes in alienis labori- non scicnlia. Uslendii istos scienlia imperiios, in
bus. Iimiiensum esl in alienis laboribusgloriari, quia s<imonc tumido glor.ari. In omnibus autcm manife-
illi semper ad lideles ibanl, qui s^gna ininiine requi- stus sum vobis. Oslcndil suam intcgritatein qma ,

rebaiH. Spem autem habentes cresccntis ftdeivestrw in omnia sccunduui Dcum fcci ril : cum ici avar ti.uu,
67!) PIUMASH AIHUJMr/TANI FPISC. 580
noo gulam, ncc gloriam ab eis aliiju.indo qua-sicrit. A l»quor, non luquor sciundum Deum, sed quasi in

Aui numjuid pcccatum feci, meipxum humilium, ul vos imipicniia. Si AfKNiolui n< cessilalcouinpulsus popuii
exaltemini? Si forle lioc solum peocavi, nuia piopter J)ci n.gat secuudiim iKum esse glniianduin, sed do
Ulililaiciu vestram ctiaui liciia oniisi. Quoiiam gra- in ipicnlia, quid dc Illil dicendum sil, inanifestuni
lis Evangelium Dei evanijelizavi vobis, ulias Ecchsias cst. In liac subslaniia glnriw. Ell en 111 alia substai!-

exspoliavi, arcipiens siipeiidium. Qtiia nec panetn 0.110- lii rcfJB iJori;o. Quoniam muhi glorinntur secundum
lidianum a vobis accepi, qucm Dominus ordinavit. curncm, el ego gtoriubor. Quoniain in nobililale gc-

Ad minislerium vcslrum. C11111 vobis kvangclium mi- ncris glmiari camale esl. Libitiler enim f.ufferlis insi-

nislrarem. Et r.um es\em apud vos. Cum esscm vobis- peuies, cum silis ipsi sapientes. Video enirri vos, cum
cum, et a vobi3 «011 acccpcrim, a Macedonibus longe edocli sitis ista nullius niomenli es3e, lam facile

positis accepi, ne credcrclis me lucri lerreni causa insip entibu-. conscnsisse. Sustinet s enim si quit tos
Kvangelium praedieare. Ei egerem , nulli onerosus in servilulem redigit. In servitulem legis, vel saoer-
fui. IIoc ampliuscst, ut cum egerem, nolim accipcre. dolum, qui domiiialnni in populo exercebant. Si quis
Namquod mihi decr.l, suppleverunl fralres qui venc- devoral, si quis accipit. Si qnis devorat, id cst sub-
runl a Mucedonia. Quod maiiibus minime occurre- slaniias veslras accipicndo vel rapiendo consumil.
bam. El in omnibus me sine onere vubis servavi. Qui R Si quis extullitur. Pecunia, Julaica superbia, vel g>
pseudoapostolos non babebant, ueccr.ml inliimi. Et neris, vel scienliae. Si quis in fuciem vos cwdit. Si
servabo. Quia adlmc tales habeti», ne illi per nos quis vos etiam prssentes objurgat, vel conviciis agit.
occasionem inveniant. Est veritas Christi in me. S cut Secundum ignobilitatem dico. Ignobilitas maxima est,
Christus quod semel statuit, non mutavit, nec est si filii Dei nobilit;t».e terrena se jactent. Quasi no>
aliquando inenlitos. Quoniam hoec gloriutio non in- infirmi fuerimus in hac parte. Quasi 11 s in bac parte
fringelur. Gloria est, proptcr Deum etiam concessa ab iliis miuus aliquid habeamiis, et non magis vobis
contemnere : maxime si inopiam patianlur. In me vera el fortia praedicemus. Iu quo quis audet , in
in regionibus Achaiw. Cbi illi sunt : alibi ergo acce- insipientia dico, audeo etego. Possum audere si volo.
pil. Quare 9 quia non diligo vos? Deus scit. Deus scit, Hebrcei sunt, et ego. Israelitce sunl , et ego. Semcn
iitrum vos diligam nccne : imo ideo non accipio, Abrahce sunt, ct ego. Si in boc glorianlur, quia He-
quia diligo. Qtiod autem facio et faciam, ul ampulem braci sunt, rt ego bujus sum generis. Ministri Christi
eccasionem eorum q-ii vulunl occasionem. Hic rcddit sur.t, et ego. Ut minus sapiens dico. Notandum qtiia,

causam, qutre et ipse non accipial. Pseudoapostoli si quis eiiam de Cluisti miuislerio glorietur, carna-

docebant scilicet gulam , ve! avaritiam sectantes, et liter gloriatur. Plus ego. Quam illi. In laboribus plu-
gloriam, quaerenles occasionem, ul si ilie panem ac- C rimis:in carceribus ubundanlius : in pl gis j«/;m
ccpisset, illi exigerent aurum : ut si propter Deum modum. Non dixit, tantis praedicavi, sed dimiitens
pisedicant, sicul dicuot, siatim appareat : utique si omnia pra?clara facinora sua, quae loleravit enumec
non accipiaot, nec docebunt. Utin quo glorianlur, rat. In mortibus frequenter. A Judwis quinquics qua-
invenianiur sicut et nos. Tales. Nam ejusmodi pseudo- dragenas una minus accepi. In Aclibus aposloloru 11

apo!.toli. Dicentes, tixc dicit Doniinus, el Dominus semel habet, quinque vicibus tricenas el novenas,
non misit eos , et visiones 3 corde suo loquenies. qua9i transgressor legis accepit. Ter virgis ccesus
Sunt operarii subdoli, transfiguranles se in apo.tolos sum, semel tapidutus sum. Haec in Acl bus apostolo-
Christi, et non mirum. Subdolus operarius aliud fugit, rum non omnia reperiuntur, quia nec in Epistolis
aliud agit, et habiiu simplici praedicationis Chrisli omnia quje ibi suiilconlinenlur. Ter naufragium feci.

rapacitas belluina coniegitur : tales ut placcanl, et Ibi semel habet. Nocte ei die in profundo maris fui.

pl cendo accipiant, necesse est adulentur, el! adu- In ultimo periculo, cum navem in profundum dedu-
l.mdo d 'cipb.nl, illa dicenies quae placeanl, non qu:c clam molcs fiuctuum operire putaremus. In itineribus

cxpediant audienti. Ipseenim Satanas Iransfigural se scepe : periculis fluminum, periculis lalronum, pcriculis

in angclum hicu. N»n est lam lacile somniis ct ali- ex genere, periculis ex gentibus. De genere et genle
«juibus vi-ionibus qnasi angeli' is fides babemla : ne D Judaeorum dicil. Periculis in civitate, periculis in so-

forle iransliguiet se Satanas iu angelum lucis, el de- liludine, pcriculis Quando naviganles peii-
in mari.

cip.at ac fallat incaulos. Non esl ergo mngnum, si cbtabantur, et impegeriint nuvem ad litlus, qui.i
minittri ejus trunsfigurenlur vehil minislri justilia. prora lixa manebal immob.ls, puppis vero solveba-

Non mirum, si niinislri avarilix- fmgant se jiistitiam tur a vi maiis. Periculis in falsis fratribits. Qui sub-

pr.fdicare. Quorum finis erit secundum opcra ipsorum. inlroierunt explorare liberlatem noslram. ln labere.

Mala opeta malus fini> exspectal. llerum dko, ne Manuum. Et tvrumna. Miseria. In vigilis muhis, in

quis me putet insipienlem. Jam enim superius dixerat, fame ct si!i, in jcjuuis multis, in frigore el nudi aie.

Sustinete modicum quid insipienli* meap, et rcildi- Fatiee i.eces»itatis esl , jejiminm voluntatis. Prteter
derat ralioiiem : Quia zclo Dei eos zelarel, 11011 glo- itla qiuc exirinsecits suni, iust,:nlia mea quolidiana. Ac

rine desiderio es-et dc se aliqua n;irraturus : ne sci- si dicciel, pMbter ilia qux> jam us.lata sunl, et ip a

licel iu cjus odium versi falsos apostolos sequcrcntor. consueludiiie lcviora pulanlur. SoHic.ludo omnium
Alwfwin vclut insipiiwtem accipile me, ut et ego mo- Ecclesiarum. Oslendit qu.c sil illa. Quis infirmatur.
dicum quid gluricr. Quomodo vuliis accipile inc. Quod Cum iiiiirmanlibtis infirmor. ciun peictuilibus pcrire
;si !N EPISTOLAM II AD CORINTMOS COMnENTAMA. 58*

mc credo. Et cgo non inftmov ? In lide. Quis scanda- A scd niagis credcndum cst jugrs Irihulationcs. Proptn
litalur, et ego non nror? Tiislilia. Si gloviari oportct. quod lcr Dominum roqavi, ut discederel a me. Inlt lli-

In liis si volnnt gloriari , in his glorien ur in quibus giuius eiiani sancios ronlraria aliqua postulasse; si-

ego, lieet coactus; sed quia Ikcc non liabenl, ideo de iiiiiI ct discimus quod iinp rttma peiitio vel responsum
carnalibus glorianlur. Qmv i firmitatis mea: suul, nierea:ur, si iion meretur cflcctum. Nam quando quod
gioriabor. Oniues superiores passiones infirmil ilis non cxpedit, non dal Dcus, tunc magis exaudit. F.t

noinine desigmvil, quod liiuiian.c infirmilali isia dixit milii: Sufftcit tibi gralia mea : nam virtus in infir-

pr.cvalcant. Deus et Patcr Domini noslri Jcsu Christi mitale p,rficiiur. Quam habes , sive quae tc l.berat •

scit, qui est benedicius in sacula, quod non mentior. qua? viilus nisi ad quam pcrtinel, non extolbt. Et quis
Item quasi diflicilem diciurus, quod Judxi contra (iuliitat boe ad jusiiiiam peninere? hancpcrfeclionein
cum etiain genlium principes concerlassent , anle virttiiis tnique noiidum liabbal Aposiolus, nondiim
Hci lestiinonium implorat, ne verx lioc jacianiis eral sequalis angclis Dci : sed in< rat illi exlollendi se
putaretur, quod advcrsum eum eliam regna surrexe- inlirmilas, quae per angelum ciiam Satancc fuernl
rinl, el nibil potuerinl prxvalere ideo autem h.rc ; comprimenda nc revelalionum magniludiuc cxtol-
,

cnumeral, ut oslendat quid inlersil inter veros cl fal- Qua>e per angelunt Salana:? Quia ficquenlcr
lcrctur.
sos apostolos. Damasci prwpositus qentis Avelhce regis B et nntido>um eliam de serpentibus conlra venena scr-
custodicbal cititwem. Damas.enorum. me cmnpre-
l't peiiluin conliciliir. Quid etft ergo : Sufficit tibi grat a
Itenderel, el per feneslram in sporla dvmissus sum pcr mea , nisi, ne delieiendo succumbas sub colapbo an-
murum, et sic cfjugt manus ejus. Pr.i posilus genlis geli Salan.T? Et quid est: Virtus in iiiflrmilalc per'i-
illius eral, cui regnibat Aretba. citur, uisi quia in isio loco infirmilatis baclenus
Cat. xii. Si gloriari oportet , non expedit quidem. perfectio potesl esse virlulis, trl ipsa infirmitat*:

Nec mihi expcdil, qnia necessitale compcllor. Ycniam I

•rxsente elatio repiimatur, ut ad ejus perfeciioneni
autem ad visiones et re> elativnes Domini. Ac si diceiet, pcrlineat, eliam ipsius imp •rfei-tiunis ct in veritat.:
iiiliriiiilales mcac sunl, visioncs aulein nnn meae, sed cognilio , et in biimilitate confessio ? Libenter igitur
Domini. Scio hominem in Chvisio. Sive de se dicat, et gloriaborininfirmitatibus meis. Posliiiiaiu cognovi pro-
causa bumiliialis quasi de alio loqualur, sive verc dc desse quod nocere pulabam. Ut inhabitet in me vir-

alio, ulrumque slare polesl. Anle annos quatuordecim, tus Christi. Non in polenlia. Pvopter quod placeomil.i
tive in corpore, nescio, sive extra corpus nescio, Deus in infirmiiatibiis, in conlumeliis. Non in bonoribiis. lu
scil, raplum hujusmodi usque ad tertium coelum. In- neccssitatibus. Non in o:io. Jn persecu ionibus. Non iu
luere quania necessilas ei incumbat ut quod qua- salutalionibus. Jn angustiis. Non in diviliis. P, o
tuordecim annis celavcrai posimudum prodere co-
,
C Christo. Non pro nvariiia , vcl pro aliquo criminc,
geretur. F.t tcio hujusmodi hominem sive in corpore, sicul et Salvalor ai' , ut sola causa juslilix paliamur.
tive extra corpus, netcio, Deus scil ; quoniam raplus Cum enim infirmor, tunc potemsum. Maxima potenlia
«i in paradisum. Quod iterum repelit, sive iu cor- est inlirmari pro Cbri lo. Faclus sum insipiens, vos
pore, sive extra corpus, nescio, oslendil alierm me coegistis : cgo emm debni a vobis commendcri. Insi-
fuisse visioncm. El uudivit arcana verba. Abscondila. pientis est snos narrare labores , et proprias jaclare
Quce non licet homini loqui. Sive qux nulli homiiii virlutes. Sed lioc vos coeg siis, qui ;
cum aliis de me
fas est diei, si\e qu;e impossibile est bumanam nar- salisfacre debussetis, quia nibil minus fuerim a
i arc n.iliiram. Pro ejusmodi gloriabor, pro me aulem magnis apnstolis , moilo i crum op :s babeiis, ut
nihil a'criubor, nisi in inftrmitutibus meis. Sivc pro vobis nos ipsi coinmendemus. Nihit enim m nus feci
cjiijinodi visione, sive pro cjusniodi bomine. Pro me ab his qni sunt stipra modum aposloli. Quanio magis
auiem nibil, si^c pro mca virluie, quia non esl mea, istis ! Tametsi nihit snm , signa tamcn aposiotatv.s nui
seJ Domini revd.itio. Nam et si voluero yloriuri, non facla sunt supev vos in onini patientia in sign s, et pvo-
ero intipi ns , veritalem enim dicam. Hic videlur digiis , et vivtutibu*. Egoquidein niiiil suin quia lx>in<»,

o>lendere , quod qua i de alio dicat, cum dicii, sed aposlolalus sua si^na osiendil in viliis, hocesi,
eiiaui se bal.ere unde gloriari, sed nolle. Pureo »p tenliam virlulis aiqnc prodig ia. QM est enim qu, d
auiem, ne quis me exisiimet. Sunt el occulta qnx mi::us habuislis pra: cateris Ecctesiis.QuUna alii api-
po>sim in vcriiaie piolerro, sed parco, id csl non sloli prxdicaveriiut. Nisiqucdcijo ipse nongravavi vos?
facio. Supva id quod videt in me. Snflicunl manibsii, Quia nibil a vobis ncecpi. Donate milii lianc injuriam.
Pliainsi celriiiuroicuba. \ul audit ex me aliquid. De Si boc injiiri.iin essc pulatis, ignnseire. Ecce tenio
his me tanluin a sliinct unusquisi|ne qure videi iu me, hoc paatus sum rmive «.-/ vos , el non ,vo graiis vobia ,

aul audit ex me. Et nc magnitudo revetatio ,um exlol- not enim quccvo qna? veslra sunt , sd vos. Nec eni.n
lnl me, daius esl mihi slimulus c mis me,v anqelus delent filii puvcnibus th taurizare. Salulcm vrstrani
Sutance. Qu»nla suiil qus celo ! ul merilo u iln BSSel qn;cio, non inuncra. Se.l parcntes fil.is. E^o magi -

siimulus netessirius qui n>c boininem esse rommc- vobis dcbeo dare quod baben. Ego autem Itbentisstm t
morel. Vt me colaphizct. Cdaphizabat eumSal.nias, impendam. Si quid babeo. El supenmpendar ipse pr u
aul iribulationes susciinmlo, aul inferendo dolorcs : unimitbusvcslris. Licd plns vos ditigens, minus uiliguv.
qutlam cinin d ciinl eum frequonli dolore capiiis la- Quod h.ibio laboic impcndo, et ipse siij erimpennaf
lorasse. AJii dicuiil tilillalioue camis siiiuulaluin pro vesiris aninialms
; : pcifcda cnim dlcclio non
m PIUMASII ADIU iMETANI F.riSC. >

s'tlnm totum gmis impendil qii"d habel, scd ciiam a e««, qnnd vivil, tunm Ex in/irmi ate. Ilumanae mtiorjt.

i|is:i Ubeuter impenditur. Ubi nccesse csi. Sed Mto, .'

id ii'it e.r virtJle Dri : nam et H0i infirmi suuius in
ctjttrosnon tjravavi. Par omuia s<- purgal ipsoruin sompor illo. Sed el nos in prac enti quidem inliiii.aiur , led
cpnscicntiaro interrogan», simul et quomodoab ill « in futuro c.im illo, non in nosirt, -c< li.-i i rliite vi-

caveant monstraus. Sed cum e sern astulus , tlolo vos veinus. Sed vivemut cum co, ex vinwe Dei .n nobi'. Si

cepi. Nunqnid pr nliqnem eorutn quos miti ad VOt ,

Bog (irovocavcriiis inliimos, iiocnici- nos vivcte <uin
circumvmi vos? liogavi Tiium, el misi cum illo frar Christo in viriulc Dei , cum in vos vindicare cocpcri-
tiem. Forie. Nunquid Tittts vos circumvcnil? Non uli- lUttf. Vosmetp os lenlale, si etlis in fide : ip i vos prc-

qne, non. Nonne eodem spiritu ambulavimu»? Niiiujnid bale. Si esiis iu hde, ex vohis nos cognosctc, dale
itilit vobis aliquid quod mibi affcrret, am aliicr do- scntcntiam in ptccante, et videlc si non slaiim v< rbo
cuit qiiam nie docere videiis? Nonr.eiisdcm vesligils? vindicla procedit. Annon cognoscilis vosmetipsos, ijuia
Olim pulatis quod excusemus nos apud vos. Non , ut Cltristus Jesus in vobis esl, nisi f.rie reprobi esti%. An
superins dixi, ul vobis placeamus, h;ec dicimus: sed nescilis quia Chr slus Dei virlus in vohis est? si ta-

ae nobis, cum venerimus , necesse sit acrius vindi- nien non esiis reprobi, lnc cst si non de eliquii pcr
care. Coram Deo in Christo loquimur, omnia autem, negligenliam vestram. Spera auhm q od cognoseiis
c.harissimi , propler veslram aidificaiionem. Quam fallere I> quia nos non sumtts reprobi. S.cro nos sensinos quo-
impossibile esl. Timeo enim ne forte cum venero, non modo vos video conversari. Oramus autem Deum, ul
quules volo inveniam vos, et ego inveniar a vobis quatem nihil mati faciatis. Si enim aliquid fecenlis, nos vindi-
>io« vullis. Si vos non invenero justos, el ego a vob s cando probati p.irebimiis; sed malumus nos r probi
severus inveniar. Blandimentis minime uiitur. Ne videri, tanium ut vos quod bonum est faciatis. K«n
forle conlenliones, cemulationes, animositates, dissen- ut nos probali pareamus , sed ut vos quod bonum csl

siones, detractiones, su urruliones, inflationcs, scditio- faciaiis. Subaudilur, oro. Nos aulem ut reprobi simus.
nes sint inler vos. Si propter haec se dicebat severis- Non enim possumus aliquid adversus veritatem, sed pro

siine vindicare, quid facerel si nostris temporibus verilate. In iniiocenlem enim non prxvalet nostra scn-
adinveniret, quibus ad ciiiiiparaiionem a iorum cri- tentia, nisi in eum qui peccaverit. Gaudemus enim
minum ista nec pulantur csse peccata? Contenlio est quando nos iuftrmi sumus , vos aulem polentes est:s.

uiii non raiioue aliquid, scd animi pertinacia defen- Gaudemus si necesse non est ut noslra virms appa-
diiiir. Siisurio est quia murniurai, et non alicui in reat : sicut apparuit in Anania et Saphira Peiri , ul

facie, scd de ipso aliis niale loquitur. Et ilerum cum nosira in Mago. Hoc el oramus, vcslram consumma-
venero, humilietme Deus apud vos. Et hoc timeo. Et tionem. Ut vos perfecli sitisatque poleules. ldeo ha'c
lugeam mullos ex his qui ante peccaverunt, et non ege- C absens scribo , ul non prcesens durius agan secundum
runl poznilentiam super immunditia el fornicatione. poiestalem quam Dominus dedit mihi. Si enim non cor-
Conita Novatianos pocniteniLc negaiores. Si iuget i-isilis , adhuc durius agani quam dico. In wdificutio-

uoenitenliam non agentes, ulique de agenlihusgaudet. ncm. Ul ct vos einende is, ei alii pe-care formidenl.
El impudniiia quam gesserunt. Impudicilia gravior El non in desructonem. Vestram: sicul i!li sihi usur-
esl, quasi mon-truosa fornieatio, sicul ilie fecit qui pant. De ccetero, fratres, gaudele, perfecti cstoie. No-
tnorem patris accepit. tandum quod omni Ecclesi* scr bens dicitesse dehere
Cap. xiii. Ecce teriio hoc venio ad vos. Jam eniin bis perfeclos, et quod laicos se juhel invi em exliortari.

fucrat. In ore duorumvel trium lcstium stubit omncver- sicut alibi dicil: Vellem onmes hoiiiines csse sicut

bum. Secundunilegcni. Prwdixi enimet prcedko,ul prte- ineipsum. Seu quia ibi scquilur: Cnusquisque pro

scns, et nunc tibsens, his qui ante peccaverunt, et prium (h num habel a Deo : in donanlis, non in acci-

cmieris oinnibus, quoniamsi venero itcrum, non parcum. picnlis est potesiale perfectio. Exliortamini , idem
Cjui postuiodiim peccaverunl nec ipsis parCaro, quia supile, pacem liabcle. Hoc est uniim. Et Deus pucis et

pnoinin rtiina istos facere deliuit cautiorcs. An expe- dtleclionis erit vobiscum. Sin autem aticlor ilisscusionis

rimentun quwrilis ejus qui in me loquilur Chrisli? An et odii eril voi iscum, et erilis cutn illo in .Tternuin.

iu iiiO Chrisliiin lematis si vohis valeal vindicare? El D Salutate invicem in osculo sancio. Non ficlo. Salutanl
notaudiiiu quod doclrina cjus non lniniana, scdCliristi vos sancii omnes. Non divites. Gralia Domii.i noslri

esse pronaiur, quam qui reprehendil, sine dubio Deo Jlsu Christi , cl charitas Dei , el communicatio sancti
conlumax invenilur. (Jni m vobis non infirmalur. Po- Spirilus. Conlra Arianos , qui calumniautiir quod
lt st d.ci eum iion iniii inum, scd potentcm ete6, nec Paler major sil, quia scmper prior nominetur. Sit
ipsi ignoiatis. Sed potens in nobis. Si etiam in vobis cum omnibus vobis. Amen. Sicul est cum aliqttanlis
polens cst, quanio mag s in nohis capaiioribus sui! jnslioribus vobis , ila sil cum omnibus vobis.

i\o»t elsi cruci/ixus est. Quod ci ucilixus est, noslrum

EPISTOLA B. PAULI APOSTOLI AD GALATAS.

AKGIMENTIJM. sunt a fulsis aposlolis, nt in Irgem et circumcisioncm

primum ab reverlerenlur : hos Aposiolus revocat ad fidem lerita-
Calattc sunt Grwci : liivetbum vcritalis
tis , scribens cis ab Epheso. lloc ut apparel argtt-
Aposlolo acccperuntf sedpo.it disccssum ejus itv.taii
 5!IC
i i F.PISTOL.YM AD GALATAS COMMENTARIA.
mento, Galata erant a ps:u 'oapottolit persuati \ del. Modo enim. Osiendore vuli, so hnminum odium
.tque teducti, quod Puulum, per qnem *ero Evangclio nii timenlcm libcre prxdicare debere veritalem.
eiediderunt, non ette apostolum,audiib.mt; videticet
lNuiiquiil propter bnmincs vos suadco. sicut propter
nuia neque ae duodecim electx Christum, ul
Petrut tt catcri aliqnando tecutnt fuittet : quam dc- Judxorum traditioncs aute raciebam? llommibus tua-
rogationem neceste habet veiit rationibut ex auctori- dco. SalUfacio. An Deoi Sed Deo. An quwro homi-
tate tancti S; iritus refutare, per ordinetn probans,
nibut plo.cere. Cbicuuqiie sine addilunenlo ali iuo
nun iuquc
se ab liominibus , per Itontincm mistum:
sed per eum, qui iptUM, ct eoeteros in oriLncm apo- |.oiiiiin.s nominantur, maxime in malam partem ac-
s: latut tejil. cipitur, utestillud Omnis liomo mendax, ci, Qttcm
:

Capot rimiiM. Pculus apostolus. Ul sa-pe dictum nic dicunt liomincs cssc? ct, Nonne bomines eslis?
cst, pusilius, ab buruililale. Non ab hominibus, ueqiie Igitur quicunque lalibus placerc voluerit, ncccssc c>t,

pev hominem,sed per Jesum Christuxn. Non ab liumaia ulcorum fai ial volunlaiem : sancii aulcm Deo lanlum
prxsumplione , ncquc pcr aposlolos, ut Aaron pcr cl Deum amaniibus placcnt, qui jam amplius quam
Moysen; scd pcr ipsum Deum el Dominum, ul Moyscs bomines csse dicunlur. Si adhuc hominibus placerem,
cl a,-oslo!i, cl proplicix. Ab bominibus plerique or- Chtisti servus non essem.Xam me oderunt, quia scrvus
dinauiur, cum populi sum Christi. Nolum enim vobis fucio, fratres, Evan-
favore, non digni, patientiam

Domiui enntcmncntc*; B gdium

et quod evangelizatum e&l a me, quia non cst sc-
ul majorem aucioriiatcm x

siiaui ostendercl,adjeeil :Per/etumCnris/nm;et£)eum cundum homincm. v ult purgare usurpalioncs, el hu-

Patrem, qui suscitav um, Qua et Filii ct Pairis una
:

i i anx traditionis 'wihmiam.Nequeenimegoab hominc.

,
ti

esl operalio cl ut scias quia Dcus esl Christus, a

: Neque a me finxi, neque ab alio accepi, quod gcules
quo ille est factus apostolus, diligcuter adverte quod sola fidc salventur. Siraul notandum quod bic Cliri- ,

anic nominaverit Filium quam Patrcm,conracalum- stum Dcum dicat, a quo accepit Evangclium. Accepi
nias Aiianorum. A morluis. Secundum lioc quod po- illud,neque didici, scd per revelalioncm Jesu Christi.
tuit inori carne scilicel. Et qui mecum sunt omnes
, Inler accipere et disccre, lioc interest: quod accepit
fratres, Ecclesiis Galatice. Ncsi soius, indigue ferrc pu- Evangelium, cui primnm insinuatur, ct ad fidem ejus
Liretur suam conculcari doctrinam. Gralia uofcis.Quia adducitur, ut credat vera esse qux scripta sunt : di-
sola lide salvati esiis per graiiam Dei. Et pax a Deo scil is qui ca qux in illo per xnigmala ct parabolas
Patre et Domino nostro Jesu Christo. Quia remissis figurata sunl, explanata el disserla cognoscit. Audi-
deliclis omnibus reconciliati fucrant Deo. Qui dedit stis enim. Nec vos ipsos lalet quod dico. Conversalio-
scmelipsum pro pcccatis nostris, vt criperet nos. Os- nem ineam aliquando in Judaismo. Hic enumerat quam
lendilbcneficiaCliristi,qiiibus ingraii exislunt, volen- (irniiter lenuerit Judaismum, et qualiter pro tradi-

cs iu lege vivere, qux peccatoribus data est, quibus C tionibus patriis Ecclesiam expugnaverit, ut ostendat
oronia sunl peccala dimissa. De prcvsenti scvculo ne- se non peluisse inde bumano consilio, nisi divina
quam. De sxculi operibus malis, qux in eo fiunt. Se- revelaiione et misericordia separari. Quoniam supra
cundumvolunlatem Dci et Paliis nostri, cui est gtoria. mcdum persequcbar Ecclesiam Dei et expugnabamillam.
Non secunduin merita noslra. ln sacula sccculorum. Suum exemplum ponit: ut si ego, qui Judxus natus,
Inlinitis beneficiis, inlinita gloria dehclur. Amen. Quod cl ibicruditus, non lcgisca^remonias sequor, quid vos
prologum suo Amen, Hebrxo sermone concludii. facere debelis? Et proficiebam inJudaismo. Non in lege
AmenSeptuaginla iransiulerunt rivcno, Gal; Aquila Dei, sed traditione patrum. Supra multos cocetaneos in
mjrgurfapac nos vero vere , sive fideliter quod
: : genere meo. Non dixit supra omncs, ncjaclantix vide-
ciiam in Evangelio a Salvatorc semper assumitur, rctur occasio. Abundantius cemulator existens palerna-
sua per Amen verba firmaute. Miror quod sic tam cito rum mearum traditionum. Palernas traditioncs, non
transferimim ab eo qui vos vocavit. Enumeralis benc- Domini mandala commemorat. Cum autem placuit
ficiis , mirari sc ilicil quod ab iilo poluerinl solis ver- ei qui me seuregavil de ulero matris mcoj. Qui me jam
bis relrahi, a quo nullis torn enlis dcbucrinl separari. iu prxscntia ab ulero scgregaverat, quando voluit,
lngratiamChrisli,in aliud Evangelium.Nm in legem. fecit quod sciebat esse fuiurum. Utcrus matris sux
Quod non esl alind, nisi sunt uliqui qui vos conturbanl. D poiest et Synagoga intelligi. Et vocavit per grattam
N.mi Evangelium aliud esse.non polest. Et volunt suum. Non meis met ilis. Vl revelaret Fitium suum in
convertere Evangelium Chritli. Perverso ordine , dum me, ul evangelizarem illum in gentibus. Pcr nie, vel
lex ad Evangelium proflccrel , illi Evangelium ad in nic. Revclavil aulcm non solum in via, seJ eti3rrl
lcgem revocarc nilunlur. Scd licet nns, aul angelus de in cxieris locis. Conlinuo non acquievi. Continuo non
ccelo cvangeliznret vobis prceterquam quod cvangcliza- fui iucredulus cochsii visioni, quia non carnisetsan
vimus vobis. Brevitcr omni
pcrsonx prajudicavit Domini, nec conluli cum
guiuis vocem audivi, scd
quande necapostolos, contra quod semcl prxdicave- c.iine cl sanguine. Carni et tanguini, id est, gcncri
rat, nec vocem dc coelo angeli loquentis pcrmisil au-
meo. Neque veni Hieroselymam ud anicccssores meos
diri. Facit aulem boc contra omnes bxreiicos, qtii apostolos, sed abii in Aiakiam. ct ilerum rcvcrsus sum
iradiiioncs apostolicas mulare conantur. Anathema
Damascum. Ul aliquid ab illis disrenm; sed de Da-
s t. Abominabilis sit vobis. Sicut prcvdiximus, ct nunc inasco abii in Arabiam, uldocercm quod milii fucrat
iterum dico : si ./uis vobis evangelitaverit prcvter id quod revelatum. Deinde pos' annos tres llierosolijmam veni-
accepistis, anathema sit. Repelil , ul foriius commen- Ideo posi auuos ires, ut Inlelligamus , non illum
Patrol. LXVIII. 19
tSl rniMASII ADKDMETANl ECISC. r/:«

tadigulssu tloctriaa jam annis ilomer t. A Sedc9ntra,cumvidi$senl, quodereditumeitm iti Evun-

,
qula Inbu*
Vaditaut videre Pelruin, quandu referiur tcntasscse geliumprcrputiifSicut Pciro circumciiionie. l)i pradirem
jnngcre discipulis. Videre Petrum. Vii'cniii gnitia, genlibus, sicul Petrus Judaeit. Qui enim operatut etl in

nou discendi. Et manti upud eumdiebut 15. Susce- apottilatuvi Pclro cireumeisionis, operatus est et mihi
pium sc ab illu monsir t in cliarilate, et brevi lein- inier gcnte». Non illi sum infeiior, qiria ab u. o lumus
l»!)ie niliil disccrc potuisse Afium autem apostoloru :i ainbn, in uniiin miliisteriuui ordiniii. cum cogno-
lii

adi neminem. Nc si non a Petro, :i!i aliis didicissc vil entqrutiam, qi w duta eii mihi : Jucobw, cl CephCtt,
\idetetur. Nisi Jacobum fratrem Domini. Lx c<gna- ei Joan.us. Ilic red.lil caufram, el nomin.i, cl qui cs-
lioue Mariae. Quw auicm scribo vobis ecce,coram Deo, senl quos Bupra diierat. Qui u ieba \tttt culuihmr ctte.
quia non mcniior. Dd de. veni i>; partes Syrice et Ci!i- Firmaincntuiii Ecclesiae, ei in quibtM rncumbebat.
cias. Eram autem ignotus. Notanduin quia p< st trien- D : xiras dcderunt mi hi . Cunsenserant, iia nosdcbere
niutn vidit ignolos. Facle Ercl s is JuJww, qnceerant docere. E Barnutat societatis. Ainbocuiin simul ii.issi

in ChristO. Tanlum autem audilum habebanl, quouiam siimiis ab Spiritu sancto gemihus Evangelium praedi-
qui persequebalur iws aliquando, nuneevangelizat fidem, ipre. Ut nos tn gcniet, ipsi auten in cireumcisionem.
quatn aliquandoexpvgnubat. Qn\ tiinCSC rsumex Judae s Essent, subaudilur. Ta: lum ut paupe- um m-morcs
credentes suas Ecclesias habebaui, nec his qui crant B e semus. Qui sua vemhn e- ad :p stolorum pedes
cxgenlibus misceba nlur. Et in me clariftcaban'.. De <e posucrani : aut quoriim bona fucrant a Jml.iis in-
dilficili grande miraculum e>t. D um.Qui solus potest vasa, sicut ad Hebraeos dicitur : Et iai i iam bono-
de perseculore Apostolnm fa< ere, cl de nia!o bonuin. rum veslrorum cum gaudio suscepis is. Quod e!;am
Cap. r. Deinde post annos quatuordecitn iierum sollicitus fui hoc ipsum (acere. In onini epissola boc
ascendiHLrosolymam cum Barnaba, assumplo el Tito. agit. Cum auletn venisset Cephas Antiochiam, in fuci m
Quando de oneribus legis quacstio mota est. Ascendi ei restiti. Galalarum infirmilas compu'il eum nar-
autem secundum revelalionem. Non seciinduin pro- rare quod nec ipsi Petro peprrcerit, ve.itatem Evan-
priam voluntalem. Et conluli cum Hlis Evanqelium. gelii non lihere defcndcnti, sicut ad profectum Co-
Non didici ab illis, sed conluli cum illis. Aliud cst riothiorum nianifestavit visionem qoam annis qua-
conferre, aliud discere : in er conferentes aqualitas iuordecim occultaverat. IIoc auiem lotum agit, ut

cst : inler docentem ct disccnlem minor est ille qui ostendat se nunquam circumcisions fuisse fauiorcm,

discil. Quod prmlico Quod sola gralia cl

in gentibus. sicut de illo pseudoapostoli jactitabant. Quia rcpre-
fide salvenlur. Seorsum aulem. Ne illos disc puli du- licnsibilis crat. A gentibus : quia eos judaizare coge-
bitare pularenl. His qui videbantur aliquid cssc. Prae- bat. Piius enim quam venirent quidatn ab Jacobo,
slanliores. Nc forte in vacuum currercm, aul cucurris- (' cum gentiius edebat. Edehat cum his qui ex gentibus

sctn. N n est dubiluuis, sed coufiruianlis/Sed neque erani, sciens sihi iliclum a Domino, ut neiuinem ho-
Tiius, qui mecum erat, cum (sset genlilis, compulsus est minutn vocaret immundum. Cum autem venissent,

circumcidi. Neque semper ncgalionera secuin habet. subtrahcbal, et segregabal se , timens eot qui cx cir-
Scd propter subintroductos fulsos fratres, qui subin- cumcisione erant, el simululioni ejns c nsenscrutit ca?-

troierunt. lleddil causas quare secutidum Latba l:ri Judai. Non idcirco reprehendilur, quia cum illis

exeinpl iri i circumci leret Tituni : non quia illi cir- edebat, sed quia se pnstea subtrabebat. Ita ut Bar-
cumcisio prodessct, sed ulscandaluin vilarelur. Ex- nubas duaretur ab il is in illam simulationem. Qui me-

plurare liberlatem noslram, quam hubemus in Chrislo cum missus ad geules, nullam esse d ff.Tcnt a;n pr.e-
Jesu,ul nos in senitut m redigerent. Qna liberi sumus dicaverat inter Jiidaeunn alque gentilem. Sed cn i

a jugo legis. Quibus neque ad horam cessin.us s bje- vidissem quod non rete ombularenl ud ver tutem Evuii*

ctioni, ut vcritas Evangelii pertnancal apud vos. Liliniis gclii. Quamvis lr»c propter scandalum faceivt Jud i o-

habet : Quibus ad horam cessimus, ut periculum vi- rum, lamen publice illuin conveni, ut ei Judaeis ^u-

tarcmus, ct essenl qui in vohis veiitatem Evangelii perbia, et geutibus desperatio lollereiur. DixiCi /•
;»

conlirmarent : non imp'.eto sensu qucm coeperat, comm omnibus. Puhl.cum srandalum non poterat

alium intioduxit : quo cxplcto, redit ad ccepluin. Ab D private sanari. Si lu cum sis Judwus. Rationem red-
his autem qui videbantur esse aliquid, nihil aceepi. Si didit, non injiiriaio fecil : si tu non tcnesqund i ams
igitur nos inter tantos Judxos, immiuentibus hinc cs, quomodo illos facis tenere quod nati non sunt?
inde fralribus, ex parte connivenlibus, nulla potui- Gentiliter et non Judaice vivis. Non ex opcribus, scd

mus vi ac ralione compelli, ut observaremus circum- sola fide per gratiam vitam habere te nosti. Quomodo
cisioncm, quam scichamus csse finitam, vos ex gen- cogis gentes judaizare? Nos natura Judiei, et non ex
lihus, vos in Galatia, vos quibus vis nulla inferri ycntibus. Suhtrahendo te tanqu m SXiov (hoc esi ma-
potcsi, ultro a gralia recedcntes, ad legis jam abo- lum) aliquid habi-ntibus. Peccal rcs. Tamen pecca-

litac transcenditis ve:ustalem, et cacremonias jam non lores ,

quia conclusil Scriptura omnia suh peccato.
necessarias observatis? Quales aliquando funint, ni- Sciente, aulcm quod non justificalur homo cx operibus
lnl mea interest. Non milii eurae est, quod ctim Do- legis. Legis, nou justi i v operibus. Opora autem legis

mino conversati sint. Deus enim personam liominis circumcisio, sab. a um, dies fcsii, haptismata, etcae-

non accipit : tnihi autettt qui videbantur esse aliquid, tcra, qu.r non propler jusliliam, fed ocrupandi pe-

r.ihH eontulerunt. Quia tempus non prapjudical fnlei. pu'i giatiasunt mandata. Nisi ?& fidem Jctu Christi:
 1N EPISTOLAM Ai) GALATAS COMMlvNTAIUA. 500
5 S0

et nos in Clirhto Jesu credimus, ul jusvfcemur cx fide A neros oculus mihi fascinal agno>? Quomoilo ergo lo

Christi, el non cxoperibus lcgis, id e>l, lidem a Chri- nera :vlas noccri diciiur fascino, sic eiiam Galataa in
Cluisli llde nuper na ct nuliili, qnodain fa cinanle
slo donatam. Propler quod ex operibus legis non ju- i

suni nocili etsionmeho lidei nauseali Spirilui san-

slificabitur omnis caro. lloclempore. Juxta simplicem ', ;

intellecium justificahantur quondam cx lege, non ( ti c l)'un cvomuerunt. Ante ijuorum oculosJcsu» Chri-

omnis caro, sed hi lanlum hoinines qui in Pahrsiina stus proscriplus est. Quibus lantum manifesta facla

crant. Nunc autem ex fide Jesu Christi justiflcatur esi passio ejus me praduanle, ul eum anle oculos

omnis caro, dum Ecclesia ejus in toto orbe lundalur. vestros penderc pularelis. El in vobis crucifixus. Scn-

Quod m guareutes justificari in Cliristo, inventi sumis lcnliam acccpit; sive, quem lanquam damnalum,
et ipsi peccntores. Si cnim genles lides sola non salva- eliam nunc vilem liabclis. II oc solum a vobis volo

vil, nec nos, quia ex operibus nemo justificabitur. discere. IIoc unum vos interrogo, Spirilum sanctum

Ergo adhuc peccatores sumus, el Clirislus peccato- vobis lcgis Ojiera dederinl, an audilus lidei. Ex ope-
ribus legis Spiritum sanclum accepistis, an ex auditu
rum ininister est, tanquam non valens peccata do-
uatc. Sumiuiil Clnistus peccati viinister est? Ab>it. fidci ? Si ex fide Spiritum accepisiis, quid vobis amplius

Peccatoribus ministrat, sicut Moyses, quia per Moy- eonferei lex? Sic stulti estis, ut cum spiritu cceperitis.

sen, id est legeni, aucta sunt peccaia, non ablata. B Cum Jud.ei non aliter Spirituin accipiant, nisi per ii-

Si enim quce destruxi httc iterum cedifi\o, pra:varica',o-

dcm, vos econlraiio putatis vobis Spiritum non suf-

rem me constituo. Destruxi nibil amplius babere Ju- ficere, nisi et legi subdamini. Nunc carne consumma-

daeum, si hoc iteruin rexdiUco, ut illi dicunt, ipse mini. Tanta passi estis sine causa. Adverlc quod qui

meae scntentiac relragator iuvenior. Ego cnhn per te- Scripluram juxla lilleram sequitur, consummari
gcm legi mortuus sum. Per legem Cbrisli vetcri, sive carne dicilur. Si tamen sine causa. Pro Christo si

per ipsam legem vclerem ipsi mortuus sum, quia passi estis, tamen non gratis. Hic, Si tamen, non du-
ipsa se cessaturam prxdixit. VtDeovivam. Non sae- I)itanlis est, sed confirmanlis : ul esl illud : Si ta-

culo. Christo cruc fixus sum cruci. Omnibus pcccalis men justum est apud Dominum retribuere his qui

moriuus sum, propler quod lex data est. Ergo lex vos tribulant tribulationem , el vobis (/ui trbula-

mibi minime necessaria esi. Vivo autem jam non ego. mini, requiem nobiscum. Qui ergo tribuit vobis

Non vlvit velus homo, ille qui quondam \ivebat in Spiritum el operatur virlutes in vobis. Spiritum san-

lege, qui persequebalur Ecclesiam ; vivil aulem in eo clum sola virlute accepislis, qui non nisi a juslis ac-

Christus, sapicnlia, fortiludo, scrmo, pax, gaudium, cipilur. Justos ergo sine legis operibus fuisse v«is

et eaeiera viriutes, quas qui non habet, non potest conslat. Ex operibus legis, an ex auditu fidci ? Legis

dicere : Vivit aulem in me Christus. IIoc autem to- C opera, sabbali olium, observatio circumcisionis, et

tum siib sua persona adversus Petrum dc Petro dis- caeremoniarum superst t o. Sicut siriptum esl : Abra-
putat. Vivit vero in me Christas. In illo vivil Chri- ham credidil Deo, el reputatum est ei ad juslitiam.
slus, in quo vivtinl virlules ejus. Quod autem nunc Ifa ct vobis fides sola sufficit ad juslitiam. Cognosci-
lis ergo quia qui ex (ide sunt. Sive Judaci, sivc Gracii.
vivo in carne. Aliud est in carne esse, aliud in carne
vivere : qui enim in carne sunt, Deo placere non Hi sunt ftlii Abralice. Non qui carnaliler circumcisi

possunt ; unde ad bcnc vivcntes diciiur : Vos auiem sunt. Providens autem Scriptura. Anle videns. Quia
in carne non estis, i«ed in spiritu. In fidevivo Fitii ex fide justifical gentcs Dcus, prcenunliavil Alrahw.
Dei. In sola fide : quia nibil debeo legi. Qui dilexit N >ii ex i pcribus, sed ex lide, quam ij se inspirai.

me, el tradidit seipsum pro me. Uli P.Uris suamque gratia sua. Quia benedicentur in te omnes gentes.
facerci volunlalem. Seipsum pro me, non aliqu d Non soli Israelitae. Igitur qui ex fide sunt, benedicen-
tur cum fuleli Abraham. Non enim omncs circuiucisaQ
aliud. Son abjicio graliam Dei. Non debeo illi ingra-
tus cxislere, qui me tanlum dilexit, ul pro me mori sunt gentes, ut po^sint ex operibus beiudici. Qui-
non rccu^arel. Abjicio enim graliam, si milii hoc so- cunque enim ex operibus legis sunt, sub muledicto sunt.

lum non sufficil. Si enirn per lcgem justitia. Si lex Quia ila praevaluit consuet'ido peccandi, ut nemojam
poterat juslificare, superflue Chrislus morluus est. ^ cu<todial legem, et ideo non immeri.o stibja ent ma-
Erubescant qui dicunt quod lex ad regnuin miseril. ledicto. Scriptum esl enim, Mahdictus omnis. Quacri-
Ergo Christus giatis morluus est. Hucusque coulra Pe- lur, Ulrum (i
:

es sola sufticial Cbrisliauio, el, Lllrum

trum, velconlra Judaeos : nunc ad Calatasrevertitur. non sit malediclns qui cvangelica praecepla non ser-
Cap. iii. insensati Catatce. Non csl contrarium vat. Fidcs suflicit, ut primo credenlemel justum efli-

Sahalori, qui fratrem faluum vocari prohibet, non ciat,si deinceps in juslilicatione pcrmaucal; caeleruin
enim dicilur sine causa. Stullos vocal quia spiriluni sine operibus moiiua esl, sed fitlei operibus, non le-
legis, 1
1 liltcrain dijudicare non poMint. Quis vos. gis. Qui non crcdil D. o, aitcndil mandalis, el eos

Quis vobis invidit? sicut Salomon dicit : Domum in- qui Evangcbi praecepla cohlemnuut, malediclos esse
Vidi cruciat oculus. Fascinavit non crederc verilali? ct Salvalor edocuil ditens Discedilc a me, malcdi-
:

Qui apud nos invidus, in Gracco signilicantius poui- cii, iii ignem a?lernum. Et Jacobus aposlolus Qui :

tur (|5«ff/«vof ) fascinator. Dicilur fascinus proprie unius maudati transgressoresl, omnium reum se cs-e
infamibus nocere, cl aeiali uarvulae, el iisqui necdum monstravii. Sed istud unum transgressum ebariU"
firmo vestigio figunt gradum. Unde esl illud : Quis te- lem inlelligunl docti, in qua omnis lcx pendet et
* Participiuir. passivum vetbi noceo, quod vulgo non nisi intransilive sumitur. Edit.
 •>01 Mi MASIi ADRlMfcTANI I. I-..-.C m
proplicia;. Nmii quidam dicunt quod lidcs sine ope- A kbrahtfi dirtve sunt repromitsiones, PromUsiones
ribus prosil, quia cl si baptizalus tran e.itsla^im, aul Alualia' INuviiiii j c laiiicnluiu vocal. El tem ni ejus.

cerle facullas dcsil un.le operetur, suffic.it filcs sinc A Dco. Non ditil, Et seminibut, quati iu multu,, ted
operibus, nam opera sine (ide uiliil siinl. Qui non quasi in uno, E: scmini tuo, qui eit Chritlnt. fteuicn
pct mutiseril in omnibus quw scripta sunt in libro le§is, AliraluL' Clirisluni inlerprelalur. Hoc a,ilein dicn t.
-

ul faciat ea. Iloc csl, qui non oninia usquc ad (incm slamenlum confirmatum a Deo, qtice pnsl quadringetitot
n.aiidala legis servaverl. Quonium aulcm tn lcg,; cl triyinla annot jacui est lex. Eex qus p<>:si laiitmn
nemo juslificutur apud Deum, manifesium cst. II c teniporisdata est, tesiaiiieiiiurii illud nori poiesl eva-.
temporo lex nulluin jusiificai, sic nec anlca profiut cuare, quod Abrahae Deus confinnavit lo ChrUto. I! c
sinc (ido. Quia juslus ex fide. FiJes pcrfecia esl, si quoerainus. utrum Vctus ariNoviiin sit boc Testa-

non sojum Chrisium, sed eliani in ChrUlo cre.lciv. iiiciituin, quod dicil conflrmatum a Deo, non inlir-
Yivit. Vilain iia!;el. Lex autem non esl ex fide. Quia mari a iegc, qu&« post quadringenlos et triginl i annos
iinii justiflcul. Jusltis ergo ex fide vivit, el n«n addi- facia est, nulli dubium quin Novum, sed in propheticig
tur in his 6i\c in illis. Vivens auleni in lege, qui (e- latebris occullalum, doncc \cnircl tempus quo nve-
ceril, vivil in eis, hoc cst, in his qu.e fecit, quae pu- laretur in Cliristo. Ad Test ament iun Vetus illi peitl-
livil bona, mereedem labmis sui habens, ea lantum R nci ' 1
,
qui cuin acceperint legem sanctam ct just m,
opera qu:c fecit in prscsenti vila, sive longiliidinein pulanlsibi ad vilam liiternm pog.e sullicere. jusiit .am
vi x, ut Judsi putant, sive dcclinalionem prffisenlis suam qujerentes slaluere, jusliii.T. Dei non siinl sub-
pnenae, per quam transgiessor legis occidilur. S.d jecli. Sed dicel aliquis : Quomodo veius appeilalui ,

ijid fecc.it ea, vivel in illis. Suo labore vivit, sub limorc quod post annos £30 facluui cst per Moysen, ot no-
vivebat in illa quaudiu viguil Cliristus. Qui sub male» wun quod ante tot anuos faclum est ad AJira-
dicitur,

d.cio rion cral, quia snlru per onitva lcgejn implevit, bam.Qui ex h< c non liligiose, sed studiose moveiur,
ei idco indebito malcdiclo ejus nostrum compensa- inlelligat primum quia ex anleiiori lempore dicitur
:

tum cst maledictum, ul libere tian^euntes ad lidcm, vetus, ex posicriore aulem novum rcvdationes eo- ;

legis opcra non cure.uus. Nos redemit de maledicto rum consideraniur in his nominihus, non insiiliilio-

legis, factus pro nobis malediclum. Qui cmii, alienum nes.F^erMoysenquippeTeslamcnlum Ve u-, per quein
cinit : qui aulem rediniit, id emit pi opr.e quod siiuin lex data cst sancta et bona, per quam (u rel non abo-
fuit el suum esse desivil. Redemil cigo n>s Chri- lil o, scd cognilio peccali : per quam convinci icniiir
slus de maledicto lcgis, quod peccantibus consliiu- superbi. Eiat enim occulia isia 1< x ab initio, cum
tum est, sicul dicil : Ecce peccalis vcstris venditi Immines iniquos natura ipsa convinceret, aliis (;i-

eslis, et reliqua. Quia scriptum esl : Maledictus omnis C cienies quod sibi fieri noluissenl. Ivevclatio auti m
qui pendet in ligno. Considerandum csl, quod non Novi Testamcnli in Cbristo facla esl, cum est ma-
quicunque in ligno pependeril, ma'ediclus sit apud nifestalus in carne, in quo appnruil juslilia Dei, id

Deuni, sed qui peccaveiit, et propter scelus morii esl, quae Iiominibus e.\ Deo cst. Sic eniin ail : Nunc
fueiit adjuilicatus. Non ideo malediclus, quia cruci- aulem sine lege jusiiiia Dei manifesiala e^t. Ecce qua
flxuS est quicunque malus, sed quia merucrit pro causa illud diciiur Vetus Tesiamentum : quia priore
reatu i ruciligi, quia reum non facit pocna, sed causa. lempoie revelaium est. Deinde quia Tesiamentum
Sic enim cst scriplum, Si cui fuerit judicium morts, Vetus pertiuel ad hominem veterem, a quo nec*sse
suspendi ris cum in ligno, el non inanebitc.irpus ejus est hominem incipere Novum aulem ad liorainem :

in ligno, qnia malediclus omnis qui pepcndit in ligno. novum, quod debel bomo ex vetuslale transire qu a :

Non ideo maledictus quia pependit, sed id>'o pc- in illo sunt prom'ssa terrena, in islo promissa ccele-
pendit, quia nialedictus. ChristU8 ergo, cui non slia. Non irritum facit ad evacuandam promissioncm.
erat judicium mortis, nec erat causa crucis, el ma- Nam si ex lege licereditas, jam non ex promissione.
lcdicli, pro nobis m.iledictum subiit, quia omnes rei No:i posse per lcgem, quoe postea data est, repromis-
eramus mortis, et debiti ligno, quia maledicti, quippc siones, quse ante faciae- sunt ad Abrabam, deslrui :

qui non prrmansimiis iu omiiilins qux. scripla erant D et posieriora prioribus pr.ijudicare, cum repromis-
in libro legis, utrumque cuim cadem lex decreverat siones ad Abrabara anle 450 annos da(?c sint, bene-
raalcdiclum. Ut in qentibns benediclio Abraliw fieret dicerentur in illo univor^se nationes. Abraha autem
in Clirislo Jesu. Ct s-ola fide genles benedicereniur per rcpromissionem donavit Deus. Non ergo quae ex
in Cbristo, sicut proinissum fuerat Abrali;c. Ut pol- lege, quai nondum erat, sed curu venii, oslendit pec-
licitationcm spirilus accipiamus. Qui per .lobel pro- caiom, non abstulit. Quid igitur? Ulquid ergo dala
missus esl omni cami, id est, omni generi boininum : esl infirmis necessaria? ut lubricos et crranies pr.T-
a secundum synecdoclien. Per ftdcm.
p.irie tntiira, cepli salulai is austeritate cohiherel, et observ.ilioiuim
Solam. Fratres, sccundum hominem dico. Mumana aieuiione concluderct. Bona aut< in lcx, quia spiri-

ciirnparaiione loquor : ciunparari enim buniaiia di- lalis? ei erj:o non pulat spii italem (str). Bona esl lex,
vims propter cvideniiorem inlerectuii) possiint ,
si sopra htieram incnlein eiigas, quia liitera occidit.

aeipiari non possunt. Tamcu liominis confirmatum le- Lcx propter transgressiotntn posita est. l!l nos doceiel
ttumenluin nemo spcrnit, aut supcrordinal. Iloc esl, noii transgredi, vel constringerel u quc dum Cbri-
jorcconscriptum lcslanicnlum non diciiursine inoite. stus venirel. Doncc veniret scmen cui promiteral. Dosl
 IN EllSTOl.AM AD GALATAS COJTOENTARIA. 594

nlicnsam in ereno populi, posl adoraium vltnlom, et A nienibra pcr baplismi sancliltcaiioiuni euVcli, lilii Dei
iniiiiniir in D.niiitium.lcx transgressionls prohibttoria sitU necessc esi. Ulqu d ergo vt»b s
:

legem, qua? |
c-
siccessil. Jutto lei non esl posila, cl itleo inni dnra catoribns dala csl, quibus jam pcccaia remfcsa SOnl?

precipit, m (l.imaret soperbiaro Judaeorum. Proptcr AVi ctJudau* neque Grasevs. Tunc intcr Judaeum et

ression.mi, inquil: nani non propler juslifitatio- proselytnm, eliain inier irihum ct tribuni, et in isiia

iicin. Ilvc au.lient. s coiiic^scnii, qui delirant qiiod omnibus divcrsiias eral. Nnn est servus, neqnc liber.

lex quemquain per se ad ivgiium ccrlonim transmi- Non conditione separanlor, sed fidc : quia polesl cl
scril. Ordmatti per angelvs. Moc vnll intcll gi ;
qnod servus libcro esse meli"r, ct liber scrvum in lidei

in omni Yeteii Te-taiiienio, ubi angelus qnicnnquii qualitaie praevcriere. A'o» csi masculus neque femina.

sit visus, in iilo mediatof loqnebtttir, qui cHeit : Ego Omnes cnim vos unum rstis in Christo Jesu. Forlitiidine

snin Dcus Abraham, Peus Isaac, ci Deus J.icob. N: o ci imbecillitate corporum scparantur. Cxterum fhios

enini miruni si Dc:is loqnatur in angclis, cuin eliain in menlis devotione ccnselnr : nam srepc mulicr vi:o

per aneeJosqui in hominibns sunt loquatur Dominus fit causa salutis. Si aulein vos Clnisli, ergo Abraluv

in proplreiis, diccnto Aggoo : El ait angclns qui ls- semen estis, secundum proihissionem hmredes. Si cnr-

qucbalur in me; ct infert : Ihvc dicit Doininus Dcus pus Clnisii uniim omnes facti cstis, Abrahoc semeu
omnipoicns. Angel>s possuinus accipere Moysen , jj eslis ct veri ha icdcs : non cx carnali semine, sed
Aaron ct Josiie, qni Dei nunlii 1'uenmt, per quos Deus cx divina pron issione.
legem dedit cl ordniavil per angelos. Qu;e lex pcr C.vp. iv. Dico autem: Quanto tewpore haires parvuhs
augclos ordinata esi. Legittus eniin angelos adfuissc est.Secundum comparalioncm coeptam loquitur. A"i-

sive Voysi, ul qutlain putanl, sivc Cliristo. Nam et hildiffert a servo, cum sil dominus oinnium; sed sub
Moyscs, inquiunt, inler Deum et populum medius '.utoribus et acloribus cst usquead prwfinilum tempus a
fuii. Nam angclus oflicii nomen est, non naturae. In patre. Quia in illos doininatuin sacerdolcs el princi-

manu mediatoris. In polestate, el potentia, et virlule pcs exercebant, quos tuiores ct actores appellat.
Cluisti. Mcdialor au ein unius non est, Deus autem Modo aiilein non dominari, sed formam exbibcre
umm csf. Lex ergo r.dversus promissa Dei? Absil. Sub- jubentur : quia oinncs gcnus siimus saccrdolale, et
audilur stibslaiitia?, vcl unius partis: quia inler Deum omnia communiter, quamvis per illos sacramenla
ci bonii.ies cxstiiit mediator. ldeo aut m addidit : percipimos. Tutores aulein et aclores possunt et
Dens auiem unus cs ., ne quis eum propter oflicinm
1
prophetne accipi. qu rum vcrbis quotidie in adventum
carnis ass.impia: ab unitale divinac subsianlix sepa- Salvaloris crudichamur, sicut pa?dag"gus lex Moysi
rarcU 1'nius non cst, ut subaudias, SObstantiae : quia superius dicia esl. Recle ii sub luioribus et actoribus
in Cbrisio sicul una persona, ita gemina siibslanlia. Q csse dicuntur, qui babcnlcs spirilum timoris, ncedum
.Si cnim dala csset lex qiuc pcsset vivifi are. Sicut ad meruerunl spiritum libei taiis et adoptionis accipere.
Konianos. N;im quotl impossibile erat Icgis in quo in- iElas enini infanliae pcccata formidat, piedagognm
liriii.balur : scilicct quia jam a ncminc seivabalur : metuit, non conlidil se liberam, liret per naturam
si ei.im non vivilicabatur, qunmodo mortuos ad rc- domina sil. Ila el nos cum essemus parvuli. Polest
gniim miitebal? Yere ex tege essct juctitia. Ilocreditn intelligi quandiu qnis parvulus est, ncc statutum a
leni jnstiiiam nominavit, vcl certc jusliiiam, quae ex paire tcmpus implevit, ut filius et hseres appe lari

(ide est Novi Tesiamcnli. Scd conclusit Scriptnra om- qucat.Sub elemenlis hujus mundi cramus senientes.
MU sub peccato. Deprclicndii. Vt promissio Jesu C ii- Dierum et lemporum, qu;c propu r infirmitalem, cl nc
sti dareiur crcdenlibus. 1 1 neccssc csset sola fide per idola obscrvarcmus, aliquando acccpimus : elemcnia
gr;il am salvaii credenles. Prius aulem quam veirrct mundi eos quos supra lulores el actores dixerat ap-

fides, sub lcje cuslodiebamur. Priusquam venin pell.ivii, quod sub ipsis primum pransidib :s conslitiiti,

cicd-ieiiius, vcl per quam crcdercmus. Si vcnit, ubi quii nccdum filii Dci ad uos capcrc poteramus ad-
sunt qui tlicunlquod ex nalur.t sil lidc^? Conclusi in vciiium. Alii elemenla mundi, ctclum et terram, et

e im fnlem qucc revelanda crat. Scrvabamur a lege ca qu* inira Ii.tc sunt, dixeront. Alii legem inter-
liuic lidci, quae ciat revelanda. Ergo non cst cx na- D prctantur elcmenta, ct eloquia propbclarum : nuod
lura, quj; ijiiandoquc p"St legem est revelata. 1'aqv.e per luec quasi iniiia et exordia lilterariim Dei limo-
lcx pwdatjogns nosierfuit in Christo. Perfecla: Setatis rem, qui sapientiae principium est, suscipiamus. Ta-
discipuli n. n ifldigent pxdagogo. Ul ex fide justipcc- mcn simplieiier clemcnta pro litteris accipiunlur, vcl
mi:r. At ttbi vcnit fides, jam non snmits sub pced igego. lex ct prophcta?, quod per ee initiantur liommcs : ct
Dili D'cnter a.lvcrle, quoii.s diiii, Kx lidc : ut confun- non tam sui quam altciius rei ulilitaic tliscantur : ut
tlaniur i 'li i;iii dicnnt quod lex ad rcgnnni n is. rit possimus orationcm legere contextam, in qua sensus
sine graiia : et non intclli^unt ijnod unicunque sub magis ct ordo verborum quam liUcraruiu principia
lege salvaii suni, gratia sunl salvati, qnia ex fidc, consideranlur. Atubi vcnit plrnitudo lemporis. Quamlo
qu;ini gralia tnbnit. Oinms cnim fllii D, i est's ;>. r jam lcgem nenio poterat per consiicludinciu custo-
fideui in Christo Jesu. Omncs cuim xqualiier el Ju- dirt;, vcl quod in pnrsenlia sua decrevcral se factu-
d.ei et lentea per fidcm solam, qua douo Dci crcdi- rum. Misit Deus Filium suum. Missio Filii incarnatin
lis Chri lo. Quicunquc enim in Christo baptiiiti estis, cjns intelligitur, non diininutio ,maj. -sialis. Fticlum
Chrisium mduistii. Filium Dci induti, cl loli cjus ex muliere. Mulier, non corruptionem, scd scxum si-
m PRIMASU ADRIJMETANI EPISC. 590'

gjiificat. Dcnique Evaslalim ul fac a cst, morier ap- A osteudit angelun inajoiem. Sicut Ckrulum Je$um.
pellalur. Quoniodo sub lcge factus cs! ? ul C08 qui ! ub Non loluu ul angcliiin, (joia me ila ItMCfpisii*. ( bi

loge erant rcdimeret. Nam si ahler salvari non pote- est crgo beaitudo veslra? Tettinumium enim perhibeo

rant, sic propter illos qui nati eiant, ex rouliere ct vobis, quia si ficri possel, oculos veslros eruisseiis, et

femina nasci volnil. Nam ct bapiismum id o quasi dedissetis mih . Dstendii quaflU cum cliarilale MCCe-
pocnitens, cum e-sct a pcccatis liber, acccpil, ut ca> pcrinl, ct quoinodo se loios ejus docliina: Iradidc-

tcros cdoccrct mundandos e«sc pcr baptismum. l''a- rinl, utquaj cliaris im sunl corporis sui niembra
i

clum sub lege, ul cos qui sub lege eranl redimeret. Quia cidcm darc cupcrenl, quo vel -ic evangelico lumini
si sub lcgc factus non csset, Judxos salvarc non po- vicem rcdderent, j-i sua lumina tiad dis-ei t. Ergo
terat. Gontes vcro potcrat positas sub lege icdimerc. inimicus vobis faclus sum, verum vubis diceus? ilacest

Vl adop:ioncm filiorum recipcremus. Non cnim omncs natura veritatis, ut eam inimiciliie proscquanlur, sii ut

reccpissemus adoptionem, si factus sub lege non cs- per adiilationein perniciosa3 amicilias prosequiintur.

sct. Quoniam aulem estis filii, misil Deus Spirilum Libenter enim quod dclectal audilur; offendit onn e
Filii sui in corda veslra clamantem : Abba, Patcr. quod nolumus : sicut ct. ii diligere coeperaiil sabbati

Probat nos filios esse Dei, ut spiritum qucm in se olium, el dierum feslorum epulas, prsrd cantes con-
habuit, Cliristi accipercmus, clamantem, id est cla- B tra Aposlolum, qui omnem conli.ientiam suo ddeebat
inare nos ftcienlem. llaqne jnm non es servus, sed exemplo. /Emulantur vos non bene : sed exclndere vos
fiiius; quod si filius, et hcercs ptr Deum. Quid vis servus volunt, ut illos cemulemini. j£mulus el imilalor Inle!-

tieri, qui accipiens spiritum Filii, filins et hacres ef- ligi potest, et inimicus et invidus. Non bene xmuia-
non per nicrilum proprium nec per naturam?
fectus, lur qui, ul alium dcjiciat, non u ip^e proficial, aem«-
Sed tunc quidem ignorantes Deum. Convertit se ad lalur. Donum autem amulamini in bono setnper, et
illos, hoc est, ex genlibus credenles, et arguit illos non tantum cum prascns sum apud tos. Nolile il'os
quod dies festos velint et tempora Judaica observare, aemulari, sed bonum semper acmulamini, non ad tein-

sicut antea ad idola faciebant. Nam el Judoeis ideo pus. Filioli mei, quos iterum parturio, don c formeiur

isii dics concessi sunt, ne cos amore fcsiivitalis idolis Christusin vobis. Per Evangelium in lucem pro<luc:i,

cxbiberent. Ilis qui natura non sunt dii serviebalis. ct per doctrinam geniti. Ostendit per poeniteniiam
Nunc autem cum cognoveritis Deum, imo cogniti sitis a posse reinsci. Iterum me dolorem suslincrc fecis is.

Deo, quomodo convertin.ini iterum ad infirma el egena In illo vero Christus fcrmatur, qui virluiem fidei

elcmenta, quibus denuo servlre vuliis? Quia non novit ejus inlelligit : in quo omnis conversatio cjus expri-
iniquos : non ergo vos illum quaesislis, sed ille vos. mitur atque depingilur. Formalur Clirislus in cordc
Dies obsercatis, et menses, el tempora. Nos non simi- C credentium, cum omnia illis sacramenla panduntur,
lilcr : ncn enim calendas colimus, nec dies festos in ct ea quoe obscura videbanlur perspicua finnt. Vellem

luxuriis, sicul illi, cl ejiuliscelebramus : sed in azy- autem esse apud vos modo. Quia scribere lanla non
mis sinceritatis el verilalis. El annos. Forte de scpti- possum quanla vos audire miremini. Et mutarem vo-

mo remissionis anno dicil, aut de quinquagesimo, id cem meam. Vocem blandientis patris in furorem ma-
est jubilaeo. Timeo ne forte sine causa luboraverim in ghtri verterern arguenlis. Doctrina Scriplura: divinae

vobis. Nihil enim profeci Chrislianos vos faciendo, si srdilicat et deleclat, sed multo p'us prodesl, si de
ista ilerum obscrvalis. Eslote sicut ego. Sancli estote, liKei is vertatur in vocem. Magnam siquidem vim ba-
et pcrfectiora sapite. Quia el ego sicut vos. Homo qui bet vox viva, quae sic exponitur, quomodo in corde
sine qnerela vixi in lege, omnia ut stercora arbitralus generatur. Quoniam confundor in vobis. Dicite mihi,
suin, ut Christum lucrifaccrem. Fratres, obsecro vos, qui sub lege vultis esse, legetn non legislis? Detrimen-
nihilme lccsislis. Ut merito pulelis mc inimhiliarum, tum discipulorum confusio et opprobritim est magi-
cl non salulis vestrae causa moveri. Lnedil discipulus slri, sicul et profectus eorum gloria est pr.rcif loris.
magistrum, si per negligentiam suam pracepta labo- Confundilur eniin in eis, quia jam filii facti, servi

rcmque eju; spernit. Scilis autem qwa per infirmita- esse desiderant. Scriptum est enim quoniam Abraham
tem carnis evangelizavi vobis jampridem. Sive passio- D duos fillos habuit : unum de ancilla, el unum de libera.
num, sive naluralem infirmitatem quia habebat :
Sed qui de ancilla, secundum carnem natus esi qui
;

thesaurum in vasis fictilibus. Per infirmitaiem carnis autem de libera, per repromissionem. Ismael carnis
docet, qui dicit, si se non conlinent, nubanl : hoc est filius, Isaac lidei fuil. Illiim enim Abraham secunduiu
humiliora prrcepta dedi vobis, qnasi parvulis. Polest carnalem consuetudinem genuil : is um conlra na-
ct ila accipi : quando veni ad vos, non veni in ser- turam. pcr reproniis-ionem, cre^endo suscepit. Qui
mone sapienticc, sed humilis atqwe contctnptus. Et sunt secunduni carnem nali, nisi dilpctores mundi?
tmtalionem vestram in carne mea non sprevislis neque Qui sunt per rcpntmissionem nali, nisi amalores rc-

respuislis. Grandis tentatio csl discipuhs, si magislcr gni coelorum? quia el ipsis promissum esl desideran-

aut infirmetur, aul impune hcdatur. Sed ideo hic a libus vilam aelernam, gralis coleiilibus Dcum. Qme
pcrmiltuntur, ut virtulem iu infirmitale sunt per allegoriam dicla. Iloc ct aliud cx alio BgUr
Deo ista pali ,

perfniant, cl ut corruptioncm sentientcs incorruplam ratum. Dedit rcgulam Aposlolua. quonindo allegori-

vitain majori ardore desiderent. Scd sicul angelum zue dcbcinus : sciliccl ul manriue vcritate liistnri.c.

Dct exeepstis mc. Cum sc angclo comparalum dicit, figuras intclligauiiis. N.im cum tlixiseel Abraliun vcre
 bjl IW EPiSTOLAM AD GALATAS l O.M.M ENTARIA. 5'jS
duas UMca Imbuisse, posiea q litl bae ipsai preflga- \ stmi perseqaunlur: qaod mirari non debemas, si cx
rareni oslendii ot lioc ipsum fecil, abi aliqua s.m- hoenos Bpiritalesinielligamus,
:
si tales uos insecien-
connn Dteta refemntur, non ubi pereata damnan- Inr. Pertequebatur evm qui secuudum tpiritum. In
mr. CaHeram debeta mysteria dicere, Deara aut Genesi quidera Bcripium o*i : Quh ludebai Ismaei
isaposaibilitatis, aui ignoraniiaa notare eal, qoJ aut cum laaae. Sed hic ostenditur non simplei lusus
aliter laeramenta bm monstrare imn puiaeril, am fuisse qui persecutio nominaiur, sed qnia scurrilem
Rcacieas siln neeeaaaria, peecata qunrumdam amea eora et levcm volebai faceic qualis ipse erat, ue ei
generaliter eendemnaverii ; demde vel postea ea non in ha?reditate praeponereinr. IdeoAbrahamdejiciendo
repn bendisset et vindicasset, bi illa propter mysteria eo vocem Sarc audire jubetnr. Forie Ismael quasi
sua fiei i ipse » lulssfel : pr»ecp'a vrro dilflcile hive- maj.ir naio, ei eo leiii|)oie circimicisus, quo jam no-

niea ita inlerpretata, ne eorum virtotem evacuare vi- icrai intelligere et scnthre, quod passni sibi primo-
ilerelur. Bttc ciim stnt duo Tcsia.r.euta : unum tjtti- genita vindicabat, Scriptura jurgium parvulorum
dem a moule Sinai. Velus et Novum, quasi diiaj ma- luiiiin vocabat: bodieque Judaei plus quam gentiles
tres, ei i|iioil in monie Sinai per tfoysen dato.n est. persequuntur Ecclesiam. Ita ct nunc. Ita vos isli sui
ln scrvitutem. Sul aiidilnr logis. Cenerans. Jud.ii SimileS esse dcsUlerant servos. Sed quid dicil Scriptu-
niclu eiiam pmsentl cogcbanlur ot servirenl : legis B n - Ejicc ancillam et filiumejus. JSon enim hares erit

ininis erreniur, Chrisliani prxmiis invilantiir ul li- fitius ancillw cum filio liberw. Itaque, fratres, nonsu-.
be i. Illi quasi servi jraeter moralia prxiepU eliam mus tmdtke filii. Quantumvis se ini(|uit;is extollai,
divcrsis operibus OCCUpantur : nobis tanquam filiis ancilla esl, et subjicienda cst sanclis : qaaulumvis
adimptetil moralibus moniiis omnia servilia onera se evtollant, et filios Abrahac esse se jaciitcni, quan-
auferuntiir; ct illi sacerdoiibus ex debito servientes, diu ancillx filii fuerint, vobiscum hare.litaiem ha-
oiiam tribuia reddcre cogebanlur, nos vcro ]>ra-ier b re non possunt. Sed liberw. Non ergo debenms
charilaicm nibil dcbenlcs, eos voluntarie lionorainus. derelii lamatre nosira ancillam sequi:quia liccl ejus-
Ex i|iso genere fueruniquiDomiuumcrucilixcrunt ei dcm vfri lucrit uxor, tamen ad tcmpus, quianondum
in eadem iufideliiaie manscrunt : imle sunl pcr om- potwrat Sara gencrare. Qaa liberlate Chiislus nos /i-

nes lerras dispersi, ul ex eorum codicibusChristianac beravil. Redemil de manu iniinici.

uon desii lestiinoniam ve itati. Ev Veteri igitur Te- Cap. v. State. Iu fide Evangolii firmi esloto. Et
BtamenlO Deus condidilNovum.quiaDcoplacuilusque nolite iterum jugo servi:utis contineri. Jam enimsaeculi
al plenitodinem lemporis promissis lerrcnis tanquain tempus cffluxii jam tencbrae : transierimt el verum
in praemio eonsiilutis promissa revelare coeleslia, et lumen jam lucel uon debctis nlirajugum traheru
:

popaki lerrenii bonis inhianli in labulis lapideis le- C eum scr/is. Jugum servituiis, legem vocat duram,
gem rledil. Quw est Agar. Aucilla Abraba?. Sina enim diffb ilem, laboriosam, quae cultores suos gravi onere
mons e^t in Arabia. De qnalitaliboi locorum vull in- consumat, quod Clnisius abstulil a nobis illud gra-
lolligi diversitalem Tesianienlorum. Qui conjunctus vissimum muitarum observalionum jugum, ne car-
cst <i qwt uunc est Ilierusalem, et servit cum ftlis ejus. naliler circiimcidamur, vel reliqua luijusinodi : sed
Confinis. Illa aulem qum suis m e:>t. Ideo el de coelo ea Bpirilualiter intellecia tcnoamus, rcmolisque um-
advtnit medialor el ponlifcx Novi Testainen i. Et bris signifi' anlibus, iu rc;um ipsarum, quae signili-
Ev.ingelium non in uno loco, sc I in lolo inundo canlur, Ince vigilemus. Nam et ad nos per inet : ^a
esl prajdicatuin. Hierusalem libera csl. F'ilii lilicraj memor sis injur ae civium luorum : ei, Alienum si

scrvi esse non dcbent. Quoc est maier vmniim »o- quis invenerii, reddat, etreliqua. Maximeque ipsuni
strum. Hoc est niu litiuliuis creJenium. Scriplum est decalogum, cxcepla sabbali observantia, carnaliler
c?ii»» : Lware, sterilit, quw non paris. Pti bit aliam COntineri. Ecce erjo Paulusdico vobis.Ego Paulus au-
malrem noa babere meliorcm quam Jud.ii, ilieru- denler vobis dieo, neminem pertimcscens, non oc-
salem plenain iuiquitatis. Erumpe, el clama, quwnon culta.is n niea mciim, ul audicnles non tam missi
parturis. Clama pr.ne magna latilia. Quia mnlti ftlii quam niillonlis anciorilate movoantiir. Quoniutn si

descrUu. Quotl pr.ofi^ura! at Anna, qu;c dixit : Slerilis D circumcidamini, Clnistus vobis niltil proderit. Qiieui
peperit septem, ct fetosa m Bliis infirmata csi. Magis vobis solum ad saluicm sufficere non putaiis. Tcsti-
quiim cjus q tu littbct virntn. Qu:c de fecundilate a.'o- ficor uutetn rursum omni homini circitmcidenti se. Qni
natur, \iium baborc so putans : aul quia lunc babc- capnt operum b gis BUSCepit, necossc esl ul univorsa
b.u, anieqaan ejiceretnr ancilla cum lilio suo. [Sos pcrsolv-it.ei mafedicto subjaceat. Quoniam debitor etl
autem fraircs secundum Isaac. Quomodo de Isaac universw legit faciendiv. Debitor CSt non sobim cir-
pnimisaum eat Abrahae, ita et de nobis : quct in eo cumcisionis, sed etdies festos ilierusolyinis frequnu-
boneditereiiltii oinnes ^enies. Promissionis fi.i. sumus. lando, bostiarum hulucausta olleire, etreliqun. Eva-
Non s."cunduin lsmai-1 carnis. Sed quomodo tur.c qui cuali estis a Christo. Si enim in lege spom |>oriilis,

secuudum carnem natus fuerat. Non snliun Jnd;ci, inftrmam Clirisli gral am judicalis : et quod gratig
led earnales Cbrisliani hodie ([uique persequuniur jam accepistis, tanquam non habentes, propriis vuhis
Eitl'siam,autdciraliemb),auliiiiiiiilte.idocaluinnias, laboribus adipisoi. Qui in tcye jus ificumini, agraiix
aot maie viveudo, (|ii.e longe majur e.-l perseouiio. cxcidistis. Juslilican vullis, el un.brain magis qnain
Semper quidem qni carnaiei sunt, cos qui spiritaics veriiatcm sequi. Quis ita sit surdul advcr^us apostoli
 ;

500 PMIIASII AIj UMETANI El 000

vocea, ut audeat dicere legcm cssc gratiam , cum A vent. Si spiritti magis sieilt, spiritu praeputitim ear-

clamet Apostolus: Qui in lege justifiramini, a gratia nis abscindani, ei ad spiriius intelligftniiam altius at-

excidistis? ISos enhn spiritu. Spiriiualibus actibus, i« ndi niei humililaiem litterai derelinqna*<. S>d pcr

non carnalibus. Exfide. Non ex lege. Spem juslitia. charitatem tpiriius terviie iavicem. Non superbtamdo-
Spe enim salvati sumus. Extpectamus. Moraliter spi- ceo, sed voLumarium debet • rvitium, ii»ii

ritum ad distinctionem liitcrae posuii. Spes vero jn- coactinn : quia cbarilaS non quaerit qu;i: su:t

stitiae Christus inlelligendus : ijuia ipsc est veritas, sed quae proximi. Omnis enim lex in uno termoue in-

patientia, spes, justitia, omnis vjrlus : cujus nos se- pletur. Legis eliam ipse moialia qea qtuervutar,

cundum oxspectamus advenlum, quo judicaturus est uno pos-.unt sermone concludi, ei iiuo praecepto com-
omnia : eliam non in patienlia, sed in lcrrore et ju- pleri. Non crgo sola ad vitam suffieil li.les, ul laci-

stiiia affuturus. Nam in ChristoJesu. Valebal in leg«, niosa lcgis prsccepta uno dilectionis capiiulo conclu-

non valebat in Christo. Neque circumcisio aliquid va- danlur. Diliges proximum tuum. Charitas, vel dilectio

lel, neque prepuiium. Nec circumcbio proilcst, nec ln qualuor modis completur : lioc esi, priino Dens
pnepnliiim obest. Sed fides. Ergo et fides operaiur : diligondus esl , s cundo nos ipsos diligainiis; teilio

qui enim credit Deo, altendit mandalis. Nam qui proximos ;

quarto inimicos. Deuni p'u-> quam n.is,

credil futuris,amplius operatur quam qui prsesenteni B proximum sicut nos, inimicum quasi pioxiinum ; et

pcenam metuit. Quce per charitaUm operulur. Non nisi Deum primum dilexerimus, nos diiigcre non
per timorem. Currebalis bene: quis vos impedivit veri- possumus, hoc est, non peccare ; et si nos nou dili-

tati r.on obedire? Fidei gressibus et moralibus disci- giiiius, ad quam lormam proximos diligemus? si

plinis, qui vos iterum vocat, quis ille fuit, qui vos autem pioximum non aniamus, mullo magis iniuii-

lcgis oneribns impedivit, quoe nec ipsi ferre polue- cum. Si crgo volumus dilectionem babere, priino

runt ? Persuasio hccc non esl ex eo qui vocat vos. Per- Deum plus quam animas nosiras diligamus: qin.d iia

suasionem istam non dicit D. i esse, sed eorum qui probatur : si propter Deum etiam saliilem nosl am
lalia asserunt : hortatur eos nullum eo>'um audire el ips;»s aniinas conteinnaniiis, non ergfl sola ad vi-

debere. Modicum fermenlwn totam massam corrumpit. lam sufficit (ides ? Sicul teipsum. Qui tlitil se diligere

Ne quis diceret, curomnes coiripis, dum nouomnes proximum, non solum ei maluui non facit, quod sibi

erraverint 7 pracdieit quod modieum fermentum ma- non vult, scd etiam bonum facit ei, quod sibi vuli ab
litiae lotam possii Ecclesise massam corrumpere. No- alio fieri ; et universam legem iinplei, quse duo habct
lileputarepauconimhominiim, qui aJudaea venientcs genera mandatorum : lioc est, non faciendunt ina-

aliuddocent, insidias contemncndas, qtiia modicum lum, et faciendum bonum. Quod si invicem mordelis
fermenium tolam massam co rumpit. Ego confido in C el comedilis. Per conlentionem quia vos meliorcs ,

vobis in Domino. In vobis qui necdum eslis pravitate

: alterutrum judicatis, quando deiraliilis allerutrum,
corrupli. Quod nihil uliud sapielis. Quam veriias quando aliena torqueinini felicitate, ei ex alterius
habet. Qui auiem conturbabat vos, portabit judicium, bono vestrum nalum lacitis, cmu invicem mordeiis,
quicunque est ille. Q;:i conlurbal vos ab Evangelii ctquando malcdicto vog putatis ulcisci vel sive se :

veritate. Ego aulem, fralres, si circumcisioncm adhuc cundum legem, oculum pro oculo, et reliqua legis
proedko. Sicut tle me vobis menlili sunt seduciores, praccepta ad revindicandum parala quacritis, nt mnr-
quod ita aliis praedicarem. Quid adhuc persecutionem sum sequr.lur remor»uS, ul quae videtur justilia esse,

patior? Tanquam kgis el circumcisionis inimicus. consumpiio sit ; non unum viinlicans, sed utrum»jue

Omne, hiquit, in me odium Judaeorum, el cum ad- consumens. Videle ne ab invicem consumamini. Duin
versum me frendeant insania ob aliud non , est, nisi alter alleri octasio perdiliouis evislit. Dice auiem,
quia docco gentes non deberc circumcidi, et legis Spirilu ambulale. Spirilalibus aclibus quos iufra de-

onera superilua, licet aboiita, custodire : quia ve- scribil. Et desidsria carnis non perficielis. Non quod
niente veritate umbra; cessarunt. Ergo evacuatum caro sine animaconcupiscat : sed ipsa anima, quando
esl scandalum crucis. Ideo enim scandalizanlur, quod carnalia cogilat, co.ro dicilur : quando divina, unus
in sola fide crucis dico esse salulem. Ac per hoc 11 1 1 ® spirilus cuin Deo. Quandiu ergo duplex in nobis de-
inimici sunt crucis ejus, qui per lcgcm dicunt esse siderium, vel voluntas est, non perficimus quxcun-
jus.iliam, ad quam jubere peitinet, nonju\are. Vti- que volumus. Uno aedificantc, etalio deslrucuie non
nam ct abscindantur qui vos conlurbanl. Quidam dicunt, perficimus : dum reluctamur desideriis. El hoc no-
ulinam abscindantur ab errore, et inscrantur verilati landum, quod non dixeril, ne habueritis, sed ne
alii dicunt, si putant sibi hoc prodesse, non solum perfecerilis : id est : Ne conscnsum prabcalis, cl de-
cii(umcidantur,scdeliamabscindanlur, si exspoliatio sinatis facere. Caro cnim concupiscit. Carnales aclus.

membri proficit. Vos enim in libertalem vocaii est.s, Non eniin caro sine anima concupiscil, quamvis caro
fratres, tanlum ne libertatcm iu occasionemdelis carnis. concupisccrc dicalur, quia carnaliler anima concupi-
In libertatem Novi Teslamenli, in lantuin nc per oc- scil. Tunc enim erit justussine ullo omnino pcccalo,
casionem circumcisionis ad legis scrvilia revoccmini. quia lex nulla erit in mcmhris ejus rcpngnans legi
Et nelibertatovivendi in occasionem carnis ulantur, mcntiscjus: scd prorsus lola auima el nicnle diligil

scilicet nc juxla earnom vivant. Juxta carnem cir- Dcum, quod csl priinuin sunimuinqiic prieceplum.
cumcidantur. Juxta carucm legis praccepta obscr- Advcrfut spiritum; iphilus autcm udvcrsas carnem.
(>0I IN I.PISTOLAM AD. GALATAS COMMENTARIA. GOi
Btteenim sibi inviccm advcrsanlur. Adversus spirit.i- A fcr spirilum vilain liabcmus, si spirilaliicr conver-
lcm aclum : caro adullerium, spirilus ca6tilaleuj de- seniur, ct non legi carnaliter scrvianius. Quis cst
sideral. Vi non quatcunaun vuliis, illa faciatis. HaM atiiem qui vivit spiritu, nisi abscondilUS hoino nostor,
fatii ratio, ui voluntatera conscquatur cllccius, quia qui ot juxla carnom intcrdum solet vivere? Sed cum
in liacviia pognat caro contra spirilooi, et spiritus spiriiu vixerit, spiritu ambulat. Cum in carne vo-
conlra carnem. Quod si tpirilududmini, non tstit sub luoril amhulare, vivens moruius est. Vir per'ecius in

Uge. Si vos lotos spirilalibus oceupetis, non vohis Chrisio, Mmper vivil spiritu : spirilU ohodil, nuii-

opus esi lei, qu.c carnalibus data est. Si spiriiu, in- quani vivit in carne. Baontra qui se totum carni de-

quii, ducimini, uoo eatia suh lege. Legc utique qu:e doril, cl passi iiiihus deputaril, nunquam vivit in

Umorem inculit, son quae tribuit cliaritaiom. Quia spirilu. Inier lios medii Bunt, quos upc spiritales pos-
charitas Dei diffusa est iu eprdibua aostris nou per sumus appellare, nec oarneos; sod qui inter virlules
legis litlerain, sod pcr Spiri uni gauclum, qui datus cl vitia llui luaiitos, nunc ad moliora retrahuntur, ei

esl noliis. Hasc esl lex liberlalis, non seiviltiiis. In- spitilus sunl ; nuiiccarnis li.biieo Mipplantaniur, et
quantum quisque s iriiu ducitur , non est suh lege :
carostinl. Si spiritu, inquit, vivimus,. spirilu obtem-

qiiiaquanlom condelectatur legeDei, non estsuh legis peiemus, nequaquam por legem, sed percharitaiem,
timore, qui timor l nnenlum habe\ non delecialio- B noois invrem servienles. Non dohemtis de Scfiptu-
uem. Munifitta aulem sunl opera carnit. Ncc difiicilc rarum inierprciuiouc contcndere, et dicorc, verlu
cst discernere inler carnalia epera aique spirilalia. gratia : Circumcisio nielior est : non, sed pnrpulium.
Ques sunl [omicaiio. Principium opeium carnis, fo:- Cimtemnenda hi-loria, el allegoria sequcnda : imo
nkalio. lmmunditia, impudicilia, luxuria, idotorum allegoria vana esl, et uinlualica, ol nu lis verilaLs
scrvitus. Quam facieb.il O.ian , lilius Jud.o. Vcnejicia, liilla radicibus. Ciide venit, ut invicein nascantur
iiimicitnv, contentiones, tvmututiones, irw, rixa', tli>- invidke. Lxcludero enim, ait, vos voluni, ut illos

sensiones, tecttt, inviditv, homicidia, cbriilales, coines- amiulemini : non lain vorilalem legis volcnlcs docere,
sationes. luimicilias cl cxlera similia carnalia dixil qu.un \incere. iVon e/ficiamur inanis gtorice cupidi,
quac animx SUnt, non caniis:ne Manicha-am carnnii inviccm piovocanles, invicem iwidcntes. Isiac grandcs
accusare putarent. Sed omno nialum carnalo dolini- exposiiionos de coniiiientis sancti liicronwni stinl ad
vit, quia carnalia eogitando efficilur. Omne vcro ho- Calai.is. liianis gloria est, si in iis sunt quae non pra -

num spirilale, quia dosur um descondit. Et liis simi- cipiuntur in loge, ui abstineuiiam cmnis carnis co-
ha. Poteslis ex his caetera ipsi colligere. Quaprwdico gamus facere quod facimus, cl cum ipsa j»m non
itbis, ilcut pnvdixi, qnonium qui talia agnnt regnum poiueiinius,h;ecsuperfltia essedicimus. Dicam plane,
Dci uoii eontequentur, Notandura ilaque plangendum- C nec lacebo passionem meam, passionom pene eom-
que quod contendentes, ct dissideuics, et iraciind<»a, miinom, non de diviliis, non de potenlia, iioii dc
cutii id. lol.itris, venclki- , et houiiciJia, peuitua cx- pulcliriludine, et corporum veuustaie gloriandum
clusil .. regno. Fructus av.tem Spiritus est charitat. hsc enim manifeste inter camis opera numerantur.
Omniuoi virtiitum priinaest cbarilas, qua», .'icut no- Llceniosyna si ob laudem (iai, inanis est gloiia :

liv ir.us, in quatuor dividi.ur parles, in dileclioiieni longa oratio, pallor ex jejunio sequens. Non mea
in suani uuiuscujusQue, in proximi el inimici. suntverba, sed Salvaloris in Lvangelio pertonantis.
Uaudum. SpiMale. Pax. Si iranquilla mens nullis Ipsa quoque caslitas in masriiin nio, in viduiiate, in

uiihiis periurbetur. LonganimUus. Injuriaa illa- virgimbus sape plausum quseril humanum : ci quod
usi iiere. honiius. Semper benefacere velle. dudum limco dicere, sed dicenduni esi : marlyrhnn
i> iriijnitas. Nulli injuri 111 faocro , sed cl s hi factaiu ipsum, si ideo (ial ul adiniralioni etlaudi haheamur
paiienlcr toLr.ire. Uansueiudo , fides. Notandum a ftaliihus, frustra sanguis effusus c»t. Loquitur
quod ei (i les a Ded d lur : quara iuterfructus spiri- Apostolus, loquatur Vas eleciionls : Si tradidero cor-

lusseplimo loco Apostolus posuit; et imc notanduui, pus meum, ut gioricr (sic), charilalem auloin non
qui.i a Deoesl fides, vel Doo credere, vel hominibua habeam,nihii mihiprodest. lllc qui dixerat: Scio ho-
proroissa coroplere. MoJestia. Non irasci. Contincn- D minem in Chriato, ante annos quatuordecim,si\o in
tia, casiitas. Loniineiiiia pro lempure esl : caslitas corpore, sive extra corpus, ncscio, Deus scit, rapium
Bempilt-rna. Lt non sulum a fornicatione, sed ah cssc us.u.; ad tortium coelum, ct reiiqua. llli, in-
onnii ioiquilaie contmeri. Adeersu» liujusmodi noji qiiam, qui plus omnibus laboravit, ne magnifudo rc-
est lex. Non eniio ista prohibuil , et qui novum iin- velalionum extollvret eum, daius est siimulua caruis
ph'i, iioii o-i iii Veicri Tesiameuid. Qui auiem stml ejos, angelus Sitan.c, qu: eum oulapliizarei, ul nou
Chrisli, carnem tuam crucifixeruni cum viti s et concu- cxtolloretiir. Lt cerie icr Dommuiu rugavil uldis-
piscentiit. Si oinnia simul vai.i crucifisa suni, ct caro cederet ab oo : sed dictum esi ei ; Sullicil libi gra-
qn isi pendens nihil concupiscit, ntquid nobia legem, tia mca : virtns cnimin infirmiUieperficitur. Quid taui
quae data est a l viiia coercendaf Simul illud notan- 'Dci opus, quam Scripiuras legare, in eccleaia prac-
duin. quod cos dixerit Chrisli cssc qui carncm cutn dicare, Bac rdotiuu capere. an.e aliaro Domini mi-
\itiis et conciipiaceuliis crucifigunl : contra illosqui nistrare. S>-d hcc, nisi aUquis onini di igentia custu-
solam fidcm sufficcre arbilrabantur. dicr.t cor suiim, decupidiiate laudis oriuutur. Videaa
Cap. vi, Si rivimut tpiriiu, tpiritwstambuienms. p'crosquo (quodetiam Tulliua aii) libroa iuoa do
 :,

T
6 » PIUMASII ADRUMETANI EPISC. 004
coiitcnincnda gloria insciibcrc, et causa glorirc pro- A spirilu lcnitatis ? Ad quod dicimus , eii.unsi vnent
piii noniinis liluloi piamolare. Inlcrprotatniir Scri- justus, scions quanto laltorc •iiperaverit, magis pec-
pturas sacpc , < t qwc digna lcclione sunt scrihimus, canti veniaui largietar. Si quii ergo nsquc ad tenc-
et nisicausa Christi Qanl, scd memorix in posicros, clam in virginitale permanscril, ignoscat ei qui ado-
et famae in populos, lotns labor irritus liet : et eri- lescci^ia* quodam calorc dcccptus est, scieiij* quantis
mus quasi tyinpanum sonans, et cymbalum concre- diflicultatibiis illam transierit rclaiein. Si qus pro
pans. Videas plerosque de Scripturis Inter se con- nomiuis Cbrisii coitfessionc cnicialus in lornieulix
tendere, ct albleticum scamma Dei facere scrmonem videritquempiam dcuegasse, compatietur vulneribus
invicem provocanl , ct si victi fucriut, invident : negaloris, et non tam illum victum, quam se vicissc
inanis qtiippe gioriie cupidi stint. Fralres, et ai prai- mirelur. Cautelam quoqtic scribcnlis ittendite, qtna
occupatus [ucrit lumo in aliquo delicto : vos qui spiri- non dixil: Considerans te, ne et tu cadas, led : ne tu
tales estis,hujusmodi instruile in spiritu lenitatis. Prae- tcnteiis. Vinci quippc, vcl vincere, adjuiorc Deo in no-
veniiur buiuana fragilitas iu levioribus, quje cx stia estpotestate. Crcterum tcntari in potcstaic tentm-
iiispcrato coiiliugunt : crctcrum non est prrevcnlio, tiscst : sienim Salvator lcnlatus est, qots poiest cssc
ul/i aliquid cttm consiiio diu meditato commillilur, securus iutenlatumse vitse bujus maria transire? Non
iion illis dicit qui non fuerant persttasi, ut non man- B ergo Paulus desperat saiulem ; sed inainiin ponig ;
t

suete cortigant prrcventos. Sciens Paulus ejus Dci se depreeanli, et quanlum in se csl, flct cuin Oenle, in-
esse ciillorem, qui nollet moriem peccaloris, scd poe- firmatur cum infirmo, suaque judicat alicna peccala.
et omncm creaturam
niieiitiain , licct non peccet, , Islc per cbaritatcm adimplet legcm Cbristi, qua: lex
tamcn posse peccare, eum qtioque qui spirilualis est : IIoc est mandatum mcum , ut diligatis inviccm.
est, cohorlalur sui limore, nepeccet, ct manum por- Qu ;e lex Filii Dei esl? Diligite alterulrum, sicut, ct
rigere corrueuti : et pulcbre prrcoccupalum in delicto <"?<> dilexi vos. Qui clementiam non hatel , nec in-
bominem vocat, qui inori possit, ex ipso nomine dutus est viscera iniserieordirc ct lacrymarum, quam-
fragililalcm condiliohis ustendens , ut dignus sit vis spiritalis sit ,
noa a limplet legem Cbrisii. Scd et
venia, qui •elut bomo errore deceptuft, et mersus in si qu s itifirmus in fide est , et adl.uc lacte nutrilur
voraglnem, seipsum sinc auxilio el ailjutorc erigerc infanlire, nec potest tam cito a legali observatione
non possi . Notandum ,
quod non peccolis pltiribas, ad spiritalia sacramcnta transire : vos qui robustio-
sed qui vitio aliquo prav.ccupalus erravit, il i lcniiatis res eslis, cjus ouera portate : ne per scientiam vcstram
spiritum et mansuclu linis in correclione peccati frater pereat , pro quo Cbristus est mortuus. Portat
spirilnalis adhibeat, ne rigidus, ne irattts et tristis quoque frairis necessiialem, qui gravatnm pairperem
corrigere cnpiat erraniem : sedprovucet euni sponte C o»ere egestatis adjuvat, et facit sibi amicos deiniquo
ad sahitem, veniam rcpromittens : et Cbrisli lesti- niammona. Considcrans tcipsum , ne el lu tenleris.

inomuni proferat ,
quo gravi legis ct peccaiorum Quia el tu homo es, el potes in aliquo praevenri , et
oncre depressos ad jugum suum suave, et ieve invitcl atljutorio indigere. Sani » nim inhrm is suslinenl, ct
otius : ut discal quia humilis sit, et niitis, et niaii- mortuos sepeliunt : quia et ipsi infirmari ct inori
suelus corde, etinveniatrequiem animie suce. Ulamur p )sse se credunt. Alter alterius onera porlais. Voibi
boc leslimoiiio adversus hacreticos, qui diversas fin- gratia : Iram fratris tu porlabis, cum tu adversus
gentes fabulas, natura aiunt spiritalem essc arborrm, eum non irasceris. Et rursum : Eo tempore quo te
et nunqnam malos afferre fructus. Ecce Apostolus, ira prreoceupaverit , ille le lenilate et tranquiHitalc
cu]us et ipsi aucloritatcm sequuntur, dicit eos qui supportct. Cerle vel si quis in se loquacitatem vice-
spirilabs sunt posse peccare, si per allitudiiiem cor- rit, et pertinaciam nondum vicerit, alius vero adbuc
tl s sui inllentnr et corruant. Quod et nos quoque loquax, sed jam periinax non sit : debet ille bujus
falemur, cl eos quoquc spiriiales fieri si ad meliora loquaeitalcm, ct iste iilms pertinaciam, donec illud
reverlaiitur. Opponi pot sl illud quod ad Corinthios iu illo, et boc in isio sanctur, cbaiilale portare. Elsic
scribilur : Quid vnllis? U\ virga veniam ad vos, an in adimptcbitis lcgem Cliristi. Lex Christi charias e»l,
charitate ct spiritu mansuctudinis? Si enim ibi ad D dicil cnim : Mandituni novura do vobis, ut vos invi-
peccalores nou in Sjirilu inansuetudinis , sed in cem d i I igatis sicul cgo dihxi vos. Nam si quis exi-
virga vcnire se dicit, quomodo nunc illis qui in stimai se aliquid esse,cum nihii sit , ipse se seducit.

aliquo pecinto prrcvcnti fuciint, non virgam adbibei, Qui se piital non posse lenlaii, sivc plus de se lau-
sed spiiitum inansueiudinis ? Verum ad cos dicilur danli se, quam sure conscienliae credit, seipsum sc-
qui post peccntum non sentienles errorcm suum, dncit. Si quis non vtill om ra aliena portare , et iin-

nolebant m jnribis suis snbdi et pocnilent a corngi. lnisericors suo tanlum opcre el virlute Cuntenlus esl,

l)I*i vero peccalor intclligens vulnus smim, na.Iii >c nou qurerens quaj aliena stint, sed qu.c sua : boeesl,
inedico curandum, .bi non est virga iec ssaria , sed siii tanttim amator el non eliam Dei, ipse sc seducit.
spirilus lcnilatis. Scd et illud fortc qurerilur : Q nd Opus aulem suum probei unusquisque. Qui conscicn-
si propierea inslrucre quis dcbcal peccalorem iti tiam babeloperis boni, et si ipsum considerans, opns
spiriiu lcnitatis, quia consideret se, ne et ipsc tcn- Stium non rcprcbendil , noi dcbel tle boc apud alium

tetur, ergo jiisms, qui dc sua cerlus est menle, qui gloriari, ct laudcni suaiii loras fundere, el conimuni-

BCit non pogse se labi , non inbtrucl pecc lorctii iti caic cnm cunclis, cl cx bominum tjuxrere favore ja-
GO:; !N EPISTOLAII AD G.U.ATAS C.OMMENTARI«\. GOG
ctanliam : sed in semelipso hahe.it gloriaro, el dical : A mercos Dci i» acicrnum roanet. Indeflcientcm ergo
Milii absil gloriari, nisi in croce Domini noslri Josu justittam indeflciena praemium Biibsequoiur : qui enim
Christi, per quem miindus mihi crucifixua cst, et ego perseveraveril uaquein Qoem, hic nivus erit. Cobor-
mumlo. Qni gloriam quaerit nb allero, buic nec raun- tatur cos ad sludium pcrscverantiic, qui in liac vila

dus ci ucilizus est, nec cruciflxus cst ipsecum Christo. inercedcin boni opcris exspectanl : nescieniea quia
Recepil qulppe quod qiinercbal ab bominibus merce- sicul in seniinc aliud sationis , aliud meftsis esl lom-
dem su im. l.t sic in scme:ipso taiutnn gloriam habtbit, pus, sic et in praeaenti vita scmcntis esi opera qusc vol
cl non ii alltro. Iii su.i ronscieniia , non in alierins in spirilu vol in carne meluniur. Messis vero fulurum
adulationc. I eiw iliier : H«c est portare oleum ae- jiiilicinn; et pro qualiiale vcl divcrsiiale seuiontis
ciini : noii ix aliena lunlt* pemlere : sed quam glc- diversas non fjccre messuras, centesinuim, sexage-
r.am in se liabebit, nisi in eum cui diciiur : Gloria simum, ct irigesimura frucium : quam segelem nemo
me», el exalians capul meum? qui gl riaiur iu sua potosl inctero dcfltieos. Qui cnim pcrsevcravorit, ut
justiiia, non in alieno peocato. Nihil cnim prolicit supra diclum est, usque in finem, liic salvus erit.
per alterius detrimen'um, ncc «x illius deliclo in die Quale csl autem, ulcum peccatores quotidie in malia
judicii qii.mto esl justior apparebii. Vnusquitqueenim operibus augeaniur , nos in bono opere lassemur.
onus suum porlabil. Si unu*quiaque onus suum por- B Temporeenim sito metemus non deficknles. Nuiic lein-

labit, allor allerius onera porlare iion poteril. Sed pus scniiiiindi e-t, non metendi : non ergo hic mer-
videudum quod ibi pr.TCoperil, ul peccantea in hac cciiom noslram quxramus accipere; nec bieme tc-
vita nos invkem sustentemus, etin praesemi saeculo nera herba diraissa in praescnti, ut haec berba non
allcnilnim auxilo simus. Ilie auleni do Domiui dical prematur, ct non sit qu.-e in futuro metatur. Dicciur
in resurreciionc judicio, quod uou ix allcriua | eccaio, cnim nobis : Rccepislis boua vestra in vi:a vcstra. El
s d juxta noslrum opua aimua recepluri, in dio judi- iicrum : Reccpisiismercedem vestram. Ergo dum tcm-
cii lioc cit. N.un liic pcccanlos in liac vila invkem pus habemus, operemur bonutn ad omnes. Tempus
nos susienlemus : el idco dixil : Invicem onoia veslra scmeniis, ut diximus, tcmpus est prasens, ct viia
portate, ete. Onus sunm porlabil. Non cuiiii onus quam currimus : in bac licct nobis quod volumiis
ejus lans auferet seducenli. Communicet auiem U qui aeminare. Cum ista viia transierit , operandi icmpus
catcclii-.atur verbo ei qui se catccliizat in omnibus bonis. aulcrelur, sive agrotemus, sivc sani simus : buinilcs,

Conimunicet sive obcdicntia, verbo, cl aciibus imi- vcl poicutes; ignobiles, vel honorati; esurlentes, al-
,

laiionc, sive stibstanlia victus; qui a magislris spkiia- quc vescenies , omnia in nomine Domini cuni pa-
lia aecipiiis, magislris carnalia prrobete. Nolite er- tientia et aequanimitate faciamus, et implcbitur in
rare. Peus non Ilomo potest a sorpenlo Dei nouls '•"d quod scriplura est Diligenlibus aulcm
irridetur. C :

vinriictam ncgante irtideri , sicut Eva. Nam Deus Doum oninia cooperar.tur in bonura. Quod si nos
exhibet quod promillil. Nam nl oninem diaboli astu- oportot in cunctos indiflereiuer liberalilalis frena
liam oxcluderei , amplius Adae et Evae rcddidit quam laxarc, quanto magis in domesticos iidei, et in Cbri-
prnnHsit. El uiori l.oih, etiam quod non pracdixera", stianos, qui cumdem luibent patrem, et ejusdem raa-

focil. Quw eniin scminaverit homo, hfvc el metet. Et gistri appellatione censentur? Videtur mihi locusiste
qnnntum scminavcril. Quoniam qui seminal in carne posse superioribus colucrerc, ul domeslic s (idei ma-
siin, ile carne melet corruptionem. Qui spem ponit in gistros nominet; quibus supra omnia qu;e putanliir

ciicuincisioie camali, vel qni viiia «-emiiuil in sjdri- boita ab auditoiibus suisjusserat ministrari. Ullimtun
tali conversaione , vel in Bde. Qui autem seminat in aementis boc tcmpus est, festinemus ergo campos
ipirilu, ds spirilu mctct viiam atenmm. Omne qucd omncs screre , ct maximc cos qui sunl nberrimi ro-
I quinmr, ag mus, co. il.mius, in duolius semii.alur pleamus : ne incipiamus lempore messium aliis epu-
. onrne ct spiritn : si bom sunl q sc do mann ,
laiitibus esurirc. Maxime autem ad domcsticos fidei.

rnrde.orcpromimtiir, scminata in spiritu, viiacacern.c Et Judaek, ct paganis, aique Chrisiianis, ei bonis, et

fMictibua redundab'inl : si mala ab agro carnis ex- malis miserieordiam f..ciamus, neeis quod Deus non
i pia, eorniplionia nobis segeiem pullulabunf. licm D ncgat denegemus : maxime taraen iis qui peculiarem
rriiler : Qui legem camaliler intelligit, repromissionea filci exhibent famulalum. Yidete qual.bus iuteii»
qunque ca;n les, ct qu;c iu prxsenti s.Tceulo oorrum- scripsi vobis mea manu. Imelli^iie quarn liducialiier
iniiiliir, ex-periat; qui autem spiritalis adjulor est aeripaerim, et nerainem pcriiiiiuerim, qui litteras moa
s 'ininai in spiriln, c; de piritu meict vitam ncternam. manu prracripai. Quicunqne cnim vblunt placcrc m
e.iam obaervandum, quod qui seminatin carnr,
Illiid carne. Qui Jmlais carualibns placcrc desiderant,
?mn adiliiamenm, ioa, ponitar; qui antem seminat crucis Cbi'i>ti persrculioueni susiinore limemes, non
rritn, non i
kilur, in «piritu siu , scd simpliciier, vestrac aliquid aaliiti providentcsn Ui coijunt vos cir-
n ±\)\ iiu : qui cniin bnna scinm l, non in suo spi- eumcidi, lantum ut crucis Chrisli perseculionem non
riln, scd in Dci Spirito; el hlco nemo sibi aliqnid patiantur. Caius, qui et Julius Caisar, ci Oclaviaiiiss
tiilinai, dnna annt, qincnnque bona sunt.
ijin:i Dei Angustus, et Tiberiua succcssor Augusti legea pro-
/? """n **tem fadeniet non deficiomut. Sicul mulgaverant, ut.Iud.ii, qui erant
in Ec- in loto orle Ro«
' acribitiir: Non impediaria brare aempcr, inano dispcrsi, proprio rilu viverent, et palriis ca.Te-
ei noii v.-rcaris nsque ad morlcm jn liflr »ri quoniam : iii'«ni s vivcixnt. Qui unquc igilur circumcisus crat.
 ;

ro7 PRIMASIl ADRUMETANI EPISC.

lieel in Chrisliim credcrct, n gcnlilibus quasi JiiiI.tus A cirio aliqufd valet, neque proepulium, ted nova creatura.
Irabcbalur, et ncmo cum perseqiiebaiur : quam cir- lloc Lempore neqoe circumcisio prodcst, neque
cumcisioucni nunc Apostolus cnnfidenliam nomin.11 piitiiim nocet. Sed lioc sidum prodcsi, si quii ranaiui
ei itJeo dicii : Ouicunque volunl placere in cafne, iii nova conversatione ulatur, sicut ait propbeta : Inno-
cogunt vos circumcidi, lannini nt crucis Clirisli pcr- vaie vobis nov;<lia : el ne scminaveritis in spinis :

seculionem non palianlur. Nc<\ue enim qui circumci- circumcidile vos Deo veslro, et circumciditc praepu-
duutnr legem cuslodiunt, sed volunt vos circumciili. tium cordis veslri. Kl quicnnque hanc regulam secuti
Vciut si circumcisio legem faccret cueiodiri , aliqnid fuerint. Ilanc regnlam qua iu sola fide spes ponrnda
viil relur habere ralionis ista pcrsuasio; sed proplcr cst. Pax super itlos el misericordia. S"pcr Chri-lia::os :

teirenam feliciiatem, vel cupidilatern adipisccndi, vcl tiarn Judaei secundum carnem sunl Jsrnel. Et super
timore amitteiiili; et ideo non verc cuslodiunt, quo- hrael Dei. Est enim Israel, et non Dei, id cst carna-
niani carnalis cupiditas qua peccatur, rnutatur potius lis; non enim omnes qui ex Israel, hi Israelilae. Da
quam augetur, cupidbale a!ia non sanatur ; quia facit ccetero nento mihi molestus Nemo me amplius in-
sit.

eos camalis limor el cnpid tas servos :quia camaliter terroget quasi dubitaus. Omncm enim veriialem cx-
cuncta observare se credunt. Ul in carne vestra glo- posui. Ego enim ttiymala Domini nostri Jesn Cltrisii
rientur. Sive quod discipulos ad se iransduxerini. B in corpore meo porto. E;^o enim signa et characlcres
Milii autem absit ytoriari. nisi in cruce. Apud Judxos. non circumcisionis, scd cruds per passionem in cor-
Domini nostri Jesu Cliristi. Nnn in propria juslitia vel P°re me() circumfcro , ei plagas vel flagella, quac pro-
doclrina, sed in fide crucis, qna milii omnia peccata pter Christum sustinui. Cratia Domini noslri Jesu
dimissa sunt, ut cgo mundo morerer : ct ille fitiiii Clirisli cum spirilu vcstro, frares. Amen. Subsciiptio
solus potes! in cruce Christi gloriari eam ,
qui tollit ,
Pauli lalis est. Oplataulein ut gratia cum eis Dotnini,
etsequitur Salvalorem ,
qui crucifixit carnem suam non legisopera, comitetur : Cum spiriln, inqtiit, non
cum viliiselconcupiscentiis; qui nwluus estmundo, in carhe, in cujus circumcisionc gloriantur c>rnales,
et non contemplalur ea qu.e videnlur sed quae non , vos autem spirilualiter circumcisi eslis, ct spiiituali-

videntur. Per quem mihi muudiis crucifaus esl, el eyo tcr cunversaraini.
tnundo. Morlims. In Chrislo en'm Jesu neque circum-
jl
-

zijxl jxr.^^A A. vifTZsrrs ^ ' rr?; rzer.-5:-?'s £rJ*n**e*

' m
i
, ~ w> w » *— fgy?o* 'pms+-*-LLmvtJjmJ'*^w v.~r ji^ * wrj
»-

EPISTOLA BEATI PAULI AD EPHESIOS.

ARGUMENTUM. C dixit et elegit, ut nos faccrel sanclo; el immacnla-
Epltesii suni Asiani. Hi, i.cceplo verbo verlalis, persti- tos : non quia fnltiri efamus, sed ut essemus. Sicut
terunl in fide. Hos coilaudat Apoitolus, scribens eis mun-
llcgit nos in ipso. In Cl.rislo procdeslin ivit. Ante,
a tioma de carcere. Eplicsii ex Judceis et gentibus
di conslitutionem, ut cssemus sancli el immaculali.
Apostolo privdicnnte crediderunt , qnibus firmiler
stan ibus scrtbit. In principio EpislolwJudcvos r.ppel- Quia Deo nibil est novum, apud quem omnia erant
lans sacramenta Christi Incarnationis exponil. Post antequam fierenl : non ut quidam somniant, animas
ad gentcs convertilur, et horlatur ul tantis beneficiis
ingruli non sint. Deinde communilcr usque ad finem
antc mundum i:i coclo fuisse eleclas : sed Ecclcsia

moralia privcipil statuta. sua sinc mucula et ruga in illis est proescientia pra;-

Caihjt primum. Pxulus apostolus Christi Jesu. Sicul destinata al pie electa, quia ipse scil qui sunt ejus.

omnibus Episiolis aucioriias praij oniiur aposlolica. Non sicul Pclag ani de noc loco senliuiit, qu<>d ac-

Per vuluntaJem Dci. Subauditur Pairis : non meis me- ceptis pra2ccplis possini solo libero arbitrio essc im-

ritis. Sanclis o . nibus gui suut Ephesi. Omnis saucins, macula i,d ccntes : Quoniam pia;sciviiDcus nos tales

fidelis, noii omnis (ideiis sanclus.baplizalis fidelibus fuluros, ideo nos anie muudi coii^liuuioiie n elfgil,

sive fidelitcr servaulibus sanc!i;alein : calechnmciiis ei prsedestinavit in Cliristn. Sed non ita est, nec qtiia

qui habenl fidem, qaia credunl, scd non liabeirl san- fnluros tales nos essc praescivit, sed ul essemtis lales,

clilatem. Et fidelibus in Christo Jcsu. Qui licil s ;

utun- D per ipsam elcclionem gratise suas nos tales ipso laclu-
lur. Gfaiia vobis. Subsit. El pax a Deo Patre nostro rus, qua gralificavit in dileclo Filio ,'uo. Cum crgo
ei Doinino Jesu Cltrislo. Tuiic vobis crit gralia, si ci nos pr.Tdcstinavit, opus suum praescivit, quo nos
iion silis ingrali, ei salulem vesliam non vestris n:e- saucios et immaculatos facit. In conspeclu ejus el in

ritis, si'd ojti- graliae dcpulanles. Paccm vero rccon- cliaritate. Non liominum. Qui prtvdesliiiavit nos. Iloc

cilia.ionis seivavimus, sinibil cjus bonilali vel jnsli- prajdestiuavil, ul infundcndo fidcm fili<is Dei faceret

tiae dcinceps eonlrarium faciamus. Consueta ejuscsl omnes credentes. Loquel anlnr quidem verbum Dci
ealulaiio : ciini ab utroque gralia optatur, unum esse cum fiducia omni volcnli credere sed ut crederent, ;

monstrantur. Ecncdictus Deuset Pater Domini nost>-i jam Deus cor eorum leligeral, sicul in ipsis Aclibus
Jnsu Christi. A laiidibus D«:i incipit, qui talia eis do- legimus : El credidil Lydia purpuraria, cujus Deus
naverit, qua: inferius conlincnlur. Qui benedixit nos aperuit cor, ut inielligeret quai a Paulo dicebantur.

in omni bcnedictione. Non in aliqua : ita ulnihil in ulla Et : Scit Dominus qui sunt cjus; el : Prxparaiur vo-

gratia dcsii. Spirilali. Non carnali prosperitate, nec lunlas a Domino. In adop'.ioncm (iliorum. Non natu-
tcrrena abiindaiilia. Jn cocestibus. Rebus, non in lcr- ram. PcrJesum Christttm in ipsum. Ut mcmbra ejus

rcnis. In Christo. !n capite omnia membra bcne- simus. Sccundum propositttm volunlatis sua\ Non sc-
roo IN EPISTOLAM U) EPIJESIOS COMMKNTARIA. rio

cumlnm mcrita nostra. Inlaudem gloria gralice tuw. \ pars eredideril Judaeoium. Qui omnia operaiur. Om-
lll laudenius gloriam Justiiiae et miscricordiae ejus, nium causa voiuntasest Dei, quam rationabilem csso
i;mm contulil non merontibus. In qua jrntificav ( nos. fldclium nullus ignorat, sinc dubio bona. Si ipse om-
Gratia vel volnnlate sua pjratos nos sibi fccit in eo. n'a, ubi cst superbia Pelagiana? Ipse ergo et ui cre-
Sic diciiur, gratiiicavil, a graiia, sicul jilStiflcavit, a deie incipiamus, opcratur, qui omnia operalur. Se-
justitia. ln dilect > : in quo habemus redemptionem p r eundum consilium roluntalis sua\ N n sccundum
tanguinem eju*, rcmissioncm yeccatorum. In dilcciO, meria noslra. l}ui dicunj Volunlas mea bona fecit
:

snbaodis, Filii Nonquia fuluros nos tales inc Gbristianum? cum audiwl Secundum consiliiini :

I
r.xsiivii; s?d otessemuii lates, per ipsani electionem voluntatis suae, taecant do meritis. Vt simus in laudein
cratioe *u.e talcs fecit. Non solum nos redemit, sed glorUcejut. L't per sjgna qu:c facimus, laudetiir gioria
etiam peccata remisit, nt sine nqstro lahore jnsti es- Dci. A'os qui an!c tperavimus iu Christo. Nos ex .lu-

semus. Secundv.m divitias gratitv cjus. Subauditifr, daeis, qui priorcs credidimus, sivc cx lege cum s[>c-

habemus n >s redemplionem : nen secundum merita ravimus. In quo. In quo etiamvobis annuntiata estsa-
noslra. L'bi sunl qui dicunt sua industria possc sal- lus. Et vos cum audhsctis verbum veritatis, Evangelium
vari ? Quit- tuperabundavii in nobis in omni sapicn ia saiutis Df«ra?. Gcntessubaudiendum. In quo et creden-
etprudentia : nt notum facerct nobis tacramentum vo- B tet signati estit. 1 1 quo Evangelio, vel inChrislo, uno
Inntatitsua', sccundum bonum placilum cjus. Pliisqu.uii cbaractere signali, ct binc cognoscemini uuus csse
abundavil, ut non solum a morle redemplis pcccata g'os, quia et vossimiliter ulnos virtutcs pcr spiritum
diiniiieri t, scd etiam lantam nebis sapientiam dona- ramini, qu;c vlrlules arrha suut liitiira; haeredila-
.01, ut voiuntat s cjus occulta mystcria noseercmus ; tis. Si crgo morluos siiscitaro arrba cst, quanta crit
i|>so pro sua clemcntia revelanle in lioc sacramento ipsa posscssio? Spirilu promissionis tnncto. Qui pro-
voluniaiis sux posuit divilias gratic succ secundum niissns ist per Joelem propbetam. Qui est pignut hce-

bonum plaeitutn ejus, nonsecundum nostrum. Quod rcdilatit nOitrce. Pignus daiur, ul promissis crcdai.ur.
propotuit in eo. In Ghrislo, in ijuo clecti et praedesti- Inredemptionem acquisitionis. Quos sibi sanguine ac-
n.ili sumus, u t m>s i|»>o faccret sanctos : non qnnd quisivit. In laudtm gloria; ipsiui. Ut eliam in boc
prxviderit sanelos. tn dispensationem pieniludinit nomen ej is glorifieclur a nobis. Vroplsrea ct cgo uu-
tcmporr.m. In novissiinis tomporibus, quando jani dient fid.in vestram, quce esl in Domino Jcsu, el dilc-

wimiis dispensatio tcmpr.rum legis et natorae trans- ciioncrn in ownet tanctos. Quam flrmiter credatis Do-
a> la est , atque propbelaram , sienl alibi dicit : Gum mtnoJesu, ot omnes sanclos, sinc excepl onc personac,
venissel plcnitudo temporum, misii Do ninus Pilium vel notitiae ddigalis. Gavere enim a falsis prophetis,

suum. Instaurate omnia in Chrislo. lloc proposnii. C el non omni spiriiui erodere ; non amc probalionem
Qitnj in ccelis, ct qucc iti term tunt, in ipso. Mulli super judioare prxcipimur. Non cesso gratias agens pro vo-

hac re diversa senserunl' qnidam ainnt icclosani- bis. IIoc cst, fidem operibus CAmprobare : quia vobis
uias, tcrram eorpora accipiondum. Alii coclos Jud oos, dono misericordioe sua; infudit fidem, qua croderetis,
qoi coelesiia praccpta habnerant, terram cssc genti- etcliarilatem, quadiligerelis. Memoriam vestri faciens

lcs. Alii voro assernnt in ccelis non angclos reslau- in orationibus meis. In orationibus, iion ut quidam,

ratos, sed corum scientiam ex Cbristi tcmporc pro- jn undilatc convivii; milii aulcm nihil oratione ju-

fecisse, qui linquam ignari interrogabant : Quis esl cuiiilius. Ul Deus Domini nostri Jesu Christi Pater
islc rcx glo ix ? et docenlur Dominum cnm csse vir- glvrice. Pater gloria? Domini nostri Jesu Cbristi. Dct
liilum. Sc.l quoniam roslauraii non dicilur, nisi la- vobis spiritum sapientucct revelalionis. Quomodo Ephe-
psiun, meliusest, si corumgaudium pcr salutem bo- siisa Deo sapienliam postulqt, cum scienliam inilarc
minum rcstanratum cssc dicamus, quod ante b.ibuc- dixcril ad Corinlhios ! sed dislat in cffcctu, quod non

rant quam homines. a jnstiiia penilos declinannt. Iu dislal in nomine nam ibi scientia sarculari loquiiur, :

terra vero •rcuus humauum roslauratum esse quis qux stultitia cst apud Dcuni bic vero cccleslein :

ambigat? Pem alilcr Rcparatur cado illa quae diviuamqne sapientiaro petit, quam qui babucrit, hu-
: i i

cum principe sno cccidit angelorum portio, per aug- & miliari m gis poteril qiiam infl.iri :el per quam dono
incnluni ct sociel.Ucm sanclorum, de quibus scribilur : Dei oiiiin.s possunt acquiri virtutcs : quia scientia
-unt sicul angoli in ccclo. Reparanlur quoque sicul sino cbaritatc inllal, ita cuin charilate a-dilicat.
omnia in terra, cum etiam luco dcficie..lium Judxo- 7h agnilione ejut. Quomodo optal ut agnoscant Deuni,
riim admiltentur cieuoniescx genlibus. F>t aliter : quem usqne adoo sciebant, ut ci crodontcs pro co
Reslaurantur qux sunt in torra, dunl nosper mcdia- oinncs diligere.it sanctos? Scd ut perlecle cogno-
toris nostri sangoinom reconciliationemque rcpara- scant quia Dei graiii, non suo mcrilo sunl salvali :

nmr. Reparanlur ccclcsiia, cum dc salutc nostra el qnania sit viilus cl magniludo ejus. Virius, quia
gaudium nascilur angelorum. In qna ciiam nos torte potcst [irimissa pracmia vl-I poenas implorc ; magni-
vocati tumus. Nos qui ex Judatis credidimus. Prcede- tudo, quia ubiqnc csi, ct uihileum potest lalcre. Qni
stinati. Antc dcstinati, sive pr.ocognili ct praescili : enim b;co cognoverit, et pro cerlu babueril, pcccare
non quia eramus scd quia ab ipso de malis futuri o'|'ii ilia perlimcscil. Nam qni humanam pra^senliaiu
erainus boni. Sccundum proposilum ejus. Quia propo- Crubcscit, multo magis divinam. lndo fllii Fli sacei
suit Judxos primo restaurare, ct sic gentcs :licct doi s DeOm ncscisse dicuntur, quia cjus prxseuiiaui
(ill primash adiicmetam episc. 61!

ci poieniiam minimo limuerunt. Itluminalot oculot A qno digiius eal : quomodn (ilii ir», cimoriN, H ;<
e jvdit vetlri. Spirilalia promissa iion nsi spiriiahbus lii -1111:1:. /// (fuibut et nos. Non soltim vos. Omnestdi-
Oculis prutvidenlur. Ut sciatis quw sit spes locationis q ando conversat: sumus. Geutet Deum 11011 eredeudo,
ejus, quw divitiw tjtnriw hwreditatis ejus. Si scierius Judaei inale vivcn lo : omnes originali peccato dcii-
ad quani Sjiem vocati esiis, omnein spem s:cculi f.i- nebamur. ln desideriit camis nostrw, facienlei volun-

cilc contemnelis. Ei si divitias iiasreditaiis Dei vide- la es carnit et coyilulionum. Quaiulo aniina n sira
r.tis, oninis lerreua vobis sordebit bxredilas. Nemo r biis terrenis ct eariialibui inhaerebat : noa toioin
eniin regnuiii ctim opibus suis sperans , as aut dcsiderans, scd ci laciens quae cogiiatio snggerebat.
putnbiiin possidere dignatur. ln sanctis. In juslis et El eramus nalura. Ila nos paten.a* oiiginis mal.i COO-
sanctis : non nmnibus hominibus. Et quw sit tuper- sueludo possedit, ui cmnes ad damoationera nasce-
sminens mtujnitudo virlulit cjus in nos qui credidimus. n mur. Filii irce, siculel cwteri. Filii irac, sicul supra
Quis poiest eomprehendcre magnitudinem virtutis dilfiilcnlia', filii Adx', filii vindictae. II.cc audianl et

cjus, ct ineffahilcm boniiaiem, quani vel in eos <iiii cruliescanl, qui t.nitum vitiaia: naliira? iriliuuni, ut

cx ciiciinir isione, vel in cos qui cx geutibus credide- Aposloio coiitradicant, el a fide cxorbilent. Deus au
runt contulii, ul eos fareret crcdciiics, el Filio suo tem, qui dives est in misericoidui. Nun soliiin in v-riu-

1'aceret ntcmbra, qui c»l capul Ecclesix sux, et ;»d ^ te, scd etiain in misericordia. M;sereris autem, ai',

siiam dexteram in ccelesiums collocaret? Secundum omnium, quia oninia poles, et diligis ea qua: crea^li
opnationem potentiw. Non secutidum legem vel natu- necenim odiens aliquiil cons iluisli. Propter nim am
rain. Virlulis ejus, quam operatut esl in Christo. Hocc charitatem suam. Nimia cliaritas csi, rebellcs scivos,
cst supereminens magniludo virtutis ejus super nos. ct iinpios, vclut lilios diiigerc. Unde considerandum
Suscita:is illum amortuis. Nostrae nalurae assumptio- est quantiim dil gat jam sanctos efTeclos, qui tanluni
ne. El constiluens ad dexteram suam in caeleslibut ama\it peccatores el inijiios.Qua dilexil nos. t I mi-
super omnem principalum, et potesiatem, et virtutem. serlus est nostri. Ei eum estemus morlui peccatis. Itei

Dextera pro honore ponilur ac beatiludine; non ut mortis jam quasi mortui vivebamus, non solum in
Deus coi poreus es-e credatur : nam et Pater a dexlris originali peccato, sed eliani acluali. Conviiificavit not

Filii esse dicilur, sicul scriptum est : Dominus a Christo. Sine peccato per Lai tisinum facicndo, et te-

dexlris lus confregit. Ambo ergo a dextris sunt, qnia suscilando : nec debcinus desperare in vobis fieri

nibil e^t in Divinitate sinistrum. D.xlcra ergo Dei quod nosira natura jam possidet iu Ctiristo. Cujus
beatitudo; scssio, liabitatio i telligcnda est. Et do- tjratia eslit salvati. Gralis, non merilo nostio, ui bu-
minationem. Quia iiniini cuni Deo, vel in Deo est. El tnilieiur humana superbia, quae se de meritis j..ciat,

omne nomen quod nominatur. Si quod esl aliud quod Q et scial gratiam gralis datam. Et conresuscilavil, et

nescimus. Non solum in hoc swculo, sed et in futuro. ccusedere fecit in cwleslibus inChrislo Jesu. Quia ubi

Et omnia subjecit sub pcdibus ejus. In futuro, boc est caput est, ibi erit et corpus, sicul et ipse ait : Volo
in coelesti, quod nobis futuruin est, non Dco, nec ut ubi ego sum , et ipsi sinl. Ut cstenderet in swculh
sibi. El ipsum dedit capul omni Ecclesiw. Christus supervenientibus. Ante prxdestinavii quod eiat modo
capul Ecclesiae esi, omniuni pienitudo membrorum. f.iclurus. Abundantes tlivilias graliw suw in bonitate.
Quw esl corput ipsius et pleniludo ejus. Capitis. Qui Vere abundans gratia, ul non solum peccata donarel,
omnia in omnibus tidimplttur. Qui totus in inembris sed etiam cum Cluislo resuscitaret : et nec hoc suf-
omnibus adimplctur, non in singulis, 110 ulla diver- fecit, nisi etiain nos ad dexteram Dei in ccelestibus

sUa; meritorum sit : quando umnes crediderint, et collocaret in assumplo bomine. Super nos in Christe

perfecli fuerini, lui c ei it corpus peilectuni in omni- Jetu. In corpiisCbristi, vclexemploejus. Gratia eniin
bus membris. cttit talvati. Non meritis veslris, sed gratia gratis
Cap. 11. Et voscum esselis. Ilinc iUis vull ostendcre data. Iloc conira eos qui dicunl quod suis merit s

qaantum cis beiseficii sil collalum. Mortni dtlictis cl salvcnlur. Ptr fidem. Per so'am fidem, quain sanctus
peccatit vestris. Morte peccati, conlra Pelagianos, qui Sjdritus dono suo inlundit. Ilt hoc hon ex vobis, Dei
uutiiram lanliim defendunl quaiiiuni raiio non habct: ry euim donum est. Sed dono gralice, ne dicerent ijuod
et dicunt fidem ex natura esse. Quid cniin boni po- li.lcs ex ipsis esset, et non cx Deo. Non ex operibm
le t morluus taccre? Inquibus aliquando ambulastis. v.slrit, ul ne quis alorietur. Ne quis gloiieiurse suis

J.nn vero non aiubulalis. Secundnm swculum mundi merilis accepisse. Ipsiut enim tamut fuctura. Quia
hujus. Idco sxcultim liomines saeculi dicimus, sicut iiu.-er sumus in Cbristo renati, ul iu bouis operibus
diciinus doinum vcl bonam, vcl malam, dum babitan- Dci adjulorio amhulemus, qux iu Evangelio sunt os-
les in ea inteliigimus homines socculi. ldola colemes tensa. Creali in Chrislo, in operibus bonis. Non de illa

nominat s;cculiiin, sicul ct serpenlcs.quorum similcs creatione ilicit, qua in Adam vcl ex Adam nasciinur,

eramus sequenles diaboli voluntatem. Secundum prin- sed i|ua in baplismo per graliam rcforniamur, ul ip-

cipcm potcstat.s aeris hujus. Sccundum principem sius adjulorio in bonis opciibus ambiilemus. Ihcc
illius poleslatis, qui iu bcc aere ventos > csn decoelis omniaex gr.itia eveniuni, vel prxqiaranlur :nam <iii<»d

dejectus. Spiritut qui nunc operatur. Suasione, non sequilur, Quaj praeparavil Deus, id est praedesli;

vi. 7;i filiot diffidcntiw. In cos qui 11011 credunl :

navil. Quw prapuravil Deus, ut in i!lis amlmleinus.

unusquisqne illius filius efficitur, qucm imilatur, sive Prasparavit Deus i;i prx'scntia sua : et nuuc dedit pcr
 ;

fii:
!N EPISTOLAM AD EPIIESIDS COMMENTARIA. CU
Rniiian suam, heconduM nuvum boniinem ambu- A Jonge aJ)eo discesseranu w>n loco, sed idola co
pwedesUnaUo sine pr;v- lendo. El paccm Itis qiti prope. Judxis. Qttoniam per
iemus: id esl, nr.Mlc.-ii.mil;
Pwpter quod memores ,psum liabemus. NemO venit ad Patrera nisi per mc.
r.ricniia essc non DOtesl.
Ambo acccssum. Populi. In uno spinlu ad Patrem.
tslole, quod aliquando vos gcnis. Conimemorai illos
(Jiiuun corpns unum spniiiim liabel. Ergo jam non
de qnania ignobililate ad sumniam regni penhuli
csi.s liosp.tes, el advcnce; scd cslis cives sanrlorum el
s.int, ut non -ini ingrati ei qui hoc ill s graUa sua
domcstici Dei. Jam non extranei, nec proselyli: ncc
prxslare dignalus est. fu corue, qui dicebamini pnv-
enim separavil vos a populo suo, sicut pntdixit
puiiim. Gcnies pnrpuUum, Judxi circumcisio dice-
Isaias: civcs ejusdcm sunl ct oriijiiiis ci habilationis.
banlur. .U> M quw dicilur circumcisio. Non in corde
Swpercedificali $uper fundam<nlum. Fumlamentum
pcr spirilum. In carnc nmnu facla. Uiimana. Quia
apostolorum ct propheiarum Chrislos cst, qui ciiam
rrulis in ilh tcmpore s nc Christo. aitcnnli I COMP rsa-
lapis dititur nngularis; ul scriptum ost : Lapidem
ticnc hracl. Quia ili Clirsluiu in n.ullis myslcii s cl
(juoin reprobavernnt xdificanics, duos parietes con-
sacnmeniis l.abcb.i.t promiss.im : vos aiitem idola
jungens ct conlinens. Et fundamentom autem, ot
cxca ct muta scqnenles , mc in noininc Chrisutni
Miinm.is, qi.ia in ipso ct fundulur ct consummalur
scicbatis, qni Dei populus l.abebalur. Et hospilei
B Ecclesla. Apostolorum et prophelarum, ipso summo
tcstamcntorum. Eiian.si nliqui credebant, proselyti,
angulari lupide CliristoJe u. Pn-phetarum, Novi, non
hoc cst, peregrinj babcbanlur: quia extranaj eraot
Vcteris Tesiamenti : alioquin priores prophetas n>-
"Ci.tcs ab lsrael et a Cl.iisto. Promi>sionis spem non
s.otab nl promisu Dei quaa pro-
minasse debueral. In quo omnis oidipcatio constructa
habentcs. Sicul illi

Cluisio salulem venluram.

eretcit, Ad comparaiione.n lempli Salomonis dicil
miseral Abrabc, in es.-.e
inslrui corpti- Christi, id cst , Ecclesiam : ut mulio
Kt ria<f Deo ;n Iwc mundo. Mullos enim falsos deos
Nunc autcm m:.jnrom haheat mundiliam ct sanctilatera veritas
Mquentea, unura ci ver.un amiserant.
quam inngo. fn temptum sanctum in Domino. In
in l.lnisio Jesu. Cnuin csiis in corpore ejus, id csi,

Deo lemplo sauclo nOu possunt poni lapides non sauctili-

Erclcsia. Vot qni aitquando eiatis longc a facti,

xquareniini. la tanguine cati. In qno et vos. Ut ct vo- sitis Dci l.abitaculiini

estis prope. Iia ul J'.ida.'is

Chritii. Creditc vos ejus sanguine liberalos, qui vos

spiritalc, id cst, non inanii facium. Cotvdificamnti in

Imbiiuculum Dei in spirilit. Apostolis ct prophetis.

illis xquavit. / m enim est pax nosira. Reconcilialio
populi uiriiisque a«l invicetn, et al Deum. Qui fccit
Cap. iii. Ilujus rei. Ilnjus, quam superius niemoi avi,

ulraque unum. Gre&e .<. Et mciliitin parielem macriiv. quod Fil.us Deidescendensdeccclis,etJudxos et gen-

Mcd.us qu.si parics ei maceria scpseranl : inicr tes salvaverit, et unum feccil gregein. Cratia. Dono
Mrumque populnra onera legis, qu e genlcs dcierre- c Dei - E(J° pmi!us vinctu * Chris!i Jesu -
Sivc v ''>(-''"s ca-

bant, ne Israclilico populo jungcrentur. Ipso paries tcni-, sive vincius ainore Clni-li, non pOsgdm nieam,

iniiniciiia i.ominatur. Vel cerlepeccala tam actualia, nisi Do.niiius dederi , facere voluniatcm. Quaiido se

(|.iam originjlia, qiuc a Deo scparare noscuiilnr, vinclum noniinat, confirmat Evangelum, oslc.idcns

mer.lo iniinic tiaj dicuntur. Solvens inimicitias in

qiianta sit spcs ejus, [»io (jin lalia pati libentcr am-
carnc sua, lcgem mandatontm. Iloc ost circunicisiouis pleeiitur, cum possil apud Judasos ut lcg s doctor, el

et eaeterorura ,
qu;c nun Dei voluntas, scl populi inagnis diviliis abundare, et summo bonore liaberi.

duriiia exigebal. Ilas inimicitias tulit Domiuus, ct Pro vobis gentibus. Secundum Evangetiuni iniii.ici

:i refudit, legeinque ev cuans, ut duos con.ie.et propter vos, qni.i eos tinuni csse dicebat. Si tamcn

iu tino nov.i bomine : in quo uon suhni inieriorem GudisHs. Si firmilcr retinetis. Dispensationem gratiix

et exieriorein, sed eiiam Judaeum signiQcat, ctC.i;i:- Dei, muc duta esl mifli in volis. Quis liJelis servus et

cum, ui esset omnia in nmnibus. Dominus enim prudens, quem cousiiiuit Dorahtns super familiam

abbati, snperstitionera tulii sabb.ii corporalis , ct suam, ut dct iili escam in lempore? Hxc est dispen-

quasi medium solvii legis parielem, qui nos ab oa satio pncdioaiioi.is. Diligenlor adverte, <|.io.i gratix
p.e atc, qu.e sccuniluin Denm cst, decrelorum dilfi- Dei iiibuit quod est, nc ali |..is de meriiis exlollalur
euliaie prohibebal : qui.i impossibilc crat gentibus D el dum sibilribuit, quod bab t, .loiio Dci cxisl t

juvta legera Moysi militan Deo. Dccrctis evacuam, iligratUS. Quoniam secundum revelat onem notum mihi
ut duos condal in scmelipsum in unum novum hominem. factum esl sacramcntitm. Judxos et genies imiiin t;sse

Per fidein solam j.isl licans : ei dum decornil, sola iii Cluisti), seiiiniluni revelaiionem, nnn secundum
ini.i ;ilia ista destruxii, quo non solum exlcrioi ctn ct buManam docuinam. Sicut supia (irpsiin brevi,

inlcriorem, scd eii.uii iu unoro populum cbrbtianum proul potcstis legentes intelligere. Non quantum ego
ex duobus populis facium. Faciem pacem, el recon- scribere poleram, sed quantum inlelligcie valebatis.
cilict uno corpjre D:o. Quia ambo fucrant
ambos in Prudenliam mcam inmysterioChristi.Ht nin eloquentia
l>cr peceatum aversi. Pcr erucem. Pcr bolam lidem SXCUlari. Qttod aliis (jeneralionHus uon est agnit m
crncis, qux neminem deterret. Non ci.im graviscst, filiis liominum. Scicbant quidem anliqui pro|
qti.in subilo accipore eiiaai latro potuit ciucifixus, geiiiL's cssc vocandas; sed ncsciebant nullam disian-
I ficieni inimiciliam. Scparationis. 1 1 scmeiipso. tiam fuiuram intcr Ju.lae.im ct gcnt.leni : Sive n n
In carne sia. t: cn.ens evaiigeiitjvi!. Ad boc vcnit. ut b 'inincs proplieue lo(|uebantur. Sicuti nui c r<

Pacem tobis, qui tonge fi.islit. Geniibus loqultur, qux tum cst sanclit apostolis ejus e'. proph tis. Prophelis
(II r> PRIMASI1 ADRUMETANl EPISC.

Novi Testamenli, quibus nnnc assciii revelalum. A benefi iig dillgatis. Uadieati et fundati, m peuitii

In ipirjtu. Vcr s|>iriium. Etse (fentct cohceredet. Non comprehendere. I t ex omni parte magiititdine scien*

soluin coliicrciies, quod poteat esse diversi generis : ll* comprehendere valeatis. Cum omnibus tanciie.

nec soliim corpomles, quia possunt ejusdem gencris Quaerfa apud malos sapicntiam, ct fton mventa». Qum
(ilii, noii ejusdem esse in blredifalc subatantiae. Sed sit tatHudo, et longitudo, et sublimiias, ei profundum.
Qnidam qnod latitudo spatiosa viit ii.lelli-
d concorporiiles,elcompnrticipespromis:iionisin(Jiri- dicurit

*to Jesu. Unius Corpnris. Per Evangelium, cujue factus gilnr ; Inngitudo, viia aeterna ;
?ub!irnii»s, reelom;

nm minitier. Omnibus innotescil, proprie lmc mihi profnndum, iuferna; ut scilicet liorum omnium noti-

ti«n hatentes, aciant quid digant, qnid rel'uiem.

donura collatum esae. Secundum doimm gratiatQgi,
Kem aliter: in latitudine, bona opefa cforitatis; in
tfvce datn est mihi. Non secundum meritum raeum :

longitudme, perseve.anliam boni nsrjue in (iuem; in

imdi; cognoscamus no;i de meritia gloriandura, quia
dnnum gra'is datur. Secundum operalionem virlulis allitudine, spem ccelestium pramiorum in profundo, ;

ejus. Ciijus vinus me confortavit: srve per virlutcs insciutabilia judtcia Dei, unde ista gralia in homincs

venit, cl b.inc iuiellectum coaptat sacramento crucis.

Evangeliuro confirmalur. Milii enim omnium snncto-
rum minimo dala est grhlia hcec in genlibus. Es! er^o Longitudo, ul longanimiiate pro chaiiiatis laUudine

iner isanctos minimus, id est, extremus secundum B molestia» toiereittur. A litudo, aet rnum premiuu
ord nmi, el maximus per gratiam. Quamvis enin: sc Profundum, unde gratuila gr.tia Dci seeundum se-
cretum voluntalis ejus existit. Scire etiam superemi-
humiliaverit, lamen est opus in quo se liumiliat
neniem scientice charitatem Chrisli. Supeeminet scien-
uuusquisque. Erangelizare. Annunliare divilias futurae
tire cbaritas Christi, ut ex ipsa nascatur, sicut
hxrcdilatis. Investig ,bites diridas Chrisli. Invesiiga-
radicem supereminet fructus. Ui impleamini in omnem
biles pcr se l.umano sensui, non revelatieni divina».
Et illuminare onincs, qme sil dhpensalio sacramenii plenitudincm Dei. Ul peificiamini in omuibos Clnisti

abscondUi. Ut Ju.kcos ei gcntes sacramenti lmjus vbtutibus. Ei aulem qui polens est omnia facere snp.r-
abundanter quam petimus aut inlellicjimus. Frequenter
docercm rattoneni. A swcidis in Deo. A prioribus
Detim lioc est, ip soli noium erat. majora tribuit non solum quam petimus, sed etiara
s culis 'mtra , i

intelligimus. Secundum virlutem quot operalurinnobit.

Qui omiiia creavit. El Judacos, el gentes : sive omncm
Ex virlute signorum hoc inlelligimus, quae operaiur
crcatiiram cnnlra Mareionem, Vl innotescat principa-
in nobis vel quidquid boni per nos agilur, ipse
libus, ct poiestatibus in ccelestibus. L't per me liis, qui
:

operatur in nobis. lpsi qloria in Eccleda. Nos en.m

rebus coelestihiis per omnem Ecclcsiam principanlur,
non habemus unde gloriari.
~
Jn Christo Jesu in omnet
mulliformis
IIUlllllUl Illi» Dei
L'C1 gratia
gldllcl innotescat.
lUIIUlUJt.l.. Per
01
M. Ecclesiam
M^Ul-lCBlUllt. # -.1?
i,t ,••
n • •
r < G uieTimu
nenerationes. w »^»™
Ouia veniens Cbnstus congregavit Lc
mmo:iM .llOllA ».
/
miiltif:rmts snpieiHia Dei, secitndum rprwnnitiviiein sce- d
'
n C„^.,i:
clesiam ad gloriam Dei. Sccculi. Immensa beneficia
1
1. • 1 l/>i;
:

culorum, (jiiain fecil in Christo Jes'i Domino noslio.

immensis laudibus celebranda suot. Sccculonim.
Qux. praefinivit, ui boc tempore, quando bomines
Amen. Hucusi|ue de myslerio Incarnalionis Christi,
aliler salvari non poterant, sola fide Chris i salvaren-
et de vocalione gentmm, et unilate cum
Judieis per
lur. ln quo habemw fiduciam el accessum in confulen
ut
Evangelium facta; ejus raysterimn ipse suscepil,
lia. Non per noslram justitiam hahcmus (iduriam
per omnia per gratiam Dei verbo et oratione sua eos
et accessum ad Deum ; sed iu eo eujus (ides nobis
cxhibere perfeclos edocuit.
peccata dimisit. Pcr fidcm ejus. Audi lidem ejus, el
Obsecro itaque vos, ecjo vinctus in Domino, ul
noli hoc libi arrogare, quod dc tuo baheas (idem C.\p. iv.

digne ambuletis vocatione qua cocati eslis. Ego voa

itisi ab illo datam. Propter quod peto, ne deficiatis in

tribulationibus meis pro vobis, quce esl cjtoria vestra. rogo, qui vesf.i caiisa smn vinclus, ul vos Dei filios

Ne ioe audienles sine causa , et impune claudi, et agnoscentes digne lanto bon»re conversemini :
quia

contumeiiis affici, ad Deum non perlinere puictis unaqmrque dignilas hahet propria in»titula, quibUB

agnosr-itnr, et menlis, el r orp-^ris ne ficla sit.

meam injuriam; sed magis gloriari dehelis, intel- ,

non possc Cum omni humWtate, et mantuetudine. Humil.las

ligentes, me lanta sine fructu pati ,
quia
Hujus
V Mbi vindical: niansneius nil.il norel, nulli malut.i
remuneraiionem in futurum retrih.iit. fti

gratia, fleeto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu pro maln reddit. Cum palientia mpportantes invicem

charitate. El philnsophi suff^riinl sed non in

Chritll. Ex quo omnis palcrnilas in cwlis el in terra in ,

nomiiuitur. Ex quo omnis paternitas nomen accepit; cliaiilatc, nec propter Deum ; sed propter lautlem

huroanam. Nos vcro non ul laudemur, sed ut ille

sive ex quo omnis res patcruilas nominalur quia :

ab quem sustinemus proficial, non cum dolorc, s.-d

cuin ille nobis pater primus ct verus sit, illius

com snnore sufferamus. Solliciti servare unitatem spi-

nomhc derivalur, a quo Patrcs alii appcllanlur. Vl
vinculo pacis. Ver vinculum pacis uniias
Ut vos per illu- rilus in
det vobis secundum divilias glorite suce.
sancli S;iirilus rctiiu lur, quem unnm omnes acci-
niinationcin scientiaa divitiarum suoc gloiineconfirmet.
pinnis, et ubicuni|iie unitas et concordia est, il»'

Virtnle corroborari per Spirilitm ejus. Sapicnliie ct

jnsque donum csse non dubiic-
protect onis su;c. In intetioii homine habitarc Chrhlum.
Spirilum sanclum 1

Ui>i aulem discordia ct dissensio, ibi spiriim

per fidcm in cordibus veslris. Uhi intcrior homo per nios.

conirarius, id est, «peratio anticbri^li, qoi jam mv

fidem rohuslus esl, ibi babilat Chrislus, non uhi cx-
s crium opcralur iniquitalis. Unum eorput, et uWt
tcrio ssginaiu-', /?i charitate. V\ eum cognius ejus
 GI7 1N EHSTOLAM AP EPIIESIOS CO.MMEN TAMA. "

spiritus, sicu'. vocati eslis in una spc vocationis vestra.. \ fonclit mala sua; quod luiic fiel, qitando fuerit omntn
Tiium consensum debct habere in uno corpore in omnibus CbristuS : et omne scbisma, veJ con-
omnium coinpago membronim. qurc ad unain spem lenlio moriis carnisque discesserit , ut voce libera
sunt vocata. Polcsl contra illos dici, qui sibi licere dicant jusli : Ubi est, mors, cententio lua ? ct reli -

putant peccare, et aliis nnn licere : cuin et ipsi in i|iia. In Vtrum perfcctum. Sicut Cbristus. Qui enim
uno corpore bapiizati, eumdein Spiritura acceperint : dieit se in Chrisio manere, debet sicut ii!e aiiiBu-
et cxMera quac seqiumlur. Unns Doniimts, una fides. lavil ct ipse ambulare. 7« mensnram atatis pleni-
Tna omnium (ides, in qn;i onnes crodidistis. Lnum tudmis Chrisii. 1 1 non aiinoiiiin ejus ictatem, sod
baptisma, unus Deus. CognOSCanl h;eietici qui re- plenitodinis initemur, fidci ejus peifectionem te-
baplizant. Et Pater oinnittm. Omnium eliam gcntiiim noanius. Lt jinn non siniiis paivuli /luctuantes, et cir-

credenliiim, non soluin Judxomm. Qui super omnes, cumferamur omni vento doctrinw. Ut non siinns igno-
et per omnia et in omnibus nobis. Super oinnes v r- rantes, ncquedubii, neque vacillantes el more ,

tutes, quia omnipotens peromnia opera sua ,

quia iniperiti gubemaloris, omni venio nostrae ineniis vola
innneusus in omnibus Cliristianis secundnm sanciili- pandamus, ul faoile naufragemus, aut ad portum mi-
caiionem habitare dignalnr. Unicuique autem noslrum nime veniainus. ln ncquitia hominum, Neqnilia hu-
data esi gratia. Non mnlia sunt corpora, sed niembra B mana etasluiia a fidei recto cursu detorquenl quos
diversa per varietatcm gratiaruin. Secuitdum men- decipiunl. In astutia ad circumventionem enoris. Er-
turam. Secundum mensuram su;« donationis, ct dis- rantibus remedium facile promittentes, perutanere
cretionem largilalis siuc mcnsuram, fidcm. Dona-
: laciiinl in crrore, sive rcmedum erroris sui putani,
tionis Chrhti : propter quod dicit. Dona illius sunt, si plures faciant secum errare. Veritatem autem fa-
ut et prxparemur unicuique gratia\
quomodo vult el cientes in cliarilate, crescamus in ilto. Omnia in veri-
ipsedispensat.Cognoscamus dona, non prxsumamus tile propler charitaiem Chrisli, el nihil in hypocrisi
de meritis. Ascendens in altitm caplivam duxil capli- facientes. Per omnia qui est caput Chrislus. In ipsius
vitatem, dona dcdit hominibus. Quos diabolus caplivos pcrfeclione ex omni parte ci escamus. Ex quo totum
tenebat in mortem, Cbrisius captivavit ad vitan, corpus compactum et connexum per omnem juncluram

caput nostrae natursc sursum veliendo. Quod autem subministralionis secundum operalionem. Ex cnpite
ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum. compactum et connexum corpus per omnem subjeclio-
Exponil cur dicalur ascende;e, qui ubique est, se- nem opcrationis crescii, dum se alterutrum jodiiicant
cundum formam scilicet servi, ad quant non locali- dfligendo; ita ul unumquodque inembrum in sua
tor descendcre est, sed dignanler. Nam quisecundum mensnra augeatur, hoc cst, ut qui est oculus, in eo-
deitaiem ubique esl, quo ascendil, vel descendit ? C rum numero crescal qui oculi ofiiciu m gerunt et
, ,

Corpus cnim Domini, in quo passus esl el resur- singula suo loco niembra proficianl. In mensuram
rexii, uno loco esse potest : veritas ejus et divi- uniuscujusque membri, augmentum corporis facil in
nitas ubi'|uc est. In infcriores partes terrw? Ergo cvdificatioiiem sui in charitate. Dum singula membra
sul) tcrra csl infernus. Qui descehdit, ipse qui
esl et crescunt, majus efficilur corpus, dum se alterulrum
ascendit suver omnes ccelos ut adimpleret omnia. tnembra
,.
in charitate cedificant. Hoc igitur dico et te-
Qui descendit cum anima in infernum, ipec cum suficorinDomino. Quodsuperiiisobsecrai, hic Domini
anima et corpore ascendit ad coelos ut impleret obtcslalione conslringit. Ut
, jam non ambuletis sicut
omnia quae scripla sur.t. Et ipse dedil quosdam qui- gentes ambulanl. Nolo ait ?olo vos esse nomine , ,

dem aprstotos. Contra Arianos, quod una esl Filii Christianos, Deum ore confitenies, operibus dene-
cuin Paire operaiio; nam ad Corinthios Deum Pa- gare; sed qiianlum inter diabolum disiat el Deum,
trem posuisse primo aposlolos, 6ecundo pro-
dicit lanta difTerentia debent filii Dei a filiis diaboli,
non
pheias. Ilic vero Clirisluin cos dedisse conimemorat. solum nomine, sed eliam operibus separari ne Deum ;

Quosdam autem prophetas. Novi Tesiamenti. Alios labiis honoranles , cordc hoc est afTecm et timore ,

tero evanffeltstas. Omnis aposiolus evangelista non longius absistamus, el dicaiur

,
ny dicatur do nobis
n : Sine causa
" niien ennis evangolisla apostolii 5 sicul Philippus, coluntme, hoc
;
est , niillos ex mra cuUttra capinnt
qui erat unus ex seplem. Alios autem paslores fruclus. In vanilate sensus sui. Vani sunt
omnes ho-
et doclores. Pasiores sunt saccrdoles , dociores inines, quibus non est scientia Dei. Tcnebris obscu-
onuies quicunque sunt idonci nd alios inslruen- ralum liabenles intellectum. Habentes quidom
naiura-
dos. Omnes crgo pas{ n ,:,,„, doctores [Supp., lem intellecton, sed ignorantiaa tenebr s obscuratum,
mn uutcm oinnos doctores |
ciiain paslores. Ad ita ut pro Dco idola venerenlur; nos vero econtrario
eonsummalionem sanctorum , in opus ministcrii in
, scienii.Tc luiuinc donn grtttiaa illusiratun. Atienati a
adiftcationem corporis Christi. Hos omnes posuit vita Det. \\\\ idoo a vita Dei alionati sunt, quia ?gno •

ad boc ut aedificenl Ecclesiam quse corpus csl rant Deum. Vos aulcm
,
qui cognovistis Deum , scqui
Christi, et omnes ad (idei perceplionem adducanl. debelis. Per ignorantiam quw est in illis. Notandum,
Donec occurramus omnes in unitatem fidci el aqni- quia idololalriam ignoraniia generavit. Proptrr cw-
tionis F,lii Dci. Yolo esse omnes homii.es sicul me': citatem cordis ipsorwn. Exeascttnm cst insipiens cor
il'e qni agnovii Filiun Dei , rion repognat conlra corum diconiium Non ost Dous.
:
Qui desperantes*
prascepta Dei, nec comraiu.t capitalia, ncc de- Dcsperanles poenam intpiurum, et praemium esse ju-
P/TnoL. LXVIII.
20
 ,

tn\t Pli M .Sl. ADULMEIANI EPISC. 620

Morum, vel dc fulura viln. Semeiipsos tradiderunt \m- A /ns «c ore peitro non procedul. Non uiuis , nOfl <lu<>,
pudicilice. Necesse esi, m qui dc futura dcsperant ,
sed omnes. Sed si quis bonus ad cedificalionerr. fidei.
praesentibus haereant voloptatibus, sicnt in libro Sa- N"tanduui quia, licel omni Eocleshc praeripim
pientiac dicilur ex persona eoruin qui nnimain in praecipue s&cerdotali officio : et non silenlium impo-
aere solvi praesumpserant : Veniie el fruamur bonis suii, scil qnalilat' m loqueudi iniilavil, ut omnii ter-
quae sunl, et Caetera. /// operalionem immundiiim om- mo fldem sediAcet Chrislianam , et os nostrum ad
nis , in avaritiam. Omnia crimina avariliu: nomine solum pateal Dei \erbum. ( l det gratiam audientibus.
comprehendil. Vos autem non ita didicistis Chrhtum. Ut cx sermone nostro gratiam accipiant audicntes ,

Ul sieul illi , id est genliles, vivaiis. Ille cnitn vere sicut alibi dicii : Sermo vesler semper in gralii snle

Chrislum audivit, el ab ipso didicil, qui nullo vitio sit conditus. F.l no'iie coulristare Spiritum sanctum
genlibus similis invenilur. Si tamen illum audislis el Dei. Fx bum na comparalione loquiliir ut hninirii-
in ipso edocli estis, sicut est veritas in Jesu. Sicut ille hus, ut ex nobis inii lligamus quani.nii Spiritui san-
vere est mortuus, et vere resurrexil, ut nos vere in cto injuriam faciamus, cum domum (Alias, donum)
novitate vilae ambulemus, ut ait ad Romanos : Sicul ejus in nobis aliqua peccali sorde poUoimns : el quia
in die boneste ambulemus , et caelera. Deponere vos de hospiiio suo nobis condolet, ideo sic dolens trisiis

secundum prislinam conversationem velerem hominem. B abscedit. Coeterum trisiilia, el ira , et cauera biijus-
Exposuil quid sit velus homo, el quomodo deponatur, modi in nobis passiones sunt, quia passibiles sumus;
scilicet qui prisiinos errores repudiat, el secundum in Deo vero dispensationes ; nos enini ea inv.ii pa-
conversalionem Chrisli mulalur. Qui corrumpilur se- liniur ; ilie voluntate ad noslram emendaiionem as-
cundum desideria error/s. Faciens volunlatem caruis et sumit. Ha;c est inter Deum el hominem barum con-
cogilalionum. lienovamini autem spiritu mentis vestrw. dilionum diversit.is , qua3 et naluraj. I:em aliier :

Sicul ail Jeremias : Facile vobis cor novum et spi- Neque enim ipsa Spirilus sancti ,
quae est (piidquid
ritum novuin. Et menle possumus accipere spiritum :
ipseest, substanlia contristari poiest , cum hab at

renovamini in anima. El induite novum hominem. Ex aiternam atque incommutabilem beaiitudinem , ma-
vetere novum iniellige. Qui secundum Deum creanis gisque sit ipsa aeterna el incommutabilis bealiludo .

est injuslitia et sanctitale. Exposuit quid sit hominem sed quia in sanclis habitat, ul eos impleal chirilale,
ad imaginem Dei esse creaium, ul sit scilicet justus, qua necesse. est ut spiritales homines gaudeaul pro-
el sanctus, el verax sicut Deus. Veritatis. Non vani- fectu iidelinm ei bonis operibns, ideo nece-se est
talis, qua2 vanam hominum gloriam aucupatur, cum eliam conlrislenlnr lapsu vel peccalis eoruui de quo-
scriptum sil : Jusie quod juslum est persequeris, et rum fide alque profectu g ludebant. Propierea Spiii-
i;.rum: Qui cu ? lodierinl jusle justa, justificabunlur, C tus sanclus dicitur conlristari ab eis qui sic agunt
non qui injusie servaveril justa. Propler quod depo- ut eorum factis conirislenlur sancli , non ob aliud ,

nenles menducium, loquimini verilatem unusquisque nisi quia Spiritum sanctum babent , cujus dono tam
cum proximo suo. Deponentes mendacium liilerarum boni sunl, ut eos mali moeslificenl : sicut etiam dici-
sieculi, legis Dei loquimini veritatem. Ipsas describit lur Deus lacere quidquid ipso ordinanle fecerimus,
species sanctitalis, quibus homo novus agnoscilur; ita recle dicitur Deus requiescere, cum ejus munere
sed el ntendacium nos fugere docuil. Quoniam su- requiescimus ; sicut dicilur cognoscere, cum efficil ut
mus invicem membra. Nemo suum fratrem circumve- nos cognoscamus ; sicut et gemeie, cum nos gemere fa-

niat, quia uiiurn corpus sumus , et non possunt al- cit. Jn quo siynati cstis. Novum signum habere coepistis.
terulrum membia se fallere, vel lacerare; nec enim in die redemptionis. Iu die baplismi signaculum Spiri-
manus ori mentitur, nec denles laniant corpus, nisi I lus sancli accepistis. Omnis anuni ur/o.Cstendil in quo
ubi spiritus imiiiiindus inhabitat. Irascimini, cl nolile conlrisletur Spiritus sanclus, scilicet amariludine, id
peccare. Non uienlem ira inebriei, sed sevetilas dis- esl provocalione. Et ira. Otnnem occasionem lulit ne
penselur : nec luam injuriam, sed fratris animadverte irascamur. El indignatio, el clamor. Indignalio ex su-
peccalum ; vel irascimini vobiscum,inaliqiiod praeve- perbia est, cum aliquem judicanius indigrium, el ideo
nimini (sic). Sol non occidat super iracundiam vestram. D eum non suslinemus. Non clamabit neque conlendel
ISotite locum dare diaboto. Ne fidei vel scienli.Te lu- vir bonus. Clamor qui ex furore descendit, quem non
men in tua indign;»tionc deficial. Et locum damus dia- babuil Christus. Caeierum el Isaias clamare jubelur,
bolo iracundiam retiuendo, vcl si indignaiio in odium el Doniinus clamavit in lemplo : Si quis silii, veniat

converiatur. Qui furubalur, jam non furetur. Irascen- <t bibal. El blasphemia. Ct ncniinent lilaspbemelis.
do vel furando locum daiiius diabolo , vel quolibet Tollalur a vobis cum omni malitia. Qu.c vel inimico
peccato; porta enim diaboli est rapina, sicut Spirilus vicem referre potest. Estote autem tnvicem benigni ,

sancti porta cst juslitia. Magis autem laborel, operando misericordes. Servat ordinem legis, ul non solurn nia-
manibus. Alienos laborcs invasossuo labore coinpen- lilia tollalur, sed eiiam bcnignilas inscralur. Donnn-
sel , cl operando tribual indigentibus ,
quae multos let inviccm. Ne nobis dicatur : Serve nequam, onine
Jurando fecit egenles. Quod bonum est, ut habeal undc dcbilum remisi tibi, et cslera. Sicut et Dcus in Chri-

tribuat necessilulcm patientibus. Non quod maluni est. sto. Per Clirisliim. Donavil nobis. Omnia peccaia.
iSnnt enim multae vel inhoncstae, vel malae arlcs, ut Cap. v. Estole erqo imitatores Dei, sicut filii charissimi.

iualeficia cl qua? voluplali proficiunt. Oiunis scrmoma- Imilalionc enim vcl adoplione cslis Dei filii. non natu-
(21 IN EPISTOLAM AD LNILSIOS COMMENTAMA. 62i

ra , sicul ail Dominus : L'l silis li ii PalriB vestri, el ca> A notile communicare openbus infrucluosis tenebrarum.
tera.Ef ambulate in dilectione, sicui et Christus dilexil Quia nec lux potest comnmnicare cum tcnebris. Non
vos. Sicutel Joannes ail : In hoc cognovimus chari-. prodesl quidquid sine. timore vel scientia est Dei, vel
talem ejus, quia ille pro nobis animam Btiam posuit. quidqnid non propter Deum fit. Magis auiem redar-
et nos debemus pro fralribus animas ponere. Et fro- ilitile. Non soluin communicare nolite, scd oliam re-

dittit semctipsum pro nobis oblationem ct hostiam Uco. darguile : Qua enim in vcculto
1
/iunl ab ipsis. In do-

Voluntarie ipse se tradidit. /n odorem suaviialis. niibus, vel in lemplis. Turpe esl ct diccre. Nobis di-
Suavissimus Deo odor est cliariias. Forniealio autem. cere turpc est quae illi quasi in tenebiis faccre non

Omnia crimina breviier compreheodil , duas nomi- erabescunti Omnia auiem qua' urguuntur , a lumine

nando radices. Et omnis immundiiia , aut avaritia. miinifcstanlur. Incipil Iiinien esse, ctim ciedit, et vo-

Quomodo enim in veleri loge , de nefandis crimini- bis jungilur. Omne enim quod manifestalur , tumen
bus, quae in occullo liunt, cl ea nominare lurpissi- est. Sicut ad Corinihios ait : Occulta etiam cordis
mum est, ne ea dieentes os et aures audienlium pol- ejus manifestata liunl, el tunc cndcns in fc emsuam
luerent ,
generaliler Scriplura complexa esl dicens : adorabit Dominum, pronunlians quia vere Deus est
Verecundos , vel reverendos facite lilios Israel ab in vobis. Vropler quod dicit : Surqe, qui dormis. Quasi
omni immunditia. El in boc loco cacterac exlraordi- B vocem alicujus sapienlis conscieniiam pagini pul-
nariac voluplates, ipsarum quoquo opera nuptiaium, sanlis inducit. Et itluminabit tibi Christus. Cnm ei

si non verecunde et cum bonestale, quasi sub oculis credideris, officieris lux. Videte ilaque, fraires, quo-
Dei fianl , tanlum ut liberis serviaiur, immundilia modo caute ambuletis, non quasi insipientes , sed ut
nominantur. Nec nominetur in vobis, sicul decet san- sapientes. Quasi lilii sapienlix et lilii lucis i.e alicui

ctos. Consideremus si licel fieti quod non licel noini- offendiculum dclis, et incipialis causa ei p rditionis
nari. Aul turpitudo, aul siulliloquium. Slulliloquium exislere. Iiedimentes tempus. Vestra sapicnlia , vel

etiam in bominum liliis rcprehendilur. Aut scurrili- caulela, et pro quiete vesira, calumniaioribus nece^se
tas, qiuv ad rem non perlinel. Scurrilitas quae risum est ul aliquid pereat. Quoniam dies mali sunt. Non
inovct, et gravilali non convenit Chrislianae, quia ad dies mali sunt, sed boiuines; sicul locus dicitur ma-
rem ccelestem divinamque non pertinel. Sed maqis lus, in quo aliquid mali comniittitur. Propterea nolite
gratiarum actio. lloc magis agere et traclare debelis, fieri imprudentes , sed inteltigentcs quw sil votuntas
ut Deo non silis ingrali. lloc enim scitote, intelligen- Dei. Sciipturas scrutamini ,
quia ibi volunlas ejus
tes quod omnis fornicator. Contra illos agit qui so- agnoscitur. El nolite inebriari vino, in quo est luxuiia;
lam fidem dicunt posse suflicere ad salulein sineope- sed impleamini spirilu, loquentes vobismet psis. Expo-
ribus, quod do illis solis bene dicitur, qui postbapli- C nit continentiae bonum ,
quia luxuriae niateriam ap-
smum rapiuntur, ellempusnon babent operandi. Aut petere non convenit crucilixis, sed Spiriiu sancto
immunlits, aut avarus , quod csl idolorum servitus. repleri, quia ebrietas maler est vitiorum. In psalmis
Quia hujusmodi aclus non Deo, sed dxmonibus ex- el hymnis, ct canlicis spiritualibus canlanles. Non do
hibenliir. Avarus enim dum solidos serval et pecu- rebus saiculi , sicut ait David : Ut non loquatur os
nise famulatur , de qua nec sibi nec aliis prospicit, meuni opera hoininum. Et psallentes in cordibus ve-
uiique elfigiem humanam colit, in modum simulacro- stris Deo. Non oie tantum Dei verba cantemus. Gra-
rum , non congrue idolis scrvire dicitnr. Non habel tias agentes semper pro omnibus in nominc Domini
hwreditatem in regno Chrisli el Dei. Quae Dei filiis, noslri Jesu Christi , Deo el Patri. Pro omnibus qua:
non diaboli praoparatur. Conlra Arianos, qui dicunt : eveniunl, sicut Job, seu bona, seu mala, dicite : Sn
Major est qui prior nominalur. Nemo vos seducat ina- nomen Domini benediclum; secundum David : Bcne-
nibus verbis. Dicendo, opus est ut fides sit, el liomo, dicam Dominuni in omni tempore. Subjecti invicem
Cbristi tanlum baplisma consequalur, quaniumvis in timore Christi. Non humano limore, vel avaritia-
peccct, perire non polest. Propter ha-c venil ira Z>c' causa, siculquidam suis patronis adulanlur. Mulieres
in ftlios dilJidtiiticE. Ex praleriiis futora cognoscile viris suis subditw sunt , sicut Domino. Quia non eos,
si Sodomilis pepercil el his qui in diluvio perierunt, v
D sicut Corinthios, lactabal incontinenles, sed pcrfectu
parcet et vobis. Piolite ergo effici parlicipes eorum. Si cibo continenliae nutriebat , limet ne in plorisquo .

in peccatis participrs fuerilis, eritis et in poena con- cessanle carnis ollicio, aul in mulieribus subjeciio ,

sorlcs. Eratis autem aliquando tenebrw. Quando ne- aul in viris ce^saret charitalis affectus , et non lam
sciebatis Domini voluntatem; nunc vero omnia co- contiiicntiam quam divorlium docuisse viderelnr.
gnovistis. Quanlum er^o interest ihter lucem et te- Caelerum quale est, ut novre vita; prj'dicator nulla ex
ntbras , tanlum dt betis a pristina convcrsalione causa hoc docerel quod ipsa naiura poscebal. Quo-
dislare. JtVtutc aulem lux in Dotnino : ul filii tncis am- nium vir capul est mulieris, sicut Chrislus caput Ecclc*
bulair. Diligenler advcrlendum quia lenebra: nos sicc. Ipse salvator corporis ejus. Heddil caiisam subjec-
sinnus; lux aulem in Domino, ul nemo de suis meri- lionis : quia pritr esl vir, el ulrmque corporia dcbet
lis giorloiur. Eructus enim lucis esl in bonitale, et ju- esse salvalor. Sed sicut Erclesiasubjecta est Christo, ita
m.tifi, et vcritate. Tales habel vor i scientia fructus. el mulieresviris suis in omnibus. Omnibus piis dobent
Viobuiiies quid sit beneplacitum Deo. De lege prohaie, parere prxcept s. Viri, diligi.e uxores vestras, sicut et
quid Deus velil, non quid hominos assevorenl. Et Christut dilexit Ecclesiam. Tam sancta charitate. Et
G25 PKIMASII ADRUHETANI EPISC. m
semelipsum (radidit pro ea. Ita el vos pro «anclilale A lur. Sed educate ill s in diiciplina et eorrectione Uo-
iiioriiin ncc niori, si ncccsse fucrit, recusclis. Ul il- mini. Nc dum nialo \iviiis aul riitn iixonbns, aut post
lam sanctificarel, mundans eam lavacro aqnm. Aqna uxores, malo veslro cos pcrdaiis. Servi, obedite d< -

lavit corpus, animam sanctifiratione verbi, vel do- minis camalibus. Scrvitium non nalura dr-dil, <• <l

ctrina,sicutad llcbrrros ait : Abluli corpus aqua mun- captivilas :nl nvenit; rreque cx malcdicto Cnam cob-

da. In verbo , ul exhiberet ipse sibi gloriosam Eci 'e- pil, ul quidam pulanl, rurn cxrrgcs lec.iiiiiis i

siam. Ita cl vos corpora iixorum conlinenlia, animam generalns:sed ln Chananxis impletom est. r|ui Isiael
mundate doctrina. Non habentem rnaculam, aut ru- sunt filiis subjiigaii. Providit Apostnlus ne docirina
gam, aul aliquid ejusmodi. Ita sibi Christus mundavit Dei in aliquo blasphemeUir, si creden.es *ervi inuti
Ecclesiam , ut et velera crimina tolleret , ct novas les suis dom nis (ianl : il qui forle pcmissurus er.u
maculas. Sed ul sii sancla et immaculata. Si onini- cliain alios servos flcri Ghristianos, dc i|>sis jam faciis

bus membris immarulata est, maculali in ea esse non incipiel pcenilere : si vero vidcril ens in rnelius pro
censentur, nisi rursum pcenis purgaloriis expurgen- frcisse, et non solum aKosoptabi'
fideles rffectos,

tur; sed sine macula et ruga in futuro cril : nam credcre, sed eliam ipse salvabilur Non cnim vr-ni' :

modo permixta esl, ut palea ct triticum in area anle Chiistus mulare condiliones, scd morrs Cwn timore
venlilationem. Ita et viri debent diligere uxores suas " eltremore, in simplicituie cordis vcsdi. II<ic est, cutn

ut corpora sua. Ut quales ipsi cupiunt inveniri, l:ilcs omni hnmililate, exposila pr ori superbii. S;cw
etuxores exbibeant. Qui suamuxorem diligit, semetip- Chrislo. Clirislo facitis, quiilquirl propler Clirislum
sum diligit. Quia duo in carne sunt una. Nemo enim hominibus exhibctis. Non ad oculum servientes , quas'

unquam carnem suam odio liabuit; sed nutrit el fovel hominibus placentes ; sed ut servi Chrisli. Hoc est,

eam, sicut et Christus Ecclesiam. Non ut ei labores et nolite pracsenles lanlum Domino operari. Facientes
dolores infiigat, sed ut securam facial et quietam. volunlatem Dei ex animo, cum bona vofuntate se'rtien-

Non nuptiasdamnat, sed ad continentam borlatur. 106, sicul Domino, el non hominibus. In his quae Dci

Quia membra sumus corporis ejus. Membra ejus de- non sunt contraria volunlati in mullis cnim ron- ;

benteum in omnibus imitari. De carne ejus el a'c os- currunl cum lege naluraliler animi dominorum , quia
sibus ejus. Ex omni substantia sumus corporis ejus. scrvos et (ideles, el sobrios, el ca-los, el benignos
Propler hoc relinquet homo patrem et matrem suam, babere desiderant. Servite domino non cum murmu-
et adhaerebil uxori sum : el erunt duo in carne nna. Sa- ralione. Scientes quoniam unusquisque quodcunque fe-

cramentum hoc magnum est. Amore, non loco solum. cerit bonum , hoc percipiet a Domino. Cuicunqne
Ego aulem dico in Chrislo el in Ecclesia. Verutnla- propler Deum bonefeceris, a Deo exspeclas merce-
men et vos singuli vnusquisque suam uxorem sicut seip- dem. Sive servus, siveWer. Non vosdesperare faciat

sum diligal. Ego boc, inquit in Chrislo inlelligo et , conditio servitutis. El vos, domini. Audite me : si et

in Ecclesia; sed tamen non ideo vos non amare de- illos vultis audire, dale illis exemplum. Eadem facile

beiis,imo amplius, ut Cbristus Ecclesiam. Quoni m illis. Ne si fugcrint, non religioni, sed tunR inciides

Christus reliquit matrem, id est, relinquendo Syna- maliliaa impulare. Remittentes minas : scientes quia et

gognm Judseorum, de qua secundum carnem nalus illorum el vester Dominusest in ccelis. Minamini propter
est, et inhwrendo Ecclesiai sua, quam ex omnibus disciplinam, sed remiltile pro: ter miscricrdiam, ut
genlibus cnngregavit. Quomodo reliquit Patrem? non et vobis a veslro D'>mino remittaiur. Et personarum

quia recessit a Patre, sed quia in ea forma apparuit acceplio non es' apud Deum. Apud Dominum usque
in qua aequalis esl Patri. Vxor autem limeal virum. adco unum eslis, ul ."pqualiler empti siii<, unavobis
Subjecta sil lanquam infirmior, ut regaiur. sit h.Teredit:is repromissa. De cwtero, fratres, confor-
C\v. vi. Filii, obedile parenlibus vcstrix in Domino. ttmiiii in Domino, el in polentia virtulis ejus. Episio-

Parale eos disciplina, quia eos a parenlibus secundum lam generali exhorlalir.ne conclodil, in exemplo Do-
Deum Hoc enim estjustum. Ulmutua
prsecipit erudiri. naini el virlule. Induite vos armaturam Dei, ut possi-

officiarependatis. Honorapairemtuumetmatrcmtuam. tis stare adversus insidias diaboti. Cnntra spiritales

Sed bonos nam ipse Moyses docuit, contra Deum ve-

:
" hosles spiritalia arma sume.ida sunt, ut dissimi.iludo

nienles non sequendos, bonorem tamen eis exhiberc naluraa armorum spii itualium forlitu.line protegatur.

pro Dei limore debemus. Quod est mandatum primum Quia non est nobis colluclatio adversus carnem et san-

tn promissione. Promissionis primum in secunda la- guinem. Caro et singuis bomo d;cilur. Sed adversus
bula ,
quae ad humanitatem perlinenlia pracepta sex principes et potestates. Qui s bi principatiim in hujus

numeroconlinebat. Prima enim tabula propria divina niundi bominibiis usinpariint, rt qui homines igno-

officia exigcbat. Vl bene sil tibi, el sis longccvus super ranles, et impios ad peccala commiltenda et insti-

terram. Non in hac lerra, in qua eti im impii et sce- gint, ct gubcrnare videntnr. Adversus mundi reclores

lesti scnes sunl, sed super illam terram quam et icncbrarum harum. Ne quis spiritus nefandos cum au-
Dominus ir.itibus repromittit, cl in qua justi inbabi- ciore et prineipe sno diabolo rrgere coelum et ter-

tabunl;et quamPsalmisla visuruni esse se credil. Et ram el mare arbilrarelur, subjccil et expressit ruiid

vestros. dererel, mundi. Tenebrarum, inquil, harun», id cst

palrcs, nolile ad iracundiam prcvocare filios

ne immoderale et lenebrarum harum, utique infidelinm ci impiorum,

Sive simpliciler accipiendum ,

qualibus jam credentibus dictum est Fuistis ali

sine causa correpti magis ad iracundiam provocen-
:
 IN EPISTOLAM AD PlllLlPFENSES COMMENTAR.A. C2C
quando lenebrx, nune autero lux in Doniino. Fuistis \ Ne impediarls orare semper, sed pro rebusspiriiali-
tenenrc, idesiiniidelesjnuncautem p rDominumfacti Ims deprccare. Et in ipso vigilautes in omni mttantia,
oslis lideles. ContM spiritalia nequilitv. Suut eiiiin ct et obsecratione, pro omnibus sanctis et pro me. Niliil

spiritalia bouitalis.in ccelestibus. Inaere, in quo avcs more jaccnte corpore animo
enini prodest dormienlis
volantes, eceii volucres tppellanlur. Propterta acci- pervagari, dum hac vanilate nec ab bomine aliquid
pite arma Dei. Quia lales habelis inimu os. Vl possitis iropetretur. Vt detur milri sermo in apertione oris mei
resislere in die malo. Dies malus est nobis, quaiido cum fiducia notum facere mysterium Evangeiii. Utabun-
iinpiignauiur a inalo. Et in ommbus. Non in uno. danier ct sine melu pcrsecuiionis vel odii Judaeo-
Perfecti slare. Ui cum Dei adjutorio diabolicis insidiis rum exponam uniti in Cbristo populi rationem. Pro
perfecle arinis spirilalibus resistainus, liunbos men- quo legatione fungor in calena. Omnes cnim verbi
lis accincti, boc e^t casli , et in onini prxlio viriliter legatos lalia necesse est susiinere. Ita nt in ipso au-

praeparali, cl ab omnibus curis saeculi expediti. Slate deam prout oportel me loqui. Tunc cnim major fidu-
ergo succincii lumbos vcsiros in veritale. Non bypocrisi. cia erit, si rationabililer dicalur, et sit abundanlia,
El induti loricam justilice. Sicut lorict mullis armillis quae exprimat ralionem. In ipso, inquil, et non iu

inlexiiur, vel circnlis, ita el justitia diversis virtu- nieis viribus. Ut autem ct vos scialis quce circa me
tum connetlilur speciebus; munit auiem non solum |$
sttnt, quid agatn, otnnia nota faciel vobis Tyclricus

pecioris conscienliam, scd et venlris conlineniiam, climissitnus frater, et ftdelis minisler in Domino : quem
nccnon etad femorum jieningil libidinem coercendam. misi ad vos in lioc ipsutn ui cognoscaiis qutv circa nos

Et calciati pedes in prtvparationcm Evangelii pacis. tttnt, el consoletur corda vesira. Sollicile agit, non so-
Sicul calciati pedes liducialiier ambu'anl, ita cl vos lum ut proliciant, sed ciinn ne dcficiant in tribula-

intrepide pradicale. In omnibus sumentes. In omni- lionibus ejus, vel ne in aliquo contristentur. Pax
bus praeliis fide tcgamur, quia scutum ipsorum quo- frahibus. Et pax, cbaritas et fides perfectum faciunc
que armorum defensio est, et siue hoc inliniia sunt Christianum. Smiulque n aandum quod ha3C nobis
omnia. Ita ct hae virtules sine fide sahare non pos- non a nnbis, sed a Deo Patre, et Domino Jesu Cliri-
sunt. Scutum fidci, in quo possitis omnia lcla nequis- slo e^se confirmat, ut ne quis de suis glorieturmeri-
sinri iqnea exstinguere. Sicut scutum omnia injecta tis, ct se dicat fidem non a Deo accipere. A quo ergo
re^puit el exculit, ila et fides omnes t jus suasiones pax et charitas, ab illo csl el fides. Propter quod ab
exslinguil, quamvis, quusi rationales, lumen habere illo eam quam non solum augeri habeniibus poscimuS,
videanlur. El galeatn salutis assumi:e. Quac omnes sed et non habeniibus dari deprecamur. El charitas.
sensus ca; ilis a pravis olficiis protegat nut abscon- Charitas major est pace ; potest enim eam habere
dat. Ei gladium. Nemo miles audel ad piiguam sine fj quis, non lanien ct amari. Cum fide, a Deo Patre no-
gladio proficisci ; se eniin ulcunque tueri potest, stro el Domino Jesu Cliristo. Sine fide enim infrucluosa
scdhosiem non valet inleriincre; nonnunquam eliam sunl omnia. El diligcnler attendite quod el ipsa fi-
ab audati hosie suis armis cxspolialus occidi.ur. Ita des cum reliquis virtulibus nobis donatur. Cralia
sine Dei verbo jusiilia omnis inlccta est. Spiritus, ctim omnibus qui diligttnl Dominum nostrum Jesuni
quod est veibutn Dei. Spiritalem gladium. Per omnetn Utristum in mcorruptione. Amen. Sive in castitate,
oralionem et obsecrutionem. Nunc gladium poslulale, sive in quoruin corde nullo adnllerino sccculi ainora
et semper habele. Orantes omiri tcmpore in spiritu. Cbristi dilecii) violaiur. Scripta ab Urbe.

AD PHILIPPENSES D. PAULI EPISTOLA.

AHGUMENTUM. Ecangeliuiii. Qitapropler ab isiis sotis se memorat

accepisse, eliam cutn aliis prwdicaret. Ilos ergc
Quid tnnclus llkron. de divo Paulo dixerit in Apolo- b collaudans monet, ne ejtis passiottibtts teireantnr,
qetico od Pammaclrium videamus : « Pautum aposlo-
(juibus non desiruitur Cltristi Evangelium, sed fir-
liim proferam, quem quoliescuvque lego, vidcor milri
Epistotas tnatur, dum oinncs intdligunt tanta eum non posse
non verba audtre, scd totritrua. Legite
ejtts, a
maxitne ad Ilomanos, ad Calalas, a que ad pro re fatsa vcl dubia sustincre ; el hortatur eos
Ephetios, in quibus lotns in certamine posittu esl; et cxempto suo libenter usque ad mortem certare pru
Clttislo.
videbilis eum in testimoniis <iuoe sumil c.c Velefi Te-
stamento. quam artifex, quam prudens, quam dissimu- Caput PimiUM. Paulus elTimollteus servi JcsuCltrt-
laor sit ejus quod agit. Videntur quidem verba sim- vus nou omnis servus
5/0. Omnis aposlolus et sei ,
pticia, ei quati mnocenlis hominis, uc ruslicatti, et
qui tiec facere. nic declinare nor.l insidias : std quo- apo^lolus. Omnibus sanclis in Cltrizlo Jestt, qtti sttnt

cunque respexeris, fulmina sunl. Ihcrel in causa ; Plrilippis. Non passiin omnibus Philippensibus, quia
capil otnne quod teligerit; leigum luriit, ui snpcret ; el pagani. Cum episcopis el diaconibus. Epi-
erant il i

fttgain timulat, ut oceidat. > Philippensessunt Mace-

scopos bic non solunr ponlilices, scd et picsbyleros
dones. lii acceploverboverilatis, perstiterunt in fide ,
nec receperunt fatsos apostolos; lios \postotus col- inlelligimus. Non eniin in ^ina civilale plurea erant
lititdal sciileus cis a liotnn. ln .\clibus apostolorum ctiam in apostolorum Actibus inveni-
episcopi lioc
tegimus, quia ipso pradicunle crcdiderinl Pli.iippen- DotninO
tur. Cratia vobis et pax a Deo Patre noslro et
tes : tantum autem profeceranl in fide et tcien ta, ui
eiian hdacialiter ct prtedicarent , ei defenderent Jcsu Chritto. Donoruin memoria cum gratiaruin
 , ;

f>i? PRl-MASH ADRUMETANI EHSC. 626

nciione cclebratur. Gratiat ago Deo meo in omni me- A mihi vindicem s< icniiani prasdicandi. Alii ciiam alios
7iio)i« jjetin scmper iu cunclil orutionibus meit, pro salvari volentes, fideliter aimuntiant Glirislurn, qui-
omnibus vobis. Ostcntlil circa eos dilectioiiem luam dam auicm cx cliarilate adjuvant rne Evangelium de-
jiro quibus scmper exorat. Cum gaudio dep+ecalionem fensaic. Alii autcm dolose praedieant ut rne amplitis
faciens. Non cuni iiiterorc, sicut pro peccaloribus. gravent, quasi plures discipulos facienlem, et do-
Super communicaiione. vestra in Evangelio. Quia corn- mea tolum orbeui implere conantem
ctrina : ut mibi
inunicatis in Evaugelio praedicando. A prima die usque majorem invidiam cumularem. Quidam ex charitate,

nunc. Ab inilio fidei vestrse deprecor, ut perseveretis. scienles quoniam in defensionem Evangelii positus sum.
Confidens hoc ipsum. Confklo me impetrare. Quia Scientes quia non a me, scd a Deo ad hoc sum posi-
qui ccepit in vobis opus bonum, perficiat. Nolandum tus. Quidum autem ex contentione Chrittum annun-
quia, ui ineipiamus, ipsius gralia cst, ne quid sibi tiant, non sincere, existimantes pressuram se sutcilare
humana superhia arroget ;
quia el fides, ct doctrinn, vinculis meis. Non sincera conscientia ;
quia propter
el scieniia ab illo donatur, et ipse in nobis incipit et lucruin prasentis temporis pradicabmt, el illi sua
consummat. Usque in diem Christi Jesu. Usque ad prsedicalione invidiam exciubarit, el augebant poe-
diem niorlis. Sicut est mihi justum hoc senlire pro nas vinculortim ejus, et de illius prcnis gaudebant.
omnibus vobis. Gliaritas enim omnia sperat. Eo quod Ille vero gaudebat ,
quia et per fallaces verum prae

habeam vos in corde, el in vinculis meis. Tantum vos dicabalur , et per malorum ora Christus annuntia-
diligo, ut mihi memoriam vcstri nec vistribulationum, batur. Quid enim? dum omni modo, sive per oe-
nec solliciludo tlefensionis auferat. Et in defensione, casionem, sive per verilatem, Christus annunlie'ur.
et confirmatione Evangelii. Confirmalio Evangelii est, Non mihi cura est qua menle praedicent dnm- ,

Deo confirmante, consiantia praedicantis. Socios gau- modo, <|iiod cupio, Ghrisii nomen omnibus innote-
dii mei omnes vos esse. Hoc senlio de vobis, et credo scat et a multis credatur. Quapropter el modo gau-
quia sicut tribulaiionis meoc socii estis, ita erilis et deo, ct in fuiurum gaudebo. El in hoc gaudeo, sed et

gaudii. Testis enim mihi est Deus, quomodo cupicim gaudebo. Sive per occasioiem ddi
:

,
vel invidiae : non
omnes vos in visceribus Christi Jesu. Sive ejus inesse quia malevolus erai, el de alicno malo gnudebat
visceribus, sive ita vos, (nnquam viscera ejus desi- sed quia et a malis verbum prsedicabatur, et per
derio. Et hoc oro, ut charilas veslra magis ac magis malorum ora Christus annimliabalur. Scio enim quia
abundet. Notandum quod non solum pracipit ut fa hoc mihi proveniet. Quod non solum per Verimm et

ciant, sed et orat ,)ro eis ; ut sciamus quia nou sulficil passionem meam, sed etiam perodium Christi Eccle-
lex jubendo, nisi graiin subvenerit juvnndo. In scien- sia3 augmentantur; quia novil D iminus de malis bene
tia et omni sensu, ut probelis potiora. Notandum quia * operari. Ad zalutem, per vestram orationem et submi-
scientibus majorem adhuc scienliam deprecalur, ut uistralionem Spiritus JesuCliristi.Quidd meam omnia
sinceri esse praevalrant : quaj scientia cum charitale siiluiem gnbernat, et adversa vertit in prospera. Se-
aediticat. Ut sitis sinceri et sine offensa in diemChrisli. cundum expectalionem meam, el spem. Quia de omni-
Sinceri, sicul baptismi grat a reparavit. Repleti fru- Lus his exspeclo mercedem, et ut convertanlur sus-
ctu justilicv per Jesum Christum. Gtntin solum sinceri lineo. Quia in nullo confundar. Ille enim neque
a corruplione sitis, sed eliam fruclibtis justitise abun- in opprobriis neque in contumeliis, nos vero in
detis donoChristi , quinon modo maliiiam non habet, omtiibus confundimur : quamvis secundum Deum
sed eliam bonitate redundat. ln gloriam et laudem sii : unde ostendimus , nos laudibus hominum
Dei. Ut glorificetur Deus in nobis : non humana prae- deservire, non Chrisio. Sed in omni fiducia, sicut

sumpiio, et vana gloria, sibi tribuens si aliquidboni semper. Nulla res me lerret. Et nunc magnifica-
habere videlur. Sed ut videant homines opera bona, bilur Christus in rorpore meo, sive per vilam, sivf

et glorificenl Deum, cujus donum est quod habemus. per morlem. El vita mea el mors ad magnificentiam
Scire aulem vos voto, fralres, quia qutv circa me sunt. perlinet Chrisli, qui me in omnibus confortat : insul-

Consolatur cos de tribulalione sua, quia audierant tat inimicis suis, quod habebit, si servaverit Chri-

eu m vinctum in douio Caesaris custodiri. Magis ad slum annuntiando, piurimum fruclum. Mihi enim
profeclum venerunt Evangelii. Non solum non obsunl, tivere Chrislusest,et mori lucrum. Nulla jam hic volun-

sed ctiain prosunt, dum manifeslatur, me non pro las vivendi est, nisi ut corpus ejus sedificem exem-
aliquo criminc, scd pro Christo omnia sustincre. Ita plo meo : lucrum maximum compulans jam saccula •

ut vincula mea manifesta fvrent in Christo in omni ribus laqueis non leneri, jam nullis peccalis et vitiis

prwlorio. Apud omnem judicem. Et in cwleris omni- carnis obnoxium fieri, quod post hanc vilam sinc
bus. Subaudilur U«cis. Ut plurcs ex fralribns in bo- dabio est fulurum. Quod si vivere in came hic mihi

mino confidentcs, vinculis meis abundantins avderenl fructus operis est. Quia nec hic sine fruciu aoiinae,

sine timore verbu-n Dei loqui. Vinculorum mtorum dniio Doniini vivo. El quid etigam, ignoro. In taiilum.
excmplo incitati, dum me vident hxc | ro Chrislo milii ulraque expediunt, ut quid eligere possim igno-
libentissime pati. Quidam quidem et propler invidiam rem, qiue milii nocere putantur. Coarctor autem e duo-
ct contenlionem ,
quidam aulem el propler bonam vo- bus, dcsiderium hubens dissolvi , et cum Christo esse,
luntatem Christum prwdicant. Duin mihi apud crc- multo magit n.clius est. Permanere aulcm in carne,
ilentes gloriam nuferre dcsiderani, quasi qui solus nccessariuw proptcr ros lilud mihi mclius, illud vohi»
0-20 IN EPISTOLAM \D NllLlPPENSES COMMENTAMA. «30

neccs> .^,n i los noii timcre, sed eli- A habos, otiamsi lateal ; in quo sine dubio possit te

gere debero, suo doeel exemplo : et ne contrislenliir, esse superior : quse cogitalio ad conlniideiidaiii ct

mansurum se in came spirilu prophetico reproniiu t. edomandam siipcrhiam valct, ne arbilreris, quoniani

Et hoc eoii/idens scio ,

quia manebo el pcrmanebo in aut qusedam eminenl <'t apparent , ideo alierum

omnibus vobis. Non solnm credo, sed scio. Ad pioje- nulla liabere quae lateanl, et forlasse majoris ponde-
ctum veslrum et gaudium fidei, ut gralulalio vestra ris illi inesse hona, quibus te super t nescienlem.
abundel in Cliristo Jesit m me. I t per profectum de Non qiuv sua sitnt singuli considerantes , sed ea qutv
fructu udei veslnc gaudium liabealis. Per meum ad- aliorum. Non quac nobis solis expediunt, sed quae ei
ventuin iicrum ad vos. Lt me \iso, iicruin ahundan- aliis prosunt. Hoc enim sentile in vobis. Tanta huinili-
Uus gratulemini. Tantum digne Evangelio Christl con- las in vobis sil ;
quia quamvis sc quisque hiimiliei,
versamini, ut tvje cum venero et videro vos. Onmia bumilior Cliristo non erit. Vult osiendere Gbristum

ejus praceepla sei v.ti>. Sive absens, audiam de vobis, non propter se passum, scd propter alios. Aliqui
gnia stelistis uno spirilu. Sicul legimus, quia cral cis hunc lociini ita intelfgtint, quod seaiiidum divinita-
cor unum et aniina una, nec quidquam suum dice- lem se humiiiayerit Cbrisltis secundum formam, sci-

banl, sed eranl eis omnia communia. VnaniiVs, col- licet Dei, secunduui quani acqualilem Dei non rapi-
taborantes fidei Evangetii. Omnes unanimes in pugna B imm usurpaverit ,
quam naturaliter possidebat, et
vicloriam faciunt. Et in nullo lerrcamini ub adversariis; cxinaniverit sc, non substaniiam evacuans, sed ho-
quce est illis causa perdilionis. Neque callidis Uspu- nnrem ahscondeiis, forrnam servi, lioc est subslan-

taiionibus, neque passionibus, neque opprobriis Vo- liam hoininis inducndo, ct per onuiia ut homo tan-
bis autem, satulis. Quia vult suos probalos coroi.ari. lunimodo apparendo, atque btimili obedicntia uec
t'nde apostoli ihant gaudentes , quia dgni habiii crucis morlcm rccusando. Scd quomodo haec exposi
sunt pro nominc Jesu conlumeliam pati ; et Job tio Arii calumniam efTugiat, considerandum cst

permiltitur lentari, quia Dei adjutorio protectus, nec qui nihil aliud agit, nisi ul Filium asseral minoicm :

vinci habebat, et ejus gloria amplianda erat adversa- ac si dicatur exallalus a Patre sicunduni diviniia-
rio superato atque confuso. Et Iwc a Deo ; quia vobis lem, et nomcn accepisse quod anlea non habebat ,

donatum ett pro Cliristo, non sotum ut in eum credatis. nisi forte pronuntiaiae person;», qu;e secundum for-

Occasio fidei a Deo donaia est, quia nisi venisset inam hominis dicta sunt, Deo ascribantur. Quia Chri-
Chrislus, et non soluni docuisset , sed etiam corda stus Deus homo recle creditur; et ideo bene sentii,
tetigisset, inariis fuerat pncdicalio noslra : et quani- qui sic sentil, nec COiitra fidem scnlit. Quod et in

vis in Aclibus legamus fidein volunlariam esse, (a- Cliristo Jesu. Secundum quod Chrislus est, et Jesus.

men evidenter hic docetjquod Dei donum sit ut crc- C d»i cum in forma Dei esset. Idesl, imagine Dci absque

damus; et ideo niliil nobis donemtis, quia ul credamus peccato, sivc in quo erat Deus, id est, plenitudo di-
et ut persevercmus, vel pro ipso paliamur, ipsius viniiatis. Non rapinc.m urbitratus est, esse se cequaiem
donum est : unde evidenler patet fidem, qua credi- Deo. Quod eral humiliiate celavil, dans nobis exem-
mus, ipsius donum esse; nempe utrumque dixit esse plum, ne de nobis in aliquod gloriemur : non rapuit
donum ut et credamus et ul patiamur. Sed ut etiam quod habcbat, i I est aqualitatem Patris, quam na-
pro illo paliamini. Non soliim fidei insipienliam, sed luralitcr habeba', non lapuit. Sed semelipsurn exinani-
eiiam martyrii donum ac pramium ab ipso habemus. vil. Assuinendo quod non era", non amiltendo quod
ldem cerlamen liabentes, quale et vidistis in me, et erat. Formam servi. Iia ut pedes lavarct, nilnl sibi

nunc autiistis de mc. Niliil novi paliamini, sed boc \indicans polcslatis, quam haheret omnium domina-
quod et pncsenles vidistis de me, et nunc absentes luin, quasi Unigenili a Pat:e. Accipiens. Carncm no-
audistis. sliam peccatritem sine peccalo. Jn similitudinem ho-
Cap. ii. Si qua ergo consolatio in Chrislo. In omni minum [aclus. Non semper similiiudo veia est; nam
tribulalione in Christo snlo consolamini. Si quod so- genuit Adani filium secundum imaginem el similitu-
laiium charilaiit. INon amicorum. Si qua socielas $pi- dinein suam , et vocavit nomen ejus Seth. El Itabiiu

ritus. Spiritalium, non carnalium. Si qua viscera nii- D invenlus ul homo, humil.avit semetipsum, fuclus obe-
serulionis. Vestri miseremini, non parentum. ImpUte dieus usque ad morlem. Ul nobis perfectaj obodienlia'
gaudium meum. In talihus discipulis doctor exsulial. monslrarct exemp'um. Mortem autem crucis. Quia
Ut idem sapiatis. Iloc ipsum. Eamdem charitatem ha- nulia mors pejor, propler diutrrnum crucialiiin.
bentet, unanimes. Omnes in allerulruni. Iptum sen- Propler quod et Deus iltum exaliavit, elc. Divin las
tientes. Iluc alleri ^eniio, quo tibi (sic). Nihil per contai- non exallaiur, quia nec bi mili ri potesl : el illi do-
tiontm, neque per inanem cjlL.riam. Ne aliquid in Dei natur, qui nnn babet, unde Becunduin bumanam ma-
xmulatione faciamus, sed ne qnis nnbia nielior esse gis naturam potesi inleH quam sccundum divinam. gi,

videalur. Sed in humilitate supcrioret sibi invicem ur- Si el nos exallari cupnnus, exemplo Chrisii, fratrihus
bitrantes. Si omnes a quibus injurias patimur, supc- smvian.us. Si enim ille Dominus et nrugister scrvis
riores pularemus, paiienler ferremus : nemo enini el discipulis ministravil, quanlo magis nos majoiibu-
a patre vel a domino indigne ferl se injuriam accc- el aequalibliB Dco ac sancll
servire dcbcinus, et
pisse. Cogilandum cliam nulluin este honiinein, qui usque ad inortem obedire, ne magislrum huiiiilem
non possil habere aliquod boiium, quod lu nonduin snperbi discipuli non sequau.ur ! Ut in nciineJetb
C31 PRIMASll ADKUMETANI EPISC. 632

omne genu (leclatur, cwlestium , terreslrium cl infer- A amissa incoiiiuiiil.ibili stabilila», sed t;.nquam vc-

norum. Ut omnes sirnul adorent hominem assumptum rum hoininein suscipiendo, ipse suscepl r In simili-

in Vcrbum. El omnis tingua con/iteatur quia Dominus. tudine hoiiiinum f.iclus, non sibi, scd ete qoibut in

Omniumgentium et angelorum../rsus ChrUtut ingloria lioininc apparu t, et babita inrentai dI h>>mo, id est,

esl Dei Patris. lloc esl in natura, et gloria deit.lis, haliendo hoininein invciitus, ul horno esl. Non enim

id cst ejusdem cst glorisc et cequalilatis. De loco potcral inveniri ab his qui cor itninuiidiim habcham,
isto integram expositionem D. Augustini posuimus. ct Verbum apud Patrem videre non poteranl, nisi lioc

Dc eo quod scriptum est El babitu invenlus ut :

suscipiendo, quod possent videie, et pcr quod ad il-

bomo. Mullis modis habilum dicimus vcl habilum :

lud iiilerius lumen duccrentur. Jste aulem hibitus
animi, sicuti est cujusque disiiplinse perceptio usu non cst ex piimo genere, non enim manens in se

roborala atque lirmata; vel habilum corporis, secun- natura hominis naturam l)ei commulavit : neque ex
dum quem dicimus alium alio csse succulenliorem et seeundo, non eniin ct immiilavil homo Deum, et

validiorem, quoc magis proprie habitudo dici solet; imrnutatus ab illo est : neque ex qu;irto, non enim
vel habilum eorum quae membris nostris accommo- sic assumptus homo, ul n.-qoe ipse mutarel Dcum,
dantur exlrinsecus, secundum quem dicimus vesli- nec ab illo mutarciur, scd potius ex lertio; sic

lum.calciatum, armalum, et si quid ejusmodi est. B enim assumptus est, ut cemmularetor in melius,

In quibus omnibus generibus, siquidern nomen hoc el ab eo formaretur inefTabiliter , cxcellenlius

dictum est ab illo verbo, quod est habere, manife- atque conjunctius, quam vest's ab homine, cum
slum est in ea rc dici habitum, quae accidil alicui, ita
induilur. Hoc crgo nomine hjbitum saiis signilicavit

ut eara possit eliam non babere ; nam et doclrina Apostolus, quemadmoduin dixerit : In similitudincm

accidit animo, el succus ac robur corpori : et vestis,

hominum faclus; quia non transfiguratione in homi-

atque arma, non dubium est quin accidant membris nem, sed habitu faclus est, cum indulus esl homii.em,
noslris ila ul et imperitus pnssil esse aniinus, si ei
quem sibi vivens quodam modo, atque conformans;,
;

doclrina non acciderit ; et exile alque languidum

immortal.tati seternitatique sociaret. Sed illuro ba-

corpus sine succo viscerum et robore et nudus sine bitum qui est in perceptione sapienlice, vel polius
;

veste, et inermis sine armis, et pede nudo sine cal- disciplinae quam Graeci Bi-j vel ax,evn vocant; hunc
ciamentis, esse homo possit. Habitus ergo, in ea re
autem secundum quem dicimus vestitum vel arma
dicilur, qua3 nobis uthabealur, accidit : verumlamen tum, tfxvfuc polins appellanl. Ex quo intelligitur de

hoc islo genere habitus loculum Aposiolum, quando-

inlerest, quod qusedam eorum quse accidunl no-
quidem Graecis exemplaribus uyvuKxi scriptum
bis, ulhabitum faciant, non mutanlur a nobis, sed
ipsa nos mulant, in se ipsa inlegra et inconcussa
manentia : cum accidit bomini, non
siculi sapientia
C esl ' ^
mine oportet
in

nos in La linis habilum habemus. Quo no

.

intelligi, non mutalum esse Verbum

ipsa mutatur, sed hominem mutat quem de stullo susceptione nominis, sicuti nec membra veste induta

sapientem facit. Quaadam vero sic accidunt, ut mu- niutantur, quanquam illa susceptio ineffabiliter sus-

lent el mutenlur ; siculi cibus, et ipse mulans spe- ceptum suscipienti copulaverit; sed quantuin verba
ciem suam in corpus noslrum verlitur, et nos refecti bumana rebus ineffabil.bus coaptari possunl, ne mu-
cibo ab exililaie atque languore, in robur atque va- lalus intelligatur Deus bumanae fragiiitatis assuroptor,

lenliam commulamur. Terlium genus est cum ipsa eleciuin est, ut Gra^ce cy-ou-x et Laline habilus dice-

quae accidunl, mutanlur, ut habilum faciant, sicuti letur illa susceplio. liaque, charissimi mei, sicut sem-

esl vestis; nam cum projecla vel reposila esl, non per obedistis. Exeroplo ejus qui usque ad mortein

babet eam formam quam sumit ciiin induilur atque obediens fuit. Non ut in prasenlia mea lanium. Quasi
iaducilur membris.-indula eigo accipil formam.quam servi ad oculum servienles. Sed multo majs nunc in

non babebal exuta cum ipsa membra et cum in-

:
absemia mea. Quia me proesenie, liberius
si quitl ,

duuntur, et cura exuuntur, in suo statu permancant. agebatis, corrigi poleratis. Cum melu el terrore. Nou

Potest etiam esse quartum genus, cum et ea quae ac negligenler, sicut ail Job V rebar omnia opera roea.
:

cidunt ad faciendum babitum, nec mutant quibus D Veitram satvtem oferamini. Mutuam s-iluiem curate:
accidunt, ncc ab eis ipsa mutantur, sicuti annulus et quia dixerat, vestram ipsorum salutero operamini,
in digito, si non nimis subtiliter allendalur. Veruro- ne sibi humana fragilitas arrogaret et suai
aliquid

taroen hoc genus, aut nullura est, si diligenter discu- industriae salutem suam ascr.beret, seculus adjunxit:

tias, aut oinniuo raris iroum. Gum igitur Apostolus Deus, inquit, qui operatur iu vobis. Nou solum v. bs-
de unigenito Dci Filio loquerclur, quantum pertinet cum, sed intus in vobis miro roodo infundilur el do-
ad divinilatein ejus secundum id quod verus Deus natur quando enim jubentur, ut operenlur, liberuni
:

esl, cequalem csse dixit Patri, quod non ei fuii tan- eorum convenilur aibilriuni, seJ ideo cum tinioie

quam rapina, id est, quasi allerum appeteret. La- ettremore, ne sibi tribuendo quod bcne operanlur,
tuisset ilaque misericordbc opus, si semper manens de bonis tanquam suis extollantur operibus. Deus e>l
in ea uvqualilale nollel liomincm indui, et boniinibus enim qui operatur in vobis. Gonlicescal liuuiana supcr-

ul bomo apparcre; sed seuietipsuin exinanivit, non bia, ct non dicat:Ex me habeo bonum velle; quia ct

lorinain suam niuians, sed formam scrvi accipiens, boc in vobis occulla inspiralione Deus opcralur, uui
ncque conversus et Iransmutatus in bominem, non solum lidem, sed et i-crscvenniliam donal. Scd
 633 . IN EPISTOLAM Al) PIIILIPPENSES COMMENTARIA. 634
forle dicel aliquis : Ergo inenm nihil esi, totuin luum A opus Evangelii. El commilitonem meum. Propler gra
esl, sed gr.itia donaloii, quia bona voluntas a Do- duin aposlolalus quem in vobis accepit. Vestrum att-

inino pneparatur. Et velle, et perficere. PerhVere sine tem apostotum , el miitistrum nccessilatis mew, mittere
iliiliin ipsius esl qui dixit: Siuc ir.c niliil poteslis ad vos. Qui mex venil necessilati ministrare pro vo-
facere. Perfi.il in nobis, dum implet quod dixit : bis. Quoniam quidem omnes vos desiderabat. Cbarila-
Ecce ego vobiscuin sum usque ad consummationcm tem ejus illis nilitur conimcndarc, ut et ipse ab eis
sx-culi; qui ccepil in nohis opus bonum, ipse peili- amplius diligalur. Et mwstus erat, proplerea quod au-
ciet usque in linein. Pro bona volunlute. Subaudicn- dicratis illum infirmatum, nam tt in/irmaius cst usque
dumsui, id esl l)ei. Omnia aulem faciie sine mur- ad mortem. Trislilix vestrx cau^a niceslus erat, eo
murulionibus et luisitiitijiiibus, ut silis sine querela. quod vos per inlirmitatis sux nunlium conlristalos
Ingrulus servitt qui gravia doinini sui querilur esse limerel. Sed Dominus misertusestejus: non solumautcm

prxeepu : omnis qui murmurai, dubital de prxce- ejus, verum etiam el mci. Misertus esi ejus, ul majo-

plis. Et timplices filii Dei, sine reprcheiisione. Conside- rem docendo colligal fruclum. iVe tr.stitiam supcr
rate cujus lilii sitis, qui cum simplicis nalurx sit, li- trislitiam haberem. Ne trisliliam carceris desolationis
lios nonvullliabere degencres. Inmedio nationispravw augeret. Festinanlius crgo misi illum, ut viso co, ile-
et pervnsiv. Qux oninem raiionabilem oidiuem per- B rttm gaudeatis. Pro cujus absentia trislabamini. Et ego
vertit et perdil infidelilale Sua. Inter quos lucetis sicut sine trisiitia sum. Quce mihi de vesira trislit'a erat.
luminaria in mumlo. Sic luceat Dei genus in genere Excipile itaque illum cum omni gaudio in Domino.
bumano, sicut sol et luna in mundo : id est, omnes Quasi Dominum, el ne quod scrupulum de ejus lar-
caiholici inter hxrelicos, Judxos et paganos. Ver- ditate nascatur. Et e,usmodi cum lionore habelote.
bum vitw continentes. Ul exemplo vcslro illuminenlur Non solum hunc, sed el homines hujusmodi. Quo-
el verbo. Ad glorium meam. Gloiia palris hlius sa- niam propter opus Chrhti. Qui quasi reo non limuit
piens, ait Salomon, perfectio discipulorum magislri ministrare. Usque ad mortem accessit, tradens unimam
gloria comprubaiur. ln dic Christi. Iu diem judicii suam. Paratus ad mortem. Ul impleret id, quod ex
Christi. Quia non in vacuum cucurri, ncque in vacuum vobis deerat erga meum obsequium. Ut vestrum erga
laboravi. Qui talem Deo populum acquisivi. Sed et si mc officium pro omnibus solus iniplerel.
immolor supei sacnficium. Sed ciiamsi occidar, quia Cap. iii. De cwiero, fralres inei , gaudete in Domino.
sacrilicium el ob 5 equium fidei veslrx obluli Deo, Non in rebus sxculi, vel in aliquo prxter Dominum.
vincit gaudium profectus vestri jusliiiam poenx vel Eademvobis scribere mihi quidcm non pigrum, vobis
nioi tis. Et obscquium fidei veslne, gaudco ct congralu- nuietn necessarium. Eadem repclere quac cliam prx-
lor omnibusvobis. Sive quia vesirx fidei minisliavi, C sens, sicut planlas s;rpius adxquari, nnn est inu-
ul Deo in vobis id operanle, et me prsdicante cre- lile. Vitlcte canes. Conlra Efangelium latrantes. Ilinc
deretis. Idipsttmautem gaudete elcongralularr.ini niihi. jam conlra pseudoapostolos. Videte malos operarios.
Prxmiiiin cst pro vobis occidi. Spero autem in Do- Quidquid nos xdificamus, dcslruere conanlur. Videle
mino Jesu Timotheum cilo mittere ad vos. Dat exem- coiic/sioneui.Concisioisla, non ciicumcisio. Nos enim
plum non timere, scd omuia sub spe Domini promii- sumus circumcisio. Nos snmus veri Judxi, quia non
lenda. i t el ego bono animo sim, cognitis quaj circa unius memhri pellem, sed toiius carnis simul vilia
vos sunt. Si vos mex passiones ininiine terruerint. ampulavimus. Qtti spiritu Deo servimus. Qui secun-
y'eminein enim habeo lam unanimem, qui limera dum Jcremiani cordis pra-pulium circumcidimiis. Et
afjc-
clione pro vobis sollicitus sit. Qui ita mecum pro om- gloriamur in Christo Jesu, el non in carne fiduciam
nium salule Omnes enim sua quwrunt.
soliicilus sit. habentes. Cujus lide sola justificati sumus, non cir-
Non enim in Ecclesia lunc, prxlcr Paulum
Chrisii cumcisione carnali. ^uanquam cgo habeam confiden-
aposlolum et Timoiheum erai, qui germane de grege tium el in carne. Ne quis putct ine lioc ideo dicere,
solliciius essel; sed conligerat ul illo lempore quo quasi ego gloriandi non liabcam causam, et idcirco
Timoiheum misii, circa se alium de liliis non habe- gloiier. Si quis alitts videlu: conftdere in carne, ego
rel, cum illo esseot, id esl, sua qux-
sed mercenarii D magis, circumeisus octava die. Quia forie aliqui ex
rentcs. Sua quxiunt commoda vel qiiiulem, nol.-n pro^elyti crant. Ex genere Isracl, de tribu Dcnja-
ei illis

pro aliorum tribulari salule. Non quw sunt Chrisii m.n, llebrwus ex Hebrwis. Qux semper fuit cum Juda
Jctu. Experimenlum aulem ejus cognoscite. Qui pro conjuucla. Secundum legem Pharisceus. Lcgisperilus.
salute omnium nec mori recusavit. Quoniam sicut Secttndum wmulationem pcrsequens Ecclesium Dei.
putri fiiius mecum servivit in Evanc/elio.
Secundum Tantam xmulationem habui amorem, til et legis
hoininem, propter hominem laclus est usque ad
etiam Ecclesix Dei persecntor existerem. Secundum
moriein obediens et aliter Sic ser\i\it taiiquam
; :
juslitiam quw in lege est. Oinnium juslilicalionum ct
ego eum carnaliler genu ssevi. Uunc igitttr spero caeremoniarum.Conversalusstne q uerela, cic. Implebam
me miltere mox ttt videro quw circa me sunl confido : legem, pr.i ler hoc taniuin.quianoncredebainChrislo,
atttem in Domino, quonium el ipse veniam ad vos cito. quem lex promiseral; prior fui in omnibus in quibus
Quia modo adhuc incerlus sum, qui de Timoilico lo- iili glorianlur, sed quia hoc lcmpore illa non valcrc
ouor. Secessarium aulcm exisiimavi. Necessaiium cognovi, ideo ea (anquam delrimenta babeo, et nul-
»' >is. Epiphroditumfralrem,cl looneralorem. Propier lius momenti duco. Poluit cniin cssc inlus in affe-
 -

C33 PUIMASII AORUMETANI EPISC. 67,r.

ctionibus pravis praevaricator legis, et lamen conspi- A lani ad poiiora festino : sive lcgcm obtliifeens ad
ctia opera legis iniplere, vel timore bominum, vel perfecta Evangclii praecepla rne extendo. l'ers<quor,

ipsius Dei, sed poeriac formidine, non dileclionc el ad bravium supemoe vocationis Uei in Chritlo Jnu.
delectatione juslilise. Nam profecto in ipsa inlus vo- Quod perfeclus Chrisius promisit iu coelis. Quicunque

Imiiate peccat, qui non voluniate, sed timore non ergo per fecti, hoe stwiamus. Quicunqne perfectus est,

peccat, in quibus interioribus suis lalein se fuissc boc tenliat, velera obliviscenda, el nova Hectanda ;

sciens, quibus se vitam putabat acquirere. Ilaec, in- quia perfecii deberu esse discipuli Cbristi. E-l er^o

quil, propter Christum tanquam impedinienta abjeci. nunc impcrfecla perfec io ; nam in futuro erit per-

Ad comparaiionem invenli auri conteinmtur aera- fecta. In aliqua re crit perfeclus : sed in aliqua im-
inenliim, quamvis utrumque sit ei suo tempore ne- perfeclus Velut sit jam si aliquis sapienli;c perfectus

cessarium. Tunc erit apud homines eminens Cbrisli audilor, eujus nomlum sit perfectus el docior. Potest
scientia, quando fucrit ab eo propter Cbristum mun- esse perfeclus ul diligat inimicos, qui nondum est

dus contemptus. Omnia caeremonialia legis projeci. perfeclus, ul sulTerat. Et qui perfecius esl in eo quod
Stercora ciborum sunt reliquise et rerum quondam omnes bomines diligit, <|uippe qui eliam ad i n i rn i
< o

utiliurn purgamenta. Ul Chrislum lucrifaciam, elinve- rum dilectionem pervenerit, quaerilur ulrum ]am
niar in illo. Ut Cbristum babcam caput, et manens B sil in ipsa dilectione perfeclus, id est , utrum quos
in eo ejus membrum inveniar. Non habens meam ju- diligit, lanlum diligat quantum ille. Incommulabilis
sliliam quce ex lege est. Meo labore quaesilam, quasi regula veritatis diligendos esse praescribil : ut osten-
naluralem vel legalem. Sed illam quce ex fide est deret secundum islius vitaj modum esse quamdam
Christi. Sed illam quse proprie a Deo per solam fidem perfectionem.eique perfeclioni boc quoque depulari,
Cbristi, quam ipse donavit, collala est. Quoe ex Deo si se quisque noverit nondum esse perfeclum : quia
esl justilia in fide ad cognoscendum illum. Qui boc ,in ista vita perfectam perfectionem non babet quis,

agnoscit, satis agit, ne sibi aliquid arroget, ut id quia caro concupiscil adversus spirilum. Hic ergo
quod ei ex gralia Dei donalum est, ille vel legi lii- praeceptum est, utdesideriis peccati non obediamus.
buat vel nalurae, sed Deo soli, cujus donum esl, de- Ibi eril, ul desideria peccati non babeamus; tunc enim
pulel. Ei virtulem resurreclionis ejus. Ut cognoscam e>l secundum banc infirniitatem pro suo modulo per-
perfectc bcneficium el vim resurreclionis illius, quia fecta in boc saeculo. Ista parva juslilia, quando eliam
ideo re^urrexit, ut nos simililer resurgamus. El so- qtiid sibi desit , inlelligit. Ideojue Apostolus et iin-

cietatem passionum illius, configuralus morli ejus. Si perfeclum perfectum se dicil : imperfeclum sciiicet

enim compatimur, et convivemus. Si quo tnodo oc- cogilando quanlum ilii ad justitiam desit, cujus ple-
cMrram ad resurrectionem, quce est ex morluis. Ad C nitudinem adbuc esuril ;
perfeclum autem, quod et
perfeclorum resurrectionem,nonad illamquametiai» suam imperfectionem non erubescit. Si perfecle cur-
invili babebunt. Nonquod jam acceperim. Perfectio- rimus, hoc sapiamus, quod nondum perfecli sumus,
nem, quia finis nondum advenit. Aut jam perfectus ut illic perficiamur, quod perfecle adhuc currimus :

sim. Adbuc de hac perfectione et de tali resurrectione ut cum venerit quod perfectum est, destruatur quod
de me incertus sum,quia est perleclio alia post hanc ex parte est. Et si quid aliter sapitis. Si quid vobis
vitam : illud perfeclum de quo dicit ad Corinthios : alia ralione Deus revelavit : aliter, non aliud , hoc
Dum venerit quod perfeclum est, et alibi : Donec oc- est, alio sensu. El hoc vobis Deus revelabit. Etiamsi
curramus omnes in unilalem frdei, et agnilionem quid niinus perfecte sapitis, humiliter exspeclaie, el
Filii Dei, in virum perfectum, et reliqua, quia in hoc a Deo poscite. Ipse potest revelare ambulanlibus et
mundo positus veram perfectionem nullus habel, perficienlibus in via rectae fidei. Verumtamen ad quod
quia ipse dixit : Videmus nunc per speculum, et re- pervenimus. Ad perfeclionem Novi Testamenli. Ut
liqua. Perfectus sim : quanlum ad perfectionem quae idem sapiamus. ldem, licet aliler asseralur. Et in

in bac vila haberi potest a sanclis, perfectus fuit; eadem maneamus regula. Non enim scire sufficit

quantum vero ad illam perfectionem peninet, quae sine facto. Imiiatores mei eslote, fratres. Me imita-
eril post resurrectionem, imperfeclus. Et ideo hic D mini, non pseudoaposlolos. Et observate eos qui ila

quamdam imperfectam perfectionem habuissc inlel- ambulant, sicut habetis formam nostram. Dupliciter
ligendus est : quia per lidem, non per speciem, et dicitur observari, vel ad imilandum, ut hic ; vel ad

per speculum, non facie ad faciern videbat. Sequor cavendum, ut ad Romanos ait : Observale qui dis-
auiem si comprehcndam in quo et comprehensus sum sensiones et ofTendicula faciunl. il/«//i enim ambu-
a Christo. Si comprebendam merilum apostolatus, in lant, quos sape dicebam vobis. De pseudoaposlolis
quo aposlolalu a Cbrislo sum comprebensus. Fra- qui spem passionisChristi,per quam peccata dimissa
tres, cgo me non arbitror. Se buniiliando omnibus sunt, lollentes, in legis caeremoniis collocabant. Po
gloriam lulit, el provocat ad profecttim. Comprehen- lest de Jovinianistis accipi, qui crucialum corpori
disse. Tunc certus ero, quando finis advenerit. Unum in epulas el luxuriam converlerunt. Nunc autem :
autem. Porrounum estnecessarium. Quaiquidemretro flens dico, inmicos crucis Christi, quorum finis erit in

sunt obliviscens : ad ea vcro quce sunt inleriera exten- leritus. Notandum quod arTeciu eliam inimicorum
densme ad desthialum. Ilocsolum scio,quiadono Dei' saltitcm optct. Quorum Deus venler esl. Qui se ptilant

quotidie oroficio. et uraeleitum laborem noncompu- in hoc Deo scrvire, si cpulentur. El gloiia 1/1 confu-
 :

KM IN EPISTOLAM AD PIHLIPPKNSES COMMENTARIA. 638

tione ipsorum. In ciraiiiicisioite iiiembri ptldendi. A lionem. Et vidislis in me. Oculis. llac agite,
et Deut

Qui terrena tapiunl. Nostra autem eonversatio in coelis pacis erit vobiscum. Tunc Deus pacis crit vobiscum,
etl. Hoc non poiest dicere qui lerrenis vitiis manci- si fuerilis isla sei lati. Cavnus sum autem in Domino

patus est. Unde etiam Salvatorem exspectamus Domi- veliemeiiter, quoniam tandem aliquando refloruisiit pro

num noslrum Jesum Christum.Qtu eslcaput noslrum. me senlire sicut et senliebatis. Iierum floruistis flore

Qui leformubil rorpus humililatis nos.rw, con/igurn- boni operis, quem non oblivio arefecerat, sed occu-
tum corporiclaritatissuK. SlCUt prxliguravil inmonle, patio impedierat. Occupati autem eralis : non quasi
cum unum ex vivenlibus et unum ex moi luis clari- propter penuriam dico. Non p-opter mcain penuriam,
tali sui corporis conligurat, exemplum resurreclio- sed propter veslrum frucuim dico me gavisum. Ego
nis ostendens. Secuudum operationem qua possit eiiam enim didici, in quibus sum su/Jiciens, etse. A Cbristo
subjicere sibi omnia. Sive secuudum hanc viilutein omnia &>qualiter ferre sum doclus. Scio cl humitiari,
etiam lioc illi possibile esl, qua sibi cuncta subjeeii. scio et abundare :ubique et in omnibus institutus sum, et
Cap. iv. Itaque, fratret mei charissimi el desideralis- satiari, et esurire, et abundare,
Ut nec et penuriam pati.
timi. Plus cxteris, quia perfecliores. Gaudium etco- abundaniia exiollar, nec frangar inopia. Omnia pot-
rona mea. Per vos enim sum coronandus et remune- sum in eo qui me confortal. Dans .nlelli"enliam
randus. Sicstatein Domino, charissimi. Quomodo su- » quare sciat et humiliari, C*t abundare, dum dicit

periusdixi, iu sola Christi lide spem ponentes et in Omnia possum in eo qui confortat me, dum sibi
conversatione coelesli. Evodiam rogo et Synttjchem niliil tribuit, sed et quoiidianum adjutorium implo-
deprecor. Mulieres eranl scienliam babenles, quas ral ut possit ejus implere prxcepla. Verumtamen
similiier senlire commonet et liortalur. Idpsum sa- bene fecislis communicantes Iribulationi mece. Nonenim
pere in Domino. Idipsum quod dixi. Etiam rogo cl te, debuit mca xquanimitas vestram impedire merce-
Germane compar, adjuva illas. Germanus nomen bo- dem. Scitis autem et vos, Philippemes, quod in prin-

kninis est, compar oflicii. Quce mecum taboraverunt cipio Evangelii quando profeclus sum a Macedonia.
in Evangelio. Laboraverunt non viros, sf?d feminas Quia vos solos,a quibus necessaria .icciperemus, ele-
dicit, nec in e clesia, sed in domo docenles. Cum gimus, fideliores vos omnibus judh anles.Nurtamihi

Clemente et caueris adjutoribus meis. Clemens ex Ecclesia communicavit in ralione dali et accepii, nisi

philosopho magnx doctrinx vir, qui Romx cpisco- vos soli. Illi dati, ego accepti : sive dantes carnalia,

pus luit. Quorum nomina sunt in libro vittv. Ne mo- acceperunt spiritalia. Quia el Thessalonicam semel et
lesle ferant, se in hac Epistola non scriptos, cum in bis in usum mihi misistis. Nun solum Corinibum,
libro vilae sint scripti, cujus libri eti»m Moyses me- sed eliam Thessalonicam transmisistis. Non quia
minit et David el Dominus. Gaudete in Domino sem- C quwro datum, sed requiro fructum abundantem in ra-
per. Quia in sajculo gaudium non habetis, sed pres- tione vestra. Superabundans frucius orationis cnm
suram. lterum dico, gaudete. Repeiit ut confirmei. sanctis etiam absenlibus ministralur datum, est res
Modeslia i estranota sit omnibus hominibus. Et Judxis, ipsa quam das : fructus auiem, bona et recta volun-
el geniibus : sed et omnibus qui vos tribulant. Do- las datoris : ut quod tribuit, propter Dominuin tri-
minus prope est, nihil tolliciti silis. Videte si quid bu;it , veluli qui suscipit propheiam in nomine pro-
deesl vobis, noliie cOjjilare quid nianducelis, aul phelx, et juslum in nomine jnsti, mercedem pro-
quid induamini. Sive Dominus prope est ad liberan- phelae et jusli suscipiat. Jlabeo autem omnia, et
dum : nolite limcre persequenies. Juxla est enim cbundo , replelussum, acceptis ab Epaphrodito quai
Dominus his qui tribulato sunt corde. Sed in omni misistis. Provocat illos ad simile opus, laudando et
oratione, el cum gratiarum aclione, peti-
obsecratione, gralias referendo. ln odorem suavitatis. Odor suavi-
tiones vestrce innotescant apud Deum. Non cum murmu- latisnon in re oblata, sed in meniis devolione con-

raiione alque trisiitia. Tunc digna Deo erit vestia sisiit, sicut sacrilicium Noe grate Deus describitur
oratio, si pro omnibus quas patimini gratias referatis, odoratus.ciim ipse posimodum dcit.se nec carnibns,
sicul apo-loli faciebani. Et pax Dei quoc exsuperat ,
nec sanguine animalium deleclari. Ilostiam acceptam,
oninem sensum. Qua malos sustinel et ingratos : vel ^ placentem Deo. Noiandum quod eleemosyna hoslia
pax Cbristi, qua pro pirsequenlibus orabat, recogi- appellatur, el sicut a sanctis oblata, est acrepla, ifa

laia omnem mentem furiosam exsujerat et inclinat. ab bis quiin peccato duraverunt data, reprobatur.
Custodiat corda veslra et intelligenlias veslras , in Deus autem mcus impleat omne desiderium vestrum.
Cliristo Jesu. Ista corda et inlelligentias veslras in Quia ul perfecii malum desideraie noyi credebaniur.
exemplo Cbristi cuslodiat. Dc cajtero, fratres, quacun- Secundum divitias suns in gloria in Christo Jesu : Deo
que sunl vera, quaxunque pudica, qua:cunque jusla, aulem et Patri nostro gloria in twcula sceculorum.
quwcunque sancta. Ad exlremtim, ul omnia breviler Amen. Quod secundiim divilias Dci, ad gloriarn pi r-

dicam. Quo?cunque amabilia, quarunque bona: fama'. tinet Chrisii. Salutate omncm tanclum iti Christo Jesu,
Qnia omnis natura huniana novil diligere et laudare Salulanl vos qui mecum sunl fratres. Salutant vos om-
qiMid bonum est. Si qua virlus, si qua laus tolerantia:, nes sancti. Erant ergo sancti.quos solus vult salulari
hwc cogilate. Mediiamiui nihilque aliud cogilelis. Quoj prx cxteris, quos e iam in omnibus Epistolis nomi-
didicislis. Verbo vel excmplo. /•"' accepistis. Dono navil : r.ipitalia non habuissc peccala inlelligcndi

Rralijc Christi. Et nudtsiis. Auribus Ikcc per prxdica- suul. Nam quis ^inc peccalo '.'
Sed cl Scriptuia baptj •
if.9 PlUMASIl ADKUMETAM EPlSC. C4U

A wl Qde persislerent, vel fidoeiahut urasdicarenl,

Eittuin frequenter a ppellat.Jf axime autem qui de Cce- in

taris domo sunt. Graliu Dumini Jesu Chrisli cum tpi- quan.lo audiebant eliain de ollicio CSMrll niultos

ritu vestro. Amen. Ul cos confortaret, ct illi libenus luiise couversos.

AD THESSALONICENSES EPISTOLA PRIMA.

ARGCMENTUM. mus, ad vos. El nostrae constaiitix', et veslraj conver-
sationis opinio ouinibus nola est. Et quomodo con-
Thessaloniccnses sunl Mucedones. Ilinc Christo Jesu
accepto verbo verilatis persliterunl in fide, etiam in versi estis ad Deum a simutacris, servire Deo i ro et
perseiulione civium suorum. Pratereanec receperunt vero, et exspeclare Filium ejus de coetis quem suscila-
falsos apostolos, nec ea qua? a falsis aposlolis dice- conversos ad
vit ex mortuis Jesum. Notandum dici
buntur. II os cotlaudat Apustolus, scribenseisabAthe-
nis per Tychicum diaconem et Onesimum aco-
,
Dominum ab idolis, non solum aulem, sed et cre-

lytum. dentes sacpe in propheiis dicuntur converti debere

SUvanus, Timotheus a malilia ad (idem Dei. Qui eripuit nos ub ira ven-
Caiut primum. Paulus, et et

Ecclesice Thessalonicensium. Per Silvanum et Timo- tura. Gratia et misericordia sua ab ira nos judicii

theum, non solum Iris, sed etiam Corinthiis cum B liberavit ,

quia jam habemus in spe liberiatem repa-

Apostolo verbum Dei fuerat nuuliatum ,

sicut ipse rari pcr baplismum.
secunda:Per nie, el Silvanum,
ait in et Timotheum. Cap. ii. Nam ipsi scilis, fratres, introitum noslrum

ln Deo Patre, et Domino Jesu Christo, ijraiia vobis el ad vos, quia non inanis fuit, sed anle passi, et contu-

pax. Pi oeposteralo ordinc ante dicit in Deo Patre, mcliis affccii. Non est inanis sermo, qui (innatur
coitetantia passioiris. Sicul Philippis, fidu-
et Christo Jesu, et sic gratia vobis et pax. Gralias scitis, in

agimus Deo semper pro omnibus vobis, memoriam ve- ciam habuimus in Domino noslro loqui ad vos Evan-

stri facientes. Pro omnibus, quia omnium nobis grata gelium Dm. Quia aliquanti vestrum viderunt nos

memoria e st. In oralionibus nostris sine intermissione. Philippis passos non expavisse tribulationes, nec

Non impediaris orare semper. Memores operis fidei praedicare cessasse. ln multa solliciludine. Non ne-
vestrw, el laboris et churitatis. Non solius fidei, nec gligenter, nec transitorie. Exhortado enim noslra. Ideo

in solo verbo lahoris et charitatis, sed in re. Et sus- non terremur. Non de errore. Erral quicunque pu-

tinenlim spei Domini nostri Jesu Christi. Omnis sus- lat vel docet malos regnare cum Chrrsto : Nolite

linenlia propter spern. Ante Deum et Palremnostrum. errare, neque fornicarii neque adulieri, etc. Neque
Non ante homines. Scienles, fralres ditecti, a Deoele- de immundilia. Quomodo Joviniani doclrina. Neque
ctionem vestram. Ex hoc cognoscimus vos verea Deo C in dolo. Contra conscientiam loquentes atque sua-
esse electos, quia reales esiis. Nolandum quia electi denles. Sed sicu^ probuti sumus a Deo, ul crederdur

sunt potius quam elegeruut. Quia Evangetium noslrum nobis Evangel um, ila loquimur. Integre loquimur,

non fuil ad vos in sermone tantum. Quia nec auditur quasi a Deo probati ,
qui omnium mentes novil, et
tantum, sed etiam opus apparuit. Sed el in virtute, ab ipso in hoc officio destinati. Non quasi hominibus
el m Spirku sanclo. Quem accepislis. Et in plenilu- p!acenles, sed Deo, qui vrobat corda nostra. Quae falli

dine mulla. Perfectionis vestrae, sive abundantiae possunt, Neque enim aliquando fuimus in termont

loslrae. Sicut scitis quules fuerimus in vobis propter adulalionis, sicut scitis; neque in occasione avariiice,

vos. Eiiain a licilis abstinuimus. El vos imitatores Deus testis est; nec quwrentes ab hominibus gloriam,

nostri Domini excipienles verbum. Per

facti estis, et neque a vobis, neque ab aliis. S'cut qui hominibus

passioneui suscipientes verbum, sicut et nos et Do- placent, infirmis omnia quae desideranl concedentes,

minus praedicavimus. ln tribulalione multa. Quod vix el eorum morlem non curantes. Omnis qui adulatur,

excipitur iu quieie. Cum gaudio Spirilus sancti. Hoc aut propter avariliam vel gloriam adnlatur. Ille ergo

esl veregaudere in Spiritu sancto, sicut apostoli, qui jrobatur propter Deum loqui, qui isla non quaerit.

ibant gaudentes, quia digui habiti sunl pali conlume- Cum possemus oneri ese ut Chrisli aposloli. Cum pos

liam pronomine Christi. Jia ut facli sitis forma omni- " simus vos vel in hoc gravare, quod nobis Deus or-
bus credentibus in Macedoniu et in Achaia. Perfecto- dinavit. Scd facti suinus parvuli in medio vestrum.

riim e>t lormam credentib is exhibere : vestro excm- Ilumilianles nos et nec debitum quaerentes honorcm.

plo omues suntprovocati. A vobis enim difjamatus est Tanquam si nutrix foieat filios suos. Hmnilians se,
sermo Dei. Natura famse Iiaec est, ut sive bonum, et in omnibus parvulo coa3quans, ul illum ad majora,

sive malum nuntians, ubique discurrat. Non solum sua imitalione perducat. LNam et in lingua balbuiil,

in Macedonia el in Achaia, sed in onmi loco. In quo- et parum edil, et cum eo lente aiubuiat, ut consuc-
ruin pene confinio est Thessalonica. Fides vestraquoz scal. Ita desiderantes vos cupide volebamus traderi

est in Deum, profecia est. Ab idolis ad Donrinum con- vobis. Vos prolicere. Non solum Evanqetium Dei , sed

versa. Jta ui non sit nobis necesse quidquam loqui. lta eiiam animas noslras. Sicut nulrix sensum pcrfeclio-

dt nobis incipienlibus aliquid de vobis ad e ruin aedi- nis SU32 in parvulnm vult transfundere, ut el sit si-

lieaiionem loqui, ipsi oplimc scire sc dicant. Jpsi milis. Quoniam charissimi nobis fucti cstis. Propter

cttini de nobis annuntianl, qualem introtlum habueri- fidem vcslrain. Memores enim facti estis, fratres, la-
Bjl ]N EPISTOLAM I AD THESSALOMCENSES COMMENTAMA. W9
lorii nosrri. Labores inamnnn exercebat noctibus, A tpcs. Qu:u non detineal : Aul gaudium, aut eurona

falieationem verbi diebus. Nam si senipcr opcraba- gloricc? Nonne vos unie Dominum nostrum Jetum

lur, quando docebit '

l.t fatiqaiionis, nocte et die opc- Christum eslis in adventu cjus? Yos cnim cslis ghria
ranies. Apnd lios, cl Corinlbios, et Lphesios labora- nostra , ct qaudium. Honi magistri omncni spein , cl

vii, quibus OCCauonem auferre cupiebat vcl acci- gaudiuin.clcoronaininperfeclionediscen.iunipoiuinl.

pcndi »el deirahcndi. Ne quemvestrum gravaremus, Cap. iii. Proptcr quod non suslinentcs amplius. Ne-
wrvdicavimui in vobis Evangclium Dci. Iloc est , cnm minem noslruni ad vos venire, cl consolaii vos de

possimns oucri csse, quod siipcrius dixcral. Yos tesli s noliis, el ideo sollicilutline lorqiicbamur. Placuit

estis et Deus. Sicut Samucl populo dixit. Quam sivtclc nobis remancre Athenis, solis. Maluimus soli rema-
el jusle et rine qucrcla. Ne vobis iillam olleiisioucm nere, quam nescirc quid agerelis. Et misimus Ti-

daremus. Yobis qui crcdidisiii adfuimus. Non incrc- motlicum frairem nostrum. Quomodo s mul scripsil

dulis. Sicut sciiis, q taliler unumquemque veslrum tan- si missus csl?sed hic facttim anlc referl, el rcca-
quarn patcr fttios dcprecantes vos. Parvulum ut nutrix, pilulat. Et minislrum Dci in Evangclio Clnisti. Adju-

proficienicm jam ul paier instiluit. Et consolantes, lores pro di?cipulis ctiam vulgo diciintur. Ad con-

testificaii sumus. In tribulalione consolati sumus pro- forlandos vos, et exhortandos pro fulc vestra. Quia

missis Christi. Vt ambularclis dtgne D:o. Digne Dco B jam ndem recepistis lanlum conlirmari opus babe- ,

ambiilat qui niliil Deo agit indignum. Qui vocavit tis. Ll nemo moveatur in Iribulationibus is:is. Non

vos in suum regnum ci gloriam. Quod non nisi fideles dico omnes sed ne vel aliqui. Ipsi enim scilis Non ,

possidebunt, quibus dicilur : Venile, benedicti. ldco ergo moveri ac mirari debclis, scientcs nos aliler

el nos gr.itias agimus Deo sine inlermissione : quonium trausirc non posse. Quod in Itoc posili sumus. A
cvm acccpisselis a nobis verbum audilus Dei. Quod Cbristo, qui dixil : Eece ego mil o vos sicut agnos
primum de Dco audistis, sive ut audirclis Deum :
inter lupos, el mtilla alia. ZVcm et cum apud vos es-

Accepisti* illud, non ut verbum hominum, sed, sicut eu semus, prcedicabamus vobis passuros nos iributationes,

verc, verbum Dei. Ut verbiim bominum qui conlem- sicul et factum est, cl scitis : propl rea et cgo amplius

nit ; vos aulem ila credidistis, ut ab ipso Deo vos non sustinens misi ad cognoscendam fulcm vestram. Ut
audire pularetis. Qui operatur in vobis, qui crcdidi- non vos rei novitas delerreret, sed no>lra propbe ;a

ifis. Operatur inspiratione, vcl signis, vel si qnid firmarel , unde el Salvator passioncm suam anle
boni fai ilis, ille in vobis facit. Adverle quia in vobis praedizit. ISe forte tentaverit vos. Ne si vobis dixcrit
dixit, et non vobiscum, ut Deo semper gloria detur, lenlator : Ecce in quibns speralis Deum essc, de tri-
cujus est omne quod possumns, et qui in nobis ope- bulalionibus liberari non possunt, el (idem veslram
ralur, ut operemur, sicut dicit in cantico Isaise : Do- C forsitan lurbarel. 7$ qui tentat. Q ii elimn Dcum len-

mine Deus no^ter, paccm dabis nobis, et, omnia tavit. Et inanis fiat labor nosier. Si vobis pcr banc
opert noslra operaius es in nobis. Yos enim imila' suggeslionem scuipulum iojecissel. Nuncauiemve-
torcs facti eslis Ecclesiarum Dei quoe sunt in Judcea niente Timotlieo ad nos a vobis, et annu iliante nobis

in Christo Jesu. Quibus dicit : Nam ct vinctis com- fidem. Qui firmiler credilis Chrislo. El charilulem
passi esiis, et bonorum vestrorum cum
rapinam vcstram. Quia nos sohto plus diligilis. Et quia me-
gaudio suscepistis. Quia cadem passi estis el vos. De moriam nosiri habetis bonam. Esl enim el mala me-
vobis plus miror, quia nec legem edocti, nec excm- moria. Semper desiderantes nos videre, ticut ct nos quo-
plis propbeiarum estis provocaii. A conlribulibus ve- que vos. Finniter. Idco consolali sumus, fratres, in
strit, sicut et ipsi a Judceis. Conlribules de eadem vobis, in omni necessilale tribulaiionis noslrcc pcr ve-
sunt nalinne. Qui el Dominum occiderunt Jesum et siram fidem. Onineiii necessilaiem et tribulalionein
proplictas, et nns persecuti sunt , et Deo non placent. non seiiiinius proptcr magnitudincm gautlii st;«lus

Quid mirum si nns persequaniur, qui occiderunl et vcslii. Quonium nunc vivimus, si vos slatis in Domino.
Deum el prophelis? Et omnibus liominibus advcrsan- Etiamsi occidamur, vila nostra ex vobis pendei.
tur, prohibentcs nos gentibus loqui, ul non salvi fiant. Qunm cnim graliarum actionem possumus Deo tribucre
Non solum suis. Ut impleant peccata sua semper. Quia D pro vqbis in omni gaudio, quo guudemus propler voi,

non solis Judxis impediunt, sed etiam gentibus ante Dominum noslrum nocte et die. Tiipliccm cni-
invident, ad siiorum cumulum peccalorum. Pervenit sam lceiitiae nobis vestra conversaiio pra:slal, quia
auiem ira Dci super illos usque in finem. Sive quia ct vos proficitis, et Dominus per vos bcncdicilur, et
aM.uus est non credentibus intellectus, sive qui.i aliis praebeiis exempliim. Abundanliut orantcs, ut
prrecoqua poena caplivi, et in universa lerra di- tideamut fnciem vestram. Oslendil quantum ab illis

spersi. Sos auiem, fratres, desola i a vobis ad lempus desiderandus sit fralribus, quos taniuiu ipse deside-
horce, aspectu, non corde, abundanlius fcslinavimus f<i- rat. Qnis enim cum de fama compererit , \idcre non
ctem vesiram videre cum mttllo desidcrio, quoniam o,)tal? El compleamus ea qua; desunl fiiici vcsirie. Si
volttimus venire ad vos. Sicut alibi : Absens corpore, quid vestra lides inious potest habere doctrina; :

praps°ns aulem spirilu jam judicavi. Ego quidem quando enim compleiur quod defuit, non improba-
Paulus, el semcl, ct iterunt, scd itnpedivit nos Salanas. lur quod fuil ei quod mimis cral addiiur, non quod
;

Tribulalionibus persequentimn, ve! imbecillilalibus incrat lollitur; scd quia recl;e lidei eos essc sciebit,
inlirm rum, non sua virtuo. Qnw cst enim noslra qui.i fundameniuin Christum babebant, ct ideo addi-
 ,

043 PRIMASII ADROMETANI F.PISC. m

>ur,adacdificitim, non subtrahitur fundamentum. Ipse A suum sanctum in nobis. Qui non nisi in saricti-» ha-
jutem Deus, ct Patcr noster, et Dominut Jesus Christus bilat. De charitate autem fraternilalit non neceste
iirigal viam nostram ad vot. Kemoiis diaholicis scan- habcmus scribere vobis : ipsi enim a Deo didicislis ul

.lalis, et tcnlatiombus, quibus noster impeditur adven- dilirjalit invicem, elenim facitis iilud. Proptcr Cliri-
ius. Vos aulem Dominus multiplicel , el abundarc stum, qui dixit : Mandalum novum do vobis, ut dili-
faciat charitatem vestram in invicem. Mulliplicet in gatis inviccm. Novurn, hoc cs;, ut pro allerutro mo-
numero credeniium, vel in fide et scientia. Et no- riamur, quia hoc vctus non ju-serat Tcstamentum.
landum quod Dominus hoc facit, et non sine I>c> In omnes fratres , in universa Macedonia. Sirie exce-
humana fragilitas. Et in omnes, quemadmodum et nos plione persouae. liogamus autem vos, fralres, ut abun-
in vobis, ad confirmanda corda vestra sine querela. Ut delis, el operam delis. Eiiam erga peregiinos vel
non solum Chrislianos, sed etiam omnis sectae homi- inimicos amandos. Ul quieti sitis, el ut vestrum ne-
nes, non propter errorem sed propler substanliam
, gotium aga'is, et operemini manibus veslris, sicul prm-
diligatis, et eis in quo indiguerint, misericordiam cepimus vobis. Quosd im a superfluis el saecularibus
quam eis Deus in praesenti exhihel, non nogetis. Haec negotiis revocat, quae, quanlum datur intelligi, lucri

omnia ut faciatis, subaudiendum esl quod illud supe- causa agebant : niulto ergo juslius esl propriis ma-
rius dix't, Vos aulem Dominus multiplicet, et abun- B nibus victum quaerere, quam causis talibus impli-
dare faciat in cliaritate : quia ipsius donum est.ut cari, et per has ab his aliquid qui foris suut spe-
faciamus, cujus estdonum, ut dilgamus. In sancti- rare beneficii, pro quolibet quam juvando alios lae-

tate anle Deum et Patrem noslrum, in adventu Domini debat. Aliqui putant quod non olficium docenti*, sed
nostri Jesu Christi cum omnibus sanctis ejus. Amen. vitium genlis exprobret : denique in secunda ad eos
Non ante homines. dicit : Si quis operari non vult, nec manducet. Et
Cap. iv. De cmtero ergo, fralres, rogamus vos et obse- ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt , et null>ut
cramus in Domino Jesu, ut quemadmodum accepistis a aliquid desideretis. Ne vos ipsi denotent, qui prae-
nobis, quomodo vos oporteal ambulare et placere Deo. stare videntur. Nolumus autem vos ignorare, fratres,
Vos, quibus via Christus est , dignis eam gressibus de dormientibus, ut non conlrislemini. Laz irum Sal-
ambulate, mansuetudinis scilicet, charitatis, pacis, et vator dixerat dormire, quem nover.it surieciiiruni.
caeterorum similium. Sic et ambuletis, ut abundelis Sic et cmteri. Aliter deliel fleri qui peregre proli-
magis. Scilis enim quce prwcepta dederim vobis per Do- ciscitur, aliter ille qui moritur. Qui spem non ha-
minum Jesum. Quia curn aetate et fide debetis pro- bent. Futurorum. Si enim crcdimus, quod Jesus mor-
feclus augere et mores, sicut pro aetate carnis et tuus est et resurrexit. Sijhoc credimus quod ac |ue non
cibus crescit et studium. Hmc est enim voluntas Dei ^ videmus, et per ejus na» resurreclionem certi simus
sancliftcalio vestra. Sanciilicatio ab omni incontinen- veniam consecutos, cur illud similiter non creda-
tia temperat Ciiristianum, cum Moyses sanclificare mus, quod gentes ideo non credunt, quia non vi-
volens populnm , ab omni lemina praeceperit conli- denl? lta et Deus eos qui dormierunt pcr Jesum, ad-
nere, ut Dei legem accipere mererelur. Ul abstinealis ducet cum eo. Qui caput resuscitavit, ipse et caetera
vos a fornicatione, ut sciat unusquisque vestrum. Con- membra resusciiare repromisit. Hoc enim vobis di-
siderandum est quia nou eis ul Corinthiis scribit. cimus in verbo Domini. Non in noslro. Quia nos qui
Suum vas possidere in honore et sanclijicatione. Suum vivimus, qui residui sumus. Suspensa Evangelii sen-
corpus castum servando sanctificet et honoret , vel lenlia, semper eos diem Domini fecit habere suspe-
cerle tantum propler filios uxorem cognoscat. Non ctum, quasi eos in corpore inveniret dies ipse. In
in passione desiderii , sicut et gentes quce ignorant advenlum Domini noslri, non prmveniemus eos qui dor-
Deum. Ne extra conjugium licitum fornicemini. Et mierunt. Tam eorum restirrectio, quam
celer erit
ne quis supsrgredialur. Propositum conlinendi. Ne- nosira assumptio. Quoniam ipse Dominus in jussu et
que circumvenial in negotio fralrem suum. Ne quis in voce archangeli. Terribili. Elias terribilem Dei vi-
post devotam ex consensu conlinentiam pari suo ali- dit advenlum. Et in tuba Dei descendel de cmlo, el

qua circumvenlione vim inferat, s ve in quolibet ne- D mortui qui in Christo sunt. Non homines. Resurgent
gotio fraus Quoniam vindex esl Dominus dc. his
fiat. primi. Ab illis qui sunt mortui non in Clnisto. Deinde
omnibus. Non solum de fornicalione, sed etiam de nos qui vivimus, qui relinquimur, simul rapiemur cum
transgressione propnsiti, quia ipsi sibi movemlo fece- illis in nubibjs obviam Domino in aera. Peccatores
runt illicitum quod licebal. Sicut prwdiximns vobis, morlui ctim his qui vivi inveniuntur, et igne solven-
et testificati sumus. Si enim Corinlhiis, multo magis lur, simul resurgent ad pcenam : el justi vivi, im-
his praedicaverat castitatem. Non enim vocavit nos mutati, et incorruptibiles effecti, in momento cum
Deus in immunditiam. Nimia inconlinentia in conju- justis resurgentibus rapienlur ad gloriam ,
qui non
gio poteril immundilioB deputari ,
quia corpns Chrisii judicabuntur, sed jtidicabunt. El sic semper cum Do-
non permiltit accipere. Sed in sanctificalionem. Ut mino. In eadem gloria. Erimus. Ubicunqtie fueril.
exemplo Christi vivatis. Itaque qui hmc spernit, non Itaque consolamini invicem. Nolandtim quod se lai-

hominem spernil, sed Dettm. Non mea verba spernil, cos dicit debcre consolari. In verbis istis. Ne con-
srd ejus qui in me loquitnr , cujus Spirilui injnriam Iristcmini.
facil omnis qui conlemniJ. Qni ctiam dedit Spvituin Cap. v. De tcmporibus autem et momcnlis ,
frtilrei,
645 IN EPISTOLAM II AI) TIIESSALONICENSES COMMENTARIA. 646
»«'»i indigelit ut scribamus vobis : ipsi enim diligewcr A cinse. Nunc praepositis loquilur, et hneiisque plebi.
tciiis. Evidenier de Evangelii leciione. Quia diet Lontolamini pusillanimet. Qui exasperali dcliciiint.
Domini sicut fur in nocle ita venit. Qllinii» oinncs Suscipite iufirmos, Sustincle nuper credenles, quia
scierit dormirc securos. Cum enim dixerint ,
pax nondum sunt firmi in fide. Patientes estote ad om-
et tecuritas, tunc repentinus eit supervcnit interilus. nes. Eliam ad illos qui corripiuntur. Qui in paiicnlia
Tunc maxime linvendus est, quando eum nemo li- iioii esl, non corrigit, sed irrilat. Yidete ne quis ma-
ntil. Sicut dolor in utero habentis. ld esl partUS. Et lum. Omni diligenlia et cautela. Pro malo alicui red-

non elfujient. Sicut illa venienlibtis doloribus non dat. Timet ne vel rcddant quos facere non posse
eHugiel parlinn. Vdt autcm, fratres, non eslis in tcnc- credeba», hoc jain generaliler. Sed semper quod bo-
bris. Non eslis in ignoraolia, qua seiiis vos sempcr nnni est seclamini in invicem. Redderc pro malo bo-
paratos esse debere. I t vos dies ilte tanquam fur num. tl in omnes. Non solum in invicem, sed etiam
comprehendat. Somnn incrlia? dormientes. Omnes in omnes homines. Semper gaudete. Quasi Iristes,

enim vos filii lucis estis, et filii diei. Ipse est lux ,
semper autem gaudentes, id est, spe fulurye viiae. Sine
el dies scienlue, et operationis. Non tumus noctis intermissione orate. Corde, sicut Moysi tacenti dici-
neque tenebrarum. Sicut lenebrx, iia et ignoranlia tur : Quid clamas ad me? In omnibus gratias agite.
dal liduciam delinquendi. Igitur non do miamus. B In omnibus quae acciderint, sicut R. Job, in omni-
Menle. Sicut cccteri. Qui sic. Sed vigilemus, el sobrii bus actibus veslris Domino gratiae referanlur. Ihvc
timus. Attendile vobis, ne graventur corda vestra est enim voluntas Dei in Christo Jesu in omnibus vo-
crapula, et ebrietate, el curis htijiis vitae : ergo et bis. Sicut in illo impleta est per omnia, ita et in
cur.r inebriant. Qui enim dormiunt. Ideo oliosi sunt vobis omnibus impleaiur. Spirilum nolite exstingucre.
etca'leri, quia in lenebris sunt. Sequilur compara- Spirilum exborlantis objeciionibus nolite exstin-
lionem. Nocte dormiunt. In peccatis. El qui ebrii guere quxslionum. Exstingu<>re malis opfribus, id
sunt , nocte ebrii sunt. ld csl, de peccalis. Nos autem est opera sancli Spiritus, quia quidquid illo inspi-
qui diei sumus. Nos qui dicm liabemus, nec otiosi rante facimus, ille facit : qui auctor esl operis boni,
nec ebrii esse debemus. Sobrii simus. Ab omni pec- sicut diabolus mali. Prophelias nolile spemere. Sive
cato. lnduti loricam fidei et chirilatis, et galcam spem fulura praedicentes, sive proelerita disserentes, lanturta
talutis. Fidc el charilate justiiia; vestem induli, probelis si lidei non sunt contraria, quac dicunlur,
qiiam alibi Ioric« comparavit. Quoniam non posuit et si quid lale fuerit , refuiate. Omnia probate
nos Deus in iram. Id cst in perdilionem. Non cre- quod bonum esl tenete; ab omni specie mala abs-liaete
denles in ira sunt posili ,
qui jam judicali suni. Sed vos. Quia mullae species sunt malorum. Ipse autem
in rtrquisitionem salutis per Dominum nostrum Jesum C Deus pacis. Qui omnes sustinet eliam bla<pheman-
Qiritlum. L't acqiiiramus salulem. Qui mortuus est les. Sanctificet vos. Jugi custodia protegendo : quos
pro nobis. Nam sive morimur, sive vivimus, sive in autem justificavit, hos et sanclificavit. Per omnia.
corpore, «ive exlra corpus, cum ipso semper vivi- L'l perfecli sitis in oiuniuus. Et integer spirilus ve-
mus. Vt sive vigilemus, sive dormiamus, simul cum ster. Gratia spiritus quyecunque in se integra sit,
illo vivamus. Ronis operibus. Propter quod consola- non tamen integra, nisi ab integris custodiiur. Dici-
mini imicem, et oedi/icale alterutrum, sicut et facitis. lur frequenter spiritus ipsa mens rationabilis, ubi
Sicut felix est qui aedifical, ita infelix qui deslruit. esi quiddam tanquam oculns anima?, ad quam per-
Rogamus autem vos, fralres. Notandum quia lioc lai- linel imago et agnitio Dei et aliquoties spirilus ,

eis, quos prxpositis monet exhibere officia charila- pro sprilali intelleclu aceipitur. Et anima. Cogitatu-
tis. Ut noveiitis eos qui laboranl inter vos. Ut intel- Et corpus sine qitereta. Ab opere. In adventum Do-
laborem ipsorum. Et prasunl vobii in Domino.
ligatis iniiii nostri Jesu Chrisli scrvetur. Eidelis est qui voca-
Domini exemplo, non poteslate terrena qui.t bonus : vii vos. Qui dixit: Venite ad ine, oinnes qui lalioralis
docior non sine labore potesl docere, vel praesse et oneraii eslis, ct ego vos requiescere faciam. Qui
aliis. Et monent vos, ut habeatis illos abundantius in etiam faciet. L't perseverelis. Quod proniisil dieens :

eharilate. Presbyleri qui laborant in verbo, duplici ^ Ecce ego vobiscum sum usque ad consiimmalionem.
honore digni sunt, et charitaiis, et loci. Propter opus Fralret, orate pro nobis. Satulate fralres omnes in
illorum : et pacem habete eum eis. Ne cuin pro aliqua osculo sanc.to. Arijuro vos per Dominum , nt legatur
ca:i«a corriperentur a sacerdotibus, inimici et in- Epistola hwc. Adjurare licet, junre non liccl. Om-
grati exisierent. Hogamut autem vos , fratres. IIoc nibus sanctis fialribus. Cratia Domini nostri Jesu
sacerdotibus praicipil. Corripite inquie'tos. Pro diver- Christi vobiscum. Amen. Sanctos p issumus baplizatos
sitate morborum diversiias adlnbenda est medi- accipere.

AD THESSALONICENSES EPISTOLA SECUNDA.

Caput prihum. Paulus, et Silvanus, et Timotheus Lcclesia et omnes fideles baplizati. Gralias agere de-
I c lesia", Thessalonicensium in Dco Patre nostro ct bemus Deo semper pro vobis, frulres, ila ut dignum
lioiuino Jesu Chrislo. Gratia vobis et pax a Deo Palre est. Qui vos lales fecit, lalenique tx v bis Eccle-
rostro, e t Donnnc lesu Christo. Sancti BUDt, id cst siani, donoqne iiii-ericortli;i.
v
prajpara\'il, lll lanlis
 :

G17 rniMASii adiu;mit ani episc. fiig

iribulaliohibus nnn cedatis. Quommn su V trcretnl [i- \ nrr() „ { x .

|,„ mana pr.rsumplio, ct IQil merilil quid-
dei vcstra, ct abundal charitas uniuscujusque vestrum (
i
uam ascribal.
in invicem. Autc dono F)ci credidil : rmric supcrcre- Cap. II. liogamut aulem vos, frarer, per advemum
scil fides, idco ei. laus angetur. Justum crat, ut su- Demini nostri Jesu Chrisli. Quo vn' is nihil ett clia-
percrescentc eorum fiile ct cliariiale, ct cjuc supcr- rius, quasi sanrtis. El noslrce conqrcqatioivs %<> iptum.
crcsceret laus simul : el illud es pnrnunliat, quod Quando a quatuor vcnlis ia:li corigregabunlur electi.
id novo argumcnlo cos quidam a fide icntaturi essent Ut non cito moveamiui a testro tentu. Noil I cle,
avcrterc, quod dicercnt Chrislum cito adesse, et sed rationabiliier, secundnm Evangelii cvidemissi-
qucm vcllcul, proChristo induccrent ad suadendum. mam senlcniiam de illa die. Qui credit cito, lcvis
Ita ul ct nos ;
psi in vobis gloriemur in Ecclesiis Dei, corde, et minorabilur. Neque terreamini , neque per
yro palien'ia vestra et fide. Tanltim profccistis, ut spiritttm. Nec signa vos terrcanl quac per spirilum
non solini alii vos laudcnt, scd eiiam nos ipsi pra> irausfiguraium in sarictuin fieni; quia cl hoc Saiva-
(eramus oinnibus vos imitandos. ln onvtibus perse- lor ame pr.emonuit. Neque per sermonem. Diilectii «
cutionibus vestris el tribntalionibus, qitas sustinelis. faHaclae, vel rhetoricae suagionit. Xeque per epitto-
Quia nisi crcJerelis dono Dei fulura, ista minimc lam. Polerat enim etiam boc iliaboMca invenire ver-
sufferrctis. Sed gratias agimus Deo, cujus est, ut B sulia : sicut in mullis apocryphis apparet qune ad
,

possilis. //i cxempltim justi judicii Dei. Ul exemplum fidem perfidiae faciendam apostolorum nomine tilu-
dctis justum Dci jiidiciuiii cxspectandi : quem iia lanlur. Tanquam per nos missam. Noslro iiomine
crcditis venisse. Ul digni liabeamini regna Dei. Digni lilulatam. Quasi instet dies Domini. Diefl judic i. Ne
sunl regno Dci, qui gloriam ejus scicntes, nullam quis vos seducat ullo modo. Diccns, F.cce bic Chri-
condignam csse putant passionem. Pro quo el pali- stus, ecce illic. Quoniam nisi venerit. Nisi Anlicbri-
niini : nisi si tamen justum esl apud D.nm relribuere stus venerit, non veniet Cbrislus, quia ita ipse pro-
trib.uUttionem his qui vos tribulant. Ilic, si lamen in- misit. Discessio primum. De ertio verilalis, vel sui
sultanlis csl, non dubitamis, quasi dicat : Si lamen principatus; sive discessio genlium a Komano in>-
fons jusliti;n potest judic.ire, quod juslum cst. Et peiio, sicut in Daniele per bestiam et imaginis fi-

vobis, qui tribulamini , reqitiem nobiscum in revelatio- guram monstratur. Disccs^io aiilem diabolus non
nem Domini de ccelo. Quia nobiscum coinpatimini. immerilo diciiur, ab eo quod disce^sit a Deo. Et re-
Ch»/i angclis virlutis ejus. Qui vindiccnt. In flamma velalus fueril homo peccati. Id est diaboli, qui se-
ignis duilis vindictam his qui non noverunl Deum. Si cundum Isaiam prophetam conlurbat gentes, etc.
poluil flamma trcs pueros non '.angere, quare non Filius perdilionis qui adversalur, et exolliiur. Quia
eadcm aliis saevior, aliis mitior credatur? F.l qui non C eum quas i s ibt nalum excipiel. Supra omne. Supra
obediunt Evangelio Domini noslri Jesu Cluisti. Non aelerniialem et omnipotentiam se jactitabit, et sa-
solum qui non noverant Deum, seil eliam qui non cramenta culturaa augere se dicet. Nam et templum
obediuul Evangclicis di.-ciplmis.. Qui ptenat dabunt m Ilirrosolymis reslituet, ei omnia legis coeremonialia
interitum a-tcrnas. Ptcna sinc palierr!e dici non po- restauiabit, tantum ut Evangelium Cliristi dissol-
tesl scnipitcrna. A fncte Domini, et a gloria virlutis vat : quoe res miserabiles Jurlacos eum pro Christo
ejus. A cuius conspcclu scntciniam ?ccipient. Cum susciperc persuadebit, in suo, non in Dei nomine
venciit glorificari in sanclia suis. Ipse in suis glorifi- venientem. Quod dicitur Deus, anl quod colilur : i'a

cabitur menibiis, qui solis splendore rutHabunt. Sive ul in tenij lo Dei sedeat, oslendens sc tanquam sit

glorificabilur, cum exbibebil qund promisit. Et ad- Dcus. Non retinetis quod, cum essemus apud vos, liax

mirabilis ficri in omnibus qui crediderunt. Mirabunlur dicebamus vobis? Quod dicilur Deus, Erclesia est

enim irnpii in siihlimaiioiic justorum inspirante sa- quod autem Deus summus csl. Ut in templo
colitur,
lillis (sic). Qitia creditum esl teslimonum nostrum super Dei sedeat, ostendens se, quod ipse sit Deus, id est
ros in die illo. Quia mulii creditis lcsiimonio nosiro quod ipse sit Ecclesia : quale est, si dicerel, in
dc dic illo. in quo cliam oramus sempcr pro vobis, ut templum Dei sedeat, ostendens se quod ipse sit Dei

dignelur vos vocntione sua Deus. Ut digni inveniamini D templum; aut in Deum sedeat, ostendens quod ipse
ad quod cslis vocali : quos cni-n vocavil, illos sit Deus. Istud de Ticonii Regnlis. Et nunc quid deti-

et justificavii. Certe jam bapiizalis loquebalur. Et neat Adventum Anlichrisli. Ut reveletur in suo
scitis.

implent omncm volunlalcm bonitatis, cl opus fidei in temporc. Idcm Antichristus. iVflm mtjsterium jam opc-

virtute. Ad uloiio quolidiano graliaj et scienti.-fi : ac ratur iniquitatis. In pra3Cursoribus ejus Anlichnsti,
qui exierunt in mundo. Tantum ui qui tenet nunc.
consolalio virluluin, qi,a opus Slint fidei. Ul clarifi
Scilicelimperium.Te7ieai, donec demedio fiat. Kegnum
cetur nomen Domini uoslri Jcsu Chrisli tn vobis, ct vos
Romanorum de mcdio prius auferetur quam Anli-
in illo. Ut Chrisli nonicn in veslris atiibus clarum iniquusi
christus revclelur. Et lunc revelabilur ille

sil, et vos in ejus signis alque virtutibtis gloriosi. Se- inlcrficiet spirilu oris, et destruet
quem Dominus Jesus
cundum gratiam Dci noslri el Dcmini Jesu Chrisli. Non illnstratione adventus sui. Quia sicut fulgor coru-ca-
sccunduni virlulem nostram , scd secundum graliam bil in mundo. Eum, cujus est adventus secundum

Dei. Dil genier considera, quod sccundum graliam operationem Satancc. Exsurgent pseudoprophei.r. et
in er-
Dei dixit, uon sccunduui inciila nos'.ra ; ut nihil sibi pseudocbrisli, et dabunt signa magna, ita ut
r.o IN EPSTOI.AM !I AD ITIESSALONICENSES COMMENTAKU. 650
j »rc«n» mitianfnr, si Beri poest, etiam eVcii. In A acrevelandaquuita sint qune promsit vel bonis vol
i.ifn ririute, et tignii, ei prodigiit mendncibus. bi mal s. Il iiolantlinn quod liic Dominum Spirilum
pbaulasia. Et iti omni scductione iniqnilatit. Kst enini sanctum dixerft, conlra Arianos hic prior nomina-
seducti > verilaiis. // s qu< pereunt : eo qu>d chari- tn . Ideo liic merio Spiriium sanctum Dominum ae-
tuum veritatis non receperunt, u! satvi fiaent. Qui cipimus qui in diaritate Dei, ei in Chr.sti patientia
veri alera non dilexerunl, dtligent vanil.ilem. Ideo corda fidelium diriget. /•:/ patientia Clnisti. 1 1 inlel-
miltet illis Deus operationem en, r s, ut credant men- ligaiis nilnl nnvum pati pro vobis, quod ille pio vobis
diicio. Permil ii deserendo. Nam >i Deusmit.it, quo- non anlc peitiilerit. Denuuliamus autem vobis, fralrfS,
modo operatio Satanx es» ejus adventus? Vt judi- in nominc D, mini noslri Jesu Christi. Quia in priiua
cen ur omnes qui non credidetunt. I i non S' pcr in- ienius commeouimn; ei emendaie noluerant', ut vel
carnationis Cliristi obscujrilatem excusent diviuis sic ernbescant. tubtrahatit vot ab otnni fratre
(Jl am-
virluiibns non credidisse, ctim homini diabolica arte Notandum quod suhirahendum su
bulante inordinate.
hllentj crediderinl : quia in bomiuis effigie appare. ab homine Chrisiiano non secundum apostolica
pr.e-
bit. Yeiiiut Cliisto. Sed consenserunt iniqui.ati. An- cepla vivenie. Fa non tecundum traditionem, quam
ticiir sio. iVos autcm dcbemus grntias
v
ageie Deo sem- aeceperunt a nobis. Inhoneste.
v..«. .|Wt euim .JHH.)
Jpti VIIIIH scitis quem-
** * l/UCI/C
p«r pro vobis, fratres dilecti a Deo. Qui charila em D admodum oporleal imitari nos, quoniam non inquieti
recpimus verilalis, et proplerea a Deo diligimuf fuimus inter vos. Qui foima sunius cred niium. Ne-
QuoJ elegerit vos Deut. Fecerii paraios ad creden- que gratit panem manducavimus ab ali v,o, sed in lu-
t

iluin : sieut ei alin ire cupiemi de viro Mace lone re- bore et fatigatione, nocte cl die opera tes, ne qu.m
velaium esi. Primiiias in talutem, in tat{ctificalione v.strum gr,.v.ircmus. Ecce tradiiion, m eorum. Nun
spiri ut, et fule veritalis, in qua ci vocavil vos per qu non habuerimut potestatem. Dicenle Domino
si
:

el um nottrum. Q :ia primos nos feci credere, Dignus est operarius nierccdc sua. Sed ul nosmet-
qnam gentes. /n acquisitionem gloriw iJomini nostri ipsos formam daremus vobis i.d imiiundum nos. Ne
Jesu Chrisli. Ad boc vocaii estis, ui Cbnsti gloriam alicui occasioncm avariihe vel uijque fomiiem in-
aequiratis : sciniUsque, cum apparuerit, similes illi quieludinis preheremus. Nam et cum essemus apud
crimns sive ad Dei gloriam perlinei cum major vos, Iwc denunliabamus
:
, vobis. Quod videbanius ali-
eredcniium numerus crescit. Itaque, fratres, state et ipios laK s futuros. Quoniam si quis non vuit operari.
tencte. B«C in fide, el verilale, et sanciifi. alione spi- I't anl sedeant quieti aut, veri sunt apostoli
, si , nos
rilus. Traditiones. Cum suas vull tencri, no i vult sequantur, si non avarilhe, scd Dei amhulanl causa.
alias superadJi. Quas didicistis, sive per sermonem,
- --- i r Nec
»-*-»- manducet.
" ^' i.> !!«
IIa'c sit
i. nn|iiiLinu
.11 inquietudinis noa solum poe-
tme pcr Epittotam nostram. Dc baptismi sacramento C na, sed etiam emendatio. Audi inus enim inler vos
et caeteris quae tuio mundo serv.miur, ct per boc quosdam. Heddil bujus senlentiae causas. Ambulaie
iposiolice comprobantur. Ipse auiem Dominus nosler
inquiele, niliil operantes. Non scdeie quielc. Sed cu-
Jesus Clirislus, et Deus ct Pater nosler. Oui
luec nobis riosc agenles. Quid in qua pnnineia, vel civiia e gc-
ftmnia attulit. Conira Arianos, <jui majorem
putant, ralur inquirenles. Ilis aulem qui ejusmodi tunt, de-
qui prius luerit
nominalus : eccc liic prius Ulius no- nuntiamus, et obsecramus in Domino Jesu Cliristo.
minaiur. Qui diexit nos. Impks, cura non
merere- Nec ipsos post alicram correptionem desiidi com-
niur. Et dedit consolationem wternam.
Proin .^sio- moncre. Ul cum silenlio opcranlcs, manducenl suuni
s:ve Spiritum consolatorem
:
, ln>c csi Para- panem. Cum quiele ct iranquilliiaic : ne vel eum
rleiu.n. Kt spem bonam in gratia. Vm cni.n et spes inquieludine operentur. Yos auiem, fratrcs nolite
'
mala. Exhortetur corda vettra. Tiriutibus »cl
revela deficere bene[acientes.Quod .1 quis nun obedil terbo
lioni-. Et confirmet in omni
opere. Confirma me in nostro per Ejiistolam, liunc nolqte, el ne cummiscea-
v. ihis mis quia si ille non
confirmaverii , vana
:
miui cumilto. Non omnib .s prohibeo dari , sed la-
JBI salus liominis. Et termone bono. Non Solum in libus, ne putelis me eonsueiudiucm lolleie benela-
opere.
ndi.
_.. ......
cii v.
_// eonfundatur.
i.-><jiti<iiii.i.i Et notile
i_i h.hic i/«ui>i
quasi inimicum
. iiiitiiuuii exi
exi-
C.vi'. hi. Dc calero, fratrcs, orale pro nubis. Sicul D siimare. Non ut pen t.s
n r>..l,.rw
pro Petro, ni ,l„i :i:.-.;_
el dat humilitat<s
1

exemplum,
et occasio-
. .-..,..
ut fratrcm. Corripiie, ut
abscindaiur.
cmcndetur;
Sed corrip
nolite abjicere,
I

nem charitaiis, ut pro allerulro oreiuua. Ut sermo ne dcspe ei. /Eger sanandus cst, non necandus : ne
Domini currat, el clarificctur, sicul el apud de inquieto
vos. Cur- fiat ape&tata. Ipse auiem Da.s padt det
rat alOuentia: magniliceiur profec^u auditorum. /."/ vubis pacem sempi!crnam. Ul possilis Oiuiies curaie
ui liberentur ab importunis ct matis hominibus.
Con- pacifice. /'i o'«'ii toco, Dominut sii cum omnibut vu-
iradiceniibus et persequentibus. Non enim omnium iis. i.t lu omni lo;o, ubicuuque fueriiis. Sulutatio
esl lids.s. Non onmes caste annunliaiit Evangelium mea manu Pauli, quod siguum
D-'i. csl in omni c^i.stola.
t.delis auiem D.us est, qui confirmnbU vos. Nun relin- Ita scri o. L'i sciatis fal.-as epislolas invenire.
Cralia
quetnisi reinquentes. Et custodiel a mulo.
Tenjatio- Domini uoslii Jcsu Clirisli cum omnibus vubis, anuu.
niiius diaholicie infe.iaiionis. Confidimus aulcm de I!is vcrbis oinnes Epiatolas Bubficribeb.it, eicepia
*obn iii Dumino, quoniam quce prwcepimus faciiis, el Galataruiu, quam propria raano perscripsit, ui post
fatielit. Dominus autem dirigat cordavetlrain charitate cam nee ad seinetipsam, n «i manu pro, r.a perscriiita
/'.''. luspiiaHdo, gubernando jugiter, ei
adjuvando, rcci^x re a.

21
ir.l riuMASH /.nm mi/i \m episc.
-€T «*-<-». - 1 rt y ,tii»^ »ijgi^Mgwj^wmii» M i M ii— iii wi w BV
EPISTOLA PAULI Al) COLOSSENSES.

AAGUMENTUM. A tntiam. U< et vos simiiiler omnii stiff ratis. Clarita-

Colosscnsc* d hi,
Laodicenses, tunl Asiani ; et
sicut lis ejus, in omui paiienlifi el longanimilatc. Glori.c. Cum
ipsi pra'venti erant a pseudoapostolis, nec ad hos ac-
gnudio gralias agentes D;o el Palii. Non cx nec
cessil ipse Apo-tolus, se.d el hos per ep.stolam corri-
git. Andierunl enim verbum ab Arcltippo, qui el mi-
l:tle. Qni diguos no» fecit. Plus vos vocalio l.ilifini,
nislerium in <os occrpit, Ergo Apostolus jam ligatus, qu.un passionei Conlristejil. In parlem soriis san lc-
scribil eis ab Eplteso. Ei imprimis fidem eorum rum. Sorlem ha:iedilileiii in Scripluris frequcnler
magnam audisse laudat. Deindc monel, ne per pkilo-
sophiam vel legis cwremonias seducantur. inveniinus. In lumine. Scienliae Dci ab ignoranlia.

Caput PKIHUM. Paulus apostolus Chrisli Jesu per Qui cripuit nos de potestale tenebrarum. Quia quis a quo
voluntatem Dei, el Timoiheus frater. Non meis merilis, superatur, hujus esl servus. Notandum est, quia ipse

sed Dei voluntate. His qui sunl Colossis, Hoc est Ec- nos eripuil, non noslra virlus, vel nalura, qua era-

clesiac. Sanclis et ftdelibus fratribus in Chrislo Jesu. mus filii irac. El transtulit in regaum Filii dilectionis
Non in carne. Gratia vobis, el pax a Deo Putre nostro.
suaz. De regno erroris et morlis, ul nos dilecti esse-

Graiias agimus Deo, el Patri Domini nosiri Jesu Chri- mus In quo habemus redemptionem. Per san-
el filii.

sli, setnper pro vobis orantes fidem vestram in Christo g ineni ejus. Et lemissionem peccatorum. Hedemjti

Jesu. Notandum quod gratiam semper qna ^sanguine suo, per baptismum peccala remisit. Qui en
praMniltal,
salvamur sine ullis meritis nosiris. El dileclionem B imago Dei invisibilis. Secundum humai.itatem abqne
quam habetis in sanctos omnes. Sine vxceplione noli- peccal secundum divinilalem nou est imago,
> : quia

tiae vel personoe, solam in omnibns diligitis sanclita- sed veriias. Per hanc imaginem Philippo Palrem Do-

tem. Propter spem quw reposila est vobis. Non ul ininus demonslrabat. Imago ista veritas est iinago ,
,

sancli a!> hominibus videamini. Jn coelis ; quam audi- ista juslilia esl, iiou mula, quia Dei Verbum : non
slis in verbo veritatis Ecangelii, quod pervenil ad vos. insensibilis, quia'sapientia est non inanis, quia vir- ;

Verbo viae aeternae. Sicut et in universo mundo est, el

liis est ; non vacua, quia pleniludo vil e non moi lu;>, ;

fructificat. Aliud Irigesimum, aliud sexagesimum vquia resurrectio est. Imago, et aBqualitas, et simili-

aliud centesimum. Et crescil, sicui et in vobis. In nu- tudo dislinguenda sunl : quia ubi imago, conlinuosi-
mero credenlium. Ex ea die qua audistis, et cogno- niilitudo, non conti^uo aequalitas. Ubi aequalilas,
visiis gratiam Dei in verilate. l!le Dei graliam in veri- continiio si.niiiludo, non continuo imago. l.bi simili-

tate cognos it, qui gratiae Dei nonexistit ingratus, tudo, non continuo imago, non continuo aequalilas :

qui suis meritis nibil atiribuil; sed illi dat g'oriam ut in speculo est imago hominis, qtiia de illo espressa
t

cujus do-.io est quidquid est. Sicut didicistis ab Epa- esl : est etiam necessario similitudo, non lamen
phra charissimo conservo nos:ro. Qui eis exposuerat, sequaliias : quia mulla desunt imagini qu.e tamen iu-

Dei esse onine ,uvd polerant. Qui csl fideiis pro vobis C sunt illi rei de qua expressa esl. Ubi a?qua!ilas, con-
ministcr Ch isli Jesu. Fideliter pro vobis in oratose linuo similitudo, non continuo imago, velul in duo-

incumbens, voluniali Christi ministral. Qui etiam ma- bus ovis paribus, qnia inest acqtialiias, inest et sim-
nifestavil nobis clilectionem vestram in spiritu. Quaai liiudo : quaecunque enini adsunt uni, ad=unl et alleri

liabelis in spirilalibus. Jdeo el vos ex qua dle audivi- imago tamen non est, quia neutrum de altero cxpres-
rnus, non cessamus pro vobis oranles et poslulanles, ut sum est. Ubi Similitudo, non conlinuo imago, non
impleamini agniiione voluntads ejus. Qui aliter eam coulinuo x-qualitas omne quippe ovum omni ovo, :

facere non poleslis. Quod propheta inlelligens dice- inquantum ovum ovum perdicis,
est, simile esl; sed

bat ad Dominuin : Poee me facere volunlalem tuam, quamvis inquanium ovum esl, simile est ovo gallinse,
quia Deus meus es. In omni sapientia. Legis Dei. Et nec imago lamen ejus esl, quia de illo expressum non
intellectu spiritali. Qui el inlelligenlem et audienlem est; i;ec aquale, quia brevius esl, el alterius generis
laciat spirilalem. Ut ambuletis. Exposuit qu;e ob cura animantium. ScJ ubi dicitur, non coniinuo, utique
dicehal quomodo Deus det velle, et adjuvet, atque intelligitur, quia esse aliquando potesl. Potest ergo
conlinnet inspirando, docendo sapienliam, el inlel- ese aliqua im.igo, in qua sit etiam aequalitas : ut in

iectuin douando per graliam suam ; liberlatcm arbi- parentibus cl filiis invenirelur imago el aequalilas ct

trii reparando et confirmando quolidiana gralia sua :

" simililudo, si intervallura temporis defuisset : nam et

si< ut in pra^senli oral ul inipleanlur agnition -

voluil- de pareale expre-sa cst simililudo libi.ut rccte dica-

talis cjus, in omni sa, ieniia, qua possint digne Deo lnr imago : et potesi esse tanta, ut recie et.air. dica-
in omnibns ambulare. Digne, Deo per onnia placen- tur scqualitas, nisi quod parens lempore iroccessit.

les, in omni opere bono fruclificaiiles, et crescetites in Ex qtio intelligilur et aliquando sequalitatem, no:: so-
scientia Dei. Digne Deo ambu'al, qui ei per ornnia liim siinililudincm habere, sed eliam imaginem : quod
placel : boc esl, iu omni opere b.ino, ut scicnla !')ei in superiori cxemplo manifestum csL Potest etiam
erescat el fructus. In omni vir uie. Virlus cst cum a'iquando simililudo csse cl a-qualitas, quamvis non
inveierata viliorum cousucludine, vel in passioue in- sit imago : ut de duobus ovis panbus diclum cst. Po-
finsiiia'.em caruis superare. Confcnati secundum po- tesl eliam similitudo cl imago csse, quamvis non &it
 EPISTOLAM AD COLOSSENSKS COMMENTARIA.
r>;,»
jgj 1N

gquaUtM, hi in specuie ostendimus. Potest ol simi- A quod uudittit. Spem EtanplH, nl« qni Recundmil

l.iudo esse, ubi et KqualiUs ct imago sii, sicui i!a ipsum vivmii, Bperare no:i possoal. Quod prwdicaium
est in universa erealura, quw sub coclc esl. Noianduui
(iliis lommcmoravimus, excepto leinpore quo pra c -

duiii parenles. Sic enim sequalem svllabam syllabx hominem dici omnem etealuram. Cujut lactus sum
eyo Paulus minister, t;ni tmuc gaudeo in pastionibua
didnni quamvis aliera pracedat, allera subseqna-
:

pro vobis. Pro nobis pali tir, tu a-difuaret. Sed cl pro

tur. Iii Peo auiem quia comliiio lemporis vacai non :

cuim potest recte Videri Deus iu lempore geuerasse ipso aule passus est Cbristus. Et adimpleo ea tjWB de

consequeus esl stinl passionum Ckritli in came mcu pro ccpore ejtt*
Filium.per qnem condidit tempora :

imago ejus, de illo esl, el si- Chrittut onim a solis Jttdicis adducius ad mnrtem ost :
ut non solum sit qiiia

imago scd etiam aequaliUS tauta, ut ergo pio Ecclesia ejus, et a genlibusClirisius inchoa-
mililudo, quia ;

ncc lemporN quidem intervallum impedimeulum Bit. vit passionem, uon implevit. Sed in eorpore suo, id

ltem aliler. Cur imago similitudinem liabet iu piclu- est in Ecchsia, nunc adimpletur. Quod est Ecclesia.

et Arius dissimi- Cujus factus sum ecjo minister, secunlum dipenaatio-

ris, homines nolunt esse dissimiles?
nem Dei, qua: dula est mihi in vos. Dono Spiritus san-
lem contcndil, el vult ut paler dissimilem generet sui.
Primoyenitus omnis crealurce. Omnis ralionabilis crea cti, quam
el doclrinoe evangelicjc, vobis jussus est

lurae seciiudum carneui primus efTeclus, piimogeni- B erogare. Ul impleam Verbum Dd, mtjslerium qtiod

ut et genilus pro na- abscondiium fuit a saculis el generalionibiis. Ui pcr

tus, ioqojt, non primo creatus,
ine prxdicalio implcatur. ISunc autcm manifesiwum
tura, et priinus pro perpetuitaie credatur : vel certe

piimogenitus ex moiluis. Quia in ipso condJa sunt est sanctis ejus. Tempore quo voluit revelare. Qu btis

m terra, visibilia et invisibilia, sive voluil Deus Ho/as facere divil as glorice sacramenti hu-
tiuiversa in calis el

throni, sive dominationes,sive principatus, sive polesla-

jus in gentibus. Qtiia idem Deus omnium dives in om«
tes. In ipsO ; quia semper .dem est, sicul ;iit Jud;is ,
nibus, quomodo voluil , sic el fecit, qnia volunia9

Jesus populum sttum de lerra iEgypii lileravii. Et, ejus jusla est. Quod esl Christus in vobis. Ipse est

Nrmo ascendit in coelum, nisi qui de ccelo descendit myslerium, quod patefaclum cst gentibus. Spes glo-

Fi ius homiiiis; Omnia pcr iptum et in ipso creala rioe, quem nos annuntiamus. Vobis, per quem futurnm
tunl. El per ipsum omiiia facla sunt, et quod factutn gloriam sperat s. Corripientes omnem hominem, etdo-

est, in i; so vita esl. Et ipse est ante omnes. Crealuras. centesomnem hominem in omni sapienlia. Jodxum ct
Et omnia in ipso constanl. Vivunl. Et ipsc est caput Crxcum, servum et liberum. Et lioc noiandum, qnod
corpor.s Ecclesie, qui esl principtum, primogenilus ex omnes homincs vuli exliihere perfectos, secunduin
mortuis. Iloc modo caput tsi Ecciesix. Et sit in om- illam pcrfec ionem quam alibi dicit Quotquoi euim :

tubus tpse prima:um teuens. Piopterea prius resur- q pcrfecti, liocsapiamus:cum relrodixerii, Fratres, ego
rexil. Quiair. ipso complacuit, omnem plenitudinem di- we non arbittor conprehei disse, el reliqua. Sed est

vinititis habitare. In nullo enim alio ita uivinilas habi- quxdam imperfecia perfeclio, ui sciat liomo se non
tavit. In aliis enim gratia ex parte fuit, in Utonatura esse perfeclum in h;ic vila. Ul exhibeamus omnemho-
perfecia. Corporaliter. Neque enim divimtas corpus est. mincm perfectum in Christo Jesu. Seoundum synecdo-
Sed quia sacrame .ta Veteris Testainenti appellal um- chen diclum totum pro parte. Jn quo ct laboro cer-
bram futuri, propler umbrarum comp.nationem, cor- tando secundum operationem ejus, quam operalur in
poraliler dixil hal.ilare in Chrisio pleniludinemd;Vini- me in virlute. Signornrn.

t.ois, <|uod in illo implcamuromnia quxn illis umbris Cap. u. Volo enim vos scire, qualcm solliciludinem
hgurala sunt, ac S'C quodnm modo unibrarum illarum habe.m pro vobis, et pro his qui sunt Laodicece. Ago-
ipse sit corpus, boc e.l figurarum et significationum niam. Et quicunque alii non viderint ftciem meam in

i l.irum ipse sit verilas. Item aiiter : Peifecte, quasi came, ut cons lcntur corda ipsorum, instructi in chari-

dical summaliter. Et per eum reconciliare omnia in tate,cl in onwesdivitiat pleniludin.it intctlectus,in agni-

iptum. Terrcna ceelesli: us qu:e ab eis per contrarie- lione mysterii Dei Patris, ct Domini Jesu Christi. Qtiia

laiem viia? fueiMl separata, unde Domintis orare nos si me vidissent , et charhaiem meam erga se, et di«
docet, ul ila voluntas Dei fiat in lerra, sicut in ccelis. D vitias mysterii Dei plenius cognovissent, dum et ma-
J^aciftcans per sanguinem crucis ejus, sive qucc in ccelis, jorem prxsentis affcclum probarent, ct abundaniiain
tive quai in lerra sunl. Per qux sunl homines emen- raiionis a n e, qui proprie a Christ<< didici, doccren-

daii. El vos cum etselis aliquundo alienati, el inimici tur. In quo omnes thetauri sapientuc et sciemiaj. Qui
tensu in operibus malis. Exposuil inimicitias noslras latebant, quaunis ess ni in litleris lcgis, sicut Isain»

cuiii Dco et ejus ministris. Xunc.autem reconciinvit in aii, In tlusaiiris snlus nostrn , Chrisius venii snpicn-
cotpore carws ejus per morlem. ln qua baptizili estis tia et sciintia a Domino. Ili sunt ihes uri sepiifprmes
o-nnes. Ul exhiberat vos sanctos, tt immaculutos. Nft giatiarum ^ piiilus sancli. Abscoudiii. Qui er.int Mnysi
ejus beneflcium irrilum raciatis, et iterum sitis ini- tecli ve'aniine. Hoc autcm dico, ut nemo vos detipiat
mici. Ei irreprehensibilcs. Considerandum quam per- in sublimilalc scrmonum. Ideo «'ico melius fuisse 111

fectnm vult esse unumquemque credeutem. Coram ego vos pracsons inslnierem, sed tamen breviter '

ipao. Nen coram homiiiibus. Si tamen permaneiit in complexus ?um , omncm thcsnuium snpienli.e et
/ide fundati ct slubiles < t immobiles. Timc polcrilis im- scicnli;e in ipso esse, ut omoem sermonem vel sen-
maculali esse, si vos hominum exempln noo cleci- s im, qui prceler illum cst, non solum non miremini,
pijiit, sed liriniter futiira credatis. A spe Evangelii, sed etiarn stulniiam deputeiis. iVaiH etsi corpon
 ,,

<;;;:> piumasii adiu VIETANI EPI8C.

absens tltm, scd spiritlt vobiscum su.n. llabebat hanc A enim : Maledictt* omnis qui pepend t in Ifgno. F.t

graliam,ut alihi positus, qoid alibi ageretur, agri' acc- ipxum tidil dc medio, offiijeus illud cruci. Non Solum
rei : sicnt Elisaeus vida in spiritu Giezi posi Naaman peccata morliflcavit in cruce, sed etiam inrorru-
currcnlem. Caudens; et vidcns ordinem ve.lrnm. El piionem, ct pracmia donavil pcr indebiiam inoriem.
video et cupio praesens implere omne quod deest. lixspolians principatus ei potestales. Ul per morlem
Y.t undamenlumcjusquar in Clirislo cst fulei vcstrw. Snp- destrueret cum qui habebal morlia imperium, se
plemcnliim crcderc Deum verum, ct homincm vernm, oflercndo pro rcis morli. Traduxil confidenler. In
unam personam ex duabus subsianliis ,
qnia hoc est peccaia snscipiens, etpcccalnres absolvens, dum iMa
(idei fundamenliim ,
quod vobis suflicit ad vitam, cruci alfigil. Palam triumphans illos. Publicc cruci-
eliamsi aliquid scientiae minus interim habcaiis, Sicnt fixus. In senielipso. Coufu-ione COnlempla, non <c-
ergo accepislis Christum Jesum Dominum nostrum, in cidendo, sed morie do, nec vim infcrendo, sed sns-
ipso ambulale, radicati. Deum credenles et bomincm. linendo, ul nobis confracla omni supcrbia vinceudi
El superwdificali in ipso. Secundum robur funda- darcl cxemplum. Ifemo ergo vos judicet in cib.>, aut

mcnli validum sedificium supcrcrescat. El confirmati in polu. Nulluiii eigo iu hoc judi ium est, quia cum
in fide, sicul et didicistis. Fulurorum. Abundantes in umbra esset, cessavil corpore venicnle, nec imagiue

illo in graliarum actione. Semper crescenles in illo B opus esl, veritate prae.sente. Aut in parle diei festi.

et pro donis ejus abundantius giatias referentes. Vi- Calendic, sive luna nova. Aul neomenue, aul sabbr.lo-

dele, ne quis vos decipial per philosophiam, el innnem rum. Neomenin nevae vilae vel sc^und e figurain ba-
fallaciam. Conlra pbilosophos agit, (|Uorum omnis buit, sabbatum requiem vilac fntur.n. Qiiaz sunt um-
disputaiio de elenientis est, et visibilibus crea uris ,
bra futurorum. Umbra legis eral, corpus esl Chist .

ei qui ex rebus naluralibus virtutem rcstimanl Dei Corpus autem Chrisli. Futura cranl, qnae modo pra>

dicentes, ex niliilo fieri nibil posse : et anmam aut ^entia sunt. Nemo vos seducal vole.ns in humilitale ct

iniiium non habere, aul esse morlalem : et virgiiiem relicjione angclorum quoc non vidit, ambulans frusira
parere non posse : et Deum ex homine nasei , mori, infletus sensu carnis succ. Nemo ficla humililale su-

alque resurgere slultum esse credere. Secundum tra- perbus, quia se angelos vidjre mentiatur, et iJco

ditionem hominiim, secundum elementa mundi. Sedu- fruslra se super homincs jaclel, qui visiones a suo

ctionem. Et non secundum Chr.slum. Qui secundum loquitur corde. El non tenens caput. Chrislo nm
Christum sa.it, sanum sapil. Quia in ipso inliabitat credens capiii omnium sancl>rum. Ex quo tulum
omiiis pleniludo divinitatis. Oinnis pleniiudo divinae corpus. Ecelesis. Per nexut cl conjuncliones submi-

viriuiis in corpore ejus inhabitat. Corporaliter,eteslis nistratum. Quia membris a capite usque ad pedes

in illo. Sub-tanliahter et realiter. Uepleti, qui esl ca- C membra jungunlur. Quicunque ergo exlra hoc cor-

omnis principalus et potestatis. Si illius scientiam pus, quantumvis se jactet non vivil, qui capui non
pitl

do( einini, qui dedit inilium eiiain invisibili ereaturie,

habet et vilam. Et conslruclum crescit in augmentum

quid vobis conferenl, <jui nihil plus intelligunt, quam Dei. \n augmentum illius corporis quod unitum est

quod vide^l? In quo ct circumci i estis, circumcisione Deo. Si mortui cstis cum Clirislo ab elementis liujus

non manu facta. llic jam Judaeos et pseu ioapastolos

mundi. Elemenla hujus mundi possunl definhi eliam

ta\al, ne vel ah ipsis sedueantnr. In exspoliatione cor- avarilia el ambitio honorum, et caelera mundma.
poris carnis, scd in circumcisione Jesu Cliristi. Per Quid adhuc lanquam vivenles mundo. Ncc simililudi-

quam vos loium veterem hominem exspoliastis. Con- nem viventium in mundo voluil nos babere. De:er-

sepulttei. Commoriui. Inbaplismo. Slsecestcireumcisio nitis? Sicut illi qui fulura non credunl. ISe teligeritis,

C risii. ln quo et resurrexistis per fidem operalionis neque gustaverilis, neque contreclaveritis. Illorum la-

Dei, qui snscitavit iilum a morluis. liesurrexistis in clu, el gnslu, el contreclatione, qui in concupiscen-

novan) vilam, credenlcs el intellgenles illius esse tiis abulunlur, et diligunt pro icternis. Quw sunt om-
operafioneivi. Et vos cum mortui essetis in deliciis et nia in interitum ipso usu. Ex parlibus intindi condi-

prapulio carnis veslrcc. Quuitdo noii solum pra-putiali, tionem ejus adver;e, cujus etiam membra corrum-
sed el ciicumcisi pariter moiti aeternae eratis obnoxii.
D pantur necesse est , ul tetus quandoque solvalur.

Ciiiii crgi dnpliciier indigni esselis, filiornm estis con- Nec coli ergo elempnta ejus, ut mortalia, debent,

sortes effecli. Cor.vivificavit cum illo, donans vubis om- ncc diligi pro alernis. Secundum prccccpta et doctii-

nin delicla, delens quod adversus nos eral. Auferendo nam hominum, quw sunl raiionem quidcin habentia

cau-asmoi llspvccau. Chironraphumdccreli. Evacuaus. sapienliai in superstilione el humiUlaie, el non ad par-

Quod crat contrarium nobts- Chirographum quidam di- cendum corpori, non in honore altquo ad saturitatem
cnni esse quasi scriplam nliquam apud Deum iiiemo- carnis. Aliqui sic accipiunt, conlra eos dici qui ex

riani pecealorum, unde ip-e dieil in Canlico, Nonne Judjeiscrediderunt, el diccbant legis cxrenionias ob-

haec congregata apud mc, et signala sunt in thesau- servari debere, ideo el doclrinas hominum vocal,

ris meis? Et in Jeremia : Peccatum Judce scriptum quia praieepla carnaliler intrliigant, diceulcs, in

est in ungue adamanliuo. IJa>c crgo deleta sunl in legc probibita non debere mandueari ; sed omnes il-

crucc, dum dimiliendo peccata, eliam memoriam l;e observaliones, licet aliquam sapienti;im prae se

abolet dcliciorum. Cbristus nos redemil dc maledi- ferre videanlur lege prtecepta, tamcn in supersii-
c:o legis, factus pro nobis maledictum. Scriplum est lione siinl in aliquo honore Dei, quia sunt ad eiule*-
 I.s LPISTOLAM AD COLOSSENSKS COMMENTARIA. 6:'»8

. a:ii rttluittaiem observantiae carrralis. Alii toium A slmilari. Vbi non est masculus ei femina, gcntit s et

apilulum i:a intelligunt, ut dicanl, ab elenien- ')'», circumcisio et prwputium, U rbarus et Snj-
loium nos rationibus voluisse Apostolum revocare, tlta, scrvus cl l.ber. Apud Deiim non pra>dical SCMIS,
uil qnas a philosopliis suadebaniur, qnamvis rationa- vel condiilo, vel genus, ac provincia, sed sola cnn-
liilia videuitur, ue per boni eorum indncamu v i -aiio rmn Cie recla requireiur. Sed omnia in

mala. F.ii:nu lioiniiie-, n.uuia docente, Iradiderunt omnibus Ch istus. Ouiiics qiiicunque bnplizati esiis,

qood raundua esset quandoque solvendos, et ideo Chrisium imluisiis. Induite vos ergo, sicut eiecti l)>:i.

nniim Deum, qoem solum aelernuno iniellexerant, llla deponentes, bxc induite. Sancti ct dileeti,viscera

lieel MpeMitiose, lamen hnmililer venerati sunt, et misericordio?, beuignitatem, humililatem, modestia
nou parcendwn diierunl corpori, nec ramem satu- patientiam. Quia ill i membra dixeral, i.le >hac vi-
rilaie ouerandam, quod essei et ipsa moritura. scera nominavit. Supportantes invieem. Exemplo
C\p. iii. Igitur si consurrexistis cum Christo. Con- Christiqui iulirmitates nostras portavi», tani spiriia-

sequenter primo con mortuos, deinde surrexisse nos les quam etiam corporales. Et donantes vobis ipsis.

d ci , iice solum lerrse mori, sed etiam coelo nos vi- Indulgentes altcnitrum, sicut omnibus Christus in-

vore hortatnT. Quw sursum sunt quwrite, ubiChristus dulsit, ctiam persecutoribus suis. Si quis adversus

est in dc.xtcra Dei scdcns. Quw sursum sunt sapite, B atiquem habet querclam. Nolite exigere parva con-

noii tfua supra terram. Nihil terrcnum ambiatis, ni- servis, ne indulta reddatis. Sicut et Dominus donav.t
liil nn.itale quxratis, cccleslem seclamini sapien- vobis, it.t et vos. Hic exponil quomodo indulgcre de-
liam, non terren.im. Mortui enim estis, et vitu vestra bemus altei ulrum, si ille in lulsit, qui poluit vin-

abscondiia c^t cum Ch isio in Dco. Morlui eslis lerre- dicaie; quanto m.igis vos, qu »rum vindicta aut

na3 vit.T, per conversationem coeleslis pa;riue. Cum parva, aut nul a est! Supcr omnia autem liwc churiitb-

euim Chrittus apparueril vita vcstra. Quia lilii Dei tcm hatcle. Super hxc. cninia est cliaritas, quia 0111-

cuui simus, aondum apparuil quid erimus; sed hoc ncm quem diiigimus, su tinemus^ non omnem quem
solum siimus, quia cum apparnerit, similesei eri- suslinemus diligimus. SeJ omues debemus propter
inus. Tunc et vos apparebiiis cum ipso in gloria. No- Deum diiigere. Qucd est vinculum perfeclionis. Cha-
lile dgo inudo liic quaeiere gloriam veblram. Morti- ritas multa membra in unum conglulinat corpus. Et

ficatc ergo. Implele professionem veslram. Membra pax Cliristi. Chrisli, non SXCuli, quod solum di!i;;it

vettra, quw sunt suver terram. Membra viliorum, qu;c diligentes. Exsuttel in cordibus vestris, ia qua e; vo-

nostra sunt, quia ex nobis sunt : sive membrorum cali estis in uno corpore. Non in facie fida, et sc-

inalum usum (sicut sulel) nominat membra. Forni- rena, vel ore doloso. El grali estote. lioc est, nolile

cationem, immundiiiam , l-bidiiem. Oinnis incoi.li- C ,e 8> assimilari, qnx vicem reddit, sed gratix, qua
nentia, immunditia dici polest, atque libido. Concu- ignoscit etiam inimitis, et pro eis exorat. Verbum
Ciiristi habitel in vobis abundanter. Et hic OSleudi-
piwentiam malam. Esl enim et eoncupiscenli bonn.
et Daniel vir desideriorum csi appcllalus. Ei lur, verbum Christi nor. solum suflicientc , scd eliam

avu itiam, quiv esl simulacrorum servitus. Dum i bs abiindanicr habere debere etiam laicos, et invicem

nietallis de quibus (iunl simulacra servinius, ct au- semelipsos monerc ct doccre. In omni sapientia do-

iiiiii pro Deo veneramur, quia qni soli Deo scrvit cenles, el commonenlcs vosmetipsos. Ul sapienler et

uiiiiue efbgiem enain ineffabilem veneratur. Propter raiionabiliter proferalur. /» Psatmis. David. Bumnis.

quw vent ira Deisuper filios incredutitatis. Super So- Trium puerorum. Canlicis. Moysi ct omnium proplie-

domam ei eos qui in diluvio perierunt. Ex prxteritis tarum. Spiritalibus. Non carnaiibus, morc sxculari.

ergo fulura timcnda snnl. Vel super eos qui incre- in gratia cantantes. Niinquain .egimus cantari siue

duli fuerunt iu deserto. Notandum quales fuerimus v< ce. in cordibus vestris Deo. Ut non solum ore, sed

ante gratiain Clirisli. In quibus et vos umbuluslis ali-

cliam in corde canielis, ul cor cum voce concordet,
quando, cum vivcretis in illis. Nolite nunc ambulare, ne vel intelligatis quod cantatis. Omne quodcunque faci-
Iruiilra videamini cre»lidisse. Nunc autem deponite el
iis in verbo, aut in opcrc, omnia in nomiue Domini

to» omnia, inmi, indignaiionem. Quaj nobis de Ad^m D •/c *«. ralias ogenles Deo ci Pani per ipsum. Sive do-

rtinanserunt, id est vitia «,ua; sequuuiur. Matitiam. cctis, sive operamini, nihil ad ve-truui gloriam, sed

Maiuia tst alteii inferre quod pati non vis. Dlasphe- ad Domini faciatis, graiiasDeo referentes, qui li-
tmtvn. Dei vel imaginis ejus. Turpem sermonem de fium suum ad baec inspirauda et docenda destinare

ere lestro. Quia basc indisciplinalio nec (iliis homi- dignalos est. Mulicres, subdilce estote viris, sicul

num convenit honestius educatis, quantd magis Dei? oportet in Domino. In Iiis quac conveniunt Domino.

tiolite menliri invicem. Non oporlet meniiri (ilios ve- Yiri, ditigite uxores veslras, et nolite amari esse ad il-

rilatis, cum mendaciuui de diabolo sit. Exspolianles las. Filii, obedite parentibus per emnia, hoc enim
eos veterem hominem cum actibus ejus. Peccata origi- plucitum esl in Domino. Nunquaiii rem natuialein
n.ilia, seu delcctationcm carnis. Et induentcs novum. borlarctur, nUi conlincntes es-c ccepisscnt, sxut ad
Cliristum, et virtutes qu.e ab ipso sunt. Eum qui Ephesios plcnius adnolatum cst. Paties, nolile ad

revoralur in agnitione secundum imaginem ejus qui indignalionem pro<ocare fiiws vestros, ut non pnsitlo
creavn eum. Com cognoverit qualis sit, cujus imago animo ftanl. Ne exasperati iracundi fiani, scd vestro
est ei, inquautum potesi, dcle*. niti ipsius adjulorlo cxcinplo discaut esse patienles. Servi t obediu per
 ,

0..9 PiUHASIl ADRUMETANl EPISC. CGO

vmnia dominit carnatibuB. Quia cami lerviunt, non A nc stultiiia noslra religio a pliilosophis el gentilibttl
spiritui. Non ud oculum servicntes, quati hominibut aestimelur. Ut tciatii quomodo vos oporteat unicuique
placaiies. Quaudo vos viilent domin' Sed simptici- 1
. respondcre. Sicul el Pclrus. Parali c>.loie semper ad
tute cordis, limentes Deum. Quodcnnquc faciiis, ex salisfaciionem, alitcr paganif, aliter Ju<l:i:is, aliier
animo operu nini, sicut Deo, cl non homiuibus, scien- hsereticis, aliier pbilosopbis, alitcr aftrologif, et
tes qiuid a Domino ciccipielis rciribulionem htvrediiulis. CXleris cst respondendum. Quce circu me sunt, om-
Qui uli <|iu', seinper videi, ct odit omne flgmentum. nia vobis nola faciit Tijchicus charissimut [raler, et

Nam humanus oculus fulli polest, ei ideo sic ayiie, ftcklis minisler, et conservus in Domino. Securos illos

<u condiliouis necessitalern, voluntaiem faciaiis re- vull esse de se, ne vel a trislilia occu|ieiiiur. Quem
dgiqnis, ut per vestra opera bona Domino gr;iii;c niisi ad vos ad hoc ipsum ul cognoscal qum cirea vos
refcrantiir, cum vos omnes viderinl ex Ghrisiiauiia- sunt, et consoletur corda vestra, cum Onesiino charis-
lis tcmpore profecisse. Domino Clirislo*servite. Ipsi simo, et fideli frulre, qui esl ex vobis, qui omnia qucz
enim servit, qui propier ipsum homiiii servit. Qui hic arjuntur nota faciant vobis. I'ro n< bis. Salulai
cnim injuriam facil, recipiel id qnod inique gessil vos Aristarchus concaptivus meus, et Marcus consobri-
el non esl personaium acceplio apud Deum. Sive ser- nus Darnabw de quo accepislis mandala. Qui inccum
vus, qui dominum comempserit : sive dominus, qni 8 lenetur in vinculis, aut compatitur milii cliarilalis af-
serviim iuique Iractaverit, ut consoletur, sciens api.d fectu. Si veneril ad vos, excipite illum, et Je.us, qui
Deum niutam non esse suam injuriam. dicilur justus. Qui sunt ex circumcisione. Hxc man-
Cap. iy. Doinini,qnod juslum esl et erjquum, servis dataaueo accepemnt. lii soti sunl udjutores in regno
prccslatc. Patres vos debent inagis sentire quam do- Dei, qui mihi fuerunt solatio. solummodo niecum Hi
r
rainosrundc vulgo patres amilias appellamini. Srien- snnt, sive hi soli ex circumcisione adjutores in Novo
tes quoniam et v>s Douiinum habctis in ccelo. Qualem Testamento, per quod intralur in regnum, sicut Sa-
ergo vobis Dominum esse vullfs, tales eslote circa tanas dicilur mors, quia causa est moitis. Salulat vos
conservos polius qnam servos. Orationi instale, vi- Epuphras, qui ex vobis est, servus-^hristi Jesu, semper
gilunles in ea. Negligens enim, ct dormitans petitio, iollicitus pro vobis in orationibus. Ille vere servus
nec ab hoinine poterit aliquid impelrare. In gralia- Christi est, qui pro ejus corpore sollicitus invenilur.
rum aclione, ornntes sitnul. Pio omnibus quse vobis Vt stelis perfecli, et pleni in omni voiuntale Dei. Ora-
sunl concessa, vel eiiain in a<lversis, quaj ipso d;s- tionibus suis Deum poscit, ut perseverelis in volun-

pensnnle eveniunt. Non enim orasnlo peieretur ab ia:e Dei, et qui ccepit in vobis, ipse perficial. Tesli-

eo, nisi ab ipso tribui crederelur, ut ostium aperi- monium cnim ilti perhibeo, quod habet multum labo-
relur sernioni, i<l est, ut initium fidei cordibus au- C rem pro vobis, el pro his qni sunt Laodicece, el qui
dilorum tribuerelur. El pro nobis, ul Dcus aperial Hierapoli. Tales erant primi teinporis discipuli, et
nobis oslium sermonis, ad loqucndum mysterium Chri- imitalores Pauli et Christi. Salulut vos Lucas medi-
»ti. Quod pro nobis oralis, vobis peificiet in dociri- cus charisiimus, el Demas. Salutute fratres qui sunt

nam. Nani quomodo aperilur ostium verbi, nisi cuni Laodicere , et Nympham , et qutv in domo ejus e$t

sensus apcrilur audienlis, ut credat, et inilio fidci ecclesiam. Et cum lecta fueril apud vos Epistola ,

faclo, ea quae ad sedificandam salubrem doctrinain facile ut el in Laodicensium ecclesia legatur, et ea

praedicantur et dispulantur recipiat, ne pcr infidc- quee Laodicensium est, vobis legalur. Quia tales in

lilatem corde clauso, ea quae dicuntur, improbet ac domo sua habebat, qualem Aposlolus definivit eccle-
repellat? Propter quod eliam vinctus sum, ul manife- siam. Et dicile Archippo :Vide minislerium quod acce-
stem illud, ita ul oponel me loqui. Ul ipse del quid, pisti in Domino, ul illud impleas. Salulatio mea manu
quando, et cui rationaliter debcat pnedicari, quia et Pauti. Diaconus fuisse inielligilur, non episcopus,
nobis ad aurem pracdicantibus ille interim corde neque enim episcopus haberet necesse in ecclesia
operatur. ln sapientia ambulale ad eos qui fo- cominoneri, ul suuiu servaret ministerium. Memores
ris sunt , tcmpus redimcntes. Quoniam dies mali esiote vinculorum meorum. Sive orate ut reddar vobis,
sunt. De malo tempore bonum vcsira faciet sapien- D sive mementote, quia vestri causa haac patior, et imi-
lia, vel etam pro quiele veslra aliquid lemporalc, lamini exemplum mcum. Gralia vobiscum. Amen.
si neccsse est, ut pereat, conle iniie. Sermo vester Cum illis vere e-a gratia, qui cum ea permanserint,
semper in gratin sale sil conditus. Sapicnliae ratione, et eam se gralis accepisse fatentur.

AD TIMOTHEUM EPISTOLA PRIMA.

ARGUMENTUM. libus Paulo, ralionem reddens quod non sit mirum,
Timotheum inslruil, el docel de ordinalione episcopa- si ipse s dvalus sit, cum Chrislus pec-
cx persecutore
lus. cl diuconii, et omuis ecclesiasticce disciplincr. calores veneril liberare. Ad exlremum aliter docen-
tfs iiwnel esse vilandos ei cavendos omnibus modis.
Scripta de urbe Romci. Timothcus episropus fuit
discipulus Pauli; huic per litleras auctoritatcm dat Christi. Proponit
Canjt pmhbm. Pautus apOslolus
cor:igendi omnem ecclcshisticam discipliuam , et
tpiscopos diaconos o-rdinandi ; prcrterea instruil
et
et nominis aucloriiatcin et ordinis. Secundum impe-
tum quomodo pseudoapottolii respoudcat, detrcihen- rium Dci Salvaloris nostri, el Christi Jesu spei «o-
 IN EPlSTOr.AM I AD TIMOTHEUM COMMr.NV.UUA.
siuv. Non secundura meam pratsuroptionem. Simulel A fortnit in Cltrisio Jcsu Domino ttottro. Cum etsem
Pairia ei Filii unum imperium cssc demonstrat. Ti inflrmus ct inutilis. Quia fidelcm me existimavit ,
p<>-

mutAaa d l.clo fitio in fid\ N >n ln Cnrne. Cralia, Bll- ncns in ministerio. Ail poncndum in ministerio. Qiti

tirioordia et pax a Dee Paire et Cl.risto Jeta Domiv.o prius fui blasphcmus, et persecutor, el conlumeliosus,

ttostro. Sicut ioga:i te, ut remancres Epheti, ewn ircm sed mieefieordiam coneecmtut sum. Justus quidem in

in llacedonutm, ut dcnunliares auibuidam, ne aliler do- primordio accusator est sui, ut cum cceperit adversa-

cerent. Qnos pradixeral in Aciibus, iiitraluros Itip -s rius , confundalur. Sed iste hoc verum dixit , sicui

graves iion percen:es gregi. fleque intenderent fabu- lcgimus in Aclibus. Quia ignorans feci. Levius pec-
iis. Quas tle Genesi appellat, id e>t seeundum legem, cant ignorantes. In incredulitate. In qua naius fuerain.
unde ;\ Domino aecusanlur, docentes d clrinas ho- Sitperabundavit autcm gratia Domini nostri cttm /ide tt

utinum. Et geneoiogiit mterminatU, qute qumtione» dilcctione. Tam abundans luil gratia ejus, vel est, ut

prcestant mmjis quam attificationem Dei, ques est in fidc. iniquitatum rnearuin vinceret cumuluin, <\ux inihi et
Genentionibus anliquorum, in quibussibi summam fldem donavii, eldileclionem, nl non necessiiaie, <ed
seienliam vindicant, si ab iniiio gencraiiones enu- cliaiitate servirem. Quw est in Christo Jesu. Per
niereiii: tam deateroseon contrarietas, quam gene- Gbristum qui milii majora dimisit nam non in na-' :

ratioiiuiu SOlliciludo Buperflua. Finis autem pracepli B lnra. El fideti» sermo, el omni aaeplione dignns: qttia

est cltaii as de corde puro, el conscientia bona, et fide ChristutJesut venil in niundiim. Quem omnes credtmi,
non ftcta. Cbarittt Dei et proximi, in qua lamen pen- el quem omnium con>cienli;e verum agnosc unt. Pec-
det iex ei proph lae. ttaecsi de corde purosit, Deo catores salvos facere. Ergo et me silvavil inter caete-

est plaei a, et si nibil alitul quam id quod diligendum rns peecatore.s. Qitorum primus ego sutn. Sum pro fui

cst C nseieatiam vcro bonam subjunxit

diligalur. poui solet. Sed ideo misericordiam consecutus sum, ut
propter spem ille enim se ad id qu.nl credit el di!i-
: in me primum cstenderet Chrislus J sus. Sicut David
gii, perventorum esse desperal, cm malaa conscientbe aii : Doccbo iniquos vias tuas, et iropii ad le conver-
s. ru| tilns inesi. Tertid : Et fide, inquit, oon Beta : si lentur : scilicet si mibi indulseris, doccbo neminem
euim lides nostra mendacto caruerit, ut et non diliga- desperare debere. Omncm patientiam. Quam eliam
mus qnod on es diligendum, cl recte vivcndo
i id spe- per^eciitoribus non soluui indulgel, sed etiani apnsio-
reimis, ut nullo modo spcs noslra lallalur. Et con- latus confert honorem. Ad informationem eorum qui
icientia, inquit, bona. Conscienlia pura testiinonium credituri sunt illi in vitam wternam. Ct nemodesperet.
perbibeat cliarilali, el fide non licla. A quibus ab- Regi autem sacttlorum immortali, invisibili soli Deo.
erranics quidam, Est euim fides fi ta, qua: iu vcrlis Qui mibi vcniam tribuit non merenii. Honor et gio-
eslso is, vel hxreticorum, qui in Ecclesia intrare vi- C „a| j„ ta>cula sceculorum. Amen. Kcx parvi temporis,
dentur, vel iiclorum calholicorum. Comcrsi sunt in ct moitalis, ac visibilis el capax, consortes bouorem
vanitoquittm, volentes esse legis doctores. ln vanilo- et gloriam liabet temporalem , non aeternam. Hoc
qiiiuin fabularum s;cculaiium. Xoninlelligenlesneque praceplttm. Doctrinam hanc. lluciisqiie dc slalu suo:
quw loquuntur , neque de quibus affirmant. Grandis inodo dat auciorilatem docendi. Commendo tibi, fili

slul i.ia e-l, non intellecta de magis non inlelleclis Timotltee,secundumpr(cccdentes in te prophelias. Quia
velle affirmure. Scimus atttem qnia bona csl lex. Con- etiam ante lioc habebas hanc gratiam. Ut mitites in
ira M.niicluios ad itomanos ait : Lex quidem sancta, illis bonam militiam. Bona niibtia est, in qua conlra
Bl inand.tum sanctuin. Lex ul a D o dala pro boini- diabolum et vilia dimicalur, el Dei voluiilati paietur.
iiiiiii quaiita e. i'i quis ea legitime ututur : tcientei lioc. Habens fidcm el bonam conscicniiam. Fideni perli Ctain
Si qu s siil, quibus, quare, el quandiu bahenda sil in Christo, et bonam conscieniiam in conversalione,
dala spirilaliter. Quia justo lex non esl posita, sed in- sive doclrina. Quam quidam rcpellentes circa fidem
justis, et non subditis. Si crgo ilaest, Chrisiianis non naufragaveruut : ex qitibus est Ilijnicnwus el Alexander.
est opus, qina juslilhaii sunt per Chrislum, ct qui Non Integram eam lcnenles, jam vilis impl.cati, (i-

didicerunt occasiones cavere peccatorum. Nam quare dem et vlam maculanles. Quos irt.didi Satanw, ul di-
dicalur his : Non occides : quoniam nec irasci jussi D scanl non blasphemare. Ut ex praBsenti cone|ilione di-
suiu, nisi ut eam spiriialiler impleant? Impiis ct pec- scanl futurum judicmm non negare. Ad emeiidauduiu
caloribus, sceleratis el conlaminatis ,
patricidis et ma- traditi sunt, non ad perdendum, el ut exemplo eorum
tricidis, homicidis, fornicariis, mascutorum concubilo- alii lericrentur.
ribus, plagiariis, mendacibus ,
perjuris. Iliis omnibus Cap. u. Obsecro igilur primo omnium ficri obsecra-
data esl, ut ab islis criminibus revocentur. Elsi quicl tiones, oraiiones ,
postulationes. Obsecraiio firnvor
aliud sanw doclrinw adversalitr ,
quw est secundum oratione est. Item alitcr : Obsecraliones fiunl p' o pec-
Evangelium gloriw beati Dei quod creditum cst mihi. calis praelerilis, vel prneseniibus ; orationes pro adi-
Sunl cnim multa insanae docirinoe, quoe homines
1
. fa- piscendis quaj S|ieramus : poslulationes, cum pro aliis
ciunl insanire. Conlra illa lex e>t, qnaj conlraria sun: interveniinus : graliarum actiones, eum ea qua: po-
ev.ii gelicis prxceplis : ergo quid qunerunl ibi ul no- scimus, impetramus; vel certe, cum pro immensis
vum , quod etiam in lege habent ? Simul e legem Dei beneficiis gralias laudesque rcfcrinius. Craiiarum
Evuigeliis concordare demonstrat. Gratiasago ei. Ne actiones. Gratias agamusei qui nos dignos fecit etiam
lieerent, Qui» e 3 t ille, cui creditum est? Qui me con- pro aliis impelrarc. Pro omnibus hominibus. Eliaub
m IMMASil ADRUMETANI EPISC. . t

pro persceuli . n !
i et omn I ui tubjeclione. Di-cai quidem.Md ciitn

in sublimitate sunt, ul qnulum et tranqnillam vit m Otnni Iuimilitale aique silenlio. Docere autem mulleri
(igannis in omni pietale ii castitate. L)( cogn icanl non permitio. Virum non debel docere. Carterum ipie
Deum, sivc, ni eubjectas habeant gentea : in illorum <l xit, junioree f< minai doceri a MsiortbM debere ;

enim pace quie uoslra consislit: si enim Chrisiisni scd ci nTium,virum, vel fratrem potett monere pri-
Mint, cessabil pcrsccutionis impelus. Hocenimbonuni vaiim. Ncqne dominari in vhum. Magigterium uaur-
est et acceptum coramSalvalore nostro Ileo. Ul cl vos, p.mdo, vel mariio se praeferendo. Sed essein silenlio.

sicul ille, omnes homincs salvari ciipi tiis. Qui omnes Ne in ecclesia loquantur. Adum enim primu» formatu»
homincs. Ilinc probaiur Doiiin nemini vim inferre ui est,deinde Eva. Keddit causas cnr veliteas cMeiab-
percal ; sed <iui perit suo merito jicrit ; ci qui salvan- jcclas : scilicet, q-iia ct postcriores stint iu ordlne <t
lur, Dci gralia et miseralione salvantur. Nam jnxla (niores in cul| a. Ei Adam non esl seduc us. A ser-
Gguram sy ecdochen hic, omnes, a parte loluni dc- (eiite. Mulier aulem seducla in pravaricatione fuit.

bcmus accipere. Vult salvos fteri. Sedquare non oin- Mandati prxvaricatione ; se<l non ideo de»perelBM-
nes salvenlur ? Quia jusliis esi et misericors Dens : licr, quia pcr bapiismum el ipsa salvabiiur. Salvabi-
quod iiiulti daranantur, pereuntium cst merilum ;
lur autem per filiorum generalionem. Non Eva, sed
quod nralti salvanlur, salvanlis cst donum. Ut enim B mulier : quia Eva a<l cxemplum adducta est, non dc
reus d.mnelur, inculpabilis esl Dei justitia; ul reus ipsa proprie dteebatnr, pcr hliorum gcncrali nem,
juslifiietur , ineiTabilis Dei <'st gralia : mullis enim uulriendo, et non nccando, riec aborlit-udo. Siper-
beneliciis obdurantur. El ad agnitionem veritaiis ve- manserit. Sicut supeiius de plurali nuraero ad Singn-
nire. Constat Deuin onmia bona velle ; sed boniiues lareni transiit ita et bic rcdit ad plnralem. Ca:t rmn
:

sno vitio praecipilanlur in malis. Unus enim Ueus. quomodo justilia jusli super ipsuni c-ril, et quomodo
P- lcr, ct Filius, et Spiritus sanctus omuium lio- Noe Job el Daniel filios suos et filias ininime libe-
,

minum Dens est •

cJ ideo cupit omnes sdv.ni, rabunt, si per filios Eva salvabilur ? sed oranes rao-
quos fecit. Quicunque autem salvantur, ipsins do- lieres sic Sidvabuulur, si in bonis opeiibus cum lide,

no salv nlur. Sufliciat nobis, qnia non esl iui- easiitate, et Deo placila dileciione permauserinl in
quiias apud Deum, el quia inscrnlabilia stint juiicia fiiie Chrisli. El dileeiione. Dci et proximi. Et sancti-
ejus. Enus ii mediator Dei el hominum Sicut unus fica.ione. Menlis et < orporis. Sanclilicate vos per Irt-
Deus, ita et uiius inedialor, hoc est, nullus tnlis dunm, el ne accesseritis ad raulierem. Ergo castitas
mediator, nequeMoyses, neque aliquis propheinrum. s nctiticalio dicitur. Cum sobrietate. Quia sine sobrie-
Ilomo Christus Jesus. Conlra Manichseos, quiade ra- late diflicile cusloditur.
ditore erat diclurus, ideo bominera tanlummodo no- ^* Cajp. iii. Fidetis sermo. Si quis episcopalum deside-
minavit. Qui dcdit redemptionem semetipsum pro om- rul. De boc dicit qui ordinandns est, ijualis eligi de-
Bi'6u*. Pro omnibus quidem ellusus est sanguis Giiri- beat: primum laieos insiiluit utrius,ue sexus,quia
sli , sed credeniibus pr<:dest : incredulis vero e? i t iu et de ipsis in saceidotium eligunlur. Bonum opus dc—
condemnationcm : sicul alibi ipse dicit, Aliis siimus siderat. Opus dxit, non honorem. Oponet crgo epi-
odnr vii.e in \itani : aliis odor uiorlis in morlem. Cu- scopum irrepreliensibitem esse. Sicut ad Tilum dixit
jus leslimonium temporibus suis confirmalum est. Quia siue < riniine, generaliler primo, postea speci.diter
et prophcluc suis lemporibus lCsiimouio fuerunt. No- meiubra ipsa distinguunlur. Unius uxoris virum. Vi-
vissime inis;l eis Fiiium suum. In quo positus sum ego giianlem, si illi ne boc licel, quod vel laico licet,
prxdicator et aposlolm. In lestimonium, quia Jesus quid de cajteris senliendum est ? Sobrium. Ab omni
e>l Filius Dei. Veritatem dico , non meutior , doctor cbrielate. Prudcntem, ornatum, hospitalcm. Omnibus
gentium in ftde el veritate; volo ergo viros orare in
omni spiritalibus ornamentis. Doclorem. Ut tam verbo do-
loco. Ut imigister genlium dat legem orandi nunquam : ceat q :am exemplo. Siomues debent scire quomodo
<!e pralione slaluisset, nisi aliqua huic qnoeslio a Ju- unicuique rcspondeant, quanto magis sacerdos, de
daeismoveri ccepta es^et volentibus in templo solum- cnjus ore legem exquirent, quia angelus Domini om-
inodi, quod er.il Hierosolymi adorare. Levanles. .
, ^ nipolenlis est ? JSon vino'entum. Ut fiducialiter possit
Teslatio innocenliac e>t manuum oralio. Pur.is ma- snbrietatem docere. Non percussorem, sed modestum;
nns. A caede et sanguine, omni opere malo. Sineira non litigiosum. Sive ne petulans sil incedendo, sive
c/ i
isceptatione. Non solum opere. Similiter cl mu- ne exemplo suo conscienlias ferial infirmorum iVoit
lieres. In omnibus <|U;c de vitis dixit. In habitu orna- cnpinum. Cupidiias enim pro' ocat ad liles et jurgia.

to, cum verccundia et sobnetalc. II;ec sunt ornamenla Sua: doniui bene prwpositum ;
(ilios habenlem subd lus

lemina; Clirislianae. Ornan.es se noh intoiiis crinibns. cnm omni caslitate. I|>se exposuil iu scquenlibiis. Hoc
Non debel occasionem presla e concupisceniia-. .4«! cst, si iilios in casiitaic et humiliiate nulrivit, ul iu
auro, aut margaritis. Qu;e lei r;e sunl oriiamenia, cu- hoe ejus dtli .enlia coiuprohctiir : si enim paticos (i-

jns homo e-l deus. Vel veste preliosa. Ul qua ne unus '<>» s" llS enulne nescivil, quoniodo lantos li ios Dei,

«iiiidcm caleliat, uinle possuiil ejusdera natur.T; vcstiii boc est ou.ncin jiopuliim guhcrnabi. ,
ci.jus niorcs

qu inplurimi. Sed qnod decet mulieres, promitientcs secundum iiiiraerum diversi sunt? Si quis autcm do-
jiielalem pcr opera bona. Isia crgo Siint non pioraH- mui sua'p>aes e ncseit,quomodo Etilcsi.u l>ei d liiien-
teiuitim, sed negautiura caatitatetn. Mutier m silenuo tiam habeb t
'>
Ne cos sic negligcnWr adrao.ieat. C.c-
 !N F.HSTOLAM I AD TIMOTIIF.UM COM ViENTARIA. GGO

t!-ni'ii -i bcnc nuiriii insolevorini , cnlpa non crH A scetur ex k sanetum vocabitur Filius Dei. Apparuit

V ii -. \u:i ucoph tum. Nuper reualuiu. Se intuptr- ongelii. Quaudo mullitudo angelorttm dicebanl: Glo-
bia ela us. Quia cito potesl per ig inranti •111 ezaltari, na in exoelsts Deo, et quando ci in eremo miiiisira*

et puiure se non law olficium bumilitaiis quain ad- li.mi. Prcedicatum csi gentibu». Sir.ul ail Siiueon : l.u-

mbiisiraiionem sseculi iuscepissu: ei quia illi in fotite nun ad reveiationem gentium. Creditum csi in mundo.
diu>is6a suni peccaia, el recens assumiiur, elatioei Ali ulroque pupulo. Assumptum est in gloria. Viden-
imle nascatur. ln judiei m incidat diaboli. Qui peT iib'is apostolis assumptus esi in ceeluui.
superbiara dejcclus esU Op rlet autem illum et ics i- Cap. iv. Spirilus autem dicit t quia in n vissimis tem-
monium habcre bonum. Sine oJTensione estote Jmla-is poiibas discedi.nl quidam a fidc, attendenles spiritibus
et Grsecis el Ecclesiis Dei. Omnes euim norunt natu- >>$. II. i c dicit Spiritus sanctus, more propheta-
raliter damnare vi.ia, el laudare virtules. .M> his qui ium. Et doctrinis dwmomorum. Omnis hasrctica do-
foris sunt , u; non j» opprobrium incidani. Foris Ee- etrina dasmoniorum arte couiposiia esi. ln hypotrisi
clesiam. Et taauimrm diuboli. Ke per iliiiin diabchia loquentium mcndacium, et cauleiiatam habentium suam
nuilios illiiqueel, qui poterani Geri Cbristiaai. Diuco- coincicnliam. In hjpocrisi loquuntur, qni cuin forni-
ncs. Quaeritur curde presbjterU null.m feceritmcn- eari mn limeanl, taoi casti voluni videri, ut etiam
lionem : sed in episcopis etiam presbyteros oompre- B nuptias d.tmnenl, et tam abstinentes, ut creaturam
bi mlii, quia secundus, ct pene unus esl gradua, sicut Dei paice maiidutanlem jinlieei.t, cum ipsi conicssa-
inul is Scripturarura testimnniis comprobatur. Simi- lionibus vacenl Paulus vero ila castilatem clabsli-
liter pudicos , condnenles. [rreprehensibiles. i\on bi- ueiiliain pruedical , ul nec naluram, nec crealuram
l nijues. Ne et maledicaol : hoc esi enim unius linguaj dainnet: ad illud borialur lorliores , istud concddil
officium duplicare. Vel, aliud cor.le, aludore profe- iiiliniiis. II i eiiim hoe n <n amore casiitatis et al*s-
r
renies. A on multo vino dcdilos. Coucessilpro mccssi- tineutix , sed ad otrambrandam ej-us prtedicaiionem
tate ; ai uni, quia mulium denegavii. Nan turpe lucrsm faciebaat, justiores ci sauctiores videri volentes,
tectanies. Turpe lucruro, de ecelesiibus sacramentra (liiaui ille qui propier lilio> Iiciias nuptias conccde-

terrenas opes conquirere. Uubewes mysterium ftdei t» \ bat, ne loiuicaiionis criuien incurrerent. Illi ioito
c -nscientia pura. Mysierium fidei esl, quod passio casliialem fingentes, conlra eam faciebant. Vrolnben-

Clirisli rcimdium e>t salutis buiuanat. Si ergo lioc in- tium nubere : ubslincre a cibis ,
quos Deus creaxil od
tillgit purc, et non confumliiiir de bumiliiaiibus percipiendum etm araiiarum aclione (idclibus , el his

Chrisii. Siveul propter boc BOJum, qund debel pp&s- qui coanoverunl verilalem : qnia omnis creitura Dei

dicari, ne exisl niet quxsium es e pie at m. Et hi bona cst, el nihii rcjiciendum quod cum gratiarum
autem prubcntur pr mum, et sicminislrcnl. Non SOlUffi
^* adione yercipilnr. Sanclificatur enim per vctbum Dei
episcopus, sed el lii. Au tum crimen hubenles. Crim n ct oralionem. Si ad proprielalem seruionis altendas,
duit esse, si a!i(|uid de liis viriuibiis mimis sacerdos nionstruosa nescio qu;e pr*dicalio pra-dicabilur, ul
vel leviia babcat Chriati : vel cene de eapitalibus luii nubere iiuain abslincre prohibeaot ista doenles
f.ecealis. No:andun), quia uon divit, nulliim peccalum quaj seqiiuntur. Ihvc propcnens fratribus, bonus eris
babentes. Mulieres simititer pudicas, non detrahentes, minisier Ckristi Jesu. Libram iu omoibus lenens , el

iobrias. Similiter ul d.acoues eligi jubet. omuia ralion.ibiliter et moiieiale dispiiisnns. Enutri-
Unde mani-
f siiiin esi quod de illis dicit quas in Orienie diaeo- tub nrbis fidei , el bonw doclrina: quuni assecutus es.
boc est, fueraL
nissas appellant. Fidcles m omnibns. In nul dubi- Quia ab infantia sacris litteris, legis,

tanies. Diaconcs sint unius uxorii viri.Non ut, si non erudilu^. Ineplas autem ct anttes fu' ulus devita. Non
babuerint, ducant : sed ne duas habuerint : si eniui apl. s religioni vel fidei. Exerce leipsum ad pietatem.
digiiiorcm nxor facit, quare non et digami ordinen- Pietas esl elam cum lua tribulatlone alii subvcnirc,

tur? Qni fitiis suis bene pratsunl, el suis domibus. I»e- sieut vidua Sanplana fecit Fliae. Nam corporulis

petit quod minus dixeral. Qui cnim bcnc niinistrave- excrcitalio. Fscaruin , balnearum el laliiun dutero-
rint, yradum sibi bonum acauirent. Sunl eniin gradus riini , vel labor coriioris. Ad modicum utilis. Modicum
D promissio-
niinores. Honum liic pro grandi posuit. Et niultani lempus. Pielas autem ad omnia utilis cst,

pduciam in fide quatesl in Chrislo Jcsu. Et apud Deum nem habens vilce , ftKS riimc csl , ct fulurcc. Pielas el

pelendi.e'. apud bomities docendi. Hac tibi scribo, fiti ad pnesens lempus, et ad fulurum ulilis. Ipsa vidua
Timolhet, sperans w venire cd le cito. Et plenius le ei ad pnesens pasla esl el mcrces ejus manct in ,

instrueie. Siautem tardavero, ut scias nuomodo opr- coelo. Fidt/is sermo, et omni acceplione dignus. Verus
<e..l tc in domo Dei conversari. Ui aucloriiaicm babeas apud onuiiuin conscientias , el cui ncmo resistit. /n
ouinia pro me probe ordinare. Qua; est Ecclcsia Dei hoc enim laboramus el maledicimur . Cum enim cer-
viii, columna el (irniumentum verilaiis. In qua so'a liiin sit apud omncs, nibil nos dignum odio perpc-
nunc veriias slal (irmaia, et qua3 sola tolum ;ediliciuui trasse, quid ali.id sequitur, quain quod piopter vi-

luslinet veritalis. Et manifeste majnum esl pietatis sa- tam dissiinilem blaspbemamm ? Quia speruvimus in

cramauum. incarna io Cluisli, prr quam p.clas c>l in Demn licum. El sperando jiislitiain cu todimus. Qui
omnibus facla. Quod manifeslatum e-t in curne. Quan- esl Sulvator omnium howinum. In piajsenli. Maxiu.t
du Verbum caro faclum est. Jusiiftcatum est iv. spiri- fidelium. Quibas salutem largiclur aeternam. Venito,
iu. Spiritus Dei veuiet super ;e : prupterea quod na- benedicti. Quia novil Dom uus qui sunt ejus. Vrat-
 , :

667 PRIMASH ADRUM ETANl EPISC. G,8

cip» h<sc %
ei doce. Praecipe , ut faciant , ct doce quo- A quidquid modura naturae i icedit. .S'i qjuit autem iuo-
iiiodo vcl quare liant, hocest, pro pricmin vitae aeler- rinn, et ma.rime domeslicorum curum wn habd, jidcm
na:. ISeino adolcscentiam tuani contemnut. Sic 3ge , ut neguvit. S. quif viduas abjicit, aut pupillos, rel pau-

admiralioni polius quam conlemplui habearis. Sed peres, et maxime parentea. Inftdcli deterior c&>. Quia
excmplum este fidelium. Parum est infidelibus cxem- cliam illi habcnt erga proxioiOf picialem. Si qua vi-

plo csse , apud quos qui erimina graviora non f.tcit, dua filios orphanos dcrcliquit , ct e&t inlidcli dcte-

magnus habetur. Scd boc magnum est, ut talcm se rior. Notanduni esse quosdam Christianos delcriores
exbiheal, per queni etiam perfecti proflcianl. ln ver- inlidelibus. Vidua eligatur. Quas diaconi-,sa;s appel-
bo, in conversatione , in chariutle. Id cst doclrina. lat, tales voluit eligi omuibus esseni excmplo.
,
quae
Vnll crgo fidelibus vcrbi praebcre cxempluin. Simul Non minus sexaginta annorum. Dc plurilus vidnis.
ul nihil ali id loquamur quam Dci verbum : quod Qutc fuerit unius viri uxor, in operibus bonis teslimo-
maxime licel ad onmes, sed maxime ad saccrdoles nium habens. Si ex tempore viduitatis suae ista om-
et religiosos pertinet in fide catholica. In castitate. nia custodivit. Si filios educavit. Si nalos cducavit, cl

Cujus insignia parvitale habitus praeferunlur. Dum aborsum non accipiendo, aut jam nalum non occidil.
venio, attcnde lcctioni. Sollicilus sis intelligere quae Si hospilio recepit, si sanclorum pedes lavit. Si noo.
lcgs; lioc alleiide, ct fac quod legis. Exhortationi, B solum hospilio reccpit, sed eliam propriis manibu
doctrincB. Exhortare , ut fiai : doce quomodo intelli- lavit pedes, quod deliciosae vix faciunl. Si tribula-
gaitlur obscura, vel quomodo possint ficri quae legun- lionem palientibus subministravit. in carcere positis
tur. Noli negligere graliam quce in te est ,
quce data ett vel agrotis. Si omne opus bonum subsecuta est. Bre-
tibi. Negligit graiiam, qui acceptum lalenluin non viler coiiclu-.it. Ado'escentiores aulem viduas devita.
cxercet. Per proplietiam cum impoaiiione manuum Devita ordinare, ne malum pro bono liat exemplum.
presbyterii. Propheliae habcbai graliain vel doelrinoe Vel noo eligas ad minisicrium : vel certe familiari-
cuin ordiiialione cpiscopatus : sive cum onlinalione latem fuge. Cum enim luxuriatce fueriut , in Chris'o

acceperal gratiam , vel docendi , vel intelligendi. nubere volunt. Per incontinentiam : vel cerle cum cce-
tlwc mediuire. Omnem enini profectum generat jugis perint inhonorai i , dicentes se nubere velle tantum
mediiatio. ln h>s esio. INon enim omuis qui niedita- in Domino. Habenles damnationem : quia primam fi-
lur, in ipsis cst quae niedilainr. Ut profectus tuus dem irritam feceruni. Quia fecerunt sibi illicitum

manifestus s:l omnibus. Tunc nianifestiis erit profe- quod liccbat, vovendo ca-litatem. Hsec vcro rcgula
clus, si in meditalione sis semper atienlus. Attende non solum in viduis , sed etiam in virginibus conii-
tibi ct docirince. Primo tibi , deinde doctriuae ; ulro- neniibusque servanda esl. Simul aulem el otioaa'. di-

D quc soilicitus, ut et le vita salves, et illos doctrii.a C scunt circuire domos, Nulla cura domus oceupatde,
exemplo firinaia. Insta in iUis : hoc enim faciens et te nec mariti potestate ligatae, neque divino timore re-
ipsnm salvutn facies, el qui te audiunt. Quos doces. lent32. Non solum otiosce, sed et verbosw , et curioso?,

Cai-. v. Seniorem ne increpaveris , sed obsecra ut loquentes quo? non oportet. Voluntatem suam excusare
patrem. Ne indigne ft-rens junioris increpationem cupicntes , malum aliis praebenl cxemplum. Volo er-

exasi eratus non proficiat : sed ul suo quasi exemplo go. Concedo anlequam protniitant, quod non habent
destruat juuiores. Juvenes ui fratres. Fratres liberius implere. Juniores nubere. Ta es quales supra dixit.

cominonentur, ut coaevi, simililer et sorores. Anus ut Filios procreare , matresque familias esse. Non occi-

matres. Cum reverenlia. Juvenculas ut sorores, in omni dere, quia quas de adultcrio suscipinut , frequenter

castilate. Et meniis etcorporis. Viduas honora, quo? occidunt. Nullam occasionem dare adversario male-
vere viduce sunl. Honorandae sunt, necessaria inini- dicli gratia. Vel non per illas religio blasphemelur,
slrando, vel solatia praebendo. Si qua autem vidua si incontinentes sint. Jam enim qucedam. Keddit cau-
/ilios aut nepotes habel. Vcrasviduas definivil ab om- sas quare eas velle nubere praedixerit , ne eutn hoc
iiibuo desolalas, et universis curis exulas. Disca' pri- optare putares. Conversce sunl relrorsum post Sata-
mam domum suam regere, et mutuam vicem reddere pa- nam. Vel fidem Dei denegantes , vel etiam fornic m-
hoc enim acccptum ** tes. Si quis habeat viduas, subministret ut
renlibus : est coram Deo. Tandiu fidelis illis,

regat domum, quandiu edocel filios parvulos aut non gravelur Ecclesia. In domo sua, vel parentibus
ncpotes, ul quod a parenlihus acccpil, filiis reddat :
pauperibus. Ut his quce vere viduce sunl sufficiat. Quae

i'a tamen , ut non ex lioc excusalioiiem avaritiae stint ab hominibus desolatae. Qid bene prcesunt pres~
su.leat, sed sufficieutiam lantum sibi el liberis ser- bijteri. Qui implent officiuin suum. Duplici honore di-

vei , nec eis ipsa occasionem det in saeculo luxu- gni habeanlur. Ul ofuYii et laboris in verbo. Maxime
liandi. Quce aulem vere vidua est cl desolata, specat in qui laboranl in verbo, et docenl in doctrina. Non dixit,
Domino. Tales sunt honorandae. El instat obsecratio~ inaxime qui habenl verbum , sed qui laborant. Nain
mbus el orationibus nocle et die. Sicut Anna lilia omnes habentes dari jussit, hoc est, docibilcs. Dicit

Phanuelis. Nam quce in deliciisest vivens,morlua esl. enim Scriplura: Nen infrenabis os bovi trituranti; et

El hoc preecipe , ut irreprehensibiles sint. Ilic nostri Dignus est operarius mcrcede sua. Vult illis praestari

tcmporis viduas tangit , quae cum hominem sua: na- camalia , a quibus accipiunt spiritalia : quia occu-
tura: (jiialicunqiie panno non vesliant ,
parieles pre- pati in doclrina, necessaria sibi providcre non pos-
lioiis inarmorum cruslis exornant. Delicije s.mi ,
su'it. Advertus presbyterum accusationem noti reci-
Cro l.N BPISTOLAM I AO TIMOTillHM COMMKNTAMA. G70
pere, nisi snb duobm . tattibu». Injusium cst A contra pcr religionem in deleriua defecisse. Qui au-
adversus quemvis absentem acrusationem recipere, tem fidetei habent dominos, non contemnant, quia fra-
cum boc ikc saecularia judicia faciant: quanlo magil frei sunt. Nc sil>i aequalitatem vindicent. Sed tnaait
de Domini sacerdoto? Peccanles eoram onwibus ar§ue. terviant , quia fiddes sunt, et dileai , qui benefieii Dti
Si illis probaluin fuorit, ut aul ipse qui plcituur, participes sunt. Si serviebant infldelibus timore odio-

eori gainr experimento, aut aiii terreantur exempto. so, quanlo magis debent servire fidelibus per chari-
il ca-te>i tumvrem habeam. Yideules lo nec pn sby- tatem quorum p:>iiicipes esse mcruerunt? Ihrr iloce,

lero pepercisse peccmti. Testor coram Deo ct ChristO cl exlwrtarc. IIa?c oinnia ,
quae dixi , doce debere (ie-

J<.su. Ublcstatur illiun divina el etBlesti obiesiatione, ri : el cxhoriare, praemium oslendendo. Si quit alitr
ul niilla ros oi prxjudicet ad ista servanda. Et elcctis docel, el non acqukscil snnis sernwnibusDomini nostri
angelis, ut hac cusloJks sine prajudicio. Q.;i sacris Jesu Cliristi. Domini ,
qui per ine loquitnr, Clirisii.
itu t suam dignitatem serva-
alt.uibus, vol qui Et quw teeundum pietatem cst doctrince. Novi Tesia-
runt. Nilul faeient m a iam partem declinando. Neque menti : Vcteris cnim severa potius quain pia docirina.
in dexlra ncque in siuislra. Manus ciio ncniini itn-
, Superbus est , niliil sciens, scd lcniguens circa qumtHo-
posueris. Non est oniin love peecatum mittere mar- nes. Super bomincs se extollens, nihil sciens, cura
garitas ante porcos, et dare sanctum canibus, et ur- B non est desureum illa snpicntia. F.t puanat verborum.
dinalionem clericatus nequaquam sanciis ct in loge ex quibus oriunlur iuvidia'. Relicto sensu veritatis,
D i doclissimia, sed assetlis suis iril uere, ct vilium ambiguitalibus verbornm captantiir. Contemionet,
oflicionnn ministris, quodque bis dcdecorosius e-t blasphemice. Quae generanl liies. Sutpicionet malce.
muliercularuni precibus. In quo consideranda lo- Sive suspicanlur haeresim dc allerutro, sive audien-
qucniis in se Cbristi Apostoii sapientia ,
qui ut ordi- tcs putant deficcrc veiilalem. Confliclaliones homi-
nalionis periculum dctnoiMiaiet ,
jnnxit lormeuta num mcnte corruptorum , el qui a veritate privaii sunt.
poccantiiim. Neque communicareris , iuquil ,
peccatis Ab integritate Evangeiii vcl naturae. Existimanlium
alienis. Sicul crgo in ordinalionibus malorum parli- quaetum csse pietatcm. Qui putant propier quaestum
ceps cst peccatorum, qui tales constiiuit, s c in or- suum vcnisse Novum Testamentum. Si autem quastus
dinatione sanclorum particeps est eorum justiliae qui magnus. Multum acquiril, qui habet pieiaiem cum
bonos clogit. Nequc cnmmunicaveris peccatis alienis; sufficicniia non avaritiae, sed naiurae. Pktas cum
:

cummuiiicari dicit peccatis ejus qni non probalus or- sulficicntia. Pieias csl cullura Dei , sio impielas est
diualur. Teipsum castum custodi. Ut possis alios au- coniemptiis. NihH enipi intulimut in mundunt; haud
denter arguere. Noli adhuc aquam bibcre , s-.d vino dubiuin quia ncc auferre quid poisumus. Nndi naii su-
modko ulere, propler slomachum luum , et frequenles C iiuis , nudi etiam moriluri; quidquid hic inventum ,

t"as inftrmitates. Dal ei COnsilium ut plus aliorum hic relinquetur, non esi noslrum , lanquam peregrini.
profoctum quam suam abstinentiam curct. Potcrat Ergo sufficieiilia contenli , illas divitias acquiramus
enim veihum impedire iuiiru.iias. Quorumdam homi- quas nobiscum ad palriam perferamus. Uabentes au-
num peccata manifesta sunt. Sive dum detegunlur, tem alimenta , et quibus legamur, his contenli sumus.
excomnuinicaniur; sive dum plagis praesentibus prae- Quod superius dixerat sufficientiam ,
quidquid his
damnanlur, quod in fuluro judicio accipicndum est. amplius est, divitia? sunt. Nam qui volunt divites fieri.

Prwccdenlia ad judicium. Pcccata sunt qure antc hic Qui sunt diviies, bene ulanlur diviiiis : nam qui vo-
unusquisque coinmisit , verbi gratia, si qui a vobis lunt divi es fieri , sine bmlaiione non sunt : quia
fat ullaie privati etiam post obitum noslrum affiigan- quod iliis crescil, ulique aliis niiouitur. Incidunt in
lur inopi.i. Quosdam aulem el subsequunlur. Similitcr tentaiionem. Occasio eigo tentalionis, et laqucus dia-
et facla bona manifitlasunl. Praecedentia ad judiciimi holi est, baberc divitias, quas nec parentes sui ba-
pcccaia sunt, dum omuibus nota sunt. Quosdam au- buerunt : cum utique qtiibus pareiites dimiserunt, iu
lem et subsequuntur, dum pOftea in judicio compro- bonis debeant opeiibus dispcnsari. Et laqueum dia-
baniur. Ilem aliter : Proeceilunt nos in judicidm illa boli , et desideria multa , el inutilia. Nunquam eniin
peccala qu.ne ante hic unusqnisque commiserit : sub- Ddivitiarum desideria satianlur : quia semper egens ,

snquuntur illa quibus nos cansas dedimus; sed post dnm quidquid viderit, cupit. Et nociva. Non solum
nostrum iransilum consummanlur : crgo snbsequun- i/iiililia. Quw mergunt homines in inlerilum el pcrdi-
tur nos bujusmodi peccata. Si (-erbi gralia) alicujus lionem. Dum ambilione bnnorum (umeulcs, usque ad
inopia; causas attulimus, et fame ajque egesiate post coeluni elevati usque ad inferos dcmerguniur : sive
obitum noslrtim ".onsumilur. Sive in ftilurum judi- desiderantes alienas opes, ut adusquo homicidii per-
cium judicentur : quia din latere non possunt. Nihil vcniuiil faciiunes. liadix enim omnium malorum esl

occnllim ,
qttod non reveletur. Eliam qua) laient ad cupiditas. Quia aul fons esl cmnium criminum aul
leinpiis, non possunl in jndiiio occultari. El qua: ailjiiinonluin. Quam quidam appetentes erraverunt a
ai.ter $e habent, abscvtidi non postunt. A manifeslis, fide. Hccesserunt a fide promissorum Dei. Et in-
si'e a liords. semerunt se doloribus multis. Qnanto plus liabuerit,
Cap. vi. Qnicunque sunt sub jugo scrvi dominos suos tano majoros soHiciltidinuni snstinet cruciaius. Llnde
omni honore dignos arbitrenlur. Etiam infideles. Ne. cl Uoninus diviliaruni a.-rumnis verbtim asseruit, et
nomcn Domini et doctrina blaspltcmclur Ne viilcaris circum reliqua concupisccnliis sullocari : dcniqiiQ
 : ,:

G7I PIUMASII A !•!'. UMETANI KPISC. m±

iiwi domiuanlur diviiiis , scd scr* iimi : iia ut dica- A nam ei mIm.ii lanto amplius ridi-mus, qnanln purior
i«r, qitaniarom divitiarum cst homo ille? qiiflsi di- fuerii ncfes oculorum. Divitibus httjut scecili. Sunt
-.
is mancipium divitiarum. Tu aulem, o homo Dei. enim et alierius exculi diviles, qni emunt sibi au-
Non diviiianifn homo, eed hnmo !>ei, cujus omnfa rum iguitnm a Doinino. Preecipe. N n adnicrft. .Yort

stint, el ttni f)eo Qiancipatus. H<pc fnf/c Quae simt tublime $apere. Imprimis primum corom tergi mor-
caosa perfidiaj «'t dolornm. Sectare vero jusliiiam, btrn. Difficit ime cn.m divitem invenies non saper-

pieMtem, fidem, charitalem, patientiam, mantuetn- biiui, qui panperes vel parentes sgnoscat, ei qui

m. In li s (liv'ui s
;
cnpio ic csse locopletem. Certa hon graviter ferat minime sibi ab inferiore di-latum
bonum certamen fide>. Roniim c^rtane i esi, non pro hnnorein. tieque tperare. Non sperando rilescuni:

I
ssessione; >e<! pro fide ceri:iie. Apprehende ci^am Ciim vihicrhit ,• croganlur. In incerto diviliarum. De
cewfiam. Sicul de se dicit : Si <|iinmodo comprelien- qnibus iiucrlus cs, uirurn illx- tii i, un lu illis subtra-
(!am , in qtio comprelrensus sum. In qua vocatns es. haiis celerius : iniiltis cnim cum viia sublatae sunt

Henuntiando s.rculo et pompis ejus. Et confessus bo- alii propriis eas alicnari ocnlis pra vidcrunl ; non-
tiam confessionein. In bapiisnio. Coram multis testi- n !!i inviti eas extraneis reliqoernni. Sed i'i Deo vi-

btts. Coram sacerdolibus ci minislris, aljue virtu- 10, qui prcestat nobis omnia. Ctijus snnl omnia. Abun-
libus ccelestibus ac divinis. Prcccipio tibi coram Deo. B de. Qui ideo al.unde pra?s'at , ut otamor, etiam aliis

Praecipit potestate palris cl auctoritale magistri. Qui largientes : non ul grandi labore deslruentes horrea

vivificat. Cujus potenlia el jusstt etiaui arida revire- nvajora faciamus. Ad fruendum. Non ail re. onendum,
scuni. Omnia. Qn.i! vivnnt. Et ChriSto Jesu,qui testi- et su;er eis incubandum. Bene acjere : divltet fiei in

moninm reddidit sub Pvntio 1'itato bonnm confessio- Operibus bonis. Non in auro et argento. Facile tri-

tirni. Amodo vulcliiiis Filium hominis sede ictn a b ere. Qui lacile tribuit , cito dives esse ccssabit.

ilcxtris virlutis Dci. Ul scrves m.ndatum sine macula. Comwiunicare. Rem propriam communein f.cere : vel

Sicnt ille servavil usqie in fiiiem. Irreprtliensibilis. hic dare, et in fulurum reciperc. Thesaurisare sibi

Maculai enim , et comprebendi facit ,

qui se pec- fundamentum bonum in fulurum. Yendc omnia , da
catis capitalihus inquinat. Usque in udvenlum Dommi pauperibus, el habebis lliesaurum in ccelo , et veni,
nostri Jesu Llirisli. Qui enitn perseveraverit usquc in jcqucre me : boc peifeclionis est fundameniuui. Ut
lincm , liic salvus erit. Quem suis temporibus oslendet apprelicndant veram vitam. Ilaec en m non est vera
bcatus, ei solus potensliex regum et Doinins dominan- quia in suo non permanet stalu : vanitas cnim on.nia
tiuni. Quaudo voluerit , ostendel, qui hoc joIus po- snb sole. Timoihce, deposilum custodi. C>immen-
tcns esi facere. Qui solus liabet imn.ortalilatem. llle d:'.l!ini a nobis serva niandatum : sive fidei cuslodi
s<.lus proprie babet qni angelis el liumin bus dcd:t G dcposilttm. Devita profanas vocum noihatcs. Quas a
babcre. Nos atitern ncc soli , nec ex nobis habcmus, me non audisti , nec ab angelo si dicatur, lihenler
ul i!le. Ide:n solus habct incommtitabilitalem , quia admilas. Et oppositivnes. Opponcn'es quaesliones
solus veram habet seternilatcm nam anima im:nor- : dialectic:e arlis , el inlinitam rerum scientiani poli-

tali- quidem esl sed mutabilis in Deo vero nulla

, : centcs. Fatsi nominis scienlice ,
quam quidum promit-
inutaliilit >s. Et lucem habilal inaccessibiiem. Omni tentes circa fidem esciderunl. Hareiicorum qui ma- ,

crealiir.e. Nemo enim novi: Patrem , nisi Filius. jorem , sicut serpens Eva, scieniiampromiticntcs,a
Quem viclil nullus hominum : sed nec vidjre potest fidei veritate cecider:nt. Gratia tecum. Amen. Por-
cui esl lionor , el imperium sempiternum. Amen. Ne- mane:t in neternuin.

n:o vidit qtiantum est , sed uiiusquisque pro merito :

EPISTOLA AD TIMOTHEUM SECUNDA.

ARGUMENTUM. D Chrislo Jesu Doinino noslro. Talisest salulalio Pauli,

tit omnia Christi et Palrisbenelicia mererctur, idco
Timotheo ilerum de exhortalione martijrii el om-
scrtbil
nisreijulceveritatis, et quid futurum sit temporibus no-
graliam semper commcndat. Graiias ago Dco, cui scr-
vissimis, et de sua passione. Pciulus cutn essct Romw vio. Graliasago ei qui nobis talem ii. allcrulro cha-
in vincuiisconstilulus, scribitTimotlieo, commonens ritatem dotiavit, cl dignos aposlolalu fecil. A progc-
eum, ne per ejus absenlium vct propriis, vel mcuiislri
nitoribus in conscienlia pura, quod sine intermissione
tribulationibus Urreutur, aut leslimonium Domini
erubescat, pro quo usque adtnortem ipse ccrlavil ; si- habeam lui memoriam in orationibus mcis. Omnis origo
mul el de hccrelicis viiandis ataue liis qui sms potius mea solnm coluit Deum, pro qua re ct Ecclesiam Dci
fabulas quam Dei prcvdicant veritatem.
legisao.mulalionesum persecutiis. Nocte acdie, deside-
Cacut rm.viCM. PaulusapostolusCliristiJe^upervolun. rans tcvidere. Et chariatem oslendi', eljugilerorandi
tatem Dei Consucla verilateelhumilitale non suu me- pra-bct exemplum. Memor lacrymaium luarum, nt gau-
rho,asseritseaposlolumfaclum, sed Domini voluniate. die imptear. Lacrymartim qu.iS nie abcunle fndisii,
Secundum promissionem vilcc qucc estin Cliriso Jesu. undeme ad trisliliain provocasti, quam lu.t oplo prac-
Quia" nobis perChristumeslvilaxtcrna. Timotheo cha sentia lemperari. llecordationem accipiens ejus fidei
riiiiuw filio ijratia, misericordia , pax u D^o Patre, ct quw est in tc non fcta : quce et habitavit primum in
 IN EPISTOLAM II AD TIMO THEUM COMMENTARIA. C7*

t,vi :! iit.. Loide,etmatretn* Emiee. Qorc verainiees e A auditti. Secnn.lum eam formtm el vive, ci docc, qula

opcribus comprobatur^aictit Jacobus deflnivit, etquae a me breviter accepisli. lu fidc ct dilectioneinChritto

adteeieaviia sttne-sionis iustitntione dono Dei iesu. Qiiomodo integre crcriamus, ei alterulrum dili-

qunsi lia?reditario jnre descendil. Certus svw autem, gainps. Bomm deposilum custodi per Sptritum san-
quod et in te. Qula cnmpr h-ivi ftdem ItitflDj. Coniino- ctum. Quod apud le deposui persanctum, quod ftries

vii i indiges, non doeeri. Propter quam eavsam ad- intelligiiur, qnae inler frucitts S; irllus sancti ad Cala-

moneo t , ut rcsusctcs grntiam Dei,qum esl fn te. \ i tasnomiuatnr. Qui hnbitat in nobis. Datus esi nolris.

resu>ciies, quasi iribulationibos riormitantem, quse Scis c im li c, quod averti sunt a me omnts. Id. rrco le
iil>i prlus rueral fldem in infumlendodonata. Per im- commonen, quia quos me non puiabam deserere, re-
posilionem manuum mearum. B .
neriielioncm. quain iu liquerum. Qui in Asi <.
tuni : exqu bus cst Phgelus et
episcopalu per manufl ojus impositinnem acceperal. Ilcrn o ;cncs. Det miscricordiam Dominus Onetiphori
Non cnimDcus dcditnobis spiritnmlinwis, sedvirtutis, domu', quia strpe me refriqeravit, ct catenam meam
et dilectionis, et socrictttlis. Illi habent spirium liuio- non e ubn t. Vimperat deserlore-, ei laudat pefseve-

risqui iiijusliliam operanlur, Sicut ip&e alibi ail : Si rantes, bonos ut provoret ;<! excmplum. Scd cum
aulem malefeceris, tinie. Sive legis spirilum, qu;c in liomam venisset, sollicite me quwsivit, <l invcnil. Det
peccaniibus vindicabai. Nvli itaque erubescere testi- B illi Dominus invenire miterieordiam a Domino in iUa
monittm Domini noitri,neque me vin lumejiis. Quia i>i- die. Et quanta Ep'iesi minisiraiil melius lu nosti Ideo
bil Chrislus confusionc riignum exereuil : nec eg>, invenit quia solliciu-. re uMvit unde ostendilur, :

qiicm nosli, nonobaliquod crimen, sed propier ipsum qnia idrirco non nmnesqui quaerunt inveniunt, quo-
lixc oinnia sustineo. SedcoUabora EiangeLo sccun- niam negligenier inquirunt.
dum virlutemDci. Quaa nos seniper confona!, el causa Cap. tt. 7"« ergo, fili mi, conforture in gralia, qurc
sui arijuvat laborantes. Qui nos liberavit. A peccati»,
est in Christo Jesu, et quce audisti a me per multos tcs:es.
et a diaboli pole-tale, vel capt vilale. El vocavil vo- ma data
Sjve prasentibus multis libi dedi quali'er
cationesua snncla. Iloceslpia. Quos antem vocavil,
debeas docere : sive qux dixi, multis propbeiariun
illos el juslifieavit. Non secundum opera nostra, sed
exemplis et testimoniis confirmavi. Hcc commenda
tccundum propositum suum, et gratiam, qucedata estno-
fiddibus hominibus. Qni fideliler pos inl Dei graiani
bis in Christo Jesu. In quo proposuii nos per Cliri-
dispensare, boc esi, proplcr Deum docentes, ct non
sium gralis salvarc, nuliis piaccedenlibus nierilis. prupier mukdi cominodum adulanles, vel suam glo-
El lioc notandum, quod dicii, non secundum opera riam ij ;cie tes. Qui idonei erunt et alios docere. Qui
noslra, ul nc quis gl irielur. Anle lempora saicularia. non soluin faciant, sed et doceani. Labo <a sicut bonus
Q antutn ad praescientfam Dei, antesaecula jnm do- C miles Christi Jesu. Idcirco milites dicimur, quia con-
navit : nam el honiines, quamvis incerli, solenl filiis Iri lio lesDei.adtilorioariitis spiriialibus dimicamus.
destinare prar-dia antequain nascantur : siculel alibi El ideo 'in tu dono Dei arraalus et structus labora,
j

dicil : Qui no> pra rie^tinavil in adoplionem filiorum ui prainia digna tui laboris accipias. Nemo militans
anie lempora sxcularia :qtria apud Deumoninia futura Dco implicat se negoliis stvcula.ibus, ut ei placcat, cui
jnn facla esse noscuntur. Manifestata estautem nunc se probavit. Comparatione niiliian ium uliiur, ul
per illuminationem Salvatoris nostri Jesu Christi. Qu;e ostendal raullo magisnos a negoliis s.xculaiiluis libe-
mte laiebat; et paucis in uno tantum popule dona- ros esse debere, iit Clnisto placeamus, si ctiam s;v-
balur. Qui dcstruxil quidcm mortem. Gralia poienli;c
culi miliies a reliquis ejus aciibus vacant, ui possiui
destruxit peccala, qu;e niortcm gencrabant, et regi suo placere et opiant, praesentes as-
perfecte,
ilnnavii, alque ostendil quomodo viia et incorruptio sistere. Nnm et qui cerlat in agone. Mulli cerlant,
qusercfctur. Illummarit autem vitam et incorrupioncm sod ille coronatur qpi vicerit. Nos aiitem omnes Do-
per Evnmjelium, in quo posilus sum ego prwdicator ct
mino adjutore ita debemus agere, ut omnes per ejus
o!us. 1 1 esyllo Illunlinanle, ct me praedicante gratiam triniiiphemus. Non coronalitr,nisilegitimecerta-
erediderunt, quia neque qui plantat est aliquid, nc- verit. Periecle. I.ubor nltm ngricolum oportet primu n
que qni rigat scd qui iiicreincnlum dal, Deus.
"
, Et de fruclibus accipere. .Ne diccret, unde viclurus sum,
magister gentium. Ad comparalionem aliorum dicun- si meio'iim occupavero indoclrina? Osiendil eliam
lur magis ri : ad Cfenislivero comparationem nenio primilias fruc innn a populo bic debere percipere,
-ir-ler est vrrits, nisi ipse solus. Ob quam causum p;-;i'ter nii-icedeiii nie-sis, quam a Doinino accipict
htec ciiampatior. Non propieraiiquodcrimen, sicut ei in fuluro. Intellige quiv dico : dabit enim tibi Dominus.
iu>s pati Petrus hortatur. Sed non confuudor. Paulus Non a Imonerettir, si omn^s inlelligere possini. In
i.-n erubescilin c.uenis, cum nos in solis opprobriis omn bus intcllectum. Non soluni in bis : ct diligenter
iundatnur : et non soluin non opcramur, si non adverie quod ul inlellig mus, Domiuus doual intcl-
laudamur, sed et tepescimus. Scio enim cui eredidi. lecluin, ne nobis aliquid ascribarous, sed douaiorigra-
Scio ego cssc fidelem retributorem. Et certut tum qnia lias referamus, qni nostrum fecit esse, (|i:od suum
potens esl depositum meum servare in illum dicm. Fi- est. tlemor es'o Jesum Christum resurrexiste a n.oriuis
dcm, quia ct apud mc ipse deposuil, conservabil : cx semine David. Ilic conlra illos qui carnis resnr-
qus> meis viribus sine illius adjuiorio Bervari non ncii nem ncganles, consequentcr ncgahant cliam
p< lesi. Formam liabcis canorum verboium qucc a me Chrisii; sed ci adversum illos qui ncgabanl Cbri n
 ,

67:> NUMASII AUU METAM EPISC. 678

in carne veuisse, qnos antichrislos Jonniies nppellat. A niuoi Ezccbieiis sumunl de ossihui : qu >i di ii um-
Secundum Evangelium tneum. Secundum quod cgo liino viiandOi. Scd (irmum Uei fundnmei.lum stf.ttt.

praidico. In quo luboro utque ud vincula, quati mulc In quorum cnrde fides erat Christi fundatJ, non suol
operans. Non taincn vore, se>l qua i. Sr<i verbum Dei niOti neque seducli. Ilubens signaculuin hoc. Qnod
non esl alligatuni. Quia et prafteirtea Aducialilcr dncco lempore Moysi factum esl de his quiaDalbanet Abi-
verbum, el lilteris al)senlcs insiiluo alque conflrmo. ioii subverti nainime poiucrunt. Cognovit Dominut
ldeo omnia sustineo propler cteclos, ul <l ipsi talutetn quitunl ejus. Ili minime cum peccatoribus perierunt,
consequantur. Ideo nuxilium pciii a tribuno : ideo qui illis miniinc consen \erunl. Cognovil Doinii Ul

appellavi CTsarem, ut per ine confirmenlur elccti, qui siinl cjiis :