mi

H"".:
mmL
- H •iar

X
K

^rsi

«C
«H

JfJfi -'.
Bnl
flnnff iw
H¥3ra»?
OTM

tftyfc
fimk; 8»
m*«i m
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

i http://www.archive.org/detailS/patrologiaecursu78mign
 PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVEKSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA.

OMWMI SS. PATRUM, DOCTORIIM SCRIPTORUMOUE ECCLESUSTICORHM,

SIVE LATINOHUM, 8IVK OH.BCORUM,
QUl AB j&VQ APOSTOLICO AD TEMPORA INNOCENTII III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1439) PRO GR&CIS FLORUERUNT.
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESIiE SJ2CULA,
JUXTA EDITIONliS ACCURATISSIMA8 1NTER 3S CUMQUK N0NNULL18 CODICiHUS MANUSCRIPTIS COLLATA8, PERQUAM
DILIGENT6.K CASTIGATA DI6SERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINF.NTE rt II.LUSTRATA
J
-

OMNIBJS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS KDITluNKS -JU-e TRIBUS NOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUH AUS0LUTA3
DETECTIS, AUCTA INDICIBUS PA3TICULAR1BUS ANALYTICIS, SINGULOS SI VE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS
J

MOMENTl SUBSEQUENTIBUS, DON^TAJ CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON KT
TITUUSSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPF.RIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJKCTAMQUE MATE-
Rl. M SIGNIFICANTIBUS, ADORNaTA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHI8, ALIQUA VERO
AUCTOIUTATE IN ORDINK AD TRADITKNEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA J

DUCINTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHBONOL0QICI8,

BTATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE REI.IOIONIS PUNCTUM, DOGMATIOUM, MORALB,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARK, HISTORICUM, KT CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PR.B-
J

SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSlS ET GENSRAHBUS, ALTEHO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ALTERO SCRIPTUR/E
;

SACR/E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCIUPTUR.E VERSU9, A PRIMO
GENKSEOS USQUE AD NOVISSl.MUM APOCALYPSIS, COMMENTATl SINT.
EEITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUK OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITlDITiS
CHARTvB QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFKCTIO CORRECTIONI8, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETA8, TUM
HUMEBUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUK IN TOTO PATROLOGI.S DECURSU CONSTANTKK
SIUI',18, PRETII KXIGUITAS, PK^LSERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET OHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMKNTORUM OPUSCULORUMQUK HACTKNUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEU
IKNOSTRA BIBUOTHECA,KX OPKRIBUS ET MSS. AD OMNES .BTATE3, LOCOS, LINGUAS KORMASQUX
PKRTINENTIBUS COADUNATOWUM.

SERIES LATINA,
IN QUA PRODIiUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN.I'
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

KIBLIOi 'HEC.E CLERI LIXIVERS/E
SIVK CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.E ECCLE Sl ASTIC.E RAMOS EDITORE,

PATROLOGm LATINM TOMUS LXXVIll.

SANCTUS GREGORIUS MAGNUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
VIA DICTA A VENUE DU
I.\ : M.MNE, 208.

189o
Clnby. — Ex lypis 1'AUL DUPONT, 12, via dicta liac-d'Asnieres. »19.11.94.

7HE INSTITUTE OF
 SjEcula vi-vu. ANmm-eu.

SANCTI

GREGORII PAPiE I,

COGN0MEM0 MAGNJ,

OPERA OMNIA,
AD MANUSCRIPTOS CODICES ROMANOS, GALLICOS, ANGLICOS EMENDATA,
AUCTA ET NOTIS ILLUSTRATA,

STUDIO ET LABORE MONACHORUM ORDINIS SANCTl BBNEDICTI, E CONGREGATIOISE SANCTI MAURI

EDITIO MEMORATISSIMA QVX PARISIIS PRODIIT ANNO DOMINI MDCCV, NUNC AUTEM ACCURATIOR
ET AUCTIOR REVIVISCIT,

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

Bibliothecse Cleri Univerwe,

SIvE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI^) ECCLESIASTKLE RAMOS EDITORE.

-»<M>~

TOMUS QUARTUS
i,i m• o-b

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES
IN VI A DICTA : AVENUE DU M.l/AT, 208.

1895
 SjECULA VI-VII. /IiV/V/ 805-604.

FLFNCIIUS
OPERUM QU/E IN HOC TOfflO LXXVHI CONTINENTUR

5ANCTUS GREGORIUS MAGNUS.

Editoris Patrologice Monitum. coL 9
Prazfatio in librum Sacramentorum, 9
/). Hugonis Menardi Epistola dedicatoria ad Em. S. /». E. Gardinalem Arrnand
Joannem, ducem de Richelieu, Parem Francice. 13
Ejusdem Prasfatio ad librum Sacrqmentorum. lo
LlBER SaCRAMENTORUM. 2*i

Appendix ad eumdem Librum. 239

Not/K et Observationes in librum Sacramentorum, auctore D. Hugone Mknakdo,
monacho Benedictino. 263
Scholia in eumdem Librum Sacramentorum a F. Angelo Rocca, Camerte, Sacrarii
apostolici Praefecto, conscripta. 583
Monitum in S. Gregorii Benedictionale. 601
Benedictiones qfuse in libro Sacramentorum desiderantur. 601
Benedictionuh episcopalium Supplemenlum ;iliud. 603
Benedictionale S. Gregorio Magno vindicatum. 627
Ad Antiphonarium S. Gregorii Prwfatio. 637
Liber Antiphonarius, per circulum anni ordinatus. 611
Observationes prcevice ad collectionem llesponsoriorum, Antiphonarum, Versuum, etc. 723
Liber Besponsalis, sive Antipiionarrs. 723
Hymni a B. Gregorio Papa cohscripti. 849
Appendix ad S. Gregorii Opera liturgica.

Commentarius prsevius in Ordinem Romanum. 851

Ordines Bomani sexdecim. 937
Bomanorum Pontificum antiqui Catalogi duo. 140o
Index Rerum. 1407
 ;

EDITORIS PATROLOGIiE MONITUM.

ln admonitione brevi, tomo primo hujus editionis operum S. Gregorii magni (Patrologice LXXV) prce-
posita, prcefati sumus nonnullajam excellentissinue recensioni Benedictinx a nobis addenda fore. In /ioc
tomo habentur illa additUia., nempe : primo, Benedictionaie quoddam beato Ponlijici a Kollur/o in suis
Vmdobonensibus Analectis vindicalum; secundo, plures (guindecim scilicety Ordines Itomanos quos con-
greaavU et elucidationibus illustravit insuoMuseo Italico doctissimus Mabillonius.
Benedictini votuminis prima medietas comprehendebat librum Sacramentorum cuttt aliis documentis
ad lUurgiam spectantibus : secunda vero, Commentaria in varios Veteris Testamenli libros. Priqrum
servamus locum, minime vero posteriorum, qui opportunissime, utcensemus, cedent vicem rebus addendis.
Jstseenim sic constituent, cum hbro Sacramentorum et documentis hunc sequentibus, amplisswnam et
pretiosissimam collectionem monumentorum quibus servatur tradUio sacrorum rituum pristinm Ecclesia
Commentaria vero ipsa aptius locabuntur anie Paterii CompUationem, Scripturas quoque elucidantem, in
tomo sequenti, vice iriplicis S. Gregorti I ita, quam, lcclori consulentes, omnibus operibus sancti Patris
prxposuunus.
Claudent vofumen Ponti/icum Romanorum catalogi duo,quorum unus ex Corbeiensi manuscripto sexti
ssecuti primum editus fuit ab illustrissimo Mabiilouio, alter ab Emm. Scheistrato, ex Vaticano codice
beati Pontificis cowco.

PMIFATIO IN LIRRUM SACRAMEINTORUM.

I. Sacramentorum librum cseleris sancti Gregorii Magni operibus ascensemus, non quod primus ipsius
fuerit parens ^superioriobus enim Romanis ponlilicibus, maximeque Galasio I, debetur), sed quod summa
cura meliorem in formam ipsiim sanctus Doctor redegerit, ut docet Joannes Diaconus, lib. n, cap. 17.
Joanni consentiunl WalalYidus Slrabo,de OUiciis diviuis, seu de Rebus EccL, cap. 22, et alii qui de boc
argumeuto scripserunt plurimi, utlegere est in omnibus quse hbro Sacramentorum jam saepius edito prse-
snnl prsefationibus neque eann placet jain dicta ilerare. Gelasianum Codicem primigeniutii Romse pu-
:

blicavit primus. in rebus lilurgicis versatissimus, JosephusMaria Tbomasius, clericus regularis ;Geiasiani
vero Codicis aGregoriano discrimen totuin est in Orationuin quas ooliectas vocamus varietate ac numero uti
observai noster Mabillonius, de Liturgia Gallicana, lib. i.cap. t, num.5.
II. Forrocum ad librum Sacramentorum a sancto Gregorio collectum, correctum, ordinatum, auctum
novis typis edendum nos accingeremus, quem potissinium tot ex Codicibus aut editis aut manu exaratis'
qui penesnos sunt plurimi, publicandum eligeremus, diu sollicite qusesitum a nobis etmaturo consilio de-
liberatum.
1» Se offerebat is quem Angelus Rocca ex vetustissimo bibliothecae Vaticanse exemplari, ut in
prsefatione
testatur. excudendum curavit, quique in colleclione operum sancti Gregorii multolies es'l recusus. At
de
laudati Codicis antiquitate dubios nos fecit, quod observavit UugoMeuardus in prsefalione sua nostra
mox
subjicienda. Ad Codicis etiam integritatem nonpauca desideran, omissasque fuisse prsesertim Benedictio-
nes, conslat ex bis quse in festo sancti 1'auli aposloli ieguntur Praefatio et Benedictio quae superius
:
; quod
niniiruni argumento est olim Benedictiones in libro Sacramentorum exstitisse, cumtamenin toto volumine
ne unani quidem nunc legere liceat.
2o Jacobi Pamelii Editionem, lomo II Liturgicon Ecclesiae Lalinse, plurimi factam
a veris eruditis intel-
lexeramus tanquam fontibus propiorem, si addimenta parentbesibus vei uucinis inclusa omittantur' eam •

sic expuigatain aiunt convenire cuin duobus vetustissiinis Codicibus olim bibliotbecse Reginas Sueciae
scriptis sub Carolo Magno, vei Ludovico fio ejus lilio. Coliata est hsec Pamelii Edilio cum uno
scr ex laudatis
Codicibus, qui nunc in bibliotbeca Vaticana nuniero 1:275' asservatur; qua ex recensione nobis compertum
esl eum a Pamelii edito, eliam sepositis omnibus quse inira parentbesesinciuduntup, ssepe discrepare
' non
in verbis tanluin, sed etiam in Collectis aliisque Orationibus; imo iu ofliciis integris.'
S° Sancti Eligii Codicem a nostro Hugone Menardo evulgatum, ac nolis observationibusque illustratum
maximaapud eruditos auctoritate valere liiinime nos fu^iebat. Et sane perpensis omnibus sequiori lance'
nulluin ipsi vel ob antiquitatem, vel ob integntatem, praelerendum duximus, lecta quam Editioni
suee vir
doctissimusprtelixit praefalione.Ut autem bunc prse cieteiis Codicem, ederemus, id nos potissimum
movit
quod nulli alteri aptari potuissent Menardiana: observationeset notse, quas melioribus formis recudere rei
tuni sacrre tum lilterarise non paruui intererat. Ex lani copiosae videJicet exquisitarum annotatiouum
sup-
pellectilis accessione, plurimum aut utilitatis autvoluplatis studiosum Jectorem percepturum
haud dubita-
mus. L"t autem faciJius et expediliusinveniri possint^quandoquidemillas columnispro morenoslrosubiicere
integrum non eral, propter niniiaiu plurimarum prolixitatem), eas seorsmi excusas numeris disUi)»uendas
censuimus et in libro Sacrainentorum singula, quce iis notis illustrantur et ornantur, totidem nura
;

marginescriplis indicavimus (1)

III. Quoniam vero post Hugonein Menardum multi de rebus liturgicis egregie scripserunt, in hisemi-
nentissimus cardiualis Joannes Bona, Josepbus Maria Tboinasius jam laudatus, Joannes Fronto
sanctte
Genovef« Pansiensis canonicus regularis, ex nostrisJoannes Mabillonius, quiliturgiam veterem Gallicanam
pene e tenebnseruit. et Edmondus Martene, qui de EccJesiaj rilibus tria edidit volumina in quibus
quid-
quid praesertim ad sacramentoruin administrationem pertinet diiigenter fuseque pertractat, quaecunque
ex
(1) In hac.nostra editione numeri habentur inter parentheses texlui insertas. Edit,
Patrol, LXXVUI.
q^ I

,
"8
11 PRJ5FATI0 IN LIRIill.M 8ACRAMENT0RUM. 12

eorum lucubrationibus colligere licuil b Menardo prstermiasa. onde argumento propotito nonnihil lucis
alTuigere poBsel,ea io notuhiad coluinuarunj caiceto atlexl ob ran Liravirout. •
i i

IV. manu lanlum exaraloa, da quibui perpanca hic atlingemu

Consuluirausetiam pluriraoa Codici i

delibabimua.
iu-r\ iter
Codicis Keginee Succis ante annoa oclingeu osdescripti variantea Jecti uei omnea, collatione fa<
Pamelii bldito collegimua, uudeutri quediacrimen in multit advertimus. Certe ipso in limine Codex or-
i

dinationes episcoporum, presbylerorum el diaconorum exbibet ante Natalia Christi vigiliam; qua omuia
desunl apud Pameliura, ui de ceeterie Laceamus. Exaratum fuiaae pro Eccleaia, ubi ancli
CbJodoaldi memoria, el quidem in agro Pai isienai, inde conjicimusquod in oratione, Ltbera ru
qua? poal Pater noster dicilur, recilatis nominibua sanclorum Apoatolorum Petri et Pauli atque Andreae.
addatu r neo non et beato Dionysto murtyre tuo atque pontifice, cumsociu suit Rusttco ei Eleuthsri
:

bealo Chlodoaldo hinc via dubitaraua olim huncCodicempertinuiaaead eccieaiam Novigenti, rulgo Saint-
;

Cluuil, prope Parisioa.

Cumhocregio Codicede antiquitate certare poteal Calensis, seu Codei parthenonia beaUe Hariae de
Calis : noatram Edilionem propriua accedit, al conlractior eat, el pauciora continel festa.
bic ad
Superiore8 omnes astate vincere videntur duo Theodericen es, »eu raonaalerii sancti Tbeoderici non
procui a Hhemis. Prior notatus 62, ob figuraa quibus ornatur spectabilis, acriptua creditur Oc ecuio
desinente, vei ineuntenono, quod in eotiat mentio erutorum Leoni papas iii oculorum, tanqnara facinoria
nou diu anlea perpetrati. .sic enim legilur Benedictio ad signum fa< iendum, etc Missa ds im entione sanctt
:

Htephani, quando Romani propter invtdiani tulerunt oculos domtno Leont papx. Sedit bic abanno (95 ad
810. Vim autem passus ab eeraulia creditur anno 799. Uoc in Codice praeinittunlur ordinationea lecto-
ris, etc, subdiaconi,diacom, presbyteri, episcopi. Sequuntur benedictione longe plurea quam mvuJgato Be-
nedictionali, etin Editione Menardi. Posl Orationem Bpeciaiera exomologicam Beo confeasionem, et piu-
rimas alias, subjicitur Missa de iransfiguratione. Succedunt Vraefatto, Communicanles, elc. Poalea legitur,
nono Kal. Januariiin vigilia de Natali Domini, elc. Eodem in Codice ad marginem deaignantur quae sin-
guhs iu Missis caui debuant, ut iu Antiphonario praescribitur exemph gratia, prima Nataiia Domini
:

Missa assignatur Antiph. Doininusdixit ad me, Psulm. yuaru fremuerunt, Hesp. Tecum principium, Vers-.
Dixit Dominus, Allel. Dominus dixitad me, Offert. Laetentur cosli, Vers. Cantate Domino, Uommunio Ju
speudoribus.
Allcr Codex Tbeodericensis notatus 63, ejusdem fere videturaslatis. Scriptus procul dubiofuit ad usum
,

monasterii beala: Mariee Suessionensis ;namibi legitur Memento, Domme... famularumqueluarumomntscon-

:

greyationis beatae Dei Genitricis Marix,sanctorumque confessorum Medardi ei Eltgii. Tres in partes dividitur,
quaruin ultiina Preefationes continet. ln utroque Jheod. plurimee sunt Missae, ut nunc dici solent, votivae,
quae in Editis non exstant, \xlde HumUUate, de Misericordia, de Fide, Spe ei Ckuritale. Sex habentur Mtssae
pro Abbate vel Congregatione. In Urdiue ad benedicendum abbatum, niiiiJ de raitra, bacuio pastoraJi,
annuJo nibil dunique legitur de porapa quaehanc hodie benedictionem comitalur. Continuo sequitur Missa
;

pro puero die oblationis suae, scilicet juxta regulam sancti lienedicti, caetera omitta ut proiixiora. Lx bis
duobus Codicibus antiquilate spectalissimis Jiquetnonsemper pro recuntioribosbabeiidos nujusmodi sacros
libros. qui anipliores sunt. lloscodices describi jussit illustrissimus hcclusiae princeps Laroius Mauricius le
TelJiur, Khemorum arcbiepiscopus et dux, atque ad transmittendos curavit, cui niulta alia debemus.
Laudatis Codicibus aetate quideui inferior est Genieticensis quo usisumus, et eJegantia et integritate nulli
cedit. In ignoto Augliaj monasterio Benedictini ritus in bonorem sancta? Dei Genitricis, et sanctorum apo-
stolorum Putri et Pauli constructo exaralusest anno millesimo, aut Jiquet ex feslorum mobiJium tabuJa ;

monasterio vero Geineticensi dono datus a Hoberto prsefati ccenobii Auglicanipriusabbate, tuucLondmensi
episcopo, anno 1045, deinde Cantuariunsi archiupiscopo, qui sede sua pulsus, cum Koma, quo ruJigionis
causa purrexerat, ruvurturetur, Gemetici obiit die 2t> Maii an. circiter ln52. HocinCodice piuriina dusunt
qua3 iu VuJgatis legimus. Sane libri bujus Anglicani magnapree cseterishabundaratio videtur, qma Lcciesia
Anglicana ab ipso saucto Gregorio Jiturgiam slatim sacrosque ritus accepit, cum lardius Ordo Komauus in
onini Ecclcsia GaJiicanaobtinuerit, Ijoc est Pipini et Caroli AJagni teinponbus.
INeque tamen omnes ilJius Codicis aulaJiorum dilTerentias exbibereintegrum fuit alioquin in iminensum ;

opus hoc excrevisset. JNam librum Sacramentorura suos in usus lta concinnarunt OecidentaJes Ecclesiae,
additis et detractisnonnullis, ut vix duo Codices antiqui prorsus similes reperiantur. PJura de hoc argu
mento suppeditavit noslur Edmuudus Marteue, qui iibro de antiqois Ecclesiee Hitibus, tom. i, de admiui-
stratione sacramenti Eeelesia;, etiucruenti sacnlicii celebralione piurimos diversarum Ecclesiarum (Jidiues,
seu Kiluales libros exhibet.
V. (juo Joco veterus Jibrum Sacramentorum habuerint, patet ex eburneis, argenteis, imo etiam aureis
tabulis quibus in nonnoilis EccJesiis vestiebalur. FJodoardus, lib. ni Hist. Eccl. Knem., cap. \), scribit :

Librum quuque Sacramenturuin subeburneis tabulis uuro prae&ignitis contuiU. Eumquasi memoriter addi-
scere tenebantur olim presbyteri, ut coJligere licet ex burcliardo, iib. xix, cap. 8. i\uuc ergo, o fratres,
qui voluerit sacerdotis nomen Itabere, in p?-auis propter Deum cogilet ut discal ea prae necessarta sunt id est
Psalterum, Lectionarmm cum EvangeLiis, Sacramentorum librum, etc. i\ec immeritosane, cum hoc ex libro
tota fere Christianae regionis ratio repetatur. Hinc qui pro iide contra hsereticos olim decertarunt, ex
solemnibus precibua eo in Codice contentis arguuienla deprompsere. puta in controversiis de Incarnatione
contra EJipandum, de cullu ac usu imaginum, ue Cbristi corpore in Euchanstia. Vide Menardi notas '2o£ ;

et "!'.')!. Haec Postccnimuuio :Perficiant in nobis, qua>sumus, Domine, tua sacramenta quod conlinenl etc,
ut in Sabbato quataor temporum Septembris. laudatur a Gratiano. Consecart., dist. c. 34, ut a Lan-
franco, Guituiunco, et aliis rualis prasuntise aut impugnatoribus, aut dulensonbus, Unde vero praesertim
Augustinuscoutra .-'elagianos divinee gratiae necessiialem tuetur, nisi ex Orationibus quibus ejusdem auxi-
lium Ecclesia sempor nobis adessu postuJat '!

Ut aulem mcritojore ordinem ritumque Komanum quem liic liberSacramenlorum exponit ubique tandem
obtinuisse dcmonsticlur, sausest ilium conferre cum Missaiibus Gotluco, Francico, et veteri Gallicano quae
edidit Mabillonius, iib. uide LiturgiaGallicana, etcumSacramentario Galiicano ejusdem Mabillouii opera
edito Musui HaJici tomo primo, n parte. ln liis uniin senteuliee obscurae et abjectae, sermo barbarus, vurba
corruptissima, Duus bone! quam longe absunt a gravitate ei majestatelibri Sacrameutorum Cregorio aseri-
pti. Et haec de ipso sulticiant nunc vero de notis et observatiouibus iu ipsum a Meuardo .ucubratis, hicqoe
;

lterum editis breviter lector piccnioiiendus.

Vi. in iislaudat saepe vir eruditus quasdamsancti Ignatii martyris epistolas, quee nunc pro spuriis
 .

13 'PR^FATIO 1N LIBRUM SACRAMFNTORUM. 14

habentur,qua in re communem suo cTvo doctorumpene omnium sententiam secutus est; idem dicendum
de suppositiiiis Roraanorum pontificum epistolis decretalibus, ex quibus frequenter adducit testimonia vir
multarum litterarum. Haec autem mutare etcorrigere non praesumpsimus; ubi vero manifesto errore praeli
potius quam scriptoris quaedam laudata invenimus secus ac debuissent, ea emendare non dubitavimus. Sic
pag. (04 Jegitur Ecce mersisti venisti ad sacerdotem tibi dixit ? Deus, elc. ;quod sic restituimus ; Ergo
: ;
;

merzisli quid tibi dixiti Deus. pag. 105 prioris Editi liabes, de sancto Gelsino martyre, legendum Gela-
sino, uti iniiic exstal in bac Editione. Pagina 15, apud Menardum sicprofertur ille locus Deuteronomii vi, 4
1 :

Audi, Israel, Dominus Deus tuus est. Nunc autera, col. 363 Audi, Israel, DominusDeus unusest, Teodulphi
:

Aurelianensis episcopi libellusde Ordine baptismi in nolisMenardi exc.usus, pag. llHetseq., multis mendis
scatet. Multo emendatior prodiit cura Jacobi Sinnondi, ex cujus recensione plurima errata correxinius.
Corrupta vero loca in quae suas Menardusconjecturas proposuit, aut notas attexuit, relinquere iutacta
coacti sunms, ut Menardianam Editionem majori fide expnmeremus. Indulgendum autem viro docto qui in
Codicem corruptum incidit ; non raro tainen cx conjectura Alenardus qmecorrupta sunt sanat,et genuinam
lectionem. quam poslea Sirmondus aniplexus est. restituit.
Mernardianis notis eas adjecimus quas Angelus Rocca, Caraers apostolici sacrarii prmfeclus, in librum
Sacrainentorum Edit. Vatic. scripsit. His succedunt Benedietiones episcopales quse in Codice sancti Eligii
desiderantur. Sequilur GregorianusAntipbonarius, qiue in Missis canenda sunt cxbibens. Tandem librum
Responsalem seu Officialera, inquo cursus ecclesiasticus, tam pro noclurnis quam pro diurnis boris in ordi-
nem digeslus contineiur, ex veteri Codice Compendiensi descriptum, subjunximus. Ita omnia fere quae ad
rem sacram pertinent hic collecta reperiuntur. excepto duntaxatLectionario quemaddere non ausi sumus,
;

tum quiaeum saOcto Gregorio nemo tribuit, sedpdtius Hieronymo et Damaso papae tum quia jam non ;

seniel excusus est, nimirum a Jacobo Pamelid, tom. II Liturgieon, et longe emendatior a viro clarissimo
Stepliano Baluzio. Cseterum lioc m Lectionario tantum indicantur lectiones, tum ex Apostolo (paucis tamen
aliunde ex Veteri Testamento adductis) tum ex Evangelio quae fere omnes adhuc eaedemin Alissa recitan-
;

tur. Quod vero spectal ad evangelicas, easmaxiina ex partesuppedilanl bomilia; in Evangelia, tomo priino
VII. Quamvis ad Menardi laudem notfe oc observationes ab dlo scriptaa in libruin Sacramentorum satis
esse videantur, de illo tamen ac de aliisejusdem lucubrationibus paucis jam est dicendum.
Nicolaus Hugo Menardus Parisiis, anno loSo. honesto loeo natus, a puerili a?tate pietati simul ac litteris
operam dedit. Memoria erat acri atque adeo tenaci, ut quresemel legerat, nunquam oblivioni daret. Sicque
l.atine, Graece, ac Hebraice brevi facilique negotio doctus, adsacrarum litterarum studium, totum se con-
ferre constituit. Nec minus seno de vila sancte ac pie instituenda cogitaus. cum adhuc adolescens regulre
sancti Benedicti sese (I) obstrinxissel in regali sancti Dionysii ccenobio, ut quse Deo pollicilus fuerat facilius
priestaret, annos jam natus^O, strictiori se observantiae addixit in monasterio etcongregatione sancti Vitoni
apud Virodunum die quinta Augusti anno 1614. Inde Parisios nnssus, in collegio Cluniacensi rhetoricam
multis annis docnit. Postea in monasterio sancti Germani a Pratis reliquum vitae egit, sacris studiis obser-
vantiieque regulari liberrimo in otio totusincumbens.Temporis jacturam prae csetensdetlebat. Hincrecessus
et solitudinis amantissimus paucis amicis contentus eratiisque selectis,quosinter principem locum obtinuit
Jacobus Sirmondus e societate Jesu theologus, quo non alius fuit aut in litteras,aut inlitteralos propensior.
Talium censorum judicio et criterio quidquid elucubraret, permiltere solitus erat vir summae in primis
modestiue.
Prior ejus fetus fuit Martyrologium, Benedictinum nolis illustratum,dequo opere retractando et secundis
curis edendo sollicitus erat, quando eum oppressit mors.
Concardium Reyiilariun auctore sancto Benedicto Anianae abbatc, ex Codice Floriacensi eruit. et notis
observalionibusque auctam publicavit Parisiisanno 1608.
Quatuor post annis/2'67'i/m Sacramentorum sancti Gregorii in lucem emisit, cum notis seorsim etanimad-
versionibus amplissimis.
Anno sequenti.suam de unicoDicnysio Areopag Athenarum et Parisior. episcopo diatribam tacitosuono-
.

mine vulga vit adversus Joannis Launoy discussionem Milletianm responsionis

Anno 1645, prodiit in publicum opus ejus postbunium, scilicet epistota sancti Barnabce exantiqua versione,
cum doctissimis notis, inquit Guillelmus Gave in Scriptorum ecclesiasucorum Historia litleraria.
Anno vitae quinquagesimo nono morte pene repentina, et quidein ex animivoto, correptus est die 20 ja-
nuarii, anno 1614. cum ex alvi doloribus paucis horis decubuisset.
(l)AIonacbum induit die Dominica 3 Februarii ann. 1608, et professionem emisit die 10 Septembris
ann. 1612.

D. HUGOMS MENARDI EPISTOLA DEDICATORIA

AD EMINENTISSI.MUAI S. R. E. CARDINALEM ARAIANDUAI JOANNEM, DUCEM DE RICHELIEU, ET
PAHEM FRANCLE.
Satis implevit orbem Gregorius, cardinalis eminenlissime, ul nemo nesciat magniludinem illius, qni cum
immensi ponderis dignitatem sustineret, et negotiorum turba circumfusus, vix ab iis explicare se posse
bideretur, tamen singulis occurrens, expedire difftcitta, infesta eCuctari, salutaria constituere non desmebat.
Atgue inter alia elucet quam vere Magnus assurrexeril in promtvenda religionu disciplina, sacrorumque
cullu atque usu, qiun nunquam aut ad majestatem auguslius, aut ail scusum pietatis ingerendum conve-
nienlius, quam pust iUius singuiarem operam exsplenduerunt. Quo menlern ac sollicitudinem certe nihilo
remissius unpellebat, quamsi unum td elaborandum sibi fuisset otioso de cceteris. Ulque diligentinm hanc
et solticitudinem testentur praeclarissima illius scripla, tamen hic Sacramentorum tibcr prxsertim lucu-
lenta prubatione demonstrat qut cum nova quasi parturitione in publicum prodeat, meis utcunque lucu-
:

braliunculis ittuslrai us, i>t cujusnominis luce nusci oportuit, nisi tui, cardinalis cmbtenlissime, aut cujus
tiisi tui favoris auspicio? Si auctorem Gregorium spectu, non i>utuit qui usquequaque Magnus est nisi ad
ilttus purpuram venire qui inter cceteros Ecciesiae pnnctpes eminct, neque clarimmum lumen nostri ordi-
nis debuit, mst adillum deferri, cujus ope rursus ad novum reparationh diem evigiiat. Quodsi ad operis
dignitatem animum converto, et hoc nomine libi polissimum debetur; nam si Gregonus quanti faceret
rem sacrarn, hoc suse singularis providentta? ac pietatis fetu, hoc, inquam, Sacrameutorum libro kt.iH<jnu
 18 PM-KATIO IN LlimiJM BACBAMENTORUM. 16

travit,tu quantirem eamdem ssstimares, el propriii olim ingenii, doclrinx et zcii mcnumentU edili
imhirr probasti. Si partem sux magnitudims Gregotiut inyenil incullu dioinoeti nam
religionem illustrantibus, quai dignitute extulil, concinnitale decoravit, tanclione firmavit, tu <

divino cullu non mtnimam partem iptendoris ad pwpuram tuam adjunxi$ti, cumel hotU non uno
modo repressisli, et hierarchas doctrina etpietate prse lanti xmos tuo con ilio m admxnistrationem /<-?
Ecclesiasticsepromovisli, ei in ipsis iemplorum opet ugu ti im\ \que ssdificiis memoriam tuam ad
(BlernUatem commendastt. Denique si meascetarum ultimum vei paulisper altendo, eum
gationis alumnus quoeU suum instauraloremagnoscil, quaesub auspisch tui nunquam non tecun
quoiidie incremenla suscipil, acslatum sub tua auctoritate hadenus tuium obtinuit, ex tua benevoleniia flo-
rcitirm habet, cx tua feticitate propemodum bealum sperat. Cui laborem hunc qualemcunqtte meum
rimi potion jure quam libi. carainatit eminenlissvme, qui ad caterat tuas laude tud adjicis. ut
*

quemadmodum Gregorio huic nostro nihilparvum, nihit indignum tuit infulis videbatw q od Cht isttana
.

pielati accederel, ita rieque inn minentia ea quoe vel minina censeri possunt, s\ de\ ietatit fonte proficx
< -

cii/iinr, respuis. Quare et hocmunusinterinnumeraquaad purpuram tuam deferuntur benevolut aci

tanquam symbolum magnitudinis tws ex auctore Magno, zeti tui ex materta tua, gratitudinis i

congregationis Benedicttna ex cpmmentatore suo, eminentice lua devotitsimo Fr. Hi goke Hbnard, lime-
dictino.

D. HLGONIS MEJXAIIDI PR/EFATIO.

AD LIBRUM SACRAMENTORUM.

Pignus aeternae salutis, et amoris sui perpetui, candide lector, corpus etsanguinetn suum Cbratoa jarn
jam moriturus su;e tradidit heclesise. Se tolum quod erat dedil. ut cuno lolo sanguinetolum in doi effande-
ret amorem. Nec satisduxit sein nostrse redemptionis pretium tnaracrucis Palri buo omnipolenti offerre,
nisi se quotidieipse sacerdos et hoslia per saeerdotum miuisterium offerret, non quidem in uno terrae a -

lo, sed in universo terrae ambitu juxta Joelis prophetiam, cujus veritaa et certitudo quotidiana patet expe-
rientra. Siquidem ex quo sacriiicium istud institutumesi, per universum orbem haec nostia nunquam desti-
titimmolari et quamvis diverso ritu, res tamen ipsa ac ventas semper inconcusaa permansit. Difficih
;

enim universum orbem in eosdem ritus et caeretnonias conspirare, quamvis ipsa lides rituum diversitate la-
befactari non possit. Jlsee tamen diversitas multis retro saeculis, niultis iu regionibusacpr;esertim occiduis,
qusejam pridem Romanum celebrandae Missae ordinem amplexataesunt, videtur abrogafa. Jd olim fuerat in
Hispaniatentatum. Nam Profuturus Bracarensis pontifex rationem celebrandae Misste juxta Romanum ordi-
nem a sede apostolica susceperat, et sub Lucretio ejus successore in concilio Braeaiensi primo, quod anno
Christi 564iuxta Garsiam, vel 563 juxta Baronium, habitum est, can. 22. decretum 1'uerat Ut eodem ordi-:

ne Missse celebrentur, Profuturus, quondam hujus metropolitanae Ecclesiae ep.scopus, ab ipsa apostoUcaesedis au-
ctorilate scriptwm susceptt. Nimirum pertotam Galliciam, cujus provinciae hoc eral concilium cui tamen
:

posteaconstitutioniperMissain Mozarabum derogatum est, quae 1'uitin usupertotani Hispaniam usquead tem-
pora Gregorii VII pontificis maximi, qui eam abrogavit jussitque Hispanos ordinem sequi Missae Homanae ;
Gailia vero suum olim habuit Missae celebrandrje ritum, donec illo Pipini regis diligentia antiquato, Missae
Romance suscepit ordinem,utclarum estexepistola Caroli Calvi imperaloris ad clerum Ravennatem : Nam
el usquead tempora abavinostri Pipini, Gallicanae Ecclesiae aliter quum Romana et Mediolanensis Eccle&ia ce-
lebrabant. (Juod etiam postea caulum est lib. v Capitul. Caroii etLudovici impp.,cap. 2 9 :Ut unusquisque,
!

presbyier Missamordine Romano cumsandaliis celebret. Confirmatque Carolus Calvus, epist. citata:serf /<os
sequendam dueimus Romanam Ecclesxam inMissarum celebratione. Et meritoquidem, estenim EcclesiaRo-
manaaliarum mater, quam omnesalise imitaridebent eiquesubjiei. Quainobrem cum Missae Romanae digni-
talem atteutius spectarem, in meniein subiit eam pro virili parte illustrare, maxime vero occasione nacta
optimi atque vetustissimi libri Sacramentorum sancti Gregorii papte, qui vulgo Missale sancti Eligii nuucu-
patur ; insuper ad id impulsus amici cujusdam precibus, quime obnixe rogavitulhunc librum in lucem ede-
rem, nec laiitum thesaurum cum Christianwe religionis dispendio diutius Jatere sinerem. Hic igitur libcr est
bibiiotheeae monastefii sancti Petrj de Corbeia in extrema Picardia, quem vulgo ferunl fuisse olim sancti
EJigii JNoviomensis episcopi Missale. Natnindorso ejusdemCodicisscriptumhabetur in hunc modum Missate :

S. EUyii. Sed illius luis.^e pauca quaedam quieincodem Codice reperiuntur, reclamare videnlur, ut festa
sancti Projecti. et sancti Leonis JJ, qui aliquot annis post obituin sancti Eligii floruerunt. ltaque arbitror
Jibrum quidem Sacramentorum sancti Gregoriipapae
' I olim sancto liiigio abaliquo Romano pontifice fuisse
transmissum, sed postea transcriptum, eique paucula quiedam addita fuisse, et nomen sancti Eligii ob
exemplar ex quo sumptum est retinuisse aut certe dicendum estideo librum hunc nuncupari sancti Eligii,
;

quod olim ad monasterium sancti Eligii Noviomi situm pertinuerit, quod tamen, cum id penitus non con-
stet, asserere non ausim. (Juidquid sit, lainen certum est Codicem ms. esse vetustissimum. Illius chara-
cteres acceduut ad similitudinem alterius libri ms. Sacramentorum, quem olim scripsit quidam presbyter
nomine Rodradus, qui vix.it anno Domini 8o3, de quo infra sed apparent vetustiores cum ipsalibri forma.
;

Accedil ad commendandam illius vetuslatem quod in eo pauciora lestasint quam inaliis Sacramentariis, et
Ordiniuus m>s. quae sunt penes nos, et in excusis ex Codice Vaticani. Nam processu temporis festa et so-
lenmhales accrevisse nemo est qui ignoret. Jhec eadem hujus Codicis vetustas colligi potest ex antiquis
scriptoribus. In hoc Codice sancti Ehgii sunt quinque Dominicae Adyentus, et qu» remolior est a Natali
CJinsti dicitur quiuta, el quae hancsequitur appellatur quarta, et sicdeinceps. At Amalarius Fortunatus, lib.
ui de Olliciis iasticis, cap. 40, testatur hanc esse Uominicarum Adventus rationem in antiquis .Missa-
libus, ut in eis scriptum reperiatur: ada quirdaantc Natalem Domini. ln eodem Codice sancti Kligii-
scriptum est, qui lecum oivtt ei regnal Deus, atque haec verborum series esl auliquissimorum exemplarium,
ut docet Micrologus, cap. b\de observalionibus ecelesiaslicis Sciendum est outem in itla usitatissima conclu-
:

sione per Dominum nostrum, quod Romanus Ordoct antiquissima exemplaria exponunt, ubidicitw. qui tecum
vivit et regnat Deus, etc.
Et sane quidam vir doctissimus qui nuper Vaticanam et illustriores Romae bibliothecas perlustravit, mihi
testatus est se nullum ibi librum Sacramentorum sancti Gregorii vidisse, qui de antiquitate cum hoc sancti
pJigii Missali certare possit. Apparet etiam hunc librum 1'uisseanteCaroliMagni scriptumimperium,cum.in.
17 PR^EFATIO 1N LIBRUM SACRAMENTORUM 18

illo nulla sit imperatoris mentio, quam tamen videre est in aliis libris Sacramentorum mss.qui sunt penes
nos, de quibus statim agendum erit.
Libri auctoritatem el dignitatemhaecverba commendant: Ex authenticolibrobibliothecaeeubiculiscriptus.
Qu;e etiam babentur in libro Sacramentorum ejusdem sancti Gregorii, qui sub Clemente VIII ponlificemaii-
mo ei bibliollieca Vaticana praelo subjectus est cura etstudio R. etdoctissimi I'. Angeli a Rocca papae sa-
cristse; nam significant bunc Codicem exscriptum fuisse ex libro qui servabatur olim in aliquocubiculo, seu
secretario basilics sanctorum apostolorumPetri etPauli cum aliis sacris libris, quibus Romanus pontifexad
divina utebatur officia.
Huncigilur brum notis et observationibusillustravimus, ad quod pra^standum haec praccipua nobis fue-
1

runt admiuicula, et in primis optimi alii libri Sacramentorum mss. quorum primus est ei bibliotbeca insi-
gnis monasterii sancti Regimii Rhemensis scriptus a quodam Lantberto sacerdote et solitario, jussu cujus-
dam Gaudelgaudi presbyteri, monachi, el decani, ut ipse Lantbertus insuo prologo docet.qnem hicscripsis-
sem. nisi crebra solueca; quibus scatet, obstitissent. Illi in nostris observationibus nomen Codicis Rbemen-
sis attribuimus. In altera Codicis pagina e regione prologi apparet effiijies ipsius Gaudelgaudi induti casula
ad normam antiquamefficta. medio capite raso. monto orbiculariter attonso ac veluti raso, sinistra librum
clausum tenente. cutn hac circa capul inscriptionoGAiniar.Aims Prbsbyter. In adversa pagina slat (1) effi-
gies sancti Gregorii papee curn casula et tonsuraejusdemformseacipsiusGaudelgaudi.etdalmaticamanicis
longis, et latis salis juxta antiquam formam, et pallio archiepiscopali alba sine crucibus, sinistra tenens Ii-
brum habelque hanc circa capul inseriptionera, CKC riM.raiMOC II ur\. id est, Sanctus GregoriusPnpn. In
;

sequenti pagina stal effigies sancti Remigii Rhemorum episcopi, eadem tonsura, pallio et habitu cum san-
cto Gregorio tenensetiam librum manu sinistra, cum haccirca caput inscriptione CKC PEMIHOC RPK. opb.
PEMP., id est, Smctus Remigius Episcopus urbis Rhemorum. ln fineprologi dicit se hoc opus incoepisse xi
cal. April., indietione sexta, et colophonem imposuisse x cal. Aug., indictione octava, anno xxxi. regni
domni nri. c.aholi qlorios]js'M1 REGts francohum. Sed cum ejusmodi indictiones non possint convenire
Carolo Calvo, et Carolo Simplici, puto librum hunc scriptum fuisse tempore Caroli Magni. Nam indictio
sexta, qua hic liber incoeptus est, incidit in annum tricesimum primum reimi Caroli Magni, qui re-
gnum iniil anno septingentesimosexagesimo octavo, ut manifestum est ex Eginhardo, et ex ejusdemCaroIi
Vita apud Pithoeum ita ut scriptor hujuslibri videatur usus hyperbato, ut annus tricesimus primus Caroli
:

Magni referendus sit ad indictionem sextam qua liber inchoatus, non ad octavam qna perfeclus est. In fine
hujus Codicis du;e sunt imagines habitu sacerdotali depictae sine inseriptione. qiue videntur esse hujus Lant-
berti scriptoris, et sequens pagella iitteris Grsecisexarataost, non Grsecum tamen. sed Latinum discursum
complectens incondilum valde, et soloacis confertum. In ipsa narratione profitetur se esse scriptorem et
pictorem hujus Codicis, incoepisse anno 29, et absolvisse 3i regni Caroli Francorum regis iisdem calendis
ut supra, indictionibus suppressis postea agit de scribendi difficultate, tandem poscit lectoris preces. Ibi
:

semper ponil. iitteram pro V, ut supra in effigie sancti Remigii dixit, Orbis, pro Urbis. Tandem in ad-
versa pagina, qiwe est ultima libri. hsec verbarreperire est : Liber S. Remigii Rcmorum Pontificis a fratribus
ejusdem lort fruitur usque hodie. Hincmarus Abbas.
_
SecundusCodex (2) ms. Rodradi presbyteri dicitur, qui ruit illiusscriptor, bibliothecae supra dicti monaste-
rii sancti Petri de Corbeia. Floruit anno Christi 853, nam in sua praefatione dicit sc fuisse ordinatum sacer-
dotera eodcm anno ab Hilmerado episcopo. Hicautem Hrlmeradus episcopus fuit Ambianensis, ut videreest
in conciliis Turonensi iv. anno 849, Suessionensi u anno 853, et Vermeriensi eodem anno celebratis, qui-
bus interfuit. Quse ut clariora sint, producemus duas ejusdem Codicis praefatiunculas, priorem prosa, alteram
metro in hunc modum :

Ego Rodradus misericordia Dei indigens. victusHilmeradiantistitis jussionibus, vinctusgue episcopalis auclo-
ritattsexcommunicationibusIIII. nonas Sfartis Sacerdotalis ministerii trepidus suscepiofficium. anno Incarna-
tionis Dominic$ DCCCLIIF. indictione I. Epacta VII. concurrcnte VII. termino Paschali. IIII. Kal. Apr.
Quicumque hanc ordinationis mece adnotatiunculam legeris, et per hunc codirem Dominici Corporis consecratio-
nem recitaveristuis quceso precibus adjutus, dicatum Christo exhibere Sacerdotium, el superngr visionis conse-
qui bravium merear.
Altera pnefatiuncula, quae metrica est, ita se habet :

Hun ego FLrodradus Sanctorum indignus alumnus Altitlirono Re^i, ferimusquo judice cuncti
Composui librum Christi sub lionore dicandum, Pro merito nostro mercedis praBmia <H<?nnR.
Officiis sacris agni duin victimadigni Te quoque suppliciler, Christi hcnodietc Sacerdos,
Religione pia sacram mactatur ad aram. Codicis istius irueris qui forsitan usu,
Qui licel indignus meritorum dote bonorum Inler sacrorum solemnia sis memor ipse
tituar, noxee nimio sub pondere vilis, Posco mei, precibusque Deum milii conciliato,
Saltem liiijus studii donet pietate placere Obsequio cujus coelestia munera libas.
llioliber in duaspartesdividitur.In primacontinentur ea quaeipse Rodradus existimat tantum
potissimum
fuisse a sancto Gregorio collecta, exceptis nonnullis qan: dicit se ad distinctionem virguhs jugulasse, in
altera comprehendil ea quae, a sancto Gregorio, praetermissa, ait ipse Rodradusse ex iis quse a probatissimis
et eruditissimis magna diligenlia exarata stmt viris collegisse, adjoetis praefationibus et Benediclionibus epi-
ilms; necnon et illud quod in praefato opere beati Gregorii ad gradus inferiores inEeelesiaconslituen-
i

dos non habetur, ita enim ipso loquitar in sua praefatione post primam Hbri sui partem Huc usque prcec.e- :

dens Sacramentorum libellus a beato Gregorio constat esse editus, exrpjitis his qu;c ?n eodem in quadragesima
virgutis ante positis lectoris inveneritjugulata, solertia. Namsicutquorumdam relatu dididmus, domnus aposto-
lieus in eisdem diebus astationibus penitus vacat, eoquod cgeteris sentimance feriisstutionibusvacando fatigatur ;
eisdemrequieseit iliebus. oh id scilicet, nt tumultuatione populnri earens, d eleemosynas pauveribus distribuere,
e.i negotia exteriora
liberiusvaleat disponere. Missam vero prcestitutam in natale ejusdem beati Gregorii virgulis
amte positi* jttgulatam a suceessoribus ejus causa amoris, imn venerationis suae eidm operi nan dubium est es*e
Fom, etc. ut apnd Pamelium, qui eamdem prsefationem refert nomine Grimoldi abbatis, etiam
post priorem illam partem quara Rodradus dicil esse sancti Gregorii. Hanc pra^fationem excipit series capi-
tulorum secumhe partis. quae apud Pamelium eadem prorsus est, ita ul hic liber ita distributus duos sibi
vindicet auctores, Rodradum sacerdotem, et Grimoldum abhatem. Nec tamen controversia magna esl. Nam

(1) Has effigies habes col. 559. et 560. Gaudelgaudi vero efficriem exhibet Mabill. in Annal. Benedict, tom.
D D
II, pag. 153.
(2) Specimen scripturae.bujuscodicis, videhb. de Re diplom, p. 363, tom. u.
19 PhyEFATIO 1N UBliIJM SACRAMBNTORUM. 20

qimmvis sit emlem utriuBque libri unui ab allero pra rationem emendicarit, non mioimum ta-
methodui, el
men intorcedil Inter ut m
utrumque discrimen Primo, m Oratiom teii Collectai io quibui aliquando -

Rodradi, et Grimoldi libri inter le di ident, in prima parle Rodradi Codic exarata repei e« quae ipectanl
ad nuperiorea ordines constiluendos, exceptii quibusdam rubricia, quorum nulla piI mentio in toto Cod
Grimoldi. Secundo in secunda parte Rodradi babenlur ea omnio quae spectanl ad inferiores ordinei confe-
rendoscumeorumrubricii sed nihil borura sirailereperii e estin Codice Grimoldi, etai inejui praefatione
;

verba legeresil Ntcnon et illud quod in pi sefato < 'odice beali Gregorii ad gradiu infei ior>
:
I. tuen- ••

dos iinn habetur. Tertio in Codice Rodradi. in Sabbatosanctodescribunturritui qui baptismum praecedunl
contractius quam in Codice Grimoldi, caeleris insecundam partem rejectis,quiDUsdam lamen Bubfinem prat-
termissis, Quarto sub flnem primsa partisCodicis Rodradi conlineturbaptismuiinflrmorum, el nonnulia alia
qufi' in (loilice (irimoldi abbatis desidorantur. Quinto Benedictione episcopalei in secunda parte Rodradi
Bunt fere in omnibus festis sanctorum in Dominicis vero habentur duntaxal usque ad diem Penb
;

inclnsivc fil in Codice Grimoldi, in Dominicisexstanl benedictionci episcopalei usque ad Dominieam unde-
;

cimam posl Pentecosten inelusive in Boleranitatibus vero sanctorum pauciores, videlicet de Bancta Crui
. i

nntali sancti Joannis Baptislae, in natali apostolorura Pelriel Pauli, in nativitate sanctae Marke, in martyrio
sanciiJounnisliapiisi.fi>, el io comraemoratione omnium Sanctorum. Sexto, in secunda parte Rodradi babentar
praefationes qua3 absunt aCodice Grimoldi,etsi in sua prrefatione illarum mentionem faciat. Pamelius tamen,
qui primus huncGrimoldi librum in lucem edidit, multas subjun ii prcefationei ex libro Sacramentorum
Alcuini. Tamloin in Codice Rodradi secundae parti subjiciunlur appendicisinstar multae Misssecum apologiii
et ratione conferendiextremam unctinnem.quae neufiqunmexstanl in Codice Grimoldi. Bx bisomnibui facile
colligitur Rodradi librum alium esse a Griraoldi Codice, et boi auctores seorsim Bcripsisse, el coUec
suum Sacraraentorum librum. Quis autem fuerit hic Gnmoldus abbas non satis constat. In Vita sancti Not-
keri Balbuli apud Henricium Canisium, tom. VI antiquee lectionis, mentio flt Grimaldi cujusdam, qui fuit
abbas canonicus celeberrimi coenobii sancti Galli, et archicapellanus Ludovici Pii imperatoris, sed an hie
idem sit cum Grimoldo quserendum est. Verum, utad eumdem Bodradi librum nostra revertator oratio, si
fidem babcmus Micrologo, similem librura contexuisse videlur Magister Albinus, qui vnlgo Alcuinus dicitur.
Sic enim ait cap.6, de Ecclesiasticis Observationibus Fecit tamen idem Albinui vn saneta EccUsia non con-
:

temnendum opus. Nam Gregorianas Orationes in libris Sacramentorum colle lisse asseritur paucisaliisadjt
quas tamen sub obelo notandas esse indicavit ; deinde alias Orationes, sive Prxfationes, etsi non Gveijnnanas,
ecclesiasticae lamen celebritati idoneas collegit, sicut prologus testatur, quem post Gecgorianas Orationei in medio
ejusdcmlibricollocavit.QwEsnncwcvbcL indicant Albinum scripsisselibrumSacramentorumsimilem i-todradiet
Grimoldi Codicibus. Nam utriusque Codicis supranotata pruefaiioest inmcdio operis inlcr primam etsecun-
dam partem. Nec potest esse error librarii, ut vult Paraelius, qui scripserit A Ibinus pro Grimoldus. Nnm cum
videamus Rodradi librum diversum esse a Codice Grimoldi, fieri polest ut suura elicim Albinus concinnarit.
Sed miror cur haec distinctio, seu divisio officiorum et Missarum bis auctoribus in mentem venerit. ut una
pars, paucis quibusdara esceptis, videaturesse sancti Gregorii papae. altera vero minime. Slqnidem in Vita
sancti Gregorii a Joanne Diaconoscripta, cum agitdeSacramentorum librocolleclo asancto Gregorio, dicitur
simpliciter Sed et Gelasinum Codicem de Missarum sol.emniis multa sublrahens, pauca converlens, nonnulla
:

superadjiciens in unius libelli volumine coarctaoit. Idem profert Walfridus Strabo, lib. de Hebusecclesiasticis,
cap. 22. Neque est simile vero Gelasianum Codicem, et si in quibusdam correctione indigeret, fuisse adeo
mutilum, utMissas quae pertotiusannicurriculum dicendneerant noncoraplecteretur. Qnod et siconcederelur,
non credibile est sanctum Gregorium, qui Gelasianum librurarecensuit, nonnullis detractis. quibusdam vero
aliis adjectis, librum Missarum quse pertotius anni circulum dicuntur. adeomutilum reliquisse, ut major
pars Dominicarum,seu Missarum qufB in Dominicis dici debeant, in eo desideretur. Natn juxta doctrinam
supra citatorum scriptorum in hoc Gregorii Codice Missae dominicales, quae interjectae sunt a nalivitate
DominiusqueadAdventum, exceptisSeptuagesimae.Sexagesimae, et Quinquagesimae, Pascbae etillius octavae.et
Pentecostes, non sunt sancti Gregorii, quoci dicere absurdum est Nara incredibile esl in illis Dominicis
tempore Gelasii et sancti Gregorii nullas Missas celebrari solifas quod si celebrarentur, detur ratio ;

quare non essent in Codicibus Gelasii et sancti Gregorii descriptae. Nostrara opinionera confirmat
inscriptio libri Sacramentorum tam in editis quam in C.odicibus noslris manuscriptis. imo in ipsis Codicibus
Rodradi, et Grimoldi, quae estejusmodi Incipit liber Sncramentorum de circulo anm expositus a sancto Gre-
:

gorio papa,qualiterMissa Romanaeelebratur. Cujustituli veritassl.ire nonpotest cum adversariorum opinione,

cumineorumCodicibusmajorpars Missarum dominicalium desit. Nostramopinionem suadentCoHicesmanu-
scripti sancti EligiietRemensis, antiquioresipsisRodradi etGrimoldi volurainibusqui ejusmodi codicis Grego-
riani separationem non admittunt.Confirmat Codexmanuscriptus Batoldi. abbatis, de quo statim agendum
est, et si posterior sit Codicibus Bodrndi et. forsan Grimoldi. qui ejusmodi divisionem non agnoscit, quemad-
modum nec liher Sacramentorum tempore Clementis VIII. ex bibliolbeca Vaticana editus.
Tertius liber (1) Sacramentorum manuscriptus quo usi sumus est etiarn bibliothecae Corbeiensis, quem
nomine Batoldi ahbatis indigitamus, quod ejus jussu scriptus sit, ut clarumest excalendario ejusdem libri,
in quo Idibus Martiis hic distichus reperitur :

Abbatis domni stat mentio sancta Ratoldi

Istuni qui fecil scribere quippe librum.
Batoldus autem fuit abbas Corbeiensi^ vigesimus sextus, qui et raortem obiit anno Domini nongentesimo
octogesimosexto, Idibus Martiis, ex quo apparet hunc librum scriptura fuisse ante bunc annum. Ilic Codex
optimus est, et correctissimus, plures habet caeremonias, dies festos, Benedictiones episcopales, et Praefa-
tiones, qunm alli, quiarecentior est.
Ad bos Codices accessit liber manuscriplus bibliothecae Tilianae, qui est Ordo Bomanus, cujus mihi co-
piam fecit vir clarissimus Joannes Tilius. Sunt taraen quaedam in eo quae in Ordine Bomnno non exslant ut ;

in Ordine Bomano qu;fidam reperire est quae in hocCodice Tilianodesiderantur. Hic liberinitio caret.priore
quaternione avulso. Videtur olim fuisse Ecclesiae Sagiensis in Normannia submetropoli Bothomagensi. Nam
in eo Godice ubi agitur de ordinibus, haec habentur Salariensis Ecclesia atqtce episcopalis aueloritas tibi
:

concedunt, etc. Salariensis enim Ecclesia et Sagiensis idem sunt, et Sagiura dictura fuit etiam Salarium, ut
clarum est ex Orderico Vitali, qui libro vni llist. eccl. Serlonem antea abbalem monasterii sancti Ebrulphi
ubi nominavit episcopum Sagiensem, lib. xn ejusdera Historiae in Epitaphio Bogeri, qui successit Sorloni in
abbatiam sancti Ebrulpbi, ait :

(1) Specimen scriptura3 hujus Jit»ri habes in lib. de Re Diplom., p. 367.

21 PR/EFATIO IN LIBRUM SACRAMENTORUM. 22

Prn?sule jam facfo Serlone Salaribus, iste

Cksoobii sancti regimen suscepil Ebrulphl,
Et infra Eodem mense venerandus Serlo poslquam Salariensem xxxnannis rexitEcclesiam. eic. Adde quod in
:

hoc Codiee Tiliano passim liahetnr eelehris memoria sanctorum martyrum Oorvasii et Protasii, et in eom-
memoratione Sanctorum, posl Orationera Pominicam his verhis, Atque. Andrea, subjungitur: necnon beatis
martyribus tuis Gervasioet Protasio, Quod quidem factum esl qnod Feolosia Sagiensis dedicata sil suhlitulo
sanctorum martyrum Gervasii et Protasii. ut nlanum estox Onlorieo Yitali, lihro citato, et OuillelmoOeme-
ticenei. lih. vn lli^tor., cap 13 e( 15. Suh finem hujus Codicis esl snccessio Romanornm Pontificum, quas
desiuit in Sergiotertio.Sequitur Ghronicon ab ortu raundi in cujus Bne hsec habentur Et a Cario, et Car-
:

lomanno usqite ad Carium anni quatuor, et deinde domnus farlus solus reqnum suscepit, et T)eo proteoente an-
bemaf. itsqne in praesentem annum feliciter, quiestregni eiusquadragesimus secundus.Sunt autem totius summce
ab origtne mundi, usque adprsesentem annum ivmdcclxi in eodera Codice series habetur regum Francorum,
in cujus fme hsBC scripta sunt Sfortuo Rnherto rege Hehricus fiHusejus, adhuc fuvenculus, multas insidias et
:

calamitates perpessus est a nrincimhus regni : auxilio Deimunitus, omnes inimicos suos subjugavit sux servi-
titti. V.\ quibus planum est luinc Oodicem scriptum fuisse. Henrico illo, qui primus appellatur, in Francia
regnante. quirearnnm iniit anno Domini 1032, juxta Sigibertum inChronico, qnod etiam videtur forma cha-
raelerum bujus libri suadore.
Usi etiam sumus ordine Roraano vetustissimo manuscripto bibliothecae Oorbeiensis sed quia magna ex
;

parte lacer est, pauca ex illo hanrire potuimus.

Non mihietiain parumprofuit Ordo quidam manuscriptns bibliothecnp monasterii sancti Germani aPratis
prope Lutetiam Parisiorura siti, in quo praesentera lucubratiuncnlam, Peo jnvante. composui. Codex safis
antiquus videtur. et scriptus ante quinijenfos annos ad oujusealcem estordoumjendi infirmi.sed soripturse
;

a toto opere discrepanfis. nec adeo vetnstflB, siquidem trecentos annos vix superare videtur, sequifurque
usum extremee unctionis recentiorem. habotque formam depreeatoriam, hodiernreque similem, non indica-
tivam. quam vetustiores Oodices manuscrifili asmoscunt.
Insuper collectanea qupedam misit ad me virdoctissiraus Joannes lePrevost. canonicus et bibliothecarius
insignis Ecclesiae Rothomagensis. ex duobus antiquis Sacramentariis seu Pontificalibus manuscriptis, quee
in ejusdem Bcclesise secretario asservantur. qiiorum alterum videtur esse Anslicanum, ut ipse opinatur,
idque patet ex sanctis An^licanis. qui passim in hoc libro nominantur. et ex coronatione regum Angliae,
qua? in boc Oodice exstat. Mterum videtur fuisse olim Ecclesiae Rhemensis, quia in litania coronationis re-
gnm. quae illic habetur. hi sancti Kcclesiaa Rhemensisnominantur Nicasius, Remigms, Sixtus. Sinicius, et
:

Rigobertus.
Dsus sum etiam Oodice mannscripto mihi tradito ex bibliotheca monasterii sancti Remigii, Rhemis fun-
dati, scripto circiter annum Obrisli millesimtira, in quo prntcr alia multa qune ad nostrum propositum mi-
nime speotant duo sunt ordines, alfer ad dnndam prenitentiam. alter ad visitandum infirmum, qui mihi ad
heec duo sacramenta illustranda non mediocrem locem attulerunt.
Non mihi etiam parum confulit opis Martyrologiura sancti Hieronyrai ms.ex bibliofheca Corbeiensi.quod
quidem, ut lihere dicam quid de eo sentiam, non videtur purum. cum in eo multa sanctorum, qui post san-
ctum Hieronymura vixerunt, nomina adjecfa vifeantur ab ipso scriptore, quisanefuit monacbus Oorbeien-
sis. Siquidem ibi notatur Iranslatio sancti Prnecordii. cuins corpus in dicto monasterio servatur, obitus
Tbeofredi primi abbatis Corbeiensis. obifus Ratoldi abbatis ejusdom cnenobii, dedieato ecclosiae ejusdem
loci. et nonnullorum sacellorum.qune adhncCorbeise visuntnr. Codex tamen antiquus est, et videtur scriptus
ante annos sexcentos. Huic accesserunt csetera qunedam Marfvrologia et Kalendaria manuscripta qua? nobis
etiam in hoc opere prapluxerunt.
Non est hic omilfendus d) Ordo Romanns jampridemtvpismandatus, quem etiam diligenter contulimus
cum Codice saneli Eligii. Honorius Augustodunensis, lib. de illustribus Ecolesise Scriptoribus. OrdinisRo-
mini auctorem facit Bernoldum quemdam Eco]esi?eConstanliensis presbvterum, qui fioruif subHenrieoIV
iinjieral ire ita enim ait
; :/iernoldus Constantiensis Ecclesia> presbyter Ordinem Ramanum sitb quarto Henrico
composuit. Quod tamen non videtur usquequaque vernm Siquidera hic Ordo Romanus est antiquior ipso
.

Bernoldo, et Honrico quarto imperatore. Etenim Ordo Romanus citatur in libro Saoramenforum manu-
scri|ito Ratoldi abbatis, de quo sunra egimas, in feria quinta in Onona Pomini, ubi agiturde pnenitentium
reconciliatione. in haec verba Fariatque sermonem tampopulis quam pamitentibus, ticut Ordo nrxcevit Roma-
:

nus.Hic autem liher scriptus est ante annum 986, nondum nato Bernoldo.Mentionem efiamillinsfacitlsaac
Linirononsis episconus, can. 35, quifloruit tempore Caroli Oalvi imperatoris, lon^eante Rornoldum natum :

Et ibi. inquit, ab eniscovo canoniee et ordinabiliter. sicnf in Sacramentorio, ef Ramano Ordine continetur,
reconcilientur. Citatnr otiam ab Amalarin, qui floruit tempore Ludovici Pii imperatoris, lib. de Officiis Ec- l

cles. . cap. 12: Eestat unum mOrdine Roma.no, uhi pnecipitur adhuc uta feria quinta. usqite inSabbato
sanrto nuda sint a/tarig. Qaod exstat in Ordine Romano, feria qninta in Ooena Domini A respera autem :

hujus diei nuda sint alteria usque in mane Sabbati. Quarc non pronrie dici polesf hie Rernoldns aiictor
Ordinis Romani. sed tantum instauralor, qui illum reoosnovit quibusdam dotraefis et addilis juxta usum .

quem in Ecclosia sno tompore vidobat. Quod salis creriibile est. cum ille Ordo Romnnus. qui jamnridem
typis editus est, purns non sit, quia in mnlfis ab anfiquis Sacrnmontorum libris deficit. Tmo ipse liber in
ordine Sabbati sancti sub finem ordinationis Missse citat Ordinom Romanum. et ab illius ritu rocodit.
Deinde. inquit. dicit diaconus, He missa est. secundum Romanum Ordinem, sod, usus Ecclesise nonvult hac.
proplec Vespvras. h\ihacnorfe d". vesperiinnli synaxi anud Romanos nihil agitur., neque ante missam, neqne
post missam. Anud nos anfrm unus le srimfa. eui jnssum fuerit. pro Antiphona incipit Alleluia ad Vesperam ;
et thim communicaverint, cantatur pro vesvera fettinanter malmiis Laudafe Dominum, omnes gentes, etc,
secundum hodiernum usum. aui nnsfea invaluit efiam in Ecclesia Romana.
Hunc etiam Codicera sancti Eligii diligenter contuli cum edifo Sneramontorum libro qui tompore Ole-
monlisVIII esiit ex bibliofheca Vaticana sed non minimum disorimen inter utrumque reperi, licetin
;

muliis conveniant. Nam Codex manuscriptus bibliothecee Vaticana?, unde editus transcriptus est, non vide-
tur esse adeo antiquus, cum nonnulln complectatur qn;v antiquitatom non redoleant, uf plurima festa qua3
longo po<t terapore in usu fuere, nnllasque in oo Renodictionos oniscopales reporire ost, qum tamen adhuc
usitatee erant tomporo Honorii Augusfodunensis auctoris lihri qni inscribitur Gemma animsc, in quo earurn
ratio et methodus describitur, qui vixit anno 1120, juxta Trithemium, imo adhuc in quibusdam Ecclesiisce-

(1) De Ordine Romano lege commentarium praevium in ipsum D. Mabill.tom. II Musei Italici,
23 PR/EFATIO IM LIBRUM BACRAHEMTOROlf. 24

lebrautur, Quod lameu miror, quia inejusraodi Editoei Vaticano,

in feito sancti Pauli icriptura babetur:
Prsefatio rt Codice sancli Eligii [Jnde fil ul credam Codicera illum manu
Benedietio qusb tuperiut,\\[ in
piiini descriptum quidem fuisse ei alio antiquii simo exemplari, ed queedara partim delracla fuiste, partim
addita ab exscriptore, proul vidcbal ille usui temporis sui convenire. Qui «•'.|>uii\ii lum anctfe Marhead
'•

Martyres, quod sua setate abrogatum erat. Nara cum i|>^' ponal feslum omnium Sanctorum, quod diu post
festum sanctae Mariaa a.d martyres inatitulum est, ignura e um non vixisse ante hujusmodi festi institu-
i
i
>

tionem, sed posl illius abrogationera, cum festura omniura Saoctorum duntaxal celebraretur, quod constat
cx omnibua nostris Sacramentariis manuscriptis diu celebratum fuisse vigente adhuc festo sanctae Hariae ad
Martyres. Quamvis autera quaedam desinl in Codice sancti Eligii, quae habentur in excuso Sacrameotario ex
blbliotheco Vaticana, esl tamen co locupb'tii>r, uldixi in libri programraate, longe enim plura quam ille
continel el antiquioris notae.
Preetereailla quaein histribus Sacramentariis roanuscriptisRodradi.RhemensisetRatoldi notatu digniora
erant, maximequoad Sacramentorura rationemel festorumcelebritalera, in noslris observationibus annotavi,
illustravi etexplicavi, quesque rariora eranl inCodice Tiliano in easdem transtuli diligenler cura Codice
sancti Eligii collata. Qusb sunt in appendice, ex nostris observationibus detracta, ad libri caJcem
appendicis titulo rejeci, ne in illis veluti sepulta jacerent. Sic autem in bis observationibua me gessi ul illa
qufe sunt hodierni usus, quantum in me situm fuit, ad antiquos Ecclesise ritua revocarem, ab eorum tamen
mente alienus, qui omnes ecclesiaslicas institutiones et ritus, atqueetiam recentiorea ad apostolorum tem-
pora omnibus remis et velis, ut aiunt, referre contendunt, (|uo nihil absurdiua essc semperjudicavi. Nam
ejusmodi hominea antiquorum Patrumet conciliorum verbis ac sententiis vim inferre non dubitant, modo
suis nugis in officina cerebri sui cusis colorem aliquem el fucum tribuere possinl non eorum mentem :

sequi, sed eam ad sincipitis sui nebulas pertrahere cupientes, non sivegravi antiquitatis ecclesiastica
veritatis dispendio; non advertentes omnes traditionesecclesiasticas nonfuisseubiquetemporumetlocorum
easdem ac proinde omnia confundunt, et pessundant ; et in hocse belle putant Ecclesiae auctoritati con-
:

sulere, cum eam hac ratione scribendi penilus conveliant. Nemo esl enira adeo ab omnijudicio aversus,
qui nesciat concilia, episcopos, summos pontifices. quos Deus posuit mysteriorum snorum dispensatores,
posse velera qusedam abrogare, et novastatuere, [trout, sanctiSpiritus impulsu ducti, ecclesiasticae, utilitati
ac dignitati ea conducere providerinl.
Tandem ritus et caeremonias utriusque Ecclesise, Latinae et Graecae, studiose inter se contuli, in quo
convenirent ac discreparcnt, quanlum in me fuit, diligentius annolavi.
Ne quis autem offendatur quod dixerim mundum plenum esse vagis sacerdotibus, profileor id me non
intelligere de honeslis sacerdotibus, qui aut certas sedcs hahent aut in Ecclesiis et parochiis resident.sed
de his duntaxatqui per civitates vagantur, uizziooy.c/j.oi., sacerdotio prorsus indigni.
Neminem etiam lasdere debet illud quod adnotavi adquemdam extremae unctionis ritum, in quo, altero
ungente, alter verba pronuntiat, cum dixi hoc favere aorum opinioni qui dicunt hunc valere baptisraum.si
uno infundente aquam. aut mergente, alter verba proferat. Non enim hoc ideo proluli, quasi in ea sim
sententia, quam vulgo repudiari non ignoro.
Haec te monitum volebam, candide lector. Si quid est in his meis lucubratiunculis quod tibisapiat, utere
libenter si quid naevi ac maculae repereris, aequus ac benevolus excusa.
;

DE LIBRO SACRAMENTORUM INSIGNE TESTDIONIUM.

(Ex Pelri Lambecii tomo secundo bibliothecae Csesarene, cap. S, pag. 298, num. 14.)

Secundus augustissimae bibliothecse Cwsareae Codex ad vitam et res gestas imperat. CaroU Magni pertinrns
est inter mss. Codices Theologicos Latinos 360. et eontinet prsedpue sancti Gregorii Magm papx llibrum Sa-
cramentorum. Tdcireo autem cixi eum codicemad hisiorinm vitxCaroli Magniperttnere,quia hic cst ille ipse
quemsummus pontifex kdrianus I Carolo Magno, adpetitionem ipsius, dono misit, ut videre est ex epistola 82
colleclionis epistolarum veterum studio et cura ipsius Caroli Magni adornatx : quippe ubi papn Adrianus istittl
Codicis mentionem facit hic verbis : De sacramcntario a sancto praedecessore nostro Deifluo Gregorio papa
disposito, jampridem Paulus Grammaticus a nobiseum pro vobis petiit.etsecundumsanctie nostne Ecclesiae
traditionein per Joannem monachumatque abbalem civitatis Ravennatium vestraeregaliemisimus exeellen-
tias ;quatenus optantes pro vestra regali invictissima excellentia eumdem Dei apostolum vestrumque pro-
tectorem, poscentes quaesumus ul semper uhique vos comitans viclores super omnes barharas nationes
efficiat, et una cum domna spiritali filia nostra excellentissima regina, vestraeque prosr.piae nobilissima
prolc, longiori 03vo in hoc regnantes mundo. in vitam aeternam cum sanctisoranibus regnare sine Gne ejus
interventionihus faciat. Incoiumem excellentiain veslram gratia supcrna custodiat. Huc u<que clausnla
epistolx papx Adriani I, in qua libri Sacramrntorum sanetiGregorii Magni ad Carolum Magnum transmissi fil
mentio. Titulus autem ejusdem libri in ipso Codice ms. ita se habet :

I N N M I N E. D N I.
INCIPIT. LIBER. SA
CRAMENTORUM. DE
Cl RCULO. ANNI. EXPO
SITUS. A STO. GREGO
RIO. PAPA. ROMANO.
EDITUS. EX AUTHENTI
CO. LIBRO. BIBLIOTHECE
CUBICULI. SCRIPTUS.
 SANGTI GREGORH MAGNI
ROMAM PONTIFICIS

LIBER SAGRAMENTORUM.
IN NOMINE DOMINI.
(4*) Hic liber Sacratnentorum a
de circulo anni b expositus, a sancto Gregorio papa
(2)
Romano editus, (3; ex aulhenlico libro bibliothecEB c Gubiculi scriptus, qualiter (4) Missa
Romana celebratur, hoc est :

1 /« primis (5) ad introitum Antiphona, qualis A ctus, Sanctus dominus

deus Sabaoth. pleni sunt
fueril slatutis tem/>oribus,sive diebusfestis,seu quu- cceli et terra Gloria tua, osanna in exelsis. (22) Be-
tidtanis. nedictus. qui venit in nomine domini, 23) osanna (
u

(6) Deinde, Kyrie eleison. in Exeelsise.

Itein dicitur, (7) Gloria in excelsis Deo (8) Siepi- Te (24) igituk, clementissime Pater, perJesum
sropus ficrit.tnmtummododie Dominico,sivediebus Christum Filiutn tuum Dominum nostrum, (25) sup-
jestis. (9) A minime dicitur, nisi
presbyteris autem plices rogamus, et petimus, uti accepla habeas et
solo in jiascha. Quando vero titanmagitur, neque
J benedicas (26) haec f dona, haec munera, ha?c san-
Gloria in exelsis Deo, neque Alleluia canilur. cta sacrilicia (27) illibata : in primis(28) qua? tibi

(10) Pustmodum dicitur Oraiio ; dexnde sequitur offerimus 3 P ro (-9) Ecclesia tua sancta catholica
(11) Apostolus. quam (30) pacificare, eustodire, (31) adunare, et
(\% Item Graduale, seu Alleluia. regere digneris orbe terrarum, una cum
(32) toto
Postmodum legitur (13) Evangelium, deinde (14) famulo tuo papa nostro IIL, et (33) re#e nostro
Offertorium, et dicitur oratio super oblata. III.- (3't) etomnibus orthodoxis, atque catholicae et

Qua completa, dicit sacerdos excelsa voce Per : apostolicae fidei cultoribus.
omnia saecula saeculorum. R Amen. Dicit. Domi- Memento, Domine, famulorum famularumque
B
nus vobiscnm. R-Et cum spiritu tao. Dmt :(I5) tuarum IIL. et UL, et omnium (35) circumastan-
Sursum corda. R Habemus ad Dominum. Di-
ft6) tium, quorum tibi fides cognita est, et nota devotio
cit :
2 (1~) Gratias agamus Domino Deo nostro. R (36» qui tibiofferunt hoc sacrificium laudis pro se-
Dignum (18) et justum est. suisque omnibus, pro redemptioneanimarum sua-
Vere dignum et justum est, aequum et salutare, rum, pro spe salutis, et incolumitatis suae, tibired-
nos tibi semperd9)etubique gratiasagere,domine dunt (37) vota sua, aeterno Deo, vivo et vero g.
sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, per Chri- (38) Communicanles,et metnoriam (39) veneran-

stumDominumnostnim.Perquemmajestatemtuam tes in primis gloriosae semper virginis Muriae geni-

(20) laudant angeli,adorantdominationes,tremunt tricis Domini nostri Jesu Christi. Sed et bea-
Dei et
potestates: cceli, ccelorumque virtutes, acbeatase- torum apostolorum ac martyrum tuorum, Petri,
raphirasociaexsultationeconcelebranl.Cumquibus Pauli, Andreae, Jacobi, Joannis, Thomae, Jacobi,
et nostras voces, ut admitti jubeas, deprecamur, Phillippi, Bartholomiei, Matthaei, Simonis, et (40)
supplici confessioue dicentes : (21) Sanctus, San- Taddei, Lini, (^leti Clementis, (41) Syxti, Cornelii,
a Per
sacramenta intelliguntur vel omnia novae rum.... custodes qui dicunlur cuhicularii.
legis sacramenla qupsensu theologi de Sacramentis n
;
d Litnnia a I luctum pertinet. Ilinc Gregorius ar-
tractatiun edunt vel tria potissimum
; Bacramenla, guit Joannem episc. Ravennatem, quod in litaniis,
quae simul accipiebantur olnn, scijicet baptismus, hoc est, cineris etcilicii tempore, pallium pompatice
confirmatio, et Eucharistia de quibus scripti libri
; deferret. Vide lib. in, al. u, ind. 11, epist. olttn 51.
sexde Sacramentis, inter Ambrosii opera, tom. II nunc 56, Eade.n fuit ratio cur in litania ab hyaimo
novae Edit. vel solum Eucharistiaa sacramentum,
; Gloriain excelsix Deo abstineretur. et ab Allcluia.
quod plurali numero, in singulis fere Missis designa- e In priori Theoder. ante Te tgitur, etc, exstant
tur, tum propter duplicem panis et vini materiam, plures Orationes unam tantum retulimus post no- :

tum propter corpus et sanguinem Christi qua3 conti- tam '23 Menardi.
net. Videnotam2 Menardi. f Id Mss. Theoder. et Gemet. hoc modo tres si-
b In2Theod. et in
Val. Cl. hic titulus legitur gnantur cruces, ad haec verba
: hxc dona f ha>c mu- :

Incipit liber Sacramentorum de circulo annia sancto nera f ho3C sanr.ta \ sacrificia iilibata.
Gregorio papa I\omano editus. gln 2 Theod. Memenlo.... omniumque propin- :

c Vide notam
3 Menardi, cui addere liceat quod quorum meorum, et quorum eleemosynas susccpimus,
legitur de sancto Leone I in Rom. Pontificali llic seuquimihi, confessi sunt, necnon ct quorum nomina
:

etiam constituit et addidit super sepvlcra apostolo- super sanctum altare tuum scripta luibentur.
'
Numeris inter parcntheses inclusis revocatur lector ad notas D. Hugonis Menardi ad calcem libri Sacramentorum
amandatas. Edit.
27 SANCTI CKEGOHM MAGNl 28

Cypriani, Laurentii, Chryiogoni, loannii el Pauli A altaretuum,ia oonapectuDlvineBlfajeatatii tun,ut,

Coamae et Damiani, (48) flilarii, Martini, Auguatini quotquotei bacaltariepartieipatloi tanctum
Gregorii, Hieronymk Benedicti, et omnium nancto Filii tui f corpua, <[] languinem lumpeerim
rimi tuorum,(43)
quorum meritiapreoibuaque con" omiii beaedictiooecmletti, el gratia repleamar. Per
cedaa utinomaibua protectionia tuaa muniamurau- Cbristum Dominum aostrum.
xiho. Per Chrietum Dominum noatrum. (69) Super Diptyeha. (70) Memento etiaaa
Haao oblatioaem aervitutia aoetraa, aedet
igitur Domine ramulorum fumulariumque tuarom fl/.qui
cunctse familise tuae, quessumus, Domine,ut placa- nos presce aerunl cum aigno Bdei,(7l) et dormiuat
tus acoipias (44 dieaque Dostrosin tua paoedispo-
: 1 iu aomao pacis, [psis. Domine, et (72) omnibua ia

nas, atque ab anterna damnatioaeoos (45)eripi, et Christo quiesceatibus, locum refrigerii,lucia et pa-
in electorum tuorum jubeas grege aumerari. Pe' cis, ut indulgeas, depreoamur. d
Per eumdem.
Christuin Dominum uostrum. Nohis quoque peccatoribusfamulia tuii de multi-
Quam ohlationem tu, Deus in omnihus, quffisu- tudine miserationom tuarum aperantibus, partem
mus, (46) beoedictam, (47) ascriptam, (48) ratam, aliquam et soeietatem donare dignerii, cum tuis
(49) rationahilem, acceptabilemque facere digneris eaactis apoitolie, et martyribus, 78)cum Joaooe,
ut nohis corf pus et sanj-guis liat dilectissimi filii ^ (74) Stephano, Matthia, Bara&ba, Igoatio, (75) Ale-
tui Domini Dei nostri JesuChristi xandro, Marcellino, Petro, Peiicitate, Perpetua,
(50) Qui, pridie quam pateretur, (51) accepit pa- (76) Agathe, c Lucia (77) Agne, Cecilia, Anastasia,
nem in sanctas ac venerahiles manus suas,(52) (78) d et cum omnibus saactis tuis iotra quorum
elevatis oculis in coeluui ad te Deum Patrem suum nos consortium, non asetimator ('79) meriti, sed ve-
omnipotentem, tibi gratias agens, benefdixit, fre- niaequaesumus, largitor admitte. Per Christum Do-
git(53) dedit discipulis suis, dicens : Aecipite, et minum nostrum.
manducate (54) ex hoc omnes : (55) Hoc est en.m Perquem haec (80) omnia, Domine,semper hona
CORPUS MEUM. creas, (81) sanctif licas,(82) vivifficas beuefdicis-
modo,posteaquamcoenatumest,accipiens
Simili et praestas nobis. Per e ipf <um,et curu f ipso, et in
et(56)hunc (57) praeclarum calicem in sanctasac f ipso, est tibi Deo Patri omnipotenti in unitate
venerabiles manus suas item tibi gratias agens, Spiritus sancli, omnis honor et gloria.
benefdixit, (58) dedit discipulissuis.dicens : Acci- Per omniasaeculaseculorum. Amen.
pite, et bibite ex eo omnes (50)Hic
: est enim calix Oremus. — (83) Praeceptis salutarihus moniti, et
SANGUINIS MF.I, NOVl ET yETERNl TESTAMENTI (60) MY- divina institutioneformati, audemus dicere.
STERIUM FIDEI, QUl PRO VOBIS ET PRO MULTIS EFFUNDE- (84) Pater noster qui es in coelis, Sanctiticetur
TUR IN REMISSIONEM PECCATORUM. nomen tuum, Adveniatregnumtuum.Fiatvoluntas
Haec quotiescunque feceritis, in mei memoriam tua sicut in coelo, et interra.Panemnostrum quoti-
facietis. dianum da nobis hodie.Etdimitte nobis debita no-
(61) Unde et memores sumus, Domine nos tui nos dimittimus debitoribus nostris.Et
stra, sicut et
servi, sed et plebs, tua sancta, Christi Filii tui Dei ne nos inducas in tentationem. R Sed libera nos a
nostri, tam beatae passionis, necnon et ab inferis malo.
resurrectionis, sed et in ccelos gloriosaeaseensionis. Liberanos,quaesumus, Domine.ab omnibus ma-
Otierimus praeclarae Majesfati tua? (62) de tuis do- lis, preteritis, praesentibus, et futuris,et interce-
nis ac datis,(63) Hostiam
f puram,Hostiam4f san- dente beata et gloriosa semper virgineDeigenitrice
ctam, Hostiam f (64) immaculatam,Panem f san- Maria, et (85) beatis apostolis tuis, Petro, et Paulo,
ctum vitae aeternae, et calicem f salutis perpetuae. atque (86) Andrea, necnon et beato (87) Stephano
Supra quae propitio ac sereno vultu respicere di- protomartyre tuo, f et omnihus sanctis, da propi-
gneris, et accepta habere, (65
sicuti accepta habere ) tiuspacem diebusnostris,ut, opemisericordiae tuae
dignatus es munera pueri tuijusti Abel, et sacrifi- adjuti, et a peccatosimussemperliberi,et ab omui
cium patriarchae nostriAbrahae,et quod tibi obtulit perturbatione securi. Per Dominum.
(66) summus
sacerdos tuus Melchisedech sanctum a 5 Pax Domini sit semper vobiscum. fy. Et cum
sacrificium ,immaculatam Hostiam. Spiritu tuo.
Supplices te rogamus.omnipotensDeus, (67)jube (88) Agnus Dei qui tollis peccatamundi.miserere
haec perferri per manus angeli tui in (68) sublime nobis e.

a Ex Pontific, in Vita sancti Leonis I, quae

lib. f In Cod. Reg. Suec. additur Necnon et beato :

tom. III Concil. inseritur, col. 1290 et seq., sanctus Dionysio martyre tuo atque pontifice rnm sociis suis
Leo constituit ut intra actioncm sacrificii diceretur, Rustco etEleutherio, et healo Clodoaldo confess. t.,
sanctum sacrificium, immac.ulatam Hosliam. et omntbus, etc. In Pamel. Cod. cum beato Cyriaco
b In Cod. Pamel. et Reginae Suec, per Christum Mart. t. el sancto Martino confess. t. quae in Cod.
Dom.nost. Reg. Suec. desiderantur. In 2 Theoder. inseruntur
c Pamel., Agatha, ut io aliis Editis. hicnomina sanctorum Quintini, Nicasii, Gregorii,
d In Cemet. hic inseruntur nomina sanctarum Medardi et Eligii.
i©,heldrytlh*B et Gertrudis. g Agnus in 1 Theod. sequuntur sex Orationes
Post
e Cruces hic signatae non videntur in Cod. Reg. ex quibus secunda esl Domine J. qui iixisti apo-
: C
Succ. stolis tuis, pacem retinquo vobis, etc, quse legitur in
29 LIBER SACRAMENTORUM. 30
& IX KALEND. JANUARll. — 1N VIGIHA NATALIS A Prxfatio. — Vere dignum
est aequnm et justura

DOMIM. et salutare nostibi seraper ubique gratias agere,

et

Ad (89) Nonmn. — (90) Deus qui nos Redemptio. Domine sancte, Pater omnipotens, eeternc Deus,
nisnostr8eannuaexspectationelsetificas,(9l)pr8esta e Per Christum Dominura nostrum. Cujus divinae
ut Unigenitum tuura quemRedemptorein laeti susce Nativitatispotentiamingenita virtutis tuaegenuitma-
pimus venientem quoque judicem securi videamus gnitudo. Quem semper Filiura, et ante tempora
Dominum nostrura Jesum Christum, Filium tiium aeterna crenitura, quia tibi pleno atque pcrfecto
(92) qui tecum vivit et regnat Deus, in unitate Spi- eeterni Patris nomen non defuit, pr;e<licamus,elho-
peromnia saeoula saeculorum.
ritus sancti (93) nore, maje^tate atque virtuteaequalem tibicum Spi-
(9i)Super oblata. —
Da nobis, quaesurausomni- ritu sancto confitemur, et (99) in trino vocabulo
potens Deus ut, sicut adoranda Filii tui Natalia unicara credimus Majestatem. Etideo cum angelis
pnevenimus sic ejus muneracapiamussempiterna archangelis, cura thronisetdominationibuscum-
et
gaudentes. Pereumdem. que omni militiacoelestis exercitushymnuragloriae
(95) Proifatio b . —
Vere dignum et justum est, tuee, canimussine fine dicentes :

aequnm et salutarenos tibisemperet ubiquegratias Te igitur, clementissime Pater, etc.

agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne g (100) Denedictio. Omnipotens Deus qui incar- —
Deus. Per Christum Dominnra nostrum cujus hodie natione Unigeniti sui mundi tenebras effugavit, et
faciemin confessione praevenirnus et voce supplici glonosanativitatehanc sacratissimatn noctem irra-
exoramus, ut superventuraenoctisofflciis nositaper- diavit, effugeta vobis tenebras vitiorum et irradiet
vigiles reddat, utsinceiis mentibus ejus percipere cordavestra luce virtutum. Amen. Quique ejussa-
mereamur Natale venturum inquo invisibilisexsub- cratissimaeNativitatisgaudiummagnumpastoribusab
stantia tua visibiiis percarnem apparuit in nostra angelo voluitnuntiari ipsesupervos benedictionis
tecumque unus non tempore genitus, non natura su8egratissimumimbreminfundat,atqueipsopastore
inferior, ad nos venit ex tempore natus. Per vos ad aeternorumgaiidiorurapascuaaeterna perdu-
quem, etc. cat. Amen. Et qui per ejus incarnationern terrena
(96)Arf Complendum c. — Da nobis, Domine, quae- ccelestibus sociavitinternaepacis etbonae voluntatis
suraus, Unigcniti Filii tui recensita Nativitatersspi-- vos nectarerepleat, et coelestis militise consortes
rare cujus ccelesti mysterio pascimur etpotamur efficiat Amen. Quod ipse, etc f
.

(97). Per eumdem, etc. Ad Complendum. — Danobis,qusesumus, Domine

Ad Vesperas. —
Praesta misericors Deus ut ad Deus noster ut qui Nalivitatem Domini nostri Jesu
su-cipiendutn Filii tui singulare Nativitatis myste- Christi uos frequentaregaudemus, dignisconversa-
riun et mentescredentium praeparentur et non cre- tionibus ad ejus mereamur pertinere consortium.
dentium corda subdantur, Per eumdem. Qui tecum vivit, etc.

(98) 1N VIGILIA DOMINi 1NN0CTE. Ad Matutinum. — Respice nos.misericors Deus,

Deus,qui hancsacratissimaranoctem veriluminis et mentibus clementer humanis, nascente Christo,
fecisti illustrationeclarescere, da quaesumus ut cu- summse veritatis lumen ostende. Qui tecum vivit et
jus lucis mysteria in terracognovimus,ejus quoque regnat.
gaudiis in caelo perfruamur. Quitecrrmvivit, etc. 7 MISSA (101) 1N MANE PRIMA NaT. DOM., SIVE SAN-
6 l
Super oblata. — Accepta sit tibi Domine, quae- C1M 8 ANASTASUE.
suraushodiernaefestivitatis oblatio, ut, tua gratia Da (102), quaesumus. omnipotens Deus, ut, qui
largiente, per h;ec sacrosancta commercia inillius nova incarnati Verbi tui luce perfundimur hoc in
inveniamur formain quo tecum estnostrasubstau- nostro resplendeat opere, quodper fidem fulget in
tia. Qui tecum vivit et regnat Deus in unitate. mente. Per eumdem.

hodiernis Missalibus. In C.Reg. Suec. ante AgnusDei Reg. Suec, Gemet et Theoder. Post Prsefat. Pamel.
ponitur Benedictio episcoporum, adesto suppl., ut in habot infra artionem Commttnicnntes et noctem sa-
:

Pontific. Rom. postea Consecratio Deus bonorum :

D cratis. celebr., ut in Missali. Eavent Mss. Theoder. et
omnium. Deinde super oblata, hsec hostia, etc, ut in Gemet, Abest hoc a Cod. Reg. Suec Sic adeo dis-
Pootif. Rom., Praefatio, Hanc igilur, etc. Ad com- crepant Codices ab invicem, ut immensi prope laboris
plemlum, hwc nos communio, etc. Hsec excipiunt ordi- sit omnes variantes
lectiones observare.
nationes presbyteri et diaconi. f Hsec quse hic non exstat in Ed. Vat.
Renedictio
a Hic non consentiunt Mss., nisi in duabus priori- et aliis poster. est in Benedictioali a Lambecio edito,
bus Urationibus. quod habes in Edit. Gussanvil. Ibidem reperiuntur
b Abest Praefatio Cod. Pamel. et Re#. Suec. In omnes alise Benedictiones in Codice Menardino. Mis-
Ge.iiet assig.iatur Piaefatio quae in Edit. Vatic. et sarum officiis insertse. Sic absolvitur apud Lambe-
Gussanvil. ponitur pro tertia missa Natalis Domini. cium quod ipse prwstare dignetur cujus reqnum et
:

c In Cod. Ileg. Suec. et apud Pamel. legitur post impfrium sine fine permanet in saecula saeculorum.
Communionom Sequit-ir ad Pamei. Oratio super Amen. Benediclio Dei Patris, et Filii, et Spiritussanc-
populum qua3 abest a Cod. Heg. Suec. sicut alia ad ti, pax Domini sit semper vobiscum.
et
Vesperos. g Assignatur quoque statio, ad sanctam Anaslasiam
d In C. Pamel., secreta,
contradicente Cod. Reg. tumin plerisque Codd. tutniin Kalend. Rom. In Cod.
Supc. Reg. Suec. dua? sunthujus missa* Praefationes, prior
e Apud Pamel., qttin per incamat/ verbimysterium, de sancta Anastasia, alia de Nativitate.
tc, ut iu Missalibus hodiernis. Consentiunt Cod.
 .

31 SANCTI GRWJORIl MAGNI 32

Aiia. - Da, quanumuB omnlpoteni Deui ut qui A ducatadsaiietatemaBteraoron pramiorum. Amen.
beatffi \ 1 1
martyri tuaa olemnia oolimu
.-

1 s t . i
s i ,
i
• i

(lll)Quiqueejui infantiamvilibus voluil tndui [)annis,

apud te patrociniasentiamus.Per Domraum nostrum <)s coBlestium restimentorum iudual orDamentis
Josum Christum. Hmen. Quod ipse pi lignetur, cujusregnum
Super oblata. Munera nostra qumiumui, l>o- elimperium sine flne permanel in s&cula saBCulorum.
mine, Nativitatis hodiernaB mysteriisapta proveniant, Amen. Bene lictio Dei Patris <[ Filii, el Spiritui
ul (103) sicul bomo genitus idem refulsit Deus, sic Sancti. Kt pai Domini sit semper vobiscum.
noltis bfficterrenasubstantiaconferatquoddivinum Ad CompUndum -
(112) Praeita, quaeeumiu,
est. Per eumdem omnipoteni Deus, utnatui tiodie Salvator mundi,
Alia. —
Accipe, quaBSumus, Doraine,munera<li- sicut divinaB nobis generationii est auotor ita et
gnanter oblata, et, beatae Anastasiae suffragaotibu 8 immortalitatis sitipselargitor. Qui tecum rivit et
meritisad nostrae salutis auzilium provenire con- regual Deus.
cede. Per Dominura nostrum JcsuinCliristumFilium Alias Orattone$. — Coneeda nobie, omnipotem
tuum. Qui tecum vivit. Deus, ut Salutare tuura novaeo lorumlucemirabile
(104) Prmfatio. — Vere dignuin et jnstum est, quoo ad salutemmundihodierna fettu ttate pro<
15
aequum et salulare nos tibisemper et ubique gra- sit, nostria semper innovandiscordibusoriatur.Qui

tiasagere Domine sancte, Pateromnipotens,a3terne tecum.

Deps: quia nostri Salvatoris hodielux vera proces Alia. —
Omnipotens serapilerne Deus, qui hunc
sit, quae clara nobisomniaet intelleetu manifestavit diem per incarnationem Verbitui etpartum beatas
et visu. Et ideo cum angelis et archangelis, cum Mari;e virginis consecrasti, da populis tuis in hac
throniset dominationibus cumqueomni militiacoe- celebritate consortiura ut, qui tua gratiasunt redem-
lestis exercitus, hyranumgloriae tuae canimus.sines pti tua sint a loptione securi. Per eumdem.
fine dicentes.
Alia — Fundamentum tidei nostrae Deus, (113;
Ad Complendum. — (105) Ejnsnos, Domine, (106} qui in mentibus sanctis tanquamin excelsismoati-
sacramenti semper(107)natalisinstauretcnjus(108) busaeternitatisportas, justitiamuniente, componis.
Nativitassingularishumanamrepulitvetustatem.Qui concedenobisin tegloriose credere,tuumque Filium
tecum vivit. Dominum nostrum ad Redemptionem animarum
Alia. — Satiasti, Domine familiamtuam muneri- hominem factum priedicabiliter confiteri. Qui te-
bus sacris ; ejus, quassumus semper intervpntione cum, etc.
nos refovecujussolemniacelebramus. Per Dominum q Alia. — Largire, quaesumus,Dominefamuli$ tuis
nostrum Jesum Christum, etc. (Ui) fidei et securitatis augmentum, utqui de.Nati-
VIU KAL. JANUARU a. — in DIE NATALIS DOMINI. vitate Filii tui Domine nostri gloriantur et adversa
Concede quaesumus omnipotens Deus, ut
(109) mundi, te gubernante, non sentiant, et quae tempo-
nos Unigeniti Filii tui nova per carnem Nativitas raliter 9celebrare desiderant, sinefine percipiant,
liberet quossub peccati jugo vetusta servitustenet. Per.
Qui tecum vivit. klia. — Deus, qui per beataeMaria; virginis par-
Super oblata. Oblata, Domine munera nova — lum sine humanaconscupiscentiaprocreatum,iii Fi-
Unigeniti tui Nativitate sanctifica, nosque a pecca- lii tui membra ven eutes (115) paternis fecisti prae-
torum nostrorum £ maculis emunda. Per eum- judiciis non teneri.praesta, quaesumus, ul (116) hu-
dem, etc. juscreaturae novitate suscepta vetustatis antiquae
Prsefalio. Veredignum et justumest,aequum et — conlagiis exuamur. Per eumdera.
salutare nos tibi semper et ubique gratias agere, Alia. — (117)Deus, qui humanae substantiae di-
Domine sancte, Pateroiunipotens, aeterne Deus;quia gnitatem et mirabiliter condidisti et mirabilius re-
per incarnati Verbi mysterium nova mentis nostrae formasli, da nobis qusesumus ejus divinitatis esse
oculis luxtuae claritatis infulsit. Ut, dum visibiliter consortes qui humanitatis nostraefieri dignatus est
Deum cpgnoscimus, per hunc (110) invisibilium D
particeps, Jesus Christns Filius tuus, qui tecum
amore rapiamur. Et ideo cum angelis. vivit.
Te clementissime Pater, etc, ut supra^.
igitur, Alia. — Omnipotens serapiterneDeus qui in Filii

Benedictio. Benedicat vobisomnipotens Deus,
vestramqueadsupernaexcitetinlentionemqui hanc
sacratissimam diem Nativitate Filii sui fecitesseso-
lemnem.Amen. EtquieumquiPanis est angelorum
in praesepi Eeclesiae
lium ipse voset in praesenti saeeuio degustare faciat
aeternorum dulcedinemgaudiorum et infuturoper-
— tui Domini nostri Nativitate tribuisli totius religio-
nis initium perfectionemque constare da nobis
quaesumus, in ejus portione censeri, m quo totius
salutis humanae sumraa consistit. Qui tecum vivit
cibum fecitesse fiileliumanima- et regnat Deus.
Mia. — Da, quaesumus, Domine, populo tuo in-
violabilemtideifirmitatem, utqui Uuigenitumtuum,

a In Kalend. Rom., sicut in Ed. Pamel. et pleris- act. Communicantes et diem sacratiss. celebr. quo B. M.
que Mss., legitur ad sanclum Petrum, ubi statio indi- intem, virginitas (oer erroivm nalivitas), etc quee le- ,

catur. guntur in Ed. Vatic. et Gussanvil., necnon in Gemet.

*> Apud Pamelium post Prsefationem habes, infra Abest a Cod. Reg. Suec.
33 LIBER SACRAMENTORUM 34

in tua tecnm gloria sempiternuin, (118) in veritate A VI KAL. JANUARll c. — NATIVITASSANCTI JOANNIS
nostri corporis natum cle inatre Virgine confitentur EVANGELISTE.
et a praesentibus liberentur adversis el inansuris tuara,Domine,benignus
(122) Ecclesiam illustra,
gandiis inserantur. Pereumdem Dominum nostrum Joannis evangelistae illuminata doctrinis,
ut, beati
Jesum Christum Filium tuum, qui tecum. ad dona perveniat sempiterna. Per.
VU K.AL. JANTARll. —
NATIVITAS SANCTl STKPHANI a .

Super oblata. —
Suscipe munera,Domine quae in
Da nobis, quaesumus, Domine, imitariquod coli-
ejus solemnitate
tibi deferimiis,cuus (123) nos con-
mus, ut discamusetinimicosdiligere, quia ejusna-
fidimus patrocinio liberari, Per.
talitia celebramus, qui novit etiam propersecutori-
bus exorare Dom. Prsefaho. — Vere dignum justum est, equum
et

Super oblata. —
Suscipe, Domine, munera pro
et salutare.nos tibi semperet ubique grutias agere,
tuorum coramemoratiouesanctorum,(119) ut sicut Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,
beati apostolitui et evangelistsJoannis veneranda
illos passio gloriosos, sic nos devotio reddat inno-
natalitia recensentes qui Domini nostri Jesu Chri-
cuos. Per Dominum b .
:

vocationesusceptaterrenum respuit pa-

Prxfatio. — Vere dignuinet justum est, aequiim
sti Filii tui

trem, ut posset invenire ccelestem,adeptus in regno

et salutare nos tibi semperet ubique gratias agere B
ccelorum sedem apostolici culininis,qui tantum re-
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,
tia (124) carnalia contempserat genitoris quique ;
beati Stephani levitae sitnul et martyris natalitiare-
Unigenito tuo sic familiariter est dilectus, et im-
colentes: qui fidei.qui sacrae railitiae,qui dispensa-
mensae gratiae muneribus approbatus, ut eum 1 \
tionis et castitatisegregiae, qui praedicationismira-
idem dominus in cruce jam positus, (I25)vicarium
bilisque constantiae, qui confessionis ac patientiae
suaematri Virgiuihlium subrogaret,quatenusbeata3
nobis exempla venerandaproposuit. Etideo nativi-
Genitricis integritati probati dilectique discipuli
tatem Filii tui merito prae caeterispassionis suaefe-
Nara et inccenee mysticae sa-
virginitas deserviret.
stivitate prosequitur, (120)cujusgloriae sempiternae
crosancto convivio super ipsum vitae fontemaeter-
primus martyr occurrit. (121) Per quem majesta-
nura, scilicet peclus recubuerat Salvatoris. De quo
tem, etc.
haunens fluenta do-
perenniter raanantia ccelestis
10 Benedictio. — Deus qui beatum Stephanum ctrinae,tamprofundisacmysticis revelationibusest
protomartyrem coronavit, et confessione iidei, et imbutus, ut omnem transgrediens creaturam, ex-
agone martyrii.mentes vestrascircumdet,etin prae- mente conspieeret,et evangelica voce profer-
celsa
senti saeculo corana justiliae, et in futuroper ducat
ret quod principio erat Verbum, et Verbum erat
vos adcoronam gloriae. Amen.Iliiusobtentutribuat C
apud Deum etDeuserat Verbura. Et ideo cura an-
vobis Dei et proximi charitate s<
a
mper exuberare,
gelis.
qui hanc studuit etiam inter lapidantium impetus
obtinere. Amen. quo ejus exemplo roborati,et in-
Benedictio. — Omnipotens Deus dignetur vobis Per
tercessione muniti, ab eo quem iatercessionembeati Joanuis apostolietevangelistae
ille a dextris Dei
vidit stantem, mereamini benedici. Amen. Quod benedicere,quiper eura arcana verbi sui voluit Ec-
clesiae revelare. Amen.Concedat vobisut quod ille
ipse praestare dignetur, etc.
Spintussancti rauuereafflatusvestrisauribus infu-
Ad Complendum. — Auxilientur nobis, Domine,
dit, ejusdem douo capere mente valealis.
spiritus
sumpta mysteria, et intercedente beato Stephano
Amen. Quo ejus decumento de divinitate nostri re
martyre tuo,sempiternaproteotioneconfirmeut.Per
deraptoris edocti,et araandoquod tradidit, et exse-
Alia. —
omnipotens sempiterne Dtras.qui primi-
queudoquod jussit,ad donaperveniie merearaini,
tias martyrura, in beati Stephani sanguiue
levitae
quaa idem Jesus Chnstus Dominusuoster reprorai-
dedicasti, tribue, quaesumus, utpro nobis interces-
sit. Quod ipse prasstare dignetur.
sor existat, quiprosuisetiarapersecutoribus exora-
vit. Per. —
Ad complendum. Refecti cibopotuque ccelesti,
Alia — Deus,
qui nos Unigeniti t.i clementer in- D
Deus noster, te supplices deprecamur, ut in cujus
carnatione redemisti, da nobis patrocinia tuorum
haeccoramemorationepercepimus, ejus muniamur,
et precibus. Per.
continuatasanctorum,quibuscaperevaleamussalu-
taris ray>terii portionera. Per eumdem. (126) Ad Vesperos. — Beati Joannis evangelistae,
Alia. — Gratias
agimus, Doraine, multiplicatis quaesumus, Domine, supplicatione placatus, et ve-
circa nos miserationibus tuis, qui et Filij tui Nali- niam nobis tribue,et reraedia serapiterna concede.
vitate nos salvas, et beati inartyrisStephani depre- PerDorainura nostrum.
catione sustentas. Per eumdem. (127) Alia. — Beatievangelistee Joannis,Domine,
a Apud Pamelium, martyris, ut in Editis Reg. Suec. et abest ab Edit. Vatic, Gussanvil,, etc.
Vatic. et
Gussanvil. Abest a God. Heg. Supo. et a Kalend. c In Kalend. Rom. nulla fit mentio stationis.
Rom., ubi nulla statio assignatur, s^d pro Evan^elio Evangelmm ldem nolatur, quod in bodiernis Missa-
indicatur: IHcebal Jesus turbis J ud aeorum, usque, libus legimus. In Cod. Pamel. alioa proous Orationes
bmedtctus qui renil in nom. Dom. .Matth. xxm assignanlui'. In unapracmittuturad sanrtumAndream.
b Post hanc Orationem, apud Pamelium sequitur Aliquas ex iilis habet Codex Reg. Suec, sed non
Oratio: grata tibi sint, etc, quae desideratur in Cod. omnes imo tres priores desunt.
;
 .

f
3. ; SANCll GRfeOORll MAGNl 36
praeoibuiadJuvemurf utquodpossibilita nostranon A genilj veneranda infantia iafaotium innocentium
obtinel ejus nobis intercessione donetur. Per. catervas Berodisfuoe ti peremit ssvitia, tbis
Alm.
(128) —
Sii, Domine, quffisumus, beatut benedictionistribual dona gral imen.El qui
Joannei evangelista nostree fragilitatis adjutor, ut unicum Pilium ejus, Dotninumno-
oncessil iit

pronobid tibisupplicanscopio iusaudiatur. Per. strum, loquendo, sed moriendo coonterentur,

uoii
Alia. — Deus qui ]>cr 08 beati apostoli tui Joan- concedat,vobis ut tidem veram quam liogua ve
nis Verbi tuinobia aroanareserasli prea ta, quaesu- fatetur, etiam morea probi et vita inculpabilis fa-
mus, ut quodille nostrisauribusexcellenter infudit teantur. amen. Quique eos primitivum fructum
competentiseruditionecapiamus.Per.
intelligentiee otae iuae luscepil i
e, eum fructu Jjoh>.
AUa. — Omnipotens sempiterne Deus, qui hujus operam vos facial perveniread gaodia aaternae pa-
dieivenerandamsanctamqueiaBtitiam beatiapostoli tn.-e. Aiucii. Qnod ipse prostare dignetur, cujus
tui Joamiis et evangelishe feslivitate tiihuisti, da regnum.
Ecclesia: tuae, qtiaesumus, et
et praedicare quod docuit. Per.
amare quod credidit, Ad r.omplendum —
(132) Votiva, Domine, dona
percepimus,qu89Sanctoramnobis precibus,el praa
Aiia. — AiJsit Jicclesiae tuae, Domine qiuesumus, sentis, quiesumus, vitfie pariter et ifcternje ti
beatus 12 evangelista joannes, ut cujusperpetuus
R conferre subsidium, Per.
doctor exisiit.semper esseuou desiuat suiiragator 13 Aiia.— b Deus.quilicetsismagQUsininagnis
Per Domiuum. mirabilia tamen gloriosius operans in minimis, da
Alia. — Prajbta, quaesuuaus,omuipotens Deus,ut nobis,qu8BSUmu8,in eorum celebritate gaudere.qui
excellentiam Verbi tui, qnam beatus evangelista Filio tuo Domino nostro testnnonium prcebuerunt
Joannes asseruit.et convenienter lntelligere valea- etiam non loquentes. Per eurndera, etc.
mus, et veraciter protiteri. Per euiiidem. Aiia. — Ipsi nohis,Uomine,qua-suraus,postulent
V KALEND. JANUAKll. » NATALIS 1NN0CENTUM. mentium puritatem, quorum Innecentius hodieso-
Deus,cujus hodieina die praeconium innocentes lemniter eelehramus. Per.
martyresuonloquendo,sedmoriendo confessi sunt, Alia. — Adjuva nos, Domine, quaesumus, eorum
omm iu nobis vitiorum mala mortifica, ut fideni deprecatione sanctorum, qui Fihum tuum humana
tuam, quam iingua nostra loquitur,etiam moribus necdum voce protitentescueiesti sunt pro ejusNali-
vita fateatur. Per. vitate gioria corouati. Per eumdem.
Super oblala. — Adesto, Domine, muneribus In- PRID. KALENDAS JA.NUARll. NATIVITAS SANCTl SILVESTHI
noceiitumfestivitatesacrandis,etpraesta,quaesumus, c PAP.E.
uteorumsiuceritatempossimusimitari,quorum tibi (133) Eodemdie sancti Fulgenlii episcopi.
dicatam veneramurmtantiam. Per. C Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut beati Silve-
Praefalio. —
Vere dignum et justum est, aequum stri confessoris tui, atque poutiticis veneranda so-

et salutare, nos tibi semperet ubique gratias agere lemnitas, et devotionem nobis augeat, et salutem
Domine sancte, Pater oninipotens, aeterue Deus Per. :

(129) etin pretiosis mortihus^parvulorum^quospro- Superoblata. —

pter nostri redemptons mfantiam bestiaii seevitia
Herodes iunestus occidit, immensa clementiae tuae
doua praedicare, iu quibus fuigetsola magis gratia
quam voluntas, U3U) et claaa est prius confessio
quam loquela,(131)antepassioquammemhraideo-
nea passioni. Existuut testes Chnsti, quiejusnon-
dum fuerantaguitores.Oiufinitabenignitas o iiief-
fabihs misericordia,quaepro suaanomine trucidatis
meritum glonae perire nou patitur, sed propna
cruoreperfusiset salus regeneratioms adhibetur, et
imputatur corona martyrii.Et ideo cum angelis,etc. rj
Benediclio. —
Omnipotens Deus, pro cujus Uni-
Sanctorum tuorumnobis, Domine
pianon desitoratio.quaeet muneranostraconcihcet,
et tuam nobis indulgentiam semper obtineat. Per.
Adcomplendum. Quajsumus, omnipotens Deus,—
uthodiernae munus solemnitatis acceptum,interce-
dente beato Silves;ro confessoretuo, et corponbus
nostris salutem prasstetet meutibus. Per Dominum.
! Aiia. —
Adesio, Domine,supphcationihus nostris
nec eos ulhs mentis et corporis patiaris suhjacere
periculis, quos beati Silvestri pontificis tui munit
gioriosa confessio. Per.
kalendis januarii. (134) inoctavis domini d. —
Deus, quisalutisaeternae,beatae Mariae virginitate

a Apud Pamel. Nat., sanclorum Innocent. Abest
sanctorum, a Ccd. Keg. Suec, a Kalend. Rom. et ab
Edit, Vatic. et Gussanvil. In eodem Pamei. Cod.
leguur ad sanctum faulum. Siletur de statione in
Kaleud. Rom., ubi Evangeliuni ldem quod in Jiodier-
na sanctorum luuocentium Missa desiguatur.
b Haec oratio et ultima, adjuoa, etc, deest in Cod.
Reg. Suec.
c Ahesi. papx, a Cod. Pamel., exstat in Cod. Reg.
Suec. in ueuir jiiegitur quod hic de sancto Fuigentio
addilum, uu nec tu alns Vulgatis. Jn kalend. Rom.,
nia bona sua conslituet eum, sine ulla statione.
d Licet hoc lestum a Circumcisione nomen haud
accipiat ni Kaiendar. Rom., cui consentiunt libn Sa-
cramentorum Codiees sive editi sive manu exarati,
assignatur tamen Evaogelium de Circumcisione,
pustquum consummati sunt, quod protrabitur, usque
et gioriam plebis tux israel. Nuliasiationis fit mentio.
Iu hditis tamen Pameliauis, consentienle Cod. Heg.
Suec, legitur adsanclam Mariaiu ad Marlyres. Jn hoc
Cod. desiderantur quatuor Urationes u.iimae apud
Pamenum uncinis [ inclusaeJ
Praelatio et Beue-
;

ubi papa; titulus sancto Silvestro non datur, nuhaque
fit sancti Fulgentii memoria, praescnbitur Evangei.
Dixd Jesus discipulis'suis Vigdate, usque super om-
.•
dictio qubc hic habentur, ubi Cireumcisionis ht nieu-
tio, in Pamel. et iieg. Suec Codicibus non ieguutur.
In Kalendar. Rom. eodem die notatur natale sanctx
37 LIRER SACRAMENTORUM. 38

fecunda, humano generipraerniapraestitisti, tribue, A PraeftUio. — Vere dignum et justum est, aequum
quaesumus, ut ipsam pro nolus intercedere sentia- et saliitare, noslibiseinper etubiquegratiasagei-e,

mus, per quam tneruiraus auctorem vitae suscipere Dornine sancte. Pater omnipotens, aeterne Deus :

Dominum nostrum Jesum Christum Filiuui tuum. Qui peccato primi parentis hominem a salutisfini-
Alia. — Deus, qui nobisnali Salvatoris diem cele- bus exsulantem, pietatis indulgentiaadveniamvi-
concedis octavum, fac quaesumus, uos tamquerevocasti, mitandonobis unigenitum Filium
brare 14
ejus perpetua divinitate muniri cujus sumuscar- tuum Dominum et Salvatorem nostrum per quem ;

nali commercio reparati. Qui tecum vivit, etc.

Majestatem tuam, etc.

Superoblata. —
Praesta, quffisumus, Domini, ut Benedictio. — Deus, qui
Unigenitum suummisit,
per haec munera, qim Domini nostri Jesu Christi ut mundura salvaret, ejusdem salutis vos participes

arcanaBNativitatismysteriogerimus, puriticatae men- cfficiat, et in ea perseverabiles reddat. Amen, Iram

tis intelligentiam consequamnr. Per eumdem.

quae super infideles maneta vobisamoveat.etabea
Prasfalio. — Vere dignum et justum esl, a^quum vos in perpetuum liberos efficiat. Amen. Spiritum
et salutare, uos tibi semper et ubique gratias agere, Filii sui vobis attribuat, ejusque donis vos afiatim

Dominesancte, Pater omtiipotetis,<pterne Dous,per exuberare concedat. Araen. Quod ipse praestare di-
Christum Dominum nostrum :cujus hodie Circum- B gnetur cujus regnum
cisionis (iiem, et Navitatis octavum celebrantes, AdComplendum. Per hujus,Domine,operatio- —
tua. Domine, rairab lia, veueramur. Qtiia, qu« pe- nem mysterii.etvitia nostrapurgentur, etjusta de-

perit, et raateret virgo est qui natus est etinfans

;
sideria compleantur. Per Dominum, etc.

et Deus est. Et ideo cum angelis, etc. Super opulum. Propitiare, misericors Deus,
, —
Benedictio. — Omnipotens Deus,cujusUnigenitus supplicationibus nostris,et populumtuum pervigili

hodierna ne legera solveret, quam adimplere

die, protectione custodi, ut qui Unigenitutn tuum in

venerat, corporalem suscepitcircumcisionem,spi- carne nostri corporis Dominum natum esse fatetur,

ritali circumcisione mentes vestras ab omnibusvi- nullapossitdiabolifalsitate corrumpi.Pereumdem.

tiorum incentivis expurget, etsuam invosinfun<lat NONIS JANUARIl. — (139) 1N VIGILIA b THEOPHANl.E
benedictionem. Araen. Et qui legem per Moysen Ad Vesperas. — Cordanostra,qua3snmus,Domine,
dedit, ut per Mediatorem nostrum benedictionem venturae festivitatis splendor illustret, quo mundi
daret, exuat vos mortiticatione vitiorum etfaciat per- hujus tenebriscarere valeamus,et perveniamus ad
severare in novitate virtutum. Amen. Quosicinse- patriam claritatis aeternae. Per.
numeriperfectionein hoc saeculo vivatis,etin
narii
septenariointer beatorum spirituum agminarequie-
Domine, ut
Superoblata. — Tribue,°quaesumus,
scatis. (135) Quatenus ra octavoresurrectione reno-
C praesentibus illi immolemus sacrificiis,et suraamus
quae venturae solemnitatis piaimunera praeloquun-
vati, jubilaei remissione ditati, (136) ad gaudiasine
tur. Per, etc.
fine mansura perveniatis. Amen. Quodipsepreestare
dignetur, cujusregnum. Prcefatio. Veredignum etjustum est, aequum —
etsalutare,nos tibisemper etubique gratiasagere,
Ad complendum. —
Praesta, quaesumus, Domine,
Dominesancte, Pater omnipotens, aeterneDeus: et
utquod Salvatoris nostriiterata solemnitate perce-
telaudaremirabilem Dominum in omnibus operibus
pimus, perpetuaenobis redemptionis conferatmedi-
tuis,quibussacratissimaregui tuimy-teriarevelasti.
cinam. Per eumdem.
Hanc etenim festivitatem do;i inicce apparitionisin-
Snper populum. — Omnipotens sempiterne Deus, dex stella praecessit, quae natura in terra coeli Do-
qni in unisrenito tuo novam Creaturam nostibi esse minummagisstupentibusnuntiaret.Utmanifestan-
fecisti, custodi opera misericordia^ab omni- tuae, et
dus mundo Deuset coelestidenuntiaretur indicio,et
bus nos maculis vetustalisemunda, utper auxilium temporaliter procreatus signorum temporalium mi-
gratieetuae in (137) ilhus inveniamur forma, in quo nisterio panderetur. Et ideo, etc.
tecum est nostra susbstantia. Qui tecum vivit.
1(5 Ad Complend um. —
Illumina,quaesumus,Domi-
(138) a DOMINICA POST NATALEM DOMINl. rj ue,populumtuum,et splendore gratiae tuaecorejus
OmnipotenssempiterneDeus dirige actus Qostros semper accende, ut, Salvatoris mundi stella famu-
in beneplacito tuo.utin nominedilectiFilii tui me- lante, manifestata Nativitas mentibus eorum et re-

reamur bonis operibus abundare. Quitecum. veletur, semper et crescat.Per eumdem.

Superoblata.— Concede, quaesumus, Domine, ut Vlll 1DUS JANUARll. —
EPIPHAMA DOMINI.
(
1 40) 1N c

oculistuae X 5 Majestatis munusoblatum,et gratiam Deusquihodierna dieUnigenitum tuum gentibus

nobis devotiouis obtineat, et effectum beatae peren- (141) stella duce revelasti, concede propitius utqui
nitatisacquirat. Per Dominum nostrum. jam teexhdecognovimus,usqueadcontemplandam

Mariae ; quod optime convenitcum

sancti Gregorii Marine virg. f.
Antiphonario, a Pamelio exhibetur. Ka forte de
ut b Sic appellatur Epiphania? festum a sancto Gre^o-
causaetiam nunc fesli Circumcisionis officium magna rio, hom. 38 111 EgaDg. Veni;nt quia Naialem domi-
;

ex parte ad beatissimam Virginem pertinet. nicum sine te feci, sanctam Theophamam jam tecum
a
Hujns Domimcae nihil ex:-tat inPamel. autinReg. fuciam.
Suec. Codicibus, praeter Orationem, omnipotens, etc. c Hac die in Ed. Pamel. statio figitur ad sanctum
In Cod. Gemet. Oratio est, Deus qui sal. oet. beatge Petrum ;
quod optime respondet titulo hom. 10 in
 :

39 SANCT) GKEGORII MAGNI '.'i

gpeciem tuee celsitudinis perducamur. Pereum- A a DOMIRIOA IP0I1 I iil.oriiA.MAM.

dcm, otc. Vbta, quassumus, Domine, t upplicanti* populi,

Sn/irr tihhiiii. Ecclesiae quasumus, Domi-
in.-i-,
coBlesti pietate prosequere, utet ques s mot,
iic, dooapropitius intuere, quibus uonjam aurum, videani; el a<J impleadaqua viderint, convaletcant.
tlms et myrrha profertur, se<l quos eisdem muoeri- I'er.
bus declaratur,immulaturetsumitur,Jesu8Gbrislus Superoblata. Oblatum libi, Domine, sacriftoitun
Dominus ooster.
vivilicci nos temper et muniat. Per,
Praifatio. — Vere diguum etjustum est, eequurc
iiujiitin. Vcre diguum et justum i lum
etsalulare, oos tibisemper etubiquegraliasagere:
et salutare, noe tibi lemper et ubique grati i

Domiae sancte, Pater omnipotens, sterne

Deus :
Domine sancte. Pater omoipoteos, sterne Deus
quia cum Unigenitus tuusia Bubstaotia nostree mor-
Quiacum I uigenitustuui in substantia nostrae mor-
talitatis apparuit, (142) in novam nos iramortalitatis
talitatis apparuit, in novam oos itnmortalitati
sute luccin reparavit. Et ideo cum angelis., eto.
lucem reparavit. Kt ideo cum augi
Te clementissime Putcr, etc.
igitur,
Benedictto. —
Deus, lumen veruun, qui Unigeni-
Benedictio.—Den», qui Filii

ritiam fecit esse mirabilem, spiritu prudentisB corda

sui temporalem pue-

tum suum bodierna die stella ducegentibus voluit

B vestra iUustrare ac docere dignetur. Amen. Qmque
revelure,sua vosdigneturbenedictioneditare.Amen,
illum parentibus temporaliter subdivoluit, ipsevos
Quoexemplo (143) magorum mystica Domino Jesu
humilitatisetpietatismuneribus miseratusinformet.
Cristomunera offereutes, autiquo hoste,
spreto
Amen. Kt (1 i. i) qui eum sapientia, aetate, et gratia
:

spretisque contagiis viliorum,ad ffiternam patriam

proticere tribuit, spinlaliuin vobis profectuum in-
redire valeatis per viam virtutum. Amen. Detque
crementapropilius largiatur. Quod ipse prasstare
vobisveram mentiuminnocentiamqui superUnige-
dignetur.
nitum suum Spiritum sanctum demonstrare voluit
percolumbam, eaqne virtute mentes vestrae exer-
Ad complendum. — Supplices te rogarnus, omni
polens Deus, ut quos tuis reficis sacramentis, tibi
ceantur ad intelhgenda divinae legis arcana,qua in
etiam placitis moribus dignanter deservireconcedas
Cana Galileae lympha estinvinum conversa.Amen.
Fer Dominum.
Quodipse prestare dignetur.
Super pojiulum. — Conserva,qiiaesiirniis, Domine,
Ad Complendum. — quaesumus, omnipo-
Praesta,
familiam tuam, 18 etbenedictiouuin tuaruoi propi-
tens Deus, ut quebsolemnicelebramus officio, puri-
tius ubertate puririca, et eruditionibus tuis semper
ficatae mentis iutelligentia cousequamur. Per.
multiplicetur et donis. Per.
Alice Orationcs. — OmnipotenssempiterneDeus, C (146) 1N b OCTAV13 THEOPHANljE.
fidelium splendor aniinarum,quihanc solemnitatem
Deuscujus Unigenitusinsubstantia nostrae carnis
electionis gentium(144) primitiis consecrasti.imple
apparuit, praesta, quaesumus, ut pereum, quera si-
mundum glona tua, et subditistibi populis perlu-
milem nobis agnovimus, intus reformari me-
foris
minis tui appare claritatem. Per.
reamur. Qui tecum vivit. etc.
17 Alia. — omnium gentium
Deus, illuminator
Super oblala.— Hostias tibi,Domine,pro nati tui
da populis tuis perpetua pace gaudere, et lllud lu-
Filii apparitione deferimus, supphciter exorantes,
mensplendidummfuudecordibusuostris,quodtrium
ut sicutipsenostrorumauctorestmuoerum, itaipse
magorum mentibus aspirasti. Per.
sitmisencors et susceptor Jesus ChristusDominus
Alta. —
Danobis,quo3sumus, L»omine,dignecele- noster, qui tecum vivit et regnat Deus.
brare mysterium, quodiu nostri Salvatons infantia Ad complendum. —
Ccelesti lumine, quaesumus,
miraculis coruscantibus declaratur, etcorporalibus Domine, semper et ubique nos praeveni, ut myste-
incremeutis manifesta designatur humaiiitas. Per rium,cujusnosparticipesessevoluisti, et puro cer-
eumdem. namus intuitu, et digno percipiamus effectu. Per.
Alia. — Pra3sta,quaesumus,omnipotensDeus,utSal- XIX KAL. FEBRIAH (147) NATALIS SANCTl FEL1C1S c -

vatoris mundi, stella duce, manifesta Nativitas menti- D ConceJe, quaesumus,omnipotensDeus,ut ad me-
busnostris reveletursemperetcrescat. Per eumdem. liorem vitam sanctorum tuorum exemplanos pro-
Alia. —
Illumina, quaesuinus, Domine, populum vocent, quatenus quorum solemuia agimus, etiam
tuum, et spleudore gratiae tuae cor ejus semper ac- actus imitemur. Per.
ceude, ut Salvatorem suum et incessanter agnoscat, Super oblata. — Hostias tibi, Domine, pro com-
et veraciter apprehendat. Per domiuum nostrum. memoratione sanctiFelicis(148) confessoris offeri-

Evang. : Cum tw.ius esset Jcsus in Belhlehem ; ubi le- xix Kalend. Febr.
gitur habita in basil. sancti Petrf. In Kalendario b Pro octava Fpiph. nihil assignatur in Kalend.
Kom. omittitur statio assignaturque tantum Evan-
; Rom.
gelium Ciini nalus esset Jesus etc. In eodem Kalend.
•

In Kalend. Hom. et in Coi. Reg.

c Suec. quem
postlestum Theophanire tres dies fesli celebruntur sequitur hic Pamel. additur in Pincis. Consule Bol-
;

etinprimo iegitur statio ad sauctum Petrum ad landum, tom. 1 sanctorum Jaouarii et Tiliemontium, ;

Vincula. tom. IV Comment Eccles. Hujus sancti solemuitas no-

Vacat ha?c Dominica in God. Pamel. Iq Ms. Reg.
a tatur 14 Jan. in Kalend. Rom. et apud Pamel., at die
Succ. omnia desunt ab Ibidus Jauuani, usque ad 13 in Cod. Reg. Suec.
41 LIBER SACRAMENTORUM. 42
mus, suppliciter deprecantes, ut sicut illi tribuisti A meritis adjuvemur,cujuspassioneleetamur.Per Do-
sacreefideilargitatein.sicuobisindulgentianilargia- minum nostrum, etc.

ris et pacem. Per. —

Super oblata Suscipe,quaesumus, Domine,mu-
Prsefatio. —
Vere dignum et justum est, aequum neradignanter oblata,et,beatiMarcellisuflraganti-
et salutare, nostibisemper etubiquegratias agere, busmeritis, ad nostrae salutis auxilium provenire
Roniine sancte.Pater omnipotens.aeterne Deus et ; concede. Per.
confessionemsanctiFelicismemorabilemnontacere, Prsefatio. — Vere dignumjustumest, aequum
et

qui (149) nec heereticis pravitatibus, necsaeculi blan- et salutare, nos tibisemperetubique gratiasagere,
dimentis a sui status rectitudine potuit immutari, Dominesancte,Pateromnipotens,aeterneDeus qui :

sed iuter utraque discnmina veritatis assertor,fir- glorificarisin tuorum confessione sanctorum, et 20
mitatem tuee fadei non reliquit. Per. non solumexcellentioribus prasmiismartyrum tuo-
Ad complendum. —
Quaesumus,Domine,salutari- rum merita gloriosa prosequeris, sed etiam sacra
bus repleti mysteriis, ut cujus soleuinia (130) cele- rnysteria competentibusservitiisexsequentes, gau-
bramus, ejusorationibusadjuvemur.PerDominum dium Domini sui tribuisbeuignusintrare. Per Chri-
a DOM1NICA 11 POST THEOPHANIAM. stuui Dominum.
Omnipotenssempiterne Deus, quicoelestia simul r> Adcomplendum. — Satiasti,Domine,familiam tuam
et terrena ruoderaris, supplicationes populitui cle-
munenbus sacris semper ej us,quaesumus,interven-
;

tione nos refove,cuj us solemnia celebramus. Per.

menterexaudi,etpacem tuam nostriscoucede tem-
poribus. Per. XV KAL. FEBRUARIl. — NATALIS SANCT^ PRISCE
Alia. — Adesto, qu8esumus,Domine,supplicatio- V1RG1NIS

nibusnostris, et in tua misericordiacontidentes,ab Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui beatae

omni nos adversitate custodi. Per. Priscae martyris tueenatalitiacolimus, etannuaso-
Superoblata.— Uttibigratasint,Domine,munera lemnitate laetemur, et tantse fideiproficiamusexem-
populi tui supplicantis, ab omni, queesuinus, eum - plo. Per.
contagione perversitatis emunda. Per. Super oblata.— Hostia,Domine,quo3sumus, quam
Prsefalio. —
Vere dignumet justum est, aequum sanctorum tuo natalitia recensentes ofTerimus,
etsalutare, nos tibisemperet ubiquegratiasagere, et vincula nostrae pravitatis absolvat, et tuae nobis
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :
misericordiae dona conciliet. Per.
semperque virtutes etlaudestuas labiisexsultatio- —
Ad complendum. Quaesumus,Domine,salutari-
nis eflari, quinobis ad relevandos istius vitaelabo- bus repleti my steriis,ut cuj us solemnia celebramus,
res diversa donorum tuorum solatia, et munerum q ejus orationibus adjuvemur. Per.
salutanumgaudiacontulibti,mittendo nobis Jesum Xlll KAL. FEBRUARIl. —
c NATALIS SANCTI (151) FABIANI

Christum Filium tuum Dominum nostrum Perquem. Infirmitatem nostramrespice, omnipotens,Deus,

Benediclio. —
Deus qui sua mirabili potestate et (132) quos pondus propria? actionis gravat.beati
aquam vertitin vinum.vosavetustate subtractos in Fabiani martyris tuiatquepontificisintercessioglo-
beatae vitae transferetnovitatem.Amen.Etqui nup- riosa nosprotegat. Per.
tiis interesse voluit, et earum sua praesentia com- Super obiata. — Hostiam tibi Domine, beati Fa-
probaret bonum, ipse vobiscastitatis et sobrietatis biani martyris tui dicatasmeritisbenignus assume,
perpeluae conferatdonum.Amen.Ipsevobis sancta- et ad perpetuum nobis tribueproveniresubsidium.
rum lntelligentiam Scripturarumtribuatspiritalem Per Dominum.
quiaquas in vina verteudohocipsumvoluitdesigna Adcomplendum.— Refectiparticipationemuneris
re. Amen. Quod ipse preestare dignetur, cujus. queesumus,DomineDeus noster,ut cujus ex-
sacri,
Ad complendum. — Augeatur in nobis, Domine, sequimur cultum, sentiamus eflectum. Per.
queesumusjtuaevirtutis operatio, ut divinis vegetati
EODEM DlE. — NATALIS SANCTl SEBASTIANI MARTYRIS
sacramentis,adeorum promissa capienda tuo mu-
DeusquibeatumSebastianummartyrem tuumvir-
nere praeparemur. Per.
tute constantiae in passione roborasti,exejusnobis
Super populum. — Auxiliare,Domine,populo tuo, rj

imitatione tribue pro amore tuo prospera mundi de-

ut sacrae devotionis proficiens incrementis, et tuo
spicere, et nullaejus adversa formidare. Per.
semper munere gubernetur.et ad redemptionis aeter-
nae pertineat, te ducente, consortium. Per.
Super oblata. —
Accepta sitin conspectu tuo.Do-
mine nostradevotio,etejus nobis fiat supplicatione
XVll KAL. FEBKUARU. — NATAUS b SANCTl MARCELLl
pro cujus solemnitate defertur. Per.
salutaris,
PAP.E
21 Prefatio. —
Vere dignum et justum est
Preces populi tui.quaesumus, Domine, clementer aequumetsalutarenos tibi semper et ubique gratias
exaudi,utbeati.\larcelli martyris tuiatque pontificis agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne

* Omittitur in C. Pamel, et Reg. Suec, necnon in Kal. Rom.

Kalend. Rom., cujus loco occurrit Fer, iv post
: ln Kalend. Rom. festum sancti Sebastiani est
c
Theophania. ante festum sancti Fabiani secus in Cod. Pamel.
;

b Apud Pamel. notatur die 18 Januar. ; at in Cod. ac Reg. Suec. et in Vatic. Ed. atque aliis. Postea,
Reg. Suec. die 16 ejusdem mensis, consentiente utraque solemnitas in unam coaluit.
Patrol. LXXVIII, 2
43 SANGTI GREGOIil MAGNI 44

Dens : quoniam martyrifi beatl Sebaitlani pro con- A glorioiui levita Vncentiiui, el milei invictm
feuione nominii tui venerabilii tanguii effu a bidi hoitii iii~.iin.iiii interritus adiit, mode
siniui et tuamirabiliamanifeitat, quoperflciiinin- itinuit, tecuru irri t al re-

nrmitate virtutem,et uoitrii itudiii dal profeotum si~.trj caeicieni elatui eise (4S6)
t ut vinceret, in
apud te preBitatauxilium. Per Chriitum
et iiiiinnis utroque, Domini ac Magiitri iui reitigia lequi
Dominum noitrum. qui bumilitatii cuitodiendee, el de bosubui trium.
Ad complendum.— Sacromuneresatiati, s«i ppli- phandi, sms lequenda exempla monitravit i

ces Domine, dopreoamur, ut quod debitee eervi-

te, quem.
tutisoelebramus oflicio, intercedente beato Sd»a- Adcomplendum,— Quspsumui,omnipoteni D
stiano martyretuo, salvationis tuae sentiamus aug- ut qui coeleitia alimenta percepimui, intercedente
mentum. Per Dominum noitrum. beato Vincentio martyre tuo,per heBccontra omnia
Xll KAL. KEBRUAIUl. — NATALIS SANCT.E (153) adversa muniamur. Per.
a AGNETIS. Vlli KAL. PEBBUABll. — r-
COltVERSlO 8A.NCTI PADLl.
Omnipotens sempiterne Deus.qui infirmamundi (157) Dem qui universum mundum beati Pauli-
eligis, ut fortia queeque confundas, concede propi- apostoii tui pra3dicatiouedocuieti,da uobii,que
tius ut qui beatae Agnetis martyris tuae solemnia g mus , u t qui ejus hodie Conver<ionem colimus, per
coiimus, ejus apud te patrocinia sentiamus. Per. ejus ad te exemplagradiamur. Per.
Super oblata. —
Hostias, Domine, quas (ibi olle- Superoblata. — Apostoli lui Pauli precibus, Do-
rimus, propilius suscipe, et, intercedente beata miue, plebis tuae dona sanctifica, Ut quee tibi tuo
Agnete martyre tua.vinculapeccatorum nostrorum gratasunt instituto.gratiorafiantpatrocinio suppli-
absolve. Per Dominum. cantis. Per Dominum.
Prcefatio. —
Vere dignum et justum est, aequum
Praefatio. — Vere dignum
et justum est, aequum
et salutare, nos tibisemper eti'biquegratiasagei*e,
et salutare, semperet ubiquegratias agere,
nos tibi
Domine sancte,Pater omnipotens.aeterne Deus et :
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :et
(154) diem beatae Agnetis martyrio consecratam Majestatem tuam suppliciter exorare, ut ecclesiam
solemniter recensere, quas, terrenas generositatis tuam, beati Pauliapostolituipraedicationeedoctarn,
oblectamenta despiciens,coelestem meruit dignita- nulla sinas fallacia violari ; et sicut nihil in vera
tem societatishumanae vota contemnens, aeterni manere dinoscitur,
(158) quod non ejus
;
religione
Regis est sociata consortio et pretiosam mortem,
;
condieritdisciplina.itaad peragenda eaquaedocuit
sexus fragilitate ealcata, pix> Ghristi confessione ejus obtentu fidehbus tribuaturefficacia,sentiatque
suscipiens (155) shnul est facta conformis et sem- credentium gentium multitudo eum pro se apud
£
piternitatis ejus et gloriae. Per quem Majestatem
te intercessorem quem haberecognovit Magistrum
tuam. atquedoctorem.PerChristumDominumnostrum.
Ad complendum. — b Sumentes, Domine.gaudia Benedictio. Deus qui gratia sua beatum Pau-
sempiternadeparticipatione sacramenti festivitatis
lum ex persecutorefecitapostolum,ipsevobiscom-
sanctae martyrisAgnetis.suppliciter deprecamur,ut
punctionis piseque conversionis spiritum dignetur
quae sedula servitute, donante te, gerimus, dignis
impertire. Amen. Quique ei secretorum coelestium
sensibus tuo munere capiamus. Per.
XI KAL. FEBRUARII. — NATALIS SANCTl VINCENTJl mysteria dignatus est revelare. ipse vobis Scriptu-
rarum suarum abdita dignetur aperire. Amen. Et
MARTYRIS.
Adesto, quaesumus,Domine,suppiicationibus no-
qui ei perseverantiam fidei, 23 constantiamque
iu persecutionibus inflexibilemdare dignatus est,
qui ex iniquitate nostra reos nosesse cog-
stris, ut
eisdem vestram infirmitateui donisroborare atque
noscimus,beati Vincentii martyris tui intercessione
munire dignetur. Amen. Quod ipse praestare di-
liberemur. Per.
22 Super oblata. — Hodiernum,Domine, sacrifi-
gnetur.
—
cium laetantes offerimus, quo beati Viocentii ccele- Ad complendum. Sanctificanos,Domine,quae-
r. sumus,salutarimysterio et pro nobisejus nonde-
stem victoriamrecensentes, ettuamagnaliapraedi-
;

sitoratio, cujus nos donasti patrociuio gubernari.

camus, et nos acquisisse gaudemus sulflragia glo-
Per Dominum.
riosa. Per.
Prxfatio.— Vere dignumetjustum est, aequum (159) EODEM DIE. — NATALIS d SANCTl PROJECTl

MARTYRIS.
etsalutare,nos tibi semperet ubique gratiasagere,
Domine sancte, Pater omnipotens, asterne Deus, Martyris nos,qu3esumus, Domine, in-
tui Projecti

per ChristumDominumnostrum :procujusnomine terventio gloriosacommendel,ut quodnostris acti-

a In Suec, sanctae Agnce. In Kalend.

Cod. Reg.
c Kaiend. Rom. et Cod. Reg. Suec. festum istud
Rom. sanctxAgnse depasstone. Legitur etiam AgniP. nesciunt. Ejus meminit Cod. Pamel., sed adhibita
in'potioribus Mss. homil. in Evang., ubi uudecnna uncinorum nota. Ante ipsum in 1 Theoder. ponitur
est de hac sanntavirg. et mart. festum sanctorum Kberentian3e et Macarii marty-
b Hanc Orationem aliae duse sequuntur in cod. rum. ln Gemet. nulias hic assignantur sanctorum
Pamel. Tres absunt a Cod. Hcg. Suec. Apud Pame- iestivitates.

lium uncinis clauduntur. Fere omnia quae intra un- -Vel Prejecti. ut exhibent Theod.
tl Mss, Hujus

cinos legentur ibi non exstant in Cod. Reg. Suec.

martyns non meminere Kalendar Rom. aut Cod,
4S LIBER SACRAMENTORUM. 46

bus non meremnr, ejus precibusconsequatnur.Per A ivnonas februaru. (163) purificatio b sanct^e —
Doininum. MARliE VIRGINIS.

Superoblata. —
Suscipe, Domine, propitius oratio- 164) kdCollectam. (lGi>) c Erudi, queesumus,
(
—
nemnostramcumoblationibushostiarum superim- Domine, plebem tuam, et quee extrinsecus annua
positis, et martyris tui Projecti deprecatione pie- tribuisdevotione venerari, interius assequi gratiee
tatituaeperfice benignus acceptas, etillamquaeineo tuae luce concede. Per.

flagravitfortedilectioueminnobisaspira benignus. Ad Missam. — Omnipotens sempiterne Deus, Ma-

Per. jestatem tuam supplicesexoramus, ut sicut Unige-
Prcefatio. — Veredignumetjustum est, aequum nitus Pilius tuus hodierna die cum nostree carnis
nostibisemperet ubiquegratias agere.
et salutare, substantia in templo estpraesentatus, ita nos facias
Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus ; puriticatis tibi mentibus preeseutari. Per eumdem
et tuammisericordiamdeprecari utmentibusnostrts Dominum.
beati martyris tui Projecti (160) repetita solemui-
Super oblata. — Exaudi, Domine, preces no-
tate spiritalis laetiliee tribuas jugiler suavitatem.
stras; et, ut digna sint munera qua; oculistuee Ma-
(161) Concedasque nobis, ut, venerando passionis
jestatisotlerimus, subsidium nobis tuae pietatisim-
ejustriumpbum,obtentuillius,etpeccatorumremis- B pende. Per.
sionem,etsanctorummereamuradipisciconsortium.
Per Christum Domiuum.
Prwfatio. — Vere dignum justumest, aequum
et
et salutare, nos tibi semper
ubique gratias agere'
et
Ad Complendum. — Votiva, Domine, pro beati
Domine sancte, Pater omnipotens, ajterne Deus :

martyris tui Projecti passione dona percepimus :

quia per incarnati Yerbi mysterium nova mentis

quaesumus, ut ejus precibus, etprsesentis vitee no-
uostrae oculis lux tuae claritatis effulsit, ut dum
bis pariter et aeternee tribuas couferre praesidium.
visibiliterDeumcognoscimus, perhunc invisibilium
Per
amore rapiamur. Etideo cum angelis et archan-
VK.AL. FEBRUARII. — NATALIS SANCTjE AG.NETIS.
gelis.
De « Nativilate (162).
— Omnipotens Deusqui Unigenitum
Benedictio.
Deus, quinos annua beatee Agnetis martyristuae suum hodierna die in assumptacarne intemplo vo-
solemnitate leetificas, da,quaesumus,ut quam vene- luit praesentari, benedictionis suae vos munere ful-
ramur officio, etiam piee conversationis sequamur tos bonis operibus faciat exornari. Amen. Etqui
exemplo. Per. eum, utlegemadimpleret, (166) miuistrumvoluitef-
Superoblata. — Superhas, qusesumus, Domineho- ficilegis,25 mentes vestrasinstruatlegis suee spi-
stiasbenedictiocopiosadescendat, quae et sanctifi- C ritalibusdocumentis. Amen. Quoeiet pro turluribus
cationem nobis clementer operetur, etdemortyrum castitatis seu charitatis munera offerre valeatis, et
nos solemnitate laetificet. Per. pro pullis columbarum Spintus sancti donis exube-
QfaPraefatio. — Veredignum et justum est,eequum retis.Amen. Quodipse.
etsalutare,nostibi semper et ubiquegratias agere, Ad Complendum. — Quaesumus, Domine Deus nos-
Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus,
ter, utsacrosaucta mysteria, quae pro reparationis
beatae Agnetis nataiilia gemiuantes. Vere enim hu- nostrasmunimine contulisti,intercedente beatasem-
jus honorandus est dies, quae sic terrena generatione pervirgine Maria, etpreesens nobis remedium esse
processit, utaddivinitatis consortiumperveniret.Per
facias etfuturum. Per.
Christum.
Alia. — Perfice innobis, quaesumus. Domine, gra-
Ad Complendum. —
Sumpsimus, Domine, cele-
tiam tuam, qui justi Simeonis exspectationem
britatisannuee votiva sacramenta; preesta, quaesu- mortem non
implesti, ut sicut ille vidit priusquam
mus ut et temporalis nobis vitee remedia praebeant Christum Dominum videre mereretur, ita et nos
etaeterna. Per.
vitam obtineamus aeternam. Per.
Super populum. —
Adesto nobis, omnipotens
NONIS FEBRUARll NATALIS d SANCT.E AGATHiE
Deus, beatae Agnetis festarepetentibus, quam ho-
MARTYRIS.
diernee festivitatis prolatam exortu, ineffabili munere
sublevasti. Per. Deus qui inter ceetera potentiae tuee miracula
etiam in sexu fragili victoriam martyrii contulisti
Pamel. etReg. Suec. ln Edit. Vatic. et al. illius fit
mentio. tam Editis quam manu exaratis contrarium est.
a Ita in Kaleud. Rom. Hoc festum in Cod. Pamel. Cod. Pamel. praetigitur: oralio ad Collectam adsan-
notatur die 27 Januani, et die 28, tum in Cod. Heg. ctum Adrianum. Et post (Jrationem legitur: ad mis-
Suec, tum in Kaleud. Kora. sam ad sanctam Mar. Majorem. Idem exstat in duo-
b In duobus Theoder., Ypapanli, quod in multis bus Theod. et in Cod. Reg. Suec, nisi quod in isto
aliis Colicibus legitur. Abest a Kalend. Rom., ubi pro ad mtssam, habes Missa. ln multis Cod., ut ob-
tantum habetur die Z (Februarii) secundum Litcam.
: servat Pamel., est Benedictio cereorum. In Thod.
Posiquam lmpl. usque, glonam piebis tua? nolantur multoe Antiphona;, praesertim Ad omam
Israei. thal-
c In Vatic. et Gussanvil.
Edit. Oratio adhuc Agathee multum discrepat Edit,
d In officio sanctas
pertinet ad officium sanctoe Agnetis ; quod aliis Cod. Pamel. a Cod. Reg. Suec.
17 SANCTI GREGOItll MAGWl 48

conccdo propilius ut cujus natalitia eolimus, per A A.dComplendum.— Qnoi tantis, Dominelarg
ejusad te exempla gradiamur, Per Dominum. utimysteriis,qu8Bsumusuteffectibu um ve-
Super oblata. — Suscipe, Domine, munera qu«e raoiter aptare digneris. Per.

in beatea Agathffl martyris tuse Bolemnitate deferi- Super /loixihtiu. — Adsit, Domine, queBsumus,
mus, cuius jios conndimua patrocinio liberari. Per propitiatio tua populo upplicanU, ut quod t<: iospi*

Dominum nostrum. rante fideliter ezpetit,tua celeri Jur ^itate percipiat.

Prsefatio. — Vere dignum et justum est. esquum Per Dominum oo Lrutn.

ubique gratias age-

semper DOMIIMCA IV POSl TBEOPl
et Balutare, nos tibi et

Pater omnipotens, ;i:ierne Deus, l)<:us qui nos tantis periculis constitutof pro
re,Domine sancte,
per Christum Dominumnostrum: procujusnomine
humanascisfragilitatenon e,dano-
]

in utroque alutem mentis et corpoii-., uteaquapro p<

(167) pmnarum mortisque contemptum
sexu fidelium cunctis eetatibus contulisti,ut inter tisnostrispatimur, te adjuvante, vincamus.Per.

felicium martyrum palmas(168) Agathen quoque Superobtata. — Concede, qwosumus omnipoti

beatissimam virgineui victrici palientia coronares. Deus, ut hujussacrificii munusoblatum tragilitatem
Quee nec minis territa, nec suppliciis superata, de nostram ab omni malo purget semper etmuniat.
diaboli saevitia triumphavit, quia in tuae Deitatis g Per.

confessionepermansit. Et ideo. Pra?fatio. — Vere dignum et justum est, ;equum

Ad Cjmplendum. —
Beatae Agathae martyris tuae, et salutare, 27 nos tibi semper et ubique gralias
Domine, precibus confidentes, quaesumus clemen- agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne
tiam tuam,utper ea quae sumpsimusaeternareme- Deus, qui genus humanum pro pr«varicatione sua in

dia capiamus. Per. ipsiusoriginisradicedamnatum(l71)per florem virgi-

Alia. —
Indulgentiam nobis, Domine,beataAga- nalis uterireddere dignatusesabsolutum, ut homi-

the martyr imploret, quae tibi grata(160) semper nem, quem per Unigenkum creaveras per Fili im
exstitit et merito castitatis,et tuse professione virtu- tuum Deum et hominem recreares;etdiabolus, qui
tis. Per Dominum nostrum, Adam in fragili carnedevicerat, (172) conservata jus-
a DOMINICA 111 FOST THEOPHANIAM. titia, a Deo carne vinceretur assumpta. Per quem Ma-
Omnipotens sempiterneDeus, intirmatatem nos- jestatem tuatn.

tram 26 propitius respice,atque ad protegendum Benedictio. — Tenlationumomniuma vobis Domi-

nos dexteram tuse Majestatis extende. Per. nus pericula removeat, etperturbationumprocellas
Super oblata. —
(170) H;ec Hostia, Domine, quae- miseratusexcludat. Amen.Tentatoris fraudesatque

sumus, emundetnostra delicta, etsacrihcium cele- G molimina dissolvat, etvosadversus eum cautos at-
brandumsubditorumtibicoporamentesquesancti- que invincibiles faciat. Amen. Continu* pacis vobis
ficet. Per Dominum nostrum.
munera tribuat, et vos in portu tranquillitatis ac
Prafatio. —
Vere dignum etjustumest, aequum
securitatis propitiatus constituat. Amen. Quod ipse
praestare dignetur.
et salutare, semper et ubique gratias agere,
nos tibi

Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus et :

Ad Complendum. — Muneratuanos, Deus,adelec-
tationibus terrenis expediant, et ccelestibus semper
te omni tempore coJlaudare et benedicere, quia in
tevivimus,etmovemur, etsumus. Etnullum tempus instruantalimentis. Per.

nullumquemomentum estquod abeneficiis pietatis DOM1N1CA V POST THEOPHANIAM.

tuae vacuumtransigamus. Variis etenim solemnita- Familiam tuam, qussumus, Domine, continua
tum causis, salutarium nobis operum tuorum et pietate custodi, ut quse in soJa spe gratiae coelestis
munerum memoria praesentis vitae terrpora exor- innititur.tua semper protectione muniatur. PerDo-
nat. Unde et nos velinnovante leetitiapraeteritigau- minum.
permanentisbonitempusagnosceutes, inde-
dii, vel Superoblata. — Hostias tibi, Domine, placationis
fessasMajestatituaegratesexsolvimus.Per Christum offerimus, ut et delicta nostra miseratus absolvas,
Dominum nostrum. D et nutantia corda tu dirigas. Per.
Benedictio. —
Omnipotens Deus vos ab omnium Prcpfatio. — Veredignumeljustumest, aequum et
peccatorum maculis emuudet, quiieprosum suppli- semper et ubique gratias agere,
salutare, nos tibi
cem tactu proprio dignatus est emundare. Amen. Domine sancte, Pater omnipotens,aeterneDeus et :

Quique centunonis servum non aspernatus est visi- tibi hanc immolationis hostiam offerre, (173) qu38

tare, ipse cordium vestrorum hosphium dignetur est salutifera et inefiabile divinae gratise sacramentum,
misericorditerintroire. Amen. Sicque vos fideisuee quae offertur a plurimis, (174) et unumChristicor-
plenitudine informet, ut cum sanctis suisin coelorum pus sancti Sptirilus inf usione perficitur ; singuli acci-
regno accumbere concedat. Amen. Quod ipse praes- piuntChristumDominum, et (175) in singulis por-
tare. tionibus totus est ; nec (176) persingulos minuitur

a In Cod. Reg. Suec. et in Edit. Pamel. omittilur cem hebdomads post Teophania cum
singulis Evan-
heoc Dom. cum caeteris post Epiphaniam,
quod mu- geliis ; et intra ilias hebdomadas
multae saepe feriae.
tilationis argumentum videtur. in Kaieud. Hum., tanquam solemues notantur, ut fer. 4, fer. 6. Sabba-
nulla Dominicarum iacta meutione, assiguautur de- tum, in quibus etiam indicuntur Evangelia.
 49 LIBER SACRAMENTORUM. 80

sed integrum se prsebet in singulis. Propterea ipsi A Valentinimartyristui natalitiacolimus.acunctisma-

qui sumimus communionem hujus sancti panis et lisimminentibus ejus intercessione liberemur. Per
calicis, (l77)unumChristicorpusefficimui\ Peripsius Dominum nostrum.
itaque Majestatem te supplicps exoramus, ut nos ab Super oblata. —
Oblatis,Domine,quaesumus, pla.
omnibusemundescontagiisvetustatis.etinnovitate care muneribus, 29 e *> intercedente beato Valen-
perseverare concedas. Per Christum.
vitae tino martyre tuo, a cunctis nos defende periculis.
Benediclio. — Deus, qui bonum semen in sua Ec- Per Dominum nostrum.
clesia serere consuevit, in vobis illud conservare at- Ad Complendum. — Sit nobis,Domine, reparatio
que multiplicare nunquara desistat. Amen. Zizanio- mentis et corporis coeleste mysterium, utcujus ex-
rumsuperseminatoremavobisproculrepellat,etsui sequimur actionem, sentiamus effectum. Per.
verbi pabulo vos indesinenter reficiat. Amen. Quo XIII KAL. MARTJl. — (179) b CATHEDUA SANCTl PETRl.
cum dies judiciiadvenerit, a reprobis separati.ad Deus qui beato apostolo tuo Petro, collatis clavi-
dexteram judicis sistaraini, et in beatissimo ipsius bus regni coelestis, animas ligandi atque solvendi
regno collocemini. Amen. Quod ipse praestare. (180)pontificiumtradidisti,concedeutintercessionis
28 M Complendum. — Quaesumus, omnipotens ej us auxilio apeccatorum nostrorum nexibus libere-
Deus.utillius salutariscapiamuseffectum,cujusper g mur. Qui vivis et regnas
hoec mysteria pignus accepimus. Per eumdem. Superoblata. — Ecclesiae tuae, quaesumus, Domine,
Super populum. — Ecclesiae tua?, Domine, voces preces et hostias beati Petri apostoli commendet
placatusadmitte, ut.destructisadversitatibusuuiver- oratio, ut quod pro illius gloria celebramus nobis
sis, secura tibi serviat libertate. Per. prosit ad veniam. Per Dominum.
DOMIMCA VI POST THEOPHAISIAM. Praefatio. —
Veredignum etjustum est,eequumet
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut semper salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
rationabilia meditantes, quae tibi sunt placita, et Domine sancte, Pater omnipotens, neterne Deus; et
dictis exsequamur et factis. Per. te laudare mirabilem Deum in sanctis tuis, in quibus
Superoblata. — Haee nos oblatio, Deus, mundet, glorificatus es vehementer. Per quos Unigeniti tui
qusesumus, et renovet et gubernet et protegat. Per sacrum corpus exornas, et in quibus Ecclesiae tuse
Dominum. fundamenta constituis, quam (181) in patriarchis
Praefatio. — Veredignumetjustumest, aequumet fundasti, in prophetis praeparasti, in apostolis condi-
salutare, nos tibi semper
ubique gratias agere,
et Ex quibusbeatumPetrumapostolorumprinci-
disti.
Domine sancte, Pateromnipotens,aeterne Deus:ad pein, ob confessionem Unigeniti Filii tui, per os
cujusimmensampertinetgloriam, utnonsolummor- ejusdem Verbituiconfirmaturn, infundamentodo-
talibus tua pietate succurreres, sed de ipsa etiam ^ mus tuae, mutato nomine, coelestium claustrorum
mortalitate nostra nobis remedium provideres, et praesulem custodemque fecisti, divino eijure con-
perditos quosque unde perieraat, inde salvares. Per cesso, ut (182) quas statuissetin terris, servarentur
Christum Dominum nostrum. in ooelis. Iu cujus veneratione hodierna die Majestati
Benedictio. —
Deus qui mare suis pedibns fecit esse tuae haec festa persolvimus, et gratiarum ac laudis
calcabile, vobisquidquidestnoxiumipsesubsternat. Hostiam immolamus. Per quem Majestatem.
Amen. Contrarios immundorum spirituum motus Ad Complendum. —
Laetificet nos, Domine, munus
compescat, et vos in sua pace confirmet. Amen. oblatum, ut sicutin apostolotuo Petrotemirabilem
Crucis suae navi inter mundi fluctusgubernet, et in praedicamus, sicperillumtuaesumamusindulgentias
littus beatae perennitatis perducat. Amen. Quod ipse largitatem. Per.
praestare dignetur. Super populum. — Benedic, quaesumus, Domine,
Ad Complendum. —,Coelestibus, Domine.pastide- plebemtuam; et beati Petri apostoli tui precibus
liciis,quaesumus ut semper eadem per quae veraciter tribue consequi tuee defensionis auxilium. Per.
vivimus appetamus. Per. VI KAL. MARTU. c —
NATALIS (183) SANCTI MATTHI/E
Superpopulum. —
Conservapopulum tuum, Deus, APOSTOLl.
et tuonominifacdevotum, ut,divinissubjectusoffi- D Deus, quibeatumMatthiamapostolorum tuorum
ciis, et temporalia viriliteretaeterna donapercipiat. colb gio socia^ti, tribue, quaesumus, ut ejus inter-
j

Per Doraiuum nostrum. ventione, 30 tuaecircanos pietatis semper viscera

XVI KAL. MARTll. — (178) NATALIS SANCTl VALENTINI sentiamus. Per Dominum.
a MARTYRIS. Super oblata. — Deus, qui proditoris apostatae rui-
Praesta, quaesumus, omnipotensDeus, utquibeati nam, ne apostolorum tuorum( 184) numerus sacratus
a Abest marlyris Cod.
Heg. Suec. In 1 Theoder. ad distinctionem alterius festi Cathedrae sancti Petri
ante natalem sancti Valentini notatur vu Idus Febr. Antiochice, quod utrum antiquis co-
die 18 Januar.,
Translatio sanct ae ffelenxreghix; etivldus Febr. :Na- gnitum. Consule observationem nostram ad notam
tal. sanctw Srhulastica; virg. Posl (pstum sancti Valeu- 179. Kalend. Hom. Joan. Frontonis utrumque festum
tini ibidem additur: Eodem die nat. sanctorum Vitalis, nescit, ut et Codex FVg. Suec.
Feliculse et Zenoms. c Omittitur hoc festum in Kalend. Rom. et in
b In Ed. Wic. et Gussanvil.
Calhedra sanctiPetri Cod. Rpg. Suec. ln 1 Theoder., immediate post nat.
in Roma, quod mmime habent alii Codices editi aut sancti Matth., sequitur festum sanctarum Perpetuae
mss.Recenter itaque additum suspicamur, in Roma, et Felicitatis.
 . .

81 RANCTI OECOMI MAGNI 82

perfeetloneeareret,beatlMatthlfleeleotioaeiupp]esti, A olentibui beatl Gregorii meritis, ab omnibus nos
preesentia munera tanotifioa, el perea doi gratlas absolval peecatii. Per.
tune virlule confinna. Per. VIU K\l.. AiMHi.is. — (186) b ARRtmTUTlO A.ROEXI AD
Prafatio; — Veredignumetjustumest,aequum et UAM.
salutare, ooitibilemper el ubique gratias ai Deui, qui in MH7) beatae Mariaa virginii utero
Domine sancte, Pateromnipotem, aeterne Deua :et Verbum tuum, angelo unnuntiante, carnem iusci-
telaudare mirabilem Deum in beatii apoitolii tuii, pere voluistj pre ipplicibui tuii, ut qui rere
in quibui gloriflcatua ei vehementer. Per quoi Uni- eam Genitricem Dei credimui, ejui aqud te inter-

geniti tui saerum corpui colligis, ef iu quibus Eccle- ionibui adjuvemur. Per eumdem.
fundamenta constituis. Unde posoimuscle*
siaa tuae Ad Mittam. - Deus, qui bodierna die Verbum
montiam tuam, piissimeomnipotens Deus, utinter- tuuin in beataa Virginis alvo (199) inoaraari
(188)
cessione hoati apostoli tui Afatthiae, cujus passionis voluisti, facnoiita praesentem (190) tolemnitatem
triuniphumsolemnitercelebramus.mereamurapec- peragere, ut tibi plaoere valeamus. Per euradem.
catorum nostrorum nexibus solvi, et aeternae vitBB Sper oblata. —
Altari tuo, Ijo raine, luperpoiita
felicitati reddi, atque sanctorum tuorum coetibus munera Spiritus'sanctui assumat, qui bodie beatae
connumerari. Per quem. q ttariae viscerasplendoribussuaevirtutisreplevit. Pet
Benedictio. —
Deus, qui vos in apostolicis tribuil Dominum nostrura.
consistere fundamentis, benedicere vobisdignetur, Prafalio. — Veredignum et justum est, asquum
beati apostoli sui Matthiae intercedentibus meritis. et salutare,nos tihi seraper et ubiquegratias apere,
Amon. Defendatquevosacunctisadversis.apostoli- Domine sancto, Pator omnipotens ;cterne Deus, per
vos eorum voluit ornari et mune-
cis praesidiis, qui Christum Dominura nostrura quem pro saluteho- :

rariexemplisetdocumentis. Amen. Quoper eorum minum nasciturum Gabriel archangelus nuntiavit,

intercessionem perveniatis ad aetermepatriaehaere- virgo MariaSpiritus sancticooperationeconcepit; ut
ditatem. per quorum doclrinamtenetisfideiintegri- quod angelica nunliavitsublimitas. virginea crede-
tatem. Quod ipse praestare dignetur. ret puritasjineffabilis perficeretDeitas. Illius 'itaque
Ad Complendum. — Praesta, quaesumus, omnipo- optamus, te opitulante, cernere faciem sine confu-
tens et misericors Deus, ut per haec sancta, quae sione.cnjus Incarnationis gaudemus solemnitate.
sumpsimus,intervenientebeatoMatthiaapostolotuo, Per quera Majestatem.
veniam consequamur et pacem. PerDominum. Ad Complendum. In mentibus nostris, Domine, —
Super populum. —
Percipiat, Domine,quaesumus, verae fidei sacramenta confirma, ut quiconceptum
populus tuus, intercedente beato Matthia apostolo o de Virgine Deum verum et hominem confiteraur
tuo, misericordiarn, quam deposcit,etquam preca perejus salutiferaeresurrectionispotentiamadaeter-
tur humililer, indulgentiam consequatur et pacem. nam mereamur pervenire laetitiam. Per.
Per Dominum. Super populum. Protege, Domine, famulos tuos —
IV 1DUS MARTII. — NATALIS SANCTl GREGORli VAVJE subsidiis pacis, 32 et beatae Mariaepatrociniiscon-
Concede,quaesumus, Domino, fidelibus tuis digne fidentes a cunctis hostibus redde securos. Per.
sancti Gregorii pontificis tui celebrare solemnia, ut Alia. — Gratiam tuam,qucesutnus,Domine, men-
ejus et hic experianlur auxilia, et aeternis effecti- tihusnostrisinfunde, utquiangelonuntiante Christi
bus apprehendant. Per. Incarnationem cognovimus, perpassionem
Filii tui
a Super oblata. —
Hostias, Domine, quas nomini ejus el Crucem ad
resurrectionis gloriamperduca-
tuo sacrandas offerimus, sancti Gregorii prosequa- mur. Qui tecura vivitet regnat Deus.
tur oratio, per quamnos etexpiari facias, etdefondi. Alia. — Omnipotens sempiterne Deus, qui coaeter-
Per. num tibi Filium hodie pro mundi salute secundum
Z\Prsefatio. —
Veredignumetjustumest.aequum carnemSpiritusanctoconcipiendum angelico mini-
et salutare, nos tibisemperetubique gratiasagere, sterio beata? Mariaesempervir^ini declarasti.adesto
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : r»
propitiuspopulotuo, utadejusNativitatem,(191)pa
quia sic tribuis Ecclesiamtuam sancti Gregoriipon- ce concessa, liberioribus animis occurramus. Per.
tificis tui commemoratione gaudere, ut eam illius
et eumdem.
exemplo piae conversationis
festivitate laetifices, et Alia. — Exaudi nos, Doraine sancte, Pater omni-
exerceas, et verbo pradicationis erudias, grataque potens, aeterne Deus, qui per beatae Mariae sacri
tibi supplicatione tuearis. Per. uteri (192) divinae gratiaeobumbrationem universum
AdComplendum. — (185) Praestent nobis, quaesu- mundum illuminare dignatus es, etpraestautquod
mus,Domine,tuasanctapraesidium, quod, interve- nostris meritis non valemus obtinere, ejus adipisci
praesidii< morearaur. Per Dominum nostrum.
«InCod. Reg. Suec. legitur hsec Oratio : Annue
nobis, Domine, ut animae famuli tui Greqorii prosit ut hoc festum octavo die ante Cbristi Nativitatem ce-
oblatio, quam immolando totius mundi tribuisti re- Iebraretur, quod tempore Quadraoresimae, nihilde san-
laxari delicta. Sic legi quibusdam in Codicibus obser- ctorum solemnitatibus... convenit celebrari. Assignatur
vat Pamelius. tamen hoc festum die 25 monsis Martii, in Kalend
b Observat Joan. Fronto, in notis ad
Kalend. Rom., Rom., in Cod. Reg, Suec. apud Pamel. et in omni-
a Concilio Toletano x, an. 656, can. i, cautum esse bus ed. libris Sacramentorum.
S3 LIBER SACRAMENTORUM. 54
Alia. — Beatse etgloriosaesemperque virginisDei A omnia Doctoris Gentium protectione muniamur.
genitncis Mariae nos, Domine, quaesumus, raerita Per.
consequantur, et tuaui nobis indulgentiam semper Super oblata.— Intende, queesumus, Domine,
imploreut. Per. Hostiasfamiliae tuae, et quam sacri muneris facis
Alia. —
Porrige nobis, Deus, dexteram tuam, et esse participem, tribue (198) ad ejus plenitudinem
per intercessionem beatae et gloriosae semperque pervenire. Per.
virginis Dei genitricis MarieB auxilium nobis supernee Prxfatio.— Vere dignum et justum est, aequum
Virtutis impende. Per eumdem. et salutare, nostibi semperet ubique gratias agere,

1N (193) SBPTUAGESIMA a . Domine sancle, Pater omnipotens, eeterne Deus :

Concede,qunesumus, omnipotens Deus,fragilitati qui rationalem creaturam, ne, temporalibus dedita

nostraB sufficientiam corapetentem, ut suae repara- bonis, ad praemiasempiternanontendat.eadispen-

tionis effectum, et pia conversatione recenseat, et sationedignaris erudire, utneccastigatione deficiat

cum exsultatione suscipiat. nec prosperitatibus insolescat, sed hoc potius fiat

Snner oblata.— Concede nobis, misericors Deus, quo nullis adversitatibus

ejus gloriosa devotio,
obruta superetur. PerChristum Dominum.
et digne tuis servire semper allaribus, eteorum
perpetua participatione s&lvari. Per. B Benedictio. Det vobis Dominus nosse mysteria —
regni Dei, qui jamdare dignatus est auditum verbi
Prsefatio. — Vere dignum et justum est, aequum
sui. Amen. Sicque mentesvestras serainissuicopia
etsalutare, nos tibisernper et ubiquegratias agere,
Domine repleat,utin vobisillud sibiplacitefructificare,con-
sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,
quia per eaquae instruimur qui-
conspiciuntur,
cedat. Amen. Etitavos ab omnitentatione muniat,
bus modis ad invisibilia tendere debeamus. De- quatenus (199) triceni, sexageni, atque centeni fru-
nique commonemur, anni ducente successu, de pras- ctusprosuaegratia3rlistributione,magnificentia,mu-

teritis ad futura, de vetustate in novitatem vitae trans-

neret. Amen. Quod ipse.
ire, (194) ut, terrenis sustentationibus expediti, 34 Ad Complendum — (200) Adsit nobis, quae-
ccelestis donicapiamusdesiderabiliusubertatem.Et sumus, Domine.cibussaeer, potusque salutaris.qui
(195) ppr eum cibum qui beneficiis praerogatur al- et temporalem vitam muniat, et praetest aeternam.

mansu- Per Dominum nostrum.

ternis 33 perveniamus advictum sine fine
rum, JesumChristumDominum nostrura. Perquem. Super populum.— Tuere, quaesumus, Domine,
Benediclio.— OmnipotensDeusitastadium vestri pjebem tuam, et sacram solemnitatem recolentem
cursus dirigere dignetur, ut bravium vosaeternae gratiee ccelestislargitate prosequere, ut, visibilibus

vitae comprehendere faciat. Amen. Etitavos absti- C adjnta solatiis, ad invisibilia bonapromptius incite-

nentiae armis circumdet, nt nullis vilaehujus oneri- tur. Per.

busa(l95) perventione retardemini. Amen.Quique DOMINICA c 1N QUINQUAGESIMA.

vos vineam suam vocare vobisque sanctos operarios
Preces nostras, quaesumus, Domine, clementer
mittere dignatus est, ipse vos sua gratia dignetur
exaudi, atque a peccatorum vinculis absolutos ab
excolere, ut denario vitae perennis munerare non
omninos adversitate custodi. Per.
abnuat. Quod ipse praestare.
.!'/ Complendum. — Fideles tui, Deus ,per tua
Super oblata. —
Haec Hostia, Domine qusesumus,
emundet nostra delicta, (201) et sacrificium cele-
dona firmentur.ut eadem et percipiendorequirant,
brandum subditorum tibi corpora mentesque sancti-
et quaerendo sine fine percipiant. Per.
ficet.
Super populum. —
Preces populi tui, quaesumus,
Vrwfatio.— Vere dignum et justum est, aequum
Domine, clementer exaudi, utqui justepro peccatis
et salutare,nostibisemper etubiquegratias agere,
nostris affligimur, protuinominis gloriamisericor-
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus: et
diter liberemur. Per Dominum.
(202 Majestatem tuam (203) d cernua devotione
(197) 1N SEXAGESIMA b .
exorare, ut modulum terrenaefragilitatisaspiciens,
I)
Deus, qui conspicis qnia ex nulla nostra actione non in ira tua pro nostra pravitate nos arguas, sed
confidimus, concede propitius ut contra adversa immensa clementia purifices, erudias, consoleris.

a In Cod. Reg. Suec. et in 1 Theoder., in Septua- Tertullianus, ub. de Orat. Similiter, inquit, de sta-
:

gesimo. In utroque additur, ad sanctum Laurentium, tionumdicbus, non putanlplerique sacrifieiorwn Ora-
el in Theoder. foris murum. ln Cod. Pamel. Sta- : tionibus interoeniendum, quod statio solvenda si ac-
tio ad sanctum Laurentium, sine ullo addito. Ea- cepto corpore Domini. Consule eruditorum notas ad
dem assignatur in Kalend. Rom. cum Evang., quod hunc locum.
etiam nunc legitur. Prima Oratio ubique est Preces :
c Apud Pamel., et in Codicibus nostris Mss. ad-
populi lui, ut in officio Septuagesimae etiam ha- ditur, ad sanctum Pelrum. Ita in Kalend. Rom.,
belur. ubiEvangel. est, Assumpsit •/. duodecim, ut hodie
b
Apud Pamelium. eonsentientibus Mss. nostris, quoqup lpcritur. Homil. 2 sancti Gregorii in idem
ad sanctum Paulum. Ita etiam in Kalend.
statio est Evan?plinm habita fuit Dominica Quinquagesimaj, in
Rnm., ubi Evangel. prsscribilur, Cum turba plu- sancti Petri Basilica.
rima, etc, ut in hodiernis Missalibus. Porro quod d lta quoque in Cod. Gemet., et in duobus Theod.
intelligerent veteres per stationem docere videtur In Edit. Vatic. et Gussanvill. legitur congrua.
 . :

U RANCTT riHEGORII MAGKl 86

Qui cum sinft Ic, niliil possimus faoere quod til>i sH A Sitpt>r jiopulum.— M, Domlne, Ma-
Iriclin.-intc*

placitum, tua nobis gratia sola preestabil ul salubri jestati tuaa propttiatm intende.ut quidivino munere
oonversatione vivamus. Per Christum. simt refecti eoel< outriantur auziliia.
Btnedictio. — Omnipotens
Deus sua vos bene* Per Dominum oostrum • .

oMctione oonflrmet, el imminenti quadragesimali f nnu V r.ili.> Q1 IMQ1 I W.

abstinentiaa aptos effloiat. Amen. Quiquecaeco sup- Deus, qui culpa ofifenderis, paenitentia plaearis,
plioaiDti per divinitatls potentiam lumen restituit, supplicantis propitius respice, et
preces populi tui
cmcitatiun vestri cordis olementissimus illuminator qua? pro peccatts nostris
Qagella tuna iracundiea,
abstergat, o,t luois sihr radiis mentes vestras beni«
meremur, averte. Per.
gnus illustret. Amen. Quatenus, vitiorum sordibus — Domine,
Snper oblata. Sacrifieiis praBsentibas,
emundati, et charitatis ardore solidati, coelestem
quassumus, intende piacatus, utetdevotiofli nostrae
haereditatem percipere valeatis illoesi. Amen. Quod
profldant et saluti. Per Dominum.
ipse praestare. dignetur.
a Ad Complendum. — Repleti sumus,Domine,do-
Prtefalio. —Veredignura etjustumest.aequum el sa

norumparticipationeccelestiutn;pr;cst.i,riuaesiimus
lutare,nostibi semperetubiquegratias atrftre. 36 ' ,0 "
r r . .
'\ ',. minesancte.Pateromnipotftn^.ffttftrrp-hftiisypioniam
,
ut eadem etsumamus jugiter, et lncessabihteram- t»
a ... ... ..
,„ ^«,„r»„ „„„„„
illa fftsta rerneant qinbus nostrae mortalitati procu-
# ;

biamus. Per.
ratur immortale coramercium, ac temporali vit?fi
Super populum.— De multitudine misericordiae
subrogatur aeternitas et (208) depeecati po»na,
;

tuae, Dornine, populum tibi protege confitentem.et

peccata munrlantur, mirisque modis conflcitur de
corporalitergubernatum,piaementisaffftctn,tuis mu-
perditione salvatio, ut status conditionis humanne,
neribus assequendisefhce promptiorem.Per Domi-
qui per felicitatis insolentiara venit ad tristitiam,
num nostrum.
humilisetmodestnsadaeterna gaudiaredeatpermce-
35 FERU — (204) CAPUT b JEJUNII.
IV.
rorem. PerChristum.
(205) c Ad Collectam. — Concede nobis, Domine, AdComplendum.— Ccelestis doni benedictione
praesidiamilitiae Christianaesanctisinchoarejejuniis Deus omnipotens, depreca-
percepta, supplices te,
ut contra spiritales nequitias pugnaturi continentiae
mur, uthocidem nobiset (209)sacramenti causa sit
muniamur auxiliis. Per. et salutis. Per.
d Ad Missam,— Praesta, quaesumus,Domine,fide-
Super populum. — Parce, Domine, parce populo
libus tuis, ut jejuniorum veneranda solemnia, et
tuo, ut, dignis tlagellationibus castigatus, in tua mi-
congrua pietate suscipiant, etsecura devolione per-
seratione respiret. Per.
currant. Per.
FERU VI INTRA QUINQUACE SlMAM.
Super oblata. — Fac nos, Domine, quaesumus,his ^
muneribus .offerendis convenienter aptari,
quibus Inchoatajejunia, quaesumus, Domine.benigno fa-

ipsiusvenerabilis(206)saeramenticelebramusexor- vore prosequere, observantiam, quam corporaliter

dium. Per. exhibemus, mentibus etiam sinceris exercere va-

— Vere dignum et justum est, leamus. Per Dominum.
Prsefatio. aequum
et salutare, nos tibi semper et ubiquegratiasagere, Super oblata. — SacriQcium, Domine, (210)

Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus observantise paschalis quod offerimus,praesta,quae-

qui corporali jejunio vitia comprimis, mentem ele-

sumus, ut tibi et mentes nostras reddat acceptas,
vas, virtutem largiris et praemia. — Per Christum. continentiae promptioris nobis tribuat facultatem.

Ad Complendum. — Perceptanobis,Domine,prae-
Per Dominum.
beant sacramenta (207) subsidium, ut et libi grata Praefalio.— Vere dignum
jiistumest,aequumet et

sint nostra jejunia,et nobis proficiantad medelam. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,

Per. Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,

et majestatem tuam suppliciterdeprecari, utintelli-
alnCod. Reg. Suec. Oratio, adCompl. est : Quse-
sumus, omnip. Deus, alimenta perce- p notatur ad Vesperos, singulis Quadrag. diebus, quae
ut qui cceleslia
pimus, per hxc contra adversa omnia muniamur. non solum in Codd. aliis Editis desideratur. sed
Abest haec Oratioa Cod. Pamel., quod observamus ut etiam in Ms. Reg. Suec, qui raro a Pamel. discre-
eos aliquando mininie convenire ostendatur. pat. Theoder. Mss. exhibent has Orat. ad Vesperos.
b Deest caput jejunii in Cod. Reg. Suec, licet f Officia feriae 5 per totam Quadragesimam inler
apud Pamel. legatur. ea sunt qufje Grimoldus abbas dicit olim fuisse vir-
c In Cod. Pamel., consenliente C. Reg. Suec, gulis antepositis jugulata; instituta enim postea a
legitur Collecta ad sanrtam Anast. Conrede no-
: Gregorio juniore testatur Micrologus, c. 49. Hsec
bis, etc. Et postea ad Missam statio ad sanctam Sa-
: Pamelius. Idem fere sentit Joan. Fronto, in Kalend.
binam. In Kalend. Rom. tantum exstat Fcr 4, Rom., uhi haec feria cum sequenti notatur. additis
: .

ad sanctam Savinam Evangel. est DixitJ.... Cum stationibus et indicatis Evangeliis, quaa adhuc legun-
:

jejunalis. In Gemet. et 1 Theod. prfjomittitur Bene- tur iis diebus. De Sabbato siletur. Apud Pamelium
dictio cinerum statio fer. 5 est ad sanctum Georgium, et fer. 6 ad
d ld minime legitur in Cod. Reg. Supc. in quo sanctos Joannem et Paulum, quae in Kalendario Rom.
etiam nuilta desunt qurje exstant in Cod. Paniel. in designatur titulo Pammachii. Codex Pamel. pro sta-
hac fer. 4. tione Sabbati habet ad sanclum Tryphonem; codex :

e ln Ed. Pamel., post omnes alias Orat., una an- Reg. Suec nihil habet pro Sabbato.
87 LIBER SACRAMEISTORUM. S8

gentice nobis spiritum benignus infundas, quo vel A Chrisfum Dominnm nosti'ura:qni oontinuatis qua-
ipsi rationabiliter acrenda cernamus, vel eis, qui draginta diebus noctibushoc jejunium non esu-
et

(211) sentiunt,
inutilia indicemus, esse (212) riens dedieavit postea enira esuriit non tam cihum
;

censendum neo studia nostra sectemur, sed offe-

; horainum quara salutem ;neo escarnmsaeeularium
rentibus meliora subdamur. Quoniam haec apud epulas concupivit, sed animarumdesideravit potins
te sapientia est quaenon suisinhseretviliis, sedun- sanctitatem. Cibus namque ejus est 38 redemptio
decunque prolatam diligit veritatem. PerChristum populorura. (213) Cibus ejus est totinsbonae volun-
Dominum. tatis effectusqui nos docuit operari non cibum,
:

Ad Complendum. — Spiritum nobis, Domine tuae qui terrenisdapibus apparatur. sed eum quidivina-
charitatis infunde.utquosunocoelesti panesatiasti, rum Scripturarum lectione percipitur. Per quem.
tua facias pietate concordes. Benedictio. — Benedicat
vobisomnipotens Deus,
Super populum. — Guberna, Domine.quaesumus, qui quadragenarium numerum in Moysi et Eliae
plebem tuam, et tuis beneficiis semper accumula, necnon etMediatoris nostri jejunioeonsecravitcon-
ut etpraesentis vitae subsidiis gaudeat et aeternae. cedatque vobisita transierereprae-entis vitcedispen
Per. sationera, ut, accepto'a Patrefamilias remuneratio-
37 SABBATO 1NTRA QUINQUAGESIM AM. g nis denario, perveniatisad peccatorumomniumre-
Exaudi nos miserator et misericors Deus etcon- missionem, ad gloriosara cum sanctis omnibus
et

tinenti83salutaris propitius nobisdonaconcede. Per resurrectionem. Amen. Detque vobis spiritalium vir-
Dominum nostrum. tutum invictricia [Forte, victricia] arma, quibus
Super populnm. —
Praepara nosquaesumus, Do- exemploDomini devincerevaleatisantiqui hostissa-
mine, hujus abstinentiae festivis officiis, ut haec sa- gacissima testamenta. Amen.Quonon insolo pane,
crificia venerandasobriis semper mentibuscelebre- sed in omni verbo quod de oreejus procedit spiri-
mus. Per. tp.lem sumentes alimoniara,per jejuniorumobser-

Prgefatio. — Vere dignumet justum est, aequum vationem et caeterorum bonorumopernm exhibitio-
et salutare, nos
semper et ubiquegratiasagere
tibi nem percipere mereamini immarcescibilem gloriae
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deusret coronam. Amen. Quod ipse praestare dignetur.
Majestatem tuam suppliciter deprecari, utmentem Ad Complendum. — Tuinos, Domine.sacramenti
nostram tibi placitam benignusefficias quae non tan- libatio sancta restauret, et a vetustate purgatos iu
tum speciem bonitatis ostendat.sed justitiae fructi- mysterii salutaris faciat transire consortium. Per.
bus illuminata clarescat, tuaeque semper dedita Ma- Superpopulum. —
In populumtuum, quaesumus,
jestati benehcia desiderata percipiat. Qui necessa- r\ Domine benediotio copiosa descendat indulgentia
riisprosequimuneribus non omittisquostuo cultui veniat, consolatiotribuatur.fides sanctasuccrescat,
praestiteris convenienter intentos. PerChristum Do- redemptio sempiterna firmetur. Per.
minum nostrum. Alia. — Da nobis,quaesuraus,omnipotensDeus,
Ad Complendum. —
Tribue nobis omnipotens aeternae promissionisgaudiaquaerere, etquassitaci-
Deus, utdona ccelestia, quae debito frequentamus tius invenire Per.
obsequio, salutaria nobis jugiter sentiamus. Per. Alia. — Adesto.quaesumus, l)omine,supplicatio-
Super populum. —
Tuere, Domine, populum tuum, nibus nostris, et in tua misericordiaconfidentesab
etab oranibus peccatis clementer emunda, quia omni nos adversitate custodi. Per Dominum no-
nulla ei nocebit adversitas, si nulla dominetur ini- strum.
quitas. Per. Alia. — Concede,quaesumus, omnipotensDeus,
a IN QUADRAGESIMA. ut perannuaQuadragesimalis cxercitia(2t4)sacra-
AdMissam. —
Deus, qui Ecclesiam tuam annua menti etad intelligendura Christi proficiamus ar-
Quadragesimali observatione purificas, praesta fami- canum, et effectus ejusdigna conversatione secte-
liae tuae ut quod a te obtinere abstinendo nititur, mur. Per.
b hoc bonis operibus exsequatur. Per Dominum. (215) Per totam Quadragesimam, quotidianis die-
p.

Superoblata.— SacrificiumQuadragesimalisinitii bus, finita Missa, episcopus et clerici discedunt, et

solemniter immolamus, te.Domine, deprecantes, exuuntur sacris vestibus, el tunc redeuntad Vesperos.
utcum epularnm carnalium a noxiis
restrictione Et nulliis clericus in ecclesia (216) stat operto capite,
quoque voluptatibus temperemus. Per Dominum. nisi habeat infirmitatem, ullo tempore.

Prsefalio. — Vere dignum

et justum est, aequum FERIAII INTRAQUADRAGESIMAM .

et salutare, nos
semperetubique gratias agere,
tibi Converte, nos. Deus salutaris noster, et, utnobis
Domine sancte, Pater omnipotens aeterneDeus, per jejunium Quadragesimaleproficiat. mentesnostras
a Al., in Quadragesimo. Apud Pamel additur Ad 39 coelestibus instrue disciplinis. Per.

sanctum Joannem in Lateranis In Kalend. Rom. tan- Editis, tum Mss., excepto Pamel., ubi habes hoc bo-
tum Ad lateranis, assignato Evang. Ductus est
:
nis rnoribus. HicCod. Reg. Suec. in multis discrepat
Jesus, etc. Hom. 16 sancti Gregorii in Evang. legi- a Pumel.
tur habita m basiliea sancti Joannisqux diciiur Con- c Pamel., consentiente Kalend. Rom.. addit : Ad
ttantiniana, Dominica in Quadrai/esima.
i
sanct um Petrum advincula. In Kalendario non aliud
b Ita Cod. Reg. Succ, consentientibus aliis tum assignatur Evang. quam quod nunc legitur.
 89 SANCT! GREGORH MAGNI CO
Super oblata. Aeoepta tibl lit, Domine noetrai A axaadi.etoontraeimetonobiaadvenaiiftiadexteran
devotiouia oblatio.quaBetjejuoium aoitrum.teope tuaB Ktajeatatie oztende. PerDominum ooitrum.
rante, lani tificet, el
lationis obtineat. Per.
indulgeotiam aobis tueoonio- A lia. —
Devotionem populi tui, Domiae, qua
iii bemgnuiintende, utquiperabstinentiam ma-
,

Prxfatio. - Veredignumel juitum eat, eequum oerantur in corpore, per fructumbonJ oporia refl-
el lalutare, ooalemperetubiquegratiaiagere,
tibi
oiantur in mente. Per Dominnm.
Domioe sancte, Pater oinnipoteni, eeterne Deui :

qui daaeacam omni oarni, et noa non eolum car- Super oblata. - Saicipe, Creator omnipotcns
nalihus, sed etiam epiritalibui eioii Deue,quae jejunantei detuae muniflcentiae largitate
reflcii ut,non
in solo pane rivamue,eedinomni verbotuovitalem deferimue.et pro temporali oobieoollata praMidio,
ad vitam converte propitiatua EBternam.Per Domi-
habeamua aiimoniam nectantum epulando, sed
;

etiam jejunando paecamur. Nam utdapibue et po- nura nostrurn.

culis corpora, aic jejuniia et virtutibua
animse lagi- Prsefatio. — Vere dignurn etjuatum est, aequum
nantur. Magnam in hocmunereialubritatemmentii etsalntare nos semperet ubique gratias agere,
tibi

ac corporis oontulisti, quia jejunium nobisvenera Uominc Bancte, Pater omnipotena, asterne Deui:
bilededicasti, ntad paradisum de quo non absti- i> H"' m alimentum corporia humani frugumcopi am
nendo decidimus, jejunando solemnius redeamus. produci jussisti, etin alimenturn animarum jejunii
PorChristum Dominum nostrum. nobismedicinam indidisti. Te itaque supplices in-
Ad complendum. Salutaris tui, — Domine, mu-
vocamus, ut tibi sil acceptabile jejiiniumnostrum,
nere satiati, supplices exoramus, ut cujiis leetamur etnos a cibis jejunantes, peccatis absolvas. Per
gustu, renovemur Cbristum.
effectu. Per eumdem.
Super pnpulum. —
Esto, Domine propitius, plebi Ad Complendum.— Tui, Domine, perceptionesa-
tuae,ettemporali consolatione nondeserasquamvis cramenti, et a nostris mundemuroccultis,et abho-
ad ar-ternacontendere. PerDominum. stium liberemurinsidiis. Per Uominum.
a FERIA 111.
Super populum. — Mentes nostras, queesumus,
Respice, Domine, familiam tuam, et praesta, Doraine, lumine tuee claritatis illustra ut videre
ut
apud te mens nostra tuo desiderio fulgeat.quae s possimus queeagendasunt,etquaerecta suntagere
carnis maceratione castigat. Per. valeamus. Per Dominum nostrum.
Super oblata. —
Oblatis, Domine, placare, mune-
FERIAC VINTRA QUADRAGESIMAM.
ribus.et a cunctis nos defende periculis.
Suscipe, quaesumus, Domine.preces nostrasetad
Prwfatio. —
Vere dignum etjustumest, ,-equum o
et salutare, aures rnisericordiee tuee postulationes sacratee tibi
nos tibi semperet ubiquegratiasagere,
Domine sancte, Pater omnipotens,8eterne Deus,per
plebis admitte. Per Dominum.
Christum Dominum nostrum inquo jejunantium :
Super oblata. —
Sacrificia, Domine, queesumus,
tides alitur, spes provehitur, charitas rohoratur. ista nos salvent, quee medicinalibus sunt instituta
Ipseenimesl panis vivus et verus qui substantia jejuniis. Per.
a?ternitatiset esca virtutis est. Verbum enim tuura, 41 Praefalio. — Vere dignum et justum est,
per quodfactasuntomnia,non solum eequum nostibi semper et ubique gra-
humanarum et salutare,
mentium, sed ipsorum panis est angelorum. Hunc tiasagere, Domine sancte,Pateromnipotens, eeterne
panem ministrare nobis non desinis, et,uteum in- Deus : quia corapetenter atque salubriter religiosa
desinenteresuriamus, hortaris. Cujus carne dum suntnobisinstitutajejunia.utcorporeeejucunditatis
pascimur, rohoramur. et sanguinedum immoderatas coerceamus illecebras, et terrense dele-
potamur,
abluimur. Per quem, purior atque tran-
ct ttionis insolentia refrenato,
AdComplendum.— Sumpsimus, Domine.celebri- ad coelestia contemplanda myste-
quillior appetitus
tatis annuae votiva sacramenta praesta.qu^sumus :
riafideliumreddaturanimarum. Per Christum Domi-
ut et temporalis vita? 40
nobis (217)remedio pro- num nostrum.
veniant, et aeternae. PerDominum nostrum Jesum I)
Ad Complendum. —
Tuorum nos, Domine,largi-
Christum. tate donorum, temporalibus attolle preesidiis, et
et
Super populum. — Ascendant ad te, Domine, renovasempiternis. Per Dominum nostrum.
preces nostree et ab Ecclesia tua cunctam
repelle Super populum. — Da, queesumus, Domine, po-
nequitiam. Per. pnlis Christianis, et quee profiteuttir agnoscere, et
b FERIA IVMKNSIS PRIMI.
coeleste munus diligere quodfrequentant. Per Do-
Preces nostras, quassumus, Domiue, cleraenter minum.
a Statio huius
diei ex Pamel. et Kalend. Rom
est rumper Pamel.
dissentit a
ad sanctam Anastasiam. Idem Evangel.
pra^cribitur c Kalend. ad sancium Laurentium. ad For-
Rom. :

quodin hodiernu officio exstat. Idem intellieendum

mnnsum quod Pamel. exhibet pro diversa lect.
de raet. lenis, nisi aliter notetur.
Apud eum legitur Ad sanctum Laur. foris niurum.
:
i>
Apud Pamel.: Fer. 4 kebdomadcB primse Quadraq
Favet primus Theod., at secundus habet Ad Lau- :

ad^anctam Mar. Majorem. In Kalend. R. m. Mense •

rent. in Formosa.
primo, ad sanctam Mariam. Codex Reg. Suec
pa-
 .

61 LIBER SACRAMENTORUM.
a FERIA Vi 1NTRA QUADRAGESIMAM. A jejunianostrasanctifica,ut quodobservantianostva
Domine, propitius plebi tute,
Esto, etquam tibi protitetur extrinsecus, interius operetur.PerDomi-
facisessedevotam.benigno refovemiseratusauxilio num nostrum,
Per Dominum nostrum. Prcefatio. —
Vere dignumest justum est, sequum
Super oblata. —
Suscipe, queesumus, Domine, et tibi semper et ubique gratias agere,
salutare.nos
nostris oblata servitiis, et tua propitius dona san- Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

ctifica. Per. illuminator etRedemptor animarum nostrarum,qui

Prwfatio. — justum est, aequum
Veredignum et nos perprimum Adam, abstinentiaelegeviolata,pa-
et salutare, nostibisemperet ubique gratiasagere, radiso ejctos, fortiores jejunii remf-dio ad antiquae
Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus : patrieebeatitudinem per gratiam revocasti. Nosque
qui jejunii observatione et eleemosynarum gratissi- piaiustitutione docuisti quibus observationibus a
ma largitione nos docuisti nostrorum consequi re- peccatis oumibus liberemur. Per Christum Domi-
media peccatorum. Undetuamimploramusclemen- num nostrum.
tiam, ut, his observationibus et effiteria bonorum Ad Complendum. — Sanctificationibus tuis, om-
operum exhibitiouibus muniti, ea operemur quibus nipotens Deus, et vitia nostra curentur, et (2i9) re-

ad wterna gaudia consequenda etspes nobissuppe- B media nobis eeterna proveniant.Per Ghristum Domi-
tat etfacultas. Per Christum. nuiu nostruin
-b/ Compten lum. —
Perhujns, Domine.operatio- Super populum —
Abomnibus no>, qunesumus,
nem mysterii, etvitia nostra purgentur, etjustade- Domine, peccatispropitius absolve, ut percepta ve-
sideria impleantur. Per Dominum nostrum. niapeccatorum,liberis tibi mentibusserviamus.Per.
Super populum. —
Conversa.quaesumus,Domine, 43' C DOMINIGA II 1N QUADRAGESIMA.
populumtuum.et abomnibus quas meretur adver- Deus,qui conspicis omni nosvirtute destitui, in-
sitatibns redde securum,ut tranquillitate percepta, teriusexteriusque custodi, utetadomnibus adversi-
devota tibi mente deserviat. Per. talibus muniamurin carpore, et a pravis cogitatio-
(218) SABBATO 1N b XII LECTIONIBUS MENSIS PRIMI. nibus mundemur in mente. Per Dominum.
Populum tuum, Domine, qunesumus, propitius
Super oblata. —
Ecclesiae tuae, Domine, munera
42 i'espice, atque ab eo flagellatueeiracundieecle- placatus assume,qua3et misericorsofferenda tribui-
menter averte. Per Dominum nostrum. sti, et in nostrae salutis potenter efficis transire
Alia. — Deus quidelinquentesperirenonpateris, mysterium. Per Dominum nostrum.
sed exspectas, ut convertantur et vivant, debitam Prcefatio. — Vere dignum et justum est, aequum
quaesumus, peccatis nostris suspende vindictam.et nos tibisemperetubique gratiasagere
et sa i utare>
c
praesta propitius ne dissimulatiocumulet ultionem,
Domine sancte, Pater omnipotens, aaterne Deus :

sedpotiusperjejuniumemendatioprositadveniam^ et Majestatem tuam suppliciter exorare, ut mentibus

Per.
nostris medicinalis 0bservantia3munu.sinfundas.Et
Alin. —
Protector noster aspice, Deus,ut quima- qui negligentibus etiam subsidiumferenondesinis
lorum nostrorum pondere premimur, percepta mi- beneficia praebeas potiora devotis. Per .Christum
sericordia, libera tibi mente famulemur. Per. Dominum.
Alia. — Adesto,quaesumus,Domine, supplicatio- Benedictio. — Omnipotens
Deus, jejunii caetera-
nibus nostris, utesse.te largiente.merearaur etin- rumque virtutum dedicator atque amator, sua vos
ter prospera humiles et inter adversa securi. Per.
benedictione sanctificet. Amen. Accendat in vobis
AUa. — Actiones nostras, quaesumus, Domineet piae devotionis affectum, et preebeat supplicantibus
aspirando praeveni, et adjuvando prosequere, ut suum benignus auditum. Amen. Quatenus mentes
cunctanostraoperatio et a te semperincipiat, et per vestrae sinceris purgatae jejuniis,bonorum omnium
te ccepta finiatur. Per. exuberunt incrementis. Amen. Quod ipse prsestare
Ad Missam. — Deus, qui tribus pueris mitigasti dignetur.
flammasignium, concede propitius ut nosfamulos n Ad Complendum. —
Refecti, Domine, pane coe-
tuos non exurat flamma vitiorum. Per Christum lesti, ad vitam, quaesumus, nutriamur aetcrnam,
Dominum. Per.
Superoblata. — Praesentibus sacrificiis, Domine, Superpopulum. — Familiam tuam, quaesumus,
a Magno consensu hic Pamel.,
Kalend. Rom., Co- cum.
dex. Reg. Suec. et duo Theod. notant pro statione : Apud Pamelium legitur hic Dominica vacat.
c :

Ad Apostolus. Sed legendum ex nostris Mss. et prsesertim ex Cod.

b Ua Cod. omnes editi et manu exarati. Apud Pa- Reg. Suec. Die dominica vacat. Sio quoque legitur
;

melium Calend. Rom. additur Ad sanctum Pe-

et in
trurn. Cum in Mss. habeaturxiiZ><^., suspicatur Joan-
nesFronto legendum /« duo,iecuna lectione, nimirum
KX Evangelio, quae post undecim alias ex variis sacrae
Scriptura libris fiebat. Ex Pamelio Sabbatum hoc
duoaecim ledionum, nuncupatur, nuod aut xn soleant
legi lectiones dioerso?, aul sex eaedem lectiones semel
Grsece et semel Latine. Consule Pamel. ad hunc lo-
: in Kalend. Rom. Curautem dicatur nacare, ex Joanne
Frontone repete. Certe in Cod. Reg. Supc, in Ge-
met., in Theod., etc, officinm hujus Dominicae as-
signatur, sicut in aliis Dominicis, excepta statione.
Fortasse ergo propter sacros ordines, vespere Sab-
bati magno labore coHatos, non fiebat processio et
statio, nec homilia habebatur.
63 SANCTI ORF.GOKII MAONI 64

Domine, propftiatua [fluitra, at beneplaoitia Inhav A quoquevitil meede. Por Domlnum no-
reodo, cuncta quas bona mnt mereatur accipere. itrum.
Per. Superoblata. —
Domine, quai Bbi offe-
Eio tiaa,

BEBDOMADA IKCI IDA.

« KF.iiia II in rimui, propitius reipice, el per tuBosmneta abm*
quasiumua, omnipoteni Deui, ul famllia
Praesta, mei cia rincula peccatorum uottrorum abtoWa Per
tuat220) qua? ie, affligendo carne, ab alimeniii Dominum.
abstinet. lectando juititiatn a culpa jejunet, Per Prsefatio. - Veredignum el justumeet, Baqoum
Super oblata. - Haec Hostia,Domine,placationii et lemper etubique gr
lalutare, nostibi |ere,

et laudis tua nos propitiatione dignoa efflciat. Per. Domine sancte, Pater omnipoteni, ajterne Deus,
Prafalio. - Veredignum et juitum eit, asquum perChriatum Dominum nostrum. Perquem bumani
etsalutare, 44 nos tibi lemper et uliique Rratias generiareconciliationemmirabili dispensatione'ope-
ratus es, praesta, quassumns, ot sancto purificati
agere, Domine omnipotens, a-terne
sancte, Pater
Deus et pietatem tuam lupplici devotione deposcere,
: jejuriio, ettibi toto corde simus subjecti, et inter

u'f jejunii nostri oblatione placatus, et peccatorum mundanaa pravitatis insidias, te miseranteperseve-
nobis cOncedas veniam, etnosa uoziis liberesinsi- reraus illaesi. Per quem Hajestatem.
diis. Per Christum Dominum nostrum. 15
\<l Complendwn. — Sumptis, Domine sacramen-
Ad Complendum . — H;ec nos conimunio, Domine, tis,ad (221) redemptionis aeternae, qu;esumus,pro-
purgeta crimine,etccelestisreme<liifaciatessecon- iiciamus augmcntum. Per Dominum.
sortes. Per. Super popuium.— Deus, innocentiae, restitutor et
Super populum. — Tuis,qiuesumus,Domine,ade- amator, dirige ad tuorumcordaservorum.utspi-
te

sto supplicibus,etinter mundanae pravitatisinsidias ritus tui fervore concepto, et in fide inveniamur
fragilitatemnostramsempiternapietateprosequere. stabiles, etin opere efficaces. Per Dominum.
Per. d FEIUA V 1N HEBDOMaDA SECUNDA.
b FF.RIA 111 1N HEBDOMADA 'SECUNDA. Praesta nobis, Domine,quaesumus,auxilium gra-
Perfice, quaesumus, Domine, beni&rnus in nobis tiae tuae, ut, jejuniisetorationibus convenienterin-

observantiaesanctsesubsidium^utquae te auctorefa- tenti, liberemur ab hostibusmentiset corporis.Per

ciendo, cognovimus, te operante impleamus. Per Dominum.

Dominum. Super oblata. —
Accepla tibi sint, Domine, quae-
Super oblata. — Sanctiticationem tuam nobis.Do- sumus, nostridona jejunii,quaeetexpiandonostua
mine, his mysteriisplacatus operare,quae nos et a gratia dignos efficiant, et ad sempiterna promissa
terrenis purget vitiis, et ad coelestiadona perducat, „ perducant. Per.
Per Dominum. "
Proefalio. Veredignum etjustum est, aequum —
Prsefatio. Vere dignum et justum est, aequum ptsaltitare, nos tibi semper etubiquegratiasagere,
etsalutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Dominesancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

Dominesancte, Pater omnipotens,3eterneDeus:qui et tuam cum celebratione jejunii pietatem

devotis
ob aniuiarum medelam jejunii devotione castigari mentibus obsecrare, ut qui, peccatis ingruentibus
corpora praecepisti concede quaesumus, ut corda
;
malorum pondere premimur,et a peccatis omnibus
nostra ita pietatis tuae valeant exercere mandata, llberemur.etlibera tibimente famulemur.PerChri-
ut ad tua mereamur, te opitulante, pervenire pro- stum Dominum nostrum.
missa. Per Dorainum nostrum. Ad Complendum. Gratia tua nos, quaesumus, —
Ad Complendum. — Ut sacris,Domine, reddamur Doraine, non derelinquat.quae etsacrae nos deditos
digni muneribus rfacnos tuis,quaesumus,obedire, faciat servitnli.et tuam nobis opem semperacqui-
mandatis. Per Dominum nostrum. rat. Per Dominum
nostrum.
Super populum. —
Preestas populo tuo, Domine, 46 Super populum. —
Adesto, Domine, famulis
quaesumus, consolationis auxilium, et diuturnisca- tuis, et perpetuam benignitatemlargire
poscentibus
lamitatibuslaborantempropitiusrespirareconcede. utbis qui te auctoreet gubernatore gloriantur, et
Per Christum Dominum nostrum. D congregata restaures, et restaurata conserves. Per
FERIA c iv IN HEBDOMADA SECUNDA. Dominum.
Populum tuum.Domine, propitius respice, 45 e t 6 HEBDOMADA SECUNDA.
FF.FUA VI 1N

quos ab esciscarnalibuspraocipisabstinere,a noxiis Da, quaesumus, omnipotens Deus, ut sacro nos

a Apud Pamelium, consentientibus Mss. Reg. Sue- d In hac fer. statio, juxta Ed. Pamel., consen-
ciae, Gemet., duobus Theod., necnon Kalend. Rom., tientibus Cod. Reg. Suec. et duobus Theod., est ad
statio est ad sanctum Clementem. sanctam Mariam trans Tiberim In Kalend. Rom.ad-
ditur: Titulum Callixti. Observandum, est, m
b In Kalend. Rom., cui suffragantur duo Theod., his
statio est ad sanctam Balbinam, cujus titulimentio Quadragesimae officiis, Editiones Vatic. et Gussan-
est in synodo habita sub sancto Gregorio, ut obFer- vil. parum, imo vix a nostra discrepare.
vat Joan. Fronto. Apud Pamel. legitur Ad sanc/am : Mss., quibus consentanea sunt Pamelii Edua :
e

Aii sanctum Vitalem. At in Kal.-nd.Rom.

legitur:.4<«
Albinam, el in Cod. Resr. Suec, Salbinam.
c Statio hujus diei in Kalen I. Kom., in Cod. Pa- Aposlolos inter Vestinae, nisi forte, pro inter, legen-
Vestinse, ut conjicit
mel. et in Mss. nostris, est ad sanctam Cgeciliam, dmn sit in tit., id ast, in tituto
cujus tituli meminit synodus Rom. sub nostro Gre- Joan. Fronto.
gorio.
68 LIBER SAGRAENTORUM. 66

purificantejejunio, sin«erisuientibusadsanetaven- A Super oblata. —

Suscipe, quaesumus, Domine,

tura facias pervenire. Per Dominum nostrum. devotorum munera famulorum, et tua diviuis puri-
Super oblata.— Haecin nobissacrificia, Deus, et fica servientes pietate mysteriis, quibusetiamjusti-
sanctificatione permaneant, et operatione lirmen- ficas (223) ignorantes. Per.

tur. Per. Praefalto. — Vere dignum et justumest, aequum

Praefatio. — vere dignum etjustum est, a>quum et salutare nos semper et ubique gratias agere
tibi

et salutare, nos tibi semperetubique gratiasagere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

Domine sancte, Deus

Pater omnipotens, setei"ne : et te supphciter exorare,|ut cum abstinentia corpo-

qui delinquentes perire non pateris, sed ut ad te rali mens quoque nostrasensusdeclinet illicitosEt

convertantur et vivant hortaris. Poscimus itaque (224) quae terrena delectationecarnahbusepulis ab-
pietatem tuamuta peccatisnostris tua: severitatis negamus, humanae voluntatis pravis intentionibus
suspendas vindictam, et nobis optatam misericor- amputemus. Quatenusadsanctasanctorumfideiiter
diter tribuas veniam nec iniquitatum nostrarum
; salubriterquecapiendacompetentijejuniovaleamus
molestia provocet ad ultionem, sed jejunii obser- aptari.Tantonobiscertipropensiusjugiteradfutura,
vatio et morum
emendatiote flectatad peccatorum quauto fuerimus eorum institutionibus gratiores.Per.
nostrorum remissionem. Per Ghristum Dominum
B Benedxctio. c Omnipotens Deus jejuniorum ve- —
nostrum. strorumvictimasclementeraccipiat,etsuavosbene-
Ad complendum. —
Fac nos, quaesumus, Domi- nedictione dignosefficiat. Amen. Mentes vestras ita
ne, accepto pignore salutis acterna: sic tenderecon- parcimoniae dono contravitia muniat,preeceptorum
•

gruenter, utad eam pervenire possimus. Per Do- suorum doctrinis erudiat, charitatis dono repleat,
minum. utvosin omnibus sibiplacereconcedat.Amen.Qua-
Super populum. —
Da, quaesumus, Domine, po- tenus, praesentis Quadragesimaediebus devotissime
pulo tuo salutem mentis et corporis, ut, bonis ope- celebratis, ad Paschalia festa purificatis cordibus
ribus inhaerendo,tuaesemper virtutis mereaturpro- accedere valeatis. Amen. Quod ipse praestare.
tectione defendi. Per.
Adcomplendum. — Cunctis nos, Domine, reati-
"SABBATO 1N HEBDOMADA SECUNDA. quos tanti my-
bus et periculis propitiatus absolve,
Da, quaesumus, Domine, nostriseffectum jejuniis steriitribuis esse participes.PerDominum nostrum.
salutarem,ut castigatiocarnis assumptaad nostra-
rum vegetationem transeat animarum.
48 Super populum.— Subjectum tibi populum
quaesumus, Domine.propitiatiocoelestis amplificet,
Super oblata. — His sacrificiis Domine, concede
et tui semper faciat servire mandatis.
placatus, ut qui propriis oramus absolvi delictis
d FERIA II 1N HEBDOMADA TERTIA.
non gravemur (222) externis.Per Dominum nostrum
Prosfatio. — Vere dignum etjustum est, aequuin
Cordibus nostris, quaesumus.Domine, benignus

etsalutare, nostibi semperetubiquegratiasagere, infunde, ut sicutabescis corporalibusabstinemus

itasensus quoque nostros a noxiis retrahamus exces-
Domine sancte, 47
omnipotens, aeterne
Pater
Deus et tuam jugiter exorare clementiam, ut
:
sibus. Per Dominum nostrum.
mentes nostras, quas conspicis terrenis affectibus Super oblata. — Munus quodtibi,Domine-nostrae
praggravari.medicinalibus tribuasjejuniis exonera- servitutis offerimus,tu salutare nobis perfice sacra-

ri,et per afflictionemcorporumproveniatnobis ro- mentum. Per.

bur animarum. Per Christum. Prwfatio. — Vere dignum et justumest,aequum et
Ad complendum. — Sacramenti tui, Domine, di- salutare, nos tibi semper
ubique gratias agere,
et

vina libatio penetralia nostri cerdis infundat,et sui Domine sancte,Paler omnipotens,aeterne Dens et :

participes potenterefficiat. PerChristum Dominum clementiam tuamcum omni supplicationeprecari,

nostrum. ut per hanc jejuniorum observationemcrescat nos-
Super Populum. —
Familiam tuam, quaesumus, »rae devotionisa£fectus,et nostrasactionesreligiosus
Domine, continua pietate custodi, ut quae in sola exornet effectus ;
quatenus, te auxiliante et ab hu-
D manis semper retrahamur excessibus, et monitis
spe gratiae caelestis innititur, ccelesti etiam prote-
ctione munialur. Per eumdem. inhaerere valeamus, te largiente, ccelestibus, Per
b DOMINICA IIIIN QUADRAGESIMA. Christum Dominum nostrum.
Quaesumus, omnipotens Deus,vota humilium re Ad complendum. — Praesta,
quae>umus, omnipo-
spice atque ad defensionem nostram dexteram tuae tensetmisericorsDeus,utquaeorecontingimuspuro
Majestatis extende. Per Dominum. mente capiamus. Per Dominum nostrum.

a Hic magno consensu legitur statio ad sanctos StatioinCod. Pamel. etMss. indicituradsane/wm
d
Marcellinum et Petrum. Marcum, ut in Kalend. Rom. Observat. Joan. Fronto
*> Non minus consentiunt Codices editi et mss. in sanctum Alarcum, de quo hic, esse Rom. Pontificem,
assignanda hodierna sl&tioae ad sanctum Laurentium qui die 7 Octobris colitur, cujus nomine exstat in
foi-is murum. In Kalend. Hom. tamen simpliciter le- urbe antiquus titulus. Admonet Pamelius hac feria
gitur : Ad sanctum Laurenhum martyrem. tieri solitam (ienuntiationem primi scrutinii electo-
c
Benedictio heec abest ad Ed. Vatic. et Gussanvil. rum sive catechumenomm, quod feria 4 seq, celebra-
necnon a Mss.nostriset a Cod. Pamel. batur.
 G7 SANCTrcitEGOKII MACNl 68

Super populum, Comerva, Domine, familiam A RU v 1M BEBDOMADA JI.ITIA. '

I
»

tuam lionis Bemper operibui eruditam, et »ic pr»- Coojede quaMumui, omoipoteai Deui.ut qui
lentibuiconiolare subsidiis,utadiuperna perducai ctiooii tuas gratiam quasrimui, liberatia malii
dona propitius. Per Dominura nostrum. omaibus, leeura tibi meote lerviamoe, P< •

' A lll l.\ BBBDOMADATERTIA.

l'l .111 8uper oblata. Deus, de cujui graUaa rora d —
Ezaudi noi, omoipoteaiet oiiierioori Deus, et cendit utad myiteriatua,pargatii easibue,aco<
ooatineatis salutarispropitiusaobii 'lona ooncede. iinis, prajita, eorum traditione so-
quaaiu__ui, ut in
Per. Lemoiter honoraada eompeteai deferamui ob
Super oblata. Per haec veniat, quffiiumui Uomi- qiiiuui. Per.
ne, sacrauaenta (225) QostreB redemptionis effectua, 50 PraBfatio. — justum est,
Vera digaam et

qui nos et ab humaois retraiiatsemper exceisibus, squum etsalutare,noitibi lemperetabiquagratiai

etad salutariacuncta pcrducat.PerDominuin nos- agere, Domiae laacte, Pater omoipoteai, eteroe
trum. Deus et tuam immensam clementiuin lupplici voto
:

Praifatio. — Vere dignum et justnmest, aequum deposceie, ut nos famulos tuos, etjejunii maccia-
et salutare nos tibi semper etubique gratias agere, tione castigalos.etcajterisbonorumoperuraexhibi-

Domine omnipotens, aelerne Deus

sancte, Pater tionibus eruditos, in mandatis toil faci
: eve-
qui pcccantiumnon vis animasperire, scd culpas; n rare sinceros,et adpascbaiafestapervenireillo-
et peccantes non seraper continuo judicas, sed ad sicque praesentibus subsidiisconsolemur,quatenus
poenitentiam provocatos exspectas. Averte, quaesu- ad aeterna gaudia pertingere mereamur. Per Chri-
mus, 49 a nohis quam mereraur iram, et quam stum Dominum.
optamus super nos effunde clementiam, ut, sacro Adcomplendum. Sacramenti tui, Domine, ve- —
purificati jejunio, electorum tuorum asciscimerea- neranda perceptio. et mystico nos mundet effectu,
mur collegio. PerChristum Dominum nostrum. et perpetua virtute defendat. Per Dominum.
—
Ad cnmplendum. Sacris,Domine, mysteriis ex-
• Super populurn.— Conserva,quaesumus,Domine,
piati, et veniam consequamur et gratiam. Per. populum tuum.et gratiae tuaeineodona multiplica,
Super populum. —
Concede, misericors Deus ut, ut ab omnibus liber oflensis, et temporalibus non
devotus tibi populus seraper existat, et de tua cle- destituatur auxiliis,et sempiternis gaudeat institu-
mentia, qnod ei prosit, indesinenter obtineat.Per. tis. Per Dominum nostrum.

b FERIA IV IN HEBDOMADA TERTIA. d FERIAVllN HEBDOMADA.

Praesta nobis, quaesumus,Domine,ut salutaribus Jejunia nostra, quresumus, Domine, benigno fa-
jejuniis eruditi, a noxiis quoque vitiis abstinentes vore prosequere, ut sicut ab alimentis in corpore,
propitiationem tuarafacilius impetremus. Per. ita a vitiis jejunemus in mente. Per.
C
Super Oblata. — Suscipe,quaesumus,Domrae,pr33- Super oblata. — Respice, Domine, propitius ad
ces populi tui cum oblationibus
hostiarum,et tua munera qua? sacramus, ut et tibi sint grata,etnobis
mysteriacelebrantes ab omuibusnos defendeperi- salutaria semper existant. Per.
culis.Per. Praefatio. — Vere dignum et justum est,aequum
PrBefatio. — Vere dignum etjustumest, aequum et salutare nos tibi semper
et ubique gralias agere,

et salutare,nos tibisemper et ubiquegratias agere> Domine omnipotens, aeterne Deus,

sancte, Pater
Doraine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : qui adinsinuandum humilitatis suae mysterium,fa-
tuamque misericordiam suppliciter exorare,utjeju- tigatus resedit ad puteum qui a rauliere Samari-
;

niorum noslrorum sacrosancta mysteria tuae sint tanaaquae sibi petiit porrigi potum.qui in ea crea-
pietati semper accepta concedasque ut quorum,
; verat fidei donum. Et ita ejus sitire dignatus est fi-

corpora abstinentise obser vatione macerantur men- dem,utdum abeaaquam peteret,iueaignemdivini

tesquoque virtutibusetcoeleslibusinstutis exornen- amorisaccenderetjmplorarausitaquetuamimmen-
tur Per Christum Dominum nostrum. sam clementiam utconteranentes tenebrosampro-
Ad complendum. — Sanctificet nos, Domine, qua funditatem vitiorum,etrelinquintes noxiarum (227)
pasti sunaus, mensaccelestis,eta cunctis erroribus hydriam cupiditatum, et te, qui fons vitae et origo
expiatos (226) supernis promissionibus reddat ac- D bonitatis es,sempersitiamus,etjejuniorumnostro-
ceptos per Dominum. rum observatione tibi placeamus.Per quem Majes-
Super populum. — Defende, Domine, familiam tatem.
tuam,et tototibi cordeprostratamab hostiumtuere Adcomplendum. —
Hujusnos, Domine, percepte
formidine nec bona tua difficulter inveniat, pro
;
sacramenti mundet a crimine, etjad coelestia rem
quibus et sanctituietangelicaetibisupplicantpotes- perducat. Per.
tates. Per Domiuum nostrum. Super populum. — Gaudeat, Domine.quaesumus
a Additurin Kalend. Rom., in Cod. Pamel., Reg. c Jam saepe laudati Codices sive manu exarati
Suec. et aliis Mss. Ad sanclam Potenttanam.kadeai
: sive editij habent hic : Ad sanctos Cosmam et Da-
est ac sancta Pudentiana. mianum.
b Statio indicitur
ad sanctum Xistum ; sive, ut le- d Slatio est ad sanctum Laurentium in tit. Lucis
giturin Cod. Reg. Suec, ad Sistum, cujus titulimen- sive, uthabet Pamel., consentiente Cod. Reg. Suec.
tio in synodo Rom., sub Greg. II, an. 721. in Lucinae.
69 LIBER SACRAMENTORUM. 70

populus, tua semper benedictione confisus, utet A Amen.Abstinentiamvestrampraeteritamacceptel.fu

temporalibus beneficiisadjuvetur.eterudiatureeter- turamsibi placitam reddat.ut sicut abillicitis cibis,
nis. Per Douiiuum. ita vos etiain a vitiis omnibus abstinere concedat.

51
SABBATO 1N HEBDOM. TERTIA.
a Amen. Quo depraeteritis etfuturischarismatumfru-
Praesta, quaesumus, oinnipotensDeus, utdignitas gibus ei grates persolveutes, ad sanctum Pascha per-
conditionis humanse per immodeiantiamsauciata, venire possitis (228) indemnes. Quod ipse praestare

medicinalisparcimoniae studio reformetur. Per Do- dignetur.

minum. Ad Complendum. — Da nobis, misericorsDeus.ut

Super oblata.— Concede, quresnmus, omnipotens sancta tua, quibus incessanter explemur, sinceris
Deus, ut hujussacrificiimunusfragilitatemnostram tractemus,obsequiis,etsempertidelimentesumamus.
ab omni malo purgetsemper etmuniat. Per Domi- Per.

num. Super populum.— Deus qui in deserti regione mul-

Prcefatio. — Vere dignumetjustum est,«quum et titudinem populituavirtute satiasti.inhujusquoque
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, saeculi transeuntis excursu victumnobisspiritalem,
Domine sancte, Pater omnipolens, «terne Deus : ne deticiamus, impende- Qui vivis et regnas.
quijejunii Quadragesimalis observationein m Moyse R
d FEKIA 11 1N HEBDOMADA QUAKTA.

etElia dedicasti, ut m
Unigenito Pilio tuo, legis et Preesta,qusesumus,omnipotensDeus, utobserva-
prophetarum nostroqueomuium Domino,exoruasti. tiones sacrasanuuadevotione recolentes,etcorpore
Tuamigiturimmensainbomtatem supplicesexposci- . tibi placeamus et mente. Per.

mus, ut quod ille jugi jejuniorum complevit conti- Super obiata. —

Oblatum tibi, Domine, sacrifici-
nuatione, nos adimplere valeamusilliusadjutilar- cium viviticet nos semper et muniat. Per.
gissima miseratione.et adimplentes ea quae pnecepit, Prgefatio.— Vere dignum
justum est, aequum
et

dona percipere mereamurquaepromisit. Perquem. et salutare, nos tibisemperetubique gratias agere,

—
AdComplendum. Quaesumus, omnipotensDeus, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus: et
utinterejusmembranumeremurcujus corporicom- tuam suppliciter, misencordiam implorare,utexer-
municamus et sanguini. Per Domiuum. citatio veneranda jej unii salutaris, nos a peccatorum

Super populum. —
Praetende, Domine, fidelibus nostrorum maculis purgatos reddat.et ad superno-
tuis dexteram coelestis auxilii, ut te toto corde per- rumcivium societatemperducat, utethicdevotorum
quirant, et qu;t> digne postulant consequi mereantur. actuum sumamus augmentum, et illic «ternae beati-
Per Dominum nostrum. tudinis percipiamus emolumentum. Per Christum

*> DOMINICAIVIN QUINQUAGESIMA. Dominum nostrum.

Concede,qutesumus,omnipotens Deus, ut qui ex

C —
AdComplendum. Divinisatiatimunerislargitate,
merito nostraactionisaffligimur^tuaegratiae conso- quaesumus, Domine Deus noster, utinhujus semper
latione respiremus, Per Dominum nostrum. participatione vivamus. Per Dominum nostrum.
Super oblata. — Suscipe, Domine, sacrificium cu- Super populum. — Proficiat, quassumus, Domine,
jus te dignauter immolatione placari, et
voluisti plebs tibi dicata piaejdevotionisaffectu.ut sacrisac-

prsesta, quaesumus, ut hujus operatione mundatij tionibus erudita, quanto Majestati tuse fit gratior,

beneplacitum tibi nostr* mentis ofieramus affectum- tanto donis potioribus augeatur. Per Dominum.
Per Domiuum. 53 6 FER1 A lU IN HEBDOM. IV QUADRAGES1M.E.

Prsefatio. — Vere dignum et justum est, aequum Sacraa nobis, Domine,-que?sumus, observationis
et salutare, semper etubique gratiasagere,
nos tibi jejunia, et piae conversationis augmentum, et tuae
Domine sancte, Pater omuipotens, aeterne Deus:et propitiationis conlinuum praestent auxilium. Per Do-
te Creatorem omnium de praeterilis fructibus glori- minum.
ficare, et de venturis suppliciterexorare, ut cum de Super oblata. — Purifica nos, misericors Deus, ut
perceptis non invenimur ingrati, de percipiendis non Ecclesiee tuae preces, queetibigrat?esunt,pia mune-
judicemur indigni ; sedexhibitis toties solemni de- ra delerentis, fiant expiatismentibus gratiores.Per.
votionejejuniis,cumsubsidiisjcorporalibus 52P r o- ^ Dominum nostrum.
fectum quoquecapiamus animarum.Per Chnstum. Prgefatio. — Vere dignum et justum est, aequum
Dominum. et salutare, nos tibisemperetubiquegratiasagere.
Benedictio. — Deus,
quivosadpraesentium Qua-
c Domine sancte, Pateromnipotens, aeterne Deus,per
dragesimalium dierum medietatem dignatus est per- Mediatorem Dei et hominum, JesumChristum Do-
ducere,ipse vos sua miseratione dignetur benedicere minum nostrum : qui mediantedie festoascendit in

a Legitur apud Pamel. et in Kalend. Rom.: Ad sanc- autem a Cod. Theodor. et Ed. Vatic.
tam Susannam, quibus favent Mss. d Magno consensu statio hujus fer. est ad sanctos
b In C. Pamel. habes pro slatione ad lcrusalem, qualuor Coronatos.
Assentiunlur Codd. Reg. Suec. et duo Theod. Al m e fsLius fer. statio pari consensu ad sanctum Lau-
Kalend, Rom, legilur InSuxurio, quod idem signi-
: renlium in sive ut habel Cod. Reg. Suec,
Damaso,
ficare putat Joan. Fronto acirt sessorio ; ipsius uotas in Damasum. lo Kalendar. Rom, legitur tantum In :

ad huno locum consule. titulo Damasi, dissimulato sancti Laurentii nomme.

c Benedictio haec legitur in Benedictionali ; abest
71 SANGTI OHKGGHII MAGNl 72

templumdooera,quidecmlodeic«idit t mundumab \ tua protectione confldimui cuncta oobii a

ignoraatin tenebri* liberare; cujuideicemuigenui tautia, ic adiuvante,iuperemua. Par Dominum no-
bumaauindoctriaaialutariiuitruit,moriaperpetua trum.
morte redemitj asoeniioad coBleitiareguaperducit. Super oblata. —
EfflciaturbaM Boitia, l)'>inirif:,
Per quein te,iumme Pater, poioimui, ut,ejui imti- quffiiumui^ lolemnibuigrata jejuniii: et,uttibi fiat
tutionu edocti, lalularii paroimoniffi davotionepu- ptior, puriiicaiii mentibui immoletur PerDo*

rilieati, a(J tua perveaiamua, prowissa leouri. Per minum uoitrum.

queiu majeitatem tuam. Prxfatio. —
Veredignum etjustum est, .j-.qnam
Ad Complendum. — Coaleitia doua capientibui, et inlutare, noi tibi lemperetubiquegratiaiagi

qunesumu^, Domine, non ad |judicium pervenira Domine sancie, Patar omnipotani, aeterna Deni :cu-
patiaris quod iidehbustuisadrewediumprovidisti. jui bonita^ hoininem condidit justitia damnavit,
Per. misericordia redernit.Tehumiliterexoramusut sic-
Super popuLum.— Tucatur, quaisuinus, Do-
a ut per iilicilos appetitui abeata rcgione decidirnus,

inine, dextera tua populuui tuuiu deprecautem, et sicad ffiteruampatriamperabstinentiamredeamiis.

purincatem dignanlererudiat, ul consoiatione prae- Sicquemodereturtua miserationenostra fragilitas,
senti ad futura bona proliciat. Per Dominum no- utettransitoriissubsidnsnoslrasusteutetur mortali-
15
strum. tas, etperbonorumoperumincrementabeataacqui-
b FERIA IV 1N HEBDOMADA QUARTA. ratur lmmoi talitas. Per Christum.
Omnipoteus sempiterne Deus, quietjustis prae- A d Complendum. — Sancta tua nos, Domine, quae-
mia nieritorum, et peccatonbus per jej uuiuui veniam surnus et vivificando renovent, etrenovando vivifi-

praebes,uiiserere supplicibus.parce peccantibus,ut cenl. Per Dominum nostrum.

reatus nostri confessio mdulgentiam valeat percipere 55 Superpopulum. — Populi tui, Deus, institu-
delictorum. Per Dominum uostrum. tor et rector peccata quibusimpugnatur expelle,ut
klia.— Praesta, qutesumus, omnipotens Deus,ut semper tibi placitus, et tuo munimine sit secarus.
quos jejuuia votiva castigant, ipsa quoquedevotio Per eumdem Dominum.
sancta laelificet, ut, terreuis alTectibus mitigatis, fa- FBRIA d VI 1N HEBDOMADA QUARTA.
cilius co^lestia capiamus. Per Dominum. Dens, qui inefltabilibus mundum renovas sacra-
Super oblata. — Supplices, Domine, te rogamus, mentis praesta.quaesumus, ut Ecclesia tuaet aeternis
ut his sacrificiis peccata nostra mundentur, quia proficiat institutis, ettemporahbusnondestituatur
tunc veram 54 nobis tribuis et mentis et corporis auxiliis. Per.
sauitatem. Per Dominum nostrum. Super oblala. —
Munera nos,quffisumus,Domine,
Praefatio.— Vere dignum justum est, aequum
et oblata punficent, et tenobisjugiterfaciantessepla-
et salutare, nos tibisemper et ubiquegratiasagere, catum. Per Dominum nostrum.
Domine sancte, Pater omnipoteus, aeterne Deus :
Prxfatio. — Veredignum et justum est,aequum
qui illuminationesuasfidei teuebrasexpulitmundi, et salutare, nos tibi semperetubiquegratias agere,
et genus humanum, quod piiinae matris uterus pro- Domine sancte, Pater omnipotens.eeterne Deus,
fuderat cffiCum,Incarnatiouissuffimysterioreddidit perChristum Dominum
nostrum. Quiest dies reter-
illuminatum, fecitque hlios adoptionis, qui teueban- nus, lux indeficiens, claritas sempiterna. Qui sic
tur vinculis justae damnationis. Per ipsum te peti- sequaces suos in luce preecepit ambulare, ut noctis
mus, ut tales in ejusinveniamur justissima exami- 8eternaevaleantcaliginemevadere,etadlucispatriam
natione, quales facti sumus in lavacri salutaris Qui per humilitatem assumptae
feliciter pervenire.
felicissima regeneratione,ut,ejusIucarnationisuje- humanitatis Lazarum flevit, per Divinitatis poten-
dicamine imbuli, sacrosancti lavacri ablutioueloti, tiam vitae reddidit, genusque humanum (229) qua-
parcimoniffidevotioneornati, adaeternagaudiaper- drifida peccatorum moleobrutumadvitam reduxit.
veniamus illffisi. Per quem Majestatem. Perquem petirnusjejunuobservalioneapeccatorum
Ad Cornplendum. —
Sacramentaquae sumpsimus, nostrornm nexibus solvi, aeternaevitaefehcitati red-
nosrepleaut u
Domine Deusnoster,etspiritalibus ali- di, etsanctorum coatibus connumerari. Per quem.

mentis, et corporalibus tueanturauxiliis.PerDomi- Ad Complendum. Haec nos, quaesumus.Domine. —

numnostrum. participatio sacramenti,etpropriisreatibus indesi-
Super populum.— Pateant aures misericordiae nenterexpediat, et ab omnibus tucatur adversis.
tuffi, Domine, precibus supplicantium,et, ut
petenti- Per.
busdesiderataconcedas,faceosquae tibi suntplaci- Super populum. — Da, quaesumus, omnipotens
da postulare. Per. Deus, utquiinfirmitatisnostraeconsciide tua virtute
C FERIA V 1N HEBDOMADA QUARTA. confidimus sub tua semper pietate gaudeamus.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui in Per.

Haec oratio in God. Pameiii legitur in officio fe-

a stationum meminerunt.
libris nostris qui

riae precedentis cum hoc titulo Ad vesperos. Abest

:
c Indicitur ad sanctum Silvestrum, in lau-
statio

a Cod. Reg. Suec, ad quem tamen muitum accedit datis supra Codd. qui de stationibus agunt.
d In usdem supra laud. Godd. iegitur hic Ad 5a«-
Edit. Fameliana. :

b Statio assignatur ad sanctum Paulum in omnibus ctwn Eusebium,

73 LIBER SACRAMENTORUM. 74
* SABBATO 1N HEBDOM. QIART.Y. A noster, et quos tuis mysteriis recreasti, perpetuis
Domine, quaesuinus, pergratiam tuamfru-
Fiat, defende Per Dominum nostrum.
d preesidiis.

ctuosusnostraedevotionis affectus, quiatunc nobis Super populum. —

Da, quaesumus, Domine, nobis
proderuntsuscepta jejunia, situa3sinlplacitapietati. perserverantem in tua volunlate famulatum, ut in
Per Dominuin nostrum. diebus nostris, 57 et meritoetnumero populustibi
Su/ieroblata. —
Oblationibus, quaesumus, Domine, serviens augeatur. Per Domiunm nostrum.
placare susceptis, et ad te nostras, etiam rebclles, e FERIAHEBODOMADA QU1NTA.
11 1N

compelle propitius voluntates Per Doiniuum. . Sanctiflca, qutcsumus, Domine, nostrajejunia.et

Prcefatio. —
Vere dignum et justumest.eequum,
et salutare, nos tibi semperet ubiquegratiasagere,
Domiue sancte,Pateromnipotens,a'terne Deus :mi-
sericordur 56 dator et totius bonitatisauetor, qui
jejuniis, orationibuset eleemosyuis peccatorumre-
media et virtum omnium tribuis incrementa. Te
humili devotione precamur, ut quiad haecagenda
saluberrimam dedisti doctrinam, ad coinplendum
B
Uldefessam tribuasefficaciam, utobedientertuaexse-
quentes preecepta, fehciter tua capiamus promissa.
Per Christum Dominum nostrum.
cunctarumnobis propitiusindulgentiamlargire cul-
parum. Per Dominum nostrum.
Super oblata. —
Concede nobis, Domine Deus
noster, ut haec Hostia salutaris, etnostroruin fiat
purgatio delictorum, ettuae propitiatio Majtstatis.
Per.
Prcefatio. Vere dignum etjustum est, aequum —
etsalutare, nos tibisemperet ubique gratias agere,
Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deusrte
suppliciter exorantes ut sic nostra sanctificentur
jej unia, quo cunctorum nobis peccalorum proveniat

Ad Conplendum. — Tua, nos, queesumus, Domi- indulgentia, quatenus, appropinquante Unigeniti

ne, sancta punticent, et operatione sua perticiant Filii tui passione, bonorum operum tibiplacere va-
esse placitos.Per Dominum nostrum. leamus exhibitione. Per quem Majestatem.
Super populum. —
Deus qui sperantibus in te, Ad Complendum. — Sacramenti tui, queesumus,
misereri potius eligis quam nasci, da nobisdigne Domine, participatio salutaris et punficationem no-
fleremalaqueefecimus, uttuee consolationisgratiam bis praebeat et medelam. Per Dominum nostrum.
invenire valeamus. Per. Super populum. —
Benedictio, quaesumus, Do-
DOMINICA V 1N b DE PASSIONK DOMINI.
QUADRAGESIMA. mine, in tuos tideles copiosa descendat, et quam
(jutesumus, omuipotens Deus, familiam tuam pro- subjectis cordibus expeluntlargiterconsequantur.
pitius respice, ut telargiente regatur in corpore,et Per.
te servante custodiatur in mente. PerDominum. FERIA HEBDOMADA QUINTA.
111 f 1N

Super oblata. —
Heec munera, Domine, qusesu- Nostra tibi, quaesumus, Domine, sint accepta jeju-
mus, et vinculanostree pravitatis absolvant, ettuae nia, qute nos etexpiando s? gratia tua dignos effi-
nobis misencordieedona conciiient. Per. ciant, et ad (230) remedia perducant aeterna. Per
Prcefatio. —
Vere dignum et justum est, eequum Dominum.
et salutare.nos tibi semper et ubiquegratiasagere, Super oblata. — Hostias
Domine, deferimus
tibi,

Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus : immolandas qu8esumus,temporalem consolationem

:

Majestatem tuam propensius impiorantes,utquanto nobis impendant, ut promissacertius nondespere-

magis dies salutiferae festivitatis accedit, tanto de- mus aeterna. Per.
votius ad ejus digne celebrandum proficiamus pa- Prcefaiio.— Vere dignum etjustum est, aequum
schale mysterium. PerGhristuni Dominum nostrum. et salutare,nos tibi semperet ubique grastiasagere,
c Benedictio. — Accendat in vobis Dominus vim Domine sancte, Pateromnipotens, eeterne Deus:et
suiainoiis. etperjejuniorumobservantiaminfundat te devotis mentibus supplicare, ut nos interius ex-
in vobis donuui suae benedictionis. Amen.Sic ei teriusque restaureset parcimonia salutari apecca-
parcimoniae victimasotreratis.utcontriti eicordiset torum sordibus purges.Etquosillecebrosisdelecta-
humiliati sacrificioplaceatis. Amen. Quatenus oratio tionibus non visimpediri, S|iiritaliumvirtutumfacias
vestra jejunii eleemosynee alis subvecta ad aures vigore muniri, etsic inrebus transitoriis foveas, ut
vestri conditoris ascendat, ut vosaeterne beatitudi- perpetuis inh;erere conccJas. Per Christum Domi-
nis haeredes, et supernorum civium consortes effi- num nostrum.
ciat. Amen. Quod ipse preestare dignetur. 58 ^d Complendum. — Da, queesumus, omni-
Ad Complendum. — Adesto, nobis, Domine Deus ;
potens Deus,ut quae divina sunt, jugiter exsequen-
a ln Kalend. Rom. hic legitur Ad sanctum Lau- :
e Statio feriae hujus est adsanctum Chrysogonum.
rentium ad Mart. licet in Cod. Pamel. et in nostris f Apud Pamel., assentientibus Mss. Heg. Suec. et
M legatur Ad sanctum Lnur. foris murum. Sic
. : Theoder., statio est ad sanctum Cyriacum. In Ka-
ue legendum censet Joan. Fronto. lend. Hom. legitur : Ad aanctum Qiuriacum. Hujus
b Sic legiLur in omnibus libris nostris tam editis tituli mentio est prffisertim in synodo Kom. sub no-
quam manu descriptis, si Kalendarium Ro;n. exci- stro Gregorio qu,e in prius vulgatis est lib. vi,
in quo, ut in ca^teris pro statione legitur. Ad epist. 4i,nunc ad Registri calcem ; huicenim synodo
Sanctum Petrum. subscripsit Acentius presbyter sancti Quiriaci.
c
Hsec Benedictio legitur in Benedictionali. g A|jud Pamel., gratus tux diy. Favent nobisMss.
d In
Fd. Painel., defende subsidiis, dissentiente ipseque Codex. Reg. Suec,
Cod. Reg. Suec, qui habet prsesidiis.
Pathol. LXXVIil, 3
78 SANCTI GREGORD MACM 76

teB,donit mereamurcopleatibuiappropiDquare.Per a etram gubernetet protegat, etin portum perpetuae

Dommum doi Lrum. salutia inducat. Per Dominum Doatrum.
Supter populum. — Lib raua, Donrfae, a Super populum. —
Coocede, mi ericora Deua, ol
peooatis et hostibua tibi populum supphcautem, ut aicut ooa tribuia aolemne libi deterre jejunium,

aocta ooDver satiooe viveates, ouiiis ioflciantur ad- Dobia indulgentis luae preebeaa benignui auxiiium.
versis. Per eumdem Dominum Doatrum. Per.

I ERl \ iv IH BSBDOMADA Q| ima. '

n i i . \l IM HEBDOMADi QI.INTA

Sanotiflcatohoojejunio, Deua, tuorum corda ftde- Cordibua nostrie, Domine, benignm infunde, ut,
liiini miaeralua iHustra.etquibusdevotiooif presataa ata DOBlracaatigatioae rohiataria cohibentea,
affectum,praebe aupplicantibuspium beoigouaaudi- temporaliter potiuamaceremorquam auppliciiade-
tum. Per Dominum. putemur eaternia. \'(s.
Super oblata. —
Annue, miscricors Deua, utho- Super oblata. —
Praesta nobis, mteericora Deus,
stias placationisetlaudis sincerotibideferamus ob- ut digne tuis seraper servireallaribus mereainur.et
sequio. Per, eorura perpetua participatione salvan. Pei l>omi-
Prwfatio. — Veredignutm et justum est, aiquum num.
etsalutare, nostibisemper etubiquegratiaa agere, B J'ra;fatio. — Vere dignum et justum f-st, jj-rjuum
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterae Deua:et etsuiutare, nos tibi seraper etubiquegratiasagere,
te supplici devotione exorare, ut per jejunia, quae Domineaancte, Pateromnipotens, atw.ina Deua : (232)
sacrisinstitutis exsequimur, a cunctis reatibua cujus uos miaericordia pi«:venitut Ijene agai;:
emundari mereamur, tuamque percipere valeamua subsequitur ne frustra agamus, accendii intentio-
propitiationem, qui preeparamur ad celebrandam neiu qua ad bona operaperagenda mardescamus,
Unigeniti Filii tui passionem. Per quem Majesta- tnbuit efficaciam qua haec ad perfectumperducere
tem. valeainus.Tuaiiiergoclementiam indefessis vocibus
Ad Complendum. — Coelestis doni benedictione obsecramus, ut nosjejunii victimisa peccatismun-
percepta, supplices te Deus omnipotens, depreca- datos ad celebrandam UnigenitiFiln tuiDominino-
mur, utboc idein nobis et (231) sacramenti causa stri passionem facias esse devotos. Per quem Ma-
sit et salutis. Per Dominum. jestatem.
Alia. —
Exaudi, quaesumus, Domine gemitum Ad Complendum . — Sumpti sacrificii, Domine,
populi supplicantis, et qui de meritorum qualitate perpetua nos tuitio nonreiraquat, etnoxiasemper a
diffidimus, non judicium, sed misericordiam conse- nobis cuncta depellat. Per Dominum nostrum.
quimereamur. PerDominum. q Super populum. — Protege, Domine, populum
V 1N HEBDOMADA QUINTA.
b FERIA tuum, et in Majestatis tuee patrocinio confidentem
Tribue nobis,quaesuuius, iudulgentiam peccato- perpetua defensione guberna. Per.
rum,ut institutajejuniatibiplacitissensibusopere-
mur. Per Dominum. 60 SABBATUM d ANTE RAM0S PALMARUM.

Super oblala. —
Goncede nobis, Domine, quaesu- Omnipotens sempiterne Deus, clementiam tuam
mus, ut celebraturi sancta mysteria, non solum ab- suppliciterexoramus, ut qui mala nostra semper
stinentiam corporalem, sed, quod est potius, habea- prae venis miserando,facias tibi placitos, et piis actio-
mus mentium puritatem. Per. nibus et jejuniis salubribus expiando. Per.

59 Prcefatio. — Vere dignum et justum est, Super obtata. —

Praesta, quaesumus, omnipotens
eequura et saiu^are, nos tibiseraper et ubique gra- Deus, utjejuniorum placatus sacrificiis, remissionis
tias agere,Dominesancte,Pateromuipoteiis,aeterne tuae uos veniaprosequaris. Per Liorainumnostrum.
Deus qui sicnos tnbuis solemne tibi deferre jeju-
: Prcefatio. —
Vere dignum et justum est, aequum
nium, ut indulgentiae tuae speremus nos percipere et salutare, nostibi semperet ubique gratias agere,
subsidium ; sicnos instituis ad celebranda Paschalia Domine sancte, Pater omnipotens, asterne Deus :

festa.utperhaecacquiramusgaudiasempiterna.Per fides excitat, spes erigit, charitas jungit.

n cujus nos
Cbristum Dominum. Cujus miseratiogratuita purificatquosconscientiae
AdComplendum. —
Vegetetnos, Domine, semper reatusaccusat-Te igitur cum interno rugitu depre-
et innovet tuee mensae libatio.quee fragditatem no- camur, ut, carnalis alimoniaerefrenationecastigati,

a Apud Pamel. Kalend. Rom. statio assigna-

et in
tur ad sanct um Marcellum, cum quibusconvenit pri-
mus Theoder. ln Cud. Reg. Suec. Ad sunctum Mar-
tulum hujus diei, atque ideosequens officium non esse
Gregorianum, patet ex Ordine fiomano, pag. 41. Red-
dit autem rationem hujus tituii Alcuinus, quodetsi a
:

Ad sanctam Mar- pontitice oinni tempjre eleemosyna detur, specialius

cellinum. ln secundo Theoder. :

riam.
tamen id hodie faciat, quia hvangeiium pauperum
b pro stationelegitur in Kalend.Rom. et apud Pa- mentionem fae.it, cujus historia hoc die ante sex dies
Appollinarem ldconfirmant Mss. Pascha3contigit.il] Cod. Reg. Suec. legitur Sab-
mel. Adsanctum
:
:

c Hujus ler. statio, juxla eosdem Codd., est ad balum, ad Sanctum Petrum quando eleemosyna datur.
Consentit huic iec. secuudus Theod. prior autem
sanctum Slepkanum. ;

'd Apud Pameiiuin titulus est Sabbatum vacat. :

eadem habet ac Pamel. Kd. In Kalend. Rom. vero :

Dominus papa eleemosynam dat. Ad sanctumPetrum. Sabbato datur fermenlum in consistono Laleranensi,
Ad marginem autem hax habet Hunc esse verum ti- ;
77 LIBER SACRAMRNTORUM 78

ad celebrandnm paschale mysteriurn inveniamnr A Alia. — Reminiscere miserationum tuarum, Do-

idonei. Per Christnm. mine, et famulostuos eeterna protectionesanctiiica:
AdComplendum. —
Adesto, Domine, fidelibus pro quibus Josus Christus Eilius tuus per suum cruo-
tuis, et quoscoelestibus reticis sacramentis.a terre- rem nobis instituit paschale mysterium. Qui tecum
nis conserva periculis. Per Domiuum nostrum. vivit.

Suptr populum. — Plebs tua, Dominequposumus, Super Oblata. —

Hax sacrificia nos, omnipotens
benedictionis sanctae munus accipiat, per quod et Deus, potenti virtute mundatosad suum faciantpu-
noxia qu;equedeclinet, et optata reperiat. Per Do- riores venire principium. Per Dominum.
minum. Prwfatio. — Vere dignum et justum est, sequum

(233) DOM. 1N RAMIS PALMARIWI a .

et salutare, nos tibi semper etubiquegratiasagere,
Domine sancte, Pateromnipotens, aeterne Deus, per
OmnipotenssempiterneDeus, quihumano generi
Chnstum Dominum nostrum cujusnoshumanitas
ad imitandum humilitatis exemplum Salvatorem no-
:

colligit, (236) humilitaserigit,traditio absolvit, poe-

strum carnem suinere et crucem subire fecisli, con-
na redemit, crux
salvificat, sanguis emaculat, caro
cede propitius ut et patientiee ipsius habere docu-
saginat.Perquem.te, summe Pater, cumjejuniorum
menta, et Resurrectiouis consortia niereauiur. Qui
n obsequiis obsecramus, utad ejus ceiebrandampas-
tecum vivit.
sionem purificatis mentibus accedamus. Perquem.
Super oblata. — C.oncede, qua^sumus, Domine, ut
Ad Complendum. — Praebeantnobis, Domine, di-
oculis tuae Majestatis munus oblatum, et gratiam no-
vinum tua sancta fervorem, qui eorum pariter et
bisdevotiouisobtineat,etefl'ectumbeata'perennitatis
actu dtlectemuret fructu.PerDominumnostrum.
acquirat. Per.
h Prxfatio. — Veredignumet justum est, aequum Super populum. — Adjuva nos, Deus salutaris
noster,etadbeneficiarecolenda, quibusnos instau-
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
raredignatuses,(>2 tribue venire gaudentes. Per
Dominesaucte,Pateromnipotens, aeterne Deus, per
Dominum nostrum.
Christum Dominum nostrum per quem nobis in-:

dulgentia largitur, et pax per omne seeculum praedi- FERIA 111 POST d PALMAS.

catur, traditur cunctis credentibus disciplina, ut Omnipotens sempiterne Deus, danobis, ita domi-
sanctiQcatos nos possit dies venturus excipere. Et nicae passionis(237)sacramenta peragere, utindul-

ideo cum angelis. gentiam percipere mereamur. Per eumdem.

61 Benedictio. —
Benedicat vobis omnipotens Alia. —
Omnipotens sempiterne Deus, qui Christi
Deus, cuiet jejuniorum maceratione.et preesentium tui beata passione nos reparas, conserva in nobis

dierum observatione placere studetis. Amen. Con- opera misericordia; tuae, ut in hujus celebritate my-
C
cedatque vobis ut sicutei (23i) cum ramis palmarum sterii perpetua devotione vivamus. Per.

ceeterarumve frondium praesentari studuistis, itacum Super oblaia. —

Sacnticia nos, quaesumus, Do-
palma victoriee et fructu bonorum operum post obi- mine, propensius istarestaurent, (238)quae medici-
tum apparere valeatis. Amen. Quique Unigeniti Fi- nahbussunlinstitutajejuniis.PerDominumnostrum
lii ejus passionem purocordecreditis, mentedevota Prxfatio. —
Vere dignum et justum est, aequum
venerari studetis, ad resurrectionisejus festa etve- et saiutare, nos tibi semperetubique gratias agere,

strae remunerationis preemia ipsius fulti munimine Domiue saucte, Pateromnipotens, aeterneDeus, per
veniatis. Amen quod ipse praestare dignetur. Chiistum Dominum nostrum cujus salutiferaepas- :

Ad Complendum. —
Praesta nobis, omnipotens sionis, et gloriosae Resurrectionis dies appropin-

Deus, ut quia vitiis subjacet nostra mortalitas, tua quarenoscuutur.inquibusetantiquihostissuperbia

nos medicina puriticet, et potentia tueatur. Per. triumphatur, etnostree redemptionis mysterium ce-
Super populum. —
Da, misericors Deus, ut quod lebratur. Undeposcimus tuam immensam clemen-
in tuiFilii passionemundusexercuit, salutarenobis tiam, ut sicut ineosolo consistit toliusnostraesalva-
tidelibus sentiamus. Per. tionis summa, ita per eum tibi sit jejuniorum et
c FERIA 11 POST PALMAS. actuum nostrorumsempervictima grata. Perlquem
(235) Da, quaesumus, omnipotens Deus, utquiin D AdComplendum. —
Repleti, Domine, s-acrimune-
tot adversis ex nostra infirmitate deficimus, inter- risgratia,supplicesexoramus,utquaegustucorporeo
cedente Unigeniti Filii tuipassione respiremus. Qui dulci veneratione coutingimus, dulciora mentibus
tecum. sentiamus. Per Dominum nostrum.

» In Edit. Pamel., cui consentiunt Mss. Ad san-
clum Joannem in Lateranis. In Kalend. Rom. tantum
legitur inLaterams. In Cod. Reg. Suec. legitur haac
ramorum Benedictio, quwe abest ab Ed. Pamel. et
aliis. Eumdern exhibet primus Theoder. Deus, cu- :
jus (iliusprosalute geaeris kumani de ccelo descendit
ad terra^,et appropinquante liora passioms sux Hiero-
solymam in asino vemre, eta turbis rex appellari ac
: hoc sgeculo hostis antiqui tentamenta superare, et in
futuro cum palma viclonw et jructu bonorum operum
tibivaleant appurere. Pereumdem.
b Aliam Pra:fat. habet Edit. Angeli Roccae, seu
Vaticana.
c In cod. Reg. Suec. et secundo
Tbeoder. statio ad
sanctam Praxedem. Idem habet Pamelius. At iu Ka-
lend. Rom. et in primo Theoder. legiLur Ad sanclos :

lauduri voluit, benedicere dignare hos palmarum cazte- Nereum Ackilleum.

et
rarumve frondium ramos, ut omnes qui eos laturi sunt d Consentiunt Codices omnes in assignanda sta-j
ita benedictionis tuae dono repleantur, quatenw et in tione ad sanctam Priscam,
70 SANGTI GKKGORM MACM 80

Supe? populum. -
Tua nos misericordia, Deui,et A maini suiiIomiiiiiiiii pol oirima jara regno iri

oimii Bubreptioue retustatii ezpurget, et capac< rii m, (230)reipiceadHomanorumatque Francorua

-

ranetee uovitatis efflciat. Per Dominum. benignus imperium, ul gentet quaa in luaferitate
I I IDA a IV. confidunl potenti/e dezteracompi
tuae i
. i vr.
Oremui et procatecbumenii n it et Dei
b Horatertiapontifexcum cleroetordinesuoproce-
iJoiiiiini i
doi teradapei ial aurei prascordiorum ipso-
dit adu Uare in ecclesia majore: et 239) dicii Orationet
(

rum, januamque misericordis?, ul perbiTaernm re-

tolemnes hoc ordine : (240) Oremus. Et Diaconm .•

geoerationis, acceptaremissii oiom peeeatorom

(24i) Flectamus genua. (242) Postquam oraverint,
el ipsiiuveniantur inChristoJesu Domino noetro.
(243) dicit, Levutc. Et pontifex dai orationem.
Oremus. — Omnipotem
sempiterne Deus, qui Kc-
Deus,aquoetJudasreatussui pceoam el confessio
clesiam tuam novasemperprole fecundas, augefi-
nis suielatio praemiumsumpsit, concede uobis tus
dem et intelleclum cutechurneni- DMtrifl, ut, renati
propitiationiseffectum, utsicutin passione BuaJesus
fonte buptismutis.adoptionis lua-. filus.. ntur.
Christus Dorninusnosterdiversautrisqueintulil sti-
Per.
pendiameritorurn,itanobis,ablatovetustatiserrore,
resurrectionis sua; gratiam largiatur. Qui tecum, Oremus, dilectissimi nobis, Deum Patrem omni-
Post,Amensequitur,etdicitOrationessolemnes: B potentem, ut cuuctis inundum purget erronbus,
inorbos auferat, famern depellut, aperiat carceres,
(244) tanlummodo pro se intermittit. Aliivero sacer-
dolesinsuisecclesiis proeodicunt. Etcumin cxtc/is 64 vinculailissolvut, peregrinantibus reditum, in.

fleclant genua, (245) pro Judceis non fleclant.

nrmanabus sanitatem, navigantibus portum sulutis
indulgeat.
(J3 Oremus, dilectissiminobis, pro Ecclesia san-
cta Dei; ut eam Deus et Dominus noster pacificare Oremus. —
Omnipotens sempiterne Deus mo^sto-
et custodire digneturtotoorbe terrarum,subjiciens
rurnconsolatio,laborantiumfortitudo,perveniuutad
ei principatus et potestates, detquenobisquietamet
te preces de quacunque tribulatione clamantium, ut
tranquillam vitam degentibus, gloriflcare Deum Pa- omnes msericordiam tuum
sibi in necessitatibus suis

trem omnipotentem. gaudeant adfuisse. Per.

Oremus. Dicit Diaconus : Flectamus genua. Post- Oremus et pro haereticis atque schismaticis ut
quam oraverint, dicit Levate. :
Deus ac Dominus uostereruateosaberroribus uni-
Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriam tuam versis, etad sanctam matrem Ecclesiamcatholicam

omnibus inGhristogentibusrevelasti, custodiopera atque apostolicam revocare dignetur.

misericordiee tuae, ut Ecclesia tua toto orbe diffusa Oremus. —
Omnipotens sempiterne Deus, qui sal-
stabili fide in confessione tui nominis perseveret. p vas omnes, et neminem vis perire, respice ad ani-
Per eumdem Dominum nostrum. mas diabolica fraude deceptas, ut, omni haeretica
Oremusetpro beatissimopapanostro/^., utDeus pravitate deposita, errantium corda resipiscant.et
et Dominusnoster, qui elegit eum in ordinemepi- ad veritatis tuae redeant unitatem. Per Dominum
scopatus, salvum alque incolumem custodiat Ecclc- nostrum.
siee suaesanctaeadregendumpopulum sanctumDei. Oremus et pro perfidis Juda°is, utDeus et Domi-
Oremus. —Omnipotens sempiterne Deus, cujus nus noster auferat velamen de cordibus eorum, ut
judiciouniversafundantur,respicepropitiusadpre- et ipsi agnoscant Jesum Christum Dominum no-

ces nostras, et electum nobis antistitem tua pietate strum.

conserva, ut Christiana plebs, quae taligubernatur Oremus. —
Omnipotens sempiterne Deus, qui
auctore, sub tanto pontifice, credulitatis suae meritis etiam Judaicam perfidiam atuamisericordia non re-
augeatur. Per Dominum nostrum Jesum Christum. pellis, exaudi preces nostras, quas pro illius populi
Oremus et pro omnibus episcopis, presbyteris, obcoecatione deferimus, ut, agnita veritatis tuae luce,
diaconibus, subdiaconibus,acolythis,exorcistis,le- a suis tenebris eruantur. Per eum-
quae Christus est,

ctoribus, ostiariis, (24t5)confesssoribus, (247) virgi- dem Dominum

nibus, (248) viduis, et pro omni populo sanctoDei.
Oremus. — Omnipotens sempiterne Deus, cujus D ferat iniquitatem a cordibus eorum, et relictis idolis
spiritu totum corpus Ecclesiae sanctificatur etregitur,
exaudi nospro universis ordinibussupplicantes, ut
gratiaetuaemunereabomnibustibigradibusfideliter
serviatur. Per eumdem Dominum.
Oremus et pro (249) Christianissimo rege nostro
lll,., ut Deus et Dominus noster subditas 111 faciat mortem
omnes barbaras natioues, ad nostram perpetuam
pacem.
Oremus. — Omnipotens sempiterneDeusin cujus
Ubique leeitur pro statione ad sanctam Mariam,
a
exceplo
ecilicet, Majorern, ut habent omnes Codd.,
Bom.
K.alead.
nostrum.
Oremus et pro paganis, ut Deus omnipotens au-
suisconvertantur adDeumvivum et verum, et uni-
cum Filium ejus Jesum Christum Deum et Domi-
num nostrum, cum quovivit et regnat cum Spiritu
sancto Deus. Per omnia saecula saaculorum.
Oremus. —
Omnipotenssempiterne Deus, qui non
i peccatorum, sed vitam semper inquiris,
suscipe propitiusorationem nostram, et bbera eos
abidolorum cultura, et aggrega Ecclesiactuaesanctas
ad laudem et gloriam nominis tui. Per.
b Omnes orationes hic assignatae nullibi leguntur
iu hac fer. 4,praeterquam in Codd. Angeli Koccae,
seu Vatic, apud Guss. recusa et Menard.
81 LIBER SACRAMENTORUM. 82

Quibus expletis oscultur altare et egreditur.

(251) A quamomnesdiaeoni,
(259) dalmatiras, tampontifex,
Posteavero (252) horaoctaoa ingrediunlur ad missam velomniaornamenta,sedentepontificein seUasua\et
hocordine : Dicit (253 jschola anti phonamadintroi- prseparantur (260) ampullm duSB cum oleo, quarum
tum. Qua finita, dat orationem pontifex. melior dcferturpontifici, ut, (26l)acceptobalsamo,
(25i) a Prsesta, quaesumus omnipotcns Detis, ut et commiscitato cum oleo, manu sua impteat eam.
qui nostrisexcessibus incessanter affligimi.r, per lltam ve-o aliam ministriretineant plenam.Et ponti-
Unigeniti tui passioncm liberemur. Qui- fex, lotismanibusproceditcumsepte?n (2Q2)cereosla-
Deinde legitur lectio una, Sequiiur Resp, Postea tisad Missam. DictaAntiphona adintroitum, dicit,
dxcatur altera. Gloria in excelsis Deo. Quo flnito, dicit (263) Pax
Oratio. — Deus quipronobis Filium tuum crucis vobis, et dat orationem hanc. Et cxtera omnia si-

patibulum b subire voluisti ut mimici a nobis ex- cut in alia solemni Missa.
pellerespotestatem, cencede uobis famulis tuis, ut Deus, a quo Judasreatus suipoenam.et confes-
et
Resurrectionls gratiam comsequamur Per eumden sionis suae latro praemium sumpsit, concede nobis
(255) Sequitur altera lectioetpostea responsorium tuae propitiationis effectum ut sicut inpassionesua
Domine, exaudi, cum sui^versibus quinque. Deinde Jesus Christus Dominus noster diversa utrisquein-
pronunUatur a diacono, (25>> I'a>>io Domini nostri B tulit stipendiameritorura itanobis,ablatovetustatis
JesnChvinii secnndumLuc3iin. Qua perlecta expletur errore, 66
Resurrectionis suae gratiim largiatur.
Missa orcline suo.
Tunc
legitur Epistola, et sequitur Resp, Gradaleet
6$Superoblata. — Suscipe, quaesumus.Domine, Tractum ac deinde Evangelium, quolecto,peragitur
munus oblatum, dignanter operareutquodpas-
et
Missa ordine suo.
sionis Filii tui Uomini nostri mysteriogerimus, piis
effectibus consequamur. Per eumdem. Super oblata. — Ipse
quaesumus, Domine,
tibi,

Praefatio. — Vere dignum et justuraest, aequum sancte, Pateromnipotens.Deus, sacrificium nostrum

et salutare nos tibi semperet ubique gratiasagere, reddat acceptum, qui discipulis suisin suicomme-
Dominesancte, Pateroranipotens, aeterne Deus,per morationemhocfi?ri (264)hodiernatradifionemons-
travit Jesus Christns Dominus noster.
ChristumDominura nostrum qui innocensproim-
—
:

piis voluit pati, et pro sceleratis indebite condem- Prxfatio. Vere dignum etjustum est, aequum
nari. Cujus mors delicta nostra detersit, et resur- et salutare.nos tibi semper etubique gratiasagere,

rectio jnstificationem nobis exhibuit. Per quem Domine sancte, Pater omnipotens aeterne Deus, per ,

tuam pietatem supplicesexoramus, ut sicnoshodie ChristumDominumnostrum quem in hacnoctein- :

a peccatis emacules, ut cras venerabilis ccenae da- G ter sacrasepulasincrepantemmenssibiconscia tra-

pibussaties ;hodieacceptesconfessionemnostrorum ditoris ferre non potuit, sed, apostolorura relicto

peccaminum, etcras tribuas spiritaliumincrementa consortio sanguinispretiura a Jud;ris accepit, ut

donorum; hodiejejuniorum nostrorum vota susci- vitam perderet quam (265) distraxit.Caenavit igitur
pias, et cras nos ad sacratissimaeccenae convivium hodie proditor mortem suam, et cruentis manibus
introducas. Per quem. panera de manu Salvatoris exiturus accepit, utsa-
Benedictio. —
Omnipotens Deus quiUnigenitisni ginatum cibo major poena constringeret, (266)quem
passione tribuit vobis humilis exemplum conce- nec sacrati cibi collatio a scelere revocaret.Patitur
dat vobis per earadem humilitatem percipere suae itaque Dominus noster Jesus Christus Filius tuus
benedictionisineffabiledonum. Amen. Ipsius Resur- cum hostenovissimumparticipareconvivium,aquo
rectionispercipiatis,consortia,cujuspatientiaevene- senoverat continuo esse tradendum, ut exemplum
ramini docuraenta. Amen. Quo ab eo sempiternae inuocentire mundo relinquerct, et passionem suam

vitse munus percipiatis per cujus temporalemmoi'-

pro saeculi redemptione suppleret. Patitur mitis Deus
tem, aeternam vos evadere creditis. Amen. Quod immitemJudam.etsustinetpiuscrudelemconvivam
ipse preestaredignetur. qui merito laqueo suo peritnruserat quia deMagis-
—
Ad Complendum. (257j Largire sensibus nostris, ^ tri sanguinecogitarat.ODominumperomniapatien-
omoipotens Deus, ut per temporalemFilii tuimor- tem Agnura intersuasepulasmitera ICibumejus
!

tem.quam mysteria veneranda testantur, vitamte Judas in ore ferebat, etquibus eumtraderet perse-
nobis dedisse perpetuam confidamus. Per eumdem. cutores advocabat. Sed Filiustuus Dominus noster,

Super populum. —
Respice, Domine qusesumus, tanquam pia Hostia et imraolari se tibi pro nobis
,

super hancfarailiam tuam,proqua Dominus noster patienter permisit, et peccatum quod munduscom-
Jesus Christusnon dubitavitraanibus tradi nocen- miserat, relaxavit.Qunesumus igitur ut quiprosalute

tiura, et crucis subire tormentum.Qui tecum

nostrase tradi permisit,ipse nos sua3 gratias dono
vivit.
locupletet ptqui per buccellam panis suum prodidit
;
c FERIA V.
traditorem, ipsenos sui panis perceptionefaciatsibi
Inde hora &5$)tertiaingressisacrarium, induunt inhaerere quique discipulorum pedeseluere digna-
;

a Hic incipit offimim hujus feriae in aliis Codicibus c Hic variant Cod. in Kalend. Rom. legitur Ad :

sive excusis sive scriptis. Latcranensis conficitur chrisma. Apud Pamel. :Adsan-
b Apud Pamel.,$u6i>e
fecisti. Favet nostrae lectioni ctum ,/oannem in Lateran. In primo Theod. statio ad
Codex Reg. Suec. sanctum Petrum.
&3 SANCTF GREGORI! MAGNI 84

tus est hodie ipsonosabomnibu delictisemaculet, A ine linc ssscula sasculorum. Amen. Re-
•
permarnei in
et ocBtui Bdelium discipulorum assooiet. Perquem Dedictio Dei Pati lii.etSpiritussancti.etpai
Majestatem, ete. Domici lil lemper vobiscum, el cum spiritu tuo.
Te igitur clementissime Pater, ''te.
Tunc ummunicat tolut epi$copu$,etdiaconu*of-
i

Communioantes ei diem sacratissimum celebran-

fert eicalicem, illo tantummododie. Pottquam t

tes, (267) quo tominus noster Jesus Christus pro

I

municaverit, ponit calicemtuper altere, iemdeae-

nol>is est traditus sed el momoriam,
;

ceptama subdiacono patenam poniljuxta calietm de

Hanc igitur oblationem serviiutis oostraB, sed et
lateresini8tro,etstatimcooperitur a iuobui diaconu
cunctaa familiae tU8B,quamtibi offerimua obdiemin
buiutrumquede sindi ne mundn,quam priut prw)
(268) quaDominusnosterJesusGhristustradidii dis-
verant in ora alterit <• regione pontificx rpo
cipulis suis corporis ctsanguinis sui mysteri a cele-
raleexpansam. Et continuo duo acolythiinvolutat
branda, quaesumus domine, ut placatus.
ampullat cum ttndone alba terica,ita ut videri pos-
Qni pridiequam pro nostra omnium salutepate-
sint a medio,tenent in brachio tinistro projectit sin-
retur, hoc est, hodie, accepitpanem in sanctasac
donibus super scapulnm smistram, ita ut pertingant
venerabiles manus suas.
scapulam dextram,quatenut pottini dependentiare-
(269) Tunc offertur ponlifici oleum, ei benedicit B
tincri.A qutbui/ub humem ttantibut venit tubdioco-
eum tam ipse,quam omnes presbyteriad ungendum
nus el accipit ampullamcommittam unacumsiv<i<>-
infirmum, his verbis :
ne, ei dat cam archidiacono, el ille defert pontifici
• Emitte,Domine, Spiritum sanctum tunm Para- ante sedem: Tunc pontifex stans in sede, et (271) res-
clitumde coelis in hanc pingnedinemoliva\67 qimm picient ad orientem,arc hidiacono tenente atU ipsum
de viridi ligno produeere dignatus es ad refectionera ampulam intiniltro brachio revolula sindone, ut
corporis, ut tua sanctabenedictione sit omni hoc supra prwfiximus, et halat iu ipta ampulla, et in-
unguentum tangenti tutamentum mentis etcorporis, trat(212)in consecrationem chnsmatis excelsavoce.
ad evacuandosomnesdolores, omnesqueinfirmita- Dominus vobiscum. Et cum spiritu tuo. Sursum
tes, omnemaegritudinem corporis. Undeunxisti sa- 68 corda. Habemus ad Dominum Gratiasagamus
cerdotes,reges,prophetasetmartyres,(270)chrisma DominoDeonostro. Dignum et justum est.
tuumperfectum, Domine, ate benedictumin nomine Vere dignum et justum est, aequum et salutare,
Domini nostri Jesu Christi. Per quem haec omnia nos tibi semper et ubique gratias agere Domine
Domine,semperbonacreas,sanf ctificas,vivifficas, sancte, Pater omnipotens.aeterne Deus]: quiinprin-
befnedicis etpraestas nobis.Peripsum,et cum ipso, cipio inter caetera bonitatis et pietatistuae munera
et in ipso est tibi Deo Patri omnipotenti.in unitate C t eram producere fructifera ligna jussiti inter quae
Spiritus sancti, omnishonor et gloria. hujus pinguissimi liquoris ministrae oleaenasceren-
Per omnia saecula saeculorum. Amen. tur.quarum frustussacro chrismati deserviret.Nam
Oremus. — Praeceptis salutaribusmoniti,etdivina et David prophetico spiritu gratiae tuae sacramenta
institutione formati, audemus dicere:Pater noster, praenoscens vultus nostros inoleoexhilarandos esse
qui es in coelis, sanctificetur nomen tuum. etc cantavit. Etcum mundi crimina diluvio quondam
Sed libera nos a malo. expiarentur effuso,similitudinem futuri muneris co-
Liberanos,queesumus,Domine, abomnibusmalis, lumba demonstrans, (273) per olivae ramum pacem
praeteritis, praasentibus etfuturis ; et intercedente terrisredditamnuntiavit.Quodinnovissimistempo-
beata etgloriosa sempervirgineDeiGenitriceMaria, ribus manifestis esteffectibusdeclaratum.cumbap-
etbeatisapostolistuis, PetroetPaulo, atqueAndrea, tismatis aquis omnium cnminumcommissa delenti-

et omnibus sanctis, da propitius pacem in diebus bus. haec olei unctio vultus nostros jucundos efficit

nostris, ut, ope misericordiaetuae adjuti.et a pecca- ac serenos. IndeetiamMoysifamulotuomandatum

to simus semper liberi et ab omniperturbationese-
curi.Per Dominum nostrnm.
Benedictio. —
Benedicat vos Deus qui per Unige- D tem. Accessit ad hoc ampliorhonor,cum Filius tuus
niti Filiisuipassionem vetusPaschain novum voluit
converti concedatque vobis ut, expurgato veteris
;
fermenti contagio, novain vobis perseveret consper-
sio. Amen. Et quia ad celebrandam Redemptoris
Coenam mentedevotacanvenistisaeternarumdapum
vobiscum epulas reportelis. Amen. Ipsius quoque
dedisti, ut Aaron fratrem suum prius aqua lotum
per infusionem hujus unguenti constitueretsacerdo-
Jesus Christus DominusnosterlavariseaJoanne un-
disJordanicis exegisset, ut, Spiritu sancto incolum-
baesimilitudinem desupermisso.Unigenitum tuum,in
quotibioptimecomplacuisset,testimoniosubsequen-
tis vocisostenderes, et hocilludesse
manifestissime
comprobares, quod enm oleo laetitiae prae consorti-

opitulanteclementiamundeminiasordibuspeccato- bus suisungendum Davidprophetacecinisset.Teigi-

tur deprecamur, Domine sancte, Pater
omnipotens,
rum, qui, ad insinuandum humilitatis exemplum,
pedes voluitlavare discipulorum. Amen. Quodipse seterne Deus.per eumdem Jesum Christum Filium

praestare dignetur, cujus regnum et imperium tuum Dominumnostrum,uthujuscreaturaepingue-

Ed. Pnmel. bic pnemillitur

a In Benedictio olci.
: melium, per quem hivcomnia, Domine, etc, quoe in

Verum addendum ex Cod. Reg. Suec. ad infirmum. , Cod. Reg. Suec. habentur.
ln eadem Benedictione, emitte. etc, deest apud Pa- ;

85
dinemsanctificarefuabenedictionedigneris.etsancti
Spiritus admiscere virtutem.cooperantepotentia
ei
Christi tui, a cujus sanctonomine chrisma nomen
accepit (274)unde unxisti sacerdotes, (275) reges,
;
(276) prophetas et (277) martyres, ut spiritalis la-
vacri baptismorenovandiscreaturam chrismatis in
sacramenturaperfect;rsaliitis vitseque confirraes;ut
sanctificationeunctionis infusa, eorruptioneprimae
nativitatisabsorpta,sanotiimuni(is<mjusquotemplum
acoeptabilisvitae, iunocens odore redolescat; utse-
cundumconstitutionis tuaesacramentumregioetsa-
cerdotali propheticoque honoreperfusi, vestimento
incorrupti muneris induantur; utsit hisquirenati
fuerint ex aqua et Spiritu sancto chrisma salutis,
eosque aeternse vitaeparticipes, etcoelestis gloriaefa-
ciasesse consortes. Per eumdem Dominum a
B sianim, sivedeurbe, sive, de suburbanis,vadunt per
(278; Qua e.rpleta. bened/cit ampullam ordine quo
sttpra declaralum est similiter halat in ipsa, sed
;
tacite ipsam benedtcit.
Dominus vobisoum Et cum spiritu tuo.
Oremus. — Deus iucrementorurr. el(279) nrofec-
tuum spiritalium, qui virtute sancti Spiritustui im-
becillarummentiumrudimentaconfirmas.teoramiiSj
Domine, ut venturis ad beatae regenerationislava-
crum tribuas perunctionem istiuscreaturae purga-
tionemmentis et corporis,ut,si quae illis adversan-
tium spirituum maculse inhaeserunt.ad tactum sanc
etificati olei hujus abscedant. Nullus spiritalibus
nequitiis locus.nulla (280) refugisvirtntibussit(59
facultas, nulla insidiantibus malis latendi licentia
Dommi.quodpridieremansil ,ponentes illudinpatena;
relinquatur sed venientibus ad fidem servis tuis, n et
subdiaconus ieneat anteipsoscalicem cum vinonon
;
et sancli Spiritus tui operatione mundandis.sit unc-
consecrato, et alter paie?iam cum co?'pore Domini.
tionis hujus praeparatio utilis ad salutem, quam
Quibus tenentibus,accipit unuspresbyter patenam, et
etiam ccelestis regenerationis nativitate in sacra-
mentosunt baptismatisadepturi.Per Dominum nos-
trum JesumChristum Filiumtuum.qui venturusest
judicare vivos ~et mortuos et saeculum per ignem.
Ampulla autem quse cum chrismate est,statim ut
benedicta fuerilcooperitur ufanemine videatw.sed
tenenteea?nacolytho,omneseamperordi?ienisalute?it;
Hoc expleto, ablutis manibus, ponlifex vadit ante
altare,et (281) communicat omnis populus
suo, et (282) servant de ipso sacri/icioin craslinum
t
unde communicent.
Ad Complendum. — Refecti vitalibus alimentis,
quaesumus,Domine,Deus noster, ut quod tempore
nostrae mortalitatis exsequimur immortalitatis tuae
munere consequamur.Per Dominum nostrum b
(283) FRRIA C vi.
(284) Hora conveniuntomnes presbyteri tam
tertia
civitatis quam de suburbanis, et omnis clerus cum
populoiin ecclesia statutaintra U?bem,nontamenin
a Post hanc Benedictionem sequitur
anud Pamel.
exorcismus olei Deus qui virtute sancti Spiritus, etc.
:
b In Ed. Vatic. seu Angeli
Roocue sequitur Item
watio ad reconciliandum pmnitentem, cum quatuo.
aliis Oat. ineamd^m rem. His subduntur,rtrf
Missam,
super oblala, et ad complendum, tres Orationes.
c ApudPamel.
pro statione tantuui legitur in Je-
: : ;
LTBER SACRAMENTORUM. 86
A majori ecclesia,etexspectant pontificem,velquivicem
illius tenuerit.Qui dumveniens de sacra?'io,processe'
rit ante altare. ad orandum ordhiequo in (28o) Sacra-
menta?'ioconlinetur ; moxut surrexerit,cum silentio
(%96)a$cendit adsedem.Quo sedente statim subdiaconus
ascendit ad le</endu?n. Kipost htrc cantatur cnnticu?n
Domine. aiulivi deinde sequitur altera lectio post
;
quamsequiturTractusDeuskiudemmcam.Quofinito,
legitur PassioDomininostri Jesu Christi secundum
Joannem. Hac expleta,venit pontifexante altare,et
dicit: Oremus, dilectissiminobis, pro Ecclesia san-
cta, Dei. e/e.(287) Sicui in A
quartaferia habsnfur.
Quasut finierit,statim duodiaco?iinudant altaresin-
done,quce prius fucrat sub Evangelio pnsita, et ista
om?iia tacite,et exeunt foras presbyteri vero eccle- ;
.
ecclesias suas, ut hoc urdine cuncta ad vesperum
'
faciarit.Hoctantummutantes.ntubipontifexmeminil
Apostolicion, ipsi nomi?ient episcopumsuum. Ad Ve-
sperum verotam in ecclesiain qaa pontifex dicit Ora-
tiones.quam in c<ete?'ispresbyte?'orum,post Orationes
prmparatur cruxantc nltare, interpositospatiointer
ipsam el altare ,s?istentata hinc indeaduobus acolythis
Posito anfe eam in (288) oratorio,venit ponti/ex,(289)
adoratam deosculatur crucem. Deinde episcopi,pre-
sbyte?'i,diaconi etcoeteriper ordine?n,deindepopulus
ponlifex vero redit in sedem usque dum omnes sahdent;
duo priores,mox ut salulave?'int,in-
presb?jte?'i vero
trant in sacrarium,vel ubi positum fuerit 7 corp?is
(290) altercalicem.etdefe?'untsuper altare nudatum
Pontifex vero sedet dum persalutet populus crucem
?iam salutante poniifice, vel populo crucem, (281)
canitur se?nper Antiphona Ecce lignum crucis. Dicit
(292) ValamuscxYiu.Qua salutata.etrepositain Loco
suo, descendit po?itifex ante altare, etdicit
Ore?nus. — Prseceptissalutaribus moniti,et divina
institutioneformati,audemusdicere:Paternosterqui
in ordine es in ccelis, sanctificetnr nomen tuum Adveniat ;
regnum tuum ;Fiat voluntas tua sicut in coelo et in
terra Panemnostrum quotidianum danobishodie;
;
Etdimitte nobisdebita nostra sicut etnos dimittimus
debitoribus nostris ; Ette nos inducas in tentationem
1)
Resp. Sed libera nos a malo.
. Liberanos,quaesumus,Domine, ab omnibus malis
praeteritis, praesentibus et futuris, et intercedente
beata et gloria semper virgine Dei Oenetrice Maria,
et beatisapostolistuis Petro et Pauloatque Andrea,
et omnibussanctis,dapropitiuspacemin diebusno-
stris.ut, ope misericordiae tuaeadjuti, et a peccato
rusalem. In Kalend. Rom. ; In Suxxurio, quod est in
basilica Jerusalem.
:
d In Oratione pro imperatore et imperio, quae ha-
betur in aliarum serie quarla, Ms. Hcg. Suec. habet
Respire ad Christianu?n benignus imp. primus Theo- ;
der. Ad Christianiss. Pamelius, cui favet secundus
:
Theod. Ad Ro?na?ium.
:
 :

87 SANCTI CRFOniill MAGNI 88

simus scmprr Uberl ab ott)nlperturhat(one lecuri. A tum utriuiqueTeitameotl pagioii loitruii,da nohis
el

PerDomtnumnoitrum JeiumCurlitumFiliunituum, Intelligere mi ericordiam tuam, ut ex perceptiooe

qni teoum vivii el regnal Deui In unitate Spiritui praeientium flrma itio futurorum-Per.

ancti, Per omnia saecula seeculorurn. Amen. Lectio Jonse Prophetse : Factum eit Verbum Do-
Cum dixerint Amen, sumit de (293) tancta,ponit in n
i i

in calicetn (294) nihil dicens. Et (295) communicant Deui, qui divitiai miiericordlas tuae lo b*c pres-
omnesrum silentio,et (296) expleta sunt universa. cipueooctelargiris.propitare uoiverioordioj b

A fe.ria B, vespcre, (297) nu/lasinl altaria USque

dotalisofficii.etomneigraduifamulatui ooatri per-
mane Sabbati a .
fecta delictorum remisiione lanctifica.ut mim
(298) SABBATO BANGTO. turoi regeneratrici gratias tuas nulli ene;obnoxioi

Hora (%99)octava veniunt otnnestam patiarii offeniae. Per.

elerus, //nam
populusin ecclesiam.,et ingtediuntuv clerici in tacra-
c Lectio Isaix Prophetae : Bascdicit Dominua in die
Mla radix Jesse.
rium, etinduunt sevestimentis,sicutmns est, et tunc
Concede,qua3iumui,omnipoteosDeui,utqui festa
illuminantur dun cerei ,quostenent duO(3QQ) notarii,
unus in dextro comu altaris, et alter in finistro, et
paachalia agimui,coeleitibui desideriii accensi.fon-

ascendit lector in (30i) ambonem pronuntians B tem sitiamus. l'er.

vitse

Tract. Sicnl cervus deiideratad fontes.

Lectio libri Genesis :In PrincipiQ.Similiter e.t ilias

lertion.es omnes. Ante Tn Principio, nnn /licit Oralio- Alia Oratio,in eodem psalmo.— Omnipoteniieinr
nem. Prima lectinne finita, dirit hanc Oratinnem : piterneDeui,respicepropitiuiaddevotionem populi
Deus.qui mirabiliter oreastihominem.et mirahi- renascentis, qui, sicut cervus, aquarum tuarum
liusredemisti, danohis contra ohlectamenta peccati expetit fontem, etconcede propitius, ut fidei ipsius
mentis ratione persistere, ut mereamur ad gaudia sitis, bapUsraatismysterio.animamcorpusquesan-
seterna pervenire.Per Dominum nostrum. ctificet. Per Dominum nostrum.

Lectio libri Genesis : Tentavit Deus Abraham.
Deus, qui in Abrahae famuli tui opere humano
generi obedientiae exempla pra?buisti,concede nobis,
et nostraevo luntatispravitatem frangere,et tuorum
prasceptorum rectitudinemin omnibus adimplere.
Per.
71 Lectio Libri Exodi : Dixit
et Aaron.
Deus,qui peccati veterishaereditariam mortem.in
qua posteritatisgenusomne successerat, Christi tui
Domini nostri passione solvisti, da ut conformes
eidem facti, sicut imaginem terreni,natura3 necessi-
tate,portavimus,itaimaginem coelestis,gratia3 san-
ctificatione portemus Christi Domini nostri. Qui
Expletis lectionibus, statim (303) venit , unus mini-
strorum tenens ampullas in manibus suis.statin dexlro
cornualtaris,quiprcecedatpontificem ad fontes.Tunc
deindeschnla descendit adfontesad Waniam faciendum,
exspectantes parati pontificem. Secundusvero srholce
tenet vosaureuminmanusuasinistrasuperplanelam,
undepontifexmittatchrismainfant?m,etjussifaciunt
Dominus ad Moysen
G (304) litaniam septenam; etcum jamprope finemejus
fuerint, tunc procedit pontifex cum omni decore,su-
stentatus a duobus diaconibus : Et illa (305) duo
cerenstaia,quce antea fuerant illuminata, semper ante
ipsum procedunt usquedum omnia finierit.Quimox,
ut venerit ante fontes, (306) stans benedicit fontes,
dicens ea voce, qua alias orationes. Et prima oratioa

tecum vivlt.
Dominusvobiscura 72 incipit, et finitur.Per omnia
saBcula saeculoruui. sicut alia Oratio ad Missam.
Lectio Libri Exodi: Factum est in vigilia ma-
tutina.
Dominus vobiscum. Resp. Et cum spiritu tuo.
Canticum : Cantemus. Oremus. — Omnipotens
sempiterne Deus, adesto
magnaepietatis tuse,mysteiiis,adesto sacramentis, et
Deus cujusantiqua miracula praesenliquoque in
adcreandos novos populos,quos tibifonsbaptismatis
sreculo coruscare sentimus, prassta, quaasumus, ut
parturit, spiritum adoptionis emitte ut quodnostra
sicut priorempopulumab vEgyptiisliberasti.hocad
humilitatis gerendum est ministerio.tusevirlutisim-
salutem gentium per aquas baptismatis opereris.
p. pleatur effectu. Per Dominum.
Per.
Lectio (302) Isaise prophetx .•
Hfec hnsreditas. Consecratio fontis vanitur sicul prgefatio.usque. Et
Deus, qui Ecclesiam tuam semper gentium voca- Spiritusancti : et non incipita Veredignum.Demde
tione multiplicas, concede propitius ut quos aqua dicitur decantando.
baptimatis abluis, continua protectione tuearis. Deus,quiinvisibilipotentiasacramentorumtuorum
Per. mirabiliter operaris eflectum,etlicetnos tantis my-
Lectiolsaiw Prophetse .•Apprehendentseplemmu- steriis exsequendis simusindigni, tu tamen, gratise

lieres. tui»donanondeserens,etiamadnostrasprecesaures
Canticum : Cantemus. tusepietalisinclinas.Deus, (307) cujus Spiritus super
Deus.qui nos ad celebrandum paschale sacramen- aquas inter ipsa mundiprimordia ferebatur.utjam

a In fine officii hujus feria? apud Pamelium sequi- Rom., ubi legitur : Sabbalo sancto, ud Lateranis.
tur : Ordo ad faciendum catechumenum, qui non repe- c Haec lectio cum Oratione sequenti omiltitur in
ritur in Cod. Reg. Suec. magna saltem ex parte. Ed. Vatic.
b Stationis hac die nulla fit mentio, nisi Kalend. m
89 LIBER SACRAMENTORUM. 90

tunc virtutem sanctificationis aquarumnatura(308) A principii, vetustatiscunctis squaloribusemundetur,

conciperet. Deus, qui,(309)nocentis mundi crimina utomnishomohoc sacramentum regenerationisin-
por aquas abluens, regenerationis speciera in ipsa gressusin veraeinnocentiaenovaminfantiamrenasea-
diluvii effusione signasti, ut unius ejusdemque cle- tur.Per Dominura nostrum Jesum Christura Filium
mentimvsterio,etfinisesset vitiisetorigo virtutibus, Uium, qui venturus estjudicare vivoset mortuos,et
respice,Domine, in faciem Ecclesia> tuae, et multi- saeculum per ignem.
plica in ea regenerationes tuas, qui gratisetuse af- Indeaccipic»srasattreumcumchris?nate,(3\9)fundit
flueutis impetuhetificascivitatetntuam, fontemque chrisma in fonte, in (320) mndutn cructs.et expandit
baptismatisaperis,totoorbeterrarum(3t0)gentibus aquamcum nta>iusua.Tuncbaptix,anturinfanles,pri-
innovandis, uttuae Majestatisimperiosumat Unige- mummasculi, deinde feminoe.lit tenentc eo infantem,
niti tui gratiam de Spiritu Sancto. aquosuseipicndusest,inter?'ogatponlifex,velsacerdos
f Hic cum manu sua dividit aqttam in (311) mo- ita : Quis (321)vocaris ? Resp. III. Item interrogat sa-
dum crucis. cerdos /(322) Credis in Deumpatrem omnipotentem»
'
Qui hancaquamregenerandis hominibus praepa- creatorem cceli et terne? Resp. Credo. Interrogat
ratam arcana sui lumiuis adraistione fecundet, ut, Et in Jesum Christum Filium ejus unicum Domi-
sanctificationeconcepta. ab immaculatodivinifontis g num, noslrum, natum et passum? Resp. Credo. In-
utero in novamrenatacreaturamprogenies coelestis terrogat : Credis et in Spiritum saDCtum, sanctam
emergat. Et quos aut sexusincorpore,aut aetasdis- EcclesiamCatholicam, sanctorum communionem,re-
cernit in tempore,omnesin unam pariatgratiamater missionempeccatorum,carnisresurrectionem,vitam
infantiam. Procul ergo hinc, jubente te Domine, asternam? Resp. Credo. Interrogal : Vis baptizari ?
omnis spiritus immundus abscedat, procultotane- Resp. Volo : Et dicit. Et (323) ego baptizo te inno-
quitia diabolicae fraudis absistat. Nihil hic loci ha- mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.
beatcontrariae virtutis admistio,non insidiando cir- Ut autem s><rrexerit a fonte,ille quieum suscipit,
cumvolet,nonlatendo(3l2)subripiat,noninficiendo offert eurn uni p?'esbytero,(3M)qui faciat signum cru-
corrumpat.Sithsecsanctaetinnocenscreaturahbera cis de chrismate cum police, in ve?Hice ejus dicens.
ab omni impugnatoris incursu, et totius nequitioe (325) Deus omnipotens,Pater Domini nostri Jesu
purgata discessu sit fonsvivus, aqua regenerans,
; Christi, qui te regeneravit ex aqua et Spiritu san-
unda purificans ; ut omnes hoc lavacro salutifero cto,quiquededit tibiremissionem omnium peccato-
diluendi, operante in eis Spiritu sancto, perfectae rum, ipse te liniat chrismate salutis in vitam aeter-
purgationis indulgentiam consequantur. nam. Resp. Amen.
Unfde benedico te creatura aqufae, per Deum Et baptizantur, et sunt parati,qui eos suscepturi
vivufm, per Deum sanctum qui inundi
C sunt,(326)cum Unteisin manibus eo?^um,et accipiunt
le (3 1 3) in
creatione principio Verbo separavit ab arida,cujus ipsos apresbyte?'is quieos ba ptizant.Pontifex verore-
(314) Spiritus super te ferebatur, qui (315) te de dit in sacrariumeTspecta>is,Ciil)ut cum vestiti fue-
paradiso manare et in quatuor fluminibus totam ter- rint infantes, confirnteteos. Qui (328) etiam nonpro-
ram rigarepraecepit;(316) qui tein deserto amarum hibenturlactariantesac?'amcom?nunionem,sinecesse
suavitate indita. fecit esse potabilem.et sitienti po- fuerit. Induti ve?'o o?'dinantur per o?'dinemsicut scripti
pulo de petra produxit. Bef nedicto teet per Jesum sunt. Et infantes quidem in brachiis dextris tenentur
Christum filiumejus unicumDomraumnostrum.qui (329) ?najo?'es vero pedem ponunt super pede?n(330)
te in Cena Gali)se<e,signo adinirabili, sua potentia, pat?'inisui. Deindescholajussafac.it litaniamquinam
convertit invinum quipedibus superte ambulavit, ad fontes, pontifex ve?'o veniens adinfantesjenente
et aJoanne in Jordane, in te baptizalus est. Qui te archidiacono chrisma, involutis scaptdis,et brachiis
una cum sanguine suo de latere produxit, et disci- ex pa?mo lineo, et (331 ) levata manu sua super capita
pulis suis jussit ut credentes baptizarentur in te di- omnium dicit : •

cens : Ite, docete omnes gentes, baptizantes eos, (332) Omnipotens sempiterne Deus, qui regene-
in nomine f Patris, et Filiif et Spintus sancti. rare dignatus es hos famulos ex aqua et Spiritu
73 Mcmutat vocem quasi lecttonem legens : D sancto,quique dedistieisremissionemoranium pec-
Haec nobis praecepta servantibue tu, Deusomnipo- catorum, emitte in eos septiformem Spiritu tuum
tens, clemens adesto, tu benignus aspira.tu has sim- sanetum paraclitum deccelis,Spiritum sapientirB,et
plices aquas tuo ore benedicito, ut prseter naturalem intellectus, Spiritumconsiliiet fortitudinis,Spiritum
emiindationem.quam lavandis possuntad ibereeor- scientise et pietatis ; adimpleeos74 Spiritu timoris
poribus, sintetiam purificandis raentibusefficaces. tui,etconsignaeossignocrucisin vitam propitiatus
(317) Et miltuntur prcedicti duo cerei intusin bap- aeternam. Per Dominum nostrum Jesum Christum
tisterio. Hic (318) sufflat tribus vicibus in aqua~. Filium tuum, qui tecum vivit et regnat Deus in uni-
Descendat, Domine, in hauc plenitudinemfontis tate ejusdem Spiritus sancti. Per.
Virtus Spinius tui, totamque hujus aquse substan- Etinte?'rogantibus diaconibus nomina singulorum
tiam, regenerandi fecundet eflectu. Hic omniura (333) pontifex,tincto pollice inchrismate,facit (334)
peccatoruminaculsedeleantur,bie naturaad imagi- crucem infrnnte unitis.siniiliter peromnos singillatim.
nem tuam condita, et ad honorem sui reforraata Quibus expletvjussi incipiuntin ecclesia lila?iiam ter-
91 SANCTI OREGOMI MAONI 9?

ttam.Dtcumdixerint AgnusDcimntfistnrscholfndicit: A tari eertetis.etvasculamentiiim vestrarum p.xftmplo

Acoendite:2?J illuminatureecle8ia,etproceditpontifex praasentium luminum honorum
illuttretii, el cura
de tacrario cum duobuscereo8tati8,8icut8uperius, et operum lampadibus adejussponsi thalamum cujoi
ttanl, ticut antea,a dexteriseta sinistrisaltaris.Lita- Returrectionem celebratit, '-.11111 prudentibni rirgi-
nia expleta,dicitpontifex:(&88>) Gloria in excelais Deo: nibut intrare pottitii Amen. Quod ipte praeatare

Quo finito, dicit Pax vobiecum. Besp. Et (336) cum

: dignetur, cujua regnum.
spiritu tno. Et dat Orationem : Deue,(337)qui hano AdCompUndum.- Prae la,qua .omnipoteni
eacral issiroam noctatn gloria dominicae Resurrectionia Deut, ut, divino monere satiati.et lacrii myiteriit
illustras, conserva in nova familiaa tuaBprogenieado- innovemur et morihus. Per.

ptionis spiritum, quem dedisti, ut corpore et tnente (340) 1N a DIE SANf.TO PASCII*.
puram tibi
renovati, exhibeant servitutem. Per Deut, qui bodierna die pcr Dnigenitum tuum
eumdem Dominumnostrum JesumChristum Filium osternitatit nobit aditnm, devicta morte, reserasti,
tuum, qui tecum vivitetregnatDeusin unitateejus- vota nostra, qune prneveniendo aspiras,etiam adju-
dem Spiritus sancti. Per. vando prosequere. Per eumdem.
Deinde legitur Apostolus, et cauilur Alleluia. Super oblata.— Suscipe, Domine,qu?esumiis,pre-
Quod primus pontifexinchoat.Con?\iem\n\T)om\no B cespopulituicum oblationibusllostiarum.utpascha-
Trart. Laudate Dominnm, omnes gentes. Sequitur libus initiata mysteriis, ad zeternitatis nobis mede-
Evangelium. (338) Non cantent Offerlorium,[^39) ne- lam, te operante, proticiant. Per.
que Agnus Dei, neque Communionem» Prxfatio.— Vere dignum et justum est, acquum,et
Super oblata. Susc.ipe,qii<esumus,Domine,et plebis salntare, nostibisemperet ubique gratias agere.Do-
tuae et tuorum Hostias renatorum.ut etconfessione mine sancte, Pater omnipotens, aeterneDeus Te- :

tui nominis, et baptismate renovati sempiternam quidemomni tempore, sed in hac potissimum die
beatitudinem consequantur. Per. gloriosius prredicare, cum Pascha nostrum immo-
Prsefatio. — Veredignum et jnstum est,aequum et latus est Christus. Ipse enim verus est Agnus, qui
salutare, nos tibisemperet ubique gratias agere.Do- abstulit peccata mundi. (341) Qui mortem nostram
mine sancte,Pater omnipotens, aeterne Deus:teom- moriendo destruxit, et vitam resurgendo repara-

ni quidem temporc, sed in hac potissimum nocte vit. Et ideo cum angelis.
gloriosius collaudare et prsedicare,per Christum Do- Communicantes, et diem sacratissimum celehran-
minumnostrum qui inferorum claustradisrumpens,
:
tes, etc.

victorias suas clara vexilla suscepit, et triumphato Hanc igitur oblationem servitutis nostrae. Sed et

diabolo, victor a mortuis resurrexit. Et ideo cum G cunctae, etc.

Angelis. b Benedictio.— Benedicat vos omnipotens Deus,
Te igitur, clementissime Pater, etc. hodierna interveniente paschali solemnitate, et ab
Communicantes, etnoctem sacratissimam cele- omni miseratus digneturdefendere pravitate. Amen.
brantes Resurrectionis Domini nostri Jesu Christi Et qui ad aeternam vitam inUnigeniti sui resurrec-
secundum carnem. Sed et memoriam venerantes, tione vos reparat, inipsius adventu immortalitatis
in primis gloriosae semper virginis Mariee, Genitri- vosgaudiis vestiat. Amen. Et qui, expletisjejunio-
cis ejusdem Dei et Domini nostri Jesu Christi. rum sive passionis Dominicae diebus,paschalis festi
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et gaudia celebratis, ad ea festa.quae non suntannua,
cunctae familiae tuae, quam tibi offerimus, pro his sedcontinua. ipso opitulante exsultantibus animis
quoque quos regenerare dignatus es ex aqua et veniatis. Amen. Quod ipse praestare.
Spiritu sancto, tribuens eis remissionem omnium Ad Complendum.— Spiritum nobis, Domine, tuse

peccatorum, quaesumus, Domine, ut placatus ac- charitatis infunde; ut quos sacramentis paschalibus
cipias. satiasti, tua facias pietate concordes. Per.

Benedictio. —
Deus, qui Ecclesiae suae intemera- c Ad Vesperos.— Concede,quaesumus,omnipotens

to utero novos populos producens, eam virginitate D Deus, ut qui ResurrectionisDominicae solemnia co-
manente nova semperprole foecundat,fidei, spei et limus, innovatione76 tui Spiritus a morte animse
charitatis vos munere repleat, et susin vos benedic- resurgamus.Pereumdem Dominumnostrum Jesum
tionis dona infundat. Amen. Etqui hancsacratissi- Christum filium tuum, qui tecum vivit et regnat
mam noctem Redemptoris nostri Resurrectione voluit Deus in unitate ejusdem Spiritus sancti,per omnia
75 ihustrare, mentes vestras peccatorum tenebris seecula saeculorum.
mundatas virtutumcopiis faciat coruscare. Amen. Ad fontes.— Praesta, quaesumus, omnipotens
Quo eorum quimodo renati sunt innocentiamimi- Deus, ut qui Resurrectionis dominicaesolemnia co-

Apud Pamelium
a Dominica sancta Paschse.
: non reperitur. Est in Renedictionali vulgato a Lam-
Omittitur Pasehx\n Cod. Reg. Suec. In Kalend. becio et Gussanv.
Rom. legilur \n Pascha Dominica sancta.ln omni-
: c HuicOrationi in Ed. Pamel. praemittitur Ad :

bus statio estwrf sanctam Mariam majorem adprx- sanctum Joannem, ad Vesperos. Sequenti, Praesta...
sepe. Abest majorem a Kalend. Rom., nec legitur in ut qui gratiam, etc, prsefigitur : Ad sanctum
An-
titulo hom. 21, in Evang., ibidem hac die habitee. dream.
b Benedictio haec in Editis Pamel. et Angeli Roccae
4
93 LIBER SACRAMENTORUM. 94
limus, ereptionis nostrse susciperelaetitiammerea- A « FERlAlll IN ALBIS,
mur. Per eumdem.
Deus,qui Eeclesiamtuam novosemper
Alia. — Praesta,
qnsesumus.omnipotensDeus.iit
plicas, concede faraulis tuis ut(342) sacramentum
fotiiraulti-

quigratiamdominicaeResurrectionisagnovimus.ipsi
vivendo teneant, quod fide perceperunt. Per.
per amorem spiritus a morte animae resurgamus.
Per eumdem.
Super oblata. —
Suscipe,DomiDe,fidelium preces,
cum ohlationibns [lo^tiarnm.titper luecpiaedevotio-
Alia. — Deus, qui pasehalenobisreinedium con-
nis offinia. ad coeleslemdoriamtranseamus.Per.
tulisti, populum tuum dono prosequere, ut
ccelesti
Prsefatio. — Vere dii?num et jiistum est,aeqiuim
inde post in perpetunm saudeat.unde ntinctempo-
et salutare nos tibisemper et ubiquegratias agere,
raliter exsultat. PerDominum nostrumJcsumChri-
Doraine sancte. Pater omnipotens, aeterne Deus, per
stum.
Christum Dorainura nostrum.Qui oblatione sui cor-
a FERIA li 1N ALBIS. poris,remotissaorificiorumcarnalium observationi-
bus, (334) seipsumtibi sacram Hostiam.Agnumque
Deus, qui solemnitate Paschali mundo remedia immaculatum summus Sacerdospro salute nostra im-
populum tuura.quaesumus.coelestidono
contulisti,
molavit. Per qnem.
prosequere, utetperfectam libertatem consequime- B Te igitur,sic«< in Pascha.
reatur, et ad vitam proficiat sempiternara. Per.
Super oblata. — Benediciio. — Deus,qui voslavit aquasui lateris,
Paschales hostias recensentes,
etredemit effusione cruoris, ipse in vobis confir-
quaesuinus. Domine, ut quod frequentamus actu,
moto-ratiam adeptae Rodemptionis.Amen.Per quom
comprehendamus affectu. Per.
renati estisex aqua et Spiritu sancto, ipse vos cce-
Pr< titio. — Veredi^num et justum
!
est, aequum
lesticonsociet resno.Araen.Quique dedit vobis ini-
et salutare nos semper
ubique gratias agere,
tibi et
tia sanctaefidei.ipseconforatetperfectionemoperis,
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus.et
et plenitudinem charitatis. Araen. Quod ipse prae-
tesuppliciterexorare,utfidelibustuisdignanterim-
stare diernetur.
pendas.quo et paschalia capiant sacramenta,et de-
sideranterexspectentventura,ut,inmysteriis quibus
Ad complendum. —
Concede, quaesumus, omni-
potens Deus,utpaschalispercoptio sacramenti (345)
renati sunt permanentes, ad novam vitam his ope-
continna in nostris mentibus porseveret. Per.
rantibus perducantur. Per Christum.
Te Pascha.
igitur, sicut in
—
Ad vesperos. Concede,quaesumns, omnipotens
Deus, utqui paschalis festivitatissolemnia colimus
b Benedictio. —
Deus, qui pro vobis suscepit in-
in tua semper sanctificatione vivamus. Per.
juriam crucis, laetitia vos innovet suaeResurrectio- C
nis. Amen. et qui pendenti secum in cruce latroni
d Ad fontes, Prsesta, quaesumus, omnipotons —
Deus, ut per hac paschalia festa quae colimus, de-
(342) omisit delictum, vos salvet a cunctis nexibns
voti in tua semper laude vivamus. Per.
peccatorum. Amen. Ut redemptionis vestrae myte-
rium et digne conservetis in opere, et locupletius Alia. 78 —
Deus, qui conspicis familiam tuam
omnihiimanavirtutedestitui.paschaliinterveniente
eeternapertruamini remuneratione.Amen.Quodipe
festiviiate, tuiearabrachiiprotectionecustodi. Per.
praestare dignetur.

Adcomplendum. — Impleaturinnobis.quaesumus, e FERR1A1V1N ALB1S.

Domine,sacraraentipaschalissanctalibatio,nosque Deus, qui nos resurectionis dominicae annua so-
de terrenis aflectibus adcceleste transferat institu- lomnitate laetificas.coneede propitius ut por tempo-
tum, Per, ralia festa, quae,agimus pervenire ad gaudia seterna
77 Ad Vesperos. — Concede quaesumtis,omnipo- mereamur.Per eumdem-
tens Deus, ut qui peccatorum nostrorum pondere
preraimur,a cunctis malis imminentibus per haec
Super oblata. — Sacrificia, Dominc, paschalibus
gandiis immolamus, quibus Ecclesiamirabiliter et
paschaliafestaliberemur.PerDominumnostrum.
345) nascitur et nutritur. Per.
Ad fontes, —
Concede, quaesumus, omnipotens D
Prsefatio. —
Vere dignum et justum est,aequum
Deus, ut festa paschalia, quae venerando colimus,
etsalutare, nos tibi semperet ubiquegratiasagere,
etiam vivendo teneamus.Per Dominum nostruni.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus.et
Alia,— Deus.qui populum tuumdehostis callidi pietatemtuamindefessisprecibus implorare,ut qui
servitute liberasti,preces ejus misericorditerrespi-
paschalisfestivitatis solemnia colimus, in tua sem-
ce, et adversantesei tua virtute prosterne.Per Do- persanctificationevivamus.Quopertemporalisfesti
minum nostrum. observationem pervenire mereamur ad aeternorum

» in Kalend. Rora., et apud Pamel., legitur Ad ; Suec, tam hic, quam in sequentibus feriis.
i Petrum convenit titulus homil. 23, in d In
Ed. Angeli Roccae non inscribitur haoc Oratio
Evange). hac die habitae. Abest in albis. a Kalend. ad fontes, ut hic et in Ed. Pamel., consentientibus
Rom. Mss.
b Abest non solum abaliis Vulg-atis. Pamel.,Vatic, e Pro statione additur in Ed. Pamel. Ad sanctum
:

etc. sed etiam a Benedictionali jam laudato.'

4
Lnurentium foris murum.Duo ultima verba desunl in
c Statio hujus feriaa
tam in editis quam in Mss. est Kalend. Rom., et in duobus Theod., necnon in tit.
ad sanctum Paulum Desideratur in albis in Cod.
hom. 24, in EvaDg., hodie habitae.
9» SANCTI GRBGORIJ MAGNl 96

gandiorumconttauationem.PerGhrisotuna Domimim A Ad vesjieros.- Deus,qui innobisadcelebrandum

nostrutn. hale lacramentum I
<:< mot pi e
;
'iiisti

Tn igitur, Sirut in pascha. doce doi el metuei

Benedictio. — Dominus D''us aoster vospordu- quod praBcipis.Per.
cut ;nl .nlion 111 \i:;i; j • 1 1 eriut de lacii miseri». An fontes. Da, qucsumus, omnipotens Di
Amwii. Ipse vobis aperiat januam paradiKi,quicon utecclesia tua, >°t tuorum Brmitate membroru
fregit portas inferni. Amen. Ipse vos eruit flagello.et nova semper fecunditate Uetetur.PerDomioum no-
inregnumsuumperducatconfltentes.qui patidigna- strum.
tus est pro impiis innocens.Amen.Quod ipse prae Alia. — liultiplica,quaesumus, Domiue,ftdem po
stare dighetur. puli tui,ul cujus per te
sumptit initium,per te con-
AdconipUndum. Ab omni nos, qusBsumus, Do- sequaturauginentum. Per.
miue.vetustate purgatos.sacrauaenti tui veneranda
FEHIA VI IN ALBIS.
perceptio in novam transferat creaturam.Per Domi-
numnostrum. Omnipotens sempiterneDeus,qui paschale sacra-
Ad Vespe>'as. —
Praesla, qu;i'sumus,omnipotens
mentum inreconciliationishumanaefederecontulisti
Deus, uthujus paschalis festivatis mirabile sacra- da mentibus nostris, ut quod professione celebramus,
g imitemur effectu. Per.
mentum, et temporalem nobis tranquillitatem tri-
buat, et vitam conferat sempiternam. Per. Super oblata. — Hostias,qua2sumus,Domine,pla-
Ad fontes. —
Deus, qui nos per pascbalia lae-
catus assume,quas etpro renatorum expiatione de-

tificas.Goncede propitius ut ea qua? devote agimus, ferimus,et pro acceleratione Cfp.lestisauxilii.P-r.

teadjuvante, fideliterteneamus. Per. Prxfatio. SO

Vere dignum et justum est, —
Alta. —- Tnbue, qnsesumus omnipotens, Deus.ut aequum etsalutare.nos tibi semper etubique gratias
illuctendaiChristianae devotionis affectus, agere, Domine sancte, Pater oranipotens, aeterne
quo te-
cum est nostra substantia. Pereumdem. Deus, perChristum Dominum nostrum :qui,secun-
dum promissionis suie incommutabilem veiitatem
b FEFUA vi IN A1.B1S ccelestis pontifexfactus in aeternum,|3i-9) solus om-
Deus quidiversitatemgentiumin confessionetui nium sacerdotum peccati remissione non eguit.sed
nominis 79 adunasti,da ut renatis fonte baptisma- (350) potius peccatum mundiidemverus Agnusab-
tis, una sit fides mentium.et pietas actionum. Per. stersit. Per quem.
Super oblata. —
Suscipe, quaesumus, Domine, Te igitur sicut in Pascha.
munerapopulorum tuorum propitius, confessione f Benedictio.
Benedicat vos de coelis omnipo- —
tui nominis et baptismate renovati, sempiternam G teQS ^eas, qui per crucem etsanguinem passionis
beatitudinemconsequantur.Per Dominumnostrum suae vos dignatus est redimere in terris.Amen.Ipse
Prefatio.— Vere dignum et justum est aequum vos renoveta vetustatepeccati,qni provobis digna-
et salutare nos tibi semperet ubiquegratias agere. tus est crucifigi,vosquead coelestiasuscitet,qui pro-
Domine sancte.pater omnipotens,aeterne Deus: qui vobis inferos penetravit.Amen.Vitam suam Domi-
nos perpaschale mysterium docuit vetustatem vi- nus vobis tribuat, qui mortem vestram suscepit, et
relinquere, et in novitate spiritus ambuiare,a quo perdidit. Amen. Quod ipse praestare.
perpetuae mortis superaturacerbitas,et aeternaevitae Ad contplendum. — Bespice,quaesumus, Domine
fidelibus tribuiturintegritas.Perquem majestatem. populum tuum, etquemaeternisdignatusesrenova-
Teigitur sicut in pascha. re mysteriis, a temporahbus
culpis dignanter ab-
c Benedictio.— OmnipotentisDeiet Domininostri solve, Per Dominum nostrum.
benedictionibusrepleamini,cujusestis sansuine pre-
Ad vesperos. —
Deus, per quem nobis et redem-
tioso redempti. Amen .Ejus vos indeficieus repleat ptio venit et praestatur adoptio,respicein opera mi-

gratia, cnjus ineffabilis sericordiae, tuae ut io Christo renatis et aeterna tri-

plasmavit potentia,(347) et
quivobisinhocmundopraestititconditionemnascen- buatur haereditas et vera libertas. Per eumdem.
di,ipse in regnoaeterno tribuatmansionemsinefine
D
Adfontes. Adesto.qucesumus Domine,familiae —
viven-li. Amen. Quodipse praestare dignetur. tuae, et dignanter impende, utquibusfidei gratiam
—
Ad complendum Exaudi, Domine, preces no- contulisti et coronam largiaris oeternam.Per Domi-

stras,ut redemptionisnostrae sacrosancta commer- num nostrum.

cia, et vitae nobis conferant praesentis auxilium,et g SABBATO I>" ALBIS

gaudia sempiterna, concilient. Per. Concede,quaesumus,omnipotens Deus,ut qui fe-

a Benedictionale laudatum Hanc Bened. non ex- Pamel., etc. Ad sanctam mariam ad Marlyres.
:

hibet. f librorum nostr. haec occurrit.

in nullis
b Unanimi consensu librorum
nostrorum, tam ex- g Pro statione in Ed. Pamel, legitur Ad sanctum :

cusorum quam manu exaratorum assignatur statio Joannem in Lateranis. abe>t i/i Laleranis a Cod Reg
tul apostolos. Suec. et ab utroque Theoder. Kalendarium Bom. tan-
< Hujus Bened. ne quidem Benedictionale me- tum babet Ad Lateranis in titulo hom. 26. in Evan.,
minit. Cum sero esse/.etc.quod hodie legitus juxta Kalend.
<1 Omittilur ad fontes in Ed. Vatic. et Gussanvil. Rom., habes quoque factam esse in basil. sancti
c Pro statione legitur in Kalend. Rom. in Cod. Joan. quee dicitur Constantiniana.
97 LIBER SACR.\MENTORUM. 98

stapaschaliavenerandoegimus.perhaeccontingere A sanctorutncoetibus ascisci valeatis. Amen. Quod

ad gaudia aeterna tuereamur. Per. ipsepraestare.
Super obtata. —
Concede, quaesumus, Domine, .W C.omplendum. — Quaesumus, Domine Deus
semper nosperhaectrjysteriapaschalia gratulari, ut noster. utsacrosanctarnysteria, qua? proreparalio-
continua nostraereparationisoperatioperpetuae no- nis nostraa munimine contuli^ti, et piaesens nobis
bis tiat causa lu-titiae. Per. remedium esse faeias et futurum. Per.
Prcefutio. —
Vere dignum et justumest, eequum klia. — Deus,qui nosfecislihodiernadiepascha-
et salutare, nostibi semperet ubique gratias agere, lia festa celebrare, fac nos quaesumus, in ccelesti

Domine sancte,Pateromnipotens,aeterne Deus:per regno gaudere. Per.

queinsupplicesexposcimus,utcujusmunerispignus \d Vesperos. — Deus, quinosexsultantibusani-
accepimus.manifesladonacomprehenderevaleamus. mis Pascha tuum 82 celebrare tribuisti, fac nos,
Et quae nobis tideliter sperauda paschale contulit quaesumus, et temporalibus gaudere subsidiis, et
sacramentum, per Resurrectionis ejus attingere eeternitatisaffectibus gratulari. Per Dominum no-
mereamur inetfabile mysterium. Per quem. strum.
Te igitur, sicut in Pascha.
(553) ALLE c ORATIONES PASCHALES.
Benedictio. B
Deus, qui credentes in te fonte baptismatisinno-
&\ Ad Complendum.— Redemptionisnostrsemu- vasti,hancrenatisinChristo concede custodiam, ut
nere vegetati, qusesumus, Doutine,ut hoc perpetuae
nullo erroris incursu gratiam tuae benedictionis
salutis auxiliumtides semper vera(35t) perticiat.
Ad Vesperos. —
Deus, totius conditor creaturae, amittant. Pereumdem.
AT&fi — Deus, qui ad ceternam vitam in Christi
famulos, tuos, quos fonte renovasti baptismatis,
Resurrectione nos reparas, erige nos ad conseden-
quosque gratiae tuae plenitudine solidasti, inadoptio-
tem in dextera tuanostrse salutis auctorem, ut qui
nis sorte facias dignanter ascribi. Per Dominum
propter nosjudicandus adveuit, pronobis judicatu-
nostrum.
Ad fontes. — Deus, qui multiplicas Ecclesiam rus adveniat Jesus Christus Filius tuus Dominus
noster. Qui tecum vivit et regnat.
tuam in sobole renascentium, fac eam gaudere pro-
pitius desuorumprofectibusfiliorum. PerDominum
Alia. — Deus etreparator innocentiaeetamalor,
dirige ad te tuorum corda servorum, ut de infideli ta-
nostrum.
tis tenebrisliberati, nunquama tuae veritatis luce
(352) D0M1NICA OCTAVAS PASCH.E. discedant. Per Dominum.
Praesta, quaesumus,omnipotensDeus,ut qui pas- Alia. — Deus, qui credentesin te populos gratiae

cbalia festa peregimus, haec, te largiente.moribus tuse largitate multiplicas, respice propitius ad ele-
et vitateneamus. Per Dominumnostrum. ctionem tuam, ut qui sacramentobaptismatis sunt
Super oblata. —
Suscipemunera, qutesumus.Do- renati, regni ccelestis mereantur introitum. Per.

mine, exsultantis Ecclesiae,etcui causamtantigau-

Alia. —
Omnipotens sempiterne Deus, quihuma-
dii praestitisti,perpetuum fructum concedelaetitiae.
nam naturam supraprimseoriginisreparasdignita-
Proefatio. — Vere dignum et justum est, aequum tem, respice-pietatis tuae ineffabile sacramentum, et

nos semper et ubique gratias agere, quos regenerationismysterio innovaredigaatus es,

et salutare tibi
eeterne Deus, in his dona tua perpetuae gratiae protectione con-
Domine sancte, Pater omnipotens,
nosad serva. Per.
et te suppliciter obsecrare, ne illum sinas
redire actum cui jure dominatur inimicus, sed in
Alia. —
Omnipotens>empiterneDeus,deduc nos
hac potius facias absolutione persistere, per quam ad societatem coelestiumgaudiorum, utSpiritu san-
cto renatos regnum tuum facias introire, atque eo
diabolus exstitit, Filio tuo vincente, captivus. Et
perveniathumilitas gregis. quo praecessit celsitudo
ideo cum angelis.
b Benedictio. — Deus, cujus Unigenitus discipuhs Pastoris, Quitecumvivit.

suis januis clausis dignatus est apparere, suae vos

Alia. — Deus, quipro salute mundi sacrificium
benedictionis dono locupletare etcoelestisvobisre- D paschalefecisti, propitiaresupplicationibusnostns,
et interpellans pro nobis Pontifex summus, (55i)
gni januas dignetur aperire. Amen. Et qui ab eo-
nosper id quod nostri est simihs reconciliet,per id
rum pectoribus attactusuicorporis vulnusamputa-
quod tibi est eequalis absolvatJesus Christus Filius
vit dubietatis, concedat utperfidem qua eum resur-
tuus.
rexisse creditisomnium delictorum maculis carea-
tis. Amen. Et qui cum Thoma Deum et Domi- Alia. — Praesta nobis, omnipotens etmisericors
num vocibus invocatis,abeoet
creditis, et cernuis
Deus.ut in Resurrectione Domininostri JesuChri-
sti percipiamusveraciterportionem.Quitecumvivit.
in hoc saeculo a mahs omnibus tueri, et infuturo
Alia. — Deus, qui ad aeternam vitam in Chnsti
* Apud Pamelium solum subditur Ad sanctum :

Pancratium- Nuila statio assignaturin Kaiend. Rom. quamin CodiceGrimoldi, quem Pamelius edidit Li-
Secundus Theoder. habet Ad sanctos Cosmam et Da-
: turgic, tomo II, ubi tamen, pro Et qui ub eorum,
mianum quod etiam praeti.ritur in Cod. Heg. Suec.
;
legitur : Ul quiab eorum, etc.
Orationi ad Vesperos ejusdem Dominicae. c Apud Pamehum plures assignantur Ora«
longe
i> Haec Benedictio nuilibi nobis occurrit, praeter- tiones Paschales, et pleraeque a nostris diveisae.
91) SANCiT GREGORIl MAGNl 100

Resurreotione nos reparas, implepietatii tuaeinef- \ ejue benehciaposcimus, (386) donatues gratia <:<jh-

fabile saoramentum, ut, oum in liajeslate sua Sal- sequamur. Per.

viiior ihjsu-j- advenerit, quos fecisti baptismo rege Super oblata. - Uunera, Domine, oblata sancti-
ini.iii, faoias beata immortalitute vestin. Per flca, ioteroedente beato Georgio martyre tuo.
et.

eumdem. uos per haso a peccatoruoi nostrorum maculis

82 Atfa. — Deus, humani generis conditor et emunda. Per Dominum uostrum.
Redemptor, da, queesumus, ut reparationis nostrea Prafatio. —
Vere dignum etjusUun est, ssqnum
collata Bubsidia, tejugiler inspirante,sectemur.Per. et seiulare, nosiibi semperetubiquegratia
Alta. — Deus, qui renatis ez aqua et Spiritu san- Domine sancte, Paterommpotens,a)terne Deus per
cto ccBlestis regni pandisintroitum, augesuperfa- Christum Dominum nostrum cujtu oomiais
: pro
mulos tuos gratiam, quam dedisti. utqui al> omnibua veneraiida conlessione, beatus
martjr Georgius
suntpurgati peccalis,uullis privcutur promissis.Per, diversa supphciasmtinuit,eteadevincens, coronam
Alia. —
Conserva in nobis, qusesumus, Domine, perpetuitatis promeruil.Perquem Mujestatem tuam
misericordiam tuain, ut quos ab erroris liberasti Ad Complendum. —
lieali Georgn uiartyns tui,

caligine, veritatis tuae liriniusinhaTerefaciasdocu- Domiue, sullragiis exoratus, percepta sacramenti

mento. Per Dominum. tui nos virtute defende. Per.
B
Alia. — SoliLa, quaesumus, Domine, nos pietate VII (357) C KAL. MAll. NATALIS SAHCTI M,-
custodi, ut quiUuigenili tui passione suntredempti, EVANGELISTvE.
ejus Resurrectione laitentur. Per eumdem.
Deus, qui beatum Marcum evangelistam tuuro
klia. —
Omnipotens sempiterue Deus, propensius
evaiigehcae pradicatiouisgratiasublimasti, tnbue,
hisdiebustuam misericordiainconsequamur,quibus
quaisumus, ejus nossemper eleruditione prolicere
eam plenius, te largiente, coguovimus. Per,
et oratione defendi. Per.
XVlll KAL. MAU. — NATALIS SANCTORUM TlBURTIl, Superoblata. — Beati Marci evangelistas tui so-
VALERIANI a ET MAXlMl. lemnitate tibi munera delerentes, quajsumus, Do-

Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui sau- mine, ut sicutillumpraedicatioevangelica fecitglo-

ctorum tuorum Tiburtii, Valenani et Maximi solem- riosum, ita nos ejus intercessio et verbo et opere
nia colimus, eorum etiam virtutes imitemur. Per tibi reddat acceptos. Per.
Dominum nostrum. Prxfalio. — Vere dignum et justum est, aequum
Super oblala. — Hostiahcec, qufesumus.Domine, et salutare,nostibi semperet ubique gratiasagere,
quam sanctorum tuorum natalitia recensentes oiieri- Douiine saucte, Pater omuipoteus, aeterue Deu»,per
mus, et vincuia nostrae pravitatis absolvat, et tuae q Chnstum Dominumuostrum cujus gratia beatum :

nobis misericordiee donaconciliet. Per. Marcum in sacerdotium elegit, doctrina ad praedi-

Ercefatio. —
Vere diguumetjustum est, aequum candum erudiit, potentiaadperseverandum conhr-
etsalutare, nostibi semper etubiquegratias agere, mavit, ut persacerdotaleminfulam(358)perveniret
Domine ommpotens, aeterne Deus et
sancte, Pater :
admartyriipalmam ; docensquesubditos, instruens
te in sanctorum martyrum tuorum festivitate lau- vivendi exemplo, conhrmauspatiendo, ad te coro-
dare, qui semper es mirabilis m tuorum commemo- nandus perveniret, qui persecutorum minas mtrepi-
ratione sanctorum, et magnae iidei larginsaifectum, dussuperasset. Cujus interventUb,uos, quaesumus,
et tolerantiam tribuis passionum, et antiquihostis a nostris mundet delictis,qui tibi placuit tot dono-
facis superari machinamentum,quo egregii marty- rum praerogativis. Per quem Majestatem.
res tui ad capiendam supernorum beatitudinem prae- dB. R.
miorum impediantur retinaculis blandimen-
nullis Ad Complendum. —
Tribuant nobis, quaesumus,
torum. Per Ghristum. Domine,coutinuum85 tuasancta praesidiumquod
Ad Complendum. — Coelesti munere saginati, beatiMarci evangehstaetuipreclbusnosab omnibus
quaesumus, Domine Deusnoster, uthaec nobis (355' semper tueatur adversis. Per.
donamartyrumtuorumintercessiabeatasanctmcet. ~
D IV KALENDIS MAll. — NATALIS SANCTl (359) VITALIS
Per, e MARTYRIS.
£4 IX KAU MAlh — NATALIS SANCTI GEORGII b Praesta,quaesumus, omnipotensDeus, ut interce-
MARTYRIS. dentebeato Vitale martyre tuo, et acunctis adversi-
Deus, qui nos beati Georgii martyris tui meritis tatibus liberemur in c.rpore, eta pravis cogitationi-
et intercessione Isetihcas, coucede propitius ut qui bus ' mundemur m
mente. PerDominum nostrum.
Super oblatac —
Accepta sit in conspectu tuo>
• Deest Maximi in Cod, Reg. Suec. In Kalend,
Rom. legitur Maximiani. Observat Joan. Fronto, in Litania major, nulla sancti Marci iacta mentione,
Kalend. Uom., Maximi nomem m Antiphonario quo- praeterquaui apud Pamel,, ubi uitra uncinos mcludi-
que omissum. tur Ul/ieium sancti xWa?r/,quod signilicat in autiq.
:

t> Abest
martyns a Kalend. Rom. In Cod. Reg. codicibus desiderari.
Susc, post nataL. sancti Georgit, iegitur et sancti lie- Benedictionem require.
J ld est

guliepiscopi. Abast martyris ab Ed. Ptunel. et a Kalend. Rom.

e
c In Kalend. Rom. et in Edit. Pamel., consentien- f Pamel., reluctante Cod. Reg.
Suec. et ahis Mss.,
tibus Mss. Reg. Suec, t duob. Theoder. et Gemet., liberemur in niente
iOi LIBER SACRAMENTORUM. 102

Domine,nostra devotio, etejusnobis tiat supplica- A 1« tui, ad couterendaspotestatis adversee insidias,

tionesalutaris, pro cujussolemnitatedetertur. Per. nos in tuee protectionis securitate constituat. Per
AdComplendum. — Exsultet, Doinine, popuius eumdem.
tuusinsancti tui couiuaemoratione Vitalis,etcujus Praefatio. — Vere dignurn et justum est, aaquum
votivolaetatur officio,sutl'ragio relevetur optato.Per. et salutare, nostibisemper et ubiquegratias agere,
KALENDlS MAIl. — NATAL1S a SANCTORUM APOSTOLOHUM Domine sancte, Pateroinnipoteus, aeterne Deus, per
PH1L1PP1 ET JACOBI. Chiistum Dominum nostrum : qui (364) per passio-
Deus, qui nosannuaapostolorutntuorum Philippi- nem crucis mundum
redemit, et antiquae arboris
et Jacobi soletumitate hetiiicas, pnesta,qusesuuius, amarissimum gustum crucis medicamine indulcavit
ut quoruin gaudeuiusineritis,instruauiurexemplis. mortemquequeeperhgnum vetitumvenerat, perligni
Per. tropseum devicit, ut mirabili suae pietatis dispensa-
Super oblala.— Munera, Douuine. quse pro apo- tione,quiper lignigustum aflorigerasededicesse-
stolorum tuorumPhilippiet Jacobisoleininitatede- ramus, per crucis lignum ad paradisi gaudia redea-
ferimus, propitius suscipe, et malaomnia,quse me- mus. Per quem.
remur, averte, Per. c Benedictio. — Benedicat vobis omnipotens Deus,
Preefatio. —
Vere dignum sequum g qui per (Jnigeniti suiDomini nostri JesuChristi pas-
et justum est,

et salutare.uostibi semper et siouemetcrueispatibulumgenusredemithumanum.

ubiquegratias agere,
Domiue sauote,Pater,omuipotens,8eterne Deus:qui Amen. Coneedatquevobis utcumomnibus sanctis,
'

Ecclesiam tuam in apostolica sohditate lirmasti.de (365) quae sit ejusdem crucis longitudo, latitudo, su-
quorum consortio sunt beati Philippus et Jacobus» bhmitasetprofundum.rnentedevotacomprehendere
quorumpassiouis hodiefesta veueramur;poscentes possitis. Amen. Quatenus vosmetipsos abnegando,

ut sicut eorum doctrinis instruimur, ita exemplis crucemque gestando, ita in preesentis vitaa stadio
muniamur, et precibus adjuvemur. Per Christum Redemptorem nostrum possitis sequi, ut ei inter
Dominum nostrum. choros angelorum post obitum mereamini ascisci.
(360) B. B. Amen. Quod ille praestare, etc.
Ad Complendum. — Qusesumus.Domine, salutari- —
87 AdComplendum. Repletialimoniacoelesti,
poculo recreati, queesumus, omnipotens
et spiritali
bus repleti mysteriis, utquorum mysteria celebra-
Deus, ut ab hoste mahguo defendas, quos per li-
mus, eorum orationibusadjuvemur.Per Dominum.
Super populum.— Beatorum apostolorum Philippi
gnum sanctee crucis Filii tui, arma justitiee pro sa-
lute mundi triumphare jussisti. Qui tecum.
et Jacobi honore continuo, Domine, plebs tua sem-
per exsultet, ethis prsesuhbus gubernetur, quorum G
Alia. Deus, qui omnia verbo tuo fecisti, suppli- —
et doctrinis gaudet et merihs. Per.
cesqueesumusineflabilemclementiamtuam.utquos
per lignum sanctee crucis Filii tui pio cruore (366)
g(> V NONAS MAll.— NATALIS SANCTORUM (361) ALEXAN-
DRl, EVENTll ET THEODOLl.
esdignatusredimere, omnibusintecredentibusdira
serpentis venena exstinguas, et per gratiam Spiritus
Prsesta, queesumus, omnipotens Deus, ut, qui
sanctorum tuorum Alexandri,Eventii, et Theodoli sanct i poculum salutis semper infundas. Per eumdem.
natalitiacolimus, a cunctis malisimminentibuseo- PR1D1E NONAS MAU. — <* NATALIS (367) SANCTi JOANNIS
rum intercessionibus hberemur. Per Dominum. ANTE PORTAM LATINAM.
Supev oblata. —
Superhas Hostias,Uomine,bene- Deus, qui conspicis quianosundiquemalanostra
dictio copiosa descendat, quae et sancliticationem perturbant, preesta, quassumus, ut beati Joannis
nobis clementer operetur, et de martyrum nos so- apostoli tuiintercessiogloriosa nos protegat. Per.
lemnitate leetiticet. Per. Super oblata. —
Muneribus nostris, queesumus,
kd Complendum. — Pasce nos, Domine, tuorum Domine, precibusque « susceptis, et ccelestibus nos
gaudiisubique sauctorum, quianostree salutisaug- mundamysteriis.etclementerexaudi. Per Dominum.
mentasunt, quotidies ilhshonorimpenditur, inqui- —
Ad Complendum. Refecti,Domine, pane ccelesti,
bus tu mirabilis praedicaris. Per. ad vitam, quaesumus, nutriamur eeternam. Per.
D
EODEM DIE. — (362) b 1NVENT10 SANCTiE CRUCIS.
Deus, qui in preeclara salutiferae cr ucis inventione, VI 1DUS MAU. — NATALIS SANCTORUM (368) GORD1ANI ET
EPiMACHI.
(363) passionis tuaemiracula suscitasti, concede,ut
suffragiaconsequa-
vitalis ligni pretio, aeterneevitae Da, queesuraus, omnipotens Deus, ut qui beatorum
mur. Qui vivis etregnas. Gordiani atque Epimachi solemniacolimus, eorum
Super populum. —
Sacrificium, Domine, quod apud te intercessionibus adjuvemur. Per.
immolauius,placatus intende.ut ab omni nos exuat Super oblata. — Hostias
Uomine, beatorum
tibi,

bellorum nequitia, et per vexillumsanctae crucis Fi- martyrumGordianiatque Epimachi dicatasmeritis

* In Edit. Vatic. et Gussanv., pridie celebratur o Reperitur in Benedictionali, In festivitate sanctae

vigilia sanctorum illorum apostolorum. Cruci*.
•> In Kalend. Kom., et in antiquis Codd., minime hoc festum in Kalend. Rom.
d Ouiittitur Illius offi-
exstat hoc iestum. Habetur tamen in secundo Theo- cium continetur in Cod. Reg. Suec.
der. et in Edit. Pamelii, etsi fateatur abesse a suo • Idem Codex habet conceptis,
Cod. Colon.
 iO:i SANCTI GREGORll MAGNl iOi

benignusassume.etadperpetuum noblstribuepro- A Domine,famularisalutaris eibu luseffl

venire subsidium. Per ciat, utrenovatio conditionu human*s,quaui myste-
idComplendum Qufflsumus,omnipoten Deus, ria continent, in nostrii jugiter lensibusofferalur.
utquiooelestiaalimenta percepimus, intercedentibus Per.
sanctistuisUordiano atque Epimaobo, perhaeccon- Prcefalio. — Veredignum etjustum est, aequum
traadversa omnia muniatnur. Per. el alutare, nos tibi lemper et ubique graliai agere,
VI « IDUS MAU. — Naiai.is (369) SAfscii PANORATll Domine saocte, Pater omnipotens, eetemeDeus :et
,11 Alt TVIIIS.
immensam bonitatis tuaa pietatem bumiliterexorare,
Preesta, qufflsumus, omnipotens Deus, ut qui
utignorantiam nostrae mortalitatis attendens,ex tua
beati Panoratii martyris, tui natalitiacolimus, acun-
inspiratione nos facias postulare quod rectum
cLismalis imminentibus 88 eJ ,ls intercessionibus
et tua clemeDtia tribuaa impetrarequod poscimus.
liberemur. Per Dominum.
Per Cbristum.
Superoblata. — Munera.quaesuinus, Domine.tibi Benedictio. — e l{enedicatvosornnipoterisDeu«,qui
dicata sanctitica, et, intercedente beato Pancratio
vos gratuita miseratione creavit, et in r< none
martyre tuo, per eadem nos placatus intende.
Unigeniti sui spem vobis resurgendi concessit. A-
(370) B. R.
B men. Resuscitet vos de viborumsepuleris,quieum
Super populum. —
Beati Pancratii martyris tui, resuscitavit a mortuis. Amen. Utcum eo sine fine
Domine, interee-sione placatus, praesta, qusesumus, feliciter vivatis, quemresurrexisse amortuisveraci-
utquaetemporalicelebrainusactione,perpetua(37l) ter creditis. Amen. Quod ipse preestare.
salutatione capiamus. Per. \d Comptendum. — Paschalia nobis, 'qiuesumus,
JIl IDUS MAU. —
(372) NATALIS b SANCT.li MARl* AD Domine.remedia dignanter impende, ut terrena de-
MARTYIIES.
sideria respuentes, discamus amare coeleslia. Per.
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ad eorum —
Super populum. Familiamtuam,qua;sumus,Do-
gaudiaaeterua pertiugere, dequorumnos virtutetri-
mine, dextera tua perpetuo circumdet auxilio, ut
buis annua solemnitate gaudere. Per.
paschali interveniente solemnitate, ab omnipravi-
Super oblata. —
Super has, quaesumus, hostias,
tate defensa donis coelestibus prosequalur. Per.
Domine, benedictio copiosa descendat, quae et san-
ctiticationemnobis clementeroperetur, et de marty- DOMINICA 11 POST OCTAVAS PASCH.B.
rum nos solemnitate laetiticet. Per.
—
Ad Complendum. Supplices te rogamus, omni- Deus qui errantibus, utinviam possintredire ju-
potens Deus, ut quos tuis reticis sacramentis, tibi '

stitiae, veritatis tuae lumen ostendis, da cunctisqui

etiamplacitismoribusdignanterdeservireconcedas. C chrislianaperfessionecensentur.etillarespuerequae
Per. huic inimica sunt nomini,et ea quae sunt apta sec-
VIII KALENDAS c JUNli. — (373) NATALIS SANCTl URBANI tari. Per.
PAPiE. Super oblata. — Deus, qui solemnitate paschali
Da, quaesumus,omnipotensDeus,utquibeatiUr- coelestia mundo remedia benignus operaris, annua
bani martyristuiatque pontificissolemniacolimus, festivitatis hujus dona prosequere : ut observantia
ejus apud te intercessionibus adjuvemur. Per. temporalis ad vitam nobis proficiat sempiternam.
Super oblata. — Haeo Hostia, Domine, quaesumus, Per.
emundet nostra crimina, et, intercedente beato Ur- Prsefatio. — Vere dignum
etjustumest, aequum
bano maityre tuo, (37 1) sacriflcium celebrandum et salutare, nostibi semper et ubiquegratias agere,
subditorum tibi corpora meutesque sanctiflcet. Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

—
Ad Complendum. Beati Urbani martyris tui at- qui de Virgine nasci dignatus, per passionem et
que ponliflcis, Domine intercessione placatus,prae- mortem a perpetua nos morteliberavit, etresurrec-
sta, quaesumus, ut quaj tcmporali celebramus actione, tione sua seternam nobis vitam contulit.Per quem.
perpetua sal vatione capiamus. Per Dominum nostrum. f
Benedictio. —
Deus,qui perresurrectionem Uni-
d DOMINICA I POST OCTAVAS PASCAjE. D geniti sui vobis contulit et bonum Redemptioniset
Deus.qui inFiliitui humilitatejacenlem mundum decusadoptionis.,90 suae vobis conferatprffiinia be-
crexisti, tidelibus tuis perpetuam laatitiam 89 con- nedictionis. Amen. Etquoredimente percepistisdo-
cede, ut quos perpetuae mortis eripuisti casibus, numperpetuaelibertatis, eo largiente consortes ef-
gaudiis facias sernpiternis perfrui. Per. ficiamini aeternae hsereditatis.Amen. Et cui consur-
Superoblata. — Dignenostuonomini,quaesumus, rexistisinbaptismate credendo, adjungimereamini

a In Kalend. Rom. Ed. Pamel. Nat. sancto-

et : ascensa. Seoique Festum sanctae Polentianae virg.
:

rum Nerei, et Achillei,

Pancralii. Solius sancti
et Quod etiam exhibet Kalend. Rom., ad diem 19 Maii,
Pancratii meminit Cod. Reg. Suec. Observandum est sed sub nomine sanclae Pudenliame.
in Kalenrl. Hom. prius annotan festum sanctorum d Haec Dominica post Pascna vacat, cum caeteris in
Nereiet Acliiliei, et posteasancti Pancratii. Ed. Pamel.
b In sola Edit. Pamel. Dedicatio busilicx sanctae
: e Hiec Benedictio in Benedictionali Gregorii assi-

Mar., etc, reluctante ipso Cod. Reg. Suec. gnatur De Resurrectione, post Benedietionem octa-
:

c Ante hoc festum. Iri Ed. Pamel. legitur Ascensa : vse Paschse.
jDomini, adsanctum Petrum.ltew : Dominica post f Legitur in Benedictionali post prsecedentem.
105 LIBER SACRAMENTORUM. 106

,n coelesti regione bene vivendo. Atnen. Quodipse A Benedictio,

praestare. Ad Complendum. — Preesta. quaesumus omnipo-

Ad Complendum.— Qn89Sumus,bmnipotensDeus tens Deus, at percipientes Paschali munere veniam
jam non teneamur ol>no.\ii sententiae damnationis peccalorum deinceps peccata vitemus. Per Dotni-
humanee, cujus nosvinculishsec redemptiopascba- num nostrum.
lis absolvit. feiua u.
Alia. — Fac, qu8Bsumu3,omnipotensDeus, utqui In (380) * Litania Majore, Mentem familiae tuae
paschalfbusremediis innovati, similitudinemterreni
quaesumus, Domiueintercedente beato IU.,et mu
parentts evasimusad tormam csslestis transferamur
nere compunctionis aperietlargitate pietatis exau-
auctoris. Qui tecum.
di. Per Dominum.
DOMl.MCA III POST OCTAVAS PASCHjE.
Alia. Deus qui culpas delinquentium districte
Deus, quifidelium mentes uniusefficisvoluntatis, feriendp percutis fletus quoque lugentium nonre-
dapopulistuisidatnare q lod praecipis, iil desidera- cuses ut qui pondus tuae animadversionis cognovi-
re quod promittis,ut intennundanasvarietatesibi mus, etiatn pietatis gratiam sentiamus. Per.
oostra fixa sint corda, ubi vera sunt gaudia. Per. - Parce, qus3sumus, Domine parcepopulo
Super ubUila. —
Exuberet.qusesumus, Domine,in B tu0 etnullisjam patiarisadversitatibus(382)fatigari,
mentibus nostrts pasohalis gratia sacramenti,utdp quos pretioso Pilii tuisanguine redemisti.Qui tecum.
nis suis ipse nos dignos efficiat. Per. Alia. —
Deus qui culpas nostras piis verberibus
Prxfntio. —
Veredignum etjustum estaequum,et percutis.ut nos a nostrisiniquitatibusemundes, da
tare, nos tibi semperel ubique gratias a^ere, nobis et de verbere too proficere et de tua citius
Domine sancte, Paler omnipotens aeterne Deus:et consolatione gaudere. Per Dominutn nostrum.
(375) tui misericordiam muneris postulare,uttem- Alia —
Adesto Doraine supplicationibus nostris,
pora quidus post resurrectionem suam Dominus no- sperantes in tua misericordia, intercedentebeato
et
ster Jesus Christus discipulissuiscorporaliterappa- Petro apostolo tuo, coelesti protege benignus au-
ruit, sic(376) ipsoopitulante pia de\otione tracte- xilio Per.
mus, quatenus in his omnium vitiorum sordibus
Alta. — Praesta, quaestimus omnipotens Deus,
careamus. ut ad te toto corde elaraantes, intercedente beato
(377) Benediclio. Petro apostolo tuo, tuaepietatis indulgentiam con-

Ad Complendum. — Concede, sequamur. Per h

queesumus, miseri- .

cors Deus, ut quod paschalis exsequimur iustitu Ad Missam. Praesta, quaesumus, omnipotens, —
tis. Bamtiferumnobis oraui tempore sentiamus.Per G
Deus ut quiin afflictione nostra de tua pietatecon
Dorainum nostrum. fidimus, contraadversaomniatua semper protectio
Super populum — Gaudeat Domine, pledsfidelis; nerauniamur. Per Dominum nostrum.
et cum propriae recolit salvatonis exordia, et ejus 92 Super oblata. — Sacriflciumnostrae pcenitu-
raoveatur augraeutis. PerDominuranostrumJesum dinisjejunantes,Domine,tibipersolvimus,obsecran-
tes ut, ejus virtutemuuiti semper ad cceleste con-
Cbristum.
vivium festinemus. Per.
DOMIMCA IV POST 0CTAVA3 PASCHiG.
Prsefatio. —
Vere dignum etjustum est sequum
Deus a quo bona cuncta procedunt largire suppli- et salure nos tibi seraper et ubique gratias agere,
cibus tuis nt cogiteraus te inspirante quae recta Doraine sancte, Paterotnnipotens, eeterne Deus:et
sunt,et te gubernante eadem faciamus. Per. te auctorem et saucliticatorem jejunii collaudare,
Super Oblata. —
Cle.inentiam tuam, Domiuesup- perquod rtosliberasanostrorumdebitispeccatorum.
pliciter exoramus, 91 ut paschalis muuerissacra- Ergosuscipejejuuantiumpreces ;atque ut nosama-
tuentum, quod fide recolimus, etspe desideraraus lisomnibuspropitiatuseripias.iniquitatesnostrasqui-
j iti perpetua dilectione capiaraus. Per. bus mcrito affligimur placatus absol ve. Per Christum.
Prxfatio. —
Vere dignum etjuslumest, sequum
D
o Bcnedictio.— OmnipotensDeus devotionem ve-

et salutare nos ttbisemperet ubtquegratiasagere, stram diguanter inteudat, et sufflvobis benedictio-

Domine sancte, Pater oranipotens seterne, Deus;et nis dona coucedat. Amen.Indulgeat vobismalaom-
Majestatem luam indefessis precibus exorare, nia quae egistis et tribuat veniara quara ab eo de-
ut mentes nostras bonis operibussemperinformes. poscitis. Amen. Sicque (38i) jejunii vestriet precum
Quia sic erimus pr;eclari muneris promptasinoeri- vota suscipiat ut avobis adversa omnia, quae pec-
tate cultores, si,admeliora jugitertranseuntes(379) catorum retributione meremini, avertat,et donum
Paschale mysteriumstudearaus habereperpetuum in vos Spiritus paraclitiinfundat. Ainen. Quodipse
jPer Christum. praastare dignetur.

a Apud Pamel. etin Kalend. Rom. non hic assi- b 1'ost

hanc Orat. inEdit. Angeli Roocae, seu Va-
gnatur Quae vero exhibet Pamel. ad diem 25
lilan. tic, sequuntur quatuor Orationes quibus praemitti-
Aprilis. ubi indicitur litartia major, a nostris omnino tur Ad carnpum.
:

discrepant. Prior Theoder, hoc loco meminit lita- c Exstat in Benedictionali, et inscribitur De je~ :

niae mai., et fereconvenit cum Edit. Pamei. ad diem

junio.
25 Aprilis.
Patrol. LXXVIII.
 -
: .

107 SANCTI GREGORH MAGNI 108

Ad Complondum. —
Voia oostra, quaBsumus, Do- A tuo etooatinuis tribulationibus laborantem eeleri
iniiic, utdum dona tua in
pio favore prosequere, propititiatione laetifioa, Per Domioum uostrum.
tribulatione percipimus de oonsolatione no tra in Alia. Auxiliare Domine, qusrentibua miseri-
tuo amore cresoamus. Per Dominumnostrum. cordiam Luam,el da reoiam confilentibus, p
Super popvlum. Praetende nobis, Domine, mi plicibus, iit, qui nostris meritinfl Lge lamur lua mi-
eerioordiam tuam, ul quae votisexpelimus,conver- seratione salvemur. Per Dominum nostrum.
sutionc Libi placita oonsequamur, Per. Aim. Prassta, quaesumus, omnipoteosDeu

FEIUA 111.
quiiram tuae iadignationii agnovimus misericor-
diee tuae indulgentiam consequamur. Per.
Conserva,qimesumus, Domine, populum tuum, <[
Ad Miisam. —
Intende, quaesumui Domrae, pre-
ab onmil)Us quas meretur adversitatibus redde se-
i i nostras, etqui non operando justiliam oorrep-
curum, ut tranquiUitate percepta devota tibimeote
tionem meremur, afflictiin tribulatione, c amantefl
deserviat. PerDominum nostrum.
respireums auditi. Per.
Alia. Afflictionem familiae tuae, quoesurnus, Do-
mine intende placatus, ut indulta vcnia peccato-
94 AUa— Praesta quaesumus, omnipotena Pater
ut nostrae mcntis iutentio quo solemnitatis hodier-
eum de tuis sempcr beneficiis gloriemur. Per.
naegloriosusauctoringressuc intendat,et
Alia. Ab omnibusnos,quaesumus,Domine pec B
— quo fide pergit, conversatione perveniat. Per eum-
catis propitiatus absolve, ut,percepta veniapeccato-
dem Dominum nootrum.
rum, mentibusserviarnus.Per Dominum.
liberislibi
— Precibus nostris quaesumus Domine, au-
Super oblala. — .lejunantiura,Domineqiia:sumus
Alia.
suppbcum votapropiuus inluere, etmunerapra sen-
rem tuae pietatis accommoda,etorationes supplicum,
tia sanctificans,perceptioneeorum ocultaeonJi- no-
occultorum cognitor,benignusexaudi,ut,telargien-
stri remedio tuae clariiica pieialis, utnec operacar-
te, ad vitam perveniant sempiternam. Per.
nalia, nec fluxa nos leneant, quos iustitutor jejunii
Alia. —quaesumusomnipolensDeus, ut qui(38.'>)
Christus Dominus reparavit. Qui tecum.
nostris fatigamur 93 offensis et meritonostne ini-
Alia. — Saerificium,Domiue, pro Filii tui suppli-
quitatis affligimur, pietatis tuae gratiam consequi me-
ces venerabili quam pr jeveniuius nunc Ascensioue
J

reamur. Per Dominura.

deferimus, prjesta, quaesuaras, ut et uos per ipsum
Ad Missam. his commeiciis sacrosanetis ad coelestia cou»urga-

Deus, qui nos conspicis in tot perturbationibus mus. Per euradera Dorainum.
non posse subsistere,afflictorumgemitiimpropilius Preefatio. —
Vere dignura etjustumestaequum et
respice, et mata omnia quae meremur averte. Per. q salutare, nos Ubiseraperet ubiquegraiiasagereDo
Super oblata. —
Offerentiura qufiesumus, Doraine, mme sancte, Patcr oranipoteus, teterue Deus ut :

vota multiplica et omnes (386) verae credulitatis in- quia tuiestopens si quod tibi placitura esl aut co-
strumentis perlustra. Sicque nobis per hoc sacriti- gitemus,aut agamus, tu nobisseraper et lutehigen-
cium adesto placatus, ut nos et apeccatis et a peri- diqute recta sunt, exsequendi tribuat facultateir
et

culis omnibus miseratus absolvas. Per Dominum Per Christum Durninum nostrum.
nostrum. —
Ad Compiendum. Tribue, Doraine, quaesumus,
Prxfatio. — Vere dignum etjustumest, aequum utperheec sacra quae sumpsimusdluctendatnostrae
et salutare nos semperet ubique gratiasagere,
tibi devotioais affectus, quo tecura estnostra substan-
Domine sancte, Pater omnipotens, leterne Deus tia. Qui tecum vivit et reguat.

et Majestatem tuam suppliciter exorare ut nonnos Super poputum — Familiae

tuae, quaesumus Do-

nostrae malitiee sed indulgentiaetuae praeveniat sem- mine, esto protector, etmisericordiara tuara conce-
per affectus, quinos a noxiis voluptatibus indesi- de posceuti, quo tibi semper fiat obediens, et tua
nenter expediat et a mundaniscladibus diguanler dona percipiat. Per.

eripiat, Per Cbristum, 1N a ASCENSA (387) DOHINI

Ad Gomplendum. Purifica, quaesumus, Domine,
tuorum corda tic elium, ut,aterrenacupiditate mun- D
Ad Missam. — (388) Concede, quaesumus, omni-
potens Deus, utqui hodierna die Unigenitum tuum
dati etpraesentii vitae periculis exuantur et perpe-
Redemptorera nostrum ad cceios ascendisse credi-
tuis donis firmentur. Per
musipsi quoque mente ra ccelestibua habitemus,.
FERiA IV. Per eumdem.
Exaudi Domine, populum tuum tota tibi mente SuperOblata. — Suscipe,Domine,munera,quoepro
subjectum ut corpore et mente protectus, quod pie Filii tui gloriosa Ascensione deferimus et concede
credit tua gratia consequatur. Per. propitius ut a prajsentibuspericuhs hberemuretad
Alia. Subjectum tibi populum quaesurnus, Do- vitam pervemamus aeternara. Per euradem.
mine propitiatio coelestis ampbficet et tuis semper Prwfaiio. —
Vere drgnura et justara est, aequurn
faciat servireraandatis. Per Dominum nostrura. et salulare nos tibi semper ei ubiquegraiias agere

Alia. — Miserere jam queesumus, Domine, populo Domine sancte, Pater orauipoteus, auerue Deus.per

a in Kalend. Rom. huic festo assignatur vigiMa, et statio at in Edit. Pamel. legkur: Ad sanctum Pe~
;

postea legitur Fer. 5 %n Ascensa Dom. Ibi nulla est

: trum 7 quod abest a Cod. Reg. Suec,
 :

109 LIBER SAGRAMENTORUM iiO

Christum Dominum nostrum:qui postResurrectio- A ad coelos nobis spem ascendendidonavit.Perquem

nemsuaLnomnibusdiscipulissuismaiiifestus appa Majestatem,

ruit, etipsis cernentibus est elevatus in coelum,

ut a Benedlctio. —
Benedictionum suarum super vos
Dominus imbreminfuudat.et charitatis suaethesau-
95 iiosdivinitatissuae tribueretesse participes. Et
ros coelestes vobis aperiat. Amen. Facia t vos Dominus
curn angelis.
Clementissime Paler, elc. vitse aelernae participes, et regni ccelestis cohaeredes.
Te igitur,
Communicantes.eldiem sacratissimum celebran- Amcn.Uignam in vobis habitationem Spiritus san-
ctusinveniat.utejusgloriosaMajestas placide in v«-
tes, quo Dominus noster UnigenitusFiliustuusuni-
substantiam in gloriae stris cordibusrequiescat.Amen.Quodipse praestare
tam sibi fragilitatis nostiae
dextera collocavit, Sed et memoriam, etc. diguetur.
tuae

Benedictio. — Benedicat robis Deus,cujusUnige- .-1</Complendum. —

Repleti, Domine.muneribus
sacris, quaesumus utin gratiarum actione semper
nitus hodierna die ccelorum alla penetravit, et vo-
bisubiileest ascendeudi aditum patefecit. Amen. maneamus. Per Dominum nostrum.
Concedat propitius ut siout post Resurrectionem Alia. — Deus, vita fldelium, gloria humilium.et

suam vobisinju
discipulis visus est manifestus.ita beatitudo justorum, propitius respice supplicum
diciumvemensvideatur placatus.Ameh. Etquicon- B P reces ul animsequ»
proinissiones tuas sitiuntde
'

insua.Majestateereditis,vobiscura uia- tua semper abundantia repleantur. Per Dominum

sedere Patri
nere usqueinfinemsaeculi secundumsuampromis- nostrum.
sionem smtiatis.Amen.Quod ipse praestare. INCIPIUNT ORATIONES DE PENTECOSTE.

Ad Complendum. — Pr*stanobis,quaesuuius,om- b Die Sabbato (391) ante descensum fontis.

nipoteus et misericorsDeus, ut quae visibilibus my-
LectioLibri Genests. Noe,curnquingentorumesset
steriissumeudapercepimus.invisibiliconsequamur
annorum.
effectu. Per Uominum nostrum.
Deus, quiEcclesiamtuam serapergentium voca-
Alia. —
Tribue.qusesumus, omnipotens Deus, ut
quos aqua
tione multiplicas, concede propilius ut
munere festivitatis hodiernae iilucfihorum tuorum
baptismatisabluis, continuaprotectionetuearis.Per
dirigatur intentioquointuoUuigenitotecum estuo-
Dominum.
stra substautia.Qm tecum vivit et regnat.
Lectio Libri Deuteron. Scripsit Moyses.
Alia. — Adesto,Domine,supplicationibusnostris, Canticum : Attende coelum.
bumani generis Salvatorem consederi tecum
ut sicu t
Deus, quinobisper prophetarumora praecepisti,
in tua Majestate confidimus, itausquead consum-
temporaha relinquere, atque ad aeterna festinare
mationem saeculi manere nobiscum.quemadmodum C dalamuiis tuis ut quae a le jussa cOgnovimus~im-
est pollicitus, sentiamus JesumChristumDominum
inspiratione valeamus. Per
plere ccelesti Domiuum
nostrum. Qui tecum.
nostrum.
Alia. —
Da. quaesumus, omnipotens, Deus, illic Lectio Libri Levitici. Gu.mmgvessitaerH.is terram,
subsequi tuorum membra tidelium, quo caput no- quam ego dabo vobis.
strum principiuraque praecessit Jesus Christus Do- omnium gentium in con-
Deus, qui diversitatem
miuus noster. Qui tecum vivit et regnat Deus. fessione tui nominis adunasti, da nobis et velle
Alia. — Deus.cujusFilius iualla ccelorum poten- et posse quod praecipis, ut populo ad aeternitatem
ter ascendens, captivitatem nostram suaduxitvir- vocato una sittides mentium et pietas actionum.
tute captivam,lribue, quoesumus,utt389) dona quae Per.
su.s (oyO)participibus contulit,largiatur etnobisJe- Lectio Isaia? prophetse. Apprehendentseptem mu-
sus Cbiistiis Filius tuus. lieres.
DOMIMCA I POST ASCKNS10NEM DOMINI. Canticum : Vinea.

Oranipotens sempiterne Deus.facnos

Deus, incomrnutabilis virtus et lumen aeternum,
tibi semper
respice,propilius ad totius Ecclesiaemirabile sacra-
et devotam gererevoluntalem, et Majestati tuai sin-
cero corde servire. Per.
D mentura,et da famulistuis ut hocquod devote agi-
— Sacriticia nos, Domine,immacu- musetiam rectitudinevitasteneamus.Per Dominum
Super oblata.
nostrum.
lata puriticent, et menlibusnostris supernaegratiae
dent vigorem. Per. 97 Canticum dePsal. xvi.Sicut cervus desiderat
ad fontes.
96 Prsefatio. —
Vere dignum et justum est,
arquum et ;alutarenostibi semperet ubiquegratias Post Tractum. — Concede,quaesuraus,onmipotens
re, Domiue sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, ut qui solemnitatera doni Spiritus sancti coli-
Deus.perChristum Dominum noslrum qui generi :
mus, coelestibus desideriis accensi, fontem vitaesi-

huamno nascendo subvenit,cura per mortempassio- tiamus. Per.

nisi)iuuduradevicit,pergloiiam Resurrectiouis vitae Oratio ad Missam postascensum fontis. — Praesta
seteru* aditum patefecit, et per suam Ascensionem quaesumus,omnipotensDeusutcharitatis tuae super

• Nullibi hanc Benedictionem invenimus. Rom. : Die Sabbat. in vigilia Pentecostes.

*> ApudPamel. InSabbato Pentecostes^linlidlend.
 . . '

ill SANGTI GREGORII MAGNl 112

nos splendor effulgeat,etluxtueeluciscorda eorum A lusillustratiooe docuisti.da Dobis io eodem Spiritu
qui per gratiam tuam renati sunt sancti Spirilus recta sapere,etdeejus sempercoosolationi g
illustratione confirmet. Per Dominum nostrura Je- '<•!•. in
unitate ejusdem. I

BumGhrislum Filium tuum,quitecumvivitetregnat Buper oblata. — liuoera, Domine, qusetum

Deusin uoitate ejusdem Spiritus saacti. oblata saacli(ica,etcordaDostra illuetratione lancti
Super oblata. - Hostias populi tui, queesumus, Spiritus emunda. Per. lu unitate ejusdem.
Domine, miseratus intende, ci ut tibi reddantur Praefatio, - Vere digaum et justume
accepUe, conscientias nostrassanc ti Spiritus salu- et salutare, nos tibi semper et ubiquegratia
taris emundet adveotus. Per DomiDum,elc.,in uni- lioiiiiin sancte.Pater omnipotens,SBterne Deus,per
tate. Christum Dominum Dostrum q tendens : li

Praefatio. — Vercdignum et justum est, eequum super omnes oo lensquead dexteramtuam.

etsalutare,Dostibi semperet ubique
promissum Spiritum sanctumhodiernadie in filios
gratias agere,
Dominc omnipotens, eeterne Deus
saucte, 1'ater adoptiomseffudit.Quapropterprofusis gaudiis totue
:

(393) qui,sacramentum paschale consummans.qui- inorbe terrarum mundusexsultat Sed et »up<

busperUnigeniti tuicoDsortiumQliosadoptionisesse virtutes,atqueangelicae potestates hymnuin gloriee
tribuisti,perSpiritum sanctumlargirisdona gratia- n tuee eoncinunt, sine fine dicentes.
rum.etsui cohaeredibus Redemptorisjam nuucsu- Te igitur, eti .

pernae pignus haereditatisimpendis.uttanto se cer- Communicaiites,etdiem sacratissimumPent'

tiusad einnconfidant esseventuros,quaiitose sciunt stescelebrantes,quoSpiritus sanctus apostolis i

ab eoredemptos,et sancti Spiritus infusione dita- in igneis linguis apparuit. Sedet memonam.
tos. Et ideo cum angelis. Hanc igitur obJationem servitutis nostrse, sed et
Te igitur, e.tc cunctse familiae tu;c, quam tibi offerimus, pro his
Communicantes, et (393) diem socratissimum quoque.quosregeneraredignatus esex aquaetSpi-
Pentecostespraevenientes,quo Spiritus sanctusapo- ritu sancto, tribuens eis remissionemomniumpec-
stolos, plebemque credentium praesentia suye Maje- catorum, queesumus, ut placatus.
statis implevit.Sed etmemoriam veuerantes, etc. c Benedictio.— Deus, qui hodierna die discipu-

Hanc oblationem servitutis nostiae, sed et

igitur lorum mentes Spiritus paracletiinfusione dignatus
quam tibiofferimus, pro his
cunctae familise, tufe, estillustrare, faciat vossua benedictionerepleri, et
quoque,quos regeneraredignatus es ex aqua etSpi- ejusdem Spintusdonisexuberare. Amen.Ille ignis,
ritu sancto,tribuens eis remissionem omnium pec- qui superdiscipulos apparuit.peccatorum vestrorum
catorum,' quaesuuius,
. ^ ut placatus.
• r o— et suiluminis infusionecorda ves-
n sordes expurget, —
a Benedictio. —
Benedicatvobisomnipotens Deus, ° tra perlustret. Amen. Quiqtie dignatusestdiversita
ob cujus paracliti Spiritus adveutum mentes vestras tem iinguarum in unius fidei confessione adunare.in
jejunii observantia praeparatis, et praesentein diem eadem vos faciat tide perseverare,et per hauc (39(i)
solemnibus laudibus honoratis.Amen.lnstar modo a spe ad speciem pervenire. Amen. Quod ipse
renatorum infantium talem innocentiam habeatis, praestare dignetur.
ut templum sanctiSpiritus ipso tribuente esse pos- Ad Complendum. Sancti Spiritus,Domine,corda —
sitis.Amen. AtqueidemSpiritussanctusitavoshodie nostra mundetiufusio,etsuirons intimaaspersione
sua habitatione dignos efficiat, ut cras se vestris fecundet. Per Dominum.
mentibus vobiscum perpetim habitatur us inf undat, Alia. Omnipotens sempiterne Deus, qui Pa- —
et peracto praesentis vitte curriculo vos ad coele schale sacramentumquinquaginta dienim voluisti
stia dona perducat. Amen. Quod ipsepraestare di- mysterio contineri,presta ut geutium facta disper-
gnetur. sio divisione linguarum ad unam confessionem tui
Ad Complendum. — Praesta, quaesumus, omnipo- nominis, 99 coelesti munerecongregetur. Per Do-
tens Deus.ut Spiritussanclus adveniens Majcstatem minum.
nobis Filii tui mauifestandoclarificet. Pereumdem_ Alia. —
Deus, qui sacramento festivitatishodier-
In unitate ejusdem. D naj Ecclesiam tuam inomnigente et nationesancti-
98 Alia. — Deus,cujusSpiritutotumcorpus Ec- ticas, in totam mundi latitudinemSpiritus tui dona
clesiae multiplicatur, et regitur, conserva in uova diffunde. Per.
familiae tuaeprogenie sanctificationis gratiam,quam d Feria n.
dedisti, ut corpore et mente renovati, in unitate Deus, quiapostolistuis sanctumdedistiSpiritum,
fidei ferevntes, tibi Domino servire mereantur. Per concede plebi tuaepiaspetitionis effectum,utquibus
Dominum nostrum. In unitate ejusdem. dedisti fidem, largiaris et pacem. Per.
SANCTO PENTECOSTES.
DIE h Superoblata. —
Propitius, Domine, quaesumus,
Deus,qui hodiernadiecordafideliumsancti Spiri- haec dona sanciitica, et, Hosbae spiritahs oblatione

» Exstat in Vigil. Pentecostes in Benedictionali coste.

Gregorii. d et in Kalend. Rom., pro statione
Apud Pamel.
b Apud Pamel. pro statione : Ad sanctum Pe- legitur : Ad
Vincula. In utroque Theod. Ad san- :

trum ctum Petrum ad Vincula.

c In Benedictionaii assignatur etiam pro Pente-

i
 113 LIBER SACRAMENTORUM. 114
suscepta,nosmetipsostibiperficemunus seternum. A Super oblata.— Accipe quaesumus,Domine, mu-
Per Dominum nostrum. nus oblatum, et dignanter operare,ut quod m^^ste-
Prcrfalio.— Veredismum etjustumest, aequum et riisagimus,piiseffeetibus celebremus.PerDominum
semper et ubique gratias agere,
salutare, nos tihi nostrum.
Doraine sanete, Pater omnipotens.seterne l)eus,per
Prwfatio. — Vere dignum et justum est, Bcquum
Chnstum Dominumnostrum qui promissumSpin- :
et salutare, nos tibisemperet ubiquegratias agere
tum paracletumsuperdiscipulos misit,quiprincipio Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,
nascentis Eeclesia^ cunctis gentibus imbuendis, et perChiistum Dominum nostrum. Perquem discipu-
Deitatis scieotiaminderet, etlinguarumdiversitatem
lis Spiritus sanctus in terra datur ob dilectionem
in unius fidei confessione sociaret.Per quem Maje
proximi, et de ccelo mittitur propter dilectionem
statem tuamsupplii-esexoramus.utcujuscelebramus
tui. ut in nobis peccatorum
Cujus infusio petimus
adventum.ejusmultimodsB gratueeapiamuseffectum
sordes exurat, amoris ignem nutriat, et nos ad
tui
Per quem Majestatem.
amorem frattrnitatis accendat. Perquem Majestatem
Ad Complendum.— Adesto, Domine, quaesumus,
tuam.
populo tuOj et quem mysteriis ccelestibusimbuisti,
ab hostiura furore defende. Per.
AdComplendum. Sumentes, Domine, coelestia —
B sacramenta, quoesumus clementiam tuam, ut quod
Alia. — Deus, qui discipulis tuis Spiritum san-
temporaliter genmus seternis gaudiis eonsequamur.
ctum paracletum in ignis fervore mittere dignatus
Per.
es, da populis tuis in unitate fidei esse ferventes, ut
C (397) FERIA V.
in tua semperdileetione permanentes, etin fidein-
veniantur stabiles, et ra opere efficaces.Per Domi- Illo nos igne,quiesumus,Domine, Spiritus sanctus
num. inflammet,quemDominusnoster JesusChristusmi-
a feria ni.
sit in terram, et voluitveheraenteraccendi. Qui te-
Adsit nobis, Domine, quaesumus, virtus Spi- cum vivit et regnat Deus in unitate ejusdem.
ritus saneti.quaeetcordanostra clementerexpurget, Super oblata. —
Virtute Spiritus sancti, Domine,
et ab omnibus tueaturadversis. Per Dominum. munera nostra continge, ut quod solemnilate pree-
Super oblata.— Purificet nos. quaesumus, Do- senti tuo nomini dedicavit, et intelligibile nobis fa-
mine, muneris praesentis oblatio, et dignos sacra ciat etaeternum. Per Dominum.
participatione perficiat. Per Dominum.
Prsefalio. —
Vere dignum et justum est, aequum
Prxfatio. — Vere dignum et justum est, aequum
et salutare, nos tibi semper etubiquegratias agere,
et salutare, nos tibi seraper et uhique gratias asere,
Domine sancte,Pater omnipotens,aeterne Deus.per
Domine sancie, Pater omnipotens, aeterne Deus, r u , ,-, nu _ Domraumnostrum.Perquem
n
,-. .

101 Chnstum
. .
,
pieta-
per Christum Dominum nostrum :qui Spiritus san-
temtuam suppliciter petimus, ut Spiritus sanctus
cti infusione replevit corda fidelium,ut sua admira-
corda nostra expurget, et sui luminis irradiatione
bili operatione, 100 pt sm amoris in eis ignem
perlustret, ut in eo qui gratiarum largitor est recta
accenderet.etper diversitatem linguarumgentesin
sapiamus, etdeejusconsolationein perpetuumgau-
unitate fideisolidaret cujus dono petimus, etille-
;

deamus. Per quem Majestatem tuam.

cebrosas a nobis excludi voluptates.etspiritalesin
Ad Complendum. — Sacris ccelestibus, Domine,
nobisexstrui plantarique virtutes. Per quemMaje-
sancto Spiritu operante, vitianostra purgentur, ut
statem.
muneribus possimus semper PerDomi-
Ad Complendum. — Mentes
tuis aptari.
nostras, quaesumus,
num nostrum.
Domine,Spiritussanctusdivinisreparetsacramentis,
quia ipse est reraissio omniutn peccatorum. Per
Alia. —
Praesta, quaesumus,Domine, utanostris
mentibus carnalesamoveatSpiritusaffectus, et spi-
Dominum.
ritalia nobis dona potenterinfundat. PerDominum
b FERIA IV. ME.NSiS IV.
nostrum JesumChristumFiliumtuura,quitecumvi-
Mentes nostras, quaesumus, Domine.Paraclctus,
vit et regnat, Deus, in unitate ejusdem.
qui a te procedit, illumiuet et inducat in omnem, D
;

sicut tuus promisil Filius, veritatera. Qui tecumvi- FERIA VI. d MEiNSlS IV.
vit et regnat, in unitate ejusdem. (398) Da, qusesumus, Ecclesiae tuse, misericors
Mia.— Praesta, quaesumus, omnipotens et mi- Deus, ut, sancto Spiritucongregata.hostilinullate-
sericors Deus, ut Spiritus sanctus adveniens tem- nus incursione turbetur. Pei Dominum nostrum. 1

plumnosgloriaesuae,dignanterhabitandoperficiat. Super oblata. — Sacrificia, Doraine, tuis oblata

Per. conspectibus ille ignis divinus assumat,qui discipu-

» Iisdem in Codicibus statio est ad Sanctam

Ana- non esse, patet ex Ord. Romano, pag. 83 ; et Al-
stasiam. cuino, pag. 69 item Micrologo,
; cap. 50. Neque
b Ed. Pamel. habet pro stat,
Ad aanctam Mariam
:
sane in uno Goloniensium Codicum habebatur, in-
Maj. etadsanctum Petrum. Kalend. Rom. tan- quit Pamel. Abesse quoque a Cod. Reg. Suec. obser-
tum Ad sunctam Mariam. Addunt duo Theod. Ma-
:
vamus.
jorem. d Inrlicitur slatio ad Apostolos in Kalend. Rom.
c Apud Pamel.
statio feriae hujus est ad sanclum consentientibus Edit. Pamel. et Codd. mss.
Laur. foris murum. Istud officium Gregorii primi
113 SANCTI GHECOIUI MAGNl HG
lorumChriitituiperSpiritamianctumcordaiuccen- A et ialutare,noi Ubi lemperet ubiqoegratiaaagere,
dit. Per eumdem Dominum noatrum. Domine lancte, Pateromni] eterue Deui

Proefatio. Veredignumet justumeat,e3quui tuam omoipotenliam devotii precibui implorare,ut

aalutare, noatibi lemperet ubique gratiai agere, ao Wo) Spiritustuj lumen infundat, cujui i

Domine sancte, Pateromnipoteas,eteroe Deui ; et pienl recreat,etprovidentiagubernat.

Majestatem tuam suppliciter xorare.ul Spiritua pa-
*
Qui, cum a tua lubstantia nullomodo litdirereua,
racletusadveniat, etooa, inhabitaodo,templum iuae ie i libiet Unigenito tuoconsubstaotiali

Majestatia efficiat;quod cum UnigenitoFiliotuo cle- nus, di versitate tamen donorum replet tuorum corda
menti respectu semper digneris invisere, et tueein- fidelium. Et ideo oum angelis.

habitationis fulgore in perpeluura perlustrare. Per

b Benedietio. Benedical vobis omnipotensDeua,
qucm Majestatem. quicunctaex nihilo creavit, etvobisia baptisi

Ad Complendum.— Sumpsimus, Domine, sacri perSpirituraaanctumremiaeiooemomniumpeccato-

dona m3 sterii,humiliter deprecantes, ut qum in tui
r rum tribuit. Araen. Quippeeumdem Spiritumsau-
commemorationem nos facerepr;pcepisti,lurp;ieiite ctum in ignes linguia diacipulii ledit, ipuui
sancto Spiritu, in nostree proficiantiufirmitatis auxi- illustratioae cordavestraperlustret, atque io Buum
lium. Per Dominum. r, amorem jugiteraccendat. Amen. Quatenusejusdono
Superpopulum, (399) siin fejuniofuerit. — Da nobis a vitiiscunctis emundati, ipsius opitulatione ab om-
quaesutnus.Domine, per gratiainSpiritussancti,no- oibus adversitalibus defensi, teraplura ipsiui effici
vam tui Paracleti spiritalis observantiae disciplinam, mereamini. Amen. Quod ipse prasstare dignetur.
ut menles nostras saeropurifieantpjpjunio, cunctis —
Ad Complendum. Praebeaot oohis,Domine, di-
reddanturejusmuneribusaptiores.PerDominum.In vinum tua sancta fervorem, quo eorum pariter et
unitate ejusdem. actu delectemur et fructu. Per.

SABBATO IN « XU LECTIONIBUS MENSISIV. 103 D0M1N1CA (401) c OCTAVAS PENTECOSTES.

Mentibus nostris, Domine, Spiritum sanctum beni-
gnus infunde, cujus et sapientiacondili sumus, et
providentia gubernamur.Per Dominum nostrum.
Alia. —
Annue misericors Deus, ut qui divina,
praeceptal02 violando,aparadisifelicitatedecidi-
mus, adaeternae beatitudinis,duce Sancto Spiritu, re-
deamus accessum,per tuorum custodiam mandalo-
rum. Per. In unitate ejusdem.
Omnipotenssempiternae Deus, qui dpdisti famulis
tuis ia confessione versefideiaeternaeTrinitatis glo-
riam agnoscere, etin potentia Majestatis adorare
Unitatem, quaesumus ut ejusdem fidei firmitateab
omnibus semper rauniamur adversis. Per Dominum
nostrum.
Super oblata. — Sanctifica, quaesumus, Domine
C Deus noster, per Unigeniti tui virtutem,hujus obla-

Alia. —
Deus, qui adanimarummedelamjejunii tionis Hostiam, et cooperante Spiritu sancto, per

devotionecastigaricorporapraecepisti,concedenobis eam nosmetipsos tibi perfice munus aeternum. Per

propitius, et mente et corpore semper tibi esse de- eumdem. In unitatp ejusdem.
votos. Per. Praefatio. —
Vere dignum et justnmest.aequum et
Alia. —
Praesta, quEesumus,omnipotens Deus.ut salutare, nos tibi semper et ubique gratias a^ere,

salutaribus jejuniiseruditi,abomnibus etiam vitiis Domine sancte, Peter omnipotens, aeterne Deus :

abstinentes, propitiationem tuam facilius impetre- (402) qui cum Unigenito Filio tuo, et Spiritu sancto
mus. Per. unus es Deus, unus es Dominus, non id unius sin-
Alia. — Praesta, quaesumus, omnipotens Deus,sic gularitate personae.sed in unius Trinitate substantiae.

nosabepuliscarnalibus abstinere utavitiis irruen- ;

Quod enim de tua gloria, revelante te, credimus
tibus pariterjejunemus. Per Dominum nostrum. hoc deFilio tuo, hoc de Spiritu sancto sine differen-
Alia ad Missam,— Deus, qui tribus pueris miti- tiaediscretione sentimusiutin confessione veraesem-

gasti flammas ignium, coueede propitius.utnos fa- piternaeque Deitatis, et inpersonis proprietas.et in
mulos tuos non exurat flamma vitiorum. Per. essentia Unitas. et in Majestate adoretur aequalitas.
Super oblata.— Omnipotens sempiterneDeus,qui D Quam laudant angeli.
non sacrificiorumambitioneplacaris,sedstudiapiee d Brnedictio — Omnipotens Trinitas, unus et ve- .

devotionis intendis, dafamiliaetuae Spiritumrectum rus, Deus, Pater, et Filius, et Spiritns sanctus, det
ethaberecor mundura, utfides eorum haecdonatibi vobis se desiderare agnoscere veraciter,
fideliter,

conciliet, et humilitas oblata corainendet. Per. diligere sinceriter. Amen. yEqualitatem atque in-
Praefatio. — Vere dignum et justum est, aequura commutabilifatem suae essentiae lta vestris men-

a Legitur in Ed. Pamel. et in Kalend. Rom. : Ad esse. De octava interim Penteciistes celebranda late
sanclum Petrum. tractat Rerno, de Missa, cap. 3, et officium hoo au-
b Haec Benedictio non legitur in aliis Ed:, nequidem thenticum esse idem probat, cap. 5, ex concordia
in Benedictionali. Exstat in Theoderic.
1 hujus Orationis cum Antiphona et lectiou. in hac
c Male in Edif. Vatic. et Gussanvil., innocte Pent.
Dpminica preescriptis. Facit ejusdem mentiouem mi-
Forte Priores Editores ila legerunt, pro in oct., addi crologus, cap. 59, etc.
tione litt. n. Apud Pamel- sunt alia; Orationes. Ad d L)e Benedictione hac nihil invenio, nisi in 1
marginem vero haechabet Dominica vacat. Officii
.-
Theoderic.
quoque hujus titulus satis indicat Gregorianum non
417 LIBER SACRAMENTORUM. 118

tibus infigat,utab ea nunquam vos quibuscun- A sidium, ut, ab omnibusnoxiisexpedita,cunctasibi

que phantasiis aberrarepermittat. Amen. Sicque profutura perficiat. Per Dominum nostrum.
vos spe et charitate perseverare con-
in sui fide, V 1DUS JUNII. — (i04) NATALIS SANCTORUM C PRIMI ET

cedat, ut per ea postmorium ad sui manifestatio- FELICIAM.

nem visionemqueinterminabilemintroducat. Amen. Facnos, Domine, quaesumus, sanctorum tuorum

Quod ipse prffistare dignetur. Primi et Feliciani semper festaseclari, quorumsuf-
—
AdComplendum. Proficiatnobisadsa]utem cor- fragiis protectionis tuae dona capiamus. Per.
poris et animae, Doraine, quaesumus, hujus sacra- Superoblata. — Fiat, Domine,quaeaumus Hostia
menti perceptio, et, sempiterna sanctffi Trinitatis sacrandaplacabilis 105P reuos ' ce e britate mart}r -
'

ejusderaque individuffi Unitatis confessio. Per. rii, qute et peccatanoslra purificet, et tuorum tibi
Superpopulum. — Oomine Dens, Pater omnipo- vota conciliet famulorum. Per Dominum nostrum.
tens, fauralos tuae Majestati subjectos per unicum Ad Complendum. —
Quaesumus, omnipotens
Filium tuuin in virtute sancti Spiritus benedic et Deus, ut sanctorum luorum ccelestibus mysteriis ce-
protege, ut, ab omni hoste securi, in tua jugiter lebratasolemnitas.indulgentiamnobistuaepropitia-
laude laetemur. Per eumdem. tionisacquirat. Per.

KALEND.VSJUNU. -a DEDICATIO (403) RASILIC.E SANCTl B ™»™ ^US JUNU. - NATALIS d SANCTORUM BASILIDIS,
CYRINI, NABOIUS ET NAZARll.
NICOMEDIS.
Sanctorum Basilidis, Cyrini, Naboris, et Nazarii,
Deus, qui nos beati Nieomedis martyris tui 104
meritis et intercessione laetificas, concede propitius, quaesumus, Domine,natalitianobis votiva resplen-
deant, et (405) quod illis contulit excellentia sem-
ut, qui ejus beneficia poscimus, dona tuae gratise
piterna, fructibus nostraedevotionis adcrescal. Per.
consequamur. Per Douiinum nosrura.
Superoblala. —
Munera, Domine.oblatasanctifica Super oblata. —
Pro sanctorum Basilidis, Cyrini,
et, intercedente beato Nicomede martyre tuo, nos
NaborisetNazariisanguinevenerando, Hostias tibi,
per haec a peccatorum nostrorum maculis emunda.
Domine.solemniterimmolamus, tuamirabilia per-
Per Dominum. tractantes, (406) per quam talis est perfecta victoria.

Ad Complendum. — Supplicesterogamus, omni- Per.

potensDeus, ut quos tuis reficis sacramentis inter-

Ad Complendum .
— Semper,Domine,sanctorum
cedente beato Nicomede martyretuo, tibietiam pla- martyrum Basilidis, Cyrini. Naboris et Nazarii so-

citis moribus dignanter tribuas deservire. PerDo- lemnia celebremus, uteorum patrociniajugiter sen-
minum. tiamus, Per.

IV NONAS JUNIl. — NATALIS SANCTORUM MARCELLINI ET C XIV KALENDAS JULll. — NATALIS SANCTORUM MARCl ET
PETRl b .
MARCELLIANI.

Deus, quinosannuabeatorum martyrumtuorum Praesta, qusesumus, omnipotens Deus, ut, qui

MarcellinietPetrisolemnitatelaetificas.praesta.quae- sanctorum Marci etMarcelliani natalitiacolimus, a

sumns, ut quorum gaudemusmeritis, provocemur cunctis malis imminentibus eorum e intercessione

exemphs. Per. liberemur. Rev.

Supjr oblata. —
Votiva, Domine, munera deferen- Super oblata. —
Suscipe, Domine,muneratuorum
tes, in tuorum Marcellini et Petri martyrum passione populorum votiva,et sanctorum Marci et Marcelliani
tirun magnificenti im veneramur,et per eamnobis tibiprecibusesse grata concede,proquorum solem-
imploramus tuae pietatis auxilium. Per. nitatibus offeruntur. Per.

Pra>fatio. —
Veredignum etjustumest,apquum et Acl Complendum. —
lntercessionebeatorummar-
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, tyrum tuorum Marci et Marcelliani,quaesumus,Do-
Domiue sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus inine, utmysticis nos dapibus foveasacreformes.
:

apud quem semper est praeclara vita sanctorum, Per Dominum nostrum.
quorum nospretiosa mors laetificat et tuetur. Qua- (407) f DENUNTIATIO JEJUNIORUM, PRIMI, QUARTl, SEP-
proptermartyrumtuorum Marcelliniet Petrigloriosa D TIMl ET DECIMI MENSIS.

recensentes natalitia, laudestibi referimus, etma- Anniversariam, fratres charissimi, jejunii purita-
gnificentiara tuam supplices exoramus, ut quorum tem, qua etcorporis acquiritur et animte sanctitas,
sumus martyriavenerantes, beatitudinis mereamur nos commonet III. mensis instaurata devolio quar ta ;

esse consortes. Per Christuin Dominum nostrum. igituret sexta feria sollicito convenientes occursu,
Ad Complendum. — (ntercedentibus sanctis tuis, offeramusDeospiritalejejunium. Die(408) veroSab-
Domine, Marcellino et Petro, plebi tuae praesta sub- bati, apudbeatum Petrum apostolum,cujus nosin-
* Apud Pamel., dedicatio Nicomedis martyris. Augustini episc, vn Kalendas Junii, etc. In eodem
b Additurin Kalend. Rom., via Lavicana. Cod. Gemet. habetur festum et officium sancli Bar-
c Hoc offi^ium cum sequenti desideratur in Cod. naba apostoli ui Idus Junii, quod nullibi nobis oc-
Reg. Suec. et Calensi. Exstat uLrumque in duobus currit.
Theoder. Prius exhibet Codex Gemet.. in quo prae- 11
Ab a ?t a Ms. Calensi.
ter festa in aiiis Codd. contenta el a nobis observata, Cod. Hep:. Tuec, intercessionibus.
« In
notantur muita alia Anglicanse l-^cclcsine, .ut saneti f Haec non exstant in nostris Codd. Mss., nec in
Dunstani arhciepiscopi,_xiv Kalendas Junii ; sanctt Pamel. aut Kalend. Rom. sunt inserta.
119 BANCTl GREGORU M\G\i 120

tercessionibu8credimu«adJuvandoi,sauota A mus, talemoi tieri tua» gratias largitate, utbona tua

Christiana pietate celebremus, ut per baucinstitu- et Bducialiterimpetreraus, el sinedifflcultate suma-

tionemsaluiiferam 106
peccatorum ordes, quas mus, Per.
corporum fragilitatecontrahimusjejunii el elee o- A/iu — Da nobis, Domine, regnum tuum, ja li-

syniH abluamus. auxiliante Domino nostro, Je u tiaraqi er inquirere, ut quibu» im

Christoquicum Patre etSpiritusanoto vivitet regnal perspicis, ciementer facias ab indare. Per.
Deus, per omnia saecula sfficulorum. Aiiu . Deu ,qui nos prae entibui adjuraentis
Alia. — 1U. Mensisjejunia hac bebdomada no-
in ie vetuisti sollicitos, tribue, qucesumus, ut pie

bis sunttenenda; ideoque bortamursanctam fldem sectantibus.quae tua Bunt, universa nobis salutaria
vestram, ut quarta, sexta, velseplima feriajejune- condonentur. Per.
mus,quatenusdivinisinhffirendomandatis,propitia- Alia. Deus, qui misericordia tua pra doo
tionem Dei nostri perseverantia debitae servitutis petentes, ila nobis aifrclum Majestatem luamjugiter
obtineat, auxiliante Dominonostro Jesu Christo,qui deprecandi,ut pieta etua supplicibus potiora
cuin Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per defendas. Per Dom uum nostrum.
omnia saecula saeculorum. Alia. — Deus, quinon despicis corde contritoset
(409) MKNSIS IV. FKHIA IV. g afflictosmiseriis,populum tuumjejunii ad tedevotio-
(410) Siposl Hebdomadam Penlecosles advenent. ne clemantem propitius exaudi, ut quos humiliavit
Oralio ad Missam. — Omnipotens et misericors adversitas, attollat reparationis tua; prosperitas.

Deus, apta nos tna? propilius voluntati, quo, sicut Per.

a BBNKDICTIOBW.
ejus praetereuntes traraitem deviamus, sic inlegro (411) P08T
lenore dirigamur, ad semper ordinem recur-
illius Ad Missam. Deus, qui tres pueros de camino —
rentes. Per Dominum nostrum. ignis, non solura ilbesos, sed etiam tuis laudibus
Alia. — Da nobis mentera, Domine, quae tibi sit conclaraantes liberasti, quaesumns ut nos peccato-
placita, quia talibusjugiterquidquidest prosperum rum nexibus obvolutos velut de voragine igni» eri-
ministrabis. Per Dominum nostrum. pias, ut criminum flammas, ope.umque carnaliura
Super oblata. —
Solemnibus jejuniisexpiatostuo incendiasuperantes, hymnum tibi debitum jure
nos, Domine, mysteriocongruentes, boc sacro mu- meritoque reddamus. Per.
nere,effice,quia tantonobissalubriusaderis, quanto Super oblata. Domine Deus noster, qui in his —
to id devotius sumpserimus. Per. potiuscreaturisquasadfragilitatisnostreepra-.-idium
Prrefatio — Veredignum et justum est,aequum
. condidisti tuoquoquenotnini munera jussisti dican-
et salutare, nostibi semper et ubique gratiasagere, ^ da constitui, tribue, quaesutnus. ut el vitae nobis
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus praesentis auxilium, et aeternitatis efflciaut sacra-
:

quiapost illos betitise dies quosinhonore Domini a raentum. Per.

mortuis resurgentis et in coelos ascendentis exegi- AdComplendum. Suraptum,quaesumus Domi- — ;

mus.postque perceptum sancti Spiritus donum,ne- ne,venerabilesacramentum,et praesentis viiae sub-

cessarionobisjejunia sanctaprovisa, sant, ut pura sidiis, nos foveat, et ceteruae. Per.

conversatione viventibusquaedivinitussuntEcclesiaB 108 Super popidam. Proficiat,Domine.. quae- —

collata permaneant. Per Christum. sumus, plebs tibi dicata piae devotionisaffectu, ut,
Ad Complendum —
Concede.quaesumus.Domine
. sacris actibus erudita, quantoMajestati tu;e titgra-
populo tuo veniam peccatorum, utquod meritis non tior, tanto donis potioribus augeatur. Per.

praesumit, indulgentise tuse celeri largitate perei- XIII KALENHAS JULII. NATAI.IS (4 '2) SAXCTORUM GER- — I

piat. VASllETPROTASll.
FERIA VI. (413)Sanctorum martyrum nos, Domine, Gerva-
Ut nobis, Domine, terrenarum frugum tribuas sii etProtasiiconfessio beata communiat, et fragili-
ubertatem, fac meutesnostras ccelesti fertilitate,fe- tali nostrae subsidium diguauter exoret. Per Domi-
cundas. Per Dominum noslrum. num nostrum.
Super oblata. — Ut acceptatibisint, Domine no- D Superoblata.-— Concedenobis,omninolens Deus,
strajejunia,preestanobis, qua?sumus,hujus munere ut bismuneribus, quae pro sanctorum raartyrura
sacramenti purificatum tibipectus offerre. Per Do- Gervasii el Protasii bonore deferimus, et te place-
minum nostrum. mus exhibitis, et nos vivificemur accepiis. Per.
10S A-d Comptendum. — Anriue,quaesumus om- Ad Comptendum. —
Da, quaesumus, omuipotens
nipotensDeus, utsacramentorum tuorum gesta reco- Deus, ut mysteriorum virtute sanctorum, et (H4)
lentes, et temporali securitate relevemur, eterudia- intercessiouebeatorum Gervasii et Protasii maity-
murlegalibus institutis. Per Domiuum nostrum. rum tuorum, vita nostra (il5) fulciatur. Per.
Super populum. — Fideli populo,Domine, mise- IX KALE.NDAS JULU. (416) VIGILIA SANCTl JOANMS
ricordiam tuam placatus impende, et prsesidia cor- BAPTlSTiE.

poris copiosa tribttesupplicanti. Per Dominum. quaesumus, omnipotens Deus, utfamilia

Praesta,
sabbato in xn lect. — Preesta, Domine, qua'su- tua per viam salutis iucedat, et beati Joanuis Prae-

a NonlegiturinEd.Vatic.jDos<Z?medic^'oncs;caetera suntsimilia.
121 LIBER SACRAMENTORUM 122

cursorishortamentasectandoadeumquem proadixi A Dominesancte Pater omnipotens, neterne Deus, et

secura perveniat Dominumnostrum. in Die festivitatis qua beatus Joannes,
hodiernae,
Super oblata. — Munera Domine, oblatasanetifi- exortus est, tam magnificentiam collaudare, qni
ca, et intercedente beato Joanne Baptista, qos per vocem matrisDomini nundum editus sensit, et 49
haec a peccatorum nostroruui maculis emunda. adhucclaususuteroadventum salutis humaua? pro-
Per. phetica exsultatione signifioavit. (420) Qui et geni-
Prsefatio. — Vere dignum etjustum est, aBquum tricis sterilitatem conceptus abstulit, et patris lin-
et salutare,uos tibi semperet ubique gratias agere, guam natusabsolvit.solus queoiuniumproohetarnm
Domine omnipotens, aeteme Deus
sancte, Pater ; Redemptorem mun li.quem pramimtiavit, ostendit.
(i 17) exhibentes solemne jejuuiumquo beati Joan- Et utsacra? purificationis effectumaquarum natura
nis Baptistee natalitia praevenimus.Cujus genitor, conciperet, sanctificandis Jordanis fiuentis ipsum
duineum dubitat nasciturum,sermonis amisitofB- baptismo baptismatis lavit Auctorem. Et ideo cum
cium, et eo nascente et sermonis usum, et prophe- angelis.
ti;r suscepitdouum cujusque genitrix,senio confe-
; c Benedictio.— BeuedicatvobisomnipotensDeus,

cta,sterilitate multata,in ejus conceptu non solum beati Joannis Baptistaeintercessesione,ctijus hodie
sterilitatem amisit, fecunditatem acquisvit, sed B naialitia celebratis, consedatqne ut cujus solemnia
etiam spiritum sanctum, quo MaLrem Domiui sal- colitis patrooinia sentiatis. Amen. Illius obtentu ab
vatons aguosceret, accepit. Per quem majestalem omnibus adversis tueamini, etbonis omnibus per-
Ad complendum. —
Beati Joannts Baptistae, nos fruamini.quiadventumredemptorismundinecdum
Domine praeelara comitetur oratio, et quem veutu- natus 1 10 co&novit.raatrissterilitatem nascendo
rum esse praedixit, poscat nobis favere placatum. absttdit, patris linguam natusabsolvtt.Araen.Qua-
PerDominum nostrum. tenusipsius Agni, quem ille digito ostendit, cujus
PRIMA MlSSa DE NOCTK.
(418) 1N a
immolatione estis redempti,itavirtutumlanisvesti-
Concede, quaesumus omnipolens Deus. ut 109 ri, et innocentiam valealis imitari, ut ei in aeternae

qui beatiJoannis Baptislse solemnia colimus, ejus patriaefclicitatepossitisadjungi.Quodipsepraestare

apud te intercessione muniamur. Per Dominum. dignetur.
Super oblala. —
Muuera, Domine,oblata sancti- Ad complendum. — Sumat Ecclesia tua, Deus,
fiea, et intercedente beato JoanueBaptista,nos per- beati Joannis Baptistse generatione laetitiam, per
haeca peccatorum nostrorum maculisemunda.Per. queinsuae regenerationiscognovit Auctorera,Domi-
—
Ad complcndum. Preesta. qusesamus, omnipo- num nostrum, Qui tecum vivit,
tens Deus, ut qui ccelestia alimenta percepimus d Ad Matutinos. Omnipotens, et misericors —
intercedente beato Joanne Baptista per haec contra G Deus. qui beatum Joannem Baptistam tua provi-
omnia adversa muniamur. Her Dominiim. dentia destinasti ut perfectam plebem Christo Do-
Super poputum. —
Pruesta, quuesumus, Domine, mino prrepararet,da,quaesumus,ut familia tua hujus
ut populustuus ad plenae devotionis effectum beati intercessionepraeconis, etapeccatis omnibus exua-
Joannis baptislae natalitiispraeparetur,quem praemi- tur, etad eum quem prophetavitperveniremereatur
sisti Filiotuoparare plebem perfectam,JesuChristo Dominum.
Domino nostro. Qui. Alia. — Oranipotenssempiterne.Deus,da cordibus
Alia. — Beati nos, Domine, Joannis oratio, etin- nostris illam tuarum rectitudinem seraitarum quam
telligere Chrisli tui mysterium ^ostulet, et mereri, beati Joannis Baptistaeindesertovoxclamantisedo-
Per eumdem. cuit. Per Dominum nostrum.
vui. rale.ndas julil natalis sanctl joannis baptl- Alia. — Deus,quiconspicisquia nosundiquemala
st^; nostra contriant, per Praecursorem gaudii corda
Deus, qui praesentem diem honorabilem nobisin Per Dominum nostrum.
nostra laetifica.

beati Joaunis nativitate fecisti,da populis tuisspiri- Da.quaesumus, omnipotens Deus,intra

talium^ratiamgaudiorum,elomniumtidelium men-
tes dirige iu viam salutis aeternae Per.
Super oblata. —
Tua, Domine, munenbus altaria
cumulamus,iliiusnobis pertuecopemadesseposcen-
tes et nativitatem honoredebito celebrantes, qui
Salvatorem mundi et cecinit adfuturum, el adesse
Atia. —
sanctae Ecclesiae tuae uterum constitutos, eo nos
B Spiritu ab iniquitate nostra justificari,quo beatum
Joaunera intra viscera raaterna docuisti. Perdomi-
numnostrurnJesum.
Alia. —
Deus,quinosaunua beati Joaunis bapti-
stae solemnia frequeutare concedis,prajsta,quaesu-

monstravit, Domiuum nostrum. mus, ut et devotis eadem mentibus celcbremus, et

b Prxfatio. — Vere Dignuinelju^tum est, aequum ejus palrocinio promerente, plene capiamus secu-
et salutare nos tibisemperet ubique gratias agere, ntatis augmentura. Per.

a In Ms. Calensi. : viu Kalend. Julii nalal. sancti h Eadem pene legitur in Sacram Gallic.
Joannis Baptislx ; inprimamissa Concede, et. Con. c lnBenedictionali exstat, nec non apud Grimol-
sentiunt (Jud. Heg. buec, Gemet., Theod. At in vet. dum a Pameho editum.
Sacrum. Gatl. unica tantum hoc dieexstat Missa m Forte iegendum ad Vesperos, ut legitur in Edit
<i

sanctiJoannis Baptistoe. Sed postea habeturjMissa in Vatic

Joann. passione.
123 SANCTI OREGORH MAGNI 124

vi kai.rndas JCLll. — BANCTOHUM joannir kt A etorum aposfolorum .qusssnm iis/lr-prcoatio quorum

natai.ir

PADU. tolemnia prnevenimua efftciat. Por.

Queesumua omnipotena Deus,
ooa geminata ut Prwfatto.^eredignumet justura mI asquumet
hodieruae feativitatisexcipiaLquede I'
laatitia 1
alul ire nos tfbi lemper et ubique t-Taii.i
rum Joannis et Pauli glorifioatione procedit, quoa 112 Domine aancte, Pater omnipotens, aetarne
eadem Hdes et passio vere fecit esse germanos. Deua apud quem cum beatorum apottolorum con-
:

Per. tinua festivitaa triumphique coelestia perpetua et

Super oblata. altaribua Domine,
Hostiaa tuis, aeterna ail celebritas,nobi* lamen eorum festa annuis
placationieimponimii8,potentiamtuam insanctorum recuraibuatribuie freqentare.utet illorum passionis
tuorum passionibus honorando, et pereosnobis sit veneralio cx noatra devotione, el oobis auxi-
implorando veniam peccatorum.Per Dominum no- lium proveaiat deeorum sanctiasimaini one.
strura. Per.
Proefatio,— Vere
dignumetjustum est,83quum et Ad complendum. — Sumptia Domine, reinediis
salutare nos tibisemper et ubique gratias agere, sempiternis, tuorum mundentur corda fidelium, ut
Domine sancte, 1 1 1 Pater omnipotens,;eterne apostolici Petri et Paulinatalisinsignia,qu89corpo-
Dens, per Christum Dominum nostrum procujus r ralibus ofhciis exsequuntur.pia cordis intelligentia
:

amoregloriosimartyresJoannesetPaulusmartyrium comprehendant. Per.

non suntcunctati subire;quos in nascendi lege junxit Super populum. —
Deus,qui ligandi solvendique
germanifas, in gremioinatris Ecclesiae fidei unitas licentiamtuis apostolis contulisti,da,quaesumu8,ut,
inpassionis acerbitate ferendaunius amorissocietas per ipsos feternis vitiis expeditijiheripossimus CCB-
Per quem nos petiraus eorum preeibns adjuvari, lestibus interesse mysteriis. Per eumdem Domi-
quorura festa noscimus venerari. Per quem Maje- num.
statem. Ad Vesperos. — Apostolicisnos, Domine,quaesu
Ad Complendum. — Sumpsimus,Domine, sancto- mus beatorutn Petri et Pauli attolle praesidiis, ut
rum tuorum Joannis et Paulisolemnia eelebrantes quanto fraailioressumustanto validioribus auxiliis
ccelestia sacramenta presta quaesumus ut quod foveamur. Per.
temporaliter gerimus aeternis gaudiis consequamur. Ad c Matutinos, — Deus, qui Ecclesiam tuam
Per Christum Dominum. apostoli tui Petri fideetnomineconsecrasti,quique
iv kalendas julii. —
(421) natalis sancti leonis beatumilliPaulumadpraedicandumgentibusgloriam
PAPjE. tuam sociare dignatus es,concede utomnes quiad
Deus, qui beatumLeonempontificem sanctorum „ apostolorum tuorum solemniaconveneruntspiritali
tuorum meritis co8equasti,coricedepropitius ut qui remuneratione ditentur.
commemora1ionisejusfestapercolimus,vitaequoque iii KALENDAS JULll. NATALI EJUSDEM d PETRl ET —
imitemur exempla. Per Dominum. PAULl.
Super oHata. —
Annue nobis, Domine, ut (422) Ad Missam. — Deus,qui hodiernamdiemaposto-
animae famulia tui Leonis baecprositoblatio, quam lorum tuorumPetrietpauli martyrioconsecrasti,da
immolando totius raundi tribuisti relaxari delicta. Ecclesiae tuse eorum in omnibussequi prEeceptum,
Per Dominum nostrum. perquosreligionissumpsitexordium.PerDominum
Ad comvlendum. Deus, qui animae — farauli tui nostrum.
Leonis aefernae beatitudinis prsemia contulisti.conce- Super oblata. —
Hostias,Domine,quasnomini tuo
de propitius, ut qui peccatorura nostrorum pondere sacrandasofierimus,apostolica prosequafuroratio,
premimur,ejusapud te precibus sublevemur.Per. per quara nos expiari tribuas et defendi. Per.
EODEM DIE. — (423) VIGIIIA SANOTl PETRl ET PAULl Praefatio. —
Vere dignum et justum est, aequum
(424) Quando apsstolicus duas Missas celebratuna et Salutare nos tibi semper et ubiquegratiasagere,
die, inter eas (425) non lavai os, nisi post officium ;
Domine sancte.Pater omnipotens,a3terneDeus:ette
sed absqueintervallo, finitaprioreSncipiturallera snppliciter exorare, utgregem tuum pastorseterne,
Deus qui, nobis apostolorum beatorum Petri et ^ nondeseras sed perbeatos apostolos tuos continua
Pauli natitia gloriosa praeire concedis, tribue,quae- proteetionecustodias.ut iisdemrectoribus guberne-
sumus, eorutn nossemperet beneficiispraeveniri, et tur quos operis tui vicarios eidem contulisti praesse
orationibus adjuvari.Per Dominumnostrum. pastores.Et ideo cum angelis et archangelis.
Superoblala — Munera Domine tuae glorificatio- 1 13 e Benedictio. — Benedicat vobis omnino-
nis oflerimus quaetibi pro nostris gralajejuniissan- tens Deus, qui vos beati Petri saluberhma confes-

a Apud Pamelium sic mtitata est haec Oratio : Ut Kalend Rom.habes; Translatio corporis beati Leonis
-

intercessione famnli tui Leonis hsec nobis prosit oblatio. Utrum Leonis II, aut alterius, consule notas Joan.
Fatetur tamen non cpnsentire mss. Cod. hmcmuta- Frontonis ad hunc locum.
tioni. Favere tamen videtur spcundus heod., ubi i
c ln Kal, legitur ; Ad vigilias in nocte.
legitur Ut intercedentc Beato Leone, etc.
: d In vet Sacram. Oal.
. Missr in natal Pctri el
:

b Looo hujus Orationis, legitur in Edit. P.imeL, Pauli, postquam legitur Missa sancti Sigismundi
consentientibus Mss. Ret?. Suec. et Gemet. Praesta : regis.
qu. otnnip D.utnullisnospermittaspo-turbationibus
.
e Hanc exhibet Renedictionale.
concuti, quos in apost, confessionis pctra solidasii. in
123 LIBER SACRAMENTORUM 126

sione in ecclesiasticee fidei fundavit soliditate. A Super populum. — Praesta,qusesumus, oranipo-

Amen. Etqnos beatiPauli sanctissima instruxit prae- tens Deus, ut nullis nos permittasperturbationibus
dicatione, suatueatur gratissimadefensione. Amen. concuti, quos in apostolicaeconfessionis petrasoli-
QuatenusPetrus clave, Paulus serraone, utriquein- dasti. Per.

tercessiom adillamnoscertentpatriamintroducere, VI .NONAS JOLH. — NATALIS SANCTORUM PR0CESSL ET

ad quam il!i, alter cruce, alter gladio, hodiernadie MARTINIANI.
pervenere. Ainen.Quod ipse praestare. Deus, qui nossanctorumtuoruraProcessi et Mar-
Ad Complendum. — Quos Domine, ali-
ccelesti, tiniani oonfessionibus gloriosiscircuradaset prote-
mento satiasti, apostolieis interoessionibusab omni gis, da nobis, et eorum imitatione proficere, et in-
adversitate custodi. Per. tercessionegaudere. Per.
Superfjopidum. — Familiam tuam, quaesumus, Do- Su/>er oblala. — Suscipe, Domine, preces et mu-
mine, propitius intuere, et apostolicis defende pree- nera, quaeuttuo sint digna conspectui, sanctorum
sidiis, ut eorumprecibusgubernetur, quibusnititur, tuorum preoibus adjuvemur. Per Dominura.
te constituente, principibus. Per. Ad Complendum. —
Corporis sacri, et pretiosi
Alin. — Deus, qni apostolo tuo Petro, collatis sanguinis repleti libamine, queesumus, Domine,
clavibus regni ccelestis, ligandi atque solvendi (428) g Deus noster, ut quod pia devotione gerimus, certa
pontilicium tradidisti.concelle utintercessionisejus rederaptione capiamus. Per.
auxilio.apeccatorumuostrorumnexibusliberemur. PRLDIE NONAS JULU. — (431) OCTAVA APOSTOLORUM
Per Dorainum. I'ETK1 ET PAULI.
Alia. —
Omnipotens sempiterne Deus, qui Eccle- Deus, cujus dextera beatum Petrum ambulan-
siam tuam apostolica soliditate fundatamab infer- tem ne mergeretur, erexit, et coaposto-
in flnctibus,
narum eruis terrore portarum, praesta ut, in tua lumejusPaulum tertio naufragantem de profundo-
veritate persistens, nulla recipiat consortia perfido- pelagi liberavit, exaudi nos propitius, etconcedeut
rum. Per. amborummeritis,aeternitatisgloriamconsequamur.
Alia. —
Exaudi nos, Deus, salutaris noster, et Per Dominum.
apostolorum tuorum nos tuere praesidiis, quorum Super oblata. — quaesumus, Domine,
Hostias,
douasti fideles esse doctrinis. Per. suscipe placatus oblatas, quae meritis apostolorum
Alia. — Esto, Domine, plebitiue sanctificator, et tuorumPetri etPauli,te sanctificante.nobis effician-
custos,utapostolicis raunitapraesidiis, et conversa- tur salutares. Per.
tione tibi placeat, et secura deserviat. Per. Ad Complendum. — Beatorum apostolorum tuo-
PKIUIE KALENDAS JL'L1L. — (429) NATALIS SA.NCTl rum, Domine, Petri et Pauli desiderata solemnia
^7
PAULl. recensentes, praesta, queesumus, ut eorum suppli-
Deus, qui multitudinem gentium beati Pauli apo- cationibus muniamur, quorum regimur principatu.
stoli prae dicatione docuisti, da nobis, quaesumus, ut Per.
cujus natalitiacolimus, ejusapud tepatrocinia sen- Super populum. —
Protege, Domine, populum
tiamus. Per. tuum, etapostolorum tuorum patrocinioconfidentem
Super oblata. —
Ecclesiae tuae, quaesumus, Do- perpetua defensione conserva.
mine, preceset Hostiasapostolicacommendetoratio. H5 VI IDUS JULU. — NATALIS (432) SEPTEM b FRA-
ut quod proillorumgloriacelebr,araus, nobisprosit TRLM.
a 1 veniam. Per. Praasta, quaesumus, omnipotens Deus, utqui glo-
(430) Praefalio a et benediclio, quw est superius. riosos martyres fortes in sua confessione cognovi-
Ad Complendum. — Perceptis, Domine, sacra- mus, pios apud te in nostra intercessione sentiamus.
mentis beatis apostohs intervenientibus de-
precamur, utquae pro illorum celebrala sunt glona,
H4 Per.
—
Super oblata. Sacrificiis praesentibus, Domine,
nobisproficiantad raedelam. PerDominumnostrum. qusesumus, intende placatus,et, intercedentibus san-

a ldem legitur in Edit. Vatic. et Gussanvil., quod m perpositas sanctus Benedictus, quaesumus, in salu-
Bignificat superius in lesto sanctorum apost. Petri tem nobis provenire deposcat. Per.
et Pauli exstare benedictionem, quae minime tamen Praefatio. —
Vere dignum et justum est, aequum et
idi reperitur. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
b [n Kalend.
Rom. Seplem fratrum Apii et Sala-
: Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

riae.At censet et Joan. Frunto legendum viaAppiaet et gloriam tuam profusis precibus exorare ut qui ;

Salana. Septem fialrum nomina exhibet Pamelius, beati confessoris tui Benedicti veneramur festa, te
at contra vet. Mss. fidera. Post hoc festum, in Codd. opitulantc, ejus sanctitatis imitari valeamus exempla.
Gemet. et duobus Theoder. legitur Translatio cor-
: Et cujus meritis nequaquam po?sumus coaequari,
poris vel natale saneti Bcnedicti abb. cujus officium, ejus precibus mereamur adjuvari. Per Christum.
ut e s t in utroque Theoder. hic exhibemus. Ad Complendum. —
Protegat nos, Domine, cum
Oratio. —
Umnipotens sempiterne Deus, qui per tui perc j ptione sacramenti beatus Benedictus abbas
gloriosa exempla humibtatis triumphum nobis pro nobis intercedendo, ut et conversationis ejus
oslemlisti aetcrnum, da, quaesumus, ut viam tibi exneriainur insi^nia, et intercessionis ipsius percipia-
placibe obedienliae, quam venerahilis Pater illeesus mus sulfragia. Per.
aulecedebat Benedictus, nos pr.rclaris ejus meritis Alia. —
Intercessio nos, quaDsumus, Domine, beati
adjuti siueerrore subsequamur. Per. Benedicti abbatis commendet, ut quod nostris me-
Secreta. —
Sacris altaribus, Domine, Hostias su- ritis non valemus, ejus patrocinio assequamur. Per.
 :

127 SANOTI OHF.OORII MAOM m

ctis tuis, devotioni nostne proficiant, et saluti. A da famulis tuis suorum vcniam peccatornm ut san-
Per. ctorinn tuorumintercedentibusmeritifl abomnibui
Prwfatio. Vere dicnum
juatum cst. eBquurn
el mereamur adveraitatibua liberari. Per Dominum
et salutare, nos tibi Bemperel ubique gratiaa noatrum.
rc, Domiueaancte, Pateromnipotens, eetemeDeua Super oblata. Munera tibi, Domine,pro aanoto-
donari nobia auppliciter exorantea, ut licul aancti r immartyrum VbdonetSenneo aedeferimue,
tni mundum in tua virtute vicerunt, ita noa a mun- qui dura Bniuntur in terria, facli aunt coe esti luce
danis erroribus postulent expediri. Per Christum perpetui, liiiiiiilit<^i- poatulantea ateorum aemper
Dominum. meritii muniamur. Per.
IdComplendum. — Queesumu8,omnipotena Deua, Prsefatio. — fustnm est,»»quum
Vere dignum et
ui illi'is salutaris capiamus effectum, cujua per haec (•iaalutare, noa tibi aemperetubique gralia
mysteria pignuaaccepimui. Per Dominnm nostrum. Domine aancte, Pater omnipotene, eeterne Deua :

VIII KALENDAS AUGUSTI. — (433) ISATALIS BANCTl JACOBl

et 117 te laudaremirabilem Dominum in sanotii

APOSTOLI.
tuis.quosanteconstiliitionem mundi in aeternam tibi

gloriampraeparasli, utpereoabuicmundo reritati

Esto, Domine, propitius plebi tnae, sanctifWtor
g lnmen ostenderes, quoa ita apiritu reritatia armaati,
et custos, ut apostoli tui Jacobi munita praesidiis,
ut forraidinem mortis perinfirmitatem carnis evin-
et conversalione tibi placeat, et secura deserviat.
cerent. Dequorumcollegiosuntmartyrestui Abdon,
Per.
(436) et Sennei, qui in prato sicut
Super oblatn. —
Oblationes populi tui, Domine,
Eccleaiae tuee
roaee et lilia flornerunt.quos Dnigeniti tui aanguia in
qnaesnmus, beati apostoli tui Jacobi passio beata
praelio confessionis,roseocolore p^rfuditetob pree-
conciliet, et. quaj oostris apta non sunl meritis,
mium passionis niveo liliorum splendore veativit.
fiant, tihi placita ejus deprecatione. Per.
Perquem Majestatem.
Prxfatio. — Vere dignum est, aequum etsalutare,
AdComplendum. Populumtunm, — Doraine, per-
nos tibi seraper et ubique gratias agere, Domine
petua munitione defende, nec quod pie diffieulter,
sancte, Pater oranipotens, aeterne Deus : quia licet
etjustepostulatconsequatur,cui sanctorum tuorum
nobis sempersalutem operetur divini eelebratio sa-
merita suffragantur. Per.
cramenti, propensius tamen nobisconfidiraus pro-
futuram,si beatiapostolitui Jacobi intercessionibus KALENDIS AUGUSTI. — AD SANCTUM PETRLM AD
adjuvemur. Per Christum. VINCULA.

Ad Complendum. Beatiapostoli — Deus, qui beatum Petrum apostolum a vinculis

tui Jacobi, cu-
jus hodie festivitate \\Q corpore et sansuineFilii C absolutum illaesum abirefecisti, nostrorum, quaesu-
tui nos refecisti,quaesuraus, Domine, intercessione mus, absolve vincula peccatorum, et omnia mala a
adjuva, pro cujussolemnilatepercipimus tua dona, nobis propitiatus exclude. Per.
laetantes. Per eutndem. Superobluta. Suscipe, Domine, Hostiam re- —
Super populum. —
Solemnitatisapostolicae multi- demptionishumanae, interveniente beato Petroapo-
plicationegaudentesclementiam tuamdeprecamur, stolo, et salutem nobis mentis et corporis operare
omnipotens, Deus, ut tribuas jugiter nos eorum et placatus. Per.
confessione benedici, et patrociniis confoveri. Per Ad Complendum. —
Corporis sacri et pretiosi
Dominum. sanguinisrepletilibamine,quaesumus, DomineDeus
quod pia devotione b geriraus,
IV a KALENDAS AUGUSTI. — NATALIS (434) SANCTl
noster, ut interce-
dente beato Petro apostolo tuo, certa redemptione
FELICIS.
capiamus.
Infirraitatera nostram respice, omnipotens Deus,
et (435) quos pondusproprise actionis gravat, beati IV N0NAS AUGUSTl. — NATALIS SANCTl STEPHANI
EPISCOPI ET MARTYRIS.
felicis martyrisatque pontificis intercessio glo-
tui
riosa nos protegat.Per Dominnm nostrum. Deus, qui nos beati Stephani marlyris tui atque
Superoblata.— Hostias tibi, Domine, pro comme- D pontificis annua solemuitatelaetificas, concede pro-
moratione sancti Felicis offeriraus, quem atui cor- pitius ut cujus natalitia colimus, de ejusdem etiam

poris unitate nulla tentatio separavit. Per. proiectione gaudeamus. PerDominum nostrum.
Ad Complendum. — Sniritum nobis, Domine, tuae Super oblaia. —
Munera tibi, Domine, dicata
charilatis infunde, utquosuno panecoelesti satiasti, sanctifica; et intercedente beato Stephano martyre
in tercedente beato Felice martyre tuo, tua facias pie- tuo atque pontifice, per eadem nos placatus in-
tate cordes. Per. tende. Per Do.ninum.

111 KALENDAS AUGUSTl. — NATALIS SANC.TORUM ABDON ET

Ad Cumpiendum. — Hsecnoscommunio, Domine,
purget a crimine ; et intercedente beato Stephano
SENNEN.
Deus, qui sanctis tuis Abdon et Senneu ad hanc martyre tuo atque pontifice coelestis remedii faciat
gloriam veniendicopiosum munusgratiaeooutulisti, esse consortes. Per.
utroque Theoder. et sancti Pantaleonis in Gpmet.
a Ai te hoc festum in Codd. Theoder. et Gemet. b In Cod. Reg. Suec, gerimus. certa redemptione
occurrunt festa sanctae Praxedis, et sancti Apolli- capiamus. Per, etc. In Ed. Pamel. alia est oratio.
naris, sanctorum vero JNicasii et Sociorum mart. in
 129 LIBER SACRAMENTOTUM. 130

vni idus augusti — a natalis sancti sixti episcopi. A sacrosancta mysteria,qure sucupsiuius,actu subse-
Deus, qui couspicis,quia ex nulla oostra virtute quamur et sensu.Per.
18 subsistiuius, coneede propitius, ut interees- V IDUS AUGUSTI. — VIGILIA SANCTl LAUUENTli.
sioue beati Sixti martyris tui aique pontiticis, contra AtlesLo, i omine, supphcatiouibus nostris; et m-
oinnia adversa muniamur. Per. tercessioue beati Laureutn martyris tui,perpetuam
Super oblala. — Suscipe, Domine, munerapropi- nobis misericordiam impend :.Per ; Douuuum no-
tiatus oblata, quffl majestati tu« beatus Sixtus sa- struni.

cerdos couiinendet et martyr. Per. Super oblata. —

Hostias, Domine, quas tibi offe-
Prcefatio. —
Vere dignum et justum est, axpiutu rimus, propituis suscipe etintercedeutebcatoLau- ;

et salutare.nos semperet ubique gratias agere,

tibi rentio marlyre luo, vincula peccatorum nostrorum
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : absolve. Per.
et indie festivitatis bodiernffi,qua beatus Sixtus pa- Prxfatio. — Vere dignum juslum est, aequum
et

riter sacerdos et martyr devotum tibi sanguinem et saluiare,nos tibi seuiperet ubique gralias agere,
exultanter etfudit, qui ad eamdem gloriam prome- Domiue saucte.Pater otunipotens,aeterue Deus : et
rendam doctrinffi suffl tilios incitavit, et quos eru- devotis meutibus luitale beatimartyristui Laurentii
diebat hortatu prfflveniebatexemplo.Per Christum. praevenire, qui levita siaiul martyrque veneraudus,
B
(439) Prwfatio uvce, — Intra quoruin dos consor- et propno ciuruil glonosus ofticio, et uieuiorandee
tium, non estimatormeriti, sed veniffl, qufflsum-us, passionis refUlsit martyrio. Per Christum Donnnum
largitor admitte. Per Christum. noslrum.
(440) Benedictio UVCB. — Benedie,
Domine, et hos Ad Complendum. — Da, qusesumus.Deus noster
fructus novos uvre, quos tu, bomine, rore cceli, et ut sicut beati Laurentii martyns tui commemora-
inundantia pluviarum,et temporum sereuitatealque temporali gratulamurofticio, haperpetuolae-
tione,

tranquillitate, ad matuntatem perducere dignatus temur aspectu. Per.

es, et dedisti eos ad usus nostros, cum gratiarum Alia, — L>a, quaesumus, omnipotens Deus, ut
actione percipi, in nomine Domini nostri Jesu Chri- tnumphum mariyns lui, quem de-
beati Laurenlii
sti. Per quem haec omnia. spcctis lguibus cousummavitin ierris,perpetuacoe-
—
Ad Com/jlentlum. Pra?sta, quoesunius, Dotnine iorum luce conspicuum.diguo fervore tidei venere-
Deus noster, ut cujus nobis festivitate votiva sunt niur. Per Domiuum uostrum.
sacramenta, ejus salutaria uobis intercessione red- Ad Matulinos. — Deus,mundi Creator et rector,
dantur. qui huuc diem in beati leviiae tui Laurentii martyrio
EODEM b DIE. — NATALIS SANCTOKUM FELICISSIMI ET cousecrasti, coucede propiliusut oiunes qui marty-
J ni ejus
AGAPUI.
'
merua veneramur, iutercessionibusejus,ab
eeteruis geheunaj inccndiisliberemur. J
i er.
Deus.qui nos concedis sanctorum martyrum luo-
rum Feiicissimi et Agapiti natalitia colere, da nobis in (442) c pkima missa de nocte. — Excita, Do-
in reternalretUia de eorum societate gaudere.Per. miue, iu ecclesia iua Spintum cui beatus Lauren-
Superoblata. — Munera tibi, Doinine.nostrae de- tius ievita servivit, ut eodem nos 120 replente

votionis offerimus, quo etpro Uioruui tibi grata stuaeamus amare quod ainavit et opere exercere
sint honoie justorum et nobis salutaria, te mise- quod docuil. Per.
rante, reddantur. Per Dominum. Super oblata. —
Sacriticium tibi, Domine, quae-
Ad Complendum. — Praesta npbis, Domine.quaesu- sumus, beati Laureutii precatio saucta concihet, ut
mus.intercedentibussancUstuisFeheissimoet Agapi- cujus nonore soleuiuiter exinbetur, meritisefficiatur
to,utqure orecontingimus pura mentecapiamus.Per. acceplum. Per.

VI 1DUS AUGUSTl. — NATALIS SANCTI CYRIACI. Ad Complendum. — Supplices terogamus, omni-

Deus, qui nos annua beati
H9 solemnitate lretilieas,coneede propitius ut cu-
jus natalitia colimus, virtutem quoque passionis D
imitemur. Per Doininum nostrum.
—
Super oblata. Suscipe,Domine, sacrificium pla-
quod nos, interveuiente sancto
cationis et laudis,
tuo Cyriaco,et perdurat ad veniam,et in perpetua
potens Deus, ut quos donis coeleslibus sahasti, m-
Cyriaei martyris tui
lercedeute beato Laureuuo martyre tuo, perpetua
protectione custodias. Per.
IV 1DUS AUGUSTl. NATALIS SANCTI LAURENTU. —
Da nobis, quaesumus, omuipttensDeus.vitiorum
nostrorumtlammas exstiuguere,quibeato Laureu-
tio tnbuisti tormeulorum suorum mceudia superare.

gratiarum constiluat actione. Per. Per Dominum nostrum.

Ad Compicndum. — Qu8esumus,Domine,Deus r.o-
Super oblata. — Accipe, quaesumus, Domine,mu-
ster, ut interveniente beato Cyriaco martyre tuo, neradignauter oblata; etbeati Laureutii suflragan-

• Kx tractatu 27 saucti Aug. in Joan. constat tunc hujus meusis.

c Edit. Pamel. habet, im primo mane. Kaleud.
sancti Sixti festuui eadem die fuisse celebratum.
b In Kalend. Hom. Die j mensis Aug. natal.
:
Kom., ad prima Missa, casLens omissis. Postea :Uie
sancti Sixti. Felictssimi et Agapitt. Sanctus Sixtus SS. ad Miissa publica natal. sanct i Laurent.V roquo
idem est qui supra. In Cod. Heg. Suec. natale san- legitur apud Pamel. In die ad Missam ;ubi Codex
:

cti Xisti notatur quoque, non die sexta, sed quinta Heg. Suec. : Item uliaUissa.
 . .

13i SANCTI GREGORII MAGM 132

tibui tneritii ad aoitrsB lalutii auxilium provenire A IDU STI. — (41)1) NATAI.IS BAHCTl Hll'l'01.1 II

conoede. Per. MAIlI.i

Prstfatio. digaum etjustumest/sequum
- Vere
Saocti martyrii tui Hippolyti, Domlae, questu-
et salutare, 0*08 Bemperetubiquegratiasagere,
til>i
iniis, veueraada festivitai salutaris auzilii nobis
Domioe saocle, Pater omoipoteos, B9terre Itms et ;
tel augmeatum. Per.
preBcipue (444) iu die solemoitatis bodieroes, qua 8uper oblata. — Respice, Domioe, muaerapo-
beatus Laureatius hostia Baocta viva tibi placeos puli tui,saoctorum festivitate rotiva, ettnse lestili-
(445) oblatus est ;
qui, igae accensus tui amoris, catio veritatis oobis proficial ad salutem. Per i>'*-
ooostaoter igaem sustiauit passioais, etper imma- mioum
nitaicm tormeotorum pervenitad societatem civium
Prwfalio. — Vere dignumc.tjiistuiii <-!. asqnam
Bupernorum. PerCbristum Dominum. et salutare,nos tibisemper etubique gratias agere,
kd Comptc.ndum. —
Suppuces te rogamus, omni- Domine sancte, Pater omnipot erne Dene :

potens Deus utquos donis coelestibus saliasti, in-

,
et (352) tuam clementiam votis supplicibus implo-
tercedente beato Laurentio inartyre tuo, perpetua rare, ut beati Hippolytiioterceisiopeccatorom do«
protectione custodias. Per. strorum nobis obtineal veniam, qai per tormeala
Super populum. - Deus, cujus charitatisardore B passionis «.ternain pervenit ad gloriam. I'er Chri-
beatus Laurentius edaces incendii flammas, con- s tum
temptopersecutore, devicit, concede utomnes qui Ad Complendum.— Sacramentorum tuorum,Do-
martyrii ejus merila veneramur protectiouis tus mine, communio sumpta nos salvet, et intercedenle
auxilio muniamur. Per.
beato Hippolylo martyre tuo, in tuae veritatis luce
Alia. — Sancti Laurentii nos, Domine, sancta conMrmet. I'er.
precatio tueatur, et quod nostra conscientia nou
meretur,ej us uobis qui ibi placuit oratione donetur
t
XIX KALE.NDAS SEPTEMBRIS. — NATALIS SANCTI EO-
SEBll b CONFESSORIS.
Per.
Alia. — Adsit nobis, Domine, qu6esumus, sancti
Deus, qui nos beatiEusebii confessoris tui annua
Laurentii martyris tui in tua glorificationebenedi-
solemnitate 122 laetiticas, concedepropitius ut cu-

ctio, cujus nobis est hodie facta suffragium in tua

jus natalitiacolimus, per ejus ad te exempla gra-
Dominum nostrum. diamur. Per.
virtute confessio.Per
Alia. — Praesta, quaesumus, Domine, ut semper Super oblata.— Laudis tuae, Domine, immola-
nosJ21 beati Laurentii laetihcent(446) votivamar-
mus Hostiasintuorumcommemorationesanctorum
quibus nos et praesentibus exui malis confidimuset
tyria,quaesemperessenondesinuntadmiranda.Per.
G futuris. Per Dominum.
111 1DUS AUGUSTl. — (447) NATALIS SANCTI |T1BUR- Praefatio. —
Veredignum et justum est, aequum
Tll a MARTYRIS. et salutare, nos tibi semper
ubique gratias agere, et

Beati Tiburtii nos, Domine, foveant continuata Dominc. sancte,Pater omnipotens, aeterne Deus et :

praisidia, quia non desinis propitius intueri quos clementiamtuampronis mentibusimplorare, utper
talibus auxiliisconcesseris adjuvari.Per. beati Eusebiiconfessoris tui intercessionem, saluti-
Super oblala. —
Adesto, Domine precibus po- feram in nostris mentibus firmes devotionem.Con-
puli tui, adestOLuuneribus,utquassacris sunt oblata cedasque ut sicut te solum credimus Auctorem, et
mysteriis, tuorum tibi placeaut intercessione san- veneramurSalvatorem.sic in perpetuum ejusinter-
ctorum. Per Dominum nostrum. ventu habeamus adjutorem. PerChristum.
Praefatto. —
Veredignum et justum est, aequum Ad Complendum. —
Sancti Lusebii natalitia cele-
et salutare, nos tibisemper et ubiquegratiasagere, brantes, supplices te, Domine,deprecamur, uthoc
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :
idem nobis semperindulgsntiaecausa sit etsalutis.
qui dum beati Tiburtii merita glonosa veneramur, Per.
(448)auxiliumnobis tuae protectionis adfore depre- EODEM DIE. (454) C VIGILIA ASSUMPTIOMS SA.NCT^

camur, (449) quoniam credimus nos per eorum in- MARIjE.

J)

tercessionem qui tibi placuere peccatorum nostro- Deus, qui virginalem aulam beatae Mariae, in qua
rum veniam impetrare. PerChristum. habitares,eligere dignatus est,da quaesumus, ut sua
Ad Complendum. — Sumpsimus, Domine, pignus nos defensione muuitos jucundos (455) faciat suae
redemptionis aeternae : sit nobis, quaesumus, inter- interesse festivitati. Qui vivis etregnas.

veniente beato Tiburtio martyre tuo, (450) vitae

—
Supcr oblata. Magna esl Domine, apud clemen-
prassentis auxilium pariter et futurae. Per. tiam tuam Dei Genitricis oratio, quam idcirco de

a In Kalend. Rom. additur Die 55., hoc est, :

Sane exstant in Cod. Reg.
verisimile ipsi videatur.
supra scripta Natal. sanctx Susannae.Die vero seq.
:
Suec, utroque Theod., in Gemet., etc., etiam
in
legito Dic 12 Mens. Aug. Natal sancti Eupli.
:
sub Assum/ittonis tnulo. Notatur hoc modo in Ka-
b In Galensi, presbyteri. lta quoque legitur in Erlit. lend. Hom. : Dielomens. Aug. Solemnia de Pau-
Pamel.,sed presbyteri desideratur in Cod. Reg. sutione sanctae Marise . Ubi quoque assignatur Lvang.
Suec. intravit Jesus in quoddam casletl. Consule doctis-
c Censet Pamelius hoc officium et sequens non simi Joan. Frontonis notas ad hunc locum.
esse sancti Gregorii, licet Gregorio esse vetustiora,
133 LIBER SACRAMENTORUM 134

praesenti saeculo transtulisti ut pro peccatis nostris A Ad Complendum. — Mensae ccelestis .participes

apud te tiducialiter intercedat.Per eutndein Uomi- efleeti, imploramus clementiam tuam DoinineUeus
num. noster, m qui festa Dei Genilrims coiimus a malis
Ad Complendum. — Calesti munere saliatos, iminiuentibus ejus iutercessiouibusliberemur. Per
onuiipotens Ueus, tua uos protectione custodi, et eumdem.
castimouite pacem mentibus uoslris at que corpori- ALia. — Porrige nobis, Domme, dexteram tuam,
et per iutercessiouem beatujetgloriosie semperque
bus intercedente beutu Muria, propiliatus iudulge,
virgiuis Genitrieis Alanae auxilium nobis supernae
ut veuieute spouso Filio tuo Unigenito, aeceusis
lampadibus, ejus digue piiestoleuiur occursum. virtutis impeude. Per eumdem.
Qui vivit et regnat Deus in unitate Spiritus saneti. XVKALENDAS SEPTEMBRIS. —
NATAL1S SANGTl

Alia. — Concede, misericors Deus, fragilitati no- AGAP1TI b MARTYRIS.

strte praesidiutu, ut qui sunotae Dei Geintncis re- (460) Sancli marlyns tui Agupiti uieritanos. Uo-

quiemcelebramus, intercessieuis ejus auxilio auo- miue, 124 pi'etiosa tueautur, m quibus, tuaj Ma-
stris iniquitatibus resurgamus. Per eumdem.
jestatis opera prtedicantes, et praesens capiamus ad-
Aha. —
Concede, qutesuinus, omnipoteus Deus jutonum et futurum. Per.
ad beataeMariiesempervirgiuis gaudia adernapei- n Super oblata —
Suscipe, Uomine, munera, quae
in ejustibi solemuitate deferimus cujus uos couti-
tingere de cujus uos venerandaAssumptione tnbuis
anuua solemmtate gaudere. Per. dunus patrociuio liberari. Per Uomiuum.
Ad Compteudum. — Protegat,quaesumusDoraine
123 XV1U KAl.ENDAS SEPTEMBRIS. — (45G) popuium tuum et parlicipatio eaeiestisinduita con-
ASSl IfPTlU SANCTjE MAUl.E VIHGIMS.
vivii et depiecatio coilatasanclorum. Per Dominum
(457) Venerauda nobis,Uomiue, hujusest diei fe- nostrum.
stivitas m qua sancta Uei Geuetnx mortem subiit XI KALENUAS SEPTEMBHlS. — NATALIS SANCTi TIMO-
temporalem uec tamen moitis nexibus deprimi po- THE1MARTYR1S.
tuitquffi Filium tuum Uomuium nostrum de se ge- AuxiJium tuum nobis, Domine,quaesumus,piaca-
nuit mearnatum Qui tecum vivit et reguat Deus, tus impeude et intercedeute beato Tiniotheo mar-
—
Ad Missam. Famulorum tuorum Domiue de- tyre tuodexteram super nos tute propiliationisex-
lictis ignosce, etqui placere de actibus nostris non tende. Per.
valemus, Genitncis Filu tui Domiuiuostri mterces-
Super oblata. —
Accepla tibi sit, Domine sacra-
sione salvemur. Qui tecum vivit. tae piebis oblaliopro tuorum honore sanctorum,
Super oblata. —
Subveuiat Uomiue, plebi tuae, quorum se uienus pereepisse de tnbuiatioue co-
Dei Geniuicis oralioquam et si pro condmone car- C guoscit auxilium. Per Dominum.
nis migrasse cognoscimus iu ccelesti gioria apud te Ad comptendum. Uiviui munerislargitate sa- —
pro nobts orare sentiamus. Per eumdem Uomiuuu tiati, qutesumus, Uomiue Ueus noster, ut interce-

nostrum. dente beato Timotheo martyre tuo, ejus semper

Proefatio. —
Vere dignum et justum est aequum participatione vivamus. Per.
et salutare nos tibi semper et ubique gratias agere IX KALENDAS SEPTEMBRIS. (462) NATALIS SANCTl —
Uomine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, c BARTHOLOM^El APOSTOLI.
et te in veneratione sacrarum virginum exsultanti- Omnipotens sempiteiue Deus, qui hujus diei
bus aniinis laudare, benedicere predicare veueraudam sauetamque laetitiam heati apostoli
:

(458) Interquas lutemerala' Uei Genitrix virgo tuiBartholomaei festivitate tnbuisti, da Ecclesiae
Maria, cujus Assumptiouis diem celebramus, gio- tuae quaesumus,et amarequodcredidit etprsedicare
riosaeilulsit Quae et Unigeuitum tuum sancti Spi-
:
quod doeuiL Per Dominum noslrum.
ritusobumbratione conoepit et virginitatis gloria Super oblata. — Beati apostoli tui Bartholamaei
permanente huic mundo luinen oeternum etludit Je- cujus soiemuia recensemusqu33sumus,Uomine,au-
sum ChnslumUominum nostrum Per quem tuabeueticia capiamus, pro quo tibi Hostias
xiiio
a Benedictio. — (459) Ueus, qui per beaUe Mariae D laudis offerimus.
virginis partum genushumanum diguatus estredi- Prxfatio. — Veredignum etjustum est aequum
mere, sua vosdignelur benedictione locupletare. et salutare, nos tibi semper et ubique graliasagere
Amen. Ejusque semperetubique patrociniasentia- Domine sancte, Pater omnipoteus, aaterne Deus ;

tis, ex cujus intemerato utero auclorem vitaesusci- qui Ecclesiam tuam sempilerna pietate (403) non
pere meruistis Amen. Etqui ad ejus celebrandum deseris sed per beatosopostoios tuosjugiter erudis,
festivitatem hodierna die devotis mentibus couve- et sinehne custodis. PerChristum Domiuum no-
nistis, spiritaliumgaudiorumetasternorunipraemio- strum.
rum vobiscum munerareporietis. Amen. Uuodipse Ad Complendum. — Sumpsimus Uomine pignus
praestare dignetur. saluus aeternse, celebrautes beatiBurthulouiaei apo-
aBeaedictio heec in Bene Jictionuli continetur. eodem die prius Iegitur Nat,sancti Audoeni episco-
:

Ueiv-t marlyris, in Cod. Heg. Suecite. Sed in

t>
pisc. Kuthumageusis, vi Kaiendas Sepleiubns In
prima Uratione Inguur. utroque Theod. et m Gemet. assignatur JSal. sun~ :

c lloe festam oimtiitur in Kalend. Roin., in Ca- cti Bu/i rnartyris.

lensi et in Cod. Reg. Suec. Exstat in Geinet., ubi
43:; sancii GRfeGORtl MAONl 13«
stoli tui votiva soleinnia, el perpetua merita vene- A Ad Complendum , -Purificel noa.Domi eDeu
rantes. Per Dominum nostrum, divmi perceptio »aci am< nti itio
125 Superpopulum. Protege, Domioe, popu- Banctae Sabin P
I ii ni i.iiiini, et apostolorum tuorumpatrocinioconii BODBM D!B, b DBCOLLATIO 5ANCT1 II

dentem perpuetua defensione eonserva. Per.

Suncti Joannia Baptisl rtyrUtui, Domine,
V KtLBNDAfl BKPTBMBR18. i \i.is SANCTl Al I

quaesumus, veneranda fealivilaa, B&lutarifl auiilii

TIM • EPIBGOPI.
nobifl preBfltet efifectum. P
AdeBtosupplicationibun nofltris,omnipotensDeui,
Super oblata. Munera tibi, Domine, pro Bancti
et quibus fiduciam sperandaepietatiflindulges^inter-
iii irtyris tui Joannia Baptistas pai
oedente bettto Augustino confessore tno atque
qui diim finiturin lerri», factua <'->t c
poniilice, consuetea misericordiaa tribue benignus
perpetuus, quaesumus, <:t ejua obtentu nobit pro-
effectunuPer Doininum nostrum.
ad ealutem. Per.
Super oblata. —
Sancii oonfesaorifl tuiAugustini
ficianl

nobis, Dotuine pia non desit oratioquaB et rnnnera

Prafalio, — Vere dignum etjufltumest, aequum
et salutare, nos tibi Bemperet nbique grati
nostra conciliet,et tuam nobis indulgnntiam semper
i

^Domine sancte, Pateromoipotens, aeterne Deus qui

:

oblineat. Per.
B praecursorem Filii tui tanto
Pnefatio. — Vere dignum etjustum est, eequum
ditasti, ul pro
veritatis preeconiocapiteplecteretur, et qui Christum
elsalutare nos semper
ubique gratiasagere,
tibi et
aquabaptizaverat, abj 168] ipsoin spiritu baptizatua,
Domiue sancte,Pateromnipotens,8eterne Deus:qui
pro (jodem proprio Banguine tingeretur. Praeco
beatum (464) Auguslinum confessorem tuum, et
quippe veritatis, oruae Christua est, Herodem a fra-
scientitH documentis replesti et virtutumornamen-
ternis thaiamisprobibendo,carcerisobscuritatede-
tisditasti quem ita multimodo genere pietatisim-
;
truditur, ubi soiius divinitatis tua: Jiim ne (469)
buisti ut ipse tibi, etara, etsacrificium et sacerdos
frueretur. Deinde(470) capitalemsenlentiam subiit,
esset,et templum.PerChristum Uominumnostrum.
et Dominum praecarsurus descendit. Et
ad inferna
Ad Complendum. Ut nobis, Domine, tua sacri-
quemin mundo digito demonstravit, ad inferos pre-
iicia dent salutem, beatus confessor tuus Augusli-
morte prajcessit. Kt ideo cura angelis. tiosa
nus, et pontifex, quaesumus precator accedat. Per
Domiuum nostrum.
Deus, qui nos beati Joannis Bap- c Benedictio. —
tista; concedit solenmia frequenlare, tribuat vobis et
EODEM DIE — NATALIS SANCTl HERMETIS MARTYHIS.
eadem devotismentibus celebrare, et suae benedic-
Intercessio, Domine,(465) Hermetis martyris tui,
tionis dona percmere. Amen. Et qui pro legis cius
et tuam nobisnor. desinat placare lustitiamet nos- * .
,

,., ,-l jm l
'

t» r pra-como carceralibus estretrususin leuebns,inter-

^
.
r ,
trum tibi devotum lugiterefficere famulatum. Per
,

cessionesuaatenebrosorum operum vos liberet in-

Dominum nostrum.
centivis. Amen.Etquipro veritate, qua-Deusest, ca-
Super oblata. —
Munera, Domine, nostra.quaesu-
put non est cunctalus amittere, suo interventu ad ca-
mus, propitiatusassume.et, utdignetuisfamulemur
put nostrum, quodChristusest, vosfaciatpervenire.
altaribus,sancti tuinos Hermetis intercessione cus-
Amen. Quod ip S e praestare dignetur.
lodi. Per Dominum nostrum.
— Vere dignum et justum Ad Comptendum. Conferat nobis, Domine, —
Prxfalio. est, aequum
saucli Joannisutrumque 127 soLemnitas, ut et
et salutare, semperetubique gratiasagere,
nos tibi
magniticasacramenta, quaesumpsimusdigne vene-
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

remur, et nobissalutariasentiamus.Per Dominum

quoniamfiducialiterlaudis tibiimmolamus Hoslias,
nostrum.
quassanctiHermetismartyris tui precibustibi
(406)
esse petimus acceptas. Per Cbristum.
Alia. Perpetuis nos, Domine, sancti Joannis —
Baptistae tuere praesidiis et quanto fragiliores su-
Ad Complmdum. —
Repleti,Domine, benedictio-
mus, tanto magis necessariisattollesuffragiis. Per.
;

ne ccelesti,qua±sutnus clemenliam tuam, ut interce-

dente beato Hermete martyre tuo, quae humiliter
111 KALE.NDAS SEPTEMBR1S. .NATALIS SAXCTORLM —
FELICIS ET ADAUCTl.
gerimus, salubriter sentiamus. Per. D
126 1V KALENDAS SEPTEMBKIS. NATALIS SANCT.E —
Majestatem tuam, Domine, supplices deprecamur,
SABINjE. ut sicut jugitersanctorumtuorum commemoratione

Exaudi nos, Deus, salutaris noster, ut sicut

(467) labtificas, semper supplicatione defendas. Per.
ita

sanctaeSabinaefestivitate gaudemus,itapia3devotio- Super oblata. — Hostias Domine, tuae plebis in-

nis erudiamur effectu. Per. tende, et quasinhonore sanctorum tuorum devota
Supcroblata. —
Gratanter, Domine, ad munera, meutecelebrat,proficere sibi sentiat ad salutem.Per
dicanda concurrimus, quae nomini tuo pro sokm- Dominum nostrum.
nitate sanctae martyris luae Sabinae suppliciter im- Ad Complendum. Repleti,Domine. muneribus —
molamus. Per Dominum nostrum. sacris, quaesumus.ut, mtercedentibus sanctis tuis,

Nihil qusque legitur de sancto Augustino in

a De Hoc festo fit die seq. Kalend. Rom.
b
Extat in Benedict. in festo sancti Joannis
c de
ereedictis Coilicibus Calensi et Reg. Suec, sed exstat
sjus natale in Mss. Gem. et Theod. post festum Martyrio.
paucli Hermetis.
13? LlBER SAGRAMENTORUM 138

ingratiarum tuarumsemper aclione maneainus. Per A ut quae temporaliter gerimus perpetua salvatione
vi idus septembris. —
natalis samcts mari/E vir- capiamus. Per c.

GINIS. 111 1DUS SEPTEMBHIS. — NAT. SANCTORUM (473) PROTI ET

Orationes ad Mattitinos. — Adesto nobis, omni- IIYACINTHI.
Beati Proti nos,Domine, et Hyacinthi foveat pre-
potens Deus, beatae Mariee festa repetentibus.quam
tiosa confessio, et pia jugiter intercessio tueatur.
hodiernae festivitatis prolatam exortuineffabilimu-
nere sublevasti. Per.
Per Dominum
nostrum.
Super oblata.— Pro sanctorum tuorum Proti et
Ad (471) Processionem.— Supplicationem servo-
Hyacinthi muneratibi, Domine, commemoratione
rumtuorum, Ueus miserator,exaudi,ut qui in nati-
quae debemus exsolvimus praesta, queesumus, ut
:
vitate Dei Genitricis et virginis coiigregaunir, ejus
intercessionibus a te de instanlibus periculis eruamur.
remedium nobis perpetu» salutis operentur.Per.
Pereumdem Dominum nostrum. \d Complendum. — Utperpetuanos,Domine,tua
Ad Missam. — Famulis tuis, Domine, ccelestis
sanctapurific3nt,beatiProtietHyacinthi,qua3sumus,

munusiinpartire.utquibus beataj Mariee vir-

imploret oratio. Per.
gratiae
ginispartus exstititsalutisexordium,nativitatisejus
XVIII KALENDAS OCTOBRJS. — (474) EXALTATIO SANCT^
CRUCIS.
votiva solemnitas pacis tnbuat incrementum.Per. B Domini nostri pre-
(476) Dcus, qui Unigeniti tui
Super oblata.— Unigeniti tui, Uomine, nobis
tioso sanguinehumanumgenus redimere dignatus
succurrat humauitas, ut qui natus de virgine matris
es, concede propitius ut qui ad adorandam vivificam
integritatem dod miDuit,sed saeravit, in nativitatis
ejuscrucem 129adveniunt,apeccatorum suorum
ejus solemniis, a nostris nos piaculis exuens, obla-
nexibus liberentur. Per eumdem.
tionem nostram tibi faciat acceptam. Qui tecum
Sup°r oblcta. — (476) Devotas, Domine.humilita-
vivit.
tis nostraa preces, etHostias misericordiaetua^prae-
Prxfatio.— Vere dignum et justum est, eequum
et salutare, 128 nos UD semper et ubiquegratias
i
cedat auxilium, et quam per Adam in para-
salutem,
disi ligno clauserat temerata pra,>sumptio, ligni rur-
agere, Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne
sum ftdes aperiat. Per.
Deus et praecipuepro meritisbeatee DeiGenitricis,
:

Praefationem, quse est in Inventione sanctx crucis

et perpetuee virginis Mariae, gratia plenae,tuam om-
require in v ISonas Maii.
nipotentiam laudare, benedicere et praedicare. Per
quem.
Ad Complendum. — (477) JesuChristi Dominino-
Ad Complendum. —
Sumpsimus, Domine, celebri-
stri corpore
sanguinesaginati,perquemcrucisestet

sanctificatum vexillum, quaesumus, Domine Deus

tatis annueevotivasacratnenta :praesta, quaesumus,

intercedente beata semper virgine Maria.ut ettem-

G noster, ut sicut adorare meruimus,ita perenmtatis
ejus gloriee salutari potiamur effectu. PerDominum
poralis nobis vitee remedia preebeant et aeternae.Per.
nostrum.
Super populum.- Adjuvet nos, queesumus, Do-
mine, sanctee Mariae intercessio veneranda, cujus Super populum. Adesto familiae tuae, quaesu- —
etiam diem, quo felix ejus est inchoata nativitas,ce- mus, clemeus et misericors Deus, ut in adversis et
iebramus. Per. prosperis ejus preces exaudias, et nefas adversa-

EODEM DIE.— (472) NATALIS *> SANCTI ADRIANl MAR- riorum per auxiiium sanctae crucis digneris con-
TYHIS. terere, ut portum salutis tuae valeat apprehendere.
Praesta, quaesumus, omnipotens Deus, ut qui Per.
beatiAdriaui martyris tuinatalitiacolimus,acunctis EODEM DIE. — NATALIS (478) SANCTORUM CORNELU Et
malisimminentibusejusintercessionibusliberemur. d CYPRIANI.

Per. (479) Beatorum martyrum, pariterque pontifi-

Super oblata.— Munera,
quaesumus, Domine, cum, Gorneliiet Cyprianinos,quaesumus,Domine,
tibi dicata sanctirica, et intercedentebeato Adriano festatueantur, et eorum commendet oratio vene-
martyre tuo, per eadem nos placatusintende. Per. randa. Per.
kd C omp lendum.— Beali Adriani martyris tui, rj Super oblata. — Plebis tuae, Domine, munera
Domiue, intercessioneplacatus, praesta, quaesumus, benignusintende.quseMajestati tuae,pro saDctorum

a Idem Grimoldus abbas de hoc quod supra

sentit c Post festum sancti Adriani sequitur v Idus ;
de Assumptionis Mariae adnotavimus. Vetus-
officio Septembris, nat. sancti Gorgoniimarl,, inEdit. Va-
tum tamen esse patet ex Ord. Rom., pag. 84, ubi tic, faventibus Mss. Theod. et Gemet. De illo vero
etiam stationis ad sanctum Adrianum fit mentio, ad silent. Edit. Pamel., Kalendar. Rom. et Cod Rea-'
quam prima haec Gollecta pertinet, Missae autem ad 5 '
'

Suec.
sanctam Mariam. Facit hujus Oratiorns et Goll. men- d Celeberrimi natalis sancti
Cypriani meminit Gas
tionem Radulphus Tungr., cap. 13 et 23, ubi insti- siodorus, Variar. lib. vui, epist. 33, et ipse Grego-
tutain fuisse hoc die adivo Gregorio litaniam scribit rius, lib. n, indict. 10. epist. 32. In Kalendano
a sancto Adriano ad Sanctam Mariam majorem. Rom., sex hebdomadae quae festum hoc sequuntur ab
Pamelius. Hoc tamen feslum et officium habetur in illo nomen accipiunt, quod celebritatis et solemnita-
Cod. Reg. Suec. et in al., necnon m Kalend. Rom., tis insigne est argumentum. Apud Pamelium, fa-
ubi assignatur ad diem 9 Septembris, ut praescribi- vente God. Reg. Suec, festum sancti Cypriani prae-
tur Evang. Exurgens Maria abiit in montana. mittitur solemnitati Exalt. sanctae crucis, qua?
b Abest a Ms. Gal.
eodem
die occurrit,
Patrol. LXXVIII,
8
 i3d SANCII GrEGORII MAONI 140
nnrtyriim tuorum Cornelii etCypriani solemnitati- A xi kaleni y . — b vioilia ahcti mati
bus suni dicata. per. I \ • ,1 Ll! I*.
Preefalio,— Nere dignum etjustum est, aequum Da nobis, omnipotens Deue, ul beati HaUbsj
alutare, uoa tibi semper et ubiquegratiai agere, apostob tuiel evangelitta quamp a ,
i
n rene-
Domine saucte, Pater
omnipotens, aeterne Deus: randa iolemnitas,'etdevotionemno
(480) tuamqueiu Banctorum tuorum Cornelii simul lutem. Per lominum nostrum.
i

etCypriani festivitate praedicare virtutem, quosdi- Super oblata. — (482) Apostolioi reverentia cul-
versis terrarum partibus,greges sacros divino pane /i
131 *acramj
iuis offerentes tibi Domine,
pasceutes, unaflde, eademquedie parinominis tui quaesumut utbeati Matthsi evangeUsue luffragiis,
oonfessione coronasti. Per Christum. cujus natalitia presimus, (483)hic plebstua semper
Ad Complendum. — Queesunius, Domine.salutari- el sua \ota depromat, et desideraia perclpiat. Per
bus quorum solemniacelebra-
repleti mysteriis, ut Dominum nostrum.
mus orationibus adjuvcmur. Per. Ad Complendum. — Beati Matthsei evangelislae,
XVU KALENIMS OfiTOWUS. —
NATAL1S SA.NCTl NICOMM.IS quaBsumus, Domine, supplicatione placatus, et ve-
MAKTYMS. niam nobis tnbue, et remedia sempiterna concede.
Adesto, Domiae, populo tuo, ut beati Nicomedis Dominom nostrum.
B Per
martyris tuimerita pra.'clara(48i)suseipiens,130
Atia. «— Sit, Domine, beatus Matlhaeus evange-
ad impetrandam misericordiam tuam semper ejus lista nostrae fragilitatis adjutor, ut pro nobis tibi
patrociniis adjuvemur. Per.
supplicans copiosiusaudiatur. Per.
Super oblata.— Suscipe, Dominc, munera pro-
pitius oblata, quae Majestali tuae beati Nicomedis
XI KALENDAS OCTOBKIS. NATALIS SANT.Tl MATTH£1 —
APOSTOLl, ET EVANGKLISTiE.
martyris commendet oratio. Per.
Beati Matlhad evangelistae, Domine, precibus
—
Ad Complendum. Purificent nos, Domine, sa- adjuvemur, utquod possibilitasnostranonobtinet,
cramenta quee sumpsimus, et intercedente beato ejus nobis intercessione donetur. Per Dominum
Nicomede inartyretuo, acunctisefficiantvitiisabso- nostrum.
lutos. Per.
Superoblata. — Supplicationibusapostolicisbeati
XVI KALENDAS OCTOBRIS. — NATALIS SANCTjE EUPHEMl^ Matlhaei evangelistae, quaesumus, Domine, Ecclesiae,
MARTYRIS.
turecomrnendeturoblatio, cujusmagnificispreedica-
Omnipotens sempiterne Deus, qui infirma mundi tionibus eruditur. Per.
eligis, ut foi tia queeque confundas, concede propi- — Vere
justum est, aequum
Praefatio. dignum et
tius utqui beatee Eupheiniee martyris tuaesolemnia
G et sa lutare,nos tibi semperet ubique gratias agere,
colimus ejus apud te patrocinia sentiamus. Per. Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus :

Super oblata.— Praesta,quaesumus, Domine Deus qui Ecclesiam tuam intuis fidelibus ubique pollen-
noster, ut sicut in tuo conspectu mors est pretiosa tem apostolicis facis constare doctrinis prsesta, ;

sanctorum, ita eorum merita venerantium accepta quaesumus, utper quosinitium divinee cognitionis
tibi reddatur oblatio. Per. accepit, per eos usque in finem saecuh capiat (484)
AdComplendum. — Sanctificetnos, Domine,qu8e- regni ccelestis augmentum, PerChristum.
sumus, tui perceptio sacramenti, et intercessio Ad Complendum. — Perceptis, Domine, sacramen-
beatee martyris tuseEuphemiaeubireddat acceptos. tis, beato Matthaeo apostolo tuo et evangelista in-
Per. terveniente, deprecamur ut quae pro ejuscelebrata
EODEM DIE. — NATALIS SANCTORUM LUC1>E a ET GEMl- sunt gloria nobis proficiant ad medelam. Per.
NlANl. Alia. — (48o)Praesta,quaesumus,omnipotensDeus
Preesta, Domine,precibus nostris cum exsultatione ut qui jugiter aposlolica defensione munimur, nec
proventum, utquorum diempassionisannua devo- succumbamus vitiis, necopprimamuradversis.Per
tione recolimus, etiamfideiconstantiam subsequa- Dominum nostrum.
mur, Per. 1) MENSE Vll. FERIA c IV.

Super oblata,— Vota populi tui, Domine, propi- Misericordiae tuee remediis, quaesumus, Domine,
tiatus inteude.ut quorum nos tribuis solemnia ce- fragilitas nostra subsistat, ut quae sua conditione
lebrare, facias gaudere suifragiis. Per. atteritur, tua clementia reparetur. Per.
Ad Complendum.— Exaudi, Doraine, preces no- Alia. — Praesta, quaesumus, Domine, familias sup-
stras, ut sanctorum tuorum, quorumfestasolemni- plicanti, ut duma cibis corporalibus se abstinent, a
ter celebramus, continuisfoveamur auxiliis.Per. vitiis mente jejunent. Per.

a Non meminit sancti Geminiani Kalend. Rom. uncinos conclusum. Habetur in utroque Theod. et in
Ejus autem nomen consignatur in Codd. Mss. etiam Gemet.
antiquissimis, quales sunt Cod. Reg. Suec. et hi c Apud Pamel., in Ms. Calensi et in Kal. Rom.,
quos Pameiius consuluit. itur ad sanctam MaiHam ; addit. Pamel.
fa
De hac Vigilia siletur m Edit. Pamelii el Ka- Majurem. Apud eumdem, conseotieute God, Heg,
lend. Rom., antiquisque lodd. Imo in God. Reg. Suec, prius annotatur Duminica, cujus staiio mui*
et ln Ms. Calensi nuilum de sauctu
, Matthaeo citur ad sunctum Pelrum.
exstat oiiicium. in Edit. Famelii reperitur, sed intra

I:
141 LIBER SACRAMENTORUM. 142

132 Super oblota. — Deus fidelis, qui fidelia A nantium deprecatione placatus,et praesentia nobis
promissa contirmas, dum vocata;" gentes ex fide subsidia pnubeas et futura. Per.
justificas, tu coguitioneun nobis individuae tribue Alia. — Da nobis, quaesumus,omnipotens Deus,
Trinitatis, ut pacifici conversemur inter tilios uni- ut jejnnando tua gratia satiemur, et abstinendo
tatis.quo, istiussanctaeconfessionissacriticiopoten- cunctis efticiamur hostibus fortiores.Per Dominum
ter oblato, visitatiouem tuamjugiter raereamurex uostrum.
alto. Per. Alia. — Tuere, quaesumus, Domine, farailiam
Prxjatio. Vere dignum et justum est, aequum et tuam, et salutis ffiternee remedia quae te aspirante
salutare, nos tibi semper
ubique gratias agere,
et requirimus, te largiente consequamur. Per. Domi-
Doniine sancte, P.iteroiunipoteus, aiterneDeus qui : num nostrum.
nosideo. collcctis terrffi fructibus, perabstinentiam Alia. — Tribue, quffisumus, Domine, fidelibus
til>i gratias agere voluisti, ut ex ipso devotionisge- tuis ut etjejunio convenienteraptentur,etsuscepta
nere nosceremus, nonbaec odexuberantiam corpo- solemnitercastigatio corporalisad fructum nostra-
ralem, sed adfragilitalis sustentationemnosperce- rum transeat aniraarum.Per Dominumnostrum.
pisse, ut quod ex bis parcius sumeremus egentium Alia. — Ut nos, Domine, tribuis solemne tibide-
proficeretalimenlis.etsalutariscastigatiomortalitatis g ferre jejunium, sic nobis,quaesumus, indulgentiffi
insolentiam mitigaret, et pietas largitoris nos tuae prffistasubsidium. Per.
benignilati commendatos efficeret.siquedonis ute- Alia. —
(486) Deus, qui tribus pueris mitigasti
remur transitoriis,utdisceremusinhiare perpetuis. flammas iguium, concede propitiusut nosfamulos
Per Christum Dominum nostrum. tuos non exurat flamma vitiorum. Per Dominum
Ad Com/dendum. Sumentes, Doraine, dona coe- nostrum.
lestia suppliciter deprecamur ut quae sedula servi Super oblata. — Hapc Hostia,Domine,quffisumus
tute, donante te, gerimus,dignissensibus tuo mu- et vincula nostrae iniquitatis absolvat,et tuae
nobis
nere capiamus. Per Dominura nostrum. misericordiaedonaconciliet.PerDominumnostrura.
Alia. —
Quffisuraus,omnipotensDeus,precesno- Prxfatio. — Vere dignum et justum est, aequum

stias respice, et tuae super nos viscera pietatisim- et salutare nostibi semper etubiquegratiasagere,
pende.ut qui ex nostra culpa affligimurex tua pie- Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus,et

tate raisericorditerlibereraur. Per. tibisanctificarejejunium.quodnosobaedificationem

a FERIA VI. animarumet castigationem corporum servare do-
Prffista, quaosumus, omnipotens Deus, ut,obser- cuisti, quia (487) restrictis corporibus.animae sagi-
vationes sacras annua devotione recolentes,et cor- n nantur, in qui homo noster affligitur exterior,dila-
pore tibi placeamus et mente. Per. tatur interior. Memento, quaesumus, Domine,jeju-

Super oblata. —
Accepta tibi sint, Domine, quffi- niorumnostrorumetmisericordiarum.tuarumquas
peccatoribus pie semper jejunantibus contulisti, et
sumus, nostri dona jejunii, quae expiando nos tua
praesta ut, non solum a cibis, sed a peccatis omni-
gratia dignos efficiant, et ad sempiterna promissa
perducant. Per. busabstinentes, devotionis tibi jejunio placeamus

— Vere dignum Per Christum Dominum.

Prxfatio. etjustum est, aequum
et salutare, nos tibi semperetubiquegratiasagere,
c Benedictio. — Deus fons indulgentiae suscipiat
propitius litationem abstinentiae vestrae.Amen. Irn»
Domine sancte, Pater omnipotens v aeterne Deus , ;
pleatcordavestrasuarumdelectationibusHostiarum
qui justo pioque rnoderamine, el pro peccatis fla-
et det vobis posse suis parare paeceptis. Amen. Ut
gella irrogas, etpost flagella veniam propitiatus
condonas, pecoatorumvitam potiusvolensquam
et
quod non potestis carnali ex intirmitateperficere,
ipsius gratiae ubertate 134t mereaminiadiiriplere.
mortera, non eos ad interitum condemnas, sed ut
corrigantur miseratusexspectas. PerChrtstum Do-
Amen. Quod ipse prasstare dignetur.

minum nostrum. Ad Complcndum. — d Perficiant in nobis.Domine,

ijn~ /„ ^. quaesumus, tua sacramenta quod continent, ut

Ad Complendum.— ;
Quffisumus,ommpotensDeus, r. . . .
'

,. _xi. u nunc specie genmusrerum ventatecapiamus.Per.

.• , ,
ut de perceptis muneribusgratiasexbibentes,bene
ficia potiora sumamus. Per Dominumnostrum Je-
SuperPopuLum. Gaudeat,Domine,quassurnus, —
plebs tua beneficiis impetratis,et cui fiduciam spe-
sum Christum.
randaepietatis indulges,optatae misericordiaepresta
133 b SABBATO 1N XU LKCTION.
benignus effectum. Per Dominum nostrum.
Omnipotens sempiterne Deus, qui per continen-
tiam salutarem, et corporibus mederis et mentibus
V KALENDAS OCTOBRIS. —
NATAI.IS 8 SANCTORUM
COSM^: ET DAMIANl.
Majestatem tuam supplices exoramus, ut pia jeju-
Adesto, Domine, martyrum deprecationesancto-
a Feriae bujus statio est ad apostolos juxta
Kalend.
Rom.,edit. Pamel. et Codd.Mss. mundo et uliis qui adversus Berengarium decer-
b Ex iisdem libris statio est ad sanctum Pelrum. tarunt.
c Hanc benedictionem nullibi reperimus excu- e Ante hoc festum in Kalend. Rom. legitur : Die
sam, ne in ipso quidem benedictionali. 11 m. Sentembris, sancti E
ustochii, sed legendum
d Hffic laudautur a Gratiano, de consecrat., dist. Eustachii censet Joan. Fronto. In nullis Mss. nostro-
X, cap. 34, Species ; necnon a Lanfranco, Guit- rum habetur,
143 SANCTI (JltEGOIUI MAGNI iU
niiii, cl quos pati prdtuo nomine voluisti,fac luii ,\ Super oblata. — Benedictio tua, Domine, J

JidcJiiHis suffragari. Per. descendat, quaa munera nostra, deprei sncto

Super oblCLta. — Anticipa noa misericordia Man ocoufessore tuoalque pontitice, tibi reddat ac-
priusquam zeius iras deseeviat, misericors Deus, et oepta, el aobis lacramentum redemptioni
liiec dona sanciifica, ut, adjuiipatrociuiis beatorum, J'er Domiuutn nostrum.

cruorum propter tesauguiseffususest^propitiatiouem Ad comptendum. — Da, quessumua, Domine, fi-

tuaiu oumpeccatorum veuia consequauiur. Per. delibus popuiis sanctorum tuorum lempi i

\d Complendum. — Sitnobis,Doniine,sacramenti tione eorum perpetua suppiicatioae

IfiBtari, et inu-
tui certa Salvatio, quee beatorum martyrum tuo- niri. Per Dominum.
ruiu Cosmee ct Duuiiaiu meiilis iinploratur, Per. PHIDIB IDUS OCTOBRIS. — NATALIS BAJfCTI CAM0TJ PAIM».

1U KALBNDAS 0CT0BRI8. — DBDICATIO BABIXU E Deus, qui nos conspicis i ainfirmitate

SANCTI MICIIAEI.IS ficere,adamoremtuum nos misericorditer persan-
Deus, qui uiiro ordiue angelorum ministeria, Ijo-
ctoruui tuoruin exeuipia restaura. Per Doininuin
miuuuique dispensas, concedepropitius ut quious nostrum.
tibi ministrantibusinccelo semper assistitur, ab his Super oblata. — Mystica nobis, Domine, prosil

in terra nostra vita uiuuiatur. r. oblatio, quae nos et a reatibus nostris expediat. et

ISuper obtata. — llostias tibi Douiiue, laudis of-

perpetua servatione couhrmet. Per.
feriinus, suppliciter deprecautes uteasuem, ange- Ad complendum. — Qua;suinus,oinnipotens Deus,
lico pro nobis uiterveniente sutfragio, et placalus ul reatuin oostrum uiuuera sacrata purificent, et

accipias, et adsaluteuiiiostraLuproveuireconoedas reete viveudi uobis opereutur eifectuui. Per Domi-

Per Douiinum. nuin uostrum.
Prgejatio. — Veredignum etjusturn est, sequuni XV KALENDAS NOVEMBRIS. — c NATALIS SA.NCTI
et salutare, nos semper etubique gratiasagere,
tibi LUCjE BVANL1ST.S
Dornine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus :

Interveniatpro nobis, Domine, quaesumus,136

sancti Michaelis archaugeh merita praedicantes ;
sanctus tuus Lucas evaugelista, qui crucis mortiti-
quainvis enim nobis sit oinnis angelica veneranda
cationem jugiter iu suo corpore pro tui nominis
subiimatas,quae m Majestatis tuae consistit conspe-
honore portavit. Per Dominum nostrum.
ctu, iha tanien est propeusius houorauda quae in
ejus ordiuis diguitule cceieslis miiitiae uieruii priu- Super obiata. — Donis nos coelestibus, da, quae-
cipaiuin.Per Cnristuui Domiuum nostrum. suiuus, Dounue, libera meute servire, ut muuera
*> —
Deus, qui ad saiutem nostram
Benedictio. c q u* deferimus,interveuiente beato evangeiista tuo
angeloruui suorum utnur minisleno, eorum vos Luca et uieueiam nouis opereutur et glonam. Per.
muuimiue comiuuiii 132 (4S8)eusiouiatoustodia. Preefatio. — Vere dignuui et justum est, tequum
Amen. Det vobis meutiuuip untateiu, etjugem cor- et salutare nos tibi seiuperet ubique gratias agere
porumcastitatem,qui eorumelectis ommbusrepro- Domine sancte, pateromnipotens, teterne Deus;et
misit aequalitatem. Amen.Quique lllis certissimam teintuorum sanctorummerihsgioriosiscollaudare,
suas permausionis tribuit hduciani, ipse vos hdei, benedicere et praedicare,qui eos dimicantes contra
spei, chraritastique perseverabili virtutecontirmet, antiqui serpentis,machinamenta,etproprii corporis
atque ad eorumbeatitudims societatem perducat blandimenta, inexpugnabili virtute, Rex gloriae,ro-
Amen. Quodipse praestare dignetur. borasti.Ex quibus beatus Lucas e vangelista tuus, 491
Ad complendum. Jieati arhaugeli tui Michaeiis assuniptoscutohdei,et galea salutis,et gladio Spi-
supphces,teDomiue,depre-
intercessesione suffulli, ritus saneti, et vinhter contia vitiorum incentiva
camur,utquos honore prosequimur, coutingawus pugnavit, et evaugelicse noins dulceuiuis fluenta
etmenle. Per Domiuum. (41)2) manavit. Unde petimus immensam, Domine,

Super pupuium. —
(489; Adesto plebi tuae, mi- pietatem tuam, ut quieum tot ineritorum donasti
sencors Deus, et, ut gratiae tu<e beneticia potiora preerogativis, nos ejus et iuformes exemphs, et
d
percipiat, beati Michaelis arehangeli facsupplicem adjuves mentis. Per Christum.
deprecatiouibus sublevari. Per Domiuum nostrum lienedictionem require,innatati(Vide notam 508).
NO.NTS OCTOBlUS. — NATALIS SA.NCTl (49U) MAKCl PAP,E Ad Cumplendum. — Preesta, quassumus omnipo-
Exaudi, Domine, qusesumus, preces nostras, et- teus eeterne Deus, ut quod de sancto altari tuo
interveniente beato Murcoconlessoretuoatquepon- accepimus precibus beati evangelistae tui Lucae san-
tihce, suppiicationes nostras placatus intende.Per ctihcetauimasnostras, perquod tutiesse possimus
Doininum uostruin. Per.

a In Kalend.Rom.: Dedicatiu ecclesiae archangeli. c In Cod. Beg. Suec. post officium de sancto Cal-
In Ms. kalens ; sancti angeli. ln vet. Sacraniuinario lixto omiiia ommittuntur usque ad Kalendas Novemvj
Galuc.exsLat Mis.sa in honore sancti Michael.,&b hac bris, in quibus non omiuuin sancLorum festivitasj
longe discrepans, iu cujus Prasiatioue seu Gontes- sed solum suncti Csesarii na-ale celebratur. Codex
tatione dedicationis fit meutio Caiensis nescit fesla suncti Lucae, sauctorum Simo«
b Denedictiouem hanc nesciunt alii hbri nustri. nis et Judae, et sancti Thomae.
 m LIBER SACRAMENTORUM. 146

VI KALENDAS NOVEMBRIS — V1G1L1A AVOSTOLORUM A tis apostohstuis.quaeproillorum venerandagerimus

SIMONIS ET JUD/E. passione, nobis proficiantad medelam. Per.

Concede, qufesumus. omnipotens Deus, ut sicut Alia. — Exaudinos.Deussalutarisnoster.etapo-

apostolorum tuorura Simonis et JudfPglorioa nata- stol ^rum tuorumnostiierepr;esidiis, quorum dona-
litia preevenimus,ad tua heneficia promerenda
sic sti fideles essedoctrinis. Per.

majestatem tuam pro nobis ipsi prteveniant. PRIDIE KALENDAS NOVEMRRlS. — VfilLlA OMNIUM
Super oblafa. — Muneribus no^tris, Domine, apo- BANCTOWJM.
stolorura Simoniset Juda? fesla prfeeedimus.humi- Doraine Deus noster, multiplica super nos gra-
literpostulantesutqufe conseientife nostrae praepe- tiam tuara, et quorum praeveniraus gloriosa so-
diuntur obstaculis illorum meritis gratareddantur. lemnia, tribue subsequi in sancta professione lssti-

Per. tiam. Per.

Prcefatio. — Vere dignum justum est, aequum
et Super oblata. Altare tuum, Domine Deus, mu- —
et salutare, nos tibi semper et ubique gratias asrere, neribus cumulamus oblatis da, qufesumus, utad :

Domine sancte, Pater omnipotens, feterne Deus, salutem nostram omnium sanctorum tuorum pre-
quia tu es mirabilis in omnibus sanetis tuis, quos cationes proficiant, quorum solemniaventuraprse-
et nominis tui confessione prseclaros, et suscepta
B
currimus. Per.
pro te fecisti passiooe gloriosos. Unde sicutilli je- AdComplendum. Saoramentis,Domine,et gau- —
junando orandoque certaverunt, ut hanc possent diis optata celebritate 138 ex Pl et s fT L18esumns u * ' '

obtinere viotoriara, ita nos (493) eorura exemplis eorum precibus adjuvemur, quorumrecordationi-
informeraurut ad celebranda praesentiafestaidonei bus exhibentur. Per.
inveniamur, et ad aeterna percipienda eoruminter- Supev pnpulum. Erudi, qufesumus, Domine, —
ventu digni judicemur. Per Chiistum. populura tuumspiritalibusinstrumentis, etquorum
Ad complendum. — Sumpto, Domine, sacramen- prfestare solemnia praevenire, fao eorum et conside-
to, suppliciterdeprecamur 137 ut, intercedentibus rationedevotum et defensione securum. Per.
beatis apostolis, quod temporaliter gerimus, ad vi- (495)kalendas novembris. — natalis a sancti cesarii
tam capiamus «eternam. Per. MARTYRIS.
Ad Vesperos. — Omnipotens
sempiterne Deus, (496) Deus,nos beati martyris tui Caesarii
qui
mundi Creatoret rector.qui beatosapostolos nomi- annua solemnitate leetificas, concede propitius ut
nis tui gloria sublimasti, exaudi, qupesumus, Do- cujus natalitia colimus, etiam actiones imitemur.
mine, populum tuum cura sanctorum tuorura tibi Per.
patrociniis supplicantem, ut nobis et pacis donum Super oblata. — Hostias tibi, Domine, beati Cae-
tribuas, et continuatumproficiatad fidei et charita-
sarii martvris tui dicatas meritis benignusassume,
tis augmpntum. Per Dominum nostrum. et adperpetuumnobis tribueprovenire subsidium.
V KALENDAS NOVEMBRI. — NATALIS SANCTORUM AP0- Per.
STOLORUM SIMONIS ET JUDjE —
AdComplendum. Qufesumus,omnipotensDeus,
Deus, qui nos per beatosapostolostuos ad agni- utqui coelestiaaliraenta percepiraus, intercedente
tionemtui nominisvenire tribuisti,danobisgloriam beato Caesario martyre tuo per heec contra omnia
sempiternam proficiendo celebrare, et celebrando adversa muniamur. Per Dominum.
proficere. Per. EODEM DIE. — (497) NAATLIS b OMNIUM SANCTORUM
Super oblata. —
Gloriam, Domine, sanctorum Oranipotens sempiterne Deus, qui nos omnium
apostolorum perpetuam venerantes, quaesumus ut sanctorummeritasubunatribuMi celebritatevene-
eam, sacris mysteriis expiati, dignius celebremus. rari,qiifesumus ut desideratam nobis tufepropitia-
Per. tionisabundantiara, multiplicatis intercessionibus,
Preefatio. — Vere
dignum et justum est,aequum largiaris. Per.
et salutare, nos semperetuhiquegratias agere, n
tibi Supev oblata. Munera tibi, Domine, nostree —
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterneDeus :te devotionis offerimus, quae et pro cunctorum tibi
in tuorum apostolorura glorificantes honore, qui et grata sint honore sanctorum, et nobis salutaria, te
illis tribuisti beatitudinemsempiternam, et infirmi- miserante, reddanlur. Per.
tatinostrae talia praestitisti suffragia, per (494)qufe Prwfaiio. — Vere dignum et jtistum est, fequum
tnapossimus adipisoi suhsidia, etpreveniread prae- et sahitare,nos tibi semper etubique gratias agere,
mia repromissa. Per Christum. Domine sancte, Pateromnipotens, aeterne Deus : et
Benedictionem B. Q. (Id est Require quar supra.) clementiamtuam suppliciter obsecrare, ut cum ex-
AdComplendum. — Perceptis,Domine, sacramon- sultantibussanctisincoelestisregnicubilibus gaudia
tis, suppliciter terogamus, ut, intercedentibus bea- nostra subjungas. Etquos virtutis imitatione non

» Exstat in Codicibus nostris et in Mss. Reg. Suec. in Edit. Gussanvil. legitur) hujus diei officium in
qui solemnitatis omnium sanctorum minime me- omnibus reperiri Mss. Certe de ipso siletur in Cod
minit. Reg. Suec, in duobusaliisa Menardo hic indicatis,
b Miramur hic annotatum a Pamaelio (quod etim etin Kalend. Rom.
147 SANCTI GKEGOMI MAGNI 148

poflsiimus sequi, debltSS vcncrationis eontingamus A 140 '" JI '' •

— natat.is lANCTl ijbnnmi

affeotu. Per Christum. RTTHlf*

BenedicUo. Sanctoruffl uorum meritii vos Do- Prsita, quersumui, omoipotena Deu», ut qul
minus faoiat benediol, el oontra adveria omnia eo- beati Mennae martjria tui oatalitia oolimuc, inter-
rum interceiaione muniri. Amen. Borum e.fflciant me ejui in tuinoaiinleamoreroborwBMr, l'er.
uffragia felicea, quorum feitivitatii diem eelebratia Super oblata. - Beati Heona martyrii toi, Do-
ovantos. Amen. Quoeornm imitantei exempla, ad mine, solemnia recenientes, quaasumui ui ejui
ceelesiia poasitia pervenire promiaaa. Amen. Quod auxilio tuabeneficia capiamus, proquo tibi ilostias
ipse prseatare dignetur. lautlis offerimui, P<
Ad Complcndum. — Sanctorumomniumfdoriosa Ad Complendum. Benedietlo tua, Deue, impleat
confessio, Deua, 139 tribuenobw,qu»aumu«, ut, oorda fidelium, taleique perflciat, qui et martyruto
per haec sancta quae sumpsiunus, tuoruin admisti honorificcnt paaaionea.etremedia salutis ajternte,
conciliis, misericordiaetueedapibus saginemur. Per. eladem patrocinantibui, aiieqaantur Per. .

Alia. — Da,quaesumus,Domine,fid<dibus populis E0UEM UIE. —

NATALIS a SANCTI MAHTIM COKl
omniumsanclorum sempervenerationelaetari^eteo- Deus, qui conspicis quia ex nulla nostra virtute
rum perpetua supplicatione muniri. Per. B aubaiatimua, concede propitioi Ul iDtercesaiooe
(498) Qualuor Coronatorumnominntupc sunt : Se- beati Martini confessoris tui atque pontificisoontra
verus, Severianus, Victorinus, et Carpophorus, (499) omnia adversamuoiamur.PerDominum noitrum.
quorum natatisperincuriam neqlectusminime
dies
Super obluta —
BeatiMartini pontificis, qoaesu-
reperiripoterat ideo statutum est ul in eorum eccle-
;
mus, Domine, nobis pia non deait oratio, quea et
sia, fiorum quinque sanctorum.qui inmissa recitan-
muneranostraconciliet.ettuam nobisindulgeritiarn
tur,natdlis cclebretur,ut cum istis eorum quoque semper obtineat. Per Dorninum nostrum.
memoria pariter
NOVEMBRJS.
ftat.
— NATALIS SANCTORUM QUATUOR
Proefatio. —
Vere dignum ct justum est, fequum
VI 1DUS
etsalutare, nos tibi semperetubique gratias agere
CORONATORUM.
Domine sancte, Pater omnipoten<, eeterne Deus ;

Praesta,quaesumus, omnipotensDens.ut qui glo-

cujus (o02)munere beatus Martinusconfessorpari-
riosos martyres, (bOO) Claudium, Nicostratum,(oOI)
ter et sacerdos, et bonorum operum incremeniis
Syinphonianum,CastoriumatqueSimplicium,fortes
excrevit, et variis virtutum donisexuberavit, et mi-
in suo confessionecognoviinus.pios apud te inno-
quod verbis docuit, ope-
raculis coruscavit : qui,
stra intercessione sentiamus. Per.
rum exhibitionecomplevit, et documento simul et
Super oblala. Benedictio tua, Domine, larga c exemplo subditis
ad coelestia regnapergcndiduca-
descendat, quae et munera nostra, deprecantibus tum praebuit. Unde tuam clementiam petimus ut
sanctis tuis, tibireddat accepta, etnobis sacramen- ejus, qui tibi placuit, exemplis ad bene agendum
tum redemptionis efficiat. Per. informemur, meritis muniamur, intercessionibus
Prcefatio. —
Vere dignum etjustum est, aequum adjuvemur, qualiter ad cceleste regnum, illo inter-
etsalutare, nostibisemperet ubique gratiasagere, veniente, te opitulante, pervenire mereamur. Prr
Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus :
Chiistum.
celebrantessanctorum natalitiaCoronatorumrquia Ad Complendum,— Tua, Domine,sancta sumen-
dum tui nominis per eos gloriam frequentamus, tes, suppliciler deprecamur,ut quorum veneramur
in nostrae fidei augmento succrescimsu. Per Chri- confessionem, praesidia sentiamus. Per.
stum. Super populum. —
Exaudi, Domine, populum
AdComplendum. — Coelestibus refecti sacramen- tuum tota tibi mente subjeetum, et beati Martini
tis Domine, deprecamur ut,
gaudiis, supplices te, pontificis supplicatione custodi, ut, corpore et corde
quorum gloriamur triumpbis,protegamur auxiliis. protectus, quod pie credit appetal, et quod juste
Per. sperat obtineat. Per.
V 1DUSN0VEMBRIS. — NATALIS SANCTI THE0D0RI D X KALENDAS DECEMBRIS. — b NATALIS SANCT.E
MARTYRIS. C.ECILLE.
Deus, qui nos beati Theodori martyris tui con- Deus, qui nos annua beatae Caeciliae martyris
fessionegloriosacircumdasetprotegis,praestanobis tuae solemnitate 141 hetificas, daut quara vene-
ejus imitatione proficere, et oratione fulciri. Per. ramur officio, etiam piae conversationis sequamur
Superoblata. — Suscipe, Domine, tidelium preces exemplo. Per.
cum oblationibus Hostiarum,et, intercedentebeato S/tper oblata. — HaecHostia, Domine, placationis
Theodoro martyre tuo, perhaecpiaedevotionis offi- et laudis qurjesuraus ut, interveniente beata Caeeilia
cia ad coelestem gloriam transeamus. Per. martyre tua, uos tua propitiatione dignos semper
—
Ad Complendum. Praesta nobis, Domine,quae- efficiat. Per.
sumus, intercedentebeato Theodoromartyretuout Prxfalio. — Vere dignum et justum est, sequum
quae ore contigimus, pura mente capiamus. Per. et salutare, nostibi semperet ubiquegratiasagere,

a In Theod. sancti Martini festum ponitur ante b Ex priori Theod. hoc feslum cum vigilia cele-
nat. sancti Mennae, et vigilia sotemni praevenitur. bratur.
 149 LIBER SACRAMENTORUM. 180

Domine sancte,Pater omnipotens,eeterne Deus qui A : beati Chrysogoni martyristui intercessione libere-
in imtirmitate virtutem perficis.ethuinani generis mur. Per.
inimieum non soluru perviros, sed etiam per femi- Super oblata. — Oblatis,qufiesumus, Domine.pla-
nasvincis cujus munere beataCeecilia, et invirgi-
; care rauneribus.et, intercedente beatoChrysogono
nitatisproposito.et inconfessionefidei roborataest, martyre tuo, a cunctis nos defende periculis. Per.
ut nec eetatis lubrico abintentione muraretur, nec Praefatio. — Vere dignum et justum
est, eequum
blandimentis carnalibus demulceretur, nec sexus et semperet ubique gratiasagere,
salntare,nostibi
fragilitate deterreretur,nec tormentolum immani- Domine sancte, Pater omnipotens, eeterne Deus :

tate vinceretur, sed servando corporis ac mentisin- qui nos assiduismartyrum passionibus consolaris,
tegritatem, cum virginitatis et martyrii palmaaeter- et eorumsanguinemtriumphalera,qiiemproprofes-
nammereretnr adipiscibeatitudinem.PerChristum. sione norainistui infidelibus praabuere fundendum
\d Complendum. —
Sic nos, Domine. gratia tua, ad tuorum facis auxilium transire fidelium.
queesumus.seuaper exerceat, ut etdivinisinstauret Ad Complendum . — Tui, Domine,perceptione sa-
nostra corda mysteriis, et sanctae Ceeciliae martyris cramenti, a nostris mundemur occultis,
et et ab
tuee commemoratione leetificet. Per Dominum no- hostium liberemur insidiis. Per.
strum. B III (o03) KALENDAS DECEMBRIS. — NATALTS SANCTl SA-
IX KALEDAS DECEMBRIS. — NATALIS SA.NCTl CLE-
TUHNINI MARTYRIS.
ME.NTIS.
Deus,qui nosbeati Saturnini raartyris tui concedis
Omnipotenssempiterne Deus.qui in omnium san- nataiitio perfrui, ejusnos tribue meritis adjuvari.
ctorum tuorum es virtute mirabilis, da nobis in Per.
beati Clementis annua soleranitate laetari, qui Filii
Super oblata. — Munera tibi, Domine.dicatasan-
tui quod ministerio gessit testi-
raartyr pt pontifex ctifica et, intercedente beato Saturnino martyre
;

monio comprobavit, etquod preedicavit oreconfir- tuo, per eadem nos placatusintende.PerDominum
mavit exemplo. Per. nostrum.
- Domine, laudis
Super ablata. Sacrificium tibi,
Ad Complendum . — Sanctificet nos,Domine, quee-
offeriraus, pro sancti celebritate Clementis.utpropi- sumus, tui perceptio sacramenti, et intercessione
tiationem tuam.quam nostris operibus non mere-
sanctorumtibi reddat acceptos. Per.
mur. piisuffragatorisintercessionibusassequamur.
Per.
EODEM DIE. — VIGILIA SANCTl ANDREiE.

Prsefatio. — Vere dignumet justuniest.eequumet ^ Quaesumus, omnipotens Deus,ut beatusAndreas

salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, apostolus tuum nobis imploret auxilium, ut, a no-
Domine sancte, Pateromnipotens, eeterne Deus et :
stris reatibus absoluti, a cunctis etiam periculis
inhacdie,quambeatiClem^ntispassio consecravit, exuamur. Per Dominura nostrum.
et nobis venerabilem exhibuit quiapostolica pree-
:
143 Superoblata. — (504)
Do- Sacrandum tibi,
dicatione imbutus, doctriuis ceelestibus educatus, mine,munus offerimus,quo,beati Andrese solemnia
successionisdignitateconspicuus.et martyr insignis recolentes.purificationemquoque nostris mentibus
et sacerdos refulsit egregius.PerChristum Dominum imploramus. Per.
nostrum. Prxfaho. — Vere digum etjustum est, eequum
A d Complendum . — Da, qu8esumus,Domine Deus etsalutare, nos tibi semper etubiqnegratias agere,
noster,ut sicut tuorum coramemoratione sanctorum Dominesancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :et
temporali gratulamur ofticio, itaperpetuo leetemur (305) Majestatem tuam suppliciter exorare ut qui ;

aspectu. Per. beati Andreee apostoli festum soleranibus jejuniis

et devotis prcevenimus officiis, illius apud Majesta-
EODF.M DIE. NATALIS SANCTjB FELICITATIS.
tem tuam, et adjuvemur meritis,etinstruamur ex-
quaesumus, omnipotens Deus, ut 142
Praesta,
p- emplis. Per Christum
beatse Fehcitatismartvns tuee soleraniarecensentes \i ,_
.... , .
.

_ Ad, Complendum. - Perceptis, Domine, sacra-

mentis lpsius protegainur ct precibus. Per.
mentis,suppliciterexoramus,ur, interceilente beato
Super oblala. —
Suscipe vota tuorum, Domine,
Aiulrea apostolo tuo, quee pro illius veneranda ge-
famulorura, et oblatum tibi pro commemoratione
rimus passione.nobis proficiant ad medelam.Per.
beateeFelicitatis pacifici libaminis sacrificiura pro"
pitiatus iDtende. Per.
Alia. —
Tuere, nos, misericors Deus, et Andreee
apostoti tui, cujusnatalitia preevenimus.semper gu-
Ad Complendum. — Supplices te rogamus, omni- berua preesidiis. Per Dominum nostrum.
potens Deus,ut,intervenientibus sanctis tuis.ettua
Ad Vesperos. — Adjuvet Ecclesiam tuam tibi, Do-
in nobis dona multiplices, et tempora nostra dispo- mine, supplicando, beatus Andreas apostolus, et
nas Per.
piusinterventor efficiatur, qui tui nominis exstitit
VIII
v: KALE.NDAS DECEMBRIS. — NATALIS 8ANCTI CHRYSO- praedioator. Per Dominum.
GONI MARTYIUS. Ad Matutinos. — Deus,qui
essanctorum tnorum
Adesto, Domine. supplicationibus nostris, ut.qui splemlor mirabilis,quique hunc diem beati Andreee
ex iniquitate nostra reos nos esse cognoscimus, martyrio consecrasti.da Ecclesiee tuee de ejus nata-
 .

m SANCTI OEGORIJ MAGNI is!

scmpor gaudere, ut npud mlaerloordiam tuam A

litio e feitlvHategaudemui, ita pleedevotlo-
exemplii ejui protegamurel meritii. Per. udiamur effectu. P
'iMiiniE KALENDAI DEl BlfBRll. — NATAI.K IA Super oblala. Quaeaumui, virtutum oceteitinm
ANIM: Deui, M •
lacriflciapro lanctaetuae Lucia lolemnitate
Majeitatem tuam lupplicei, Domine, exoramui, delala deiiderium doi temporale doceant babere
ut siout Boclesiaetuee beatui Andreai apoitolu ex- contemptum,etambiredona faciantcoek au-
stilit prasdioator et reotor, it;i apud te lil pro uobii diorum P< r, .

perpctuus interoessor. Per. Ad Complendum. — Lajti,Domine,iamp«imui sa-

Supevoblala. —
Saorificiuin nostrumtihi, Domine, eramenta ccBlestia.quae, intercedente pron<
qua?8umus,beati Andreee precatio lanota conciliet, ta Lucia martyre tua, ad vitam oobia proficiant

ut cujus honoresolemniterexbibeturmeritiiefflcia- aempiternam. Per Dominum.

turacoeptum. Per Dominum nostrum. Alia. —
Interceisio nos, Domine, quiftsumus,
Prxfatio. —
Veredignuiu etjiistiimest,aequumet aanctaeLuciae martyriitnae eotiva eonfoveat.ut ejui
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, lacrata uatalitia e temporaliter freqnentemui, et

Doraine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus conspiciaraus tfderna. Per Dominum nostrum.
:

(506)quoniamadestnobisdiesmagnifiei votivamys- g XII KALE.NDAS JANUAMll. NATALIS c SA.NOTl THO- —

terii qua venerandus Andreas apostolus germanum M.K APOSTOLI.

se gloriosi apostoli tui Petri tam praedicatione Christi Danobis, qiuesumus, Doraine. beati apostoli tui
tui quam conversatione monstravit, ut id b quodli- Thoma? soIemnitatibusgloiiari,utejus seraperl45
bera praedicaveratvoce (507) necpendens 144 ta " et patrociniis sublevemur, et fidem congrua devo-
ceret in cruce, Auctotemque vitae perennis tam in tionesectemur. Per.
hac vita sequiquamid mortisgeneremeruit imitari, Super oblata.— Debitum. Doraine, nostra reddi-
ut cujus praecepto terrena in semeptipso crucifixe- mus servitutis, suppliciter exorantes, ut suffragiis
rat desideria, ejus exemploipsepatibulofigeretur. beati Thomae apostoli in nobis tua muneratueai is,
Utrique igitur germani piscatores, ambo cruceele- cujus honorando confessionem, laudis tibi hostias
vanturad coelum, utquosinhujusvitaecursu gratia immclamus. Per Dominum nostrum.
tuatot vinculis pietatisobstrinxerat, hos immarce- Prxfalio. —
Vere dignum et justum est.aequum
soibilisinregno coelorumnecteretcorona. Et quibus et salutare,nos tibi semper etubiquegratias agere,
erat una causa certaminis, una refributio esset et Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

praemii. Pcr quem Majestatem luam, qui Ecclesiam tuam in apostolicis tribuisti consistere
Benedictionem require, (508) in natali. fundamentis,dequorumcollegiobeati Thomae apo-
Ad Complcndum. — Sumpsimus, Domine,divina stoli tui solemnia celebrantes, tua, Domine, praeco-
mysteria,beatiAndreae festivitatela3tantes,quaesic- nia non taceamus. Per Dominum nostrum.
ut tuis sanctis ad gloriam, itanobis, quaesumus,ad R. Q. Bened. innatali.
veniam prodesse perficias.Per Dominum. AdComptendum. —
Conserva,Domine, populum
Ad Vesperos. — Da nobis, quaesumus, Domine tuum, et quemsanctorum tuorum praesidiisnonde-
Deus noster, beati apostoli tui Andreae intercessio- sinis adjuvare, perpetui tribus gaudere remediis.
nibus sublevari, ut (509) per quos Ecclesiae tuae su- Per.
perni muneris rudimenta donasti,per eos subsidia Super populum. — Da,quaesumus,Domine, populo
perpetuae salutis impendas. Per Dominum nostrum. tuo, Spiritum veritatis et pacis, et, intercedente
Alia. — Exaudi. Domine, populum tuum cum beatoThomaapostolo tuo.ettetotamentecognoscat,
sanctiapostolitui Andreae patrociniosupplicantem, etquae tibisunt placifa totocorde sectetur. Per Do-
ut tuo semper auxilio secura tibi possit devotione minuni nostrum Jesum Christum.
servire. Per. (510) 1NCIP1T d ORDO AD ECCLESIAM DEDICANDAM.
IBIDUS DEGEMBRIS. — NATALIS SANCT.E LUCl.E VIRGI.NIS. Primitusenimantequampontifexintroeatecclesiam,
Exaudi nos, Deus salutaris noster, ul sicut de r\ (151 1) illuminentur xn candelse per circuitum ecclesia:

In Kalend. Rom. praescribitur Evangel. Ambu- d De ecelesiae dedtcatione non agunt hoc loco Mss.
lans Jesus juxta mare, in quod homilia 5 sancti Gre- nostri, sed alibt fusissime, maxime Gemet.,
ubi etiam
gorii legitur habita. descnbitur totum officium nocturnum de dedicatione,
b Ex his corroborantur acta sancti Andreae proba- assignatis duodecim Psalmis cum singulis Antiphonis
turque non ita recentemfuisse. eorum publicationem ex prses rpipto reg. sancti Benedicti. Psalmi autem
c Nihil habetur de sancto Thoma in Codice Reg. non sumuntur de ieria, sed ex diversarum feriarum
Suec, in Calensi, etin Kalend. Rom., ubi assignan- Psalmis delecti sunt. Unde liquet quomodo tunc in-
tur post festum sanctae J^uciae quatuor Dominicx anle telligeretur quod pecernitur cap. 14 reg. sancti Bene-
Natate Domini. Apud Pamelium, consentiente Ms. dicti Insu>tcturum festicila'ibus.vetomnibus solem-
:

Calensi, legituo De adventu Domini Dominica l.et

: nitalibus, sicut diximus Dominico die agendum, ita
consequenter Dominica Post Sabbatum in
2, etc. agatur,exceptoquodPsalmi aut Anliphonavellectiones
duodecim tectionibus seu quatuor temp. apud Pa- ad ipsum diem perlinentes dicantur. In Kdit. Pamel.
melium inseritur officium de sancto Thoma, sed contractius est olficium in dedicatione, omninojue
intra uncinos comprehenditur. De Dominicis Adven- diversum. Pauciora adhuc habet Codex Retc. Suec.
tus infra habetur officium in Ed. Angeli Roccte et At uterque Theod. longe plura et longiora. In his
inaltera Hugonis Menardi, quam sequitur. /egitur benedictio ad signum ecclesia', quod appel-
 153 LIBER SACRAMENTORUM. 154

et induant se vestimentissacris. Etcitm venerint ati A braeorura in (525> molem durata constringeris, tu

ostiumecclesi3e,percuiiatponlife.vter supe> liminare

%
rursum salsis resoluta vorticibus Nili accolas perdis,

defiltycambuttasua.direnstniteportnmAntiphonam ethostilem globum freto saeviente persequeris. Una

(513) !olliteportasprincipesvestras.__7r_>,.i... ./.si.m eademque es salus fidelibus, et ultio crirninosis.Te
psalmum totum ante ostium,(3lb) etaperto ostio in- perMoysem percussa rupesevomuit,nec abditacau-
trantesdicant, Pax huicdomui. Deinde incipintcle' tibus latere potuisli, cniu Majestatis imperio jussa

rus iitaniam. Etcumvenerintsacerdntes,{^\z>n'elle- prodires. Tu gestata nubibus imbre jucundo arva

vitx ante altare,prosternantse (516) superstramen- fecundas.
ta cum pontifice usque dum dicatur Agnus Dei. Ut Per tearidisaestu corporibus dulcisad gra-
(526)

autem surrexerint ab oratione, non dicat pontifex tiam, salutarisad vitampotus infunditur.Tnintimis
Dominusvobiscum,serfOremus/a;?/tmi..E7Z)('a<?o»us scaturiens venis, aut spiritum inclusa vitalera, aut
dicat FJectamus genua postquam oraverint,dicat
;
succurafertilemprfflstas.ne, siccatis examiuatavis-
Levate. Et sequilur Oralio. ceribus, solemnes negetterra proventus. Per teini-
Magnificare, Domine Deus noster, in sanctistuis tium, per Deo tuum
te finis exsultat, vel potius ex

et inboctemploaedificatioms tuae appare,utquiom- est, ut terminum nesciamus. Attu.Domine omnipo-

nia in filiis adoptionisoperaris, ipse semperin tua g tens Deus,cujus virtutum nonnescii, dum aquarum
heereditate lauderis. Per Dominura nostruin Jesurn meritapromimus, operisinsigniapraeilicaraus.bene-
Christum rilitim tuum. dictionisauctor, salutisorigo, tesupplices depreca-
(517) Deinde inripiat pontifex de sinistro angulo muretqusesumus, utimbrem gratice tuee superhanc
ab Oriente scribens per pavimentum cum cambutta domumcumabundantiatuapbenedictionisinfundas,
sua, (518) A, B, C, usque in dextrum angulumUc- bona omnia largiaris, prospera tribuas, adversa re-
cidenlis ; incipiens iterum similiter adextro angu- pellas.Malorumfautoremdaemonem destruas.ange-
lo 146 Orientis, A, B, C, scribitusque in sinhtrum lura lucis amicum, bonorum provisorem defenso-

angulum Occidentis Basiticcp. remque constituas.Domumin tuo nominecceptam,

Deinde fil9) veniens ante altaredicat .Deusinad- perfectam benedictio tua in longum
te adjutore,

jutoriummeumintende,Dornine,adadjuvandumme mansura confirmet. Tuum huec fundamentapraesi-

festina. GloriaPatri.etFilio, et Spiritui sancto.Sicut dium, culmina 147 tegumentum, ostiaintroitum,
erat in principio, et nuncet semper, et in saecula penetralia mereantur accessum.Sit per lustrationem
sgeculorum. Amen. (520) absque, Alleluia. Deinde vultus tui utilitas hominum, stabilitas parietum;sit

(521) sequitur exorcismus aquse. positis crux invicta liminibus; utrique postes gra-
(5_2)Discede,
x
__ 7 iramunde spiritus.ab
, j , — omnibusqui
_„_ tiae tuse inscriptione signentur, ac
, ,_, ,
per multitudi-
,

bus fides nostra usura est religiosi
cramentis. Nec praetendas culpam
agnoscispotentiamSalvatoris. Non est raeriticonfi-
dentia, sed praecepti, licet ipsa potestas ministerii
dignitas sitministri. Teigiturper communemDeum,
aqure creatura, convenio, ut, conservato motu sensi-
bihtatis, intelligens subjiciservitio,
nitimur, non recuses. Oranem a te
dsetnonum, omne collegium iniquitatis expurges.
Totam phantasmatis labem capax dominiceeprote-
ctionisextermines,ut,gratiasanctificationisindepta,
tuo nostroque pariter Creatori debito famulatu de-
officii (523) sa- nem propitiationistuae visitatoribusdomus hujussit
criminis, qui pa_curaabundantia,sobrietascum modestia,redun-
dantia cum misericordia.Inquietudo omnis etcala-
mitaslongerecedat,inopia,pestis, morbus,languor,
incursusque malorumspirituumtuasempervisitatio-
ne discedat. Et ita fusa in hoc loco nostrae supplica-
quo placereDeo tionis oratioexttnsos ejusterminos et atria circum-
communionera jecta percurrat;sicque per cunctos angulos ac reces-
sus data benedictio hujusgurgitispurificationeper-
labatur,ut semper hic laetitiaquietis,gratiahospita-
litatis,abundantia frugis,reverentiareligionis,copia
sit salutis. Et ubi invocatur sanctum tuum nomen,

serviens, omnem
spirituum pravorum nequitiam bonorum succedat copia, malorum tentamenta procul
quocunque loco fueris aspersa dejicias, et sanctae effugiant. Et mereamurangelum pacis,castitatis,et
copiam benedictionis infundas. Per Dominum nos- veritatis, qui nossemperabomnibusmaliscustodiat
trumJesum Christum, qui venturus estjudicare vi- D protegat atque defendat. Per Dominum.
vos et mortuos, et saeculum per ignem. Benedictio aqttse.— (527) Domine Deus, Pater
Deinde dicat hanc orationem. omnipotens,statutoret conditoromnium elemento-
(v24)Sanctificare per verbum Dei,u_da coelestis, rum.quiperJesumChristum Filium tuumDominura
sanctiticare,aquaChristi calcatavestigiis.Quaemon- nostrum elementum hoc aquae in salutem humani
t'bus pressa non clauderis, quae scopulis illisanon generis esse voluisti, te supplices deprecamur, ut,
frangeris, quae terris diffusa non deficis. Tu sustines exauditis orationibus nostris, eam tuae pietatis res-
aridam,portas montium pondera.nec dimergis. Tu pectu sanctifices ; atque ita omnium spirituumim-
ccelorum vertice contineris, circumfusa per totum mundorumabearecedatincursio.et ubicunque fue-
lavas omnia.nec lavaris. Tu fugientibus populis He- rit in nomiue tuoaspersa, gratia tuaebenedictiouis

atur vasculumadinvitmidosfiliosEcclesmprsepara- in Benedictione signi quam ex Cod. Gemet. noster

tum ; et utubicunquesonuentejus tinnibulum, longe Edmundus M .rtene suis Antiquis Ecclesiae Hitibus
virtus inimicorun.lnfra., signum quod bene- inseruit tom. III, lib. ir, pag. 269.
Irecedat
 188 RANCTI GREGORII MA0N1 m
adveniat, e( mals omnia, ie propitiante, prooul reoe- A i lodia Kmparinibi mantura
dant. Per eumdem Dominum oo trum JesumChri- Per.
Stlllll.
Deindi m num cum aqua, et dieU ht
• Exorcitmut talis.- (828) Exoreizo te, ereatura Orationem,
salis.innominePatris, el Filii.el Spiritussancti.qui Oremut. -- 535 Creator et conservator hnmani
te per Eliseum Id aqua mitti jm sit, n1 sanarentur generis,datoi grattae ipirit&iis,largitors -alu-
aquea steriles (529)qul divinaorissui vooe aitdis-
; ti-, Domine, (538 permitte Spiritum sanctum
lu.
oipulia suis Vosestis sal terra et(530)peraposto-
:
; tuumsupervinum hoc aqua mittum,ul roata
lum siiiiin Vas electionis Sermovester sale sii con- virtute ccelettis defensionii ad
:
consecrationem liujus
ditus. fdaoqiie effloere exorcizatum, ut sis in
sal ecoletiajvelaltarisprofloiant. PerDominumnottrum
remissionem pecoatorura.et sanitatemmentium.in Jesum Christum.
proteetionem animre.atquecoTporis.inconflrmatio-
(838) Inde fadi crueem ie digito tuo eum ipsa
nem salutis, ad expeilendaset excludendasomnes
aqita in dextra parte,{$39)perquatuorcornuaalUi7Hs
daemonum leniationes. in nomine Dei Patris omni- lnf/e venientante altare($kO) eum hyuopo atpergit
potentis, et Jesu Christi, Filiiejus.el Spiritus
sancti iptumaltareteptemvieibut canendo Intipfi
viventis io ssecula seeculorum.
B perges me,Doraine,hysBopo6tmundabor,(541 \cum
Benediclio salis. —
Virtutis tuae invictam forfitu- ipso Psalmo. Etvaditincircuitu altarit tpargendo.
dinem deprecamur, Domine sancte.Pater omnipo- Deinde in dextraparte per parietet ecclesix, (542)
tens, aeterneDeus, qui inter omnia necessaria ustfuedum veniens anlealtare,spargii iterum desuper
quss
per Jesum Christum Dominura nostrutn procreari in cireuUu altaris (543) vel ecclesise, canendo Anti-
jnssisti.non minimara gratiamconferredignatuses phonam Exsursrat Deus, cum ipso Psalmo ;usgue dum
sali, ut
exillopossintuniversacondiriqujeomnihus venientiterum ante altare aspergitdesuper,etin cir-
ad escam per eumdem tuum Filium Dominnm no- (5ib)canendoAntiphonam Sanctificavit
cuituecclesiee
strum procreasti. Ideoquetesupplicesexoramus,ut Dominustabernaculiimsuum.qnia bmc6*t;Psalmtim
hocsaldignerisaspicere,quatenusexMajestatistu33 Deus Dcus noster, et, Ecce nnnc. Et mittit cx mini-
virtute contra omnes spiritus immunrlos valorera stris nut clericis duos vel tres {&k$)qui extrinsecut
possit accipere. Expellatahomniloeo,nbi tuafuerit ecclesiae pariefes una voce psallant. Interim ipse
invocatione aspersum,qiiidquidpotest essepestife- pontifex vadit deipso altnri spargendo per medium
rum, utexhibeat plenumsalutis effectum.Deterreat ecclesiie in longum et latum, (346) faeiendo crucem
omnes praestigias inimici.et omnia monstruosornm super pavimentum vum Antiphona Domus mea rlo-
generalongius faciateffugari. (o3f )Gravedinesom-
C
mus orat om * vocabitur, cum Versu, Narrabo no- '

nes 148pbantasiasque compescat.et per signura men tuum fratribus meis. Item Versus, Dominedi-
crucis Filii tui Domini nostri Jesu Christi tutelara lexi, cum Gloria et veniens in medio ecclesige dicit :

fidelissimam desiderantibus preestet. Qui tecum vivit Orerane./ft dicit diaconus Flectamus genua,/)osfea :

et regnat Deus. didt Levate. Et dicit Orationem. :

(532)E/ miscetur sal et cinis faciensque ter Deus.quiloca nomini tuodicata sanctificas,
(547)
;

inde crucem superipsam aquam, dicat hanc Ora- effunde desuper hanc sanctificationis domum grra-
tinnem. tiam tuam, 149 u * ab omnibus hic invocantibus
Oremus. — omnipotens Deus, qui
(533) /Eterne et auxilium tuae misericordiae sentiatur. Per Domi-
nobis a te conditamcreaturamaqucein fidedistinxi- minum nostrum Jesum Christum.
sti, ut liquorem simplicem ad lavacrum.salsam soli- Iterum Oremus.ef diaconus Flectaraus ge-
dicil : :

ditatem pra3beresadcondimentum,quateuusetsor- nua postea dicil Levale. (348) Et sequitur oratio

;
:

dida possent ablui. etfatuaimbui.quoetnoxatolle- Deus sanctificationnm,omnipotens dorainator.cu-

retur orig]nalis,etcorri<>;ereturerroradviamsalutis, jus pietas sine fine sentitur;Deus, qui coelestia simul
te officii nostri funetione immeriti deprecamur ut etterrestriamoderaris,servans misericordiam tuam
heec salis ct aquaein tuonornine factapermistiocle- populo tuo ambulanti anle conspectum gloriae tuae ;
pj
mentieetussanctificeturobtutu.Quodquemysteria- exaudi preces servorum tuornm.ut sint oculi tui
liter baptismo commodum, culpae (534)traduci ini- apprti superdomum istam die ac nocte. Hancque
micum. sapientise aptum, errori praestasadversum, basilicam, in honore sancti ///.sacris mysteriis in-
sancti Spiritus tui sanctitate reddas sanclificatum ; stitutam, clementissimusdedica, miseratusillustra,
necullocontagioreddaturimmundumquod tua fieri proprio splendore clarifica. Omnemque hominem ve-
credimus majestate beatum. Sed per te praebeat ita nientem adorare in loco hoc placatus admitte.pro-
plenum sanctificationiseffectum.ut ubicunqueinvo- pitius dignare respicere, et propter nomen tuum
cato nomine tuo fueritmanu emissum.vel quolibet magnuin.etmanum tuamfortemet brachiumexcel-
modoassumptum,expulsisetexplosisomnibusinsi- sum in habitaculo hoc supplicantes libens protege,
diis contrariae potestatis,et
cuucta daemonummachi- diunanter exaudi, aeterna defensione conserva, ut
namentaexeodemloco fugata deficiant, et sanctorm semper felices, semper tua religione leetanles con-
a Hic exorcismus cum Benedictione seq. legitur in vet Sacram. Gallic. preemittiturque : Exorcismus ad
salis sparsum faciendum.
187 LIBER SACRAMBNTORUM 158

A ctotuo ticarituequehabitationislocavocari voluisti

stanterinsanctfetrinitatisfidecntholicaperseverent.
PerDominumnostrumJesuuaChristumFiliumtuum, quique per faraultim tuuiu Moysen vestimenta ponti
qui tecum vivitetregnat Deusin unitateejusdem. ficalia et sacerdotalia, seu Leyitica.et alia qmeque

(549) Ipsa expleta, incipit Antiphonam (ntroibo ad diversi generis ornaraenta a<l cultum etdecorera ta-

altare Dei mei, ipsam canendo, cum ipso Psatmo. bernacuii et altaris tui fieri decrevisti ; exaudipro-
Vadit ante alfare, (350) et fundit quod remansit de pitius preces nostras et orania et diversarum spe-
ipsa aqua adbasim altaris, Ei extergitw altarc de cierum ornamenta, in usutu tuffl hujus hasilicaevel
linteo : (531) postea offert ineesum, et mittit oteum altaris ad lionorem etgloriam tuara prceparata (564)

super altare, (532) in medio crueem faciens, et super pui ifieareetsanctificarebenedieereetconsecrareper

qnatuoruntjulosruw A?itipkona ranendo Vxexxliacob, nostra. hurailitatisservitutem digneris, ut et divinis

cum Psalmo (553) Fundamentaejus ;(554) etunouit cultibus sacrisque ministeriis apla existant, et his
cuni manusUoipsttm iapidem, sempcr incrnsnm iu confectioni corpori et sanguinis Jesu Chrisii Filii

rirrui>u ipsius aituris alio saccrdote farienle. Post, tui Doinini nosln dignis pareutur famulatibus. Qui
(555) expleto Psalmo, inittit ilerum oleum similiter tecum vivit et regnat.
sinit priuscanendo AntipkOnam (558 MaiMsurgens 1
Alia. (563) Omnipotens sempiterne Deus,aquo —
Jacob, cum Psalmo Bonum esl conliteri Domino. Ipso g omnia immunda purganturetin quo orania pnrgata
expleto f557) mittit ehrisma similiter canendb A nti- clarescunt,supplicesfamuli tui tuamomnipolentiam
ptiouam Eoee otlor Filii mei, cum Psalmo Lauda.Je- invocamus.ut ab hoo vase, vel veslimento quae tibi
rusalem, Oominum, ItemAntiphonam Unxitt<'Do- oflerunt famuli tui 111., omnis spiri tus immundus
minus. Psalmum Fructaviteor meum . Deinde in ci?'- confusus Ionge discedat, et per fideibenedictionem
cuitu ecolesise pcr parietes(">o8) dexl?'0 in dexlro fa- huic sanctoalteri tuo sint perfecta.et utilia ad opus
cienscrurem cum poUicedeipsochrismateciimAuti- ministerii tui, te juvante sanctificata permaneant.
phnna Sanctificavit Dominus^°«aZffiumMagnus Do- Per Dominum nostrum.
minus, et Fcce nunc. Ite?n dicit Anliphonam Lapides (566) a Benedictio super munus quod quis ecclesiae.
pretiosi Psabnum Lauda, Jerusalem. (559) Inde o/f<?W.Deus,cujus verbo etpotentiafacta suntorania,
faciens crucem incensi super altare dicit: Oremus cujusdonopercipimusquaeatl redemiunipossi- vitae
Diuconus, ut supra. Etdicit Orationemsuperaltare demuste supplices nixis precibus exoramus ut de
Dei Pulris omnipotenlis misericortliam,dilectissi- sede Majestatls tuae huic oblalioni fidelium santifi-
mi deprecemur, ut hoc altaresacrificiis spi-
fratres, cator accedas.Suscipe de raanu famulorura tuorum
ritualibusconsecrandum voeisnostraaexoratusoffi- 17/.uounusoblatum,quod a tua cleraentiabenedictura
ciopra3sentibenedictionesanctificet,utineo semper inhujus sanctuarii tuiusum maneat consecratum
-li.i: e i i-.jj J .:_„:„ L< <,. . , • ... . .._ ... , . . ._„
oblationesfaraulorumsuorumstudiosua3clevotionis Sint ha3c in conspectu tuo libenter accepla, sicut
impositas benedicere et sanctificare dignetur, et quondam Abel alurani tui, vel Melchisedech munera
spiri tali placatus incenso prascanti familiuB suse prom- tibi placuerunt oblata.Kt quiaobhonorera tui amo-
ptus exauditor assistat. Per Dominumjiostrura Je- ris ecclesiam tuam sumrais nituntur decoi are obse-
sum Christum Filium tuum qui veutrus. Ilerum di- quiis, tueis, Domine.magnapro parvis reeompensa
cil Oremus Diaconus Ut supra. ut, devotionemeorumaccipiens, peccata dimittas,
Sequitur Benedictio. — Deusomnipotens,incujus fideeosrepleas.induluentiafoveas.misericordiapro-
honorealtare hoc (560) subinvocatione tui norainis tegas,adversadestruas,prospera coneedas.Habeant
digniconsecramus.clemensetpropitiusprecesnostrse lnhocsaBCulobonosactionisdocuraentum, charilatis
hiiLuililatisexaudi.etpraesta utin hacmensasint tibi studium, sancti amoris eftectutn et in futuro cum
libamina 1 50 accepta,sint grata,sintpinguia, Spi- sanctisangelisadispicanlurperpetuurareguum.Per
ritussancti tuisemperroreperfusa,utomnitemporein Dominum.
hoc locosupplicantis tibifamilie tueanxietates rele-
151 Alia. — Exaudi nos,
Domine, queesumus,
ves, aegritudines cures,pra3ces exaudias,voto susci- ut haec linteamina, aliaque indumenta, necnon et
pias, desiderata confirraes, postulata concedas.Per vasa sanctoaltarituoatque ecclesite tuaecunctoque
Dominum. D sacriministerii usui praeparata,benedicercel sancti-
Dei?ide dicit Antiphonam Confirma hocDeus,c<um ficare digneris. Per Dominum nostrum Jesura Chri-
Gloria. stum.
(56l) Deinde, tenentibus subdiaconis vei acolythis Ad patenam.
(566) consecra?idam (568) Conse- —
tinteamina,vel omnia ornamenla ecclesise seu vasa craraus et sanctificamushanc patenam,b a<l confi-
sacra quaecunque ad cultum Dei elecclesiae pertinere ciendum in ea corpus Doiuini nostri Jesu Christi
itur, benedicitea ponlifex. patientis crucem prosalute nostraomniura,quicum
Benedirtio (362) ad tinteamina, vel ad omnia in Patre et Spiritu sancto vivitelregnatpercunctu sa3-

usum basilica?. — (563) Omuipotens et misericors cula 888Culorum. Amen.

Deus, quiab initio utiha et necessaria horainibus (569) inde faciens siynum crucis de oleo sanclo su-
creasti templaquemanuhomiuum factanomini san- per patena?n, dicit.

a Haec benediclio iisdem pene verbis legitur in vet. b Iu duobusTheod. : Ad confringendumin eacor
Sacram. Gall. pus, etc.
 : ,

m SANCTI ORF.COIUI MAONI 400

Consecrareet sanctiflcarediftneris, Domine.pate- A Oremtu (578) liomum tuam, quesumi

namhancperistamunctionemetnostrambeoedictio* mine clementer ingredere, el [q tuorum tibi cordi-
iirin. iii ChristoJesu Domino no tro,qui vivis, eto. Brielium perpetuam constitue mansionem,utcu-
(570) Bendictio patenm. Domine, Deui omni- |ui sjdiflcatione subsistit,hujusfiathabitatione •

potens, (|in per Moysen famulum tuum tabernaouli olara. Per Domium.
tui altare, vasn omnia divino oultui mancipasti
<'t Alia. Ortmut. Deus, qui saerandorum tibi au-
olementiani tuam supplicesdeprecamur.uthocvas ctor es munerum, effunde luperhanc orationii
aptum cultibus tuis, dignnmque altaribua reddas, muni benedictionemtuam,ut ab omnibus hic invo-
sanctiflcatum in nomine tuo, COrporiltuipretioiUtn cantibus nomen tuum defensionis tusi auxilium
ferculum rlepuletur. Qni vivis in rcimas cntn Patre sentiatur. Per Dominnm nostrum Jesum Christum
in unitate Spiritus lanoti, peromnia i»oula iieculo- Filium.
rum. Amen. Deinde pergant ad allare, ubi condenda tunt et

(*>7t) Ad
calicembenedicendum.
» Oremus, dile- — (579) extensovelo inter eo.s et populum.et reeondat
ctissimi fratres,nt Dominns Dens no>W calicem in pontifex proprta manu ipsasreliqu in loco
usum sni ministerii consecrandum crfilestisgratiae altaris canendo Antiphonam Bxultabunt sancti in
inspirationc santificet, et ad humanam benedielio- g g]oria.(.'>81 )cttm /V/^mo Landate Domhlumdecoelis.
nem plenitudineradivinifavoris accommodet. Fer ltem Antiphonam Cantate Dominocantieumnovum
Dominnra. Psnlmum ipsum. Item Antiph<>nam sub altare Dei
Item alia. —
Oremus. Dignare, Doraine, calicem spdes accepistis. Psalmum Laudate Dominum in

istnm in nsnra ministerii tui,(572)piafamuli tui lll. sanctis ejus. Fintto hoc dieat hanc orationem.
devotinne fnrmatum.easancfificatinne perfunHere Oremus.— Deus, qui exomnicoaptatione sancto-
qua Melchisedech famnli tui sacratum calicemper- rumaeternum tibi condishabitaculum daaedificationi
fudisti. Et qnnd arte, vel metalln effici nnn pntestal- tnae incrementa c.nelestia, ut quorum liic reliquias
tarihus tuis dignum,fiat tua benedictione pretiosum pio amore conplectiraur eorum semper meritis ad-
Per. juvemur. PerDominum.
ltem b alia. —
(573) Deus, qui Moysi famulo tuo (582) Post hsec vestiatur altare (583) cum Anti-
in Horeb monte servenda populo tuopraecepta dis- phonoAn vel mentoalarura [u;ivum,Psatmum Deus,
ponens templum sanctumtuumqnaliter aedificaret Deus meus ad te luce vigilo. El dicatur hsec
instituisti, sacra qnoquevasa quaeinferri altari tuo Oratio :

deberentad instar vasorumccelestiuradocuisti.pre- Oremus. —

Descendat, quaesumus, Domine, Deus
camur ut hunc calicem, in quo celebraturi sumus
c noster, Spiritus Sanctus tuus super hoc altare, qui
sacrosancta mysteria emissione sancti spiritus tui et populi tui dona sanctificet, et sumentium corda
ccelesti benedictione sanctifices,gratumqueetacce- dignanter emundet. Per Dominum.
ptabilemhabeas,atquebenedicas,acdignesociatum
Inde (584) revertatur pontifex in sacrarium cum
vascnlis tuis et acceptabilem deferat famulatum,et
ordinibus suis,et induantse vestimentis atiissolemni-
digne tuismysteriis consecretur. Per Dominumno-
bus .Interim ornetur ecclesia,accendantur luminaria
strum Jesnm r.hristum Filium tuum. multa; et incipiat cantor Antiphonam adinlroitum :

(574) Deinde vadunt ad eum locum in quo reliquise Terribilis est locus iste, Et procedat 153 pontifex
prseterita nocte cumvigitiis f uerunt ,et elevent eas. de sacrario cum ordinibus suis, sicut consuetudo est

152 Oratio quando elevantur reliquise infestivitatibus. (58S)Cetebretur ibisolemniter missa

Oremus. — (575) Aufer a nobis,
quaesumus, Do- more sohto ordme suo, cum Gloria in excelsisDeo.
mine, iniquitales nostras, ut ad sancta sanctorum (386) TotaverohebdomadaMissse publicse in ecclesia
puris mereamurmentibusintroire.PerDominum. fient.
Alia. —
Fac nos Domine.sanctorum tuorum spe- Orotiones ad missas in dedicitione ecclesise. —
cialiter dicatamembraeontingere,quornmcupimus Deus qni invisibiliter orania contines, et tamen pro-
patrocinia ineessanter habere. Per Dorainum. p. salute generishumani signa tuaepotentiae visibiliter
Finita hac oralione eievent easeumferetro.et cum ostendis templum hoc majestate tuaeinhabitationis
magno honore cantando has Anttphonas:(ol6)Ambu- illustra,utomnesquicunque huc deprecaturiconve-
Antiphonam D>u Jerusalem, Anti-
late, sancti Dei, nerint. ex quacunque ad letribulatione clamverint,
phonam. Ecce populu*, Antiphonam cum jucundi- consolationis tuae beneficia consequantur. Per Do-
tate, (577) cum crucibus,et thuribnlis.et candelabris minum.
mutlis que luminaribus. Et veniant ad basiticam in Super oblata. —
Omnipotens sempiterne Deus al
qua deponend se sun t et mox ut intropedem intulerint tare nomini tuo dicatum ccelestis virtutis benedic-
dicat hanc Orationem tionesanctifica.et omnibusinte sperantibus auxilii

b Haec Ontio cum duabus sequentibus legitur in tun-p gestare solitum docet Mabill. in liturgia Gallic.
utroque Theod. et in commentario in Oniinem Rom., S 20, cujus
b In vet. Sacram, Gallic. hapc Oratio nonnullis sententia confirmatur ex gregorio Turon., 1. de
immutatis,a<ihibetur nd benedirtinnem ralicis et pate- GloriaMart., ca. 86 Accentaque tune, diaconus
nse et turris simul. Turris hujus usus erat ad sacrum in qua mystcrium dominici corporis habebatur.
ministerium deferendum. Ipsum Christi corpus in
 -

161 LIBER SACRAMENTORUM. 162

tui munus ostende,ut hic sacramentoruin virtus, et A ponuli tui, et praesta utquisquis hoc templum bene-
votorumobtineatureffectus.PerDotuinumnostriim. ficia petilurus ingreditur cunetaseiuipelrasselcute-

Prxfaiio. —
Vere diguum et justum est,tcquumet lur. Per Dominum.
salutare, nos tibi semper et ubique gi atias agere, Superoblata. — Annue, queesumus,'Doinine,pre-
Domine sancte.Pater omnipotens,a3terne Deus :per cibiisnostris.utquieunque intratemphhujus, cujus
quem le supplieesdepreeamur,utaltare hocsauctis aniiiversariumdedicatiouisdiemcelebramus.ambi-
usibus prsparatum ccelesti dedicatione sanetdices. tum continemur, pfma tibiatque perfeetacorporis
Et sicut Melchisedech sacerdolis pieeeipui oblatio- et aniunedevotione placeamus,ut,dumhiecpraesen-
nem digu .tione mirat>ili suscepisti.ita impositahuic tia vota reddimus,ad aeterna praeinia te adjuvante
novoaltarimunera semper acceptaferredignens.ut pervenire mereamur. Per.
populusqui hanc Eeclesiae doruuinsanelain conve- Prxfatio, — Veredignum et justum, est, aequum
nerit, per hreclibamiua coelesti sauctihcatioue sal- et salutare, nos tibi seniper et ubiquegratiasagere,
vatus, animarum quoque suarum salutem perpe- Domine sancte, Pater omnipotens,aeterne Deus : et
tuam consequatur. Per quem Majestatem. pro anuuadevotioue tabernaculi huj us honorem tibi
Item Prwfnlio. — Vere dignum et justum est, debitum refeire, per Christum Uominumnostrum ,

eequumetsalutare,nostibisemperetubiquegratias
g cu j us virtus ma gna,pietas copiosa.Respice, quaesu
agere, Domiue sancte, Pater omnipotens, eeterne
Deus qui cum ubique sis totus, etcum uuiversa
:
tua Majestatecontineas, saeran tamen tibilocatuis
mystenis apta voluisti, ut ipsae orationum domus
supplicummentesadiuvocationemtuinominisinci-
tarent. Effunde,quajsumus,superhuuclocum gra-
tiam tuam, et omnibus etteinvocantibusauxilutui
munusostende,uthicsacramentorum virtusomuium
ndelium corda confirmet. Per eumdem Dominum.
a Benedictio. —
Benedicat et custodiat vosomni-
potens Domiuusjdomumque hancjsuiinunerisprae-
sentia illustrare, atquesuee pietatis oculos supeream
die ac nocte dignetur aperire. Amen. Concedatque
propitius ut omnes quiad dedicationemhnjusbasi-
hcae rlevote couvenistis, intercedente beato
rnus, de ccelo, et vide, et visita domum istam, ut si
quis ineanomiui tuo supplicaverit, libenter exau-
dias, et satisfacientibus iibeuter ignoscas. Hic tibi
sacerdotes tuisacriticuunlaudis offerraut, hiefidelis
populus votapersolvat, hicpeccatorum oneradepo-
nantur, hic fides sancla stabiliatur, hic pietas abso-
lutaredeat, hiciniquitas emeudata discebat. Iuve-
niat apud te,Domine,locum veuiee.quicumquesatis-
faciens huc couiugerit,et conscio dolore victus altaria
tua rivis suarumeluerit lacrimarum. Hic,siquando
populustuustristismcestusqueconvenerit,acquiesce
rogari, et rogatus indulge petentibus.Per quem.
AdComplendum. — Multiplica,Domine,quaesumus,
per hiec saucta,quae sumpsimus, veritatem tuamin
III. et

ceeteris sanctis suis, quorum reliquiae hic pio vene q mauibus nostns, ut te iu templosanctojugiter ado-
remus. et in couspectu tuo cum sanctisangehsglo-
rantur amore vobiscum, hinc veniam peccatorum
riemur. Per.
vestrorumreportarevaleatis.Amen.Quatenuseorum
intervenUiipsitemplum sancti Spiritus-,inquosanc- 155 Super oblata. —
Deus,qui Ecclesiam tuam
Unigemti tuisponsam vocare diguatuses,utque ha-
cta Deus Trinitas jugiter habitare dignetur, efficia-
beret gratiam per fidei devotionem,haberetetiam ex
mini.etposthujusvitaelabentisexcursum adgaudia
aeterna feliciter pervenire mereamini. Amen. Quod
nominepietatem,daul omnis heec plebsnomini tuo
serviens bujusvocabulicousortiodigna essemerea-
ipse praestare dignetur.
tur. Et Ecclesiatua in templo, cujus anniversarins
1 54
^ Complendum,— Quaesutnus, omnipotens
l

dedicationis dies celebrantur, tibi collecta,te timeat,

Deus, ut in hoc loco, quemnominituoindiguidica-
tesequatur.utdum ju^iter, per ejusvesti-
te uiligal,
vimus, cuuctis petentibusaures tueepietausaccom-
gia graditur, ad coelestia
promissa, ipso ducente,
modes. Per.
perveuire mereatur. Qui
Alia. — Sanctorum tuorum, Domiue, precibus
tecutii.

contidenles, quaesumus, ut perea quae sumpsimus (588) 1N V1G1L1A APOSTOLORUM.

eeterna remedia capiamus. Per. Concedenobis,queesumus,oinnipotensTJeus,ven-
quaesunius, D turamapostolitui///.solenimtateincongruopra3ve-
- Copiosa beneficia,
Domine,Christianuspopulusassequatur, utquiiu ho- nirehonore, et venieutemdignacelebraredevotione,
noremsanctorumluoruinsacrandistibiliminibusde- Per.
votus occurrit,et \itae subsidia praesentis accipiat,et Super oblata. — Accepta Domine, nostra?
tibi sit,
gratiam sempiternaaredemptionis inveniat. Per. devotionisoblatio, et ad apostolicam puriores faciat
Alia. —
Dona.Domine, virtutem populotuo.etef- nos venire festivttatem.
^iice nos templum Spintus sancu, ut tibi de corde Prxfaiio. — Verediguumetjustum est, asquum et
puro holocaustum acceptabile pramareruus. Per. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
(587) 1N A.N.NIVERSAKIO DEDICATIONIS BASIL1C.E. Domine sancte, Pater oinnipotens,8bterue Deus : et

qui nobisper singulos annoshujus sancti venientem natalem beati apostoh tui ///. debita ser-
templituiconsecrationisreparasdiem,etsacrissem- vitute praevenire, suppliciter obsecrantes ut ipsum
IDeus,
per mysteriis repraesentas mcolumes, exaudi preces nosapudtuamclemeutiam sentiamus haberepatro-

a Benedictionem hanc non habet Benedictionale,

ig:i SANCTI GREGGRI1 MAGNl 104

miii), quem; ttia gratia largiente, meruiraur a ; \ rion praesumit, intercessione l»''aii martyTis tui //'.

salutia suscipere ministrum, Per Christum. (

i| 11 me eatur. Per Dominum oo ti um.
A d Complendum. PrsBtanobJ8,sternelargil M.m. Deus, mu itor et rector, quibano
ejus ublque prolegi oratione cujusnalaliliaperbsc diem in beati///. martyriocoi ti,oonoede pro-
sanciii, qus Bumpsimua, votivo prsvenimui ofa pitius, ut otnnes qui martyrii '•ju-> merita reneran-
quio. Per. tur interce ionib 11 ejus^absternisgebennaiBCfio.'
AdVesperos. Sanctituinoa,qussumu8, Domine, diifi liberentar. Per.
11/,. Bolemnitas,quara prffivenimus,tueatup,
apotttoli
KISBA iN RATAL1 U.NHS MARTTI
quialantofiducialiustuonomini Bupplicamus,quauto
frequentius apostolorum intercessionibus confove- (592) VotivoB, Domine, qussumus, benti martyria
mur. Per Dominum nostrum. tui ///. natalia oos semper excipiat,
quj el jucun-
Alia. — Deus, tuorum gloria justorum, prssia, ditatem nobissus gloriticationu iofundat,et tibi d
quffisumus, ut sancti tui///., cujus diem passionia reddat aceeptos. Per Dominum Qostrum.
celebrando prffivenimus, sentiamus auxilium. Per. Super oblata. — Prssentia munera, qussumBs,
Ad Matutinos. — Deus,qui esomniumsanctorum Dominedtaserenapietateintuere, ut sancti Spiritus
tuorum splendoruiirabilis.quique liuuc diem heati
3 perfundanturbenedictioae.etinoostriscordibufl
•

aposloli tui i//. martyrio consecrasti, da Ecclesim dilectionpm 1 57 validiu8iofundant f per quam ^an-
de natahtio tantae festivitalis Iffitari, ut, quffi
tuffi ctusmarlyr///.oinniacorporistormenta devir.il. Per.
apostolorum tuorum prtedicatione tloruil, eorum
Preefatia. — Vere dignum et justum est, squnm
exemplis muniatur et intercessionibus adjuvetur.
et salutare, nos tibi semper etubiquegratiasagere,
Per Uominum a .
Domiue sancte. Pateromnipotens, aeterne Deus : et
MISSA 1N VIGILIA UNIUS MARTYMS. in praesenti festivitate sancti martyris tui ///. tibi
Quaesumus, omuipotens Deus, ut nostra devotio, confitendo laudis Hostias nnmolare ; tuamque im-
quae nataiitia beati ILL (589) martyrisantecedit, pa- mensani pietatem implorare, ut sicut illi dedisti coe-
trocinia uobis ejus accumulet. Per. lestis palmam triumphi, sic, eo suffragante.nobis
156 Super oblala. —
Magnifica, Domine, beati emendalionem ac veniam concedas peccati;ut in te
IIL solemnia recensemus, quae,promptis cordibus exultemus in misericordia, in quo ille laetatur in
ambientes,oblatismuneribus etsuscipimuset praei- gloria. Per Christum.
mus. Per Domiuuui nostrum. Item alia Prasfatio. — Veredignum etjustumest,
Praifatio,— Vere dignum el justum est,83quumet aequum et salutare, uos tibi semper etubiquegra-
salutare, nos tibi seniper et ubique gratias agere, q tias agere, Domine saucte, Pater omnipotens,
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Ueus: et aeterne Deus : et te in omnium martyrum triumphis
gloriosi IIL martyris pia certamina praecurrendo, laudare. Quoniam tuisdonis atquemuneribus beati
cujus honorabilis annua recursione solemnitas, et martyris tui///.passionem hodiernasolemnitate ve-
perpetua semper et nova est, quia et in conspectu neramur, qui pro confessione Jesu Christi Filii tui
permanet mors tuorum pretiosajus-
tuae Majestatis Domini nostndiversa suppliciasustinuit, et,eadem
torum et(b90) restaurantur incrementa laetitiae.eum vincens, coronam perpetuitatis promeruit. Per quem.
fecilitatis aeternae recolunturexordia.Per Ghristum.
(593) ltem alia Praefatio. — Vere dignum et ju-
Ad CompLendum. — Sanctatua, Domine.inbeati stum est,aequum et salutare, nos tibi semper et ubi-
III. martyris (o (Ji)preiiosapassione,quaLnpraeimus
quegratias agere,Domine sancte.Pater omnipoteus,
nos refoveant, quibusetjugiter satiamur,etsemper aeterne Deus,per Christum Dominum nostrum cu- :

desideramus expleri. Per Dominum. jusgratiabeatum lll. insacerdotiumelegit,doctrina

Superpopulum. — Praesta,quaesumus,omnipotens ad praedicandum erudiit,potentia ad perseverandum
Deus, ut qui sancti maityris tui //Lsoleruuiapraei- confirmavit, ut per sacerdotalem infulam perveniret
mus, ejus etiam virtutes lmitemur. Per. ad martyriipalmam.Doceusquesubditos, instruens
Ad Vespcros. — Deus,qui nobisbeati/7/.martyris j) viveudi exemplo, confirmans patiendo, ad tecoro-
tui natalitia gloriosa prseire concedis, tribue, quae- nandusperveniret,qui perseculorumminas intrepi-
sumus, ejus nos semperet beneticiis praeveniri, et dus superasset. Cujus interventusnos,quaesumus,a
orationibus adjuvari. Per. nostrismundet delictis. qui tibi placuittot douorum
Alia. — Deus, qui nos beati martyris lui lll. con- praerogativis. Per quem Majestatem.
cedis natalitia praeveuire, ejus nos tribue meritis b Benedictio. — Beati martyris sui ///. interces-
adjuvari. Per. sione vosDominus benedicah, etab omnimalo de-
Ad Matutinos. —
Omnipotens sempiterne Deus, feudat.Amen.Extendatin vosdexteram suae propi-
forbtudo certantium,et martyrumpahna,solemnita- quieum suscepit per suppliciapassionis.
tiationis,
tem hodierua: diei propitius mtuere, el Ecciesiam Amen. Quo ejus m coelomereamini habereconsor-
tuam coutinua faccelebntate laetari, utquodmeiitis tium, cujus devotis mentibus id terra celebratis

a Nulla hic Missa de communi apcstoiorum lpgitur b Legitur in Benedictionali, ubi assignatur, in na~
sicut inlrade commudi martyrum, lhrtasse quod om- tivilale unius matiy^is.
nes aposloli Aiissam haberent propriara,
165 LIBER SACRAMENTORUM. 166

triumphum. Anien. Quod ipse praestare dignetur, A Alia. — Siut tibi,Domine,quoesumus, noxtri mu-
cujiis regnum. nera grata jejunii, quia tuuc eadem iu sanctorum
Ad Complendum.— Sumpsimus, Domine, saneti ILL. digua commemoratioue ilefenmus, si el actus

///. martyns solemnitatecoelestia sacramenta,cujus illorum pariter subsequamur. Per.

suffragiis, queesumus, largiaris ut quod temporaliter 159d//«. —
Prssta, quaasumus, omnipotens
genmus, aeternis gaudiis consequainur. l'er. Deus, ut populustuus ad plenae devotionis affectum
Super populum. — Fuc, qiuesumus, DomineUeus beatorum martyrum ///. QatalitUsprfleparetur,etep«
noster.intercedeute beato martyre luo ///..populum rum patrocinio promereute, plenae capiat secuhtatis
tuum devotione gaudere,quia perpetuaestet
in tua augmenlum. Per DomJnum.
plena fehcitas, si bonorum omnium serviamus Au- ALia. — Deus.quinosannua beatorummartyrum
ctori. Per Uomiuum nostrum Jesum Ghristum. tuorum ///. solemnia frequeotare concedis,pra>sta,
Alix Orationes. — Sancti UL. martyns tui, Do- quaesunnis, ut et devotis eademmentibus celebre-
mine, nos oratiosancta conciliet, qme sacris virtuti- mus, et eoruuiintercessionibusadjuvemur. PerDo-
bus veuerauda refulget. Per Dominum nostrum. minum nostrum.
158 Aiui. — Beati martyris tui
quaesumus Ad Mdtutinos.
UL. Deus,quihodiernam diemsan- —
Domine, precibusadjuvemur.etejusdignesolemiiia R ctorum tuorum ///. martyrio consecrasti, da nobis
•
j
,• O , „. .,, ,. ,i|„
, _, :__: •

salutem mentis et corporis, ut et illorum passioui

. .

celebrantes tuo nomiui fae nos semper esse devo

tos. Per. sitveneratioex nostradevotione, et nobis auxilium
ni. — Beati quaesumus, Do-
inartyris tui ///., proveniatde eorum sanctissima interccssioue. Per.
miue, uos patrociuium collatum non deserat.quoi in natali plurimori:m ma.rtyb.um.
fragilitatem nostram et precibus tueatur etmeritis. Omnipotens sempiterne Deus, qui per gloriosi
Per. bella certaminisad immortalestriumphos martyres
Alia. —
Deus, qui sanctam nobis hujus diei so- extulisti, cla cordibus nostris diguam pro eorum
lemnitatem pro commemoratione beati martyris tui commemoratione laetitiam, ut quoruin memonam
///. fecisti, adesto familiae tuae precibus, et da ut pioamoreamplectimur,eorumprecibusadjuvemur.
cujushodie festa celebramus, ejus meritis et iuter- Super obLata. —
Munera tibi, Domine, nostraede-
cessionibus adjuvemur. Per Uominuin nostrum. votionisoti'eriinus,quae etpro tuorumtibigratasint
ALia. — Piebs tua, Domiue, sancti martyns tui honore justorum, et nobis salutaria te miserante,
///. te glonticatioue maguitieet, et eodem semper reddautur. Per.
precaute, te meieamur habererectorem. Per Uoini-
Prsefatio. — Vere dignum et justum est, aequum
num nostrum. et salutare, nos tibisemper et ubiquegratiasagere,
MISSA (594) IN V1G1L1A PLURIMORUM MARTYRUM. Domine aeterne Deus
saacte, Pater oinuipotens, :

Beatorum marlyrum ///. et lll. natahtia vene- qui sanctorum tnartyrumtuoruaipiacertaininaad

randa, quoasuinus, Domine, Ecclesia tua^devotasu- copiosam perducis victoriam, atqueperpetuum eis
scipiat, et tiat magnee glonficationis amore de votior. largiris triumphum, utEcclesiee tuaesemper sint in
Per. exemplum; praestanobis,qu;esumus, ut per eorum
Super oblata. — Haec Hostia, Domine, quaesumus, intercessionem, quoruin festa ceiebramus, pietatis
emundet nostra delicta, et ad venturam festivita- tuaemunera capiamus. Per Christum.
tem a tantorum martyrum tuorum ///.celebrandam Benedictio. —
b Benedicat vobis Dominusbeato-

subditorum sibi corpora mentesque sanctiticet.Per. rum martyrum suorum ///. suti'ragiis,et hberet ab
Prxfatio. —
Vere dignum et justum est, aequum adversitatibus cunctis. Amen. Commendet vos eo-
et salutare, nostibi semperet ubiquegratiasagere, riim intercessiogloriosa, quorumiuconspectu ejus
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : est mors pretiosa. Amen. Ut sicut illi per diversa
misericordiae dator, et totius bouitatis auctor, qui genera tormentorum coelestis regni suntsortiti hse-
jejumis. orationibus et eleemosyuis, peccatorum reditatem, itavos eorummereamini cousortiumper
remedia et virtulum omnium
tribuis incrementa; te bonorum operum exhibitionem. Amen. Quod ipse
humili devotione precamur ut qui sanctis tuis 1U., ^ preestare dignetur.
quorum festa praevenimus, martyrh dedisti coro- Ad Complendum. Pra3sta,nobis, Domine, quae- —
nam, intercessiouibuseorum adhaec agenda nobis sumus, utqueepromartyrum tuorum ///. beatapas-
tribuas indefessam efficaciam. Per Christum. sione peregimus, ipsorumnobis iiantintercessione
Ad Complendum. —
Pasce nos, Domine, tuorum salutaria.in quorum natalitiis sunt exsultanterim-
gaudiis ubique sanctorum, quia nostrae salutis au- pleta. Per Dominum nostrum.
gmentasunt, quoties illis houor impenditur.inqui- Alia. — Omnipotens sempiterne Deus,qui in san-
bus tu mirabihs preedicaris. Per. ctoruin tuorura cordibus flammam tuae dilectionis
Super populum. —
Domine, plebem
Protege, accendi-, 160 damentibus nostris eamdemtideiet
tuain, et quam martyrum luorum ///. assidua tri" charitatis virtutem, utquorum gaidemus tnumphis,
buistifestivitatedevotam, tibi semper placitamtieri proticiaraus exemphs. Per.
precibus concede justorum. Per. Alia. — Ad defensionem tidelium,Domine, quae-

* In Vatic. etGussaav. Edit. legdur sandorum. b In Benedictionalisubihaecleguntur, bencdicat vos t

167 SANCTI l.mXOIil) MAONI
siiidiis, dexteram tuee Majeatatisextende, et, utper- A MIBSA IN NATALI I NIUI CONFEMORIS.
petuapietati8tueeproteotionemuniaatur,interoeeaio- Mi liam tuam, quiesumus, Domine nobis,
pro lii.-. noii deail roartyrumcoatiauataaaoctorum. interveniente bealo 001 •
tuo 111, clemeater
Per. impende,et aobia peccatoribua ipaiui propitiare suf-
Alia. - Omnipotena et misericora Deua, fidelium fragii . Per.
lnnirii auimarum, adesto votia solemaitatia hodier-
8uper oblata, -• Propiliare, qusssumus,Dotnine,
nae, et EcclesieB ture gaudiiadebeatorum martyrum
aupplicatiooibua aostria, et,inlerTenient« pronobia
III. gloria coaceptiB beoigoaa aspira, ut et corda
aancto ///. conl io,hu sacramentia coeleati-
nostra passione ipsorum (593) igniantur, et apud
dus servientes,ab omoiculpaliber<
miaericordiam tuam eorum juvemurmeritis,quorum
ut purificantenoa gratia tua,iiadem quibna farnula-
gaudemus exemplis. Per Uominum noatrum.
mur mysteriis emundemur. Per.
Alia. —
Concede, quaBSumus, omaipotens Deus,
Prsefatio. — Veredignum et ju-tum est, aequum.
ut sanctorum martyrum tuorum, quorurn oelebra-
et salutare, nos ubique gratii
tibi semper et
mus vietorias, parlicipemus et preemiis. Per Domi- Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deua et :

num nostrum.
in bac die, quam transitu aacro beati confeasoria
1N VIOLIA UNIUS (596) CONFESSORIS. " tui llt. consecrasti quaesumus ergo clementiam
;

tuam, ut des nobis illarn sequi doctrinam quam ille

Concede nobis, rpiaesumus^omnipotens Deus,ven-
et verbodocuit.et operecomplevit,quatenns nosad-
turam beati confessoris tui HL solemnitatem con-
juvari apud misericordiam tuam et exemplia ejua
grua prsevenire honore, et venientem digna cele-
sentiamus et meritis. Per Cbristum Dominum no-
brare devotione. Per Domiuum nostrum.
strum.
Super obiata. — Accepta tibi sit, Domine,nostrae
devotionis oblatio, et ad sancti confessoris tui Iil.
Atia Prgefalio. — Vere dignum et justum est

puriores faciat nos venire festivitatem. l'er.

aequum et salutare, nostibisemperetubiquegratias
agere,Domine sancte, Pater omnipoteus, aeterne
Prxfalio. — Vere dignum et justum est, aequum
Deus et te in sanctorum tuorum virtute laudare,
:

et salutare, nos tibisetuperet ubiquegratias agere,

quibus pro meritis suis beatitudinis praemia contu-
Domine sancte, Pater omnipotens,aeterneDeus : et
listi. Quoniam sernper in manu tua sunt,et nou tan-
Majestatem tuam suppliciter exorare, ut qui beati
getillos tormentummortis,quos,tecustodiente,bea-
lii. confessoris tui festum solemnibusjejuniiset de-
titudinissinusintercludit,ubi perpetuasemper exsul-
votis prasvenimus officiis, illius apud Majestatem
tatioue laetautur, ubi etiam beatus confessor lii.
tuam et adjuvemur meritis, et instruamur exem- P
sociatus exsultat. Peiimus ergo ut memorsit mise-
plis. Per.
riarum nostrarum, et detua misericordianobisim-
Ad Complendum.— Beaticonfessoris tui Itt.,Do- petret beatitudinis suae consortium.PerChristum.
mine, suffragiisexoratus, percepta nossacramenti Benedictio. Omnipotens Deus detvobiscopiam —
tui virtute defende. Per Dominum nostrum.
benedictionis, qui beatum Itl. sibi asci vit virtute con-
Super populum. —
Benedictiouis tuee, Domine, fessionis. Amen. Etqui illum fecit coruscare miracu-
gratiam, intercedente sanctoconfessore tuo III. ,sus lis, vosexornetbonorumoperumincrementis.Amen.
cipiamus, ut cujus praaveniendo gloriam celebra- Quoejus etexemplis eruditi.et intercessionemuniti,
mus, ejus suppiicando auxiliumsentiamus.Per Do- cujusdepositionis diem celebratis.illipossitisin cce-
minum nostrum. lesti regione adjungi. Amen. Quod ipse praestare

Ad —
Concede, quaesumus, omnipotens
Vesperos. dignetur.
Deus, ut ad meliorem vitam sancti confessoris tui 162 AdCompiendum. — Praesta,qu8esumus,om-
/^.exemplanosprovocent.quatenuscujussolemnia nipotens Deus, ut, de perceptis munenbus gratias
pr83veuimus,etiam actus imitemur,et intercessioni- exhibentes, intercedente beato confessore tuo III.,
bus adjuvemur. Per. y. beneficia potiora sumamus. Per.
Alia. — Concede, quaeuinsus, omnipotens Deus, Super populum. —
Aurespietatis tuae.quaesumus,
ut sicut 161 confessoris tui lil. gloriosa natalitia Domine, precibus nostris inclina.ut quipeccatorum
praevenimus, sicad tuabeneiicia promerendaMaje- nostrorum flagellis percutimur, intercedentebeato
statem tuam pro nobis ipse praeveniat. Per. confessore tuo Ill„ miserationis tuae gratia Ubere-

Ad Matutinos. — Adesto,Domine,populo tuo, ut mur. Per.

beati confessoristui/M.meritapraeclarasuscipiens, Alia. — Sancticonfessoristuii/i.nos quaesumus,
ad impetrandam misericordiam tuam ]semper ejus Domine,|tuerepraesidiis, utejus semper intercessio-

patrociniis adjuvetur et meritis. Per Dominum no- nibus adjuvemur. Per.

strum. Atia. — Adesto, quaesumus, Domine, precibus

Alia. — Absolve,quaesnmus,Domine,tuorumde- nostris, quas in sancticonfessoris tui /M.commemo-

licta populorum.et apeccatorum nexibus.quaepro ratione deferimus, ut qui nostrae justitiae iiduciam

nostra fragilitate contraximus, intercedente beato non habemus, ejusqui tibiplacuit precibus adjuve-
confessore tuo UL, Jiberemur. Per Dominum no- mur. Per Dominum nostrum.
strum, —
Ma, Exsulteraus, qua?sumus, Domine, Deus
 .

169 LIBER SACRAMENTORUM. 170

nosterin solemnitate beati confessoris tui ///., ut A runtur, ipsorura digna perficiantur et raeritis. Per
ejus sacra natalitiacelebrantes, acl impetrandam mi- Dominum nostrum.
sericordiamtuainsemperejuspatroeiniisadjuvemur. Pnvfatio. — Vere dignumetjustum est,a3quum et

Per. salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Do-

Alia. — Omnipotens sempiterneDeiis, cui cuncta rainesancte,Pateroninipotens, aeterne Deus :etMa-
farauiantureleinenta, exaudipropititis, intercedente jestatera tuarasupplicidevotione exorare, ut beato-
pro nobis confessoretuo ///.,orationem nostratn, et rum coufessorum tuortim ///., quorum bodie festa

tribue nobis niisericordiam tuam et queecunque ;

celebramus, obtentu merearaur tuuin obtinere auxi-
prseipisutagamus, ipse adjuvantimplerepossimus. lium. Per Christum.
Per Dominum nostrum. Alia Proefatio. — Veredignum et justum est,

Alia. —
Sancti confessoris ttii ///. tribue nos,Do- aequuin etsalutare, nos tibi semper et ubique gratias
mine, supplicationibusfoveri, nt eiijusdeposilioiiem agere, Dotnine sancte, Pater omnipotens, eeterne
an nuo cel •I)i';unusobseqiiio,ejusapud teintercessio- Deus : et tein tuorum honore sanctorum///. glorifi-

nifctis et adjuvemur. Per.

meritis care, qui etillispro certamiuisconstantiabeatitudi-
MISSA I.N PLURIMORUM CONFESSORUM.
TIOILIA nem tribuisti seinpiternam, et infirmitati nostrae ta-
Beatorum confessorum tuorum, Domino, ///. oa- lia prastitistisuftragia,quae proeorummeritispossis
B
talitia praeenntes, supplicesterogamus, utquoscoe- audire dignanter. Per Christum.
lesti gloriasnbhmasti, tuisadesseconcedasfidelibus.
a Benedietio. Sanctorum suorumconfessorum///. —
Per. meritis vos Dominus faciat benedici, etcontraad-

Super oblala. — Sacrificium, Domine, quod pro versaoinniaeorumiutercessionemuniri. Amen. Eo-

beatis confessorihtis tuis ///. offert nostra devotio, rumefticiatsuftragiofelices, quorumfestivitatis diem
eorummeritisaugeat nobis, tedonante, suffragium, celebratis ovantes. Ameu. Quo eorum imitantes
Per. exempla, ad coelestia pervenire possitis promissa.
Praefatio. — Vere dignura etjustum est, aequum Ameu. Quod ipse praostare diguetur.
et salutare, nos tibi seraper etubiquegratias agere, 164 AdCornplendum.— Etnatalitiissanctorum,
Doraine sancte Pater omnipoteiis, aeterne Deus :
Domitie, et sacramenti munere vegetati,quaesumus ut
sauctorum tiioruin ///. solemnitatera praevenientes, bonis quibus per tuam gratiam nunc fovemurper-
concede propitius, ut qui donis tuis ita exstilerunt fruamur aeternis. Per Dominum nostrum.
gloriosi, apud te nostris existantnominibus idonei Super populum. —
Adesto, Domine, precibus po-
interventores. Per Gliristum. puli tui cumsanctorum ///. patrociniosupplicantis,

163 AilComplendum. — Quaesumsii, Uomine,sa-

utquod propriatiducianonpnesumitsuffragantium
lutanbus utqiiorum solemmtatern ^ meritis consequatur. Per.
repleii mysteriis,
praeiraus, eorum orationibus adjuveinup. Per. Alia. Magniticantes, Domine, miseiicordiam —
Super populum. —
Conserva,quaesumus, Domine, tuam suppliciter exoram tis ut qtii nos sanctorum tuo-
familiam tuam, et benedictionum tuarum propitius rura frequentibus facis natalitiis interesse, perpetuis
ubertate purifica, ut per intercessionem beatarum tribuas interesse consortiis. Per.
confessorum tuortim IU.el eruditionibus sem- tuis Alia. — Danobis, omnipotensDeus, insanctorum
per raultiplicetur, et donis. Per Dotninura nostrum. tuorum te semper comraeinoratione laudare, quia
Alia. — Propitiare, misericors Deus, supplicatio- refovere curabis quos in honore tuo perseverare
nibtis uostris,etpopulum tuumpervigiliproteclione concedis. Per Dominum nostrum.
custodi, ut qui beatorum confessorum ttiorum ///. Alia. — Sanctorum tuortim///.,Domine, suffragiis
soleraniapraeveniraus, tribuasuobisexeorumimita- imploramus, utacunctisliberemuroffensis. PerDo-
tione prospera mundi despicere, et nulla ejus ad- minum nostruin.
versa formidare. Per. Alia. — Exaudi omnipotens et misericors
nos,
Alia. — Deus, qtii beatos confessores tuos ///. Deus, et saiictorutn ttiorumuos ubique tuere praisi-
sanctorumtuorum mcritisco;equasti,danobisineo- diis. Per.

rumcelebritate gaudere, utquorumcoinmemoratio- D Alia. Tribue, quresumus, Domine, sanctos tuos —

nem agimus, eorum imitationeproficiamus,etinter- jugiter orare pro nobis et semper eos clementer ;

cessiouibus sublevemur.Per DominumnostrumJe- digneris audire. Per Dominum nostrum.

sum Ghristura. Alia. Sancti tui, qtiaesumus, Domine, jugiter —
1N NATALl PLURIMOKUM CONFESSORUM nobis a te et veniam postulent, el profectum. Per.
Praesta, Domiue, quaisumus, ut sicut sanetorum IN VIGIUA VIRGINUM.
tuorura ///. nosuatalitiacelebrandanondeserunt, ita Sanctae martyris tuee ///., Domiue, supplicationi-
jugiter suffragiis comitentur. Per. bus tribue nosfoveri, ut cujus venerabilemsolemni-
Super oblata. — Munera, Domine plebis luae, qtrne- tatem prteveniraus obsequio, ejus intercessiouibus
sumus, beatorum confessorum tuorum ///. fiant grata commendemur et meritis. Per Christura.
suffragiis, etproquorura triumphis tuonominioffe- Super oblala. — Muneribus nostris, Doraine,

Iisdemverbis habetur in Benedictionali pro nativitate plurimorum confessorum,

Ia Patrol. LXXVIII.
 171 SAINGTI GHKGOKII MAGNI 172

laaoto lll. martyris tua- festa prffioedimus, pressta \ mundj hujui adversa uobii pwestel auxilium. Per
queesumusui qus pecoatorum uostrorum praepe- quem Majestatem tuanx
diuntur obstacuhs illius meritis reddautur aecepta. AUa Prsefalio. Vere dignum <;t jusl —
Per Domioum aostrum. GBquum el lalutare, uos Libi temperet ub,.,
Pr&faiio. — Veredigaum etjustum est, equum et Donunesancte,Pater omuipoleu -, ssti
igere,
suluiare, nos Lihi aemper et ubique gratias agere, Ueu»,per Chri»tum Dominuuj. nostrum cujus <;ha- :

bomine sanote, Pater omuipoteus, sterne Deu ritatisardore jutta,etoinnessaDCUe vi

leiwaiuA/U. uataiitia pree veuieodo, iaudare, praedi- Maria exemplum vugiutUttis acctpieutes, pi
careetbeuedicere,quani tantomunere Bublimasti, ut ssscuii voluptate* ac dehcias conteiupseruoi. <j 10-
ei conferres virgimlatiscoronainetmartyrii pal-
ct niam tuo dono actum est (597) ut postquain \

matn. Cujusinterveutus nos, quaesumus, a nostris tit; Virgtne produl, .«.exu.-, tragUis esset tortis, ei (578)
uiuudet ueiictis.et supernoruw eiviuin faciat ascisci lU t|iio 166 peccaodi faClil
luil Ifl inJi
consortns. Per ClnisLuui. fehcitas. Auttquusque nostis, <pii peranLiquam vir-

\6$ Alia l'r;efatio. — Veredignumetjus.tum est, gincm geuus Jiumanuui glortabalur, p<;r

eequuinetsaiutare, nos tibiseinper el ubiquugralias sanciaM nuncvirgtues, Bequaces poiius Marise quam
agere, Dounue saucle, Paler omnipotens, eeterne Lvoe, vincatur. Ju ia eo tuajor ei couiusio crescat,
B
Deus : et le, bealm itl. natalitia preeveniendo, lau- quodueeo etiam sexusfr&glhs jaui triumphat. Qua-
dare, preedieure etbenedicere, quam tanto muuere propter immensampietalem tuamhumuiter ei
subiiuiasti, utei conierres virghutatis coronain, et cuuus, ut perearumintercessionem,quas et ^exum
martyrii palmam ; sicque virtute iidei et decore pu- vicerunt et ssecuium, tibique placuerunt ei vurgini-
dicitiae polleret, ut adeceiestiaregna virgopariteret tatis decore, et passionis vigoie, no» mereamur et
martvr intraret. PerCliristum. iuvisibiiem hoslem superare, et Lnigemto tuo Do-
AdComplendum. — Uueesunius,omnipotensDeus, mino noslro uuliaaeie. Per queui Majestatem.
utquorumnos tribuis communicare memonis, eo- a Benedictw. — Deucdicai vobisbuminus quibea-
rum facias veraciter imitatores. Per. tae virgini ilt. coucessitet decoreui virginitatis et

1N NATALl VIRGINUM. gioriam passionis. Amen. El cujus opilulatioue ltla

ineruiLel=>exuaJrdgilitatemelper»equeutiuui rabiem
Deus, quiiuter ceeterapotentiaetueeniiraeulaetiam
devincere, vos posMtis et vestrorumcorporum Ule-
in sexu victoriam martyrii contuiisti, concede
iragili
auuqui nostis machiuamenta superare.
cebras et
propitius uL cujus uatalitia coiimus, per ejus ad te
Auien. Uuo sicutiha sexu fragni viriie uisa estcer-
exeuipia gradiauiur. Per Domiuum uostrum.
taiuen aune, eL post eeitduien tie nostibus tnuin-
Super obluta. —
iu sauclae yirginisIW. ieslivitate C
phare, ua vu» ni uacmortaiiiate viveutes vaieatiset
pretiosa, tua, Doinine, mirabiiia preedicantes, mu-
autiquum hosteiu devmcere, et ad regua cceiestia
nera votiva deferiwus; pra;sta,queesuuius, ut sicut
perveune. Ameu. (juodipse piaesiare.
ejus tibi grata sunt menta, sic nostrne servitutis ac-
cepta reddautur oiiicia. Per Domiuum nostrutn.
AiiaBenedictio. —
Umuipotens Dominus, interce-
Praefatio. —
Veredignumetjustuuiest, eequumet
dentibus sauctis virginibus suis 1U., vos dignetur
benedicere, qui deantiquohoste nousolum per vi-
saiutare, uos tibi setuper et ubique gratias agere,
ros, verum euain per feminas voiuit triumphare.
Domiue sancte, Pater omnipotens, eeterue Deus, per
Cbristum Dominumnostrum. Onembeata virgopa-
Amen. Et qui iihs voiutl centesimi iructus douum
deeore virgiuhatis et agone martyrii couferre, vos
riter et martyr III. et diligendo timuit, et timendo
diguetur et vitiorum squaloribus expurgare, et virtu-
dilexit; iilique conjuncta est moriendo, cui secon-
tum Jampadibus ezoruare. Ameu. (J aatenus virlulum
secraverat caste viveudo ; et pro eo temporalem stu-
oleo lla pectorum veslrorum Jampaaes possiut re-
duit sustiuere poenam, ut ab eoperciperet gioiiaui
pieri, ut eum eis ecelostis spousi lUulamum valeaiis
sempiteruam.(juce,duin dupiicem vuit suuierepal-
mam in sacri certammisagone, et decorports inte- iugredt. Aineu. ijuod lpsepraestare aiguetur, cujus
reguum et impenum.
gritate, et de tiaei puntate, iabonosius duxil iouga n
antiqui hostis susunere teutameuta, quam vitaiu
Ad Conipteudum. Auxihentur nobis, Domine,—
prsesentenioiLoainitterepertornieuta.tJuouiaincum
sumptainystena, et, iutercedeutebeaiay^ martyre

tua, sempiterua protectio .e contirmeut. Per Domi-

tn martyno propouuutur eaqueeterreaut, in caruis
vero delectameutis ea quee muiceant, moiestius susti- uum uostrum.
netur hostisoccuitus,quamsuperaturiuiestus.Cum Atia. — iudulgentiam nobis, Domine, beata/^Z.
ergo in utroque tui sit munerisquod vicit, quiani- martyr lmploret, qua? tibi semper grata exstitit, et
hii valetbumaua fragihlas, nisi tua banc adjuvet merito castitatis, et tuee pro.essione virtutis. Per

pietas, pro uobis, queesumus, tuam pietatem exoret, Dominum nostrum Jesum Chnstum Fnium tuum.
quee a te accepit ut vinceret. Et qua; Unigeniti tui (599) Atta Missa. — beus, qui nos hodie sauctee
intrare meruit thalamum, iutercessioue sua iuter virgiuis itl. aunua solemuilate iaetihcas, concede

a Haec Bened. assignatur iu BeneJictionali pro uat. unius virginis, et sequens in nativitate plurim. vir-

ginum,
173 LIBEU SACRAMENTORUM. 174

propitius ut ejus adjuvemur meritis, cujus castita- A. strictos adhuc conditione mortaliumjam adsimili-
tis irradiamur exemplis. Per Dominura riostrura. tudinem provehas angelorum respicesuper hanc ;

Su/ier oblala. — Gratasit, tibi Doinine,ha?cobla- lannilani tuani///. t>0y) quee libidevotionem suam
(

tio plebis tn,f, quam tibi offerimus in bonorem otfert, a quo etipsaidein (610) votum assumpsit.

sanetae ILL. virginis.ut cunetis prolieiat ad salutem, Sil ln ta,L)omiue,per douum Spirilus tui, prudeus

Per. modestia, sapiens benignitas,gravis Jcniitas,casta

Ad Compiendum. — Ailjuvent nos, queesuuius, libertas ; ferveatiu chantate, el uihil exira te ddi-
Doniine, et heecmysteria sanota,queesumpsimus,et gat, laudabiliterque vivat, et laudah non appetat,
beatae lli. veueranda. Per.
virginis intercessio te timeat.tibi amore serviat ; tu ei honor, gau-
tu

167 Ben°.dictiovesLium virginis, (600) vel viduae. dium, tu in mcerore solatium, 108 tu in ambiguitate
— Deus,seternorum bonorumiidelissime pvomissor, consilium, tu in injuria defeiisio.in tribulatioue pa-
et certissime, persoiutor, quivestimentum saiutare lientia, in pauperitate abundautia, (6J1) iu jejuuio
et indnmentam BBternee juoanditatis tuis fidelibus cibus, m lntirmilate sis medicina : per te, queiu di-
promisisti, cleinentiam tuam suppliciter exoramus, ligere super omma appetit, quod est professa cu-
uthaec indumentahumilitatemcordisetcontemptum slouiut, ut et hostem antiquum devincat, et vilio-
mundi significantia, quibus fainula tua /Zj.saneio R ruin squalores expurget (612) quatenus centesimi ;

visibiliterest informanda proposito.propitius bene- fructusdouo virgiuitatistlceorari, virtutumquelam-

i-. etbeatee castitatis habitum quem te inspi- pauibus exornan, et clcctarum virgiuum tuarum
ranle susccpent, teprottgeute custodiat ;et quam consorlio, tedonante, mereatur uuiri.Pereumdem.
vestibus veiu'1 mulie professionis lnduis teiuporali- MlSSA 1N CONSECliATlONE VlllGlNlS.
ter, beatafacias imuiortahtate vestiri.PerDoininum
Da, quaesurnus, Domine, famulae tuee ///., quam
nostrum.
virgmiiatis houore diguatus es decorare, inchoati
Uem alia. — Deus, bonarum virtulum dator, et
operis consunnnatum eifectuin, et, ut perfectam
oriiniu m benedictionem iargus iui'usor,exaudi preces
tibi olferat pienitudinem, inilia sua perducere me-
nostras,et tianc vistenj,qualainula lu&Ul. pro con-
reatur ad huem. Per.
signoseadoperiendaui exposcit,
indea castitatis
Super oblala. — Oblalis hostiis, Domine, queesu-
beiievdicere et sanctiticaredignens. Per Dounnum.
mus, proesentis famulee hl. perseverantiam
BenedicLio vestis virytnis. —
hxatuh omnipotens,
perpetuee virgiuitatis accommoda,ut apertis jauuis,
luae

Deus,preces uostras,elhaneveslein, quafamulatua

Jll.se ailoperiendam exposeit,uberrnna?. beuedictio.
sumni Hegis m adventu, regnum cceieste cum lae-

titiameatur iutrare. Per.

nis nnbre perfunde, sicut perfudisti oras vestimen-
p Ad CompLenduin. — Respice,Doniine,fainuleetua3
torum Aaron benedicuoue prolluenle acapite ln
///. debuam servitutem,utinterhumauaefragiinatis
barb&m unguenti. Etsicuibenedixisti vestesomnium
incerta nullis adversitatibus oppnmatur, quae de
religiosorum tibi per omniaplacentium, ltaeam be-
tua protectioue coniidit. Per.
nedicere dignareac praesla, clemeutissimePater, ut
supradieUe fainulae tuce luec sit vestis salubris pro-
Oruttoad abbattssam facienduui. Exaudi, Do- —
miue, preces uostras, et super hanc fainulanituain
tecuo.lueecog.iilio rehgionis,huec imtiumsanctitatis,
///. SpiriLum Ltue benedictiouis emitte, ut,cuelesti
heec coutra oumia tela iuimici robusta deteusio, ut
muuere dilata, et Luee gratiam possit Majestatis ac-
ceuttjsimi muneris opuleutiaperseverauti contiuen-
quirere, ei beue vivendi ahis exeujpium prajbere.
tia uitetur. Per Domiuum noslrum,
Per Dominum nostrum Jesum Christum.
(601) Benediclio virguris ab (602) episcopo dicenda,
(OOiij quse /il in Epiphauia,
secunda \eria
(OOii veL
Oratio (01 '.5) ud a uuciLlas Liei veLaudas. — Fuuiu-
lus Luas, Domiue, tuee euslouia muuial pietaLis, ut
i asv.itx, aut (005) quando apostoLorum nataHtiace-
vngiuitatis sauutee propositum, quod teinspirante
lebruntur el [606) veslimenLa niyru forinsecus yes-
;
susceperuut, te prolegeute nlaesum custodiaut. Per
tant.
Doiniuum.
Respice, Domine, propitius super
hanc famulam
tuaw ///., ut sancta) virgiuhalis propositum, quod
(614) Oralio ad abbaiem facicndum. Coucede, —
D qui.esumus,omnipoten.s Deus,et lamulum tuum/i/.
te mspiiante suscipit, te guberuaute cuslodiat.
quem ad reguneu ammarum elegnnus, gratite tuae
Per.
dono prosequere.ut, te largieute, cum ipsa tibi no-
Consecratio. —
Deus, castorum corporum beni-
stra electioueplaceamus. Per Dominum.
gnus inhabitator,etincorrupturum amatoranimarum
quihumanam substuiniuin in primishomiuibus uia- b (6 15) IIEBDOJIADA II POST PENTliCOSTEN.
bohca fraude vitiatam, ita in Verbo tuo, per quem Deus, in te sperantiumfortitudo,adesto propitius
omma facta sunt, reparas, ut eam non soliun ad invocationibus uostris ; et quia sine te nihil potest
pnmre umocentiam revoces, sed etiain ad
originis mortalis inhrmitas, prssta auxihum gratue tuee
experienliaui (007) quorumiiam bonorum, quee in ut in sequendis maudatis tuis et volunlate Libi et
(608) novo steouio suiu habeuda, perdueas, et ob- aclione placeamus. Per.

a ln vet. Sacram.Gall. ex stat ordo ad consecran- dictio abbalissce, et super viduam vesle mutandam.
das mowckas, et ad veiandam virg. Sequitur Bene- b lnEdit. Pamel. mUii de DomuUcis post Pente-
 17o 8ANCTI GREGORIl MAGNI 170

169S«pero6/a/a.— Oblationemnoitram,qu8eiu« a rata %i

lapidoum,etd4 corcarneum.
mut, Domioe, miiencorditer aoeeptare et lancli- A tnen. Quod ipse prae »tare.
fioare dignerii, utejui lanctiticatione nobii laiui Ad Complendum, Sumptii muneribui,Domioe,
proveniat, et defeniio lempiterna. Per. 'l
a um utcumfrequentauone mytteni creicat
l'r;i'futiu. — Vere dignum etjuitum eit, aequum nostrae lalutii effectu Pi i
Dominum,
et lalutare. nos Libiiemperet ubiquegratiasagere, Super populum. Deus, quite inrectiia
Domine laocte, Pater omnipolem, BBterne Deui : rii manere pectoribui • po uobia tuagratia
qui Eccieiiaetuae nliosBicut non cenai erudire, ita taiei existere, in quibui habitai ria. Per Do- -

non desinii adjuvsre, ut icientiam, te miaerante, iiiiiiuin nostrum Jesum Christum

reetal'aciendi,elpossibihtutein cupiunt exiequendi. BEBDOMaDA IV POIT I I

Per Christuin. Deprecationem noitram, quaesumus, Domioe.be-

a Benediclio.— Benedicat vobis L)oininus,el custo-
diat vos. ALuen.Illuuhuetfuciem suaui super vos.et
misereatur vestri. Auien.Couveital vultuwsuuuiud
vos, etdonet vobis paceui. Auien. Quod ipseprSB*
nignus exaudi, ct quibus suppucandi praeslai affe-
ctum, tribue defeniionii auxilium. Per Dominum.
Super oblata. —
Munera,Domine, obiata sancti-
fica, ut tuinobii Uoigeniti corpuielianguii liunt.

slare dignetur, cujus regnum et imperium sine iiue Per Dominuui.

R
p^rtnauct, per oinnia saecula saeculoruin. Amen. Praefatio. —
Vere dignum et juitum est, iequurn
Beuedictio Dei Patris et Filii et Spiritus saucti, et etsalutare, nos tibi semper et ubique gratiusugere,
pax Douiini sit semper vobiscum. Et cum spintu Domine sancte, Puter omnipotens, aeterne Deus :

tuo. cujushoc mirificuiu opusacaalutaremysterium fuit

Ad Complendum. — Tantis, Domine, replcti mu- ut perditi duclumatqueprostratide diaoolo et mor-
neribus, quaesumusut et salutaria dona capiamus, tisaculeoad hanc gloriam vocaremur,quununcge-
et a tua uuuquam laudecessemus. Per. nuselectumsacerdotiumqueregale, populus acqui-
Super popuium. —
Fideles tuos, Domine, bene- sitionis et gens sancta vocaremur. Agentes igitur
dictio desideratacontirmet.quae eos et a tua volun- indefessas gratias sanctamquemuniiicentiam tuam
tate faciat nunquam discrepare, et tuis semper in- praedioantes, Majestati tuse haec sacra deferimus,
duigeat beneficiis gratulari. Per eumdem Dominum quae nobis ipse salutis nostras autor Chnstus msti-
nostrum. tuit. Per quem Majestatem tuam.

HEBDOMADA 111 POST PENTECOSTEN. c Benediclio. —

Benedicat vobis Dominus nostri
Sancti nomiuis tui, Domine, timorem pariler et oris alloquio, et cor vestrum sinceii amoriscopulet
amorem fac nos habere perpetuum,quianunquam nexu perpetuo.Amen. Fioreatis rerumpraesentium
tua gubernatione destituis, quos iu soliditate luae C copiisjustitiaacquisitis, gaudeatisperenuiterfruoti-
dilectiouis instituis. Per Dominum. bus sincerissimae charitatis, Amen. Tribuat vobis
Supeaoblata. —
Oblatio nos, Domine,tuonomini Dominusdonaperennia,ut (014) post tempora feli-
dicandapuniicet, et de die in diem ad coelestis vitas citer dilatata percipiatis gaudia sempiterna.Amen.
transferat actionem. Per. Quod ipse praestare dignetur.
PrgefaLio. — Vere dignum et justumest, aequum Ad Complendum. — Sacris mnneribus, Domine
et sulutare, semperet ubique gratiasagere,
nos tibi perceptis, quaesumus ut nos eorum virtute, et a
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, per vitiis omnibus expies, el donis tuee gratice jugiter
ChristumDominum nostrum: perquemMejestutem repleas. Per Dominumnostrum.
tuamsupphciter exoramus, ut abEcclesiatuaquid- Super populum. —
Tempora uostra,quaesumus.
quid est noxiuiu tu repellas, et quod eidem salutare Domine, pio favore prosequere,et quibus cursum
estlargiaris;nosque contra superbos spiritushumi- tribuis largiorem, praesta coniinuum benignusauxi-
iitutem tnbuasraiionabilemcustodiie, cum grutiam lium. Per Dominum nostrum.
tuam clementer nobis impendis;uec humaui incer- 171 HEBUOMADA V P03T PEXTECOSTCN.
tos consiiii derehnquas, sed tua, quae falli non po- Protector in te sperautium, Deus sine quo nihil
test, gubernatione disponas. Per quem. D est validum.nihil sanctum,multiplicasuper uos mi-
J> Benediclio. — Propitietur Dominuscunctis ini- sericordiam tuam. ul, te rectore, te duce, sic trans-

quitatibus vestris, 170 e^ sanet omnes languares eamus per bona temporalia,ut non amitlamus aeter-
vestros.Awen. Redimatdeinterituanimamvestrum, na, Per Dominum nostrum.
et satiet in bonis desideriumvestrum.Amen. Aufe- Super oblata. — Respice, Domine, munera sup-

costenoccurrit. Sed. post offkium dedicationis eccl. Theoderic. ac in nostris Editis. In Codice vero Ge-
sequitur In nulaLi yapce In ordiuatione presbyteri.
: met. reperiuntur immediate post octavam Pente-
Adsponsam benedicendam.Orationespropeccatis,etc, costes.
Sic etiam iegitur in Cod. Keg. Suecias, ex quo multa a Legitur in Benediction. inscribiturque Bene- :

Editiunis Pamelianee errata emendari possunt, ut ctw quotidianis diebus

pag. 384, in Orauonead capillaturam : Ad novam b bVnedictionem lianc nullibi legi.

tondendi gratiam vocare dujnutus es,pro Adcomam c Haec uuoque aliis ex Codicibus minime nota.
tondendi, etc, uli exhibet hic Codex ms. Omittuntur De caetens quae sequuntur eadem dicta sunto, nisi
cjuoque Dominicae post Pentecosten in Kulend. Rom, aliter rem se habere moneamus.
Earmn Missas assignumur eodem ordine 111 duobus
177 LIBER SACRAMENTORUM. M
plieantis Ecelesia?, et saluti credpntium perpetua A missionea tuas, quae omne desiderium ?uperant
sanctificatione sumenda concede. Per. consequamur. Per.

Prsefatio. — Vere dignum et justum est, aequum Superoblata. — Propitiare, Domine,supplicatio-

semper, et uhiquegratias aeere,
et salntare nostibi nibur, nostris, et has oblationes famulorum famula-
Domine sancte, Pater omnipotpns, fpterne Deus :
rumque tuarum benignus assume, ut quod singuli
et omnipotentiam tuam jueiter implorare, nt nobis obtulerunt ad honorem nominis tui.cunctis proficiat
etprapsentis vitea subsidium. et aetprne tribuasprae- ad salutem. Per Dorainum nostrum.
minm sempiternum. Qno mulabiliadona oaoia-
sie Prsefatio. — Vere dignum etjustum est, aequum
mus. ut per haeo ad incommutabiliadonapervenire et salutare, nos tibi semper et ubique gratias age-
valeamus sicteroporalislsetitiee temporatranseant,
; re, Dominc sancte, Pater omnipotens,?cterne Deus,
ut eis paudia sempiterna succedant. Per Christum perChristum Dominura nostrum, verum oeternum-
Dominum nostrum. quae pontificem, et (617) solum sinepeccati macula
Benedictio. — Emundet Dominusconscientias ve- sacerdotem,cujussanguinefideliumcorda mundan-
stras ab omnimaiitia. etrepleatsanctificationeper- tur, cujus institutione placationis tibi hostias non
petua. Amen. Vota vestra clptnenter mtendat, et solura pro delietis populi, sed etiam pro nostris
peccataomniapropitiatusindul?eat.Araen. Quae pire g offensionibusimraolamus ;tuam poscentescleraen-
oplatis miscratus attribuat, aoquaepavescitis, pius tiam ut omne peccatumquod carnis fragilitatecon-
propugnator procul rcpellat. Amen.Quodipseprse- traxiraus, ipso suramo pro nobis Antistite interve-
stare dignptnr. niente, solvatur. Per quem.
Adcomplendum. — Sanotatuanos.Domine.siim- Benedictio. — Amoveat Dominas totius
a vobis
pta vivificent, et misericordiae sempiternae praepa- macula simultatis. et imbuat vobis munera pnrae
parent espiafos. Per Dorainum nostrum. dilectionis. Araen Subjuget in vobis reluctationem
Superpopttlnm. — Respice, Domine, propitius carnis et sanguinis, et opem conferat perpetuae
plebem (uam, et toto tibi cordesnhjectampraesidiis castitatis. Amen. Idque vos in praesenti saeculo di-
invictae pietatis attolle.Per Dominum. ligere faciat, quod a coelestis paradisi haereditate
HEBDOMADA VI POST PENTECOSTEN non dividat. Araen. Quod ipse praestare dignetur.
Da nohis.quaesumus.Doniine, utet mundicursus Ad complendum. — Quos ccelesti, Domine, dono
paoifice nohis tuo ordine dirigatur, et Ecclesia tua satiasti, praesta,quaesumus,uta nostrismundemar
tranqnilla devotione laetetur. Per Dominum. ab hostiura liberemur insidiis. Per.
occultis, et
Super oblata. — Ascendant, qnaesumus, Domine,
173 Suner populum. Protegat,Domine,quae- —
preceshumiiitatisnostrae in conspectu -cleraentiae sumus,tuadexterapopulum supplicantera.etutprae-
c
tuae;et descendat superhaec oblata virtustuae divi- sentera vitam sub tua gubernatione transcurrens,
nitatis, quara nostris quoquepurificandis mentibus mereatur invenire perpetuam. Per Dominum no-
largiaris. Per Dominum. strum.
Praefatio. — Vere dignum
justum est, aequum
et
HEBDOMADA Vl'll POST FENTECOSTEN.
et salutare, nos tibisemperet ubique gratiasagere,
Domine sancte, Pater omnipolens, aeterne Deus :
Deus virtutum, (618) cujus et totum quod est

Majestatem tuam suppliciter deprecantes, ut opem optiraum,insere pectoribusnostrisamoremtui no-

tnam minis, et proesta innobis religionis augmentum,ut
172 petentibus dignanfer impendas, et de-
siderantibus benignus tribuas profutura.Per Chri- quae sunt bona nutrias, ac pietalisstudioquae sunt
stum Dominum. nutrita custodias. Per.
a Benedictio.— OmnipotensDeus suavosclemen- Super oblata. — Propitiare,Domine,supplicatio-
tialienedicat, et sensnm vobis sapientiae salutaris nibus nostris et has populi tui oblationes benignus
infundat. Araen. Catholicoe fidci vos documenlis assurae, et, utnullius sitirritum votum, et nullius
enulriat, et in sanctis operibus perseverabile« red- vacua postulatio, praesta, qii8esumus,utquodfideli-
dat.Amen. Gressus vestro ab errore convertat, ct ter petimus.etricaciterconsequamur.PerDominum.
viam vobis paci=; et charitatisostendat.Amen.quod " Prsefatio. —
Vere dignumet justumest, aequuni
ipse praestare dignetur. et salutare nos tibi semper et ubique gratias agere
Ad complendum. — Mysteria nos, Doraine, sancta Dornine sancte.Pater omnipotens, aeterne Deus et :

purificpnt, et suo munere tupantur. Per. tibi voverecontritisacrificiiiiucordis,619)tibi litare

Super populum, — Exaudi nos, Deus salutaris humiliati victimam pectoris,aquo omnebonura su-
noster, et dies nostros in tua pace dispone, ut a mimus, omnem jucunditatem haurimus. Precaraur
cunctis pertiirbationibus liberati,tranquillatibi ser- itaque ut tibi conscientianostra farauletur, et.ut in
vimte farauleraur. tede die in diera meliorata proficiat,tuae gratiae in-
HEBDOMADA VII POST PENTF.COSTEN. temeratasubdatur.Nostrisnos,qii8esuinus,Domine,
Dens, qui diligenlibus te bona invisibilia praepa- evacua malis, tuisque reple per omnia bonis, ut,
rasti, infunde cordibusnostris tui amoris affectum percepta gratia,quam nostra non exigunt mcrita,
ut te in omnibus, et super omnia diligentes, pro- cunctisadversitatibus liberati, et in bonisomnibus

Exstat in Benedict. Post Benedictionem quotidianis diebus.

179 SANCTI GRFCOI;!! MAGNl 180

eonflrmitl supernis oiribui mereamur conjungi. A icntii lta»noiconv«riattoneianottficcni etadgau-

Per Chriitum. empiterna perducant. Per Domioum noitrum,
n Benediclio, [oclinet Dominu aurem luara a>l Pra fatio. Vere dignum el justum pst,«quumet
precee veitreB humulitatii, etdel tob\ irratiara suse talutare, oo tibi semper e! ubiqu
benedictionis, el prflBmium lempiterns lalulii. Domine laocte, Pater omnipotens.ffilei et
Amen.Semper etubiqueDominumpropftium babea- tu.iiii misericordiam exorai tnnuentevalea
tis, et in cjus laudibui exiulteti*. Amen. Omoium mus qus mala mnt declinare el luoa bona tunt
peccatorum vestrorum vincula iolvat,e1 ad gloi conie [uenter e rplere ; et quia doi feciiti ad tue
seinpiternam pervenirc vos faciat.Amen. Quod ipie eramenta pertinere, tu olementer in oobii
prmtare. rnin munui operara. Per Ghriitum.
Ad complendum. —
Repleti, Domine, muneribui b Benedictio,— Mulliplicet io vobis Dominui co-
tuis, quaesumus ut eorum et mundamur cffectu, et piam BU83 henedictionis.el confirmel voain ipe regni
muniamur auxilio. Per eumdem. coBlestis. Amen. Aotui vestroi eorrigat,vitamemen-
Swper populum. — Da nobis,qu&esumus,Domrae, del17 5 ""
componat,etvoi ad coeleitie para-
: !
'' s

ut in tua gratia veraciter confidentes.et quee digna disib»reditatem porducat. Amen. Talique ioten-
sumamus.Per 3 tionereplerivaleati»,quaeiin perpetuum
sunt posluleraus.et jugiter postulala placeatia.

HEBDOMADA IX POst PENTEOOSTKN. Quod ipse prcsstare.

Deus, cujus providenfia in sui diipositione non Ad complendum. - Sumptis,Domine, tu;p insti-

fallitur, te supplices exoramus, ut noxia cuncta tutionismuneribus,quaesumusut nos eorum et mun-

submoveas,etomnia nobis profuturaconoedas.Per. ditia purges, et potanti virtote defendai. PcrDomi-

1 7 4 Super oblata. —
Deus, qui legalium diflfe- num.
rentias hostiarum unius sacrificii perfectione (620) Super populum. —
Concede, quffisumus,omnipo-
sanxisti accipe sacrificium adevotis tif>i famulis,et tens Dcns, ut, viam tuarn devofa raente eurrentes,

pari benedictione sicut munera Abel, sanctifica. ut (624 subripientium delictorum laqueos evadamus.

obtnlerunt,admajestatH tuee ho- Per Dominura nostrum.

(621) quodsinguli
norem,cunctis proficial ad salutem.Per Dominum HEBDOMADA XI POST PE.NTEC0STKN
nostrum. I 'ncstaqiiiH^urauSjOiTi 11 i|, ol.cn sefini-ericorsDeus,
Prsefaiio. —
Vere dignura et justum est. sequum ut inter hujus vi!aecaligines,necignorantia fallente
et salutarenos tibi semperet ubique gratiasagere, mergamur, nec praecipitisludeamusvoluntatepec-
Domine sancte,Pater omnipotens, aeterne Deus et ;
care,sedquibusfiduciarasperandae pietatisindulges
tuam misericordiam totis nisibus exorare, ne pro q optatffimisericordiKprastatbenignuseffectum.Per.
nostranos iniquitate eondemnes.sedpro tua pietate Super oblata. — Concede nobisheec, qusesumus,
in via recta seraper disponas nec, sicut meremur,
; Doraine, digne freqnentare mjsteria, qua quoties
delinquentibus irascaris, sed frasilitati nostree in- hujus hostise comraemoratio celebratur, (62o) opus
victabonitate subvenias. PerChristum. nostrae redemptionis exercetur. Per.
Benediclio. — Sanctificet vos Dominigratia, et ab Prxfatio. — Vere dignum et justum est, aequura
omni malo custodiat. Amen. Arceat a vobis omne et salutare nos tibi semper et ubiquegratias agere
quod malum est, et spiritus vestros corporaque Domine sancte,Pater oranipofens, aeterne Deus : et
purificet. Amen. Alliget vos sibi vinculo charilatis, per ministerii hujus inple-
tibi debita.11 servitutein,
et pax ejus abundet in cordibus vestris.Amen.Qnod tionem persolvere quia non solum peccantibus ve-
ipse praestare. niam tribuis.sed efiara pramia pelentibus iraperti-
Ad Complendum. — Tuanos,Doraine,medicinalis ris. Et quod perpeti raalis operibus promeremur,
operatio, et a nostris perversitatibus clementerex- magnifica pietate depellis.utnosad tuse reverentiae
pediat, et ad ea quae sunt recta perducat. Per. cultum, et (626) terrorecogaset amore perducas.
Super populum. —
Plebistuae, quaesumus, Domi Per Chiistum.
ne, ad tesempercordaeonverte.utquaratantisfacis Benedictio. —
Deus.qui estvita mortalium,salus-
patrociniis adjuvari, perpetnis non desinas guber- D que peccatorura, auferat a vobis omnes maculas
nare praesidiis. Per. delictorum.Araen.Induat vos dpcore virtntum.sanc-
HEBDOMADA IX POST PENTEC.OSTEN. tificet mentes, purificet voluntates et donet vobis
Lagire nobis, Domine, qinesumiis.semper (6221 sanctorumeonsortiiimarj2>dorum.utprobabilcs.fi<!e
spiritumcogitandiquaerectasunt,propitiusetagend etopereiramaculati perveniatis ad eeternam gaudio-
utquisine te esse nou possumus, secundum te vi- rum eoelestiutn hasreditatem.Amcu.Quod ipse prse-
vere valeamus. Per. stare.
Super obiata. —
Suscipe munera,quaesumus,Do- .4^ Complendu n. — Tui nobis. Domine, eomrau-
inine,qua? de tua largitatedeferimus,uthffic sacro- nio sacramenti.et pnrificationemconfeiat, et tribuat
sanctamysteria,gralia3 tureoperanle virtute.et prae- unitalem. Per.

a Habetur in benedictionali versus finem. communi leguntur.

b In Benedictionali locum habet,inter illas quae de
181 LIBER SAGRAMENTORUM 182

Super povuhim. —
Conserva.queesumus.Domine, A infendat, et culparum omniura vobis veniam cle-
tuorum corda fidelium,et srratiae tuae virtute corro- menter attrihuat. Amen. Quod ipse praestare.
bora, ut etintua sint supplicationedevoti.etmutua Ad Complendum. —
Sentiamus, Domine.quaesu-
dilectione sinceri. Per Dominum nostrum. mus, tui oereeptione sacramenti suhsidiummentis
HEBDOMADA Xll POST PF.NTECOSTEN. etcorporis, ut in utroque salvati, coelestis remedii
plenitmiine gloriernur. Per.
Dens, quiomnipotentiamtuamparcendomaxime,
J76 e t miserandoraanifestas.multiplicasuper nos
Stiper vopulum. — Tuere,Doraine, populura tuum,
misericordiam tuam.ut. adtuapromissacurrentes,
et salutaribus prapsidiis semper adjutum beneficiis
a tolle continuis et mentis et corporis. Per.
ccelestiura honorum facias esse consortes. PerDo"
minum nostrum. HEBDOMADA XIV POST PENTECOSTEN.
Suver oblala. — Tibi, Domine, Omnipotens spmpiterne Deus,perquemcoepit es-
sacrificia dicata
reddantur, quae sic ad honorem nominis tui defe- se quod non erat, et (627) factum est visibile quod
renda trihuisti, utearlera remedia fieri nostraprae- latebat, stultitiara nostri cordis emunda, etquae in

stares. Per Dominum. nohis sunt vitiorura secreta purifica, ut possimus

Pr&fatio. —
Vere dignum et justum est, aequum tibi Domino pura mente servire. Per Dominum.
et salutare,nos tihi semperet ubique gratias agere, " Super oblaia. —
Offerimus tibi, Doroine, Hostiam
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus cu- placationis et laudis, humiliter implorantes, ut et
:

ju> primum tuae pietatisindicium est.si tibinosfa- eam plaeahili pietaterespicias, et offerentium pre-
cias toto eorde snbjectos, et spiritum nobis tantee ces clementi largitate exaudias. Per.
devotionis infuudas, ut propitius largiaris conse- Prxfatio. — Vere dignum et justum est, aequum
quenter auxilium. Per Christum, etsalutare, nos tibi semper
ubique gratias age-
et
a Benedictio. — Devotionem vestramDominusdi- re, Domine sancte, Pater omnipotens.aeterne Deus:

gnanter intendat, et suae vobis benedictionis dona quia tu in nostra semper faciens infirmitate virtu-
concedat. Amen. Talique vos in praesenti saeculo tem, (628) Ecclesiam tuam inter adversa crescere
subsidio muniat, ut paradisi vos in futurohabitato- tribuisti, ut cum putaretur oppressa, tunc potius
resefficiat. Amen. Sicque corda vestra sacrifican- prmvaleret exaltata, dum simul et experientiam fi-
dobenedicat, el benedicendo sanctificet, ut vobis- dei declaral afflictio, et victoriosissiraa semperper-
cum, imo in vobis eum habitare delectet. Amen. severet, te adjuvante, devotio. Per Christura.
Quod ipse praesfare. Benedictio. — Det vobis Dominus munussuaebe-
AdCompl.endum. —
Qu^esumus.Domine Deus no- nedictionis, et repleat vos spiritu veritatisetpacis.
ster, ut quos divinisreparare non desinissacramen- G Atnen. Quatenus sic per viam salutis devotamente
tis, tuis non destituas henignus auxiliis. Per. curratis ut subrepentium delictorum laqueos salubri-
Superpopulum. —
Fideles tuos, Domine.quaesu- ter evadatis. Amen.Sicqueefficiaminiinejussuppli-
mus, corpore pariter et mente purifica, ut, tua in- catione devoti, et in mutua dilectione sinceri, ut ad
spiratione compuncfi. noxias delectationes vilare cceleste regnum pervenire possitis securi. Amen.
praevaleant, atque, ut earum non capiantur illece- Qnod ipse praestare.
bris, tua seraper suavitate rascantur. Per. Ad Complendum. —
Vivificet nos,quaesumus,Do-

HF.BDOMADA XIII POST PENTECOSTEN. mine, hujus participatio sancta mysterii, etpariter
OmnipotenssempiterneDeus,qui abundantiapie- nobis expiationem tribuat et munimen. Per.
tatis tuae et merita supplicum excedis et vota ef- Superpopulum. —
Omnipotensetmisericors Deus,
funde super nos misericonliara tuara, ut dimittas de cujus munere venit ut tibi a fidelibustuisdigne
quae consci^ntia metuit, et adjicias quodoratio non quaesumus, nobis
et laudabiliter serviatur, tribue,

praesumit. Per. ut ad promissiones tuas sine offensione curramus.

Super oblata. — Respice, Domine, quaesumus, Per.
nostram propitius servitutem, utquod offerimus sit HEBDOMADA XV POST PENTECOSTEN.
ibi munus acceptum, sif nostrae fragilitatis subsi- Omnipotens sempiterneDeus.danohis fidei,178
I)
dium. Per. augmentum. et utmereamurasse-
spei et charitatis
Prsefatio. Vere dignum
iustum est, aequum
et qui quod promittis, fac nos amare quod praecipis.
et salutare, nostibisemperet ubique gratias asere, Per.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus : Super oblata. — Propitiare, Domine, populo tuo,
qui nos castigando sanas, et refovendo benignus propitiare muneribus, ut hac oblatione placatus et
erudis, dum magis vis salvos esse correctosquam indulgentiaro nobis tribuas etpostulata concedas.
perire dejectos. Per Christum Dominum nostrum- Per.
Benedictio. —
Gratia suavos Dominuslocupletet, Prcpfatio. — Vere dignum et justura est, aequum
et coelesti benedictione mnltiplicet. Amen. Ab omni et saJutare,nostibisemper etubique gratias agere,
vns adversitate 17T «Jefenrla et pia sempermise- Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne
t,
Deus :

rationecustodiat. Amen. Petitiones Yestras placatus qui nos de donis bonorum temporaliumadpercep-

a Exhibetur in Benedictionali inter communes, seu nulli diei addictas,

183 SANCTI OHkgoimi MAGNI 184

tionem provehifl leternorum, et hffid tribuia <>\ illa A o emper(630)muneregubernetur. Per

largirie, utet mansurisjamiDoipiamui lnseri,el prav Domioum.
tereuntibua nonteneri. Tuumestenimquodvivimufl Super oblata. — Tua oo», Domioe, laeramenta
quia lioel peceati vulnere uatura oostra sil vitiata, oustodianl el contra diabolicos tueantur temper
tuitamenesl operis ul terreni generati ad coeli incursus Per Dominum oostrum.
renascamur. Per Christum. Prwfatio. Vere d gnum etjustum est, asquum
Benedictio. — Benediotio vos Domtni comitetur el lalutare, uostibisemperet ubique gratia
ubique, sibique semper faciat adhaerere. Amen.Ip e Domine sancte, Pater omnipoteDs, aeterneDeus:et
vossuabenedictione Balviticet,quidignatuse8l plas- teincessanU r prec iri,i i
qui leauctore lubsistimus,
mare potenter Amen. Atque ita vos praestel feliciter te dispeosante dirigamur. Noo (63l)nostrf*sensibui
vivere, ut coelcstis beatitudinis eflBcial cohaeredes. relinquamur, sed ad tuae reducti semper tramitem
Amcn. Quod ipse praestare. studeamus exercerequaepraecipis,ut
veritatis, haae
Ad Complendum. — Ccelestibus,Domine,donissa- possimus dona precipere queB promittis. Per Chrl-
tiatos,qus3Bumusutetvoluntatepierectequevivendi Stlllll.

et virtute atque efficaciaperficiendi nos jugiterdo- Benedictio. — Omnipotens Deus peccatorum ve-
nare digneris. Per Dorainum. g strorum maculas purget, etsuavosbenedictioneillu-
Super poputum. —
Conserva, qunpsumus,Domine stret. Amen. Repleal vosspiritaliumdonis virtutum,

populurn tnum; etquem salutaribus praesidiisnon ej perseverare faciat in bonis propositum vestrum.

desinisadjuvare,perpetuistribuegaudere beneficiis Amen. SicquehumilitatemvestrambeDi rnusaccep-

et mentis et corporis. Per Dominum nostrum. tet, ut suae vos pietatis remuneratiooe loeupletet.
HF.BDOMADA XVI POST PENTECOSTI.N. Amen. Quod ipse praeslare dignetur.
Custodi, Domine,
quassumusEcclesiam tuam pro- Arf Complendum. — Itentes oostras et corpora
pitiatione perpetua, et quia sine te labiturhumana possideat, Domine, quaesumas, donicoelestisopera-
mortalitas, tuis semper auxiliisetabstrahatur ano- tio (632) ut non nosler sen-us in nobis, sed jugiter
xiis et ad salutaria dirigatur. Per Dominum. ejus praeveniat effectus. PerDominum.
Super oblata. —
Hostiam sacritieii singularislibi Super populum. —
Adesto, Domine, supplicatio-
Domine, deferentes petimus, ut ejus virtute nos et nibus nostris, et nihildesuaconseientiaprapsumen-
a peccatis emacules, et tua sanctificatione dignos tibus ineffabili miseratione succurre, ut quod non
efficias. PerDominum. habetfiduciameritorum,tuaconferatlargitasinvicta
Praefatio. — Vere dignum etjustumest, aequum donorum. Per.
nos tibisemper etubique gratiasagere, C
et salutare, 180 BEBDOMADA XVIII P0ST PENTECOSTEN.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterneDeus.per Absolve, quaesumus. Domine, tuorura delictapo-
ChristumDominumnostrum : qui aeternitate sacer- pulorum, eta peccatorum nostrorum nexibus,quae
omnestibi servientes sanctificat sacerdotes
dotii sui pro nostra fragilitate contraximus, tua benignitate
quoniam mortali carne circumdati, ita quolidianis liberemur. Per.
peccatorum remissionibusindigemus.utnon solum Super oblata. —
Pro nostrae servitutis auprmento
pro populo, sedetiam pro nobis ejusdem tePonti- quaesumus,Domine
sacrificiura tibilaudis offerentes,
ficis sanguis exoret. Perquem. (633)utquodimmeritiscontulisti.propitiusexsequa-
179 a Benedictio. — Concedat vobis omnipotens ris. Per Dominum.

Deus munus suae benedictionis,quivestrae estcon- Proefatio. —

Vere dignum etjustum est, aequum
scius infirmitatis. Amen. Et (629) qui vobis tribuit et salutare, nostibisemper et ubiquegratias agere,
supplicandiaffectum,tribuatconsolationisauxilium. Domine sancte,Pateromnipotens,aeterne Deus:quia,
Amen. Ut ab eo et praesentis et futurae vitae snbsi- cura laude nostra non egeas, grata tibi tamen est
dium capiatis, cujus vos bonitate creatos esse cre- tuorum devotio famulorum nec te augent nostra ;

ditis. Amen. Quod ipse praestare. praeconia. sed nobisproficiuntadsalutem.Quoniam

AdComplcndum. — Praestanobis,miserieorsDeus r. sicut fontem vitae praeterire causa moriendiest, sic

utplacationem tuam promptismentibusexoremus, eodem jugiter redundare, effectus est sine fine vi-
et, per sacramenta quaesumpsimuspeccatorum ve- vendi. Per Christum.
riiam consequentes, anoxiis liberemur incursibus, Benediclio. — Omnipotens Deusccelesti vos pro-
PerDominum nostrum. tectione circumdet, et suae benedictiouisdono locu-
Super poputum. —
Propitiare, Domine, populo pietet. Amen. Concedatque vobis, utquiiu sola spe
tue, et ab omnibus illum absolve peccatis, ut quod graliae coelestis innitimiui, coelestietiamprotectione
nostrisoffensionibus promeremur, tua indulgentia muniamini. Amen. Quatenus etin praesenti saeculo
repellatur. Per. mortalis vitae solatia capiatis, et sempiternae gaudia
HEBDOMADA XVII POST PENTECOSTEN. comprehendere valeatis. Quod ipse praestare.
Ecclesiam tuam, Domine, miseratio conlinuata AdComptendum. — SalularisHostiaeparticipatione'
mundetet muniat, et quia sine te non potestsalva recreati, quaesumus, omnipotens Deus, ut ejuspo-

a Exstat in Benedictionali, scilicet in serie benedictionum de communi seu quotidianarum.

 . .

18» LIBER SACRAMKNTORUM. 186

tentia singulari nos ipsos tibi holocaustum facias A Ad Complendwn. — Purifica, Domine, quaesumus,
sempilernum. Per. mentes nostras benignus, et renova coelestibus sa-
Super populum. — Da, quaesumus, Doniine, po- cramentis, ut consequenter et eorporum preesens
pulo tuo et mentetu qua tibi devotua existat, et in- pariter etfuturum capiamus auxilium. Per.
tellectumquojustadrposcat.etpropitiationeintuam, Super pnpulum. — Respice propitius, Domine, ad
qua pie desiderantibus profutura perfieias. Per. debitam tibi populi servitutem, ulinterhumanae fra-
HEBUOMAUA XIX POSf PE.NTECOS TK.N. gilitatisineertanullisadversitatibusopprimatur,qui
OinnipotenssempiterneDeus.misericordiam tuam de tua protectione contidit. Per Dominumnostrum.
ostende supplicibus,utqui de (634)meritoruuaqua. 182 HF.BUOMADV XXI POST PENTECOSTEN
litate diffidimus.nonjudiciuni tuum, sed indulgen- Da, quresumus, Domine, populo tuo diabolica vi-
tiain sentiamus. Per Doininum. tare contagia et te solum Dorainum puro corde se-
Super oblata. — Hujus te, Domine, muneris obla- ctari. Per.
tione placemus, et perpetuae vita p.irticipes hnjus Super oblata. —
Majestatem tuam, Doraine, sup-
operatione reddamur. Per. pliciter deprecamur, ut lnvc sancta, qufe(63l>) geri-
Piwfatio. — Veredignuin etjustum est,aequuni et
mus, et praeteritis nos delictis exuant et futuris.
salutare, nos tibi sempret ubique gratias agere, g p er
Domine sanote, Pateromnipotens, aeterne Deus, per Prxfalio Vere dignum etjustum est, aequum et
Christam Dominum nostrum : qui vieit diabolum salutare, nostibi semperet ubique gratias agere,
181 et mundum,hominemqueparadiso restiluit, et Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :et
vit;r jannas credentibus patefecit. Per quem. suppliciter te exorare, ut sic nos bonis tnis instruas
a Benedictio. — Omnipotens
Deus dexterae suae sempiternis, ut temporalibus quoque consolari di-
perpetuo vos circumdet auxilio, et benedictionum gneris ; sic praesentihus refovere, ut ad gaudianos
suarum repleat dono. Amen. Abomni vos pravitate mansura perducas. Per Christum.
defendat, et donis coelestibus exuberare concedat. Bencdictio. — Omnipotens Deus
universa a vo- c

Amen. Quo corpore mundati ac mente, talem et bisadversa excludat, etsuaesuper vosbenedictionis
exhibeatis servitutero,per quamsuam coosequiva- dona propitiatus infundat. Amen. Corda vestra effi-
leatis propitiationem. Amen. Quod ipse. ciat sacris intentadoctrinis,quo possint repleri be-
Ad Complendum. — Coelestis mensae, qnaesumus, neficiis sempiternis. Amen. Quatenus et exsequenda
Domine, sacrosanctalibatiocordanostrapurgetsem- intelliijentes et intellecta exsequentes, et inter ad-
per et pascat. Per Dominum nostrum. versa mundi inveniamini 6 3 6 ) 1 inderanes, et beato-
Super populum.—Adetto, Domine, popnlis tuis rura S pirituum efficiaminicohaeredes. Araen. Quod
cJ
in tua protectione fidentibus, et tuae se dexterae sup- dignetur.
jp Se p raes tare
pliciter inclinantes perpetua defensione conserva. Ad Complendum. —
Sacrificium, quod tuae, Do-
Per. mine Deus, obtulimus pietati, nobis ad veniam
HEBUOMADA XX POST PENTECOSTEN. nostrorum proficiatpeccatorum.ettuaemiserationis
Fac nos, Domine, quaesumns, tibipromptavolun- semper tribuat solatium,Per Dominum nostrumJe-
tate subjectos, etad supplicandum tibi nostrassem- sum Christum.
per excita vohmtates. Per. Superpopulum. — Benedictionem tuam, Domine,
Super oblata. —
Mundano?, Domine.sacrifieii prse- populus qua, corpore salvatus ac
fidelis accipiat ;

sentis effectu, et perfice miseratus in nobis ut cjus rente, et gratam tibi semper exhibeat servitutem,
mereamur esse participes. Per. et propitiationis tuae beneficiasemper inveniat.Per
Prxfalio. — Vere dignum
et justum est, aequum Dominum nostrum.
etsalutare, nos semper et ubiquegratias agere,
tibi HEBDOMAUA XXU POST PE.NTECOSTEN
Dominesancte, Pater omnipotens, aeterne Deus et : Dirigatcordanostra, Domine, quaesumus,tuaerni-
tuara Majestatem humiliter implorare, ut Jesus serationis operatio, quia tibi sine te placere non
Christus Filius tuus Dominusnostersua nos gratia possumus. Per Dominum.
protegat et conservet ; et, quia sine ipso nihil recte
D
Super oblata. —
Deus, qui nos per hujus (637j sa-
valemusefficere, ipsius munere capiamus ut tibi crificii veneranda commercia unius summasque di-
semper placere possimus. Per quem Majestatem. vinitatis participes effieis, praesta, qusesiimus, utet
b Benedicfio. — PurificetomnipotensDeus vestro- tuamcognoscamusveritatem, eteamdignis mentibus
rum cordiuraarcana, et benediclionissuaevobistri- ac moribus assequamur. Per Dominura nostrum.
buat incrementa. Amen. Ab oranibus vitaepraeseotis Prxfatio. —
Vere dignum et justura est, ffiquuin
periculis exuamini, et virtutum spiritalium orna- et salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere,
mentis induamini. Amen.Quo illius adjutorio fulti Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :

sic ei serviatis in terris, ut ei conjungi valeatis in qui propterea jure puuis errantes. et clemeoter re-
coelis. Amen. Quod ipse. foves 183 castigatos, utnos a malis operibus abs-

a Estin Benedict. loco jam designato. c In Erl. deest unirersa, quod addidimus ex Ms.
b Htec Benedictio praecedenti subjicitur in Bene- et ex Benedictionali.
dictionali.
 .

187 CTl GREGORIl MAGNl m

trahas, o\ ad honn faelenda oonvertai, qol non vis A lii operatio, »1 a Dostrfi perveriitatlbui cleraenter

Invenireqnod damnei,ipde nepotinsquodeoronei. ezpediat, ''t tuii Facial semper inhnrere mandatia.
Qni cum pro nostrii meritia juoriter mftreamur afl Per
tn tamen judiciura ad oorrectionem temperai, oon 8uper populum, i amiliam tuam, quassumni,
pprpetuara ezerces ad poenam. Juiteenira corrigii, Domine, 'I<'x'<t;i tua perpetuo circumdel auzillo, ut,

et clementer igno <'is in utroque veraz, in ntroque ab omni pravitate defenia, donii <-<pksiilj':

misericors. Qui oos ea legediaponii, ul coercendo quatur. Per Dominum nostrum.

in eeternura perire non sinns, el parcendo ipatiura HEBDOUADA XXIV POil PBffTI

tribuas corrigendi. Qui ideo malispreasentibus nos Largire, queeiumui, Domine, Qdelibus u iadul- t i
->

Qagellas, ul ad bona futura perducas ideo bonis ; gentiam placatus el paoem, at pariter ;il) omnibui
temporalibus consolaris, nt de sempiternis facias mundentur offeniii, et securatibi meatedeterviant.
certiores. Quo te el in prosperis et in adversis pia Per.
semper eonfessione laudemus. PerChristurn Domi- Super oblata. Coeleitem nobis presbeant haec —
num nostrum. mysteria, quaesumus, Domine, medicinam, et vitia
Benediriio.
•< —
Omnipotens Deus dies vestrosin nostri eordis ezpurgent. Per Dominum aostrum.
sua pace disponat, et suae vohisbenedir-lionisdona g Prxfatio. Veiedienum etjustnm eit, eequum —
concednt. Amen. Ah omnibus vos perturbationibus pi salutare, nostibisemper et ubique gratias agere,
liberet. et mentes vestrns su;r. pacis trnnquillitnte Domine sancte, Pater omnipotens, ssterne Dem :

consolidet. Amen. Quntenns spei, firlpi e.t oharitatis Majeslatem tuam lupphoiter deprecantei, ut, ex-

gemmis ornnti, et praesentfim vitnm transisntis pulsis azymisvetustatii, HliusAgni cibo satierauret
illeesi, et ad reternnm perveniatis secnri. Amen. poculo qui et Dostramimaginem reparavit, et suam
Ouod ipse prsestare dignetur. nobis r ra!iam repromisit, Jesus Chriitoi Filiui
<,

Ad Complendum —
Gratias tibi referimns, Do- tuui.
mine, snero munere vpgptati, tnnm raisericordiam Iienedictio — Oranipotens Domhusadaperiat cor
deprecnntes, ut disrnos nosejus participatione per- vestrum in lege sua. et humiliet animas vestrai ad
ficias. Per Dominum. capierxta mandata crple-tia- Amen. Quidquid vobis
Super populum. — Pamiliae tuae, quaesumus, Do- pro salute animarum veitraramos mortalitatis no-
mine. esto protpctor, et misericordiam tuam con- strae enarret,acceptum vohis pietas divina effieiat.
cede posccnti, qua tibi semperfiat ohediens, ettua Amen. sermonibus animati enmeis qui
Ut, divinis
dona percipiat. Per. provohis inviorilant, ad aeternam beatitudinem me-
HERDOMADAXXUI P0ST PENTECOSTEN. reamini pervenire illaesi. Amen. Quod ipse prwestare

Omnipotens et misericors Dpus, universa nohis dignotur.

adversantia propitiatns exclude, mente et cor-
ut,
AdComplendum. — Sacrificiumsalutisnosrce tibi

pore pariter expediti, quaetuasunt liberis mentihns offprentes, quaesumus, Domine Deusnoster, utcon-
exsequamur. Per Dominum nostrmn. cedas nobis purificatisraentibussemper tufepietatis
Superoblata. —
Dn, quaesumus, omnipotensDpus, celebrare mystprium. Per Dominum nostrum.
sic nos sncris muneribns tunm veninm promerari, Super populum. —
Da salutera, Domine, qusesu-
ut nostros corrigaraus excessus ; sic fntentibus re- mus, populo tuo mentis et eorporis, et perpetuis
laxare delictum, ul coerceamusinsuisparvitatibus consolationibus tuorum replecor<lafidelium, ut, tua
obstinntos. Per Dominum. protectione relevati, et pia tibi devotione corapla-

Prxfatio. — Vere dignum

et justum est, aequum ceant, et tua semper beneficia consequantur. Per
et salutare, semper et ubique gratias agere,
nos tibi Dominura nostrum.
Domine sancte, Pater omnipotens, setprne D^us et, 185 b HEBDOMADA XXV POST PENTECOSTEN.
:

clementiara tuam suppliciter exorare. ut Filius tuus Deus, qui nos rei,r endo conservas, parcendojusti-
Jesus Christus Dominus noster, qui se usque in finem fieas, eta temporalitribulationenos eripe, et gaudia

Sfeculi suis promisit fidelibus adfuturum, (638* et nobis seterna largire. Per Dominum nostrum.
prsesentiae corporalis mysterris non deserat quos re- D Super oblata. Suscipe, Domine, propitiatusho- —
derait. et Majpstatis suae beneficiis non relinqnat. stias, quibus et te placari voluisti,et nobis salutem

Per quem Majestatem. potcnti pietate restitui. Per.

Benedirtio. — Rene<lictionis
Domini gratia vos Prxfatio. — Vere disrnura et justura est, aequum
semper protegat, etab omni malo defendat. Amen. et salutare. nos tibi semper et ubique gratias age-
Mundet vos 1S5 aD °mni crimine peccatornm, et re, Domine sancte, Pater omnipotens, aelerneDeus,

sihimet placere faciat in aeternum. Araen. Ubique per Christuin Dominum nostrum per quein sanctum :

vobis Dominus placatus occurrat, et sufje benedictio- et benedictum nomen Majestatis tuee ubique vene-
nis opera diffnanter attribuat. Amen. Quod ipse ratur, adoratur, prcedicatur et colitur, qui est origo
salutis, viavirtutis, et tute propitiutio pietatis. Per
praeslare dignetur.
Ad Complenditm. — Tua nos, Domine, medicina- quem.

a In Benedictionali est ultima. Pentecost. in Gemet. xxv post octavasPentecosl. ;in

;

b In Calensiassignantur tantumDominicse xxiv post priori Theod. xxv post Pentecost., in altero xxvi.
189 LIBER SACRAMEiNTORUM. 190

(639) Req.Ben. A sacramenti quod sumpsimus medieatione curetur.

AdComplendum.— Iinmortalitulisalimoniamcon- Per.
secuti,qufflsumus,Domine,utquodore percepimus, Super populum. — Excita.Domine, tuorum corda
mente seetemur. Per Dominum nostrum. tiilelium, ut sacris iutenla doctrinis, et intelligaut

Supev populum. —
Famiii.un tuam, quaesumus, quodsequantur,etsequeDdofideliterapprehendant.
Domine,continua pietatecustodi, ul a cunctisadver- Per Dominum nostrum.
sitatil)us te protcgente sitlibera.et in bonis actibus (6lll) a RBBDOMADA V ANTE NATAI.KM DOMINI.
tuo nomini sit devota. Per Dominum. (6H) Excita, Domine, potentiam tuam, et veni.et
HEBUOMADA XXVI POST PENTECOSTEN. quod Bcclesiee tuae promisis-ti, usque in finem sae-
Deus, refugium nostrum et virtus, adesto piis culi ciementeroperare. Qui vivis et regnas eum Deo
Ecclesiae tuaj precibus auetor ipse pietatis.et praesta Patre in unitate Spiritus suncti Deus. Peromnia.
utquod fideliler petimus efficaciter consequumur. Super oblata. —
Sacrificium libi, Domine cele-
Per. brandumplacatusintende,quoil et nos avitiisnostrae
Super oblula. — Da, misericors Deus, ut haec sa- conditiouiseiuundetettuo nomini reddat acceptos.
lularis oblutio et a propriis nos reatibus indesi- Per.
nenter expediat, et ub omnibus tueutur adversis. B Prxfatio. — digQum
justnm est, seqinim
Vere et

Per Dominum nostrum. et salulare,nos tibi semperet ubique gratias asere,

Prsefatio. — Vere dignumel justum est.aequumet Domine sancte, P.iter omnipotens, aeterne Deus,
salutare.nos libisemperet ubique gratias agere,Do- 187 P ei> Christum Dominum nostrum : cujus (642)
mine sauete,Pateromnipotens,aeterne Deus : et tibi pnmiudventus mysteriumitu nos facias dignis lau-
itas laudes pio bouore deferre, et mirubiiium dibus et officiis celebrare, praesentemque vitam in-
tuorumineaarrabiliapraeconiadevotae mentis venera- culpabilem ducere, utsecundum valeamus interriti
Teque iuetfubilem,atque iuvisibilem
tione eelebrare. exspectare. Per quem Majestatem.
Deum laudare, beuedicere, adorare. Per Cbristum Benedictio. — Concedat vobis Dominus praemium
Domiuum nostrum. sincene charitatis, ut cum omnibussemperinpace
Req. Ben. vivatis. Amen.lmmicorumoranium insidiassupere-
Ad Complentlum. — Ccelestilumine, quaesumus, tis, et praesentem vitum sincerissime peragatis.
Domine, semper et ubique nos preeveni, ut myste- Amen. Sitis etiam a reatu conscienti;R liberi, utni-

rium, cujus nos 186 participes esse vohiisti, et hil metuatis in die judicii postfuturi. Quod ipse.
puro cernamus iutuiiu, et digno percipiamus af- Ad Complendum. — Animee uostrm, quossumus,
fectu. Per. r omuipotens Deus,hoc potiantur desiderio, ut a tuo
Super populum. — Proteclor iu te sperantium, Spiritu inflammentur, ut, sicut lampades, divino
Deus, sulva populum tuum, ut a peccatis liber.etab muneie satiati,ante conspectuum venientisChristi
hoste securus, ut tua semper grutia perseveret.Per Filii tuivelut clara luminafulgeamus. Pereumdem.
Dominum noslrum Je.suin Christum. Super populum. —
Preces pspuli tui. quassumus,
HEBDOMAPA XWll POST PENTECOSTEN. Domine, clementerexaudi,utquideadventu Unige-
Exeita,Domine, quaesumus, tuorum fidelium vo- niti Fihituisecundura carnemlaetantur in secundo, ;

luntutes, ut divini operis fructum propensius exse-

cum venerit in Majestatesua,pra3miumaeternBe vitic

quenles,pietutis tua; remediu majoru percipiunt.Per percipiaut. Per.

Dominum. HEBDOMADA IV AMTE NATALEM DOMINl.

Super oblata. — Propitius esto, Domine, suppli- Domine, potentiam tuam et
Excita, qusesi.mus,
eationibus nostris, et,populitui oblationibus preci- veni, ut ab irarainentibus peccatorura nostrorum
busque susceptis, orauium nostrum adtecorda con- periculis te mereamurprotegenle eripi, te liberante
verte.ut.a terrenis cupiditatibus liberi, adccelestia salvari. Qui vivis et regnas.
desideria transeamus. Per. Super obluta. — Intende.quaRsumus,Domine,sa-
Priefaiio. — Vere dignum et justum
sequum est, r« crificiuin singulare, ut, hujus participatione myste-
et <alutare, nos tibi semper et ubiquegratia-agere, rii, quo3 speranda credimus exspectata sumanus.
Doinine sancle, Puler oranipotens, aeterne Deus : Per Domiuura.
cujus estoperis quodconditi sumus, muneris quod Praefalio. — Vere dignura et justum est, aequum
uus, pietutis ([iiod tua ergu nos donacognos- et salutare, nos tibi semperet ubique gratias age-
cimus. Quamvis enim nuturu nostra pecciti vitiutu re, Domine sancte. PateromnipoteUs, aeterneDeus.
sit vulnere,a terrenis tamen adcoelestia provehitur (643)cui proprium.est et singulare quod bonus es,
tuo iuenarrabili munere. Per Christum. et nu !
la unquain a te es coramulatione diversus.
Req. Ren. Propitiare, qusesUraus, supplicationibusnostris, et
AdComplendum.— Concede nobis, Domine.qiue- Ecclesiaetuae misericordiam tuamquara deprecatur
sumus, ut quidquid in UOstra mente vitiosum est, ostende, mamfestans plebi tuae, Unigeniti tui et

a In Kalendario Rom. quatuor tantum hebdo- inMs. Calensi nec plures invciiio in Gemet. ac
madee assignantur ante Natale Domini, et totidem Theod.
19! SANGTI GKEGOMI MAGNI 192

Incarnationii adventus admirabile

myiterium, el A Ad CompUndum. — Repleti cibo ipiritalii aliroo-
lacrameDtum ; ul nationum (644)
io universitate ni.i , Domine, deprecamur,
inpplicei te, nt hnjus
conitet et e perfectum, (648) quod vatum o a participatione mj terii doceai doi i deipl-
otilis fuil ante promissum, (646) percipiantque di- amare cop.lestia. Per Dominum nostrom.
el

gnitatemadoptionis quosezornatconfessio veritatii Super populum. Da, quaesumu*, omni-iotens

-

Per quem. Deui, cunctae familiae tuas banc roluntatem.Chi

Benedictio.— Omnipotens Deus, cujus Unjgeoiti Filio hio Dominonostro venienti, in operibusjn

adventum, etpraeteritum creditis, el futurum ez- aptoi occurrere, ul ejoi dezte e raum

spectatis, ejusdem adventua vos illustratione san- mereanturpossiderecoBleste.Pereumdem Dominutn

otiflcet, et sua benedictione iocupletet. amen. In noslrum.
praesentis viia> stadiovos abomniadversitate defen- 189 HEBDOMADA II ANTK NATAII.M DOMIMI.
dat, etsevobisiojudicio placabilem osteodat.Amen. Auremtuam,qus*umui,Domine,pi ecibus aostris
Quo, a cunctiscontagiis peccatorum libe.rali, illius accommoda.et mentis nostra tenebrai gratia tuee
tremendiexaininis diein exspectetisinlcrriti.Amen. visitatioaii iilustra. Per Dominum nostrum.
Quod ipse. —
Super oblata. Devotionisnostrajtibi.qusssumus,
188 Ad Complendum. — Suscipiamus, Domine jj Domine, Bostiajugiterimmoletur,qus et sacri per-
misericordiam tuaminmedio templi tui,etrepara- agatinstitutamysterii.et salutaretuum oobii rnira-
tionis nostrae ventura solemnia congruis honoribus biliter operetur. Per eumdem Dominum nostrom.
praecedainus. Per. Prxfaiio. —
Veredignum etjustum est, aaquum
Super populum. — Da, quaesumus, Domine, po- e1 s ilutare, oos tibi seraperet ubique gratiai agere,
pulotuo Spiritum veritatis et paeis, ut ei te per Domine sanctP,l*ateroranipoten«,8eternc Deus, per
adventura Unigeniti tui tota mente cognoscat, et CbristumDom numnostrum cujus incarnationesa- :

quaetibi sunt placita,toto corde sectetur. Pereum- estmundi,ei passione redemptio proourata
lus facta
dem Dominum nostrum. esthominisprocreati. Ipse nos,quaesumus,ad aeter-
HEBDOMADA 111 ANTE NATAT.EM DOMlM. num perducat prseinium.qui redemitdetenebrisin-
Excita, Domine, corda nostra ad praeparandas fernorumjustificetque in adventu secundo,qui nos
Unigeniti tui vias, ut per ejusadventura purificatis redemit in primo; quatenusilliusnos amalisomni-
tihi mentihus servire mereamur. Qui tecum vivitet bus defendat sublimitas, cujus nos ad vitam erexit
regnat Deus. humilitas. Per quem Majestatem tuam.
Super ooiata. — Placare, Domine,quaesumus,hu- Benedictio. —
Omnipotens Deus vos piacato vultu
militatis nostrae precihus et hostiis,et nbi nulla sup- p respiciat. etin vos donum suas benedictionis infun-
petunt suffragia meritorum.tuee nohis indulgentiae dat. Amen. Et qui vos incarnatione Unigeniti
succurre praesidiis.Per. suifecit solemnes,a cunctispraesentis etfuturae vitae
Prcefatio . — Vere dignura et justum est aequuin adversitatibusreddatindcmnes. Amen. Utqnidead-
et salutare, nos tibisemperet ubiquegratiasagere, ventu Redemptoris nostri secundum carnera devota
Doraine sancte,Paleromnipotens,aeterne Deus qui : mente laetamini,in secundo, cum in majestate vene-
(647) tuoinenarrabili munere praestitisti ut natnra rit, prauniisaeternaevilae ditemini. Amen. Quodipse
humanaadsimilitudinem tuicondita, dissimilis per praestare dignetur.
peccatum etmortem effecta,nequaquam in aeterna Ad Complendum.— Iraploramns.Df)mine,clemen-
damnatione periret sed unde peccatum raortem
; tiam tuam, uthsecdivina subsidia avitiis expiatos
contraxcratjnde vitam tua pietas immensarepararet, ad festa ventura nos praeparent. Per.
et (648) antiuuae virginis facinus nova et inteme- MENSIS X a FERIA IV.

ratavirgo Maria piaret. Quaeabangelo salutata, a Praesta, quaesumus,omnipotens Deus, utredem-

Spiiitu sancto obnmbrata, illum gignere meruit, ptinnisno«trae vcnturasolt-mnitas.etpraisentisnobis
qui cuncta nasci suonutu concessit: quae niiraha- vitae subsidiaconferat,etaetern<ebeatiludinispraemia
tur et corporis integritatem, et conceptus fecun- largriatur. Per Dominum.
ditatem.gaudebatque suum paritura parentem,Je- D Alia. — Festina
quaesumus.Domine.ne tardave-
sum Christum Dominum nostrum. Per quem. ris,et auxilium nobis supemae virtutis impende, ut
Benedictio.— (649) Deus, cujus adventus incar- adventus tui consolationibussubleventur qui in tua
nationis praeteritus creditur, et judicii venturus pietate confidunt. Qni vivis et regnas.
exspectatur, vos, antequam veniat. expiet ab omni Superoblata. — Grata tibi sint, Doinine, munera
contagione delicti.Amen.Prius invobis diluat omne qiiibusm} steriacelehrantur nostraelihertatisetvitae
r

quod illa futnraexaminatione puniturus est,utcum Per Dominum uostrutn Jesum Christnra.
justum advenerit judex, nonin vobis invenialquod \&QPrcefatio. — Veredignumet justumest,aequum
condemnet.Amen.Quo venicntenon incurratis sup- etsalutare.nostibisemper et ubique gratias agere,
plicium aetemum, sed remuneremini donariis sem- Dominesanote.Pateromnipotens, aeterneDeus, per
pilernis. Amen. Quod ipse praestare dignetur. Christum Dominum nostrum : qui abantiquis pa-

MnKalend. Rom. statio ad sanclam Mariam dem est statio in Calens.

Evangelium Missus est, ut etiam hodie legitur. Ea-
193 LIBER SACRAMENTORUM 194

tribus expectatus, ab angelo nuntiatus, a Virgine A famulos tuosnonexuratflamrna vitiorum.PerDomi-

couceptus,iufine steculorumhominibus estprsesen- nuiu nostrum.
tatus.Qui.appropiuquante Nativitatissusefesto, ita, Super obiata. — Ecclesiae tmc, Domine, munera
quaesumus.sitnobis placatus, quahteitecum.et cura sauctifica^etconcedeutperhflec veneranda mysteria
Spiritu saucto a-1 nos veuiat uobiscumperpetim per- panecoelesti relici mereamur.Pet Dominum nostrum.
mansunis. Per quem. Prsefalw. — Vere diguum et justum est, eequum et
Ad complendum. —
Conservent nos, quaesumus, salutare,nostibi semper etubiquegralias agere,Do-
Doraiue, muuera tua,etper adventum Lnigeniti tuj raine saiicte, Pater oiunipotens, a-terne Deus : qui
tribuant nobis vitam saternam. Qui tecum. non solurapeccata dimittis,sedipsos etiamjustificas
Super populum. — Gratiae tua?, queesumus, Do- peccatores, et reis uon tantuui peceatarelaxas,sed
miue, supplicibustuistribuelargitatem,ut mandata dona largins et piiemia cujus nos pietatem sup-
:

tua,te opitulanle,sectantes,consolationem praesentis exoramus,ut qui jejuiuiset votis solemnibus

plices

vitae percipiant etfuturae. Per Dominum. nativitatem Unigeniti tui prevenimus, iilius dono
a FERIA VI. et praesentis viiae perturbationious careamus, et
Excita, quaesumus, Doraine, potentiam tuam et seterua muuera capiamus. Per quera majestatem
veni, ut hi qui in tua pietate contidunt.abomni ci- tuam.
D
Qui vivis et regnas.
tius adversitate libereutur. Ad complendum .
—
Quaesumus, Domine Deus
Super oblata. —
Prsesta, Domiue, qusesumus, ul noster, ut sacrosaucta mysteria,qu83 pro reparatio-

dicato munen cougruentem nostrae devolioms affera. nis nostrce munimine eoutulisti.etpiaesensnobisrc-
mus etlectum. Per. medium esse facias etlulurum. Per.

Prxfutio.— Vere dignum jnstum est, sequum etet (651) DOMIMCA I ANTE NATALEM DOMINl.
salutaie.nostibisemperet ubique gratiasagere,Do- Excita, Domine, poteutiam tuam etveni,et magna
miue sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus qui :
nobis virlute seecurre, utper auxilium gratiae tua3
sanctificatoretinstitutor esabstinentiae,cujusnu)lus quod nostra peccata pitepeuiunt, mdulgentia tuse

fiuis, nullusque est numerus, effunde, queesuuaus, propitiationis acceleres.Qui vivi:-etreguas,cumDeo

supernos,in diebus jejuniorum nostrorum,Spiritum PaLre iu unitate Spiritus sancti, Deus. Per omnia.
gratia;salularis,et abomnibusnos perturbationibus Superoblata. — Ha3e tibi,Domine,oblata benignus
saecuh hujus tua defensione conserva.utquiUuige- sanciilicandaassumehbamiua,uteorumperceptione
niti tuicelebramus adventura, continuumejussen expiemur a criuiine,etadventusFilh tuiglori un me-
tiamus auxilium. Per quem majestatem tuam. reamur iuterriti pro^stolari. Per eumdem Dominum
.4^ complendum. —
Prosint nobis,Domine,surapta nostrum.
mysteria, pariterque nos et a peccatis exuant, et
(i
Praefalio. — Vere dignum etjustumest.tequum et

praesidhs tuae propitiationis attollant.Per Domiuum salutare, 192 nos tibi semper et ubique gratias agere,
nostrum. Domiue saucte,Pater omnipoteus,33terne Deus, per
b SABBATO U) XII LECT. MENSIS Christum Dominum nostrum quem Joannes : pra3-

Deus, qui conspicis quia ex nostraprivitateaffli- cessitnascendo, et in desertis eremipra3dicando,et

gimur, concedepropitius utex tua visitatione conso- influeutisJordanisbaptizando,et ad inferua descen-
lemur. Per. dendo : cuj us venerandse nativita tis proxime ventura
Alia. — Concede,queesumus,omnipotensDeus,ut solemnitate ita nos, quuesumus,tibi placitosreddat,
quiasul) peccatijugoex vetustateservitutedepnmi- ut cum fructubonorum operum ad regnacoslestia
mur, expectata Umgeuiti Filii tui nova nativitate introducal ut paraudoin cordibusnostris viam Do-
liberemur. Qui tecutn vivitet regnat Deus. mino, iruotusque diguos poenitenti33 faciendo, per

191 Alta.. — lndignosnos,qusesumusDominefa- piaxlicationeuiJoannisobeiuperetuusmonilisnostri

mulos propnteculpa contnstat,
tuos, quos actionis Salvatoris.Sicqueperveniamus per filiumstenlis ad
Unigeniti Filii tui adventu lietitica. Qui tecum. Filium Virginis,per Joanuemhominem inagnum ad
Alia. —
Preesta, quaesumus, omuipoteusDeus.ut eumdem Dominum nostrumhominein Deum,qui sic-
Filii tui veutura soleinnitas.etpraesentis nobis vitae D ut venit ad nos reuimendum occultus.ita justificet

remedia conferat, et praemia seterna concedat Per cumadjudicaudum veneiitmamlestus.Perquem.

eumdem. Benedictio. Deus, qui vos et prioris adventus —
Alia. —
Precespopulitui,qua3sumus,Domine,cle. gratia reparavit, et in secundo daturum se vobis
menter exaudi,ut qui ju ? te propeccatis nostns affli- regnum cum sanctis angelis repromisit, adventus
gimur, pietatis tuae visitatione consolemur. PerDo- suivosillustratiouesanctificet.Amen.Vinculavestra
minum. dissolvat, antequam veniat, ut, hberati a vinculis

(boO) Alia ad Missam. —

Deus, qui tribuspueris peccatorum, tremendum ejus exspectetis
interriti

mitigasti tlammas iguium, concede propitiusut nos adventum. Amen. Elquem veiiisseinterris pro ve-

a Ex eodem Kalendario et Cod. Cal, statio. fit ad trum. Preescribitur legendumEvang. Anno ibimperii
apostolos. Hujus t e i i ae Evangei. assignatur Exsurgens Ttberi. Hom. ^O sancti Gfegorii in Hanc Evangelii
Mana abiit in mont lectionem dicitur babita iu basnica saueti Joan, Bapt.
b lu Kaleud. Rom. stalio indicitur^rf sanctum Pe- ln Cal. post hoc Sabb. le^itur Donun. vacat. ;
\>.)t SAM.II GREGOtUI MAGN) m
•
ti i alute creditis, venturumqueadjud \ . i tul Domlni rio«tri tua impediaotop*
nelis, ejus adveutus gloriara impavidi rnereamini aclus tei n ni, ed caelestia ! tiditio faciat

contueri. Amen, Quod ipse prffislare dignetur no 'iu lorte Qui tecum.
Aii coplendum, Tribue nobis, Domine, coele- Ahii, Prtesta, quaesumus omnipote D ut ,

stis mensaB virtute saliatis, el desidere qu« recta quia propeceatU nostris meremui affligi,per adven-
sunt, et desiderata percipere. Per. tum Filiituia cunctis adversitatibua liberemur.Pi r.
Super populwn. Adjuva, Domine, fragilitatem A Lin. Deus, 'jui nostra no consj mper
piebis tuse, ut ad votivuin magnaa festivitatis etle- inflrmitate destiluj, adventus lilii lui noa visilatione
ctum.etcorporalitergubernatarecurrat, etad perpe- custodi. Qui tecum vivil etregnat.
tiiiiui gl< riam devota meute perveniat. Per. Alin.— Adesto, quaesumus omni Deus at-
(852) a Qrationes de adventu Dotnini quolidianis <ii cunctis actionibus nostria el aspirando noa
diebus. praeveni, et adjuvando custodi. Qui vivis.
Concede,quffi8umus,omnipotensDeus, ut magnaa Aiia. — Prffiveniat nos, qu -. omuipo-
festivitatis ventura solemnia prospero celebremus tensDeus,tua gratia semper et nubsequatur,ut per
efiectu ; pariterque reddamur ct intenti coelestibus adventum Unigeniti tui, quem summocordif
disciplinis, etde nostris temporibuslsetiores.Per. p derio 194 sustinemus, et preesentis vitee snbsidia
Alia. — Conscientias aostras,quaesumus,Domine, ( l futurae etiam consequamur. Qoi tecum vivit et
visitando purifica, ut veniens Jesus Chrislus Fdius regnat Deus.
tuus Dominus noster, paratam sibiin uobis inveniat Miu. —
Deus, qui conspicis quia in tua pietate
mansionem. Qui tecum. confldimus,concede propitius titper adventura Dni-
Alia. —
Prope esio,l)omii)e, omnibusex-pectan, geiuli tuidecoeiesti seujperprotectionegaudeauius.
tibus te in ventate, ut m adventu Filii tui Doinini Oui tecum vivit et reguat Deus.
nostriplacilis Ubi actibuspresentemur.Pereumdem. Aha. — Subveniat nobis Domine, misericordia
Dominum nostrum. tua, ut aljiuiminentibiispeccaiorumnosirorutn pe-
Alia. —
Goncede, quaesumus, omnipotens Deus riculis, te mereamur veuiente salvari. Qui vivis et

hanc gratiara plebi tu;e,adventuin Uuigernti tuicum regnas.

193 summa vigilantia exspectare., ut, sicut ipse Alia. — Excita,l)omine,potentiamtuam, et veni,
aucloinostr;esaiulisdoouit,velutl'ulgenteslampadas ut tua propitiatione salvemur. Qui vivis.
iu ejus oecuisum nostras auimas preeparemus.Per. Aiia. — Festina, ne tardaveris, DomineDeusno-
Alia. — iMeuies nostras, quaesutnus, Domine, ld- ster, eta diabolico furore nos potenter libera. Qui
mine tute visitationis lilustra, ut esse, te largieule- vivis.
mereamuret iuterprosperabumiles etmleradversa C Alia. — Exsultemus, quaesumus, Domine, Deus.
securi. Per Dominum. noster.omnes recticordein unitatetideicongregati,
Alia. — Praesta, quaesunius, omnipotens Deus, ut veuieule Salvatore nostro Filio tuo, immaculati
Filii tui ventura solemni taset prassentis vitae uobis occurramus Uli in ejus sanctorum comitatu. Qui
remedia conferat, et praeuiia ceternacoticedat. Qui tecum.
tecum vivit et reguat Deus. Alia. —
Fac nos, quaesumus, Domine, mala no-
Alia. —
Concede, quaesumus, omnipotens Deus, stra toto corde respuere, ut veniente Filio tuo Do-
ut quia sub peccati jugo ex vetustaservitute depri- mino nostro,bona ejuscapere valeamus.Qui tecum
mun ur, exspectata limgenili Filii tui no va nativitate vivit.
liberemur. Qui tecum. Alia. — Praecinge, quifisumus, Domine Deus no-
Alta. — QuaesuLUus,
omnipotens Deus preces no- ster, lumbos mentis nostrae divina tua virtute po-
stras respice, et tuae super nos viscerapietatis im- DominonostroJesuChristoFilio
tenter,ut, venieute
peude, ut qui ex nostraculpa aliligiLuur,Salvatore tuo, digniiuveniamur aeternaevitaeconvivio,et vota
nostro adveuiente,respiremus. Qui tecum vivit. coplestium dignitatumabipso perciperemereamur.
Alia. —
Voci nostrae, qaajsuinus, Domine, aures Qui tecum vivit et regnat.
tuae pietatis accommoda, et cordis nostri tenebras D Alia. Facnos.qiuesuruus, DomineDeusnoster, —
Jumine tuae visitationis iiiustra. Qui vivis. pervigilesatquesollicitosadventumexspectareChri-
Alia. —
Porrige nobis, Domiue dexteram tuae ve- sti Filn lui Domini nostri, ut dum venerit pulsans,

neralionis, et veni, et peccata nostra propitiatus non dormientespeccatis.sed vigilanies,etinsuisin-

solve. Qui vivis et regnas. veniat laudibus exsultantes. Qui tecum vivit et re-
Alia. — Porrige nobis, Domine, dexteram tuae gnat Deus.
veueratiouis, et veni,et peccata nostra propitiatus b Inapiunt(Qo3) Orationes pro peccatis.

absolve. qui vivis et reguas. Succurre,qua3sumus. Domine,populo supphcanti,

Alia. — Festinantes, omnipotensDeus, in occur- et opem tuam tribue beuignus lntirmis, ut sincera

a la Edit. Vatic, el Gussanvil., OraLio. Fditis plerumjue assentiutur, non pausa tamen suot
tdit Pamel. suat etiam Orationes multae
b lu in vanae suut diversaeque teclioue». Sic ia
quiuus
pro peccatis, sed a uostris prorsus uiscrepaiites, Orat. b, pag. 313, uDi legitur tiberis tibi. mentibus :

paucis exceptis. Etsi vero Codes Keg. S, P;auie. serviamus, legendum ex Cod. ms. detuis semper be-
 197 LIBER SACRAMEiNTORUM. 198

tibi mente dcvoti, et praesentis viloe remediie gau- A mus, tu« consolationisgratiainsentiamus. PerDo-
deant, et futurse. PerChristum. miiuiiu uoatruuj.
Alui. — Deus, qui juste iraseeris, et clementer Alia. — Medespicias,omnipoteus Deus,populum
ignoseis popiiu lacrymas respice
afflicti etiram ;
tuum in affliciianeclamauteui, sedpropter gloriam
tuae iadignationis, quamjustemereniurjpropitiatus nominis tui tribulatis succurre placatus. Per.
averte. Per Duminuui. Aiia. —
Exaudi, Dumiue, gemilumpopuiitm;nec
195-1/''''-— Quae8umus,omnipotensDeua,utqui plus apud Le vuleut oilensio deiiiiquenliuin.quuin

nostns fatigamur oflensis et mento nostraeiuiquiui- miseiicordiatuainduita fletibus supplicantium. Per

tis affligiinur, pietutis tiue gratiam consequimere- Domiuum uuslrum.
amur. Per. Alia. — Omnipotens Deus, misericordiam tuam
Alia. — Deus, proprium est misererisemper,
cui nubis placatns impende, uiqui te cuntemuenducul-

et parcere, suscipe deprecationem nostram,etquos paniiiieuiriiiius,cuutiieiidu veniam.consequatnur.Per.

delictorumcatenaconstringit, miseratioluaepietatis AUu. — Moveat pietatem Uiuui,quu3suuius, Du-

absolvat. Per Duminiini uostruin. mine, subjeelu-UUipiebisulIeclus ; el misencurdiain
Alia. — Du nobis, qusesumus, Domine,de tribu- tuam suppliealiu tideiis obuneut. Per.

latioue Uetitiam.ut, qui diu pro nostris peccatisaf- Alia. —

Avertc, qu.esumus, Dumme, iram tuam
B prupiliutus a uubi», et iucinura nuslru, quibusiudi-
fligiiuur, intercedente beato/tf. uiurtyre tUO,intua
misericordia respiremus. Per Domiuum nostrumJe- gnuLiuuem luum pruvocumus, expeiJe. Per Dumi-
sum Christum. num.
Alia. — Ciamantium ad te, quaesumus,Doinine, Alia. — Memur estu, quujsumus, Duwine, irugi-
preces dignanter exaudi, ut sicut Ninivitis in affli- iitatis liuiuaiuc, et qui juste veruerus peccuLures,
ctioue positis peperoisli, na et nobis in preesenti parce prupnialus uillicus. Per.
tribulatioue succurras. Per. Aiia. — Aures tuu; pieluiis, quajsumus, Dumine,

Alia.— Tnbuiatiouemnostrara,quaesumus,Domi- precibus uustrisiuelmu, uL qui peccuturum uustro-

ne.prupitiusrespice, etiram tua}iudigiiationis,quam rum tlugeliis percutimur, miseralionis luaegratiali-
uste meremur, prupitiatus averte. Per Duiuiuum. beremur. Per.

Alia. — Deus, qui peccautiumuuimasuun vispe- (tioij a Incipiuni Orutiones quutidiunae.

rire, sedculpas, cuutiue, quam meremui^ iram, et V'ox clamatis Eooiesiae ad aures.Douuue, quaesu-
quam precamur super nos etfunde ciemeutiam, ut mus, tuoe pietuus asceuduL, ut, peroepla vema pec-
de moerore gaudium tLueinisencordiaecousequiine- catorum, le nul operauie devola, ic proiegeute se-
reanmr. Per. curu. Per Duminum nusirum.
Alia. —
Qutesumus, omnipotensDeus,afflicti po- C AUa. - Propitiure,Duinme, suppiic diouibusno-
puii lacrymas respice, et iram tuae indignatioms stris, et exorabiiis tuis eslo aupplieiuus, ulcoucessa
averte, ut qui reatum nostrae intirmilatis agnosci- veina, quam precamur, perpetuu unsenourdia} tuae

mus, tua cousolatione liberemur. Per. munere gloneuiur. Per Djmiuum uusLrum.
Alia. — Deus, qui culpa otlenderis, poenitentia Aiia. — Nostris, Duuuue, qucesumus, prupitiare
placaris, preces populi supplicautis propitiusres- tempuribus, ul tuo uiunereuiiiguLur,ei Homunuse-
pice, et flagella tuae iracuudise, quae pro peccatis cuntus, et devotio Curistiuuu. J
l er Domiuum no-
nostris meremur, averte. Per Dominum. struin.
Alia. Parce, Domine, parce populo tuo, ut di- Alia. — Diesnostros, quaesumus,Dumiue,placatus
gnis flugellutiombuscastigatus, iu tua miseratione inteude ;
parilerque uos elapeocaus ubsuive propi-
respuet. Per Domiuum nostrum Jesuin Cbiistuin. tius, ct a cuuciis enpe uemguus advcrsis. Per.
A ha. —
Deus, retugiuui, pauperum, spesliumi- 19'7 Atia. — U^u3sumus,ouiuipoieus Deus,ue nos
lium, sulusquemiserorumsupplicatiouespopuii tui tuuuiiseiicoruia Ueieuuq,.at, qaaj elerroresuOsLros
clementer exaudi, ut quos juslilia verberum lecit seuiper amoveat, et nu.ua cuncta depellut. Per.
afflictos, ubundautia remediorum taciat consolalos Atia. — Prwsla,
qutesumus, ouunpoteiis Deus,ut
Per. J)
lnter inuumeros vituj praeseutis errures tuu sem-
Alia. — Praesta, quaesumus, omnipotensl)eus,ut per muderaiuiue dingumur. Per Dumiuumnusirum.
qui 196 oflensam nostram per flugella cognosci- Atia. —
Perpetua, quujsumus Dounue, pace cu-

neficiis gloriemur Orat. 8, eadem pag. ubi Ed. babet Cod. Reg. S. LiLulus esL ide.n ac iu hd. Menurd., li-
diumis calamit., melius iegitur io Ms. diut ur/as cul. cet in eaeieris fere cuin Ed. Pauiei. conseuLiat. Ex
Pag. i 74, 1. 18, ut derneriiogaudiuiittuce misencor- eo tameu muita quu; liuc iu Edit. deliciuiiL restiLui
dioi, ete., ubi ex Cod. laudato restituenduui ut de possunl. 5ic pag. '61o, nn. auLepenu.t., legilur et :

mwrore yaudaun, etc. Ilaee pauea observavimus, ut
paiam tierei in Edlt. Pamel. ex Cudice Keg. S. cu-
jus peues uus vanantes ieetiunes liabeuius, niulta
pos^e corrigi. lu .\is. Cal. iioc quoque lucu exhiben-
lur Uratiu, les /jro peccatvl, matutinales, quotidianag
elc, necuon iu alns Mss. Qostns.
* iubd. fainei,, orattones uuutidiunis dieuus. Atia
cut s/ierundx /jielatis tndulycs. Al suppteuuuui ex Ais.
cuiftaucium sp. piet. isx Euit. Angen Kocoae, quae
\ aacauis typis excusa caL, ac sajpe aubi recusa, no-
vissiuie veiu cura Pein uUSSanv. n;ee luuga UraLio-
num quotldianarum, vespernualium, mUoULiuuiium,
etc, senes repenlur, paucis duuiaxaL excepLis.
 :

199 HAMII GltFGOKII M.V-M IM

Btodi, quos in te Bperaredonasti. Per Domioun A toto corde respuere, ut bona tna eapere Tateaaa
Btrum. i

Alia. — Adesto nobis, misericors Deus, et tuae Alia. i Lo nobis propitius, Deus, nl tuanos
pietalis nobis propitius dona concede. Per. misericordia lubsequatur. Per Dominumi
Aiin. — Rege nostras, Domine, pi opitius volunta- Aim. — Praeveniat nos, qusssumus, Domine, mt«
tes, iii nec propriis iniquitatibiis implicentur, nec sei icordia tua.ei vocesnostras olementia feuepropi-
subdantur alieuis. Per Dominum nostrum. tiaiionis anticipet, Per.
ALia. — Comprime, Domine, quaesumus, nozioa ALm. Celeri nobis, quasumus, Domine, pietaie
semper incursus, et salutarera temporibua uostris succurre, ut devotio supplicantium ad gratiarum
pi'o])iiius (Ja quietem. Per.
transeat aclionem. Per.
Alia. - Al) omuibus nosdefende, qusssumus, l)o-
Alia. — Delicta nostra, Domine, quibns adv<
mine, semper adversis,etcontinuis tuerepraesidiis.
Per Domiaum.
dominantur, 199 abstergeettuanos ubique
ratione custodi. Per.
Aiia. —
Da, quaesumus, omnipotens l)eus,utqui
—
Alia. Absolve, Domine, quaesumus,nostrorurri
infirmitatis nostrsecOnsciidetuavirtuteconfidimus,
vinculapeccatorum, et quidquid pro eis meremur
sub lua seuiper
r pietate
r gaudeamus. Per Domiuum „
D
B averte. I er.
noslruui.
Alta. —
l'acnos,quaesumus,DomineDeusnoster,
Aria- — Ascendanl ad te, Domine, preces nostraB,
et ab Ucclesia tua cunctainrepelle nequiliam. Per.
in tua devotioue gaudere.quia perpetuaest,et plena
ALia. — Clamantea ad
te, Deus, dignanter exaudi
felieitas.si bonorumomniumserviamusAuctori. Per.
ALia. —
OmnipotenssempiterneDeus,facnostibi
ut nos deprofundo iniquitatis eripias, etad gaudia
seterna perducas. Per.
semper et devotam gerere voluntatem el Majestati
tuae sincero eorde servire. Fer Dominum noslruui. Alia. —
Concede nobis, quaesumus, Dornine, ve-
Alia. —
Deus, a quo cuncla bona procedunt.lar- niam delictorum, et eos qui te impugnare moliun-
gire supplicibus ut eogilemus, te iuspirante, qure tur expugna. Per.
recta sunt,et, guberuaute, eadein faciamus. Per.
te ALia. — Tuanos, Domine,qua?sumu<.gratia sem-
AUa. —
Vox nostra te, Domine, seinperdepreee- per et praeveuiat, et sequatur, ac bonis openbusju-
tur, etadaurestuaepietatis ascendat. Per Dotumum. giter piaestel esse mtenlos. Per.

ALia. — Praesta, qua}sumus,omnipotensDeus,ut ALia. Hespice nos, misericors Deus, et nomini

tuo perfice veraciter obsequentes. Per.
liberis tibi mentibus serviamus. Per Dominum uo-
strum.
Alia. — Tuere nos, superne moderator, et fragi-
— Domine,misencordiam conse- C litatem noslram tuis defende praesidiis. Per.
ALia. Ut tuam,
quamur, fac nos tibi toto corde esse devotos.Per.
Alia. —
Ut anostris excessibus,Uomine, tempe-

198 Alia. — Suscipe, Douiine, preces nostras,

remus,tua nosprseceptaconcede jugiter operari.Per

et clamantium ad te pia corda propitius mtende.Per.

Alia. —
Aufer a uobis, qua?sumus,nostras,Domi-
— Gunctas, ne, pravitates, ut non indignationem tuam, sed in-
ALia. Domine, semper a nobis iniqui-
dulgentiam sentiamus. Per.
tates repelle.utad viamsalutisaeternsesecuramente
curramus. Per Domiuum nostrum.
Alia. —
Ut cunctis nos,Domine, foveasadjumen-

Alia. — Kedeiuptor noster, aspice, Deus, et tibi

tis, tuis apta propitius disciplinis. Per.

nos jugiterservire coucede. Per Domiuumnostrum.

Alia. —
Oculi nostri ad te, Domine, semper in-

— tendant, ut auxilium tuumet misericordiam sentia-

ALia. Deus.coaii terraequedominalor.auxilium
mus. Per.
nobis tuffi defensiouis benignus impende. Per.
Alia. — Peccata nostra,quaesumus,Domine, me-
Alia. —
Praesta, qutesumus, misericorsDeus, ut
tibiplacitameuteserviamus.Per Dominum nostrum.
mor bumante conditionis absolve, et quidquid eo-
—
Punticet uos indulgeutiatua,Deus,et ab
rum retnbutioue meremur averte. Per.
ALia.
omui semper miquitate custodiat. Per.
Alia. —
Porrige nobis, Deus, dexteram tuam. et
auxilium Per
obis supernae virtutis. Per.
nobis
A ,,
AUa. — .„ „_,
. ;, „,:„»„;„„„
Aoesto uobis,i n .. et
miseneors Ueus, „i •.
tuacu- ri
D .

ca nos propitiatns dona custodi. Per.

AUa. —
Exaudi nos, Domine Deus noster, etEc-
Alia. —
A cuuctis iniquitatibus nostris exuenos, clesiam tuam inter munditurbines fluctuantemcle-

Donnne, et in tua fac pace gaudere. Per. menti gubernatione moderare. Per.

Alia. —
Vincula, Domine, quaesumus, bumanae 200 AUa. Intende, Domine, quaesumus, sup- —
pravitatisabrumpe,utad contitendum noinen tuum plices tuos, et pariter nobisindulgentiamtribuebe-
libera meute eurramus. Per. nignus et gaudium. Per.
Alia. —
Tua nos, Domine, quaesuinus, gratia be- Alia. —
Respice nos, omnipotens et misericors
nedicat, et ad vilaui perducat aeteruam. Per Domi- Deus, et ab omnibus tnbulationibus propitiatns ab-
num nostrum. solve. Per.
ALia. — Vide, Domine, infirmitalesnostras.etce- ALia. — Iniquitates nostrasnerespicias,Deus,sed
leri nobis pielate succurre. Per Dominum nostrum. sola nobis misericordia tua prosit indignis. Per.
AUa. — Facnos, Douiine, quaesumus,malanoslra Alia. — Facnos, DomiueDeusnoster, tuisobedire
 .

201 LIBER SACRAMENTORUM. 202

mandatis, quia tunc nobisprospera cuncta prove- A nostras, et totiusnoctis insidiastu repelle propitius.

nient, si te tolius vitae sequamur auctorem. Per. Per.

a Oratiunes (053) alix vespertinales.

Alia. — Quaesumus, Domine Deus noster, diei
molestias,noctis quiete sustenta, ut, necessariatem-
Omnipotens seinpiterne Deus,vespere,etniane,et porumvicissitudinesuccedente.nostrareliciaturin-
meridie, Majestatem tuamsuppliciterdeprecamur, tirmitas. Per.
ut.expulsisdecordibusnostrispeccatorumtenehris, Alia. — Adesta, Domine, precibus nostris, etdie
ad veram lucem, quse Christus est, nos facias per- nocluque nos protege.utquibuslibetalternationibus
venire. Per. temporum tuasemperincommutabilitatelirmemur.
Alitt,— Vespertince laudis officia pcrsolventes, Per Dominum nostrum.
clemenliai tiiam,Domiiie,humili precedeposcimus, Alia.— Ueus, qui illuminas noctem, et lucem
ut nocturni insidiatoris fraudes.te protegente,vinca- postlenebras facis, conccde nobis ut hanc noctem
mus. Per. sine impedimento Satanae transeamus, atquematu-
AUa. —
Propitiare,Domine, vespertinissupplica- tinis horis adaltare tuum recurrentes, tibiDeogra-
tionibus nostris, etfacnos sine ulloreatu matutinis tias rcferamus. Per,
tibi laudihus praesentari. Per. r> Alia. — Tuus
est dies, Domine, et tua est nox,
A lia .
—
i:\audi, Douiine, famulos tuos vespertina concede nobis ut hancnoctem.etc, ut insuperiori.
nomini tuo votareddeotes, et quos persiuguladiei Alia. — Tuus estdies, Domine, et tua est nox :

momenta servasti, per noctis quietemcustodire di- concedesolemjustitiacpermanereincordibusnostris,

gnare. Per. ad repellendas tenebras cogitationum iniquarum
(656) Orationes ad crucem. Per.

Queesumus.DomineDeus noster, ut per vexillum (l'58) lncipiunt Orationes matutinales.

sanctee crucis Filii tui, ad conterendas adversario- Illumina, Domine, qua^sumusin tecordacreden-
rum insidias.nosintuseprolectionis securitate con-
tium, ut tuo semper munimine,el tuo auxilio prote-
stituas. Per eumdem.
gamur. Per.
Alia.— Supplicesclementiamtuam, quaesumus, Alia. — Tua nos, Domine, veritas semper illumi-
omnipotensDeus,utabhostemalignodefendasquo3
net, etabomni pravitate defendat. Per Dominum.
per hgnum sanctae crucisFilii tuiarmajustitiaepro
saluta mundi triumphaiejussisti. Per eumdemDo- 202 Alia. — Salvanos,omnipotensDeus,etlucem
nobis concedeperpetuam. Per Dorainumnostrum.
niinum.
Alia. — Deus, qui pronobisFilium tuumcrucis q Alia, — Exaudi nos,misericorsDeus,et mentibus
voluisti, utinimici a nobisexpel-
nostris gratia? tuae lumen ostende. Per.
patibulum subire
ut,an- Alia, — Matutinasupplicam vota,Domine,propi-
leres potestatem.concede nobis famulis tuis
mysterii superan- tius intuere, et occulta cordis nostri remedio tuae
tiqui hostisinsidias tanti virtute
perpetuo mente famulemur. clarifica pietatis, ut desideria tenebrosa non teneant,
tes, sincerissima tibi

Dominum. quos lux coelostis gratiae reparavit. Per.

Per eumdein
201 Alia.— Deus, cujus Filius per trophaeum
Alia. — Emitte,quoesumus,Domine,lucem tuam
crucismundumredimeredignatus est, concedepro- cordibus nostris, utmandatorum tuorum lege per-
cepta,in via tua ambulantes, nihil patiamur erroris.
pitius ut quide redemptione laetamur eeternis gau-
Per.
pis perfrui mereamur. Per eumdem Dominum.
Atia.— Deus, qui per sanguinem crucis Domini Alia. — Omnipotenssempiterne Deus.apudquem
nostri Jesu Christi Filii tui dedisti pacem homini- nihil obscurum est, nihil tenebrosum, emittelucem

bus, et coelestiuin collegium angelorum, da nobis

tuam cordibus nostris, etc, ut in superiori.

et tuu3 pacis ubertate repleri, etangelicae societatis

Alia. — Deus,qui vigilantes in laudibus tuiscoe-
unitate laetari. Per eumdem Dominum. lesti mercederemuneras, tenebras de cordibusno-
stris auferre digneris,ut splendoreluminis tui sem-
(657) Orationes ad Completorium.
D per gaudeamus. Per.
Oriatur in nobis, Domine, nascentibus tenebris,
aurora justitiae, ut, peractodie, tibi supplicitergra-
Alia. — Exsurgentes de cubilibus nostris, auxi-
lium gratiaetuae matutinis, Domine,precibusimplo-
tias agentes, etiam mane dignanter respicias vota
ramus, ut, discus-sis tenebris vitiorum, ambulare
solventes. Per.
mereamur in luce virtutum. Per.
Alia. — Gratias tibiagimus, Domine, custoditi
Alia. — Te lucem veram, et lucis auctorem, Do-
perdiem, grates tibi exolvimus custodiendi per
mine, deprecamur, utdignerisa nobis tenebrasde-
noctem repraesenta nos,quaesumus, Domine,ma-
:

pellere vitiorum, et clarificare nos luce virtutum.

tutinis horis incolumes, ut nos omni tempore ha-
Per.
beas laudatores. Per Dominum nostrum.
Alia,— Illumina, quaesumus, Domine, tenebras Alia.— Auge innobis, Domine,quoesumus, fidem

«InEdit. Pamel. prsecedunt Orat. Matutinales, et tionibus, sc. prima, Omnipotens, ctc, et 3, Prnpi-
quidem longe plures quam hic, peneqne diversae. In tinre ctc.
vet. Sacram. Gall. Ies?untur tantum duae ex his Ora-

Patkol. LXXVIU.
20:i SANCTI GREGORIl MAGNI 2<H
tuam, etSpiritus tanoti lucem in aobii emper ao A tautare, not tibi semper el uhique gratias ag
ceode. Per. Domine ancte, Paler omoi| oti d D
Alia. Den , qui tenehraa ignorantiae verbi tui suppliciterdmpli l< omn b
[uce depfillis,aiigfiin cordibui nostrisvirtutemfldei, c ementi I ;i cunctis prol gnus
quam dedisti,ut igois,quem gratiatua fi citacceodi, cis. Per Christura.
nullis tentalionibus possil n tingui. Per. Intra actionem Haoc igitur oblal ooem, Domi-
Alia. — Auribus percipe, Domioe, quae umus, ae,qu im tibiolTerimus pro pi tque offeusioui-
vci-li;i oris aostri, clatnoremque raatutinum |>iu-; 10 lris,utomaium deiictorum oo Irorum i

scrutator intellige, ui orandi ad te nobis sil ftda de- em coascqui mereamur, quaesumus, Domioe,
votio, tuaque dooetur oobis diluculo cootemplatio, ut pl ccipia dicsque oo tro« io lua pace
.

et peccatorum omoium exoptata remissio. Per. 18.

Alia. — Veritas tua, qUflesumus, Domine, luceal 204 ^' ''>i'nijdeviium. — Praesta aobis, BBterne
incordibusnostris, etomnis falsitas inimicidestrua- Salvator, ul percipientei hoc rnttnere reu am pi
tur. Per Dominum tioslruin. torum, deinceps peccata vitemus. Per Dominum.
Alia. —
Sensibus oostris, quaesumus, Domine, Alia. — Sancta tua oos, Domioe, quassumus, a
lumen sanctum tuum benignus infunde,uttibi sem- peccatis ezuaot, etcceleslia vitae vigoreconfirment.
per 203simiis(levoti,cnjiissaj)ientiacreatisnmu-. Per
et providentia gubernamur, Per.
Orationes tempore belU.
Item (659) ad Matulinas lucescente die.
Omnipofens et misericors Deus, a bellorum noii,

Deus, qui diem discernis a nocte.actusnostrosa qusesumus, turbine f;ic quietos, quia bona nobis
tenebrarum distingue caligine, ut super quae san- cuncta prsstabis, -i pacem dederiset meniis etcor-
cta sunt meditantes,io tuajugiter luce vivamus.Per poris. Per.
Dominum nostrum. Alia. — Omnipotens Deus, Cbristianinominisini-
ALia. —
Gratias tibi agimus, Domine sancte, micos virtute,quaesumus,tuaecomprime Majestatis,
Pate.romnipotens, «terne Deus, qui nos de trans- ut populus tuus et fidei mtegritate Uetetur, et tem-
aclo noctis spalio admatutinas horasperducererii- porum tranquiliitate semper exsultet.Per.
gnatus es qusesumusutdones nobisdiem hunc sine
:
Missa in tempore belli.
peccato transire, quatenus ad vesperumet setnper
Deus regnorum omnium rejriimque dominator,
tibi Deo gratias referamus. Per.
qui nos etpercntiendosanas,et ignoscendo conser-
Alia.— Gratias agitnus ioeuarrabili pietati tuae,
vas,praetende nobis misericordiam tuatu, ut tran-
omnipotens Deus, qui nos depulsa noctis cafigine
quilitate pacis, tua potestate firmata, ad remedia
addieihujusprinctpiumperduxisti,et,abjecta igno- p
'
correctionis utamur. Per.
rantiae csecitate, ad cultumtui nominisatque scien-
Alia. — Deus, cujus regnum est omnium
tiam revocasti illabere sensibus nostris, omnipo-
:

saeculorum,supplicationes nostrasclementerexaudi,
tens Pater, ut in praeceptorum liorum lumine gra-
et Christianorumregnum tibi subditum protege^ut
dientes, te ducem sequamur etprincipem. Per.
in tua virtute tidentes, et fibiplaceant, et superom-
Atia. —
Deus, qui nos ad principium hujus diei
nia regna praecellant- Per.
pervenire fecisli, da nobis huncdiem sine peccato
transire, ut,in nullo a tuis semitis declinemus sed Ilem alia. Deus, qui conteris bella, et impu-
;
—
gnatores inte sperantiura potenlia tuae defensionis
ad tuam justitiam faciendam nostra semper proce-
expugnas, auxihare implorantibus raisericordiam
dant eloquio. Per.
Ad primam. —
Dirigeredignare, Dominesancte,
tuam.ut,orauii,m gentiurafe:itate compressa,iude-
fessa te gratiarum aclione laudemus. Per
Pater oranipotens, aeterne Deus, hodie corda et
corpora nostra in opera mandatorum tuorum,ut in
Super oblata. Sacrificium,Domine,quod immola- —
musintende, utlab omni nos esuatbellorumnequi-
hacdieadnullumdeolinemuspeccatum.sedsemper
tia.etin tuae protectionis securitate constituat. Per
qiice sancta sunt meditemur, atqueopere complea-
Dominum.
mus,et tuo ubique auxilio muniamur.PerDominum ^
nostrum Jesum Christum Filium tuum, qui tecum
Prxfatio. — Vere dignum etjustum est,,aequum
nos tibi semper et ubique gratias agere,
et salutare,
vivit el regnatDeus in unitate ejusdem Spiritus.
Dominesancte, Pater omnipotens, aeterne Deus;te
Missa pro peccatis. totocordeprostrati suppliciter exorantes,ut et prae-
Exaudi, qu83sumus,Domine,supplicum preces,et terilorum nobis concedas veuiam delictorum, etab
contiteniiumtibi parce peccatis, ut pariternobis in- omni mortaiitatisincnrsucontinuanosmiseratioue
dulgeotiam tribuus benigous et pacem. Per Domi- protegas. Quia tunc defensionem tuam non diffi li-

num nostrum. mus adfuturam.cum anobisea quibus teoffen jiinus

Super oblala,— Adesto, nobis quaesumus, Domi- dignanter expuleris. Per Christum.
ne, et preces oostras beaignua exaudi, ut quod fi Ad Complendum. —
Sacrosancti corporis et sao-

ducia non habetmeritorum, placalio obtineat Hos- guinis Domini nostriJesuChiisti refecttone vegetati,
tiarum. Per. suppliceste rogamus, omnipotens Deus, ut hoc re-
Pmfaiio. — Vere dignumetjustum esl.ajquum et medio singulariabomniumpeccatorumnos conta-
205 LIBER SACRAMENTORUM. 200

gione purifices.etapericulorum muniasincursione A Alia. —

Deus conditor mundi,sub cujusarbitrio
cunctorum. Per eumdein. seeculoruni ordo decurritur, adesto invocationibus

205 Alia —
Protector noster aspice, Deus, et
-
nostris.cttranquillitatempacis praesentibusconcede

ab hnstium nos defende periculis, ut, omni pertur- temponbus, ut m laudibus misericordiaetuaeinces-
batione submota, liberis tibi mentibus serviamus. sabili exultatione laetemur. Per.

Per Dominum. Super oblata. — Deus, qui credentes in te popu-

Item alia Missa. los nullis sinis concuti terroribus,dignarepreces et
Hostias dicatae tibi plebis suscipere,utpax tua pie-
flostium nostrorum, qusesumus, Domine, elide
tate concessaChristianorum finesab omnihostefa-
superbiam, et dextenr fua> virtuteproslerne, Per.
ciat esse securos. Per Dominum.
Super ublata. —
Bujus, Domine, quaesumus, vir-
Ad Complendum. —
Deus auctorpaciset amator,
tute mysterh, et a uostris mundeinuroccultis.etab
quem nossevivere, cui servire regnareest, protege
inimicorum liberemur insidiis. Per.
ab omnibusimpugnationibus supplices tuos, ut qui
Prafatio. — Vere dignum est justum est.aequum
in defensione tua fidimus, nulliushostilitatis arma
el salutare nos tibi scmper et ubique gratias agere
timeamus. Per.
Domine sancte,Pater omuipotens aeterne Deus qui ;

— Deus, qui misericordiae tuae potentis au-

Alia.
subjectas tibi glorificas potestates, suscipe.quresu- B
etprospera tribuis, et adversa depelhs, uni-
xilio,
mus, propitiuspreces nostras.etvires adde princi-
versaobstaeulaquaeservistuisadversanturexpugna
pibus uo>tris,utquisedexleratua expetunt protegi,
ut,remoto terrore bellorum, et libertas secura, et
nulia possinladversitatesuperari; fuielem quoque
religio sit quieta. Per.
populum tuum potentiae tuae muniat invictadefensio
ut pio semper tibi dt'\otusaffectu,etabiufestis libe- Missa pro quacunque tinbulalione.
retur inimicis, et in tua jujiter gratia perseveret. Deus infinitae misericordiae,et bonitatis immensae
Per Christum. propitiare iniquitatibus nostris, et omnibusanima-
Ad complendum. — Vivificet nos,qua:sumus,Do- rum nostrarum mederelanguoribus,ut,peccatorum
mine, parlicipatio tui sancta mysterii.etpariterno- nostrorum remissionepercepta,semperintua bene-
bis expiationis tribuat et munimen. Per Dominum dictione laetemur. Per.
nostrum. Super oblata. — Tuere nos,Domine, divinis pro-
Ilem alia Missa. pitius sacramentis, et, ut his congrue famuiemur,
Deus, qui provideutia tua eoelestia simuletterrena eorum praesta potenter eflectu. Per eumdem.
moderaris.propitiare, Cbnstianorum rebus et regi- Benedictio. — Deus, mcestorum solatium, tribula-

bus, ut omnis hostium fortitudo, te pro nobis pro- c torum refugium, suo vos brachio foveat,et ab im-

pugnante, frangatur. Per Dominum. mmentibus periculis illoesos ir iseratus efficiat. Amen.
jfoj, _
Deus. servientium fortitudo regnorum. Dexterae suae vos omnipotentis clypeo muniat, et

propilius C.hristianorum adestoseruper principibus muro su;e inexpugnabili fortitudinisabinstantitri-

bulatione circumtegat.Amen.Iramsuae animadver-
ut quorumtibi subjectaesthumilitas,eorumubique
excellentior sit potestas. Per. sionis a vobis propitiatusavertat,et,portum vobis
Super oblata. — Propitiare, Domine, precibus et salutis iudulgens, insuae vos protectionisinterritos
Hostiis famuiorum tuorum. etpropter nomen tuum securitateconstituat.Amen.Quodipsepraestare.
Christiani nominis defende rectores,ut salus servien- Ad Cornplendum. —
Muniat, quaesumus,Domine
fideles tuos sumpti vivificatio sacramenti,et a vitiis
tium tibi principum pax tuorum possit esse populo-
rum. omnibus expeditos in sancta faciat esse devotione
Pi ;wfatio.— Vere dignum est justum est, tequum currentes. Per.
etsalutare.nos tibisemper et ubique gratias agere, Item alia missa.
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, Deus, sub cujus oculisomne cor trepidat,etom-
gubcujuspotestatisarbitrioomniumregnorumeonti-
""" conscientiKpavescunt^propitiareomniumdolo-
nes
Detur nolestas humiliter deprecamur ut principi-
te
1
, . „„ . . D ribus gementium.etcunctorum medere vulnenbus,
bus nostris propitms adesse dignens ut tua ex-
ut sicut nemo nostrum liber a culpa est,itamnemo
petunt protectione defendi, omnibus sint hostibus
sit alienus a venia. Per.
PerChristum.
fortiores.
—
Protege, Domine, famulos,
207 Alia. — Omnipotenssempiterne Deus, qui
Ad Complendum.
timore sentiris,dilectione coleris,confessioneplaca-
tuos subsidiis paciset corporis,etspiritualibus enu-
ris,misericordiam tuam effunde supplicibus, ut qui
trienseosalimentisacunctishostibusreddesecuros.
demeritorumqualitatediffidimus,nonjudiciumtuum
Per.
sed indulgentiamsentiamus. Per.
Missapro pace. Super oblata. —
Suscipe, Domine, propitiatus
Deus, o quo sancta desideria recta consilia et Hostias quibus et placari voluisti, et nobis salutem
justa sunt opera, 206 da servis tuis illam quam patientia pietatis tuae restitui. Per.

mundus non potest dare pacem.utet cordanostra Ad Complendum. — Quos munere ccelestisreficis
mandatis tuis dedita,et hostium sublata formidine DoLuiue, Diviuoluereprae-.idio,ut,tui3 mysteriisper-
empora sint tua protectione tranquilla. Per. frueutes, nuilis subdamur adversis. Pei\
207 SANCTI OHRGOI!fI MAONI 208

Uemalia mhsa. A tfa faciat veoiampromereri.PerDominnm nostram.

Deus liiiniiliuiii consolator, el fldeJiom fortitudo Alia. Deus, cujus tantaesl exeellentia pietatis,
propitiuseto supplicibus^etdauthuminafragilitas, ut,unopecoatoreeoDverso,maximurogaudiumffl
quaa per se proolivisesl ad labem,per te sempei r< in ocelishaberi respiceioexiguampopuli portiooem

paretur ad veniam, Per. ui, omni depulsa vexatione,b8sreditastua et auiae-

Mia. —
Suseipe, misericors Domine,supplicum io augeatur, el devotione proficiat. Per Dominum

preceset secundum multiludinem indulgentiarum nostrum.

tuarum ab omnibusnos abaolvepeccatis,utadom-
nia pietatis opera,te paroente, reparemur etquoa
veniafeceria innocentes, auxilio faciasefficaces.
Superoblata. — HsecHostia,Domine,qu83sumus,
el aboccultis Ecclesiamtuamreatibussemperexpe-
Super oblata. — Protegatnos,Domine,qnaMuiBUs,
; Hostia salutaris,et quss ad honoremnominisiuiim
molatur, nobis prosil ad veniam. Per.
Ad Complendum, — Saneta tna, noa, Domine,
sumpta vivificent, et miserioofduBsempilernseprsB-

diat, et manifcslis eonvenienter expurgel. Per. parent expiatos. PerDominum.

Ad Complendum. —
Purifioent nos, Domine, sa- ttem alia Mitsa.
cramenta quae sumpsimus,eta cunctis eificiant vi-
Exaudi,Domine,qus3sumus,populum tuumdetua
tiis absolutos. Per.
B misericordia malorum suorum veniam sopplicantem,
ltem alia Missa. quia polens es dimittere peccata, supplicia qnse
et
Qua3sumuscIementiamtuam,omnipotensDeus,ut nostris meremur opcribus potentia [u<£ pietais averte.
ubi nulla tiducia su[)petit actionum, gratiatua co- Per.
piosa resplendeat,etcum delictaremittitindignis,et Alia. —
Iram tuain,quaesumus,Domine,a populo
cum beneficia praestat immerilis. Per Dominum. tuomiseratusaverte,quamnostrisquiflem meremur
Alia. —Misericors et miserator Domine, qui operibus, ;ed humanafragilitatesustinerenon pos-
nos parcendo sustentas, et ignoscendo sanctiticas, sumus, illa nos itaque contine pietale, quam prae-
dona veniam peccatis nostris, et sacramentisccele- stare soles indignis. Per.
stibusservientesabomniculpaliberosesseconcede. Super oblata. — Concede nobis, Domine, qucesu-
Per Dominum. mus, uthaec Hostiasalutaris,et nostrorum fiat pur-
Super oblata. — Hostiastibi,Domine,placationis
gatio peccatorum,ettuaipropitiatio potestatis. Per.
ofierimus, ut el delictanoslramiseratusabsolvas,et
209 -i^ Complendum.— Plebemnomini tuosub
nutantia corda tn dirigas. Per Dominum. ditam, Domine, propitius intuere, et ei tuas con-
Ad Com lendum. —
Suppllcesterogamus, omni- solationes jugiter per ccelestem gratiam dignanter
potens Deus, ut quos tuis reticis sacramentis, tibi operare. Per Dominum.
placitis moribusdignanterinformes. PerDominum G
ltem alia Missa.
Oratio tempore (quod absit) mortalitatis
Deus, qui nonmortem,sedpcenitenliamdesideras
tu8e,quwsumus,omnipotens Deus,placa-
Ecclesiae peccatorum, populum tuum, qu&esumus.ad te con-
tus intende conventum et misericordia tua nos po-
:
vertepropitius, ut dumtibi cievotus exstiterit, ira-
tius quam ira praeveniat, quia si imquitates 208 cundiae tme ab eo flagella amoveas. Per.
nostras observare volueris, nulla poterit creatura Atia. — Populum tuum,quaesumus,omnipoten5
subsistere sed admirabili pietate, quanos fecisti,
;
Deus, ab ira ad te confugientem paterna recipe
ignosce peccantibus,utoperamanuum tuarum uon pietate, ut qui tua? Majestatisflagellaformidant,de
facias interire. Per. tua mereantur venia gratulari. Per.
Alia. — Exaudi, Domine, preces nostras, et ne Super oblata. — Subveniat nobis, Domine, quae-
velis cum servis tuis adire judicium, quia sicut in sumus, sacrificii praesentis operatio.quae nos et ab
nobis nulla justitia reperitur, dequa prsesumere va- erroribus universis potenter absolvat, et a totius
leamus, ita te fontem pietatis agnoscimus, a quoet eripiat perditionis incursu. Per Dominum.
apeccatis nostris nos absolvi,et a necessitatibus Ad Complendum.— Tuerere nos,Domine,qu*su-
liberari confidimus.PerDom mus.tua sancta sumentes.et abcmni propitius ini
Super oblata, —
Per Haec, quaesumus, veniat,Do qmtate defende. Per.
mine, sacramenta nostreeredemptionis effectus,qui Alia. Exaudinos, Domine Deus noster, et, inter-
nos et ab bumanis retrahat semper excessibus, et cedente beato martyre tuo///.,populumtuum et ab
adsalutariacunctaperducat.PerDominumnostrum. iracundia^tuaeterroribuslibera, et misericordia? tuas
—
Ad Complendum. Hujus operatio nos,Domine, fac largitate securum. Per Dominum nostrum.
sacramenti, quaesumus, purificetsemperetmuniat. Orationes ad pluviam postulanda?n.
Per. Terram tuam, Domine, quam videmus nostris
Item alia Missa iniquilatibus tabescentem, ccelestibus aquis in-
Deus.cujus misericordiacoelestiumquoquevirtu- funde ; atque irriga beneficiis gratiae sempiternse.
tumindigentpotestates,etin cujus conspectunullus Per Dominum.
est hominum absque sorde, et pcenapeccati, delicti Alia. —
Da nobis.Domine, quaesumus, pluviam,
populi, quaesumus,avertepropitiatus, utquospro- salutarem, et aridam terrae faciem fluentis ccelesti-
priaecouscientisereatusaccusabonitalis tueepatien- bus dignauter infunde. Per Dominum nostrum.
 209 LIBER SACRAMENTORUM. 210
Alia. — Otnnipotens sempiterne Deus, qui salvas A mereamur, peccata,qua3nobis adversantur, relaxa;
omnes, et neminein vis perire, aperi fontem beni- qui pluis super justos et injustos, etiain nostris of-
gnitatistuoe,et terrain aridam aquia fluenticcElestis fensionibus relaxatis. exspectata nubium munera
digoanter infunde. Per. largiaris, quibus et salus nobis, et alimenta prae-
Alia. —
Delieta nostra, Domine, nos ipsi cogno- stentur. PerDominum nostrum.
scimus, utipsius monstral transgres-
terrae foeditas Ad Complendum. — Precibus populi tui, quaesu-
sionisexcessus tu autem, piissime Pater, quiccelum
;
mus, Dominc, placatus aspira, ut veniam tribuas
clausisticonlumacibuset ingratis, reseratumhumili- humanisexcessibus, et opem miseris benignus im-
buset coutritis concede deprecantibus subsidiaplu- pendas. Per Dominum nostrum.
viarum, et largire mcerentibus abundantiam. Per Orationes ad poscendam serenitatem.
Dominum. Domine Deus,qui in ministerio aquarum salutis
Alia. — In afflictione inaximaeonslitutisconsola- tuae nobissacramentasanxisti^exaudiorationempo-
tionem tribue, tons largissimse pietatis: desceuiiat, puli mi, et jube terrores inundantium cessare plu-
queBsumus, pluviasalutaris, ut omniaquee subccelo viarum, flagellumquehujus elementi ad 211 '" e " (

suutirrigentur ab aquis pace servos tuos imbribus

;
ctum tui converte mysterii, utquiseregenerantibus
consuetis, quos ad laudeui tiuecreare dignatus es g aquisgaudent renatos, gaudent his castigantibus
Majestatis. Per. esse correctos. Per.

210 Alia. — Omnipotens Deus, quisolus aquas Alia. —Quaesumus.omnipotens Deus.clementiam

dona servis tuis beneticiumpluvise
emittis e ccelis, tuam, ut inundantiam corrceasimbrium, et hilari-
salutans, ut quod facinore nostro suspenditur, tuo tatem tui vullusnobisimpertiridigneris. PerDomi-

jamgratuito munere prorogetur. Per. num.

Missa adpluviam postulandam. Missa ad poscendam serenitatem.
Ad te nos, Domine, clamantes exaudi,etaerisse-
Deus,in quo vivimus, movemuretsumus,pluviam
renitalem nobis tribue supplicontibus, ut qui pro
nobis tribue congruentem, ut, praesentibus subsidiis
peccatis nostris jusle afflgimur, misericordia tua
sufficienteradjuti, sempiternafiduciahusappetamus.
pra-veniente, clementiainsentiamns. PerDominum
Per.
nostrum.
Alia. — Delicta Domine,quae-
fragilitatis noslrae,
Super oblata. —
Praeveniat nos, quaesumus, Do-
sumus.miseratusabsolve.etaquarumsubsidiaprse-
mine.tuagratia semper, etsubsequatur,ethasobla-
be ccelestium,quibusterrenacondilio vegetatasub-
tiones, quas pro peccatis nostris nomini luo conse-
sistat. Per.
crandas deferimus, benignus assume, ut perinter-
Super oblata. —
Oblatis, Domine, placare mune- C
cessionem sanctorum tuorum cunctis nobis profi-
ribus, et opportunum nobis tribue pluviae sufficien-
ciant ad salutem. Per.
tis auxilium. Per Deminum nostrum.

— Ad Complendum Plebs tua, Domine, capiat —

\.d Complendum. Tuere nos, quaesumus, Do-
sacrae benedictionisaugmentum, etcopiosisbenefi-
mine,tua sanctasumentes.et abomnibus propitius
ciorum tuorumsubleveturauxiliis, qunetantis inter-
absolve peccatis. PerDominum.
cessionem deprecationibus adjuvatur. Per.
Item alia Missa.
Oratio ad repellendam tempestatem.
Omnipotens sempiterne Deus, cujus munere ele-
Deus, qui omnium rerum tibi servientium natu-
mentaomnia recreantur, reminiscere miserationum
ram per ipsos motus aerisadcultumtuseMajestatis
tuarum, et salutiferos imbres humano generi con-
instituis, tranquillitatemnobismisericordiao tuoere-
cede propitius, quatenus fecunditatis tuae alimoniis
motis largire terroribus, ut cujus iram expavimus
omnis terralaetetur. Per.
clementiam sentiamus. Per.
Super oblala. —
Placare, Domine, muneribus
semper acceptis, et diuturnam tempera diffusis im- Oratio contra fulgura.
bribus siccitatem. Per Dominum nostrum. OmnipotenssempiterneDeus.parcemetuentibus,
Praejatio. —
Vere rlignum et justum est, aequum " etpropitiaresupplicibus.utpostnoxiosignesnubium
et salutare, nostibi semper et ubiquegratiasagere, et vimprocellarum.in materiamtranseatlauiliscom-
Domine sancte,Pateromnipotens,8eterne Deus :ob- minatio potestatis. Per*
secrantesmisericordiam tuam, ut squalentes agrife- Alia. —
Deus,cujus imperio nihil non verbo re-
cundis imbribus irrigentur quibus pariter sestivi gitur, nihil non oratione mutatur, parce metuenti-
mitigentur ardores, et saevientium morborum bus,propitiare supplicibus, utpostuoxiosignesnu-
restinguatur accensio, ac salus hominibus, ju- bium,et turbines procellarum,in materiam transeat
mentisqueproveniat;atque ut hsec, te largiente, laudiscomminatiopotestatis.PerDominumnostrum a.

a Cum nullse hic aut alibi habeantur Orationes Collecta tempore terrse motus.
contra terrse motum, visum est nobis appendicis lo-
co attexere collectam a sanctissimo D. N. Clemente Oratio. — Omnipotens Deus, qui re-
sempiterne
papa XI, elegantissime compositam, cum, ineunte spicis terram et facis eam
tremere, parce metuenti-
an. 1703, Italise pars maxima Komaque ipsa terrae bus, propitiare supplicibus, ut cujus irain terrae fuo-
motibus quateretur ac ruinis feedaretur. dameuta concutientem expavimus, clementiam con-
211 SANCTI GREGORII MAGNI 212

Oratio pro fratribut in viadirigendii, A 2 13 Benedtctu) D ''

reslrum Dominui
Deus,quidiligentibus temisericordiamtuara i inbeneplacitosuo vobisque sbiliU rbenig
per impendis, et a servientibustibinulli jione simuscustosinh merj Ducemvobisarcha
longinquus, dirige riamfarauli tui///.in voluotate IimiRaphaelem adhibeat, el omnem a robis incom-
tua, utte proteotore, elte preeduce, 212 perjusti- moditatemoontrarietatemque propitiatut amoi
tiaesemitassineoffensione gradiatur.Per Dominum. Anicn. Desideriorum veslrorumpia rota clementer
A lia. — Exaudi, Domlne, precea nostras, et tter impleat, ut el hic booa conseq ii, ad asternam
ct

famuli tui lll. propitius oomitare, ciquc misericor- itudinem pervenire feliciter mereamini. Amen.
diam tuam, sicut ubique 68, iia ubiquelargire,qua- Quod ipse preestai c.
tenus, ab omnibua adversitatibus tua opitulatione AdComplendum. Deus infiniuB miserieordiaeet
defensusjustorumdesideriorum potiatureffectibus Majestatis immensse, quem nec spatialocorum, nec
ettibi gratiarum referat actionem. Per. intervalla temporum ab bis quot • leris disjungunt,
Alia. — Deus, qui ad vitam ducis, ctconfidenlcs adesto famulo tno///. in te ubique Qdenli, et per
in te paterna protectione qiuBsumus ut
custodis, omnem quam iturus est viam dux ei etcon
praesenti famulotuo a nobis egredienti angelicum dignare; uihil ilii adversitatis aoceat, nilnl difficul-
tribuas comitatum, ut, ejus auxilio protcctus, nul- g tatis obsistat;cuncla ei salubria,cuncta ^int pi-'
liusmali concutiatur formidine, nullo comprimalur ra et, sub ope dexterae tu«B, quidquid justoexpe-
;

adversitatisangore, nullisirruentisinimiciinoleste- tieril defliderio, deleri consequatur effectu. Per.

turinsidiis ; sed, spatiisnecessarii itinerisprospero Orationes arf (660) clericum faciendum.

gressuperaetis,propriisque locis feliciter restitutus
Oremus, dilectissimi fratres, Dominum nostrutn
universos reperiat sospites, ac debitas exsolvat tuo
Jesum Christum pro liocfamulosuo ///.,qui ad de-
nomini gratias. Per Domiuum.
poncndam comam capitis sui proejus amorefe-ti-
Missa pro iter agentibus.
nat.ut donet ci Spiritum sanctum,qui babitumreli-
Adesto, Domine, supplicationibus nostris,et viam
gionis in eo perpetuura conservet, et a mundi impc-
famuli tui lll. in salutis tuaeprosperitatedispone.ut
dimento, vel saeculari desiderio cor ejus defendat.
inter omnes viaj etvitaehujus varietates tuo semper
ut sicut immulatur in vultu, itamanusdexteraejus
protegatur auxilio. PerDominum.
ei virtutis tribuat incrementa, et ab omni cajcitate
Super oblata. — Propitiare, quaesumus,
Domine,
spiritali oculos ejusaperiat, etlumen ei aeternae glo-
supplicationibusnostris, et oblationes hasquas tibi
riae concedat, Qni vivit cum Deo Patre in unitate
offerimus profamulo tuo///. benignus assume, ut
ejusdem Spiritus sancti Deus. Per omnia saecula
viam precedente gratia tua dirigas.et subse-
illius et
saeculorum.
quentecomitaridigneris.utdeactu atqueincolumi- *-*

Ilem alia. — Adesto^

Domine, supplicationibus
tate ejus secunduminisericordiaetuee preesidia gau-
nostris, ethuncfamulum tuumbenediceredignare,
deamus. Per.
cui in tuo sancto nomine habitumsacrae religionis
Prxfatio. — Vere dignum et justum est, aequum imponimus, ut, te largiente, et devotus in Ecclesia
et salutare,nos tibi semper et ubiquegratiasagere,
persistere, et vitam persipere mereatur eeternam.
Dominesancte, Pater omnipotens, aeterne Deus a
Per Dominum.
:

quo deviare mori,coram quo ambulare vivere est.

Dum tondeseum AntiphonamTues,T)oai\ne
dicis
Qui fideles tuos in tua via deducis, et miseratione
qni restitues mihi haereditatem meam. Vers. Domi-
gratissima in veritatem inducis; qui Abrahae.lsaac
nus parshaereditatis meae, e/Gloria. ItemaliaAnti-
et Jacob in praesentis viaeet vitee curriculo,custos,
phona, Haec est generatio, et Gloria Item alia An-
dux et comes esse voluisti, et famulo tuoTobiae an-
tiphona, Hicaccipiet benedictionem.
gelum praevium praeparasti ; cuj us immensam mise- Oratio posttonsionem .— Praesta,omnipotensDeus,
ricordiam humillimis precibus imploramus, ut iter
huic famulo tuo ///. cujushodie capitis comampro
famuli tui J//.cumsuisinprosperitatediiigere,eum-
divino amore deposuimus, ut in tuadilectione per-
que interviae et vitae hujus varietates digneriscusto-
petuo maneat eteumsine maculain sempiternum
dire, quatenus, angelorum tuorum praesidio fultus D
custodias. Per Dominum.
intercessione quoque sanctorum tuorum munitus,
Orationeset >reces super(66\)pcenitentem a conftten-
a cunctis adversitatibus tua miseratione defensus,
tem peccata sua more solito.
profectionis et reversionis suee felicitate potitus, et
compos reddatur justorum votorum, de suorum et (6fi2)Exaudi, Domine, preces nostras, et tibi
laetetur remissione peccatorum. Per Christum. confitentiumparcepeccatisjUtquosconscientiaerea-

tritiones ejus sanantem jugiter se.ntianus. Per Domi- Postcommunto. —

Tuere nos, Domine, quaesumus,
minum. tuasancta sumentes, et terram, quam vidimus no-
Secreta. —
Deus, qui fundasti terram super stabili- strisii.i Ljii.a.iibu3 tiementem, superno munere firma,
tatem suam, suscipe oblationes et preces populi tui ac ut mortahum corda cognoscant a te indignante talia
trementisterrae periculis penitus amotis, divinsetuae flae:ella prodire et te miserante cessare. Per Do-
iracunrliae terrores in humanae salutis remedia con- minum.
verte, ut qui de terra sunt, et m
terram revertentur, a Multae confessionis formulae a nobis olim col-
gaudeant se fieri sancta conversione coelestes. Per possunt in tract. Gallico c/e Confess. u
lectse legi
Dominum. parte, cap. 12,14, 19. .Vagnam vero fuisse olim li-
213 LIBER SACRAMENTORUM. 214
tus accusat, indulgentia tuae miserationisabsolvat. A tatem tuam, qoaesumus, Domine, hujusfamuli tui
Per Doininum. lacryraosasuspiria.Tuejusmederevulneribus,215
214 4fta. —
(665) Praveniai hunc fatnulum tu jacehti manum porrigesalutarem,ne Ecclesia tua
tuum, quaesumus, Domine, miseiicordia tua, utoin- aliquasui corporis porlione vastetur, ne grez tuus
nt s iniquitutftf ejus celeri indulgentiadeleanlur.Per. detrimentum sustineat, ne de familiffl tuffi damno
Alia. — (664) Adesto, Domine, supplicatiouibus inimicusezsultet, ne renatum lavacrosalutari raors
nostris, nec sit ab hoe famulo tuo clerrientiae tiue secunda possideat. Tibi ergo, Domine, supplices
longinqua miseratio.bana vulnera,ejusque remitte precesjlibj fletumcordis effundimus.tu parceconfl-
peocata, ut, nullis a teiniquitatibus separatus, tibi tenti, ut sicin hac mortalitate peccatasua, teudju-
Domino sejnper valeat adhaarere. Per, vante, defleat.qiialiter in trcmendi judicii dio sen-
Alia. — • (665) Domine Deus noster, (666) qui of- tentiaradainnalionisceteriueevadal ;et nesciatquod
fensione nostra non vinceris, (667)sed satisfactione terret in tenebris, quod stridet in llaramis, atque,
placaris, respice, queesumus, ad hunc famulumqui ab erroris via ad iterreversus justitiae, nequaquam
se tibi peccasse graviter confitetur. Tuumest ablu- integrumsheiatque
ultra vulneribus saucietur, sed
tionemcrimiuum dare, et veniam prsestare peccan- perpetuum, etquodgratiatuacontulit, etquod mi-
tibus, quidiz.isti pcenitentiam te malle peccatorum q sericordia reformuvit. Pereumdem Dominum nos-
quam mortem. Concede eigo, Domine, hoc ((508) trum Jesum.
ut tibi pcenitentiee ezcubias celebret, et correctis
Missa (680) « pro episcopo defuncto.
actibus suis, oonferri sibi a te sempiterna guudia
gratuletur. Per. Da nobis, Domine, utanimura farauli tui ///.epis-

.4/>7j. — (669) Precor, Domine, (670) clementiam copi, quam de sseculi educis laborioso certumine,
tuae Majestatis ac nominis. uthuis famulo tuo pec- sunctorum luorum ccetui tribuas esse consortem.
cata etfacinora sua confitenti veniam dare, etprae- Per.

teritorum criminum debita relazare digoeris, qui Super obluta. — Annue nobis, Doraine.ut aniraae
humeris filii tui ovem perditam reduxisti (671) ad famuli tui ///. episcopi haecprositoblatio, quam im-
caulas (672) quipublicani precibusvel confessione
molando, totius raundi tribuisti reluxari delicta.Per
;

placatus es. Tu etiam, Domine, et huic famulo tuo Dorainum nostrum.

placare, tu ejus praecibus benignus (673) assiste,ut, Infra artionem. —
Hanc igituroblationcra,quam
inconfessione flebili (67+) permanens, clementiam tibi offerimuspro commemoratione depositionis ani-

tuum celeriter exoret, et, (675) senctis alturibusre- mae famuli tui ///. episcopi, quaesumus, Domine,
stitutus, spei rursus aeternae et coele^ti gloriae (676) ut placatus accipias : et quem in corpore consti-
reformetur. Per eumdem Dominura nostrum. C tutum gubernaculo proeesse vo-
sedis apostolicae
luisti, inelectorumtuorura numeroconstituesacer-
(677) Orationes ad reconciliandum pcemtentem.
dotum ; diesque nostros.
Domine, supplicutionibus nostris,
(678) Adeslo, Super diptycha.— Memento etiam,Domine, famu-
etme.qui etiam rcisericordiu tuaprimus imligeo, lorum tuorum. ///., qui nos prascessenmt, et dor-
clementer exuudi : et quem non electione meriti, miunt in somno pacis.
sed dono grutiae tua? constituisti operis bujus mini-
(681) Item post lectionem.— Tstis,Domine,et om-
strum. da tiduciam tui muneris exsequendi, etipse nibus in Christo quiescentibus,locumrefrigerii, lu-
in nostro ministerio quae ture pietatis est operure. cis etpacisindulgentiumdcprecamur.PerChristum
Per Dominum.
AdComplendnm. — Hissacrificiis,qua3Sumus,om-
Alia. — (679) Pr<estu, quaesumus, Doraine, huic
nipotens Dens, purgata anima famuli tui ///. epis-
famulo tuodignum poenitentia?fructum,ut Ecclesiae refrigerium sempiternum
copi ad indulgentiam et
tuae sanctae a cujus integritate deviarat peccando,
pervemre mereatur.
admissorumreddutur innoxius venium coiisequen-
do. Per Dorainum nostrum. Item Missa pro episcopo defuncto.
Iiei/t Alia. — Deus.humani generisbenitmissime rj Deus, qui inter apostolicos sacerdotes famulum
conditor,et misericordissime reformator,qui bomi- tuum episcopum censeri fecisti, prwsta, quffi-
///.
nem invidia diaboli ab seternitate dejectum unici sumus, ut quorum vicem gerebat ad horam inter-
Fiiii tui sanguine redemisti, vivificuhunc famulum, ri<. eorum perpetuo consortiolaetetur in ccelis.Per.
quem tibinullatenus mori desiderus, etqui non de- Super oblatn.— Haec oblatio,Domine,quaesumus,
relinquis devium, ussume correctum. Moveunt pie- animain famuli tui ///. episcopi omnibus vitiis hu-

brorum poenitentialium copiam, quibus et confessio- tio,quod sane snepe conlingit. Sic in Orn.t. quae se-
nis absolutionis sacerdotulis ritus docerenlur,
et quitur, legiturapud Pamel. educens, pro educis, vel
probavimus preesertim cap. 21. Quamphirimos au- eduxisli, ut habet Cod. Re<r. S. Supra, in Orat. ulti-
tem Ordines ad damlam pcenitentiam reconcilian"- ma admor, animalium, ubi \eg\i\ir,ulsinequibu$non
ue poenitentes, a nostro D. Bdmundo Martene habetur hum. conditio, dedciente sensu, scriptum est
colleetos libro de Antiquis Ecclesiae ritibus, secunda optime quidem ut sine quibus nonalitur hum., etc.
:

parte, cap. 6, articulo 7, consulere licet si libeat. In veleri S&cram. Gal. exstat una Missa in deposi-
» Eadem Missa legitur in Ed. Pamel., consen- tione sacerdotis, et altera pro defunctis quibuslibet.
tienteCod. Reg. S., ubi m-mdosa non est Edit. lec-
21fJ SANCTl GliKGOI',11 MAGM 216

manm conditionii absolvat, quaB totiua mundi tulit A itias, ut pontiflcale cui donasti tneritum, don< -
et

etiam immolata peocatum. Per. prsemium . Per Dominum.

216 Prafatio.—- Verdignum ei fuatum e t, n Ad Cotnpl&rdutn. Prec tnos,

quum et Balutare,nos tibi semper el ubique gratias Domioe, quas in famuli lui ///. epitcopi depofitio-
agere, Domlne tancte, Pater ommpotens, BBterne oe deferimus,propitiatus exaudi, ut qui oomini
Dods : devotisclementiamtuam mentibusobsecran- ministeriumfideledependit,perpetua lanctorum
tes, ut animam ///. episcopi iu electorum tibimet cietate uetetur. Per Dominum.
ponliliciini uumero jubeascooBistere gaudentem,ut
Missa pro episcopo dtfuncto.
qni hic prO luoois Bupplex deserviebat aliari, glo-
riosa cum Deus, qui intcr apostolicoi taoerdotei famulum
illic eis tuagratuletur etlaude. Pei Chri-
tiiuin ///. pontificiaii feciiti dignitate rigere,praeita,
stum Dorainum nostrum.
Infraactionem. — Ilancigituroblationem servitu- quaesumus, ui eorum el perpetuo [eturcoi

tisnostr;r,quam tibiofferimusprocommemoratione tio. Per Dominum aostram.

aniraaefainuli tui lll. episcopi, quaesumus.Domine Super oblata. — Haec oblatio, Domioe Deus, ani-

placatusaccipias, et cum prsssulibus apostolicae <li- mamfamuli

ab omnibusvitiishumansecon- tui ///.

ditionis absolrat. qnaj totiusmanditoUit etiamim-

gnitatis, quorum est secutus officium, habere tri-
3
buassempiterme beatitudinisportionem,atque inter molata peccatum. Per.
summi pastoris efficias pracipuamembra censeri; Prsefatio. Vere dignum et justnmest, aequum —
et salutare.nos tihi semperet ubique gratiasagere,
diesque nostros.
Ad Complendum. Da veniam,Domine, quassu- Domine sancte, Pateroranipotens, ;i-terne Deus de-
— :

votis clemenliam tnam mentibus obsecrantes, ut

mus, perha;c sancta, raysteria, famuli animae tui ///.
episcopi, ut occursu non terreatur malo, sed tuo
animam famiili tui ///. in electorum tibimet ponti-

protegatur auxilio. Per. ficum numero gaudeas consistere gaudendo, utqui

Alia. Praesta, quaesumus,

tuo pro eisBupplez deserviebat altari,gloriosa illic
omnipotens Deus, ut
anima famuli tui quam inhoc saeculo
III. episcopi,
cum eis gratuletur laude. Per Christum Dorninum

commorantem sacris muneribus decorasti,coelesti nostrum.

sede gloriosa exultet. Per Dominum. Ad Complendum. — Deus.cujusmisericordiaenon
est numerus, suscipe pro anima famuli tui///. sa-
Item alia pro episcopo defuncto.
cerdotis preces nostras,etlucis ei laetitiaeque regio-
Suscipe, Domine, quaesumus, preces nostras pro nem in sanctorum tuorum societate concede. Per
anima famuli tui///. episcopi,ut inpontiticum tibi- Dominum nostrum.
met placitorum perpetuasedelaetetur. Per. G
Super oblata. —
Offerim us, Domine, hostias placa-
Missa pro sacerdote defuncto.

tionis, etlaudis, ut perpetusemisericordiae largitate, Prsesta,qusesumus, Domine, ut anima famuliet

animam famulitui ILl. episcopiin lucis seternae fa- sacerdotistui //Z.quam in hoc saeculocommorantem
cias regione gaudere. sacris muneribus decorasti, CBlesti sede gloriosa
Prwfatio — Vere dignum etjustum est,aequumet semper exultet. PerDominum.
salutare, nos tibi semper et ubique gratias agere, Super oblata. —
Suscipe,Domine,quaesumus, ho-
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus :
stias pro anima famuli et sacerdotis tui ///., ut cui
ineffabilem tuae clementiaepotentiam suppliciter exo- pontificaledonastipr;emium,dones et meritum.Per
rantes, utfamulustuus///.,beatorum tabemaculis Dominum.
constitutus, evasisse carnales glorietur angustias, 218 Ad Complendum — Praesta,qu333umus,om-
.

diemque cum voto gratulationis

judicii exspectet. nipotens Deus, ut animam famuli et sacerdotis tui
Per Christum Dominum nostrum. ///. congregatione j ustorum aeternae beatitudinis
in
Infra actionem.— Hanc igitur oblationem, quam jubeas esse consortem. Per Dominum.
tibi offerimus pro anima famuli tui ///. episcopi,
Missa unius defuncti.
quaesumus,Domine,ut placatus accipias ; et quem r»

tuisaltaribusserviretribuisti,adb3atorumpertinere Omnipotens sempiterneDeus, cui nunquam sine

jubeas consortia sacerdotum diesque nostros. spe misericordiaa supplicatur, prodtiare animse fa-
;

Ad Complendum.— Quaesumus, omnipotens Deus, muli tui ///., ut qui de hac vita in tui nominis con-
fessione discessit, sanctorum tuorum numero eum
utanimam famuli 217
tui///. episcopi in congre-
gatione justorum aeternse beatitudinis jubeas esse facias aggregari. Per Dominum nostrum.
consortem. Per Dominum nostrum. Super oblata. — Propitiare, quaesumus, Domine,
animae famuli tui ///.,pro qua tibi |hostias placa-
Alia Missa pro episcopo defuncto.
tionis offerimus et quiain hacluce infidemansit
;

Deus, qui inter apostolicos sacerdotes famulum catholica, infntura vitaejus retributio condonetur.
tuum sacerdotali fecisti dignitate vigere, prae-
///. Per Dounuum nostrum.
sla, quaesumus, ut eorum quoque perpeluo aggre- Ad Complendum. — Praesta, qusesumus, omnipo-
getur consortio. Per. tens Deus, ut animam famuli tui ///. ab angelis lucis
Super oblata.— Suscipe, Domine, quaesumus, pro sus.^eptam in praeparata habitacula deduci facias
anima famuli tui ///. sacerdotis, quas efferimus ho- beatorum. Per Domiuum.
217 LIBER SACRAMENTORUM. 218
Missa* in die depositianis defuncti, (682) sive tertio, A sempiterna. ut, mortalibus nexibus expeditas lux
septimo trtgestmoque. eas aaterna possideat. Per.
Adesto, Domine, quaesumus, pro anima famuli Super oblata,— Hostias tibi, Domine, bumili pla-
cujusin depositione sua offieium eomme-
tui ///., catione deferimus, ut animae famulorum famula-
morationis impendimns, ut si aliqua ei saecularis rumque tuarum per hrec placationis officia tuam
macula iohaesit, aut vitium mundiale infecit, dono misericordiam conseqnautur. Per.
tusn pietatis imlulgeas, et extergas. Per Dominum Ail Complendam. —
Inveniant,qufiesumu3,Domi-
nostrum. ne, animae famuloruin famularumque tuarum ///.

Alia. — Quaesumus, Domiue, famulo tuo///.,cu- et ///., omuiiimque in Christo quiescentium, lucis
jus tertium, ye/septimum sive trigesimum obitussui seternseconsortium, qui inhaciuce positituumcon-
diem comuiemoraimis, sanctorum tuorum atque secuti sunt sacramentum. Per.
electorum largire consortium, et rorem ei miseri- 685) b INCIPIT ohdo (684) ad sacros ordinbs i-.bnedi-
eordis tuae perennem infunde. Per. CENDOS.
Super oblata. — Adesto, Domine, supplicationibus Majores gradus ante Evangelium, miriores
(685)
oostris et hanc oblationem, quam tibi offerimus
; vero post Gommunionem dantur et (686) minores ;

oi) diem depositionis tertium, veZseptimum,stvetri- g quidem Dominicis diebus, si necesse est, (687) ma-
gesimum, pro anima famuli ///., placatus acbeni- jores vero in Sabbalis duodecim leclionum per qua-
s assume. tuor tempora tantummodo.
Prxfatio. —
Vere dignum et justum est, aequum Ordinatio ° ostiarii.
et salutare, nos tibi semperet ubiquegratiasagere, (688) Ostiarius curn ordinatur, postqitam (689) ab
Domine sancte, Pateromnipotens.aeterne Deus, per archidiacono instructus fuerit qualiter in domo Dei
ChristuinDominum nostrum. Perquemsalus mundi, 2 %Qdebeatconversari, adsuggestionem nrchidiaconi
per quemvila hominum, perquem resurrectiomor- (690) tradat eiepiscopus claves ecclesiae, dicens : Sic
tuorum. Per ipsum te, Domine, suppliciter depre- age, quasi redditurus Deo rationem pro his rebus
camur, u t anim» famuli tui///.,cujus diem deposi- qua3 istis clavibus recluduntur. (691) Et tradat ei
tionis tertium vel sepbmum, sive trigesimum cele- diaconus ostium ecclesise.
bramus, indulgentiam largiri digneris perpetuam, Prsefatio ostiarii. —
(692) Deum Patrom omnipo-
atque contagiis mortalitatis exutara in aeternae sal- tentem suppliciter deprecemur, ut hunc famulum
vationis partem restituas. Per quem Majestatem. suum ///. benedicere dignetur, quem in offieium
219 Ad Complendum. —
Omnipotens sempiterne ostiarii eligere dignatus est, ut sit ei fideli-simacu-
Deus collocare dignare corpuset animam famuli tui p ra in diebus ac noctibus, (693) addistinctionemho-
///..cujusdiem depositioois tertium,aw/ septimum, ^ rarum certarumadinvocandum nomen Domini,ad-
vel trigesimum, celebramus, in sinibus Abraliae, juvante Domino nostroJesuChristo, qui cum eovi-
Isaac et Jacob, ut cum dies agnitionis tuae venerit, vit etregnat Deus inunitate Spiritussancti, perom-
inter sanctos et electos tuos eum resuscitari praaci- nia saacula sasculorum. Amen.
pias. Per Dominum nostrum. (69i) Benedictio ejusdem. — Dominesancle,Pater
Missa in anniversario anius defuncti. omnipotens,a3terne Deus,benedicere digneris hunc
faraulum tuum, ///. ostiarium, ut inter janitores
Praesta, Domine, quaesumus.ut anima famulitui
Ecclesire (695) paret obsequia, et inter electos tuos
///.,cujusanniversariumdepositionisdiemcelebra-
partem tua: mereatur habere mercedis. Per Domi-
mus, his purgata sacrificiis, indulgentiara pariter
nura nostrum.
et requiem capiat sempiternam. PerDominum.
Super oblata. —
Propitiare,Domine, supplicatio- Ordinatio lectoris.
nibus nostrisproanimaetspiritufamuli tui///., cu- (696) Lector cum ordinatur, faciat (697) de illo
jus hodie annua dies agitur, pro quatibi offerimus verbumepiscopus adplebem, indicans ejus fidem ac
sacrificiura laudis, ut eam sanctorum luorumcon- vitam, atqueingemum ; post hxc, spectante plebe,
sortio sociare digneris. Per Dominura.
D (698) tradat ei Codicem, de (699) quo lecturus sit, di-
Ad Complenditm. —
Suscipe, Domine, preces no- cens :
stras, pro animafamuli tui ///., ut si quee ei maculfe (700) Accipe, et esto verbi Dei relator, habiturus,
de terrenis contagiis adhseserunt, remissionis tua3 si fideliter et utiliter impleveris officium, partem
remedio deleantur. cum his qui verbum Deiministraverunt eliguntte ;

Missa plurimorum defunctorum. fratres tui ut sis lector indomo Deitui, etagnoscas
Propitiare,qu«sumus,Domine,animabushmulo- officium tuum, et impleas illud potens est enim
;
rum famularumque tuarum///. etlll. misericordia Deus ut augeat tibi gratiam.

a Hrec fere habent duo

Theod. quoad titulum, at potissimum exerceptos, quibus docetur quomodo
divers;e omnino sunt Orationes et Pndatio. E-cIesise ministri orrlinentur apud Latinos, Graecos,
b Eadem leguntur deinceps in Edit. Vatic. et Gus- .Maronitas, Syros Nestorianos, Syros Jacobitas, et
sanvil. Qui plura de hocargumeiito voluerk, consu- Eutychianos, ac Cophlas.
lat nostrum Edm. Martene de Antiquis Eccl. Ritibus. c Pene h83C omnia exstant in primo Theod., ubi
cap. 8, de Ritibus ad sacramentum ordinis spectan- mutilus non est legitur tamen in plurali
; Ordo ;

lectorum, exorcistarum, etc.

219 SANCTI GREGORIl MAGNI 220
Benedictio lectorii. ---
(701) Domineiancte, Pater A tatui renuit, qua situi refi eil altaribui
ommpotens, ©terne Deu», benedicere digni rii f;i- (726) retnovendui, lic qui ultro atnbit, vel im-
mulum iutiiii lniiir iii offlcium lectorii, ul anidui- portunum *e ing I procul dubio repellend
tate lectionum, f702) diitinctui atque (703) ordina-
nam qui nitilur ad aitiora i dere, quid
tus, et agenda dicat, el dicta opere compleal, el in
ni i iii crescendu decn Cur non perpendit
'

utroque sanctee Eccleiife consulat. Per Dominum. quia benedictio illi in i * dictum convertitur, qui
Ordinatio exorcistse. ad hoc pron ovetur ?
ut ttal haerelicui

(704) Exorcista, cum (705) ordinalur, acdpiatde Subdiaconus cum ordinatur, quia manus
(727)
manu episcopiUbellum, in quo scripti sunt exorcis- impositionem nonact S)patenam demanv
mi, dicente sibi episcopo :
copi accipiat vacuam,et calicem vacuum de manu :

(700) Accipe, et commenda memoriae, <d (707) archidiaconi accipiat <72!i| urceolun vqua-
habeto potestatemiuoponendimanum Biiperenergu- manili, ac (731) manulergium. Exhibeatur incon-
mciuiii), sive baptizatum., sivc catechumenum. spectu episcopi patena et calix vacuus, ei dicat epir
(7().x) Prsefatio exorcistae.
(709) Deum Patrem — scopus :

omnipotentemsuppheesdeprecemur, uthuncfamu- 12) Yide, cnjui ministerium tibi traditur;et

lumsuum lll. benediceredigneturinofficiumexor- B ideo si usque nunc fuiiti tardui ad Ecclesiam,
cistee : ut sit spiritalisimperatorad abjiciendosdae- amodo debes esse assiduue usque nunc somno-
; si

mones de corporibus obsessis, cum omni nequitia

lentus,amodo vigil si ; usquenuncebriosus, amodo
eorutn multiformi, adjuvante Domino nostro Jesu sobriu8 -i usque nunc inhonestus, amodo castus.
;

Christo. Qui cum eo vivit et regnat Deus in unitate Oblationesquae veniunl in altarepanei proposilionis
Spiritus saneti. appellantur. De ipsis oblationib n lantum debetin
%%\ Benediclioexorcist.se .— (710)Dominesancte, altari poni quantum populo possit sufficere, 222
Pater omnipotens, aeterne Deus, benedicere digneris ne aliquid putridum in sacrario remaneat. 1'allae

hunc famulumtuum III. in offieium exorcist32,etad vero (733) quae sunt in substratorio, in alio vase
impositionem manuum et oris officiumeum eligere debent lavari, in (734) alio corporales palla?. Ubi
utimperium habeat (711) spirituum im-
digneris, pallae corporales lavatae fuerunt, nullurn linleamen

mundorum coercendorum, et (712) probabilis sit jbidem aliud debet lavari ipsa aqua in baptisterio
;

medicus Ecciesiae, (713) gratiae curationum virtute debet vergi. Ideo, te admoneo,ut talem teexhibe,
confirmatus. Per Dominum. ut Deo placere possis.
Et tradat ei calicem et patenam.
Onlinatio acolythi.
Ordinatio subdiaconi. Oremus Deum ac — (73o)
(714) Acolythus, cum
ordinatur, (715) primum ab Dominum nostrum, ut super servum suum UU,
episcopo doceaturqualiter inofficio suoageredebeat: quem ad subdiaconatus officiura vocare dignatus
scd (7)6) ab archidiacono accipiat ceroferarium cum est, infundat benedictionem etgratiam suam,utin
cereo, ut sciat se ad (717) accendenda ecctesise lumi- conspectu suo lideliter serviens, praedestinata san-
naria mancipari, (718) ita sibidicente : ctis preemia consequatur, auxiliante Dominonostro
(719) Accipite hocgestatorium luminis, ut per il- Jesu Christo, qui cum eo vivit et regnatDeus.
lud valeatis adversariorum tenebraseffugare.etve- Benedictio subdiaconi. — (736) Domine sancte,
rissimum lumen, quod illuminat omnem hominem Pater omnipotens.aeterne Deus,benediceredigneris
venientem in mundum. fideliter invenire. famulum tnum hunc, quem ad subdiaconatus offi-
(720) Accipiat et urceolum vacuum (721) ad fun- cium eligeredLmatus es, utieum sacrario tuo san-
dendum (72.1 ) vinumin Eucharistia corporis- ctostrenuumsollicitumqueccelestimilitiaeinstituas,
Benedictio acolythi. — (723) Omnipotens sempi- et sanctusaltaribustideliter subministret,et requie-
terne Deus, fonslucis, et origo bonitatis, qui per scat super eum Spiritus sapientiae et intellectus,
Jesum Christum Filium tuum, lumen verum,mun- Spiritus consilii et fortitudinis, Spiritus scientiaeet
dum illummasti, ejusque passionis inj^stei-io rede- pietatis. Repleas eum Spiritu timoris tui, et eum
misti, benedicere dignare liune famulum tuum, D utobediens facto, at-
niinisterio divino coufirraes,
quem in acolythi officium consecramus, poscentes que dicto parens, tuam gratiam consequatur. Per
tuam clementiam, ut ejus mentemetlumine scien- Dominum nostrum, etc, iu unitate ejusdem.
tiae illustres, et pietatis tuae rore irriges, ut itaper-
ceptumministerium perag.it, quahter ad seternam (737) Ordo b quaUterin Romana Ecclesia diaconi
remunerationempervenire mereatur. Per eumdem et presbyteri ordinandi sunt.
Dominum nostrum. Mensis primi, quai^ti, seplimi et decimi, Sabbato-
(724; Ordinatio subdiaconi. rum diein duodecim lect., ad sanctum Petrum,ubi
Capitulum sanctiGregorii. — (723) Sicut quiinvi- Misssecelebrantur,postquamAntipkonamadlntroitum

a Italegit Hugo Menardus, ut ex ejus nota liquet possit sensus.

fn Editis tamrn Vatic. et Gussanv. legitur admoren- b In primo Theod. omittuntur, usque
haec omnia
dus ;
quam lectionem confirmant epistolae sancti ad : Oremus dilectisnmi,
etc. col. seq., cui prse-
Gregorii sive excus;e, sive manu descriptae. Adde mittitur Orationes ad ordrnandos diaconos. Eodem
quod Menardi Editionis lectioni vix ullus ,
aptari ritu caetera pro orclin. presbjteri et episcopi habentur
 :

221 LIBER SACRAMENTORUM 22 3

dixrrin/ ,.data Oratione.renit arrhi liaronus.et offert A exeubiis permanentes, baereditatem benedictionis
eum qui ordinandus estpontifici.ita dicens. : eternffi sorte perpetua possiderent. Superhunc quo-
Postulat sancta materficclesia catholioa, uthuno que famulumtuum,qua)Sumus,Domine,pIacatus in-
prassenteoi stibdiaconem ad onus diaconii, veldia- tende,quemtuis sacrariisservituruminofficinmdia-
conum ad onus presbyterii ordinetis. coni suppliciter dedicamus.Et nos quidem,tanqum
tnterrogatepiscopus :Scisi\lnai dignum',esse ? He- homines divini sensus et summee rationis ignari,
spondct offerens : bujit3 vitam. quantum possumus, ffistimamus. Te

Quantum bumana fragilitas nossesinit, etscio,et autem, Domine,eaquffinobis suntignotanontrans-

testificoripsum dignum essead hujusonusofficii. eunt. te occulta non fallunt. Tu coguilor secreto-

Et tunc annunliat pontifex populo.dicens rum, tu scrutator es cordium, tuejus vitamcoelesti

AuxiUante Domino Deo et Salvatore nostro Jesu poteris examiuare judicio, quo semperpraevales,et
Christo.
admissa purgare, el (747) eaquffixuntag?n la con-
cedere. EmiUe in eum, Domine, qu.esumus, Spi-
lterum dicit : — Auxiliante Domino Deo et Sal-
ritum sanctum, quo in opus ministerii fideliter @x-
vatore no.stro JesuChristo.eligimus inordinem dia-
sequendi septifoimis gratiae ttiee inuneiv ruboretur.
conii, sive presbyterii lll. subdiaconum, sive dia-
Abundet iu eo totius forma virtutis,auctoritas mo-
coiiniii de (738) titulo ILl, Itl., presbytorum (739) B
desta, pudor constans, innocentiae puritas, et spi-
d titnlo ///. Si(740) quis autem habet aliquid
ritalisobservatiodisciplioffi in moribus ejus prae-
viros, proDeo et propter Deum cum fi-
;

contra lios
cepta tua fulgeant, ut sute castitatisexemploimita-
ducia exeat, etdicat. Verumtamen memor sit con-
tionem sancta plebs acquirat ; ct bonum conscientiic
ditionis suse.
testimonium proferens, in Ghristo firnuis, et stabi-
Et post modicum inlervallum mox (741) incipiunt lis pcrseveret dignisque successibus de inferior 1
;

omnes Kyrie eleison, eum lilanii. llac expleta qsccn- gradu per gratiam tuam capere potiora mereatur.
dunt ipsielecti ad sedem ponlificis, et benedicit eos Per eumdem Dominum nostrum Jesum Christum.
ad qnod vocati sunt, et derendentes stant in ordine
(748) Quando stolam eum induis, sic dires.
suo, bencdictione percepta. 223 Diaconuscum or-
Per hoc signum vobis diaconatus officium humi-
dinatur, (742) solus episcopus, qui eum benedtcit,
liter 224 imponimusjiit firmamentum mensaedi-
manum super capul illius ponat ,quianonad sacerdo-
vinae tanquam sustentaculacolumnarumessepossi-
tium,sedadministeriumconsecratur.Adordinandum tis, et praecones regis coelestis irreprehensibiliter
diacon um et presbyterum prima Oratio didtur legen-
,
existere mereamini.
do. Et sequitur Oralio. Et nondicitur,\ere dignum,
Prcsby/ercumordinatur,episcopo eumbenc-
(749)
in consecratione. P
dicente, et manum super caput ejns tenente, etiam
Oratio. — Oremus (743), dilectissimi, Deum Pa- omnes presbyteri: qui prsesentes sunt, manus suas
trem omnipotentem, ut super hnnc famulum suum juxta manum episcopi super caput illius teneant.
quem in sacruin ordinerudignatur assumere.bene-
dictionis siue gratiana clementer effundat, eique Orratioadpresbyterosordinandos.
donum consecrationis indulgeat, per quod eum ad (750) Oremus,dilectissimi,Deum Patrem omnipo-
prremia rcterna perducat, auxiliante Domino nostro tentem, ut super hunc famulum suum, quem ad
JesuChristo. Qui cum eo vivit et regnat. presbyterii munus dona multiplicet
elegit, caelestia

Oremus. — (74't) Exaudi, Domine. preces no- et qiue ejns dignatione suscipit, ipsius exsequalur
stras, et super hunc famulum tuum Spiritum tuae auxilio, auxiliante Domino nostro Jesu Christo.
benediotionis emitte, ut coelesti mnnere ditatus, et Oremus. — (751) Exaudi nos,quasumus, Oomine
tuae graliam possit Majestatisacquirere.et bene vi- Deus noster, et super hunc famulum tuumhenedi-
veudi uliis exemplum prabere. PerDominum, etc, ctionem sancti Spiritus, et gratire sacerdotalis ef-
in unitate ejusdem. funde virtutem,utquera tuaepietatisaspectibusofTe-
Consecratio. — (745) Adesto, quaesumus, omni rimusconsecrandum.perpeiuamuneristuilargitate
potens Deus, (746) honorum dator.ordinumdistri- ^ consequaris. l'er Dominum
butor, ofhciorumque dispositor. Qui in te manens (752) Gonsecratio. — (7o3) Domine sancte, Pater
innovas omnia, et cuncta disponens per verbum, omnipotens, aeterne Deus, (7o4) honorum auctor,
Virtutera, Sapientiamque tuam JesuraChristum Fi- et distributor omnium dignitatuin,per quem profi-
liuin tuum Dominum nostrum, sempiterna provi- ciunt universa, per quemcunctafirmaatur,amplifi-
dentia praeparas, et singulisquibusquetemporibus catissemperinraelius naturaerationalis incrementis
aptanda dispensas. Cujus corpus, Ecclesiam tuam per ordinem congrua ratione dispositiuu. Unde et
ccelestiuin gratiarum varietate distinctam, suorum- sacerdotales pradus atqueofficia Levitarum,sacra-
que connexara discretione membrorum, per legem mentis mysticis in-tituta creverunt, ut cum (755)
mirabilera lotius corapagis unitara in augmentum pontifices summos regendis populisprsefecisses,ad
tempU tui, crescere, diiatarique largiris, sacri mu- earum societatis et operis adjumentum, sequentis
nerisservitulemtrinisgradibus ministrorum nomini ordinis viros et secundae diguitalis eligeres. 3ic in
rao liiilitare constituens. Electis ab initioLevifiliis, eremoper septuagintavirorum prudentium mentes
Moysi spiritum propagasti, quibus ille adjutoribus
 :

223 SANCTI GHEGOltll MAGNI 221

nsiisin populoinnumeraamultitudlneBfacileguber- A entnm deexemplia priornm eaperet secutura po«

nec eruditio doctrinae Luaeillidi
Bteritas, etati
navit.SioinKleazaroetltharoarfiliii karonpaternaj
plenitudiniaabundantiamtraoafudiHti, ut ad hoatiai cumetapud reterea reverentiam i lifteatio-

Balutaresel frequentioriiofflciiiacramenta min ii ii iii apeciea obtineret, <:t apud iiob oerlior

liiiin sufflceret Baoerdotum. Bao provideotia, Do- experimenta rerutn quamae ligmata ngitrerum ;il-

mine, apostolis Filii tui, dootores fidei, comitea lius namque sacerdotii anterioris habihM neetrae
mentia ornatu» eat, el (769) pontitcalem gloriam
addidisti,quibus illi orbem totum Becundis prasdi-
oatoribus rmpleveruat.Quapropter inflrmilati quo- non jam aobia honor commendat vestium,

que oostraa, Domine, hno adjumenta largire, quia iplendor animarum,(770) quia et illa qnaa Uuecar?

quanto magis fragiliorea sumus, tantohispluribua nalibua blandiebantur obtulibua, ea petiua quaa in
indigemue. Da, queesumus, omnipotena Pater, in ipsie eranl intelligenda poecebanl ; etidoirco huic

hunc famulum tuumpresbyteriidigaitatem,ioaova famulo tuo, quem lummi lacerdotii mini-

(774) a<l

in visceribusejusSpiritnm sanctitatis jetacceptum sterium eli frjsti,hanc, qumsumm.Domine, gratiam

ate, Deus, secundi meriti, munus obtineat, cenau- largiaria, ut (772) quidquidillavelaminain ful

ramquemorumexempiOBuasoonversatioaisiasiuuet auri, ia uitore gemmarum.in multimodooperisva

Sitprobuscooperator ordiuia nostri, etluceat in eo B rietat( ' hocin ejua moribua actitmaque
signabaot,
totiusforma justitiea, nt bonamrationem dispensa- clarescat. (773j Hic accipis chrtsma. Comple, Do-

tionis sibi creditae redditurus, aetermn beatitudinis mine, in sacerdote tuo mysterii tuisummam,etor-
proemia consequatur. Per enmdem Dominum. namentis totiui glorificationis instructum (774) cce-
— lestis unguenti flore saactiftica. (775) EicfundUm
(756) Hic vestil eicasulam. Benedictio Patris,
et Kilii.et Spiritus sancti descendat super te,ut sis
caput ejus. Hoc,Domine, copiosein ejus caput f iu-

benedictus fluat, hoc, in oris subjecta f decurrat.boc in totiua

in ordine sacerdotali, et offeras placa-
corporis extreraa descendat,ut tui Spiritus virtua,
biles Hostiaspropeceatisatqueoffensionibuspopuli
et interioraejus repleat. et extenora circumtegat.
omnipotenti Deo. Cui est honor et gloria in srccula
Abundetin eo constantia fi<lei, puritas dilectionia
saecnlorum.
225 Consecratiomanus. — (7S7) Consecrentur (776) sinceritas pacis ; (777) tribuas ei, 226 Do "
manus quaesumus, Domine, et sanctinVentur
istae
mine, cathe<Jram episcopalem ad regendatn Eccle-
per istam unctionem etnostram benedictionem,ut siamtuam, et plebemuniversam. Sis eiauctoritas,
sis ei firmitas, sis ei potestas. Multipliessupereum
quaecunque benedixerint, benedicta sint, et quae-
cunqne sanctificaverint sonctifieentur. Per. benedictionem et gratiam tuam, ut ad exorandam
misericordiam tuam, tuo muoere semper
(V>$)Episcopuscum ordinatur,duo(m) episcopi c sftm P er
ponant et teneant Evangelinrum cndicem super caput idoneus,tua gratia possit esse devotus. Per.
ejus ; etuno super eum fundentebenedictionem.(16H) (778) Si papa ° ordinatus est, hcec addi debent in
reliqui omnes episcopi, qui adsunt, (16i) manibussuis loco ubi scriptum est :

caput ejus tangant.

tuo,quem apostolicassedis
Et idcircohuic famulo
(762) Oratio ad ordinandos episcopos.
prsesulem (779) et primatem omnium qui in orbe
Oremus, dilectissimi nobis, ut his viris (764) terrarum sunl sacerdotum ac universalis Ecclesiae
ad utililatem Ecclesiaeprovidendam electisbenigni- tiice doctorem dedisti,et adsummisacerdotii
mini-
tas omnipotens Dei gratias suae tribuat largitatem. gratiam
sterium elegisti, hanc,qu8esumus,Domine,
Per Dominum nostrum. largiaris.
Benedictio episcoporum. —
(765) Adesto supplica-
Superoblata. —
Haec hostia,Domine,quiesumus,
tionihus nostris, omnipotens Deus, etquod humili-
emundet nostra delicta, et (780) sacrificium cele-
tatis nostree gerendum est ministerio, tuae virtutis
brandum subditorum tibi corpora mentesque sancti-
impleatur effectu. Per.
ficet. Per Dominum nostrum.
Alia. — (766)Propitiare,Domine,supplicationibus
nostris,etinclinatosuperhunc famulumtuum cornu D Infra actionem. —(781) Hanc igitur oblationem
servitutis nostrae. sed et cunctaefamilise tuae, quam
gratiae sacerdotalis, benedictionistuse in eo effunde
tibi offerimus, etiam pro famulo tuo HL,
quem ad
virtutem. Per.
episcopatus ordinem promovere dignatus es.qu*-
i>
Consecratio. —
(767) Deus honorura omnium,
(768) Deus omnium dignitatum quae gloriaetua> sa- sumus, Domine.ut placatus accipias.etpropitiusin
cratis famulanturordinibus,Deusqui,Moysenfamu- eo tua dona custodias, ut quod divinomunerecon
secutus est, divinis effectibus exsequatur; diesque
lum tuum secreti familiaris affatu inter caetera coe-
nostros, etc.
lestis documenta culturae dehabitu quoque indu-
mentisacerdotalisinstituens,electumAaronmystico AdComplendum.— (782) Haec nos communio
amictu vestiri inter sacra jussisti, ut intelligentiae Domine, purgeta crimine, etcoelesti remediifaciat

a Tn Ed. Vatic. et aliis, hic ante Orat.ad ord. episc. b Ante consecrationem istam referuntur in lau-

ponitur; Examinatio in ordinatione epescopi ante lita- datis Edit. orationes. ad annulum dandum, et ad
niam facienda. Nimirum qui ordinandus est episco- baculum (sc. pastoralem) dandum.
pus de fidei arLiculis interrogatur. c Ipsa Ed. Rom., seu Vaticana, mantissaista caret.
 .

225
LIBER SACRAMENTORUM 226

esseconsortes. Per Domiuum nostrum Jesuui Chri- A cerdotein, obsecro, Doinine, placatussuscipiaUla
jestatein tuam supplexexorans ut inmequod largiri
stum.
dignatus es, propitius custodire digneris. Per.
Oratio in (183)natali papse a Benedictio. — Omnipotens Deus, qui in populo
Deus, qui licet sis magnis, mirabilia
magnus in suo ministerio utitur sacerdotum.conferat vobis suae
mihi
tamen gloriosus operaris in minimis, coocede propitiationis et benedictionis donum. Auien. Qui-
servire my-
indigno famulo tuo, sacris convenienter que me indignum nullis existentibus meritis, sed
misericordia protegat
steriis, atquein omnibustua gratuita sua pietate huic Ecclesiae praeesse voluit,
quem conscientise realus accusat. Per. sutrragiissanctorumsuorum meabomnibus vincu-
Alia. — Deus,quipopulistuisindulgentiaconsu- lispeccatorum absolvat, sanctisque suis altaribus
sapientiaequi-
lis, et amore dominaris, daSpiritum strenuum dignumque ministrum efliciat. Amen.
profectu san-
bus dedistiregimeu disciplinae, ut de Quatenus, perexempla sanctorum sacerdotum qui
Per
ctarum ovium fiaut gaudia aeterna pastorum. iu hac sede et in hoc ministerio eiplacuerunt gra-
Dominum nostrum. dientes,gregemquecommissumsecundum suam vo-
Super oblata.
U_t//_.f _._-«-.---• —
Hostiam tibi.Domiue, laudisex - luntatem, eo opitulante,
__...._.,_,..-, regentes, ab omnium pa-
_.j,. ....__..._,, .-.,
_,.,

suppliciter imploraus, ut quod

nnmerito s orura Pastore Christo Domino pr.emia sanclis
solvo, |

apostolo
mihi contulisti, intercedente beato Peiro pro.nissa una cum subditis percipere et in electo-
tuo, propitiusexse'|uaris. Per. rum numero mereamur adjungi. Amen. Quodipse
Prxfatio. — Vere dignum el justum est, «quum praestare dignetur.
et salutare.nos tibisemper ubiquegratiasagere, et
228 AdComplendum. — Repleanturconsolatio-
sancte, Pater omnipotens,aeterne Deus,
ut
Domine nibus tuis, Domine, quaesurnus, tuorumcorda lide-
consislit.sicut
quia in manu tua diesnostri vitaque lium, pariterque etiam etde Ecclesiae praesule, etde
honorem nobis indignislargiris ministerii.sicquo- suorum votorum plenitudine gratiarum referant
incre-
que tribuas rationabilis obsequii propitius actionem. Per.
mentum. Et tua doua in nobis custodias, ut 227 Orationes pro adepta dignitate.
ejus suffragiis apud te seraperreddar acceptus,cu-
voluisti.
Deus, cuiomnis potestasetdignitasfamultaur,da
jusme vice hodie Ecclesiee tua. prseesse
famulo tuo prosperum suse dignitatiseflfectum,
III.
Per Christum.
Ad Complendum. — Corporis sacri et pretiosi in qua te semper timeat, tibique jugiter placere
Dominum.
coutendat. Per
sanguinisrepletilibamine,qu_esumus, DomineDeus
Alia. — Omnium, Domine,
fons bonorum justo-
noster, m
nt graua; uuuuua, 4uvu
uice munus,
gratia. tuae quod UU nobis immeritis
^..= i...",w,..~
,

contulisti, intercedente
propitius muniendo
... p.....i
beato .
Petro. „ nA ,. n n tuo,
apostolo
i t„r,

custodias. Per
,.

Dominum no
| C
O rumque
4
tuo
provectum,
f
Ka „ '
tnbue, quaesumus,
Y?„ •,„,_
,,. ,
III. famu o

adeptam bene gerere dignitatem, et a te sibi _ '

,

praestitam bonis operibus comprobare. PerDomi-

strum.
num nostrum.
Missa propria (784) in die ordinationis suse. (78o) b Oratio ad abbaterr» faciendum.
Deus, qui non propriissuffragantibusmeritis.sed Quaesumus,omnipotensDeus, famulumtuum IIL,
sola ineffabilis gratke largitate, me
familia. tuse quem ad regimen animarum elegimus, gratiae ture
praeessejussisti, tribue tibi digne persolvere mini- dono prosequere, ut te largieute cum ipsatibi no-
sterium sacerdotalis officii, et ecclesiastieis conve- stra electione placeamus. Per.
nienter servire ministeriis.plebemque commissam c
(786) INCIPIUNT APOLOGl/E.
te in onmibus protegente,
gubernare concede. Per.
Aiia, — Deus, mundi Creatoret rector, ad humi- (787) Impellit ministrandi officium (788) Hostia
placatus intende,etmefamulum salutaris populi pro delicto, terretconscientia inde-
litatis inese prt-ces
nullis suffragautibus meritis, sed im- biti sacerdotii pro reatu. Si a me omniumsacerdo-
tuum, quem
mensa largitateclementiae tuaeccelestibusmysteriis tum (789) peripsema sacrificium offeratur, pollutae
conscientise crimen augetur.Sitan._e Majestatiuni
servire tribuisti, dignumsacris altaribus fac mini- p
» W_ _.__-_,_ ,!...-..._-. A M/1 1111 1 rl 11,111 , ._*_*-._._._
versae carnis judicinon offertur, negligentiaereatus
_ _.__)__. L - ._ /1
,-11. y"_ f ,1

strum.ut quod mea celebrandum vocedepromitur,

1 _ - 1 1 ______ . <_P* . . . I 1 I 1 I _" / _ 1 . t _ 1 ll . 1 _"_. 1 _ . -w. ,. .-_ I - .. .

tua sanctificatione firmetur. Per Dominum nostrum ascribitur. Inter haec tuae, omnipotens, libramen
Super oblata. —
Ad gloriam, Domine, tui nomi- pietatisimploro, cujusultionisdiem accusante con-

nis, annua festa repetentes sacerdotalis exordii, scientia pertimesco. (790) Ne indignum, quceso,
Hostiam tibi laudisofferimus, suppliciterexorantes, misericordia tuajudices, quem a temporepceniten-

utcujus rainisterii vice tibiservimus immeriti, suf- tiae non excludis. (791) Suspende securim, donec
fragiis ejus reddamur accepti. Per. cultor vineae adraoveat cophinura slercoris infru-

Infra actionern. — Hanc igitur oblationem, quam ctuosae,arborisadradioem. Parce mihi, Domine cle-
ego tuus famuluset sacerdosob diem,in
tibi offero
mentissiine, pcenilenti, qui David post lapsum cle-

quo me dignaluses ministeriosacroconstituere sa- menter ad veniam revocasti ;

qui Petri misericors

» In Benedictionali legitur alia pro anniversario c Hcec apologia cum sequenti in Ed. Vatic. et
consecrationis episcopi. Gussanvil. continetur. Iu vet. Miss. Gallic. alia re-
peritur apologia, licet quoad sensum vix disorpnet,
 227 8ANCT1 GREGOWl MAGNl S228

amare flentii lacrymai respexiiti, qui iatroaem ia A aceingere, lumbosquemeos balteotuiamorisambi-

crucii patibulo tanli facinorii reum divino gratia re,ac renei cordii mei ignetumcbaritatii urere,ut
illustrasti, cui mox obtinuit oonfe lio (792) per* pro peccatis meis poi imioten tastanti
spicueDei Filium, fldes preemium, poenaveniam, pulipeccatorumveniamproi pacifii
lamenta gaudia sempiterna, (793) dumconfessorin lorum bostiasimmolare, mc quoque tibi audaciter
oruoe, pos lessor ezslitit paradisi post cruoem. 8ed accedentem dud linai perire,seddigoareiavare orna*
(juiaverba venia ttuepietatisindigent, quea indigni re ei leniter sus( ipere. Per Dominum nostrumJesum.
aaoerdotisoperanon uommendant, saltim astantium Itemalia. - (818)AnteaeterniregisChrieti pra?
vota Buscipe, ut el mihi suis apud te precibus re. tian, nostraindigoaaccedunl precooia quae valeol po-
niam, et eorum mecitissacrificianostrorum vulnc- puli impetraredelicta. (819) Livore torqueturcooscien-
rum salubriter nobis conferant medicinam, (794)ut tia^quiasacrismystenisofferendisseingeritcrimino-
quia omnipotens proomnibua factue es bostia pro sam ;etdumre8picitadmissa,terreturtuisconspecti-
peccaiis, adsis nobii sanctificatio iu sacriftcio pro bus aatare confusa. Sed queesohumilii reus,quiaad
delictis, Christe, Salvator mundi, qui cum seterno te post lapsum redeodevius,jaceo saucius,ia te vilii
Patre una cum Spiritu sancto, viviset regnasDeus. respiro, bone medice, vulneratus, utqui sacrificia
Per omnia saecula saeculorum. n altaribustuismundaofferri precipis, cumofferen-
Itemapolocjia. — (795) Antc oculos tuos.Domine, tium meritis sacerdotis iodigoilabiapolluta saoctifices,
reus conscientiiB testis assislo rogare vix.796) an-
: qui indlgere me miserum tua, Christe Salvator in-
deo quod impetrare 229 110 " mereor. Tu (797) clyte, misericordia recognoscis.Quivivisetregnas.
enim scis, Domine, omnia quaa aguntur in nobis. 230 ^ e,n u ^ ia ln feslivilate sanctorum. — (820)
(798) Erubescimus couiiteri quod (799) per nos non Eripiat nos,qus3sumus. Domine, tuorumdeprecatio
timemus (800) admittere. Verbis tibi tantum obse- sanctorum, etsicut per Moysen famulum luuui p» e-
quimur, corde mentimur, etquod vellenosdicimus, cata populi dimisisti, ita perintercessionemsancto-
nolle nostris actibus approbamus. (801) Parce, Do- rum tuorum noslraomnium jubeasrelaxaridelicta.
mine, coniitenlibus ignosce. Peccavimus, miserere, Per Dominum.
te rogamus. Etquiainsacramentistuis meus sensus Ilem apolotjice quotidianae sacerdoiis proprix. —
(802) iniirmus est, praesta, quaesumus, (803) ut qui (821) Mordacis conscientiae stimuliset delictorum
a

ex nobis duricordis verba nonsuscipis,(804) per te nostrorum recordatione commoniti t822), te Deum
nobis veniam largiaris. (805) Per Dominum. indulgentiae deprecamur, ut quidquid dicto, facto,
ltem apoioijia. —
(806) Conscieutiaquidem trepidi, cogitatione (823) peccatum est, sive lubncae aetatis
omnipotens Deus, adaltare tuum accedimus.sedfi- impulsu, sive ignorantiae errore (824) commissum,
duciam de tuae pietatis misericordia retiuemus.Etli- pietas Domini nostri Jesu Christi (825) resolvere ac
cetadcelebraiulasacnticiasemperinveniamurindi- indulgerc dignetur. Per
gni, (8"7) sed si recedimus, veremur de inobedien- Itemalia. — (826) ludignumme, Uomine,sacristuis
tia condemnari. Pro (808) qua tediguarenospietate esse fateor, qui innumeris quotidiepeccatis fuscor.
paterna placitovuitu respicere, et cordisnostriinte- (827) Quid ego te blaudis verbis rogare prasuino,
riora purgare. (809) Et si nos pondere peccatorum quem improbis saepissime factis oflendo ? tu euim
noslrorum ac reatu constringimur, nostrarum ta- mihi medicinam(828)ingeris, ego <829)sauitatimeaj
men precum obtentu tibi smt, quaesumus.Domine» contraria ago.Legem tuam sacrisinditam paginis le-
in omnibus mysteiia consecranda. Per.
placita go, sanam vero disciplinam infelix negligo. Ad tuum
ltem apologia. —
(810)Ignosce,Domine, ignosce, quidem altare quasi de votus accedo, sed a praeceptis
(811) quod dum rogarecompellor, dum perimmun- tuis contumaci corde (830) recedo. Da ergo mihi,
dalabia nomen sanctumtuumassumo, et (812) cum Domine, cor compunctum, quo veraciter odio ha-
pudeudorum actuum secreta non
confiteor, (813) beam peccatum. Meum est, si donaveris, delicta
haheo apud te necvcrba sinecrimine. Tuenimcon- deftere tuum est etiam(831)nubem eamcitodele-
;

scientiae mea:vulneraet (S14)eogitatiouuni mearum re, ut (832;quihancpalinamamiserim inimicofrau-

occulta nosti, et immunditias tueas tu solus agno-
scis. Miserere miln, Domine, miserere mihi,
sce mysterii tui secreta tractanti, nec
sericordia tua judices quemproaliis rogare permit-
tis, et inquo testimonium boni operis nonagnoscis
officium saltem dispensationis creditaeuourecuses.
Per (815) Dominutn nostrum.
ltem dtia.— (8i6) Rogo te, DeusSabaothaltissime,
paler sancte, (817) uti me tunica castitatis digneris
D dante, (833) adveniam saltempertineam,te Domino
igno- miserante. (834)Tibienim deoesthonor regumRegi
indignum mi. cunctorum percuncta regnanti saeculasaeculorum.
Item aiia. —
(835) Projectis nobis, Domine, in
condemnationemoperum nostrorum, de capiii nostro
aquam, etoculisnostrisfouteminfunde lacrymarum
ut peccati maculas ablueudo ultrices pcenarum flam-
mas tletuum ubertate viucamus, (836; quia tibiuon
sunt occulta quae (8o7j gerimus. Sit (838jiu nobis,

a Legitur in laudatis Edit. cum duabus sequenti- Domine, os meum ad beneticendum homen tuum ;

bus mordacis, etc. ei, indignum me, etc. Prior mundaque cor nieuin ab ommbus variis el nequissimis
Theod. exhibet etiam hujusmodi apoiogias partim cogitationibus, ut exaudiri merear deprecans te pro
similes, partiua divers&s. In his notanda venit quae populo quetn elegisti.
adhuc uobis familiaris est, paucis immutatis Aperi, :
 iJBER SACRAMENTORUM 230
229

Domine.non oris tanti.ua confessio, sed et doloris : A (863) ex n.hilo (864)qmrogarant.Clamantibua

cisji

nobis ad te Domine, misere moveat misericor-

non exeusatio criminuin, sed lamentatio peccato-
:
;

(iiam tuam vox Bdelis et flebilis atqueilla.de qua

runi. (839) Ca-tos eniinnostri corporisoculoslasci-
;

cor- totuni >peramus, pietas non reputet quod offendi-

viae (840) mundi violavit aspectus. t.Hit) Mores
rupti, disciplina vitiata, simulatio in vultu,fallacia mus, dumrespicitquodrogamus,etcum grandis sit

miseria esse nos reos, majortibisitclementiaesse

inverbis,dolusin oorde.volubilitasinlingua.opera-
tiostulta mens flubia.concupiscentiacarnalis/S^)
nos miseros. Tuo (865) supplices auxilio ante et et
criminis nostri niala ponimus etdolores ;a te pre-
sollicitudo carnis.oblivio animee.negligentia sancti-
taiis,super hfec autem moilis timor increvit.Mise- cando ini.-eiicordiain, quam peccando repulimus,
expeclamus. Pnestelur his de indulgen.Ua (866)
rere nobis, Domine, miserere nobis. l)a (8i3) praBte-
ritisveniam.prsesentibusemendationem.futurislar- quod rogaris aceipere, quos agnoscis fiduciatn de
(S67) tua justitia uon habere. Erige nos, Domine
ffire custodiaui.Per.
Deus noster, et alleva in misericordia tua, ut
Ileni alia — (844) Ita,I)omine,immensi criminis communione salutis, et gaudio charitatis,dum ipsi
reieonscientia teste, eonfondimur, ut ad olticium salvari ex munere tuo cupimus. eiimn fide et pace
tuuin nec sceuri possimus veuiie. nec hberi. Quis (808) cunctaregentium gaudeamus.Per Dominum.
enimpensans peecatumsuum, (845) nec se a facie
R — (869) Iguosce,
Ittm alia. Domiue, (870) com-
tua vellet absoondere, si lioeret tantee Majestatig maculateeviseconscientiaesordido,eteritninum con-
oculos declinare, si aut evasurus lateret, aut oc- fusione captivo (871) quipro meobtinere nihil me-
cnltatus avaderet? Aut quis non magis videre te reor pro rogaturus assisto. Profero ad te, si
aliis
cuperet.si non jam hiuc (836) quodeunquepeecan- digneris, Domine, gemitus captivorum, tribulatio-
temprospicis plus timeret"?Ergo quia tuubiquenos nes plebium, pericula populoruin, (872) angustias
uivenis,ad te confugimus, quem fugere non vale- pauperum,necessilatesperegrinorum,inopiasdebi-
mus.Restat miseris non latebras intervenire, sed la- lium, desperationes languentium, defectus senum,
crym:is.Foveat231 indulgentia,quos terret offen-
suspiriajnvenum, vota virginum,(873)iamenta vi-
sa.Minatur potentia, sed misericordia consoletur, duaruni. Et(874) quoniain meeadem,quae popuhim
Ex te est qui liberet, per te est qui excuset. Parce, tuum caienaconstringit,(875) communeslugeo pas-
Puter omnipotens quos aspicis humihsper rea-
et
;
siones,non obsitpopulo tuooraliosubjugatapecca-
tum,erectos muncrare dignerisin praemio. Et quos
tis. Per me tibi offertur (876) votum, per te meum
intelligis per confessionem miseros, uon facias iu
compleutur officium. Per.
examinatione confusos. Per Dominum. —
232 Alia. (877) Deus,adquemaccederemun-
(847) Item alia a in tribulatione. — (848) ante
Q didesideramus,et ob cujtisgloiiaminhonoremluo-
Si
oculos tuos, Domine, culpas quas fecimus, rum marlyrum expiuri deposcimus, in vivam uos
et (849)
plugas quas excipitnusconferamus.tninusestquod tibi praepara hostiam cordium quoquenostrorum ;

patimur,majusest(8oO)quodinereamur.Peccalipce- abdita omni crimine lava, etspiritali reple iaetitia.

namsentimus,etpeccaudi pertinaciam nonvitamus Quique coram te, et pro nostris, et pro fratrum de
ln flagellis tuis ftagilitas nostra (851) frangitur, et ingemiscimus,exaudiriatequuntociusmerea-
liclis
iniquitas non mutatur.Mens aegrota torque tur.et cer- mur, ut nec nostro puniamur, necalicuopeccato.ut
vixdura nontlectitur.\itaindoloresuspirat,et (852) justitia et sanctitate vestiti,piseseutemurtibiindem-
in opere non (853) emendat. Si exspectas (854)uon nes in diejudicii.
corngimur ; si vinuicas, non (lurumus.Contitemur Alia. — (878) Dimitte,Dcus,(879)quidquid perin-
iu convptioue quodteciuaus, obliviscimurin-
)
temperantiam mordacis liugiue incauta oiis nostri
visuauoue quod flevimus. oi (806) impresseris increpatiomemorditinsubditos.Quidquid minusde
muuum, fucienda promittimus si suspenderis ;
boui perfectione diximus, purce ; quidquid incon
gludium, promissa nou lucimus si ferias, ciama- ; gruum velminustemperatc protulimus, tu ignosce.
mus ul parcas,
(657) parcas iterum te (858)
si
Non incatuumpro3sumptiopuniat,sed agnoscenlem
provocauius ut lerias si (859) augustiae veuiuut
;
r. meiniquitatesmeaspietasmiserationis tuaeabsolvat.
tempus petimus poenitendi; »i misericordia subve- Et qua non mihi alibi est iiducia.nisi in misericordia
niat,abuiiuiurpatienliaquaepepercit. Adhuc plaga tua, tu et os meumpraeconio veritatis(880) perarma
iilutu vii prtetent, etiam uou recolit mens ing.'utu (In Ms. per arma], et opus pleniori ubertate sancti-
quod periuiit. Sicitius nos audias, exmisencordia
(ica, ut et indignum n:e salves.etcommissum mihi
iusolescimus siturdius, exnnpulientia murniura-
;
gregem pro tua pietate (881) justilices. Quidquidin
mus. Te, Domiue, volumus servare quod feceris, illis viliatum (882) respicis, sana quidquid in me- ;

(86U) uen timemus observare quod jusseris. llubes
Domine confitente reos, parce, quia pius es.
Novimusquodnisi dimittas,rectenos(862)punias
Sed apud te est multa miseratio,etpropitiatio pera-
buudans. Praesta sine meritoquod rogamus, quife-
vitiosum inspicis, cura. Si (8S3)quam viliotepidita-
(.861) tisme&, vel incuria contraxerunt, vel contrahunt
labem omitte.Si quo eiiam, me ignorante,vel (884)
cognito, decideruutin crimine.atquesiexemplimei
offendiculo prorueruut,(885jiguusce ; et proculpis

a U«c apologia nonnullis immutatis legitur in vet. Sacrament. Gat.

231 SAWTI GRfeGORIl MAGNl _:.2

talibui mlaero mihiultionianoii reatituaa vicem.Hia A in oomine DeiPatri jomnipotentia.etia nomine I

tamen, qiiibua increpationia viauasumadhibereju Christi Pilii oj ||s Domini Doslri, ut Baa aqua i

dioium, et (886) increpatio Ipsaeia proftcial ad aa- cizata,adeffugandam omnem potestatem ini

lutem,et oratio hac interpellan commiaao eoa re- ipi ura inimicum eradicare ezplantare raleai cum
et

vooetaberrore,utnonperferanttartareos cruciatus, angelia sui i apostaticia,per virtutem Domini nostri

quibuB, 1 1 1 pote (887) mortalea, pcenitentiae indixi- Jesu Christi, qui ventura est judicarevivosstmor-

mua legea; quo (888) utrorumqueincommodia par- hioa, et .fleculum per ignem.
cena,illorum iniquitatibua .ribuaaveniam,el meam Benedictio aquas. — Deus,
aalutem hu- qui, ad

abluaa contractam de gerendiincommoditateoffen- mani generis.maxima quaeque sacramentainaqua-

sain. Praebe, Deus, aurem aacriftciia noatria, etme- rum substantiam condidisti, adesto invocationibua

mihique commiasoatuis ascribein pagiaia,quocum nostris,e1 elementohuicmultimodispurificationibua

grege mihi credito, et a cuncto eluar crimine,etad preeparato virtutem tuae benedictionia effunde, ut

te merear pervenire in pace.

Pacatnm redde Deus creatura mysteru tui, tibi aerviena sd abjiciea
nostrorum cordium llabitaculum expulsione carna daBmones morbosquepellendos,divinsi gratisssutnat
vitiorum. Et (889) quiiu subditisconorsummaexer- effectum ; ut quidquidindomibus vel in locia ftde-

cerevirtutum.pcccatismentiumcorporumqueincom g lium luec unda reaperseritcareat immunditia,libe-

modis pacificus merear,te judieante, coronaricum retur a noxa. Non illic reaideat spiritus pestilens

an»-elis. Fac ergo, quaesumus, nos, pieDeus, aspi- non aura corrumpena discodant omaes insidias ;

cientes inconspectu tuo, (890) flammesccntes tuae latentis inimici;et siquid est quod aut incolumitati

gratisedono ut zelus tuaedomus nos comedat. At- habitantium iavidet, aut quieti, aspersione hujus
queitapervigorerasancti Spiritusregentessubditos aqu» effugiat, ut salubritas per invocationem lui
temperemus (891 ut etdisciplinisnostri regiminis
;
) nominis expetita, ab omnibus sit impugnalionibus
obtineant lucrum, et illorum duritia frangatur, ac defensa. Fer.

vita sanctificetur.Suscipe,Domine,nostrorum voto- Benedicio salis et aqux pariter.— Hic mittitur sal
rura libamina, et per haecquidquidinsubditos cor- inaquam.
rectionis verbo vel merito imperlimus.nonad dis- Deus, iuvicte virtutis auctor, et a inseparebilis
cordiam nostri, sed ad perpetuum dulcedinis gau- impcrii Rex, ac sempermagniticustriumphator,qui

dium, et nobis, et illis profecisse (892) laeteinur. adversee dominationis vires reprimis, qui inimici
Ablue (893) nos, Deus, et alieno et nostro delicto, rugientis saevitiam superas, qui hostiles nequitias

ut, in utroque spiritalis gratiae eftioientiam

capien- potens expugnas, te, Domine, trementesac suppli-

tes, fiducialius tuo nominisupplicemus. Per Domi- cesdep-eeeamur,acpetimus,uthanccreaturamsalis

num. ^ etaqu8edignanteraccipias,benignusillustres,pieta-
tis tuae more sanetifi _es,utubicunquefuerit aspersa,
(894) Orationes ad visitandum infirmum.
peiinvocationem sancti tui nominis omnis infestatio
In primis faciant sacerdotes asperso sale aquam
immundi spiritus abjiciatur, 234 terror q ue vene-
benedictam, ct (892) asperganl eam (896) cumAnti-
nosi serpentis procul pellatur, et pruesentia sancti
phona etOrationibussuperipsuminfirmum,et
233 Spiritus nobis misericordiam poscentibus ubique
super domumejus.
— Exorcisizotr, creatura
adesse dignetur. Per Dominum.
(897) Exorcismus salis.
Oratio quando aquaspargitur in domo.
salis, per Deum vivum,perDeum verum,per Deum
Exaudi nos, Domine sancte, Paler omnipotens,
qui te perElisaeumprophetaminaquammittijussit,
sempiterne Deus, et mittere dignareangelum tuum
ut sanaretur sterilitasaquae; ut efficiarissalexorci-
sanctum de coelis, qui custodiat, foveat, protegat,
zatum insalutem eredentium.et sis oranibus te su-
visitet, et defendat omnes habitantesinhoo habita-
mentibus sanitas animae et corporis et effugiat at- ;

culo. Per.
que discedatab eo loco quo aspersus fuerisomnis
phantasiaetnequilia, vel versutiadiabolicaefraudis
Benedictio domus. — Adesto, Domine, supplica-
omnisque spiritus immundus adjuratus per eum
tionis nostris, et hanc domum serenis oculis tuae
_i_ . . « _«___ x
pietatis n_._nnnrlof ciinnv
A-'T\___t__'rii_il]tii_fi" Q
Descendat
illustra.
1

super Vi .KitontAo in
habitautes in ea
_.o
qui venturus est judicarevivos etmortuos,et saecu-
gratiae tuae larga benedictio, ut in his manufactis
lumperignem.
Immensamclementiam tuam, habitaculis cum salubritate manentibusipsi tuum
Benediclio salis.—
semper sint habitaculum. Per Dominum.
omnipotens aeterne Deus, humiliterimploramus,ut
hanccreaturamsalis,quaminusumgenerishumani Alia. —
Exaudi nos, Domine sancte, Pater omni-
benedicere et sanctiticare tua pietate di- polens, asterne Deus, ut si quasuntadversa, si qua
tribuisti,
omnibus salus meutis et corporis ut contraria in hac domo famuli tui Ili, auctoritate
gneris, ut sit ;

Majestatis tua_ pellantur. Per.

quidquid eo tactum vel respersum fuerit, careat
omni immunditia omnique impugnationespiritalis (898) Benedictio uvos vel (899) favoz. — Benedic,
nequitiae. Per.
Domine, hos fructus novos uvae,si_>. fa.ae, quos tu,
Exorcismusaqu». — Exorcizo te, creaturaaquee, Domine, perrorem coeli, et inundantiam pluviarum

Cod more, non rore, ut io vulgatis Missa-

Haa in Codice, ubi tamen Pamelius autumat le- G-rimoldi
gendum insuperabilis. Paulo post legitur etiam in libus.
 233 LIBER SACRAMEiNTORUM.
et teoipora serena atque tranquillaad inaturitatem \ corporis laborantem placatus respice, et vis
perducere dignatus es, ad percipiendum nobiscum salutari ttio, ac ccelestis gratiae prtesta mediciu
gratiarum actione in uoinine Domini nostri Jesu Per.
Christi. Qui tecum. Mia. —
Deus, qui humano generi, et salutis re^
Benedictio ad frurtus novos. — Domine sancte, medium, et vitae aeternse munera contulisti, con-
l\ ter omnipotens, aeterne Deus, qui ccelumet ter- servafamulo tuo ///.tuarumdona virtutura,et con-
ram et omnia creasti, te supplices quaesumus ut cede ut medelam tuam non solum in corpore, sed
hune fructum novum beuedicere et sanctiticare di- etiam inanima sentiat. Per.
gneris, et iuultiplicare abundanterofTerentibustibi, Alia.Virtutum coelestium, Deus, qui abhumanis
ut repleas eorum tellaria cum fortitudinefrumenti corporibus omnem languoremetomnem intirmita-
etvini, ut hetantes in eis referaut tibi Deo omni- tem preeceptitui potestatedepellis,adestopropitius
poteuti laudes et gratias. Per, huic famulo tuo ///., ut, fugatis intirmitatibus, et
Benediclio ad omnia quai oolueris. Benedic, — viribusreceptis, nomen sanctum tuum instaurata
Domine, creaturam istam, ut sit remediumsalutare protinus sanitate benedicat.Per Dominumnostrum.
generi huinano et praesta per invocationem noini-
; Alia. —
Domine sanctcjPater omnipotens, aeter-
nis tui ut quioumqueex ea sumpseiit corporissani- g ne Deus, quifragilitatem conditionis nostne infusa
tatem et auitnae tutelam percipiat. Per. virtutis tuaediguatione confirmas,ut salutaribusre-
Benedictio (900) panis. — Benedic, Domine,crea- mediis pietatis tuae corpora nostra etmembra vege-
turam istam panis, sicut benedixisti quiuque panes tentur, super hunc famulumtuum ///. propitiatus
in deserto, ut omues gustantes ex eoaccipianttam intende, ut, omninecessitate corporeae intirmitatis
corporis quamanimajsanitatem.Oui vivis cum Deo exclusa,gratia ineopristinae sanitatisperfectarepa-
Patre in unitate. retur. Per Dominum.
a Oratio ad (901) capillaluram. Deinde a sacerdote dicatur hxc Oratio :
Omnipotens sempiterne Deus, respice pro-
(902) DomineDeus, (907) qui perapostolumtuumlocu-
pitius super hunc famulum k tuum//Z.,quem b adno- tus es Infirmatur quis in vobis? inducat presbyte-
:

vam tondendi gratiam evocare diguatus es, tri- ROS ECCLEsi^, 236
ET ORENT SUPER EUM, UNGENTFS
buens ei remissionem omnium peccatorum, (903) EUM OLKO SANCTO 1N NOMINE DOMINI ET ORATIO FIDEi ;

atque ccelestium douorum consortium esse praece- SALVAB1T1NFIRMUM, ET ALLEVABIT EUM DOMINUS ET Sl ;

ptorum. Per. in peccatis est, dimittentur ei cura quaesumus, ;

235 Oratio ad (904) barbas londendas. Hedemplor noster, gratia Spiritussancti languores
Deus,cujus spiritucreaturaommsadulta congau- istius inhrmi, et suasana vulnera, ejusque dimitte
det, exaudi preces nostras super hunc famulum ^ peccata, atque dolores cunctos cordis et corporis
tuinn ///. juvenili aetate decore laetanteiii, et primis expelle,plenamqueeiinteriusexteriusquesanitatem
auspioiis, ad tondendum, exaudi, Domine, ut in misericorditer redde, ut, ope misericordiae tuae re-
omnibusprotectionistuaemunitus auxilio,ccelestem stitutusetsanatus,adpristinapietatis tuae reparetur
beuedictionemaccipiat, et praeseutis vitae praesidiis ofhcia. F'er.
gaudeat et aeternae. Per. Et sic (908) flectal genuvel genua qui est langui~
Orutio ad (905) infirmum ungendum. dus, et stet addexteramsacerdolis, etsxc decantetur
lnuugo te de oleo sancto, sicut unxit Samuel Da- hwc Antiphona :

vM in regemet pioph^tam.Operare.creaturaolei.iu Dominus(909) locutus est discipulis suis In no- :

nomine Patnsomnipotentis, utnou lateatillicspiri- MINEMEO Dj£M0N1A EJICITE ET SUPER 1NF1RMOS MANUS '.

tus lmixiuudus, neque in membris illius, neque in VESTRAS 1MPONITE, ET BENE HABERUNT. Psal. DeUS
medullis,neque inullacompagine membrorumjsed Deorum Dominuslocutusest. Et repetit :In nomine
in le habitet virtus Christi altissimi, et Spiritussan- meo, etc.
cti. Per eumdem. Sequitur Oratio. Oremus Dominum nostruro —
Oratio ad visitandum tnfirmum. Jesum Christum, et cum omni supplicatione roge-
(906) Deus,qui famulotuo Ezechiae ter quinosan- D mus,ut hunc famulumsuum ///. per angelum san-
nos ad vitam donasti, ita et famulum tuum illutn a ctumsuum visitare,laetificareetconfortaredignetur.
lecto 33gntudinis tua potentia erigat ad salutem.Per Sequilur Antiphona. —
Suecurre, Domine, in-
Alia. — Respice, Domine,famulum tuum in in- firmo isto /// . etmedica eumspiritali medicamine,
firmitate sui corpons laborantem,etanimam refove ut, in pristina sanitate restitutus,graliarum libi sa-
quam creasti, ut castigatiouibus eiuundata, conti- nus referat actiones. Psal. (9 10) AdDominumcum
nuo se sentiat tua medicina salvatum. Per. tribularer Sequitur alia Ant. Sana, Domine, infir-
Alia. — Deus, qui facturae tuaepiosemperdomi- muin istum.cujusossa turbata sunt, etcujus anima
naris affectu, iuclinaaurem tuam supplicationibus turbata est valde sed tu, Domine, convertere, et
;

nostns, el famulum tuum///.exadversa valetudine saua eum, eteripe animam ejus. Psal, Domine, ne

a Eadem legitur in Edit. Pamel., sed longe alio c Exstat in vet. Sacr. Gall. Benedictio super tum
ordine. quiin Ecclesia primitus tondetur, cujus sensusidem
b In Cod. Reg. Suec, adcomam tondendigratiam. fere est ac hujus Orationis.

Patrol. LXXVIII. I
 . : ;

J54 SANCTI OrtEGORII MAGNI 230

inTurore tuo arguas me, cum Gloria ; Etrepelenl : A (919) MuUienim u rdotumin/lrmot(9tQ)peru*-
San.i, Domine. guentintuperinquinque eti u pjn idi tintu- i

A7 (911) sicperungat infirmum de oleo tanclificato, percilHtoculorum,et m (921) nartbutdi in ,et m

trucet faciendo in collo et gulture, et intertcapulat, narium lummitaU liveexteriu ,etin la
ct inpeclore,teu in locoubi plut dolor imminet am- •
i
manibutexleriut,uietldeforit. Inomnibutergo
iti

plius perungatur ettupplicando,dum ungilur infir-

; hit membrit crueem faeiani de oleo tacrato
mus,dicat unusex sacerdotibut hanc Oralionem eeniet : In nomine Paftru, et Fiflii, et Spirrj
Scquilur Uralio . —
(912) loungo te de oleo san- sanoti.
cto in noiiiiue Patris el Filii et Spiritus s,ui<:ti, ut I/oc enimfaciant, ut ti in qtdnque temut mentit et
nonlateatin tespiritus immundus, neque in mem- eorportt aliquamacula inkattit, kac mtdiema Dei
bris, neque in medullis, neque ia ulla compagine tanetur.
membrorum, sed in tehabitet virtus Ghristl
uliis- Orattoincontummationehujutoffloii.—(9i3)Om-'
simi, et spiritus sancti, quatenus perhujus opera- aipotens sempiteroe Detu,qui subrenu in periculu
tionem mysterii,et per hancsacrati olei unctionem, et necessitatelaborantibu>,MajestaU:m tuam luppli-

atque nostram <leprecauonem,virtut': sancUe Trini- ces exoramus, utinittere dignens Banetum aagelum
tatis medicatus, sive lotus.pristinam et immeliora- g tuum.qui famulum tuum lll. inangustiu etm
tam recipere merearis sanitatem. Per eumdem. sitatibns laborantem consolationibus tuis attoJlat,
Sequitur licec Uratio. —
Uomine (913) Deus, Sal- quibusetdeprasseuticoiisequatur auxilio.etielcrua
vator noster, quies vera salus etmedicina.eta quo remeoiacotnprehendat. Per Dominum nostrum.
omnissauitas et medicamentum venit, quique nos Missa pro episcopo velcongregatione.
apostoli documento iustruis, ut languentes olei li- Omnipoteusseinpiteine Deus, quifacis mirabilia
quore orantes tangeremus, respice propitius super magna solus, proelende super famulum tuum lll.el
hunc famulum tuumii/.,etquemlauguorcurvatad supercunctos illicommissosspiritumg-atiw saluta-
exitum, et virium defectus trahit ad occasum,me- ris, et, ut in ventate tibi complaceant, perpe-
dela tuae gratiae restituat in salutem.Saua quoque, tuum eis rorem tuae benedictionis infunde. Per Do-
qua3sumus,omniummedicator,ejusfebrium et cun- minum.
ctorumlanguorumcruciatus,a3gntudinemque,237 Super oblata. — Hostias, Domine, famuli ILL
tui
etdolorumomniumdissolvetormenta,viscerumque et omnium sibicommissorum placatus intende, et
ac cordium internamedica,medullarum quoque et quas in honorem nomiuis tui devota mente pro eis
cogitationum sanadiscrimina ulcerum, vanilatum-
; celebraraus proficere sibi sentiantad mede- 238
que putredines evacua, conscientiarumque atque lam. Per Deminum.
plagarumobducitocicatricesveteres, immeusasque G kd Complendum. Famulum tuum Ill.ei omnes —
remove passiones ;carnis ac sanguiuis matenam sibi commissos perlnec coilesliamuneraperpetuo,

reforma, delictorumque cunctorum veniaiu tribue Doinine,comilare prassidio, eosque fovere non desi-
sicque illum tua pietas jugiter custodiat, ut nec ad nens, dignos fieri sempiteruaredemptioneconcede
correptionem aliquando sanitas,nec ad perdilionem Per.
nunc, teauxiliante, perducat infirmitas sed fiatilli ; Alia Missa.
haic olei sacraperunctiomorbi etlanguorisprassen- OmnipotenssempiterneDeus,misererefamulotuo,
tis expulsio, atque peccatorum omniumoptatare- etdirige eum secuudum tuam clementiam in viam
missio. Per Dominum nostrum. salutis a3terna3,ut, te donante, libi placita cupiatet
Alia. — (915) Propitietur Dominus cunctis ini- tota virtute perficiat. Per.
quitatibus tuis, et sanet omnes languorestuos,redi- Superoblata. — Proticiat, quaesumus, Doraine,
matque de interitu vitam tuam, et satiet iu bonis ha^coblatio quam tua3supplicesofferimusMaje»tati,
desiderium tuum, qui solusin Trinitate unus Deus ad salutem famuh tui III., ut tua providentia ejus
vivit et ragnat per immortaliasaecula saeculorum. vita interadversa et prospera ubiquedirigatur.Per.
Amen. Ad Complendum. — Suraentes,Domine, perpetua?
(915) Deinde communicet eum corpore etsanguine D sacramenta salutis, tuam deprecamurclementiam,
Domini. Et (916) sic faciant illi per septem dies, si ut per ea famulum tuum ab omni adversitate pro-
necessitas fuerit, tam communione quarn et de alio tegas. Per.
officio ; et suscitabil eum Dominus, et si in peccatis klia ad Complendum. Famulum tuum,quaesu- —
fuerit, dimitlentur ei mus, Domine, tua semper protectione custodi, ut
(917) Debent etiam sacerdotes et ministri sanctae libera tibi mente deserviat, et te protegente a malis
Ecclesiw cum summa reverentia mfirmis decantare per omnibus sit securus. Per.
singulos dies Vesperas et Matulinos cum hymmo : a Missa votiva.
(9 18 Christe crelestis medicina Patris, et reliq., et Deus,qui justificasimpium,etnon vis mortem pec-
cum kntipkonis. et Responsoriis, sioe lectionibus et catorum, Majestdtem tuam suppliciter deprecamur,
Orationibus ad hoc pertinentibus. ut famulum tuuva IU. detua misericordia confiden-

« In Cod. Cal. multa3 sunt Missa? votiva3, sc. de gratiam Spirit. in honore sancta^ Mariae ; adpostu-
;

Sanctissima Trinitate de sapientia ad postulandam ; landaangelica suffragia ; de sancto Joanne Bapt. de ;

237 LIBER SACrWMENTORUM. 238

tein coelesti protegas benignus auxilio, et assidua A fl »s hiae offerimus Mn.jestati, ut per hcec sancta su-
protectione conserves, ut tibi jugiter faiuuletur, et pernee benedictionis gratiam obtineant, etgloriam
niillis tenlationibus a te separetur. Per. aeternae beatitudinis acquirant. Per.

Super oblata. — llujus, Douiine, quaesuuius, vir- Ad Complendum. — Di vina libantes mysteria,quae-

tute mysterii et a propriis nos muoda delictis, et sumus, Domine, ut hasc salutaria sacramenta illis
famulum tuum 77/. ab omnibus absolve pecca- proficiant ad prosperitatem et pacem, proquorum

tis. Per. dilectione haec tuae obtulimus Majestati. Per Do-

Ad Complendum. — Purificent nos, Domine.quae- minum.
sumus, sacramenta qua> sumpsimus, et famulum Missa* quotidianapro rege.
tuum lll. ab omni culpa liberum esse concede, ut (924) Quaesumus, omnipotens Deus, ut famulus
quia conscientiiereatuconstringitur, ccelestisreme- tuus IIL, quitua miserationesuscepit regni guber-
dii plenitudine glorietur. Per. nacula, virtutum etiam (925) omnium percipiat in-
Mtssa specialis sacerdotis. crementa, quibus decenter ornatus, et vitiorum
Facme, quaeso,ouinipotens Deus, ita justiiiain- monstra devitare, et ad te, qui via, veritas et vita
dui, ut in sanotorum tuoruin merear exsultatione es, gratiosus valeat pervenire. Per.

laetari, quatenus, emundatus ab omnibussordibus g Super oblata. Munera, Domine, quaesumus, —

peccatorum.consortium adipiscarplacentium sacer- oblata sanctitica, ut et nobisUnigeniti tuicorpuset
dotum, meque tua misericordia a vitiis omnibus sanguis tiant, et (926) /7/. regi ab obtinendam animae
exuat quein reatuspropriae conscientiaegravat.Per. corporisque salutem, et (927) peragendum injun-
Super oblala. —
Deus, qui te praecipisapeccato- ctum ofiicium, 240 le largiente, usquequaque pro-
ribus exorari, tibique sacriticium contrili cordisof- ticianl. Per Dominum.
ferri, hoe sacnficium, quodindignis manibus meis Ad Complendum. — Haec, Domine, (928) oratio
oflero, acceptare tiignare, ut et ipse tibi bostia, et salutaris famulum tuum ///. abomnibus tueaturad-
Bacrificium esse merear, miseratus concede, quo per versis, quatenusetecciesiasticaepacisobtineattran-
ministerii hujus 239 exhibitionem, peccatorum quillitatem, et post istius temporis decursum ad
omnium percipiain remissionem. Per. agternam perveniat haereditatem. Per.
Ad Complenduui. — Hujus mihi, Domine, sacra- Missa pro pace.
menti perceptiosit peccalorurnremissio,et tuaepie- Deus, aquo sancta desideria, recta consilia, et
tatis optata propitiatio, ut per haec, te opitulante justa suntopera, da servis tuisillamquam mundus
efficiar sacris mysteriis dignus, quae detuapietale dare non potest pacem, utet corda nostra mandatis
coutisus frequentare praesumo indignus. Per. tuis dedita, et, hostium sublata formidine, tempora
Missa pro salute vivorum. sint tua protectione tranquilla. Per.
Praetende,Domiue, misericordiam tuam famulis Super oblata. — Deus, qui credentes in te popu-
et famulabus tuis III. dexteram coelestis auxilii, los nullis sinis concuti terroribus,dignare etpreces
ut te toto corde perquirant, et quae cligna postu- et Hostias dicatae tibiplebis suscipere, ut pax, tua
lant assequantur, ut medelam tuam non solum in pietate concessa, Ghristianorum fines ab omni
corpore, sed etiam iu anima sentiant. Per. hoste faciat esse securos.
Superoblata. — Propitiare, Domine supplicationi- Ad Complendum. —
Deus, auctorpacis et amator,
bus has oblationes fainulorum famula-
nostiis, et quem nosse vivere, cui servire regnare est.protege
rumque tuarum, quas tibi pro incolumitate eorum ab omnibus impugnationibus supplices tuos,utqui
oilVnmus, benignusassume et ut nullius silirritum
; in defensione tua confidimus, nullius hostiJitatis
votum, nullms vacuapostulatio.praesta.quaesumus, arma tinieamus. Per.
utquodfideliterpetimusetficacitereousequamur.Per. llissaque pro quacunque tribulatione.
Ad Complendum. — Dafainulis etfamulabustuis, InefTabilem misencordiam tuam, Domine, nobis
quaesumus, Uoinine, iu tua fide et sinceritate con- clementer ostende, ut simulnos etapeccatisexuas,
stantiam, ut, in chantate diviua tirmati, nullis ten- et a pcenis quas pro his meremur eripias. Per.
tatiouibus ab ejus integritate vellautur. Per. D Super oblata. — Purificet nos, Domine, qusesu-
Missa pro familiaribus. mus, muneris praesentis oblatio, et dignos sacra
Deus, qui charitatis dona per gratiam sancti Spi- participatione perficiat. Per.
ritus tuorum cordibusfidelium infudisti.dafamulis Ad Complendum. —Domine, quaesumus,
Praesta,
tuis,pro quibus luam deprecamurclementiam, sa- ut, terrenis affectibus ad superni ple-
expiati,
lutem meutis etcorporis, ut te tota virtutediligant, nitudinem sacramenti, cujus libavimus sancta,ten-
et qure tibi placita sunt tota dilectione perficiant, damus. Per.
Per. Missa pro infirmis.
Super oblata. — Miserere, quaesumus, Domine, Omnipotens sempiterne Deus, salus eeterna cre-
Deus, famulis tuis, pro quibus hocsacritieium lau- deutium, exaudi nos pro famulis tuisiY/., quibus

sancto Petro de sancto Stephano

; de sancta cru- ; « In vet. Sacram Gallic. habetur Missa pro prin*
ce, etc. Missa spec. sacerdotis pro salute vivo-
;
; cipe.
rum, pro familiaribus, pro rege, etc.

I
 .

239 APPKNDIX AD S. flREGORIl MAGNI LIB. SACRAMENTORl M. 240

misericordiffi tuao imploramus auxilium, ulreddita A periculii metuimus, de eorumsaiuteUetemur, Pef
sihi sanitate, gratiarum tibi ia Bcclesia lua referant Dominum.
actionem. Per Dominum. Ad Complendum. Deus, iuftrmitatis bumaoai
Super oblata, — Deus, subcujusnutikusvitffi no- singulare prssidium, auzilii tui super i ifirmos
momenta
sti'ii: decurrunt, Buacipe precee
et Hostiai mde virtiitcm, ut, ope misericordisttuss
famulorum tuorum, prQ quibussgrotautibusmise- adjuti, Bcclesiffi tua s&nctffi reprsssentari mr-n-an-
ricordia: tuee imploramus auxilium, ut de quoruui tur. Per Dominnm (nostrum lesum Christam I U um
tuum.

APPENDIX
AD LIBIIUM SACRAMEiNTORUM S. GREGORII MAGNI.
VETUS MISSA. B Post hxc vero ornet se caeteris imdumentis, el mi-
Ex Codice Ratoldi abbatis Gorbeicnsis, nister adminislrel (935) super humerale, et dicat :

Jube, Domine, benedicere. Hespondet episcopus :

Dominica in die sanclo Paschae.
Virtus summa Deus, cunctorum rector opimus,
241 Primo antequam episcopus Missam celebret, Tu beneJic nostrum, quo nunc ornamur, ami-
ingredielur quoddam oratorium, et secundum cordis [ctum :

compunclionem scipsum libamine orationis Deo offe- Ut servire libi valeamus corde pudico.
rat. Dicat hanc orationem : Per omnia.
Via (929) sanctorumomnium JesuChriste, quiad Postea minislret ei albam (936) et dicat,ut supra.
tevenientibusclaritatisgaudiumcontulisti,introilum Vestibus angelicis induti, Hex pietatis ;

templi istius, Spiritus sancti luce perfunde, qui lo- Possimus libare pii libamen odoris,
cum istum sanctorum tuorum martyrum nomine vel Clemens et pravae purges contajria raentis.
sanguine consecrasti praesta, qufesumus, omnipo-
: Ac citius delenda (937) malae cantagia mentis.
tensDeus,utomnes (930) isti intercedeutesobtineant Per omnia.
veniam pro delictis.ab omnibus liberentur angus- Postea ministret ei (938) cingulum, et dicat, ut
tiis, impetrentquidquidpetierint pronecessitatibus q supra.
suis, placere semper prsevaleant coram oculis tuis, Scrutator cordis, et castae mentis amator,
quatenus, per te et per sanctum Petrum militem Tu lumbos praecinge meos, Deusintimejudex,
tuum muniti, mereamur aulam paradisi introire.Per. Mortificans pravos in casto corpore gestus.
Hora vero diei terlia (931) arma sibi deferantur Per omnia.
sacerdolalia, qux induet exlra chorum sinistrw partis Postea detur balteum (939) pudicitiae
ei et dicat
in loco (932) secretarii. Dumintroierit in secretarium, minister, ut supra. Rcsfiondet episcnpus :

dicat hanc Orationem : Roro te,altissime Deus Sabaoth,Pater sancte, ut

Omnipotens et misericors Deus, qui sacerdotum me castigare digneiis aecingere, et meos lumbos
ministerio, ad tibiserviendumet supplicandum uti balteo tui timoris ambire, ac renes cordis mei tuae
dignaris, quaesumusimmensamclementiam tuam ji charitatis igne urere, ut pro peccatis meis possim
quidquid modo visitamus visites, quidquidbenedi- iutercedere, etastantis populi peccatorum veniam
cimus benedicas, sitque ad nostrae humilitatis in- promereri, ac paciflcas smgulorum hostias immo-
troitum.sanctorumtuorum meritis, fugadeemonum, lare. Per.

angeli pacis ingressus. Per. Tum minister efferat ei stolam jucunditatis, gere
Primo quidem (933) ministcr deferat caligas, us- vitam geminae contemplalionis. Et dicat,ut supra.
que ad genu tendentes, et dicat Tu Domine, opta-
:
" Respondet episcopus :
mus,jubeas benedicier omnes. Respondet episcopus: Collajugo subdenda tuo, Deus alme,sacrato,
Totius honestatis auctor omnipotens Deus, ad Adcujus dignum pretiosamorte sepulcrum,
reprimendas antiqui hostis versutias, per nostrae Virtusangelica consederatordine mundo.
servitutis mysterium [forte, ministerium] jubesan- Per omnia.
ctificari has caligas, ut et in gressu resplendeat 243 Super hmc itaqueministreturei(9A0)tunica
Evangelii veritas, etmente fidei exerceatur integri- gyris (941) in tintinabulis (942) mirice [Leg. mi-
omnia. rifice] refecta, el d.icat minister, ut sup7 a. Respon-
%
tas. Per
Deinde minisler de/(936) sandalia, etdicat, ut su- det episcopus
pra. Respondet episcopus : Sanctifica tunicam qua nunc superinduor, istam
Indue me, Domine, calceamentis justitiae, 242 Omnipotens aeterneDeus,sinenuminecujus
quem Joannes vidit vestitum podere, utpossimtibi Nil humana valet devoti condere virtus.

omni tempore cum timore servire. Per omnia. Et qui me sacris voluisti vestibus uti,
 :

241 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNI LIR. SACRAMENTORUM. 242

Da servire tibi, judex pie, uaente lideli. A cogitalione, locutione, actione, atqueoinnibus sem-

Per omnia. sibus exstinctus qui justiticas impios et vivificas

;

Deinde ministretur ei aqua ad manus, et pecten morluos, vivifica me, et resuscita me, et miserere
adcaput,et dicat minister, ut aqua Respondet epi- mei, Deus mcus.
scopus :
Annucnte episcopo (953) incipiatur Psalmus a can-
Omnipotens etmisericors Deus.precor clementiam tore, cmn Introitu reciprocante. (9o3) Interim quoque

tuam,utme audaciteraccedenteranon sinas perire, osculetur omnes sibi circumdatos, incipiens (955) si-

sed dignare lavare, ornareet lenitersuscipere. Per nistre, altcrnatimque veniens (656) dexlre.

omnia. Hocaulem expleto, (757) episcopus signo digitisui,

Tuncministrentur et(943) manicae,\ut supra. inchoel ettntor Gloria Patri. Et properel episcopus ad
Digna manus nostras Christi custodia servet, allare slipantibus ministris ; dicathanc Orationem :

Ut traclare queantnostive raonumenta salutis. Indignum (957) me, Domine, sacris tuis esse fa-
Pei otnnia. numeris quotidie peccatis fuscor. Quid
teor, qui

Postea (944) detur eiannulus in dextra manude ego blandis te, Domine, verbis rogare prtesumo,
super manica. Dicat minister, ut SUpra. liespondet quem improbis saepissime factis offendo ? Tu enim,
episcopus : g Domine, mihimedicinara ingeris aagro.ego sanitati
Pignore me tidei signatum pacis et arrha, meae contraria ago legem tuam, Domine, sacris ;

Custodi dextra, rex benedicte, tua. paginisinditam lego,sanam verodisciplinaminfelix

Per omnia.
Poslea minislretuf «i (945) casula, tandem vero
(946) rationale cohserens vinctim [Vovtejunctim]su-
perhumerali. Et dicat minister, ut supra. Respondet
episcopus
Spes aeterna, Deus, cunctorura certa, salusque,
Tu memor esto mei toto te corde petenti,
Exsequar ut dignus coelestis munia
Dunique meis manibustractatur mystica virtus,
Dispereatquidquid contraxerat ordo vetcrnus.
Per omnia.
Delurque manui Xmvce (947) manipulus castitatis,
etdicat minister JubeDomine, benedicere. Ilespon- C osculetur Evangelium abipsis elevatum et apertum,a
:
negligo. Ad tuum quidem altare quasi devotus ac-
cedo, sed a preeceptis tuiscontnmaci corderecedo.
Da ergo mihi, Domine, quasso, cor corapunctum,
quod veraciter odio habeat peccatum. Meum est, si
donaveris, delictadeflere; tuumest eautnivem cito
delere.Et licetpalmara araiseriminimicofraudante,
ad veniam saltem perveniam te miserante. Tibi Deo
vitae, est honor, regnum Regicunctorumcunctaregnanti
in saecula saeculorum. Amen.
Mora quidcm orationis facta,sicut ordinati sunt,
alter alterulrum presbyteriet diaconi osculentur alta-
riscornua. Et ultimus episcopus,ministrantibusiUis,

det episcopus : subdiacono scilicet in altaris medio positum.Et tunc

Qui super astra sedes, qui regni sceptra tueris, canatur Kyrie eleison. Etipsisducentibus, perveniat
Summusadesto,Deus,mihimettuajussasequenti, episcopus ad solium. (959) Et tunc mcipiat Gloria in
Ac levem capiti complexibus abhibe dextram, excelsis Deo. Post hoec autem canatur Missa secundum
Auxiliumque raihi tribuas per cuncta benignus, sui visum [fovteusum]. Et annuntiat episcopus Pax :

Ut valeara casta tibi sistere perpeti vita. vobis Resp. Et cum spiritu tuo.
Per omnia. Oratio. —
Deus qui hodiernadie per unigcnitum
Cum omni qmque diligentiaepiscopus veneretur a tuum etc.
suis. Eo autem ralionabiliter (948) flamineato,accedat Exindeprocedatsubdiaconusinambonem, et (960)
ordinctim omnis (949: processio. vn, aut v,aut iii, legat Epistolam, Expurgate. (961) Resp. Hasc dies.

(950) etsi non presbyter, et diaconus. Presbyter quo- Alleluia, Pascha nostrum.
quead dextram etdiaconus ad sinistram.Subdiaconus Incedat siquidem diaconus cum thuribulo,aliusque
vero ante oculos ejus leneat Evangelium qui etiam minister cum thure genuflectentes ad genua sedentis
:

stipatus sit duobus icolqthis, aut plunbus cum can- episcopi,et mittat incensum,fumum suavis odoris,et
delabrisetthuribulis.lnlerim sane prmparet se schola- dicat:
1)
et cantor eorum medius (951 annuente episcopo in-
) Mitto incensum in odorem suavitatis et in nomine
choat Antiphonam.Resurvexi.Psal, Domineprobasti sanctae et inviduae Trinitatis.
me. Properante episcopo ad templi vestibulum,et ad Et diaconus postulans inclinato capite benedtctio-
osliuiti secretarii.osculetur Evangelium .etpostea cum nem et dicat :(9i>2) Jube, Domine, benedicere. Re-
omni diiigentiaincedant. Finitoque Introitu ingre- spondet episcopus : Dominus sit in corde tuo.etin ore
diatur mediuspontifex, cum collegio processionis.Eo ad proferendam Evangelii lectionem.
autem astante el orante dicat hanc Orationem : Accipiens ipse Evangelium et deosculetur eum et

(952) Suseipe confessionem meam.unica spes sa-
lutis meffi, Domine Deusmeus, qui gula, ebrietate,
fornicatione, libidine, acedia, tristitia, somnolentia,
244 nos:lisentia ira, cupiditate, invidia, malitia,
odio, detractione,perjurio,falsitate, mendacio.vana
gloria, levitate ac suberbia perditus sum,etomnino
altare.Et ascendatin ambonem {963)adnuntianti [for-
tead nunciandum] verba aeternas (elicitatis. Legatur
Evangelium($5'i) MariaMagdalenae. FinitoEvangelio
portetur Evangelium a subdiacono ut osculetur epi-
scopus, el (865) omnes post illum. Et dicat episcopus
Dominus vobiscum. Resp. Et cum Spiritu tuo. (966)
2« APPENMX AI) S. GhT.GOIUI MAGM \A\\. SACRAMENTOl 2U
Oremus. TuncindpiatOffertorium 067)Terrfttre- A Per quem \ma omnia, Domine, lemper bona
nniit. oreai, lencti-f^flca i, vivi+ttcae.

245 Bo autem flnito, et (968) ablatione recepta 246 Acolythut verocumpatena stet retrodioco-
(909) r(/?/( omni processione evertatur ad $olium,et
> not inclinant tecumdiaconibus,usqut dicatepiscopus
exuat (970) manicas, (971) lavetque manut, et tie in- Nobisquoque peccatoribn Diaconui igiiurqui I-

grediatur propitiatorium, ei (972) omnii processioof- gelium leqit, (978) indeprwcavent quodsupercah
ferat sihi oblationem, et(91d)ad ullimum incensum, episcopus faciat signum crucis, et (979 eniat
et dicat has Orationes dum incensatur : sii/i (980) tublevant ealicem in conspectu Dotnini, ei

Dominc Dens noster, Bupplici devolione depoici- reverlatur ad locum tuum cito, Siquidem ubdiaeonia
mus ut sicnt suscepisti muncra Al)cl, Noe, Aaron, retroallari,ubimemoriam(98l) elnomina vivorum i

Zacharhe et Sarauel,et omniinn sanctorum tuoi um, etmorluorumnominaverunt,vel recitaverunt, prot <
sic manu nostra peccatrice micipere digneria in- duntpost diaconuminclinanlet capita.Dominica Ot a
censum inodorem suavilatis, ct remissionem
istud tioneflnita,accipiat tubdiaconutpatenantdemanuaco-
omnium peccatorum nostrorum. Per Dominum. lythi, et det diacono, et ille deferat epitcopo ; nt post

Alia. —
Placetur, Domine, hoc thymiamate vel haec siabilientur in loco quoerant^antequam legere
incenso furor tuuscontra me,etcontralo<'um istum, g tur Evangelium,quousque Bettediclioetpacisosculum
et contra populum istum,et praista propitius ut fu fuennt fitdta. heinde dum dicat eptscopus Per om-
mus boni odoris tibi simul ad capiendam vitam ae- Amen, posi
nio saecula saecuiorum, Resp. Dommi-
ternam. Per. cam Oratioaem, dumfinierit Libera no> a malo an-
Postea vero ordinent se more ecclesiastico.Hoc est, nuente episcopo (982 dieat diaconus (08.'j) Humiliate
1 :

diaconi anle allare,subdiaconi retro,episcopusinme- vos ad Benedictionem et populusresp. Deo gratias.

;

dio,quia in ore duorumvel trium. stat omneverbum.
inc linantes capitaquousque dicatur per omnia sapcula
saeculorum. Resp. Amen. Et dicat hanc Orationem
super oblata : (974) Suscipe, Domine, queesumus,
preces populi tui cum oblationibus Hostiarum. Re-
quire retro in sabbato sancto. Tunc vero post hanc
eriguntse, et acolythi minhtrent aquam admanus (97o)
diaconum,etmanutergium;et dicat pontifexalta voce:
Per omnia saeculasaeculorum. Resp. Amen.Sursum
corda.. Resp. Habemus adDominum.Gratiasagamus
Domino Deo nostro. Resp. Dignum et justumest.
Trxfatio. — Vere dignum et justum est,aequum guinis Domini nostri Jesu Christifiat (988)omnibus
et salutare : Tequidemomni tempore, ut supra.
Dum dicat.ur Sanctus, inclinant se
copus dicat hanc Orationem interim :
(976)Deus, qui non mortem,sedpcenitentiam de-
sideraspeccatorum,memi?erumfragilemquepecca-
torum a tua non repellas pietate ; nequc aspicias ad
Et episcopus dicat hanc Benedictionem ;
(984) Benedicat vos omnipotena Deus hodierna
interveniente lia-rhari solemnilate, etc.
Et inde acciidens partem corporis boininietdicat:
Pax Domini (!)8:i) sit semper vobiscum./tes/y.Et cum
spiritu tuo. El annuenle episcopo dicat cantor; Agnus
Deiquitollit peccata inundi. (986) Inlerim osculetur
archidiaconum et cceteros. Inde vertens sead altare
dicalhunc Orationcm : Dominus vobiscum. Resp.
Et cuuj spiritu tuo.
G
(987) Haac sacrosanctacommistiocorporis etsan-
sumentibus salus mentis et corporis, et ad vitain
omnes,et epis- capiendam a^ernam praeparatio salutaris. Per Do-
minum.
Dumfrangiturcorpus. —
Emitteredigneris, Do-
mine,sanctumangelum tuum adsacrum etimmor-
tale mysterium, scilicetcorpus etsanguinemtuum ;

peccata, etad sceleramea, etimmundas turpesque nosenimfrangimus,Domine,illud; tu dignare bene-

cogitationes meas, quibus flebiliter atua disjungor dicere,et prtesta ut immaculatis sensibusetmanibus
voluntate, sed admisericordiam tuam, et ad fidem illud tractare valeamus, et digne sumere. Per Do-
devotionemqueeorum,qui per mepeccatoremtuam minuminostrum.Emitte angelum tuum,Domine, ut
expetunt misericordiam. Et quia me indignumme- dignetur.
dium inter te populum tuum fieri voluisti, fac me Post h®citaquel98$) communicentse omnessingil-
dignum talem.ut possim tuam exorare misericordiam latim,episcopus quoquc (990) eoque communicato ;

pro me, et pro eodem populo tuo.Et adjunge voces D dicat Orationes has
nostras vocibus sanctorum angelorum tuorum, ut Pcrceptio corporis et songuinis tui, Domine Jesu
sicut illi te laudant incessanter et infatigabiliter in Chnste, quam ego iudignus praesumo sumere,non
aeterna beatitudine.ita nosquoqueeoruminterventu mihi veniat ad judiciumet condemuationem, sed
mereamur laudare teinculpabiliter in hac peregri- pro tua pietatc prosit mihi ad tutamentum mentis
natione. Per Dominum. et corporis, qui cum Patre in unitate,
Te igitur, clementissime Pater. Alia. — Domine Jesu Christe, Fili Dei viri, qui
Communicantes, et memoriam venerantes, ut ex voluntate Palris, cooperante Spiritu sancto, per
supra. mortem tuammundura vivificasti,libeiameperhoc
Hancigitur oblationem servitutis nostrae,MJ supra. sacrum corpus et sanguinem tuum a cuoctisiniqui-
Antequam dicatur Per quem haecoinnia,(977)Z?e- tatibus et universis malis meis. etfac me tuisobe-
nedictio carnis : dire praeceptis, et a te nunquam in perpetuum se-
Deus universae carnis, qui Noe et filiis ejus. parari. Qui cum Patre.
 245 APPENDIX AD S. GREGORU MAGNI LIB. SACRAMENTORUM. 246
Alia. — Dominesancte.Pateromnipotens.aeterne A mentis rueee, nec ipsa mens inflectatur spiritu ela-
Deus, mihi hoc corpuset sangiiinemDocninino-
ria tionis. Amen.
stri Jesu Christi 247 ta sumere, ut merear per
' Ad stolam. — Stola justitiae
circumda, Domine,
hoc remissionem omnium peccatorum meorum acci- cervicem meam.et abomnicorruptione peccatipu-
pere, et tuo sancto Spiritu repleri, quia tu es bene- rifica mentem meam. Amen.
dictus, et prfeter te non est alius.cujusregnumglo- Ad ccsulam. —
Indue me, Domine, ornamento
riosum permanetin saecula saeculorum. Amen. charilatis etpacis, 248
ut undique munitus vir-
>

Et(99) episcopus communiret preshjteros et diaco- tutibus, possiiuresistere vitiis, et hostibus mentis
nos cum osculo pacis, (99"2) sicco tamen sacrificio,et et corporis.
subdiaconos sme osculo,misto(003)sacrificio. etdia- Postquam ad manipulum. —
Da mihi, Domine,
coni et presbyteri summatim gustent cuni calice, te- sensum rectum, et vocempuram.ut implorepossim
nentesubdiacono,deipsosanguine.In(erimcuntorin- laudem tuam.
ciptat,annut>nleepiscopo.(Q9i) Com. Pascha nostrum; Poslqua?n intratin ecclesiam,{\00i)osculetur duos
Psalm. Domine prol.asti ine,r«//iGloria. Hoc aulem prcsbyteros, duos diaconos, (1002) incipiens perse
et
explelo, sedeal episcopi in solto, et, lotis manibus Introibo ad altare Dei, cum Psalmo Judica me,Deus.
terlio, nvertatur ad altare, et ilicat Collectam. g Intervn dum cantetur Versusad Introitum,dicit has
248 Ad complendum. — Spiritum, nobis, Do- Orationes. (1003) Aufer a nobis iniquitatesnostras,
mine. Pastea dicat episcopus converlens ad vopulum ut ad sancta sanctorumpurimentibus[Le<7emerea-
Dominus vobiseum. Resp. Et cum spiriiu tuo. An- mur] introire.
nuente episcopo, dicat diaconus : Ite(995) Missa est Alia oratio. —
(1004) Omnipotens Deus qui me
Resp. Deo gratias Ipse autem episcopus deosculatur peccatorem sacrisaltaribusastare voluisti.et sancti
altnre,cum silenlio dicit hnnc Orationem : noministuilaudarepotenliam,concede,qu8esumus,
Oremus. —
(996) Plaeeat tibi sancta Trinitas, ad per hnjus sacramenti mysterium raeorum veniam
sanctum Joan.ad Vesp. Concede,quaesumus,omni- peccatorum, ut tuse Majestati digne ministrare me-
potens Deus ad fontes Pr;esta,qujesumus,omni-
; : rear. Per.
potens Deus, ad sanctum Andream :Praesta,qucesu- (1005) Deinde cum osculabitur Evangelium dicat
mus, omnipotens Deus, ut qui gratiam. Hactenus Pax quam nobis per evangelium suum
Christi
Missce Paschalis. tradidit, eonfirmet,et conservetcordanostra etcor-
ALIA MISSA VETIS pora in vitam eeternam. Amen.
Ex Corlice Tiliano (1006) Confessio sacerdotis ante altare.
247 (997) Incipit Ortitiopontificis.quandoprxparat Suscipe confessionem meam, unica spes salutis
se ad missam (998; Qnando lavat manus, dicathanc meae, Domine Deus meus. Gula, ebrietate, fornica-
orationem :
tione, libidine,tristitia,acelia,solomnentia, ira, cu-
Largire sensibus nostris, omnipotens Pater, ut piditate, invidia, malitia,odio, detractione, perju-
sicutexteriusabluunturinquinamentamanuum, sic mendacio.vana gloria, levitate acsu-
rio, falsitate,
a te mundentur interius pollutiones mentium, et perbia sum et omni cogitatione, locu-
perditus ;

crescain nobissanctarumausmentumvirtutum.Per. tione,actione,atque omnibus malisexstinctussum ;

1'ostea (999) se incipit sandalia episcopus calciare sed tu, qui justificas impios, et vivificas mortuos,
et dicit Orationem hanc : vivifica me me, Deus meus.
et resuscita
Calcia, Domine, pedes meos in praeparatione priusquam Missam in-
Oratio sacerdotis ante altare
Evangelii pacis, et protege in velamento alarum cipiat. —
Deus, propitius esto mihi peccatori, quia
tuarum. tu es Deus immortalis, et sine peccato solus. Do-
(1000) Deinde caniet cum circumslantibus hos mine Deus meus, indigno mihi famulo tuo indulge,
Psalmos :
quia peccator sum et indignus, qui praesumo ad
Quam dilecta ; Benedixisti, Domine ; Inclina Do- sanctum altare tuum accedere, et invocare te, qui
mine, cum precibus: Exsurge.Domiue ; fiat miseri- peccavi coram te,etcoram angelis tuis sed tribue, ;

cordia tua, Domine ;

Deus tu conversus ; Ostende D 249 indulgentiamdelictorummeorum.eteonfirma
nobis, Domine Ne ; intres in judicium Propitius ; me in sancta Ecclesia tua, in fide orthodoxorum,et
esto peccalis nostiis ; Domine.exaudi oratioRem. doce me facere voluntatem tuam omnibus diebus
Aures tuae pietatis,mitissime Deus.inclina p^eci- vitaa meie. Qui vivis.
bus meis, et gratia sancti Spiritus illumina cor (1007) Uem Oratio interim dum Gloria in excel-
meum, ut tuis ministeriis digne ministrare valeam sis Deo canlatur. —
Domine Jesu Christe, Redem-
ac te aeterna chantate diligere merear. Per. ptormundi, propitius esto mihi peccatori,omnibus
Oratio sacerdotisadMissam praeparandi. — Obum- modis in peccatojacenti,quia tusolusDomineDeus,
bra, Domiue, caput meum umbraculo sanctatidei, noster immortalis es et sine peccato indulge mihi :

et expelle a me nubila ignorantiae. Amen. miserrimo praesumenti accedere ad sanctum altare

Adalbam. — Indue me,Domine, vestimentosalu- tuum et invocare te, quia peccavi ab infantia mea
tis, el circumda me lorica fortitudinis. Amen. usquenunccoramte,el coram omnibus sauctis tuis;
Ad zonam. —
Domiue, accinge inme custodiam sed perillorum intercessionem tribue mihi divina
 : ; :

w APPENDIX A!» S. r;itF^;oftfI MAfiM LIB. SACRAMEMORl M 218

clementia veninm peccatorum meorum, et doce me A te pecoatorei doh habent rerba iinecrimine,prc
facere Toluntatem tuamomoibui diebui ritei naeo Doraioe,u1 -i es oobis indignii el peccaloribu* ilun
Qui vivis et regnas. cordin rerba noa iuscipis,pertemetipsum oobi
(1008) Post collectam usque ad evanyetium prout niam largiarii. Qui riviset regoai Deus et semper
sibivideuttir, dicit hcu Oratinesi el iu aeterns isscula seBcoloram.
Deus,qui de indignii dignosfacis,de peccatoribui Tunc (i0\3onvertat teadsuscipiendai oblatumes
:'

justoi, de immundis mundos,mundacorpuemeum, entiumpreibyterorum vel diaeonorum, <\')\b)et

(i/ji-i

et cor meumab omnioonfagioneetsordepeccati,et dicat unusquisque hanc oralionem :

fac me digoum lanclii altaribus Luii ministrum, et Tiln Domino Deo creatorimeohostiamofferopro
concedepropitius^iilin hoc altari,ad quod indignus remiisione omnium peccatoram, et onnctorum
accedo.Hostias placabiles offeram pietati pro tuae fidelium tuorura.
peccatisetoffensionibusmeis.etinniimerisquotidia- Cum diaconus libamen calicisaccipit,dicat :

nisqueexcessibus,otgregemihi coramisso,etfamulo Accepttrmsitomnipotenti Deosacrfficium istnd.

tuo N. conjugeque,ac populo sibi subjecto, et omni- Tunc redeul sacerdos ad alUsre . et coram altari,
buscircumstantibus,oranibusquemihi familiaritate antequam Secretam dical l\ 1 5) aceutet se prUts flebi-
conjunctis.atque omnibus me odio exsecrabili ins ^ Uier, el dicat hant Orationem
ctantibus,etEcclesiaetu;ccomraissae adversantibus, (1016) Aiiteconsppctumdivine Majestati»tuaereui
cunctis fidelibus simul Christianis. Et per eum sit nomen sanctum tnum proeenmo.
assisto.qui invocare
tibi meum votum. atquesacrificiumaceep<abile,qui Miserere mihi Domine homini, peccatori g ;

setibiDeoPatriobtulit insacrificium Jesus Ghristus indignbsacerdoti.percujnemanushscoblatio ride-

Dominus noster. turofferri, paicelabe peccatorum praecn-teris capi-
Ignosce, Domine, quod te rogare compellor, dum talium polluto. Et ne intres in judicium cnra servo
per immundalabia meanomen sanctum tuum assu- tuo scilicet vitiis ac voluptalibus carnisaegnivato.
mo, ut cura pudendorum actuum meorum secreta Recordare, Domine, quodcaro sum. In tuo conspe-
confiteor, nonhabeoapud te verba sinecrimine.Tu ctuetiaiiiccelinonsuntmundi,quanto magisnos ho-
enimconscientiaemeaPvulnera,tucogitationum mea- minesmortales Indi<?nussum utsim vivens. Tu qui
rum occulta nosti, et immunditiammeam tu solus nonvismortem peccatoris. (Jamihi veniamin carne
agnoscis. Miserere mihi, Domine miserere mihi constituto, ut per pcenilenti* labores vita eeterna
ignosce raysterii tui secreta tractanti,necindignum perfruar incoelis per te, Jesu Christe.
misericordia tua judices quem pro aliis rogareper- (1017) Tunc puro cordeofferat Dominooblatas al-
mittis ;quotestimonium bonioperisnonagno-
et in tari superpositas, dicens
non recu-
scis officiura saltem dispensationis credit93 (1018) Suscipe, sancta Trinitas,hanc oblationem,
ses, Salvator mundi. Quivivis. quam tilii offeropro me peccatore,etnostraecongre-
Cum (1009) incensum, antequam legatur Evange- gationis salute, et pro omni populo Christiano, et
lium mittit in ihitr:bulum. dicat ;
pro omnibus eleemosynas nobis facienlibus, etpro
Odore ccelestis inspirationis sueeaccendat.etim- his etiam qui se commendaverunt innostrasoratio-
pleat Dominuscordanostraadaudiendaetimplenda nes ; et qui nostrimemoriamin suis orationibusha-
Evangelii sui pr&scepta. Qui vivit. bent, ut hic vcniam recipiamus peccatorum, ut in

(1040) Deindeinclinanti diacono dicat sacerdos: futuropraemia consequi mereamur aeterna. Amen.
Dominusin corde tuo. et in labiis tuis, ut annun- (1019) Suscipe, sancta Trinitas, hanc oblationem
ties competenter Euangelium pacis. quam offero inprimis, ut justum est,in memoriam
autem Evangeho offeratur adsalu-
(1011) Perlecto Incarnationis, Nativitalis, Passionis, Resurectionis,
tandum episcopo. et dicat AncensionisqueDomininostri JesuChristi, et in ho-
Per istos sermones sancti Evangelii Filii tui Do- norem omniurasanctorum tuorum,qui tibi placue-
mini nostri JesuChristiindulgeat Dominus peccata runt ab initio mundi.et quorumnominaet reliqniae
nostra. hic continentur,et eor u m quor um festivita celebra tur
Cum (1012) aulem ornalumfuerit altare antequam D interris, ut illis proficiatad honorem, nobisautem
suscipiatprsesuloblaliones.presbyterorumetdiacono ad salutem, ut illi omnes intercedere dignentur in
rum, dum canuntur Oflertoria ascendat ad allare coelis, quorum memoriam facimus in terris.
humillime dicat hanc orationem. (1020) Suscipe, sancta Trinitas, hanc oblatio-
250 Ante oculos tuos, Domine,reusconscientiee nem, quam tibi offero pro (1021) anima famuli tui,
testis assisto.Rogarenon audeoquod inpetrarenon quatenus tedonante,perceptavenia peccatorum.vi-
mereor. Tu enim scis,Domine,quae aguntur in no- tas quoque sempiternae imraensa gaudia percipere

bis.Erubescimus confiteri quodnon timemus admi- mereatur.

tere. Verbis tibi tantum obsequimur corde menti- 251 U022) Suscipe, sanctaTrinitas, hanc obla-
mur et quod vellenos dicimus.nolle nostrisactibus
; tionera quam tibi offero pro animabus famulorum
approbamus.Sed parce^Domine cofitentibus.igno- tuorum, et famularum,ut,per hoc salutare sacrifi-
sce peccantibus, miserere te rogantibus. Et quia cium purgatae, sanctorum tuorum consortio rae-
meus sensus insacramentistuis infirmus est, apud reantur (1023) adjungi.
 : : : :

249 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LIB. SACRAMENTORUM. 250

(1024) Tunc dinconus calicem offerat sncerdotisn- A duciam sperandae piotatis tribuisti, optatoe miseri-

per altare, et dicat ;

eordiae prsestabenignus effectum.
Immola Deo saerifieium laudis, et redde Altis- ltem pro omnibus Oratio. — Precibus nostris,
simo vota tua. Sd Dotninus adjutor tuus, mundum quaesumus,Domine,aures tuae pietatis accommoda,
te faciat dum oraveris ad eum, exaudiat te.
;
et orationes supplicum, occultorum cognitor,beni-

Et (1025) episcopus calicem offerens Domino dirat gnus exaudi, uttelargiente ad veniam perveniarnus
( 1026) Domine JesuCliriste,quiin cruce passioms aeternam.
tu»de latere tuosaoguinem et aquam, unde tibi (1036) Expleta Secreta, et (1037) Oratione Domi-
Ecelesiam consecrares, manare voluisti,susoipehOc nica,cum dixeritPnx Domini sitsempervobiscum.
sacriliciinn allari tuo superpositum,et concede,cle- misceatur corpus Domini cum sanguine.
mentissime, ulproredemptione, nostraet etiam pro Bsecsancta commistio corporis et sanguinis Do-
totiusmundiinconspectu divinaeMajestatistmecum mini nostri Jesu Christi fiat omnibus nobis mentis
odore suavitatis tuae ascendat, Jesu Christe. et corporis adaelernam vilamcapessendampraepa-
Ad (1027) miscendum vinum cum aqua. ratiosalutaris. Per.
Deus.quihuuian.esubstnntiaedignitatem mirabi- (1038) Poslquam autem benedictio episcopalis ex-
liter condidisti, et mirabilius reformasti, da uobis, n pletaest,accipiens partemquamanteac/fregit,ienens-
qufflsumus, per hujus aquffl etvinimysterium,ejus que super calicem. franqat et dical

divinilatis esse consortes, qui humanitatis nostrae Sancti sanguinis commistio cum sancto corpore
(1028) dignatus es fieri pirticeps, J«>su Christe. Domini nostri JesuChristi.prosit oranibus sumenti-
(1029) Tunc elevatd manu bencdicat utrumque. bus ad vitara asternam.
In nomine Domini nostri Jesu Christi sit sacri- Quandocorpus Domini in manus arcipit
(1039)
ricium istud immaculatum, et a teDeovivoet vero dicat.Pdnem coelestemaccipiam.etnomen Domini
adunatum et benedictum. invocabo.
(1030) Posteaincensumaceipiensponatinthuribu- Ad sumendum co.pus domimcum.
lum dicens : (1040) Perceptio corpons tui, Domine Jesu Chri-
Per intprcessionem sancti Gabrielis arcbangeli ste,quod indignus sumerepraesumo, non raihi pro-
stantis a dextris altaris incensi, et omnium electo- veniat in judicium et condemnationem, sed per
rum suorum,incensum istud Dominus digneturbe- tuam pietatem prosit mihi ad tutamentum mentis
nedicere, et in odorem suavitatis accipere. et corporis. Qui vivis.

(1031) Tunc ponat incensum super sacrificium, et (1041) Quando calicem accipit, dicat

in circuitu allaris dicat : Quid retribuam Domino etc, ut in Miss. Rom.

Incensum isturl a te benedictum ascendat ad te,
Domine,et ascendat super nos misericordia tua.
Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu
tuo.
(1032) Quando odor ejusdem tncensi episcopo vel
cxteris porrigitur. anusquisque dicat
Accendat in nobis Dominus ignem sui amoris,et
flammam aeternae charitalis.
^ Post sumptum, secrete.
Communicatioet confirmatio sancti sanguinistui,
Domine Jesu Christe, prosit mihi in remissionera
omniumpeccatorum,etconservetmein vitamseternam.
(I0i2) Domine Jesu Chrisle, Fili Dci vivi, qui ex
voluotate Patris(l043)cooperante[Le#eSpiritu san-
cto] sanctorum permortem tuammundum vivifica-
sti, liberameper hoc sacrum corpuset sanguinem
5

(1033) Tunc sacerdos humillime convertatseadcir- tuum,quatenus non sitmihi adjudicium, nequead
cumstantes, et dicat : condemnationem,sedadremedium proficiatanima?
Oratepro me misero peccatore ad Dominum no- meae ; eta cunctis iniquitatibus me4s libera me,
strum Jesum Christum,ut meum sacrificium acve- Deus,etfac me tuis obedire mandatis, et a te, et a
strum sit acceptabile in oonspectu divinae pietatis. nunquam in perpetuum separari.Qui vivis.
sanctis tuis
(1034) Tunc dicatur a singulis (1044)
: Domine sancte, Pater omnipotens,aeterne
Orentpro te omnes sancti Dei. Memor sit Domi- Deus, da mihi hoc corpus et sanguinem Filii tui Do-
nus omnissacrificii tui,etholocaustum tuumpingue D mini nostri JesuChristi ita sumere, ut merear per
fiat. Exaudiat teDominus pro nobis orantem.Mise- hoc remissionem peccatorum accipere,et tuo san-
reatur tui omnipotens Deus, dimittat tibi omnia cto Sriritu repleri, quia tu es, te praeter te non est
peccata tna. alius, cujus gloriosum nomen permanet in saecula

(1035) Postquam sacerdos Te igitur incipit, dia- sseculorum. Amen.

coni et subdiaconi canlent istos Psalmos (1045) Deinde cum cxperU communicare clerum sive
:

Exaudiat te Dominus Ad te, Domine, levavi

; populum, dicat singults ;
:

Miserere mei, Deus Qui habitat, cum precibus

; (1046) Perceptio corporis Domini nostri sit libi
:

Salvumfac servum tuum Desideriumcordis; Vitam; vita et salus, et redemptio omniura tuorum pecca-
peliit a te Oculi Domiui super justos Fiat raiseri-
; torura. ;

cordia ; Domine, exaudi orationem. Oratio sancti Gregorii papx. Corpus Domini —
252 Oraiio pro sacerdote Gau eat, Oomine —nostri Jesu Christi prosit milii in remissionem om-
Deus, famulus tuus beneficiis impetratis etcuifi- nium peccatorum ad vitam eeternain.
;
 .

251 AIMMNIHX Al). S. GREGORH MAGNI LIB. SACRAMENTORUM 2S2

(1 ^7) Fi/iitu Mitta, pottquam diaconut dicii : A turgetn inrlinanli ribi inelinet diaeono, diaconu*
253 '''' Miua eit, vcui.it lacerdoi antealtare, <-i inclinanti tubdiacono,tubtiiaconu$ inclimanti tibi
oiculato dicat ; choro Diaeonut vero pott inclint tion mutraqneal
Plaeeal tibi,*ancta Trinitai, obiequium icrvitulii larit cornua deotculc ~i tacerdoli 254 1nt ~

meae, et preesta ul boo lacriflcium, quodoculii tuae iiimii ii i.t ii 1 1 \o$culanti E\ angelium <> culandutnofferat.
Majeitii indignuiobtuli, sii tibi placeni, mihique EoangsHoenimi hriitu pravaricatiot jraphum
ct omnibui pro quibuiiliud obtuli sit, te miierante, i elent, pacetn mundodedit,cujuipraiconibutulrum-
propitiabile. Qui vivii. quepopulum^JudaicumguippeetgentilemfSibirei
(K)iH) AliaOratio. Meritiiet intercenionibui ciliai ii .Quodallare iacerdo$osculatur,significat yn

omnium lauctorum luorum miiereatur nobiiomni- triuJudsBamin Jerusalem morantem,guam Christut

poteni Dominui.
(iO'»-!)) Expletis omnibus, episcoput rediens adsa-
crarium 254
cumdiaconibus ei caeterit cantct hym-
num trium puerorum, elCaudateOoininurnin sanetis
ejus. ( 1 050) Posteapreces : Conflteantur tibi, Do-
m ine, omnia opera tua, et lancti tui Exuitabunt
justi; Exsultant justi Non nobil, Domine, non
; pnpx et. Carlhaginense condlium
nobis; Sacerdotes induam;Neintresin;Domine Deus
virtutum Benedicat nos Deus, Dens
; Domine
exaudi (1 0"> ) De/ndc Oratio. Deus.qui tribus pue-
; 1
rismitigastiflammas ignium, concede propitius per
: n,
; tur,elc (Ui"y0) Ceroferariivero usque adK\ri(te\n]5on
tibireconciliavit ;perEi angelium,gentilempopulum.
Dehinc pergit tacerdos ad dextrum eornu altat
dexteram enim Christut temperegit vitam,\iexlera
enim vita acquiriturcceleslisgloria, Diaconuspotteum
eatndem imitando vitam consistat, quoutque eitedere
innuat. (1058) Setsioepitcopijuxladerreta Urbani
ceeteris celsiordebet
fiert.inqua calhedra ponti/icaiishonori/icecnnstitua-
ab Austro ad Aquilonem candelabra leneant, quo
incepto ibidem dimiltant Per Austrum ,qu\ estv :nlus
.

intervenluui eorum, et omnium sanctorum, ut uos caLidus.Spnitussancti fervordesignatur, qui oert >ohs
famulos tuos nonexurat flamma vitiorum.Per. ortuab Oriente adOccidentem iltuminando mundum
RITUS ANTIQMUS CELKHRANDyE MISS^E. diffunditur .Unus vero fertiusin medio ponatur, per

Ex antiquoCodice manuscriptoprioratusSalicosani(KH/- quem ubi duoveltrescongreqali fuerintin nomineDo-

gn Siiusen.ifl) apud Velocasses.ordinissancti Augustini mitii, Dominumadesse desiynalur. Perhoc quod, in-
Canonicorum, non longe a Vernone. Cujus Codicis ini- cepto Kyrie, cerei deponuntur, nos dum Dominum
tium est :

exoramus. contrilo corde hum iliari oportere demons-

253 Dominovere snnctoet meritis honorando' \0o2)
Maurilii, oenerabili sanctee Bothomagensis Eecle-
sice arehiepiscopo, (1053) .loannes Abrincacensis,
omnutm episeoporum merilis infimus, corpore et
spiritu totius obedientiae muniis, etc.
Missa diei hocordine celebretur. In primis inferia-
Libus diebus duce campanae pulsentur,in fcstis omnes.
Ad Gloria Patri, choro Introitum a beato Caeleslino
institutumcanente,sacerdos (\0§'i)
queministri sanctis veslibusjuxta ordiuem induantur,
dalmaticadiaconus alba.et tu-
scilicetalba,stola, et
nica,et manipulo subdiaconus ; reliquitantumaibis,
scdicet duo acolythi unusqui cantet Graduale,etde-
fcrat candelabrum,aller qui X\\e]n\a.,el ferat thuribu-
tratur. Salutante presbyte.ro popuLum, iterumibuiem
tencant .Oratione finita abOrienle ad Occidenlemcol-
locent.Duobus enim TestamentisilLuminanturquatuor
partesmundi. Septem candelabra infestissxgnificant
septem dona Spiritus sanc.ti. Incipiente subdiacono
Epistolam,sace?'dosjux/aaltare sedeat,et diaconoin
loco suo sedereinnuat ; subdiaconus vero, excepto
investiario caeteri- temporeminislrationis sux,in choro maneat.Propin-
quante Evangeliitermino sacerdos thymiama in thuri-
; b do ponat, quoincensatoaltarianteEvani/elium de-
feratur. Per ihuribulum. quod fragrantiamodoris
em ittit,fama bonorum operum quaz Chrisli ductrinam
prxcessit Diaconus, benedtctione a sacerdote accepta,
.

lum. Psalmo dicto,incipiente choro GloriaPatri, sa- abaltariEvangeliumaccipienssupersinistrumarmum

cerdos caeteriqueministrisicadallareprocedent.Dia- imponat. 255 Persinistrum enim armum vtta tempo-
conus praecedat presbyterum, subdiaconus prxcedens ralisdesignalur,inquaoportetEvangeliumprxdicari.
diaconum ferat Evangelium, ceroferarius cum cereo Etsubdviconusanleeumpulvinardeferat.Perpulvinar
precedat subdiaconum,porlilor Ihuribuli ceroferarium quodpraicedit Lex figitraturqux Evangeitum prcecessit;
Dumergoaniealtarevenerint,siibdiaconusEvangelium D per plumas quae inlus occultuntur, mysteria quoein
ponatsuperdpxlrumcornuaLtaris, ubiusque adEoan- legecontinebanlur; per levitatem pluma? praeceptave-
gelium manebil. Per al/are Jerusnlem designatur.in teris legis leviaadcomparationemnovae ; in illuenim
qua ab inilio advenlus Dominievangelicadoctrinareto- dicitur : Non occides ; in nova vero : Qui irascilur
nuit, et. inde usque adpublicum exivit,ut scriptumest: fratri suo, reus eril judicio. (\060)Sicque prceceden-
De Sion exibitlex,et VerbumDomini deJerusalem. tibus ceroferario thuribulique lalore,cum processione
Postea sitbdiaconusad sinistram sarerdotis transeat, ad pulpiium peryat.el suppositio EvangeLio acincen-
diaconus ad dextram ;ubi,confessione invicem facta. sato,versus ad Aquilonem, Evangelium Legat per ;

(I05r>) diaconumet subdiaconum oscuLetur sacerdos. AquiLonem enim infidelitns yenttum designalur quibus
Primum enim Christus pucem apostolis dedit, per Evangelium ab apostoLis igne Spirilus sancti accensis
eos orbi transmisit. Post qnae sacerdos cxlerique praidicatur.Quo lecto candeLabra exstinguanlur. Im-
ministri rclro coram altari breviler orent, stantes molatione enim veri Agni lypici cessacit immotatto,et
ordine suo; deinde primum ab oratione (1056) coetera mysteriaqucein Lege continebantur et prophetis
253 APPENDIX AD S. GREGORII MAGNI LIB. SACRAMENTORUM. 254
percandelabradesignatis.Incensumsacerdoiiin thu- A sacerdoiis scainilmn. Perscapulamsace7*doti lapis de-
ribulo offeratur,et evangclium primum asubdiacono signalur.inquaangeiusad sepiilrrum resrdit. Semper
sibiporrectumosculeiur.quod/w^iadiaconoosculetur enim angeluseredendusestadesse immolationi corporis
Et sub iiacono omui clcru, incenso
in festicisdiebtts a Per (1069) diaconum Joseph exprimitur,per
Cliristi.

prsecedente, praesentelur.Evangtlio lecto p"pulus a sacerdotem Nicodemus, per elevationem de altari Ho-
sacerdotesalutetur: (1061) O/ferendaincipiaiurquam slisedepositio Christi de cruce, per depositionem iterum
finilamVersus (1062) sequatur.Interim vero panisrt in altari sepultura Christi. Post quse sacerdos Oratio-

vini oblatio asubdiacono diacono a diaconooffcratur nem Dominicam atta voce proferat. Per exaltutionem
presbytero. Cantnr aquam linteocoopertam in fcstis Dominicee Orationis demonstralur nostrae unitas fra-
diacono deferat, quam diaconus vino misceat Dulci tci nitatis. Deus entm Paler nosler, paris et cnncordiae

enim cantoris modulalione populus pia devotione et Magister, sic nos unum proomnibus oraredocuit, quo-
divino amore accenditur.et sic ad Dominum currit,et modo in uno omnes portavit. Clero Sed libera nos a
unumcorpusin Chrisioefficitur.Pervinum Christus, malo respondente.(lOlO) officium consecrationis per-
per aquam populus, per liateam cooperturam aqux ficiai. Stul libera dicto, diaconus et subdiaconus se
labnr modulatioms cantoris,quo liberatur populusa erigant, et ocutos in Dominici corporis consecrationem
eogitationumpravitate; linoenimlaborexprimitur. g intendant. Ait ertim evangelista quianoti ejusa longe
( 1Aquamistavino,populusadunatur Christo.
063 i
itabant, sua pcctora percuticntes Ubi ergo ad locttm
Aliis diebusministret eam acolythus. (i06i Sacerdos Da uropitins pacecn venerit, ({071) qui mantiU indu-
oblationem ita componat,ut indexteraparte Hostix lus lenucral [Forte leg. palenam] subdicono, subdia-
calicemconstHuat;adcxiroenimlatereDominisanguis conus diacono, diaconus sacerdoli offerat, in qua sa-
defluxiietaqua. Sicque corporali coopertaincensum cerdos corpus Domini quarumpar-
tripliriter dividat :

desuperojferat,etsicdiaconopraebeat. Diaconus vero tium unam sacerdoscaliciimmiltens, PaxDomini aita

incircuitualtarisdeferat,posteasacerdoti,deindemi- voce dicendo, proiinus subdat secrcto : ( 1 074) l"iat

nistroreddat.utclrro populnque deferat. Prseterea cornmistiosianilcorporisetsanguinis Doraininobis

acci\ iens patenam de altari, subdiacono porrigat, accipientibus wi vitam «ternam. Alia se, diaconum
subdiaconus vero, si fucrit acolyto. Non licet eni?n subdiaconumquecommunicet. Tertiam (1073) viaticum,
quidquam saeriab altari auferre alicuinisidiacono vel si opus fuerit. in patena usquead finem Missai reser-

sacerdoti. (1065) Tunc coram altari oret inclinalus vdt. Per pnriculam ohtatseimmissae in calicem osten-
sacerdos solus,postulaudn ut dignus possit accedere ditur corpus Christiquod resurrexitamortuis ;perco-
ad altare et insistere cultibusdivinis.Caeteriveromi- mesiam a sacerdote vel populo vivificantem eos in Deo,
nistristcnt in oralione in ordine suo.Post quae versus p Christicum discrpulis suispost Resurrectionem conver-
ad populum oraremoneat conversusqueadaltareSecre satio. Tertiam, quae remnnet in altari vocat sancta
r
lam Orationemdicatq>tacomplela,\ ered{gimin,etc, Ecclesiaviaticum morienlis,ut ostendatur non eos de-
devolamente dulcique voce proferat, in cwjus fine beredepularimorientes, sed dormienles quiinChristo
Bymnum Sanctus, Sanctus, Sanctus, a beato Sixto moriuntur ,dum tali laW.oque ductnre ad aeternam vit am
institutum chorusrespondeat. Diaconus et ministriad perducuntur. Si autem opus n.mfuerit, tcrtiam sacer-
Te igitur ,etc .pcrseverent
. relrosacerdotem usqueSed dosautunusministrorumaccipiat. Nonautem intincto
libera nos inclinati. Domino enimpaiientimoeroreel pane, sed, (107 \) juxta definitionem Toletaniconciiii,
timore suicompatiebanturapostoli.Perinclinationem seorsum corpore,seorsumsanguine, sacerdos commu-
diaconorum significatur mmstitia a/iostolorum per ;
niret, (1075) excepto populo,quem inlincto pane,non
subf/inronorum.sanctarummulierum.subitiaconivero aucioritate, sed summa necessilate timoris sanguinis
simililer inclinatisintin aspeclusacerdolis,perquos Christi effusionis permittitur commitnieare . Dumergo
exprimuntur sanctae mulirres, quae, patiente Domino sacerdos ministris communtonem porrigit,unumquem-
fugientibusdisciputis,licetlimoreetma>rorepercussis, queprimitus osculetur etpostqui cnmmunicandus
, est

in hisquaedeeofiebant erant intendentes, sedDomino manu sacerdotis osculata, communionem ab eo accipiat,

de cruce deposito ac sepulto,inde recesscrunt,etaro (1076) Pnstremoveroparticnlam quae in calice rcman-
matasepullurae%§Qpa)averunt;ilasubdtaconiabeo D $it et posl diacono calicem ad mun-
sarerdos sumat,
loco discedant, et corpnri ac
sanguini Chrisli mint- dandum sumendum quod remansit porrigat, qui in
et
straresatagantfOfferentespatenampermanumdiaconi sinistrum cornu allaris calicem cum patena dr/crat.
sacerdoliad frangendumin eacorpus Domini,etc .llbi ubi partemsibi acciniat, et partem subdiarono tribuat.
ertjnad hsec verbavenerit.scilicet ,1 erquemhsec om- Postmunda/o utroque utrique 257 participent.Aco-
nia.Domine, semper bona, tuncdiaconusaccedat,et lytus vero alterum caiicem sacerdoti ad mundandos
dexleramanu dexlrum cornu corporalis accipiat,cum digitos deferat. Subdiaconus autem ad mundandum
sacerdote discoopcriat Sacerdos Per ipsum, etc.,di-
. caticemet patenam diacono serviat . Post mundationem
cendo, (1066) oblata quatuor partes caticis tangat. palenasetcalicisacoiylusulruniquemantiliinvolulum
ImmolationeenimcorporisChristiredempiasunt qua- teneat usque adcompletionemprimae Postcommunionis
tuor cli>nala mundi. (1067) llcm Oratione finila suaque rac, eri ministri offtcia. Sacerdos, ut supra dixi-
8) uterqurcaticem leoent. et simul ponant, et coo- mus, partito corpore Dumini, l'ax Domini alla voce
periant.lndealtarediaconusosculetur,deindedextram proferat,aquounuscanonicorumpucemaccipiat,quam
158 Al'l'l NDIX Al) s. GREGORII MAGNl I.IM. SABRAMENTORUM. 250
tnulroqueckoromaforibusdiitribuat. Ipiiautem ca A 258 Item oratio. (4086) Deus, qui populia
terii ila porrigant utnullui de loco moveatur, sed a
t amore dominaria, da huic
lui* virtute consulia, el
luperim i
258 accipiat,etinferiori tribuat. Unut mi famulo tuo spiritum sapientiae cum regimioei
norum utriusqtu choria majoribus accipiat, ei juxta plinaB, iii tibi toto eordi evotua in regni i

prsBscriptum ordinem cseterii distribuat. Boc aulem ii ii leraaneal emperidoneu ,tuoque munere (1087)
flrmiterteneantjuxlaapostolum, honore invieem pres ipaiustemporibui aecui ila Eccle»iaedirigatur, el io
venienteifUl dantes pacem etrectpienteitemper incli- tranquillitate devotio Chriatiana permaneat, ut in
iunt, Per otculum pacis designalur nostrse utilitas boms operibua per im te
fi/lri. Agnua Dei, quod Sergius
Chortts vero psallat duce valeat pen enire. Per.
papatempore conft aetionii eorporis Domini cantare Alia. — In diebuaejuaoriaturomnibusaequita et
pr&cepitjCujusAgniimmolatiomwidwnredemit. Qu/o juatitia,araicisadjulorium,tn imicisobataculum,ho-
incepto candelabra illuminentur Agnl passione illu-
. milibua sotatium, elatia correctio, divitibua rJoctri-
minatua est inundus, etc. na, pauperibua pietaa, peregrinia pacificatio, pro

MITUS OI.IM OBSERVATUS priis in patria pax et securitas, uoieuique aecun-

a IN UNCTIONE
MEGUM FRANCORUM. dum auam mensuram moderategubernana,(1088)
g seipsumsedulusdiscat,ut,tiiairrigatuacompunctio-
Ex Codice Raloldi abbalis ne, toti populo tibi plaeita praebere vitae poasil

257 Tncipit percunctatio sive electio episcoporum exempla,et, per viamveritatiscum grege gradiens
ac clericofum, neenon populorum (1077) ad regem sibi subdito,opes frugalea abundanteracquiral si-
cbnsecraridum sive ad benedicendum. mul ad salutem non solura corporum, aed etiam
Anmonitio episcoporum vcl clericorum seu populo- cordium a te concessara cuncta accipiat Sicque, iu
rum ad rcgem dieenda ita tegatur ab uno episcopo tecogitatum animi consi iumqueomnecomponena,
coram omnibus :
plebis gubernaculacum pacesimuletsapientiasem-
A vobis perdonari petiuius utunicuiqne de
(1078) per invenire videalur ; teque auxiliante prasentis
nobis nobis commissis canonicum pri-
et Ecclesiis vilae ct, per tempora bona
prolixitatem percipiat
vilegium acdebitam legetn atquej ustitiam conserve- usquead suramam senectnlera perveniat. bujuaque
tis, et defensionem exbibeatis,sicut rex in suo re- fragilitatis flnem perfectum ab omnibus vitiorum
gno unicuique episcopo et Ecclesiae sibi commissae vinculis tuae pietatis Iargitate liberatus et infinitae
(1079) per rectum exbiberedebet. prosperitatispraemiaperpetuaangelorumqueaeterna
(1080) Responsio regis. — Promitto
vobis et per- commercia consequatur. Per.
dono quia unicuiquedevobisetEeclesiis vobiscom- p (1089) Consecratio regis. — Omnipotens sempi
missis canonicum privilegium et debitam legem terne, Deus, Creator et gubei nator coeli et terrae,
atque justitiam servabo, et defensionera, quantum conditor et dispositor angelorum et hominum, Mex
potuero, adjuvante Domino, exhihebo, sicut rex in regumetDominusdominorum.qui Abrahamfidelcm
suo regno unicuique episcopo etEcclesiae sibi cora- famulum tuum dehostibus triumpharefecisti, Moysi
missae per reotum exhibere debet. et Josue populo tuo praelatis multiplicem victoriam
(1081) Deinde alloquantur duo episcopi
populum in tribuisti.humilemquoque David puerum tuum re-
ecclesia inquirenteseorum voluntatem,etsi concordes gnifastigio259 su b'' masu eum T ue ^ eore eoms e ^ '
' '

fuerint, (1082) agant Deo gratias omwpotenti (1083) demanubestiseatqueGol ae, sed etdegladiomaligno
decantantesTe Deum laudamus. et duo episcopi ac- Saul et omniura inimicorum ejus liberasti,et Salo-
cipiavt eum per manus. et deducant ante altare el, monemsapientirjepacisqueineffabili munereditasti,
proslernel sc usque ad /inemTe Deum laudamus. respice propitius ad preces nostrae humilitatis, et

(1084) Invocatio super regem Te invocamus, — superhuncfamulum tuum,quemsnpplici devotione

Domine sancle,Pater omnipotens, aeterne Deus, ut in (1090) regnumN. Albionis totius videlicet Fran-
hunc famulum tuiira N.,queratuaedivinaedispensa- corum pariterelitrimus.benedictionumtuarumdona
tionis providenliainprimordioplamastum usquead multiplica,eumque dextera tuae potcntiae semper ubi-
hunc praesentem diern juvenili flore laetantem cre- O quecircumda quatenus,praedicti Abrahaefidelitate ;

scere concessisti, eum tuae pietatis dono ditalum firmatus, Rloysi mansuetudine fretus, Josue fortitu-
plenumquegratiaveritatisdediein diem coram Deo dine munitus,David humilitate exaltatus.Salomonis
et horainibus ad meliora seraper proficere facias, sapientia decoratus. tibi in omnibus complaceat,
(1085) ut summi regiminissoliumgratiae supernae etpertramitem justitiaeinoffenso gressu semper in-
largitate gaudens suscipiat, et, misericordiae tuo cedat, et totius Albionis Ecclesiam deinceps cum
muro ab bostium adversitateundique munitus,ple plebibus sibiannexisitaenutriat ac doceat, muniat,
bem sibiconiinissara cumpace propitiationisetvir- et instruat, contraque omn^s visibiles etinvisibiles
tute victoriae feliciter regere mereatur. Per Dorai- hostesidem potenter regaliterque tuae virtutisregi-
num. mine administret, (1091) ut regale solium videlicet

a In primo Tbeod. sunt Orafiones atl bencdicen- dovirum (cognomento Baiburr) Junioris Caroli im-
dum re.gem. Atcum nullo paclo conveniunt.
nostris peratoris filuim, Treeas civitatis. Spritum Sanctifica-
In his baecnotatu digna quae inseribitur :Oratio qua tionis. Qusesumus, Domine, Lud. regi nostro prop.
benedixit domnus aposlolicus Joannes (oclayus) Lu- infunde, etc.
257 APPENDIO AD S. GREGORTI MAGNI. LIB. SAGRAMENTORUM. 258

Francorum sceptra noa deserat, sed ad pristinae A tractabili dono invisibilia percipere, et
temporalia
fidei pacisqae concordiam eoriun animos teopitn- regna [Leg. temp. regno, ut in coronatione Henr
lante reforinet, ui, utrorumquehorum populorum 1\'\ justismoderaminibus exsecuto, estemalitercuin

debitasubjectione fultus, condigno amore glorifioa- eo regnare merearis. Per.

tus, perlongum vitaespatium paternae apicem glo- Hic (1098) detur annulus. (1099) Acoipe annu- —
riae tua miseratione unatim stabilire et gubernare Iiilu, signaculum videhcet sanelae lidei, soliditatem
mereatur; tuae quoqueproteolionisgaleanumitus.et regui, augmentuui potentiedperqussff^. quem, ut
scuto insuperabili jugiter protectus, armisquc coe- in corona.ione Henr. IV\ scias triumphali potentia
lestibus circumdatus, obtabilis victorisetriumphum hostes repellere,lnereses destruere, subditos coadu-
de hostibus terroremque suee po-
feliciter capiat, nare, et catholio;eiidei(lt00) perseverabilitati con-
teutiae mtidelibus inferat, et paceiu tibi miiitanlibus necti. Per.

leetanter reportet virtutibus necnon quibus praefa-

;
postannulumdalum. — Deus,cujus
(1101) Oratio
tos lideles tuos decorasti multiplici honons bene- est omnis potestaset dignitas, da famulo tuo pro

diciionecondecora, et in regunine regni sublimiter Spiritu suae dignitatiseffectum, in qua, teremune-

colloca, etuleogratiae Spiritus sancti perunge. Ilic ranie, periuaneatseinperquetimeat, tibique jugiter

(1092 ur oleo.Ant. Uuxerunt Salouiouem Sa- g placere contendat. Per.

doc saeerdos, et Natlianpropuetaregem in Siou, et Htc (1 ab archiepiscopo.
102) cingatur eigladius —
accedentes laeti dixeruut : Vivat rex in .etermuu ! (1103) Accipe hunc gladium cum Dei benedictione
unxisti sacerdotes, reges et prophetas, ac tibi coliatum, in quo per virtutem Spiritus saucti

martvres, qui pertidem Viceruntregna,operati sunt resistere etejicere oinues iuimicos tuos valeas, et
justitiam.atque adeinpti[£.eo\ adeptij sunt promis- cunotossancta? DeiEcclesisadversarios.rcgnumque
siones. (1093) Cujussacratissima unctio supercaput tibi commissum tutari, atque protegere castra Dei
ejus delluat, atque ad intoriora descendat, et cordis perauxilium iuvictissimitriumphatoris Domini nostri

intima penetret.et promissionibus, quas adepti

illius Jesu Ghristi, qui cum Patre iu uuitate Spiritus sanoti
suntvicloriosissimi reges, gratia tua,dignus efficia- vivit et regnat in seecula smculorum.
tur ;
quatenus.etinpraesenti saeculofeliciterregnet, (1 104) Oratio post gladium. —
Deus, qui provi-
etad eorumconsortium inccelesti regnoperveniat dentia tua coelestia siniu) et terrena moderaris,
perDumiuum nostrum Jesum (Jhristum Fihum tuum, propitiare (1 I0o) Christiauissimo regi nostro, ut
qui unctusest olco laetitiae prae consortibus suis, et oinnishostiumsuorum fortitudo virtute gladiispiri-

virtute crucis potestales aereas debellavit, tartara talisfrangatur, ac te pro lllo pugnante peuitus con-
destru\it, regnuuique diaboli superavit,etad coelos teratur. Per.
victorasceudit incujusmanu viotoria.oiuuis gloria
; Hic (1106) coronelur. — (1107) Coronet te Deus
etpotestascousistunt, ettecum vivitet regnat Deus corona gloriae, atquejustitiae honore, etopere forti-
in unitate ejusdem Spiritus. Per. tudinis, ut per otficium nostrae benedictionis cum
Alia. —
(109ij Deus electorum fortitudo et humi- fide recta,et multiplici bonorumoperum fructu, ad
lium celsitudo.qui in primordio per etfusionemdi- corouam pervenias regni perpetui, ipso largiente,
luvii crimiua mundicastigare voluisti,et per colum- cujus reguumpermanet in saecula saeculorum.
bainramumoliv<eportanL'in pacem teriis redditam Oratioposlcoronam. — Deusperpetuitatisdux virtu-
demonstrasii, iterumque Aaron famulumtuum per tum, cunclorumhosliumvictor, benediehuncfamu-
DDCtionemolei sanxisti, etposteaperhujusunguenti lum tuum caputsuuminclinantcm,et prolixasani-
tibi

infusio lem ad regendum populum Israeliticum sa- tate,et prospera

fehcitateeumconserva,et ubicun-
cerdotes, reges et prophetas perfecisti, vultumque que proquihus auxilium tuuminvocaverit. citoadsis,
Ecclesiae in oleoexbilaraudumper ,)ropheticam fa- et protegas, atquedefcndas. Tribue ei, quaesumus,

muh tui vocem Davidesse praedixisti,ita,qu8esumus, Domine,divitias gratiae tuae. Compleiu bonis desi-
omnipotens Pater, per hujus creatura? pinguedi- derium ejus ; coronaeum in miseratione, et mise-
nem, hunc servum tuum sanctiticare 260 tua De " ricordia, tibiqueDominopia devotione famuletur.
nedictiooe digneris, (109o) eumque in similitudine D Per Dominum nostrum.
columb.fi pacemsimphcitatispopulo sibi commisso 261 Hic detur sceptrum. (I \08)— Accipesceptrum
praestare, etexempla Aaron in Deiservitio diligen- regicemajestatisinsigne,virgamscilicetrectamregni,
regnique fastigiain consiliis scienti* et
ter iuiitari, virgam virtutis, qua te ipsum bene geras, sanctam
eequitatejudiciisetnperassequi, vultumquehilarita- Ecclesiampopulumque Chnstianum tibi a Deo com-
tis per hancoleiunctiouem, (lu96) teadjuvante, to- missum regia virtute ab improbisdefendas, pravos
tius plebis paratum babere facias. corrigas, rectos pacitices,et ut viain rectam tenere
Alia. — Deu>(l097) Dei Filius Christus Dominus possinttuojuvaminedirigas; quatenusde temporali
noster, qui a Palre oleo exsultationis uuctus est pra3 regnoad aeternum regnum pervenias, ipso adjuvanle,
participibus suis, ipse perpra;sentemsacriunguinis cujus regnum et imperium sine Oue permanet in
infusionem Spiritus parachti super caput tuumin- saecula saeculorum.
fundatbenedictionem.eamdemqueusqueadinteiiora Oralio post sceplrum. — Omnium, Domine, fons
cordis tui penetrarefaciat jquatenus hoc visibili et bonorum,cunctorumque Deusinslitutor profectuum,
259 APPENDIX AD. S. GRE60R1I MAGM UIJ. S\CI; \Mi:NTOI;i M. 200
tribue,qua3sutnus,famulo tuo III. adeptam bene ge A UemaliaBenedictio (H46) Benedic, Dom
pere dignitateui, et a te libi prastitutura bonorem (i 1
17; bunc prassulem priucipem.quii egna omuium
dignare oorroborare, Honorifioaeuin preeounoti 1
1
•
u 1 1 1 a lasculo rno lerans. Amen.
gibus terras, uberi eum beoedictione looupleta,et in Ki talieum beoedictionegl >rifica,ut Dav Da-
Bolio regui firma stabilitate consolida visitaeumin ; vidica |teneatsublimilatesceptrumsalutis,eti anctificaa
Bobole, preBsla ei prolixitatem vites, iu diebus ejua propitiatiooismuoere reperiatur locupletattis. Amen.
semper oriatur justitia ; cumjucunditate etiaBlitia
ut Daei a tuo ipiramine regere populam,ticut Salo-
eateruo glorietur in reguo. Per Doiuinuin nostrura monena feciati regnum obtinere pacificum. Amen.
Jcsum Cln isliini. Quod ipse prasstare dignetur.
Tuncdatur ei virga. — (1109) Accipe virgam vir- Regit ttatut designatur. — Sta(44i8) et retine
tutis atque eaquitatis.qua intelligaa raulcere pios et (l l
19) amodoquem bucusquep 1420) su(
terrere reprobos. Hrrantiviam dooe, lapsisque ma- Btione tenuisti basreditario jure tibi delegatum per
num porrige,disperdasque superbos, ei relevea hu. auctoritatem Dei omnipotentis, e4 per praesentem
miles:etapperiattibiostiumJesus ChristusDoininus traditionem noetram,omnium scilicet episcopc
noster, qui de seipso ait Egosum osttum, per me si
: csBterorumque bei servorum; et quanto clerua
quis introieril, saloabitur. Et ipse, qui est clavis Da- n cris altaribuspropioquioremprospicis, tantoeipo-
vid, et sceptrum domus Israel, qui apent et nemo- tiorem in locis eongruis honorein impendere memi-
claudit, claudit et neiuo aperit, sit tibi adjutor, qui nerisquatenus Mediator D :i ethoininum te mediato-
educilvinctuin de Joino eareeris sedentem in tene rem cleri etplebis mhoc regni solio conlii iuet,et in
bris etumlira mortis, ui iu omnibus sequi merearis regnumeeleruuinsecumregnare faciat JesusChn-tis
eum,de quoprophela Duvid cecinit Sedes tua Deus, Dominusnoster Uexregnm, et Dominus doniinan-
:

sozculum sceculi, virga oequitatis virya regni tui; et imi- tiuin, qtu cuiu Patre et Spiritu sancto.
tando ipsuin.qui dicit : Diiigas justitiam, etodio ha- (1121) Kectitudo regis est noviter ordinati et m
beas inquitatem : Propterea unxit te Deus, Deus tuus soliutusublimauheectria populoChristianosibi sub-
ad exemplutuillius quem; ante saecula
oleo loetitice ; dito praeoipeie, in primis ut Ecclesia Dei et omnis
unxerat pree participibus suis, Jesum Christum populusChristianus veram pacem -j->ervans in omni

Dominum nostrum. tempore.Aliudest ut rapacitates et omnesiniquitates

Tunc dicatur Benedietio. —(1110) Kxtendatomni- omuibus gradibusinterdicat. Tertiumest,ut in om-
potens Deusdexterainsusbenedictionis,et effundat nibusjudiciisa^quitatem etmisericordiam prefcipiat,
super te doniun suee proLectiouis, et circumdet te ut illi etuobis mdulgeat sua misericordia clemens
muro felicitatis,accustouiasueepropitiationis,sanctee et misencors Deus, qui cum Patre.
Mariee, (1111) ac beati Petri apostolorum principis, r El\,i\2t) tunc deosculetur omnemrlerumpopulum-
(lll2)sanetiqueGregorii(1113)Augelorumapostolici, que, (1 123) et dicut unusquique : vivat rex fehciter in
atqueomniumsanctorum mtercedentibusmeritis, m- sempnernum ! tribus vicibus: vivat rex ! ut supra. Et
dulgeattibiDotuinusomniamalaqueegessisti. Amen. postEoanjelium rex admanum archie-
(1 124) offert
Et (1114) tribuat tibi giatiam et misericordiam piscopi oblationem et vtnum,etsic peragatur Mtssa suo
quam humiliter ab eo deposcis, et liberet te ab ad- ordine. Deinde communicet ur ub arc hiepiscopo cor po-
versitatibuscunctis,et ab omuibus visibiiium et in- re sanguine Christi (ll2o) et sic referant Deo
et ;

visibilium inimicorum insidiis. Amen. gratias, post pergant admensam.

Augelos suos bonos semper et ubique qui te pree- (1126) ITEM AL) RKCI.NAM BK.NEDICENDA.M.
cedaut, comitentur et subsequantur, ad custodiam 263 Debet enim adduci in ecctesiam.et prosterni
tui ponat, et a peccato seu gladio, et ab omnium pe- ante altare.ELevataaboratione ab episcopis,et incli-
riculorum discrimiue sua poteutialiberet. Amen. nato, dicat archiespiscopus hanc Orattoneiu :

262 (' 1 S> luiuiicos tuosad pacis charitatisque

4
(4127J Adesto, Domiue supphcationibus nostris,
beniguitutetncouvertat, et bouisomuibus te grauo- et quod humilitatis nostrae gerendam estministerio
sum et amabilem faciat ;
pertinaces quoque in tui tuee virtutis impleatur etfectu. Per.
insectatioueetodio,confusionesalutariinduat;super (1128) Tunc debet caput ejus ungi oleo. — In no-
te autem sanctiticatio sempiterna floreat. Amen. mine patriset Filii et Spiritus sancti prosit tibi heec
Yictoriosum teatquetriumphatoremde invisibili- unctio oleiinhonorem et confiruiationemae ternam.
bus atque visibilibus hostibus semper efficiat, et Sequttur Oratio post unctionem. Omnipotens, —
sancti nominis sui timorem et amorem continuo sempiterueDeus,affluentem Spiritum tueebenedictio-
cordi tuo mfuudat, etintiderectaac bonisopenbus nis superfamulamtuamnobis orantibuspropitiatus
perseverabilem reddat, et pace m diebus tuis con- infunde, (1129) ut q laepertuanus uostra impositio-
cessa, cum palmavictoriee te ad perpetuum regnum nemhodie regina mstiluitur, sanctiricatioue tua di-
perducat. Ameu. gnaetelectapermaneat, ut nunquampostmodum de
Et qui te voluit superpopulum suum constituere tua gratia separeturindigua. Per.
regem, et in preesenti saeculo felicem, eeternee felici- (
130) Tunc debet ei annuLmmilti digito.
1
Accipe —
tatis tribuat esse consortem. Amen. fidei signaculumsanctae Tiiuitatis,quo 264 possis
Quod ipse prsstare diguetur. omnespravitatesheereticas devitare, et (1131) bar-
261 APPENDIX AD S. GREGORIl MAGNI LIB. SACRAMENtORUM. 2G2

barasgentes virtutetibipreestitaadagnitioneinveri- A juge provehas bonigaus annorum. Per Christum

tatis advocure. Doininum nostrum. Quam oblationem tu Deus.
Sequitur Qrtttio. — Deus,cujus est omnis poteslas Infra (ti3S) e actio, Ad trieesimum oel annualem

etdigoitas, da famuki> tuee /M.signotuae Bdeipros- nuptiarum. — Ilane igiturobiationem Domine,famu-

perorasnffldigniutisefieotum.quatibisempertirma lorum tuoruin illoriim,etillarun), quaiii tibi ofierunt

nianeat, tibique jugiter placere contendat. obdiem trioesimumoonjunetionis suae,velannualem

(1132) Tune debet imponieoronaincapite. — (113S) quodieeosjui?ali vinculo sociaredignatuses,placa-
Accipe corouaui gloriHe, honorem jucunditatis, ut tussuseipias.depreoamur.Obhocigiturreddant tibi
splendida fulizeas, et aeteruaexultatione coroueris. votasua Deovero, et vivo, pro quibus tremendae
Per Dominuiu. pietatisueesupplices funlimus preces,ut pariter bene

Uem Oratio. —
Oranitim,Dotninc fonsbonorum, ac pacificesenescant, eL videantfilios tiliorura suo-
et cunctorum datorprovectuuin,tribue famuloe tuae rura usqiiead tertiam et quartam progeniera.et te

lll. adeptam bene^erere dignitatera, et a te sibi benedicant omnibus diebus vitse suae. l>er 265
praesiitam in ea bonis operibus corroboragloriam. Christum Dominuin nostrura. Quam oblalionem.
Per Dominum. Percomples canoneui plenarium, el (1139) tlicts
BENEDICTIO NUPTIARUM. r> Orutionem Dominicam, et r stc(H40) eam benedicis
Ex Codice Rliemensi. his verbis :

263 Incipitactio (1134)« nuptialis. — Adesto, Orati). — (1141) Deus,qui inundi crescentis exor-
Domine, supplicationibus nostris, et institutis tuis diura raultiplicata prole benedicis, propitiare suppli-
quibuspropagatioiuMntiinnanigeiieris ordinastibe- cationibus nostris,et(l 142) super hanc famulamtuam
nignus assiste, utquod, te auctore j ungitur ,te auxi- illam opem benediclionis infunde, ut in conju^ali
liante servetur. Per Domiuum nostruin Jesum conso; tio,affectu compari, inente, consimili (1143)
Christum. sanctitatem ut g tua[Let/. sanctitate mutuaj coput-
llem alia. — Quyesumus,omnipotens Deus,insti- lentur.
tuta providentiae tuaepiofavore comitare.etquosle- Item Oratio. —Pater mundi conditor, nascentium
gitima societate counectis, iongaeva pace custodi. genitor,multiphcandee onginis (1144) iustitutor,qui
Per Dominura. Adeecomitein tuis manibns addidisti,cujusexossi-
Super oblata. — Adesto,Domine,supplicationibus busossa crescentiaparem formamadmirabilidiversi-
nostris,et (1135) hancoblationem b famularumtua- ad totius multiludiuis incremen-
tate signarent.hinc
rum illarum.quam tibi otfenmus profamulatua tum conjugalis tori jussaconsortia,totum inter (1 145)
illa

quam ad statum maturitatis et ad diem nuptiarum saeculum colligarent, humani geueris fcedera nexue-
perduceredignatuses.placidusacbenignusassume, ^ runt. Sic enim tibi, Doraiue, placitum fuit, sic eni m
ut quod tua dispositione expetitur, tua gratiacom- necessariumfuit (114t>) utquia longe est et intir- ;

pleatur. Per Dominum nostrum. mus, h quod hoinini silem,quara quod tibi Deo fece-
V.D.quifoederanuptiarumblandoconcortlieejugo ras,additurfortioresexus infirmior, ut unum etfice-
etinsolubih pacis vinculonexuisti.ut multiplicandis ras ex duobus, et pari pignore soboles (1 147) mista
adoptionumfiliissanctorumconnubiorumfecunditas maneret tunc per ordinem flueret egesta posteritas,
:

pudicaserviret.Tuaenim,Domine, providentiae tuee ut (1148) in prioris ventura sequerentur, nec ullum

gratiainefabilibusmodis264 l drumquedispensas, sibifinem in tarabrevi tera.ino, quamvis essent ca-
ut quod generatio ad mundi edet ornatum, (1136) duca, proponerent. Ad heec i
igitur (1 1 49) datae sint
c generatio ad Ecclesiee perducat augmentum. Per legis instituta ventura. Quapropter hujus familiae
Christum. tuee, Pater, rudimeuta sanctifica, ut bono et bene
Infra actionem. — Hancigituroblationemfamula- prosperosociata consorlio legis «eternee k juracusto-
rum tuarum illaruin,quresumus,Domiue, meminentque.Doraine, 266 non tantura ad
placatus diat ;

accipias, pro qua raajestatem tuam supplices exora- licentiain conjugalem, sed ad ooservautiam fidei
mus, ut sicut eam ad eetatem nuptiis congruentem (1150) sanctorum pignorum diligata (llol) fidelis 1

pervenire tribuisti, sic eam consortio maritali tuo D etcasta.nubatin Chrtstoimitatrixque sanctarumper-
munerecopulatam desideratasobole gaudere perfi- maneat feminarum. Sit(l 152) amabilis ut Rachel
cias, (1137) atque d oblatam seriem cum suo con- viro suo, sapiens utRebecca, longaeva et fidelis ut

» Observatione dignum videtur in vet. Sacram. nis Orationem his verbis.

Gall. occurrere Orationem seu Benedictionem super g Ita etiam restituit laulatus scriptor.
eos qui secundo nubuut, etsi hujuimodi nuptiae in b. Idem quod homine simitem, quam quod tibi fece-
Ecclesia benedici non solerent. ras, addttus fortiore sexus infirmtor,ut unum effice-
b Noster Edmuudus Martene qui haec eadem exhi- risexduobus....et priures veniura sequerentur. Ubi for-
bet ex Gela-iano Missali et mss. Codicibus Khemensi teinendo typograpliicolegitur, simtlem pro siinile, et
et Gellonensi, lib. l de autiq. Eccl. Ritibus, cap. 9, efficeris, pro ef/iceres.
de Sacram matrim., art. 5, Ipgit famulorum. Alias i
lbid., daloesait legis in^lituta venturw. Potior vi-
emen lauones ab ipso tactas attexemus. detur Meuardi restiluiio, quain habes iu notis.
c Idem legit rayeueralio.
J Melius Martene, hujus famuloe tuoz.

d lege optatam. ex eodem Martene. k Idem, jussa.

lbid., infra rationem. ' Ibid., diltgatam, fidelis et casta, etc.
f Apud eumdem Martene.ef
sic erintas Bcnedictio-
 .

263 IN S. GHKOOItll LIMUIM SACRAMENTORUM NOTyR. m

Sara 1 153) Nihil ei hac 1
1
184) sub lolui tlle auotor \ upplicei exoramus, pro quibus apud te suppli-
nexa tidei (1155)
praBvaricatiooia uaurpet, mauda- catu e i
'
Inristus ( 1 162 •>
conjunctionii famnloruin
tiaquepermaaoat (1156) femiuarum, serviens( 1157) tuorutn fovere digneris (116 Obenedictionei
Deo vcki devota IB8j muuiat inflrmitatem iuam
1 1 cipere mereanlur, ,:
ut bTiorum
roborediscipiinae, uni torojunctacontactusvitseilli- denl ur, ncut 84) plurimi omnes conttrmare digna-
1 1

oitosfugiat. < sii (1130) verecunda, gravis pudore, re. Avertantur ab eis inimici insidim, (416S) omni-
venerabilis, dootrinis coeleatibus erudita, (1160) ait potens, ut(U66) sanctilatem Patrem etiainin
fecunda sobolem, sit(l 161) probata, et innocens, el oonjugioimitentur, qni providentia tua, Domine,
ad beatorum requiem usque ad caelestia regna conjungi meruerunt. Per Dominum nostrun h
perveniat. Christum
Post hcec dic Pax vobiscum et sic. wb communica. Post Communionem.— Bxaudi nos,Domine
Deinde posteaqutun communicaverinl, dicie super eos Pater omnipotene, ssterne Deus, ot^sjaod (1167)
Benedictionem his verbu : non ministrentur offlcio, tua benedietione potius
Domine sancte, 1'uter omnipotens, iteratis ritibus impleantur. Per Dominnm nostrum lesum Coristum.
a
MarL., sit verecundia gravis, pudore venerabilis... Avertantur ab eis inimiciomnet insidutut anctitatem
sitfecunda in sobole. 1} Patrum etiam.
b Idem. conjunctiones fam. d ldem,utquodnostroministratur
off. tua bened.
c Ibid., et pliorum sucessibus
fecundentur nuptias ; potius impleatur.
eorum sicutiprimi hominis confirmare dignare.

NOIVE ET OBSEKVATICKNES
IN S. GREGORIL MAGNI LIBRUM SACRAMENTORUM.
AUCTORE D. HUGONE MENARUO, MONACHO BENEDICTINO.

273 *
I- H* c - a Uber. In Excusis legitur Incipit G cap22. :Curavit beatus Gregorius rationabilia quaque
liber. coadunare, et.seclusis iisquw vel nimia vel inconcinna
2, Liber.Sacramentcrum.Iia.in Codicibus nostris videbarttur, composuit librum quidicitur Sacramento-
mss. Uodradi, Rhemensi, et Uatoldi abbatis, Ita ap- rum, sicut extitulo ejus manifestissime declaratur. Ita
pellatur in concilio Khemensi apud Burchardum, etiam appellat Gennadius, quamvis de alio libro lo-
Jib. m, cap. 97 eum patena, et
: Missa calix quatur, lib. deViris illustribus, cap de Voconio Ca-
Sacramentorum liber cum vestibus sacerdotalibus, in stellanensi episcopo Composuit etiamSaeramentorum
;

mundo loco sub serarecondaniur Idem videre est apud . volumen, et cap. de Musaeo Massiliensi presbytero :

eumdem Barchardum libro decimo nono, capite oc- Composuit Sacramentorum egregium, et non parvum
tavo Nunc eryo, o fratres t qui vuluerit sacerdotis
: volumen per membra quidem pro opportunitate officio-
nqmen habere, in primis propter Deum cogitet, ut dis- rum et temporum, pro lectionum textu, Psalmorumque
cat ei quw necessaria sttut antequam manus episcopi serie,sed suppticandi Deo, et contestandi beue/iaorum
caput ejus tangat, id est Psalterium, Lectionarium ejus solidttute sui consentancum Ita etiam Missa 27 4 .

cum Evangeliis, Sacramentorum librum Baptisterium., , ab lllyrico ediia Incipitordo Sacramentorum.ljuiive

:

et Computum cum cyclo, etc Ubi to Baptisterium est
conferendi baptismi ratio. Apud Flodoardum,lib. Ill
Hist. Ecci. Rhein., cap. 9 Librum quoque Sacramen-
torum sub eburneis iabulis argento prwsiynitis sed
Lectionarium ad Missas librum pari tlecore venustatum
ibidem contuiit. Ita appellat Micrologus, cap. 6, de
non assentior iis qui scribunt titulum hujus libri esse
to Sdcramemtaruim, non vero liber Sacramentorum.
: Cumetiam contrarium patealexhocSacramenlorum
quo maniteste Sacramentariam a libro Sa
libro, in
cramentorum distmguitur Siquidem ibi, feria 6" ma-
rj joris hebdomadse citaturSacramentarium Qui dum :

Observationibus eccleslasticis Fecit autein idem
Aibinus in sancta Ecclesia uon contemnentlum opus ;
nam Gregorianas Orationes in libris Sacramentortiin
collegisse asseritur paucis
abbas Augiensis, cap.
Missam spectantibus
brum Sacramentorum diligentissime adveritatis limam
corrextt. Joannes Diaconus, iu Vita sancti Gregorii
citata ab eodem Bernone, capite eodem Unde et in
: veniens de sacrario processit ante attare ad orandum,
ordine quo in Sacramentario contintur. Mox ut sur-
rexerit, etc, Nec obest quod Albinus, Amalarius et
aliis adjectis, etc. Berno alii nonnulli, hunc librum appellarint Sacramenta-
de quibusdam rebus ad
1 libri rium, cum salis exsupradictis constet -o liber Sacra-
: Quia sicut papa Gregorius li- mentorum esse verum ac germanum hujus operis
titulum, et si non diffitear hanc vocem Sacramenta-
rium vel Sacramentarius, esse antiquam, siquidem
: Gennadius in Paulino ea usus est Fecit. in<|uit, et :

Vitaipsius legimus :Sed et Gelnsiunuin Codicem de Sacrarnentarium et Hymnarium. Aptissimeautemhoc

Missarum solemniis multa subtrahens, pauca conver- opus liber Sacramentorum dicitur, quia in eo ofiicia
tens, uonimlla superadjiciens, inuniusltbelli volumine Missarum iiturgica recte disposila contineiitur, quae
coarctavtt, quod volumen librum Sucramentorum prai- sancti Fatres olim sacramenta ai^pelaruut, quemad-
titulavtt.Ka apud loannem Diaconum.b Sedultimum modum Optatus M.levilanus lib. u coulra Farmenia-
hujusce loci menbrum ex ejus textu a nescio quo num : Nant q ti dubitet vos illud leyitnuum in sacra-
avulsumest. Walfridus, librode Rebusecclesiasticis, mentorum mysterio prwterire non posse ? offerre vos

a Hic titulus legitnr in vetustissimis Sacrameuto- b In Mss. Joannis Diaconi, etiam antiquioribus Ber-
rumlibris, praesertim in Harlteauo antiquissimo,cujus none, qui floruit ineunte steculo xi verba haec non
Bcnpturae specimen lege apud Mabill., de He Diplo- exstant , neque ulla supersunt abrasionis vestigia.
mat., pag. 365.
*NumerinotispraefixinumerisrespondentquiparenthesibusinclusireperiunturintextulibriSacramentorum.EDiT,

I

2t5 IN S.
(/iriiispro Ecclesia,qnx una est. Et lib. vi InlersOr
crumenta velamen cotuit tangi, non lignum, id est in
Missarum celebratione potuil langi velamen altaris,
non ipsum altare, q td lignum appellatur, quia li-
i
gneuin erat, qua de re infradicetur. Sanctus Ambro-
sius, lib. ui de Virginibus \An quid est indignius
qnmn oruculu dioina circurnstrepi, ne audiantur, nc
creduntur. ne revelentur 9 circumsonar* sacramenta
confusis vocibus, nt impediatur oratio pro salute de-
prompta omniumf Sanctus Augustinus, epist. 59
(iVtmcl49), adPaulinnm l't precaiiones accipiamus :
dietas, qua-s facimusin celebrattone sacramentorum,
antequam illud quodest in Domini m nsa incipiat bne-
dici.Et lil>. de Dono perseverantiae, cap. 13: (juod
ergo in sacramentis ftdelium dicitur, ut sursum cor
•amusad Dominum,munus
E.v nuthentico libro bibliothecm Cubiculiscriptus.
:?.
— Inaliis Codicibus nostris mss. baac verba deside-
rantur, quaenonparura faciunt ad auctoritatem hu jus
Codicis. Habentur m Editis, excepto lioc vocabulo,
libro.Cubiculum est quoddam secretarium, cella,seu
domusjuxta ecclesiam sancti Petri, in qua excuba-
bant ii qui ad custodiam corporum sanctorum apo-
stolorum cubicularii dicti sunt, in qua etiam eiat
bibliotbeca sacrorum lil>rorum. eorum preesertim qui
adotiiciura ecclesiaslicura et divina mysteria pera-
genda spectant. Quod videre est etiam in basilica
Nolae 275
R wncto Paulino aedificata, ubi a parte
sinistra apsidis lecil secretarium libris sacris con-
dendis aptum, quod ipsa inscriptio significat.
8i quem sancla tenel meditandi in lege voluntas,
Hic poteril residens sacris intendere libris
Ul testatur idera sanctus Paulinus, epist. 12.
4.
Htfissa. —
Antiqui Patres fere utunturhoc voca-
bulo uumero plurali habetur taraenapud sancluin
i i
; Apudsanctuin Cjrilluin quidera, catech. o myslago-
Ambrosium singulare, libro quinlo, a epist. 35, ad
Harcellinam sororem SequenU die[erat autem Domi-
: lotionis manum, deinde osculi pacis, quorum ra-
!/ lectiones et tractatum dimissiscatechumenis,
iiuut aliquibus competentibus in baptisteriis tra-
nuntiatum est mihi compertoquod
n basdicae, illic
rtianam basilicam depalatio decanos misissent,
suspenderent, popuLi partem eo pergere. Ego
i lectionisScripluraruracatech. o inystag., in promptu
taucn mansi in munere, Missam facere ccepi. Duui
ruptum cognnci a populo Casiulum quemdam,
. rentur in conventu aliorum vero mysteriorum non
(jUein presbylerum dicercnt Ariani. Hunr nulemin
pi Uea offenderuni trdnseuntes. Amarissime flere et
orarc ia ipsa oblutione Deum ccepi, ut subveniret. Ubi
verbum offero et noraen oblatio aperteindicanl Mis-
sam boc locoesse de sacrificio corporis et sunguinis
Chrisli lilurgico intelligendam.
.'i. .1 [ntroilum Antiphona, qualis fuerit.
/ —
b AntiphonarioGregoriano ms.bibl.Corbeiensis atque
fttiam iii Editis. Ita loquuntur WallVidus Strabo, de
Rebus eccles., cap. 22, ot Micrologus, cap. I, de
rvationibus ecclesiasticis Interim cantatur An-
>a ud Introitum, quae ab (ntroilu sacerdotis ad
attarehocnomenmeruithabere. Vulgo Introitus&ppel-
l.i Mr, et habelurin Codicibus mss. Rodradi presby-
teri, et Ratoldi abbatis et in Editisjid eliam videre
apud Amalarium. lib. m de Officiis, cap. 5:
Officium quod vocuiur Introitus Missse,habet imtium i
pr\'.na Antiphona, quae dicitur Introdus, et finitur in
Orniione quae dicilur a sacerdote ante lectionem.
Nulla hic est mentio psalmi sed satis intelligitur, ;
lit mentio Antiphonae quae ei praerailli solet in
Missa, Hic Psalrausoliin canebatur integer undein
Antiphonariis Gregorianis, etinMissali Roraano post
Autiphonam ponilur Psalmi principium. Quod si pri-
mus PsalmiversiculusestAntiphona, tum illam sub-
[uitur secundus Psalmi versiculus, etsi quidara
a In novissima El. est 20 epist. prinue classis.
b Sancti Antiphonarium mox edituri su-
Gregorii
mus. Mss. Theoder., pneter Coliectam, Orationem,
Super Oblata, Praafationem, etc, quaa exhibenl om-
nes libri Sacram., assignant singulis in missis Anti-
Patrol. LXXVIII.
.
GREGORll LIRRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 266
: A recentiores novarum Missarum concinnatores hoc
praa ignorantia minus observent. [taqueolim a psal-
raodia Missa ducebat iniliura, ut raodo tit, ut planum
est ex sancto Uionysio, cap. 3 Hierarchiaa ecclesia-
Ubi priinum ponlifex, ducto ab altari suffitio-
nisinitio, chori ambitumcum suffUioneperluslravit,
reveraas ad allare ourapjjsrai -r,^ lapaq yaXu&v usXoj-
Siot^, etc, id est, saciam incipit Psaimorum raelo-
diam, omni ordine ecclesiastico sacrara ipsi psalrao-
diam succinente. Gui videtur suffragan sanctus
Basilius, lib. de Spiritu Sancto, ad Amphilochium,
cap. '27, ciun ait queedam prsmitti lcctionl Aposloli
et Evangelii OJ yip <$s rourot; aoxouusOa «v 6 'A^oa-
:
7o'/.oc. r, 70 guayvsXtov imu.vi<r8in' otXku irooXsyousv xc<t
surksyoftsv irsoce, w? usyukyv I/oj-.v. ttoo; to uuarijptov
esi Domini. zr,-j non tantumcontentisumus his quo-
in/fjj. Id est,
rum raeminerunt Apostolus el Kvangelium sed alia ;
quaBdam prajmittimus et subjungimus, tanquam mul-
tum momenti ad hoc mjsterium habentia. Alcuinus
[j
lamen lib. de Offic. divinis, cap. de Veslimenlis, et
Araalarius, lib. m de eccl. Olficiis, cap. 5, scribunt
hoc institutura manasse tantura a Cceleslino papa,
qui instituit ul Psalmi cLante sacrilicium cancrentur
quod antea non fiebat, cuiii Missa tantum exordium
duceret a lectione Apostoli, et Evangelii. Hsec illi et
recte. Nam
tempore sancfi Justini martyris. 276
qui discipulis apostolorum coaavus fuit, Missa inci-
piebat a leclionibus, ut ipse teslatur in apoloyia se-
cunda pro Chnstlanis sub finem Et Solis quidicitur
:
die, omnium qui oc.L in oppidis, veL ruri degunt, m
eumdcm lorum conventus fit, x«t t« ouroavquovsuuarM
tcov Ao7vo"r6).wv, r, t« 0-jyyov.u.uLOt.rv. r«3v RpQftjzdtv ava-
ytvttffxerat ue^pt? iy/oiod. Id est, et comraenlaria
apostoloruni,autscrlpla prophetarum,(juantum hora
permiltit, Jeguntur. Deinde, leclore qui,escente, etc
gica, ubi ordo Missa3 recensetur, pruno fit rnentio
tionera mysticam rcddit sed non puto tunc Missam
q ;
caruisse leclione sacra;nam ldemCyrillus, catechesi
i, horlatur legenduui eas Scripturasduntaxat qua3 in
Ecclesia lcguntur. Si vero nullara fecit menlionem
causa est, quia faciliserat ratio cum Scripturaa lege-
;
item. quam enuclealius explicat in hac catechesi.
Idem initiura Missa? a Scripturis diu perseveravit in
Ecclesia. Nam vigebat adhuctempore sancti Ambro-
sii ut planumestex epist. 35 lib. v (Nunc 20 primse :
classis) : Sequcnti die, erat autem Dominica.post le-
ctioiws atque tractatum, dimissis catechumenis, Sym-
Ita in bolum aliquibus competentibusin baplisteriis tradebam
basdicae, elc. Et Cartagine, tempore sancti Augustini
usus Psalmorum ante oblationem lantura receptus
est, ut palet ex lib. u Retractationura, cap. 11 lnter :
: li.rr Hdarius quidam vir tribunitius et catholicus,
io un>le adversus Dei ministros, ut fieri assolet,
p. irritalus, morem, qui tunc esse apud Carihaginem cce-
perat, ut hymni ad al/.are dicerentur de Psalmorumli-
bro sive ante oblaiionem, sioe cttm distribucretur po-
pulo quod fuisset obLatum, maledica reprehensione
lacerabat, asserens fieri non oportere. Unde postea vi-
demus Psalmorum mcntionera fieri in ipsis liturgiis,
ut clarum Gennadio in Musaeo Massiliensi qui
est ex
librum Sacramentorum composuit Psalraorum serie
et decantalione discretura. Sed hic Psalmorum usus
; teraporc Husaei Massilieusis, et postea ubique inGal-
lia ininimereceptus eral. Nain lemporeTheodeberti
regis Treviris Missae exordium adhuc a leclionibus
ducebatur, ut patet ex sancto Gregorio Turonensi in
vilis Patrura, in sancto Nicetio Trevirorum pontifice :
phonam, seu Introitum, Psulmuin huic Antiphonae
respondenlem, Responsorium cum Versu quse Gra-
dualis uomine modo intelhguntur, Aileluia, Offerto-
rium cnm pluribus Versibus, et Communionem cum
Psalmo, qua3 omnia complectitur Antiphonarius.
3
 267 1N S. GRECOltll LIMUJM SACKAMENTOKIJM NOTJ-1. -68
Adven{tdiesDomintcu»,eteceerex,cumhiiquiabkoe /\ non libi constare. 8ed pnto in priori loco loeutum
sarerdote oommunione abesse jusst fuerant, ecctesiam 1.1 j ' 1 j 11 1 Alcuinum d>: rerbii bujuc bymni quie
cst tngressut ; leotit igitur lecttombus, <juhs canon tan- exstanl inUvangelio. Concilium Toletanum iv can.
wit antiquus, oblatu munertbu» supet attare Oei, ait \l Heltquia qux ibi sequuntui
:
docto-
sacerdosi Non i\ic hodte HAissarvm solemnia con utn res composnuse scribit. lu li - ancli Jacobi an-
mabuntur, nisi communione prtvati pnus abscedanl. rangelica v <- 1
u.i ter dicuulur, quod pra?*
U" «'
'
cum iia sint, dicenduin leuipori*
esl pi iscis illig i.uit amam quibuidam icribendi bunc hymnum in
bus iinii fuisse unum eumdemque uium, led alioi Miisa dici consu Lraditione apostolica, quod 1

M1888B cxonJiuiii duxisse u psalmodia, uhos \ria a
loctionibus.
0. Deindc Kijric eleison. Anliqua fuil plane consue-
ludo Ecclesiee Romanae canere Kyrie eleison lam
Missii, (|u<iiii in ca;teris divinis officiis, ui planum
cst ex concilio Vasensi quod celebratum fuit Decio
iuniore viro clarissimo consule anno Ghristi5_9, can.
y Et quia tamtn sede apostoticaquantetiam pertotas
:
Orientates atque Itattw proi incias dulcis et nintiutn .•>«• aedicl
i.iiinii uon polest evidentereoiligi exeademlilu
quia aliud est loqui de ipsii rerbii angelici
evangelicis prscise, aiiud de toto bjmno, etei inte-
in exstel 111 Constitulionibus apostolicis, Jib. m,
cap. 17, iiani lu ejusmodi Constilutionibua multa
postea addita fuisse omnes docti uorunt. Olim bic
hymnus angelicui in Laudibui matutinis eanebatur,
ut notavimus ad Concordiam reguiarum lancti Be-
abbatis Anianen 1

lutarU consuetudo est intromissa ut Kyrie eteison <:um 8. 5* episcopus fuerit. Itain Edilis, etin Codicibus
grandi affectuetcompunctione dicatur,placuit etiam Rodradi el Ratoldi in quibusdam, male, lcgitur af- ;

nubtsul uioiitntbus Ecctesiis nustrts ista tam sancta nfuerit, ut cx sequentibusconstat

consuetudo, et ad Malutinof, ei ad Missas, et aa Ves- '.)..! presbyteris autetn mintme dicitur nisi in solo
peram, Deo propitio, intromittatur. Exquo patel im- Pascha. Idem institutum videre esl apud Bernonem
merito a quibusdam Grsecis noiatum fuisse sanctum Augiensem, cap. -, <Jc quibusdam rebus ad Uissam
Gregorium papam, quasi ut Ecclesiam Constantino- spectantibus, etsi adversari videatur: cur u
poliianam opprimeret, Luin primum instituerit ut in unt/ti die buiitinico,veL natutiltis sancturum presbyte-
Missa Koniana Kyrteeleisun cancrclur, uL ipse testa- ris Mum
liyiunum canere quem nato tn carne D,>
tur a lib. vu Regesti, epist. 64, ubi aiiirinal sc nun- anijeli cecinere dicentes Glu/ia inexcelst D 0. Quod ;

quam id ab hceiesia ConsLanlinopolilana einendi- si concessum est tltum cauere in 1'asclta secundum
casse, 277
alioque riLu banc suppiicaLionema Ro- prxtitulationem Mtssalis, non mutto minus licilum
mana bcciesia canLari: Kyrie eieisun autem (inquit) puto iu Nativilate Domini, quandoptimum ccepH uu-
nos ueque dixunus, neque dtcimus, stcut a Grxas diei- diri ab hominibus in tems quaiuer ab anyetis <

lur quta in Graecis simui omnes dicunt

,
apud nos au-
lem aclencis dtcttur, apupulu respurtdetur et tultdem
vicibus etium C hrtste etetsun dicitur ,quod apud Grxcos
nuitu modo dtcttur. Haec ille. Ouod specLaL ad iJJa
verba, quta m
Grsecis sunul omnes dicunt, ritus noLus
est ex iiLurgiis sancLi Marci, sancLi Jacobi cL siinili-
bus, m
quibus popuJus dicii Kyrie etetson. In iiturgia
vero sancti Joan. Chrysoslomi, cborus, qme vox boc
loco sumiLur pro universo coctu seu ecclesiastico r Codice, ul in Codicibus Hodradi et Hatoldi, alquem
seu Jaico, queniadniodum et vox populus sunn debet
in citalis Jiturgiis. Quod atlinct adilia verbaii'; loli-
dem vicibus ettam Ghrtste etetson dicttur, ritus nolandus
est quo olim toLies dicebatur Cliriste eteison, quolies
Kyne etetsun, qui non esLamplius in usu, quiamodo Ecclesia Homana a lemporibus apostolicis u-italam
in Alissa67tm/e etetson ter duntaxal, et Kyrie eleison
sexies repeLiLur. llaque cum in translatione Gra^ca
Missse Gregorianse circa banc precationem auctore
Georgio Codino servetur modernus usus, signum est
ei ad suam versionemantiquaetpuraexempiariade-
iuisse. Intnbus vero Godicibus nostris mss. uihiJ est
quod buicloco sancti Gregorii adversetur, cuni semel
in eis LauLum Kyrie eletsuii brevilalis, ul arbiiror,
causa scriptum sil. Cum autem sanctus Grcgonus
•
balur in cadis. Proferant contradtctores medtum m
ubinamsit a sanctis Patribus, vel ab ipso sancti
pupa Greyorio interdiclum. Sed ei sulticerc debebat
sui Alissalis auctoritas iustiluti olirn a sanctis latri-
bus, el ab ipso sanctissiuao Gregono rccognili, 278
quod etiain vidcrc csL iu Cod. inss. Kodradi, et Ha-
toldi. Scd tandein insliluLio inulata.
10. Puslmodum diciiur oratio. Jn Jjoc sancti Eligii
Editis, et inOrdine Roniano, unica habetur Oratio,
seu Collecta inprima parle .\lissa' anle Evangelium,
raro du;e. in Codice Khemensi duas reperire est,
raro unicam. Itaque non assentior iisqui asseruntin
fuisse trium (jratiouum in bac primaMissae partere-
citationem, exceplis iestis duplicibns, totideinque
Super oblata. et Postcominunioiiem. OJim apud Gra>
cos quinque Uraliones peragebanlur anle pacen. da-
tam, quam sequebatur oblatio mysteriorum. Id vi-
dere est in coucilio Laodiceno, can. 19, quam quia
niutile admodum a quodam viro docLo ciLalus esL,
iulegrum iere producam, ut palam sit omnis illius
doclrina Ilsoi toj detv iSia. <j.i-.u. -;.-. hpxkitts, -.wt
:

scribit Christe eteison a Cra:cis non canlari, veritas £-l7X07T'.JV, YMl ~(ti'J Y.<X-r,/ rjJJ.iJ',yj EUJ^17V IT. '.-/ £ TV«t, '

hujus sentenLiae paLet ex antiquis Graecorum litur- y.Ki u.tkto iljeAOeiv TowgXRTTjyowf-evou?, rw» htp.s7a.y0Lx

giis, in quibus ro Chrtste eteieon non reperitur. Tijv 6uyj)vytveo"0-t, x«i towtwv 7r«oo-X66vTwv wicq /j.I'ju.,
7. ItemGtoria tnExceiests. Vulgo fertur insLitulum x«t u7voywpjjO*«vT(»v, oJVw; twv ttkttojv ra; ev^raf
esse a TeJespboro papa ut Jnc hymnus angeJicus in n yovso-flat rp£t$, ,utav pev tijv irpdrryv aic/. natn^rnv i01
Missa caneretur. Hanc ilii institulionein atlribuunt ovj~io'j:j, xrc tditjjv iv. T.oovwc.vitjj'- Kkvpouo-dau, eic
Anastasius Hibliotliecarius in ejus Vita; Waliridus oi-to^ T»jv etprjvvjv SiSocrdoa. Id est, quod oporteat
SLrabo, de Hcbus eccesiasLicis, cap. 2_ ; Amalarius seorsum primum, post episcoporum sermones cate-
ForLuuaLus, lib. 111 de 011'., eccJes.,cap. 8; el Alcui- chumenorumOrationemperagi.etpostcatechumeno-
nus. dedivin, Uff., cap. Quid siynificenl vestimenta; ruin excessum, poenitentium tieri Orationem etcum ;

qui tamen, eodemlibro, cap. seq., ait hunchymnum hi sub manum accesserint, et excesserint, tres fide-
postea auctum iuisse eL consummaLum a sanclo Hi- lium preces fieri, unam quidem scilicet primam si-
lario PicLavieusi. (juod si ita esL, videlur Alcuiuus lentio, secundam autemet tertiam ciaravoce imple-

» Nunc I. ix, ind. 2, epist. 12. Caeterum hujus epi- tabant ejus patroni, Constantinopolitanam Ecclesiam
stoia? verba non recte assecutus mihi videtur Menar- 0[iprimeie et spoliare salagebat, vului.-se tamen
dus. iNeino einin uuquam couquestus est Gregorium ip?ius ritibus Romanam Ecclesiam subdere. Sie igitur
Consianiniup. Ecelesiam voiuisse oppnmere, iliius accipienda sunt verba iia?c laudata? epistolbe (jao- :

nLus emeiiuicaudu, et iu Huinauam Ecclesiam iuve-
hendo, cuui ld poLius Coustant. sedi loreL perhono-
rilicuui. Sed nonnulh unrati sunt Gregonum eo ipso
tempore quo CH. patnarchue profuuum cecumenici
tiLuium usurpanti obsistebat, et, ut immerilo ciami-
niam Ecclesiam Const. dispouit cumprimcrc, qai <jus
consueludines per omnia sequitur. Quasi diceretur:
Ecce qui Ecclesise CP. infensisnmus est, eam tamen
honore summo ajficit, ejus ritibus Romanam Ecctesiam
subjiciendo,
 ;

269 IN S. GREGORIl LIBRUM SAGRAMENTORUM NOT^. 270

ri.deinde sic pacem dari. Qua? sane tres Oraliones A institutionis, siquidem habentur in liturgiis sancto-
dabantur post Evangelium.nam catecbumem el p b- rum Jacobi, Basilii et Lbrysostomi.quorum et inen-
nitentcs non dimittebantur msi illo cantato. Sanctus tionem facitsanctus Csesarius Arelatensis,homil.l2i
Joannes i.lm sostomus homiliaseptuagesimasecunda Pene omnes reoitatis leetionibus exeuntde ecclesid,cui
in Matthaeura Irium Orationum duntaxatmentionem dicturus cst sacerdos Sursumcorda? Divus Augusti- :

facit, quse ante pacem videlicel dicebantur, Kai nus, lib. de Dono perseverantiae, cap. 13 Quod ergo :

tzo'-)-t, o-ctl; sasou; '/i'J'-<-, orav urrsp taiv svspyou-

r, in sacramentis fidelium dicitur, ut sursum co>- liabea-
usva>v TraoaxaAuusv. x«i r, osursoa TraAiv j~=o £T;0&>v
-
mus adDominutn, tnunus cst Domini ;et de Bono vi-
. '„ • '

t-.iv vj (j.z7'x:o>.% iroAu 70 sAso? rnx^iiTouaa, xat »; rpirj] dudalis, cap. 1(5 Quia et illud quod inter sacra
:

dk jra)iv u7rko tjuwv a-jTwv. 1.1 est, et priiiui (Missse) mysteria eor habere sursum jubemur, ipso adjuvante
Oralfo plena est rnisericordiae qua pro arreplitiis pre- id valebis. Et niullis aliis locis. Sanctus Anastasius
caraur secunda, qua pro poenitentibus oratur,mul-
;
Siuaita, in sermone de Synaxi : Taura <?i«uaoTuoerat
tara quaerit misericordiam lertia rorsus pro nobis ; 6 uovj; Asy&iv: Aveo arywusv tc/.; xaootac, id est, heec
ipsis recitatur, hoc est, Rdelibus. Idem, homil. 18 teslatur sacerdos dicens Sursuni babeamus corda. :

iu II epist ad Corinlhios, mentionera lacit Oratio- Sanctus Cyrillus Alexandrinus, catechesiS mystago-
iiuiii quaein sacro sancto opere liturgico pro ener- gica : Msra rouroSoefo itpvj;. "A.m> ra$ xapdta;, id
gumenisetpcenitentibus effunduntur. Ex quibus lo- est, postea sacerdos clamai Sursum corda. Et ;

satis colligilur Graecos in ejnsmodi ritu quod im- sanctus Cypriamis, lib. de Oratione Dominica Et :

modo a se invicem discrepasse, el multo magis a ideo saccrdos ante Orationetn parai fratrum mentes
Lalinis; nec milii probalur illa explicatio qua dicilur p, direndo : Sttrsum corda.
Joannh Ghrysostomi locis enersume-
prsefatis sancti 16. Habemus ad Dominum Prreter anti(juas litur-
nossumi procatechumenis. Cffitera qu» ad rationem gias, etiain pradali Patres borum verborum memi-
Collectarum spectanl require in observationibus nos- nerunt. Sanctus Caesarius, homil. lli: Et sacerdote
tris ad Concerdiam regularum, cap. 15, § 8. dicente sursum eorda, cum secura conscientia res-
II. Deinde sequitur Apostolus. bl est, lectio ex pondeamus nos haberead Domiuum. Sanctus Cyrillus,
Apostoio, vulgo Epistola. Optima lectio, quae etiam eadem catccbesi, x«i «7roxpiv£o-&£, 'Exouev vrpb; tou
habetur in Codicibus edilis, et in Mss. Kodradi, et xuptov, id est,deinde respondetis Habemus ad Do : -

Ratoldi. Ita loquitur concilium Toletanum primum, minum. Sanclus Cyprianus, libro citato Ut dum :

can. 2 Ua ut Evcmgelia aui Apostolum non leganl

-.
respondet plebs Habemus ad Dominum. Et sanctus
et can. 4 itu ut Evangelium et Apostolum non legat.
: Anastasius Sinaita, serm. citato Eir« tI 7rp6; ravra
lia etiam Codinus, de Officiis palatii Conslantinopo- *juei? anroxptvoueQa, "V./0'j.z-j rcpoc; tov xuotov, id est,
lilani :uera tov rpeaaytov urxvOv avaytv&>axsrat o
K«'. deinde quid ad haec nos respondemus Habemus ad
'A7r6oToio?, id est, et post trisagium hymnum legilur Dominum 'Idou nob; f3paj£eas auvi^so-Qv
? Et infra :

Apostolus. Et paulo anle Kae r, usv Astroupyea ^y.).-

: "Yl/0-j.vj npb; x-jptov T«;xap6ta;, id est, ecce et paulo

Aerat r.i-j /'>;, j.i/oi/.v.i r>3§ avayvojereo»? tou ATroard^ou, ante consensistis Habemus ad Dominumcorda
:

id est, lilurgia psallitur submisse,usque ad lc-iionem 17, (iratias agamus Domino Dco nostro. Huc spec-
Apostoli. [ta passim in Euchologio Graecorum;quare ctant illa sancli Augustini, lib. de Bono perseveran-
non opus est ut Codices nostri puriores eniendenlur tiae,cap. 13 Dequo munere ipsi Domino Deo nostro
:

a quibusdam Codicibus mss. in quibus babelur t6 q gratias agcre a sacet dnte ]>ost hanc vocem, quibus di
/r/..\nli([iia aulem consueludo esllegendi Epis- citur, adinonemur, et lib. de Bono viduitatis,cap. 16.
tolas Apostolorum. Sed maximc sancti Pauli in Mis- Et ideo sequitur ut de tanto bono sursum levati cordis
sariini elebritale, ut constat ex sancto Basilio, cap. non nobis gloriam quasi nostrarum virium tribuarnus;
27 libri de Spiritu sancto ad Amphilochium Oy 7«p : sed Domino Deo nostro gratias agamus, et serm. 21 ;

to-jtoi: koxovus9« oiv 'Attottoao: rb suayyekiov vits- r, de diversis Norunt fid&les ubi ct quando dicalur
: :

ii-jr.ibr,, non sumus contenti liis qua)

id est, 279 gratias agamus Domino Deo nostro. Quis autetn gra-
Apostolus aut Evangelium commemorant et ex ; tias agit Deo, nisi qui sursum cor habet ad Dominumf
Bancto Jnstino martyre, cum agit de sacra liturgia, Et epist. ad Honoratum mox citanda. Et illa sancti
Apologia 2 pro Ghristianis, K«i t« uTropnopovsuuara Cyrilli, catecbesi citata : Eit« tepeus Asysr Eu^aptori?-
t-.jv 'A-o7To'y.)v, -y. Tu^ypauptara rwv IIoovotojv
r, o-wusv -ti Kupfo», id est,deinde sacerdos dicti Gra- :

commentaiia
avaytvoiffxsrat [J-v/oi; iy/',>p-i, id est, et tias againus Domino. Quapropter sanctus Joan.
apostolorum vef scriptum propbetarum leguntur Chrysostomus 280
infra mox citandus hanc Ora-
quoadtempQS fert. Qui lamen locus potest etiamde tionem su-^apiffrtav, id est, gratiarum actionem ap-
Bvangelio intelligi pellat.
12. Gradale. iTa in Codd. Rodradi et Batoldi. In 18. Dignum et justum est. Haec verba tangunt
E litis. Graduale.
et in vulgatis Missalibus, sanctus Cyrillus Hierosolymilanus, catechesi 5 mys-
13. Legitur EvangeKum. Ex antiquo ritu Ecclesi* tagogica Etra \i-ji-.v "A^tov xat <?tx«tov, id est, deinde
:

ut manilestum est ex sancti Basilii loco paulo ante dicilis Dignum et justum est. Sanclus Joan. Chry-
:

citato, quo etiam referri potest locus sancti Juslini q sosl. serm. 18, in II Epist. ad Cor. T« t>j? vj/-x- :

paulo anle productus. Id etiam suadelur ex epistola pto"Ti«; 7r«Atv xotva, oJr)i yxp iv.ivjoc, (i;pi\j;) vj/<zpio~:il
sancti Cypriani i't E'. plebiuniverssepro honorissui
: uo-jo;, aAAa xat 6 lcr.bc, «t:«; nporepov y«p aur&n )«§wv -

claritate conspicuus, leyal praece/da et Eoangeliwn f'.>-j-i)-j, x«t 6ix«tw; viverat,

zJ-v. (ruvTt8sjxs'v&)v, oTt v.z,i.r,>;

Domini. Et paulo post, nihil esl in quo magis confes- toti ap/i-v.i Id est, rursus quae ad
T/j; vj/jjpio-Tiv.^.
sor fratribusprosil. quam dutn evangclica leclio deore gratiarum aclionem spectant, communia sunt, non
ejus audilur. Porro nulla hic Symboli post Evange- enim ille (sacerdos) solus gratias agit, sed etiam om-
liiimmenlio, de quo tamen commodius infra ad nis populus : antici[>ata eorum voce, deinde illis con-
Missam paschalem dicetur. sentienlibus, quia lioc digne et juste fit, tunc incipit
14.Deinde Offertorium. ltain Codd. nostris mss. gratiarum actionem. Et sanctus Augustinus,libro de
Rodradi et Ratoldi, quae tamen desideranlur in Edi- Dono perseverantia?, cap. 13 El dignum et justum :

tis, Offertorium Antipbona est, qute duin caneretur, esse respondcnt ; et libro de bono viduitatis, cap. 10:
populus sua dona in altari offerebat juxla antiquum Hoc entm continuo commonemur quvt hoc dignum ,

morem. dequo infra adMissam pasclialem dicetur. est, hocjustum est recordari. His autem probat san-
15. Sursum corda. Hic incipit Pncfatio, de quo ctus Augustinus adversus Pelagianos, quod omriia
vocabulo infra. Hujc autem verba non sunt novellae Deo referre debeamus accepta. Nam cum plebs re-
a Antiquum Lectionarium Epistolas, ut modo so- mum Lectionarium, ad vet. Missam Gallic. pertinen-
lemus appellare, ac Evangelia per annum continen- tem quoque noster D. J. Mabil. ex Ms. Luxo^
edidit
tem vide apud Pamel., tom. II Liturgic. Antiquissi- viensi ante annjs mille exarato.
 .

27i IN S. GREGORU LIBRUM BACRAMENTORUM NOTA. 272

pondet habere se cor sursum ad Dorainum, tura A differendo baptismo: Mt tui pudet, quod cui
monita sacerdote ul de tanto munere ac beneflcio
a III', l- nMilir ijl n tllrrhillli' ' jllj- i ' i

sursiini levati cordis Deo graliai agat, statim in pulo mysticn, et nrcanoi dt ce sermonei, +$&>
liinii i.iiiii beneflcii respoodet, digoum el luslumest. /-.,, / // '/ //!. -/ /, .

19. Noi liin semperet ubiguegrattat agere. Hujui y.n- <//„/ lUVOVTU i-./.i II esl l)ir nilb U m ni ;

gratiarum actioois memioil saoctus Irensus, lil>. iv, ijn.r ir alai habenlia leraphim curn Chrikliam .

cap. Et hanc oblal ionem Ecciesia sola puram of-

: «''
! :he quinta m\ agogica incli Cjrrilli Jei osoly-
i . .i i <•
i

f<rt fabricatori, offerem eicum grattarum actione ex inii.iiii Aytos, /,•. ',">'-. ^ /'- '•'>. Ata .

crrtiturii gjuB Et sanctus Joan. Chrysost., pauloanle -.',/-.', {/', - / KixpuooOtliav •/>/ / (, /,

citnlns Tori 'i.'r/i-'/.i. Tiji ijyv.oti-.iv:, ia est, tuoc

;
-./ KOtVOtVOI ,/,:,;'/; ?'//'; ••
' i.

incipil gratiarum actionem. Heec autem gratiarum /','j-j.i.','.: T--/-/-'/'-. Id '-i Janctus, x .

actio non tantum fiebal quod Bursum haberemua Sanctus, Sanctus Domious exercitunra. Proptcrea
corda, sed et pro beneficiis omnibua Deo recepl i enim tradilam nobis baoc serapbicam Iheologiam
.1

ut docel saoctus Augustinus epist. 120. ad Honora- dicimus, ul cum coslesli mililia io hymoodia com-
inni Omnia largitur etpi xscit,sed peccata prxdicit,
: muoicemus, Hic hymnus in lilurgiis appellatur
supplicia minatur, beneficia pollicetur, Filiiergo pro- -r.<jr/.t.',z. \t\ esi, ricloriabs. Quapropter buoc hym-
missionis, filii beneficii. ffsecest graiia, qux gratit uum quidam male confunduot cum o, quod
datur, nonmeritis miseratione donantis.
0) erantis,sed est bujusmodi, v/t.o; 6 <>. iayvpb^, '//<',-.

Hinc grattas agimus Domino Dco nostro quod est ;

').'
i
Sanctus Deus, Saoclus forlis,
//'/ r'i-.. \<\ esl :

magnum sacramenlum in sacnficio novi testamenti, g Saoctus immortalis. Siquidem in liturgiis distio-
quod ubi, et quando, et quomodo offeratur,cumfueris guuDtur; caoiturque Trisagium ul primum accedil
baptizatuSfinvenies. Celebraturetiam ha?c gratiarum sacerdos ad altare, ul teslatur Jobius, lib. w. cap. 6
actio ratione tanti mysterii ac beneficii, ul patel ex ;r udPhotium [tnBiblioth I, num. ili Xid Totroiiro :

sancto Justino martyre, apol. 2 pro christianis :

/.'/.<. '/.j.v.ZO -',',:. zo 6v<j tOL<JT7)piov nT i.l l vj.i. -',/:. i-.:

Deindeeiquifratribus prcsest, ffertur panis et-poculum .

t.ioojv.jT i,: //',,'jiJ ://'/',o'/.- Ayio: 6 <-)ioc, xyio; in //;•,:,
aqupe el vini quibus ille acceptis, octvov atat ob%m -.>•>
;
'//<.',; '/<i '/:/-/- o;. Id csi Quapropler simul atque \

narpt xuv 6'Awv rliv rov ovouvto; tou Yi.oj v.v.i. zo/ llvsv- cerdotes iogrediuotur ad altare, sacer cantor de
jjoxzoq tou uyiov uvuniuTcei, xv.i ivy voto—.iuv (jixsp ~ov superiore loco clamal Sanctus Deus, Saoctus fortis, :

Y.UTric\t',>iOv.t toutwv zv.p aurou, ijrt t.oi.-j Trotetrat. Id Saoctus immortalis, hoc est eoim Trisagium. Id
est; Laudem et gtoriam rerum universarum Patri per etiam videre esl apud Codiotim, de Officiig palatii
nomen Filii et Spiritus sancti offert, et gratiarum CoDStantinop. Kat avrtx« uvoiyovvi t/; -./,: i/./.i
actionem pro eo quod nos hisce donis suis dignatus sit Oj','/.;, peTu rov Tptuuyiovvp^iot, y.w.y tvni/.i-.v.t o
v.'/.i.

prolixe exsequitur, Eadem repetit infra, et expresse \-ott'/i.'/-., /.'/.t. /./'/=.;,; ixrsAetrat r, Oiiv. ).stTovpyia.
habetur in liturgia sancti Joan. Chrysostomi Ev%a- : Id est Statim aperiuot portas e
: el postcan-
pirrzovuiv crot y.txi 'jitsp zrje; jXeiTOvpyitxi rauTiJS, >jv ex faluiii trisagium hymoum, legitur Apostoius, perfici-
:
twv yei.pojv i)u',y/ hi\\a.(iOtvx xar^^tuo'»;. Id est :gralins turque ordine liiurgia. At hymnus Victorialiscanitur
agimus tibi pro hac lilurgia, quam de manibus no- postPrasfatiooem, quae omoia videre esl in liturgiis.
stris suscipere dignalus es. Horum hyraoorum differentiainternoscitur ex saocto
20. Laudant Angeli, etc. Mos est anliquus Eccle- Caesario IratresanctiGregoriiNazianzeni Dialogol),
P
si;c in Missa' 1'nH'alione mcntionem facere coeles- ioterrog. 29 OiJre tv. iyut xspovSiu kytucrpLov :

tium illorum Spirituum qui Deum sine intermissione -.','jT'j i.o'jvtv.1 -/ ovptxvai ty, 'jn.v.
'/ii.y. Toikoi. To ocyto;, v/to;,
laudant in coelis, ut clarum ex lilurgiis sanctorum '/•/t.O. T.v.J 'XVatptOVOVCTl, QVOS 77 VI r/r, /.',: / iJT'/'. T v.yi.'.> V./t.o;

Jacobi et Chrysoslomi, et sancto Caesario, quaest. 4i o <r)i',;. v./i.o: <.t/j;;;. v./'.o; v.Ov.jv.to; ixSootvrw,
dialogi primi : * £1 tnro/xevot oi z/j; Oiiv.z zv.izr,; teoet; v.ytv.Tuov r, '.T/Jv. r, v:jv:jv.t<.v:/ 6 Oiloj Kvterat. Id est;
txvtxtpu>vovcrt &sS> ai vfivouuiv otryyekoi, upyuyyskoi, Neque sancta cherubim aliquid sanclilatis addunt
BpOVOl, XUOIOTJJTS v.oyut, k\\ovitut, Sjvv.uzi.;. id esl : sanctaB Trinitali, cum in ccelo sine intermissione
Quem divini sacrificii sequentes sacerdotes Deo cla- clamaot, Sanctus, Sanctus, Saoclus;sic rursus nobis
mant, te laudant angeli. archangeli,thronj,domina- clamantibusinTrisagio Sanctus Deus, Sanctus fortis,
tiones, principatus, potestates. yirtutes.Et exsancto Sanctus immortalis, nihil sanctitatis, forlitudinis et
Cyrillo, catechesi sa^pius citala, xai u-.z'/. -v.jzc/. inimortalilatis Deoadjcitur. Xecobest quod a sanclo
p.vt)uovvjouzv, etc. uyyeyotv, kpVCKyyekaJV , Svva.u.soiv, Joan. Damasceno et aliis quibusdam hymous Victo-
jcvptozrjTCtjv, ci.p/J»v, scowirov, Ooovmv, zr»v "j/spovSiu., rialis appellelur Trisagios, quia loquuntur de ipso
etc. Id est Eacimus deinde mentionem, etc. ange-
: extra sacrificium Missae, qui elsi possit dici Trisa-
lorum, archangelorum, virtutum, dominationum, gios, vulgo tamen in sacris hanc denominalionem
principatuum, potestatum, thronorum, cherubim, non sortitur. Nec refert quod in liturgia Ambrosiana
etc. Idem apparet ex sancto Isidoro mox citando. dieatur Trisagium quia eum bfec iiturgia non sitpura
Sed Prsefatio videtur conlracta. Nam in liturgia Ambrosiana, propter nonnula detracta atque addita,
sancti Jacobi fit meotio solis et lun;p, siderum et uni- dod constal an ha?c appellatio a sancto Ambrosio
I)
versse crealur.-e, quod etiam videre est catech. citata manaverit. Sed, u( aliquid amplius de Trisagio di-
sancti Cyrilli, et lestatur saoctus Isidorus, lib. de i camus, non mihi arridet eorum opinio qui scribunt
Off. eccies., cap. 15 ; In qua etiam a<^ nc i 281 tum primum institutum aProdoPatriarcbaConslan-
laudem terrestrium creaturae virtulumque ccelesltum tinopolitano, ut hic hymnus in sacra liturgia cane-
universitas provocatur. retur,cum regnante Theodosio juniore, multisa Deo
21. Sanctus, Sanclus, Sanctus Anliquus est hujus plagiscastigata Constanlinopoli.atqueinsuper 282
hymni usus in sacrosanctis mysteriis, ut videre est gravi terr* motu conquassata, ac propterea populo
can. 3 coocilii u Vasensis provincia Viennensis, ce- 1
urbe secedere coacto, atque in campum recepto,
lebrato anno Domini 529. Homil, 12 sancti Caesarii exoranteque divinam clementiam. ut tantis malis
Arelatensis Cum enim maxnnapars populi, imo, quod
: eriperetur, puer quidam sub oiooium coospeetu in
pejus esifpeneomnes recitatis lectionibus exeuntde ec- coelura raptus est,et aDgelico ministerio huoc hym-
clesia, cui dicturus est sacerdos Sursnm corda, nun- Dum edoctus io terras demissus est. ac omnimulti-
quid respondere possunt,quando deorsum rn plateis et tudine huDC liymnum coocioeote l)''iis placatus est,
corpore simul et corde discedunt ? et qualiter cum quemadmodum refertur a saocto Joan. Damasceoo,
timore simul et gaudio clamabunt, Sanctus, Sanctus, lib. iii, de Fide orlhodoxa, cap. 10 Georgio Ce- ;

Sanctus ? Oratione sancti Gregorii Nysseni, de non dreno, in Compendiohistoriarnm.auno 30Theodosii

a Ex Grajcis desumptum videtur quod legitur in vet. Sacramentario Gallicano : Aios dicitur post aios : Tu,
Bumme Deus, aios.ipse sanctu3, etc,
273 IN S. GREGORU LIBKUM SACRAMENTORUM NOT^E. 274

junioris: Theodoro Balsamone, in can. 82 conc. A Optatus Milevitanus, ut infra videbitur, quianteprae-
Trullensis et Jobio, qui refert hunc limnum tum
;
fatos auctoivs vixerunt. Appellatur ha3c Oratio, ut
ab angelis caiilaluni fuisse. Sed inslitutio est anti- dixinnis. Canon, atque etiam aclio. Ulriusque no-
quior. nam illius mentionem facil sanctus Caesarius minis rationem profert Walfridus Strabo, cap. 22 de
supra citatus, et concilia Nicaenum i et Constanti- Rebus ecclesiasticis Actio dicitur ipse Canon, quia
:

nopolitanum Asdepiades Trallium epis-

i, ul scribil in eo sacramenta dominica conficiuntur ; Canonveno
copus in epH ad Petrum Knapheum. Neque in ea
.
eatlem Arlio nominatur, quia in ea est leyitima et re-
unquam fuil opinione sanctua Joan. Damascenus, ut gularis sarrainentoriun ronfeetio.
quidam objiciunl non eniin scribil inslituluin fuisse
;
>.:>. Supplices rogamus, etc Ihec vocabula desunt
a Prodo ul Trisagium in lilurgia caneretur simI :
apud Haymonem, inl ad Timoth. 2 Ubi incipit sa- :

tanlum probal auctoritate hujusnistoriaeet Concilii cerdns consecrare mysteria eorpnris et sanguinis Do-
Chalcedonensis non debuisse Pelrum Knapheum mini,inquiens:Tetgitur,clementissime pater petimus.
huic liviuno baec verba addere, (Jui crueifixus ts pro 26. Hascdona. hwc munera, haec Sancta Sacrificia.
nobis. Bic enim Petrua Knaplieus, id est 1'ullo pon- Poteslesse hine synonyinia. Vetus expositio Canonis
tifex Antiochenus adjecit haic hymno, 6 orauixuOsi; Missaa ms. bibl. Corb. ila haec nomina distinguii :

dia /;r/:. idest, qui crucifixus es pro nohis, ut le- Donasuntquae voluntarie donantur ; munerasunt quae
ferunt Theodorus Lector, lih. Collectaneorum i
;
prd aliquo munere cel mercede offeruntur, sicut nos
sanctus Joan. Damasc cap. citato AsclepiadesTral- ; offerimus Deo,ut ptccata nostra dimiltantur;sacrificia
liuiu episcopus, epist. citata Felix papa, epist. ad ;
sunt quae cum orationibus consecrantur. Vetus trac-
eumdem Pelrum Theodorus Balsamon, in ca- 3
; et tatus super Missam ms. ejusdem bibliothecae ita dis-
nonem citatum atque hoc additamento Trinitatem
:
tinguit Dnnum dantis est, munus accipientis quia : ;

pro nobis crucifixam esse volebat, ul satis clarum ittud a dando.hoc u muniendo dicitur: tamenproprie
est ex Ephraemio Theopolitano antistite, in epist. ad doun dicuntur quxDeodanlur; muneravero omnium
Zenobium scholasticum Emissenum, in Hiblioteca sunt, quiti manibus dantur vel aceipiuntur; in hoc
Photii, num 228; et in sacro Triadis mysterio in- lamen loco el dona el munera Deo offeruntur. Sacri-
ducehat quartam personam, ut vult sanctus Joan. firiu, idest sacra facta, quia prece mystica conse-
liamasc. cap. citato. At Acacius episcopus Constan- crantur. Quae fere sumpta sunt ex sancto Isidoro,
tinopolitanus.in episl.ad eumdem Petrum, dicebat Iib. vi Orig., cap. 19, uhi addit munera dici obsequia

eum inducere duos filios, cum post ?6 ivjrypo^, ad-
deret oraupuflsi; Sti /;/a; eumque asserere Spiritum haec alludere videtur Fortunatus, lib. iv de Vita
sanctum fuisse crulixum. juxta haTesim Mani-
cheeorum, cura ad r6 aOavarog adiiceret eadein
verha. Porro Ephraeraius snpra laudatus ait hunc
hvinniiin Christo ab Orientalibus attribui acproinde
nihil eos peocare si addant Qui Crufixus es,-at
Constantinopolitanos et Occidentales hune hymnura
saoctae Trinitati accommodantes hasc verhaomnino
qu;p pauperes divitihus loco munerum offerunt. Ad
sancti Martini.
Immaculata Deo cum dona imponeret arte,
Et Pater attonitus csereinonia diva saci-aret,
;
Munera vel Clnisti benediceret ore sacerdos,
caeremonia sunt sacrificia. Glossaa veteres
Uhi
mss cteremonia, sacra deorumvel templa. Ibi ergo
,

repudiare et in mullis Europea- provinciis hsee

; vides dona, munera et sacrificia.
quidem verba respui, sedadjici ieyiot Toiag, E/evjo-ov q 27. Ilibata. Id est, integra, non contaminata.
r,j.r:, id est Sancta Trinitas, miserere nohis. Sed
: 28. Quae tibi offerimus, etc Horum Canonis ver-
Calandio episcopus Antiochenus addidit Trisagio borum mentionem facit Agobardus in epistola ad
-• pu.7u.fj, propter cos qui addiderant Qui Ludovicum Pium imperatorem Denique beatus Pe- :

crufixus es uronobis, ut refertTheodorus LeclorCol- lagius papacum quosdam redarguerct episcopos,eo

lectaneorum lib. n.
22. Benedictus. Non habelur in Editis. Reperitur
tamen in liturgiisGnecis, et menliofita sancto Cae-
sario Arelatensi, homil. citata FA quali CUm tre-
more simul gaudio clamabunt Sanclus, Sanctus,
el
Sanctus, Benedictus q>ii venit in notnine Domini. In
quodnomen ej usreticerentin Actione sacrimysterii,in
solemnis Missarum, in principio scilicet, ubi dicere
solemus : In primis quas (id est, qlve) tibi offerimus
: pko Ecclesia tua sancta oatholica, quam paci-
ficahe, clstodire, adinare e^ rkgere digneris toto
orbe terraiu m, na cum famulo tijo papa nostho
l
;

Editis sequitur hasc oratio Faeturus memoriam sa- : ait ad eosdem episcopos : Divisionem vestram a ge-
tultiris Uosliae tolius mundi, etc, quse non exstat in nerali Ecclesia, quam tolerubiiiler ferre non pos-
nostris Cod. mss a- sum vehementer stupeo.
23. Osanna in excelsis. Meminit sanctus Isidorus, 21). Pro Ecclesia tua Sancta Catholica. Afri in suo
lib. i, de Off. eccles., cap. 15 Et Osanna iu excetsis : Canone addebant quae est una, ut planum estex Op
cantatur, quod Salvatore <le
genere David nasce/ite tato Milevilano, lib. n Nam quis dubitet vos iilud
:

salus mundo usque udexcelsa

pervenerit. l qitimum insacramentorummiisterioprxterirenon
2\. Te igitur, Clemenlissime Pater, etc Hujus posse ? Offerre vos dicitis pro Ecclesia, quae est una;
Orationis meminit Haymo in ad Tim, n. Haec I rj hoc ipsum mendacii est pa?'s, unam tevocare, de qua
Oratio vulgo appellatur Canon. quae denamina- feceris duas.
tio habetur apud sanctiim Gregorium, lib. vn Re- 30. Pacificare. Ita in liturgia sancti Basilii : Me-
gesti, epist. 64 Nunc I, ix, epist. 12) ;
Quia Ora- meiilo,Domi/iecatholic3eel apostolicse Ecclesiae,etc.,
tioiiein I) \n\inicam post Canonem iliri slntuistis. v.yj. stpjjvsvffov auTijv Huc spectant illa sancti Cyrilli,
Qui et ibidem appellal precem, ailque compositam catecnesi supra citata riapaxaAoiifie« tov Qsov vTtip
:

qu idam scholastico. Quiscam autem fuerit

i
/.'jcj/j; -'.t-j gixxAijfftwv v.prjj-r,;, id est : Deprecamur
ille scholasticus incertum est Quidam attri- 283 Deum pro communi Ecciesiarum pace.
huunt Voconio, Castellani Mauritaniae oppidi epis- 31. Adunare. Ut omnium credentium sit cor
copo, nonniilli Musaeo .Ma-siliensi preshytcro qui
lihros Sacramentorum composuerunt, de quibus
unum, 284 e^ &nima una
Toio orbe terrarum. Huc spectant illa Optati
'.\2.

Gennadius, in Catalogo de viris illustrihus sed ; Mil 'vilani, lih. n Et offerrevota dicitis nro unaEc-
:

neutri ascribenda, quia Ulis antiquior est, siquidem clesia, ifi/de sitin toto terrarum orbe diffusa.
ex illa multa refert sanctus Ambrosius, et nonnulla 33. Pi o rege nostro. Oralio pro regihus, impera-

^bestquoque a Ms. Reg. Sueciae, a Gemet., etc. ut hoc sacrificium laudis quod oculis tuaa Majestatis
In primo Theodore, tamen loco hujus Orationis le- indignus offeram, tibi sit acceptabile, mihique etom-
gitur:0raf?o ante Missam.Petens ante altare veniam nibus pro quibua illud olferam sit te miserante propi-
tic dicat Orationem hanc : Placeat tibi, sancta Tri- tiabile, qui vivis et regnas, Deus, per omnia saecula
nitas Deus, hoc obsequium servitutis mea3, et praesta saeculorum. Amen.
 .

178 in s. cm-oomi uiuiijm sachami ntorom nota. 276

toribus ct principibus cxsl.nt in omoibui liturgiil A cotnpage corporii Ckriiti. 285 Et vota luul m
juxtaantiquum roorem,quera langit tauctui Cyi illui, preci etiaxn apud elboii
catccheii lupra citata, Kupaxukovjttv, eb rStv
censag in vota prec ique.
BacrCktw, id eit, precamur, ••ir pro regibui. Ter- ,
.
1

tullianui, lib. ad Scapulam flaque lacrincamutpro:

,'!K. Communicantet MemorisR laoctoram vidHi-
salute imperatori8, ted Deo noitro, el iptiut. Ei lanc cet, quia militani Ecclesia cum Lriumphante <:oim-
tus Ambroiiui, lib. iv de Sacramentii, cap. 4: Con
mumcal
srrmiio igitur quibut verbit ett,ei quibui termonibui ? :ih. /./ memorim venerantct. In liturgiii omoibui
Jetu Chritti. tfam reliqua omnia qusB dicuntur, lau babetoreommemoratio lauctorum juxia antiquum
Deo dcfrrlur. Orationepetitur pro populo, pro regi morem. Hoe enim aacriflcium oon poteil offem, niai
but,pro oaeterit. Idque juxtadoctrioam laoctiPauii, incommuoiooe u oclorum, quorura memoric com
Tiin. 11.
I
municamuatanquam filiipatrum, sectatorei pi i

34. Kl omnibut Orlhodoxis.elc Haec verhn desunt de Offlciii eccle

dentium, docel Alouinui cap.
ul I

in Ms. Pontificali Rothomagenii, in feriaS in Ccena Biaiticii. Hunc morem ridere eii catecheai '> myata-
Uomini el. Micrologua, in Obaervatiooibui eccle-
;
gogica lancti Crrilli Jeroaorjrmitani k«». reefop
m
:

siastic.is, cap. t3, scribit hsec verba in Caoone esse

npoavtpouiv Svalnv, iv« /./ !',,.,. j.-.j rdv npoxt-
superfliia Item post nomen domini papx, sive pro-
:
J.i/'»J Trr,',,r r, /'»J. :',;(-'»>, \t.',"7~',I'»j
KOI ')(, j \\'/.T'j '.'/', 1 1
,

prii episcnpi adjiciunt, et omnibut orthodoxis atque Mapruoedv' 'jt.'»: 6 Qt6i ivvalt kvtg» xJxi -,:.-,',./". jtpov-
catholicx et apostolicae fidei cultoribus sed super/luo.
;
'j-:i(,7'/.i. '(,/.'„/ 'jicju. Id e>i .
El bocsaeriflcium tibioffe-
Nam ordo slatim in sequenlt versu, uhi dicitur. Me- Q riinus, utmeminerimusetiara eoramqni antenoi dor-
rnento, Dominr, famulorum fnmularumque tuarum,
mierunt.in primie pal riarcharum, prophetarum,Apo-
nobis concedit ut omnium vivorum cornmemoremut
atolorumel martjram,ulDeua orationibui illorara et
quoscunque voluerimus. Et cap. 23, describena Ca- deprecationibuasuacipial preces noatras. Hinc capien-
nonem, haec verba missa facit, sed imtnerito, nain dasuni illaOptati.lib.in.deMarcnloetDonato interfe-
habenturin nostris Codd. mss. Hbem. Rodradi. at-
ctisaMacario,qnoaDoDatiata3in martvrum suoram al-
que hujus sancti Eligii, atque etiam versione Greeca bum ceferebanl Invitut cogor hoc loco etiam itlorum :

Georgii Codini. Nec ratio JViicrologi valet. Ilis enitn

verbis, et omnibus orthodoxis, etc, fit cominemo-
ratio generalis omnium lidelium viventiuin ;atinse-
quentibus, Afemento, etc. specialis est commemo-
ratio offerentium etquorumdam partienlarium quo-
rum nomina olim de diptychis legebantur.
qunrum nolo hominum mentinnemfcere, quotvot inter
martyretponitit,per quottanquam perunicam retigio-
nem vestrse communionit homtnet jui ant, quot quidem
veltem silentto prxterire; sed ratio veritatit se tileri
nonpatitur,elexipsisnominibus contra veritatem in-
considerale latral invidm. Sensus est vellem ipsos :

35. Circumastantium. Ita in Editis, in Cod. Ti-

pseudomartyres missos facere sed invidia veslra in- ;

liano in Missa Illyrici, et in omnibus Codicibus nos-

considerale lalrat adversus Ecclesiam catbolicam ex
tris mss. Ita in expositione vetustissima ms. Cano-
ipsis nominibus, recilanrlo videlicet in vestris sacri-
nis Missse bibliothecae Corbeiensis, et in tractatu
flciis horum pseiHomartyrum nomina.
etiam ms. vetustissimo ejusdem bibliotbecse super 40. Taddaei lta in Cod. Ratolfti. et Rotradi. In
Missam. Ita apud Burchardum, lib. ni, cap. 68, ex
Cod. Rhem. Tutdaei. In Editis, Tutthsei, male.
concilio Nannetensi Cuienim dicit Dominus vobis- Q
41. Sixti. De hoc vocabulo infra dicetur.
:

cum, aut Sursum corda, Gratias agamus Domino Deo
nostro, curn nullus sit qui respondeat ? et in Canone,
Et omnium circumastantium, cum nemo sit ?Ita in
expositione Missse Magistri Flori Deinde subjungi-
42. Hiiarii, Martini, etc In Cod. Rhetn. hsec no-
minaadduntur: Dinnysii, RusticietEleutherii.Hilu-
rii,Martini,Remigii,Augustini,Gregorii, Bieronymi
Benedicti. Id Codice Hatoldi Nicasii. Bilarii, Mar-
:
.

tur, etomnium circumastantium. Kt in glossis mss.

de Ordine Romano ex bibliotheca Tbuana, ailjun-
gens et omnium circumastanlium. In vulgatis Missa-
libus legitur circumstantium.
tini,Benedicti, Gregorii, Amandi, Remigii. 3 In litur-
giis sancti Basilii.et sancti Joannis Chrysoslomi ad-
ditur nomen sancti illius cujus eo die memoria seu
festus dies celebratur oeyiov rovie, ovxai rnv iivojukjv :

26. Qui tibi offerunt. Ita in omnibus Codicibus nos-

tmrsWovfteii, id est et sancti illius cujus etiam me-
tris mss., ita in Editis, et in utroque tractatu ms.
moriam agimus. Ita olim fuit aliquando in Ecclesia
paulo ante citato ex bibliotheca Corbeiensi. Itaapud
Lalinausitatum (Vide notam a infra positam) ut vi-
Micrologum, cap. 23 de Observationibus ecclesiasti-
dere est in traclalu qualiter quaedam
Orationes et
cis El nota devotio, qui tibi offerunthoc sacrificium
:
cruces in Te igi/ur agendae sunt, in Cod. Tilianoet
laudis, qui hanc lectionem confirmat cap. 13, repu-
apud Hittorpium: Si fuetit naialis sanclorumjur di-
dians id quod vulgo habetur Pro quibus tibi offeri-:
cat: Sed et diem natalitiibeatorum illorum.aut Beali
mus. Sic enim ait Item post paura nddunt. Pro
:
illius. At Gregorius III papa ha3 c adjicienda praece-
quibus tibi offerinms, cnm in antiquioribus et vera-
pit: Quorum solemnitas hodiein conspectu Majeslatis
cioribus Sacramentariis, non nisi sub tertia persona
tuee celebratur,Domine Dominus noster, in lolo nrbe
offerentes ibi reperiantur. Usus tamen obtinuit ut in rj
trrrarum, utrefert Oedericus Vitalis, hbro secundo
Missalibus Romanis et aliis vulgalis legatur Pro :

Hist. eccl.
quibus tibi offerirnus , vel qui tibi offerunt ubiparti-
43. Quorum mcritis. Ita in versione Codini: in li
,

cula disjunctiva vel usurpatur pro copulativa ei,

turgia qme sancto Petro Iribuitur wvtivwvt^ irpea- :

quod srepe contingit, ut non semel observavinius in

(jzix, id est, quorum intercessione.
nostris notis ad Concordiam regularum.
Diesque noslros in tuapace disponas. b Haec
44.
37. Vola sua. Quid votum hoc loco significet do-
T verba ferunt fuisse a sancto Cregorio Canoni inserta.
cet sanolus Augustinus epist. 59, ad Paulinum(A M/?c
Id Cod. Rheniensi legitur dispone.
49) Porro si usitattus, ut clixi in Scriptuns vo-
:
45. Eripri.Ua vulgo habetur. Alcuinus legit rogrc-
tum apnellatur vj/t,, excepto notnine Orationit, ea ptns. Codex Hheinensis. eripe. Porro in Missa ab II-
proprie inleiligenda est Orarto, quam facimus ad
vntum, id estitpoq evyrtiii. Voventur autem omnia qux
lvricoeditaCanon inmullis a Ganone communi 286
multuni discrepat, hoc modo :

offeruntur Deo.maxime sancti allaris oblatio,qun sa-

cramentopraedicaturnostrumaliudvotummaximum, Infrn Aelionem,
quo nos vovimus in Chtisto esse mansuros, utique in Inprimis una cumformuloluopapa nostro X.et pro.,
aGemet., Cosmx et Dam., Georgii, Benedicti,
In phus. Id s^cundo Theod.. Cosmx cl Dam..Hil.mart.
Martini, Gregoni et omnium sanctorum. fn primo Bened., Gregorii, Amandi, Medardi, Eligii.
Theod., Cosmx et Dam., et illorum qtwrum hudie b IJ preesertim. docet Bedahb. u Hist., cap. 1.
solemnitatisinconspectu glorixtuae celebratur trium
 277 IN S. GREGORIT
omnibus orthodoxis atque apostolicse fidei cultoribus,
ponl ificibus .abbatibus.gubernatoribus et rectoribus Ec-
clesix sanctge Dei, et pro omni populo sanctn Dei.
Memento, Domine. famutorum famnlarum que tua-
rum, cunctorum scilicet consanguinitate mihimet, vel
familinritate etamicitia conjunctorum. cuncloritmque
sua milii peccata cnnfitentntm, meque in tuo nomine
bonis reficentium, et omnium circumastantium.
Hanc eliam oblationcm hitmilitalis mex et devotio-
nis. qnam tibi offi>ro pro pecca/is meis, et criminosis
actionibus meis castigandis et dimittendis, nro ca>,-a, ct
lapidea cordismeidirutii dissolvenda, e' illuminanda,
quxso, Domine.ut placatus accipias, ct sinum pietatis
super me exvandas, meque illnmines, sensum aperias,
Spiritumcorrigenditribuas, et ad te misero mihi re-
dei/ndiaditum per lamenta p/pnitentix concedas. Per
Christum Dominttm nostrum.
Quam
oblationem. tu Dnts. in omnibus qu,vsiinuts.
Hactenus Missa [llvrici, ubi tamen t6 infra Ar/io-
neni deberot praefiiji his verbis Hanc eiiam oblatio- . B
nnn. eto. I't in aliis Canonibus habetur.
Benedictuin. Id e*t, consecratam. Benedicere
4(3.
est consecrare. juxta illud Pauii I Cor. x Calix be- : dominicum. Tractatu 118, in Joannem Quodsignum
nedictionis. cui benedicimus, etc.
47. Ascriptam, Id est. in numerum beneplaoitorum
tuorum receptam, ut exponit Mag. Plorus, quem se-
qnitur supra citata expositio Prfefationis et Canonis
Miss?e biblioth. Corb. Hor est, assignatam, nt tibi
:
placeat. Tractatus supra citatus ms. ita explicat
Blensse cxlestiassignatam. Hoc autem vocabulumha-
betur in Excusis, et in omnihus Cod. nostris mss.,
sicut in Missalibus Romanis, atqne etiam inversione
Groeca Georgii Codini, quemadmodum et apud san-
etum Ambrosium, lib. iv de Sacramentis, oap. 5. In
liturgia quae sancti Petri esse creditur non ita recte
legitur. i/.-zrjiyoc/.Krov. id est ineircumscriptam, in-
comprehensibilem. Hesyohius.a^jotyoaTTTov.aTrspi^oij-
zo-j, id est, incomprehensibilem.
48. Ratam. Id est, iminobili firmitate perpetuam-
ita Florus. In tractatu citato ms. super missam,/?r-
miter solida/am. et in cifata expositione ms..Pnefa-
tionis et Canonis Hoc est, judicatam, ut illam di-
:
gnam judiret in conspectu suo offerri. Ita legitur in
Editis, et in nostris mss. Codicibus, ut in Missali
Romano, et apud Micrologum. a Non exslat apud
sanctum Ambrosium. Sic munera altaris appellavit
rata Fortunatus lib. iv de Vita sancti Martini:
Munera vel Christi benediceret ore sacerdos,
Imposita alteri rata corporis atque cruoris.
In versione Codini habetur (3£Stxim, id est, firmam,
ratam. In liturgia quae vulgo dicitur sancti Petri est
hauuiov, id est. gratam, amabilem. Exquo patethu-
jusmodi liturgiae interpretem vel auotorem usum
fuisse Codice mendoso, in quo legeretur gratam,
pro ratam.
Rom. et in
49. Rationabilem. Ita in Editis, Missali
omnibus Codicibus nostris. Ita apud sanctum Am-
brosium. cap. citato. In versione Codini Xoytxjjv, id
est, ralionalem. In liturgia quae sancti Petri nomine
ciroumfertur, iWv:o\v/r-v). id est, excusabilem. Ita
explicalur hoc vocabulum in Glossis veteribus Grae-
colatinis. ij^-o/.o-jt.-o^, excusabilis. Sod quid sibi ve-
lit in hac liturgia hoc vocabulum, non satis capio.
Quod speotat ad -o rationalem, tractatus supra oifa-
tu< pxponit cumratwne actam. ExpositioPr?efationis
et Canonis supra citata explicat in huncmodum: fd
estjwitaratianeplenam 287
facere dignetur. Qui-
dam interpretantur, cum rutinne et disrretione obla-
Florus exponit plenam videlioet rationis, ple-
nam mvsterii. H;ec autem omnia vooabula ita inter-
pretatur Pasohasius. libro de Corpore et Sanguine
Cbristi. cap. 12. Rogamus hanc oblationem (inquit)
a Nunc exstat heec vov. restituta videlicet a nostris
in nova Edit. ex plur. Mss.Ad canonis verba lege
notas in lib. iv de Sacramentis, apud Ambrosium,
LIBRUM SACRAMENTORUM N017E. 278
A benedictam per quamnosbenedicamur;ascriptam,per
quam nns omnes in cceln conscribamur ratam, per ;
quam in viscenbus Christi censeamur: ratinnabilem,
perquam abestialisensuexuamur ; arcevtabilemque
facere dignetur quntcnus
. et nos perquad in nobis di-
pliruimusaereptabitesin ejusunico filio simus. Porro
in hoc Cod. sancti Eligii, in his verbis etaliis hujus
Canonis nulbe sunt cruces depingi solitse. Nonnul-
las tainen reposni prout reperiin Editis. Exsfantta-
men in Codicibus Rhemensi, et Rodradi, b atque
etiam in aliisCanonibus hujus Codicis sancti Eligii,
qui inquibusdam festisroporiuntur, in eisdem locis
Romanodopicbe sunt et
videlicet quibus in Missali
assisnantur apud Micrologum.et nonnullos aliosau-
otores, qui de Missa scripserunt et reote quidem,
;
nam vefus est Ecclesiso consnetudo ut oblata per si-
gnum crucis benedicantur, quemadmodum videre
est apud sanctum Augustinum, serm. 19, de San-
ctis : Crucis characlere basil>ca> i/edicanfnr. altaria
consecrantur, altaris sacramenta cum intcrpositione
dominicorum verborum confiriuntur. Etserm. 18, de
Tempore Hocenim siqno crucis consecratur corpus
:
:
nisi adhibeatur, sive fronfibus credenlium, et paulo
post, sive sacrificio quoaluntur.nihH enrum riteper-
firi/ur. Hinc capiendum illud Fortunati, lib. ui, de
vita sancti Martini :
Curn holocausta sacrra manibus benediceret arae.
:
Id videre est in epist. eoiscoporum e synodo apud
Carisiacum. missa ad Ludovicum Germania? regem,
cap. 15: Manus enim, chrismate sacro peruncta, qux
de paneet vino aqua misfo per Orationem et crucis si-
gnum conficit corpus.et Christi sanqianh sacramen-
tum.nbominabile esf (quidqnid ante ordinatinnem fe-
cerit) ut post ordinationem episcopatus svculare tan-
gat uilo modo sacramenlum. Etlvo Carnotensis, epist.
233, meminit crucium post consecrationem Cum :
i
vero cum Hostia jam consecrata intra vel supra cali-
cem signum rruris imprimituralatereralicisorientali
usque ad nrcidentatem, et septentrionali usque ad au-
stralcm,hocsiqnifirari inte/liqimus quod anle passio-
nem Dominus discipulis suis preedixit in commenda-
tionem sux passionis Cum
exalatus fuero a terra,
:
omnia traham admeipsum. Hostia qunque qua> fuxta
calicem consignatursir debetesse posita, ut sua et ra-
licis positione dextrum Christi latus reprxsentet. Qua
ratione fiant ejusmodi cruces, docetur in anfiqua sy-
nodo qu-e vulcjo tribuitur sanclo Uldarico Augustano
episoopo, inventa in Codioe ms. monasterii Nere-
sheimensis exarato, anno Christi 1009, can. 19: Ca-
licem et oblatam recta cn/ce siqnate. fd est, non in
circuloet variatinne diqiforum. ut plurimi vestrifa-
ciunt sed stricfis dunbus digitis, et nollice intus re-
:
clusn, per quos Trinitas innuitur. Hor signum recte
facerestudete,non enim aliter qutdquampotestis bene-
direre.
D 50. Qui pridie quam pateretur. Ita sanctus Ambro-
sius, cap. citato.
§1 . A rcenit pamen in sanrtas ac venerabiles manus
suas. Sanctus Ambrosius, cap. citato fnsanctis ma-
:
nibus suis accepit panem.
52. Elevatis ocnUs. etc. Sanctus Ambrosius, cap.
citato: Respexit in /a>him ad te, Pater omnipolens,
pp/erne Deus. In Missnli Rom., in inferpretatione Co-
dini, et in Codice Rotradi prfpmiltitur oonjunctio
copulativa, sed in Missa qunn sanoti Petri nomine
circiimfortur, et in aliis Codioibus nostris mss., mi-
nime. Hio autem ritus a Christo observatus habelur
in liturgiis sanotorum Petri, 288
Jacobi et Marci,
recte quidem. Nam
Christus gratias acturus Patri
oculos in coelum tollere solebat, ut videre est Matlh.
xiv, Luc. ix, Marc. vi, et Joan. xi. Quare non est
tom. u. 3^5 et seq.
col.
b AddeGemet. duobusque Theoderic. Desuut
et in
in Codice Regiuae Sueciae.
 : :

579 1N S. GREGORII LlBRI M 8ACRAMENTORUM tiVTJR 280

duhium bac sacratissiraa feceril actio- A

qniii idern [q 289
83. Eottitin puram etc. In citato uneti
in', etti iu Novo Testamento
id non reperiatur Arabroaii capite lichahetur Hanc immnculalamho-
ptum, 8tiam,rationabilemh ttiamjm Jmuc,
53. Dedit. Ita in Editis el in aliis Codicibui no- panern sanctum^ el cattcem •/•<<• //
siris inss. et in Missa saocti Petri. Al in Missali puram. Sancl u li eus, lib. iv i

Kom. el Miiiili. xxvi legitur, deditque. Et in versione cap 34, et hanc oblalinnem /.< lapuramofert.
Codini interseritur coniunctio copulativa. i;i. Hottiam immaculat im Fortunatu», lib. ir de
54. Ex hoc omnes. lia apud sanctum Ambrosium. Vita saocti Vlartini, huc respicere ridetur
Nini exstanl Ln liturgia sancti Petri, neque in ver
Immaculata F > -
• cum dona imponerel u
Bione Codini, nequein Novo Testamento.
*

55. a Hoc est enitn corput meum Haec particula ffi.Sicutiacceplahaberedi -

'usAm-
cnnii exstal apud sanctum Ambrosium, cap. citato, brosius, cap. cilalo: 8ieut tutcipere <> et.
et in liturgia sancti Marci. Abesl tamen abaliisli- (i(i. Summus tacerdottuut. Apudsanctum Ambro-
turgiis, sacra Scriptura et versioneCodini. siimi. cap. citato, deesl pronomen iuns.
r
•)(i. llttnc. Hoc vocabiiliiin non exslat in sacra 67. Jube hcec / \oii ipsum Christi corpus,
Scriptura, nec apud sanctum Ambrosium, neque in sed memoriam rotande-
passionis. fidem, preces, el
liturgiis sed exstal in versione Codini. Aaditur
: liiim. Aliter Pasch isius, lib. de Corporeel Sanguine
vero ad significanduin sacerdotem idem sacrificium Christi, cap. 12: Vtquid perferenda illin eadepo rit,
facere quod fecit Gbristus, juxtailludPaulil Gor. x :
nisi ut intelligatui quod m ejut tacerdotio ixta fiant '
l)e unopane.ett/e uno calice participamus. Est nam- 3 i;8. ln sublime altare tuum. Sanctus Ambrosius,

que in Ecclesia unuiii altare el iinum sacrificium. cap. citato, sic habei Suscipia* in tublimt altari tuo.
:

57. Prceclarum. In versione Codini, Xa-tnpoTaTov.
Non exstat apud sanctum Ambrosium, nec in litur-
giis, nec in novo Testamento. Sumptum tamen epi-
theton est ex Psalm. x\n:Calix meus inebrians,quam
praeclarus est.
58. Dedit. Ita in Editis et in aliis Codicihus no-
stris mss., et in Missa sancti Petri. In Missali Rom.
habetur deditque. Malth. x\\~\,et dedit, ut in versione
Codini.
59. Hicest enim calix sanquinis mei, etc. Parlicula
enim exstat Matth. xxvi. Haec autem verborum for-
mula qua calix benedicitur non estin sacra Scriptu-
ra, nec in liturgiis. Exstat in versione Codini.estque
optima, quia continet sensum aliarum formularum
Altare hoc loco sumitur metaphorice.
(i!i. Super diptyeha. Ha?c voeabula, h qaae bic de-
siderabantur, reposui ex Editis. Diplycba glossae ve-
teres mss. bibliothecae Corbeiensia tabulas explicanl
Diplicae (leg. dypticha) tabulae, proprie Bunt tabulae
duas plicaa habentes, Ausonio, epigr. 137, bipatent
pugillar. Diptycha sacratabellae Bunl inquibns scripta
erant nomina rivorum et defuncloruin fidelium,
quorum commemoralio in Missa fiebat. Vide obser-
vationes nostras ad Concordiam regularum, cap. 4,
§ 4.
70. Memenlo. Nequehsec defunctorum commemo-
ratio exslat in hoc Cod. sancti Kligii sed reposui
ex Editis exslat tamen in hoc Codice ms. sancti
:

quae suntapud evangelistas et sanctum Paulum.
Apud sanctum Ambrosium. cap. citato, haec habe-
tur forma consecrationis calicis Hic est enim san-
guis meus, ex Matth. xxvi et Marci xiv.
60. Mystcrium fidei. Hsec verba non exstanl in
Ordine Romano. Habentur in versione Codini, -o
Canone, qui habetur feria quinta de
Eligii, in alio
Coena Domini. Hwc aufem defunctorum commemo-
: ratio habetur in omnibus liturgiis, juxta antiquum
q morem Ecclesiae, cui semper Oratio pro fidelibus
defunctis in hoc liturgico sacrificio curfe fuit, ut ri-
dere est catechesi sancti Cyrilli toties citata EPrte :

U.V7T(]pl,OV TYJ? -7lo~TEfo$. xat uiiep t&v npoxtx.oiu.j)ftivG» fcyior» narepotv xat strttT-
61. Unde et memores sumus. Apud sanctum Am- y.o-w y.c/.i ndvrotv /.-/>: r«3v »uuv irooxExoiu.r,uivo~v
brosium, de Sacramentis, cap. 6, deest par-
lib. iv tieyio~Tyv ovi)o~tv -i-rijo-j-zt eaeavcu rai; w/;/'.:. \n~ep
ticuia et, cum \evbo su?uus. Quod lamen verbumex- wv a o~r,7t.; txvoi<»epeTai ~f,- cryiat-, xoci a>ptxwo£OT«'nj?
stat in Codicihus Rhemensi et Tiliano.et in tractatu -ooY.iiuivr,: <rj-ic--. Id est, deinde pru defunctis san-
super Missam biblioth. Corb., et in expositione Ma- ctis Patribus et episcopis. deinde pro omnibus ora-
gistri Flori, et illa \erhn., gloriosce Ascensionis, pun- mus, qui inter nos vita functi sunt, maximum esse
cto circumscribenda sunt. Haecautem commemora- credentes animarum juvamen. pro quibus offertur
tio Passionis, Resurrectionis Christi, etc, habetur precatio sancli illius ac tremendi quod in altari pro-
in omnibusliturgiis, eamque tangit sonclus Ambro- positum est sacrificii. Etapud sanctum Auguslinum,
sius, cap. citato Et sacerdos dtcit : Erjgo memores
: libro de Cura pro mortuis gerenda, cap. !n ma- t :

gloriosisissimse ejus Passionis, et ab inferis Rcsurrec- chabseorum tibris legimus obtatum pro mortuis sacri-
twnis et in coelos Aseensionis, fidum. Scd ci si nusquam in Scripturu veteribut
62. De tuis donis ac datis. In liturgiis sanctorum otrMino legeretur, non parva cst universsr Ecclesiae,
Basilii et Chrysost., ra o-a ex twv trtuv erot rpotjfspo- qiae in hac consuetudine clarel, aucforitns.ubi in pre-
id est, tua ex tuis tibi offerimus. Ad quod alla-
p-iv, cibus sa< erdotis, quae ad altare Domino Dco fuwlun-
dere videtur Justinianus imperator in inscriplione n tur, locum suum habet commendnlio mnrtuorum ;
e>
mensee quam fecit ex omnibus preliosis quip in terra et lib. ix Confess. cap. sancta Monica dicit
11,
marique sunt Ta -ratv e/. rwv ->•/ o~oi npoo~9epou.ev oi
; Tanlum Ulud rogo, ut ad altare Domini memineritis
doOlot o~o-j, XpjTrk, 'loucrrtvtavo; x.o.i &eoou>p«., id est, mci. ub> fuerttis c -

tua ex tuis tibi offerimus servi tui, Christe, Justi- 71. Et dormiunt in somno rians. Dicuntur animie
nianus et Theodora, ut scribit Cedrenns. pro quiims hic oratur dormire in somno pacis, non
a Abs re forte non erit observare auctorem libri de omnipotens, ae/erne Deus,meis mnnibus offerantur sa-
Sacramentis qui hic laudatur Eucharistise consecra- sanctum ac cenerabile nomen
crificin.qui nec invocare
tionem et panis ac vini conversionem in corpus et tuum dtynus sumjse quoniatn in konore laudis et me-
sanguinem Christi clareascribere his verbis Hoc csl : moria gloriosissimi ditectique Filii tui Domini Dei
enim corpus meum; et istis Hic est enim sanguit : nostri Jesu Christi offeruntur, sicut incensum in a n-
meus. Praeiverat Tertull., qui Iib. iv adversus Mir- spctu divinae Majestatis tux cunt odore snacitatisac-
cionem, cap. 40, ait: acceplmti panem ef. distributum cendantur. Per Christum Dominum nostmm.
discipulis. corpus illum suuiu fecit, hoc est corpus c Addeie liceat insignem hunc Cypriani locuin,
mcum. dicendo. epist. 1, in Edit. nova, oiim 66 Episcopi aulecesso- :

b Hasc desiderantur quoque io duobus Theod. In rcs nostri.... censuerunt tte quis frater excedens nd
utroque.e: in Gemet.,ante Mem.emenloetiam i e\c.]eg\ tutelam veleuram clericum nominaret, ac siquis lioc
tur hyec oratio Memento mei, qnmso, Dimiiie, ct
: fecisset, non o/ferretur pro eo, nec sacrificiuin pro
miserere, licet, haec sancta indigne tibi,sancte Pater dormitioneejus celebraretur. Nequeenimapud altare
 :

281 IN S. GRECORII LIBRUM SACRAMENMORUM NOT/E 2S2

290 O 11 ^
exemptae sint crnciatn purgatorii,scd quia \ gorio, « lib. vn Regesti, epist. 63 sancto Hiero- ;

nulla jam animi perturbatione vexanlnr. nullis vi- nymo paulo anle citato. Usus etiam illius apparel ex
tionim stimulis lancinantur. vitam ©ternam omni sancto Ambrosio, lib. v de Sacramentis, cap. 4. Ex
cuni securitate exspectantes. sancto Anastasio Sinaita, serm. de synaxi kioia yap :

72. Et nmnihusin Christo quipsrcntihus. Supcrior ztzi -y.jrr,; /.'/- '.o'j o~ zm , ostvOTlj?, t'o ui) ptovov pvj'Tz-
memoria esl eorum quorum nomina de diptychis •rOy.1 -''.> yo"T-'.) /.</-' iv.iijr.-j nftv po§eoav cipav viji Qeitxc,

rec.itata sunt hsec autem eOrum esl quorum nnlla

:
ij-jj'/' ;'.tz. aX)a -ol: sauTtuv «oikfolc, uvijTtxaxgtv
:
/.'/.).
;

est apud homines recordatio, parentum, aut amico- /.'j.i-.io Xiyovrat iv r.ooo-z-jyr, t'o. Kca a®e? r,ucj oytOr,-
rum defectu, de qua sanctus Augustinus lib. do lura iioL-a. r,'j.'.>-j, olc.(Id est quanta est hrec destrucfio :

pco mortuis habenda, cap. A Non suni prxtermit- : non solum Christo mentiri tremenda illa divinae sy-
tendae supplicationes pro sprritus mortttorum, quns naxeoshora, sed adversus fratres suos iram tenere?
faeiendasproomnibus inChristianaeatkolicasocietate etsi dicant in Orationo Diniitfp nobis debifa nostra, :

defunetis, etiam tacitis nominibus quorumcunque, otc. E\ sanrlo Augustino, epist. 50, ad Paulinum :

suh generali commemoratione snscepit Errlesin. ut JJt precationes accipiamus dictas, quets facimus in
quibns nd istn desunt parentes autfilii, autquieun- celebratione sacramentorum, nntrqunm illud quod
qup cognati. velamici,abunaeis exhibeantur mn- rs/ in Dominimensainciptatbenedicfi, Orationes,cum
tre communi. benediritur ct sanctificatur et ad distribuendum com-
73. Jonnnp. Hic videtnr intelligendus sanctus minuitiir. qunm tntam petitionem fere omnis Errle-
Joannes Baptista, eujus etiaro mentio fit in litur- siaOratione Dominieaconcludit. Ex Optato Milevita-
giis sanctorum Basiliiet Chrysostomi post consecra- B no, I. n contra Parmenianum Efenim inler virina :

tionem. momenta, dum manus imponitis, et delicta dona-

74. Stephano. Sanctus Stephanus preeponitur liic tis. mox nd altare conversi Dnminirnm Orntinnem

sancto Mallhi.e: quia anteillum passus, qui etiam prxtermittere nnn potestis,etutique dicilis: Paterqui
reputalur par apostotis. es in ccelis, dimittp nobis dpbita et nercntn nnsfcr. Ex
75. Alexandro. Hic esf Alexander primus,papa et sanclo Cypriano.lib.de Oratione.eum aitilli Orationi
martyr. Dominicrp ob rewrentiam prfomitti pra>fationem,
76. Aqnthe. Lueia. Huc spectat illud sancti Al- qure sano tantum in Missjp saorifioio dicebalur. Et
delmi Srhirbumensis episc, cap. 2.'! lib. de Virgini- ex Tertulliano, lib. deOratione. in quo post Oratio-
tate Mihi quoque operx pretium videtur ut sanrtx
: nis DominicfP expositionem caeteraad missae sacrifi-
Aqathx ruuiores, rastissirnxvirqinis Lueise nrxro cium spectant ot ox sancto Cfpsario Arelatensi, ho- ;

niasnbsequnnfur, quas pnrcentor et pxdagoi/us nns- mil. 12, ubi agens de sacrificio Missae hfpc ait Aut :

terGregorius in Canonequotidiano,quandoMissjrum quandoOratio Dominira rlicitur, qvis est qui humili-

solpmnia re/i>l>rantur.paritercopulass>coQnosrifur,hoc
modo incatnlogomarlvrum ponens.Fehcitatc, Annsta-
sm. Agatha. Lucia, etc. Noster autem Codex, di-
cendo a Agnthx, sequitur flexionem Gneoam.
77. Aqne. Ita in Codice Rhemensi, de quo voca-
teraui veraciter clnmet: Dimitte nohis dehil a nostra ?
Recte autem commemoralioni defunetorum in his
Sacramentariis hfpc Oratio postponilur, quia id vetus
postnlat consuetudo, quam videre est apud sanctum
Cyrillum Catechesi v mystagogica "Wz-v. raiiTa -r,-j :

bnlo infra dicetnr. vryr,-j Xsyousv exebnjv, r)-j 6 rrd>rr,o T7'/.oi$'.>x.z toi.$ ol/.zioic,
78. Anastasia. In Cod. Tiliano additur Eunhemia. rj aurou u'/.0r,7'/.i.:. Id est Post hf?c (nempe oommemo- :

In litnrgia quam sancti Petri esse ferunt adduntur rationem fidelium defunctorum) dicimus Orationem
Barhara, Julinna b -
illam quam Salvator suis tradidit discipulis. ac
79. Meriti. Id est, demeriti, peccati. Nam statim proinde in omnibus liturgiis Canoni subjungitur ;

sequitur, Sed venix largitor. Huic interpretationi
astipulatur vetusexpositio ms.Prfefationiset Canonis
Missaj bibl. Corb. Non rptrihutionem perratorum
:
estimct. sedipse sit venix /«rp/tVir.Etquanduque me-
rimm sumilur pro peccato. Sanctus Aujjustinus, lib.
de Cura pro mortuis gerenda, cap. 1 Quorumtam
quia,ut optime notatsanctus Augnstinus lococitato,
tntam petitionem fere nmnis Errlesia Oratione Dnmi-
niraconrludit. Huic Orationi sacerdos olim subjun-
gebat hfec quae non hahentur in hoc Canone, sed
referuntur a sancto Ambrosiolib. vi de sacramentis,
cap. 5 :
Qux sequuntur, audi quid dicat sacerdns :

mala sunt menta. Per Dominum noslrum Jesnm Chrislum.in qnnt~.hi

80. Hxr omnia bona. Quae altaribus consecran- est,cumquo tihi est hnnor, laus, qloria magnifirentia
tur, ait Florus. pntestns rum Spirilu snnrtoa sxculis, et nunc,etsern-
per.el in scecula sxculorum Ubi nota hanc formulam
81. Sanctificas. Kx terrena substantiasanetam fa-
et nunr et semper esse juxta ritum Grfpcorum, qui
Sic Firmilianus Episcopus, in epist. ad Cypria-
non prfpmittebant hapc verba sirut erat inprincipto
num dixil sanctificare panem
sanctus ; el ipse Cy-
:

ut notavimusad Concordiam regularum.In liturgiis

prianus, epist. 63, dixit sanctificare calicem.
sanctorum Jacobi, Hasilii et Chrysostomij haec verba
82. Vivifiras. Idest, panem inanimatum convortis huic Orationi subjiciuntur "Oti o-ou Iot^v h ftourtkeitx, :

in corpus Christi vivum. inquit Odo Cameracensis in rj xai h 9vvapLiq, xal c] o*6?a tw [laTp'05, xai ~.o-j Tioj, xat
:

Canonem Missae. rofi «yiou [Ivsuitaro;, vuv xat c/.i.zi, y.ou. eic, roO? aiwva?
Hancformu-
83. Prxceptis sahtfarihus moniti, etc. rSn aiwM-j Id est quoniam tuum est regnum et
. :

lam ad Orationem Dominicam preambulam langit potestas et gloria Palris. et Filii, et Spiritus sancti,
sanctus Hieronymus lib. ni contra Pelagianos 8ic : nunc et semper, et in sreeula sfpculorum. Hinc ca-
dnruit apostolos suos ut quotidie in corporis il/iussa- pirndus est sanctus Caesarius, dial. 1. q. 29 Tw oi :

crificin 291
credentes audpnnt loqui, Paler nn- uyyi/.M tTtOUSVOl, ~/m r,-xzT; oeov VJi.o~yyou.z-J, zrrjr/.iMq
ster, etc- Ex quo anliquitas hujus formulfp, constal. TO-J XOtOTOV £V TM y,«i0M TYJC, OzlaC, TWJ \J.\> 0—. VKM-J TZ).ZTf,C,,
84. Pater nnstPr. etc. Vetus et apostolica est eonsur- PoMVTic, oti o"6v to y.o'/-o:, /.'/. r, Sxaikeix, xai ouvaiit;,
tudo ut Oratio Dominica super Christi corpus recite- /.'/>, r, ooly/L. Id est, hunc angelum imitantes. et nos,
tur, ut notum est ex omnibus liturgiis, sancto Gre- quantum possumus, victoriose Christum,in tempore
Dei meretur nominari.in sacerdotum vrcce.qui ahal- rio Oarthasf. edito ad calcem Aot. Mart. a nostro
tari sarerdo/es et ministros votuit avocare,eie. Vidcs Theod. Ruinart legitur. Nonas Febr sanctx Mart. .

morem Cyoriano longe

anliquiorem. Et sane illius Agathx.
meminil Tertnll. lib. de Coron. mil., cap. 3, lib de In Cod. Cemet ., pnst Anastasin legnntur nomina
1'

Exhorlat. caslit., cap. 2, lib. de Monogania, cap. 10. sinctnrum sBtheldrythx et Gertrudis Vet. Sacram.
1
vet. Sacrament.
I i
Gallic. legitur quoque Agn- Gailic, post sanctam Luciam, meminit solius Eu-
the, Agae, ordine tamen inverso nam Agnes A<ja- ; geniae.
tham praecedit hoc in Cod. In antiquo Kalenda- c Nunc. lib. ix, epist. 12.
 . . ::

283 IN S. onKOORII LIBRUM SAr.RAMENTOMJM NOT/E. 284

mystici sacrificii rlnmnnles.quin lua eil fortltudo, et A omniboi m Ctariito qoieicantibui locom refrigerii,
regnum, poteitaa, el glona.
el lucii ei indolgeai dfprecamur. Per eum-
pacii) ut
292 85. Etbeatit. Ita in Uodicibua Rodr. etRat. dem. \<>l>is quoque peccatoribui, u
in Miss. itoin r///// bpalis. . , quaeiumui, largilor, admitle. Hic ertgem n archi-
86. Mi/n' Indrea. In Cod. Tiliano additur necnon
1
aiaeonu 'linoolventcalicem mappula, levatiL
et beatis martyribtts luis Gervasio et Protatio. Qui hini contra domnum papam Pei quem baec omoia.
suni Putroni illiusEcclesiae, cujuaolim eral hii Domine, lemperbona creai. Hic ambo tignat.ideit,
dei Tilianua uempe Salarieniii,u1 in prsfatione <iixi- oblaiam et cahcem tribu 293
icibutiingulit tingulat '

IIIIIS '">•
farient crucet «anctineai, vivificai, benedicii, et
.'

S7. Necnon beato Stephano. H&cnon exstanl in praeatai n<>l<is. Hie levat dontuut papa oblaiai
K<liiis. Srii olim posi hfiBC vcrlui atque Andrea\\c&- usque ad oram calicis, i-tim n de obUtfiontbut
bai addere quoslibel sanctos, ul claruna esl ex Co- tinente illum archidiaconodicit Per ipium, el cum .

dice Tiliano. Liberanos, usgue Petro et Paulo, hic ipso. el in ipio Libi l)<'<> Patri omnipotenti,in unitate
nominatim qualetvoluerit, vel quantos commemorat. Spiritui lancti, omnii bonor el gloria. Tunc di U in
llhi quantos esl (/«"V , el llicrologo cap. 2.'>
to : u/iiiui : Per omnia laaeula Meculorum. Tun
Atque Andrea. Hicnnminui quotquot sanctos volue- iii altari, etdicii in altutn Oremoe, D< inde dicit .

rit Prsdceptii aalotariboi moniti, '/ utqut led libera doi.

88. Agnus Dei. Hanc Orationem Sergius papa I in Tunr. dicit donmut papa, mtervenitntt nullo tono,
Missa cantari jussit, ut. refort Anastasius in ejus hanc Orationem, > noa, ui^u^ PetroeiPaulo. Hic
1 i l i-;»

Vita ///c statuitut lempore confraclionis dominici

:
q nominatim quules volueril sanctot,velQuantoi,eom*tte-
corporis A gnus Deiquitollis peccata mundi,miserere morat. Deinde infert Cum omnibui Sanctii,da pro- :

nobis, aclero et jmpulu decantaretur . Idein scribit piiius pacem, utque per omnia saecula isculorum.
Walfridus Strabo, lib. <lc Rebus Eccl., cap. 22. Ilic Amen. Deinde dicil: Pax Domini. Deinde datpacem
aulem desinil ordo Missae tam in nostro Cod. sancti altari vet patenae, et sic sibi iat pacevt. Cum vero
Eligii quam in l.od. Rodradi, ct in excusis b -
domnus papa dicit Pai Domini iH lemper vobiscum,
His ita expositis non abs re erit quaedam subne- non mitiit partem de Sancta >n calicem,sicut cBBterit
ctere ex Codice Tiliano, qu;c ad cereinonias anli- sacerdotibus mosett. Dum confringtt, Agnus Dei <H-
quas in hujus Canonis recitatione pertinent, in hunc cit.Etexpletaconfractione quando communicat dom-
modum : nusapostolicus,partemsibi mordet.et reliquam in rali-
« clementissime Pater. usque habeas et
Te igitur, cem miltil, faciens crucem de ea tribus vicibus super
benedicas haec dona Hic siqnat oblatam et calicem : calicem nihil dicens, etsic confirmatur de ca!ice,te-
tribus vicibus.nontamensub una cruce,sedseparatim nenfe calicem archidiacono. Qnando vero domnus
sinqulis, singulas facienscruces. Heec dona, haec mu- apostolicus descenilil ab allari ,incipit communicare
nera, hapc sancta sacrificia illihata, usque Memento populus, et dicitur Antiphona ad comrnunionern.
Dom ine. Hic nomina vivorummemorentur sivolueris, Expleta communione et A ntiphona,tunc surgit dornnus
sednon Dominica die,nisi caeteris diebus.Ei omnium papa, et veniens ad altare salutat, altius dicens Do- :

circumstantium, usque Cosmse et Damiani. Si fue- minus vobiscum. et cum Spiritu tuo. Deinde Oratio-
rit natalis sanctnrurn,hic dicat .-Sedetdiem natalitii nem dicil Quod ore sumpsimus, Domine, mente :

beatorum illorum, aul beati illius et omnium san-

r capiamus, et demunere
: temporali fiat, nobis reme-
ctorum, usque per Christum Dominum. Hic inrlinat ^ dium sempiternum. » Hactenus Codex Tilianus,quae 1

se usquead allare, dicens : Hanc igitur oblalionem, tamen habentur etiam apud Hittorpium.
usque jubeas grege numerari, per Christum Domi- 89. Ad nonam. Ita in Editis et in Cod. Rhem. In
num. Hic erigit sursum. Oblalam solam hic benedi- Cod. Ratoldi legitur Horanona. Olim in semijejuniis
cit : Quam oblationem.tu Deus, in omnibus, quaesu- Missre tenobantur horanona. Consule observationes
mus, benedictam, ascriptam, ratam, rationabilem nostras adConcordiam regularum.
acceptabilemque facere digneris. Hic ambo signat,id 90. Deus. Pater videlicet, ad quem dirigenda est
est. oblatam et calicem ut nobis corpus et sanguis, ; Oratio in Missae sacrificio, juxta decrctum concilii
usque omnipotentem, tibi gratias agens benedixit, Carlhag. m, cap. 23 Et cum altari assistitur ,sem- :

fregit,deditdiscipulissuis dicens, usque item tibigra-
tias agens benedixit. Hic quatuor vicibus solam obla-
tamsanctiftcet [Lege, signet].ln quinta vice super ca-
licemsolum crucem faciens: Hostiam puram.Hostiam
sanctam, Hostiam immaculatam, panem sanctum
per adpatrem dirigatur orano, Interdum tamen diri-
gitur ad Filium.
91. Prsesla ut Unigenitum luum, etc. Haec citantur
ab Alcuino. lib. vu contra Felicem Urgelitanum epi-
scopum In Missa namque humanse ffativilatis ejus- :

vitae seternae, et calicem salutis perpetuse, usque im- dem Domini nostri,ita cantare solemnus Prsesta ut :

maculatam Hostiam.Wie inclinat se iterum juxta al-
tare dicens : supplices terogamus omnipotpns Deus.
Hic orat apud se qnod voluerit. Deinde dicit : Jube
heec perferri per manus, usque in conspectum. Hic
se erigit hsec verba dicens : Ut quolquot ex hac altaris D ZM/sproxime secutum fuisseverbumregna/.quemad-
participalione, usque per Christum. Hse Orationes
duse dicuntur, una super diptychos, altera vost lectio-
nemnominum; et kocquotidianis, velinagendis tantum-
modo diebus. Memento, Domine, et eorum nomina
qui nos praecesserunl cum signo fidci, et dormiunt
in somno pacis. Et recitantur nomina. Deinde post-
quarn recitala fuerunt, dical : Ipsis, Domine, 3t
Unigenitum tuum, quem Redemptorem laetisuscipimus,
etc.
92. Qui tecum vivit et regnat Deus. Nota olimin
conclusiono Orationum seu Collectarum vocabulura
modum videre est in Missa Ambrosiana, in Cod. Ti-
liano, et in aliis Codicibus noslris mss. et in exposi-
tione ms. Pr;efationis et Canonis. bibl. Corbeiensis:
Ctnn dicit Qui lecum vivit et regnat l)eus in umtate
Spiritus sancti, vult nopulum credere etinielliqere,
elc. Quod confirmat Micrologus, cap 6 de Observa-
tionibus ecclesiasticis Sciendum auiemin illausita- :

a In
secundo Iheod., po?t atque Anilrea, subjungi- corporis, et ad capescendam vitam seternam prgepa-
tur necnon et. sanctis martyr. tuis Slephano, Quin-
: ratio salutaris. Amen. Post p;icem dicat in conle:. .

tino, atque Nicasio, sed et bealis confessor. luis Gre- Pux Dei quge exsuperat omnem sensum, custodiat
gorio, Medardo, alque Etigio, rum omnibus, etc. c.orda noslra et inlelligentias nostras Amen Ad
b In Cod. Reg. Suec. deest Agnus Dei, elc.In Cod. dandam pac^m Pax lecum.... Post pacem
Gemet., post Agnus Dei, explicit Canon Missse. In Dax et charitas Dei maneat semper in cordibus nosU is.
priori vero Theoil. additur :Agnus Dei qui toltis Auien
pecc. mundi, dona nobis pacem... Hsec sacro sancta Oralio. — Domine Jesu Christe, qui dixtsti aposto-
commistio corporis et sanguinis Domini nustri Jesu lis tuis, etc. Ut rn iMissali. Sequuntur quatuor Ora-
Christifiat mihi et omnibus sumentibus salus mentis et tiones.
285 1N S. GREG0R1I LIBRUM SACRAMRNTORUM NOm 286

ta conclusionePer Dominum noslrum.qund Bomanus A fusioneperfieitur.Singuliaccipiunt Christum Domi-

On/ort anttqua exemplaria nomen Deiinterponunt, num, et t'n singulis portionibus totus est. Et. Algeri,
ubt dicitur.Qui tecum virit ct rcgnat Deus.Qui tamen lib. de Veritale corporiset sanguinis dominici,cap.
l

modemiposi nomen Spiritus sancti subjungere so- [5. Item Ambrosiits. Dominicav post Epiphnniam :
lent. Et ksecutoaue consuetudo etiam apud Ftorua- Singuli accipiunt Christum Dominum, e/ in singulis
ni)S adeo inraltiit, ut auliquir traditv nis 294 '''" porti nibits totusest ; nec per sintjulas minititur,sed
secutio non sine scandalo locum habere possit. Ubi integrum se prxbet in singulis. Quae verba exstant
vides seriem illam verboruin quae esl in uostris Co- in Praefatione eiusdem dominicae quintae post Epi-
dicibus uiss luisse antiquum usum. phaniam in editis Sacramenlariis, et in nostris Cod.
93. l'er omnia smcula seeculotum. Antiquahaec mss. nec est inter dlas quae excipiuntur a Pelagio
Oralionis formula apud Christianos, ut videre esl papa. I'.\ quo lit vix ante quadrimgenlosannos Eccle-
apud sanctum lrenaeum. lib. adversua haereses,
i siain Romanam ab ejusmodi Prsefationibus absti-
cap. 1" \"uv. icae nuv.; sJ/ypnria Xsyovra? si; rovtj nuisse. Novem Pelagii PraBfationibus additae duse.
cetaivct; tuv aiwvwv. Id esl Alquo adeo nos. eiim in
; 96. Ad Complendum. Ita in Codicibua Rod. et
gratiarum actione dicimua In seecula seeculorum ;Ratol. Siquidem olim itaappellabatur ultima Oratio
cui simile et illud quod refert Tertullianua lib. de Missie. ut lestalur Walfridus, 295 ca P- 22 de Re-
Spectaculis, £'.; atwva? «tt' «ir.jvo:, alii ommno dic re buseccl. Esl autem legitimum tempus communi-
;

ni^i D't, et Cliristo.
!)». Superoklata. Ila inCodicibus Rhem. ftodradi
et Ratoldi. In Cod, Tiliano babetur Secreta, ul in B conclusio totiusMiasae. Sanctus Auguslinus.e[)ist.59,
Edilis ; saapissime Super obtata. In appesdice Ro-
dradi, Secreta- Dicitur Super oblata heec Oratio,
!
qina, super panem el vinum oblata inMissa recitatur.
95. Prxfatio. Est Oratio seu gratiarum actio,
t>
quse Canoni praemittitur, qua disponilur sacerdos et
populusadlremendorum mysteriorum confectionem,
cujus mentionem lacit sanclua Cvpriamus, lib. de
Oratione: ftleoetsacerdosan/eO/ ationem,Pra'fatione
prxmissa, parut fratrum mentes, dicendo Sursum
caudi ante ultiinam Ort tionem, quxdicitur adCom-
plciidi/iti. lla appellatur quod sit comfilementiim et
ad Paulinum, appellat Gratiarum Aetionem; quihus
peraetis, inquit. et participato tantn sacramento,
gratiurum Artio cuncta coiielitdit. In Cod. Rhemensi
appollatur Post commnnionem. In Missali Romano,
unico vocabulo, Postcommunio.
97. Per eumdem Dominum, etc. Concluditur Ora-
tio per Filium, quia Mediator est Dei et hominum,
per quem accessum habemus ad Patrem, inquit
: Apostolus idquejuxta antiquum ritum, cujus me-
;

corda ; e\ in concilio Milevilano n. can.9: Placuit minit Optatuslib. ui: Paganumvocxs eum qui Deum
etiam illttd ut precet,velOrationes,8eu Missx, quoe Patrem per Filnim anteejusara7nrogaverit.lia.ymo,
probutxfuerintinconcitio,sivePrxfa/iones,siveeom- in cap. vu Epist. ad Hebr. Unde et sacerdotes Ec-
:

mendationes, sive manuum impositiones, ab omnibus clesice aitari assiste^iles dicunt : Susripe, Domine
celebrentur. A sancto Joan. Chrjsostom., homil. 3 sancte Pater, preaes populi tui, per Do^ninum nos-
in Hpit. ad Coloss., excusa tempore Clementis sep- trum Jesum Christum bilium tuum.
timi papae, dicitur ^oboor^iz. In Cod. Rhem. dicitur 98. ln Vigilia Do7nim iu nocte. ita in Editis, et in
conlestada, multisin locis unde in expositione Mis-
; Codice Rhemensi fn vigilianatalis Dtmmii in 7iocte,
:

sae mss.biblioth Thxi%nx:Vere dignum et justumest, quod perinde est. Ita dicitur propter vigiliam no-
eic.Conlestatur vero sncerdos fixam ac veram profes- G cturnam. Nam superior vigilia ad nonam est, quod
sionempnpulijii est,gratiasre[erre Deo esse dignum. vulgo pervigilium dicitur, pridie videlicet ipsius fe-
Muttse autem hic ponuntur Prafationes, ul in Edi- sti. In Cod. Rotradi Na/alis Domini ad sanctam
:

tis, et in Codicibus Rhemensi, Ratoldi,etin secun- Mariam Majorem In Cod.Ratoldi: Nocte ad sanctam
da parle CodicisRodradi novemlamen ferunt dun-
: Mariam. Apud Pamelium :Aferfta nocte ad sanctam
taxat receptas a Pelagio papa II, quibus nunc utilur Mariarn Majorem; c sed illud t6 media videtur ad-
Ecclesia Homana, utvidereest in ejus episloln apud dilum a quodam correctore.
Burchardum, lib. m, cap. 60. Seddecretum non te- 99. fn t^-inovocahulo. lta in Editis et in Codicibus
nuisse satis notum est ex nostris Codicibus, et ex Rodradi et Rhemensi, non exclusis tamen personis.
Editis; atque etiam ex bis verbis Guitmundi, lib. n Ita aliquando locuti sunt antiqui Patres. Sanctus
de corpore et Sanguine Christi Prxfatinnem istam
: Cyprianus, epist. 1'6 Qund qui baptizatus sit gra-
:

qi/.r ner lot uin peneorbem Latinum inter Epiphnniam
el Septuagesimam in quadam die Dominiea habetur,
hic suppostti kxc contmentem: JEterne Deus.et tibi,
huitr immolationis Hostiam nfferre,qux estsalutifera
etvteffabiledi-inxgratix sacrumentum,quxn(fertiir
aplurimis,etunum corpus Ckristi saucti Spiritus in
tiam consequi potuerit.ttivocata Trinitate nominum,
Patris et Filii, et spiritus sancti. Prudentius, in
Psyckomackia.
Unum namquc Deum colimus de nomine trino.
100. Benedictio. d Antiqua olim fuit consuetudo

a Secreta a secretione donorum et oblationum, communis

dici corum exstat integra Praefatio Missalis Ro-
quorumdam eruditorum est sententia hinc eadem
: mani. De Prasfatione celehris et Canon. 9 concilii u
I)
Oratio quie in nonnullis Codd. iibri sacramentorum Milevit. Placuit etitnn illud ut preces vel Orationes
:

dicitur Super oblata, in aliis est Secreta, quod videre seu Missx qux probalx fuerint in conciho, sive Prx
est hicin Cod. Pamel. et Vatic. Huic sententiae ob- fationes. ab omnibus celebrentur.
. . .

stare videtur quod legimus in Cod. vetustissimo lib. c Non legitur in Cod. Reg. Suec, nec in Gemet.
. Ecclesiae Turon., ubi, pro Secreta, habelur Et in Ed. Vatic et Gussanv., quibus consentiunt
na. Et in appendice Ord. Rom.. ex Amalarii duoTheod. In iisdem legitur ut in Ed. Pamel. Ad :

ecloga ineumdem Rom. Ordiaem, n. 24, de Secreta,
sic habetur Secreta. dtcitur, en quod secretam Ora-
: Joanne Fronlone illustrato tantum habetur ad san-
tionem dat episcopus super oblationem, etc Vide
etiam n. 27, apud Mabil., tom. II Mussei ltal., pag.
558 el 559.
b In vet. Sacramentario Gallic.
vocatur Contesfutio,
uti in Missali Gallic. et in (_;othico a doctissimis Tho-
o et Mabilloniovulgatis.In Gothico dicituretiam
aliquando fmmolatio. Nomine Prxfationis in veteri-
bu- illis Missalibu8 inteiligitur prima liturgiss pars,
quae est qua?dam adhoitalio al populum, ut Deo
exoiando attentius incumbat, ut observat Mabill. lib.
1 de Liturg. Gallic, cap. 3, n. 17. In Missali Fran-
sanctam Mariam Majorem. In Kalendario Rom. a
ctarn Mariam.
dDe Renedictionibus quee passim occurrunt in san-
cti Eligii Codice quem Menardus edidit, consule mo-
nitum quod Benedictionali intra etlendo prnemitte-
mus. Iu Missali Gothico, iib. 111 de Liturg. Gallic,
Mabillonii cura edito, nulhe fere occurunt Misste in
quibus non legantur Benedictiones, verum a nostris
plane diversae. In Missaii Gallicano vet. ibidem vul-
gato aliquae sunt etiam Benedictiones, at aliae prorsus
et breviores.

287 1N S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM
ni episcopus, antequam Euchari tiam
populumoenedieerei quibusdam conceptis precatio-
oibus, u in toto iioc Sacramentoi um libro viden
i
oecnon in Codicibus Rodradi. Rhem., Ratoldi el
Tiliano, atque eliam in Ordine Roraano, sicul el in
veteri Pontificali Komano dedicalo Leoni \ pont.
Maximo, quibus plurimas Renedictiones repcrire
in
est constalque ex sanclo Augustino moi citando,
; limiii. de quarum numero «unl Benedictiones,ejus-
el rx lliivnioiir, in cap. u Epist. ad TimotheumI
Poshtlutvme* sunt Benedictionesepiscopates,qnasdi-
citepiscopus super populum, invocansno/nen /> mini
superiltum. idqucjuxta menlem sancti Augustiui
moxcitandi Praecise autem dabatur illa Benedictio
dicta clausula Orationis Libera nos,quaesumus. Per
omnia isecula saecuLorum, ul liquido coostatex Or-
dinc Romano (in secundo ordine Processionis) : Cum~
mie episcopus Pater noster finierit, accipiens archisub-
diaconus patenam ab Acolyto, offeral eam archidia~
cono.llle autem,ut episcopus dicit Dapropitius vacem,
patenam illiaccommodans,humerumsjus osculetur,sta- B
timque episcopo dicente Per omnia sxcuiu saeculorum,
accipiat Benedictionalem librum, ct conversux adpo-
pulum dicat Humiliate vos ad Benedictionem, et
: de qua concilium Agathense, c in. VI
clero respondente Deo gratias, porrigat episcopo li
bruni. Expleia autem Benedictione,venienspresbyter
accipiat Bertedictionem ah episcopo. [dem videre
in Missa Pasehali Codicis Ratoldi l'<>st Dominiram:
Orationem dumfinierinl Ltbera nosa malo, annuente
episcopO) dicat diaconus : Bumiliate vos ad Benedi-
ctionem, et populus resp. Deo gratias. Et episcopus
dicai hanc Benediclionem : Benedicat vos, etc. Et in-
de accipiens partem corporis Domini, dicat : Pax Do-
mini stt semper vobiscum. 296
Ubi h;ec verba, dum
finierint Ltbera nos a malo, non ita sumenda sunt
quasi praecise his dictis benedicat episcopus, sed
quae sequuntur subaudieuda suot, usquead Pax Do-
mini sitsemper vobiscum. Ila eliain in Pontificali nis.
Eccl. Rathomageusis feriae o in Coena Domini Li-
bera nas, elc. Per omnia sgecula sxculoram. Amen.
Tunc dieat diaconus : Humrliaie vosad Benedictionem.
Et episcopus versus populum ilicat: Benedicat vos om-
nipotens Dominus, etc. Idern claruin est ex Missa ab
Illyrico edila: JSon mittat episcopus incalicem pnr-
tem oblntse, ut presbyteri solent : sed exspectet, do-
nec finita Benedictione episcopus communicare debeai
et tunc accipvens partem quamantea fregerat, tenens-
quesuper calicem, immittens dicens : Sacrisanguinii
commistio, etc.
At in Hispania dabalur haec Benediclio tantum
post connnistionem corporiset sanguinis,ut planum
est ex Missa Mozaraba Libera nns, quiesumus, Do-
: etpost ejusdem nominiscanticum. daia Benedictione a
mine El tundendo peclus dicit : Pone, Domine. tvnem
peecatis.Qun finita.acceptani particulam,quce dicitur
reqnumjpraemissa Oralione,ponit suver calicem;mox
additn nlin iinmiltil in illum. Post ha>c dicit : Hnnv-
liate vos Benedictioni ; et certis quibu^dam formulis
benedicli populo. Quod statuituf in concilio Toletano
iv, can. 17. Sed post Orationem Dominicam et con-
junctionem panis et caliris, Benediclio in populum
sequatur.
Fiebal autem haec Benedictio per manuum imposi-
tionem, ut notum esl ex snneto Augustino, episL 59,
ad Paulinum, q. 5: Interpellattnnes autem, sive, ut
nostri Codices habent, postulationes, fiunt cum populus
benedicilur. Tanr enimantistitesvelut adoocati susce-
ptos suos permanuum impositionem misericordissimee
offerunt potestati; quibusperactisetparticipato tunto
sacrament o, gral i n r tnn Aclio runcta concLudit.Et sane
olim Benedictio dabalurper raanuum impositionem,
Sanctus Ambrosius, lil>. de Poeniteotia, cap. 7
i :
Cur ego manusiniponilis, ci Benedictionis opus credi-
tis. Hinc capiendus est sanctus Hieronymus, epist.
adEustochium Exlenta manu, ut benedicereeospu-
: gratiarum Actio, quae sane non est praeterraitteodaj
tes, nescias, pretia accipiunt salutandi. Etsi non in-
ri
ficieroliin usitatum fuisse signum crucis ad benedi-
cendum. Hinc fit ul, in conc. Milevitano n, can. t2.
memoratarum Benedictionum formulae manuuin im-
i
\OT/R. 288
perclperet, A potitione appellentur Placuitetiamillud,utpree0$,
vel Oraliones, vel quae probat&efiierinlincott*
U* ,<
cilio, "'• Praefatione inecnmrnendationet, sivemOr
nuum imp tilione ab omnibw celebrentur Nec
impositiooes ad poenitci :lant, quibuj etiam
imponebanlur mauus inter Mis arum Bolemoia. Cum
vcro bic agatur de precalionibus quae ad Missam per-
:
modi impositiones manuum poliusexplicandse sunt
de ejusmodi Benedictionibus quam de impositionibus
quaa fiunl super puunilenti non sunl M i
partes sed flunt lantum poenitentium gratia qui -i ;
non essent, ejusmodi impositionibus maoura mini-
meopus esset. Ejusmodi autem benedictiones tribus
c;i|ii:iilis constanl el conclusione, ul docet Honorius
Augustodunensis in Gemma. Quodetiara clarai
ex lpsismet benediclioaibus, qaas videreesl inhoe
Bancti Eligii Codice, el in Codicibus Rhera., Rodr.
el Ratol., atque etiam apud Pameliutn. Nihilomious
tamen incod. Ratoldi qusedam paucse quatuor capi-
tulorum reperiuntur.
Esl eiiam alia Benedictio,qusedatur in fine ,Mi-
Hi tasdieDo- :
minico a sgeculaiibus tot-at te eciali ordinatione
praecipimuSfita ut wnle Benedietionemsacei d
esl lus egredi non prgesumat. Nam «i haecBenedictio non
dareturiaflaeMissae,sed aateCommuaionem,illadata,
populus egrediens non interessel iutegraeMissse, quia
ante Commuaiooemdiscederet; et ita capieada sunt
verba sancti Caesaru Arelateosis, 'I
dicto 297 11 '
concilio p rie f u homil. 12
I , Ideo qui vuli Missasad
:
integrum cum Lucro animie s le ceUbrare, usqueqva
Oratin Dominica dicatur, ei Benedirtio lopuLodetur,
humiliato corpore ct compuncto corde debei se in Ee-
clcsia continere. Walfridus Strabo. cap. 2i lib. de
Rehus ecclesiasticis, locura concilii. quod Aurelia-
nense nominat pro Agathensi, explicat de ultimasa-
: cerdolis Oratione, quam supra diximus appellari
Oralionem ad Coiuplendum Statutum est Aurelia- :
nensi eoncili ut populus antc benedictionemsacer
•
non egrediatur de Missa. Quae benedtctio intelligitur
illa ultima sacerdotis Oratio, de quanimirum supra
locutus est, eodem cap. Amalarius. lib m de Offi-
ciis eccl., cap. 36 agit de hac ultima Benedictione,
-,' sed quibus verhis fiat non declarat Runemorem te- :
net sacerdos, ut post nmnia sacramenta consummata
henedicat populo ali/ue saLutet. Dende remirtitur ad
Orienlem ui se commendet DominiAscensioni dicitque
dinconus l/e Missa est Rabanus, lib. i de Institu-
: .
tione clericorum. cap. 33: Post Communionemeryo,
sacerdote nd plebem. diaconus prsedicat Missx ofpZ-
cium esse peractum, dans licentiam abeundi. txqui-
bus verbis.si atlenliusexpendantur, liquido eonsta-
bit Rabanum esse in eadem mente cum Walfrida.
Nam canticum ejusdem nominis cum Comniunione
nihil aliud est quam illa Anliphona seu 1'esponso-
r. rium quod dicitur Communio. Gum autem Rahanus
proxime subjiciat Benedictionem huic Antiphonae,
non est dubiura quin per Benedictionem intelligat
ullimam Orationem ad Coinplendum vocitatam,quae
et tempore illius in u-u erat. et sequitur proxime
Antiphonam seu Responsorium quod Communio di-
citur. Nihilominus tamen, etsi in antiquis nostris
Missis et Codicibus nostris mss. nulla reperiatur in
fine Missae Reoedictio, existimo tamen canonem
concilii Agathensis intelligendum essede Uenedictio-
ne quas daretur :n fiae Missae.distincta ab Oratione
adCompleadum Nara cum io eodem concilio prohi-
beatur presbytero Benedictionem impertire, non est
raiioni consentaueum cum arcere ab ultiui;e Colle-
cl e recilatione. qusejuxta saoctum Augustioum est
sive a presbytero, sive ab >. Sed existiraO
fuisse diversum Ecclesiae usum circa hanc BeuedP
ctionera in fine Miss;e, .]ii;e, nt dixi, non hahetur in
anliquis M^issis a nobis productis, nec in nostris Co-
289 IN S.
dicibus mss. neque in Onliuibus Missiea Melchiore
Hitlorpio editis' Sed in illis oranibus, posl Or dionem
ad Complendum, diaconus dimittit populum dicendo
[te i/ quemadmodura esl in Ordine Pro
.
sionis, quando episcopus Missam celebrare voluerit
feslivis diebus,quae exstat in Codice
babetur: Cumque episcopus Colleclam
conus Ite Missa rst. et clerus Deo gratias dixerit,duo
diaconi accipientes manum episcopi, etc. cum omni
processione ad saerarium reducant. Ai apudAmala-
rium supra cital um videtur haec Benedictio uitima to
fioe Missae, et in ordiue Missae a sancto Petro insii-
tuto cura sua expositione, in Codice riliano: De paronomasia^m inter haec vocabula, Novitas et Nali-
maneorantesca itanl Postcommuniom mcanlores,ut
ostendanl Christum inpopulo corporeetsang iinecor-
roboratomanere. Ethineapresbyteropostulaturxter-
iin Benedictto } quiaChi is/us coramdiscipulis mandu-
canset iiibens cuwi surrexissela martuis,reliqui
dedit,elevaiisquemanibusipsis &ene</w:if.Haeccitatus
ordo Cod. Tiiiani, in quo uon babetur prior Benedi- p Natalis Domini
ctio.qme datur aoteCommunionem. Illa aulem Llene-
dictioin fineMiss.se dabatur.antequam diaconusdice.
reL Ite Missa esf,ul clarum est cx. tractatu nis. suner
un bibliothecae Corbeiensis Deinde Oratiom s a
dote sacrx Commu>donis peraguntur,et Bene-
super populum,ut a nobudigne prxcepta stabi-
i
les in /ideet mundo cordemaneamus,et nossaiutem
animarum etcorporum habere credamus. Per Domi-
num noitrum Jesum Cln isium.qui cum l'aire oivit
et regnat Deus unacum Spirilusancto in sxculasx-
culorum Amen,De n conopopulopronuntiatur,
diceruio:Jte 298^
tssa esi.Idempatetexglossismss.
inOrd neraRomanumbibliothecae Ihuanae: Episcopus
data Benedictionereveriituradpropria.p isteaonnun-
titit dtaconus He Missaest. Supradictae autem Bene-
dictiones episcopaies quae ante Communionem da-
bantur suni adhuc in usu in quibusdam Ecclesiis,et
exstaot ex eis noooullae ad calcem Pontificalis Ro-
mani excusi tempore Leonis XI, quae ex recentiori- n Rhemensi et Rodradi, lianc lectiooem testatur An-
bos Pontificalibusexpunctae sunt.
101. Jdiisa in mane primn. ln Cod., ttaloldi el in
Edilis legitur: Missa primo mane ad sanctam Aua-
stasiam, quemadmodum apud Pamelium.Io Cod.Ro-
\Noctead sanctamAnasiasiam. InCodiceHiie-
li
mensi, post .Missam de nocle sequilur altera iMissa
sub boc titulo ln natali sanctx Anastasix.
: 10. Hujus crealurx novilate suscepta. Id est, in
102. Oa, quaesumus,Deus,etc. In Cod. Rodradi a
Orationes de sancta Anastasia praeceduot Oraliones
de Natali Domini, quemadmodum et Praefatio de
sancta Anastasia.
103. Sicut homogenilus idem refulsit Deus. Ita
Corippus, lib. iv, de Laudibus Juslini minoris
Natns liomo est, verusque Deusnon
;.Natalis Domini. In Codicibus Rodr.
Prae/atio
et Hat. et in Bxcusis additur PrxfatiosanctxAna- : adversus Valentinum, qui cucleste tribuebant; alios-
tlusiae, qux est de communi oirgmum.
105. Ejus. Ita in et in Godice Rodradi.
Editis,
Apud Pamelium, Codicibus Rhemensi et Ra-
ct in
toldi legitur hujus. Sed existimo rdejus rectiusesse
ut referaiur ad Christum, quia seijuilur cujus na-
as.
Sacm/7ien/i.Sacrameotum hocloco eslsolcm-
106.
ne festum quoaliquod Christi mystcrium, seu .Naiivi-
tatis,seu passionis,sive Ascensionis repraesentatur, ut
docet saoctus Augustinus, ep,st. 18, ad Januarium,
agens de sacramentis non scriptis llln aulem qux
non scripta,sed tradita custo iimus, quxquidem loto
terrarum orbe observantur, dantur intelligi, vel ab
ijisi^ plenanis conciliis, quorum esl
aposlolis, vel
l
in Eccl sia soluberriiiiaauctorita3,commendata at-
que statuta,retineri,sic, tiquod D iminipassio et He-
a In Cod. Reg. Suec. Oratio
sancta Anastasia pracedit quoque
tah Domiui. Gemet. conveuit cum
b A Cod. Reg. S. abest
quoqua
GREGORU LIBHUM SACRAMENTORUM NOT.E. 290
A surrectio, et .1 scensus in calum, et adventui de c&lo
Spiritus sancti,annioersaria s< / mnitate celebrantur,
ei si quiU tale occurrerit, quod servatur ab unicersa,
qua unque se diffundit, i- 'de*i /. Hinc capieodus est
saocti Hieronymi locus, epist. 48, ad Sabinianum
Liliano, ubi sic diaconum: Post apostoti /'eoi basiltcam, m qua
/iuieiit,ei dia- Chruti flammeo consecrata esl,posi crucis,et Hesur-
rectioms,et Ascensionis sacramenla,in quibus rursum
se i/t mon isterio victuram spoponderut.
lt)7 Natalis. Lta in Codicibus Khemeosi et Ro-
dradi. ln Editis, et in Cod. BatoL, etapud Pamelium,
Iegitur Novitas natalis,a.ptiusa.d sensum,tum propter
vitas Sed arbitror ro natalis reduodare.
108. Nativitas. In Codicibus Rodradi et Rhemensi
Iegitur nobilitas,noD ita recte.
109. Concede, quxsumus, omnipotens Deus, ut nos.
Hujus Oratioois mentionem faqit Alcuinus lib. ni,
contra Eelicem Urgelitanum episcopum: Et in die
Concede-, quxsumus, omnipotens :
Deus. ut nos Unigeniii tuinova per carnem natibitas
Uberet.
10. hwisibiliumamorerapiamur. Ita inCodicibus
1
Rodiadi et Katoldi, atque apud Paineliuin, quain
:
lectionem se in unoCod. ms. reperisse scrihit An-
gelus Hocca. In Missali Romano legitur incisibi- m
liumamorem rapiamur, quam etiam lectionem se in
tribus Cod. iii^s. vidisse auctor citatus ait.
111. Quique cjus infanliam, etc. Est Prssclara an-
tithesis.
112. 299
Prxsla, quxsumus, omnipotens Deus.
Hanc Orationem inCod. Batoldi sequitur altera Re-
nedictio,hoc modo: Deus,qm genus humanum oulne-
ratum inprotoplasto novu recuperasti antidoto, etc.
Sed non est pronrius illius locus ; debetenim proxi-
me sequi priorem ejusdem Codicis.
13. Qui in mentibus, etc. Estelegans paronomasia.
1
i. Fidei et securitatis augntenium. Ita in Cod.
1 1
gelus Bocca sein uno Codice reperiss»j. In (^od. ins.
Ratoldi abbatis, ct apud Pamehum legitur Fidei, :
spei et charitalis augmenium. ue lectio videtur
plausibilior ; nec tamcn prior est contemnendd,cum
sit antiquorum Codicum, nec suo sensu careat.
115. Paternis, id est, patris Adae.
i
novam creaturain transformati, juxta illud Pauli,
Gal. vi In C/aistu Jesu, neque circurncisio atiquid
:
vatet, nequeprxputium, sed nova aeatura.
117. Deus qui kumanx, etc. hac oratione utitur
modo Ecclesia Romana io commistione vini et aqu<e,
his vocabulis iuterpositis : Per hujus aqux et vi/ii :
mysterium.
destitit
118. In verilate corporis. Haecponuntur adversus
i
Hanichaeum, qui Ciuisto corpus phantasticum et ,•
que ejusdein farinae haereticos, qui Christo corpus
,. humanum el carneum minime tribuebant.
119. Ut secut iltospassio CLoriosus,sic, etc. In Cod.
Rodradi: UtquiniLluspassiuijL'/riusus,nus(leuul.io,elc.
In CodRatold.: utquod ilLosi)ussiu yLurinst>s,nosdevo-
liu, etc. In Editis et apud Pamelium : Ul quodillos
passiub fecit gloriosos, nos deoolio, elc. ^ed lectio
Codicis sancti Eligii videlur praestabilior. ln Codice
Rbemensi non haecOratio, sed alia Grata tibi sint,
:
1 Domine. munera,quxsumus,devotionishodiernx,etc.
: 120. Cujus glorix sempitemx primus martyr oc-
currit. Praeclare Ennodius, hymno 4, desauctoSte-
phano :
Hic priinns intravit viam.
Nulhs subactam gressibus.
121. Perquem. Deest in Editis, et apud Pamelium
super oblata pro Angelus Rocca, in scholiis fatetur se ad<lidisse ver-
Qratianem de Na- bum fecit, quod in Cod. ms. Jesul^rabatur. Cemetic.
Cod. Rolradi, convenit cum Cod. Rodradi duo vero Theod, nos«
;
fecit. Et quidem tra:n lectioaem exliibent.
 . . . :
.

191 )N 8. OltKGOlill LlBRUM SACRAMENTORUM v>T/fi.

Et in prima Oratione apparel erasa in Cod, lancti \ i/ a ad prohibendum ab idolit , ad quod ipeclant
Eligii ejuidcm Mi Collectae i

122. Ecclesiam tuam, etc. Ita in Edilis, el ln Co Hal o Mis buju instituenda; est, quia olim ka
i

dicibus Raloldi, Kodradi hoc ultimo

el
ponitur secunda. Nani prior est, Ueus qui pet ot
healiapostoti tui Joannis,verbi tui nobi arcana
tertuti, etc. Porroin Cod. Hatoldi suntduaeMissaede
s&ncto Joanne evangelista, quemadmodum apud Pa-
melium. Secunda inscribitur Ilem in die ita ut
prima diceretur, Pvimo mane, juxta Lilulum qui ei
pr»figitur apud eumdem Pamelium,Becunda veroin
die.
123. Not confldimus. ln Editis ro nos desideratur.
Rhem.Sed in lcndis Januariii hominetmultiipaganorum supersti-
: tionibui eranl obnoxii, dequibua coosule observatio-
!!' no ra adConcordiam regularum, cap.80, )| 13.
lu ha- invehitur sanctui Pelru iChi
135. Quatenusin octavo, etc. Per octavum diem,
: ; eu oclavam, designatur supremus Re urrectionia
dies, el sempiternse relicilalii sevum ultimura, evo-
inia huiuscesaeculihebdomadse.S. tnastaainsSinaita,
exposil one inPsalm. ii.: 1¥ctkube.T& &«6i<tir$p\ oy9or,
Oyooriv 6fit}.n oaoi, j'ri /'.:• j -(,j )-/ -
i, j .'.j',-i c,j
l ', r,

In Cod. Rhemensi legitur nos scimus. T'j-j T,'//j'jj-.'j\ '/.i',, j'j- \'„r,j'j, /.'/' ; •/
t
',,-/(. j. r,j -;,-; j i,j j

124. Carnalia. Leg. carna /w,utreferatur ad roge- i\j r, ;/-'/ r,j,',',: r, mptTourj. M .-.!: Psalmui Davidpro
nitoris. octava. Octavam solel appellare Scriplura ritam il-
1:25. Vicarium sux malri. Simile est illud sancti l.ini quae poal septimam nuju saecuh sequitur,quam
Ainhi-osii in Missa sancti Joannis, eLsi non lii eadem octavo die racta301Circumciaiopra it.Sanc-
1'nelalio Vicarium pro se mutri filium
: c ^e' 300 tusGregorius Nvssenus, expositione in Psalmum vi
menter attribuit AtOTI T'jj s','}'jj.'/-i./.'jj t.'j:j'7'/.').-;)'jj /.;,-., ,i: r,'7ST'/\
120. Ad Vesperos, lla in Editis, apud Pameliura, r,y.trj'/. oyooii jltTU Tr;j ( o ; /. j ;y; ; ,., \t'/0U OTI
n
"
i j 'j r, . r, »7),

et in Cod. Ratoldi. In Cod. Rodradi additur ubi u.iT'/. Tr,) i'','j'jj.r;j yi./iT'/i; ; j/.i/i.viT; j'/'j'.')j.'j j ;•:/:; /r;j
supra i-j iavTiji 'Ji/;j.ijr,. ctc id cst : Propterea quod sep-
127. Alia. In Cod. Rodradi eL apud Pamelium le- lenano tempore (inito. post septimum instabit dies
gitur Ad Idntes b -
octavus ;
qui octavus quidem dicitur, quia posl sep-
128. Atia. In eodcm Cod. et apud Pamelium le- tiuium existi', numeri vero vicissitudinem in
gilur Ad sancturu Andream. non amplius admittil Unns enim in perpetuum nulla
129. Et in preliosis, etc. Hacc Praefatio exslat in unquam caligine diremptos perroanet. alius enim
Missa Ambrosiana, sed in quibusdam variat. eiim efflcit sol, qui verarn suo fulgore lucem edit;
130. Et c.tara est prius confessio, etc.,Sanctus Au- qui poslquam nohis semel illuxeril.uL Lnquit Aposto-
gustinus, serin. 9, de Sanctis: Beala 3etas,qux nec- lus, deinceps occasu non occultatur. Sandus Basi-

dum Ghristum potest toqui, etjam pro Christo me- lius, cap. 27, lihri de Spiritu sancto ad Amphilo-

retur occidi chium: Sedquod /s dies vuieatur aliquo modo imago

venturi 8Xculi,eoque cum. sit prineipium di erum,non
131. Ante Passio, elc. lta sanctus Augustinus
primus a Mose. sed unus appcllatm est : Etfactum
(Tom. 1). serin. citaLo : Nondum oppurluna vutiieri,
est vespere, et mane dies unus, tanquam quisxpere-
et idonea passioni.
CUrral. K~tp\ia rotvuv r, ~vtq, /;/•. oyior, (,\ /;/•. ; l'/'/-
132. Voltva dona. Votiva dicunLur sacra- dona u',i'j;: h ti~vj S77i:/'j".y'/.7.; t;;j y /./ /;»/ iTiy.jr, ~'rr,, 01
menta corporis et sanguinis Christi, quia voveulur iv.jTr,; kfif~vi£ov~~ t'c,-j •j.-.tv. t;j ypovov towtov v.y.T'/.-
omnia qux Deo offeruntur, ut supra ex sanclo Au- ~t'/.~i:j Tr;j '/-'/:/ ~toj ytUpu", tc;j ayitmepov, ttJv xSii-
guslino docuimus. bo/jr), ~.v) olKtixtov sasvjoj /;/;. ayr)pw '/.v,,/'/.. Id esl: Ut
133. Eodern die sancli Fulgentii episcopi.Uxc in unus sit idem et octavus.unum iiljnn sinyularem etve-
aliis nostris Cod. inss. non exstanl °>neque in Edi- rum octavum,cujus Psalmisla alicubi in quibusdam
tis, neque apud Painehum. Hic sanctus Fulgentius Psalmorum titulis memintt, per se signiftcans diem,
fuit ex monacho Ruspensis episcopus in Africa, cu- inquam, post horum temporum statum nunquam fi-
jus Acta vide apud Sur., Kal. Januani. Nulla autem niendum,acvesperxnescium,necsuccessoricedentem,
hicestpeculiarisMissadesancto Fulgentio,quia Missa hoc est xlernilatem,qux nec finetn habet, n°.c senium
de sanclo Sylveslro ei esL applicanda, cum ulrique novit.
convenial. Hujus rei nolitiam aliquam habuisse videLur Plalo
134. In Octavis Domini. Sic Corippus, lib. iv. rerum Hebraicarura haud plane ignarus, qui scripsiL
sanctos viros, emenso liuj us vilte curriculo, ubi se-
Lux octava novo nascentis lumine Ghristi.
ptem dies in pralo amcenissimo constiLerinl, inde
Dies oclavus solemniLalis a Graecis dicitur anokvvi-, oclavo die migraluros ad ccelum pcr septera plane-
uL videre esl apud sanctum Basilium Seleuciensem, tarumorbes. H os y.iTy. to-j; nWavapLSvovq t-optia t~\ tov
T
lib. n, de Miraculis sanche Theclae, cap. 18 Hv r) : ovpocvbv '/.ysi, TO-jTS~Ti-j,Tr;j ;/') ;c;) v.ivr,~iv ts xalr)u.ipav.
rnc, p.dpTvpo$ xai r) TS.lsy~v.ioi. T?,q sootyjz
auTiiis iopTf), ld est Quod autem post errantes illos orbes iter
:

r)asox, rjv 3w xai c~~oh)~iv xaXstv yu.lv sbo^, m^ av xai suscipitur,recta perducitad ccelum isenim octavus ;

nipcti i/ovar^ tjjs iopTf)'. Id est ; Fesluin eral martj- est niotus el dies, apud Clementein Alexandrinum,
ris et postremus feslivitatis dies, quam nobis appel- lib. v Stromatum. Hoc autem in hac Pnufationedi-
lare d-o\v~iv. id est, discessionem, nios esL, quod I) citur ratione Circumcisionis. quae die octavo Nativi-
feslum deinceps fineui accipiat. tatis cujusque Hebrrjeis fieri lege Mosaica pra^cipitur,
Hic auLem uno eodemque die ocLava celebratur qu;e juxla ralionem allegoricain Resurrectionis diem
Natalis Uomini ejusdemque Circumcisio. Nativitatis significal, inquo perfecta erit omnium viliorum et
octava apparet ex titulo festiin oninibus Codicibus animi motuum
ac perlubalionum mortiflcaLio, ut
nostris niss.et in editis; Circumeisionis dies exPrae-
ll
testaLur sanctus Athanasius, sermone de Sabbato et
fatione et Benedictione.cujus celebritas,est antiqua, Circumcisione. Aia to-Jto xat oybor, r,'j.i;y. nepiTsu.vzo'-
nam illius meiiLio fiLin coucilio Turonensi u,cap. 17: 6at sv.i\sv7S/ o vom;, otTrapabaTO? /.'/.<. r;j evTokr), ~r;x'/.i-

Etkoraoclaoain Kalendis Circumcisioms Missa

ipsis vov~aTr)v ULera tc,) ef>$6u.r)v xvay£vvn~i.v nrdvTotv Id est:
Deapropitiocelebretur. Porro in Cod. Rhemt-nsi eo- Ideo octavo die circumcidi imperatum fuit a lege,
dem diesequiturMissa sic inscripta Missa prohiben- : neque id unquam violabatur mandatum, significans
dum ab idotis. Sed deest particula ad, et legendum post septimum diem omnium regeneratiouem. Ita

a lu Missali (iothico liac die celebratur festum d

apostoiorum Jacohi et
Mabiilonii ad hunc locum.
b Ita legitur in Cod. Heg. Suec.
c Eaueui de nostris Mss. sunL dicenda.
Circumcisionis festum notatur in veteri Lectio-
Juanuis siinul. Vide notaui nario apud Mabill., de Liturgia Gallic, lib. n, pag.
112 et seq. Ibid. legil ur Dominica post Circumci^io-
nem. Libro m, habes in Missaii Gothico Missam In
Circumcisione Domini nostri Jesu Cfiristi,
m IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTjE.
sanctus Anastasius Sinaita supracilatus. Not.indum
tamen hanc Pnefationem dissidere quodammodo a
Palribus citatis, qui sepliinain diein uiiiversum liu-
jusce saeculi curriculum appellanl, illa vero sena-
rium numerum hoc omne saeculum Dominat, septe-
narium requiem beatarum mentium, quae posiiis
corporis exuviis, resurrectionem exspeclant.
136. Ad ga ,</m sine/inemansura perveniatis. Gum
videlicet beati perfecta tum animi lum corporis bea-
tiludine perl'ruentur, quia anle resurreclionem sola
animi felieilale polieuantur.
inveniamurforma. Nempeglorificala.
137. In iltius
138. Dominica primapost Natale Domini. In Co-
dicibus Katoldi elHliem. ollieium hujus Dominicae »
dissentita Cod. noslro hoc saneli Ehgii sed Domi-
nic;p primse post ootavas natalis oiiicium in Cod.
Ratoldi convenit tum quoad Prsefationem et Benedi-
ctionem, tum quoad Orationes, cum hac Dominica,
praeter ultimam : Propitiare, misericors
qua' non exslal ineodem Cod. Katoldi.
139. Yigitiu Theophanix. Theophania, r, toQ
In
8sou id est Dei apparitio, inquit Suidas.
Bavigflwirt?,
Dicitur et &so<pavtain plurali neutraiiter, et Theopha-
niorum quod pelebre erat paganis, meuiinit
sacri,
302 Synesius ravigihaCalvilii encomio. Vulgo Epipba-
jejunio earet, quia obNatahs
nia. tl.ee autem
Christi laetitiam duodecim illi dies qui a nalali Chri-
sti usque ad Epiphaniam intercidunt olim jejunio
vacabant, illudquedierum spatium Craeci £<uo*$xaiips-
po-j. id est, duodecim dies, appellant, exeepto triduo
Kaleud- Januani, quo n» inultis locis, et in Gallia
maxime, ad calcaudam gentilium consuetudinem
litaniae fiebant, ut statuitur concil. Turonensis u.
can. 17. Ihec vigilia non exstat in Kodradi,
neque in vetustissimo Codice Coloniensi, b ut notat
Pamelius.
140. In Epiphania Domini. IIoc festuin celebra-
tur mense Januario ex anti,uo rilu, qui patet ex
Ammiano Marcellino, lib. xxi, cum loquitur de Ju-
Iiano imperatore, tum in Calliis agente Et ut hxc
intei im ceturentur feriarum die, quem celebrantes
mense Januario Epipfianiam disetitant, progressus in
ecclesiam solemniter numine adorato dicessU. Epi-
phaniam autem, -h toj o-wnjpo<; r,u.w 'Ijjo-ou Katorou
ejfjaLoxo; oiy.o-jou.ix, id est, Servatoris nostri Jesu
Chnsti lucarnatio, inquit Suidas. lioc die a Gruecis
recitatur sequeutia niagiwe sanctihcationis, omnibus
ad lontes couvenientibus cuni lampadibus, etthure;
ibique mullis preeibus aqua benedieilur tum ad ba-
ptismum, tum ad varios usus Christianorum. Sacer-
dos sanctam crocem rectam in aquain mergit, et ex
m aqua leinplum et populum aspergit, ut fuse
habetur in Euchologio. Uujus rilus meminit Tbeo-
dorus leclor in secuuda eeloga ksa -t,j ir.i -.<» wo*«-
:
TGjv i-j roi? 9so»<JCvioi<; i-i/.i:c,ivj sv
- :
8at. ld est : Et invoeationem super
Tbeopbauiorum vespere lieri jussit. Agit
tro Onapheo episcopo Antiocheno, quem
Keuedictionein vesperi iieri jussisse.
Diodorus Tharsensis episcopus,
141. Slelta duce.
lib. v contia fatum, cap. b3, scribit stellam illain
quee nalo Domino magis visa est, non unnm e mul-
tis in ccelo fuisse, sed ovvau.£v rtva 9storepav
'j.vj r;/r,j.y-iZ'jj.ijr,j, poleslatem quamdam
id est,
diviniorem in stella; similitudineni efformatam. San-
ctus Isidorus Pelusiola, epislolis 377 et 378 lib i,
scnbit luisse quidem eam veram stellam, sed cur-
sum prteter cxterarum consuetudiuem tenuisse, et
a De noslris Mss. idem inlellige.
b Neque etiam io Cod. Reg. Sui
c lla iu Kalendar. Kom. et in Cod. Calensi. At
Gernet. ac m
utroque Jheod. festum hoc notatur. ln
iisdem Codd. seorsim habetur leslum sancti Hilarii
cum orationibus et Praelatione hic assiguatis. In
primo Tbeod. alia plurima festa piaecedunt, scilicet
294
A. eo perculsos sapienles illos magos Dominum quiesi-
visse.
144. In iKivam nos immorlalitatis sux lucem repa-
ravil- lta Donnniea prima post Epiphaniam, et
iu
in Editis. Sensus bonus ei-t. In Codicibus mss. Ko-
tohli, Domimca post Epipbaniam, Khemensi et
1
Kodradi, et apud Pameliuin, legitur ln nuva nus :
iiiim ialitatis sux tucc reparavit ;ex quo tandem,
i
sublala prsepositione, exiit lllud, quod est in Mis-
sah Koniano Novanos immurtalilaiissux tucerepa-
:
ruvit.
1 13. Magurum. Magos Suidas scripsit apud Per-
sas esse homines fuoo-ofou;, x«t j>tXo8s'ow?, id est,
supientite studiosos, et Dei amatores. llesychius
;
magum interpretatur theologum. llos autem magos
quiChristum infantem adoraverunt sanctus Epipha-
nius, in Expositione lidei catholicae, refert ortos
fuisse ex liliis Cetturse, quibus pater dedit munera,
Deus, auruin, thus,et lnyrrhain, quse ad Sodomorum et Co-
etc.,
niorilue regibus acceperat, ae propteieaeum habita-
1}
rent in Magodia Arabue regione, eadem inunera
Cbristo inlauti olttulisse, Diodorus Ttiarseusis, cap.
citato, scribit eos Persas fuisse, et a Lihaldyeis de
stella Servatorem oninium m
cainenaluni, juxta ve-
tus Kalaam vatieinium, uuntiatura edoctos luisse.
144' Primiiiis. ln Editis legilur primitus, male.
14o. Qui cum sapientia, etc. lla InCodice Kaloldi.
Gommunis est theologorum sententia Chrisloslatim
ab ipso conceplionis suee momentodatam fuisseom-
nem sapientiam, accteteras aninii doles, virtutesque
sibi ratione unionis hypostaticae debitas, cum in ipso
couceptionis puucto comprehensor fuerit, et nun-
quam vialor, ulvocant, hoc estintuitivam Dei visio-
Cod
nem 303 habuerit. Cum ergo in hac Benedictione
preeaturpontilex utlideiibusspirituahuinincrementa
virlutumlargialor Deus, quemadmodum Christus sa-
pientia, eelale et gratia proleeit, hijbc capienda sunt
juxta niodulum et ralioiiein personarum inter se cul-
latarum, ut quemadinodum Chnstuscrevitsapicntia
^" et graiia experimentali, sic illi crescant novaacqui-
:
sitiune virtutuin.
14(3. hioctaois Theuphanise. In Cod. Rodradi, et
apud Pamehum, haec solemnilas vacat. c In Cod. Ka-
toldi legitur: Octavus Epifjhunix, et de/.usitiu suncli
Hitarii. Ubi secunda Oratio est de sancto Uilario :
Deus,cujus miserationedetinqueatesmutanturadve-
niam, elc. Super oblata Oratio prima est de saucto
Hilario: Universitatis conditor,et humani generisre-
formator, etc. Prtiefatio de sancto Hilano, iiulla de
oclava, hoc modo : Qui Oeatcrn Ililarium conjesso-
remtuumpi xeieijistiiibisaci aix cou/essiunis tux dn-
lmiite/n, etc. Keiiedietio vero de octava, nulla de
sancto Hilario: Deus, qui prxsentem diem dignatus
es eligere, ul et eum eliyeres, tot miracuiis demon-
strare, etc. Secunda Oraiio ad Complendum est de
f, ziT.iov. yivsff- sancto Uilario Ueus /idetium remunerator auima-
aquam in die rum, etc.
ibi de Pe- 147. Sancli Feticis. Hic est sanctus Felix Nol*
ait hanc presbyter, cujus acta eleganti versu scripsil sanctus
Pauhnus Nolse episcopus. In Codicibus Kodradi,
Khein. et Kat., atque apud Pamelium, additur in
Pincis- Locus est Koma; d in quo sancti Felicis eccle-
sia cfdilicata est.
»i; iarpov 148. Confessoris. Ita appellatur sanctus Felix in
omnibus Codicibus nostris, non martyr. Ita appella-
tur in Marlyrologio ms. bibliothecae Corbeiensis :
. xix Kalend. Februar., upud Nolam Campuniee, san-
cti Felicis presbyleri et confessuris. Et a sancto Au-
gustino, lib. de Cura pro mortuis gerenda, cap. 1,
sancti Basilii episcopi et conlessuns ac doctoris u
Kalend. Januani, eodemque uie sanctaa CuJumbte
in virginis, saiicue GenovefsB ui nonas J muarii, saucti
Kemigii episcopi et confessoris Mibus Januar., ijuo
die quoque annuntiaiur fesium sancli Hilarii.
d Id optitne probat Joan. Pronto in notis ad Ka,-
lend, Rom. boc loco adversus Rosweydum,
 i

2«>:i IN S. GREGORU l.llilillM SACRAMENTORUM NOl i. 296

ut scilicet in beatitsimi Felicis confessoi i» batilicn p <-
,\ ruiii Mai yi-uiii M.iiii h Martbfle conjagom, etc. Kx
neretur, quemadmoduoi apud ipsum i
suarduiu 'l
iib u*el quam reclein dictii Sacraiueotariia
cusuiu, Kecte. Nauj uliiu confe ippellubantur u ia el Marlbae uv K;il(-n(i. • br. I

ii qui, imiiii j pro brisli lide

i
tormentn tupei e quod h ec nomina linl inlelligeoda ribua
tandem, divina voluntate liberati. tol agouibu ./.ii i b.

perstitei tranquiliam mortem obierunt, ut ciaruin i.i. Fabiomi. In God. Ratoldi eal uoica Miaaa de
cst epist. i> saucti Cypnani, el alibi pai im inter , sanctia Fabiano el Sebaaliano cum dii ameo
(|iKis uic sauctus tviix eoituit. Iu conciiio Tolelano <ir;ii (iiiiiiu^, prtecedente ubiqae iani ti Sebaaliani
,v. sancta :adia, qute uon lerro, aul tormi
i Oratione, cuiua eal aoJa Prasfatio, dod diacrepa
sed carceris squaiore et fame obiit, confessor appei- 1'raefalione Lodicum lioiJ. et Hbem. Benedicl
latur. utriusque aancti Deus, qui triumplumtibtu pro te
:

149. Hxreticis. lla in Lliiis, el in Uodicibus no- martyribus regiam taeie \tu aulx potentiwdexlra pan-
Btris mss. tltec vox improprie Butnitur ' proro tthni dit. Ubi riregia januam aigoificai, ut ioKegnla ila-
cis. Et sanctus Fructuoaus, c. I suae regulae quos- giatri, cap. 83 at exuli rebus monasterii duntaxat
:

diun pseudomonachos proprio viventes arbitrio a j>- sinegraoi iajuria clauta regia excludantur. Conaule
pellavit haereticos Uos tales, ubi repereritis, non
: observationeg oostrai ;kJ Uoncordiam reg., cap
monaChos,sedhypocritas et h&veiicoi esse credatis. i
-•
1.'j0. Cetebramus. ln Editis ieyitur colimus. Porro 152. quot pondus. Optima lectio. In Cod. Ho-
/•./

xtv Kalend. Februar. inCod. Kodradi sequitur Na- : driidi nmu not pondus ; cL in fine reperitur ro
: Et
tale M
arix et Murtkw; io Cod. Khem. Satate san-
; •q nus [\i iiinic modum, n>i> protegat, ln Cod. Katoldiet
ct3B Mariae elMartkae in Cod. Katoidi Sutatesun-
; : apud Pamelium legilur Et quia jiondus, ut in Mis- ;

ctorum Mariss et Martkx,\ii>i ro sanctorum sumitur sali lioinano.

subsLanLive in plurali, et s;jepe occurrit in nostris 153. Sanctge Agnetis. In Cod. Rodradi, sanclae
Alss. et ui Miss. Uoin. In nostris Codicibus citatis si- Agnes. Juxta formam Greecorum, ut ridere
nnles exsLanL Oratioues de eisdeni sanctis in bunc ecloga 2 fbeodori Lecloris, sub finem: txntriQiiam
moduni Exaudi, Uoiuine, popuium luum cuua san-
: tu '/.evbma -vj tkyitav Irefcivov. /.%<. S.ot\jpevriov /.v.i

ctoruin tuoruui tibi patrocinio supphcantem, ut tein- 'Ayv/-.;, id Depositae sunt reliqoiss aaoctoram
est :

poralis vitae nos tribuas pace gaudere, et asternie re- Stephani et Laurentii et Agnes. (taloquitur sanctus
perire subsidium. Per Dovaiaixai.Super obtuta Pre- : Ambrosius libro primo deoff., cap. 41. ItaPruden-
ces, Uoinine, tuoruui respice oblationesque lidelium, tius, in Peristepbano :

ut et Ubi gratte sint pro tuorum festivitate sanelo-

Agneg sepulcrum esl Romulea in domo.
rum, et nobis conterant tuye propiLiaLionis 304- Fortis puellsa martyris mclyt»,
auxilium. l'er Oominum. Pust Communionem. J>an-
Infra Lamen pouiL ro Aynes in nominandi casu.
cLorum Luorum, Uoiiiiue, iiitercessione plaeaLus praB-
Uaud, inquil Agues, immeinor esl ita.
sta, quiesuuius, uLquajLeinpoialicelebrainns actioue,
Christua suorum.
perpetua salvaLione capiamus. Inquibus Oraliombus
xo suucturum sumeudum esL eLiam subsLauLive, ut Et sa;pc infra c-

supra dicLum esL. ln MarLyroiogiis Komano eL Ado- 305 Et diembeatas Agnetis martijrio conse-
184.
nis, eodem die, annotatur nataie sanctorum Marii et q cratw/t solemniter recensere. Codex Ktiem. habet :

MarLlne, conjugum, eLe. Sed lnec nosLrorum Sacra-
mentariorum ftlissa intelligenda est desanctis soro-
ribus Lazari, Maria et .\iartba,primoquia ineamar-
tyres uon appellauLur. Secundo id suadet Martyrolo-
Recensenlesenim diem beatae Agnetis martyrio conse-
cratum.
155. Simul est facla conformis, etc. In Missa Am-
brosiana legitur Simut est ejus fucta conformis, ut
:

gium ms. sancli Hieronymi, ubieodem diebaecvidere sempiternitati ejus suciaretur et gtoriae.
est Hierosoiyma,Marthae.ei Mariae sororumLazaH.
: 156. Ut vinceret. In Cod. Kodradi, etapud Pame-
idem habetur in Martyrol. ms, bibliotn. Corb. : lium, quu vincerel, cui debel allligi acceutusgravis,
Hierusolyma, Marthae ei Mariae. Csetera scalpla sunt utsit quo et idem erit sensus. Jn Kditis et in Cod.
a quodam (ut credere par esL) nugalore, sed quo- Haloldi quod rinceret, eL bonus eliam sensuseriL, si
dammodo apparet scriptum fuisse sororwn Luzari: parLicula; quod apponaLur accentus. In Cod. Kaloldi
in parvuio MarLyrologio ms., quod assuLum est Sa- reperiLur haec beue.iicLio Bcnedicat vobis Dointnus :

crameutario Khem., ubi eodem die iegitur Hieru-
solyrua, Martha el Maria sorores Lazari in Kaleu-
dario L,odicis Katoidi, in quo eodem die legitur : Hie-
rosotymis, Martkae et Mariw ; in altero parvulo Mar-
tyroiogio ms, biblioth. Corb. ;xiv Kuteud. Fe.br. in
: cteUrum reclor el conditor, elc.
: Forro habeLur in Cod. Kliem. x Kalend. Febr.,
natale sanctorum Merentiant et Maearii martyrum.
Sed lege Eme/enlianae. quae est virgo et marlyr col-
laclanea sanctae AgIletis. In parvo Martyrologioas- ,1

Africa, (jututi Puutt, Geruuti, Mariae et Marthce ; m suto Klieineusi Sacramentario, eodem die fithorum
Martyrologio liabaui, eodem die Hierosulyma, ua- : memio marlyrum:xA'«/c/<(/ ..iuitcturum Emerenttame,
taie Marthae et MariaesororumLazari; eL inMarLyro- r\ (leg.Emerentiunaej et Machan,et paSsio sanctae Asclce
logio Notkeri :xiv Kalend. Febr., Hierosotymis ua- In Kalendario quod pryemiltitur Sacramentario Ha-
tivitas Martkae et Mariae sororum Lazari. UosLridie toldi:x Kateitd.,natule sanclae Et/terenlianae virgiuis
vero in eisdem Mai lyroiogiis sancti Hieronymi, ma- etsancti Macharii,et passio Parmenae diaconi.lteaxia
joris Corbeieusis, Kabani eL NoLkeri, quemadniodum Martyroiogio ms. saucli Hieronymi, eodem die Et :

et mMartyrologio Usuardi, annolatur dies sancio- aiio tuco, passio sanctorum Eugenii, Emerentianae et

a llaec iinLerprelalio minime placet doclissimo Til- sus haereticos ne verbum quidem in hac de qua dis-
lemonlio, rfcjicituique nota 3 in sancLi Felicis hislo- pulatur Pr<ei'atione.
nain, quem consule. Lege quoque nostrum Theod. b lu Geuic!L.,ad diem xiv Kalend. Februar. legi-

Ruinart, in Actis martyrum, pag. 256. Caeterum non tur tantum Sanctarum Marise et Marttiw. Prius au-
:

video quid adeo torqueat in expJicandis his Prajfatio- tem notatur /talat. sanctt Mauri abb. xvin Kaleud.
ms veruis Qui nec kxreltcis pruottattbus, nec sceculi
:
Febr., et Depositio Antonit xvi Kalend. ejusdem
blandimentis a sut stutus rcctttudtne putuii immulari. mensis.
iNinn saucti relieis tenipore nuih exstlterunt hajre- c ln Gemet. legitur sanctae Agnce. In utroque :

tici ? nno vero piurunos iuisse cousLaL. Sed, inquies, Theod., sunctae Aynctis.
a In pnori iheod. legitur x Kalend. Febr., san-
quis sibi jacile pei suadcal Fettcem presbylerum .\ola-
num, tumeyreyteadversusliaerelicosdecertasse,idquea clorum Emerentianae ei Macarii. In Gemet. scribitur
sanctu Pautino aut igiiorutuin, aut saltem Qrnissum per abbreviaLionem sancturum Eemerenttanx et Ma-
fuisse? Verum de sancli Felicis cerLaminibus adver- curti.
 ;

297 IN S. GREGORM LIRIUIM SACRAMKNTORUM NOT^E. 2 '.»8

Macharii, Pulvii, Martyrum. Forsan leg. P/<&/i71la- A ter suavitalem, haec sequuntur Quod nobis, Domine :

quo Macharius, de quo estprfesens Missa, cum co- petimus benignus impertias; ut amemusejus meritum
deui die coujungalur in dicto Martj rologio cura sau- passionis, et indulgentiam nobis semper fidelis patro-
clo Eugenio martyre, is est Macarius qui a Juliano nus martyr tuus Projectus obtineat. Per Christum
Apostata in Oasim Arabiee oppidum relegatus.ibidem Dominum nostrum.
cuni sanclo Eugeniosecuri percussus est, ul scribit 1(V2. Dc Nativitate Ita Codex Rhemensis, quod
Metapbrastes in sanclo Artemio. Eodem «lie Macarii deest in Cod. Rotradi pro quo in Cod. Ratoldi et
:

etEugehiimeminit Rabanusin Martyrologio. Eme- apud Pamelium habetur secundo.

rentiame et Macarii missa est ejusmodi in Cod. l(i:{. PuriAcatio sanctge Marise virginis. In Codici-
Rhem.: Majestati tuae nos,Domine,martyrum su bus Rodradi el Ratoldi, vn \n n.'<i apud Pame- w
catiobeataconciiiet, elc Martyrum tuorum nos, Do- liuni. vii \vn quod periude est, id est occursus.
;

mine.sempe festa laelificenl, etc. Super oblata Ac- : Causam reddil sanctus Rildephonsus. serm. de Pu-
cepta Ubisi'. Domine, sacralae plebis oblaiio, rificatioue: Qwta cum Dominus hodierna die in lem-
Postqomm. Jugilernos, Domine,sanclorum tuorum
:
plum a parentibus fuisset delatus, a sanctis,quos plu-
i Itetificent, ete. »• rimos Jerosolymis fuisse non dubium est, eis obviari
ioT. Deus.quiuniversummundum beatiPauliprx- credtmus. Denominatio a Grsecis est derivata,qui hoc
dicafione docuisli,etc. Sanctus Paulus universum festum sic indigitarunt. lta appellatur a Codino Cu-
mundumsuapreedicatione docuil ul testatui ropalate. lib. de Officiis Constantinopolis, x«tA t-av
Clemens in e iist. ad Corinthios: Ata ^).on 6 tlauXo? I t/5; \-'j.-'/.j7o; £oor/jv, id esi . in festo Occursus ; Ce-
urcou J 'Z-j. nrraxt; Ssvua »ope'o-a{, g dreno novella Emmanuelis Coraneni
in Justino.ct in
KM&t .:'r,'jji '

, SV o / -v o ; h TS T»j xvkto//;, imperatoris, quam profert Theodorus Balsamo in

>v t/; ; m<7T£'.>; /J.zo; g^aosv, cap. I. til. 6. Nomocanonis Photii -h
8' ro-j peSpou- :

<JV/.'J.I.'j7 JJT-J 'JLlJ.t'/.; OAOV TJV X07J.OV, xat £rri Tspuct 7 f, otpiou rh ;j. rr,-j toj SwT^po? -jTT'j.K'j:j7r,-j, \i\ est, secun-
&vas*>i sX6«iv. II est Paulus propter zelum in vin- : da Pebruarii oh Salvatoris occursum. Hoc festum a
eula septies conjectus, verberibu -. lapidatus, Theophylacto Siraocatta, Iib. vni Ilist., cap. 4, dici-
aemium reportavit.in Oriente et in Occi- tur T£o-o-«o'//.oo-Tr) haip'j. 7? ; yz-j-Jfuc/.y.f,; 7tavY]yupeo>«
t

denteverbi praeco factus, illustrem fidei gloriam sor-
titus est.justitiara per
ad Occidentis terminosveniens.Et sanctus Gregorins,
Nyssenus,Orat deoccursu Domini:'H K7r6'Ispou<7a>iiJfA,
xat xuxAm ueyotTou IXAuotxou, uaAAov os usypi r«v7rsoa-
t-.)v r«? yq? fdvocax «orpajrr;, tjjcj 0eia? ppovTij? sv toj
uuoTixewTpoywTOu Y:'j r/.yyzi.io-j ry/.v-U -v.tt,; xuAta^svTt
rJU oixouus'v*)s, iJietosffTaTij xai ueyai.60poucj p&>v.vj,
/;
Id esl fulgur illud a Jerusalem, et circumjacen-
; gionem siquidem harum raentionem facil sanctus
tou y.z/'j.io-j '-)zoj \r,7Tj. id est, quadraiiesima dies
mundum universura docens, celcbrilatis Natalium magni Dei Jesu. InCod. Rhem.
hoc feslum appellatur sancti Simeonis.
In eo festo fiunl cum cereis ardentibus rogationes
seu processiones, ex salis antiquo more, supersti-
/; tione vetcri, qua Romani hoc mense in honorem
Februi Uei, id est Plutonis, cum cereis ardentibus
lustrabant urbera, in piam ac sanctam mutata reli-
;

tibus regionibus usque ad lllyricum, inio Usque ad Hildephonsus qui Qoruit anno 644, serm. supra ci-
termiuos tcrrse luxit; illa divini tonitrui in mystica tato: Agitur hsec festivitas mense Februano, qurm Ro-
orbem temevolvebatur,cla-
quae per mani adhuc pagani a Februo, id est Plutone, sic vo-
rissitua maximeque sonora vox. Agitenim boc loco C caverunt, etc. Quam lustrandi consuetudinem congrue
tnctoPauloApostolo. El sanctusJoan. Chrysost., et religiose Christianamutavit consuetudo,cum eodem
i. 13, in Epist. I adCor., agens de sancto Paulo: mense, hocest hodiema die, in honore sanr.tx Dei ge-
:urc i' sltiliiamaitrcni).clr.,'\u' kito 'Iepou-
///<> nitricis.et perpeluse virginis Mansenon solum clerus,
7'j~i:r,j. Lteyot tou (XAuptxou Tps^ovra, xai v.; ZizcrAav scd omnis 307
pbbs Ecclesiarum loca cum cereis
'j- ::/-/.. /.'/.i -'j:j-.7./j>j 7f, ; oiy.o-ju.hr,; xadajrep j-ottt£- c: diversis hymnis lustrantes circumeunt. Idem scri-
pov pspousvov. Id est a Jerusalem usque ad lllyri- : bit sanctus Eligius, horail.2: Nunc igiturvaneesuper-
cum currentem, Rispaniam 303 abeuntem, et in slitioniserrorem pulchre Christiana dcvotio ad veram
tanquam alatam totum orbem pervagantem. convertit religionem, cumjam non post quinquennium,
lrjs. Quod nou cjus eondierit disciplina. In Cod. nec, ul olim, circa finem mensis Februarii una lustra-
Rhera legitur Quod ejus non convenerit disciplinis
: lur civitas Romana ob honorem Februiquifalsolustra-
b Post qu sequuntur in eodem Codiee Quem : tionum, idestpurgationum, potens putabatur,et Deus
e vas factun listrum et doctorem infernorum, et ob dignitatem ejus, quse quam cessavit,
andarum mutato nominc collocasti per terreni Homanorum imperii, sed per singulos annos,
Christum Dominum, his praetermissis quae sunt in circa initium ejusdem mensis universa De/ civilas.
co lice Eligii, et aliis codicibus nostris. sancta videlicet Ecclesiaillustratur,fideilumen, qnod
nota quod dicitur rautatum fuisse nomen sa filiorum suorurn fulget in cordibus, designans cereo-
Paulo die conversionis su;o. rum lumine, quod eorumdem gestatur manibus, etc.
die sancti Projecti c In Cod. Rhem.
i.
Eodem A|Hi.i Alcuinum, Amalarium et Walfridum, nulla -

nr etiam sancti Pro/ec/i. Vulgo, Prsejecti, ul iu
D
Rolradi nempe in collectione Praefationum,
Gallice, saint Prix. Fuit episcopus \rvcrn e,trucida-
cum abbatc Amariuo a loci proceribus, anno
juxta Sigebertum. De eo agit Usuardus in Mar-
cxslat cereorum Benedictio sed Alcuinus tantum ;
ait cereos dari a pontifice. Al in Cod. Ratoldi exstat
unica Benedictio sub hoctitulo: Benedictio super
candetas, qufe habetur in Urdine et Missali Roma-
no, sedin quibusdam variat, sicque incipit Domi- :

logio, hac die ct ms. Marlyrologium biblioth.
Corb supra citatum. Ejus Acta vidc apud Suriuin
eodein die.
1(50.Repelita. Ita in Cod Rodradi In Cod.Rhem.
ioiiitur pra^positio in. Hascautera verba, repetita
;
mnitate, arguunt duplicem festura sancti Projec-
ti, qui adhuc in Gallia pcrseverat.
161. Cnncedasque nobis, elc. Ita in Cod. Rodradi,
le ad Pr;efalionis finem quffi desuut iu Cod
Rhem. Sed illorum loco posl illa verba, tribuas jugi-
» Kadem assignatur Missa
ne Jesu Ckrisle. Creator coeliet terrx,Rexregumet
Dominusdominantium, eetc.Purificationis solemnita-
tem ortum habuisse Constantinopoli anno 9 Justini
magni, quo Antiochia gravi terrae motu corruit-
refert Cedrenus. Theophanes, lib. xvi llist. rofert
ad annum 15 imperii Justiniani festi hujus institu-
tionem: Anno quinto mperHJustiniani,mense
Octobri, facta est mortahtas Byzantii, et eodemanno
Hypapante Domini suscepit initum, ut celebraretur
apud Byzantium secunda die Februarii mensis. Quj
in jam lau latis Codd.
d :

Et !i Cod necnon in duobus Theod.

b i le m priori Theod. e Maec Beuedictio legitur in Gemet,, 5 iliae
c ln ms. C ulla exslat saueli Projecti me- antecedunt.
moria.
Pathol. LXXVIII. 10

29'.) IN S. GREGORU LIBHUM BACRAMKNTORUM HOIM.
auctores intelligendi sunt de Lempore quo primura \ ad Joannena episcopum Hi
orimii estejusdera festum Byzanfii; est enira looge
antiquior bujui in IScdeaia n Litutio;nam
lebre erai tempore sancti Gregorii Nysseni,u1 planura
est ex terraone quera de occursu Domini couiposuit,
Kat yitp oti xar« rov ap%iru7tw xaipbv, '... iv ri{ ibtot
T/i? napovom iopr^i, etc Id est : Etenim quando
circn lempus quod est archetypvm (ut $u dixerim)
prcesenlis festi, is qui forma Uwina prxditus eral et
formam servi sumpserat, Mediator inter Deutn et hom\
nes factus, legis prmceptum exsequens, quadraginta
dies natus injanssempiternwn iltud verbum, una cutn
genitrice convenientem atque praescriptam hostiam por-
tante ud templum pergebat. etc. Ou rivo^ hutZs ryv
«v«j7.vyj(Ttv iofi-ry.^ovTii erfip.ipov, eLc. ld esL cujus nos
hodie mysterii memoriam celebrantes, c-te. (Juare bu-
jus solemnitatis celebrandse viam non aperuit Ge-
lasius papa, cum Lupercalia sustulit ; tura etiam
quia juxta ciLaLos Palres liildephonsum eL Eligium
non ex occasione Lupcrcalium lioc Jesl.um uatuui est, g Lulus, Ad l Jrocessionem. Ubi processio sumpta sallem
sed lustrationis urbis qua: Romse agehalur, iu liono-
rem deorum iniernaliuin lnaxime vero Februi, id
est Plulonis, superstitione in veram mutata religio-
nem. Etsi eniin Lupercalia liereuL mense Februa-
rio, inferiee lamen seu Plutonis sacra eodem mense
celehrabanlur, et hic mensis a deis inferis, seu Plu-
tone esL denominalus. non vero a Lupercalibus, ul
videre esl apud Varronem, lib. v de Lingua LaLina:
A Deis infereis Februarius appellatus, quod his pa-
renletur. Ovidium: lib. u Faslorum : signalur.
Aut quia placatis sunt tompora pura sepuleris,
Tunc cuui ferales prajtenero dies ;
IVlacrobium, lib. 1 Saturn. cap. 13 Secundum
(nieiisem) dicaoit deo Februo, qui lustrationum po-
tensdicitur. Luslrarienim eo mense civitatem necesse
erat, quo slatuit ut justa dxis Manibus solverentur;et
sancLum Isidorum, lib. v Orig,, c. b2 Februarius
; forniain Grascam, ayaSvj,
nuncupalur a Februo, idest Plutone, cui eo mense
sacrificabatur ; namjanuarium das superis, Februa-
rium diis Manibus consccrarunt- Ex quibus omnibus
locis iuslraLiouem urbis,et inferias meuse celebralas
Februario, eumdemque mensem a Februo, id est
Plutone, appellaLum fuisse facile cognoscilur. llis
quadranl quae scribiL Cedrenus ad annum mundi
5281 : 'Avvutos sv tw izspi p/jvwv, $i6povov tov v.ca-
xayjjoviov tvj ©ouoxojv Quvij, \iyu. oz AaSsiiv,
kko tou ttsvOo; \iysi xAvjOflvat tov rfi.tooyv.OLOV fi-
Spovc, ydp Ttapa Vr-tpLcioi; to -rivdoc, Kpoaayopsver&i'
xkt' «vtov §'i zoiic xaTOtyousvou; iTtp.wv, xat fsftpovapai
to xadaoat. Id esl, Anvsius, 308 nD ^e Mensibus,
- slerneretur.
Elrusca lingua Februum appelJaii aiL eum qui esl
apud inferos. Labeo Februarium a dolore dicLum
auLumaL, quia Felirus fiomanis dolor dicalur eo
mense defuncLos honorabanl. Februare porro est
purgare. Nihilominus Lamen sancLus Augustinus,
lib. xvincontra Faustum, cap. 5, scribit Februarium
nominari a sacris Februis Lupercorum; a qua sen-
tenlia non multum abestFestus, qui scribit Februa-
" 174. El unum Gkrisli corpus sancti Spirilus tn/u-
rium aJunone Fehruata, quam alii FebruaJem, Ho-
mani Februlim vocant dici et ejus feriasesse Lu-
; teres attribuunL produclionem corporis eL sanguinis
percalia, quo die mulieres lebruabantur a Lupercis
amicuJo Junonis, id est pelJe caprina. Sed superior
opinio poLior videlur.
1G4. Ad Collectam. Per a Colleclam hoc loco qui-
damarhiLranlur signilicaricollectionem eleemosyna-
rum, et hanc Missam inscribi Ad Colteclum, quia
diebus solemnioribus tiebant eleemosynse. Quod etsi
admiserim,non opiuor tamen liocloco per Collectam
signilicarieleemosyuam, sedcoiivcnlum et synaxim
ad divinum ollicium peragendum,et coramunes pre-
ces fundendas, aLque eliam ipsutn divinum oliiciuin.
Sanclus Ilieronymus, in Lpitapliio Paul* Quo siyno
vocaOanlur ad Coliectum. SancLus Epiphanius episL.
a Varias Col)cc ,
a; significaliones repete ex
Gussanvil.
.
300
rmitan i
igit \r a L bi m (JolUu in Et ctet in itlst juset
i 1 1 i
t
juxta monastt iu < m
oclui Pachoraiu in
i
,
Kegula, ei mterprelatione ancli Hieronymi, art.
101 8ex Orationei facieni y< juxlaexem- /
plum majoris Colleclm Arl. l^l
} Si quii lulerit rem \
non uam, ponetur super hum et ujei pani- . .
tentiam publice in Colle< ta. Hujui loci explicatio palet
ex Ordine Romano. Nara ibi narralur ul in bac i
britale clerua <! populus colligitur, um congregatur,
inctum Adrianum exspectans ponliflcem Pon :
lifex, ingreasu sacrariuin, induii Beoigris reslibu ,
et scbola cantat Exsurge; tunc leqailur Oralio ad
Collectam Exaudi, seu Erudi, ut in quibusdam ex
aoslris Sacramentariifl legitur; postea cerei h
:
dicuntur. Benedictione expleta, proeeditar ad san-
ciam Mariam,ubi Missa celebralur.Idconfirmaturex
Missa DativitatissanctffiMarJiein hoc Codice, in qna
Orationem ip-m- alia prwcedit, cui praeflgitur Jiic h-
pro buo termino, id eat procedentium,cum ad eccle-
siam pervenerint, coslu, nitiil aliud esl quara inquod
Collecla in tiac Purificationis celebritatc appellatur.
Hi.'i. Erudi. lla in Ivlilis, et in Cod. nostria m
el apud Pamelium. In Ordine el Missali Rom.legitur
Exaudi.Et sanej quamvisTo exaudi non sil rejicien-
dum, to erudi huic oralioni oplime congrnit, quasi
populus per exleriorem cuitum eruditus possit gra-
iiam assequi interiorem,qnae exteriori illo cuJLu
ltiC Ministrum. Servum, subditum, quia Christos
singulari liumilitalis exemplo selegi subjecit; el qui
iniiniio sanguiuis sui pretio mundum reneral redem-
: pturus, pusillis quinque siclis redimi voluit.
IG7. Fcenarum. ln Cod, Rhemensi, peccatorum, id
esl. tortormn. caniilicum, lyraniiorum.
168. Agathen Ita in al is (>odd. nostris mss. juxla
1(59, Seinper exstitit. In IJditis deest to semper.
.-,
170. Haec Hoslia. Non shnpJex panis et vinum,
sed Christus, qui sub speciebus panis el vini esl iin-
molandus. H;hc enim vocabuJa non sunlnude consi-
deranda, sed proul ad Christum referunLur.
171. Per florem virginalis ulen. Id esi Clirislum.
florem verum, qui fusus esl ex ulero Virginis.JuxLa
illudlsai*, cap. xi Egredietur virga de radice Jesse,
:
et flos de radice ejus ascendet.
303
172. Conservala justilia, etc. Justum enim
erat ut Adami carne victa a diabolo caro hristi dia- (
boluin vincerel.ut elatus de carne prostrata a carne
173. Quae esl salulifera, et ineffabile divinx gratiae
sacramentum. lla in Cod. RaloJdi, eL apud Guilmun-
duminfra ciLanduin. ln Sacrainentis Arnbrosianis et
;
Cod. Kodradi: Quae salutifero etineflabili divinae grar
tiae sacramento offertur. InCod. Rhem.: Quae est mira
rursuset uieffabitis divuia gratia savramenti. Sed le-
gendum puto et ineffabile dioinae yratiae sacramentum
sioiie perficdur. Hecte. Siquidem Spiritui sanctove-
Cbrisliin Euctiarislia.perquamdamapproprialionem
videlicel. Sanclus Cynllus Hieros., Calhec. S mysla-
gogica HaoaxaXoujxsv ^ov fikxvQponov Seov. to ayuti
:
irveuua i^aitoaxui\a.i stti Ta 7vpoy.iiy.ivi/., tva noc/iaii -oj
p.vj dprov 0-rh'j.r/. Xotorou, tov §'e olvov ataa Xoisro-j-
UavTM: yao ou av cy^yatTo ~6 ayiov mvipa, tojto
rtyiaarutxai (*rra6e6Xi;Tat. Id esL: Rogamus Deum be-
nignum uL super ipsa proposila sanctum Spiritum
einiltal, uL panem quidem faciat corpus Chrisli, vi-
num vero sanguinem Christi. Omninoenim quod at-
tigeritSpiritus sauclus, hoc sanclificalur el trans-
: mutalur.Theophylactus,in v cap. Joan. MsTajrotetrai :
anoppnzoic, loyotc. o ap-oc, outo; ^ta tc,c, fivanx;gs £J).o-
schohis Angeli Roccas ad hunc locum, in Edit. Vatic, et
 :

301 1N S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOTtE. 302

yixq, xai e;ri»oirr;o-^>; to-j ayiou nvsvuaTo;, st; i-j.r/.u. X supposui hxc continentem: JElerne Deus,et libi hanc
rou xyp/ou. Idest: Traasformatar arcaais verbis pa- immolatiunis Hostiam o/ferre, quae est salutifera, et
ois isle per mysticam beoediclioaem eL iofusibaem ineffabde divinsti gratise sacramentum;qux nffertur a
sancii Spiritus io caraem Domiai. Idem scribit saa- plurimis,et unum Cltristi corpus sancti S/iiritus inju-
ctus Joaanes Damasceaus, lib. iv de Pide ortbo- stone perficitur.Singuli accipiunt Christum Dominum,
doxa, cap. t, ubi docet paoera et vniuiii transfor-
I el iii simjulis portioiiibus totus est, nec per singtilas
mari in corpua el sanguiaera Cbristi, per iilapsum iiiiiiuitur, sed uilegruin se /irxbct in sinyulis, etc. Et
Spiritus saocti, quemadraodum verbum Dei iocar- Algerus lib. i, de eodem Sacramento, cap. 15, hoec
oatura est iu utero Virgiois per ejusdem Spiritus ejusdemlV.iMationisquamsancto Ambrosioattribuit,
saocti infusionem: Quomodo (iet istttd, dicit sancta verba citat Item Ambrosius, Dominica quinta post
:

loniam virum non cognosco ? Hespondet Ga- Epiphaniam Singuli accipiunt Christum uominum,et
:

briel arckangelvs : Spiritus sanctus superveniet in te, in singulis /lorlionibus totus est ; nec per singulas mi-
el rniusALltssiuii oDumbrubtt tibi.VLal vuv spwTa^irw? nuitur,sed integrum se prxbet tnsinyttlis. Qute verba
aprogytvsrat fftuua X.ptarou, xxioijoz aou to uowp atua etiam babeiilur in liturgia Ambrosiana.
KptOTOu Xcyu uoi xayv». tlvsuua ayiov z-l^ol-.o\, /.ai
; 17b. i'er sinyulos. lta in Codicibus Hodradi et Ha-
-.'j:j-'x KOLii unrkp Xdyov xai evvotav. ld est : 6'i mw»c toldi,apud Guitmunduoi,et in liturgia Ambrosiana.
interroijas quomodo panis fd corpus Cltrtsti. et tu/ita In cap. citato Algeri legitur Per singulas. Nonmale.
et vinum sanguis Christi t Ego quoque dicotibi : Spi- quia ad ro portionibus, potest referri.
ritus sanctus supervenit, ethsec operatur supraquam 177. Uiium Cltristi corpus efficimur. Juxta doctri-
dici el intelligi potest. Ita etiam docet saoctusGer- r> nam sancti Augustini, tractatu 27 in Joannem Hoc :

maous patriarcha Constaotioopolitauus, iu mystica ergo nos docuit el admonuit mysticis verbis, ut simus
Tiieor.a Undeet Sanctus spiritus beneplacito 1'atris,
: iu ejus corporesub ipso capite in membris ejus edentes
et voluntate Filii invisibiliter prxsens prxtnonstrat carnein ejus, non relinquentes unitatem ejus. Porroin
divinam confectionem, vt manu sacerdotis obsignat: Codicc Hliemeusi sequitur iv Idus Feb., natale san- :

Heu [irra6aX)si, xxi rsXstot ra irpoxslusva ayta o\upa st; ctoriun Zotici, Hincynlht, Herennii, ubi legendum
Ttuua xai aiua rou K.uptou ij uuv Iijo^ou Kptarau. ldest: Irencei, ut apud Usuardum, et in Martvr. ms Bibl.
7:/ c owertit, et conficitproposita saneta dona in cor- Corb. bac die. In Martyrol. sancti Hieronymi ms. :

I samjuinem Domimnostri Jesu Chrisli. Id eliam
apparet ex veteri inscriptioue aitaris lignei argeato
obducli. qaoadam aaditicati inuniticentia Rogerii
episcopi Elloroneosis
Romx, Sotheris, Zolici, Jacinthi, Hirenei, Dionysii.
Pro quo ultimo, apud Usuardum, et in Martyrol. ms.
citato, habetur Amantii. Missa est hujusmodi. Ora-
tio Domine Deus, noster, multiplica super nos gra-
:

H is saperimpositas commutat Spiritus almus, tiniu tuam, etc. Super oblata Suscipe, Domine, po- :

Fit de panecaro, sanguis substantia vini, puli tui pro martyrum festioitate sanctorum,eic, Sed
ut habetur lib. v Hist. Bearnensis, cap. 18, auctore videtur deesse to Hostias, vel ro sacrificium, autquid
clarissimo acdoctissim;» viro i'etro de Marea. simile. Postcoramuo. Sacramenli lui, Domine, qux- :

Quare olira quibusdatn sanetissimis viris heec sa- sumus, suinpta benedictio, etc.
crosaocta mysteria conlicientibus, sanctis Spiritus 178. Natalesancti Valentini* martyris. Ita in Edi-
praesentia sub quodam visibili signo apparere sole- tis, apud Pamelium et in Codicibus nostris ms.,
bat, ut quondara sancto Joanni abbati, cognomento excepto Hbera., io quo habetur Natale sanctorum :

i
hozebitae, qui postea fuit Csesarese Palaestinae epi- " Vakntini, Vitalis, Filiculx et Zenonis. Qui sancti
scopus, ut refert Joannes Moschus, in Liraooario, omnes occurrunt eodem diein Marlyrologio Usuardi.
cap. 25, 21. Idem scribil de quodara presbylero cu- Romx Natalis beati Valeniini prcesbyteri, etc. Uem
jusdaui in Cilicia pagi, nomine .Mardardus, qui ooo Hoinx, sanctorum VitaLis, FelicuLx et Zenonis. Idem
prius .Missaui incipiebatquara videre Spiritum san- habetur in Alartyrol. Notkeri et in Martyrol. ms.
ctum altari obuinbrantem et cap. 150 scribit de ; Corb. Bibliotb., in quo male legitur Feniculx. Ho-
quodain Humelli prope Homam episcopo, qui ad rum Missa est bujusmodi. Oratio. Tuorum nos, Do-
Oratiooem obldtionis 310
solebal videredescensura mine, quxsumus, preabus tuere Sanctorum, etc. Su-
Spinlus sancti, et celebraos coram papa Agapeto, per oblala. Ad m niyrum tuorum, Valentini, Vitalis
ameto quodam diacono, qui ei erat impedimento, Feliculx et Zenonis. Domine, plebem tuam, etc.
ipse cuin papa vidit adveotum Spiritus sancti. Posteomin. Protege, Domine,plebem /uam,etc.31 1
175. /m siiitjttlis portionibus totus est. Huic doctri- In eodem Cod. Htiem. sequitur xiv Kalend. Mart., :

nae quadrat illud saocti Basilii, epist. ad Oesariam nat. sanctx Julianx. Hu3c est Juliana virgo et mar-
palriciam Taurov tolj-jj iz-.i. -f, o*uvauet slrs utav
: tyr, qu;e Nicomediae passa est, de qua Martyrolo-
fisoiou oiiz-v.L -lz. n-i noXkuc, uspiSa^ oj.oj. Id est gium sancti Hieronymi eodem die N icomedix ,passio
: :

Idem igitur et potestate, sive quis unain particulara sanclx Julianx oirginis etmartyris. ApudUsuardum,
accipiat, sive multas simul. Unde praeclare dicit et in Martyrol. ms. toties cilato Cumis, sanctx Ju- :

sanctus Caesarius, dial. 3, interr. 100: To fni tjj§ lianx oirgmis, qux post varia tormenta, etc. Sed lo-
fleia; -y;.-iir,z tspoupyoupsvov, xai rw Staffw TravTi cum nominant translationis, non passionis, ut ex
,,?•..; Sttx.tpoup.evov xai 'jj.r,v.7',>; persyousvov. Id
est D Martyrologiis Notkeri et Habani notum est his qux
: :

Quod in sacra raeosa cousecralur, et universoccetui passa est quidem in Nicomedia, sed post paucurn tem-
sacro indivise dividitur, et sine defectu parlicipalur. pus, Deo disponente, in Campaniam translata. Missa
Hujus aulem Prsefationis memioit Guitmuodus lib.i autem est ejusmodi. Oratio: Omnipotens sempilerne
decorporis et sauguinis Christi in Eucharistia Veri- Deus, qui eligis uifirma mundi, ut furtia quxque con-
tale Ne autem me quis existimet hanc sententiam ex
: fundas, etc Super oblata In sanctx martyris tux :

meo sensu commentatum, Prxfaiiunem istam, qux Julianx passione pretiosa, etc Poslcomm. Libantes.
pertotum i>ene o/ bem Latinum inter Epiphaniam et Domine, etc.
Septuagesunuiit uiquadam die Dominica habetur,hic 189. b Ctilhedrasancti Petri. Sineadjuncto.ut apud

a Abest
ynarlyris in Calensi. "Ante boc testum in Missa, Romensis dicta, cujus prima Oratio eadem est
Gemet. multa a.ia assignantur, scihcet sancti \ e- acfesti Calbedne sanctiPetn Deus,qui b.Petr. apost.,
:

dasti cont.. viu tdus Febr.

Scholasticae
; sanctae collatis claoibus, etc.,elsi in tota Missanulla amplius
virg., iv Id. Febr.,et sanctae Soihens virg. eodem sancti Petri mentio liat. In veteri Lejtionario Luxov.
die. Ueui.juesanctae Eormenihddae virg., Idibus ejus- pi\escribuntur legenda hoc in festo, et in Missali
dem mensis. Gothico assignalur Missa in Cathedra sancti Petri
^ Omittitur in Cod. Cal.
In Sacramentario, Gallic. apostoli. Pestum hujus Cathedrae in Januario apud
quodedidit D. Mabill. ex Cod. ante mille ann.
J. Oailos oliin celebratum fuisse optime probat Mabil.
exarato Museiltal., tuin. I, parte u, exstat quaadam lib. n de Liturgia Gallic, pag. 120.
 .

303 1N S. GREGORH UBIUJM SACRAMENTOR1 M NOTiE. :ju'i

Pamclium, Io Cod. Rodradi, io li parte, el io Cod. \ tificium circamanumi tantum d* ui

Rhem. el in parvulo Martyrol. ms., qui esl ad cal- m iphnu
sb( u todtri. Ita apud Marculpbura forraula
i <

ceno ejusdem Roma. In

libri, Lo Bdilis addilur, in i'.\ Elalicubiipt \m alienare pontificium nonhabens;
:

Cod. Ratoldi babetur m Antiochia, Cath dratancti ci formula il Ea teilicet ralione ui nihilexinde
.

Pelri. Apud sanctum Augustinum mter sermooi penitut de qualibet realienandi uulminuendt ponUfi-
Sanctia exstal sermo C>, de Catbedra sancti Petri, cium wiii habeamu el apud Aroobium, in Pnalro.
io quoin paganorurn Buperstiliooem ila invebitur ;
i.vin Accipiunt i> iiiifii iuhi judtcandi
:
et corripi
Cum soletnnitatem lianc Ecclesiis merifo religiotuob* omn busCodi-
181. I't Patriarchts fundusli. [ta in
servatio introduxerit, miror cur apud quosdam infid:- cibufl mst el in Edilia atque apud Paroe-
nostrii
les (lege, Bdeles) hodie tam pernicio us error inere- liiini. ac proinde hiec lectio mundasti, quam quidam

veril,ut super tumulosdefunctorum cibos et vin con- t aatruere voluot, esl explodenda. oim dici I

ferant, qttasi egressse de cofpuribus animae carnales potesl Ecclesiam fuodalam esse in palriarchis, quia
cibcs requirant. Et in concfl. Turon. u, cao. ii, lit prirais illia Cbristufl revelal i n esl
mentio ejusdem festivitatis ct similiura superstilio- nostrae praeambula. Deinde ro ti nulium re-
nuin Sunt eliam qui in festivitate Cathedrse domni
: ctum sensum efficere polest, cum dici non pouit
Petri apostoli cibos mortuis offerunt. Redeuntes mi Ecclesiam, quas nondum erat, in patriarcbis ruissc
dornos proprias ad gentilium revertuntur errores, et mundatam.
postcorpus Domini sacratas dxmoni accipiunt escas. 182. Ut quse statuisset in t< ris. I. ;pli id quod
Conteslatur iltam soUicitudinem tam pattores quam olim Cbristus Pelro allegorice dixerat l. : • . > tibi
presbyteros gerere, ut quemcunque in hac faluitate R claves regni coelorum, etc.,
persistere viderint, velaa nescio quas petras, aut ar- 183. Sancli Malthiae. Hiec festivitas non exstatio
bores, aut adfontes, designata locu gentilium perpe- aliis Codictbus nostrit mss. a -

tmre, quae ud Ecclesiserationemnonpertinent, eos ab 184. Numerus tacrotut. Duodenarius videlioet

Ecclesia sancta auctoritate repellant. In bis locis
die festi et raense tacetur ex verbis lamen citatis
satis conjicere datur agi de Catbedra sancti Petri,
quae inensc Februario celebratur. Primo eoim men-
tio fit eorura qui paganoruin ritu mortuis parenta-
bant, eoruraque scpulcris dapes inferebant, quod
olim fiebal in Feralibus, quae in prisco Kalendario
Romano incipiunt die 20 Februarii, et durant fere
usque ad finem ejusdem mensis, in quibus iManes
de apostolis collegii olim Bignificatus per duodecim pa-
;
triarchas, perduodecim fontes aquarumet duod
portas coelestis Jerusalem Porro in Cod. Rhem
quilur Vo/j. Marlii, natate tanclarum Perpetuae
: ei
tfeliatatit ; de quibus eo'Jem die agilM ms.
biblioth. Corbeiensis : ln Mauriti ina civital
tanorum. passio sanctarum martyrum Perpetux et
Felicitatis, et cum eis Revocati, Salurnini et Secun-
doli. In Marlyrologio Usuardi /« Mauritaniacii :

placabantur, eorum tumulis, cibo quo vescerentur Tuburbitanorum, nalalissanctarum martyrum P

apposito, ut constat ex Ovidio. lib. n Fast., qui est luae et Felicitatis, et cum eis Revocati, Salurnint et
de mense Februario. SecundtiLi, quorum ultimus incarcere quievit,reliqui
omnes ad bestias sunt dra<iiti sub Severo principe ; et
Nunc animoe tenues, et corpora functa sepulcris in Martyrologio ms. sancti Hieronjmi: tn Maurtta-
Errant, nunc posite pasciturumbra cibo.
niacivitate Turbttanorum.passiosanctarum Perpetuae
Nontamen hoc ultraquamquot de mense supersunt
Q et Felicitatis ; et ibidem supra eodem dic (it raentio
Luciferi, quot babent carmina nostra pedes,
Hanc quia justaferunt dixere Ferultia lucem. Saturnini, Revocati, Secundili (leg. Secunddi) post
alios sanctos qui assignantur Antiochi;e. Sed puto
De hac superstitione scribit Varro, lib. v de lingua oraissum esse ~o in Ajiica, saltcra ante ro Salurnini.
Latina Feralia ab inferiis etferendo, quod ferunt,
: 1'lura vide a[>ud Baronium hoc die.Missaestejusmo
tum epulas ad sepulcrum, quibus jus ibi parentare di. Oralio Ua nobis, Domine Dcus noster,sanctarum
:

Secundo in citato concilioarguuntur ii qui ad nescio martyrumpalmas incessabiti veneratione venerari,elc.

quas petras agunt ea quse ad Ecclesiam non perti- Super oblata: Intende, Doniine, munera, quaesumus,
nent quse sane petrae nihil aliud sunt quam termini
: allaribus tuis, etc. Postcommumo : Praesta nobis,
agrorum quos olim sub Dei Termini nomine cole- Domine, quscsumus intercedentibus sanctis, ul quae
bant,et festumappellabantterminalia Pagani, quod, ore contigimus, etc. b -

ut Cathedra sancti Petri AnliochiaD, incidit in 22 185. Praesient nobis, Domine, etc. in Roclr. 313
Februarii, ut clarum est ex antiquo Kalendario Ro- et Hat. edictis Codicibus Dens, qui bcitum Grego- :

mano, hoc modo Teh n'. de quo etiam canit Ovi-

: riurn, etc. Porro in Cod. Ratoldi sequitur festunr
dius libro supra citato, eodem mense. sancti Cutberliepiscopi- is fuitepiscopusLindisfar- :

nensis, cujus vitam scripsit Beda, prosa metroque :

312 Noxubi
transierit solito celebrelur honore,
Scperat indicio qui deus arva suo
Termine sive lapis, sive es defossus in agro
Stipes, ab anliquistu quoque noinen habes.
De eo etiam agit Varro, libro citato.
hoc concilio, et in Codicibus mss. supra citatis no-
:
de quo etianr agitlib. iv Hist. Anglorura. Vitasancti
Cutberti, qure a Beda versu scripta est. exslat apud
Henricum Canisium.tomoVantiquaelectionis.dMissa
O est hujusmodi:Oratio:S«ndws el gloriosus Cutbertus
Quare cum in ntartyr. Super obl&ia: Hocsacro Christiopere,ot om-
niumsanctorum martyrum, etc. Pnefatio Inhacdie :

minetur cathedra sancti Petri sine adjuncto, puto migralionisadChristumsanctissimisacerdotisCutber-

olim hoc 22 die Februarii soleranitatem utriusque ti, etc. Benedictio: Domine Deus omnium gratiarum,

Cathedrae celebratam fuisse, et decursu temporis respice ornnem hunc /lopnlum luum,qui inkonoreluo
Cathedrae soli Antiochenaj devolutum fuisse. Praete- clivinis famuiatur officiis; etqutdqui isancto martyri
rea notandum in nostris Codicibus mss. nullum esse tuo Cutberto hodierna die profuit ad beatitudinem,
festum Cathcdrae sancti Petri Romae, ut neque in prosit huic Eccsesiae ad exemplum. Amen etc. Ad
Editis, neque apud Paraelium. Complendum, Saiiaiis, Domine, munerum tuorum
480. Ponti/icium. Pontificium hoc loco est Pote- di-nis. etc. In hoc Missa cur sanctus Cutberlus mar-
stas, auctoritas. Legis Burgundionum tit. l9,|6: tyr appclletur rationem non video, cum mhil tale de
(juo si intra tres menses soluto ihbtto pignora sua eo scripserit Beda, nec Usuardus hoc die. Huic Co-
non perceperit, post modum ea regutrendi ponnftcium dici Raioldi favet Martyrologium nrs. bibliothecae
non habebit. Et tit. 40, § 1, hujus vero actionis pon~ Corbeiensis, ubi eodenr die sic habetur In tiritan- :

aNeque in Mss. Reg. Suec. et Calensi. Continetur c Consentit Cod. Gemet.

in Gemet. ac Theoderic. b JVlissaomnino est diversa in Cod. Genret., nec in
b Eadem M ;
ssa assignatur in Gemet. ac Theod, Orationibus aut in Praefatione vocatur unquam mar-
hoc ipso die, seilieel JNonis Marlii. tyr.
 .

305 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT\E. 306

niis natale sancliCutberti martyris :In eodemCo-
dice Ratoldi sequilur, xn Ealend. April., natale san-
cti Benedicti abbatis. Cajus Siissa est hujusmodi
Omnipotens sempiteme Deus, qui gloriosi Benedicti
exempla (leg. exemplar) et humilitulis triumphale
nobis ostendisti, etc. Prsefatio Honorandt Patris
a
A jejunio duntaxat. quia ii qui in Sexagesima et Quin-
quagesima [ejunabant jejuniura Sabbati in Quadra-
:
geaima minime servabant, el in Buppleraentum die-
runi sabbatinorum et dorainicorura in Sexagesimaet
Quinquagesima jejunabant.Unde conciliura subjun-
:
git Sedneque per Sabbaia absque infirmitale qvis-
:

Benedicti gloriosum celebrantes dietn, etc. Benedictio, Qtiamsolvat Quadragesimw jejunium,nisi tantumdie
ut in Missa, sancti Cutberti. Ad complendum: Perce- Dominiro prandeat. Quodquidem sabbati jejunium
ptis, Domine noster salutaribus Sacramentis, etc. in Quadragesima, in concilioAgathensi olimpraccep-
Super populuni Plebem nominis tui subditam, etc.
:
tum fueral can. 12 Piacuit eiiam utomnes Ecclesiae
:

186. Annuntiatio Angeli ad sanctam Mariam. Ita fllii,exceptis Dominieis. in Quadragesima,etiam die
iu tcusis ex Vaticano aed iu aliis Codicibus no- ; Sahbato, saoerdotali ordinalione,et districtionis com-
sii-is mss. legitur :
b Annun ia'io sanctae \lariae.Uoc minationejejunent. Sed cum hocdecretum nulloloco
festum in comilio Trullensi, can. 52, appellaturri poneretur. in conc. Aurelianensi iv renovatum cst,
kyitt tov s-Jxyyi/.iiu.o-j njxEjaa. [d est, sancta Annun- propter Gothos maxime, quicum fidem ab Orienta-
tiationis dies. In novella ManueJis Comneni impera- libus accepissent, Sabbati jejuniumex eorum more
toris, apud Tlieodorum Balsamonem, in caput pri- niiniine servabant.et in hanc consuetudinem cohabi-
niuni tituliseptimi Nomocanonis PhotihTwsflsofttjropos tatores Gallos trahebant.
i.y. -,in.7'j.'ji. malris Annuntiatio.lnChro
id est, Dei 198. Ad ejus plenitudinem. Plenitudo sacri mu-
i

nico Alexandrino, olympia le 351, c ifupa svay- m B neris est gratia quara Eucharistia pleneetabundan-
rueu tjj? ']-.-, -. rj<:jr,-~ r,-j.--yj rf,; 0<ot6x6v, id est. dies ter confert.
Annuntiationis Dominse nostrae Dei genitricis. A Co- 199. Quatenus triceni. Juxta Evangelii verba,
dino Curopalate, in libro de Officiis absolute dicitur Matth. xiu, quae ita exponit sanctus Ilieronymus,
iCictyysXicraoq, id est, Annuntialio. lib. rcontra Jovinianumcircaprincipium: Trigintare-
187. Inbt Virgmis utero.\t& in Codice Rodradi
:
'.•(•
feruntur ad nuptias.Nam etipsa digitorum conjunctio,
ibyteri, el ap ''1 Pamelium. Recte. Nam Mattheei quasi nwlli complcxans osculo et fcederans, maritum
i. 20, \es\lur.yuodineanatum est In Missali Romano pingit et conjugem. Sexagesimavero ad viduas,eoquod
ir de beatae, etc. Hsec autem Oratio videturesse inangustia ettribulatione sunt positx: unde et superiori
ad Processionem scu Collectam, eic. etenim alia ;
digilo deprimuntur ; quantoque rnajor esl difficultas
Botatur ad Missam. experlae quondam voluplatis illecebris abstinere, tanto
188. Inbeat.v Virginisaho. Ila inCodice Rodradi. majus estpramitim.Porro cenlesimus numerus (diligen-
Recte. In Codice Ratoldi, in Editis, et apud Pame- ter, quaeso, leclor, attende) de sinistra transfertur ad
liiiin deost prsepositio in.
dexteram, et eisdem quidem digitis, sed non eadem
189. Incarnari. Ila io Codice Rodradi. Optime. In
manu,quibus in laeca nuptxsignificanturetviduae, cir-
Codice Ratoldi, in Editis. et apud Pamelium, legitur culiim faciens,exprim4t virginitatis coronam. Et spe-
idunare. Quam lectionem si quis probare velit, cialitis a Beda libro de numerandi ratione exprimun-
necesse esl praeposilionera in, quae excidit ex pramo- tur. Tricesimus numerusde digitorum conjunctione
minatis Codicibus,restitui, legendo l» beatee Vir- il

ita explicatur Cum dicis triginta, ungues indiciset :

ginis alvo coadunare,u\ sensus sit Deus.qui in bea- C pollicis libindo conjunges amplexu. Sexagesiinus in
:

tss Virginis alvo Verbum tuum humanse nostrae na-

hunc raodum Polltcem, ut supra curvatum indice :

turji'. videlicet coadunare voluisti alioqui sensus hic ctrcumflexo diligenterafrontepraecinges. Centesiraus
;

sequeretur Deum voluisse coadunare Verbum suuin
Beatse Virginis alvo, qui est absurdissimus.
190. Prwsentem solemnitatem. InCodice Rodradi
legilur e Praesentem celebritalem. In Editis etin Co-
dice Raloldi legitur: Fae nos ita peragere. Male.
191. Pace concessa. Non tam externa 314<I natI1
interna.
ita: centum vero indextera, quomodo in Ixva decem,
facies. At decem ita fiunt auctore eodem Bedasupra:
cum dicis decem, unguem indicis inmedio figes arcu
pollicis. DicitautemsanctusHieronymuscentesimum
de sinistra transferri ad dexteram, quia priina com-
w laevae manus digilis, usque ad
putalio fit 315
centesimum quibus decursis fit transitus ad dexte-
;

192. Divinae gratiae. Quam angelus, Lucae i,appel- rain.in qua computatio incipit a centesimo. Unde
lat virlulera Altissimi.
Juvenalis, satyra decima de homine longaevo dixit.
L93. ln St/jtuagesima, De Septuagesima consule
Felix niinirum, qui per tot ssecula mortem.
notas et observationes nostras ad Concordiam regu- Distulit, atquesuos dextra jani cornputat annos.
larum sancti Renedicti abbalis Anianae, cap. 50,

D"H
Et cum ventum est ad decem millia, in laeva denuo
compulantur, cura supinain medio pectoris apponi-
194. Ut terrenis sustentationibus exvediti. Quia
tur, ait Beda. Unde jocus Nicarchi poetae, lib. u An-
tunc olira ecclesiasticorum hominum jejuniaincipie-
thologiae in quamdam anum vivacem admodum:
bant.
!'.».').£/ pereum cibum, etc. Quia juxta temporum YBipi Xat»
diversitatem a Deocibus terrenus el spiritalis dalur, rtpa; ctptQ[i£ltj6ou oiijTspov ocpqouievi).

terrenus exlra iejunium, spiritalis in jejunio; id est, Id est, qure laeva denuo manu senectutem incipit
cuin jejunant homines, spiritali cibo raagis abun- computare f
.

dant 2(>0. Adsit nobis, In Codice Rhemensi Legitursif

196. Perventione. Ad vitam aeternam. nobis.
107. fn Sexagesima. Concilium Aurelianense iv, 201 . Et sacrificium celebrandum. Itain Codicibus
ean. 2, prohibet presbyteris indicere Sexagesimam Rodradi et Ratoldi, et apud Pamelium. In Editis
elQuinquagesimam: 1 1 oc etiam decennmu. observan- et in Missali Romano etad sacrificium cele-
legitur,
,ut Quadragesima ab omnibus Ecclesiis aequaliter brandu g In C.odice
. Rhemensi est aliaoratio Sa- :

teneatur; neque Quinquagesimam aul Sexagesimam crificium, Domine,observantiae paschalts offerimus,

antePaseha quilibet sacerdos prasumat indicere.Sed etc. Ubi observantia paschalis et jejunium quadra-
concilium non interdicit oflicio ejusmodi dierum,sed gesimale.quia illud est quaedam ad paschalis festi ce-
a Ex Gemet. et Theod. hoc festum celebratur cum priori Theod. Al in Gemet. legitur: fac nos
e Ita in
vi-riha solemni. ita huncdiern peragere.
b Sic habet Codex Calensis, consentiuntque f Quae collegit hic eruditissimus Menardus egregie
Ge-
met. ac Theod. contirmant a nobis dicta in nota d ad hom. 5. lib. a
c quoque legitur Gemet.
Ita in in Ezech., num. 12.
d Particula in deest in Cod. Gemet. 8 Ita quoque in Cod. Reg. Sueciae.
 . ;

307 in s. Gnioomi umuim SAciiAMi.viomiM \OTyR. 308

lebritatexn dispositio, Hincmarui Rhemeniis Archie- A poenitentibui imponebantur '-d hsc de re infn, ;
L

piscopns, in epiit. ms. monaiterii ancti Remigii Sarramenti Ideat, obiervationis,celebrita ,.

itlirinjs siii, jejunium quadrageiimale paschale ap- quadrageaimalii videlii

pellal Et quijejunia, mquit, paschalia inchoastts,
:
2<\~ Subsidium. In Godicihui Rodradi el Ratoldf, .

ante ocules kabete quid in paseha, id est transitu tuc legilur prxsidium. l/i Codice Rhemei Lrum
exhocmundc adpatrem DominusJesut.tradendo eo eorum exitat, led utramvii reponendum i

puset sanguinem suum discipulis suis de reprobodis- 208. De peccatt pcena. Id eit, de pcenitenl
cipulo iii.ni. Sed hac de re infra. 209. Sacramenti, Idest, gratiae iacramentalis,me-
202. Et Sfajestatem tuam cei nuadei otioneexorare. tonymia, causa pro effeclu.
Hjto verba deeiderantur in Godice Rhemensi. I". Ob eruantiee Paschalis. Hoe locoobservai
20it. Cernuam Cernuus dicitur proprie inclinatua, Paichalic eil jejunium QuadrageiimsB, el ab Rinc-
quasi quod terram cernat, inquit Nonius Marcellui, maro in epi tola m ipra citata iejuoium Quadra- ,

cap. 1 geaime, appellatur jejunium paicn ta appel-

204. Caput jejunii. Hanc celebritatem seu missam latura Timotheo epiacopo Alexandrino in ioten
adjectam essc post obitum sancti Gregorii certum lionibua, ui recte ibi explical Theodoi imo,
est, cum illius tempore quatuor illoi ante Quadra- interr. 7 yvvii ikvytw^vv, to ~\uvya ivttku /r.~- :

gesimam diesnulla-jejunii lox involverol. utclarum id est, muiier, si pepererit. debetne jejunarePaacha?
est ex ipso sancto Gregorio, homil. 16 in Evangelia, et interrog. 9: sigu lut, <-t ex oi morbivalde
tum scribit A prsesenti enimdie usque adpaschalis
: labefactut, xai f\9~ ro £bm \\/-y/. oic id I

solemnilalis gaudia sexhebdnmadge veniunt quarwn g veniat sanctum Pascha, debetne jejuna
f

videlicet diesquadraginta duosunt:exquibusdumsex 211. Inutiliasentiunt. Subaudi.esse agenda.

dies Dominici abstinentise subtrahuntur, non plus in '212. Censendum. Subaudi, rationabiliter.
abslinenlia quam triginta et sex dies remanent.Dum 213. Cibus ejus esl totiut bonse olunl Ui etc.His .

vero pertrecintoset sexaginta quinquediesannusdu- verbis quadral illud Joan. iv Cibut meus est. ut /a-
;

citurnos autem per triginla et sexdies affligimur, ciam ooluntatem efus qui misit me.
quasi anni nostri derimiis Deo damus. Cum igitur hoc 21-4. Sacramenti. Id est, myaterii, arcani,snb cu-
loco assignet sanctus Gregorius numerum dierum jus involucroaliquidmysticum lalet.nempe ratiocur
quibus in Quadragcsima jejunium servandum sit, voluerr! Ghristua huncquadraginta dierum numerum
nec quatuorhi dies Quadragesimampraecedenloshoc suo jejunio consecrare.
dierum intervallo circumscribanlur. certum estillos, 215. Per totam Qu(ulvagesimam,etc. H«c verba
nullis tum jejuniis fuisse obnoxios. Necobest quod desunt in Edilis otin aliis Codicibus nostris inss. et
paulo ante exemplo Christi, Mosis. Eliae, de qua- apud Pamelium "
draginta diebus agat; nam etsi olim multi quadra- 216. Stat operto capite. Cum fit Oratio, videlicet,
ginta completis diebus non jejunarent, sed paucio- juxta antiquurn Chrislianorum morom, cujus memi-
ribus, tamen dicebantur quadraginta dies, et qua- nit Tertullianus in Apologelico Illur suspicientes :

dragesimam jejunare, ut notat Socrates lib. v Hist. Christiani manibns expansis, quia innocuis eapite ,•

eccl. cap. 21. Eamdem dierum ob- decimationem nudo,quia non erubescimus; deniquesine monitore,
servabant olim Orientales,et ^gyptii, ut docet Cas- quia de pectore oramus pro omnibus imperatoribus.
sianus, collatione 2t, capitibus 25 et 27, et sanctus C 317 At contra pagani operto et velato capite
Dorotheus, doctrina 15.Qui preefatae decimationi ad- orabant. Sanctus Cyprianus, Oratione do lapsis :

jungebant dimidiam noctem Dominica? sanctae Pas- Ab imnio sceleratoque velamine.quo illic velabantur
chatis jejunantibus enim illis Sabbato sancto ante
;
saa->ficanliumcapita captioa, capul vestrum liberum
gallicinium Dominicae jejunium solvere nefas erat. mansit.
Quia vero diebus Dominicis et sabbati. excepto 217. Hemedio. Pro, ad remedium et sensus est ,' :

sancto, non jejunabant. septem hebdomadas obser- prsesta ut votiva sacramenta nobis proveniant ad re-
vabant. Qui vero inter Graecos quadra^inta dies in- medium vitae temporalis, recte peragendse videlicet,
tegros jejunabant, per octo hebdomadas Quadrage- et eeternae, adipiscendae nimirum. Vulgo legitur re-
simam 316P
r °t e a bant,utdocetsanctusDorotheus
' media.
ibidem. Non enim una fuit olim jejunii Quadragesi- 218. Sabbato in duodecim lectionibus. Hocprimum
malis observandi ratio, sive apud catholicos, sive quatuor temporum jejunium olim non semper oc-
apud haereticos, ut palam est ex Socrate, lib. v Hist. currebat prima hebdomade Quadragesimee sed de ;

ecclesiasticae, cap. 21 Sozomeno, lib. vn Hist. eccl.

; hac re infra.
cap. 19 Joanne Chrysostomo, homil. 16, ad popu-
;
219. Remedia nobis seterna. Remedia aeterna sunt
lum Antiochenum Bibliotheca Photii, n. 107, et
;
quae conducunt ad vitam seternam consequendam
sancto Leone papa, serm. 4 in Quadragesima, So- est metonymia, ut pallida mors.
crates, capite citato, scribit Romaejejunium Quadra- 220. Qux se affligendo carne b Optima lectio,
gesimae fuissa?, duntaxat trium septimanarum conti- quam agnoscit Codex Rodradi.id est se affligendoin
nuarum ante Pascha, Sabbatis et Dominicis exccp- D carne. Vulgo legitur carnem.
tis. Sed cum excipit Sabbata a jejunio puto textum 221. Bedemptionis aeternx. Id est, gratiae. (\wv no-
ejus fuise corruptum, et legendum esse ev vex P<»f«?, bis conciliat redemptionem aeternarn. Est metony-
id est, in nova Roma, hoc
Constantinopoli. Si- est, mia, effectus pro causa.
quidem olim Constanlinopoli tempore sancti Joan- 222. Exlernis. Id est, alienis; estenim antitheton,
nis Chrysostomi, ut ipsescribit homilia supracitata, et opponuntur peccata propria alienis.
ab omnibus integra Quadragesima non jejunabatur, 22:i. Ignorantes, id est [/eccatores.
aliis duas hebdomadas, aliis tres duntaxat.aliisom- 224. Et duze te?-rena delectatione.Locuscorrapim,
nes jejunantibus, ita ut post obitum sancti Joannis sicque,ut arbilror, easligandus Et qui terrenx dele-
:

Chrysostomi, jejunii quadragesimalis ratio ad tres clalioni carnales epulas abnegnmus,human~> volun-
hebdomadasredacta fuerit, alioqui secum pugnaret tatis /)?•/,;., ihtentiones amputemus.
€
Socrates, qui in.ra eodem capite scribit : Iv Pwjx») 225. Noslrae redemptionis effectus. Id est, gratia
7rav (tc/.SSxtov vyjotsvowo-i, id est, Romae omni Sab- quam Christus nobis acquisivil suo sangnine. Infra,
bato jejunant. Etsane Roinani omni Sabbato jejuna- in Prsef., continuo, id esf. statim, protinus.
bant, Graeci minime, excepto Sabbato sanclo. 226 Supemis pt-omissionibus reddat acceptos. Id
205. Ad collectam.Neinpe&d sanctamAnaslasiam, est,nos tibi reddat acceptos et gralos ad supernas
quo procedebatur. Hac aulem feria olim cineres proinissiones obtinendas.

a Minime quoque leguntur. in Mss. nostris. '

mel., Reg. Sueciip, Gemet. et utriusque Theoder.
b Haec lectio conflrmatur auctorilate Codd. Pa-

309
Hydriam. Quidsithydria, explicat auctor vc-
227.
teris etymologici, iiooiot xuptu^ -o d; HSttp -jO--o-j
uyyelov, id est, hydria proprie vas est ad aquain ap-
tuin. Sanclus Augustinus, Iractatu 15 in Joanoem
Vaseratundeaquahauriebaiur.Grxconomineappel-
latur hydria.quonmm GrXi eZtiupaquadiritur,
qinmi aquariumdiceretur.S&ncAus Isidorus.hb.xx
si
Orig cap. (i Bydria vasis genus aqualilisperderi-
, :
vationem vocata; -V-.n enim Grxciaquam dicnnt.Non
solum erat vas aquarium, sed etiam vioarium, ut
testatur Julius Pollux. lib. x Ooomast., cap, 20:
'.i77£ ryj UOtXTOq,
u.'1-jo-j
Id est : Quare
solum aquae, sed etiam vini vas
bydria eral el reete quidem, tjuia il|se hydritequa-
:
rum usus fuerat in nupliis, in Cana Galilaeae, Joan.
ii. plenae erant vioo, quibus exhauslis, Christus eas
impleri aquajussit, ul eam io vinura converteret, In
hac autem Prsefatione hydria metaphorice sumitur.
-J-2N. [ndemnes.
nnxii.
229. Quadrifida peccalorum mole. Alludit ad qua-
triduanam Lazari corruptiouem. QuadriGda pecca-
torum moles sunl praecipua peccati, superbia, ava-
ritia, luxuria et gula.
2 Et l n media perducant xtema. Id esl, per-
1
i. >i
ducant adpaschale sacramentum corporis et sangui-
nis Chrisli, quod recte dicitur seternum retnediura,
quia illius beoeficio vitam selernam eonsequimur.
2\\. Sacramenti, id est, gralia; sacramentalis, ut
supra notatuni est.
318 232. Cujus >ios misericordia prxvenit ut bene
agamus, etc_ Ita sanctus Augustinus in Euchiridio,
cap. -28 Nolentem prxoenit. ut velit ; volentem sub-
: dam feretro positum gestabatur in illa Processione,
sequitur, ne frustra velit. Circa quod notandura est,
etsi non raro a theologis per gratiam praevenientem
idem plane intelligatur quod per excilanteui, eL per
subsequentem idem prorsus quod per adjuvanlein,
tamen sa>pe per gratiam praevenientem mtelligi om-
nes gratias excitantem, adjuvantem. habitualem,
;
prout per eas justi reddimur per subsequenlum
vero oinnes eliain intelligi, sed proutaccepta justitia
per eas roboratur, augetur, etad fioeai usque con-
servatur. Uude sanetus Augustinus, lib. de Naturaet
Gratia, cap. 51 Prxvemt Deusut sanemus, subsequi- :
tur ut sanali vegi temur prsevenit ut vocemur,subse-
quiturut glorificemur;prxvenit utpie vivamus,subse-
guiturul cum iilo semper vivamus. Sanctus Fulgen-
tius, lib. i ad Monymum,cap
ut fialjustus subsequitur fiat impius; prxvenit coz-
cum ut lumen donet, subsequi/ur videntem ut iumen
quodcontultt servet;prseoemt eliswn utsurgal,subse-
quitur elevatum ne ca iat. Cassiodorus, inPsalmum
x\ii Subsequitur utique ad justitiam, prxceiit ad
: dovici
gratiam conferendam.Nam si solum sequerelur,nemo
tlonata percipt ret si tanlum prxcederei. nemo ; ipsi scribunt de Theodulpho, et aliis conjuratoribus
p
collata seroare. Graviores sunt enim insidix quas a
tergo diubolu parat.et nisi Dominimisericordiasub-
tequatur, facillime humana fragililas decipitur. Tunc
enim quando se aliquis vitium transissecredit, incauta
magis ignorantia decipitur. Unde nimis necessarium
e<i u/ sempt r nos et gratia Dominiprxcedat,et
miseri-
cordia subsequatur. El saoctus Gregorius, lib. ix Mo-
ralium, cap.29 Dominus ea aua nos misericordiaad :
bene vivendum prgevenit, et suosequenter custodit; nisi
enim misericordiam subroget, servari non valet vita
ouam prgebet. Lthaec doclrina fundalurin Scriptura,
Psal. i.vin Misericordia ejus prxveniet rae ; Psal.
:
xxn Misericordia tua subsequetur me. Cum ergo hic
:
^dicitur prxvenit ut bene agamus, subsequitur ne
tfustra agamus, intelligitur gratiam praevenieniem
ari ad beneagendum, at subscquentem ad
consei
vandum bonum concessum, et in eo perverandum.
Ltita ille fruslra non agit. qui in bono quodineepit
perseverat, et sicgratia subsequens datur ne frustra
agatur.
233. Bominica in
,
IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 310
A ropalate in libro de Offlciis dicitur sOOTYl T»V ,0'J.IMJ,
in est, festum Palmarum.
2'M. Ut sirut ei cvm ramh Pulmarum, ctc.Nota
antiquitatem solemnitatis Palmarura, in qua fit Pro-
;
cessio cum ramis arhorum benedictis, Quae sane an-
tan- tiquissima est illius enim meminit sanctus Cyrillus
;
Hierosoiymitaous, catechesi 10 O yotvt? 6 ir.ir^c, fd-
:
payyo:, ficcpzvpti T« (3zta Tzv.prj.i/rJyj kv.ti rol; tot£ svyvj-
uojo-l. I! est: Palma quaeestin valle testatur, ramos
exhibcnshisquituncbenedicunt.Ejusdem solemnita-
tismeminil sanclus Aldhelmus orientalium Saxonum
oh'j'j rj.yyz l'yj
'jjjJj. %'jj. r, lifipia r,-j. episcopus, lib. de Laudibus virginitatis, cap. 15, agens
de S. I*. N. Benedicto :Haud frustra vorabuli (Be-
nedicli) privilegium partiri/iavit cum Aduocato et
Redemptorenostro : dequo lactentes evangeliriconso-
na vocis harmonia psallenles concorditer cecinerunt:
Benedictusgu i ven it in nomine Dom ini. Cujus rei regu-
lam nostra quoque mediocritas (authentica veterum
Id est, nuilireatui peccatorura ob- auctoritate subnixi) in sacmsancta Palmarum solem-
FJ nitate,binis classibus,canora voce concrepans,et ge-
minis concentibus,Osanna persultans.cum jucundx
jubilationis meiorlia concelebrat. fn Codice Ratoldi
exstat Benedictio Palmarum. Alcuinus, lib. de divi-
nis Offieiis, cap. 14, totam Processionis rationem
"
describens sub finem ait Hac finita inchoantur a
:
duobus cantoribus quidarn versus :
Israel es tu Rex.
Bespondet chorus aspiciens, seu inclinans se ad
supra scriptum sanctum Evangeiium :
Gloria laus et honor tibi sit.
SXQ.Etorr/inescqiiunturaliiversus.S&nctumEvan-
gelium, cujus hic mentio fit illud est quod in quo-
ut scribil idem Alcuinus, supra, eodem capite. In lo-
cocitato notandi sunt ii versus, Israel es tu Rex, etc,
Glnria laus, etc, quos vulgo dicunt a Theodulpho
episcopo Aurelianensi, Andegavis incarcere compo-
-. sitos. Is einm, ul. ferunt, cum insimulatus esset con-
'
jurationis. advcrsus Ludovicum Pium imperatorem
;
cum Bernardo, Italue rege, Andegavis dicti impera-
toris jussu in custodiam datus est, ubi ho^ versus
composuit, quns cum in die Palmarum in ipso carce-
re decanlaret, illac forte transicns imperator carmi-
nummelodia captus Theodulphum carcere liberavit,
; et ad sedem remisit. Hoc scripsere quidam auctores
non adeo antiqui, quos erroris locus supra citatus
Alcnini, in quo horum versuum fit mentio, convin-
1 1 : Prxvenit imuium cit, cum Alcuin us obierit anno octingentesimo quar-
to. longe ante conjurationem Bernardi, ut testatur
Oderannus monachus sancti Petri Vivi in Chron. :
Anno 804 obiit A lcuinusphilosophus abhas sancti Mar-
tini. Sed apud antiquos scriptores, qui de gestis Lu-
Pii imperatoris scripsere, mirum est de ejus-
modi historia, seu potius fabella, silentium, etquod
huiccommento prorsus adversatur. Nam imperator,
eodem anno 818, captis conjuratoribus, Aquisgra-
I)
num reversusest, transactoque Quadragesimali jeju-
nio paucis post Pascha diebus conjurationis auctores
el Bernardum regem judicio Franeorumcapitali sen-
tentia condemnatos luminibus tantum jussit orbari,
episcopos synodati sententia depositos monasteriis
mancipari cteteros, prout quisque vel nocentior vel
;
innocenlior apparebat, vel exsilio proscribit vel de-
tonderi, atque in monasleriis conversari, ut scribit
Kginhardusad eumdem a Idem scribit Thega-
nus. lib. de Gestis Ludovici Piiimperatoris, num. 22,
solius depositionis episcoporum, nulla in monaste-
riis ditrusionis mentione facta. Idem testatur qui-
dam anonvmus antiquusscriptorin VitaLudovici Pii,
ubi referl Tbeodulphum et caeteros episcopos fuisse
depositos, et monasteriisobtrusos, nempe in exsilio.
Siquidem se in exsilium actum fuisse testaturipse
Theodulphus, epistola ad Modoinum episcopum :
Hoc, Modoine, tibi Theodulphus dirigit exsul,
ramispalmarum. A CodinoCu- Summo pontiticumcernuus ecce melos.
 : t

3U IN S. GREOORII LIBRUM BACRAMENTOl OTjE. 312

Etin epUtoIa ad Aigulphqra episcopura : A iiiim que Testamentipnginit nffleienterin truett
Hoc, Aigulpho, proesul ancli iime, rnitto
tiiii, enlmejusoperaie timonium perhi
Theodolphu carmon ex ul, ab exsillo. ffam 'iiiiiii, h teneret comitatum
comitatum I
El in epistolacitataad Modoinum conqueritursenon
quieranl adhucparvuh,pro i>r lnm,
fassum injuste fuisse episcopalu abdicatum, idque
Sirnl ihrilnr. i r I i u iu ' rum .'/>> i I u ir mnlr-
sini' auctoritate Homani pontificis
iiiui iii \ viomensiclvilt te,in turriju rta portnm,ubi
Non iln le ii inesl, judei nec idoni \u ullus n ii'l nsnilri /' .ilntr.-i-il nii <lli',rbnt
;
11
iNuii oliquod i-i iiiini ipse cram.
quodftlium quem hy nnum,
i

iiligil flagellat Deits,fecit

Ei to forem fa us, cuj
: ccn uro valeret
Dedere judicii congrua frena mil
r/ modulatu voi -
um put atnis
Bolius illml opus Romani proe uli ej tat, Palmarum, scilicet, I 'etiam Vitam
Cujus ego accepi pallia sancta manu, bmi i/i/iriii' i- Man
i 1 lulit de
Qus3 videre apud Henricum Canisium, tomo V
esl
lin iii . Ilaec putarem,
ille, qrj dum
iii' Dtio illorum versuum
apud Alcuiuum obstaret.
antiquas lectionis, parle 11. El his patet, cura jam
essel condemnatus paulo posl solemnitatera Paschae
(In bibliolhecaFiortacenti Joannis aBosco abba
B l)u. ijinrsiiniti .1 ijin ii n,
Tlicodulplius, cuni non fuisse vinculis solutum in
ramis Palraarum ab imperatoce, ejus melodia dele- adversis, etc. Alcuinus, lib. conti n To-
ctato, quitumeratAquisgrani.Ivil postea Ludovicus
letanum episco| '
banc Oral ionem,
ascribil Missae ad pi 1(7 enim in Pal-
imperator in Britanmam minorem, hocest Armori-
cam, ul compesceret Mormanuni, qui sibi in Britones i; iniis. Oratione quadam
rn : Da, qw tipo-
lens Deus, ut qui irt inftrmi
rcgiam poteslatein arrogaverat, quo ad ordiem re-
tra defecimus. etc.
dacto rediens, Andegavos venit, ubi Irmingardis re
gina conjux ejus, quam proficiscens ibi aegrotantem
%\>">. Humilitat
erigit. Pra tus Augusli-
nuS, de Symboload catechumem
lib. l lavit
dimiseratfduobus diebus,posiquam ipseadeam venil,
morbn sehomo, ei cecuiii kumUiavitse Deus,eterexit, Hu-
invalescente, v Nonas Octobris discessit, ut
;

militas Christi qutdei t f Manum l> h >mim / " .ntt

scribit Eginhardusad eumdem annum id etiam te-
porrexit. Non ceoi iimus, ille descendit
;

nos
stantur Theganus ct Anonymus supra citati. His eo ;

anno fuitAndegavisimperatoreundo in Armoricam, bamus, ille se inclinamt. Prendamus, et surgamus

et redeundo;neclanien poluit solvereTheoduIphum,
ut non in pcenam cadamus.
237. Sacramenta, id cs festa.
qui tantum post Pascha Andegavos profectus 320 .

238. Quce medicinalibus sunt institutd jejun

est et reversus est mense Octobri.ctpaulo post abiit.
Tandem pius ille imperator et misericors anno 821 321 Ll est, quaa sunl instituta in medicinafibusje-
juniis celebranda.
in conventu generali apud Theodonis Villam, cum
239. Etdieil orationes solemnes. Ex more antiquo,
celebrarentur nuptiee Lothorii filii sui, et Irmingar-
dis Hugonis comitis filiee, accersilis conjuratoribus,
quem videre esl apud Alcuinuin, lib. de divirn
ficiis, cap. de feria quarta majoris hebdomadae: \ii-
injuriam, condonavit, eisque omnia bona facultates-
rii orattones solemnes, sicut in sexta feria. Et ra-
que restituit, ut testatur /Eginhardus ad prsefatura
lionem subjungit, qi.ia hac feriaconsilium inferunt
annum Emicuit in hoc palatio piissimi imperatoris
:

q Judaei de Jesu capiendo; et apud Amalarium, lib. i,

misericordia singulans, quam ostendit super eos qui
de Offic. eccl cap. 1 1 Int.imat supra dictus libellns
cum Bernardo ne/iote sno in Italin contra cnput ac :

regnum suian conjuraverunt Quibus sibi ad prxsen-

Romanus Ordo) ex Romana consuetudine rtcbereea-
(

dein die antepublicumofficium Oraliones,qux sole-

tiam venire jussis, non solumvitametmembraconces-
uius in sexta feria agere, recilari. Hoc videre est in
sit, verum etiam posscssiones judicio legisin fiscum re-
Ordine Homano, in online de feria 4, hebdomadae
daclasmagiialiberalitaiercstituit.ldnmleslaiursnpva.
majoris Et dicit Orationes solemnes. Oremus, di-
scriptus Anonymus in Vita Ludovici Pii. Ex quibus
:

leciissiminobis,in /irinns /iro Ecclesia Dei,et coete-

patet non donatum fuisse crimen ipsi Theodulpho
Andegavis in carcere existenti. Et certc valde crat
ras per Ordinem tanfummodo pro se intermittU..•

Postea verodicxt Orationemprorege Francorum,sive

infensus ipsi Theodulpho Ludovicus, nec parcere
volebat, nisi prius crimen faleretur, ut scribit Mo-
doinus episcopus ad ipsum Theodulphum
proimperatore. AdultimumproJudais nonflectun-
tur genun. ls mos etiam videturin Cod. Thiliano, qui
:

olim fuit Ecclesiae Salariensis, hoc est Sagiensis, ut

Commissum scelus omnetibi dimittere mavult, in prfefatione notavimus. Ita enim in hoc Codice
Si peccasse tamen te momorare velis. scriptum est, in ordine feria? 4 majoris hebdomadae:
Nam prodesse tibi confessio pura valebit, Exspectantes poniificem.qui semper (ipse)in ecclesia
Si te voce probascriminis esse reuin.
majores Oratinnes solemnes ipsa die. sicut in Sacra-
Et paulo post: mentorum libro continetur, hoc continet ordine. Et
Nullo alio superare modo puto principis iram paulo post. Post Amen dicit Orationes snlemnes :
Posse, probes nisi te criminis esse ruum.
oremus,dilectissiminobis, in primis proEcclesiallt.
Pj
Haec refert Henricus Canisius lihro supra citato. Sed et cceteros />er ordinem tantummodo pro se inler- :

pius imperator postea sentenliam mutavit, ut paulo mitlit post imperatorem vero dicil pro rege Fran-
:

ante diximus, et omnibus conjuratoribuspro suacle- corum. Ar/ ultintum pro Judceis non flectuntur q-i-
mentia singulari pepercit. nua Hujusmodi Orationes habentur etiamin Editis
Quidam Anonymus, qui vixit tempore PhilippiAu- liac eadem feria qtiarla, sed non exstant in aliis Co-
r
gusti Francorum regis, cap. libri de Translatione .'i dicihus nostris mss. a neq e apud Pamelium. Sed
reliquiarum sancti Mamantis in Gallias, hos versus nec modo dicunturhac
feria 4.
tribuitReinaldo episcopoLingenensi, el similia fer- 240. Oremus.
Grbeci dicunt rod Kvpiou SetiO&uzv, id
me narrat iis quse falso de Theodulphojcrelita fuis- est, Oremus Dominnm, ut planum est ex liturgia
se supra scripsimus Procedente tempore assumptus
: sancti Joanni Chrysostomi, et ex Euchologio Grae-
ad regimen urbis Lingonicce Reinaldus episcopus pia corum pa siru Ri^turque a diaceno, non a sacer-
recordationis qui decimus sedit ante venerabilem
,
dote. ut clarum est ex eadem sancti Joan. Chrysost.
Wilhclmum,qui nunc est eleclus noster, Vir ille qui- Murgia 6 o"i«xovo?, tovKupiov SeriBmiiv», id est, rlia-
:

don spectabilisgenerefuit,sednobiiitatem generisho- conus. Oremus hominum, et ex eodem Euchologio

nestasmorum etmultiplex litterarum st ientia illuslra- passim. Notaquodin bac Feria, ut in sexta sequenti
bat. Non solum liberalibus studiis eruditus fuit, scd in his Orationibus non solum sacerdos annun
a In priori Theod., in officio feriae 6, hujusmodi Oiationibus titulus lic praemittitur : Incipiunt Ora
iioncs quw dicendw sunt quurla et sexla feria.
 .
313 IN
tiatorationem dicendo duntaxnt Oremus, pro more
Boliio, sed insuper monet pro quilws et quid oran-
dnm sit, quemadmodum olim usitatum erat in omni-
bus aliarnra Missarum Orationibus, cum sacerdos
populum de Oratione monerel, ul manifestum est
ex sancti Augustini epist. 10/, ad Vitalem Exerce
contra Orationes Ecclesise disputationes tuas,etquan-
do rtudis sacerdotem Dei ad aliare exhortantem po-
pulum Dei orare pro incredulis, ut eos Deus conver-
•l fidem etpro catechumenis,ui eis desiderium
; de quibus infra.
regenerationis inspiret ;et pro /idelibus, utin eo quod
•afperuni efUsmunereperseverent.Subsannapias
voces, ei rfic te non facere quod hortatur.
M. Flectamus genua. Vetus est consuetndo ec-
clesiastica ut diaconus elamet. Flectamus genua
quam videre est hom. 34 sancti Gapsar* j Arelatensis:
Nam dum frequenter,sicut oponet, el diligenter at-
tenrf- diocono Flectamus genua,maxtmam
oopuli sicut colwnnas
itChristiatiis, dum in ecclesia
lii. Gne Homiliae
I'"t in
tclamaveritul i» Orationegenuaftectere,aut
Benedi» '.Hnare capita debeatis, obedienter ei
fideHter cum vera huwilitate faciatis.
242. Postquam oravertnf.Olimpostquam diaconus
clamaverat Flectamus genua, populus orabat. Jesse
Ambianensis.in epistola de Baptismo Postmodum
admoneantUT a diacono.Orate, electi, flectite genua;
tstquamoraoermt.dicit: Leva/e.Orabaturquesub
sileniio. Unde in Cod. Rhem. Ei nuhtiat diaeonus
322 Flectamus genua, et populus silet.
213. Dicit levate. Diaconus. Oralione completa,
olim clamabat, Levate ; quod videre est loco citato
Jesse Ambianensis: Pastquam orace.rint .dicat Levate.
E1 in Cod. Rhem., feria 6 majoris hebdomadae F.l
nuntiat rfiaronus Flectamusgenua, et populus silet.
Dicit Levate.et dat Orationem. Qu?pullimaverba, et
rfnl Orationem, intelligenda sunt de pontifice.Et apud
Alcuinum. lib. de divinis Officiis, cap. de feria
sexta. quae et parasceve dicitur: Dicit Oremus; et
diaconus Flectamus genua item rfiaconus Lerale,
et pontifex dat Orattonem. Et in Cod. Tiliano, ubi
agitur dehac feria sexta : El dirat Oremus,
conus Ftectamus genua oret diutissime; et diaco-
; el
nus dicat Ler/ile. Ilodievero ro Levate dicitur a sub-
diacono. Prneterea notandum est in Ordine Komano,
inordine de feria soxta in his solemnibus Oralioni-
bus, OremuSfdilertissimi nobis, pro Ecclesia sancta
etc, tanlum_dici a diacono Levate, in fine cu-
jnsqueOrationis, quo dicto dicit sacerdos Per Domi-
num,'\n huncmodum Ommpotms simpitcrne Deus,
: qua recensens gradus clericales, inter eos Psalles
iliugloriam tuam. etc. Levate, Per eumrfem. Oumi-
potens sempilerne Deus, eujusjudicio, etc. Levate.
Per Dominum.
244. Tantummodo pro se intermittit, etc. Ita Al-
ouinus, oap. supra citato de feria 4 majoris hebdo-
madae: Hoc scientes, ut quodpontifexproseintermit-
tit. ibiillum cnmmemoreni
845. Pro Judgeis non genvfiectant. In Cod. Til.
Arf ultimum pro Judseis non flectantur genua. Hano
orationein profert Alcuinus lib. de divinis Offioiis,
cap. de feria sexta, qure et parasceve Et per nmnes
atias Orationes genufiectimus, ut perhume
ooris, mentis humilitatem attendamus,
quando pro perfidis Judaeis oramus. llli enim genu
flectebant Domino^ opus honumtmale operante^.quia
illudendo hxe faciebant.
246. Confessoribns. Confessoros hoc loco sunt
eantores et psalmistae, qui sunt in inforiori olerioo-
nmi gradu, can. II concilii iv Charlhag. Id satis
concilio Tolet i, can. 9: Nvlln professa vel vi-
:
dua, absente episeopo, vel presbytero, in dorno sua
Antiphonas cum confessore,velseroosucfaciat.Et ita
a In Gemet. quoqus legitur pro Christ ianissimo im-
peratore nostro, licet infra scriptum sit respice ad
Anglorum benignusregnum.
S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT\E. 314
A capiendus est oanon soxlus ejusdem ooncilii Item- :
que puella Deinee familiarifatem habeat cum con-
fessore. Ita dicti,quia cenfiteri passim in sacra srrip-
tura est Uei laudes decantare. Cum igitur in hoc
Sacramentarii looo mentio fial omnium pcrsonarum
: Dei cultui mancipatarum, par"est credere in eo per
confessoresintelligi cantores seu psalmistas.
247. Virginibus. Intelligunturvirgines devota3,seu
professae, hoc esl quse Deo virginitalem devoverint,
Viduts. Similiter inteHigunturi .' ridusequse
2iS. '
viduitatem solemni rilu professce fuorint, de quibus
etiam infra*.
Pro Christiano rege nostro. fto in Editis
249.
,'
In Codice Rhemensi legitur Pro Christianissimo
;i
imperalnre.vel rege nostro. In Codicibus Kodradi. et
Ratoldi, ot apud Pamelium pro Christianissimo
:
/•„"/
imperatore nostro. In Ordine Romanohsechabentur:
sstnre conspicio, Postea verodicit pro regi Francorum, sive proimpe-
oratur,non liCet. |; ralore. In Codice Tiliano, feria 4, sic habet Post :
: Fl quoiiescumque imperatorem vero dicit pro rege Francorum. Sednullae
assignantur particulares Orationes, nec in IVria (i.
250. Respii c arf Romanorum atque Francorum
benignus imperium. Ila in Excusis, in Codice Rhe-
monsi legitur: Respice propitius n( l Romano- 323
rum. Francorum benignus impenum.ln Codice
sive
: Rodradi, et apud Pamelium: Respice adRomanorum
benignus imperium. b In Codice Katoldi: Respice ad
Romanorum, sice Franconum, benignus imperium.
: 25,4. Quihus expletis, etc. Nota hao dic luis Oratio-
nes dici qnidom olim solitas proxime ante Missam,
sed aliquo intervallo.
"2r,2 llora octava. 16 est. secunda post meridiem
juxta anliquam incipiendi diei et horarum numeran-
: darum ralionom.
253. Scliola. Schola in Ordine Romano.el in libris
Saoramenlorum est eollegium cantorum. Siquidem
olim clerici omnes in ecclesia non cantabant sed ;
(j eranl quidam cantores acaeteris clericorumgradibus
distincti, huic muneri obeundo deputati, ut videre
: est in concilioCarthag. iv. can. 10. quos tamen theo-
logi nostri inter oos qui proprie ordinibus initiantur
et rfia- non solent recensere ; etin concil. Laodiceno, can.
15 2
— soi 'xr, $icj -'/r.-jrw /.c-jo-ji.Y.wli'xATr,rj eni tov v.y.-
$',>-jy. KvaSacvovTeav, etc. Id est : Quod non oportet
prseter canonicoscantores.qui suggestum ascendunt,
et qui exmembranapsallunt.aliquos alios canerein
ecclesia. Ubi canonicioantores sunt ii qui canonice
et legitime ad hoc munus obeundum sunt instituti.
Apud sanctum [gnatium, epist: ad Anliochenos, in
seu cinlores commemorat et in Constilulionibus
;
apostoliois, lib. vni, in Missa sancti Clementis, inqua
oraturprolectoribus. cantoribus. virginibus etviduis.
Nec dicendum est hunc gradum priscis illis tempo-
ribus non fuisse a cspteris gradibus minoribus dis-
tinctum.sedex eis. maximeex leotoribus,assumptos
[)
fuisse oantores. Contrarium onim apparet ex locai
supra maximeex concilio Carthaeinenis
oitatis. et
iv, ubi psallse,seu oantori. a-signalur post alms sus
poouliiiris Kenediotio, quaesane esl alioujus nersona^
: distinctee, quae nondumsitalicui ordini initiata;cura
habilum hic gradus sit postrcmus omniura,neevideamus lege
excepto ordinaria eum qui arl superiorem aliqucm promolus
sitgradum ad inferiorera onlinari.Prastereacanones
apostolorum distinguunl leotore-acantoribus igitur ;
ut plurimum cantores non assumebantur ex leotori-
bus. Etenim oan. 26 datur libertas ducendi uxorem
lectoribus et cantoribus.Canone 45prohibetur hypo-
diacono, lectoriet. cantorialciset ebrietati vacarejet
can. 69 statuitur ut episcopus, vel presbyler. vel
diaconns, vel hypodiaeonos, vol lector, vei canlor,
qui sanotam Quadragesiinam, aul feriam 4, vel pa-
b Itain secundo Theoder. [n altero, ad CUristia-
nissimum benignus imperiitm.
31« IN S. r;m:comi MRIUIM BAGRANENTORUM NOTiB. 316
rasceven,nonjejunaverit, deponatur. Poitea taraen A riim manu, quam prte idenlium tumin >d itne
ptaltaa leu rantori ubdiaconii el aliiiminoribui
i i •olum fiebal inl ilemnia. NotiiuntUli
ordinibua aisumpti mnt, qui cantorum icbolam, coelui antelucani ei Plinio oralore ad rajaaum(X(/>. I

cujuieil liir mentio, componerent. Nam in concilio x. efiisi. 101) apud eumdem Tertullianum in
Bracarenai 1, can 29. ridernu lectore paaltarum logelico Inde calumni paganorura, infnnlicidia, et
1

offlcio fungi el in concilio Romano, iub lanclo

; ever irealuminumcane noneiicilicettenebraruin
Gregorio primo itatuitur ui deincepi cantorea cl libidinum impiarum inverecundiam procurantei
aaiumantur ei lubdiaconii, vel aliia rainoribua apud eumdera Tertullianum eodem lib. infra. Haec
ordinibua, ul videre eal epiit. VHib. iv Regeiti ;i
: aacra myileria Ctiriatiani de nocle peragebanl,
Qua de re (inquit papa) decreto comtiluo ut iii sibi eorum majeilati ac dignitali coniulerenl
insedehac tacri altarii minittri canlare non de- advenui
furorem paganorum, idque invidiain el
beant, tolumque lectionis evangelicse offlcium inter oiiam poal
Telesphori pupae, qui floruit tempora
Missarum solemniaexsolvant Psalmoi oeroet reliquas : Antonino Pio imperalore. aque biec Missarum I

leclionei censeo per subdiaconos, vel [si necesxitas brandarura bora tertia inalitulio longe posterior
fuerit) per minores ordines exhiberi. Ilis ita consti- fuit quae Lamencelebrabanlurhora octava,seu nona,
:

tutis, dicendum tamen quaedam olim ab aliii clericii, aut vespere lempore jejuniorum, ut ad Concordiam
atqueetiam a laicis, cantari aolita, ul Kyrieeleison, regularura docuimus. Uoc vero die Caenaa Domini
Habemusad Dominum, Ei cumSpiritu tuo, Amen, anticipatur hora propter benedietionem plei et
et similia : Chrismatis, pcenitenlium reconciliationem, et lotio-
254. Praesta, qucesumus, ete. Alcuinus, lib. n ad- B niMii pedum ; non vero propter iejuniirelaxationem,
versus Elipantura Toletanum episcopum cital hanc ne desitvel numerui sei et triginta dierum juxla
Orationem Itp.m
: feria 4 ejusdem hebdomadit sanctum Oregorium, vel quadraginla, juxla poste-
.•

Prxsta. quaesumus, omnipotens Deus, ut qui nostris riorom instilutionem quamvis olim multi non jeju- ;

excessibus mcessanteraffligimur, etc. El lib.vu conlra narent in Coena Domim lecundura Ecciesiae suaeri-
Felicem Urgelitanura episoopum Itcm feriaA ante tum. ul vidoro esl apud sanclum Auguslinum, epist.
:

Ptisrha :Qusesumus, omnipotens Deus, ut per Unige- 118. Eadem bora tertia boc die incipiendum ilatui-
niti tuipassionem liberemur, iis qua? in medio Ora- lur ofiiciuin in veteri Pontiflcali m^. quod lervatur
tionis interiacent prsetermissis. in lacristia Ecelesiae Rotbomagensis, idel urqne olim 1

324 ^Sa. Sequitur altera lectio, etc. Haec rubrica fuisse Ecclesise Khemensis. In concilio Rothomagen-
desideratur in Editis, in aliis Codicibus nostris si celebrato, anQ0 Domini 1072, apud Orderi- 325
mss. et apud Pamelium. cum Vitalem, hb. iv llist. eccl., statuilur, can. ut 1

256. Passin Domini. Ita in Codicc Tiliano, ut in
ordine librorum, etc , qui leguntur, et de feriis 4-7
ante Pascha Codicis mss.bibliothcc33Corbeiensis.Et
infra, feria 6 in parasceve sancta, praescribitur le-
genda Passio secundum Joannem, nulla mentione
factapassionumsecundum Matthaeum, quee Dominica
in Palmis, et secundum Marcum, quae feria 3 legun-
chrismatis. et otci baptismatis, etunctioniscomecratio
competenti hora, id est post nonam, secundumstatuta
Patrum jiat. Quas consecratio inter Missaram so-
lemnia celebratur. ut ex nostris Sacramentari a
planum est.
250. Dalmaticas. Quid siL dalmatica docet sar.ctus
Isidoiu?, lib. xixOrigin., cap. 22 Dalmatica, veslis :

tur. quas praetermissas fuisse arbitror, quia in illis

q primum in Dalmatia provincia Grseciae texta, est tu-
diebus scriptor hujus libri secutus est tantum com- nicasacerdotaHscumclavi$expurpura.EtG\oss« vote-
munem rationem aliarum Missarum l.egendae Pas res Dulmata (lege dalmatka) vettis sacerdotalis candir
:

sionis in ecclesia usus antiquus est, nam illius me- dacuin claveis purpureis. Quid autemsil clavus.expli-
minit sanctus Augustinus. serm, t44 de Tempore cant Glossae Cyrilli jropyuoa i/fatju.£vn, cLavus />/,u-
: :

Passio autem quiauno die legitur, non solet, legi, rale nonhabet. id est, purpura vosti assuta, seu in-
nisisecundum Mutthseum. Volueram aliquando ul per texta. Sed quoddicitnon habere plurale, adservatur
singulos annos secundum omnes evangelistas etiam locis citatis. Suntigitur clavi notae,plaguhoquLodam
Passio legeretur fartum est. non hodierunt homines
: ex purpura togis olim senalorum assutae, Giseci
quod consueverunt,et perturbatisunt. (Jbinota primo ij-r,-xiiM, eL ab ejusmodi lalis clavis veslis senaLoria
olim Passionem unodietantum logi solitam,etquan- dicitur laticlavium, seu latus clavus, irlarwffwfto? el
quam diem nonexprimat, credibileest eam fuissesan- 77>.«TJTjtov. Gtossa? Cjrilli ir\ctTv<mpov, laticlavium. :

ctamparascoven;deindeasanctoAugustinoinstitutum Onomasticon vetus, lalus claous. -'/v.tjtcj.oj. I.exi-

fuisse ut quatuor evangelistarum Passiones quotan- con vetus, lalus clavus, -'i.v.-JTr.j.oi. Et ab angustis
nis in ecclesia legerentur idque diversis diebus, et
; clavis angusticla.ia. Idem Lexicon, angusticlavia,
si hoc non exprimat, nam quatuor Passionum lec- 1'lura vide in commentariis doctiss mi
^si/j,iTr,u(/.

tio taediosa fuisset el credere par est idabeofuisse

;
viri Joannis Savaronis ad epist. 9 lib. Apollinaris 1

ordinatum juxta rationem hebdomades in octavis
Paschae, in quajuxta eumdem, sermone citato, legi-
turper septem dies resurrectio Dominica secundum
omnos ovangelistas.
257. Largire sensi'ms, etc. Haec oratio citatur ab
Alcuino lib. vn, contra Felicem Urgelitanum episco-
pum Et alia oratione : Largire, omnipotens Ueus,
: militerquein anterioriparte, atqucetiamin utroque
ut per temporalem Filii tuimortem, quammysteria
veneranda testantur, prsetermisso iine. et bis voca-
bulis, sensibus nostris.
(Cap. quid significeni vestimenta). Dalmaticam aliter
describit Alcuinus, lib. de Olfic. divinis,antiquo ritu
p. mutato. Est inconsutilis, formam habel crucis.in si-
" nislra parte fimbriae sunt, largas habot manicas.seu
brachia, ut ille loquitur. Amalarius, lib. nde Offieiis
eccl. cap 21, addit duas lineas coccineas retro, si-
humero. ld vidoro est in Oratiouesacerdotis dalma-
ticarn induenlis in Missa anliqua a Malthia Dlyrico
edita Indumento hoc typico priscorum Patrum ritu
:

258.Hora terlia ingressi sacrari um Agebantur olim
Missarum solemnia hora tertia, hoc est nona matu-
tina, feruntque ita institutum
phoropapa Sed hanc inslitutionomnonitaantiquam
esse puto. Illis enim primitivse Ecclesise temporihus
Missarum solemnia de nocte celebrantur, ul liquet
ex Tertuliano, lib. deCorona miliiis Eurharistisesa-
. in modum crucis, tramitibus purpureis contexto,vesti-
ius postulo, eLc. Ila hunc locum interpunxi ; ut vu-
esse a sancto Teles- stis sit in modum cruciajuxta prsefatos auctores, et
tramitibuspurpureisconlexta.secundum Amalarium.
Fuil indumentum episcoporura el diaconorum, ut
scribit auclor Quapstionum utriusque Testaraenti,
: inter opera sancti Augustini, qusest. 46 Quasinon :

cramcntum et. in tempore victus , et omnibus manda- hadiediaconidalmaticasinduantur, sicut e isropi.Al

lum a Dominoetiam anleculanis ccctibus, nec de alio- subdiaconi tunicis induebanlur iisque lineis, ul con-

Nunc ad calcem Registri leguulur gesla et canones hujusRom., synodi.

317 1N S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENMORUM NOT\£ 318

stat ex lib. vii Degesti a sancti Cregorii, epist. 63: \ uxor (Nempe ad ecclesiam vestram), aut resedit ma-
Undehabent ergn hodie ut subdiaca < tunicis rilus autparentes seductisunt,el filiisequivoluerunt;
;

procedant.nisi quia hoc nma/re sua Romaria Bcclesia ant stelit fratersi rore migrante ; persuasionibusveslns
perceperunt f Ubi nota distinctos oliin habitus dia- dieisa sitnt i-orpora,et nomina metat/s Et non potvi- .

coni et subdiaconi. Siquidem diaeonus indnebatur stis Diwlermitlere quoii teijitmium est, utique tlixistis
dalmatica, subdiaconus tunica. Quod etiam videre Pa.r vobiscum, nempe in conventibus et saerilleiis
est in antiquoritu celebrandsB Missae Joannis Abrin- ecclesiasticis. Dicit autem legitimum idquod in ipsis
catensis episcopi, in appendice bujus libri Sacra- sacris sancitum est faciendum in lib. u advcrsus ;

mentoruni. Parmenianum Nam quis dubitat nosilludlegittmum

:

360. Ampullae. Quid s t ampulladocet sanctus
dorus, lib. xv Orig., cap. 5: Ampulla quasi ampla
bulla Similis est enim rotunditate bullis quae exspu-
mis aquarum fiunt, atque ita inflantw vento.Gl
veteres: Ampulla, XijxuOoe,. Kcy.jOo; autem
Isi- insaeramentorum mysterioprateHre non posse? offerre
vos dicitispro Ecclesia. Quol frustrn quidam inter-
pretanlur Canonem Missa* Quod si ita esset, dicen-
dum eral illud legitimi. S&iictus Joannes Chrysosto-
esl kyyslov mus, homil. 3 in Epistolam ad Colossenses 'Ev :

IXouo^o^ov, inquit auctor veteris etymologici, id est rv.l; /.•/.'i.r 'jiv.i.;

l sipr)'Jl)V sv rv.i; 'i.ir.v.i;. u Ttpoppr) o~mv',
vas in quo oleura reconditur. Unde lecythus olei, /y.i v-.vz. Y.y.l. 'ji;, /.v.i rpis, /vi -oiJ.v.y.i.; ocJrr/j 'Jiomtiv
III Reg. xvii. Bene igitur in ampullis reconditur o vil ; E././.rcTi.v; 7rposOTwc., Yj.or,-jr, j-j.vj, :.-'.'/. fi/.yj. Id
oleuin. seu chrisma, juxta morem anliquum, quem est : In Ecclesiis pacem in precibus, in Pra&fatipni-
vidcre est apud Optatum liilevilan im, lib. u adver- bus, el semel, et bis. et ler, et saepe dat Ecclesiae
sus Parmenian ra : Ampullamquoquechrismalis per g praesul dicens Pax vobis. Ubi lamen non legendum
feneslram,utfrangeruntjactaveruntA*orvo.o\\m libe- est JJ.I.-J, sed -c/.tvj. paulo post Nam dicit. : Ka'c o-j
rum episcop s sacrum chrisraa omni die confi-
luii Xsyst 6 rvj; 'E/./.ir.Tic; 7rposo~rw?, V.'.pr,-jr, -jucj, '/.-'>/•);,

cere, ut patet ex concilio Toletano i, can. 20: Epi Eior.jr, --/.tu. Id

c/.'i.'/.v., est Et non dicit Ecclesiae :

scopo sane certum est.quod omni tempore licetchrisma prsepositus Paxxobis. simpliciter, sed Pax omnibus.
conficere. Postea tamen mos invaluit ut duntaxal in Causamque subjungit, quia non cum uno aut
Coena Domini conficeretur, ut planumestex omnibus altero pax habenda esl. sed curn omnibus, ita ut
nostris Sacramentariis, et Euchologio Graecorum. etiam in mente noslra onmia Iranquilla el peccata
Idem videre est in bomilia 8 sancti Eligii de Coena sint. Quod confirmatur ex homilia 16, in Epist. pri-
Domini: Eiquiain hacdiesacratisstma fiunt plunmu mam ad Corinth Etpvjvijv, xai •;» naaiv ozr,; 'Ex-
:

>.: sancta Ecclesia qux necessario dcbet scire veslra /.'ir.ii.y.; Et nunc pacem
jrposOTMs z-ij/jtv.i.
Id est :

industria, sicut pmnitentium reconciliatio, sacri olei omnibus deprecatur Ecclesiae praesul. El in lilurgiis
benedictio, sancti chrismatis confeclio, fratema pedum sinctorum Basilii et Chrysostomi sacerdos heit :

ablutio. Et in sermone de unctione chrismatis inter Ei.pcjr, n&aiv, id esl Pax omnibus, ut in liturgiis :

opera sancti Cypriaui Dis ista multiplicibus myste-

: sanctorum Jacobi el Marci, el in liturgia Praesancti-
riis honoratur.Hac die primum commendata est 326
ficalorum.Quodconfirmaturex Tbeoriamysticasanc-
nobis fractio panis. Hodie in Eeclesiacum cxleris un- cti Cermani patriarchae Conslanlinopolitani, in qua
ctionibus ad populum acquisitionis sanctificandum, in h*c verba enarrans dicit Etpvjvq jraortv 6y.oyjwa.o- :

participationem dignitatiset nominis.sacrum chrisma otuviqv, Y.v.i y.y/.-r,j /.y.i -v.jro-.r-y. n-j-j K7rrov7SC. etc. Id

conficitur. Ct statuiturin conciho Meldensi, can. 46,

P est Pux oinnibusiconrordiamQ^] etditectionem. :

ut nemo sacrum chrisma, nisi in quinta feria majoris et eumdem sensum inter nos tn vicem coaptantes Domini
lomadoB, id est inCama, qux specialiler appcllatur imitationem accipiamus, pacem sunm relinquentis et
Dominica, confxeere prwsumat. dnntis. Sed illud Pax omnibus Graecorum est, utci-
261. Ut accepto batsamo, etc. Chrisma non est tati loci teslantur; at ro Pnx vob/s, seu Pax vobis-
simplex oleum sid ei balsamum admiscetur, ul li-
; cum, est Latinorum,
ut ex Optato Milevitanosupra
quet ex supracitato sermone de unctione chrisma- cilato, libro nostro Sacramentorum et Codice Ra-
tis iacrum chr/sma conficilur, in quo mistum oleo
: loldi mox citaudo manifestum est. Aliquando olim,
balsamum regiai et sncerdotalis glorite exprimii unita- in Occidente, maxime in Hispania, dictum fuit
tem ; Gregorio magno. expositione in cap. li Canlici Dominus sit vobiscum, ut videre est in concilio Bra-
canticorum ln Engaddi balsamum gignitur, quod
: carensi i, can. 21 secundse constilutionis Item pla- :

cum oleo ponlificali benedictione chrismaefficitur, quo cuit ut non aliler episcopi, aliter presbi/leri, sed uno
dona Spiritussancti exprimurJurAW concilio Cabillo- modo salutcnt, dicentes : Dominus sit vobiscum. Ubi
nensi, cap. 9, apud Burchardum. lib. iv. cap. 93: cum postea scribit omnis retinet Oriens, legendum
quiduni fratres dixerunt antiqiue consuetudinis fuisse, puto Om''/i?ns. quia inEcclesia Orientali alium fuisse
ut pro balsamoemendo adchrisma faciendum .sire pro usum testimonia producta satis manifestant. Circa
luminaribus ecclesiae concinnandis, binos vel quater- hanc salutionem, Pax vobiscum, haec notanda ve-
nos denarios prtsbyteri darent. Graeci in chrismatis niunt ex Codice Ratoldi abbatis Posha, ),ax cobis- :

confectione diversas fragrantis odoris materias ad- cum ; etiumsinonsoleatdicere episcopur ,nisi tantum
miscent, ut testatur sanctus Dionysius, cap. 4 eccl. p. diebus feslis.
Bierarchise r, tov puipov o-uvOsffi; trwneywyri rtc. iortv
: Porro ante Missam, in Codice Rhemensi habetur
eumourj Vi-.fj. Id est, unguentiseu chrismalis compo- reconciliatio poenitentium. de qua infra commodius
sitio quaedam colleclioest fragrantium materiarum. dicetur. Post Alissam sequitur Itemferia 5 Missa :

Admiscent autem prseter vinum et oleum sufficiens chrismatis .Oratin Domint Deus.quiin regenerandis
:

sex el triginla generaseu aromatum, seuherbarum, plebibus luis., elc. Secunda Da nobis, omnipo'ens :

ut babetur in eorum Euchologio. Deus, remedia conditionis humanx, etc. Superoblata

- i'2. Cereoslatis. Cereostata sunt candelabra quo- Huj/issacrificiipotentia.Domine,quxsumus,etc.Prse-
rum usus est inallaribus Hanc vocem saepius videre fatio; Clemenfiam tuam suppliciter exorare, utsnirita-
lieet apud Anaslasium Bibliothecarium in Vitispon- lis lavacri baplismorenovandis creaturam chrismatis
lificuin Homanorum. in $acramenium,etc. Infra Actionem : Communican-
363. Pax vobu. Formula est salutationis qua uti- tes, etc, ut in Codice sancti Eli,uii. Item alia Hanc :

tur pontifex in sacris maxime. Ponlifex enim in ec- itjitur oblalionc.m famulorumfamularumque luarum,
clesia inter ipsa sacra
sepius nopulo dabat pacem, quam tibi offerunt ob diem in qua Dominus no-
Bve diceret Pax seu Pax vobiscum, seu Pax
vobis, ster Jesus Christustradidit discipulissuis corporiset
omnibus. Optalus Milevitamus, lib. ui adversus Par- sanguinis sui mysteriacelebranda quxsumi>s,Domine
menianum Non enim unamquamque domum semel
:
placatus accipias, et /lietate concedas, vtper ii///lta
(Legendum simul) seducere potuistis ; sed aut ivit curriculaannorum sulvLet incolumes munerasuatibi
a Nunc lib. ix.
 : .

319 IN S. CKKCOIill Mfimi.M SACRAMENTOMJM NOI 1. 320

Dondno mereantur o/ferre Quam oblationem, th \ / iit ineum Salana . quiacum (ntrai t sanctui pa*
Tandem scquilur \1tetn in ullimo anleqiutm dicatur iii mpi numdeiniqi nlrem,inlravit kostisanti-
Per quem fisec oi/mia, Domine, benefici* olcum quus,qui d/citur dtabolus et Satana
jirn in/lrmis, tive pro po nii> his verbis, etc, Bencdi 7/u fiin in mentem.
ctione complela olei, el chri matis, dictiique in 1
.
obis
Missa qumsequuntur, PostCommunionem Concede, : traditu est. Ita In < I
o lostrii
Domine, uiper eoBplum (Lege perceplum) novt sacra iii . Pamcliura
ut ii|nnl
menti mysterium, tc. Superpopulum Frxsta guse
i : 208. qua Dominut rut terJi u Chri
l/i

sumus, Uomine, ut sicut de prateritis,eUi. Sequilur: it cipulu iii etc Ita in Codicibui cilalii.
.

Itrni iii oleo exorcizato confectio Exorcixo te crea : 269. Tunc offfrtur pontifloi oleum. locipit
turaolei. etc. Deinde sequitur haec Praefatio Qui : cratio o!ei infirmorum quas proxime fit bdU ilia
mysteriorum secreta revelans, etc. Tandem AdMis- :
vcrba Per quem hxc am\ botia <

sam sero : Deus, aguo et Judat, etc, ul in hoc ni videreesl in hoc Codice sancti Eligii. Nec cre-
Codice sancti Eligii Hactenus Codex Rhemensis
. ilr 'iiiin es1 proxime posl illa verba, Accepil panem
;

in quo tres Missae notandte sunt hac feria qninta. in sanctas ac venerabUes mantt rari,
Prima poenitentium, secundachrismatis, terl asero- quamvia baec verba, tuncoffertur pt »ti/i< i uleum
tina. oiim in quibusdam Ecclesiis hac eadera feria Bequantur. Quod ideo scri] quia totumno- I

duae Miss.r celebrabantur, altera mane propter eos lebal Bci ibere Canonem.
qui hac feria non jejunabant, sed lavabant el relaxa 2K\. Chrisma. Hoc vocabulum non ita itricte et
bant ; alterasero proptereosqui
propter on^ qui iejunabanl
iejunabant, ut no- g proprie hocloco usurpatur.
tat sanctus Augustmus epist. M8, ml Januarium, 2~i\ Etret • iiirin. Antiquus et lau-
agens de hac solemnitate Etquia, inquit, nonnulli
: dabilis mos Eeclesiaa fuit, al |ue a tewporibui apo-
etiamjejunium custodiunt, mane fferturprepter pran- stolicis ad nos usque deduclus,ut orantes Christiani
dentes, quia jejunia simul et lavacra tolerarenonpos- obvergam Orienti faciem habeenl. Sanctus Basilius,
sunt, ad vesperam veropropter jejunantes. lili. de Spirilu sanclo, ab Amphilocbium. cap :'.'..

26'f. ffodierna traditione. Corporis et sanguinis agens de traditionibua apostolicis : T6 -pb$ Kv«ro).af
sui videlicet. TtTpadcu /.'/-/. -r,-j -'j,-71j /t,j / i)u.isypt/.p-
265. Distraxit. Id esl, vendidit. Distrahere enim '/'/.-. 1 es1 Converti ad orientem in Oratione qua
1 • :

interdum vendere significat :NoniusMarcellus, cap. Scriptura nos docuil ? AuctorQuaestionuraad orlho-
4: Distrahere estvendere. Lucilins, lib. xxix, divt- doxos, inter opera sancti Justini martyris, qu
dant,di/ferant,dissipant,distrahant:iRegQ\a Magistri, Il8.in responsione hac <le re ageas ita scribit
cap. 85: Cui/i unaquaeque ars aliquid perfectum su- ToOto St irapa rwv kyuav 'AirooroJ/uv, id est, lioc vero
pervacaneum usibus monasterii habuerit.vel mitten- manal asanctisapostolis. SanctusGermanuspalriar-
darum eulogiarum abundaverit,interrogata qualilate cha Constantinopolitanus, in Theoria mystica
preiii, quantuma scecularibus distrahi potest ,tantum /.'/.-' '/:j'/-<ji7i i'j /-.7 ')'/.>. iraoaocoouivov soriv, >'. %a\
infra nummorum minorisemper distrahaiur pretio.In - :/.'i/ji-7.
z/. -'>/ Slitot-oawv. I I est Orientem : ver-
Goncordia regularum.cap 64, % i. sus orare traditum est, ut et reliqua, ab aposl
266. Quem nec sacratt sibi collatio. Cum caeteris Hujusconsuetudinis meminil Tertullianusin Aposto-
aposlolis in ullima coena corpus et sanguinemsuum n lo geticoDenique indesuspicio quod vnnotueritn
Dominus noster Jesus ChristusJudffitraditori 328 Orienlis regionem preca i : et lib. d<" Nationes : alit i

porrexit. a lloc multi Patres asserunt sanctus Au- : planehumanius solem Ghristianorum /J tum exi ttim mi
gustinus, lib. uadversus litteras Petiliani cap. 106: quod i/iiioiuerit ad Orientis partem facerenospreca
Aut communicarunt furto et sceleri Judse praedeces- tionem. sanctus Augustinus l'h. u, de 329 :

sores ejus apostoli, quiacumeojam Domini venditore mone Dominiin monte, cap. 9 Cu/ns reisi/nift-an- :

sacrosanrtam coenam communicarunt. Auctor qusestio- dfe guatia, cum ad Orationes stamus, ad Orientem
num mistim ex utroque testamento inter Operasan- convertimur. De hac re pluribus aguntsanctus Joan-
cti Augustini, quaest. 102. Judas ergo cum esset in- nes Damascenus, lih. iv de Kide ortbodoxa, cap.
ler discipuhs, contagione sua non eosmaculavit. dis- 13, et auclor Quaestionum adAntiochum [Inti-r orera
sentientes utique afurtis ejus et Eucharistiam inter
; suncti Athanasii). Meminit etiam (Iregorius archi-
eos accipiens non polluit innocentes, nec Dominus ei episcopus in disputatione cnm Herbauo Juda-o
guemlatronemsciebatcorpussuum denegavit. Sanctus /.'/.r' y:j'/-o).7: io •/)
/. /J)r,-xi-j jtpocr~ij(S<Td«i. Id est
Leo, serm. 3 de Passione Domini Exspectasses con- : Orientem versus orare didicimus. Duas subjungit
summationem criministui, et donecsanguis Christipro causas, quia invenimusDeumillic llominem creasse,
om.nibusfundereturpeccato7'ibus,informislethisuspen- et paradisum fecisse. Sanctus Basilius. cap. cifato,
dium distulisses ; cumque conscientiam tuamtot Do- aliam profert, quae lamen a secunda non multum
mini miracula, tot dona torquerent, illa snltem te a discrepat, quia veterem qua-rimus patriam paradi-
prsecipitio tuosacramenta revocassent qu,v in paschali sum. quem Deus plantavit in Eden ad Orienlem.
cavnajam de perfidia tua sir/no dtvina? scienttse d te- Cui suffragantursanctus Joannes Damascenus. cap.
clus acceperas. Sanctus Eligius, homrl. 8 Quam D citato, auctor Qu estionum ad Antiochum quaestione
:

multi de altari accipiunt, el moriunturt Undeet dicit citata cl sanctus G trmanus patriarclia Cousianlino- :

Apostolus : judicium sibi manducat. et bibii A n non politanus. libro citato qui aliam eliam profert ra- :

bucella Domini venenum fuit Judge ? Sanctus Joannes tionem propterea quod spiritalis Sol justitiie Ciiri :

Chrysostomus, homil. 27, in epistolam ad Cor. stus Deus noster in terra apparuit, in Orientalissolis
i :

Kai ouos rourov i^e<fa),ev, xai vlw kutu ueteo^uxs, xat sensibilis partibus. Aliam profert auclor Quaestio-
twv txii--rioi.r,)-J xocvuvov £7to'.i7<7£v. Id e-t Non illum nuni ad orthodoxos, qua?st. citata, quia Ttttiuzip»
:

(Judami exegit, sed eum fecit mensae participem ac tz~-\\> r, i/:j<x-.o'i:r, rdiii qcXauv uepwu rf, /-i.-i',>z. id est, ;

mysteriorum.Sanctus AnastasiusSinaila,sermonede nobiiior est Oriens aliis mundi partibus. Alias

Synaxi Oux opvq jrw? 'Ioiio*a? avaJ
: producit auctor Quaestionum ad Anliochum, qumst.
->y.'/-o; ueraXaSwv rov '1i-~'j-i:/.o-j iu9s»s /.(XTSxpidn ;
citata quia steterunl pedes Christi in monte oliva-
:

id est : Nonne videsquomodoJudas, cum indigneac rum, quia Deus lum-n verum est. Alias profert
et
fraiidulcnler corpus Christi sumpsisset, statimcon- sanctus Joannes Damasccnus, cap. citato quia Dcus :

dernnatusest ? Hincmarus archiepiscopus Rhemen- est lux inteilisibiiis. Sol justiliae, el Oriens in Scri-
sis, in epist. ms. biblioth. monasterii sancti Remigii pturis nomiiiatur Christus, quia antiquura Moysi ta-J
Rhemensis Ac demda dictumest postbucellam in-
: : bernaculum ad Orientem habebat velum, et propi-
a Paulo infra, ubi legitur : Palitur mitis Dominus, etc. In Ms. Fiscanensi habes : Pascil igitur mitis
Dominus.
321 1N S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. m
tiatoriuin Judn, ut hoDorabilissima, ad
: et tribus A est ex cap. vi i, Ezechielis introduxit me :
/•,"/
m
Orientemcastra ponebat ;el infamigerato Salomoi is atrium domus Domini ihterius ;et ecve in ostio tem-
plo porta Dooiini Orienti eral obversa. Quia pli Domtni inter vestibulum et altare quasi viginti
Christus erucifixus esl respiciens Occidenteua, el sic quinquc viri dorsa habentes contra lemplum Uomini,
illum adoramus ad eura aspirantes. Tandem, quia <•/ facies ad Orientem,etadorabantadortumsolis.Et
sane Judseiad solis occidentalem conversi regionem
Christus assu nptus iu coelum ad Orientem ferebatur,
ut babetur Psal. lxvii Psallite Iho. qni ascendit :
Deum orabant ul testaturGregentiusarcbiepiscopusin
;

super avlum cceli ad Orientem, el sic eum aposl li disputatione supracilata, italoquens Herbano Judseo,
adoravemnt Hinc factum est ut sacrae aedes Orien- i:-t -c,j 'jjtvj yup jj.h; irpoTXUVs.irs. Id est vos rniin :

tem spectarenl ul plurimnm, juxla sanctum Pauli- versus Occidentem adoratis ; quod ideo faciebanl ne
oum, epist. 12. Id viderc est apud » Apollinarem, viderentur, quemadmodum gentiles, Solem adorare.
lib. n, epist. 10 :
212. lii consecratione cfirismatis. Anliquus esl
Ecclesiae mossanctura chrisma benedicere el conse-
£des celsa nitet, nec in sinistrum crare. Sanctus Cyprianus, epist. 70 Pojto Eucharis- :

Aul dextrum trahitur sed ara frontis

;
tia et uinlc baptizaii unguntur oleum in aitari sancti-
Ortum prospicit sequinoctialem.
ficatur. Optatus Milevilanus. lib. vn, adversus l'ar-
olim Chalcedone sacrarium in quo sepulchrum menianum oleum m minant, illum sctlicet liquorem
;

sanctse Euphemiae reconditum erat orientalem pla- qui ex nomine Chrisli conditur, quod chrisma /;o*t-
respiciebat, ut testatur Evagrius, lib. n, hist., quam conditumestnominatur, Basilius, lib. de Spiri-
cap. iii Eicrw 8's rou 0o^ou n
;
>?. BUTrpsTiJs it-l
q tu sancto ad Araphilochium, cap. 21, qui ritura ad
or.y.o;, ;j'j-/. :x nravayta rij? uaprupo; 0uroxstTat).giifiavar lempora apostolorum refert : Eu>oyoup.8v ro &$oip roii

I esl
i Inlra testudinem ab irientem esl sacrarium,
: I r^; %pivs<i>q. Id est
SaTrrffftiaTOi;, stat sXaiov benedi- :

in quo 9unl sanctissimae Martvris reliquiae. cimus aquara baptismatis el oleum unctionis Quod :

Id patel etiam ex Socrale, lib. v, Hist. Eccl., cap. etc.uiliiinatur aucloritate Dionvsii magni,quidechris-
21, ul>i scribil Antiochiae? basilicam contrarium allia malis consecratione pluribus agit cap. 4, lib.de Ilie-
babere situm, cum ejus allare non ad Orientem,sed rarchia ecclesiastica.
adOccidentem respiciat, etex Stephano Tornacen- 2T3.Perolivceramum pacemterris reddilamnuntiavit.
si. epist. 105. ul basilica Sancti Benedicti ItaTertullianus, lib.de Baptismo Quemadmodumpost :

Parisiis ila : E forma dissimilis

elestx illius (
in«}uil )
aqua/n diluvii, quibusiniquitas aliquapurgata est jiust
ens ab uiiis ccclesiis ; aparte sanctuarii baptismum (ut itadixerim) muiidi, pucemrcelestisirae
icit Occidentem, ab mtroitu Orientem. Si igilur pratco columba terris annuntiavit demissa exarca, et
eccl ^ia Antiochise, et basilica Sancti Benedicti l'a- cum olea reversa, quod signum etiam apud nationes
risiis siia, olim orlu:n solis non respiciebant, contra- paci prcetenditur ; eademdispositione spiritalis effectus
rio aliis sacris sedibus silu, sed occasum, signum est terrce, id est carni nostrse emergenli de lavacro post
alia- s. aut Baltem maximam partem earum vetera delictacolumba sancti Spiritus advolat, pncem
Orienti obversas fuisse. ostea tamen ita composita I Dcr afferens emissa de ccelis, ubi Erclcsia est arca fi-
est prsefata Sancti Benedicti basilica, utmodo a par- qurata. Cassiodorus, in Psalmum xxn Sed qwd est :

inctuarii respicial Orientem ab introitu occiden- qnod species ipsa Benedictionis sanclce frequenteradhi-
tem, ui a aliis situ non discreparet. Nunc vero muta-
i . belur :unxitprophetas,consecraoit reges. Nonimme-
tur anliquus usns, maxime Pansiis. Siquidem in tanta rito, qnia arborirsa pacis etiam proestabat indiciumf;
multitudine sedium sacrarum, quse iniilacivitatexL, ijiioit ejus specialiter munus noscitur essc divinum,
ab hinc annis aedificata sunt, vix unam aut alteram liquorarboreus,pinguedolatificans, mdgnarum gratia
quae Orienti sit observa repereris, cum etiam ibidem dignitatum, cujus foliain viriditatis sttsepulchritudine
nonnullas veteresolim regionem spectantes Orientis, perseveranl. Ihec etiam Noe per columbam nuntiavit
|am mutata facie, Occidentera respicere videamus. terrisredditamsospitatem, utmeritotantse Benedictio-
Quod s| :tat ad paganorum templa rut de iilis ali nis capaxessevideatur, quse fructussuimagno decore
quid dicamus) illa etiam ut pluriinum erant Orienti simul etutilitate perfuitur. Sanclus Joannes Damas-
obversa. Ita enim templa construenda docet Vitru- cenus, lib. iv de Fide ortliodoxa, cap. 13 Et mise- :

vins, lib. iv, de Architectura, cap.5 Regiones au- : ricordiamDeinobisannuntiansperSpiritumsanctum.

tem, iquit, quas debent spectare sedes sacrce deorum
i 'l.rrit y.oci y.yyjo; '/.«.'/;.; TOtq SXTOU x.u.rocxJ.vauov ttcOKTw-
immortaliumsic erunt constituen ice, uti,si nulla ratio Gstffiv r, jrspioTspa xsxofttxsv. Id est : Postquam et
impedn ril, liberaquefuerit potestascedis, signum 330 ramumolii'02 servatis ex diluvio columbaobtutit. 331
ella collocalum spectet ad vespertinam Quare in Gr&corum Euchologio bic ramus recte
caeli regionem, ut la qui adierint aram immolantes appellalur y.y- yj./.v.'/ ; t j u.'jo1o-j
f, croiTvjpta; v.r.o ~oj ,

aut sacrificia facientes spectent ad partem cceti Orien- xarax^uTuou, xai ^aptro? p;uon?ptov. ld est, recon-
simulacrum quod erit in cede et ita vota conci-
t : ciliationissymbolum, salutis etgratiae postdiluvium
pieutes contueantur wdern, et Oriens ccelum ipsaque : mvsterium.
timulacra videantur e lia contueri supplicantes et 274. Unde unxisti sacerdotis. Levitici vm, ubi
n
" Aaron a Mose unctus
tacrificanles, quod aras omnes Deorum necesse esse sacerdotem. Hitus bujus
est in
videatur ad Orientem spectare. (lui susbcribit sanctus mentio fit Exodi cup. xxix Vestem autem sanctam
:

Isidorus, lib. xv, Orig., cap 4 Sed ct locus designa- : qua utetur Aaron habebunt filiiejus post eum, ut un-
tus ad Orientem a contemplatione templumdicebutur: ganturin ea, el consecrenturmanus eorum.
cujus partes quatuor erant, antica ad Ortum, postica 275. lieges. Unclionis regum mentio fit lib. Reg. I

atl Occasum, sinistra ad Seplentrionem, dextraaaMeri- cap. ix Et unges eum ducem super populum meum
:

item speclans. Unde etquando, templumconstruebant, Israel. Et cap. x Tulit autem Samuel lenliculam
:

>ectabant a>quinoctialem ;ita ut Linece ab oLei, eteffudit super caputejus, etdeosculatusesteum,

ad Occidentem missse fierentpartesccelidextra e/. ait : Ecceunxit te Dominussuper hsereditatem suam

sinistra cequales, ut qui consuleret ucdeprecaretur re- in priiicipem. Et aiibi passim in libris Regum.
etum aspiceret Orientem. Sed hsec potissimum de sa- 270. Prophetas. Unclionis prophetarum mcnlio fit
cris liomanorum sedibus sunt intelligenda nara ; lib III Ileir. cap. xix Eliseum autemfilium Sapkat,
:

priscorum, Grsecorum terapla ut plnrimum altaria qui est de Abetmeula, unges prophelam pro te.
ad Occidentem, ianuas ad Orientera babebanl con- 211. Et martyres. Percipiendo Confirraationis sa-
versa. ut scril.it Porphyrius iu libro de antro Nym- cramenlum, cujus beneticio divinitus robur ad re-
pharom Quod spectat ad Judseos, lemplum Salomo-
. sislendum diabolo ejusijue satellitibus perceperunt.
nis ad Occidentis regionem respiciebat, ut clarum ^78. QuaexpLeta benedicitainpuLtamotei. Hocoleum

» Nimirum Sidonium Apollin,

 .

323 IN S. GREGORII LlBRUM SACRAMENtORUM NOTjB. 344

benodicilur ad uDgendurn catechumenum acceden» A duntaxat ungends in verlice, nulla poterat
tera ad aanclura regcncrali mii lavacrum.ul con tantee n lentationis, quae pi icitanda
ubjecta Oratione, el Godice llatoldi Detndt .
cl in ipsi r ione, quam in unclione c«rli(

cipiat subdiaconun ab acolyto oleum ad baptizandutn. erea in eerbis cilatis videmua unctionera pras
Hocaulcmoleum benedicilurjuxla antiquummorem, mitti baplisrao igitur debactotiua corporia uncli
;

cujua meminil aanclus Cyrillua Bieroaolvmilanus Orienlahum more intelligenda aunl potiua quam de
Cathec, mystag. Outw xac riropxKrriv fkrxiov n/ir,
ii ! rcrtici unclionc, qua; baplismo poatponilur. 5i an-
'/!',
i j,'j /'/.i.-.j/i, 3 jjvj.i j t 1,1 i./.'/j- qy l ') j-.i . II lem baplizarel episcopua, priui an eo catechurai
Sic exorcizalurn oleura per invocaiionera Dei el
el batur trino signaculo, postea loto corpore
Orationem tantara virtutein accipit. Dehacunctione sacerdotibua ugendus, ul d Dioi
agiturin Questionibus ad orthoaoxos, quse exstanl loco supra citato. Tandem notandum Lria io Caena
inter opera sancti Justini martyris, quaest, 137. Me- Domini sanctiticari ab episcopo, oieum infirmorum,
minit Fortunatus, carmine iv, lil>. v, de Judaeis ;i sanclura chrisma, el oleura baplizandorura, aeu ca-
sancto Aviio Arvernee episcopo baptizalis : techumenorum, ul planum estex oostrie aacramen*
tariis. Unde in concUio Meldensi, apud konem i

Hincoleari oviuna perfunditur unguine vellu

parte Decret., cap. 279 Statuit ut presbyterin Catna
Aspersuque sacro lii gregis alterodor.
:

Dominiampullat tressecum deferal,utuimadchi istna,

Apud Latinos ungitur baptizandus in pectore, scapu-
alteram ad catechumenos ungendos, lertiam ad infir-
lis, etinter scapuias. .lesse Ambianensis, in ci>islola mosjuxta sentenliam apostoiicam, ut quando qui
de Baplismo Tangitur etiam deoleo sancto pectus, R firmalur, inducat presbyteros Ecclt
:

ttt imtnundo Spiritui prohibeaturinlroitus. SaijmLce *n\). Profeclum spirttualium. In Excusisel in Codice
eiinn siynantur oteo, ni undique muntt one crucis fir- Rhemensi additur « remunerator. In Codice Kaloldi
metur. EtPaulopost: Inter scapttlas langitur, ut abbatishisoraissisiegitur Deus qui virtutesanciiSpi- :

consecratus humerus cum scapulis lotum se subjiciat rituslui imbecillarum mentium rudimenta confirmas.
poiestati Dei.Theodulphus Aurelianensis episcopus, 280. Refugisvirtutibus. Id est, apostatisangelis
lil). nis. biblioth. ('.orbeiensis de Ordine baptismi, dmmonibus. Siquidem refuga est aposlala, deserto.
cap 10, meminit tantum unctionis scapularum et Prudentius, ode 1 Peristepbani :

pectoris: Unde etiam his qui baptizandisunt pectus Ductor aulae mundialia
de oteo el scapulae tanguntur. Ralionem subjicit, ut Ire ad aram jusserat,
homosit relro et ante munitus. Ila etiam in Codici- Idolis litare nigris,
bus Rhemensi, et Ratoldi abbalis. At Grseci tofum Bsse Christi refuf
eorpus ungunt, ut videre est in eorum Euchologio, Sanctus Pacianus in exbortatione ad poenitentiam :

et apud Severum patriarcham Alexandrinum, libro Deirefugx autextraEcclesiamconstituit, ctc. Sanctus

deBitibusbaptismi :Et ponit s lcerdusuleumolivarum Augustinus, lib. xx de Civitate Uei, cap. 19 Quo- :

in volamanus sucr, totum corpusejusqui baptizatur nium nisi veneril refuya primum, et recelatus fueril
ungit. Apud sanclum Cyrillum Hiero-olym.. cathec. homo peccati. El 1'aulo post Nulli dubium est euui :

2 mystag. Etra knorJxiQivrec, ekotiraxijKsifeaQe l7ropxicTw

:
de Antichristu ista dixisse, dieqvejudicii. Buncemm
utto axpwv rptyjjjv y.opyff,i sw? twv -/.«-w. Id est Dein- :
dte.it Domini ndh cssc venturum, hisi prior i le vene-
de exuli vestibusoleo exorcizato uncti estis a sum- q rii i/uem refugam vocat,utiquead D rmino Deo. Quod
mis verlicis capillis usque ad infimos pedes. Id etiam sic/e omnibus impds dicipotest, quanlomagis de istof
plauum est ex sancto Dionysio, lib. de Hierarchia Ubi nota interpretem ioci citati a sancto Augustino,
eccl., cap. 2 Dum vero ministrieum penitus exuunt,
;
ex II Thess. n, legisse ;/~07z'/-r,:. id est, refuga,
sacrum oleum o[]evu,nt sacerdotes. 'O Se tjjs ^plorews desertor, non S.izoaret.aLa., id est, ilicessio, ut vulgo
rjrppxyiaoti roic, c/.~'/.pl\'/.'J.zvoc,, zo lotnov zolc,
Siv. zo-j in textu Grseco, habetur. et in versione communi.
iepzvrjtrov avopa yjpirjc/.t nix.vrjau.rjic -r/.pc/Arj-jz.. ld esl :
Sanctus Valenus abbas, degenere monachorum El :

Pontifcx vero ut trino signacuio inchoavit unctionem DominOjCujusfidelissimoservospersequuntur, odiunt

sacerdotibus twmmem tradit toto corpure unyendum inimici, rel ugcvodibiles. ete.it eri finnl Consuleob- .

Id etiam testatur sanctus Joannes Chrysostomus, vationesnostiasadConcordiam regularum,cap. 6

hom. 6, in epist. ad Colossenses Ungitur, sicut
atlUetde stadium ingressus ; simul emm nascitur, et
non sicut primus, ille qui paulatim, sed stalim ; non
sicut olim sacerdotes solo capile imo vero amplius ;
nam itliquidem cuptte, aure ,dextra manu ut ab obe-
:
281. Et communica', omnis populus ordine suo.
Ita in Edilis. Haec populi communio hac feria 5 in
Coena 333Domini habetur etiam in Codice Ra-
toldi. Olim populus in triduo Paschee communica-
bat, ut videreest in Capitulari Theodulphi, cap. il
,
:

dientiam, 332
el bona opera excitaret eum : oli-oc
Singulis diebus Domimcis Quadragesima, prxler m
Se to ttc/.v. Oj yot.p rjtdctyjjftrjop.zvoc, ipyzrou, c/~um c/.b~).r,- hos qui excoinmunicati sunt, sacramenta corp tris et
erwv, xai yyavao-Qijffouevot;, id est, hic autem totus sanguinis Christi sumenda sunt,etin Caena Domini,et
ungitur. Non enim solum venit ut doceatur, sed parasceve, et in vigilia Paschae. In hoc Codice sancti
etiam ut certet et exercealur. Eamdem rationem ^ Eligi in magna parasceve jubentur omnes commu-
profert sanctus Dionysius, capite citato. De eadem nicare in Sabbatosancto sola flt mentiocommunio- ;

unctioneexplicandasunt verba JohannisMoschi, cap. nis eorumquibaptizantur. lbitamennon definituran-

3 J rati spiritalis, auTO? eyjpiev y.c/i eSxn-tZev, id est,
l
haec communio ad solos recens baptizatos spectet.
ille ungebat et baptizabat. Et infra Tvj liraiipiov :

yoirjxc, k&c/.xrtrszv zi)v Ylepcrioiv, ld est, in crastina 282. Et servant de ipso sacrificio in crastinum. Ita
cum unxisset Persiam puellam, eam baplizavit. Et in Excusis et in Codicibus Rhemensi et Ratoldi.
haecpuella nuda inungenda erat, ul videmus in in- Ouia in parasceve majoris hebdomadis non conse-
terpretafione Latina Quadam vero dic venit pueila
: cratur corpus Cbristi, sed sacerdos in Missa utitur
ex Persiile, quseita speciosaerat, ac tantse pulchritu- praesanctificatis, id est hosliis antea consecratis tum
dinis. vt non posset presbyternudam eam olcoungere. pro se, tum pro omni populo. Quod per totam Qua-
In qua sane inlerpres agnovil vocabulum yvpvyv, id dragesimam observanl Gr;eci, exceptis Dominicis,
est, nudam, quod ex Craeca Editione excidit. Ibi Sabbatis et festo Annuntiationis, in quibus peragunt
enim agilur de ciuodam Conone monacho presbytero, corporis et sanguinis dominici sacrificium ex anti-
cui arcbiepiscopus baptizandi provinciam demanda- quo more, quem reperire esl in can. .r2 sextse syn-
verat cjui cum gravem tentafiouem pateretur in fe-
; odi In omnibus sanclceQuadragesimgejejuniidiebus :

ininarum unctione, stepius de monasterio deserendo praeterquam Sabbalbet Dominiea, et sancto Annuntia-
cogitaverat, ex (juo tandem cum abiisset, rediil a tionis die, •ytveaQw o twv Trpovjytocffusvwv lepa. Xeivouja.-
sanclo Joanne Baptista non sine rairaculohac tenfa- yix, id est, fiat sacra prgesanctificatorum liturgux.
tione carnis sanatus. At si ejusmodi feminae erant Idem reperire est in can. 49 concilii Laodiceni, in
 :

325 IN S. GREGORU LIBRUM SACKAMENTORUM NOT.E. 326

quo tamen nulla fitmenlio prsesanctificatorum. Ore A In hoc cognoscenl omnes. Ps. Magnus Dominus.
OU Sil T/j -.l'7'j'J.'j'J./.OT.h aOTOV ItptKTfiOalV, Sl fAfl SV Hymnus de passione Domini » (quem hic ponimus
o-aSoaro.) xat Kuptaxi}. Id est, quod uon oportet in cum antiquis cantus notulis)
Quadragesima paoem offerre, msi in Sabbato, et Do-
lninica. Ad quos dies transferunt solemnitates mar-
tyruni in Quadragesima occurrentes, juxta eaiioneui
51 ejusdem conciiii. "Ot« ou Ssi sv Tjo-o-apaxoo-r/j
Tel- lus ac fethra ju-

iNM
uapTUpuv ysvs6Xtov £-i7£/.itv, a//a r<uv ecyuuv ftopTuptuv bi- lant

J
<xjv.'j:j irotstv sv to'.; Ea66arot; xstt K.uptaxa c. id esl,
quod non eportetin Quadragesima natalitium mar-
tyrum celebrare, sed in Sabbatis, etOominicis die- 1
bus eoium memoriaw lacere. Hsec autem ita apud ma- gni cue- na
In prin- ci- pis,
Graecos instituta sunt, quia Sabbatis et Dominicis
diebus qod jejunant, ut notat Theodorus Balsamon
in liunr canonem. lnler liturgias Graeoorum exstat
Liiurgia jtpoioytaTjxsvojv, td est, prasanctificatorum.
Liturgise prsesanciificatorum mentio tit in Cbronico Quae pro- to-plas- ti pec- to- ra
Alexan irino, seu. ul alii loquuntur, in laslis Siculis,
olympiade 348, anuo i> post consulatum Ueraelii,
cum scribilur quod sub Sergio palriarcba Constauti- B
nopoliiano a piimi riebdomade Quadragesimae, in-
dictione i. Post ro xarsufruv&stTw, id e»t Dirigotur,
,ujf
Vitce pur ga- vit
i;f
l'er- cu- lo.
dtiiii preesanctificala dona a sacrario ad altare infe-

runtur, et sacerdos dixd xaTa njv tfwpsav rou Kptaroii

o~ou, id est, jit.rtu dottum
psaili ;i populo
qutv KOpstTu; Aerrpsuoufftv.
Christi tui, cceptum est
Nuv ui Swtttieti t-..v oupavtuv ouv
:

loou yuo =l<jTioijoz~:oli 6

I.llfjf,
Hac noc- te fac- lor om- ni- um
iu7uij;

r
t/;; ooir.z.

-'>n; Rtwvtou /vj'.yj.i'j'j.. 'AAAijAoutot. ld est

*loov
oupo^opstrat. Iko-Tit xai ooSai irpoo7SA6a>usv, tva j.ztoAoi
Nunc c/r-
tttfes cn /,./•///// nohisciiiii inoisibiliter Deum adorant.
Ecee c////// //('//•('(///«/• //('./• ijluriw. Ecce sacrifieium
hjiiv. v.uo-tix/}

:
rsAStwusvj]

1.1
Po-ten-ti
i
sat
nn mys- te- ri- o,
Carnem suam cum sanguine
mysticum offertur. Cum fide et timore accedamus, ui
ln escam transfert animae.
vitae siinus participesxtemse. AUeluia. Haecquidem
inicou Alexandiinum sed in lilurgia prasancti- ;
A
celsis surgens dapibus,
Gcatorum est aliqua diversitas. siquidem in illa post Prsebens lormam morlahbus,
to /. siroj, id estj Dirigatur, non sequuutur Humilitatis gratia,
proxime ha?c verba sacerdolis x«t« njv o*«psav, etc, Petri petens vesligia.
sed mulla sunt interjecta. becundo id quod psallitur Pallet servusobsequio
C
populo in eadem liturgianou est lategrum, sedpost Cum angelorum Dominum
posilo Alieluia, cietera de^uut. Tertio in
>jir.: Ferendo lympbam linteo
eadem liturgia sacerdos assumit sancta, et in altare Cernit coeno procumberc.
transfert post decantata superiora illa verba a po- Permitte, Simon, ablui,
pulo, et postquam sacerdos dixit sicut prodigus /i- :
Acta figurant mystica,
Uus, etc. At ln citalo Chronico transterunlur sacra Dumsummusima
cum populws pradatam oden cantat. Ex quibus cla- 335 bajulat,

ruiu esl in ejusmodi liturgia nonnulla luisse addila,

delraota ei immutata a recentioribus. Iu i^od. Ra-
toldi abbatis sequilur « Puhantur signd, vespertiitdi
:
.1 t
1
)f \X\
canuntur. Et cantor tncipit Antiph. Calicem. Ps. Cre- Ci nis que ser- vit ci- ne- ri.
didi. Antiph. Cuna his, qui oderunt. Ps. Ad Domi-
num cuui tribularer. Antiph. Ab nomioibus mi-
quis. Ps. Eripe me Antiuh. Cuslodi me a labiis. Ps.
Domine, clamavi. Antiph. Considerabam Ps. Voce
1 1 1 f ) * .
.

mea. Antiph. De manu liliorum. Ps. Henedictus Do- Lae va tor- toris ac- cu- bat,
minus. \ Christus tactus est pro nobis. In Evangelio:
334 Coenantibus autem.
tiph. Si
Antiph. Accepto pane.An-
male locutus sum. Ad
Complendum : Refe-
cti vitalibus alimentis, etc. Dicat episcupus : Dominus [)
1.1 1 r ) ry
Verbi- que fa- vos ag- ge- rat,
obiseum. H Ct cum spiritu tuo. Et diaconus : Ite

n
1

missa est. l\ Deo gratias. » llactenus Codex Ka-

Ubi nota, 1» Vesperlinam synaxim includi m
1 1
toldi.
ipsa missa. ut in Sabbato sancto [Jnfra nt Pontificali
. ; f 1 i j
Rothomagensi) 2<> ipsas Vesperas sex Antipnonis el
; Quos in- ter, hos- tem de- no-tat,
totidem Psalmis comprehendi quos versicutus sequi-
tui': .W luec verba, in Evangelio, sijjuilicare ad Ma-
gnijicat; ft°ad ipsum canlicum
In eodem Codice Ratoldi ba»c sequuntur « Et stut
unusquisque ad mensam Deinde poet refectionem pran-
tres dici Antiphonas.
:
.1
Ne-cis
i
1

qui
S*
do- los
i u
ru- mi- nat.
dii luvantur pedes. Et dum haec aguntur, canantur hse Trux lupe, Juda pessime,
Anti honae reciprocis Psalmis. Mandalum novum. Ps.
t
Fers Agno mili basia,
immaculali. Antiph. lo diebus illis.Ps. Magnus
i Dans membra loris regia,
Doininus. Antiph. Fostquam surrexit Donnnus. Ps. Quae sorde lergunt seecuia.
Deus misereatur nostri. Antiph. Ante diem festum. Nexi solvuntur bodie
Antiph. Vos vocatis me. Antiph. Si ego Dominus et Carnisac cordis carcere ;
Magister.Ps. Beati immaculati in via. Antiph. Dili- Unguen sacratur chrismatis
gamus nos invicem. Ps. Ecce qunm bonum Antiph. Spes inde crescit miseris,
 327 1N S. GRKGORll Ulil;(IM SACRAMENTORUM
\ ictori rnortis inclylam \ <m '"iii oeniat ponlifea cum processione plenaria ad
I
'angamu laudia gloriara .1/' am, icut diebu tolemnibut tolet eu
( ,11111 Patre Sancto piritu contbu t, ilnii iiml i ,
i ii iii i iii i

i.tm Doa redemil obitu. Slilil llillnii p ,1,1,1, ; et /ii ,u

ordine ante altare, dicunt : ConUleor Deo omnipo-
Iliir expleta, osculetnr episcopus Evangelium, et om> tenti, elc. Interim cantor et wh um fuerit,
nes ijiucircum eum s/uui. Deinde dicant Oominicam imponant introitum ad missam : Noa autern, ete.
Qralionem tacite. Finita, dicat episcopus, el ne noa Deus misereatur, eto. El iterum : Noa autem, eU
inducaa in tentalionem Ecce quam bonum Suace
; ;
Gloria Patri. Iterum : No! autem. Kyrie eleison ler.,
pimus Deua Tu mandasli
; Tu lavasti pedea ; Christe eleiaon ter., Kjrie eleUon ler. Deinde inci-
cipulorum, opera manuum tuarum vi" quiEsu- ;
]

>. piat pontifex Gioria in n presbyteris. Dum

in us, )onii iii', officiia uoslrae servilutis, qui d gnatua
i cantatur Gloria in excelsia tonat totutn /</ .

es lavare pedes tuia dia ipulis, etc. donec jiiiuii Quo finito, dicat pontifex cum pt
.

Porro Lotionis pedum quse iu Coena Domini aerva- iis Pax vobi-,. Oreiniis. Deua a quo el fadaa, ete.
.

tur in Ecclesia meminit sanclua Eligius, Berm. 8 : Uia Oratio in consecraiione ehrismatt D wqu .

Sancti chrismatis confectio, fraterna peditm ablutio ; generandia plebibna tuia mini «rdo- i

et Magister in reguia, cap. i3 In eama Dqmini : tuiii, tribue nobie peraeverantem in toa roluntate
fa-
mittant manus pro benedictione ad lavandos pedes ab- mulatum, ut dono gratias tuae iu dieb et
batis, et postea omnibus prsepositis cum sotatio fra- merito et numero aacratua tibi populua ar.
iriuii. Inchoando tamen abbas lavet simul et ostia- g Per. Ad Gorinthios Fra :

riis, oLc. Idein videre est in concflio Toletano 17,
can. 3, ubi omoibus Galliciarum Ecclesiis boc san-
ctuai opus lotionis pedum iu C ena Do oini pera
diiin preecipitur, ob quasdam Ecclesias quaeillud in-
termiserant. Memiuil etiam sanctus Augustinus,
epist. 119, ad Januarium, ubi sciibit multos illo die
aon lavasse pedes, iic lotio pertinere videretur ad
bis, ete. it Christus, ete. v Propter quod,
Anle Evangelium ascendat pulpitum ,,ii
leeturus est Evangelium cum subdiacono, prxeunte
cruce et candelabro et thuribulc : Sequentia
Evangelii secundum Joannem. Iu ilJo tempore, ante
diera festum Paschas, etc. P Evangelio dieat
pontifexcum presbyteris Credo in unum Ueum, :

baptismum.Constantinopoiiolim eadem feria impe- Tunc dicat pontifex cum pi Dominus robis- i
.-

ralor duodecim pauperibus solebatlavare pedes. Ri- cuiii, etcum Spiritn tao. Oremas. Olf. Dextera li,-
luin describil Godinus, de Officiis, ctc, ia bunc mo- inini, ete. Presbyteri et cceteri <\ui voluerint, tunc
dmn llpd rijs IsiTOvpyiuq tjj? avrrji; uzyvj.r,; -i-j.--.-t,; peracto [Id est, adducto] caliee cum vino et aqua
:

338 7'verat o vmvrip ourw, ctc, id esl Anle li- ri oblatis, de quibus communicent presbyteri et dia-
:

turgiam dieeiusdem magnae bebdomadisquinto, lotio eoin et 337

coBteri, et de quibus servetur usque mane
peduni fit.in nunc modum Prasparantur pauperes
: die parasceve, inclinati ante altare pontifex et presby-
duodecim, et iuduuntur eis subuculae, sive tunicae, teri persequuntur seereta Missce dicentes : in Spiritu
breviatibialia, et soleoe;posiLoque in cella imperato- humilitatis et in animo coutrito suscipiamur a te,
ris polubro, protopapa foris iliius ad januam agens Ooinine, et sic fiat aacrificium nostrum, ul a te su-
cauit Benedictum; etdicit Irisagium.Deinde, legen- scipiatur hodie, et placeat tibi, Oomiiie Deus meus.
te eodeni Evangelium, quando diciL aquam mittit in k Suscipe, sancta Triuitas, hanc oblaLio.iem, quana
:

pelvim, infundiL imperator aquam in polubrum.
Postea paupures illos preeparatos adducunt sigilla-
tim qucmque ferentemcereumaceeasum,protopapa,
ul diclum esl, legente Evange.iuin eL dicent ; ciepit
Jesus lavare pedes discipulorum, idque persaepe vide-
licet usque dum omnes loti fuerint.Lavat imperator
dextrum cujusque pedetn eL ubi sindone qu;e pen-
;
deL anle ipsum, absterserit totum pedem, osculatur
euin. Et hoc facto, consummanlur ea quue ad ritum
lotionis pedum pertinent. Et dantur unicuique eo-
rum aurea numismata tria. Post illud, liturgia cele-
bratur. » Haec Codinus.
His subjungere non pigebil anliquuiu ordinem seu
riLum olim in Ecclesia Kotliomagensi, seu Kliemensi
servatuin m feria quinta Coenae Domini, queni ex
veleri Pontificali ins. qui asservatur in sacristia ec
clesite Kothomagensis inihi transmisiL vir doctissi-
mus Joannes le Frevost ejusdein ecclesiae Rothoma-
gensis canonicus et bibliothecarius, quia multa no- D sua aeterno, etc. Simili modo, postquam coenatum
tatu digna continet, qme uon sunt hodierni usus.
Incipit ordo indie Coenas Domini,feriaquinta majoris
hebdomadce, id est in Cwua Domini.
Mane prirno mansionarii ordinent omnia quce sunt
necessaria ad consecrationem chrtsmatis, ampullas tres
de oleo mundissimo plenas ponentes in sacrario : unam
ad oleum pro infirmis, alterum ad chrisma, tertiam
vero ad oleum ad cathecumenos ungendos. Chrtsma
dcbet fieri [Leg cooperiri] de alho serico, <ilui< autem
de alio serico coopenas. Et pontifex provideat de hal-
samo Hora tertia sonet signum, ut omnes veniant in
tibi offero iu memoriam Incarnalionis, Nativitatis,
Passionis, etc, Jesu Chrisli, et in honore ouinium
sancLorum luorum, qui libi placuerunl ab initio
mun Ji, el eoruin quorum hodie festa celebranlur, et
quorum hic nomina et reliqui* habentur. ut il-
lis. etc, ad salutem, ut illi omnes pro nobis inter-
cedere dignentur in ccelis. quorum memoriain faci-
mus in Lerris. Per eumdem Dominum nostrum.
Orate, fratres, pro me ad Dominuin, ut meum et ve-
strum in conspectu ejus fiat acceptum sacrificium.
Secreta: Ipse tibi, Domine, etc. Alia Seereta : Ore-
mus. Hujus sacrificii potentia, qutesumus. ut vetu-
statem nostram cleinenter abstergat, et novitatem
nobis augeat et salutem. Per. Doininus vobiscum.
Sursum corda, etc. Quem in hac nocte inter sacras
epulas increpantem, ete. Te igilur, rtc. Cum famulo
tuo papa noslro. ///. el anlistite nostro J7/. [Et rege
nostro /// j Memento, Domme, elc. tibireddunt vota
est, benedixit, dedit discipuhs, etc Unde et menio-
res, Domine, nos servi tui. etc. Domiui Dei nostri
tam beatae, etc Memenlo etiam, Domine, famulo-
rum famularumquetuarum///. Ipsis et omnibus fi-
delibus defunctis, etc, largitor admitte. Per Chri-
stum Dominuin nostrum.
a Tttnc offeratur ponli/ici olettm
ad ungendos tam
iiijirmus, qmiiii energumenos. Et illud tam bi
ipsi [Forte Jeg. ipse], quam omnes presbyteri qui ad-
snnt. Ue auctorUate apostolica, quam habemus de oleo
infirmorum. Ue oleoquo unguntur infirmi aactoritati
habemus ap tst dicam, dicente beato Jaeobo apastolo In- :

ebclesiam, in qua chrisma debei consecrari. Ipso die firmaturquis in vobis inducat presbyteros E.xlesiae,
;

sonentur campanw ad Missam et ad cwteras horas, et oieut super eum et si in peccatis sit, dimittentur
;

sicut mos esi diebus festis, et sic silea it usque in Sab- ei. Unde patet ab ipsis apostolis hunc morem sanctce
bato sancto. Presbyteri vero et cwteri clerici induant Ecclesiir esse traditum, ttt energumeni vel alii quilibet
se vestimenlis solemnibus, et diaconi dalmaticis, et wgroti ungantur oleo, pontificali benedict nse-
subdiaconi albis sericis (Ita in Ordine Komano) et ;
crato. Consecratur enim in ipso officio consecrationis
slent in ordine suo singuli in ecclesia, exspectantes us- corporis etsauyuinis Domiui. Non enim habetproprium
529 IN S. GREGORU LlBRUM SAGRAMENTORUM NOT^.
officium. fdest,non i>i capile oerbasalulationia.hocesl
Dominusvobiscnm,nec,Oremus.Necinfineeoncluditur,
ui cxterx Orationes, Per Dominum noslrum Jesum
Christum, sed tantum. In nomine DomininostriJesu
Chrisli. ln eo vero loco ubisolemus uvas benedicere,
consecratur oleum pro infinis, concludilurque tonclu-
sione, Per quem h>ec oinnia scinpcr, Domine, bona
i8, etc. UnJc intelligimus embolim [Idesl.idquod
interjicilur seu interponilur] esse supradicti officii.De
inoleo sic coniinetur i» Sacramentoj io.Anteauam
dicatur. Perquem heeomaia, Domine, semper bona
creas, levantvrdeampuUisquas offeruht populi.et be-
nedicat iam dominus papa quam omnes presbyteri.
Mosesl liomanx Ecclesix [iiota),itt in confeclionecor-
poris et sanguinis Domini assint presbyteri et simul
cum pontifice oerbis ei manibus ronficianl. Oportct ut
simiH modo simui cum pontifice oleum presbytericon-
bxorcismue olei pro infinnis et pro populo.
ficiant.
Antequam dicatur: Per quem hsec omma, Domine
scmperbona creas, exorauetw olcum. itt tantum pos-
circumstantibus audiri, ila Exorcizote.immun : presbyteris aita voce : Per omnia snecula, etc. Vere
dissime Spiritus, elc. Item benedictio ejusdem Ore-
mus, Emitte, Domine, ete. Tunc oleum reportetur, et
tn loco suo honorifice reservetur. Pontifex autem et
Presbyteri prosequantur : Per quem hsec omnia,Do-
mine,eic. reromnia, etc. Libera nos, efc.Peromnia
saecula sseculorum, Amen. Tune dicat diaconus Ha-
militate vos ad Benedictionem. Et episcopus ,versus ad
populum dieai Beoedicat vos omnipotens Deus, qui
: ambae honorifice ad Locum suum redeant. De eo quod
per Unigeniti Filii sui passionem, etc. Tunc. versusad
altare more solito, sanrta lenens. dicat: Et pax ejus
sit semper vobiscum. et cum spiritu tuo. Sclwla can-
fetAgnas Dei, ter. Non dntur pax. Oratio, quande
san -i mittil : Heeesacrosaoctacommistiocorporiset
sanguinis Domini nostri Jesu Christi ,al nobis 338
et omnibus sumentibus salus mentis et corporis, et
advitamcapessendamselernnm praeparatiosalutaris.
Per eumdem Clirislum Dominum noslrum. Oralioad
Patrcm : Domine sancte, Paler omnipotens, aelerne
Deus. da mibi boccorpus etsanguioem Christi, etc
Oralio <><! Fiiiitm Domine Jesu Cbriste, Fili Dei
: quando ita fugit
xi\\. <!<. Tunc communicet solus pnnlifex,et nonfran-
eum soLum undeiUe communicat.De
gnt oblatas, ntsi
tangnine aulem rcserrct in calice ad communionem
presbylerorum~,et reliqui cleri. Oralio quando sumit:
Perceptio corporis et sanguinis, etc Alia .Quod ore
sampsi, Domme, mente capiam, ut de corpore et
Baogaine Domini nostri Jesu Christi fiat mihi reme-
dium sempiternum. Pereumdem Cbristum Dominum
Dostrum,Amen. Tunccooperiaturcalixcumsanguine,
et u!>ia':c;et dnininus episcopus adhibeat presbyteros
et il acunos, qui sollu ite custodiant.
« Tunc dominus episcopus vadaiad sedemsuam cum
onibus ei exspectet ; exspcclante vero in sede sua
I
onlifi e.veniantadsacranwmduodecim
cxleri clerici, ad deferendum cum
quantum opus sit,
dc.core oleum chrUmale, et etiam oleum catechu
i mundum, etvado
\rum el neophytorum, usqtte in Ecclesiam, ante
episcopum. Sintenimparati iidem presbyteri,et cum
tiscxlericlericicasuhsei solemmbus vcstimenlis.Tunc
dw> acolylhi acci/itentes tluas iLlas ampuLlas qux ad
tkrisma et ad oLeum catechumenorum consecrari de-
bent, et procedant (Ita in Ordine Komano); ct ordi-
nentse tLli Presbyteri et prxdicti clerici,rite et ordina-
/;'c. ita priinum ambulent duo acoli/thi cumcande-
itt
\abris,et ardenlibus cereis. Deindc porteniur dux cru-
ces, el inter illas mt dium chrismaie oleum. Post eas
•nturduotfiuribulacum incenso, et inter illame-
dutiii oleum calechumenorurn. Deindc porlctur Euan-
f/clium, ul iuiplculur omne diinitin Posteasequantur . ilio oleo unguntur calechumeni,ut si qttx mac.uLx ad-
bt>ii et biniiUiduodecim presbyleritester et cooperato-
resejusitem sacrosuncti chrismulis mysterii,acolythiet
tubdiacont , etc Slentinordinesuo seeundumgradum
. munimenium habeantper hanc un< timiem, utnonpos-
eortim, ubi ascrndilur ad altare, tantum ut dmcontts
sii sextus in eminentiori loco,et juxla archidiaconum,
qui Eoangelium iegebat; et ila tnvolutam ampullam
suscipienles perordinem ut ascendal; et cum peroenerit
Patrol. LXXVIII.
530
A &d archidiaconuni.ille perferat camita involutamante
pontificem. Interim autem unus subdiaconus deferens
vasculumcum balsamo alii diacono offerat,et illepon-
tifici.
« Tunc ordinentur circa episcopum hinc ethincea-
deni candelabra, et cruceset thuribula, atque Kvange-
liunt, nec uon et prxdicti duodecimpresbyferitestes et
adjutores ejusdem mysterii,ita ut dtaconi post dorsum
episeopi stent. Presbyteri veroadextris eta sinistris,
cruces oero et cxtera ulriiique inter illos mcdia. (Idem
statuitur in concil. Roth., apud. Ord. Vitalem, lib. iv
Hist. eccl.)
« His ila statulis ,converlat,se episcopus ,aut cui dle
prxcepil, tam adclerum quum ad populum,elfaciat
sermonem deconsecratione chrismatis congrueniem.
Tunc convertat se episcopus, etintret in consecratio-
ncm principalis chrismatis, et misceat balsamum cum
oleo. Deinde halat ter super ipsam ampullam,el dicat
lenta voce exo>-cismutn chrismatis olei.Exorcismus sa-
B cri olei : Exorcizo te, etc. Tunc dicat episcopus cum
: dignum, ctc. Qui in principio inter cetera, elc. Fi-
nita auiem bcnedictione dominus episcopus salutat
chrisma nudnm, et quijuxta eum sunt dicendo: Ave,
sanctum chrisma. Et iterumper ordinem descendit.si'
cul aseendit; et deferatur omnibus coopertaad salu-
tandum. Hoc facto summo honore procurelur, usque
dum nltera ampulUiasccmtat, et iterum descendat,ul
ampulla qutbusdam nuda, quibusdam verocoopertaad
salutandum defertur,dicd libellus Eomani Ordinis in
consecralione chrismatis. Continuo duo acolythiinvo-
lulas duas ampullas cum sindone albo de serico teneant
in brachio sinistro, ita utvideri possint a medio.Am-
' pulla anlequam veniat ad episcopum ad aLtare, media
pars ejus est cooperta, et media nuda. 339AmpulLa
cum chrismatc quomodo [Leg. quodam niodo] signifi-
cat corpus Dominisumptumde Virgine ,quodantequam
q transirel ad altarecrucis, aliquo tempore erat cooper-
tum, aliquo nudum. Primo lempore erat coopertum,
m sEgyptum, quasi non esset rex
regum ; et quando ila porlalus est in templum, quasi
non esset omnipotens, et quando ita erat subditus pa-
rentibus, quasi auctor non esset parentum. In his et
similibus coopertum lalebal.Nudum erat poslquam mi-
racula coepit facere, simulquc prxdicare, et se Deum
demonstrare,ut inquit : Ego et Pater unum sumus. In
his el aLtis nudum erat. Ampulla vero postquam bene-
dicta fuerit,ab aliariredit.qux a pontifice et ministris
altaris visibilis eL nuda salutalur. Hoc significat,quod
Ckrisius, postquam ab aLlari cruds exivit ,prxsenl tam
corporalem eis prxbuit. quos lestes sux resurrectionis
esse volui/.Quod cxteris invisibilis el cooperta adsalu-
tandtim defertur, ngw.fi.cat quod chrislus redievs in
presbyteri,et coelum invisibilis hominibus faclus est.utipse testatur:
Exivi a Patre, et veni in mundum iterum relinquo
;
ad Petrem. Nosvero quamvis prx-
rj sentiam cjus corporuLem non videamus, tamen vene
rando quotidie eum salutamus.
« Incipitexorcismusolei, quo ungendi suntcatcchu-
meni. Descendente autcmampulla cum chrismate.sta-
tem alia cum oleo catechumenorum ascendat, sicut
prior, usque ante episcopum. et halet in ipsam.sicut
,"
in jiriorem,' et invrimis faciat ei exorcismum,et bene-
dicateam quasi legens lectionem. Exorcismus Grxce,
Laline conjuratioseu sermo increpalionis estadvcrsus
diabolum, ut discedat ; et concludilur per Dominum
nostrum Jcsum Christum Filium tuum,quiventurt.s cst
judicare vivos et mortuoset sxculttm per ignem. In
hceserunt corporiaut menti, postquam ad scrutinium
accesserunl,recedant [Adde particulam el], deiiiceps
sit diabolus rcpedare; ut hxc vcrb.t Orationis demon
strant dtcendo : Ut si quae illis adversanlium spiri-
tuum inbicserint macula^, ad tactumsancti olei hu-
jusomnesabscedant. Sxorcismus ejusdem oLei: Exor-
 :

331 IN S. GREGORll LIBRDM SACRAMENTORUM NOT/K. 33«

cizO Le, i-|-i-;il ur-Jl Dnmiiiu
olci, rlr. 7'mir ilicnlur A caii elliii prteterea ordine weterae clericorum
i

1.1 riuii.i.i i'nin •|niii ii i iki .

Oremut
Deui iocretneo- turb lecenler Loroato. Kl apud Pru-
i

torura, etc, Tunc Dominusponlifex,et qux juxtaeum deotiura, io passiooe lancli liippolyti, ubi appellatur
Slinl, sitlulriil jnirl irlilui nin /.iit I u 111 , ilirrirln \.<\ tribuoai, queraadmodum apud baoctuiu Uidorum,
sanctum olwxm. Etdescenrtat per ordinem, ticutaUera, lib. xv Origio., cap. i.
et deferatur omnibut mt lalutandum, ronle mb adt
I i
ublitne tribunal
///.. ita peraclis, eodem ordineel ductore quo cts-
<( 'Jnlliiiir, .iiiii -ii. pnedical inde t>eiim.

temliritnl ni ctilrsuiin rn/riinl unihir n.i sarrn iniin . .Nit nbsiaiii bii-r Sulpilii Scveri verba, dialogo 2:
Tiinr pontifex litrrt iiiiuiiis,, i diaconi vaclant aa allare, ul quemdam nupet U tor Dominum) uontint
et discooperiant sancta, el ponlifex veniensad altare pudore vidi mbhmitolio qtuuireguj tnbunaU,celn
il/fnlat alilaiiis ad frangendum ; el sumat de iptisobla rr iiinitrin. S,niu:\i)n d.nn epotcopi faslumibidamnat,
las integras ad reservandum mane die parascevi qui iiacin re modum excedebnt, oec taoquara cpiaco-
quibuscommunicent absgue sanguine Domini.Sanguis pua, aed taoquam res in edebat, ul laocli •

vcru aulcm die penitus consummatur, l'.i schola dical Martipi bumililalem extolhU, qui aolebat hi bumili
Communionem Domious Jesus, etc. Fractis obtaus, selia iii templo tedere. Idem dieeodum eal
communieent presbyten etdiaconi, ei cesteri omnes,et ceUo tbrooo quem sibi io eccleaia itatuerat Paului
ita perficiatur Missa in ordinesuo.Tuncdicantur e- Samoaateosia, ob quem in epiatola epiacoporum re-I

sperae. Antiph. Credidi Antiph Cum

Calicem, preheoditur Dara ille throous exeedeoal modeatiam
etc. Ps. ;

liis, etc. Ps. Ad Domioum. Anlipk. Ah bomioibujs episcopalem, ooo utCbriatidiacipulom jed nl
iniquis, etc. Ps. Eripe me. Antiph. Custodi, etc. 1'$. B oauodi priocipem lecretum habeoa, et oominaoa, nt
Domine,clauiavi. Anttp^.Cooaiaerabam ad dextram, loquitur Busebius lib. vn llisi. eccl., caa. • -II.
etc. l's. Voce mea. Anlipli. Cceoaotibus, etc. Ps. a87. Siciit iii quarta feria habentur. Hjbc addidiex
Magnilieat. Tunc vertatse pontifex etdicut Domimis Editia, quia in hoc aancti Eiigii Codtce omnes isto
vobiscum. Et cuin spiritu tuo. Orearas. Postcommu- Oratiooes bic repetnntur.
nionem : licfecli vilalibus alimentis, elc. Atitt Post- 288. /h oratorio. Ita in excoau lege tamen in ;

commun. Oremus. Concede, qu8esumus omnipotens T orario, ut apud Alcuioum. Bslque obloogua tapea in-
Deus, ut perceplum novi sacramenti mysterium et siar (irarii, qui subsiernilur crucem adoraluria, per-
corpore senliamusct menle. PerDoniinuin uostrum, tioeos b loco ubi crox posila eat, uaqoead mc- 341
etc. Dominus vobiseum. elc. Diaconus: lie Missa esl. diiim chorum cireiter, quod etiam hoc tempore fieri
Deogralias. Oratiopost Missam <mle altare PJaceat : solci in quibusdam Ecclesiie.
libi, Domine Deus sancla Triuilas.obsequiuiu servi 28.). Adoratam deosculetur crucem. Moa anliquoa
tutis meae et prsesta ut hoc sacrifieiuin. quod oculis
; fuit adorare crucem dit magoae paraaceves. Idque
tme Majestatis iodigous obtuli, tihi sit acceptahile ;
olim fiebal Bieroaoljmss, cuoi eadem die episcopue
mihique,el 340
omnibiis pro quihus ohlatum est crucem Cbristi vcram populo adorandara exhiberetj
sit, te miserante, propiliahile. Per Doniinuni. Tuac ut testalur sanctus 1'aulinus, epist. II Experimento .-

pontifex depositis pontificalibus indumentis,descendal resurrectionis inventa et probata crux Chritti est, di-
in sacrarium mandans presbyteris quod voluerit. » gnoque mox ambitu
eonsecratur, condita in loco bati-
Hacteaus ritus ferix^ in Ccenu Domini et Pontificali licee, auratis eoruscat laquearibus, atrcano poei-
ijiut'

Rolhomagensi ms. C tani sacrario crucem servat : qttam episcopus urbisejut,

283. Feria sexta. Descrihitur solemnitas sanche quotannis, cuni Pascha IJoiiiini agitur. adorandam pa-
parasceves cujus ceremoniae eadem ferme habentur
; pttlo princeps ipse oenerantium promit ; neque vrwter
apud Alcuinumjib. dedivinis Ofiiciis, c. deleriab. lniiic diciii ijita crucis ipsiut musterium celebratur,
284. Huratertia conveniant omucs presbyten .llain ipsaque sacramentorum eausa est, quasi quaddam sn-
Edilis. Sed niliil simile habetur io aliis Codicibus crce solemnitatis insigne profertur ; nisi interdum rcl>-
nostris mss. uiusissiiiii postutent, qni ea tantum eausa ilio peregri-
285. In sacramcntario. Nota distinctiooem inter nati advenerint, ut sibiejus revelatio quasi pretium m
Sacramentarium et lihruin Sacrameir.oruni. Cum longinqum peregrinationis deferatur. Ubi baec vcrba,
enim hoc Codex sancti Eligii inscrihatur Jiber Sacra- neque proeter hane diem qua ipsius erudt mysterium
menlorum, citetque S&cramentarium, nemo est qui celebratur, satis tndicaot ~o Pascha hoesaocti 1'aulini
non videat Sacramentarium a libro Sacramentorum loco pro solemnilate sanctae parasceves usurpari.
distingui. 290. Et alter. lla in liditis. Apud Alcuinum, cap.
286. Ascendil ad sedem. Pontifex dicitur a<l sedcm citalo, additur r6 subdiaconus.
ascendere, eo quod sedes sive seila epi-copi caeteris 291. Cantrur semper Reposui ti semper, exEditis,
.

esse debeat ennnentior io ecclesia. ut fert mos anti- cum in Codice noslro male scriptum esset -b super.
quus Ecclesiai, quem videre est apud liurchardum, •2\)2. ApudAlcuinum lnec addunlur:
Psal. cxviu.
lib xi, cap. 10. ex epistola Urban; papae, ioquamo- « Item crucem tuam adoramus, etc. Ps. Dcus mise-
ris hujus causa proferlur: Quod aulem sedes episro- reatur. Alia duin fabricator » At in Codice Ra-
:

porumin ecriesiaexcelsx constUutaeetpraeparatx essc D toldi plura habentur, qua2 quia notanda et ab ho-
inveninnlur, in tlirumo speculationeni et poteslalem dierna consuetudine non parum dissident, non pige-
jitdicandi, solvendi atque ligandi a Domino sibi datam bi t hic subjicere Post has Orationes pergant duo
: o.

materiwdoccntA ladocetsanctusAmbrosiuslib.de Di- diaconi in sacrarium attt retro altare Cantaul : Po- .

gnitatesacerdotali, cap. 6: NamquidaUudinlerpre-
tatur episcopus, nisi super inspeclor? maximccum in
Et sanctus Augusti-
solio. in ecclesia ditioere sedeat.
nus.in Psalmum cxxvi Nam ideo altior loeus positus
: erux pauinliiiu in unte.a, et iterum cantant diaconi
esl episcopis, ut ipsi supei intetidant. Ita statuitur in
concilio Carlhag. iv. can. 35 Ut episcopus in eccle-
sia in conressu presbu teror um sublimior scdeat. Id vi-
dere est apud Eusebium. lib. x Hist. eccl., cap. 4. in
descripticiie magnifici illius tempii.quod Tyri a Pau-
pule meus. Presbijteri vero duo stant ante crucem,
ci.iii salutatione respijudeant : Agios o Theos Ilem
ehorus: Sanctus Deus, sanctus Fortis. Deportetur
Ego quidem eduxi te per deserlum. Presbyteri vero,
: Agios o Theos. Et chorns iterum, Sanctus Deus, san-
ctusFortis Item deportetur pauiulum : Quid uitra
debui facere. Agios. Item. Sanclus Deus. Iterutn
tertio ilrp irlctnrcru.rantealttirc, et iliscooperietiir lin-
'

lino episcopo a'diticatum est AX)m yctp uoe *«i rbit : teoqtiii eral prwcinclu n duobus presbyteris : ei dicant
,

viwv eittxe)\so~K$, Bpovoic, ~.i -ol^ «vwraTw Et; ~'c,j ~r,,-j ipsi, elevata crncc. Antiph. Eece ligoum crucis. Ps.
1-poeSpcM Tvj.k'j, elc. Id est Porro teraplo hoc ita : Deas misereatur. Tunc vmiens pontifex cum tluobus
absoluto atque perfecto, throoisque quibusdam in diaconibus, prosternnis sc tcr, et adorantes crucnn nu|
aUissimo loco nd prasidum Ecclesiae hoooremcollo- re solito. Post hos seqtiunttii sacerdotes et levitm. De-

& Iq edit. Ilenrici Valesii est cap. 30.

333 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMKNTORUM NOT^E.
inde omni*clerus,exinde omnis vopulus, fcmineusque
sexus. Inlerimcantant has Anliphonas Crucem tuam . parati cum nigris casutis incipiunt nudare allaria. Et
adoramus, Domine. Ps. Beati immuculati. Antiph.
Adorumus erucis. Antiph. Dum fabricator inundi.
// nnus Fortunati, Pange liuguagloriosi » Hactenus
ex Raloldi. Ubiante baec verba, quid ultradebui
facere, supplenda sun! isla.r/ iterumcantant diaconi;
et anle Agins, subaudi presbyteri vero ; et ante San-
ctus Deus subaudi el ehorustterum- Haecautem ver-
ba, postemens se ter, eic. corrupla sunt, et sic le-
genda, proslernenl se ter adorahtes crucem.
293. he sancla. Itae in Edilis. Apud Alcuinuin
sumitur dc snnclo pane. Cujus verba soquenlia no-
tandu. et explicandasunl Sanctificaturautem vinum
: ac pavimonti templi, et vasorum; de quibus hicbre-
non consecralum persanctificalttm nanem. Haecenim
noD ita capiendasunl quasi vinum non consecratum
per ejusmodi admistionem transeal in sanguinem
Christi, sed quod sanctiGcationem quamdam exte-
riorein cx ejusmodi commistione percipiat. Kx quo
notanda esl antiqua consuetudo, quae adhuc viget,
quod nimirura celebrans in sancta parasceve sub „ sorum puriflcatione
"
unica dunlaxat speoie communicaret.
294. Nihil dieens. Apud Alcuioum legilur s//<
qui haec subjungit :
342
^>ax Domini non dicit,quia
non sequuntur oscula circumstantium.
295. Et communicant omnes. Tam clerici quam
jaici, ut supra ex Tlieodulpbo probalumest. Olim in
monasterio.cujusdam anliqui monacborum patris,
qui in suaregula Mugister appellatur, et floruit non
iinilto post sanctum Gregorium papam, monachi
I eodie pedes eorum lavit et hinc est quod eodem die
eodem sancl.e parasceves die communicabant. ut
clarum est ex cap. 43 regulae ejus in Concordia re-
gularum, cap. 56, § 4 Sacramenta vero altaris in
: de Offic. eccl., cap. 28, cum de eadem feria scribit:
patenamajorevitreafiniantur,uteumferiasextaJu-
dtii (id passionem Christumquaesiermt, sit ipso die
mentibusnostrisreclusus,ut Subbalo nobis perresur-
i ectionem in novosacrumen toappareat.Jam quisexta
feria rejecturisuntsinecommurtionereficiant,utayno-
scalur jamque sexta feria mjuste refici sine Christo.
A.I secus olim in Hispania. Si quidem illo die nec , etsic vaduntad mensam. Eadem babenturin Ordine
Missarurn solemnia, nec communio peragebantur, *' Romano, cum agitur de hac feria sexta. Quod filho-
Btmanifeslum est ex concilio Toletano iv, cun.6,
ubi de feria sexta passionis dominicae haec statuun-
\xxv:Ideoque oportet eodem die myslerium eruci*,quod
Dominus cunctis annuntiandum voluit.prwdicari,
atque indulgentiam criminum clara vuce omnem popu-
lu postulare,ut pa?nitentia? compunctwne mundati,
tenerabilem diem dominicw resurrectionisremissis ini-
guitatibus suscipere mereamur,corporisque ejus et san-
qutnis sacramenlum mundi a peccato sumamus. Ubi
yides hoc die passionis postulandum esse criminum
indulgentiam, ut dnminicae resurrectionis die corpus
nguis Doniini sumantur. Id etiam clarum est ex
eoncilio Toletano xvi, can. 8 Excepto Passionis do-
. Paulum lectorem et nolarium Ecclesiae Constantino-
die,quando altaria nudatapersistunt, ncc cui-
icse
qiuun in eodem die Missarum licet solemnia celebrare.
Ne quis autem dicat non licere quidem eo die cor-
pus et sanguinem Christi consecrare, sed posse cum
-anctificatis celebrari, obstant haec verba, quando
altaria nudatapersislunt. Non potest enim celebrari,
etiam cumpra^sanclificatis, nudato altari Si autem
illo die Missa non celebratur, nec communio, quae
olini in basilicis seu ecclesiis extra Missarum solem-
nia non sumeb ilur.
29G. Elexpletnsunt universa.ln Editishaecsequn-
Hoc facto pontifex : In nomine Patris, et
dicit
Filii. et Spiritus sancti,quce in nullis Codicibus no-
stris mss. reperiuntur.
1 . Nuda sint altaria. Xudutio altarium olim fie-
bat hac feria 6, ul videre est in regula Magistri ms.,
ca[i. 43, in Concordia regularum, cap. 5G, §4, in
quaferia sexia aliartsvelamen, veldtversus oiatorii
ematus subtrahatur; simulet lucernse,et cicendeh to-
lum inlra monasteriumnegeturaspectus.Ubi particula
sumitur copulative. Sed fuit diversa consuetudo.
Nam olim etiam in quibusdam locis nudabanlur in
Gcena Domini, ut nunc quemadmodum videre est
;
334
A in Ordine Romano de hac feria Statimduo acolythi
:
ex Alcuino, lib. de Oftic. divinis, cap. de Coena Do-
mini: Bis finitis nudantur altariajam circanoctem.
Quod videtur etiam can. 8 concilii Toletanixvi, ubi,
agens de sancta parusceve,dicit Quandoaltariade-
:
nudatapersistunt; nara to persistunt indical eo die
non fuisse denudata. sed pridie juxla morem, qui
etiam contirmatur ex concilio Toletano xvn, can. 2:
Ita utnisiin Ceenae Domini celebritate,qunndo more
solito altaria debent derestiri, eadem debeant ostia
: reserari. Id etiam probafur ex lotione allarium, quae
olim fiebut eodem die siinul cum lotione parietum,
viter agemus.
Supru, in eodem capite regulse Mugistri, cum agit
de feriu sexta majoris hebdomadae, haec hubenlur,
Lotio rero rerum,vel apparatus paschalis ipsb diepro-
curetur. Quae intelligenda sunt de lolione allarium,
parietum ei pavimentorum lempli, et sacrorum va-
343
1 uae Q ^ S1 in patria ipsius
Mugistri, ct fortasse ulibi tierenlin sancta parasceve,
tamen Homae fiebant feria 5 in Ccena Domini, ut
constat ex Ordine Homano, ubi agit de hujus diei
solemnitale Eodem diealtaria templi et parietes,sive
:
pavimenta Ecclesise laventur, et vasa Domino sacrata
pwrificentur. tn Gallia, ut planum est ex octava san-
cti Eligii Noviomensis episcopi homilia de CcenaDo-
xmnv.Et propter humiLitatis formam commendandam,
:
altaria templique parieteslavantur et vasapurificantur.
In Hispania, ul clarum est ex sancto Isidoro, lib. i
Hinc est quod eodem die allaria, templique parietes.et
pavimcnta lavantur, vasaque purificantur, qux sunt
Domino consecrata.
Porro in Codice Ratoldi. in fine hujus solemnita-
tis haec nolanda sunt Et expieta sunt universa. FA
:
posi paululum Vesperam dicit unusqtiisqueprivatim,
die in quibusdam Ecclesiis. clericis sive monachisin
ipso choro genibus flexis sub silentio privathr) Ves-
peram recitantibus.
298. Sabbato. DescribitursolemnitasSabbati sancti.
299. Hora ortava. Id est, secunda postmeridiana,
Aliter in concilio Rothomagensi supra citato llem :
statulum est ut Sabbato Paschw officium ante nonam
non inciptatur.
300. Notarii. Notarii hoc loco sunt scriba; epis-
copi, qui, ut plurimum, assumebantur ex lectorum
collegio. Ilu in Ribliotheca Photii, num. 256, in Po-
litia sanctorum Metroplianis et Alexandri, videmus
politana', qui poslea fuit ejusdem Ecclesise patriar-
cha;etapud Ennodium, in Vita sancti Epiphanii
episcopi Ticinensis. Nam ubi scripsit eum allectum
fuissein lectorumsodalitium, paulo post suhjungil :
Notarum in scribendo compendia, et flguras varias
" verborum multitudinem comprehcndcntes brevi assa-
cutus,in Exceptorum numero deiicatus cnituit. Ubi
exceplores sunt noturii dicti ub illis notarum com-
pendiis de quorum in scribendo velocitate Martialis
lib. 14 :
Currant verba licet, manus cst velocior illis,
Nondum lingua suum, dextera peregit opus.
El Ausonius, epigrammale 137.
Puer n'itrarum prnepelum
Solers miuister advoia,
Bipaten8 pugillar exiieJi,
Cui inulla landi C0|)ia,
Punciis peracta singulis.
Ut una vox absolvitur. ctc.
Sanctus Ilieronymus, epist. ad Julianum, lomo pri-
ino :Ei tamen ilie apnosito notario cogcbat Inqui,
qux velociter edita consequeretur manus,et lingtMB ce-
leritalem prenderent signa verborum. Et epist. ad
 ;

335 IN S. GRKGOIUI Linmi.M SACItAMKNTOIflJM NOT^K. :j:j6

Principiam, tom. Quem notat ium poisumut in A tur etiam cere paschalii Benedictio, led an ab ip«(.
III :
n

ielligere, Ugnorum compendio breviatum

quodam Bancto doctore lil composita, oon mihi compertum
Evangelii ttrictumque lermonem exaravit Unde iu Praelerea notandum esl in Codice Kaloldj un
Glossia Pbiloxeni Natariut, rnp wypcifoi, id e t,
: haec ;erba, incen hujus, luper to hujus
1 crucem
noliirmii Bcriptor, qui a Sjnesio, epist. 61. zayryypk- depictam . similiter ad b»c
yoc,, id est, velociter scribens, e' a Philostrato, lil). m tui i-im r ratu iper eliam ri '/"*, qna
i de Vita Appollonii, cap. 13, -:'.; '''/;>-. 7,'''/ ?'" > '^ 1
'
incodice Kodradi depicta esl luper ri nna^
citur. De mysticia ''•r<-i paschalis signiflcatiooibu
Caeterum in Ordine Romano, in Codicibus Rhem. sulc Alcuinum, Amafarium, Bartholomsum Gavan
01344 Ratoldi, el in quibusdam aliis Sacramenta- iiim, el caeteros, qui d<; officiic seu ritibui ecclet a
r iis hic ante lectiones exstai benedictio cerei pascha sticis scripserunt.
lis, cujus praeludium esl Exsultetjam angelicalur- : Sed non Bunl omitlendi rilu cendi paschalii
ba oatlorum, quod quidem exstal in Ordine Missse cerei 'I' exslanl in 345
Codicibui Rb< mensi 1 '
<•

Ambrosianse.Bed rehnqua Benedictionis formula mul- Ratoldi. In illo quidem ita habetur Primitus enin, :

tumabusitata discrepat. ln Codicibus Rodradiet octava hora dir.i, mcdiante proceduni ad ecclesiam ei
Rhemensi Formula benedictionis in duobus ;i vulgari ingrediuntur in taerarium, et induuni se vestimentis
diffcrt, primo quia diffuse satis apum laudes perse- sicut mos est ; ei incipit clerus lilanian
quiturin hunc modura Apes cateris quae subjecta
:
>> sacerdos de sacrario cum ordinib niuni anh
sunt homini animantibus antecellit (Virgil. w Georg ): altare, simii inclinato capile, usquedum dicant ignui
cum sit minima corporis parvitate, ingenlet animos q Dii. Deindevenienssacerdosab Oratione,vadil relroal-
anguslo versat in pectore; viribusimbecillis, sed fortis lare, accipiensdeluminequod texla feriaabsconsumfuit,
ingenio. Ha>c explorata temporum,vice, cum canitiem faciens crucemsuper ceri utn elilluminan ai/Je
pruinosa hiberna posuerunt, ei glaciale teniumverni tur his Orationibus. Inhocverosic Hot :

temporismoderatadeterserint, statim prodeundi adla- diatur ponlifex in saerarium cumlevitiset mini 1

borem cura succedit, dtspersoique per agros, libratis induanlsesacrit vestibus, ei te ticutinera th >

panlulum pennis, cruribus suspensis insidunt,partim die Paschae conlinetur; etjubeat oxquiri novum ignen
ore legere flosculos, partim oneraltr victualibus tuis cum ampulli, a sole itluminatum, tive a tilice excus-
ad castra remeant ; ibique aliw inastimbaili arle cellu- sum. De.inde faciant crucem de incenso m cereo, e\
las lenaci glutino instruunt,alia liquentiamellastipant, scribatur annus Domini, aique A <t n, ei tunc por-
alia> vertunt flores ih ceram ahae ore natos fingunt, tetur cereus ante episcopum cum procestione, cum can
aliw c.lleclis e foliis nectar includunt. vere beata, delabris, ct thuribulis, tamensine lumtne. Etsicstipa-
et amabilis apes, cujus nec sexum masculi violant, fe- tus incedal episcopus in medio choro, et ibi ponatui
tus non quassant, nec filii destruunt castitatem ; sicut cereas. Episcopus autem ftnita oraliouc pergtt ad al-
sancta concepit virgo Maria virgo peperit, viryo per- tare, el ibi lioru sessionis sedeal. Non ascenaai ad se-
mansit. Deinde sequitur vere beata nox, quw ex-
: dem usque ad tempus. dum dicat : Gloria io exclesif
spoliavit Mgyptios, etc. Secundo in fine Benedictio- Deo. Inde levita posiulans Benedictionem ab episcopt
nis nominatur tantum papa, nulla menlione facta eal ad cereum, et consecret. Processio vero. ditndet se,
episcopi, regis, aut imperatoris. pars in dextera, et pars in sinistra. Interim episcoptH
Hujus Benedictionis cerei mentio fit in concilio q sedendo benedical ignem et incensum, ut audianl cir-
Toletano iv, cap, 8 Lucerna et cereus in pravigiliis
: cumstanteS. Cereus vero non illuminetur, usque dum
Paschw apud quasdam Ecclesias non benedicuntur, et pervenerit diaconus Ignis accendit. llactenus (.odex
cur a nobis benedicantur inquirunt Prqpter gloriosum . Ratoldi. Hifc autem verba in Codice Riiemensi cum-
enim noctis ipsius sacramentum solemniter hcec bene- pietur Itis Oralionibus, intelliguntur de Oralionibus
dicimus, ut sacrw Resurrectionis Christi mysterium, quibus supradictum ritum concludit episcopus, quas
quod tempore hnjus votivwnoctisadvemt, in Benedictio- sequitur cerei Benedictio, Exsultet, etc quae tamen ,

ne sancti Luminis suscipiamus. Ita in secunda Edi- ihidem non exstant. Ordo processionis ad altare qui
tione Garsia? nam in primaro Pasckw desideratur,
;
hic prsecipitur in Codice Ratoldi, utin crastina Pa-
sed parum refert, siquidem sequentia salis indicant sch;e, habetur supra ad finem libri Sacramentorum.
canonem esse de cerei Paschalis Benedictione intel- Oratio cujus est hic mentio est prima Missa; Oratio.
ligendum. Processio qufe debetdividiest ccetus presbylerorura,
Hanc institutionem Alcuinus, hb. de Officiis divi- diaconorum et ministrorum, qui comitati sunteum-
nis, cap. de Sabbato sancto, et Amalarius, lib. de dein episcopum e sacrario ad altare, debentque toto
Offic eccl., cap. 18, pape Zosimo tribuunt, quibus- Missa; temporu illi assistere. His verbis, ut audiant,
dam reclamantibus qui illam Zosimo antiquiorem videlur praeponenda particula ita.
esse contendunt, quod exslet apud Prudenlium, qui ln Ordine Momano sunt alii ritus qui etiam ab ho-
ante Zosimum tloruit, hymnus de cereo paschali diernis discrepant, inter quos ille est: nam ut pri-
sed immerito nam ille hymnus non est de cereo
: mum
pontifex e sacrario processif, accenditur qui-
paschali, sed hymnus vespertinus est de lumine, rj dam cereus in loco mundo, et pontifex, sive presby-
quod olim vespere quotidie in Ecclesia solemni quo- ter faciens super eum crucem, benediciteum humili
dam ritu accendebatur, ut fuse docuimus ad § 2, voce, scbola interim cantante septem Psalmos poeni-
cap. 24, Concordae regularum. Sed quidquid sit, lentiae, hoc modo incipieus Uominus vobiscum, etc. :

ritus sane antiquus est, siquidem apud Ennodium Oremus. Deus mundi conditor, auctor luminis etc.
Ticinensem episcopum, qui obiit annopost Christum Oua? Benedictio etiam habetur in veleri libro Sacra-
natum 521, duae cerei paschalis exstant Benedictio- menlorum ms., cujus mihi copiam fecit vir doclis-
nes eleganti sane stylo conscriptse in opusculis mi- siinus Joan. Aubertus litterarum Graecarum regius
scellaneis 9 et 10, quibus tamen non praemittitur interpres, el succedit vulgari cerei paschalis Bene-
supra memorala Praefatio, Exsultet jam angelica dictioni, tanquam illius allera Benedictio. Quam
turba caiiorum. In Ordine Missae Ambrosianae habe- quia prolixioi est praefata Benedictione Ordinis Ro

a InEdit nova, tomo II, col. 684, explicat san- Theod. At in Gemet. prolixior est ab his verbis
ctus Doctor Psalm. xliv, et ad hunc versum Lin- : apis, sive, utlegitur in ms., apcs mnter e<luxit,m\i\
qua mcu calamus scribx. etc. ait Mea autem lingua : taque attexuntur in apum laudem. In vet. Sucram
'in simUitudinem scribx velocis,
quem notarium pos- Galhc, de cujus autiquitate con-ule Mabiilonium, Mu
sumus inielhgere, quodam, etc. sei Italici lom. I, parte 11, legitur Benedictio cer( :

i) Eadem leguntur tum in mostris Cod.' mss., tura sancti Augustini episcopi, quam cum adhuc diaconu
in Missalibus Gothico et Gallicano editis a Mabill. esset, cecinit diceus Exsultet, elc, ut in Editir
:

lib. de Liturg. Gallic.

nonnullis tamen additis.
Legitur eadem fere in Calensi et in duobus
 337 IN S. GHEGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTvE.
mani, et in quibusdam variat, hicapponere plaouit:
« Deus mundi conditor, auclor luminis, siderum
fabrieator, Deus qui iacentem mundum in tenebris
luce perpetua retexisti, Deus perquem innelTabili po-
tentia omnis claritas sumpsit exordium, te iu tuis
operibus invocanles inbacsacratissima noctis vigilia
de donis tuis cereum tuae suppiiciter offerimus Ma-
jestati, non adipe carnis pollutum, nec profana
unctione vitiatum, non sacnlego igne contactum,
sed cera, oleo, atque» papyro constructum, in tui
nominis honore succensum obsequio religiosae de-
votionis offerinius. Magnum igitur mysterium. et
noctisliujus mirabile sacraraentum dignis necesse
est laudibus cumulare, in quo dorainicffi Rcsur-
rectionis miraculo diem sibi ratroductum tenebrae
inveteratfesenserunt et moraqiue olim fueral aeter-
. ingrediebatur ecclesiam, ceramque in mundo vase
na Doctedaranata.inserlo 34S
ver fulgoris lumine,
' liquefactam cum oleo miscebat, eamque benedicens
captivara selrabi dominicis triumpbis obstupuit. At
quod preevaricanti primo plasto tenebrosa prsesum
ptione Fuerat in servitute damnalura, bujus noctis
miraculum splendore libertatis irradiat. At bujus
ergo festivitatisreverentiam fervore spiritus descen-
dentes, quantum devotiohumanaexigit, tibi Deo ful-
goreflaramarura placidarluminariaexnibemus,utdum
ha3C fide iutegra persolvuntur, creaturee u;« etiam
praeconia extolJantur Plammse lux quippe dicenda
est, per quara potestas deitalis Moysi apparere di-
gnata est. Qu;e de terra servitutis populo exeuntisa-
lutifero lumine ducalum exhibuit, quae in tribus
pueris in camino sententia tyranni depositis vitam
blandimentis moiiioribus reservavit. Nam ut praece-
dente hujusluminisgratia tenebrarum horror exclu-
dilur.ita, Domine, lucescente majestatistuaeimperio
peccatorum sarcinee diluuntur. Cum igitur hujus
substantiaa exordiura, apum necesse est
miramur
laudemus originem. Apes vero sunt frugales in
sumptibus. in procrealione castissimaj, sedificant cel-
lulascereo liquorefundatas,quarum humaineperiliae
ars magi-lra non exaequat. Legunt pedibusflores, et
nullum damnura in floribus invenitur parlus non ; etymologici ; et Hesychio apS&jvs? ai npoo-a.vc/.Guo-eis
edunt, sed ore legentes concepti fetus reddunt exa-
mina. Sicul exemplo mirabili Christus ore paterno
processit. Fecunda esl sine partu virginitas, quam
utique Dominus dignatus carnalem se matrem habere
virginitatis amore constituit Talia igitur, Uomine,
digna sacrisaltaribus tuis munera offeruntur, quibus
te laetari Chrisiiana religio non arabigit. Veniat ergo,
omnipotens Deus, super bunc incensum longa tuae
benedictionis infusio, et hunc nocturnum splendo-
rem invisibilis regnator intende, ut non solum sa-
crificium, cjuod hac nocte litatum est, arcana lumi-
nis tui adraistione refulgeat, sed quocunque loco ex
hujus aliquidsaoctiflcationis fuerit mysterio depor-
tatum, expulsa diabolicae fraudis nequitia virtus tu;c
Majestatis assistat, Per Dominirn. »
Hactenus cerei benedictio circa quam notandum
: eoque ictu imperatorem necasset, nisi inter ferien-
est, primoolim papyrum, hocestjuncum seu can-
nam, quae in riparum marginibus crescit, adbibilam
fuisse in cereorum, lucernarum etlanpadum usum. D nem esselocum editum et sublimem inecclesia. La-
Ennodius. in Benedictione prima ccrei paschalis
papurum a alimentaignium
I lumpha transmisit San-
ctus Gregorius Turonensis. in Vitis 1'atruin, capite
8 Luchni in eajugiter accenduntur. Unus igitur ex
: mi, cum tanta Domini dignatione venientem testimonio
his per quadraginta diestot/donqi/e noetes, ut ipse
gedituus asseruit, absque ullius fomenti adjutorio per-
duravit splendens, in quo nec papyrus addita, nec
gutta olei est slillantis adjecta. In bis verbis, quarum
humanx peritix, deesse videtur ro induslriam, vel,
quidsimile, utlegatur quarum industriam. Deapum
industria in tingendo melle, cellulis componcndis,
deque earum virginitate, lege sanctum Ambrosium,
lib. v in Hexameron, cap.21 Aristotelem, Pliniura,
; 303. Venit. Hoc verbum deest in Excusis, quod ta-
£lianum, Virgilium, etalios. Haec autera verba, sed
quocunque loco ex hujus aliquid sanctificationis myste-
a De papyro ad lucernas adhibita, consule
b Leguntur in Ms. Calensi.
338
.
rio, etc, intelligenda sunt de particuliscereipascha-
lis,quas Christiani domi asservabant, ut earum be-
neflcio adversus tempestates et diabolicos incursus
tuti essenl, ut liquet ex Ennodio, Benedictione pri-
ma Et si q/iis hinc snmpser/t adversus flabra vento-
:
rum, adversus sptritus procellarum tua jussafaeiens,
sit iUi singulare profugium ; sit murus ab hostefide-
libus. Et Benedictione secunda Turesurrectionis tux :
teinpore,qiio vernat anni reviviscentis mfantia, sum-
plam ex hoc contra piocellas et omnes incursus fac
dimicare particulam. Quam vim habebantagni cerei,
qui olim in Sabbato sancto loco cerei paschalis Ro-
mae ab arcbidiacono benedicebantur. Siquidem olim
iu Romana Ecclesia cereus paschalis non benedice-
balur ;sedmane primo Sabbati sancli, archidiaconus
in agnorum similitudinem efformabat.quosin octava
Pascba'347 P os t communionem fidelibus distribue-
fj
bat quieos pro quacunque necessitate in suis sedi-
;
bus ad fumigandum incendebant, ut docent Ordo
Homanusin ordine de Sabbato sancto, Alcuinus,
Ainalarius, capilibus citatis. Sed hicritus tantum in-
coepit, cum desiit Romae benedicendi cerei paschalis
I
•
consuetudo, quse videtur esse instaurata atheodoro
papa quod forte ansam praebuit nonnullis dicendi
;
eum auctorem, quod quam falsum
fuisse hujus ritus
sit,Benedictionessupra exEnnodio, qui multis annis
ante hunc papam vixit, prolatae convincunt. Aut si
mavisdicere a Zozimo quidem institutum fuisse, ut
cereus paschalis benediceretur per parochias, ut
testatur Pontificale Damasi, at vero decretum fuisse
a papa Theodore ut infra Romanam civitatem seu
Romae benediceretur.
ln ambonem. Greecis proprie a7*Swv£$ ^iyovrxt
«101.
opzi-jol xccityyloi ronoi, id est, ambones dicuntur
montani et excelsi loci. EtauSwv, izpoo-xvuSxo-ti;, xai
\jnzpoyJ), xat 6'povc, \bfo$, id est, ambon, ascensus,
excellentia, et montis vertex, inquit auctor veteris
p
t&jv id est, ascensus montium
6pw, unde transla- ;
tum nomen est ad significandum ecclesiae pulpitum
sive suggestum, qui est locns in ecclesia excelsus,
de quo lectores divinas Scripturas legebant, et
psallae canebant. Concilium Laodicenum, can. 15,
7r),Y5v twv xavovi/.cov JtaXr&v int tov aV/Swva avc.Satvov-
exceptis canonicis psaltis in ambonem
tojv, id est,
ascendentibus. Sozomenus, lib. ix Ilist. eccl., cap.
2, u/A^cxi avTV7v xsto"0«t moi
(3vjp.a t^e touto
tov a' a<S&.>va,
i
t&jv avaywaT&v, id jacere circa am-
est, conjicio eam
bonem, quod est suggestum lectorum. Cedrenus, in
Leone Basilii filio Jamque ei ingressuros et sacris
:
foribus suceedenti, avOpunos Tiq lx7rg7njo*i3x<i)s tou a'a-
8'ojoq, etc, id est, homo quidam ex ambone prosi-
liens, crasso et valido fuste ictum in caput ingerit,
dum
suspensum impacto candelabrum vio-
fuste in
ambo-
lentiam ictus nonnihil remisisset. Ubi vides
: tini pulpitum appellant. Glossae mss. bibliothecae
. Corbeiensis Ambo, pulpitum. Id videreest in epist.
:
34 sancti Cypriani Hunc ad nos, fratres dilectissi-
:
et m/raculo ejus ipsius qui se persecutus fuerat, illus-
trem quid aliud quam super pulpitum, id est super
tribun/d ecclesiw, oportebat imponi, ut loci altioris
dignitale subnixus, et plebi universce pro honores sui
ciaritate conspicuus, leqat prxrepta et Eoangelium
Domini, quce fortiter et fideliter sequilur.
302. Lectio Isaix prophetx. Hxc hxreditas. b Hsec
desiderantur in Excusis.
men non adeo necessarium est.
304. Litaniam septenam. Litania septena est quae
notam b in cap. 5 libri primi Dialog.
330 1N S GREGORII LIMUJM BACRAMEMTORCM SOT/R 310

flta septero choris, • ut ridere esl apud sanclum A ethnfcos ; cujus conficienda rationem el usum iia
Gregorium, cap. 2 Regesti, lib. 11. Proinde, fvatrei d hh lil». ix : l.7ri 6*i ,;; i

charitsimifContrtto corde, el correctit peribut, 1 1

, 'i /<;, / , i
//'•. SCVOVTfC, i'j, ;, -t,,

i ni i/ir, primo diluculo ad teptiformem litaniam juxl

ii i ni'/j .;:. -./;,, //', rov w SvovTtc. I ; , -
-/;,,
relributionem inferius designatam devota menie < um ./ M
Aqua in qua mergebanl litionem <•*
esl
lacrymis oeniamus. Poatea enumeral Beptem choros ar raptum,qua sacrificium pfrfecerant, illaque
in
bujua lii.-ini.i:: primam clericorum, sccundam riro- pergentei purifieabaot. Quod etiam
i

riini, etc. clarum esl ex Eunpide, in Bercule furente, Aetfl \v :

.'!()."). I',i illa duo cereostala. Antiquus mos fnii Ec- ./,;,/ .;v.j -y
,

utcerei ard« ntes prneferantur epiacopis. Theo-

clesise Ei /.''' '•' ''">''' ' \ jf. -;; i /.•/./, ;

doretus, lib. v Hist. eccl., cap. 34, agens de reditu Ide.si. cumque jam lorrem laturu dextera,
sancti Joannis Chrysoslomi owravres ydp uirfjvryaav:

ui in aquam luslralem (ilium Alcmenae mergerel

348 T *5 tx Jcijpou ^atjurada; KpodnrovTti. I<l est
ex Aristophane, in pace if>i o*ri -.; ;/,<;,. , . :

Qmnes enim cum cereis accensis ei obviam fiunt. El ipJocfyu )/:>/. Ii) est Affer torrem, Lllumque cum :

gestainr lampadis ante pontificem dicitur Xauxrao*a-

pio;.Vide Lexicon Grsecobarbarum Joannis Meursii,
accepero, immergam. Meminit Sopnocles in 349
OEdipode tyranno.
306. Et stans benedicit fontes. Vetus Ecclesiae est
//, t-: /.;/>.,/.; v
consuctudo, ul aqua eorum i|iii baptizandi sunt.
.

solemni ab episcopo benedicatur. Sanctus Dio-

ritu Neqne luttralis aqun partieipem eese, el l.-chy-
nysius, lib. de Eccl. Hierar., cap. '2 K«i to raut^s :
lus in Eumenidihus.
ixjrop rat? iepous £7Tix.)\riac(Ti xc/.Tc/.yi.c/.Tc/.;. Id est Gujus :
]\',i'/ ai /J.;-ji.'j '///:'',',// -;;-j'iiz-.-'/i. ;

aquampostquam sanctisinvocationibussanctificavit. ldest:Qualts sodalium ;i()ija lustralis suscipiH ?

Sanctus Basilius, lib. de Spiritu sancto, ad Amphi- \-.y/''j oxytonum malluvium Bignificat apnd
vero
lochium, cap. 27 Ev/\oyov[tsv $' t6 uSwp rov ^v.-rio--
: eumdem Athamseum, lib. citato. Heevl^ etiam bary-
\j.ixtoc,. Id est Benedicimus aquam baptismatis, ct
: tonum esl, -.; xtxpu. yztpb^ io*up, id est, aqua a<) ma-
recenset inter tradiliones apostolicas. SanctUS Am- nus, ut notat cx Homero Juhus Pollux, itb. u, Ono-
brosius lib. de lis qui initiantur, cap. 5 (Imo lib. l masi., cap. 2.
de Sacramentis, cap. !>) Quare prior Christus des- : 307. Cujus spiritus super aquat Ita sanetns Am-
cendit, postea S/>i ritus $anctus,cufn fonna baptisnuttis brosius, lib. de lis qui mysteriis initiantur, cap. 3.
et usus hoc habeal ut anle fons consecretur, et lunc 308. Conciperet. Id Editia legiter, reciperei male.
descendatqui baplizandusest? Nam ubi primum in- 309. Qui nocentis mundi crimina. Ita sanctus Am-
greditur sacerdos, exorcismum facit, secundo super brosius, capileciiaio.et lib.u deSacramentis, cap.l.
h creationcm aquse innocationem, postea et pre.cem de- SiO.Gentibus innovandis Ita Lucianas.siv equisalius
fert, ul sancti/icetur fons, et adsit praesentia Trinitatis antiquior in lMiilopatri agens de baptismo: oi voVtoc
aeterme. SanctusCyprianus,epist. 70, ad Januarium: r.j.'/.; KVExah>io"3v, id est, per aquam nos innovavit.
Oportet ergo mundari elsanctiftcari aquam priusa 311. In modum crucis. Antiqua est Ecclesiae con-
sacerdote, ulpossil baplismo suo peccata hominisqui suetudo ut aqua baptismalis per «i^num crucis bene-
baptizatur abluere. Sanctus Cyrillus Hierosolymila- dicatur, ut constat ex sermone sancti Aui:uslini 1X1,
nus, catech. 3 Oufw? i7revavTia? to \itov vddtp nvev-
:
q de Tempore Hoc enim signo crucisc msecraturcorpn*
:

p.«ro; aytou xat XptO"ToO npbq tijv eitixk-fiviv \rx8bv §-'j- Dominicum, sanctipxaturfons baptismatis. Kt tractatu
«yioTvjTo; l7ri/-a~at. Id est
vcirij.iv, Sic aqua nuda, ad : 418, in Joan. Qaodsignumnisiadhibeatursivefronti-
:

invocationem, Spiritus sancti et Ghristi virtutem ae- bus credentium, sive ipsi aquceexqua regenerantur, elc.
cipiens, sanctitatem consequitur. Sanctus Gregorius 312 Subrtpiat, est. subrepat c i i .

Nyssenus, Oratione in baptismumGhristi 'Avtoxovs : 313. lv iiuiii li creatione. Haec verba non exstant
toivuv y.ai kcxq 0p<i>v &)? Jo<up
-
i'jloyovu.ivov xa^aiost in Editis, nec in Ord. Homano.
xat fwzi^si tov av9pw7ron. Id estcontra igitur audi : 314. Cujus Spiritus super te ferebatur. Optatus Mi-
nos quomodo aqua benedicta purgat et illuminat levitanus, lib. vn.contraParmenianum Oaqua, ques
hominem. Victor Uticensis, lib. n de Persecutione dulcisa Deo crcnta es, super quam ante iptiu* Xata-
Vandalica Et illahora,qua /lenedicetfonlem, utba-
: Irm miinili sanctus Spiritus ferebatur.
plizentur accedentesad fidem, continget oculos luoset 315. Qui te de paradiso manare. Heec non haben-
aperientur, et videbis lumen. Et paulo post :Atlen- tur in Editis.
dens quoqueEugeniusinnerecuni/amcreduliiatem, ut 316. Qui te in deserto amarum. Optatus, libro ci-
quijam tempus urgebat,pergit cumco,comilanteof- tato O aqua, qu<r, sub Moyse, ut naturalem amaritu-
:

ficio clericorurn ad fontem, ubi, fixis gembus cum dinew perderes, induleata ligno, tot populorurn pectore
ingenti gemitu pulsans singultibusccelum,crispantem suavissimishaustibus satiasti. SanctusAmbrosins, iib.
benedixil alveum fontis. de His qui mysteriis initiantur, cap. 3. et lib. t de
Porro aquae benedictae institutionem ad Alexan Sacramentis, cap. 4, et sanctus Gregorius Nyssenus,
drum primum nonnulli referunt, Gonstitutiones r\ orat. de non differendo Baplismo.
apostolicae (Lib. vui.c. 28) ad sanctum Matlhajum 317. Eic mittantttr duo cerei intus >u baptisterio.
apostolum. Etantiquus mos est statuere in ecclesiae Hoc loco baptisterium est aqua baptismatis nam in ;

vestibulo vas aqua benedicta plenum ad populi in- Ordine Bomano dicitur Hic deponitur benedictusce- :

gredientis purificationem. ut videre est apud Syne- reus in fontem ; et incod. Bhem Hic deponunt cereos :

sium, epist. 121 "il? eo-ti 72 to

: 5-dixogiov %i<f>o; o\jy in fontes. Alias baptisterium est quoddam aedificium
VJTTOV, 7] XC/. kvTOiiTVOOTSUSvicTlXOCTI. /ipvi^j'/.. 7TO/£'.); /.« juxta ecclesiam. in quo olim fideles baptizabantur,
9c/.pTripiov. Id est Siquidem publicus gladius non
: de quo infra.
minus quam aqua, qure in templorum ves-
luslralis 318. Sufflat tribus vieibusin aquam. Hanc suffla-
tibulis civitatisestpiaculum, ubi yrtpviSov proprie est tionem videreest in tractatu Severi Alexandrini Pa-
vas aquie lustralis. quod bic sumitnr metonymice triarchae, de Ritibus baplismi, per quam designatur
pro ipsa aqua luslrali alias -^epviSb^earTov, id est,
; advenlus Spiritus sancti in aquaa, qucmadniodum
malluvium politum. /JpviSov autem dicitur a yjovi-p, Ghristus, Joan. xx. dans suis discipulis Spiritum
quod barytonum aquam lustralem significat apu i sanctum insufflavit. Hic autem ritus in Cod. Bhem.
a Hasc sancti Gregorii Oratio nunc habetur ad cal- cismum facit secundum (bocestprope) creaturam aquce,
cem tom. I, post Homilias Bvang. invorationem postea, etc. Vide noUm in hunc locum.
b Hoc est, super crcaluram aqtix. sio enim, in his c lo aliis sancli Gregorii oppiibus, ut a mos. Cod.

Benedictionibuset exorcisniis legitur Benedico te, : reprsesentantur, nihil frequentius occurrit quam sub*
creatura aquse, Exorciso te, crealura aqux. \n novissi- ripere, pro subrepere.
ma quoque Editionelocns hic ita nunc legitur Exor- :
341 1N S. GREGORII LIBRUM SACRAMFNTORUM NOTVE. 342
sequilur ha>c verha Plenttudinem fontis virtusSpiri-
: A nomina imponebant. Aristotelesautem dicit septima.
tussancti ; in Cod. Etatoldi ista Tu benignus aspiras', : Quod iiehaf observatis quibusdam supcrslitionibus,
in Cod. Rodradiista Purificatis mentibus effifaces. : qu t a quibusdara 351 circa focum gyris kp.fto*poiuu
319 Fundit rhrisma in fonte. In Fontem bap- 350 ,ip|iellalianlur, ut notanl Ilesychius, llarpocralion.
tismaleminfundichrismamosestar/tiquus^utconstaf Suidas. cl auctor veteris etymologici. Veteres Franci
p\ sancto Dionvsio mox citando, sancto Gregorio Tu- infantibus nono dienoraen imponebant, ut colligere
ronensi, lib. de Gloria Martyr., c. $4
i Tunc : mm est ex lege Salica, tii. 2(i, 3 S* quis infantem in i; :

cism-o sanrtijicatam, oonspersum desuper chrisma ventre matrissuse, aut natum, antequarm nomenhatfeat,
onmis populus cum devotione hauruit el h'b Hist., : i infi-n novem nootes occiderit. Itaque pato antiquos
c;i|i. 31 Baptisterium componitur, balsama diffun-
: Cbristianos in imponeadis nomimbus sua consuetu-
duntur; Hincmaro in Vita sancti Remigii De tjito : dine usos fuisse, posita orani superstitione paganica.
okrismate fundit venerandus pontifex in fontem sacra- Hodie Greeci noraina infantibus imponunt octavo na-
tum Porro in loco citato sancti Gregorii Turonensis, talis eorum die. ipsis ab obstetricibus ante fores ec-
cx lib. de miraculis discimus populum haurire
l elesise allatis, et a presbytero signalis in fronte, ore
aquani benedictam, jam chrisraate sacro perfusam, et pectore, utvidere est in eorura Euchologio.
quod posfea tamen prohibitnra est, ut palam cst ox Qnidam tiobis opponunt canonem 30 primi Nlcaeni
lil) \i Capitul. Caroli et Ludovici imperatoram, concilii, eorum videliccl qui ex Arabiea lingua con-
til.77 Quoil ni:Sabbato sancto Paschee vel in Sab- versi sunt. in quo oppositum nostr.e sententia sta- 1

bato Pentecostes,si qui relint aquam consecratam ad tuitur. Sed cum hic canon et hujus similes sint dubiae
aspersionem ad domus suas recipere, ante chrismatis B fidci, nec vulgorecepti, nostram scntentiam minime
onem accipiant. Jabefaetare possunt. Objiciunt ctiam locum Dionysii
;<:2i>. ln modum crucis, Ghrisraa infunditur in Alexandrini apud luisebium lib. vn Hist. ecclesiasti-
aquam baptismalem in rnodum crucis ex moreanti- e;e. cap. 2, nbi scribit infantesa parentibus accipere
quo. quem videre est apad Dionysium magnura, nomina Petri vel Pauli, vel Joannis, sed frustra, nam
cap. 9el I ecclesiasticse Hierarchise " Oflew, '•>; oluui, : eo loci nulla fit baptismi mentio. Nec valet id quod
z-j 70) y.x ejxori/.'.> 3x~rr.Trr,oir,> ro udoov hi OTavooeitfeVt producunt ex sancto Dionysio, cap. 2 lib. de eccl.
Bo'/xl; i->.yz:>-j o tepapvDg. Id est. Unde. ut opinor, Hierar. ubi dieit in baptismo nomen dari. Sed nun-
.

unguentum in expiatonum baptisteriumimmissioni- quam ita sanctus Dionysuis scripsit, sed ista Kat :

bus iu formam crucis expressis fundcns pontifex ;

Ttvoc izoz'.); r/. Tv5 ; caroyorxyrj; v:jtoj x.u.i tov ctvoaoyov
idque faciunt Graeci cl Orientales tribus vicibus. ut ava/^o-J^avTo;. Id est Cum sacerdos quidam e scripto
:

eonstal c\ eodem Dionysio, cap. 2 eccl.Hierarchiae : illum et susceptorcm proclamaverit ad quae verba ;

Kat t6 Ttturrj^ uaatp to.ii; izoxl; z-t:/.)r,TZTi x«.9ayt«o~a?, optime sanetus Maximus scribit Sijwetwo-at xat jrepi :

V.y). T0'.O~'t rOU KBnOCySQTtXTW uOoOU Trx.-jOOZr.OZTt yjTZTI. t^; v.T:oyorxfri; tov Bonrri^oui-jov, xat tov Kvaaoyou. Id
rzi.zr.tTj; kwto. Id est Cujus aquas poslquam sacris : est nota descriptionem baptizati, et susceptoris. Si-
:

invocationibus sanctiflcavit, i^lasque tribus sacratis- quidem olim competentes, id estcatechuraeni illi qui
simi ungnenti infusionibus perfecit. hlem apparetex diu satis inter audientes conversati baptismum pete-
Euchologio Graecorum, in sequentia sancti haptismi, bant. dies aliquot ante haptismum nomina sua refe-
t.oi.zi. crraupou; rozi; uzry. toj z>.xio-j ev r<3 j'^«ti. Id renda in matriculam dabant. Id planum est ex sancto
tres facit cum olco cruces in aqua, ubi oleum q Augustino, Iib.de Cura pro mortuis habenda,cap. 12:
BUmitur pro unguento vel chrismate. Ita enim ali- Pasoha jtim appropinquabat, dedit nomen inter alios
quando a Patribus
usurpatur. ut inlVa apparcbit ex eompetetentes ; et lib. de Fide et operibus, cap. 6 Hoc :

locis Prudenlii et sancti Augustini cilandis. Idemri- jit mnlto diligentius et insttintiitx iis diebus qnibuscom-

tus videtur in libro Severi patriarchse Alcxandrini de petentes vocontiir. citm tid perbipiendum baptisma no-
ritibus baptismi. Idem etiam facere consueverunt minajam dederunt. Sancto Cyrillo Hieros., in prsefa-
.Ethiopes. ut ex ordini baptismi Ecclesiae /Ethiopicaj tione o-joaaroyoc/.fi'/. reaq yuw yiyo-jz, id est, jam no-
elarum est. minum inscriptio facta est sancto dregorio Nysseno, :

H2I Quis vocaris 9

Ex hac interrogatione palam est oratione de his qui baptismum differunt Aots uoi. rk
. :

olim nomina non in ipso baptismo, scd ante illum Oijoutxrtx, i-jcf. zy<> ctvroi rxl; xi.TOnrrxi; syyxpx"£/,> Bi&/\oi<;,
fnisse infantibus, seu pueris imposita. Siquidem cum xat ypccTpu r'h uelavc, f)zoq Si xvfyaoToic, Tz/Xxciv s-jrjnuxi-
baptismus celebraretur tantum in diebus Paschae et date mihi nomina, ut ego ea in sensi- -jrirxi. Id es( :

Pentecostes, etinmultos annos s;r?pe rejiceretur, non libris Deus vero in tabulis signet in- bilibus scribam ;

estcredibilctuncinfantesnominecaruisse; nisi forsan corruptibilibus. Ita statuit concil. Carthag. iv, can.
id asserendum velimns dc infantibns illis qui oclavo 85 Baptizandi nomen suum dent. :

vcl ante octavum natalis sui diem baptizabantur, de Scribebantur etiam nomina infantium, ut liquet ex
qnibus nobis infra dicendnm erit. Credibile est enim Codicc Hhemensi Ut autem venerint ad ecclesiam, :

tunc illis in ipso baptismate nomina imposita fuissc. scribuntur nomina infantium ab acolytho ; et vocantur
Quare cum videamus apud Gregoriom Turonensem, in ecclesia per nomina sua, sicut scrtpti sunt etc. Et ,

lib. u Hist., infantes Ingomerem e1 Clodomerem filios in Codice Hatoldi Ul autem venerint ad ecclesiam,
D :

Clodova?i regis, ct, lib. x, Clotarium secundum filium
Chilperici resis, in ipso baptismate nomina acce-
id contigisse certum esl, quia cxtra praedreta
•.
tcmpora, non multo post natalium suorum diem sa-
seribuntur nomina infantinin ab acolytho, et vocantur
ante ostium ecclesia> pcr nomina, sicut seripti sunt.
Idem videre est in epislola .Tesse Amhianensis epi-
scoim de baplismo Tertia hebdomadain Quadragesi- :

cris tincti sunt aquis. ma, secunda feria, fiora tertia veniant atl ecclesiam, et
Olim apud Romanos nono ab ipso natali die mari- antequam in ecclesiwm introeant, scribanturnominaik-
bus, et octavo feminis nomina
iraponebantur, iique fdntium, ei eorum qui eos susceptu/ri sunt ab acolytho;
dies a luslrandis pueris lustrici appellabantur, Ma- el tiiiie vocantur ipSiinfantes aib acolutho infra eccle-
crobius, lib. Saturn., cap. 1(>
i Est etiam Nundina : sitnii, etc. Ex his patel infantes ante baptisraum no-
ftomanorum dea a nonodie nascentium nuncupata, qui mina oiim habuisse, ae proinde in ipso baptismo non
htstricus dicitur. Est autem lustricus dies quo infantes aeeepisse. Quare cum idcrn Jesseinfra in eadem epi-
tustrantur et nomen accipiunt : sed is maribus nonus, stola dieil Ihi etiam nominalur infans sienf. Joannes
:

octavus est feminis. Festus Lustrici dies infantium : in Apocalypsi. Heecinfantis nominatio nihil aliudest
appellantur, puellarum octavus, puerorum nonus, quia quam nominis prius imposifi repctilio. quflecerte non
h < lustrantur, atque eis nomina imponuntur. Graeei iibiquc vigebat, nam in Codicibus Ratoldi et Rhe-
no die nomina infantibns imponebant. ul testa- niensi. in quibus baptismi caeremoniae enuclbate de-
tur Hesychius Aexam Svouev T>j Ssxa.ru yuipu ru
: scribnntur, nihil siraile repereris. Locus videtur in-
ovduara rott; Bpifsai-J erideoau. O o*e ApiflTOTeAjJS rij telligi de mutatione nominis, et novi impositione, ut
iSSour, fsai. ld est Decima sacrificamus. Decima die
: videntur innuere haec verba Sicut Joannes in Apo- :
 . . .

343 IN S. OHEGOHII LIBRUM BACRAMENTORUM rfOTiE. 344

ealwpsi, El olim si quando Domen mutandnm enet, A nvMuiii. lib de Hierarchis ecci.,
'i Tertaliia- <<]> ;

352 mutabaturinbaptiamo. ut de Eudocia Theodo- iiiiiii. lili de Corona mililis, cap.

qui rilum refait ''>

iiijuniorii conjuge refert Theopbanei, lil>. x\v ;i<l

353 inter velci tradiiionei Dein :

aunum 1177. Quam oum imperator ducturut t et mergitamur, ampliui aliquid n pondentes, <\u<iih !)<>
uworem Christianum Atticut fecii episcopu*;et in ba~ iii iii ii iii Evangelio
.. determinavil lanclum Cyrillum .

ptismate, eum prius vocaretur Athenais, Eudocia no- Hierosolymitanum, catech. 2 mystag. :

men itnposuit. .'/'„',. /v, --//-/ -/y .

r mersi
322. Credis in Deum Patrem, etc. Hbbc et similes rursus emei
iii aqua, elum Gr<
Interrogationei sunl iuxia priicum Ecclesie morem, rium Nysienum, oratioue catechelica, cap. 38 n . .

quemtaogil 'ionyiiui Alexandrinui epist. ad Xiitum

l
,'.,'/ /./')',')',. /.'m -.', - . .
-.'//'
rov '//-

papam, apud Eusebium, lib. vn llist. eccl., cap. H, Qpunov -:;/-.:'/<./;> ituorjjptw id est, descensus vero
agens de quodam, qui ab haereticis baptizatus, el in in aquam, quod ter iu eam "-ii homo den
el ha-
Ecclesia receptus, /.«i r&v i—tpaTi)-tuv, xat emoxpi- bel my8terium, lanctum Basilium, lib.de Spirita
aiuv £7r«xou<7«;. Id est, cum interrogationes el respon- saocto, ad Amphilochium, cap. i~, qui honc ritum
sioncs audissct, voluit ilcrum baplizari el sanctus; inter traditiones npostolicas recensel t 3«-
Cyrillus tcslatur catech. 2 mystag. k«j hpur~.ro £/.«- ~-iXi': (j'/.i.-',j '/j'j ','.,-',,
iam ter immi
-','ju : id est,
oro;, ei iriortvct ei; ovoua zou "letrpii, etc, id est, et hominem unde? el apud saoctum Leonem, [ii- '
j

interrogatus cst unusquisque, si credit in nomen Pa- qui cum sanctis Cyriflo supra Gregorio el o
tris, ct Filii, et Spiritus sancli, et confessi cstis ia- citatis scribit ab aquis hac triduana imroersione el
lutarem confcssionem, et ter mersi estis. Sanclus B elevatione significari triduaoam Christi sepulturam,
Cyprianus episl. 70 Sed et ipsa interrogatio quce fU
: ct posl triduum resurrectionem. A.lia esl etiam bujui
in baptismo testis est veritatis. Nam oum aicimus: Cre- rilus ralio, nempe Trinitatii personaruro merooria,
disinvitam wternam, et remissionem pecctttoriim )icr ut vuli laDclui Greporius papa, epist. 41 lib. Re- •> i

Ecclesiam, etc, et epist. 75 Baptizaret quoque mul-

: gesli. (JudeEuDoroium,quodsanctamTrinitatero non
tos usitata el legitima verba interrogationis usurpans, crederet, unicam immersionem invexisse ferunt.
ut nilul discrepare ab ecclesiastica regula videretur... tameo placet unics hujus mersionis aucl
Aliis
maxime cui nec Symbolnm Trinitatis, nec interrogatio fuisse Theophronium Capadocem et Eutychium
legitima et ecclesiastica defuit. Optatus Milevitanus, prius Euooroii sectatores, ut videre esi apud Sozo-
lib. v adversus Parmenianum (Juoque enim interro-
: nienuin. lib. vi Bisl eceles., cap. -l^. El Eunon
gante qui credidit, Deo credidit ; et post unum iliius nos unica mersione baplizatos jubel iterum buptizari
Credo, tuexigis alterum Credo. Ita loquitur, quia cum concil.Constantinopolitanum primum, can. 7, quia
Donatistae refugas iterum baptizarent, eos ante ba- falsabaptismi formautebantur, quam \i pud
ptismum rursus de Symbolo interrogabant, etab eis sanctum Epiphanium, lib. m, baeresi 56. (juare prae-
aJterumCredo exigebant, cum antcailliud in Ecclesia dicli concilii decretum non involvit Catbolicos, qui
calholica respondissent. Sanctus Ambrosius, lib. iv recte de Trinilate sentientes, et recta baptismi for-
de Sacramentis, cap. 7, infra citandus. Sanctus Hie- ma ulentes, unica mersione baptizali sunt Quain in
ronymus, dialogo adversus Luciferianos Prwterea : His(ianis catholicis probavil sanctus Gregorios papa
cum solemne sit, et in lavacro post Trinitatis confes- epist. supra ^itata ad sanctum Leandrum, quamvis
sionem inte^rogare : Credis sanctam Ecclesiam ? credis q huic unicaemersioni roullum adversetur Alcuinus. Si-
remissionem peccatorum ? Sanctus Augustinus, lib. v quiiJeni iile, epist. G9, ad Lugdunenses, damnat His-
contra Donatistas, cap. 20. Et ubique cum baptezatur panos. quod unica duntaxat meraione in baptismo
etiam de sancta Eccclesia interrogatur ; lib. de Anima uterenlur. Et epist. seq. et 81 in eamdem unicam
et ejus origine cap. 10 Et ideo cum baptizaptur,
: mersionem invehitur et quia sc urgeii vi et epistola ;
;

etiam Symbotum reddunt, et ipsi pro se ad interrogata sancti Gregorii, illam in dubium revocat. Sic enirn
respondent ait epist. 10 Epistolam vero quam a beato Gregorio :

Si vero parvuli rationis usum nondum adepti ba- de simpla mersione dicunt esse conseriptam, in episto-
ptizarentur, pro illis susceptores interrogati respon- lari suo libro qui de Roma nobis aUatus est non inve-
debant. Sanctus Augustinus, epist. 25, ad Bonifa- uimiis; alias veroomnes perspeximus ineo libro, quem
cium Interrogamus eos a quibus offeruntur, et dici-
: ad occidentaiium partium Ecclesias, pontifices, vel re-
mus : Credit in Deum ? de illa wtate, qua> utrum sit ges scripserat ; ideodubii sumus an iuiussit, an abali-
Deus ignorat, respondent : Credit. Tertullianus, lib. quo hujus sectie, auctore sub illius nomine scripta sit.
de Baptismo, etsi morem vellicare videatur. Itaqne Haec ille sed immerito. Nam hujus epistobe stjdus
;

pro cujusque personw conditione, ac dispositione, etiam idem est cum aliis sancti Gregorii epislolis. Etquam-
wtate, cunctatio baptismi utilis, prwcipue tamen circa vis exemplai epislolarum sancti Gregorii Roma ipsi
parvulos. Quid enim necesse sponsores etiam peri&ulo Alcuino allatum hanc epistolam non habuerit, idelfi-
ingeri ? quia et ipsi per mortalitatem destituere promis- cerenon potest ut de ea dubitemus. Nam Joannes Dia-
siones suas possunt. et proventu malw indolis falli. conus, auctnr Vitte sancti Gregorii, qui Romae hanc
Auctor de dogmatibus Ecclesiae inter opera sancti r» vitam scripsit tempore Caroli Calvi, ac proinde non
Augustini Si vero parvuli sunt, vel hebetes, qui do-
: adeo remotus ab Alcuini setate. cap. 53 Vitae ejus-
ctrinam non sapiunt, respondeant pro illis qui eos offe- dem, hanceamdem epistolara agnoscit tanquam ve-
runt juxta morem baptizandi. rum et germanum sancti Gregorii, fetuin: qui sane
323. Et ego baptizo te, etc. Ita in Editis, in Or- cum Romae scriberet luinc vilara. non habebat exem-
dine Romano, Cod. Ratoldi, et apud Pamelium. Par- pJar ab Hispania avectura. Sed et conciliuni Tolet. iv,
ticula et additur propter emphasim, quae desideratur can. 5, cui praefuit sanctus Isidorus Hi-palensis epi-
in Cod. Rhemensi, ut sequens pronomen ego. Hic scopus, fratcr sancti l.eandri.cui raissa fuit litec epi-
autem et in Editis est unica mersio. At in aiiis Co- stola, idem testatnr Be<ito' ergo memoriw Gregoriu» :

dicibus nostris mss. Rhemensi et Ratoldi, in Ordine
Romano, tum Editis, tum ms bibliotJiecse Corbeien-
sis, et apud Pamelium, quemadmodum et apud Al-
cuinum, lib. dedivinis Offieiis, cap. deSabbato san-
cto, Theodulphum Aurelianensem, cap. 18 libri de
Romanw Ecclesiir pontifex, qui non solum partes Ita~
li~ illustravil. sed et longe existentes Ecclesias sua doc-
trina perdocuit, efflagitante sanctissimo Leandro epi*
scopo ile hnc Hispanim diversitate, quid potius esset se-
quendum, inter twtera rescribens sic ait detrina verd :

Ordine baptismi, et Jessc Ambianensem episcopum, mersione baptismatis nihil responderi verius potestt
epistola supra citata, est a trina immersio juxta pri- quam ipsi sentitis, etc.
scum Ecclesiae morem, quem
videre est in can. 50 Porro in trina mersione semel duntaxat forraa
apostolorum, et apud antiquos Palres, sanctum Dio- proferebatur, et Alcuinus, epist. 81, redarguit eos qui

a Ita quoque in Cod. Gemet. ac Theod. In Cod. mentio. Ms. Calensis cum Editis convenit.
Reg. Sueciae nulla aut unicae aut trinse mersionis fit b Nunc est 43.

345 IN S.
ter eamrepetebanl sed ad singulas mersiones singu-
; A eenlinrum Graecorum in hac forma haptismi indiea-
Isepersonae nominabanlur, ut patel ex co ice Ratoldi
ilis: Deindebaptizat sacerdossub trtnamersionetan-
twmsanctam Trinitatem semel invooans, et dicens ki
eyo baptizo te in nomtne Patris [et mergat semel) et Filii
"''.7"0 354
iterum ei Spmtus sancti {mergat ter-
tio). Ita cliam habetur in veleri Ordine ms. biblioth.
Corb, His astipulantur Ordo Homanus et Alcuinus,
lib. dc divinis Officiis, cap. de Sabbato saneto Nec
abborrei tSuchologium Graecorum insequentiasancti
baptismal is Bairr>£srae d Sqv\o<; rou ©sou d 6*si"va sc;
:
to dvoua rov llaToo;, ccuijv. Ka<! ~.oj \\0'j, Kfir,v. Kc/.i
tou y/i.oj rivsuuaro;, kuijv. Nuv xai cj.il v.c/X z : rou?
ar.jva: -.'.)-j atoivuv, c/.j.r,j. V./.ji-.r, >rpocro>]CfSt xar
aurov, xai Kvaycov. Id est Baptizatur servus Dei ///. :
in noniine Patris, amen et Filii, amen et Spiritus;
sancti, amen ; nunc e1 semper, el in sascula saeculo-
riun. amen; ad singulas appellationes, personarum
videlicet, deraergens eum. et attollens. Hunc ritum
clare satis videmus apud Tertullianum, lib. adversus B Tzrjoo-/.-j-/r 7Yi: Toi.c/.Soi. Id est
Praxeam Et novisstme mandansut tinguerent in Pa-
: A >ntn per singula nomina sanctae et consubstantialis
trem, ei Filiutn, et Spiritum sanctum, non in unum,
nam iit-c semel, sed ter ad singula nomina in singulas
personas tinguimur. Tilrmeo fuit aliquando usitatum
apud Graecos, ul ter ipsa forma repeteretur, quod
videtur apud Cedrenum in compendio Historiae sub
M. Anlonino E/. toctou z-z/zzj zr.i rijv v.z^y./.r,j, zpiro-j
: tudo ut baptizati stalim chrismate in vertice unge-
)z-/'.)-j. \\v-.r<Zzrc/,i. &mir*Qo$ elc. ld est Ter infundit
snper capot ter dicens Baptizatur Tbeodorus, etc.:'
Apud sanctum Ambrosium, lib. iv de Sacramentis,
cap. 17, his mersionibns interponuntur inlerrogatio-
nes in bunc modum Interrogatus es : Credis in
Deum Patrem omnipotentem J dixisti Gredo, mersisti,
Interrogatus es : Credis in Dominum nostrum Jesum
Christum. et in crucem ejus f ili.risti Credo. et mer-
sisti, etc. Tntio et interrogatus es : Credis el in Spi-
riliim sanctum f dixisti Credo, tertto mersisti. Ueec
ille qui quamvis nullaui formse mentionem facit,
: Fortunato, lib v, carm. 4, ubi agit de Judseis a
eam tamen satis innuit lib. 111 de Spiritu sancto, G sancto Avito episcopo Arvernae baptizatis
cap. 18 Quoniotlo igitur non omnia habet qua; Dei
:
sunl, tjui ram Ptitre et FUioa sacerdotibus in baptismo
nominatur.
An vero hrec vocahulo, ego baptizo te, spectent ad
necessitalem formse hujus sacramenti, an invocatio
sola personnrum sanctissimae
tem iiujus sacramenti sulficiat,
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dispulat
Stephanus Tornacensis, episl. 5. Cum enim quidam
virdioecesis Claromontanae inopia sacerdotis filium
suum undejasset (ut ipse loquitur) eunique immer
gendo his verbis omissis, ego baptizo te, dixisset
taiiluui In notnine Patris,
haec resciensPetrus Claromontanus episeopus consu-
luitvenerabilem Bfauricium Parisiorum episcopum
qui ul respondit nulluin esse ejusmodi baptismum,
non contentus Pelrus scripsit Stephano Tornacensi
episcopo, qui rescripsit ejusmodi lormain esse suffi-
cientcm, et ejusmodi verba, eqo baptizo te. non spe-
clare ad essentiam formae baptismalis, ac proinde
ejusraodi baplisma validum fuisse hocque nervis
omnibus probare nititur. IIa>c lamen opinio theolo-
gorum scholse adversalur.
Gra;ci nominationi Irium personarum sanclissima
Triadis prsemittunt lwc verba Baffrigsrac 6 cfouXoej
rou 0sou, id est Baplizatur servus Dei, et nomen
: bus veuiilatis, simulijue
illiusqui baplizatur, utclaruin est ex eorum Eucholo-
gio supra citalo, formaque est indicativa, ul liquet
etiam a ex Severo .loan. Moscho, cap. 176 Prati spi-
rilalis : Hy-zi^zTc/.i. (-)zooo>oo;
id est BaptizaturTheodorusin nomine Palris, etc.
: niiim tuce perdiiionis ad demergendum te in dbysso
Theodoro lectore, ecloga 2 BaTrrcCsrac BapSacj sc?
ovoua ro-j tlaroo;, etc, id esl Baptizatur Barbas in
aomine Patris, etc. Cedreno, loco supra citato ; :
Bo7tTt£sTac 9s6cfa>pocj, elc, et sul» Anaslasio impera-
tore : Bcmri^sTott BapSapo?, lege, Ba&6«;.
Fx quibus locis nota consensum priscorum et re-
a Forte legendum Everate, quo cognomine Joannes Moschus apud Gracos notus.
;
GREGORII LIBHUM SACRAMENTORUM NOT2E. 346
liva. Unde rairor cur quidara scholastici scripserint
Greecos proferre solitos baptizetur. Nota praeterea ex
: locis citatis priscos Grecos non protuhsse haee vo-
cabula in forma baptismi, d d"ou).ocj rou 0sou, id est.
servus Dei, sed a recentioribus addita fuisse.
355 Nolandus esl etiam error Cedreni, cum liisto-
riain Theodori Judaei, qui primo arena baptizatus
est,deinde aqua, adterapus Marci Antonini imperato-
ris refert, cum inultisposlanniscontigerit.NamJoan«
nes Moschus, qui eanideni liistoriam eap. citato re-
fert, vixil cina annuiii Domini sexcenlesimum, scii-
bitque Patrem quemdam Andream huic baptismati
interfuisse, et cura eo aliquando collocuium iuisse.
Tandem observandum Graecos ad cujnsquP personac
sanctissimae Triadisappellalionem respondereAmen.
;
[dque x antiquo more, quem videre est apud Joan- i
v
nem Moschum, cap. citato Hwwv sTraxoucravTcov to :
auijv v.yJi Exaorov dvoua rt; txyiae, xac duooucrcou tijs
Nohis responilenlihus l :
adorandae Tnnitatis. Ita etiam habetur in tractaiu
Severi Alexandrini patriarchae.
324. Qui faciatsignum crucis de chrismate cuw pol-
lice in vertice Ita in Codicibus Rhemensi, Bodradi et
Raloldi, et apud Pamelium. Fuilquc vetus consuc-
rentur. Id lestatur Jesse Ambianensis episcopus in
t
:
cpist. ad sacerdotes de baptismo Baptizato autem :
facit presbyter signum crucis de chrismate in vertice ;
et intra Tunc chrismate caput perungitur Theodul- : .
phus episcopus Aurelianensis. lib. ms. de Ordine
:
baptismi, cap. 15 Baptizatorum ilaque capita :
chrismate liniuntur; e£[Leg. ut\ in regnoet sacerdo-
tio Ecclesice delibuti, et Christiani nominis prceroga-
tivam accipiant, et ejus menibra, qui eos rcdemit, et
eorvm caput est, effici valeant. Id eliam liquet ex
:
Vincens Ambrosios suavi spirainine odores,
Vertice perfuso chrismatis cfllat odor
;
sancto Ambrosio, lih. ni de Sacramentis, cap. 1 :
Accipis autem mysterium, hoc est unguentum supra
Trinitatis ad validita- capnt, quia sensus sapientis in capite ejus, Salomon
dicendo tantum. In ail. llac de reagunt sanctus Isidorus, lib. n de 01'fic.
eccl., cap. 25 et 26; sanctus Innocentius, in epist.
ad Decentium episcopum, et alii nonnulli.
325. Deus omnipotens Pater, etc. Haec eadem in
unctione formula, sallciu juxla sensum, exstat apud
sanctum Anibrosiiini, lib. n de Saeraiiientis. cap. 7 :
et Filii, et Spiritus sancti, Ergo mersisti, venisti ad sacerdotem, quid libi dixit?
Deus, inquit, Paler omntpotens, <jni te regenetavit ex
;
aqua et Spiritu sancto, concessilque libi p^ccata tua,
ipse te ungat in vitam cetemam.
3:26. Cum linteis in manibus. Ad involvendos bapti-
zalos, ut primum e lonte pedem extulerint, juxla an-
f)
tiqiiam consuetudinem, Nudi eniiu e Iavacro sur-
gcntes a susceptore lint(>o involvebantur, ut clarum
; est ex Victore Uticensi, lib. m Hist. Vandalicse pei'-
secut. :Qui cutn, Elpidoforo sedente et fremente, ho-
norabilis senior cavpisset extendi, priusquam exueretur,
dam furto nescientibus cuuclis, illa quibns eiim svsci-
: piens de fonte dudum texerat sabana bajulabat ; qui-
m ostensione eunctoi um exten-
Sis, in his rerbis lotaiu ad
lacrymas roiumo-
fletttm et
visse dicitur civitalem IJwc sunt linteamina, Elpido-
fore, mtnisler erroris, qui te accusabunt, dum Ma-
sce; rd ovocta rou \lv-po;, jestas veneril, custodiente diligentia mea, ad testimo-
: putei. Hwc te immaculatum cinxerunt defonte surgen-
: lem. Fi episi. 6 Pauli papae ad Pipinum regem saba- :
nuni videhcet in quo nostra dulcissima atque amantis-
sima spiritalis fla sacratissimo lavacro ablutasuscepta
est Sabanum autem est linteum. Clossa? veteres
mss. bibhothecaj Corbciensis Sabanum linteum vil- :
 1 . . :

Ul IN S. GM-GOHII I.ll;l:l M SACliAMI NTOItUM NOM5. 348

losutn. De hoc vocabulo consule observfitionei noi A fontem, etcon fente tacerdotali tt levitieo ordintini- i

triis ail Concordi tin egularum cap. tialu fuerii oenerandt ilh magnifiritque lacramt
i 'i i . .
1 1

:i-27. Ut rinn ve titi fuerint. Albn videficet. 35S qun* ikii inii iili quibu not < fi^ i. tunc etiam ,-.

Nameductiefontebaptiamali induebanluralbis vesli- aotum minitleriis, 357 fordant dtgrt

raentis in signum candoris el puritatis inentis, de fn i,i nlrs ' '
i

quibui agunl Dionvsius magnui cap 1 Eccl. Hierar Ncc soli adu i, ied etiam p-i infan^ei sirauleum
, ;
i

sanctus Cyrillus Hierosolymitanus, calech. \\ san- baplismo sumebant Eucbaristiffi lacramentum. Id

ctus Vmbrosius, lib. de liis qui mvsteriis initiantur, te tantur Codicea sancli Eligii, Katoldi Rbemen- <-i

cap. 7 sanctus Paulinus, cpist, \±. ad Severum

;
sis sanctui Dionysius, cap. 7 de ccelesli Hierarcbia i ; :

parens sacro ducil de fonte jacerdo

1 1 1 1 1
MtraolotoOi oi r«o rrctioi r«* ;•,-„/ avuSoMw oitpv.priyr,^.
Infantea niveoi corpore, corde, habitu etc ld esl Porro pi ntifex puerwn lem facit ;
:

Eortunatus, lil> iu, carm. 7, de Saxonibm a Felice tacrorum mytteriorwn, ut in ett educetur, neque agat
episcopo bapli/alis :
vttam iiliiim iiiiiiin uiiii ijinr iiniiiii umper tpeetct. Ibi
autem loquilorde puero oareal nsu rationis, uam qpii
Fulgentes a-nimas vestis quoque candida signat,
Et grege de niveo gaudea pastor habet
paulo ante agil de illiui susceptore qui ipondere pro
;

illo debeat, el ad singulai abrenuntiationei el inter-

el lib. v, carra. iv, de Judaeis baptizatis ab Aviio Ar-
rogationea respondere. Sanctui Paalinos, epist. \±,
veniii; episcopo :

ad Sererum :

Laeleus liinc, vissti color csl, hinc lampade fulgor

Inde parens sacro dueit de fonte sacerd
Ducilur, t;t vario luminr picta flies :

U Infanies niveo corpore, eorde, babiru.

Joannes Moschus, cap. 207 : Oi ouv •vstrovt^ iiovret; Circumdunique rudee sacrii attaribui ai/rios,
«'j:i;v /Veuxbajopoiiaavj eIvtov otvrij' Ti; ae e&anvia-tv, id (Jara salutiferii inbuil ora cibis,
esl : Yieini videntes eara albatam, dixerunt ei : Quis Sanctus Augustinus, epist. ID 2. ;id Vitalem Pela- -

te baptizavil ? sanctus Gregorius Turonensis, lib. n gianura Uuie et ipsi, ticutdixi, itM illa parvacela-
:

llisi, , cap 29 fuerat alr

: ln ipsis sicut regeneratus /; moriuntur, utique tecundum ea qua pn- corput ijes-
bis obiil ; Jobius, lib. de Verbo incarnato, cap. 18 m serunt, id esl tempore quo m corpore fuerunl, quando
(In biblioth : Photii, n. 222) Aia touto yurt^busvot : prr eorda ei ora gestantium crediderunt, vel non cre-
s7tt« tipepocs l<x[MT:pofopov>ji. Id est Proplereu ii qni : diderunl <\nn nlo Ixij tizaii, oel non baplizati quanda
; ;

baptizantur septera dies candidas gerunt vesles;
et infra, eodem capile T6 uivzoi. Xau7rpoyopetv toOjs
fitxn7iZou.il/ov!; tjjstwv 'A.yyei.Mi io*Tt o~vtx€o).ov i/xut.oo-
ttjzoc, to x.xOcpov ir.iivoic, tov vov xas uuiyic. tvj; u/vj;
carnem Chrtslimanducavet unt,velnon manducaverunl;
: quando et sanguinem biberunt, velnonbiberunt. Auctor
libri de eccl. Dogmatibus inter opera sancti Augusti-
ni, cap. 52 Si vero parvuli sunt, vel lieltftc.s, qui do-
:

twv 7t.«9wv Siv.zvno-jo-r,;. Id est

x.ai. Quod baptizati
candidis vestrbus utantur, signum est candons an-
gelici, significantis eam qme in illis inest puritalem
mentis, et separationem a materia et passionibus
Theodulphus, lib. ms. de Ordine baptismi, cap. 14
Et nos ulbis post baplismum induimur vestibus, ut
munditiem teneamus in opere. quam accepimus in re-
generalione, servanies et nostram innovationem, et an-
gelici splendoris decorem. Jesse Ambianensis epist.
citata Tunc albis induitur vestimcntis propter gau-
: trini sui. Ilujiis ritus visuntur adhuc quasdem anti-
dium regeneralionis, castitatem vilw, et angeli splen-
doris decorem
Nota citatorum auctorum raliones. Idem videre
est apud Socratem, lib. vn Hist. eccl., cap. 17, in quo
agitur debaptismocujusdam Judrei 'EaQrjra Si avTw
launodv mvotxuvjoc. ld est cum emisset ei vestem
candidam. Et in Chronico Alexandrino, de sancto
: ctrvnam non capiant, respondeant pro illit qui eot offe-
runljuvta morem bapttzandi ; et sic, manus impotitio-
ne chrismnle coiiununili. EitchariettCB mysteritt admit-
;
lantur. Jesse Ambianensis, epistola totiesfcitata: .Vo-
: vissime autem corpore et samguine Chritti ronfirmatur
infans, ul ejus possit esse membrum qui pro eo passus
est, et resurrexit, ipso Domino atteslante, qui dixit :
P
Qui manducat meatm carnetn, in me manet.
3"29. Majores vero pedem ponunt super pedem pu-
quse iinagines.
330. Patnni tui. Patrini sunt qui offerunt bapti-
zandos, eosque baplizatos de sacro fonte suscipiunt
Gallice parrains. Concilium sexlum Arelatense, can.
: 9 : Kl patrini eos quos de lacacri fonle suscipiunt, etc.
'
Capituium Herardi Turonensis archiepiscopi, cap.
27 Ut patres et patrini filios suos et filtolos eru-
:

Gelasino martyre, qui in Theatro per risum bapliza- diant et enutriant. Qui et dicti sunt susceptores. Jesse
tus, ad Christum conversus est Banrto-SEt;, xat : Ambianensis episcopus, epist. citata Ei tignenl ip- :

kvskda>v lx jSouTTtou (f>opio~txc, iutxzitx ),sux«. Id est : sos infantes in frontibus eorum susceptores ari vel fe-
haptizatus, et egressus e labro alba veste indutus, mince, >d esi patrini. vel matrinm. Liicuntur et spon-
noluit deinceps mimum agere, dicens Christianus : sores. Tertullianus, lib. de Baptismo Quid enim ne- :

sum. cesse sponso>es etiam periculo ingeri. Sanctus Ijiony-

328. Qui etiam prohibenlur laclari ante sacramcom- sius, cap. 2 et 7 eccl. Hierar., appellat ktadvxpv^ id
munionem. Ita in Kxcusis Aliler preecipitur in Cod. est susceptores.
Rhemensi Illud tamen providentes, ut postquam
:
p. 331. Levata manu super capita omnium. Ita in Ex-
baplnati fuerint, nec ablactenlur, antequam fommuni- cusis. In Ordine ftomano Etevata et imposita ma/mt :

cent. Quemadmodum in Cod. Itatoldi Illud autem : super capita omnium. In Codice Tiliano Elecata et :

providendum est baptizatis, ut nullus cibum accipiat, composita manu super capita omininn. Apud Alcui-
nec ablactetur atque communicet, nisipost missas. i>on num cap. de Sabbato sancto datpontifex sitptreos :

puto lamen pueros et infantes communicasse jeju- Orationem, imposita scilicei manu super capita eorum,
nos, eum officiiim Sabbati inagni in his Sacramento etc. In Pontificali Homaoo Tunc extensts vetsuseon- :

rum librisincipiattantum bora octava, idestsecunda firmandos manibus dieii. Quae verba sunt prsetermissa
post meridiem sed alicubi observatum fuisse, ut : in Caereraoniali episcoporum auctore Andrea Piscara
post susceptum baptismum nullum sumerent cibum Castaldo, lib. u, sect. 15. Sic enira ait Tunc depo- :

vel lac ante Eucharistiae sumptionem, reverentiae sita mitra sitrgit. et c- nversus ad conftrmandos. junctis
causa. Olim ai.tem Eucharistiae sacramentum cum manibus anlc eetus, dicit : Spiritus sancti gratia, etc.
/

ipso baptismo sumebatur. ut planum esl ex sancto Deinde signams tea fronte ad pecttts, dicit Vers. Ad-
Ambrosio, libro de Iis qui mvsteriis initiantur. cap. jutorium, subdens nostea Versus et Orationem : Om-
8 ;sancto Justino marlyre, apolngia2 pro Christiams, nipotens, etc. Quod miror, nam ad hanc im-
358
cum seribil diebus Dominicis, celebrato haptismo, positionera seuexlensionem manuum per Orationem
divina mysteria corporis sanguinis confici, et as-
et pontificis Spiritus sanctus advocatua el iuvitalusacci-
sistentes communicare Origene, boinii.4 in,ea[».
; et pitur, ul clarum erit ex aucloribus cilamlis Tertul- :

xlui Josue : Si veru ad mysticum bapttsmi veneris liano, Jib. deliaptismo : Dehinc manusimponiturper
349 IN S.
Benedictionem advocanset invitans Spirium sanctum
de Resurrectione carnis Caro manus impo$i-
et lib.
tione adumb; atur ut et anima Spiritu iUummetur',
, conformiler Ordini. et Pontificali Homano, el uostris
sancto Cypriano, epist. 7'2 Eo quod parwh sit eis : Sacramentariis
manus imponere ad accipiendum Spiritum sanctum,
nisi aeci liant et Eccle ice baptismum
Jiibaianum : Quod nunc quoque apud
qui in Ecclesta baptizantur prceposttis Ecclesice offe-
rantur et per nostram Orationem et manus impositio-
:
nem Spiritum sanctum oonsequantur, et signaculo do-
minico consignentur ; sancto Augustino, lib. xv de
Trinitatie, cap. 20 Neque aliquis discipulorum ejus
: chrismate infrontibus eorum ; et impositis manibussu-
dedit Spiritum sanctum. Orabant quippe ut venitet in
eos, quibus manum imponebant, non ipsieum dabant,
quem morem in suis prwpositis etiam nunc servat Ec-
clesia. Qa«e sane verba Dotanda sunt, et mirum in
modiim illustrant huncveterum Sacramentariorum,
Ordinis et Pontilicalis Romani locum, in quo clare,
videmus manus imponi el invocari Spiritum sanc-
lum a pontifice, dicendo Oralionem subjectam :Om- r
nipotens sempiterne Deus, elc. Unde prseclare sanctus
Isidorus. lib. de Officiis divinis, cap. 26, scrihit
ii
Spiritum autem sanctum accipere possumus, dare au~
tcin nuii possumus, sed ui detur, Ueum invocamus. Id
palam esl ex cap. Act. vi Qui cum venissent, ora-
i
: vtiniro ''oiisitjnentur. Tertullianus, lib. de Resurrec-
veniut iiro ipsis, utacoiperentSpiritum sanctum non-
dum eniin /n queiiiqnnin illorum renertit, sedbaptizati
tantuni erant in nomine Doinini Jesu. Tunc impone-
bant manus super illos ei accipiebant Spiritum san-
ctuin. Theodulphus tamen etmultialii dicunt Spiri-
tuni sanctum dari a pontifice, sed iil facit non ut
causa principalis, sed ut instrumentalis.
332. Omiiijjotens sempiterne Deus. etc. Habetur in
Ordine et Pontificali Romano, in quibus adsingulas
coml)inationesdonoruinSpirilus sancti interponitur
Aineii. In Cod. Rodradipraefigiturhic titulus Oratio
adinfantes consignandos. Apud Amalarium Fortuna-
tum, lib. de Officiis Eccl cap. 27, haec Oratio in-
i
cipit tantum a verbo emitte. Illam videtur innuere
sanctus Ambrosius, lib. n de Sacramentis, cap. m,
cum ail Sequitur spiritale signaculum, quod audistis
:
hodie legi. Quia post fontem superest ui perfectio fiat,
quando ad invocationem sacerdotis vnfunaitur Spiritus
sapientim et intellectus,Spiritusconsuii atque virtutis,
Spiritus cognitionis Otque pietatis, Spiritus sancti ti-
moris.
333. Pontifex, tincto pollice
apud Alcuinum, cap. de Sabbalo sancto, et in excu-
sis Sacramentariis. Unctionis cbrismatis mentio fit
apud sanctum Dionvsium, cap. 2 et 4eccl. Hierar.
sanctum Cyrillum Hierosolymitanum, catech.3my-
stag.,quemdamanonjmum, insermonedeCbrismate
inter opera sancli Cvpriani Terlullianum, lib. de
Baptismo, et de Resurrectione carnis sanctum Au-
gustinum, lib. xv de Trinitate, cap. 86, etaliislocis
infra citandis conciliuin Hispalense. can. 7. infra
;
cilando, auctorem lib. de Dogmatibus ecclesiasticis,
inter opera saucti Augustini Innocentium papam,
epist.ad DecentiumEui;ubinumepiscopum:sanctum u
Isidorum. lib. u de divinis Officiis, cap. 25 Jesse
Ambianensem episcopum Confirmet eum episcopus :
ni fronte de chrismate. Theodulpbum episcopum Au-
reliantmsem, lib. citati cap. 17 Nam presbyteris sive
absentibus, sive proesentibus episcopis baptizare, et
baptizatos Chrismate ungere licet, sed quod ab epi-
scopo fuerit consecratum ; nec tamen frontem ex eo-
dem oleo quod solis debetur episcopis cum
signare,
trailmit Spiritum sanctum ; sanclum Gregorium pa-
pam, lib. iii Regesti, cap. 26 a sanctutn Grego-
rium Turonensem, lib. n Hist., cap. 3, et multos
alios.
359 ^ '^ es cr f?° hic duplicem
ritum. primura raanus impositionem, allerum un-
ctionein cbrismatis ln fronte, qui comprehendit si-
mationem, quia ungendoimprimitur signum crucis,
a Nunc lib. iv, epist. 26.
GREGORH LIBRUM SACRAMENMORUM NOT,£ 350
; A Hos duos actus distinguit Alcuinus, lib. de Officiis
1
: de Sabbato sancto tolies citalo,
ccclesiasticis, cap.
Etposiquam indutifuerint, ttui pon-
:
tifex supereos Qraiionem, imposita scilicet manu super
: et epist. ~;J, ad capita eorum cum invocatione septiformis gratiw Spi-
uos gerttnr, vt ritus sancti. Oremus. Omnipotens sempiterne Qeus,
qui regenerare. Haciinita facit crucem de chrismate
ciiin polliee in frontibus eorum, dicens. Guillelmus
Parisiensis. lib. de Sacramentis \prarmissa enimOra-
tione super conprmandos pingitur signum crucis de
per capita eorum dicitur eis : l'ax Lecum. Siquidem ad
impositionem mannm apostolorum solebat dari Spiri-
tus sanctus, et datur modo ad impositionem manuum
episcoporiait. Concilium Hispalense 2, can. 7 Nec :
liret eis (1'resbyteris) perimpositiohem ntaniis fidelibus
baptizdtis, velconversis exlhceresi paracletum Spiri-
tiitn tradere, nec chrisma ronficere, nec baplizatorum
frontes signare. Sanctus Cyprianus, epist. 73, ad Ju-
baianum Quod nunc quoquc apud ?ws geritur, ut
:
:
qui in Ecclesia baptizantur prcepositis Ecclesice offe-
rantur, et per nostram Orationem et manus imp sitio-
iteiii Spiritum sanctum consequantur; et signaculo do-
; tione carnis Scilicet caro abluitur, ttt anitna eina-
:
culetur ; caro ungitur, ut anima consecretur ; caro
signatur, ut anima muniatur ; caro manus impositione
adumbratur, ut et anima spiritu illuminetitr. Ubi et
diversoseffectus unctioni et manuum impositioni at-
tribuit. Ex illo eliam textu observandum aliquando
manus impositionem fuisse unctioni postpositam,
quod videtur etiam inloco supra ex Guillelmo Pari-
siensi citato.
Haec autem chrismatis unctio fuittemporeaposto-
:
lorum, quemadmodum et manusimpositio,quamvis
Jacobus de. Vitriaco, cap. 37 Hist. occidentalis con-
trarium asseruerit Hocsacrumentum partim institu-
:
£ tum est ab apostolis, quantum ad numus impositionem,
parlim ab Ecclesia, quantumadunctionem chrismatis,
quod non legimus apostolos fecisse. Gontrarium enim
apparet ex sancto Paciano antiquissimo scriptore.
Siquidem ille epistola 1 scribit ad episcopos ligandi
et solvendi auctoritatem fluxisse ab apostolis, sicut
baptismatis et chrismatis. Hoc ergo (inquit) superw-
diplcavimus, quod apostolorum doctrina fundavit. De-
in Chrismate, etc. Ita nique et episcopi apostoli nominantur, sicut de Epa-
phrodtto Paulus disserit :Fr\trem et commilitonem
(inquit meim, ve>thum autem apostolum. Si ergo et
;
lavacri et chrismatis potestas majorum et longe cha-
rismatum ad episcopos inde descendit, et ligandi quo-
que adfuit, atque solvendi. Et Paulo post Ergo nec :
;
chrisma, nec baptisma, nec criminum reinissio, nec
;
innoratio corporis sanctx potestati ejus iudulta est,
quia niliil proprm usurpatione rnandatum est, totum-
que ut ex apostolico jure defluxit. Imoet praxim fuis-
se ostenditur tempore aposlolorum, ut notum est ex
:
historia. quam ex Clemente Alexandrino refert Eu-
sebius, lib.jn Hist. eccl., cap. 17, ubi de quodam
;
episcopo qui baptizaverat quemdam juvenem sibi a
sanclo Joanne apostolo commendatum, scribit 'H? :
70 teasiov xutu »vAaxT7}piov zT.\.i'rin%c, rrjv Typaytoa
Ilbi signaculo Domini tanquam
:
-o-j K-jptov. Id est :
perfecla animi custodia signasset. Quod non potest
aliter intelligi quam de cbrismatione, quae eo quod
fiat in modum crucis in ipsa fronte, utposlea dice-
quciiiad-
tur, recte signaculum Domini appellatur ;
modum inecloga Vitte sancti Athanasii in Biblio-
et
;
theca Photii, num. 258 Toutou? sm'j(j?i<r*<; dii/. rijS
:
h XptTTw tjfpuyiSos eTSAstwarev. Id est Qui cum eos
:
innunxisset, Christi signaculo consummavit. Agitur
hujus sacramenti enim ibi de pueris illis a puero Alhanasio baplizatis
quibus postea sanctus Alexander pontifex eonlirma-
tionis sacramentum 360
contulit. Unde et dicun-
Athanasium,
tur signari Christiani apud sanctum
 3«i 1N S. GREGORH UP.ItlJM SACRAMENTORUM NOl E r>l
ep l,adSerapionem: i li
-/'
x Ivua > i/rovruypl n » latellitia baptizati aallo dah turbati daemi
y«/ vypuyl^
rr.nr.ti. ,iY:-„.
/c/i. -71. 1,1
|i| ,..l
esl
. 6j
si creaturs I

iu
:i /&
illo
'

(Spiruu
... *-__.
apon o, .-
1 1 1
(.
f
!..«_!.
epintola
t
j
u' *
i • ' ! 1 1
.1•!''
'
-
e
A _.l
Ambi i

eancto unguntur el -i lantur, El apud Terlullia pra cilata Post hoec confirmet eum:
de chri-
niiiu. de Reaurrecfiom carnis Cai o lignatw ttt
Iil).
: tmale iii fronte Hinc capienduaeil Tertuilianus, lil>.
e< anima muniatur el lib. e PrflRacriplioniDU haere ;
i
de Prjfacriptiooibua baereticorura Tingt
t/corum, nlii probal diabolum simiara eaae rtivino- lamutique credenti ei fideles tuos, exp
rum mysteriorum tiadhue memini, mithru ignat :
/•,'/
dilectorum ae lavacrore, romittit i iadhucmemini,
illic iii frontibu» milite» suos. Quod etiamsatii indi mithra tignat illic in fronlibus militetsuos. Ei bJcqui-
r,/ ' r
cat -» Y j ' ':>"' j - id eat, cuatodia lignatio enim
;
dera ritua Latinorum.
illa est robur el custodia animaj ; unde recfeTertul- Ai Graeci olim non solum frontem ungebant, led
lianua lubjunxil : ut et anima muniatur. merito
E\ etiam aurea, nares el pectua, ul docel sanctua Cyril
Clemens adjunxitepitheton teIeiov, id rsl perfectum, lua Hlerosolymilanua, cathec, 3myslag, Kv --, :

quia hujus unclionia el signationia eal perflcere el i//ji.iT'j- l~i-'j ).i~',i-',J, • j/ '/-/! I'/-/

consummare baptizatos jquocircaa sancto Dionyaio t,j £ -',>,,-',: -.'/.','/','/-:,: KV00b>7rO( ir0CVT<X%OV Ittpifiptl,
dicitur tbasiwtixvj xpio-tc, cap. 4 eccl. Hierar., id i I etc. Id est : Kt primo ungin.ini infronle^utamoveatur
consummans el perfectiva unctio. El in citata ecloga avobis pudor, quem primus tran homodreum-
Vitae s.iiicii Athanaaii dicitur At« rij« iv X/jiotw : ferebat, simulque amoto velo a fronte glo~ ni possitis
oypuyt9o<; -reAsi_>o.v. Id est Chrisli signaeulo con- : iiiini Domini tnspicere. Deindevero aure unguntur,
summavit. ui auresaddivinamysteriapercip niibu I
Accedit auctoritas sanctiAugustini, qui huncchri- ihnl :\t ADDIDIT M III DOMi.M 1« .\D AUDIEKDUM i'l l)<>- ;
i;
smutionissivc signationis ritum appellat sacramen- minus in Evangelio Qi habet um.s audiendi, ao- ;
i

tiiin ergoab apostolismanavit, quia aChristoinsti-

; diat (cap. ix Mntih 1. Postea vn naribus, ul di\ inum . 1

tulum osi Siquidem ila nos docel lib. u contra iit- perctpientes unguentum dicatis: Christi Boeua odoh
teras Petiliani, cap 104 Bt in koc unguento sacra- : sr.vi s. II in bis Qt'i SALVANTun // Cor. n). Tum
mentum chrismatisinterpretari vultis, quodquidem in inpectore, ut induti thoracem justituv, fortei advi
genere visibilium signaculorum sacrosanctum est, sicut insultus diaboli consistatis.
ipse baptismus. Et in Psalmum cxli Multa sacra- : In lihro Severi patriarchae Alexandrini de baptia-
menta aliter atque aliter accipimus ; quaedam, sicut rnale signanlur el unguntur chrisraate omnja eornm
nostis, ore accipimus., quaedam pertotum corpusacci- merabra, frons vero tribua vicibua. Apud /Kihl
pirnus, qucsdam fronie per signum crucis vcrn omnia ferecorum raembra unsuntur. frons.
234. Facit crucem in fronte. Unctio chrismatis oculi, nares, et labia aures.dorsum ei granum pec- :

fit in frnnle in ninduni crucis ex anliqua Ecclesi;e loris, seu osstomachi tibiae el ulnse ;genua et om- ;

consuetudine ; Sanctus Aufjustinus, in Psalmum cxli : nes juncturac sola pedum et spina. ut clarum est ex ;

Insultet illic Crucifi.ro ; oideam ego in /rontibus regum Ordine mysleriorum quod vocant. Hodie apud Graecos
crucem Crucifixi ; el paulo post : Mulla sacramen unguntur frons, oculi. nares, os,aure«, pectus, ma-
ta aliter atque aliter arcipimus, qucsdam, sicut nostis, nus et pedes, ut videre est in eorum Euchologio. Et
ore, etc. Sanctns Crogorius papa. lib. Regosli, m liioc de unctione. seu signatione.
cap. 26 a. Bachiarius, cpist. ad Januarium: Restrua- Tandem notandumest inhoc nostro Codice sancti
turporta in Anathoth, qure interpretaturrespondenssi- Eligii nulla exstare verba,seu formam,qufe inter un-
gnum, quod wspicamur esse frontis patibulum, ubi si- gendum proferantur. quemadmodum b necin editis,
gnum salutisnostrae et dominicae sanctiiatis accipimus, nec in vetusto Pontificali ms quod asservatur in
quod est aurea lamina ubi pontifex nomen Domini EoclesiaRolhomagensi putaturque esse \nglicanum.
scriptum mandatur accipere tetragrammaton. Vis scire Olim lamen invonationem sanctissimaB Trinitatis
quianon incongrue portam A naihoth, quae interpreta- adhihilam fuisse vidomus apud Alcuinum, lib. dedi.
tur respondenssignum.pro patibulo frontis accipimus? vinis Officiis, cap. de Sabbato sanclo. Idque ex praxi
Jungit pronheta huic portcs unguentariorum loca,qucs Ecclesiae Hnmanae De hac re apostolicus apud Ro- :

per tropolegtas nominum ab aliis virtutibus dicuntur manositaagit Poslquam pontif lizaverit, vel :

esse restrwta. Unguentariorum autemloca quw sunt, quibus jusserit ipse, levant ipsos infantes in manibus,
nisiilla quae chrismatis s&uctificationetanguntur? Vi- etc. Infra Et postquam induti fuerint, dat ponttfex
:

ctor Uticonsis. llb- do Persecutione Vandalica: Et i super eos Orationem, imposila scilicet rnanu super ca-
frontem, in qua Christus vexillum suce.fecerat crucis, pita eorum cum invocatione septiformts graliaeSpirilus
rugatomdescendentesatquerugientesostenderentnervi. sancti. Oremus Omnipotens sempiterne Deus, qui :

Sanctus Gregorius Turonensis. lib. n Hist cap. 3 , : regenerare. Hac finila, facit crucem de chrismate cum
Igitur rex omnipotentem Deum in Trinitate confessus pollire in singulorum fronlibus, ita dicendo In no- :

baptizatus est in nmnine Patris. el Filii, et Spiritus mine Patris, Spiritus sancti. Pax tibi.
el Filii. et
sancti, delibutusque sacro chrismate cum signaculo Respondent omnes : Et cum Spiritu tuo. Apud Ama-
crucis Christi. Prudentius.in Psychomachia : larium, lib. i deOffic. eccl., cap. 5. idem habetur :
Post inscripta oleo frontis signacula, per quae DicilRomanus libellus. de quo sivpe commemoravimus.
Unguentum regaledatum est,etchrismaperenne. D Oratione expleta. facit crucetn cum pollice ex chris-
In Cathemerino hymno qui inscrihitur pro omni mate insingulorum fronlibus. ita dicendo:\u nomine
hora :
Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Pax tibi, et cum
Dic tropseum passionis, spirilu tuo. In Ordine Romnno pramittunlur ha>c
Dir triumphalem crucem, vorba Confirmo te. Oratione e.rpleta interrogantibus
:

Pan^e vexitlum not rtis

diaconibus nomina singul rum, pontifex. tinrio iiollice
Quod refulget frontibus.
in chrismate, faciat crucem in frontibus singulorum,
Et in Apotheosi
ita dicendo : Confirmo te in nnmine Palris, et Filii,
:

Ipse quoque exanimis posito diademate princeps et Spiritus sancti. K Amen. Pax tecum. ft. Et cum r

Pallol, et.astantes circumspicit ecquis alumnus ;

spiritu tuo. In Ordinibus mss. Tiliano, etsancti Ger-
Ghrismatis inscripto signaret tempora signo,
mani a Patris sic hahetur Confirmo te et signo in :

Qui Zoroastrseos turbasset fronte susurros.

noraine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Amen.
361 Agit ilo luliann aposlata, qui cum sacris ma- 362 Paxtecum.etcumspiritu tuo ApudGuillelmum
gicis operamdarot, ob pra^sentiam cujusdamjuvenis Parisionsem, lib. de Sacramentis, hanc formulam
a Nunn lih. iv, epist. 26. tice cjns dicens : Dpus omnipotens, Pater Doniini
b In Edit. Vatic. et 'mssanvil., consentientihus nostri Jesu qui te rogeneravit ex ania et
Christi,
mss. Theoder. legitur: Ut autemsurrexerit a fonte,
et Spiritu sancto. quique dedit tibi remissionem omnium
ille eum suscipit ofjerat eum uni presbgtero, qui
qui peccatorum, ipse te liniat chrismate salutis in vitam
facial signum crucis de chrismale cum pollice, in ver- aeternam. Resp. Amen.

353 IN S.
i-ire est Consignole, et cnioe confirrao te.Quia
;
autem (inquit), pontifex dicit, pingendo eharactt
igno te et cruce confirmo te, intelligenda estcon-
signatio. Apud Albertuuo magnum ms. bibliothecae
sancti Victorisin Suburbio Parisiensi,in l sent., pag.
234, haec forma confirmationis exstat Gonflrmo te
sij.no crucis, el chrismate salutis in nomioe Patris,
et Filii et Spiritus sancti. In alio Pontificali ms.
quod asservatur in Ecclesia Rotbomagensi baec vi-
dere est Tunc faciai crucem in fronte eorum chrisma
:
(Lege chrismate) dicens: Consigno te signo crucis et
confirmo chrismate salulis iu nomine Patris, et Filii,
et Spintus sancti. Amen. Pax
t vobiscum, re/.leeum.
l.i cum spiritu luo. Tande in in pontificali
habetur Signo le sij Q0 crucis, et conlirmo te
sic :
cbrismate salutisin nomine Patris, et Filii, et Spiri-
lus saocti ul implearis Spiritu sancto, et habeas
;
vitam seteraam. tv. Amen. Graeci vero, praemissa
hac Oratione, ui babetur in eorum Eucbologio,
v.j-.h-. ozir.'j-.% -y.j.-jJA^i.vj £JT-/.'/y/v-
kbu t*v (TfoayiSa, otc, id est : Tu Domine, omnium
Hox et misencors, dona ei el signaculum largitionis
sancti, et omnipotentis adorandique tui Spiritus. ln-
tcr ungendum dicunt sypetyii &wpsaz nvsupaTs^ «yiou,
id esl, signaculum dooi Spiritus sancti.Quae quidem
formula exstal in can. 7 cuncilii primi Gonstantino-
politani, in quo statuil concilium ut Novatiani, Ma-
cedoniani, Apollinaristae, et quidam alii baeretici,
qui abjurata haeresi Ecclesiae cathoJice reconcilian-
tur, chrismate ungantur in fronle, oculis, naribus,
oro et auribus, dicendo lfpayi<z Sapsac, Ilvijuaro;
:
pud Severum patriarchara Alexandrinum,
lib. de Rilibus baptismi banc formam videre lieet
Cbrismatc sanctu suavitatis odoris Christi Dei, sigillo
rerse fidei, complementopignorisSpiritus sancti ob-
signalur talis, N. in notnine Patris, el Filii,et Spiri-
-ancti ad vitam saeculi saeculorum, Amen.
Ractenus (ie Bacramentis baptismi, et confirma-
tionis. Sed quia multa quae ad baptismi ritus spec-
tare videntur praetermisimus, non abs re erit si his
quae scripsimus libellum Tbcodulphi episcopi Aure-
hanensis <le ordine baptismi subjiciamus, quem ms.
ex bibliotbeca Corbeiensi habuimus, in quo omiiia
qute ad sacramentum baptismi spectant, enucleatc
satis cum mvslica interpretatione exponuntur, cui
eliam elucidationisgratiaquasdam notationesadjun-
gemus,
Theodulphi libellns de ordine baptismi.
Reverentissimo atque charissimo fratri Joanni
« zaturi erant primum docobant et instruebant, sicut
episcopo, Theodulfus salutem.
« Preeceptum tuum, vir venerabilis Joannes, pe-
regi elsi non solerli efficacia, plena tamen obedien-
; interpretalur. Genus enira humanum audii,otinstrui-
tia. enim mihi, imo pro te charitas prae-
Pnecepisli
cepit utquibusdam quaestionibus deordine baptismi
a domino et glorioso imperatore (larolo tibi trans-
missis breviler et cilo responderem. CoarclanLibus
itaque me hinc brevitate. qua cogebar brevisermone
res magnas expedire, illuc temporis augustia, qua
cito quod jusseras adimplere volebam quod jussisli.
« Quod opus utinam essettam efficacilerexplelum
quam est libenter susceptum Quanquain ergo mihi ! cala porlent de quibus puto in Evangclio dicLum,
spatiose tractandi, et Patrum volumina revolvendi,
quibusdam occupationibus prsepodientibus, facullas
nulla suppeteret, et me ad jussionem implendam
charitas promoveret, de singulis quae mihi occurrere
potuerunt, celeri cursu scripsi, et vestrae fralernitati
inisi, ut si non hahuerint responsa emolumenlum,
sallem obedientiahabealfruclum. Qussstionesinlerea
istae, ut ego te nossecorlus sum. a regali celsitudine
non sunt factas necessitate discendi, sed studio do-
cendi, nec. ul ip^e, his absolutis, de nescitis valeat
imbui, 363
s °d ut alii de somuo desidiosi corporis
adrerum absolvondarum utililalem valeant excitari;
quippe cui hoc semper fanhliare est, ut exerceat
pravsules ad sanctarum Scripturaium iudagationem
et sanam sobriamque doctrinam, omnem clerum ad
:
GREGORII LIBRUM SACRUIENTORUM NOT^E. 354
disciplinam, philosophus ad rerum divinarum buma-
narumque cognitionem, monachos ad religionem,
omnes generaliter ad sanctitatem, primalesad con-
silium, judices ad jus iliara, railites ad armorum cx •
perientiam, praelatos a<l huraililatem, subdilos ad
: obedientiam, omnes generaliter ad prudentiam.jus-
titiara, fortitudinera, lemperantiam, atque concor-
diam. Ilis et similibus rebus ille virorum ont iinus
Deo sibi propilio sanctsa Ecclesiee fastigium accumu-
lare non cessat, etadrairabili in rerura ecclesiastica-
rum sive civilium adininistratione slrenuus, el s;i-
pientise fonte redundat, et virtus [Leg. virtutis] exhi-
bitione triumphal.
Houiano
Tncipiunt capitula.
« I. Cur infans catecbumenus efficitur. II. Quid sitcate-
chumenus. III. Cur exsuftlatur. IV. Cur exorcizatur,
V. Cur catechumenus uccipit saletn. VI. Quaesit inter-
pretatio Syiuboli secundum Latinos. VIl.Decredulitate,
/j.-jiixi. «'jtw B quomodocredendumsitinDeuiu Patreui omnipotentem,
el inJesum Christum Filiumejus naturn et passuin, et
iu Spiritum sanctum, sauctam Ecclesiam catnolicam,et
caetera ques sequunturin oo Symuolo. Vlll. De scruti-
nio. IX. Cur tangunlur de sputo nareset aures. X. (Jur
pectus de oleo ungitur, vel scapulae signantur, vel li-
niuntur. XI. Quid sil abrenuntiatio. Xll. De abrenun-
tiatone Sataiue et omnibus operibus ejus, atque poni-
pis, vel, qua3 opera diaboli, et pompae. XIII. De sa-
cramento baptisuii. XIV. Cur albis induitur vestibus.
X\'. Lursacro cbrismate caput perungitur. XVI. Cur
mystico tegilur velamine. Wll Cur ab episcopo con-
firmetur [et] per manus impositionem accipiat septifor-
iiii,- gratiae Spiritum. XVIll. Cur corpore et sanguine
Dominico confirmetur.
« I. Anliquus mos servatur quicunque enitn ad;
aposlolos credenles baptizandi adveniebant, instrue-
bantur et docebanturab eis, et instructi, et docti de
sacramento baptismatis et de caeteris regulis fhiei,
accipiebant sacrosanctum mysterium baptismatis.
q Unde ait Apostolus An ignoratis, fratres, quia qui
:
cumque baptizati sumus in ChristoJesu, in morteipsius
baptizati sumus. In quibus verbis ostenditur non eos
ignorasse sacramenti baptismalis arcana, qui bapti-
zabantur. Sed et Dominus non ulcunque ait Ile, :
baplizate sed, iteet docete omnes gentes, baptizantes
;
eos, ul nosse possimus primum ihstruere, eL docere
eum qui baptizandus est, et poslea bapLizare. Infan-
tes ergo, et audienles ei catechumeni iiunt,non quo
in eadem a^late et inslrui, et docoii possint, sed ut
antiquus mos servetur, quo apostoli eos quosbapLi-
jam dictum est.
Catecbumcnusautem audiens,sive inslruclus
« II.
tur antequam ad baptismum veniat, eL quod per
Moysen quondam au lierat Audi, Israel, Dominus
:
Deus unusest. Et |>er legem ct prophetas iustruebatur
ad unius veri Dei cullum: modo per saccrdolum mi-
nislerium et audiens efliciatur [Ley. eificitur], et
1)
[Letj. ut] inslrui valeat ;ut reliclo rilu quocreaturae
deserviebat, soli creatori Deo deserviat. Sic enim
catechumeni Christum credunt, ut adhuc suapec-
in
:
qui dum crederenL in Jesum,ipse Jesus non se cre-
debat eis. Quicunque ergo a Joanne docebantur,sive
instruebantur, quia haptismum ejus peccata delere
non poterat, catecbuinenorum typhum [Leij. typum]
praelulis^e noscendi sunt.
« 111. In quorum etiam facie asaccrdote perexsuf-
flationem signumcrucislit, ut et diabolus fugetur, et
Ghristo via praeparetur;utquiillecebrosa persuasione
sua goneris numani, quod in primordio sui spiracu-
lum viiie acceperat, habitator erat, ejus virtute et
saciatissimo signo, per ministerium sacerdotum, ut
exire cogatur, qui 364
e t in discipulos suos insuf-
flasse, eL Spiritus immundos increpasse legitur.
« IV. Undoot exorcizatur idem malignus Spiritus,
ut exeat et reeedat ab illo plasmato [Leg. plasmatej,
:):;:; |\ s. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^.
quodjamdudum per peccatura priml bominii poui- a i, commune ilatuerunt, ne, localilar ab iovicem
debat. El quia non eit, juxla \\"> olum, convenli I i
-
'
i • l. ii i
.
, diversum aliquid vel dissonum prs
Christi mi Belial, nec societai luci ad lenebras, egre- carent. Decenlissiniura namqueel utile erat, ul qiii-
diebanlur tenobrte, >{ lus rera bristui irigredie ia i bui eral una aniraa el corunum in Domino et quoi
tur.Qul el iu Zacharia pice propter peccata aostra.
i . sancti SpirituiafflAlui vegelabat. unius eliam ndei
quae iii corporc suo porlavi! tordida vestimcnfa ha- confetsio exornarel. Nec enim dirimi in aliqoo rel
buisse legilur el iucrepans Satan [Leg. Satanam]
; poterant, reldebcbant, qui uoius fldeivineulonecte-
Jerusalem elegit sanctam, vhielicel Ecclesiam, qus bantur. Plerumque [Leg. pleriqoe] ioterea Verbum
osi visio pacis, quam quolidie prole nova fecundat, abbreviatum, per Isaiam prophelatum, in Sjmbolo
cul per prophetam dicitur Filii tui delonge enient,
: < el Oratione Dorainica intelligi roluot. Io nim
et filnr tttse Exorcismus prasterea
ni latere surgent. li(b'i,in altero precum contraelurintegrita», otel in
csi sermo increpalionis. undein Actibus apostolorura duodecim verbii duodecim apostolorum doetrios
exorcistse luisse ieguntur, el sancta Ecclesia inter in septem petitionibus omne coolineatorqoidquid ad
gradus ecclesiasticosexorcistaruro etiam ministeriura prsesentis et futuraa vii;i- pertioe! dispensationem,
nabet. Scienduranainqueest quiacum exorcizatio (ii, Quamvis etiam totius doctriose rerbnm did possil
tlle procul dubio exorcizatur qui et baptismo el sa- abbrevialom quia quod prioi lex ei propbetas cooti-
luli Qdelium, ei, omnibus virtutibus ejus conlrarius nebaot iolaliiodioe prseceptorum veoiens Domioos
est. lllo enim exorcizato sive exputeo, divini verbi proouotiavtt, et dixit Diliget Dominum Dewn : i

condiraentura credentibus datur. e.c toto corde tuo, <t ex tota anima tua, et r toti
« V. El idcirco lii qui baptizandi sunt salem in g ribui luis, et proximum tuwn (anquam teipsum. fn
sacramento accipiunt, ul ejus gustu condimentum duobui mandatis lota lex jtendel et prophetx. In quo
sapienfis percipiunt, neque sapore Christi desi- evidenterpropbetas el legem duoboa nwscrmonibos
;i

piant, ot sinl insulsiet fatui. Quienim dixil discipu- breviavit. Baec de Symbolo ot aomioe ojus dicta
lis Vosestis talterra, ipse dixit Nemo mittens
suis : : sunt.
manum suam m aratro, et respieiens retro, regno cx- « VII. Caeterum fides quae in boe Symbolo cooti-
lorum aptus essepotest. Ul auteraqui baptizanturregno neiur ita ab bis qui baplizaodi soot iotelligi debel,
coelorum apti sint, el ne prsetenta peccala ilerantos ut crcdanl in Deum Patrera omoipotentem, creato-
respieiant retro, el efflciantur statua salis, et rcma- rem omnium visibilium et invisibiliura, qol solus,
neutes insensati exempln poenae sua^ alios condianl, quia non est de alio, ideo appellatur iogentoi
debent accipere salein sapientiae, ut quidquid in eis Jesum Cbristum Piliura ojus per quem omnia faeta
fluxum et fluiduin est verbi Dci sale curetur.etjuxta sunt, verura Deum. Unigonifurn, vemmque Doi Fi-
Apostoluin memores osse uxoris Loth. Et sicut lium, non factum, aut adoptivum scd goniium. ct ;

Elisaeus salis immissione sterililalem aquae curavit, Unis cum Palre substanlis, atque ita per on.nia
ita riimirum verus Elisaeus Dominus noster Jesus sequalem Deo Patri, ut nec lcmpore. necgradu. nec
Cliristus verbi sui sapore fluidam generis liumani potcstate esse possit inferior, tantumqne esse illura
storilitatem ad dulcem fidei et bonorum operum sa- qui est gonitus quantus est Hle qui genuil. Credant
porem perducit: cujus fidei firmitas tunc jam clare eliain eum naluin de Spiritu sanclo, et Maria sem-
lucescit, cum is qui audierat solius Dei cuiluni esse per virgine, id est ut, Spiritu sanclo cooperaote,ve
tenendum, uude audiens vocatus est et instrui coe- ruiu sibi corpus ex Virgine. id esl Dei Filiusassump-
q ;

pcrat de verre religionis oultu, unde catechumenus serit, ut qui erat in divioitate Doi Patris Filius, ipse
vocatusest; et perexsufflationem,etexorcizationem, factus sit in humanitate hominis matris filius. Cre-
et maligno Spiritu [Leg. Spiritui] erutus est, et in danl etiam euin descendisse ullmo tempore pro re-
dalione salisjam habereccepilgustum divini verbi, demplione mundi a Patre, qui nunquam desiit esse
Tradatur [Leg. TraditurJ ei Symbolum, id est veme cum Patre; et horainem verum factum.ut bumanum
fldei integra et inconvulsa confessio, ut domus, genus ho no liberaret, et ipse qui ab inilio selernita-
prisco [Lcg. a prisco] habitatore derelicla, fide or- tem cumPalre et Spiritu sanclo possidet.in fine s;e-
netur; et do qua spinae incredulilatis evulsae sunt, culorum perfeclum oatura^nostrae hominem suscepe-
incipiant in ea verae fidoi documenta plantari. Prius rit, et Verbum caro factum sit, assumendo humani-
enim evellendae sunt incredulilalis suae vitiorum tatem, non permutando divinitatem. Credant etiara
spinae, et postea plantanda sunt fidei et bonorum eum pertulisse passionem et mortem non in virtute
operum rudimenta. Unde et Domiuus antefaciemfi- divinilatis. sed ininfirmitate humanitatis; mortuum
lioruni Israel scptem gentes a tyj)hum [Leg. typum] vera carnis morte, resurrexisse vera carnis resurrec-
viliorum tenentes contrivit, in quaruin locoin typho tione,et resurrectione sua spom nobis resurrectionis
]Leg. typoj virtutum Israoliticum populum collocavit. contulisse ita dnntaxatut sicut il e tertia die resur-
:

Et ad Jeremiam propholam dicit : Esse constitui te rexit vivus a mortuis, ita et nos in fine sseculorum
hodic super gcnlcs,e t super regna. ul evellas, et des- rosurgamus in eadera qua nuncvivimus carne. Cre-
truas, et dissipes, et disperdas, et oerfifices, et plantes. dant etiam eum in eodem corpore quod de Virgine
Prius enim dixit evulsionem, et destruclionem, et rj assumpsitet passionem sustinuit et resurrexit,ascen-
dissipationem, et dispersionem et postea subjecit ;
disse in ccelum, et in eodem et nunc esse, et ad ju-
sedificationem, et planlationem. Ktpereuradem pro- dicium venturum esse, et.resuscitatis omnibus, dare
phetam ait Sicut vigilavi super eum, ut evelleretn,et
: aliis pro peccatis supplicii aeterni sententiam, aliis
demolirer, et dissiparem ct dispcrgcrem, sic vigilabo pro aeterna:- beatitudinis praemium.
justili;e meritis
super eos, ut 03dificem et plantem. Et hoc ideo, quia Credantetin Spiritumsanctum Deum verum exPatre
post exorcizationem et exsufflationem Symboli, se- Filioque procedentem, aequalem per omnia Patri et
quitur traditio. Filio voluntate.potestate, asternitate, substantia:noc
« VI. Quod Symboluin Latine indicium, vel si- essein hac sancla Trinitate ullos gradus quibus ali-
gnum, vel collatio interpretatur. lndicium,quia per quis inferior superiorve dici possit. Credant etiam
id indicatur fidei integritas signum, quod ab eo ; sanctam Ecclesiam catholicam. id est universalem ;

bene retenlo et intelleclofidelesabinfidelibusdiscer- non in sanctam Ecclesiam. ut credentes in Trinita-

nuntur; coPatio, (|uia in co apostoli omnemfideiin-
tegritatem contulerunt.Quod autem omnes pari fidei
sinceritate corde retinebant, ore confessi sunt, et
singuli proprias sententias conferentes Syrabolum,
ld est tolius fidei eollationem ediderunt. Discessuri
enimabinvicemnormara futuraj pra?dicationis
tem. Credant ejusdem sanclse Trinitatis domum esse
sanctam Ecclesiam; a cujus comraunione discedentes
schismatici et haerelici vocantur, aeterna [Leg. in
aelerna] damnatione ponuntur. Inejus verocommun-
nione perraanentes.ct nieinbra Chrisli esse, et romis-
365 sioncni peccatoruin percipere, ut [Leg. et] ad vitam

• De usurpatione vocis typipvo typho, et vice versa, lege quae diximus lib. xxui Moral., num. 25.
 . : :

357 IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 358

eeternam pertinere. Quia ergo parvuli necdum ratione A divini odoris nectare el spiritali unctionedelibutum.
utentes baec minimc capere possunt, oportet utcura « X. Unde etiam his qui baplizandi sunt, pectus
ad inlelligibilem aetatem pervenerint, doceantur, et de oleo et scapulae Languntur, ut illius olei sancti \i-
Sacramentis, et confessionis suse mysteriis, ul delieel Spiritus unctione liniti de.quo Apostolus ait
ea ct veraciter credant, et diiigenti cura custodiant. sicut unctio ejus doeet nos de omntbus, anle el retro
Confessionem suam plane diximus, quia quamvis muiiiii id csi contra omnia prospera sive adversa
366 '"' necdum loqui possint, pro illiset contiten- siutcircumspecti, et coelestium animalium imitatione
turet toquuntnrqui eosde lavacro fontissuscipiunt: ante et relro pleni sint oculis, id est prseteritum et
nec immerito dignum est ut q ui aliorum peccatis
;
fulurum respicientes, salatissuaecustodiam nonamit-
obnoxii sunt. aliorum etiara confessione per myste- tant. Tangitur eis pectus, 367
ul cumDaviddicere
riura baptisraalis remissionem originalium perci- possinl: l'J misericordia ejus praveniat me. Tangun-
pianl peccatorum. tur scapulas, ut cum eodem dicanl Et misericordia :

« VIII. Qui vero illius suntjam a-latis ut rationem ejus subsequflturme. Id est, anteriora, ul bene velinl;
credulitalis suae reddere possint, diligenti examine posteriora, ne frustra velint. Bene autem velle et
Bcrutandi sunt, utrum veraciter credant, un alicujus perficere a Deo nobis datur, a quo est omne datum
falsitaiis in eis macula eeletur, necdum [
Leg. nedum] optimum, et omne donum perfectum Et quoniam
aut Limore aut favore terrenarum potestatum, aut in eordis noinine saepe mens designalur, sicul esL il-
acquisitione quarumdam rerum ad baplismatis sa- lud iii toto corde meo exquisivi lr, et in olei nomine
:

cramentum ignorantibus ministris Ecclesiae perve-
niiint. Lradalur sanctum canibus, el margaritse mit-
tantur inter porcos, et iupi ovina pelle vestiantur.
Hunc eiiim nioreiu Ecclesia servare consuevit, ut
per aliquod dierum spalium hi qu in solemnitate
pascbali baptizandi sunt scrutentur, ut instructis et
intelligitur unctio sancti Spirilus, siveopera luminis
B et misericordiue, cordis locus unclione ulrinquemu-
nilur, id est anterius el posterius, ut undique mens
Chrisliani et pinguedine sancli Spirilus, eL openbus
i luminis et misericordise exuberet.
« XI. Quibus bene exuberat, si abrenunfiando dia-

doctis, et simplicj corde ad Qdem veramvenientibus
vilye sacramenta impertiantur quibus, ut apliores
inveniantur baptismatis sacramento, et eorum iides
bolo, et operibus ejus, dorainationera illius asperne-
;
tur. et jugura quod se preniebat illius olei unctione
fatiscat et iraplenturillud prophelicura
; Computres- :

probabilior sit, qu^edam fiunt corporaliter qu*e spi- cet juyuiiia facie olei (Isai. x). Abrenuntiare elenim
ritali gustu degustata mysticum quid et spinLalesa- poni solet pro eo quod est spernere, rejicere, con-
piant tradicere, sive aliud quidquid hocverbo inhoc sensu
n IV. Tanguntur itaque de sputo nares,
et aures, exprimi potest. Quamvis enim illius verbi quod est
et dicis, Effeta nares, ul Cbristura in odore unguen-
; nuntio sensusin proraplu sit cum sine pra^positione
loruin sequantur, ct dicant trahe me, post lc curre : profertur, et accepta prwpositione inlerdunia sua si-
mus ; et iMiin Apostolo profiteanlur dicentes Christi : gnificatione non louge reeeuat, ut est illud, narrabo
bonus odor sutnus Deo : et Ulius membra efficiantur etrenuntiabo ; interdum veroinaliumsensum vertalur
cui dicitur Et odor vestimentorum tuorum super om-
: ut est illud Sic ergo omnis exvobis qui non renuntiat
:

n/a aromatu. Quem odorem tunc bene babere poterit omnibus quee possidei non potest meus esse discipulus ;

\Leg. pol irunt}, sicut Maria, quye inlerpretatur do-
mina, sive lummatrix, alabastrum unguenli. hoc est
sacrae Bdei purilatein, et ungueant [Leg. ut unganl]
pedes Jesu, aposlolorum videlicetmonitacomplentes,
vel pra^dicatorum quorumlibct, per quos ChrisLus
inambulat et donius, mundus videlicet, sive univer-
; tuni, superabundet gratia, el ubi compulruiL jugum
silas sanctse Ecclesise eorum bona opinione, quasi
quodain dulei et suavi odore. repleatur et quia ple-
abrenunliare lamensemper in eosensu poni consue-
(] vit quera superius diiimus. Abrenuntiare etenira se
fatelur Satanap. et oninibus operibus ejus, etomnibus
porapis ejus. Quamabrcnuntiationemrecteconfessio
sanctse Trinitatis sequilur, ut ubi abundavil pecca-
diaboli a facie unclionis Spiritus sancti, adveniat il-
; lius jugum, qui dixit Discite a me quia mitis sum et
:

ruinque odorissuavitas el diversa tliymiamala disso- huinilis corde, et invenietis requiem animabus vestris ;
lulis etaraatoribus conveniunt, isti e contrario et juijum enim meum suave est, et onus meum leve. Sata-
oontinentes, et Christi amatores solum- effecti, illius nas enim, qui et diabolus nuncupatur, a fidelibus
modosalutiferum semper amplectantur odorem.Tan- abrenuntiaLur, uLDominoSalvaLori liberiusserviatur,
gunlur et aures, ut audienles verha Dei, et facientes quia, juxta ejusdem Domini vocem, nemo potest duo-
e.i. Niniiles sint, secundum Cvangelium, uiro saptenti, bus dominis servire.
qui h 'i domum suam supra petram; etspiritali « XII. Abrenuntiatur etiam operibus ejus, quia
audiluseraperspiritaiiaauscultent, utcum Daviddice- opera illius contraria sunt operibus Salvatoris ct ;

re possint Audiamquidloquaturin tne Dominus Deus;

: quia ille armis suis, id est viliis, genus huraanum si-
Et cum Isaia Dominus Deus aperuit nulu aurem : ego
: bi subjecit, Dominus arinis suis, idest virtutibus.il-
aulem iiou eontradico, retrorsum non abii, utqua; spi- lum debellavit. In illius enim mililia, idesf peccatis
ritaliter dicuntur audientes, ad spiritalium operum nostris, servilus, permanens [Leg. permanenlein] ac-
emolumenta perveniant. Cum itaque Dominus in rj cepit mortem inistius militia, id est,virLulibus, ac-
:

Evangeliodicit: Qui hdbet aures audiendi, audiat, et
Joannes iu Apocalypsi sua Qui habet aw es audiendi,
an liatquid Domtnus dicai Ecclesiis, hicnonaurescar-
nales, sed spiritales quaeruntur, et per auriuin no-
men interioris hominis auditus designatur. In sacro
etenim eloquio plcrumque per membra corporis spi-
ritalis animse virtutes inleliiguntur. Quia ergo divi-
nitas hoininem assumens quoddam ex commislione
duarura substantiarum in una Dei Filii personacol-
lyriuin fecit, unde genus bumanum, quod caecum a
priuiis parentibus natum erat, illuminaret, non
[Leg. nimc] aspulo aures languntur, et nares. ul ex-
puens linguam muti letigerat
et oculos caaci nati aperueral
cipimus vitam seternam. Septem itaque principaiia
: vilia, quibus diabolus genus humanum infestat, non
incongrue opera Salanse dicere possumus, quibus
opponuntur septem principales virtutes. quae opera
sunt procul dubio salutaria. Nec minusintereapom-
pis ejus abrcnuntiatur, quae utique opera sunL Sata-
na 1
. Sed eo quasi discerni videntur a
caeteris operibus
ejus, quia in ejus superbia, cujusille auctor, et quae
eum dejecil, quodaniinodo designalur Poinpa'igitur
ejus suutainbitio, arroganlia, vana gloria,et ceetera
'
hujuscemodi, quie de lonte superbim procedere di-
gnoscunlur. Doraparn enira ainbilionera sivejactan-
etspulolutum fecerat, tiara et hissimilia inLelligi debere prophelieus serrao
: nuncper ministerium denionstral, cuin diciL Vir qui opulenti estis in Sion
:

acerdolum
S1 et auditum spiritalem his cjui baptizali et conjiditis in rnonle Samaritv, optimates capita popu-
unl Iribuat, et recte loquendi, id e>t fidem verara loruiii. iiujredienles pompatice domum Israel. Sed et
eonfitendi facullatem prsebeat, et nares, quibus bo- Clemens Prudentius diserlissimus alque christianis-
numChristi odorem capiant, aperiat. Pectus enim il- siraus poela in hac signifleatione pompam posuit in
lius qui baptizatur refertum semper esse debet, et libro Psychomachia, ubi ait
m 1N S. GREGORtl LIBlUM 8ACRAMENTORUM NOI
Porapa o tentatris irnni plendori
Bxuilur nudato peplo.
Qu&mvis crgo omne peccatum superhia dici posslt,
quia quando quis peccal Deo qui peccare prohibuil
contruire videlur aliud tamenest de idiose, aliudroa
litiose, aliud scienter, .-1111111 ignoranter, ahud negli
genter, aliud arroganterpeccare Quolibelautemmo-
do qiiis peccet, si poenilerecontemnit, in magnum se
superbite baratrum imracrgit de quo nonnisi per
; pcccalo, quando abrenuntiamui diabolo, e( omnibus
confesBionem peccatorum suorum, el eraendatiom
morum, e1 salutaris pcenitentisadminiculum
egredi polest. Duobus enimmodishorao Dcoiuperbit,
cum aui praeceptis ejus inobediens existit, ea quse
prohibita sunt committit, aulcommissaposnitere oe-
gligit. Unde sive tii qui baplizandi sunt, sivcnosqui
baptismi sacramentumjam percepimus, ante oculos
ponere debemus pactum quodcum Deoinbaptismate
fil, uhi abrenuntiatur Satanae, e1 operibus ejus, el
|)oiii|iis ejus quod pactum tunc irritum lit. si aut in
;
iiilc quis permanendo vitiis, aul a fide eiorbitando, B
idolorum cultibus aul hseresum erroribus subdatur.
« XIII. Quia igitur constal pactiones credentium
csso duas, unara in qua abrenuntiatur diabolo, el
pompis ejjus, et orambus operibus ejus in altera qua
sc credere confiientur iu Palrem, ci Filium, et in
Spiritumsanctum ;oporte1 hasinconvulsaementis in-
tentione teneri, et ut temerate [Leg. intemeratejcus-
todiri possinl, illius semper adjutorium quaerere qui
baptismi sacfamentum ad salutem genens humani
confulit, cujus mysterium, et in veteri testamento
per Moysen praefiguratum est, cum populus in nube
et in mari baptizatus est, et in novoper Mediatorem
Hei et hominura apertissime demonstratum. Ipse
enim Quoniam nisi quis renatus fuerit exaqua,et
ait:
Spiritu sancto, non poterit introire inregnumcatorum.
Et Joannes de eo ait Egobaptizo vos ; veniet autem,
: Apostolum, in novitale vitae ainbulare debet. Cujus
etc. ipse vos baptizavit [ld est, baptizabit]
sancto et igni. quinnscimur mundo,renasci-
Per lioc
mur Deo, et qui per peccatum eramus filii irae, per
graliam efficimur (ilii Dei. Hacenim tinclioneet boc
lavacro Kcclesia vegetatur. Ex ossc parentis proto-
plastimuller aedificata est ex laterp Christi in cruce
; cst stabilimentura pedum, fundamenlum aquae, in
dormientis Ecclesia 1'ormata est. Profluxeruttt enim
ex ejus latere sanguis et aqua,duo sanctaj Ecclesias
praecipua sacramenta, ut in altero consecratio, in al-
tero mundatioeidem tribuereturEcclesiaj Regenera-
mur namque ex lavacro,utconsecramuretsaiiguine.
Unde et populus mare Rubrum transiit, quia baptis-
mus Christi sanguine consecratur. Quia ergo ele-
mentum aquae in hoc mundo omnibuselementispur-
gandi, vivificandi, recreandi gratia aptius est, non
immeritoei baptismi dignitas confertur, quia et re-
generandorum horainura efficaciamcuraSpiritus Dei
in mundi primordio super id ferebafur, concipiebat,
et purgandorum, cuin ex latere Christi proflueret, di-
gnilatem capiebat. I'er hoc etenim
visibile elemen-
tuni res illa invisibilis signatur, ut sicut aquapurga-
tur exterius corpus, ita latenter ejus ministerio per
Spiritum sanctum purificetur cl animus. Invocato
namque Deo, descendit Spiritus sanctus de coelis, et
sanctificatis aquis. tribuit eis vim purgationis Inde
homo ad imaginem reparatus sanctae Trinitatis, ad
quam conditus fueral expellitur etqui vetus in eas
, ;
per peccalura priini hominis intraverat, novusex eis
per Cbristi gratiam egredifur, et Spiritu gratiae in
mclius immutatus longe aliudquam fuerat efficilur.
Foedus enim erat deformilate peccatorum, ibi red-
ditur pulcher dealbatione virtutum. Nullatenus ita-
que baptismi inysterium pcrfici pofest, nisi sub in-
vocafione sanctae Trinitatis, quia el Dominusad apo-
stolos dixil Ite, doceteomnes gentes, baptizantes eos
: servantes et nostram innovalionem. et angeli splen-
iti nomine Patris, et Filri, etSpiritus sancti. Et idem
Dominus hoc sacramentum Grmavit, cumirsuo bap-
tismale Pater declaratus esl in voce, Filius in cpr-
pore, Spirilus sanctus in columbae oslensione.
praeclarum et admirabilesacraraentum, quodde filiis
iras facit lilios Dei, de vetenbus novos, de foedis pul-
i
inani a chro ' 111 quo el regeneramur, el purgamur, el exera*
plum raorlit Cbrisli imitsraur. Quornodo ergo b<)<:
'
mplum imilemur di<*a1 Aposlolus : .!/< ignoratt
ioquit, quia quicumque baptizati umu m CnrittoJi
sn, 111 iiiu, h ip 111 bajiti ati l ilti ergo
.
smiiiis inui illo per baptiimum in n t guemadmo-
iliiinresurrexit Christut amortui perg ortam Pat
ita ii not ni novitate vila ambulemut Mortmor 1
m quae ejus sunt. Consepelimur Christo, cura subinvo
368 catiune sanclee rinitatii Jub Irina mersione in fon
l
tera lavacri, quasi in quoddam Bepulcrum descendi-
miis. Coniurgiraui Chriito cum exuti omnibui pec-
catis de fonte, '|" ris 369
'''' sepulcro, egredimor.
'
Sed neque mysteriura trium dieroro ac noclium,qui-
bus 111 sepulcro Jesus fuisse legitur, praeterilur, cum
invoti [Leg. invocataj sancla Trinilate, 'ju;»' utique
vcra lux est, in [bntem descendimos. Lox esl eoira
Pater, el in lomine ejos, qoi eat Filios, lumenvide-
mus Spiritum Banctum. Faciraus autetn el tres nbc-
tes, cum tenebrarum el ignoraotiae patre [Leg. pa-
tnj una coniraendatio [Leg. coni mendacio quod rx .
eo natora est, qood mendai e«t, ricot el pater ejos,
; contradicimus. Sed et terlio loco spiritom erroris
destroimus, qu1 inspiral pseodoprophetas, ul dicanl :
Haecdicil Dominus. quos Dominus non misil. Deslrui-
mus eiiim baec, el conculcaraus, siconsepulli Bumus
Christo, ciiaui secundura illod quod ipse dicil / :
dedi vobis poteslatem catcandi super serpente.
piones, et super omnem virtutem inimici. Quaesingola
ila sunt contraria sanctae Trinitati, ul nox diei, et
tenebrae luci, nt mendacium verilati. Fons qnoque
baptismi siniilitudinern gerit sepuleri Christi, quod
novum fuisse legitur. Quia quicunquc in eoconsepe-
lilur Christo, et ei consurgit, Becundum eom
in Spiritu fontis seplem gradus, tres in descenso Ires noct(?,
et Ircs in ascensu tres dies significare videntur. de
quibus superius dictnm est Septimus vero, qui et
quarlus, ille est dequo quidam ail Et aspectus quar- :
li simitis Filio Dei, qui fornacera ignis exstinguit, qui
quo, juxta Aposlolum, inhabilat oranis plenitudo di-
vinitatis corporaliter. Idcirco autem baptismus non
iteratur, quia et Christus non amplius quam semel
. nrontur. Feccataenim quae post baptismum commit-
tuntur pienitentiae lacryrais, eleemosvnis, et caderis
bonorum operum exbibilionibus, non baptismatis ile-
rationedelentur. Dominicointereacorpori sepeliendo
mundissima linteamina, et aromata adbibentur.quia
et is qui Christo consepeliri desiderat, si jam adas
permittit.quaravisraortuussilperoriginalepeccatum,
quod adhucportat. debet tamenbonorum operum ex-
hibitione fragrare. mundis indui veslibus, de quibus
prophela sacerdotes indui orat cum dixit Sacerdotes :
lui induantw justitiam. Si ergo antequamrenascatur,
et originali peccato purgelur, et Christo consepeia-
I) tur, debel fragrare. odorem praestare. et mundissimis
vestibusindui; quanto magis renatus, purgatus.Chri-
sto convivificalus, in novitate vitaa ambulans, nova
creatura effectus, et odoris fragrantia exuberare, et
candidorum vestimentorum clarescere debetnitore !
< XIV. Ut ergo nos, qui mundo morimur, Christo
consurgimus, bonorum operum nitore induamur, et
ccslestium gaudiorum speconfirmemur. decentissima
ratione angelus qui ejus resurrectionera nuntiat in
albis vestibus sedere describitur et qui ejus reditum ;
apostolis nunliant inalbis vestibus, apparent, et nos
albisposlbaptismuininduiraur vestibus.utmunditiam
teneamus in opere,quam accepimus inregeneratione,
doris decorera [Leg. utj. dentur nobis singulae slolee
allne, spes videlicet iramortalitatis, et aetern.-c fclici-
tatis, ut cum prophcta
dicere |)Ossimus Gaudeni :
gaudebo in Duiitmo ;Spirilus meus in
el exultavit
Dio meo, qitia induit me vestimentum Mlvlis, et indu-
mentum justitiw circumdedit me. Ille vestimenta lsta
36i IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^. 362

aos custodire faciat, nobis dici

qui ea dedit, ut de A exornetur, et unctione sacrosancti chrismatis linia-
possil quod scriptum est : Beatus qui
in Apocalypsi tur quibus etiam scptiformis gralite Spiritus per-
:

viyilal, etcuslodit oestimtnta sua. Quia ergo omnia in cbrismatis unctionem concedilur, ut non solum san-
baptismi ralione redolent mysleriis, et exuberant sa- cti Spiritus, qui unius est cum Patre et Filio sub-
cramentis, opportunum eral ut novus homo nova stantiae, sed totius sanelie Trinitalis habitaculum
acciperet vestimenta. et, purgatus veleris noxa; col- efliei mereaatur.
luvione, candidarum vestaum indueretornitore.Moy- « WII. Quod ergo presbyleris baplizalos chris-
ses enim Aarou et tilios ejusprius aquis tavit, el postmate ungere licet.Spintum vero sanctum per manus
lineisinduit vestimentis.quia et noster verus Moyses, impositionem tradere nonhcet, antiquus iste mos ab
c|ui populum de JSgyptia servitute, de genlilitatis apostolis Ecclesiie est traditus. Sic enim scribitur in
videlicet errore liberat, qui esl.Mediator Dei et bomi- Ac[\busaposlo\orum:r'actumestautemcumApoUoes-
num, sui nos inenarrabili sacramenti unda purificat, set Corinthi,ut Paulus,peragratis superinribuspar-
etbonorumoperum indumentis exornat. Cujusfacies, tibus,veniret Ephesum et invenisset quosdam discipu-
manifestalio videlicet Divinitatis ejus, testimonio los, dixilque adeos SiSpiritum sanctumaccepistis :

legis et prophetarum in monte Ecclesia», utsol, res- credentes? AtiUidixerunt ade.um SednequeSiSpi- '
:

plendet, et vestimenta ejus, id est sancti omneseffi- ritussanctusestaudivimus. ILLeveroait: In quo ei'go
ciuntur. sicut 370 una U- e 9- l<ana] alba, vel sicut
' baptizatieslis ? quidixerunt: InJoannis baptismate.
uix. Cui cum Apocalypsi gratias agamus, qui lavit Dixitautem Paulus:Joannes baptizarit baptismopa-
nos a peccatis nostris in sanguine suo, et fecit no nitetitigppopulum dicens in eum qui venturus est post
striun \l.eg. nosj regnum sacerdotes \Leg. et sacer- B ipsumutcrederent,hocest^J \inJesum.Hisaudilis
dotes] Deo et Patri suo, cui est gloria in s;ccula sffi- baptizati sunt in nomine Domini Jesu et cumimpo- ;

culorum. Hocetenim regnum.et sacerdotium.et visi-
bilichrismalis unguenlo perministeriura sacerdotum,
et invisibili Spirilus sancti gratia a Domino linilur.
« XV. Cujus unguenti sacramenlum a Moyse pri-
niumjubente Dommo, in Exodolegitur composilum,
suissetmanus PauLus, venit Spiritus sanclus super
eos,et loquebantur linguis,etprophetabunt\l&m alio
\oco:Cum audissent aposloli,quierant Hierosolymis,
quiarecepitSamariaverbum Dei,miserunt adeosPe-
t.rumetJoannem quicum venissent, oraverunt pro :

etin .Novo Testamento a Domino veraciter declara- ipsis.ut acciperent Spiritum sanclum; nondum enim
tum, qui unetus est a Patre oleo helitiae pree ronsor- in quemquam illorumvenerat, sedbaptizalitantum
tibus tuis [Leg. suisj, eui non ad mensuram dat Deus erant in nomine Domini. Tuncimponebantmanus su-
Spiritum quoniam in ipso habitat omnis plenitudo
; perillos, et accipiebant Spiritum sanctum. Denique
Divinitatis corporaliter. Ipsi enim Ecclesia dicit sciendumestquiasicutcaeterabaptismatissacramenta
:

Oleum effusum est nomen tuum, ideo adolescentulae di-
/c cerunt te. Quia videlicet et a cbrismate Christi, et a consecrantur,itanimirumetSpiritussanctigratia per
Chrislo Cbristianorum nomen exortum est. Anle
advemum elenim ejus reges solummodo ungebantur
et sacerdotes, q etiam Cbristi vocabantur; post
ii
adventum vero ejus non solum reges et sacerdotes,
sed omnis liac uuctione consecratur Ecclesia, quia
constateain esse regnum etsacerdotium, et tiliosejus
reges et sacerdotes. Haptizalorum itaque capita cbri-
smale liniuntur, et [Leg. utj in regno et sacerdotio
Ecclesse d 'libuti. et Christiani nominis pr.erogativam
n.it, t ejus membra qui eos redemit et eorum
caput esi elfici valeant.
« XVI Quia igitur idem Redemptor noster Rex
persacerdotes visibiliter fiunt, per Deum invisibiliter
impositionem manuum et ministerium episcoporurn
fidelibus traditur. Presbyteri vero, licet sint sacer-
dotes, pontificatus tamen apicem non habuit. Hoc
autem solis pontificibus deberi ut vel signent, vel
1'aracletum Spiritum tradant, nonsolum consuetudo
q ecclesiasticademonstrat, verum et superior illa lectio
Actuum apostolorum.quae asserit Petrum et Joannem
esse directos, quijam baptizatis traderent Spiritum
sanctum. Nam presbyteris, sive absenlibus sive prae-
sentibus episcopis, baptizare et baptizatos chrismate
ungnerelicet, sedquod ab episcopo fuerit consecra-
tum nec tamen frontem ex eodem oleo signare.
;

est cui per IVoj^betam dicitur Regnum tuum, Do- :

mine, regnum omnium saerulorum, et dominatio tua in
omni generatione et generationem, qui diabolum,mor-
tem et mundum mirilice triumpbavit et sacerdotes
/. ,. sacerdos est], cui per eumdein Prophetam di-
citur Tu es Sacerdos in celernum secundum ordinem
: primo impari; ex loto primo pari, qui dividi potest, et
M -hisedech, qui se Deo Patri
in sacrificium obtulit
decentissimum sancta ejus Ecclcsia, qu« utique
e>! ut
corpus ejus est, et regnum sit et sacerdotium, et nos
in ea regenerali, qui ejus membra sumus, reges si-
nn s et sacerdotes reges, nt et contra diabolum viri-
:
lili r dimicemus, et administrationem
admirabili dispensatione gubernemus; et sacerdotes,
ut in templo Dei sancto, quod sumus nos, altare fidei
yedilicantes bonorum operum ei hostiaspacificas offe-
ramus, et cum Apostolo dicamus Benedictus Deus.
et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui benedixit nos
inomni Benedictione spiritali in coelestibus, inCkrislo.
Dequo altari fumusOrationumnostrarumei quotidie
ndat, juxta illud quod ait 1'ropheta Dirigatur
oralio mea
incensum in conspedu tuo, Capita
sicut
itaque eorum qui regenerantur cx aqua et Spiritu
sancto mystico velamme tegunt, ul eis per Petrum
dicatur Vos cstis genus electum, regale sacerdotium,
: ciiin dicit Septiesindie laudem dixitibi. Quod in
quod solis debetur episcopis, cum tradant [Leg. tra-
duntj Spiritum Paracletum. Qui Spiritus Paracletus
septiformis eliam gratiae dicitur, propter septenarii
; numeri myslerium, in quo summa perfectio intelli-
gitur. Est enim compositus ex toto primo pari,et toto
;
extotoprimo impari,quidividinon potest.Habes enim
in septenario [Leg. ternarisj mysterium Trinitalis.in
quaternario Evangelii. Sive enim tres per quatuor,
sive quatuor per tresmultiplicentur, ad duodenarium
numeruin surgit. Quia lnysLerium sanctee Trinitatis,
vitse nosli-ie et doctrina Evangelii per duodecimapostolos in qua-
p tuor mundi partes, Orientem videlicet etUccidentem,
Septentrionem et Meridiem derivala est. Hic enim
numerus in sacro eloquio pro perfectione poni con-
: suevit. Gonsummatis enim Deus operibus suis, sep-
timo die requievit. Et Enoch, qui septimus est ab
Adam, cum Domino ambulavit, et ejus translatio
spem nobis celenicErequiei contulit. Undecl jubiheus
: annus, in quo p enaria requies signatur, septem heb-
domadibus conticitur.Septies enim septem fiuntxux,
qui monade addito nostrae adunationis impletur.
Hujus numeri perfectionem Propheta commendat,
:

genssancta, populus acquisilionis. Ut hoc velamine, et alio Psalmo quasi cxponens aperit, cum dicit Sem- :

diadema regium, et sacerdolaliscapitis velamentum per laus ejus innremeo. Nam et Joannes in Apoca-"
iignificetur ; et quia per caput mens pierumque in lypsi sua quod septem scribit Ecclesiis, gener;iliter
sacro eloquio accipi solet, juxta illud Respicite et : universm catholicae creditur scripsisse Ecclesiae.Unde
capita v slra, mens renatorum et regiae digni- ipse ;iii Quihabet aures audiendi audiat quidSpi-
:

Latis habeaL ornamenta, el sacerdotalis verticis ha- ritus dicat Ecciesiis..

•jcat lcgumentum, ulet contra vitiasacerdotali vela- « De septenario interea numero qui in quibusdam
tnine muniatur, et virtutum gemmis spiritaliter Scripturae iocis universitatem seu perfcctionem, in
Patrol. LXXYIII. 12
363 IN S. GREGORII UBRUM BACRAMENTORUM NOTA 364

quibusdam veroBeptiformisgraliaBspirilum significat, A ejui Lenebraj illustrat. Consilium dumcgso aliquera

iiinliii ei in Veten el in \ovo Teilamento habenlur, pra-cipitcm probibel, ratione animum replel Porli-
quffl persequi longum e Nunc idcamus qualiler
' ludo vero curn adversa oon metuit,trepidaoli meoli
Isaias propheta cjusdem Spirilus epliformfc dona fldnciam prccbet. Scientia cum ignoranliam i

enuraeret, Cum enim de Christo, qui virgn virlu- lumine uoeum quem repleveriLillus rat. Pii Lai mi
i
'

Domioi, prophelaret, ;iii

lis Egrcdiclur virga de :
ericordia; operibus eum quem repleveril exubcrare
rni/i e Jesse, et flos dc radice C) cndet, et re- coocedit. Timordumpr mil inentem.nede prresen-
quiescet super eum Spiritus Domtni,Spirit us sapien- tibua supcrbial, de fuluris illam spei refcclione con-
n.-r et intellecius, Spiritus conbiliiet (ortiludinis, fortat. Sic eoim quodara adrainiculosui iovicerasibi
Spiritusscientixetpictatis,etreptebiteumSpiritus succurrunt, ul dum alia aliae lufiragatur, ritas ordo
timoris Domini, Superhunc (lorem,quide virgaJe«se, el status deceniissiraecomponatur. Hioorquipi

iil csi beatae Mariae lemper virgiois parluegrcssusest, snpieotia ii iotellcclu careal ei ralde inutilis ratel- .

requievil Spiritus Doraini. Quia io ipso complacuit leclus est, si ex sapientia oon it, quia cura
omuemplenitudinemdivinitatishabilareeorporalitcr. altiora sine sapienliae pondere peoetrat, sm iilunj,
Nequaquam per parentesf/^?. partes], ut incaeteris levitasgravius r ituramlevat.l lium,coi
saoclis, quibus alii datur sermo sapientiae, nlii sermo robur fprtitudinis deest, quia quod Lraclandoinveoit,
scientise, alii gratia virtutum, et caelera quibus uni- careos viribususqueadperfecliooemoperis nooper-
cuique datur secundum meosuram, sed pleoissime. ducil ; el v;il<l<- f'< rliludo deslruitur, ni>i per coosi-
Uode etApostolusait Non admensuram dat Deus
: lium fulcialur, quia quod V^eg. qno] ploi
spirilum. Et propheta Eccepuer meus qucm elegi,
:
\\ conspicit.eo virtus sioeratioaismoderationedeteriua
electus meus,in quo 372
complacuit animae mece ; in prseceps ruit.Nulla esl scieotia, si uliJitateoa pie-
ponamSpintummeumsuper eum, judicium genli- tatis non habet, quia dum booa cognita esseqoi ne-
Ous profnret.\][e<~nm\\) eoperpetuahabitalionerequies- ghgit, sc adjudicium arctiui striogit. Btvaldeinutitts
ceret, ad eum venit, juxla Joannis Baplistae testimo- est pietas, si scientiae discretione caret, quia dum
nium, quiail: VidiSpiritumdescendentem, quasico- nulla bancscientia illurainat, quomodn misereatur
lumbam,deco?to,etma>isitsupereum,etegonesciebam igDoral Timor quoque ipse bas eliam rirtutes si dod
.

illum;sed qui ndsit me baptizareAtle mihidixit: Su- habuerit, ad nuilura opus procul dubio bonseaclionis
perquem videris Spiritum descendentem,el manen- sur^il 'I;
11
373
dura a<i cuocta trepidat, ipsa sui
'

timsupereumdpseestquibaptizatin Spiritu sancto. formidine bouisomnibus torpeos ra at.

Qui Spirilus Domini a adimpleatur et Spirilus sa- Summopcre ilaque observandum est, et ipsiussan-
pien t i ae [Forte leg. qui SpiriLu... Sfiritu sapicntise], cti Spirilus adjutorium implorandum, ne sapieotia

quiadeChristo, qui est sapientia Dei, scriptum est : elevet ne intellectus, dum sublililereunit, aberret;
;

Omnia peripsum faeta sunt et sine ipso factum est . ne eonsilium. dumse mukiplical, confundal nefor- ;

nihil;et Psalmis [leg. in Ps.] canitur: Quam magnifi- titudo, dum fiduciam praebet, pra^cipitet ne seientia ;

catasunt opera tual Domine,omnia in sapientia /'<?- dum novit ul [Leg. elj non diligit, infiel n<> pietas, ;

cisti.Et in alioloco.ubiTrinitasapertedemonslratur, dum se extra rectitudmem inclinat. iotorqaeat ne ;

scriptum e$t:Verbo Dominicwli, firmatisuut,etSpi timor, dum plus justo trepidat, in desperalionisfo-
ritu oris ejus omnis virlus eorum. Quia per Christum, veam mergat.
qui est Verbum Domini, id est Patris, d^ quo scri- q Sciendum saoe quod hse dooorumspiritalium dis-
ptum In principio erut Verbum, coelf, videlicet,
est: tributiooes in corpore Christi, quod est Ecclesin, his
sancti praedictores, qui enarrant gloriam Dei, facti fulciantur adminiculis; in eo vero. quiest fons lumi-
sunt, et Spiritu sancto, qui est eorum consubstao- niset rigobonitatis. p eneatqueperfecle.incompara-
(

Lialis, qui ab utroque procedit, omnis virtus eorum.
Quia omnium sanclorum ornalus Spiritus sancti ins-
piratione substat. Et Apostolus scribit Ckristus Dei
virtus, ei Deisapientin. Etin Proverbiislegitur:Z>e«s
in sapientiasuafundavit terram.et paravit rcelos
in prudentia. Et quomodoidem sermo Domini voca-
tur lux et vita et resurrectio sic Spiritus sapientiae ;
et intellectus. consilii et fOrtitudinis, et scientiae et
pietatis, ac timoris Domini nuncupatur. Non quod
diversus sitjuxta differentias nominum.scd unusat-
que idem cunctarum virtutum fons sit atque princi-
pium. Absque Christo igitur nec sapiens quis esse po-
biliter atqueineffabiliterregneot. Sapientia aamque,
qua?. et in Virginis utero sibi eorpus, et in mundo
: Ecclesiam .'idificavit. hahet Spiritum sapientitp. quo
omnia sapienter quo cunctaarcanase-
; intelligeotiae,
cretorumrimatur;consi]ii.qu"rjnctaeummagnadis-
pensatione gerit, quia esl magni consilii angelus ;
forliludinis, quiaattingitomnia afine usqueadfinem
forliter, et a nullovinei potest ;seientirp. quia nihil
ignorat, exceptis his quibus dicfurus est nesciovos;
pietatis. quiahominem, d quem bonitateni [Leg per
bonilalem] creavit. in justiliadamnavit, piitaterede-
mil timoris, propter eos qui timore Domini indi-
;

test,nec intelligens, nec consiliarius, nec forlis, nec gent,quia parvuli sunt, quibus per prophetam dicit:
eruditus, nec plenus timoreDomini. Et hocsciendum Vemfe, ftt». auditeme,timoremDominidocebovo$i.
esl, quod SpiritUs Domini, sapientise Quia er^o ille, ad infirma noslra descendens. exina-
et intellectus,
consilii et fortitudinis, scientiaeetpietatis,ac timoris n nivitsemetipsum formam servi accipiens.humilia- :

Domini, id est scplenarius numerus.qui septem oculi vit semelipsum usqueadmorlem, et inclinavitsemet-
in nno lapide dicunlur Zachariae, requicscat super ipsum. ut nos jacentes ad se erigeret, non inconve-
virgam ac llorem qui deJesse, ac per hoc [l*eg. hunc] nienter Spiritus Domini, qi.i super eum requiescit,
stirpe David surrexit. liunc enim Spiritum, qui a a sapientia incipit, et per decentissimos gradus ad
Patre Filioque procedit, idem Doniinus aposlolis, et timorem usque descendit. Nos vero a timore quem
per aposlolorum et eorumsuccessorum ministerium foras charitas mittit, venientes ad timorem castum
sanctae suae tribuit Ecclesiae cujus dona, quanquam : qni permanel in seeculum saeculi, ° pervenimus,
eximius [Leg. eximii] Spiritus fonle procedant,
J> ad pietatem [Lrg. a pielate], ut pietatis o^eri-
videnturquOdammodo quasdamhabereproprietates. bus exornati veniamus ad scientiam non quae
Aliud enim est sapere, aliud iotelligere. Quia multi ioflat, sed quam charitas aediGcat, a scientia ad for-
pplerna quidem sapiunt, sed haec intelligere minime titudmem, ut scicntiaedecore exornalifortiler contra
possunt. Sapientia ergo mentem quam insederit de vitia dimicemus ; a fortitudine ad consilium. ut ea
aelcrnorum t pe c saternitudine replet. Inlc lectus eo
. qua^ forliler agimus consilii gravitate muoiamus ut :

quod secrela penetrat, cor quod tetigerit, reficieodo, actibus nostris consilio oblemperatis [Leg. altempe-

a Legendum appellatur, ut in Ivlilione Sirmondi. damnavit.

h Legenduir <?»'unius Spiritus fonte. <
e Lectio hsec mihi prseferenda videtur ; neque p!a-
c Lege et certiludine cet notatain margine animadversio.
d In Ed. Sirm., quem boniiate crcavit, justiiia
 : ;

363 1N S. GREGORII LIBHUM SACRAMENTORUM NOT.E. 366

ratis, ad arcana intellectus intrantes ad eam venia- A si in aevum vivere cupis. Quare a Latinis Patribus

mus sapientiam quae inilium uabet limorem Domini, catcchumenusdiciturtt'7r/'7o; etaudiers. Ita loquitur
>

ui sapienteromoia complentes, etinlellectum bonum Terlullianus, lib. de Poenitentia Nemo ergu sibi :

faciendo habenles, illi sapienliae admitti valeamus aduletur, quiainterauditorumtyrociniadeputetur.

per quam facta sunt omnia, quaj el ante stecula a Et paulopost Hxc entm />rimu audientis instinetio
:

1'atre ineffabiliter genila est, el in fine s;«culorum
carnein. nostrae salutis causa dignata est accipere,
eum carnera fidelibus suis
dixit Nisi manducaveritis camem Filii hominis, et
:
biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in wbis.
<( V \ III. Propter hanc vitam adipiscendam et ba-
plizamur, et ejus carne pascimur, el ejus sanguine
potamur. Quia nequaquam possumus in ejuscorpus
transire, nisi Ins sacramentis imbuamur. Sicenim
est,metusinieger. Elpaulo post Uaque audientes op-
tare intinctionem, non prxsumcre oportet. Etsanc-
edendam tribuit, cum tusCyprianus, epist. IH: Audtentibus etiam,siqu> fue-
rint periculoprxventi,etinexiluconsliluti, vigilan-
tiavestranondesit.Etepist. H't:Optatum inter Leclo-
res doctorem audientium constituimus. Erantetalii
audienies,sedpoenitentes, qui eranlin secundo poeni-
tentiumgradu, ulinfradocebitur. Duplexfuit olim ca-
techumenorum gradus primus est incipientium, ru-
:

ipse ail Caro mea oere est cibus, et sanguis meus vere
:
dium et imperfectiorum secun lusest perfectiorum,
;

est potus et qui manducat meam carnem et bibitmeum

i
quicompetenlesdicebantur, omnesque ii tum compe-
sanguinem, in me manet, et ego in eo. In illo est enim tentesluinincipientesinEcclesiaScripturasaudiebant.
sacriGcium salutarc. (Juod et in veteri testamento lncipientes etrudes erudiebantur summatim tantum
Uelchisedecb rex Salem in typo corporis et sanguinis de Dei operibus, de mundi atque hominis creatione,
Domini o dulit, et in novo idem Mediator Dei el ho- B de iis pr;esertim quae sunt in utroque Testamenlo ad-
minum antequam traderetur, adimplevit, cum acci- mirabiliora, etde charitatepura, et minime ficta, ut
pienspanem etcalicem, et benedicens ei. , et tradens planum est ex cap. 3 libri sancti Augustini de catechi-
discipulis suis, baec in sui commemorationem (ieri zandisRudibus Narraiioplena est cum quisquepri-
:

pruecepit. Hoc ergo mysterium offerre de
reliclis ac finitis veteribus bostiis Ecclesia celebrat,
offerens panem propter panem vivum qui de ccelo
descendit. vinum pro eo qui dixit Ego sum vttis
r,i-,i. et Leg. ut] per visibilem saccrdotum oblatio-
nem. et visibilem [Leg. invisibilem] Spiritus sancti
consecratioDem, panis et vinum in corporis et san-
guinis Domini transeant dignitatem. Cui sanguini ad-
miscetur aqua, sive quia de latere Domini cum san-
sacrificii mocalechizaturabec quodscriptum est : Fecit Deus
ctplum et terram, usque ad prxsentia tempora Eccle-
six: non lamen propterea debemus totum Pentateu-
: chumdotosque J'udicum et Regnnrum et Esdrx libros,
lotumqaeEvangeliumetActusapostoLorum,veLsiad
verbumeaedidicimus,memoriterreddere,velnostris
verbis omnia qux his continentur voLuminibus nar-
rando voLvere et explicare, sed nec lempus capit, nec
ullanecessitas postulat sed cunctasummatimgene'
,

guine tluxit; quia, ul majores intclligi volunt, sicut ratimque complecti,ita ut elig antur qux mirabiLiora,
per vinum 374
'hristus, ita et peraquam populus
' guxsuaviusaudiantur, ebc. Haec patent etiam ex Lu-
signiGcatur. et aqua ioseparabiliter in
Vinum enim ciano.37 5 mPhilopatri, ubi Triephon Christianusea
calice miscentur, quiaet Ecclesia capiti suo insepa- quaequondam a sancto Paulo edoctus fuerat.quemdam
rabililer injuncto colneret. Morem crgo accipiendae Critiara, qui Christianus fieri cupit, docet in hunc
Eucharistwe a Doinino traditum Ecclesia lenet, ut modum Eyw yd? °"s ^t<?«§w ti ir&v, xat ric, 6 izpM^v
:

cuin ex aqua et Spirilu sancto quis renascitur, cor- q 7rc<vrc.)v, xat rt to o-yo-Tvjua rou iravto?". Id est Doce- :

pore Domini pascatur. et sanguine ejus potetur; ut bo te quid sit universum, et quis fuerit ante omnia,
in corpore Christi trajecto ille maneal, ct Christus in et quse sit universi conslitutio, etc. Et infra Tfue- :

eo ut istiuscibi fortitudme roboratus, exemplo Eliae,

;
phon Legisline aliquando Aristophanis comici fa-
:

veniat usque ad monlem Dei, Cbristum videlicet, bulam. aves ? Ciutias atque admodum. Triephon.
:

qui mons domus Domini praparatus in vertice mon- Scriptum ab eo taiequippiam ibi est.
tium, et ejus dono ad aeternae beatiludinis gloriam
X«o r)v, ?vii|, £Oc§o? ~z ailav ttowtov, xxi rxprciooq vjpuc,
peraccedat, ubi salietur in bonis ilesiderium ejus, et
in ouo urip, o\/6 ovpot. 0; »jv.
cuin Propheta dicere possit Ego autem cum justitia :

apparebo in conspeclu tuo, satiabor cum manifeslabi- Id est A principio chaos erat,et nox et ienebrx ni-
:

tu>- glona \ua. » Haclenus Theodulphus de ordine grxerant, ettartarusattus, nulla autemterra, aer,
baptismi, in quem paucula ha>c notare libuit. autcxium adhur .Chitias Rectedicis,quidautempos-:

tea t Tkiephon. ^Hvyw? aoStrov, «opaTov, «/«TotvoiriTov,

In epistola dcdicatoriaauctor se Theodulphumnomi- Xuit 0-/.0T0;, etc. Id est Erat lux incorruptibilis, in-
:

na qui sane non eslalius quam Theodulphusepisco-

1
. coiit/n t'herisibi/is,quxdissolvitte>iebras,et informi-
pu> Aurelianensis,quidoctrinaetpietatefloruit, impe- tatemabegif, verbo solodicto abipsa quemadmodum
ranlibusCarolo Magnolcujusmeminit in hac epislola) tardittnguis iste (Moysenintelligit) descripsit Terram .

et Ludovico Pio. Joannes illc cui libellum dcdicat foi mavi/ superaquas,cxlumi'xpLanavit,stelLasfur-
lulpiius, fuit episcopus Arelatensis ipsi Theo- mavitfixas, cursum ordinavit,quas lu veuerans ut
dulpbo aequalis sub iisdein imperatoribus. Illius ^ Deus.Terramautem et/loribus exomdvit, hominem
itio lii in praefatione concilii Arelatensis VI, sub exnihiioad essentiam perduxit, eslquein cxlo aspi-
Carolo Magno celebrati. Mittitur cum Theodulplio ciens justos pariteret injustos, ei in libris describens cu-
praefalo a Ludovico Pio obviam Slepbano IV papae jusqueresel ac/io7ies,e\c. Etinfra Bonaverba,neque :

Hheuios a|)propinquanti, ut testatur auctor Vitae Lu-
dovici Pii, quem nonnulli Ademarum esse putant. In
eadem epistola haec vocabula, a quod jussisti, redun-
iare videntur. Primates suntregni proceres. magna-
tes, summates, legis Visigothoruni lib. lli, titul. l,
1.5, Ut quicunque ex palatii nostri primatibus.
Cap. agitur de calechumenis. Quid sil catechu-
I runi adco, oi res qunquc omnium itadescribantur.
menus docet sanctus Isidorus lib. vni Orig.,cap. 14
quidquam conlempLum, et viLe de Deo dextero Luqua-
ris, sed K.uTy%o\iftrjo<;persuadearis d me, si cupisin
xvum vivere; d oupavov w? Sip^tv HzYWAojcre] yf,v $i tv>
DSaxoi l-r,ivj, etc. Idest: Nam si cxLum exptanarit
utpellem, terram autemfirmavii superaquns, stel-
Las formavii, hommem ex nihito produxit, quidmi-
Audiebant quidera mysteria, sed non intelligebant
:

Catechumenus diclus pro eo quod adhuc doctrinam audiebant Scripturas, sed sensum earum ignorabant,
fdei audit. necdum tamen baptismum percepit, nam ut planum est ex sancto Cyrillo in praefatione Ca-
ls.'x-r,/'jj j.ijr>^ Grace audilor aicitur. Quodetiam cla- tecbeseon. Perfecti aulem erant, qui primo gradu
rum est ex Luciano, in Philopatri 'AX).« /.c-r./o-j- : defuncli, dalo nominc, tanquam Dei militiaa inscri-
u.cw; -;Vj'jj --/'/ £'j.ov, siizto ~f,-j /'jf,Zii.i S14T0V xiHrja. pti, divina mysleria docebantur, ul clarum est ex
d esL et cateehumenus faclus a me persuadearis,
: eodem Cyrillo, praefaliono citata. Eis symbolutn tra-
. Quae supra inter uncinos includuntur.
 ,.

:»i»7 IN S. GREGORll LIBlilIM BACRAMENTORUM NOTA. riCH

debatur, boc esi omnei illiui arliculi euuclealiui A >Jei buju apparet modui nam apud
iliis eiponebanlur, ul videre est qualuor lilnis iau lionv lum, cap citato, catecbumenui a poatifl ••
cii Augustini de lymbolo ad catechumeooi ; quod ju luiipsura Salanam exsufflat v, ,-;/•, tv ,., v. : i ..

doo fit iii libro 'I'' catecbizaodis Rudibus, cuin prio .' st«* -.'.> Z'xrotvi\ id ci. ler Sataoam in-
riigradui catechumenorum gratia dunlaxal icnplui lufflarejjubet At apud llcuinum, cap. de Sabbalo
lit. ld cliam planuin eil ei lanclu Joanne Cbryio- io, iib de Offlc. dirioii, el in episl ad arolunn
stomo, catecbeii prima, iu qua scribil perfecliorei M agnum, Tbeodulpbum, boc ioco, el iu Codice Rhe-
poit aniiiiin catecbumenatus triginta dierum ipalio meosi, exsufflatio lii a tacerdoU leriei Quod .

ftuoraywy», oOat, i(J esl, 111 yslcrn.s inibin religiooil. ciinii testatur auctor libri dc Beclesiutieis Dognas
lujuimodi catechumeni dicebantur compelentes, eo libus ioter opera laocti Auguilini, eap. liiud :

quod bapliimura peterent, utscribil sanctus (sidorus eliamquod circa baptizanaot tn unii m omundonan-
lili. i de Offlc. Eccl., cap. il, et lib. n. cap. 21 ct ;
ctaEcclesia uniformiter agit,nonotioto contempla-
lib. vn Orig., * ;* 14 Competens vocatur qui pott
i » - : murintuitu, cutn sivepai vult ioe fu\ enet ad rege-
inttructionemfitieicompetilgratiam Chritti, uniteet nerati <nit veniunt sacramentum, nonpriusfontem
apetentfocompetensvocatur.Sed cumdicit \pott int- n/ir adeant quam exorcismis et extufflationwutete-
tructionem /!aei^ intelligendusestdeillarucliorum ca- ricorumsfdrUusabeisimmundusahigatur. Quod sa>
techumcnorum instructione quibui audire mysteria lisinnuere videtur lanctoi Cyrillus, eum ait, 'iiata,
nefas erat. El Banctus Augustinus, lib. de Pide et cathec. iirr.-.o yuo tu titfvviftam r&vovyUn
:
t etc,
id
operibus,cap. 6. Cumfontisittius sacrumentapete- insufflaliones sanctorum normni De\ esl : Nam ut i (

remus, atqueob hoc competentes eiiamvocaremur q invocalio i anquam vehemeniitsima ouadam flamma
Competentium meminit sanctus Ambrosius, lib. v, urU dwmanas, et in fugamconvertU. Utrumquemo-
epist. 315 ;Syml>oluin aliquibuscompetenlibusinbap- dum nunc observant Graici, ut manifeslurn estexeo-
tisteriis tradebant basilicx. rum Eucbologie, ubiprimosacerdoslerin catecbume-
Fiebant autein catechumeni per signum crucisquo ni faciem insufflat.et posllertium exorcismum idem
in frontibus signabantur, ut palam est ex sancto Au- sacerdos insufflat in os, fronlem et pectus catechu-
gustino, lib. lConfessionum, cap. 11, infraeitandojet meni, et posl abrenunlialionern jubelur caiecbume-
lib. n de Symbolo ad catecbum. Nun quidern adkuc nus insulflare et conspuere Salanam. In concilio
:

persacrum baptismum renaliestis,sedper crucissig- Conslantinopolitano primo, can. 7, rnenlio fit in-
num in utero sanctx matris Ecctesix jum conce/di sufflationis, et insufflatur calechumenus in faciem
eslis. Et lib. iv : Dum
per sacratissimum crucissig- et inaures. In eodem capile Theodulphi, in his ver-
num vos suscepit in uterosancta mai er Ecctesia ,qux bis, ul exirerb ut redundat. His verbis, G/tti «i* disci-
sicut et fratres vestros, summa cum laetiliaspiritali- pulos suos, etc, haec sunt praeponenda vocabula,
terpariet ;lib.decatechizandisrudibus,cap.20: Cujus exempto Christi, aut his similia.
passionis et crucis signo in fronte tamquam inposte Cap. agitur de exorcismo, quem ipse Theodul-
4
signandusest,oninesqueChrislianisignaiitur;etcap. phus sermonem increpationis. juxla san-
scribit esse
26 ejusdem lib. Quod si responderit solemniler, uti-
: ctum Isidorum lib. n de Offic. divinis, cap. 20, quia
que signandus est, et Ecclesix more tractandus ; et exorcistrediabolum mnltis increpationibus lacessunt.
lib. ii de peccatorum Meritis et remissione, cap. 6, : Exorcismorum ante baptismum meminere sanctus
mox citando. InCodice Hatoldi signatur catechume- C Cyrillus in prasfatione Catecheseon sanctus Grego- ;

nus habctur in his ejusdem

in fronte et in pectore, ut rius Thcologus, orat. in sacrum lavacrum : M$ ottt-
Codicis 376
formulis Signum Salvatoris Domini : rrrver) s%opxttrfiov fapcursio-v, id est : Ne rejicias exor-
nostriJesu Christi in fronte tuapono .Signum Salva- cismi medicinam; sanctus Auguslinus, lib. de Fide
torU Domini noslriJesu Christiinpertore tuo vono. et operibus, lib. iv 377 deSymbolo adcatechume-
Ita etiam in Codice Rhemensi, in formula faciendi nos, et nonnullis aliis libris ;sanclus Joannes Chry-
catechumeni ex gentilitate conversi, quas unica est sost., catech. 1 : sanctus Ambrosius, lib. l de Sacra-
in huncmodum Accipesignum crucis lamin fronte
: mentis, cap. 5 : Nam ubiprimumSncerdnsingreditur,
quarn in rorde, etc. exorcisnvtmfacit ; etmultialii. Nulla tamen habetur
Prppter signum crucis manus impositioetiam adhi- mentio explicita cap. 2 Hierar. eccl. Dionysii. Qui-
bebatur, ut testalur sanctus Augustinus, lib. n de dam tamen putant Orationcm illam quam dicit a
peccatorum Meritis et remissione, cap. 26 Nam et : pontilicc uua cum tota Ecclesia absolvi, esse exor-
calecfiumenosserundumquemdammodum suum per cismum, cum videamus in Euchologio Graecorum
signum cruciset Orationem manusimpositionis puto tertium exorcismum esse in modum Oralionis. Qui
sanclificari. Idem patet ex (Jodice Hhcmensi, increa- exorcizabanlur, velata facie audiebant exorcismos,
tione catechumeni ex genlilitate conversi, ubi et ut scribit sanclus Cvnllus in praefatione Cateche-
mentio sitsulflationis Gentitem hominem cumsusci-
: seon, i<7xj';r«77ai aou to 7ro6<7&)-ov, id est, tua velatur
pere (subaudi to vis) in primis catachizas eutn divinis facies ;et rationcm reddit, ne vagis oculis mens
sermonibus, et daseimonita,quemadmodum postco- etiam vagetur stabant discincti, ablata veste, cum
:

gnitionem veritatis vivere debeal et. //ost hxc facis [) : sola tunicella, et nudis pedibus, ut videre est cate-
eum catechumenum, et sufflas in faciemejus,etfacis chesi supra citafa sancti Joannis Chrysostomi, :jt.o-
eicrucem, et pomsmanum super c lput ejus in his ver- )itjo-«v7s: y«i;, xai Uizoo-jTv.-jric, yynvou; jcac «vu7roJrrov{

bis Accipe signum, etc, supra. Hsec manus imposi-

: p.zr<y. tou ^trwviTxou ctovou trabt Ta; twv i^opxtCovTflUi
tio non exstat inCodice Ratoldi. Traoa.7riu.iro'jo-L ywv«?. ld est Discingentes vos. et:

Sal etiam in os catechumeni immittebatur, sed de exeuntes, et sine calceis cum sola tunicella mittunt
hac re infra. Cap. i Hierarch. eccl. Dionysii mentio ad exorcizantium voces. Cap. 2 eccl. Hierar. sanctus
fit signi crucis, et manus impositionis, quae tamen DionysillS : Uiro\\izi uvj KUTOV, xai Kirxjj.fd-jv\jo~i oiv.

ibi non adhibentur ineunle catechumenatu, seu fidei twv Xetroupywv, Id est, discingit eum, et exuit per
tyrocinio, cum fyro Cbristianus primisreligionisim- ministros, etinfrain Theoria, yuavov xat avu-oo^Tov
buitur eleinentis, sed cuni accedit ad baptisinum, ut tiTTJjcrt irobc, hvo~<j.'j.^ ayoowvTa. Id est nudum et di- :

ibidem videre est. scalceatum statuit respicientem ad Occidentem.

In cap. 3 fit signum crucis per exsufflationem. In-
sufflalionis seu exsulflationis meminere Dionysius,
cap. citalo Cyrillus, calechesi 2 mystag.
; sanclus
Augustinus, lib. iv de Symbolo ad catecbumenos, et
multi alii Tcr insufflatur Salanas conversacalechu-
Hanc pcdum nuditatem sanctus Augustinus infra
citandus appellat humilitatem pedum. Quod etiara
; hodie observant Grteci, ut ex eorum Euchologio ma-
nifesturn est. In pedes erigebantur, ut colligitur ex
sanclo Basilio in exhortatione ad baplismum Oux :

mciio ad plagam occidcnlalem, ut scribit sanctus ,

S7ri 71-06*0; 6'iao-T>7vat, id est, non in pedes erigi ib_ ;

Dionysius cap. cilato Hac msufflatione significatur loquitur de clinicis, qui morbi gravitate coacti bapti
Christianum cxsccrarietaboniinariSataiiam. Scd du- smum accipiebant;nec, ut statutum erat, poterant
 369
pedibus stare, qui et in Oratione genu flectebant.ul
Fi • ..:
i »-i <\>..M..... i •_
ibidem videre est, Ovx^iveetyovu zi: njv«p»ffxwvij(rtv
id est. nec genu flectere in adoralione. Quid simile
videtur inepislola Jesse Amliianensis, etin Codieibus
1-ihemensi et Ratoldi Et admonentur <i diacono :
Orate, electi, Flectite genua. Pcstquam oraverint,ite-
rum dicit : Levate.
Capite agitur de sale quod ibi saei •amenlum ca-
5,
techumenoriun appeilatur. Hsec verba. ut ejits guttu
condimentum snpientiae percipiant, neque a sapore
Ghristi ii sipiant, sumpta sunt exsanclo tsidoro.lib.
ii de Ofti ecclesiaslhds,cap.20, ex quo reposui ver-
bum desipiant, cura in Cod. ms oostro legalur cor-
rupte decipiantur, et subaudiendum es! t6 a-tieni vel
quid siinile, Hujus rilns meminit Isidorus cap.citalo,
el sanctus AugustiDus, lib i Confess. cap. II Au-
dieramenim eyo adhuc puet de oita aeterna nobis pro-
missa per humihtatem Filii tui Domim Dei nostri
deseendentis ad superbiam, et signabar jam signo cru-
cis. ct condiebar ejus sale. Klsi nonnulli h_ec ultima
vocabula de sale divinae gratiae interpretentur, qua
nimirumille condilus erat, quod non ita facileadini-
serim etenim si adhibito maluro judicio respensi-
; dies Dominicpe Resurrectionis pubtice in Ecclena
desuoeateeliumenituagitsanctus Augusli-
tetur, ibi
nus qui consistit in his tribus quae hic recensentur,
auditu, signo crucis el salis susreptione quo divinee
sapientia? sal, quo debet condiri calechumenus, si-
gnificatur, absiinendo a vitiis per Dei gratiam, et
tirtutes ampleclendo, a qua vit;e ratione multum
aberrabat ipse Auguslinus, obejus pueritiam multis
vitiis conspurcatam, ut videre est antecedentibus et-
consequentibus ejusdem libri capilibus, qui quidem
sal materiale susceperat, etab eo quod per illud si-
gnificatur toto coetorecesserat, sale mundi jam inla-
tuatus. Mentioetiamexslatin concilioCartb.ni.can.5:
Item placuit ut etiam per solemnissimos paschales dies
sacramentnm cathecumcnis non detur, nisi solitumsal,
quia si fideles per illosdies sacramentum non mtitant,
nec catechitmcnis oportet mutari. Hinc capiendus est n Dei adoptivum.quos mullis librisrefutavit Alcuinus
U II wi
ll.il
f»il
sanclus II.' n
Augustinus, lib. n de peccatorum Meritis et
\ i I . r i l nt-
•
remissione, cap. 26 quod accipiunt, quamvis non
sil corpus Chrisli. sanctum est tamcn. el sanctnisqnam
cibi quibus alimur. quoniam sacramenlum est. Etcap.
20 libri de catechizandis Hudibus De sacramento
sane quoil acctpit, cum ei bene commendatum fueril,
signacula quidemrerum divinarum essevsibilia, 37 S
sed res ipsas visibileseishonorari. Nec credendum est
duobus bis sancti Auguslini locis inlelligi Fulogias,
hoc est panem benedictum. nam ex concilio supra
citato unicum erat cathecumenorumsacramenlum,
nempe sal, quod nunquam mulari debet, neque per
solemnissimos paschales dies, quia fideles, hoc est
bapt'zati per dies illos non mutant sacramentum.
Neque hoc concilio panis benedictus probibilus est
catechurnenis, sed ne mutetur eorum sacramentum
etiam per dies paschales. qira his diebus baptizati
non mutant. Cum igitur sanctus Augnslinus bis duo-
bus locis non explicetquid sit sacramentum catechu-
menorum, rileper citatum concilii locum exp icatur D tia, utscribunt Eginhardus in gestis (^aroli Magni,
quid sit catechumenorum sacramentum apud saoc-
tuinAugustinum.Mecdicendumeslmoreinhunc fuisse
tempore sancti Augustini dari catechumenis panem
benedictum sacramenti loco, quiaid manifeste repu-
gnat concilio cui sanctus Augustinus interfuit, in quo
sal soliluin dicitur essecatechumenorum sacramen-
tum. sedabususqui sensim introducebalur ab eo
tolhtur. Sacramentumautem his locis citatis nonsu-
initur pro sacramento proprie dicto, sed pro eoquod
mysticum est. Groeci hoc ritu carent ;qui non inve-
nitur apud antiquos eorum Patres, nec in libro Se-
veri Alexandri patriarchne. neque in eorum Eucholo-
gio in sequenlia de baptismo.
Cap. Gatcit Tbeodulphus de Symboli si^nificatione
illiusque institutione juxta Rufini lib.de Expositione
symboli, ot sancti Isidori, lib. n eccl. Offic, cap. 1,
doctrinam. Hoc Symbolum dabatur competentibus,
hoc est illis catechumenis quibus fidei mysteria ex-
IN S. GREGORII LIBRUM ^ACRAMENTORUM NOT^E. 370
A plicare fas erat, ut testatur sanctus Isidorus cap. ci-
• • ui/, t_..,.i:i: :,,e —
i_~i: :„;* i.._ a
tato.TraditionisSymboli mcminitsanclusAugustinus i_
lib. ndeSymbolo adcatecbumenos Purgnla itaque :
famitia ftedemptoris^posteaquamcantaintcanticum
: salulis, accepil Symboli remedium contra ttntiqui
serpentis rcnenum ;ut si qnando valuerifradversa-
riusdiabolusdenuoinsdiiari.uoveritredemptuscum
SymboH sacrameni a et crucis vexillo eidebere oc-
curri ; et sanidusAmhrosius, lib. v, epist.33, sequenti
die (erat autem Dominica) post lectiones atque trac-
taiuni dimissis cateckumenis Symbotum aliquibus
competentibus in haptistenis tradebam basilicae.
TradebalurSymbolurncompetenlibusin Dominica Pal-
marutn, nt refert sanctus fsidoruslib.ide Offic.cap.
Tl additque rationem Hoc die comnetentibus tra-
; :
: ditur propter confinem Dominicse Paschsesolemni-
tatem.ui quilnin ad Dei gratiam percipiendam fes-
tinant.fidem quameonfiteanturagnoscant. InGallia
idem fere mosolimservabatur nam ante octo dies ;
g Paschse competentibusSymbolum tradebatur, utsta-
tuiturin concilio Aga'hensi,ean.l2:Sy./.6oZ.<W2 etiam
placuit in omnibus Ecclesiis una die, id esl anteocto
competentibus tradi. HaecautemlraditioSymbolini-
aliud estquam mysteriorum qmeineocontinentur hil
expositio. Dicit Theodulphus fidei nostrae Symbolum
abaposlolis fuissecompositum,quod praoter Rufinum
et Isidorum supra citatos confirmat sanctus Hierony-
mus epist. ad PammachiumadversuserroresJoannis
Hierosolymitani In Symbolo fidei, et spei nostrse, :
quod abapostalis traditum, nonscribiturin charta
et atramento, etc
Cap. 7, exponitfidem Theodulphus, quae in Sym-
bolo continetur. Sed cum ait Christum non esse Fi-
lium Dei adoptivum, ostendit se esse ortbodoxum,
nec consentire haeresrsuo temporein Hispanianatae,
quam Elipantus Toletanus, et Felix Urgelitanus pon-
tifices defendebant, asserentes Cbristumesse Filium-
11 l/llt T .....
Dicit
t I i i .,!..,
Theodulphus
i l S^ltnisifil tm
Christum
1 I
natum esse
jlr\e>t*n
_rv
deA Spiritu
i C . ,-, . . . . , , I , . , . . . \ 1 . , . . I , . I I , , f i-. . . . . I i i »-v-» /1 i . . , i I i
sancto, quia olim in quibusdam exemplaribus Sym-
:
/_'.
boli ita scrinlum fuit, ut videre est apud sanctum
Augustinumjib. et n de Symbolo. et apud Rufi- i
num, in expositione symboli. Sed statim mentem :
suam aperit Theodulphus Id est ut Spiritu sancto :
cooperante verum sibi corpus ex Virgine Dei Filius
assumpserit. Ha>c verba, id est Dei Fiiius, corrupta
sunt, et legendum est qui est Dei Filius. Notandum
etiam illud est quod infra scribit Spirilumsanctum
ex Patre Filioque procedere, in quo etiam se 379
ostendit ortbodoxum, maxime cum illiusaetate mota
quaeslio esset de processione Spiritussancti a Joanne
monacho Hierosolymitano, qui negabat Spiritum
sanctum a Patre Filioque procedere :cujus rei causa
Carolus Magnus, anno Domini809, concilium episco-
porum Aquisgrani coegit.misitque Bernharium epis-
copura, et Adalardum abbatem Corbeiensem ad
Leonem Hlpapam, hujusquaestionis definienda gra- j
quidam mooachus Egolismensis, in Vita Oaroli Magni,
anonymus, in Vita ejusdem imperatoris, et Annales
Fuldenses ad pivefatum annum.
Cap. 8 agitur de scrutinio, hoc est deexamine, ut
vocat sanctus Augustinus, baptizandorum non te- :
mereolim dabaturbaptismus, sedbaptizandorum vita
et intentiodiligentiusexaminabantur, ut testaturTer-
tullianus lib. de haptismo Caeterum baptismumnon :
temere credendurn esse sciant,quorumi>fficium est.
Omni petenti te dato. suiun habet tituium, proinde
ad eieemosynam pertinenlem. Imo iliwl poliuspers-
piciendum. Nolite sanctum dare cunibus, et porcis
projicere margarita veslra. Sanctus Augustinus, lib.
de Fideet operibus, scrutinii meminit, cum ait Quules ;
sintipsisdiebus, quibus cafechizantur, scrutantur,
exorcizanl w,sov/^m£u?'.Videeumdem,hb.decatechi-
zandis Rudibus. SubjunyitTheodulphus Hunc enim :
morem Ecclesiacomervareconsuevit, utper aliquod
 o ,

371 1N 6. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. :i72

dierumspatium, etc.Hia verbiiagitde competentibui A ejusmodi bominum baptismum in Pcntecoiten uiqua

qui Dominica Palniarum nomensuumdabant, etacru- percodinari, quo sapere cant, sc proinde bos qua- li

tinium lubire tenebantur, ul tupra docuimut Hise draginla die ei e dc illis quadraginta diebua qui
conferebanl io Eccleiiam, bumiliata cervice poitrato sunt anle Penlecosten inlelligendoi, eo quod baBC
nudis pedibus, Inmfflabantur, exorcizabautur,
cilicio p ,.-i pauc t anle Paacha die
itio jrrillo i

Satansrenunliabanl ejuiquepo npiaeioperibui.aj ro- recitala nt. Sed prioi ntenlia potior
i quia
boluro cii tradebatur, i<l <si exponebatur, jejunia eia probari qod poteil ejuimodi praefationeai f ine paulo
indicebantur, quue uaquead baptisroidietn lervarede- ante Paicba a sancto Qyrillo reciiatam. !'• Si paucoi
bereolcumabslinentiaab uxoribui, quaeomniaplana dii's -.ilicin bebdomaden lumamus ante Pascha, ab
Bent exsubjectiasancti Augustini locis,el primoqui- iniiio iliins hcbdomadea seplcm el quinquaginta diea
dem ex lil>. u de Symbolo ad catechumenos, cap. I : inlercedenl usqi e ad Penlecoilen. rocabulum ir/w-
''•

Quidest, dileclissitni, quod in vobis celebratum est ?
quid est quodhac nccte drca t<<>s aetum cst f quod
prxteritis noctibus actum nonest, utexlocis secretis
singuli producereminiin conspectu tolius Ecch
ibiquecervice humiliata,qucemaleantea fuerat exal-
tala,in humilitalepedum cilicio substrato in vobis ce-
lebrareturexamvn.dtnueexvobisexslirparelurdta-
bolus superbus dum sitper vos invocaius est humilis
allissimus Christus. Omnes itaque humil.es eratis,
Btapia, quod tempua praescriptum aeii prseatitutura
aigniflcat, contrarias leulentiae adveraalur. Si enim
tempua quadraginta dierum praescriplum esl
chumenis baptiima peb ntibua ad eoa mslruendot et
agendam poenitenliam, lignum esl omnes buic praa-
ecripto obnoxioi fuiise. Sed luic xi. dierum ipalium
ampliiis probaturex ipaoCyrillo, siquidem catech. 1,
adhortans baptismum petentea arl eaquae mundi aunt
ableganda, sicait Mundanahaec omnino postpone, :

humiliterque petebatisorando, psallendo, atque di- parva enim sunt quae relinguis, maxima vero qux
cendo Probame, Deus,et scito cor meum ; proba w " dantur a Domino Retinque prmentia, ct crede
: i
t

examinavit corda servorum suorum. Et cap. 1 lib. iv futura. Tot annorum circulos tran egi ti, mundo
Omina sacramenla qux actasunt et cigunturinvobis frustra operam navans : Koi Tiaaapdxmra /. /; .-.
-.

perminisleriumscrvorum Dei, exorcismis, oratio- ov i /'j'i')iv.^ -f, npoaev //.. etc. Id est Et quadrugin- :

nibus, canticis spiritalibus, insufflationibus, cili- la diebus non vacabis Orationi propler animam
cio, inclinationecervicum, humilitatc pedum,pavor tumn. Catecb i. aectione I. ad eoidem Anle :

iste omni securitate appetendus, etc, etlib. de Fide
et operibus, cap. 6 Quo sine dubionon admitteren-
: si nune summatim dogma'um necessariorum capi-
tur, si per ipsos dies, quibus eamdem graliam per-
cepturi, suis nominibus datis,abstinentia, jejumis,
exorcismisquepurgantur,cum suis le.gilimis et veris
uxoribus se concubituros profilerentiir, paucis ipsis
solemnibus diebus nullamcontinentiam servaturos.
Traditionisnominishocloeofitmentio,traditionissym-
boli lib. n de Symbolo,cap.l :Purgata itaque familia
fidei traditionetn prxclare mecuni actum vid
:
ta repetam, nedicendorum multitudo, xaira j.i-.'j .j
<fuitr~r,u.a r»v queoiuv -r,- 'j.-jvj.-. t-ttz'.-//.-.?:^ : '/-/tc:,
id est,W intercessurum aierum sam-tx Quadrage-
simxtotius intervallum oblioionem indueat nostro-
rum rerum earum qux nd cogitaudum sunt soli-
diores. Quod ronfirmatur ex catechesi 18, quae est
ultima illarum catecheseon. ubi sic scrihit De tra- :

Redemptoris, accepit Symboli remedinm contraan- dita namque vobts adprofitendum sanctaet apos-
tiqui serpentis venenum ; et lib. iv cap. 1 Acceins- lohca fide. quantum catechesis capere potuit, p< r
:

tis et Symbolum prntectionem parturientis contra Dci gratiam diximus,ev ratS 3 lekBovtratti Tovraiz -rgj
venenaserpentis. Renuntiationisdiabolomeminitlib. zi7Tv.o'j./.o'77f z ?,x;'j'j.i;. id est, pixteri'is hisre qua-
t

i de Symboloadcatechumenoscap. 1 Siadjutorium G dra-j-esimx diebus El panlo post enbjungit, vjztt-.j-

:

veslrum in ncmineejus est, renuntiemus diabolo et ff/j; to ~)oiixov -.?,; 'j.ytv.; roii \\.d<jya r/j.iyj.;. etc, id est

pompisel angelis ejus. Hoc audislis. hoc et vos pro-
fessi estis, renuniiare vus diabolo, et pompis et ange-
lis ejus. Poenitentiae ante baptismum meminit ctiam
Tertullianus lib. de Baptismo sub finem Ingressuros : gnum est eam initioquadragintaillorum dierum.qui
baplismum Orationibus crebris et jejuniis f/enicula-
tionibus et pervigiliis orare oportet, et cum confessi-
one omnium retro delictorum ; et conciliumCartha-
ginense iv, 380can 8o Baptizandinomen suum
- :
clent, et diu sub abslinentia viniet carnium, etc, ubi
legendumputo a aliquandiu pro diu. Nam sanctus
Augustinus,cap. Glibri deFideetoperibusdixit Pau-
instante autem deinceps sancto Pa-chate, et ve=tra
in Christo regeneralione. Itaque cum priedicta pra3-
fatio ad snpni memoratas catechesus pertineat, si-
institutionispleniorisetpoenitentiaecausa baptismum
petentibus conc.edebantur. recitaturnfnisse. Hiauiem
dies videntur initium duxisse paulo ante jejunium
quadragesimale.
Verum etsi quadraginta dies competentibus Gra?cis
praestitutas fuisse ex sancto Cyrillo constet. tamen
apud sanctum Joannem Chrysostomumtriginta tan-
:

cis ipsis solemnibusdiebus ; cui subscribit sanctus Isi-

doruslib. deOffic,cap.27,cumaitcompetentescre-
tum catechesi prima videre licet 381 AaV eti :

l
rptdxovTa r,y.zp'j.;. Id est Sed supersunt adhuc tri- :

ari Dominica Palmarum, ii enimerantqui exorcismis

et ejusmodi poenitentiaesubjiciebantur. ut videre est
apud sanr.tum Augtistinum eorlem capite acproinde
ginta dies. et revocabit nos non Pharao. se<l ccelo-
rum Rex ad supernam patriam. Etinfra loquensde
;
eorumdem annorum spatio Quare igitur Patrei :

liquido constat hancpnenitentiam non fuisse diutur-

^. prxterito toto anno, IvTOUTWTMXKipeJ ixwo-raywyBto-Qai
nam;quod satis innuit Tertulliaaus loco citato, cum T'j. -i/.-jy.-f,; 'F./.y./CTi.'/:; ivofiodsniffav id e.-t, hnr lem- ;

dixit to ingressuros.
pore (tri</int.a dierum) secretioribus mysteriis Ec
Apud Orientales seu Greecos fuithaec quadraginta clesix fitios imbiti voluerunt ? Sed non fuit una ubi-
dierum poenitentia, ut planum est ex pnefatione que consuetudo. Per hos dies ejusmodi competen-
sancti Cyrilli ad eos calechumenos qui nomen dede- tes oinnia retroactae vitae peccata confitebantur, ut
rant ul baptismum susciperent n a>« aoiri npoBstr-
: patet ex sancto Cvrillo, catechesi I 'Y.lo-j.o^oyr.iat :

jXI.U, T£<7<7«Q«X0V-a i)u.SOi)V US7C/.V0MV 6Y61?. Id eSt t« 7cenpayu:hia r« lv Xoyw, ri r/byw, -Jj. ev vuxri, zv.ev
'.

Tempus praescriptum tibi multum est, quadraginta
dierum p;enitentiam hahes, Ibi sanctus Cvrillus lo-
quitur ad eos catechumenos qui dato nominebaptis-
mum appetebant, admonens eosquantacum puritate
cordis lioc sacramentum suscipere deheanl quod si
forte peccandi! voluntatem non omnino oxuerint,
hortatur ut dum quadraginta dierura tempus pceni-
tenfue prasstititum hahent, omnem prorsus peccati
affectum a se procul amendent. Nec dicendum est
r.iMzox. Id est, confilere actus tuos sive in verbo, sive
in opere, sive noctu, sive interdiu.
Id etiam suprn de Lafinis notavimus exTertullia-
no. Sed liaec confessio queraadinodum et pneniten-
; tia, non erat sacramentalis. quia uulium sacmmen-
tumante baptismura confertur.ut vulgodocent thco-
logi. Siquidera tum confessio tum poenitentia eranl
tantum qu;edam disposilio ad baptisnium rite et ut
par cst suscipiendum. Alia erat calechumenorura

a In novissima Conciliorum recensione et Editione, quamvis aliquandiu praeferendum

servatum est diu,
videatur.
 u

373 JN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM N01\E. 374

sive perfoctorum, seu imr>er f ectorum poenilenlia, si
forte io ipso catechumenatuscurriculo capilale cri-
raea aliquod admisissent, de qua agitur
Nicaeno, i. can. i. et Neocsesari 'iisi. can.
1
Cap. 9 lectaratur qualiter Qat scrutinium. ncmpe
A Deum non esse corporeum, cum nominB
sentiebat
membrorum,qu8epassim inScripturisDeo tribuuntur,
m eonciliis ei objicerentur, recte dicebat per hsec incorporeas
•">.
intelligehdas esse virtules. At cum ille diceret ani-
niaiii nominis esse cor ioream, suamque opinionem

tuin tanguntur saliva nares ei aures, quod fit juxta slabilirel ex quibusdam membrorum nominibus quae
usum Ec:lesi (i! Romanae, ut videre esl apud Vleui- in Scripluris anirase horainis tribuuntur, sanctus Au-
nuni. de Offic, capite de Sabbato sancto cum
lib. guslinus, lib. iv de aniraa el ejus origine adversus
ritum Roma
iin dandobaptismoexplicat: euui agens retorquendo solutionem sic infit Quia :

Inlc verofangil ei nd es, et mres I) um 'dissime defendis non esse corporeum, quid
Idicil ad i

•mdrxtram Epdeta, quodest, adaperire;adnares: igitur causse est, cur nomina ista membrorum in Oeo
inodorem suaritatis. Juxia nlium usum apud eum lem tibi corpus non faciant, in anima faciant ? An vero
Alcuinum, capite cilato taDgunlur lanlum aure quando de creatura hcec dicuntur, proprie accipienda
sii.it ; quando autem de Creatore, tropice atque trans-
nares siue spulo, queraadmodum apud sanctum
Ambrosiom, cap. libri de Ilis qui mysteriis ini-
i
late.

tiantur [perite igitur aures, et bonum odorem vitoe

:
In eoileni capite nolanda sunt h;vc verh w.quiaerijo
wlernceinhalatumvobis m tneresacrame ito umcarpile ; Divinitas hominem assumens. Ita supra locutus est
quod vobis sigwficavimus, cum apertiouis celebranies cap. 7 perfeclum naturai nostrx hominem susceperit,
:

myslerium, diceremus Evhits, id est, adaperire. Et juxta commuDem loquendiusum sanctorum 1'atrum
ralionemsubjungit. vt venturus ad gra- g qui dicunt liliuui Dei assuni[)sissc hominem, nec
ttam;qui 'efur cognosceret,quidresponaeret ideo aslruunl iluas Christo personas, scl nihil aliud
meminisse deberet. Etlib. de Sacramentis, cap. I i :
intelligunt perrohominem quam naturam humanam.
ergo tibi sacerdos atires teligit, ut aperirentur Unde slatim subjungit Theodulphus, eodem cap 7 :

s in:v ad sermonem et ad eloquium sacerdntis. Et Et verbumcaro faclumsit assumendo humanitatem, id

inlVa ropler gratiam operis et muneris non est. naturam humanam. Cum autein dicitpfir/iecfMfw
tangttos episcopus, sednares. Quare naresf ut bonnm hominem, propter Apollinarera facit, qui, ut scri-
id
odorem accipias p eternce ul dicas Christi enim :
bit Vincenlius Lirinensis, cap. 17 lihri pro calholicae
bonusoilor sumus Deo, quemadmodum dixit Apostolus fidei antiquitate et universitate, dixit: In ipsa Sal-
sanctus, e' sit rn te fidei devottonisque plenafragrantia. vatoris noslri carne, aut animam humanam penilus
nou enim exstat in eorum
Iloc riiu Graeci carent, non faisse, aut certe talem fuisse cui menset ralionon
v
Euchologio, uee Patres Craeci meminere. Theodul- esset : vel, ut scribit sanctus Paulinus', epist, 2. i :

phus tantum meminil tactus aarium el aurium, agens hominem a Deo assumptum animam mentis humange
de scrutinio, quasi solus ille adhibcretur; sed insuf- vacuam, qualis est pecorum et jumentorum, habuisse.
fiatio, exorcizatio, abrenuntialio, el unclio scapula- Christus homo perfectus nonesset. Quod si ila esset,

rum et pecloris, sunt etiam scrutinii ritus. Tandein in hoccapite 9 notandum est, cum Theo-
Eranl autem septem scrutinia priraum incipiebat dulphus dicil ex commislione.duarum subslantiarum
:

tertia Dominica Quadragesimae, juxta ordinem Ro- in una Filii Dei persona factum esse collyrium, eum
iii i iii et Codicem
1 1 Ratoldi, vel quarta Dominica non intelligere >tuas substantias in Chrislo divinam
QuadragesimaeJuxtaCodicein Rbemensem. ultimum /.J el humanara inter se pennistas in terliamcoaluisse,
Sabbato sancto fiebat eaque inter Missarum solem-
:
ut in inislis usu venirc solet. quod blaspheinuin esl;
nia. sedpost lectionesdimittebantur baplizandi cum sed usLim fuisse vocabulo commislionis improprie,
•ris calechumonis. Oliin in Hispania hoc scruti- ratioue allegoriae cx collyrio sumptae. Nam supra,
nium fiebat vigiuti diebus ante baplismum, ut sta- capite 7, dix t Filium Dei verum hominem factum
tuiturin concilio Bracarensi n, can. Sin autem fuisse, eumque perfectum nalur;R noslrse hominem
I :

minime, docere debent ignaros, et hoc modis omnibus susce|iisse, juxta superioreni interprelationein, et
praecipere, sicut antiqm canones jubent, ut ante dies Verbum carnpm faclum fuisse assumendo humanita-
iti baplismi ad pnrgationem exorcismi concurrant tem, non permutando divinitatem, qua? omnia com-
humeni, in quibus viginti diebus omnes catechu- misfioni duarum substantiarum adversantur, et a
symbolum, quod est Credo in Deum Patrem om- Monophysitarum h»resi longe abalienata sunt. Ad-
nipotenlem, specialiter doceantur. Cum enira praecipit mittunl quidem theologi in Christi personacomposi-
conciliuni cathecumenis ul accedant ad ecclesiam ad tionem. at commislionem negant. Vide divum Tho-
purgationem exorcisrai, hand dubie loquitur de scru- main, 3 [).. qu;est. J, arl. i. Adversus hanccommis-
tiuio, euin exorcismus inler praecipua scrutinia cen- tionera fuse disputat Doetius lib. de duabus Naturis
sendus sii. Sed temporibussancti Augustini, el sancti et de una persona Chrisli.
Isidori in-ipiebat scrutiniura Dominica palmarum, Cap. 10a,L:it Theodulphus de unctione pectoris et
otsupra docuimus Apud Graecos fi<'bant |>er qua- scapularura,de qua fusesalisa nobisactumestsupra.
draginta, aut trigintadies.ut 332 su P'' a notaviraus. Cap. 41 agit de abrenuntiatione, per ouam cate-
Inipsis scruiiniis separabantur maresa feminis, ut D chumenus abrenuntiat diabolo, operibus ejus et
habetur iu praefatis Codicibus, et ap id sanctura Cy- pompis. Ilujus abrenuntiationis meminit Optatus
rillum Hierosolymitanum in pnefatione/Avfye^usTa Milevitanus, lib. v adversus Parmenianum Tertul- ;

«voVmv, /./>. yjjy.r/.z: jxara yuv%txeov, id esl, masculi

cuin masculis, feminaecum lemnis. Mares in parte
lianus, lib. de Spectaculis :
383
C-umaqnamingressi
Christianam fidem in legis suoe verba profitemur, re-
dextra. feminse in sinistra coilocabanlur, ut teslau- nuntiasse nos diabolo, et jmmpx, et Angelis ejus ore
lur cilati Codices. Cum autem esscnt juxta fontes, nostro conteslamur. litlibro deCoronamililis Aquam :

statim baplizandi stabant trementes, demisso vultu, adituri ibidem etaliquanto i>rius inEcclesia sub antis-
K inuliio manibus tenentes, ut habeiur iu synodo titis manu contestamur nos renuntiare diabolo, etpom-
Coostaotinopolitana sub Mena, actione5,in formata et angelis ejus. Sanctus Auguslinus.
. lib. n de
adversus Petrum Apamene episcopum "IoravTat to : Svmbolo ad catechumenos Hoc audistis, hoc pro-
:

~ /r, 70j Uyiovo; xrroT/ douvts?, XOTOd viJovTi;

j.v. r, /.'/.).
fessi estis renuntiare vos diabolo et angelis ejus.
rv; /vyv.; tv v.rr'/r/.ovT:c, v.y.i rosuovre; svxaioax;, etc Sanctus i/yprianus, epist. 7. et alibi passim, dixit
Id esl Slant speciem certaininisexplieantes, innuen-
: sseculo renunliare, brevitatis gratia Smculo, inquit, :

tes deorsum, se manibus tenentes, in tempore tre- renuniiaveramus, cuin baptizati sumus. Apud Theo-
raenles, diabolique invid.-B asluliae resistentes. In dulphum renuntiatur diabolo, porhpis et operibus
versioue Lalina legitur nonresistens sednegatioabest ejus, quemadmodum et inCodicibus Rhemcnsi, el
aGraeco. Ineodem capite Theodulphi notanda sunt Ratoldi. A|Mid Salvianum, lib. vi de Providentia
haec verba Permembra corporisspirila esanimwvir-
:
Dei. rcnuntialur diabolo, pompis, spectaculis et ope-
tutes intelliguntur. Sic Vincentius Victor, qui optime ribus ejus Quw est enim (inquit) in baptismosalutari
 ;

878 IN S. GREGORIl LIRRUM SACBAMFNTORUM NOTA:. 370

Chrittianorumprimaeonfeiiio qua, tcilicet, niiiut \ tupra, catecheti 4, lotum illud exposuit. l<! etiara
'

renuntiare te aiabolo, ac pompi eju< atque tpectarulit nolum e>l ei Salviano, lib. v <!<• Pro idenlia Dei :

et operibut proteslantur ; e! paulo po ibrenuntio

i
Abrenunlio enim linqun) diabolo, pumpii, ipectaculit
:

Unquis) diabolo4 potnpit, tpectacuht et operibut ejui. et opt >'< i-i quul po
i

Et nic pompas et spectacula pro uno eodemque su Deum Patrem omnipolentem et in Jeium Chritlum l <

inii .Sanctus Augustinusel lerlullianus, Bupra citati, lium ejui. Ergo prtmumrenuntiatui diabolo, ui
el sanctus Cyrillus moi citandus, pompaa diaboli datur. El c\ sancto Auguatino, lil). de anima el i

interpretantur spectacula, boc es1 theatn lasciviam, origine, cap. 10 tdeo cum baptizantur, tymbolum
;

amphitheatri crudelitatem, clamores, el inaaniam reddunt,et ad interrogala reipondent. Hinccapien

circi. Optatus, lib. r adversus Parmenianum iContra
Vulgo terna fll abrenuntiatio, ut babetur capite 2 not peccatoret (ut oullii) inlerrogemui aUerum g
Hierar. eccl. sancti Dyonisii, in Grsecoruro Eucho- Irm. mi renunliet diab et credat,e\& et dieat, re- '
,

logio, in Codicibus Rnemensi el Ratoldi. Sanctus nuntio et credo. El Rulinus, io libro de tione I
|

CyrilhiB, catechesi rayst., addil

1 renuntiationem Symboli Et motibi tervatur anliqnui, eoiquigraliam
;

quartam, nimirum cultui diaholi Verumtamen, in-

: baptitmi tutcepturi tunt publice, id ut paelium \«>-
(|uii, iuiiIi quod manu extenta tanquam ad pratentem jiulu audiente, Symbolwn reddere, Quod v mbolum
ilirilur. '/t.otv.ttouv.i aoi Earavtj, id esl. iciiuiilio libi Tbeodulphusappellal professionemsanctaeTrinitatis,
Satanas ; e1 infra Doceritmoxalteramrenuntiationit
: ln Euchologio Graacornm, posl abrenuntiationea
partem addere, xai itaai rot<; Sfpyois o^ou, i<! cst. et et responaa ad aliquol interrogationet, baptizandus
omnibus opcrihus tuis et infra ; Deinde dicis
: K«i g recitatSymbolum. ApudsanclumDionysium, cap. u
:

Kdrxr, r>5 Ko<j.irij ttuzov (lege cov et omni pompee tuae ecci. Hierar., trinam facit profeaaionem, quse nihil
;

ct infra dicis praterea

: K«i nuay o-ov iuTpeiu, id est,
: aliud estquam Symboli recitaiio. In Codice Rhe-
etomni cultui tuo. Ubi per cullum diaboli intelligi mensi sacerdos ipse recitat Symbolum Poitea :

omnem qui idolis exhibeturhonorem, auguria, arus- tangit ei pectut, ut inter scapiuat, de oleo exoreizato,
picia, artes magicas, et scelerala sacrificia. Apud et vocato nomine ejut, tingulii dicem Abrenuntias :

sanclura Ambrosium, lib. l de Sacramentis. cap. 2, Satanae 7 R. Abrenuntio. El omoibnsoperibusejus ?

duplex duntaxat habelur abrenuntiatio Quando te R. Abrenuntio. Et omnihus pompis ejns ? R. Abre-
:

interrogavit, Abrenuntias diabolo, ct operibus ejus ?

'

nuntio. E1 ego linio te oleo salutis in Cbristo

quid respondisti ? Abrenuntio. Abrenuntias soeculo ot Domino noslro. Inde vero dicit Symbolum impotita
operibus ejus?quulrespondisti ? Abrenuntio. Memor mann supe.r capita eorum. Heec autem manuaim-
esto actionis tua>, et nunquam tihi excidat tua? series positio habetur apud Dionysium, capite citato, post
cautionis. Quae ultima verba confirmant duplicem trinani illam professionem Et cum ter profeuu» :

hanc renuntialionem, quae tunc eratin Ecclesia Am- esl, s-i-A/j.y.vjo; euAoyet. xctc yetoorovet, idest, Oratione
brosiana, Renuntians convertebatur ad Occidentem, facta benedicil, et manuin imponit.
ut scribit sanctusDionysius, cap. supra citato, sanc- Cap. 12 explifat Theodulphus quid sint pompae,
tus Hieronymus mox citandus, et sanctus Cyrillus, et opera diaboli, dicitque per ea septem intclligi ca-
cathec. 1 mystagogica: Primum ingressi estis in por- pitalia peccala.
ticum domusbaptislerii, xai npoz rac (Juo-pac bot&tss, Gap. 13 cum dicit per sanguinemet aquam quae de
etc, id est, et stantes versus Occidentem, etc Ita ha- n Christi Iatere fluxerunt, sigmficari fluo praecipua Ec
betur in Euchologio Grsecorum. Apud Dionysium clesiaesacramenta pcrsanguinem.quoconsecramur,
;

renuntians Satanae manus obtrudit, apud Cyrillum intelligit Eucharistiam quaeolim unacum baptismo
et in Euchologio extendit. Abrenuntiatione facta dabatur. Quidam intelliguntperaquametsanguinem
vertebatur ad Orientem.ut patet ex eodem Diony- omnia Sacramenta, quidam Ecclesiam. Vide Cyril-
sio,cap. citato, sancto Hieronymo, in cap. vi Amos lum, cathec 13. In eodem capite sequuntur haec
prophetae Unde ct in mysteriis primum renuntiamus
: verba Invccato namque Deo desrendil Spiritus sanc-
:

ei qui in Occidente est, nobisque moritur cum peccatis tusde ccelis, etc Terlullianus, lib. de Raplismo :
et sic versi ad Orientem pactum inimus cum sole jus- Igitur omnes aquw de pristina originis prcerogaliva sa-
titice, et ei ^erviturosnos esse proruittimus ;et sancto cramentum sancli ficationis consequuntur invocalo Deo. ,

Cyrillo, catechesi citata, qui hanc hujusce ritus cau- Supervenit enim slatim Spiritus de ccelis, et aquis su-
sam profert. Cum enim baptizandus renuntiavit Sa- perest, sancttficans eas de semetipso, et ita sanctifieatce
tanae principi tenebrarum, rescissis pacti santiquis, vim sanctificandi combibunt. Ubi isti duo auctores
convertitur ad Orienlem ubi est paradisus, quem dicunl per Dei invocationem id est formam, aquam
Deus in Oriente plantavit- Sic conversus manus tol- sanctificari, et pcreamvim sanctificationisconsequi.
lebat sursum, ut docet sanctus Dionysius, cap. ci- In eodem mentiotrinae mersionisde qua
capite fit

tato, et sanctus Basilius in exhortatione ad baptis- supra. Qui vero baptizabantur ita in fontem olim
mum, qui dixit: Xet'p«; «pat etc oOpavov, id est, tol- demergebantur, ut etiam totum caput mergeretur.
lere manus in ccelum, et sic profitebatur se Christo Sanctus Hieronyraus, dial. adversus Luciferianos :

serviturum, et adhsesurum, quod vocant Grseci oi>v- Nam et multa alia qux per traditionem in Ecclesiis
rv.rjiirOa.'. sanctus Dionysius, Euchologium. et sanctu-
D observantur auctoritate sibi scriptx legis observarunt,
Gregorius theologus, qui orationede baptismodixit: velut in lavacro ter caput mergitare. Quod satis innuit
"Oav? SeoTflTt cuvTao-TopLevoc, id est, toti Divinitati ad- sanctus Cyrillus, catnec. I7,cum ait: "Oo-jreo yao 6
junctus, adhaerens. Sanctus Basilius, oratione citata, evouvwn 1-j rotc Jov.ii zat 3y.-7o^o'j.iJo: iravra^odev ujto
dixit 0eoj o"vv0eo-0at, id est, pacisei cuiri Deo, nisi
: rwv uo*ar«av TrspiSaXierai. Id est Ut enim is qui subit
:

legendum sit o-'jvT«'o-o-eo-9ai, cui contrarium est b.r.o- aquas.et baptizatur, un<liqueab aquis circumdatur.
id est, renuntiare, abrenuntiare,
Tao-o-eo-9at, apud 385 Tandem notandum est quod dicit de fonte
praefatos aucfores et Palladium in Lausiaca. baptismi. seu baptisterio, cui simile est illud sancti
384 R' s
'^ a r '^ e peractis, baptizandus recitat Isidori, lib. xv Orig., cap. * Fons autem in delubril
:

Symbolum, ul habetur in Euchologio Graecorum, locus regeneratorum est, in qua septem ijradus in Spi-
idque ex anticjua consuetudine, quam videre est apud ritus saucli mysterio formantur, tres in descensu. tres
sanctum Cyiillum. calhec. i mystag Tunc admone- : inascensu; septimus vero is est qui et quartus, id est
baris, ut diceres : Iitoreuw et§ tov Ilarepa, xat e<c rov similis Filio hominis, exstinguens fornacem ignis, sta-
Ytov, xat etc to Ilve-jixa aytov, xat et; 3v.ztl<tu<>. u.ztca- bilimenlum pedum. fundamentum aquoe, in quo plenir
votac, id est Credo in Patrem, et Filium, ct Spiri-
: tudo il/i iinlatts habitat corporatiter
tuin sanclum, ct in baptisma pocnitentia:. Et cum Ex his Isidori et Theodulphi locis notandum est
subjungit De quibus in superioribus catechesibus,
: olim fuisse in baptisteriis septem gradus. tres per
quanlum divina concessit gratia, latius dissernimus, quas ascensus ad illud erat, tres per quos in illud
satis innuit totum reddendem esse symbolum, quia descensus septimum vero fuisse in medio baptiste-
;
377 1N S. GREGORIl LlBRLM SACRAMENTORUM NOT\E.
rii. in quo fons ipse fundalus erat, in
quorum opera baptisrao enil necessaria, undeappel-
latur fundamentura Beque et stabiliraentum pedum.
Super ipsum fontem erat appeosa columba aurea
vel argentea Spiritura sanctum repreesentans ut vi-
dere heel in synodo Constantinnpolitani sub Mena,
actione ;>. in supplicatione clericorum et monacho-
ruiu Antioc iiee ad Joannem patriarcham, etc. Prse-
siimptum estaulem ab ipsoet hoc ; nam columbas au-
reas et argenteas in formam Spiritus sancti super di-
ci)in lavaeraet altaria appensas una cum aliis sibiap-
propriavit.
Cap. 14. agit Theodolphus devestibus alliisquibus
post sanctum lavacrum neophyti ieduantur, et de
quilius supra fuse satis a nobis actum est.
Cap. 15 agil deunctione chrismatis qaae lit apres-
byteris in recens baptizatoruro vertice,de qua etiam
supra scripeimus. Sed quia multi 1'atres agunt de
unctione chrismatis confuse satis, non distinguendo
inter onctionem chrismatis quas fit in vertice a pres- B audite. Qua?. autem hic dicuntur de numero septena-
bytero, ei inler eam qute fit in fronte ab episcopo,
quani qoidem ferunt, ul babetur in Pontificali Da-
masi. inslitutam fuisse a sancto Sylvestro papa, ut
presbyter liniat chrismate levatum de aqua.
!)ici) Patres omnes qui antesanrtum Sylvestrum
locuti sunt de unctionc chrismatis. esse intelligen-
dos de ea unclione qu;e tit in fronte ahepiscopo, et
spectat ad saeramenUim conlirmationis, etsi ali-
quando utiintur olei nomine nam illis Jocis oleum
;
sive a Graecis 1'atribus sive a Latinis pro unguento
seu chrismate usorpatur.
Secundo notandum est, quoniain Grseci ea unctio-
ne quae fit a presbytero in vertice carent,omnes co-
rum antiquos Patres, cum de unctione clirismatis
agunt, de illa unctione qua? fit ab episcopo in fronte
esse intelligendos.
Tertio, quia rara est apud sanctos Patres mentio
unctionis chrismatis qu« fit a presbytero in vertice,
dico eum simpliciter et sine adjuncto de chrismate
seu illius unctione agunt, esse de illo chrismate seu
unctione qua? ad confirmationis sacramentum spec-
tant intelligendos, maxitne siex nulla circumstantia
deprehendi possit eos fuisse locutos aut de chrisma-
tis unctione qua utuntur presbyteri, aut de ea qua
nonnulli haeretici ad Ecclesiam redeuntes reconci-
liantur Xec ohstant varise interprptationes mysticae,
.
nam una eidem unclioninon semper attribuitur.sed
non raro indifferenter, quemadmodum et unctioni
qua? baptismum prapcedit.
Et ut omnis ambiguitas tollalur, notandum est
oiim qnando haptizabat episcopus,quod sa^pe saepius
contingehat (rarius enim baptizabant presbyteri et
diaconi). statim conferebat sacramentum confirma-
tionis, in fronte ungendo chrismate neophytum, ut
videre est apud sanctum Ambrosium, Cyrillum,
Dionysium, Severum, auctorem Qua?stionum inter
opera sancti Justini. qua?st. 137. ad orthodoxos, et
alios nec ungebatur neophytns in vertice a pres-
:
bytero, cum ejusmodi unctio instituta sit ob defec-
tum episcopi, etsi postea adhibila fuerit neophyto e
fonte levato quam mox subsecutura esset unctio
chrismatis in fronte ab episcopo. ut videre est in
nostris Sacramentariis mss. et in Ordine Romano.
Quod ideo notavi qui i hic a nontiuliis recentioribus
unctionem verticis cum unctione fronlis confundi
animadverto in locis Patrum qui vulgo citantur a
Iractatoribus.
386 l;l 16 agit Theodulphus de mystico vela-
P sanctum donare valet sed datur ut intelligat bapti-
mice. quo recens haptizati caput post unctionem
verlieis tegitur, de quo agunt Jesse Ambianensis, in
epistola de baptismo, el Alcoinus, lib. de Officiis
divinis, cap. de Sabhato sancto Tunc sacro chrisma-
: a
te cannt perungitur, el mystieo tegitur wlamine, ut
mielligatse diadema regni et sacerdotiidignitatempoq-
tarejuxta Apostotum: vos estis genus electum, regale,
sacerdotale, offerentes vosmetipsos Deo vivo hostiam
sanctam et Deo placenlem. Sed cura Theodulpho di-
378
quo stabant ii A citursignificari hoc velamine sacerdotalis capites
operimenium. ad antiquce legis sacerdotes respicere
videtur, siquidem illius eelate novse legis antistites
nondum in sacris velamenlo capilis utebantur.
Cap. 17 de inanus impositione, de dignitate chris-
malionis et septenarii numeri, et maxinie de septem
Spiritus sancti donis traclat Ihec verba. nec tamen
frontem ex eodem oleo signare, etc, satis indicant
:
chrismationem abimpositione manuum distingui,ut
supra probavimus, satisque declarat Optatus Milevi-
tanus, lib. iv adversus Parmenianum Lotus cum in :
Joannis mahibus haberetur, secutus est ordo mysterii,
et eomplevit Pater quod rogiverat fHias,et quod nun-
tiaverat Spiritus sanctus. Avertum esl cwlum Deo Pa-
tre ungente, spiritale oleum stntim in imagine columhce
descendit, et insedii capiti ejus, unde coepit dici Chri-
stus, quando unctus est a Deo Patre ; cui ne manus
impositto deesse videretur, voxadditaest Deidenube
dicentis: Hic est filius meus, de quo bene sensi, hunc
rio sumpta videntur ex sancto Gregorio, eap. 6
exposilionis lib. in Job, et homil. 7 in Ezechielem.
i
Quod dicilur de Jubiheo ob quinquagenarium nurae-
rum, qui ex monade et numero septenario septies
revoluto constal. id etiam dicunt sanctus Augusti-
nus, epist. 119 ad Januarium, et sanclus Basilius,
lib. de Spiritu sanclo ad Ampbilochium, cap. 27, de
Pentecoste, id est de illo nuraero quinquagenario
qui inter Christi resurreclionem et advenlum Spiii-
tus sancti interiacet.
Tandera mulla eaque pneclara de donis Spiritus
sancti subjungit Theodulphus, et merilo sane, quia
sacramenti confirmationis hoc proprium est pecu- ;
liari et excellenti quodam modo Spiritussancti dona
animse fideli conferre, quorum beneficio in statu
Christiani illa maxime perficitur. Est enim confir-
mationis sacraraenfura hominis Christiani perfecti-
vum, ut supra cx sancfis Patribus docuimus (Catech.
G Rom., pag. 2, cap. 3, sect. 19). Illud enim confir-
mationi tribuitur, quod baplistni gratiam perficit ;
qui enim per baptismum Chrisliani effecti sunt.quasi
infantes modogeniti teneritatem adhuc et mollitiem
quamdam habent ac deindechrismalis sacramento ;
adversus omnes carnis, mundi et diaboli impetus
robustiores fiunt, eteorum animus fide oranino con-
firmatur ad eonfitendum et glorificandum nomen Do-
mini Jesu Christi. Et huic sacramento noraen impo-
silum est, quod hujus sacramenti virtute Deus in
nobis id confirmat quod baptismo operari ccepit,
nosque ad Chrislianse soliditatis perfectionem addu-
cit. Nec vero confirmat solura, sed eliam auget, de
quo Melchiades ita testaturfEj/w/fm sect.) 20) Spi- :
ritus sanctus, qui super aquas baptismi salutifero
descendit illapsu, in fronte plenitu iinetn tribuit ad
innocentiam, in confirmatione augmentum pr;estat
ad graliara. Deinde non auget raodo.sed admirabili
quadam ratione auget. H;ec omnia ostendunt quanta
D sit hujus sacramenti dignitas, utiliias et necessitas.
Quare ii graviter peccant qui hoc sacramentum,
cura id commode fieri polest, suscipere negligunt,
et gravius episcopi qui omnem diligentiain non ad-
hibent ut sibi commissisacramentuin hocpercipiant.
Sed ii non mediocriter hallucinantur, qui scribunt
ejusdem esse virtutis christnari seu ungi in vertice a
preshytero. ac chrismari in fronteab episcopo. H«c
enira chrismatio verticis non est sacramentum, nec
gratiam ex opere operato conferre, nec Spiritum
;
zatus se ab eo die Christo capili tanquara mem-
brum conjunctuin esse, atque ejus corpori insitum,
et ea re Christianum a Chrislo, Christum vero 387
chrismate a[ipellari, ut habetur in catechismo
Romano (Part. 2, cap. 2, sect. 12). et docel Theo-
dulphus, cap. 15 Baptizalorum Uaqiie capita chris-
:
mateliniuntur.ut in regno et sacerdotio, Ecclesia deli-
buti, et Chnstiani nomtnis praerogaticam accipiant, et
ejus membra qui eos redemit et eorum caput est e\-
379 IN S. GREGORIl L1BRUM 8ACRAMENTORUM NOT/K 380

flci valcant. Sed rle : plura \ i e in defe A /'/'/. ad m u i iUntium

ni' ecclesia i
icse IJ ici archin* doclit lirai viri Kran iii ii
'/< i ii in

Hallier, i ip Co Ratoldi <-x lal benedictio lacti

1'orro in I

Cap. inii. a ii heodulpbu de c rporo el

i il l raellis in hunc moduin \5eti'dic Uomine, hanccrea- :

guine Christi, quie olim cum baplismo sumebuntur, i ii m •" lii et m

i c. ut in Ord, H inde
eliam ab infani bus, ul supi locuitnus.el ''..11 sequitur Per quem haeomma, Uon : iper bona
Blal elinm ex Thcodori \nliocheni opere conti 1
creas, Id aulem fleb pi |jler mlot, quj ii i

Bercntus peccare homi ea nalura, non rolunlate in posl m lavacrum lac el mel gu Inrejobeban-
Biblioth. botii, uuni. 177 el de aqua in c ilice mi-
! lur qua modo genili infanlcs quo rilusigoiili
i
;

scenda Uaec aulem verba, Hoc ergo sacrificiiim of- tur Chri Lianis, omni exuta raahlia. sitnplicitateui
ferre desavrificit reliclis, elc corrupla Bunt, et, ex- , Id vid io ordtne infantis ease ampleclcudam
puncto verbo ojfer e, quod rcdundat, jcndum e raysteriorum \. hiopum, ul rocant, in quo, I 1 :

Hoccrgo myslerinm, derelictis ac fintlis veteribut Lis gacro peruncli christnal Ih<i .

r musdein le dai ilti*

crificiis et hostns, Ecclesia celebrat, ac el mel, Lat ei mel :

iquilur de miscenda iK|iiii vino in c ilice sanctifl- immar.ulatum in regenerationem. Amen. un-
cando, qua de re agil sanctus Cyprianus epist. 63, irm dicii Lac etmelim generalionem :

adyersus eos qni sola aqua sinevino raystertumsan- per Jesum Christum Amen. Apudsanclum Hierony-
guinis Christi peragebant, qui postea sunl appellali iiiiim, dialogo adversus Luc ferianos Velut ui : I

Hydroparastalae, fn can. 33 synodi sextae. Fuerunl cro ter capui mergitare, deinde tgre etmellii
alii, Armeni videlicet, qui solo vino sanguinis B pratgustnre concordiam ad infantia tignificotionem.
Christi mysteriis usi sunt, quos damal eadera sy- El apud Tertullianam, lib. de Corona miliiis: Inde

nodus canone eodera. Sed his sic ad Mii.-odulphuiii suscepli lactts et mellis & %m degustamui llinc
notatis, redeamusad propositum. capienda sunt illa concillii Carthaginensis Graeci,
can. 40: '\-v.j/r, ietiri vuxi, ii-i //>'/., <». ttwdev,
333. Gloria in excelsis. Ita statuitur in concilio
Tvpoo-fspiaBea iv utd. queoq Wtuoi ik-.-o t«v vmrcim j.j-
Kothomagensi apud Ordericum Vitalem, lib. 1? Hist.
orjjptov II est Primittae sive melsivelac offerantor :

eccl., cuiii agitur de Missa hujus Sabbati sancti tib :

cnjiis reverentiam a Gloria in excelsis l)eo et Alleluia

uno die consueto ad infantium mysteriura. Agitur
,

enim hic de mellis et lactis benediclione in altari.

cantatur.
Haec iiiii>'iii verba, Ad mystenum infantium, Bignifi-
336. Et cum spiritu tuo Vbx est populiex aniiquo cant ideo a baptizatis degustandum esae lac e !
mel,
rilu Ecclesiee, cum
precanti re pontifici sibi b.'iie
quo perba itisraa omni posila m;iliLi;t debeanl Bem-
I

spondens vicissim illi bene precatur, ut videre est per infanlium simplicitatem servare.Alia ratio pro-
inconcilio Bracarensi 1, can '21 Et ut respondeatur :
fertur in ipsa benediclione. quia, baptizali, relicto
a populo : Et cutit spiritu tuo. Etapud sanctum Joan- /Egypto, id esl siieciilo, ingrediunlur in Ecclesiara,
neni Chrysostomum, bomilia 18 in epistolam 11 ad terratn melle etlacte mananLem, id est omnibus de-
Corinthios 'E7r' kutwv ncfkw yptxwotoraTwv uvtrTYjpitav
:
liciis spiritalibus affluenlem.
BTZciiy-roci. 6 iepeut; ~6> h<x'h. y.a.1 sxz-j/z-c/.i 6 iv.oz tw
339. Neque agnus Dei. Ita apud Alcuinum. Nota
ispei' to yao, ]\]£tk 7rve'jpaTO? o*ou, ovo*s'v tOTiu, h
vero nullas bic esse Vesperas, queinadmodum nec
tovto. Id est In ipsis tremendis mysteriis bene pre-
in codicibus Rodradi et Rhemensi, juxla anliquum
:

q
catur ponli lex populo,el populus bene precaturpon- moreni de quo Alcuinus cap. de Sa >bato Sancto lu :

tifici illud eniin. c.itm spiritn aliud est tao, nihil

;
hac nocte de vesperlinali synaxi apud Romanos nil
quam boc. In liturgiis sanctorum Jacobi, \Iarci et agitur neque ante Missuin. neque post Missam, quia,
Petri, interdum h;ec responsio populi efferlur in secundum Augustinum et alios doclores, istud Sabba-
danili casu Kca tw 7rvsuu.aTi ffou, id est, El spiritui
:
ttnn non habet vesperam Reperire est tamen in Co-
tuo.Quain etiamagnoscit sanctus Gerraanus patriar- dice Raloldi abbatis, in quo posl Benedictionem
cha Constantinopolitanus in Theoria Mystica. cum episcopalem sic habetur Interim dum communirat :

eam sic exponil Koti. tw TrvtuftaTt ffou", TouTtart r/jv :

populus, iurli mt cantor \lleluia. Psal. Laudate Do-

7rpo; crt sc6*taip£TOv evtonv 6*6; 'fljxtv, tva rw 7rveuu.aTi li-
rainum, omnes gentes. Antiph. adEvangelium Ves- .

piji/suovTsi;, cf./ritoi.rjroi -w/ /j:j'.vj.vj Id est El spiritui . :

pere autem. Psal. Magnificat. Pos< hwc surgatepisco-
tuo, id est tecumunionem individuam da nobis, ut,
pus de sede sua, pergat a I altare, et dicat Collectam :

spiritu pacem agitantes, inseparabiles simus. Et

Spiritum nobis, Domine. tuae charilatis infunde, ut
sanctus Joan. Chrysost., hora. 33, in Matth. Et :
quos sacramentis paschalibus satiasti. tua facias pie-
cum dixero Pax vobis, dzot timjTE, Kc.t r& irye\iua.Tt
:
tate concordes. Per Dominum. Et post ittec dicil dta-
o-ou, id est, deinde dixeritis : Etspiritui tuo.
conus Ite, Missa est.
:

337. Deus qui hanc sacratissimam noctem. Ita apud 340. In die sancto Paschtr. Appellatur sanctum
Alcuinum, quia Sabbati sancti officium Ad noctem Pascha ob diei reverenliam qua de re consule ob- ;

Dominicw Resurrectionis respicit, ul habetur in con- servationes nostrasad i.oncordiam regularura, cap.
cilio Rothomagensi apud Ordericum Vitalem, lib. v n 56, §1. In Cod- Ratoldi hic habetur Missa integra
Hist. eccl. Siquidein parasceve et Sabbato hehdo- paschalis cum suis riLibus et cteremoniis, quam re-
madae sanclae non celebratur corporis et sanguinis jicimus in appendicem.
Christi sacramentum, ut docetur in eodem conciiio 3H. Qui " mortem nostram moriendo destruxil,
es libro Officialis Narrat liber Officialis quod inhoc :
etc. Morte Christi mors nostra desLructa est, et re-
biduo non fit sacramenti celebratio. Voot autem hoc surrectione vita reparata est. Corippus, lib. iv de
biduum sextam fcriam et Sabbatum, inquo recolitur Laudibus Justini minoris :

luctus et maestitia apostolorum. Liher Officialis est

Anliphonarius, ut docet Agobardus epist. ad 383 383 Calcavit mortem moriens, vitamque resurgens
Vita dedit cunctis in se credentibus ipse.
cantores Lugdun.
Et pr;eclare Ennodius, livmno 7 :

338. Non
cantant Offertorium. Alcuinus rationera Necavit anie funera,
redditcap. cilato Quod autempost Evangelium non :
Lethum sepultus enpulit,
cantatur Offerenda, el cantores tcmpore sucrijicti si- Mors mortis impulsu ruit,

a Hymnus hic angelicus. ut modo canitur, legitur
inte^er in Sacramentario Ga licano Musei lialici I).
J. Manillonii, tom I, p rte 'J. col 284.
1> 1 laec longe prolixior est in duobus
Praefatio
Theod. et omnino di^crepala Praefatione Sabbati
sancti, cujus iniLium tantum reperitur in Vulgatis.
Contestatio seu PraeTatio quae pro die sanctae Pascha?.
in Sacrampntario Gallic tam ssBpe lautato assigna-
. . tur, est etnm oottnino diversa al> editis. Pro Sabl
sancto vero pr?escripta eadem iosa esl quaa modo
legitur : Te quidcm, Domine, omnitemp., sed in hac
potiss. nocte gl. prxd., cum Pascha nostrum, elc.
 ; :

381 IN S. GREGORll LIBRUM SACP.AMENTORUM NOT^E. 3«2

Gantate factum, sa?cula. A o! Rhemensi, sequitur Idus hprilis, »<<tale sanrtw
:

Punus >. begH tartarum, Buphemice >- Haec esl illa Euphemia celebris virgo
;

Vicil peromptus exitum

el martyr Chalcedonensis, cujus nataJis eodem
:

die
Mois mde lugel p illida,
annotatiir in Martyrol. ms. bibliolh. Corb. lilus :
Praesumpsit unde gaudium.
Aprilts. in Chalcedonia, natale sanetge Euphemiaj vir-
342. Omisit. Id est, dimisit, ut infra in Apologia ginis el martyris. Idera babetur in Kalendario prae-
ultima Si quam vitio tepiditatis mece, vel incuria
fixo Codiei Raloldi et in raartyrologio ms.
:

sancti
eontraxerunt, vel contrahunl labem, omitte. Hieronyrai Idus Aprflts, in Chalcedon6, natale san-
:

343. Sacramentum vioendo teneant. Id est, gratiam ctceEuphemiss. In parvulo Martyrol. ms ad cal- .

Bacramcntalem recte vivendo conservent. sl meto- I

cem Codicis Rhem. Idus Aprilis,in Chalcedonia,

:

p\ inia. causa pro effectu. Nam sacramentum est

natale sancioj Euphemiae. In Martyrologio Rabaoi :

gratiae sacramentalis.
Idibus Apr Hs, in civitate Chalcedonta, natulis Eu-
i

'M't. Seipsumtibi saeram hostiam, ete. Prwclare

phemiae. Et in Vlartyrolog. Notkeri, eodem die
sanctus Paulinus, epist. ad Severura Ipse enim .'>,
;
ln Chalcedone, sanctae Eu hemiae. In Novella Emma-
pra nobis et an mamei carnem suam posuit, et recepii nuelis imperaloris ejus solemnitas annolaliir II Ju-
qui et saeerdos et hostia, ei agnus ts pastor esl qui nii, quo die passa est, ut videre
;
esl in Menologio
pro ovibus suis pastor, el pro pastnribus suis a (ir rcorum In Martyrol. Rom. annotalur l6Septem-
occisus isi. Ipse cnnii Dominus hostia omnium sacer- bris. Missam sanctae Euphemiee excipit in eodera
dotain est. ijiii, semetipsum proomnium reconciliatione Codice Ratoldi Missam in Pasehaannotinum, queeex-
Patit libans, victima sacerdotii sui, et sacerdos su3B
B slaieliam in Codice Rodradi, in appendice, et in
victimae fuit.
Codice Riiemensi.
345. Continua in nostris mentibus perseveret. Per Quid sit Pascba annotinum ita explicat Mierolo-
suuiii effectum et pium affectum. gus, lib de ecclesiasticis Observationibus cap. .'>!>:
3it>.Nascitur. Quia qai sumil corpus Christi, vi-
ttomani annotinum Pascha quasi annicersarium Pa-
tiiinhabel in seinetipso, juxta iJlud Joan. vj Nist :

scha dieunt, quia antiquitus apwl illos. qui in priori

mandueaveritis, etc non habebit s vitam in vobis : .

Pttseha baptizati erant, in sequenti anno eodem die ad

in Miss. Kom. legilur pascitur.
Ecclesiam convenere, siiivqne regenerationis anniver-
347. Et tertium membrum
tiiu vobts. Ibi incipit
sarium diem cum oblaliombussolemnitereelebraverunt.
hujus Benedictionis; acproindehis verbis prtepo-
Haec ille. Non pulo tamen hoc Pascha annotinum
nenduni 7'j Aiiwii.
celebrari soliium in Sabbato, quo dic illi bapliza-
348. Quod iraseeris. Id est quo, velobquod irasce-
banlur, quia unica duntaxat Missa eodera die el
ris. Est Hellenismus.
nocte quidem celebrabatur. Sed existimo ejusmodi
349. Solus omnium sacerdotum peecati remissione
Pascha fuisse post Dominicam in Albis celebratum,
non eguit. Ut llebr. vu Talis enini decebat ut nobis :

maxime cum in Codicibus nostris mss. ejus Missa

esset pontifex sanetus, mnocens, ititpollutus, segregatus
assignetur tantum post praedictam diem. In b Codice
a peccatoribus, etc.
Rhemensi exstat : Tertio Mus Aprilis, natale sancli
350. Pottus. Ita in Codice Rbemensi, lege, Leonis papae. Hic est sanctus Leo primus, de quo
totius.
tamen nihil exstat in Codicibus sancli Eligii, Ko-
351. Perficiat. Id est, faciat. Saepe apud Tul- dradi Ratoldi, el apud Pamelium.
liuin.
Q et
35o. Hcrc nobis dona beata saiiclificrt. Esl hypal-
352. Dominica octavas Paechag. Id est, Dominica
lage, id est nos his donis beatis sanclificet.
octavae s se seu in octava Pascha^. \it -b octa-
* .

356. Dona Ita in Edilis, el in Codicibus Rodrai'i

I ; i 1 1 .

vas est iudeclinabile iuxta usura illorum temporum.

et Ratoldi. et apud Pamelium, In Missali Romano
Sic in vetustis Codicibus passim logitur Vitas Pa-
legiturt/o/io.
trmn. iil est, \itfp Patrum. In Cod. Rhem. legitur
octabas, l> pro u, secundum usumantiquum scriben-
Kaleml. Maii,nat. sancti Marci II a Mil . vii .
391
quibus nulla c est etiam litanise men- in Editis, in
di. u 1
390
notavimus ad Concordiam reguiarum. lio sed in aliis Codieibus nostris mss., ul apud Pa- ;

In Codicibus Rodradi el Ratoldi hic tilulus ita habe-

melium hoc die annotaturlitania major, cujus offi-
tur Die Dominieo post Albas. Recte in Missa Am-
:

cium vide in Rogationibos.

brosiana scribitur, Dominica in Albts depositis. Quia
In Codicibus Rhemensi et. Raloldi sequuntur Missa?
pridie a baptizatis albaa seu alba vestimenta depone-
pro secunda et tertia die. In f.od. Rhem addunlur
bantur. Aicuinus, lib. de Offic. Eccl. cap. de Sab-
tres Orationes pro quarta die. In iisdem veroCodici-
bato in Albis llwtte albati, qui in Sabbato sanrfo :
dns Kodradi. Rbemensi et Ratoldi nulla babetur
baptizati fuerant, vestibus albis exuuntur. Quare cum
Missa de sancto Marco, quemadmodum ncc Roga-
in Missali et Breviario Romano scribitur, Dominica
tiones anle Ascensionem.
in albis, subaudi t6 depositis.
3 18. Pervenvrel ad Martyrii palmam Ex hoc loco
353. Aliae orationes PasrUales. Hic Codices va-
discimus sanctum Marcum martyrem ruis«e. Ita do-
riant in aliis plures, in aliis pauciores sunt Ora- cet Gelasius papa. in synodo Romana et sanctus
;
. ;

tiones. " Gregorius Turonensis, lib. Hist.. cap. 2i Tunc et i :

354. Xos per id quod noslri est similis. etc. Id est,

Jacobus frater Domini, el Marcus evangelista pro
huiuanitale sua n<>s reconciiiet, divinitate absolvat.
Christi nomine glorioso martyrio coronati sunt. Idem
Illud autem quod, id est quo, phrasis Greeca est, ul
palet ex Missa Ambrosiana Deus, <i>u hunc diem :

illud Virgilii
Os humerosque Oco similis,
etc, sumptum ex Homero, lliad. B
:
sancti Marri evangeltstae ei Martyris liti sanguinis ro-
seo ronserrasti eruore perfusum ; et ex Liturgia
./Ethiopica :Acsancti Marct evangelistce ei martyris,
:

et sancti Stephani archidiaconi protomarlyris. Con-

Ou.uu.~u. -f.ui Y.iJ r/ir,-j l/.zlo: Aio repirtxspau <u.
sentiuut Rabanus et Notkerus in suis Martyrologiis,
Horro in Codicibus Ratoldi, Rodradi, in appendice. qui etiam ejus martyrium describunl.

a Consentiunt Gemet. duo Theodericenses. c

et In nostris Mss., si Calensem excipias, litaniarum
•> Eodem Theod. et in Gemet. nola-
die in priori fitm^ntio. In sacram. Gal ic. occurrit Missa in lita-
tur hslurn sancti Leonis. In utroque vero Thpod. ac nias dieenda ; et prius in lilanias legenda;sed imme-
in Gemet. babetur Missa de sancto Georgio mar- diato ante Ascensionem. Pamelio qni meminit li
t.vre hsec omnia festa, imo etiam
-
majoris concioit Codex Keg, Sueciae. Al ubi legitur
sancti Marci diem Natal. omittit. !em diede Ga!'icano 1 a: ud Pam. ad Pontem Ollii, leprur in f.odice Molbi,
Sacrament. Mabillonii, in quopaucissimae sunt Missse quo nomineintelligendUsfortePons Milvius, InTbeod.
de sanctis, quas suo loco iudicahimus. quoque Molvi.
legitur
383 1N S. ORKGORll LIRItllM BACRAMENTORUM NOTVR. 384

Sancti Vitalit. In Miss;i Ambroiiana additur \ Gordiani, oulla facti menlione

.'!.'i'.). pimaehi '

> aancta Valeria, el Misaa eal de pluribua Marly- Mi a e di ancto Gord ano. I

lilnis. 369 Sancti Pancratii In Codicibui Rhementi et

360. //. R Id eat, Benedictiooem require, nempe
in feato sanctorura Rpoalolorum Pelri et Pauli.
361. Sancti Alexandri, etc. In Codice Khemensi
eodera die Missa de siinrin Juvenale babetur, quae
lioruiii sanctorura Missam preecedit. Bxstat etiam in
appendice Codicia RodradL
362. Invenlio tanctx crucit
''
Hoc festo Grsci
carent ;nulla enimillius uientiofil in eorum Meno-
lo^iis, necin 9anclione Emmanuelis Gomn ni impc-
ratoris de festis. apud Theodorum Basalmonem, iu
Ratoldi, el apud Pamelium, addunlur uhiih
Nereus, quibui in Missal. Rom. adjicitur Domitilla.
Sed m Codice Raloldi duaj buuI M prior de
sanclo Pancralio, altera de lanctia tchilleo et Nereo.
El apud Pamelium prior Mi inctii Aclnl-
leo el Nereo, lecunda de isnclo Pancratfo.
:t70. //. li. csi, require Beoedictionem, infrt M
videlicet in eommuni de uno martyre.
374. Salutatione. Legc salvatione *.
37-_>. Natalis sancta ]&a\ ia ad Marty\ ll ee feati-

Nomocanonera Photii, tit. 7, cap a I. viias non exital in Excuiii. t Habetur in omnibui
363. Passionit tuse miracuta suscilasti. Quia in aliis nostria mss. Codicibui. In Codice Rhemen
crucis inventione, utcrux Domini ab aliis internosri sub hoc tilulo Dedicalio EccUsia beata Maria ad :

posset, mortuus homo dominicae cruci admotus re- Marlyres. Iloc festum olim initituil Bonifaciui IV
vixit, qeuraadmodum in Christi passione multa cor- papa, conveno Romano Pantheo in eecJeiiam san-
pora sancloruni multis in sancta civitate visa sunt, c\;r M oiiiiiiiiin Marfvrum. 0"a de rc agit
1
1
el 1 - i
.-

ut leslalur sanctus Paulinus epist. II Postremo do- U Paulus Diaeonns, lib. iv ilist. Longob., eap. 3j ct
:

minicam crucem prodii resureclio ; et ad salularis lib. v, cap. II. IIoc Pantbeon sedificatum e
ligni tacium, morterefuga, funus excuseum et corpus Marco Vipsanio Agrip[>a quod ita appellatum esl, :

erectum est. Idem scribit Sovcrus Sulpicius, lib. n vel rpjod in simulacris Marlis et Veneris multai
Hist. Duabus prius frustra crucibus admotis, uoi
: deoruui iinagines acciperot, vel quod forma con-
Christt patibulo attactum est, dictumirabile, trepidnn- vexa fasligiatutn coeli siiniliiudincin ostenderet, in-
tibns cunctis; funus et excussum, et inte.r spectatores quit Dio fla^sius, lib. liii Hist. In eo templo riiisse
as'itit ; et Sozomenus, lib. n Hist. eccl., cap 1. Vcneris simulacrum constat eliam ex Macrobio,
364. Qui per passionem crucis. etc. In Codicibus lib. ni SaturnaL, cap. 17 Dissectutque est, etfacta :

Rodradi et Rhemonsi est alia Prsefatio longe pro-
lixior Praeei/jue in ista die, in qua Filii tui Umgeniti
: ris, ut monstruosa magnitudinis vn templo quod Pan-
a Judwis abditus gloriosus inventus est triumphus, etc.
Ubi to triumphus crucem Christi significat. Ita capit
sanctus Ambrosiusin obitu Tbeodosii Tria palibula
confusa reperit qurn ruina contexerat, inimicus abscon-
derat ; sed non potuii oblitterare Christi iriumphus,
392 356. Quge sil ejusdem crucis latitudo, etc.
Ex iii cap. ad Ephesios quom locum ita de cruce;
explicat sanctus Augustinus, tract. 118, in Joan.
r.r iiiui margarila dum, impositcegue simulacro Vene-
theon dicitur.
Olim in pago Bethelie dicto, prope Gazam Palse-
stinae civitatem
: mil etiam templum in arce 393
manufacta collocatum, quod Panlheon appellatum
est, ut refert Sozomenus lib. v Hist. ecei., cap. f 14.
Fuit olim Athenis bzol^rol; t: ;/.tij iepav xomov, id est,
diis omnibus comiuune templum, quod iRdificayit
Adrianus imporator, ut scribit Pausanias in Atticis..
:

Lata quippe est in transverso ligno quo extenduntur q
pendentis manus. et significat opera bona in latitudine
charitatis. Longa est a transverso lignousquead terram,
ubi dorsum pedesque figuntur, et significat perseveran-
tiam in longitudine temporis usque ad finem. Alta est
in cacumine quod transversum lignum sursum versus
excedit, et significat supernum finem, quo cuncta opera
referuntur. Quoniam cuncta qua> latitudine et longitu-
dine bene ac perseveranter fiunt, propter altitudinem
divinorum facienda sunt pramiorum. Profunda est in
ea parte qua in terram figitur : ibi quippe et occulta est, rare. Hsec verba desunt in Codice Rhemensi.
nec videri potest ; sed cuncta apparentia et eminentia
inde consurgunt, sicut bona nostra de profunditate
gratice Dei, quce comprehendi
universa procedunt.
366. Dignalus est redimere.
mensi et Rodradi hsec sequuntur
vitae,paradisi reparator.
367. Natalis sancti Joannis, etc. Hoc feslum d non
exstat in Excusis.
368. Sanclornm Gordiani et Epimachi. In Codice
Ratoldi legi tu Gordiani, Cyrilli, atque Efrimachi. Sod
373. Sancti Urbani. Hoc festum g non exstat in
Codice Rhemensi.
374. Sacrificium In Missali Romane ltgitur Ad sa-
crificium.
'tfo. Et tui muneris misericordiam postulare. In
Codice Rhemensi legitur de tuo munere postulantes.
376. Ipso opitulante. In Codice Rhemensi hsec vo-
cabula desidorantur.
377. Benedictio. Suporioris Dominica? videlicet.
378. Et Majestatem tuam indefessis precibus exo-
379. Paschale mysterium studeamus habere perpe-
tuum. Id est, sempiternam in coelis studeamus ba-
et dijudicari non potest. bere felicitatem.
380. Feria secunda in litania majore. Haee h Hta-
In Codicibus Rlie- nia raajor est Rogalionum, quasin triduo ante domi-
: Tu quies lignum nicam Asoensionem celebrandse in<titutae sunt a
sancto Mamerto Vienncn-.i Pontifice, ut scribit
sanclus Gregorius Turonensis, lib. u Hist., cap. 34:
r. Jiefcrens CAvitus in qiadam homilia, qua n de Roga
tionibas sc ibit, has ipsas R< intiones quas mte >- Am
si mis Dominica triumpkum celebramus, a tancto Ma-

in Missa nulla fit Cyrilli menlio. De illo agit Martv- nierlo ipsius Viennensis urbis episcopi, qui et h.tceo
rologium sancli Hieronymi eodem die Item Cyrilli, : tempore prxerat, institutas fuisse, dum urbs illa mul-
Dionijsii. In Codice Rhemensi legitur Natalis sancti : tis terreretur prodigiis.

a In nostris Codd. nulla nisi sancti Vitalis fit me- f InEditione ab Henrico Valesio adornata nunc
moria. ista leguntur, cap. 15, in hunc moduni Pantheon :

b Saerament. Callic. exhibet

invenlione Missam in colli cuidam manu factn velut arci impositum.
sanclae Crucis, sed a vulgata prorsus diversam. g Abest a duobus Theod., non autem a C.emet.,
c Habetur in utroque Theod. ot in Gemet. Iidem ubi prius notatur natale saneti Dunstani; ac vn Ka-
Codices meminerunt sanctorum Gordiani ot Epima- lend. Jannsancti Augustini episcopi, sc. Cantuariensis.
chi, minime autem sancti Cyrilli et sanctee Domi- etiam major in nostris Codd.
h Haec Litania dicitur
tillae, ubi infra Missa de sanctis Nereo, Achilleo et In Missali Gothico Thomasii
tres sunt Missae de Fto-
Pancratio exhibetur. yationibus pro triduo ante Ascensionem Domini.
d Sic logiHir apud Pamel. et in Ed.Vatic, ad quam Missale vet. Gailicanum unicam habet. De Bogatio-
excusa est Guss. nibus plurima scitu digna legesis apud Mabillonium
e Ita quoque in nostris ; in Geruet. legitur Dedi- de Liturgia Gallic, maxime lib. n, pag. 122 et seq.
catio sanctae Marise.
 .

385 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMKNTORUM NOT^l. 386

Sed ipsa verba sancti Aviti, sermone de Rogationi- A Similia referuntur a Hurehardo, lib. xm, cap. 7, ex
bus audiamus Qui poslquatn descripsit varias urbis conc. Aurelianonsi. Iia docentalii veleres, qui con-
sufe calamitales, tandem sicait: Tracia sunt hxrin- stanter asserunt barum triduanarum anle Ascensio-
lerrumoieyiublirusetrumoresprioatosustjtteailim- nem Domini Rogationutn auclorem fuisse sanctum
minentemsolemniumnoclemviqiliarumquacelebra- Mamertum non veroinstauratorem,
; ut nonnullisre-
rifestumDommirxResurrectiunisunnuacnnsuetudo ccntioribus ob soquenlia Sidonii verba
placet :

poscebat.Siquidem kane horam taburumo/>em,mato-
rumfinem,metuenliumsecuntatemcommMnibusanir
misoperiebantur.Adfuit igilurnoxilla venerabilis,
quceadspem publivxubsolutionis votivum snlemne
patefererat. SedmuxiUirmultu vehementior strepi-
tus.trtusflagelti graiius /erientts insonuit, utpute
quemjamemensisgradibussuperlalivum nihilsequi
aliudquamchaosinlelligeretur.A^des nanique pu
blica,quamprxcelsocivttatis vertice sublimitas im-
mensiter fastigiai aprsetulerat .flammtsterribiiibus
conflagrare crepuseulo ccepit. InterpeUalur ntnitio
disriimiiiisjuruntliiassotrmnitans. plenotimoribus
populoEcclesiavacuatur.Omncsnamguesimilemfa-
cultatibusveldomibuspropriiscasumdeprseeminen- g
Quippe /mtts {quod satva fidei pace sit tltctum)va-
gx infrequenlesque,utquesicdixerim, oscitabundx
supplicaliones. Qnx tamen asserlioninostrajminime
nocent. Ktsi enim ante sanctum Mamertum fuerint
Rogaliones, boc esl supplicaliones, seu 1'rocessiones,
aut litania, ut vocant, erant tamen vaga*,idest non
statre, nec certo diestabiles, sed indicte, quasohva-
rias calamitates descriptas a sanctis Avito et Grego-
rio Turonensi, et aliis, pridie ante Ascensionem I)o-
mini inslituit celebrandas. Ilaque vo vagx aoni\.a.c&-
piendum est, quasi olim populus in Rogalionibus
circa templa vagaretur equitando.
Neque huic explicationi favent ea que habentur
apud Burcharduin, cap, cilalo Ncmn ibi equtlare
:

tistnrendiinree metuebant. Perstlil tamm rmtim prxsumat sed discalceatispedibus omnes incedant.
,

festivisattaribustnvicliisuntistes;etcatorefideisux Et in concilio Moguntino,cap. 33: Plaruit ut litania

accedens,fluminetacrymarum, pennissam tgnibus
poteslatein.igne.abscedente. compescuit. Despera-
tionedepositaredituradecclesiam,restinctaflamma-
rumluce,claresrit luniinumpulchriludo.Necsaneul-
terius trahiturdearripiendo compunctiunis medica-
minemora. Prxdecessur namqtte meus, et spintalis
mihi a baptistno pater Mamert us[\l. Mamerctts] sa-
, valet quod dicunt sanclum Augustinum, serm. 173,
cerdos, cuiante non paucos annos pater carnis mete
accepto,sicutDeo vhum est, sacerdotii temporesuc-
cessit,totas[Leg.toto]ineaquamsupradiximusvigi-
liarumnocte,concepit animo Rogatiunes, atqueibi
cum Dtotacittts definicit quidquid hodie Psalmis ac
preribus QQfcmundusinclamat. Evolula solemni-
tatepaschali, 'lonjamquid.sed qttomodo,aut quan-
majorobservandu sit u cunctis C hristianis diebus Iri-
bus f sicut legendoreperimus, etsicut sancti Palres
nostriinstituerunt.non equitando, nec pretiosisves-
libustnduli. INamque aliud estvagari circa tenipla,
aliud estinipsaprocessione equitare; pra'terea ejus-
inodiconciliasuntposterioraaetatesancliMamerti.Nec
meminissehujusmodi Rogationum, siquidem hicser-
mononestsanctiAugustini, qui etiam in quibusdam
ejus395 Codicibus non exstat, nec illius stylum
sapit.sed est sancti Csesarii Arelatensis. habelurque
inter ejus sermones trigesnnus seplimus. Imo Roga-
tiones liujusmodi sancti Augustini doctrime adver-
santur quod patetexilliusepist. 119, adJanuarium.
;

do fieridebeat',secrel a primum coltatione tractutur ibi enim abunde ac diserte agit de vacatione a jeju-
Putabatur a quibusdam Viennensis senatus, cujus nio, quae contingit inter Pascha et Pentecosten, ra-
tttnc numerosis itlustribus cttria flurebat, invenlis tionemque dierum illorum quinquaginta enucleatius
nonposse* adtci.cum cixacqui sceret legitimis in- C explicat, quam triduanum illuid jejunium interci-
clinari.Sedpiusacsotticitus/iastorsapientixsatibus dens prorsus labefactaret. Sic enim ait Qui dies :

largusmansuefaciendarumooiumpriusorandoani- quinquagesimus habet altudsacrawentum,quodsep-

mumquamperorantiuiitotiivit auditum. Panditigi- ties se/ilem, quadraginta novem fiant;ei cum redi-
tur dispnsiiionem, indicit ordinem, expnnit salubri- turadintlium,quod est octavus,qui et primus dies,
tatem.El verum [Leg. viri] lam religiosi quam soler- quinquaginta complenturpnst Dumini Resu^rectio-
tis ingeniiparum f uit ,siobedientibus propositum tan- nemjamin figura nnn taboris, sed quietis; propter
tummodo instiludnnis pron.erel, nisi inter milia quodetjejunia relaxantur. et stantes oramus, quod
elinm vinrulum consuetudinis assignaret. inspirante estsignum Resurreclionis. Quare Amalarius Fortuna-
igil tir cnnt punclorum cordi bus Deo audit ur a cunrtis
, tus, in lectionesancti Augustiniapprimeversatuslib.i
confirnmtnr. nltollitur. Etigitur protempore tridu- deOffic eecl.,cap. 37,praeclaredicit Sequitur unava- :

um prxsens,quodinter Ascensionis sacrte cullum rietas intcr actavas Pasrhte et vigilias Penterostes,
diemque Dnminicum, quasi qundam opportunitatis Itocestjejunium triduanum in rig/ba AscensionisiJo-
pru/iriu' timbo cirrumposilis solemnitatibtts margi- mini. Afiror qunmodn tnotevit cnnsuetudo prxsenlis
naretur : Et pau\oposl;Seculxsuut susciduo tempo- jejunit in noslrabcctesia, qux tamen non lenetur per
reqnxdamErclestx Gatliarum rem tamprobabilis omnes Orientales Ecclestas ; ciun sancti Potres, quos
exempli :sictamenquodhoc tpsum nnn apudumnes memoravimus, Ambrnsius, Hieronymu* et Augusti-
xisdem diebusquibuspenes nos institutum fuerat ce- nusdicantrelaxanda jejunia tempore Pentecostes,
lebreretur[\.eg.celebraretur].Necporromagni inte- necnnn etiam venerabitis presbyter Reda. Postea re~
reratquodtriduuni.dummoduPsalmorumofficiala- D fertinstilulionemadsanctumMamertum,quemadmo-
crymarumque functionibus annuis persolverentur. dumetOrdoRomanus,qui insuper addit eam a Gallis
Tamen cum dilectiune Rngatianum etiamsacerdolum ad Romanos fluxisse.
crescente concordia, adunumtempus, id est adprx- Quoniam autem hicagitur de litania majore, non
sentes dies universalis observantix cura concessit. erit absurdum his subjicere veterem litaniae formu-
II HeAvitus;qmetranscripsicxcodice ms.Bibliothecae lam, quae exstat inCodice ms. Bibliothecae Gorbeien-
Floriacensis.quamvishicsermojam pridemaJohanne sis octingentis abhinc annis circiter scripto,cujus ti-
Gagneio editus fuerit. tulus est Incipit ordo (Jrationum.
:

blem testatur Appollinaris Sidonius, b. l.epist. 7,

l
;

Incipit litania.
ad sanr.tum Mamercum Solo tamen invectarum le
:

auctore liogationumpalpatumauxilio, etc. ;et epist. Kyrie eleison. tribus.

14, lib. vn Quidguid illttd est, quod otin vel negolio
: Christe eleison. trtbtts.
vacas. in urbem tamen (nisi futtimitr) Rngationum Christe audi nos. tribus.
cnntemplationerevucabere;quarumnabissotemnita- Christe miserere nobis.
tem pnmusMumercus pateret pontifex reverentis Sancte sanctorum Deus miserere nobis.
snno exemplo, utilissimo experirnentn mvenit, ins- Sancta Virgo virginum, intercede pro nobis.
lituit. invexit. Quibus verbis niliil clarius dici potest. Sancta Dei Genitrix, intercede pi o nobis.
Ita docet Aimoinus, lib. l de Gestis Francorum. Sancla Maria, ora,

* ld est adjici ;sic enim in Mss. legitur.

387 IN S. GREGOail LIBRUM SACRAMENTORUM NOI i :;hh

Sancte ivin-. ora \ i i

inf< toruoi tuorum nobii dooare
Saocte Puule, ora. dign ris, Doinini i ogaen
Sancto Andrea, ora, fld iii rectam uobia dooare digneris, Domine
>be, ora. , terogamu .

Sancte Joannei, ora, ii ipem flrmara

io toa bonilate nobia doniredi*
SancTe Thoma, ora. gncris tomiae Jesu, le rogamus.
I

Saocte tcobe,
.1 ora, ii vilam «•lernara oobis donare digneris, Domine
Sancte Phi inpe, ora. i, le rogamus.
Sancte Bartholomese, ora, ii lumen perpetuum nobis donare digneris, Do-
Sancte Matthaae, ora, mine Jesu, te rogaraus.
Sancte Siraon, ora. i
uobis laudem lanetorura nomini tao don
i

Sancte Tadchee, ora. Fili Uei, te rogaraus, audi dos.

Sancte Mathia, ora. Agnus Dei, qui tollis peecata mnodi, mtserere.
Sancte Barnaba, ora. Christe, audi dos tribm Kj r eeleisoa. tribtu. Cbriste
Sancle Luca, ora. on. tribus. Kyrie eleison. tribut. Pater ooster.
Sancte Marce, ora.
Sancte Stephane, Oratio i>ust litaniatn.
ora.
Sancte Clemens, ora. Deus exercitum, DeusAbrabam, Deua laaac, I

Sancle Sixte, ora. Jacob, Deus patriarebarum,D ispi phi um,Deua

Sancte Laurenti, ora. q apostolorum, Deus martyruna, Deua coofessorum,
Sancte Dionysi, ora. l» virginuin, Deus omnium sanetorum, quem tri-
i<

Sancte Rustice, ora. niim in persoois, unum in eubstaotiaeoafitemur, ei

Sancte Lleutheri, ora. quo ouiiiia, per quera omoia, io quo omoia, etc.
Sancle Quintine, ora. Cirea hanc htaoiam observaodura esl ad rotribtu
Sancte Luciane, ora. subaudiendum esse ro vicibtts, el adro muererenup-
Sancte Firmine, ora. plendum esse, ro nobis,ei ad rborn vi/jro nobis;et
Sancte Crispine, ora. in precibus, ubi noo estrc Domine Jesu, iilod
Sanete irispiniane,
i
ora. subintelligendum.
Sancte VJaunci, cum sociistuis, ora. 397 fandem ex liis notandum est olim non dici
Sancte Silvester, ora. sohlum Audi nos, ad illud l'i; rogamus, oisi in his
398 Sancte Llari [Leg. llilari], ora. duabus supplicatieoibus, Fili Ot iei Peccatores. Quod
Sancte Martine, ora. videre esL eLiam in litania Ratperli, etsi versibus
Sancte Gassiane, ora. scripla, a[>ud Canisium, lom. vaotiq, Lect., p. ± :

Sancte Remegi, ora. Noa peccatores audi, te, Ghriste, rogamus.

Sancte Medarde, ora. Ut pacem oobis dones, te, Christe, rogamus.
Sancte Vffidaste, ora. Crimen ut omne tuis solvas, te, Cbriste, rogamus.
Sancte Gennane, ora. Aune temperiem dones, te, Cbrisle, rogamus.
Sancle Gaurice, ora. UL frugesterrea dones, te. Christe, rogamus.
Sancte Ainaude, ora. n Ul populum cunctumsalves, te, Cbrisle, rogamus.
Sancte Eligi, ora. Ecclesiamque tuam firmes, te, Christe, rogamus.
Sancte Benedicte, ora. Fili celsitbroni, nos audi, Le le rogamus.
Sancta Felicitas, ora. Ubi vides ad illas precaliones, Peecatores, et Fili
Sancta Perpetua, ora. Dei. tanLum interseri verbum audi, quod poterat
Sancta Agatha, ora. fieri etiam m
aiiisprecalionibus.sublalis quibusdam
Sancta Lucia, ora. vocabulis, salva sensus et carminum integritate,
Sancta Agnes, ora. verbi gratia :

Sancta Cecilia, ora. Ut pacem dones, audi, te, Cbriste, rogamus.

Sancta Anastasia, ora. Ut crimen solvas, audi. le, Cbriste, rogamus.
Sancta Eufemia, ora. Et sic de caeteris. Et sane clarior sensus est, cum ab
Sancta Columba, ora. his precibus abest to audi nus. Apud Arnoldum
Sancta Genofeva, ora. Wionem, lib. iv Ligni vitae, cap. 12, habeturliiania,
Sancla Aldegundis. ora. quam testaturille esse sancti Gregorii Magni. s j que
Sancta Gertrudis. ora. in (lodice ms. Casinensis monasterii reperisse. Sed
Omnes sancli, orate pro nobis. nemo est, vel leviler anliquitatis ecclesiaslica? stu-
Propitius eslo, parce nobis, Domine, diis imbutus, qui ejusmodi litaniani illius esse arbi-
Propilius eslo, libera nos, Donnne. trelur, ut onnLtain de invocatione ejusdem sancti
Ab oinni malo, libera nos, Domine. Gregorii, et quorumdam sanclorum adhuc cum ha-
Ab omni tentatione diabolica, libera nos, Domine. p. bita est viventium, quae in iila continetur.
Ab omni eo^italione mala, libera nos, Domine. 381. Mentem familiae tux, etc.
Ab omni miquilale, libera. ILec et similes Oralrones anleMissam dicuntur ad
Ab omni immunditia, libera. Collectaui seu Processionem, id est in locoad quem
Per crucem tuam. libera. cierus et populus pervenere.
Peccatorcs, te rogamus audi. 382. Fatigari.
Ut pacem nobis donare digncris, Domine Jesu, te Id est. percuti.Nonius Marcellus, cap. 4, Fatigare,
rogamus. Percutere. Virgdius, Ub. ix :

Ut tranquillitatem pacis Ecclesise tuse largiri di- Versaque juvencum

gneris, Domine, te rogamus. Terga fatigamus ha^ta.
Ut iram tuam a populo Cliristianoamovere digne- Et ita non seinel usurpalur in boc Sacramentorum
ris, te rogamus. Irbro, ut inlra, feria 3 Noslris /a/iyautur u/fensis. :

Ut ab hostiura periculis nos defendcrc digneris, te Id esl. ob nostra delicLa perculimur.

rogamus
Ut indulgentiam fielictorum nostrorum nobis do-
narc digneris, te rogamus.
l't remissionem peccatorum noslrorura nobis do-
nare digneris, Doraine Jesu, Le rogaraus.
Ut gialiam saucti Spiritus cordibus nostris cle-
menlerintundere digneris,Domine Jesu, terogamus.
383. Praesta, qusesu-nus, omni/jutens Deus, elc. In
Excusis sequunlur Oraliones iu campo, qu<e non
exslantin Codicibus oostris mss. necapud Pamelium.
3K4 Jejunii vesiri et precumvota. Id est, devotaa
oblationes jejunii vestri et precum.
383. Noslris fatignmur u/fensis. Id cst, ob delicta
nostra corripimur, et percutimur.
389 IN S.
386. Verse credulitatia mstnmentis. Id est. verae
fidei scripturis, libris, idest doctriois. Estque melo-
Dvmia contiueDsproconteDto. iBstrumenlum autem
aliquando pro libro usurpatur. Tertullianus, lib. v
adversus Marcionem \Qaanjtas autem foveasin ista
,-,l maxime epistola Mareion fecertt, auferendo quai
voluil, in&trumenti integritate patehit. In
de nostrt
Apologetico Primam instrumentis istis auctoritatem
:
summa antiquitas indicat. Kt inlra Sed quoniam edi-
dimus antiquissimis Jttdtrorum instrumeniis sectam
isliuti esse sttffultam.
387, /n aseensu Domini. Ascensa id est ascensio.
Magister, m regula Mss cap. 28 Quia ascensa Do- , :
mini ipso die omni temporeoccurrit. Hasc autemlectio
habetur in Codicibus Rhem. et Rodradi.
388. Concede, qittrsinnus, ete. Alcuinus. lib. n ad-
versus Elipaotum arehiepiseopum Toletanum hanc
Oralionem citat, ut probet Jesum Christum
esse verum Pei Kilium, non adoptivum Item m
Ai ins/one Domini. Concede, qucesumus, omnip
Deus, ut ijiii hodiema die Unigenitum tuum ad c&los
ascendisse eredimus.
389. Dona I<l est, Spirilum sanctum.
3y0. Suisparticipibu»: bl est, apostolis.
391. Antt deseensum fontis. Id cst, ante descen-
sum in fonlem, baptismi celebrandi gratiavidelicet,
juxta vetus Ecclesiaa institutum, quoin solemnitati-
bus Fenlecostes et Paschee baptismus conferebalur.
ut doeet Tertullianus lib. de Baplismo Diembapti-
smo solemniorem Pascha prxstat. Et Paulo post
Exinde Pentecoste ordinandis lavacris latissimum spa-
tnim est. Id ctiam notum est ex epist. 4 et 8 sancti
Leonis, historia Socratis, et concihis mox citandis.
De baptismo PaschaJi luculentum habemus testimo-
nium apud Fortunatum,
de solemnitale Paschali
scribit :
Rex sacer ecce ttri radiat pars
Cuiu pur&s animua sacra lavaera beant,
Carniii u- ogreditur aitidis exercitus undis.
I
Atque velusvitium purgat Ln amne novo.
Fulgentes animas vestis quoque candida signat,
Kt grege de nivco gaudia pastor habet.
De baptismo Pentecostes h;ec habet
tus, lib. v, carm. 4, agens de Judaeis a sancto Avito
Arvernas episcopo ipso die baptizatis
Ecce dies aderat quo Spiritus ahnus ab allo
Missus apostolicis Quxit in ora viris.
Lex sacra ruricolas, urbanos excitat omnes,
Certatimque aditus ad pia festa ferunt.
Abluitur Judaeus odor baptismate divo,
iva progcnies reddita fertur aqais.
•
Idem videre est apud sanctum Hieronymum,
ad Pammachium, adversus errores Joannis llieroso-
lyrnitani Nos scindimus Ecclesiam, qui ante paucos
:
menses eirca dies Pentecostes, eum, obscurato sole,
omnis mu idvs jamjamque venturum judicem formida-
q fessoriiin Quod sane miraculum in Nalali Domini
Iraginta diversce cetatis el sexus presbyteris
tuisobtulimusbaptizandos. Et paulo post menlionem
facit baptismi paschalis. Constantinus.Magnusimpe-
rator ipse Pentecostes baplizatus est die, ut lcstaiur
Eusebius in ejusVita, cap. rji Quia vero in ipsoso-
lis oecubitu solemnitas Paschaiis incipiebat olim,
hocest vcspere Sabbati, el ipsa uocte baptisma ce-
ebrabatur, ut conslat ex oflicio Sabbati sancti,
et epistolaPaschasini Lilybetani adsanetum Leonem
papam, hinc lil ui juxta vulgarem loquendi modum
dicatur baptisma in ipso Sabbato Paschte celebrari
et italoquilur sanctus Gregorius, lib. iv Dial cap.
3:2 : Quidam curiahs sacratissimo paschali Sabbalo
\cuiam cujusdam ftdelium in biijitisniate suscepit.
Idemque de Sabbato Pentecostes dicendum est.
Postea vero quidam baptizaverunt in solemnita-
tihtis raartyrum quod landem prohibitiim est asan-
; x^rtij, id est lectus, vocanl,
cto Leone papa. epist. 80. et a conciho Matisconensi
2. can. 3 Quidam etiam baptizaverunt in solcmni-
GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^. 390
A tale Epiphanias ;
quem morcm, cum in Sicilia inole-
sanctus Leo papa, episi. 4.Qui etiam
vissei. susiulii
cum iu Gallia obrepsisset, saltem in Neustria, seu
Nopmania, sublatusesl in concilio ttothomagensi
celebrato, anno Domini 1072 : Vigilta veldie Epi-
pliaiuir. ut nullus, nisi uijirmitatis necessttate bapt
tttr, oiitiiniu int rdicimuA.
Ila?e tamen consueludo posl saiicluin Leonempa-
:
pam perseveravil [n Africa, ut nolum esl ex Viclore
Ulicensi. lib. n 399
ll(> persecutione Vandatica,
tempore sancli Eugenii episcopi Carthaginiensis.qui
non multo post sanctum Leonein floruil Fuit in- :
quit) in eadem civitate. ul esi Carthagint, quidam cx-
cus avbus oivitatique notissimus, nomine Fehx. Hic
visitatur a Domino, praedieiturque ci noete per visum
(dies ettim Epiphaniorum illueescebat) : Swrocy vadead
servitm meitin Eugenium episcopum, et dtces ei quia
398 egote ad illum direxi et illahora qua benedicii
: fon-
: tt iii nt Impiizeiitiir accedentes, continget oculos
tuos et
aperientur. Olim etiam iu l.veia baptismus eelelira-
tusest in die Epiphaniae, ul ex his Joannis Moschi,
cao. iM i-. Prati spiritualis videre lieet Sorubdvi- :
cns qn dmii esi iul radices montis, in quo s ta est Cxa-
nensium civitas in eo baptisterium est qaoihii sanotis
:
iphantis sudat, qui sudor per treshoras continuisin-
erementisaugetur, et post baptismaperactum deorescere
incipit. el tribusaiits horis sensimdeficit. Quoda.utam
prcelatus vicus sil in Lycia ideni Moschus testatur
capite sequenti.
In quibusdam vero Gallise partibus haptismi cele-
:
:
britas videtur usilata in natali Domini. Siquidem
Clodovaeus, primus Kraneorum Hex Christianus, eo-
dem die baptizatus esl. ut testalur Avitus episcopus
Viennensis epist. ad eumdem regem : Si quidem et
occiduis partibus inregenon novo novijubaris lumen
lil». ni, carm, 7, ubi agens
effulgurat : oujus splendorem congruc Redemptoris no-
liaec sub carminis iinem stri natrvitas inehoavit, ut consequenter e» die adsalu-
tem regenerari ex unda vos pateat, quo natum redem-
magna triumphi, C ptioni suse cirli Dominum mundus accipit. Igitur qui
celeber est natalis Domini, sit et vesiri, quo vos scilicet
Christo.qu Chrislits ortus est mundo ; in quo vos ani-
)
Deo. rilam priesenUbiis, famam posteris conse-
iiiniii
crastis (Tom Conc. Catliiv Jaeobi Sirmondt). tixc
i
ille etsi Kredegarius, cap. 11 llist.
; Francorum, et
iiJem Kortuna- Hinemarus. in Vilasancti Hemigii citataab Berivaeo
archiepiscopo Rbemensi, in epist ad Vionem arehie-
:
piscopum Hothomagensem, scribant eum id die Pa-
schce fuisse baptizatum tamen potior est Aviti,
;
quippe Clodovaee aequalis, auctoiitas. Sententiam
hancconfirmat miraeulum quod Kbrednni olim in
Natali Domini el in Coena doroinica quotannis con-
tingebatcirca baptisterium sedificatum a sancto Mar-
quondam illius urbis episcopo. Illis namque
cellino
epist.
diehus quotannis in illolavacro seu baplislerio aqua
divinitus oritbatur, de quo etiamad aliud lavaerum,
baptismi gratia, aqua deferebatur, ut scribit sanctus
Gregorius Turoneosis, cap. 09 lihri de Gloria con-
non contigisset,si baptisraa iilo die conferrinon de-
buisset. bic olira in .sicilia, in possessione quae Mel-
tinus dieilur. fonsbaptisteriiquotannis indiePaschae
divinitus implebatur, ut refert Paschasinus episcopus
Lilvhetanus, in epist. ad sanctum Leonem papani.
Si tamen intercidisset morlis periculum,citraprae-
didas solemnitates baptizabantur asgroti, ut planum
ex epislolis sancloruni Cornelii el Cypriani mox ci-
tandis, ex concilio Matisconensi supracitalo, ex epi-
stola (iregoriill, adcleruraet plebem Thuringorum,
et cx concilio antissiodorensi, can. 8
:
Non licel :
absqne Rmclix solemntlute ulio tempore baptizare,
.
uisi Ulos quibus morsvietnaest,quos grabatariosdicunt.
Uhi nola grabatorios esse eos qui in leclo seu gra-
balo per aspersionero aui perfnsionem aquae obmor-
tis pericuium baptizabantur, quOs aliter clinicos, a
ut manifeslum est ex
epi-d. 73 sancti Cypriani qui hanc baptizandi ralio-
nem mei ito defeudit, el si de ea Cornehus papa du-
391 IN S. GREGOIUI LIHRIIM RACRAfttENTORUM NOT^. :m
bitare videtur in epiit. ad Pabiura episcopum Antio \ 101 Dominica octavat Penteco$te». In Editia l<

chenura apud Euaebiura, lib, vi Hist. Bccl., cap. 85. ini Dominicain nor.te Pentect U Vid Uicrol.
Erant tamen ejusraodi baptizali irregulares, ul l<>- :>') Sed quid basc ^iin relinl non aatia capio. In )o '
i

quuntm, oecad clerum ;is is«:i poterant, ul lestatur Rodradi ita babetur Dtc Dominico vacat ^ssignan-
:

Cornclius papa epistola citata. iiir i.iiin trea Orationea in bunc modum
ii Drpt :

Sed Thessalorum severior quara pareral disciplina tionem nostram, Domine, quxtumus, exaudt, etc.
fuit, 400i x '
aolemnitatera Paachalem nemi
t . i Super oblata iiunera, Domine, oblata utnctiA
.

nem proraus baplizabant, ita ut paucia eaceptia om Ad Completa Uaec n « communio, Domine ptwgei >
:

nea aine bapliamate e vi?ia ezcederent, ui acribit erimine. Verum iu itppendice eju dem Codicie h
Socratea, lib v Hist. Eccl.,cap. 21. Si vero de in- tur: Dominioain octabit Pentecotte» ;cujus Oratio-
fantibua sermo ait, uaitatum fuit aliquando priacia ncs sunt ut Codicibua Ratoldi et Hhemensi, in qui-
illis temporibua ut citra aolemniiatem Paschee el bus nulla c>t mentio aanctiaaimae rinilatia aed in 1 ,

Pentecostrs baptiamum susciperent, utdiscimus ex aerie Prsfationom ejusdem Codicis Rodradi in octa-
sancto Cypnano, epist. 59, ubidisputat in quemdam vi§ Pentecoatea exalat praefalio deaancta Trinitate
qui asseverabat infantea non esse tertio autaltero eadem cum Miaaali Romano el boi Eligii Codioe,
nalalis sui die baptizandoa, sed, quemadmodum in quam etiam reperire eet in Codicibua Ratoldi et
circumcisione, octavum diem essc exspectandum. Rhemensi. In benedictione Codicis Ratoldi primus
Si enirn tum moris fuissetin parvulis illis Paschae et versiculus meminit lanctisaimae Trinitatia in bnnc
Pentecostes protelare diem, frustra sanctus Cypria- modum Benedicat vot Trinitatit (tivina U>< :

nus eos ante octavum natalitiorumdiem possebapli- B una Deiiti^. Pater, t't Filiue, et Bptritut
zari contenderet. talesque inoeniat dies examinationii, mtalet em
392. Qui sacramentum. In aliis Codicibus nostris regenerationis. Amen. At in Benedictione Codicia
mss. habelur Praefatio Qui ascendens super omnei
: Itliem^nsis, ne verbum quidem de Sacratissima Iri-
cwlos, etc, ut in Missali Romano. nitale videre est.
Et diem sacrntissimum Pentecostes praoenientes. Haec diversitas officii inde manavit, qnod quidarn
Ita in Editis et in Codicibus Ratoldi eL Rhem., et affirmarent octavam Pentecoatea es>e celebrandam,
apud Pamclium. In Codice Rodradi legitur Et diem : aliis negantibus ; quam controversiam in Gallia di-
sacralissimum Pentecostes celebrantes. Oplime, quia versalus Berno abbas Augiensis, ut ipse testatur,
cuin in ipsa nocte quae lucescit in Dommica hsec cap. 3 libri de quibusdam rebua ad Hiasam Bpectan-
Missa olim celebrarotur, post Vesperam videlicet tibus, agitari vidit, etin fine capitis tandem conclu-
Sabbati, jam ipse Pentecostes dies incoeptus erat dit celcbrandam esse oclavam Pentecostes.
juxta morem Ecclesiae, ut supra de Paschate dictum Micrologus, cap. 10 libri deeccl. Observationibus,
est, non vero juxta saeculi consuetudincm. negat plane celebrandum esse festum sanclissim»
394. Qui ascendens suoer omnes caslos, etc. In Co- Trinitatis, quia Dommici dies ejus honori deputati
dice Rhem. est alia a Praefatio : Qui hodie sancti sunt, scribitque officium de sancta Trinitate fu
Spiritus celebramus adoentutn, etc, ut in Missa Am- compositum a Stephano Lcodiensi, illudque repu-
brosiana, in qua rectius legitur to quia, his in ejus diatum fuisseasedeapostolica;et Alexandrum papam
fine addilis Quapropler profusis gaudiis lolus in orbe
: requisitum de die sancbe Trinitatis, respondisse,
terrarum mundus exsultat, quae desiderantur in Cod. Q juxta Ordinem Romanum nullum diem specialiter
Rhem. In eadem Ambrosiana Missa legitur Distri- : ascribi debere solemnitati sanctae Trinitatis, sicut
butor idem et fidei unius ejfector, cum in dicto Cod. nec sanctre Unitatis, prsscipuecumin oinni Uominica,
Rhem. scriplum sit, distributor idem, et unus effector. imo quotidie, utriusquememoria celebivtur. Tamen,
395. In iyneis. Uptime. ln Editis et aliisCodicibus. cum hoc festum habeatur in no-iro Codice sancti
nostris mss. et apud Pamehura legitur b innumeris. Eligii, et in Sacramentaris editis ex Vaticano, non
336. A spe ad ^peciemperoenire. Est paronomasia, est dubium quin fuerit olim celebratum, sed postea
id est a spe ad fruitionem ;eternorum bonorum per- intermissum. tandemque a Romanis pontiQcibus in-
venire ad contemplationem faciei Dei nam species ; stauratum. Etmiror saneid quod scribitur abeodem
faciem significat. Nonius Marcellus, cap. 4 Speries : Micrologo de Praefatione sanctae Trinilalis a Pelagio
dicitur ef/igies. facies. Liaus /Etjisto Jamne oculis : papa instituta, cum ait illam diebus Dominicis fre-
specie laeta viri optabdi. Unde, cap. 1, ait Ut ab : quentari nam in omnibus nostris Sacramentariis
;

aspectu speci.es, et a fingendo flgura, ita a faclura mss. et in Editis ex Vaticano, ejusmodi Praefatio in
corporis facies Species ergo hoc loco est clara Dei nulla Dominica (si octavam Pentecostes exceperis)
visio. Ita apud Tertullianum. lib. de Resurrectione reperitur, sed singulis Dominicis propria sua tribui-
carnis Itaque con/isi semper et scientes quod cum
: tur Prsefatio qui sane codices mss. ipso Micrologo
;

immoramur in corpore, peregrinainur a Domino ; per
fidem enim incedimus, non per speciem.
397. Feria '6. litec feria non est in Codicibus Ro-
dradi et Rhemensi, de qua ita monent Ordo Roma-
^
nus, et Alcuinus FeriaS deest ojficium et Missa ; et
: a Pelagio instituta ob festum sanctaa Trinitatis.
ideo debes cantare de Dominica Penterostes. In Cod.
Ratoldi abbatis Missa hujus feriae quintae est ut in
feria 6 hujus Codicis sancti Eligii.
sunt antiquiores, qui proinde solam suae tempestatis
usus in quibusdam Italiee locis rafionem habuisse
videtur, non satis exploralo usu antiquiore. Quareex
his quae supranotata sunlejusmodic Pryefatio videlur
402. Qui cuin unigenilo (ilio, etc Recte Corippus,
lib. de Laudibus Justini minoris
.Ulic pia cernitur esse.
. . .

398. Da, (jusesumus, Ecclesim, tux, etc In Codice Indivisa maiiens Palris, Genitique potestas,
Ratoldi abbatisest hic aliaMissa, t'r.efationeexcepla. Spiritus et sanctus substantia crjdilur una.
399. Siin Jejunio fuerit. ILec verba desidcrantur Tres sunt, persona?, subsistunt, nomiuafulgent.
in Editis et in aliis (Jodicibus nostris mss. et apud Utque Pater Deus est, (ienitus Deus uequus honore,
Spintus et sanctus pariter Deus.
Pamelium Notanda tamen, quia olim jejunium
quarti mensis nonsemper cadebat in hebdoma<lem 403. Dedicatio basilicoe sancti Nicomedis. HaecMissa
Pentecostes qua de re infra.
:
nnnhabeturin Edilis, exstat lamen in omnibus aliis
401 ^00. Ut nos spiritus tui litmen infttndat. Id codicibus nostris mss., et apud Pamelium, d in quo
est, ut nobis Spiritus tui Jumen infuudatur. Est hy- deest to basiliece. In Codice Rhemensi obrepsit error
pallage. in titulo ; legitur enim Nicodimi, qui tamen abest ab

a Est ptiam in vet. Sanram. Gal-

omnino diversa que eredenlium praesentia suse Majeslatis implevit.
lic, ubi fesLumhoc appellaiur in Quinquugesimo ; at c Nulli habent Proefationem hanc
e Mss, nostris
eadem in Codice Beg. Sueciaj et in aliis Mss. nostris. Dominica seu hebdomada secunda post Peutecosten.
b In Cod. Reg. Suec. legitur Apostolos plebem- :
d ln Cod. Calensi legitur :Natule sancti Nicomedis
 .

393 IN S. GREGORlI LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 394

Orationibus ejusdem Codicis, in quibus legilur ro A convenerunt, can. 3-i Simililer in mense Junio Heb-
:

.\ tcomedis et Nicomede. domada secunda, feria 4 et 6, ct Sabbato jejunetur

Bsbc dedicatio eodem die exstal in Martyrologiis usque ad livram uoiunu. Quod citatur a Rurchardo,
Bedae, Usuardi et Adonis et in Martyrologio ms. ;
lib. n,cap. 14, sed contractius et a Micrologo, cap. ;

biblioth. Gorb. Romae, dedicatio sancti Nicomedis

:
tnartyris, cujus martyrium xvn Kalend. Oetobris ibi-
dem celebratur. \n Martyrologio Rabadi Kalend.
Juniis, sancti Nicomedis tnartyris ecclesix dedicatio
et in Martyrologio Notkeri eodem die Romse, dedi-
catio sancti Nicomedis presbytert et martyris, cujus
martyrium xvu Kalend Octobris celebratur. In Mar-
tyrol.ms. sancti Hieronymi lit quidem codem die
mentio sancti Nicomedis, sed non dedicationis ec-
clesiae Romx, Juvenci, Gyrici, Nioomedis martyris,
:
Exuperantii, Eraclige. In parvulo Martyrologio ms.
Coii. Rhem. assuto Kalend. Junii, deaicatio sancti
: clarum est ex sancto Isidoro, lib. i de Offic. eccl.,
Nicomedis m Thessalonioa. Ubi hsec verba, in Thes-
tatoniea, non spectant ad banc dedicationem ; sed
i\ et 25, dc Observationibus eccl. Sed videlur intel-
ligerealiud concil. Mogunlinum, cum ait illud fuisse
: sub Henrico secundo celebratum, eique interfuisse
: duodecmi episcopos. Idem statuitur in concilio Ro-
: thomag. cclebrato anno 1072. Item quatuor tempo-
rum observatio compelenti tempore secundum divinam
institutionem communi observantia a nobis servetur, id
est prima hebdoniiula Murt/i. seeunda Junii, elc, ut
refert Ordericus, lib. iv Hist. eccl. Heec pro ratione
temporum illorum. Fuit sane antiquior ususjejunii
hujus ceiebrandi in ipsa Pentecosles hebdomade, ut
cap. 37, et sanclo Leone papa, serm. 1, 2, 3 et 4,
de jejunio Pentecostes qui tandem in Ecclesia re-
:

quia hujus Martyrologii dies singuli unica linea vixit auctoritate Gregorii VII, ut docet Micrologus,
comprehenduntur, cum ad finem lineoe perventum fj
cap. 25, et Urbani II, in concilio Claromontano, in
est, scriptore sunt omissa, quae ad haec
caelera a quo sic statuitur Jejunium secundmn semper in heb»
:

vocabula spectant, quod planuin est ex Martyrologio domade Pentecosles celebretur, ut refert Ordericus
Rabani, in quo proxime post dedieationem saucti Yitalis, lib. ix Hist. eccl. Sic olimjejunium primum
Nicomedis sequitur ln Tnessalonica natale Octavii,
: quatuortemporum peragebaturin hebdomade prima
et ex Martyrologio sancti Bieronymi, in quo statim mensis Martii, ut videre est eodem can. concilii
post nominatos sanctum Nicomedem et cceterossub- Moguntini supra cilati Conslitutum e^t ut quatuor :

jungitur in ThessaUmica Lucix Virginis, etc. cum

: tempora anni ab omnibus cum jejunio observenlur, id
priorem nominasset in limine istarum Kalendarum est in mense primo, Hebdomada prima, etc. Et conci-
sanctum Octavium, in Thessalonica sancti Octavii. lio Rolhomagensi supra cilato Communi observantia :

Ilujus Ecclesiae sancti Nicomedis mentio fit incon- obseroetur a nobis, id est prima lleb lomada Martii.
ciho Komano i, sub Symmaeho pajpa. Porro in Co- Sed postea idem Gregorius VII transtulit illud iu
dice Ratoldi abbatis habetui*, vi Idus Junii, nalale hebdomadem primam Quadragesimse, ut docet Mi-
sancti Medardi confessoris. crologus, cap 24, et ita statutum est in concilio
Yatale sanctoi um Primi el Feliciani. Hic dies cilato Claromonlano Omni tempore primum jejunium :

'ii exstat in Cod. Rodradi, quemadmodum quatuor teni/torum prima hebdomada Quudragesimce
ens. celebretur, ut refert Ordericus Vitahs hbro citato.
Et quod illis contulit excellentia sempiterna. 411. Post benedictiones. Id est, post recitatum
iu Cod. Rhemensi Et quod HUs contulit hymnum trium puerorum Benedicite omnia opera
: :

tiam sempiternam, id est, meritum passionis q Domini Domino, etc.

im, quod eis gloriam contulit sempiternam,
libus nostrae devotionis apphcetur.
in Codicibus Ratoldi et Rhemensi habetur
end. Julii natale sancti Viti, cui in Missali
adjunguntur Modestus et Crescenlia.
r quam. I.ege ut in Cod. Ratoldi, per quem,
'
atur ad to Domine; vel per quae, ut in Cod.
si, ni referatur ad ro mirubilia.
H2. Natale sanctorum Gervasii et Protasii. In
Codicibus Rhemensi et Ratoldi, pridie hujus festi,
est vigilia eorumdem sanctorum cum eodem officio
in ulroque Codice, cujus prima Oratio et super
oblata sunt ut in Missa Ambrosiana, in vigilia eo-
rumdem sanctorum.
413. Sanctorum martijritni, etc. In Codicibus Ro-
dradi et Ratoldi est alia Missa a .

jeiuniorum. Denuntiatio illa je-

o Intercessione beatorum, etc. In Missa Ambro-
4i'i.
i olim liebat m
Missa post illa verba l'u.n : siana legitur Protasio et Gervasio marlyribus. Ubi
:

semper vobiscum, ei cum Spiritu tuo, ut

i
nota Protasium priorem Gervasio nominari, quod
st in Codice Bhemensi Oralionibus quo- m semper lit in ulraque Missa liiurgiye Ambro.sian8e,
*'f'i.;iii- ad Missas Pax Domini sit semper vobiscum,
: et in (iodice Rodradi, etsi vulgo sanclus Gervasius
>. 7i spiritu tuo. Post hxc commonenda est plebs 404 praeponatur. In Cod. Rhemensi haec verba, et
ii> primi, quarti septimi et decimi tnensis intercessione, desiderantur.
415. Fulciatur. In Missa Ambrosiana, et in Codice
Ote vero Sabbati, elc. Juxla sanctum Leonem Rhemensi legitur, /irmetur
Muin. i) de jejunio septimi mcnsis :
403 410. Vigilia b sancli Joannis Baptistce. In Cod.
. apud bealum Petrum aposlolum vigilias q Rhemensi legitur : lu jejunio sancti Joannis Baplistx.
is. 417. Exhioentes solemne jejunium, etc. In Codice
'lensis iv, feria iv.In Editis male legitur : Rbemensi habetur quidem eadem Praifatio, sed
septimi, hoc est Septembris. paulo fusior. multisquc verbis immutatis.
i post hebdomadam Penteoostes adcenerit. 418. In priimi missa denocte. lla in Cod. Rhem. In
reperiunturin Edilis, nec in aliis Codicibus Cod. Rodr. et Rat. legilur, in prima mane ; apud Pa-
qss. Qua3 tameu scripia sunt juxla moiem melium.r-/' manepritna Alissa nonexstat in Editisnec
.

Lemporum, quibu« celebrabatur jejunium

in io liturgia Ambrosiana. Alcuinus, lib. de Oflic. eccl.,
narii hebdomade secunda Juuii, exijuo sae-pe cap. de sanclo Joanne, ait tres Missas in festo sancti
ial hoc jejuiiium peragi post hebdomadem Joannis Baptista3 ceiebrari, inter quas recenset Mis-
es, ut videre est in concilio Moguntino sub sam de vigilia, (jua- proinde, et quiajejuniuin celebre
agno, in quo xxx episcopi et xxv abbales erat, dicebatur post solis occubitum, in quo pro morc

nsentiente secundo Theod. In Gemet.

De- : Romano, saeculo nono saltern exarato, nunc in bi-
tnti Nicomedis mart. In Theod.
priori : bliotheca Vallicellana 1'atrum Oralorii Iloma; asser-
tio sancti Nicom. In
eccl. : Cod. Heg. Suec. vato Mense Junio die 22 sanctorum martyrum
:

suncti Nicomedis.
isilicae mcccclxxx, quorum oiyilia cum silentio et jejunio esl
nCod.Reg. Suec. InEd. 1'amel. haec legitur, celebranda, et concessum e.st eis pro illo uno die an-
ed intra uncinoscoutenla. num dimittere in pcenitenlia. Qua) observo ob anli-
b Ante hanc vigiliam
legitur in vet. Sacrameutario quum indulgeutiae concessee exemplum,
Patrol. LXXVIII. 13
 :

398 IN S. OREGORll LHilHJ.M RACRAMENTORUM NOT£. :m

ei cle iaatico diea feali lunc incipiebanl ; rationemque A minime nei Si enira proplci •

reddil in hunc modura : Ideo tres Mi \w celebranlur coraraunione < -• >.\ abstinendum, hoc 8a*pe Salanae
ni festivitale tancti Joannis, quia tribus insignibus malitia contingi ret, ul icribil Timotheui patriarcha
triumphis excellenter refulsit; ad hoc tnim venit, «/ Alexandrinua m canone, inlerrogatione 15.
i ni iii uomino prwpararet exemplo suw convei'sationis, 126 [posloh ini Petri fide ei n mine consecrasti.
ijin triumphus eelebratur in vigilia ejusdem. Per mi- ( u iii videlicel Christuni Dei vivi Filium e te con-
nisterium baplismi claruit insignis, hujus ministerii ji eit, el Pelri oomeu a Cbriato acccpit,
triwnphus in prima M olitur. Na arwus per- Maiih xvi, ubi in textu Graeco n petra; I

mansit matris; hot donum recolitur in die.

in utero nara apud Graecoa jrfrpo; pelrara jignificat, ul cla-
Idera videtur in Ordine Romano Xdeo tres Missw : riim eal ex Heaycuio, et rideturapud Sopboclem
celebrantur, id est, una in vigilia ejusdem, ducB in die in OEdipode Colonaeo circa inilium :

mi/iriiiil/s ejus, quia tribui U tumphis refulsit insii Oi Kobkot xdfiipm Tovi it. id\i<rtw nizpvu.
iil eat, df/irio Pracursoris, Baptistw ministerio, et Id est, ibi aede auper bac aapera petra. Bt ro Petrua
ijiiin Nazaratus in utero tnalris remansit. Latinum recte a Graeco deflexum i

419. i.i adhuc clausus in utero, etc. Ita praeclare 427. Natale ejusdem Petrt ei Pauli. In Cod. Ro
EnnodiuSj in dictione Maxirao episcopo miaaa Cujus : dradi legilur Natale taneti Petri. [n Cod. Rhem.
:
;

senior gratia, quam natura, dum ante lucis ingressum Natale sancti Petn proprie.
pii vatis implesset offlcium, lumen vitw hujus virtute 428. Pontificium. Pontificium eei poteataa. Vida
signavit. Et Prudentiua in Apolheosi superiua observata.
Primus et infantem qod uatus nuiiii.it infans. B »29. Natale tancti Pauli. Ila in Editii el in aliis
Jam nosii-uni vagire siin nam
pusio nondum Codicibua noatria mas., quemadmodum et in Ordine
Norat, etora Deo reserabat garruia Clnislo. Romano. Al in Missali Homano est CommetnoratW
samti Pauli apostoli. Uicrologus, cap. 42 hujus festi
420. Qui et genitricis, etc. Pra-clare Ennodius,
diclione supra cilatii Nam uno eodemque tempore et
:
tranalationemattribuitaancto Gregorio id eat, cum ;

olim utraque aolemnitaa in die aancti Petri •.

matrem fecunditate nobilem fecit, et inofficiosa genito-
tur. Etenim papa eo die his olim aacria operabatur,
ris labia in loquelam pristinam usu remeante commo-
vit. In Cod. Hhem. sequitur vigilia sanctorum Joan-
primo in basihca sancti l'etri, secundo in basilica
sancti 1'auli, ut liquet ex Prudentio in Peristephano,
nis et Pauli, quse in aliis Codicibus nostris mss. de-
sideratur.
carm. 12.
421. Natnle sancti Leonis papir. Hoc festum abest Transtyberioa prius solvit sacra pervigil Bacerdos,
a Cod. Rhemensi. Mox nac recurrit, duplicatque vola.
422. Ut animx famuli tui Leonishxc prosit oblatio. Erat etiam frequens ad utramque basilicam populi
Ita in Editis, in Codice Ratoldi, et apud Pamelium.
concursus, ut apparet ex eodem Prudentio ibidem :

Subaudi Ad gloriam, vel, Ad honorem, ul explicat

Innocentius III, de Celebratione Missarum, cap. 6,
Aspirc. per bifidaa urbs Romula fundilur plateas
Lux in ilualju-; fervet una fcst ~. i

£ 3 In Codice Rodradi legitur Ut intercedente beato

406 Quare in hymno sancti Ambrosii, ubi scrip-
:

Leone hxc nobis prosit oblatio. In Missali Romano,

tum est :

ut intercessionebeatiLeonis, etc.
423. Vigilia sancti Petri. In Codicibus Rodradi, j)
Tiinis celebraturviis
Pestum tantorum martyrum;
Ratoldi, et Rhemensi duplex e *stat Vigilia. 405
Secundaestmwoc/e.Geminashujus festi vigilias notat haud dubie legendum est zo binis
Amalarius, lib. de Ordine Antiphonarii cap. 69 E.x : 430. Praefatio benedictio i)nx supra. Ita in Ex-
ct
Romano Antiphonario posui duas vigilias in nostro cusis. in quibus nulla est hic benedictio, sicut nec
Antiphonario. Primam
solet apostolicus facere in iniiio in toto volumine a .

noctis, qux sinc Invitatorio, quoniam ea hora non

fit 4^1. Octava Apoetolorum, elc. ILtc octava non
invitatur pdpulus ad vigiUas. Populus enim invitatur exstat in Codice Rodradi. Porro in Codice Ratoldi
ad vigitias ea hora noctis de qua dicebal David pro- abbatis iv Nonas Julii, sequitur: •> Translatio sancA
J
pheta : Prseveni in maturitate, et clamavi. Ubi matu- Martini, quo die celebratur etiam ejusdem sanc
ritas accipitur pro media nocte, ut idem explicat ordinatio, et Ecclesia? ejusdem dedicalio, ut vide
Amalarius ex sancto Augustino. estin Kalendario affixo huic Ratoldi Sacramentarii
424. (Jnanilo Apostolicus; etc. Hsec verhn deside- iv Nonas translatio sancti Martini. et ordinatioet &&>
rantur in Excusis, el in aliis Codicibus nostris mss. dieatio basilicee ipsius;el in Bfarlyrologio Rabani ^o-
Haec autem verba huic diei conveniunt, in quo est dem die iv Nonas in Gallia Turonis civitatc, o.
:

duplex Missa, tum sancli Leonis. tum vigiliae apo- uaiio episcopatus, et translatio corporissancti Marfint
stolorum et pontifex aliquando duas Missas, ali-
; episcopi el confessoris, el dedicatio basilicw ipsmsi
quando unam pro devolione faciebat. Olim enim uni Idque ex doctrina sancti Gregorii Turonensis, ^ui
sacerdoti plures Missas canere licebat. Sic papa lib. u Hist. Kranc, cap. 14, scribit triplicem ha^ac
olim,utinfra videbilurin solemnitatcapostolorum 1'e- D solemnilatem hoc die celebrari Solemnitas enm :

trietFauliduasMissas faciebat,alteramapudsanctura ipsius basilicw triplicivirlute pollet, id est dedicatiore

Petrum, alleram apud sahctum Paulum. Nee obstat
quod sanctusLeo, epist. 80, Missarum celebrationem
eodemdieiterari prohibeat, nisi ob angustias Ecclesiae
omnispopulussacrificio interesse non potuerit nam
ejusmodi decretum videlur esse de unaet eadem Ec-
templi, translatione corporis sancti, ordinatione ejui
episcopatus. Hanc enim iv Nonas Julias observabis, de-
positionem veroejus tertioldus Novembris esse co
; ces. Qui idem scribit lib. iv de Miraculis sancti Marj
tini, cap. O.Ila in Marl.vrologio Adonis sed in Marty« ;

clesia, quod eliam non erat amplius in usu tempore rologio Usuardi nuda fit mentio dedicationis ecclesiaji
quo hic tiber Sacramentorum scriptusest. Hsec autem ecclesia sancti Martini est quam sedifi-
425. Non lavat os. Non tam propter periculum. cavit sanctus Perpetuus Turonensis episcopus snper
ne pauxillum aqune casu interfluat, quam quia id sepulcruin sancli Martini, deturbata priori ecclesia,

a Cmn etiam legantur in Eiit. Vatic. et in

Iijhc 1' In Cod. Gemet. idem legitur; sed officium est
Gussanv., quibus tamen nullaB reperiuntur I?ene-
in diversum. In utroque Theod. boc festum notatur,
dictiones, inde necessario colligitur Codicem ex quo at in secundo dicitur Natale sancti Martini. In illo
:

prius prodiit liber Sacramentorum, accurantp Angelo, Missa eadem est ac in Gemet. in priori vero utra-
;

Rocca, mutilum fuisse, aut ejus jussu a typographis que, scilicet tam qiise habelur in Coa. Ratoldi quam
omissas fuisse Benedictiones quas noster Codex quajin Gemet., continetur.
habet,

397 IN S. GREGORII LIBRUM
quod angustior esset, ut docet idem sanctus Grego-
rius Turonensis, cap. citato, et lib. x, cap. 31, et
Sidonius, lib. iv, epist. 18, qui ad precos ejusdem
sancti Perpetui composuit epigramma hujus templi
parietibusiiieideudum, cujus clausula est ejusinodi:
Dumque venit Ghristus populos qui suscitat omnes,
Perpetuo durent culmina Perpetui.
Translatio vero corporis est cum ex illius sepulcro
in absidem majoris ecclesise ab eodem sancto Per-
petuo translatum est, ut scribrt sanctus Gregorius
Turon. Jib. x Hist. Kranc, c. 31 Hic (Perpetuus), :
submota basilica quam prius JJriccitts episcopus wdifi-
caverai super sanctum Martinum, wdificavit alia/m
ampliorem miroopere, in cujus absida beatum corpus
ipsius oenerabilis sancti transtulit. Missa autem sic
habetur in Cod. Hatoldi Oralio Deus, qui nobis :
:
diei hujus solemnitatem in honore sancti Martini
eonlVssoris tui atque poutilicis consecrasti, adesto
familise tuae precibus, ut cujus festa colimus, ejus
m.Mitis auxilio sublevemur. Super oblata Respice,
Domine, populuni tunm ad viam [leg. vitoej sacra-
menta currentem in prjesenti festivitate confessoris
tui atque ponlilicis Martini, quod [leg. ut quodj in
honore noiiiini.s lui detulerunt, cunctis prosit ad ve-
niam. Prcefatio . Vere dignum et justum
beatuni Marlinum confessorem tuum atque pontili-
cem laetificas in regeneratione, in bealitudine sem-
pilerno fine, ut omnia possit videre in tua claritate
ciiinomnibus sauctis, ubi temperantia spiritalis, et
suavitas mirabilis, ubi refrigerium mirabile, eL lasti-
tia inenarrabilis, ubi preesentia salutaris Filii tui
Domini nostri, in quo semper laetantes proflcere [leg.
prospicere] desiderant angeli adorant. Ad Complen-
aum Gratiasagimus407
: tibi, Dominesancte, Pater
omnipotens, qui nos coelesti medela reparare digna-
tus es, de peccatis nostris veniam, sicut beato Mar-
tino confessori tuo dedisti sedem pontificalus. Per.
432. Septem fratrum. Filiorum sancL* Felicitatis
videlicet. ln Missali Komano adduntur sanctse Ru-
fina et Secunda sorores, quse non habentur in Ex-
cusis, neque apud Pamelium, neque in aliis Codici-
bus nostris mss.
In Codice Katoldi eodem diesequitur: Vigilia
sancti Benedicti abbatis. Oralio: Concede, quwsumus,
Domine, alacribus animis, beati Benedicti confessoris
tui solemnia celebrare, etc. Super oblala Oblatio
confessoris tui Benedicti honore, etc. Ad Complen-
dum Quosccelestibus,Domine, recreas alimentis, etc.
: perexlensus, aceto ct synapi perfusus assari jussus est.
In eodem Codice die sequenti ita habetur v Idus
Julii. natale sancti Benedicti, quemadmoduminCodi-
cibus Rhemensi et Hodradi, in quibus Missa est de
commuai unius abbatis, intercessio, etc, cum reli-
quis, ut in Missali Romano. At in CodiceRatoldi haec
habetur Missa Omnipotens sempiterne Deus, qui lio-
: carduis ferreis et taureiscrudelissime ctesus, inultimo,
diirna luce camis eductum ergasttdo sanctissimum
confessorem tuum Benediclumsublevasti ad cwlum, etc.
Super oblata Oblatis, Domine, ad honorem beati
: no, et Rufino passus, transposita sunt, et legendum
Benedi"ti confessoris tui placare mttneribus, etc.
Praefatio : Et gloriam tuam profusis precibus exo-
rare, etc. Ad Complendum : Fidelium tuorum,
sumus, Domine, vola serenus intende ; et
beati Benedicti, cujusdepositionisdiem celebramus, etc.
Non tamen proptereaexistimandum est natale san-
cti Beuedicti iu hanc diem fuisse translatum propler
Quadragesimam, quia in eodem Codice Hatoldi ex-
stat ejusdem san>:ti Benedicli nalale xu Kalend.
Aprilis, sub hoc titulo xn Kalend. Aprilts, nalale
: Parisitiat in ecclesia bealurttm nuirtyrum Dionysii,
sancti Benedicti abbatis. * In Praefalione Missae lil
commemoralio obitus iliius Honorandi Patris Be- :
nedicti glonosum celebrantes diem, in quo hoc scecu-
lum triste deserensad ctelestis patrix gaudia migravit
aterna, etc. Quemadmodum et in Oratione post
communionem : Perceptis, Domine, Deus noster,
a In nostris quoque Mss. duplex sancti Henedicti
festum assignatur, ejus sc. depositio xn Kal. Apri-
lis, et v Idus Julii natale seu translatio.
:
SACRAMENTORUMJMT^. 398
\ lutaribus sacramcntis, humiliter deprecamur, ut, in~
tercedente beato confessore tuo Benedicto atque abbate,
qutv pro iltitts venerando «ijimtts obitu nobts projiciant
atl salulem.
Quare sciendum est olim in die translationis reli-
quiarum diem dcpositionis celebralum fuisse, nulla
translatiouis facta mentione, ut infra videbitur in
translationibus sanctoruni Remigii et Vedasti ; ac
proinde Oraliones sive Missa superius productee
opiuionem de translalione corpons sancti Bene-
dicti in Floriacense monasterium labefactare non
possunt, de qua fuse egimus in noslris observalioni-
bus ad Marlyrologium Henedictinum. In eodem Co-
dice Hatoidi Uomiuicam quartam post 1'entecosten
excipit octava sancti Henedicti, cujus Missa est de
communi unius abbatis, ut in Missali Homano. In
eodem Codice sequitur xn h Kalend. Augttsti, na-
:
tale sanctoe Praxedis, quae in priina Missoe Oratione
martjr appellatur Da, qucesumus, omnipotens Deus,
:
ut qui betttiv Praocedis tnartyris ttuv natahtia coliiinis.
B
etc. Aliter tamen vulgo cxistimatur. In eodem Cod.
:
sequitur : x Kalend. August., nat. sancti Apolli-
naris.
Rom. hic
433. Sancti Jacobi apostoli. In Missali
habetur commemoratio sancti Cbristophori martyris,
est. Qui
cujus nulla mentio fit in nostris Codicibus tam edi-
tis quam mss.
ln Cod. Ratoldi haec sequuntur Eodem die nata- :
lis sancti Cucuphatis tnartyris. Martyrium passus est
Barcinone in Hispania. Unde Prudentius in Periste-
phano
Barcinon claro Cucuphatc freta
Surget.
408 Prima Missae Oratio : Deus, per quem fides
ignem non senlit et infidelilas sine igne exuritur, qui
beaioCucuphati martyri ttto flamma tui Spiritus suc-
censo superare tribuistiincendiatormentorum, etc. Su-
per oblala Sacrifwium laudis, etc. Haec Oratio
:
C prolixior est solito. Post communionem Sit nobis, :
Domine, intercedenle beato Cucuphate, etc. Fx prima
Oratione discimus hunc sanctum martyremflamma-
rum incendio excruciatum fuisse, quod testatur
Notkerus in Martyrologio In Hispania, civitate
:
Barcilone, Cucufaiis martyris ; qui ex civitate Scyl-
lilana oriundus fuit, Barcilone sub Gaterio proconsule
: et Maximiano et Rufino passus ;primo gravissime tor-
tus et ccesus, deinde catenis astrtctus ; in craticula sti-
: Cttmque ab igne et flammarum globis illtvsus apparuis-
set, ex prcrcepto impii judicis extra civitatem ductus,
in igncm copiosum ilerum projeclus est : quo, divino
nutn, exstincto, iterum ferro vinctus in custodiam de-
trttsus est. Ubi, divino splendore consolatus, iterum
gladio perimente consummaius est. Ha;c ille. Ubi ta-
men hsec verba Sub Galerio proconsule, et Maximia-
:
:
D Sub Ruftno proconsule et Galerio Maximiano passus.
Ejus corpus postea translatum est in monaste-
quce- rium sancti Dionysii secundo a Lutetia Parisiorum
ihterventu lapide, ubi adhuc videtur in capsa, in apside ejus-
dem ecclesise conditum, ejusque passio exstat in
breviario, et veleribus leetionariisejusdem coenobii.
De hac translatione agit NoLkerus ibidem Cujus :
corpus a Christianis ibidem tttnc temporis sepultttm,
sed postmodum inde translatum non longe a civitate
Rustici et Eieutlierii translatum, etusque ad hax Nor-
mannorum temporu oiuui cum honore ciillum est. Hu-
jus martyris mentio fit in Martyrologio ms. sancti
Hieronymi In ilispania, Barcilona civitate, passio
:
sancti Cucufatis martyris.
sa- 434. Sancti Felicis. Ila in Excusis. In Cod. Ro-
b Nostri Codices exhibent hoc lestum. In Theod»
assignatur alia Missa.
 ,

399 IN s. GREGORll UliKUM SACRAMENTORUM \nTM. 100

dradi: Samoti Feliciset Simplicii, Fau tin% et Bea A eon ecravit. Hinccapienda luntillasancti Leobii pa-
tricit. Missatamene tanlutn desancto Felice
I pa .
serra. de Macbabseis Duplea. : enm tttia
dem cum Codice sancti Eiigii ln Cod. Rbem. babe- ni ijnti ,i nalalem ecclesia colimui, et martyrum
l.ur : v Kalendas Augusti, natale sanelorum SimpUcii, pa tione yaudemu
Faustini. (neorum Oralionibus reperitur etiara no- lu Cod, Ratoldi hic babelur Missa duplei : prior
nien s.i ini .!• Beatricis. Postea sequitur iu codem co- sancli Petri, altera sanctorum Machabaeorum, ul in
dice iv Kalendas AugusLi natale saneti Felicis, cum
: Cod. Rodr. Sed MissaMachabeorumestioappendi-
su.-i Miss.-i cujus pi -iiii.-i Oralio eal
, Saneti Felicis, : ce. In Cod. Rhemensi una babetur Missa Macnabaeo-
Doniine, martyris tui oonfessio reeensita conferat nobis i ii in, Dulla sancli Petri, eisi titului solemnitalia ian-
pia devotionis augmentum, elc. Super oblata //<>- :
cii 1'i'iri in eo prascedat titulum ceiebrilatia Macha-
stuis firo commemoratione sancti Feticis, etc. Ubi le- baeorum r|

gendum esl Uostias tibi, Domine, i>><> commemora-

: Si.rti. Ila legitur in Codicibus Rbemen-
438. Sancti
tione, clc Post communionem RepJett cibopotuque : Rodradiel Ratoldi el ita lcgil lanctua Hiei
si, ;

cmlesti, elc. At in Cod. Ratoldi babetur i» Kalend. : mus, lib. adversus Pelagianoa Quod/ibrum X\
i :

August. natale sanctorum Felicis, Simplicis (lege Pythagorici hominis absque Christo atque etheniei, im-
Simphcii) Faustini, et Beatricis, cum iisdem Oratio- mutato nomine Sixti martyris et nomana '

nibus, quae sunt in Cod. Rhem. Postea sequitur in episcopi, prwnotavit. Ita etiam scribitur iu Marlyrol.
eodem Codice Ratoldi Item propria Missa sanoti
: ins. sam-ii Hieronjmi Ita eliamin Martyrol. ms. bi-
Felicis, cujus Oratio super oblata est ejusmodi : blioth. Corb. el in Martjrologiis Rabani <i Notkeri ;

Accepta sit /ii conspectu tuo, Domine, nosira devolio, g vulgo tamen dicitur \ il s, ul in parvulo Maitj- '

etc. Heliqua, utinCod. sancti Eii^ii. rol. ms. Bibliotb. Corb. et apud Eusebium, lib
llic antem Felix b est sanctus Kelix II, subrogatus, Jlist. Eccl.,cap. 8. iJuoTo;
Liberio exsulanti, papa,qui aConstantioConstantini Prcefatio unr. --II est, Praefatio ad avam
43!).
Magni filio Ariano ob fidem calbolicam a sua sede benedicendam, qase tamen Praefatiohic desideratur,
dejectus martyrio coronatus esl, ut videre est in quemadmodum etiam in Tod. Hodradi presbjteri,
Martyrologiis Homano, Usuardi, Rabani, et Notkeri, f
quamvis eadem rerba
eo reperiantur, quae
baec in
qui duo ultimi scribunteuin 1'uisse capite truncatum. desiderantur in Codicibus Haloldi et Rhemensi.
De eo luec habet Martyrologium ms. bibliothecye 440. Benedictio uDa. Haec desunt in Codice —
Corbeiensis Romtr via Aureha sancii Felicis episcopi
: Hhemensi In Cod Ratoldi addiiur. siie. fabce.Kodem
et martyris, sub Constantino (lege Qonstantio) filio die in Grascorum Euchologii fine exstat uvae 410
Constantini. In Martyrologio sancti Hieronymi nulla Benedictio sub eadem fere verborum lormula.
fit lllius mentio hac die, sed tantum cujus- 409 Consuetudo sane vetus fuit Ecclesiae uvam malu-
dam in Africa Felicis. Sed his contraria leguntur ram el 1'abas benedicere in altari ex institutione Eu-
in excerptis ex Vita sancti Atbanasii in Hibliotheca tychiani papae, ul patet ex Pontificali Damasi Hic :

Photii, n. 258 K«i txvxtyjipo~ovzl--cAi $rj\i%,

: i<~ irstituit fruges faba et uva in altario benedici, et ex
n<Xpa.-£pYJU.X JJ.SV 7T01VYJ 0EVj).KT'W Tfl ZO)V CCp&txllJLW 7T/J- Marlyrologiis Habani et Notkeri. In concilio Car-
pvoii i>noS<x)J£T<xi, uarepov
xai Xotptxij voo~',> xara- d'z Ihag. iii, c. 3, frumenti et uva; menlio fit. qu« in
<j/jO$it; ditxaQeiperai. Id est Pro illo (Liberio ordi- : altari benedicantur, juxta versionem Graecam et
natur Felix. qui stalim divinilus immissa oculorum n veteres Codices, quemadmodum in concilio Trul-
caecitate plectitur, etpostea peste consumptus inter- lensi, can. 28: Priniilice uva etfrumentiofferanturin
iit. Sed ha>c falsilatis suspicione non carent, quia altari benedicendse sua peeuliari Benedictione. Et in
veleres historiae ecclesiasticse scriptores, Socrates, can. 5 apostolorum, juxta veterem interpretatio-
Theodoretus et Sozomenus, nihil simile scripserunt. nem Offerrenon liceai aliquid ad altare, prater no-
:

Vide Baronium, tom. Annal., ad ann. 3S7. m vas spicas vel uvas. Constantinopoli offeruntur uvaeio
435. Et quas. Optime. Et sic construendum Et : altari templi Blachernarum a patriarcha in die dor-
nos quos proprise actionis pondus, etc. In Missali Ro- mitionis sanctae Marise, ulrefert Theodorus Balsamo
mano legitur et quia. in citatum canonem, Porro in Cod. Rhem., vn Idus
436. Sennes. In nominandi casu recte satis. Siqui- August., habetur Missa de sancto Donato episcopo.
dem in Martyrologiis sancti Hieronymi, Habani et 441. Cyriaci Martyris. Ita in Excusis et in aliis —
Notkeri in genitivo legitur Sennts. Ita ut hoc no- Codicibus nostris mss. In Missali Rum. adduntur
men sit pro cujusque arbitrio aut declinabile, aut in- Largus et Smaragdus.
declinabile. c Porro in Cod. Hatoldi sequilur II Ka- : In prnna Missa de nocte.
442. Ha?c Missa non —
lend. Augusti, nat. sancti Germani, Quod de sancto exstal in Excusis. Habetur tamen in aliis codicibus
Germano anlistite Antissiodorensi est intelligendum. nostris mss. et apud Pamelium. In Cod. Ratoldi le-
437. Ad sanctum Petrum ac/vincula. lnCod.Hhem. gitur in prima tantum. In Codicibus Rodradi et
additur Et catense ejmosculanlur ipsodie. In appendice
: Rhem. In prima Missa Apud Pamelium, In primo
Rodradi Et catenas ejusoscultuulo (leg. osculantur).
: mane. llaque illud de nocte, non ita stricle accipien-
Ilem ip&o ilie, natale machabaorum, In Martjrologiis
D
dum est.
Rom. bedae et Usuardi Dedieatio sancti Petri ad : 443. Replente. Recte. Ita in aliis Codicibus
Vincula. In Martyroiogiis sancli Hieronymi et Raba- nostrismss. vulgo habetur Repleti.
ni: Romse, dedicatio primae ecclesioe a beato apostolo 444. In die solemnitatis hodierna. In Cod. —
construeta et eonsecrata. In Martyrologio Notkeri Rhem. In die solemnitatis hodiernce, qua beati Lau-
: :

Roiutv stalio ad sanctum Petrum ad vincula, quam rcntti hostiam tibi placitam, et casium corporis, etc.
ecclesitnn ipse primusin Eurbpaprimamconslruxit, et leg. et holocaustum corporise.

a Ita quoque in Calensi et in Cod. Reg. Suec. In Sic legitur in Cod. Reg. Suec. et apud
e Pame-
Gemet., post festum sancti Felicis, legilur, eodem lium. necnon in vet. Missali Gothico, ubi exstat
die,nat. sanctorum SimpUcii, Faustini ct Bcatricis. Missain natale sancti Sixti pafoeurbis Ftomx.
Ita se habet Edit. Pamei. Jungitur sanctus Felix cum f Iq duobus Theod. legitur etiam Procfatio uvse ;

ceeteris in Kalend. Rom. nec tamen habetur. Eodem modo legilur apud Pa-
b In Kalend. Rom. dicitur sancti Felicis papse. mel. et in Cod. Reg. Suec, ubilamen Praefatio deest.
c In Kalend. Rom. legitur sancturum Abdon et : Benedictionem autem uvae continent laudati Codices.
Sennes. e In priori Theod. legitur eadem Prajfatio, ubi
d In Cod. Reg. Suec. nulla est Machab. memoria, nihil mutandum mihi videtur, optimo emm sensu
nec in Kalend. Rom. In Gemet, et altero Theod. legitur Hostiam tibi placitam et castam corporis.
: .

legitur vn fratrum martyr. cum matre, dissimulato suscepisti. AtmaleCodex Rhemensis habet, castum.
^lachabeeorum nomiiie,
 .

401 IN S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOTyE. 402

445. Oblatusest. —
Ita in Codice Ratoldi abbatis. A 460. Sancti Martyris tui Agapiti, etc In Codi- —
In Excums legilur Oblata est non itarecte. cibus Rodradi et Ratoldi habetur haec Oratio Lx- :

446. Votiva. —
Id est devota, Deo oblala, et con- Itnrc Eeelesioj, etc ul in Missali Romano.
,

secrata. Porro in Codicibus Rhemensi et Ratoldi sequitur:

447 Sancti Tiburtii. —
In Miss. Roin. additur Su- xiv Kalend. Septemb. natale sancti Magni. ° Kodem
sanna. die in Martyrolngio Romano Anagnise, sancti Ma- :

448. An.riliiim nobis fu,e propitiationis adfore pra- gni episoopiet Martyris} qui in persecutione Decii ne-
camiir. —
In God. Rhera. legitur Auxilitun nobis : eatus est. Fuit etahus Magnustantum martyr, non
tuee propitiationis acquirimus. episcopus, de quo eodem die agit Pelrus in catalogo
149. Quoniam creditnus, etc. IneodemCod.legi- — lib. vii, cap. 76, et Martyrologium ms. sancti Hie-
tur Nee desperamus de oenitate quampereos quitibi
: ronvmi Et natale sancti Magni ma/rtyris. Hic et
:

ptacuere deposcimus. Ubi rovemtate, id esl, venia.aut Andreas appellatur, cumque multis aliis passus est,
certe legendum est vtnia quum a te per eo& qui tibi
.' ut viilere est in Martyrologio Usuardi Natale san- :

placuere deposcimus, ila ut ba:c ab amanuensi con- c!i Magni, seu sancti Andirese martyris cum sociis suis
fusa fuerint. duobus millibus quingentis nonagintaseptem, EtinMar-
450. Pitcs prgesentis auxilium et futurce. Id est, — tyrol. ms. biblioth.Corb. Natalexancli Mniiui, seu An-
auxilium ad prsesentem vitam recte ducendam. et drex martyrum (lege martyris) cum sociissuis duobus
ad futuram ndam. millibus quingentis nonaginia septem, ln Kalendario
454. Sancti Hippolyti. — In Missali Romano ei libri sacramentorum Ratoldiabbatismentiofil 412
sianusmartyr ForiSemproniiadjungitur, B eliam ejusdem sancti Magni martyris, sed Andreas
de quo Prudentius in Peristephano. nomine suppresso Sancti Magni cum sociis suis
:

411 *•'- &

tuam, Chmentiam, etc. In Cod. — mmdxcyii. Qui quamvis hic martyr non appelletur,
Rhera. esi alia Prafatto Quia non sotum malisno-
: id tamen internosci potest ex cireumstantiis. In par-
stris liona retribuis, sed et miseris uberiora dona con- vulo Martyrologio Codici Rhemensi assuto mentio
cedis, qui digne pro nobis possint intercedere, contu- tit sancti Magni sine adjuncto, in hunc modum Et :

listi : nt quod n <stra scientia non habebit, intercessio natale sancti Magni. De hocautem ultimoputonostra
supplicaret gratia justorum Sed baec eorrupta sunt, Sacramentaria esse capienda, cum in eorum Colle-
et primo legeodumest Sed utmiseris uberioradona
: ctis martvr duntaxat appelletur, episcopus neuti-
concedas, sanctos tuos, qui digne, etc. Secundo, pro quam. Collectae utriusque Codicis similes sunt et
sdentia legendum est suffictentia. communes.
153. Esuebii eonfessoris. —
Quia multis tormentis 461 .
Sancti Timothei martyvis.
Ita in Excusis —
pro fide orlbodoxa toleratis superstes fuil, eadem et in Codicibus Rodr. et Rhem. Sed in Cod. Rat.
ratione confessor appellatur qua supra sanctusFelix hic duse sunt missae, prior sancti Timothei, altera
Nolanus. sancti Symphoriani, nulla facta mentionesanctiHip-
454. Vigilia Assumptionis, etc llaec Vigilia in — polyti, de quo in Missali Romano conjunctim cum
Codice Rbemensi desideratur. aliis.
1(55. Faciat. —
lta in editis et in Codicibus Bo- 462. ix Kalend. Seplemb. sancti Bartholomsei. —
dradi. et Ratoldi, et apud Pamelium. In MissaliRo- Hoc festum hoc die annotatur in omnibus antiquis
mano legitur facias. G Martyrologiis, et in Codicibus nostris mss. Rodradi
456. Assumptio saneta Mariat. Hoc festumba — etRhem. Sed in God. Rat. assignatur viu Kalend.
Codino. lib. de Officiis palatii, et a Theodoro Ralsa- Sept., quo Romae celebratur, quod eo die corpus
mone in canonem tertium apostolorum dicitur xoi- ejus sit translatum in insulam Tiberinam qua de :

j.r,7>.; r|{ uicepayMts 0soT6xou,idest, dormitio sanctis- re vide Raronium. Puto tamen Codici Hatoldi men-
sim» Deipai*re;in novello Eminanuelis Comneni dum obrepsisse unius nota? defectu, quia in ejus
impcratoris appellatur j-zpijoo^o—f,; kylctc, fcoroxou Kalendario boc festum notatur ix Kalend. Sep-
fijT«<rrao-is, id est, gloriosissima sanctae Dei matris ptemb.
emigratio, et in Euchologio Graecorum y <Ti§x<Tu.i«. 463. Non deseris. — lta in Codice Ratoldi. At in
uerdaTuai^ rife vicepayia$ Szvmobrn^ iiu&v Osoroxou xai Cod Rhem. legitur Non deserens. Porro in Codici-
uii jrapfisvou Mapta?, id est, eraigratio veneranda bus Rhem. et Ratoldi sequitur:vi Kalend. Septemb.,
ganotissimse Dominae nostrae Dei Genitricis et sem- natalis sancti Rufi. d Idem officium est in utroque
per virgmis Maria?. Codice, et Orationes sunt vulgares. In Oratione su-
k)T. Veneranda nobis, etc. —
Bsec Oratio est ad per oblata utriusque Codicis hic sanctus Rufusmar-
Processionem seu Collectam, cum postea sequatur tyr appellatur Oblatis, qugesumus, Domine, placare
:

Oratio ad Missam. muneribus, et intereedente beato Rufomartyretuo,elc.

458. Interquas intemerata, etc. Heec contra- — Hic martyr fuit capuee, discipulus sancti Apolli-
ctius babentur in Codice Rbemensi. naris primi Ravennatis episcopi. De eo Martyrolo-
459. Deusquiper, etc. —
Ita in Cod. Ratoldi, in gium Usuardi boc die Apud Capuam, natale sancti
:

quo tamen quarta pars adjicitur ante conclusionem pj

Rn/i martyris, quem docuit beatus AppolUnaris Petri
prteter consuetudinem harum benedictionum episco- apostoli disciputus.cum esset palncix dignitatis. Mar-
palium, quod et alibi non semel in eodem Coilice tyrologium Adonis addit et baplizavit. Martyrolo-
occurrit. gium Notkeri : Apud Capuam
nativitas sancti Rufi
Dorro Codice Rbemensi sequitur octava sancfi
in martyris docti baptizatiasanctoAppollinare.Marly-
et
Laurentii. Orationes ut apud Pamelium. Praefatio : rolog. ms. biblioth. Corb. Apud Capuavi, natale :

Beaii Laurentii natalia repetentes, cut fidem confes- sancii R/ifi martyris. Martyrologium ms, sancti Hie-
sionemque non abstulit ignis ingeslus, etc, ut in ronymi In Capua, sanctorum Rufi, Magni. Kalen-
:

liturgia Ambrosiana. Habetur etiam haec octava in darium ms. Sacramentarii Ratoldi abbatis In Ca- :

Cod. Ratoldi, cujus primaOratio Iterala festivitate : piia, natale sancti Rufi martyris. Martyrologium par-
benti Laurentii, etc, alire oraliones, et Pivefatio ut vum Sacramentario Rhemensi annexum : InCapua,
in Codice Rhem. natale sancti Rufini (lege Rufi martyris. Quae omnia
Ex his discimus non acile mutandos correctionis nia, et inMissali Gothico inter Epiphaniam et sanctae
8 ratia veteres libros. Agnetis natale. Consule notas et observationes Ma-
* Non ita nostris in Codicibus. billonii.
b Hoc festum olim celebratum esse xv Kal. Feb c
Theod. habetur festum seu nat. sancti
In priori
hoc est 18 Januarii optime probat 'Mabillonius, lib Magni Septembns. In Gemet.
mart., at ix Kalend.
u de Liturgia Gallic. 118. In Lectionario Lu- vero xiv Kalend. ejusdem mensis.
xov. notatur post Dominicam secundam ab Epipha- d Codices nosth meminerunt quoque sancti Rufi.
403 1N S. GREGORil LIRIUJM SACRAMENTORUM NOTiE. 404
non diuident n memorati hujui lancti Rnfl la, A cujui gratia, nive fjubii'-
1111 itii canta, quai 1
'

in qua duntaial martyr (ul antea monui) appella, vii lf/o rocant lupplicationea, rogationei. Proo
tur, non epiicopui etsi in Martyrologio Romano lionei scd conventui, coetug populi in ; ut i

episcopui el martyr appeiietur Copua in Campania, : cx Grsco lextu ejuidem concilii peripicuura e
sinnii /tnfi episcopi et martyrit, etc. ln quo itatim
mbjungitur Ibtdem, sandtorum mortyrum ltu/i et
: l y )'/,- idegt, quod Donopportel connectere Pialraoi
j
.

Carpophort^ qni tub Diocletiano et Maximiano oa ri in conventibu4. Ubi virics ln ilia reteri interpn
sunl. Sed alibi non legitur hunc Rufum epi*copum tione coociiii Procesiionei ewe lynaxea, i'i
fuisse nec in Vita lancti Apollinarii apud Sunnm, coetui seu conventui. Qnod etiara ex sequentibui
nec duoi Rufoa illiui civitaiii martyret fuine. liquet \i>j 9ttt ttifovxaG /)--', \ia\uov vtvtv9ai
: j

464. Beatum Auguttinum,, etc. — In Codice Rhe- uvdyvMaiv, iil est, gefi ad unuraquemque Psalmum
mensi est. alia Prsefatio in hunc tnodum Et omni interjecto ipatio lectionem fieri
: nam in \p :

loco et tempore omnipotentioj tus gloriam celebrare cleaia, nou vero inter eundum lectionei finnL
:

per quod pietatis officium in commemoralions beati

Quafe ofitiinc Theodorai Balsaxnon tolnm bnne
Augustini confessons tui atqne pontifiois eacrificium
canonem explicatde conventu eccleaiaatieo, in quo
tibi laudis offerimus, et magnifieentam luam inmor-
divina 414 officia peragnntur. El ita capiendui
tificatione ipsius adoramus, tua in omnibus operante
lof.us epist. 81 el sancti Leoniipapae ad Dioacoram
rirtute, ut, nullis illecebris corporie, nulla promissa
episcopum Alexandrinum Quapropter quod rtmeamti :

blandimentorum. fallacium virlute, tuo ignitus Spiritu

filioPossidonio presbytero hanc ad fratemitatem iwnii.
vinrerelur 413
amore, etc, ut in nostro Codice g epistolam dedimus perferendam, qui nostris 1'roces-
benti Eligii. Haec aulem ullima verbn corruptn sic
sionibns atgue ordinationibus frequenter interfuit, et
castignnda sunt Ul nnllo promissorum blandimento-
:
toties admissus, quid in omnibui aposlolicx auctori-
rum fallacium, virtute tui ignitut Spiritus, mnceretur
tatis teneremus agnovit. In hac enim epistola agitur
amare.
deMissaramcelebratione.et clericornmordinatione.
4(15. Intercessio, Domine, etc. In Codkibus Ro- Et verbum procedere pst ad ecclesiam convenire
dradi et Ratoldi alin exstat oratio a Deus. :qui
juxta antiquam loquendi formnlam. Sanctus Augus-
beatinn Uermetem martyrem tuum virtute constan-
tinus, lib. xxii, de Civilnte Dei, cap. 8 Inde aa me :

etc, ut inMissali Romano. Hujus meminit Ago-

tice,
ruiiituc, ubi sedebam, jam jirocessurus. nempe in ec-
bardus, epist. adimper. Ludovicum Pensate, pen-
clesiam. Unde panlo post subjungit
:
Procedimus ad
sate, fratres, quam longe est mens vestra ab illa peti-
:

populurn, plena erat Ecclesia.

tione qua in celebrationibus Missarum soletis dicere
Deo, non voluntate, sed voce : Da nobis pro amore Ennodius in Vita sancti Epiphanii Ticinensisepis-
tuo prospera mundi despicere, et nulla ejus adversa copi : Procedendum censuit omnibus in quolibet aeris
formidare. errore maturius, ita ut vigiliarum formam lecteribue
466. Quas sanctiHermetis, etc In Codice Rhemensi antecedens ad ecclesutm praj beret episcopus. Ubi vides
legitur Quas sancti Hermetis confessoris tui confes-
:
procedere esse ad ecclesiam ire. Sanctus Hierony-
sione prwsenti confidimus adjuvandas. Per Christum. mus, epist. 2. tom. i, ad Eustochium : Rarus sit

467. Exaudi nos, Deus, etc In Codicibus Rodradi egressus in publicum, martyres libi quceranlur in cu-
et Ratoldi sunt aliae in hac Missa Orationes, eseque biculo tuo ; nunqnam causa deerit procedendi, si
p semper. quando neresse est, processura sis. Redarguit
vulgares.
468. Ab ipso in Spiritu baptizatus. Nota sanctum virginem quod saepius quam par esset ad templa
Joannem Raptistam ab ipso Christo fuisse bap- martyrum seconferret. In eaenim desiderabat raros
tizatum. excursus. cum procedendi ad ecclesiam, videlicet,
469. Frueretur. In Codice Rhemensi legitur ser- causa deesse non posset. si quando necesse esset,
varetur. nempe verbi Dei audiendi, aut Eucharistiae sumendae
470. Deinde capilalem sententiam subiit, etc In gratia, id faceret.
eodem Cod. hcec aliter leguntur Exinde capite.plec- : Quare id quod opponitur ex Tertulliano, lib. n,
tilur qui plus erat quam propheta. Quia Judcei Chri- ad Uxorem Si procedendum est, nunquam magis fa-
:

stum, qui Dominus et caput prophetarum est amiserunt.
Joannes autem el fidelis pronuntiatus implevit officium
prwcursoris, ut Redemptorem mundi, quem superius
digito demonstraverat, etiam ad inferos pretiosa morte
prtvcederct
In Eodem Codice, et in Cod. Rntoldi sequitur
milise occupalio obvenit, infirmum est. Etenim ibi
sermo non est de circuitionibus et rogationibus illis
quae vulgo Processiones appellantur. qua? sane tem-
pore Tertulliani nondum erant in usu, cum tum
Christiani in latibulis, cryptis et locis occultis sacra
peragerent paganorummetu.qui saneChristianosper
:

Kalend. Septemb., natale sancdi Prisci. b Hic snnctus Plateas canentes trucidassent; quod si fact um fuisset,
Priscus martyr est, ut constat ex Collectis utriusque nullae unquam martvrum historiseconticuissent. Sed
Codicis. Fuit unus ex Septuaginta duobus Christi praedicti loci explicatio est emendicanda ex altero
discipulis, qui passus est Capuaa, via Aquaria. De loco Tertulliani, libro de Cultu feminarum (qui sane
quo hac die in Martyrologiis Romano, Usuardi, et D omninoadversatur ejusmodipublicis lustrationibus),
Notkeri. et in Martyrolog. ms. ssepius citato biblio- ubi agen sdetribus causisob quasdebeant procedere
thec?e Corb., in parvulo Martyrologio ms. Codici Christiani, sic ait Nam nec templa cirumitis, nec :

Rhemensi affixo, et in Martyrologio ms. sancti spectecula postulalis, nec festos gentilium nostis,
Hieronymi, in quo sic legitur In Capua aquaria na- Propter enim iptos conventus, et mutuum videre et ui-
:

tale sancti Prisci martyris. deri, omnes pompse in publioum proferinitur, aut ut
471. Ad processionem. Id est, ad Collectam, lu.ruria negotietur, ant glona insolescat. Vobis auiem
synaxim, coetum. Nam procpssio hic nihil aiiud est nulla procedenti causa non tetnca ; aut imbecillus
quam id quod supra in Purificatione snncta3 Mariffi aliquis ex fratribus visitalur, aut saci ificium offertur
virginis Collecta dicitur. Hoc satis indicat Oratio ad aiit Dei srrmo administratur Quse tria poslrema cum
Processionem, quae nori diciturin ipso ineessu, seu olim liereni a Chrislianis clanculum et sine pompa-
deambulatione, sed in ipso templo, populojam ineo non indigebant in his mulieres ornatu ad ostenta
collecto et congregato. tionem. Itaque haec verba Tertulliani, lib, n ad
Quod etiampalam est ex concilio Laodicensi, can. Uxorem, st procedendum est, referenda sunt ad tres
17 In prpcessionibus Psalmos non connectere. Nam
: illas Processionis causas,autcum visitandus erat in-
ibi Processiones non sunt solemnes illa; deambula- fnmus frater. aut sacrificium offerendum, aul ver-
tiones, seu luslrationes, quse modo fiunt festi ali- bum Dei audiendum, qua.Christiana mulierpagano
a Habetur in utroque Theod. b Ita ic Gemet et Theod.
 :

405 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM N0T7E. 406

nuptaobcrebrafamiliaeimpedimentavixobirepoterat. A qui Unigeniti tui prctioso sanguine vivificaUv crucis

Nec ad rem facit id quod objicitur ex epist. 63 vexillum sanctifkare voluisti. Ubi legendum est vivi-
sancti Basilii, in qua scribii tempore sancti Gre- fir.v. al apud Pameiium.
gorii Neocsesariensis episcopi litanias in Eccle^ (ilini eo die sub finem
"NI issae a pontifice crux ex-
sia -firisse usitatas. Quod admitto qaidem sed hoc ; tollebatur, ul apopulo adoraretur el bcecvel similis :

loco Ktaaiae sunt quesdam preces, nempe, Kyrie Collecta, recitatiatur, quod ex Codice Kbemensi col-
eleison, elc, quales liabentur in regula sancti Be- Hgere est, ubi sub finem Missee exslat Oratio ad
nedicti, cap. 9 Post his lectio Apostoli sequatur ex
: crucem salutandam constatque ex loco citato Al-
eorde reeitanda, ei versus et supplicatio litantce, id est, cuini.
Kyrie eleison. F.t sicfiniantur vigilix nocturncg. Et 478. Eodem die, natale sanctorum Cornelii, etc. In
cap. 17. iSon vero lustrationcs ei obainbulationes, Excusis. ct in omnibus aliis Codicibus nostris mss.,
quarum nullus erat tempore praefati Gregorii in Ec- et apud Pamelium, borum festum martvrum eodem
clesia usus, ob supra diclani causam qui sane : die etaltationis sanclee crucis solcmnilas peragitur,
primo caqtit Constantinopoli, sub sancto Joan. Chry- qui est passionis illorum dies. Sed posteatranslatum
sostomo, ad frangendum Arianorum fastum, qui, di est in diem 416
XV1 Ealend. Octobris, ut videreest
luculo portis civitatis egressi, hymnos quosdam in Missali Hoinano.
hseresi suae aptos decantando conlendebant ad loca 479. Beatorum martyrum, clc. In Codicibus Ro-
415 UD conventas agebant, ul refert Sozomenus,
' dradi ei Ratoldi ~ Infirmitatemnostram, qusesumus, :

lib. vi, llist.. eap. 8. Domine, propitius nespice, et mala omnia quae juste
Notandum taraen a sancto Avilo, sermone de Ho- meremur sanetorum tuorum intercessione averte. Per.
'iiihus, Proeesaiones usurpari pro bis solemnibus 480. Tuamque in sanctorum tuorum, etc. In Codice
lustralionibus et supplicationibus,
B Halnldi hanc Praefationem excipit altera propria
47-2. Sancti Adriani. Ifa in Editis. Sel in aliisCo- sancti Cypriani Beati Cypricmi natalitia recensentes :

dicibus nostris mss. nulla bic sancti Adriani nec
Uissanec mentio a est. Porro in Eilitis et in Codice
Ratoldi babetur natale sancti Gorgonii martyris v
Idus Septembris, quod abest a Codicibus sancti Eli-
gii cl Rodradi.
47:5. BeatiProti, etc. Ita in omnibus aliis Codi-
ut qui in conspectutuo clarus exstitit dignitate sdcer-
dotii, el pahnu martyrii, et inpraesenH szeculasua nos
intercessione foveat, et ad misericordiam sempiternam
pius interventor perducal. Per ChHstum.
At in appendice Rodradi exstat Missa propria
sancti Cvpriani in hunc modura Oralio Salutarem : :

cibus nosiris mss. Vulgo Beatorum Proti, etc. nobis edidit hodicma festivitas beati Cypriani sacer-
474. Exaltalio sanctae Crucis. lta appellatur a dotis et martyrisin tua, Domine, virtutelgetitiam, etc
i .! ecis vVoti: id esl. exallatio, ut palam est ex [No- Secreta Saerificium nostrum, Domine, qusesumus,
:

vella Emmanuelis Commeni imperatoris, apudTbco- ipsatibisit actione placabile. Post communionem :
dorum Balsamonem, in Pholii Nomocanonem, tit. 7, Satiati, Dontine, muneribus sacris, tuum nobis quss-
cap. t, j-l'-'-'7i: rov fwjjyooou ttcooov, id est, exaltatio sunttts adesse prsesidium. etc
vivificae crucis et apud Codinum, lib. de officiis
; 481. Suscipiens, id est, colens, venerans.
Constantinopolis, dicitur et oraupoyaveia, id est, 482. Apostolici reverentia culminis offerentes -tibi
crucis manifestatio, ut clarum est ex fdironico mysteria. In Codicibus Rhemensi et Ratoldi
Alexandrino To-jroi? rot; j-v-oii yeyove t« syxacvta
: aliter lcgitur Apostolicx rereretttix culmenofferimus :

-f,; li/././.co-i.v.z to-j kyiov o~ry.uc.o-j rij? or/.oooy.r^iii-rr^imo sacris mysteriis imbuendum, prsesta, Domine, quse-
K'.)V7"av-'.vc/v it.i. Maxapeou Y.-i.o~/.ot.o-j injve lir.-fj.&oioi C sumtts, etc Sed existimo lectionem Codicis nostri
EvTSU0ev f,oz//-o ' o-rv.-joof/.-jziy.. Id est, his COn- sancti Eligii, quae cum Editis conspirat, longe pree-
sulibus (Dalmatio, et Anicio Paulino) facta sunt en« stare. In Codice Rodradi aliud est hujus Orationis
caenia ecclesiae sanctae crucis aedificatao a Constan- initium, nerape Praesta, quaesumus, ut beati Mat- :

sub Macario episcopo, Septemb. 17. Inde in-

tino, thgei, etc
ccepit festum manifestationis sanctse crucis. Sed puto 483. Hic. Hoc vocabulum deest in Codice Rodradi.
errorem esse in notis arithmeticis. et legendum id', 484. Regni Cxlestis. Id est, honoris et cultus Dei,
id est, 14. Ubi nota festum exaltationis sanctae per quem Deus in anima fideli regnat.
Crucis inilium sumpsisse imperante Constantino 485. Pr&sta, qusesumus, omnipoiens Deus, etc
M _no post illius inventionem. Quod etiam clarum In Cod. Rbem. Sit, Domine, beatus Matthseus evan-
:

est ex Menologio Grsecorum apud Henricum Cani- gelista hostrse fragilitatis adjutor, etc Quam excipit
siuin. tom. n antiq. lect. Exaitatio pretiosa' el vivi-
: altera Pr<rsta, qnaesumus, etc Ut in hoc Codice
:

firir crueis sub imperatore Gonstantino Magno. sancli Eligii.

\~'->. Deus, qui Unigeniti tui, elc. ln Codice Rhe- In Cod. Ratoldi sequitur : x Kalend. Octob., d na-
nicnsi, Deus, qui nos hodierna die exaltalionis,^ etc, tale sanclorum (lege sancti) Mauricii cum sociis.
ut in Missali Homano. Missa est ejusmodi : Oratio : Anntte, quirsutnus, om-
476. Decotas, Domine, etc. In Codice Ratoldi nipotens D
ut nos sanctorum Mauricii, Exupcrii.
us.
nulla hic habetur Oratio super oblata, qute sane Candidi, Vietoris, Innorentis, et Vitalis, et sociorum
omissa fuit ab amanuense aliud forsitan agente. eorumdem, Iwtificet festiva solemnitas, etc Super
In eodera Codice exstat heec Benedictio Deus, qui : oblata Respice, qucesumus, munera quse in sanctorum
:

redemisti genus humanwm per beatce crucis patibur martijrum tuoruin Mauricii, Exuperii, Candidi, Vic-
liuii. etc. loris, Innocentis, et Vitalis, et sociorum eorumdem
177. Jesu Christi,Codice Rhemensi se-
etc. In comineinoratione deferimus, etc Praefatio : Quoniam
quitur Ad crucem salutandam, Deus, qui Unigeniti
: cognovimus, quantum apud le sit prseclara vita san-
iin, etc, ut supra. Apud Pamelium Orationem super ctoritm. Ad Complendum
etc. Coelestibus repleli :

populum multae excipiunl Orationes, quarumultima sacramentis eteodem Codice sequitur

gaudiis, elc In
jusmodi Dcus, qui Unigeniti tui Domini nostri
: altera Missa eorumdem martyrum Qmnipotens et :

Jesu Christi vivipZcoe crucis vexillum sanctificare vo- m/xcricors Deus, qui sanctis iiiartijribiis tuis Mauricio,
lnisli, etc. Quam citat Alcuinus, lib. n adversus Eli- Exuperio, Candtdo, et Victori cum sociis eorum co-
pantum Item ad elevationem sanctce crucis : Deus,
: ronam martyrii prsestitisti, elc Superoblala : Ilostias,

a In Kalend. Rom. notatur hoc festum, et in utro- '

In Gemet. earlem legitur. Ipsam exhibent Theod.
que Th^od. necnon in Gemet. Abest ab Ed. Pamel., at secundo loco. Prior Missa differt ab ea quam ha-
licet in Cod. Reg. Suec contineatur. bent libri vulgati scilicet salutarem, etc, ut infra ex
;

b In Gemet. ac utroque Theod. leguntur duae Orat. appendice Rod.

hic assignatee. In Cod. Reg. Suec exstat tantum d In Gemet. quoque : Sanctorum Mauricii cum
)rior. sociis.
 .

*07 IN S. C,\MUm\\ I.IHIiCM SACIUMENTORUM NOTiB. MR

Domine, solemniter immolandos, etc. Ad A hodierna die in con pectu \fa
(jiursiiiiiiia. '"iiiini/init !

(lomplendum Sumptis, Domine, cselestibut lacra*

: gloriam dignit laudibut rrlebram i"-r |il<--
tnenlis et prsemiorum gaudiis; ln prima autem Mi bem Exaudi nos, l> aw/f. Paler omni '

pro ;i
liiiKKcnii:., legendum e i

417 Innocentii, ul telerne Deut, me\ et confessorit tui

Mi Martyrologio ra ancti Hieronymi, Roraano, el hancplcbem tuast lita miserah
Hciiiiijii etc.
nliis uonnulhs. S;i 1 1
1-
( i Vitalia meminil Orderi Quamvisaulem huic Miss* preflgatur natait tancti
Vilalis, lih. mii
eccl., snl) liin-ni, scribitque
llist. Remegii, el in Pnefaiione haec rerba habeanlar l)?- :

iiniiin esse ex sancti Mauricii sociis Nomenque Vi ; posittonis j<'.\in n hii/ iinius, ii in Oratione pn«1 com-
talis ]>rt> angelic vocamine, quod Normanni ao onum monionem : beatitudints glonam dignit laudibu rele-
censebalur, mihi impositum esi ijinnl ui> uno sodalium , bramus, doo tamen esi bic diei natalis, k,, n '>l>iius
sancti Mauricii martyris, cujus lunc martyrium cele- gancti Remigii, qui Idibus Januarii obiit, uttestatur
brabatur, mutuatum est. Plodoardue lib. lli v| eccl. Rhemensit, cap. 17. el
i -

486. Deus, qui tribus jpueris, etc. In Godice Rhe- omnia Martyrologia, aed esl diea translalionu sacri
mensi Deus, cujus adorandse polentia Majestatis,
: corporis, quo bii K.aiend,Octobris, ooneodem
illins
flammx sxvieutis incendium sanctis tribus pueris in anno, traoslatura esl Prima traoslatio facta eal ai
splendorem mutatum est, etc. Cui Oralioni in eodem lorum ministerio in aovam crrptam posl altare, nt
Godice praefigitur -<> Post Benedictiones, id est, post testatur Flodoardua eiusdem lib. i eap. 20. S« unda
canficum Benedicite omnia opera Domini, etc. ab lliinniaro archiepiscopo Rhemensi tempori
487. Restrictis. In CodiceRnemensilegitursfncfos. roli Calvi imperatoris, quod testatur Bincmarui his
488. Custodiat custodia -6 custodia redundat. B versibus apud Plodoardam ejusdem lihri cap. i\ \

480. Adesto plebi lux, ctc. In Godicibus Rhemensi Teriius "i Carolusregni compoBeret actus,
et Ratoldi subjungitur Perpeluum nobis, Domine, : Octember primatu cum daret atquediem.
tnx miserationis praesta subsidium, elc, ut apud Pa- Ex 'juo confirmatur qnod supra dictam est, olim in
melium. Quani in Codice Raloldi sequitur alia : Da die translatjonissanctorum non ipsam translationem
nobis, onin. Deus, beati Michaelis arckangeli, etc. celebratam fuissc,sed eorum nalale, seu depositionii
Porro in Excusis, et in Codice Ratoldi sequilur : diem.
n Kalend. Oct., b natale sancti Hieronymi; sed di- In eodem Codice Ratoldi habelur, Kalend. Octo-
versse sunt Orationes, quae in Codice Ratoldi sunt bris, natale sancti Veda ti. El iri Martyrologio Notkeri,

ejusmodi Sancli tui Hieronymi nos, Domine, qux-

: eoilem die Atrebatis dvitate, beati Vedasli episeopi,
:

sumus, interventio gloriosa commendet : Super oblala : qui est dies translalionis reliqoiarum iliius, utvidere
Suscipe, Domine, propitius Orationem nostram, etc. est in Martyrologio ms. Codicis biblioth. Corb., Ka-
Praefatio Et luam misericordiam deprecari, ut men-
: lendis Octohris Eodem die, translatio corporum
:

tibus nostrisbeati Hieronymi presbyferirepelita solem- sanetorum confessorum RemigU Rhemensis episcopi, d
nitate spiritalis Ixlilix tribuat jugiter suavitatem, etc. Vrdasti Atrebalrnxis. Et in Kalcndario Sacramentarii
Ubi hicc verba, repelitasolemnilate, subindicant olim Ratoldi eodein die Nobiliaco monasterio, translatio
:

in Ecclesiafuisseduplicem sancti flieronymi solem- sancti Vedasli. Consule notas doctissimi viri Georgii
nitatem, etsi in hoc Ratoldi Codice sit unica dun- Colvenerii ad caput 19 libri Chronici Cameracensis i

taxat. Adcomplendum Votiva, Domine, beati Iliero-

vymi dona percepimus, etc.
In eodem Codice Rbemensi sequitur
lend. Oclob., d vigiHa sanrti Remegii. Oratio
nobis solemnitas beatissimi Remegii confessoris tui at-
que pontificis merilis inchoata, etc. Super oblata
Descendat, quzesumus, Domine, super hoc sacrificium
misericordia tua, etc. Contestada. Vere dignum.
qtto igitur inlerveniente bealo Reiiirgio confessore tuo
: mox cilandum.
C In eodem Codice Ratoldi habetur altera Missa de
Pridie : Ka~ sanclo Vedasto vm IdusFebruani Hacautem trans-
: Hxc latio facta cst ex nedc sanclae Mariae ad Nobiliacum
monasleriuin vere nohile. quod nunc de nomine hu-
: jus sancli antistitis appellatur, a sancto Autberto Ca-
meracensi episcopo, et sancto Audomaro Tarvarnensi
. . pontifice, ut scribunl A.lcuinus in Vita sancti Vedasti,
et Baldricua', lib. Chronici Cameracensis, capitibus
i

supplices pietatis tuae misericordiam postulamus, etc. 9 et 19. Missa aulem est ejusmodi Oratio Deus, : :

Post Communionem Credimus magnum istum pieta- : quinos devota beali Vedasti confessoris tuiatquepon-
tis mysterivm. Ubi notandum est in multis mss. Co- hficis instantia ad agnitionem nominis ttti vorare digna-
dicibus scribi Remegii. pro Remigii, ut in boc Codice. tus es, etc. Super oblala Hostias, Domine, luudis
:

Unde et in multis Codicibus mss. et antiquis Excu- tuis allaribus udhibemns, etc. Praefatio Dirnvjuena- :

sis, mutato g in d, scribitur Remedii, ita ut hic pon- talitium beati Vedash summa cum devolione venernri
tifex Remigius, et quidem usitatius, interdum Reme- suppliciter obsrcrantes, ut ipsum apud tuam miseri-
gius, aliquando Remedius, dicatur. cordiam, etc. Ad Complendum Beati Yedasti con- :

Praeterea notandum est hoc vocabulum e Conte- fessoris tuiatque pontificis, Domine, precibus confiden-
stada, quod non memini me in alio Codice legisse, tes, etc. Alia Deus, qui nos sanctorum tuorum tnn-
:

hic pro Prafatione usurpari, ut supra notatum est. porali Irtbuis commemoratione gaudere, etc. In qua
In eodem Codice Rhemensi sequitur Kalend. :
D Missa (ut in superiori de sancto Remigio notatum
Octob., natale sancti Remegii episcopi et confessorts. est) vides in sanctorum translationenon ipsam trans-
Oratio Prses'a, qmesumus, omnipotens Deus, ut in-
: lationem, sed natalitium diem celebrari juxta tem-
tercedenle beato Hrmnjio confessore tuo, etc. Super porum illorum consuetudinem, de qua supra ad men-
oblata Ul haecoblatio accepta sit, Domine, etc. Frae-
: sem Julium egirnus.
falio Semper gratias agrre, atque in laudibus tuis cum
: 480 In Missali Romano adduntei
Marci papx.
Ixtilia et exsultatione, sancti Remegii confessoris tui Sergius, Baccims, Marcellus, et Apuleius martyres.
prgeconia dicere, laudes attollere, atque jugiter exsul- In Godice Rhemensi sequitur f Eodem die. natale :

tare. cujus hodie annua solemnitate deposilionis festa sanctorum Marcelli et Apulei. Quod desideratur in
celebramus, etc. Post communionem Prxsta qux- : aliis Codicibus nostris mss., ut in Excusis et apud
sumus, ut intercedente sancto cmtislite tuo cujus 418 Pamelium.
•Sic nihilominus legitur in Gemet. In Theod. quoque post officium de sancto Remigie
bFestum hoc notatur in Mss. nostris. sequitur alia Missa de quatuor illis sanctis.
6 In priori Theod. legitur Nonis Octob., octava : e Conlestada, idem est ac Conteslatio. quod in ve-

sancti Hieronymi, quae potest appellari repetila solem- teri Sacram. Gallic. semper legitur pro Prxfatio.
nitas. Consentiunt .Mss. Theod. et Gemet., in quo ante
1

J Consentiunt Theod. ln Gemet. nulla assignatur sancti Marci Missam habetur vi Non. Octob., sancti :

vigilia festi sancti Hemigii, cui junguntur aln tres Leodegarii episc.
sancti confessores, sc. Germanus, Vedastus, etBavo.
4 09 1N S. GREGORII LIB <UM SAGRAMENTORUM NOT^l.
419 I" eodem Codice, et. in Codice Ratoldi ha-
betur B vu Idus Octobris. vigilia sanciorum Diony-
: tale nihil
sii Hustici ei ileutherii et sequenti die nataleeorum-
dem sanctorum. Missae diversae sunl in utroque Co-
dice. Et vi Kalend. Novembris, in eodem Ratoldi
.i
Codice habetur octava eorumdem sanctorum.
191. Assumpto scutofidei, etc. In Codice Rbemensi
haecaliter legunlur Quiassvmens scutumfidei quo
: esl sub Ludovico Pio, ut testatur Ado in Martyrologio
inimici jacula ignea exstingueret eigaleamspemsalutis,
et gladium spiritus, quod est verbum tuum, fortiter
oppugnantibus passionibus vitiorum restitit. Ideoque
precamur, exercituum Domine, qui eumpost mortifica-
tionein eorporis stigmata perferentem remunerasii,
ejus triumpholibus ei informemur exemplis, et meritis
adjuvemur. Per Christum.
492. Matnavit. Mano hoc loco sumitur transitive.
4!*3. Nos eorum exemplis mformemur, etc. ln Co-
dice Rhemensi haec aliter leguntur Itn nos etiam
: Calvi imperatoris, nulluin exstat hujus solenmitatis
quae exercuere sectantes convenientius eorum natalitia
celebremus. Ei ideo cum angelis, etc.
Qua tim possimus, etc. In Codice Khemensi
aliter '.Qiue audere possis pro nobis. Per Christum.
495. Natale sancti Caesarii. Hoc festum exstat in
Excusis, et in Codicibus nostris mss. Rhemensi et
Ratoldi.
Hujus sancti Csesarii acta b exstant apud Surium,
eodem Ubi dicitur passus tempore tilo quo Clau-
die.
dius necavit matrem. Quee verba, si sina sunt. de
nullo aiio imperalore quamde ClaudioNeroneintel-
ligi possunt. Fuit natione Afer, dignitate diaconus
passus esl Tarracinae cutn Juliano presbytero, ul ea«
dem Acta testantur. Martyrologia Usuardi, Rabani,
Adonis, et illudquod nominae Bedse circumfertur, di-
cunt illum sub Claudio imperatore passum esse.
Difficultas est tamen non mediocris in Actis san-
ctorum Nerei, Achillei, et Domitillae, in quihus Cae-
sarius diaconus dicitur sepelisse Tarracinae corpora
sanctae Domitillae, et sociarum ejus, qua± sub Tra-
jano passae sunt. Ex quo quidam efficiunt sanctum
Caesarium non fuisse passum subClaudioimperatore,
sive intelligas Claudium Neronem matricidam, seu
intelligasClaudium illumimperatorem, quem mirum
in modiiui laudat Trebellius, qui ejus Vilam scripsit,
eo quod vixerit sanctus Csesarius sub Trajano impe-
ratore. Quod sane mihi vix ac ne vix quidem per-
suadere possuin. Quia auctoritas Vitaesancti Caesarii
et aliorum auctorum citatorum, si menon fallit ani-
mus, non videlur postponenda solis Actis sanctorum
Nerei et Achillei, quae si non sunthac in parlemen-
dosa. duosolimCaesarios Tarracinee floruisse diverso
temporc dicendum est.
Quare cum apud Suriuin dicitur sanctus Cresarius
passus tempore quo Claudius necavit matrem, cre-
illo
dendum est hunc locum ab ignaro quodam homine
fuissecorruptum.
496. Deus, qui nos, etc. Huic Orationi in Codici-
bus Rhemensi ct Ratoldi hic titulus prsefigitur Ad
Missam. In quibus huic Oralioni prueponitur altera
cujus titulus est in Codice Rhemensi Ail Colleclam,
: perstitibus Christianis qui eos noverant.
ad sanctum Cosmamet Damianum. ln Codice Ratoldi,
c Collecta nd sanctum Cosmam et Damianum. Reclius:
Ad Collectam, elc.Oratioautem eslejusmodi Adesto,
Domine, martyrum deprecationi sanctorum ; et quos
patt pro tuo nomine tribuisti, fac tuis fidelibussujfra-
gnri. Per. Ubi per sanctos martyres 420
intelli-
gendi sunt Cosma et Damianus, in quorum ecclesia
recitabatur haec Oratio ad Collectam seu Processio-
nem, juxta rationem a nobis supra explicatam.
a Haec vigilia in duobus Theod. et Calensi notatur
vni Idus Octobris. In Gemet. nulla assignata vigilia
legitur vu Idus Octobris, nat. sanctorum Martyrum
:
Dionysii, etc.
b De his Actis male sentit doctissimus Tillemon-
tius, tomo II Commentariorum ad Hist. ecclesiast.
pertiuentium, pag. 614, nota 4, de sancto Cxsario.
Saniora non judicat alia Acta sanctorum Nerei,
410
A 497. Natale omnium sanotorum. De hac solemni-
,!
lodicibus Rodradi et Rhemensi.
exstat in (
Hoc festum instituit Gregorius tertius pontifex maxi-
mus, ut scribil Usuardus in Martyroiogio Tertius :
vero Gregorius ponlifex postmodum decrevit eamdem
in honore omnium sanctorum solemniter observari per-
petu ab omni Ecclesia. Quod in Gallia celebratum
i
ms. Monente sanctse recordationis Gregorio pontifice
:
piissimo, Ludovicus imperator, ontnibus regni et iat-
perii sui episoopis consentientibus, statuit ut solemniter
feslivitas omnium sanctorum in praefata die annuatim
perpeluo ageretur.
Hic autein Cregorius quartus est hnjusnominis, ut
testatur Sigebertus, ad annura Chxisti 8i53 Quod ta-
men decretum non statim uhique tcnuit. Etenim in
Codice Rodradi, qui scriptus fuit tempore Caroli
officium.
_ r Dicendum est tamen ante Ludovicura Pium impe-
ratorem hoc festura in qonnullis Gallise locis fuisse
celebratum. Siquidem illius officium assiguatur ab
Alcuino in libro de divinis Ofliciis, qui tempore Ca-
roli Magni floruit in Gallia quamvis sub Carolo
;
Magno nullum csset de hujus solemnitatis observa-
tione decrelum. Nam in concilio Moguntino, quod
eodem Carolo impi:rante, celebratam est, can. 315,
in quo de festorum observatione agitur, nulla est
festi sanctorum omnium mentio.
; 408. Quaiuor coronatorum nomina hsec sunt.etc.
Ita in Editis. In aliis Codicibus nostris mss. et apud
Pamelium hic titulus desideratur -
499. Quorum dies natalisperincuriamneglectus,etc.
Ordine Romano Quatuor Co-
Ita in Editis. Aliter in ;
ronatorum nomina perincuriamneglecta, Deorevelante
hwc sunt Severus, Sererianus, Victorinus, et Curpo-
:
phorus ; solemnitas lameneorum, ut statuta fuerat, in
aliorum sanctqrum nomine celebris permansit, nempe
q quinque martyrum, qui inhacMissa nominantur. Ita
fere Usuardus in Marlyrologio hac die Horum no- :
mina cum minime potuissent reperiri (quoe Domino re-
velante interjeclis annis postea ostensa sunl),statutum
est utannivev aria dies ipsorum sub nominibus supra
dictorum quinque martyrum reroleretur.
His suffragatur Martyrologium Komanum Horum :
autem nomina (qnae postmodum, interjectis unnis, Do-
mino revelante, ostensasunt),cum minime reperiritunc
potuissent, etc. Ita eliam Ado iu Martyrologio apud
Surium Cum autem nominn irunime reperirenlur,
:
staluit Melchiades episcopus, ut anniversaria
beatus
quatuor Coronatorum dies sub nommibus sanctorum
qu nque martyrum recoleretur.
Sed qui fieri potest ut horum quatuor Coronato-
rum nominaoblivioni mandarentur tempore Melchia-
dis papae, cum tum illorum recens esset Romae me
moria ?Uli enim passi sunt sub Diocletiano. quoim-
: perante beatus Melchiades sedebat, eorum Actis
rj exstantibus salvis et integris, multis praeterea su-
Alcuinus, cap. 31 de divinis Officiis, aliter, qui
nec solum inentionemoblivionisnominum. sedetiam
: diei passionis facit Quatuor Coronatorum nomina
:
Ihvc sunt : 421
Severus, Severianus, Victorinus, et
Carpophorui, quorum nomiiia et dies natalis per incu-
riam neglectus minime reperiri polerat ; ideo statutum
est ut in eorum ecrlesia quinqite cseterorum martyrurn
qui inMissa reeitantur, natalis celebrelur, id est Clau-
dii, Nicostrati, Symphoriani, Castorii, alque Simpti-
Achillei, etc, uude in iliisconciliandis frustra laborari
censet.
c Ita in Edit. Pamel., conseutiente Cod. Reg,
Supc.
d Habetur in Calensi, Gemet. etTheod.
Legitur hic litulus in utroque Theod. In omnibus
vero tam excusis quam manu exaratis libris Missa
sanctoruin quatuor Coronatorum exstat.
41 im 8. oisEoomi um;iiM SAr:RAMi<\ToiiUM not/tc. Mi
cii, ii i ruvi Utit eorum quoque memoria pa Hrr [in i
<-t A tyriiper eeutori tormentan wtimuit. Quantaputamu-
Qute sane descripta videntur ad verburn ex llbro erit gloriatw pattiumt, quando parn chlamydi
Sncramentorum. Unde illn vocahula, nominaet, vi i ii gl n iota '
it \n o ublatame
' i

dentur ab aliquo oscitante inlerposila; qui si am i pturu ,

qui pro quantitate w li cigua et
putentur, locus bo) eco carebit, qui etiam od calcem vv.tlire Dommum meruii tt oidere.
bujufl capituli duhio procul haec adjecil Pottea oero : Porro hia verbit PA oe m, quam egenut a* i

eorum nomma revelata sunt, wtemnitat tamen,ut tta- perat, etc . limile eat illud Eunodii bjmno 20, de
luin fiiruii, iii aliorum sancloium nonune celebris sancto Martino :

permansit Quorum membrum ultimum exscriptum

.
Qua veste nudum Lexerai,
esl ex Ordine Romano, II. m H< x nitebal ictherU.
,\i in veteri Martyrologio ms. biblioth. Corb., quod
Per haec verba, />< i
fe-
vi letur esse Idonis, uihil de ejusmodi nominum el
ritat, signiflcatur ab eo fuisse Arianorum lormenta
diei ualiilis oblivione reperitur : Ipto die, natale tanc-
superata, a quibut flagellatus esl. linde I. aodius,
torum qualuor Coronatorum. ia e$t, Severi, Se- li\ mnocitato
veriani, Carpophori et VictoHni. Ili cum impel-
lerentur &d tacrificandum reluctantet, nec omnino Flagello pa -ii- est iil>< n

consensum impiis praibentes, persliterunt in fide. Nun- Quibui coronam oexuit.

tiatum est Dioeletiano imperatori, quosillico jussitut 503. ni Kalendae Decembrit Nat. vneti Satur-
ante simulacrum Asclepii ictibusplumbatarum ceetide- nini. In Cod. Rhem. additur b d Chrytanthi el com- ;

ficerent. Qunriun corpora jussit in platea canibusja- B munes sunl utriusque martyria Gollect», et i

ctari, quse jacuerunt ibi diebut quinqne. Tunc pi> quidem.Nam ita habetur in Martvr. ms. bibliot.
Chrisliam venerunt, et collecta corpora sanctorum (,orli. ad tertium Kalend. Decembns Ipto die, Ro- :

martyrum sepelierunt in via Lavicana, milliario nb inir. nalale tanctorum Chrytanthi el Dana virginis,
urbe tertio, in arenario juxta corporasanr.tnrum mar- In Martyrolog. ms. Bancti Hieronymi m Kalei :

tyritm Claudii, Nicostrati, Symproniani, Castorii et Decemorit, Roma?, Arotonit, Saturnini, Chrytanthi,
Simpltcii. Nihiletiam tale repereris in Martyrologio Daria, Mauriet aliorum lxxji. InAndonls Martyrol.,
ms. ejusdem bibliothecse toties a nobis citato lps> ad eumdimi diem
: Ipto dw. Romat, natale taneti :

die sanctorum ijuatuor Ct ronatorum, id est. Severi, Ghrysanthi. et Dariae virynis ln Kalcndario Codicis
Severiani, Carpophori el Victorini. Quemadmodum Ratoldi abbatis ad eumdem diem Romse pottio tan- :

nec in Martvrologio ms, sancti Hicronymi. Et qua- rii Saturnini, Crisanti, Dariee. oirginit. In parvulo
tuor Coronatorum SeVeri, Severiani, Carpophon et Martyrol. ms. ad Calcem Codicis Rhemensis m K«- :

Yictorini. lendas Decemi-ris, Namnetit civitate, nataU tancto-

Ex quibus omnibus planum est lectionem Codicis rum Saturnini, Crisanti, Eidalix. Daricn Cbi minor
nostri sancti Eligii Sacramentarii ex Vaticano
et scriptum esse IVamnetis civitate. Quod exstatetiam in
editi non esseomnino rejiciendam. Martyrologio Kabam Namnetit Saturnini epitco :

Girca hos marlvres exsurgit altera difficultas ex martyris. Ubi continuo narratur passio sancti Sa-
Anastasio Bibliolhecario,qui in Leone IV distinguere turnini Tolosani episcopi quae eodem die conlingit, ,

videtur qnatuor Coronatos a sanctis Severo, Severia-
no, Carpophoro et Victorino. Nam (inquit) e.t corpora
sanctorum martyrum qitatuor Coronatorum solerti cura
viquirens reperit pro quorum desiderabili amore basi-
: Aremorica; regionis civitatem pertineat.
iicarn qua? sanctorum nomini fuerai consecrata, quam
ipse, dum ad pontificii deductus est apicem, pruden-
iissimo moderamine qusc per olitana curricula
rexit;
temporum quassata et penc ruinis
vetustalis defectu,
confractadiu anttquitus videbaturet convulsa, supernm
virtutis annuenle clementia, splendidiorem pulchrio-
remque statum a fiindainentis construxit, et ad laudem
Dei eorum sac.ratissima corpora cum Claudio, Nico-
ut planum est ex omnibus Martyrologiis. Sed puto
Q, ulrobique meiidum esse. et post ro Namnetis inter-
serendum esse nomen alicujus sancti, qui ad lianc
Prteterea notandum in omnibus bis Marlyrologiis
nominatis, Rabani excepto, nihil de sanctis Chry-
santho et Daria annotari vm Calendas Novembris.
qui est vulgaris eorum dies.
Quod autem spectat ad officium hujus festi, di-
versffi sunt in Codice Rhemensi Orationes a Codici-
bus sancti Eligii, Rodradi. et Ratoldi. Sed in Codice
Ratoldi habetur hsec Preefatio Cujus gratia beatum :

strato. Svmproniano, et Castorio, et Simjilicio, necnon
Severo, Severiano, Carpophoro et Vwtorino, etc, col-
locavit. Sed cum hic libermendis scateat, de hu]us
loci depravatione nibil dubilandum est, his quatuor
ultimis notninibus a nescio quo perperam additis.
500. Claudium, Nicostratum, etc. Ita in Edilis et in
omnibus Godicibus nostris mss., juxta hujus festi ru-
bricam Ideo statutum est ut in eorum ecclesia horum
: a npstris mundet deliclis, qui tibi placuit tot dononnn
qumque sanctorum, qui in Missa recitantur, natalis
celebretur
501. Symphonianum. Tn Codice Rhemensi legitur
Simphronianum. In Codicibus Rodradi et Ratoldi,
a Simphoridnum. In Martyrologio sancti Hieronymi
appellatur Symphronius. Apud Anastasium, et in
Martyrologiis mss. Usuardi bibliothecae sancti Ger-
maniet Arlonis biblioth. Corb. dicitur Sympronianus.
422 •>"-• Cujus niuncre beatus Martinus, etc. In
Codice Rhemensi exstat alia Praefatio in hunc mo-
dum :Tein beatiMartini pontificis atque confessoris
tui laudibus adorare, qui, sancti Spiritus tui dono
succensus. ita in ipso lijrocinio fidei perfectut invenlus
esl, ut Chrislum tegerel in paupcrc, et veslem quam
egenus acceperat mundi Dominus indueret. Digneei
Saturninum clegit in sacerdotium, doctrina ad prce-
dicandum erudiit, potentia ad pevseverindum con-
firmavit, ut per sacerdotalem infulam perveniret ad
martyrii palmam, docensque subditos prwdicando, in-
struens eicrndi ejemplo. conpZrmans patiendo, ut ad
te coronandusperveniret, qui persecutorum minas in-
trepidus superasset ; cujus interventu, nos.qucesumus,
rj prcerogativis Per qitem, etc. Qua? Prsefatio exstat
etiam inter Praefationes Codicis Rodradi. Ex qua sole
clarius est 423
Missam quae est in his Codicibus
Rodradi et Katoldi spectare adsanctum Salurninum
Tolosatium antistitem et apostolum martvrii laurea
etiam corona'um, cum neutiquam convenire possit
sancto Saturnino Romoepasso, cum Sisinnio diacono
sub Maximiano, qui nunquam fuerit presbyter, nec
episcopus. Quamvis non inficias ierim Missas Codi-
cum sancli Elegii et Rhemensis spectare ad hunc
sanctum Saturninum Romae passum.
504. Sacrandum. c In Codice Ratoldi abbalis le-
gitur sticriftctuidum.
505. Et majeslatem tuarn suppliciter exorare, etc.
In C.od. Rhemensi est alia Prrefatio Reverentix tuse :

Arianorum subjacuit ferilas, dignetanto amoremdr- dicato jejunio gratulantes, quod apostolica bealiAn-

Sin etiam legitur in mss. nostris, prfeserlim in

a Eodem die, nal. sanctorum Salurnim et Chrysanti.
Cod. Reg. Suec. cui concinit Editio Pamel. c Cod. Reg. Suec. est Preefatio ab his duabus
In
b In Theod., post natale sancti Saturmini legitur : discrepans. In editione autem Pamel. nulla.
 : .

413 IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 414

drex merita desiderantibus prcevpnimus officiis, ut ad A Ob ejus factimemoriam cambutt.v claudi ante fores
eadem celebranda solemnilerprseparemur ; quae tamen ecclesise sancti Benedicti suspensge sunt.
corrupta et tnmsposita ita sunt castiganda Utqui : Baculi autem episcoporum mentio fil in concilio
apostolica beati Andrese merita desiderantibus prseve- Tolotano, iv, can. 27 : Si cpiscopus esl, orar/um,
nirnus officiis, adeadem, etc. unniilinn, et bacittinii
506 Quoniamadest nobis, etc. lnilium hujus Prae- 513. Tolliie portas. etc; In Codice Ratoldi sequi-
fationis corruptum est in Codice Rhemensi. tur :sPaliiius, Uomini esl lerra. Deintus aulem mtni-
507. Nec pendens tacerei in cruee. Quia in ipsa ster respondens dicai : Quis est iste rex gloriir? Et sic
cruce biduo lidem Christi prsedicavit, ut in ejus pergat omnis legie in drcuitu Ecclesix, ter cuntando
actis scripluni est. hanc Antiphonam cwm Psalmo et eum gloria. Tertio
508. ln natali Sanctorum apostolorum Petri et
. autem percusso ostio ab episcopo. cl diclo, Tollitepor-
Pauli. las. et responso ter aministro Quis estiste Rex glo- :

509. Per quas. Apostolos. videlicet. riffl? Respondeat pontifex : Dominus virtutum ipseest
510. Incipit ordo ad ecclesiam dedicandam. Habetur Rex glorise. Etaperto ostiointrdns dicat ter Pax huic :

ecclesiae dedicatio in Codicibus Rhemensi et Katoldi domui, crux pellit hostem, crux Christi triumpliat.
abbalis. Non exstat in Codice Rodradi, in editis, et Hic autem lit mentiocircuituseccIesi(ie,quem fuisse
apud Pamelium. ternum cuni aquee benedictae aspersione scribit Ivo
511. Illuminetur duodecim candelx. Ita in Codi- Carnotensis, in sermone de Dedicatione ecclosi;r, et
eibus Rhemeosi ei Ratoldi, in Ordine et Pontif. quidam anonymus ms. biblioth. Corb., in sermone
Rom. et in cod. Tiliano. Ita docet Petrus Damiani, B otiam de ecclesise Dedicatione. Hic vero ritus ape-
serm. I de Dedicalione ecclesia-, et Ivo Carnotensis, riendse ecclesia; est etiam a Gr*cis usitatus, appel-
Serm.de Dedicatione Qum ecelesia dedicatur, duo-
: laturque ^oiqi:, et aatoi^iv». Id est. apertio, ut vi-
decim candelaesunt accensae interius. dcre est apud Tlieodorum Balsamonem, in can. 31
Per ejusinodi candelas duodecim intelliguntur sextre synodi, et in can. 7 synodi septimffi.
apostoli, qui sunt Ecclesise luminariaet, juxta Chri- 514. Et apertoostio intrantes dicant Pax. etc. In :

sti effatum, lux mundi. Codex autem Ratoldi. qui, Cod. Rat. Et aperto ostiointrans dicat ter: Pax, etc.
:

ut recentior. plures addit cteremonias, sic incipit In OrdineRom.

: Tunc slalini ostio aperto intransec-
:

Primitus enim docet ut episcopus cum cwteris mini- rlcsitini iiun minislris duobus, veltribus et cuniman- ;

stris eat adecctesiam antiquam, el ibi recondant ve- sionario et acolyto dicat Pax kuic domui. :

spertino tempore reliquiae, et jubeat erercere ibi vigi- 515. Yel levitx. In Codice Rheinensi legitur, vel
lias per totam noctem. h crastinaautemeal pontifexad lenle, male.
ecclesiam, qux sacranda est, et ordinet in ea qux or- 516. Sl?'amenta. Sunt tapetes qui substornuntur,
dinanda sunt et il/uminentur jussu suo duodecim can-
: sternendo. Et sanctus Benedictus, cap. 51 regulae,
deloe ; et expelluntur omnes fora», nisi solus archidia- dixit stramenla lectorum, ea quse in locto stornun-
conus clausoostio ibi maneat. Tuncpontifexcum sacro tur. Stramenta lectorum, inquit, su/Jiciant malla,sa-
ordine redeat ad antiquam ecclesiam, etinduant sesa- gurn, l.ana, et cnpitale.
cris veslibus, et /nciantlitaniam prout horadictaverit; 517. Deinde incipiat pontifex de sinistro angulo,
qua expleta dicat lumc Orationem Oremus Actiones : etc. In Cod. Ratoldi b;vc ita habentur Deinde in- :

nostras, quaesumus, Domine, aspirando prteveni, C cipiat pontifex de sinistro angulo ab Oriente scribens
eto. Et tunr incipiens Responsorium Domine. si
: pei pavimentum curn cambuta sua ha>c elementa A,
conversus fuerit populus tuus. Item aliud Exaudi- : B, C ; ct dicat hanc Antiphonam : Confirma hoc,
sti, Domine, orationem servi tui. Item aliud Tu Deus, quod operatus es in nobis a tomplo sancto
:

Domine universorum. qui nullam habes indulgentiam.
Ex his notandum est, primo episcopum cum cle-
ricis agere vigilias iu basilica aliqua veteri coram
reliquiis in basilica nova collocandis, deinde se ad
basilicam novamconl'erre,quaconsecrata, reverti ad
veterem basilicam et inde reliquias sublatas solemni
processione in novam ecclesiam transferre; quod vi-
dere est cap. 20 lib. de Gloria confessorum sancti
Gregorii Turonensis Qua dikgentercomposita, et al-
: 518. A, B, C. Ita in Codice Ratoldi. In Codice
tari ex more localo, ad basiiicam sanctam vigitiisno-
ctem uiiam ducentes, mane vero venientes afi
cellulam, altare qnod erexeramus sanctificavintns. re-
gressique nd basiticam, sanctas ejus reliquias cum
Saturnini Jutianique martyrum, vel etiam beati Illi-
dii, exinde solemniler radi.antilius cereis crucibusque
ailmovemus.
542. De camhutta sua. Cambutta, seu cambuta,
est virga pastoralis episcoporum. Glossae vetercs
mss. bibliotliec.e Corbeiensis Cambuta, baculus
: anonymi supra citato deecclesieeDedicatione, inquo
episcoporum. Est etiam abbatum. Acta sancti Galli
tuo, quod e>t in Jerusalem, Alleluia. Psatmus :
Exsurgat Deus, cum gloria. Turn vadens ad dextrum
angulum occidentalem, incipiens iterurn a dextro an-
gulo orientali A, B, C, scribens usque in sinistrum
occidentalem angulum, canendo Anliphonam aliam ;
425
Kmitte spiritum tuuin, et creabuntur, et i"e-
novabis faciem terrse, Alleluia, alleluia. Psalmus ;
Benedic anima mea Domino, Domine Deus meus.
Bhemensi habetur, ABCTURIUM, quod perindeest;
424
ex quibus notandum bas tres litteras duntaxat in
dedicatione basilicap depingi olim solitas. Nunc des-
cribunlur duo alphabeta, alterum Grnecum, alterum
Latinum, id esl, omnia elemenla, tum Grseca, tum
Lalina, ut in Ordine et Pontificali Romano, et in
j) Codice ms. Tiliano.
Quidam olim episcopi adjiciebantalphabetum He-
braicum, ut planum est ex sermone ms. cujusdam
etiam causa redditur Verumtamenquiaccclesiastica :

abbatis apud Surium Qui el baculum ipsius, quem

: doctrina Hebraico, Grseco Latinoque sermone utitur,
tmlgo cambotam vocant, etc. Ordericus Vitalis, lib. maxime ideo a quibusdamepiscopustria hxc alphabeta
vi llist. ecdesiasticoe, agens de translatione sancti conscribuntur. Petrus Damiani, sermonecitalo gene-
Bbrulphi abbatis Ulicensia in dicecesi Lexoviensi ralimhiRC scribil
: Atphabeta ex transverso quadran-
:

Herluinus quidem, quia sacerdos erat. et abbas cano- gula ratione describit. Qu?e intelligenda sunt secun-
nicorum sancti Pelri, et aipellae ducis capellanorum dum hodiernum usumdealphabetisGraecoet Latino,
maximus. caput et majorem partem os>ium sancti nam in eo sermone remittit lectorem ad Ivonem
Ebrutplu, librum quoque et arculam argento cooper- Carnotensem, ut infra probabitur, qui in opere suo
tam, et cambutam atque cittctorium, chartasque do- de ecclesiae Dedicatione haec duo alphabeta tantum
nationum sibi relinuit. agnoscit.
Est enim rambuta baculusflexus. et sustentamen. 519. Deindeveniens ante altare. To Altare aberat
Papias, in Vocabulario ms. Cambuta sustenlamen,
: ab hoc Codice sancli Eigii, sed illud supplevi ex
vel baculus flexus, pedum, velcrocia, Gallice, crosse. Codicibus Rhemensiet Raloldi.
Et baculusquo sustentantur claudiet debiles. Petrus 520. Absque AUeluia. Ita in Ord. Rom. etin Codi-
cibus Rhemensi et Ratoldi, et in serm. ms. supra
 B

5 1 1N 8. GltF.coiill LIBRUM 8ACRAMENTORUM NOT/K. 416

citato, inquocausa idditur i Qtttfa nondwneitdomut A Rhemenai. In Codice Ratoldi haBC prasmittuntur. Et
Domtnt. mittat ni iiim chri$ma,et condat <<\an caleem,

521. Deinde sequitur exoroismut aqutB, [q Cod; ri /111111/ iiiii/itniii. ainh- rer.ludere debet

Rhem. Benediciio salis et aqucs ln Cod. Ra

legitur : I 1 lege ro maltham.
lolili Deinde benediceni salem et 111/1111111 cum cinere,
: Mallba autem w cali aqua subacta eum piceli*
< i

tt diciii liniif. Oratiunem l)< n* qui dd salvlem humani

: quida el a ungia, Gallice menl ad pariwlea, teclu- <

generis, etc, ul in Renedicfione aquse diebua Domi- ra vel siinilia reiarcienda

. <\<: qua agil Pall&d ;

nicis, exslatque in Codice I tbemensi. lib. de 1«'' rustica, cap. 17 Ett etiam pix cum
1 1

522. Discede, immunde Spiritus. Formuki esl dae- mista, 11I acribil Festus. Unde in UIomii Philoxeni,
monis exorcizandi, cujus aimilis bs3C esl apudOpta maltana (lege rnaltha) -<.<-,-,<>/[,<,:/, id
tum Milevitanura, lil>. iv adversus Parraenianum : comraista, Dicitur etiara apud lulium Pollocem,
Vos rebaptizando exorcizatU hominem ftdelem et ; lib. x Onomasl . cap. li, r»<u ~i, r.<, //•,< /r. ,',-.. r.

dicitis Deo habitanti Maledicte, exiforas. In codici-

: [i.'/.i'i'j., id est, ceratabulfle adhaereni, maltba Etapnd
luis praefatis HIkmh. el Itiii.. ad exorcismum aquse Hesychium, <j.'/i'k. fuuakocypevQii /<.',',:, id 1

babentur haec verba : Exorcizo te, creaturaaquae, elc. subacta, macerata. Ibidera, iJMt.9y pimoi :>. ,

Quas quodaramodo conveniunt eum illis exorcismis id estj maltha, cera sicca. lli-- autem eal cali aqua
quibus uiihir Ecclesia dicbus DomLnicisin aquseBe- subacta.
nedictione. Porro in Ordine et Pontiflcali Rom. anteqnam fiant
Bicautem aqua benedicitur quae eecleaiae dedica- cruces in cornubus altaris, (it crux de eadem aqua
tioni inserviat. Esl enim antiqua consuetudo ut ec- B in medio altaris.
clesia aquae exorcizatae seu benedictae aspersione 539 Per quatuor comua altaris. Ita 427 '" ''"''•
sanctificetur quamvidere cst apudsanctum Grego-
; Rhem. In Codice Ratoldi additor: Canendo Antipho-
rium. lib. ix. epist. 71
;>
Aqua benedicta fiat, et in imin Asperges me, Domine, hystopo, etmundaho
:

eisdem fanis aspergatur, altaria construantur, reliquia 540. Ciim hyssopo a$pergit ipsum altare teplem •<
ponantur. MiMiiio lii in epist. 2 Vigilii papas, ubi ta- cibus Ita PetruB Damiani, sermone citato : AUare
men ait id minirne esse necessarium. sepHes ex eadem aqua respergit. Is autem ancior. in
523. Sacramentis, Olim vocabantur sacramenta eo sermone saepius citato, postquam ritua quosdam
non solum septem illa a Cbrdsto Domino instituta, dedicationia attigil, tandem subjuogil <juis l<- :

qine suni vasa gratiae sanctificantis, sedetiam quivis
ritus qui adaliqualemsanctificationem spectant,qu<e
vulgo sacramentalia dicuntur. Consule sanctum Au-
gustinum epist. 118, ad Januarium.
524. Sanctificare, elc. Haec Oratio non exstat in
Codicibus Bhemensi etRatoldi.
525. In rnolem ilurala. Ita sanctus Ambrosius,
lib. 111 de Spiritu sanclo, cap. 4: Ut tanquam con-
gelascentibus flurlibus in inedio rnaris
quidam murus insurgeretad transitum Judseorum.
526. Per te aridis. H;ec verba usque ad illa, at lu C
Domine, sumpta sunt ex sancto Ambrosio, cap. 22
lib.x in l.ucam sed ibi fusius,hic vero contractius.
; ruit Roberlo Francorum rege, anno 1033, ut scribit
526. Domine. Deus Paler, etc. Baec Pnefatio non
exstat in praefatis Codicibus, etin Ordine Romano.
528. Exorrizo te, crealura salis, etc. Ilic exorcis-
mus desideratur in Codicibus preefatis et in Ordine
Romano.
529. Divina oris voce, etc. Ita in Ordine Romano.
530. Et per Apostolum suum, etc. Ita eliam in Or-
dine Romano.
531. Gravedines. Cravedo est dolor, tristitia. mo-
abyssi caliginem sermonis claritate postii Utuminare f
Atligis$emu$ lamenquantulamcunqiie, nisi nostristem-
ponbus quidatn, qui Carnotensi prxsidet Ecclesise, vi
rarissimo mentis igne lucidius omniadeolarauet.
liic autem episcopusCarnotensis,de quoloquitur.
est Ivo Carnotensis, qui scripsitsermonem de Sacra-
mentis dedicationis, quem videre est cum aliis auc-
toribus qui de divinis Officiis scripserunt. Colonia?
aquarum 426 edilis anno Dom. 1508 cura Melchioris Bittorpii,
quique asqualisest ipsi Petro Damiani. Uterque enim
floruit sub Henrico IV imperatore et Cregorio VII.
INon vero Fu bertus episcopus Carnotcnsis, qui cla-
Glaber, lib. iv Hist., c. 4. qui nihil scripsit de eccle-
siae dedicatione, ne quidemin epistolaadDeodatum,
quamvis nonnulli contrarium teneant.
541. Cum ipso psalmo. Nempe. Miserere mei, Deus,
ut habetur in Cod. Rhem.In Cod. Ratoldi desidera-
tur -6 ipso.
542. Usque dum veniens iterum ante allare, etc.
Ita in Cod. Rhem. inCod. Ratoldialiter in huncmo-
dum Et tunc s/iarget aquam per pavimenlum inmi-
:

lestia. Glossfe veleres Gravedo, u/J)(i§6rj, id esl, ; dum crucis. in longitudine et in lalitudine, catiendo
molestia, tristitia, dolor. Antiphonam- Fundamenta templi hujussaruentiasua
532. Et miscetur sal et cinis, etc. Ita in Ordine fundavit Deus. etc, et Psalm. Fundamenla. Deinde
Romano, et in Codicibus Khemensi, et Ratoldi. Sed per parietes intrinsecusEcclesiae, canendoA nliphonam
in Cod. Rhem. roterdesideratur. Infra autemmentio Sanctilicavil Dominus tabernaeulum suum, etc.
fit vini. Petrus Damiani, serm. citato addit hvsso- Psalm. Magnus Dominus Antiph. In dedicatione
pum Tunc benedicit aquamsale, cinere, vino, hysso-
: hujus templi, etc. Psalm. Laudate Dominum de cce-
poque conspersam. r» lis. Antiph. Lapides pretiosi, etc. Psalm. Lauda,
533. Mterne omnipotens, Deus, etc. In Cod. Ratol- Jerusalem. Dominum. Antrph Erit mihi Dominus .

di. aliaexstat Oratio De usinvictse virtutis auctor, eic.

: in Deum, etc. Psalm. Deus nosler. Antiph. Hsec est
ut in aquae Benedictione die Dominica, quae habetur domus Domini. elc. Psalm. Eecequam bonum.
etiam in Ordine Romano. In Codice Rhem. nuila Porro ex his et sequentibus patet multos Psalmos
exslat Oratio. in basilicse dedicatione cantari, atque ex antiqua
534. Traduci. Id est, quse a protoparente ad pos- consuetudine. quam videre est etiam in epist. 16
teros traducta est, et manavit. sancti Paulini, qui quosdam profert, qui tamen non
535. Creator. In Cod. Rat. legitur: Deus Creator. exstant in Codicibus noslris mss. nec in Ordine Rom.
In Ordine et Pontific. Romano Omnipotens sempi- : Fatemitr. inquit, venerandm pietati tux ; et paulo
terne Deus Greator. post Ita exsultasse Spiritum nostrum in Deo salu-
:

536. Permitte. Ita legitur in Codicibus Rhem. et tanquam in praxenti dnliralionirmca-

tari nostro. ut
Ratoldi in Ordine Romano initte. In Pontificali,
; tibus interessemus, et illa de Psalmis propheticigaudii
emitle. ltaque permitte lioc loco idem est quod emitte; verba cantaremus : Exsultate Deo adjutori nostro, su-
de quo vocabulo infra. mite Psalmum, et date tympanum. Tollite hostias, rt
537. Armata. Ilain Cod. Rhem. In Codice Ratoldi introilr in atria Domim, adorate Dominum
in auta
legitur arma, corruple. sancta ejus ; ejusdem Prophctx : Surge, I)o-
rel illunt
538. Jnde fucil crucem digito suo. etc. Ita in Cod. miiie, in requiem tuam, tu et arca saaclificationis.

» Nunc lib. xi, ep. 76.

 . .

447 IN S. GREGORII LIRMJM SACRAMENTORUM NOTvE. 418

tuse. Sacerdotes tui induant salutarem, eb sancti tui A ipso altari perfecta, et ab eo thurificationis inilio
exsultent. ducto, universum eiivuit saeri loci ambitum. Sanc-
543 Vel Ecclesise. Particula vel hic sutilurco- tus Joannes Chrysostomus in liturgia :'0 Sa b*t«'xovo;
pulative. 'j^j.i.v yjoo>$*j -r,-j xyukv rpaTrc^av, x«t 8i-~T\/yu.. Idest :

544. Canendo Antif lionam Saitrti/icarit. In Cod. Diaconus per circuitum incensat sacram mensam et
Rbem. legitur Canendo Antiphonam. Qui habital in diptycba. Ganoo 3 Apostolorum Ne liceat autemali- :

adjulorio altissimi, oum ipso Psalmo. qttid ahtitl nd ultare offerre quam oleuni ad hiccrnam,
545 0»' exlrinseeus Ecciesite parietes una voce xa.i Quwtapa xaipw ri5 s ayta<; i-po~yopr/.^, id est, et in-

psatiant, Locus corruptus; lege, ut in Codice Rhe- censum tempore saactse oblationis.
mensi : Qui extrinsecus Eeclesix parietes una voce Concilium Chalcedonense, aclione 3, in libello
psallentes spargunt. InCod. Ratoldi liabetur in hunc Ischyrionis diaconi Alexandrime Ecclesi*, ubi con-
modum pergat extra ecclesiam eum omni
: Demde queritur de Dioscoro patriarcha Alexandrino, qui
schola, spargendoterper parietes circuitu, et desuper m pecuniasaclarissima 429
lcmina 1'cristeria legatas
canendo Antiphonam Benelic, Domine, domum is- in pauperum subsidium, scortis et mimis distribue-
tara, ctc. Psalm. Deus misereatur nostri. AnHph. rat Ut neque incensum ex oblatione illius clarissi-
:

Ecce tabernaculum Dei cum liominibus. Psalm. mx memorisB Peristertx (quantum ad eum pertinuit)
Iic.itininiaeulati in via. Antiph. Benedic,
i 1)o " 428 Deo offerrelur. Gregorius Turonensis, in Vitis Pa-
mine, domura istam, etc. Finito hoc, ingredtatur trum, in Vita sancti Lupicini Dispositis in ilinere :

pontifex in ecclesiam cwm omni sehola, et incipiai psallcutitim turmis cum critcibus, cereis. atque odore
anliphonam qiiam meliiendus est locus i-le. etc. B fragrantis thijmiamalis : et Coryppus, lib. n de Lau-
Psalm. Verba mca. intiph. Qui habitatin adjutorio dibus Justini minoris :

Ali ssimi. Psalm. idipsum. intiph. Beati quihabitant
in ilmiiii tua. Domine. I'.s;t»t. dilecla. Et tunc
i in censuni inaccrra. rtthctit hanc Orationem,e\c.
Haclenus Ratoldi Codex.
Quidsil acerradocet Eeslus .Acerra, aquaquaiante
morluum poni solebut, m qna odores incendebanlur
Aliqtn thfunt areulam esse thurariam, scihcel, ubt
thus reponebant. Ilic sumitur pro thuribulo.
546. Faciendo crm-em super pavimento. Olim basi-
licas signo crucis adbibito dedicari certum est, ut
videmus serm. 11), inter opera divi Augustini Cum
ejusdem crutis charactere basilicse dedicantur. In qui-
busdam Editionibus hic serino est 75, deDiversis.
pergens ud limina templi,
Ilicet angeliei
Quam Imposuit pia tlmra focis, cerasque mieantes
Obtulit.
Unde Cosroes Persarum rex, inter alia donaria ec-
clesiae sancti Sergii martyris, thuribuhun aureum
misit, ob prolem ejus intercessione susceptam, ut
scribit Theophylactus Simocatta, lib. v Hist., cap. 14.
552. In medio crucein faciens, et super quatuor
angulos. Antiquus ritus est, quem olim observavit
sanctus Gennanus Antissiodorensis episcopus^ cum
: Encolismae in Aquitania altare de nomine apostolo-
ruin principis dedicarel, ul refert Erricus in supple-
mento ms. miraculorum ejusdem pontificis, eap. 3 :

07. Deus, qut loca nomini tuo, etc. Post hanc
Orationem io Cod. Hatoldi b»c sequuntur Et tunc
e.c incenso boni odoris infumat totam ecclestam, et
stans in medio dicai Antiphonam. Domus mea domus
Oratioais. Versus Narrabo nomen tuum, cum Gloria.
5 »8. Et sequitur oratio. In Cod. Rbemensilegitur
Et sequitur Oratio consecrationis ecclesiae. In Cod.
Ratoldi post hanc Oralionem sequitur Preefatio in
Ubicumque et quoties per allaris cornua rnediumque
: crwis effigiem sanctificati unguinis liquore stgnavit,
ita manuor impressione pollicis liquefactum subterfu-
git, ut adimpulsum digiti niveam putares cessisse mol-
q liliem.
: Quod autem olim altaria cum signo crucis sole-
rent consecrari, clarum est tum ex citato loco, tum
: ex sermone supra citato sancti Augustini Cum ejus :

mctlio ecclesiae. Sursum corda, etc. Adesto precibus crucis charactere basilicx dedicantur, altaria conse-
nostris, adesto sacramentis, elc, ut in Ordine crantur
Homano. 553. Fundamenta. In Cod. Ratoldi, quam dilecta.
549. psa expleta incipit Antiphonam, etc. Ecclesiae
/ In Cod. Rbem, quam amabilia, quod perinde est.
dedicationeni excipit altaris consecratio. In Codice 554. Etunguitcum rnanu sua ipsuin lapidem. Un-
Ratoldi, antequam altare consecretur, extenditur ctionis altarium usus antiquus est. Illius mentio est
velum psallendo Antiphonam Introibo ad allare Dei. in epistola sancti Damasi pap« ad Numidae episco-
De consecralione aulem altaris insignis bic locus pos Nec altare erigere, nec ungere, nec sacrare ; et
:

sancti Gregorii .Nysseni, oralione in Christi baptis- in epist. 88, quae vulgo sancto Leoni tribuilur Sic- :

muin. notandus venit F-ti xca rowro h-j-t.v.~-r,piov St

: ut ctrnstitutio allaris, ac Benedictiu, vel unclio.
7raoi7Tjjxaaev, i.i/jo:. i~-i. xara aur» xotvo;, o-jqiv ftio.- Idein videre est in decrefo Felicis IV, apud Bur-
fiptav -'.>j y.u/.cj T:/ot./.w v.i toj- rocyou; r.aw ov/.ooo- chardum, hb. lv, cap. 58 Et mensis Domino sacra- :

uq-jT'., v.y.i. /.'//'/.' izi.^<j-j 7'. ~y. iodfl). E~zi.'jr, v.y.htio^ir, rvj lis, et sacra unrtione a ponlificibus delibulis; et in
rotj t-)i'yj Qepetntia xai ~r,j EiiXoyta* goefaro, io-~i roa- epistola Isidori junioris ad Luitfridum Ad episco- :

-Cv hoc al-

ayta, Qvo~ia.T~r,ot.Qv v.aovj-ov. Id est Et : pum perlinet basilicarum consecratio, unclio altaris.
kare sanetum, cui assistimus, iapis est sua natura rv Et in supplementosupra citato, et aliisauctoribusin-
coinmunis, nibil diffcrens ab aliis crustis, ex quibus fra, de chrismatis unetione, laudandis.
nostri exstruuntur parietes, et pavimenta ornantur. 555. Expletopsalmomittit iteruni. oleum, etc Itain
Sed quoniam Dei cultui consecratum est, et bene- Codice Hhemensi, quae tamen desunt in Codice Ra-
dictionem accepit, mensa sancta est, altare iinma- toldi.
culatum. 55G. surgens Jacob, cum Psalmo Bonum
Mane
5a0. Et fundit quod remansit de ipsa aqua, etc. Ita est, in Codice Rhemensi
etc. Aliter Sanctificavil :

in God Rhem. et in Ord. Rom. In Cod. Batoldi, le- Dorninus tabernaculum suuin, cuin Psahno Deus no-
gitur Et fundat aquam super altaria, et abstergat
: sler refugium.
tinteo, et benedicattabulam ex aqua sancta. Sequun- 55G. Miltit chrisma. Ita in Codice Rhemensi etin
torque ibi hae duae Orationes Sinyutare illud pro- : Ordine Bomano. In Cod. Ratoldi sic babetur Post :

pttiatorium, etc. Item alia: Deus omnipotens umversa- haec ponal incensum et ckrisma, dicat : Eccc odor filii
tttm rerum rationabilis artifex, etc, ut in Ordine mei, sicut odor agri, cui benedixit Dominus. Psahn.
Romano. Eccequam bonum. Antiph. Erit mibi Dotninus in
551. Postea offert incensum. Thurificationis usus Deum, etc Psnlm. Deus noster. Antiphona. Vidit
in Eeclesia antiquus est ; illius meminit sanctus Dio- Jacob scalam. Psai-n Fundamenla.
nvsius, cap. 3 Hierarchiae 'O pev l-pv.pyr,; ijyr.j : Hic autem altare chrismate perungitur juxta vete-
t.i'j'j:j z-i. rovi Osio-j h-jiiv.~-r,pioj TS/Maatq, i; v.j~oj tou rem Ecclesiee consuetudinem, quae clara est ex con-
av Kp|a/uvo{ i-i imaon ipyi~.v.t -riv ~Q'j iipo-j -yu- cilio Agathensi, can. Altaria placuit non solum
I
'* :

iu -ip\.oyr-j. Id est Sacerdos, sacra precatione in

: unclione chrismatis, sed etiarn sacerdotalibenedictiun<i
 UG IN S. GKEGOIUI LIBUUM 8ACRAMENTO&UM
sarriiri. Bx COOCil. EpaoneD 26
lapidea chrismatis unclionenontacrentur.Ei lancto
Dionysio, cap lEccl, Hierar. Hseceliamsancteob-
serva.uttacralitsimorum 430'"" lexmyitei torum
altaris consecrationem -/>. ou i
ovpysi nuvayiaiv im^uoivtv, id eai, sacratissimi un-
fiUenti sinirlissimis /icr/iril rn/ iisimi ih i/J lYlrus vito
)amiani, sermone supra citato, de ecclesite Dedica
iidiii' ita acribil Altart vero mistura chrumalu
: uorum inopia, ne forsitan noris altarib
oleique perungit. Sic enim loquitur, quia altare
prius oleOj deinde chrismate perungitur, ut ex noatria
Sacramentariis liquet, et ex Ivone, serm. <le Sacra-
menlia Dedicatioms.
158. Dextro in dextro. Hic desideratur particula
f/c, qu$3 exslat in Cod. Rhena. Sed legendum esl De
dexl.ro usquein dextrum. InCodice Rat. siclcgitur
Deinde faciens cruces perparieles in circuitudeipso
chrismatc cum poLlice <tica t A nli phonam Sanclificavit.
AliaAnliph. Lapidespretiosi. Psalm. LaudaJerusa-
lem, An£ipA. ManesurgensJacob. Ettuncin cucuitu g
intrinsecusmiltet incensumboniodoris,et dicat :0re-
nius. Omuipotens seinpilerne Deus, effunde super
hunc locuni gratiam tuam, elc. ltem aliu: JJeusqui
de vivis et electis lapidibus, etc. In Ord. Romano
aliter habelur bernde in circuitu ecclesiae oailat
: tici terram
Puntifex, et faciat crucem per pariei.es cum poLlice
suo de ipso chrismale in duodecim locis, tres in
Oriente, tres in Australi, tres in Occidente, tres in
Septentriune primo in dextra parle, et sicin cir-
;
cuitu dicens per singulas cruces Sanclificetur hoc
templum, etc. Heec Ordo Romanus.
Sed notandum est ex Petro Uamiani, sermone
primo de ecclesiee Dedicatione, impressas fuisse in
interioribus templi parietibus cruces duodecim, quai
a pontifice chrismate ungerenlur: Cruccs duodeam,
inq\i\li\\e,ininterioricircuituecclesiaeimprimuntur.
Etpaulo post: Cruces chrismale,aLtareveromisiura
chrisvialisoleique perungit. \tc\.elvdml\oCdi.i'notensis,
in Sermone de Sacramentis dedicationis Hinc est
quodconsecratoaLtarichrismanlurinparielibusUiae
duodecimcruces,qu3e ty pumyerunt aposlolicum,qui
et primitias Spiritus acceperunt,et crucismysterium
popuiis et genlibus manifestare studueruut. Quod
pauloanteeorum setatem videturesse institutum.cum
Ordo Romanus aliter scribat, nisi forte ipse Ordo
hac in parte mutationem aliquam subierit.
Greeci etiain ipsum templum chrismate perun-
gunt, quod clarum est ex Theodoro Balsamone in
can. 7 synodi septima; Rai a.nu$ tovtov <moLpTio~p.oi;
: Romano.
\rn ayiou pvpov %piop.£vov, id est Et omnis illius : 564. Purificare, sanctificare, benedicere. In Co-
(templi) perfectio sacro chrismate inuncti.
559. Inde faciens crucem incensisuner allare. In
Cod. Rhem. deest particula inde. In OrdineRomano
sic habetur Tunc iterumredeat adaltare,etofferat
: Haec Oratio non exstat
ibuiem crucem incensi super illud e( dicat Antipho- , Sed loco illius haec habetur Domine Deus omnipo-
nam Ecce odor fiLii mei, etc. In God. Ratoldi, nulla
crucis mentione facta, hsec reperire est Tunc eat ad
altare,etponet incensum,el dicat : Oremus Dei Pa-
tris omnipotentis misericordiam, etc. ALia : Deus
omnipotens,in cujus honore altare hoc,eic.Prsefa-
tio super aLtare, utinOrdioe Romano. Deindesequi-
tur Majestalem tuam, Uomine, impLoramus humi-
: olim amplae erant, ut involverent ipsum Christi cor-
Liler,etc, ut in Ordine Romano.
560. Sub invocatione nominis tui. Altaria per in-
vocationem nominis Uei consecrantur, et sanclili-
cantur. Optatus Milevitanus, Jib. vi conlra Hanne-
nianum :Nam si sit invocationominis Uei,ipsainvo-
catio sanciificat et quod poLLutum esse videbalur.
Ibi enim agit de allaribus aut rasis, autremotis, aut
fractis a schismaticis.
561. Deinde tenentibus,eic. In CodiceRatoldiab-
balis additur : Cum
aqua suncta et incensu.
562. Linteamina. Allaris videlicel, quorum anli-
quus est in Ecclesia usus, qui videtur apud Optalum
Milevitanum, lib. vi adversus Parmenianum
Quisfideiiumnesc.it in peragendi mysterius ipsa Ligna
linteamine cooperiri t Ubi ligna sunt ipsa altaria li-
NOTifi. 420
: Mlin iii iiDii A in quaa tam in
.i. Africa erant usitata, ul clarum
eodem Optato, lupra, eodem libro Sed ut i> : i
stimu, loco i opia lianorum frangijut tit,eUiout
a/.iii
radefent lignorutn inomn imperavit ,ut renun er< /* ur i
r.r parle verecundiajustil. Nam refert ea
gcbismatici alibi altaria fregerint, alibi raseriot, ali-
, l)i removerint. Cur m
quibusdam locii fregurint, in
eauaa fuil lignorum copia quare alibi raserinl, lig- ;
sndu
ligna deessenl curdemum in quibusdam locia tan
;
iiinircmoverint, id fecil rerecundia. hHPaulo pi
(juidpci iiiiiirum conductam referam multUudtnem,
et viiiinu iii mercedem tceleru </atum ? qttod ut tm-
muniioore a saci ilegii hostibu biberetur, calidade
/ uqmeniis attanum fnciu es/. Id <-si, ealefecerunt
1
: aquam de fragmentie altarinm el infra, inter taci a- ,
menta(id est, rnterMigsarumsotemma) velamen po-
tuUtangi, nun lignum ,aut t\ taetu potuitpenetrari
veLamen, crgo penetrantur ei ligna, etc. Ibi r
causam cur non debuerint radere altaria, quia taota
non sunt a sacerdolibus catbolicis, sed tantum rela-
men inler offerendurn. (Juod si tactu potuit penetrari
velamen, ergo ligrium quod si lignum, ergo et ;
terra acproinde eoncludit quod debueriutechuuna-
;
ipsaui. m
qua fundata sunt altaria, ra-
dere, seu effodere.
liinc capiendus est sanctus Auguslinus. lib. v de
Bapt. contraUonatistas,r.ap. 20: Cur ergo adrerba
qux procedunt ex ore homieidae possit tamen Deus
oLeumsancti.ficare, et in altari quod haereticiposue-
runl non possit ? nescio, nisi forle quem cor hominu
faLLnciter conversum inlus non impedtl, Lignurn
faLLaciter positum impedit foris, quominus sacra-
mentis suis adesse dignetur nuLLis hominum faisi-
tatibus impeditus ? Ubi ro tignum sumitur metony-
mice pro altari ligneo.
Oliui etiam in Gallia quibusdam in locis fuit usus
allarium Jigneorum nam in concilio Epaonensi,
;
:
p can. ^tj, cautum est UL aLLaria, nisi Lapidea, chri-
:
smatis unciione sacrarentur. Fuerunt etiam olim in
Oriente, tempore sancli Athanasii Magni, altaria Ji-
gnea, ut ex ejus epistola ad solitarios perspicuuin
est A^TracKVTi: T r/.
: 7vu.di0t~to.a, xai r«v 8povov, xed r*}n
Tp /.irz£,WJ, \\v~i.VJt, y/.p
f r,J. xc/.i -.'/.
pffka ~.r,z F././J:r,T >'/.:.
cum rapuissent subsellia, et cathedram,
ld est, et
mensam (erat enim lignea) et vela Ecclesiae.
51)8. Omnipotens et misericors Deus, etc. Haec
Oratio desideratur in Codice Rhemensi, et in Ordine
dice Ratoldi abbatis ad singula verba haec singulae
cruces apponuntur.
5tio. Omnrpotenssempilerne Deus,aquoomnia, etc.
m
Codicibus Ratoldi etRhem.
:
tens, sicut ab initio kominibus utiLia, etc, ut in Or-
: dine Homano, in quae haec verba sequentia notanda
p. veniunt Hsec Lmleamina in usumuLtaristui, ad te-
:
g enduminvoLvendunigue corpus et sanguinem Filii tui
Domininostri JesuC hristi :quibusintelliguntur pallae
corporales, quae corporalia vulgo dicuntur, quae ita
pus et calicem de quibus consule observationes no-
;
stras ad Concordiam regularum, in cap. bb, § 1.
Porro in Codice Ratoldi sequitur Benedictto ad :
omuia ornamenta Ecclesiae : Uignare, Dumme Deus
omnipotens, liex regum, etc. ln Codice Hhemensi se-
quitur ordo inferendarum Heliquiarum inbasilicam.
566. Benedictio super munusquodvis. Munus hoc
loco intelligitur de his omnibus quae a fidelibus offe-
runtur ad ecclesise ornatum, ut videre est in 432
ipsa Benedictionis formula. qute abest a Codieibus
Ratoldi etRhemensi; et ab Ordine Bomano. Siqui-
dem olim in ipsa templi dedicatione omnia ejusdo-
: '431 naria, seu munera in usum templia lidelibusoblata,
ab episcopis consecrabantur, ut factum est in dedi-
catione templi, quod Constantinus imperator Hiero-
 . ;

42i IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^ 422

solynice aedificavit, quemadmodum testatur Sozome A rimasecumEcclesiarumsuarum ministeria detulis-

dus, lib, ii tlist., cap. 25.
se.Concilii Arvernensis, can 8 or-
: Neadnuptiarum
567. consecrandampatenam. lnCodiceRaloldi
-1'/
natum ministeriadivinaprgestentur. Concil. Aurelia-
legitur: Consecratio paienae, foe crucem de oleo. nensisin,can. 23 Derebusecclesiaslicts, vetdesacro
:

568. Constcramus, etc B*eformula consecratio- mimsterio alienare. ApudsanctumGregorium Taro-

nispatenae non exstat in Ordine Rbraano. nensem, lib. deGloriaconfessorura, cap.22:Ac ipse
SQQ.IndefacienssignumcrucisdesanctooleOjetc. sacerdos petago operilur, habens ad collum cum
Ita in Codice Rodradi et Rhemensi Sed in Codice Eoangeiiorum Ltbm minislerium quotidianum,idest
Ratoldialiter:i*enj Benedictiopatena.Ei fac crucem pateuutum parvum cum caLice. Apud Fortunatum,
Consecrare, Et nola in lioc Codice lib i. carm. 15
de chrismate. etc.
adhiberi oleuin et chrisma, at in Ordine Roinano Muneribusque piis dotasti altaria Christi,
chrisma tantum. Cum tua vasa ferunl munera sancti Dei.
570. Benedictio patense. Domine Deus omnipo- Nain cruore et corpus Domini libamina summi
Rite ministerio, te tribuente, venit.
tens, etc. H«c non eistant in Codicibus Raloldi et
Rhemensi, neque in Ordine Romano. Id est, corpuset sanguis Domini in ministerio collo-
Ad calicem benedicendum. InOrdincRomano
.';-7
1 . cantur, te largiente. Unde a saneto Paulino, epist,
legitur Prxfatio calicis. Consecrationis seu Bene-
: 12, Sacri pompa ministerii provasisomnibusaltaris,
dictionis vasorum altaris habetur nienlio apuil Ikir- sive aureis, siveargenleis, quse in ecclesiae secreturio
chardum, lib. in. eap. 38, ex epist. Felicis !V Ea- servantur, suinitur :
:

quedivinisprecibusetsanctis unctionibus cumalta- B Hie tocus esl veneranda penus, qua conditur,et qua
ribuselvasis, vestibusquoqueetreliquisaddivinum Ponitur ahna sacri pompa mimsterii.
cultum expiendum utensihbus devote etsolemniter Ita capiendus est hic locus, non pro Eucharistia,
sacrare. Bictamen aotandum nullara in Benedictione
qiue in altari, non in seeretario, servatur vasa au- ;
calicis adhiberi unctionem, ut in Codicibus Rlie-
tem altarisscrvarisolita essesecretario, seu sacrario,
mensi, Rodra<li, et Ratoidi, eum tamen in Ordine
lippis et tonsorihus notum
Et in libris ethnico-
est.
Romano unctio chrismatis adbibeatur.
rum sumitur ministerium pro vasis aureis seu ar-
S78. Pia famuli tui ill. devoli >ne. In Cod. Ratol-
genleis quee sternendo triclinio sunt necessaria, ut
di haec vocabula, pia famuli tui ill. non exstant.
videre est apud Lampridium in Alexandro Severo
Post banc Oralionem inOrdine Romano haec baben-
:

Ducentarum librarum argenti pondus ministerium

tur: Et faciatcrucemde chrismate super ipsumcali-
ejusnunquam transiit. Hujus vocabuli menlio fit in
cem per latera, quaenon exstanl inCodieibus nostris
Glossis veteribus, sed metonymice sumitur pro abaco
mss. sancti Eligii, Rotradi, Rhemensi e( Ratoldi.
seu mensa, quasipsa vasaconlinet. AbacHlege Aba-
573. Deus, qui Moysi famuio tuo, etc. Non exstat
od. Rhem.
cus) del/ica f«jviorepiov, w? 'lovSsvxkto^ id est,
in Codicibus Rhemensi et Batoldi, sedin t

ministerium, ut Juvenalis. Locus illius exstat satvra

sequitur: Prxfatiochrismatis:07'emus,frat7'escha-
13 :

rissimifUtDeusomnipotenshocministeriumcorporis
Filiisui Domini nostri Jesu Christi gerolum benedi- Lectus eratCodro Procula minor, urceolo tres
ctionis, sanctificalionis tutmnine, clefensionis dona- Ornamentum abaci necnon et parvulus infra
;

Cantharus, et recubans sub eodem marmore Cliiron.

ti ./ipimpLerettigneturorantibwsnobis.Per.Ubichris-
malis, «eu chrismal, sive chrisinale, sumiturpro vase Unde in Glossis veleribus mss. biblioth. Corb. aba-
inquoChristicorpusservalur. Quodclarum cstex Or- cussumitur promensa marnioreaealices continente:
dine Romano, ubi hic titulus praefigitur jr&fa/io : Abacus veL abax parscapitelli,vel tabuLa lusoria,vel
vasculiin quo Eucharistii reconditur. Ibi vasculum mensa marmorea, iu qua antiquimittebant calices.
haud dubie pro chrismali usurpatur. Id etiam patet Quae verba illustrant locum Juvenalis, qui abacum
ex lib. vi Halitgarii ms. biblioth. Corb. Qui autem : marmor appellavil, id est mensam inarmoream
perdideritsuum chrismal,aut solLum sacrificium in Usurpaturetiam ministerium protapetibus, palliis,
regione qualibet, etc. et similibus eccleshe ornamentis, ut videreest in
Sumitur etiam pro corporali, seu palla corporali, concilio Arvernensi.can. 3 Observandumtie paLlis :

ut nolum est ex Glabro,hb.v Ilist. cap 1 De chris- : vel ministeriis divinis defunct07'um rorpora obvol-
maleetiam,quodaquibusdam corporaleappelldiur, vanlur. Tandem in eodem Codice Rhemensi sequitur
plurimum expettumest praeslareremedia.Et paulo Item alia. Omnipotens Deus, Ttinitasinseparabilis,
post Apud monas f erium Reomense, tempore venerd-
: manibusnostrisopem tua? Benedictionis infunde,ut
bilisWiUebniabbatiSfConligit utincendium circum- pernostram benedictionem lioc vasculum sanctifiee^
jacentiamonasterii popuLaretur arripientesautem ,' tur, el corporis Ghrisii novum sepulcrum Spiritus
ejusdem toeifratreschritmaieeontoimpositum,ele- sancti graha perficiatur. i'er Dominum nostrum.
varuntiUudcontraincondiiflammasdireftagrantes; 434 7 4. Deinde vadunt ad locum in quo reli-
,5
*

slutim cero idem ignis in seseretorquens,minimeam- quiie, etc. Describit rituminferendarum Reliquiarura
pliusquaminvaseratarriperevaluit;pannustamen rj in teraplum. Antiquum est Lcclesiye institutura, ba-
iLLe dominicus, auraflante, a couluLo etapsus, pLus silicas reliquiarum sanctarum illationeet appositione
tninus dunbus milLiariis avolavit, etc. dedicare, quarum praesentia ecclesia sanctificatur.
In eadem Praefatione Codicis chrismale dicitur mi- Sanctus Ambrosius, lib. x, epist. 85, ad Marcellinam
nisterium. recte. Nam ministerium provase sumitur, sororem Nam cumbasiLicamdeilicassem,muLtilan-
:

ei vasa 433
aurea vel argentea ecclesia; dicuntur quam unoore interpeltare coeperant dicentes :Siin .

ministerium. InconcilioRhemensi,can. 22,apud Flo- Romana basilica dedices?respondi Faciam,simarty- :

doardum, lib. n Hist. Eccl. Rhemensis, cap. 5 Si : rumreliquiasinvenero.S&nctVisP&nlmiis, epist. 11, ad

episro/>us(exceptosieveneritu/ (Luttnecessitasprore- Severum : Teslisest autem Dominus,quod sivelscru-
demptione captworutn ministeria sancta frangere) puLum sd>iricineri's habuissemus supraquam n>bisad
proqualicunquecondilionepreesumpserit, abofficio basi7 irmii q u:v prorimein nomine Dommiconsumma-
.

ccssabiterrLesiae. Inepistola20 a sanctiGregorii, lib.u bitur, dedicandam necessariumerat,misisse'mus uni-

RegistriUt tam mini$teriaecclesiarum,quam usua-
: tati vestrge. Ltpaulo post Invenimus quod digneet ad
:

leargenlum,et quidquid aliud, idembrevisa vobis bnsilircesanclificatioiiemvobisetadcinerumciimulan-

conscriuius, veraci ler rerum facta inspectiohe, con- dam Benedictionem milteremus,particuLum deLigno
tineat. Et lib. m, epist. 15'' Pervenit ad nos diver- : divinw crucis. Etepist. sequenti: Verum hanc quoque
sos Ilalise sacerdotes in Siciliam confugientes plu- basilicu Lam de benedicds apostolorum et martyrum re-

a Nunc epist. 25, olim erat 19.

modo 16 lib. iv, olim. lib, m, ind, 12, epist, 16,
 423 1N S. (IHKGOllll
liquiis tacrit dneribut in nomineChrttti tanctorum A
Sancti,martyrum Marlyrit, et dominorum Domini
consecrabunt. SanctusGregorius, 'lib. v, epist, ''>
Basiticam beatiStepham martyrit, quamfraternila
vestra incendio nsserit concrematam, quam etiam
riuper esse instauratam commemorat, facultatem
eliam tributmusdedicandi.in quam etiam teliquiai um
sanctua^-iaejusdem beatiStephanimartyri» volumus
collocari Sanctus GregoriusTuronensis, lib.deGloria
confessorum, c. 20: Hegrestiqueadbatiticam,tanc-
tas ejut reliquias cumSalurniniJutianiquemarty-
rum, veletiam beati lllidiiexinde solemniterradianti-
bus cereis crucibusque admovimus. Il>i enim agiturde
oratorii dedicatione.Theophane inJustinianoimpera-
lore, lili. xvi l'osl. jutiio niente, fucla sunt, encwnia
: hoe ingredere,quaesumu8,omnipotensDeuttempiter-
apostolorum apua Constantinopolim, et fecondita
tunt^ei^ava Andrece et Lucx apostolorum. Et transiit
Menas episcopus cumsanctis^evtyavott- sedensincnr-
rucaaurea imperatoria lapidibus insignita, tenens
tresihecastanclorumapottolorutn in genibus suis,
et iin encamia celebravit.
Ita Sanctus Gaudentius episcopus brixiensis,
cum haberet multas reliquias sancorum, e( maxi-
me sanctorum, Quadraginta martyrum Caesarea
Cappadociae advectas, ecclesiam dedicavit, quam
ideo concilium sanctorum appellaril jussit, ut cla-
ruin estex tractatu ejusdem de ecclesiae Dedica-
lione Et ita statuitur synodi scptimas can. 7 "Offot
ouv asTTToi vKoi xa6iepw6°/jo~av exri; ayiwv Xetil/avwv
p°.apTupwv, opiCouiv o-jroiq xaraOeiv yivEaOvL Xeiyavuv
ptera xai t»s o-uv/j&ou: euYJjj. '0 $z aveu ayiwv /.et-j/avav
xaQtspwv vaov xa&atosio°6w, w; rc«pa6e£°qxco; ra; v/./.i.r,-
<Tiv.o~rix.Kt; napadoae-c.. Id est Qusecunque ergo tem-
: ita interpretari vetat.
pla consecrala sunt absque reliquiismailyrum, in eis
fieri statuimus reliquiarum depositionem cum solilis
orationibus. Qui vero templum sine sanctis reliquiis
consecravit, deponatur tanquam traditionum eccle-
siasticarum transgressor.Hfecautem reliquisesolemui
pompa transferebanturin basilicam,ut exloco Tbeo-
phanis supra citato clarum est, et ex aclibus sancti
Virgilii episcopi Arelatensis, in Cbron. sanctorum
Lirinensium.
575. Aufer a nobis, etc. Non exstat in Codice Rbe-
mensi. nec in Ordine Romano. Habetur in Codice
Rodradi, atque etiamCodice Ratoldi, in quo praemit-
titur litania.
576. kmbulate, etc. Ra in Cod.Ratoldi, qure non
exslant inCodice Hbemensi. Plurain OrdineRomano
reperire est.
577. Cum crucibus et thuribulis. et candelabris,
multtsque luminaribus , etc. Ita in CodiceRbemensi.
In Codice Ratoldi nulla mentio luminarium est in
Ordine Romanonihildetburibulis. Similem pompam
in inferendis inbasilicam recensconsecratam sancto-
rum reliquiis videmus apud sanctum Gregorium Tu-
ronensem, 435
nD de Gloria confessorum, cap.
-
20 Begressique ad basiiicam, sanctas ejusreliquias
:
cumSaturnini J ulianiquemartyrum, vel eliam beati
lllidii, cxinde solemniter, radtantibus cereis cruci-
busque, admovimus. Ibienim agitur deoratorii dedi-
catione.
Notandum hic quod non solum cerei, sed etiam
cruces radiantes appellanlur. Nam olim in publicis
Processionibus ipsis crucibus cerei accensi impone-
bantur, ut clarum estexeodem sancto Gregoriojib.
de Gloria confessorum, cap. 79 Aceensisque super :
cruces cereis atque ceroferalibus, dant voces incanti-
cis, circumeunturbemcum r/'7.s°.Idqueexinslitutione
sancti Joannis Chrysostomi, ut testatur Socrates,
iib. vi Hist. Eccl., cap. 8 'E7uvsvo°(jvto yap jrao'auTou
: Et ponat tres porliones corports Domini intus,et tres
o~TK\>poi Kpyupoi fipovTec, tpiuTa sx twv x/jpivwv \ap\~v.-
o"wv. Id est Cruces einm argentese excogilatae sunt
: )ifth. Exultabunt sancti in gloria. Psaitn. Laudate
ab eo quibus lucernse cere;e imponebantur et ita ;
capiendus est Sozomenus, lib. viu Hist. Eccl.,' cap.
o Kai yap cr/j xat oraupwv v.pyupv. a/jasia i>~6 xv;pot;
: teindicitur hic de tribusportionibus corporisDomini
' Nunc lib. vi, epist. 45.
I. Iltiil :\l SACIi A.MKMOIilJM NOTA.
huuivoi Kponyovvro airotv. I l est, liquidem crucium
ardentibi pracede
l : banl Quare nonsatis bene expressil interprei cum
disil duntaxal fa< ibut artte Sozomeous qui '
eamdem relerl bistoriam, nihil aliud quam bocrales
inleJligit.
878.iiiiiniiiii tuam, l) In Ordioe Romano
et inCodicc Rhemensi ba;( deesl Oratio. In Codice
Ratoldi ad osfium novse Ecclesias bsec prsemittun-
tur: Deus,qui •/ omnilocodommationistusededica-
tor assistts, exaudi nos,quxsumus, ul moiolabilis
kuius Eccletw permaneat consecratw, ut beneficia
iui munerit, qu& tupplicat, mer atur. llem alia cum
Antiphona* Benedic, Deut, domutn, tabernaeulum
ne, etc. Hac expleta tutcipiat epitcoput reliquia a
pretbytero, et ponat eas in altario novo, exten o ve-
lo, etc.
57!». El exlentovelointereot et populum.O\imnd
g cancellbs sacrarii seucbori, in quo stabant clerici,
erat appensum velum, cujus meininit sanctus Dionj-
sius in epistolaadlJernophilum Kat irpoiovTtc, it.ya.Bo-
:
eto*w; in\ r« e|u rwv Btiun tnt.pairtTatTu.axcn. Id est I
Procedentesque benevole ad ea loca qns sunt extra
vela divina. Ejusmodi veli meminit etiarn sanctus
Joannes Chrvsoslomus. serm. 3, iri epist. ad Bpbe-
sios "Otov kxouotjs, Aor;da>uev 7ravrg( xocvfi, orav ni,:
:
: v:ji)/.o'j.-/K t'j. apfiBvpa, elc. Cum audieris Oremus
communiter, et veia tralii videris, tunc diduci cce-
luin exstimas. (juamvisliaud ignorem, iu,fi$x/pa ali-
quandp valvas bifores, ut Ovidius loquitur (Lib. n
J/e/«///o/;>/t.),significare,tamen pronomen aveixd^ieva
Confirmatur interpretatio nostra ex Evagrio. lib.
vi. cap. 20, et Theophylacto Simocatta, lib. v, cap.
14, in epislola Cosroas Pesarum regis ad sanctum
Sergiurn martyrem,in quarecensentur dona qu«erex
illesancto Sergio mittit, nemque cruxei thunbulum
f\ aurea, xai atifiBvpov Ouvvixov xexoapvjpievov ypuaiu,
Id est, et Hunnicum verum ornatum auro non est ;
enim simllevero fores ad claudendum sacrarium ab
ipso regefuisse missas, sed potius magni pretii ali-
quod velum.
580. In loco allaris. Reliquias sanctorum in ipso
altarirecondere mos est antiquus, de quo sanctus
Paulinus, epist. 12, ad Severum, de basilicas Dedi-
catione Quoruin venerandus cinis si sine crucis
:
consortio subjiciatur attaribus, hic opertos titulus
indicabit :
Pignora sanctoruni divinae gloria mensse
volat apostolicis eclita corporibus.
;
Et infra, de basilicpe Fundanae Dedicatione
:
Ecce sub accensis altaribus essa priorum
Regia purpureo marmore crusta tegit.
In Codice Ratoldi legitur In confessvme altarisXbi
confessio locusest altariscavatus in quo ab episcopo
[) reliquias sanclorum reconduntur. Aliasquid sit con-
fessio, 436
v 'de in observalionibus nostris ad Con-
cordiam regularum, cap. 66, § 31.
In eodem Hatoldi Codice hasc sequuntur: Et faciat
crucem intus ex chrismale tn quatuor angutis ita
dicendo:ln nomine Patris,et Fitii.et Spiritus sancti,
Paxtibi. R. Et cum spiritu tuo, ut in Ordine Ro-
mano. At Graeci reliquias sanctorum recondentes,
eas sacro perfundunt cbrismate, ut videre est in
eorum Kuchologio : '\L~i/Ju toutoi? (letipovote) o
infundit lpsis (rehquiis unguen-
iiovjc y/joo-j. id est,
ttim sacerdos. Praeterea sequitur in eodem Codice :
de incenso. Recluduntur lunc reliqui x ,caneiiies An-
Dominum de ccelis. Antiph, Sub altariDomini sedes
accepistis. Psalm. Beati immaculati in via. Quod au-

425 1N S. GREGOUII LIBUUM SACRAMENTORUM NOTiE.
confessione simul cuin reliquiissancto-
et incensi, in
rum reponendis, idem babetur in utraque dedica-
tione Ordiuis Romani.
Tandem in eodem Codice Ratoldihsec sequuntur:
Ettuneponaturtabuia,superquamfacietcrucesqua-
tuorexoleo ei sancto chrismate \et designantur per
quatuorctnguLoscumcultro, eldicatpontifexOratia-
nem hane: Deus.quiex omni coaptatione sanctorum
Ordme Kom. sie habotur Tuncponat
elc.Aliler in
tabulam superreliquias, et detOrationem kanc.Ore-
mus, Deus, quiex omnicoaplalione sanctorum, etc.
Deindelinial eamcumcalce,qux antea fueratpraepa-
rata;etp stquam linitafuerit,faciat crucem desu-
percumchrismatedicendosicutpriusiln nomine Pa-
tris, et Piiii, et Spiritus sancti. Amen. Pax teeum.
U. eumSpiritutuo. Et mittatchrismaperquatuor
/•,'/
comuaallaris, ipsasuprascripta verbadicenaoetcru-
eemfaeiendo et cantent Antiphonam Corpora san-
:
etoruminpace sepultasunt, et vivent nominaeorum
in iVteraum.cum G/oria. Haecin primaqaidem dedica-
tionis descriptione sed in secunda paulo aliter in
:
hunc modiim: Etaccipiens tabulam, qux super reli-
quias ponidebet, antea confirmet eam subtus cum
ch Umate, dieendo In nomine Patris, et Fdii, et
:
Spiritus sancti. Et ponai labulam superreliquias,et,
dicat hanc Orationem : Oremus. Deus qui ex omni
coaptationesanctorum. Deinde liniateam cum catce,
inlefueratprgsparala.ElposiquamfueritHnUa
faciat crucem desupercum c hrismatedicendo, ut su-
pra,et faciat erucem similiter eum chrismale per
quatuor angulos altaris desuper, dicendo ut supra.
381. Gum Psatmo Laudate Dominum in cccLis, etc.
In Godice Rhemeoai haec desunt usque ad illa ver-
ha :lade revertatur ponlifex in sacrarium.
582. Posl hxc vestiatur altareAn Cod.Raloldi ad-
ditur Cum aqua benedicta et incenso. Vesliturautem
altare pallis linostimis, atque etiam palliis sericis,
utfactumesl in dedicatione lempli Hierosolymilani
snii Constantino Magno, ut scrihit Theodoretus.lib.
pist. cap. 31. Et Apud Svnesium, epist. 67, inter ea
qu;r ad basilicam uecessaria sunt dedicandam, re-
censetur /.'j.-j.-i-.y.^j.j. ptucrtxov, id est, velum mysti-
cuin.
583. Cum Antiphona. Pro hisin Cod. Ratoldi ha-
belur Uicat episcopus Antiphonam Ornaverunttem-
: cruentis et mysticisconsecrationibus numendivinum
plum coronis aureis. etc. Antiph, Zaclmee, festinans
descende, etc. Dumornantur altarid, canantur hcec,
el pomifex dicat Orationem: Descendat, quaesumus,
Domine Deus noster, Spiritus sanctustuus superhoc
all.ire, etc.
5<4. Ftevertatur pontifex in saerarium. Horum lo-
co liiocinCodice Ratoldireperireest: Deinde indpiat
tantor Antiphonam Terribilis est locus iste. Deinde
Gloria in excelsis Deo. Collecta ad Missam. Deusqui
sacrandorura tibi auctores munerum, etc. Lectiolibri
Apocalypsis Joannisapostoli. In diebus illis, vidi ci-
iii sanctam Jerusalem. rfc. Locus iste a Deo
factusesl. 437
V- Deusqui adstat angelorum cho-
rus. Allel. Adorabo ad templum. * Sanctum Lucam.
In illo tempore dixit Jesus Discipulis suis Non est ar-
bor bona. Offert. Domine l)eu< rasimplicitate. V. Ma-
-.V Fecil Salomon. Superoblata. Omnipotens
sempiterne Deus, altare nomini luo dieatum P/ayYi/ki
que te suppliciter deprecaraur ut altare lioc. Be-
ii
tni. Benedicat etcustodiat vosomnipotensDeus.
domuraque hanc sui numinis [Inms. muneris] pne-
seutia illustrare, etc. Communio. Domusmea domus
Oralionis vocabitur. Ad Complendum. Quaesumus,
oinnipotens Deus, ut in hoc loco,etc. Inde procelens
ad fnnteset consecret. OmnipolenssempiterneDeus,
baptisterium coelesti visilatione dedicatum Spi-
ritus sancti tui illustralione sanctifica, ut quoscun-
<jue fons isle lavaturus est, trina ablutione purgati
Uldulgentiamomnium delictorum tuo inunere cnse-
quanlur. Per. it^m atia : Mulliplica, Domine, Re-
* ld esl, secundum L>.cam.
Patrol. LXXVIII.
: :
426
A nedictionein tuam, et Spiritus tui munere fidem
nostram corrobora, ut qui in haec Ihienta descen-
derint, in libro vitse ascrihi mereantur. Per.
Ihecconsecratio baptisterii seufontium baptisma-
Jium est hreviuscula, fusiorem inOrdme Romanore-
quire. Consecralionis baptisterii meminit Sidonius,
lib. iv, epist. 15 Nam ba plisterium quod oinnfabri-
:
cabamini,scribitispossejamconsecrari.B&pti&ierium
: autem est nedificium prope ecclesiam in quo erat
piscina seu fons, sivenaluralis sive artificiosus, bap-
tizandis Chrislianis idoneus. Prudenlius, in Periste-
phano, baptisterium describens, in locoubiquondam
martyres passi fuerant
Eloctus Christo locus
cst, ubi cortla probata
Provehat ad ccelum sanguine, purgotaqua.
Forlunatus, lib. u, carm. 12, de baptislerio
Mo-
guntiae sedificato :
Ardua sacrati baptismalis aula coruscat.
Qua delicta Ads Christus in amno lavat.
" Paulinus, epist. 12, ad Severum, de ejus baptistc-
rio
:
Dives opuin Christi, pauper sibi, pulchra Severus
Culmma sacratis fontibus instiluit.
Ennodius,epigrammate 49, de fontebaptisteriisan- 1
cti Stepkani, et aqua quxper columnas venit
En sine nube pluit sub tectis iinbre soreno,
Et cceli facies pura ministral aquas.
Prollua marmoribus decurrunt marmora sacris,
Atcpie iterum rorem parturit ecce lapis.
Arida nam liquidos effundit pergula fontes,
Et rursus natis unda superna venit,
Sancta per aethereos emanat lympha recessus,
Eustorgi vatis ducta ministerio.
Id etiam patet concil. Toletano xvm, can. 3 Licet :
initio Quadragesimse baptizandi generaliter clauda-
lurmysterium,tamen,uteccLesiasticxconsuetudinis
ordo c/eposcit .necesseest ut esl ostia buplisteriieodem
die ponlificaLirnanu etannulosignataclaudanlur.
q SSS.CetebreturibisoLemnitur Missa. Juxtadecre-
l
tum Evaristi papte, apud Ivonem 3 p.,c. 32 Omnes :
basilicxcum Missu sernper debent dedicariSicin con-
secratione templi Hierosolyraitani sub Constantino
Magno, quidam episcopi 6uut'«ti;avaipot;xai pvartxais
iipovpyiai? ro 6itov iAaaxovro, id est sacrificiis in-
placabant, ut scnbit Eusebius, lib. iv de Vita Con-
stantini, cap. 45. Consule epistolam secundam Vi-
gilii papse.
438
586. Totavero Hebdontade MissxpubLicxin
eafianl. Itaiti Codice Ratoldi.inquo haec sequuntur :
Ei in ipsis octo diebus ibi luminaria antealtare, autde
cera,aut deoleo debent esse, absque luminaribusetof-
ficiisnocturnisdiurnisque, in prxdictisocto diebus,
uUomodoreperiatur,usquedurn octo diescompLean-
tur. Ubi lege Nulto modo reperiatur ; suppl.
: ba-
silica.
Ex quibus notare oportet ad celebriorem dediea-
rj tionis solemnitatem, olim per octo iutegros diesde-
dicationis fesfum lum sacrisconcionibus, tum sacri-
: ficiis incruentis, aliisque divinis officiis fuisse cele-
bratum. Quod satis innuunt haec Apollinaris verba,
lib. ix, epist. 3 : Cumin Lugdunensis ecciesix dedi'
. catxfesthhebdornadatibuscoUegarurKsacrosancto-
runi rogatu exorareris ut perorares. Nam festa heb-
domadalia de>licatse ecclesiae nihil aliud sunt quam
quodilla per integram hebdomadem (uere celebrata.
587. Inanniversariodedicationis basilicx, Anni-
versarius dedicationisbasilicte dies ex veteri consue-
tudine celebralur in Ecclesia de qua Felix papalV, ;
inepist. apud Burchardum, lib. m, cap. 58 Sotem- :
nitates vero dedicationum ecciesiarum et sacerd itum
per sinyuLos annos solemnitersunt ceLebrandx.ipso
Domino exempladante, qui ad fcstum dedicationis
templiomnibu faciendumdans f riuam,cum reliquis
popuLis celebraturus venit. Qnod ctiam patet Sozo-
14
 427 IN S. GRKOORII LIBRUM 8ACRAMENTORUM NOT;i«:. 428
iiiciiM. lib. ii llisi. Eccl., cap. •'.), ubi inlii dedi* A Capitularii Ludov ci imperatoris, lit. 60 : Ut ad
cationia lempli Hieroaolj miiani, conditi olim Uon ;i piiulum ologium legatw ,etdii
< i imitui \/u, lyt
Btantino, Magno, diem anniversarium, per octodiea r,
i ,,, inde /ii/i.iiki homitiaqumlibel
,, .
1 1-

quolannia celebrari solilum * ivov :3\ I ij«ov

; demde Tuautem, Domine, dicatur.Sed ru ante
raiinrjv ioat^v /'/.->. r.r,'.,-. urfXa iyei -',,j lcooffoXvuuv /, bujus Ludovici Pii wtatem, lectionem Martyrologii
\.//> r,Tt'/., etc., nl es( ! Quo tempore
Ecclesia Hie- in usu fuisse crediderim, u< patetex hii qu
rosolyraitana boc festum quotannissplendidu admo- diee Rbementi, qui ten aroli Hagni icriptus r

diim celebrat, adeoul eo mitiationes sacrorum pera* csi. produxi;ia quo, ut obiter id Dotem, • nihil
gnnlur, et dies oclo deincepa conventus flat. exstat de coramuni apoatolornm.
Porro liis iia de basilieae dedicatione notalis, sob- 589. Martvris antecedit. Codice Rbemeom legi- | r ,

jungendus ordo in benedictione aigni, bocest

est tur Martyrit con/et \or anlecedit. Sed
:

nolee, seu campanss, qui Exsta.1 in Codicibus Rhe- redundat.

nnMisi et Ratoldi abbatis. In Codice igitur Rbenaen i 590. Reitaurantur, In eodem Codiee corruptele-
itahabetur:.4d.sj(;mwi Ecclesiaoenedicendum,Benc- gitur, restaurator.
dic, Doraine, hanc aquam Benedictione ccelesti, etc, 594. Pretiosa paiiionequam prseimut. In eodem
1 11Cod, Uaioldi Ad signumEecleiise benedicendum
: Codlceraale legitur: Pretiosa passinne et solemnia.
In i>riii(ia intingue ter in aqua, et laves in ea quse be- Sed legendum eat, ul in Codiee Rodradi, Prei
nedicenda est kis verbis, : Benedic, Domine, hanc passione et tolemnitate.
aquam benedictione ccelesti,etc.,ul in Ordine Roma- !
o .)-l. Vnlivns, td esl, dcvolos Papia-
l

Votix :

no :Posthaec canlabis Psalmossex, ni esl: Lauda, g deootus, id csi, proraptus esl alaeris ad Dei cultara.
animamea, Dominumusque adfiriem Psalterxi. l/iie- 598. Uem uim prxfatio. Haec tertia Praefatio est
rimlaoes eumdeaqua\ benedicta,videlicet, ul praecipi- pro martyre pontifice.
turinCod. Rhemensi),cum uleoet sale;etdic Deus, : :ii)i. /// vigilia plurimorummartvrum. Hsecrigilia
quiperMoysen legiferum lubas argenteasfieri prae- deest in Codice Rhemensi. Sed et alia Missa est in
cepisti, etc, ut in Ord. Rom Tunc extergis eum nalali plurimorum martvrum.
linteo, et dicas Vers.\ox Domini superaquas, Deus 595. Igniantur. In est. inflammentar.
majestatis intonuit, Dominus super aquas mullas. .•)9i>. Confessoris. Confestorte
illos rocat !

usqueinfinem Psatmi. Pnst hxctangiseumde ck/is- qui. pietate insi-nes, viriuiihus et miraculisillus
mate septe/n vicibus foris, intus qualernis. Oratio. sine Marlvrio tranquilla el placida morte in Christo
Omnipotens sempiterne Deus, qui ante arcam IVede- quieverunl. Sidonius, lib iv, epist. 1S /Jasil.cam :

ris, etc, ul in Ordine Kom. (In Codice Rhemensi sanctipontificis confesiorUque Martini, Perpetuui
legitur in hunc modum
Et dicis Antipkonam cum
: episcopus.ii ig nissimus tanlo pr3edecessoresuc::essor,
'

capite. Vox Domini, etc). Tunc pones incensum in multi/mprioriqusc fuit kactenus capacioremnovavit.
acerna (lege, acerra, id est, thuribulo) et myrrham,et Et infra :

faciat fumum intus et extra;et cantes, V. Viderunt

teaquoe, Deus,videruntteaquoe, usque ad finem PsaL-
mi. Omnipotens Dominator Christe, cui (lege qun)
secundum assumptionem carnis dormiente in navi,
etc, ut in Ordine Romano. In Codice Rhemensi
sic habetur Tuncimponisincensario,ettfiymiama-
:
Qu.'c confessori non erat aequa suo.
postquam Virgo de Virgine prodiit,e\.c.
597. Ut
Id est, poslquam Ciirislus virgo deMariavirginepio-
diit, tum Vicginis partu victa est libido, ut prseclare
u canit Prudentius in Psychomaclna:

ta,etmyrrham. eterigis cloccam, et dicis Antipko- 440^ l,in ,lidet intacne post partum Virginis ullum '-I

nam, Deus, in sancto via tua, quis Deus magnus si- Fas tibi jam superest.
cut Deus noster. V. Viderunt aqu;e, Deus, usque ad Et infra :

finem Psalmi, el dicis CoLLectam OmnipotensDomi-

nator Christe, etc Et haec de signi Benedictione.
Clocca autem cujus est in Codice Rhemensi men-
tio, signum est, nola, campana, Gallice oloehe. Ma
docet Otholonus, lib u de Vita sancti Bonifacii epi-
scopi Moguntini: IntereasignumeccLesiaequodvuLgo
Nec mea post Mariani potis es confrin^ere jura.
598. Et in quofuitpeccandifaciLiias.elc.Elegans
est paronomasia.
599. Alia Missa. Dee«t in Codice Rhemensi. In
Cod. Rodradi legitur Missain nalaLi virgims cnn- :

appeltarisotet fcSQglocca (lege ctocca) absque ku- fessee. (Jbi nota confessam appellari sanctam virgi-
manomolu sonai e ccepit. Mentio fit in epislola Gul- nem qu;e non sit martyr. qnemadmodumapi>ellan-
berti ad sanclum Lullium, quae 89 est inter cpislolas tur confessores virisancti nou naartyres. Quodtamen
ejusdem sancti Bonifacii : Et cluccam, quuLcm ad vocabulum aliquando sanctis mulienbus atir.butum
munum kabui, tuae paternilatimittere euravimus. fuisse videmus nam concilio Tolelano quarto ;

588. In vigdia apostotorum. Sequitur commune Ldilionis Garsiae, sancta Leocadia confessor appel-
sanctorum, utvocant, in cujus initio h.ec reperire lalur.
est in Codice Rhemensi benuniiatio natalis unius
: 600. Vel vitluge. Haec verba non exstant in Editis.
martyrts.Noveritvestradevotio.sa/ictissimifratrs; De viduse professione, et vestis impositione ab epi-
quod beati mariyris itLius anniversariusdies intrat scopo, hsec habet concilium arausicanum primum,
quoddiaboLi tenlationisexuberant{}egequo diaboli can. 27 Vuluitnlis seroa/idx professionem coram
:

tentaliones exsuperans) universitalis C realnri glo-
riosa passione conjunctus est.Per pluralitalem(\dest,
sisolemnitas plurimorumsit denuntianda), quodle-
ge quo)dio.boLi tentameutu vincentes universitalis
Creatori g lorinsa passiune cnnjuncti sii/it. Ideoque
Dominuui coLLaudemus. qui esL mirahiltsin sanctts
episcopo in secretario kabita/n, imposita ab episco-
po vesteviduali indicandam, etc
601. Benedictiovirgims. Virgines Deosacrare an-
tiquus mos est Christianorum, quem etiam tangit
Ammianus Marcellinus, licet paganus, lib. xviu,sub
finem InrentastamenaLias virgines Christiano ri-
;

suis, ut qui iltisviclorisecoronam contul.it. nobisen- tu cuLtuidivinosacratas custodire intactas,et reli-

rummeniis delictorumindulgentiam largiatur. In
ULuigilur Lnco, vel iniLlavi/lu. illaferia hanceam-
dem festioitatem sollicita devotinne celebremus.
Heec estantiqua formula festi alicujusannuntiandi
anlequam Martyrologia publice in hcclesia legeren-
tur;cujus leclionis mentio fit in additione prima
gionisercire,soLito more, nuLLo vetanle, prxcepit.
602. Ab episcopo dicenda. Episcopi est virgines
consecrare. Sanctus Hieronymus, epist. ad Deme-
triadem, lib. 1: Scioquod adimprecalionem pont/fi-
cisfLammeum virgmate sanctum opertteriicaput. Et
epist. 83, adOceanuin, lib. n Beri catechumenus, :

a
In utroque Theod. Gemet. et Cal. sunt Missre in tum de vigilia. tum de natali unius evangelistge,quas
natali unius apostoh, lieminnat, plurimorumaposto- sequitur Missa in nat. sanctorum doctorum.
lorum, ideoque de counnuni. ln Tneod. sunt Missee
 429 IN S.
hodie •pontifex vespere in rirco. nunc in altario du-
; :
dum fautor histrumum, nunc virginum consecrator. Id
eiiain patet ex concil. Carthagin. n,can. Abuni-
cersis eptscopts duium est, ut thrtsmatts confectio, et
puellarum consecratio, a presbyteris non fiant Quod
si aliquando factant presbyteri. id inconsulto epi-
scopo facere non debent, ut habeiur in concil. Gar-
thag. tu, can. 36 Ut presbyter, inconsulto episcopo,
: agebantur, sed aliquando diversis lemporibus,ut cla-
virgtnes non consecrel.
6 3. Quxfitin Epiphania. Iia in E litis, in Codiee
Rherhensi, et inOrdine Romano. [ta etiam statuitur
in epistola Gelasii papse ad episcopos Lucaniee De-
votisquoque Deo virginibus nisi aut in Epiphaniarum
die, aut m
Albis paschalibns, aut in apostolomm nata-
litiis, sacrum minime velamen imponant.
604. Vel secunda feria Paschx. ln Ord. Romano,
in albis paschalibus lta in prtnfata Gelasii epi-
. s;vcuto decesseni, ctc. lltv cero qux nondum sacro vela-
stola. Apud sanctum Ambrosium, in ipsa Resurre-
ctionis Dominicae soleranitate, lib. ad Virginera lap-
v
sam, oap. Nonesrecordatadiei sanctxdominicx Re-
. > :
surrectionis, in quo divino altari tc ubtuliitt velandam.
605. Aut quando apostolorum natahtia celebrantur.
Juxta decretum Geiasii papse epistola super citata.
606. Et veslimenta nigra forinsecus gestant. Haec
desunt in Ordine Romano, et in Godice Rhemensi.
Oliravirgines Deo sacrae pulla veste indnebantur.
Saoctus Bieronjmus, epist. 15, lib.
Asellse : Ettunicam fusciorem, quam a matre impe-
trare non poterat, inauta. Ll epislola adGaudentium,
lib. ii Solent quidam cum futuram virginem spopon-
: quasi ad dignitalem vestram vocare voluisli
derint, pulla tunica eam ct furco operire paltio, ut
vfdelicet ateneris unguiculis assucscat hujusgeneris
veslimento.
441 607. Quorumdam bonorum. Nempecastimo-
ni !. cujus excelleniia in coelo magis perspecta erit,
ut sequentia satis irtdicant.
608 /)i novo. Ita inCodice Rhemensi, et in Ordine
Romano In Editis legitur in hoc,
609. Quae tibi deootionem suam
tibipropositum et Grmam libi pcrpetuo serviendi
voluntalem offert.
6i0. Votum. 1<1 est, desiderium et voluntatem.
611. In jejunio cibus. Spirilalis videlicet, quo
mens pascalur, dum caro jejunat.
ginihus olim fuere : Aliam causam profert sanctus Isidorus, lib. n de
El raroe tenuesque epuloe, ct mens
inquit Prudentius de illis scribens,
Symmachum.
61:2. Quatenus centesimi fructus, etc.
tius.lib. citalo, de Virginibus agens
Hinc decies deni rediguntur in
superius annotata.
Ad ancillas Uei velandas. Olim virgines Deo
6i3.
solerani ritu velabantur. Praeter locos supra
cilatos. id etiam videre esl apud sanclum Hierony-
inuni, lib. i, epist. 48, ad Sabinianum Post aposiolt
Pelri basilicam, in qua Chnsto fiammeoio consecrata
es. Ei Prudentium lib. citato :
Sunt et virginibus pulcherrima pra?niia nostris,
Et pudor, et sancto tectus velamine vultus.
Id autem diuturnam virgioitatis proba-
fiebat post
lem eo quodin ejusmodi velatione propria quse-
i sit virginis consecratio,
istosponso conjunctio. Quocirca olim virgines
anle annuin a^tatis su&e quadragesiraura non vela-
bantur. utslatuitur in concilio Agathensi, can. 19:
timoniales, qualibet vita earum et mores probali
tint, ante annum wtatis suae quadragesimum non velen-
tur. El in concilio Caesaraugustano, can. 8: Item
nn estnon velandas esse virgines, qux se Deo vove-
nisi si annorum probata irtutc. Et in Novella
Majoriani Sancimus pZlias quas pater materve, a sx-
:
uilan permistione translatas, Ghristiame fidei ser\
wxcepta conlinuata virginilate censuertnt, uon ante
iuscepto honoralo velamine consecrare, quam quadra-
GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. »30
A ginta annos oetatis enicns{v, talibus infulis inoffensa
meruerint observatione decorari.
.'>
: Ne* ohslal id quod staluitsanclus Basilius, epist.
1, ad Aiiipliilociiiuin. can. 18, ut virginum ou.o/,oyi«,
id est, professio excipiatur anno aetatis 16, vel 17.
Siquiileni susceptio veli a professione seu voto virgi-
nitalis distincla est nec semper codem temporeista
;
rum est ex coucilio CeesaraugUstaao supra cilato, in
quo votum virginitalis et susceplio veli distinguun-
tur. El ex epist. 1 sancti Innocenlii papae ad Victri-
: cium Rothomagonsem cpiscopum, cap. 12 et 13 :
liciu quse Christo spiritualiter nupserunt, et cclari a
sacerdute nierucruiit, si postea ccl publice mtpserwt,
ccl sc clancitlo corruperinl. non cas adiiultcndas esse
ail agendam pcenitentiam, nisiiscuiseconjunxerantde
iiiiuc lccUv, tamcn in proposito oirijinitulis semper tna-
nere promiscrint, licct velatas nonsint, si jorle tutpse-
B rinfj hisagenda aldquanto tempore pamitentia est, ctc.
Preeter velum solebaut mitra seu milrella virgines
ornare caput, qua; erat ex lana, auro purpuraque
contexta, ut videre est apud Oplalum Milevilanum,
lib. n adversus Parmenianum Interea supra memo-
:
rutus Fclix, tntcr crtmiua sita 442
cl fucwora ne-
fanda, ab eo coinprelicnsam pueliam, cui initrain ipse
i de Laudil)iis imposuerat, a qua paulo ante Pater oocabatttr, nefarie
incestare miniinc dubitarit. Et iib. vi Idctn iLlud :
qiiain stulttim. qiiam vanuiti, quod ad voluntalein, el
ut virgi- :
nes Dei agerent pwiutentiam discenles ut jamdudum ;
professx sitjna coluntaiis capittbus postea, vobis juben-
tibus, immtitarenl ; ut mdrcllas aureas projicerent,
ahas acciperent. Et paulo post Nec ulla sunt prxce-
:
pta conjuncla, vel de qua lana mitrella Jicrcl, aut de
qva purpura pingeretur ; noti enim inpanno hoc potcst
viryinitas udjuoari. ldque faciebant ad sponsarum
male. imitationem ut, repudialis saeculi viris, se Christo
;
offert. Id est, quse G nupsisse indicarent, ut constatex eodeni Optato ibi-
dem : Et taitten virgiiutas, si tlltesa sit, sine mitrella
tuta esse potest . nubendi hoc genus est;in
Spiritale
nuptias Sponsi jum venerant voluntate et professione
sua, et ut sxcularibus nuptiis se renunliasse monstra-
Nam devotis vir- rent.
sobria semper,
velum a mitradistinguit
Offlc. eccl., cap. 17, ubi et :
Quxritur car feminx virgines in Benedictione velen-
lib. n contra tur, quarttmhxccausa est. Ingradibus enim vel of/iciis
r
ecclesias/icis fcminx nullatenus prxscribuniur. j\ am
Ita Pruden- nequi permittitur eis loqui in ecclcsia, vel docere sed '
:
neque tingere vel offerre aliquid virilis muneris, aut
horrea fructus. sacerdotalis of/iai sortem sibi vindicare. Ideoque hoc
tantum, quia virgo est, et carnem suam sancl/ficare
proposuil, idcirco venia ft.t illi, ul in ecclesia notabiiis
vel insiijnis introeat,et honorem sancti/icaticorporis in
Uberlate capttisostendat, atque luilrain quasi coronam
:
virginalis glorix prxferat in ve/iice. Qu;e omniafere
sumpta sunt ex Tertulliano, lib. develandis Virgini-
bus, et male apud sanctum Isidorum legitur conttn-
gere, pro tingere.
De virginum mitra illum ejusdem Isidori, lib. xix
Originum, cap. 31, intelligendum est M/lra cstpi- :
leum phrijginmciiput protegens', quale cst ornamentum
capitis devotarum. Ubi devota' sunt virgines Deo
el strictissiraa cum dicataj et consecrat*, quemadmoduni in concilio
Tolelano l, can 16: Dcvutam pcccautem non rccipicn-
.
dam in Eeclesiam, nisi pecoare desierit Etcan. 19 . :
Ep/scopi, sive prcsbgteri, sive diacon/. jilia, si devota
fucrit. et peccaverit, et inarituin duxerit, etc. Unde
virgo devota et virginitas devola Ausonio dicitur, in
Parentalibus, epist. 7 :
/Emiha Hilaria matertera virgo devola,
Feminei sexus odium tibi semper, et inde
Grevit devotae virginitatis amor.
Quia vero mitra appellalur piieum phrujinm. inda
factum est ut nutra, seu liara Romuui po.ii.iiis
431 IN S. CREGORIl LIBRUM 8ACRAMENTORUM NOTA. m
appellata sii frigivm, rel potiua phrygium, Juxta eor- A !''* j. id i, oronia desursum, ut referl Dio Pru-
recliorem orthograpbiaro Sugeriui abbaa tancti
.

Dionysii, in Vila Ludovici Groasi Praocorun) n 619. Tibt Litare. Lilare esl lacriilcare boc loc
agena <ie Alexandro papasecundo: Cumque Turoni iralio, ni doceJ Festu
apud sanctum Marlinum, ui mos est Homanis, frt 620 Sanxislx Hoc ett, sanctificasti. Sancire ali-
fnnn ferens, LsBtureJerusalemcelebrasset. Ubiroale quando esl ancliflcare. Tertullianus, libro de Re-
egitur friguum. El infra agcna de CaJlixlo II papa, surrectiooe carnii Anima non > \lione. sed retpon:

iiin descrinilur ejusmodi phrygium Ibique mori Ro :

mano teipsos prseparantes multo et mirabilt ornatu,
circumdantes capitt ejusfugium (leg. frigium) orna*
mentum impertale instar galeae circulo
cinctum irkponunt.
Tandem virginum crinea sparsi el Boluti erant
instar sponsarum, ut manifestum esl ex eodera Op-
tato, lib. vi Spiritali Sponso solverant crinem, jam
-.
ccelesles celebraverunt nuptias. Et infra Invenistis
igitur hujusmodi virgines qusejam spiritaliter nupse-
rant, quasi secundas coegistisaa nuptias, ut crines ite-
rumsolverent imperastis. Nam schismatici catholicas
sione sancitur. El lib. de jejunio, cx Joele: Joelex-
clamavit. Sancile jejunium. Nam lacrificia \<
Buara dignitatem el Banclitalem emendfcantab
aureo circum- eucharistico novae legis sacrificio, ul Sgura a suo
prototypo.
621. Ut guodsinguli obluUrunt. Ita loquitur, quia
Bdelea in Missarum Bolemniis communicaturj singuli
panem el vinum in tuam communionem offerebant,
:
qua de re infra.
Spiritum cogitandi qusb reeta tunt. R
622.
Spiritum cogitandi quaj recta sunt petil Ecclesia,
quia uuila Dei auxilio in bomine bona cogi-
esl Bine

virgines ad suos partes raptas vel allectas, poeniten- B latio, 444 illud Pauli il Cor. ui
j
,J "^ i
Non quod
'»
:

tia priusimposita, iterum consecrabant. Ex hoc Op-
tati loco manifesturo est olim virgines non fnisse
tonsas, (juod etiaro confirmatur ex Bancto Ambrosio,
cap. 8. lib. ad Virginem lapsaro
quiper gloriam occasionem luxurise prsestiterunt.
rmiaiii
Jbi enim injungit virgini lapsae poenitentiam acturae
443 do peccato crinium tonsionem, juxta priscum
niorem, quom etiam observare est ex lib. vi Optati,
sufpZcientes simus cogitare aliquid a nobis, quast ei
nobis, sed sufficientia nostra ex Deo >st L'bi io bis
verbis. non quod, esl anastrophe, pro^uodnon. Nam
: Amputentur crines roddii causam cur Gduciam debeamus habere per
Christum ad lioum. eo quod nou simus sufficienles
cogitare aliquid recti vel sancti, videlicel a nobis.
quasi ex nobis. Ita definitur in concilio Arausicano
ii. can. 7 Si quis per nalurse vigorem bonum aliquid
:

quod signum est eam ante lapsarn intonsam fuisse quod ad salutem pertinet vitse setemce cogitare, ut
;

et ex sancto Hieronymo, epist. ad Sabinianum, ubi expedit, aut eligere, sive salutari, id esi evangei
refert de quadam virgine Hoiiia' professa, qua3 cum prsedicationi consenlireposse affirmat, absque iliuslra-
Betlileliom venisset utinorem gentis servaret, tonsa tioneet inspiratione Sptritus sancti, </ni dai omnibus
est, crinemque amatori Sabiniano dedit. Et ex con- suavilalem in consmtiendo. eteredendo veritati, haere-
cilio Gangrensi, can. 17 Et ti? -yuvatx&iv Sw t/;v
:
tiro spirilu fallitur.
voai^ousvvjv «(rxvjffcv airexstpsTO rc/.c, xopa;, otc. ava0ea« 623. Periinere Id est, perlingere.
earw. Id est Si qua mulier propter eam quse exisli
:
624. Subripientium. Pro ro subrepentium, qnod
malur exercitatio, id estobvitam monachicam ton- passim occurril in veleribus Codicibus manuscriptis.
deat comam, etc, excommunicetur. 6-; 5. Opus noslrx Redemplionis exercetur. Tum
At contrarius usus fuit in partibus /Egypti et Sy- G quoad repra^sentalionem, quia sacrificium altaris in-
cruentum est rememorativum sacrificii cruenti, quod
riae, siquidem illic oliin sanclimoniales seu virgines
in ara crueis consummatum est tum quoadappliea-
seu viduas tondebantur, ut docet sanctus Hierony- ;

tionem. quia per altaris sacrificium nobis applicalur

mus, epist. citata : Moris est Mgypli
Syrias mo- et
passionis Cbristi meritum.
nasteriis,ut tam virgoquam vidua, quse se Deo vove-
616. Et terrore cogas. i\on quod Deus per terrorem
rint ct sseculo renuntianles, omnes delicias sseculi con-
inferatvim voluntali. tollalque liberi usum arbitrii
culcarint, crinem monasteriorum matri offerant dese-
:

candum. Refertque causam, ne pediculis oppri-

sed juxta vulgarem loquendi modum h;ee dicuntur,
mantur,quia balnea non adeunt, necoleounguntur. ut cum minilando alicui dicimus : Xisi id sponte fe-
ceris, invitus facies.
Quod hodie apud nos observatur, etiam apud Grse-
cos, ut scribit Tbeodorus Balsamon in canonem cita-
627. Et factum est risibile quod latebat. Nempe
tum.
mundus, qui cum in divinis ideis lateret, a Deo crea-
tus, visibilis factus est.
6li. Oratio ad abbatem faciendum. Ritum ordi-
tuam infera Iversa crescere tribuisti.
628. Ecclesiam
nanditum abbatis. tum abbatissse, quaere in Ordine Id totMartyriorum oxperienlia patel, lestaturque
Romano. sanctus Justinus martvr, in dialogo cum Tryphone
615. Hebdomada secunda. Soquitur Ordo hebdo- Judaeo, ubi Ecclesiam pulchre vili comparat.ex
madarum por annum a Pontecoste usque ad Adven- ?iquisexcidat fruticantes surculos, nt alios virides et
tum Domini. In Editis Jegilur Dominica 2, 3, i, et :
fructiferos palmites proferat efficiet. Tertullianus ad
sic deinceps. Nec tamen defiriet hgec secta, quam tu
u Scapulain
:

616. Post tempora feliciler dilatata. Id est, post vi- magis sediflcari scias cum ccedi videtur. Et sanctus
tam Jongam feliciter ductam. INilus, homil. -2 de Christi Ascensione Tici;: E/././v;- •

617. Et solum suie peccati macula sacerdotem. Juxta ffta? XKT£/.0?TTcTO /. )'.Y, 7.7.7 V. , /7.1 TS,; TZiTT-'o: U.J
illud Apostoli ad Hebraeos vn Talis enim decebat ut
:
eirsSiSov v.y.o-bz. xat xvOoc, a^tapavTov efeos. Id est,
nobis esstt pontijex sanctus innocens, impollulus, se- Ecclesia' palmites succidebantur, et fructus fidei
gregatusa peccutombus, etc. magis progressus est, et florem immarcessibilem
618. Cujus est totum quodest oplimum. To optimum ferebat.
hoc loco bonum signilicat, eslque pbrasis Graeca, 62i3. Et quis vobis tribuit supplicandi offectum. Sup-
superlalivum pro posilivo. Etenim omne bonum, in plicandi afTectusa Deo tribuitur. quia sine Dei iiratia
quocunquo gradu el dillerenliaconsideretur, Dei est, Deo supplicare potest nemo. Quo spectat illud con-
et a Deo est. Unde Jacohii, juxta textum Graecum, cilii Arausicani n, can. 3: Si quts ad invocationcm

omne dalum bonum, ot omne donuni perfectum de- humanam gratiam Dei posse conferri, non autem ip-
sursum est Ilao-a o*bo"t; vyv/rr,. v.y.l k&v 3wpi)[tu tsAuov
: sam graliam facere ui invocetur a nobis, contradtcit
oLvaQev sart, id ost, in vorsione communi, omne da- Isaise prophetse, vel Apostolo idem dicenti Inrentus :

tumoptimura,proprositivo,uthabeturintextuGr8eco. siim a imii quserentibus mr, palam apparui hi.s qui me

Et optime sanctus Jacobus datum bonum, et daium non interrogabant.
perfectum, id est optimum, Deo attribuit. Quiaomne ti:io. Munere. Id est, gratia.

bonum, qualccunque sit, Dei est, et aDeo est. Unde 631 Nostris sensibus. ld est, nostris opinionibus
.

Marcus PhiJosophus iinperator dicere solebat vj.jtk plerumque fallacibus et erroneis.

 433 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOm 434
632. Ut non noster sensus
in nobis, etc. Id est, ut A elesise hoc loco jejunium quadragesimale constitutum
non ducamur nostris Cupiditatibus, sed coelestis est, utante diem Natalis Dominijejunio et abstinentta
gratise operatione. In nobis, id est nos, phrasis He- nos castigemus.
braica. Kalendario quod praefigitur Sacramentario Ka-
Iii

633. Ut quod im meritis conlulisti, etc. Id est, ut toldi abbatis 446

xnl1 Kalendas Novembrisnolatur
bonam voluntatem tibi serviendi, quam nobis con- Quadragesiraa anteNalaleDomini.Sanctus Cutbertus
tulistiper tuam gratiam, ad affectum redigas. Lindisfarnensis episcopus quadraginta ante Natale
634. Meritorum. Id est. peccatorum. Vide supra Domini dies jejunare solebat, ut scribit Beda in ejus
in Canonis Missae expositione. Vita. cap. 42.
Baradem etiam jejunii consuetudincm observant
445 63«>- Cerimus. Idest, administramus, opera-
Grseei, ut manifestum est ex Georgio Codino, libro
mur.
de Officiis palatii Constantinopolitani, ubi agens de
636. Indemnes. Id est, null.i damnationi ob aliquod cseremoniis mensas imperatoriir» in Natali Dominisic
crimen aut reatura obnoxii, huiusce mundi adver?is scribit —oiw ht\ to
: Ky.i zjyr,-j -r); rpoaci^rji dic/. njv
patienter proplei' Deum toleratis. r£T'7aoc<y.o7TV7v naoekBelv,xpsoftxym IxSeiv,
i/.oyr,v bz
637. Per hujus sacrificii veneranda commereia. Haec ~)/j.'j.?j'):jzi 'lo-.o-j y.'A uho-o-j. Id est Et facta Oratione :

metapborice dictasunt. Etsensus est per sacrificia, :

ad mensam. quia, praeterita Quadragesima, princi-
vel pro sacriQciis quae Deo offerimus, veluli mutuo
pium temporis quo eduntur carnes advenit. accipit
quodam commercio, Ulae nos summse suae divinitatis panem et missum. Ad cujus distinttionem ab eodem
participes facit. Codino infra Quadragesima paschalis appellatur kyia
038. Ei proesentise corporalis mysteriis non deserat, ym uiy/j.Y) -zo-o-upc/.y.oo-rn, id est, sancta et magna
li
etc. H«ec (lini verba, deseral clrelinquat, videnturhoc Quadragesima. Quod tamen jejunium quadragesi-
loco sumi pro destiluaC, privet. male ante Natalem Domini nonestapudGnecosadeo
639. Ret/. Ben. Id esl. require Benediclionem, anliquum. Non erat enim tempore conniliiTrullensis,
nempe in Hebdomade preecedente. imo necTheodori Balsamonisaetate, qui floruitanno
640. Htbdomada v anle Natale Domini, Ita in Ex- Domini 1191. Ita enim scribit ad can. 52 prsefati
cusis. InCodice Kbemcnsi habentur etiam quinque concilii : Iriueicoactt ovv xc/.i avro rou r.c/.povroc, stavovo?,

Dominicse seu hebdoraada? de Adventu Domini eo- 6t'. y.uoteu; u.iu. eori tzo-o-c/.oca/.ov9 r) ueooc,, etc. Id est :

dem numerandi ordine. de quibus hrec babet Ama- Nota autem ex hoc canone quod vroprie est una Qua-
larius lib. iil de Offic. ecelesiast.. cap. 40, de dragesima. Sienim aliaesset, ciutum fuisset ne in illa
Adventu: In antiquis Hbris Mtssalium, et Leetiona- /ieret sacrum mysterium per perfeetum sacrificium, sed

riorum, reperitur scriptum : Hebdomada quinta amte per praesanctificata,quernadmodumquoque cautum estne
Nalalem Domini. Totidem enim leetiones habentur in fiut in maqn i pasclur quadragesima. Hsec ille.quae sane

Lectionario, ei totidem Evangelia a tempore memorato non scripsisset, si tum Nalalis DominiQuadragesima
per dies Dominieos usque ad Nativitalem Domini. In apud Gnecos in usu fuisset.
Codicibus Rodradi el Katoldi, et apud Pamelium Aliter olim monachi in Gallia. Siquidem in con-
sunt « quatuor duntaxal Hebdoraadae et Dorainicae cilio Turonensi, celebrato anno 567, sub Chariberto
deeodem Advento Domini. converso numerandi or- rege, decernitur ut monachi. juxta antiqua statuta,
dine itn ut ea quee remotior est a Natali Domini
: dc Decembri usque ad Natale Domini omni die jeju-
prima Dom nica, seu hebdomada. appeiletur, quae
p nent. Romani olim exordium Adventus a Dominica
vero proxima est dicatur quarta. Et Berno Augien- post festum sanctae Catharinae virginis ducebant, ut
sis, cap. 4 libri de quibusdam rebus ad Missam tcstatur Kadulphus Tungrensis, propositione 16 :

spectantibus. scribit banc esse Dominici Advcnttis Adventus Domini anud Romanos incipit Dominica
rationem in Gregorianis Codicibus quod lamen vix jirima postcrastinum Catharinx. Quod etiam de jeju-
:

mibi persuadere possum, cum Edili ex Vaticano, nio intelligendum est. Nam paulo post subjungit :

Rbemensis, et sancli Kligii Codices, qui Gregoriani Apud Romanos etiamin Adventu Domini jejunium agi-
sunt, reclament. In Missis Ambrosianis apud Pa- tur Sed hoc Adventus spatium non adeo antiquum .

melium sex videre est Dominicas de Adventu Do-
niini, quia ibi Dominicaprima Adventus proximese-
quitur festum sancti Martini. Quod etiamtestaturRa-
dulphus Tungrensis, propositione 1(> Ambrosianus
Adventus habet sex septimanas, et ineipit Dominica
post Martini. Hoc officium inslitutum est pro reve-
rentia Natalis Domini, quemadmodum et jejunium,
quod varium fuit pro diversitate temporum et loco-
rum. Sanctus Perpetuas, Turonensis episcopus, in-
ter caetera jejunia per anni curriculum instituit
depositione aomni Martini usque Natale Domim ter-
nn /n septimana jejunia, ut refert sanctus Gregorius
est apud Romanos, cum festum sanctse Catharinoe
non reperiatur in antiquis Sacramentariis, ut nec
hodiernum, quod constat tribus hebdomadibusinte-
gris et aliquot diebus sequenlis, quodque proinde fru-
straquidam putant ita fuisse institutum a sancto
Petro. Huic enim sententiae adversantur antiquiora
Sacramentaria supra citata, in quibus Adventus Do-
mini est quinque Dominicarum.
Nec audiendus est quidamrecentior, qui ut probet
A : antiquitatem Adventus Domini, hunc producit lo-
cum sancti Joannis Chrvsostomi, ex homil. 3 in
rj Epist. ad Ephesios Si ingrueret, inquit, solemnis
:

Turonensis, lib. ix Hist. In concilio Matisconen.-i i, Epiphaniae dies, addo etiam si tempus Adventus Do-
celebrato sub Guntranno rege, anno 58 1, can. 9 : mini sacri, nedum, Epiphanix, et Quadragesimae Sed .

Statuitur, uta feria sancti Martini ad Natale Domini ista nihil efficiunt, nec sensum auctoris assequuntur,
secunda, qnarla et sexta Subbati jejunetur. lib. vi Ca- ut constabit ex textu Graeco *Av e-Kio-r-rj, yvjo-iv, 6 :

pitul. regum Caroli et Ludovici, tit. 183, slatuitur tvj ? c/.yi.y.^ rzo~o~y.oc/.y.oo-rric, v.c/.ipoc,, o\o% av y ric,, iJ.ereyjei
jejunium quadraginta dierum ante Natale Domini : rwj uuarr.ol.w av etxto-rri tojv 'ETrtyaviojv riuLeou. Kc/.i.roi

Quare admoneant saeerdotes utjejunia tria legitimain y.'j.i.poc,o\i roOro TrporrorJo-j' ou yap'E7U3>avta, ovoe TSffffapa.
anno agantur, id est quadraginladiesante Nativitatem xoTTvi rcoiel ,
c/.cl.o j<; toO vrpoo-tsvat, vXkc/. i^jvyjjc, eD.iy.pl.-
Domim. et quadraginta ante pascha ubi deeimas anni ; vzic/. y.c/.i y.c/.Oc/.porr,;. Idest Si advenerit, inquit.tempus
:

tolvimus, et posl Pentecoslen quadraginta dies. De Quadragesimae, qualiscunquequispiam fuerit, myste-

eodem jejunio agil Rabanus, lib. u de Institutione riorum fit particeps. Si advenerit dics Epiphanife.
elericorum cap. "22 : HaeergoauctoritatedivinatSerip- Atqui hoc in tempore accedendi minime situm est.
morem obHnuit, ei universale jejunium
turce Ecclesia Non Epiphania. non Quadragesima dignos faciunt
observaJh at. Quodtamenjejunium ineipiens quiaccedant. Hoc in loco invebitur in illos qui raro
anono mense in decimum extenditur, idest usque ad Eucharistiam sumebant, dicebantque seeam in Epi-
Natalem. Congrua itaque dispositione a magistris Ec- pbaniaetQuadragesimasumpturos; quibusrespondet

In vet. Sacram. Gallic, sunt tantummodo tres.

 . :

438 1N S. GREGORH LlllKUM SACHAMI.NTOlll M NOT/R '.36

lntfin ttmporeqUoaccediturad Bacram raensam Biluni A Neque iitae repe-

n on esae cumejusmodi Itdiiiini-- qualei ii i < ii 1 1
1 tireiQ riuntur in alii * iodicihuc no tri

Epiphania, Bive in Quadragesima, ad coairaunionem 658 Q\ ini in

accedero soleant, el Epiphaniam.el Quadragwimam dice Rodradi, nulls in Codicibui Rhemensi el Ra-
ni iii facere dignos, jedaraceritatemel puritatem toldi abba
ii ii' Esl ergohicdialogii mu linterdesidemqui raoraoi \d matutinos lucescente die. Istae Oralioi
l

sumenda Eucharistia,
trahil in el lanctum JoaDnem de iderantur in aiiis Codicibui Doslrii mi*. ut ct
Chrysostomum. Pigerenira ail ;
si venerit Lempui tequens Oralio ad primam
Quadragesimee. 447 "' sacram mensam accedara,
f B60. id clericum faciendum; V I

videlicel respondet sanctus Doctor, qualis quia-

;
clesiae Romanae, ut clcricalis dignitai pei ton-
qne tum fuerit, lii mvsteriorum particeps l>i<'ii pi- Burara tribuatur. Unde Arator, eplel ad Parthenium
ger, in Epiphania idbaudi, accedam ad communio-
;

nem respondel Banctus Doetor, hoc in terapore ao- Namque egoRomaiuB caulie pgrnaiitui acno i

EcclesioB, toD io vertice, Cactu

cedendi minime positum eat nam Epiphania et
;

Quadragesima non dignoa faciunt, etc. Idque ante ullam ordinum susc< ptionera, ut clarum
641. Eaicita, Domine, potentiam tuam, etc. In Co- Viia sancti Germani Antissiodorensii
•v i

diceRhemensi adjicitur altera Conscientias nostra»,

:
copi, auctore Constantio presbytero Glomerata : se-
quoesumus, omnipotens Deus, quotidie purifica, etc, cui/i turba clericorum atque nobilium, injicien
ut in Missali Komano. apprehendit Germanum, et, invocalo Domini, i

042. Primi adventusmysteriwn, ctc. In Codice Rlie- B caisariem ejus capiti detrahens, habitu religionis,
mensi est alia Praefatio Qui nos tanqutm nulri-
: jectis scecularibus ornamentis, cum \>> motionis fu •

metitis instruet parvulorum, dispensatis mentis etcor- induit; El sancti Patrocli abbatis, auctore sancio
poris alimentis, etc. Gregorio Turonensi Abiit od Arcadium Biturigee
:

643. Cui proprium ac singulare quod bonus es. Per Urb%s episeopum, petiitque sibi comam capitis tonderi
essentiam videlicet. In Codice Ratoldi ahbatis est accirique m
ordinem clericorum; quod episcopus, Do-
praefalio superioris Missae. sine moracomplevit ; nec
miiiii volente, maUo pos\ pri-
644. Constet esse perfectum. In eodem Codice pro miis ddaconatus officium sumens. Unde in testamento
his verbis legitur, proficialur. Corrupte. Sed legen- sancli Rheroigii dicitur EtSi qtu : ealia
dum est per/iciatur. presbytero usque ad tonsum, etc. AJiter Grasci nam ;

645. Qttod vatum oraculis fuil anie promissum. ln apudeos in lectoris ordioatione, qui gradus modo
Codice Rhemensi legitur Quod per Verbi Dei Evan-
: exminoribus solus ordinibus apud eosdera eonfer-
gelium promisisti. tur, lonsura clcricalis datur, ul videre est in eorum
646. Percipiant dignitatem adoptionis, etc. In eo- Euchologio iii lectoris ordinalione npoiayofisvoa -> :

dem Codice aliter legitur ih hunc raodura Et liabeal :

'
kpyj&oii o Toaovroi, !' i*sv zo7'/iz'>: =.-->.. /=.-/. >.•///- iv/,
plenitudo adoptionis quod pertuhttestificatio veritatis. ei oi •xvj'/:/'j:, /..-/. axvoiov, ttmpa.yi<Xt~tu tv.tov nj»
/.'/.<.

Et in eodem Codice sequunlur aliae tres Misaee, quse /.i'j'//.<v -'/07 TOS \'j/ :..'ji;>-.. /.'/). /.i'.'j"'/.<. ~'/.'j '/.j~.'jj

desunt in Excusis, et in Codicibusnostris mss. G-r/.v(j'jz<.'j'j>;. leyovro-, etc ld est : talis adducitur ad
647. Qni tuo iuenarrabili munere praBStitisti, etc pontificetn, siquidem saecularis est, cum vestimento
In Cod. Ratoldi est alia Prsefatio Cui proprium est, : C suo ; si vero monachus, cum pallio monachico et ;

et singulare, quod bonus es, etc, ut supra. Item rn ter signatur in capile a ponlifice, et tondelur ah eo
Codice Rhemensi Cwt proprium est veniam delirtis
: in niodnra crucis, dicente, etc. In patet etiam ex
impendere, etc, ut in Ordine Missse Ambrosiana3, Vita sancli Eathymii abbatis {Apud Sur., 28 Ja-
Dominica 4 Adventus. niinr.) Cum eum baptizasset, et pilos, qui ex lege
:

647. Antiquae Virginis. Idest, Evae, quiaparadisus tondenlur piicris, totondisset, in gradum lectorum
terrenus omni libidinis contagione caruit, ut vulgo eumcooplal.
theologi docent. Mos tamon ille non videtur universalis, quia in
649. Deus cujus adventus, etc In Codice Ratoldi sepliraa synodo, can. 14, videmus pueros per ton-
deest vocabulum, Dens. suram in clerum allectos fuisse, qui tamen lectores
650. Alia adMissam. In Codice Rhemensi legitur non erantper manuum impositionemah episcopo or-
Post Benedictiones, id est post canticum Benedicile dinati.etsi de suggestu publice in ecclesia legerent,
omnia opera Domini. quod vetat synodus, statuens ne deinceps ejusmodi
651. Dominica prima ante Nat. Dom. In Codicibus clerici in ecciesia legere prspsumant, nisi prius lec-
Rhemensis, Rodradi, et Ratoldi legitur, a Dominica tores ab episcopo fuerint Instituti.
vacat. Tonsurse ecclesia^ticse auctor fuit sanctus Petrus,
652. Orationes de Adventu. In Cod. Rhem: pau- apostolorum Princeps, ut testatur sanctus Gregorius
ciores quam hic reperiuntur. Non exstant in b Codi- Turonensis, lib. i de miraculis, cap. "28: Petrus
cibus Rod. et Ratoldi. aposlolus ad humUitatem docendam caput desuper ton-
653. Orationes pro peccatis. Plures sunt in Codice D deri instituit, idque ad instar coronre spineae Domini
Rodradi presbyteri sed in Codicibus Rhemensi et
; nostri, ut docet Beda, lih. v Hist. Angl., cap. ~li ;

Ratoldi abhatis nullas reperire est. quara corenae formam improbans quidam recentior,
654. Orationes quotidiamv. NonexstantinCodicibus et locum l?ed;e raisere ilistorquens, eo devenit ut
Rhemensi et Ratoldi. Pluressunt in CodiceRodradi. scriheret tempore sancti Isidori Duas elericos ha- :

Existimo has Orationes olim dictas fuisse in feriis buisse tonsuras. alteram in summo verlice, alteram in-
communibus. ferius circum ternpora illaque liaram sacerdotalem^
:

655. Orationes vespertinales. In Codice Rodradi hacvero 449

legitur: Orationes matutinales, seu vespertinales. In
quo, etsi multo plures sint quam hic, nullata-
men harum quatuorexslat, et qunpihihahenlur a suo
titulo dissident. In Codicibus Rbemensi et Raloldi
nullresunt.
656. Orationes ad crucem. Desiderantur in
Codicibus nostris mss.
regium diademasignifkcari, idqueauc-
toritate ipsiussancti Isidori, et apertissime quidem.
448 ut loquitur Sed illius ballucinationera ipsa sancti
Isidori verba. lib. n de Officiis Eccl., cap. 2, aper-
tissime demonstrant : Quod vero. detonso capite su-
perius, inferius circuli corona relinquitur. sacerdotium
aliis regnumque Ecclesiae in eisexistimofigurairi. Tiara enit%
apud veteres constituebalur in capite sacerdotis, hivc

a
In nostris Mss. ita legitur. ab istis mamiscriptorum Codicum differentiis anno-
b In Theod. et Gemet. multae sunl Orationes de tandisabstinendum duximus.
Adventu a vulgatis plerumque discrepantes. Verum
 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E.
bysso confecta rotmula erat, quasi sphcera media
'tocsignificatur m
parte capitts tonsa. Corona autem
itudo est aurei etrcvM, qux regum eapeta cingit.
i. amabo, hic tonsura duplex? tnioa ssneest, ca-
is superius videlieet detonsi quo liara exprimitur,
a sumini apicis, nl bodie fil. at vero inferior cir-
oscapillorum eoronam significat.
I;ec est sane anliqua corona saDCll Pelri el prisco-
n elericorum referens eoronam Ghristi spioeam,
im ctiam videre est io concilio Teletano iv. ca.it.
: Omnes clerioi ccl lectores siout lccita d sacerdo-
detonso superius capite toto, inferius solatn circuli
uniini relinquant. Non sicut hucusque
•tibus facere lcctores vidcntur, qui, proli.cis. ut laici,
tts, cnpitis apice moaieum circulum ton-
in solo
t, Quse verba nihil aliud sonanl qnam sancli
elc.
lori dicta, qnsesane clara sunl ac manifcsta, ne-
; a Bedae sententi;o dissideot, qai unicani agnoseit
dericis tonsuram, non duplicem. Consule obser-
iones nostras ad Conconliam regularum, cap.
§10.
161, Oraliones ct prcces. snper pivnitentcm con/i/en-
•, etc. Haj Oraliones iion sunt in loco sibi dcbilo,
est feria quarta Quioquagesimse, in capitejejuoii,
iaCod Rod. et Ral el in Ord. Rom. Undein Cod.
i. recle additur Feria i in Quinquagesima. In
: est, cineres immitti in capita poenilentium, eosque
i dicebantur bujusmodi Oraliones super eum qui
cata sua confessus esset, ut videre est in Ord.
n. et in Codice Ratoldi. ex quo banc assumendae
nitenliie rationem proferam Feria 4 caput jeju- :
, Incipii ordo ad dandam ptrnitentiam. Psal. Domi-
ne in furore tuo, bisper totum. Lxaudi, Domine,
plicum preces, et conliteiitium tibi paree pecca-
ete. lnde dicit alium Psalinnm Benedic, anima : lib. vi adversus Parmenianum, ubi, agens de scbi-
a, Domino, usque, renovabitur ut aquilae juventus
Oratio. Adsit, quaesumus, Domine, huic famulo
. pere cogebant
inspiratio gratise salutaris. Psalm. Miserere mei,
is, usque, redde mibi heliliam. Oratio Prseveniat
ic famulom tuum, etc. Psal. Quidgloriaris in ma-
i, usque, videbunt Justi. Oremus. Adesto, Domi-
supplicalionibus nostris nec sit ab boc famulo ; asperitttdine sacci et horrore cineris ; sancto Isidoro,
clementise tuas longinqua miseratio, etc. Psalm.
is in nomine tuo, totum, Oremus. Domine, Deus
ter, etc. Deinde Oratio Pater noster, et Xers.
erere mei, Domine, quoniam inflrmus sum. Et
ma mea turbata est valde. Convertere. Domine,
ripe animam meam. Domine, vide humililat.em
amet laborem. Illustrafaciem tuam super servum
m. Salvum servum tuum. Mille ei, Domine,
fac
ilium de sancto. Domine, exaudi. Orcmus. Da,
r>sumus, Domine,buic famulo tuo continuampur-
ionis suae observantiam, etc. Alia Oralio. Deus
us indulgentia nemo non indiget. etc. Modosur-
di sitnt. Benedictio cineris. Deus,qui non mortem,
pcenitentiam desideras peccatorum, fragilitatem
ditionis bumanas benignissime respice, etc. Alia.
nipotens sempiterne Deus, parce metuentibus,
pitiare supplicibus, et mittere digneris sanctum
;elum tuum decoelis, qui f bene^dicat et f sancti-
t cineres istos, etc. Hic mittzi cineres super capita
*m cum aqua benedicta, et expellentur e.ctra eccle-
n. Incip Resp. In sudore. Et prosternent se ante
um. Psalm. Inclina, Domine. Oratio Precor, Do-
ie, clementiae et misericordiae tuue Majeslatem, etc.
postmodum eant in eircuitu ecclesiae cantando An-
'hnam.
a Codice Rhemensi baec habentur eadem feria
agentibus publicam ptrnitenttam feriai mane in ca-
Quadragesima. Et cooperis eum eilicio, oras pro
et includis nstfiie ad cicmnii Domini. Qui eodem
in gremio
450 pra-sentatits Ecclesiw, et prostrato
•m iii cncpore in terrain et dat Oralionem pontifex
: Id autem fiebat juxta consuetudinem priscorum
c eum ad reconciliandum in quinta feria, Cwna
inni. Orationes et preces super piinilcnteiii,
liconfitentem peccata sua De hac poenitentiee,
amptione. feria 4. in capite jejunii. agiturio Con-
o -Meldensi, cap. 7o, ubi prescribitiir
438
,'
A comitum, aut quisquam ex judiciaria potestate, pla-
cilnni aul in.illniu tenere pnesumat Post quartam
:
feriam, quw caput jejunii nominatur, in qua omnespx-
nitcntcs inanuinn iinpositioncm. ad vacandum so/um
panateiilnv, ct diciins Offioiis, accipiuiil. Idom videre
est apud Burchardom, lib. xix, cap. 2 Presbyteri
:
atlinoiicrc (lclicnl plehnii siihjec/inii, iit onnits qui se
senlit mortifero pcccali rulnere saiicinlum, feria iaute
Quadragesimam cum omni festinatione recurrat ad
cirijiealricem innlrein Ecclesiam ;abi qnod male com-
1
misit, ctnu oiuni lntiiiililalc cl contritionc rordis, sim-
pl/ci er confcssus, sitscipiat rcnicdia p.vintentix sccun-
in Gallicia dum modum canon cis auctoritatibus prwji.rum. Quae
quidem citantur ex divo Augustino, sed falso. iNam
ista nibil minus qoam Augustinum sapiunt. tum
propter stylum, lum qnia lcmpore sancli Augustini,
non exspectata hac feria i, omni tcmpore pamiten-
lii offerebalur. In Ordine Homano eadem fcria 4ha-
betureliam ordoaddandam peenitenliam. In Codice
B ins- monasterii sancti Remigii exstat Qrdoadpani- :
tentiam dnndam, sicut sancti Palres constilueninl. In-
cipitque ab interrogationibus circa fidem Credis in :
Palrem, Filittm, el Spiritum sanctum, etc, ut apud.
Burcbardum lib. xix, cap. 4.
Quod autem supra, in Codice Ratoldi scriptum
aqua benedicta lustrari, id fit ex antiquo more qui
habetur in concilio Agathensi, apud Burchardum,
lib. xix, cap. 26, etlvonem, part. xv decreti.cap. 43 :
Tunc surgens ab Oratione, juxta quod canones jubent,
manus eisimponat; aquam benedictam super eos spar-
gat ; cinerem prius miltat, deinde cilicio capita eorum
cooperiat. Et videtur apud Optatuin Milevitanum,
smaticis qui Virgines Calholicas pcenitentiam susci-
:Cuni consecratas Deo aspersistis im-
mundis cineribus, crines jussistis etiam aqua falsa per-
fundi. Etsi enim scbismatici essent, tamen quoad
Q ritus sacros ab Ecclesia non dissidebant. Idem patet
de cinere ex Tertulliauo, lib. de Poenitentia In :
lib. n de Offic. eccl., cap. 16 Cinere autem asper-
:
guntur, ut sint memores quia cinis et pulvis sunt. Et
Codice Tiliano Deinde mittendus est cinis super ca-
:
put pxnitentis, dicendo : Memento homo quia pulvis
es, et in pulverem reverteris. Ex quo manavit ritus
imponendi cineres capitibus Christianorum in feria 4,
in capite jejunii, dicendo memento homo, etc, qui
:
utinam cum vera cordis contritione susciperentur.
In Cod. Rhem. supra laudato pcenitentes cilicio
induunlur, quod est poenitentium vestis. Idem videre
est in loco citato concilii Agathensis Deinde cilicio
:
capita eorum cooperiat. Et apud sanctum Eligium,
serm 8 Cur ergo in sinistra partc ecclesiee positi
:
estis? Non sine causa usus Ecdesise hoc obtinuit; ve-
rinn quia Dominus in judicio oves, hoc est justos a
dextris, ha>dos vero, id est, peccalores, a sinistris po-
r\ net. Htedi enim significant peccatores. Undeet cilicia,
quse sunt indumcnta poenitcnlium, et pilis hsedorum et
caprarum fiunt.
Tandem pcenitenles capillos et barbam promilte-
bant, ut liquet ex capite supra citato sancti Isidori :
Hi vero qui poenitentiam agunt, proinde capillos et
barbam nutriunt. Ex Orderico Vitali, lib. viu Ilist.
eccl., olirn pcenitentes, et capti, et pcregrini, intonsi
erant. Hinc capienda sunt hsec verba Pcenitentialis
: ms. sancti Columbani abbatis Luxoviensis Poeni- :
tentes fratres, quamvis opera difficilia et sordida ef/i-
cianl, non lavent capita nisi in Die Doniiuico, id
est, octavo. Sic autem, nisi in qitintodccimo aut certe
propter fluenlium capillorurn incrementum.
Romanorum, 451 °i
iu mluctu crines et barbam
sub- promittebant. Aliam causam profert sanctus Isido-
rus, capite supra citato, quia hoc signo peccatorum
multitudo notatur. Contrarium tameu rituin videmus
ut nemo in concilio Agathensi, sub Alarico rege, can. 13 Poz- ;
 : : : :

m in s. ghi-gohii unitiiM SACRAMENTORUM not/e. uo

nitentet tempore >\m> pwnitentiam petunt, impo it/t inem A ralorum habentur, 06 ii mn uditum eo-
manuum et cilicium tupereaput a tacerdote tieut ubi- 111 termonemqve defugiunt, ne quid ex contagione
111

i/nr constitutum est, consequantur. Si avtem comat mmodi uccipiant,neque iispetentibus jut redaitur,
non depotuerint , aut vestimenla non mutaverint, abji- neque bono ullut communicatur Atque eliara io Ger-
ciantur. Sed brecfacile conciliari possunt. quae Nam manis, ul Bcribil Corneliui Tacituslibro de Moribug
Bcripta siini ;ih Isidoro, Columbano el Ordenco, Gerraaoorum - ncilium
juxiii communem Ecclesiae consuetudinem Bcripta ignominioso /<>

suiil ai quae in concilio Agathensi decreta suni, ea

; 661. Secunda pars Pwnitentem confitentem
:

Gothorum gratia, in quorum regione celebratum est, cata sua. Coofessio eiusmodj pcenitentium eral ara-
constituta ruere. Siquidem illi ex more gentis ad de- pla adtnodum,varia, el molta peccats complecleos,
coreni el majestatem promissia gaudebaol crinibus, quae vix in iino lioniiiie reperiri queaol Qoam ridere
ei in prolixa caesarie triumphabant, ei exsultabant, esl in Ordine Roraano lo huoc modum ; Vonfiteor
ut clarum esl ex Sidonio, lib. 1, epist. 2, eum Theo- tibi. Domine cceU et terra>, tibique boneei benx
dorici Gotborum in Galliaregia formamel habitum stmr J<> u, una cum tancto 8pirit An-
describit Sicut mosgentis est,crinium superjacen-
: gelis tuis, et coram sanetis tui$, coram hoc ali
tiuni flagellis operiuvtur. Ex Claudiano, lib. dc bcllo et sacerdote tuo, <\<n<i >« \v<<<ii<s coneeptut, et in \>rr-
Getico: rttiis natus, <-i 111 peceati nutritu etin peccati .

Crinigeri sedere patres, pellita Getarum baptisma usque ad hanc horam tum conversatus. Con-
Curia.... fiteor riifiin ijiiiu peccavi tutn ia, inani glo-

B ria, ni extoltentia tam oculoi um quam veslium et om

Et Jornande libro de rebus Gothicis Reliqnam vero :

iiiuili tirtiiniii inroiuiit. 111 ttii/dia. lit <><li<>. <i> uniiilxi

gentem capilialos dicere. Qnod nomcn Gothi pro ma-
gnosuscipienlrs, mlliucin suis cautionibus reminiscun-
itim honoris quam pecunitB, in ira, in trittitia, inace-

tur. Cum igitur esset e re pcenitcnlium ut, omni

thti, inventris ingluvte, m luturia sodomilica >» ta-

cultu et decore corporis posito, in sordibus jacerent,

Similem reperire esl priscorum Ger-
crilegiis, etc.

statutum est a concilio ut comam et omnem cri-
nium ornatum a se amandarent.
Tandem in eodem Codice Ratoldi eliminanfur ec-
clesia pcenitentes, canenlibus clericis responsorium
In sudorc vultus tui, juxta consuetudinem antiquam,
quac apparet in concilio citato apud pnefatos aucto-
res Burchardum et Ivonem Et cum gemitu et crebris
susjririis eis denuntiet quod sicut Adam projeclus est
de Paradtso, ita et ipsi ab ecclesia pro peccatis abji-
ciantur. Post haecjubeat ministris ut reos extra januas
ecclesiw expellant. Clerus vero prosequalur eos cum
Responsorio In sudore vultus tui vesceris pane tuo.
Arcentur impii et scelerati ecclesia, templo, sacris,
etcommuni hominum societate, iuxta priscum Ec-
clesise morem, qui etiam fuit antiquorum gentilium
multis in nationibus communis.ut Graecorum qnem-
admodum videtur apud Euripidem in Hercule fu-
rente, actu 5
Oure hp.<xlc, <fi\<xt<;
manorom apudGoldastum libroderebua Germanicis.
Exstal etiam coofessio saDcti Isidori Hispalensia
episcopi, litteris consignalaa Redemplo eju« clerico
cum. impendente morte, palamcoofessus esl inaede
sancti Vincenlii generalnn duntaxat, nihil particula-
lim exprimeos.
:
Exslat etiam confessio Hoberti Cenomanensis
episcopi, edila a doclissimo viro Jacobo Sirmoodo
societatis Jesu, tom. III Conciliorum Galliae, quam
morti proximus misitper epistolam,adepiscopos qui
erantin obsidione urbis Andegarensis cum Carolo
Calvo imperalore; in qua etiam nullurn speciale
crimen confiletur, sed lantum se abominabilem et
exsecrandum peccatorem esse profitetur.
Q In vetuslissimo Codice ms. Bibliothecae C.orbeien-
sis, cui titulus est. Ordo Orationum, babetur con-
fessio sancti Fulgenlii, quam hic subjicere non pi-
gebit
« Incipit a confessio sancti Fulgentii episcopi oA

©vjSaii; Ivotxetv oaiov, $i xat psvw,

ii)v
poenitentiam danaam.
Eic,tzoiov hpov, r) mxvrjyvpiv yt)>wu « Ego confiteor tibi, Domine, Pater cceli et terra?
Elpn ; coram hoc allari tuo sancto, et istius loci reliquiis,
Id est et coram hocsacerdote tuo, omnia peccata mea, et
.... Nec adamatis mihi omnia qusecunque Dei pietas ad memoriam reducit
Thebis habitarefas est; et si autem mansero, de cogitationibus turpibus, sive sermonibus otiosis
In quod templum aut conventus eam amicorum ? et immundis. quod egocontrapr;eceplum Deifeci.
et
Ibi enim deflet Hercules csedem liberorum a se pa- Confiteor etiam omnia cordis et corporis mei vitia,
tratam, ob quam, si reveriatur Thebas, dicit sibi sacrilegium [Leg. sacrilegia]. invidias. detractiones,
nullum fore ad templa et amicorum conventum adi- prejuria, furla, maledicta, convicia, turpiloquia,
tum.Etapud Theonem Sophistam: Aix to-jto yjoviSw scurrilitates, mendacia, irrisiones, insullatione-. -i-

zipyitrQw(homicida) (nrovdtiiv, y.p<xTr>p<.>v, txyoptic,, iep&v, mulationes, murmuraliones, adulationes, trislilias,

Id est propterea aqua lustrali arceatur (homicida)
:
fcederibus, conviviis, foro, templis. Et apud Sopho-
clem in OEdipode Tyrano Prohtbeo, ne quis hujus
vigiiias inutiles et f)eo despicabiles, carnales c^ncupis-
ry centias pessinias, etpropier corporis mei suavitatem
:
et delectationem.Dei pra^ceptapostposui. ettransgres-

terrse in qua impero, ejusmodi hominem, quisquis susfuipersuperbiam et elationem, etdesidiam et pi-
sit gritiam.Voluntates[Le#.voluptates]immundasperpe-
travi, fornicationes. pollutiones, luxurias,ebrietates,
MflTS eivSiyjuOtxi, p.riTZ npoo-fMveiv tivoc,
Mrire iv &zuv evyxitji, LiyTz Q-jp.ct.t7i 453 comessationcs,homicidiamanifesle et occulte
Kotvov iroteio-Qai
in corporeet animo peregi. Patri meo et matrimese,
fratribus et sororibus, patruis et aniilis, et con-
Id est
sobrinis. sive omnibus propinquis, et parentibus
:

452 Suscipiat, nec alloquatur, neque participem

divinarum
faciat meis secundum Dei pmeceptum et Dei volunta-
Precuni el sacrificiorum. tem honoris obsequium non exhibui. Seniorem
Hic mos etiam apud Gallos ex Druidum institutione carnalem, el nmiros plus in malo quam in bono
in usu fuit, ut testatur Julius Ca^sar, seu Celsus, auscullavi, et obediens fui. Omnes Chrislianos, sicut
lib. vi de bello Gallico Si quis autprivatus, aut )>o-
: Deus praecipit, non Semper aliis malum, non
dilexi.
pulus eorum (l)ruidum) decreto non stelerit, sacrificiis bonumexemplum el documentum prssbui et oslendi.
intcrdicunt. Ilnec pwna apudeos est uravissima. Qui- Dominicosdies elsolemnitates sanctorum non dignej
bus ita est interdictum, ii numero impiorumac scele- nec Deo acceptabililerduxi, neccustodivi,ctnescien-

" Ad hanc confessionis formulam multas observa Confessione, adversus DaIIa?um, parte,cap. 12, con- 1

tiones a nobis olim factas in tractatu Gallico de sulere polest pius et eruditus lector.
441 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTVE.
tibus nonannuntiavi, sed ebrioseet luxuriose in ipsis
ollui, et alios ad hoc incitavi. Latrocinium et
fructuui [Leg. furtum] abscondiel comedf, et abscon-
dentibns consensi. Infirmosel io carcerepositosnon
visitavi, nudos non operui. Hospites propter Deum
non suscepi, ncc eorurn pedes lavi esurienlos non
;
refeci dolenles et flentes, nonconsolatussum;inter
;
se discopdantes sive parentes sive omnes Christianos
rixantes plus ad irara quam ad pacem provocavi.
connteor quia mullum peccavi in visu, auditu,
gustu, odoratu, et tacto et multa mala cogitavi et
;
perpetravi. Ego confiteor quia in sancta Ecclesia
multa mala cogitavi, et locutus fui inordinate el su-
perhe in sancta ecclesia steli, sedi, osculatus sum,
;
aspexi, perrexi, jacui, conseusi. Vasa sancta,et omne
ministerium sanctum pollutus tetigi Osculo nefando
pollutus suni. Fl super sanctum altare, et in conse-
crata ecclesia, et in benedicta cruce. et suporsanctas
reliquias juravi, el verba perjuria [Leg. perjuraj, et
mendacia protuli, et perjuravi. Confiteor etiara quia B
tibi oninipotenti Deo, et omnibuss inctis, et omnibus
bonis bominibus inobediens fui, el interius exterius-
que infideiis el molesttrs fui, contentiosus, odiosus,
invidus, iracundus, avarus, cupidus, rapax, incredu-
lus, immiiis. B1 moam Orationem negligenter in con-
spectu Dei effudi proptercogitationesinanes, et duro
cordo. Egocorpus Domini, el sanguinemejus polluto
corde etcorpore sineconl"essicne et poenitentia sciens
tndignns accepi. Episcopos, el prohos abbales [Leg.
vteros], monachos, canonicos, et omnem cle-
riii)! Ecclesiaa Dei non amavi, non dilexi, nec eis
obsequiura honoris prsebui, sicut Deus praecepit. Me-
ipsum per carnalia desideria, et per raalas cogita-
tiones, et per malam voluntalem et per mala opera
eontaminavi, dehonestavi, perdidi, et voluntate dia-
holo consensi. De his omnibus et aliis innumerabili-
bus, quae propter multitudinem peccatorum. crimi-
num et soelorum meorum recordari non sufficio, et
quodegocontra Dei yoluntatem, et omnium sancto- Q
rum, el lci, em Christianam feci, et duro corde per-
r
petravi, sive ignoranler, sive jcienter, sive in cogi-
tatione mala, sive in verbo, seu in opere, vel etiam
assiduitate vel deleclatione pcccati, sive in die, sive
in nocte, horis alque momentis, sive vigilans, sive
dormiens, seu qualicunque causa cogitassem aut fa-
cere voluissem, et opere perpetrassem conlra Dei
voluntatem. Sic ego hodie omnia tibi Deo ac Domino
cceli et terrae confileor coram sancto altari tuo in
pura et vera confessione, et voluntate ad emendan-
dum, et haec peccata deinceps diraitlenda, ut tu,
Deus omnipotens, qui dixisli: Nolo raortem pecca-
toris, sed ut convertatur et vival, miserearis, et par-
eas, ot remittas, et deleas omnia peccata, crimina,
alque facinora, et delicta mea pra?terita, prassentia,
et futura, et perducas me ad vitam eeternam. Amen.
Supplico te, Deisacerdos, utde his oranibus sis mihi
testis in die judicii, ne gaudeat de meinimicusmeus,
et dignare pro me Dei misericordiam deprecan, ut
fj
donet mihi veniara indulgentiae, etomnium peccalo-
rum meorum remissionem.
« Responsio Sacerdotis.
« Misereatur tui omnipotens Deus, et donet tibi
454 ^eram indulgentiamdepeccatistuis,etulcisca-
tur tedeomnibusinimicistuis invisihilibus,donettibi
Deus consilium in isto saeculo, et perducat te felici-
ter ad vitara «ternara. »
Hactenus confessio saneti Fulgentii episcopi. Sed
ex duobus celebribus Fulgentiis, cujus sit h*c con-
fossio, an sancli Fulgentii episcopi Ruspensis iu
Africa, an sancti Fulgentii Astigitani episcopiin His-
pania, fratris sanctorum Loandri et Isidori, non in
Dromplu est dicere. In supra citato Codice ms. mo-
Similes confessiones collegit noster D. Edm. Maitene, de
administratione, parte n, cap. 6, art. 7.
442
naslerii sancti Remigii, Rheraissiti. est alia * con-
fessio huic similissedquia eadem habetur in Ordinc
;
Romano, aqua tantum paucissimis verbis discrepat,
non mihi visum esl illam hic exscribere. Hanc in eo-
dem Codice ms. excipit haec unica Responsio sacer-
dotis:
« Misereatur tui omnipotens Deus, et dimitlat. tibi
orania peecala tua liberet te ab omni opere malo,
;
consorvol le in omni opere bono, el perducat te per
intercessionem omnium sanctorum ad gloriam scm-
piternam. Amen. »
In eodera Codice ms. sancti Remigii ha?c sequun-
tur « ltem cuni veneril poenitens ad saeerdotem,
:
projiciat se ad pedes ejus humiliter veniam postu-
lans. Cumque hoc facto eum surgere saeerdos prse-
ceperit, dicat ei ut exspectet modicum donec intret
in cuhiculum suum ad Orationera. Si autem locus
cubiculi defuerit, tunc sacerdos in corde suo dicat
hanc orationem :
« Oratio. — Domine Deus omnipotens.
propitius
eslo mihi peccatori. ul condigne possim tibi gratias
agere, » etc, utinfra in Posmtentiali Romano.
Tandem in eodem Codice ras. monasterii sancti
Remigii Iupc sequuntur
« tnterim itaque dum sacerdos intrat in cubiculum
ad Orationem. dicat pnenitens qui venerat adconfes-
sionem, hanc Orationein :
« Condilor et Redemptor meus Christe, omnipo-
tens Domine Deus, propitiusesto mihi peccatori. qui
me rodemisti tuo sanguine pretioso et da mihi tua ;
inaestimabili misericordia peccata mea pleniter co-
gnoscere, digne deflere, puriter confileri, veraciter
pcenitere, dignos poenitentise fructus agere, omnium-
que peccatorum plenissimam indulgentiam mihi di-
gneris, quaeso, tua pietate tribuere, alque a malis
omnibus liberatum sanctorum consorlio sociare.
Omnibus quoque mihi familiaritate et consanguini-
tate conjunctis ex quorum eleemosynis sustentor,
vel quandocunque suscepi, et proquibusorarejussus
sura, vel ipse disposui, cunctisque fidelibus tuis di-
mitte omnia peccata sua. Libera eos ab omni malo,
conserva in omni bono, et perduc ad gaudia sempi-
terna. Illis vero qui in mequocunque raodoinquinati
sunt, perfectam remissionem delictorum suorum
conoede ;et ut eos secundum mandatum tuum dili-
gere, illisque ex animo possim remittere,cor raeum,
peto, digneris tua bcnignitate solita modifacere.Cun-
ctis eliam familiaribus et consanguinois meis. et
quorum eleemosynis sustentor, et quandocunque
suscepi, et pro quihus orare jussus sum, vel ipse
disposui. tu, Domine, nosti nomina, qui in
quorum
sanctorum tuorum scribis vocabula, omni-
lihro vitae
busque in nomioe tuo defunctis humillime deprecor
perpeluam [Lfg. per tuam] misericordiam vilam
largiaris aeternam.
« ltem alia Confessio.
« Confiteor Domino, et tibi, Pater, in toto corde
meo, quia ego miser peccator et infolix, peccavi ni-
mium coram Deo et sanctis angelis ejus, in superbia,
inobedientia, et contentione, in gula, in crapula, et
ebrietate ante horam et post horam sine licentia
455 et Benedictione in fornicatione, et adulterio,
;
etin peccatis sodorniticis, et in omnibus modis qui-
buscum potui, meipsum coinquinaviinfelix per cogi-
talionem immundarn, per visum, per tactum, per
osculum, per amplexum. Propriis rnanibus etiam
frequenter memetipsum jejunus, et ebrius pollui.
Ipso die quo accepi Fucharisliara cecidi in fornica-
tionem. Diobus Dominicis et festis, et preecipuis qua-
dragesimis oblationem obtuliiramundam,etcomrau-
nicavi ante confessionem ot pcenitentiam per innu-
meros diesetanuos. In avaritia, in furto, in invidia,
antiquis Ecclesia Ritibus in sacramentorum
 . .

U3 in s. c,m;r,ORii unnuM saciiamkntohum not/k &M

in ira, in tneodacio, el perjurio, in ii-Uiiia, io ran A, •iooia fornaula, led aeerdo pcBnitenfem iua jam
core animi el desperatione, in teodio cordi», el peccata confessum interrogatde mullii aliis crimini
nolentia, el pigritia boni peris, in vana gloria, io
• l»iis enucleal quas omnes inlerrogalionei vi-
.

nypocrisi, in discordia el delracliooe, in dando et apud enmdem, lib. xix Deci etorum, ci
accipiendo contra praeceptum rcguloe, el in cunctis ubi sic ail Vident <mi
: dot eum verecwidan-
viiioniiu gcneribus, risu. auditu, gu lu, odoratu, el tem, rurtu» prosequatur. Fwtaxsi», chariuime, nofi
tactu cogilatione, sive loculionc atque acliooe per-
; omnia quce gesst ti ad metnoriam mods veniunt.
ilitus siiin infelix. Mulla quidem el innumerabilia Ego te interrogabo: Tu caoene, diabolosuadente, ali-
suni peccati a, quaa rccordari nequeo, in factis, quid celare prasumat l.i tunceum ita per ordinem
in dictis, in cogitationibus, pro quibus omnibus mi- interroget. Fecisti homicidium voluntarie sine net
sera mens mea compungitur, el acri iaterdum poeai- tnic. non in hoste, sed per tuam cupiditatem, ete., uhi
tentia cruciatur. Ideoque cnnsilium, imo judicium to liosiis, s.jvc ostis, Oallice ost, signiflcat eiercitum.
tiium, <|ui Beqoester, ac modius inter Deum el pec- ui infra io eodem capite. Coosule Gloatarium Fride-
cuiiircni liniiiiniMii ordioatus es,
supplex deprecor.et rici LindembrogiL
ii pro eisdcm peccatia meis iotercessor exislas nu-
l. Sane viguitoum in Bcclecia cooeuetado confitendi
militer imploro. peccata sua particulatim, el noo coniuee, quam \i-
dere est apud Socratem, lib. v Hitt., cap 10, abi
« Responsio sacerdotis, agens de nobili quadam muliere Conslantinopolitana
sic scrihil Kc<i %tau ftspot
: i^opxi\oytircu rv: ktiap-
Misereatur tui omnipotens Deus, et ilonet tibi
«
B Tias, etc, id esl Et peccata, qtuepost baptism
:

veram indulgentiam, et emendationcm, et veoiam miserat, varticulatim c&nfitetur.

de peecatis tnis, et remissionem. et ulciscat.ur te de 662, Exaudi, Domine, precesnostras, etc. Ha in Co-
omnihus inimicis tuis visibilibus, et invisibilibus ; do- dicibus Rhemeosi el Rodradi, et in Ordioe Romano.
netque tibi Deus verum consilium in islo srpculo, et In Editis baec el sequentes Orationes deeiderantur.
perducat te feliciter nd vitam .pternam. Arnen. » (>(>:>. Praveniget hunc famulum tuum, etc. Ila in
Haclenus Codcx ms. monasterii sancti Remigii. Ordine Honiano.
Haec aulem confessio est monachorum quod patet ;
604. Adesto, Domine, etc. Ila in Codicibus Rhe-
primo ex his verhis Antc horam, et post horam
: mensi et Hodradi. el in Ordine Itomano.
(refectionis videhcet) sine licentia ct Ilenedictione. 605. Domiuc, /jfns noster, etc. Ila in eisdem Co-
Quia non licet monachis extra horam refectionis co- dicibus.
medere, vel bibere, ut liquel ex cap. 45 regulae sancti 060. Offensione aostra non vincerie, etc, Ila in Co-
Benedicti Nec quisquamprasumat ante statutam ho-
: dicihus Hliemensi et Rodradi. ln Ordine Romano
ramvel postea quidquam cibi, aut potus prmswinere legitur Peccatis nostris offenderis.
:

Vide cap. 52 Concordiae regularum. Secundo heec 067. Sed. Htec particula deest in Ordine Romano.
verba, In dando et accipiendo contra prwceptum regu- 608. Ut tibipcenitentiae cxcubias. InOrdine Homano
Ia>, id etiam testantur; nefasestenim monacho dare legitur Ut famulus tuus Pcenitentioe tibi excubias.
;

aut accipere aliquid, nisi permissus fuerit, ab abbate, 069. Prccor. JJumine, etc. Ha;c Oratio eliam exstat
ut cautum est cap. 33 regulas sancti BenedicU Ne : apud Burchardum, xix, cap. 7, nec apud Henri-
lib.
quis prxsumat aliquid dare, aut accipere sine jussione (j cum Canisium, tom. V antiqusa Lectionis. nec lib. vi
abbatis. Vide cap. 42 Concordiae r<'gularum. Halitgarii episcopi ms. bibliothecae Corbeiensis, etin
Possem his addere nonnullas alias confessionis Codice Ratoldi.
formulas. sed quia niliil autparum asupra memora- 670. Clementiam tuoe majestatis ac nominis. Apud
tis discrepant, et brevitati studendum est, ab earum Canisium et Burchardum, locis citatis. In Codice Ra-
relatione super sedeo. Notandum tamen est has et toldi, et in lib. vi Haliigarii ms. legitur Clementice :

similes confessionis formulas suggillari ab auclore et misericordia tuce Maj°statem.

operisde visitatione infirmorum, lib. n, cap. 5, tom. 671. yldcaM/as.Incitatislibrishaec vocabuladesunt.
IX operum sancti Augustini Ne quideni, inquit,
: 672. Qui publicani precibus vel confessione placatus
sicut quidam faciunt, cum quadam calliditate alloqua- es. Ila in Codice Rhemensi. In libro vi Halitgarii le-
ris presbyterum, quoniam talis allocutio tuiipsius foret gitur Qui publicani precibus (lege preces confessione
:

deceptio Accedunt siquidem deceptiosi ad sacerdotes, placatus exaudisti. Apud Henricum Canisium Publi- :

ita eis prtrsentibus confitentes : Ego peccator, Domine cani preces confessione placatus exaudisti. In Codice
sacerdos, peccavi perjurando, adulterando, fornicando, Ratoldi haec desiderantur.
hominein occidendo, mentiendo, sacrilegium commit- 673. Adsiste. In CodiceRhemensi et RatoldLquem-
tendo, furando, rapiendo. Hax omnia commisi mea admodum etapud auctorescitatos, legitur Aspira.
culpa, vel opere vel volunlate. Hasc ille. Quamvis su- 674. Permanens clementitini tuam celeriter exorct
periores formulae confitendi non essent deceptiosee, 457 i fa n Codice Rhemensi. JnCodice Ratoldi,
'

quia fuerunt ab Ecclesia institutae, sane non mihi et apud auctores citatos legitur, permaneat fletus
multum probarentur, nisi alia confessio praecedere rv ejus, et petitio perpetuam clementiam luam celeriter
consuevisset, in qua numerus peccatorum cum neces- exorct.
sariis circumstantiis declaratur, quam videre est in 675 Sanctis altaribus. In Codice Rhemensi legi-
Ordine Romano, cum ait Deindejubeat eum sedere
: tur Sanctis et sacr/s altaribus. In Codice Ratoldi
: :

sacerdos contva se, et colloqui cuni eo de suprascriptis Sanctis altnribuzet sacris. Lib. vi Halitgani : Sanc-
vitiis, sive exhortationibus, ne forte prae verecuiuhti. tisque altaribus et sacrificiis. Apud Canisium Sanc- :

aut ignavia, sive oblivione aliquid putridum in corde tisqne altaribus et sacrariis.
remaneat, per quod iterum diabolus ad peccati vomi- 676. Rcformetur. lta in Codice Rhemen. In Co-
turn redurat, etc. Et paulo post De qualitate etiam
: dice Ratoldi, et in auctoribus citatis legitur Manci- :

peccatoruin, et hominum. inter continentem, et non petur. Reformare est restituere de quo verbo con- ;

continentem, utriim voluntate, vel casu, vel in abscon- sule observationes nostras ad Concordiam regularum,
dito, quali compunctione 456
Bmendet, necessitate cap. 38, s 3.
vel voluntate, loca vel tempora aiscernat, etc. 67/. Orationes ad reconciliandinn pcenitentem. In
Tandem in eodem Ordine homanosacerdos intcr- excusis Codicibus Oraliones ad reconcilianduin poe-
rogat poenitentem dearticulis lidei, an libenter ini- nitenlem reperireest inquinta feria in Coena Domini.
micis suis parcat. et de qnibusdam aliis, ut ibidem Estque ille proprius earum locus. Nam vetus olim
videre est. Quibus ila pcractis, poenitens recitat su- fuit Ecclesiae Romanae consuetudo, feria 5 in Ccena
pra memoratam formulam confessionis Confilcar : Domini absolvere, et reconciliare pcenilentes. Idque
libi, Doniine, Pale.r cceli et terrse, etc. Quod etiam li- videtur in Ordine Romano, etinCodicibus Rhemensi
quet ex Burchardo, apud quem non est illa confes- et Ratoldi, inquibus ea quae ad poenitentium recon-
 445 IN S.
cilialionem spectant eadem feria describunlur. Et
noluii) esi ex epistola Innocentii I papaead Decentium
Eugubinum episcopum De poenitenlibus aulem, qui :
sive e.i gravioribus commissis, siveex levioribus pani-
tentiam gerunt (si nulla intervenit xgritudo)quinta fe-
ria ante Pascha eis remittendum nomanx Ecclesix
ueludo demonstrat.ld etiatn videre est in canone
35 Isaac Lingonensis episcopi, tom. III Conciliorum
Galliie Statutum est, et in sanctis canonibus prohibi-
: torum, longxvamque vobis atque felicem vitam iu hoc
tum, ut nullus presbyter ptenitentiam pubhce, incon-
sulto episcopo, renonriliare prcesumat sed omnes pu-
bliee peenitentes quinta feria ante Pascha, quse esi
Ccena Domini, ad civitatem in cinere et ctlicio inprx-
sentiam episcopi prostrato vultu conveniant, ei ibi ab
episeopo canonice et ordinabiliter, sicut in Sacrumenta-
rio el Homano Ordine continetw, reconcilientur, ctc.
Apud Alcuinum, lib. de Divinis Officiis, cap. de
Ccena Domini, el in nomilia -isanoii Eligiidel
Domini, qui hac in re morem Romanum secuti sunt,
videmus pcenitentes eadem feria reconciliari Ul igi-
tnr audwit vestra dilectio, hxcomnis pedum lotio, uo-
slrorum peccatorum est purgatio Unde non incongrue
hac ipsa die, sicut Bcclesiae tenet consuetudo, pceniten-
tmm reconciliatio.
fit
Hoc
etiatn constal ex sermone de unctione Chris-
matis inter opera sancti Cvpriani Bac die primum
commendtaa est nobis fractto panis, etc.El paulo post:
llodie reconciliantur Ecclesix peccatores, et ejeeti fo
ras ad matris ubera reducuntur, et exclusia ccetusanc-
torum ad communionem, qua caruerant, revertuntur.
i
i cap. 71 Capitularis Caroli et Ludovici
libri v
imperatorum Duobus etiam ann.s oblationes modis
:
omnibus non sinantur offerre ; sed populo tantummodo
iii Oralione socientur, ut perfectionem septimo,in Ccena
Domini. consequantur anno, id est per episcopi. vel
ejus jussu, si ipse ubest, aliarum sacerdotum manus
impositionem, absolutione sacerdotalium precum com-
munionis catholicx gratiam recepturi. Idem teslalur
GuillelmusParisiensis, lib de Sacramento poeniten- _ bilis ponlifex, tempus acceptum, dies propitiationis di-
tiae, cap. 5. Hactenus de die absolutionis, et reconci-
liationis cujus tolam rationem et modum huc ex
;
Raloldi Codice proferre non eritinutile.
« Leclo Eoangelio Ante diem festum Paschce, etc,
posteasedeat episcopus in sede juxta altare, et non di-
cat Dominus vobiscum sed archidiaconus legat coram
;
eo et pupulo rolulam, in qua cuntinentur qvsedam in-
dita de pcenitentium reconciliatione. Post hocoret epi-
scopusante sanctum altare. Hoc expleto pergat adam-
bonem et ascendat ad eum, faciatque sermonem tam
populis quam pa uitentibus, sicut Ordo prxcipit Iioma-
nus. Tunc redeat ante altare, et prosternens se, tam
ille quam omnis populus, eliam pcenitentes, tam illiqui
intus sunt qvam extra. et cantent seplem Psalmos. Fi-
nitis /m.s Psalmis surgat solus, et dicat has Orationes
tam pro se quam pro populo: Adesto, Domine,
supplicationibus nostris, etc, ut in Ordine et Pontiti-
cali Romano.
u Alia. —
Prxsta, quxsumus, Domine, etc, ut in p, vimus vos vice beati Petri, etc, quaenon exstatinhoc
Ord. et Pontif. Rom.
« Absolutw. Sicul principali sententia constat,
etc, ut in Orcline Romano.
« Alia. —
Deus liumani generis benignissime condi-
tor, etc, ut in Pontificali Romano, et in libro vi Ua-
litgarii.
« Item alia. —
Precor, Domine, clementiam tuam,
etc, ut in PontiDcali Romano, sed in quibusdam
varial.
ultem alia. —
Deus, qui justitia tvx lcgis. miseri-
cordtx semper multiplicationem moderaru, dum de-
linquentibuspamitentiam, dum ab his etiam providen-
tiae tuae dona non subtrahis et vindiclam miserando
suspendis. Per.
« Alia. —
Deus misericors, Deus clemens, qui se-
lum muititudinem miserationum tuarum, etc, ut
in Pontificali Romano. ln Ordine
sed in fine variat.
« Alia. —
Majestalem tuam, Domine, supplicesde-
GREGORII LIBRUM SACRAMENTOKUM NOTyE. 446
A precamur, etc, ut in Ponlificali Romano. In Ordine
quidem habetur, sed in medio el in Qne variat.
< Item alia. —
Absolvimus r<>s oicebeati Petri apos-
tolorum principis, cni Dominus ligandi atque solvendi
patestatem deait, et quantum advospertjnet accusatio,
et ddnos remissio. Sit vobis Deus omnipotens vita et
salus, et omnium peccatorum cestrorum indultor et ;
qui vobis compuncttonem cordis dedit det veniam pecca-
sxculo largiatur, et in futurocum Christo, et omnibus
: sanctis ejussine fine manentem. Pereumdem Dominum
nostrum,. » Hactenus Godex Hatoldi de poenitentium
absolutione- Circa hajc queedam notanda.unt.
Primo hanc absolutionem fieri in missa proxime
post Evangelii lectionem. Quod etiam videtur in Co-
dice Rhemensi, inquo, perfecta pcenitentium recon-
ciliatione, suhsequitur Oratio super Oblata. Priscis
temporibus absolvebantur etiam inter Missarum so-
lemnia poenitentes, sed proximeante Orationem Do-
:
B minicam, ut constatex Optato Milevitano, lib. n ad-
versus Parmenianum Etenim inter vicina momentek,
:
,
diim manus imponitis, et delicta donatis, mox ad al-
tare conversi Dominicam Orationem prxtermittere uon
potestis Pater noster, qui es in cadis, dimitte nobis
:
debila et peccata nostra.
:
Secundo, septem hic esse Orationes ad reconci-
liandum pcenitentem, si, duat>us Orationibus priori-
bus omissis qu>n dicuntur pro episcopo et populo,
numeraverisabilla Oralionecui litulus est Absolutio ;
quod videtur esse secundum anliquum ritum, qui
etiam tempore Ludovici Pii in Galiia vigebat, ut cla-
rum est ex vita ejusdem Ludovici Et intcr Missa- :
riim celebrationem, septem archiepiscopi, mptemrecon-
dliationis ecclesiasticdB Orationes super eumcecinerunt\
Tertio notandum est id quod scriptum est: Archi-
diacoiiKs leijat coram populo rotulam, etc Et qu?e in
eadem rotula continentur, nempe Adest, o venera- :
binx, etc, ut in Ordine Romano.
Quarto notanda sunthsec verba: SicutOrdopraeci-
pit Romanus, et quae ibi scripta sunt, cum agitur de
sermone quem habet episcopus ad poenilentes, quia
in Ordine Romano, qui nuncexstat, nulla flt sermo-
nis hujus menlio. Ex quo patetelsi hic Ordo Roma-
nus, qui nunc exstat, sit antiquus, in eo tamen quae-
dam fuisse partim detracta, partim immutata, par-
tim addita, ut in Pivcfalione observavimus. In Co
dice Rbemensi fit etiam menlio sermonis hujus, seu
exbortationis in hunc modum Post haec admonetur :
iih episcopo, sive ab alio sacerdote, ut quod pcenitendo
diinit, iterando non revocet. Quemadmodum et in
Pontificali Komano flis dictis, pontifex surgens ac- :
cedit ciiiii ministris ad ostium Ecclesiae, choro 459
non se morente, et stans in medio ostii facit brevem
exhortationem.
458
Quinto notanda est haec formaabsolutionis:4&so/-
Codice sancti Eligii, nec in Codicibus Rhemensi, et
Rodradi, neque in lib. vi flalilgarii ms. totiescitato,
neque apud Henricum Canisiumlibrosupra citato.In
liis enim omnibus poenilenlium reconciliationi Ora-
tiones tantum adhibentur. Quod etiam videre est
apud Alcuinum cap.de Coena Domini.Sedin Ordine
Romano. etinCodice Tiliano ms. haecformulaabso-
lulionis seu reconcilialionis exstat, qua3 cum formula
Codicis Ratoldi satis convenit: Nos etiam secundum
auctoritatem nobis indignis a Deo commissam absolvi-
iinis vps ab omni vinculo delictorum vestrorum utme- :
reiiiuiii/ habere vitam seternam. Per eum qui ven. Non
exstat in Pontificali Homano.
Hic subjiciam aliam absolutionis formulam notatu
dignain. nuper inventam Petrachoricisinquodamse-
pulcro abbatise sancti Frontonis, quam profertR. P.
quidem habetur; Joannes du Puy Franciscanus Recollectus, in Jibro
de statu Ecclesiao Petrachoncensis, in Guillelmo de
Montebrulpho episcopo. Effossisin diclaabbatiaqui-
 /j47 W R. flRF.GOWI LIBRUW BAI
busdam veteribua aepulcrii plumbea cru* invenl
iii cujua altera pnrie hosc sunl sculpta reperta
Sacro baptism \ ria ll.i.i \mi. DON ii R, Imii.
VOCATUR. OBIT m ikm KnlkNDAS M\ii,
M1LLBB1M0 BgPTUAGEBIMO PRIMO, RBl
Ffl vNCOUI u Hl 1:1 .
In ejos medio hsec duo elementa :
I. N. in
suni : in allera parte b bc sunl ezarata
DoMlNUS Di.rs 0MNIP0TEN3, 011 |'oii,-i\iiv DEDIT
BANOTIS APOBTOLIB BU18 LIGANDl ATQI i.BOLVBNDI ,IP8E
TE DIONETUB ABSOLVERE F. ELIA l CUNCTIS PBCCAT18
TIJIS, ET l.ir \.\Tl \l \iK.v, FRAOILITATI PBRM1TT1TUR RI9
ABS0LUTC3 fcNTE iwctl.M H.i.u s, QUJ vivn i.r m;i;.v\T
1NS/V.CUI.A SACULOROM.
Haec non possuntintelligideabsolutioneabexcom-
municatione, quia ibi nulla est talia absolutionis
men-tio, sed de absolutione a peccatis. Neque huc re-
ferri potestcanon 39 concilii primi Arausicani
recedunt de corpore poenitentia accepta, placuit tine
reconciliatoria manu eos communicare, etc. Nam in g dine Romano, Codice Tiliano, Codicibua Rhemeosi,
ejusmodi absolutione, nihilsimilerepereris. Deinde
hic canon, regnante Philippo Francorum rcge.primo
videlicet, de 'iuo prsefata verba intelligenda sunt,
jam obsoluerat. Puto ergohunc monachum pioquo-
dam devotionis motu-voiuisse baptismatis sui el ab-
solulionis exemplar in hac cruce exaratum secum
in sepulcro recondi. Ha>c autera verba. sis absolutus,
aequipollent nostrse formie, ego te absolvo.
Intercessit olim controversia inter sancfum Tho-
mam et quemdam doctorem de absolutionis forma,
hoc asserente eam esse deprecatonam Etquod vix
triginta anni essent, quod omnes hac sola forma ute-
bantur : absolutionem et remissionem tribuat tibiomni-
potens Deus;'\]\o contra contendente formam abso-
lutionisesse enuntiativam seu indicativam per haec
verba. eno te dbsolvo, ctc, quae judiciariam sacerdo-
tis potestalem indicant. Quem videopusculo xxu.
Alexander de Ales, quaest. 60, art. 3, membro 2,
scribit fuisse indicativam vel deprecatoriam
contra si objiciatur qnod absolutio sacerdotis, qux fit
expressione talium verborum, ego absolvo te, vel Domi
nus absoloat te, magis exprimit absolutionem a peccato
quam confessio pcenitentis.
Fuitetiam aliquando heec forma nsitata, Ego di-
mitto Hbipeccata tua, ut clarum est ex Radulpho Ar-
dente, 460 concione in litania majore Confessio
verovenialium alierutrum, etcuilibet,etiam minoripo-
test fieri, quoniam propter venialia non separatur
houw a Deo, nisi ultra moduin per incuriam excedat,
sicut necper scabiem vel impetiginem aliquis in lege
separabalur a castris. Fit autem hnec confessio, non
quodpossit a veccatis absolvere, sed quia propterpro-
priam humiliationem, et peccatorum nostrorum accusa-
tionem, et frafris Orationem mundamur a peccatis. Unde
etnon dicimus, Ego dimitto tibi pkccata tca, sed di-
cimus orando, misereatur tui omnipotens Deus. etc.
Ubi vides, ciim ait in mundatione venialiuin non
proferri, dimitto tibipeccatatua, sedorando, miserea
tur tui omnipotens Deus, signum est hanc fuisse for-
mam absolulionis a mortalibus, dimitto tibi peccata
tua, quae nihil aliud sonat quam formanostravulga-
ris, ego te absolvo, etc.
Graeci in absolulione a peccatis utuntur mullis for-
mulis deprecatoriis,quas videre est in eorum Eucho-
logio;cum tamenprius faciant mentionem potestatis
absoIvendi'sihidivinitusconcessae: o-j 6 oVottoto, etc.
id est, Tu, Domine, per sanctos apostolos tuos donasti
iis qui in sancta Ecclesia-successive per tempora sacer-
clotali funguntur officio facultatem in terrisdimittendi
peccata, ligandi atque solvendi omne vinculum injusti-
tiae;obsecramus itaaue pro fratre nostro N. qui coram
teastat; tribue ei tuam misericordiam, disrumnens
vinculumpeccatorum. I't paulo post Omnia volunta-
: dicendi suni
ria et involuntaria peccata conaona. Et paulo post
Huncservum tuum a ligamine libera peccatorum, etc.
In quibusdamexemplaribus, quaecontinent canones,
ex quorum rigoreinjungunturpaenitentibus
RAMENTORUM NOT/F. 448
A lione», reperitur hujmmodi formi Dominu
.1, : ui >• dil api
,. ifin. quBB |
'
pei illoi tran itt adnos, myyjupivri ab- w I
(0 DoMINI
- /' te amen prueler formuli
I oria«
PBILIPPO dicunl, /•.i':--.-. >!/-./:,', i.j .''u. id i. babeo <•. :
nia donatum. EI retru ^rcudius, lib Sacra- i
<
b mento Po nitentim, cap
<
imal in hia rerb
lam irraam absolutionia a peccatisapud i>v.<-
probatqoe nihil aliud significari qoam Ego te ab-
.
solvo ii peccatis tuis. Cbristus absolven» pararyticum,
el peccatricem mul erem, dixit. Matlb. ix, Marc. n,
Luc. v ci vii. Dimittuntw tibi peeeata tua, ti, Remit-
tuntur tibi peccata tua.
andeni notandum eil olim non dari solitam abao-
I
lutionem non modoab excommunicationi ted eliam
a peccatia ante peractam integram poeoitentiam aeu
salisfactionem (nisi in mortia articulo, aul ad pi
Qui martyrum seu confessorum aliquid de ea episcopi re-
:
mitterent, etindulgerent) ul manifestum e»1 ei Or-
Ratoldi, lib. vi Halitgarii ms., epiat. sancti Innocen-
lii supra citata ad Decentium episcopum. epist. '>]
sancti Leonis: "Mediator enim Dei, et hominum, homo
Christus Jesus, hanc prsepositi» Ecclesix tradidii po-
testatem, ut et confitentibus actionem pwnitentise da
rent, et eosdem salubri satisfactione purgato» ad com-
munionem sacramentm um per januam reconciliationis
admittereni K\ Sozomeno, lib. vu Hist.eccl.,cap. it<:
Stant autem in eo maesti et veluti lugentes; finitoque
demum Dei sacrificio, participes non facti, quorum
: partici) esfieri puros Dei cultores fas erat, cum olanctu
et lamentatione semetipsos in terram pronos abjiciunt.
Tiim ex adverso lamentabundut epueopus accurrens,
consimiliter huiiii cum ejulatu coUabitur, ac totadeni-
que ecclesise mullitudo tacrymis suffunditur. Post epi-
scopus primus exsurgit, et jacentes erigit, et quantum
satis est, pro peccatoribus voenitentias agentibus precd-
tus, eosdimittit. Privatim deinde sponte sua quisque
Sed r veljejuniis,vellotionumciborumqueabstinentia, oelaliis
:
qutbus justus esi seipsum affiigens, tempus expectat,
in quantum Episcopus prxstituit Elapso demum i>rx-
finito die, pamd, jdm quasi debito quopiam exsoluta,
rjjS Kuaorfa; kvietoci, xai txera rou Xaov i/./.i r,Tiv.~ii, id
est, a peccatis absolvitw, et populo in ecclesia con-
jungitur. ^* ' lle idque jnxta usum Ecclesiae
461 '
: Romanae, et (Jceidentalium ut supra docet. ;
Ideliam constat ex edicto illo Romani pontificis,
quod suggillattemcreTertullianus, lib. de pudicitia :
Audio etiam edictum esse propositum. et quidem pe-
remptorium. Pontifex scilicet maximus, quod est,
episcopus episcoporum edicit : Ego et moechim et for-
nicationis deiicta pcenitentia junctis dimitto.
Ciim essent aulem quinque gradus poenitentia?,
ut videre est in epistola canonica sancti Gregorii
Neocpesariensis episcopi, can. altimo 1 jrpoo-xAava-i^ :
id est. fletus. eorum qui extra portam ecclesi;e
stantes in luctu poanitentiaa flebant, et, exeuntium
q fidetium genibus obvoluti, eos ut pro se orarent
enixius deprecahantur ; 2. uxpooxnc, id est. audi-
tio, eorum qui inlra portam i'n nartbece stabant,
et divinas Scripturas audiebant, et cum catechu-
menis exibant 3. O-o-t^tl:, id est, substratio,
;
eorum qui substernebant se, et capita supponebant
episcoporum manibus, et cum catechumenis (eraplo
excedebant 4. ffuorao-is, id est, eorum qui cum
;
fidelibus orabant, nec cum catechumenis exhibant,
non tamen Eucharistiee participes erant, qui quoad
precum participatinnem non erant excommunicati,
sed tantum quoad Eucharistia? perceptionem 5. ;
uz'j-'?i.; rwv aytao-jnaTwv, id est, eorum qui expleta
puenitentia EuciiaristiaB participes erant. qui non
tam poenitentes quam Ecclesiaesacramentis restituli
quaeritur in quo gradu, ao in tertio,
;
qui est substratio, an in quarto qui esl consistentia
;
peccatorum remissionem et omnimodam ab excom-
municatione absolutionem consequerentur-
satisfac- Ego, salvo meliori judicio, existimo pcenitentes
ies
 ;

449 IN S. GREGORll UBRUM SACRAMENTORUM NOT^ 450

ejusmodi absolutionera consecutos fuisse in fine A Rhemensis archiepiscopi sex libellos de remediis pee-
quartigradus, hoc est, av<r~*<-~ui, id est, consis- catorum, et orditie ct judiciis pamitentun, conscripsit
tentiae. prirao, apud Sozomenum,capitesupra
Nam, ad quem Ebbonis tu/is exslat epistola. Deinde addit
citato, illi pcenitentes, qui Missse intererant, nec Ebbonis epistolam, cui subnectil responsionem lla-
tamen Eucharislia participes erant, et, finilis Mis-
1 litgarii. prout exstant apud Canisium et in nostro
sarmn solemniis, cum planclu et fietu in terram Codice ms. binliotli. Corbeiensis.
corruebant, quibus occurrens ponlifex simililercum Hic Halitgarius fuit episcopus Cameracensis, ut
lacrjmis collabebatur, et eoserigensproillisorabat, docel Baldricus, supra citato capite. Vixil tempo-
quiquedeinde privatim jejuniis vel snnilibus pcenis ribus Ludovici l'ii, et Caioli Calvi, a quo ullimo
se affligebant.quibuscorapletis peccati veniam con- missus est Constantinopolim ad Michaelem impera-
sequebantur, non erant in quarto gradu, boc est toreni umle multas reliquias sanctorum attulit,
;

substrati, siquidem ilii cum ealechumenis e templo quibus suani ecclesiam ditavit, utscribit Baldricus,
exibant. Secundo, substrati, etsi sesubsternerenl im- cap. 40, libri cilati. Hunc autem sextum librum hic
posilioni manuum pontificis, illis, <le quibus bic lo- communicaraus in gratiam studiosorum cum qui-
quilur Sozomenus, manusapontifice non impone- busdam castigationibus et nolis, ob nonnullos er-
bantur ergo restat ul locus intelligatur de consis-
;
rores quiobrepserunt.Burchardus insuo decrelorum
tentibus, qui non exibant cum catecluimenis, sed opere citat queedam ex Romano Pcenitentiali qua?
erant participes precum cum fidelibus, sine tamen parlim hic reperiuntur, partim minime. Ex quo
sumptione Eucharistiae, non secus ac ii de quibus conjicere quis possit, aut duos olim fuisse Poeni-
boc eapite Sozomenus scribit, qui io line consis- B tenliales Komanos, aut eum quem exsci-ipsit lla-

tenliee ut diximus, absolvebantur. Quamvis autem litgarius non esse integrum, nisi forte dicamus eum
substrati impositiooem jnanuum acciperent aponti- fuisse mutitalum. Sane illius, quem damus, finis
fice, non lamen beec erat absolutio, sed tantum desiderari videtur, Erant et alii libri Poenitentiales,
quaedam precatio et benediclio, qua accepta cum ut Theodori tVnglorum episcopi, et Bedae, quos
catechumenis discedebant, et ita capiendus est saepe citat Burchardus. Quia vero multi non erant
canon 80, concilii iv Cartbag. Omni tempove je- :
authentici, in concilio Turonensi m, can. 22, sta-
junii manus pcenitentibus a sacerdotibus imponantur. tuitur ut, Cum oinnes episcopi ad sucruni palatium
Et illud canonis 19, synodi Laodiccnue: K«i -ojtwv congregati fuerint, ab eis doceatur cttjus antiquorum
~
RAo<TsX8ovr<uv uito x? l P a *"' '->~ r->~//'>? r''7 j
>
etc, id'-'' ,'>''', liber Peemtentialis potissimum sit sequendus Et in
est, ei citin ii sub matnum accesserint, ct discesse- conciliis Cabillonensi n, can. 38, ct Parisiensi m,
rint (e templo videlicet) fidelium precesfieri. can. 32, libelli Pcenitentiales sine cerlo auctore
678. Domine, etc.
Adesto, H«c et sequentes peivulgali, quique potius pcenilentes palpabant
Orationes habentur iu Codicibus Rodradi et Rhe- quam curabant, inlerdicuntur. At secus se habet is
mensi. quem modoevulgamus :

679. Prxsta, quaesumus, huic fnmulo tuo etc. « Prcefatio Halitgarii.

In Cod. Kbemensi hae tres orationes adduntur :

Omnipotens sempiterne Deus, confitenti tibi huic fa- Addimus etiam huic operi exceptionis nostrae
«

iinih tuo, etc Omnipotens et misericors Deus, qui Romanuin alterum, quem de scrinio
Poenitentialem
peccatorum indulgentiam in confessione celeri po- C Romanae Ecelesiae assumpsimus, attamen a quo sit
suisti, etc. Ubi celer confessio est prompta, parala, editus ignoramus. Idcirco adnectenduin praescriplis
devota non invita et coacta. Domme sancte, Pater
;
canonum sententiis decrevimus, ut si forte hae pro-
omnipotens, seterne Deus, respice super littnc fa latae sententiae alicui superfluaa sunt visae, aut pe-
innhiiii. elc. Quarum duae priores exstant apud nitus quae desiderat ibi de singulorum criminibus
Henricuin Canisium, et Halitgarium ms., lib. vi, nequiverit invenire, in hac saltem brevitate no-
qui Poenitenlialis dicilur, qui nondum editus est. vissima omnium scelera forsitan inveniet expli-
Nain Canisius, tom. Vantiquae Lectionis, quinque cata.
duntaxat llalitgarii libros n lucem edidit. 462 >
Incipit qualitcr suscipere debeanipcenitentem episcopi,
menlio fit m ejusdem operis ms.
«
Hujus sexti libri
vel presbyteri
qua^ sub nfiem mulila est apud Cani-
.
praefatione ;

sium : se.ttus linquil Ralitgariusj ponetur

quoque « Quoliescunque Chrisliani
. ad pcenitenliam acce-
libellus U'l jiuiiitcntmnt. ijiti non esi c.i: labore nostrae dunt, jejunia damus, et nos comraunicare cum eis
excerptionis, sed assumptus de scrinio Romange Ec- 463 debemus jejunio unam autduas septimanas,
multa ct diversa continentu/r, quse in autquantum possuraus, ut non dicatur nobis quod
canonibus nun habentur ; tamen simplicioribus, qui Judeeorum sacenlotibus dictum est a Doraino Salva-
majora non valent capere, oportet prodesse. llujus tore Vae vobis, legisperili, qui aggravotis homines,
:

autem praefatio sexti libri sic incipit Addimus et : et imponitis super humeros eorum onera graoia, ipsi
huic operi excerptionis nostrae Poenitentialem Romn- autciii uno digito vestro non tangitis sarcinas ipsas.
iinin alterum, quem de scrinio Rumanae Ecclesiae D Nemo autem potest sublevare cadentem sub pon-
assumpsimus In hoc libello inprimis reperiuntur deie, nisi inclinaverit se, ut porrigat manum
eaqua) ad poenitentiam dandam et ad reconciliandum neque ullus medicorum vulnera infirmantium po-
poenitentem speclant qu* omnia, exceptis tribus
: test curare, nisi felonbus parliceps fuerit ; ila
capilulis, videreest apud Renr. f.anisium, in tine quoque nullus sacerdotum vel pontifex peccatorum
libri v, quae vir doctusoptime conjecil esse Halitga- vulnera curare potest, aut animabus peccata au-
rii. lianc priorem partem excipil altera, cui hujus- ferre nisi pra;stante sollicitudine et oratione lacry-
modi litulus praetixus est Incipit judicium pceni- : marum. Necesse est ergo nobis, fratres charissimi,
tcntis, quae decem capitibus absolvitur His
astipu- sollicitos esse pro peccantibus, quia sumus alteru-
latur Plodoardus, lib. li, Hist. eccl. Rhemensis, trura membra ; et si quid patilur unum raembrura,
cap. 19 llnji/s iinesulis (Ebbonisarchiepiscopi F.he-
: corapaliunlur alia raerabra. Ideoque el nos si vide>
mensis) hortatu, Alitgarius Cameracensis episcopus rimus aliquem m peccalis jacenlera, festinemus
sex libeUos de remediis peccatorum, et ordine, et eum ad poenitentiam pernostramdoctrinara vocare ;

judiciis pazpitentiw conscripsit, ad quem talis ejus et quotiescunijue dederis consilium peccanti, si-
exetat epistola. Deinde subjungit epistolam Ebbonis, nnil<|ue dailli pcenitenliain statim, quantum debeat
^oslea responsioneui Halitgarii a<! Ebbonein. Sub- jejunare, et redimere peccala sua, ne forte obli-
scribil Baldricus, lib. i Chron. Cameracensis, viscaris quantum eum oporteat pro suis peccatis
cap. 38 //ililuuvardo vero Halicharius (ita enim
: jejunare, tibi<|iie necesse sit ut ilerum exquiras ab
ubique scribit hoc nomen) successit vir doctriua eo peccata. llle autem forsitan erubescens iterum
apostolicus, et fide catholicus. Hic precibus Ebbonis pecoala suaconfiteri, et tnvcnietur jam amplius ju.
kiii liN 8. GREG0RI1 I.IIMMM BACFIAMENTORUM NOI
dioari. Non enim oranes clericl banc Bcripturam A poeniientiara, non eo
usurpare aul legere debent, qui inveniunl eam, ni
Boli illi quibus necesse est, boc e ipresbyteri. Sicut
cii u
i isncriiicium offerre aon debenl nisi episcopi et
presbyleri, quibus ciaves regni coeiorura traditae
sniii, sic nec judicia isi n alii ususpare debent. Si
autera neceesitaseven rit, et presbyter non fueril
praesens, suscipial diaconus poenitentem ad sanctam
communionein. Sicul ergo Buperius dixiraus, bu-
miliaie se debenl episcopi, sive presbyteri, el eum
tristilia gemitu, lacrymisque orare, non solum
prosuis delictis, sed etiam pro Christianorum om-
iiiiiin, ut possinl cum beato dicere Pauio :Quisi n
firmatur,et egononinfirrnor. Qtiinscandalizatur, et
ego iioii urorf Gum ergoveneril aliquis adsacerdo-
t oiii coofiteri peccata sua, maadet ei sacerdos ut
exspeclet modicum, donec inlrel in cubiculum
suimi ad Orationem. Si autem cubicuium non ha-
buerit, tamen tuncsacerdos in cordesuo dicat hanc
orationem :
« Oremus- — Domine Deus omnipotens, propi-
tius esto mibi peceatori, ut condigne possim tibi
gratias agere, <|u meindignum propter tuam mi-
sericordiam ministrum fecisti officil sacerdotalis,
et me exiguumhumiiemqueMediatorera constituisti
ad adorandum et intercedendum ad Dominum nos-
trum Jesum Ghristum pro peccantibus, et ad pceoi-
tcnliam revertentibus ldeoque, Dominalor Domine,
qui omnes homines vis salvos fieri, et adagnitionem
veritatis venire, qui non vis morlem peccalorum,
sed ut convertantur et vivant, suscipe Oralionem
meam, quam fundo ante conspectumclementiap tuae,
pro famulis et famulabus tuis, qui ad poenilenliam
venerunt. Per Doininnm nostrum Jesum Christum.
« Videns autcm ille qui ad poenitentiam venit sa-
cerdotem tristeni et lacrymantem pro suis tacino.
ribus, magis ipse limore itei perculsus. amplius
tristalur, et exhoirescet peccata sua Et unumquem-
que hominem accedenteiu adpoenitenliam si videris q precibus bemgnus aspira. ut in eonfessione placa-
acriter et assidue stare iti pcenitentia, stalim sus-
cipe eum, Qui vero potestjejunare quod impositum
esl ei, noli prohibere, sed permitte. Magis enim
laudandisunt hi qui celeriter debitum pondus per-
solvere festinant, quia jejunium debitum est. Et
sic date mandatum hisqui pcenitentiamagunt. Quia
si jejunaverit, et compleverit quod illi mandatum
est a sacerdote, purificatur a peccatis. Quod si ite-
rum ad pristinan consuetudinem [vel] peccati re-
versus fuerit, sic est quomodo canis qui revertitur
ad proprium vomitum. Omnisitaque peenitens non
solum debet jejunare quod illi mandatum est a sa-
cerdote, verumetiam, postquam compleverit ea quae
illi jussa sunt, debet quantum ipsi visum luerit,
jejunare sive tetradas, sive parasceve [Leij. paras-
cevas]. Si enim 464 egerit ea qiuB illi sacerdos
praece.perit, peccata ejus reniittentur ;si veropostea
ex suavoluntate jejunaverit, inercedem sibiacquiret
et regnum ccelorum. Qui ergo tota septima jeju- q
naverit pro peccatis, Sabbato et Dominicadie man-
ducct, et bibat quidquid aptum fueril. Custodiat
tamen se a crapula, vel ebrielate, quia omnis lu-
xuria de ebrietate, nascitur. Ideobeatus Pauluspro-
hibuitdicens: NoLiinebriarinino. inquo esl luxuria.
Non quia in vino est luxuria, sed in ebrietate. Ex-
plicil prologus.
« !Si quis forte non potuerit jejunare, el habet
undedare ad redimendum, sidives fuerit, pro sep-
tem hebdomadiinis det solidos xx. Si aulem non
habuerit tanlum undedare, det solidosx. Si autem
multum pauper fuerit, det solidos m. Neminen vero
conlurbet. quia jussimus viginti solidos dare. aut
minus. Quia si dives fuerit, lacilius est illi dare
solidos xx, quarapauperi solidos m. Sed unusquis-
qucaltcndat cui dnic debet, sive pro rcdemplionc
captivorum, sive super sanclo allcri, sivc paupe-
ribus Christianis eroganduni. Bt hoc scitote, fratres,
ut dum venerint ad vos servi vel ancillue.queerentes
i
iHi
tantum
i jejunare quantumdiviies, quia non suntinsuapi
ideoquc mcdielatem po^nilenl iponite.
Incipit i atio ad dandam vcevitentiatn.
" I
ii primli dicit 1'talmum tngr$imwm lentim
iiiiiim ; Doraine, ne in furore tuo arguai me. /•./
a dieil Oremus. Bi dicit P ilm m ntetimum
•
smiiiiiiiiit Benedic, anima mea, Domino< iis<ih>-,
:
renovabi ur sicul aquila iuvenlui lua. Bi dU i P
iii n iii quinquagetimum Miserere mei Deot, usque,
:
iniquilates meas deie. P licU Ptalmum liii :
Deus in nomine luo. dieil Oremua. Bt died P
/•.'/
iuiiiii i.i :Quid gioriaris, usque, videbuni justi et
i
imebunl et dicit ; ;
Oremus. —
Deua, cojus mdulgentia nerao non
indiget, memento, Domine, faroulo luo illo, et qai
lubnca terraeque eorporifl fragilitaU nudatus, qusB-
sumiis, ut desreniara confitenti ;
paree supplici, ut
qui uostris meritis accusamur, tua miseratione -nl-
B veniur. Per Dominum nostrum Jesum Cbristum.
« Alia. — Deua sub cujufl oculisorane cor trepidat,
omnesque eonacientiae contremiscunt, propiiiare
omiiiiim gemifibuB, et cunetorum medere vulne-
ribus et sicut nemo no^tr irn liber esl a culpa, ita
;
nemo sit alienus a venia. PerDominum.
ilia. — Deus infinitae misericordiee, verita-
lisque immensas, propitiare iniquitatibus no -iris.
et omnibus animarum nostrarum medere languori-
bus, ul miseratiouum tuarum remissione percepta,
in lua semper Benedictione laetemur. fcr Do-
minum.
« Alia. —
Precor, Domine, clementi;e et miseri-
cordiye tum Majeslatem, ut famulo tuo illi peccata
et facinora sua contilcnti vcniam relaxare digneris.
et prasteritorum criminum culpas indulgeas, qui
humcris tuis ovem perditam reduxisti, qui publi-
cani precibus confessione placatus exaudisli. Tu
eliaui huic famulo luo placare. Domine, tu ejus
bilis pcrmaneat Fletus ejus et petitio perpetuam
clementiam tuam celeriter exorel, sanclisiue alta-
ribus et sacrificiis reslitutus, spei rursum aeternse
ccelestis glorise mancipatur. Per Dominum.
« Item Oratio munus impositionis. —Dominesancte,
Pater omnipotens, Eelerne Deus, qui per Jesum
Christum Filium tuum Dominum nostrum vulnera
noslra curare dignatus es, te supplices rogamus,
4S5 e t petimus nos humiles tui sacerdoles, ut
precibus nostris aurem tufe pietatis inclinare di-
gneris, remiltasque omnia crirnina, et peccata
universa condones, desque huic famulo tuo pro
supplicibus [Leg. suppliciis] veniam, pro moerore
laetitiam, pro morte vilam. !pse coelestis apicis
cevolulus est, et de tua misericordia confHens ad
bonam pacem praemiis [Leg. praemii] tui atque
ccelestia pervenire mereatur ad vitam aeternam. Per
Dominum.
« Incipit reconciliatio prenitentis feria o in rosna Do-
niini.
« In primis dicit Psahnum l cum Antiphona Cor
mundum.
« Deus, humani gener s benegnissime conditor, et
misericordissime reformator, qui in reconciliatione
lapsorum etiam me. qui misericordia tua primus in-
digeo. servire effeclibus gralia' tuaj per mintsterirjrm
sacerdotale voluisti, ut cessanle merito supplicis,
mirabilior fieret clementia Redemptoris. Per Domi-
num nostrum.
« Omnipotens sempiterne Deus, confitenti libi
buic famulo tuo pro tua pielale peccala rclaxa, ut
nonplusei noceat conscientire reatus al poenam,
iin.im indulgentia tuae pietatis ad veniam. Per Do-
minum.
« Alitt. —
Omnipotens et misericors Deus. qui pec-
catorum indulgentiam in confessione celeri posuisti,
succurre lapsis, miserere confessis, ul quod delicto-
453 IN S. GREGORIl LIBUUM SACRAMENTORUM NOT^E. 454

magnitudo tuee pietatis ab- A ril, id est desponsatam, illa vero quse vitiuin passa
rumcatena constringit,
Domiuum. est. si forle necem sibi inlulerit, omnes in qui in
solvat. Per
c Oratio super infirmum. — Deus, qui
fainulo tuo hujus consensu sunt, decem annos in pane et
1'acti

Ezechite ler quinosannoa ad vitaimlonasti, etfamu- aqua redigantur, Becundumstatu/tacarionum. si qua

lum tuum a lecto aegritudinis tua magnitudo erigat de mulieribus qu;i' lornical.e sunt intei feeerit quee
Dominum nostrumJesumChristum. nascuntur, aut feslinat avorlivos facere, priinum
ad salulem. Per
constitutum usque ad exilum vetat, id quod verum '

« l. Incipit juditiumpaenitentis. definitum liumanius aliquidconsequanlur, conslitui-

aliquis ordinalus, liomi-
mus eos decennii tempore secundum gradus quse
« Si quis episcopus aul
sunt constituta poeniteal.
cidiura fecerit, si quis clericus homicidium fecerit,
decem annos poeniteat tres ex his in pane et aqua.
; « III. De perjurio.
Si laicus, tres annos poeniteat, unum ex his in pane
« Si quis clericus perjuraverit, septem annos pce-
et aqua subdiaconus, sex ;diaconus, septem pres- ;

niteat, trcs ex his in pane et aqua laicus tres sub-

;
;
episcopus, duodecim. Si quis ad ho-
;

byter, decem presbyter decem ;

diaconus sex diaconus septeni
;

micidiuin faciendum consenserit, septem annos poe-

; ;

episcopus duodecim. Si quis vero, coactus pro qua-

niteat, tresex his in pane et aqua. Si quis voluit, aut nesciens, perjuraverit,
libet necessitate, tres
et non potuit facere, tres annos poeniteat, unum ex
pane et aqua, et aniinam
annos poeniteat, unum in
bisinpane et aqua Si quis laicus homicidium fe-
pro se reddat, id est servum, vel ancillam de servi-
cerit voluntarie, septem annos poeniteat, tres ex Ihs
tute absolvat, el eleemosynas muMas faciat. Siqttis
in pane et aqua. Si quis infa nteropp^-sentr^tres B
perjuravent per cupiditatem, totas res suas ven.lat,
m pane
annos posniteat, unum ex his in nane et anua
aq simi- •

et donet in pauperibus. et tondeatur, et intret in

liter et clericus observet.
monasterium, etibi deserviat usque ad mortem.
« II. De fornicatione. «IV. De furto.

«Siquis fornicaverit sicut Sodomitae, decem an- « Si quis clericus furtum fecerit capitale. id est
*
nos poeniteat, Eres ex his in pane et aqua. Si quis quadrupedum, vel casam ruperit, vel fregerit, vel
clericus adulterium conmhserit, idem cumuxore vel qualibet meliorum praesidium furaverit, septem an-
sponsa allerius, si fihum genuerit, septem annos nos preniteat laicus quinque
; subdiaconus sex ; :

poeniteat si vero filium non genuerit, et in notitia

; diaconus septem presbyter decem,
episcopus duo- ;

hominum non venerit, si clericus est, tres annos decim annos pocniteat. Si quis vero de minoribus
pceniteat unum ex his in pane et aqua. Si diaco-
; semel, aut bis furtum fecerit, reddat proximo suo,
nus aut monacbus, septem annos poeniteat, tres ex et anno uno poeniteal in pane ef aqua et si reddere ;

his in pane et aqua episcopus duodecim, quinque

; non potuerit. tres annos poeniteat. Si quis sepul-
in pane et aqua. Si quis clericus, id est cujus su- crum violaverit, septem annos poeniteat, tres in
perior gradus est .quiuxorem habet, et post conver- pnne et aqua. Si quis laicus furtuin fecerit, reddat
sionem, vel bonorem, iterum eam cognoverit, sciat proximo suo quod 1'uraverit, tres quadragenasin pa-
se adulterium commisisse idcirco, utsuperius con-;ne et aqua si reddere non potuerit, anno uno, et ;

stitutum est, poenileat. Si quis fornicaverit cum n tres quadragenas in pane et aqua pceniteat et elee- ;

sanctimoniale, vel Deo dicata, cognoscat se adulte- mosynam de suo labore in pauperibus et sacerdotis
rium commisisse secundum superiorem sententiam
; judiciojungatur altari.
unusquisque juxta ordinem suum poeniteat. Si quis « V. De maleficio.
per semetipsum fornicaverit, aut cum jumento aut
« Si quis maleficio aliquem perdiderit, septem an-
cum qualibet quadrupede, tres annos poeniteat;si
nos poeniteat, tres in pane et aqua. Si quis pro
gradum aut votum, tres annos poeniteat. Si quis
amore maleficus sit et neminem perdiderit, si laicus
concupiscit mulierem, et non potuerit peccare, id
est, dinhdium annum poeniteat si clericus, annum
estquia non suscepit eum mulier, dimidium annum
;

poenileat in pane et aqua, et toto abstineat se anno

unum poeniteat in pane et aqua si diaconus, tres ;

annos, unura in pane et aqua si sacerdos, quinque

486 a VU1 ° e caroe. Si quis clericus postquam se
*-

annos, duos in pane et aqua. Si autem per hoc mu-

;

Deo ad habitum Siecularem redierit, sicut

voverit,
lieris partus quis deceperit, sex quadragenas unus-
canis ad proprium vomitum, veluxorem duxerit, sex
annos poeniteat, tres ex his pane et aqua et postea
quisque insuper augeat, ne homicidii reus sit. 467
Si qnis imnhssor tempestatum fuerit, septem annos
in onjugiononcopuletur. Quod sinoluerit.sanctasy-
i

pceniteat, tres in pane et aqua.

nodus, vel sedes apostolica separabit eos a cominu-
nione catbolicorum. Similiter et mulier, postquam
se Deo voverit, si tale sceJus commiserit, pari sen-
tentiae subjacebit. Si quis
Sodomilae, septem annos poeniteat. Si quis de alte-
rius uxore filium genuerit, id est adulterium com-
miserit, ac torum proximi sui violaverit, tres annos
poeniteat, etabstineata cibisluculentioribus, etapro-
priauxare, dans insuper pretium pudiciti&marito u-
xoris violatae. Si quis adulterare voluerit, et nonpo-
tuerit, id estnon fuerit susccptus, quadraginta dies
poeniteat. Si quis fornicaverit cum mulieribus, id
est viduis, vel puellis, si cum viduis, annum unum
poeniteat si cum puellis, duos annos
; poeniteat. Si
quis virgo virgini conjunctus fuerit, si voluerintpa-
rentes, sit uxorejus; tamen unumannum pceniteat,
etsinl conjugaies Si quis cuin
annum unum poeniteat. Si uxorem non habuerit.
diinidiuu. annum poeniteat. Si quis virginem, vel
viduam rapuerit, tribusannis pceniteat Siquis spon-
samhabens, sorori ejus forsitan vitium intulerit, et
cohaeserit tanquam suae, hanc autem uxorem duxe-
« VI. De sacrilegio.
« Si quis sacrilegium fecerit, id est quos [Leg.
laicus fornicaverit sicut quod] aruspices vocant, qui auguria colunt, super-
auguriaveril, aut quocunque malo ingenio, tres an-
D nos in pane et aqua. Si quis ariolus fuerit, quod
divinos vocant, aliquas divinationes fecerit, quia hoc
difcinoniacum est, quinque annos poeniteal, tres in
pane et aqua. Si quis in Kalendis Januarii, quod
multi faciunt, et in ccrvulo ducunt [Leg. ducit], aut
in vetula vadit, tres annos poeniteat. Si quis sort.es
habuerit, quas sanctorum * contrarationem vocant,
vel aiiquas sortes habuerit, vel qualecunque malo
ingenio sortitus fuerit, vel divinaverit, tres annos
poeniteat, unum inpane et aqua. Siquis ad arbores,
vel ad fontes, vel ad cancellum, vel ubicunque ex-
jumento fornicaverit, cepto in ecclesia, votum voverit, aut exsolverit, tres
annos cuin pane et aqua poenitcat, et boc sacrile-
giuin est, vel da;moniacum Qui vero ibidem ederit,
autbiberit, unum annun. poeniteat in pane et aqua.
Si quis Mathemalicus. id est per invocationem dse-
monum hominis mentem tuierit, quinque annos poe-

• Eadera pene leguntur in judicio pcenitentiaU veterig Sacramentarii Gallic. ex quo muta liic vi«
dentur deprompta,
/..:;•; IN S. GIIKGOIUI I.iniUI.M 8ACRAMENTORUM NOT/*E. 156

nileat, in pane et aqua. Si quii ligaturai A Pro boni

unura offerre debemui, pro malii oeq
fecerit, quod deteitabile est, Ires annot poeniteat, quara. Pre bytcri vero pr epicospli non pro-
iiiiiiiii in pane el aqua. Si qui simul edunl festivita- hibenlur offerre Qui praebel ducatumbarbai
tera in locii aborainandis gentiiium, et suara escam annoi pcenileal Qui monasteria exspoliat, falso
deferentes, comederinl, placuil eoi biennio subja* dicere [Leg. dicens] captivos redimen
cere, el sic suscipi, quse obedire oportel
'
et posl poeniteat, el omnia '|u:<- nbilraxil pauperibui donet.
;

oblationera unumquemque spiritum probare, et vi- (jui manducal carnem animaliura quorura mortem
t.iin Bingulorum cognoscere. Si u is manducaverit,
<| nescit, tertiara partera anni poeniteat. Priorum in
11 ii biburit juxla fanum ;siperignorantiara, promil
I efitula patrum bostrorum pro inanm [Leg. proma
tal deinceps quod nunquara reiteret, et quadraginta iiius] pueri soli sertnocinanlea el transgre ien
:

diebus in pane el aqua poeniteat si ven> per con- ; instilul leniorum tribm superpositionibua emen-
i

temptum boc fecent, id est, postquam sacerdos ei dentur. Oscuiura timplicilcr facientes, ieplera[/n
prasdicavit quod sacrilegiura noc erat, mensaj daR Pcenit. Ilnm quinque] superposiliones. Illecebrosura
.

moniorum communicaverit, * singuli tantum vitium osculumsineinquinamenlo octosuperpo iti mei;cura

hoc fcccrii, tres quadragenas in pane el aqua poeni-
teat. Si vero pro cullu daemonum, et bonore simu-
lacri hoc fecerit, tres annos pceniteat. Si quis secun-
do et terlio iramolatus per vim, trea annos subja-
*
inquinamento autem riie[Leg. aine amplexu qnin-
decim [InPiBnit.Rim. decem] superpositionibos cor-
riganlur.

ceat, etduobus sine oblatione coinmunicel, tertio ad

« x. De dissensibus sacriftcium.*

perfectum suscipiatur. Si quis manducaverit san- Q « jui non bene custodit sacrificium, et mus con
<

guinem, aul morticinum, aut idolis immolalum, et derit, quadraginta diebm poenileat Qui autem per-
non fuit ei necessitas, jcjunet hcbdomadas duo- diderit suum cbnsmal, aut solum lacrificiura in
decim. regione qualibet.ul non mveniatur. tres quadragi
o VII. De quibusdam eapitulis. vei annum poeniteat. Perfundeni aliquis calicemsu-
« Si quis ijuoquolibet merabrum sibi voluntarie
* per altare, quando auferuntur linteamina, septem
truncaverit, tres annos poenileat, unum in pane et diebus poeniteat. Si ceciderit sacrificiuiu inlra meo-
aqua. Si quis avorsum feceril volunlarie, tres annos sam, septcm diebus posniteat. L*t Bumenssacrificium,
poeniteat, unum in pane et aqua. Si quis usuras un- gravatus salurilate ventris, viginti diebus poeniteat,
decunque exegerit, tres annos posniteat, unum in Uiaconus oblivisccns oblationem offerre Bine lintea-
pane et aqua. Si quis per poteslalem, aut quolibet mine donec offeruntur, similiter poeniteat. Si autem
ingenio, res alienas malo ordine invaserit, vei tule- in farioa, aul in aliquo siccato cibo, sive in melle,
rit, super * jure sententia similiter poeniteat, et sive in lacte inuenianlur istaj bestiolae, quod circa
eleemosynas multas faciat. Si quis servum, aut illorum corpora est, foras projiciatur. Qui n>
quemcunque hominem quolibet ingenio in captivi- gentiam circa sacrificium fecent, ut si a vermibus
tatem duxerit, vei transmiserit, sicut supra poeni- consumptum, quod ad nibilum deveniat, tres qiia-
teat. Si quis aream vel donium voluntarie igne cre- dragenas piiMiiteat. Si integrum sit inventum, et in
maverit, sicut supra poeniteat. Si quis per irain eo fuerit vermis, comburalur, et sic cinis ejus sub
alium percusserit, et sanguinem fuderit, aut debili- altare abscondatur et qui negligens, quadraginta ;

taverit, solvalei primo niercedem, et medicum qu<e- G diebus poeniteat. Si ceciderit sacrifn:i im de manu
rat si laicus est, quadraginta diebus
; clericus duas offerentis terra tenus, et inveniatur aliquid, oiniie
;

quadragenas; diaconus septem mensibus; presbyler quodcunque inventum fuerit in loeo in quo cecide-
annum unum. Si qms venatioues exercuerit, clericus rit comburatur, et cinis sub aitare abscundalur, et

annum unum poeniteat, diaconus duos, presbyter saeerdos medium annum poeniteat et si inventum ;

tres annos poeniteat. Si quis de ministerio sanctas fuerit, ut supra mundetur, et quadragiflta diebus
ecclesiae qualecunque opus quidlibet fraudaverit,
' pceniteat. Si usque ad allaretantum fuerit lapsum,
vel neglexerit, septem annos poeniteat, tres in pane superponal. Si de calice per negligenliam stillaverit
et aqua. quis cum animalibus peccaverit, qui
Si aliquid in terram, lingua lambatur, et tabulu rada-
amplius quam triginta annorum fuerit, quindecim tur, et in igne coinburatur, et quadraginta diebus
annos subjaceat, * communionem mereatur.* Kequi- pceniteat. Si supra altare stillaverit calix, sorbeat
"

ratur autem qualis sit eorum vita, si mereatur hu- minister, et linteameu quod tetigil stillam abluatur
manius, aliquid, * incessanter ad peccandum. Si per- vicibus, et tribus diebus preniteat. Si titubaverit
severaverit, longam habeatpoenilentiam. (Jui autem sacerdos super Orationem Dominicam, quae dicitur
superiore setate, et uxores habentes, introierunt in periculosa, una vice quinquaginta Psalmos, secunda
hoc peccatum, viginti quinque annis subjaceant, ila vice, centum plagis. Si autem duxerit viduam pa-
ut post quinque curnmunionem cum oblalione me- tris vel fratris sui, isti tales non possunt judieari,

reantur. Si autem aliqui et uxores liabentes et am- nisi prius separentur ab invicem. Si aliquis expedi-
plius quinquaginta annorum, hocpeccalum fecerint, tione publica occidit hominem sine causa, jejunet
inexitu vitae mereantur viaticum accipere. D hebdomadas viginti unam ; si autem forsitan se de-
fendendo, aut parentes suos, aut familias suas, oc-
«468^111. De ebrietate.
cidisset aliquem, ille non erit reus si voluerit jeju- ;

Inebriatur igitur quis a vino sive cervisia, con-

« nare, in illiuspotestateestqui coactus hoc fecit.Siho-
tra indictutn Salvatoris ac apostolorum ejus quod si
votum sanctitatis babuerit, quadraginta diebus in
pane ct aqua culpam diluat laicus vero septem die-
;
bus poeniteat. Episcopus faciens fornicationem de-
gradetur, el sexdecim annos pocniteat. Presbyler
autem etdiaconus fornicalionem naturalem faciens*
praelato ante monachi votum tres annos poeniteat.
Veniamonuii hora roget, superpoeitionem unaquaque
hebdomada, exceptis quinquagesimis diebus, faciat.
« IX. De iniiuitis causis.
a Si causa negligens quis sacriGcium perdat,
quens foris, etait aliquo devoratur qUadragratadie-
micidium in pace fecerit, et non fueril turbata pro
[Leg. per] poLestatein el inimicitiae causam, ut res
ejus capiat, jejunel hebdomadas xxvm, et res ejus
469 quem occidit, reddat uxori vel filiis. Si quis
autem ad poenitentiam venit, etaegritudo evenerit. et
non potuerit adimplere quod illi mandatum est a
sacerdote, suscipiatur ad sanctam communionem,
et si voluerit eum Deus salvare, jejunet postea. Si
quis non poenitet, el forsitan ceciderit in aegritudi-
nem, etquaesierit communicare, non prohibeatur,
rclin- sed date ei sanctam communionem, et mandate ei
ut. placuerit Dei misericordiae, et evaserit de ipsa
si

bus poeniteat sin verb annum unum pceniteat. Si

; segritudine, postea omnia sit conlessus et sic poeni- ;

communicavcril ignorans excom nicutis ab cccle- teat. Si autem aliquis excominunicalus fuerit mor-
sia, diebus quadraginta pceniteat. Si sacrificium tuus, qui jam sit confessus ; et non occurrit, sed
terra lenus negligendo ceciderit, superpositio sit. occupavit eum mors sive in via, sive in domo ; si

457 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM
cst aliquis ex parentibus ejus, pro eo aliquid
rat ad sanctum allare, autad redeniptionem capti-
vorum, aut ad comraemoratioDem animffi ejus. Si
quis acce[)il filiara uxoris. hic [Leg. Iios] non po-
lestis judicare, nisi prius separentur. Poslquam se-
parati fuerinf, unicuique eorum imponas hebdoraa-
das quatuordecira, el iterum nunquam ^e juogant.
Si autem voluerint nubere, sive vir, sive mulier,
potestatera habeat, sednon illa qui dimisit. Si quis
"
acceperit cognatam, aut novercam, aut avunculi vi-
duain, ct hic qui uxorem patris sui, aut sororem
suffi uxoris, grande judiciam canonice damnetur.Si
quis [aliquisj duminl'ansest,per ignorantiam gusta-
verit de usquae fuerint immolata idolis, aut morti-
cinum, aut aliquid abominahile, idem jejunet heb-
domadas tres. Propter fornicationem auiem multi
nesciunt oumerum mulierum cum quibus fornicati
sunt illijejunent hebdomadasquinquaginta.Siautem
; usque ad haecverba Non enim onines clerici, ex Poe-
nesciens manducavit idolis iramolatura ant mortici-
nura, dabitur illi venia, quoniam nesciens hoc feeit
tamen jejunet hebdomadas tres. Si quis nolendo pa-
rentibus occidithorainem. jejunet bebdomadas octo.
Si quis per necessitatem furaverit cibaria, vel ve-
sI.mii. sive quadrupedem per famem aut per nudita-
tem. illi venia datur. Jejunet hebdomadas quatuor.
Si reddiderit, non cogatis jejunare Si quis cabal-
lum, autbovem, aut juraentum, vel vacoam furave-
rit sive cibaria, aut pecora, quse totam familiam
nulriunt, jejuuet ut supra. Si qua mulier deceperit
matrissme maritum, illa non potest judicari, donec
relinquat eum. Cum separati fuerint, jejunent heb-
diunadas quatuordecim Si quis legitimam uxorem
habens dimiserit illam, et aliam duxit, illa quam
duxit non estillius. Non manducet nequc bibat. ne-
que omnino in sermone sit cum illa quam male ac-
cepit, nequc cum parentibus illius. Ipsi tamen, si
eonsenserint, sint excommunicati. Si mulier suase-
rit alteri mulieri maritum, sit excommunicata a
Christianis. Si quis Chrisiianorum Christianum vi- q qui, vi tormentorum victus, cum idolis immolasset,
derit ambulantem, vel oberrantem parentem suum
vendiderit, ille non est dignus inter Christianos
requiem habere, donec redimateum. Si autem non
potuerit invenire locum ubi sit, pretium quod acce-
pit det pro eo, et alium redimat de servitute, et je-
junet hebdoraadasvigintiocto. Sicujuslibet hominis
mortua fuerit uxor, habet potestatem accipere alte-
ram. similiter etmulier. Si tertium acceperit, jeju»
net hcbdomadas tres; si quartum aut quintum acce-
perit jejunet hebdomadas viginti et unara. Si quis
comas mcidit. aut faciem suam laniaverit cum gla-
dio, aut ungulas [Leg ungulis] post mortem paren-
tum, jejunet hebdomadas quatuor et postquam je-
; scopi, vel presbyteri, etc, reperire est etiam apud
junaverit.sic communicet. Si qua mulier prmgnans
voluerit. jejunare, potestatem habet. Herbarius vir
aut mulier interfcctoresinfantum. in extremum vitae
cum venerint, si quae-ierinl pcenitentiam cum luctu
ac Betu lacryraarum. * Si cessaverit suseipere eura,
jejunet hebdomadas quinqnaginta. Si quis canisaut rv etiam sibi cum tacente jaccre. lta olim cum, Missa-
vulpis, sive acceptor mortificaverint, sive de fuste,
sive de lapide, sive sagitta, quae non habet ferrum,
mortuum fuerit, haec omnia suffocata sunt, non
manducentur, et qui manducaverit jejunet hebdoma-
das sex. Si quis sagitta percusserit cervum, sive
aliud animal, et post tertium diem inventum fuerit,
et forsitan ex eo lupus, ursus, canis, aut vulpis gu-
rtaverit, nemo manducet, et qui manducaverit, je-
junet hebdomadas quatuor. SiGallinain puteomor-
tua fuerit, puteus evacuetur si sciens ex eo biberit,
; dum ; sed legendum est ad orandum, ut apud Rur-
jejunet hehdomadn una. Si quis mus aut gallina.aut
aliquid ceciderit in vino. aut in aliqua [Leg. aqua],
<le lioc nullus bibat. Si in oleum aut mel ceciderit,
470 oleum expendatur in lucernam, mel vero in lum, non est in citato Ordine ms sancti Remigii.
medicinam, vel inaliam necessitatem.Sipiscis mor-
tuus fuerit in piscina. non manducetur qui mandu-
; quarta feriacujusque seplimanre, ut parascevesexta,
caverit, jejunet hebdomadas quatuor. Si porcus vel
?allinamanducaveritdecorporehominum, non man-
ducetur,neque servetur ad semen sed occidatur, et
; servationibusadconcordiamregularum.
Patrol.LXXYIII.
;
NOm 458
offe- A canibus tradatur. Si quis lnpus plagaverit animal,et
mortuum fuerit, nemo manducet et si vixerit, et ;
postea eum homo occiderit, manducetur. Sive cum
capra, sivccum pecore, autcum alio animali sipecca-
verit liomo cum ea [Leg. eoj, nemo manducet car-
nom ejus sed occidatur, et canibus tradatur. Si
;
voluerit pro anima sua dare eleemosynam de his
pecuniis, ' quod fuit de pra>da suam egit poenilen-
tiam. potestatem habet. Explicit. (Pwnitcntialis Ro-
manus, seu Hb. vi Halitgarii.)
Hactenus Pccnitentialis Romanus, circaquemnon-
nulla notanda et observanda veniunt.
In Praefatione haec vox, alterum, notanda. Hunc
Poenitenlialera Homanum alterum dicit, quia antea,
libro iv, posuit Pcenitentialem ex antiquorum con-
ciliorum canonibus excerptum.
1'rimum caput cilat Burchardus, lib. xix, cap. 33,
:
nitentiali Theodori Anglorum episcopi paulo con-
B tractius. Haec verba, Consilium dederis pwnitenti, sic
exponenda sunt, id est monueris poenilentem, qua
ratione deinceps sit in peccalis vitandis cautior.
Postea dicit injungendam esse poenilentiam a sa-
cerdote, dum confessorum peccatorum recordalur,
ne si nolit poenitens peccata retexere, severiusjudi-
celur a sacerdote. Haec verba, Suscipiat diaconus
pwniientem ad communionem, sic explicanda sunt,
quod urgente necessitate, pncserlim periculo mortis,
debeat diaconus pcenitenti, quem ex profusione la-
crymarum vel similibus non ficte pcenitere
signis
novit, porrigere sanctam Eucharistiam,quamvis de-
fectu sacerdotis non fuerit absolutus. Hunc locum
profert Burchardus, lib. xix, cap. 154, ex Pceniten-
tiali Romano. Idem prorsus statuitur in ordine
Romano iisdem plane verbis in ordine ferias 4,
in capile jejunii et quidsimilefactum legimusapud
;
Eusebium, lib. vi Hist. eccl., cap. 30, quaravis non
diaconi ministerio, in persona cujusdam Serapionis,
ab ecclesia ejectus est, et facti poenilens frustra ad
communionem fideliumadmitti efflagitavit. Qui tan-
demgravi morbo conflictatus, triduo deinceps omni
sensuum et vocis usu caruit, et ad se reversus, vo-
cisque compos factus nocte nepotem suum ad pre-
sbyterum misit, rogans eum, ut quantocius ad se
veniret ; sed presbyler morbo praepeditus cum ad
senem a^grotum accedere non posset, ejus nepoti
particulam Eucharistiae dedit, prajcipiens ut eam
madefactam in os senis infunderet quod cum illea ;
presbytero reversus fecisset, illico senex in pace
quievit. Tria hffic verba Humiliare se debent epi-
:
Burchardum, lib. xix, cap. 2. Idem praestabat san-
ctus Ambrosius, ut testatur Paulinus presbyter in
ejus Vita Si guidem quotiescungue illi aliquis ad
:
percipiendam pcenitenliam lapsus suos confessus esset,
ita flebat. ut et illum (lere compelleret. Videbatur
rum solemniis explelis, pcenitentes lacrymis per-
fusi ad pontificis pedes corruerent, sic pontifex la-
crymis madefactus poenitentium etiam pedibus pro-
volvebatur, ut testatur Sozomenus lib. vu Hist. eccl.
cap. 16. Quarto, is ritus, mandet ei sacerdos, etc,
exstat etiam cap. supra citato, et in Ordine ms, bi-
blioth. sancti Remigii Rhem., ad pcenitentiam dan-
dam, cum Oratione subsequente in qua, utin prae- ;
fato Ordine sancti Remigii, male legitur ad adoran-
chardum.
Sequens capitulumexstat apud Burchardum, cap,
32, citatum ex Pcenitentiali Roraano, alicubi muli-
Vocabuluiii Tetradas est a recto, Tetras, id est,
in quibus jejunantChristiani, praisertim Orientalcs,
ex antiquo more, ut fuse docuimus in notis et ob-
Infra, 471
15
4K9 1N S. CRFGORII LIBIUIM
in oodem v,\\)\\o {\\c\\\w ,Stihhnii, ci l)iiin n-ii die man- \ 'Mi capul citatur D
iii
iiinii.ItaapudBurchardum sed rb Sabbato Biddiiam
: Poenitentiali Theodori, 47 Jsedconlraclius, cxquo,
videtur ab lis quij moremGraecorum secuti, Sabb
non jejunabant, maximecumhlclibellusPoenitentialis
sii Ecclesite Komaoss, utclarum estexBurchardo,qui
sfiepe illumsub hoc uominecitat. Tandemiafioe bujus
capituli haec vcrha exstant, explictt prologus,
puto Rsse ad Qnem capitis sequenlia rejiciend8,quod
videtuf membrum esse superioris. Hsec verba, Si
qu-it non poluertl jejunare, usque ad isla. et hbc tci-
tole, citanlur a Burchardo, cap. 2i2, ex Poenitentiali
Theodori. Solidus apud veteres Roraano est num-
rnua aureus, cujus valorem notat Cassiodorus, lib.
Var., epist. 10 Sex millia denariorum solidum ette
':
voluerunt. Solidus Francicus olim quadraginla dena-
riorum numero computahatur, ut docet ilincmarus
in lib.de Vita sancti Remigii, patelque ex synodo
Rhemensi n, can. 41. Tandem ad duodecim dena-
riorum valorem redaclusest.
Scquuntur quidani 1'salmi ad dandam pceniten-
tiam, qui etiam exstanl apud Burchardum, lib. xix,
cap. 7, sed ibi integri dicendi. Oraliones totidem
sunt, sed secunda et tertia divers.e sunt. Apud
Canisium non habeturTo Oremus, sed dic Orationem.
Sequitur Oralio imposilionis manus, quae apud
Burchardum secunda est inter Orationes praefatas.
Haec Oratio dicitur impositionis manus. quia olim
sacerdosdando pcenitenliam manumcapiti pceniten-
tis imponebat, Orationem hanc vel aham similem
recitando. Goncilium Agathense, can. 15 Paniten- : In quod scelus olim multis ac diversis painis a legi-
tes, quo pwnitentiarn petunt, impositionem
tempore
manuum, et cilictum super caput a sacerdote, sicut
ubique constitutum esl, consequantur. Oratio sequens
non est integra apud Henr. (Janisium; iniegrain ha-
bes in Ordine Romano, in ordine feriae v in Ccena
Domini. Reposui etiam me, quia in noslro Cod. ms.,
quemadmodum apud Canisium, male legitur etiam
ego. ln Oratione terlia legitur ut quod, quemadmo-
dura et apud Canisium at apud Burchardum, et in
; r>
Ordine Romano, legitur ut quos.
In primo capite secundae partis, haec verba, Si
clericus homtcidium feceril, videntur esse superflua.
Ad hoec verba, Si latcus, subaudi, non votuntarie ;
quiapaulo post agit de homicidio voluntario laici.
ln secundo capite clericus Cujus gradus est altior,
est episcopus, aut presbyter, aut diaconus. Ad illa
verba, si gradum, aut votum, subaudi ro habuerit.
Finis capitiscorruptus est, et ila, ut arbilror, casti-
gandus Si qua de mulieribus quse fornicatge sunt in-
: pars hujus capitis prolertur, ab Ivone Carnotensi
ierfeccril quse nascuntur, primum constilutum usque
ad exiiinn vctat (supple) communicare. Verum, ut
juxta id quod dcfinilum est humanius aliquid conse-
quatur, consHluimus ul eam decennii tempore, secun:
dum gradus qui eonstituti sunt, pceniteat. Et haec
nihil aliud sunt quam canon 21 conciJii Ancvrani.
Cap. 3, de perjurio, 1° hsec verba, Si quis vero
coactus pro necessitate, elc, a Burchardo, Jib. xi,
cap. 0, citdiilur ex Paehitentiali Romano Tamen:
fwniteniialis Romanus prmcipii, etc. St quis coactus
provila redimenda, velpro qualibet causa vel necessi-
tale se pejerat, quiaplus corpus quam aniiuam dilexe-
rat, tres Quadragesimas, alii jial icaiit tres annos, ttnum
ex his in pane etaqua pwntleat. 2» Haec etiam verba,
Si quis perjuraveril per cupiditatem, etc, citantur a
Burchardo, lib. xix, cap. 7, ex 1'cenitentiali Romano
in hunc modum Tamen 1'cenitentialis Romanusprx-
: Agobardus.
cepit, si quisper cupiditatem se perjurarerit, ontnes
res suas vcndal. et pauperibus distribuat, et monaste-
riurn ingressus jugt pcenitentix se subdat.
Cap. 4, post t6 quudrupcdcm, legendum furaverit,
vcl quid siinile. lliec vcrha, vel qualibct meliorem
praendium, corrupta sunt, et lcgenuum arbitror Yel
quamlibet rneliorem pecudum, si prxsidmm. Hoc au-
• In Pcenit. habes, art. 31
Jud. Si quis Kalcn-
: dum vitola pro vitula. Aliam ejusdem
das in cervolo vel vicota vidit, tres annos
Juuuanas
pceniteai. Conjicit autem doctiss. Mahillonius legen-
SACRAMENTORUM NOTA"-. 400
i
lil». v, cap
i *<H ex ; i
•,
i cui prior emendalio lurie noa placuerit, illud
corrigemui legendum ilaque ; ,- ele' eu fur- I
tiim fecerit capilale, idett qutuirupedta / '<"-
siim ruperit, vel fregerit,vel prxiidiwmfuraverit. Ubi
preesidium esl substantia, quam quis ia bonii mobi-
iibus possidet. Concilium Aureliaoeasem, caa. li :
Prcetiatit de omni commodilale epittoporum j.o- m
tettate duranlibut. Coasiiium Parisieose iv, cao.c ;
Comperimus, deficiente abbatc, pre hyk 0, vel hit qui
per titulot deterviunlj prx idium quodcunque in umr-
I tttpericulo dereliquerinl, ab tp\ copo vel archidiacono
diripi. Gregorius Tur., lib. vi llist... cap. 5 / :
iinit Lupi, et, direpto omni prietidio, fi,n
1.11 iiiiniis
tes se illudin thexauro regit recondi uit eum d 1 .
hus intulerunt. Marculphus. formula 07, de haiedi-
tatis inler parenles divisione Accepit itaque ill. iU :
>
Las nuncupatas itl. titat ibi cum mancipiit iuntts ill.
g De prseiidio vero drappot, fabricaturai, vel omnt
pellectile domus quidquid dici el nominai poleti a 1 1
valentia inter sevisi suntdivisitte. Et formula 69dixit:
Prxstdium utriutque sexus. Per quffi verba intelli-
gere videtur servos cl ancillas Sequilur poeoa in
sepulcrorum vioJatores, qui ut eruerent Ihesauros
mortuis pro more temporum illorum consepullos,
sepulcra violabaot, ut videre esi apud Cassiodorum,
lih. iv, epist. 18, de quodam Laurentio presbytero
qui sepulcrum, ut inde aurum raperet, violaverat.
bus fuit aoimadversom. Ediclo Theodorici regis,
cap. 110: Qut sepulcrum, destruxerit, occtdatur. L
Salicae tit. t7, lib. "2 : St quts hominem mortuum effo>
derit. ct cxspoLiaverit octo denariis,qui faciunt solidoi
ducentos, culpabilis judicetur. I.egis Langobardorurr
lib. !, tit. 12, 1. t Si quis sepulturam hominis mot-
:
tui ruperit, et corpus exspoliaverit, componai pai
bus morlui solidos oclogiuta. Hae leges et mulUe alia
similes latae sunt ob thesauros, qui in sepuhris re
condebantur, etpreliosas mortuorum vestes, de qui
bus infra.
Cap. 5, per haec verba, Si quis pro amore malefi-
cus sil, intelligitur is qui philtris seu incanlationihui
amatoriis ad se trahit amorem mulierum aut puero
rum, ut videmus in pharinaceutriis Theocriti. et Vir
gilii, et in Pseudomanle Luciani, qui eas voca
Ta; yj/.oi-tx% S7rt rot; spwrtxot?, id est, veneres, sei
gratias ad amorem conciliandum. Haxima auten
p. 15, cap. 110, ex Pcenitentiali Theodori :seJii
quibusdam variat. In fine capitis adversus immisso
rem tempestalum puena staluitur, quemadmoduir
apud Burchardum, lib. x. cap. 28, ex Romano Poe
nitentiali. libri cap. 8, ex eodem Po3'
Sed ejusdem
nitentiali Romano,
staluitur p>jena in eumquicred^
esse aliquos tempestalu d iminissores, quse secun:
pugnare videntur. Agobardus, Lugduuensis episco-
pus, Jihellum edidit, rn quo dan.nateos qui credunl
esse aliquos tempestatem immisores et auctoi ;
quaeslionum inler opera sancli Justini marlvris ;
quaest. 31, scribit non haec posse fieri magorum in-
dustria aitqueejusmodihominesappellari vsyootwx-
;
t»? Latini vocant tetnpestarios, ut scribunt Agobar-
:
dus ihidem, et Benedictus levita, Jib. 1 Capit.. tit.
64, et hsec tempestas dicitur aura levatitia, utscribil
Cap. 0, notanda sunt haec verha, * Siquis in Ka-
lendis Januariis,quodmulti faciunt.et inceroulo ducit,
aut in vetulavadit, qua; sumpta sunt ex concilio An-
tissiodorensi, can. 1 Non licet Kalendis Januarii ve-
:
tulo aut cervolo facere. Meminit Burchardus, lib. xix,
cap. 5 Fecisti aliquidtalequodpaganifecerunt,etam
:
liin- factunt inKateiidisjunuarti tncervoioel vegula. Si
conjecturara
vide ibidem, Musei italici pag. 394.
461 IN S. GREGORIl LIBRUM SACRAMENTORUM NOTjE. 462

fecisti, dies in pant et aqua pwniteas. Et

triginta A explicanda sunt, ut ille post gradum substrationis
sanctus Pacianus episcopus Barcinonensis, Pane- suscipiatur in gradu consistentite, ut oret in Missa
nesi ad poeuitentiaui lloc etiam puto proxime eer- :
eiiin lidelibus, ut supra dictum est. Ista autem, Quw
vulus ilte profeeit, ut eo diligentior jieret, quo im- obcdire oportet, postoblationem, elc, corruptasunt,
et
us notabatur. et tota illa roprehensio expressi ac et ila ex eadcm synodo castiganda Et postea an citm :

swpe r petiti non compressisse videatur, sed erttdiis- oblatione sint mimittendi, oportet ttniits ctijitsqtte spiri-
S( '473 luxuriam, ""' iniserttm I quitl et/o facinorts tttm probare, et ntam sintjulorumcognoscere. Haec ver-
admis/ f Puto, Htsr/erant cerrulum fttccre, nkti Ulis re ba, Sini/uli tantitm citittm hoc fecent, corrupta sunt,
prekendeuitu monstrassem. H»C eral superstitio, ut et logendum esl. Si guiw tantum vitio hoc fecerit Ihec .

Kalendis Januarii Iiomines, ferarumel pecudum for- verba, 474

^' ne oblatione comntunicet, capienda
niis assumptis, huc etilluc petulantius discursarent, sunt de communionc in Oratione et precibus, assi-
ut docuinnis in notis et observationibus ad Concor- stendo Missse integrae cum fidelibus, sine tamen obla-
(1 ani regularaiDj cap. 50, §4. Ineodem capite nostri tione, hoc est sine Eucharisliac sumptione. Sequitur
Poenitentialis baee sequuntur ' Si quis sortes halnie- : tandem, Si qttis manducaverit sanquinem, elc Ferunt
rit quas sanctorttm contrarationem ooca/nt. Hissimilia Act., xv cap., sanguinis comestionem prohibiiam
refert Burchardus, lib. 10, cap. 9, ex Poenitentiali fuisse, ut etiam postea in vt synodo, can. 67, ubi
Romano in hunc moduin : Auguria rcl sortes qu;e di- prohibetur comestio sanguiniscujuscunque animalis,
cttntttr falstv sanctorum. icl divinationes, qui eas ob- non solum quavis arte condili, sed etiam quocunque
scrrarcnnt larumcunquesoripturarum ;velvotum
vel </ modo comedatur et hoec pro more Ecclcsia; Orien-
;

vavennl. v. ad arborcm, vel ad lapittem, Q

I persoicertut talis. Quod etiam aliquando in Ecclesia Occidentali
vel ad quamitbel rcm. e.rrepto ad eal. siam, omncs ex- fuit observalum, ut Jiquetex epist. Ecclesiarum Lug-
coinntuniccntur. Sequilurj Si tiuis ad arboresvel fon- dunensis et Viennensis ad Ecclesias Asite et Phrygiae,
tcs. elc. Hac
sumpla sunt e\ conciliis Agathensi,
>> apud Eusebium, lib. v Hist. cccl., cap. I, in qua Bi-
ean. Turonensi n. can. ±1. et Anlissiodorensi,
\±, blis martyr respondens calumniai paganorum dicit :

can. .! ot i. Sequitur :Si quis mathematieus, eic. Ibi ri'ij; av 77at(Ji« cf>«.yoav o£ TOtoi/roi, oliutidi a).6ywv ?wwv
ro miitliematiriis esl tnagnus. Preprie kamen isestqui, ftxydv igov
ulu.c<. idest Quomodo iili infantes come-
; :

hora nativitatis inspeeta, quae cuique ventura sunt
perserutatur. Sanctus Augustinus, lib. n deDoclrina
Chrisiiana. c. 21 : Qui
ditrum nunc atitem vultjo mathematici
inspectiones,
ur. Spartianus, in Severo Tunc in quadam ci-
vttiite Africana solliatus mathematicum consuluisset,
posttaqtir hora intjentia vidisset astrologus. Lampri-
dius, in Antonino Diadumeno His aiebus. quibus
tlle natus malhcmatici, accepta qenitura ejus, ex-
est,
claiiiiiieriinl.et ipsum F iiium impcratoris'esse,et ipsum
nlorem. Et oorumars dicitur matbesis. Spartia-
nus in .Elio Vero, et in Severo Geniluras sponsa-
rum iiiqa rebat, ipse quoque matheseos peritissimus.
Menteni hommis tollere est vim imaginativam ejus
ita turbare, ut se existimet jumentum esse aut ali-
quod brutum, ut mulier illa apud Palladium quffise
juinenttim esse credebal, quam beatus Macarius
tius sanavit, et quondam Proeti Qliae^ etii quos
dementaverat, quemadmodum olim poetse fa-
bula i sunt. Lib vi legis Wisigolhorum, tit. 2, 1. 3,
dicitur Et ln qui per tnvocationem dtviitonitm mentes
: Bomano Si quis domum vel aream cujuscunque vo-
derent, quibus ratione carentiumanimalium sangui-
nem edere non licet? Sed ubique usitatum in Occi-
genct hliaci propter natahum dentali Ecclesia non fuit. Nam quidam Actorum lo-
cuminterpretanturdehomicidio,etsanguinishumani
: effusione, ut sanctusPacianus episcopus Barcinoneu-
sis in Paraenesi ad penilenliam.
Cap. 7,statutum adversus membrorum sui ipsius
: mutilationem sumptumestexcanonei3apostolorum,
in quo statuitur ut laicus seipsum mutilans excom-
municationi subjaceat tribus annis. Quodspectat ad
avorsum voluntane factum, hocfacinuscapitalipcena
: pleclitur lib. xxxix, ff. de Poenis, et can. 92 synodi
Q Trullensis. Usurarum prohibitio sumpta est ex ca-
none 17 synodi i Nicsenae, in quo usuraeprohibentur.
Servi. alieni, videlicet: et ingenui venundatio inter-
dicitur lib. v legis Wisigothorum, tit. iv, 1. 4 1 et 47.
In PoenitentialiTheodori, apudBurchardum.lib. xix,
cap. 85, tribus annis poenitentise hoc facinus ani-
madvertitur. Haec verba, Si quis aream, etc, ita ci-
tantur a Burchardo, lib. xix, cap. 86, ex Pcenitenliali
:

hominum conturbant. Sequitur ligaturarum prohibi- luntarie igne cremaverit, sublala vel incensa ontnia re-
tio, de quibus agit sanctus Augustinus, lib. n de sliluat, et tribus annis pwnitentiam agat. Et apud
ioctrina Ihristiana, cap. 20 Ad hoc genus pertinent
< : eumdem, lib. v ejusdem libiiin examine poenitentis
omues etiam ligaturce, atque remedia, qtuv medicorum hsec habentur Concremasti domum vel aream alterius
:

fuoque disciplina condemnat, sive in qutbusdam notis, odii meditationefsi fecisti, redde damnum, et unum
qn characteres vocant, sive in quibusdam suspenden-
'.< auiium per legitimas ferias pwniteas. IIoc decretum,
Etcap. 29: AUud estenimdicere
dis atque illigandis : Si qu>s periram, etc, in hunc modum ex Poeniten-
Tritam istam herbam si aiberis, venter nondolebit : et tiali Homanoa Burchardoreferturjib.xix, cap. 101:
altn est dicere
l Istam herbam collo si suspenderis, ven-
: Qui per rixam iclu debilem vel deformem hominem fe-
ter non dolebit. Mominit Ammianus Marcellinus, cerit, reddnt impensas medici, et medium annumpwni-
lib. w
Si qnis remedia quartance vet doloris alterius
: .. teat. Si laicusper doium sanguinem cffmlerit, reddat
eollo geslaret, etc. Et sanctus Bonifacius. epist. ad ilti tantum quantum nocuit ; et sinon habet unde red-
lachariam papatn Dicunl quoque se ibi vidisse mu- : dat, solval in opera proximi sui. quaiiditt ille in/irmus
liem pagano rilu phglacteria et ttgaturas in bruchiis est ; et quadraginta dies in pane et aqua pwni-
postea,
et crui ibus habere. Consule quye de pliylacteriis et teat. Sequitur Siquis de ministerio Ecclesise, etc.Ubt
:

amuletis scripsimus ad Concordiamregularum, cap. ministerium sanctae Ecclesiae suntvasa sacrascuar-

3, § 6. Id quod sequitur Si qui simul edunt feslivita- : gentea. Deinde post to Ecclesiw, videtur decsse prae-
etc, nihil aliud esl quam can. 7 synodi Ancy- positio ad,'legendum igitur, c Si qttis de ministerio
raiuo, ubi biennio snbjacere, signiftcat csse in terlio Ecclesise ad qualecunque opus, etc Tandem sequitur :

grailu Poenilentium qui vrro-r^Tt;, id est, subslratio St quiscum anirnalibus peccaverit, ctc Quod nihil est
dicitur ; qua pnenitentes hujusgradus substornunt se aliud quam canon 16synodi Ancyrame, ubi legitur
episcopis, cum eis episcopi manusimponunt,ut supra ebeoT<tsrs2{, id est, viginti annorum, hic vero triginta
notatum est. Haec autem verba, Et sic suscipi, sic annorum Caetera mutila sunt. In his verbis commu-
• In judicio poenit. Sacramentarii Gallic, art. 26 : art. 27 : Si quis ad arbores,
vel ad fontcs, attt cancel-
Si quis sortes sanctorum contrarationem invocat, etc, los.... votum annos pwniteat, etc.
voverit.... tres
ubi ubservat noster Mabillonius ejusmocli sortes fieri c In Jud. pceoit. legitur, art. 38 Si quis aliquid :

per sacros Codices. Ques hic sequuntur id non obscure de ministerio sanctae Ecclesix fraudavcrit,vclneglexe~
mnuunt. rit, septem unuos pwnileat, etc,
k Idem fere hahetur in laudato Judicio poenit.,
 403 IN S. GKKfiORII
nionem mereatur, deeat r4 Oratfonutn Postea adde:
Ctwn iti cDwii/uinniir quinque anno» perteveravent,
oblationit sii parUcept. Pro rniiim, lege e/ut. Haec
verba, Fnceuanler ad peccandum, redundanl Hisver-
his, Subjaceant, adde, '•/ commuflton.?n precum coU'
eequantur. Ad ba_c rerba, o/utna/t/e, subaudi a&nei.
Cap. 8, h»c constilutio, Epttcoput facient fornica~
tionem, etc, habetur can. 25 apostolorum, ej apud
Burchardum, lib. irn, cap. 39, ex PcEniteotiab' Tbeo-
dori. Sed biciocus, 1'in-lnin anle monachi votum, cor-
ruptusest, oi siclegendum est ex eodem Poeniten-
Liali Theodori, 475
Pretbyter autem t prwlato mona-
chi voto, id est, qui nulli volo mooacha.us obnoxius
osl. Supcrposilio autem boc loco abstinentia esl a
cibo diesolidoet integro ;ol superponcrc estintegro
die a cibo abstinere, est ct jejunii superadditio, di-
latatio ;su))erponere est dilalare jejuoium, Graece,
vmp6t<ri<;, id esl, superpositio, quo vocabulo utitur
sanctusCyrillus Hierosolymitanus, Calech. 18: Pro-
rnter labores aiitem nrovenientet, fx -i ~c: vittpQiatut
. ~ ..... _-- ?
tv7? v/j(7-£.a; Tijt; mx.p-"o*£v v. ; x«i Tij? u.ypvTcvia<i, id est,
ex superpositiono. dilatatione superadjoctionejejunii
parasceves, et vigilhe et uncpTtfi.sarfiai, id est, super-
;
ponero, dilalare jejunium, superaddere ; quo voca-
hulo utuntur Dionysius Alexandrinus in epistola ad
Basilidem, etsanclusEpiphaniusin expositione fHoi.
Tandem hoc vocahulum, Quinquagetimit corruplurn
est, ellegondum (Jtttflgua^mwtajjinteliigiturqueQuin-
quagosima paschalis, id est, dies illi quinquaginta qui
intercedunt inler utramque solemnitatem Paschatis
et Pentecostes, qui ox more antiquo jejunio vacant.
Cap. 9, Si causanegligens, lege si causa negligentix.
In his verbis, pro bonis rebus offerre, to rebus redun-
dare vidclur. Sed de hoc loco infra. Sequitur, Si quit
prcpbet ducatum barbaris. Aliter apud Burchardum,
et fusius ha:cproferunturlib. xix, cap. 103, ex Pce-
nilcntiali Romano : Si quis prcebet ducatum super
Christianos, ut depradentur , et non acciderit strages
Chrislianorum, tres annos poeniteat sin vero, ejeclis
; q
armis, usquc ad mortem munrto mortuus vivat. Postea
prohibelurmanducare carnem animalium. quorum
mors ignoratur, nefortemorticinium aut suffocatum
comedatur. Itec verba, Pueri sermocinantes, elc,
usque ad flnem capitis citantur ex Pcenitentiali Ro-
mano, a Burchardo, lib. xvn, cap. 56. ubi legitur
Pueri soli sermocinantes, nompe de fornicatione cinae-
dica, intrasemetipsos, ut paulo ante dixit Post to
osctt<M?re,in loco citato ponitur particula non, quod
peccalum ibidem quinque superpositionibus animad-
vertilur.
Caput lOsequitur. cujus titulus corruptus est, el
legendum De defectibus circa sacrifkium. Quadam
ex°his peccatis circa sacrificium Missaj exstant in
Pocnitentiali ms. sancti Columbaniabbatis Luxovien-
sis in Burgundia. IIoc autem caput prolixum est.Sed
puto unico plura titulo comprehendi,et excriptorem
huius Pcenitentialis usum fuisse corrupto C.odice, aut
certe ipsi defuisse diligenliam exscribendi. Qua3 vero
in hoc capitulo spectantadsac_ificiumMissa3,exstant
apud Hurchardum, lib. v,capitibus 51 et5_, ex P03-
nitcntiali Romano ; sed in quibusdam variant. Quid
sit chrismal supia dictum est agendo de basilicae
dedicatione. Hscverba, Ut si mens gravatus, etc,
corrupta sunt, et lcgendum, ut sumens sacrificium
gravalus saturhaie ventris, otc. Sequentia, Diaconus
oblivisrens ob/alioncm offerre. etc, corrupta sunt.
Apud Burchardum, cap. 51 libri citati. legitur Dia-
conus obliviscens oblationem offerre, donec offeratur
linteamen, quando recitantur nominii pausantium, si-
nrililer pamiteat.^equWur, Si aulcni in farina, etc
Videntur ante h«c verba quadam deessc Pro qua-
dragenas, apud Burchardum legitur quadragesimas.
a
Judic. pcenitential., art. -.6, ita habet: Sarerdos
qui ojfert, et ceciderit dc manibus ejus Eucharisiia in
lerra ctnon invenerit cam, scopa munda scopet, et
comburatigne, etc.
LHmilM SACRAMKNTOHLM NOT/E. 164
..\ Po I i rtip/tipeni adde fuerit. Apud Burchardum lo-
gitur '.
Et qut neglcxerit, qualmit diebtu uam negli-
gentiam tdloat Loco ' istorum verborum, i >
tur aliqutd, apud Burchardum lepilur / / »<//< ni< enia
iin. Prior lectio potior esl, quia
declaratur quid
facicndum sit, cum aliquid
riflcio inrenitur i
Al bsac rerba, El t\ Inventum fverit aliler ieguotur
ii|iu<l Burchardum :L
(icium tnventum fue-
ntflocut icopitmundeturjet itramen, ut ntpra, igne-
tur, et cinit, et tupra, recondatur, etSaeerdot viginti
diet pceniteal ubi legenduro, igni detur. Quod sequt-
;
tur, £t de calice per negligentiam, etc., exstal apud
Burchardura, lio v, cap. i7. <-x decretis Pii papas
cap. 3, ulii corrupte legitur linguabilur, 476
Bcribeuduai lingua lamoatur. (n lequenti articulo, abi
t6 vicibut scribitur, deesl rocabulum oumerura ex-
primens. In capite citalo Burchardi deesl rc victbv».
Appellalur hic Oratio DominicajtertotfJosa, quiaolim
illain in Missacum tanta reverentiaet cautela i
n tahanl Sacerdoles, ul grande piacolum so adrai
.-..- :.i i « ~: :_«__ ...i l_-._t._v.
:'«
:.i
crederent, si intcr recitandum vel lovilcr
< i
Litubas- >'
sont Haec verba, Si guis nonpamitet, intelligunturde
his qui. dura sanisunt, ad poenilentiam non veoiunt,
sed cam in iofirmitate pelunt. Hi autem tres arlicuU
de poeniteotia sumpti suol ox conc Carthagio. iv,
canooibus 76. 77 78 et 79 llaec verba, S<-<l non ill<\,
i/ni dimiiit, corrupta sunl, el legendum, SednonilU,
qunm iliinisit, id est, aqua separalus esl Hasc rerba,
Si quis nolendo parentibut orcdit hominem, ita expo-
nonda sunt siquis, praeterroluntatemsuam.cogna-
:
torum aut propinquorum suoruin servum occiderit.
Nam hoc loco parontes sunl propinqui et cognali, et
homo is est qui servilis est conditionis, de quo vo-
cabulo consulo Cnjacium, Feud.lib. i, ot Fre lericum
Lindenbrogium in Glossario, elin notatis ad Paulum
Warnefridum. 1. iv de Gestis Langobanlorum, c. 3.
Haec verba, Si qua mulier tuaserit alteri mutieri ma-
ritum, mutila sunt, sed addendum est ro ditnitlere,
vel relinquere, velquid simi.e. Hh>c, si quit Chrislia-
norum Christianum. viderit ambu/antpm. elc, sunt
corruptissima, qufo ila castiganda esse coojicio, Si
quisChristianorumChristianum videritambuiantem.,vel
oberrantem, et non monstraverit ei viam. sit excommu-
nicatus, vel quid simile reponendum est quemad- ;
modum sequentibus verbis, parentem suum vendide-
rit, hsec sunt praeponenda, siquis, ut legatur, siquit
: parentem suum vendiderit.
Hsecconstitutio, Si terlium acceperit, etc, notan-
da : quamvisenimbigamos, trigamos,etc, permittat
Ecclesia, quia tamen haec polygamiaseu nuptiarum
repotilio aliquid incontinenliee in homine notat, ejus-
modi homines pr«ter irregularitatis notam quibus-
dam aliis poenis olim suhjacere voluil. Sanctus Ba-
silius, opist. 1 canonica, ad Araphilochium. digaraos
duobus annis, trigamos quinquoa Hdelium socielate
segrcgavit. Conslilulio Gonstantioi Porphyrogennetas
imperatoris^ facla anno mundi v c o vc x x x, i i i i
rj quadrigamos, dum in hoc statu permansorint, ab
omni ccetu ecclesiastico separari. el templi ingressu
arceri jubet, ut refert Theodorus Balsamo ad epist.
citatam. Qnid sane statuissel ilie imperator de illo
hominequi Romse tompore sancti Hieronymi viginti
uxoribus superstes fuerat, et de illa muliere qu;e
jam duo et viginti maritos oomposuerat qui tan- ;
dem simul matrimonio conjuncti sunt, exspectanli-
bus sumrao studio Romanis quis e duobus alterum
: efterret ;
quod cum viro contigisset. coronatus ille
et palmam ferens uxoris feretrum pr;ecessit, ut scri-
bitsanctus Ilieronymus, epi l ad Ageruchiam? Leo
Philosophus imporator ecelesia ejectus est, quod
quadrigamus esset. ut scribit Cedrenus.
Quod sequitur. Si tjuis comas incniit, etc, propter
b Jud. Pcenit.. si fuloaverit sacerdos super Oralione
Domin., die uno inpaneel agua. Vide nota a Mabi'
louii ad hu nc locum. Tutoaverit hic idem est ac
titubaverit.

465" 1N S.
superstilioncm pagaDicam statuitur.
dum mortuos i fferebant,
conducebant mulieres, quwmorluum llerent, lauda-
rent, aliosque ad hoc excitarent, sibique crinesinci-
derent. ac genas laniarent, qnee Praficse dicebantur.
Nonius Marcellus, cap* Pnv/icw dieebcmtur apud 1
r tres. quae adhiberisolentfuneri, ut flerent, et fortia
Prwfwa h irpd rijj
facta laudarenl. Glossse veteres
•/.'/ljt,: i-j -f, sxfopa. Konroitsvq, Orov-wo^ s~ txfopdv,
id est, quae lectum preecedens in elatione mortui la-
niatur, quae in elatione mortuilugubrecarmencanit.
Glossffi veteres mss. biblioth.Corbeiensis barumme-
minere Prieficw prim.ipes plan tus. Ilunc morem
:
nobis declarat Servius. iu xu /Eneidos Moris fuit
apud veteres ut ante rogos humanus sanguis effunde-
retur vel captivorum, vetgladiatorum,quorum si forte
copia non fuisset, laniantes genas suum effunde-
bant. Idque videtur In lege xu tabularum apudCice-
ronem", lib u. de legibus, ubiejusmodi insania pro
hibelur Midieres genas ne ra tunto, neve lesswn fu-
:
ncns ergo habento. Ubi lessus est carmen funebre
quod alias nsenia dicitur. Ejusmodi mulieres etiara
eapillos scindebant, ut hicprohibetur hocpalamest
ex Lucilio xxn. apud Nonium. loco citato Mercede
pui conductat flent alieno in funere multo, et capillos
scindunt. ToBSurae et rasura capillorumin fum-ribus
etiamGrsecis asilata fuit, luctuscausa, Euripides, in
Alcestide, actu l :
r)
Kv.i figXava arokum
\ );v rj'jj.'.yj.-J) r,3ri
Id est, num coinam secem, aut pullo cultu vestium
jam indui oportet ? Et actu n
II;v9o: yj-jv.r/.o: ri?o"b*g
koj'j'j euoxxsc, xai !j.-~/.'j.'j.-£-)m
Id est, hujus mulieris luctus esse participes
coma3 rasura, et pullis amiculis. Sic olim apud
./Egyptios in quacunque domo canis mortuus fuerat
omnes domestici universo corpore raso magnoluctu
atficiebantur, ut scribit Eusebius, lib. n de Praepa-
ratione evangelica, cap. 1. Ungulas quarum in hoc
capitis loco fit menlio, suntinstrumenta ferrea pra>
curva et acuta in modum unguis, lacerandaB carni
idonea, quilms carnifices olim in martyrum suppli-
ciis utebantur, quae et fidicul r dicuntur, ut clarum
est ex sancto lsidoro, lib. v Originum, cap. 27 Un-
guliv dictw quod effodiant ; hee et fidiculai quiaeisrei
in eculeoJorquentur, ut fidcs inveniatur, Idem patet
ex Glossis Cyrilli " OwZj; oj si; -v. ^affavioT^pta,
: habet.
fidiculce, id est, unguesseu angulse. quarum est usus
in torturis, seu quaeslionibus. Idem facile colli-
gitur ex Prulentii Ferislephano de sancto Romano
martvrc : •
.... Cum furens interserit
Asclepiades, vertat ictuin carnifex
In os loquentis, inque maxillas nianuin
Sulcoscjue acutos, et tidiculas transferat.
Et paulo Post;
linplet jubentis dicta lictor improbus
Charax.it ambas ungulis scribentibus
Genas....
Ubi vides. cum imperavit proeses genas martyris la-
cerari fidiculis, postea a poeta subjungi genas mar-
- a ministris ungulis charaxan scribenlibus ex
quo liquido constathivcvocabulaejusdem esse signi-
ficationis Isidorus a fide nomen dcducit sed vcr-
bale esl a praeterilo fUi, verbi findo. Ilujusmodi un-
De defunotorum memoria, et pro eorum quiete
Orationibus, vide apud Epiphanium, de Expositione
fidei n 2'3 Jam vero quod ai morluos spectat nomi-
natim dlorum fit mentio ; ac preceset sacrificia, mys-
'
GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT7E. 466
Nam pagani, A gula? erant bisulcre, seu bifidse, idestduosmucrones
et sepeliebant, mercede babebantincurvos, ut clarum est ex eodem hymno :
.... Sponte nudas offerens
Costas bisuicis exsecandas ungulis
mucro.
Unde infra appellalur ungula, hiulcus
:
Scindunt utrumque milites teterrimi
Mucrone tuulco pensilis lalus viri.
:
Et h»c de ungulis. ro Herbarius, quod sequitur, est
veneficus, 47 8
0D herbas malcficas et herbarum
venena quibus veneficus utiLur Unde vocabulum
Callicum enherber, id est veneno aliquera necare.
Vetus pceta :
:
Soubs gist le frais serpent cn herbe,
Fuyez, enfunts, car il enherbe.
477 Ante haec verba Si cessaverit suscipere eum. desun
:
nonnulla ; non enim cohaerent ista superioribus. Vo-
cabulum at <.Y/tforcorruplum est lege accipiter. Hic
;
~\ Pcenitentia datur ob morticini et suffocati esum, qui
etiam prohibetur can. 63 apostolorum, et can. 77
sextGB synodi. Huc spectat illud Burchardi, cap. 5
;
libri xix Comedisti morlicina, id est animalia qua? a
:
lupis seua canibus dilac.crabantur, et sic mortua in-
venta sunt 9 si fecisli, decem dics in pane et aqua pae-
nitere debes. Comedisli avesquas oppresserat accipiter,
el non prius occidisti eas ferro aliquo f si fecisti, quin-
que dics in pane et aqua pwniteas. Sequitur Si gal- :
lina in pute moriua fuerit, etc. His fere similia re-
>
xefta rp iynj. feruntura Burchardo, lib. xix, cap. 106, ex Poeniten-
-=-'>.ot tiali Romano Si quis dederit alirui liquorem in quo-
:
;
mus, vel mustela mortua inventa sunt, si laicus est,
septcm dies pceniteat ; si in ccvnobiis contigerit, tre-
centos 1'salmos cantet, Qui postea noverit quod talem
: potum bibcrit, sexaginta Psalmos cantet : Sequitur:S«
quis mus, autgullina, etc. Haud absimile est id quod
xoivoOaQai \iyut
refertur a Burchardo, ex eodem Pcenitentiali Ho-
~to\yj.
mano Qui comedit, vel bibit intinclum a familiari
:
jubeo bestia, id est cane, vel cato, et scit, ccntum Psahnos
q
canlet ; sinescit, duos dies jejunct ; vel si redimere
voluerit, quinquaginta Psalmos cantet, Sequitur Si :
piscis mortuus fuerit in piscina, etc. Huic simile est
illud Burchardi, lib. xix, cap.S Comedistipisccm,qui
:
mortuus est in flnmine inventus ? si fecisti, tres dies in
pane et aqua pcemteas. In bis verbis : Nemo manducet
carnem ejus, to ejus refcrtur ad to animalis cum quo
homo coierit. Sequeutia, Si voluerit pro anima sua
dare, etc. luec corrupta sunt, nec satis superioribus
:
cohserent, et sic legenda arhitror Si voluerit pro :
anima sua clare eleemosynam de liis pccuniis quae fue-
runt de prwda, el suam egit pwnitentiam, potestatem
Huc usque Codex Corbeiensis, inquo, utarbitror,
finis hujus Poenitentialis desideratur. Haec autem
breviter perstrinximus, ut aliquam lucem huic Poe-
nitenlialiafferre possemus. Nec plurade antiquorum
poenitentia Christianorum scribimus, cum ante nos
multi docti viri in hoc campo decurrerint, ac pree-
n
serlimGabrielAlbaspinceus,episcopus Aurelianensis,
lib, n observationum Joannes d'Artis, juris in Uni-
;
vcrsitate Parisiensi antecessor et prolcssor regius,
in libro deCanonica Ecclesiee disciplina circa sacra-
menta, etc. ; et Dionysius Petavius, societatis Jesu,
in Animadversionibus in sanctm Epiphanium. ad
haeresina59, qu<e est Novatianorum nec est nostrae ;
consueludinisomnia doctorum scripta congerere, ut
faciunt hodie nonnulli immanium voluminum con-
sarcinatores, qui librorum mole non tam musas or-
: nantquam bibliothecas et bibliopolarum officinas
onerant. Sed redeamus ad propositum.
; 680. Missa pro episcopo defuncto. Sequuntur Missaj
* prodcfunctis quarum mentio est in concilio Bra-
teriaque frequentantur. Consule animadversiones
doctiss. Petavii Tom. n. p. 367. Plura de hoc argu-
mento lege in notis ad lib. 4. Dialog. Cap. 55. De
eleemosynis ad mortuorum refrigerium lege Paulinum
.67 IN S. (iREGOnil
carensi,! cnn., quaruni cauia aliquid de exsequiis
defunctorum dicemua duobua hic deacripti
quiarum offlciis, uno ex Codicems, Rhetnensi. altero
cx Codice iiis. Ratoldi abbatis. Sic igitur
Codex : vivunl fideliter depreceraur, utboc corpas
ulndpit iif/irhnn pro dcfunrlis, I n prifMt riinlnlnr
Vsalmus in cxiiu Israel, cum AnHpkona, vel Alleluia
Deinde has Oraliones cantat presbyter : ari, cuique in judicio roisericordism
« PisB recordationis affectu, rratrea
commemorationem faciamus 479 Cfir noslri ill.
quera Dominua de tentationibus saeculi assumpsit,
obsecrantes misericordiam Dei nostri, ul ipsi retri-
buere dignetur placitam, quietam mansionera re-
mittat onines lubricse temeritatis offenvas ;ut, con-
cessa plenae indulgentiae vcnia. quidquid in Ooc
saeculo proprius error attulit, toliiin ineffabili pietale
ac benignitate sua compensel. Per Dom. Collecta
sequitur Diri vulneris novitate perculsi, ef quo-
: grantium in nomine tuo de bac inatabih et tana
dammodo cordibus sauciati, misericordiara tuam,
mundi Rcdcmplor, fidelibus vocibus imploramus.ut g
cbari nostri animam,ctc. Collectasrquitur Tunobis,
Domine, auxilium pncstare digncris, tu opem, lu
misericordiam largiaris. Spiritum etiam famuli lui
ill. ac chari noslri.elc. Item alia Suscipe, Domine,
: tieayocem in defunctorum offlcium nou fuisse prea-
animam servi lui revertentem ad te dc yEgypti par-
tibus, proficiscentem ad te. Emite Angelos tuos
sanctos in obviam illi, et vias justitiae demonstra
ei, etc. Item Prwfalio defunctorum Antiqui memores:
chirographi, fratres dilectissimi, quo primi hominis
peccato, et corruptioni addicta est humana conditio,
sub cujus leges ibi unusquisque formidat quod alii
accidisse videat, Omnipotentis Dei misericordiam
deprecemur prospiritu chari nostri, cujus hodie de-
positiocelebratur ut eum in seterna requie suscipiat,
et beata resurrectione repraesentet. Per. Collecta
nunc sequitur : Deus, qui justis supplicationibus
pnesto es, qui pia vota dignaris intueri, da fainulo
tuoN.,cujus dicm depositionis hodie ofiicia pia
pncstamus, cum sanctisatque electis tuis beati mu- p
neris portionem. Dicuntur capitula. In memoria, et
rel. ; Ne trabas bestiis, et rel. ; Exsultent sancti, et
rel. ; Pretiosa est, ct rel. Exsultabunt sancti et rel.
; seu gratiaruin actione. et dispositione ad consecra-
Itemoratio antequam ad sepulcrum deferatur. Prwfalio.
Deum judicem universitatis, Deum coslestium et ter-
restrium etinfernorum Dominum deprecemur pro
Spiritu chari nostri ill., ut eum Deus in requiem col.
locare dignetur, et in parte primaeresurrectionis re-
suscitet. Per Dominum nostrum Jesum Christum.
Collecia sequitur Te, Domine sancte, Pater Omni-
: Idem patet ex concilio Agathensi, can. 32 El in
potens, aelerne Deus, supplices deprecamur pro-
spiritu famuli tui illius, quem ab originibus hujus
sueculi ab te arcessire prsecepisti, etc. Item nunc
Proefatio Omnipotentis misericordiam deprecemur,
; dictione dimittatur. Sumitur etiam pro Collectaseu
cujus judicio aut nascimur aut finimur utspiritum
fratris nostri ill., quem Domini pietas de incolatu
mundi hujus transire praecepit. requies aeterna sus-
cipiat, et eum beataresurrectione praesentet, et in
sinibus A.brahae,
_
7 ?
.. —
— Isaac, Jacob collocare_ dignetur.Per
Dominum nostrum. Collecta sequitur Deus, quiuni-
versorumcreator etconditor es, qui cum sistuorum
beatitudo sanctorum praesta nobis petentibus, etc.
Item Oratio ad sepulcrum priusquam sepeliatur
Oremus, fratrescharissimi, pro spiritu chari nostri
ill., quem Dominus de laqueo hujus sreculi liberare
dignatus est, cujuscorpusculum hodiesepulturaetra-
detur, ut eum Domini pietas inter sanctos et electos
suos, id est in sinu, Abrahae, et Isaac, et Jacob, col-
locare dignetur, et partem habeat in prima resur-
rectione ad quam factus est, orantibusnobis per Do-
minum Coltecta ejusdem sequitur Opus miseri- : turae ex Cod. ms. Raloldi abbatis in hunc modum
cordise tuae est, Pater Omnipotens ;elerne Deus,
Ep. 33, ad Alethium Benedirta conjuais tuse ani-
;
mam illam transfundente Ckrisli manu,
refecisti, in
quce tua pauperibus erogabantur. Et in fine ejusdem
epistolae Jam pascitur tuis panibus, et a/fluit tuis
opibus.
URIHJM SACHAMENTOItlJM NOT/E. 408
\ rogare proaliis, qui nobisnon lufflrimi i|"-,
i lomine, animam lervi lui <H etc. Prafatio .
pulturam Debilumhumani corporis sepeliendi offl-
:
Rheme i iuiii Qdeliura more complentes, Deura eni omnia
uobis ;<
in infirroitate aeptura. in virluteetordine sanciorum
: resuscitet, ut ejus spiritum el Sdelibaa jabeal
Inbuat,
charissimi, quemque morte redemptum, debitnni [Lea debito]
' solutum Patri reconciliatum, boni pastom humeria
reportatum, apiritu sancto protectam, in comitatu
Bsterni regia perenni gaudioet aanetorun oonaortio
; perfrui coneedat. PerDominum.Omnipotens BBterne
Deus, •
bumanoeorpori a teipioanimam inapirara
,
tj i
dignatus es, etc. Redemptor animarura Dei
nitatem concede funeUs, etc Commendamui tibi,
Domine. animam Eratris nostri ill., etc "i- 480
incerta sempiternam illam ritam ac lastitiam ccelesti-
bus prsesta salvjim. Per Dominum nostrum.
: Hactenus officium sepultursB ex oudice Rhemenei.
ln quod heec paucula notanda sunt, et in primia hase
verba vel alleluia, ex qutbna constat oliin banc lasti-
termisaam, ob laetitiam quee toti Ecclesiae ex rnorte
Justorum obvenit, utridere eetapud aanctura Riero-
nymum, in epitaphio Fabiohe Bijaftt fatnaeo :
tanii proenuniia luctut, totius urbis populum ad exse-
quias congregabat : sonabant Psalmi, et aurata tprta
templorum in sublime quatiebat alleluia. Eaec laetitiae '
vox a Graecis canitur in liturgia v.-, xotftTjfievTot?, id
est, de his qui dormierunt, finita Epistolae lectione.
Post iiaec verba, Canlat presbuter, videtur deesse to
Prwfatio, quia non est bsec Oratio, sed Orationis de-
nuntialio, quemadmodum infra scriptum est Item :
Pra>fatio dcfunctorum, siquidem est denuntiatio «eu
invitatio presbjteri per quam invital poputum ad
orandum, queinadmodumsiipranotaviinusadferiara
quartam majoris hebdomades.
Itaque in sacris hoc nomen Pra'falio bifariam
usurpari notandum est, primo pro illa Praefatione,
tionem, quae Canoni Missae praemitti solct secundo ;
proilla denuntiatione, seu invitaiione ad oranduma
presbvtero pronunliata, quae Collectae seu Orationi
praeponi solet, ut in hoc defunctorum officio facile
est animadvertere. Postea sequuntur capitella qui'
sunt versiculi quidam, ut ex ipsomet officio constat.
:
conclusione matutinarum cel cesnertinarnm Missarum
post hymnos capilelia de Psahnis dirantur. et plebs,
collecta Oratione. a l vesperam, ab eviscopo rum Bene-
; Oratione, Gregoriu- Turonensis. lib. l, de Miraculis
sancti Martini, cap. 5 Nasn noveritis fratrem meum
:
Martnium sacerdotem egressum fuisse de corpore. me
autem ejus funeri obsequium prcebuisse, peractoque ex
more
..„_.. _ servitio,
__-. ._.._ —.^
capitellum
, vobis excitantibus non ex-
: " plevi. Teridius, in regula monachorum, n. 51 Per- :
fectis Missis, dicile t&atutinos directaneo. Exaltabo
te, Deus meus et Rex. Deinde. Confilemini. Inde
: Cantemus Domino. I.auda, anima mea, Dominum.
Bcnedictioni>m(]eg.Benedictionrs)Lau(in[e Dominum,
deccelis. Te Deum laudaraus. G'oria in excelsis Et
omni Dominira v 'C dicatur.
capitello (lege capitellu n)
Post haec verba, Priusquam sepeliatur, videturdesi-
derari ro Prcefatio. Nam haec quae sequitur. Oralio
nonest. sed Praefatio.
His ita elucidatisexscribendum estofficium sepul-
:
« Incipiunt Oraiiones in wjenda mortuorum. CuiA
a
Ad h;rc referri potest quod legitnr apud Vict
Vit., Hist. Vandal. persccu»., cap. o Q is verosusti.
:
neat. ac possitsine iaerymisrecordari cumprxcipcrel
nostrorumcorjiora defunctorum, sine solemnilatc hym-
norum, cum siicnlio adsepulturam perduci?
 . t
469 IN S.
omnia in agone sui exilus dissolntione corporis
fuerit laborare, convenire studebunt fratres, velaetert
quique fideles et canendi sunt septem peenitenfiae
;
Psalmi. idest duo Domine, ne in furore luo, et duo,
Domine. exaudi. Beati quorum, et De profundis, et
Miserere mei, Deus. Alque agenda est litania, pr ut
permiserit ratio temporis, el secundum quod in cansa
egressuri perspiei poterit, vel xstimari. Pinitis autem
sanctorum nominibus, mox incipiatur ab omnibus re-
spons:is Subvenile, sancti Dci. Quo finito, dicat sa-
cerdos lianc Oiationem sive comincndaliciiem pro eo :
Oratio. Tibi. Doinine.commendamus animain faniuli
tai (7/., ut defunctus sasculo tibi vivat, ctc. Alia. Mi-
sericordhm luam, Dominesancte, Pateromnipotens,
aeterne Deus, pietatis affectu
gimur, autem quidem supervixerit, canantur
etc. Si
alii Psalmi, vel agatur litania, usquequo anima cor-
pore corruplionis absolvatur [n cujits egressu dicatur :
Antiphona Suscipiat te Christus, qui vooavit te, et
: pavesco. Et ter Kjrie eleison. Item Oralio Fac, quae-
in sinum Abraha» angeli deduc'ant te. Psal In exitu
Israel. Sequitur oratio Omnipolens sempiterne :
Deus, qui humano corpori animam ad simili- 481
tudinein tnam inspirare dignatus es. etc. Item Anti-
phona Chorus Angelorum te suscipiat, et in sinu
Abrahse le collocet, ut cum Lazaro quondam pau-
pere aeternam habeas requiem. Psalm. Dilexi quo-
niam, usque Ad Dominum cum tribularer. Sequitur
Oratifi : Diri vulneris novitate perculsi
modo cordibus sauciati, etc. Tunc rogat pro co sa-
cerdos orare : Et ne nos inducas in tentationem. Ite-
quiem <plernam. Anima ejus in bonis demorabitur.
Et non inlres in judicium. A porta inferi. Partem
beatae resurrectionis oblineat, vitamque aeternam
habere merealur in coelis, per te Ghriste Jesu, qui
vivis et regnas Deus per omnia ssecula sasculorum.
Alia : Deus, cui soli competit medicinam praestare
post mortem, etc. Tunc lavatur corpus defuneti. Ora-
tio post lavationem cerporis antequam de domo effera-
tur Oratio. Suscipe, Domine, auimam sorvi tui N.,
: electorum animae, deposito carnis onere, plena feli-
quam de ergastulo hujus sseculi vocare dignatus es.
etc. A lia : Suscipe, Domine, animam servi tui N.,
ad te revertentem veslem coelestem indue eam, et
: tur in sep>dcro corpus defuncli. Orationes post sepul-
lava eam sancto fonte vitae ffilernae, etc, Tttnc cum
Responso Subvenite, Sancti Dei. et aliis responsis de-
functorum deportatur ; et cttm appropinquatum fuerit
Ecclesiae, canitur Psaimus Miserere mei, Deus, cum
Antiphona Requiem seternam In ecclesia autem re-
quiescet corpus defuncti, quoadusque pro ejus anima
Missa canalur, et offeratur ab omnibus quibus fuerit
visttm. Incipiunt Mi*s;e. Oratio. Quaesumus. Domine,
pro tua pietalc miserereanimae famuli tui ill., et a
contagiis mortalilatis exutam, etc. Lectio Epistolse
beuti Pauli apostoli ad Thessalonicenses. Eratres, No-
lumus autem vos ignorare de dormientibus, elc. Se-
quitur sccundum Joannem. In illo tempore dixit Mar-
tlia a Jesum Domiue, si fuisses hic, etc. Super
1 :
oblata. Animam famuli tui ilt. Domine, ab omnibus
vitiis et peccatis conditionis
munditulit immolala peccatum,
oblatio, quae totius
Per Dominum. Prsefatio, /Eterne Deus Quoniam
quamvis humano generi morlis illata condilio a pec-
tora Iiumana mentesquecontristet, ettamenclemen-
liae tuae ilono spe futurse immorlaliialis eiigimur, ac
memores salulis aeternae non timemus lucis hujus
Bustinere jacturam. Quoniam beneficio graliae luae
fidelibus vila non tollitur, sed mulatur atque anim;e
corporeo ergastulo liberata- horrent mortalia, dum
immortalia consequuntur. (Jndequaesumus ut famu-
lus tuus ill. beatorum tabernaculis constitutus eva-
sisse se carnales glorietur angustias, diemquejudicii
cum tiducia votoglorificationis exspectet. Infra Ac-
(ioneni. Hanc igitur oblationem quam tibi proanima
InM?. pcccata ytostra conlrislet ;tamen.
est manifestus.
b Iu Ms.,7'///:eteadem manusuprainterlineas,w*7u.
• In Ms . ,
fideliter sed male.
;:
GREGOR.I L1BRUM SACRAMENTORUM NOTjE. 470
oisa ^lfamuli tui II. offerimus, quem hodiecarnali corrup-
I lione liberasti. queesumus, Domine, placatus acci-
pias ; et quidquid bumanae conditionis ohreptione
contraxit exp^dias, ut, tuis purificata remediis, ad
gaudium sempiternum perveniat. Per Dominum nos-
truin Jesum Christum. Ad Complendum. Prosit, Do-
mine, quassumus, animio famuli lui ill.Post celebra-
i!
tionein denique Missxstat sacerdos juxta feretrum et
dicit hanc Orationem : Non intres ln judicium cum
servo tuo, Domine, ill., quoniam nullus apud te jus-
tificabitur homo, nisi per te omnium peccatorum
tribuatur remissio, etc. Seqiiilur Responsarium : Sub-
venile, sancti Dei. Versus Chorus angelorum eam
suscipial, et in sinu Abrahse eam collocet. Et ter Kj-
rogare pro aliis co- . rie eleison. Item Oratio Deus, cui omnia vivunt, et
cui non pereunt moriendo corpora nostra, sed mu-
tantur in melius, etc. Sequilur Responsorinm Ante-
'
quam nascerer, novisti me. Versus Commissa mea
. sumus, Domine, hanc cum servo tuo dcfuncto ill.
misericordiam, etc. Tuncrogat pro eoorare sacerdos
Et ne nos inducas. Requiem aeternam. A porta in-
feri. Oratio Inclina, Domine, aurem tuam ad preces
nostras, quibus misericordiam tuam supplices 482
deprecamur, etc. Et sic levatur de ecclesia cum Anti-
phona Aperite b illi portas justitiee, et Psalmo cxvn,
idest, Confitemini Domino quoniam bonus. Et de-
el quodam- portatur usque ab sepulcrum. Oratio ante sepulcrum.
Pia; recordationis affectu, fratres charissimi, com-
memorationem faciamus chari nostri ill., quem Do-
minus de tenlationibus hujus saeculi assumpsit, etc.
Sequitur Antiphona Ingrediar in locutn tabernaculi.
Psalm. Quemadmodum desiderat. Oratio Obsecra-
musmisericordiamtuam,omnipotensa3terneDeus,qui
hominem ad imaginem tuam creare dignatus es, etc.
Sequitur Antiphona Haecrequies mea insaeculum saa-
culi. Psalm. Memento, Domine, David. Oratio Deus
apud quem mortuorum spiritus vivunt, et in quo
C citatelaetantur, etc. Sequitur Antiphona De terra
plasmasti me. Psalm. Domine, probastime. Et poni-
tum corpus. Oremus, fralres charissimi, pro spiritu
chari nostri ill., etc. Alia. Deus, qui justis supplica-
tionibus semper praesto es, qui pia vota dignaris in-
tueri, etc. llem aliaoratio. Deus vitae dator.et huma-
norum corpornm reparator, qui te a peccatoribus
exorari voluisti, etc. Itemalia. Deus, qui humanarum
animarum aeternus amator es, etc. Alia. Deus, qui
justis supplicationibus semper prsesto es, etc, ut
supra sed superiore diffusior est.Item alia. Temeritatis
quidem est, Domine, ut homo hominem, mortalis
mortalem. ciniscinerem tibi Domino Deo nostro au-
deat commendare. etc. Alia. Debitum humani cor-
poris sepeliendi officium fidelium more complentes.
Deum, cui omnivivunt, c supliciter deprecemur, etc,
, Tunc rogat pro eo orare sacerdos, el dicit capituta si-
humanae huec absolvat cut superius Et partem beatae resurrectionis
: obti-
D neat, vitamque aeternam habere mereatur in ccelis,
: per te, Christe Jesu, qui cum Deo Patre in unitate
Spiritus sancti vivis et regnasDeus, per omnia sae-
cula saeculorum. Amen. Psalm. Miserere mei, Deus,
secundum magnam. Requiem eeternam. Sequitur
Oratio : Absolve. Domine, animam famuli tui z7/.ab
omni vinculo delictorum, ut in resurrectionisglpria
; inter sanctos tuos resuscitatus respiret. Per Domi-
num noslrum,etc.Amen Requiescatinpace. Amen.»
Hactenusofficiumexsequiarum exCodiceRatoIdi
in quo primo notandumest d agendam sumi pro of-
ficio divino. Sanctus Benedictus, cap. 13 regulae :
Plane agenda matulina vel vespertina nontranseat ali-
quando, etc.
Sed error In Edit. Pamel. legitur
<* in agenda mortuorum
:
Orationes.ln Cod. Reg. Suec, item alix Orat.in
agenda mortuorum. Porro doctissimus Quesnellius
ceaset agendam, in libris liturgicis idem siguificare
471 IN S. GREGORll LllilUJM BACRAMENTORUM NOT7E. 47*

Sccundo commendationera csse Orationena pro A Iiimjs. lib. ix CoufeM., cap. 13. Vamque illa, Unmu
mortuis. Meminit conciliumMilevitanumn, can, 12: ,ii'iiic die resolutioni uae non cogitavit eorptu uum
Snr Prsefationes, tive commendationet, tive manuum umptuo t ' uronen i§, lih rui
"i /' Gregoriua l

impositiones ab omnibus celebrentur. Ei coociliuui To- Ih-i ., cap. 2\ In ilica u bis Met.
i> i

letanum iv, can. 12 ComponunturMittBB, tioepi

: cum grandibus ornamentis el multo auro ConaUotini
i ri Oraliones, sivecommendationes. Bsl etiara ofncium magni corpui purpurea imperialique reate el diade
iii defunctis. Conciliura Gartbagin. m, can. 29 mate ornatum el inaurea capsa incluaum lepultura
'Zniii sialiquorum pomeridiano tempore defunctorum, csi, ni icribil l.nvhiiis, lib. iv de Viia CootUnlira,
sive episcoporum,seu cLericorum, tive cseterorum eom cap. '< i. Ouali vc-h- ornatui imperalor Jualinianua
(

mendatio facienda est, solisOrationibusfiat, ti illi qui sepultus fuerit, sic describit Corippus, lib. io lau- )

fnruiiit jiini pransi inveniantur. dem Jusiiin minoru :

Tertio notanda cst lotio corporis defuncti juxta Et iuiit inicxiam pretioso murice i ectem,
antiquam ihristianorum consuetudinem.quidefunc-
I Ju itinianorum lenee ubi tota laborum
tis omnia pietatis officia exhibere solenl, preesertim Necto auro insigni i fuit, gemmisque coru
ob spem futurac resurrectionis, quaa ab apostolis ad II ic barbaricas llexi phalangi
nos manavit, ut videre cst Act. ix, de Tabitba Jop-
i
lci tso le ordim
Pictor, acu tenui, multa formaveral arte.
pensi mortua. quae sancli Petri ministerio rcvixit :

Pi ceral el fulrum nistar* coloribui aurum,

(jnam cum lavissent, posuerunt eam incaenaculo. Hujus
lotionis mcntio esl apud Eusebium, lib. vn llisl.
eccl., cap. 17, ex Dionysio Alexandrino Quin etiam
sanctorum corpora, manibus erertis supinisque exci-
pere, gremio suo reponere, occludere oculos, ora ob-
turare, adhaerescere, complecti, Xowrpots x«i nz-
illis
ptoTo).«i; xaraxoo-powvTec, id est, lavare et vestibus in-
duere non gravati sunt. Apud Gregorium Turonen-
sem, cap. '3 lib. de Vita Patrum, de sancto Gallo
Arvernue episcopo.Exinde ablutus 483
wque vesti-
tus in ecclesiam defertur. Et mullis aliis locis. .\ibil
agitur hic de mortui corporis unctione, quae tainen
apud multos olim usitata fuit, ut clarum est ex Pru-
Omuii ut aspicieot ceu corponi ven puta
Effigics auro, sanguis depingitur ostro.
:
li Ipsum aiiicin m media victorem pioxerai aula
Effera Vandalici calcantem colla lyranoi,
Plaudentem Libyam fruges laurumquo torentem.
484 ^ddidil anliquam tendentem bracnia Bomam,
Bxerto et nudam gestantem pectore mammam
Altricem imperii ubertatisqne parentem.
Haecideo fieri vivax Sapientia jussit.
Ornaturn ut propriig funus cejrae triumpbia
Augustum in tumulum fatalia ducerel bora
Non dispare se[>uitus esl ornalu Carolus Hagnns, ut
scripsit quidain monachus EagoJismeosifi in ejus
Vita Corpus ejus aromatizatum est, et in sede aurea
:

dentio in Cathemerino hymno de exsequiis defunc-

positum est in curvatura sepulcri, ense aureo accinc-
torum :
tus, Evangelium aureum tene>isin manibus. reclinatis
Aspersaque myrrha Sabseo humeris in cathedra, et capile honeste ereclo hgato
Gorpus medicamine servat. aurea catena ad diadema et in diademate lignum sanclae
Corippo, lib. ni in laudem Justini minoris: crucis positum est. Et repleverunt sepulcrum ejus aro-
Centum alioe species, unguentaque mira feruntur, matibus, pigmentis, balsamoet musco,et thesaurit mul-
Tempus in aeternum sacrum servantia corpus. tis in auro. Vestitum est corpus ejus vestimentisimpe-
rialibus, et sudario sub diademate factes cjus operta
Quod sane etiam in primordiis nascentis Ecclesiae
factitatum fuisse constat ex Tertulliano, in Apologe- C est. Cilicium ad carnem ejus positum e$t, quod secrelo

Thura plane non emrmus. Si Arabiae queruntur, semper induebatur : et super vestimentis impei iaiibus
tico :

pera peregrinalit aurea vosita esl, qwun Romam por-

scient Sabwipturis et charioris suas merces Christianis
tare solitus erat. Sceptrum aureumet scutum aureum,
sepcliendis profligari, quam diis fumigandis.
Fuitalia defunctorum unctio. scdinter ipsasexse- quod Leo Paiia consecraverat ante eum positu sunt ,

dependentia. Kl clausum et sigillnlum est sepulcrum

quias cum, divinis hymnis decantatis, ust« tov «o-7r«o--
tw xsxoiayjuivw to ela.iov ejus. Sanctus Gregorius Nyssenus, in epist. ad Meli-
p.6v i-KiyJ.li 6 ieptxpyiii, id est,
post salutationemdefuncto oleum infundit pontifex,
tinensem episcopum, de sepulcrorum violatoribus
inquit Dionysius cap. 7 Hierar. eccl. Quae quidem
agens, sepultorum meminit ornamenti. Unde olim
tot leges in sepulcrorum violatores. Non tamen hic
unctio non ad cadaveris conservationem in usu erat,
sed ad declarandum eum qui defunctus estjam sacris mos ita fuit Ecclesiae universalis, quin alicubi de-
certaminibus essc functum, quemadmodum ante functorum corpora linleo candido involverentur ;

baptismum oleo fuerat unctus in signum subeundo- quodinnuit Prudentius hymno supra citato :

rum ejusmodi certaminum, ut scribit idem Diony- Candore nitentia claro.

sius. Exstiterunt olim quidam hseretici, quos Theo-
doretus, in hbro 1 de hf«retic. Fabul., haeresi 1S,
Ascodrylas vocat, qui defunctos suos ungebant, sed
vanaquadam superstitione ducti, quamnotatsanctus
Irenseus, lib. i adversus haereses, cap. 18 Alii sunt
qui morluos redimunt, in fine defunctionis mittentes
eorum capitibus oleum et aquam, sive supradictum
Tandere lintea mos est.
Episcopi defuncti vestibus induebantur sacerdotali-
bus seu Poutificalibus. Beda, apud Amal.irium.capite
mox citando, agens de sepultura sancti Cutberti
:
p. Lindisfarnensium antistitis: Vestimento sacerdotali
indulus. Flodoardusjib. iv Hist. eccl. Rhein.,cap. 48,
agens de inventione sancti Merolilani Scoti Conspi- :

unguentum (opobalsamum) cum aqua, et cum supra-
dictis invocationibus, et incomprehensibiles et invisibi-
les principibus et potestalibus fxant, ut superascendat
super invisibilia interior ipsorum homo, quasi corpus
quidem ipsorum in creaturamundi relinquatur , anima
veroprojiciatur Demiurgo. Unctos vestibusinduebant,
ciensque videl corpus integrum sacerdotalibus infulis
redimitum. Credibile est enim hunc sanctum virum
episcopum fuisse, quia peregrini Scoti illi clcrici. ut
plurimum, erant episcopi, rcgionarii vinelicet, sinc
tituloconsecrati. Idem legitur de sancto Birino epis-
copo Dorcestrensi, apud Suruim, tertio Decembris ;

ut constat ex Joanne Moscho, cap. 78 Limonarii, de Invenlus est quoque annulum .itrm crux plumbea, calix
quadam puella, quae hufv uz-</. irollw twv ia«Tiwv, parvus. pnrticulw vesHmentorum ejus, quae sane pon-
id est, sepuRa est cum multis vestibus: illseque pre- tificalia sunt, ut ex circumstantiis clarum esl; et de
tiosae erant, pro qualitate personae, videlicet. Sanc- sancto ('ebhnrdo episcopo Constantiensi. lib. Vitae i

tus Hieronymus, in fine Vitac sancli 1'auli Cur et : illius, cap. 22: C.um ergo hlus, et SQXerdotnlibus, ut
mortuosvestros auratis obvolviiis vestibus ? cur ambitio moris est, vestibus in iutus, el. feretro imposilus ad ec-
inler luclus lacrymasque non cessat f ancadaveradivi- clesiam fwsset deportalus (Apud tlenr Can., tit. 6,
tum nisi in serico pulrescere nesciunt ? Sanctus Augus- ant. lect.) Hinc capiendus est sanctus dregorius Tu-

ac Missam; et Actioncm in Canone esse consecratio- lib. i, cap. 3, Rerum liturg. Lege integram notam 8
nem ipsam laudatque eminentissimum. card. Bona,
;
Quesnellii, ad epist. 11 sancti Leonis.
 473
ronensis, cap. 3 libri de Vita Patrum, de sancto
Gallo Arveruae episcopo Exinde. ablulus et ccsiiius
tii eeclesiam defertur. Etcap. t de sancto Gregorio
Lingonum episcopo Sed nec de ipso vestimento,
quod cum eo positum fuit, aliqwd oslen um est dini-
nutum. Sed et aliquando usitaturn fuit ul sacrum
Chris corpus. quod EucharUtiam seu oblatam vo-
i dat diligenttssitne ; sancto Gregorio Turonensi, in
cant, super episcopi defuncli peclus in sepulcro col-
locaretur, ut docet Amalarius Fortunatus, lih. iv de
Offic. eccl . ,Aperte Dominus lieda
cap. 48, ex Beda
declarat in exsequiis sancii Cutberli quornodo vestiri
oporteat epiacopumdefunctujii. lia enim scribit de ejus
exsequiis. Postquam erga sanctx memoriae Cutbertus
episcopus, peracta communione, elevat>s oculis ac ma-
nibus ad Dcum commendans ei ammam suam ct emil-
tens spiritum, srdensque sine gemitu obid va l'a-
trum, a naciijantibus ad nisu/am tiostrnm delalus, toto
corpore ievato, capite sudario circumdalo,oblata, super
sanctum pectus posita, vestimento sacerdotali indulus,
inobviam Christi calceamentis suis prceparatus, in
s/ndone cerala invululus (iniinani habens cum Christo
gaudentem. bubjuncit Amalarius baud duhie
huncesse morem Ecclesiae Romanae.quod Angli ab
illa persanctum Augustinum sancti Gregonidiscipu-
1ii ii fidem
i acceperint ; qui tamen locus cum apud
Bedauj non reperiafur, neclibroivHist Angelorum,
in t|uot'use de sancto Cutberto scribil, nequein Vita
sancti Gutberti ab eo scripla, existimo aliquid in
Excus;s Bedae exemplariisdeesse. quia non arbitror
adeo vecordem fuisse Amalanum quimendaciterea
etiam videtur in Vila sancti Basilii, quoe
finxerit.Id
nomine sancti Amphilochiicircumfertur FJ dividens
panem in tres portiones, unam quulein suscefiit cum
timore niulto, aliam vero servavtt ad consepeliendum
sibi, terliamverosuper coluinbam argenteamsuspendit
super altare A Neque hoc vetitum fuit in concilio
Carthag. in, can. 6 Item placuit ut eorporibus de- :
functorum Eucharistia non detur ; dictum est eniin a
Domino ; Aicipite et edite ;cad raautem necacc»pere
possunt, nec edere, Neque a coneilio antissiodorensi,
ran. 13 Non licet mortuis nec Eucharistiam, nec os-
: siertnl. Haec posteriora verba. Qiv per vitce meri-
culum tradi. Nam luec concila agunt in eosqui Eu-
charisiiam in os delunctorum gratia communionis
inferebant Unde concilium Carthaginense recle sub-
jungil D/ctum esi ennn a Domino
: Accipite et edi-
te,etc. et Antissiodorense, nec oscutum tradi, quia
; terpellavit sanctum Augustinum, Utrum prositahcut,
sumpturi Eucharistiam se mutuo oscuIabantur.Cum
igitur loci exBeda et Amphilochio cilari nullo modo
spectent ad mortui communionem, sed ad colloca-
tionem Eucharistiae sup^r illius pectus, nihil exstat
in illis quod citatis conciliis adversetur. Unde S. P.
N. Benedictus, sacrorum canonumhaud ignarus,ut
quem bis evomueratterra puerummouachum repen-
tina morte raptum ioaedibus parenlum, quod sinc
abbatis Benedictionc convenerat, reciperet, ejus pa-
rentibus manu sua prqtinus communionem corporis
Domiiiici dedit, dicens : Ite, et hoc dominicum corpus
super pectus ejus cum magna reverenlia ponite, et sic
sepullurxeum tradite ; quod cum factumesset.terra
puerum non amplius evomuit,ut scribit sanctus
Grcgorius, u Dial., cap. 24.
lib.
Secundo inhoc officio Ratoldi abbatis sequitur
elaiio cadaveris cum cantu. quam etiam videmus
apud Corippum, lib ui, in
. moratus
. . . Nil plura
Augustus nutu sublime ferelrum tolti
Imperat, et tota populus processit ab aula.
Omnis in exsequias ssxus convenit et Betas.
Quis nunierare poti-st lantae miracula pompnc,
Hinc levit.irum venerabilis ordo canentum,
Vugineus tonat inde chorus, vox sethera pu Isat.
Tertio super ipsum corpus in ecclcsiam delatum,
antequam terrajmandetui-, cclebratur sacrum Missae
sacrificium juxta antiquum morem, qui patet ex
sancto Augustinolibix.Confess., cap. \i Cum cor-
Idemvidere est in citata sancti Birini Vita.
IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. 474
A pus elalum est, imus et redimus sinc lacrymis;nam
: neque in eis precibus quas fudimus,cum offerretur pro
easacrificiiim pretii nosli i.juxtasepulcrumpositocdda-
: nere,priusquamdeponeretur,sicut ulic fieri solet ; con-
cilio Valentino Hispanise cap.4 Postoblatum in ejus
:
commciid/il/diiciii smiificiiim Deo, mox scpidturx Ira-
Vitis Palrum, de sanctoLupicino Celebratis missis, :
ciim suii/mo honore gaudioque sepultus est et multis :
: aliis. quoruin testimonia producere ta^diosuni esset.
Quarto nota caniiTyrtfi elesion, juxta usum vele-
rem, pro;;l preecipiturinquodam concilio Arelatensi,
apud Severinum Binium post concilium m Arela-
tense. Postquam enim concilium probibuit in exse-
quiis defunctorum carmina diabolica et profana,
m subjungit : Si quis autem cantare desiderat, Kyrie
eleison cantel
nolanda sunt Ikpc verba Et sic levatur de
(Juinto
cadaver scilicet, quod dcportandum erat
ecclesia,
B extraecclesiam 486
<*>:quoapparetolim omnibus
;
non luisselicitum m
ecclesiis seu basilicis sepultu-
485 ram consequi. Id [>lane vetat concilium Nannetense
can. G Prohibenduin eliam.secnndnm majorum insti-
:
luln. ut in ecclesia nullatenus sepeliantur, sed in atrio
aiit in porticu.aut extraecdesiam Infraecclesiamvero
autprope altare,ubi corpus Domini et sanguis confXci-
tur, nullatenus habeat licentiam sepeliendi. 13. quaest.
2, cap. Prcecipiendum, idem decretum profertur ex
concilio Vasensi : Null> in ecclesiissepeliantur', sed in
atrio, aut in porticu. aui iu c.redris ecclesiae. Sed hoc
decretum desideratur in duobus conciliis Vasensibus.
: Exstat in conciiio Bracarensi cap. 36 Item l :
placuit ut corfiora defunctorum nullo modo intra ba-
silicam sancloram sepeliantur; sed si necesse est, defo-
ris c/icn murum basilicce usque adeo non abhorret.
Concilium .Moguntinum,sub Carolo Magno celebra-
tum, can. 52, excipit quasdam pcrsonas Nullus :
mortuus infra ecclesiam sepeliatur, nisiepiScopi,abba-
*.•
C tes, aut digni presbyterr, velfideles laici, qui per vitae
mcritum lalcm vivendo suis corporibus locnm acqui-
tum, etc non exslant in tomo II Concilinrum Gal-
,
Hae. Veruin anle concilium Bracarense liberum
i
fuit Chrislianis infra septa Ecclesiarum sepeliri. Id
: clarum est ex quaeslione illa sancti Paulini, qui in-
post mortem, quod corpus ejus apud sancti alicujus
memoriam sepchatur; cui sanclus Augustinus respon-
dens, egrcgium illum de Cura pro mortuis agenda
librum composuit. De hic phiravide lib. i p. 3. cap.
14, reverentissimi ac doctissimi viri Henrici Spon-
dani. Apamiarum episcopi, de Ccemeteriis sacris.
Sexto notandum est hic ad finem cujusque Psalmi
qui antesepulcrumcanilurOrationem seu Collc.tam
interponi quod fit ex prisca consuetudine, quam
;
videreest apud Gassianum, lib, n de noeturnis Ora-
tionibus, cap. 7. Apudillos (monachos .'Egypti) non
rj item sedanlequnm flectant genua, paulisper orant,
;
et slanles supplicatione majorem temporis partein
expmdunt. Itaque puncto brevissimo procidentes humi,
velnt adorantes tanlum divinam clcnienliatn, summa
vetoritate consurgunt. El rursus erecli, expansis ma-
nibus, eodetn modo, quo prius stantes oravcrant suis
laudem Justini minoris : precibus inslantius mmorantu Et paulo posl : Cum
.
autem isqui Orationem colleclurus est e terra surrexe-
rit, omnes parilcr eriguntur. Ibi enim agitur de Ora-
lionibus quaeinipsis Psalmorum intestistiis dicuntur.
In eodem Codice Hatoldi abbatis, in Missa pro
sacerdote vel abbate, [iost Evangelium ha'c Oratio
nolanda venil ;Susctpe,sancta Trimtas, hanc obla
tionem, quam tibi offero pro attiina famuti tui ill., ut
requietn xternam dones ei inler sanctos et electns tuos,
ut in illorvmconsortio vita frutur xlertia. Pcr. Quam
sequitur Oratio super oblata.
.
In eodem Codice post supra mcmoialam Missam
47« IN S. OMKGOMI LIRIUJM SACHAMKNTOIUJM NOT>E.
Bequitdr : Wissa provivib vel ozrvm mwoti Ao-
Gusntfi (ubi ro /v/ sumitur copulative). Omnipotent
sempiterne Deut.qw vivorum dnmh arittimulel mor
tuorum, omniumque muererit t quot tuos fldeei opere
futurot esse prceno&cu, le supplicite> exoro,utpro qui-
bus effundere preces decrevi, etc., ul ln Missali Ro-
rnano, in Quadragesima. Secrbta Deus cui soli
: nota, cum dicitur, vel ipto Dominieodie, ita capien-
cognitus est numerus eleetorum in superna felhitate
locandus, tribus, quseso, ut universorum quos in ora-
tione commendatos suscepi, vet omnium fidelium no-
mina beatw prgedestinationis liber ascripta retineat.
POST COMMUNIONEM furi/irenl H0S, qUCeSUmUS, mii-
:
nipotens et misericors Deus, sacramenta quae sumpsi-
mus. etc, ulin Missali Romano ibidem.
681. Item pdst lectionem. Nominum Qdelium de-
functorum videlicet.
682. Sivetertii, septimi, etc.Consule observationes
nostras ad Concordiam regularum, cap. 7, § II.
487 683. Incipit ordo, etc. Jara dispositis quae ad
Missas et ad alia queedam spcctanl, agitur de ordi- b
nibus ecclesiasticis.
684. Ail sacros ordines benedicendot Ila in Excu-
.
sis. ln Codice Rhemensi legilur, Pro sacris ordmibus
benedicendis. Ubi nola omnes ordines tam maiores
quam minores, appellari sacros, quia perillos cierici
adsuminain illam latriam,qusedivinae Majestatiper
Missae sacrificium exhibetur, ordinantur et conse-
crantur, alii ut Mi<sam ipsam faciant, alii ul minis-
trent. aut quoquo modoinserviant. Diuttirnus lanien
usus obtinuit, ut alii sacri ordines, alii non sacri
appellentur alii majores, alii ininores.
; nis, sicut etiam in Pascha Domini declaratur, perti-
685. Majores gradus ante Evangelium, etc. Ita in
Excusis. Ilodie conlrarius esl usus, quia minores
prioriloco dantur,sectindo inajores; quemadmodum
etiam in Codice Hatoldi abbatis, cujus seriem hic
apponam. InSabbaloduodecim lectionumprimimen-
sis, id est Martii, dicta Oratione Populum /uum,
quaesumvs,Domine propiitus ordinantnr
respiCt, etc,
ostiarii. Deinde, perlecta Deuteronomii lectione,
p sunt omnia dona gratiarum. Nam ibi recenset diei
cantato Responsorio, el dicta Oratione D«<s, qui 7ios
intantis periculis constitutos, etc, fit lectorum ordi-
nalio. Tumdemum, perlecla lectione euteronomii,
cantato Responscrio. et dicta Ooratione Protector
noster aspice. Deus, etc,, ordinantur exorcislse. Post
lectionem Alachabaeorum etdictam Orationera,ordi-
nantur acolythi. Lectionem libri Sapientiae, Respon-
sorium, etCollectara Precespopuli tui, qumumus,
clementer exaudi, etc excipit sub<liaconorum ordi
natio. Lectione item et R<>sponsorio finilis, et dicta
Oratione Quaesutnus omnipotensDeus, vota humilium
respice, etc.,ordinanlur Diaconi I'ost ordinationem
diaconi inlerserilur Missa in ordinatione diaconi,
qufp tamen,ut arbilror. tuncnon dicebatur. Tandein
Collectam Deus, qui tribus pueris miticia^li flammas
igniurn. ,etc, sequituro ordinati preslvyterorum ;
quae
perfecta; legiluiepistola, et sic deincepsMissaabsol-
vilur. lltBC Ratoldi Codex.In Codicibus Rhemensiet
Rodradi miniine exploratum est quis ordo teneatur,
n temporibus Caroli Majoris Pipini [Forte et Pipini]
quiainillis ordinum ratio extra Missarum solerania
describitur,
686. Minores quidem Dominicis diebus. Ita in Ex-
cusis Sed hasc jampridem antiquata sunt.
;
687. Majores iwro in Sabbatis duodecim lectionum.
Nempe inexordio noctis Sabbati, quiiein prima Sab-
bati lucescit, id.est incipit, ita utolim ineunte vi>s-
pere Sabbali, quojuxta veterem Ecclesise consuetu-
dinem dies Dominicusincipit, sacerdotales etlevilici
ordines celebrarentttr etsusciperentur. Ita statuit ex
antiquo more sanctus Leo pnpa I, epist. 81, ad
Dioscorurn episcopuin Alexandrinuin Quod ergo a
:
Patribus nostns propensiore cura novimus observatum,
a vobis quoquevolut>:us custodiri,ut non passim diebus
omnihussn orrihmlis vel levitica ordmatio celeHrelm",
sed /iost dlemSabbati, ejus noctisqua? UiprimaSabbati
lucescit exordia -eligantur, hocestsub legedivini offtcii
substiuantur, in quibus his qui consecrandi sunt jeju-
nis, et a jejunantibus, sacra Binedictio conjeratur. Et
m
A Epi i. 89; Nec tibi con tare tatut tui noverit /«
tatem, qut non die Sabbati tu pere, guod lua ii (n
primam Sabbati, vel ip o Domtnico <lt<- fuerii ordina-
tut Solum iimii maioret nc tri \ •
domi-
i/inii honore dignum judiray qui
tumuntur, hoc diepottt imum tribuonlur. ri»i primo
dum est, ul Dal ordinatio Dominieo die, si Sab-
bati fueril jejunium continuatum, ul Bcripait ep
81. Quod ejutdem ob ervantift erit, mane ip o Do-
<
minico die continuato Sabbatijejunio celebretur.
438 Quod etiam mar fefltum est ex concilio
Claromontano sub Urbano II. pont. mat.,apud Or-
dericum Vitalem, lili. ix llist. eccl. :Ordtnet omni
tempore in vetpera Sabbati, au/ p mte j<junio,
Dominica celebrentur. Etex concilio Rothomagensi,
sul) metropolita Joanne, anno DotoVtri 107-2, ex doc-
trina ejusdemsancti Leonispaps, ean.1 ;Bocetiam
statutum est, nein dandit tacrit Ordrnibut apostolieae
auctoritatts viotatoresinveniamur. Legiturenim in <le-
cretis Leonis papae, quod non pasxim diebus omnibut
tacri ordines celebreniur, etc, quod ejutdem ob
vantiae n-it si mane ipto Dominicodie coniinualo Sab-
bati jejunio celebretur, etc, ut apudOrde icum Vita
lem, eccl.Secundonotandum apud sanc-
Iib. ivllist.
tum Leonem per diem resurrectionis oon pr-'
diem Paschae intelligi, sed tliem Dominicnm qui in
memoriam ressurrcclionis Christi celebratur. Unde
epist. 8i statirasulijiingit
: Aquotempore nr;ere<i<
noctis inilia non recedunt, quam ad diem liessurrectio-
nere, non dubium est. Unde etiam infra in eadem
epistola postquam dixit . Nunquam Benedicliones,
nisiindie resurreclionis Dominicx tribuantur .scribit :
In hac denique promissus a Domino apostolis Spiritus
sanctus advenil, ul ccele&ti quadam regula insinuatum
et traditum noverimus in illadie celebranda nobisesse
mysteria sacerdotaliim Benedictionum, in quo collata
Dominicae pnerogativas, quod Christus illa dic re-
surrexerit, quod sit prima dierum, in qua coelum
et terra creala sunt, et quod eadem illadie Spiritus
sanctusin apostolosmissus fuerit, rationequarum in
illa die ordines sacri celebrari debeant. Et hi loci
debent rntelligi de Dominicis quatuor temporum,
sive, ordines celebrentur vespere Sabbati, sive Do-
minica mane, continuato jejunio, ut notavimus.
Quod etiam statuit Gelasius papa epist ad episco-
pos Lucaniae Ordinationes autem presbyterorum et
:
diaconorum, nisi cerlis temporibus et diebus exercere
non debent, id est, quati mensis jejunio, septimi et
decimi.sed el etiam qundaqesinwlis initii, et mediana
Quadragesimse die. Sabbati jejunio circa vesperam
noverint celebrandas. Hodiernus tamenusus, quo or-
dines tam majoresquara rainores, simulin Sabbatis
duodecim lectionum, id est iv temporum conferun-
tur, antiquus est. Nara Chrodegangus, qui floruit
regis, episcopus Metensis, ita facere solebat, ut scri-
bit Paulus Diaconus in libro de episcopis Metensi-
bus Hic consecravit episcopos quamplurimos per di-
:
versas civilales, presbxjleros nihilomnius ac diaconos,
cxterosque ecclesiasticos ordines, sicut moris est Ro-
manae Ecclesiae in diebus Sabbatorum quaternis tempo-
ribns anni.
688. Osliarius. Ostiariorura mentio exstat in epis-
tola sancti Cypriani 34, et in epist. sancti Ignatii ad
Antiochenos, in epist. Cornelii papae ad Eabium
episcopum Antiochenum, apud Eusebium, lib. vi
Hist., cap.35, in quibus xvkcopoi appellantur in
;
concilio Landiceno can. 34. elapudsanctum Epipha-
niuiii, inexposilione fidei eatholicse, a quibus Svowpoi
tlicunlur. De ostiariorum ordinatione agitur in con-
cilio Carlhag. rv. infra citando.
589. Postquam ab Archidiacono instructus fue-
rit, etc. Ita in Excusis et in Codicibus mss. Rhe-
mensi, etRodradi, ita in concilio Carthagin. iv, can.
477 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E 479
9. In Codice Ratoldi, et in Ordine Romano heec A 490-696- Leclor. 'Avoyvwamis. Lectorum mentio
plurali Dumero efferunlur. In Pontificali Rom. sic exstat iu can. 43 apostol. in e|u'st. sancti Ignatii ad ;

habctur : Deinde pontifex arcipH ei tradit omnibus Antiochenos in ejiisl. Cornelii papse ad Fabium An-
;

claveseeclesix, quas mccessive manu dextia singuli tiochenura episcopum ; apud Eusebium,capitesupra
tangant, pontifice dicente sic agite, etc. :
citato ; in Cypriani mox citanda
epist. sancti in ;

690. Tradat ei Episcopus claves ecrlesise In aliis consilio Arelatensi sub sancto Svlveslroi, in con- ;

Codicibus Dostris mss. additur de altari, ul in con- cilio Laodiceno, can. 21 in conciliis Carthag. m et ;

cilio Carthag. iv. ubi legiturdg altario. iv, niox cilandis ; apud sanclum Kpiphanium, in Lx-
691. Ettradai ei Diaconus Iia Editis et 489 m positione (idei catholica" in Concilio Toletano i, ;

in Codicibus Hhemensi el Rodradi sed videtur Ie- ;

ittfra cilando, et in gestis purgationis C.^ciliani et
gendura ro archidiaeonus, ut in Ordine et in Ponti- Felieis. Lectores olim non solura maturioris aetatis,
fieali Rom. el m
Codice Hatoldi. in i|uo Iispc haben- sed etiam puerilis fuere, utpoie impuberes cum vi-
tnr Et dncat eos archidiaconus ad ostium ecclesiw.et
: sum fuit Ecolesiee ut dociles el bonsa indolis pueri
dicat Per hoc oslium traditw vobis ministerium, ut
: jugo ecclesiastico niatuiiiis assttescerenl ld clarum
sitis janitores templi, habeatisquepotestatem recipiendi est ex concilio Carthag. m, can. 19: Placuit ut le-
bonos. et rejiciendi indignos. Kd qua? verba videtur ctores ciim ad annos puberlatis venerint, coganturaut
aJludere sanctus Isidorus, lib. n de Officiis eccl., ii.enrcs ducere, aal contihcntiam.proftteri. Suffragatur
'

cap. 15 Babent enim in potestate tam bonos reci-

: Victor Uticensis, lib iv ilist. Vandaiicae Ttincetiam :

picndi quam rejiciendi indtgnos. Quae quidera verba
non exstant in concilio iv Carthagin. De officio ostia-
riihaec babetlsidorus juniorin epist. ad Luitfridum
Cordubensem episcopum Ad ostiarium pertinent
secclesue, utclaudal et aperiat templum Dei, et
omnia quse suni inlus extraque custodiat ; fidelesreci-
piat. infidelesei excommumcatos
692. Deus palrem omnipotentem, eLc. Ita in Codi-
cibus Rodradi et Rhemensi. In F.xcusis, in Codice
Ratoldi, in Ordine et Pontificali
raliler efferuntur.
Eugenio pastorein exsilio constituto, universus clerus
B Ecclesise Cartliaginis c;v''• inediaque maceratur, fere
quingenti cel amplius, inter quos quzmplurimi erant
:
lectorcs infantuli. quigaud&ntes in Domtnoexsilio ira-
dtintur. Ubi ro inftinluli non sumendum est pro his
parvulis qui rationis usu earerenl, et loqui non pos-
rejiciat. sent, sed pro his qui jara depo«ita infantia ad pue-
rilem aetatem pervenerant. Neccredendumest lecto-
res hic pro Psalmistis usurpari. utquidam explicant,
Romano, haec plu- lato modo lectoris nomine sumpto, his Victorisfulti
verbis De midtttudnc auletn pergentium confesso-
:

693. Ad h rarum. Quia

distinctionem certarutn rum, suggerente quodam exlectore Teuchariw perdito,
veteresobservabant horas ad siderum cursus, ut quos ille nooerat vocales streuuosgue modulis cantile-
notavimus ad Concordiam regularum, cap. 54, § II, me, duodecim ittfantulos separari,quos ille, dumcatlto-
etiam ad umbram. corporis bumani, quod videreest Nam quamvis illiduode-
licus cssel, discipulos habuil.
apud Bedam, lib. de Ralione teraporum, quihac de cim infantuli essent apti raodulis canlilena?, nihil
recomposuit horologium, quod eliam exstat in ve- obest quin lectores ex psalmistis ordinali fuerint.
teri Codice ms. bibliotbec.eCorbeiensis. nndelihrum Frpeterea si illi duodecim luere vocales, alii utique
Tbeodulphi de Ordine baptismi, et Pcenitentiale non eranl si quideni praeter eos alii erant lectores
:

Romanum eruimus, ad cujuscalcem ha?c habenlur: infantuli, cum dicat Viclor quamplurimos lectores
Studeant sntnmopere canonici praedictas horas vigi- ^ infantulos, ergo plures duodecim. Nec valet illa le-
lantissima oura eustodire, et in his divinwm ofjicium clio. leciores et infaniuh. quia non esl apud Viclorem
humiliter a<: devote persolvere, Mox enim nt datum et Usuardum conjunctio copulativa,
fuerit signum, festinato omnes adecclesiam oonveniant, iNostramasserlionem verba Zoziini pappe in Ordine
stgna certis temporibus pnlsent. Horologium autem Roraano confirmant Hxc autent singuhs gradibus :

est ejusmodi in dicto Codice ms.
Jantiar. et Decemb., hora 1 et II, pedes xxix ;hova
2et 10, pedes xix ; hora 3 et 9, pedes xvn hora 4
et 8. pedes xv hora 5 et 7. pedes ww.hora Qpedesw.
; ret. Id eliam videre estin concilio Vasensi n, can.l,
Februar et Novemb., hora i et 11, pedes xxvn
hora 2 et 10, pedes xvn hora 3 et 9, pedes \v hora
observanda sunt tempora. Si ab infantta eceiesiasticis
vnnisteriis studium dederit, inter teetores usque advi-
;
gesimnm xtalis annum continnata observatione perdu-
;
ubi lectores juniores sub presbyleri cura constituun-
; ; tttr et in fine canonis subjungitur
; Cum vero ad :

i et. 8, pedes xin ; hora 5 et 7, pedes xr ; hora 6, setatem perfectam pervenerint, si aliquis eoruin pro
pedes ix. carms fragilitate uxorem voluerit. polestas ei ducendi
Mart. hora \ et 11, pedes xxv hora 2 et
et Octob., ;
conjtigi/im non negetur. Ubi vides eadem statui ac in
10. pedes 3 et 9, pedes xm
xv ; hora hora 4 et 8, ; concilio Carthaginensi supracitato. Id etiam patet ex
pedes xi hora ;et 7. pedes ix hora 6, pedes vn.
.'j
; sanclo 1'aulino lib. iv de Vita sancti Felicis marty-
April. et Septemb hora 1 et 11, pedes xxm hora , ;
ris :

2 el 10, pedes xin hora 3 el 9. ptdes xi liora k e!

: ;
Sescquc apueropia mcnscoelcstibusedcnsfLc*/. ad-
8, pedes ix hora 5 et 7, pedes vn
; hora 6, pedes v. ; [dons]
Maio et August., hora 1 et 11, pedes xxi hora 2 ; r\ Instituit servire Deo, ncc gratia pauper
et 10, pedes xi hora 3 et 9, pedes ix hora 4 et 8,
; ;
Abfuit [Z></.adfuit],et [Leg.&t] quantuin siticbat corde
pedes vii hora 5 et 7, pedes v hora 6, pedes m.
; ;
fcapaci
Jun. ct Jul hora 1 et 11. pedes xix hora 2 et 10,
, :
Lucis bians nnimus, tani largiter influa traxit
pedes ix, hora 3 et 9, pedesvw hora i el 8, pedes v
Dona Dei, primis lector servivit in annis.
;
;

hora 5ct 7, pedes m

hora 6, pedem i. Sed in diver- ; Epist. 25 lib. iv Sidonii Sanctum Joannem virum :

sis parallelis umbra. variat honestate, humanitale. mansueludine iusignem (Lector

Series autem borarum sumitur bic ab orlu solis. hic primum.sic minisier altaris idque ab infantia, etc.)
Nam minores umbrae semper contingunt horasexta, eotlegam sibi oonsecrarunt. Et ex Ennodio in Vita
qupe est meridies. sancti Epiphanii Ticinensis episcopi, qui sub deces-
694. Benedictio. Hujus vocabuli passim usus in sore suo viro integerrime Crispino Pontifice, militia;
sacris ordinationibus. Ilic capiendum est illud con- cadestis tyrodniwn sortitus annorum ferme oclo lecto-
cil. Hispalensis n, can. 5 Et presbyter quidam illis : ris ecelesiastici suscipil o/ficium. Nec obstat quod in
conlra acclesiasticum ordinem Benedicttonem dedisse. Africa tempore sancti Cypriani, ut notum est ex
Et Sidonii, lib. vn. epist 6 Si Benedictione succi- ejus epistolis 33 el 34, et nonnullis aliis solis prove-
dua non hwredem.
-iccipiat dignitatis etae a?tatis hominibus,merilis et doctrina insignibus,
695. Paret obsequia. in Codicibus Itod. et Ila lectons munus demandaretur. Nain aliud est loqui
Rhem. In Kditis legitur Pareani obsequia. In od. Ra- i
de aetate sancti Cyprjani, aliud dc sevo citatorum a
to\di, Pareant obsequia. InOvdinG et Pont. Roin., Tuo nobis Auctorum et conciliorum. Si usus oblinuit in
pareant obsequio, rectius. superiore sa^culo, non item in posteriore.
 .

479 IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE 480

4-91 697. Faciat de illo sermonem epltcoput ad \ 702, l>< linctut. Ita in Edilis. el in Codicib
pleoem, elc. Ita in concilio< larlhag, iv, can «. el apud 1 'i '-11 Hodradi el Ratol li, led m boc pluraliter
1.

sanclum Isidorum, lib. 11 de Offlc. eccl., cap. II : 1 ITertur. In Ordine Romano scribitur afti ia Pooti- ,

Primum de corum conversatione epitcoput veroum /'"- Qcali in \ructi.

cit ad populum Denique toram ptebe tradit eU Codi- 70.;. Atque ordinatut
Ita io Bditis. In Codiee 1

cciiiapicumdix norum, adDei verbumannuntiandutn. toldi legilur, atque ordintUi In Codicibas Rhera
698. Tradit et codicem. [q Codi:e Ratoldj abbatii el Rodradi, atque ornatus.
legitur Tradat eisCodicem Isaia prophelss.
: 704. Exorcisla. Recte creationem leclorii lequitar
De guo leclurus eet> Lectorii munui docel Iii- exorcisUe ordinatio juxta antiquum raorera. qui pa-
dorus junior, epistola supra citata Ad lectoremper- : tcl ex lib. iv tancti 'aulini devits Moeti Felicis, ubi
tinet lectiones pronuntiare. et ea quae propheta 1 1 videmus lanctum hunc marlyrem primo ordmatam
narint populis praedicare. Priscis ilJis Kcclesiae Lem- fuii <•
lectorem, deinde exorciitam :

poribus lectorea in occlesia legebanl Evangeliura,

.... 1'riini- lector iervivit in am
et Epistolam, ut ex subjectis aucloritatibus notura [nde gradura ccepit cui munm voce iid<-li
est, sancto Cypriano, epist. '•<, <l& Aurolio confes- Adjurare maloi, el sacria pellere vei
sorein lectorera ordinats Quia et nihit magis con
:

In epist. Firmiliani episcopi ad sanctum Cjpriauum

gruit voci quae Dominum gloriosa coafessione confessa
fJSinterepistolat \anctt CyprianC, .meotioexorc starum
esi qiiniii celebrandas divims lectionibus oersonare su-
lii in epistola Cornelii papssad Fabium pontificem
;
blini/ii quas Chrisli marlyrium prolocutasunt, Evange-
Aotiochenum ; apud Eusebium, lib. vi Hi«t eccle-
lium Christi iegere, unae martyres pZunt. Et epist.se- B siast., cap 81 : ad Aotio-
in epistola sancti Ignatii
quenli de sancto Celerino confessore in lectorem
chenoa ;in subscriptionibus coocilii Are atensisi, lub
etiara crealo llnnc ad nos, fratres dilectiosimi, cum
:
sancto Sylvestro papa in concilio Laodiceno, can. ;

tanta Domini dignalione venientem teslimonio, et nu-

"2i in concilioCarthagin.iv.moxcitando; apudsan-
:

raculoejus ipsius qui se persecutus fuerai illustrem,

clum Hilaiium lib. de Syoo lis apud sanclum Epi- :

qu d aliud super pulpitum, id est super tribunalecde-

phanium, in Kxposilione fidei catholicae Severam
six oporlebat imponi, ut loa altioriscelsitalesubniocus, ;

Sulpicium, cap. 3 de Vita sancti Hartini el nanltos ;

et plebi unwersi pro honoris clariiate conspicuus iegat

aliOs. \ix paganis Luciaoua meminit, epist. J,0. elsi '.

prazcepta, et Evangelium Dornini, quae fortiier et p/ie-

pro more veterator ille sacra asque ac profana con-
liter sequitur ? Vox Dominum confessain lns quotidie
lemnens irrideat.
qux Dominus locutusest auliatur? Vide>it an sit ul-
terior grddus, ad quem pro/ici in Ecclesia possit? Ex Aatuovat iroXka Xak&v o^ocrrouo; s^opxtcrrii
concil. Toletano 1, can. Jtem p'.$cuil ul panitentes
"2
:
'E^eGtxk' ovjj opxoiv, UXku xoKpatv owu.au.

non admittantur ad clerum, nisi lantum si necessitas
aut usus coegerit ; et tunc inter
vel inter lecton's, ila ut Apostolum aut Evangelmm
non leqant. Quod fruslra prohibitum essetpoenitenti-
busposteain lectores ascitis, nisi lectorum munus
fuisset legere Evangelium, et Apostolum, sive Epi-
stolam, ut vulgo loquuntur.
klem videre est can. i, ubi subdiaconus higamus
rejicitur inter ostiarioset. lectores, itaut Evangelium
et Aposlolum non legat. Non enim prohibetur sub-
diacono bigamo inter leclores rejeclo Evangelium
legere, ul hoc honore privetu.r, quera habuissetanlea
ratione subdiaeonatus, quia nunquam subdiaconi
fuit legere Evangelium ergo ratione gradus lecto-
; d.emones auctoritate valuere, etsi qubusdam incan-
ratus, in quein rejicilur, ut careat honori Jegendi
Evangelii propter bigamiam, queni sibi possetgralia
Lectoratus assumere. Ita loquitur concilium Sub-
diaconus autcm, defuncla uxore, si uxorein aiimn du-
xerit, ab ojficio in quo ordinatus fuerat removeatur, et
habeatur inter ostiarios et lectores, ita ut Evangelium
el Apostolum non legat a IIldc tamen ita scribo, ut
.
non mficias ierim alium usura aliquando fuisse, ut
infra de diacohis agendo dicemus. Munus etiam le-
ctorum fuit sacros Codices servare, ut videre licet
Et Julius Firraicus, lib. 111 Matheseos, cap. ;j K< n«t
ostiarios deputen ur, autem omnibus datmonibus terribiles, quorum adven-
tiim pravi daeinonnm spiritus fugiont, et qui sic labo-
rantes hominesnon oi verborum, sedsolasuiostensione
liberent ; etquamvis sit violentus ieemon, qui oorpnt
hominum animumque quatiat, sive ille aereus sit,
q terrenus, aut infemus, istius hominis jussione fugiet,
quia prxcpptisejus cum quadam mnerationeterrehttur,
Hi sunt qui a vulgo exorcisUe dicuntur. Ihec gentilis
iile Dei virtute a ad constellationes revocans, qui
cum tantam vim in diemones atlribuat exorcisds,
non dubium est quin ad Clirislianos exorcistas ista
pertineant, non ad paganos. qui nunquam tanta in
tamentis illusoriisdaemonescorporil>us humanisabi-
gere aliquando visi sunt. Et cap 9ejusdem libri :
:
In iioiu) loco Mercwius cum sole ab horoscopo pariliter
constitutus faciet E.rorcistas, et qui laborantes daemo-
nuin incursione homines aptis remediis Vberent, unde
ex his artibus mn.rima illis substantia conferatur. Hoc
vocabuium eliam in sacris r^perire est Scriptuns,
Act. xix, 13. Tentaverunt autem qvidam de circum-
euntibus Judceis exorcistis invocare super eosquiha-
bebant spiritus malos nomen Domini Jesu, dicentes :

in aclis purgationis Caeciliani et Felicis Cum ab eo :

Adjuro vos per Jesuin quem Paulus praedicat.
dem Marte qnaererentnr codices omnes, negavit st ha- rj 703. Cumordinatur, etc.Ita concilio Carthagin. 4,
bere ; tum Victor deditnomina oiunium lectorum; et can. 7, el in omnibus aliis Codicibus nostris rass.
infra Paulus episeopus dixit Scripluras lectores ha-
: :
Idem videre est apud sanclura Isidorura, lib. 11 de
bent ; et infra Proferte Scripluras quas habelis. Cu-
:
Offic. eccles.,cap. 13 : lli enhn eum ordinantur, si-
tulinus, et Marculius dixerunt. plus non habemus, cut nit canon, ascipiunt de manu episcopi UbeUum in
quia subdiacones sumus, sed lectores hahent Codices. quo scripti sunt exorcismi, accipientes potestalem ma-
Naui pagani judices sacros utriusque TestameuiiGo- iuis imponendi super energumenos sive baptizatos, sive
dices perquirebant, ut eos igni traderent. catechumenos
700. Accipe, verbi dei relator, etc. Ila in Editis
et esto 705. Accipe et commenda memorix.
Ita in canone
in canone citato concilii Garthag, et in Codicibus cilato, ut in C.odicibus Rhemensi et Rodradi.
"07 Habetopotestaiem manumimponendi, etc.
Hliemensi et Rodradi. In Pontif. et Ordine Koraano, 4S3
et in Codice Ratoldi bsec plurali numero efferuntur. In citalo coneilio Carthag. iv, can. 9, statuitur :

701. Domine sancte Pater, etc Heec benedictio iia
habeturin aliis Codicibus nostris, 5 ^ ss c ^ n
Pontif Homano. In Ordine variat in quibusdam, in
quo, quemadmodum el. in Pontificali Romano, prae-
nnllilur hssc Oralio seu Praefalio Orciuus, fratres
charissimi, Deum omnipotentem,
Omni die exorcistae energumenis mantts imponant. Et
49 - ' hoc est proprium eorum uiunus. ut videre est apud
sanctum [sidorum, capite supra citato, et lib. vn
Originum, cap. 12, ct apud Isidorum juniorem epis
: tola supra citata.
etc. 708. Prxfaiio exorcistx. In Codice Raloldi legitur

' Id etiam infra patebit ex Gregorio Turonensi et Pachymere ad Missam Ratoldi citandis.
481 IN S. GREGORH LIBRUM SAGRAMENTORUM NOT.E. 482

consecratio exorcistarum ;male. n.un 1i;bc ost Prafa- A Romano. In Cod. Ra oldi lcgitur
f
Delur eis urceutn
:

tio ,noo consecratio et in eodera Codice statira se- vacuum : accipite nrceiun ad effundendum (lege fun-
quitur benedictio, id est consecratio. dendiim vinum in Eucharistia cor/.oris Christi.
7it .). Dcum Putiem. etc. lta inCodicibus Rhemensi
(
721. Adfundendum. ItainGditis. etin Cod. Ro-
ot Rodradi. [n alliis snpra hsee memoratis habentur dradi. At in Cod. Rhemensi, ot prsefato coneilio,
in nuinero plurali. qnemadmodum el in format Irdiniset 1'onlif. Romani
110. Dtmtnt sancUPaler etc. Rain Codicibus Ro- legitur ad suggerendum cui convenit illud lsidori
;

dradi el Rhemensi. In Kxcusis etin Codice Ratoidi junions in epist. ad Luidfredum Ipse suggesta pro :

atque in Pontificali et Ordine Itomano baee pluraliter Eucharistia subdiacoius mniistrat .

elTeruutur. in Cod. Rodradi,

722. \'inum Ita in Editis, el
711. Spiritnum iuununilorum cocrcendorum In ntque etiam in canone cilato eoncil. Carlliag. At in
.

Ordineet Pontilicali Romanolegitur, spiritus unmun- Codieibus Rhemeosi el Raloldi, atque in ipsa forma
dos cocrccnf/i Ordini etPontificaliRomano Forie, formain Ordine |

;12 Probabilis. ld est, bonus. Regula cujusdam etPontificaliRom ,»elformaOrdinis in Pontif.Rom.]

Patris Postea si probabtlis cjus pwnitenlia cognosea-
: additur r6 ei aquatn.
tur. tunc ilcmum nitra septa monasterii recipiutur. 723. Omnipotens sempiteme Deus, etc. Ita in
Coneilium Toletanutn iv, can. 4 Probabilis nta : Editis et m
Godice Rodradi. Sed in Pontifieali Ro-
atgue doctrina exstiterit. mano tres Orationes huicBencdictionipramonuntur.
713. tiratix curationum, etc. Sic lib. vin Const. In Codice Ratoldi a Idilur secunda Domine sancle, :

Apost.,cap. 27, dicitur exorcista gratiam aceipere Q Pater omnisotens, seteme Deus, qui per Jesum Chris
sanltatum. lum, etc, ut in Ordine et Pontif. Romano, quae est
71 i. icolyihus. Acolytborutn mentio eslapudsanc- unicain Codice Hbemcnsi.
tum Gjprianum, epist. 55, in epistola Gornelii papte 72 i. Ordinalio sabdmconi. Subdiaconorum mentio
supra citata. Quid sit acolythus ita explicat auclor fit cin. 43 canonum Apost.,in epist. Cornelii saepius

veterts etymologici, 'AxaXov6«c <rnu.xhtt rm djrtffwr^v citata, in cpist. saneli Ignatii ad Antiocbcnos. in
xsiswflov rrato», td est, acol.vthus signiticat eum qui epist. 24 sancti Cypriani, apud sanctum Epipbanium
retro iter facil. Resychius: AxaXouflo^ o veoVrepo; tcatiq, inExpositione ftdei, in concilio Laodiceno. can. 21,
id est, acolytbus junior servus. Glossffi veteres: 22 et 23. ubi dicuntur S7rupsrai, id est, ministri, et
'
.\-/.r)'/rj j'j:,secuior, pedisscquus consequens, ab kxokm-
f
in Carthag. concibo mox citando. Nota hic sitbdia-
0w. id est, sequor. Quod spectat ad Ecclesiam, de conum habere locuni inter minoresordines quemad-
acolytliis hajc docet sanctus Isidorus, 1. b. vn Orig., mo ium in exeusis, etsi sanetus Gregorius lib. a iv,
cap. 12 Acolythus Grxce,Laluieceroferariidicuniur
: epist. 88, subdiaconos a minoribusordinibusdistin-
a deporlandis cereis, quando Evangelium legendvm guat. Hoc ideo factum esse arbitror, quiaolira sub-
ei>t. aut sacriftcum offerendum ; lunc enimaccendun- diaconatus sacerordo non erat, quod clarum est ex
tur luminnriaab eis et deportaulur, non ad /ugandas concilioLaodiccno, can 21, inguo subdiaeonis sacra
tenebras, cum sol eo tempore rutilet, sed ad siguum vasa tangere prohibetur. Quod confirinatur auctori-
Iwtitiae demonstrandum, ut snbtypo luminis corporalis tate Petri Cantoris qui vixit anno 1197. Is enim in
illa hixostendatur di' quti in Evangclio legitw.Erat lux ibro manuscripto de verbo mirifico biblioth. tnona-
rera. qu;e illumiuat,etc. Subscribit Papias Acolythi q stcrii sancti Germani a Pratis, cap. 54, scribit non
:

Gavce.cerofemrii T.atinediruntur,a deportandisce-eis. ita pridem ut subdiaconatus ordo sacer esset insliti-
715. Prtmumab Episcopo doceatur. Ita in concil tum esse Prnna autem manus impositio, inquit de-
:

Carlhag. IV, can. 6, in Ordine Romano, et in aliis belur diacnmbus ordinandis ; denovo emrn institulum
Coilicibus nostris mss. est su xliaconatum esse sacnun ordinem.
710. .-16 Archidiacono accioial ceroferarium, etc. 725. Sicut qui intntatus, etc. Haec b habentur epist.
Ita in Editis, in concil Carlhag.,can. citato, Ordine 110 lib. vn Grcgorii, sed non eonlinue, siquidem
Romano, etin aliis Codieibus uostris mss. Aliter in verbis quibusdam interpositis haec sequuntur, cur
Pontificali Romano Pontifex acapit et tradit omni-
: non perpendit, etc. Hsec autem in Ordine Romano
bus candelabrum cum eandela exstincta, quod succes- desiderantur.
manu de.riIra singuli tangunl pontifice iicente Acci-
,
72G. Removendus, etc lta in aliis Codicibus nos-
pite cerofcruriiuii. etc.Ubird ceroferariumpro cande- trismss. In Editis legitur to admovendus, ut apud
labro neulralitersumendum esse arbitror. nam cero- sanctum Gregorium, epist. citata, quos quidem lec-
feranus masculineacolythusest.Ceroferale dicitur a tio videtur piausibilior, elsi prior non sit omnino
Gregorio Turonensi. lib de gloria confess., cap. 79. absurda. invitusenim ordinandus esf nemo
7i7 Ad accendenda ecclesix luminaria. Sanctua 495^-'- Subdiaconus cumordmatur. quia manns
Isidorus, loco cdalo Tunc enun accenduntur linui-
: imposilionem non aceipit, etc. lla in Excusis, et in
narta ab eis, et deportantur Isidorus junior, ep st.
. aliis Godicihus nostrismss Itain concilioCarth. iv.
supra citata : Ad acolgthum fiertinet prteparatio lumi- can 5. In Ord. Romano,el apudsanctum Isidorum.
narium in sacrario lib. II de Officiis eccl. cap. 10, et in Codice Tiliano.
,
I)
494 "'^- ttasibi dieente. Ita Pontificali Romano 728. Palenam de manu episcopi accipiat, etc. Idem
etin (iodice Raloldi deest pronomen sibi. videre est in concilio Toletano iv, can 27 : Si Sub
719. Accipite hoc gestatorium luminis, elc. Ita in diaconus patenam et ealicem. Ibi enim agiturderesti-
Codice Ratolii. At in canone supra cilato concilii tulione degradati. qui juxla idem concilium in sua
Carlhag., et in Codicibus Rodradi et Rbcmensi, restitutione recipil quod prius acceperatin sua ordi-
quemadmodum et in Editis. nulla hic verborum for- natione.
mula habetur ;inOr«lineet Pontiikali Romanoexslat 72!) Urceolum. Apud Isidorum logitur Scyphum
quidem, sed conctraiior in huncmodum Acijite : aquie. Urceoius diminutivum ab urceo. Papias
est
eeroferarium cum cereo, ul scialis vos ad accendenUa Urcemvasaquarum ; undeurceolusdiminutivum. Hic
ecclesiw luminaria mancipari. taraen nonsumitur provaseaquarum. Notandumest
720. Accipiat ct urce dum, etc. Tta in Excusis, in in citato concilio Tolelano nullam fieri urceoli, et
Codicib Rberaeusi el Rodradi,queinadmodum et in aquamanilis, et manut rgrii racnlioncm in restitu
eanone 6 concilii Carthag. iv. At inOrdineRomano tiuii.-dfgradati subdiacora.
lvpcadduntur Dieentesibiepiscopo A c >\ e irceolutn
: 730. Aquamanili. In eilaloconciPo Cartbag. legi-
ad suggeren lum oinum e/ aquum ni Eueharistiamear- tur, cnrnipte, aqua et maniitc. GlossaB veteres, aqua-
poris CVtrtsJi. Qu.-eformulaexstatetiamin Ponlificali manile,%iwi$o-j, idest, vas abluendis manibus aptutn.

;
> .\unc gesta hujus synodi, quae prius loco epistola^ jecta.
44 1. iv babebantur, ad calcem epistolatum suut re- b Nunc lib. ix. epist. 105.
483 in s. grecorii lirrum sacramentorum notte.
13i. Manulergium. Ivi manliletc r gendismanibu
idoneum. Grasce jcsieouaxTeov.iil clarum esl ex Juho
Polluce. lib. vi, cap, \. Quocl etiam liquel ex Athe
I pulatur esse angelica ium,neque in OrdineKomano,
n;r<>, [ib. W '
JCltpouaXTDOV 'i //)
kjtiukttovto wuoXivw id est, ch iroroacl ron appellaiur
maotile lineuin humeris imp itum. quo manua ter- i
gebant. Memmerunl Moschopulus de
sychius, jcitpouaxrpov, u«vo*iiXtov. Auctor veteris ety
mologici el Suidas. xiiootoxtoov i tcupu 'Vuuuioii
vMj.n.TM. u«vo*ii).iov. Quod iiiiicin
vocuri ft«vduXiov. intelhgenduro, est de lis Koujanis
novas Romae, id est ContauLinopolia incolis : esl
enini awluj.ioj upiiil eoa mantiie, ut planuui eat ex
Codicrao, libro deOfliciis, xai9jrixi/>vj}?acuTtxaTdTou
oivoysiov tpiosi o*xut&iiov, xoktuv x«t uavouXtov, id est,
pincerna vero statim allert vinariaecapidiascutellam
etiam mantile tenens autcerteisdgrammaticiGr&ci
hallucinali sunt, autubique in locis citalis legendum
est uavTjltov, id est, mantile.
73:2. Vide cujus ministerium tibi traditur, clc. lla
in Codicibus nostris mss ,sed in Cod. Ratoldi plu-
raliler elTeruntur uL iu OrdineRomano,inquotamen
haeccontracliusrefei untur.Sedi'onlilicaleRoiiianuin
tolam hanc formulam contraxit iioc mpdo Videte
cnjus ministerium volns traditur ideo vos admoneo, ;
ut iia vos, exhibealis, ut Deo plaeere possiiis. Ctetera
vero translata sunl in aduionitionem quam poslea
facit Pontilex subdiaconis. Coiiciiiutn Carlliug. isla
onniia prsetermisit brevitatis gratia.
733. Palia quse sunl in subs ratoi io. Has pallas
distinguit a pallis corporalibus quae vulgo corporale
appellantur. Ulae igitur-pallae suntmappaealtaris, ut
dicimus, vel mantilia,, ut veteres appellarunt, qua)
ali iS appellaniur pailae allaris. ut docuunus ad t<on-
cordiani regularum. Suosiratoriuinest id quod alicui
substernitur, ut liodie m
aitari grossiores telu;, qua;
pailis altaris substernuntur.
734. In aliocon oiales pallas. Ita in concilio Mel-
densi apud Burhcardum, iib. iv, cap. 13 Similiter
ad corpuiale lavundum, et ad pallas altaris propria
vasa habeantur, quibus nikil uliud jiai. Et in concil.
Rhemensi apudeumdemiib. ui,cap.48 Vel quando
abluitur (corporaie) a sucerdote, diacotio, vel subdia-
cono,primo in ccclesia ui loco el vase ad hoc prwparalo
ablualur : eo quod ex Durmnico corpore et sauyuiue
infectum sit.
735. Qremus Deutn ac Dominum, etc. lta 4<9S
Codicibus Rodr. el Rheinensi. Sedin Cod. Kaioldi,
in Ordine et FonL. Romano, haec plurali nuinero
cnuntiantur.
736. Domine sancte Pater omnijpotens, ctc. Ita in
CodicibusKodr. et Bhemensi. Sed inUrdine et Pont.
Romano, haecpluraIiterenuntianlur,queraadmodum
et in Cod. Hatoldi, in quo tamen haee ita babentur
Spiritu sapientix et intellectus,amen ; Spiritu consitii
et fortitudinis,amen ; Spiritusaentixel pietatis,amen
In Urdine Romauo sequitur El episcupus det eis;
mappulas, dicendu in vestitione Itaruiu mappularum ;
Subnixe te, Domine, deprecamur, etc. Iu Urdiue ms.
Saneti Gerinani habelur porrectio mappuhfi in liuuc
modum : Hic dat cis episcopus mappulam dicens
Accipe mappulam , imple intnisterium tuum ; potensesl
enitu Deus, ut augeat tibi. gratiam. Ubi mappula nihil
est aliud quam manipuius quein immittit episcopus
in brachium sinistrum cuiiibet subdiacono dicens :
Accipe manipulum, per quetn desiijnanlur fructus
bonorum operum, ut videre est iu i'ont. Romana.
Gestabaturque oiim mappula adoculum el nariuin
pituitam detergendam, ut docet Alcuinus, lib. de
Odic. eccles., cap. de vestimentis. ln eodein l'onli-
ficali Roniauo subdiaconi,acceptoinanipulo,induun-
turtunica a Ponlitice sub hue verborum lonnuia
stolajucunditutis, etc.Postea accipitettradit sihgulis
librum EpisLolaruni, manu dextraipsum simul lan-
gentibus, dicens Accipile librum Epistutarum, etc.
: Quare eL publiee ordiuandisunl clerici, ul episco-
Quae libri Epistolaruni porrectio non exslaL in con-
cilio Carthag. iv, supracitato, neque in Ordiue ms.
w
,.\ aocli Gerraanl a Pratis, neque in Pontificali bm.
quod c-i in sacrario ecclesiie Rolbomag. quodque
.<-.'/.< '> T'/.: /'t.r,</.\ in Sacramentariia eicu li
tri-> iii-s.. in-(|uc iii Ood. Tiliano, nequeapudsanctum
(
iuiii, neque apud Rabanum, lin i, esp. h, de
Schedis, el lie Lnatitulione clericorum, oeque apud Amsdariam
Forlunaiura. lib. i de OfQc. t., cap.
i 4 ex 1 ,
cnjua verbisclarum esl olim Kpistoiarum libmm non
rlicunt ;i Rouiania tradi solitum subdiaconoin ejus prom iiione Mt :
iiu|iiii ,, ijiui i/c ii' sumplut utus tii Ecctetia nostra ut,
subiliaconus frequenter leaat lectionem ad nu $am citm
hoc iidii reperiatur ex minuterio tibtdato conseera- m
lione commissum, meque exlit\ is, nequt et
nomine tubdiacowus, ui monsfrattm t*t, quia tttb
diacono positut esl, elc. Neque eliam habetur in
concil. loleiano iv, cap. 2'i, in restkntione Bubdia-
coui degra lati.
737. brdo qualiter in Romana Eceletia, elc. Ila in
g l^liiiset in Cod.Ratoldi. Al in Cod. Rhemensi ad-
diiar tubdiaconi, quia in illo Codice huicprudiguulur
ordinationi subdiaooni-
738 De titulo el ill. Ita in Bieusis, ct
ill, in Cod.
: Rhemensi. Sed CoU. Raloldi istorum vcrboruni
in
loco lupchabeiilur ///"//( snhdiacinum, veldiaconum.
:
Tunr. nominat iltos de tttulo danctx Mariae, veltancti
Pelri el altorum. Sed ni ui ejasuiodi repereris in Or-
dine iioinauo et lii Cod. Tiiiano ln ponlificaii Ro-
niiino ha^c consuetudo anliquiilur. H;ec ault-rn .S[>c-
ciahter inlerlligenda videnlur de titulis, qui Ronuc
existunt, ad quos ord nanlurdiaconi vel presbyleri
cardinales. qui ita appsllantur, quod suis titulis siu
ecclesiis sinL veluli incardiuati alque iniixi, hoc eat
stabiles.
Mos eliam olim inoleverat ut nulli clerici ordina-
renturnisiad certam quauidam ccclcsiain, marly-
rium.uisi adinouasLeriumalicujus civitatis. autpagi,
ut statuitur can. b' concil. Chalcedonensis. Ouod si
:
q hoc Lempore, quo mundus vayissacerdolibus pienus
esL, observarelur, ad quanlam gloriam et decus se
res eccIesiaslicaaLlolleret. dici non polesl.
: 739. Presbyterumde iilulu til. Ila iu Editis. In Co-
dicniusRaLoldi eLKheineosi,ha3c497 verba desunt,
et recLius, uL arbilror. Nam hic lantum qua^stio esL
de promoLione subdiaconi ab diaconium, el diaconi
ad presbyLcriuin.
m 74u. Siquis habet aliquid, ctc. Oiim deordinando-
rum moribus, ingenio et capacilate diiigenler per-
quirebatur, ut manifestum est ex edut > Theopliili
mox citando, ex saucto Leone, epist. 88 Exspecta-
rentur sane vulociviuni.testimonia populorum, quxre-
retur honoratorum arbiliium, eleclio clericorum, quw
in sacerdotum solcnt ordiuationibus ab his qui norunt
:
patrum regulas cuslodiri, ut apostolicse auctoritatis
normainomnibus servaretur, qux prxcpitut swerdos
Ecotesue prsefuturus nun solum atteslatione fidelium,
sed etuun eurum qui furissuiU testimonio munialur ;
concil. carlhag. ni, cau. ±± Ut nu lus ordinetur :
clerieus, nisi probatus velepiscopi examine, veLpopiUi
lesiimouio; sancto Cypnano. epist. 33 In orduialio- :
: nibus ctericts, fratres charisstmt. solemus cos antecon-
sulere.ac mores et ttteri a singulorum oommuni conti~
lio poiulerare. Idem habetur epist. G8, et apud san-
ctum Basilium, epist. 181, ubi luec materia fusius
tractatur. Idem videre licel apud Lampndium in
Alexandro Severo Ubi aliquos voluisset cel rectores
:
provincns dare, vet projposttos facere, velprocuratores,
id esl, rationales ordinare nointna corum piopone-
;
but, liorttius populum ut si quis quul Imberel crimints,
prubarel inant/esi/s rebus; si n mqrobattet subirel pa'-
itiiiii capitis. Dicebatque grave essequodid Ghrisliam
: Judaei jurerenl in prxdtcuudis suc.rdutibus qttt or-
el
dnundi siint, non fteri in provinciarum rectoribus,
quibus et fortunx liontinum ccnmitterentur et capita.
pus dehis palain scisciLeLur a populo, ul in nostris
Codicibus manuscriptisvidetur, juxta anliquum nio-
 485 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^. <sG

rem, quom notare licet in edicto Theophili palriar- A conveniunt cum ipso iibello ncquo ratio Amalarii ;

chffiAlexandrini, can. G De Kis qut ordtnandi sunl

:
hcec erit forma, ut quidquid est saverdotatisordiniscon-
sentiat et eligat, tunc episcopus examinet, vel ei
etiam assentiente sacerdotali ordine, jytporovstv h
piar, ra exxXijffia irapovro? rou Xaou, zai
nmlluiii cogit, quia cum hsec pnina ordinatio fieret
ab aposlolis siniul congregatis, ffiquuui erat utomnes
manus imponerent, quaravis id minime esset ne-
cessarium, cum unicus sufficere potuisset. Sed et
-oot-j • vow- communi huic doelrinu> favel magnus donysius.cap. I

to; tou '£irtffxo7rou, ot xat o "/«6; Svvxrut auTai p.ap- 5 lib. de ccclesiast. Hierarcli. 8% Xsrroupyo? sva :

rupgtv, Xstporovia ds/\adpat'a>; otv? ytvsVOu. Id est Or- :

Totv no$olv x).tva; kninpoiOz tou Osi.ou 0\jTiv.7vripio\i kni
dme/ prmente populo, et episcopo allvquente, an pos- iMfcik~$ exst Tv;v to-J tsXouvto; aurov tspapyou o*e£tav,
sil, et ei ferrc teslimonium. Ordinato autem
populus rsAstouusvo; iin «-jto'J rat? rcuv Xstroupyaiv rsXstciiTtxat;
non clanculum.
fiai Diaconus vcro gena altero flcxo
bti*A\h&-iT"*. Id ost :

741. Incipiunt omnes Kyrie eleison, cum litania. ante aliare, dcxteram manum pontificis qui cuni
In Codice Rhemensi, et in Ordine Homano, nihil eonsecrat super caput babet, ab eo consecratus iis
tale exstat. tltec litania olini erat breviuscula, quam procationibus quibus diaconi consecrari solent. a 0[)i-
hic subjiciam ex Godice Haloldi. nioni Amalarii favore videtur Pontificale ms. quod
Kyrie eleison. est in secrelario ecclesite Rothomagensis, videtur-
Kyrie eleison. que esse Anglicanum, in quo h;ec addunlur: Iieliqni
Christe audi nos. vero sacerdotes juxta manum episcopi caput tllius tan-
Sancta Maria, ora pro nobis. gani quia non ad sacerdotium, cto.
,

Sancte Midiael, ora. B 743. Oremus, dilectissinu, ete. Ita in Editis, et in

Sancte Gabriel, ora. Cod. Ratoldi, afque in Ordine Romano. In Cod. Rhe-
Sancto Haphael, ora. nicnsi,sicut in Pontificali Romano, hsecOratio paulo
Omnes sancti angeli, orate. prolixior habelur quam prtecedit, tum in Ordine,
:

Sancle Joannes, ora. tum m

Ponlificali Homano cjusmodi alloculio Ponti-
Sancle Petre, ora. ficis : Commune. votum. etc. Qure in Codico Rhemensi
Sancte Faule, ora. exstat post consecralionem Adesto, quaesumus, omni-
Sancle Andrea, ora. potens Deus, etc, et ei pryefigitur hic titulus Ad con-
Omnes sancti apostoli, orale. summandum diaconatus ofjicium. In Codice Ratoldi
Sancte Stephane, ora. habetur in fine ordinationis sub eodom titulo.
Sancte Line, ora. 744. Exaudi, Domine, preccs nostras, etc. Ita in
Sancle Clete, ora. Editis, in Ordine Romano, et in Codicibus Hodradi
Omnes sancti martyres, orate. ef Halol exstat in Pontificali Romano.
li ;

Sancte Sylvester, ora. 499 745. Adcsto. qucesumus, omnipotens Deus,

Sancte Leo, ora. etc. in Editis prafigitur Vere dignum, etc, ut in
498 Sancte Ambrosi, ora. Ponlificali Romano quod nonhabotur in aliis Codi- ;

bancte Augustine, ora. cibus nostris mss. nec iu Ord. Hom. Undo supra in
Omnes sancti confessores, ora. hoc Codice sancli Eligii scriptum est: Et nondicitur
Sancta Felicilas, ora. Vere dignum in consecralione.
Sancta Agnes, ora. r. Honorum. Ita in omnibus aliis Codicibus no-
74ti.
Sancta Agatlia, ora. strismss. et in Pontificali Rom. Sed in Excusis in
Omnes sanctse virgines, orate. Cod. Tiliano, etin ordine Romano legilur bonorum,
Omnes sancti, orate. non ita recte. Hsecenim vox honor dicitur de tribus
Domine.
Propitius csto, libera nos, excellentioribus ordinibus diaconatu, presbyteratu,
Per advenlum tuum, Domine.
libera. et episcopatu. Ennodius, in Eucharistico Ordinasli :

Per nativilatem luam, iibera, Uomine. ut per officium leotiarum coactus sanarcr,
et impacti
Per circumcisionem tuam, libera, Domine. honoris sarcina quod pnniebat a me pondus amoveret.
Per baptismum tuum,libera, Domine. Et in Vita sancti Epiphanii Ticinensis Post ad dia- :

Per jejunium tuum, libra nos. covii cvcctus infulas oicesvnum annum wtatis ascendit,
Per crucem tuam, libera. turbabatur susceptihonoris tyrocmio. Sanctus Cypria-
Peccatores, te rogamus. nus, epist. 34: Cxterum presbyterii honorem desi-
Ut apostolicum nostrum. Utregem nostrum. Utepi- gnasse hos illis, ut sciatis. Epist. 05 Fungeris circa :

scopum nostrum. Fili Dei, te rogamus, ter. Agnus eum potcslate honons lui, ut eum vel depmas, vel abs-
Dei qui lollis. ter. Chrisleaudi nos. ter. tineas. Ktepist. 68 Ab ordinatione autem clerialque
:

Nola superiorem litaniam quamedidimus, esse an- sacerdotali honore prohibcri. Optafus Milevilanus, lib.
tiquioris forran hac praesenli, in qua ubi to nos de- n adversus Parmenianura : Honore nominis siti spo-
sideratur supplendum est. liatt sunt sacerdoles El infra, agens deDonatislis qui
~'t~2. Solus episcopus qui eum benedicit, manus su- diaconos, presbyteros et episcopos calholicos abdi-
per caput UUus ponal. Ita in Ldilis. in Codicibus Ro- cavorant, et pcenilenliam agere coegerant Elcum :

dradi, et Haloldi, ot in concilio Carlliag. iv, can. 4.
Hunc tamen ritum improbat Amalarius,
Offic. eccl., cap. 12. Vullque mauum
cono non solum ab episcopo, sed a caHeris presby-
teris Est Ubellus quidam, inquit, apud nos de sacris
: sagittae, ethngua eorum gladius acutus. Ergo linguas
Ordinibus, nescio cujus auctoritatts, qui dicit solum
episcopum debere manus imponere super diaconum,
qimi non ad sacerdotium consecratur, sed ad ministe-
riiini. Nunquid scriplor libelli doctior utque sanctior
apostolis, qui posuerunt plures manus super diaconos,
possetis esse filii Dci. fiLii hominum esse voluisli, et
lib. ii, de adinfigendum morsum honoribusaltenis, linguus acui-
imponi Uia- stis in gladios. Implestis in vobis quod in psalma lvi
scr/plum est : Fiiii hominum dentcs eorum, arma et
vestras acuisitis in gladios, quas movislis in mortes non
corporum, scd honorum ; jugulastis non membra, sed
nomina. Quid prodcst, quia visi sunt homines, et occisi
sunl honores a vobis : valen' quidem membris, sed ere-
pta portant j unera dignilulis. Et infra Esuritis hono. :

quundo consecrabanlur f Ouod miror, quia concilium res iunoccntium sacerdotum. Et paulo post Guttur{ :

Carthag. iv, Ordo Romanus (ut librum 'ontificalera
omittam) libiiSaeramentorum tamEdili, quam ms.
1
Circa ritum hunc variant Codices ms. alii enim
soluin episcopuin oriinando diacono manum impo-
nere praecipiunt, ut Gemet. et vetustissimum Ponti-
ficaleFgberti Eborac. arch. ante annos cm litteris
Saxonicis scriptum alii jubent astantes presbyteros,
;
I vestro honorum funera non sufficiunt. Sanclus Au-
gustinus, lib. n adversus epistolam Parmeniani, cap
;
post impositionem manuum ppiscopi, caput ordinan"
rli tangere, ut Codices No^iomensia et R>'g. Noslrum
Elm. Marlene consule, di 1 a iiiq. eccles. Hitibus, cap.
8, de Rilib. ad sacram. ord. spectantibus,
 :

487 IN S. GREGORIl URMJM SACRAMENfORUM NOT/E. '1R8

li : Et riim expedire non videatur 1'. lesise utpi \ Ratoldi, nec in Ordine Romano, ui-s. jn Codice Tf-
siii eorutn venientes ad cuthol com tociet itetn nonoret liano.
suos ibi iitm admintst re.nl, iimi eis tamen ipsa ordina- 748. Quando ttolam induis, ii<-r hoe tiynum vobis
tionis Sacramenta detrahuntur, sedmanent supereos. diaconatu officium elc Hflec oesiderantur iu Codice
Conciliuin Arelatens. iv. can Episcopatus vero I ; Kodradi. In Codice Ratoldi formula rcrbomra sin-
velpresbyleriikonorem nullum laicusante pt gulariter effertur. In Codice el Pontiflcali Romano
conversionem, vel ante xxx setatis annos aceipiat El stola induitur sub alfa verborum lormula. In ei
can. 2: Sednecreliqui Pontifir.es presbyerii vel dta- OrdineRomano tequitur Iraditio lib. Evangeliorum
conatus honorem conferre pr&ssumant, etc. subhacforma: lectpite potestatem lege\ Evange- I

lium. cic, ulin Pontiflcali Romano, el inCodicefi-

Iia apud Graecos <le liis tribus ordinibus dicitur
liano.
vnx nuij, id est bonor. Concilium NicaBnum, can. 8.
"0 <?e ov p. /^oy.rvo; ttxpct tol' Aeyousvot; Hadapotc, stt.t-
I li.rc Erangeliorum cum iua
[lorrcciio libri

/.ojto; mv tou nptvSuTtpou -i.y.i)-j ggjj : lil t'sl qm aU-

forma abesl ab Codicibui lhemensi.Ro-
Editis, el a
,

dradi. et Ratoldi, nec habctur in concilio Carthagi-

tem apud eos qui Catnari dicuntur episcopus nomi-
nensi \v, oec apud sanctura bidorom, Amalarium,
natur, presbyteri nonorem babebit. Concil. Ancy-
ranum, can. 2 o,t«/.ovovc. 6p.oira' 0O<7avT«;, jxsra <fg-
:
Alcuioum, et Rabanum uec eral olim in antiquis-
;

simo Ordinario Ecclesise Aniciensis qno utebatur

rauTtx avajraAa'0-avTa;, Tijv jxev a).)./jv Tta/jv e^etv, id
esl, diaconos similiter qui sacrificaverint, postea au-
Durandus in ordinum collatione, ut ipse teslatur in
iv scnt., dist. ^'^, quaest. 3 : 8ed contra hoe argui
tcm reluclali sint, aliuin q uidciti bonorem babere.
potest quia illud in quo imprimitur character debet ob-
Et can. 18 'Eav <?i ffTao-ta^taai ;rpd ; rous xaOeoTw- B
:

c.Jtoi;
servari,et probabile est quod observetur vn omni Ec-
Ta; exet 'E7tio-/.ojtou;, ayatpstfffiai ti?v ztu.r,v zo-j
clesia, sed traditio libri in ordinatione diaconi nonob-
7roeo-SuTeptou, id est, quod si adversus eos qui illic
servatur in omni Ecclesia, necantiquitus forsitanobser-
episeopi constituti sunl seditiones moverint, hono-
vabatur in aliqua Ecclesia Unde secundum Ordina
rem presbyterii ab eis auferri, Synesius, episl. 6*7,
antiquissimum Ecclestse Aniensis, eui prxfuimut, li-
agens de episcopis Kparouvrat (?e :«; rtaac, id est,
:

Iipi Eoangeliorum uon adebatur diacono ni ordina-

t
fruqntur bonoribus, eovagantes ubi majus compen-
tiunr sua sed nos volentes nos eonformare cxteris Ec-
dium est. Etinlra: Tc/./Jj yotp d/ e7ravg/e5otev, et ireoc
.

clesiis. posuimus de manu nostra m margine dicti Or-

Tijs rtavjc xtv(Juveuoi£v, ad sua loca
id est, naiii citius
dinarii qu \d liber Evangeborum tradatur eum eonsueta
reverterentur, si bonoris suijacturam metuant.
fornia verborum Quarenon videtur quod tn traditione
Cumautemdiaconatus sithonorin Ecclesiaetsupra libri imprimatur eharacter diaconatus. Et tdeo alia
saeer ordo appellelur.ex hoc inlernoscere possumus opinio est quod character imprimitur in impositione
quanta sit bujusordinis dignitas, qaae in hoc maxi- manuum. Per qtwi datur intelligi quia applieatur
nie consistit, 500
ul proxime assistat sacerdotisa-
501 n 'i magnum mimsterium. Et huic vittetur canon
cra facienti, sitque ejus in tanti mysterii celebra- concordare 23. distinctione ubi dicitur quod cum ordi-
tione adjutor, cui juxta sanctum Ambrosium, libro natur diaconus. solus episcopus ei manum imponit, co
primo de Offieiis, cap. 41, commissa est dominici quod ad ministerium applicetur. Quare mihi videtur
corporis et sanguinis consecralio. Quod sic inteili- Irigida rcsponsio illoruin (qua; n^c in mentem l)u-
gendum est Petro Cantore interpret.e, lib. ms. de Q randi veniOqui dicunt Ecclesiam Aniciensem in hoc
Verbo mirifico, cap. 41 Experire etenim utrum mi-
:
errasse, cum manifestara videamus conformit item
nistrtiui idoneum elegeris, cui commisisti dominici cor-
hujus veteris Ordinarii prfefalaa Ecclesiae cura supra
poriset sdnguinis consecralionem, non adconficiendinn. cilatis Sacramentoi^uni Codicibus. auctoribus, et
sed ad assistendum qui sicut secretarius altaris parti-
:

concilio Carthag. iv. Nec obstat quod diaconi ex

ceps est confectionis Eucharistice ; non quiasumatet veteri consuetudine legant Evangciium. ut apparet
conficiat, non quia hoc sine eo non possit fieri, sed ex epist. sancti Hieronymi ad Sabinianum Erange- :

ijuia celebrins, et in majori reverentia conficitur cor-

lium Ckristiquasi diaconus lectitabas, non enim sem-
pus Domini cum prmsentia ministriet tcstimonio ejus. per et ubique in Ecclesia fuit, ut clarum est ex his
Ex quo Petri textu manifestum est locum a sancti quae supra de lectoribus docuimus ex sancto Cypria-
Ambrosii essecorruptum nam in veteribus etrecen-
;
no, et conc. Toletano l. Quod confirmatur ex Sozo-
tioribus illius Editionibus deest-6 corpuris, etin re- menolib. vii, cap. 19: Tecuru» rir» iepeu 3to).ov [evtej-
centioribus to consecrationem mutatum est in to dis- yeitov) otvaytvwo-xet hQv.rJ- ixovoz 6 'Ap^totaxovoe,
pensalionem. Cum iu veteribus sit zo consecrationem, Traoa Si a).Aot; 6i'j\y.ovoi. 'Ev rroD.at; rji exxlTjTiatg ot
Basileae eclitis anno 1492, ut in Cod. ms. bibliotb. iepeiz aovot, sv 6i B7rto*>)piot5 ^aeoatc 'E~t7/.o-ot. oj; zv
Corbeiensis, in quo non est to corporis. K'.)V7TavTtvou7ro)v£t zaTa tt;v TrpooTrjv tiuipozv rc; 'j:j'j.o~~.'j.-

747. Quae sunt agenda concederc, In Ponlificali Ro- o-tptou edprS ~. Id est: Sacrum hunc li irura (Evange
-

mano haec sequuntur inlerposita: Hic solus pontifex fiura) legit hic (Alexandriae) solus archidiaconus,
manum dexteram e-clendens ponit super caput cuilibet apud alios vero diaconi. in multis Ecclesiis soli sa-
ordinando, ei nullus alius, quia non ad sacerdotium, rjcerdotes: diebus autem solemnibus, episcopi, ut
scdad ministerium consecratur, dicens singulis : Accipe Constantinopoli prima feria Resunectionis domini-
Spiritum sanctum ad robur, etad resistendum diabolo cre. Nec dicendum est hos presbyteros et episcopos
et tenttaionibus ejus in nomine Domini, Qua? priora etiam diaconos fuisse. Id enim minime certum est,
verba", Hic soius pontifex, etc., aut saltem similia cum olim, praetermisso diaconio, multi episcopi et
non hahentur hoc loco in Excusis, nec in Codicibus presbytcri crearentur.
Rhemensi et Ratoldi, nec in Codice Tiliano, nec in Iluic doclrinae lavet quod cum diaconi primum in-
Ordine Romano, sed prsemiltuntur Oralioni huic: stituli sunt, nondum erant scripta Evangelia. Tan-
Orcmus, dilectissimi, Dcum Patrem omnipolentem, dem. in concilio Toletano iv, can. 27, diaconus de-
etc. InCodicevero Rodradi nusquam habentur, quia gradatus accipit tantura orarium ct albam cum sua?
in eo nullae sunt rubricae in ordinationibus episcopi, dignitati restituitur ; Si Diaconus inquil concilium,
presbyteri, et diaeoni Posteriora vero illa verba. orarntm efaltom.nullafactalibri Evangeliorum men-
Singuiis dicens, ucc pe Spiritum sanctum ad robur, tione, recipit cniin id quod prius in sua ordinatione
elc. nullalenus exslant in Editis,nec in aliis Codici- accenerat, ut est in eodera canone, qui itase habet
bus nostris mss., hoc est, Rbemensi, Rodradi, et Episcopits, presbyter aut Diaconus, si a gradu suo in-

• Consule novam operum Ambrosii Editionem ad 1) mutatione vocis consecrationem \n dispcnsatinnem,

huuc locum, qui sic profertur Cui commisisli ilomi-: lege notam eru litissiniorum Editorum, qua iocus hic
nici sanguinis consecrationem. Eavent tamen lectioni luculeotissime illustratur.
Petri Cantoris decem Cod. ms. Gallic. et unus Yatic.
89 IN S. GREGORU LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 490

istedejectus, in secunda synodo innocens reperiatav, A InCodicibusRhemensiet RatoldiadditurTopres&j/itvt.

on potest esse quod fuerat, nisi gradus amissus reci- In Pontificali Romano haec duo vocabula desideran-
iat coram a tariu de manu episooporum s/ episcopus ; tur.Io Ordine Romano legifurcinisecra/io eorumdem.
U, orarium, annulum et bticulum si /jresbijter, ora- ; 7.S3. Domine sancte, Pater omnipotens, etc. In Co-
ium et planetam ; diaconus, orarium et albam; si
si dice Ratoldi haec prsemittuntur, Dominus vobiscum,
(bdinconus, et calicem. Sic et reliqui gradus
patenam etc. corda, etc. In Pontiflcali Romano bis
Sursum
i in reparationem sui recipiantqux,cum ordinaren- praemitluntur Pe.r omnia siecula saeculorum. In Codice
ir, perceperant. Ubihaec verba Xtsi amissus gradus : Rhemensi hanc Orationeinh.ee sequuntur Consum- :

ecipiat, non iia eapienda sunt, quasi ejusmodi seu matio presbyteri sit nobis, fratres, communis Oratio.
piscopus, seu presbyter, seu diaconus, seu subdia- Item Benedictio : Deus, sanctificationum auclor. Quae
onus, degradatus, gradu suo penitus privatus sit, sed non exstant in Excusis, neque in Codice llodradi.
•f.camissio gradusintelligiiur duntaxat quoad facul- Habentur quidem in Codice Hatoldi.sed post unctio-
item ministrandi in tali ordine, et quoad commu- nem m .nuum et capitis in Ordine etiam Romano,
;

ionem clericalem, ita ut ejusmodi dejectus non sedpost indutamcasulam. Atin Pontificali desidera-
osset amplius fungi ordinis sui ministerio, nec tur consummatio presbyteri, sit nobis, fratres, cominu-
ommunicare cuni clericis, sed cum laicis tantum. nisoratio, etc. Sed post indutam casulam dicitur :
luare restitutio ejusmodi instrumentorum non est Deus sanctificationum auctor.
ierata ordinatio, sed tantum ritus quidam exlerior 754. Honorum. In Editia, et in Ordine Romano,
uo sigmficatur ejusmodi dejeclum posse jam suo legitur to bonorum, non ita recte. Vide paulo ante
ninisterio fungi, et communicare cum clericis ; B annotata.
lioqui iterauda fuissetmanusimpositioquaehisordi- 755. Pontifices summos. Id est, episcopos. Ita enim
libus est essenlialis(sisubdiaconatum exeeperis, qui appellati suntepiscopi. Fortunatus,lib.xr, epigr. 13:
iermanus impositionemnon confertur), quodtamen Pontifici suuimo nos commendare precamur
ucnon apparet. In Pontilicalims. supracitato, quod
;

Regibus et dominis ferte salutis opes.

uiglicanuni esse creditur, exstat libri Evangeliorum
raditio sub hac forma Accipe istud volumen Evan
:
Intelligitenim ibi sanctum Germanum Parisiorum
elit ; lege et intelltge, et aliis trade, et tu opere adiin- episcopum. Consule observationes nostrasad Marty-
rologium sanctorum ordinissancti Benedicti, et Joan-
Tandem post indutam stolam in Ordine Romano, et nem Savaronem, ad epist. II lib. ix Sidonii. Hanc
n codice Rhemensisic habetur Sequitur benedictio : autem Orationem in Codice Ratoldi subjecta sequun-
hnmie. snnctx gratix, etc. ln Codice Ra-
fidei, spei, tur Modo convertat stolam in collo, et induatur ca-
:

oldi : JBenedietio post stolas super omnes: In nomine sula. Per haec indumenta stolam et casulam salutis in-
anctx Trinitatis, et unicm divinitatis. Alia : Domine duimerearis, et (eteriue perpetuitatis plenitudinem cum
anctx jidei, spei, gratiw, etc. Ad consummandum sanctis sacerdotibus Cliristo ministrante capessere va-
liaconatus ujficium Cuinmune volum permaneat, coin- leas. In Ordine quidem et Pontificali Romano 503
nunis Oratio prosequatur, etc. idem sub alia verborum formula
ritus exstat, sed :

Anglicano ms.. post traditio-

In cilato 1'ontilicali Accipe jugum Domini, etc. Exstatque idem ritus in
lem libri Evangeliorum diaconi manus unguntur ;
Euchologio Graecorum in ordinatione presbyten Kai :

ta enini habetur Consecratio manuum diaconi de

: fipet to OTrttrSsy optxpiov k-jto-j ini xb ep.KoovQiv Toy
deoatque ckrismate. 502
Consecrentur manus istai, §ec,to-j p.ipoi>i, posteriorem orari illius par-
id est, et
\uazsumus, Domine, et sanctificenlur per istam un- tem transfert ad anteriorem ex parte dextra. Hinc
tionem tuamque benedictionem, ut qucecunque bene- capiendus est locus concilii Bracarensis in, can. 3 :

l/.rrrint benedicta sint ; et qua;cunque sanctificaverint, Scilicet, at cum sacerdos ad solemnia Missarum acce-
\anctiftcutu sini. Per. Et saue olim in Gallia hic mos dit, aut per se Dco sacrificium oblaturus, aut sacra-
noleverat ut manus diaconis ungerentur quod mani- ;
mentum corporis et sanguinis Domini nostr i Jesu Christi
'estum est ex epistola Nicolai papae 1. ad Rodulphum sumpturus, non aliter accedat quam orario utroque hu-
irchiepiscopum Bituricensem (Tom. HlConc. Galliai) : mero circumseptus, sicut et tempore ordinationis sux
Praterea sciscitaris utrum solis presbyteris, an diaco- dignoscitur consecratus : ita ut de uno eodetnque orario
nibus debeant, cum ordinantur, manus chrismatis li- cervicem pariter et utrumque humerum premens, signum
fuore perungi. Quod non interrogasset pontificem in suo pectore prwparet [Alibi praeferatj crucis. Si
maximum Roduiphus, nisi id moris esse in diacono- quis autem aliter egerit, excommunicationi subjaceat.
runi ordiuatione alicubi in Gallia compertum ha- Orarium autem est quod vulgo stolam dicimus, de
buisset. quo vide Joannem Meursium in Lexico Graecobar-
749. Presbyler cum ordinatur,
etc. Ita in Edilis baro, et Isaacium Casaubonum, ad Flavium Vopis-
et in nostris Codicibus Rbemensi,
manuscriptis cum, in Vita Aureliani. Quodorariumsivestoladetur
Ratoldi, Tiliano et sancti Germani a Pratis. In Or- in sua ordinatione presbyteris, patet etiam ex con-
dine Romano, et in concilio Carthag. iv, can. 3, et cilio Toletano iv, can. 27. GraecisdicitursTrtTpa^flltov,
in Pontiflcali ms., quod Anglicanum esse putatur, ^. ut clarum est ex Theoria mystica sancti Germani
pro his verbis, super ejus caput teneanl, legitur super patriarchae Constantinopolitani, quia circum collum
illius ponant caput. In PontificaliRomanofiaecomnia componitur.
aliter in hunc modum habentur Pontifex stans ante : 75b. Hic vestis casulam. Benedictio Patris, et Fi-
et
faldistorium cum mitra, nulla Oratione nulloque
et lii, Codice Rhemensi. In Or-
etc. Ita in Editis, et in
u prcemissis, imponit simut utramque manum su- dine et Pontificali Romano habetur Accipe vestem :

per capita cujuslibet ordinandi successive, nihil dicens, sacerdotalem, etc. In Codice Ratoldi legitur Bene- :

idemqne faciunt post eumomnes sacerdotes qui adsunt. dictio post casulas super omnes. Benediclio Dei Patris,
750. Oremus, dilectissimi, etc. Itain Editis et in et Filii, et Spiritus sancti, descendat super vos, et his
Cod. Hodradi et Hatoldi lta etiam in Codic. Rhem.; sacerdotalibus vestibus induti, protecti et muniti esse
et in Ordine Homano, inquibusprsemittiturallocutio valeatis ab omnibus impugnationibus malignorum spi-
adpopulum in hunc modum : Quomam, dilectissimi rituum, nomine Dotnini nostri et
et silis benedicti in
\mtres, elc. In Pontificali Romano haecOralio plurali in virlute Spiritus sancti in ordine sacerdotali , et offe-
numero enuntiatur. ratis hostias placabites pro peccatis atque offensionihus
751. Exaudi nos, quaesumus, Domine Deus noster, omnipotenti Deo, cui est honor et gloria. In concilio
etc. Ita in Excusis, et m
Codicibus Rhemensi, Ho- Toletano iv, can. 21, presbytero in sua ordinatione
dradi, et Ratoldi, atque etiam in Ordine et Pontifi- planeta datur, quae idem est ac casula.
cali Homano, in quibus prseraittitur, Flectamus ge- 757. Consecrentur manus istx, etc. Ita in Editis,
nua, levate. et in Cod. Rhemensi. In Codicc Ratoldi legitur :

752. Consecratio. Ita in Editis etin Codice Rodradi. Consecrentur manus istce, quxsumus, Domine, de olev
Patrou LXXVIII. 16
 ;. ; n

4'.n IN S. GREGORIl URI.UM 8ACRAMENTORUM SOl I. '.92

sancto, ti de chritmate sancto,elc Codicc Tiliano, \ ul palam

ln um Kucliologio,qundinfrasumus
<

Ordine el Pontificali Komano,habelur Conse-

sic producturi ; nec tamen H nans i 1 1 r
i
•
j
1 1 ;i i

crare, et tanelifieare dignerii, Domine, manut istas. eornm ordinationem impn e permiltit ul
In Codice Ltodradi hs3C manuura unciio desidcralur. apud ii"- ii. |,r..-.,\ iei i
i <:i i

De unctione manuum presbyteri in eius ordinalione audienl bus, quemadmodum i:ii;nn ineorura regione
hffic reperire estapud Burchardum, hb, u, cap facimus, lis celcbrantibus ;quod essel intolen
i

ex dictia sancti Augustini loquentii ad presbyteroi idololatria, li non e lenl rere ordinati.Neque io con-
:

Unde oportet 001 semper memorei etietantse dignitatii, cilio KJorentino, in quo Graeci cum Ecclesia Romans
memores vettrsB consecrationii, memorei tacrse, quam simi reconciliati, nnquam <!<• eoram ordinationibu*
in manibui sutcepistis, wnctionit u/ rtec ab eadem ;
dubitalum est neque in unio ie Armenorum, cum ;

degeneretit, ne manuttacro tmguine delibutai peccando ipsis Armenia Eugeniui iv trsdidil ritnm Ecclesiae
polluatis. Apud Amalarium lil>. de Ofiflc. Eccl.,cap.
i RomansB in ordinaliooibui observandum, pristinas
13 llitnf morem tenent epiteopi noslri, manui pres-
: eorum ordinationes ircilavil neque Clemens \IU ;

byterorum imgunt de oleo. lllius mentio fll in epistola Russorum episcopos, presbyteroi etdiaconoi, qui
Nicolai papaal, ad Rodulphum Bituricensem archie- ritum Graecorura serrabanl eiiaminsoii ordinatio-
piscopum, in quadicil eam non esse in Ecclesia Ho- nibus, cnmeosingratiam Eccletia Romana? recepit,
mana usilatam, dubitatquoan ullibi fueritahquando iterum ordinari censuit. Itaque dicendum esl male-
quod miror propter auctoritates supra citatas, et riam esseniialem diaconatus, presbjteralus el epi*
quosdam ex Codicibus nostrismss., qui usura Ro- scopatus in manus impositione litam e
manum sequuntur, ipso Nicolao papa antiquioribus, B Nihil aliud sonal Scriptura Actorum n, in septem
tum inaxinie quia remillit ipsum Rodulphum ad diaconorura ordinalionc Orantet imposuerunt eis :

epislolam fnnocentii I, scriptamad Decentium Eugu- nituius. ITim. iv Noli negligere iratiam iiu;/> fn u- :

binum, in qua dehacre,ut de Ordinatiouibus, neyoO est, ijiin' tltiiu rst tiiji per prophetiam cum impositione
qnidem, quarum tamcn Nicolaus mentionem facit. nuinutiiii pretbyterii. El <:ap. v Manui cito nemini :

Haec autein manuum unclio fiehal. in modum cru- imposueris. IITim. Propter quam causam adm i ;

cis, ut planum est ex Ordine Roniano Expleta autem tf iit retftscites gratiam Dei, qtUB esl in te per imposi-
:

Orulione accipiens oleum sanctum, faeial crucem super tionem manuum mearum. Coofirmatur aucloritale
ambat manus, etc. H;ec unctio aliterfit in Pontificaii Dionvsii magni, cap. -> Hierar. eccl., qui <'x professo :

Romano. In Codice Ratoldi additur unctio capitis
sub hoc titulo, et formula: Ungatik caput. Ungatur
caput tttum etconsecrctur cvelesli benedictione inordine
sacerdotali, in nomine Palris, et Filii, et Spiritus
agons de prsefatis tribus ordinibus, nihilprster ma-
nuum impositionem ad eorum materiem requinl.
Hoc patet etiam ex sancto Bicronymo, cap. lvui
Isai;e Ordiuulio non solum ad impreeationem vocis,
:

sancti: amen. Pax tibi. Idem videre est in PontificaJi sedetiamadim/iositioiitiu impLetur manuum divo Am- ;

ms. quod servatur in secretario ecclesia; Rothoma- brosio, lib. de Dignitate sacerdolali, cap. 5 Homo :

gensis, putaturque 504

esse Anglicanum Conse- imponit mnnum, Deut largilnr graliam saeerdi
: :

chatio capitis cum Olko. Ungatur et, conseeretur oaput ponit supplicem dexleram, Deus benedieit potenti505
tuiim eaiesti Benedictione in ordine saeerdotali, in nomi- dexlera ;concil. Uispalensi n, can. Quinto judicio .'i :

ne Patris, et Filii,el Spiritut sancti, amen. Paxtibi, R. ad agnitionem aoslri Ewaminis Agabiensis dtaeoni re-
Et cum Spiritu tuo. Quae quidem unctio capitis cum C lutu deduetum est de quibusdam ipsius Eoelesiee cleri-
sua formula nonexstatin Editis, neque in aliis Co- cis, quoruin dum unus adpresbytei ium, <lu<> ud let ila-
dicibus nostris mss. neque in Ordine et Pontificali rurn ministerium saerarenlur, episcopus eorum, oeuUh
Romano. runi dolore detentus, fertur manum tuam sujier eos
Sequitur in Codice Raloldi Item behedicit manus
: tantuin posuisse, et presbyter contra cccle- quidam illis

sacehdotum. Benedtc, Doinine, has mdnus, el sancti- siastieum ordinem benedietionem dedisse. Qu;e ordi-
ftca sacertlolem ill. ad consecrandat Hostias qucr pro nationes a concilio irritantur, quiabenedictio fuerat
delictis atque negligentiis populi offeruntur, et ad C02- a presbylero pronuntiala. Quod etiam liquet <'X Sy-
tera benedicenda, quze ad usut populi necessaria sunt nesio, epist. 6(3 : V,-:6 t'.iv kxtivov yv.^',>j -t.Ty.o-oz
etpraesta, quoesumus, ut qusecunque benedixerintbene- tx-jzb ziybr, r/j; Btdujwuv Uxtivo-o/.iw;. idest,
illiusmani-
dicantur, et quascunque sacraoerint sacrentur, Salvator bus episcopus Bas nopolis in Bithynia consecralus
Tandem in Pontificali Romano sequilur traditio pa- est. Et epist. 76 Kai uv tv? barspov ystoi TtpeaGvTeots
:

tenae cum Hostia superposita, et calicis cum vino et axe&£8e%6a, id est, quorum alterius manu presbyter
aqua sub hac verborum forma Accipe potestatem
: sacratusfuerat.
o/ferre sacriftriuin Deo, tam pro vivis quampro defunc- Multos alios praetermitto, brevitatis causa. Non
tit, in nomine Domini. tamen multus et nimius ero. si auctoritatem recen-
In Ordicihus mss. sancti Germani a Pratis, et Ti- tioris scriptoris viri gravissimi et doctissimi Mariani
liano, et in Ordir.e Romano exstat ejusmodi instru- Victor i, episcopi Amerini, prolulero. qui ad epislo-
;

mentorum tradilio cum sua forina, quse tainen ibi lamsancti Epiphanii, qu:e exslat inler epistolas san-
pluraliler effertur Accipite potestatem, etc, nec in
: cli Hieronymi. lom. II, sic ait : Ordinato autem fie-
eis ullafitaquic raentio. Sed haec lra'iitio cura sua bat cum Oratione el manus impositione, quemadmo-
forraa deest iu Sacramentariis excusis, ut in Codici- dum nunc Ecclesia utitur, etc.
bus mss, Rhemensi, Rodradi, sancli Eligii, et Ra- Hic igilur vides ordinalionem admannum imposi-
tohli, atque etiam in Pontificali ms. quod putatur tionem impleri, et ad eamdem Spiritus sancti gra-
esse Anglicanum. Mon habetur etiain in concilio Car- tiam conferri ac proinde efficitur manuum imposi-
;

tbag. iv, toties citato, nec in concilio Toletano iv, tionem non esse ordinationi accidentariam, nec esse
can. 27, neque ulli antiqui Patres menlionem ali- solam dispositionem ad gratiam, ut quidam volunt.
quando fecerunt non sanclus Isidorus.non Amala-
; Praeterea non est credibile concilia et Patres tantum
rius non Rabanus, non Constitutiones apostolic;e,
; de his qu?e sunt ordinationi contingentia locutos
lib. viii, cap. 16 et sqq, non oinniuin antiquissimus fuisse, de his vero quae sunt illi essentialia tacuisse,
Dionysius magnus, qui de sacris ordinibus dedita praesertim conciliura Carlhaginense iv, quod enu-
opera, ct ex professo tractavere; nibilque simile in cleatius orania qu;e ad ordinuin materiem spectant
sacris Scripturis repereris neque Christus. in su
; describit.
prema illa coena apostoles instituens sacerdotes, illis Nec valet id quod quidam respondent, concilium
ejusmodi porrexit instrumenta ; neque tuin tradidit non omnia posuisse, quia librum Pontificalem non
eis pa niiin et vinuin, sed corpus suura et sanguinem sciiheb.it. Aain etsi conciliura librura PontificaleO)
sub speciehus panis et vini. Ilis consentit Ecclesia non scriberet, non eral taraen adeo dilficile ac
Orientalis, 8euGraeca,qu88ejusmodi insirumentorum taadiosura traditionem instrumenlorum in triumilio-
traditione in presbyterorum ordinatione non utitur, rura ordinura hierarchicoruraexplanatione annolare
493 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E.
cum id una aut altera linea ficri potuisset, ut in in-
ferioribus ordinibus factura fuerat. Praeterea libri
Sacramentorum a nobis producti erant libri Ponlifi-
cales, quibus utebantur pontitices in ordinum colla-
tione, ergo in illis omnes essentiales materiae assi-
gnantur ; at nihil aliud continent quam conciliura
Carlhagincnse iv. Igitur in ipso concilio omnesordi-
num materiae essentiales continentur. Cum autem
conciliuin in hac parte uiile conveniat cum sacra
Scriptura, aliis antiquis conciliis, Patribus ac libris
Sacramentorum, necessarioconcluditur illud quoad
materiae essentialis assignationem in tribus illis or-
dinibus nihil praetermisisse. Deindesi conciliumma-
terias essentiales inferiorum ordinum tam diligenter
assignavit, cur idem in aliis ordinibus quae sunl gra-
vioris ponderis et momenti non praestiterit? Sidicas
ideo praetermissas 1'uisse, quia vulgares et notae
sunt, idem eliam de materiis, iuferioium ordinum,
quae ^untseque vulgares ac notae, dicendum erit.
Tandem haec doetrina manifeste colligitur ex eo-
dem concilio, can. 5, ubi agens de ordinalione sub-
diaconi sic ait Subdiaconus cum ordinatur, quia
: nii IV, in qua videtur matcriam diaconatus et pres-
manus impositionem non accipit, patenam de manu
episcopi accipiat vacuam, et calicem vacuum, etc. Si
igitur traduntur instrumenta subdiacono, quia non
ei manus imponunlur, recte sequitur tribus illis su-
non esse necessariam instru-
u-ibus ordinibus
mentorum traditionem, quia nmnus illis imponun-
tur, ac proinde nihil de materia illis essentiali a
conciliofuisse praelermissum. Quare quemadmodum
inferiores ordines sola instrumentorum porrectione
sine manuum impositione, sic tres illi superiores
sola nianuumimposilione, sine iustrunientorum tra-
ditione pertici possunt, et par utrobique ratio a con-
trario.
His accedit auctoritas Facultatis theologicae Pari-
siensis aliarum facile principis, in cujus lliesibus pu-
blicis haec doctrina vulgo defenditur, ut in quadam
thesi 7 Junii, anno 1633. quam profert reverendissi-
mus ac doctissimus 5Q6
Pater Jacobus Sirmondus,
cap. 8 Antirrhetici, cui mdituin est Quibus ordini-
: teri ordinatione
bus impositio est manuum, hissolam sufficere ad valo-
rem ftrmitatemque sacramenti. In tbesibus Jacobi de
Montrouge Parisini baccalaurei Navarrici, Ecclesiae
Andegavensis canonici, ordinarii reginae eleemosy-
narii, die lOJanuarii anno 1639, pro majore ordi-
nariain scholis theleogorum regiseNavarree, praeside
S. M. N. Alberto de Sainl-Gilles doctore Pansiensi,
apud Carmelitas theologiae professore, dedicatis il-
lustrissimo viro Augustino Potier Bellovacensium
magno regin;e eleemosynario, in quarum
preesuli, et
octava positione haec habentur In ordinatione mi-
: Ordinatione presbyteri Episcopo eum benedicente,
nistrorum reperitur symbolum seu ritus externus, sci-
ticet manus impositio, quae in episcopis, presbyteris et
diaconis. iii essentialisaesignatnr ;caetera ad integrita-
tem materix duntaxat spectant. In thesibus Kenati
Robeville baccalaurci theologi, et rectoris Universi-
tatis studiorum, 21 Junii, eodem anno, in exteriori-
bus Sorbome scholis, pro majore ordinaria praeside
S. M. N. Jacobo Charlon doctore theologo, et socio
Sorbonico, Ecclesiae Parisiensis canonico, et Paani-
tentiario presbytero, dedicatis iilustrissimo viro Do-
mino Petro Seguier Francia? cancellario, in quarum
octava posilione haec videre licet Impositio rnanuum
: dg yjipzi eizsTiQevro, id est, pontiiici caput submisis-
essentialis materia, librorum aut vasorum porrectio
accessoria. ln thesibus Joannis Helyes Bajocensis
Baccalaurei Navarrici. promajore ordinaria, inaula
regiae Navarrae, 13 meusis Octobris, eodem anno,
praeside S. M. N. Joanne Nicolai apud praedicatores
theologiie professore, de<licaiis illustrissimo viro
domino llcnrico Ludovico Habertde Montmortmar-
Chioni, comiti, etc in quarum ullima posilione luec
, clionem esse manuum impositionem, quia pontifex
scripta sunt la episcopis, presbyteris et diaconis in-
:
tegrans materia instrumentorum porrectio, essentialis
manus impositio. In thesibus Michaelis de Beauhar-
nois Aurelianensis, baccalaurei Sorbonici, 10 Ue-
cembris, anno 1639, pro minore ordinaria, in exte-
494
A lerioribus Sorbona? scholis, praeside S. M. N. Jacobo
Pereyret doctore theologo, ct professore Navarrico,
dedicatis sanctae memoriae Roberto de Sorbona, in
quarum quinta positione hax continentur Popuhis :
onniis Christianus ita est nens sancta et regale sacerdo-
tiinn, ut non tamen qiulibet fidelis offerendi sacrificii
habeat polestatem, sedqui dtvina vocatione consecralus
est in presbyterum per episcopalem manuum imposi-
tionem,quain hierarchtcorum ordmum essentialem ar-
bitrormateriam. Inthesibus Antonii Arnaud 1'arisini,
baccalaurei Sorbonici, Lcclesioe Viroduncnsis cano-
nici, promajoreordinaria, die 13 Januarii, anno 1610,
in scholis Sorbonicis, praeside S. M. N. Juliano Jou-
bert. apud pnedicatores Parisienses Theologise pro-
fessore, dedicatis verum Israelem vero deccclo pane
pascenti, in quibus haec reperirecst positione tertia:
Essentialis ad diaconatum, cmterosque superiores ordi-
nes materia maniis impositio esse videtur. Plures alias
ejusmodi theses producere possem sed ne sim ni- ;
B mius, supersedeo.
Nec est quod quis nobis opponat Bullam Euge-
byteralus in traditione inslrumentorum constituere,
siquidem explicanda est de materia accessoria, vel
de integranle, ut aliis placet. Nonnulli dicunt mate-
rias fuisse dilatatas.Si vcro ponti fex nullam facit men-
tionem impositionis manuum, id factum estquiajam
erat in usu apud Armenos, quibus peculiarem Ec-
clesiae Romanse ritum tradere volebat. Plura vide
apud Petrum Arcudium, lib. vi de Sacramento ordi-
nis, cujus opus Romoe approbatum est auctoritate
Pauli V, pontificis maximi.
His autem ita constitutis, quid sit manus, seu ma-
nuumimpositio(quandoquidemdeillacontrovertitur)
quaerendum est. Manus impositio estpositio manus
super caput alicujus ; id palam est ex sancto Diony-
sio, cap. 5 eccl. Hierar. 'Em xs<foiki)s 'iyji tv. Qzo-ku.-
:
purJoTu loyioc xai r-flv kpapyixiiv yj.lpv., id est, super
caput habet divinitus tradita oracula, idest Evange-
q
lium, et manum pontificis etpaulo post de presby-
;
Sacerdos, flexis genibus ante divi-
:
num altare, exi xs^«).vj? 'iyji rvjv kpapyix.i)v <?g|i«v, id
est, 507 pontificis dexteramsuper caput habet et ;
similiter de ordinatione diaconi scri psi t Minister :
uno poplite flexo,ante divinum altare,eni xeya)^f s<r%s <;
Tflv rou Tg).ouvro; aurov kov.pyov o*g|t«v, id est, dexte-
ram illius qui eum initiatsuper caput habet. Consen-
tiunt apostolicae Constituliones, lib. viu, cap. 16 et
sequentibus. ubi dicitur, ttjv yjipa. g»ri rij? y.s<f>a.l-?j c,
smziOzL «.-jto;. id est, manum super caput ipse impo-
ne. Clarum est etiam can. 3 concilii Carth. iv, de
:
et manuiu super caput ejus tenente ; et can. 4 Solus :
e^iscopus qui eum benedicit maniuii super caput illius
ponat. Idem patet ex Sacramentariis Editis, et mss.
sancti Eligii, Hatoldi, Bhemensi, ex Ordinibus mss.
Tiliano, et sancli Germani a Pralis, et ex Ordine et
Pontificali Romano, in quibus omnibus nulla est
q
manusimpositio, nisi manus ponatur supercaput. Id
etiam planum est ex his Metaphrastae verbis, cum
agitde sancto Joannis Chrysostomi in presbyterum
creatione Ut autem accesserunt ad sacrum altare, et
:
ipse, ut lexest, \JTxto~yj-ti izpv.pyj) riivxeyoikiiY, toOtou
set, illius vero manus imposita) fuissent. Id suadet
versio Syra Actnrum vi, in qua legitur, posuerunt
super eos manus, cum in Vulgata interpretatione
juxla textum Graecum legatur, imposuerunt eis ina-
nus (Lib. vi, de Sacramento ordinis, cap. 7).
Quae cum ita sint, Petrus Arcudius nobis venitre-
futandus, qui scribil ipsam instrumentorum porre-
eo ipso quod tradat instrumenta, manuin imponit;et
imprimi characterem, non tam propter instrumenta
quani propter aclionem etporrectionem ipsiusponti-
ficis, quam manuum imposilionem appellat. Quodsi
verum est, dicendum erit baptismum conferri per
 498 I.\ S. GREGORH LtBRUM SACRAMENTORtJM NOTA.
niamis impositionera nam ia qui baptizat seu mer- ;
,\ populi, qui convenerant, ul Olbialii rici episc jjum
sionc, scii aquss infusionejuxta Beasura Arcudii,raa- eligereni uflTragia luli ibil Sj dc i i

num iraponal necesse est. Idem etiam de extrema phllo .' ovt oti xvpuaTUTOv utfvroi tii o i •/ -.

unctione ratendum eril nam qui ungil corpus, ma- ; 9ov % id 'si, unum igiturid opui est, sacralua
-.

iitiiii imponit, cura tamen hactenus haec duo sacra- manus. Haec differentia videtur etiara apud
mcnta per inanus impoaitionem conferri scrip erit Sozomenum, lib, vra Hist. eccl., cap, 19, ubi, epi-
neino. Nec valet objectio dc confirmatione etenim ;
ipo itisexigufc Geras defuncto.civei suffn
*- i v i
i

hocsacramenlum manuum impositionera distinctara suis decreverunt Nilammooem civitati tuae prcficere
habct al> unclionc, ut supra diclum cst. Praeterea episcopum : qui cnrn nervii oronibus obniteretur.
ex ejusmodi explicationc impositionis manuum accedens ad eum patriarcha Theophilu
scquitur oplimc inlciiorcs ordines in manuum im- civihus, ervveoov^evcri /.'/:'/';' iyto~9cu
/*
nao' a Jro j yetoo-
/
. .

posilione consistcre ; cum cnim porrigit epi rovtccv, ld csi, horlatur ut ordmationem a se accipe-
pus calicem ct patenam suhdiacono, librum exor- ret. En electio civium el yuporovia diatinclaB: quae
cislae ct lectori, ostiario claves, neque illis manus aliter dicitur %ttpo$ttrtu, id est, imposilio manus, ct
imponit ac preshytero, cum ei offert instrumenta ii-iBstn- ~'.>j /v.'j',>j, id est, impositio manuum, n
langenda, quod tamcn sine controvcrsia veritati mi- Tim. i, de manus imponere tntTi$v»a.t ro« yjupai,
niine consentaneum est. Hoc enim adversalurconci- Act. vi. Nec dicendum ista Bignificare electionem,el
lio Carthaginensi iv, Ordini et Pontiticali Romano, eligere ; nam citato loco Actuurn eligere el manus
et antiquis Sacramentorum libris, in quibus mani- imponere distinguuntur Et elegerunt Stephanum :

festa inter traditionem instrumentorum et manuum virum plenum fi.de ct Spiritu tancto, etc. Hot statue-
impositionem apparet diflerentia, et heec ad supe- runt ante conspeclum apostolonm, et imposueruni eit
15
riores ordines, illa ad inferiores spectat. Imo ejus- manus. Ubi primo vides electionem, deinde ordina-
modi doctrina a communi sensu et usu loquendi tionem per manuum impositionem. Sed de imposi-
abhorret nam sequeretur eum qui porrigit pomum
; tione mannum satis.
puero aut panem pauperi, illis imponere manum, In Pontificali Homano hfpc qua: praecedunt prola-
quod tamen hactenus est inauditum. tionem horum verhorum Accipe potettatem offerre :

Nec obest illud quod opponitur ex Marc. vn, cum sacrificium Deo, etc, nolanda veniunt Pontifex :

Christus quibusdam rogantibus ut imponeret manus manus luvat et tergit ; tum tradit cuilibet tueee
lunatico, linguam et aures tetigit. Non enim inde se- calicem cum vinn, et aqua, et patt nam tuperpositam
quitur cjusmodi contactum esse manus impositio- cum Hostia, et ipsi illa accipiuut inti r indicet et me-
nem, qualem hicrequirimus ;etsienim illiChristum dios digitos, et cuppam calicis et patenam timul tan-
rogarent ut pro more suo manum fegroto imponeret, gunt, ponttfice tingulit dicente, etc. lla in veteri Kdi-
non tamen ille tenebatur hanc inire viam et ratio- tione Parisiensi anni 1520 legitur, et recle nam ;

nem, nec eorum erat illi hanc legem imponere, qui hoc pronomen tlla ad ea qu;e tangenda sunt seu
mysterii cujusdam gratia alia quam illi putabant ra- mediate, seu immediate,referlur.Quod sile^as illam,
tione uti voluit in hujuscuratione lunatici, ac proin- ut in quibusdam recentioribus et apud Cataldum in
de non inrle efficitur contactum linguee et aurium Cffiremoniali episcoporum legitur, non video horum
esse manus imposilionem. verbornm sensum, cum non possit ad solum nomen
His ita perfectis, breviter agendum est in eos qui Hostiam referri. Sensus est enim ut omniaqu* offe-
* i manuum iiiiuuj(tivin-iii
dicunt uiuuuuiu
1 '. » iimpositionem ^uo\^
1 1 L meram ClttllU"
esse ujviuiii electio runlur
u *i t accipiantur
u^vii/iuii uujli-u modus
mi ct postea mivj uo uv.v,i.u
j^ acceptalionis
*. icuiuuij
vj i -
; *- *

nem, quae fiebat per manus elationem, vel extensio- -* declaratur, nempe inter indices, et medios digito=.
ncm, non vero esse aliquem consecrandi ritum, ita ut cuppa calicis et patena simul tangantur. Quae
quam ideo veteres appellabant yeipo-oviav id est, cum ita sint, nonilli audiendi quidicunt Hostiae seu
,

eleclionem, et yeipo-oveiv. Fateor quidem in instru- panis contactum esse de praeceplo ln Pontificali,cum
mentisethnicalium scripturarum ista vocabula signi- nihil tale in illo appareat et multo minus ii qui scri- ;

ficare electionem, et eligere aliquem, in magistra- bunt contactumpanisessede necessilatesacramenti,

tum videlicet ; et ita interdum usurpari a conciliis ila ut qui panem non tetigerit sit rursum ordinandus.

508 e sanctis Patribus, cum agunt de electione

*-
episcoporum, sed non semper. Nam j£etoprovet"v, Ac-
torum xiv, est constituere episcopum solemni ritu
impositione manus XeiooTovflo-avTes e?e auvou; ~-peo~-
: ceptat, qui canistrum aut vas in quo sunt accipit
Svzepov-. xaT' 'ExxXvjoiav T-po-evty.p.evot. peru. vfloret&Jv.
Quod confirmatur Act. vi Kai i-po-ei)%dp.evo- sniQioxAv
avTotej Ta? yelpa-\, et orantes imposuerunt eis manus.
Hic enim locus priorem explicat nam eT-inOevai ra-
Nam moraliter loquendo ille aeceptare dicitur qui
instrumenta, seu vasa, in quibus sunt ea quae offe-
runlur accipit, seu tangit, ut ille vere oblatapomaac-
sine pomorum contactu hancque sententiam ;
509
: multi graves auctores sequuntur, praetermissis lllis
qui instrumentorumseuvasorum contactum nonesse
de necessitate sacramenti asserunt, inter quos AI-
;

yeipac,, id est, manus imponere, nullomodo signifi- bertus Magnus mss., in iv sent.. pag. 313, col. 3,
cat extendere manus, sive eligere, ut infra doce- bibliothecae monasterii sancti Victoris Parisiis, in
bimus. responsione ad 3 Dicitur quodnon exigitur nisipor- :

Confirmaturexprimocanoneaposlolorum:'E7rto-xo- reciio, et taclus est de bene esse, quia in hoc sacra-

<no- yjiporoveio~(ju vnb 'E7rio-/.o7rwv Sub rpio-v, id est, D mento est forma significans traductwnem potestatis, et
Sj

episcopus ordinetur a duobus episcopis vel tribus hoc signiplcatur in porrectione tota, non expresse dis-
Atque pleni sunt sanctorum libri, eligi episcopum sentiente eo cui porrigitur. Intelligitur enim acce-
olim solitum a clero et populo, atribus veroepisco- pisse, quando non dissensisse se ostendit, quando ad
pis consecrari et can. 2, T-pe-Svrepoc. inxb ivbt\
; acceptandum est prsesentatus.
iwtentojrow yzipoiovei.crQto, id est, presbyter ab uno Tandem in eodem Pontificali Romano expleta
episcopo ordinetur et can. 4 concil. Nicaeni ;
; communione, etc, denuo pontifex imponit manus
epist. 67 Synesii, ubi agitur de Siderio episcopo Pa- super capita singulorum dicens Accipe Spiritum :

taebiscae non legitime creato a Philone Cjrenensi
episcopo,quia non fuerat Alexandriaj ordinatus, nec
a tribus episcopis,xai ei -b o-uv&njaa tjj; yeipo~ov\a.<-
ev.eiO% eo*tc?oTo id esl, etsi illic est el ordinandi facta
poteslas. Ubi ye-po-ovia, non sumitur pro eleclione,
quae supponitur facta, cum petitur ab Alexandrino
patriarcha facultas ordinandi, sine cujus licentia id
ficri non poterat, ut constat cx canoneG concdii Ni-
caeni. Quod clarum est etiam ex cpist. 76 nam cum
sanctum ; quorum remiserispeccata, etc. Quirituscum
sua forma non exstat in concilio Carthaginensi iv,
neque in nostris Sacramentariis tam editis quam
mss., neque in Codice Tiliano, neque in Pontiticali
ms. quod Anglicanum esse putatur, neque inOrdine
ms. sancti Germani a Pralis, quae posiea lamcn ad-
dita sunt in hujusCodicis margine, sed alia manu.
Nec etiam reperireestapudsanrtum Pidorum, Ama-
larium et Habanum, nec in Ord. Rom.
;

Antonius quidam presbyler omnium episcoporum et TandcminCod. Ratoldi postmanuum Benedictio-

I
497 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM N0T7E. 498

nem sequitur: Consummatio presbylerorum. Sitnobis A « Sequilur admonitio episcopi [Leg. archiepiscopi].
communis Oratio fratres, ut ki qui in adjutorium et « Ihec sohta [Leg». solida] mente et studio vigilanti
utilitatem vestrx salutis eliglintur, etc. Deinde. [tem conserva, et tibi commissis nota facere cura.ut una-
alia Sanetificationwn omnium auotor, atjus vera
:
nimes uno ore collaudelis Deuin de suis erga vos bc-
conseoraPio, cujus plena Benedictio est, tu, Domine, neficiis, cui exhibendusest honor et gloria. Perom-
super hos famulos tuos quos presbyteratus honore
i 11.
nia.
dedicamus, gratiam tux Benedictionis infunde, etc.
« Promissio.
Hac complcta Oralione sequitur in eodem Codice :

Mo lo legatur Epistola, Tractus,et Evangelinm, eltunc « In nomine altithroni condiloris Regis a3terni,
offerant omnes sacras oblatas. Ubi legendum puto $a> ego N. humilis Christi famulus, licet indignus, ad
crandas, \oco sacras. Nam olim omnes panem et vi- episcopalem ill. Ecclesia: solem electus ad regen-
num de quibus essent communicaturi in altari of- dam eamDeoque servatam [Lej/.servandam], suppli-
ferebant. Quod patet ex eodem Codice Ratoldi in citer confiteor cum omnipotentis Dei auxilio, et
consecratione episcopi, ubi posl uuctionem episcopi quantain voluerit mihi gratiam superna sapientia re-
ha?c sequuntur: Legatur Evangelium secundum Lu~ velare, etvitam commodare in hoc sa'culo,quod ego,
cnni. In illo tempore facta est contentio. Et tunc offe- sancte Salvator mundij'//. et venerando Patri archi-
rat panem et vinum ipse et omnes. Ubi t6 ipseesi epi episcopo ili. ejusque successoribus, quem superna
scopus qui ordinatur, et t6 omnes sunt alii episcopi providet gratia, et nobis pr;iedestinat in Patrem, de-
assistentes et ceeteri clerici. vota et fideli mente semper deservire et obedire de-
158. Episcopuscum ordinatur. In Editis ante haec R sidero,stabilemque me esse permanentem sinealiqua
verba babetur examen seu interrogationes, cseque dissimulatione etdeceptatione omnibus diebus, quan-
secundum usum Gallorum, ut notant Codex Tilianus diu spiritus erit in naribus meis, et vita comis fueril,
et Ordo Roraanus, qase in concilio Carthag. iv diver- nunquam ad dexteram, neque ad sinistram ab illa
ste s;int. Al in Sacramentariis nostris mss. nullae sede Ul. Ecclesise, qu;e caput est [Leg. declinabo],
sunt. Episcopus. juxta interprelationem sancti Am- sed sine aliquo scrupulo diabolic?e fraudis, ethumili
brosii, cap. b' liori de Dignitate sacerdotali est su- devotione, et sincera menle, illo pnefato Patri iil. et
perinspector, id est speculator, cuslos. Apud Plutar- successoribus ejus, quem divina gratia ad illam san-
chum. in \iiini, rwv iraoOgvo» iep&v 'EmoTCOTr©s,id est, ctam sedem prredestinavit episcopum, deservire et
sacrarum virginum custos, desummoPontifice.Apud obedire omnibus viribus meis Deo omnipotenti con-
jurisconsultos in Iegem ult.. tT. de munere ethonore fiteor. Et illa sanctam apostolicam fidem, quam
cpiscopi, estqai praeest pani, caeterisque rebus vena- Patri nostri digne servaverunt, cum omni humili-
libus. Apud Atbenienses prsefeelus et custos urbis tate et obedientia divina simul et humana sicut prse-
alicujus illis subditae, adeam missus inspiciendi gra- decessores mei ipsa sede sancta Ecclesise Christi sub-
tia ea qoaeque a singulis geruntur qui a Laconibus juncti sunt, semper servare me velle humiliter per
'Apizoonfc appellatur, ut docet Harpocration, memi- omnia fateor Et quod illi hic et ibi juste plebi Dei
nit Julius Pollux. lib. vni, cap. ad cujus similitu-
I : pnedicaverunt, et custodiendo impleverunt, hocprae-
dinem apud nos qui in unaquaque civitate rebus di- dicare et observare non cesso, favente et volente pio
vinis et sacris pneest dicitur episcopus. In Codice Domino et Salvatore nostro Jesu Christo.
Ratoldi qusedam pnemittuntur qnae huc transferre, Q
quia non sunt contemncnda, mihi visum est « Item admonitio post promissionem.
« Memor sis sponsionis et desponsationis ecclesias-
« Electio quomodo a clero et a populo eligitur episco- sticae, et dilectionis Domini Dei tui in die qua asse-
pusin propria sede cum consensu regis, archipraesu- cutus es hunc honorem, cave ne obliviscaris illius.
lisque, omnique populo [Leg. omnisque populi].
« Benedictio ad annulum episcopi.
«Domino Francorumque meritis coaequando Pari
« Creator et conservator humani generis, dator
[Forte patrij PatrumDomino N. praesuli summocun-
gratiae spiritalis, largitur aeternfe salutis; tu, Domi-
ctusclerusomnisquepopulussancl8e///.Ecc!esiae mul-
ne, permittetuam Benedictionem super hunc annu-
limodam in Domino optamussalutem. Igilur quoties
lum, et armata [Leg. armatus] virtute coelestis de-
aliqua plebs vestrse ditioni subdita a proprio fuerit
fensionis proficiat illis [Leg. illi] ad aeternam salu-
viduata pastore. non aliunde nisi a vobis estimplo-
tem. Per.
randum auxilium, quem ad hoc divina praeordinavit
Majestas, ut non solum vestros 510
specialiter pa- « Hic detur annulus in digito.
scalis filios, sed etiam reclores non habentibus et
spiritali pabulo indigentibus pastores tribuatis. Qua- « Accipe ergo annulum discretionis, etc.,utin
dropter ad vestrse sanctitatis paternitatem fiduciali- Ord. Rom.
ter noslras fundimus preccs, poscentes, videlicet, ut
hunc///. summse honestatis humilcm vestrum famu-
511« Benedictio baculi,
D « Tu baculus noslrae et rector pcr sancula vitae,
luni Dobis pontificem ordinare indigemini [Ley. di-
gnemini] Cujus conversationem et mores, in quan- « istum sanclitica pietatis jure bacillum,
tum cognovimus, laudamuset ad tam dignum quis « Qua mala sternanlur, quo semper rectaregantur.
idoncum testiGcamus. Et quandiu ab Benediclionem « Hic detur basculus pastoraiis.
;/./. a benedictione] episcopali immunes sumus,
ejus doctiina el exemplo roborati, ad viam salulis, « Accipe baculum sacri regimiuis, etc. ut in Or-
Domino miserante, quasi perdita onus [Leg. ovis] et dine Romano.
inven'a re lituros nos credimus. Quod decretum no-
« Item alia datio.
sliis manibus roboratum ill. Ecclesise vestrae vobis
dirigere statuimus. Anno Incarnationis Domini, et « Accipe baculum pastoralis officii. Et sis in cor-
episcopatus vestri, et regi ill. annorum illorum indi- rigendis vitiis saeviens, in ira judicium sine ira te-
ctione tale, datarum tale. nens ; cum iratus fueris, misericordiae reminiscens.
Per.
« Oratio ab archiepiscopo dicenda post electionem su-
« Modo surgendi sant, et incipialur Introitus.
per electum et supcr se.
« Elegit te Dominus sibi in sacerdotem. Psalm.
« Oremus, fralres, utDeus et Dominus noster Je- Exaudialte Dominus.AdR Mittat tibi.ALiA Antiph.Si-
sus Christus nos et electum nostrum gralia Spiritus cut fui cum Moyse. Psalm. Exaudiat te Dominus. An-
sancti illustrare dignetur. Per. tiph. Benedixit te hodie Deus. Psalm. Deus Deorum.
 :

490 W S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORl M NOTiB. J00

Oratioad Mibsam im die. Oremus,dilectiasimi nobis, A Alexandrinus, prius a aancto Uhan ignatut,
ui linir viro, etc, ut infra in Codice sancti l. igii at> omnibu , Lain eci quam inagutralibua
Epistola : Charissimi, fldeli ermo, ^ quisepiscopa- uffragantibus, electi I cribil Theodon
tuni desiderat. it. Memor sil omnis aacriflcii tui, v. lil). iv ll i. eccles., cap. 1H. Apud Syne ium ep
Miihii iiin Dominus. ty. Iramola Deo. r De ide-I iiioniiis presbyler in Olbialis vici episcopus,
riuni. Ai.l. Disposuit. All. Diffusa esl gratia. iion solum episcoporura <|ui a lerant, sed eliam io-
lius populi qui ioiivirici-.il, suffi eligitur. Epi-
ordinandus est episcopus anlequam legatur
« ///c
Blola ejusdem Synesii67 nihil aliud sonat. Apud
Evangelium, post All., et tunc debent duo episc \>< de- zomenura, lib. viii lli-. cap. 19, Nilammon i

ducere illum per manusextra seeretarivm in praesentia exiguae civilatis Geras plebe episcopus elei ;i

archiepiscopi ante altare, et prosternens se et castei i

Mortuo Paulino Antiocbiae ponlil griua populi

faciant litaniam. Finita tenenfes librum Evangelii su- Buffragiia illi aubrogatur, ui. scribii Lra. v i

per scapulas, et archiepiscopus benedical eum. » Hist. eccles., cap. 15. Timotheo JSIuro pontifice
Hactenus Ratoldi Codex de episcopi ordinatione, Alexandrino in exsilium acto, Timothcus alter ci-
in cujus titulo apparet, olim tempore, regum in Gal- viuiu Alexondrinorum calculis in eius locum suffe-
lia fuisse episcopos cleri et populi suffragiis electos, ctus csi, ut scribit I. lib. ii Ili-i. eccles., cap.
adhibilorcgisconscnsu, (|ui non raro auctoritate sua '1
1 . Sanctus Joannea Chrysostomua communibua cleri
qucm vellel episcopum ordinari imperabat, itaut, el populi voiis, assentienle etiam imperatore, Con-
illa seepius prsevalente, debiles admodum essent ele- atantinopo itanus episcopus electus est, ulscribit So-
ctiones. ld passim testatur Gregorius Turonensis in B zomenus lili. vm Bist. eccles., cap. -'.
hisloriis Francoruiu. et in Vilis Patrum atque alii ;
Sck obesl svnoili Laodicense canon. 13, quo statui-
Francorum historis scriptores; tandem per concor- tur (|uod non oporleat permittere turbia ut eligant
data inter Leonem X pontiflcem maximum et Pran- eos qui in sacerdotium alleguntur. siquidem ibi non
ciscum 1 Francorum regem prorsus avulsae sunt, rejicianlur clericorum el honorabilium civium suffra-
aucloritate nominationis penes regem, et confirma- gia, sed eorum qui sunt ex Eaece plebis, qui non raro
tionis penes pontificem remanente. In ca?teris Eccle- in eiusmodi comitiis tumultusetsedition ant.
siae Occidentalis regionibus eadem electionum liber- 759. Duo episcopiponanl et teneant Evangeliorum
tas clero et populo salvaet integra permansit, dum, codicem super caput ejus. Ita in Edilis. ln concilio
excussoRomanorum imperalorumjugo,eorum leges Carlhagin. iv, can. 1, et inCodice Hhemensilegitur
haud imparem Francorum regibus circa electiones Super caput et cervicem ejus. In Codice Tiliano Su- :

auctoritatem sibi vindicarunt. Apud Grsecos quidem perverlicem ejusetinter scapulasclausum. InOrdine
seu Orientales perseverant electiones, sed, excluso Romano Super cermcemejus,etinterscapulasclau-
:

clero et populo, jus electionis ad solos comprovin- Pontificali Romano Super ceroicem et sca-
sum. In :

ciales episeoposdevolutum est. Theodorus Halsamon
contendit ita statulum fuisse can. 4 concilii Nicteni
primi qme quidcm sententia non mihi placet, quia
;
canon citatus non de eleclione, sed manusimpositio-
ne haud dubie intelligendus est quia cum dixit
;
puias, juxta quod liber apertus esse debet.
Hitus autem imponendi libri Erangeliorum super
caput Fpiscopi, cum ordinatur, estantiquissimus, de
quo agit sanctus Dionysius, cap. 5 eccles. Ilierar-
chiae O ieadp^m hcl -c,j ispaoytxiiv rsksuaaiv irpoffa-
:

constitutionem faciendam esse a comprovincialibus C yopevo?, d'j.'j/r,> -',) t.ooz /ji.-jy.: eniirptffBs» zoi Qvfftx-
episcopis, statim ejusmodi constitutionem appellat orijptou, kni y.z-jyj.f,: i/z<- ra fjsoKuoddora /oyia ///'. rr,v
-/sipoxovia, id est, manus impositionem, quam vult '.10 7.0/ i./.rm /ziyj.. Id est Pontifex qui ad iuitiationem :

saltem a tribus episcopis fieri, si aliis episcopis per pontificiam accedit, utroque genu flexo ante aliare,
aliquod impedimentum adesse non liceat, qui tamen supracaput habet eloquia divina manumque pontifi-
per litteras consensum pnebeant. Confirmatur ex ciam ubi per eloquia divina facile inleliigilur Evan-
;

canone 6 concilii Sardicensis sub Constantio impera- gelium, ut clarum est ex multis locisGeorgii Pachy-
tore post dictum Nicaenum concilium celebrati Ta
: mera3 in paraphrasi hujus capitis. Sanctus Joannes
Ss rv\r)Qri o-vvaQpondsv-a. 7rapaxalot£v yiviffBat rr)v xa- Chrysostomus, in Oratione quse inscribitur Quod :

rc/.ffrao-iv tou 7rao' a>vT«v i7ri???rouiiievou 'F.t:io~/.6kov. Id idem sit legislator Veteris ac Novi Testamenti A<a :

est Congregata autem multitudo roget ut fiat consti-

: -.o-j-.o vj -r) E/./.'ir,o-i.y., iv rai; yetooToviat? r«5v tepeuv ro

tutio episcopi a serequisiti. Ibi enim agitur de con- \oi7toj i-i y.fjyj.f,; riOiTy.t. ld est
ij'j.-/'/ii.wj -.oj :

stitutione, hoc est ordinatione episcopijam plebis Quocirca in Ecclesia in ordinalionibusepiscoporum,

suffragiis electi ad cujus ordinationem si quis ex
; Evangelium Christi eorumca;jiti imponitur. Petrus
episcopis comprovincialibus non convenerit, staluit Damiani, serna. t de dedicatione Ponitur et Ernn- :

concilium ut per litteras moneatur. Ubi cum xara- gelicapaginasupercaputiUiusrecumbenlis,ut cerbo

o-TaTt; sit ordinatio, et eodem vocabulo utatur canon
conciliiNicyeni, signum est concilium Nien?num fuisse
de ordinatiohe locutum, non vero 5 1 2 e electione ( '
;
ac proinde cleri et plebis suffragia in episcoporum
electionibus ab eo non fuisse repudiata. Imo ipsum
viise sentiatexcedereralionem,etoculiejusde/iciant
in eloqmum Domini. Idem videre licet in concilio ci-
tato Carthag. iv, et inSacramentariis et Ordi- 513
p nibussupra citatis (Inordine creationise//iscopi),a.t-
que etiain in Euchologio Gr;ecorum Ava7rniff<ret to :

conciliumNicaanum mentem suam explicatin episto- siJa.yyski.ov 6 j.o/j.iovj:, xat i-i-ihr.o-i -f, •/.i-jy.if, /.y.i r«5
la synodica ad sanctas Dei Ecclesias per Alexan- Toy./nh^ to'j, /uoo-ojoj'j.vjo\) rruvsfOKTOUjhiuiv t-jv
driam, iEgyptum,Pentapolim, etc, incausa patriar- 6L)m.)-j y.p/i.ioi',>-j . Id est Aperit Evangelium Pontifex,
:

chas Alexandrini adversus Meletianos Mdvov si a^tot

: et imponit capiti et cervici illius qui ordinatur, aliis
^aivotvTo, xat 6 1x6 q «Ipoiro etc. Id est Tandem si : pontificibus simul una tangentibus.
digni sunt, ct populus e/egerit, consentiente ipsis, et Sed his adversatur Amalarius, lib- u de Offic. eccl.,
confirmanle episcopo catholicx Alexandriae. Id etiam cap. 14 Dicit libetlus secundum cujus ordinem cele-
:

paiam est ex undecimaconcilii Chalcedonensis actio- bratur ordinatio apud qnnsdam,ut duoepiscopi tenrant
ne,in qua AnatoliuspatriarchaGonstanlinopolitanus, Eran -\elvum %uper caput ejus.quodnequevetusaucto-
in dcpositione Rassiani et. Slephani episcoporum,qui ritasinlimat,ne pieapostolicatra tilio,neqne canonica
contra canones fuerant Ephesiorum Ecclesise Ponti- auctoritas. Sed ista omnia ex cilalis locis salis refu-
fices ordinati, sic ait Dabitur aulem Ephesiorum
: tantur, imo ipsequamvis ejusmodi impositionem libri
melropoli episcopus a Dco monstratus ; xa! 7rapa ^rav- Evangeliorum minime probet, lamen illius mysticam
twv twv u.i)jj)-jT,rj TToi.'j.y.i-Jio-0y.i ^ijfflt^ousvo;, id cst, ct interpretationem stalim Polesl inmen subjungit :

ab omnibus qui pascendi sunl eleclus. Evangeliiimpositiosupercaput mnnere lenentes,aut

Sed ct innumera propemodum ejusmodi per cle- quo Dominus idem vangelium firmet in corde ejus
rum et plebem clectionis, eliam post dictum conci- aeprecentur,aut utmoneanteumqui conseeraiu
lium Nicu3num, prostant exempla. Petrus episcopus cordariseampliusessesub jugoEcangeliiquam fvrct.
501
Alias rationcs refert sanctusJoannes Chrysostomus,
Oralione cilata, tit discaf is i[ni ordinatur se verani
Evangelii tiarara accipere, el ut discat, etsiomnium
siteaput, se tamen sabditura esse legibus. Aliam
addit sanctus Dionysius. eap.citalo, quiavis pcrfe-
cliva alquc seientiaponiificibusdivinilus eonceditur,
qui e&m in alios sint transfusuri. Porro in omnibus
nostris Sacramentariis, Ordinibus, concilio Cartha-
giuensi. et Euchologiosupra citatis, liber Evangelio-
rum ab episcopis imponilur sed apad Clemcntem.
lib. vni Constit., cap. 4, a diaeonis in Poutificali
Romano ab uno ex eappellanis.
700. Reliqui omnes episcopi. Mulli episcopi ad
uniusordinalionem conveniresolent, illi videlicetqui
suntejusdem provinci»in quaepiscopusconsecratur,
ulslatuiturinconcilio Sardieensi, can.O, et Antioch.,
can.9. Cmod siomnes adesse non potuerint. a tribus
sallem. eseteris per lilteras coasentientibus, ordi-
oandusest, ut decernitur can. i concilii Niceeni. Ca-
iinii 18 eoocilii Toletaoi ividem statuit, Canon pri-
mus aposlolorum statuit ut episcopus a duobus vel
tribus ordinetur. Synesius, epist. (iT, ait Siderium
Paleeb SC8B dod fuissc legitimum episcopum, quod a
tribus episcopis non fuerit ordinatus. Ita in concilio
Arelatensi Btatuitur, caa. ~20. Concilium Arausica-
i
nuui i, can. 24, prohibct neepiscopus a duobus epi-
BCOpis ordinetur.
761. Caput ejus tnnqant. In Cod. Ratoldi etinCod.
qui Anglicanus esse creditur, nullus estcapitis con-
tactus. nec manus impositio. In Editis Iukc sequun-
tur : Hoe facto accipiat patenam eum oblatis, et calt-
cein riun vin<>, ct ilct ci. dicens : Accipe potestatem of-
ferre sarri/irinni tam pro viris atque defunctis. Qu.e
cum non exstent iu Codicibus nostris rass. neque in
Cod. iliano.nequein OrdineelPonlificali Roinano,
i non tantum in ordinatione episcopi, sed nec
videntur essesupposititia.In Cod. Hhemensisequitur
exhortatioadpopulum Servandaesl, dilectissinu fra- : in omnibusgradibusadhibebantur, sicutetiamhodie,
tres, etc.
-'. Orntio, elc In Cod. Angl. habetur Et has di-
eantepiscopisuper ipsttm Orationes.
763. Oremus, dtlectissimi, etc. Ita in Editis et in
Cod. Rheraensi. Abest a Codice Rodradi. In Cod.
Ratoldi non habetur hoc loco, sed prima est Oratio
Ifissse in qua sacratur episcopus. plurali numero in
ilarem mutato. In Ord. et Ponlif. Rom.postpo-
nitur sequenti Orationi.
7<>i. Ad utilitatcm providedam electis. In Ord. et
Pontif. Rom. legitur Ulilitati Ecclesise providensAn
: unicuiqueeorumsignumcrucis a con-
Cod. Raloldi : Ad utilitatem
Optime quidem Ord. et Pontif. Romano, sed di-
in
versa ab aliis sensu.
70."). Adeslo, Domine, supplicationibus nostris, etc.
Ita in Editis, et in Codicibus Rodradi et Ratoldi et
514 Ord, Rom. In Cod. Rhemensi alia est Oratio,
sed sub eodem sensu Exaudi, Doniine, supplicum
: oportet.
freces, ut qnod noslro gerendum e$t ministerio, tua
potius virlute finnetiir. Per Dom. Non exslat inPon-
tii. Roraaoo.
760. Propidare, Domine, elc. In pontificali Romano
ante haneOrationem habentur b ec verba, Accive
Spnitiim sanctum; qua> non sunt in Editis, neque in
o Lici bus nostris rass., neque in Ordine Romano, ne-
que in Cod. Tiliano.
7. Deus honorumomnium. Ita in omnibus aliis
Oodicibusnostris mss.In Editis legitur Deusbonorum,
etc.male vide supra annotatas In Cod. Tiliano,
; ubi agens de schismaticis qui catholicos episcopos
et Ord. et Ponlificali Rom., Deus honor omnium.
768. Deus omnium dignitatnm. Ita in Editis et in
Codicibus mss. Rodradi etltalohi. ACo I. Rhcmensi
ro Dfiis abesl
7i)!). Et pnntificalem gloriam n ni
jam nobis honor
tommendat vestium, etcld testaturForlunatus lib.u,
lo, dcsancto Germauo Parisiorum ponlifice
i-.
In medio Germanus adesl .uitisies honore
Qui rchincjuvenes, subrigii indesenes,
j: i t
Levitoe prceeunt, sequitur ravisordo canentum,
Hos gradiendo movet, hos moderando trahit.
IN S. GREGOMI LIBRUM SABRAMENTORUM NOT.K. 502
A. Ille tameu sensim incedit, velut alter Aaron
Non de veste aitens, sed piotate placens.
Nou lapides.coccus.clarum aurumjpurpura.byssus
Exornant humeros, sed mioal alma Ques.
Ubi in Editis legitur cidarim, sed nullus est sensus ;
in Cod. ms. sancli Gerraani a Pratis habetur Cidar,
sed ei eadem scriptura legiturro Clar superpositum
linea vocabulo Cidar subdueta, ad crroris notam ;
quare ex illo Clar, feci to clarum, ct clarus est
sensus.
;
770. Quiaet illa, qux lunc carnalibus blandiebantur
;
obtultbus,eapotiusquge in ipsis erant intelligenda pos-
cebmit. lta in omnibus Codicibus
toties supra cilalis ;
inquibus arbitrorro quani desiderari, in hunc mo-
dum, Qmu el il'a quae tunc carnalibus blandiebantur
obtutibus,ea potius quam quaein ipsis crnnt intettigenda
poscebant, id est populus ille carnalis plus vestium
fulgoredelectabatur quara mysteriis quaj hoc splen-
dore significabantur.
B 771. Summisacerdotii. Summum
sacerdotium est
episcopalus, ut summus sacerdos episcopus, quem-
admodum supra notatum est.
illa velaminain fulgoreauri, etc.
772. Ut quidquid
.
Quod prseclare pra-stitit supra nominatus sanctus
Germanus Parisiorum pontfex, ut de eo cecinit For-
tunatus carmine supra citato :
melior veteri quam lege sacerdos
Iste satis ;
Hic quia vere colit quod prius uiubra fuit.
773. Hic accipis chrisma. IIa3c verba desunt in
Editis.
774. Cwleslis unguenti flore sanctificare, etc Ungi-
turpontifexinmodumcrucis,quemadmodum vidctur
in Codice Rodradi.
non sunt depictae
In aliis Codicibus nostris mss.
cruces,
etiaminaliorum graduumcollatione, qme tamenolim
utapparetex 515 Pontitlcali RomanoetEuchologio
: q Graecorum quod manifestum est ex sancto Augu-
;
stino, sermone 181, de Te m p ore Hoc enim signo :
crucis consecratur corpus dominicnin,sanctificatur fons
baptismatis, initiantur etiampresbyteri et cwterigradus
eoelesiastici. Sanctus Dionysus, cap. 5 de Hierarchia
ecclesiastica id testatur de episcopo, presbytero et
diacono, quandoquidein de trium horum dunUxat
graduum, consecralione scripsit 'Eaawrw Si auT&vri:
arv.jrjoii.rji)- ev<TYjftaivsTai icbqs tou reXouvro? IspdLpvov
cfpy.ylc,, id est,
Ecclesix provehendo. secrantepontifice imprimitur. SanctusJoannes Chry-
sostomus, homilia55, in Matthaeum, loquitur indif-
ferenter Kiv xvuyevvinQftvou 6*6>?, oraupos napayivgrae,
:
xav Tpfffijvat tiJv uucrtx^v sxsiv*jv Tpoy^v, -aol-j j^gtpoTO
vvj0i5vai. Id est Nam crux Domini adest, cum nos
:
regenerari, cum mystico cibo ali, cum ordinari
775 Hic funpis in cadut ejus. Nempe chrisma. In
Codice Ratoldi legitur Hic /lonalur oleu m supcr cu put
:
rj ejus. InCodice Tiliano,etin Ordine Romano habetur:
Hic mittat ehrisma in caputepiscopi inmodurn crucis,
umjalur, et consecrelur, etc Hhp.c unctio capitis in
ordinatione episcopi fit ex more veleri, quem co-
gnoscere licet ex Araalario, lib. n de Officiis, cap.
14, ubi agitdepontificis ordinatione ; Addituretiam
al eonsecrationem ejus infusio olei super caput. Ex
Optato Milevitano, iib. u adversus Parmenianum,
degradarunl, etad poenitentiara dejecerunt, scribit
Et vocem Dei auribus non admittitisvestris, qui incw
Psalmo sic ait : Ne tetigeritis unctos meos, uequc in
prophetas meos manum miseritis. Unctos aulcm esse
reges et sacerdoteset libri Regnoromindicant,et David,
iu 1'snhun cxxxii. sicnit : Sicut unguentum quod rfe-
: sccndit in barbam Auron,el taincn vos contra iisdem
viribus conati estis prsecepta contemnere, quibusqui
Diiniiuiiii timentmandataeonaniur implere. Docele ubi
vobis mandatum est radere capita sacerdotum cum e
contrario sint tot cxempla proposita fieri non debere.
 .

tm IN 8. GRKGORII LIRRUM SACfiAUENTOMM NOl I 504

Saul antequam pecearet tingi meruit, po$t unctionem t\ vnxit 8piritut tametu pei tuo$ flatui manut omnium
non leviter offendit. Hoc ~Deu$ cum videret, propter saeerdotum, et $icutJe$u Saloator omnium noetrorum
oleum iiiiii tangenduyi, volent exemplum proponere, $ancta$ manut tuorum apt n ,iti ungautw tna
poenitentiameuam profe$$u$e$t;$icenim legitut xd ,,n anclificentur, et eontecrentw ;ut
i emnibtu m
uominum Pcsnitet meunxisee Saul in regem. \~t uti-
\
ini perfectss in nomine tuo, Pater, Filique alque
que potuit Deusoleum, quod dederat auferre;$ed cum SBlerne Spiritut tancte, qut e$ unui et lummui /•

voluit docere non debere contingi oleum etiam m pec- omniumvivorum etmortuorum nuu
eatore, ip$e quideberat pamilentiam gettit, Igitur Deut torum. Idemreperire eal in Ponlificali mt>. quod
si, ut te doceret, quod deditanferre non potuii perquod glicanum esse creditur. H«ec eadem oneUo maouum
noluitj iu qu$$ e$ qui aufera$ quod nondedislt fet qui babetur etiam in Codice Rhemeosi, d io Ordioe et
parare debebas auresad audiendum, paratti novaculam Pootificali Romano, el in Codiee Tiliano, sul< bae <rer-
ad delinquendum, [brconqoeritur Optatus quodachis- borum formulaet quidem breTiori, queils babetur
malici sacrilegasmanus capitibusepiscoporum immi- in Codice Romano : Ungantur matiui ittssde oleo
serint, ut aufcrrcnt sacrum olcum sive clirisma,boc ctificoto, ei chrismate $anctificatic ut unsit Sa-
est degradarcnt, ct dc bonorc episcopali dejiccrent, muel David regem etpro) hetatm, ita ungantur et con-
radcndo capitaeorum opponensillisUei exemplum, ; eummentur (itain Ordine: in poDtiflcali legitur con-
qui a Saulerege impio oleumquod dederat non abs- fimuntur; in Codice Tiliano consecrentur) m n mune
tulit. Uei Patris, et Filii, et S/>irilus sanr.ti (ila in Ordine
Itaque cjusmodi rasurahicnonestad poenitentiam Romano, et Codice Tiliano ; sed in Pootificali cuique
sed ad degradalionem et quamvis demissi fuerint ; ft persona:apponuntur cr\iccs),facnntis imaginem san-
catbolici episcopi ad poenilcnliam per schismaticos, ctse crucis Salvatoris Domini nostri,qui not a morte
constat etiam degradatos fuisse et honore dejectos ;
redemil, et ad regnacalorumperdusnl. Easaudi nos,
nam supraait Honorenominissui $poliati$unt sacer-
: pie Pater, omnipotens geterne Deus, el prsssta quod te
dotes. Etinfra Ergo linguasvestras aciaslis in gladiot,
: rogamus etoramus. Per. In Ordine et pootificali, et
quas movistis in morte non corporum, sed honorum. Codice Tiliano legilur Et praesla ut quod te rogamui
tnvenistis diaconos presbyteros, episcopos ; fecistis exoremus. In Pontificali ins quod Berrantur io sacri-
laicos. ldem docet Petrus Damiani, serm. de Dediea- stia ecclesia; Hothomagcnsis d putaluresse ecc!-
tione ecclesiae, agens de ponfificis consecratione : Rhemensis, est etiam manuum unclio. Illius e'i;un
Ungitur illis capul oleo Isetitige prw consorlibus suis meminit Guillehmis Parisiensia sed non exstat in ;

in illiusfiguram qui, thalamo virginali spirituali ,bal- Codice sancti Eligii. nequein Kditis, nequf in Codice
samoprofusins irroratus,oleum Benedictionis super Rodradi. IIujus unctionis mentio fit in epistola epi-
filios hominum distillavit. Hinc capiendus est locus scoporum in synodo apud Carisiacum ad Ludovicum
sancti Gregorii, lib. iv Comment. in lib. I Regum, Germaniae regem, cap. 15 Manus enim ekritmate
:

cap. 5 ; Ha>c profectounctione exprimilur quodin san- sac?*o peruncta. qumde pane et vino aqua misto per
ctaEcclesia nunc etiam materialiter exhibetur, quia qui Oralionem et crucis signum ronficit curpus et Christi
in culmine ponitur sacramenta suscipit unctionis ; quia sanguinis sacramentum abominabile esi {quidquid ante
,

vero ipsa unctio sacramentum est, is -qui promovetur ordinationem fecerit) ut posl ordinationem episcopatus
bene forisungitur.si intusvirtute sacramenti roboretur sceculare 517
tangal ullo uiodo sacramentum. Idem
Quemadmodum 516
et locus hic sancti Gregorii r videre estapud beatum Petrutn Dainiani.serm. 5, de
Nazianzeni, Oralione in laudem magni Basilii Neo? : sancto Severo Ravennate bpiscopo, ubi agit de co-
£7v«v£((Tiv, svo-Set^; avoj ^Hkw, pu,<rbii$ ex yzipbt, xai lumba in ejus ordinatione super eum volilante Et .

tvjs j£/3i<TE&>?, Juvenis redit, robustus sursum

id est, quidaliud fuit, inquit eam>lem columbam a seextur-
respiciens, confortatus exmanus impositione et un- bando.manibustanyere.nisiecclestasticaeinstitutio-
ctione. Idem de hoc Simeonis Metaphrastae loco in nisordinein ipsis mambus oleumsanctse unctionis
Vita sancti Joannis Chrysostpmi censendum est Tw : acciperefnam quodcolumba in sanctissimi ciri caput
tepaTixfii yj>izrp.0LZi zsIzlqvzki, xai zu tvj; 'Exx),/;(7ia<; iUapsadescendif.,officiummanusimpositiomsimple-
uysi tjzypiZEzudd est, sacrochrismate initiatur, et in vit,quod autejn sacrissemambustanyi permisit.ipsas
excelso ecclesiae loco stabililur ;*ac propterea sacer- manus sancti Spirit us imctione siyn ar it Etserm. de . I

dos, id est pontifex, appellatur unctus a Paciano, ecclesiae Dedicatione, cum de ordinatione episcopi
epist. 5, ad Sympronianum Vestrce plebi unde spi- : ag\l :Liniuntur et manus, ul quidquvl benedixemnt
rilus, quamnon consignat unctus sacerdos benedicatur, etacceptumsit divinse Majeslaiis aspe-
776. Sincerilas pacis. Ab his verbis usque ad illa, clui.
tribuas ei Domine, multa interponuntur in Codicibus Ad hanc unctionen allusio fit in Vitasancti Aqui-
R,atoldi, et Rhemensi, atqueetiam in Ordine etPon- lini episcopi Ebroicensisapud Suriuin. 19 Octobris :

tiflcali Romano, quae desunt in hoc Codice sancti Cujusque jnanibusgratiasacerdotaltperunt tis, elc.
Eligii, in Codice Rodradi et in Editis. Quidam olim addidere unctionem pollicis. quam
777. Tribuas ei, Domine, cathedram episcopa- videre est apud Guillelmuin Pariensem, libro de
lem, etc. Hunclocum tangit Amalarius, lib. n de Of- t. Sacramentis, capite de extrema unctione Quemad- :

ficiis eccles., cap. 14 Hoc sonant verba consecratio moduminconseiraiionppontificumperfectiaetpleni-

ms ejus Tribuas ei cathedram episcopalejn ad regen-
: tudo leyitur,sicutinunctionibns capilis.manuum, et
dam Ecclesiajn tuam et plebejn universam. In Codice pollicis, pinguedo internseunctionis. Quae quidem
Ratoldi hanc consecrationem altera excipit sub hoc unctio fiebat in dexterae manus pollice ut conslat ;

titulo Itemaliasuper episcopo. Consecratio vero ita

: ex Pontificali ms. quod servatur in sacristia ecclesia?
se habet Pater sancte, omnipotens Deus, qui per
: Rothomagensis, videturque esse ecclesiae Rhemen-
Dominum noslrum Jesum Christum ab initio cuncta sis Et confirjnet pollicem dexterx manus dicendo.
:

creasti, et postmodum iu fine tcjnporum secundum pol- ciun chrisjnale : Deus, el Pater Domini, etc.
Ucitationem quam Abraham partiarcha noster acce- Porro in Pontificaliquod Anglicanum esse credi-
perat Ecclesiam quoque sajictorum congregatione fun- tur duplex est unctio capitis, prior cum oleo et
dasti, elc, quae abest ab aliis Codicibus nostris chrismale, secunda post manuum unctionem <um
mss. atque etiam ab editis, et Ordine et Pontificali oleo tantum Hic mittalur oleum super caputejus,
:

Romano. ungalur, etc. Et in Codice Ratoldi, ubi sequitur :

Ineodem RatoIdiCodicesequilurunclio manuum de Tuncdebel ei caput luigere : Unyatur et consen-elur

oleoetcbrismatein hunc modum :Tunr debet eimanus caputtuumcselestiBenedictioneinordinepontificali.
ungcre Ungantur manus istae et sanctificentnr, et in te
: ijuiojninePatris, et Filii, et Spiritus sancti .Pax dbi.
Deo deorum ordinentur. Ungo has manus oleosantifi- Iv Et cum Spirituluo. Qua? non sunt in Editis ct
cato,ctchrismale unctionis puri'ficalo.sicui unxil Moyses aliisCodicibus nostrismss. Allera baec capitis unctio
vej^bo oris sin manussancti Aaron germani sui, et sicut peculiarisesthis Codicibus quam excipit haec Ora ;
505 IN S. GREGORII LIRRUM SACRAMENTORUM NOT^. 506

tio Domine Jesu Christe, tu prweletiistiapostolos luos.

: A tum est. In Missali Romano legitur : et ad sacrift-
ut docirina nobis preeesseni ;itaetiam oice apostolorum ciiuu. etc.
episcopos doctrinam doeert, et bmedicere, et erudire 7S1. IIuiic igitur oblationem, etc. Eadem habenlur
digneris, ut immaculatamvitam et Ulcesatn conservent, in Codice Ratoldi et in Ordine Romano. In Codice
quatenus Spiritus sanetus septiformis ccntat supt r eos, Batoldi sequitur Benedietia episeopalis indie: Deus
:

et supc.r nos omnes, et rirtus A Uissimi sine peccatouna qui populis indulgendo consoleris (consulis, et amore
custodidi nos, et otuitis Benedictio, qusB in Scripturis dominaris, da spiritum sapiantios guibus tradidisti re-
satutis stripta est, supernospariter oeniat, et confirmet gimen disciplinx. Amen. etc, ut in Ordine Romano ;

nos Deus Pater, ei Filius et Spiritussanctus, ut habea- in quo tamen htec Benedictio in quibusdam variat.
vias ri/am cetemum tn saeeula sceoulontm. Qute Oraiio In eoclem codice Ratoldi sequilur : Et lunc comtiiu-
non exstatin l-Mitis, neque in aliis Codicibus nostris nicant omites episoopi tul manus archiei iscupi. At in
mss., neque in Ordine et Pontiticali Ilomano, neque Ordine Romano ha'c notanda veniunt Ctttn. autem:

in Codice Tiliano. In eodem CodiceRatoldisequitur venerit a ri commitnicandiitit, Dominus pontifex porritjit

Et tunc legatur Evangelium secundum Lucam. ln illo ei foriiiataiii, atque sucnttam oblalioncin intcgram. SUr
tempore facta est contentio Et tunc ojfcrat panem et
: seipisnsque eam episeopus, ipse exea communicat super
rinttm ipse, etomnes. Offertorium : InveniDavid ser- altare quod vero residuum fuerit sibi reservet denuo
;
,

vuin meum. Memor sit Uominus. Offertorium : Glo-
ria et lionore. tt h;ec de ordinatione episcopi juxta
rilum Latinorum, qui etiam secundura eos ordinalur
in die Dominica, ut palam est ex concilio Toletano 3 mata est diploma seu lilterae archepiscopi, quibus
iv, can 1S Aut certe a tribus in sacerdotem die Uo-
miniea eonsecrabitur,
778. Si pupa ordinandus est. Huec desunt in Editis,
et in aliis Codicibus nostris mss., neque habenlur
in Pontificali Romano. I)e ritu ordinandi papae hic
subjieiam qu;e legi in velustissimo Ordine Romano
ms. bibliotheca) Corbeiensis.
« Ordinatio Romaxi pontificis.
« Psallent secundum consuetudinem. Procedit ele-
ctusde sactario cum cerostatis septem, ct venit ad con-
fessionem. Etpost litaniam ascendunt adsedemsimul
eptscopi, presbyteri. l\tnc episcopus Albanensis dat
Orationem priraam ; deinde episeopus Porluensis dat
Orationem secundam. Postntodum adducuntur Ecan-
gelia et aperiuntur et tenentur super caput electi a dia-
contbus. Tunc episcopus Ostiensis consecral etrut pon-
tificein. Post hoc archidiaconusmittitei pallium ; de-
inde uscendit ad sedem, 518 e t dal pacem omnibus q primo ordine sacerdos est episcopus, ut secundi or-
sacerdotibus ; et dieit: Glorut inexcelsis Deo. » Hacte-
nus Codex ms. Corbeiensis.
Idem hadetur in Ordine Romano edito, in quo
ad comiiiunicaitiluiii unoquoque die usque quadraginta
dies erpletos. Et postmodum jussus a Domino ponli/ice
comntunicat populum cutu mteris episcopis. Ubi for-
ille testatur ill. episcopum a se ordinalum esseill.
Ecclesiee, quorum exemplar ibidcm subjicilur : Di-
lectissiinis fralribus el ftliis, presbyteris, diaconibus,
lianoratis, clericis, et possessorihus, vel cunetie plebi
ill. Ecclesise, N. Nos, auxiliante Domino, archiepi-
scnpus sanctw sedis catholica: ill. electionem vestram
Deo arceptissimam comprobantps, virum venerabilum
N. in primo ordine vobis consecravimus sacerdotem,
etc. Meminit sanctus Pacianus epist. ;2, ad Sjm-
pronianum (et appellat epistolam agens de Notavia-
nol : Cognosco radicem legis antiquse fontem populi
anliqui reliquisse Cornelw invidentem. Novati insanix
commodatam, sine consocratione legilima episcopum
factum. ideoque nec factunt per epistolam eorinu
qui se confessores esse siumlurent. Quid sit formata,
disces ex Marculpho, sub finem formularum, quod-
que Uf,ec ex Ordine Romano producta proprie
519
formala non sit. ln qua lamen notandum quod in
dinis sacerdos est presbyter, ut clarum est exepist.
25 Sidonii, libro iv, ubi agens de electione Joannis
inepiscopum Cabillonensem scribit Post, laborum :

notanturOrationes,ulinordinalioneepiscopi.Ubi no- temporumque processuarchidiaconus, in quo seugradu

ta, primo, confessionem esse tabernaculum quoddam
vario opere exornatum. in quo corpora sanctorum
apostolorum quiescunt, de quo vocabulo vide Onu-
frium Panvinum, Julium Coesarem Bulengerum, in
opusculis, et observationes nostras ad Concordiara
regularum. Secundo.nota librum Evangeliorum non
teneri ab episcopo, ut fit in ordinationealiorum epi-
scoporum, sed adiaconis, quemadmodum in Consti-
tulionibus aposlolorum, in ordinatione aliorum epi-
scoporum. Observa terlio papam consecrari ab epi-
scopo Ostiensi, ex anliquo more quo solet episcopus
Ostiensis Romanum pontiticem ordinare. ut testatur
sanctus Augustinus in collatione terlii diei cum Do-
natistis cap. 16 : Et quod non expeclaverit CxcUia-
nus ut princeps aprincipe ordinaretur, cum aliud ha- jx stilisse, quod esset valde idoneus. Attatem cumjam
be;tt Ecclesixca f holicae consuetudo, ut non Numiditx,
sed propinqutores episropi episcopum Ecclcsice Car-
seu ministerio multum releutus propter industriamjliu
dignitate noii potuit augcri.ne potestate posset absolvi.
Attamen hunc jam secundi ordinis sacerdotem, eto.,
collegam sibi consecravere. Meque ex his verbis effici,
ut quidam volunt, potest, archidiaconum esse ordi-
nis secundi sacerdotcm, ralione tstorum verborura.
Attamen httnc jaui secundis ordinis sacerdotem, etc,
Nam si ilaesset, videntur esse superflua cum Sido-
nius supra satis declaraverit ipsiusJoannis gradum,
et illud attamen satis manifestet sacerdotem secundi
ordinis ab archidiacono esse distinguendum. Nam
Sidonius declarans Joannis merita, dicit primoeum
fuisse lectorem. et ministrum altaris pene ab infan-
tia, poslea archidiaconum, et in eo munere diu per-
secundi ordinis sacerdos esset, id est presbyter,
fuisse ordinatum episcopum alioqui sensus verbo-
;

thaginis ordinent sicut nee Homance Ecclesi® ordtnat

; rum istorum minus idoneus esset. Joannes diu re-
altquis episcopus metropolitanus, sedde proximo Oslien- tentus est in minislerioarchidiaconalus. attamen hic
sis episcopus. jam archidiaconus creatus est episcopus. Nostram
779. Et primatem omnium, etc. Nota prseclarum interpretalionem satisdeclarat hic Optati locus, I. n :

Romani pontificis elogiura, cui primatus Ecclesise
universye debetur. Unde praeclare Cassiodorus, lib.
xi Variarum, epist. 2 : Vos enim speculatores Cbri.
sttano populo prwsidetis, vos Palris nomine universa
diligitis. Securitas ergo plebis ad vestram respicit fa-
mam, cui dicinitus esl commissa custodia. Quapropter
nos decet custodire aliqua, sedvos omnia. Et intra
Quid (commemorem) diacones in tertio, quid presby-
te.ros insecundo sacerdotiu constitulos. Ubi vides pres-
bvLerum esse insacerdotiosecundo constitutum. non
vero archidiaconum. qui tantum est in terlio sacer-
dotio constitulus, quia diaconus est
Tandera notanduin estillud, quod dicitur episco-
pum ordinatura suscipere demanu pontificis sacram
:

Sedes illatoto orbe mirabiUs proprios tegat affectione oblation^m, dequasit communicaturus inprsesen-
cultores, quae licet generalis mundo sit prcestita, vobis tiarum, el quadraginta dies continuos de residuo
etiam cognoscituret localiter attributa. Omitto csetera cjusdem llo<li;F. Idem de sacerdotibus seu presby-
Patrum et conciliorum elogia. teris scribii Fulbertusepiscopus Carnotensis, e[)istola
780. El sacrifi, nim celebrandum. Ita in Codice Ra- ad Finardum Anteho.s pattcus dies, ut meminisse licet,
toldi, quod etiam supra in eadem Oratione nota- mihivespertinishorissupervenisti,et repentinainquisi-
507 IN S. CHFGOHII LIBRUM 8ACRAMENTORUM NOT^. 508

tionemeperfnovistide Hostiaquam pauloantepromo A paiUum. Consecratio post pallium Dorainesan

ins inl sacerdot mi/i de /11'iiin episcofri suscepistiquss Pater omnipotens, Rei regum, H Dominui dominan*
Tuliosit, idelicet usque adquadragesimum dietn,usu
i tiiini, clemeoUam tuam buraililer esoramus, etc., ut

quotidiano consumere. Ei infra Nustri episcnpi mv- .

tn Ordme Romano (I oldi codex.
vincialesin hujusmodi rilumomnes consentiunt.Por-
''
1'allium ita describit lonoeenlius III, lib. i

j-ittiiisii oiempore quidam inter caelerosadsacerdota- riorum liii », cap 63 .Pallium fitdecandida Cana,
lemgradumadmissus, Hostiam qu >que, sicuielalii conlextum habent desuper circulum humerot eonstrin'
deepiscopimanu suscepit, quam in pergameno m hos gentem, <'• duatlineascivefa cia ceodem pannoab
ususparatoinvolutamquotidianacelebrationesol.ve- utraqueparte dependente ;quutuoi autemcruee our>
bat,etportiunculamparvamjuxtainstanliumdierum pureas ante ei retro, a dexti el a $u da si-i .

numerum computatam surnebat.Accidil vero ut qua- nistrispaLliumesl duplex, rimplex adextris;cui m

dam die,expletismysteriis,dum vestimenta cumsindo- tres partes conciso tret aeui inftguntur >:<>-

nealtarisineautiuscolligeret,imniemoi Hosliaesaerx, cantalii)quibusconsuitur.k Grsecie dicitor «j^o^i^

diligentiamnequaquamadhibens, thesaurumcoeles- sed non piani esl illius foma et palfii
tem infftix amitterel. Veniens ad diversoi ium quaeque olirn in pallio cruces inerant, ut videre eat in anti-
.

necess&riacurat,transigiturdiesin crastinumrepeti* quissimii imaginibus saocti Gregorii, el saneti Ke-

tacelebratione.Fraler ille,instante horaeommuniean-
difturbatusnimium elconsternatus, sursumdeorsum
cursitans, necetiam signumaliquodinvenire po>uit.
Ei infraritus hujusreddensrationem scribit
raigiiquasio boc libro excudendas euravi. Plora dc
pallio vide qute Bcripsemnl doctissimi riri Andi
du Saussey, in libro de Scriptoribus mjsUcis. ritn 4,
Namet b libello de Pallio sacro, el Francissas Floresi Anleces-
:

episcopus qui vices hristi I enet, sacerdotales oiros in

(
' sor \utvlianensis, ad tituluui 8, de usu et auctoritate
plebemsubjectam missnrus, sacricorporis EuchariS' pallii.
tiamperquadragenosdiessumendamdistribuit ut,dum 1H'.\. ln natali papce. D\c quoinsummua toUusor-

(verbigratia^quotidieccplestispanisaUmoniarejiciun- bis pontifiealum promolu- esl Solcbant eniin quon-

tur.teih/iusillutt in mentem hubeantquo, per quadra- dam suiijiiii pontifices et episeopi anni veraarium or-
gintadies,l)ominusdiscipulisapparenset convexcens, dinalionis sossdiem solcnniler celebrare ;quadere
desideraieevisionissatietaterefecit. In eodera Codice consule Haronium in Annotationibus ad .Martvrolo-
Ratoldi sequitur Ettunccommunicant omnesepisoopi
: gium Honiaiium, 18 Januarii.
admanusarchiepiscopi. Communio Leetificabimur
:
784. /n dies ordinationis snge. Sobaudi, annioei
in salutari tuo, et in notnine Domini Dei nostri ma-
ria ; quod satis indicant haec verba Orationis super
gnificabimur. Communio : Beatus servus. Ubi nota oblata : Annita festa repetentes sacerdutalis exoraii.
duas Coinmuniones. Ikrc autem ordinatio de episcopi, non de papse ini-
782. Hvc communi >,Domine,e\c.\n eodem Codice tiaiione intel igenda est, ut ex hac Missa palam est.
Ratoldi Plenum,quaeswnus,Dnmine,in nobis reme-
El li 83C decollatione ordinum juxta normam Eccle-
:

dium tuve miserationis operar^etc.jUlinOrdine Ro- sise Lalinae cui subjungcre non pigebit ritum Ec-
;
niano. In eodem Raloldi sequitur :
clesi.e Graecae seu Orienlalisin ordinibus conferendis.
520 Tuncmittendnsest in cathedra,et hxc dicenda exGraecorum 521 Eucbologio, ac primum occurrit
Oratio. ordo qui servatur in constitutione lectoris et psal-
n mista;, quandoquidem minores alios conferre non
Ommpotens Pater sancte, Deus aeterne, tu omncm
onlinem dignatus es in coeletibus sedibus ordinare.ut solent.
ait Psalmitas.m Domine,$eternum peruianet Verbum Ordinandus igilur sistitur ante pontificem, si sae-
iuum m ccelo, angelos etarchangclos suo tibi ordine cularis est, cum
vestimento si vero monacbus, cum
mancipari; in veteris testamenti privilegio Moysen et pallio monachico, et ter a pontifice caput ejus -i
Aaron, et Samuel inter eos in sacerdolibus suis, qui gno crucis signatur, et tondetur ab illo in moduni
invocant nomen ejus, patriarchas, prophetas perun- crucis, dicente in nomine Palris. et Filii, et Spiritus
gui ordinasti in novo per Filium tuuinJesum Cbri-
; sancti, assistenlibus ad singulas invocatiooes accla-
tuin apostolos sanctos suis ordinibus elegisti, pri- mantibus Amen. Deinde a quodam perfecle in clerici
mura Petrum apostolorum in cathedra honor s, et nonnam
tondetur. et sic rursus pontifici sistitur, et
Mathiam ejusdem corisortis in apostolatum.atque in acceptophienolio, cuminduit et terejuscaputcruce ;

calhedra honoris enumerasti, et in numero sancto- signans, imponit ei manum, et sic oral Domine :

rum omnium apostolorum cvocasti, utSpiritus san-
ctusait perprophetam, incafhedraseniorum laudent
Dominum, divino nulu aeijue de aliis iuec illis con-
tigerunt. Et tu, Domine. pro tua immensa miseri-
cordia in noslris temporibus da similem gratiam
fratri nostro ill., ad instar sanctorum apostolorum
tuorum sedentiumin cathedra honoris et dignitatis, n tur, et invocatio pluraliter recitatur. Et btecde lecto-
ut in conspectu Majestatis tuae dignus honore appa-
reat. I'er eumdem. Ex his nolandura est olini in usu
fuisse ut episcopus consecratione perfecta in sede
seu tbrono episcopali solemniler collocarclur. ut vi-
dere est apud Forlunatutn, lib. de Vita sancti
Deus omnipotens,eligehuncservum tuum,et sancli-
fica eum, etc. Et post exclamationem, Amen videli-
cet, dat lectori librum apostolicum, et parumper
legens accipit a pontifice pacem. Si vero cantor est
qui ordinatur, recilat aliquid ex Psalterio. Si vero
plures sunl qui ordinanlur lectores, simul ordinan-
ris et psalmistr ordinatione.
Sequitur ordo in creatione subdiaconi servandus.
pontifice ad portam speciosam sedente, antequam
liturgiam incipiat, adducitur ad pontificem is qui
subdiaconus ordinandns est. si est sa3cularis, cum
t

Martini
phsenolio, id est penula, si vero monachus, cum
:

Elegitur, trabitur, sacratur, in arce locatur. pallio monachico. Jubet vero Pontifex eum exuere
Ubiin arce, id est throno et supra in consecra- penulam, et sticarium, idest strictam tunicam in-
tione Homani pontifieis Tunc episcopus Ostiensis
: duere et cingere afferri vero aquamanile et manti-
;

consecrat eum pontificem, archidiaconus mittit ei le. Dcindc ter caput ejus cruce signans, manumque
paltium deinde ascendil ad sedem, \n lonstitutioni-
; suam imponens, dicenle diacono. Deumorenws, di-
i

bus apostolicis, lib. vui,e, 5,ordinatusepiscopusinsua eit pontifex hanc Oralionem Dmnine Dcus noster, :

sede collocatur In eodem Codice Hatoldi sequitur perunumeteumdemSpiritumdividensunicuique eo-

:

Orationes qusedicendx sunt a domno papasuper ur- ruiii quos el<f/isti gratias, etc Et postresp msionera
chiepiscopwn nnie paUium.Dons omnipotens Pater, .1 nicii accipiens pontifex mantile. imponil humcro si-

quinon propriis suffragantibus meritis, etc, ut in nistroiDiusqui ordinatur. Similiter dateiel aquama-
Ordine Komano. Item allia: Deus, iimoncenli.e resU- nilc:ille veroaccipicns.illiusmanum osculi t ir.millit
tulor et amalor, dirige bunc lainulum tuura ill. Spi- aquam in manns ejus, ellavatur. diceos, o«tir«rroi,
ritus tui fervore, etc, utineodem Ordine. Hic delur -oi:. Ei sic accepta Henedictione stat ante sacras
09 IN S. GREGORH LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 510
)ros, etc. Si vcro plures sunt ordinandi, oratio plu- A inter presbyleros legens conlacium. Et diaconus
iliter elTerlur. stat in consueto loco dicens Impleamus Dumino
:

ordo in diaconi creatione. Postquam

Sequitur
ixit pontifex hanc exclamationem Et erunt miseri-
trdisB magni heiSalvatoris nostriJesu Chru ticum
mnibus vobis. Egressi duodiaconi sanctuarium, ac-
piunt ordinandum diaconum slantem in solea, et
ltroducunt cuni in sanctuarium, ter sanclamnien-
ira circumeuntes, illud canentes Sanctimartyres
prcciiiitiiicitt nostram. Sacris vcro perfeclis, cum
: dicturus est pontifex ut fianl sumentibus, acce-
denti ordinalo pontilex ei sacrum pancni porrigit,
sicdicens: Accipe hoc depositum,et servaillud usgue
adprxsentiamDomininostriJesuCflristi, guandoabs
te debet illudrepelere. Accipiens vero osculatur ma-
: num pontificis et ad locum prislinum transit et :

ut byne certastis. Demde accedens ad pontificem,
:r cruce signatur in capile, eumque discingi ju-
et, et tollimantile. Deinde is qui ordinatur in sa-
a uiensa frontcmsustentat, ctgenudextrumfleclit,
: cuin archidiaconus exclamavit .4 ncmltmus, \)onii-
:x impositam habens manum capiti illius qui ordi-
atur, exclamat Diuinu gratia semperin/jrrnacu-
: Tandem sequitur ordo servandus
ans, imperjectaperficiens. promovet in diaconum
uncpiissimumsubdiaconum. Oremusigitui proeo,
tveniat supereum gratia sanctissimiSpiritus El sta-
m ter canitur Kyrie eleison, tumabeisqui sunt in- d
a sanctuarium. tumab eisqui foris sunt, et pontifex
gnat ter caput illius signo crucis, et diacono di-
mte Domiaum oremus, ponlifex habens manum im-
ositam sic precatur, Domine Deusnoster, in praes-
ientiatuasancti tuiSpii itus auxitium mittens, etc
icto Amen, archidiaconus tenui vo<e, ita utaudire
L respondere possint pra'sentes diaconi, recitat haec
iaconica In pace Deum oremus pro superna pa-
: Lectissimum presbyterum, episcopum a Deo salvatae
? pro servo Dei illo, gui nunc diaconus pro-
ovetur, et pro salute illius Deum precemur, etc.
ontilexhabensmanumimpositamprecatursic:Dews
alvatornoster, quiincorrupta tua coceapostolisle
em diaconatus sanxisti, etc Etdicto Amen, impo-
itordinatoorariumcirca humerumsinislrum dicens
Ut/tius ; et juxta consuetudinem canitur ter Dtgnus
b iis qui sunt in Sanctuario, et ter a cantonhus.
einde dat ei episcopus flabellum. dicens similiter
Hgnus. Kteuin salulant omnes diaconi ille vero,
eceplo flabello, stat a latere dextro sacrae men-
p, etc. Et teuipore communionis, is qui ordina-
is esl prior communicat, et dicit diaconica, etc.
Sequitur ordo in presbyteri ordinatione. Expleto
ymno cherubico, 522
ordinanduspresbyter in so-
la stat, et duo exeuntes diaconi accipiunt illum ex
positis supers acram mensam manibus, apudse dicit
uomine, miserere, et miserere meiDeus. Gum vero
pontifexdicturusest Sancta sanctis, ordinatus rcddit
sacrum panem, et primus inter cseleros presbyleros
de manu pontificiscommunicat, etrecitatOrationem
amhonem dici solet.
qu;e post
in creatione
episcopi. Einito trisagio. ascendit pontifex ad crepi-
dinem quae est ante sacram mensam, et is qui ordi-
nandus est coram eo sislitur a tribus episcopis ex
parte dextia. Cbartophylax autem ex parle sinistra
dat ei chartam, in qua boec scripta sunt (si patriar-
cha ordin-Aiov fsUSu/fragioetapiirobtUtone sacratis-
simnrum metropolitaruni. et archieptscoporum, et
epi<;coporum : si vcro metropolita, h<ec Su Ifragio et ap-
probalione a Deo ddectorum episcoporum et piissimo-
rumpresbytoreriim, diviua gratia ,qux sem per infirma
snnat, et. imperfaclaperficit,promooet N. a Deo di-
urbis N. Precemur igitur pro illo,ut veniat in ilLum
gratia sanctissirni Spiritus. Et ii qui sunt intra san-
ctuarium etextra ter canunt Kyrieeleisnn. Data. igi-
tur ejusmodj charta archiepiscopo, et charlophylace
vel archidiaco diccnle Atlendamus, episcopus legit
litteras audientibuscircumastantibus, atqueomnibus
clamantibus Kyrie cLeison, ut declaratum est. Aperit
Evangelium episcopus, et imponit capili et cervici il-
lius quiordinalur, aliis episcopis simul tangentibus.
; Delnde faciens tres crucessuper caput illius, et ha-
P bens manum ipsi impositam sic orat: Mugisler Christe,
Deus noster,qui nobis per gloriosissimum aj.osiolum
tuumPuuLumgrnduum etordinumst ritm preestri-
psisti, etc, Et dicto Amen, dicit unus episcoporum
ordinantium tcnui voce, ita ut audiatur et respon-
deatur a congregatis episcopis, hnec diaconica In :

troque latere,et deducunt eum usque adsacraspor- pace Dominumdeprecemur,pro N supern'tpace 523
is ibi vero dimittunt illum diaconi, et accipiunt
; etsalute pro servo Dei ' gui rtunc promo-
.

uo preshvteri primus et secundus, et circumeunt veturepiscopus,etprosa/,utt'ejusDoininumdeprecemiir,

icram mensam, et canunt illud :Sancti mnrtyres, uihominum amator Deus immacuLalum eiet irrepre- '

ui fortiter decertaverunt. Uhigyros compleverunt, hensibiLem prsesulatum Lnrgitur, Dominumdeprece-

iclinanl secoram pontifice slante anle sacram men- mur. etc. fontifex habens sicvertici illius qui ordi-
im in suothrono, etisquiordinalur osculalurgenu naturmanuin impositam sic precatur Dnrnine Deus :

ontificis supra humerale. Deinde pontifice surgen- nosier,qui,eo quodhumana natura divmitatisessen-
>, ei, sistitur isqui ordinatur, et ter signatur ab eo tiam su/fenx ttequeal ,(ua providentia sirnilinobiscum
i capite, et frontemadmovens sacra: mens.e flectit condUioni obnoxios magistros conslituisti, etc.Dicto
trumquegenu. Et diaconoexclamante^^/e//.r^/w«s, Amen, tollit Evangeliuinet ponitsuper sacram men-
atim exclamat sacerdos habens eliam dexteram sam, et sic imponit ordinalo humerale dicens Di-
ianumilliuscapitiimposilam:D/<;wa.7ra/ia semper gnus jsimilitoret clerusdicit. Deindeluncordinatum
n
ijirmasanans, et imperfecta perfieiens, promovet " salutat ordinator. Et, facta solita acclamatione
itiin piissimum diaconum in presbyterum. Oremus fausla, ascendunt siinul in suos thronos primusque ;

liiur proeo, ut yeniat ineumgratiasanctissimiSpi- sedims is qui ordinatus est.dat pacem in apostolum,
ftas;etdicunt, Kyrieeleison terlii quisunt intiasanc- idest recitata lectione apostoli, dicit Pnx libi pri- :

larium. similiteret cantores. Rursusigitur ter eum
ids, et manum impositam habens, dicentediaco-
p : Dominum ,
o> e//?<<s,dicitpontifex
lystice Deus, quiessine principio et fine, elc.
: circa quas qusedam observare opera: pretium est.
icto Arnen, protopapa tenui voce,itaut audire pos-
intet respondere pnesentes, dicit haxdiaconica: In
ace Dominumoremuspro supemapace proser-
opeiN.,quinunc presbyter ordinatur, el salute
musque infer alios fit particeps corporis et sangui-
nis Doinini, el ordinanli aliisque porrigit. Et lnec
hanc Orationem de ordinationibus juxia ritum Orientiaiis Ecclesiae,
In primis igitur hic notandum est quid sit phamo-
lium. ^awd^us, seu yelovijs, estgenus pallii, penula
seu vestis exterior qua? stichario, id est tunicte
s'rictse, superinduitur, ut videre est apud Codinum :

'liuspeumoremus^elc.Ponlifexvero habens manum fyootiv uev ~6 avvriQsi auTw ariYstpuv, f6puv oz £tt
npositam sic orat Deusmagnx potentixci inves-
: otuTou yeiovjjv, id est, ferens sibi consuetam tuni-
gabilissapientiaa, efc. Dicto Amen, ciigit illum, et cellam. super ipsam suum phrenolium. Auctor
et
Dsteriorem orarii illius partem transfertadanterio- veteris Etymologici atvoXrj? ~/j-'>>j oi i'e nOi\atoi
:

;m ex parle dexlra, dicens Digttus; deinde indnena
am phaenolium exclamat rursus Dignus. Et idein
inuntii qui sunt infra sanctuarium, et psalta:, et
ic pontificem et presbyteros salutat
; et abiens stat
imeaTpidu' Trapa rd <j>ai'veo"8atoXov,id est, tunica. Pnsci
vero dixore ephestridem, ab eo quod tota appareat.
Recte quidcm, quia vestis est exterior, sicut ephe-
id est, tuni-
stris. Et paulo post, yskwr)', -/izuvlov,
;;n in s. r.iiEGonn urhum sacramkntohijm NoryR. M2
cella patriachee phaenolium album
Porro erat, \ primura observal a
/pytxov, id est, dia-
<-i niiiliis sparsum
crucibus, quod proinde dice- conum, Qabellum Lcnebal liturgicum. Meminit
'jui
batur jro/ufftawpiov. a crucium mullitudine. Consule Cbronicon AlexandriDum, oljmpiade, •'->i Hocan»
Glossarium Graecobarbarum doctissimj viri Joannia no,mense Irlemisio, qui/lomam etl Waiu indic-
Meuraii, lione 12, Sergio patriarch-i Constantinopolitano,
-l. Nota lectorera ordinari per manue imposilio cwptum est psalli, potleaquam lacra tnyslei ia pei -

iii-in. juxta Conslitutiones apoelolicas, lil>. vm, cap. ceperanl, tv -•> uO.^tiv rou< xX^ptxou; liti rb ntvofV'
22, el septimam sjnodum, cap, li. ubi improbat X«XtOV v.tzo/.v.Oitzv.jv.i. ~'J. -.'ri.i.v iji.-i.oi.v, id est, lll II,
s\ ikmI us pueros lonsuratos in ecclesia legentes, rici referrenlin sacrarium veneranda ftabella Pra-
firjnu ptap V.-it/.o-o-j %tipo6ttrlm ivLuj-.v-, id est, xis viaeturin liturgia sancti Joannis Cnrysostomi :

qui doikIuiii inanus impositionem ab episcopo ac- K«t otr.i. bit ir.vj',1 -'.,j icyiuv ptera ',<~ '''',..-..
nj
ceperunt. est, et ventiiat (diaconus) super sancta eum flabello
Noia bypodiaconum etiam ordinari per manus
3. reverenter.
impositionem quod videre est etiam in Constitutio-
: !). Videndum
csl quid sit solea in ordinationa
nibus apostolicis, lib. viii, caj). 21. presbjlcri diaconi, c vukia, 6 tjotMa-, et ro autiov,
el
4. Notandumestsubdiaconum, accepta Benedictio- et o-oAeiov, nam varie scribitur boc nomen, anon-
ne, statim anic sacras fores slare. (juoniam earum nullis explicatur eminentius ecclesias pavimentum,
cuslodia quee olim diaconis apud Graecos committe- a quibusdam chorus, al> aliis solium. Ego rcro puto
batur, utnotum est <-x sancto Dionjsio, cap. 8 eccl. r csse pavimenlum ecclesiaj quod est ante fon -

Hierarchise, modo creditur subdiaconis, quod cliuin crarii inter chorum et Bacrarium in /juo cst al-
Eetalc sancti Maximi usitatum erat, ul cx illius ad tare.
sanclum Dionjsium scholiis manifestum est lyuei- : Quod apparet ex hoc Euchologii loco, ubi duo dia-
w(T«t, OTt O' Ataxovot tote t«; G'jo«; si/o-j, vuv Si o't coni cxeunles, de sacrario videlicel, stantem in
Nota tiim diaconos lores custo-
U7roo*i«xovo.i. Id est : solea illum qui presbjter est ordinandus deducunt
disse, nunc vero
subdiaconos prsestare. Sacrae fo-
id usque ad sacras iiorlas, et inde accipientes eum due
res hic sunt fores cancellorum sacrarii, ut colligere presbjteri cum eo sacram mensam circumeunt. Et
est ex ordinatione presbjteri. apud Codinum, libro de Officiis aula3, dicitur im|>e-
5. Nota diaconum in sua ordinalionegenudoxtrum rator desccndere de ambone, ab ea parte qu e tendit
flectere, juxta sanctum Dionjsium, cap. 5 eccl. ad soleam et sanclum altare. Estque pavimentum
Hierarchiae, sed ulrum flecti deb? at, ibi non exju-i- eminentius ecclesi», eo quod elatum sit, et pulcbris
milur. lapidibus ornatum (juod in magna Constanlinopolu
;

6. Notandumdiaconica esse quosdam versus, ecclesia ex lapide onychite stratum erat, ut ex Ce-
quos preces vocamus, quoe a diaconis decantantur ;
dreno manifestum est.
qui el etovjvixa, id est, pacifica dicunlur. Liturgia 40. Videndum est quid sit protopapa. qui juxta
prfesanctificatorum Postquam dictum esl illud,ut
: Codinum est lxo*txo?, v.vi nparo- ~oj prip.uro', /.vx
et ipsi, Xeyovrat xa» t«ut« ~v. <?t«zov<x«, vjyow etpigvtxK, mepcw r« ovj-iyj. rou A.p%iepeo>-, id esl, defensor
'

id est, riicunturet hxc diaconica, idest, pacifica.Pa,- et primus altaris, et secundas ab summo sacerdote
cifica autem adiaconis dici soliia palam est ex sancti (j
oblinens. lsque est Ecclesia? protopapa. Nam impera-
Joann. Cbrjsostomi liturgia. Infra in ordinatione tor suum etiam habebat protopapam, ut docct Co-
episcopi dicuntur diaconica ab episcopis, quia illa dinus, lib. de Offic. Constanlinop. "Eyet uev : -,

spectant ad ordinalionem episcopi. pv.TU.zj; -'j',j-'j-v.t.v. et: rov v./.coov aurou. l./r 3i
7. Observandum est hanc vocem, dignus, etiam v.vl 'Lv./j'r,o-i.v.. Id est, habet enim
r) imperator cleri
proclamari in imperatoris coronatione apud Codi- suiprotopapam, habet etiam Ecclesia. Interdum vero
num, in lib. de offic. Aulae. unus protopapa utrique clero prajsidebat, ait idein
8. Flabellumdiacono porrigitur.quia apudGrsecos Codinus.
dum sacra mjsteria celebrantur, diaconi super eis 11. Videndum est quid est contacium. Arcudius
movenl flabeila ex plumisconcinnata, in sjmbolum contacium interpretalur liturgiam quam recitat re-
sex alarum sanctorum seraphim. Jobius, lib. v, cap. cens ordinatus, cum cseteris qui adsunt presbyleris
25; 524 Addif. insuper rum corpus dominicum in Sedcontacium duo significat primo tomum, volu- :

sacra mensa prnpositum est,ideo quiabiitroquelajtere
sacris operantibusastant,pmiSxi; Trrepwv
rot; jrpoxetuevots BptxTot? E7rtxtv£tv, etc, id
proposUa tremenda mysferia moverefl.agelli expen-
nis in symbolum sexalaforum,ne sinanl inifialos re-
men. Manuel Moschopulus, de Schedis, rotxo;, to
Treirotupievas xovtkxiov unde apud Codinum, lib. de Offic.aulae.curn
est super de Hieromnemone agit, to xo/iraxtov r?,: /eipoTovi--,
id est, volumen in quo ordinationes continentur Se-
cundo est quoddam cantici genus, ut planum est ex 1

busvhisimmorari{ln Bi/ihoiheraPhntii^n.^i^.San- eodem Codini libro, -fyvu.oj-iz ftsr «vto to xovtzxiov,

ctus Germanns Constantinop., in Theoria mystica
Ynzide; ei; tuttov sto~i twv ^epouSip., id est, flabella
verosunt in tjpum cberuhim; et infra: T« 6e pn-iSiu.
xai oi Stv.v.ovoi euipalvouert t« ziv.-.-ioj-jV. Eepaa>iti, etc,
id est, flabella vero et diaconi significant sex alas
gestantia serapbim.et mulli oculorum cherubim effi-
giem. Joannes Moschus, capite 96. agens de pueris
pastoribus vici cujusdam, qui Thot-ax dicitnr, circa
partes ApamesB in secunda Sjria, divinorum mjste-
riorum celebrationem imitantibus Assistuntque,
unus quidem, qui fungebatur officio presbyteri,me-
dius ; duo veroal.ii hincet hinc velutidiaconi.Et ille
quidem sanrt % oblationis verbadicebal ,oloiTolc,yuvj.o-
Xioic, ipp\is.iX,ov, Uli yero fasriotis, tanquam fla-
: 'H i-tzpQevosi o~hu,epov, etc, id est, deinde 525 canen-
jj
tes contacium, virgo hodie, etc
12. Quod spectat ad episcopi ordinationem. ejus
qui ordinalur nullus assignatur situs, an videlicet
sedere aut stare, aut genua flectere debeat. Qui sanc
olim utrumque pedem flectebat, ut planum e.-t ex
sancto Dionysio, cap 5, de Hierarciia ecclesiastica;
ef ex sancto Gregorio Nazianzeno, in Uratione fune-
bri patris sui, cum ait in ejus baptismo omen futu-
: rae in eo dignilatis episcopalis a multis observatum
fuisse, eo quod, juxta consuetudinem eorum qui ba-
ptizantur, minime steterit, sed genu flexerit, ut usu
venire solet in episcopis, dum ordinantur. Sed mos
antiquus mutatus est quod etiam observal sanctus
;

bellisauram faciebml Et supra, cap. d50. agens de

. Maxunus, ad ha?c sancti Dionysii verba,- auyw rci
quodam episcopo celebrante divina mjsteria coram rzorh, cum ait. vvv i-io'->; i-i-ii.il-.v.t, id est, nunc ali-
sancto Agapefo Romano pontifice rf/./jv tqv d/axovov : ter consecralur. Itaque miror cur Petrus Arcudiu;
vov v.v.ri/ovrv ro p~ini6*iov, etc, id esf, sed diaconum siut!inlerpretationi htec addiderit, ibi fronte incutn
quitenet flabellumremove ab altari.Ubi nota hujus benssacrx ane utrumque genu fleni', cum non ex
flabclli usum aliquando Rom;e fui«se. Vita sancti stent in texlu Graeco quem jiroferl, nec in Editiom
Epiphanii, apud Meluphrastem npurov ini/ji tw i%: vcteri Veneliarum, qua nos usi sumus, uon repc
aptorepwv tJtaxovw tw pini7rr)ptov 6t«xp«T0uvTt ro riantur.
513 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E 514
13. Discendum cst ex Codino, libro citato. circa A Gregorius Nazianzenus ct sanclus Joannes Chryso-
i,i iuni, quidcharlophylax "0 ^«pro^u/al, *oa-
sil : stomus illius meminere, nisi dicere malis eos juxta
:cjv 'V.Y.y.f.r. Try.
-.'j. t /v.ot'.)'/. otxatwpaTa, utc, id
>./.-/. mysticum sensura fuisse locutos.
;st, qui tabulas babet chartaceas ad jura eccle- 785. Oratio ud. ubbatem faciendum. In benedi-
ua^lica perlinentes, judexest omniuni causaruin ec- clione abbatis non adhibetur manus imposilio, sed
•lesiasticarum. cognoscit de causis nuptialibus, et simplex Oratio, ut docct lvo Carnotensis, epist. 57 :

iefensor in ceeteris clericorum causis, w; $s%t& rf}$ Qmdergo est diseeptandum in Benedictione abbatis,
ip%iepecoc /j>-p,, id est, veluti manus summi sacer- a quocunque eptscopo eant fuerd consecutus,in qua
iolis dextera. necfit manus impositto, nec consecratio, sedsimplcx
14. wuo^ooiov, seu humerale, videndum
Quid sit Oralio, etc. Quod ab Ordine Romano non dissidet,
;st, quodcommune est omnibus opiscopis ornatncn- qui tamen additquosdam cSeremonias, quas ibidem
tum cujusvis gradus sint, oblongis sudariis simile, videre esl, in quo tamen consecratio sumitur lalius
quoilin patriarcbis et archicpiscopis designat stolam pro Benediclione. Ita in Ecclesia Latina secus in ;

\aronis circa humerum sinistrum compositam et Graeca. ln ea enimabbas per impositionem manus
juguin mandatorum Christi. In episcopis vero signi- episcopalis ereatur, ul apparet ex synodi vn can.
licat ovemperditam. quam Doniinus super ljunieros 14 Lectoris autem nmnuum impositionem Licet in
:

reportavit habetque cruces, quia Chritus humeris

;
proprio monasterio etiam soli unicuiquemonasterii
suis crucem bajulavit et qui volunt Cliristum imi- ;
prsefecto facere, =-> c:jt'.> tcu rjyovptevta z-btzOo /jtpoOt-
laii, crucem bumeris adversi-
suis tollunt, quod est ~i</. ~'/.p ;
/. K~i-y.o~o\j Tcpbc. ~ooi6olu:j r,yo-ju.vjoj, etc.

tatuin tolerantia. Ita docet sanctus Germanus pa- B id est, si ipsi prxfato ab episcopo manus est impo-
triarcba Constantinopolitanus in Tbeoria mvstica. ud abbatis praesidentiam seu dignitatem,
sita,
Ifeminit sanctus Isidorus Pelusiota, lib. i, epist. dummodo illitm presbyterum esse constet.
13fi T6 &i to-j 'V.-r.i/.b-rjj uo to 6 otov zi ipi'/c ov, '//.'/.'
: '.> 786. tncipiuni apologix. Apologia boc loco est
r'j ).vj'j-j. -.'r,-j roj irooSarov iopot.it o^uaivet, id est, epi- excusatio, et purgatio, qua sacerdos cxcusat se, eo
scopi humeraleex lana, non ex lino, significat pel- quodindignus ad tani et tretnenda my-
veneranda
lemovis erranlis, quam Dominushumerissuis sustu- steria accedat. Glossae veteres mss., apologia, vel
lit. Menlio fit in synodo ad quercum, in Bibliotheca apologesis, excusatio. Ilinc apologeticus sermo excu-
Photii, n.5l', ubi accusatur sauctus Joaunes Chry- salivus. Glossiv. veteres UrtiecolatincH,a7To>,oyta, e^ewsa-
sostomus, quod trihus diaconis Acacio, Edapbio et tio, purgatio, satisfactto. Llbi satisfactioest excusa-
loanni, ioc to <ap.ofbpi.oj «vtoj x/.£^«vtk;, id est, tan- tio, ut apud sanctum Ambrosium, serm. 46 Ergo :

quam ejus humerale furto sustulerint, diem dixerit. Petrus prorupit adlacrymas, mhitvoteprecatus.ln-
15 Observandum est, cum signatur ordinandus venio qund flevent nou invenio quid dtxerit.Lacry-
,

jpiscopus, olim dici solitum Sypayi^eTat 6 6*eiva v.-b : mas ejus Lcgo,satisjfnctionem non lego. Hecte sane Pe-
-otiSuTioou eic 'E~i-Y.o~o-j sv ojouxtl UcxTobc xat Viou, trus (lecit.ettacuit.quiu quoddeflen soLet,uon soLet
tat «yiov rtv-ua«To;. ld est Signatur N. ex presby- ; excusari; et quod defendinon potest, abLui potest.
tero inepiscopum. in nomine Palris, et Filii, et Spi- Quae verba satis oslendunt salisfaclionem sumi pro
ritus sancti. Similiter iu presbyteri et diaconi ordi- excusatione. Ibi enim conferlur Adamquise excusa-
uatione, ut docet sanctus Maximus, in scboliis ad vitcum sancio Petro qui non se excusavit, sed fle-
:ap. 5 sancti Dionvsii, qu<e lamen verba non exstanl
q vit. Et verborum «Troioyouaai. Eaedem Glossre k-olo-
in Eucbologio, quae sanctus Maximus appellat avdp- youuc/.L, excuso me. ltaque in Codice Hodradi modo
or.o-L-j, quae estveluti qu.edam praedicatio ex nomine. dicitur apologia, modo
excusatio. Has et similes
Ejusmodi autem signationes sumptse sunt ex sancto apologias dicebat sacerdos in ipsa Missa ante Off-
Dionysio, capite citato. torium et Consecrationem, rarius post, dum chorus
lb\ Notanda sunt haec verba, >? Geia /j/olc, etc. cantaret, ut videre est supra in Missa Codicis Ti-
Csus enim eorum satis antiquus est, si quidem illo- liani.
rum meminit sanctus Maximus in caput citalum In Codicibus editis et Rodradi reperiuntur non-
sancti Dionysii Hxc
autem recitalvmem vocat,
: nulloaapologia), sed pauciores, quam in hoc Codice.
q>itint/oiiiipsaordinationepronit>itiat,zby /jiporo^oj- Prior Codicis Rodradi sub boc titulo HancOratio- :

u.ijoj r, 8eta y/p':. ~po%eiper~i rovo*e n.c zo-joz, id est, nem beatus Ambrosius composuit et ant< quam Mis- ;

diriIna 'iratia hunc quiurdinatur promovetad hunc sam celebraret, veniatpro sms peccatis postulando
ordinem. canere soLebat, hoc modo,dicens : Anle conspectum
17. Notanda sunt
verba, pro servo Dei bsec ;
dicinx Mujestatistux reus nssisto, etc,. ut in Codice
nam olim aliter habebatur, ut constat ex eodem Tiliano, sed in quibusdam vai iat ubi etiam recita- ;

Maximoincaputcitatum. Qux est in ordmationibus tur anle Offerlorium et ita capiendus est titulus
;

decLaraiio,verbigraliainoidinationeepiscopi:'X-'zp Rodradi, ubi dicitur hanc Orationem a sancto Am-

nv '/.yioj -'/-pbzzo-j']-.. Erri §'z -pi-vjTioo-j, 'Yizio toj- brosio solitain recitari ante Missam. Nam Missa
Sz ~pz-'Sj-.ipo-j. Erri r)k §i«.Y.b-Jou, Y~'to touSz ci6*e\oov proprie incipil ab Offertorio, ut clarum esl ex ipso
ir, /.'>/, to-j Siaxovov. Id est : Pro sancto Patre epi- n sancto Ambrosio. lib. v, epist. 33, ad Marcdlinam :

teopoN. in presbyteri, pro presbytero N. indiaconi,
pro fralre nostro N. diacono.
18 Nola salutationem, cujus bic crebra mentio
est, 526
non csse simplicem salutalionem, sed
eam esse quae cum amplexu, amicitia1 gratia, fiat.
Nam u.--'/.^i-Oc/i,non
eum amplexu, -J~b r-rjc
amicitiam conjungi, ait etymologicum vetus. Quare,
ut inquit sanctus Dionysius, cap. o eccl. Hierar.,
unde haec est emendicata salutatio, ejusmodi saluta-
tione significatur sacra communio, amabilisque lse-
titia mentium bene inter se convenientium.
19. Observandum est nullas esse in hoc Eucholo-
gio unctiones in ordinationibus episcopi et presby-
leri-quod contigisse quidem arbilror, quia ferme in
bmnibus sequitur sanctum Dionysium, quicapite to-
lies cilato nullam in his ordinationibus unetionis
fecit mentionem, qua- tamen olim etiam apud Gra-
cos in usu fuisse videtur, quia supra cilati sanctus
Sequentidie (erat autem Dominica) posl lectiones et
tractatum,dimissiscatechumenis,Symbolumaliqui'
buscompetentibusin ba/Histeriis tradebnm basiliex.
ILLic nuntialumestmihi convpertoquod ad Porcianam
basiLicam c/e paLatio decanos misissent,et vetasus-
est simpliciter salutare, sed penderent,populi partem 527 eo pergere;egotamen
yCuv.c qv&ffdat, id est, per mansi in munere,Missam facere cte pi.Dumofferora*
ptum cognovia popuLo Castulum quemdam, quem
preshijUrum dicerent Arinni. Ubi videsMissam incipi
dimissis catechuinenis traditoque eis Symbolo, qui
tamen tantum dimittebantur dicto Evangelio. Com-
pelenles enim sunt illi catechumeni qui baptismum
petebanl. de quibus supra actutn est.
787. ImpeHit ministrandi officium ,etc. Ibrc apo-
lopia in Missa a Maltli IUyrico edila recitatur a pon-
tificecum nonnuilis aliis, choro Gradale, Alleluia et
Sequentiam canente, ubi legitur impeLLit me pecca-
torem.
788. Hostia salutaria. Locuscorruptus lege utin ;
 . : . .

rjiB FN S. GKKGOKII UltlUJM 8ACRAMENTORUM NOTifc. .16

Missa lllyrici '.Hosliam salu arem offerre, ol clarat A ibi redundat, el r6 consecrata uonita recte legitur,
eil Bensus. quia 'luiii Iim: Oratio recitatur a pontiflce, nood ira
7N9. Perinsemn. Mi a lllyrici.esl aolipto-
Ila ia uiimyilena con i anda
sis ii.iin dice idum eral
:
peri \m ife. Quid sil peri nio gnosce, Domine, ignnsce. In ano
psema docet Hesychius hii verbii, ntptyyfta haec Oratio recitatur sacerdo ah< ;i i

/.'/.T'j.tj.'/.y[x'/., / j j ',•/. ivrfJ/uva, ^ /jri raZyvijirsiv -•/. Gollectam uiquead Brangelium prout ei placu
id est, ejectamentum, seu purgamenlum, pretiura ln Missa Illyrici recitalur, dum popului coramuni-
redemptionii, piaculum, vel id quodesl mb i cat: Interim dum comm xtdicat, Ignosce, h,
^iis iniiiiiiiiii, quod oiiiiiiiini pedibus coocnlcatur. mine, Porroinpraefatis Missis non n:|>, igno-
GlossBe veteres mss. biblioth Corb. :Peripsema, /i sce. Haec apologia habetur in Codice Kodradi.
matura metalli, et purgamentadomi, et quisquilige Kl Quoddum rogarecompellor. Ita io Mii lalllv-
l .

domus, et rasura ciyusque rei. Usurpalur hic, ul rici. InCodiceTiliano, quod te rogare competlor.
oliin a sancto Paulo i>n> re vili et abjecta. Sl2.Etcumpudendorum actuum. InMissa I ,

790. Ne indignum. InMissa Illyrici legitur nc me legitur Ut cumpu len iorum, etc. In Miua Illyrici,
:

indignum. et immundorum acluum.

79l Suspende securim. In eadem Missa legitur .Xn/i habeo apud te, nec verba tine crimine.
8t.'i.

Suspendeprecor intervenlu isiorum, et omniumsan- In Godice Tiliano legitur, nam habeo apud te, etc.
ctorum meritis securum;$ed lcgesecurim utrobique. In Missa Illyrici deest particula nec.
792. Perspicue. Lege Propitium, ul in Missa II- 8l4. El cogitationum. In Missa Illyrici legitur tu
lyrici. q cogitationum.
793. Dum confessorin cruce, possessor.Esl para- 818 Per Dnminumnostrum JesumAn Missa tllyrici
nomasia. legitur Salvator, miserere mei. In Missa Tiliana
:
:

79i. Ut quia. In Missa Illyrici legitur at quia. Saloator rnundi, qui vivil ;\egevivis, In Codice Ro-l

793. Anieocul.ust.Kos, Domine. etc .Haecapologia dradi Salvator mundi, quicum Patre, ei Spiritu
:

habelur in iMissa Coilicis Tiliani diciturque ibi a ; sancto viois et regnasperomnia ssecula sxculorum.
sacerdole seu pontitice, fmito tSvangelio, dum orna- A men.
tur altare, antequam suscipiat saeerdos oblationes 816. Rogo Deus Sabaoth, etc. Haec apologia
te,
ollerentium. liis cxstat in Missa Matthiae Illyrici ; et non exstat in Missa Illyrici, neque in Editis, neque
primo recitatur inler Epistolam et Evangelium cum in Cod. Tiliano, necin aliis Codicibus uoslris m-uiu-
quibusdam aliis. Secundocum fuerit ornatum altare, scriptis.
antequani sacerdos suscipiat oblationes offerentium. 817. Uti. Id est, ut.
Ilabcturin Godice Rodradi et in Editis. 818. Anteaeterni He iis praespntiam, clc. Neque I

796. Vix audeo. In Missa Illyrici legilur non apologia exstat in Missa Illyrici, neque aliis Godi-
audeo. cibus supracitatis.
797. Tu enimscis, Domine omnia qux agunturin 819. Livore torquetur. est, contabescit. U
nobis. ln Missa Illyrici legitur : Tu scts, Domine, 529 820. Eriptai nos, etc. Haec et dme sequentes
qux agantur in nobis. apologise habentur in Editis. et sub eisdem titulis.
798. Erubescimus confiteri, etc. Ita Ovidius, in Haec autem prior non exstat in Missa Ulyrici, nec in
epist.olis :
q Cod. Tiliano, nec in aliis Codicibus nostris manu-
scriptis.
Quae fecisse jnvat, facta referre pudet,
8-21. Mordacis conscientiae stimulis, etc. Hrec apo-
799. Pernos. Deest in Missa Illyrici. et in Codice logia in Missa Illyrici dicilurtemporeGradalis, Alle-
Tiliano. luise et Sequentia?. Non exstat in CoJice Tiliano,
800.Admiltere.ln Codice Rodradi legitur admitti. neque in aliis Codicibus nostris manuscriptis.
801 Parce Domine, confitentibus, etc. In Missis 822. TeDeum. In Missa Illyrici, prsetermisso pro-
Tiliana et lllyrici legitur Sed parce. D>mine,confi-
: nomine te, legitur Dommum.
tentibus,ignoscepeecantibus,rniserereterogantibus. 823. Peccatum est. In eadem Missa legitur deli-
In prima tamen apud Illyricum legitur, confidentibus, quimus.
loco confitentibus, etprecantibus, pro peccantibus. 824. Comissum. In eadern Missa legitur commi-
802. Itifirmus est. In Missis Tiliana et lllyriciana simus.
hsec adduntur Et :
528
a Pud te non habent pecca- 826. Resolvere, ac indulgere dignetur. In eadem
tores verba sine crimine. Missa Solvere,acperdonare dignetur. Post qua? in
:

803. Ut quiex nobis. In prcefatis Missis ita legi- eadem Missa haec sequuntur Ut, te, Domine, an- :

tur Viti exnobis indinnis et peccatoribus. In prima

: nuente,vateamusqnxrnal.asunt declinare etquxbo-
Illyriciana to et peccatoribus desideratur.
804. Per te nobis. In Missa Illyrici logitur. perte-
metipsum veniam, etc. In Codice Tiliano. per te-
metipsum nobis, etc.
805. Per Dominum. In Missa Illyrici Quioiviset
regnas, etc. In JMissa Tiliana qui vivis et reijnas
Deus nunc et semper. et in sxcula sxcutorum.
896. Conscientia quidem trepidi, etc. In Missall-
lyrici hoec Oratio recitatur, cum ornatum est altare,
antequam sacerdos suscipiat oblationes offerentium.
Non exstat in Missis Tiliana et Hatoldi abbatis, nec
in Codice Rodradi, nec in Edilis.
807. Sed si recedinus. In Missa llyrici legiturta-
men si recedimus, quoe quidem lectio prastare vi-
delur.
808. Pro qua re dignare nos, etc. Missa Illyrici
nasunt consequenter explere. Etquia nosfecisti ad
tua sacramenta pertinere, tuclementer in nobis eo-
rummunusoperare, omnibusque errantibusindulge
D juxta magmtudinem pietatis tux.
: 826. [ndignum >ne, Dtmine, etc. Hsec Oratio in
: Missa Illyrici recitatur cum quibusdam aliis, post-
quam in altariponlifexConfessionemperfecit. Habe-
tur etiam in Missa Ratoldi, recitaturque ibi ut pri-
mum pontifex accessit ad altare.
827. Quidego te blandis. Ita in Codice Ratoldi. In
Missa lllyrici iegitur quite blandis.: Nam
828. Ingeris. In Missa Illyricietin Codice Ratoldi
additur xyro.
829. Saniiati mer^.InMissalllyriciadditur indesi-
nenter
830. Recedo. In Missa Illyrici additur Quati di- :

legitur: Prqquarepietatepaternaomnipotens Deus, gnumme in oculis hominumostendo sed in tuocnn- ;

atquc placabili vultu cordis nostri interiora purgare
digneris.
809. Etsi nosreatu pcccatoru n, etc. In Missa Illy-
rici haec itacontracta leguntur, etcorrupta: Preca-
muretiam [etsi culpabiles simus)nostrorum, tamen
tibi placita mysteriaconsecrata.
s»ectu,quemocculta nonfaltunt. diversis sceleribus
poltutus sordeo. Sed tuum est. Dominc Deus, dare
peccaloricorcompunctum,foniemquelacrgmarum f
quo dinne oateam ablueremultitudinem scelerum.
831 Nubem eacitodelere. ItainCodicenostro ms.
Nam t6 nostrorum sancti Eligii, sed inter to ta apparent vestigia duo«

I
517 1N S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 518
rumMabrasorum.InEditislegitur,»u6e»wc#odeter£'. A 861. Novimus. InMissa Illyrici legitur, vovimus,
InMissalllyrici, rectius, ea, m. nubem, cHodelere.lu male.
Codice Ratoldi. ea, ul nioem, cito detere, optime. 862. Nos punias. Ita inMissa lllyrici. In Editale-
832. Ut qui hanc palmam amiserim* InCodice Ra- gitur iinii perimas ?ed lege nos punias.
;

toldi lcgilur, et licet palmam amiserim. Itain Missa 863. Exnihilo. Ihec desuul in Missa lllyrici.
Illyrici, in qua tameo additur r6 innocentise. 864. Quirogarent. InMissa lllyrici legitur eui ro-
833. Adoeniam saltempertineam, etc. InCod. ELa- garent, noaita recte.531 '" Edita, quiierogarent,
toldi legitur perveniam. In Missa lllyrici legitur: qua- in boc vocabulo desinit.
Saltemperconfessionem veniam merear,lemiserante. 865. Tuo swpplices auxilio. Hapc usque ad illa
I. Tibi enim Deoest, etc.InMissalllyricilegitur : verba, ei igenos, Deminedesideranturin Missalllyrici.
Ut tibt sitgloria, laus, et kunor, cuncta regtnti in 86ii. Quodrogaris accipere.ldesUqviod rogatisut
sxcuta ssecuhrum. Amt n. a accipiant, nempe remissionem peccatorum.
te
835. Projeclis nobis, etc. Haecapologjaeum multis 867. De tuajustiiia Quam vehementer timent ob
aliis in Missalllyriei recitatur a pontifice seu sacer- peccatorum gravitatem et multidinem. Auttu certe
dote ternpore Gradalis, Alleluiae et Sequeutue, hoc legendura de sua justitia.
est inler Epistolam el Evangelium. 868. Cuncta regentium. Locus corruptus ; lege
836. Quia tibi. In Missa Ulyrici prseponitur copu- citticiaruin gentium., ut in Missa Hlyrici.
lativa et, rectius. 8ii J. Ignosce, Domine, etc. Ibec apologia exstat in
(

837. Gerimus. InMissa Illyrici legitur gcssimus, Missa Illyrici, recitaturque a ponliticeseu sacerdote,
reclius. B cum ornatum fuerit altare antcquara suscipiat obla-
838. Sit in nobis, Domine, etc. In Missa Illyrici tiones.
hsec aliter leguntur in hunc modum :Concede, ut in 870. Commaculatx consrienlix snrdido. In Missa
nobis nonoris sitlanlum confessiosedeehamcordis. Illyricilegitur: Quemniaculalx vilse canscientix tre-
530 839. Castosenim. In Missa Ulyrici legitur, pidum.et criminum meorumconfusiofecitcaptivum.
siquidem custos. 871. Qiti prome obtinere nihil mereor. InMissa II-
840. Mundi. Hocvocabulumdeest Ln Missalllyrici. lyrici legitur. :Quipro nieveiuaiu oblinerenon valeo.
841. Mores. In Missalllyrici legitur suntmores. 872. Angustias pauperum. Hnecverba desiderantur
sii.SoUicitudo carnis. ln Missa Illyrici legitur in Missa Illyrici.
solticitudo terrcna. 873. Lamenta viduarum. In Missalllyrici additurro
843. Dade praeterilis veniam, elc. InMissa lllyrici desolationes Ecclesiarum
hacinhuncmoduin leguntur.£7 da de prxteritisma- 874. Etquoniani in eaiiem, elc. InMissalllyrici le-
lisveniam, de pra>senlibus emendationem, de futuris gitur :Sedquoniam meeadem quae popuLum catena
cautelam, qui vivis, etc. peccati constringit.
844. [ta.Dnniinc.inimensi criminis rei. Haec apolo- 875. Communes lugeo passiones. In Missa Illyrici
gia non est inEditis, neque in Missis Illyric Raloldi legitur Ideo umnes Lugeo 7>tiss;ones.Sedpriorlectio
:

etTiliana, neque in Codice Ratoldi. praestare videtur.

845. Nec se a fucie tua. Legenon afucie tua.
846. Quodcunque. Legeqttod quentque.
847. Iicm alia iu tribulatione. Haec apologiareci-
tatura ponlitice seu sacerdote in Missa lllyrici, lem-
pore Gradalis, Alleluiae et Sequentias. Nuper edita
estjussuS. 1' N. Lrbani VIII papae, sed dimidiacir-
cirter parte brevior. Non exstat in Editis Sacramen-
tariis, neque in Cod. Tiliano, neque in aliis Codici-
bus oostris manucriptis.
876 Votum. Id esl, oratio sacra et divina.
877. Detts ad quam accede?*e, etc.Hiec&pologiade-
sideratur in Missa lllyrici, et in Cod. Tiliano quem-
admodum in Editis et in aliis Codicibus nostris ma-
nuscriplis,
878. Dimitte Deus, etc. Haec apologia recitatur in
Missalllyrici a pontifice seu sacerdote, inter Episto-
lamet Evangelium, id est tempoieGradalis, Alleluiae
Sequentiae, eique hic titulus praeligitur Oralio et :

848. 8\ ante oculos tuos, etc. Ita in Missa Illyrici. pastoris dice,<da pra se et pro subditis.
In IvJita haec aliterfusius leguntur in hunc modum: 879. Deus In Missa Illyrici legitur Domine Deus
Ante oculos tuos, Domine, culpas nostras ferimus ommpotens.
et ptagas accepimus conferimus si pensamus malum 880. Perenna. Perennare hocloco sumitur active,
quod fecimus, etc. id est perpetuare, id est elficere ut aliquid in perpe-
849. Et plagas, sttas excipimus, conferamus. In tuum duret Alcimi lipitapbium :

Missa lllyrici legitur PLagas,quas veldurissimasin

: Quem pietas, quem larga fides, queni famapercnnat.
hac vita pati possumus, conferamus, Allias sumitur inlransilive. Tertulianus lib. de Re-
850. Quoil meremur.ln Editahaec adduntur :gra- surreclione carnis Sed et dentes incorruptos peren-
:

viusest quod commistmus,Levius est quodtoteramus. nare. Est autem bic bypallage, pro perenna prxco-
851 Frangitur. In Edita legitur teritur. niutn veriiatis in ore nteo. ln Missa lilyrici legitur
852. Et m
opere. In Missalllyrici legitur ettamen per arma sed prior lectio praevalet.
in opere. D 881 Juslifices. In Missa lllyrici legitur sanctifices,
.

853. Non emendat. Ita in Missa Illyrici, et baec quod perinde est.
phrasisnonsemel occurrit in regula sancli Benedicti. 882. Respicis In Missa Illyrici legitur ro est
. sed ;

ln Edita legitur non seemendut. prior leclio praesiare videtur, elenim sequifur -ro
854. Siexpeclas. Ita in Edila, In Missa Illyriei le- inspicis, ut sit elegans paronomasia.
gitur si exspectamur. 883. Siquarn, etc. InMissa Illyrici \egituv -.Siqua
855. In correplione. Ita Missa Illyrici. In Edita le- vitio tepiditalis mex vel incuria conlraxerunt deiic-
gitur in correctione. ta,propiliusadmitle;scdr6admitle, mendosum esl,et
866. Si impresseris. Ita in Missa lllyrici. In Edita legendum omitte, id est dimitte, utin nostro Codice.
legitursi extenderis. Nam omitto estdimitto, ut supra notatum est vel ;

8o7. Si parcas. In Edita legitur si peperceris. In legendum est arnitte, id est amove, amanda, ablega,
Missa lllyrici si parcis. ut apud Terentum.
858. te provocamus.U& in Missalllyric. ilnEdilis 532 884. Vet cagnilo. Lege vel cognoscente. In
deest pronomcn te. Missa lllyrici legitur vel siciente.
859. Si angustix veniunl,e[c. Itain Missalllyrici. 885. tgnosce. In Missa lllyricilegitur '.Manu ?nise-
In Edita bsec desunt,usque ab hsec verba habes, : ricordix tux inde erijie.
Domine. confitentes reos. 886. Et inrrepatio ipsa. In Missa Illyrici voca-
860. Non timemus observare. Particula non videtur bula,e< ipsa, desiderantur.
redundare. In Missa Illyricilegitur non timemus ne- 887. Mortales Est solcecophanes, In Missa Illyrici
gligere, recte. legitur mortaLibus.
 :

519 IN S. GREGOIUI LlliRUM 8ACRAMENTORUM NOTifi. J20

hhh. Utrorumque. Tum eorumquibu am am p A /" cerdo/e. atpertotaleaguambenedictam. -

bui peccati, lum eorum duossubjeci pcenilenliDBle- quentes autem Orationei pro mo et bcnedic-
gibus, tioi el aqusR habenlur etiam in Cod. Kodradi
«Ki». El qui. lr\ Missa IiJyrici legitur et quia. ecunda parte. In quibus, at hie, son apponantur
890. Plammetcentet. In Missa lllynci legitur flaro- ilitse eruces. Quod miror esl enim antiquo ; I

7//r.vrr/r. clesias, moi ul aqua lignocrucis adbibilo benedica-

891. Ul et dieciplinit,ele. In Missa Illyrici legitur Lar, iii videre esl apud sanctum Epipbanium, lib. i

//< ea? ditciplina nottri regiminit capiant Luorum. adversus baeretes, lom. II de Josepbo com Le El .

8!)2. Lsetemur.lo MissallJyriciiegitur gaudemus. cumproecepiteet a/ferriaguam,et accepistet vataqva

893. AA/ue no», De««, etc. In Missa Iliyrici legitur : coram omnibu» magna oce, 6 «*tp rraeupov rfpw)
\

Abluenos, omnipolem Deus, el alieno ei proprio ir.iJm.t, -',, xyytt Simtov vilov tetxTvkov ta\ ntvxaktai-
delicto. u.-.j',-. to Svoum 'Utv,, id est, vir ille tuo digito rigna-
894. Orationetad vieUandum inftrmum. vi iiaiio cutum crucitvatiimposuistet, invocato nomineJesu.
sou unctioinfirmoruio, quam extremam unctioaem El apud Tbeodoretum, lib. v ilisi. ecd., cap. i\ \

dicunt, ultimum Christianse legis sacramentorum, tJaec el aliasimilia locuiut, *ai iniBtiiTovo^ccvpovTov
cujusbeneficio anima adversus cacodtemonis msultus rvnov t,> W«n, id est, cum aguam tigno crucit si-
in suprcmo agone circumvailalur, p occata dimilLun- gnasset.
tur, atque interdum sanitas corpori restituitur, pro- 898. Benedictio uvae. Vide eaquae supraobservata
mulgatur a sancto Jacobo (Epist. c. v) Inftrmatur
: sunt.
quis in vobis, inducat pretbylerot EccLcsiaeetorent B 899. Favce Pro fabae ; s;cpe in anliquioribus Co-
super eum, ungentes eum oteo in nomine Domini, dicibus mss. scribitur u loco b.
elc. Maxnna f uit olim. Chrislianis cura visitandi infir 900. Benedictio panis. De pane benedicto, vide
inos, quani visitalionein ponit rertullianusinler tres observaLiones nostras ad Concordiam regularum.
causas procedendi inpublicumjibroiidc Cultufemi- cap. 71, § I.
narum Vobisautem nu/La procedendi causa non te-
: 901. Ad capdLaturam. Subaudi incidendam quod ,

trica:aut imbecilius aliquit ex fratribus visitatur, vocabulum habetup in Ordine Komano. II?ec autem
aut sacrificium ojfrrtur,aut Deisermo ministratur ," tonsura non estilla clericalis de qua supraegimos ;

meminitque Jib. u ad Uxorem Libere eeijer visitatur,

: sed puerorum, cum primum londebanlur eorum ca-
egens suslentalicr.De bac unclioneagiturablnnocen- pilli. Nam in SacramenLariis alise exslant Orationes
tio I, epist. ad Decentium Eugubinum,ubi notat hoc ad tonsuram clericalem.
sacramentum nonconferri poenilentibus, quia, utille 902. Omnipotens sempiteme Deus, etc. Ita in Co-
docet, nulluin sacramentuin datur poenitentibus.Sed dicibus Kodradi et Batoldi. In Ordine Bomano
postea usus mutatus est, ut patet exlvonis Carnolen- huic Orationi dute aliae prfemiltuntur.
sis, epist. 257 :Unclio euim infirmorwn pubiicae Atgue cwleslium donorum consortium esse
903.
paenitenlne est sacrumenlvm. Quaa tamen verbalvo praceptorum. lta inCodice Rodradi. Prima partele-
protulit ex suilemporisconsuetudine. ApudBurcbar- gendum puto perceptorem. In Codice Batuldi, et in
dum, lib. xvni, cap. 2, de boc sacramento agitur ex On.ineBomanolegitur Alque adcceLestiumdonorum
:

decreto Callixti papte. Sed citatio corrupta est. Nam
decretum istud nonpotesl inlelligi de Calixto primo,
quia ibi mentio tit Innocentii primi, quilonge post
Callixtum primum floruil; non de secundo Callixto,
qui centumcirciterannispostBurcbardum vixit;nam
Burchardus creatus est Vormaciensisepiscopusanno
1008, ut docet Sigebertus in Cbron., at Callixtus
secundus renunliatus est pontifex maximus anno
H20,utdocet Anselmus abbas in supplemento Sige-
berli. Itaque apud Burchardum locohorum verborum,
Ex decreto Callixli papae ,Iegendum est ,ex Bedn nam
quae biccitantur videre estin Bedae commentario ad
episl. sancti Jacobi apostoli.
895 Aspergantenm. Cum primumsacerdos acce-
dit ad visitandum infirmum, aspergileum ipsamque
domum aqua benedicla, utvidere est inconcilioiNan-
netensi, can. k:Cum sacerdos audierit aiiquem in-
firmari in sua plebe, quam cilius ad eum pergat et
ingressus cubiculum aquam benedictam super eum
etperQmnecubieulumasperyat.K\,au\id)5\irch.a.rdum
lib. xxni, cap. 1. Quodeliam satis clarum est ex verbis
Alcuini, cap.de infirmis: (Juoliescunque aliquisinfir-
matur,ing rediuntur fralres ad aegrotum cum
pervenire consortiurn.
f,
904. Oralioadbarbas tondendas. Nempe in prima
juvenilis barb;E tonsione. Haec eadem Oratio exstat
in Codicibus Bheinensi etRatoldi, et in Ordine Ko-
mano.
905. Orutio adinfirmumunguendum. HaecOratio
infra repetilur ; nec videtur esse hic proprius illius
locus.
900. Deus quifamuLo tuo Ezechice, etc. Hsec et
sequentes Orationes exstant apud Burchardum lib.
; xviu, sub finem, post collalam unctionem. In editis
Sacramentariis habentur tantum tres priores.
907. Deus, qui />er apostolum luum. H;ec Oratio
534 habetur in Codice Bodradi.
y08. ht stc fleclut genu. Itain odicibus Rodradi et
Tihano, in Ord. ms. Cod.Corb.legitur: Tuncstetad
dexteramsacerdotis, et flectet genuaqui est Languidus.
909. Uominus Locutus est. Ita in Codice Bodradi.
In Codice Tiliano quaedam alia praecedunt. In Cod.
Rodradi haec sequuntur : H
icponant manussuper infir-
n mum omnes sacerdotes et minislrieorum V. Deusdeo-
v ?-Mw,etc.HaecmanuumimpositiovideturetiaminCod.
533 Tiliano Imponant manus super infirmum omnes sa-
:

aqua benedicta,et cumcereis,sive incensoanteo/eum cerdotes, jubente veL tantum permittente episcopo,
sanctumAd etiam clarum est ex Codice Batoldi ln quia canonicus sicdocetordo. Notahic pluresadesse
primis faciaut sacerdotes aquam benedietam.et spar- presbyterosinadministrationehujussacramentijuxta
ganleam cum Antiphona el Oratione superipsum in- sanctum Jacobum, inducat presbyteros Ecciesia ;

firmumet domum ejus.Deinde a sacerdote haec Ora- quod tamen non est adeo necessarium, cum ab unico
tiodicatur:Domine Deus^quiper apostoLttm tuum Lo- sacerdote hoc sacramentum conferri possit, cujusrei
cutus es,elc. In Codice Baloldi suntaliaecaeremonide praxis videtur in concilio Nannetensi supra citato,
quas infra producemus. cap. 4, apud Burchardum, lib. xvin. in Sacramenta-
896. Cum Anliphona et Orationibus. Nempe: As- etin Cod. Batoldi infra citando, quamvis
riis editis,
pergesme. Domine. hyssoro, etc. y Exsuryat Deus, Simeon Thessalonicensis huic sententiae adversetur,
etc. Oeinde dicit Orationem Deus qui sacerdotibus quem refulat Petrus Arcudius, lib. v de Extrema
luis tantam grafiam. , utest incitaio conci! :et apud unclione, cap. 3.
Burchardum, eodem cap. Ubi, ul primum sacerdos UlO Ad Dominum cum tribularer. In Codice Bo-
ingredilur segroti domum dicere debet. Pax huic
: dradisubjungilur:/^/ repelutur, utin pristtna.Sequi-
domui et omnibus habitanlibus in ea. tur Oratio Deus, qui famuLo tuo Ezecfnse, etc.
897. Exorasmus salis. Exorcizatur sal ut aquae 911. Etsicperungatinfirmum deoLeosancttficato,
benedictae immisceatur, ut supra notatur Inprimis : cruces faciendo incoLLo,ingutture, etc. ItainCodiC'
21 IN S. GREGORU LIBRUM SACR \MENTORUM NOT/E. 822
lodradi et Tiliano. — Et supplicando dum ungitur A verbisque indicative prolatis perfici posse
>sitate,

ifirmus, dicat unus hanc Orationem. lla in Codice videtur ; llicsibus Dom. Jacobi llclijcs supra ci-
etex
lodradi. Nolandum ungente sacerdoCe formam ab tatis, inquibusdefenditurformamextremae unctionis
lio proferri quod favel eorum opinioni qui dicunt
;
esse indicativam, vel deprecatoram. Sic cnim ait
unc validum esse baptismum, si uno verba profe- positione octava Extremx unctionis sacrantentum
;

ente alter mergat, aut aquam infundat. materiam habei sacram unctionem ; formam habet vel
912. Inungo te de ulco sancto, elc lla in Codice indicativam, veldeprecatoriam. Quare non valet res-
lodradi, Olim forma buiussacramenti fuitindicativa, ponsio Petri Ledesmae, cap. 3, de forma hujus sa-
l bic apparet (quamvis bic appelletur Oratio, sed cramenti,cumaithanc formamindicativam esse tan-
mproprie, vereetenim Oratio non est) et clare con- luni ignodclaiii piveanibulumadsacramentum extremaB
tat etiam ex Codicibus inss. Hatoldi, et Tiliano, unctionis. Nam citati theologi, cum hacc scripserunt,
nonasterii sancli Remigii, et Manuali excuso Eccle- non crant adeostupidi ul ignorarent si preeter for-
uessionensis, qua; indicalivam hahenl, deprc- mam
indicalivam aliamhabcret dcprecatoriam Am-
atoriam ignorant, ut infra videtur et ex forma
;
brosiana Ecclesia. l'r;.elerea ut nemo dixerit, cum
iinbrosiana, quam profert sanclusBonavenlura in4, quis infundens aquam proferl luec verba, ego te ba-
isi. :>:>. quaest. k Ungo te oleo santificato in no-
: ptizo, ctc, banc formam csse prseambulam ad ba-
liiic Patris, et Filii. et Spiritus sancti, ut, mbre mi- plismi sacramentum ila absurdum est diccre, cum ;

>tis iincti, prtcparutus ad certamcn, aerias possis SU-
crare potestates, quae etiam hahetur infra in Codici-
ius Ratoldi et Tiliano quam Richardus de Media
:
R prseambulum ad extreinam unclionem.QuareDuran-
r
illain4. dist. 23, art. 1, quaest. i. uon improbat,
ed duntaxal ail formam deprecativam esseconve-
lienliorein ob texlum sancli Jacobi neque eam
ejicit in responsione ad secundum, ut nec Bona-
enlura responsione a«l secundum, cum ait Objici-
ungilur a'grotus oleo sanctilicalo, et proferunlur hsec
verba, ungo le. etc, ejusmodi formam esse quid
dus, supra citata quasst., cum profert ritum quarum-
dam Ecclcsiarumqiice utuntur ulraque forma indica-
;
tivaet deprecativa, non dixit formam indicativam
esse quid prseambulum ad hoc sacramentum. Et
postea cum retulit formam Ecclesia^ Arabrosianoe,
:

ur quod non est eadem forma. Dicendum quod se-
uiidiini idquod est uecessarium ct essentiale sacra-
'icnlo, eaindem oportet esse ; sed forina rerbi non est
\ecesseria ratione vocis extenons, ted prout est ex-
iverbi interioris. QuareDuranduseadem dis-
inctione, qinest. 3, utramquc formam defendit pro-
dematice. Nam postquam asseruit formam depreca-
lvam, tandem subjungit Et si quis vellet tenere
: qua3 licet deprecatoriasit, ejusmodi verbanon tamen
mod forma indicativa, quadicitur usus fuisse divus
imbrusius, qui fuit de primitivis doctoribus, posset
•espondrri adrationes alterius partis. Beatus enim Ja-
obus loquens de Oratione forte non inlendit de forma
eam non repudiavit. Nequehrecdoctrina adversatur
concilio Tridentino, cum ait, sess. 14, cap. 1, For-
mam deinde esse illa verba, Per isiam unctionem, etc
Nam concilium deprecatoriam non ita aslruit, ut
rejiciat indicativam, quam olim in usu fuisse luce
meridiana clarius est. Ut nec ila astruit illa verba,
per istam unctionem, ut destruatformamGnecorum,
agnoscit. Tandem, antequam hinc manum referam,
notandumestapud,Burchardum,librocitato,nullam
reperiri formam. Nam responsioni infirmiad inter-
rogaliones sacerdolis subjungit Postea ungatur. Post
:

acramenti, sed de supplicatione, quw fd pcr Oratio- confessionem, et fidem redditam, et unctionem dicatur
edentem, aut sequentem, per quam apud Q Antiphona. In veritatetua exaudi me, Domine. Psai-
Jcum sublevatur infirinus, et commendatur. Eamdem rnus Domine exaudi orationem meam auribus per-
r

brmam probat Paludanus, in 4, dist. 23, quoest. 1
H aliqinr Ecclesias habeant solam formam indicativi
nodi, sicut Ambrosiana saltcm temporc Ambrosii, ut
licilur,non cst dicendum quod nihilsitactum. Sed et
Vureolus, in 4,dist. 23. art. 1, 535
quamvis non
: cipe. Deinde Kyrie eleison cum Pater noster et pre-
cibus, etc
913. Doiuine Deus Salvator nosler, etc. In Codice
Rodradi haec Oralio in duas dividitur, et secunda
536 a ^ l us verbis incipit Sana quoque, quxsumus,
:

neminerit hujus formae : Inungo te oleo sancto, etc, omniuin medicator.

iicit posse esse indicativam in hunc modura Per
'stnm sanctam unctioriem parcit tibi Dominus, elc. Sed
ie forma est dubium quare sit optativa. Respondeo
In quibusdam Ecclesiis forma ista est indicaliva, puta :
'
stam sanctam unclionem parcit tibi Dominus. In
iliis est imperativa. Sed verba Jacobi videntur habere
mrmam optaticum, dicit cnim : Et oratiofidei allevia-
ait in irmum, quasi forma sit per modum Orationis
tatativse. Ideo dicendum esl quoa forma verborum in-
iifferenterpotest esse indicativaet optatica,sicut forma
verborum baplismi, qux est apud Latinos indicativa,
: 914. Propitielur Dominus, etc Ita in Codice Ro-
dradi.
: 915. Deinde communicet cum corpore et sanguine
Domini. Ita in CodiceRodradi, etRatoldi,etTiliano,
et sancti Remigii, et sancliGermania Pratis, in qui-
bus datur Eucharistia post ipsam unctionem. Quod
valde nolandum est quia olim ungebatur infirmus
antquam sumeret viaticum corporis et sanguinis
Domini. Id videre est in decreto Euscbii papse apud
Burchardum, lib. xvih,cap. 11, et Ivonem, hb. xv,
cap. 35 Sacerdos impleat omnia sicul supra circii
:

ted apudGraecos optaliva; et ideo consuetudo in talu aegrotumpoenitentemscriptum est, idcst Orationes di-
q
fks est servanda, ct pcccaret graviler qui consuetudi- cat, etungat eum oleo sancto, et Eucharistiam eidonet.
mmutaret Haec ille. Accedit autoritas libn Sa- Apparet etiam ex Poenitcntiali Theodori apud liur-
cramentorum editi ex bibliotlieca Valicana, in quo chardum, lib. eodem, cap. 14, et Ivonem, lib. xv,
unicam hanc formam reperire licet Inungo te de : cap. 36 Et ideo secundum canonicam auctoritatem,
:

oleosancto, sicul unxit Samuel Duvid in regemet pro-
m. Operare creatura oleiin nomine Dei Patris
otentis, ut non iateat hic Spirilus immundus ne-
I
que inmembris tuis, neque in mcdullis, neque in ulla
ne illis janua pietatis clausa vidcatur, Oraiionibus et
consolationibus sacracum unctione olei animali, secun-
dum slatula sanctorum Palrum, communione viatici
reficiantur Praxis videturin Vita Caroli Magni ex
.

tompagine membrorum, sed in lehabitet virtus Cliristi Editione Pithoei Oleo autem sanc.to inunclus (Caro-
:

altissimi et Spirilus sancti. Per. Ncque hanc formam lus imperator) ab episcopis, et viatico sumpto, el om-
reprobat Facultas Parisiensis thcologica, ut constat nibus suis dispositis commendans Domino spiritum
ex lhi'sibus Ludovici de Machault beccalaurei Sor- suum.obut in pace. In Vila sancli Ollhonis archiepi-
bonici, prioris sancti Petri de Abbatis Villa, agitatis scopi Bebambergensis, lib. m, cap. 45 lntcrea lan- :

13 l-'el)r., anno 1636, in exterioribus Sorbonae scbolis gu)r magis magisque spirilum luclantem urgebat,
pro maiore ordinaria, praeside S. M. N. D. Stephano riteque dispositis omnibus qucecunque post se victuris
Tonnelier, doctore Navarrico, sancli Eustachii Pari- prseslarepotuit, supplici et pura confessione pramissa,
siis pastore. dedicatis eminentissiino cardinali de olea illa et placida, ct sacra unctione sacri olei deli-
Richelieu, ducietpari Franciee inquarum positione
; buta, propitiubile vialicum corpus Domini perccpil.
septima hsec legere est Etiam unica olei unctione in
: ApudArnolduinLubecensem, lib. iullist. Slavorum,
Patrol. LXXVIII. 17
 r
. i23 IN S. GRRGOI',11 I.IBIUJM SAGRAMENTORUM NOITE. 524

cap. 3, deobitusanctiHenriciepiscopiLubeceniia '.Sie A 919 Multi enim lotum, in Codice i

confoHatusin Domino, convocati» /ratribus diceb Rodradi. 1'articula enim, boc loco sumitur pro paf-
jam resoh et accipienssancti olei unctionem manu
i ; ticulis vero, tenaul la Magistri m>.,cap.82:
porrigebat,pedesextendebat,cump8allenlibuspi altebat ;
IIOC riinii ili- il iil n Hjilii, ji

sumptnque viatico dominicicorporisdij ii Hex gi :

ii praepo ilii In libro sexlo Ralitgarii supra. suIj ini-
venicumpace.Ela.p\id Tbeodoricum lib. iv VRjb tiiiin : .\</// /•//'/// iiiiiin t clerici hc

BanctsB Elisabetb uxoris Ludovici Lantgravii Thurin- pare aut legere debevt Hic autem describilur alia a
giee, cap. ubi agena de morteejusdera Landgra
•">, i superiori ungendi infirmi ratio, seu onsuetudo non- i

sic ait Videns igitur guod sibi mortis periculum

: nullorum presbyterorura, qui ungebant infirmoi in
immineret, vocalo patriarcha Hierosolymitano, ab ipso quinque sensibua.
eacrae unctionis sacramentum accipit ;qui ul officium 920. Perunguent. Iu Codice Rodradi, perungant.
solemne hoc perageret, episcopum de sancta Sed legendura puto perungunt.
I

cooperatorem assumpsit. Peracta unctione, sacrosancti 921. /// naribus. Lege inauribus, a\ in Codice Ro-
corporis Domini nostri Jesu Christi sibi vialteum tra- dradi. Nara postea 'lixit //( narium summitate :

diaerunt, quod cum fide calholica etsincera devotione interius. Tum quia nulla menlio fierel unctionia aa-
suscepit (Henricus Canisius, tom. IV, ant lect. ). In riuin, quaetaraen necessaria esl nam icripsit supra ;

Vita sanctae Adalbeidislib. i. cap. 16 Resumptis ali-:perunguent insuper in quinqut

quantulum oiribuscorporis, muninse rogavit attentius 922. Dicentes, In nomine Patris, etc. Ita in Codice
mysteriis ecclesiasticis. Tunc sacri olei unctioneperun- Rodradi, neque ulla mentio babetur rulgaris i-;tius
cta, sacramentum dominici corporishumiliteret devo- r formae Per istam tanetam unctionem, etc.
:

tissime adorando percepit (Henrieus Canisius, eml 923. Omnipolens sem/nterne Deus, qui subvenisin
.

tom.). Id etiamvidere cst in Vita sancti Hugonis perxculis, elc. Ila in Codice Rodradi. Porro ut hujus
abbatis Cluniacensis, apnd Surium, April. 29, ubi extremae unctionia anliqua ratio clarius innotescat,
agitur de visione sancti Godefredi episcopi Ambia- hic subjiciam tr^s antiquos hujus sacramenti ritus
ncnsis Rogarique a fratribus ut abbatem Hugonem
: primum quidem ex Codice Ratoldi alterura ex Co- ;

oleo sancto inuhgeret et episc pali redimitus infula

; dice Tiliano lertium ex Codice monasterii sancti ;

Missas celebrans, dominici corporis et sanguinis ei Remigii.

viaticum ministraret. Id slaluunt Constilutiones Ki-
« Antiquus extremrp unctionis conferendae ritus ex
culpbi Suessionensis episcopi Item oportet ut pres-
:

Codice ms. Ratoldi abbnti

byleri infirmos suos per confessionem et reconcilialio-
nem oleo sancto perungant, et tunc eos communicent. a Incipit ordo unctionis infirmi llicdicat sacerdos :

JIoc etiam constat ex Vita sancti Adalardi abbatis ad infirmum Quid me advocasti, frater ? Ille ait Ut
: :

Corbeiensis apudeumdem SuriumJan. 2, qui, sancta inilii unclionem trados. Dirit sacerdas ad eum : Donel

unctione delibutus, postridie mane sacro viatico tibi Dominus noster Jesus Chritus veram faeilemque
pastus est. Forsitan aliquis obex interjectus fuerat, unctionem tnm si te respexerit et sanaverit te Deus,
;

quominus illud eodem die susciperet. Nam olim tria
sacramenla, pcenitentia, unclio suprema, etEucha-
ristia infirmis simul conferebantur, ut clarum estex
Codicibus mss. nostris supra citatis.
916. Et sicfaciant illi parseptem dies si necessitas
custodies illam ? Respondet Custodiam. Tanc sact
faciet crucem ex cineve cum aqua super peclus cjus, et
533 imponit eilicium desuper, dieens : Stquis infirma-
£ tur, agatpcenilentiam, etiam exneressitate. quiamiseri'
cors esl Deus quia misericordia Dei nec mensuras, nec
;

fuerit tam de commiunionc, quam de alio officio. lla temporahabet, dicente Dei Spirilu prophetam [Leg
in Codicems. monaslerii sancti Remigii. Nota curam prophelam} : Cum conversus ingemueris, tunc safvus
quam sacerdoles olim gerebant circa infirmos. Ubi eris alibl: Diciniquitatestuasprior,utjustifici
; el
to de alio o/ficio significatur de unctione quam
537 Ant Succurre, Domine, infirmo huic, et medicaeum
.

Matthieus Galenusin Promptuario theologico, cate-
chesi 182. restringitad partes laborantes, quia. ut
vult, sacramcntum nonrepctebatur. Ad hsec, inquit,
non fiebat illud perfunctorie ei properanter sed ubi
aeger non convalescebat, redibant eodem sacerdoles per
septiduum ungentes ; nonquidem sacramentum toties
repetentes, sed stalis precibus unctione curantes labo-
rantia membra, praebentesque sanctam Eucharistiam.
Ilsec ille. Verum id quodait nonrepeti olimsolitum
unctionis extremre sacramentum, in eodem videlicet
morbo, non videtur probabile quia hsec verba. quam
de alio officio, sunt generalia, nec possunt reslringi
ad unctionem membrorum affectorum. Et quamvis
spiritali medicamine. ut in pristina sanitatc restitu-
tus. gratiarumtibi referat actiones. Psalm Domine.ne
in furore tuo, eum (iloria. Xntiph. Quia apud Deum
: misericordia, et copiosa apud eum redemptio, et
multiplex Dei misericordia, ita et lapsis subvenit
humanis. utnon solum per baptismi et consumma-
tionis gratiam, sed etiam per poenitenti;* alque un-
ctionis medicinam spcs vihereparetur humana?. Xnt.
Corcontritum et bumiliatum Deus non spernit. Psalm.
3Iiserere mei, Deus, totum eum Gloria. et repleatur
[Forle leg. repetatur, vel ocmpleatur] Antiphona.
Collectam require Ant. Opemferat buicinfirmo Deus
super lectum doloris ejus et ipse confirinet eum et ;

liodie in eodem morbo non repetalur hocsacramcn- rj vivificet. Psalm. Bealus qui intelligit,,Collectam rr,-
tum, si tamen antiquus valerct usus, id non esset quire. knt Dominus Joculus est discipulis suis
. In :

absurdum, quia, non cessante morbo, homineadbuc nominemeo da?moniae)icient; superinfirmos manus
existente in peccatis, ob peccata saltcm venialia qu;ie vcstras imponite, et bene habebunt. Psalm. Deus
nobisquotidieobrepunt.quia septies in die cadit ju- Deorum. Ant Salvum fac servum tuum. Deus meus,
stus, jure posset hoc sacramentum sa'pius in eodem sperantem custodi animam ejus, quia in te
in te ;

morbo repeti, ipsis causis manentibus ob quas boc
sacramentum conferri solel. Praeterea si unctio illa
partium rnorbidarum non esset sacramentum, non
posset conferresanitatem, acproinde frustraadhibe-
retur. Praeterea non aliud adhibebanl oleum quam
ab episcopo sanctiflcatum.
!M7. Debent etiam sacerdotes et ministri sanctx Ec-
clesice, elc. Ila in Codicibus Rodradi et sancti Remi-
gii. Nota curam et studium priscorum sacerdotum
erga infirmos.
!)I8. Christe ccelestis medicina Patris. Ita etiam in
Codice Rodradi.
speravit. Psalni. Inclina, Domine. Aid. Cadent a la-
tere tuo miile et decem millia a dextris tuis, tibi
autemnullum appropinquat malum. Psalm. Qui ha-
bitat. Ant. Propitietur Deus iniquitalibus luis, et
sanet omnesaegritudines tuas,etrenovetur ut aquilae
juventuslua. Psalm. Benedic I. Ant. Domine, libera
animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa.
Psalm. Ad Dominum cum tribnlarer. Oratio. Omui-
potensscmpilerne Deus. qui per Jacobum apostolum
tuum introducere presbvteros Ecclesiae, et ungeto
oleo infirmos praescepisti, praesla, qunesumus, ut di-
gneris per manus nostras hunc famulum tuum ill.

«Leg. tamen, ut in Ordine Romano ms. Corb Apud Burch., lib. xvjii, cap. 4.
525 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. 526
infirmnm de oleo sanclificato ungere ct benedicere. A 2° Notandse veniunt interrogationes sacerdotis ad
ulem quod nos exterius tua charismata fideli- infirmum, illiusque respousiones ad aacerdotem,
ter complectimur, hoc interius spiritaliler divina quaa eliam exstant in veteri Ordine Romano ms. bi-
virtus ac mirabiliter tuae magnanimilatis operaretur blioth. Corbeiensis 3° Signum crucis ex cinere cum
[Leg opereturj virtutem. Per Dominum nostrum. aqua super infirmi pectus, cum cilicii impositione,
ogo oculos tuo des oloo sanctificato, ut quid- qusa habentur etiam in Ordiue citato, in hasc verba.
quid llln-ilo visu deliquisti hujus olei unctione ex- Tunr sacerdos facit erucem cx cinere cum aqua super
pietur. Per Dominum nostrum Jesura Christum. pectus ejus, ci imponit cilicium desuper. dicens, si quis
« Atia. —Ungo aures has sacrati olei liquore, ut infirmatur, agat panitenliam, etc, ut in Codice Ra-
quidquid deiectatione noxia auditus admissum est toldi, nisi quod in line horum verhorum dicti Ordi-
medicina spiritalis evacuet. Per Dominum nostrum. nis haj c adduntur Respondet infirmus Deo gralias.
:

« Aiia. — Ungo has oaresdeoleo sacrato, utquid- In hoc Ordine uulhu sunt unctionura formulee, uuo
quid noxie contractum est odoratus superfluo ista
' aut altero folio avulso. i u ln unctione tertia haec verba
mundet medicalio. PerDominum nostrum. corr\ipla.sunl,noxiecontractumeslodoratussuperfluo;
« Aiia. —Ungo labia ista consecrati olei medica- sed legendum est, ut in Codice Tiliano, noxio con-
menlo, ut quidquid otiosa velcriminosa peccasti lo- tractum est odoratu, vel superflun. 5° ln quinta un-
cutione, divina clemenlia miserante, expietur hac clione male legitur, fortit erprxstare legendumest, ;

unctione. Per. fortiter certare, utin eodem Cod Tiliano. 6<>In sexta
« Alia. — Ungo pectus tuum de oleo sancto, uthac
-
unclione,ubilegitur,C'ia/n o6o? e/«t'(i?^?'/a\s,legendum ,

unctione prolcctus lortitcr prsestare valeas adversus g esl ul in Cod Tiliano, cum robore supernijuvaminis.
.

sethereas catervas. Per Dominum. ~io Notandum estoctavam formulam, 540 Ungote

« Alia. —Ungo has scapulassive medium scapu- oleosanclificato,elc., eamdemessecum tormula Ara-
larum de oleosacro, ul, ex omni parte spiritali pro- brosiana. 8°0bser\ andum csthanc nonam formulam,
,ie munitus, jacula diabolici impetus virililer Ungote oleosanctificato,innomine Patris,et Fiiii,et
conlemnere, ac procul possis cum robore juvaminis Spiritus sancti, sicut unxit Samuel David, etc, videri
repellere. Per Dominum. esse ad unctionem omnium corapagum membrorum ;

« Aiia. —Ungo has manus de oleo consecrafo, ut nam in Codice Tilianoin formahujus unctionis lmec
quidquid illicito vel noxio opere egerunt per hanc verba habentur, quae etiam in hac formula Codicis
unctionem evacuetur. Per Dominum. Raloldi continentur Ut non lateathic in te spiritus
:

539 * AUa. — Ungo hos pedesdeoleobenodicto, immundus,nequeimmernbris,nequeinmeduUis,ne-

ut quidquidsuperfluovel noxioincessucommiserunt,
ista deleat perunctio. PerDominum.
« .1////. —Ungo teolco sanctilicato in nomine Pa-
Iris, et Filii, et Spiritus sancti, ul, more militis uncti, sancti Eligii etTiliano. 10° In Oralione coramunionis
laratus ad luctura [Leg. luctam], possis aereas
superare catervas. Per.
« Alia. — Ungo oleo saoctificato in nomine Pa-
te
tris, et Filii, et Spiritus sancti, sicut anxit Samuel
David regem et prophetam. ut non laleat intespiri-
tus imraundus, nequein membris, neque in medullis,
nequeinullacompaginemembrorum. Sedteinhabitet
virtusChristiallissimiet Spiritus sancli, qualenus pcr
hujus operationem mysterii, et per hanc sacriolei un-
ciionem, atquenostramdeprecationera,virlutesanctaa
Trinilaiis medicatus sive 1'otus, pristinam etmeliora-
tam recipere merearissanitatem. Pereum, ejusdem.
« Aiia. —
Ungo te de oleosando. invocata magna
Creatoris maiestate, quijussit Samuelem prophelam
ungere David regem, operare creaturam [Leg. crea-
turaj.
que in ulla compagine membrorum. 0° In deciraa
formula post haec verba, operare creatura, videtur
deesse ro olei, ut habetur in Editis, et in Codicibus
ad illa verba, et ad sanctam requiem, particula et vi-
detur rcdundare, quemadmodura in sequenti Ora-
tione ad luec verba, perficiatur vitain vobis, to vita
redundat.
Hisitaexpositis, sequitur secundusritusconferendi»
q
unctionis extremse ex Codice Tiliano.
« Ordo ad ungendum iufirmum.
« Antequam ungatur infirraus, confileatur omni-
modis Deo suo puriter omnia peccata
et sacerdoli
sua, et reconciliationera ab eo percipiat plenam, ut
ulceribus viliorum per confession':m « purtus [Leg.
purgatus], adapertis dignus proficiat ei unctioni spi-
ritalis medendo nequitiarum putredinem interius
latitantem. Ettuncinpriraisfaciantsacerdotesaspergi
salem et aquam benedictam etaspergant eam cum
;

« Alia. —
In nomine Patris. et Filii, et Spiritus
aancti, sit tibi h.ec unctio olei sanctificati ad purifi-
eationem mentis eL corporis, et ad muoimen et dc-
Anliphona Asperges me, Domine, Miserere meiDeus.
« Domine Deus, qui per apostolum luum locutus
es Infirmatur quis in vobis, etc
:

fensionem conlra jacula immundorum spirituum. « El sic flectat genua sua, qui est languidus, elslet

Amen. ad dexteram sacerdotis, et canlelurhsec Antiphona :

« Hic communicet. — Corpus et sanguis Domini Saua, Domine, infirmum istum cujus ossa contur-
nostri.lcsu Christi in vitam aeternara te perducat, et bala sunt, etc. Domine, ne in furore tuo arguasme.
in die judicii [et] ad saoctam requiem te resuscitet. r» « Sequilur:
\lia. —Unum Deum Patrera, et Filium, et « Oremus Dominum nostrum Jesuin Christum, et
Spirilum sanctum unanimiter confitenles, oramus ut cum omni supplicalione rogemus, etc
volunlas ejus, auxiliante gratia, perficiatur [vitaj in « Dominus locutus est condiscipulissuis,In nomine
vobis. Per. meodaemoniaejicite, et superinfirraosmanusvestras
« Alia. —
Dominus Jesus Christus apud te sit, ut imponite, et benehabebunt. Deus Deorura Imponant :

te defendat iulra te sit, ul te reficiat; circa te sit, ut

;
te conservet ante te sit, ut te dedocal post te sit,
; :
utle justificet; super tc sit, ut te benedicat. Quicum.
Ant. Virtutumomnium Deus,quiab humaniscorpori-
bus inlirmitates expelle [Leg. expellis] miscrere servo
tuo, et visita in salutarituo, et ccelestis gratiae tribue
medicinam. Psahn Beatus qui intelligil
ilaclcnus Codex Ratoldi de unctione infirmorum,
circaquamhaec notanda veniunt. 1° lo illa Oratione
OmnipotenssempiterneDeus,ha&c\eTba.,acmirabililer
tuae magnani/ratatis virtutem, redundare videntur.
manus super infirmum omnes saeerdotes, jubente,
vel lantumpermittenie episcopo, quia canonicussic
docet ordo. Deus, qui non vis mortein peccatorum,
etc. Anl. Succurre Deus intirmo isti, et medicare ei
spirilali medicamine, ut in pristinara sanitatern
mratus, gratiarum tibi referat actiones. At
Dominumcum tribularer, cumGXovm. Oremus Domi-
num noslruin Jesum Christum pro fratre nostro, N.,
: quem dure al praasens malum languoris affligit, ut
eura Domini pietas ccelestibus digneturmedicioiscU-
rare, utquideditvitam detetsalutem.Per Dominum.

a
Lege polius purius, ut apud nostrum Ivlm. Mar- optime legitur : purius adapertis, dignius proficiat ci

tenne, tom. II de antiq. Eccles. Ritib., p. 163. Ibid. unctiospirilalis, medendo, etc.
:;27 IN S. GREG0R11 LIBRUM BACRAMENTORUM NOTvB «28

« humano generi aalutis remedium el

Deua, qui A Patris, el Filii, el Spirilus sancli, etc., ut in eo-

N BetemsD m
ii.,. ira contulisti, conscrvo fainulo
tuo dem Cod i

tuar lona virtutum, el concede ul medelam luam ( 1,1 plu . imminet.

uon solum incorpore.sedetiam in anima senliat.Pcr. 6 Ungo te de ol< o ancto, in nomin< I
'•!

(i Et sic perungantsingulisacerdotesinfirmumde I ilii, ii irdiam

nleo sanctificato, crucesfaciendo in collo, etuutture, ipsiua uniua D imini no tri Je u l

ct pcrlnrc, rt mler SCapulaS,

loCOUbl tiolorplUS sni. 111
omnibus doloribua rel iocommoditalibus eorporia
quinquesensibuscorporis, et in tuper-
imminet, et in iui, recuperetur vitaa rirtu
ciliis oculorum, et m
naribus intus </ foris, et in au- operalionem mj sterii, <-\ per banc lacrali olei
liujiis
riumsummilateexterius,siueintenus,etin labiisex- unclionem, atque noslram deprecalioncm, virtule
terius, etmanibusexterius,id estde
fom,utsiquinque sanctaE Trinitatia medicatus, pristinam et i

sensibusmentisetcorporisaliquamaculainhaesil,me- robustam recipere mei ilem. Per.

dicina spiritali sanelur, et Dominimisericordia im- « Ad omnes compaget membi
<U-
petretur. Dum igilur sacerdos unguit infirmum,
inungendo: « Ungo tc de oleo sancto, invocata magni Creato-
cat hanc Orationem morosius
nostrae ris Majestate, quijussit per Samuelem propbelam
« Adesfoj Domine, quaesumus, humilitalis
obsequiis, cisque benignus coopera, cte. ungui David rcgem. Operare, creatura olei, in no-

ad caput. minc Patris, el I iiii. et Spiritua aancti, ul aoo

« Unclio sacrati olei
uomine Pa-
hic spiritus immundus, 542 ncque in membri
« Ungocaputtuum oleo sanctificato in R neque medullis, neque iu ul a compagine raem-
in
tris, 541
etFilii.etSpiritussancti, ut more militis
brorum sed inhabitet iu te virtus Chrisli ailissimi
;

uncli prseparatus ad luctam, superare possis aerias Filius, ei sanctificalio Spiritus sancti. „
catervas. Pcr. Sed hic finis corruptus csl, et legendum virtusAU
« Ad oculos. tissimi,Filius, et sanclificatio Spintus sahcli, vel,ut
ut supra in Codice supra, etin Codice Hatoldi, virtus Christi Allissimi
« Ungo oculos tuos, ctc, »
et Spiritus sancti.
Ratoldi.
« lltm alia unctio.
« Adaures.
« Ungo aures has sacrati olei liquore in nominc « Inungo te in nomine Patris, etFilii, etSpiritus
sancli, oleo sancto atque sacrato, ut virtute Spirilus
Patris, etFilii, et Spiritus sancti, ut quidquid pec-
sancti tribuat tibi hasc sacra unctio sanitatem anin
cati nocivo auditu, etc, » ut supra.
remissionem
ct corporis, in omnium pcccatorum, et
« Adnares.
vitam jEternam.
« Ungo has nares oleo sancto in nomine Patris,
Spiritus sancti, ut quidquifl noxio con-
Imposilio manuum.
et Filii, et
tractum est odoratu vel superiluo, ista emaculet « Deus Salvator nostcr, qui cs vera saius et me-
medicalio. dicina, et a quo omnis sanitas, et medicamentum
« Ad labia. venit, qui apostoli lui voce nos instruis, ut lanirui-
dos olei liquore tangcntes tuae postulemus miseri-
« Ungo labia ista, etc, » ut supra in Codice Ra-
G cordiam pielatis, etc
toldi hic tamen legitur expurgstur, pro expietur.
—
;

Alia. c « In nomine Patns, et Filn, etSpin- Deinde Oraliones subscriutx pro infirmis.
«

tus sancti, sit tibi haec unctio olei sanctificati

ad pu- « Post hxc communicet eum sacerdos corpore et
rificalionem mentis et corporis, et ad munimen, et sanguine Domini; et sic septem continuos dies, nisi
ad defensionem contra jacula inimicorum spirita-
necessitas conligeril, tam decommunionc quam de
lium.Per. alio officio seabstineat etsuscitabilewn Dominusad ;

«Ingutture. salutem, et si in peccalis sit. dimiltentur ei, ut apo-

«
in nomine
Inungo te in gutture de oleo sancto stoUts ait. » In hacautem rubrica quaedam videnlur
Patris, et Filii, non lateat spi-
et Spiritus sancti, ut corrupta, primo in illis verbis, et sic septem, lcgen-
ritus immundus, neque in membris, neque m me- dum, ut in Codice sancti Eligii, et sic faciant illi se-
dullis, neque in ulla compagine
membrorum sed ; plem. In sequenti membro nullus est sensus, et in
habitet in te virtus Christi altissimi et Spiritus san- dicto, Codice hfrc verba, nisi necessitas contigerit se
cti, quatenus per hujus
operafionem mysterii, et abstineat desiderantur. Sed legendum pulo et sic :

per hanc sacrati olei unctionem, atque nostram de- faciant dliseptem continuosdies, tam de communione,
precationem, virtutesanctte Trinitatis medicatus sive quam de alio officio (nempeunclionei nisinecessitas
lotus, pristinam ct melioratam percipere
mereans contigerit, utse abstineat, nempe ab hac repetitione.
sanitatem. Per. « Oralio ad perceptionem Eucharistige.
« Ad pectus Corpus et sanguis Domini nostri Jesu Christi
« Ungo pectus tuum, etc, »ut supra in Codice j) cus todiat animamtuam in vitam ;uternam .Amen.
Ratoldi, ubi male legiturpra?s*are,pro certare. « Pax et communicatio corporis et sanguinis Do
Un^o locum cordis oleo divinitus sanctificato,
« mini nostri Jesu Christi custodiat animam tuam in
coelesli munere nobis attributo in
nomine sanctte et vitam eeternam.
individuae Trinitatis, ut ipsa te interius exteriusque assumptam Eucharisliam.
« Posl
sanando vivificet, qua? universam condilioncm suam,
« Domine Jesu Christe et Salvator noster, exaudi
ne pereat, continet. Per. » Lbi to conditionem est
to creaturam. nos pro fratre nostro N., te rogantes, ut tua sancta
« Ad scapulas. Eucharistia ei sit ad tutelam aniinre et corporis, et
scapulas sive medium scapularum de ad capessendam vitam aeternam, qui vivis.
« Ungo has
oleo sacrato, in nomine Patris, etc, » ut in
Codice « Absolutio manuum.
Ratoldi, in quo tamen deest ro superni, anle ro ju-
« Debent etiam ex ministris sanetce Dei EcHesiae
vaminis. cumsum,mareverenliatnfi,7fnisdecantarepersimjiilos
« Ad manus. clies el noctes vespertinales et matutinates laudes

a Un^ohasmanus oleo sacralo, in nomine,Patris, pieniter, sicut mos est in Ecclesia. »

D
et Pilii, ct Spiritus sancli, etc, » ul in Codice Ra- Haec aulem verha nbsolutio manuum, videnlurre-
toldi.
dundarc, autlegendum dblulio manuum.
« Adpedes. « OraliosuperinfiiTnum ante faciendam absolutionem.

benediclo, in noinine « Domine sancte Paler, universitatis actor, [Leg.

« Ungo hos pedes de oleo
529 IN S. GREGOMI LlBItUM SACRAMENTORUM NOT^. 530

auclor], omnipotons oeterne Deus, cui cuncta vivunt, A et sanclimonia, etc. Alia Exaudi nos, Domine san-
:

qui vivificas morluos, et vocasca qu.e non sunt tan- cle, Pater omnipolcns, sempiternc Deus, et millere
quam ea quae sunt, tuura solitum auxilium, qui es dignare angelum tuum sanctum de coslis, qui cu-
magnus arlifex, piecxerce in hoc tuo plasmate, ro- slodiat, foveat. etc. Atia : Adesto, Domine, suppli-
gamus. cationibus nostris, et hanc domum serenis oculis
tuaa pictatis illusfra, etc. Alin : Adesto, Domine,
« Absolulio cum impusitione mnnuum. supplicalionibus nostris, el famuios tuos quos vor.it i

«Deus. qui peccatores et scelerum oncratos et charitatis visitamus officiis, etc. Alia Praesta, Do-
:

vulneratos sacerdotibus tuis se dstendere jussisti,
Deus, qui discipulis tuis, ut bcne habeant, manus
super inGrmos ponere preecepisti, eie. Omnipotens
sempiterne Deus, crimtnum absblutor, et indultor
peccaminum, qui apostolis tuis apostolorumque suc-
cessoribus dixisli Sinc me nihil potcslis faeere, etc,
: taeevisitationis admisce. elc.
543 " Benedicliones episcopales.
« Dominus Jesus Christus, qui dignalus est disci-
$u\issuisdicere:Quxcunqueligaoeritissuperterrani,
minc, nobis famulistuis per hanc crealuram sacroe
aspersionis, etc. 544 -'^ <a Exaudi nos,
: Domine
sanctc, Patcr omnipotens, a-tcrne Dcus, ut si qua
sunt adversa, etc. Exaudi nos, Pater pmnipotens,
graliam
reterne Deus, ot humilitatis noslrae olficiis
<xOrationesadsupervenientesinfra domum dicen-
cfa?:Deushumilium visitator,etc.Dcus,quinobisfamu-
lis tuis prsesentise tuae signa manifestas. etc. Tum
sacerdos ad infirmum dicat Vocasti. Infirmus di-
:

erunt ligata ei in calo et qusecunque solveritissuper

:
catfDesideravi tecum Ioqui.ut mihi pcenitentiam et re-
terram ,erunt soluta eiin raio, de quorum numero, missionem pcccatorum tradas, Sacerdos dical Det
g :

quamvis indignum et peccatorum vinculis astrictum tibi Dominus .lesus Christus veniam tamen si Deus
;

me esse sua dignatione voluit. ipse te largifluo pie-
talis dono ac mc;e simul parvitatis ininistcrio ab-
solvere dignetur ab omnibus fragilitatis tuaa exees-
sibus inlcrius exleriusque humanitus contractis.
II. Anien.
El sicut peccata totius mundi sua traditione
atque immaeulati sanguinis elfusione dignatus est
expurgare ita quoque tuorum peccaminum macu-
;
las misericorditer ne dedignetur emundare ejusdem
in te rcspexerit, cuslod\es'\\la.m'? Infirmus respondet
Custodio. Deinde sacerdos audiat cunfessionem ejus,
$icutmeliusinquirerepoterit,scriptis,autverbis.Tttnc
facitcracbinexcineresuperpectusinfirmi,etim.ponit
cilicium supercaput ejusPost haec sequuntur pcpui-
tentialesPsalmiseptcm,idest Psa/w. Domine,neinfu-
rore tuo. Beali qnorum, Domine, ne in furore tuo,
duo. Miscrere mci Dues. Domine, exaudi. De profun-
dis. Domine. exaudi. Oratio Farce Domine, parce
:

sanguinis interventione, qui effusus eslin remissio- famulo tuo ill. quem redemisti, Chrisle, sanguine
nem peccatorum. rv. Amen. tuo, ne in aetcrnum irascaris ei, qui venlurus es ju-
« Devotiouem quoque tuam deinceps adjutorio dicare vivos et mortuos, et saeculum per ignem.
graliae suae non dedignelur corroborare, quatenus
et in hoe s;eculo subrepentium laqueos delictorum « Incipit litania.
valeas evadere, cl in futuro vitam seternam Christi « Kyrie eleison, ter.
sanguine comparatam sine fide possidere. R. Amen. Christe elelson, ter.
« Adjuvante codem Uomino nostro Jesu Christo,
Sancta Maria, orapro nobis.
qui nos fecit cum non essemus, et redemit cumper-
n Sancta et perpetua Virgo, succurre in angustiis
diti essemus, ad laudem et gloriam sui nominis.
constitufo.
Per omnia soecula saculorum. ft. Amen. Sancta Maria, Dei genitrix. ora pro famulo tuo.
« Oratiunes unde supra. Sancte Michael, oraproilfo.
« Dcus qui mundum in peccati fovea jacentem Sancte Gabriel, ora pro illo.
misericorditer erexisti, Deus, qui lcprosos mundari Sancte Raphael, ora pro illo.
praeccpisli, etc. Omnes sancti archangeli, orate pro illo.
«Item alia. — « Omnipotens sempilerne Deus, Omnes sancti patriarchfe, orate.
eonditor humani generis, qui ex nihiio creasti cun- Omnes sancti prophetao, orate.
cta, et hominem ad similitudinem tuam formare Sancte Joannes, ora.
dignatus es, etc. Sancte Pctre, ora.
« Alia. — « Deus qui confitenlium tibi cordi puri- Saecla Paule, ora.
ficas, et accusantes conscientias suas ab omni vin- Sancte Andrea, ora.
culo iniquitalis absolvis, etc. Sancte Jacobe, ora.
—
t Aiia. « Dominesancte Pater cccliet terrac, pro- Sancte Joannes, ora.
lege famulum tuum. et dimitleilliomniapcccata, etc. Sancte Thoma. ora.
« Alia.— « Dominus sit tibi adjutor et protector, Sancte Jacobe. ora.
et peccatorum tuorum indultor. Et Deus misericor- Sancte Philippe, oro.
diae et pietatis det tibi correctioncm luorum pcc- Sancte Barthoiomaee, ora.
eaminum et concodens locum pcenitenliae, tribuat
;
Sancte Matthsee, ora.
tibi digue mala jactadeflere, gaudiaque vitee cetcrnee n Sancte Simon, pra.
u Sancte Thadee, ora.
feliciter obtinere. Per.
Bis Ha expletis,sacerdotes dicant Orationes,Bene- Sancte Marce, ora.
dictiones super infirmum, unusquisque suam. Siau- Sancte Luca, ora.
tem adsit episcopus ipsius officium fwcerit.» Sancte Barnaba, ora.
Ilactenus Codex Tilianus de visitationc infirmo- Sancte Timolhec, ora.
rum, seu extrema unclione. Scquitur tertius ritus Omnes sancti apostoli, orate.
ex Codice ms. monasterii sancti Remigii Rhemis Sancte Stephane, ora.
fundati, qui itaincipit :
Sancte Clcmens, ora.
Sanctc Dionysi, ora.
« Ordo ad ungendum infirmum.
Sancle Rustice, ora.
« Cum ingreditur sacerdos domum infirmi, facta Sancte Eleutheri, ora.
aqua benedicta, primo dicendum ab introeuntibus Sancte Maurici cum sociis tuis, ora.
Pax huic domni. ter et aspergatur aqua benedicta,
; Sancto Gcreon, ora.
cumodore thymiamatis, vol altcrius incensi, dicendo Sancte Xyste, ora.
Antiph. Benedic, Domine, domum islam. Psalm. Sancte I.aurenti, ora.
Deus misereatur nostri. Oratio. Benedic, Dominc Sancte Quintine, ora.
Deus omnipotens, locum istum, ut sit habitantibus Sancte Tiburti, ora.
in eo sanitas et sanctitas virtus et castitas, victoria Sancte Valeriane, ora.
 ..
...
..
. . .

tm IN S. GREGORII LIB DM SACRAMENTORUM NOT/E. 53 2

Sancle Gervasi, ora A A!> immundil
Sanctc Proti mine.
Sancte Cirice 01 a A cuncli i n i i Domii
Sanete Sah i, A . i :
diaboli, libera cum, Doraii
Sancte Nazari, A po arum, lil n, Doroine.
Sancte Sebastiane, ora Per annuntiationem tuam, libera eum, Domim
Sancte Nicas i, ora Per adventura luura, libera eum, Domine.
545 Omnes sancti martyn on Per incarnalioDcra tuara, lihera cum, Doraii
Sancle Hilari, ora. Per nativilatcm Luam, libera eura, Domine
Sancte Martine, ora 546Percircumci ionemtuam, im, Domine.
Sanctc Sylvester, Per apparitionem Luam, libera eum, Doraine.
Sancte Augustine, ora Ivr passionem tuam, libera euro, Dom
Sancte Hieronyme, ora Per crucera tuam, libera eum, Domine.
Sancte Remigi, ora Per resurreelionem Luam, libi ra eum, Domine.
Sancte Medarde, ora. Per ascensionem tuam.libera eum, Domine.
Sancle Vedaste ora. Peradventum Patre, libera eom.
sanctiSpirituatui ;>

Sancte Amande, ora Per adventum eum, Doraine.

judicii tui, libera
Sancte Ki.kgi, ora Perdoctrinam luam, liberaeum. Domine.
Sancte liavo, ora. Per virtutem tuara, libcraeum, Domine.
Sancte Cassiane, ora 1> Peccatores, te rogamus, audi noa.
Sancte Benedicte, ora. Ul pacem perpetuarn ei dones, te rogamus, audi nos.
Sancte Paule, ora. Ul corapunctionem cordie ei dones, terogamus,audi
Sanclc Antoni, ora. nos
Sancte Gi*egori, ora. Utfontera lacrymarumeidones, terogamus.nudi
Sanctc Eusebi, ora. Ut cogitationes prava9 abeoaufern
Sanctc Ullane, ora. Ut ilhcitas voluptates ab eo abscidcre digneris, te.
Sancte Acliari, ora. Utspatium pcenitentiss, ai fieri potest, ei dones, te.
Sancte Richari, ora. Ut gratiam sancti Spiritus cordi illius infundere di-
Sancte Goar. ora. gneris, te rogamus, audi nos.
Sancte Arscni, ora. Ut spem, fidem ot charitatem ci dones, te rogamus.
Sanclc licrtine, ora. Ul murmurationem el irapatientiam ei abscidas, le.
Omnes sancti confessores, orale. Utgratiam luam ei concedere digneris, te rogamus.
Sancta Felicitas, ora. Utin praesenti periculo ei Buccurre redigneris, te.
Sancta Perpetua, ora. Ut repellas ab eo omrios prineipes tenebrarum, le.
Sancla Agatha, ora. Ut ad gaudia setemaeeum perducercdigneris. terog.
Sancta Agnes, ora. Ut nos exaudire digncris, le rogamus, audi nos.
Sancla Lucia, ora. Fili Dei, lc rogamus, audino».
Sancta Anastasia, ora. AgneDei, qui tolhs peccata mundi, parce nobis et
Sancta Tecla, ora. isti, Domine.
Sancta Savina, ora. Agne Dei. qui lollis peccala mundi, miserere nobis
Sancta Susanna, ora. et isti, Doraine.
Sancta Christina, ora. Agne Dci, qui tollis peccala mundi, dimitte peccata
Sancta Justina, ora. ejus, Domine.
Sancta Juliana, ora. Christe, audi nos,/er. Kyrie eleison, ter. Christe elei-
Sancla Praxedis, ora. son, ter. Kyrie eleison, lcr. Paler noster.
Sancta Prisca, ora.
Sancta Columba, ora. « Preces
Sancta Scholaslica, ora.
Sancta Eugenia, ora. « Salvum fac servum luum, Deus mcus, sperantem
Sancta Aldegondis, ora. in te.
Sancta Gertrudis, ora. Dominus conservet eum. ct vivificet cum, et beatum
Sancta Eusebia, ora. faciat oum in lerra, etnon tradateum in animam
Sancta Godoberta, ora. inimicorum ejus.
Sancta Amalberga, ora. Dominus opem ferat illi super lectum doloris ejus,
Sancta Radegundis, ora. universum slratum ejus versavit in infirmitate
Omnes sancli ab inilio mundi usque ad prpesens, ejus.
orate pro nobis ct pro hoc infirmo. Perfice grcssus illius, Domine, in semilis tuis. ut non
Propitius esto, parce nobis et isli, Domine.
D
moveantur vosligia ejus.
Propilius csto, liberaeum, Domine. Angclis tuismanda deiJlo. ut custodianteum in om-
Ab omni malo, libcra eum, Domine. nibus viis ejus.
Ab hosle malo, libcra eum, Domine. Jlille ei, Domine, auxilium dc sanelo, ct de Sion
Abinsidiis diaboli, libera eum, Domine. tuere eum.
A crucialu ct morte perpetua, libora eum, Domine. Nihil proficial inimicus in eum, et Filius iniquitatis.
Ab ira tremenda, Iiberaeum, Domine. Dclictajuventulis ejus el ignorantias cjus ne memi-
Acogitalione iinmunda, iibcra eum, Domine. neris, Domine, secundu.n magnam misericordiam
Ab omni iniquitate, libera cum, Domine. tuam.

In litaniis ad ungendum infirmum, qure leguntur

» observabatur. Neque tamen saocti Benedicti oomme-
in Codice GemoL, post omnes sanotos Martyres, le- moratio, etiara in canone Missae, probat libros Sacra-
gitur Sancte Benedicite, SancteMarline, Sancte Hila-
: mentorum ubi reperitur, ad Benedictinos raonaebos
ri, Snnctc Sylvester, Sancte Gregori, Sancte Augusti- perlinuisse, cum in vetustissimis cathedralium ec-
rie, Sancte Birine, [is fuit episcopus Dorcestrensis), cle iarum libris eadem e'iam oo^urrat, ut in canone
Sancte Cutberte (fuit episcopus Lindisfaroen Fcclesise Mediolan. ante ann i>c. dosoripto ; imo
Sanctc Eudoce, Sancte Bemigi, Sancte Columbane. etiam in edito M ssali per sanctum Carolum n
Ex loco quem in hoc sanctorum ordine sanctus Be- mato. Com ul lonium in p Sacr iment,
nediotus obtinet, constat Oomet. Codicem scripl Gallic, nuin. 0.
fuisse pro monasterio, ubi regula sancti Benedicli
533 IN S. GREGORII LIBttUM SACRAMENTOUUM NOT^l.
Esto illi, Domine, tnrris fortiludinis a facie inimici.
Avertc faciem tuara, DomiDe, a peccatis illius, et
omnes iniquitates illius dele.
Cor mundum crea in eo, Ueus, et Spiritum rectum
innova in visceribus ejus.
Neprojiciaseum, Domine, a facie tua, ct
sanctum luum ne auferas ab eo.
Redde ei Isetitram Salutaris, ctSpiritu principali con-
firma eum.
Dies super dics adjieias, annos cjus usque in diem
generatioms et generatioms.
Permaneat in aeternum in conspcctu tuo, misericor-
diam el veritatem tuam quserimus.
Convertcre. Dominc, usquequaque, et deprecabilis
esto superservos tuos.
547 Domine, ne memineris iniquitatum nostrarum
antiquarnm, cito anlicipet nos misericordia tua,
quia pauperes,
etc.
Adjuva nos, Deus, Salularis noster, proptor gloriam
nominis tui libera dos, et hunc infirmum,Domine. "
qui facturaetuae pio semper dominaris
Propitius esto peccatis nostris et illius,
men tuum.
Exsurge, Domine, adjuva nos et eum, et libera nos
et emii propter nomen tuum.
Tunc Psalmum iDclina,Domine, totum.
« Oratio.
« Omnipolens
et misericors Deus, quaesumus im-
mensam pietatem tuam, ut a inlroitum humilitatis
nostrte hunc famulum tuum ill. in hoc tabernacuio
fessum jacenlem salutifere visilare dignens, etc.
« Sequitur confessio infirmi.
« Domine, minister Christi Domini nostri, compre-
hendi nullius valet solertia, quibus ad diebus adoles-
cenliie mese vicibus exsecrabilia contraxi opera ex-
cedunt enim pluralitate sui numerorum fines, quia et
comparatioDe meorum peccaminum nullus inveni-
tur iniquus. Nullum quippe genus peccati inveniri
potest, ciii me non subdiderim, cujusque facibus et
Q
loris non sim circumdatus. Nunc quoque dies mete
resolutionis instant, quibus hominem exire [Forte
exuere] compellor nunc ullimum vocationis meee
;
diem ingemiscens expavesco, quia qme male carni
consentiens perpetravi, diyna ullione puniri perti-
mesco, et nisi Dei clementia tolerer [Leg. tolerarer],
merito roejarapro meis sceleribus ultrix. vindicta
ulcisceretur. [dcirco fessis artubus, dissolutisque
corporis basibus, omnia viscerum meorum valentia
amissa, [Leg. omnij.pietalis tuae misericordiam sin-
gullu inlerposilo implorare non cesso,quatenus potes-
tate ccelitus tibi collata vincula meorum piaculorum
enodes, tt preeum tuarum studiis commissa mea pies,
ut cum reprobis non ducar ad tartara, quin potius
tuo intcrvenlu ccelestia merear sublimari ad gaudi
sempiterna.
« Absolutio.
«Siprincipali sententiaconstatquiain multisoffen-
dimus omnes, unde ingemiscimus, ila principali
senlentia consolamur, quia si confiteamur peccata
noslra, fideliset justus est, quin Jesus Christus
condilor et Redemptor, ac Salvalor noster. quem
habenius advocatum juslum apud Patrem, etestpro-
pitialio pro peceatis noslris, et inlerpellat pro nobis
fideliler confitentibus, el dimillit oobis peccata nos-
tra.etemundatabomniiniquitate. Quapropter, fralcr
nostcr, confidentitibi peccatatua, per Ecclesiasticam
apostolicee auctoritatis potestalom, quam Dominus
noster Jesus Christus tradidit discipulis et apostolis
euis diccns : Acdpite Spiritum sanctum, quorum
remiseritis pecc-itn, remVtuntur eis ; et per eosdcin
apostolos suos ipsorum successorilnis, quorum vices
indigni teoemus : etsi non merilo.tamen oomi-
ne alque
ofQcii susceptiooe eamdem [totesialem
donavii, el in sc credenli fideliter dixit Fiat tibi
iecundim fidem tuafn jgratia el poleotiasua virtute
sancti Spiritus, quiesL remissio omnium peccatorum,
534
A dimittat tibi omnia peccata tua Jiberet te ab omni
malo, conscrvet te in omni opere bono, et perducat
te ad vilam seternam, et ad sanctorum consortium
supernorum civium. Anien.
« Exhortatio sacerdotis ad circwnstantes.
Spiritum Oremus Dominumnostrum Jesum Christumjra-
«
tres charissimi, et cum omni supplicalione rogemus,
ut hunc famulum suurri illum pcr angelos sanctos
suos visitare, lelilicare et confortare dignetur. qui
vivit et regnat. Sequititr Ant. Suceure, Domine,
infirmohuic, et medica eum spirituali medicaminc,
ut in pristina saoitatea te reslitutus gratiarum tibi
sanus referal actionem. Psalm. Ad Dominumcum tri-
bularer. Orationes Deus qui faniulo tuo Ezechias,
:
etc Alia: Omnipolens mitissime Deus, respicepro-
pilius preces nostras, elc. Alia: Deus f u
I
'" u " 548 '
minasomnemhominem venierrtem inhuncmundum,
etc. Alia: Respice, Domine, famulum tuum 111. in
infirmitate corporissui laborantem, etc.Alia Deus, :
affectu, etc.
propter no-
Alia Deus, qui humano generi etsalutis remedium,
:
et vitae aeterna^ munera contulisti, etc. Alia Virtu- :
tum cceleslium Deus, qui ab humanis eorporibus
omnem languorem omnem
infirmitat empraecepti
et
tui potestate Alia Domine sancte,
depellis, etc. :
Pater omnipotens, aterne Deus, qui fragilitalem
condilionis nostrse infusa virlutis tu83 dignatione con-
firmas. etc. Atia: Respice, Domine, deccelo, et vide,
et visita famulum tuumill., etc. Alia Dimitte, Do- :
mine, peccata nostra, et tribue nobis misericordiam
tuam, etc.
His ita factis, mgel sacerdos confessor infirmi
«
atiossacerdotes, ut dicant Orotiones qux sunt dere-
conciliatione pxnitentis ad mortem.
« Deus misericors et clemens, qui secundum
mullitudinem miserationum tuarumpeccatapceniten-
tium dcles, elc. Alia MajestatemtuamI)omine,sup-
:
plices deprecamur, ul famulo tuo ill. longo squalore
pcenitentiae maceralo, etc. Atia Majestalem tuam, :
qua3sumus Domine sancte, Pater omnipotens.eelerne
Deus, qui non mortem, sed peccatorum semper
vitam inquiris, etc. Tunc Psaim. Domine, quid mul-
tiplirati sunl, totus cum Gloria, Pater noster ei pre-
ces. Illumina faciemtuamsuperservumtuumsalvum
eum fac in misericordia tua, Domine, ne confunda-
mur, quoniam invocamus te. Oratio Precamur, :
Domine, clementiam tuam, ut huic famulo tuo ill.
peccata sua ct facinora confitcnti donare vcniam et,
praeteritorum criminum culpasrelaxare digneris, etc.
Anl. Justificeris, Domine, Psalm. Miserere et Deus,
secundum magnam misericordiam tuain, ei secun-
dum mullitudiucm miserationum tuarum deleini-
quilates ejus. Amplius lava eum, Domine ab iniqui-
tate sua.etapeccatoejus, mundaeum. Quoniain ini-
quitatem suam ipse agnoscit, etpeccatum suumcon-
tra eumeslsemper.Tibisolipeccavit,et malumcoram
te fecit, ut justificeris.Doraine, insermonibus tuis,et
vincas eum judicaris. Ecce enim in iniquitatibus
conceplusest, etin peccatis concepitillum matersua.
Ecce enim veritatem dilexisti incerta elocculta sa- ;
pientiaj tua' manifestasti ei. A-perges eum, Domine,
hyssopo, ut mundetur lavabis eum, ut super nivem
;
dealbetur. Auditur ejus dabis gaudium et helitiam,
ut exsultent ossa ejushumiliata. Averte faciem tuam
a peccatis ejus, etomnesiniquitatesejusdele. Gloria
Patri.
« Kyrie eleison, Pater noster, et preccs.
t Ut quid, Domine. recessisli longe ?Despicisin
opporlunitatibus, in trihulatione ? Respice in servos
tuos et in opcra tua, et dirige filios eorum, et sit
splendor Domini Dei noslri super nos, et reliq.Ora-
tio Oremus Dominum Deum nostrum, pro fralre
:
ill. quem duri [Leg. Burch. dure] ad prasena maluin
: languoris adulcerat [Leg. Burg. affligil], clc Item
Anliph. Cor contritum ethumiiiatum, Deus, nondes-
picias, Psalm. Miserere mei Deus, Gloria patri. Pa-
B3B IN S. GREGORII LIBRUM 8ACRAMENTOR1 M NOTiB. 836
ter noster, el precet : Libera eum de anguinibui A ii \i,,,i ,,!(, n fratribu
Deue Deufl ooster, ut exsullent linguce no " Deus q
ii
p< ccato celeram onere mln
jnsiiiiii lua. Bcnigne
omioe, in bona voluntate
fac, i

lo acerdotibua Lute osti ndcrej puln

tua ut, aediflcentur muri Jerusalem. Oralio : Deua utben baberent, manut super infirmoi poncre
qui pon vismortempeccatori ,ctc Oratioanlenuam
ppaecepisli qui aposloloi tuos pro iofirmii orare
;
unguilur. Deus, qui por apostolum tuumloci
infirmatur quis in vobis, etc.
uiiti.el impoiiliooem manuum sacerdotum cum
inyocatione sancti nominii tui peccata rela
« Tunc Symbolumpalam dicitur, hocestCvedoin
Li exaudi Orationei noslrai, el da buic famulo
:

Deum 'atrcm, usque vitamslernam, Deineie u sacer-

I

I
uo itt. infirmitatii noxa deprebenso per hoc lacrum
dote dicatur <nl infirmum ;Credis, frater,quod dixi-
ministerfum, quod nosindigooi famuioi Lui
musSymbolum. Cumresponderil autnuiusignifica- ,
docuisti, remisiionera ommura peccatorum
verit Credo, unguatur a sacerdote,velplurimis sa- quate- ;
.

per hanc sacrali olei unctionem, el per manuum

cerdotibusdeoleosan<itiflcato,facientibuscruce8sin- impositiooem, cuocla facioora Spiri cti gratia
gutis in dextro temporeet sinistro,noninfronte,nec
relaxeotur fromeota etiam medicinsetu eom inte-
in verlice dicendo ;
;

rius exteriusque imbuant, et sanent, at oon taotum

i

« Ungo caput tuum oleo sanctificatOj in nomine ei ooceat conscientia reatus ad pcenam, quam *in-
Patrisj et Fihi, et Spiritus sancti, ut, moremilitis
uncti, praeparatus ad luctamen, possis aerias supe-
dulgentia, 550
c'' reconcilialo tuaspietatisac remis-
sionis a<l veniam. Oui vivis etregnaa.
rarecatervas. Pereumdem Dominum nostrum Jesum
Christdm, qui cum Patre. jj
Hinc sequilur unctio atia.
«

« 549 I iem insuperciliis etsubciliis juxla angulos « Oratio.

Per istam unctionem Dei, et per minis-
terium nostrum,et Dei benedictionem, mundentur et
oculorum dicendo :
sanclificentural) omni sorde et cootagione peccati ca-
« Ungo oculos tuos de oleo sanctificato, ut quid- put tuum et sensus lui. visus, aumtus, odoralus,
quid illicito visu deliquisti, perhujus olciunclioncm gustus et tactus,utquidquid in bumeris, rel in mani-
expietur. Per eumdem qui cum Palre. bus autpeilibus, sive totocorpore, cogitatione, loco-
lione et opere peccasti, misericordia salvatoril nos-
« Item aures intus et foris in summitale crucis signa
tri expietur, ut irJoneus efficiari? ad invocandum
recipiant, dicendo : Dominum bonedicenflum atque sanctificandum et
et
« Ungo has aures corporis tui,ut perhasfencstras sacrificandum in nomineejusdemDomioinostriJeso
recipiasauditum gratiae remissionis Christi in vilam Christi reddatque tibi IJetitiam Salutaris sui, et
;

ceternam. Per eumdem qui cum Patre. Spiritu principali confirmet te, et Spiritum sanctum
innovet in visceribus tuis, et ne auferat illum a te
« Item nares in summitate et sublusunguantur crucis sedbcnedictio Patris, et Filii, et Spiritus sancti, de-
;

rnodo. scendat super te, quaicopiose super caput tuum de-

« Ungo has nares de oleo sacro ut quidquidnoxae
cx his superfluo contractum est adoratu, ista medi-
catio emaculet. Per eumdum quicum Patre.
« Item labia, dicendo, et exterius crucem super
mentum, et guttur faciendo.
« Ungo labia ista consecrati olei
quidquid otiosa, vel etiam criminosa peccasti locu-
tione, divina clementia miserante, expurgetur hac
unctione. Per eumdem qui cum Patrc.
« Item super humerosduos, hoc est scapulas non in
peclore, nequeinter scapulas.
fluat,et in extrema tolius corporis tui descendat,
interius exteriusque repleat, atquc circumdct, et sit
sempertecum. Amen.
G « Item aliaab atio presbijtero dicenda.
« Ungo te oleo sancto invocata magni Crealoris
medicamento, ut Majcstate, qui jussit Samuelem prophetam ungui
[Le^.unguere] David in regem.operarecreaturaolei,
etc. », utsupra, in Cod. sancti Eligii.
« Item alia.
« Ungo te de oleo sanctificato, in noraine Patris,

« Ungo has scapulas de oleo sacrato, ut, ex omni et Filii et Spiritus sancti, etc, » ut supra ex Ord.
parte spirituali protectione munitus, jacula diabolici Tiliano.
impetus virilitcrcontemnere, ac procul cum robore « Uncto infirmo a singulis singulse dici possunt.
superni juvaminis repellere possis, Pereumdem qui « Oratio nost unctionem.
cum Patre.
« Domine Jesu Christe, qui es salvatio et re-
« Item super manus, presbyter et si est, noninfra; demptio nostra. et qui es vera salus et medicina, a
sin aliter, etinfra, etsuper pedes, et sub ptantis quo omnis sanitas, et medicamentum venit, etc.
cruces fiunt, dicenclo :
« Sequitur reconaliatio unte communionem ipsa die.
« Ungo has manus de oleohenedicto, ut quidquid
« Deus misericors, Deus clemens. qui indulgen-
illicito vel noxio opere peregerunt, per hanc unctio- D tiam tuara nulla temporum lege concludis, sed pul-
nem evacuetur. Per eumdem qui cum Patre. santi misericordue tua? januam aperis, poenitentes
« Item super pedes, etsub plantis cruces fiunt,
etiam sub ipso vitse hujustermino non repellis, re-
dicendo :
spicepropilius super famulumtuum dt. remissionera
« Ungo hos pedes ex oleo consecrato, ut quid-
et
sibioinnium peccatorum tola cordis confessione po-
quid superfluo, vel nocivo incessu commiserunt scentem. Penova in eo.piissime Pater, quod actioneJ
sanctorumintercessionibusistaoboleat[Le<7.aboleat]
quod verbo, quod ipsadenique cogitatione, diabolica
unctio. Per cumdem Dominum uostrum, qui cum fraude vitiatum est, et unitati corporis Ecclesiae
Patre. membrumredemptionisannecte. Misereregemiluum
& Conclusio unctionum. miserere lacrvmarum, et non habentem fiduciara,
nisi in tua misericordia, ad sacramentumturerecon-
**~« Patris, et Filii, ct Spirilus sancti,
nomine ciliationis admitte,quia nullius animae in hoc cor-
In
sit tibi hoccunctioolei sanctificati ad purificationem pore constituUe difficilis apud te aut tarda curalio
mentis et corporis, et ad mumimen el dcfensionem est. Fidelis eniin es in verbis luis, qui conversum
contrajacula spiriluum. Amen.
immundorum peccatorem non [Leg. nonad] longa temporum spa-
« Tunc Psalm. Dominc, clamavi, totus Gloria. tia differendum, sed iimx ut ingemueril dixisti esse
Kyrie eleison. Pater nostcr, Oratio. Tunc cxteri sa- salvalum. Per. Alia MajestatemluamUomine sup-:

cerdntes, vei taiciinvitentur. Sacerdos alius dieat, plices, ut supra. A lia Majeslatcm tuam, qua^sumus,
:

aut confessov Dominus vobiscum. ft. Oremus.

:
Domine sancte, Pater, ut supra.
o37 IN S. GREGORII LIRRUM SACRAMENTORUM NOT^E. 538
« Tunc auferatur cilirium quodsuper caput infirmi A « Missa pro infirmo.
posiluni fuerat, et dicatur :
« Antiphona Virtutum omnium Deus, qui ab
:

Ant. Heu mc quia incolatus meus prolongatus

« !
est. Psalm. AdDominuracum tribularer. Ant Unde
veniet auxilium mihi. Psalm Levavi oculos meos.
Ant. ln domum Domini Isetantes ibimus. Paalm. Lse-
tatus sum Ant. Quihabitas in ccalo, miserere nobis.
Psalm. Ad le levavi oculos. Ant. Benefac, Domine,
bonisel rectis corde. Psalm. Qui confidunt. Tunc
saccrdos dicat : Romano.
« Propitietur Dominus cunctis iniquitalibus tuis,
etc, >» ut supra in Cod. sancti Eligii.
« Communicet infirmum, tunc dicens
humanis corporibus infiimiialem expellis, miserere
servo tuo, et visita in salutari tuo, etcmlestisgraliai
tribuemcdicinam. Psalm. Domine, esaudi. Itfin Ant.
Justuses, Domine. l'salm. Beati iuimaculati Oratio :
Omnipotens sempilerne Deus, salus eeterna creden-
tium. exaudi nos profamulo tuo ill. pro quo miseri-
cordiee tuae imploramus auxilium,ctc.,» utinMissali
« Lectio Epistolae beati Jacobi apostolt. enim Cum
tristatur aliquis vestrum,oretasquo aniraoetpsallat,
etc.
:

« Gnul. Exsurge, Domine, succurre huic infirmo,

Corpus Domini nostri Jesu Cbristi custodiatte
«
et medica eura, et sana ejus languorem. V. Adjutor
in vitam seternam. in opportunitatibus, in tribulationc opera luam tribue
« Sanguis Domini nostri Jesu Cbrisli redimat le
benignus inlirmo. All. Mitteei, Domine, auxilium de
in vitam seternam. sancto, et deSion 552 tuere eum. \\ Auribus
« 551 P ax Domini nostri Jesu Christi et san-
percipe. All. De profundis, etc
ctorum communio sit tecum et nobiscum in vitam B
« Sequentia sancti Evangeliisecundum Lucam.
eeternam. Amen.
« tempore rlntravitJesusCapharnaum.Cen-
Inillo
« Oratio tn consummationem. turionis autem cujusdam servus male habens, etc
« Offert. Domine, qui publicani precibus et Ora-
« Omnipolens sempiterne Deus, qui subvenis in
tione placatus es, qui socrnm Petri ex febre valida
periculis, et necessilatibus succurrentibus, etc, » ut
liberasti ; et nobis pro infirmo supplicanlibus cle-
in Cod. sancti Eligii.
« Etseptem dies, vel multo plures, si necessitas fue-
menti miseratione adesto, Domine.
« Item o[Jert. Domme, mirifica eum secundum
rit. tttm dc communione quam de alio officioerga mfir-
uuim fiat ; ut sicut apostotus dicit, imo per eumSpiritus
eloquium tuum, ut sciat testimonia tua. V- 1. Fac
sanctus ait Si in peccatis fuerit, dimittentur ei. De-
:
cum servo tuo. V. 2. Da illi intellectum, ut discat
bent etiam ex ministris sanctw Ecclesiw procurare in
mandatatua, et voluntariaoris ejus fac illi in bene-
placito, Domine.
[Leg. ut] canonicicursuscirca eumderantentur, id est
Matutinx, Prima, Tertia, Sexta, Nona, Vesperum,
« Super oblata Deus cujus nutibus vitaB nostrse
:

Completorium.Quod si episcopus adfuerit, Benedictio-

momenta decurrunt, etc
« PraBfatio: ^Eterne Deus, qui famulum luumideo
nem dabit ; si non, singuli sacerdotes singulas has
corporaliter verbcras, ut mente proficiat, polenter
Orationes dicant :

« Dominus Jesus Christus apudte sit, ut te defen-

ostendens quod sipietatis tua3 praaclarasalvatio.dum
prtBstas ut operetur nobis etiam ipsainfirmitassalu-
dat intra te sit, ut te conservet ; ante te sit, ut te
;

^ tem. Per Christum Dominura nostrum.

deducat posttesit, ut te justificet super te sit, ut
; ;
« Comm. Succurre, Domine, intirmo huic, et
te benedicat, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit
et regnat Deus.
medica eum spirituali medicamine, ut, in pristina
sanitate a te restitutus, gratiarum tibi sanus referat
« Benedictio.
actionem.
Benedicat te Deus Pater, sanet te Dei Filius,
« « Item comm. Redime eum, Deus Israel, ex omni-

illuminetleSpiritus sanctus, etc bus angustiis suis.

« Alia. —
Benedicat te Deus pater, adjuvet te « Ad complendum Deus infirmitatis humanoe :

Cbristus Filius Dei ;corpus tuum in suo servitio cu- singulare praesidium, etc
stodiri et conservari faciat, etc. « Oratio pro reddita sanitate.
« Alia.— Benedicat te Deus Pater, qui in prin-
« Domine sancle, Pater omnipotens, seterne Deus,
cipio cuncta creavit benedicat te Deus Filius, qui
;

de supernis sedibus pro nobis Salvator descendit
benedicat Deus Spiritus sanctus, qui in similitudine
colurabae in flumine Jordanissuper Christum requie-
vit, etc
« Omnipotens Dominus in visitatione suse mise-
ricordiae tibi propilietur, et ab infirmitate qua deti-
neris relevando tui misereatur. Amen. Voluntatem
tuam in suo beneplacito amplificare, et orationibus D conservator animarum, qui quos diligis corripis el
ac benefactis tuis [Lcg. oraliones et benefacta tua]
te sibimet reconcihandoacceptare dignetur. Amen.
Addat etiam utomnium virtutum coelestium etreli-
qui Benedictionis tuae gratiam aegris infundendo
corporibus facturam tuam multiplici pietate guber-
nas, ctc
« Missa pro infirmo, qui proximus est morti.
«Ant. Circumdederuntmegemitus mortis. Psalm.
Diligam te, Domine. Omnipotens sempiterne Deus,
recipis, pie ab emendationem coerces, etc
« Lectio Isaise propheUe : In diebusillis locutusest
Isaias propheta, dicens Qua^rite Dominum, dum :

quorum sanctorum inlercessionibus inter omnes inveniri potest.

saeculares anxietatescustodiaris, etnorum participio, « Grad. Miserere raihi,Domine,quoniam infirmus
absolutuscarnali carcere, interponi merearis. Amen. sum.V- Conturbata sunt.
Quod ipse praestare dignetur, qui propter liberatio- « Ilem Grad. Adjutormeus et liberator meus. V.
nem hominum homo dignatus est tieri Deus. et Confundantur et revereantur, etc
Dominus nosler Jesus Christus, qui cum Patre et Spi- « Secundum Marcum. In illo tempore, respiciens
ritu sancto vivit et regnat per immortalia saecula Jesus discipulos suos dixit Habete fidem Dei, etc.
:

saaculorum. Amen. « O/fert. Miserere mihi, Domine, secundum ma-

« Alia. —
Benedicat te Deus Pater, custodiat te gnam misericordiam.
Jesus Cbristus,illuminet te Spiritus sanctus omnibus « Item offert. Exaudi, Deus, Orationem meam, et
diebus vittp tuae. Amen. Connrmet te virtus Christi, nc despexeris, etc
iodulgeat tibi Dominus universa delicla tua. Amen. « Super oblata. Adesto, Domine, pro tua pietate
Beatae elgloriosoe semperque v rginis bei genitricis supplicalionibus nostris, et suscipe Uostiaiu quam
MaritC, omniumque siraul sanctorura, qusesumus, tibi offeriinus pro famulo tuo ill. jacente ingrabato,
intercessio gloriosa te protegat, etad vitanifcternam etc
perducat. Amen. « Prcefatio ; Vere dignum.... aeterne Deus, im-
r
, ;:)9 IN S. GREGORIl UBRUM SACRAMENTORUM NOT r..

plorantea tue Majestatia misericordiam, ul raroulo \ I lii ibui doo reperitur : Sacramenl >riis

iini ///.veniam Buorura lar riri digneris peccalorurn, edilii Codi

el in e riliano unclio capitia praecipilur,
qu tlenus, ab o unibus inimici vinculis liberatus, luis puto ungendi Lempora prohibelur ungi fron-
:

toto corde inh Breal mandatis, el le solum aemper i- iii, el \ •- > fronlu unctio ip<
i
i< • 1 1 1 capitis, quia
tota virtutediligat, el adtusequandoquebeatitudinia
a<l confirmationis sacramentum, unctii
visioneifi perveniremerealur. Per Clirislum. CHBremoniai baplismi
« Ad Complendum ;
Gratias ; 1 1^ i > 1 1 1
1
-^ mulliplicibus 7 Nota infirinum ungi a mullissacerdotibna.quod
itionibus tuis, ex quibua anirnas in te Bperan- videlur eliam InCodice Tiiiano Bl licperungant :

tiiini satiare consuestij cic. singulx sacerdotes inflrmum deoleo sant I

8. Nola verba, non in pect u Codidbua

« finn jini reconciliatio.
sancti Eligii, Ratoldi, Rodradi, et Tiliano, et in Ma-
Deus misericors, ul supra. .1/. liajestalemtuam,
«
nuali Suessionensi ungilur pectua etiara in qui- i
i * l

el reliqua. Tunc etiam Symbotutn, sicut ante prosdir busdam Bcclesiia fieri teatatur Joaonea Altenstaig
etum est, et communio corporis. infra citandus. Ita etiam faciunl Greci, ul leslatur
« Item abbreviatio. Petrua Arcudius, lib. v de Sacramentis, cap. 7.
Cum rero ingravari c&perit, ad suecurrendum,
<
9. Notanda sunt haec verba, nequeinter tcapulas.

faetaaqua benedicta, dicatur Oratio hmc : Nam alilerlit in Codicibua Rodradi, et Tiliano, cura
« 553
Dominesancte, Pateromnipotens, seterne, dicitur :
554
Ungo has scapulas, sive medium sca-
Deus, qui es \ia, veritas, et vita, exaudi m>s, et pularum.
conserva famulum tuum iil. Iiune. quem vivificasti, B 10. El hsecverba: Etsipresbyterest,noninfra,naTa
et redemisti pretio el magno munere sanguinis Filii non exstant in aliis Codicibua noatris manuscriptis.
tui, qui tecum vivil et regnat. 11. Notandum esl hanc formulam Per istam un- :

ctionem, etc, desiderati in ali s Codicibua nostris

« Tuw unguatur oleo.
msa.j ei dici Bolitam in onctione aacerdotia ob baec
« Ungo tedeoleo sanctificato, ut salverisseternali- verba : Ad inoocandum Dominnm. et b dum,
tcr in nomine Patris, ci Filii etSpiritussancti.Amen. atijiic siiiictifir.iu lnin 1 1 sacriftcandum in nomine ejus-
« Collecta. dem Domini nostriJesu Christi.
« Concede, Domine, nobis famulistuis, ut oranlcs 12. .\ola communionem completa unctione, ut
cum fiducia dicere mereamur Pater nostcr, libera :
ctiam habelur inaliisCodicibusnoslrismaniiscnptis.
nos ab omni malo, custodi nos semper in bono, qui 13. Nota continuationem unctionis pcr septem et
regnasin saecula seeculorum. plures dies, qu;c etiam exatat in Sacramentario
sancti Cligii simulque recitalioncm olfieiidivinico-
« Commumcet dicens :
;

ramaegroto, qaiv etiam habetur in diclo Sacramen-

« Corpus et sanguis Uomini nostri Jesus Christi tario. et in Codice Ratoldi abbatis.
custodiat animam tuam in vitam a-ternam. Amen. li. Il;ec Oratio Otnnipotens Dominus, oisitatione :

sit& misericordiae, etc, cum subsequenti, e.-t liene-

« Post hsecdicendum
« Agamus Deo nostro omnipolcnli gratias, quod
terreme nos originis atque naturae sacramenti sui
dono in coelestem vivihcavcrit demorationem, qui
cum Filio etSpiritu sancto vivil ct regnat. »
Hactenus Codex ms. monasterii saucti Remigii
Rhemis fundati de visitatione inlirmorum, seu cx-
trema unctione,circa quempauculaquaedam nolanda
veuiunt.
1. Notanda crux ex cinere super pectus, qua
juxta quosdam Ordines et Sacrameatarios supra
tatos.
2. Circa litaniam cam essesatisan-
notandum esl
tiquam, si cumhodiernis conferatur primam tainen,
quamsupra ex libro qui inscribitur Ordo Orationum
transsumpsimus, esse antiquiorem.
3. Notanda esl confessio infirmi, quae supra trans-
criptis conlessionibus haud absimilis est, qua> la-
men uniea non erat aegroti confessio, sed hanc pree-
cedebat enucleatior, qu.enuinerum peccatorumet ne-
cessarias circumstantias promeret. ut supra agendo
de poenitentia docuimus quodetiam ex eodcm Co-;
diee sancti Remigii confirmatur in quo paulo ante
litaniam haec reperire e^t Deinde saeerdos audiat
: sanguinis haustu sint contenli.
eonfessionem eju-i, sicut melius inqu rere poterit, aut
scnpUs, aut oerbis. iju;e saneverba aliam a memo-
rala confessionem postulant, el doctrinam a nobis
supra stabilitam miruin in moduin illustrant.
i. Sequiturexhortatiosacerdolis ad circumstantes,
Ho3c exhorlatio alias appellatur praefatio, qua movet
sacerdos astantes ad Orationem, de qua supra egi-
est :
dictio episcopalis,qua3etiam habetur in Codice sancti
Eligii, sed sub alia verborum formula. Secund;x Be-
Q nedietionisdeest conclusio.
missa proinfirmo nola duas Anliphonasseu
15. ln
Introitus cum duobus Psalmis duplez Gradale, du-
plex Offerlorium, el duplicem Communionem, ut in
.Missa pro intirmo qui proxiinus est morti dnplex
Gradale, et duplex Offerlorium sine Communione.
16. Nota haec verba, item fint recencilioto, etc,
1
est esse brcviorum conferendse unctionisextremae ratio-
ci- neminlirmo, qui proximus est mortis.
17. Nota haec vcrba. itemabbreoiatie, etc, Kstenim
breviuscula conferendae unclionis extremae ratio,
; cum videtur infirmusitaaggravatus, uljure timeatur
ne in ipsius sacramenti co.latione expiret. Unde
adhibetur unica unctio. quae eorum opinionem qui
dicuntin ejusmodi periculo unicam sulficere unctio-
ncm confirmat.
Nota formulam, Corpus et sanguis, etc. Quia
18.
ob immincns perieulum corpus sanguini intinctum
aegralo porrigebatur, qua de re infra. Tamen in
rv concil. Tolet. xi statuitur ut ii qui proe nimia imbe-
cillitate corpus Christi deglutire non valent, solo
19. Nota nullamhic esserenum unctionem, quem-
admodum ncc in Codicc Tiliano, necin aliis Codic -
bus uostns mss. neque apud Cnecos, neque in Ma-
nuali Suessionensi. Illius tamen meminit Richardus
de Media Villa, quasst supra cilata et Joannes Al-
tenstaig Mindelhaimensis, in Vocabulario tbeologioB,
qui etiam meminit unelionis umbilici Quidam, in- :

mus, juxta morem veterem. quit. addunt pectusel renes, ei umbilinim, inquibusest
5. Notanda cst fidei professio, quam aeger fucere d leclatio venerea, licet non oporieai. In Sacramenta-
debeat ante unctionem, quae exstat apud Burchar- nis cditis ex Yaticano ungitur caput. unctiones ali;e
dum, xvm, in hunc modum Credts in Deum Pa-
lib. sunl indeterminatae. Gmeci ungunt frontem, men-
trcm, Filium. et Spiritum sanctum f Responsio
et : tuni, ambas genas, deinde pectus,tummanus,idque
Credo Credis quod istcs tres personcs unus Deussitf ex utraque parte, postreirib pedes. ut teslatur Pe-
Respon. Credo. C/edis quodtn ipsa ista earne, qua trus Ai-cudius, lib. v de Sacramentis, cap.7. In Co-
nunc es. resurgere habes in die judici, et reeipere sive dicibus saneli Eligii, et Rodradi, in descriptione
bonum, snr malum quod gessisti f Rcsponsio Credo. primi rilus. ungitur infirmus in collo, el gutture,
G. Nota unctionem temporum, qua; in nostris aliis inter scapulas, et in pectore, el ubi plus dolor immi-
541 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOLE. 542

not insecunda descriptione unguntur quinque sen- A oipe sanitafom in nominoDomini noslri Jesu Cbristi,
;

sus. hoc Codice sancti Remigii unguntur tempora

In
et locus super menlum praster alia loca. Nota diver-
sitatem.
His landera accedal ratio angendi infirmi secun-
:lum asum insignis Ecclesia? Suessionensis, deprom-
ptaexManuali sou Instructorio veteri Curatorum
ijusdem Ecclesiaa typis mandato seu impresso oclo-
jinla ab bis circiter annis, nam in ipso libro annus
tninime annotatur quce non abhorret a Codicibus
;
surge et-ambula ln noniine Domini, ungo bos pedcs
eo benedicto, ul quidquid superfluo vel nocivo
incessu commiserunt ista aboleal perunclio. Por
Christum Dominum nostruro. Amen.
« Alia Oratio.
« Ungo te oI?o benediclo, in nominc Palris, et Fi-
lii. el Spiritus sancti, ut hac unctione corroboralus-
tn, aoreas valoas superare catervas. Per Cbristum

Ratoldi el THiano. Omissis precibus multis quoe Dominum noslrum. Amcn.

irsemitluntur haecsubjecta duntaxat eiscripsi.
( Poslea ungaturinfirmus. Primurri ad auremdex- 556 <( ^HaOratio.
teram fac crucem f dieens : « Unxi te de oleosanctificalo, sicut unxit Samucl

« In nomine Patris, ct Filii, et Spiritus sancti, sit David in regem ot prophetam, operante [Al. opera-
ibi haecunctio olei sanctificationis ad purificationem re] creatura olei, in nomineDei 1'atris omnipotcn-
tis. utnon lateat Spiritus immundus, neque in mem-
nenlis et corporis in vitam aetern im Amen.
bris luis. neque in medullis, ctc, ul in aliis Codici-
« 555 1" nomine Patrisj et Filii, et.Spiritussancti, bus nostris manuscriptis. »
icci[>e sanitatem in nomine Domini. Amen.
D Sequunturquaedam Orationes, septem Psalmi,
ali.o
« Ad aurem sinistram.
Litania, cum quibus ha3C subiun-
nniliis suffragiis,
« In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, guntur « Postea communicet eum kis verbis, si com-
:

rogo aures luas sacrati quidquid pec-

olei liquore, ut municare infirmus voluerit ; sin autem, pr&lermissis
;ati delectione nocivi auditus admissum ost, medici- his quatuor Orationibus, qux sequuutur, dicat istas
ia spiritalis evacuet, I'cr Christum Dominum nos- duas Bonedioat te Deus, etc. Propitietur Domiaus.
:

trum. Amen. CorpusDomininostriJe.su Cbristi conservet animam.

« .1</ oculos. tuam in vitam aeternam. Amen, elc. »
« In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti,
Hactenus Manuale Ecclesia Suessionensis, in a quo 1

oculos luos de oleo sanclificato, ut quidquid

tameii quid significent illae particulas sus, et ta, litle-
llicilo visu deliquisti, hujus oleiunclione expietur.
ris rubns exarata, non satis oapio.
Per Christum Duminum nostrum. Amen.
!)2i. Quaesumus, omnipotens Deus, ut famulus tuus
« Ad nares. UL, etc. H;oc Missa celebrata estin coronatione Ca-
« In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, roli Calvi imporatoris sed singulis his tribus Ora-
;

ungo lias nares de oleo sacro, ut quidquid nox;r con- tionibus singulee prsemittuntur Orationes de sancto
tractum est odoratu superfluo, ista evacuet medica- Gorgonio martyre, quia eodem die nempe v IdusSe-
tio. Per Christum Dominum nostrum. Amen. ptembris, Carolus Calvus Melis coronatus est, ut vi-
« Ad labia. dcre osl in ejus Capitulis.
!)i.">. Onintum. Ihoc vox deest in Missa citata.
In nomine Patris, et Filii. et Spirilus saneli,
« G 926. Et ///. Regi In Missa citata legilur : Et Ca-
labia ista consecrati oloi medicamento, ul quid-
rolo regi noslro, quia in ejus coronalione dicitur.
quid otiosasus vel etiam locutione criminosa sus pec-
!)^7. JU peragenduminjunclum Officium. lta inCo-
easti,divina clementia miserante, expurgetur hac
dice Ratoldi abbatis. In Missa citata haec vocabula
anctione. Per Dominum nostrum Jesum Cliristum,
desiderantur.
qui te, etc. Oremus.
J'28. Oratio. ln Missa citata ox Capitulis Caroli
(

« Oratio. Calvi lenitur Communio, roctius, ut arbitror.

«Dominus Jesus Christus apudte sit, ut tedefen- 929. Via sanctorum, ctc. Heec Oratio in quibus-
dat. Respondeat. Amen. In te sil ut te roficiat. -',-, dam Ecclesiis recitatur posl Processionem Domi-
Amen. Girca te sitf, ut le conservet. Amen. Post te nicae.
sit \, ut custodiat. Amon. Super to sil \, ut bcnc- 930 Isli intercedentes. Ilic in te credenles, ut in
dical. Amen. Qui cum Patre, et Spirrtu sancto vivit quibusdam libris editis.
et regnat Deus. Peromnia saecula saeculorum. Amen. 934. Arma. Idest, ornamonla, vestimcnta.
«Ad pectus. 932. Secretarii. Id est, sacrarii.
933. Minister. Per Ministrum, intelligit aliquem
« In nomine Palris, et Filii, et Spiritus sanrii,
minoribus ordinibus initiatum.
ungo ppclus tuum de oleo sanclo, ut hac unctione
934. Sandalia. Horum meminit Alcuinus, Iib. de
perunctus la fortiter certare valoas adversus aereas
Olficiis divinis, cap.de vestimentis, et Leo Ostiensis
catervas. Per Christum Dominum nostrum. Amen.
infra cilandus.
« Ad scapulas. D 935. Sn; ('>• humerale. Meminit. Alcuinus cap. ci-
nomine Patris, el Filii, et Spiritus sancli, in
« In talo. Grseci dicunt, wu.o<popiov, de quo vide suporius
uno quoque loco, ungo bas scapulas, sive medium annotata. Sed boc humerale ut ex rationali, quod et
scapularum de oloo sacro.ut, ex omni parte spiritali infra annectitur, non estsimile omophorio.
protectiono munitus la, jacuia diabolici impelus viri- 936. Albam Talare est vestimentum lineum quod
liter conlcmnere ac procul possiscum robore superni poderis dicitur, Alcuinus, cap. citato. AWr.v, nientio
juvaminis repellere. Per Christum Dominum no- fit in concilio Carthag. iv, can. 4: Ul diaconus tem-
slrum. Amen. oblationis tantum, vel lectionis,alba utatur.
« Ad manus. 9:17. Deleuda malce. Legendum vidctur Dele inde :

« In nomine Patris. ct Filii, et Spiritus sancti, malw.

uas manus dc oleo consecralo. ul quidquid de 9.J8. Cingulum. Cinguli mcminit Alcuinus cap. ci-
lato.
lllicito vcl i.oxio opero peregerunt, hac unctione
939. Baltheum. Proprie cingulum est militare, dc
evucuolur. PerChristum Dominum nostrum. Amen.
quo Varro, lib. iv de Lingua Latina, et sanctus Isi-
« Adpedes. dorus. lib. xix Origlnum cap. 3).
i In nomine Palris, ct Filii, ct Spiritus sancti, ac- 940. Tunica. 557 Quam Alcuinus etAmaJariua,
* Significant proculdubio, quando ungitur mascu- [I i
memascuii, legendum, perunctus, muni-
lus, legendum esse otiosus ; quaudo femina, otiosa. tus ; in uuctione vero leminse, peruncta, munUa.
843 IN S. GltKOOmi I.IIWiUM 8ACRAMENT0RUM NOT/T,. 544
lih tr,cap. 17, dalraaticara appellant, Missa Illj- -
•
i
»
A gemmatara in capile geslare coi quod t
rico edita palraaticam, Bed legendum dalmalicam. convenin poi aliis Mediolani e
- >

94 i tintinnabulis. Ad Bimilitudinera ai rdolia

1 .
ii i
i lau lal Ennodius, aibil tatncn simUe illia attribait.
A; ici. Nec b lanl illa qua? ex Euscbio producuntur, lib,
i

Myrice Lege Mirifice.

!)i-2. x II. i., cap. 4, in Oralione pani
943. Manica. Sunl chirolhecas. Nara infra ih Amici Dei et tacerdotes, qu\ icto podere indu-
eadera Vlissa Paschali /•.'/ i'.nw/ manicas, lavetque : mento ca lesti, glorta corona, divina uncl
manus. In Missa ab lllyrico edita logitur 1(2 in sancti Spiritus stola circumvi tili. I.t. in Apologi
duendat manus . Meminil Leo Ostiensis,Tib. uChron. sancti Gregorii Nazianzeni Idcirto n :
Itficem
Casin., cap. 82. ungis, et podere cingx capitique eidarim .

944. Detur ei annulus. In Missa Illyrici, Ad an- atque spiritualis holocau ti altari admoves. Nam ista
nulum. Codice l!;ii(ilili. quemadmodum el in Sa-
Iii commemorantur ad rel militudinem.
cramentariis editis in ordinatione episcopi datur ei Nec nos morantur laminaB ilia;aurea$, quasinfronte
annulus. Quod etiam videre eat in concilio Tole- gestas e ferunl sanctoi Joannem el Jacobum, lum
tano lv, can. 27 Si episcopus est, orarium, annvlum,
: quia non suni. coronae, nec cidaris, nec milra lum ;

et baculum. Mentio fit in Vita sancti Birini episcopi quie, ut in eis inccepere, sic io eia deaiere. Ad illud
Dorcestrensis, apud Surium, Decembris, de ejus '.i veroquod objiciturexAmmiano Marcellino, lib. xxix,
corporis detectione Inventus est quoque annutus,
: ubi scribil Firmumin Africa viclinn, otsibiquodam-
itemque crux plumbea. Mirum tamen de eo silentiuin modo Theodosium imperatorem conciliaret, signa
est apud Alcuinum, Amalarium, el Rabanum R ;
miliiaria. et coronam sacerdotalem cum cseterw ma-
quod satis indical diversum olim fuisse rilum pro nubiis, quae regionem illam depopaJando rapuerat,
diversitate temporum et locorum. restituisse, ut praeceptum est, oico locum ease de
945. Casula. I)e casula Ilugo a sancto Victore, corona sacerdotis alicujus ethnici intelligendum,
lib. dc Sacramentis, cap. 50 Casula qux planeta
i : nondum omnino tum avulsa gentililate. Coronatoa
dicitur, omnibus indumentis superponitur, per quam olim sacerdotes gentilium in sacris fuisse norunt
charitasintelligitur,quxomnibus oirtutibus eminentior omnes. Idplanum esl ex Tertulliano, libro de COrona
videtur. lloic super dextrum brachium levatur, utami- mililis Ipsat denique fores, et ipsx hostix, et arx,
:

ci in Dco amentur ; replicaturque super sinistrum, ut ipsi ministri et sacerdotes eorum coronantur. El lib.
vnimici propter Deum diligantur. C;elera vide in ob- de Spectaculis An Deo placebii auriga ille tot ani-
:

servalionibus nostris ad (.oncordiam regularum. marum inquietator, tol furiarum minister, tol st
946. Iialionale. Est ornamentum quoddam peclo- ruin velut sacerdos coronatus el sanclo Cvpriano, in :

rale, ad simiiiludinem illius quo utebanlur olim le- Oralione de lapsis Frons eutn signe Dei pura, dt
:

galessacerdotes. coronam ferre non poluit :ibi enim agitur de sacris

947. Manipulus. Alias mappula apud Alcuinum, idolorum. Et ex conciho Eliberitano, can. 55 :

et phanon apud Rabanum. Et haec de ornamentis
pontificum, quae satis accurate hic recensentur, nul-
la tamen mitrae facla mentione cujusetiam in Sa-
cramentariis nostris mss., in Ordinibus Romano,
et Tiliano, in pontiticali ms. quod servatur in sacris-
tia eccles. Rothom. et putatur esse Rbemense, Missa
ab Ulyrico edita, apud Alcuinum, Amalarium, Raba-
num, et alios anliquos scriptores, qui de Officiis di-
vinis tractavere, etornamenta pontificaliarecensent,
mirum estsilentium ita ut existimem vix ante an- ; scopos fuisse coronalos, quod contrariae sententias
num post Christum natum millesimum mitrse usum
Sacerdotes qui tanlum sacrificanlium coronam porlant,
nec sacrificant, nec de suis sumptibus altquid idolis
; prwstant, placuit post biennium accipere communio-
nem. Olim in sacris Cereris hierophantes, et hiero-
q phantides, el daduchus, hoc est lampadem gestans,
aliaeque sacrificulae myrleacoronacingebantur. utex
Istro refert scholiastes Sophoclis ad OEdippum Colo-
nseum. Imo ipse Tertullianus, hb. cilato de Corona
mililis negat prorsus apostolos, evangelislas et epi-
adversatur Non denique, 'mqmt,pairiarches, levites,
:

in Ecclesia fuisse, quem postea clare videmus apud.
Petrum Damiani, serm. 1 de dedicatione sanctum
Rernardum, epist. 40; Hugonem a sancto Victore,
lib. i de Sacramentis, cap. 55, ct multos alios, qui
postea floruerunt. Qiiare non assentior iis qui dicunt
mitrae usum ab ipsis fluxisse apostolis, et antiquos
episcopos corona usos fuisse, quodsuadere conantur
ex epigrammale 77 Ennodii de vita etmoribus sanc-
ti Ambrosii : veteris etymologici VLhpeu xupt&t; oi xicb faarxtHv ko&
aut sacerdos, aut archon. Quis vel postea apostolvs,
;
aut evangelista, aut episcopus invenilur coronatu* ?
Scilicet tam antiquus doctor ignorabat traditionem
apostolicam ?Itaque fruslra ostendunt quidam non-
nullorum priscorum episcoporum mitras, quia illo-
rum fuisse probari non potest, imo in quibusdam
apparent signa prrctentae antiquitati derogantia.
Qualis autem luerit antiquorum mitrasicdocetauctor
:

Serta redimitus gestabat lucida fronte, uctpM-j yamuaot ar£<foa>oi, vj y.v.ry./or.^i'. oi -->.:

Distinctum gemniis ore parabat opus. oreyavos alzptx "j.iytrai. Id cst Mitrse proprie co- :

Ita enim legendum est Quae sane nemo est qui non
videat metaphorice dici de pudore, verecundia, mo-
destia, gravitatc, cl similibus virtulibus, quae in ore
hujus sanctissimi pontiticis emicabant, qiueque inter
concionandum ob divinam viri eloquentiam maxime
effulgebant, quod satis ex his verbis,
Distinctum gemmis ore parabat opus,
manifestum est quae etiam patent ex superiore dis-
;
ticho
558 B° 9C id.a regiflco, cui fulsit murice lingua,
Vere siiopiogens germina quas voluit.
:
ronae sunt ex fasciis et orariis compactee, per abu-
rv sionem vero omnis corona appellatur mitra. Ubi vox
wj.olwj corrupta est, pro qua legendum ^izotwv, ut
legitur apud Eustathium in Iliadem A. $ajxa>o( ort
\j.i-pu.i. xuoiw; oi urb favxt&v /.«i upaoiuv oreyavoq
id cst, dicentes mitras esse ex fasciis, et orariis
compositas. Oraria autem sunt textilia quaedam
oblonga. A ide quam dispares sunt hodiernffi mitraa
pontiticum.
948. Flamineato. Id est, sacris veslibusinduto. Ut au-
temqmiesupradiclasunt clariorasint, hicdamusvete-
rem imaginem sancti Remigii ex CodiceRhemensi. a

Nec sanc magnum fuit Ambrosio laudis argumentum SSS^^^^^^^EstccatuscIericorumipsumpon-

a
Yeterem etiam sancti Gregorii imaginem, quam elegantior sancti doctoris efflgies initio primi openim
ex Cod. ms. in limine suaa edit. delineari curavit omuium voluminis apposita, hanc in limine Inijus
Menardus, huc revocavimus, tum ul ea qu'ae dicta tomi prohibet incidi, utpote minus comptam, solius?
suut clarilalem quoque ux ipsa accipiant ; tum quia que explicationis gratia depictam.
545 m S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^. 546

tificemadallareeoneomitanlium.eiqueassistentium. A 953 Psalmus. Domine, probasli me, utsupra.

950. Etsi non presbyteret diaconus. Id est. etsi
quidam non sint presbyleri, nec diaconi.
951. Xnnuente episcopj incohat antiphonam. Notain
istisMissis nihil incipi acantore, nisi ab episcopo
praecipiatur.
952. >>tscipe confessionem meam, etc. Hfpc Confes-
sionis formula babetur etiam in antiquissimo Codice
ms. bibliot. Corb., qui inscribitur Ordo Orationum,
95 i. Interim quoque osculetur omnes sibi circum-
datos. In Missa Tiliana et lllvrici osculatur tantum
presbyteros et diaconos, in Ordine Romano 1, pres-
byleri, sive diaconi, osculantur manus pontificis.
955. Sinistre. Id est, a sinistra.
956. Dcxtre. Id est. a dextera.
957. Episcopus signo digiti sui. Locus corruptus,
et mutilns, lege Episcopo signo digiti sui annuente.
:

in Codice Tiliano, et Missa ab lllyrieo edita. In
eadem Missa III yrici altera babetunn buncmodum:
Confiteor tibipeecata mea, xterne Pontifex, et sancto-
rniii mtnister, et vcri tabernaculi Sacerdos, etc. Cujus
inilium notandum. quia olim ejusmodi Confessiones
ab boc verbo, Confiteor, ducebant exordiura, et qui
hoc vocabulum proferebant, tundehant peclus. ul
videre est apud sanctum Augustinum, scrm.8, de
verbis Domini secundum Matthaeum : Scculits
etiam sonus tunsionis pectoris, audilo scilicet quod
Dominus uit, Confiteor tibi, Patcr, in ipso quod
sonuit, (lonfileor, pectora tutudistis, Tunderc autem
pecttts quid esl, nisi artjuere quod latet
in pectore, et
widenti pulsu oc.cullum casligare peccatum f Quare
hcec fecistis, nisi quia audistis Confileor tibi, Pater.
958. Indignum me, etc. IIa;e Apologia exstatetiam
in Missa a Matbia Illyrico edita. ibiijuc recitatur in
allari a pontifice post Confessionem.
959. Et tuncincipiat,Gloria in excelsis. JMota incipi
hvnmum Gloritt inexcelsis a ponlifice, idqueexanti-
quo more, ut videmus in Vita Caroli Magni, auctore
Sangallensi quodam monacho, cap. 20, de quodam
episcopo : Cumque pramissis melodiis jttxta miiuste-
est rium suum impnnere debuissct hymnum angelicum,
Idemvidere eslin primo, et tertio Ordine Romano,
B qui mos hodie perseverat.
960. Legttl Epistolnm. Olim in mullis Ecclesiis lec-
tioni Epistolre propbetica lectio prsemittebatur, ut
videre cst apud sanclum Gregorium Turonensem,
Jib. l Miraculorura sancti Martini, cap. 5 Citi ccle- :

Confiteor audistisqui confitetur nonattendistis. Nunc branti festa dominici diei ista erat consitctudo, at
vero advertile, si Confitcor Cfinstusdixit, a quo est rciiicns lector cum librononantealegere prgesumeret,
longeomuc pcccatum. .\on solius peccatoris, sed Plitnn qitam sanctus nutujussisset. Facium aulem est nt illa
latoris.Ex longo enina babitu tundendi pectoris 561 Dominica, prophetica lectione jam lecta, ante
cum Confessione boc vocabulum proferebant. ut
in altarium stante, qui lectionem beati Pauli profer-
primura illud audierunt, sua pectora tutudorunt. Iluc ret. etc. Hoc etiam clarum est ex Paraphrasi Geor-
Bpectat ill'idejusdcm Augustini (raclatu de Disciplina gii Pachymeris, qui exponens hoc sancti Dionysii,
Christiann, cap. 20 Erubescamus saltem, confite-
: Ilicrarch. Eccles.. cap. 3, ceyioyptitpuv Sekrosv «ya-
mur.ct peecatora tundamus,vonut superpeccata nostra yvwffi?, id cst, lectio tabularum sanctarum Scrip-
pavimentum solidemus. 560 Nam qui tundit peclus tuaruin, sic scribit "t:;/;; ot
: oV>. ruv KvftflvoiOTWv
et noncorriqitur, solidat peccata, non lo/lit. Tundantus (toutou? ywp 'i.i-jit. XetToupyous) twv Qeiav ypmp&v, rwv
pectus, et cwdamus nos, et corrigamur a nobis, Ttpofn-HMV, tov enrooToXou, tow Uiw ivepyfiXfov. q
547 1N 8. CltKCOlifl LlBltUM SACRAMENTORUM NOT7E. 848
uvdyvwnt yKvitsct, deinde per
id est, l< \ lenlia, divii m Euchi 1, \\ in
cmiii VOCal litWgOS, c nn nl ,
ili viii.i i n m ;
non fu num
Scripturarum, prophetiarum, Apostoli, el divini
\'.\
angelii lii leclio. I.\ qi iohu< loei conlir- de '| libu Ja rn n I

ni;ii iii- mI i| upra diximus

iiimI • 1 tcloruni i'les illnm
luis e legere Epi Lolam el E\ angelium in prokibemur '
i: nm-
Responsorium lioc loco e
961. Hrsi>. Uiec dies. i norum presbytert non otent eum cantart
Gradale. Olim Psalmus, ul clarum e l, cantabatur, :imih ngel utn
q
cx sancto vuguslino, serm. 10, de verbis Apostoli ;
llomant u

Hoo de aposioiica lectiotie pei canta- li-IH III-

vimus Psalmuni, exhortantes nos invicem una uno cor- terrogaticur ila a nte, audn i

dedicentes Venite adoremus,el proslemamurei, el

: eos kujusmo •
< t Idere,
tleamu8 corara Dominoqui fecitnos, etibi pravenia- /.'• 111 ani Ecclesia n m fuisset aliq an lo ulla kxrt
iniis lac.ici n ejus in Gonfessione, el in 1'salmis jubile- fxce infecta, et ideo magi$hu
mus ei. Posl hasct << leclio. Sermone33,deVer- Symbolum saepius cantando frequentare, qui aliquc
l»is Domini secuudum Lucara apo tolica lectione . I:i ullahxresipotueruntmaculari. At Dominut imperat r
gratix agunlur de fide gentium \in Psalmo diximus : non 11'ilni ilrsiij quam omniui dno
Dcus virtutura converte nos ostende faciera tuam, ; Benedicto apostc publ ca
>ctsiilvi crimus. Serm. 7, de Verliis Apostoli .!/»; : sinitilluddecantarent. Haec Berno praefal
stolum audivimus, Psalmum audivimus, Euange- 3 quod aliqui respondeant Bernonis verba esse de
ilium audivimus consonant omnes divinx lc-
; Symbolo Constantinopolitano vel Nicaeno inlelli-
ctiones. Serm. 19, de Terapore Audivimus aposto- : genda. Nam
situm Roraas 5ymboli aMcujus 1

licam lectionem. Et paulo post, Audisalmum Pinte- tenebalur Berno dicere de quo Symbolo im-
riora dieentem, Tibi soli peccavi, Audistis el Evan- perator pontificem Romanum rogasset. Nec fai-it
gelium isiis lectionibus com ordare. quod opponunt ex Rufino in ione Symboli :

962. Jabe, Dpmine, benedecere. ld est, velis /// Ecclesia lamen mx hoc non deprehen-
<

benedicerc, id est, benedic. Nam jubere cst. ali- ditur factum, quod ego proptt rr quod
quando velle, Nonius Marcellus. cap. 4.
ut notat negue hceresis ulla illic sumpsit i, et mos ibi <

Ouemadmodum ad nutum episcopi, seu presbyteri itur antiquus, eos qui gratiam baptismatis susce-
celebrantis legebatur olim Evangelium, sicut bodie pturi sunt, publice, id est fidelium
consuetudo perseveral, sic olira Epistola nisi ad Symbolum reddere. Non enim ibi agitur de recita-
cpiscopi aut presbyleri Missara facientis nuliim non tione Symboli in Missa, sed'derecitatione Symboli
legebalur, ut patet ex lib. 1, sancli Gregorii Turo- a catechumenis audiente populo, ubi et rationem
nensis, de Miraculis sancli Martini, cap. 5 : Cui reddit, quare Ecclesia Romana Symbolo apo
eelebranti festa dominici diei isla erat consuetudo, ut lorum ninil addiderit. Conflrmatur nostra sententia
veniens lector cum libro non antea legere prxsumeret ex Codicibus, et auctoribus initio cilali>, et ex
quam sanctus nutujussissel. Factum autem est ul illa duobus OrdinibusRomanis apud Hiltorpium, nempe
Dominica, prophetiea lectione jam lecta, ante alta- in tertio Finito Evangelio dicit pontifex Pax tibi,
:

ruuu stante qui lectionem beati Pauli proferret, etc. n Dominus vobiscum, et cum Spiritu luo. Et iu quarto :

Et paulo post ; Excitaverunt dicentes, jam kora {irx- Poslquam finitum fuerit Eyangelium, dini pontifex
teriit, jubeat Dominus lectori lectionem legere. Pax tibi, Dominus vobiscum, sequitur responsio. Et
91)3. Ad nuntianti. Lege..Ad nuntiandum. cum Spiritu tuo. Al in sccundo Ordine apud eum-
954. Maria Magdalene. Hic mos bodie perse- dem, dicitur lantuin Symbolum cum pontifex n »11 «

verat, ut primo die Paschae legatur Evangclium
secundum Marcum est tempore ;
primo die lege
sancti Augustini, saltem in Alrica,
batur Evangelicum secundum Matthseum, altero se-
•
cundum Marcum, tertio secundum Joannem
octava, ut ctiam hodie fit, resurrectio secun-
illa
dum omnes Evangelistas reci abatur. Id testatur
sanctus Auguslinus, serm. 144, de Tempore lie-
surrectio Domini noslri-lesu Chrisli, et hodie recitata
est, sed de altero libro Evangelii, qui est secundum
Jjticam. Primo enim
vult concionari. Quare non audiendum esse puto
olim tamcn, id Walfridum, qui, cap. 22, de Hebus ecclesiaslicis,
scribit usum canendi Symboli Constantinopolitani in
Missa Romana a Grsecis manasse. Hispani illud in
; et lota Missa cantare coeperunt in concilio Toletano 1.1.
can. 2. in decretis concilii, sub Hecaredo rege, in
quoGothi haeresim Arianam ejurarunt.
: 9o6. Oremus. Tunc incipiat Offertorium. Ilic in-
vitat Pontifex populum ad Orationem, qui lamen
non dicit Oralionem. quod notat Alcuinus lib. de
lecta est secundum Matthceum, Offlc. eccl., cap. de Celebratione Missae Et in :

hesterna autem die secundum Marcum, hodie vitat illum secum pariter arf Orationem dicens Ore-
cundum Lucam. Sic habet ordo evangelistarum, mus. Sed licet apud nos tunc Collecta inter Offeren-
sicut enimpassio ipsius ex ummbus evangelistis con- dtim ct Evangelium non dicatur, apud Crxcos
scriptaest, sic dicsisli, septem vel oclo durant spatium, ^. r. hl quod dicit Alcuinus de Graecis
ul secundum omnes evangelistas resurrec io recitelur. videtur in liturgia sancti Joannis Chrysostomi, in
9G5. Et omnes post illum. Clerici videlicet. qun inler Offerendam et Evangelium dicuntur plures
Nota boc loco nulium cantari Symbolum, cujus in Orationes a ponlifice.
nostris Sacramentariis, tam editis, quam mss., 967. Errra tremuit. Olim ante Oblationcm in
nulla fit neque etiara in Ordine Tiliano,
mentio, Africa canebatur Psalmus quod incsepit Cartha- ,•

quemadmodum nec apu Alcuinum, Amalarium, I

gine tempore sancti Augustini, ut ipse Lestatur
Habanura, qui enucleate de ordine Missee scripse- lib. 11 Retractationum, cap. 11 Morem qui iunc :

runt, neque etiam apud Remigium Antissiodoren- esse apud Carthaginem cceperat, ut hymni ad al-
sem sic enira ait cap. i, de celebratione Misi
; tcire dicerentur de Psalmorum librosive anle Obla-
Posl recitaium Evangelium iterum sacerdos populum tionem, etc.
salutat. Fuil quidera illius usus Ecclesiisanli- 532 ' !l 968. Oblatione recepta. Quam pro sui commu-
quorum Ur.ci-oriini, ul conslal es sancto Dionysio, nionc est consecraturus sacerdos.
cap. 3 Hierarchise ecclesiaslicse, cura proferens 563 969. Cinn oiitm Processione. Id cst. cum
diversas opiniones circa bymnum. qui in sacris presbyteris, diaconis, subdiaconis et caeteris clericis,
mysteriis cantatur, sic ait : Tov Gpivov 01 roOrov, qui et assistunt in allari.
oi u.kv •ju.-jo).oyi.v:j xod.ovaw oi o'e ~o TQrl o~xziu.c, a"0p6o^ov, 970 Manicas. Ll est, chirothecas.
c/llo)., 6>c, oluui., (j-.io-ioo-j. \tyy.o/j:/:r.j evj£apta"r»'av, 971. Lavelque manus. Lectionibus peraclis et
id est, hunc aulcm bymnum alii laudis canlicum, ohlatione facla, facturus pontilex divina mysteria,
alii religionis Symbolum, alii, mea quidem sen- lavat manus ex antiquo more, qucm vidcre est apud
 m IN S. GREGORII LIBRUM SABRAMENTORUM NOT/E, 550

Fortuoatum. In Vita sancti Marcelli episcopi Pari- A Iocum essc intelligendum. quod pfobafe nilitur his
si (Ajnul Surium Kal. Nocemb ) Itaquecumsub-
ii-i- : paulo posl scquenlibus verbis Cumqueunwersa qux :

diaconali mtntsttrio fungeretur, indie Epiphaniorum, dantur pupillis et viduis conferantur, qua? tamen ejus
hauriens aquamde fluoio ^equanx, dum beato Prud n- opinioni adversantur. Nam si universa quae dantur
tio episco/io iiidiiitnixablui mutatis clemen- . conferuutur viduis, pupiliis et pauperibus, qui fieri
tis, v m
sa, *or in sl quo viso, i
actus; ,
potesl ni ea benedicantur in usumeulogiarum, quae
pontifex jussit exipso urceo in calicem sacrum fun- per totam dioecesim omnibus fidclibusdistri lucndaa
di, unde universus populus, Altssa i<", ad mitluntur ? Pr#terea verba illa dicunlur de vidua
communton.m accepit. El infra Itaque cum vir : illa a Chrislo laudata, qua3 olim duo minuia miserat

sancttssim isquodam vice e.x officti sui seroitute aquam in gazophylacium, ut palei ex anlecedenlibus, et
manibus venerabili episcopo porrexissct, mox inde etiam his sequeutibus, dal illa, quam opnrtebat ac-
balsa •<•(' fragare. Apud Graecos liiiti solus cipere. Iiaque in supra citato loco sancli Cypriani
episcopus, ud eliam ctrcumstanles aJlare presbyteri
- apparet oblatioduplex, una consecrauda in corpus
manus lavantj ul liquel ex catech. 5, ystagogica i Cnristi, altera benedicenda ad usus pauperum, ut
sancli Cyrilli Hicrosolymilani episcopj E/uoxxscts indicanl ista, qux eorbonam ommno non fespicis.
rotvuv tov oV/zovov tov vtyixvOou otdovztx -'.> isosi, xat Quareul demonstrel amplius divitis avaritiam, non
Tof; y.vxkovai '.h SuTiaaTVJpiov to-j Cio-j irotffSuTtoot;, tanluni ei cxprobral quod nihil mittat in corbonam
Id est: Vidistis igilur diaconura aquam manibus ad usum pauperum, sed etiam quod de oblatione
lavand s porrigentem pontifici et circumallarestan- pauperes communicet. Et ita eiiam capiendusest
tibus presbyieris et sancto Dionysio, cap. •> E
; B locus sancti Augustini, serm. 2ir>, de Tempore
Hierar, Kai vi_Jausvuv tz; /tip'/.t uo*ari tou i&pip%ou
: Oblationes, qux in altario consecrantur, offerte,
x«i r.iv ispsuv. postquam pontifex el
lil est, lri/h scere debct homo i toneus, si de aliena oblatione
byteri manus iaverunt. Id autem fiebal in Syiu o- communicaverit. Il;ec doctrina patet etiam exca-
lum puritalis animae qus tanta mysteria tractanda nohe 6 concilii Tolelani xvij ubi damnans cos qui
requirilur. rotundam crustulam sumptam de panibus suis usi-
9 -2. El omnis processio offerat sibi oblattonetn. bus praeparatis cum vino et aqua otferebant sic sla-
Oliin iu Missa communicaturij seu clerici, seu tuii Unde temerita ishujus aut nesrie ttise cnpientes
:
i

laicij ad altare suam Oblationem, hoc esl panem et
viuuin iul sui communionem offerebant, utclarum
est ex cunciiio Matisconensi ii, can 4 Propterea
decernimus ut in omnibus Domintcis diebns, altaris
Oblatio ib ownibus viris el mulieribus offeratur, ut
per has immolationes percatorum suorum fascibus
;>it, et cuni Abel et cxteris juste offerentibus ro-
mereantur esse consortes Exjoan. Diacono, in Vita . ul olaniin est ex Epiphanio, in AncoratOj circa
sancli Gregorii papffi, lib. n. cap. 41 Matrona
quxdam divo Gregono per stationes publtras Missarum
soleniii a celebranti solilas oblaliuncs oblulerat ; eui
leriiiiiunu ponere, id unitatis nostrce delegit con-
ventus, ut non aliter panis in nltari Domint tfacer-
: doiah Benedictione sanctificandus proponatur, nisi
integer et nitidus qni ex studio fuerit prxparatus,
neque grande aliquid, sed modica tanlum oblata,
secundum quod ecclesiastica consuetudo retentat.
i Erat aiitem ille panis rotundus, circuiaris forma?,
: medium : T6 p\h yxp sort o-Tpoyyvlodic. id est, hoc
enim est rotundae formaB, inquit, cum ihidcpane
qui in altari sanctificatur agit ef cx Isone, cap. 3 ;

post mysteria traditurus cum diceret :Corpus Domini q de Miraculis sancti Othmari Panis rolulx, qum :

nostri Jesu Christi conservet animam luain, lasciva ob/atx dicuntur

subrisit llle ceru dextei tim abejusore conoerlens par-
. 973. Et ffl/i ullimum incensum. Subaudi offe-
trm illam dominici corpons super altare deposuit. ralur a ponlifice. iuxta antiquum morem, cujus
letis oero Missarum solemniis roram populoin- meminitsanctus Hippolytus in libro de consumma-
quistvit quamobrem corpus dominicum sumptura ri- tione mundi, et de Antichrislo nsvQovvi Si xeec :

aere prwsumpserit. At illa diu mussitans tandem pro- £xx).yjo"t«i ttz-jOoz piytx, OlOTt q-"j-z ixpoGfooy., OUTS
rupit, quia panem, inquiens, quem propriis manibus lugebunt eliani Ecclesia3
Bvp.itxuo: zxriulrtxi., id est,

me fecisse rognoveram, tu corpus dominicum perhi- Iiiilu magno, quia nec oblalio, nec suffitus fiat. Et
bebas. Id etiam notum
ex sanclo Gregorio Tu- est sanctus Ephraem, in suo teslamento Oro vos quoque, :

ronensi, hbri de confessorum, cap. 65. ubi

Gloria dilecttsstmi, ne cum aromatibus me sepelialis. Et paulo
refert, quodmulier quaedam pro defuncti maritisui post : Date vaporationem fumiboni odoris indomo Do-
requie semper sextarium gazeti vim prxbuit in sa- mini ; me Omlionibus vestris comitamini et aromata
crificium bastlicae snnrtx ; sed subdiaconus nequam Deo offerte Et sanctus Ambrosins, in cap. Lucse
. i
;

reservans gul.v gazelum, acetum vehementissimum of- Utinam nobis quoque adolentibus altarta, et sacrificium
ferebat in caltce, muliere non semper ad communi- deferentibus assistat angelus, imo prxbeatse videndum,
candi gratiam accedente. Taodem revelala subdia- 974. Suscipe, quxsumus, Oomine, etc. Videlur Pri-
coni fraude a viro nocle per visum mulierem ad- masius, in cap. 4adHebr.. adhancofationem respi-
monente Experrecta admirans visionem, eamdemque
:
cere, cuni scnbit : Unde sacerdotes Ecclesix altari
i.oni non tradens, ad matutinum secundwn con rj assistenles dicunt Suscipe, Domine, preces populi tui.
:

suelitdniPiii surrexit. Quibus expletis celebratisque Per Dominum nostrum Jesum Christum Filiunituuni.
Missis, (teeelil ud pucttlum snlulare, qux tuin fervens Oratio autem dicitur ante Praefationem ex more an-
acelam hausit, ut putaret dentes excuti. Vides ergo tiquo, quem tangit sanctus Augustinus. serm 75. de
manifeste vinum in sacriticium oblatum luisse pro Diversis Primo inquit, post Orationem admonemini
:

sancta communionesanguinis Christi. Et ita capien- sursum habere cor.

dusestlocus sancti Cypriani, lib. de Operibus et ,I75. Diaronum.
(
—
Idest, diaconorum, a rectodia-
eleemosynis : Locuples et divts es, et Dominicum con, in dativo plurali. diaconibus.
celebrare te credis, qux corbonam omnino non re- 976. Deus, qui non mortem,elc Est Apologia quas
s, qux Dominicum sine sacri/icio venis, qux in Missa a Matthia Illyrico edita dicilur etiam
pariem dc sacrificio tjnud pauper obtulit sumis ; ct hoc locoa ponliiice Tunc incipiat Seereta ; quibus
:

ita vulgo explicatur liic locus. Quare non assen- finilis, ef 1'ra'fttlione dicta, quando olii sanctus.
tior cuidam viro docto qui scripsii locum hunc Sanctus, Sanctus decantant, hxc Oratio cursim
intelligeudum esse de iis qua3 offerebantur ad dicenda esl a sacerdote : Domine Deus, quinon mor-
altare in usum pauperum. _et eulogiarum quae tem, sedpcenitent am desideras peccaiorum,etc.
miltebantur Chrislianis P er diversas paroe- 564 977. Benedirtio cnrnis. —
Habetur in Ordine Ro-
cias, quas accipiebant in signum communionis in mano, quam in eodem Ordinc praecedit» agni 565
una eademque fide cum suo episcopo, ct ita liunc Benediclio. In codem dic Pascliai, in Euchologio

" In vet. Sacram. Gallic. legitur Denedictto ad : agnum benedicendum in Pascha ;

quam sequitur Bcnc-
dictioomni creaturx pomorum, fortasse pro umnis.
 ,

m IN S. GRKOOIUI LIRRTJM SAOIiAMF.NTORIJM NOl E. 58J

Graecorum exslal eliam Bencdictio carnis, quam '- A Nam haecvcrba sanctui Cjrillui Hieroiolymitan
quil iii'Benedictio casei et ovorum. catecb. 5 mj cribilexpleta Oratione Dominica
!)78. Inlr prcocavent quod. Lcgendum videlur/nJe a pontifl erri Tum expleta o\ attone <h> it .1 men,
:

prgecavent auando. itnni per miirii (quod significat fiat) i<>i<i>» hanc
!)7'.t. Etprseveniat tibi Legendum videtur :Et prge (iiiniii ii Deo didicimut Orationem, > > xi >
veniat ibi, nempc ad illa verBa Perquem omnxa, Do :
\ /'//<.'/. -.',>.-. //</,<., id <-!. tacerdo > >l>-
iiuiic. temper bona creas, etc, uL ex Bequentibus rii Sancta sanclit. Idem eliam co ligere licei rx bis
liquel Georgii Codini verbis, libro de «ifli.-ii, aulae Con-
980. Sublevans calicem in conspectu Domini. Juxta Btantinopolitanss Rursumque ad anabathrum
: < >

antiquum morem diaconus primariu seu archidia- , tedet imperator, uvmttujuvos ftovov b n tf '/>-// j^-tzi.
conus, cum dixerit pontifex baec vcrba, per iptum, tov aylov vvfiSoXov, /'/< h -'. xov II M EP HMiiN EH
et cinn ipso, levabal calicem, cl tencbal eum exal- TOIZ OTPANOI2 ~poi-.j/j,. />< -.> -i, '>'/'•>':.<. -oj Stuno-
tans coram ponlifice, ut videre est in primo Ordine rtxou xai ikytov eruuaro(, r«vouiv>j< di ->,-. /j',, -.',,-., 1-.

Romano : Curndixerit Per quem bssc omnia, l)o- etc. Id csi : Exsurgent tolum >>< lectione Symboti, et
minc, erigit se archidiaconussolus; etcum dixerit Per
Oratione Dominica, et in elevatione dominici et in
ipsum et cum ipso, levat cum
calicem per Facla autem elevatione, $i ad
offertorio taneti corporis.
ansas, et munionem i>iir/ii»s »<,» est imperator, tedet >>< throno
tenet exaltans illum juxtapontificem. Ila in
3 et 40rdinibus, ctim dixerit Per quem omnia, Do- tuo usque ad finem tanctoe Uturgia ti autem parattu ;

mine, surgil archidiaconut tolus; cum dixerit Per ett, aavocint iptum duo diaconi, <i»<,s ante diceba-
ipsum ct.cum ipso, levat archidiaconus cum offertorio p mus, ingrediturque cum eft in altare sii»ri»i». lh-
calicem per ansas, elc. Captera viite infra in nolis ad ctenus Codinus, ubinotaprimo hic elcvationem cor-
riluni celebrandse MissseJoannisAbrincatensis.Nunc poris Chrisli noininari post Qrationem Dominicam ;

vero in Ecclesia Latina simulatque panis el vinum
consecrata sunl, levantur in allum, uL a populo cir-
cumastanlc adorentur; quem ritum non puto adeo
esse anliquum, cum in nostris Sacramentariis mss.
et excusis, et apud Pamelium, nihil simile reperire
sit, quemadmodum nec in veteribus Ordinibus Ro-
manis,ncc apud Alcuinum, Amalarium, Walfridum,
secundo simul atrpie elevatum est corpus Christi,
imperatorcni (si ad commuiiioncm paratus est) a
duobus diaconis acccrsitum in aitare Banctumad sa-
cram communionem ingredi. Eamdem consuetudi-
nem in sua lilurgiaimitanturyEtbiopes. Siquidemsa-
ccrdolccL populo mox communicaturis diaconut dixit
Inspiciamus. Sacerdos Sanctum datc sanctis. Po- :

et Rabanum, quiordincin Ylissae enucleate persecuti pulut dicil UnusPatersanctus, unus Filius sanctus, :

sunl ncque apud Micrologum, qui in cadem mate-

; unus est Spirilus sanctus. Sacerdos dicit Dominus :

ria egregiam operam navavil, quod luce meridiana vobiscum. Populus Et cum spiritu tuo. Sar- :

clarius est ex cap. 15 libri quem ille scripsiLde ec- elevans Sacramentum tlicit alta voce : Dominc Jesu
clesiasticis Observationibus Deinde panis in manus Christe, miserere noslri. Slatimque sacerdos et po-
:

accipitur, et antequam reponatw in allari, benedici- pulus communicant. Estque unica in illa Missa cor-
tur item el calix elevatus ante depositionem benedi-
; poris Christi elevalio, quemadmoduin in liturgiis ci-
cilur. Nam et ii>se Dominus in Evangelio utrumqueie- tatis. Id eliam videre est in Vita sancti Basilii au-
gitur benedixisse, antequam dimitteret emanibus. kc- clore Ampbilocbio Et post finem Oralionum exalta- :

cepta cnim in manibus benedixit, postea discipulis n vil panem prolixe orans et dicent: Attende, Domine
dedit, Item, ubi dicitur Hostiam puram, Hostiam "" Jesu Chrisle, de sancto habitaculo tuo, etc, ut in
:

sanctam, Hoec ille qui sane hunc ritum, si cjus ;

liturgiis ejusdem sancti Basilii, et sancti Chrysoslo-
tempore viguissel, nunquam praetermisisset, qui po- mi, in quibus hcec Oratio dicitur paulo ante heec
stea elevalionis corporisquac fil simul cumcalice,an- verba Sa ncta sanctis, posl Oralionem Dcminicam.
tequamOralioDominicareciLclur, menlionem facit Quidam tamen duas olim fuisse elevationes existi- :

Et cum dicimus Per omniassecula saeculorum, corpus mant, priorein qu;e etiam fiebat a sacerdote statim
cum calice levamus. Idcm clarius palebit ex cap. 23 post consecrationemjuxtaritumhodiernum; alteram
ejusdem aucloris. Excipienda est Missa Mozaraba de qua supra dictum est idque suadere conantur ;

(si tamen es nihil additum fuerit) in qua duplex ha- ex his sancti Dionysii verbis, cap. 3 ecclesiasl. Hie-
betur Hosliae elevatio, prima slatim posl consecra- rarchise Kai ra? Eepa? fleouoyta? o izp').p/?,z \jp.vfiaa.c„
:

tionem, allera subsequitur ligec verba fidem quam : iepovpyel Ta ^ziora-ru, xai ii~6 oIvj ocysi ra uuvqueva
corde credimus, ore dicamus. Graeci et caeteri Orien- Tty.rojv i-owv — poY.ziu.hu> j otjuSoXwv xat :i; or,>pz'/z t«Sv
tales attollunl corpus Ghrisli post Orationem Domi- QeovpyiSr» j-oozizv.z. zi^ xotvuvtav auT&iv tepav avro: -z
nicam, aliasque preces, communione sfatim subse- ip/z-'j<.. II esL Ubi sacerdos sacra Dci opera ceci-
:

cutura. ut monifestum est ex liturgia sancli Jacobi: nitet collaudavit, consecrat mysleria, sub aspeclum
Diaconus cum timore Dei : Atiendamus, 6 izoz-J: utJ/wv quae celebrala ila sunt, duciL per sacrosancLa pro-
to o*woov ).e'yet y.xV eauTOv "kyte. etc. id esl, sacerdos posita symbola, ostensisque divinse operalionis mu-
elevans donumdicit apud seSancte, etc. Et ex litur- neribus ad divinam eorum communionem tum ipse-
gia sancti Joanis Chrysoslomi Cum autem diaconus :
T
, met accedil. Nam illa inLelligenda sunt de illa osten-
videritsacerdotemextendentem manus, et tangentem sione qute, ut diximus, ficbat paulo ante commu-
sanctum panem, msos ro iroirjaou njv tywjw, exy&jvet, nionem, ut suis verbis sanclus Dionysius innuit, et
IIp6a"y&>uev xtxi iepz-J:,est, ad Ta txyvx rol; ayioiq, id optime declaral in scholiis sanclus Maximus Kai :

faciendam elevationem, clamat Attendamus et sacer- ; ii-' oJ/tv.] May\).ov -b-.z euevov xexaiuuueva r« Seta ooipa

dos, Sancla sanctis. Haec enim omnia ibi sequuntur ew; xatpou -f,z fcyitxc, uefa^ipew?, xat rouro orjol pter
Orationem Dominicam et nonnullas preces ex sanc- okiytx. *R royz v./.pt.^z^ 6~i xou^t^uv 6 izpv.-/r,: ro-j
to AnastasioSinaila,Orat. de sanclaSynaxi.qui post- txyiov txoroy, zozly.-j-j rijv euXoyiav, XeSwv. Ta ayta rol:
quam menLionem fecil Orationis Dominicae subjun- txyioic,. Id esl Etsub aspectum. ] Magis lunc divina
:

giV.Hasc dicamus (videlicet dimitte nobis debitaMcutet donamancbantobtecta usqueadlempus sancta? sum-
nos, etc ) Hxc quotidieprecemur,dum tremendae syna- ptionis, uti paulo post declaraL. Certe manifestum
xi. assistimus quod cot/noscens sacerdos post consecra- est quod attollens pontifex sanctum panem, osten-
tionem sacrificii illius incruenti, avuipoi tov aprov debat Renediclionem. dicens SancLa sanclis. Idque
tv5; ?«'/;?, Y.u.i tt>x<ti-j avTOv e7U<?eixvuet. EiTa ywv-t $ix- juxla lilurgias sanctorum Jacobi. Rasilii ct Chryso-
v.o-joi, /jj.i Ei panem vitae in
Xryei, ]\poo-/>,yj.z\>. Id esl : slomi, aliasque Graecorum in quibus boec statim post
nllinn elevat, et ipsumomnibus ostenilit. Deinde excla- consccrationem Hostiae clevatio non reperitur ;etin
mat diaconus, et dicit Attendamus. Quod ex soquen- textu sancti Dionysii objecto esl unica elevalio quaB ;

tibus vcrbis confirmatur E ' T0( *nu.yei 6 tepsii? :

566 si consecrationem sequitur, id fit quia sanctus Dio>

")-iyei, Ta ayia toi? aytot;. Id

Su8i»6, X*i est Deindc : nysius omisil ea qune inter consecrationem ct cla-
stalim subjungit sacerdos et dicit Sancta sanctis. : tionem interjacent, quae videre est in liturgiis, ct in
o3 tN S.
ucloribus citatis.Saccrdos autem attollens Ilostiam
;r 567 cum ea m
aeresignum crucis faciebat, ut
ocet sanctns Germanus patriarcha Constantinopo-
tanus in Tbeoria mystica Elatio aulem inallum :
merandi corporis reprxsentat crucis etationem, et
\ortem inea, ct ipsam resurrectionem T6 <?k 0-]/wo-ai
»v lipita tov apTov, xat tuttov azaupou rpis 7rotvjo-at Bv rw
£ot airy. ~.oj rtatov xai £wo7roto J aorou, touto atvtr-
-
irat Id est Quod auteni sacerdos panem attollit, et
: mumpost einscoporum sermones catednimenorum Ora-
ifjnum erueis ter facil in aere etun venerando et vivi-
cante pane. hoc significul. Exaltalionis Hostiua in
lissa menlio lit in 5 responsione synodi Constanti-
opoblanae sub Mcolao patriarcba.
981. Vel nomina vivorum. Ut in Groecorum litur-
iis et catecbesi sancti Cyilli supra citata, ubi
onsecrationem commemoratio
Liorum simul.
'.KS-2. Dicat diuconus, etc. Diaconi partes sunt mo-
ere populum ante communionem, ut se bumiliet,
ivc inclinet ad Henediclionem episcopalem perci-
iendam, ut clarum est ex bomil 34 sancti Ctisarii
irelatensis: Et illut similiter admoneo, fratrcscha-
issimi, quotiescunquc diaconus clamaverit ut vos ad
ten 'dictionem inctinare debeatis, corpora tl capila fi-
leliter inclinetis. Etsubfinem : Et quolicscunque dia-
onus clamaverit, ut aut in Oratione genua /lertcre,
\ut Benedxctioni tnclinare cauita debeatis, bedienter
t jtdelitet cum vera humilitale faciatis. In Ordine
lomano id ab archidiacono.
fit
9«3. Humiliate vos ad Henedictionem. Ita in Or-
line Romano, et in h issa Mozaraba. Vide supra
[uae de bis Benedictionibus episcopabbus a nobis ob-
ervata sunt. Earum usus adhuc
lcclesiis.
984 Benedicat vos, etc. Hanc Benedictionem
cgram non exscripsi, quia supra
litate pascbali libri Sacramentorum.
985 Pax D anini sit semper vobiscum. Olim boc
oco dicebalur, pax vobiscum, ut liquet ex sanclo
mguslino, serm. de diversis83 Ecce ubi est peracta
anctificatio, dicimus Oralion m Dominicam. quam
icccpistis el reddidistis. Post ipsam dicitur Pax vo-
nscum ct osculanlur se Chrisliani in osculo sancto.
; decreta. Vult ergo Timotheus expelli catechumenos
9-G. lnterim osculetur Archidiaconum et cwteros.
>taiim communicaturus ponlifex dat pacis osculum
uxta rilum Ecclesiae Romanas. seu Lalinrc, si Hi-
ipanum exceperis antiquum, de quo Innocentius
>apa 1, epist. ad Decentium Eugubinum episcopum
Paccm modo asseris ante confecta mysteria quosdam
yopulis imperare, vel sibi inter se sucerdotes tradere,
uin post omnia quse aperire non debeo pax sit neces-
b> io indicenda, pcr quam constet populum ad omnia
\use in unjstcriis uguntur, atque in Ecclesia celebran-
lur, prwbuisse consensum, et finita esse pacis osculo
iemonstratur. Hinc capiendus est Terlullianus, lib.
ie Oratione subfinem Aliajam consuetudoinvalu.it :
: guinis, juxta id quodstaluitur can. 17 concilii primi
iejunantes habila Oratione cum fratribus subtrahunt
jsculum pacis, quod est signaculum Oralionis. Quem.
locum mire illustrant verbalnnocentii papae. Confir-
matur auctontate sancti Augustini, sermone 83, de
Diversis Ecce ubi est peracta sanclificatio, dicimus
: vocabulum, consecratio, non significat praecedentem.
Orationem Dominicam, quam accepistis et reddidistis
Post ipsam dicitur Pax vobiscum, et osculantur se
Chrisliani in osculo sanclo, quod est signumpacis, etc.
Et lib. n adversus litteras Petiliani, cap. 23 Cui
paas osculum inter sacramenta copulabatis, in cujus
tnanibus Eucharistiam ponebath, cui vicissim danti
persigebatis. Alio rilu Gra:ci uluntur nam apud eos
ubi manus abluta? fuerint, daturosculum pacis ante
Pra-fationem. etmysticas preces. et consecrationem,
ut clarumest exsaucto Cyrillo Hierosolymitano, ca-
tecb. 5 mystag. EtTa |3oa 6 «hxxovo;, 'AMjjaovs ~ar.o\a-
°:t£,MJrj.o-j; ao~r.a'~wj.iha. Id est Deinde clamat
iiaconus, Invicem ampeictimini, invicem oscule-
nur, etc. 568
Explicato osculi myterio subjungit
Postea clamat sacerdos Sursum corda, etc. Ex sancto
3ionysio, libro de coelesti Hierarchia, cap. 3, xal
Patrol. lxxvih
GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM N0T4L. 554
A affsacaugv&ni aA),vj).ou$ ajravruv, ctc. , id est Et cum :
seomnes osculati fuerint, mystica sacrorum volumi-
num recitalio peragilur. Ex sancto Justino martyre.
Apologia 2 pro Christianis, a)Jvj),ou; yt)vjaaTt ao*oTra-
£ou.sfla, id est, invicem nos osculamur. Deinde subjun-
: git quomodo offerlur pontifici panis et poculum aquae
et vini ad consecralionem. Id etiam constat ex con-
cilio Laodiceno, can. 19 : Quod oportet seorsum pri-
tiouem peragi, ; et postquam exierit catechumeni, eorum
quipoenitentiam agunl fieriOrationem, et cunifub ma-
num accesserint (id est, cum manus eis ab episcopo
fuerint impositae) et secesserint, fidelium preces sic
fieri,unam quidem, scilicelprimam, silentio, secundam
post autemet tertiamallavoceimpleri, itfg outw rvjvEipvjvrjv
fit vivorum et mor- oiSoaBai, id est deinde, pacem dari. Et paulo post,
xai 0'j t w rflv aytav Trpoo-Qopav Itii-.iXilo-Bai, id est, et
sic sanctam oblationem peragi. Ex sancto Joanne
Chrysoslomo, hornil. 18, in II Epist. Pauli ad Co-
g rinthios, ubi, enarratis Orationibus quee dicuntur
pro arreptitiis, pcenitentibus et aliis, qui non com-
municant subjungit "Orav stpvjvv;? 7ra).tv a£Ta).a ag«-
:
(
vstv, xai aeraoto^ovat Sit), Travrs? optotw; ao-7ra?6u£9a.
Id est : Ad haeccum pax danda vicissimque acci-
pienda est, omnes eeque nos invicem osculamur.
Tandem addit ponliiiccm bene precari populo, et
populum vicissim pontifici, cum ei respondet. Et
cum Spirilu tuo, et ponlifici gratias agenti assen-
tiri populum respondentem digne et juste fieri et ;
tum demum pontificem gratiarum actionem, id est
Pryefationem auspicari. Huc spectant illa Timothei
patriarchae Alexandrini, responsione ad interroga-
viget in quibusdam tionem 8 : 'Ev 3'e tvj avayopa 6 6"taxovo? 7rpwo"ywv£t Trpo
tov UGTza.o-u.o'j, Ot axotvwvcroi, nrspmxr-iio-aTZ. Id est :
in- In oblatione diaconus anle salutationem clamat Qui :
habetur in solem- non communicatis abite. Ubi nota, cum sacris arcen-
tur calecbumeni ante salutationem, id est osculum
pacis, facile concludi ejusmodi salutationem apud
Grapcos fieri ante divinorum mystenorum consecra-
P
: tionem nam si ea peracta fieret, ut apud nos, pos-
;
sentexpelli catecbumeni ante salutationem, qui ta-
: men interfuissent consecrationi contra Ecclesiae
antesalutationem,quiaillacompletase quamprimum
sacerdos ad mysteriorum sanctificationem accingit
et praeparat. Grsecorum ritum ohm secuta est anti-
qua Hispaniae Ecclesia, ut clarum est ex sancto Isi-
doro, lib. i de Offic. eccl., cap. 15. Ubi quartam
Orationem scribit dici pro osculo pacis, quam se-
quitur quinta, qua ex illius textu est Oblatio et
Praefatio.
987. Haec sacrosancta commistio, etc. In Missali
Romano, et apud Micrologum, cap. 23, additur ct
consecratio. In missa Illyrici, in secunda precatione
legitur Fiat commistio et consecratio corporis et san-
:
Arausicani : Et calix offerendus est, et admistione
Eucharistix est consecrandus, quod de quadam ex-
D teriori consecratione inlelligendum est, cum antea
consecratus fuerit per verba Christi. Quare hoc
consecrationem per verba Christi factam, ut quidam
maleexplicant. Haec commistio corporis et sanguinis
habetur etiam in liturgia sancti Jacobi, et in concilio
: Tol. iv, can. 17 conjuntionem panis et calicis, etc.
:
988. Fiat omnibus sumentibus, etc. Aliter in Mis-
sali Romano.
; 989. Communiccnt se. T6 se redundat.
990. Eoque communicato, dicat Orationes has. In
Wissali Romano hae duae priores Orationes prsemit-
tuntur communioni, etin quibusdam variant.
991. Et episcopus communiccl presbytcros, etc.
: 568^pi sco P us P orr 'D^ COIT" numonern J uxtamoreirl
antiquum, ut videre est apud Terlullianum, lib. de
: Corona militis Eucharistise sacramentum. el in tem-
:
pore victus, et in omnibus mandatum a Domino etiam
antelucanis ccetibus, nec de aliorum manu quam deprui'
13

5*5 5* IN S. GREGORII LIimiJM SACRAMENTORUM NOTiE.
sidentium sumimui. Quae coDsuetudo non fnii imi vr-r-
salis, si quidem aHate sancti Justini martyris, quae
superior est TertuIIiani, diaconi Qdclibu corpus et
Banguioem Domini pprrigebanl, utconstat ex illius
Apologia '2 ppo Christianis, Ot xK^oOur-ot y/o' ufo
SlU/.QVOl SlOOWTl i/.'J"J-',t TGJV T.'J.'i'l/T<»/ iJ-.-'/).'/. lJii:/ KjrA
tou cuyaotffTijOfVTOj apvov x.c/.t oZvou xatuoaro;. 10
II qui apud rida diaconi appellantur omnibus astan
tibus panein ct vinuin ct aquam consecrata porri-
gunt. Dc porrectione calicis a diaconoinsignisexstat
locus apud sanctum Cyprianuin, Bpistolade tapsis
L76i fero so/emnibus aaimpletis calieem diaconus of-
ferre prxsentibus civpit, et accipientibus caeleris locus
cjus advenit, jaciem suam parvulti instinctu divince
Majestatis uvcrtcre,os labiis oblurantibus premere, cn-
licem recusare, Perslitit tamen diaconus et reluctanti
licet, dc sacramentocalicis. infudit. Sedneque id pro-
hibuit concilium Nicaonum i, can. 18, sed abrogat
tantum pravam illam consuetudinem quorumdam lo-
corum in quibus diaconi presbyteris Eucharistiam
porribegant, cum absurdum sit ut bi qui non oflfe-
runt iis quiofferunt Euchnrisliam porrigant. In con-
cil. Carth. iv. can. 38, prohibetur diacono Kuchari-
stiam populo crogare praesenle presbylero, nisi ne-
cessitate id facere jubeatur.
992. Sicco sacrificio. Id est, corpore Christi sepa-
ratim a sanguine dalo.
993. Misto tamen sacrificio. Id est, corpore Christi
sanguini ejus immisto. Etenim quondam multis in
locis mosinoleverat ut corpusChristi in sacro san-
guine tinctum daretur, quod patetex multisdecretis
diversis temporibus ad liunc morem antiquandum
factis, Juliipapae I, apud Ivonem Carnotensem,part.
li decreti, cap. 85 Illud qnod pro complemento com-
: formulaa, Ite in parc, Proce lamus in pace, In pacc
munionis quidam intinctam tradunt Eucharistiam po-
pulis, non hoc prolatum ex Evangclio teslimonium re-
peerrunl, ubi apostolis corpus et sanguinem suum
Dominns commendavit Seorsum
. enim panis et calicis
commendatio commemoratur. Concilii Bracarensis iii
can. 1 id etiam prohibetur, quia, ut ibi notatur,
Christus seorsum corpus et sanguinem suum dedit
apostolis ; et concilii Claromontani ab Urbano II ce-
lebrati, apud Ordericum Vitalem, lib. ix Hist, eccl.,
ad annum 1093, cum statuitur ut corpus domini-
cum etsanguissingulatim sumalur, inhuncmodum
Corpus dominicum et sanguis dominicus singulatim
accipiatur. Et hic canon, prout sic ab Orderico re-
fertur, clarus est, nec ullam patitur difficultatem.
Sed facessit negotium prout refertur a doctissimo
Baronio, in Eccl. Annal., tom. II, ex schedis An-
tonii Augustini episcopi Tarraconensis, hoc modo
Ne quis communicet de attari, nisi corpus separatim,
et sanguinem similiter sumat, nisi per necessitatem
et cautelam. Quse quidem postrema verba, nisi per
necessitatemet caute/am, non exstant apud Orderi-
cumVitalem, quae lamen nihil aliud sonant quam
quod species commistae simul dari possint, si inter
veniat aliqua necessitas aut cautela qualis est cum
; jj Codice Ratoldi, qua? scripta est aliquot annos
populus in Missa solemni communicat, ne proe mul-
titudine sanguis effundalur, ut videreestiu antiquo
ritu Missae cclebranda; Joannis Abrincatensis episco-
pi Excepto populo, quem intinclo ptrne, non auctori-
: corum rege, quamvis non inficias ierim multa esse
tate, sed summa necessitate timoris sangmnis Christi
effusionis, permittitur communicare Qualis est etiam
. tem. Secundo, ut praeferat Missam a se editam Missae
in eis eegrotis quos vires omnino deficiunt, qui cor
pus Domini vix prae imbecillitate sumere possunt,
nec sacrum calicem sine effusionis periculo tunc
ejusmodi languentibus juxta concilii menlem cor-
pus Domini in sanguine dominico intinctum ia co-
chleari dari posset, ut facile illud sorbere possent,
utvidere est in visitatione infirmorum Codicis ms.
monasterii sancti Rem. Rhemis fundati ;,nam ibi
570 curn P ost unctionem communicat infirmus,
quem morbi non ad tanlam virium imbecilhta-
vis
tem adduxit, dicitur utraque formula Corpus Do- : laris seu Introitus, seu Epistolae, et similium, quod
* De hac Missacousuledoctissimum Mabillonium,
:
586
.
A wwi noslriJi u Chn ti custodial tt m vitam aternam.
Sanguini, Domini n< redimat te in •>
i ti iii ;rin i,n iti
. ,
qusedislinclam sumplioncuj indicanl
ii d ii in communicnl infirmus, qui ingravai
t
. unica lanlum formula recitatur in bunc modiim :
Corpus ei sanguis Domini nosiri Jesu
animam tuam in vitam selemam, quia corpns Domini
in sacro sanguinc linclum incocnleari inOrmopor-
rigilur.
994. Communio Pascha itnstrurn. Psal. D
:
: probasti me, etc. In hac communione sunt Antipho-
na et Psalmus quae canuntur. Tempore communio-
nis olim cantabatur Psalmus, ut clarum cst cx san-
cto Augusiino. lib. n Relraclationum, cap. II Ut
hymni ad altare dicerentur de Psalmorum libro, sive
ante OblatiOnem, s/vecum di tribu retur populo quod
fuisset oblatum, ctc. Grseci^ clericis coinmunii
cumrefcruni muscaria. seu flabella. discos, calices,
vasa sacra, quidam psallere cceperunt, qui-
et alia
B bus repositis, cani coeplus cst ultimus rersus, toiJ
xotvuvtxov deinde rpowaptov, seu versiculus, itkr,pw-
Bvjtw 7o Ttoua r,u.',t/ edviattti, Kvptt] etc. id cst : :
Impleatur os noslrum laude, Domine, ut psallamus
gloriam luam, quia dignatuses nos sanctorum my-
steriorum parlicipes fieri. Scrva nos in sanclificalio-
ne lota die mcditanles justitiam tuam. Alleluia,
idque oljiTi|)iade 35I, mense Maio, indictione 12,
auctore Sergio patriarcha Constinopolilano, ul re-
fert Crhonicon Alexandrinum. Scd hoc non appa-
retin hodiernis liturgiis,nisiquod troparium imptea-
tur in lilurgia snncti Joannis Chrysostomi canitur,
cum deferuntur sancta inpropositiooem.
995. Ite Missaest. In liturgiisGr&corum sunt alire
Christi enmus, qme pronunlianlur etiam a Diacono.
99G. Placeat libi,stntcta Innitas, ctc. Haec Oratio
exslat etiam in Missa Codicis ms. Tiliani, et Missa
Ulyrici, quae in paucis variant.
fj 997. Incrptt ordo poiUificis. etc. Hanc secundam
Missam seu polius ordinem Missae adjecimusex Cod.
ms. Tiliano toties a nobis supracitalo. Quamvis su-
perior Missa ex CodiceRatoldi nbbalis producta vi-
deatur antiquior, quia tamen multa sunt in ea me-
morabilia et scilu digna,piaculum existimavi si eam
: praetermitterem, maxime cum sil quam simillima
a
Missa antiqua? a Matthia lllyrico vero Luth-ranaB
sectaa ex Bibliotheca Palatina editse, ut ex ulriusque
collatione quam in his observationibus subjiciemus
clarum erit, si prius quibusdam objectis ab Illyrico
in suapr;efatione, quibusMissam Romanam vellicat,
: responderimus.
Primo ille suae Missa? antiquitalem ad tempora
snncti Gregorii I revocat, dicitque illius getate, vel
aliquot post annis in Ecclesia fuisse usitatam. Quod
niibi sane persuadere non possum, tum quia multa
sunt iu ea, qua3 longe post sanctum Gregorium in-
stituta sunt. quse non exstant Missa superiori ex m
ante
anoum 986, quae tamen rcperire est in Missa Tiliani
Codicis, qui multis annis post Codicem Batoldi
scriptus est, regnante videlicel Henricoprimo Fran-
in Missa ab Illyrico edita quae redoleant antiquita-
Romanae, dicit olim unicam fuisse celebrandae Mis-
sae rationem, quemadmodum apudGryecos, etsuam
;
ita esse compositam ut sit pro omni necessilate, nec
olim fuisse Missas de snnctis et festis. Sed hujus
sententiae falsitatem ex ipsa Missa Illyriciana con*
vincere licet, in qua introitus, Epistola, Graduale,
57 1 Evangelium, Offerlorium, Secreta, Praefalio,
Communio, et Postcommunio, non speciatim etpar-
ticulatim, sed tnntum generalim nominaotur sine
ulla specificatione aut assignatione alicujus parlicu-
lib. l Liturg, Gallic, cap, 3.
557 IN S. GREGORIl LIBRUM SAGRAMENtORUM NOt^E. 558
confirmant haec ejusdem Missfe verba Finita angc- A :
Psalmorum liic moilulatcr et phonascus

lica laude, Missalem dicai Orationem sacerdos deinae,

Antc altarin, lratre gratulante,
Instrnctas docuit souare classes.
lectio recitetur. Ubi Missalis Oratio nulla essepotest,
Hic soleinnibu^ annuis paravit.
quam qiue hymnum angclicum sequitur. Quae cum Quae quo tumporc lecta convenirent.
ita sint, quare milius Introitus, Kpistola, Evange-
lium. etc, particulariter assignantur ? Quarecum tot Etex epistola 2 Vigilii papac Ordinem quoque pre-
:

Orationes, seu Apologia* in illa Missa integrae repe-
riantur, nulla Oratio Missalis, nulla Secreta, Oralio
postcommunionem ibi descripta appareat? Nulla sa-
neliorumreddi potest ralio, quam varietas festorum,'
et solemnitas sanctorum, quao pro sui diversitale
diversas poslulant Orationes Missales, Kpistolas,
Evangelia, Secretas, et similia testo aut solemnilati
sancti convenienlia, quae si omnia in ordine Missae
collocarentur, multis confusionum labyrinthis cele-
brans involveretur qui ut vitentur, ordo Missae quo-
;
tidianus seorsum ponitur (ut videre est in Missa
Illyriciana. cujus litulus est hnjusmodi Incipit ordo
: nica precis. Si specteraus horas canonicas, in cis
cum in celebritate Missarum nullo nos tempore, nulla
habere divisum, sed semper eo-
feslivitate significamus
dem tenore oblata Deo munera consecrare. Quoties
vero Paschalis Domini, vel Pentecostes, et Epiphanice,
sanclorumque Dei fuerit agenda festivitas, singula ca-
pitula diebus apta conjungimus, quibus commemora-
tionem sanctx solemnitatis, aut eorum faciamus quo-
rum natalitia celebramus ; cxtera vero ordine consuelo
prosequimur. Ubi ordo precum est ratio celebrandoe
Missee, non canon Missae, ut ex citato textu clarum ;
qui canon subsequenter dicitur ibidem textus cano-
1

sacramentnruin. et finis. E.rplicit ordo de ojficio Mis- etiam varietatem pro diversilate solemnitatum et
sw). Ceetera vero pro varietnte festorum et tempo- B festorum videre licet ; nam supradictus Musaeus, ut
rum pulchro ordine disponuntur, ut usu venire solet refert Gennadius Excerpsit ex sanctis Scripturis le-
:

in libris Sacramentoruin et Missalibus. Quasi vero
apostoli, et veteres illi pontifiees, qui nobis sancti-
monia et eruditione prfeluxerunt, festa Natalis Do-
mini. Epiphaniorum, Paschae, et Pentecostes cele-
ctiones lotius anni festivis aptas diebus, responsoria,
etiam Psalmorum capitula tempori et lectionibus con-
gruentia. Id manifestum est etiam ex regula sancti
Benedicti, cap. 14 In sanctorum festivitatibus, vel
:

bravcrint, praetermissa commemoralionc tanlorum omnibus solemnitatibus, sicut diximus Dominico die,
benefii-.iorum. qua? nobis Deus optimus maximusillis agendumest, excepto quod Psalmi aut Anliphonw, vel
diebus imperlivil, cum maximein eorumrecordatio- lecliones ad ipsum diempertinentes dicantur.
nemet grati animi proptereain Ueum significationem Nec valet quod dicit Ulyricus Gra?cos hodie etiam
instituta sint non secus ac olim Deus festa Paschae,
: habere unicam Missae formam. Nam etsi liturgiae
Pentecostes, Tat)ernaculorum etsimiliaJudaeisobser- Gnecorum quas nunc habemus sint veluti quaedam
vareprrpcepit, utpreeclarenotatsanctuslsidorus Pelu- Missse communes, tamen in eorum Euchologio aliis-
siota, lib. ii, epist. 116 Mr, ayvoao^fForteleg. ayvostrJV]
: que eorum ritualibus diversfe Missae pro festorum,
solemnitatum et temporum diversilate reperiuntur.
07i 6 0i6; rat; ioo-ccl; xat i-c/./.xi. xat vvv gyxxre<fi)o*s tgjv
l l
Tandem Codex ms. unde suam Missam exscripsit
fuepys<Ti&» ra j7:ou.-jr 'j.</~v. tva oi -u-jr,yjoi~o-j7z;, evotv-
Xov zr.-j TOVTWV 'j.jr,xr,j tjrvno^ \ih zi; uzdr,v, odX zi; Illyricus, non est adeo antiquus, siquidem ter in ea
tiyu.pi-j-ia.-j, xai -y;v uptrr,-/ rpii-ocjro Id est
. Illud repetitur litlera N., quae vulgo ponitur Joco nominis
:

aulem ne ignores, Oeum beneticiorum suorum com-
memorationem festis et olim et nunc astrmxisse, ut ™ num post Christum natum millesimum.Nam in anti-
qui festos dies celebrant auribus suis memoriam in-
sonantem habentes.nonad temulentiam, sed ad gra-
tiarum actionem se convertant. Antiqua praxis nota
est ex sancto Augustino, prologo in I Epist. Joan.
Metninit sunctitas vestra Evangelium secundum Joan-
nem ex ordine lectionum nos solere tractare ; sed quia
nunc interposita est solemnitas sanctorum dierum, qui-
bus certas ex Evangelio lecttones oportet in Ecclesia
recitari, qux ita sunt annuce, ut alix esse non possint,
ordo ille quem susoeperamus necessitate paululum in-
termissus est, non omissus. Traclalu 9 in Epistolam
proprii, cum ejusmodi figura coeperit paulo ante an-
quioribus Codicibus mss., pro hac littera N., ponilur
haec nota ///., cum transversa linea, utvidere est in
antiquissimisnostris librisSacramentorum mss. san-
cti Eligii, Rhemensi et Hodradi, quemadmodum et
in formulis Marculphi, et in quibusdam aliis libris
modo excusis, qui ex vetustissimis Codicibus mss.
excusi sunt.
Dicit et am Illyricus anle Caroli Magni eetatem
Missas pro defunctis in usu non fuisse ; sed facile
convincitur * ex concilii Vasensisn, can'. 43, in quo
conlrarium apparet In omnibusMississeu Malutinis,
:

Joannis Intercesserunt ut intenrritteremus textum hu-

: seu in quadragesimalibus, sive in illis qux prodefunc-
jus epistolse quaedam prodiebus festis solemnia lectio- ctorum commemoratione fiunt, semper Sanctus San-
num, qux non potuerunt nisi legi,etivsa tractari. Et
, clus, Sanctus, eo ordine quomodo ad Missas publicas
serm. 144, de Tempore liesurrectto Domini nostri
: dicilur, dici debeat. In Conc. Brac. i, can. 16 Sed :

Jesu Christi hodie recitataest. sed de allero libro Evan- secundum sexlam Priscilliani, festivitatem ipsius diei
gelii, qui est secundum Lucain ; primo enim lecla est (Feriae 5 in ccena Domini) ab hora terlia per Missas
secundum Matlhwum, hesterna autem die secundum defunctorum, soluto jejunio, colit, anathema sit. Ibi
Marcurn, hodie secundum Lucam. Sic habet ordo enim prohibetur feria 5 inceena Domini, hora tertia
evangelistarum ; sicut enim passio ipsius ex omnibus " soluto jejunio Missas defunctorum celebrare quod ;

evangelistis conscnpta est, sic dies isli septem vel octo
durant spatium, ut secundum omnes cvangelistas re-
surrcctio rccitetur. Passio autem, quia uno die legi-
tur, non solet legi, nisi secundum Matthwum. Volue-
ram aliquando ut per singulos annos secundum omncs
evangehstas etiam passio legeretur. Factum est ; non
audierunt homines quod consueverunt, et lurbati sunt.
signum est illo die post nonam non soluto jejunio
potuisse celebrari. Et in conc. Bracarensi n can.
10, ubi staluitur ne quis Missas mortuorum' etiani
post acceptum merum et oblationem audeat conse-
crare, ut a jejunis Missae celebrentur.
Necinterrogatio sancliBonifacii, quam objicit Illy-
ricus, nostran sententiae obesse potest nam interro- ;

Ex Gennadio, catalogo de illustribus viris, de Mu- gatio sancti Bonifacii est tantum de oblationibus pro
•

saeo Massiliensis Ecclesise presbylrro Composuit

: defunctis in Missa, non de Missis defunctorum, qua-
Sacramentorum egregium et non parvum volumen, les nunc celebramus. Quod objinit lllyncus, decom-
per membra quidem pro opportunilate officiorum et munione et oblationibus, non facit" suam Missam
temporum, pro leclionum textu Fsalmorumque serie 573
aliis antiquiorem, cum isla etiam habeantur
et decantatione disrrelum. Ex Sidonio, lib. iv, 572
in Missa Codicis Tiliani. qui scriplus est tempore
epist. 11, de Claudiano Mamerti episcopi Viennensis Henrici I, Francorum regis, ut dictum est.
Patre 998. Quando lavat manus. Haec lotio manuum

' In vet. Sacram. Gallic. ex Codice Bobiensi anle functis, ut videre est Musei Italici tomo I, pag. 384
annos mille descripto plures exstant Missee pro de- etsequentibus.
 . :

GREGORII LIBRUM SACitAMENTOHUM NOTyR.

r
y. ;<) 1N S. 560
exatat etiam in Miaaa ab nijricoedita cum eadem A Domine, omnia peccata na< 1 etert dicnnl I'ax
Oratione: Largire tentibmnostrit, etc. libi.
!)!»!». /'i/x/rv/ .s/- nicipit tandalia, cic. In Misaa Hly- 1011. Perlecto autem Evangelio, etc. Ii; Mtaaa IJ-
rici iinliiiiiir pontifex ornamentii pontificalibui sed ; lyrici paulo Turu allato incemo timulque
aliter :

induendi ordo diveraua eit, diversae Orationea et ;

Evangelio adsalutandum dicant !' r iatoi lermonei ;

plnra ornamenta videre est in Uisaa [llvrici, qusa Evangelii Domini, etc Deinde in eademMUsaiequi-
sunl hujuamodi, alba, cingulum, priBCinctorium, lur (JiKiinl,, inrensum offerlm
: dnant tinguli: Diri-
stola, subtile, dalmatica, casula, mappula, cbirothe- gatur oratio mca licut incenanm in conipecto tno,
cab, annuius, et nitionale. Domine. Tunc tacerdot incipiat Symbolunt, id est,
1000. Deinde cantet cuni circumstanlibus, etc. In Credo in unum Deum. Illud autem Sjmbolum est
Missa Illyrici habetur llos 1'salmos inlerim dum pa-
: GonitantinopoHlanom, quod ibi integrum ponitur.
ratur cpiscopus, circumslantes clerici cantent : (Juam In eadem Missa haec seqnuntnr Finitc Symbolo :

dilecta labernacula Bencdixisti, Domine, terram apostolorum dicit sncerdut : Dominus VobilCUm.
tuam; Inclina, Domine, aurem tuam. Loco precum Deinde Lavat manus, hanc Orationeni dicent : I.argire
sequunlur alii quatuor Psalmi. sensibus nostris, etc, ut supra in Missa Tiliana.
1001. Osculelur duos presbyteros, etc. In Missa 1012. Curn autern ornatum fueritaltare, etc. In Missa
lllyrici Deinde in eodem loco presbyteris et diaconis
: Iilyrici Cum autem ornutum fuerit altare, oniiquam
:

eum deducentibus prxheat osculum pacis. oblationes accipiat, has Oration.es humillime anle al-
1002. Incipiens per se, etc. Ita correxi. In Missa tare se flcbiliter accusans dicat : Ante oculos tuos,
Illyrici sic babetur Et dum pervenit ad altare, im
:
B Domine, etc Hanc sequunlur alia; sex Apologise ien
ponat per se Antiphonam : Introiboad altare Dei, etc, orationes, post quas in eadcm Missa lllyrici sequi-
cum Psalmo Judica me, Deus, etc, et sequuntur tur Tunc accedens ad altare, et osculando illud dicol
:

aliae preces. Oro te, Domine, omnipotens Deus, ut per merita

1003. Aufer a nobis, etc In Missa Illyrici haecOra-
tio praecedit Antiphonam Inlroibo ad altare Dei.
Post to mentibus lege mereannir
1004. Omnipotens ])eus, qui me peccatorem, etc.
In Missa Illyrici habetur quidem hfec Oratio, sed re-
citatur ad osculum altaris.
sanctorum tuorumquorum reliquiajhie continentur,
eorum intercessionibus indulgere digneris mihi om-
nia peccata mea, qui vivis et regnas, etc Nota hic
ornari altare Evangelio dicto, id est sterni linteami-
nibus, et pallis.
Iul3. Tunc convertat se, etc In Missa Illyrici :

1005. Deinde cum osculabitur Evangelium, etc In Tunc convertat sc suscipere oblationes preshyterorum
Missa Illyrici Tunc salulat Evangelium dicens : Pax
: aliorumque.
Christi, etc 1014. Et dicat unusquisque hanc Orationem. Cum
1006. Confessio saccrdotis ante altare. In Missa II- offert suam Oblationem, ut in Missa Illyrici Quando :

lyrici Post ha>c secreto dicat hanc Confessionem :

: quis oblationem in manum episcopi, vel presbyteri
Suscipe Confessionem meam, unica spes salutis : Tibi Domino Creatori meo, etc, in fine
offert, dicat
meae, etc Deinde sequuntur decem Orationes seu additur, vivorum et defunctorum. Tum sequitur, pro
Apologiae in eadem Missa, quarum decima est hu- semetipso et cuncto populo Christiano. Tibi Domino
jusmodi Deus, propitius esto mihi peccaiori, etc,
: offero Hostiam placationis, etc Pro rege et antislite
prout habetur in hac Missa Tiliana, in qua dicitur nostro, et procuncto clero, el pro omni populo Chri-
q
ante altare antequam sacerdos incipiat Missam. stiano : Tibi Domino Creatori meo offerro Hostiam
1007. Item Oratio interim, etc In Missa Illyrici placationis et laudis, etc Episcopus vero vel pres-
:

Hcec sequens Oiatio dicatur ab episcopo interim donec byter oblationes accipiens dicat /Susciye. sancta Tri-
hymnus angelicus finiatur. Sed habetur alia Oratio, nitas, hanc Oblationem, quam tibi offert famulus
seu Apologia, Deus qui juste irasceris, etc tuusN., et preesta ut in conspectum tuum tibi pla-
cens ascendat, qui vivis, etc Post acceptas Oblatio-
1008. Post Collectam usque ad Evangelium. In
nes a clero, velplebe. accipiat diaconus de manu sub-
Missa Illyrici ha?c habentur Finila angelica laude,
:
diaconi oblatam, ita dicendo : Acceptum sit omn*po-
Missalem Orationem dicat sacerdos ; deinde lectio re-
tenti Deo et omnibus sanctis ejus sacrificium tuum.
ciletur ; ct inter lectionem et Evangelium, id est tem-
Veniensque diaconus ante episcopum offerens dicat
pore Gradalis et Allcluia, et sequentia, dicat episcopus
hoc Offertorium : Suscipe, Domine, sancte Pater
has Orationes, Sed alise sunt Oraliones, et numero
hanc Oblationem, etc Et episcopus acipiensOblatio-
sexdecim, quarum nonnuila? sunt prolixae satis. Ora-
nem a diacono dicat : Acceptabilis sit omnipotenti
tio vero Missae Tiliana3 Deus, qui de indignis dignos
Deo oblata tua. Tunc puro cordc offeral bomino
:

facis, etc In Missa lllyrici rccitatur a pontifice, dum

oblatam ita dicens : Suscipe, sancte Pater, omnipo-
canitur Offertorium.
tens, seterne Deus, etc Alia: Suscipe, clementissime
1009. Cum incensum, antequam legatur Evan- Pater, Hostias placationis, etc
ium, etc In Missa Illyrici Cum incensum antequam
:
1015. Accuset se prius flebditer In Missa lllyrici .

legatur Evangeleum inthuribulum mittitur, dicat sa- supra

n Se flebiliteraccusansdicat. :

cerdos : Odore coelestis inspirationis suae, etc. Ubi **

sequitur Denedktio ejusdem : In nomineDomini nostri
575
1016. Ante conspectum divince Majestatis
tuse, etc Habetur supra in Missalllyrici quarta inter
Jesu Chrisli benedicatur incensum islud, et accepta- Apologias seu Orationes, quae ibi a sacerdote reci-
hile fiat in odorem suavitatis. tantur, cum ornatum fuerit altare, antequam obla-
574^010. Deinde inclinanti diacono dicat sacer- tiones accipiat.
dos, etc In Missa Illyrici Deinde inclinanti diacono
: 1017. Tunc puro corde offerat Domino, etc. In
se (adde, ad) Benediclionem Dei dicat : Benedictio Missa Illyrici sic habetur Istce Orationes, cum Obla- :

Dei Patris omnipotenlis, et Filii, et Spiritus sanctL tiones offeruntur ad allare, dicendce sunt ; et est ha>c
descendat super te, et aperiat Christus Dominus os prima qnotidrana generalis : Suscipe, sanctaTrinitas,
tuum, ad digne idoneeque pronuntiandum sanctum hanc Oblationem quam tibi offero in memoriam in-
Evangelium suum. Dominus Deus sit in ore tuo, etc. carnationis, nativitatis, etc.
Sed prior Benedictio dcsidenitur in Codice Tiliano. 1018. Suscipe, sancto Trin tas, etc Haec Oblatio-
Sequitur in Missa Ulyrici : Diaconus accipiendo vel nis Oralio quinta est in Missa Illyrici.
usculando Evangelium dicat : Da mibi, Domine, ser- 1019. Suscipe, sancta Trinitas, etc Secunda haec
monem rectum, et bene sonantem in os mcum, ut Oblationis Oratioprima est in Missa Illyrici.
placeant tibi verba mea, et omnibus audientibus 1020. Susripe, sancta Trinitas, etc Tertia hsec
propler nomcn sanctum tuum in vitam eelernam, Oblationis Oralio octava est Missae Illyricianae.
Amcn. Perlecto aulem Evangelio diaconus dicat : Per 1021. Anima. In Missa lllyrici legitur salute.
istos scrmones sancti Evaugelii lui indulge mihi ; 1022. Suscipe, sancta Trinitas, etc Quarta hasc
 561 1N S. GREGORll LIBRUM SACRAMENTORUM NOT\4E. 562

Oblationis Oratio decima est Missse Illyrici, quee ta-
men est pro unico defuncto.
4023. Adjungi. In Missa Illyriciana legilur coadu-
nari. Tandem in Missalllyrici post quartam Oblatio-
nis Orationem, seu offerendam sequitur Apologia
sacerdotis Sus.Mpe confessionem meam, unica spes
:
salutis me>e, etc ut supra in Missa Tiliana. Sequi-
,
tur in eadem Missalllyrici Tunc imponat oblatam
altari, et dicat Sanotifica, Domine, hanc Oblatio-
: dos ad altare fundat pro semetipso hanc Oratwnem
nem, ut nobis Unigeniti Filii tui Domini nostri Jesu
A Missa Illyrici Tunc respondealur a singulis : Susci-
piat omnipotens Deus de manibus tuis sacrificium,
et Orationes tuoe ascendant in memoriam ante Domi-
nura, ipseque te exaudiat, qui te constituit interces-
sorem pro peccatis nostris. Orent pro te sancti et
electi Dei, etc Immola Domino sacrificium laudis et
redde Altissimo vota tua. Exaudiat te Dominus
: orantem, misereatur tui, etc Tunc conversus sacer-
ante Sec?'eta Domine Jesus Christe, fides et fiducia
:

Christi corpus fiat. Deinde diaconus accipiat asubdia-
cono vinum cum aqua incalice dicens : Deus qui hu-
man» substantise dignitatem, etc.
1024. Tnnc diaconus calicetn offerat, etc. In Missa
nostra, etc Tunc incipiat Secrela ; quibus finitis et
Prxfationc dicta, quando alii, Sanctus, Sanctus,
Sanctus, decantant, hsec Oratio cursim aicenda est
a sacerdote Domine Deus, qui non mortem, sed
:

Illyrici Tunc diaconusofferat calicrm super altare,et

: poenitentiam desideras peccatorum, etc, ut supra
episcopo dicat Immola Uomino, etc : in Apologiis. Hac Oratione finita antequam sacrn-
1025. Episcopus caticern offervns Domino dicat : In menta incipiantur , iterum se commendet Domino di-
Missa Illyrici Et sacerdos calicem offerens dical of-
: cens : Facturus memoriam salutaris Hostia) totius
fertorium istud : Offerimus tibi, Domine, calicem Sa- mundi.Hic Oratio quam
to Secreta, in plurali, est
lutaris, et deprecamur clemenliam tuam, etc, ut/n B vulgo Secretam vocamus, olim Superoblata, ex quo
Missali Romano. vocabuloetiam colligitur non adeo esse antiquum
1026. Domtne Jesu Christe, etc In Missa Illyri- Codicem ms. unde hanc Missae ordinem exscripsit
ciana Domine Jesu Christe, qui in cruce passionis
: Illyricus.
tux, etc In qua sequitur : posito calice super aliare 1035. Postquam sacerdos Te igitur incipit, diaconi
dicat sarenlos Oblalumtibi, Domine,calicemsancti-
: et subdiaconi, etc In Missa Illyrici Deinde cum :

fica, ut nobis Unigeniti tui Domininostri JesuChristi summa reverentia incipiat, Te igitur et ministri slan-
fiat sanguis. Qui tecum, etc. tes in gradibus cantent istos Psalmos, usque dum Te
1027. Admtscendum vinum cum aqua.Deus qui, etc igitur finiatur. Exaudiat te Dominus, etc Deinde
In Missa Illyrici Deinde diaconus accipiat a subdia-
: preces .Salvumfac servum tuum, etc Oratio pro
cono, etc Deus qui humanae substantiae, etc sacerdote Gaudeat, quacsumus, Domine, famulus
:

1028. Dignatus es, etc In Missa Illyrici legitur : tuus. Alia communis : Precibus nostris, queesumus,
Dignatus est fieri particeps Jesus Christus. Porro de Domine, etc Sequitur, infra actionem : In primis
mistione aquae cum vinoconsecrando supra egimus. unacum famulo tuo papa nostro N. etc Memento,
Graeci, instante communione, insacrum sanguinem Doraine, famulorumfamularumque tuarum, cuncto-
aquam ferventerainfundunt. ut videre est in liturgiis rumscilicetconsanguinitate mihimet,etc Hanc 577
sanctorum Basilii et Chrysostomi, tura quia aqua igitur oblationem humilitatis meae et devotionis,
calidaexivit e latere Chrisli.tum quia per ejusmodi quain tibi offero pro peccatis meis, etc. Quam Obla-
aquae fervorem intelligi volunt fervorem sancti Spi- tionem tu, Deus, in omnihus, quaesumus, Do-
ritus, ut docent Germanus Constantinopolitanus pa- Q mine, etc. Istud prxfer in eodem canone, quando
triarcha in Theoriamystica, et Theodorus Balsamon concilium, vel con%ilium aliquod agitur, postquam
ad canonem 31 sextae synodi. dixeris JEterno Domino vivo etvero. Hancigitur Obla-
1023 Tunc elevata manu benedicat ulrumque. In tionem. quam tibi offerimus, pro hujus negotii qua-
576 Missa Illyrici Tunc benedicat utrosque elevata
: litate, dequoin praesenti disputationis actione ven-
manu, et dicat,Sed habetur alia Benedictio in hunc tilatur, etc Communicantes et memoriam veneran-
modum : In nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti tes. Pro semetips~i Memento mei, Domine, et :

sit signalum, ordinatum, sanctificatum, et benedictum miserere mei multi enim et mali sunt languores
;

hoc sacrifirium novutn. Sequitur : abjungat supple mei, etc Nobis quoque peccatoribus. Pro salute vivo-
sequentem benedictionem Veni, sanctificator otn- : rutnet mortuorum Memento etiam, Domine, fa-
:

nipotens, xterne Deus, benedic hoc sacri/icium tibi
prxparatum. Qui vivis et regnasinsseculasaeculorum.
1030. Postea incensum accipiens ponat in thuribu-
lum, et dicat : Per intercessionem sancti Gabrielis
archangeli, etc In Missa Illyrici : Postea accipiens
episcopus thus a diacono, ponat in thuribulum dicens :
Per intercessionem sancti Gabrielis archangeli, etc
In MissaliMomano habetur rb Michaelis. ln eadem
Missa Illyrici sequitur Hxc Oratio dicenda est duni.
incenso misso in llturibuluni, ipsum thnribulum super
panem et calicem circumdnalur. Memores sumus,
aeterne Deus, Pater omnipotens, gloriosissimae pas-
mulorum fainularumque tuarum, etc Hic recites
nomina ipiorum omnibus in fide catho-
velis. Istis et
lica quiescentibuslocum pacis et quietis indulgeas
deprecamur. Per Christura Dominum nostrum. No-
bis quoquepeccatoribus. Memento etiam, Domine,
famulorum famularumque tuarum N., qui nos prae-
cesserunt cum signo fidei, etc Nobis quoque pec-
catoribus. Hic ordo Missae Illyricianae, in quibus
: rocitationominis papae nolandaest, quemadmodum
q etiam exstat in omnibus Sacramentariis nostristam
mss. quam excusis, juxta decretum concilii Vasen-
sis ii, can. 4 Et hoc nobis visum justumest, ut nomen
:

sionis Filiitui,resurrectionis etiara ejus, et ascensio-
nis eius in coelum, etc
1031. Tunc ponat incensum super sacrificium, etc
In Missa Illyrici proxime facta est mentio thurificatio-
nis oblatorum tum sequitur: Circumiensautemalta-
; ordo Missae Illyricianee. expleta Secreta. Quse quidem
re cum incenso episcopus aut presbtjter dicat lncensum
istud, elc.Sequitur. Dirigatur oratiomea sicut incen-
sum in conspectu tuo, Domine.
Domini papge, quicunque Sedi apostolicae prgefuerit in
noslris Ecclesiis recitetur.
1036. Explela Secreta. Per secretam hoc loco in-
telligitur Oratiomyslica Te igitur, etc Ita loquitur
: Oratio cum verbis consecratoriisolim in quibusdam
voce proferebatur.uttestatur Joan-
locis altaet clara
nes Moschus, cap. 396 Prati spiritalis 'EttskJvj ii Jv :

1032. Quando odor ejusdem incensi, etc In Missa Tiat Tonoiq exywvitv f*eya).<»; eiMQot.iTi.ii oi TrpeGSvrsaoi,
Illyrici Quando odor incensi porrigitur sacerdoti,di
: vjr.idr)0-u-j zci. Traia^ta tvjv eupjvjv tjjs c/.yixq ccjccfopiq
cat unusquisque : Ascendat in nobis.etc !x!/av9avovTK. Id est quibusdam locis
: Quoniam in
1033. Tunc sacerdos humiiltme convertat se, etc claravoce pronuntiare solent Orationem oblationis
ln Missa Illyrici Tunc sacerdos humillime se convcr-
:
presbyteri, factem est ut eam pueri didicerint. Id
tat ad circumstantcs dicens Oratepro me, fratres et : patct etiam ex liturgiis sanctorum Jacobi et Marci,
sorores, ut meum ac vestrum sacriQcium acceptum sanctorum Basilii et Joannis Chrysostomi, in quibus
fiat Deo omnipotentiante conspcctum suum. verba consecratoria clata voce pronuntiantur, ct in
1034. Tunc dicatur a singulis, Orent pro te, etc In his chorus, in illis populus respondet Amen. Quod
 :

863 tN S. GRKGOUII I.IHIUJM SACIi \ME:NTOlU M NOT>E. 564

el.inm fiebal olim io Bcclesia Ambrosiana, siquidem A HicrosoJymilano mox citando jsancto Ba epist.
ejusdom responsionis Amen&d
verba con ccratoria 280, ad CflB ;iri;i iii p;i I rji-i;i ru ./*/•/-/ w/- ., -
1. .//.
meminitsanctusAmbrosius libri De liis<|m mysteriis ,,,1>. T f,J /.:>)/ .
/'/' //-./-.' /,::.
initiantur cap. 9 inte Benedictionem vtrborum
; :\ •/.-. / .'.'. j-,i./: /.:-/ir,\ //: '.,->„ J7p0<j£'/€t T'.>

ccslestium alia species nominatw, posi consecrationem ?t')'j.v:i. -.r, l&iq //.<;> \<\ est : Nam et in ipsa eccle-
corpus Christi significatur. Ipte dicit sanguinem suum, sia sacerdos parliculam tradit, etillam apprehendit
Ante consecrationem aliud dicitur, post consecrationem qui percipil, cum oraui libera potestate, lanu
sanguis nuncupatur Kl tudicis Amen, hoc est verum
. sna cani ori ingerit. Ex sancto Augustino, lib. n
cst, etc. adversus lilteras 1'eliliani. cap. 23 \Cuipacii OSCU-
10.T7. Oratione Dominica, etc. In Missa Illyrici Et : lum inter tacramenta copulabatis, in tujui manibut
Oratione Dominica, cum dixeril Pax Domini sil sem- Eucharistiam ponebatis, qut vicisstm danti porrigeba-
pcr vobiscum, misceatur corpus dominico sanguini,et tis.Ex Codino, libro de Offieiis Constantioopoli :'o ft
dicalur Ilaec sacrosancla commistio corporis etsan
: T.'/-f)i'/r, /r,\ u.iT'/. XOlVUtvfjVOt '.',/ Tfj.i',/ 9U /'/',:. tjigwat

guinis, etc. Sequilur Fiat commistio et consecratio

: -.'•> peun/\il £'.; /il','j.\ fitpiia rou 9toiroTixou 9 jmt»(.
corporis ct sanguinis Domini noslri Jesu Christi bl est Patriarcha postquara communicavit, dat
:

omnibus accipientibus nobis in vitam a.4er- imperatori in manus particulam dominici corporis.
nam. Modum accipiendi tradit sauclus Cyrillus II er
1038. Poslquam autem benedictio episcopalis ex- lymitanus, catechesi 5mystagogica kueient autem :

plctaest, ctc. In Missa Illyriciana Non mittat epi- : ad communionem non expansis manuum volis accede,
scopus in calicem parlem oblutx, ut presbyteri solent ; R negue cum disiunctis diyitis k\\u Tf,/ kpioripiai dpovov :

sed exspectet donec finita Benedictione episcopus com- ttolctk; tti 'jc:r/ otz iiiki.ovtTT fiao~L/.ia u-noi iytvBax txu
municare debeat ; et tuncaccipienspartem,quamantea y.oit.dvy.z. rjjv ntii.iu.tr» Stjrov ro >-,;)/./. rou SLotoroO, id
fregerat tenensque super calicem immittat dicens : est : Sed sinistram veluti sedem quamdam subjicias
Sacri Sanguinis commislio, etc. Sequilur Oratio : dexteraj, quse Reg :m susceptura est, et concava
Concede, Domine Jesu Christe, ut sicut haec sacra- manu suscipe corpus Cbristi. Mulieres non nuda
mentacorporis et sanguinis tui fidelibus tuis ad re- manu, sed supposito linteo accipiebant. Sanctus
medium contulisti, etc. Post hsecdicta osculetur alta- Augustinus, serm. 25 Omnes mulieres exhibenl ni- :

redicens: Domine Jesu Christe., quidixisti apostolis tida linteamina, ubi corpus Christi accipiant. Quod
tuis pacem relinquo vobis, elc. Deinde convertat se quidem corpus Chrisli, aul stalim ori inferebant ;
ad circumstantes, pacemque ferat dicendo Ilabete : aut domum, ibi communicaturi, deferebanl. ut pla-
vinculum pacis et charitatis, utaptisitissacrosanctis num esl ex Tertulliano, lib. de Oratione sub finein
mysteriis. Et ipsi invicem se pacificando dicant Pax : Acceplo corpore Domini elreservato. utrumque salvum
Christi et Ecclesire abundet in Cordibus nostris. esl et participatio sacrificii et exsecutiooffa-ii. Sanctus
1039. Quando Corpus Dornini in manus acci pit etc. , Basilius, epist. citata, dicil morem communicandi in
In 578 Missa Illyrici : Quando corpus dorninicum in suis fedibus viguisse tantum tempore persecu- 579
manus accipit, dicat Panem
coelestem, etc. tionis paganicae et sua aetateusilatuin luissein; mo-
1040. Perceptio corporis tui, etc. In Missa Illyrici nasteris, et Alexandrbp, et in /Egyplo Qui mos
sequitur Oratio Perceptio corporis tui,Domine Jesu
: tamen perseverabat Seleucbc circaannum ChristiooO,
Christe, etc. Alia Fiat mihi, obsecro, hoc sacra- ut constat ex Joanne Moscho, cap. 79 Limonarii,
:
q
mentum tuum. Cum corpussumitur Corpus Domini
: ubi narratur de quodam servo qui feriaS in Coena
nostriJesu Christi sit inihi remedium sempiternum Domini, cum sumptam Eucharistiam in ecclesia in
in vitam oeternam. armario domus heri sui inclusisset. ea visa est in
1041. Quando calicem accipit, etc. In Missa Illyrici: viridantes spicas commutala.Rome etiam usitatus
Quando calicem in manus accipitsacerdos dicat Quid : erat sancti Hieronimi tempore.ut palam est ex ejus
retribuam Domino, etc.Sequitur Omtio, communica- Apologia ad Pammachium ScioRomx hancesse con- :

tio et confirmatio corporis, etc. suetudniem, tit fideles scmper Christi corpus accipiant
1042. Domine Jesu Christe, etc. In Missa Illyrici ; quod nec reprehendo, nec probo, unvsquisque enim in
Post perceptam communionem : Domine, Jesu Christe, suo sensu abundet sedipsorum conscientiam convenio ;

Fili Dei vivi, etc, ut in Missali Romano, uno aut al- qui eodem die post coitum communicant et juxta Per- ,

tero vocabulo mutalo. Alia Corpus tuum, Domine, :

sium, sat. 2
quodaccepi, etcalix quem potavi, adheereantin vis- .... Noctem flumine purgant.
ceribus meis et prresta ut nulla ibiremaneat peccati
;

macula.ubi tua sancta introieruntsacramenta. Deinde Quare admartyres irenon audent ? qnarc non ingre-
presbyteris et diaconihuscorpus inmanusaccipientibus, diuntur ecclesias? an alius in publico, alius in <lomo
et communicantibus dicitur singulis : Pax tecum. fy. Christus est ? quod in ecclesia non licel, nec d<<mi licet.
Etcum spirito tuo. Alia : Verbum caro factum est, Nihil Deo clausum est, et tentbrx quoque lucent ajmd
et habitavit in nobis. Calicem vero cum sacrosancta eum. Et sane fuit haec Romanorum consuetudo, ut
communione dando, tmicuiquedicat:?e.vce\>i\oCoY\wv\s jj
nocturno concubitu seu illicito» polluti, crastinadie
et Sanguinis Domini nostri Jesu Christi sanctificet ecclesiam non adirent, eo quod eos divina maneret
corpus et animam tuam in vitam cRternam. Amen. ultio, ut videre est apud sanctum Gregorium, lib. 1

Inhis aulem, primo nota dari corpus dominicum Dialog., cap. 10.
presbylerisetdiaconiscommunicaturisin manus.jux- Notandum secundo in hac Illyrici Missa non dari
tamorem Ecclesiae antiquum,quem videre est in Or- tantum sanguinem presbyleris et diaconis, sed cor-
dine Romano, in ordine processionis, quando epis- pori Chrisli commistum.
copus festivis diebus Missam celebrare voluerit : 1043. Cooperante Sanctorum. Locus corruptus, lege
Presbyterivero, et diaconi osculando cpiscopum corpus Cooperante Spirilu sanclo.
Christi ab eo manibus accipiant, in sinislra parte al- 104i. Domine sancte Paler, elc. In Missa Illyrici su-
taris communicaturi. Subdiaconiveroosculando manum pra Alia nd ulrumque Dominesancte, Pateromni-
; :

cpiscopi, ore accipiant corpus Christi ab eo. Sed potens, retcrne Deus, da mibi corpus et sanguinem
piiscis Ecclesiae temporibus omnes fideles corpus Filii tuiita sumere, etc. um sanguis sumitur S a 11 ' :
-

Chrisliacceptum manu oriinferebant, utclarumest guis Domini nostriJesu Christicustodiat me in vilam

ex Eusebio, lib. vn Hist. eccl. cap. 8 Kai rp/ami^ : seternam.
Txpv.TTC/.vTU, y.v.L /j.lp>x% aic, inroSoyrriv t?,c, uyict.q Tpofiji; 1045. Deinde cum cceperit communicare clcriun et
xpoTEivctvTCK, id est, qui mensse astitisset, et manus ad populum, dical singul/s: Perceptio, etc. In Missa llly.
susceptionemsacrialimentiporrexisset;sanctoCyrillo rici Populo communirando dicat
: Corpus et sangui§ :

Legendum cliam licito, utpatel ex duplici Hieronymi et Gregorii testiinonio.

 565 IN
Domini nostri Jesu Christi prosit tihi in remissionem
omniiim peccatorum, et in vitam aelemam. Amen.
Deinde dum eommunicant dicat Ignosce, Domine,
quod rogare compellor. etc. H;rc Apologia hahetur
supra inter Codicis sancti Eligii,
alias Apologias
quam tum recitat clerus et populus
sarerdos
communiranl, id esl comeduntid quod sihi a sacer-
dote in os innnissum est. Non enim poluisset sacer-
dos hanc Orationem seu Apologiam reeiiare, simul-
que singulis dicere, Corpus et sanguis, etc. Sequitur
Post perceptam commvnionem : Quod ore sumpsimus,
mentecapiamus, etc. In Missali Romano diciturpttra
mente, elc. ln Missa Illyrici sequitur Oratio Obse-
cro le, piissime omnium auxiliator, etc. Alia Con-
servent nos, Domine, munera tua, et aeternam vitam
tribuanl nobis. Per. Alia Custodi intra nos, Do- : I0i7. Finita Missa, efc. In Missa Illyrici
mine, glori» tuee munus, ut adversus omnia prse-
sentis et futuri sseculi mala, Kucharistise, quam per-
cepimas, viribuset virtute muniamur.Qui vivis, .1 //« :
Pnesla, Domine Jesu Chrisle, Fili Dei vivi, ut qui
corpus cl sanguinem proprium, pro nobis indignis
datumedimus etbibimus. fiat nobis ad salulcm, et
ad redemptionis remedium sempilernum omnium
criminum oostrorum. ler.
(046. Pereeptio eorporis Domini, etc. Formula est
danda communionis, qu.i varia fuit pro ratione
1 1
temporum. Tempore sancti Gregorii I, haec erat usi-
tata, Corpus Domini nostri JesuChristi conservct oni-
tnam tuam. ut videre est apud Joannem Diaconum,
lib. n de Vita sancliGregorii. cap. 't[. Cui pos/. unj-
sterin.traditurus cum diceret : Corpus Dornini noslri
Jesu Christi ronservet animam tuam. Apud Alcuinum,
cap de Sabbato sancto, hsec reperitur Corpus Do-
mini nostri Jesu Christi custodwt te tn vitam
cetemam, amen, ul inCodicems. monasleriisancti Re-
migii. in Ordine de visitalione infirmorum. In Codice
Ratoldi. uhi a_riturde visitalione infirmorum hanc
reperire est Corpus et sanguis Domini nostri Jesu
:
_ 1045. Deinde Oratio,
Chrtsti in vitam xternam tc perducat, el indie judicii
^ In Illyrici, sequitur oratio
ad sanctam reqwem te resuscitet. In Codice Tiliano
in ordine de visitatione intirmorum haec habetur
Gorpus et sanguis Domininostri Jesu Christi custodiat
animam tuam in vilamseternam,
vulgaris. si dempsens t6
olim in Gallia tempore Roberli regis, videlicet
Corpus Domini nos'ri Jesit Chrisli sit tibisalus animx
et corports, ut manifestum est ex Helgaldo in ejus
Vila Preesuli cuidam de Domino non bene sentienti et
:
quserentiproquibuxdam causvsprobationem in corpore
Domim nostri Jesu Chrisli, indigne tutit
Cum
nitatis, sit tibitumen scientice,
men sapientiae, mirorqua ratione
nequissimts imperiis, et pro infestnto Dei odio quod erga
Deiservos habes, examinaiionem in rorporeet sanguine
Domini et cum hoc sit quod a danle sacerdole dicitur,
;
Corpus Domini nostri Jesu Christi sit libi salus ani-
m;e et corporis, cur tu temerario ore et poliulo dicas
S» dignus es, accipe.
Sed apud antiquos Patres non erant usitatse ejus-
modi formuhe sed sacerdosporri<rens Eucharistiam
;
dicebat, Corpus Christi, et accipiens respondebat
Amen. utclarum est ex sanclo Ambrosio. lib. vi de
Sacramentis, cap. 5 ; Ergo non otiose cum acripis,
tu diris Amen. Dieit tibi sacerdos, Corpus Chrisli ; et
tii dicis Amen, hoc.est, verum. Quod
confitetur lingua,
tcnentnlfeVus. Ex snncto Augustino, serm. ad infan-
tes, de Sacram. Vos estix corpus Christi et membra,
: RadulphicomitisBajocensium
mysterium vestrum in mensa Domini posilum est. my~
slerium Domini accipitis. Ad id quod estis Amen res-
pondetis, et respondendo subscribitis. Audis ergo
pus Christi, elrespondes Amen. Ex lib. viu Constilu-
tionum apostolicarum, cap. 13. Atque episcopus
trihuatoblationem, dircns Sdust Xpeorou, xect o 9iyoue-
: Rothomagensis, cum sedem Abrincatensem rexisset
vo- /.-.yi-',). v.-xt:j, id est, Corpvs Ckristi, et accipiens
dicat Amen. Diaconus rcro relineat caliem, el tribuat
diccns \ly.y. Xocttov -ot/;o<.ov ?'.r/j;, 6 6'b tcivuv Xeyira,
;
uu-hv, idest, Sanguis Chrisli poculum salutis, et bi-
S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E 566
A bens dirat Amen. ExCyrillo Ilierosolymitano, catech.
5 mystag. : Kai xot).«v«i; rijv Txcrlxu-av Si/jjv to o-tiux
: /ptrro-j, £77t)iywv uuhv, id est Et concava manu
:
suscipc corpus Christi, suhjungens Amen. Id etiam
videre estin epistola Cornelii pap;p ad Fabium epi-
dum scopum Antiochenum pontificem, de Novato schis-
matico, apud Eusehium, lib. viHisteccl., cap. 35.
Elemin iNovatum, ut ibinarralur, cumsuis Euchari-
stiam porrigeret, ab eis per sacramentum exigere
'solebat quod nunquam ab se deficerent, neque ad
partes Cornelii transirent K«i «vti to-J sii-zh Ixu-
:
^'/.-jo-jzol tov «otov exstvov, to 'A.ufrj. OOx sVt xvrj^oi n:pb~
: Kop-jr.Ho-j, li^zi, id est : Et qui illum panem accipit,
: pro Amen, quod dicere debet, hoc dicit, Non dein-
ceps ad Cornelium revertar.
Post- :
quam diaconus dixit Ite Missa est, veniat sacerdosante
ultarc, et eo osculando dicat Placeat tibi, sancta
:
Trinitas, etc, ubi habetur etiani sit tibi plocens, pro
B tibisit acceptabile.
1048. Alia Oratio : Meritis, etc In Missa Illyrici :
Finita Missa accedal ad altare, dicens Meritis et :
intercessionibusbeata? Mariae semper virginis, et
i-torum,atque omnium sanctorum misereatur nostri
omnipotens Deus, qui vivit etrcgnat.
1049. Expietis omnibus, episcopus, etc In Missa
Illyrici Expletis omnibus, episcopus de altari ad so>
:
crarinm rediens cum diaconibus, et cxteris quibus vo~
luerit, cantet hymnum trium puerortcm Benedicite, :
omnia opera. Laudale Dominum, omnes gentes.
Laudate Dominum in sanctis ejus.
1050. Postea preces Confiteantur etc In
: ,
581
:
Missa lllyrici, et preces Confiteantur tibi, Domine,
:
580 omnia operalua. Exsultabunt justi in gloria. Exsul-
tent justi. Nos nobis, Domine, non nobis. Sacerdotes
tui induantur justitia. Non intres in judicium cum
servis tuis. Domine, Domine Deus virtutum, etc
qui tribus pueris, etc.
Deus, quem omnia
:
opera benedicunt, etc. Alia : Deus, qui tribus pueris
:
mitigasti flammas ignium, concede propitius perin-
tercessionem eorum, et merita omnium sanctorura
amen. Quueestnostra
tuorum, ut nos famulos tuos non exurat flamma vi-
et sanguis. Alia fuit
liorum atque tormentorum. Per. Alia Actiones no- :
:
stras, quaesumus, Domine, aspirando praeveni, etc.
Et hascquae notanda erant de Missa Tiliana, deque
illiuscollatione cum Missa Illyrici ex qua patet, si :
plures Apologias exceperis et paucos quosdam ritus,
Missam Tilianam Illyricianai Missye esse quam simil-
rcxamalor bo-
limam.
etluceal in te lu-
quaesieris, pro tuis 1052. Maurilio venerabili, etc. Sanctus Maurilius
Rothomagensis archiepiscopus Rhemis ortus est,
Leodii operam litleris navavit. Florentise in Italia
Deo »ub regula sancti Benedicti militavit, et invidia
quorumdum monachorum, qui ejus sanctimoniam
:
aequo animo ferre non poterant, in Normaniam, ut
p. eorum indias fugeret, secessit, ubi a monachis Fisca-
nensibus in fratrem receptus est, et tandem archi-
episcopusRothomagensisordinatusest,obiitqueanno
Christi 1067. De eo agunt Guillelmus Gemmeticen-
sis, lib. vn Hist. Norm., cap. 26 et 36. Ordericus
Vitalis, lib. iv et v Hist. eccl., et Guillelmus Mal-
mesburiensis, lib. v de Geslis Regum Angliae.
1053. Joannes Abrincatensis Hic Joannes Abrinca-
tensis episcopus, postea Rothomagensis, filius fuit
fratris utcriniRichardi
Senioris ducis Normanorum Vir ingenuitate pluri-
:
mum conspicuus, sapientia spirituali feliciter imbulus,
or- <
prudentia sxculari summe pneditus, inquit Guillelmus
Gemmeticensis. Primo fuit episcopus Abrincatensis ;
deinde. dcfuncto sancto Maurilio, archiepiscopus
septem annis, et tribus mensibus. Pr.iefuit concilio
Rothomngensi, quod anno Domini 1072 in eadcm
urbecelebravit; obiit anno Dominil079. De eoagunt
Guillelmus Gemmeticensis, lib. vh, cap. 38 et 44,
 .

5f>7 1N S. GREGOKll LIBRUM SAChAMI.N fOI;l.M Mfl.P. «08

Ilist. Norm., cl Ordcricus Vitalis, lib. m, iv et v, A 1067. Itiin Qratx ne flnita. Its in nliis
Ordinil
llisi. eccl uprfl notalumesl inMi Ratoidi bis verbis, per
Invettiario. Vestiarium locos est ve timen-
1054. ipsum ii -11111 ipso, etc.
i .'i Pontiflce pronuntial
lis recondendis idoneus. Sed proprie in quo cu 1068 Uterque calicem levent. Levalor calixasa-
diuntur regis seu imperatoris vestimenta. Manuel cerdoleel diaconosimul el deponitor Verom doo
Moscbopulus, lil). de schedis ^forta napa Puficdoi
: lus calix, sedetiam Boslia, iopatena calicisoperpo-
TC/. CUKTIK' i\ O-j TO j9fO*Tt«0tOV 7.\jrji',,c, IV U T'/
fj
'/1 Ul/.'/. sitfl videlicel ut planom esl ex Ivone Carnolensi,
Vcslcs apud Romanos
ivdv[jiu:a. yv).«ffffovTai, id est : epist. citata : Cumautempanu et calix adhibito dia-
sunt indumenta, ex qoa vestiariom proprie. in quo i-ininelevatur, exaltatio Chritti corpoi <
im ruee cotn-
regiaB vcstes servantur. At hoc loco vesliariinn cst memoratur. \A. infra At cuta coopera ;

sacrarium seu sccretarium, in quo non solum vasa lix deponitur, ei Hottia xw> locu reponitt m • . etc. In
sacra, sed etiam sacroc Ecclesiae veslcsroconduntur, Missa Ratoldi, et Ordioibas Rom. sopra citatis, bsec
Ita in restitutione Ebbonis archiepiscopi Hhcmcnsis: exaltatio fit asolo diacono, seo arcbidiacono. At in
Dtirtus est etiam sxpe dictus Ebbo episcopus in vestia- Ordine secundo levatur a ponlifice el diacono.
riumet indutus episcopalibusvestimentis ; timiliter et 1069. Per Diaeonum Joteph exprimitur, etc rlaac
alii episcopi processerunt cum eo ad celebralionem 583 lfl breviter exprimit Ivo
' Carnotensis ep .

Missx. Quemadmodum olim in vestiario non solum supra cilala IIoc commemoraiur quod -l<i eph et .\i-
:

imperatorisvestes, sed ctiamvasa aureaet argenlea, codemus, accepta licenlia a Pilato, corpm Chrittt de
quae dabantur in Missis, custodiebantur, ut clarum cruce deposuerunt, et venerabiliter sepulturae mandor
cst ex Codino, lib. de Officiis aulae. B rv.nl .

4055. Diaconum et subdiaconum osculetur sacerdos. 1070. Oj/icium consecrationis perficiat. Consecra-
Idem videre est supra in Missis Tiliana ct Illyrici. tio hoc loco non sumitur pro consecratione oblata-
1056. Surgens. Neinpe sacerdos riiin (hoc est panis et vini) ; jam enim consecratas
1067. Sacerdoti medium altaris deosculanti. Oscu- quod pei ficien-
sunt, sed pro ipso mysterio liturgico,
lum altaris videtur in Missa lllyrici. dum est per confractionem, commistionem et com-
1058. Sessio episcopi juxta decreta Urbani papx, munionem ita sumitur vocabulum paulo post r<-
;

etc. Vide supra, in Observationibus. petitum.

5821059. Ceroferariivero, etc. Exhoc colligitur 1071. Qui mantili indulus tenueral. Locus corrup-
alios praesto fuisse ceroferarios, quia in Processione tus deesse videtur to patenam, ut ex sequenlibus
:

episcopiad altareunusduntaxatpraeibatceroferarius. manifestum est.

1060. Sicque prxcedentibus ceroferario, etc. Hic 1072. Fiat rommistio. Deest to consecratio, ut in
unicus exstat ceroferarius qui preeeat Evangelio, ta- Missis Ratoldi, et Tiliana.
men paulo post dicitur Candelabra exstinguantur
: 1073. Viaticum. Pro spgrolis periclitanlibus, ut e\
Quare aut legendum est ro ceroferariis, autro cande- sequentibus clarum est; Tertiam qux remanet inal-
labrum exstinguatur Ex antiquo Ecclesia? instituto
. tari vocat sancta Ecclesm viaticum morientis.
accenduntur luminaria ad lectionem Evangelii in iOlA.Juxta definitionem concilii Toletant. Puto nic
Missa. Idque testatur de Orientali Ecclesia sanctus esse lapsum memonae ;namid in aliquoconcilioTo-
Hieronymus, lib. n contra Vigilantium Nam etabs' : letano me legisse nunquam memini. Prohibitio ex-
quemartyrumreliquiis per totas Orientis Ecclesias, C stat in concilio Bracarensi ni, ut supra nolavi.
quando legendum est Evangelium, accenduntur lumi- 1075 Exceplo populo, quem inttncto pane, ctc. Hoc
naria, jam sole rutilanle, non utique ad fugandas te- intelligitur in Missa solemni,quae olimillis tempori-
nebras,sedad signum laelitix demonstrandum. Hujus bus fere unica celebrabatur, et tum propter multitu-
ritus meminit Alcuinus, dedivinisOfficiis, cap. Quid dinem populi communicantis cum pericuin m esselne
significent veslimenta. sanguis Christi effunderetur, corpus sanguini intin-
1061. Ojferenda. Est illa Antiphona quam vulgo ctum, non sepaiatum a sanguine dabatur Dicilur id
Offertorium dicimus. Ita sumit Alcuinuscap. citato. necessitate fieri, non auctoritale, quianullum antea
1062. Versus sequatur. Suprain Missaproinfirmo, concilium id permiserat tali occurrente necessitate.
post visitationem infirmorum Codicisms. monasterii Et concilium Claromontanum. quod juxta exemplar
sancti Remigii, duoVersus sequuntur Offertorium. Anlonii Augustini hoc permiltere videtur, nondum
Quo spectat illud Alcuini lib. de divinis Officiis.cap. celebratum erat, quia hic Joannes Abrincatensis epi-
de Celebratione Missae Sequitur deinde Offerenda,
: scopus obiit anno Christi 1079, et concilium Claro-
qux inde hoc nomen accipit, quod tunc populus sua montanum celebratum est anno Chrisli 10u5.
munera offerat. Sequuntur Versusa vertendo dicti.quod 1056. Postremovero particulam, qux in calice re-
in Offerenda revertanlur, dum repetitur Offerenda. mansit, etc. Sensus est ut, populo coramunicato, sa-
iOHii.Aqua mista vino populus adunatur Christo. cerdos particulara quam in calicem miserat, sumat ;

Ex sanctoCypriano, epist. 63 : Quando autem in ca- non tamen integram, utreliquamparlem diaconuset
lice vino aqua miscetur, Christo populus adunatur ; et subdiaconus inter se dividentes sumant.
credentium plebs ei in quem credidit copulatur etcon- n 1077 Ad regem consecrandum, sive ad benedicen-
.

jungitur. dum. Ea fuitantiqua pietas imperalorum et regura

1064. Sacerdos Oblationem ita componat, etc. Ita Christianorum, ut imperiura seu regnum inituri, id
Ivo Carnotensis, epist. 233 Hostia quoque qua> juxta
: auspicato facerent, cum se a sacrispontificibus sacro
calicem consignatur sic debet esse posita, ut sua et cali- etsolemni ritu palam in ecclesia benediciet coronari
cis positione dextrum Christi latusreprxsentet, dequo voluerunt. Primus ex imperatoribus qui sacro et so-
manavit sanguis redemptionis, et aqua baptismatis. lemniritu a pontificeinauguratusest, fuitTheodosius
1065. Tunc coram altari inclinatus sacerdos sotus, JuniorimperalorumConstantinopoIitanorumoptimus
etc. Dicendounamex Apologiis. In Missa Illvrici ha- acsanctissimus, qui a ProcIopatriarchaConstantino-
hetur haec Apologia, seuOratio DomineJesu Christe, : politano coronatus est, ut teslatur Tneodorus,
fides et fiducia nostra, etc. Sed dicitur a saccrdote ecloga2, subfincm l-.v^ii- ujro roi« kutov Qarpi«pyou,
:

postquam populum de Oralione monuit. id est, coronatus ab illo patriarcha, Nam supra ilfius
10()6. Oblata quatuor partes calicis tangat, etc. aetalem nihii simile de imperatoribus Christianis le-
Ivo Carnotensis, epist. citata Cum vero cum Hostia
: gitur, ut arbitror. Justinus minor corouatus est ab
jam consecrata intravel supra calicem signum crucis Eulychio patriarcha, ul scribit Theophanes, lib. xvi,
imprimitura latere calicisorientali usque ad oebidenla- anno ab incarnalioncDomini558. De haccoronatione
lem, et a septentrionali usque od auslralem, hoc figu- scribit Corippos, lib. n deejusdem JostinJ laudibus:
rari intelligim,us. quod antepassionem Dominus disci- Postquam cunctavidel ritu perffda priorum,
pulis suis prxdixil : Cum exaltatus fuero a terra, Poatificum suminus plenaquosetate vouustus
omnia traham ad me ipsum. Astantem benedixit eum, ccelique potentem
569 TN S.
Exorans Dominuni, sacro diademate jus^if
Augusturn saucire oaput, summuque coronam
Impoaens capiti feliciter....
Qui tamen antea prisco rilu inclvpeosublevatus fue-
rat, 584ul anil sopra eodem libro Corippus:
l
'
Quatuor ingentera clypeis suJblimior
Attoiiunt lecti juvenes, manibus [Ue levatus
Ipse ministrorum supra stelit ut sua rectus
Littera, »| im> signo stabili non tlectitur unquani,
Nomimbus sacrata tribus, qui viribus aequis
Imperium rexere suum....
Ubi per litteram inlelligit J, quae est prima nominis
Justini estque noininibus sacrata tribus,
littera,
nempe Justino majori, Juslininno et Justino minori.
Et haec de Justini minoris coronalione. Post eutn
Tiberius imperator fuitetiam coronatus abEutychio
patriarcha, ut docet supra citatus Theophanes,
lib. xvn. anno Incarnationis Domini 571. Sic Mauri-
cius imperator, et uxor ejus Augusta, die nuptiarum
coronati sun! a Joanne patriarcha Constantinopoli
tano. atscribil Theophylactus Siraocatta, lib. illist.
cap. III Kai af.zx xecc tk; xocvyy.; tov Sy.iuit.yj roi;
: receptus est Stephanus papa Rhemis ab eodem Lu-
arvfdvon v.v. fji.'hp-j7z, id est Capitibusque Regis et
: dovico imperatore
Regioee coronas impomt. Heraclius imperator coro-
naius est a Sergio patriarcha in oratorio sancli Ste-
phani in palatio sito. Coronata est eodem die Kudo-
cia sponsa ejus in Ausrustam, et accepit uterque a
Sergiopatriarchanupliarum coronas etunoeodem-
que die imperatoisimul et sponsusostenditur, inquit
Theophanes, lib. xvni, anno ab Incarnatione Uo-
mini 602, et infra. Tertio anno imperii Heraclii co-
ronata est Epiphania filia Heraclii a Sergio patriar
cha in oratorio palalii. Eodetn vero anno prima in-
dictione coronatus esl Heraclius juniorfilius Heraclii,
qui et Conslantinus, a preedicto patriarcha et sic
deinceps alii mulli, quos imitati sunt Christiani re
ges sed maximeKrancorutn reges.primusque eorum
; iipr,'J'f).
Clodovoeus, ut clarum est ex testatuento sancti Re-
migii, apud Klodoardum, lib. Hist. Ecclcsitt Rhe-i
mensis, cap. 18. Ivo Camotensis, epist. 79. scribit
post Clodovseum nepotes ejus Charibertum et Gum-
trainnum ab episcopis suarum provinciarumsacratos
fuisse.
1078. ^l vobis vrrdonnri prlimus, elc. Ita in Ordine
ms. sancti Germani a Pratisprope Lutetiam Parisio-
rum habeturque in coronalione Ludovici secundi
; cum fodisset quasi septem pedes, altigit nares ejusodor
inler capilnla CaroliCalvi. sed fusius. Ita eliam in
r
coronalione Henriri IV didi Magni, Francorum re-
, tendit mihi martyrem suum qunndo me hcec suavitas
gis. descripta a reverentissimo Nicolao Thuano epi-
scopo Carnotensi, qui eumdein Henricum Carnoti in
regem unxit. Perdonari est concedi. Cum aotem hic
dicitnus coronationr-m Henrici IV descriptain (uisse a
Nicolao Thuano episcopo Carnotensi, non intelligi-
nius formulas. Orationes consecrationis, et similia
fuisse ab eo composila, quas ille sumpsit ex antiquo
aliquo Codice nis., sed ab eo compositum fuisse li-
bellum omnes ritus qui in coronatione prfefaM regis
observati sunt conlinentcm.
1079 Per rectum. Hectum est rectitudo regni,
qua3 habetur infra in fine consecrationis.
1080. Hesponsio regis : Promitto vobts et perdono,
etc. Ita in Ordine ms. monasterii sancti Germani a
Pratis, et in praefata coronalione Henrici IV. In co-
ronatione Ludovici secundi. quam inter capitula Ca-
roli Calvi imperatoris reperire est, fusior habctur.
In Online Homano rex facit fidei professionem si-
miltter imperator Conslanlinopolilanus, apud Codi-
num, in liiiro de offieiis aulse Conslantinopolitann^.
I08i. Deinde alloquantur tluo episcojii populum in
ecclesia, inquirentes, etc. Hanc locutionem episcopo-
rum ad populum in ecclesia, qui de fjus consensu
quaerunt, videre cst in Ordinibus Rom. ct sancti
Germani a Pratis, in consecratione secunda Caroli
Calvi, qu;e Metis celebrata est, et in coronalione
Henrici II, et llenrici IV, regum Francorum.
H»c episcoporum ad populum exslal etiain
allocutio
coronatione Hermitrudis conjugis Caroli Calvi in
in
GREGOMI LIBRUM SACRAMENTORUM NOTiE. 870
A ejusdem Caroli Capilulis, sub finem. sed sub alia
formula. Idem consensus reperitur apud Petrum Da-
miani, serm. 1 de dedicatione Prius autem quam :
imperatonis cultibus vestiatur, reqwritur super eo cleri
volttnlns et populi.
orbem 1082 Agant Deo gratias. Ita Hincmarus sub finem
allocutionis ad populum in secunda coronatione Ca-
roli Calvi in ejusdem Capitulis, cap. 35. Non incon-
gruum videtur istis venerabiltbus episcopis, si vestnr
comtnurntati placet, ut in obedientia regni, unde vos
ail illum sponte conventstis,sacerdotali ministerio ante
hoc altare coronetur, et sacra unctione Deo consecre-
tur. Ouod m vobts placet, propriis vocibus consunate.
Et inhoc clamantibus omnibus, dixit idem episcopus:
Agamus ergo unanimiler Deo gratias, decantantes Te
Deum kttudamus.
1083. Decantantes Te Dcum laudaynus.Noia morem
decanlandi hymni Te Deum laudamtts in publicisgra-
tiarum actionibus. In coronatione Caroli Calvisupra
B citata Agamus ergo unanimiter Deograiias, decan-
:
tantes Te Deum laudamus. In Vita Ludovici pii, cum
Ultimus imperator mtlliariopro-
:
cessit a monasterio sancti con/essoris Remigii, et tan-
quatm Petri vicarium honestissime suscepit, descenden-
temque ex eqno excepit, et in ecclesiam intrantem rnantt
proprta sustentavit, pracinentibus ]>ro tanta exsulta-
; tione variis Ecclesiceordinibus, TeDeum laudamus. Et
in reslilutione Ebbonis archiepiscopi Rhemensis :
His ita peractis, iterum reboantibtis signis, et vocife-
ranle omni Ecclesia, Te Deum laudamus, ductus est
strpe dictus Ebbo episcopus in vestiarium. Olim Ioco
hujushymni in gratiarum actionibuscanebatur hym-
nus Gloria inexcelsis Deo. Sanctus Joan. Chrysosto-
; mus, homil. 3 in cap. ad Coloss Ata rouro vjjjj.-
l :
ot.TToi-jrez Isjou-vj, Aofy. h
xai £7ri y^;
O^ioroiis 0sw,
ev v.-jdoMKon:Victor Ulicensis sub
Euo^oxca.
finem lib. in, ln passione sanctorum Martyrum, qui
(; Carthagine sub Hunnerico rege passi sunt vi nonas
Julii Procedebant itnque cum fiducia ad supplicium
:
qnasi ad epulas concurrentes voce per ambitus platea-
rum Domino decantanles : Gloria in excelsis Deo, et
in terra iax hominibus bonge volunlatis. Gregorius
Turonensis, lib. de Gloria Martyrura, cap. 63, de
i
Inventione corporis sancti Mallosi martyris: At ille
immensi aromatis, et ait : Credo in Christo, quod os-
eircumdedit. Et fodiens reperit corpus illmum, et
emittens voce magnn Gloria in excelsis Deo, ornnem
clerum pariter psallere fecit. Dictoque hymno, corpus
sanctum in basiiicam transtulit, Anastasius Bibliothe-
carius, in l.eone III, agensde occursu ejusdem pon-
tilicis el Caroli Magni Et pariter se amplectentes
:
cum lacrymis se osrulali sunt. El praedicto pontifi.ee
Gloria in excelsis Deo inrhoante, et cunclo clero sus-
cipiente, Oratio super cuncto populo data est. Alcui-
D nus, epist. 71, ad fratres in provincia Gothorum :
Et cnnlale Deo vestro in concordia nacis, et unanimi-
tate Chanlatis perpetuw canttcum laudis,etcum mili-
tiacadesti laudale Deum, et dicite : Gloria in excelsis
Deo, et in terra pax hormnibus bonse voluntatis.
Huic hymno successit hyinnus Te Deum laudamus,
ut notum est ex auctoribus supra cilatis qui tamen :
in quibusdam Gallise locis videtur fuisse usitatus in
; soletnni gratiarum actione lempore Pipini ducis, qui
postea Francorum rexcreatus iuit natn in transla- ;
tione corporis sancti Germani Parisiorum ponlificis,
qune sub hujus 1'ipini ducatu conligit, hic hymnus in
gratiarum actionem solemniter est decantatus, ut
palam est ex narralione hujus translationis quam
profert Surius, Julii io, si tamen auctor hujus nar-
ralionis in omnibus sapit. Hoc institututn vulgo re-
firuirad sanctos Ambrosiurn et Augustinum qui in
585 ejusdcm sancti Auguslini baplismo hunc liymnum ex
tempore ediderint el decanlaverinl, proferturque
hujus opinionis auctor 586 ct asserlorsanctu6Dacius
871 IN S. OREGORII LIRRUM SACRAMENTORUM HOTJE.
episcopufl Uediolanensifl, in Chronico, qui floruil
Lexnpore Justiniaoi imperatoris, cujui iue meminit
Banctufl Gregoriua. Iil> 111 DiaL, cap. \. Sed quid-
quid sii de rerilate hujua bistoriae, certum esi hoc
Chronicon non esse hujus Dacii, u probari non • [ i ;i
potesl u iii Chronicon ab
1 1 ii eo Bcriptum fuisse, ne-
dumcitatum; tum quia non redolel stylum tempo-
rum illorum, ium quia falsum estquodibi contioetur,
(|iio(lsanctus AugustiDua A udienssanctum .1 mfo osium
de inoamatione ad populum tractantem ei pradwan-
tcm, tremensac pallene, omnibus qui aderant vidrnti-
bus, obriguerit, ac etiam finila monitume, quam ad
populum beatus Ambrosius populo minietrabat, primus
ad eum Augustinus pervenerit, otc. Adversatur enim
sancli Augustini ct Possidii scriptis, nec potuit in
menlem viri alicujus eruditi ac sapientis vii-i. qualis
fuil liic Dacius, venire. Quare ante sanctum Bene-
dictum, et Teridium sancti Caesarii Arelatensis epi-
scopi discipulum, qui de hoc hytnno in suis regulis
locuti sunt, nullus veterum illius mentionem fecit.
1084 Invocatio super regem, Te invocamus, Domi-
ne, etc. In coronalione Caroli Calvi qu.e Metis facta
estante altare sancli Stephani. septem episcopi sin-
guli singulas Benedictioncs, seu invocationes super
regem fundunt ante ipsam unctionem. In Ordine Ro-
mano, cum ordinaturimperator.tres fundunlur Ora-
tiones, prima ab episcopo Albanensi, secunda ab
episcopo Portuensi, tertia abepiscopo Ostiensi, dum
ei brachium sinistrum ungit. atque inter scapulas.
In coronatione imperatorisConstantinnpolilani apud
Georgium Codinum, libro de Officiis auhe.solus pa
triarcha Conslanlinnpolitanus preces ante unctionem
legit partim clara parlim submissa voce. Hhpc autem
invocatio super regem exstat in officio ad ducem
constituendum, quod vir doctissimus Andreas Du-
chSne ad calcem Normannicorum edidit.
1085. Ut summi regiminis solium. In officio ad
constituendum ducem legitur, ut suum ducatus so-
lium, legendum putarem, summi, pro suum.
1086. Deus, quipopulis tuis, etc. Huecoratio exstat
in coronatione Ludovici II, et Caroli Calvi, una aut
altera linea quam hic contractior. Exstat etiam in
praedicto officio.
1087. Ipsius temporibus. In dicto officio deest to
temporibus, male.
1088 Seipsum sedulas discat. Id est, quamvis in
altissima potestati» arcecollocatus. tamenmemor sit
conditionis humanse, quantis adversis obnoxia sit
regia sublimitas. Est enim regni irpoo-omov /jcSy, id est,
facies blanda, juxta Euripidem, in Ione, et Senecam,
in OEdipo, quae regem facile decipiat, qui se bene
non noverit.
1089 Consecratioregis, omnipotcns sempiterne Deus.
HaecOratio exstat in consecratione Henrici IV, Fran-
corum regis, et in coronatione Ludovici II, sed
multo contraclior, inscribilurque sacri olei Infusio.
Recte quidem, nam heec oratio dieitur quando rex
inungitur. Habetur etiam in Ordine Homano. usque
ad haec verba. virtutibus, nec non quibus, quibusdam
vocabulis subinde mutatis. Exstat etiam in Pontifi-
cali Romano. sed multocontractior neque recitatur ; Sptritus consigvavi, et per ejusdem sacri chrismatis
ibiinolei infusione, nequeetiamin Ordine Romano.
1090. In regnum N
Albionis tottus. Et paulo post:
Et totius Albionis Ecclesiam deinceps cum plebibus
sibi annexis ila enutriat et doceat, etc. Quae quidem
verba satis manifestant aliquem Francorum regem
id temporis in Anglorum regem unclum fuisse quod
tamen est difficile scitu, cum nihil tale
antiquis cum Francorum, lum Anglorum repereris,
per quos huic difficullali lucem afferre quis possit.
Nemini autem dubium est quin Albion, cujus hic
• Forte consecratio haec in Ludovici IV, cogno-
mento Ultramarini, filii Caroli Simpliciis. inaugura-
tione fuit adhibita, qui cum ob Ogivam matrem, ex
Angliae regum stirpe esset oriundus, in sp^'in hujus
regni vocatus potuit simul ungi in regem Augliae et
572
A mentio e Britannia major, Idtestantar
I \\
omnes 587 recentioresque G phi Quod i
ctal ad loriiiulam consccrationis, credibileesl primo
i-uiii qui vu i, iiac formula fuil inauguraltn prius
fuisseregni Francorum bonoredecoratum,hif vei
Et totius Albtonts Erelesiam deincept cum pUbibus
sibi annexis ita enutriatac doceat, mun <n et instruat,
contraomnes visibiles ei invisibilet hotte idttn potoi-
ter regaliterque tua virtuti» regimine amministret,
ut regale subum, videlicet Francorum tceptra, non
deserat ted ad pritttntB fidei pactsque eoncordiam
;
eoruru animos te ofntulante reformtt. (Juifl ruerit
aulem ex regibus Prancornm sob bac formula in
regem Anglorum unctus, dicere obacuram
• Bx hoc tamen apparet antiqaura jus regibat Fran-
corum in regnum Anglis fuisse. Quod eliam ridetur
in coronalione Henrici IV. Prancorum regis. Nam
in Bupra citata formula baee videre est Ct regale :
solium, vidilicet Saxtmum, Merciorum, Nordanim'
B brorum, iceptra non deterat, etc. Confirmatur ex
Ordine ms. monasterii sancli Germani a Pralis. in
coronatione regis Francorum, in quo hasc eadem
verba repprireest. Saxones autem Anglos appellari,
Mercios vero et Nordanimbros esse populos Angiiae
lippis et lonsorihus notum est. In eadem conaeera-
tione littera N. videlur transposita, et referenda in
hunc modum ad haec verba, hunc famulum tuum N.,
ut ponatur proprii nominis loco, ut nsu venire solet.
1091. Ut regale solium, vtdelicei Francorum scep-
tra, nondeserat. Haec vrerba, utjam supra notatum
est, supponunt eum qui sub hac formula in regem
Albionis ungilur in regem Francorum fuisse prius
evectum.
1092. Hic ungatur oleo. Hoc vocabulum, t6 oleo,
non de simplici ac vulgari oleo, sed de sacro, quod
episcopali Benedictione consecratum sit, intelligen-
dum est, quo olim reges ungi solebant. Uade in
coronatione Ludovici II, supra citala, huic Oralioni
(_;
seu consecrationi haec verba praefiguntur sacri olei :
Infusio. Jdem videre est in Ordine Homano, in ordi-
nalione tum rcgis, tum imperaloris. et apud Retrum
Daunani, serm l de Kcclesiae dedicatione Et tunc :
exuitur vestimentis suis, et aleo sancti/icationis asper-
gitur, ut typico rore perfusus cwlettis unguenti pleni-
tudine glorietur. Nam oleum sancliflcalioois juxta
idiotismum Hebraicum est oleum sanctificalum.
Unde optime ab Eginhardo. in Annalibus, adannum
750. haec unctio sacra dicilur Hoc anno secundnm :
Romani ponlificis sanclionem Pipinus rex Francorum
appellatus est, et ad hujus dignitatem honoris tinctus
sacra unclwtie manu sanctce memorix Bonifacii epi-
scopi et martyris. Imoet chrismatesacro unclos fuisse
reges Francorum certum est, ut habetur in test -
mento sancti Remigii apud Flodoardum lib. Hist. i
Rhemensis Ecclesiae, cap. 28 Generi tantummodo :
regio, quod ad honorem sancta? Ecclesice
et defensio-
nem pauperum una cum fratribus meis, et episcopis
omnibus Germaniae, Galliw, atque Neustria\ ui regim
majestatis culnien perpetuo regnaturum statuens elegi,
baptizavi, a sacro fonte suscepi, donoque septiformis
unclionem ordinato in regem parcens slatuo. etc. Idem
videre esl tn epistola sjnodi apud Carisiacum missa
ad Ludovicum Germanias regem, cap. 15 Maxime :
autem nobis necesse loqui ctim illis archiepiscopis et
episcopis, qui consensu et volunlate regni istius dom-
;
num noslrum (Carolum Calvum) fratretn vestrum un-
in historicis xerunt in regem sacro chrismate/tradittone divina. In
libelloproclamationis Domini Caroli regis adversus
Wenilonem archiepiscopum Senonensem Sed et :
posthoc electione sua aliorumque episcoporum, et C03-
Franciae. Quibus non placebit conjectura heec, me-
liorem suppe^litent ; doceantque quts ex Galliae regi-
bus ante mortem Ratoldi abbatis, qui ann. 98b* obiit,
potiori jure in regem Anglite ungi et consecrari
potuerit.
>73 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^E.
crortim fidelium regni voluntate, consensu, et acla-
natione cum archiepiscopis, 588''' episcopis Wenilo
n diircesi sua apud Aur limis cioitatem i» basilica
anrtae cructs m se undum traditionem ecclesiasticam
•egem consecravit, et in regni regimine rhrixmate sa-
•ro perunxil. In episiola Arihohii Khemoruni archie-
)iscopi ail synodum Engilenheimeosem.apud Flodo-
irdum, lib. iv Ilist eccl Hhem , cap. 35 Postquam
Ludovicum regem, favente ilugone, cunctisque regni
trincipibus, Gerbergam quoque regindm benedixeram,
<t taero perfuderam chrismate. Et in secundacorona-
ione Caroli Calvi, cum Metis coronatus est in regno
LiOtharii, anno Domini 869, ad ista verba, coronet te
)ominus, inunxit eum Hincmarus de chrismate. Et ita
:apiendus est locus cujusdam anonvmi de unctione
:hrismatis inter opera sancti Cypriani Nec tamen
."
•essaittibtts liis qu<B ritu anliquo inoleverant, rum in
mpiiln Christiano circnmcisio oideretur damnabilis, et
acrifici idololatriaeimputarentur;unetionii mysterium
i turaliae duae unctiones.in vertice,et inter scapulas,ut
•eligio Chnstiema eontcmpsit sed ewteris generali
; B videre est in consecrationibus Henrici II et Henrici
auctorum consensu ilamnatts, non solum in regibus et
•acerdotibus unctionis honor permansit, sed in emnem
mpulum catholicum effusa est httjus gratix plenitudo.
Sam in hoc sermone agitur de unctione chrismatis,
:t sacerdotes, id est episcopi, in sua ordinatione, et
:aetera plebs catholica in confirmatione, chrismate
nunguntur. Quamobrem sacrum oleuin e ccelo mis-
;um, unde in regem unctus est Clodeveeus. primus
nter reges Francorum Chnstianus, et multi succes-
orum cjus, chrisma appellatur. Ila in capitulis
lincmari archiepiscopi Rhemensis in secunda coro-
latione Caroli Calvi :In vigilia Paschx. in Rhemensi
netropoU, baptizati,et ccelitus sumpto chnsmate, unde
irfuvc habemus, peruneti, et inregem sacrati. Ita ap-
tellavil Guillelmus Rrito, lib. Philippidos, agens de
i
Phitippi Augusti coratiune :
Jainque dies aderat cunclis optatii, Novembris
Quae caput est caeusis, qua cunctis sanctiilcata
Jamdudum sanclis, nunc longe sanctior exstat,
In qua sceptrifero fulsit redimitus honore
Magn.iniinus sacro rex delibutus olivo ;
Quo IVus oneelMs manibus, virtnte parato
Divina, nostris concessit regibus uti,
Ut sacrentur eo soli specialiler illi,
Qui successive Francoruin sceplra capessunt.
Dignior ut vere rex noster rege sil oinni,
Quem sacrare suis Rhemorum metropoliles
Cum comprsesulibus bnoel illo
chrismate sacro,
lloc ad opus soluin quod ccelica fundit oliva.
Hoc, et non ;ilio pcrfundit membra liquore
Carolidae nostro Guillelmus praesul in urbe
Rhemensi, Patrum servato more suorum,
liuposuitque sacro capiti diadema verendum,
Conveniente simul clcri populique favore,
Tam S|»eciale decus Ghristi dignatio praestat
Nobis, Francorum qui congaudemus honori.
Sic regem nostrum sibi Rex cceleslis amicat,
Sic superexaltat terrae prae regibus illum,
Quem facit ut solum sacra consecret unctio coeli,
Unguine cum reliqui sacrenlur materiali.
n consecratione Kenricill, regis Francorum, misce-
ur 589 liquor ille ccelestis ab angelo quondam
iancto Hemigio delatus, sacro chrismati. Henri-
:us IV, rex Francorum, Carnoti unctus est alio li-
jnore coelesti, quiquondam sanctoMartinoTuronum
Bpiscopo ab angelo coelitus allatusest, cum a Nicolao
r.iuano Carnotensi episeopo consecrante liquor ille
poelestis chrismali sacro admistusfuisset, uthabetur
in ssepius citata illius coronatione. Fuit mos etiam
olim apud Grsecos ut imperatores Constantinopoli-
tani nonsimplici oleo consecrarentur, sed unguento
quod estchrisma sacrum, ut ex Georgio Codino mox
:itando patebit. Vulgo reges non chrismate,sed oleo
inunguntur, ut videre est cap. Cum renisset, de sacra
nnctione. Hodie imperator oleo exorcizato, rex vero
oleo catechumenorum inunguntur, ut est in Pontifi-
cali Romano.
1' 93. Cujus sacratissima unctio super caput ejusde-
fluat. Ex his verbis patet caput esse partem illam
874
A quap inungi debeat. Oliin impcratori Constantinopo-
lilano in ejuscODSecratimecaputungebatur iu inodiim
crucis, ut testatur Codinus, lib. de officiisaulse Con-
stanlinop. '0 3i flarpiap/T}; xpist arxuooeiS&s tjji»
:
xcyaXvjv Tov Sadti.ioii rai p-vpta, id est Puti iarcha un- :
gitad formaui crucis imperalorem divino unguento.
Interea patriarcha hanc profertdr/io;. id est sanctus,
: quamtertio repetunttain hiquisunt in ambone, quam
i tera multitudo. In secunda coronatione Caroli
i
Calvi quae Mctis celebrata est, inunctus fuit ille ad
dextram auriculam, etin fronle usque ad sinistram
auriculam. et in capite, ut hahetur in Capituhs cjus-
dem Caroli in hunc modum Ad isla verba, coronet :
Doininus. inunxit eiim Hinanarus archiepiscopus
te
de chrismate ad dextram anriculam, et in fronte usque
adsinistram auriculam, etin capite. In Ordinc Homa
no unguntur pectus,scapula\ brachiorum internodia,
et nianus. In consecrationeregumFrancorum addun-
IV. Constantinus Manasses, in Chronica Synopsi,
scribit Carolum Magnum unctuin fuisse a Leone III
a vertice ad pedes usque :
Ou pnQV uXkci £p>}9ccpgvog xai vouot; 'Iov(?aiwv,
K«xx£y«)vj; p-i/pc irodtiv EA«iw toutov ^ptst.
Id est Verum. usus Judeeorum legibus, a capite us-
:
que ad pedes oleounxit cum. Idem testatur Theopha-
nes, in Chronico "Effrpfey aurov ei; paaikiu 'Pw-
:
piaiwv sv tw va&i toO ayiov (ATZorrrootj IlsTppou, ^pica?
e/aiw a7vo xsyaAfl? I&»? iroS-irj, id est : Coronavit eum
In regem Romanorum, ungens eum oleo, a capite
usqne ad pedes. Sed in Ordine Romano imperator
Romanoriim ungilur in brachio dexlro, et inter sca-
pulas duntaxat. Similis est principis unctio cap. Cum
venisset,de sacra unctione Sed ubi Jesus Nazarenus:
(Inquit ibidein Innocentius) III quem unxitDeus Spiri-
tu sancto, sicut m
Actibus aposlolorum legitur, unctus
/. estoleo pietatis prse consortibus suis, qui secundum
Apostolumest caput Ecclesix, quae esl corpus ipsius,
principis unctio a capite ad bracltium est translata, ut
princeps ex tunc non ungatur in capite, sed in brachio
sive humero vel armo, in quibus principatus congrue
designatur. etc. Ad quod etiam significandum Samuel
fecit poniarmum ante Saul ; cuidedit locum incapite
ante eos qui fuerant iiivilali, In capite vero ponlificis
sacramentalis cst delibutioconsrrvata. quia personam
capiiis in poutificaliofficio reprxsentet. Differt autem
inter pont>fic>s et prinapis unctionem, quia caput pon-
tifios chrismatcconsecratur, brac/iittm vero principis
oleo delinitur, ut ostendatur quanta sit differentia in-
ter auctoritatem pontificis et principis. Haec ille ubi
notanda sunt quaede humero seu armo dixit. Nam
ctiam pars illa viclimte apud elhnicos honorabilior
visa est, et quae maximeregem decebat. Quare olim
Eteocles et Polynices, cum sacrificarent, OEdippo
patri armum victimae tanquam regi et praestantiori
mittere solebant qui nescioquocasucumeialiquan-
n ;
do coxam victimee.non armum.590 misissent.ille,
se ab eis sperni ratus, supra modum excandescens
diris eos devovit ul refert scholiastes Sophoclis in
OEdippum Coloneeum, ex auctore circularis Thebai-
dos
'lo-^iov w; £v6*jo"£, /du.ui (3aV\ev e&rs te uu9ov,
'Haoi £yw, 7r«to^s; itG ovsi$i?ovTci; zt:z(x^cci,
Evxto A»i BaTi).yjt, zat aA),oti; 'A9«vciT0tfft
XcOO"iv inzb UXkxfkmv xaT«6/ia£vat «'io^o; £to"w.
Id est, Ut cognovit missam sibi esse coxam.in ter-
ram jecil,etdixit Hei misero niihi:pueri me sper- !
nenteshocmihi miserunt. Precalus estregem Jovem,
et caeteros deos immortales.utmutuis interfecti gla-
diis in orcum descenderent. In Pontificali Romano
sic etiam ungitur imperator, sed in modum crucis ;
rex verointer commissuras manus et cubiti, et inter
scapulasetiam in modum crucis. Ex quibus clarum
est non fuisse semper eumdem ritum.
 :

575 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT>R. i76

1091. De«« eleetorum fortitudo, et humilium celti- A ronatiooe Ludovicill et Henrici IV, regum Praneo*
tudo, etc. Hec Oratio exstal in coronatiooe Juilith rum. Bistat etiam in conse rationeCaroli Calri
QiiffiCaroli Calvi.quaa Dupsil Edelulpho Anglorum conlraclior. CoroofflimpositionismeminitPeu Ds
regi. Habetur ibi instar prasfationis, el tantum us- i"i ini seim.ciialo Ponitur
: >-i eoronaaurea$uperea-
quead hfficverba Ftaque,qux$umui,omnipotens Pater,
:
putejut, expretta tigno tanctitatit, gloria honorit, et
P rr fiwus creaturx pmguedinem Caetera rlissirailia opus/b»-/t*admt<,MetropoliUnift»timponereeoronara
HabeturetiamincoronationeHenriciIV.Fran- ul ridere est in Ordine et Pontificali Romano. Sii a
Rhemensi metropoiitano Guillelmo imponilor coro-
109^. Eumque ineimilitudine columbx, ctc. In su- nacapiti Pbilippi Augusiin-gis Franeorom, tri docet
pra memorata coronatione Judith baec leviter, ut Guillelmus Brilo, loco supra citato :

sulijcctocongruanl, immutata suntin hunc modum:

Ut per hujUs creaturx pimjued inemcolumbx pace.sim- Hoc et non alio perfudit membra liqoore
plicitate ac pudicitia decoram ef/tcias. C&roHdfe nostro Guillelarai pnssalia urbe
1090. Teadjuvante, etc. Lcge, ut in coronatione Rliemensi, patrum servato mon suorum,
Henrici IV, tuamque Benedictionem, te adjuvante, to Imposuit sacro capiti diadema verendurn.
ti plebi.
A papa Leone III Romse imposita est corona Caroli
1007. Deus Dei FiliusJesus Christus, etc. HaecOra- Magno cum imperator creatus est, ut testaturTheo-
tio esxtat in coronatione Ilenrici IV. desideratur in
phanes Chronico 'Eorc^ev kvtov tt< flaaddet \'>.>-
in :

officio ad constituendum ducem, et in Ordine Ro- h

tw vaw tov ccyiov Qeroov, id est
ftaiuat Co- :

mano. B ronaviteumin regem Romanorum,in templo sancti

1098. Hic detur annulus. Haec annuli traditio ex-
Petri apostoli. Et paulo post, xai ntptStujuv iv.iui/.r.-j
stat in coronalione Henrici II et Henrici IV, regum ko$ft ra xai orefo;, id est Cum posuisset ei regiam:

Francorum, atqueeliamin Ordine Romano, sed post vestem et coronam. Idem testatur Constantinus Ma-
gladii accinclionem. nasses in Chronico :

1099. Accipe annulum, etc. Haec formula exstal in Kai o"Te'yo; KsoiziQoocj, &j; oi "Vaututav vouot
officio ad ducem consliluendum, ei in coronatione Eumque corona cingit more Romano. At vero in co-
Henrici IV, Francoruin regis. Alia exstat in Ordine ronatione imperatons Constantinopolitani olim, si
Roinano. novi regis seu imperatoris pater adesset, ipse pater
1100. Perseverabditati. Ita in officio ad constituen-
et Patriarcha ei stemma imponebant quod si pater
dum ducem. abesset, solus patriarcha, ut testatur Codinus, lib.
;

1101. Oratio post annulum. Exstat in officio ad de Officiis aulae, ti ovv w; ttooh-0'j.ij, jrapecrrtv o
constituendum ducem. Desideratur in Ordine Ro- putjuvjc; x«t iTa.-r p r/-jT0v, avTo; ts xai o Iltrrpiapyi];
l

mano. /aSovTs; to tjriu.ua, !~iTi6i'ao"i t^ Tumukv tov vetm yj.-

r

1102. Hiccingatur gladius ab archiepiscopo. Ac- o-i/e'w;, etc. Id est Si igitur, ut diximus adest impe-
:

cinctio gladii exslat in Ordine Romano, in corona- rator et pater ejus, ipse et patriarcha accipientes
tione Henrici II et Henrici IV, reguin Francorum, stemma imponunt capiti novi imperatoris, et pro-
etinofficio adducem constituendum ; videturque nuntiatpatriarcha hanc vocem Dignus. Quod non
si
in Vit.aLudovici Pii, cum in regnum restituilur in est Pater ipsius, hoc faciat solus patriarcha. Quem-
Ecclesiasancti Dionysii Sed Dominica quae in cra-
:
C admodum autem priusin unguenti applicatione vo-
stinum advenit, in ecelesia sancti Dionyrii, episcopali cem Sanctus excipiebant, sic etiam hanc vocem Di-
ministerio voluit reconcdiari,et permanusepiscoporum gnus qui in sacro suggesto sunt et reliqua populi mul-
armis accingi consensit. Velvus Uamiani, serm.supra tiludoacclamant tertio. Haec ille;quidsitautemstem-
cilato, accinctionis gladii nulla mentione facta. ait
ma, docet idem Codinus, supra, eodem libro Aeto*e :

Prxferluret gladius in oculis ejus.ut cognoscat quia ytv&jczEtv oti oTztp xa^etTtxt vvv trriftfut, uvotutt^ero mtXat
vindex esl irx Dei xn hoc ipsumconstitutus. Quodcon. Sic/.tJriua. ToOto $z t;j BXariov uzru j\iQatv xat tutpyetptuv
venit coronationibus H.nrici llel Henrici IV, in qui-
bus eliamgladius ante illos pnefertur.
xava to tou jSao-iAsw; 532 peroiTrov xe£uevov ptev,

<?£o\ue'vov S'z oVttrSev iTspi tov syxevaXov, oio xtuexaAetro

1103. Accipe gladium, elc. In Ordine Romano ex-
stat alia formula. In officioadconstituendumducem
Codicis nostri formubehaec praemittuntur : N. Con-
fortare et esto vir, et observa cuslodias
tui, etc.
591 1 104-. Oralio post gladium.
ad ducem constituendum. Abest abOrdine Romano.
1105. Christianiasimo regi nostro. Chrislianissimi
appellatio regum Francorum est propria.etsane an-
tiquissima. Ilaappellalur Pipinusrex Francorum ab
Anastasio Bibliothecario. in Stephano III Quo perac-
to, et eo in venerabili monasterio jam fato Chri-
stianissimo Pipino conjungente, Dom no annuente,
post aliguos dies idem ChristirnissimusPipinus rex ab
eodem sanctissimo papa Chrisli gratia cum duobus A-
liis suis reges uncti sunt Francorum. InStephano IV,
cum agit de Carolo et Garlomanno Dirigentes scili-
to0 xaT« tttxpov Kuetvdev Eyevero otov
5iv.§tiu.a, oizip ex
bpirat zoH trqueoov, xat ovoaa^eTtn Treu.ua. Id est :
Nosse autem oportet quod nunc appellatur stemma,
Domini Dei id olim nominatum esse diadema. Idautemerat tex-
tile purpureum cum lapillis et margaritispositum ad
Exstat in officio imperatoris frontem et pone revinctum cerebrum
versus ; quamobrem dicitur diadema quod ex eo
paulatim mutatum effectum quale videtur hodie, et
nominatur stemma. Ex quibus posterioribus verbis
intelligi datur slemma non omino esse quod diade-
D ma.sed aliquidimmutatum fuisse. In hocextu iiazio-j
interpresreddidit textile aureum, ego vero textile
purpureum. Nam blataseu blatta est purpureusco-
lor. Glossae veteres mss. bibl. Corbeiensis, Blata,
purpura ; hinc blateacamisia /tHea.Sidonius,carra.v :
Pontus Castorea, blattam Tyrus, aera Corinthus
:
Et carm. xi :

cet ipsi Chriatianissimi reges duodecim episcopos ex eis-

dem Francorum regionibus Idem videre est in capi- Tantus honor, geniusque coniis, collata rubori
Palbda blatta latet.
lulis Caroli C.alvi, cap. 35, § 3 Ut ex ejus ore audia-
:

mus quod aChrisfianissimo rege fideli et unanimi in Unde apud eumdem in carmine epist. ultimae, lib,ix
servil io illius populo unicuique in suo ordine convenit dicitur blaltifer senatus. Est genus exquisitissimae
audire. In epistola Carlomanni apud palatium Ver- purpurae.
nis Prxcipue illa qux contra malum rapinm et de-
: Sed, ut redeamusunde digressi sumus, in secun*
prxdaliomsa sanctis Patribus sunt promulgata, et a da coronatione Caroli Calvi, quae Melis celebrata est
Christianissimis regibus auclontate confirmata. in regno Lotarii, corona capiti ejus ab episcopis im-
1106. Hic coronetur. iNulla est impositio coronas posita est, ut habetur in ejus apitulis Ad ista vcr- l :

ad constituendum ducem.
in officio ba, coronet te Dominus, miserunt illi episcopi coronam
4107. Coronet te Deuscoronaglorix, etc. Hsec for- in capite. In coronatione Henrici IV, quse facta est
mulanon exstat in Ordine Roraano. Habetur in co- Carnoti, corona imposita est illia Nicolao Thuano
577 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM NOT^).
ejusdemcivitatis episcopo, qui universum celebrita
tis hujus ritum perfecit defectu archiepiscopi, seu
metropolihuii, ^enoncnsitunc sede vacante, etsi Re-
ginaldus de Beaune archiepiscopus Bituricensis ad
sedem Senonensem a rege nominatus hanc conse-
cralionem ad se spectare centenderet sed quianon-
dum a Papa confirmatus fuerat, episcopocedere coa-
ctus est. Necrex poterat hujus rei gratia se Rhemos
conferre, urbe tunc a factiosis occupata.
1108. Accipe sceptrum regitv majestatis, etc. Hsec
formula habetur in coronalione Ludovici II et in co-
ronatione Henrici IV, Krancorum regis. Sed in Pon-
tificali et Ordine Romano non exstal, sed sequens
Accipe virgam virtutis, etc, ut m
Codice Batoldi ad
porrectionem virgae.
1109. Accipe virgam virtutis, etc. Haec formula ex-
stat in coronalione Henrici IV toties memorata. In
Ordine Romano pronuntiatur adtiaditionem sceptri
et baculi. Notandum esthic traditionem virgaeascep-
tri porrectione distingui. quod etiam in coronatione
Henrici II el Henrici IV videre est, etin coronalione
Ludovici regis filii Philippi I, apud Aimoini conti-
nuatoremjib. v.cap. 5 Qui in dte inventionissancti
:
protomartyns sacratissimx iincttonistiquorctlelihutuin
regcm, Missas gratiarum agens, abjectoque seculans
militix 'jladio, ecclesiasticn ad vindictam malefaclo-
rum eum acangensdiademate regni, gratanter corona-
vit, necnon et sceplrum et virgam, et per hxc Ecclesia-
rum et pauperum defensionem, et qua>eunque regnnnsi-
giiia,approbaiUecleroetpoputo,devutissimeconlradnlit
Haecautemvirga estquain vocamusmanumjustitiae;
et ita appellatur in coronatione Henrici II et Hen-
rici IV, eique palma manus prsefixa est, quod innuere
videntur haecverbahujus formulae Erranti viamdo- :
ce, lapsisque manum porrige. At in coronatione Garo-
liCalvi non traditurei virga.sedpalma cum sceptro,
ut inejusdemCaroliCapitulis habetur Ad ista verba,
Det tibi Dominus velle, dcderunt illi patmam etscep-
Irum. lu signum videlicet vietoriee perseveranlis quo C
perveniat adpalmamgloriap sempilernte, quodsigni-
ficalur in formula ejusmodi traditionis Del tibi Do-
Romano. :
minus velle et posse qux prxcipit, et in regni regimine,
secundum voluntaiem suam, proficiens, cum palma
Ordine Romano.
perseverantis victorix ad palmam pervenias glorixsem-
ptternx,gratiaDomminostriJesu C/insJt,
vit. Nam
palmamanusnonestvictorheperseverantis
symbolum, sed palma arbor, ut omnibus notum est.
Alius superest rilus qui non exstatinhoc Codice Ra-
toldi,per quem rex, sive imperator, suis vestibus
exutus, regia purpuraa Ponlifice induitur, ut notum
m
est ex Theophane Cbromco, ubi agilde Caroli
Magni coronatione in imperatorem
Kcu KiptSdkuv °j%7iHy.r j Wicr.v., id est Et cum in-
l
duit euin veste regia ; et PelroDamiani.serm. supra
citato : Induitur denique purpura, quodest regix rna-
jestatis insigne.
1110. Extendat omnipotens Deus, etc. Haec bene-
dictio exstat inOrdine ms. monasterii sancti Ger-
mani a Pratis in coronatione Henrici IV, et in co-
ronatione Caroli Calvi, quae facta est Metis sed ei
interjiciturhocmembrum Coronet te Dominus co-
:
ronaglorix, etc, adquodinungiturab archiepiscopo
Hincinaro, et in fine Benedictionis adjicitur hoc
membrum ; Clerum ac populum quem sua voluit opi-
tulatione tux subdere ditioni, etc Exstat alia Bene-
dictio in Ordine Bomano. Primus hic articulus ex-
stat inBenedictione coronationis Ludovici II, cujus
est hoc initium. Dominus Deus omnipotens, paucis
verbis immutatis, juxta supra citatam Benedictio-
nem, quaeexstatin coronatione Caroli Calvi.
1111 Ac beati petri apostolorum principis. Heec
verba desunt in coronationibus supra citatis Caroli
Calvi, et Ludovica II.
1112. Sanctique GregoriiAl&in Ordinesupracitato
monasterii sancti Gerraania Pratis. Desunt in coro-
nationibus supramemoratis. In coronatione Henrici
578
\. IV, Ioco islorum verborum, legitur Sancti Dionysii,
:
beati Martini et Remigii.
1113. Anijeloriim apostolici. Lcge Anglorum apo-
stoh, quia sanctus Gregorius papa est Anglorum
appellatus apostolicus, quibus mi.-it lidei pnedica-
;
tores Auguslinum, et quosdam alios sui monaslerii
monachos.
1114. Et tribual tibi gratiam, elc In coronationi-
bus Caroli Calvi et Ludovici 11 hic arliculus incipita
'
superioribus verbis Indulgeat tibi Dominus omnia
:
mala qux gessisti.
11 15 Inimicos tuos ad pacis charilatisque benigni-
tatem converlat. Ila in Benedictionibus supra memo-
:
ratis. In oflicio ad ducem constiluendum corrupte
legitur Inimicos tuos chantatisque beiugnitalem con-
:
vertat. Ubi hasc Henediclio ab hoc articulo initium
ducit, hocque articulo et duobus postremis conten-
taest.
1116. Denedic, Domine, etc. Haec Benediclio ex-
slat in Ordine ms. monasterii sancli Germani a
B
Pratis. Habelur etiam in coronatione Henrici IV,
Francorum regis, sed prolixior in coronatione Ju-
dith Anglorum reginse filiasCaroli Calvi. Prior arti-
culus Benedictionishujusprimus est iu Benediclione
ejusdem reyinsein hunc modum Benedic, Domine, :
famulam tuam, qui regna regum a swculo moderaris.
Amen.
1117. Hunc prxsvl°m principem. In coronatione
Henrici IV, loco islorum verborum, legitur regem
nostrum.
11 18. Sta et retine amodo, etc Hrec regni status
m designatio exstat Codice ms. supra citato mona-
sterii sancti Germani a Pratis. et in coronatione
Henrici lV,sed paulo brevior in Ponlificali Romano,
quibusdam verbis mutatis, pronuntiaturque cum
rexin solio collocatur. Exstatque etiam in Ordine
Romano, in quo ante hsec verba, in hoc regni solio,
:
In hoc loco Dominus metropolitanus
heec habentur :
sedere eum faciat super sedem suam dicendo In hoc
:
regni solio, etc
1 19. Amodo. Adde -6 locum, ut habeturinOrdine
1
H'-0. Suggestione. Lege successione 594 ut, in
1121. Reclitudo regis, etc.Haec verba litulo carent,
593 <7'" ve ~
queenihilaliudsuntquamsumma eorumquaearege in
rectaregniadministrationepraestandasunt.Exstantin
Ordine ms. monasterii sancti Germani a Pratis desunt ;
in coronationeHenrici IV. Habentur in officio ad
ducem constituendum, sed sub forma juramenli in
hunc modum Hxc tria popido Christiano, et milii
:
subdito, in Christi uomine juro Inprimis, utEcclesix .
a Leone III :
Dei, et omni populo Christiano veram pacem meo ar-
:
bitrio omnni tempore servabo. Aliud, ut rapacitates et
omnes iniquitates omnibus grndibus inlerdi.cam. Ter-
tium, ut in oinnibus judiriis xqnitatem et misericor-
diam prcecipiam, ul mihi et vobis indulgeat miseri-
cordiam clemens et misericors Deus, qui vivit et regnat,
ubi zout ad quodlibet juramentum proparticulagwooJ
usurpatur.
; 1122. Et tunc osculelur omnem clerum populumque.
Datur osculum pacis ad imitationem Samuelis, qui
Saulem a se unctumosculatus est lib. l Regum, cap.
x. Illudque videtur in Ordine Romano Postque det :
eioscula pacis, nempe metropolitanus. ut illic habetur,
nulla mentione facla cleri et populi. In coronalione
Henrici IV rex osculatur tantum ponlificem et pares
Francise. Ordo ms. monasterii sancti Germani a
Pratis cum Raloldi Codice convcnit.
1123. Et dicat unusquisque : Vivat rex ! Ita habetur
in Ordinems. monaslerii sancli Germani aPratisad
priscorum imilationem.Si quidem in sublimationeSa-
lomonis.ad regnum Judaeorum acclamalumesl Vivat
rex Sulomon l lib.iiiRegum,c.i.SimiIem acclamatio-
nem videre estin coronatione Justini minoris, apud
Corippum, lib. n, de Laudibus illius, utprimum co-
ronatus est apatriarcha Constantinop,
 579 IN S. GHEGOIUI LIHIUJM SACRAMI.NTORUM NOT^E. 6'80

Inlonnit pnlriim iiibitus fragor, Inde clientum A UtuicCVtt V.TTO -/;; r'j / nCtTptUpYjOU /'-'<; ri 77i[M[AU.
Clamores crescunt, chunoribui sssonal eequor, /l,'j.J KpOTtpOV T.y. / j BU /"/' -.-' -''it.-jt - t. / ,-/ir,
Laudibus innurneris regnantum nomios tollunt.
Justino vitam ter centum vocibui optant.
; j yvv«(xo(. [d csl : Desccndem itaque de
n) imperalorel
vir ejus, acc pil de roa-
Augusts totidem SopbicB pl be allu reclamat,
Mille cauunl laudes vocum discrimioe mille. mi patrinrchae stemma priu* ab eo beneaictura
Justinum Sophiamque |iares duo luminamundi imponil capiti uxoris su
Esfte lerunl Rcgnate pares in seecula, dicunt
: : 1 33. A ccipe coronam glorise. In Ordineet Ponti-
1

Felicea anno^ dommia 1'elici >us orunl flcali Romano ad coronee imposilionem aliae sunt
[nsonuit vo^ illadiu, tandemque quievit, formuln lo Cspitulis Caroli Calvi Juditb ejusdem
Idem obscrvarc coionatione Philippi Augusli
est in Caroli nxor Adelulphj Anglorura n
fllia, b boc -

Francorum regis apud Rigordum inejus Vita Cum : verborum formula coronatur Gloriaet hono. :

omnibus archtepiscopia, episcopis, cseterisque regni ronet te Dominue, etponat tuper eaput tuum co onam
principibus, ei universo clero, et populo clamantibus de spiritali lapide p, t luidquidin fulgort

Vival rex ! vivat rex ! Similes acclamation.es exstant et in vario nitore gemmarum signipcatur, hoc in tuis
in coronatione ilenrici II cl, llenrici IV, regum moribus et actibus semper refulgeat. Quod ipse pi a
Francorum. dignetur, cui est honoret gluria in sxcuiu saculorum.
11 "^4. Vfferlrcx admanum archiepiscopi Oblationem. In 1'ontificali Romano Bceptram regiD4B traditur Sed
Paneraetvinum,ad coinmunicandum videlicet Idem hsecsceplri tiadilio, neque hir, nequein Ordirie Ro-
est in Ordinems. monasterii sancti Germani a Pratis mano et sancti Gcnnani repentur.
1125. Etsic referant Deogratius lla in toties ci- B 1134 Adio nupliidis. Idest, celebiitas rnipliarum,
tato Ordine ms.,monastcrii sancti Gerniani a 1'ratis. qua' fit inter Missarum solemnia, ex more reteri,
canendo videlicet hyinnum Te Deum laudamus, ut quem etiam videreest apud Tertnllianoni, lib. 596
inOrdine Romano. ii, ad Uxorem.sub finern Unde tufficianua adenar- :

1126. Ilem ud reginam benedicendam. In eodem ranitam felicitiilem hujus matrimonii, quod Ecclesia
Codice Ratoldi ahbatis regis coroalionnera excipit conciliat, confirmat obtatio, i-t obtignat Benedictio,
reginae Benedictio. angeli renuntianl, Puler ratn habet.
1127. Adesto, Dnmine, supplicationibus nostris, 1 35. fianc Oblalionem Famutarum tuarum. Lege
etc. Ileec Oratio exstat in coronalione Claudiae re- famulx tux, ill.
ginae 595
FranciaepiimaecobjugisFrancisci primi. 1136. Generatio ad Ecclesiae, etc. Legendum puto
112b. Tunc debel caput ejusungi ileo. Haec capilis regeneratio. quee fit per baplismum videlicet ad au-
unctio in reginae coronalione exslat in Ordine ins. gmcnlum Ecclesiee, ut ad ornatum mundi generatio
monasterii sanctiGermani a Pratis, in coronatione naluralis.
praedictae regin-T Claudiee, in coronatione Eleonoris H37. Oblatam. Hoc vocabulum corruptum cst, el
secundae uxons dicti Francisci I, et in coronatione sensum perlurbat lege ad laetam. :

Calharinae Mediceae conjugis Ilenrici II At in Ponti-
ficali Romano non ungitur reginee cap:it, sed bra-
chium dexterum inter manus commissuram,
chii internodium, ut supra de unctione regura ex
eodem Ponlificali observatum est.
1129. Ut qux per manus nostrse impositionemhodie
regina instituitur Haec eadem verba exstant in su-
. 1139. Et dicis orationem Dominicam, etc. Heec
pra citato Ordine ms. sancli Germani a Pralis et
credibile est hanc impositionem manusfieri solitam
unclione cumpleta, cum haec Oratio recitaretur :
Omnipolens sempiterne Dcus, afflnentem Spiritum
suprafamulam tuain, etc.,quodsane valdenotandum
est, quia in regum ordinatione nihil simile supra
scriptum est. Id tamen fuit olim observatum in coro-
nationeAidianiregisHiberniae,uttestaturAdamannus
1138. Infra Actio ad xxx, vel annualem nuptiarum.
Ita correxicum in dicto Codice Rhemensi ms. lega-
et bra- tur, Infra xxx, etc. Nota devotionem majorum, qui
tricesimum et anniversarium matrimoniidiem cele-
G brabantoblationesacrificiiincruenti,etparticipatione
ejusdem sacn mysterii.
; sponsae Benedictio fit post Orationem Dominicam.
etomnia aliainter Missarum solemniaolim benedice-
bantur. et clarum est ex nostris Sacramentariis. Ta-
men Judith filia Caroli Calvi nubens Edelulpho An-
glorum regi, aute Pra^fationem benedicitur.
1140. Eam benedicis. Non est novellae instilutionis
Benedictio matriinonii in Ecclesia, sed antiquaepror-
sus, clarum est ex loco Terlulliani supra citato :

in \ ita sancti Columbee abbatis, lib. n Sanctus : Quod Ecclesia conciliat, conftrmat oblatio. et consi-
verbo obsecutus Dornini ad Jovam transmigravit insu- gnat Benedictio. Ex epist. Sotheris panee. cap. 5 :

lam, ibidem kidanum lisdem adventantem diebus in Ut sponsus et sponsa cum precibus et oblationibus a
regem sicut jussus fuerat ofdinavit ; etmier ordinatio- sacerdote benedicantur. Ex epist. Hormisdee papse,
nis verba de ftliis et nepottbus, pronepotibusqne ejvs, cap. 6 Ut nullus ftdebs cujusque conditionis sit, oc-
:

futurn pro, hetizavit, imponensque manum super caput culte nuptias jaciat, sed Bened/ctione a sacerdote ac-
ejus ordmans benedixit. cepta, publice nubat inDomino. Lxconcilio Valentino,
11.30. Tunc dij bet et annulusmittidigi'o. Immissio apud Rurcliardum, lib. ix, cap 5 Sponsus et sponsa :

annuli in digitum habelur in coronatione praedicta- rj cum benedicendi sunt a sacerdote, a pareutibus vel a
rum reginarum. Sed de ea nihil reperire est in Or- paranymphis in ccclesia sacerdoti ofjerantur ; et cum
dine et Pontificali Romano. Benedictu.nem acceperint. eadem nocle pro reverentia
1131. Et barbaras gentes virtute tibi prcestila ad ipsius benedictionis, in virginitate permaneant. Ex
agnitionem verilalis advocare. Haec eadem verba ex- Hitario diacono, in cap. iv Epist. 1 ad Timolheum ;
stant in coronatione priefatee Claudiee reginae Fran- Homini enim unam uxorem decrevit Deus, cum qua
cire quibus significatur has esse reginae partes con-
: benedicatur ; nemoenim cum secundn benedicitur. Ex
versionis infidelium curam gerere, dum earum viri sancto Isidoro lib. n de eccles. Offic, cap. 19 :

pro patriee salute militant. plena sunt Historiae l-.c- Nam quod in ipsa conjunctione connubii a sacerdote
clesiasticee monumenta piarum reginarum quae pro denedicuntur, hoc a Deo in ipsa prima conjunctione
fide Christianapropaganda non mediocriter labora- nominis factum. Joannes patriarchaConstantinopoli-
runt. tanus, rogatus ab imperatore Mauricio, ejus bene-
1132. Tunc debet imponi corona incapite. Sequitur dixit nuptias in palatio, ut teslatur Theophylactus
coron.e impositio, quee in Pontificali Romano a me- Simocata, lib. l Ilist. Mauricianee, cap. 10 O Se
tropolitanoimponiturseureginffiseuimperatqri.Olim itpsiii; -.6 (3«ff().(x6v ibzpO.-ivGi ^ovl.r^c/., rjj Trzpi to
Constantinopolitame imperatricis capiti a viro suo bziov ixjT£i«, xeu 7',1-j yjipofj twv ^afftXsuv s).oa£vo;,

imperatore stemma de manu patriarchee acceptum 0"uvy;7rT£v KAA)]),a(( EJxToi; T£ Ttpo<T'j>diyyutjt.i7i tov tou
prius ab eo benedictum imponebatur, ut refert Co- ai/Toxo«Tooo; impe-
y.ccziv(j>t)uLfio-£j yuu.Qv. ld est : Ille

dinus, lib. de Ofliciis palatii Constantinopolitani : ratons voluntatem officiose complexus est, fusis ad
j£«TE/3y6(*6vo$ oSv tou a^6wvo$6 j3«o-i),£u$ x«i c\vi)p avT>j<; Deum precibus, et acceptas imperatoris et impera-
 581 1N
tricis manus invicein copulavit, et deprecatoriis
verbis iruperatoris nuptias benedixit. Idem videre
est lib. vu Capiiul. Caroliet Ludovici imp., tit.303:
Etsuo temporesacerdotaliter, ut mosest, cumprecibus
et oblationibus a sacerdote benedtcatur. Et in CapitQ-
lis Caroli Calvi, ubi sunt Benedictiones nuptiales.
Judiih tilise Caroli Calvi et Hermintrudis regine.
i 141. Detts, qui mundi crescentis, etc lla'c oratio ex-
stat in Benedictione nuptiali praefatae Juditli, sed
prolixior.
1142. Et super hanc famulam tuam il/am. In prae-
fata oratione legitur Et huic fumulo tuo, et huic
; 1103. Benedictiones. Lege ut Benedictiones.
famulce tux.
1143 Sanctitatem ut tua. Locus corruptus. Lege,
ut in praedicla Oralione, sanct/tate mutua.
597H44. Inslttuto. Lege, Institutor.
1 145. Inter sceculum. Lege lnler se sivculum.
1 1(3. Ut quia longe est, etc.
1 Ilaec sunl corruntissi-
sima, et sic castiganda .Utquialonge est infirmius
quod honiini simtle quam quoa tibi Deo feceras, addi-
tur fortior sexus uijirmiori, ut unitm ejficeres e.v duo-
bus.
1447. Mista. Lege Mis tum.
114b. Ul in prioris. Deest rh locuin. Lege igilur
ut ifl priorts locum. r«po< ykp Slx$o~/j?js avayxaia?
iJoi-vTai yxppv.xu.- id est Nuptae eniin successionis
: veluntur, scilicet ut noverint per hgec se viris suis esse
necessarise sunl inventa reiuedia, inquit Lucianusin
Amoribus.
19. Data
i 1 sint legis instituta ventura. Lege Data
sunt legis instiluta venturoj ;id est. legis novae, qum
connubii viocula ad perfectiorem slalum adduxit.
1150. Sanctorum pignorum diligata. Locus cor-
ruptus legendum arbitror Et ad sanctorum pigno- :
;
rum educationem diligentem se esse ligatnm, ut tota
haec periodus sic cob.nreat Memineritque. Domine, :
non tantum ad licentiam conjugatem, sed ad obserran-
iiam fidei, ct adsanctorum pignorum educationem di-
ligcntem se esse ligatam
1151. Fidrlis et casia nubat, etc. Haec verba
usque
ad hdem exslant Ordine Homano, ct in Benedic-
in
tione llerinintrudis reginse, etin supra citatis Caroli
Calvi i.apitulis.
1152. Sit ainabilis ut Rachel viro suo,
sunt ad similitudincm seniorum illorum, qui bene
precati sunt Rutli Moabitidae, cum nuberet Booz
proavo Davidis, ut babetur Itutb cap. iv.
1153. Nihilex hac. In Ordine Romano, et in Be-
nediclione Hertuintrudis reginae legilur Nihil in ea
ex actibus suis.
I 154 Subdolus ille. Htec vocabula desiderantur
in Ordine Roinano, et in Benediclione Herminlrudis
reginae.
1155. Mandatisque. Ita in Ordine Romano parti-
cula que desideralur in Benedictione Hermintrudis
regiiiie.
1156. Feminarum. Hoc vocabulum videtur redun-
dare. neque exslat in Ordine Homano, et Benediclio-
ne Hermintrudis regiuae. Aut certe legendum Ha-
rum feminarum modo, vel more, vel instar,
Racbelis, Rebeccae, et Sarae.
1157. Serviens Deo vero devota. Haec verba de-
sunt in praedictis Benedictionibus Ordinis Rom. et
Hermintrudis.
S. GREGORlI LIBRUM SACRAMENTORUM NOT/E. 382
A IK)8. Muniat in/irmitatem suam robore disciplinat.
Ibec verba in dictis Benediclionibus pnstponunlur
his verbis Ubi thoro juncla contactus illicitos fugiat.
:
1436. Verecunda. Lege Yerccunda, ut in praefatis
Bcnediclionibus.
UiO SU fecunda sobolem. Legc,
I
598
Sit fecunda
in sobole, ut in Ordine Romano. In Benedictione
Hermintrudis reginae baecverba desunt.
1164. Sit probata et inuocens. Ha?c eliam desunt
in Benedictione Hermintrudisreginae.
i L62.Cofljuftcttoais.Lege ut conjunctionem.
1464. Plurimiuntnes. Lege pluriniorum ; to omnes
redundat.
1165. Omnipotens. Hoc vocabulum videtur redun-
dare.
100. Ut sanctitatem Patrem. Lege ut le sanclilatum
1
Patrem,
1107. Ut quod non ministrentur offtcio. Locus cor-
g ruplus. Legeudum videtur Ut quod nostro non mi-
:
nistratur o/ficio, lua lienediclione potius impleatur. Et
Ihfc de nupliis earumqueritibus pauca quidem, nam
plura alia refertsanctus lsidorus,lib.a de eccles. Olhc.
cap. 19, ac primode velo quosponsai innupliis velan-
t ur Quod vero, inquit, wdem feminSB, dum maritanlur,
:
subjectas, et humiles. Et infra Hinc etiam et nuptae
:
dicix eo quodvultussuos veient ; obnubere enimoperire
: dicttur. Unde et ntibes dictde. eo quod xthera obtegant.
Idem patet ex sancto Ambrosio, in exhortatione ad
\ irgines Nubes itaque sunt, et graves nubes qux
:
nupserint. Nam anuoibusverbum nubentium tractum
arbitror. Denique operiuntur ut nubes, cum accepe-
rint nnpturx velainina. Qui inos fuit priscorum Ro-
manoruin, ut clarum est ex Festo Quia flammeo :
Caputnubent/s obvolvalur, quod antiqui ubnubere voca-
lunt. Et infra Obnubit, caput opent ; unde nuptix
:
dtctx a capitis openttone Qui mos cum civilis sit,
.
p et non superstiLiosus, facile traductus est ad Cbris-
stianos. Secundo sanctus Isidorus scribit nubenles
posl Benedictionem vittaecolore candidoet purpureo
mistae vinculo copulari, rationemqueproferl in hunc
modum Quod autem nubentts post Benediclionem,
:
etc. Haec villx invicem vinculo cupulantur;videlicet ne compagem
conjugalis unttalis disrumpant. At vero quod eadem
vitta candido purpureoque colore permiscetur : candor
quippe admunditiain vilx, purpura ad sanguims po-
steritatem aahibetur, ut hoc signo cotitinentix lex te-
: nendu ab utriusque ad tempus admoneatur, et post hac
ad reddendum debitum non negetur. Quod enim dicit
Apostolus coujugatis, abstinele vos ad tempus, ut
vacetis Orafioni, hoc ille caudor vitlx insinuat ; quod
vero subjungit, et ilerum reverlimini in idipsum, hoc
purpureuscolur ille demonstrat, Teriio agiL de annu-
lo, qui a sponso spons;e daLur rationemque subjun-
;
git Hoc fit nimirum vel propter mutux fidei signum,
:
propter id magis, ut eodem pignorc eorum corda jun-
gantur. Hicritus videtur in nuptiis JudiLh Caroli
" Calvi fili<+>, in ejus-dem Caroli CapiLulis Accipe an-
:
:
nulum fidei et dileclionis signum, atque conjugalis con-
nempe junctionis vincuium, ut non separet horno, quos con-
jungtt Deus. Qui sane esl anliquissimus in Ecclesia,
nam illius meminit Tertullianus lib. de Idololatria :
Neque annulus, aut conjunctio marilalis d» alicujus
idoli honore dtscendit.
 SCIIOUA I\ B. ORKGORIl LIBRUM SACRAMENTORUH
A F. ANGELO ROCCA, CAMERTE, SACRARH APOSTOLICl l'l; l.l i.t/io CO»NSCRIPTA

599 ^ 1 ' '''"'' "'""""' 'i auetore. A m mcinna videbantur, cotnpotuit librtm qui dieitur
ramentorum, sicut ex litulo eiw mam de-
Antequam scholia in Gregorii Magni Sacramento- claratur. Inquosi aliqua invenmntui ad hw
nnn librum aggrediamurj duopotisaimarascitudigna claudicantia, ncm abillo ab aliii minus di-
,

videntur, atque illud in primia, cur Bcilicel buju
neris Codex, prcces et Orafiones completene liber
Sacramentorum, vel potiua Sacramentarium, Bive
Sacramentarius iiber Duncupetur. Olim aamque, ut
Pamelius testatur, sacramenta vocitabantur non so-
lum Missse sacrificium, verum etiam Missarura Ora-
tiones, quae Eucharistise sacramentum in primis
circumspiciunl, quseque Cbllectae itena dicantnr ob
rationes suo loco assignandas. Ilinc Codex, qucm
prae manibus habemus, liber Sacramenlorum, vel
potius, et rectius fortasse, salvo meliori judicio, Sa
cramentarius inscribi solet, ut videre esi apud vetc-
res et probatissimos catbolio;e Ecelesiae scriptores
e quorum numero sunt Albinus Flaccus Alcuinus,
de ecclesiasticis Officiis, cap. de Quadrngcsima in
Sabbato ante 1'almas, et feria sexla in l'arascevc
ligenlibus postea credenda sunt superaddila. Haec Wa-
lalridus, cujus verba ad verbum boc loco recitavi-
iinis, ne ipsa amplius tanquam scboliu hisce pro
quibusdara locie dilucidandu frequenter deaervien-
tia repelaraus. De hac itera re Inculentissimum
ex-
Btal teslimoniurn Joannia Diaconi, in Vita ipsiua
Gregorii Magni, lib. n, cap. 17, in qno ail hone in
modum :Sedet Gelasianum Codicemae Missaru
lemniis multa subtrahens, pauca concerl mulla
adjiciens, pro exponendis evangelici» lectionibus, in
unius libri volumtne coarctavit. Eeee de libri Sacra-
mentorum nomine et auclore, pro solutione dubita-
:
tionum qua- alicui sese offcrre posacnt.
Scholia.
"
Col. i. Item dicitur Gleria in excelsis Deo, Si
;

Amalaiins Fortunatus, lib. 1. in secunda prsefalione, B episcopus fuent, etc. Alii Codicea babeni adfuerit.
non semel et cap. 1,9. 12, 23, et lib. 111, cap. 40,
; Sed prior lectio videlur magis congruere verbia sub-
et lib. iv, cap. 23, 30. 42. Micrologus, cap 13, 24, sequentibus, qaas »ant :APre$b utem mu
25, 31, 42. 49, 55. Ili omnes dictis in locis non dicttur nisisoh in Pascha. .Nunc autem alius viget
HbriSacramentorum, sedSacramentarii vocosemper usus.
usisunt. Ex recentioribus aulem scriptoribus, itcm- Ibidem legitur Deinde sequitur Apostolus. Alii :

que probatissimis, J. Franciscumde PavinisinCano- Codices mss. habent Deinde leyitur Epistola. Hsec :

nizatione sancti Bonavenlurae, ante art. 1, part. 1, autem lectio ai prioris declarativa, ipsam emea-
tom.VU J. Stepbanum Durantum, lib.n de liitibus
; dans.
ecclesiasticis, cap. 17, num. 8 Caesarem Baronium ; Col. 2. In prima canonis parte, quae incipit hisce
S. R. E. cardinalem, m Martyrologio, die 18 Janua- verbis Te igitur. aliquot consignationes crucis, quae
:

rii, et Jacobum Pamelium, in praefatione ad Miero- nunc fiunt in ipso canone, inter illa verba iJsec do- :

logum, Sacramentarii nomine usos fuisse inveni. nn, haec munera, hmc sancla sacrificia illi ala, et in-
Nam tametsi Pamelius in secundo tomo Liturgicon, teralia ilJa Benediclam, uscriptam, ratam, elc, at- :

in prolegom., debeati regorii Sacramentorum Co-

( que aliis in locis, non exstanl, negligentia forlasse
diee. rectius Sacrainentorum librum, quam Sacra librariorum praetermissfle. Ha3 namque crucis con-
mentarium inscribi affirmat in loco tainen citato : signationes omnes antiquae sunt, et mjsteriorum
dictum librum Sacramentarium absolutenuncupavit. plente, qiue dictis in locis et alibi desiderantur, quia
Quamvis itaque solusWalafridus Strabo huic scri- non solum ante consecrationem ad sanctificandum
bendi modo suis in scriptis adversari videalur, et oblata sed eliam post consecrationem ad Christi
;

exemplaria mss., quae a librariorum arbitrio ple- Salvatorispassionem ac mortem repraasentandam

rumque pendent, Walfrido favere videantur, tamen toties in canone repetuntur, ut aperte docent san-
adambiguitatemsaltem vitandam, Sacramentarium, ctus Augustinus, lib. de Spiritu sanclo Micrologus, ;

quam librum Sacramentorum rectiusinscribi debere de eccl. Obser., cap. 15 Amalar. Fortun., ; 601
videtur. Si enim hujus generis opus, a beato Gre- lib. 111 de eccl. Offic., c. 24 ivo Carnoten. serm M ;

gorio conscriptum, liber Sacramentorum inscribalur, de Convenientia veter. et nov. sacrificii sanctus ;

septem Sacramenta Ecclesiae in eo comprehendi fa- Thom., in part., q. 83, art. 5 sanctus Bonaventura, ;

cile quis illico suspicabiiur. Si autem Sacramenta- in Exposit. Missae; Gabriel Biel, in CanMissae. Guil-
rium, vel Sacramenlarius nuncupetur, non sacra- lr.raus Durandus, lib. iv de divin. Offic in Expo- ,

menta, sed sacramentalia, quae circa Eucharistise sit. Gan. ;Slepnanus Duranlus, de Bitibus eccles.,

sacramentum versaniur, in eo contineri quisque po-
lerit non ab re judicare. Utcunque autem sit, opus
de quo loquimur liber Sacramentoruminscriplum
non lnconsultorelictum est, ob Codices mss. Vali-
canos, qui Sacramentorum libri nomine praenotan-
tur, et praesertim ille,caeteris insignior, quem im-
pressimus.
600 Reliquum est ut secundo loco a nobis pro-
positum explicemus nam hujus generis Codicem D aphaeresim figuram originem a fonte Hebraico tra-
:
et alii permulti. Haa tamen consignaliunes suis in
locis repositae non sunt, ut textus, prout jacet, tide-
liter ostendatur, apertissimis mendis, et innumeris
quidem.tum adponctualionem, etadorthographiam,
tum etiam ad voces ipsas pertinentibus, exceptis quae
sine ulla hsesitatione corrigi debebant.
Col. 5. Legiiur in Codicibus mss. Vaticanis Ta-
thcei, pro Tliaddxi. Hanc enim vocem Tatheus per

opus Gelasii papse nomine prius editnm mvenio nere suspican possumus, hoc est ab eo nomine
;

deinde a Gregorio Magno reformalum. et nonnullis quod est Mattathias. id esl Donatus a Domino, vel
rebus abadis poslremoauctum, ut Walafridus Stra- Donum Domi hsec namque vox, qu.e componitur i :

bo, in lib. de Rebus ecclesiastr-is, cap. 22, tcstatur cx Mallkat. quodest donum, vel donans.et/a, Deus,
in hanc verborum formam Gelasius papa tam a se
: vel Dominus, quasi Donum Dei vel Dominiinterpre-
quam ab aliis compositas preces dicitur ordmasse, et tatur. Eamdem significationem habel Malthias |>er
Galliarum Ecclesiae euis Orationibus utebantur, qux et figuram sjncopen, syllaba media detracta, necnon
adhuc a multis habentur. Etquiatam incertis aucto- Malthicus, id est Donatus. Graeci enim t« in ai di-
nbus multavidebantur, inserta, et sensus intearttatem phthongum convertunt. dum aliquid ab aliis linguis
non habenlia, curavil beatus Gregorius ralionabilia transferunl in suam ;eamautemGnecurumdiphthon«
quxque coadunare, et seclusis iis quae vel nimia, vel gum Lalini per«c pronuntiare solenl. Quare hi non-
'
Revocatur leclor ad numeros in texlu crassiori characlare expressos, Edit,
585 IN S. GREGORU LIBRUM SAGRAMENTORUM
[lihil a Graecis in formandisvocibusinutuantesa et '., A statinll tom. Concil., act. 14 concilii Chalcedonen-
lormant diphlhongum ae dicenles, Matthseus. Hinc
ratheeusper aphaeresim, quasi Maltathaeus, vel Mat-
.alhias, Mat syllaba detracta, formatur. Cum vox
igitur rAaf Aa?us tam belle ad Hebraicam vocem acce-
iat, hanc dictionem, non illam, retinendam esse
iuxi. Adde etiam quod Pameliusin Sacramentorum
tem libro, quein sub Grcgorii.Magninomine impres-
sit, hanc vocein, Thathxi, hoc loco invenit, et reli-
juit sed in margine. Tatdxi, apposuit cuin astcris-
;
iO.Thaddieus autem, Laudans,sive Confltens, Latine
iicitur.
Coi. 3. Qui pridie quam paterelur. Hoc in loco
iesideranlur <iuae parlicuhe, quae in Missali nuneex-
stant sed ea non lnconsultorelietae videntur. Legi-
;
turenim Eleoatis, sine conjunctione ei ; ita etiam
Dedtt, absque particula encmica hV,i,gite.
Col. i. Super diptyckaMendose\e^ebdX\iv Dypti-
tia. Diptychum enim sive ui---j/o^, diptychon Grae-
;e, duplicatum Latinc dicitur, ;i»i;., bis, et irrytf. B habet cum eo quiin iisdem litteris exslat;sed insul-
rel --''/j,, plica. D/o/i/e/iumautem|>roduabus tabu-
lis,quarum una vivorum, allera veromorluorum no-
mina continebat.qute in Missa publice recitahantur,
hoc suinilur loco. Vivorum enim nomina in illa Ga-
nonis parte quae incipii Memento, Domine, post illa
verba fdmulorum,famula> u,mquetuarum,etc. } de-
:
Functorum autem post illa verba, QuL »<>s prxcesse-
runt cum signo fidei, et dormntnt in somno paci?,
recitabantur. De more hocin Ecclesia sancta peran-
Liquo, hoc est de commemoratione tam vivorum
juamdefunctorum in Missae sacrificio, quorum no-
inina in tabulis conscripta erant,mentionemfaciunt
jelasius papa scribens ad Anastasmm Auguslum, ut
i/idere Iicet in. II tomo Concil., longe post medium
jpistolae Inuocentius primus, epist. ad Decentium
;
Eugubinum episcopum idque legitur de consecra-
;
tione, dist. l.cap. 73 sanctus Cyprianus, epist.
; doso mendose glossa re-pondebat. Hujusce namque
10. tom. 1, ubi offerri nomen, et epist (36, nomi-
aari in sacerdotum prece pro tabularum recitatione q syllabam producens, dixit
iixit sanctusP. Augustinus, ad clerum Hipponen.,
;
epist. 137. et habetur 2, q. I, c. 12. Nomen. etH,
I. 3,c. o0, Quidobestf Gregorius item in Registro,
lib.m, epist. 37, et alii permulti. Non desunt etiam
qui dediptychis expresse seribant. Dionysius enim
dreopagita, lib. de ecel. Ilierarchia, cap. 3, expres-
samfacitmcnlionem desacrarumtabularum mystica
recitatione. Nam quamvis in Lalino textu legatur
Mystica sanctorum recitatio, nulla penitus de sacris
tabulis mentione facta, Graeca tamen littera habet
filuv rrru^o}v,hocest,s icrarum tabularum, id quodab
blerprete fuit pivctermissum, velob carentiam hu-
jusvocis, r.-.j/wj, in ejus exemplari, aut quia de
sanctorum tantum recitatione in Miss^e sacrilicio
fieri solita Dionysium loqui putavit, ut Pamelius
opinatur. Inuocentiusitem ad Arcadium imp.. 602
necnon Ludoxia imperatrix ad eumdem Innocen
tium mentionem de diptychis expressam faciunt.
Hasautem lilteras videre est apud Gregorium Ale-
xandri;Earchiepisc, in Vita Chrysostomi, ut refert
Steph. Durantus. Vigilius quoque papa diptychorum
meminitindamnalione Theodori episcopi Caesareae
Cappadociae, utlegitur II lom. Concil., inter decreta
ejusdem papaa. Fiteliam mentio de iisdem diptychis
apud Theodorum, in Historia eccl. quam vocant
Tripartitam, lib.x, c. 23, in quo de Chrysostomo le-
gitur Is erao pontifex Joannis Magni vocabulum
: rentur. Hacitaque, utreor, translatione litteraeaquo-
ecclesiasticis oj-tj^oi; primus inseruit Alcuinusin-
. vis principe emissae, et signis obsignatae, a duplica-
super. de Celeb. Missae, longe post medium, diply-
clviiin meminit his verbis Post ergo illa verba,
; tur, quales sunt etiam litterae patentes, sive bulhe
quibus dicitur insoinnopacis,^s«s/'a<7 antiquorum,
sicut etiam usque hoiie tiomana agit Ecclcsia, ut
statumrecitarenturexdiptychis,idesttabulis,nnmi-
na defunctorum.ldeta fere legilurapud Florum Ma-
gist.,in Exposit Missse.Fitetiam mentio de sacris di-
ptychis in liturgia sancli Marci, necnon in Synodica
rrocli archiepiscopi Conslantinopolitani ad Domnum
episcopum Antiochenumepist., ante med., quae ex-
Patrol. LXXVIII.
SCIIOLIA. 586
sis. In quintaitem synodo generali, Constantinopol.
11, tom. II Concil., concess. vel coll. 1. in litleris
Justiniani imp. ad synodum scriplis, de Theodoro,
(jui -Moj)suesti;e episcopusfuit, legitur hunc in mo-
aam: Deletum est nomen ejus a sacrU diptychis Eccle-
sixcujus fuit episcopus. Etinfra: Hortamur autem
etiamillud disceptare,q uod vane profertur ab eis q ui
dirunt nonoportere post mortemhxreticosanathema-
(iz'iri;et sequiin hoc doctrinam sanctorum Patrum
quirwn solum vioentes hxreticos condemnaverunt,
se I et post mortem,utpote in sua impielale mortuos
anathe»ta'izaverunt,sieuteosquiinjustecondemna-
tisunt.Quod faclum estin Joanne (scilicet Chrysos-
lomo t in Flaviano religiosx memorix episcopis
Constantinopolitanis. Il^ecfereomuia indecretoGra-
tiani 2i,q.2,c.(i,q\iod\nclp'\\.Saneproferlura quibus-
dam, qitidicttnt oportere, etc. Quse quidem senten-
tia a Justiniani litleris desumpta, eumdein sensum
sa videtur et mutila, verbis et quibusdam acompila-
tore demptis, quibusdam vero mutatis. Nam dictio
illa sane, loco illius adverbii vane posita, negatione
ablata.non signifieatiercee/sa^ettterjUtGlossahunc
locum interpretatur, sed solum aflirmantis est vox ;
nisidicatur Sane bene proferlur,elc.,vcl Vane satis
profert ur a quibusdam.qui dicunt non oportere, etc,
negationein suum locum reposita. Sedde his hacte-
nus, utad diptycha, unde, occasione suadenle, di-
gressi sumus, reverlamur. Hic sane de diptychis lo-
cus in decreto Gratiani depravatus olim exstabat,
sed Houue superioribus annis ex dicto concilio fuit
emendatus nam prius, pvodiptychis, dielieis,\ege-
;
batur. Hinc glossa dictionem illam, dicticis cor-
ruplam ex|ilicans,ait dicticas esse tabulasadtco, di-
cis, nuncupatas, atque hunc in modum textui men-
versus auctor. voce falsa pro vera utens, mediamque
:
Clerice, dicticam lateri ne dempseris unquam
Versum hunc depravalum, quem glossa Martiali as-
cribit in Martiali reperire non potui, atque hunc in
modumrestituendum censeo :
Clerice, diptychiuai lateri ne dempseris unquam.
Versus enim a glossa citatus textui nunc emendato
non respondet sed hoc modo restitutusrectam ety-
;
mologiam.genuinum sensum et syllabarum quanti-
tatein conservat;nam vox dtptycha,ve\ diptychium,
cum pty, syllaba correpta, ut initio hujusce scholii
explicalum est^ aliamhabet etymologiam, acompli-
catione duarum sciliceltabularumdictam. Diptycha
enim. ut oinnes inlcrpretantur, erantlabulae exqua-
vis materia confecta?: sive chartee, vel columnse, in
quibus imaginesPalrum insuo cotalogoponebanlur.
Et quia dtplychuin Graece, duplicatum Latine inter-
rj pretatur, ut dictutn est, duplices iliae tabulae eccle-
siaslicae, Q03quarum unavivorum, alteradefunc-
toiMm erat, iianc fortassc vocem sortitee sibi sunt,
translato vocahuloaduplicibus ostreorumtestisquas
bealus Ambrosius, lib. v llexameron, c. 8, toino
1, diptychum, satisebelle appellat, quia duplices illae
tabula? instar forsitan testarum ostreoruin erant ita
complicatae, ut una super alteram contracta claude-
tis tabellis, Brissonioteste, diplomata dicta credun-
pontificiae, easque litteras complicalas, sive duplica-
tas, et ligno trajeclo obsignales fuisse dicunt quod ;
enim Graeci Sini.wj dicunt, Latini duplum vocant.
Hinc duplicatte tabelhe, diplomata et diptycha nun-
cupanlur Hac item ratione puyittares, sive pugilla-
ria, id est tabella) cere;n, lignae, vel alterius mate-
riae, inquibus stylo scribitur, variisnominibus apud
veteres vocitabantur. Aliae enim quintuplices, vel
19
 587 in s. cnrcoouu unnu.M sacramento :u.m soiiou \. »88
pentaptvcba, 7rivTe{T?w^« ; aliae tripliccs, vcl tripty- \ Cn :
iptn reperitur I

cha, / b i.r duplices, vel diplycha

; itnrv^a, ; lioni i qu •let atur
dicebantar, Quaresicui i aio in Auku ito di c illecla eo quod, ul D
ploraata, vel diplycha, duplices Labells dictae sunl ;
posil .
M i —'
cap. i. lom. \ II, oinn .
Mis-
\ttdiplychum ab Ausonio bipaleoa pugillar nuncu- debeanl devolecolligi re, el flde
patum fuit. In Codice autem Tii ul doctissiraus
, liter orare vel. ul aliqui dicunt, qui
; rura
refert Brissonius, inlib.. tvde verborum signi Orationes, collecto populo,
lionc, duplices LabellaedfptycAaimperatorum norai- sane senlentiaraibi oon arridet, proplerea quod om-
nantur quse etiara diptychia non msulse dici pi
, nia quae in Uissa dicunlur Collectas bacralione <Ji<-i
autumo, auctoritate sancti Patr islinipei ui. Quarecuin Walafrii Col-
sus ;ipseenim inlib. wcontra Faustum vlanicnaeum, lectas nu dieemtu, qui iifo-
•
i

c. I, sub persona Fausti, etc.,in responsione contra iiiim petilionescompondiosa b

eumdem, duas tabulas illas Moysislapideas(quarum concludimus. Velqaitisacerdos, qui legatione fungi-
iina compiectitur tria praecepta ad Deum perlin tur pro vopulo ad I) >, omuium pelifione

tia, septem veroad proximum) diptychium lapideum Orationibus colligit, atque < ncludit, ulcap.
non semel appeliavit. Duplices igitur tabulae illae eccles.Observalionibussentit Micrologus, <<ui ibidem
ecclesiasticae, quarum una vivorum, altera vero de- quaenam magis propriae nuncupi
functorum nominain Missaesacrificio rccitanda con- vcrbis ILlce • Uiu :
a? vi / (

tinebat, diptycha jure suo dicebantur, non diptx
uL mcndose ob incuriam libariorum in exemplari le- r li flunt, dum coLUgitur,ut procedal de una ecci
gitur Vaticano. Necsilenlio praetereundum videtur
quod frequenter sese offert in hoc Sacraraentorum
libro de Jocis in quibus vivoruui ac defunctorum, si-
ve etiani sanctorumnominasuntrecitanda. (Jbienim
aliquorum memoria nominatim fierisolet, in vetus-
tiori VaLicano Codice non invenitur liLLera N.,nomi-
nis exprimendi signum; scd hae litteree (LL.,quae ad
Codicis antiquitaiem repraescntendam ralictse sunt.
Col. 4. Parte iJJa, qu;e incipit Nobisquoque pecca-
toribus, JegiLur Agathe etAgncin sexto casu,Gracae
videntur,quse apud Romanc Collectum popu-
inatiam ad stalwnem faciendam, ut in capite jeju-
nn iila Oratto, Concede nobis,Domine,npud sancta
Anastasiam supra Collecta Populi dicitur, quista-
tionemapud sanctamSabtnam celebralurusest. Haee
Micrologus.Dicta Oratio reperiturhodieinXissalipost
Cinerum Benedictionera ac dalionem anteMissara.
Antiquitus cnun in feria 4 Cineium colligebatur
popuJusapud sanctam Anastasiam,ubi dicta Oratio
recitabatur, deiode a sanctam Satrinaraprostalione
celebranda procedebatur sicut in die Assumptionis ;

declinatioms fornia retenta, pro Agatha, eL Agnele,
ut Agathe, es, etAgne, es, in quod aqudmultos La-
tinos eral in usu, eL prsescrlitn apud sanctum Am-
brosiura, et quideni frequenter. llunc Prudentius,
in PerisLeph., uLilur declinaLione Graecahunc in mo-
dura :
Agnes sepulcrum estRomulca iu domo
Fortis puellee, martyris inclytss.
Hoc enim in ioco ponilur Agnes pro Agnetis ; non-
nulli tamen Codiccs habent Agnis sepulcrum
beatae Mariae semper Virgiujs legebatur haecOratio,
Venerandanobis, Domine, instationequa cum ima-
gine Christi, uL legiturin Ordine Romano, pag
procedebatur a Sancta Mariaminore (quaeet in loro
Boario ad Arcum Vespasiani, nunc ecclesia sancUa
Marise novaenuncupata) ad sanctum Adrianum, ubi
tiebalslalio Missa vero ad sanclarn Mariam Majo-
;
reni et in die Nativitatis ejusdem recitabator Ora-
;
q tio Supplicationem seroorum, elc, quando litaniaa
sancto Adrianoad sanclam .Mariara exibatjuxta bea-
sed tiGregorii papae Magniconsueludinetn,ut Itaduipbus
;

Agnij Agnis, esL declinatio oninino Graeca, hLlcra Tungrensis ait de Canonumobservantia, propos. 13,
ti, pcr t, non per e prolata, Qtypxiiu.Kru.ij, vj;; 'Pjjto- et fusius propos. 23, ubi de his Lribus Coliectis ac
pntfl, ?,$, quas voces Latini, in suam vertentes lin- stationibus loquitur.
guam,dicunt grammatice, es rhetorice, es, etc. A-
: Col. 29. ln die Febr. 22. in qua celebrari solet
gathe igitur pro Agal.ha, et Agne pro Agnele ponun- Cathedra sancti Petri in Antichia, legitur titulus
tur. Id quoquc videreest, etcopiosius infcstisearum- Missae liuncin modum.Cathedrasaneii Petriin Ro-
dem sancLarum. ma\ Locum vitio librariorum mendosuui esse reor,
CoL. 3. In codem sacramcnLario sunt qui legunt cum liomano pro Anliochia ponatur. De Cathedra
Agna ut habelur in Pamelii adnotalionibus. Antiochena. quae die 22 Febr. celebratur. mentio-
CoL.-S. In praefatione Codexunus ms. babet Per :nem facit Ordo Roinanus, pag. 24. Antipbonarius
huncin invisibiiium amore rapiamur.Sed tres Mss. beali GregoriiMicrologus, cap.48. et Ivo CarnoLensis
concordant cum MissaliRomano, in quo legilur rer episcopus.CathedraRomanaquaesub die 18 Januarii
hunc in invisibilium amorem rapiamur.Qaamsa.ne nunc celebratur,nec inAntiphonariisnerin l.ectiona-
lectionem, velufi magis congruara quam priorem,in riis.iue in Sacrameotariis tam mss quam impressis
hoc Sacramentorum libro reponendam esse censui. invenilur. uecdeea apud veteresscriploresdeRitibus
Col. 8. In Oratione Largire,quaesumus, legebalur eccle^iasticis lit ulla mentio.propterea quod diviuum
fidei speiet securitatis augmentum, idque tanlumin r> C L Cathedra Roraana officium institutum ibiiaPau-
' '

unoCodice ms. AL ca teri habent fidei,spei et chari IV, per bullani sub die 18 Januarii I.j.jT, Romae, vin
talis augmentum;sed quiaprior lectio de mcndo sus- Ldus ,lan.. aiuio sui pontificalus 3. Hinc in i.r-via-
pecta est, secundara retinendam esso judicavi. riis antiquis anle Pauh IV pontific.il ura impressis
QQfcCol. G. ln secreta legebatur Suscipe,
: Do- Cathedra Homana, quai sub die 13 JanuariiceJebra-
mine, etc. Ut quod iUos passio gloriosos, nos devo- tur, non reperitur, quod sciam exslat tamcn in ;

tio reddal innocuos. In prima clausula desidcratur
verbum fecit, quod, neloculio mutila relinqueretur,
reposui ; cum prasscrtim in Missali legatur efficit,et
in Pamelii adnotationibus/mr, quod etiam in alio
Ms. invenitur.
CoL. 21, 23, 24, 25, videre cst Missam sanclarura
Martyrologiis, quae dc hac Cathedra luculentissimum
reddunl testimonium. Non desunt hac etiam de re
alia testiraonia, et quidera. perraulta, qu;e Ca?sar
BaroniusS. H. E. card., vir sane eruditissitnus. et
in historiisecclesiasticis mirifice versatus,in sua no-
tatione 605
at Martyrologiuro Romanura sub die *

virginuin etraartyrum Agne et Agalhes, quarum •18 Januarii copiose atque insignilerrecenset. In Gal-

nomina raore Graeco declihata aperte cernuntur ut
superius copiose ostensum esl initio bujus,col.
Col. i. Post Orationes ad Complen lum, quae
nunc iu Missali dicitur Postcommunio, ponitur Ora-
tio quu; in Codice Vaticano a nobis impresso ad
lia lainen etHispaniae partibus, antePauli iv decre-
luin hasc Komanae Calhedrae festivitas colebatur, ut
in ipsamet bulla 40 enarratur.
De Missa Catliedra, qu;ein Codicibus niss. \'aii-
canis sub die 22 Februarii exstat, card. Baronius

Yide Ilugonem Menarduin in notis. 179 et 180,

589 1N S. GREGORII LIBRUM SACKAMENTORUM SGHOLIA.
mcntionem facit, eamque sub die 18 Januari in ea-
dem notatione in Marivrologium ttomanum citat
tanquam Cathedne Roinana' Missam, propterca
quod Collecta qu;e habetur in alia Missa ejusdem
(liei ad (Jathedram item Romanam pertinere videtur.
Cathedra lamen Antiochena in insigDiori ms.Sacra-
mentario sub die 22 Februariiexslat nomine Cathe-
irae Romanse cujus Missse Praefationem idem card.
; finem Missx benedicant ,ne populum ila Benedictione
Baronius fere ad verbum recitat, liacdictione <mun-
dasti pro fundasli) excepta. Legitur enim in exem-
plaribus mss. Valicanis in hanc verborum formain
Quam (scUicel Ecclesiam) lu patriarchis fundusn,
in prophetis prxparasti, m tijtosloLis condidisti,e\.c.
CoL 1339. a In Oratione, quae incipit Onnnpotens
^em/iilerne Deus, etc, multa desunt quae in alio
exemplari reperiunlur, ut videre est apud Gard. Ba-
roiiiuni. toin. Annal eccl., pag. 358, D. Ut aulem
1 Micrologo teste in loco citato.
id planum lial, Oralionem ipsam hoc loco apponere
visum ln exemplari Vaticano ila jacet
fuit.
Omnipoiens sem/nterne Deus, qui ineffabili sa-
cramento apostolo tuo Petro principalum in Ro
mam nominis arce /> •suisti, praesta utquod in or-
bem terrarum ejus praedicatione inchoavit, Chris-
lianx deootionis sequatur universitas. Per, etc.
Haec ex Codice ms. Vaticano.
590
A hoc modonec ab omnibus presbyteris in Quadragesi-
ma, nedum a laicis observat ur,congrue adjecta est.
Oratio super populum, ut vel eo tempore uLtimaBe-
nedictione popuLus non carerc.t ,dum tamen cornmu-
nicare non soleret. Hinc quoque etiLLa consuetudo
iijin lmotlernas,quxnonfuilapudantiquos,inoLevisse
videtur,utel in aliis temporibus, eliampresbyteripost
utcommunione privatum discedere permittani. Baec
deOrationequse ad Complenduminscribitur,quiaMis-
;
saestcomplela.Eadem veroappellaturPostcommunio
quia post communionem pro solis communicantibus
dici solet,sicutsolicommunicantes divinis mysleriis
antiquitus interessesolebant;catechumeni veroetpoe-
nitentes, ut qui nondum ad communicandum se pa-
raverunt. anle Oblationem exire jubcbantur, eodem
Col. 30 lloc loco exstat Missabeati Gregorii papne.
Unde aperte dignoscitur multa, ut in praeTatione dic-
g tumest, post tempora Gregorii Magni huic Sacra-
meuloruui libro adjecta fuisse. De hac Missa idem
fere dixit Grimoldus in prsefatione in suum Sacra-
mentorum librum.
CoL. 39. In pra;fatione Codex Vaticanus habet:Fi-
des adddur. Sed in Codicea Pamelio legitur Fides :

Baronius ita legit aiitur. At quoniam hanc lectionem congruenliorem

Omnipotens sempiterne Deus, qui ineffabili saera- esse ratio docet, hanc retinendam censui. Legitur
mento apostoln tuo Petro principatum Homx urbis enim ibi: In quo (scilicet Ckristo) jejunantium fides
tribuisti, undese evangelica veritas per tola mundi alilur,spes provehitur, charttas roboratur Jesum ;

regna aiffunderet, prxsta, quxsumus, ut quod in Christum Dominum nostrum. Quasin Codibus Vati-
orbeui terrarum ejus prxdical ione emanavit, uni- canis non exstant, reddunt tamen leclionem clario-
versitas Ckristiana devolione sequalur. rem, et verbis quaesequuntur congruentiorem. Prior
Hsec ex Baronio. qui in primo Annal. lomo, et in autem lectio non improbatur, praesertim cum videa-
Marlyrologio preces hascein antiquis sanctac Roma- tur consona iis quoe habenturinEvangelio \Domine,
nae Eecleshe Rilualibus libris, sive Breviariis, se in- aduuge nobis fidem.
venisse testatur. Col.M. Sabba<o in xn Lect. mensis primi,hocest,
Col. 29. Inprima Oratione MissaeinCathedrasancti Martii. Unumquoque Sabbatum Quatuor temporum
Pelri : Animas ligandi atque solvendi pontificium in hoc Sacramentorum libro inscribitur, Sabbatum
tradidisti.Esec in illustriori vaticano Codice ms.exs- p duodecim Lectionum. sive in duodecim Lectionibus,
lant. sed in aliis Mss. ejusdem bibliotheca3,atque in quiain singulo quoque Sabbato Quatuor lemporum
tlodice Liturgicon impresso a Pamelio, hi.ec dictio, duodeciralectionesScripturaesacrselegi solcbant,sicut
AntmaSjdesideratur quamvis sine ipsa parlicula
;
in Sabbato sancto majoris hebdomadae nunc fieri
!]u;e in Missali Romauo reperitur lectio eumdem solet, si numerus lectionum observetur nam tunc :

etiam sensum habere queat. lemporis sex tantum lectiones legebantur sed illse ;

Ibidem hac in Missa sese considerandum
cur in tine post Orationem ad Complendum, qu»
nunc Postcommunio in Missali Roinano dicitur, ad-
dalur Collecta super populum, qu e nunc non nisi
in feriis tantum Quadragesimae usque ad quartam
offert sex dicebantur duodecim, quia illae sex Latine et
Grsece in Romana Ecclesia aduodecim lectoribus le-
gebantur, propterraliones quas assignat Alcuinus,
cap. in Sabbato. De duodecim lect. Amalarius, lib.n,
cap. i Berno, de Missa; cap. 7 et Micrologus, cap.
; ;

feriam majoris hebdomadai inclusive dici solet, ut 28. Nunc autem duodecim lecliones Lalinae legun-
in Missali videre est l)e hocntu Micrologusde eccle-
. tur in Sabbalo sancto 1'aschalis in caeteris vero
;

siasticisObservationibus^c.SLrationenireddit^dicens: Sabbatis Quatuor temporum sex tantum item La-

Oratio post communinnem pro soiis communicanti-
bus solet orare. Pupulus autemeisi quoiidie,inQua-
dragesima conveniat. non tamen quotidie, ut de-
beret.communicat. Neergo populus ita Oraiionevt
cnin/nunione careret,adjecta est Oratiosuper popu-
lum.in qua non de communicatione, sed pro populi
^
urotectione specialder oralur. In Dominicis tamen
tinae legi solent.
CoL. 51 Codex unus Vaticanus habet : Nostroque
omnium Domino;-A\'m>,2i\x\.em:!Sostrorumque Domino;
sed quia utraque lectio bonum reddit sensum, prio-
rem reliquimus.
Col. 57. Super Secretam. Ilac in Oratione sunt
duae lectiones, quarum una est Qux temporaLi nos :

dicbus non dicitur ,quia genuftexio vitatur.qux huic
Qrationi a poputo antiquitus persolo?batur;vel potius
ideo,qua omnis.juxta atteslationem sancli Ambro-
sii,in Dominicis diebus communicare deberent,qui-
buset Oratio post communionem pro Benediclione
suffirereposset. Ihec Micrologus, qui tacita? item ob-
jectioniintra respondet cur scilicetin Dominicisac
: sunt lecliones, quarum una est: NuLLis inficiantur
festis diebus in quibus genuflexio admitti non solet
Oralio super populum fuerit adjecta (utvidere est in
hoc Sacramentorum libro), deinde consueludo haec
postremo inoleveril, sicut Missale Komanum id aper-
te demonstral.MicroIogusitaque(J06' lunca d- m m "
tyim;BeatissimiquoquePatresnosLri,AmbrosiuSylib.
v De Sacram.,cap, i, ei.de Consecr. d. 2, cap. 5G, et
Augustinus,si>rm. "28. deVerbis Domtni, tom. X ad
quotidianam nos hortantur communionem.Sed quia
consoLatione lxtificent,ut promissa cerLius nondes-
peremus xterna.AUeva esl:Qux temporaLem conso-
Lationemsignificent.Codic.esvaLrnsunt; hinc priorem
lcclionem lanquam clariorem, magisque congruam
retinendam censui.
CoL. 58. In ultima Collecta ad Complendum duac
adversis. Altera esi:Nullis afficiantur adversis. Utra-
que bonum reddit sensum, sed priorem, quaein illus-
triori ms. Valicano exstat, relinendain exislimavi.
GoL. 62. Hac die. qute et feria4 majoris hebdoma-
da3,ponuntur Orationesproquocunque statu, eadem-
que leguntur in feria 5, in cieteris aulem Codicibus
nonnisi in feriab. De hac re nihil certi habctur, scd
conjicere possumus bis in majori hebdomada
proomnium statu orandi ritum fuisse in Ecclesia

Edit. Guss. Haec autem desiderantur in noslra.


S91 1N S. GKKGOIUI LIBKUM SACRAMENTORUM SCHOLIA.
sancta antIquiorem,cum in aextatanlum feria bujua A lorea
generia < Iraiione recilentur.
607 Col. 65. Praefatio quamvisvariisleclionibus
non careat juxta varioa Codicea nasa., eaalamen
lanquam parvi momenli hocloco apponerenonlibuit.
Unam aulem vocum varietatem ponendam cei
quee eal deJudaproditore, el novissima Cbristicoena,
nuncin modumjuxta Codicea Vaticanos Palitur :
mitis Dominus immitem Judam, etsuslinet plus
crudelem convivam.Codex autem a Pamelio imprea-
sus babet Pascit igiturmilis Dominus immilem Ju-
:
dam, etc. Utraque lectio bona eat4 licet haec lectio
probabilior videatur, cum de coena, vel <le convivio
hac in Preefationesermo sit, iilinibi videre eat;prio-
rem tainen leclionem, lanquam magia communem
acreceplam, rctinuimus, ne temere iiat mutatio,ne-
cessitatc id non postulanle.
Ibid. Averbo relaxavit exclusive, usquead finem
Praefationis, multa ex iis non reperientur inaliisCo-
dicibus, majori ac celebriori Vaticano exceplo.
Col. 67. In oratione pro bencdictione olei.ullima
dictio videtur mutila:wnrfe unxisti sacerdotes,reges,
prophetas etmartyres,chrismaperfectumtuum,D »-
mine,a tebenethctum, etc. Hseein Vaticano Codice.
Codex autem a Pamelioimpressusita \cg\\:Unde un-
xisti sacerdotes, retjes,prophetas, martyres,chrisma
perfectum luum.Domine,el a te benedictum,perma-
nens in visceribus noslris,in nomine Domini nostri
Jesu Christi. Quae etiamlectio videtur truncaetmu-
tila, cum desit aliquod verbum ad finem.
Col. 69. Feria6 majoris hebdomadte, in prima
et secunda rubrica sunt nonnulhe voces adeo obscu-
rae ob scriptionem ipsam, sensumque earum, ut si
quae ex hiis compendiarite (quas breviaturas Italice
vocitamus) dissolvanlur, sive explicentur, nihil cer-
ti, quod congruentem reddat lectionem, elicitur.
Notaeaulemabbreviatae suntlue :Sacrumrio,et Pbrd-
rum. quue si pro Sacramentario, et Presbylerorum
sumantur, quid in loco sibi velint, non satis
constat ; praesertim vero pro Sacramentario nisi ; ratio cur de quinquesanctis mentio fiatin Oralione,
hic aliud compendiosum citctur Sacramentarium,
unde hocdescriptum sit, et presbyterorwn eccLesix
pro ecclesiis non cathedralibus accipiantur, ut vide-
re est in OrdineRomanoadofficium Parasceves.Quod
sihoc modo accipiendum erit, interpunctura aliter
facienda videtur, ut suo locovidere est.
CoL. 69. Posito ante eam, id est crucem, oratorio,
etc. Oratorium hoc in loco pro quanam resumatur,
nihil adhuc invenire libuit ; quod si pro oratorio in-
lelligatur, nec sic quidem ad rem facere videtur.
Oratorium namque estlocus in quooratur; id autem
antecrucem locari non solet in die Parasceves, dum
crux adoratur. Alcuinus, tractans ritum adorationis
in die Parasceves, recitat eademverba quaeleguntur
inSacramentario sed pro oratorio, orario legit.
; talis qualuor Coronatorum ;sedin Brevano Romano,
Idem legilur in Ordine Romano, dum ritus adoran-
dce crucis in die Parasceves enarralur. Orarium au-
lem, ab orando diclum,pro stolaquam oratores,id
est, praedicatores ad collum gestant, sumi solet.ut
ait Alcuinus, Rabamus el Beda. Quae sane res huic
loco non congruit, nisi oratorium etiam ab orando
dictum sumaturpro aulaeo, aut tapete ante crucem
strato, super quo, genibus flexis, oraiur, et crux
denique adoratur.
CoL. 411. Oratio quae dicitur Sccreta in fcsto bea-
li Leonis mutata est, quiaubi olim in Sacramenlario
antiquo legebatur:Annue nobis, Domine, ui animx
famuli tuiLeonis haecprosit Oblatio, etc.,hodie le-
gitur in Missali : Ut inlercessione beaii Leonis hxc
nobis prosil oblaiio qu;e sane Secreta hodie in
;
Missa sancti Gregorii papie legitur. HfBC autcm mu-
tatio facta videtur, ad clariorem expressionem ct
intelligenliam rci, cum sancli nostris Orationibus
non indigeant, sed nos potius eorum interces-
sionibus opus habeamus imo qui pro sanctis ora-
; quinquemarlqrum.Cumautc/nno^ninaminimerepe-
ret, ois injuriam faceret, ut Augustinus et alii doc-
.
S9I
afflrmant. Auguatiout, aerm. 17, deVerbii
Apottoli, i. x
De bae mntatione flt mcntio in Decrelalibaa.lib.iii,
tit. H^dcCelebration M arum,cap.6,6'uni Uorthae,
JTertioloco, ubi inoccntiusl
I reapondeni arcbie-
I
piscopo Lugdunensi de bujuaraodi muta ione olim
facta, ait: 608 Undequod in ple gue Oratiom •
bus continetur , prosil oelproficiat hutcsancto, vel
illi, talis Oblatio ad gloriam et honorem, Un debel
intelligi,ut ad hoc prosit,quod magi a fldelibus
glorificetur plerujue repulent
in tetvis. Licet
indignum sanctorum gloriamu que ad judicium
gugmentari,etideo Ecclesiam iulerim %ane posseaug.
mentumeorum glorificalionisoptare. II ec Innocen-
tius. Quare satis conatat banc Orationem,dequa quog
agitur, non esse immulandam,tum quia Bensn bono
non caret.lum maxime quod ex bac re huiaa exem-
plaris antiquitas comprobatur, cnm ante Innocentii
lempora.qui circaann. I208vixit,haec lectio quamin
B hocSacramentario reperimus legeretor. Ilujus autem
nodi solutio quainvis mibi perspecta esset, ubi pri-
mum difficultas mihi sese obtulit, ut rneis olirn col-
legis in tjpographia Vaticana degentibus reipsa os-
tendi, locum lamen Canonia quo solutio mirura in
modum illuatratur Pranciscua Toleloa S. 1«. E.
cardinalis. vir undequaque doctu>, mihi in memo-
riam revocavit.
Assumptionis bealae Mariae,
Col. 122. De Vigilia
in prima Oratione,qu-e ad DeumChristum de oeala
Maria virgine directa est, legilur hunc in moduin :
Da, quxsumus, ut suti nos r/e/ens?one(boata scilicet
\irgo) jucundos faciatsux interesse festivitati. Fa-
e«a£,igitur,non/acms,salvo tamen meliori judcio, Je-
gendum videtur.
Col. 138. Natale omnium Sanctorum in Oralione
l>rima.\eg\lur muttiplicatisintercessionibus.lloc loco
licet inMissaliRomanolegatur, mtercessoribus, prior
tamen leclio non est contemnenda.
Q Coi. 189. Sanctorum quatuor Coronatorum Missa
exstat, ut in Rubrica legitur, in qua etiam redditur
CLoudio videlicet, Nicostrato,Symphoriano, Castorio
atque SimpLicio. ln litulo autem de quatuor tantum
Severo\ide\ice\,Severiano, Victorino. et Carpophoro
Ad hanc rem comprobandara facit titulus Ecclesiae,
qu;e nomine sanctorum quatuor Jtomae vocitatur, et
die SNovemb.sanctorumquatuorCornalorum festus
dies agitur.Rubrica Sacramentariisic jacet: tjuatuor
Coronatorum nomina haec sunt;Severus .Severianus,
Viclorinus et Carpophorus; quorum dies natalis per
incuriam netjLectus minime reperiri poterat ;ideo
stututum est ut in eorum ecclesia horum quinque
sanctorum,qui in yissa recilantur,nataHs celebre-
tur,ut cum istis quoque eorummemt/ria pariter fiat.
Hocin Rubricahabeturserrao de ignoratione diei na-
de nominum eoruradcm sanctorum ignoratione in
j) hanc legiturverborumforman Exstal in Urbe eccle-
:
sia sanctorum Quatuor Coronulorum, quorwn diu
ignota nomina divinitus postea patefacia sunt, ubi
non solum iLLorum quatuor,sed ettam quinque mar-
tyrum corpora honoi ifice sepulta sunt,et eorum fes-
tivitas vi Idus Novembris celebratur eodem die. De
qualuor Coronatis, etquinque aliis, Beda, Usuardus,
Ado, Surius, Baronius, el alii loquiintur,affirniantes
quatuor Coronatorum noraina diu incognita fuisse,
ob idque slatutum utanniversaria dies ipsorum una
cumquiuque illis sub nomine Qualuor Coronalorum
recoletur. Surius, ex Martyrologio Adonis, de Qua-
tuor Coronatisait hunc in modmn.Severus, Severia'
nus,Ca7'pophorianus et Victorinus,sepull% simt mtl-
tario ab urbe lertio,in A renario.-juxta corpora sanc-
turum martyrum, Ctaudii, Hicrostati, Sympho-
riani,Castorii el Simplicii. Passi su7it autem vildus
Novembris.post duos tamen annos pnssionis horum
rirentur,statuit beatusMelchiades episcopus,ut anntj
593 IN S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM SCIIOLIA. m
•jersaria Qnatunr Comvalornm dies sttb nominibus A tenus contra factionem, utait Biel, distinguitur. Vel
\anctovum quinque martyrum recoleretur. Intereur- dicilur Actio, eodem Biele teste, quia ibi agifur no-
•entibus tamen annis, euidam sanrto viro etiam no- stra causa coram summo Judice, Christo Deo, per
ninu eurttt/i revi latasunl. Festwitas vero, utfuerat sacerdotem, tanqnam per nuntium intermedium
Uatuta,celebris in atiorum martyrumfestivitateper- inter ipsum et sponsam, Christum, scilicet, atque
natisit, ac locus Quatuor Coronatorum nomine in- Ecclesiam. Cum igitur Canon dicatur Actio, quod
ngnis. HeecSurius QuatuorCoronatisecclesiamcrexit intraCanonem exstatrectius In? ra quam Infra Actio-
:Ionoriuspapa.eam<|ue, Baronioteste,restituit,dicto- neni dicendum videtur. Kgo itaque, ab hujusce Sa-
-unu|iie sanctorumomnium quossuperius nominavi- cramentarii medio ad finem usque, tilulum hunc
nus corpora Leo IV invenit et sicut Tabula
; 609
(Inlra actionem) sicuti scriptum inveni, relinqtieu-
tem lapideaad altare majus ejusdem ecclesiae affixa dum censui.
Jocet, inibi ea condens collocavit. ' Exstat beati Augustini communis Missa, quae in
Col. 2'2<>. In illa sacri Canonis parte, quae incipit singulis Quadragesimae diebus hodie recitatur et in ;

jOwmMJi/caHto, ctcommuniterinscribitur Infraactio- Oratione illaqu&B modo Postcommunioj modo autem

lem, hoc inloco titulus est,/n/roAc<tonem,quamvis Ad Complendum nuncupatur, quia ea Oratio est ad
mim ad col.247 (Edit. Vatic.) Infra Actionemsemper finem Missa? praeter alias lecliones varias, legitur
egatur, ab hoc tainen loco ad finem usque Sacra- Abolitio srelcritm.pi-oquoAbltitioscelerum nuncle-
nentarii Mulus sive rubrica est Intra Aetionem, et gilur in Missali. In line autem legitur Sit vivorum :

•ectius quidem ; sacer enim Canon, qui a quibus- atqtteinorluormn remissio omninm Q\Qdelicl.orum,
iam in quinque partes, ab nliis in quindecim dividi B sine dictione fidelium, qmr in Missali habetur.
lolet, iocipit a verbis illis Te igitur, clemenfissime
:
h Missa pro defunctis desiderantibuspmnitentiam,
a ater,
etc, et finem habet ad eum usque locum etminimeconsequentibus; hic tilulus iis qui sacram
:

Memenlo etiam, Domine. Vel secundum alios usque theologiam non norunt scrupulum aliquem injicere
id illud Oremus, prseceptis salutaribusmoniti.vel
: potest. IIoc enim Ioco non est sermo de iis qui abs-
tecundum alios el melius ad illa usque verba Li- que pcenilentia? virtule vel sine charitate ex ea vita
:

ieranos, qusesumus, Domine. Et qualuor sibisortitur decesserunt, etOrationum, sivesuffragiorum capaces

lonnna, Biele teste, lect. !5, in Can. Missae, quia non sunt, etiam quiaEcclesia pro hisnonintenditora-
lon solum ilicitur Canon. id est regula ad venerabi- re, sicuf neque pro iis qui in haeresi vel in excommu-
is Eucliaristiie consecrationem ordinata, vel, ut ait nicatione obierunt sed de iis qui in morfis articulo ;

A'alafridus Strabo, cap. 22, et Micrologus, cap. 12, desideraverunt ac petierunt sacramentum et nonnisi
[uia in eo est legitima et regularis sacramenti con- in volo consequt potuerunt, ut rubrica necnon Ora-
ectio sed etiam secretum appellatur. quoniam, ut
; tiones hujusce Missae omnes prae se ferunt. Neque
it Biel, signiiieat sacratissima fidei mysteria, et sa- hoc in loco sermo estdepcenitentiae venia per veram
ratissimae ibi Gunt operationes omni creato intelle- contritionem impetranda, sicut legitur in cap. xu
tuiincomprebensibiles, etquiaCanonsecretodicitur. Epist. ad Hebraeos, de Esau, qui, teste Aposlolo, poz-
*>ppcllatur etiam sa<'rificium, quiaofferlur Deo Palri nitenlice iocumnon invenit, quamvis cum lacrymis
ummiim sacrificium, Unigenitus scilicet Filius sub inquisisset eam; necnon de Antiocho,in Machab. ix,
pecie sacramentali occullus. Dicitur denique Actio, qui quidem, ut Scriptura narrat, scelestus Dominum
uia. ut ait Walafridus. in ea eonficiuntur dominica q orabat, misericordiamab eo nonconsecuturus. In his
acramenta, vel qnia gratiarum actionem continet enim duobus locis non habetur sermo de vera con-
;

i.uii totum fere Missse sacrum est gratiarum actio, tritione, quae oritur ex amore justitiag ; sed de ea
it ex Irenaeo lib. iv, c. 34, colligi potest. Vel, ut quse nasciiur ex mcerore damni temporalis nam :

it Biel, dicitur Actio. quia in ipsa sacratissimum Deus neminem repellit, si recta intentione conver-
Ihristi mysterium peragitur, quo ipsesuam ob im- tatur ad eum Quis enim, ut in cap. xx Ecclesiast. :

aensam cbaritatem carnem suam in cibum, suum- legitur Deum in vocavit ,et despexii'eumf Titulusergo
,

ue sanguinem in potum sub velamine specierum Missaj inlelliyendus est eo modo quem initiohujusce
anis el vini spirituali refectione fidelibus elargitur. scholii explicavimus.
(uoniani vero haec nonnisi misericordia et libera Dei c In Pncfatione ad exorcismum ad aquam bene-

oluntate fiunt, haec pars recle dicitur Actio, qua- dicendam multu3 lectionum varietatesinveniuntur in
nitentem, ut rnos est.
* Quia Orationes illae in nostra Edilione deside-
antur, eas boc loco addendas duximus. Ad Missam. —
Omnipotens et misericors Deus, in
Missa eommunis
sancti Augustini. cujus potestate condilio humana consistit, animam
Omnipotens sempilerne Deus, qui vivorum simul famuli tui III. ab omnibus absolve peccatis, ut pce-
ominaris et mortuorum, omniumque misereris, quos nitentiae fructum, quam voluntas ejus optavit, pra>
uos fiile et opere futuros esse praenoscis, te suppli- ventu mortis non perdat. Per Dominum nostrum.
lter exoramus, ut pro quibus etlundere preces de- Secreta. —
Satisfaciat tibi, Domine, quaesumus,
revimus, quosque vel praesens saeculum adhuc in pro anima famuli tui ///. sacrificii prassentis Oblatio,
arne retinet, vei futurum jam exutos corpore sus- D et peccatorum veniam quam quaesivit inveniat, et
epit, inten-edentibus omnibus sanctis tuis, pietatis quod officio linguae implere non potuit, desideratae
uae clementia delictorum suorum veniam consequan- pcenitentiae compensatione percipiat. Per Dominum.
ur. Per Dominum. Intra Actionem. —
Hanc igitur Oblationem, quam
Postcommunio. —
Purificent nos, quaesumus, om- tibi offerimus pro anima famuli tui ///., cujus depo-
ipotens et misericors Ueus, sacramenta quae sum- sitionis diem ///. celebramus, quaesumus, Domine,
Bimus, et praesta ut hoc tuum sacramentum non sit ut placatus accipias, pietate concedas,
et ineffabili
lobis reatus ad pcenam, sed intercessio salutaris ad ut quod exsequi praeventus conditione mortali mini-
eniam, sit abolitio scelerum, sit fortitudo fragilium sterio linguae non potuit, mereatur indulgentia sem-
it conlra muudi pericula firmamentum, sil vivorum piterna. Diesque nostros, etc.
tque mortuorum remissio omnium delictorum. Per. Ad Complendum. — Deus a quo speratur humani
)ominum nostrum. corporis omne quod bonum est, tribue per haec san-
b Omiititur quoque haec Missa in nostra Editione, cta, quaesumus, ut sicut anima? famuli tui ///. pceni-
uain iJcirco hic damus. tentia velle donasti, sic indulgentiam tribuas mise-
lissa pro defunctis desilerantibus poenitenliam, ct ratus optatam. Per Dominum.
minime conscquentibus. c Hanc Praefationem non continet Codex sancti
Si quis pocnitentiam pdens, dum sacerdos venit, Eligii, quem post Menardum edidimus. Videri autem
aerit olfki i privatus, constitutum est ut si
lingua; potest in Edit. Gussanvilli, col. 1551 et seq. Ex hac
ilonea huc dixerint, et ipse per motus
testimonia etiam Praefat. desumuntur quae in duabus subsequen-
liquos satisfacit, sacerdos impleat omnia circa poe- tibus notis illustrat Angelus Hocca.
 ;

m IN S. GREGORIl UP.IUJM &ACRAMENTORUM SCHOLIA, (96

mss. et Lmpressis Codicibus, sed eaa brevitatis cau* A 16occisus fuii, hunc inmodumdeeoscribit, Etpr&m
Bfl prstermittemus, iri;i Lameo in medium con idc« diclum eidem erat a tacerdotibut yriii Itiotht
randa prolerentes. Primum eal Ipta le cognoviial-
:
inm ' futurutn. Hac denique voce in eumdem item
lissinui Sii/us. rl Itrs/iriitn perpet uusjiil i/urin hnui' Bensum usurpala Juliua Firmicus suis ad re« Astro
Irs rogamus, ui exaudias, etc. Esl locntio nimis dura, asperlinenlibus usus ett, ut quidem frequen
ac Lricia non carens, si verborumconstructioperpea- sime. Ego itaque cum hac in re perplcxas rorem,
datur ; sermo enim esl ad aquam, et paucis i niiiii scilicel vo\ Biothanatorum, \Bialhanato) um
•

verbis absque ullo medio (ii transitua ad Deum sub dictum in locum reponenda esset, pertractaos Tertul-
: ecunda persona Quod Bane non nisi nimium licen-
. liani librum deAnin a(sedaliud agens), incidi in cap.
tcr staro potest. Codei autem impressus, liberscili- 33, iion procul a libri Gne, in quo disceplaturan de-
cet Sacerdotalis sanctse Romanaa apostoli&c Ecclesite morentur bic animas posl mortem, \cl ab inferii com-
inscriptus, cl auctoritate Leonis, babet Te igitur
: meeiit ;el praesertim ineum de veni locum, ia quo de
omnipotens Deus, altissima Salus et Respectorperpe- magica invocaUonc, necnon de exorciamornm anti-
inus, humiliter rogamus,utexaudias, etic. Qutesane quitate dispulatur; bisque dicto in loco de riolenta
lectio, quamvis bona ct accommoda sitatque perspi- morte praereptis menfionem facil quos non Biot ha-
:

cua, priorem tamcn lcclioncm rclinquere visum natos, nec Biaihanatos, sed Biaolhei aloi dictos,
fuit, nc tantaficret mutatio. hoc esi violenler mortuos, u Sta£w4, adverbio Graeco,
quod esl violcnter, appellal in hanc rerborum for-
lbidem diccns Qui le arcanis rl Umpidis, veloci-
:

bus ventis pluere prseccpit, elc. Ha^c ilem loculio sa-

mam Itaque invocanlur quidetn Abon el Uueotha-
:

" natisubillo fideiargumenio, quodcredibiU videatur

tis obscura, non solum in Cod. Vaticano mss., sed
eas potissimum animasad vim etmjuriamfacerequas
ctiam in impresso libroSacerdotali, quem supracita-
pcr vimet injuriamso?vus et imtnaturus finit extor-
vimus, rcperitur, dictione limpidis excepta.
sit, quati aa vicem offensae dannonei operanturtub

Expellas omnem umbram, omnem Salanam,

Ibid.
et omnes machinationes spirituum immundorum sive
Bilhonatum, sive erranlium ex invocalionemagicoear-
tis, etc. Haec autem locutio est ad aquam directa pro
obtentu earum, etc.Haec Tertullianus. Tertulliana
, itaque lectio cumpropria et genuina esse videatur,
ipsam vocem Bio30ihanalorum, diclisomnibusioloci»
restituendamesscreor vel Biathanorum, ul uieafert
;

expellendis daemonibus, eorumque machinationibus opinio Siaulemvox 0/o/Aanatorumreponendacensear

vertendis, sed 611 particula Bil honalum nihil pro- tur, hanc per figuram syncopam, ac diphtongo de-
feclo significalivum sonare potest nisi voxcorrupta
; tracta, scriptam et pronunlialam esse dicas oportet.
esse dicatur, duabus particulis Graecisconstans, hoc
Col. 233. In exorcismo salis. ut viderc est in titulo,
esi, Biathanaton, vel Dialhanatorum ; nam Biatha- el in exorcismo ipso, (it mentio de vetusta spargendi
natos, vel Biathanatus est, qui violenta occubuit salis consuetudine ad quaeque noxia efiuganda.
morte, dictus a |3ta, quae cst violentia, et Savaros, mors.
Hunc locum cum aliis Sacramentariis Vaticanis mss. 612 Col. 234. Inter alias novarum frugumBene-
conferre non potui, cum haec Praefatio, ad exorcis- dictiones exstatBenedictio uv* vel fabae, et vetusto
mum pertinens, in iis non exstet.Vidi tamen ipsum morescriptum reperitur/V/r#. pro faba. Veteresenim
illi, beali scilicet Gregorii saeculo, v pro b, et b pro v,
in Sacerdolali superius citato ad scholium pag. 243
(Edit. Vatic), ubi, loco dictionis Dithonatum, inveni ad arbitrium uti solebant ; modo usum Graecorum,
q sed inepte quidem, modo Gothorum et Langobardo-
Biotanatorum sine aspiratione sed quia etymologia
;

hujusce dictionis sensui exorcismi contra spiritus
immundos et contra invocationem magicae artis sa-
tisfacere non videbatur (ei etiam aspiratione addita)
ob temporis inter imprimendum angustiam, relicta
fuitvox Dithonatum, hoc locomaturiorem postulante
considerationem quia etsi mea de voce Biathanato-
;
rum caeterarumque nationum exterarum scribendi
pronunliandique formamac barbariem imitanles,ut
eruditi viri et permulti sane affirmanl. liujus generis
in Latina lingua jacturamfatentes. Scribebanl aulem
contra venerandae antiquitatisusum lavorpro labor,
veneficium yvobenefinum. vonumovo bonun,,etaha.

rum conjectura est rationi consentanea, et certilu- id genus permulta ita etiam vivere pro bibere. et
;

dini, ut sic dixerim, proxima, eam tamen absque bibere pro vivere, necnon biia pro vita. Qui profecto
alicujusscriptorisautexemplaris auctoritate diclo in scribendi pronuntiandique modus in Hispania, pra>
loco apponere ausus non fui, prsesertim vero ob fre- sertim vero in Provincia Castelli, et alibi apud mul-
quentem scriptorum usum, qui vocem Biothanato- tos in hanc usque diem remansit. Dealiquot exemplis

rum pro iis qui violenter occubuerunt, contra vocis
etymologiam, frequenter usurparunt Biolhanatus
;
enim a pto? quae est vita, et 8kv»:tos, mors, dictus,
mortalem sonat vitam. In passione sancti Andrere
apostoli, apud Surium, die 30 Novembris, tomo VI,
a presbyteris et diaconibusEcclesiarum Achaisecons-
cripta, invenio yEgeam proconsulem, qui sanctum r, rum apostolorum luminaria concinnanda dicavit,
Andream cruci affigi mandavit, ex hoc decretoa dae-
superiori loco appositis luculentissimum exstat testi-
monium per tabulam illam lapideam satis grandem,
Homae in Xisto, sive in porticu sancti Petri ad parie-
tem ecclesiae alfixam, et ad calcem scholiorum ap-
positam, in qua recensentur multa olivetaquaebealus
Gregorius sanctis apostolis, et ad eorumdem sancto-
in qua scilicet tabula oUbitum pro olivelum. et sem-

mone statim arreptum, et in medio foro civitatis vo-
lutatum expirasse. Hinc Stratocles, yEgeae fraler, ad
Christum conversus. jussitservis suisutinter Biotha-
natos sepelirent CMm.Haec ex Surio in fine dictee pas-
sionis. Cassianus item, in coll. 2, c. 5, demorte He-
ronis senis usus esthac dictione Biothanatns, pro iis
qui violenta occubuernnt morte. Hic enim Hero
per quideni. necnon pm ba pro parva. et silbula pro
sylvuta, et uveribus pro uberibus, et devttorem pro
debitorem, usurpanlur,Hinc nos ad Codicis Vaticani
vetustatem comprobandam, vocem favse pro fabie,
retinendam censuimus. Id quod eliam a Pamelio
factum esse constat. cum hanc eamdem lectionem
retinuerit, et in margine scriptum reliquerit dicens:

quinquaginla annorum spatio in eremo singulari
continentiae rigore commoratus, diaboliea tandem
illusione deceptus, in puteum sese praecipitem dedil
indeque illaesus a fralribus extractus, sed pene ex-
sanguis, ac deinde in suae deceptionis obstinatione
perseverans, tertia die obiit. Hinc Cassianus,de Ile-
roneait: Vix apresbylero abbale Paphnutio potuit
obtineriut non (inler Biothanalos repulatus) eliam
memoria et Ohlalione pausantium judicarctur in-
More veierum censeo favoe, pro faba?, lei/i.
Hujus autem generis scribendi pronuntiandique
usus varius ortum forlasse habuit a vario usu scri-
bendi pronuutiandique secundam alphabeli Graeci
litteram. /Etas enim Latinorum illa graecisans. hoc
est Graecorum lingunm iinitari affectans. muitas vo-
ces a fonte Graeco originem trahenles Graecis lilteris
scribcre solebat, «t frequenter quidem hunc in mo-
dum HIC XPC. IHI XP2 Latinas ilem nonnullas ad
: ;

dignus. Lampridius, in Hcliogabaio irap., adole- imitalionem Grfpcorum pronunliare sludebant, ut

sccnte impurissimo, qui a scurris anno setatis suaj patet per exempla supcrius assignata, in quibus'
 597 IN S.
utebantur liltera b pro v, et y pro b. Ha?c autem va-
is llebal ob v arias opiniones, sicut dictum est,
delillera beta, Graecialphabetisecunda. Veteres enim
LaliuL sicul ad banc usque diem multi, opinantur
b secundara alpbabeti Grseci litteram vim ac oaturam
habere quara liltcra o apud Latinos, eamque per v
cxpnmebant. vocitabantque
cti, qu«»d Grseci scriptores cum
Latinorum noraina,ul Valeriuse\ Virgilius, modo j3,
modo oj uli solent, ut livj.ipio;, et Oueikipioq, et
yuto;, faciunt neccessitate
oJ'.oyt).f.o;. com-
Quod
pulsi, nullam habentes litteram, ut recte ait Adol-
phus Mekerchus, vir quidcra eruditus, qu«i! nostram
consonanleui reddat cum v vocalis et v consonans
;
apud nos unum nomen et unam babeant Gguram.
Ob id Plolomseus in oranibus nominibus apud La-
tinos ab v incipientibus, ut Verona, O&ijoova, Vicen-
tia, OvtxsvTta, vel OJxsvTa, et id genus alia, per Ou,
quod sonantu Latinum. non per6scribit. Suidasitem
quando v pronuntiare studet, non per b, sed per ou "
iil facit, ul OukXjjs, Valens Romanorum imperalor,
et Ova^svrtvtavo;, Valenlinianus Romanorum itera
imperator necnon Ovaoos, Varus, Laodicensis so-
,
plusta atque hunc semperin modum alia id genus
;
nomina ab eo scribuntur. Eodera quoque modo
interjectio dolentis vx, scripta reperitur apud Mat-
tliaeunt wiii. dicentem Ouat -'•> «vOpdtnu exeIvu, Si
:
-.
ra axav£a).ov Ip^srat, hoc est, Va? boinini illi, per
.
quera scandalum venit.
Ideni alibi apudeumdem, ef apud alios evangeli-
stas non semel, et aliis locisNovi Testamenti. Hinc
nonnulli Latinorum, sed perpauci.reciiussenlientes
existimaverunt b Graecum eamdem baberc vim et
pronuntialionem quam b Latinum et beth Rebraicum
liabent el Graece Btra,, bila, vel Latine beta, juxla
;
Hebraicam fere pronuptialionem, beth quam sibi
Grsecusab Hebraeonon mutavit, non vita, dicendum
sa demonstraht. Quo m genere sunt Ju- qui
613
venalis. satyra 21 etMartialis, lib. v Epigram. Qui- n
bus in locis beta pro vita scriptum reliquerunt. Idem
sensit Plautus, quiin Pseudolo interjectionem ad-
miranlis SxSai, proqua Lalini, ;«/),» GraBcam retinuit
dicens Babx, nunc mihi demum animus intuto est
locn. Et in Asin., procoquod Latini dicunt, incedit,
vel vadit, usurpavit hanc vocem badizat, rlicent
Demam Hercle jam dekordeo, totlutimin badizas, essesignum;qure
Quod autem 6Graecum babeateumderasonumquem
b Latinum, nonsolum deverboiarfizo.verum
!
eliara ex ipso ovium balalu, luce clarius dignosci
posse testanlur erudili viri, Joannes scilicel Ghekus
Anglns, el Adolphus Mekerchus Rrugensis in com-
mentario de vera ac recta linguse Graeca? pronuntia-
tione, duraEustathii in Homcrum opinionem Cratini
relerunf dicentis b vocis aut soni oviura irailativum
-niiicaiivum esse, cilantquc exeodem Eustathio
bune ejusdem Cratini versnm, et interpretantur.
'Oa r,).t/j'.o: iZxnzep npoSarov Sxj 3r, \iywj BctSi&i,
hoc est,
Hic fatuus, tanquam ovis, be be
Inditum est enira ovibus a natura. ut belatuni sinim
(quem Latini, ein a vcrtenles, balalum vocanl) non
per hunc sonum, ve, ve, sed perillum be, be, labris
per spiritus irapetura oreque aperto expri-
reclusis
mant, el bLatinum optime omnium declarent. Hinc
Pierius Valerianus, xlvi Hieroglyphicorum libro,
cap.de litteris septem, b Latinum per pictam pecudera
reprsesentari possc ait. Eodem raodo voces lifce quas
Latini a Gra:cis sibi mutuarunt scribunlur ac pro-
Seilicet in Editione Gussanvil. Hujusmodi Bene-
dictio islegimus, tum in Editis, lum etiam
in variis Mss , sel eas non admittit nosler Codex
Eligiamus. quod ajus antiquitatis est argumenlum.
b Nimirum ejusdem Edit. Gussanv. Oratio vero
GREGORII LIBP.UM SACRAMENTORUM SCIIOLIA. 598
A nuntianturper &eLatinum,ul brachium,balneum,booi
bos, bari a?'us, baptizo, el alim id genus innumerse»
non vrachiura, valneum, voo, vos, varvarus, nec vapm
tizo. Kx quibus omnibus liquido constat eur ftproi"
cli' pro b apud vrteivs reperiantur.
a
Col. [354 et sequenii. Multarum rerum Bencdic-
oita, ratione forsan du- tiones videre est, quaa nunc in usu frequenti non
scribunt nonnulla sunt. Sed pag. 1558 exslanl in lardario, et in cam-
'mata Renedicl iones.Lardariura autem,utaiunt,voxest
15'.;,- 1
desumptaa Gallisquiremipsam lardier vocitareso-
lenl Caminala vero procamino ab iisdem usurpalur
Gallis, qui bunc in modum scribunt chennnee, aspi-
rationem baudquaquam pronuntiantes.
Col 1589. Exstal hujus generis nola -f quam
11
olim liberarii pro est usurpabant, et frequentissime
quidem, ul in Codicibus ms. quingentis abhinc annis
videre est. Vidi olim ego hanc notam in multis Co-
dicibus manuscriptis antiquis sed postremo in bi- ;
bliotheca Vaticana, in qua exstal liber antiquissimuS
notarum Ciceronisgrammatici ac Scneca3 inscriptus.
lu boc enimlibro inter plurima diversarum nolannn
genera reperitur nota ipsa de qua nunc habetur ser-
mo, ad varias snbstanlivi verbi voces conscrihendas,
modocum uno tantum punctosuperscript,o,modocum
uno tantum superscriplo, vel ad lincae finem appo-
sito, excogitata. Hocscribendi genus pernotas, quas
dicunt per ipsas, vcl pcr lilleras commulatas, seu
per situra litlerarum immutatum, hoc est, a post
b, etc, tam apud Ciceronem, Senecam, quam etiam
apud alios, sivc hodie multis modis (ieri solet, inven-
tuiii fuil, ut res conscriptsB, si litterse ad absentes
missae interciperentur, ab aliis non intelligantur.
("ompendioso autem scribendigenerc tam notarii, a
notis ipsis nuncupati, quara amanuenses ac librarii
velociler scribendi causa utebantur. Hanc scribendi
velocitatem de notario, vel amanuense ac librario,
calamo verba dictantis excipiebant, aperte indi-
cat carmcn illud Marlialis dicentis :
614
Nondum lingua suum, dextra peregit opus.
Quaravis autem hocin loco hujusmodi signum dicti
verbi intellerlum habere non queat, illud taraen
ipsura relictum est adCodicis itemanliquitatemcom-
probandam, nisi dicamus notam hanc additamenti
:
enim pernotam hanc-rad verborum
usque formasti, excjusive, leguntur in caeteris Codi-
cibus ras. et impressis non reperiuntur. Hoe item
signura ad hanerem prfestandam in usu olim fuisse
beatus Hieronymustestatur, scribensad Paulam, et
Eustochiura, etSuniam, et Frctellam ct hujusge-
;
neris signum obelus ab eo nuncupalur qute sane
;
virgula a Lalinis veru vocitatur, quo ostenditur ju-
gulandura esse et confodiendum quod in authenticis
libris non invenitur.
Ibidem in Orafione admodum prolixa variae sunt
lectiones, quse brevitatis causa pragmittuntur. Ulud
tamen subticendum non est, urgueo pro, urqeo, et
D contremesco pro contremisco olimdicisolilum;utnon
semel dicta in Oratione, et alibi unguo pro ungo
sonans badizat. scri|>tumreperimus,acrelinuimuseamdemobcausam
assignatam. Dc primo exstat Parmce inscriplio mar-
raori incisa, in qua legitur, urguente fato. Et Caper
grammaticus auctorsalis antiquus, de Auct. Latin.
verb., tinguere, non/tjj^ere.diccndumafflrmat, quo-
niam est verbum tinguo, uis el ut ipse ait de usu
;
loquendi sua ipsius mtale, el a vcvho ungun unguen-
tum, ei unguentarius derivariaffirmat. Unguentarius
autcm a verbo ungo, ungis, ut legitur in lapideisin-
Idem dicit Conradus, de Lingua lat.
scriptionibus.
De secundo autem, hoc est de littcra e pro i multa
ubi hoc exstat, est secunda super dremoniacum. Et
Deaa conditor et defensor generis humani, qui ho-
minem ad imaginem et similitudinem tuam -f mani-
bus tuis sanctis et proprio tua; divinilatis ore for-
'
masti.

899 IN S. GREGORIl LIBHUM SACRAMENTORUM BCHOLIA.
exstaol exemplaei lapidibus, ul videreest ia ortho- A logia inscripta reperiuntur io Cod. ms. Vaticano,
graphia Aldina» Antiquituscoimseneprottne, i't$M1
pro sibi, el pertenet psrtinet, el alio id genua innu- hic nec alibi praefixura invenilur. Quamvii
mera dicebantur.
Col. C><>*2. In Orotiooe super femioas molta de-
suntquee in Ms. bibliothecee Montis Regalis Paohor-
mi, el in Sacerdotali Romano impresso, leguotor.
in Godice Vaticano hHBc ita jacent: Deus Aoraham,
Deus Jsatic, Deus Jacob, qui tribus Israel monuisti,
etSueannam de falso cnmine liberasti, etc. In Co-
diceMontia Regalis DeusAbraham, etc.,Deus, qui
: tem, meretor,jasliflcati aomenrecipiens,cum justus.
tribuspuerislsraeldeJEgypliacaseroitute liberasti,
per Moysem famulum tuum de custodiamandatorum
tuorumin desertomonuisli,el Susannam defalsocri-
mine liberasti, etc. In Codice Montis Kegalis, dictio
(pueris) vacat. cum <n7>t<saccusandicasun)esse satis
constet, et dictio (pueris) cum verbo monuisli slare
non possit. In Sacerdolali autem Roraano recenter
impresso haec Oralio in ordine baptizandi legitur
hunc in modum Deus Abraham,eic, Deus, qui tribits
:
Isratlde /Egypliacascrviluteliberasli. etper Moysem
famulnm tuumdecustodia mandalorum luorum in
deserlo monuisli, etSusannam defalso crimine libe-
rasti, te supplices exoramus, ut, etc. Haec Oratio
quamvis integra et perspicua sil, lectionem tamen
Vaticanam, etsi mutilam, retinuimus, ne tanla (ieret
mulatio in Codice qui in Ecclesia publicae leclioni
deservire non potest.
}> CoL. 1563. Quem ad fonlem baplismalis donum
vocare dignalus esl. Hic locus in Codicems. Vaticano
depravatus videtur, et ex Sacerdotali Romano im-
presso correctus est huncin modum Quemad fon-
:
tem baptismatis dono suse graliae vocare dignalusest
(scilicet Chrislus) quae sane correctio a Codice Pa-
melii non est aliena.
Col. 1564. Inrubricaexstatxoxista excarpsatum
qusequidsibi velit, sciri haud potuit, scl vox cor-
rupta vilio scriptoris judicatur. Verba enim rubricce
sunt haec Et reliqua sicut
: m
ilio superiori ordine
excarspatum est, etc. Sed videturprobabiliter legen-
dum, ^ro (excarpsatum)Q\^ennaratum, siveexa-
ratum hoc eniin pacto ipsa locutio sensu non caret
; nuncupatur. Nam Galenus, de typo, cap. I. loquens,
congruenti. Nel fortasse,et quidem melius, eowma-
tum legendum est ibi namque de exorcizandi modo
; Vel sic Typusest ordinata intensionum remissionum
agitur nos autem mendosum reliquimus locum,
certam conjecturam non habentes. De hac igitur re
judicent erudiliores. Vel charaxalum legi debet, a
verbo charaxo, idest scribo dictum,quo ususestbea-
tus Gregorius etiam in Regist., lib. v, epist. 40.
Charaxo autem voce character dicitur, ut Hugui-
tioni et Papiensi placet. Hinc characatus etcharaxa-
lus, a Grseco x«p«§ et x«p«ttw, id est, sculpo, fingo.
Col. 1568. Adscendo, legitur cum d, moreveterum
Latinorum, sicut etiam adscisco, ne secunda litlera
praepositionis ad omnino pereat, quse in composi-
lione vel remanet, ntadficio, vel immutatur ut affi-
cio, affluo, et similia. Pameliusautemlegit duplicis,
Assensio, et Assensa Domini, et hocmodorfin scon
versum videtur.
Col. 201. c Tropccum crucis, pro Trophceum cru-
cis, aspiratione prcetermissa, relicta est. Veteres
enim Latini, Graecos, qui Toonc/.tov dicunt, iraitantes,
sine aspiratione scribebant. Hi naraque, testc Cice-
rone in lib. de Oratore, longe post medium, aspira-
tione nonnisi in vocaliutebantur, dicentes, triumpus
et tropceum, et id genus alia, ut in antiquis inscri-
ptionibus videre est. Idpreesertimlegebatur in veleri
baseobelisci qui nunc ad sancti Joannis Lateranensis
cernitur,sedmodobas silla,quam ego vidi.nonexstat
Col. 228. IucipitmtApologix. SuntnonauWx Ora-
tiones in dicta pagina et sequenti, quen nomine Apo-
a Haec vide in b]dit. Gussanv., Ioco assignato'.
b Hsec require loco indicato in Edit. Gussanv.,
necnon verba excarpsatum, et adscendo, de quibus
sunt duaj nota3 sequentes.
c
In nostra Editione legitur Iropluvum,
,
600
sed in cseteris Codicib
11
^pologis Domenoec
u ^-iu -* (
Apologite \ r- ii"n oisi in defensioi ilionc i
consistat, hoc lamen loco Oralionei ipsa, u( i
nomine Apologiae lolam peccatorii compreh«*ndunt
accusationem. quffi apud Deom rim excutationis
habet. Quieoimapud dirinamMajeatatemseae accu-
sat, suas culpas aetegeodo, iii secoodum Aog (
;
iiiim |no accusatiooi itionem, live impooila*
ut Sapiens ;iit, prior sii accusator *-iii, exemplo illius
poblicaoi evangelici, goi posl accosatiooem rediit
justiflcatusin domum suam,juxta illud 1'roverb. xvm
etMaiib. ix Qui se accusai , cum peccaveritjustus
:
est. Ellsa. xliii Dictu priusiniquitalestuasutjus-
:
tificeris. Huc speclare ndeturliber
saocti Ambrosii
de Apnlogia Davjd,qua3 esl accosatio peccaotis Itavid
coram Dco, et accusatio contra detractores.
B Ibidera legilur peripsima, pro peripscma, elnegle-
gentia, oroncgUgenlia, moreantiquorum. Penpsema
enim apud Graecos est purgamentum ferri vel pomi,
et (jiiidquid dcqualibetmateria, ut purgala reddatur,
abjicitur. Hunc sensum babent verba beati Hauli I
Cor.iv : Tanquampurgamentahujusmundifacti su-
mus omnium peripsema usqueadhuc. Antiquitusau-
tem dicebatur Peripsema, more Graecorum, qui scri-
quamvis apud Lalinos ila
buntTreptyr)[ict, Graecum r,
Neglegentia,uronegli-
in e longurn converti soleat.
genlia, apudeliam veteres Latinos dicebalur, ut ex
lapidibus et libris mss. videre est.
e Col. 1572 In Missa pro febritante fit menlio de
sancto Sigismundo martyre Burgundiae rege, per
quem febricitaniibus sanitatemreddilam fuisse Sige-
bertusGerablacensis monachus in Chronkis testalur.
;
De hoc lieda, Csuardus, Ado, Gregorius Turonensis,
et Baroniusscribunt. In prima hujus Missa? Oratirine
legitur Ty pus quarlanus .et quoidianus proquodam
:
C utconjecturafert.terminofebris.quajquadam forma,
seu regula, sibi quasiglg pra?fixa,homineracorri-
pit, aut termino, sive ordinp quodam, qui lypus
ait Typus esl ordo intenswnum ac remissionum-
:
:
que reddilio. Vel : Typus est affectus cuiaccessio et
remissioordine quodam accidit. Galenus, in lib. def.
raed.Hinc typica; febres sunt in quibus accessio et
reraissiostatis vicibus accedunt ; atque hic erraticfe
plane contrarisesunt, quae necslalum tempus.neque
uliumordinem accessionum etremissionum servant,
sicut suntillse quae oriunturex atra bili, quae in qui-
busdara partibus movetur ; in quibusdam vero im-
mola manet in aliis putrescit, aut fervere incipit,
;
auctore Galeno, lib. n Prognost., com. 29, ex quo
htec decerpsi ad verbum. ut hic Sacrameniarii locus
explicaretur.
Col. 1578. In prima Oratione legitur Utpiis no-
:
j) strispreabus clemens ac propitius aspiras ,sicut elil-
limisericordiam largxaris. extus Valicanussic jacet,
i
et fortasse menda
noncaret, nisilegatur aspiras pro
aspiranSfSicntelegas oroelegmis, etmesa \yromensa,
non sine ratione, ut in lapidibus legitur antiquis ;
vel aspires legendum est. Sed quomodocunque lega-
tur, construclio verborum non satis perspicua vide-
tur.
Ibidem. Oratio quae dicitur Ad Complendum est
omnino mutila, et sensus congruere non videtur,
nec aliud exemplar haberi potuit pro hac re diluci-
danda.id quod aliisilem in rebusnobisevenit. Multa
enim hocinexempiari quodimpressiinus reperiuntur
qure in Codicibus tam mss. quam impressis non
d Secus in nostris Codicibus, ubi sic legitur. Vide
loco indicato et consule notas Menardi.
e Heec adhuc require in Editione Gussanv. aut
Vaticana. Eadem dicta intellige de tribus notis imine-
diate sequentibus.
601 VARLE BENEDICTlONES. 60S

exstant praesprtim vero a col. 1573 ad finem usque

; A Ibidem, hymnosbeati Gregorii in fomoVimpri-
a

nihil penitus in caeteris exemplaribus invenitur, mendos curavit, ut ne quid in Vaticana Edilione ex
Col. 1580. In Missa pro papa flt menlio de beato operibus ejusdem sancti desideraretur. Quamvisau-
Silveslro, el Orationes sunt illee quse in Missa pro tem Clicthovnms in suo Elucidatorio ecclesiastico
papa recitantur. ac tempore beati Silvcstri videntur quatuor tantum beato Gregorio ascribat. hoc est,
usurpatae, cum ejusnomincsint insignitae nisi dica ; Printo dierum omntum, Nocle surgentes, Ecre jam
mus hoc factum esse a librario, vel a quopiam alio, no>tis, elLurisfreatoroplnne octotamen subejus-
;

ad majestatem ponlificam insinuandam, quae vires dem sancli nomine hac in editione impressi sunt,
suas tempore beati Silvestri suscepit. quia alii aliter de hac re senserunt.

a Edit. scilicet Vaticanae. In nostra autem illos reperies in appendice ad Antiphonarium.

MONITUM.
In nonnullis libri Sacramentorum mss. Codicibus, attexitur sancti Gregorii Benedictionale, scu solemnium
ab episcopis dicendarum Benedictionum ordo et series quod de snpra laudatoCa?sareae bibliothecaeCodice
:

maxime teslalurLambecius, loco jam citato. his vcrbis: In eodemvenerandae vetus/aiis Cndicepost jam me-
moratumlibrum Sacrnnientoruin ej stat etiam ejusdem sancti Gregorii MagniRene&\c[\ona\e,sivesyntagmaso-
lemnium sacrarum benedictwnum in sanc ta Ecclesiacutholicaantemilleetsexagintaannosusitatarum:quod
quoniam tam in Antuerpiensiquam in liomana operum sanctiGregorii Magni Editione desuleratur, operae
pretium me facturum arbitror, si integrum illud hic inseruero ne tam rarum et fructuosum primitivse
:

Ecclesise Christianx monwnentum dhttius lateai

Ineditum hocopusculum rebatur Lambecius, cum de ipso evulgando cogilavit. Verum errorem suumpos-
teacorrexit, viso libro Sacramentorum cura nostri Menardi edito, in quoscilicet dlae Benedicliones, saltem
plurimae sparsim suis locis occurrunt hinc nobissatis visum est, loco appendicis, subjicerereliquas in Edi-
;

tione Menardi et nostra omissas. Atquia ampliorem hujusmodi Henedictionum segetem nobis suppeditavit
Codex sancti Theoderici prope Rhemos, quem aiunt aDte annos ferme nongentosscriptum, non abs re esse
censuimus eas mantisss! \oco adjicere. (Videnostram Prsef ad tib. Sacrament.) .

Porro de Benedictionibus, earumque in Mississolemnibus usu. lege notam centesimam nostri Menardi in
librum Sacramentorum.et Jacobi Pamelii prolegomena in secundum tomum Liturgicon. Hic Benedictionum
episcopaliumper anni circulum libellum, quas a GrimaMo abbatecollectas putaL eodemlomoedidit, anostris
penesemper discrepantes. In Missali Golhico .losephiThomasiiprius, deinde nostriMabillonii opera vulgato,
sunt Benedictiones in singulis fere solemnilatibus, verum prorsus diversse Liber Sacramentorum Ratoldi,
saeculo decimo descriptus, plures continet Benedictiones quam alii, quia rerentiorest, inquit Menardus in
pr.Hfatione cui minimetamen concedimus majorcm numerum Bencdictionumminoris antiquitatisargumen-
;

tum esse; alioquin dicendum foret Missale Gothicum, tam venerand;e antiquilatis, et Theodericensem Codi-
cem recentioiis aetatis notampra^ferre. In nonnullissane vetustis libri Sacramentorum Codicibus desideran-
tur Benedictiones, ut in Codice Regince Sueciae, in Calensi, Gemet.. Theoderic etc. saepe in notis ad li- ,

brum Sacramentorum laudalis. Atcur desint non ahoseorsim volumine contine-

alia estratioquam quia in
bantur, quod, ubiopus erat, episcopo legenrium porrigebat archidiaconus. Id exMss. Theodericensibus con-
stat in neutrocnim reperiuntur hujusmodi Benedictiones episcopales: at in Codice separalo notatoa tergo
;

6:2 exhibentur. In CoHice Gemet. nongentorum circiter annorum, qui omnia ab episcopo recitanda (unde
Pontificalisdicitur) comprehendit, exhibentur etiam Benedictiones in lib. Sacram. sparsa?, ac longe plures
quam quae inVulgatis leguntur. De eo saepe infra. Porronon agimus hocloco de Benedictionibus aquae, ferri
etc, quibusolim mos erat explorareinnocentiam eorum, quibus objiciebantur crimina qusetumin Pontifi- ;

cali laudato, tum in aliis plurima continentur legique possunt lib. ni de Antiq. Eccles. rilibus cap. 7, au-
;

ctore nostroD. Ed. Martene. Coeteraquae ad hoc argumentum pertinent, lege in amplissima Menardi nola
centesima, ubi pro suo more cumulatissime ac eruditissimeea de re disserit.

BENEDIGTIONES
Quw in libro Sacramentorum desidcrantur.
Ex Benedictionali a Lambecio edito.
a Benedictio in Annuntialione sanctse Mariae. B nummum.Amen.EjusdemsanctiSpiritusillustratigra-
Dominus Jesus Chnstus, qui in sseculorum fine tia, vegelati clementia, taliter flagitiarelinquatis, at-
processit ex Virgine. cor vestrum virgmitatis incor- queplangatisprapterila,devitetispivpsentia,etdignius
ruptas corona clarificet. Amen. eliam consummetursacratissimae Quadrasesimas ab-
Et qui annuntiante angelo Virginis ingressus est stinentia venlura. Amen. Quatenus peragentes com-
uterum, ejus vos minisleriiet instruat. et muniat sa- petenler ipsum tempus Quadragesimale, purificalis
cramento. Amen. Quique hodie Virginis Conceptio- mentibus ab omni vitiorum labe. mereamini mundi
ncm devotissime celebratis, ad Nativitatem nostri venire ad celcbrandum feslum paschale. Amen.
Redemptoris exsultantibus animis et mundo corde Benedictio sanclx Eucharistise
perveniatis. Amen. Quodipse prsestare dignetur, elc „
j... ,\, \
„
c n
Oranipotens Deus.
.. E. . .
opitex tolius fabncaB mundi,
.

D
Benedictio in Septuagesima.
qui in prirl cip,o condidit omnia opera sua perfectio-
h Deus omnipotens,
qui umcuique nostrum lta ne senarii numeri. dignelur vobis per ineffabilem
currere ut comprehendamus jussit per Apostolum gratiam suam largiri, ut omni vitee vestr* tempore
suum.infundatcordibusvestrisParacletumSpiritum, continua suaj Benedictionis mereamini protectione
quo etfelicissimum valeatis consummarecursum, et muniri. Amen. Concedatque vobisilla opera persex
m ejus vinea licet diversis vocationibus laborantes, dierum curricula patrare, per quae in septimo tan-
promissas tamen ab eo mercedis mercamini recipere tam et talem gratiam ejus valeatis impetrare, ut et
a Adest haec Bened. a Ms. Theod. et ab Ed. Pamel. plures alias contioet de Septuagesima.
b Haec quoque desideratur in laudato Codice, qui °
Nec ista Benedictio habetur m
Theod.
603 RITPPl.F.MKNTUM AD
ipsius possilis laudibus deleclabiliter vacare, el line
crimine lincerissima dcvotione sacrosanclo eorpori
el sanguini Domini ad remedium communicare.
Amiimi Quo spiritali alimonia recreali, ejusoplabili
custodia tutati, perpetualiter placealis eiab omni
opere servili penilua liberati, <'i universo fa
« • 1 *
cmore pariter naundati, Amen. Quod
dlgnetur, etc
Benedictio de Resurrectione.
Benedical vos omnipotcns Deus, qui vosgratuita
;i
miseratione creavit, H in Resurrectioneunigeniti sui
spemvobis resurgendi concessit. Amen. Resuscitet
vos do vitiorum sepulcris, quieum resuscitavil a
mortuis. Amen. Ul cum eo Bine (ine feliciter vivalis,
quem resurrexisse a mortuis verciatercreditis. Amen.
Quod ipse prasstare dignetur, eto.
Alia. —
Deiis. qui per Resurrectionem Unigeniti
sui vobis conlulil el bonurn Redemptionis, el deons
adoptionis, suae vobis conferal pramia Benedictionis.
B
Amen. lilt quo redimente percepistis donum perpe-
tufelibertatis, eolargiente consortesQ22 efficiaraini
eeternae hsereditatis. Amen. Et cui consurrexistis in
baptismate credendo, adjungi mereamini in coelesti
regione bene vivemlo. Amen Quod ipse praestare, etc.
Benedictio in Naiivitate sancti Joannis Baptista.
Benedicat vos omnipotens Deus, qui Unigenti Fi-
lii sui per bealum Joannem tandem noslri misertus
nunliavit in terris adventum. Amen. Ipse Spiritus
sanctusqui eum replevit clausuifi in utero malris, et
palris linguam solvit avinculo, faciat vos sua Bene-
dictione repleri, et spiritalibus donis abundanter
exubernre. Amen. A-cendaf vox depreeantis Prae
cursoris ad aures clementissimi Patris, qui mundi
Redemplorem ante novit confileri quam nasci, qui-
que auctorem lavaori sacris manibus suis tinxit in
fonte, maculas delictorum vestrorum clementersua
intercessione expurgel, alquecopiis virtutum fecun-
det. Amen. Quod ipse prastare dignetur, etc. G perejus graliam effeeti de servis filii adoplivi Amen.
Benedictioin Assumptvme sanc/a Marix.
Deus, qui beatissimam virginem Mariam Domini
nostri Jesu Christi gloriosissimam genitricem ho-
dierna die ad ccelos voluit evocare. et super ohoros
angelorum sublimiter exaltare, suae vos Benedictio-
nis gratia per inlercessionem ejus et merita digne-
tur taliter ditare, qualiler a viliis ad virtutes merea-
minitransmigrare. Amen. Concedatque vobis ex hoc
sasculo sic fide vigere, spo gaudere, et charitate pol-
lere, cas'itatis jugiter ominentia fulgere. et humili-
tatis etiam excellentia splendere, quo ipsi per omnia
bonis operibus adornali valeatis placcre. Amen. Fa-
citatque vos omnia praeterita flagitia et facinora ita
die nocluqu" gemilihus et flelibus expiare, pr;esentia
el futura tam saluhriter evitare quatenus cum ipsa
possitis aeternaliter in cceleslibus emicare. Amen.
Quod ipse praastare, etc.
Item alia, de Adventu.
Benedicat vos ineffabilis gratia et pietas Dei vivi,
et annuaf vobis per admirah lein et s .lutarem adven-
tum Filii sui, ne sub dominatione peccati remaneatis,
quod absit, captivi. Amen. Ab omni vos miseria lam
potenter liberare, et in sua misericordia tam clemen-
ter dignetur perseveranlerque confirmare,ut sibi vos
faciat in pr.esenti saeculo laliler desorvire, qualilcr
ad eum in fuluro g.iudentes mereamim
Amen Quique prpnobis eumdem Unigenitum suum
in Adventu primo voluit inoarnari, ipse vosin secun-
do faciat ab injustorum consortio separari, el justo-
rum commeroio secnm perenniter mansuros aggre-
gari. Amen. Quod ipse praestare, dignetur, elc,
a Tdem
hac dioendum.
i'e
b Est in Codice
Gemel. secundo loco.
c
In Godice Gemet. notantur Benedictiones pro
singuhs feriis. Pro fena2 Ornnipotens Deus sua vos cl.
S. GREGORII LIBRUM SACRAMENTORUM. COi
l/fm uli i Benedical vobii Deui omnipob
;• liiimiiii no Iri Je u Cbrinli, Salvatorii atque
Redemptorh mundi, el ila *.o
alqueHunctificel illuslrali me primi Ad/enlusejusdera
umgcniti sui, ne in Becundo coram ipso ap
immundi Amen Pundetvoseju am firmiler
ipse pree Lare in humilifate vei didel tam slabiliterincbari-
tate sincera, quo laliter vobis di pliceant <-a quae
sunl placeantj giter ei quae wnl Dei, ut
iiniiidi el
'"623 coelesli beatiludine pariter cum sanctis co-
haerealis. Amen. Quique pro sali orum eum-
dem Pilium Buura tantum voluit humiliari, ul intra
maternum ulerum naturse nostraein unitalem perso-
nae copulando dignaretur uniri, intra voi in bocpri-
mo adventu splendore suae visilationii atque inbabi-
tationis faciat illnstrari quatenus in «ecundo merea-
mini ouiri ipso perpetim gloriari. Amen. Quod ipsc
tare dignetur, etc.
Benedictio in nativilate unius apostol}.
b Deu8, qui vosinaposlolicistribuil consislere fun-
damenlis, benedicere vos dignetur beaii apostolisui
N. intercedentibus raerilis. Araen. Defendatque vos
a cunolis adversis, apostolicis pnesidiis, qm ros
eorum voluil ornari el muriu-i exemplis et docornen-
tis. Amon. Quo per eoru intereessiooem pervenia-
tis ad .'Hierntfi patriae haereditatem, per quorum do-
ctrinam tenetis fidei integritatem. Amen. Qoodipse
praestare dignetur, elc.
In anniversario dedicationis ecclesix Benedictio.
eus omnipotens, qui hoc sanctum templum suo
i
gloriosissimo noraini in honore heali iVapostolj sui
voluit dedicari, ipse vos preeibuset merilis illius Ue-
nedictione sua justificari et iiiustratione visilationii
atque rahahitationis suae faciat sanctifican. Amen.
Quatenusqui fuisiis aliquandosicutetcaeteri, domi-
cilia hoslis antiqui, el sub ejus dominatione captivi.
mereamini singuli gratissima fieri templa Dei vivi,
Quodipse praaslare dignetur, etc.
In annioersario consncrationis episcopi.
Omnipotens Deus, qui me. quamvis indignum»
per immensam sua pietatisaffluentiam, innuraerum
j
autistitum, ad rainistrandum altari suo laudis boslias
immolando dignatusest deputare, atque tam ad cce-
lestis mensre sacramenta quain efiam ad perennis
vitte alimenta populo suo eroganda deslinare, ipse
Bcnediotionis copiadignetur locupleiare. e( sanctifi-
cando gratia sancti Spiritus corda vestra misericor-
diler vegelare. Anion. Dignetur eliam vos ab oinni
moda nequilia clemenler expiare, et in su« pielatis
excellenlia polenler confirmare. Amen. Conccdat
quoqne vohisde malis ah bona, et de bonis ad me-
liora quotidie profi'iendo transmigare, et post hu-
justerminum vitaead seternorum gaudia pnemiorum
felioiter transmigrare. Amen. Quod ipse praestare
D dignetur, etc.
c
Beaedictio quotidianis diebus.
Benedicat vobis Dominus, et oustodial vos, Amen.
Illuminet faciem suam snporvos, et misereatur ve-
stri Amen.Convertat vultum suum advos, et donet
vobispacem. Amen. Quod ipse praestare dignetur.
etc.
Itcm alia. —
Omninotens Deus sua vos clomentia
pervenire. henedicat. et sensum in vohis sapienliae snlutaris
infundat. Amen. Calholicae Hdei vos dociimentis enu-
triat, et in sanclis operibus pcrseverabiles reddat.
Amen. Gressus veslros ab errore convertat, ct viarn
vobis pacis ctcharilatis oslendal. Amen. Quod ipse
prasstare dignetur, etc.
ut infra. Inclinet pro feria 3, Devotionem pro feria 4,
Concedat, Det vobis omnipotens Dcus pro feria 5.
vel
Pro feria 6 duEDa?signaiitur qiuenunsunt editaa. Quae
pro Sabbato ponitur non etiam in Editis,
605 ALIM benedictiones
Alia. —Inclinet Dominus aurem suam ad preces
vestrae bumilitatis, et del gratiam vobis suse Bene-
diclionis, et prsemium sempiternee salutis. Auien.
Semper et ubique Dominum propiiium habeatis, et
in ejus laudibus exsultetis. Ainen. Omnium pecca-
torum vestrorum vincula solvat. ei adgloriam sem-
piternam pervenire vos faciat. Amen. Quod ipse
praestare dignetur. eto.
624 Alia. — .Mulliplicetinvobis Pominus eopiam
suie benedictionis, et confirmet vos in spe regni cce-
lestis. Amen. Actus vestros corrigat, vitamemendet,
mores componat, et vos adcaelesus Paradisi ha?redi-
tatem perducat. Amen. Talique intentione repleri
valeatis, qua ei in perpeluum placeatis. Amen. Quod
ipse praestare dignetur, etc.
Alin. — Devotione vestram Dominus dignanler
intendat, et suae vobis benedictionis dona concedat.
Amen. Talique vos in praesenti sseculo subsidio niu-
niat, ut Paradisi vos in 1'uluro babilatores efficiat.
Amen. Sicque corda vestra sanctificando benedicat,
et benedicendo sanctificet, ut vobiscum, imo in vo-
bis euin jugiter habitare delectet. Amen. Quod ipse
preestare dignetur. elc
Alia. —Onmipotens Deus def vobis gratiam suae
benedictionis, et repleat vos spiritu veritatis et pacis.
Amen. Quatenus sic per viam salulis devota mente
curratis, ut subrepentium delictorum laqueos salu-
briler evadalis. Amen. Sicque efficiamini in ejus
supplicatione devoti, et in mutua dilectione sinceri,
utadcoeleste regnum pervenire possitissecuri. Amen.
Quod ipse pra>stare dignetur, etc.
Alia. —Concedat vobis omnipotens Deus munus
suee benedictionis, qui veslrae est conscius infirmita-
tis. Amen. Et qui vobis tribuit supplieandi affectum,
tribuat consolationis auxilium. Amen. Ut ab eo et
prsesenlis et futurae vitee subsidium capiatis, cujus
ALIUD BEKEDICTIOKDM EPISCOPALHIM SUPPLEMElMDM.
Ex Codice pervetusto
Benediclio de sanctissima Trinitate.
"625Benedicat vosTrinitassancta.unaqueetindi-
vidua Deitas, Patriset Filii et Spirilus sancti et tri-
buat vobis reraissionemomniumpeccatorum. Amen.
Concedat vobis sanilatem mentis et corporis, et libe-
ret vos ab adversilatibus cunctis Amen. Quatenus a
cunctis viliis emundati, ipsiusque protectione mu-
niti. ad ccelestem gloriam pervenire mereamur.
Amen. Quod ipse praestare dignetur. cujus regnum
et imperium sine fine pcrmanel in saecula saeculo-
rum. Amen Benedictio D.'i Patris. qui esl trinus in
personis, unus quoque in essenlia deitatis repleat.
Hem al>a. —
Deus corda no?tra repleat ^acrae fidei
documentis, et informet nos ad vitam aeternae salu-
tis. Amen. Quique se in Patre, et Patrem in se esse
praedixit, dignelur nobis largiri dona quae se diligen-
libus repromisit. Amen. Quatenus cooperante Spiri-
tus sancti gratia, ita merpamur trinae Majestatis ex-
sequi dicta, quo ad percipienda aelernitatis praemia
potentiae ejus mereamur benedici dextera. Amen.
Quod ipse praestare dignelur, etc.
Benedictio in vigilia Natalis Domini.
Omnipotens Deus, etc, ut in Edit.
Benedictio de NataliDomini in nocte.
Deus qui ideo apparuit in carne, ut electos suos
ascriberet in aeternitate, sua vos sanctificans Bene-
dictione, nomina vestra scribat in libro vitae.
In Edit. Pamel., tomo II, p. 508 et seq., multae
leguntur Benedictiones de sanctissima Trinitate, in-
ter quas baec non reppritur.
b In Pontific. Gemet. legitur
Benedict. in galli
606
A vos bonitatecreatos esse creditis. Amcn. Quod ipse
pra^stare dignelur, etc.
Uem uUa. —
Omnipotens Deus, dextne suae pcr-
pctuo vos circumdet auxilio, ei benedictionum sua-
rum repleat dono. Ainen. Ab omni vos pravitate
defendat, et donis ccelcslibus exubcrare concedat.
Aiuen. Quo, corpore mundati ac nienle, talein ei
exhibeatis servilutem, per quain suam conscqui va-
leatis propitialionem. Amen. Quod ipse prsestare,
etc.
Item alia. — Purificet omnipotens Deus vestro-
rum cordium arcana, et benedictionis suae vobis tri-
buat incrementa. Amen. Ab omnibus vitae praesentis
periculis exuamini, et virtutumspiritalium ornamen-
tis induamini. Amen. Quo illius adjutorio fuiti sicei
servialis in terris, ut ei conjungi valeatis in coelis.
Amen. Quod ipse praeslare dignelur, etc.
llem alia. —
Omnipotens Deus universa a vobis
adversa excludat, et suae super vos benedictionis
g dona propiliatus infundat. Amen. Corda vestra effi-
cial sacris inlenla doctrinis, quo possint repleri be-
nefieiis sempiternis. Amen. Qualenus et exequenda
intelligenles, et intellecta exequentes, et inter ad-
versa mundi inveniamini indemnes, et beatorum Spi-
riluum efficiamini cohaeredes. Amen. Quod ipse prae-
stare dignetur, etc.
Ilem alia. —
Omnipotens Deus dies vestros in sua
paee disponat, et suae vobis benedictionis donacon-
cedat. Amen. Ab omnibus vos pcrturbationibus li-
beret, et mentes vestras in suae pacis tranquillitate
consolidet. Amen. Quatenus fidei, spei et charitatis
gemmis adornali, et praesentem vitam transigatis
illaesi, et ad aeternam perveniatis securi. Amen.
Quod ipse praestare dignelur, cujus regnum et im-
perium sine fine permanent in saecula saeculorum.
Amen.
sancti Theoderici prope Rhemos.
Quique ex Maria virgine nasci dignatus est in civi-
tate Belhlehem, vos faciat pervenire post morlem in
ccelestem Jerusalem. Amen. Ut ibi gloriam Deo in
;
excelsis cum angelis decantetis, et ccelesti pace to-
tius bonaa voluntatis perfrui valeatis. Amen. Quod
ipse praestare dignetur, etc.
Item alia Benc/ictio. —
Infans et Deus Christus,
cujus pivesepia mirali sunt pastores, in hac die nati-
vitatis suae, claritate Benedictionis vestras repleat
raentes. Araen. Quique pro vobis Deum et hominem
hodie creditis natum, ipsius semper sentiatis salu-
tare prasidium. Amen. Quatenus exemplo beatae
Mariae virginis omnia verba et mandata Chrisli in
corde conservelis, 1 eum laudando et glorificando.
1
sicut boni pastores exsultetis. Amen.Quod ipse prae-
stare, etc.
Benedictio primomane.
b Populum tuum, quaesumus, Domine, pio favore
prosequere, pro quo dignatus es in hoc sacratissirao
q
die tuam mundo praesentiam exhibere. Amen. A
cunctis eura adversitatibus paterna pietate custodi,
pro quo m mundo hoc tempore dignatus es ex Vir-
gine nasci. Amen. Ut te Rederaptorem suum semper
intelligat, et tuam veraciter gratiam comprchendat.
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Alia Henedictio. — 626
c Deus, qui non solum
genus humanum condere, sed etiam le nascentc vo-
luisti hominem de lerris ad astra transire, respice
Amen. preces supplicura, qui te post longas tenebras hodie
cantu : Populum, etc.
c Exstat in Pontif. Gemet. cum alia vulgata pro
die Aatalis D. Bcnedicat vos ommuotens Deus.
607 SUPPLEMENTUM AD S. GREGOBTl LIBRUM SAGRAMENTORUM C08
nntiim Iumon agnoacunt. Amen Complectere bunc A ternam bealitudinem tc praevio feliciter valeanl pet-
populom in Ecclesiep sinu, qni nobia processitti Ma> renire. Amen Quod i| gnel \it i

piiB de thalamo. Amen. Sil baec pleba tuia praeceptia Benediclio in oetava Natali h mini
obedienter amabilia, Bicul esl parlua Vii n ori-
gine singularis; ul cum diea tui rulgoria effulaerit, Omnipotena Deua, etc., ut in Editi

invenias in illia quod recondaa io borreo, pro qui- in Dominica ipost Natalem Domini.
lnis dignalua ea in carne renire de coelo. Amen. Dena, qui Pilii aui temporaiem pudiciliam fecit
Quod ipse pr.cslarc, etc.
eaae mirabiiem, Spiritu prndentiae corda illu-
Postea Bequitur Benedictio in die natalis Domini.
atrnre ac docere dignetur Am< o. Quique illom
:

Benedicat vobis omnipotena Deus, utramque, etc,

rentibna lemporaliter aubdi roluit, ipae vos bumili-
ul in Edit.
tatis et pietatis muneribua miaeratoa iaformet.
Benedictio in Natali sancti Stephani marlyris. Amen. Et qui eum
aapientia, aatate et gratia profl*
Deus qui beatum, etc., ut in EdHis. et in Gemet. cere volnit, Bpiritulium robia profectuum incre-
aliisque manuscriptis. menta propitius largiatur. Amen. Quod ipse pwe-
Alia. —
Aperi, qusesumus, Domine, coelos tuos, slare dignetur, etc
aperi oculos nostros, inde nobis tua dona descen-
Benedieifo in Theophania.
dant, hinc teconia nostra respiciant. Amen. 1'aleat
nobis sedes lua in accipiendis beneficiis qmc preca- Deus, lumen, etc, ut m Edit.
mur. Pateat tibi mens nostra in reddendis servitiis Benedictio DominicxSpost Natalem Domini
quaejubemur. Amen. Habeat sanctum tuum Stepha- B Deus, qui sua mirabili poteslale aquam vertit in
num pius iste populus patronum, quem eliam ille vinum, vos a retustate aubtractoa in beata ritie
habuil impius advocatum. Amen. Accedat ad te vox
transferat novitatem. Amen. Et qui nuptiis iteresse i

illa intercedens pro populo, quae orabat pro inimicis voluit, ut earum sua praesentiacomprobaret bonum,
in ipso martyrio, utse obtinente, el te remuneranle,
ipse vobis castilatis et sobrietatis perpetu^ conferat
perveniat illuc plebs acquisita per gratiam, ubi te
donum. Amen. Ipse vobis sanctarum intelligentiam
coelis apertis ipse vidit in gloria. Amen. Quod ipse Scnpturarum tribuat spiritualem, qui aquas in vina
praestare, etc.
vertendo hoc ipsum voiuit designare. Anien. Quod
Benedictioin Natalisancti Joannis evangelistw. ipse pra^slare, etc
Omnipotens Deus dignetur, etc, ut in Editis. etin Betiedictio in Oclava Epiphanix.
Cod. Gemet. aliisque manuscriptis.
Alia. — Deus, qui prsesentem diem ita dignatus es eligere,
Deus, qui tuos apostolos pretiosa genlium
lnmina miraculis demonstrare, in quo te ad
et ut eligeres tot
praeparasti, qui Jacobum et Joannem adillu-
strandas animas, inter vasa Eccleshe. candelabra fi- adorandum stella nova magos perduxit, et Jordanis
dei pnEtubsti, fac plebem tuam imifari quod unus
tuo baptismo sanctificari meruil necnon et aquae ;

pallor in CanaGalilese vina oroduxit esto, qusesu-

exorundo formavit. alter evan^elizando eructavit. ;

Amen. Fructificet in populo quod seminavit iste
verbo, plantavit ille marlyrio. Ainen Ut eorum in-
terventu, baec turba illius reficiatur dulcedine, super
cujus pectus charus Joannes accubuit prae amore.
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benedictio inNatali Innocentum
Omnipotens Deus, pro cujus Unigeniti veneranda
infantiainnocentum, etc, ut >n Edit. consentientibus .
Manuscrintis Gemet. et aliis.
Alia Benedcitio. —
Concede. quaesumus. Domine,
plebi tuas innocentum gratiam, qui tibi consecrasti
primitiasmartyrumabinnocentiaparvuiorum. Amen.
627 ^ervetur hic populus purgatus baplismate,
qui tibi placitam fecisti innocentiam in cruore.
Amen. Ut illuc suo interventu grex accedat post la-
vacrum, ubi felices parvuli, perfusi rore sanguinis,
gloriantur in perpetuum. Amen. Quod ipse pree-
stare,etc
Dominica t post Natalem Domini. Benedictio.
' Deus, qui Unigenitum suum misit, ut
salvaret, etc, nt in Editis.
Benedictio in vigilia octavw Domini.
Omnipotens sempiterne Deus, qui per incarnalum
Verbum unigenitum tuum dedisti lumen in s&eculum,
ejus misericordiam suppliciter exoramus, ut qui ex
gentibus sanctam Ecclesiam fecundavit in grege, ab
omni eam gentilitatis errore absolvat. Amen. Et qui
in sequenti die ut legis tolleret jugum, per legem
est carnaliter circumcisus, hujus populi spiritaliter
dignetur circumcidere corda, atque omnia anjputare
radicitus vitia ut sobrietatis studium et non ebrie-
tatissectenturincomiuodum. Amen. Sintsemper tua
omnes protectione salvati, ut dum carnalem deside-
rant circumcisionem, tua sint finuati Benedictione,
ut callidi serpentis venena possint evadere, et ad ae-
mus, tune familia^ipse lux itineiis, qui slella indice
clarificatus es rex salutis. Amen. Da plebi tuae Re-
P demptons sui plenum c^gnoscere fulgorem, ut per
ejus incrementa ad perpeluam claritatem perveniat.
Amen. Da Redemptoris sui plenum cogno-
plelii ture
scere fulgorem. ut per ejus incrementa adperpetuam
claritatem perveniat. Amen. Converte ad te quae-
rendum corda fidelium, ut, juncta cum angelis in
excelsis. tibi plebs devota Amen.
Deo cantetgloriam
Et qui dignatus es hodie a Jordanis fonte, fons aquae
vivne, descendere, et tuo baptismate sanctificare,
tribue populis tuis perpetua pace gaudere, et 628
splendore gratiae tuee cor eorum semper accendere.
Ameu. Quod ipse prestare, etc
Benedictio Dominicoe 4 post Nalalem Domini.
b Omnipotens Deus vos ab omnium peccatorum
maculis emundet. Qui leprosum supplieem tactu
proprio dignatus est emundare, ipse cordium vestro-
rum hospitium dignetur misericorditer introire.
Amen. Sicque vosfidei suae plenitudine informet, ut
mundum cum sanctis suis in coelorum regno accumbere con-
D cedat. Amen Quod ipse praestare, etc
Benedictw in Punficatione sancta? Marioz.
Omnipotens Deus, qui, etc, ut in Editis.
Benedictio Dominica? o posl Natalem Domini.
c Tentationum omnium a vobis Dominus peiicula
removeat, et perturbationum procellas miseratus
excludat. Amen. Tentatoris fraudes atque molimina
dissolvat, et vos adversus eum cautos atque invinci-
biles faciat.Amen. Continuai pacis vobis munera
tribuat, et vos in portu tranquillitatis ac securilatis
propitiatus constituat. Amen. Quod ipse praBstare
dignetur, etc
Benediclio Dominicx 6 post Natalem Domini.
''
Deus, qui bonum semen in sua Ecclesia serere

* In Gemet. : Deus qui Vnigenitum suum misit in Dom. 2 post Epiphan.

post Nalale D. est pro
mundum, ul eum salvaret, etc. c Assignatur in Gemet. pro Dom. 4 post Epiph. et
b Inscnbitur inGemet. In Domin. 3 scilieet post sequens pro Dom. 5.
Epiphaniam. Et quee supra assignatur pro Dom. 3 d In Gemet., qui bonorum semen.
609
consuevit, in vobis illud conservare atque multipli-
care nunquam dosistat. Amen. Zizaniorum superse-
minalorem a vobis procul repellat, el sui verui pa-
bulo vosindesinenter reficiat. Amen. Quo cum tlies
judicii adveneritj a reprobis separali, ad dexteram
judicis sistaniini, et in beatissimo ipsius regno col-
locemini. Amen. Quod ipse pra^slare, etc.
Benedictio Dominica 7p $l tiatalem Dotnini,
» Deus, qui mare suis pedibus fecitesse calcabile,
vobis quidquid esi noxium ipse subslernat. Anten.
Gontrarios itnmundorum spirituum motus compe-
scat, et vos in suapace conlirmet. Amen. Crucis su;e
navitn intor ntitndi fluctusgubernet,ct tn littusbeatse
perennttalts perducat. Amen. Quod ipse pnestare,
elc.
Benedictio in Septuagesima.
Omnipotens Deus ita studium cursus diri-
vestri
gere dignetur, eto ui i)i
... Edit. Consentientibus Ma-
nuscriptia Gemet. etaiiis.
I ia Benediciin. —
Respice, Domino. de coelo, et
vide et visita vineam islam. quam planlavit destcra
tua spirituales exbibeant fructus, ct coelestes dili-
:
gant actus et sine vitio in boc s.eculo tran^igant
vitam, ul possint proraereri perpetuam. Atncn. Fra-
gilem solida, contritum releva, invalidum robora,
validumque conlirma pietate alleva. cbaritate aedi-
;
fica. castit tte munda, sapionlia illumina, raisericor-
dia serva. Amen. Proficiant buic praecepto fidei vi-
gilantia.amoris tui perseverantia, morum lempe-
rantia, misericordiae providenlia, actuumdisciplina
ut post concessam miserationis indulgentiam, non
abjicias eos promissionis tuae munificenlia, sed per-
ducasadveniam, quos hic sibi adoplasti pergratiam.
Amcn. Quod ipse praestare, etc.
ln Benedictio in Sexagesima.
Det vobis Dominus nosse mysterium regni Dei, ut
in Editis.
Alia [ienedictio. —
Aspiciat in vos Rector eeter-
nns, atque conservet in vobis gratiam quam profu-
dit. Aiiton Mentem regat, vias dirigat, cogitaliones
sanctasinferveat, actus prob t, opora confir-
met, praeterita indulgeat.prtesentia emendet, futura
moderetur. Amen. bit manus Domini auxiliatrix
veslri, et brachium sanctum illius opituletur vobis.
Amen. Quod ipse prcestare, etc.
Renedictw in Quinquagesima.
Omnipotens Deus sua vos Benediclione confirmet,
etimminenti quadragesimali abstinentiae aptoseffi-
'>
ciat. Amen,ctc, ul in Edit.
Alia Benedictio.— Benedic,Domine,hunc populum
tuura, fructibus bonis.et operibusbenedictis. Anten.
Fac, cum tali sobole germinare, ut in paradisi tui
permaneat dignitato. \men Planta eum in sinu ma
tris Eeclesiie radicibus firmis, quo possit palatiare-
gni introirc coelestis. Amen. Quod ipse prestare, etc
Benedictio in capite je/unii. —
Benedicat vos i)o-
minus Jesus Christus,qui se a vobis voluit beuedici.
Amen. El qui hoc quadragcnario circulo.cujushodie
inchoatisexordium, suo dedicavit jejunio, vestrum
suscipiat jejunium.oranique vos reploat bono.Ainen.
Det vobis tidem inlegrara et abstinentiam tarasalu-
brem, ut nec caro escis devicla luxuriet, nec mens
afflicta degeneret. Amen. Sed itasit vobis sanolifica-
tum in divino timore jejunium.ut vitiispariter atque
corporibus abstinentite irena iraponatis.et toti [fnrte
tutijsemper ab infestationibus inimici maneatis il-
» Exslat in Gemet. pro Dom. 6 post. Epiph.
b In G^met., ubstinentia.
Habetur in Gemet., prcemittiturque Incipit qua-
liter suscipere dcbeant poenitenlcs episcopi et presbyteri.
Ut>i sine observatione nonprcetereundum quodlegitur.
Sicut sacnficium o/fenre non debent, nisi episcopi et
prcsbyteri, quibus clavesregni ccelestistraditx sunt,sic
nec judicia ista alii usurpare debent.Si autem necessi-
ALI^E BENEDICTIONES. 610
A laesi ; et pax jugiter quiota permaneat in habilaculis
vestris. Amon. Quod ipse praestare, etc.
Benedictioinfrahebdomadam —
c Respice, 1'astor
bone, super hunc gregem, et tribue ut qui torrenis
abstinent cibis, spiritualibus pascanturalimoniis; et
quom divinis rclicere tribuis sacraraonlis, ab omni-
bus propitius absolve peccatis. Ainen. Da eis sic in
diebus jejuniorum suam oomponere vitam, ut non
invonianiur voluntates eoruin a tua voluntate dissi-
miles, sed sint seinper in omnibus tnis [.roeceplis
oblemperantes. Amon. 15 1 itaomnora banc familiam
tua Benedictionesanelificata, ut corum jojunia oculis
tua: pietatis sint semper accipla, et ad desidoralum
sanctae ltesurreclionis lu* diem cosmundo corde et
corpore pro tua pielate jubeas praesentari. Amen.
Quod ipse pr;estarc, etc.
Benedictio Dominicse 2 in Quadragesima.
Omnipotens Deus. jejunii c;eterarumque, etc.
In Eidt. GussanoiU.absotoiluradhwcverbaBenignus
B
auditum. Amen. Omissio estexaliis Excasis et manu
exaratis supplendu ; ubique enim legitur Quatenus :
mentes nostrae, etc, ut in tibro Sacram.
Benedictio infra hebdomadam. — Deus, qui escus-
tos animarum et corporum, dignare hanc familiam
tuam brachio tu;e defensionis protegere, ut nullis
inimicorum antiquorum hostium insidiiscorpora no-
stra patiaris illudi, sed semper cum Domino nostro
Jesu Christo Filio tuo inaneamus illaasi. Amen. Da
huic familice lu;e tidei calorem, conlinentiae rigorera,
;
fraternitatis amorem, abstinenti;e virtutem. Amen.
Et sic quidquid dicto, facto, vel cogitationibus pec-
caverunt, pietas ac benignitas clementiee ac miseri-
cordiae tuae resolvere ac indulgere dignetur. Amen.
Quod ipse praestare, etc.
Bemdictia Dominicx in
3 Quadragesima.
Omnipotens Deus, jejuniorum, elc, ut in Editis.
—
630 Alia. Omnipotens Deus det vobiscopiam
suse Benedictionis, et conforat in vobis prfemium
sempiternae salutis. Amen. Sicque quadragesimalis
observanti.e inchoata jejunia sibi reddat placabilia,
629 ut ab eo immarcescibiiia valeatis percipere dona re-
promissa Amen. Concedatque hoc sacrae Trinitatis
atque individuae unitatis clemenlia, cujus regnum et
imperium sine fine permanet in saecula saeculorum.
Amen.
Benediclio Dominicx 4 in Quadragesima.
Deus qui vos ad praesentium, etc, ut in Edilis.
Alia Benedictin iu/ra hebdomadam. Benedicat —
vos omnipotens Deus, et ad omnetn rectam obser-
vantiaoplenitudinem totiushonestatisinslituat. Amen.
Sit in vobis castitatis studium, modestia morum,
innooentis vitae sinceritas, fidei integritas, concordiae
charitas, conlinentiae virtus, benignitas affectus. Ad
te oculos tendant, de te coelestia sumant. utte votis
expetant so claris actibus ornent. Amen. Ut conse-
I) quenter cum sanctis pr.emia horum et multorum
probitale conseculi, referamus Deo gratias, et prae-
sontium bonorum largitori. Amen. Quod lpse prae-
stare, etc
Benedictio* in aurium aperlione. —
Adeslo, omni-
potens Deus, huic populo luo verbis hodie mysticis
informato, ut fiatillis illuminatiomentis, et ropara-
tio cordis Amen. Proficiat in eis illapsa Benedictio
tua plenius ad salutem, qui in hac die de sacris tuis
cordis et corporis susceperunt inaures. Amen. Sis
illis proteclor et Dorainus in aeternum, sicut fuisti
tas evenrrit, et presbyter non fuerit prcexens, diaconus
suscipiat pcenitentem ad sanctum communionem. Dost
: hoc commonitorium subjiciuntur Oranones et Psalmi
super pcenitenles dicendi, et postea cinerum Bene-
dictio.
d De hoc antiquo ritu vide notas ad lib. Sacrament,
col. 366 et 381.
(511 SUPPLKMF.NTUM AD S. GHKGOHII LIBRUM SACRAMENTORUM. 012

[sraeliticis, proera inenteMoyso, insubsidio, el Egyp- A Amen Etqui quondara ra i miterl rbae
his iiiexterrainio, ut noo premereotur oneroso ler- tecura triduo perraao«*Dti, simili nune di
vitio. A n 1 tSt ne
1 ulterius graventur mole pecca-
1 1 . buic iui lerere plebi, tibi jejuoii el hvmnii innixiui
.

iiiiiiuiii, dignare circa eoa divlnum impertiri prae i supplicaoti. Araen. Quodip e prae«tar<
(liiiin, ui iihi . famulari valeaat io aelernum. Amen. Benedictio Dominics 2 pott Pcucha.
Quod ipse praealare,
Deus, qui digoatione raisericordia;, maje
Benediclio Dominicx '>
in Quadragesima. poteoli, ut luccurreres boraioi, terras coelitua vui-
Acceodat in vobis, etc, ui in Editis. ta ti, et iu carne austinenapaenam patibuli.rampens

Benedictio in/ra hebdomadam. Benedicat voa — legem Tartari, ad coelosabinferia ucendisti,praesla

omnipotens Deus, el meotes vestras ad boni actus
intelhgeotiam benignusinstitutorerudiatj et praestet
vobis velle qua; praecepit inspirel quae dihgit, et ; tumhabeanl fervorera catholicae
tribuatquod oportet ; atque omni vos bono spiritua-
lium munerum cum praesentiumrerumsubministra-
tione locupletel. Ainen. Et vos in fide firmet, et in
tentatione adjuvet, in conversatione castiget, io vir- ipsc praestare, etc.
tute multiplicet, in intirmitate relevet, in anxietate
iaetificet. Araen. Iu prosperitate praeparet, in iniqui-
tate emendet, io tranquillitate sublimet; infundat p
gratiam, indulgeat ofleusam, ingerat disciplinam. semper
Amen. Quod ipse praestare, etc. glonam
Benedictio in die sancto Paschx.
Benedicat vos omnipotens Deus, etc, ut in Editis.
Bemdictioferiael.
Deus, quipro vobis suscepit injuriam, etc
Editis.
Benedictio ferioeS.
Deus, qui vos lavit aqua sui lateris,
Edit.
Benediclio ferioei.
Dominus Deus noster vos perducat, etc,
Edit.
631 Benedictioferice
Omnipotentis Dei et Domini
bus, etc, ut in Editis.
Benedictio ferix
« Benedicat vobis de ccelis
ut in Ediiis.
Benedictio in Sabbalo in Albis.
13
Deus, qui, peracto senario numero, die sacro
Sabbati ab omnibus operibus quievisti, volens ut in
homine condito ubi requiesceres tibi domicilium
pneparares, exaudi preces supplicum ad dona tuae
clementia' fideliter occurrentium. Amen. Praepara
sensus eorum ad te suscipiendum, ut ipsi tibi pro-
prie mereantureffici templum. Amen. Etita prsesen-
tes famulos in hac vita protegas, ut in aeternam re-
quiem tecum dominator admitlas. Amen. Quodipse
prsestare, etc.
Benedictio Dominicx
Deus, cujus Unigenitus, etc, ut in Edil.
Atia Benedictio. —
Ueus, qui per Resurrectionem
Unigeniti, elc, ut inEdit.
Benedictio Dominicce
Benedicat vos omnipolens Deus qui vos gratuita
miseratione creavit, elc, ut in Editis.
Benedictio dejejunio. Omnipotens Deus, devo- — inebriati apostoli mente una locuti sunt ore diverso,
tionem, etc ut in Eddis.
Itemalia Benediclio. Bespice, Domine, super —
hanc familiam tuam subjeclam tibi, Benedictionum
tuaruai dona poscentem rege eain de supenoribus ,
tuis, et ubertatem frugum ei largire. Amen. Lioera
eam a diebus malis, et a perturbatione bellorum, et
da ei tempora tranquilla atque pacifica, ul tecustode
pervigili ac Pastore <eterno, et in pnesenti
consistat secura, et ad .eterna gaudia perveniat.
" In Gemet., Benedicat uos Deus de cxlis omnipo-
tens, etc
b In Edit. lib. Sacramentorum nulla assignatur
Benedictio. Quse legitur in Cod. Gemet. pro hujus
diei officio, prorsusab hac discrepat.
familiee tuae ita hanc ritam transigere, utinillam
perpetuam te ducente poasint iotrare Amen. Tan-
fidei, at tancti ad-
ventus exspectatione lecuri. Amen. Etqui-
tui sini
cuoquemeruerunl bic purgari unda baptisiimi, \>r;\'-
lentari valeanttibi pio judjci candidati. Amen. Qnod
Benedictio Dominicm %po$i Pascha.
Omnipotcns Deus, qoi de diversis floribus tuam
exornas EocIesiam,da plebilu;c ad cceiestem
et immorlalitatis bonorein renatas dignum
menlis regenerationis sua: ornatum. Ainen. Custodi
eam a diri serpentia incursu pietate solita, ut tuo
famulatui setnper possit esse coniinua. Atnen. Quo
et in pra:senti s£eculo sic te opilulante suam vitam
dirigere el tuam misericordiam valeat exorare,utad
ut in
,
seternagaudia sine fine mansura, le Pastore ac duce
possit leliciter pervenire. Amen. Quod ipse praesta-
re, etc
etc, ut in
632 Benedictio Domintcx 4 posl Pascha.
Benedic, quassumus, Domine, universam familiam
tuam ad gaudiaperpetuteresurrectionis feliciter evo-
ut in catam. Amen. Rectissimumcatholicae fidei tramitem
teneanl, et in una Trinitatis prohssione consistent.
5. Amen. Nulla eos a rectiludine ecclesiastici dogmatis
nostri Benedictioni- pravae assertionisimpietas deviet,et ne sub praetextu
nominis Chrisliani veritatis prsesidio nudet, scd in
G eadem unitatis fide manentes eflici mereantur regni
6.
coelestis haeredes. Amen. Quod ipse pnestare, etc
omnipotens Deus, etc,
Benedictio indie Ascensionis.
Benedicat vobis Deus, etc, ut in Editis
Benelictio Dominicxpost Asccnsionem Domini.
Benedictionum suaruin super vos Dominusimbrem
infundat, elc. ut in Excuds, pro Dominica 1 post
Ascens. Dom.
—
Alia Benedictio. Deus,quiTartarafregisti resur-
gens, aperuisti coelos ascendens, ut populi illuc per
fidem ascenderent ubi te aposloli intrare viderunt,
respice ascendens coelum propter quos dignatus es
descendere ininfernum. Amen. Sit eisquod te exal-
tasti protectio, quibus fuitunicum quod te humilias-
ti remedium, Amen. Ut in die judicii non sint sinb-
in octaua Paschce. tri numero, qui te sedere ad Patris dexteram confi-
tentur in ccelo.Amen. Quod ipse praestare, etc.
Benedictio in Pentecoste.
D Deus, qui hodierna die, etc, ut in Edilis.
1 post Pascha.
lienedictio in hebdomada Pentecostes. Omnipo- —
tens Deus, qui quinquagesitnum diem futurae remis-
sionis munere fi^urasti ;quodgratia Spiritus sancti
respice hanc Ecclesiamquamex gentibus congregari
linguarum varietate signasti. Amen. Da consolalio-
nem inter pressuras s eculi, qui nobis apqualem tibi
ipsi consolatorein Spiritum misisti. Amen.Et te pro-
pinante sitipse nunc plebishujus custodia, qui dedit
discipulis tunc doctrinam. Amen. Quod ipse pra^sta-
re, etc
tempore
Benediclio in xn leclionibus, meme quarto.
Benedicat vobis omnipotens Deus quicuncta ex
Pro Dominicis post Pascha Codex Gemet. exhi-
c
bet Benedictiones omnino diversas ab istis et aVul-
ga t is.
Hoc est, in Sabbato xu lectionum.
613 ALLE BENEDICTIONES. 014
nihilo creavit, ut in libro Sacram, a npbis edito, pro V strata Amcn. Auxiliotuo moraenlis omnibus visi-
Sabbato in xnlect., menseA. In Gemet, eadem assi- tentur, ut superatisinimicoruru viribus, roborentur.
gnelur pro lota hebdo nada. Amen. Quod ipse praestare, etc
Benedi " Ortaux Penlecostes. Benedictio Dominicx I" post Penteeosten.
Omnipolens Trinitas, nnus ct verus Deus, elc, ut Deus (jui est vita morlalium, salusque peccato-
iu Editis. rutn, elc, ul tu Edit. iJom. li post leut.
Alui Benedictio. —
Domine Jesu Christe, qui dis- Benedictio Dominicx 11 post . entecosten.
cipulis tuis sanctum dedisti Spirilum, Ecclesise tute
calliolicie dona largire, ut (|uicuiujue sunt ex aqua et Tribuat vobis Dominus charitalis donum, indul-
Spiritu sancto renati, seraper sint ejus proteclione gentiiP. fructum, etvilae ;etern;e consortium. Amcn.
muniti. Atuen. Redundet in eischaritas diffusa per Abstergal a vobis omnes maculas peccatorum, ut
Spiritum sanctum, quaB operiat ac superet oranem eum vigilanter mereamini agnoscere, iideliler co-
multitudiuem peccatorum. Araen. Et requiescat in lere, et desiderabiliter exspeclare. Amen. Illuminet
i-tis propitius, qui quondam requievit in aposlolis graliam suam super vos, et misereatur veslri, sicut
gloriqsus. Amen. Quodipse praestare, elc. iJluiniiiavil Moysen ei tilios Israel, in columna ignis
einubis Donet vobis gratiae perpctute donum, et
Benediclio Uominicai 1 p^t octavas Pentecosles. conterat gaudium angeloiuin. Auien. Quod ipsepraj-
Benedic, Domine, istam omnera familiam, qu e slare, elc.
graliara Beoedictionis tuae desiderat invenire; pro-
1)634 Benedictio Dominicx 12 post Pentecosten.
priam nninuiu e coelis emitte, et capita singulorum
contiuge. Amen. Desceodal super hos omnes gratia Gratiae suaedono vos Dominus loeupletet, et cce-
Benedictionis tu<e. sicut 633
descendi! ros super BenedictionecusLodiat, etc, utin Edit. lib. Sa-
lesti
faciem terrae. Atnen Ma ius lu.e sentiant lactum, crament., ub> lamen, euust-nltente Cod. Gernet., le-
Spiritus sancti percipiantgaudium, ui benedicti per- (jdur : gratia sua vos Dominus locuplelet.
maneantia feternum. Araen. Quodipse pivestare, etc Benedictio Dominiex 13 post Pentecosten.
Benediclia Domimcx 2post Pentecoslen. Benedicat vobis Domiuus, ccelorum rector et
Propiti tur Dominus cunctis ini (uitalibus veslris, conditor, eL deL vobis LranquillilaLem temporum,
etc, ul in E dit. Domini p >st. Pentec. » i satubritatem corporum, salutemque anitnarum. A-
meu. Tribualquc vobis frugalitaiis gaudium, aeterni-
Benedictio Dominicx ;i pou Pentecbsten.
tatis pr;emiuni, lumen clarissimum sempiternum.
Benedicat vobis Dominus nosler oris alloquio, etc, Amen. Et concedat vobis su* pietalis auxilium ut
ut in Dominica i post Pentec. cum cogiLalioue mens videat. lingua voce proferat,
Benedictio Dominicse 4 post Pentecosten. acLio iaci non deiendat. Amen. Quodipse prae-
stare, ete.
Emundet Dominus conscienlias vostras, etc, ut
in Domintca '>
post Pentec. Benedictio Dominicx 14 post Pentecosten.

Benediclio Domini> xlipost Pentecosten. Benedictio vos DomioicomiteLur, etc, ut in Edi-

,, tis Dom. 15 post Pentec.
Agnoscat vobis Dominus proprium signum et
in
su;e vobis misericordiae conferat donum Amen. Benedictio Dominicx 13 post Penlecosten.
Bella corapriraat, famem auferat, panem tribuat mi- benedic, Doinine, hanc plebem tuam, aLque hos
mici insidias longe repellat. Amen. Mcerentium ge- omnes concordes, quietos, paciticos, el sospiLes
milus videat vocem vestri doloris exaudiat, et la-
:
serva. Amen. Tribue eis ut seclernur non interiLum
erymas ab omne taeie tergat. Amen .ELernain vobis sed vilam, non carnem sed spinLum, non tempora-
dileetionem indulgeat, etperfectam ciiarilatem con- lia, sed icterna. Amen. Ut operibus suis non solum
cedat. Amen. Quod ipse praestare, etc absoluti, verum eLiain jusliticati, digni sint vilain
Binedictio Dominiex 6 p >st Penlecosten. et gloriarn promereri. Amen. Quod ipse prasta-
re, elc
Amoveat vobis Dominus totius maculas simul-
talis, etc, ntin Dom. 7 post Pentec. Benedictio Dominicx 10 post Pentecosten.
Benedictio Dominicx 7 post Pentecosten. Omnipotens Deus peccalorum veslrorum maculas
Benedicatvos omnipotens Deus, et per abundan-
Dom. 17 posl Peutec.
purget, etc, ut in E>tU.

iiam misericordise su<n cor vestrum corroboret. Benedictio Domvucx J7 posl Pentecosten.
Amen, Mentem sanctiQcet, vitam amplificet, casti- Benedic, Douiine, populura tuum, et devolum re-
moniam decoret, alque sensus vestros in bonis ope spice, tiumilitatera vide, geraitus suscipe, dolenles
ribus seuiper tfcdifieet; prospera Lribuat, pacem oon-
paterna pielatejube consolari. Amen. Prostralum
cedat, salulemconferai quietem outriat, charitatem
alleva, dispersuui congrega, adunatumque conserva,
uni it, et ab omnibus diabolicis et humanis msidiis D
esurieiiLem ciba, siLienteui poLa, omnesque simul
sua semper vos prolectionc et virtule defendat.
coeleslibus donis irriga. Dele iu eis otnnem peccati
Amen. Et ita devotinnem vestraui placatus semper
macoiam, ut,gubernanle, adgloriarn perveniant
fe
suscipiat, ut quseque ab eo postulaveritis clemenler
sempiternam. Amen. Humiliala Libi omnium capiLa
concedat. Auferat mala omnia qua: gessisLis, et tri-
dcxterae lute Benedictione sanctifica, ac benedicendo
buatgratiam quamsemper rogatis. Auien. Quod ipse
peccata reiaxa. Sanctique Spiritus ellunde chari-
praestare, ete.
smata. Ut sine ulla offeiisione .Majestatis tuac pr;e-
BenedtctioDnminicxS post Pentecosten cepta adimpleanl, el ad vitam asternam, te auxi-
Sanlificet vos homiui gratia, etc, ut in Edit.
lianie, perveniant. Ainerr. Quod ipse prwstare, etc.
Dom. 9 posl Pentec. Benedietio Sabbati in xn leclionibus, mense 7 et

Benedictio D rminicx 9 post Pentecosten. ferta 4.

Populi tui Domine, postulaliones exaudi. et in
calamitatibus constitutis velociter subveni. Arnen.
De sua fac liberalione gaudere, quos cernis sub
pondere nimiura laborare. Exultent et laetentur in
te, dum sc viderint salvari per lc. Amen. MiLLe eis,
Dornine, defensionis tuae semper arma invictricia
[forte victriciaj, quibus faciant universa bella pro-
Deus, fons iudulgentke, suscipiat propitius litatio-
neui abstinentise vestraa Amen.lmpieatcorda vestra
siiorum delectationibus hostiarum.etdet vobfs possa
suis parere praeceptis. Auien. Dt quod non polestis
carnali ex infirmitale perficere, ipsius gratise uber-
tale mereaniini adiraplere. Amen. Quod ipse prae-
stare, etc.
 .

615 SUPPI.EMENTUM AI) S. GREdORH LIBRUW 6ACRAMENT0RUM, 616

Benedictio Dominicse 18 pott Pentecotten. A ei conservel in robis gratiam qoam
profudit. Amen.
Benedicatvoa Pater Domini nostri Jesa Jlnist h ( i .
Menlem regat, viai dirigat,
cogitationei sanctaa
re8pectu misericordis coeleatii protegal vos lub initruat, aetui pr«beat \Forte probeat]. opera con-
umhra virtutii. Amen. Detque vobu animarum com- Ormet, prslerita induigcat, prieieniia emendet,
punctionem, Immaculatam Hdem, conicienlis puri futura moderelur. Amen. Sil manua DominJ auxi-
tatein. Amen. Seniui vestroi dirigat, corda compun- liiiinx veatri, el bracbium lanctum illius opiluletur,
gat, in prosperis assistat, in adversis manura porri- yobis ; Qat raisericordia ejua luper ro$, e( pietas
gat, in iaboribui solalium ferat. Amen. Virtutum illiui lubsequatur vobis. Amen. Quod ipte pra
morum inerita mulliplicet, recta consilia advocet. stare, etc.
terrenarura rerum a vobis pondera auferat. Amcn. Bencdictio Dominica i> post Pentecotten.
Hepleat corda vestra spiritualibus donis, et abun-
Benedicat vos et sanctiflcet Dominna ** Sion, qui
dare laciat semper perfectffi gratiae incrementis.
fecitcoslum et lerram in lapientia, soa Benedictione
Ainen. Quod ipse praestare, etc.
aetenifi, qua benedixil omnes tanctoi patrea el |>a-
Renedictio DorninicxVJpost Pentecosten. triarchas nostros Abrabam, laaae ei Jacob. Amen.
Deusinvisibilis, iniestimabilis, infinite, perennis, Multiplicet in vobiagratiam apiritualem, lieot multi-
imtnense, fiuclor noster, rcdemplor noster, et prin pbcavit semen eorum tanquara iteliaa emli el relot
cipii in natura alienus et termini, tu celebrem po- areriam quaeeslin littore marii Ameo. Ipsevospro-
puli bujus conventum tanquam proprii sanguinis tegat atque defendat omnibus diebus vitas vestrae, et
pignus illustra. Amen. 635 Kege sensus canos vi- B perducat in regnum gloris suse. Amen. Quod ipsc
duarum, sollicitudines virginum, vota nuptiarum, pra^slare, etc.
desideria pupillorum, necessittes puerorum, lapsus
infanlium parvulorum. Amen. Quoniam tu es bono-
636 Benediclio Dominicx 26 post Pentecosten.
Populi tui, Deus insUtulor et rector, peccata
rum sensuum requies, feiicium juvenum
custOs,san-
quibus impugnatur expelle. Coatodi illutn perpetua
ctarum virginum sponsus, (ideliuin viduarum delen-
tuilione, alque ab omni adversitale defende. Amen.
sor, bonestoruin conjugum (ides, pupillorum labo-
Visita eum inlerventusanctorum omnium, sicutMoy-
rantium pater, puerorum prolicienlium doclor, in-
sen in rubo, Josue in agro, Samuelem in templo,
fantium et susceptor pariteret nutritor. Amen, In te
alque illa cumsapientia perfunde, quam beatus Da-
seneciaeelas initiet,adulta corroboret, Iongaeva con-
vid rex iri Psalterio, Salomon in filio, te largiente
suminet. Per te gaudeat inlegritas non corrumpi ;
percepit a ccelo. Amen. Et ita poslremo palerna
pertesciat castitas reparari, lides pura non destrui,
pietate conserva, ut qmeque prava sunt respoena,
vita displicens emendari, misericordia fieri, conti-
sancta conversatione firmetur, et a peccatis liber,
nentia servari, innocentia non evinci. Amen. Quod
nullis adversitatibus atteratur. Amen. Quod ipse
ipse prsestare, etc.
pruestare, etc.
Benediclio Dominicx Wpost Pentecosten.
Benedictio Dominicx 27 post Pentecoslen.
Benedicat vos Trinitatis divinae Majestas, et una
Benedicat vos Ueus Pater, qui in principio cuncta
deitas, Pater et Filius et Spiriius sanctus talesque;
creavitex nihilo. Auien. Benedicat vos Dei Filius,
inveniat dies examinationis, quales emisit fons re- C
qui a superna sede descendit humilliinus. Amen.
generationis. Amen. Benedicat vos Dominus, qui
Benedicat vos Spiritus sanctus qui in simililudine
auctor estomnium.et conditor sempiternus. Corpus
columbae Jordanis in flumine requievit in Christo,
vestrum servet immaculatum, et animas vestras
ipseque in Trinitate sanclificet, quem omnes gen-
misericorditer tueatur Amen, Sicque vos ab omni
tes venturum exspectant. Amen. Quod ipse prae-
crimine peccatorum reddat innoxios, ut in vobia
stare, etc.
maneat Spiritus sanctus, et securi praestolemini ad-
ventum ejus. Anien. Ille vobis benedicat de coelis Benedictio Dominicx 28 post Pentecosten.
qui vos sacrosancto sanguine redimere dignatus est Quaesumus. Domine, super populum tuum bene-
in terris. Amen. Benedictio (Jei Patris, etc. dictio copiosa descendat. Amen. Indulgentia veniat,
Benedictio Dominicx 21 post Pentecosten. consolatio tribuatur. Amen. Pides sanctasuccrescat,
redemptio sempiterna firmelur. Amen. Quod ipse
DomineJesu Ghriste, Pastor bone, qui animam
praestare, etc.
tuam pro ovibus posuisti, sanguinis tui defende com-
mercium, gregem tuum propitius visitare dignare, Benedictio Dominicx 5 ante Natalem Domini.
esurientem pasce, sitentem pota, quod perierat re- Concedat vobis Dominus praemium sincerissiraae
quire, quod errat converte, contritum colliga. in- charitatis, etc, ut in Editis.
validum confirma, validumque conserva. Amen.
Benedictio Dominicxk post Natalem Domini.
Fac eos ante conspectum tuum cum justilia vivere,
etcum misericordia, si s« custodierint, judicari. Omnipotens Deus, cujus Unigeniti adventum, etc.
Tx*ibue eis in fide credulitatem, in labore virtutem, D ut in Edv
in affectu devotionem, in actu prosperitatem, in Alia Benediclio.— Aperi, Domine, januascueli. et
victu abundantiam, in pace letitiam, in conversa- visita plebem tuam in pace. Eraitte Spiritum tuum
tione gratiam in luclatione victoriain. Amen. Utin de all.o, et irriga terram, et gcrminet spiritualem
beneplacito conspectui luo tramite gradientes, et fructum. Amen. Sanctifica plebem tuam, Domine,
praesens tempus cum felicitate percurrant, et ven- qui datus es nobis ex Virgine, et benedic haeredita-
turum cum hilaritate suscipiant. Amen. Quod ipse tem tuam in pace. Amen. /raesta eis semper tem-
praestare, etc. pora salulis, qu*antetuum adventum praedixit san-
tus propheia Joannes, ut hic fideliter accipiant
Benedictio Dominicx 22 post Pentecosten.
et in futuro cum sanctis et electis tuis vitam et
Benediclionis Domini vos gratia semper prote- re^num consequantur aBlernum. Amen. Quod lpse
gat, etc, utin Edii. Dominica 23 post Penlec. praestare, etc.

Benedictio Domimcx 23 nost Pentecosten. Benedictio Dowinicxd ante Natalem Domini.

Omnipotens Dominus adaperiat vos vestruin in
lege sua, etc,, ut in Edit. Domi. 21 post Pentec,
in Gemet. est pro Dom. 23.
Benediclio Dominicx 24 post Venteeosten.
Aspiciat et benedicat vos Dominus, ex omni parle
custodiat rex aeternus, et det vobis aDgelum lucis.
Deus, cujus adveutus Incarnationis, etc, ut in
Editis.
Alia Benedictio. —
Dominus Jesus Christus, qui
sacratissimo adventu suo subvenire dignatus est
mundo, animas vestras corporaque purilicet a deli-
cto. Amen. Det vobis legis suae praecepta virtute
Spirilus sancti apprehendere, ut possitis adventum
117 \L\JE BENEDICTIONES. 618
jus interriti prreslolari. Amen.Sicque vos ab omni A Benedictio in natali sancti Matlhiae apostoli vi Kal
eatu immunes efficiat, ut ciun advenerit. non in Martii.
terrore discutiat, sed in gloria remuncrandos assu- Deus, qui vos in apostolicis consistere fun-
nat. Amen. Quod ipse prseslare, etc. damentis., ut in Editis. Abest a Gemcl.
Benedictio Dominicx 2 antc Xalolem Domini. Benedictio in Invenlione sanctse crucis.
OmnipotensDeusvos placito vultu respiciat, elc. Benedicat vos omnipolens Deus, qui per unigeniti,
>it in Editis. ctc, itt in Editis.
Alia Benedictio. —
Bxcita, Domine. potentiam
Benedictio in nativitate sancli Medardi.
Luam, et veni ad salvationem populi tui. quem ac-
paisistisanguine tuo. ne ln ejus perditionc seevus Deus c fundator lidei, indultor sacerdotii. congre-
lle exsultet humani generis inimicus, quem adven- gatio plebis, <S38 sanctificatio confessoris,quibea-
;us tui potentia dudumliberasti per gratiam. Amen. tum Bledardum adhocarmasti virtuteutlibimilitaret
5i t fortitudo dexteree tua\ ad protectionem hujus in fide, concedc huic familiceprose huncintercesso-
"amiliae tu;e, per quamdignatus es hoc temporecar- rcm quem dedisti pontiticem. Amen. Sit apud te
aem induere virginalem. Amen. Etdum infirmita- nunc pro nobis assiduus intercessor, qui contra hae-
ein nostramtua clementia non ignorat, ita omnem reticos pro tc exstitit tuncassertor. Amen. Ut te re-
lanc Ecclesiam luam lu * divinitatis clypeo
637 tribucnte populo crescat innumero, quod sacerdos
protege, ut de suaevi illius antiqui liostis lenlatione sudavit in fide. Amen. Quod ipse praestare, etc
nos liberes, gentium feritalcm ita mitiges, ut B
et J Benedictio in viyilia sancli Joannis Baptistae.
nihileorum jacula tuorum possint generare dispen-
dia. Aineii. Sed tu, Pastor bonc qui temelipsum
Deus, qui bealum Joannem Baptistam magnum
nostri causa dedisli pro pretio, ita sanguinis tui de- nuntiasi per angelum, maximum declerasti per Ver-
lende commcrcium. ut et liiclesemper senliant prae- bum, quiclaususin uteroreddidilobsequiurnDomino,
vium, et in jelerna beatiludine te remuneranteine matrem replevit gaudio, palrislinguam solvit a vin-
reantur accipere praemium. Amen.Tuergo eos, omni- culo, cernc placato vultu fiequentantem hodie popu-
polens DomineJesuChriste,Benedictionum roreper- lum ad tanti praeconis occursum. Amen. Ascendat
funde,utetinpr«esenti vilapositi,dc omnibusinimicis vox illius ad aures Altissimi,qui maternis visceribus
te habeant ereptorem, ethicetin ;i'tcrnum semper
ante mundi Dominum novit confiteri quam nasci.
sentiantprotectorem. Araen. Quodipsepr^stare, etc. Amen. Ut eo intercedentc purgelur haec plebs a cri-
mine, cujus auctorem lavacri sacradextera tinxit in
Benediclio Dominicx 1 antc Nataiem Domini.
fonte. Amen. Quodipse prtestare, etc
Deus qui vos etpriorisadventus. clc.,ut in Editis.
Benedictio in natali aposlolorum Petri etPauli.
Alia Benedictio. —
Deus, qui per tuum angelum
nuntiasti Christum venturum in saoculo, preesta, Benedicat vos, etc, at mEdit.
quaesumus, ut nunc venienti occurrere populus me- Item alia Benedictio. —
Deus, qui in membrisEc-
clesife velutgeminatum lumen, quo caveantur tene-
reatur cumgaudio. Amen. Dirigat vestra corda per
brse, fecisti Petri lacrymas, Pauli litteras coruscare,
tempora qui dixitLux fiat, ante ssecula. Amen. Tri-
buatque ille vobisveniampeccatorum, qui pro salute concede huie familiaetucefelicia dona suis indefessis
humana fudit in cruce sangninem proprium. Amen. C petitionibus obtinere. Amen. Atque eam de supernis
sedibus placalus inspice, qui ccelos fecisti aperire
Ille vos benedicat de coelis qui per crucem passionis
sutenos redimere venitin terris. Amcn. Benedictio Petro in clave, Pclro in do.mate. Amen. Ut pree-
Dei Patris. viantibus ducibus illuc grex possit accedere, quo
pervenerint ipsi pariter, tam illc pastorper suspen-
viu Kal. Febr. Conversiosancti Pauli.
dium, quam iste doctor per gladium. Amen. Quod
Deus, quigratia sua Paulum, elc, utin Editis. ipse praestare, etc
Benedictio in Purificatione sanctse Marige. Benedictio in natah Laurenlii Martyris.
Omnipotens Deus etc, ul in Editis.
qui, e Corroboragregemtuum, turris fortitudunis, qui
' Benedictio in Natalisanctse Agnthx.
beatum Laurentium prius ornasti pectore, post ser-
Sanctifica, Domine, Ecclesiam tuam, qui bealam mone,antedecorasti progessionequam funere. Amen.
Agathen virginem et martyrem acquisisli fide, hono- Infunde circumstantibus credulitatis spiritum, qui
rasti pudore,glorificasticertamine. Amen. Repleatur confidenti aderas.ne facerent plagae trepidum. poena
hic populusillospiritu qui marlyri tu<6 adfuit Aga- fessum, flamma devictum Amen. Ut ipso interve-
thse, cum eam ignis torreret,etcumungula raderet, nienle, ac te remunerante, illaluce plebs radiet, qua
cum aculeus infligeret cum mamillam torqucret. evita fulsit incarcere, illa fidemicetqua coelis victor
Amen. Ut dum se sibi pro tuo amore abnegat, tua martyr intravit hodiernadie. Amen.Quod ipse prse-
collocet in dextera, cujus esteleclione vocatain glo- stare, etc
riam. Amen. Quod ipse praestare, etc 1) Benedictio in Assumptione sanctae Mariae.
b Benedictio in Cathedra sancti PetriwuKal. Marlii.
Deusqui beatumPatrum apostolum tuum itared- Deus.qui beahe Mariee virginis partu genushuma-
didisti prsecipuum, ut sortiretur inter ipsosfidei num dignatus est redimere, etc, ut inlib. Sacr.
principes principatum,etacceptapotestate concessus Benedictio innatali sancti Bartholomaei.
m saeculo,coeli fieret janitor, inquos vultintromittat
civesin regno, respice plebem tuam pietate solita,
f
Deus, qui Ecclesiam tuam in apostolicis tribuisti
qui sacro sancto apostologressum firmasti per lubri- consistere fundamentis.quessumus utbeatus Bartho-
ca.etculpasabluistiperlamenta.Ainen.Optineatapud lomasus pro nobis imploret apostolus, ut a nostris
tepro corrigendisdelictis.quiclaudo fuit medelapro reatibus absoluti, acunctis etiam periculis exuamur.
dirigendis vesligiis. Amen. Et ipso interveniente et Amen. Infunde sensibus nostris apostolica relinere
remunerante,illucgrex sibi commissus introducatur dogmata, quibus te contempleraur mente serena.
venia, quo pastor ldemque janitor tecum remunera- Amen. Concede propitius circumstanti plebi ut in
tusexsultat in gloria.Amen. Quodipscpreestare, elc illo tremendo discussionis temporeeorumdefensetur

a
Exstat in Codice Gemet., ubi immediate subjici-
' Legitur in Codice Gemet.
tur benedictio in natali sancti Vedasti. e Alia in Codice Gemet. assignatur, scilicet San- :

t> Habetur in eodem Gemet. Cod. ctaeTrinitatis super vos Benedictio descendat, etc
c Eadem est qua? in Codice Gemet. assignatur pro f Fxstat ln Codice Gemet.
fe6to sancti Vedasti, mutato tantum sancli notnine.
Patrol. LXXVIII. 20
 .

019 SUPPLEMKNTUM AI> S. GHEGORII LIMHUM SACRAMENTOW M MO

praestdlo quoriim ost. edocta prfficepto. Amen.Quod A auxiliante, attingere praemia \u$, Ktnm
ipse preestare, etc. remo tu lii eii lux, tu islui, tu !
mp< r in
Benedictio in Decollatione sancti Joannii Baptistx. omni adveriitate proleetor eaae dignare ; etadhjac
omnia impetranda beatuaMichae archa
Deus,qui noa beatiJoannis Baptlstse concedit, etc, fn quentamussolemnia.tibi.Domina precatoraa
ut in Edit.
Amen. Quod ipse praestare d
llcm alia. — Mege, Domine, eorda plobis
insflecula.
etc. ,

per arma justitise, vitee attentes diligana, fugiat la- 640 Benedtctio in natali tanctoru ,n, Ger-
scivia [Forte aitcrnu; diligens, fugial lasciviam car- mani, \ tda ti et Bavonit.
nisiniquse. Amon.g39 Ablue culpas ejus obtentu ' Deua, qui be ,-, \u migiam,
Baptistce tui, qni pro to interemptusln ergasturo,te- Germanum,Vedaitum atque Bavoaem clariflcaatiiic
cum exsultat in rcgno. Ainen. Sitque apud te inter- merito, ui molta pec Bairacula rivaa ia gloria, an-
cessor pro populo, quem ezsequasti Bliao merilis, nue propitiua circumstanli familiaa, utaenUa Lua be-
quem prsefecisli inter cunctos sobolis mnnditialis. neficia, qufli colithodie lanetorura pontificum
festa.
Amen. Inspice pius arbiler ad desideria plcbis vultu Amen.InflueSpiritun Mtnctum pectoribua lupplicum,
potiusremissoris quam judicis. Amen. Exigat ate quoa felfcium exemphe edooee, quoa confesaorum
munera indulgcntinv[uidevotc populispcemtentiam prasidiia munararis;ul qui in beatorau eonfasaorao
praedicavit, ut illo postulante, el te impertienle, cce- tuorum virtutibus polles, potectate pneeellia, otnni-
lestis aulse palalia mereanturintroire. Amen. Quod bua hoatibui preatratia populum tuuin ab ineurau Sa-
ipse praestare, clc. q tansa salvarc digneris. Amen Bl eorum in me
htec plebs consequatur veniarn, qui te remunerante
Benedictio in nalali sanctae Mariae.
pervenornnt ad gloriam sempiternam. Amen, Quod
Deus, a
qui, cum (e non capiant
dignatus es
cceli, ipse praestare, etc.
in templo uteri virginalis includi, ut mater integra
Benediclio in nativitate omnium tanctonm.
haberet et fructum de Spiritu, et incorruptionem dc
partu, da huic plebi angelum custodem, qui filium
Sanclorum omnium suorum
meritis, etc, ut in
Mariae fide concipiente prapdixit, Amen. Sanctificet Edit.Abest aGemet., ubi tres hac die Benedictiones
gregem tuum illa Benedictio quaesinesemine hunia- prorsus diversae ab Excusis, et a sequenti Codx
Tlieod. assignantur.
no Hedemplorem virginis formavit in ulero. Amen.
Ut te protegente exultet Ecclesia de congregato po- Alia Benedictio. —
Rcspice, quaisumus, Domine,
de altithrono magnitutinis tuac, qui vulnere proprio
pulo, sicut Maria meruit gloriam de fructu sacrato.
passionis congregasti Ecclesiamderedemptis.Amen.
Amen. Et qui hac die nativitatem sacratissimae vir-
ginis tuae gcnitricis Mariae celebramus devoti,quam
Protege eam sub tui nominis gubernaculo, utpossis
beatse vitee merilis acquirere populum. Amen Dila-
super choros virginum paradisi sedibus collocasti, .

tetur cruce tua, ut coram te pulcherrima niteat ac

ejusdem nos suffragiis, post abjectam carnis sarci-
nam, ad eeterna jubeas regna perduci. Amen. Quod
ipse praestare, etc.
Benedictio inExaltatione sanctaecrucis.
b Deus, qui redemisti genus humanum per beatae G dictione curvantur, te protegente a malis omnibus
crucispatibulum, ut quodprius erat scelestis ad pce-
nam, sit conversis redemptisad vitam concedeplebi adversis fortissimi, in prosperis moderati.ut sancto-
tuae ejus salvari prassidio, cujus est armata vexillo rum omnium quorum hodie solemnia festa celebra-
Amen. Sit et crux fidei fundamentum, spei suffra-
gium, in adversis defensio.inprospcrisjuvamentum.
Amen. Perseveretque in hoste victoria, in civitate
concordia, in campo custodia. in domo fultura, ut
gregem in futuro conservet incolumem, quae nobis
Agno vincente versa est in salutem. Amen. Quod
ipse praestare, etc.
Benedictio in nalali sanctorum Cornelii
Exaudi, Domine, preces supplicum, remuneratio
gentium, recuperatioconfilentium. Amen. Sint huic
familice tmcdonasalutisacquirere,tuaeMajestati vota
vocis offerre. Amen. Ut intercessione beatorumCor-
nelii et Cypriani martyrum illuc pl«bs occurrat de-
vota per veniam, quo iidem martyres meruerunt ac-
cedere perlormenta, Amen. Quodipsepraestare, etc.
Benedictio in dedicatwne basilicse sancti Michael is
Deus, qui ad salutem vestram angelorum suorum
uti ministerio,elc, ut in Editis.
Alia Benedictio. —
Adesto plebi tuae, misericors
Deus, adhodiernam solemnitatem devotissime con-
fluenti ; et ut gratieetuae beneficia potiora percipiat,
beati Michfclis archangeli, cujus solemnia celebran-
tur, fac supplicem deprecationibussublevari.
Abomnieos labe peccatorum defensa, et ad tua
eeterna deduc promissa. Amen. Amove ab eis pesli-
fera serpentis blandimenta, et insere semper cordi-
bus eorum praecepti tui salubria mandata, Amen.
Actus eorum in tua dirige voluntate, quo possint, te
• Assignatur quoque Benedictio pro hac solemni-
Gemet., sed alia, quee sic incipit ;
tate in Pontificali
Omnipotens Deus,qui per incarnatum Verbum unige-
praeclara. Amen. Et quee dehodierna omnium san-
ctorum tuorum solemnitale persulta!, ab liujus sas-
culitestamcnlis impressa non obruat Amen. fraesta
ergo. Domine, ut omnes hi qui sub oris nostri bene-
liberentur. Amen. Sint in tuis praeceptis strenui, in
mus effecti participes, gloriam consequanlur regni
coelestis haeredes. Amen. Quod ipse praestare digne-
tur, etc
Benediclio in natali sancli Martini.
P Omnipotens Deus, qui beatum Martinum praesu-
lem tuumita praedestinasti.utgratiae tuae pcrenniter
juberes astringi, erige vota populi, qui pr?estitisti
el Ciipriani.
gloriosa merita tuo confessori. Amen. Proficiat his
ad fructum quidquid in sacerdoteprolaude tui nomi-
nis amplecluntur, et h?ec plebs ejus intercessione
consequatur veniam, qui, te remunerante, felici ser-
vilio pervenit ad gloriam. Amen. Sit ipse confessor
hujus populi assiduus custos, qui te -ocante hodie
penetravit ccelos. Amen. Quod ipse prtestare, etc
D Benedictio in natali sancti Andrex aposloli.
e
Deus, qui Ecclesiam tuam in apostolicis tribuisti
consistere fundamentis.qusesumus utbeatus Andreas
pro nobis imploret apostolus, ut a nostris reatibus
absoluti, a cunctis etiam periculis exuamur. Amen.
Infundesensibus nostris apostolica dogmata, quibus
te contemplemur mente serena. Amen.Concede pro-
pitius circumstanti plebi ut in illo tremendo discus-
Amen. sionis tempore eorum defensetur prassidio quorum
est secuta praeceptum.Amen.Quodipse praeslare.etc.
Benedictio in natalisancti Eligii.
Deus, qui bealissimum Eligium pricsulem tuura
tanta familiaritate tibi junxisti, ut etiam cum adhuc
a Legitur eadem in Geniet.
c Habetur
Gemet. iisdem verbis.
in
Exstat in Gemet. Cod., paucis immutatis.
<>

nitum, etc Additur et altera : Omnipotens Deus, sua • In Pontificali Gemet. exstat alia Benedictio, tam
vos dignetur protectione bened. pro vigilia, quam pro die natali sancti Andreae.
21 M\JE BENEDIGTIONES.
orpore habitaret in terris, jain tunc cortle totus
sset in crr-lis, respice vota prsesentis familiaB, quae
e gaudet lanti patroni solemnia 641
eelebrare.
Lnien. Dignareejus intercessionesuper eamillaspe-
itionea effundere. quas cligis libenter implere.
Linen. Et feslivilatem hanc venisse in terris sentiat,
uam
videre votisin coelis exoptat. Amen. Quodipse
uwstare dignetur, etc.
Hcnet/iclio in nativitale snncli Nicatii.
Deus, quitriumphantibusperte martyribusregiam
celestis aulee potenti dextera pandis, quique pro te
limicantes sic decoquis in corporeis aerumnis, ut ve-
ut aurum rutilans excipias in supernis, exaudi vota
tnosentis populi, qui sancto martyri tuo .Nicasio in
ertamine viclorlam praestitisti. Amen. Sitplenahuic
[loria pro eius triumpho ; obtineat ipsius passio ve-
liam pro delicto, et effunde super eos spiritualium
lona virtutuin, ut nihil in eos inimicus aut violentia
ubripiat, aut fraude decipiat. Amen. Et obtinenle
ipud te beato martyre tuo Nicasio, cujus hodie pas-
ionis festa celebramus, per bonae conversationis
lerscverationem ad tuatn mereamur pertingere gra-
iam. Amen. Quod ipse prrestare, etc.
Benedictio in oativitate soncti Thomx upostoli.
DiimincDeusoniniumgratiarum, respiceredignare
mineni itunc populum luum, qui in honore tuo divi-
lis fainulalur officiis etquidquidsanctoaposlolotuo
;
1'liom.T hodierno die profuit ad beatitudinem, pro-
;ithuic Ecclesiue ad exemplum. Anien. Ct ipso inler-
:edenle sit in eis fides recta. imitabilis forma,casta
iobrietas, hospitalis charitas, spiritualis prudentia,
ilta sapientia, mens humilis, vita sublimis. Amen.
Et cum ante tremcndum judicii diem in conspectu
uo astiterint, non damnandam sed mitem ex ore tuo
mdiaiit absolutionis sententiam. Amen. Quod ipse
iraestare, etc.
Benmlictio in nativitate unius confessoris.
Omnipotens Deus dct vobis, etc. ut in Editis.
Benedictio in dcdicatione ecclesiee.
Benedicat et custodiat vos omnipotens Dominus,
iomumque hanc sui muneris praesentia illustrare,
ctc, ut in Editi*.
Mia Benedictio. —
Deus, qui super mysticam pe-
Lrom apostolicae potestatis, sedificatoe principaliter
scclesife tuse portas inferi nunquani praevalituras
esse promisisti, cunclos ab eadem remove placatus
errores, ut quod adversus eam prajsumptio falsitatis
exlollat, spirilus veritatisevincat. Amen. Dirige eam
dispensatione coolesti, ut qute antc mundi princi-
pium tua semper es.t preesenlia praeparata, usque
in
ad plenitudinem glorhe promissae, te moderante,
pervenial. Amen. Doinum hanc, qua^sumus, propi-
tius dignare ingredi, et iu tuorum cordibus fidelium
perpetuam tibi construe mansionem, ut plebs hnec
qua? dejecto in terra vultu Benedictionis tuoe postu-
latdonum, celernum ate percipiat prasmium. Amen.
Praesta, Domine, ut haec basilica, cujus hodie initia-
mus encosnia, aut cujus dedicalionem colimus, vel
et plebs qua? ad ejus convenit solemnia, quee tua
eedificatione subsistit, tua semper fiat habitatione
prarlara. Amen. Quod ipse prsestare. etc.
nnnirersario dedicationis ecclesite.
Benedictio in
Beoedic Domine, hanc familiam tuam prctiosi
sanguinis effusione redemptam, ctbaptismatesacro-
sancto renatam. Amen. Da ei, Domine, hoc munus
graliie tufe, ut te amet, te diligat, tesequatur. Amen.
Mala respuat, bona sectetur, cupiat sempiterna, tcr-
rena despiciat, caduca contemnat, coelestia concu-
piscat. Amen. Etdum ad hanc diem dedicationis
templi hujus in tuo sancto nomine devotis mentibus
congregatur, ad locum habitationis gloriee tuse, te
moderante, perveniat. Amen. Quod ipse prasstare,
etc.
t}22
642- Benedictio in quotidianusdiebus.
Det vobis Dominus niunus suae benedictionis, et
repleat vos, etc, vt in superiori appendice, ubi, pro
Det vobisDominus munus, etc, legttur : Omnipotens
Dominus detvobis gratiam, etc.
Alia. —
Omnipotens Deus coelesti vos protectione
circumdet, et suae benedictionis dono locupletct.
Amen. Coneedatque vobis, ut qui in sola spe grati»
coelestis innitimini,coelesti etiam protectione munia-
mini. Amen. Quatenus et inpr.Tsenti saaculo morta-
solatia capiatis, et sempiterna gaudia cnnv
lis vitae
prehendere valeatis. Amen. Quodipse praestare, etc.
Alia. —
Omnipotens Deus dexterse sua3, etc ut
in njipendice.
Alia. — Purilicet omnipotens Deus, etc, ut in
dicta appendice.
A/ia. —
Omnipotens Deus universa, etc, ut in
prtrf. append.
Alia. —
Omnipotens Deus dies vestros, etc, ibid.
B Benedictio super regem.
Benedicat tibi Dominus, et custodiat le et sicut
;
te voluit super populum suum constituereregem,ita
et in pnvsenti sseculo felicem, et reternac felicilatis
tribuat esse consortem. Amen. Clerum ac populum
quem sua voluit opitulatione et tua sanctione congre-
gari, sua dispensatione, ct tua administratione, per
diuturna tempora faciat feliciter gubernari. Amen.
Quatenus divinis monitis parentes, adversilatibus
omnibus carentes, bonis omnibus exuberantes, tuo
ministerio felici amore obsequentes, et in prsesenti
saeculo pacis tranquillitale fruantur, et tecum aiter-
norum civium consortio potiri mcreantur. Amen.
Quodipse praestare, etc
Benedictio in qtiacunque tribulatione.
Deus mcEstorum solatium, tribulatorum refugium,
suo vos brachio foveat, et ab imminentibus periculis
ilhcsos miseratus efficiat. Amen. Dexterae suee vos
C omnipotentis clypeo muniat, et muro inexpugnabili
suae fortitudinis ab instanli tribulatione circumtegal.
Amen. Iram suse animadversionis a vobis propitia-
tus avertat, et portum vobis salulis indulgensin suae
vos protectionis interritos securitate constituat.
Amen. Quod ipse praestare, ctc
Alia benedictio. —
Populi tui, Deus, institulor et
rector, peccataquibusimpugnaturexpelle, utseniper
tibiplacitus.et tuo minimine sit securus. Amen. Da
plebi tua? piae semper devotionis affectum, ut, qiue-
que prava sunt respuens, sancla conversatione fir-
metur, et, a peccatis libera, nullis adversitatibus at-
teratur. Amen. Succurre, Domine, quaesumus, po-
pulo supplicanti, et opem tuam tribue benignusiuiir-
mis, ut sincera mente tibi devotus et praesentis vilae
romediis gaudeat et futurse. Amen. Quod ipse pree-
stare, etc
Benedictio in dedicatione baptisterii.
.
D Deus, qui sacri baptismatis dono fidelium pectora
spe animas, fide firmas, charitate corroboras, te in
hac baptisterii domocujus initiamussolemnia, fusis
precibus deprecamur, ut gvatiam quam huic populo
tribuisti per lavacrum, conserves usque sempiter-
num. Amen. Et quos undis salutaribus irrigasti per
gratiam. sanctorum ccctibus adjunge per misericor-
diam atque omnes quos ab aquarefectioniseduxisti
;
innocuos, per infusionem paracleti spiritus, sanctis
tuis jube fieri coajternos. Amen. Recordare, 643
exaudi preces, vota perfice famulantium, et in libro
vitae scribe nomina te quaerentium, ut omni consc-
cratione prsesentiam allaris, quam populi templique
ac baptisterii non vox aut lingua mortalis, sed virtus
tua operetur, cui servimus. Amen. Quod ipse prae-
stare, etc
Benedictio in conventu episcoporum.
Deus. qui. post illum gloriosae resurreclionis ascen-
sum, nunquam te deesse tuis cultoribus promi«is (
 62M SUPPMiMENTUM Al) S. GKW.ORII MBItUM SACRAMENTORUat «24
largire nohis McerdoUbua tuis, vel bulc Mccrdoti, A quain ijui hoc iler earpunl, tuo aterque anxilio prn-
illani gratiam qua simus perfecU, iicf qua sitperfec- vcnli, jicr juslili.i' MmiUl gradianlur, sine offauionc
t.u.s, regimioe ierventes, vet fervens, in charitale. delicli. Anicii. Qood ipM praetare,
Aincn. Indulge lioruiu, vel hujus, obtentu populi-. ve- \hn Benedietio. —
Benedicat vos, Dominus, mu-
niani, qui justos efliceris [Forlc clticisj ad eoioiiam. nere mm divinitatis, ut progrediamini prospere ad
Krudi cos, vel eum.sanctisdogmatibus, el multip ica aetoa flrnuaainuB Mcuritatu. Axnen.Ilerveatrnm ini
in opcribus eoruin, vcl ejus. justiti.e fruclus. Amcn. piciat, tubMquena praBcedat, greMua dirigat, <i ;i( j
Ul pastoris cura muniti, vcl munitus, evadanl, oel juttae dispenaationia loca sine offenaiona perdncat.
evadat, supplicia Tartarorum, adipisei increantur, vel Amen.QuHteoua ejos gloriam io aaeculi bnjuaitinere
niereatur, regni gloriam sempilerni. Amcn. Quod (ideliter venercinini, el ad paradisi patriam icdeun-
ipsc pra;stare, elc. tesin eborisangeliewMM fine hetcmirii. Amen. Quod
Benedirliocumsanctamonialis viryo benedicitur.rt. r.nm ipse BMMtare, elc.
in monasterio puel/arum Missa celebratar. liencdielio in leaijKtre belli.
Kffunde, Domine, coelestem Benediclionem luam
Populi tui, qaaesnmos, omnipotens Deus, propi-
super liunc populum tibi prostratum, vel super lianc tlare peccatia, et totius hostilitatis a nobis terrores
virgineam turmam, quaesehumiliat subdexlera lua ; averte, ut Christiani nominis lecnra libertM in tua
protegeeasprotectionedivina, utfugiantuniversa de- devotione sempcr exsullet, et tibi subdito farnulatu
Ficta, et tua semper studeant adimplere prsecepta. deserviat. Amen. Klide omnium adversariorum no-
Amen. Sciant sibi bona desideria prteparata. ut om- d strorum superbiam, cl virlute rtcxterae tu;e prosterne
lesleregnumsancto conquiranl loco pareantsemper; hostium contumaciam. Amen. Fidclem hunc popu-
divinis praeceptis, et te adjuvante vincant incendia lum potentiw tuae muniat invicla dofcnsio, ut pio
carnis. Amen. Omnem libidinem pravae voluptatis semper tibi devotus affectu, ol ab rnfesUs Iiberetur
superent amore honeslte charitatis. Ilabeant in se inimicis, et in tuajugitcr gralia pcrscveret. Amen.
sempcr oleum sanctitatis, ut Isetentur in adventu Quod ipse pra;stare, etc.
sponsi cum lampadibus suis. Amen. Gestent in ma-
Benedietio ad pluviam postulandam.
nibus suis faculas sacras, ut cum sapientibus virgi-
nibus duce Christo inlroire cum eo mereantur ad Inclina, quaesumus Domine, aurcspictalis tua? ad
nuplias. Amen. Quod ipse praestare, etc. populi etfaciem totius tefra largis imbri-
tui preces,
bus irrigare dignare. Amen. Tribue auras salubres,
Benedictio super ancillas Dei.
atque ;cgris reslitue pristinam sanitatein. ut animas
Domine Deus seterne, qui utrumque sexuin de in- quaRpromissiones tuassitiunt de tuasempercV.aritate
terilu perpetuse mortis per Jesum
Christum Filium abundantius replcantur. Amen. Da nobis, qucsumus,
tuum de Mariasemper virginenatum misericorditer pluviam salutarem, et aridam faciem terras fluentis
redemisti, has famulas tuas tibi devotis mentibus ser- coelestibus dignanter infunde. Amcn. Quod ipsepnc-
vientes omni Benedictione coelesti benedicere digne- starc, etc.
ris.Amen.Ut in te integram fidem habeant, et in
Benedictio ad serenitatem postalandam.
praeceptis Iegis tuae semper perseverent, terrena et
transitoria despiciant, interna et invisibilia intenta Magnificentiam tuam, Domine, suppliciter implo-
meditatione perquirant. Amen. Atque in numero G ramus,ut qui irarainentibus pluviarum periculis po-
sanctarum virginum permaneant, nt coelesti sponso pulum tuum terruisti potenler, eumdeni sub tui oris
cumlampadibus inexstinguibilibus fiducialiter occur- Benedictione prostratum consolari jubeas, serenitate
rere valeant. Araen. Quod ipse praestare, etc. concessa temporum. Amen. Ut humanarum rerum
prosperitate percepta, terrenis consolationibus gra-
Benedictiopro iter agentibus.
tulemur. Araen. lNeque gaudia quaerere cessemus
Dirigat iter vestrum Dominus in beneplacito suo, superna, sed et quidquid laetitioe temporalis fasce
vobisque inseparabiliter benignissimus custos inhae- impeditur, eruditione potius sempiterna pellatur.
reat. Amen. Ducem vobis archangelum Raphaelem Amen. Quod ipse prrestare, etc.
adhibeat, et omnem a vobis incommoditatem contra-
Benedictio tempore, quod absit, mortalitatis.
rietatemque propitiatus amoveat. Amen. Desiderio-
rum vestrorum pia vota clementer impleat, ut et hic Deus qui con mortem sed poenitentiam semper de-
bona consequi, et ad osternam beatitudinem perve- sideras peccatorum, populum tuum sub potentia
nire feliciter mereamini. Amen. Quod ipse prsestare, manus tuae prostratum ad te converte propitius, et
etc. ab imminente morte defende placatus. Amen. Ut
Alia Benedictio. —
Prosperum iter faciat vobis dum tibi devotus exstiterit, iracundiae ab eo flagella
amoveas, atque a mortifero vastatore defendas.
Deus salutarium nostrorum, perducatque in vias di-
Amen. Prsestare, ergo, Domine, sicut sanctus Mi-
rectas per ardua montium, convexa vallium, plana
chael archangelus in conspectu tuogloriosus assistit,
camporum, vada fluminum, secreta silvarum pro- ;

rj ita et ibi pro populo tuo exoraredignetur, ut ubique

tegatquevosauxilium Doraini.utnihilvobispreevaleat
gratiam tuam semper praesentem habere mereatur.
scandalum inimici. Amen. Per diem vos salutaris
Domini umbra circumtegat; per uoctemamicaquies Amen. Quod ipse praestare, etc.

ipsisgratiam relatura confoveat deducatque vos

;
Benedictio cum Oblatio votivioffertur.
mirabiliter dextera Domini, et prsebeat ante faciem Misericordia divina, paterna pietas, immensa ma>
vestram divinae pacis angelum comitem. Amen. Ab- jestas, te supplices deprecamur, ut tua sit Benedictio
sit a vobis in via diabolus, causa dispendii, ruina super famulos tuos, qui tibi cervices suas humiliant,
peccati, casus incommodi, sors periculi solusque
Trinitatis individuse 644
^ eus n auxilium vestrum
;
et dona eis largam 645
Benedictionis tuae petitio-
'
nem quam sibi devota mente deposcunt. Amen. Da
atque praesidium educi curam habeat et reduci. et famulo tuopro quo tibi votivasacrificia offerimus,
Amen. Quod ipse pra^stare, etc. mentem conspectibus purain, charitatem perfec-
tuis
Alia Benediciio. —
Deus, qui diligentibus te omnia tam, continentiam mundissimam, tribuasque ei. Do-
cooperaris in bonum, et a servientibus tibi nulla es mine, pariter cum his omnibus criminum remissio-
regione longinquus, etTundesuper hancfamlliamtuae nem, fructuum ubertatem, fraternam charitatem.
Bencdictionis gratiam,et dirigefamulum tuum iV.in Amen. Adde eis, Domine, in opere virtutem, in ac-
tua volunlate pergentera. Amen. Pra^sta ergo, Do- tibus sinceritatem, in moribusdisciplinam ;atqueita
mine, ut haec plebs te semper mereatur haberepro- eos paterna custodi pietate, ut nunquam ulterius
tectorem, ut praefatus faraulus luus in hac vita posi- noxia ulla conentur admittere. Amen. Quod ipse
tus itineribus comitem. Amen. Ut tam praedicta plebs praestare, etc.
 625
Benedictio novi frucius cum sacrat [Forte sacratur].
Tibi, piissime Deus, supplices fundimus preces,
ut familiam tuam sub polentia dextera tuffl prostra-
tam benedicendo sanctilices. Amen. Fidem in eis,
paccm et bumilitatem impertiendo multiplica, ut
elementisc tua; douo custodientes quse pnecipis, me-
reantur obtinere quae promittis. Amen. Ac per illu-
strationem uniciFilii Domini noslri Jesu
tui
et Spiritus sancli Bencdiclionem sanctifica,
pulsisatque abjectis velusti bostis insidiis, salubri-
ter exhujus diei anniversaria solemnitalede uuivcr-
sis terra? edendis germinibus primitiastibi offerentes
sumant, alquc in tuo sancto nomine cuncta deinceps
edant. Amen. Quod ipse pnestare, etc.
lienedictio cum naoi ascenditur.
Hic populustuus, Domine, tuo gubernetur auxilio,
et tuaeMajestalis protegatur bracbio non pelagi fu- ;
rentis unda lurbetur, nec a tempestatis facie terrea-
tur. Amcn. Naving salutis eis constitue, ut cor eorum
impleatur Qdei salularis augmento cathoticae fidei;
anchoram teneant, ul undas saeculi saevienlis securi
pertranscant. Auien. Morcimonia divinxconversalio-
nis peragant, et Gdem promissionis sua; semper
adimpleant nianuin eorum reple muncribus tuis, ut
;
locumhabeantin sanctorumconversatiooibus.Amen,
Quod ipse praestare, ctc.
liencdictio in Missa sacerdoti defuncti.
Deus, qui es confitentium te largus remunerator,
et pia propilialiodefunclorum, eiaudi supplices fa-
milise tuae preces, et prcesta ut famulus tuus N. epi-
scopus, qui nomini luo minislerium tidelcs dependit,
perpetuasanclorum tuorum socielateketetur. Amen.
Ac sicut beati A\ sedem vicario est secutus officio,
ita, tua gratia largiente. perpetuam dignitalis gloriae
percipiat porlionem. Amen. Hic quoque populus,
qui tibi fidelibus pro eo insistit excubiis,
s, benedictio-
;itate perfusus, gratiam quani exposcil
nis tuse largitate
abundantemreportet. Amen. Quodipseprsestare,
a BetiCf/ictio regalis quando elevatttr in
Prospice, omnipotens Deus, serenis obtutibushunc
gloriosum regem A'., et sicut benedixisti Abraham,
Isaac el Jacob, sic illum largis Benedictionibus spi-
ritualis gratieecumomni plenitudine tua potenliair-
rigare atque perfundere digneris, ut tribuas ei de
rore coeli et de pinguedine terree abundantiam fru-
menti, et vini, et olei, et omnium frugum opulen-
liam, ex largitatedivini muneris,longaper tempora.
Amen. Ut illo regnanle sit sanitas corporumin pa-
tria, et sil in regno pax inviolata,et dignitas gloriosa,
regalis palatii maximo spiendore regiee potestatis
oculis omniura luce clarissima coruscare atque
splendese* re quasi splendidissima fulgora maximo
lumine videantur perfusa ; ettribuasei, omnipotens
Deus, ut sit fortissimus protector patriae, et conso-
lator Ecclesiarum atque ccenobiorum sanctorum,
maxima cum pietateregalis munilicentiae sit etiam
fortissimus regnitriumphator hostium,adopprimen-
das rebelles et paganas omnium nationes. Amen.
Sitque inimicis suis salis terribilis, proxima fortitu-
dine regalis potentiae. optimatibus quoque, alque
praecellentibus proceribus ac fidelibus sui regni sit
646 munificus et amabilis et pius, et ab omnibus
timeatur atque diligatur. Reges quoque de lumhis
ejus per successionestemporum futurorum egredian-
tur regnum regere Francorum, et, post gloriosa
tempora atque felicia praesentis vitae, gaudia sempi-
terna habere mereatur in beatitudine perpetua.
Amen. Quod ipse praestare, etc.
Itemalia lienedictio regalis — Deus Pater gloriae
. tuam, serenitatis tuae oculis, et largis eam Benedi-
sitadjutor tuus, et omnipotens benedicat tibi. Amen.
Preces tuasin cunclis exaudiat, et vitam tuam longi-
tudinedierum adiinpleat. Amen. Thronum regni tui
jugiter finnet.ct gonlem populumque luum in aetcr-
» In Gemet. plurimae reperiuntur sv.per
ALL.E BENEDfCTIONES. 626
A num conscrvet. Amen. Inimicos tuos confusione in-
duat, et super te Christi sanctificatio floreat. Amen.
Utqui tibi tribuit in terris imperium. ipse in cdeJis
conierat meritum angelorum. Amen. Quod ipse
praestare, etc.
Benedictiv pro iter agenttbu&.
Benignissimus custos vobis inseparabiliter inha»-
Ghrisli,
reat, et iter vestrum beneplacilo suo misericorditer
ut, de-
dirigat. Amen. Ducem vobis archangelum Baphaelem
adhibat, etc, ut supra.
Benedictio post camam
Immittat in vobis Dominus quietem sancti soporis
et utoculi pupillam voscustodiatalis sua? protectio-
nis. Amen. Quatenus in corpore dormiatis sic quie-
scentes carne, ut cordibus et mentibus Deo digne
vigilare possitis. Amen. Et cum vobis adfucrit hora
de somno surgere, divina possitis vos virlute prte-
cingere.Amen. Quod ipse prsestare, etc.
B Oratio ad infanles vonsignandos,
Omnipotenssempiterne Deus, qui regenerare di-
gnaluseshuncfamulum tuum, seu hosfamulos tuos,
et has famulas tuas, ex aquaet Spiritu sancto, qui-
que dedisti ei, sive eis, remissionem omniura pecca-
torum emitte in eum, sive in eos et in eas, septi-
;
formem Spiritum tuum sanctum Paracletum de coelis.
Spiritum sapientia? et intellectus, Spiritum consilii
et fortitudinis, Spiritum scientiae etpietatis; adimple
eura, sive eos, aut eas, spiritu timoris tui, et consi-
gna eum, sive eos, aut eas, signo crucis Christi iu
vitam propitiatus a?ternam. Per eumdem, etc. In
unitate ejusdem, etc. Consigno et confirmo te signo
crucis, in nomine Patris,et Filii, et Spiritus sancti.
Pax tecum. ft. Et cum Spiritu tuo. Deusqui aposto-
lis tuis sanctum dedisti Spiritum, et, per eos eorum-
que successores, caeteris fidelibus tradendum esse
voluisti, respice ad humilitatis nostrae famulatum.et
praesta ut cuj us, sive quorum, aut quarum, frontem,
^ sive fronteS) sacr osancto chrismate delinivimus, et
etc. signo crucis confirmavimus, sive consignavimus
regem. ejus, siveeorum,aut earum, mentemSpiritussanctus
advenienstemplumgloriaesuyedignanterinhabitando
perficiat, qui vivit et regnat in unitate ejusdem, etc.
.1 lia Benedictio. —
Benedicat tibi, vel vobis, omni-
potens Deus, qui cuncta exnihilo creavit et tibi, vel ;
vobis, in baptismate per Spiritumsanctum remissio-
nem peccatorum tribuat. Amen. Quique eumdem
Spiritum in igneis linguis discipulis suis dedit, cor
tuum, vel corda vestra, ipsius illustratione irradiet,
atque in sui amorem jugiter accendat. Amen. Qua-
tenus ejus dono a vitiis omnibus emundatus, vel
emundati, ipsiusque opitulatione ab omnibus adver-
sitatibus defensus, vel defensi, templum ejus effici-
raerearis. vel mereamini. Amen. Quod ipsepraestare,
etc. Benedictio Dei Patris.
Benedictio in natali beati Theoderici abbatis.
D Deus, qui ad celebrandam annuam [Supplendum
, solemnitatera] sancti confessoris tui Theoderici hunc
populum aggregasti, ejus suffragantibus meritis
647 a b omnibus nos absolve peccatis. Amen. Vir-
tutum germine ita excrescant ut in bonis operibus
perseverabiles inveniri mereantur. Amen. Quatenus
bona cuncta exsequendo, cum sanctorum collegio,
eeternaebeatitudinispraemiafelicitervaleantconsequi
coronam. Amen. Quodipse praestare, etc.
Alia Benedictio. —
Deus, qui ad exorationem
Moysi famulitui peccanti ponulo pepercisti, ita in-
tercedente confessore tuo Theoderico, cujus hodie
celebramus gesta [Forte festa], nostra absolve pec
cata. Amen. Bespice, quaesumus, hanc famihara
ctionibus perfunde. Amen. Dirige gressus illius in
viam salutisaeternae, quatenus sacramenta fideisin-
cera prosequatur servitute. Amen. Quod ipse prae-
stare, etc.
regem, ab his omnino diversee.
 . . .

M7 RUPLEMENTUM AD S. GKEGOFUI LIIHiUM SACRAMENTORUM. 028

Benedictio in ordinatione papx A Chriito Domino pramla Mnetit promiita um enm

Omnipotons Dcus, <jui in populo suo rn n s i i t
<
• i i <
Hiiixiih-poroipere et in etectorafli www oMrOan-
lur idjungi. Amcn. Qood Ipie prasttare, tt
utilur lacerdotum, conferat vohis iq8b propitiatlonl
et Benedictionfiaonura. Amon Qulqueme indignura Benedictio pro defuneto dieenia,
nullis exiitentibui 648
meril led gratulte sua
,
Pominui Jeiui Cbriita
pietate huic Eieclesias pmesis voluit, lunragiii lan- rari prascepit, ipae quid rogelur inipiret, et io bac
clorinii suorum iue ali omnibui vinculis pcccatoniiii specinli Obiatione famulum luum al< mferorum cru-
absolvat, lancUtque iuli litaribtii itfenuum di- ciatibui lihcrei. Anicn. llluiii paradiai amcsoilalecoa-
gnumquc ininislruui cflicial .. Auion. Quulenus per foveat, voi morum probilale componat, Amen, llli
exempla sanctorum lacerdotMI qtti in liac sede ot posl funera carnis, dcl loca beaiiludinis, robi
in hoc minislerio ei placuerunt gradientes, gregem* i
mginquitaU peregriBatiunii indulgeutiam tribuat
quecoinmissum secundum suam volunlulem, co opi- crimiuis. Amen. Quod ipte praBttare dignetur, elc.
tulante, regcntes, ab omnium pastorum Pastore

BENEDICTIONALE
SANCTO GREGORIO MAGNO VINDICATUM
A Kollario, in suis Vindobonensibus Analectis a
.

Benediclio in viyilia Natalix Domini. B exsequendo quod jussit, ad dona pervenire merea-
Omnipotens Deus, qui incarnatione Unigeniti sui
mini quae idem Jesus Christus Dominus nosler re-
promisit. Amen. Quod ipse praestare dignetur, elc.
mundi tenebras effugavit, et ejusgloriosa Nativilate
Benediclio in nativilate sanciorum /nnocentum
hancsacratissimam noctem irradiavit, effuget a vobis
tenebras vitiorum, et irradiet corda vestra luce vir-
Omnipotens Deus, pro cujus Unigeniti veneranda
infantia, infantum innocentum catervas Herodu fu-
tutum. Amen. Quique ejus sacratissimae Nativitatis
nesti peremit ssevitia, suas vobis Benedictionis tribual
gaudium magnum pasloribus ab angelis voluit nun-
donagratissima. Amen. Et qui eis concessit ut uni-
tiari, ipse super nos Benedictionis sua? gratissimum
cum Filium ejus Dominum nostrum non loquendo
imbrem infundat, atque ipso pastore vos ad feterno-
rum gaudiorum pascuaaeterna perducat. Amen. Et sedmoriendo confiterentur, concedat vobis, ut fidem
veram, quam lingua vestia fatetur, etiam mores
qui per ejus Incarnationem terrena coelestibus socia-
probiet vitainculpabilis fateantur. Amen.Quiqueeos
vit, internse pacis etbonce voluntatis vos nectare re-
primitivumfructumsancta;sua)suscepit Ecclesiae.curn
pleat, et coelestis militiae consortes efficiat. Amen.
Quoi ipse praestare dignetur, cujusregnum etimpe- fructubonorumoperum vosfaciatperveniread gaudia
asternaj patriae. Amen. Quodipse praestare, u! mpra.
rium sine fine permanet in soecula seeculorum. Amen.
Benedictio Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, et pax Benedictio inoclava D. N.
Domini sit semper vobiscum. Omnipotens Daus, cujus Unigenitus hodierna die,
Benedictio in die Natalis Domini. ne legem solveret, quam adimplere venerat,corpora-
Benedicat vos omnipotens Deus, vestramque ad C lem suscepit
circumcisionem, spiritalicircumcisione
superna excitetintentionem, qui hancsacratissimam mentes vestras ab omnibus vitiorum incentivis ex-
diem Nativitate Filii sui fecitesse solemnem. Amen. purget,etsuaminTos infundatBenedictionem. Amcn.
Et qui legem per Moysen dedit, ut Mediatorem no-
Et qui eum qui panis est angelorum in praesepi Ec-
clesiae cibum fecit esse fidelium animalium, ipse vos
strum Benedictionem daret, exuatvos morlificatione
vitiorum, et faciat perseverare in novitate virluturn.
et in pnesenti saeculo degustare faciat a?ternorum
dulcedinem gaudiorum, et in futuro perducat ad sa- Amen. Quo sic in senarii numerii perfectione in hoc
sfeculo vivatis.et in septenariointer beatorum spiri-
tietatemeeternorum pracmiorum. Amen. Quique ejus
infantiam vilibus voluit indui pannis^ ipsa vos cce- tuumagmina requiescatis, quatenusin octava resur-
rectione renovati, Jubilaei remissione ditati. ad gau-
lestium vestimentorum induat ornamentis. Amen.
Quod ipse praestare dignetur, etc.
dia sine fine mansura perveniatis. Amen. Quod ipse
praestare dignetur, etc.
Benedictio in nativitate sancli Stephani martyris.
Benedictio in Theopliania.
Deus qui Beatum Stephanum prolomartyremcoro-
navit, et confessione fidei, et agone martyrii, men- Deus lumen verum, qui Unigenitum suum ho-
tes vestras circumdet, et praesenti saeculo corona jus- dierna die stella duce gentibus voluit revelare, sua
titiae et in futuro perducat vos ad coronam gloriaa. vosdigneturbenedictioneditare.Amen.Quodexemplo
Amcn. obtentu tribuat vobis Dei et proximi cha-
lllius magorum mystica Domino Jesu Christo munera of-
ritate semper exuberare, qui hanc studuit ctiam inter ferentes spreto antiquo hoste. spretisque contagiis
lapidantiumimpetusobtinere.Amen.Quoejusetexem- rj
vitiorum, ad seternam patriam redire valeatis per
plo roborati, etintercessione muniti;ab eo,quemille viam virtutum. Amen. Detque vobisveram mentium
a doxtris Dei vidi stantem, mereatur benedici. Amen.
t
innocentiam, qui super Unigenitum suum spiritum
Quod ipse prsestare dignetur, qui cum, etc sanctum demonstrari voluit per columham, eaque
virtute mentes vestrae exerccantur ad intelligenda
In nativitale sancli Joannis evanyelistee.
divinae legis Arcana, qua in CanaGalilea? lymphaest
Omnipotens Deus dignetur vobis per intercessio- in vinum conversa. Amen. Quod ipse pneslare
nem beati Joannis apostolietevangelista-benedicere, dignetur. etc.
qui per eum arcana verbi sui voluit Ecclesiae reve-
Benedictio in Pnrificatione sanclie Marise.
lare.Amen.Concedatnobisulquod illeSpiritussancti
munei^eafflatusveslrisauribus infudit, ejusdem Spiri- Omnipotens Deus,qui Unigenitum suum hodierna
tusdono capere mente valeatis. Amen. Quoejusdo- diein assumpta carne in templo voluit praesentari,
cumento de divinitate nostri Redemploris edbcti. et Benedictionis suae vos munere fultos, bonis operibus
amando quod tradiditet pncdicando quoddocuit. et faciat exornari. Amen. Et qui eum, ut legem adim-

'
Consule monitum editoris huic tomo prtefixum. Edit.
 629 ALIUD BENEDICTIONALE. C>30

pleret, ministrum vokiit effiei lcgis. mentes vestras A ejusprocedit, spiritatem sumentes alimoniam, per
Instruat legis suffl spirit alibus documenlis. Anum. jejuniorum observationem et caeterorum bonorum
Quo pro tuituribus caslitatis seu charilatis mu-
ei et operum exhibitionem percipere mereamini immar-
nera offerre valealis. el pro pullis columbaruni Spi- cescibilem gloriee coronam. Amen. Quod ipse pra>
ritus sancti donis exuberetis. Amen. Quod ipse praes- stare degnelur, etc.
tare dignetur. etc. Hebdomadis secundx in Quadragesima Benedictio.
Benedictio in annuntiatione sanctw Jtarite. Onmipotens Deus, jejunii caeterarumque virtutum
Dominus Jesus Christus, qui in ssecnlorum flne dedicator atque amalor, sua vos benedictione sancti-
processit ex Virgine, cor vestrum virginitatis incor- ficet.Ainen. Aeeendat in vobis piae devotionis affe-
rupta1 corona clarificet. Ei qui annuntiante angelo clum ei preebeat supplicantibus suum benignum au-
Virginis ingressus est uterum, ejus vos ministerii el ditum. Amen. Quatenus mentes vestrae sinceris
instruat et muniat sacramenlo. Amen. Quique hodie purgatae jejuniis bonorum omnium exuberenl in-
Virginis conceptionem devotissime celebratis, ad Na- crcmentis. Amcn. Quod ipse praistare, etc.
tivilatem nostri Redemptoris exultantibus animis et Dominicx 111 in Quadragesima Benedictio.
mundo corde perveniatis. Amen. Quod ipse praesta- Omnipotens Deus jojuniorum veslrorum victimas
re dignetur, qui cum, etc. clemenler accipiat, et sua vos benedictione dignos
Benedictio in Septuagesima, efliciat. Amen. Mentes vestras ita parcimoniae bono
Deus omnipotens, qui unicuique nostrum ita cur- contra vitia muniat, praeceptorum suorum doctrinis
rere ut comprehendamus jussit per Apostolum suum, B erudiat, charitatis dono repleat, ut vos in omnibus
infundal cordibus vestris Paracletum Spiritum, quo sibi placere concedat. Amen. Quatenus praesentis
et felicissimuni valeatis consummare cursum, et in quadragesinue diebus devotissime celebratis, ad pa-
ejus vinea, licet diversis vooalimiibus laborantes, schalia fcsta purificalis cordibus accedcre valeatis.
promissa» tamen ab eo mereedis moreamini 'recipere Amen. Quod ipse pr?estare dignetur, etc.
nummum. Araen. Rjusdem sancti Spiritus illuslrati Dominicae iv in Quadragesima Benedictio.
gralia. vegetati clementia. taliter Qagitia relinqua-
Deus, qui vos ad prapsentiam quadragesimalium
tis, atque plangatis praeterita, devitetis praesentia,
dierum medietatem dignatus est perducere, ipse vos
caveatis futura. quahter digne a vobis observanda sua miseralione dignelur benedicere. Amen. Absti-
hic inchoetur, et dignius etiam consummetur sacra-
nentiam. vestram praeteritara acceptet, futurara ita
tlssimae quadragesimae abstinentia ventura. Amen.
sibi placitam reddet, ut sicut ab illicitis cibis, ita
Quatenus peragentes competcnteripsum tempus qua- vos etiam a vitiis omnibus abstinere concedat. Amen.
dragesimale, purificatis mentibus ab omni vitiorum
Quo de praeteritis et de fuluris spiritalium charisma-
labe, mereamini mundi venire ad celebrandum so-
tum frugibus ei grates persolventes, adsanctum pa-
lemuiter festum paschale. Amen.
scha pervenire possitis indemnes. Amen. Quod ipse
Beneilictio sacrosanctw Eucharistia>. praeslare dignetur, etc.
Omnipotens Deus, opifex totius fabricse mundi, Benedictio in Dominica v in Quadragesima.
qui in principio condidit omnia opera sua perfectione
Accendat in vobis Dominus vim sui amoris, et per
senarii numeri, dignetur vobis per ineffabilem gra-
jejuniorum observantiam infundat vobis donum suae
tiam suam largiri ut omni vitae vestrre tempore con- C
Benedictionis. Amen. Sic ei parcimoniae victimas
tinua su;c Benedictionis mereamini protectione mu-
offeratis, ut contriti ei cordis et humiliati sacrificio
niri. Amen. Goncedatque vobis illa opera per sex
placeatis. Amen. Quatenus Oratio vestra jejunii et
dierum curricula patrare, per qua> in septimo tan- elcemosynae alis subvecta ita ad aures vestri condito-
tam el talem graliam ejus valeatis impetrare, ut ris ascendat, utvos aeternae beatitudinis haeredes, et
et ipsis laudibus delectabiliter vacare, et
possilis
supernorum civium consortes efficias. Amen. Quod
sine criminesincerissima devotione sacrosancto
ipse prsestare. etc.
corporiset sanguini dominico ad remedium commu-
nicare. Amen. Quo spiritali alimonia recreati, ejus
Benedictio in Ramis Palmarum.
oplabili custodia tutati. perpelualiter placeatis ei, Benedicat vobis omnipotens Deus, cui et jejunio-
ab omni opere servili pemtus liberati et ab universo rum maceratione, et prasentium dierum observa-
facinore pariler mundali. Amen. Quod ipse prsestare tione placcre studeatis. Amen. Goncedat vobis, ut
dignelur. etc. sicutei cum ramis palmarum caeterarumve frondium
Benedictio in Quadragesima. praesentare studuistis, ila cum palma victoriae et
fructu bonorum operum ei post obitum apparere
Benedicat vos divina pietas et ejus aelerna Ma-
valeatis. Amen. Quique Unigeniti Filii ejus passio-
jeslas, qui per legislalorem Moysen famulum suum nem puro corde creditis, mente devota venerari stu-
precepit Judaicaa plebi ut anno jubilceo terrae foret
detis, ad Resurrectionis ejus festa et vestra? remu-
remissio, et servorum eliam liberlas. Amen. Liberet
nerationis praemia, ipsius fulti munimine, veniatis.
vos a jugo diabolicce servitutis, et superaddens vo- D Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
bis vigorem pristinae salutis, effundat super vos cle-
menter spiritum servitulis. Amen. Quo tales egredi Itcm alia Benedictiode Passione.
mereamini de corpore ab omni scelerum contagione Omnipotens Deus, qui Unigeniti sui passione tri-
purgati, quales per Ohristi roseum cruorem redi- buit vobis humilitatis exemplum, concedat vobis per
mendo fuistis misericorditer expiali. Araen. Quod eamdem humilitatem percipere su;e Benedictionis
ipse praestare dignetur, etc. ineffabile donum. Amen. Quatenus ipsius resur-
Benedictio initio Quadragesimce reclionis percipiatis consortia, cujus patientiae vene-
ramini documcnta. Amen. Quo ab eo sempiternae
Bencdicat vobis omnipotens Deus, qui quadrage- vitee munus pcrcipiatis, per cujus temporalem mor-
narium numerumin Moysi et Heliee, necnon ct Me- tem ceternam vos evadere creditis. Amen.
dialoris nostri jejunio consecravit, concedatque vo-
bis ita transigere praesentis viUe dispensationem, Benediclio inCama Domini.
ut, accepto a Patrefamilias remunerationisdenario, Benedicat vos Deus, qui per unigenili Filii sui pas-
pcrveniatis ad peccatorum omnium remissionem, et sionem vetus Pascha in novum voluit converti, con-
ad gloriosam cum sai ctis omnibus resurrectioncm. cedatque vobis ut, expurgato veleris fermenti conta-
Amen. Detquc vobis spiritualium virtutum invictri- gio, nova In vobis perseverct conspersio. Amen. Et
cia arma, quibus exemplo Domini devincere valeatis qui ad celebrandam Hedemptoris nostri coenam
antiqui hostis sagacissima tentamenta. Amen. Quo mente devota convenistis, aeternarum dapium vo-
non msolo pane, sed in omni verbo, quod de ore biscum epulas reportetis. Jpsius quoque opitulante
6:ii suplkmentum ads. GREGORll umuj.M
c.lcinentiRmundamini i sordibui peccatorum, qui ad
insinuaiidiim liumilitalis cxcmpliiiii pcdes volnil l:i-
vare discipuloruni. Amen. 0'i<>d M ,se J^r.-csta r<i ili-
gnetur, etc
Benedictio in Sabbato sancto.
Dcus qui Eccl*flHB BU8B inleineralo utero nevos
(Je
populos producens, ea in virginilate nianente nova
seniper prolc ffccundiil, fidei, spei el cliarilalis vos
iiiimere repleat, et suae in vos licncdictionis dona
infundat. Araen. Et qui li.inc sacratissimam ooctem
Redemptoria nostri Reiurrectione volnit illustrare,
incnles vestras peccaloruin lenebris mundatas virlu-
tuni copiis faciat. coruscare. Anaen. Qui eonun, qui
inodo renati sunl, innocentiam imitari certelis, et
vascula menliuin vestrarum exemplo pnesenlium lu-
minum illustretis, ut cum bonorum operum lampa-
dibus ad bujus sponsi tbalamum, cujus Uesurrectio-
nem celebratis, cum prudentibus virginibus intrare
possitis. Amen. Quodipse praestare dignetur, etc.
Benedictio in die sanclo Pascltte.
Benedicat vos omnipotens Deus bodierna interve"
niente paschali solemnitate, cl ab omni miseratus
dignetur defendere pravitate. Amen. Et qui ad aiter-
nam vitam inUnigeniti sui Resurreclione vos repa-
rat, in ipsius adventu immortalitatis vos gaudiis
vestiat. Amen. Et qui, expletis jejuniorum, sive
passionis dominicae, cliebus, paschalis festi gaudia
celebratis, ad ea festa, quee non sunt annua, sed
continua, ipso opitulante exsultantibus animis venia-
tis. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benedictio in octava Pascltse.
Dcus, cujus Unigenitus hodierna die discipulis
suis januis clausis dignatus est apparere, suae vos
Benedictionis dono locupletare et coelestis vobis re-
gni januas dignetur aperire. Amen. Et, qui ab eorum
pectoribus attactu sui corporis vulnus amputavit
dubietatis, concedat ut per fidem qua eum resur-
rexisse creditis omnium delictorum maculis careatis,
Amen. Et, qui eum cum ThomaDeum et Dominum
creditis, et cernitis, vocibus invocatis, ab eo et in
hoc saeculo a malis omnibus tueri et in futuro san-
ctorum caetibus adscisci valeatis. Amen. Quod ipse
praestare dignetur, etc.
Benedietio de Besurrectione.
Benedicat vos omnipotens Deus, qui vos gratuita
miseratione creavit, et in resurrectione Unigeniti sui,
spem vobis resurgendi concessit. Amen. Resuscitet
tos de vitiorum sepulcris, qui eum resuscitavit a
mortuis. Amen. Ut cum eo sine fine feliciter vivatis,
quem resurrexisse a mortuis veraciter credatis.
Amen. Quod ipse preestare dignetur.
Alia. —Deus, qui per Resurrectionem Unigenili
sui vobis contulit et bonum Bedemptionis, et decus
adoptionis, sure vobis conferat prsemia Benediclio-
nis. Amen. Et, quo redimente percepistis donum
perpetueelibertatis,colargienteconsortesefficiamini
eeternae haereditatis. Amen. Et cui consurrexistis in
baptismate credendo, adjungi mereamini in ccelesti
regione bene vivendo. Amen. Quod ipse preestare
dignetur, etc.
Benedictio de Jejunio.
Omnipotens Deus devotionem veslram dignanter
intendat, et suse vobis Benedictionis dona concedat.
Amen. Indulgeat vobis mala omnia qure gessistis, et
tribuat vobis veniam.quam ab eo deposcitis. Amen.
Sicque jejunii vestri et precum vota suspiciat, ut a
vobis adversa omnia, quee peccatorum retribulione
meremini, avertat^ et donum in vos spiritus Paracleli
infundat. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benedictio in die Ascensi.onis Domini.
Benedicat vos omnipotens Deus, cujus Unigenitus
hodierna die cuelorum alla penetravit, et vobis, ubi
ille est, ascendendi aditum patefecit. Amen. Conce-
SAcnAMi-.vrMjsi m. •>:«
dnt propifiui ut| ilcttl post roiurrecUonem raam
di cipulu visus est manireitui, its robi in judicium
vcnicns rideatur placatui tmen. Bt. qoi eom bob-
ledere Patri in lua majcitate creditii, oobiicum
manere uique in flnem aeculi lecuodum wam pro-
minionero tentiatii, Amen. Quod ipte prittiw di
gnclur, etc.
Bencdktio in r/ujilia Penter.ostet.
Benedicat vosonmipolcns Dcus, ob eujui l'aracleti
Spiriius adrenlum mentei vestrasjejonn obeerrantia
pi-icparatis, el proientem diem olemaibai laodibus
nonoralii. Amen. [nitarmodq renatorona iofantiom
talcm innocenliam habcatis, uttemplum sancli Spiri-
tus ipso tribuente essc poeeitii. Amen. Atque idem
sanctus Spiritus ita vos bodie sua babitaliorie digDOI
efficiat. ut cras se vestris mentibus vobisciim perpe-
tiin habitaturus infundat, et peraclo pnesentll vita;
curriculo vos ad cdilestia regna perducal. Arrten.
Quod ipse prsetare dignetur, etc.
i;
IJenedictio inPentecoite.
Dcus, qui hodierna die discipulorum mentes Spi-
ritus 1'aracleti infusione dignalus est illustrare, fa-
ciat. vos sua Benedictione repleri et ejusdem spiritus
donis cxuberare. Amen. Ille ignis, qui super disci-
pulos apparuit, peccatorim vestrorum sordes expur-
get et sui luminis inlusionc corda vestra perlustret.
Amen. (juique dignatus est diversitatern linguarum
in unius fidei confessione adunare in eadem vos
faciat constanlia fidei perseverare etper hanc a spe
ad speciem pervenire. Amen. Quod ipse pra;stare
dignetur,etc.
Benedictio in nativitate sancti Joannts Bajjlistw.
Benedicat vos omnipotens Deus beati Joannis Ba-
ptistaj intercessione,cujus hodierna die natalitia
celebratis, concedatque, ut cujus solemuia colitis,
patrocinia sentiatis. Amen.
obtentu ab omnibus adversis tueamiui. et
Illius
C bonis omnibus perfruamini, qui adventum Redem-
ptoris mundi nec dum natus cognovit, mairis steriii-
tatem nascendo abstulit. patris linguam natus ab-
solvit. Amen. Quatenus ipsius Agni, quem ille digito
ostendit, cujus immolatione estis redempti, ita vir-
tutum lanis vestiri, et innocentiam valeatis imitari,
ut aeternje patriae felicitate possitis adjungi.
ei in
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Alia. —
Benedicat vos omnipotens Deus, qui uni-
geniti Filii sui perbeatum Joannem tandem nostri
misertus nuntiavit in terris adventum. Amen. Ipse
Spiritus sanctus, qui eum replevit clausum in utero
matris.etpatrislinguamsolvita vinculo, faciatvossua
Benedictione repleri utspiritahbus donis abundanter
exuberare. Amen. Ascendatvox deprecantis praecur-
soris ad aures clementissimi Patris. qui mundi Be-
demptorem ante novit confiteri, quam nasci, quique
actorem lavacri sacris manibus suis tinxit in fonte,
maculas delictorum vestrorum clementer sua inter-
D cessione expurget. atque copiis virtutum fecundet.
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benedictioin festivitate sanctse Crucis.
Benedicat vos omnipotens Deus, qui per unige-
niti suiJesu Christi Domini nostri passionera, et
crucis patibulum, genus redemit humanum. Amen.
Concedatque vobis ut cum omnibus sanctis quae sit
ejusdem crucislongitudo, latitudo, sublimitasetpro-
fundum, mente devota comprehendere possilis.
Amen. Quatenus vosmetipsos abnegando,crucemque
gestando, ita in praesentis vitffl stadio Bedemptorem
nostrum possitis sequi, ut ei inter choros angelo-
rum post obitum mereamini adscissi, Amen. Quod
ipse prastare dignetur, etc.
J
Benedictio in nalivitate apostolorum I etri ct Pouli.
Benedicat vos omnipotens Deus qui vos beati Pe-
tri salubcrriina confessione in ecclesiasticae fidei
fundavit soliditate. Amen. Et quos beati Pauli san-
633 ALIUD BENEDICTIONALE
ctissima instruxitproedicatione, sua tueatur gratis-
sima defensione. Amen. Quatenus Petrus clave,
Paulus sermone, utrique intercessione ad illam vos
certent patriain introducere, ad quam illi, alter cru-
ce, alter gladio, hodierna die meruerunt pervenire.
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benedictio in Assumptionc sanctSB Marise.
Deus, qui beatissimam virginem Mariam Domini
nostri Jesu Christi gloriosissimam Genitricem ho-
dierna die ad ccelos voluit evocare, et super choros
angelorum sublimilcrexaltarc suae vos Benedictio-
nis gratia per intercessioneni ejusel merila digne-
tur taliter ditare, qualiler a vitiis ad virtules me-
reamini transmigrare. Amen. Concedatque vobis in
hoc saeculo, sic fide vigere, spe gaudere,et charitate
pollere,castitalisjugiter eininenlia fulgereet humi-
litatis etiam excellentiasplendere.quoipsi per omnia
bonis operibus adornati valeatis placere. Amen.Fa-
cintque vos omnia pneterita flagilia et facinora ita
die noctuque gemitibus et fletibus expiare, pnrsen-
tia et futuralam salubriter cvitare, qualenus cum
[psa possitis ietcrnaliter in cceleslibus emicarc.
Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Benediclio in festo mncti Joannis de Mnrlyrio.
Deus. qui vos beati Joannis Baptista? concessr
solemnia frequentare, tribuat vobis et eadem de"
votis mentibus celebrare, etsuae Benedictionis dona
percipere. Amen. Et qui pro legis ejus praeconio car-
ceralibusest retrusus in tenebris. intercessione sua
a tenebrosorum operum vos liberet incentivis.
Amen. Et qui pro veritate. quae Deus est, caput non
estcunctatus amittere, suo interventu ad caput ves-
truni, quodest Christus vos faciat pervenire. Amen.
.
Quod ipse prsestare dignetur. etc.
Benedictio in nativitate sanctx Marix.
Deus qui per beat.e Mariae virginis parlum genus
humanum dignatus est redimere, sua vos dignetur
Benediclione locupletare. Amen. Ejusque semper.et
uhique patrocinia sentiatis, ex cujus intemex-ato
utero auctorem vihe suscipere meruistis. Amen. Et
qui ad ejus celebrandam navitatem hodierna die
devotis mentibus convenistis, spiritualium gaudio
rum, et aeternorum praemiorum vobis£um munera
reportetis. Amen. Quod ipse praestarc dignetur, etc,
ul supra.
Benedictio de adventu Domini.
OmnipotensDeus.cujusUnigenitiadventum etpraT
terilum creditis, et futurum exspectatis,ejusdem ad~
ventus vos illustratione sanctificet, et sua Bene"
dictione locupletet. Amen. In proesenti vitae stadio
vos abomni adversitate defendat, et sevobisinju-
dicio placabilem oslendat. Amen. Quo, a cunctis
pcccatorum contagiis liberati, illius tremendi exa-
minis diem exspectetis interriti, cujus sanguine estis
redempti. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Itemalia. —
Omnipotens Deus vos placilo vultu
respiciat, et in vos suae Benedictionis donum infun
dat. Amen. Et qui hos dies Incarnatione Unigenitii
sui fecit solemnes, a cunctis praesentiset futurae vitae
adversitatibus vos reddet indemnes. Amen. Ut qui
de Adventu Bedemptoris nostri secundum carnem
devota mcntelaetamini.in secundo, cumin Majestate
sua venerit, praemiis aeternae vitae ditemini. Amen.
Quod ipse praestare dignetur, etc.
Item alia. — Benedicat vos ineffabilis gratia et
pietas Dei vivi, et annuatvobis per admirabilem et
salutarem Adventum Filii sui ne sub dominatione
peccatiremaneatis, quod absil, captivi. Amen. Ab
omni vos miseria tampotenter liberare et in sua mi-
sericordia lam clementer dignetur perseveranterque
conlirmare, ut sibi vos faciat in pnesenti saeculo ta-
litev deservire, qualiter ad eumin futuro gaudentes
mereamini pervenire. Amcn. Quique pro vobis eum-
dem Lnigenitum suumin Adventu primo voluit in-
carnari, ipse vos in secundo faciat ab injustorum
634
A consortio separari et justorum commercio secum
perennitermansuros aggregari. Amen. Quod ipse
praestare dignetur, ctc.
Item alia. —
Benedicat vobis Deus omnipotens,
PalerDomini nostri Jesu Christi, Salvatoris atque
Bedemptoris mundi.et ita vos benedicendo justificet
atque sanctificet illuslratione primi Adventus ejus-
dem Unigeniti sui, ne in secundo coram ipso appa-
reatis immundi. Amen. Eundet vos ejus gratia tam
firmiter in humilitate vera, et solidet tam stabiliter
in charitale sincera,quo taliler vobis displeceant ea-
qiue sunt mundiet placeant jugiter ea qiue sunt Dei,
ut iii coelesti beatitudine pariter cum sanctis cohae-
reatis. Amen. Quiquepro salute servorum eumdem
lilium suum tantum voluithumiliari.ut intramater-
num uterum nalurae nostne in unitalem personaeco-
pulando dignaretur uniri, intra vos in hoc primo
Adventu splendore su;h visitationis atque inhabita-
tionis faciat illustrari, (juatenus in secundo merea-
B mini cum ipso perpetim gloriari. Amen. Quod ipse
praeslare dignetur, qui cum Patre, etc.
Benedictio in nativitate unius apostoli.
Deus, qui vos in apostolicis tribuit consistere fun-
damentis, benedicere vos dignetur, beati apostolisui
N. intercedentibus meritis. Amen. Defendatque vos a
cunctis adversis apostolicis prsesidiis, qui vos eorum
voluitornari ctmuniriexempIisetdocumentis.Amen.
Quo per eorum intercessionem perveniatis ad aeter-
na» patriae haereditatem. per quorum doctrinam te-
netis fidei integritatem. Amen. Quod ipse praestare
dignctur, qui cum Patre, etc.
Benedictio in nativitate unius marlyris.
Beati martyris sui N. intercessione vos Dominus
ab omni malo defendat. Amen. Exten-
bclie.licat. et
dant in vos dexteram suae propitationis, qui eum
suscepit per supplicia passionis. Amen. Quo ejus in
ccelo mereamini habere consortium, cujus devotis
C mentibus in terra celebralistriumphum. Amen.Quod
ipse praestare dignetur, etc.
Benedictio in natiritate pluriviorum martyrum.
Benedicat vos Dominus beatorum martyrum suo-
rum NN. suffragiis, et liberetab adversitatibus cun-
ctis. Amen. Commendet vos eorum intercessio glo-
riosa, quorum in conspectu ejus est mors pretiosa.
Amen.Ut, sicut illi per diversagenera tormentorum
ccelestisregni suntsortitiha?reditatem,ita vos eorum
mereamini consortium per bonorumoperum exhibi-
tionem. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
In festo unius confessoris.
Omnipotens Deus det vobis copiam Benedictionis,
qui beatum N. sibi ascivit virtute confessionis. Amen.
Et qui illum fecit coruscare miraculis, vos exornet
bonorum operum incrementis. Amen. Quo ejus ex-
emplis eruditi, et intercessione muniti, cujus depo-
sitionis diem celebratis, illi possitis in coelesti regio-
D neadjungi. Amen. Quod ipse praestare dignetur,
cujus, etc.
Benedictio in nativitate plurimorum confessorum.
Sanctorum confessorum suorum NN. meritis vos
Dominus faciat benedici, et contra adversa omnia
eorum intercessione muniri. Amen. Eorum vos effi-
ciat suffragio felices, quorum festivitatis diem cele-
bratis ovantes. Amen.Quoeorumimitantesexempla,
adcoelestia pervenire possitis promissa. Amen. Quod
ipse prwstare dignetur, cujus regnum, etc.
Benedictio in nativitate unius virginis.
Benedicat vos Dominus, qui beatae virgini N. con-
cessit et decorem virginitatis, et gloriam passionis.
Amen. Et cujus opitulatione illa meruit et sexusfra-
gilitatem, et persequentium rabiem devincere, vos
possitis et vestrorum corporum illecebras et antiqui
hostis machinamenta superare. Amen. Quo, sicut
illa sexu fragili virilenisaest certamen adire, etpost
certamen de hostibus triumphare, ita vos in hac
<l.1K SUPPEEMENTUM AP S. OREOOIUf EIRIUJM SACRAMENTORUM. m
imul.ililale vivcntcs valcalis cl /iiiti<|iiiiiii liMvlnii de- A Benediciionii, et eonflrmi -
>jni eoslettii.
vincero el ,iil rogna cirleslia p( Tvcnire. Aiihti. Quod Anicn. Actu ', emendel ,nn
viiniii

ipse praestare dignetur, etc componat, el voe ;"i eoeleitl paradi hmreditatem
i

ln nativitate plurimarum virginum. perducat. Amen. Talique Intentii

Omnipolens Dominufl iotercedeotibm wnotii
gioibus snis i/oa dignetur benedicera, qui aotiquo
liosle non soluxn por viros, vcrurn etianj per ftmi
volnit trjumphare. Amen. Elquiillisvoluiteentesimi
rructm (loiiiini decore virginitatfs ei agoqe poartyrii
confcrrc, voi dignetur el vitioruno tquaioribui expur-
gare, et virtnliiiu lauipadihiis exornare. Aiucn. Oua-
teuus virtutuin oleo ila peclorum veslrorum lampa-
des possiul repleri, uteum eis cuelesfis sponsi thala-
mum valeatis ingredi. Amen. Quod ipse pra:sture
dignetur, etc.
In anniversario dedicalionis ccclcsiie Benedictio.
Deus omnipotens, qui hoc sanctum templum suo
gloriosissimo nomini in honore heali N. apostolisui
voluit dedicari, ipse vos precihus et mcritis illius
Benedictione sua justificari et illustrationc visitatio-
nis,atque inhabitationissuae faciatsanctificari.Amen.
Quatenus qui fuislis aliquando sicut et ca>leri,domi-
cilia hostis anliqui, etsuh ejusdominalione caplivi,
mereamini singuli gratissima fieri templa Dei vivi,
qua el in perpetnura pfaeeatii. Amen.Qood ![)'•'*:
vir-
itare digoetur, qui com, etc.
Alia. —
Detotlonem veitram Dominoi dfgnanter
Intendat, et ins vobii benedictionii dona concedat.
Amen.Taliqne voi in praesenti saecnfo lubiidio mu-
ofat, ut paradisi vos in fuiuro habitatOrei efflciat.
Araen. Slcque corda restra lanctiflcando benedi»
ci benedicendo lanctiflcet, ut vobiic im, imo in vobii
eum jogiter babitare delectet. Amen. Qoodipse (irm-
stare dignetur, etc.
Alia. -- Ornnipotens Dcus del robii gratiam tuae
Benedictionis, et repleaf vos spiritu verilatiset paCfl.
Amen. Quatenus sic per viam lalotil devota nc
curratis, ul suhrepentium delictorom laqneoi salu-
briter evadatls. Amen. Sicque efflciamfnl in ejus
B supplicatione devoti, et in mutua dilocfionc linceri,
utadcadesteiegnum pervenirepoflHiisecnri. Amen.
Quod ipse jiraestare dignetur, cujus irnperium, elc.
Alia. —
Concedat vohis omnipotens Deus, munus
suee Benedictionis, qui vestree est conscius infirmita-
l.is. Amen. Et qui vobis tribuit supplicandi aflertum,

per ejus graliam effecli de servis filii a'loptivi.Amen. tribuat consolationis auxilium. Amen. L't ab eo et
Concedatque vobis ut qui anniversariam dedicationis pnesentis et futuraa vitae subsidium capiatil, cujus
hujus tabernaculi sui celebratisfesJivitatem, ad con- vosbonitale crealos esse creditis. Amen. Quod ipse
tinuam ccelestis templi pervenialis alaeriter cum pra:slare dignctur, etc.
sanctis angelis celebraturi perenniter solemnilatem. Alia. —
Omnipotens Deus ccelesti vos prolectione
Amen. Quod ipse praestare dignetur. etc. circumdet, et suaj Benediclionis dono Iocupletet.
In anniversario consecrationis episcopi. Amen. Concedatque vobis ut qui in sola spe gratiae
coelestis innitemini, ccelesti eliam prolectione mu-
Omnipotens Deus, qui me, quamvis indignum, per praesenti sa:culo mor-
niamini. Amen. Quatenusetin
immensam su;e pietatis affluentiam, intra numerum
solatia capiatis, et sempiterna gaudia
vitae
talis
antistitum,ad ministrandum altari suo,laudis Hostias
comprehendere valeatis. Amen. Quod ipse preestare
immolando, dignatus est deputare, atque tam ad
dignetur. etc.
ccelestis mensae sacramenta quam etiam ad perennis
vitae alimenta populo suo erogando destinare, ipse _
Item alia. —
Omnipotens Deus dexterae suae per-
^ petuo vos ciicumdet auxilio, et Benedictionum sua-
Benedictionis copia dignetur locupletare, et sancti 1

ficando gratia sancti Spirituscorda vestra misericor-

diter vegetare. Amen. Dignetur eliam vos ab omni-
moda nequitia clementer e.xpiare, et in sua? pietatis
excellentia potenter confirmare. Amen. Concedat
quoque vobis de malis ad bona et de bonis ad me-
liora quotidie proflcienrlo transmigrare. et post hu-
jus terminum vitfe ad aeternorum gaudia pramiio-
rum feliciter transmigrare. Arnen. Quod ipse pra^s-
tare dignetur, etc.
Benedictio quotidianis diebus.
Benedicat vobis Dominus, etcustodiat vos. Amen.
llluminet faciemsuamsupervos,etmisereatur vestri.
Amen. Convertat vultum suum ad vos et donet vobis
pacem. Amen. Quod ipse praestare dignetur, etc.
Item alia. — Omnipotens Deus sua vos clemenfia
benedicat, et sensum in vobis sapientiae salutarisin-
fundat. Amen. Catholicm fidei vos documentis enu-
triat, et in sanctis operibus perseverabiles reddat.
Amen. Gressus vestros ab errore convertat, et viam
vobis pacis etcharitatis ostendat. Amen. Quod ipse
prcestare dignetur, cujus, elc.
Alia. — Inclinet Dominus auremsuam ad preces
vestrre humilitatis, et det gratiam vobis suae benedi-
ctionis, etpraemiumsenipiterna-salutis. Amen. Sem-
peret ubique Dominum propitium habealis, et in
ejus laudibusexsultetis. Amen. Omnium peccatorum
vestrorum vincula solvat, et ad gloriam sempiter-
nam pervenire vos faciat. Amen. Quod ipse proestare
dignelur, cujus, etc.
Alia. —Multiplicet in vobis Dominus copiam suae
rum repleat dono. Amen. Ab omni vos pravitate de-
fendat, et donis coelestibus exuberare concedat.
Amen. Quo corpore mundati acmente, talem ei ex-
hibealis servitulem, per quam suam consequi va-
leatis propitiationem. Amen. Quod ipse praestare
dignetur, etc.
Item alia Benedictio. —
Purificet omnipotens Deus
vestrorum cordium arcana, et Benedictionis sua: vo-
his tribuat incrementa. Amen. A te omnibus vitae
praesentis periculisexuamini, et virtutumspiritalium
ornamenlis induamini. Amen. Quo illius adjutorio
fulti, sic ei serviatis in terris, ut ei conjungi valeatis
in ccelis. Amen.
Item alia. —
Omnipotens Deus universa a vobis
adversa excludat, et suae super vos Benedictionis do-
napropitiatusinfundat. Amen. Corda vestra efficia/
sacris intenta doctrinis, quo possint repleri benefi-
ciis sempiternis. Amen. Quatenus et exsequenda in-
rj telligentes, et intellecta exsequentes, et inter adver-
sa mundi inveniamini indemnes, et beatorum spiri-
tuum efficiamini cohaeredes. Amen. Quod ipse prees-
tare dignetur. Amen.
Ite.m alia. — Omnipotens Deus dies veslrosin sua
pace disponat, et suas vobis Benedictionis dona con-
cedat. Amen. Ab omnibus vos perturbationibus libe-
ret, et mentes vestrasinsuaepacis tranquillitate con-
solidet. Amen. Quatenus spei, fidei et. charitatis
gemmis adornati, et prresentem vitam transigatis
illaesi et ad reternam perveniatis securi. Amen Quod
ipse preestare dignetur, euius regnum et imperium
sine fine permanet in saecula seeculorum. Amen.
 AD ANTIPHOiNARUM S. GREGORII PRJEFATIO.

649 Quod deSacramentorum libro jamdiximus, correctorem potius san-

ipsius videlicet collectorem et
ctuni Gregorium exstitisse quam auctorem, idquoque
delibro Antiphonarioqui nomen ejuspnefertestintel-
ligendum. Quod significare videtur Joannes Diaconus, cum lib. u Vitae sancti Gi*egorii, cap. 6, cui titulus
est : Xntiphonarium centonizans, cantorum constiiint scho/am, ait ; More&sapientissimi Salo))ionis,prople/' mu-
sicx compunctionem riulcedinis, Antiphonarium centonem cantorum studiosissimus nimis utiliter compilavil .
Qtttt de schola cantorum ab eodem sanctissimo pontifice instiluta, de lectulo in quo rccubans modulaba-
tur, de tlagello quo pueris minabatur, et deauthenlico ejusdem Antiphonario Romffi magna veneratione
asservatis, refert Joannes Diaconus, ibidem legi possunt.
Cum centonem vocat Antiphonarium Gregorianffi Vitffi scriptor, eumdemque simul compilatum asserit,
satisinnuit non unum ipsius esse parentem, sed plurimorum qui praecesserant, fortasso Homanorum pon-
tificum, partim essefetum.Nimirum longcantiquior noslro Gregorio cst ecclesiasticuscantus; imo penearei-
publicae Cbristianae exordio receptum illum docuerunt Socrates lib. vi, cap. 8, etalii. Qua de re consu-
lendi sunt qui de divinis officiis olim scripscrunt, Isidorus, lib. de ecclesiast. Offic Rabanus, lib. n de
;

Institutione clericorum, et alii nostra vero aelate cardinalis Bona. lib. de divina Psalmodia, ac Joan. Bfa-
;

billonium, in disquisitione de cursu Gallicano, § 1.

Quaedam in Ecclesia canebantur olim allernis vicibus, ut etiam modo fit alia vero simul et adunatis
;

choris. Primum cancndi modum veteres appellarunt «vriywvov &u»b>o*tov, alterum oTJfzy wvov Prioris modi.

meiuinit Socrates loco laudato; utriusqueautem sanctus GregonusNazianzenus in carmine iambicode Vir-
tute, sub finem (a). Hioc Antiphonae nomen ad Latinos derivatum, et ex Antiphona dictus liber Antiphona-
rius. Eumdem etiam appellatum Officialem observat ex Agobardo noster Hugo Menardus in nota 337 ad
lil.rum Sacramentoruni
Porro quamvis Antiphonarius Romanus, seu Gregorianus, non solum Antiphonam, sed etiam quaecunque
in Missa cliorus canit complectalur, nomen tamen hoc sortitus est ab Antiphona quse praecinitur, quam
uunc Introitum appellamus, quia ad Introitum praemittitur. In ipso libri Sacramentorumlimine In primis :

ad Iiitroitum Xutiphona qualis fuerit. statulis temporibus Csetera fere pristinum nomen retinuerunt. si Gra-
duale excipiamus, quod olim diccbatur Responsorium. Quanquametiam Gradale vocaretur aliquando, ut ex
initio libri sacramentorum liquet Poslmodum dicitur Oratio, deinde sequitur kpostolus, item Gradale. Hinc
ab ipso Antiphonarium Gradualem appellatum observamus apud Micrologum, ut ex notis ad festum sancti
Pauli, et ad officiuin sancti Apollinaris constat.
Institutam a nostro Gregorio cantandi methodum per Occidentem propagarunt sanctissimi Patris alumni,
maxime qui Augustino pergenti in Britanniam comi es sese adjunxerant, ut docet Joannes Diaconus, lib. n,
cap. 8. De Angelis quidem luculentum habemus vnnerabilis Bedae testimonium, lib. v hist., cap. 21. De
Acca episcopo Cantorein quoque egicgium.inqml, nomine Maban, quia successoribus discipulorum beatipapce
:

Gregorti in Canlia fuerat cantandi sonos edoclus, ad se suosque instiluendos accersiit. Nec minus perspicue
idenielicitur ex suncto Wilfrido Eboracensi episcopo, qui apud Eddium ejus Vitae scriptorem gloria- 650
tur Quod post obitum primoruui proccrum a suncto Gregorio directorum;, docuisset totam Ultraumbrensium
:

gentcm quomodo, ju.rta usum primiticx Ecclesix. consono vocis modulaminc, binis aslantibus choris, persultare
liespousoriis, indphvnisque reciprocis (Act.SS. Ord. S. Benedict., sec. iv, part. l).
Corruptum lapsu temporis apud Anglos, Gallos, aliosque Occidentales populos ecclesiasticum cantum re-
stiluit Joannes quidam Homanus cantor, qui secutus fuerat Theodorum a Vitaliano Papa in Britanniam
missum, et Doroberniensi, al. Cantuariensi, Ecclesiae totius Anglise metropolitanse pra?positum (Joan.
Diac, lib.2, cap. 8). Hincdum Romanarum Antiphonarum usum ex Romana Ecclesia in Gallicanam inve-
ctum esse perPipinum lcgimus (Mabill. de Cursu GaU.,pag. 398), cui scilicet Paulus papa kntiphonale et
Responsale ex urbe direxit, idfortasse polius de illiususus restitutione intelligendum quam deprima institu-
tione. Quanquam non diffiteamur plurimas in Galliis Ecclesias suos veteres usus usque ad Caroli Magni
tempora relinuisse.
Hic imperator, dissonantia Romani et Gallicani cantus RomaD offensus altercantibus invicem Romanis
et Gallis, viso authentico Gregorii Antiphonario, ita litem composuit, ut Romanam cantandi methodum
Gallieame longe anteponendamcenserel. ldeoquc dnos suorum in 'v.<trios clericos Adriano tunc episcopo de-
reliqiiit quibusUandem satis eleganter insiructis, Melensemmetropolim ad suacitatem modulalionis jrtstinx re-
'

vocavit, etper illam totnm Galiiam suam correxit, inquit JoannesDiaconus, lib. ii,cap. 9,
Metcnsis Antiphonarii fama usque ad sancti Bernardi tempora viguit, utliquetex tractatu ejusdem, de
cantu seu correctione Anliphonarii, tomo II, opusculo xni, pag. 693, novissimye Editionis. Cum enim prio-
res Patres Cistercienses nihil anliquius haberent quam in divinis laudibus id canlare, quod magis authen-
ticum inveniretur, miserunt qui Metensis Ecclesiae Antiphonarium (nam id Gregorianum esse dicebatur)
transcriberent et afferrent, ut refert sanctus Bernardus. Verum illum Codicem cantu et littera depra-
vatum ac incompositum probarunt.
Romanum hunc Gregorianumque Antiphonarium jam a Pamelio editum tomo II Liturgicwn, et Vaticanas
postea operum sancti Gregorii Editioni insertum, atque in Gussanvillaeana recusum, denuo recensuimus ad
Codices mss. duos Theodericenses in quibus compendiose simul cum libro Sacramentorum continetur, ad
Codicem Vallis Clarae, ac praesertim ad exemplar Compendiense sancli Cornelii mire depictum et litleris
purpureis ac aureis, regia munificentia ornatum. In eo autem multa occurrunt notis musicis superscriplis
ad cantum comparata. lu titulo legitur Gregorius prxsul meritis et nomine dignus, summum conscendens ho-
:

norem, renocacit monimenta Patrum priorum, et composuit hunc libellum, musicx artis,scholx cantorum per
annicirculum. Incipit Dominica.prima de Advenlu Domini. /Etatem insignis illius Codicis, tum ex scriptura,
tum ex prosa quadam de beata Maria, quam exhibuimus in appendice, explorare licet. Scripturasane nono
convenit saeculo, ex prosa vero eadem manu descripta liquet tunc Normannos per Galliam grassalosesse
quoe Caroli Calvi imperatoris. Compendiensis monaslerii fundatoris, tempora designant. Ex eodem Codice
subjiciemus Antiphonas, Versus, Responsaria, quae ad antiquum cursum ecclesiasticum pertinent. Plura de
sancti Gregorii Antiphonario dicere supersedemus, quia praefationem eruditissimi Petri Gussanvillaei huic
attexendam judicavimus, ex quamulta scitu digna haurire poterunt, qui copia et varietate delectantur.

(a) Vide io preefatioae P. Gussanvillaei quam huic subjecimus.

 :

»U —MI I J J

PETRl GUSSANVlbLfil PILEFATK)

651 Joanaea Diaconai trecentii ferepoit Mnetttm Gregoriumaunieeeriben*, lib. ude Viiaejusdcin, cip.o.
huncquem edimus Aatiphonariam lanclo Gregorio Lribait, cujusCodicem, aulographuin ?eu i pograpbum? u
Komie in Latcrancnii patriarcbio reperiri testatur. Sit penei eara ejueaue lequacei Qdei, oon auiim ego re-
clamare, qaaravii ista aaieriio Donnullii poeae rideatur oubeculii obacurari. Aliud porroeit Aatipbeni
cere uliml ordinare, diatiagueru, reeeniere, quibuidam denoro additit. Plerique Aucloresde Antiphonis
;

inulta liinc inde meadicata non eeaiant obtrndere, oibil penri babeatei voeem ambiguani expiicare, ritaaqne
rarioi leparare, <j ui sub istius vocis corlicc laientes iaepte eonfundantnr. Itaque pauea eana ie rece, tum
de uiu vocis, anuotabo. Vox est origine Greeca tarrlftmnt, contrasoneiii, iantfttviu, contraaono. Anaereoo
poeta, ode I :

Kuyot ukv Jjtfov iffkvu^

"lIpax).£0V(* Wm St
*Eo&>Tec( mrt&avtt.
Id est
Ego lubores canebam Herculis ; lyra autem contrasonabat ainores,

Apud ecclesiasticos Auclores Graecos ac Latinos non idem semper fuit istius vocis usus. Primitui «>-«•
puvuv erat Psalmos aut prophetias aut Hymnos alternis vicibus canere, et quasi chorum cfaoro reapondere.
Sic apud Uai- , cap. vi Glamibant angeli alter ad alterum. SicPsal. i.xvn, 18, pro eo quod vulgo legimai
:

miUialaetantLum^nOIHsefiinan^RQ.bbiSolomOQ et Eugubinus inlerpretnnlura/(Vr-ia*7 ftum, a radicon; '^'schanah,

quee significat Uerare, duplicare, quasi nngelialternisOeumcantibus laudent.Sic nostromore Piahnoi Davi-
dicos et Hymnos quoscunque nostris inserlos Breviariis, Prosas Missalibus, etiamnum conrioimus. Kx Phi-
lone, apud Eusebium, Hist. lib. n, cap. 17 ; Nicephorum, lib. n, cap. 15, uni ex omnibus inrgcnti psallen-
tique, alii circa finem accinebant. Sedpraeatat legere ipsum Philonem, lib. de Viia comtemplativa. Kx Hist.
tripartita, lib. x, cap. 9, Nicephoro lib. xui, cap 8, hunc alternandi morem ab angolis accepit sanctus
Ignatius. Theodoretum, Hist. lib. n cap. 24, non satis expenderunt qui de Antiphonisscripsere indico, ;

non exscribo, scilicet conciliandae forent histori.e, ut quidpiam certi asseratur. Equidem reor Antiphonum
non verba fuisse qu;e canebantur, sed modum ipsum canendi sive Fsalmos, sive prophetias, sive Hymnos,
sive Responsoria, aut quid simile. Apud Sozomenum, lib. vm cap. 8 k«t« ran xmtf&va» rptwrov ttyoXkn, :

Antiphonorumad instar psatlebant. De Arianis loquitur, quorum fraudes sanctus Joannes Chrysostomus pru-
denti imilalione dissipavit. Haimo, ad Psalm. vn, notat exdiversis<iuandoque Psalmis vel laudibus Antipho-
nas conjugi. Joannes Cassianus, de Antiphonis apud monachos agens lib. n Instit., veterem eorum morem
agnoscit et quasi damnat c*2, recipit c. 8, de Matutinis res erat. Concil. Turonense n,c. 18, ann. 567,
; ;

de Antiphonis quaedam sancit subobscuriora nobis. Et c. 23, de Ambrosianis Hymnis. Ex sancto Augustino,
Relracl. Jib u, cap. 1 1, liquet tunc morem Carthagine coeptum dicendi ad altare Hvmnos de Psalmorum li-
hro. sive ante Oblalionem, sive ctim Oblata populo distribuerentur. Epist. etiam 119, ad Januarium, cap.18,
de Hymnis et Psaimis canendis agitur. Legimus etiam, Retract. cap. 19, Psalmum el Hypopsalma a sanclo
viro facta adversus Donalistas. Ouid autem intersit inter Psalmos, Hypopsalmata, Hymnos, Responsoria,
Tractus, Offertorium, Graduale, Introilus, Ephymnia, Typica, Troparia, necnon Antiphona,nescio an quis-
quam hucusque aperte dixerit ; at multi confuderunt perperam. !n Sabae typico observarc est discrimen in-
ler Antiphonaac Typica. !dem652 fere exhibet sanctiJoannis Chrysostomi lilurgia,u£Ta -b. lipr.wAv.oyopo',
^dXkgi to 7roc3Tov avTiywv&v, t« TU7rtx«, ei ka-i xvptaxvj, etc. Occurrunt in Missa Mosarabum, et in mysteriis
r>

prresanctificatorum 1, 2, 3,Anliphonumsancti GermaniConst. patr. In rerum eccl. Theoria. meminitl,2, 3,

Antiphoni et paulo ante ait Antiphonaesse prophetarum praedictiones, etc. Scilicet desumebantur ut pluri
:

mum ex sacris Scripturis. lta Laodic, c. ult. Bracar. I, c. 30. At concil. Tolet. iv Patres, c. 12, minus se-
;

vere statuunt de Hymnis et multa tum in isto canone, tum in 12, 13, 14, 15, reperire est ad rem qua de
;

agimuspertinentia, simodo veteremmorem non ex nostro metiamur nam Antiphonae hodiernae non alter- ;

nis canuntur ut antiquilus.Faciunt plerique sanctum Ambrosium primum interLatinos Antiphonorum auc-
torem ; non repugno, explicent modo priusquid per Anliphona intelligant, an Hymnos, quales edidit et car-
mina, de quibus teslatur epist. 32. Equidem laudes de quibus Tolet. iv, c. 11, et Hymnos de quibus Theo-
dorelus, in Publio, c. 5 Hist, sanctornm Patrum, Psalmos et Hymnos de quibusTertullianus, ad Uxorem,
lib. n,cap. 6 et 9, Psalmodiam de qua sanctus Basilius, epist. 63, ad Neocaesar., interpretarer Antiphona, si
alternus erat cantui. Idipsum dicerem de loco sancti Gaudentii tract. 4, de lect. Exodi, ubexplicat quod
sanctus Paulus, ad Ephes. v et Coloss. ni habet de Hymnis et canticis spiritualibus. De Antiphonis, Collec-
tionibus, Capitellis, etc, legendus can. 30concil. Agath., ann. 506, sancto Gregorionecdum nato. Itaque
Antiphonarium nonerat tunc temporis recens inventum qninimojam tum abutebanturisla voce contra pri-
;

migenium institutum non semper habita cantus alterni ratione, de qua Augustinus mystice ad titul.
Psal. lxxxvii, necnon historice sanctus Gregorius Nazianzen., de Nazaraeis loquens in oarmine iambico, de
Virtute, paulo ante finein :

'Opa? ctypvnvovs jrpotj 0£ov ^a).fi&x?ta;

'kv$p6>v, yuvatxwv, fvaeou; ).£)-fjo*pt£'vyv,
Oi&jv d' otwv T£ xai 6o*ov Seou-zevwv,
2'jptywvov avTtywvov uyyekoiv araatv
xat xaT&j TST<xyp\iviiv
Ato*o*vjv a'v&> ts
G>£ta; uavw^ov «?c'a; xai tpvtrsu;.

Noctune cernis ulcanat laudes Deo,

Naturae uterque sexus oblilus suai ?
Quot, quaniquc sancti ? cernis angelicum chorum,
Qui nunc simul vicibus altornis canit,
Partiindeorsuni positus, et partim supra,
Sinc fice suinini concinens laiulcs Patris ?

Ouem locum forlassis non vidurat Cassinnui, de quo velim admonitos ejus qui auctoritate ductiusum istuni
volunt serius in monasteriis luisse receptuin.
 SANGTI GREGORII MAGNI
ROMANI PONTIFICIS

LIBER ANTIPHONARIHS.
ORDINATUS PER CIRCULUM ANNl.
653 ' Dominica prima Adventus Domini. A Vers. t.Benedixisti, Domine, terram tuam,avertisti
Antiphona. Ad te, Doinine, levavi animam meam ;
captivitatera Jacob,remisisti iniquitatem plebis tuee.
Deus meus, in teconfido, nonerubescamjneque ir- Vers.2. Misericordiaetveritas obviaverunt sibi;ve-
rideat me meus. Etenim universi, qui te
inimicus ritasdeterra ortaest, et justitia de ccelo prospexit.
exspectant non confundentur. Psalmus. Vias tuas, Ad Com. Jerusalem, surge,et stain excelso, et vide
Domine.demonstra mihi,et semitas tuas edoceme. jucunditatem quee veniet tibi a Deo tuo. Psal. Qui
Responsorium. Universi qui te exspectantnon con- regis Isiael.
fundentur. Versus. Vias tuas, Domine, notas fac In natali sanctx Lucix.
mihi, et semitastuasedoceme.^l/te/u/a. Ostendeno- Antiph. Dilexisti justitiam, etodistiiniquitatem;
bis, Domine, misericordiamjtuatn, et salutaretuum propterea unxit teDeus, Deustuus,oleo laetitiaeprae
da nobis. Offertorium. Ad te, Domine, levavi ani- consorlibus tuis. Psal. Eructavitcor meum verbum
mam Deus meus, in te confido, non erubescam.
: bonum, licoegoopera mearegi. Resp. Dilexistiju-
Nequeirrideantmeinimicimei, etenim universiqui stitiam, et odisti iniquitatera. Ters. Proptereaunxit
te eispectantnonconfundentur. VersA. Dirige me te Deus, Deus tuus, oleo leelitkp prae consortibus
inveritatetua, et doce me.quia tues Deus salutaris tuis.A/.. Diffusa est gratiain labiis tuis, propterea
meus.ettesustinuitotadie. Vers. 2. Respice in me, r> benedixit Deus in aeternuru. Off. Offerentur regi
te

etmiserere mei, Domine, custodi animam meam, et virgines, proximae ejus offerentur tibi in laetitia et
eripe me non confundar, quoniam invocavi te. Ad
;
exsultatione,adducentur b in templum regi Domino.
Communionem. Dominusdabitbenignitatem.etterra Vers. 1. Eructavit cor meum.c Vers. 2. - Specie
nostra dabit fructum suum. Psalmus. Benedixisti, tua. Ad Com. ° Diffusa est gratiainlabiistuis. Psal,
Domine. ut supra.
Dominica secunda de Adventu. Dominica iertia.
f

Anliph. Populus Sion, ecce Dominus veniet ad sal- Antiph. GaudeteinDomino semper ;iterumdico.
vandas gentes, et auditam faciet Dominus gloriam gaudete;modestiavestranotasitomnibus655 no "
vocis suae in laetitia cordis vestri. Psal. Qui regis minibus. Dominusprope est, nihil solliciti sitis, sed
Israel intende, qui deducis velut ovem Joseph. Resp. inomni orationepetitionesvestraeinnotescantapud
Ex Sion species decoris ejus, Deus manifestus ve- Deum. Psal. t Benedixisti, Domine, terram luam :

niet. Vers. Congregateillisanctosejus, qui ordina- avertisti captivitatem Jacob. Resp. Qui sedes, Do-
verunttestamentum ejussupersacrificia. Q^S^ALl. mine, super cherubim, excita potentiam tuam, et
Laetatus sum in hisquee dictasuntmibi, indomum veni. Vers. Quiregis Israel,intende 4 qui deducisve-
Domini ibimus. Vers. l.Stantes erant pedes nostri, lut ovem Joseph, AU. Excita, Domine, potentiam
in atriis tuis Jerusalem. Vevs. 2 Rex noster adve- G tuam. et veni, utsalvos faciasnos. Off. Benedixisti,
niet Christus, quem Joannespraedicavitagnumesse Domine.terram tuam,avertisti captivitatem h plebis
venturum. Off. Dens, tu conversusvivificabisnos,et tuee. Vers. 1 .Operuisti omnia peccata eorum mitigasti

plebs tua laetabitur in te. Ostende nobis, Domine, omnem iram tuam. Vers. 2. Ostende nobis, Domine, '

misericordiam tuam, et salutare tuum da nobis misericordiamtuam.etsalulareluumdanobis.Cow.

• In ms. Cmpend. additur : Statio ad sanctum An- itineris Italici pag. 63, nihil penitus seperest ex illo
dream ad prwsepe. Ita etiam Codice dc annorum
in musivo.
bibliothecae Angelicse, nisi quod pro adprxs., legitur Compend., m temploRegis.
-
post praesepe. Ad quem locum Angelus Rocca camers In eodem Cod. completur hic versus cum se-
c

olim episcopus Tagastensis, ex Augustinianorum fa- quenti Lingua m. et resumitur adducentur

:

milia factus, et praefectus apostolici sacrarii, ejusdem ~ Pro hoc versu assignatur in Compend Diffusa . :

bibliothecae parens, baec annotavit l\e diligenter in~

: est gratia... Deus in xter.
propterea bened. te
tpecta an. 1601 hxc xdtcula sancto Andrex ap. olim e Post hanc Communionem in Cod. Comp. sequi-
dicata, hodie intra ccclesio? sancti Antonii atrium, tur Ps. Eructavit, etc.
: et 4//. Versus; Specie lua. :

propesanctse Marix majoris basilicam profanata cerni- f Subjicitur in Comp. Ad sanctum Petrum, sub-
:

tur; ctin hominumusum convcrsa. Simulobservat vir auditur statio.

antiquitatis prasertim sacrae studiosissimus absidem t Psot hunc versum in Compend. legitur litteris
illameecliculee antiquse, in qua imagiues opere musivo ~> aureis, AR,
quaefortasse significant, aliter ; tum sub>
olim factee cernehantur, fuisse quoque profanatam. ditur Ostende nobis, etc. Resp. Quisedes.
Tempore Angeli Roccce semidirutee et collapsae vise- - Compend., Plebi tuae

bantur illee imagines ;jam vero, inquit Mabillonius, In laudato Codice additur remisisii, etc.
«
 ;

G43 SANCTI GREGOIUI MAGNt fi44

Dioite : PusillaniiUM» eonfortamioi, el nolite timere, A '* Snbbato in xu Leclionibus.

ecce Deusnoster ventat, etsalvflbitnos.Psaf. Bone-
Antiph. Veni, et ostende nobls faciem luam, l)o-
dixisti. Domlne, ut aupra,
mine quj sedei snper cherubim, e1 erimiu.
ifllvi
h Feria guarla. /'sul. Qui regis Israel, intcn'!'-, qui doducis velul
ovem Josepli. " Hesp. A summo coelo egretfio ejus
Antiph. Roratc,ci»li,deiuper, elnubes pluantju-
etoccursuiejnsiisiiuead summuinojus. Vers. Coeli
stum ; aperiaturlePra.et gtMMninetSalvatorem.PMi/.
enarranl gloriam Dei.elopGramafluumejusaunun-
Coeli enarrant gloriain Dei, et opera manuumejus
Iiatti11namentum.fle.s7;. Insolepoeuit tabernaculum
annuntiatflrmamentumi ' /{esp.Tollitoportasprin-
ejus, etips* l anquam sponsus procedens de thalamo
cipes_'vestras, et clevamini, portre adernalcs, etin-
suo. Vers. a summoooelo egressio ejus, etoccursus
Rex glcriae. Vers. Quis ascendetin montem
tioibit
Domini,autquis slabitinloco sancto ejus?Innocena
cjus, usque ad summum ejus. Resp. DoiuineDeus
virtutum, converte nos, et ostende faoiemlttatn, et
manibus, et mundocorde. Resp. PropeestDominus
salvierimus. Vers. Excita.Domine, potentiam tuam,
omnibus invocanlibus eum, omnibus qui invocant
et veni, ut salvos facias nos. Hesp. Excita, Domhie,
eum in veritate. Vers. Laudem Domini loqueturos
potentiam
r t.uam.etveni.utsalvosfnciasnos
>°» »»"«>»"<»"»«»' .mMius.re/j.v"'
Vers Oui
meutn, etbenedicat oranis caro nomimsanctoejus n , ,. ,

««.«._* ... ,:...• » regislsrael,tntende,quideducis velutovemJoseph

01]'. Confortamini, et jam nolite timere ecce enim ;
qui sedes supercherubim,appare coram Ephraim,
Deusnoster retribuetjudicinra.ipseveniet, etsalvos
Benjamin et Manassem.
nos faciet. Vers. 4,Tunc aporienturoculicaecorum,
et aures surdorum audienl tunc ascenrletelaudus :
e
Hymnush /wmpue/wwm.Bunedictuses, Dominc
sicut cervus, et claraeritlingua mutorura. Vers. 2. Deus patrum nostroruuijEl laudabilis, etgloriosus
Audite itaque, ,l
dorausJacob, nura pusillum vobis in saecula.

certaraen praestare hominibus, quoniam Dominus Et benedictum nomen gloriaetuae, quod est san-
pr.estat certamen; propterea dabil Dominus vobis ctum ; Etlaudabilis et gloriosus in seecula.
signura. Ecce virgo ln uteroe concipiet, etpariet fi- Benedictus es in templo sancto gloria? tuae : Et
lium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel. f
[Off. laudabilis et gloriosus in saecula.
Ave, .Maria, gratiaplena. Douiinustecum, benedicta
Bencdictuses super thronumsanctiregni tui El
Quomodofiet inmehoc?
;

ru inmulieribus. Vers. 1,
laudabiliset gloriosus in sascula.
Vers. 2. Ideoque quodnascetur ex te sanctum, vo-
Benedictuses supersedemsanctam Deitalis tua»;
cabitur Filius Dei.] Com. Ecce virgo concipiet, et
Et laudabiliis et gloriosus in saecula.
pariet filiuin, et vocabitur nomen ejus Emmanuel
q Benedictus es super sceptrura divinitatis tua?; Et
e Psal. Coeli enar. Resp. In sole posuit.
laudabils et gloriosus in saecula.
Feria sexta. Benedictuses qui sedes supercherubim, intuens
abyssos Et laudabiliset gloriosus in saecula.
Antiph. Prope estu, Domine, et omnes viae tuae ;

Benedictusesqui ambulas super pennas vento-

veritas inilio cognovi de testimoniis tuis, quia in
;

asternum tu es. Psal. Beati imraaculati in via, qui

rum Et laudabilis et gloriosusin saecula.
;

Benedicant te omnes angeli et sancti tui et lau-

ambulant in lege Doraini. Resp. Ostende nobis, '
;

dent te et gloriticent in saecula.

Doraine, misericordiam tuam, et salutare tuum da
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto
nobis. Vers.Benedixisti, Domine.terram tuam:aver- ;

tisti captivitatemJacob. k Off. Deustu conversusvi- Etlaus, et honor, et potestas, et imperium.

vificabis nos, et plebs tua leetabiturin te. Com. Ecce Sicut erat in principio, et nunc etsemper, et in

Dominus veniet, etomnessancti ejus 656 cum e0 '

saecula saeculorum. Amen.
et erit in die illa lux magna. ' Psal. Beati immacu- Et laus, et honor, et potestas, et imperiura.
lati. Resp. Tu mandasti. Tractus. Qui regis lsrael,intende,qui deducisve-

a Compend., Pusillanimis. D Hnms. Statio ad sanctos Apostolos.

b Ibid. annolatur : Ad sanctam Maridm ad prx- I
Ms. ante hoc fy. legitur AR. Tu mattdatti.
In :

sepe. Mbid. Additur vers. 2. Misericordia et vcritas.

In Compend., AR. in sole posuit, etc. 1
In Vulgatis a Pamelio et ahis, Ps.ut supra. Quod
d
Ibidem, Domus David. ex Ms. emendavimus. Vide supra notam e.
c
Ibid., Accipict. m In Ms. ,Ad sanclum Petrum. Quid vero significet
r
Quee inter unicos comprchenduntur a Ms. ab- in xn lectionibus, repete ex libro Sacram. in Sabbato
sunt. Apud Pamelium legitur hoc duplexOflertorium. mensis 1, seu quatuor temp. Quadragesimae, col. 41.
g In Editis Pamel. et aliis, Ps. ut supra. Eadem su- n Additur in Ms. AR. Excita. Semper aliquid hu-
:

perius annotata leguntur in fine Missae, tum natalis jusmodi^ interserilur in ms. Comp mter Psalmum
sanctae Luciae, tum Dominicae tertiae ; optimo qui- qui subjicitur Antiphonae quam appellamus Introitum,
dem sensu hoo enim significat inter communican-
; et Responsorium quod modo Gradualis nomine magis
dum cantari solere Psalmum mtegrum de quo Anti- notum. Olim etiam hoc nomine aliquando designatum
phona desumpta est. At inferia4 haec Antiphona ad fuisse patet in libro Sacram. In ipso fere exordio
Communionem ex Evangelio desumitur ; proindeque Deinde sequitur Apostolus. Item Gradale. Vide no-
per erroreiu in Ed. irrepsit, contra Mss. fideui, Ps. tam 12 ad lib. Sacram.
ut supra. Desideralur Hymnus hic in Ms.
645 LIBER ANTIPHONARIUS. 645

lutovem Joseph. Vers. Qui sedes super cherubim R A f /n media nocte Nativitatis Dotnini.
appare coram Ephraim, Benjamiu et Manas^e. Vers. Anliph. Dominus Filiusmeus eslu,
dixit ad me :

Excita, Domine, potentiam tuam, et veni, ut salvos
facias nos. Ofl. Exsulta satis, fllia Sion, prasdiea, iilia
Jerusalem, ecce Rex tuus venit libi sanctus et salva-
lor. Vers.Loquetur pacemgentibus, et potestasejus
a mari usque ad mare, ot a llumine usque ad termi-
ego hodie genui te. Psal. Quare fremuerunt gentes,
et populi meditati sunt inania ? Resp. Tecum prin-
cipium in die virtutis tuce in splendoribus sanclo-
rum,exutero ante luciferum genui te. Vers. Dixit
Dominus Domino meo Sede a dextris meis, donec :

nosorbis terree. Vers. Quiaecce veuio, ethabitabo ponara inimicos tuos scabellum pedum tuorum..U/.
in raedio tui.dicit Domiuus omnipotens, et confu- Dominus dix.it ad me Filius ineus es tu, ego hodie
:

gient ad te in iiladie omnesgentes, 657 et eruut genui te. Offert. Leetenlur cneli, et exultet terra
tibi inplebem. Com. Exsultavit ut gigas ad curren- ante faciem Domiui, quoniam venit. Vers. 1. Can-
dam viam, a summo coelo egressio ejus, et occursus tate Domino canticum novum, i benedicite nomen
ejus usque ad summum ejus. Psal. Cceli enarrant. ejus, bene nuntiate de die iu diem salutare) ejus.
*> Dominica vacat. Vers. 2. •> Confessio et pulchritudo in conspectu ejus,

Memenlonostri, Domine, in beneplacito populi magniticentia in sanctiticatione ejus.

fortitudo et

tui visita nos in salutari tuo, advidendum in bo- B

Com.Insplendonbus sanctorumexutero ante luci-
;

ferum genui le.Psal. Dixit Dominus Domino meo.

nitate electorum tuorum, in leetitia gentis tuac, ut
lauderis cum heereditate tua. c Psal. Peccavimus 658 iMissain primo mane Nalivitalis Domini.
Auliph. Lux fulgebit hodie super nos, quia natus
cum patribus nostris, injuste egimus, iniquitatem
est nobis Dominus, et vocabilur Admirabilis, Deus,
fecimus. Resp. Prope est Dominus. Vers. Veni, Do-
Princeps pacis, Paler tuturi saculi, cujus regni nou
mine,etnoli tardare relaxa facinora plebis tiue.
;

erit Rnh.PsaL Dominus regnavit,decorem indutus

Qff. Ave, Maria, gratia plena, Dominus tecum. Be-
beuedictus fructus ven- est, indutus est Dominus forlitudinem, et preecinxit
nedictatu in mulieribus, et
Quomodo in me fiet hoc, qjuee vi- se virtute. Resp. Benedictusquivenitin nomineDu-
tris tui. Vers. 1.
mini, Deus Dominus, et illuxit uobis. Vers. A Do-
rum non cognosco?Spiritus Domini supervenielin
ir.ino factum est islud, et est mirabile in oculisno-
te, et virius Altissimi obumbrabit tibi. Vers. 2. Ideo-
stris. ML Dominusregnavit.decorein.etc. Ojf. Deus
que quodnasceturexte sanctum, vocabitur Filius
enimtirmavitorbem terree, qui non commovebitur
Dei. Com. Ecce virgo concipiet et pariet iilium, et
nomen ejus Emmanuel. parata sedes tua, Deus, ex tunc, a sfeculo lu es.
vocabitur
Vers. l.Dorainus regnavit, decorem. Vers. 2.Mira-
d Vigiiia Xativilalis Domini.
bilis in altisDominus. Com. Exsulta, Sion, lauda fi-
Antipk. HodiescietisquiavenietDominus,etsal- liaJerusalem eece rex tuus venit justus, et salva-
;

vabit vos, et mane videbitis gloriam ejus. Psal. tor mwndi. Psal. nt supra.
Domini est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum
k
lndie Natalis Domini.
etuniversi qui habitant in eo. Resp. Hodie scietis
quia veniet Dominus, et salvabit vos, et mane vide- Anliph. Puer natus est nobis, et filius datus est
bitis gloriam ejus. Vers. Qui regis Israel intende, nobis, cujusimperiumsuperhumerum ejus ; et vo-

qui deducis velut ovem Joseph, qui sedes super
cherubim, appare coram Ephraim, BenjaminetMa-
nasse. Siin* Dominica evcnerit ipsa i'iV/i7i'a,Alleluia
deAdvenlu Domini, quale volueris. dic sin autert,
non fonmiwr. O/fer/. Tolliteportas principes vestras,
cabitur noraen ejus magni consilii Angelus. Psal.
Cantate Dominocanticum novum, quiamirabiliafe-
cit.Resp. Viderunt omnesfines terree salutare Dei
; nostri. Jubilate Deo omnisterra,cantateetexsultate
elpsallite. Vers.Notum fecit Dominus salutare suum

et elevamini, porla) ceternales, et introibit Rex glo- anteconspectumgentiumrevelavit justitiam suam.

riee. Vers. 1. Doraini est terra et plenitudoejus, or- All. Dies sanctiticatus illuxit nobis ; venite, gentes,
bis terrarura et universi qui habitant in eo. Vers.2. etadorate Dominum, quiahodiedescendit lux ma-
Ipse super raaria fundavit eum, et super flumina gnasuper terram. OfT. Tui sunt cceli, ettua estterra,
prceparavit eum. Com. Revelabitur gloria Domini,et D orbemterreeetplenitudinemejustufundasti. VersA. 1

videbit omnis caro salutare Dei nostri. PsaL Do- Magnus etmetuendussuper omnes qui in circuitu
mini est terra, ut supra. ejus sunt, Domine Deus virtutum.quis simihstibi?

a Hic et supra, in Ms., apparens. Infra, ms. lo- gine exhibent quos ad Antiphonarium spectant, sed
quatur. summatim.
b Quid haec inscriptio significet, disce ex nota a •"InVal. Cl. : In vigilia primo galli cantu : in
ad Dominicam 2 Quadrages. lib. Sacram. col. 43. Compend. statio assignatur ad sanctuni Mar. adprx*
c In Ms. Ps. Confitemini. AR. Quis loquetur R . sepe.
Prope ed D. V Laudem Domini loq. Alleluia. Veni " Compend. : Cantale Domino, omnis terra.
h
Domine. relaxa,
. .
Ibid. Vers. 2. Cantate Dom. Bened. nom. ejus>
d Additur in Ms. Val. Cl. horee nonae, in Corap. bcne nuntiate etc.
Iiora nona, et notatur Statio ad sanclam Mariam. Compend. et Val. Cl., mane prima. In Compend.
•
Ihcc rubrica, ut aiunl, nou legitur in Theodoric. statio adsanctam Anastastam.
Theodpric. Codi- k In Comp. statio ad sanctum Petrim
et in Gompend. parumper variat. .

ces quos hic laudamus, sunt illi Mss. libri Sacramen- Pauca discrepant a communi lection* illorum
torum, quos supra ssepe laudavimus ; nam in mar- versuum, in Comp.
647 SANCTI GRECORH MACNI 64 H

Potens e«, Doraine, et vcrii ts tna in circuitu tuo ; A rnoiiiura perhibuit de his.etscimus quia verumest
tu dominaris « poleslali m.iris, iiiotiun autein flu- teitimonium ejue, (
>ff. lustue ' ut palma lorebit ;

ctuum ejus tu miligai. Vers. 2. Misericordiaet veri- sicutcedrus qu<e in Libano est muUipiieabitur. Vers.
las, pracedenl aole faoiem tuam, beati populi qni 1. Monumest conlileri Uomino, et psaller'' nomini
sciiint jubilationem. Vers. 3. Tu humiliasti sicut tuo, Altissime. Vers. 2. .VI annuntiandum mane
vulneratiun •uperbum, in virtute brachii tui disper- misericordiam tuam, et veritatem tuam per noctem.
sisliouine.sii)imicostuos.O////.Videruntoiiinesfines Vers. 3. Plantati in domo Doraini, in atriis domus
terrajsalutarc Dei uostri. Psa/.Cantate Domino, ut sermo inter fratres
Dei nostri florebunt. Gotn. Kxiit
sapra. quod discipulus ille non moritur, et non dixit Je-
b Die sancti Stephani. sus Non moritur, sed sic eum volo manere donec
:

veniarn. Psal. Itonura est, ut supra.

An 'iph. Etenimsederunt principes, et adversum
iueloquebantur.etiniqui persecutisunt me ; adjuva 8 In natali Innocentium.
me, Domine Deus meus, quia servus tuus exerceba- * Gloria in excelsis Deo non canitur, neque, Alle-
tur in tuis justificatiombus. Psal. Beati immaculati
bedquasi prx lristitia,dies illadeducitur.
luia,
in via, qui ambulant in lege Domiui. Ilesp. Sede-
Antiph. Ex ore infantium, Deus, et lactenlium '

runt principes, et adversum me loquebantnr, et " perfecisti laudem propter inimicos tuos, utdestruas
iniqui persecuti sunt me. Vers. Adjuva me,I)oinine
inimicum et ultorem. Psal. Domine Dominus noster,
Deus raeus,proplermisericordiamtuani.AM., Video quam admirale est nomen tuum in universa terra.
ccelos apertos, et Jesum stantem a dextris virtutis
Resp. Anima nostrasicut passer erepta est de laqueo
Dei. 0//'.ln virtute tua.Domine, Lsetabitur justus, et
venantium. Vers. Laqueus contritusest.et noslibe-
super salutare tuumexsultabitvehementer; deeide- ralisumus adjutorium nostrum in nomine Doraini, ;

rium animee ejus tribuistiei, Vers. 1. Vitam petiit a

qui fecit coelum et terram. Off. Anima nostra sicut
te, et tribuisti ei longiludinem dierum in seecnlum
passer ereptaest de laqueo venantium. Ver$. l.Nisi
sfleculi. Vers. 2. Magna est gloria ejus in salutari
quia Dominus erat in nobis, dicat nunc Israel :Nisi
tuo, gloriam et magnum decorem impones super
quia Dorainuseratinnobis. Cumexsurgerent bomi-
cum. Com. Video coelos aperlos, et Jesum 659
nes in nos, forte vivos deglutissent nos curo irasce- ;

stantema dextris virtntis Dei.Domine Deus, accipe

retur fnror eorum in nos, forsitan velut aquaabsor-
spiritum meum.et ne statuas illis hoc peccatum,
buissent nos. Vers. 2. Vorrentem pertransiit aniraa
quia nesciunt quid faciunt. Psal. Beati.ul supra.
nostra anima nostra aquam
; forsitan pertransisset
Sancti Joannisin Mixsa prima, intolerabilem. Benedictus Dominus, qui non dedit
Antiph. Ego auletn sicutoiiva c fructiferain domo C nos in captionem dentibus eorum. 660 Com Vox -

hei.Psa/. Quid gloriarisiu malitia, quipotens es in in Rama audita est, ploratus et ululatus. Rachel
palma florebit, sicut ce-
iniquitate fResp. Justus ut plorans filios suos, noluit consolari, quia non sunt.
drusLibanimultiplicabitur indomoDomini. d Vers. Psal. Domine Dominus noster.
Bonum est confiteri Domino, et psallere nomini tuo, Natale sancti * Silvestri.
Altissime. Off. Gloria et honore coronasti eum, et
constituisti eum superopera manuumtuarum.Do- Antiph. Sacerdotes tui, Domine, induant justi-

mine. Vers. 1. Domine Dominus noster. Vers. 2. liam, etsancti tui exsultent.Propter David servum
• Quid est homo ? Co/h. Magnaest gloria ejusin sa-
tuum, non avertas faciem Christitui. Psal. Memen-
to, Domine, David, et omnis mansuetudinis ejus.
lutari tuo. Psal. Domine, in virtute.
Resp. Ecce sacerdos magnus.quiin diebus suispla-
In secunda.
cuit Deo, et inventus est justus. Vers. Non est in-
AM/jpA.InniedioEeclesiae aparuit os ejus, et im- ventus similis illi, qui conservaret legem Excelsi
plevit eum Dominus spiritu sapientiaa et intellectus David servum meum, oleo sancto roea
•
All. Inveni
stolamgloriaeinduiteum.PsaJ. Bonum est confiteri unxieum. Off. Inveni Uavid servum meum, et in
Domino.et psallere nomini tuo, Altissime, Resp. oleo meo sancto unxi eum manus enim mea auxi- ;

D
Exiit serrao inter fratres, quod discipulus jlle non liabitur ei, et brachium meum confortabit eum. '

moritur. Vers. Sic eum volo raanere donec veniam, Vers. i.Potenses, Domine, et veritas tua in cir-
tu me sequere. All. Hic est discipulus ille, qui testi- cuitu tuo. m Vers. 2. Veritas mea et misericordia

a Mss. potestules. pag. 70, ubi nominatim Antiphonarium citat P\mel.

b Val. CL, prolomart. Stephani. t> Hoc nominatim citatur ex Antiphonario per
c Compend. : Fructificavi in domo Domini, spera- Amalarium, 1. \, c. ult., et Microlog., c. 36.
vi. . . et exspect. n. t. qaoniam bonam cstinconspectu Compend., lactantium.
'

sanctorum tuorum. k
Festi sancti Silvestri mentionem facit nominatim
d Compend. : Vers. 1. Ad annuntiandum, etc. Micrologus, cap. 34. Pamel.
e Quidcst homo quia vis, eum, aut, etc.
Compend. : • Compend., Confortavit.
Visitas eum diliculo, etc, et resumitur ex altero ver- m
Ibid. additur : Tu dixisti Posui adjulorium su- :

su, etconstituisti eum, etc. per potentem, et exaltavi clectum deplebamea. Vers
kers.
'
Multa hoc loco complevimus ex Ms. in Vulgatis 2. Et ponnm in sxculnm sxc. sedem ejus, ct tlir onus
oiuissa. ejus sicut dies cwli.
1 Hoc oiticium et superius exphcatur ab Alcuiny,
649 LIBER ANTIPHONARIUS. 650
mea curu ipso,et in notnine meo exaltabitur cornu A bumetSabadonaadducent;etadorabunteumomnes
?jus. Com. Beatus servus.quem cum venerit Domi- reges terra?,otnnesgentes servientei. Vers. l.Deus,
aus, invenerit vigilaotem. Amen dico vobis,super judicium luum Hegida.etjustitiam tuamfilio Regis
omoia l»ona sua oonstituet eum. a Ps.ut suyra. judicarepopulum tuumin justilia, et pauperes tuos
De saneta Maria in octava Domini.
*> injudicio. Vers.2. Orietur in diebusejusjustitia, et

Antiih. Yultum tuumdeprecabuntur oranes divi- abundantia pacis,donecextollaturluna :etdomina-

tes plebis adducentur regi virginespost eam,pro-
;
bitur a mari usque ad mare. Vers. Suscipiant raontes

simae ejus adducentur tibi in leetitia et exsultatione. pacem populo tuo, et collesjustitiam.CoM. Vidimus
Psal. Eructavitcor meumverbtimbonum, dico ego stellam ejus in Oriente, etvenimuscura muneribus

opera mea regi. Resp. Diffusaestgratiainlabiistuis,
propterea unxit teDeus, Deustuus,oleolfletiti8e prse
sonsortibustuis. Vers. Propterveritatemetmansue-
tudinem et justitiam, et deducette mirabiliterdex-
tera tua. All. Posl partum virgo. Off. Offerentur
Regi virgines. Psal. Eructavit cor meum. Vers. Dif-
fusa est gratia. Com. Siinileestregnumcaelorum ho-
;iiinine£otiatori.queerenlibonasmargaritas;inventa
adorare Dominum. Psal. Deus, judiciumtuumregi
da, ut supra.
Dominicapost* Epiphaniam.
A ntiph. In excelso
throno vidi sedere virum,quem
adorat multitudo angellorum psallentium in unum
ecce cujus imperii nomen est in seternum. Psal.
g Jubilate Deo, omnisterra, psalraum dicite nomini
ejus, date gloriam laudi ejus. Psal. Benedictus Do-

traapretiosa inargarita, deditomniasua,etcompa- minus Deus Israel, quiafecitmirabilia magnasolus

[•avit eam. Psal. Eructavit, ut supra. a sseculo Vers.Suscipiant montes pacem populo,et
Dominica post natale Domini. colles justitiara. All. Jubilate Deo omnis terra, ser-
Antiph. Dum medium silentium tenerentomnia, vite Dominoin laetitia. 0[f. Jubilate Deo omnis terra,

et nox in suo cursu raediura iter haberet,oranipo- servite Dominoinlaetitia. Intrate inconspectu ejus,

tens sermo tuus, Domine, de coelisaregalibussedi- Dominus ipse est Deus. Vers.l
in exsultatione, quia

bus venit. Psfl/.Docninusregnavit,decorenaindutus Ipse non ipsi nos. Vers. 2. Laudate

fecit nos, et

jst.indutus est Dominus fortitudinera.et praecinxit nomenejus, quoniamsuavisestDominus.Com. Fili,

sevirtute.iiesyO.Speciosusforma praefiliis hominum, quid fecisti nobis sic ? ego et pater tuus dolentes
jillusa est gratia in labiis tuis, proptereabenedixit quaerebamus te. Et quid est quod me queereba tis ? an
te Deus in aeternum. Vers. Eructavitcor meum ver- nesciebatis, quia in his quaepatris meisunt oportet

bum bonuu), dico ego operamea regi;lingua mea me esse ? Psal. JubilateDeo, omnisterra, psalmum
:alamus scriba? velociter scribentis. All. Dominus dicite nomini ejus, date gloriam laudi ejus, ut

PBgnavit, decorem. Ojf. Deus enim firmavit orbem supr.

terrae. Com. Tolle puerum et matrem ejus, et vade i Oetava Epiphanise ut in die.

in terram Juda, defuncti suntenim qui quaerebant Natalis sanctiFelicis g in Pincis.

iniraain pueri.Psul. ul supra. Antiph.Os justi meditabitur sapientiam,etlingua
c Vigilia Epiphanice. ejus loquetur judiciumjlexDei ejusincorde ipsius
Anftp/i. Dominus dixit ad me : Filius meus es tu, Psal. Noti seuoulari in mahgnantibus ; ne zelaveris
ego hodie genui le.Psal. Quarefremuerumgentes. facienteminiquitalem./?es/9.JuravitDominus,etnon

661 Resp. Tecum principiumin dievirtutistueein poenitebit eum Tu : es sacerdos in aeternum secun-

splendoribus sanctorum, ex utero ante luciferunt ge- dumordinemMelchisedech.Fers.Dixit662 Dominus

Qui te. Domino meo Sede a dextris meis ALL. Justus non
:

d Epiphania Domini. In die sancto ad Missam. conturbabitur. 0/f. Gloriaethonore coronasti eum,
Antiph. Ecce advenit dorainator Dominus, etre- et constituisti eum super opera manuum luarum,

jntim in mauu ejus,et potestas,et imperium. Psal. Domine. Comm. Posuisti, Domine, in capite ejus
LVus judicium tuum regi da,etjustitiamtuamfilio coronam de lapide pretioso. Psalm. xx.
ftegis. Resp. venient, aurum et thus
Omnes de Saba Dominica secunda post E piphaniam
ieferentes, et laudem Domino annuntiantes. Vers. Antiph. Omnis terra adoret teDeus,etpsallattibi,
Surge rt illuuiinare Jerusalem, quia gloria Domini D psalmum dicat nominituo, Altissime.PsaZ.Jubilate

superte ortaest..A//.Vidimus stellamejusinOriento Deo, omnis terra, psalmumdicite nominiejus,date

etvenimuscum muneribus adorareDominum.O/T"- gloriam laudi ejus. Resp. Misit Dominus verbum
EtegesTarsiset insule? munera offerent, reges Ara- suum, et sanavit eos, et eripuit eos de interitu

Psalmus, etc, deest in Ms.

» tus est, etc, ut in offic Nat Domini.
c Non est ln Gomp. necin Val. Cl. Notatur in Theo-
b Authenticum esse hoc ofQcium. et Graduali li-
bro seu Antiphonario sancti Gregorii contineri, te- deric, sed assignalur Missa Dum medium silentium,
statur Micrologus, c. 39. Gonsentit etiam e.xemplar ut supra in Dotninica.
d Abest a nostris Mss. in die sancto. Statio in
itrumque. pamel. Non ita consentiunt Mss. nostri.
mp. qunl-' r
l<-, itur
ii Kal. Jan. natale sancta;
:
Compend. et Theoderic. est ad sanctum Petrum.
Martinse martyris et virginis. Antiph. Vullnm luiun. e Aliter, post Teophaniam, ut legitur in Val. Cl.
in Iheodericeusibus vero Kalendis Januarii octa- 1
Non inscribitur in Mss. Compend. et Val. cl.
oa, etc. Sed in Vai. Cl. Kal. Januarii octava Domini K Deest in Pincis in Ms. Compend. et Val, CI ;

Statio ad sanctam Mariam ad Martyres Anl. Puer na- sancti Feliciis presbyteri et conf,

Patrol. LXXVIII, 21
 .

05 1 SANCTl OltECOnil MAG.M 6.-iJ

eornm Vers. Domino rniiericordiae

Conflieantur A R Natatt tanctorummaftyrumFabianielSebattiani
ejus, et rnirabilia ejua hominum. AU. Laudate
tiliia A nliph. Intret in con* pectu tuo, Domii e.gem
Doiiiiiiiini, omnea angelinjus. Laudateeuinomnea compeditorum; redde vicinis nostrii aeptuplum in
virtutes ejus. Ojf. Jubilate Deo, universa terra, sinn eorum viudica sanguinem servorum tno
;

paaloium diciie uomini ejua. Venite el audite, et qui effusus esl. Ptal. Deu venerunt genlesin bae- .

narrabo vobis, * omnea <ju timelia Deum, quanta i

reditatem tuam polluerunl templum sanotum tuum,
:

fecitDoiuinus atiim.rinci Vert. I.Reddam tibi vota

. posueruntJerusileai in pomorumcuvtodiam. Ii<-\/i

mea, qruae distjnxerunt Labiamea. Vers.i. Locutum GJorioeusDeua in sanetissuis, mirabilisin Maj.-
estosmeumin tribulationemea.haulocaustamedul sua. Veis. Dextura tua, Domine, magnificataest ia

lala offeram tibi. Corn. Dicit Domiuus Implete :

virtute, dextere manus tua coqfregitinjmicom Ml.
hydrias aqua, et ferte architriclino; cum guatasset Sancti tui, Doinine. Laetamini in Domino, et
Off.
architriciinua aquam viuum factam, dixit sponso; exsultate. Vers. quorum. Vert. 2. Pro bae
1. Beati
Servastibonum vinum usque adhuc. Hoc signum orabit ad te omuis sanctus in tempore oportuno.
fecit Jesus primum coram discipulis suis. Psal. ut Corn. Multitudo languentium,etqiii vexabantura
supra. spiritibus immundis, veniebantadeum,quia virtus
b Natalis sancti Marcelli. g de illo exibat, et sanabat omnes. Psal. Deus veue-
Antiph. Statuit eiDominus testamenlumpacis,et runl gentes.
principemfecit eum, utsit illisacerdotii dignitasin h Natalissanclx Agnelis.
eeternum. Psal. Misericordias Domini in aeternum.
Anliph. Me expectaveruut peccatoresut perderent
cantabo. Resp. Inveni David servum meum, etc.
me : testimonia tua, Domine, intellexi ; omnis con-
Vers. INih.il proficiet iniraicus ineo, et filiusiniqui-
suujmationis vidi finem, latum mandatum tunra
tatis cnon apponet nocere ei. /1//. lnveni David
nimis. Psai. Beati immaculatiin via,quiambulant
servum meum O^. Veritas mea, et misericordia,
in lege Domini. liesp. Diffusaestgratiainlabiis tuis.
mea cumipso, et in nomine raeoexaltabiturcornu
Vers. Propterea unxitteDeus, Deus tuus, oleo lae-
ejus. Vers. 1. Posui adjutoriummeumsupra poten-
ti tiae prae consortibus tuis.A/^. Specietuael pulchri-
tem,et exaltavi electumde plebemea; manusenim
tudine tua, proptereabenedixitteDeus in aeternum
mea auxiliabiturei, etbrachium meum confortabit
Off. Otferenturregi virginesposteara, proximae ejus
eum. mea Com. Domine,
Vers. 2. d Misericordia
offerentur tibi. Com. Quinque prudentes virgines.
quinque talenta tradidisti mihi, eccealia quinque
Psal. ui supra.
superlucratus sum. Euge, serve boneet fidelisquia
in pauca fuisti fidelis, supramultateconstituam, e „
Dominica terlia post Epiphaniam.
dicit Dominus. Psal. Misericordias Domini, ut i4M/ipA.AdorateDeum,omnesangeliejus.Audivit,
supra. et laetata est Siou,et exsultaverunt filiae Judae. Psat.
b Natalis sanctx Priscse. Dominus regnavit, exsultet terra, laetentur insulae
/In^p/i.Loquebardeitestimoniis tuis in conspectu multae Respons. Timebunt gentes nomen tuum
regum, et meditabar in man-
non confundebar, et Domine, et omnes reges terraegloriam tuam. Vers.
Beatiimmaculati
datis tuis,quae dilexi nimis. Psal. Quoniam mditicavit Dominus Sion, etvidebitur in

in via, qui ambulant in lege Domini. Resp. Specie Majestate sua. ' All. Exultate Do adjutori nostro,

tua et pulchritudine tua iutende.prospereprocede, jubilate Deo Jacob, caoite psalterium cum cithara
et regna. Vers.Propterea unxit te Deus, Deus tuus Off. Dextera Domini
fecit virtutem, dexteraDomini

oleo leetitiae prae consortibus tuis. All. Diffusa est exaltavit rae non monar sed vivam, et narrabo
;

gratia in labiis tuis, propterea benedixit 663 te opera Domini. Vm.l.In tnbulatione invocavi Do-
Deus in aeteruum regum in honore tuo
Off. Filise minum, et exaudivit me in latitu iine, quia Dominus
Vers. 4. Eructavitcormeum verbum bonum. Veri. aijutor meusest. Vers. 2.1mpulsusversatussumut
Specie tua Com. Feci judicium et justitiam. Psal. caderem, et Moininussuscepii me, etfactusestmihi
ut supra. in salutem Comm. Mirabautur omnes de his quae
D
a Compend. Vobis omnibus ..,. allel. allel.
: quse die celebrari consuevisse, sed mense Januario
b In Mss. xvu Kal Febr,, sancti Marcelli papai
: in Galliis, et Februario Romae, Hinc duplicem Cathe-
c Compend., non noeebit eum, drae sancti Petri solemnitatem celebrandi data occasio
d Compend Misericordiam meam n~n disp. ab eo, Cumque prius eadem Gathedra., idem Episcopatus ab
sedes ejus in conspectu meo. his Januario, ab illis in Februario celebraretur,
in
e Ibid. Intra in gaud. Dom.tui.
:
posteal8 Januarii dies consecratus est memoaiae Rom
f Scilicet xv Kai. Febr., ut notatur in Mss. Hac Cathedrae, et 22 Februarii Antiochenae. Ex his liquet
die nunc celebretur festum Calhedras sancti Petri, Pauluin IV feslum Rom. Cathedrae 18 Januarii non
quod non annotatur in Mss. nostris, nec in libro tam instituisse, quam re^tituisse, ut ipse profitefur. in
Sacrament., nec in Kalend. Rom. Frontonis, nec in litteris hujus restitutionis ann. 1558. In constitutio-
Bedae Martyrologio, aliisque plurimis similibus mo- nibus sancti Perpetui luron. episc. de -Vigiliis legi-
numentis. Apud Usuardum tamen et Adonem signa- tur Natali sancti Joannis ad basUicam Dornini Mar-
:

tur ;imo etiam in antiquo Martyrologio nomen lim. Natalisa.ncli Petri episcopatus ad ipsius basilicam.
Hieronymi prae.lerHnte, et in alio nongentorum ann. K Assignatur in Mss. xn Kal. Febr.
cujus meminit Mabillonius de liturgia Gallic, pag h In Mss. xu Kal. Febr. Nat. sanctxAqnx
121. Facile assentimur his qui putant olim Cathe-
1
In Compend. : Allel. Dominus regn. exsultet
dram seu Episcoputum sancti Petri non uno eodem- terra. loet. ins. multse,
683 LIBER ANTIPHONARIUS. 654

procedebant de ore Dei. Psal. Dominus regnavit, A Ad Introitum.

exsultet terra. Antiph. Suscepimus, Deus,misericordiam tuam in
*Natalis sancti Vincentii. medio templi tui ; secundum nomen tuum, Deus,ita
etlaus tuain fines terrae; justitia plena est dextera
Antiph. LsetabiturjustusinDomino, etsperabitin
eo, laudabuntur omnes recti corde. Psalm.
et
tua. Ps. Magnus Dominus, etlaudabilis nimis, in
ci vitate Dei nostri,in monte sancto ej us. Resp. Susce-
Exaudi, Deus, Orationem meamoum deprecor a ;

animam meam. Resp. Posuisti, pimus, Deus, misericordiam tuam. Vers. Sicut audi-
timore inimici eripe
vimus, sicin civitate Domini virtutura, in
vidimus
Dotuine, in capiteejus coronam de lapide pretioso.
V<?;\s.Desiderium anioiae ejus tribuisti ei, et volun- civitate Dei nostri,Deus fundavit eam in aeternum.
A llel. Adorabo ad templuni sanctum tuum, et confb
tate labiorum ejus nou fraudasti eum, Aliei. 694 tebor nomini tuo in timore tuo. Adducentur Hegi.
Beatus vir qui timet Dominum, in maudatis ejus
Si post Septuagesim evenerit. e Tract. sequens dice-
cupit nimis. 0(f. Gloria et honore coronasti cum,
tur Ditlusa est gratia in labiis tuis, propterea bene-
et constituistl super opera manuum tuarum,
euua :

Domine. Vers. Domine Dominusnoster. Comm. Qui dixit te Deus in aeternum, Specie tua et pulc hritu-
dine tua intende,prospere procede,et regna. Propter
vult venire post me, abneget semetipsum, et toliat
crucemsuam.etsequatur^me. iWExaudi Deus. B veritatem et mansuetudinem, et justitiam, et dedu-
b Sanctae Agnelis secundo.
cet te mirabiliter dextera tua. 665 Dilexisti justi-

Antiph.Vu\\.vim luura deprecabuntur omnes di« tiam, et odisti iniquitatem ;

propterea unxit te Deus
vites plebis. Psalm. Eructavit cor meum verbum Deus tuus, oleo Jaetitiae prae consortibus tuis. Audi,
vide. et inclina aurem tuam, etobliviscere
filia, et
bouum. Resp. Specie tua. Vers. Propterea unxit
te Deus, Deus tuus, oleo laetitite prae consortibus populum tuum.et domumpatristui.Et concupiscet
tuis. Atl. Diffusa estgratia inlabiis tuis, propterea
Rex decoremtuum.quoniamipseestDominus Deus
benedixit Deus in aetrnum. Diffusa est
tuus, et adorabunt eum. Adducentur regi virgines
te Offert.
regnum ccelorum. post eam.proximaeejusafferenturtibi. Adducentur
gratia. Comm. Simile est Psal.
in laetitia et exsultatione, adducentur in templum
ut supr^a.
e
Purificatio sanctx Marim ad Processionvn. Regi Domino. Offert. Diffusa est gratia. Vers. i.

Antiph. d Xatps jts^aptTWfxivjj, Ave gratia plena,

Eructavitcor meum verbumbonum. Vers. 2. Specie

Scoroxs KapOsvs, Deigenitrix VirgO.sx o-ou yap «.jizstkvj

tua etpulchritndiuetua. Comm. Responsum accipit

ex teenim ortusest, 6 rf/to; zf^ Sutcuoavviiq, Soljusti- Simeona Spiritu sancto, non visurum se mortem,
tiae, <pwti£<uu tou; at o-xotsi, illuminans qui in tene nisi videret Christum Domini. Psal. ut supra.
bns sunt: suyoaivou xai <xu, laetare et tu : npsaoiiTK Agathx.
f Natalis sanctx
<?tx«t£, seuior juste, Sey^oavji lv wXsyat?, suscipiens G Anfjp/i.GaudeamusomnesinDomino, diemfestum
in ulnis, tov skeuBepojTvv, liberalorera, rdhi ^u^wv celebrantes g in honore Agathae martyris, de cujus
iutuv, animarum nostrarum, ^aptCop^vov ip.lv, do- passione gaudent augeli, et collaudant Filium Dei.
nantem nobis, xai T/iv avaarao-tv, etresurrectionem. Psal. Eructavit cor meum. Resp. Adjuvabit eam
Vers. Karax.ocru.Tgnv rov Qd/Mudv o~ov, liuv, Adorna Deus vultu suo Deusin medioejus,non commove-;

thalamum tuum, Sion, xeet vffoo*g£at -6v (3ao-t/s'a bitur. Vers. Fluminis impetus laetiticat civitatem
Xptordv, et suscipe regem Christum, ao-7ra£ou tav Dei, sanctificavit tabernaculum suum Altissimus.
Mapiav, amplectere Mariam,Tvijv oupavtov au^jv, quae Tract. Qui serainant in lacrymis, h in exsultatione
est co3lestis porta ; <x.Jrf, yup (3aaTa£ei rov fiaatlsa r§s melent. Euntesibant et flebant, mittentes semina
Soic;, ipsa enim portat regem gloriae, vcotprou sua Venientesautem venienl cum exsultatione, por-
:

BurocuTrao^st jrapflsvos, novi luminis subsistit virgo, tantesmanipulos suos. O//>r£.0fferenturRegi virgi-
pspouo-a sv yjpalv utov tzqo i&xrtpopou, adducens in nes post eam. Comm. Quime dignatus est ab omni
manibus til;um ante luciferum, ov /aSwv Ztueitv ev plagacurare,etmamiilam meamraeocorpore resli-
tisvatc; u.j7oj, quera accipiens Siraeon in ulnis suis, tuere, ipsum in voco Domi n um vi v u m Psal. utsupra. .

iugpvifgv Tot;).aots, praedicavit populis,<?so-7r6T/jv awrow Natalis sancli Valenlini.

iwat, Domiuum eum esse, £w>j; xai 5avaTou, vilaa et rj Antiph. In virtute tua, Domine, laetabitur ju-
mortis, xat o-wTfloaToux6o-piou,et Salvatorem mundi, stus, etc. Psal. Resp. Reatus vir qui
''

Vitam petiit.

Vers. Responsum accepit Simeon a Spiritu sancto, timetDominum, inmandatisejus, cupit nimis. Vers.
non visurum se mortem, nisi prius videret Christum Potens in terra erit semen ejus, generatio reclorum
Domini. beuedicetur. TVac/.Desideriumanimaeejus tribuisti

a In Mss. xi Ka/. Febr. sancti Yinc. In Val. Cl. ad- e Nullusassignatur Tractus in Comp. In Val. Cl.
ditur diac. et mart. legitur Si inSeptuagesima evenerit, Tractus Jubi-
:

b Nimirum v Kal. Febr. In Val. Cl. legitur Octaaa : late.

tanfitee Agnw de Nativitate. f In Conp. : Nnnas Febr., Passio sanrlx Agalhae
c lu Compead. : iv Xon Febs. Purific. Maria> ;
Col virg. et morl \n Val. Cl. Nat sanctm Agathx virg. ct
:

keta ad sanetum Adrianum. Nat sancti

In Vai. Cl. : mart. In Theod dicitur tantuin martyr.
Simeonis collecta
; ad sanctum Adrianum. statio ad s Compend. sub honore. ,

sanctam Mariam. Iu 1'heod Ypapanti statio ad sanc- :

h Compend .,ingaudio mctc.nt. Et infra portantcs
tam Mariam Coll. ad sanctum Adrianum.
; semina sua. pro miltentes seminasua.
d Quas ine Grtece leg antur ddsiderautur in Mss, •:bid. Psahn. Domine, in virtute iua,
: eLc,
 .

m SANCTI GBEGOUIl MACM ftjj*

ei,etvoluntatelabiorumejuiQoa fraudasticum, eto. A f

Dominica in Sexagesima..
Offert. in virtute tna, Domiae, Isstabitur juitui. Aniiph. Exsurge, quare obdormii, Donine?ex-
Comm. Magna est gloria ejus. P$al, xx. •urge, et nc repeilas iu ftnem ; qoare f < em tuam
Cathedra tancti Petri. avertis?oblivisceris tribulationii nostraa. rldhwiitin
Antiph. Statuit ei Dominui. P$al. Misericordias terra venternoiter ; exiui je, Domine, adjuva noi, et
Domini. Resp. Juravit Tu es Petrus, ei super ttanc
:
libera nos. P$alm. Deui, auribus nosiris audivimus,
petram eediflcabo Ecclesiam raeam. Ver$. Et porloe patrei nost i annuntiaverunt nobis. Iiesp. Sciant
iuferi non praevalebunt adver.sus eam, et tibi dabo genies quoniam nomen tibi Deus, tu solusaltuiimus
clavesregni c<p.lorum. Vers. Et quodcunqueligave- siiperomnem terram. Vers. Deus meus, pone illos
ris super terram, erit ligatum etin ccelis. Ver$.E[ utrotam, etsicut stipulam ante faciem venti. Traet.
"quodcunque solverissuperterram.erit solutumetin Commovisti, Domine, terram, et COUturbasti eam :

ccelis. Offert. Veritas mea. Comm. Tu es Petrus. sana coniritiones ejus, quia mota e-;t. Vers. Ut fu-
Psalm. ut supra. giant a faciearcus, ulliherenturelecti tui. Off. Per-
Annunliatio sanclx Marix. fice gressusmeos insemitis tuis, ut non moveantur
Anftp/i.Vultumtiiumdeprecabunturomnesdivites vesligia mea ; inclina aurem tuam,et exaudi verha
plebis. Psalm. Eructavit. /iesp. Diffusaest gralia. B mea. Mirifica i
isericordias tuas, qui salvo- focii
Vers. Propterea. Offert. Ave, Maria, gratia plena. sperantes in Domine. VersA. Exaudi, Domine,
te,
Vers. 1. Quoraodo iumefiethoc IVers. 2 Ideo quod justitiam meam intendedeprecationem meam au-
; ;

nascelurex te. Comm. h Eccevirgoconcipiet.Psa/m. rihus percipe orationem meam. Vers. 2CusMi me,
utsupra. Domine, ut pupillam oculi subumbra alarum tua- ;

666Dominica c in Septuagesima. rum protege me eripe me, Domine, ab impio.

;

AntiphA Circumdederuntme gemitus mortis,do- Vers. 3. Ego autem cum justitia apparebo in con-
lores inferni circumdedernntme, etin tribulatione spectu tuo ;satiabor, dum manifestabiturgloriatna.
mea invocavi Dominum.et exaudivitdetemplo san- Comm. Introihoadaltare Dei, ad Deumquilaetificat
cto suovocem meam. Psalm. Diligam te, Domine, juventutem meam. Psal. Judica me, Deus.
fortitudo mea, Dominusfirmamentum meum,etre-
fugium meum. Resp. Adjutor inopportunitatibus, in 667 e Dominica in Quinquagesima

tribulatione ; sperent in te, qui noverunt te, quo- Antiph. Esto mihiin Deum protectorera, etio lo-
niam non te, Domine. Vers.
derelinquis quaerentes cumrefugii, ut salvum me facias. Quoniam firma-
Quoniam non in finem oblivioeritpauperis, patien- mentum raeura, et refugium meum es tu: et propter
tia pauperumnonperibit in seternum. Exsurge, Do- p nomentuum dux mihi eris,et enutries me. Psalm

mine, non preevaleat homo. T?'act. e De profundis In tn, Domine, speravi, non confun dar infeternum,
clamavi ad te, Domine Domine, exaudi vocem in justitia tua libera me, et eripe me. Resp. Tu es
;

meam. Vers.Fiantaures tuae intendentesin Oratio- Deus quifacis mirabilia solus, notam fecistiin gen-
nem scrvi tui. Vers. Siiniquitatesobservaveris.Do- tibus virtutemtuam. Vers. Liberasti in brachio tuo
mine, Douiine, quissusbinefcrt ? Fn-s.Quia apud te populum tuum,filiosIsraeletJoseph. Tract. Jubilate
propitiatio est, et propteriegem tuam sustinui te Domino, omnis terra, servite Domino in laetitia.
Domine. Ojf. Bonum est confiteri Domino, et psa- Yers .Intrateinconspectuejus inexsultatione . Vers.
Iere nomini tuo, Altissime. Vers.l. Quam magni- Scitote quod Dominus Nosau-
ipse est Deus h . Vers.
cata suntoperatua, Domine! nimis profundae factae tem populus ejus. Offert Benedictus es, Domine,
suntcogitationes tuae ! Vers. 2. Ecce inimicitui, Do- doce me justificationes tuas, in labiis meis pronun-
mine,peribunt, etdispergenturomnesquioperantur tiavi omnia judicia cris tui Vers. 1. Beati immacu- .

iniquitatem. Vers. 3. Exaltabitur sicut unicornis lati in via, qui ambulant in lege Domini. Beati qui

cornu mmm.etsenectusmea in misericordiauberi, scrutantur testimoniaejus, in tolo corde exquirunt

quia rexpexit oeulus meus eum.Aufera plebe tuaopprobriumet comtemptum
inimicos meos,etinsur-
gentes in me raalignantes audivit auris tua. Comm.
quiamandatatuanonsumusobliti,Domine. Vers.1.
Illuminafaciera tuamsuper servumtuum,et salvum D Jn via testimoniorum tuorura delectatus sum, sicut
me facin tuamisericordia, Domine:non confundar, in omnibusdivitiis. Vers. 3. Viaminiquitatis.Domi-
quoniam invocavi te. Psal. In te, Domine, speravi. ne, amove a me, et de lege tua miserere mei. Viam

a Abest a Mss. Val Cl. et Compend.; sed post nat. pretatur. Qui etiam sequentia officia explicat paginis
sancti Valentini legitur : iv Id. Martii, Nat. sancti sequentibus. Pamel.
Gregorii. Exstat festum Cathedr. sancti Pelri in e Tractus unde dicatur, et cur omittatur Alleluia
Theod., ubi etiamassignantur septem Dominicse post tempore Septuagesimae tractat Amalarius, Antipho-
Epiphaniam ante Septuage imam. Ibid. notamur tum narium r.itans ubi etiam hoc officium explicat, et
;

vigilia, tum natale sancti Benedicli, scilicet xui Kal. sequentia cap. sequenti. Pamel.
M rtii, et xn. 'In Compend. et Theod. Statio ad sanclum :

i> In Compend. Com. Ddexistijustitiam. Ps. ut

: Paulum.
supra. g In Compend. :Slatio ad sanctum Pctrum.
c In Compend. Slatio ad sanctum Laurenlium
: .
h Additur in Gompend. Ipse (ecit nos, et non : ipsi
Additur in Theod. foris murum. nos. Et in Versu Nos autein, etc, subjungitur, et oves
d Ad hanc Dominicam citat Alcuinus Antiphona- pascuse ejus.
rium, pag. 41, et pag. 42. hoc ipsum officium inter-
657 LIBER ANTIPHONARIUS. 658

veritatis elegi;judicia tua, a justitiamtuamnonsum A mini die acnocte, dabit fructum suum in tempore
oblitus. Viara mandatorum tuorum cucurri, b dum suo. Pssalm. Beatus vir.
dilatares cormeum. Co7H77i.Manducaverunt,etsatu- " Feriaquinta.
rati suutnimis desideriumeorumattuliteis Domi
;
Antiph. Dum
i clamaremad Dominum exaudivit
nus, nonsunt fraudati a desideriosuo. Psal. Alten- vocem meam abhis qui appropinquant mihi.et hu-
dite populus meus legem meam. miliabit eos, qui est ante saecula, et manet inaeter-
Ad Benedictionem cinerum.
num. Jacta cogitatum tuum in Domino, et ipse te
Caput jejunii. c
orationem meam, etenutriet. Psal. Exaudi, Deus,
Antiph. d Exaudinos,Domine, quoniam benigna
ne despexeris deprecationem meam. Besp. Jacta
est misericordia tua secundum multitudmem mise- ;

cogitatum tuum in Domino.etipse teenutriet. Vers.

rationumtuarumrespice nosPsalm. Salvum mefac
Dum ctamarem ad Dominum,exaudivitvocera meam
Deus, quoniaraintraveruntaqua usque ad animam 1

abhisquiappropinquant mihiO/f. Adte, Domine,

meam. Antiph. Immutemur habitu iu cinere etcili-
levavi animammeam Deus raeus,in teconfido,non ;

cio jejunemus et ploremus ante Dotninum, quia

;
erubescam. Vers. 1. Dirige rae in veritate tua, et
multummisericorsestdimitterepeccatanostraDeus
doce me. quia tu es Deus salvator meus, ette susti-
noster. Antiph. iuxta vestihulumetaltare plorabant
^ J
nui tota die. \ers. 2. Respice m me, et miserere
rR
\.
sacerdotes et levita^ miuistri Donum, dicentes
mihi, quia unicus pauper sum ego. Comm. Accep-
:

Parce, Domine, parc populo tuo, etnedissipes ora

tabis sacrificium justitia?, oblationes et holocausta
clamautiumal te, Domine 6
.

insuper altare tuura vitulos. Psal. l.

Ac/ Missam. ^Feria sexta.

Antiph. Misererls omnium. Domine,etnihilodisti Aniiph. Audivit, et miserus est mihi Dominus,
eorum quae fecisti, dissimulans peccata hominum factus est adjutor meus. Psal. Exaltabo te, Domine
propter paenitentiam ; et paicensillis.quiatues Do- quoniamsusccpisti me,necdelectastiinimicos meos
minus Deus noster. Psal. Misereremei, Deus mise- superme. I
Respons. Unara petii a Domino,hancre-
rers mei, quoniam in te confidit anima mea. quiram, ut inhabitem in domo Domini. Vers. Ut vi-
Psal. Miserere mei, Dcus, miserere mei, quo- deam voluntatemDomini,etprotegara templo san-
niam in anima mea. Vers. Misit de
te confidit cto ejus. Uff. Domine, vivifica, me secundum elo-
coelo, et me, dedit in opprobrium con-
liberavit quium tuum, utsciam testimonia tua. VersA. Fac
culcantes me. f Tract. Domine, non secundum pec- cum servo tuo Domine, secundum magnammiseri-
cata nostrafacias nobis,neque secundtim iniquita- cordiara tuam et ne auferas de ore meo verbum
;

tes nostras relribuas nobis. Kers.Doraine, n< 668 veritatis. Vers. 2. Servus tuus sum ego, da mihi
memtineris iniquitatum nostrarum antiquarum intellectum, Domine ut discara mandatatua, etvo-
cito anticipent nos misericordiae tuas, quia pauperes luntaria oris mei m fac mihi in beneplacito. Comm.
facti sumus nimis. Fers.Adjuvanos, Deus salutaris Servite Doir.ine in timore. et exsultate ei cum tre-
noster, et propter gloriam nominis tui, Domine, li- more ;
apprehenditedisciplinam, ne pereatis devia
bera nos, et propilius esto peccatis nostris propter justa Psal. u.
nomen tuum. Off. Exaltabo te, Domine, qioniara Dominicaprima Quadragesiae ,statio » adLateranum
suscepisti me, nec delectasti inimicos meos super Anliph. Invocavit me, et ego exaudiameum eri- ;

me Domine, claraavi ad te,et sanasti me.Fws. 1.

; piam eum, et glorificaboeum, longitudine dierum
Domne, abstraxistiab inferisanimammeara,salva- adimplebo eum.Psalm. Quihabitat in adjutorio al-
sti me a descendentibus in lacnm. Vers. 2. Ego au- tissimi,669 in proteetioneDeicoelicotnmorabitur
tem dixiin mea abundantia: Non moveborinaeler- Resp. ° Tenuisti manum dexteram meamiin volun-
num. Domine, in voluntate tua praestitisti decori tate tua deduxistime.et cumgloriaassumpsistime.
meo virtutemg(7o?rt/?7. Qui meditabitur in lege Do- Vers. Quatn bonus istrael Deus rectis corde ? mei

» Duo hasc verba desiderantur in Mss. Compend., non a Gregorio I, sed II, composita, et maxime in
sunt in edit. Pame). p. aestivalibus Dominicis collecta, testatur Micrologus,
b Compend. Dum dilatasti cor meum. Aufer. etc.
: cap. 50- Pamet,
c Deestin M. Compend. Ad Bened.cin. In secundo j Compend. Super altare tuum, Domine.
:

Theod. legitur Slatio ad sanctam Anastasiam. In

: k In Compend. et Theod. indicitur statio ad sanctos
Comp., Ad sanctam Sabinam. Fortasse una erat sta- Joann. et Paulurn.
tio pro Benedicttone cinerum, et altera pro Missa. 1
In Compend.
Super me, Domine, refugium fa-
:

d Antiphonarum Ad Benedictionem cinerum, fit ctus es nobis, etc.priusquam monles fierent,aut for-
nominatim menlio in ordine Romano, uti est Antiph. marctur terra, etc. unarn petii.
ad Processionem Juxta vestibulum. Item apud Al-
• m Compend. F<\c mihi beneplacito Domine.
:

cuinnm, p. 52 citat eliam Micrologus tanqtiam Gre-

;
n In Tlieod. Ad sanctum Joannem.ln Compend.
:

gorii, cap. 4t. Pamel. Ad sanctum Joannem ad Lateranis.

e In Compend.
hic resumitur Antiph. irnmutemur' Sic quidem vetustissimus Ms. Blandiniensis. sed
f
Tractum hunc non tam ex Romano Ordine quam Ultrajectinus habet Respons. Angelissuis Deusmand.
:

consuetudine dici annotat Microlosjus, cap.5(). Pamel. de te, utcust. te inomn. viistuis ;et Vers. In manib.
8 ln Compend. repelitur hic, Domine, clamavi. etc. porl. te, ne forte 0/f. ad. lap. ped. tuum. Cui etiam
h Compend et Theodoric. : Statio ad sanclum consentit Alcuinus. pag. 47 pamel. Ita quoque legi-
Georgium. tur in Mss. Compend. etTheod.
Officia quintae ferias per totam quadragesimam
1
 . .

6:>o SANCTI ORRGORII MAOM G60

autem moti snnt pedes.pene effmitunt groe-

pe.no, A tuai tunL Ceot. Voee tnea td Domiaaia eUmavi et
sus mei,quia ze lavi in peccatoribua, pacem peccato- exaudivil me de monte iani tosuo.oon timebo mil-
nmi vi leni Tract. Qui habitat in adjutorio Altissi- tiapopulj oircumdantii me. PsaL m.
ini,in proteotione Deicommorabitur.Keri. Di-
cobIj
670 '' Ferinlci tia.

cet Domino Susoeptor meua ei tu, et refugium

:
Domine, refugium factueei nobitagene-
Aniii) h.
meum. Deui meus, sperabo ineum. Ven. Quoniam a isculo et iu isculom tu ei
ratione et progeuie ;

ipse tiberabit me de laqueo venantium, et a verbo

Pia/.Priusquaoa montet flerent,au1 firmaretur le
aspero. \ers. Scapulis suiaobumbrabit tilii, et sub a saeculo et usque in MBOuluin tu M Deufl. //••>/'•
pennis ejus sperabis. Vers.Scutoeircumdabit teve-
Dirigatur oratio mea tieut incensum in eontpectu
ritas ejus, non timebis a timore nocturno. Vers.X
tuo, Domine. Yers. Elevatiomanuum mearumtacri-
sagitta volante perdietn,anegotio perambulantein ficiinn vesperunum. 0/J. In te iperavi, Domine.
tenebris a ruina et daemonio meri.Iiano. Vers. Ca- Dixi Tu es Deui meus, ia manibus tuii tcmpora :

dent alatere tuo mille.etdecemmilliaadextris tuis, mea. Vers. i. Illumina faciem tuam super servura
tibiautem non appropinquabit. Vers. Quoniam ange- tuum, et salvum ine fac proptermisericoniiam luarn
lis suis mandavit de te, ut custodiant teinoranibus
Domine, non oonfundar,quoniaminvocavite. Vert.
viis tuis. Vers.ln manibusportabunt te.neunquam B
2 Quam mapna muUitudo dulcedinis tua, Domine,
.

offendas ad lapirlempedemtuum. Vers. Super aspi-

quam abs condisti timeutibus te perfecisti autem !

demetbasiliscum ambulabis,etoonculcabisleonem
sperantibus in te, in conspectu filiorum hominum.
et draconem. Vers. Quoniam in me speravit, liberabo
Coni. Cum invocarem te, exaudistime.Deus e ju~ti-
eum protegam cum, quoniam cognovit nomen
;
tiae meae in tribulatione dilatastime.Misereremihi ;

meum. Invocavit me, et ego exaudiam eum cura Dorainc, exaudi orationem meam. PsalJ Miserere
;

ipso sum in tribulatione. Vers. Eripiameum,etglo-

mei, Domine.
rificaboeum Vers.* Longitudinedierumadimplebo
R Feriaquarta.
eum,et ostendarn illi salutare meum. Offert. Sc&pu-
lis suis obumbrabittibi Dominus.etsubpennisejus Antiph. b Reminisceremiserationum tuarum, Do-
sperabis. Scuto circumdabit te veritas ejus. Vers. mine, et misericordia^ tuae quae a saeculo sunt, ne
Dicet Domino Susceptormeus es, non timebis ati-
: unquaradomiDenturnobisinimicinostrijliberanos
more nocturno, a sagitta volante per diem. Vers.2. Deuslstrael, ex omnibusangustiisnostris. Psal,kd
Quoniamangelis suis mandavitde te, ut custodiant te, Domine, levavi animam meam Deus meus, in te

te, ne unquam offendas ad lapidem pedem tuum. confido, non erubescam Resp. Tribulationes cordis
Vers. 3. Superaspidem et basiliscumambulabis,et p mei multiplicatae sunt;de necessitatibusmeis eripe
conculcabis leonem et draconem quoniam m me me, Domine. Vers. Vide humilitatemmeam,etlabo-
;

speravit^liberabo eurn. b Comm. Scapulissuis obum- rem raeuin, et dimitte omuia peccata tnea. Tract.
brabittibi, et sub pennis ejus sperabis. Scuto cir- De necessitatibus meis eripe me,Domine. Vide hu-
cumdabit teveritas ejus. Psal. ut supra. militatem meam etlaborem meum.etdimitteomnia
Feria secunda. peccata mea. Vers. Ad te, Dominet levavi animam
Antiph. Sicut oculi servorumin manibusdomino- meam Deus meus, in te confido, nonerubescam;
;

rum suoruin, ita oculi nostri ad Dominum Deum neque irrideant me inimici mei. Vers. Etenim uni-
nostrurn, donec misereatur nostri ; miserere nobis versi qui te exspectant non confundentur, confun-
Domine miserere nobis. Psal. Ad te levavi oculos danturomnes i facientes vana. Off. Meditabor in
meos, qui habitas in coelis. Resp. Protector noster mandatis tuis quaa dilexi valde, et levabo manus
aspice, Deus.etrespicesuperservos tuos. Vers.Do- meas ad mandata tua quaedilexi. Vers. 1 Pars mea
mine Deus virtutum, exaudi preces servorum tuo- Domine, dixi custodire legem tuam. Precatus sum
rura. Off Revela oculosmeos,et considerabomira-
. vultum tuum in toto corde meo. Vers. 2. Depreca-
bilia tua, Domine,ut doceas mejustitiam tuam da tus sum faciem tuam. Miserere mei seeundum elo-
;

mihi intellectum, ut discam mandata tua. Vers. 1 quium tuum, quia j cogitavi vias tuas, et converti
Legem pone mihi Domine, et viam justificationum " pedes meos in testimonia tua. k Com. Intellige cla
exquiram, et in prseceptis tuis exercebor. Vers. 2. morem meum intende voci Orationis meae, Rex ;

Veniant super me miserationes tuae, quia lex tua meus et Deus meus, quoniam ad te orabo, Domine
meditatio mea est, et consolatio meajustificationes Psal. Verba mea.

« Gompend. : Longitudinem dierum adimp. eum. g In Theod. Statio ad sanctam Mariam Majorem.
:

Sic etiam legitur in Antiphona superiori, ad Introi- In Compend Ad sanctam Mariamad prxsrpem
tum. Invocavit. h Hujus officii, ac feria? Sabbati hujus
sextse, et
b Repetitur in Comp. Scuto circumdab.it, etc. hebdomndap. disertis mentio apud Micro-
verbis fit
c In Compend. Ad Vincula, ad sanctum Pctrum, lo^uni. c. 24, cl tan^uam en Antiphon. sancti Grego-
In Theod. Statio ad sancatm Pelrum ad Vincula
: rii. pamkl.
d In Theod. Slatio ad sanctum Anastasiam. In Com- Compend., facienles mala.
i

pend. AdsanctumAnastasiam.
: Compend., cogitavi vias meas.
j
e Omittitur;u.s^'/i'je meae in Compend. k Hic resumitur in Compend. et levabo manus
f Ommittitur. Psal. Filii hominum. meas
661 LIBER ANTIPHONARIUS 662

Feria quinta. » A mine Deuspatrum nostrorum, etlaudab. sive Bene-

Antiph. Confessio et pulchritudo in conspectu dictus es in firmamento coeli. Vers. Benedicite,
ejus, sanctitas et magnificentia iu sanclificatione omnia opera Domini, Domino benedicite, creli, ;

ejus. Psal. CantateDomino canticuui novuiu,can- Domino; benedicit9,angcliDomini, Domino. Vers.

tate Domino, omniaterra. Resp. Custodi me, Do- Benedicite, aquae quae super ccelos sunt, Domino;
mine, ut pupillam oculi, sub nmbra alarum tuarum, benedicite, omnes virtutes Domini, Domino; bene-
protegeme. Vers. Devultutuojudicium raeum pro- dicite, soletluna, Domino. Vers. Benedicite, stellae

deat, videant ajquitatem. Off b Emitlet

oculi tui . cceli, Domino benedicite, imber et ros, Domino
; ;

angelum Domiuus in circuitu timentium eum, et benedicite, omnes spiritus, Domino. Vers. Benedi-
eripiet eos ;
gustate el videte quoniam suavis est cite, ignis et aetus, Domino benedicite, noctes et
;

Dominus.671 Vers. I.Benedicam Dominoinomni dies, Domino benedicite, tenebrae et lumen, Do-
;

tempore, semper laus ejus in ore meo. Vers. 2. In mino. Vers. Benedicite, frigus et cauma, Domino;
Douiinolaudabitur anima mea audiant mansueti. ; benedicite, pruina et nives, Domino ; benedicite,
etlaeteiitur. MagnificaleDominum uie-Mira.et exalte- fulsrura et nubes, Domino. Vers. Benedicat terra
mus nomcn ejus in invicem. Vers. 3 Accedite ad Domino :benedicite, montes etcolles, Domino be-;

eum, et illumiuamini ; et vultus non ernbe- g

vestri uedicite omnianascentia terise, Domino. Vers.Be-
scant ; iste pauper clamavif, et Dominus exaudivit nedicite, maria et flumina.Domino benedicite, ;

eum, etex omuibus trihulationibus ejusliberavit fontes, Domino ;benedicite, ceteet omnia quae mo-
eum. c Com. Ponis quem ego dedero caro meaest ventur in aquis,Domino, Vers. Benedicile, volucres
pro sseculi vita. supra. l'sal. ut cceli, Domino, benedicite, bestiae et universa 672

^Feria sexla, pecora. Domino ;benedicite,filiihominum,Domino.

Antiph. Denecessitatibus meiseripeme, Domine, Vers. B^nedicatlsraelDominum ; benedicite, sacer-
videhumilitatem meam et laboremmeum,et dimitte dotes Domini, Domino. Ve?'s.Benedicite, Spirituset
omnia peccata mea. Psal. Ad te, Domine, levavi animae justorum, Domino benedicite.sanctiethu-;

animam meam :Duis meus,in te confido, non eru- milescorde, Domino. Vers. Benedicite, Ananias,
bescam. e Resp. Misereremei,Domine, quoniam in- Azarias, Misael, Domino. Vers. Hymnum dicentes.
firmussum,saname,Domine. Vers. Conturbatasunt Tract. LaudateDominum,omnes gentes.et collau-
omnia ossa mea, et anima mea turbata est valde. date eum omnespopuli. Vers. Quoniam confirmata
Off. Benedic, anima mea, Domino, et noli oblivisci est super nos misericordiaejus, et veritas Domini
ornnesreliibutionesejus,etrenovabitursicutaquilae manet in aeternum. Off. Domine Deus salutis meae,
juventus tua. Vers. 1. Qui propitiatur omnibus ini- clamavi et nocte coram te. Intret Oratio mea
in die
quitatibus tuis, et redimet de interitu vitam tuam, inconspectu tuo, Domine. Vers. 1. inclina aurem
qui coronat te in miseratione el misericordia. f
tuam adprecem meam;Domine, longe fecistinotos
Yers. 2. Miseratoretmisericors Dominus, patienset meos a me clamavi ad te, Domine tota die expandi
;

multum misericors. Coni. Erubescant etconturben- manus meas ad te. Vers. 2. Et ego ad te, Domine,
tur omnes inimici mei avertantur relrorsum et ; clamavi, et mane Oratio mea praeveniet te. Egens
erubescant valde velociter. sPsal. vi. sum ego in laboribus a juventute mea. Vers 3.
S^abbato in xu lectionibus . Factus sumsicut homo sineadjntorio intermortuos
Antiph. Intret Oralio mea in conspectu tuo; in- sum et non egrediebar. Com. Domine.
liber, traditus
clina aurem tuam ad precem meam, Domine. Psal. Deus meus, in te speravi libera me ab omnibus;

Domine Deus salutis meae, in die clamavi et nocte persequentibus me, et eripe me. Psal. Ipse.
coram te. Resp. Protector noster aspice Deus,
i
I . Dominica vacat. DotninicasecundaQuadragesimee.
et respice superservos tuos. Vers. DomiueDeusvir- Antiph, J Beminiscere miserationum tuarum,Do-
tutum, exaudi preces servorum tuorum. Resp.2. mine. Psal Ad te, Domine, levavi. Tractus. De ne-
Propitius esto. Vers. Adjuva. Resp. 3. Dirigatur. Domine. yers.Etenim. cessitatibus mei. Vers. Adte,
Vers. Elevatio. Resp. 5. Salvum Dominus mulieri Chaoanaeae Non est
fac populum. Vers. Tract. Dixit :

Ad te, Doinine, clamavi. Hymn. Benediotuses, Do- D bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus

' In 1 Theoderic. legitur: Statioad sanclum Lauren- g In Comp. : Ps. Domine Dominus noster. in Edit.
tium foris murum.
Ad sanctum LaureniiumIn altero ; Vatic. Guss. simpliciter legitur Psalmus. Adjeci-
et
in (ormosa. Consentit Compend. mus numerum ex Pamel.
b Compend. Immitit angelum Dominus.
:
h In Comp. et The )d. Statio ad sanctum Petrum.
:

c Compend. repetitur hic gustate et videte, etc. In Comp. titulus hic legitur
1
Respons. quatuor :

d InTheoderic. etCompend. Statio ad apostolos, : ad ipsum diem partinentia et Benedictioncm. Bespon-

vel Ad apost.
. soria verohaecauthentica esse patetex Micrologo.
ln Compend. Resp. Salvum fac servum tuum,
: j Hujus Dominicee officium non legitur in Comp.
Deus mcus, sper. in te. Vers. Auribus percipe, Dom., Val. Cl. et Theodoric, in quibus tamen assignantur
Orat. m. Resp. Miserere. Collecta, et aliee Orationes ad Missam pertinentes.
In Comp^nd. Justitia ejus super fi.1, fil.
: Vers. 2. Forte hac Dominica Missa quidem celebrabutur, sed
custodienuhns testam ejus et mand. ejus ut fac. ea ob nimium Sabbati praecedentis laborem, nihil cane-
Dom. in caelo par. sed. suam ct reg. ejus omnium do- batur.
minabitur et renovabitur, etc.
 : .

r,r»3 SANCTI CHKCOIUJ MAONI 664

ad manducandum. Vnrs. Atilla dixit :Utique, Do« A miue, adadjuvandura a. Confundant

raiiic, nam el catelli edunl de mici <i" ' cadunt revereanturinimici mei f quiqu8ertratanimam meam.
de mensadominorum suorum. Veri. Ait illi Je Psal. Avertantur retrorsuoi et revereantur, quivo-
mulier, mnaga estfides tua, Bat tibi Bicnt petisti. liint mihi mala. Ucsp. Propitius esto, Domroe,pec-
Off. Meditatior. Com. lntellige clamorem. catis nostris, oe quando dicant gcntea i bi est
"Ycruiscriihild. Deus eorum? Adjuvanos, Deus salutarisno-
Vers.
Antiph. Redime me, Doinine, et miscrere mei ;
ster, et propter honorem aominis
tui, Domine, li-

pes enim meusstetil in viarecta, inecclesiisbene- bera nos. Off. Precatus esl Moysei in conspectu
dioam Domino./\sa/. Judicarne, Doinine, qnoniam DominiDei buI, etdixil Quare, Domine, irasceris
:

ego in innocentiameaingressussiiui etin Domino ; inpopulotuo? hparce \nr. animitui. MementoAbra-

sperans, non infirinabor. Resp. Adjutor meus etli-
berator meus esto, Domine, ne tardaveris. \ers.
Confnndantur et revereantur inimici mei, quiquae-
runt animam meam, Benedicarr, Domino qui
liam, Isaac, et Jacob qnibus jurasti dare b-rram
fluentem lac et mel. Et placatus factusesl Dominai
demaligriitate,quam dixitfacere populosno. Vers.l.
Dixit Dominus ad Moysen [nvenisti gratiam in eon-
Off '.
:

mihi providebamDeum incon-

tribuit intellectum, spectu meo, et scio te prae omnibus. El festinans
spectu meosemper, quoniam a dextrisest mihi.ne g Moyses,inclinavit sein terram, et adoravit dicens :

commovear. Vers. Conserva me,Domine,quoniam Scio quia misericors esinmillibus, aufereus iniqui-
in te speravi. Ego dixi Deus meus estu; Dominus tatem et peccata. Vers. 2. Dixit Moyses et Aaron
: '

parshaereditatis meee. Vers. Notasfecisti mihi, vias adomnemsynagoganifiliorumlsrael : Accedite arite

vit3e;adimplebismeIoetitiacuinvultu tuo, et delecta- Deum. Majestas Domini apparuitin nube, etexau-
tionesindextera tuausqueinfinem.Com.DomineDo- divitmurmurationem vestramin ternpore. Com. Qui
minus noster, quam admirabile est nomentuumin manducatcarnem meam elbibitsanguinem meum,
universa terra ! Psal. Ipse. in me
manet, et ego in eo, dicit Dominus. Psal
b Feria tertia. Deus in adjutorium meum intende.
meum Qusesivi vultum
Antiph. Tibi dixit cor : Feria sexta.
i

tuum vultum tuum,Domine,requiram ;neavertas

: Anliph. Ego autemcum justitiaappareboincon-
faciem tuam a me. Psal. Dominus illuminatio mea spectu tuo : satiabor, dum manifestabitur gloria
673 etsalusmea,quemtimebo?/tesp. Jacta cogi- tua. Psal. Exaudi, Domine, justitiam meam : intende
tatum. Off. Misereremihi, Domine, secundum ma- ad deprecationem meam. Resp.kd Dominum, cum
gnammisericordiam tuam dele.DomineJniquitatem : me. Vers Domine,
tribularer, clamavi; etexaudivit
meam. Vers. 1. Quoniam iniquitatem meam ego liberaanimam meam a labiisiniquis,eta linguado-
agnosco, et delictum meum coramme est semper. losa. Off. Domine,inau\ilium meum respice con- :

Vers. 2. Tibi soli peccavi, et malum coram te feci fundantur el revereantur, qui 674 quaerunt ani-
miserere mei, c ut justificeris, Domine,'insermoni- mam meam, utauferant eam. Vers. i. Avertantur
bus tuis. Co/n .Narrabo omnia mirabilia tua, laetabor retrorsum et erubescant, qui cogitant mihi mala.
et exsultabo in te, psallam nomini tuo, Altissime. Vers. 2. Exspectans expectavi Dominum, et respexit
Psal Confitebor tibi, Domine. me, ei exaudivit deprecationem meam. k Com. Tu,
Feria quarta. d Domine, servabis nos, et custodies nos a generatione
Antiph. Ne derelinquas me, Domine Deus meus, hac in aeternum. Psa/.M.
ne discedas a me intende in adjutorium meum,
; ln Sabbato. i

Domine, virtus salutis meae. Psal. Domine, ne in Antiph. Lex Domini irreprehensibilis,convertens
me,neque iniratuacorripiasme*
furore tuo arguas animas testimonium Dei fidele, sapientiam prse-
:

Resp. Salvumfac populumtuum, Domine, etbene- stans parvulis. Psal. Coeli enarrant gloiiam Dei, et
Adte,Domine, e clamavi
dic haereditati tuae. Vers. ;
opera manuumejus annuntiat firmamentum. Resp.
Deus meus, ne sileas a me, et ero similis descen- Bonum estcontiteri Domino, et psallerenomini tuo,
dentibusinlacum. Off. Adte,Domine, levavi. f Cow. Altissime. Vers. Ad annuntiandummanemisericor-
Justus Dominus,et justitias dilexit eequitatem vi- D diam tuam, et veritatem tuam pernoctem. Off. Illu-
:

dit vultusejus. Psal. mina oculos meos, ne quando obdormiam in morte,

s Feria quinta. nequandodicat iniraicusmeus Pravaluiadversus :

Antiph. Deus, inadjutorium meum intende ; Do- eum. Ve?'s. i. Usquequo,Domine,oblivisceris mein

'ln Compend. et Theoder. : Statio ad sauctum h Compend. : Parce irse animse tuse.
Clementem. In hoc. Cod. legitur, Dixit Moyses ad Aaron. Ita
i

b In laudatis Mss. : Statio adsanctam Balbinam. etiam xvi Exodi, 9 Dixit quoque Moyses ad Aaron.
:

c Compend. : Ut justificeris miseralionibus tuis, Dicuniversce congreg.

Domine. j In j/ss. Statio ad sanctum Vitalem.
:

d In Mss. : Statio ad sanctam Cseciliam. k In Compend. repetitur hic : Domine, in auxilium

Compend., Clamabo. meum respice.
f In eodem duo versus subjiciuntur. 1. Dirige. 2. 1 Stalio est ad sanctos Marcellinutn et Petrum,
Respice. juxta Mss. In Compend. legitur, feria septima pro
g In Mss. : Statio adsanctamMariam transTriberim. Sabbato.
66o LIBER AMIPHONARIUS. 666
finem ?quandinponamconsi)iainanimamea? Vers. A Feria tertia.
2. Respice in uie et exaudi me ;
cantabo Domino Anltjt7A.Egoclamavi,quooiam exaudistime Deus
qui bona tribuit mihi. Com. Oporlet te. tili.gaudere, inclina aufem tuam, et exaudi verba mea custodi :

quia frater tuus mortuus fuerat et revixit, perierat me, Domine, ut pupillam oculi subumbra alarum :

» et inventus est. Psal. ut sitpra. tuarum protege Domine, justitiam

vne.Psal. Exaudi,
h
Dominica tertia Quadragesimse. meam, intende deprecationein meam. Resp. Aboc-
Antiph. Oculi meisemperad Dominum.quia ipse cultismeis munda rae, Domine, et ab alienis parce
evellet de laqueo pedes meos respice in me, et : servo too. Vers Si mei non fuerint dominati, tunc
misereremei, quoniam unicus paupor sum ego. et iramaculatus ero, et emundabor a delicto maximo
Psal. Ad te, Domine, levavi animara meara Deus : 0//.Dextera Domini IVcit virtutem. Vers. l.intribu-
meus,in teconfido, noiierubeseaui./t <?$/?. Kxurge,Do- latione invocavi Dominura. Vers. 2. k Impulsus.
mine, non praevaleat homo, judicentur gentes in Com. Domine.quis habitabit in tabernacuiotuo, aut
conspectutuo. Vws. Inconvertendoinimicumineum quis requiescet inmonte sanctotuo! Qui ingreditur
retrorsura, infirmabuntur et peribunt afacietua. sine macula, et operaturjustitiarn. Psal. xiv.
Trart Ad televavioculos meos,qui lialdtasin coelis. l
Fe/ iaquarta.
Vers. Eceesicutoculiservorumin raanibus dorai- B Aniiph. Egoautemin Domino speravi exsultabo :

norum snorura. Vers. Et sicut oculi ancilla? in ma et laetabor in tua misericordia, quia respexisti hu-
nibus Douiinae stue. Vers. Ita oculi nostri ad Domi- militatem meara. Psal. In te. Domine, speravi, non
num Deum nostrum,donec misereatur nostri. Vers. coufundar in aeternum in justitia tua libera me.
:

Miserere nobis. Domiue, niiserere nobis. Off. justi-

Resp. Miserere mei, Domine.quoniaminttrmus sum,
tiaeDomini recUe laetificantes corda, et dulciorasu- Domine, Vers. Conturbata sunt ossa om- sana rae,
per mel et favum nam et servustuus custodietea.
:
mea turbata est valde. off. Do-
nia mea, etanima
Vers.l. Praecepturu Domini lucidum, illuminans
mine.fac mecura misericordiam tuam propter nomen
oculos timor Dei sanctus permanens in saeculum
;
tuum, quia suavis est misericordia tua. Vers. \.
saeculi judicia Domini vera. c Vers. 2. Et erunt ut
:
Deus laudem meam ne tacueris, quia os peccatoris
coraplaceant eloquia oris raei, et meditatio cordis
et dolosi super me apertura est. Ve)'s. 2. Pro eo ut
mei in cmispectu tuosemper, d Com. Passer invenit diligerentrae detrahebantmihi egoautem orabam. :

sibi domura, et turtur nidum, ubi reponat pullos
suos. Altaria tua, Domine virtutuin, Rex meus et
Deus meus. Beati qui hahitant in domotua insae-
m Vers. 3. Locutisuntadversum rae linguadolosa,
et sermonibusodiicircumdederunt rae, etexpugna-
veruntme gratis. Com. Notas mihi fecisti vias vi-
:

culum saeculi laudabunt te. Psal. Quam dilecta.

q tae, adimplebismelaetitia cum vulto tuo, Domine.
c Feria secunda
Psal. xi.
Antiph. In Deo laudaboverbum, in Domino lau- vFeria quinta.
dabo sermonem.in Deo speravi non timebo quid : Antiph. Salus populi ego sura, dicit Dominus :

mihi homo Psal. Miserere mei.Deus, quoniam

facial : Dequacunquetribulationeclamaverintadme,exau-
conculcavitinehomo:totadieimpugnans,tribulavit diam eos, et ero illorum Dominus in perpetuum
rae./f*esp.Deus,vitam meam nuntiavi tibi posuistila- : Psal. Attendite, populus meus, legem tueam, incli-
crymasmeas tuo.695 Vers. Miserere
in conspectu nate aurem vestrara in verba oris mei. Psal. Oculi
mihi, Domine.quoniaraconculcavit mehomo :tota omnium in te sperant, Domine.ettudasillisescam
die bellans, tribulavit me.
Off. Exaudi Deus, ora- in tempore opportuno. Vers. Aperismanum tuara,
tionem meam, ne despexeris deprecationem
et etimplesomne animalbenedictione. Off. Si ambu-
meam intende in me, et exaudi me. Vers. 1,
: lavero in medio tribulationis, vivificabis me, Do-
f Contuibatus sum a voce inimici, etatribnlatione superiram iuimicorum meorum extendes mine, et
peccatoris et expectabameum qui me salvum fa-
: manura tuam et salvum mefecitdextera tua. Vers. :

ceret. Vers. 2. Ego autem ad Deum clamavi,hbera 1. In quacunque die invocavero te, exaudime, Do-

animarameamg etextendes manuminretribuendo mine multiplicabis in anima mea 676 virtutem :

D
illis. Com. h Et dabit ex Sion salntare Istrael cum tuam. Vers.2. Adoraboadtemplumsancttiin ttium
:

averteritDominus captivitatemplebis suae, exsulta- et confitebor nomini tuo, Domine, supermisericor-

bit Jacob, et laetabitur Istrael. Psal. ui. diam tuara et veritatem tuam Com. Tu mandasti
>

a In Compend., et inventus est in xternum. irib., etc.

b Ha;e Dominica dicitur seeunda in Compcnd., h InCompend., Qnis dabit ex Sion.
non aliaratione quam quia Dominica secunda vacat, i
Ibid .
Ps. Di.vit iusipiens.
,

ut etiam legitur in Excusis. Hajus Dominicaa statio j In .VIss. Statio adsanctum Potentianam.
in Mss. es£ ad sanclum Laurentium. Additer in Theo- k Compend., Irn/mlsus versatus sum.
deric. foris murum 1
Mss., >latio ad sanctum Sixtum .

c In Compenfl. additur et
dulciora. m In Compend. additur quia suuvis est misericor-
:

d Ibid. additum et dulciora. dia. Hoc in Godice mnlta? sunt similes repetitiones,
e Mss. assignatur
In Stolio ad sanctum Marcum
: de quibus infra nihil adjiciemus.
( Compend., Conturbata sunt a voce, etc. n In Mss. assignala stulio ad sanctos Cosmam et
K Idem Cod., Et extendens manum tuam in re- Damianum.
 t

067 SANCTI GHKGOHII MAG.M 068

mandata tuaouilodiri nimis.Utinamdiriganturviae A oulum. 0/f.LaudaU Dominum, cruia benignna est

meeadoutodiendai justiticatiooei tuai. i'sut. beati Dominus: psall tenomiuiejus.quoaiamtuaviieit :

immaculati. omnia qusecunque voluit feeit in cwio et in terra.

Feria sexla. Vers. 1. Qui itatii in domoDomini, iaatriiidomui
Antiph. Fac raeciim, Doaiioe,'iignum in bonum. Dei uoitri quia ego coguovi, quod raagana et ;

ut videant qui me oderunt et ooufundantur, quo- 677 Domiaai,

et Deui noiter prasomoibui diis.

niam tn, Doraine, aJjuvisti me, et consolatuiesme noiuentuum inaeiernum.et memo-

Vers. 2. Doraioe,
1'snl. aurem tuam,et ezaudi me
Inclina, Doraine, : rialetuum iniseculaiseculorum. Judicabit Dominui
quoniam inops etpaupersum ego.Resp InDeospe- populum suiim.etiu lervuiuiiconiolabitur. Vers.
ravitcor ineum, et adjutus siim : et refloruit earo 3. QuitimebisDominum,beaedicileeum. Benedietni

mea,et ex voluntate mea coiifitehorilli. Vers.Adte, Dominusez Sion, qui babitat in Jerusalem. Com.
Domine,clam;ivi : Dcus meus, nesileas, ne discetlas Jerusalera, qua;aedificatur ut civitas, cujui partici-
a me. Ojf. Intende voci orationis raea;, Hexmeus et patioejusin indipsum illucenim aiceaderunttribas,
;

Deus meus quoniam ad te orabo, Domine. Vers.

: tribus Doiiiini,udcontiteudumiioinini tuo, Domine.
Verba mea auribus percipe, Domine intellige cla- : Psal. Lsetatussura.
morem meum, et exaudi me. Vers. 2. Dirige in r» f Feriasecunda.
conspectu tuo b viam meara, ethrtenturomnes qui
Antiph Deus, in noraine tuo salvuin me fac. et in
sperant in te, Domine : in aeteruum gloriahuntur,
virtutetuajudicame. Deus^exaudiorationemmeam.
qui diliguntriomentuum.Domine. Com.Qui biberit
g PsaL.Ecce enim Deus. Averte mala inimicis u eis,
aquamquamegodaboei, c dicit Dominus, tiet in eo
et in veritate tua disperde illos. Resp. Esto mihi in
fonsaquse salieutis in vitam reternam. Psuf.^su/jra.
d
Deum protectorera, et in salvumlocura refugii, ut
Sabbato.
me facias. Vers. Deus, iote speravi Domine, non :

Antiph. Verba mea auribus percipe, Domine,in-

confundar in geternum O/f. Jubilate Deo,omnis ter-
teliigeclamorem meum,intende vocioratiouis meae,
ra. h Com. Ab occuhis meis munda me, Domine, et
Psal. Quoniamad teoiabo, Doraine, maneexaudies
abalienis parce servo tuo ' Psal. xvni.
vocem meam, Resp. Si amhulem in medio umbiae
mortis, non timebo mala, quoniam tu mecum es, j Feriatertia.

Domine. Vers. Virgatua
consolata sunt Off. Gressus meos dirige secundum
eloquium tnum, ut non dominetur omnis injustitia,
Domine. Vers. Declaratio sermonum tuoium illu-
1 .
minat etinlellectum dat parvulis. Vers. 2. Cognovi, u Exurge, Domine, fer opem nobis et libera nos
Domine, quiaas quitas judicia tua:etin viritate tua
humiliasti me,utnon domineturraeiomnis injusti-
tia, Domine. Com. Nemo te condemnavit. mulier?
Nemo, Domine. Nec ego te condemnabo jam am-
et baculus tuus, ipsa me Antiph. Exaudi, Deus, Orationem meam, et ne
despexerisdeprecationemmeam;intendein me, et
exaudi me.Psal. k Constristatus sum in exercitatione
mea, et conturbatus sura a voce inimici. Resp.
propter nomen tuum. Vers. Deus, auribus nostris
audivimus, Patres nostri annuntiaverunt nobisopus
quod operatus es in diebus eorum.in diebus anti-
quis.O/f. KxspectansexspectaviDominum,etrespexit
;

pliusnoli peccare. Psal. ut supra. me,etexaudivitdeprecationemmeam jetimmisitinos

e Doinmicaquarta Quadragesimae. meumcanticumnovum.hymnumDeo nostro. VersA.
Antiph. Laetare Jerusalem, et conventum facite Statuitsuprapetrampedes meos, et direxit gressus
omnes qui diligilis eam gaudete cura laetitia, qui :meos. Vers. 2. Multa fecisti tu, Deus meus, mira-
in tristitia fuistis, ut exsultetis.etsatieminiab uberi- bilia tua,et cogitationibustuis non est sirnilis tibi

busconsolationis vestrae. Psal. Laetatus sum in his Bene nuntiavi justitiam tuam in Ecclesia magna.
quae dicta sunt milri : In doraum Domini ibimus. Vers. 3. Domiue Deus, tu cognovisti, justitiam '

Resp. Laetatussum in his quae dicta sunt raihi : In tuam non abscondi incorde meo,veritatem tuamet
domum Dominiibimus. Vers. Fiatpaxin virlute tua, salutare tuum dixi adjutor meus, Domiue, et pro
:

et abundantia in turribns tuis. Tractus. Qui confi- tector meus. Com. Lastabiraur.in salutaiituo, et in
dunt in Doraino sicut raons Sion, non commo- D nomineDomi.n Dcinostri niagniticabimur. m Psal.
vehilur in aeternum, qui habitat in Jerusalem. xix.
Vers. Montes in circuitu ejus e!. Dominus in cir- D Feria quarta.
cuitu populi sui, ex hoc nunc et usque in sae- Antiph. Dum sanctificatusfueroiuvobis,congre-

a In Mss. Siatio ad sanctum Laurcntium . Additur • eodem Cod. Ps. cosli enarrant.
In
in Theodericensibus, in Lucina. In utroque Theod.
j Statio a>l sanctum Lauren-
:

b Compeod., vias meas. tium in Damascum. Sed error est, et legendum in

c Idem, dicit Dominus Samaritanse . Damasum, ut etiam habet Codex Compend. vel po-
d Mss. assignant pro statione sanctam Susannam. tius in Damaso.
6 In Mss. lei. itur, ad Jerusalem.
r k Compend. Conturbatus sum
: in exerc.
f Ibid., pro stalione legittir, Ad quatuor sanctos • Compend. Justiliam mcam.
:

Coronatos. m
Ibid. Psal <*. Exaudiat te. Ua in Theod.
:

g Compend. Psal. Ipse. "Statioest ad se/iulcr.im. ex Cod. Compend. et

h IJ ost Uirertonum m Compend. assignantur duo adsanctum Paulum, ex duobusTheodericeus.
versus ; i.IpsejecUnos. 2. Laudate.
669 LIBER ANTIPHONARIUS. 670

gabovos deuniversis terris; et effundam supervos A dere Domino. quam confidereinhomine. Bonum
in

aquam uiuudam.et mundabiminiabomnibusinqui- est sperare inDomino. quamsperare in principibus

namentisvestris, etdabo vobisspiritumnovum. Psal. Veis.Ad aununtiamium manemisericordiam luam,
Benedicam Dominum in omni tompore, semperlaus et veritatein tuam per noctem. Off. Populum bumi-

ejus in ore meo. Resp. a Venite. tilii, audite me ;

lem salvum facies, Domine, et oculos superborum
timorera Dommi docebo vos. Vers. Accedite ad humiliabis, quoniam quis Deus pneterte.Douiine?
eum, et illuminamini, et facies vestrm non confun- Ve eus iuconspectu ejus introivit in
i

dentur. Resp. Beata gens cujus est Dominus Deus aures ejus. Vers.2. Liberator raeus de gentibus

eorum, populusqueruelegit Dominusin hssreditatem iracundisiabinsurgentibusinmecxal abisme. Com.

sibi. Vers. Verbo Domini coeli firmati sunt, et spi- VidensDorainusflentessororesLazari admonumen-
ritu oris ejusomnis virtus eorum. 678 O/f. Bene- tum, lacrymatus estcorara Judeeis, f et clainabat
dicite, gentes,DominumDeum, nostrum, b etobau- Lazare, veni foras.Etprodiil ligatis manibuset pe-
dite voei laudis ejus, qui posuit animam meam ad dibus, quifueratquatriduanus mortuus. Psal. xxi.
vitam, non dedit commoveri pedes meos. Bene-
et g In Sabbato.
dictus Domious, qui non amovit deprecationem Antiph. Sitientes, venitead aquas,dicitDominus,
meametmisericordiamsuam ame. Vei-s. I. Jubilate g et quinon habetis pretiura, venite h bibite :
679
Deo, omnis terra. Psaimum dicite nomini ejus, date cum ketittia. Psal. Attendite, populus meus, legem
gloriara laudi ejus. Vers. 2.1n luultitudinera virtu- meam, inclinateaurem vestram verba oris mei. in
tis tuae inentientur tibi iniraici tui ; omnisterraado- Resp. Tibi,Domine,derelictusest pauper, pupillo tu
ret te, et psallat tibi, Altissime. Vers. 3. Venite, et erisadjutor. Fers. Utquid, Domine,recessisti longe,
videte operaDomini.quain terribilisin consiliis su- despicis in opportunitatibus in tribulatione ? dum
per tilios hominum. Ad ipsum ore meo clamavi, et superbit impius.incenditurpauper. Off. Factus est
exsultavi sub lingua mea. Propterea exaudivitme Dominusfirmamentiimmeum.etrefugium meum et,
Deus, et intendit voci Orationis meie. Com. Lutura liberator meus sperabo in eum. Vers. 1. Perse-
;
>

fecit ex sputo Dominus, et linivit oculos meos, et quariniraicos meos,et comprehendam illos ;etnon
abii, et lavi, et vidi, credidi Deo. Psal. ut supra. convertar, donec deficiant. Vers. 2. Et praecinxisti
c Feria quinta. me fortitudine ad bellura, et supplantastiinimicos
Antiph. L83leturcorqu<erentiumDominum ;quee- meos subtus me, et inimicorum meorura dedisti mihi
rite Dominumetconfirmamini queeritefaciemejus;
dorsum, et odientesme disperdidisti. Com. Dominus
semper. Psal. Confitemini Doiuino, et invocateno- regit me, etnihil mihi deerit in loco pascuae ibi me ;

men ejus, annuntiate inter gentesopera ejus. Resp. collocavit, super aquam refectionis educavit me i

Respice, Domine, in testamentum tuum, et animas Psal. Ipse.

pauperum tuorum ne obliviscaris in finem. Dominica quinta Quadrag esimse
Vers. k

Exsurge, Domine, judicacausaratuam ;

memoresto
Antiph. Judica rae, Deus, et discerne causam
opprobni servorum tuorum. Off. d Domine, ad ad- meam de gente non sancta ab hoinine iniquo et do- ;

juvandum me respice:confuudanturetrevereantur, loso eripe me, quia tu es Deus meus et fortitudo

quiqueeruntanimam raeam,utauferanteam. VersA. mea. Psal. Eraitte lucem tuam, et veritatem tuam,
Avertantur retrorsum et erubescant, qui cogitant ipsa mededuxerunt etadduxeruntin montem san-
mihi mala. Vers. 2. Exspectans exspectavi Domi- ctum tuum. et in tabernacula tua. Resp. Eripe, me
num, et respexit me, et exaudivit deprecationem Domine, de iniraicis meis, doce me facere volunta-
meam. Corn. Doraine, memorabor justitiae tuae so- tem tuara. Vers. Liberator meus, Domine, de genti-
lius. Deus, docuisti me ajuventutemea ;etusquein bus iracundis abinsurgentibusinme exaltabis me ; ;

senectam etsenium,Deus,ne derelinquas me. Psal. viro iniquo eripies me. Tract Saspe expugnave- .

In te, Domine, speravi. runt me a juventute mea, Vers. Dicat nunc Israel :

*Feria sexta. Seepeexpugnaveruntmeajuventute mea. Vers. Ete-

Antiph. Meditatio cordis mei in conspectu tuo nim non potuerunt mihi supra dorsum meum fa- ;

semper,Domine,adjutor meus et redemptor meus, D bricaverunt peccatores. Vers. Prolongaverunt ini-

Psal. Coeli enarrantgloriam Dei, etopera manuuin quitatemsibi; Dominusjustusconcidetcervicespec-
ejusannuntiatfirmamentum. Resp. Bonum est confi- catorum. Off. Coufitebor tibi, Domine, in toto
a Citat htec Respons. Amalarius, sanctum Lawentinm
lib. I, cap. 8. foris murum. In Compend. legi-
Pamel. tur :Sabbatumad corpus sancti Laurenlii.
b Comp. et obaudite vocem laudi ejus.
:
h Compend, edite cum Isetitia.
Consenliunt Mss. in assignanda stalione, ad sanc-
c 1
Post haeo verba in Compend. legitur Vers. 1. :

tum Silvestrum. Praecinxisti mevirt. abbell. etsuppl. inirnic. in subtus

d In Mss. Theod. et Comp. Domine in auxilium
: me et inimicorum meorum dedisti mihi dorsum, et
;

menmrespire. odientes, etc. Vers. 2. Persequatur inimicos meos, et

ln iisdem Codicibus, pro statione legitur ad sanc- non convertar, etc.
tum Eusebivm. j Compend. Psalm. deduxit me.
:

f Ita Mss., at in Ed. Pam^l. Vatic. Guss. excla- k Mss., Sfatio ad sanctum Petrum,
unanimiter :

mabat, legitur, pro et clamabat. ubi etiam htee Dominica dicitur in Passione.
6 Pro statione iadicatur in utroque Theod. ad
 . :

671 SANCTI GREGORII MAGNI 671

corde meo.Relribue sorvo tuo, vivarn, et CUStodi&TO A iniurgentibuiin me exaltabil me s viroiniquoeri- ;

sermonestuos;viviflca mesecundum verbumtuum, pii me, Domine. Psal Diligam te, Domioe virtui
Domine. Vera. 1. Beati immaculati ln via, quiam- mea, Dominui Qrmamentura meum el refugium
linl.nii in lege Domini, Beatiquiscrutautur teslimo meum. Resp. Exaltabo te, Domine,quoniamiu
nia ejui, intotooordeeiquirunteum. Vers.% Viam pisti me, nec delectaiti iniuiicoa meoi inper me.
veritatia elegi,da mihi intellectum, et scrutaboT le- Vers.Domiae Deu« meui, clamavi ad te, ct sai,
gein tuain, et oustodiam illam in loto corde meo. in»'. Domine, abstraxiiti abinferiianimam meam,

Inclina cormeum
inte^timoniatua,etnon inavari-
tiam. Im via tua vivifica me, judicia enitti tuaju-
cunda. Deprecatus sum vnltum tuum iti toto corde
meo, quiadilexilegemtuarn. (Jom. Hoo corpusquod
pro vobis traditur. llic calix novi testamenti est in
meosanguine,dieitDominus.Hocfacite,quoliescun-
que sumitis, in meam commemorationem.
ul supra.
h Feria secunda.
Antiph. Miserere mei. Domine,quoniam concul-
cavit me homo, totadie beilans tribulavit me. Psal.
Conculcaverunt me inimici mei tota die, quoniam
multi bellantes adversum me. Re*p. Deus, exaudi
Orationem meam, auribus percipe verba
Ve?'s. Deus, innomine tuosalvumme fac
tute tuajudica me. Off. Domine, convertere, et eri-
peanimammeam, salvumme facproptermisericor-
diam tuam. Vers. 1. Domine, ne in ira tua 680
arguas me.ueque in furore tuo corripias me. Vers. 2.
Misereremei,Domine,quoniaminfirmussum sana
salvasti me a deicendentibus inlaoum. Off. Eripe
mede inimiciimeii, Deusmuei, etabinsurgentibm
io me libera me, Domiue. Vers.i « Quiaecoecapta-
verunt animam meam, irruerunt fortes in me.
Xers. 2. Quia factus es adjtutor meus etrefu^ium
meumin die tribulationis mes. Corn. Larabo inter
a Psal. innoccntes manus meas, et circuiho altare tuum,
Domine, ut audiam vocem laudis tuae, ut enarrem
g universa mirahilia tua. h Psal. xxv.
• Feria quinta.
An//pA.Omniaquaefecisti nubis, Dominc, in vero
judicio fecisti, quiapeccavimus tibi, et mandatis
non obedivimus ;sed dagloriam nominiluo.et
tuis
oris mei.
facnohiscumsecundumraultitudinem misericordiae
et in vir-
tuae. Psal. Magnus Dominus etlaudabilis nimis in
civitate Deinostri, in moute sancto ejus. Resp. Tol-
lite hostias, et introite in atria ejus; adorate Do-
minuminanlasancta ejus. Vers. RevelabitDominus
condensa, et intemploejus oranesdicent gloriam.
;

Off. Super fluminaBabyloois illiesedimus et flevi-

me, Domine.quoniamconturbatasunt omnia ossa
mus, dum recordaremur tui,Sion. Vers. \. In sali-
mea. Com. Dominus virtutum ipse est rex gloriae,
cibusinmedio ejussupendirausorgananostra. quo-
c Psal. lpse.
niamilliciaterrogaveruntnosquicaptivos duxerunt
d Feriaterlia.
^ nos, 681 ' verbacantionum et qui abduxerunt :

Antiph. Exspecta Dominum, viriliter age, etcoo-

nos.kHyranum cantate nobisdecanticisSion.Quo-
forteturcortuum, etsustine Dominum. Psal. Domi-
modo cantabimuscanticumDominiin terraaliena?
nus illuminatio mea et salus mea quem timebo ? ;
Vers. 2. Si oblitus, fuero lui, Jerusalera.oblivisca-
Resp. Discerne causam meam,Domine, abhomine
tur me dexterameaadhaereatlinguameafaucibus
;

iniquo etdoiosoeripeme. Vers. Emittelncem tuam

meis, si tui non meminero. Qui dixerunt Super :

et veritatem tuam,ipsa me deduxerunt etadduxe-

fluminaBabylonis. F«?;'S.3.Memento, Doraine, fiho-
runt in montem sanctum tuum. Off- Sperent in te
rum Edom in die Jerusalem. Qui dixerunt. Com.
omnesqninoveruntnomentuum,Domine,quoniam
Memento verbi tui servvo tuo Domine, in quo mihi
non dorelinquis quaerentes te. Psallite Doraino qui
spem dedisti. Haec me consolata est in humilitate
habitatin Sion,quoniam non estoblitus Orationem
mea. Psal. Beati immaculati.
pauperum. VersA Sedes super thronum qui judicas
.

aequitatem increpasti gentes, et periitimpius. Ju-

• Feria sexta.
;

dicabit popuhimcumjustitia, etfactusest refugium Antiph. Miserere mihi, Domine, quoniam tribulor
pauperum, Vers. 2. Gognoscetur Dominus judicia liberame, eteripe mederaanibus inimicorum meo-
faciens.quoniam paticntiapauperumnon peribitin r* rum,eta persequentibus me Domine,aon confua :

fiaem desideriumpauperumexaudivitDeus. Corn

;
dar, quoniam invocavi te. Psal. In te Domiae, spe-
Ke(iime_me, Deus lsrael, ex omnibus angustiis meis. ravi, non confuadar ia asternum in justitia tua :

e Psal. Ad te, Domine, levavi. libera me. Resp. Paciflce loquebantur mihi ioimici
Feria quarta. mei, etia ira molesti eraat mihi. Vers. Vidisti, Do-
Anti/ih. Liberatormeusde gentibus iracundis, ab miae, Deus meus ne sileas, oe discedas a xne.Off.
:

a Scilicet, Ps. Judicame, Deus, ut explicatur in sedsecundus Quia factus est, etc, est primus.
; et
Theoder. h In Compend.Psalm. Eripe me de inimicis
: in ;

h In Mss. : sanctum Chnjsogonum.

Statio ad Theodoric. Psal.Judica me.
c In Theoder. Psal. Domini est tcrra.
: i
In Compead. et in secundo Theod. Statio ad :

d In Mss. Slatio ad sanctum Cyriacum.

: sanctum Apnllinwem. In primo Theod. Statio ad :

e Italegiturin Mss., cum vul</ati, tum Pamel. tum sanclam Mnriam.

Vatic. et Guss., tantum habeant Psatmus, nullo de- j CompeDd., verba canticorum

siqnato. k Compend., humnumcantate Dei.

f Juxta Mss., statio est ad sanclum Marcellum. 1
In Mss. Statio ac sanctum Stephanum.
:

g Hic Versus non est in Compend. Est in Theod.

 673 LIBER ANTIPHONAMUS. 774

Benedictus es, Doinine docemejustiticationestuas, A aquae usqueadanimara ineara. Vers. 2. adversum

non tradas cahuuniantibus me superbis, et res-
et me exercebantur qui sedebant in porta et m me :

pondeboexprobrantibusmihi verbmu. Vers. 1. Vidi psallebant qui bibebant vinum. Vers. 3. Ego vero
nou servantes pactum, et tabescebara Domine, : orationera meara ad te, Doraine : tempusbeneplacili
quandofaciesde persequentibus mejudicium? Vers Deus. in multiludine misericordiae tuae Com. Pater,
2.Appropinquaveruntpersequentes me iniquitati : sinon potest calix transire nisi bibam illum, fiat
confundautur et revereantur.quia injuste iniquita- voluntas tua. Psal. ut supra.
tem fecerunt in me. Com. Netradideris me, Doraine, c Feriasecunda.
in animas tribulantiutn me, quia surrexerunt in me
Antiph. Judica. Domine, noscentes me.expugna
testesiniqui,etmenlitaestiniquitassibi. a Psa/.xxvi.
impugnantes me, apprehende arraa et scutum, et
Sabbalum vacat. c Dominica in Palmis.
*>

exurge in adjutorium meum,Domine, virtussalutis

Anliph. Domine, ne longe facias auxilium tuura
raeffi Psal. f Effundefraraeam,etconcludeadversus
a me, ad defeosionera meam aspice. Libera mede
eos qui persequuntur me. Vers. Exsurge, Domine,
ore leonis d etacornibus unicornium humilitatera
etintende judicium meurn, Deus meus et Dorainus
meam.Psa/.Deus.Deus meus,respice in me :quare
meus in causam meam. Vers. Effunde frameam,et
me dereliquisti ? Resp. Tenuisti raanum dexteram n
conclude qui me perseqtiiintur.O//'. Eripe medeini-
meam in voluntate tua deduxisti me, et cum glo-
:

micis meis, Domine, ad te confugi doeemefacere :

ria assumpdsti me.Vers. Quam bonus Istrael Deus

voluntate tuain.quia Deus meus estu. Vers. Exaudi
rectis cordr ?Mei autera pene moti suntpedes, pene
me in tua juslitia,etneintres iujudicium cum servo
effusi suntgressus mei, quia zelavi in p?ccatoribus
tuo. Domine. AdCom. Eiubescant et revereantur
pacempeccatorum videus.7Vac£. Deus Deus meus,
simul, qui gratulantur malis meis induantur pu- :

respice in rae, quarerae dereliquisti? Wers. Longe a

dore etreverentia, quimalignaloquuntursuperme.
salute mea verba delictorum meorum. Vers. Deus
g Psal. xxiv.
raeu3,claraaboper diera, necexaudies ; et nocteet
h Feria tertia.
non ad insipientiam mihi. Vers. Tu autem in sancto
habitas, laus Istrael. In te speraverunt patres nostri Antiph. Nos autem gloriari oportet in cruce Do
speraverunt et liberasti eos Vers. Ad te clamave- mini nostri Jesu christi, in quo est salus, vita, et
runt, et salvi facti sunt in tc speraverunt, et non
: resurrectio nostra, per quem salvati et liberati su-
suntconfusi. Vers. Ego autem sum vermis, etnon mus. Psal. Deus misereatur nostri, et benedicat
homo opprobrium
: hominura, et abjeotio plebis. nobis illuminet vultum suum super nos, et mise-
:

Ve)*s. Omnes qui videbant me, aspernabantur me reatur nostri. Resp. Lgo autem dum mihi molesti
:

locutisunt labiis.et moverunt caput. Vers. Speravit essent, induebar cilicio;ethumiliabaminjejunio

»

inDomino,eripiat eum: salvumfaciateum,quoniam animam meam, et oratio meain sinummeumcon-

vult eum. Vers. Ipsi vero consideraverunt, et con-
spexerunt me,diviseruntsibi(>82 v s timenta mea,
et super vestem meam miserunt sortem. Vers.Li-
bera me de ore leonis, et a cornibus unicornium
humilitatem meara. Vers. Qui timetis Dominum,
laudate eum :universum semen Jacobmagnificate
vertetur. Vers. Judica Domine, noscentes me,
expugna
tf impugnantesme.apprehendearmaetscu-
tum,etexurge in adjutorium mihi. O/f. Custodi
me, Domine, de mauu peccatoris, etab hominibus
iniquis eripe me, Domine. Vers. 1. Eripe me, Do-
mine, ab homine malo a viro iniquo libera me. ;

eum. Vers. Annuntiabitur Domino generatio ventu- Vers. 2. Q ui cogitaverunt supplantare gressus meos.
ra, etannuntiabuntccelijustitiamejus. Vers.Populo absenderunt superbi laqueum mihi. Vers. 3. Dixi
qui nascetur, quem fecit Domiuus. O/f. Imprope- Domino, Deus meus es tu exaudi Domine, vocem :

nuin expectavit cor meum, et miseriam et sus- deprecationis me«,Com. Adversum me exerceban-
:

tinui qui simul contristaretur, et non fuit conso- tur, qui sedebantinporta;etin mepsallebant
:
683
lantem mequaesiviet non inveni et dederunt in
: qtii bibebant vinum egovero orationem meam ad

escammeamlel.etin siti meapotaverunt me aceto. te, Doraine tempus beneplaciti, Deus, in multitu-
:

Vers.l.Salvum mefac, Deus, quoniam intraverunt D dine inisericordiae tuoe. J Psal. lxxiu.
a Ibid. Psalm. Dominus illuminatio mea. ex parte est etiam m altero Theod., sed usu hoc loco
b In Compend Sabbato vocat quando Rom. papa d In Compend.,consentienteedit.Famel. \F.tacorni-
eleemosynam dat. In Theoder. i Sabbato vacat.: bus unicornuorum Ita quoque legttur infra in Tractu.
Domnus Papa eleemosyn. dat. In altero, Sabbato statio o In Mss. Statio adsanctos Ncreum od Acliilleum.
:

ad Sanctum Petrum, quando eleemosyna datur. Val. \n Theod 2 tamen assignatur, ad sanctam Praxedem.
Glar. consentit Editis. Observat Pamelius ita praeti- f Compend. Efjunde, (ramea
; quasiad frameamser-

tulari hanc feriam (Sabbatum vacat) ln antiphonano, mo couverleretur, et sanguinem effundere juberetur.
teste Amalario. 1. i, c. 8. In Theod etsi nihil prae-
; g In Theod Ps. Judica me. In Compend. Ps. :

scribatur cauendum, assignantur tamen Urationes Juaica Domine nosceutes me.

omues ad missam pertinentes, ut in caetens diebus. Consentiunt Mss. iu insignanda statione, ad
c Antipli. ad Proeessionem, vide in Ord. Rom. sanciam Priscam.
p. 46,et48, etapud Aicuinum, p. 53.PAMEL.In Comp. ' Csmpend induebam me cilicio. Ita opinamur
,

Slatio ad Laleranis in Theod., ad sanctum Joan.

; eorum diversas lectioues com-
legiin aliisMss., sed
in lateranis ; [a Theod 1. ante titulum hunc habes pendiose tantum habemus.
Benedictio paLmarum vel frondium. Hac Benedictio j In Mss Psal. Salvum me fac Deus . .
 :

671) SANOTI GKOOFUI MAO.M 676

» Feria qnarta. \ Fei "i texta, m Parai reve.

Aniiph. '' lii nomine Domini omne genti Qectatur, Antiph. Domine, audiviauditum tuumettimui:
;quiaDominus
ooelestium, terrestriutnel infernorum consideravi opera lua, <;t expavi. Vi:n>. i.inmedio
fuctns estobediens usqueadmortera,morteraautem duorumanimaliummnotesceris: dumappropinqua
crucis ideo Dominus Jesus Christus in gloria est
;
vi int684 anni, cognosceris :dum adveneril tem-
Dci Patris. Psa/.Domine, exaudi orationem meam, piis, ostenderis. Vert. 2. Operuit co&los maji
et eiamor meus ad tc veuiat. Iicsp. Ne averlaa fa- cjus, el laudis ejus plena esl terra. Vers. 3. Deata
ciemtuam a puero tno, quoniam tribulor, velociter Liband venlet, et sanctus de monte umbroto, et

exaudi me. Vers. Salvum me fac, Deus quoniam condenso Ven i. \n eo duiii eonturbata lucrit ani-
inlraverunt aqueB usque adanimam meam :iufixus ma mea, in ira misericordiae memor efli. Tract. '

sum non est subslanlia. Tract.

in liiuo profundi, et Eiipe me, Domine, abbomine malo, a viio iniquo
Doiuine, exaudi oralionem meam, et ciaraor raeus hbera me. Vers. Qui cogitaveruntmalitiasin corde
ad te veniat- Vers. Ne avertas faciera tuaiu a rae : totadieconstituebantpradia. Vers Acuerunt linguas
cinquacunquedieti'ibulor,inclinaadmeauremtuam suas sicut serpentes venenum aspidumsub labiis :

Vers. In quacunque die invocavero te, velociter
exaudi me. Vers. Quia defecerunt sicut furaus dies d toris, et ab horainibus iniqms libera me. Vert* Qui
mei, et ossa raea sicut in frixorio confrixa sunt.
Fers.Percussussura sicutfenum,etaruitcor meum,
quiaohiilussum manducarepanemmeum. Vers. Tu
exurgeUs,Domine,misereberisSiou, quia venit tera-
pus miserendi ejus. Off. Domine,exaudi orationem
meam.et ciainor raeus ad te perveniat. Vers. \. Ne
avertas faciera tuam a \ne. Vers.2. Quiaoblitussum
manducare panemmeum. Vers.3. Tu exurgens mi-
eorum. Vers. Custo li me, Doraine, de raanu p'
cogitaverunt supplantare gressus meos, abscon-
runt superbi laqueos mihi. Vers. Et funesoxteude-
runt in laqueum pedibus meisjuxta iter scandalum
posuerunt raihi. Vers. Dixi Domino, Deus meus es
tu exaudi Domine, vocem orationis meae.
: Vers.
Domine, Domine, virtussalutismeae,oburabracaput
meum iudie belli. Vers. Ne tradas: me a desiderio
meopeccatori :co^itaverunt adversum me ne de- ;

sereberis Sion, quia tempus miserendi ejus, quia relinquas me, ne unquam exaltentur. Ve?'s. Caput
venit tempus. Com. Potum raeura cum fletu tempe- circuituseorum.laborlabioruinipsorumoperiet eos.
rabam. quia elevans allisisti me,et ego sicut fenum Vers. Verumtamera justi contitebunturnomini tuo,
arui tu autera, Domine.in aeternum permanes ;tu
; et habitabunt recti cum vultu tuo. e
exurgens misereberis Sion, quia venit tempus mi- Antiph. ad crucemadorandum.
serendi ejus. d Psal. ci. h Crucem tuam adoramus, Domine, et sanctam

e Feria quinta, de Ccena Domini. resurrectionem tuam laudamus et glorificamus :

Antiph. Nos autem gloriari oportet in cruce Do- ecce enim propter crucein venit gaudium in uni-
mini nostri Jesu Christi, in quo est salus, vita et verso mundo Psal. Deus misereatur nostri. Antip-
resurrectio nostra per quem salvatiet Jiberatisu-
: Ecce lignum crucis, in quo salus mundi pependit
mus. Psal. Cantate Oomino. Resp. Christus factus Veuite adoremus. Psal. Beati immaculati in via
est pro nobis obediens usque ad mortem, mortem Antiph. Dum fabricatormundi mortis supplicium
'

autem crucis. Vers. Propter quod et Deus exaltavit pateretur in cruce, clamans voce magna, tradidit
illum, et dedit illinoraenquod est super omne no- spiritum et ecce velum templi divisumest, monu-
:

men. Off. Dextera Domini fecit virtutera, dextera menta aperta sunt ; terr® motus enim factus est
Domini exaltavit me non moriar, sed vivam, et
: magnus, quia mortem filiiDeiclaraabat mundusse
narrabo opera Dotnini. Vers. I.Intribulatione mea sustinere nonposse. Vers. Apertoergomilitis lancta
invocavi Dominum.et exaudivitmeinlatitudineDo- Domini, exivit sanguis etaquain re-
latere cucifixi
minus. Vers. 1. Impulsus, eversus sum ut caderem, demptionem salutis nostsae. Fers.Oadmirabile pre-
et Dominus suscepitme. Com. Dominus Jesus post- tiura, cujuspondere captivitas redempta est mundi
quamcoenavitcumdiscipulissuis.lavilpedeseorum tartarea coufracta sunt claustra inferni, aperta est
et ait illis Scitis quid fecerim vobis ? Ego Dominus
: nobisjanua regni. Ht/mn. Pangelinguagloriosipre-
et magister exeraplum dedivobis, ut etvosita facia D lium certamiuis et super crucis trophaeum dic
:

iis. Psal. Beati immaculati. triumphumnobilem,quahterredemptororbisimmo-

a Mss. Statio ad sanctum Mariam. Additur in
Theod., majorem.
b Hujus ofticii fit nominatim mentio in Ord. Ro-
mauo. pag. 49, et Fequentium etiam officiorum pa-
ginis sequentibus. Item apud Alcuinum, pag. 54 et
seq. et Amalarium 1. i, c. 11, et sequentibus. Pamel.
ut supra in die Palmarum, patet ex ord. Rom
pag. 60, et Alcuino pag. 58, qui addit Tractum hunc
Eripe me, nuperrime fuisse compilatum. Item ex
Amalar. 1. t, cap. 13, ac lib. iv, c. 34.
g ln Comp. immediate post hunc Versumsequitur
Ant. Ecce lignum crucis inquo sal. m. pep. ven. ad.
:

c Com. In quocunque die tribulor, velociter exaudi

: Psal. Beati immac. etc. Beati qui scrutaniur, etc.
me. Vers. Quui defecerunl. quantum necesse est s^ilicet quandiu fiet crucis ado-
:

d Cdmpend. P*al. Domine, exaudi orat. et clamor

: ralio. Postea sequitur Iteui. Crucem suamador., etc.
:

Theoderic. Ps. Domine exaudi. l. hoc est primus qui Ps. Drus miserealur, etc. Pange lingua.
itaincipit. et est. ci. h Antiphonas has rep^rire est etiam in Ord.Rom.
6 In solo Th. 1 legitur, Slatio ad sanctum Petrum p. 65etG6. Mentio etiam harum fit, et adorandae,
Traotus desiderabatur
f in Blandjniensi Cod., :
crucis apud Alcuin. de div. Offic. pag. 57 et seq.,
hunc vero habebat Ultrajeetinus Cod., sed more Ho- Amalar. de Eccles. Off. 1. i, cap. 14. pamel.
mano primum cantari solilum Tract. Qui habitat, : Haec in Compend. desHerantur,
'
67? LIBER ANTIPHONARIUS. 678

latus vicerit. Vers.De parentis protoplasti frande A Missa inSabbato sanclo. Gloria in exrelsh Deo
. ... _ >i.i <n
e Allel. c»„ :..; n~.~-;-.~
Gonfitemini ™, ,_„;.,„, u„„..„
Domino, quoniambonusquo-
.. 4

factorcondolens, quando porai oozialis morsti ro

mortem corruit, ipse lignuni tunc notavit, damna niam insaeculuui[i)iserieor<liaejus.7Vac£. Laudate
ligoi utsolveret. Ve?-s.Hocopus nostne salutis ordo Doruinum, omnes geotes,etcollaudate eum omnes
depoposcerat, multilbrmis proditoris ars ut artem populi.quoniam contirmataestsuper nos misericor-
diaejus, et veritas Domini manetinaeternum. Non
falleret,etraedelamferret inde, hostisundeUeserat.
Vers. Quando venit ergo sacri plenitudo temporis, cantatur nec Off. nec Agnus Dei, nec Communio ;

missus est abarcePatrisnatasorbisconditor,atque sed, omnibus ex/>telis, dicitur Ite, Missa est. :

f DominicaPaschse ad sanctam Mariam.

venlrevirginali homofactus prodiit. Vcrs. Vagit in-
fans mterarctacoDditusprsesepia membrapannis :
Antiph- Resurrexi, et adhuctecumsiraa.alleluia,
involuta, virgo mater alligat, et pedesmanusque ;
posuibti super me manum tuam,alleluia mirabilis
crura strictacingit fascia. Vers. Lustra sex qui jam facta est scieutia tua, allel. Psal. Domine, probasti
me,etcognovisti me tu cognovisti sessionem meam
peracta, terapus implens 685 corporis.se volente ;

natus ad hoc,passionideditus,agnusinerucisleva- et resurrectioncm meam. Resp. Ha;e dies quam

tur iminolandus stipite. Vers. Hic acetum.fel arun- Domiuus, cxsulteuius et ketemur in ea. Vers.
fecit

do, sputa, clavi, lancea mite corpus perforatur g Confitemini

;
Domino, quoniam bonus, 686 q"o
;

sanuMiis.unda profluitterra, pontus, aslra.muudus, niam in saeculum raisericordia ejus. Vers. Di- 1 .

quolavanturflumine. Vm.Flecteramos,arboralta, cat nunc Israel quoniam bonus, quoniamin saecu-

tensalaxaviscera; etrigorlentescatille,quem dedit lum misericordia ejus. Vers. 2. Dicat nunc domus

nativitas, ut superni meinbra Regis sint mittenda Aaron, quoniam in sajculum misericordia ejus.
stipite. Vers. Sola digna tu fuisti ferre pretiunisae- Vers 3 . DicantnuncquitimentDominum,quoniam
culi,atqne portumpr.Hpararenautamundonaufra- in saoeulum misericordiaejus. Vers. 4. Dextera Do-
go, quem sacer cruorperunxit fusus agni corpore. mini fecit virtutem, dextera Domini exaltavit me.
Vers. Gloria et honor Deo usquequo Altissimo, una Vers. 5. Lapidemquem reprobaveruntsedificantes,
Patri Filioque, inclvto Paraclito, cui laus est etpo- hic factus est in caput anguli : a Domino factum
testas per a?terna saecula. est, et est mirabile in oculis nostris. Vers. 6. Be-
a Cantica in Sabbato sancto. nedictus qui venit in nomine Domini, Deus Dumi-
i.CantemusDomino nus, et illuxit nobis. Allel. Pascha nostrumimmo-
glonoseenimhonorificatus
;

est equuraet ascensorem projecit inmare; adjutor latus est Christus, Vers. Epulemurin azytnis since-

et proctector factus estmihi in salutem. Hic Deus ritatis et ventatis. 0/f. Terra tremuit et quievit,

meus b et honorificabo eum ; Deus Patris mei, et dum resurgeret in judioio Deus, alleluia. Vers. 1,
exaltabo eum Dominusconterens bella.Dominus
:
u iNotus in Judaea Deus, in lsrael magnum nomen
nomen ejus (Exod.). ejus, alleluia. Vers.2. Et factus est iu pace locus
2. Attende, ccelum, et loquar; et audiat terra ejus, et habitatio ejus in Siou, alleluia. Vers. 3.
verba ex ore meo exspectetur sicut pluvia elo-
;
g Jdeo confregit polentias, arcum, scutum, gla-
quium raeum, etdescendant sicutros verba mea, dium.etbellum ;illuminanstumirabiliter amontibus
et sicutnix super fenum, sicut imber super gra mina, aeternis, alleluia, Com. Pascha nostrum immolatus

quia noraen Domini invocavi date maguitudinem : est Christus ltaqueepulemuriuazymissinceritatis

;

Deonostro, Deus, vera opera ejus,etomnesviae ejus etveritatis, alleluia. h Pastm. ut supra. Expurgate.
judicia. Deus fidelisin quo non est iniquitas, justus iFeriasecunda.
et sanctus Dominus (Deut.). Antiph. lntroduxit vos Domiuusin terram fluen-
Vinea facta est dilecto in cornu in loco uberi,
3. tem lac et mel, alleluia, et ut lex Domini semper
- et maceria circumdedi et circumfodi et plantavi ;
sitin ore vestro, allel. allel. Psal. Conlitemini Do-
vineam Soreth, et aadificavi turrem in medio ejus, mino quoniam bonus, quoniam in saaculum miseri-
et torcular fodi in eam vinea enim Domini Sa-
;
nunc Israel.
cordia ejus Resp. Haecdies. Vers. Dicat
baoth, domus Israel est (Isa.). Dominus regnavit, decorera,
Allel. Off. Angelus
4. Sicut cervus desiderat ad fontes aquarum.ita D Domini descendit de coelo, et dixit mulieribus
desiderat anima mea ad te, Deus.Sitivit anima mea Quem quaeritis surrexit, sicut dixit,alleluia. VersA.
ad Deumvivum, quando veniam,et apparebo ante Euntes in Galilaaam, dicite discipulis ejus Ecce :

faciemDei mei ? Fuerunt mihilacrymaBmeae panis praecedet vos in Galiheam, ibi eum videbitis, sicut
die ac nocte,dumdicitur mihi d persingulos dies ;
dixit, alleluia. Vers. 2. Jesus stetit in medio eorum,
Ubi est Deustuus ? (Psal. xli.) etdixit: Pax vobis ; videtequia egoipse sum, alle-

Ordine per nos hic annotato citantur quatuor

« revocamus ex Mss.
haec canticanominatim, ab Ord. Rom., pag. 73 ; f Iq Compend. et priori Theod.
Stalio ad sanctam :

Alcuino, pag. 62 et 63 et Amalario, 1. i, c. 18.

; Mariam. In altero Th. Statio adsanctum Joannem.:

Pamel. Ai marginem indicavimus uncle sutnpta sint 8 Ita Ed. Pamel., Vatic, Gu s., etc. In Mss. aulem
hap.c canlica ut legitur in Comp. nostds, ibi, confregit. Compendiensishabet, confregit
b
Compend., et honorabo. Et infra, Dominus est cornu, arcum, scutum et gladium illuminans, etc.
nomen ejus. h Scilicet, Domine, probasti me, ut in Compend.
c Compend., et maceriam circumdedi. designatur. Adriitur lbidem Nam et omnes vias :

d In Compend omittitur persingulosdies. meas. Hoc est, addendus est hic versus.
• In Edit. Pamel. et caeteris deest Alleluia, quod Duo Theod. \Statio ad sanctum Petrum,
»
 679 SANCTI GREGORIl MAOM 680
lui.i. Ad^Cdm. SurrexUDomious,etapparuii PetroA r|
• dabo robis deiideria coi I Ver$. i,
alleluia. Psalm. ut supra jNon adorabitis Deum alienum,qui ego sum Do-
>
FeHa tertia, minusDeus reiler, qui eduxi roi de terra /Egypti.
Antiph. Aqn.-i sapientijB potavil eos, a llolnia :
Ad Com. Populus acquisiiionis, annuntiate rir-
Lutes ejua, alleluia, qui ros de tenebris roi
conflrraabitcr in illis, et non Qeotetur, alleluia ; et
exaltabiteos in ssternum, alleluia, alleluia. Psalm.
in admirabile lumen luum, alieluia. Psal. ut supi a.

Confitemini Domino, quoniam bonus. Jtesp. Baec

Feria texla k ad sanctam Mariam,

Dicatnuncdomus Aaron. b Altel. guale

dies. Vers.
Antiph. Eduxit eos Dominus in ipe, aUeluia, el

volueris. Offirt. [ntonuit decsloDomtnne, et Aliis-

inimicos eorum operuit mare, alleluia, alleluia.

simus dedit vocem suam, et apparuerunt fontes P*af.Attendite,popul.ite*p.Ha3cdies. Vers. l

Lapidem
aquarum, alleluia. Vers t. Diligam te, Domine,vir- quemreprobaverunt&<Kficantes,bicfaetuiestincaput
tus mea, Dominus firmamentum meum et refu- SiQgali. m AU.qualevolueris.O/f. Eritvobubicdie»me-
gium meum,et liberator meus. Ve?'s.2. Liberator morialis, alieluia; ejtdiem festum celebrabitissolem-

meus degentibusiraciindis, abinsurgeniibtis in me nem Dominoinprogeniesvestras.legitirnurosempiter-

exaltabis me, a viro iniquo eripies me. Ad Com.Si numdiem,alleluia.reri.2.Inmentehabetediemistum
consurrexisiiscumCbristo.quifisursumsuutquterite, B in ^ 110 existjg de terra /Egypti, de domo lervitulis
alleluia, ubi Gbristus est in dextera Dei sedens.'
in manuenimpotentiliberavitvos Dominus. Vers.2.
Dixit Moyses populo Bono anirno esto, et veniet
quae sursum sunt, sapite,alleluia. c Psal.utsupra. :

vobis salusaDominoDeo, etpugnabitpro vobis. Ad

687 d Feria quarta.
Com. Data est mibi omnis potestas in coelo et in
Antiph. Venite, benedicti Palris mei, percipite
terra, alleluia ; euntes, doceteomnes gentes, bap-
regnum, alleluia, quod vobis paratum est ab ori-
tizantes eos in nomine Patris, et Fiiii, et Spiritus
gine mundi, alleluia, alleluia, alleluia. Psal. Can-
sancti, alleluia, alleluia. Psal. ut supra.
tate Domino canticura novura, cantate Domino n Feria seplima sive Sabbato.
omnis terra. Resp. Haec dies. Vers. Dicant qui ti-
Antiph Eduxit Dominuspopulura suum in ex-ul-
ment Dominnm. eAllel. quale volueris. Off. Portas
tatione, alleluia, et electos suos in laetitia, alleluia,
coeli aperuit Dominus, et pluit illis manna ut ede-

rent, panem coeli dedit eis, panem Angelorum

688 alleluia, alleluia, Psal. Coufitemini Domino,et
invocate nomen ejus./tesp c-Haecdies. VersA.Lzn-
manducavit homo, alleluia. Vers. 1. Altendite,po-
date, puen, Dominum, iaudate nomen Dornini sit ;
pulus meus, legem meam, incliuate auremvestram
nomen Domini benedictum, ex hoc nunc et usque
in verba orismei. Vers. 2. Aperiam in parabolis os
„ in saeculura. Offert. benedictus qui venit in no-
meum, loquar propositiones
r r ab mitio saecuh. Ad C « j-
r.
Benediximus vos de domo t^ , • •

'
. , mine Domini, . . Domini,
Com. Chnstus resurgens
° ....
ex mortuis jam
J
non mo- r. r. ..,, „ . „ „ , . . . .
.... DeusDominus,etilluxitnobis,alleluia,alleluia. Vers.
ritur, alleluia; mors illiultra non dominabitur,
1. P Lapidem quem reprobaverunt aedificantes, hic
alleluia, alleluia. Psal. ut supra.
factus est in caput anguli : a Domino factum est,
f Feria quinta. et est mirabile in oculis nostris. Vers. 2. Haec dies
Antiph. Viclricem manum tuam, Domine, lauda- quamfecitDomiuus : exsultemus et l<etemurin ea.
verunt pariter, alleluia, quia sapientia aperuit Ad Comm. Omnes qui in Christo baptizati estis,
os muti, et linguas iufautiura fecit disertas, alle- Christum induistis, alleluia. Psal. ut supra.
luia, alleluia. Psal. g Dorainus regnavit, exsxltet q Dominica octavoe Paschm.

terra, laetentur insulaemultae. Resp. Haec dies. Vers. Antiph. Quasimodo geniti infantes, alleluia: ra-
h Dextera Domini fecit virtutem. AUel, Lauda, ' tionabiles, sine dolo, lac concupiscite, alleluia, al-
Jerusalem, Dominum, laudaDeumtuum, Sion. Off. leluia, alleluia. Psal. Exsultate Deo adjutori nostro,
In die solemnitatis vestrae,dicilDouiinus, inducam jubilate Deo Jacob. AdResp. Et cibavit illos. r
Ail,
vos in terram fluentem mel et lac, alleluia. Vers.i. quale volueris. Off. Angelus Domini. Ad Comm.
Audi, populusmeus, et loquar : Israel, simeaudie- Mitte manura tuara, et cognose loca clavorum, al-
D
omnibus Mss. Statioad sanclum Paulum.
a In : Rcsurreet. m.
b Ita in omnibus Editis. In. Compend. :AU. Re- j In Ed. •
Non adorabis. Emendavimus ex Mss
demptionem misit Dominus populo suo. In Theod. quibus alia multa suffragantur.
nihil assignantur. Mss. Addcnt Theoderic. Ad martgres.
k Ita
c Compend.
In Ps. Cantate Domino I.
:
1
onmibus Mss. Bencdictus qui venit in nom.
In
d Inomnib. Mss. Statio ad sanctum Laurentium.
: Dom. Deus Dom. et illuxit nobis. Pamel.
e Theod. All. Venitebenedicti Comp.
; All. Do- . ; ln Compend. :All. Lauda, Jeruralem, Dom. lauda ;

minusregn. exsultet ter. laet. ins. multas. Deum tuum, Sion. ln Tbeod. Alt. Angelus Donum. :

f Mss Sttilwad aposlolos. n In Aiss. Slaho ad sonctum Joannem.

:

g Tbeod. Ps. Cantale Domino 2, id est secundus.

: In Theod. sunt duo Altel. primum Haze dies, :

In Comp. Ps. Conjilcniini

: alterum Eduxit Dominus.
h Ita Edit. Pamel et ai., sed in Mss. Versus est : p InCompend. primum Versus eslHaicdies, alterum.
Lapidem quem reprobauerunl, etc. Pamelius ait in Lapidem.
Cod. Uitraject. legiV- ticncdictus qui venit, et recte q Id 2 Theod. vocatur Dom post Albas, et statio .

quidem ex Micrologo, c. 54. assignantur adsanctos Cosmamet Damianum.

In Compend.
' Alicl. Quonuvn Dcus mag. Dom.
:
r In Mss. primum Allcl. Razc dies, alterum Pascha
et rexmagn. sup. om. ter. In Theod All. in die : nostrum.
Bl LIBER ANTIPHONARIUS. 682

iuia, et noliesse incredulus, sedfidelis, alleluia, A psallite. * 4JU.QuoniamDeusmagnusDominus et

lleluia. Psal. utsupra. Rex magnus..4Z/. 2quale volueris. Off. Benedicite

Dominica •rima posl Octavam Paschae. gentes Dominum Deumnostrum. Vers. 1. Jubilate
^ntipA.MisericordiaDoouini ple.ia est terra, al- Deo, omnis terra. Vers. 2. ln multitudine virtutis
iluia, verbo Dei cceli formatisunt, alleluia, alleluia, ture. Vers. 3. Veniteet videteopera Domini. Com.

sam. Exultaic justiin Domino, rectos decet col- Cantate Domino, allel. Cautate Domino,benedicite
ludatio» Allel. 2. quale volueris. O/f. Deus,Deus nomen ejus bene nuntiate de die in diem salutare,
*
ieus, ad te deluce vigilo,et in nomine tuo levabo allel. allel. Psal. Ipse.

ianus meas, alleluia. Vers. \. Sitivit in te anima Natalissnactorummartyrum Tiburtiiet Valeriani.

»ea, quam multipliciter et caro mea, ut viderem An/i'/.>/i.Sancti tui, Domiue, benedicentte.gloriam

irtutemtuametgloiiam tuam. Vers.'2.h\ matitunis regni tui dicent,alleluia. Psal. Exaltabo te, Deus
leditabor in te, quia factus est adjutor meus, et in meus Rex, et benedicam nominituoinsajculum, et
ulamento alarum tuarum exsullabo. Ad Comin. iu saeculuui soaculi. e 0/7e;^.LaetaminiinDomino,et
go sum pastor bonus, alleluia, et cognosco oves exsultate, justi, et gloriainini, omnes recti corde.
leas, et cognoscunt me meae, alleluia. Psalm. ut Vers. Pro hac oravitad teomnissanctusintempore
tpra. t, oportuno. Cum. Gaudete justi, in Domino, allel.

Dominicasecundapost Octavam Paschx. rectos decet collaudatio, allel. Psal. Ipse.

Antfpft.Jubilate Deo,omnis terra, alleluia. Psal- Nat. sancti Georgii.

mm dicite nomiui ej us, alleluia Date gloriam laudi :
Antiph. Protexisti me,Deus,aconventu malignan-
jus, alleluia, alleluia, aileluia. Psal. Dicite Deo ;
tium, alleluia a multitudine operantium iniquitatem
;

uainternbiliasuntoperatua, Dounne ; in uiultitu- alleluia. alleluia, Orationem

Psal. Exaudi, Deus.
inevirtuUstuaeinentieiiturtibiimtnicitui.Jubilate b . meam cum deprecor, a timore inimici eripeanimam
llel. quale volueris. Offert. Lauda, anima mea, meam. f
Off. Confitebuntur Do-
coeli mirabilia tua,

ominnm, laudabo Dominum in vita mea, psallam mine, et veritatem tuaminecclesiasanctorum,alle-

eo meo quandiufuero, alleluia. Vers. Qui cus-
i. luia, alleluia. Vers.i, Misericordias tuas, Domine,
)dit ventaiem in saeculum, facit judicium in- in aeternum cantabo, in generatione
et progenie

lriam paueutibus,datescain esurientibus. Vers.2. annuntiabo veritatem tuam in ore meo,alleluia. Vers.
ominus erigit eli=os, Dominus solvit compeditos, 2. Quoniamquis in nubibusaequabiturDomino?aut

jstodit a lvenam.et viduam

Dominus pupillum et quis similis erit Deo inter filios Dei ? Deus qui glo-
iiscipiet, et vias peccatorum exterminabitjregna- rificatur in concilio sanctorum. alleluia. Comm.
it Dominus in seternum, Deus tuus, Sion, in Laetabitur justus in Domino, et sperabit in eo ; et
eculum saeculi Ad Comm. Modicum, et non vide- laudabuntur omnes recti corde, alleluia. Psal. ut
itis me, alleluia •
iterum modicum, et videbitis me, supra.
ad Patrem, alleluia, alleluia.
uia varlo Inlitaniamajore,Collectaad sanclum Laurentiumin
689 Dominica tertia post Octavam Paschae. Lucina.
An^/i.CunlateDominocanticumnovumjalleluia, Ad
Processionem Antiphonae.
uiamirabilia fecitDominus,alleluia anteconspe- ; g Exsurge, Domine adjuva nos, et libera nos
tum gentium revelavit justitiam suam alleluia, al- propter nomen tuum, alleluia;salvumfacpopulum.
iluia. Psal. Salvabit sibi dextera ejus, etbrachium Surgite, sancti, de mansionibusvestris,locasan-
inctam ejus. « ALl. Paratum cor meum.^/Z.Con- ctiticate,plebem benedicite etnoshumilespeccato-
tebor tibi, Domine, quale volueris O/f. Jubilate res in pace custodite, alleluia.
eo,universa terra. Vers. l.Reddam tibi vota. Vers. 690 Cum et cum gaudio
jucunditale exibitis,
. Locutum est os meum Ad Comm. Dum venerit deducemini nam et montes et colles exibunt,
;

aracletus Spiritusveritatis.illearguetmundumde expectantes vos cum gaudio, alleluia.

eccato, et de justitia, et De Jerusalem exeunt reliquiae, et salvatio de
de judicio, alleluia, alle-

lia. Psal. ut supra. monteSion propterea protectio erit huic civitati, ;

DominicaquartapostOctavamPascha? D et salvabitur propter David famulum ejus, allel.

Antiph. Voceinjucunditatisaiinuntiate,etaudiatur Ambulate, sancti, viam quam elegistis, festinate
Ueluia, ;
nuntiateusqueadextremumterr3?,,libera- adlocumqui vobispraeparatus est nosinterraca- ;

itDominus populum suum,alieluia,alleluia, Psal. nimus, sanctorumlaudes dicimus nos sanctospor- ;

ubilate Deo, omnis terra, cantate et exsultate et tamus, in ccelib gaudent angeli, alleiuia.

a ln Compend All. Surrexit Altissimus de sepul- Sancti tui Domine ; Secandum, Gaudelejusti in Do-
ro, qui pro nobispep, in lig llem Allet. Dom. regn
. mino, rect. decet cotlaud. In Theod unicum, Sancti
ecor. ind. tui.
b Ibul Allcl. Luudale, pueri, Dominum, ut supra
:
f Ante OlTert. in Theod. assignatur Allel. Beatus
c ln Comp. : Attei. Venite bened. P.itris, tnei, per- vir.
p. reg cum guudio AUel. quoiuam Deus ma-
. g llaac omnia absunt a Ms. Compeud. usque ad
nus. natal. sancti vitalis. Quaedam tamenexhis Auliphonis
d In Compend. : Allel. 1 Redemplionem Allel. ahbi in fine reperiuntur, ut, De Jerusalem excunt re-
ui sanat contritos. liq. Ambulale, sancti, et similes. In eodem Ms. nulla
c 1q Compend duplex assignatur Allel., primum fitmentio sancti Marci. Secua in Theoderic.

Patrol, LXXYIII.
083
nominc Domini Dr:i noslri ambulabimui n<»s, A
In
etomoea populi ;quooiam ioSioD, factaesllex,et
verbum Domini de Jerusalem,regnabii Dominui ia
aileniiim, alleluia.
Ego sum Deuspatrumvestrorum,dicit Dominua
videns vidi affliotionem populimei>etgemitumejua
audivi, et desceodi liberare eos, ulleluia.
Populus Siou, convertimini ad Dominum Deum,
nostrum, etdicite ei Potens es.Domine, dimitlere
: Dimitte nobis, Domine, debita no^tra,sicutetnos
peccata nostra, ut non inveniant nos iniquitates
nostrae, Deusnoster, alleluia.
Domine Deus noster, quicumpatribusnostrismi-
rabiliamagna fecisti, et nostrisglorificaretempori-
SANGTI GREGORII MAGNI C84
Coovertimini ad Iw-um omnessimulmundocorde
et aoimo, in Oratiooibua, io jejuniis.io rigiliismul-
tis. Fundile preces vestraa cuao laorymia, ut de*
leaotur chirographa peccatorum reatrorum, priua-
; quamnobii repentinua aupervenial ioteritua, ante-
quam noa profuodum mortia abaorbeat, nt ouon
Creatornoaterodvenarit, paraioi noa inveuiat, alle-
luia.
dimittimua debitoribua noatris,et nenos inducaaia
tentationem, aedlibeta noaa malo, abommmalo,
amen, alleluia.
Cognoscimus,Doraine,quiapeccavimus veniam :

bus, qui misisti manum tuam de alto, et liberasli petimus, quam non meremur manum tuam porrige
;

nos, alleluia. lapsis, qui latroui coetitedti paradisi januam ape-

Confitemini Domino,filii Israel, quianonestalius » rui^ti, alleluia.

Deus praeter eum ; ipse liberabit nos propter mi- Propitius esto, Domine, peccatis noslris propter
sericordiam suam,aspicite, quee fecit nobiscum, et nomen tuum, nequandodicantgentes :Ubiest Deus
enarremus omnia mirabilia ejus, alleluia. eorum?
Declamemus adDominum,dicentes:Peccavimus ;
Super populum tuum, quaesumus, Doraine.bene-
tibi, Domine, patientiam habe in Dobis, et erue dictiocopiosa descendat, indulgentiaveniat,consM
nos a malis quaequotidieaccrescuntsupernos,alle- sancta succrescat, redemptio
latio tribuatur, fides
luia. sempiterna tirmetur, alleluia.
Parce, Domine, parce populo tuo, quem redemisti, Salvalor mundi,salva nosomnes.SanctaDeigeni-
Christe, sanguine tuo, ut non in aaternum irascaris trix, semper virgo Maria,- ora pro nobis. PrecibuJ

nobis, alleluia, alleluia. quoquc apostolorum martyrumqueomnium et con-

Domine, imminuti sumus propter peccata nostra fessorum, atque sanctarum virginum, suppliciter
hodie, sed in animo contrito et spiritu humilitatis petimus, ut a malis omnibus eruamur, bonisque
suscipiamus,et fac nobiscum secundummansuetu- omnibus nunc et semper perfuri mereamur, alle-
dinem tuam,quia non est confusioconfidentibusin luia.
te, all., all. populum fuum demanumortis,
Libera, Domine,
Iniquitates nostrae, Domine,multiplicatsssuntsu- el plebem istam protegat dextera tua, ut viventes
per capita nostra, delicta nostracreverunt usquead benedicamus te, Domine Deusnoster.
coelos ;
parce, Domine, et inclina supernosmiseri- Domine Deus Rex omnipotens libera nospropter
cordiam tuam. nomentuum, et da nobis locum pcenitentiae.
Timor et tremor in Ninivem civitatem magnam, Domine, non est alius Deus praeter te, et quia tibi
per quem sceleratae plebi indieitur jejunium, et de omnibus cura est et quoi omnium Dominuses,
fluctuosa turba induitur cilicio.Contigitautemetre- parce populotuo,qui das peccantibuslargilatem,ut
gem nobilem de solio suo descendere, ut esset hu- convertantur a malitia in bonitatem.
miliorcunctislugentibus;etpraecepitper universum Miserere. Domine, plebi tuae superquam invoca
regnum ;Omnesviri et sexus femineusnon gustent turnomentuum,utsciantomuesquihabitantterram,
quidquam,bos et pecora non pascantur herbis ter- quia tu es Deus populorum tuorum.
rae, pueri et vituli non sugant matrum ubera, sed Dimitte, Domine, peccata populi tui secundum
clament ad Deum in fortitudine ternis diebus, ne multitudinem misericordiaetuaesiciit propitiusfutsti
periclitemur ut Sodoma. Sed tu.Deus omnipotens, patribus nostiis, propitius esto et nobis.
misericors et miserator, misertus es miseris ; nos Clementissime exaudi, Domine, populum tuum.
sumus opera tua quae dedistiFiliotuohaereditatem D Deusmisereatur.Adimplebiturgloriauntversaterra.
sibi.Noliclaudereauremtuamadpi^eces nostras,sed Omnipotens Deus mcestorum consolatio, laboran-
subleva clemens aftlictionem nostram,illud re volvens tium fortitudo, perveniant adte precesde quacun-
quod nobis pollicitus es, dicens Convertimini ad : que tribuiatione clamantium, ut omnes sibi in ne-
me, et ego revertar ad vos, alleluia. cessitatibus suis misericordiam tuamgaudeantad-
Oremus, dilectissiLai nobis, DeumPatrem omni- fuisse, alleluia.
polentcuiutcunctismuiidutnpurgeterroribus(>91 Deprecamur te,Domine.inomnimisericordia, tur

morbos auferat, famem repellat, aperiat carcerem ut auferatur furor tuus, et ira tua a civitate tm
vinculadissolval,petegricantibusreiiitum,infirman- ista, et de domo sancta tua, quoniam peccavimus
tibussanitatem,navigantibusportumsalutisindulgeat, alleluia.

et pacem tribuat iu diebus nostris,insurgentes([ue Salvator mundi,salvanos supplice>tuos,defendi

repellat inimicos ; et de manu inferni libera nos pro- popuium tuo sanguine redemptum libera nos, Chri
;

pter nomen tuum, all. all. ste, a periculis, donans nobis vitam eeternam.
685 LIBER ANTIPHONARIUS 686

Christe, qui regnas in ccelis, et sedes ad dexterain A Annuntiate inter gentes gloriam ejus, alleluia ;

Patris, ethabitas iaterangelosetarchangelos, thro- quoniam magnusestDominus, alleluia; gaudebuut.

nos etdominationes,etapostolitui te(>92 laudant, ln sanctis gloriosus estDeus noster quis similis ;

et martyre- tibi Hymnum cantant. Cuniessores in tibi?sanctimonium tuum, Domine, quod qraeparave-
paradiso voceconeordant, et dicunt :0 beati omnes, runt manus tua3, Domine, qui regnas in aelernum
qui gloriam Deodicuut, et habit ntcum eo in pace, et in saeculum et adhuc, et omnia quee in eis sunt,

quiaomnesqui prospterDeuin laboraveruntriterre- alleluia.

nis, illos perducis ad coelestia regna ; nos autem Sicut pastor portabat ovem perditam, sic porta-
oportet te laudare et beuedicere, quia nos de terra bamet complectebar vos, dicit Dominus ; egofeci,
ad coelos vocare dignatus es, all. ego feram vos ; creavi vos, ego redemi vos, ego
DomineRex, Deus Abraham,donanobis pluviam reficiam vos ego sustinui, ego dimittam peccata
;

super faciem terrae, ut discat populus iste, quia tu es vestra. Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus
DominusDeusuoster. Nunquidestin idolis gentium Sabaoth,quiperSpiritum sanctumdescenditinute-
qui pluat, nisi tu Deus? noncoelipossunt dare plu- rum Virginis, et natus est Dei Filius, redemptor
viam, nisi tu volueris. Tues Dominus Deus noster, Israel.
quem exspectabamus, dona nobis pluviam. r»

Ibuntsanctidevirtutein virtutem, videbitur Deus

693 Salvum fac populumtuum, Domine et be-
uedic baereditati tuae ; et rege eos, et extolle illos
Deoruua, alleluia, in Sion. Juxta vestibulum.lmuiu-
usque in aeternum, alleluia.
tem jr.
parce Omnipotens Deus, supplices te rogamus et peti-
Peccavimus, Domine, peccavimus tibi ;

qui gubernasti iNoe mus. ut intercessio archangelorumsit pronobisad

peccatis nostris, et salva nos ;

super undas dduvii. exaudi nos qui Jonam de

Dominum, Michaelis, et Gabrieiis, et Raphaelis, ut
;

digni offeramus DominoHostiasad altare, et appa-

aybsso revocasti, iibera nos qui Petro mergenti ;

manum porrexisti, auxiliarenobis, ChristeFili Dei.

reamus anteSalvatorem perintercessionemnovem
Exaudinos, Domine.quiexaudisti Jonamde ven-
ordinum angelorum. Throni, et dominationes, et
principatus, et potestates, cherubim quoque et sera-
tre ceti exaudi nosclamantes, quiexaudisti David
;

prostratum etjacentem iu cihcio, clauianteset dicen-

phim intercedant pro nobis, qui non cessant clamare
voces banctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus
Parce, parce, defende plasma tuum,Deus no-
:

tes :

exercituum, qui regnas sine fine, dignare famulos

ster, alieluia.
locum destinalum qui tuos hodie exaudire, alleluia.
Anibulate, sancti Dei, ad
vobis praeparatus est aborigine mundi ambuiate Renediact nos trina Majestas Domini, benedicat
;

sancti Dei, ingrediminiin civitatem Domini aedifi- C nos Spiritus sanctus, qui in speciecolumbae inJor-
;

cata est euimvobis ecclesianova, ubipopulus ado- danefluviosuper Christumrequievit illenosbene- ;

rare debeat Majestatem Domini. dicat, qui deccelis dignatusestdescendere interras

AmbulabatPetrussuperundas maris, venit ventus et de suo sancto sanguine nos redemit;benedicat
validus, turbata estaqua ;
praetimoreclainat Jube Dominussacerdotium nostrumintroitum nostrum,
me venire ad te. Ait illi Jesu : Yeni, modicae fidei, alleluia a .

quare dubistasti ? Natalis sancti Vitalis.

Placet Jerusalemcivitas sancta, ornamento mar-
Antiph. Protexisti me, Deus. Psalm. Exaudi.
tyrum decorata, cujus plateae sonant laudesde die b Allel. Beatus vir quitimetDominum,in mandatis
in diem.
ejuscupit nimis. Allel. Justus non conturbabitur,
Tu es, Domine
Salvator, qui paralvticum longo
quiaDominusfirmatmanumejus. O^.Repletisumus
temporejaientem, solosermonesanasti; jubeergo,
mane misericordia tua, et exsultamus et delectati
Domine, ul liberemur a temporemalo ;peccavimus
sumus, alleluia. Vers. \ . Domine, refugium factus es
tibi,precamurnunc,danobisindulgentiam,piissime
nobis a generatione et progenie. Vers. 2. Priusquam
Pater, alleluia.
montes fierent, autforraareturorbisterrae, a saeculo
Cumvenerit Filiushominisin sedemajestatissuae D
et in saeculum tu es, Deus, alleluia. Comm. Ego sum
etcoeperitjudicare saeculum per ignem,tunc assistet
vitis vera,et vos palmites qui manet inme.et ego
;
ante eumomnischorusangelorum,etcongregabun-
in eo, hic fertfructum multum, alleluia, alleluia.
tur ante eum omnes gentes ; tunc dicet his qui a
Psal. Exaudi, Deus, deprecationem.
dextris erunt : Venite, benedicti Patris mei, possi-
dete pneparatum vobis regnura aconstitutione mun- Natalis sanctorum aposlolorumPhilippi etJacobi.
di. Et ibunt impii insupplicium aeternum, justi au- Antiph. Exclaraaveruntadte, Domine, intempore
tem in vitara aeternam, et regnabunt cum Deo in affhctiouis suee, et tu de ccelo exaudisti eos, alleluia,
saecula. alleluia. Psalm. Fxsultate, justi, in Doraino, rectos

a ln Elit. Pame!. post hancBenedictionem sequitur natal. sancti Vitalis. et sanctorum apost. Philippi et
Missa, Exaudivit, etc, ut in iesto sancti Marci el in Jacobi,etc.
Rogationihus. Post hancMissam in illa Edit. sequitur b Duo Alleluia quse sequenturnonsuntin Compend.
vigilia Ascensionis. Praecesserunt autem festa scu ln Theoderic. est unicum, sc. Beatus vir.
 . .

G87 SANCTF GKECOUII MAGNl 088

decoteollaudatio.& A ! ln l. ConiW chunUir. AUd. Nimia A Nat alii tanctorum Nerei, Achillei et Panci
honorati simt. <>U . Confltebuntur coeli mirabilia tna, Antiph. Eoce oculi Domini auper metuentea eum,
Domine, et veritatem tuam ineoeleaia sanctorum. aperantes in miserii us, alleluia, ut eripial a

\ers.. l.Misericordiastuaa,Domine. Vers.i. Quo- morteanimaa eorum, quooiam adjutor »-t protector
niamquisin nubibus. Com. Tantotemporevobiscum nosler eat,'a11eluia,alleluia. k /v//. Bxaultate,juati,
sum,et nonco^novistisme? Philippe,qui videt rac, inDomino. Retp. ClamaTerunt jueti, et Dominus
Videt etPatrem, alleluia. Non credis quia c(<o in exaodivit eos, et ex omnibustribulationibueeorun
Patre. etPater in me est ? alleluia, alleluia. Psal. ut liberavit eos. Vers. Juxta eatDominua biaquitribu-
supra. lato auntcorde, ethamileaapiritu aalvabit. ' Altel.
b Inventio sanctce crucis. Sancti tui, Domine, benedicent te, gloriam regni tui

Anliph. c Nos autem gloriari oportet. Psal. d Do- dicent.O/7". Confitebunturcoeli. Veri. i .Misericordiaa
minusregnavit,decoreminduit indutusest Domi- ; tuas, Domine. Vers. 2. Quoniamquis in nubibua.Ad
nus fortitudinem.etpraecinxitsevirtute. Allel. « Di- Com. Gaudete, justj, in Domino. Vers. Fiat rniseri-
cite in gentibusquiaDominusregnavit a gn o. Off. cordiatua, Doraine. 1 i

DexteraDomini fecit virtutem, dextera Domini exal- m Dedicalio basilicce sancta? Marice.
tavitme nonmoriar, sedvivam, el 694 narrabo g
; i4n/i/)^.Terribilisestlocus iste ;hic DorausDeiesl
opera Domini. f XdCom. Nosautem gloriarioportet et portocoeli,et vocabituraula Dci, alleluia. n Psal.

in cruce Domini nostri Jesu Christi. Dominus regnavit.decorem. /te.s/j.Loeusiste a Deo

Eodem die NatalissanctorumJuvenalis, Alexandri factus eslinaestimabdesacraraentiim, irreprehensi-
et Eventii. Deus, cui astat ansrelorum chorus,
bilis est. Vers.

Antiph. Clamaverunt justi, etDominus exaudivit exaudiprecesservorumtuorutD.(}95.-l^- Adorabo

eos, et ex omnibus tribulationibus eorum liberavit ad teraplum. Offert. Doraine Deus, m simplicitate
eos. Psalm Benedicam Dominum in omni tempore,
. cordis mei laetus obtuli universa, et populum tuum
semper laus ejus in ore meo. Resp. Gloriosus Deus qui rcspectus esl vidi cum
gaudio ;Deus Is- ineenti
in sanctis, mirabilis inMajestate, faciens prodi^ia. rael, custodihanc voluntatem. Doraine Deus. Vers.

Vers. Dextera tua, Domine, glorificata est in vir- 1. Majestas Domini sedificavit templum, et omnes

tute, dexteramanus tua confregit inimicum. g Off. filii Israel videbant gloriam. o Vers. 2. Fecit Salo-
Repleti sumus mane misericordia tua. Vers. 1. Do- mon solemnitatemin temporeillo.P AdCom.Vtomus
mine,refugium. Vers. 2. Priusquammontes fierent. meadomus Orationis vocabitur, dicit Dominu-;in
Com. h Justorumanimae in manu Dei sunt, et non ea omnis qui petit accipit, et qui quaerit invenit, et

tanget illostormentummaliti*. Visisuntoculis insi- pulsanti aperietur. Psal. ut supra.

pientium mori, illiautem sunt in pace. Psal. Exsul-
^ Natalis sanclx Pdentianee.
tate justi in Domino. Antiph. Dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem
Nalalis s&nctorurn Gordiani et Epimachi. Psal. Eructavitcormeum. Resp. Dilexisti ju-titiam.
Kntiph. Sanctitui, Domine, benedicent te. Psat. Vers. Proptera unxit. Allel. Specie ma. Off. Offe-
Exaltabo te, Deus meus Rex, et benedicam nomen rentur regi virgines. q Ad Cnmm. Diffusaest gratia
tuum in saeculum, et in sseculum saeculi. Resp. Ju- Ad Alissam in Utania majore et in Rogationibus,
storum animie in manu Dei sunt. Vers. Visi sunt Antiph. Exaudivit de templo sancto suo vocem
oculis. ;
iWZ.Exsultabuntsanctiin gloria, laetabun- meam, alleluia, etclaraormeus in conspectu ejus
tur in cubilibus suis. Off. Mirabilis Deus in sanctis introivit in aures ejus, alleluia, alleluia. Psal. Dili-
suis Deuslsraelipsedabit virtutemet foititudinem
;
gam te, Domine, fortitudo mea Dominusflrmamen- ;

plebi suse,benedictusDeus. Vers.l. Exsurgat Deus,
et dissipentur inimici ejus, et fugiantqui oderunt
eum afacie ejus. Vers. 2. Pereantpeccatores a facie
Dei justi;epulentur, exsultent in conspectu Dei,
delectentur in lsetitia. Ad Com. Justorum aniiuae.
Psal. ut supra.
a Haec quoque duo Alleluia desiderantur in Com-
pend. In Theod. unicum legitur Allel. Confitebuntur.
tum meum, etrefugium meum, et linerator meus.
ConfiteminiDominoqnoniamboniis,qiioniam Atlel.
inseeculum misericordiaejus. Offert. Confiiebor Do-
mino nimis in ore meo, et in medio multorum lau-
dabo eum, qui astitit ad dexterampauperis, utsal-
D vamfaceretapersequentibusanimammeam, alleluia.
i Abest a Compend hoc All. Legilur
in Theoderic.
k ln Compend.Ps. Benedicam Dominum
:

b In Mss. praemittitur officium sanctorum Alexan- Ibid.

l ALiel. Fulgebuntjusti.ettanquamscintillaz
:

dri, Eventii et Theoduli postea legitur Eodem die ;

: in arundineto discurrentin celern.
invenlio sanctse crucis. Nulla fit mentio sancti Juve- m Ad litur in Mss. ad martyres. De hoc festo lege
nalis. notam 372 ad librum Sacrament.
c Compend. Nobis autem glor. oportet.
:
n Ri Theod. Psai :Fundamentain mont. sanctis.
dIdem Ms. Deus misereatur nostn, etc.
: olnCompeud. additur. Gloriam Domini descen-
:

e Ante Allel. in Compend. legitur Resp. Christus dentem suner domum et adoraverunl et collauduve-
;

factus est pro nobis obed., etc. Vers. Propter quod et runt Dominum dicentes Deus Is>ael. :

JDeus, etc. Poslea Allel. Dominus regn. a lig

: p Subditur In Compend. Et prosperatus : est ; el
f Post Offertor. ibidem subjicitur dui Ver?us. apparuit ei Domin Deus Israel. .

g Theoderic. post Resp. et Versum habent ': ALlel. q In Compend. adliiur: Vers. I. Eructavit, Vers.
Sancti tui. 2. Adducentur ; et post Communionem subjiciluj :

h Communio in Theod. est/z<s^' autem. Psal, Eructuvit.

 689 LIBER ANTIPHONARIUS. 690
Vers.i. Adjuvame, Doraine Deus meus.salvumfac A vwltumluum,vultum tuum.Domine, requiram ne ;

propter misericordiam luam, ut sriantquia manus
tuahaec tu, Uomine, feoistieam. Vers. 2. Qui insur-
;
gunt in me, confundantur, servus tuus laetabitur
avertasfaciem tuam a me, alleluic, alleluia. Psal.
Dominus illuminatio mea.et salus mea,quemtime-
;
bo ? 'Allel. Quiconfidunt in Domino. Off. Lauda, f

induantur qui detrahebantmihireverentia. AdCom. anima mea, Dominum. AdCom. Pater, cum essem.
Petite et aceipietis, quasrite et invenietis, pulsateet Nalalis sancti Urbani.
aperietur vobis ; omnisenim quipetit accipit.etqui
Anliph. Sacerdotes tui.Domine, ginduantur jus-
quajritinvenit, et pulsanli aperietur, alleluia.
titiara, et sancti tui exsultent. Propter David servum
Vigilia Ascensionis Domini.
tuum non avertasfaciemChristi tui.Psa/.Memento,
Anliph. a Omoesgentes plaudite manibus,jubilate
Domine, David, etoranis mansuetudinisejus. Resp.
Deo in voce exsultationis. Psal. Subjecit populos
Inveni David servum meum, oleo sanctomeo unxi
nobis, et geutes sub pedibus aostris. Allel. Omnes
eum manusenira meaauxiliabiturei.et brachium
;
gentes. Off. Viri Gahlaei.quid atlmiiamini aspicien-
meum confortabiteum. Vers.Nihil proficiet inimicus
tesiu eoelum 9 Hic Jesus qui assumptus est a vobis
in eo, et filiusiniquitatis non nocebit AUelMe-
ei.
inccelum, sic veniet, quemadmodum vidistis eum
mento, Doraine, David, etc. Off. Veritas mea et
ascendentem inccelum, alleluia. Vers. Cumqueiu- B
misericordia meacum ipso, et innomine meo exal-
luerentur in coslum euntem illum, ecce duo viri
tabiturcornuejus.Fers.Posuiadjutoriuminpotente,
asiiterimt juxta illosin vestibus albis, qui et dixe-
et mea.h Ad Com. Fidelis
exaltavi electum de plebe
runt : sic veniet, quemadmodum eum as-
vidistis
servus etprudens,quem constituit Dominussuper
cendentem in coelura, alleluia, b AdCom. Pater, cum
familiam suam, utdet illis in tempore tritici men-
essem cum eis,ego servab m eos.quos dedisti mihi, suram. Psal. ut supra.
Nuue uuteinad te venio, nonrogo ut
alleluia. tollas
eos de mundo, sed ut serves eos a malo. Sabbato in vigilia Pentecostes, statio adsanclum
Joannem.
696 Die sancto Ascensionis
Anliph. Viri GaliJaei, quid admiramini aspicientes Ad Introilum ' litania. Deinde
incoelum ?alleluia :quemadinodum vidistiseumas- k Resp. ConfiteminiDominoquoniambonus, quo-
cendentem in coelum, ita veniet, alleluia, alleluia, niam in saeculummisericordia ejus. Tractus. 697
alleluia. Psalm. Omnes gentes, plaudite manibus, LaudateDominum,oranesgentes; laudate eum,om-
jub. AdResp. Ascendit Deus iu jubilo, et Dominus nes populi. Vers. Quoniam confirmataestsupernos
in voce tubae. Vers. Psallite Deo nostro. psallite,
misericordia ejus, et veritasDominimanet in aeter-
psallitesapieuter..4./W.AscenditDeusinjubilatione, num. Kmitte spiritum tuum, et creabuntur, et
Off.

et Dominus invoce tabas.Iiemaliud Allel. Dominus ^ renovabis faciem terrae sit gloria Domini in saecula.
;

in Sinain saucto, ascendens in altum, captivam du- Vers. Benedic,anima mea,Domino DomineDeus
1. :

xit capthilatem. Ojf. Ascendit Deus in jubilatione, meus, magniticatuses vehementer. Vers. 2. Con- 1

Dominus in voce tubae, alleluia. Vers. 1. Omnes fessionem eldecoreminduisti,amictuslumine sicut

gcntes, plaudite manibus, jubiiate Deo in voce ex-
vestimento. Vers. 3. Extendens coelos sicutpellem.
sullationis. Vers.Quoniam Dominus summus,
2.
qui tegis in aquis superiora ejus, qui ponis nubem
terribilis, Rex magnussuperomnemterram. Vers. 3. ascensum tuum. AdCom. Ultimofestivitatis die di-
Subjecit populos nobis.et gentes sub pedibus nostris cebat Jesus Qui in me credit. flumina de ventre
:

c Item aliud quid admiramini aspi- ejus fluent aquae vivae. Hoc autem dixit de spiritu
Off. Viri Gielileei
cientes in coelum ? Vers. Cumque intuerentur ut quem accepturi erant credentes in eum, alleluia, al-
super. AdCom. Domino qui leluia. Psal. Benedic, aniraa mea, Domino.
Psallite ascenditsuper
cceloscoelorum ad Orientem, alleluia. d Ad Iiesp. Dominica Pentecostes.
Date gloriam Deo super Israel. Antiph. SpiritusDomini replevit orbemterrarum,
Dominica post Ascensionem. alleluiajet hocquodcontinetomnia,scientiamhabet
Antiph. Exaudi, Domine, vocem meam qua cla- vocis, alleluia, alleluia, alleluia. Psalm. lxvii. Ad
mavi ad te, alleluia ; tibi dixit cor meum Quaesivi D 7ies/?.Confirmahoc,Deus.A//e/.Emittespiritumtuum,
:

» Micrologus pulat hac die Antiphonam Vocem ju- omnino diversum, nam prius est Ascendit Deus, pos-
cunditatis legi debere, c. 40 et 57, qui vigilia otim terius Dominus in Sina.
jejunari solitum tradit. cap. 55. Pamel. f Offertorium in Compend. est duplex primum :

b
Mss. Compend. et Theoder. pro Commun. assi- Viri GaL, quid admir. aspic. in ccel. QuemadmO'
gnant Non vvs relinquam. dum, etc, alterum est Lauda, ut in Editis. Hoc
c In Mss. non est duplex Oflertorium
omniaque ; solum assignant Theod.
haec omittuntur usque ad Comm. g Compend., induant.
d Haec etiam mmime reperiuntur in Mss.,
sed post h Secundus Versus est in Compend., scilicet Mi-
Gomm. legitur : Psal. Exsurgat Deus. Apud Pame- sericordia.
lium vero, post ad Orientem, allel., sequitur. Psal . ' Meminit etiam Litaniae Ord. Rom-, pag. 82.
lwu. Ad Resp. Date glor Deosuper Israel. . k In Comp. : Alleluia. Confilemini
InCompend. sunt duo Alleluia. primum Regna- 1
In fine hujus Versus ac sequentis repeti debet
vil Dom super ornnes, allerum Dominus regnavit de-
.
sitgloria Dom in saecula, secundum Ms. Compend.
cor, ind. In Theoder. quoque duplex est allel., sed
 ; .

691 SANCTI CREGORII MAGNI 092

et crahuntur, ot renovahis faclem terr». Rcsp. A quarpropositionesabinitfo. 4d Cown, Spiritusqui

EJno dies quam, O/f.Conflrma hoc, Deus, guod ope- a Patre procedit, alleluia, ille me olariftcabit, slle-

ratua efl io nobis ; a templo tuo, quod est in Jerusa- luia, alleluia. Psal. ut supra.
lem, til)i offerenl reges munera. Vert. i. Gantate i
Feria quarta.
Domiiio, psalmum dieitenomini ejus, iter facite ei
>> Antiph. k
I)fMisciiifi('L'rcdfiiM- COI alotuo,
qui ascend.it super oocasum, DomiUus uomen illi. alleluia, iter faciens eis, alleluia, babitans in Ulis,

Vtrt. 2. ln ecclesiifl benedicite Doruino Deode fon- alleluia,alleluia. Ptal BxsurgatDeus,etdissipentur

tihus Israel. Vcrs. 3 Regna terrae, cantate Deo, inimici ejus, et fugiantquioderunt eum i facieejus.
psallite Domino, qui ascendit coelos codorum ad 1
All.QualevolueriSfSiindiebutjejuniievenerU.Re p.
Orientem.yl(i Com. Factusestrepentede ccelosouus, n Proteator noster. Vers. Domine Deus virtutum.
advenientisspiritus vehementis, ubierantsedentes, P,esp. Convertere, Domine. Vert. Domine, refugium.
allel. jetrepletisuntomnes Spiritusancto,loquentes Off . Iteditabar in mandatis tuis quae dilexi. Vert.
magnalia Dei, alleluia, alleluia. Psal. ut supra. Pars mea, Dominus, dixi custodire legem tuam.
d Feria secanda. AdCom. Pacem meam do vobis, alleluia, pacemre-
Antiph. Cibaviteos ex adipe frumenti, alleluia ;
linquo vobis, alleluia, alleluia. Psal. ut supra.
etdepetra melle saturavit eos, alleluia, alleluia, n Feria quinta vacat.
g
alleluia.PsaZ. ExsultateDeoadjutori nostrojubilate jo Feria sexta
Deo Jacob. All Venite, exsultemusDominoJubile- Anttph. Repleatur os meum laude tua, alleluia, ut
musDeosalutari|nostro. Vers. Praocupemus faciem possim cantare, alleluia ;gaudehunt labia mea cum
ejusconfessione, et in psalmis jubilemus ei. e All. cantaverotihi.alleluia, alleluia. Psal. In te,Domine,
Laudate,pueri,Dominum. Off. Intonuit decceJo Do- speravi, non confundar in aeternum ; in justitia tua
minus, et Altissimusdeditvocemsuam, et apparue- libera rae, eteripeme. Allel. v Quod volueris, siin
runt fontes aquarum, alleluia. Vers. i. Diligam te, diebus jejunii evenerit Resp . . q Bonum estconfiteri
Domine,fortitudomea,l>ominusfirmamentummeum Domino, etpsallere nominituo, Altigsime. Vers. Ad
et refugiummeum, et liberatormeus. Vers. 2. Libe- annuntiandummanemisericordiamtuam,etverita-
rator meus de gentibus iracundis. Ad Com. Spiritus tem tuam per noctem. O/fert. Lauda, anima mea,
sanctus docebit vos, alleluia. qusecunque dixero Dominum,laudaboDominum in vita mea, psallam
vobis, allel. Psal. lxxx. Deo meo quandiu ero. Vers. 1. Qni custodit verita-
' Feria tertia. teminsaeculum, facitjndicium injuriampatientibus,
Antiph. Accipite jucunditatem e laetitiae vestrae, dat escam esurientibus. Vers. 2. Dominuserigit eli-
698 allel., gratias agentes Deo, allel ,qui vos ad
G
sos, Dominus dilijjit ju^tos. Ad Com Spiritus ubi .

ccelestia regna vocavit, allel., allel., allel. Psal. At- vult spirat, etvocem ejus audis, alleluia et nescis :

tendite,populusmeus, legemmeam,inclinateaurem undeveniat, etquo vadat,alleluia, alleluia, alleluia.

vestram in verbaorismei. All. h Lauda. Jerusalem, Psalm. ut supra.
Dominum, lauda Deum tuum, Sion, Allel. Lauda, * Sabbato inxu leclionibus.

anima mea, Dominum, laudaboDominum in vita An<i'p/i.CharitasDeidiffusaestin cordibusnostris,

mea,psallamDeomeoquandiuero. Off. Portas cceli alleluia, per inhabitantem sp«ritum ejus in nobis,
aperuit Dominus, et pluit iilis manna ut ederent Psalm. Domine Deus salutis meae,
alleluia, alleluia.
panem cceli deditillis,panemangelorummanduca- in die clamavi et nocte coram te. Respons. 699
vit homo. Vers. I. Attendite, populus meus, legem » Protector noster. Vers. Domine Deus virtutum.
meam. Vers. 2. Aperim in parabola os meum lo- Resp. Propitius esto, Domine. Vers. Adjuva nos,
• Mss exhibent secundum Allel. Spiritus Dom. n In Compend nihil etiamassignatur pro hac feria,
rep. orbem ter. et hoc quodcont. om. scientiam habet sed inTheod. Antiphonae, Kesponsoria, Alleluia, etc,
vocis. qua? noiantur in Editispro feria 6, sunt pro feria 5,
bComp. Benedicite nomini ejus. et officium feriae 6 desumitur ex feria 4 praecedenti.
cHic Versus abest. a Ms. Compend. Vide hac de re Microl., c. 50.
d In Theoderic. : Statio ad sanctum Petrum ad Statio est ac anostolos, ex Mss.
vincula. In Comp. legitur tantum ad vincula.
D P Ita etiam Theod,, at in Comp. assignatur All.
e In Mss. Allel. est Emitte Spiritum. EmitteSpiritum tuum.
f In Mss. Statioad sanctam Anastasiam.
: 1 Responsor. hoc cum Vers. seq. abest aComp.
g Compend. Gtoriw vestrce. r ln Mss. Statio ad sanctum Petrum. :

b Ibid. All Spritus Dom. replevit. In Theod,

: s InComp. non leguntur quatuor haec Resp. cum
legitur quale votueris. suis Versibus, sed tantum annotatur : Responsor. iv
In Mss. : Statio ad sanctam Mariam, scilicet Ma-
' ad ipsum diempertin. et Bened. quod significat qua-
jorem, ut etiam monent Theoderic. tuor dieendaResponsoria et Hymnuin Benedictus. ut
k Harum ferium
4, 6 et Sabbati (off.) citat quidem in aliis Sabbatis quatuortemp. In Theod. legitur R.
ex Antiph. divi Gregorii Microlog., c. 25 et 28 sed qual. vol. hoc est, ut conjicio, Resnonsoria qualia
:

loco Oftertor. Meditabar, astruit legi debere Emitte
Spiritum tuum, sicut etiam infra, in Sabbato, loco
Offert., Dnmine Deus. Pamelius.
1 In Compeod. : Atlel. Sit gloria Domini. Theoder.
consentiunt cum Edit
m In Compend. desideratur hoc Resp. et ceetera
usquead Offert. Secus in Theod.
volueris. Hoc loco ltamonet Pamel. Micrologusastruit
prohis I^ loiri debere Allel., nempe Sniritus Domim
Paracletus. Eu.ilte. Verbo Veni, sancte Spirit. Idem
Pamel. in fine ofticii hujusdiei ita monet. besiderari
hic ootavam Pent. satis indicat Berno. 1. de Miss.,
c.5. Omissam autem eonstat, eo quod ldem sit An-
tiphon. officium cum die Pontecost.
693 UBER ANTIPHONARIUS. 694
Deus salufaris noster. Resp. Convertere, Ddmine A virtute tua, Dominejaetabiturjustus. Fers.l.Vitam
Vers. Domine, refugium fuctus esnobis. Resp. Dm petiit. Vers. 2. Magna est gloria ejus in salutari.
jjatur Oratio. Vers. Elevatiomaninitn mcarutnsaeri- AdComm. Posuisti, Domine, incapite ejuscoronam
3eium vespertmum. Resp. BeneiJictionem, etc. Off. de lapide pretioso.
Domine Deus salutis meae. in die clamavi et nocte Eodemdienalalis sanctorum Cyrini,Nahoriset
x>ram te intret Oratio mea in conspectu tuo, Do*
:
Nazarii.
aurem tuam ad precem meam,
nine. All. Inclina Antiph. Intrentinconspectutuo,Domine,gemitus
piia repletaest malis anima mea,et vita mea in compeditoruin redde vicinis nostris septuplum in
;

nferno appropinqua vit aestimatus sum cutn descen- ; sinueorum; vindica,Domine,sanguinem sanctorum
lentibus in lacum. Vers. i. Factus sura sicuthorao tuorum.quieffususest.Psa/. Deus venerunt gentes
iine adjutorio inter raortuos liber. Vers. 2. Sicut inhaereditatem tuam polluerunt templum sanctum
;

r
dormientesin sepulcris, quorum non est
ulnerati
nemor amphus, et ipsi de manu tuarepulsi sunt.
lc/ Comm. Non vos relinquam orphanos, veniam ad
os iterum, allehiia, etgaudebit cor vestrum, alle-
iia,allt'Juia,Psfl////Ms.Attendite, populus ineus. g
Sanctorum Martyrum Murcelliniet Petri.
Natalis
Anliph. Clamaverunt justi, et exaudiviteos, etex
mnibus tnbulationibus eorum liberavit eos. Psal.
eriedicam Dominum in omni tempore,seraperlaus
jusinoremeo. Resp. Clamaveruntjusti. Fers.Juxta
5t Dorainus his qui tribulatosuutcorcie.et humiles
jiritusalvabit All. Sancti tui,Domine,benedicent
!. glo'iara regni tui dicenl. Off. b Laetaminiin
tuum, posuerunt Jerusaleminpomorum custodiam
Resp. Vindica, Domine, sanguinem sanctorum tuo-
rum, qui effusus est. Vers. Posueruntmortaliaser-
vorum tuorum,escas volatiiibuscceli.carnessancto-
rumtuorumbestiisteme.AZ/g/.e Exsultabuntsancti
in gloria, laetabuntur in cubilibussuis. Offert.
Exsul-
tabunt sancli ingioria,la3tabunturincubilibussuis,
Exsultationes Dei in faucibuseorum. Vers. Cantate
Dominocanticumnovum,lausejusinecclesiasancto-
rum,laetetur lsrael in eo quifecit eum.et filiee Sion
exsultentinegesuo.i4r/Com.Posueruntmortaliaser-
vorumtuorum,Domine,escasvolatilibuscoeli.carnes
Do- sanctorum tuorum bestiis terrse secundum magni- ;

lino etexultate, justi, et gloriamini, omnes recti tudinem brachii tui posside fllios mortepunitorum
arde. c Ad Comm. Justorum animae in manu Dei Natalis sanctorum Marci et Marcelliani.
Lint, et non tanget illos tormentum malitae, visi Antiph. Salus autem justoruma Domino, etpro-
jnt oculisinsipientium mori.illiautemsuntinpace. tector eorum est in tempore tribulationis. Psal. Noli
Natalis Sanctorum Marlyrum Primi et Feliciani. aemulari in malignantibus, nequezelaverisfacientes
Antiph. Sapientiam sanctorum narrent. populi,et iniquitatem. Resp. Justorum animse in manu Dei
udemeofumnuntietEcclesia,nominaautemeorum
r sunt, et non tanget illos tormentum malitiae. Vers.
ventinsaeculums£eculi,alleluia. Psalm. Exsultate Visi sunt oculis insipientium mori, illi autem sunt
isti, in Domino, reetos decet collaudatio. Reesp. inpace. f Allel. Sancti tui, Domine. Offert. Anima
ssultabunt sancti in gloria,laetabuntur in cubilibus nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium
lis. Vers. Cantate Domino canticum novum. laus laqueus contritus est, et nos liberati sumus VersA.
us in ecclesia sanctorum. All. Gaudete. justi, in nisi quia Dominus. Vers. 2. Torrentem pertransiit
omino; rectosdecelcollaudatio O/^.MirabilisDeus anima nostraMa' Comm. Amendicovobis.quoduni
sanclissuis, Deus Istrael ipse dabit virtutem et ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.Venite,bene-
rtitudinem ph-bi suae, benedictus Deus, alleluia, dicti Patrismei, possidete gprseparatum vobis re-
evs. I. Exsurgat Deus,et dissipentur inimiciejus, gnumab initio saeculi. Item alia .Ego vos elegi de
fugiant qui oderunt eum a facie ejus Vers. 2. mundo, ut eatis, et fructum efieratis, et fructus
jreant peccatores a facie Dei ;
justi epulentur, vester maneat Psal. ut supra.
conspectu Dei, delectentur in laetitia.
isultent in Natalis sanclorum Gervasii et Protasii.

d Com. Egovos elegi de mundout eatis, etfructum ^M/ipA.LoqueturDominuspacemh populosuo, in

feratis, et fructus vester maneat. et supersanctos suos, et ineos quiconvertuntur ad
d Natalis Sancti Basilidis martyris. ipsum. Psal. Benedixisti, Domine, terram tuam,
Antiph.CAorva et honore coronasti eum,Domine, D avertisti captivitatem Jacob. Resp. Gloriosus Deus
constituisli eum super opera manuum tuarura. in sanctis suis, mirabilis in Majestate faciens pro-
sal. Domine, in vlrtutetua laetabitur Rex.et super digia. Vers. Dextera tua, Domine, glorificata estin

ilutare tuum exsultabit vehementer. Off. 700 m virtute, dextera manus tua confregit inimicos All. '

a Ante festom hoc in Theorler. assignatur Ka- :

diei olflcio notatPamplius illud abesseaCod. Blandin.
nais Junii. Dediratio eccl. sancti Nicomedts. ln se- f Iu Compend. : All. Vindica, Domine, sang. qui
. .

mrloTheod. legitur Nat. sancti Nicomedis. : effususest sup. ter. Theod. All. Servi tui. Fortassse
:

b In Comp. sequilur, Vers. 1 Beati quorum Vers. 1 .

legendum Sanc/t, ut in Vulgatis.
fo hac orabit. g Comp. Possidete paratum vohis regn. ab origine
:

c InTheod., ad Comm., justi autem. mundi.

d Abest a Ms. Comp. officium sancti Basilidis seor- h Compend., in plebem suam.

m sed illius mentio fit in festo sequenti, ubi Legi

;
1
InCompend. All.Exsultabuntsanctiinglor.,laitab,
r Natale sanctorum Basilidis. Cyrtn.. etc. Ita quo-
: incub. suis. InTheod. Allel. Gaudete,justi,ul habent
:

le habent Tneoder. Pamel. et Edit. Vatic.Gussanvill.: GaudeteinDomino.

c InCompend. Allel. Justi epulentur, de\.oiohu]\is
:
605 SANCTI OMEGOIUJ MAGM 096

Gaudetejusti, inDomino. O/f LaBtamini tnDomlno A propheta Altlsslmi rocaberis ; prssibii enimantefa-
.

et exiultate, justi, et gioriamini, omnei recti eorde. ciem Domini parare viai eju». Vert. Ad dandam
» Vert. Pro bao orabit ad te 701 omnii sanctu ia icienliam.
tempore opportuno. Ad Comm. Poiuerunl mortalia. In natali tanetorum Joannitet Pauli martyrum.
/?? vigilia tancti Joannis Baptistw. Antiph. Multffl tribulationei Justorum, <-t
Antiph. Ne timeai, Zacbaria, exaudita eitOratio omnibui liberavit eoi D iminui ; Domia todil

tna, et Bliiabetb uxortuapariet tibi nMium,et roca- omnis osis eorum, unum ei lni aon oonteretur.
bis nomenejus Joannetn eteritmagouicoram Do- ; Psalrn. Bcncdicam Domino in o,.,rn tempore, 702
mino, sancto replebitur adbuo *^x utero
et Spiritn semper laui ejm in ore meo Betp Bcce quam bo-
matris su;r, et multi in nativitate ejus gaudebunt. numetquam jucundum nabitare fratres in unum ;

Psalm. Domine, in virtute tua latabitur Rex, et iu-
pprSalutaretuuiiiexsultabit vehementer./tes/j. 1'uit
homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes, hic
venit. Vers. Ut testimonium perhiberet de lumine,
et pararet Domino plebcm perfectam. Off. Gloria et
honore. Vers. DomineDominus noster. b Ad Com.
Magna est gloria ejus. Psal. ut
In prima Missa de nocle.
Antiph. Justus utpalma florebit, sicut cedrusLi-
bani multiplicabitur. Plantatusin Domo Domini,in
domusDei nostri. Psalm. Bonum est confiteri
atriis
Domino. et psallere nomini tuo, Altissime. Resp.
Justus ut palmaflorebit, sicut cedrus Libani multi-
plicabiturin domoDomini. Vers. Bonum est Off. In
virtute tua, Domine. Ad Comm. Posuisti. Domine.
Psal. xx.
ieutunguentum in capite,quod descenditin barbam,
barbamAaron. Vers. Handavit Dominui Benedictio-
nemet vitamusqueiasssculum. d ALl. guale oolue-
rit Off. Gioriabuuturinteomnei qui diligunt no-
men tuum, quoniam tu, Domiae, benedicis justis.
g Domine, ut scutobonae voluntatis tuae coronasti eos.
supra. Vers. \. Verba meaaurihuspercipe, Domine, intel-
lige clamorem meum; intende voeiOrationismess»
Rex meus et Deus meus. Vers. 2. Quoniam ad te
orabo, Domine, quoniam ad te chima<lo, Domine,
mane, et exaudies vocerameam. Ad.Com. Etsico-
ram hominibus tormenta passi sunt, Deustentavit
eos; tanquam aurum infornaceprobaviteos,elsieut
holocausta accepit eos. Psal. ut supra.
Vigilia sancli Petri.
Anliph. Dicit Dominus Petro Cum esses junior :

vni Kal. Julii. In natali unde supra. cingebaste, etarabulabas ubi volebas;cum autem
4n<ip/i.Deventrematrisine8e vocavitmeDominus senueris,extendesmanus tuas, etallins te cinget.et
nomine meo, posuit os meum ut gladium acutum ; ducet quo tu non vis. Hocautem dixit, si^uificans

subtegumento manus suee protex.it me, qui posuit qua morte clarificaturus esset Deum. PsaL. Coeli
me quasisagittam electam. Psalm. Bonum est con- enarrantgloriara Dei. Resp. Inomnem terram exiit
fiteri Domino.Arf Resp. Justus ut palma./iesp. Prius- sonus eorum. etin fiues orbis terra; verba eorum-
quam te formarem in utero,no vi te ; Vers.ei antequam Vers. Cceli enarrant gloriam Dei, et opera manuura
exires de ventre, sanctificavi te. Vers. Misit Domi- ejusannuntiat firmamentura. Off.M\h\ autem nimis
nus manum osmeum, etdixit mihi
suam, ettetigit honorificati suntamici tui, Deus, nimis confortatus
Allel. Beatus vir qui timetDominum, in mandatis est principatus corura. Vers. 1. Domine, probasti me
ejus cupitnimis Off. Justus utpalma tlorebit. Vers. et cognovisti me, tu cognovisti sessionem raeam et
1. Bonum est. Vers. 2. Ad annuntiandum mane. resurrectionem meam.e Vers. 2 Intellexisti cogita-
Vers. 3 Plantati in domo Domini. c Iteni Off. ln- tiones measalonge, semitam meam et directionem
gressus estZacharias sacerdos in domo Domini ad meam investigasti. Vers. Ecce tu, Domine, cogno-
horam incensi. Dixit ad eum Ne timeas,
angelus : visti omnianovissimaet antiqua, tuformasti me,et

quia exaudita est Oratio tua, et Elisabeth uxor tua posuisti super raemanumtuara. Ad. Com. Tu es Pe-
pariet tibi filium, et vocabis nomen ejusJoannem, trus,etsuperhancpetraoi8eiiificaboEcclesiam meam
quia in nativitate ejus multi gaudebunt, alleluia. ni KaL. JuLii NataLis sancti Petri.
Vers. Elisabeth venit tempus pariendi, et peperit fi- Antiph. Nunc scio vere quia misit Dominusange-
lium, quia Dominus misericordiam
magnificavit lurasuura.eteripuit mede manuHerodis,etdeomni
suam,cumvenisseutadcircumcidendum puerum.et exspectatione plebis Judaeorum. PsaLm. Doiuine,
vocabanteum,nominepatrissui, respondentematre probasti me. Resp. Constitues eos principes super
ejus: Nequaquam. Innuebantpatriejus quem vellet omnemterram, memores eruntnoministui,Domine
vocari eum, scripsit dicens Joannes nomen ejus : Vers. Propatribus tuisnatisunt tibi filii, propterea
crit et ruirati sunt omnes, quia apertum est os ej us
; populi contilebuntur tibi. f All. Tues Petrus.et su-
etlinguaejus,etloquebatur,benedicens Deura, quia per hanc petram sedificabo Ecclesiarn raeam. Item
innativitateejusmultigaudebunt.i4dCom. Tu puer, ALL. Nimis honorati suntamicitui, Deus, nimis con-

" Hic Versus omittitur in Compend. e Compend Vers. 2. Ecce, Domine, tucognov., etc.
:

b Post hunc Versum in Comp. assignatur : Vers. Vers. 2. Intellexisti cogitat. meas de Longe ;sem. mea
2. Quid esl homo, quod memor es. investigasti.
c Offertorium hoc et Versus seq. Elisabelh non le- f Iu Compend. : .4//. Beatus es, Smon liurjona,
guntur in Comp. quia curo. et sang. non revel. tioi sed Pat.
; m. qui c4
d In Mss. nostris : Allel. Gaudete, justi, in Dom., inccel. Theod. conveniunt cum vulgatis.
rectos decel coll.
697 LIBER ANTIPHONARIUS. 698
fortatns est principatus eorum. Off Constitues eos . A tum, exhocnunc etusque in srecnlum. Resp. Aniraa
principessuper omnem terram, memores erunt no- nostra. Vers. Laqueus contritus est. All. g Laudate,
minis lui in omni progcoie etgeneratione. Vers. t. pueri, Dominum. 0,'f. Auimano^tra. Vers. JNisi quia
Eructavit oor meum verbum bonum,«iico egoopera Dominus. Ad Com. Quicunque fecerit voluntatem
meaRegi. Vers.i. Lingua mea calainus scrihoe ve- Patris mei qui in coal s est, ipse meus frater, soror
lociter scribeutis, speciosus forma prse tiliis homi- et mater est, dicit Dorainus. Psal. ut supra.

num, diffusa est pratia in labiis tuis. Vers.3. Prop- h Natalis sancti Benedicti.
terea benedixit teDeusinselernum,accingere gladio ^n^'jo/i..Tustusutpalma.PsaZ.bonumestconfiteri.
tuocirca feiuur, Potentissirae. Ad Com. Simon Joan- Resp. lnvc.ni David servum meum, oleo sancto meo
nis, diligis me plus his?Domine, tu omnia nosti.tu unxi euni, manusenim meaauxiliabitur ei, etbra-
scis qnia amo te. Pasce oves meas. Psal. itt supra. chinm meura confortabit eum. Vers. Nihil proficiet
PriiieKai. Jul. Natalis sancti Pauli. inimicus in eo, et filius iniquitatis non nocebit ei.
Antiph. Scio cui credidi, etcertus sum quiapotens il//.Disposui testamentum electismeis.juraviDavid
est depositum meutn servare in illum diem. 703 servo meo. Off. InveuiDavid. AdComm. Beatus ser-
Psa/. Domine, probasti. .ft<?s/).QuioperatusestPetro vus quemcum venerit Dominus, inveneritillum vi-
in apostolatum, operatus est et mihi inter gentes, et gilantem amen dico vobis super orania bona sua
B
cognoverunt gratiam Dei, quae data est mihi. Vers. constituet eum.
Gratia Dei in rae vacua non fuit, sed gratiaejus TQ^Sanctse Praxedis.
semper in me manet. a Ail. Gaudete, justi, in Do- Antiph. Loquebarde testimoniistuisinconspectu
mino, rectos decet coJlaudatio. Off. Mihi autem ui- regum,etnon confnndebar etmeditabar m man- ;

mis. b Ad Comm. Amendicovobis, quod vosqni re- datis tuis, quaedtlexi uimis. Psal. Beati immaculati
liquistis omnia, et secuti estis me, centuplum acci- in via. Resp. Dilexisti justitiam, et odisti iniquita-
pietis.etvitamaeternampossidebitis. Psal.utsu/>ra. tem.. Vers Propterea unxit leDeus, Deustuus oleo
Natalis sanctorum P?*ocessi et Martiniani. justitine. All. i
Specie tua et pulchritudme tua in-
Antiph. Judicantsancti gentes.etdominanturpo- tende, prospere procede, et regna. O/fert. Diffusa est
pulis, regnabitDominus Deus illorum in perpetuum. gratia k Ad Comm. Simile est regnum coelorum bo-
Psal. Exsultate, justi, in Domino. Resp. Exsulta- mini ne^otiatori.quserenti bonas margaritas inventa ;

buntsancti in gloria. Vers. Cantate Domino. c All. una pretiosamargarita, deditomnia sua, etcompa-
Mirahilis Dominus noster insanctis suis Off. Gloria- ravit eam. Psalm. utsupra.
btintur in teomnes. Vers. Verba mea. AdCom. Anima NataLis sancti ApolLinaris
nostrasicutpasser erepta est de laqueo venantium. Antiph. Sacerdotes Dei, benedicite Domino, >

Psal. Nisi quia Dominus.

Pridie Nonas Jul. Octava beatorum apostolorum
Petri et Pauli.
Antiph. Sapientiam sanctorum narrentpopuli, et
laudeseorum nuntietEcclesia nominaautem eorum
q sancti ethumiles corde, laudate Deum. Psahn m Me-
raento,Domine,David,etomnis mansuetudinis ejus
Resp. InveniDavid servum meum. Yers. Nihil profi-
ciel inimicus in eo. n ALLeL. Memento, Domine, Da-
; vid. ° Off Veritas mea et misericordia. Ad Comm. .

vivent in saeculum saecli. d Psal. Exsultate, justi, Serael juraviin sanctomeo,semenejus in aeternum
in Domino. Besp. Juslorum anim?e. Vers. Visi sunt maaebit et sedesejus sicut solin conspeclu raeo, ;

oculis. ALl. Sancti tui, Domine, benedicent te, glo- et sicut luna perfecta in aeternum, et testis in coelo

riam regni tuidicent. Off. Exsultabuntsanctiin glo- fidelis. Psal. Misencordias Domini.
ria. « Ad Com. Justorum auimje in manu Dei sunt. P NataLis sancli FeLicis.

PsaL. ut supra. An^/t.Sacerdotesejusinduanturjustitia,etSancti

Sanctorum septem Fratrum.
!
ejus exsultatione exsultabunt. Psalm. Memento, Do-
Antiph. La.u&&{p pueri,Dominum,laudatenomen
,
mine, David. Resp. Ecce sacerdos magnus, qui in
Domini, qui habitare facit ster ilem in domo, matrem diebus suis placuit Deo. Vers. Non est inventus si-

filiorumlaelantem. sPai. SitnomenDomini benedic- milis illi qui conservaret legemexcelsi. Off. Veritas

Compend. All. CoeLi enarrant. Theod. habent ut D prsecedit Octavam sanctorum apostol.
Excusi. g Hoc a Mss. Compend.
Allel. abest.
h In Compend tres assignantur Versus i. Domirie, :
h Neque hoc officium habet Corlex Blandiniensis.
prob.;2. Inteliexisti S.Ecce tu, Domine. Deoftlciohu-
;
Pamel. Abest quoque a Mss. Compend.
jus diei observat Pamelius illud nominatim citari ex iDesideratur hoc Aliel in Comp.
Graduali et Sacram. divi Gregorii libris : a Micro- k Vers. 1. Eructavit.
Ibid.. post Offertor., legitur
:

logo, c. 42. Specie tua.

Ver.>. 2.
c Compend. : All. Exsultabunt sancti. Theod. : All. 1
Hoc officium ex Graduali divi Gregorii hbro citat
Sancli tui, Domine. Micrologus, c. 43. Pamel.
d Compend. :Psal. Cosli enarrant. m In Compend. Psal. Benedicite omnia opera.
;

Huic Uffertorio succedit in Compend Versus :

n Hoe Alleluia non est in Conipend.
Cantate Dom. canticum novum, lauxejus in eccl. sancl. °Posthnc Otlert. in laudato Ms. sunt Vers. 1.
Lcet. Isr in eo qui fecit eumet filii Sion exsult. in
. Posui adjut. Vers. 2. Misericordia.
rege suo. exsultatione. Annotat Pamelius Micrologum PEtiamhoc officium ibidem citat .Micrdogus, c.
meminisse huju^ Octava^, cap. 44. 43. Pamel. Abest tamen natalehoc a Mss. Compend.
f
Natale sanctorum vn martyrum in Pamel. Edit.
 .

699 SANCTI GEGOHII MAGM 700

mea 8tmisericordiatBeacDmlDso,ethii)omine meo A dofes ejui raduara Salutari, et sonctiejui exiulta-

cornu ejus. Ad Comm. Beatui uervus.
e.x.iliahiiui- tioneezsultabunt. Vert. Illuc producam corau Da-
Psut. ui tupra. vid, paravj lucernamGhristo meo. Mi. Inveni Da*

« Euilevi die natalis sanctorum Simplicii, Fauslini viri. off. lnvi-ui David. Ad om. Fidelii tervui, et<

i'i Bealricisi prudens, quem conitituit Dominui tuper famillam

Antiph. Sapientiam sanctorura narrent populi. «iiain, ut det illiin tempore tritioi meniuram. l'sal.

Psalm. Exsultate, justitin Domino. Respons. Clama- ut suprd,

venmt jusii, el Dominusexaudivit eos, et de omni- Eodem die natal. sanotorum Felicissimiet Agapiti.
bus tribulationibuseorura liberavil eos. Ver$.3uxt& Antiph. Salusautem juitorum i Domino,etprote-
est Dominushis qni humi-
tribulato sunl corde, et ctor eoruin est in tempore tribulationis, Ps. Noli
les spirilu salvabuntur. Allel. Sancti tui, Domine.
aemulariin malignantibus. uResp. Justorumanimae
Off. Gloriabuntur in te omnes. Ad Com. Ego vos in inanu Dei sunt. Vers. Visi innt oculil insipien-
elegi.
tium mori. All. Cantate Dominocanticuranovum,
Nntalis sanctorum Abdon et Sennes. lausejus ineoclesiasanctorum.O//e/<.Gloriabuntur
Antiph. Inlveni in conspectu tuo, Doraine, gemitus
in te omnes qui diligunt nomen tuum, quoniara,tu
corapelitorum./'5a/m.Ueus,veneruntgentes./?esp. B Dotnine; beneriices justo : Domine, utscuto bonae
Gloriosus Deus in sanctis suis. Ver.s. Dextera tua, voluntatistuae coronasti nos. Vers, \. Verbameaau-
Domine, Allet. Sancti tui, Domine. Off. Mira- 705 ribus. Vers. i. Quoniara orabo, Doraine. ad te Ad
bilisDeus in sanctis suis. b Ad Cum Po^uerunt
'
Com. Ego elegi vos de mundo. Psai. ut supra.
mortaliasanctorum. Psal. d Deus venerunt.
Nalatis sancti Cyriaci.
Sancti Pelri ail Vincula.
e
Anliph. Tiinete Dominum, omnes sancli ejus,
Anliph. Salus populi. Psatm. Aitendite, populus
meus, legein raeam. Resp. Salxum fac populum. 706 quoniara nihil deest tiraeniibuseum divites ;

pguerunt, et esurierunt, inquirentes autem Domi-

Ve?'S.Ad te, Domine, clamavi. ALl Tu es Petrus,
nura'' non delicienlomni bono. Psal. Benedicam Do-
etsuperhanc petram aedificabo Ecclesiam meam,
mino cmni tempore, semper laus ejus in ore
in
Off. Populumhumilem salvum facies, et oculossu-
meo. Resp. Timete Dominum, omnes sancti ejus,
perborum hurailiabis. Ad Corn. Domine, si tues.
quoniam nihil deest timentibus eum. Vers. Inqui-
Natalis sancti Stephani papa?.
rentesautem Dominum, non deficient omni bono.
Antiph. Justus ut palma. PsaL. Bonumest confi-
iAll. Exsultahunt sancti ingloria, laetabuntur in
Domino. Resp. Justus non conturbabitur, quia
teri
cubilibus suis Off. Laetamini in Domino, et exsul-
Dominus firmat manum ejus. Vers. Tota die raise-
G tate. Vers. 1. Beati quoium remissse, Vers. 2. Pro
retur et commodat, et semen ejus in Benedictioue
hac orabil ad te oranis sanctus.^lt/ Com. Signa eos
erit. ALL. Disposui testamentum electis meis, juravi
David servo meo. Off. Iuveni Davidservum meum.
qui m me credunt, haec sequentur : Doeraouia eji-

cient, super eegros manus imponent, etbenehabe-

Ad Com. Domine, quinque talenta tradidisti mihi,
bunt.
ecce alia quinque superlucratus sum euge, serve ;

fidelis, quia in pauca fuisti fidelis, supra multate Vigilia sancti Laurentii.
constituam, intra ingaudium Dominitui, Anliph. Dispersit, dedit pauperibus.justitia ejus
Alia, manet in saeculum saeculij cornuejus exaltabiturin
Anliph. Sacerdotes ejus induam Salutari. Psal. gloria. Psal. Beatus vir qui tiraet Dominum in
Memento, Domine, David. Resp. Os justi meditabi- mandatis ejus cupit nimis. Resp. Dispersit, dedit
tur sapientiam, et lingua ejus loquetur judicium. pauperibus justitia ejus manet in ^aeculura seeculi.
Vers.Lex Dei ejusin corde ipsius, et non supplan- Vers. Potens in terraerit semen ejus, generatiore-
tabuntur gressus ejus. Off. Inveni David. Vers. \. ctorum benedicetur. Off. Oratio meamundaest, et
Potens es, Domine. Vers.2. Veritas mea et miseri- ideo peto ut detur locus voci raeae in ccelo, quia ibi

cordiamea. kdComm. Domine, quiuque talenta tra- est judex meus, et conscius meus k in excelso ;

didisti mihi. Psal. ut supra. D ascendat ad Dominum deprecatio mea. Vers. Pro-
Natalis sancli Xysti papx. bavit me Dominussicutaurnm, vias ajuscustodivi,
Antiphon. Sacerdotes Dei, beuedicite Domino. et a prapceptisejus non discessi. • llem aliud. Off.
Psalm. Memento, Doraine, David. b Resp. Sacer- Gloria ethonore.Arf Com. Qui vult venire post me,
a Hoc quoque (officium) non habet Codex Blaudin. pend. utrumque habent Theoderic.
Pa m ll. Exstat festum hoc seu natale in Cod. Com- f lu Compend. Os justi medit. sap. Vers. Lex
:

pend., sed aliud est offiuum. scilieet : Antiph. Sa- Dei e]us. 0/f. Yeritas.
eerdoles ejus ind. salut. Psal Memento, Domine Da- g In Com. Resp. Exsultabunt. Vers. Cantate Dom-
:

vid /lesp. Ecee saccrd.magn Vers. Non est inv. AUel. All. Suncti tui. Domine. Idem Aileluia assignanl
Exsullabunl .0(]ert.Laitamini.Comni.Justo> um annnw Theod. qui in ca?teris conveniunt cum Vulgatis.
b In Compend. sequunlur duo
versus Exsurijat :
h Compe non defirieniur omni bono.
id.,
Deus, et percant. i
Ibid. : Domino. Cum Theo-
Alt. Gaudete, justi, in
c lbiri.
; Comm. Beati mundo corde. dericensibus convemunt Editi.
d Ibiri.: Psalm. Beati imrnaculati. k Couipenri., in ozlernum.
6 Hoc festum cum seq. omittitur in Cod. Com- 1 Abest a Mss.
roi LIBER ANTIPHONARIUS. 702
ibneeet semetipsum, et tollat crucem suam, et se- A eAssumptio sanctae Mnriae
juatur me. Psnt. icsupra. Antiph. Vultum tuumdeprecabuntur omnesdivi-
In natnli sanrti Lnurentii. adducenturrcgi virgines posteam, proxi-
tes plebis;
mae ejus adducentur tibi in laetiliaet ex>ultatione.
* Antiph. Gonfessio et pulchritudo in conspectu
Psal. Eructavit cor meim verbum bonum. Resp.
sjus, sanctitas et inairnificeutia in sanctificatione
Propter veritatem mansuetudinera, et justitiara,
et
ejus. Psal. Cantate Domino. Resp. Probasti, Do-
et deducet dextera tua. lers. Audi,
te mirubiliter
uine, cor raeum, et visitasti nocte. Vers. I^ne me
filia,et vide, et inclina aurem tuam, quia concupi-
;xaminasti, et non est inventa in me iniquitas. Al-
vitRex speciem tuam. All. Speeie tua et pulchritu-
lel. Beutus vir O/f. Confessioet pulchritu io. Vers.
dine tua intende, prospere procede, et regna. Of-
I. Cantate Domino canticum novum cantate Do- ;

fert. Offerentur Kegi virgines post eam, proximu3

tnino, omnis terra. Vers. 2. Cantate Domino, et
benedicite nomini ejus, annuntiate de die in diem
ejusofferentur tibi. Ad Com. Dilexisti justitiara.et
odistiiniquitatera propterea unxit te Deus, Deus
Salutare ejus. Ad Comtn. Qui mihi ministrat me ;

meus, Psal. ut supra h.

sequatur ; ubi ego sum, illic et minister meus
arit. Psal. ut supra.
' Octava sancli Laurentii.
B Antiph. Probasti, Domine, cormeum, et visitasti
Nalalis sancti Tiburtii.
nocte ignemeexatuinasti,et nonestinventain me
;

Antiph. Justus ut palmu florebit, b sicut cedrus

iniquitas. Psal. Exaudi, Domine, justitiam meam,
juae est in Libano muitipieubitur. Psal. Bonum
intende depreeationem meam. k Resp. Posuisti,
jstcontiteri Domiuo, et psallere nomini tuo Altis-
Domine, super caputejus coronam de lapide pre-
iime. Resp. Osjusti meditabitur sapientiam. Vers.
tioso. Vers. Desiderium animae ejus tribuisti ei, et
^ex Dei ejus in corde. c AU. Gloria et honore coro-
voluntalelubiorumejusnonfiaudastieum. All.Glo-
aasti eum, Domine. Off. In virtute tua laetabitur ju-
ria et honore coronasti eum, Domine. Off, In vir-
>tus. Ad Comm. Posuisti, Domine, in capite ejus.
tute tua, Dom ine, laetabitnr justus, et super Salu-
Psal. Domine, in virlute tua.
tare tuum exsultabit vehementer. Desiderium ani-
Natalis sancti Hyppolytiet sociorum. m<e ejus tribuisti ei. AdCorn. Quivult venire post
Antiph. Justiepulentur, etexsultentin conspectu me.Psal. utsupra.
Dei, et delectentur inlaetitia. Psal. Exsiirgat Deus,
Natalis sancli Agapili.
707 e t dissipenturinimici ejus ;
et fugiantquiode- Antiph. Laetabitur justus in Domino, et sperabit
runt eum a facie ejus. d Resp. Justorum animse. in eo, laudubuntur omnes recti corde. Psal.
et
Vers. Visi suntoculisinsipientiummori. All. Sancti ^ ExaiK Deus Orationem meura, cum deprecor, a
, if ,

tni, Domine- Off. Anima nostra siciit passer. Ad timore inimici eripe animam raeam. ^Resp. Justus
Com. Dicoautem vobis amicis meis, ne terreamini nonconturbabitur. Vers. Totadie miseretur etcom-
abhisqui vos persequuntur. Item aiia Amen dico :
modat. m Ali. Beatus vir qui timet Dominum. Off,
vobis, qiiodiini ex minimis meis fecistis, mihifeci-
In virtute tua laetabitur. Ad Com. Beatus servus
stis. Psal. ut supra. Psal. ut supra.
e Natalis sancti Eusebii. 708 Natalissnnctorum Timothei et Symphoriani.
Antiph. Os justi meditabitur sapientiam et lin- Antiph. Salus autem jtistorum. Psal. Moliaemulari
gua ejus loquetur judiciura lex Dei ejus in corde ;
in malignantibtis. Resp. Pretiosain conspectu Do-
ipsius. Psal. Noli aeraulari in malignantibus. Resp. mini mors sanctorum ejits Vers. Credidi, propter
Os justi meditubitur. Vers. Lex Dei ejus. f All. quod locutus sum.ego autem htirailiatris snmnimis
Justus non conturbabitur. Off. Desiderium animae. A/f.Sancti tui, Doraine. Off. Mirabilis Deus in san-
Vers. \. Vitam petiit. Vers. 2. Laetificabis eitm. ctis suis, Deus Israel ipse dubit virtutem et fortitu-

Vers. 3 Inveniattir manus tua. Ad Com. Beatus ser- dinem plebi suae,benedict U sDeus,alleluia. AdCom.
vus. Psal. ut supra. Ego vos elegi de mundo.
D
• Praemittitur in Compend. et in 2 Theoderic, in Abest hoc Allel. a Compend., est in Theod.
f

prima Missa. In Compend. vero haec Missa est An- :

gSieut infra notandum est lib. Sacram. i, antiqui-
tiph.Probasticor ... et non est inv. in me iniq. Psatm. tus videtur hoc feslum divo Gregorio olim Dormitio-
Exaudi, Dom. justitiam m. Resp. Justus ut fialma fl. nis appellatum, Pamel. Dicitur Assumplio, in Cod.
Vers. Ad amiuntiandum. 0/fert. In virtule tua. Vers. Compend. et aliis.
Yitampetiit. Comm. Magnaest gloria ejus. Aitera Missa
h Po?t hoc offic. in Compend. aliud sequitttr sc
in die est Confessio, etc. Ant. Gaudeamus Psal. Eructavit. Resp. Propter verit,
b Compend. Sicut cedrus Libani.
:
Vers. Audi fit. Allel. Adducentur. Offeri. Difjusa est.
c Ita
Theod., ad Compend. All. Disposui. :
Comp. Beata es, Virgo.
d Compend. Resp. Cla-naveruntjusti. Vers.Juxta
:
In f.ompend. hic et alibi semper legitur Octabas,
1

es. Allel. Gaudele, justi.i» Domino. inTheod. fit tan- non Octavu.
tum offlcium sancti Hippolyti martyr. Antipg. Justus
k
r.ompend. Rcsp. Jusius ut palma. Versus. Ad
:

utpalma. Psal. Exsurqat Deus. Resp. JusLornm ani- annunt. All. Justusnon conturb.
mae, etc, ut in Excusis. ^Compend. Re p Posuisli Vers. Desiderium.
:

e Compend.
m Hoc Allel. abest aComp. inTheod. ldem ufficium
Depositio sancli Eusrbii conf. In
:

Theod. Natal. sancti Eusebii sacerdotis.

:
assijnatur ac in Excusis.
 .

703 SANCTI GMCOKII MAGN 701

« Nalnlis sanc/iCcnesii. A sti, in Domino. ' Ketp. Gloriosus Deua in sanctis
Antiph. Qloria el bonore coronasti eum, Domine, suis. Vert. Dextera tua, Dumine. All, Gaudete, jti"

et ('(instiiiiisii cuiii super opera manuum tu&ruin. sti, D imino, rectoa decet collaudatio. 0(f. I.
iii •

Psal. Domine Dominusnoater. Retp, Domine, p minijuati, inDomino Ad Com. Quoddioo vobii in
venisli ftiim. Vrrs. Vitam petiit. All. Jusiiis non tenebria, diciteinlumine, dicil Dominna etqood ;

oonturbabitur, quia Dominua firmat manum ejus. in aure auditia, prasdicate auper lecta.
0//\ Desiderium animse ejustribuistieijDomine, et t A al a lit sanctae Ma rix
voluntate labiorumejusnon fraudaeti eum; posui- An/iph. Vnlium tuum, Domioe. Ptal. Eructavit
sti incapite ejus coronam de lapide pretioso. Ad cor meum. Retp. Dileziati juatitiam. Vert. Propter
Com. Qui vult vrnire.
veritatem. Allrt adducentur regi rirginet po I eam,
Na/tilis sanc/i Augustini.
proximaa ejua offerentur tibi in totitia. 0(f. Offe-
Anliph. Dioit Dominus Sermones mei,quoddedi .-
rentur regi. Ad Cotn. Diffusa est gratia.
iii os tuum, non deficient de ore tuo. Adest enim
Nalatis sancti Adriani.
nomen, et munera tua accepta erunt super altare
Anliph. Lsetabitur justus in iJomino. Psal. Ex-
meum. Domine, exaudi. Rcsp. Juravit Domi-
Psal.
audi, Deus, Orationem. Resp. Domine, prsevenisti.
nus. Vers. Dixit Doininus Domino. meo. ALL Me- n -ir „ v, ~ .-. // . n /->«
^ ^ . ,. B Vers. Vitam petnt a te. AU. « Beatus vir.
. Off. (.lo-
. < , , i

mento, Domine, D ivid, et omnis mausuetudinis

,

riaet honore coronasti eum. Ad Cornm. Posuisti.

ejus. Off. Inveni David. Ad Com. Fidelis servus.
Domine.
Natalis sancii Hermetis. h
Nalalis sancti Gorgonii.
Antiph. Justusnon coniurbabilur, quia Domtnus
Antipk. Gloriaethonorecoron.jstieum, etconsti-
firmat manuin ejus ; tota die raiseretur et commo
dal, et semen ejus in Benedictione eril. Psal. Noli
tuisti eum super opera manuura tuarum. PsaLm
b Resp. Domine Dominus noster. Resp. Posuisti, Domine.
aemulari in malignantibus. Justusut palma
Vers. Ddsideriiimanimae. A/Z.GIoria ethonore. Off.
florebit. Vers. Adannunntiandum mane misericor-
Posuisti, Domine, in capite eju-< coronamdelapide
diam. All. Beatus vir quisuffert tentationem. Off.
pretioso,vitampetiitale,ei tnbuistiei Vers. Deside-
lnvirtutetua,Domine. AdCom. Muilitudo languen-
rium aniraae ejustribuistiei, et voluntate labiorum
tium,et qui vexabantur a spiritibus immundis,ve-
ejusnonfraudastieum. Vers. Magnaest gloria ejus
niebant ad eum, quia virtus de illo exibat, et sana-
in salutari tuo, gloriametmagnumdecorem impo-
bat omnes. PsaL. ut supra.
Decollatio sancti Joannis RaptistcR.
nessuper eum. Ad Com. Posuisti. Domine.
Antiph. ln virtute tua, Domine, laetabitur justus. NataLis sanctorumProtiet Hyacinthi.
Psalm. Vitam petiit. Resp. Domine, prae^enisti. ^ Antiph. Judicant sanctigentes,et dominabuntur
Vers. Vitara peliit. All. Beatus vir. Off. Justus ut popuhs ; regnabit Dominus eorum in perpetuum.
palma. Ad Com. Magna est gloria ejus. Psal. Exsultate, justi, in Domine. Resp. > Vindica,
NataLis sanctse Sabinas. Domine, sanguinem sanctorum tuorum, qui effusus
Antiph. Cognovi, Domine, quia aequitas judicia est. Vers. Posuerunl mortaliaservorum tuorum es-

tua, et in veritate tuahuiniliasti me; coniige timore cas volatilibuscceli,carnessanctorum tuorum bes-
tuo carnes meas, a mandatis tuis non rae repellas. tiis terrae. ALL. Gaudete, justi, inDomino,rectos, de-
Psal. Beati immacnlati in via. d
Resp. Specie tua, cet collaudatio. O/f. Gloriabuntur in te omnes qui
Vers. Propter veritatem et inansuetudinem. ALL. diligunt nomen tuum, quoniam tu, Domine, bene-
Diffusa est gratia. Off. Filiae regum in honore tuo ;
dices justo Domine, ut scuto bonae voluntatis tuae
:

coronasti nos. Ad Com. Anima nostra sicut passer

astitit reginaadextristuisin vestitudeauralo, 709
circum iata varietate.A^ Comm. Principes persecuti ereptaestde laqueo venantium. \el Quivult venire
sunt megratis etaverbistuis formidavitcormeum ;
post me.
laetabor ego super eloquia tua.sicutqiiiiuvenit spo- ^Exaltatio sanctsecrucis.
lia multa concupivit anima mea testimonia tua,
; .InftjD&.Nosautem gloriarioportetincruce 710
Domine, et dilexit ea vehementer. Psal. ul supra. D Domininostri Jesu Christi, inquoest salus, vila et
Natalis sanclorum Felicis et Adaucti. resurrectio noslra, per quem salvati et liberatisu-
An^p/i.Sapientiamsanctoruui.P.^.Exsiiltateju- mus. Psal. Dominusreguavit, decorem./?es/J. Chii-
aHoc officiumet sequens non habent Cod. Bland. g In Compend. : Alt. Justus utpalma ; infra: Of-
et Compend. fert. Desiderium.
b In Coin. Resp. Justusnon
: conturbabilur. Vers. h Hoc officium desideratur in Cod. Blandin. Pamel.
Tota die. Allei Inveni. Comm. Posuisti. Exstat inComp. ubi, pro Versu Desiderium ; est Vers.
Observat Pamel. hoc offic. desiderari in
c
Cod. Vitam pctiit. Ailel. eslJustus non conturbabitur. Ad
Blandin. Idem de Compend dicendum. Comm. Magna est.
d
In Compend.
Resp. Dilexisti juslit. Vers. Pro-
: ' In Resp. Justorum animse. Vers.
Compend. :

pterea. Allet. Adtlur.cnlur. Theod. favent Excusis. Visisunt. Allel. Justi epulentur. Offert. Gtoria ethon.
•Compend. licsp. Exsultabunt. Vers. Cantate
: Atl Comm. Qui vult venire.
Dom. Tlieoil. non diserepant ab Excusis ubi dissen- ;
k InIheod.natai sanctorum Cornelii et Cvpriani
tient, annotabimus. pracedit festum Exalt. sanctse crucis, licet eodemdie
f Non invenitur in Compend. Exstat in Theod. concurrant.
 705 LIBER ANTIPHONAMUS. 706
stus factus est. Vers. Propter quod et Deus. a ALI. \ gloria. Off. La3taraini in Doraino. AdCom. Posue-
Dicite. in gentibus,quia Dorainus regnavit a ligno. riint mnrtalia.
Off. Dextera Domi::i.,-i(/ Cotmn.Nosautem gloriuri 711 Natalis sanctorum Cosmxet Damiani.
oportet. l Sapienliam sanctorum narrent populi.
tiph.

Natalis sanctorum CorneHi et Cypriani. Psalm. Exsultate, justi, in Domino. Resp. Clamave-
Antiph. Sacerdotes, Uei. Psal. Memento, »Domi- runt justi, etDominus exaudiviteos. Vers. Juxtaest
ne, David. Resp. Sacerdotes ejus. llluc producam Dominus.i4//. Sancti tui,Doraine. Off. Gloriabuntur.
cornu David. All. c
Disposui testamentum el< ctis Ad Comm. Posuerunt mortalia.
meis. Off. Veritas mea.Ad Ctrn. Domine, quinque Dedicatio basilica? sanch Michaelis.
talentatradidistiraihi, eccealiaquinquesuperlucra- Antiph. BenediciteDominura,omnes angeli ejus,
tus sum ; euge, serve fidelis, quia in pauca fuisti poteutesvirtute.quifacitisverbiira ejus, ad audien-
fidelis, supra raulta te constituara, intra in gaudium dam vocem sermonumejus. Psa///i.Benedic,anima
Domini tui. Psal. ut supra. mea, Domino, omnia quae intra me suntnomini
et
Natalis sancti ISicomedis. sanctoejus..Res/>. Benedicite Domiuo, omnes angeli
Antiph. Lsetabitur justus in Domino. Psalm. d ejus, potentes virtute.quifacitis verbum ejus. Vcrs.
Beati quorum remissaa sunt iniquitates. Rcsp. Po- g Benedic, aniraa mea, Domino, et oinnia interiora
suisti,Domine, Desiderium animae ejus. e All. Ju meanomini saucto ejus. All. Laudate dominum,
stus non conturbatitur. Off. Gloria et honore. Ad omnes angeli ejus, laudate eum omnes virtutes
Comm. Qui vult venire post me. Psal. ut supra. ejus. ' ALl. Contitebor
Doraine. Offert. "> In tibi,

Nalalis sanclw Euphemke, ac sanclorum Lucicee t conspectu augelorum psallamtibi VersA. Conhte-
Geminiani. bor tibi, Doraine. Vers 2. Conhteantur tibi,Domi-
Antiph. Vultum tuum deprecabuntur. Psalm. Eru- ne, omnes regesterrae. Ad Com. Benedicite, omnes
raeum. Resp. Diffusa est gralia. Vers. Pro-
ctavit cor angeli Domini.Domino n hymnum dicite, et super-
pter veritatem et mansuetudinem. ALL Specie tua. exaltate eum in saecula.

Off. f Offerentur regi virgines. Ad Com. Simile est Nalalis sancti Marci.
reguura ccelorum. « I'em alia: In salulari tuo ani- Antiph. Sacerdotes Dei.benedicite Domino. Psal.
ma mea. Psalm. Beati iramaculati in via. Benedicite omnia opera Domini Domino. Resp. In-
Vigilia sancti Matthsei. veni David. Vers. Nihil prohciet. o ALL. Memento
Antiph. Ego autem sicut oliva n fructifera in do- David. Off. Veritas mea Ad. Com. Beatus servus.
mo Domini, speraviinmisericordia Dei mei, etex- sanctorum Dionysii et sociorum ejus. p VigiLia

pectabo nomen tuum, quoniambonumestantecon- r Anliph. Salusautem justorum a Domino, et pro-

spectum sanctorum tuorum. PsaL. Quid gloriarisin tectoreorum est ratempore tribulationis. Pso/.Noli
malitia, qui potens es in iniquitate ? Resp. Justus ut semulari in malignantibus. Resp. Vindica, Domine.
palmaflorebit. Vers. Bonum est confiteriDoraino. ' Vers. Posuerunt mortalia.
Off. Gloria et honore. Ad Com. Posuisti, Domine. NataLis sancti Dionysii.
Natalis sanrti Matthcei. Antiph. Intret in conspectu tuo, Domine. Psal.
Antiph. Osjustimeditabitursapientiam, etlingua Deus, venerunt gentes. Respons. Gloriosus Deus.
ejus loquetur judicium.lexDei ejus incordeipsius. Vers. Dexteia tua, Domine ALL. q Gaudete, justi,in
Psalm. Noli aemulari in malignantibus, nequ e zela- Domino. Off Mirabdis Deus. Ad Comm. Animano-
.

veris facientes iniquitatem. Psalm. Beatus vir qui stra.

timet Dominura. Ve?'S. Potens r
Nalalis sancti Callixti.
in terra erit semen
ejus..W/. InveniDavid. Off fosuis^Domine. Vers.i. Antiph. Sacerdote. ejus. Psal. Meinento, Domine.
D 9iderium aniraae ejus. Vers. 2. Magua est gloria. David. Resp. Sacerdot.es ejus. Vers. liluc producam
Ad Com. Magua est gloria. f's. xx. cornu ALleL. Inveni David servura meum. Off. In-
k
NataLis sancti Mauricii. veni David servum. Ad Com. Beatus servus.
Antiph. Intret in conspectu tuo, Domine. Psal. Vigilia apostolorum Simo?iis et Juda?.
Deus, venerunt gentes. Resp. GloriosusDeus. Vers. Antiph. Intretin consoectu.P^flZ.Deus, venerunt
Dextera tua Doraine. AIL. Exsultabunt sancti in genies. Resp. Vindica, Dominesanguinemservorum
a
IuCompend. : Allel. Dominus regn. decorem ind- habens thuributum aureum in manu sua, et dafa sunt
Offcrlor. Deus enim (irmavit. ei incensa multa, et ascendit fumus arom. m conspe-
b Comp. Psal Benedicite.
: ctu Dci. Allel. Vers.i. In conspectu anget. psallam
c Hoc Allel. non est in Compenrl. tibi, Domine, et aiorabo ai temidum sanctum tuum,
d In Compend. Pxal. Exaudi Deus m.
: et coufit. nomini tuo, Di»nine, et ascendit, etc.
6
Abest a Compend. n Comuend. Bcne nuntiate : et super. Additur in
f
Ccmpend. Afferentur, otc. fine Psat. Benedicite, omnia.
;

P Codex Compend. hxc. non habet. Compend. Allel. Disposui,ut supra.

ln :

h Compend., fructifxcavi. P Duo haec ofhria Gallicana sunt ; quare recte

i Ibid. Vers. Ad annuntiandum.
: omissa in Cod. Blandin. Pamel.
k Ahest a Comp. et a Blandin., ut observat Pamel. 1 In Compend. : Allel. exsultabunt sancti,
1 ln Compend. desi lerutur hoc Ailel. r Abest hoc a Cod. Compend.
m Ibid. : Ojfertor. Sletit Ang. juxta aram templi.
707 SANCTI GREGORJI MACNI 708

tuorum. Vera.Posuerunt morfnliaservornm tuorum. A Ptal. Deu«,veneruntgentes..R£*jrj /Vindica, Domino, ,

712 Offert. Exsultabunt sancti. Ad Cotnm. justo- Banguinera lervoi um luorum. ferv.Potuerunl mor-
rum aiiiin.i'. talia. a ti Saneti tui, Domine. Offert. Anima nottra .

Ad Mistatn. sicut. Ad Com. Posuerunt mortalia.

Antiph. Mihi autem oimi kionorati suntamici tui Natalit tancti Theodori.
Deus,nimisconfortatuse*t principatuseorum. Ptal. Antiph. in Domine, Ptalm. Fitam
virtute tua,

Domine, probasti me, <•( cognovisti me, tu cogno- petiit/te*jj Domine, provenisti. Vert. Vitam petiit
visti sessionem meauietresurrectionem meam./!es^. Allel. h Beatus vir. O/fert JAwiu. ethonore. AdCom.
Nimis honorati suntamicitui, Deus, nimis confor- Posuisti, Dominc.
tatus estprincipatuseorum. Vers. Dinumeraboeos, 713 Natalis sancti Mennx.
el superarenain mulliplicabunlur. a All.Sanctitui, Antiph. Os jusli meditahitiir. Ptal. Noli a mulari
Domine. O/f. In omnem terram exivit sonus eorum, in malignantibus. Betpont. Cloria et honore.
»

et in fines eorum. Vers. Coali

orbis terrae verba Vers. Etconstituistieum. Alt. Jastus non conturba-
enarrantgloriamDei, etoperamanuum ejusannun- bitur. O/f. Desiderium aniineeejus.AdGV//(..\lagna
tiat firmatuentiim. Ad Comm. Vos qui seeuti estis est gloriaejus.
me, sedebitissupersedes, judicantes duodecim tri- k Eodem die Natalis sancti Martini.
g
bus Israel. Psal. ut supra. Antiph. Sacerdotes tui. Psal. Memento, Domine,
Kal. Novemb. Natalis sancli Cwsarii. David. Hesp. Inveni David. Vers. NihilProficiet.All.
Antiph Confessio et pulchritudo in conspeclu ejus Disposui testamentum. Off. Inveni David servum
Psal. Cautate Domino. Besp. Justus non conturba- meum. AdCom. Domiue, quinquetalenta tradidisti
bitur, quia Dominus tirmat manum ejus. Vers. Quo- mihi.
tidie miseretur et commodat, et semen ejus in Be- Natalis sanctx Ceciliae.
nedictione erit. b Offert. In virtute tua, Domine. Ad Antiph. Loquebardetestimoniistuis inconspectu
Comm. Qui vult venire postme. PsaL ut supra. regum, etnonconfundebarjetmeditabarinmanda-
c Vigilia omnium sanctorum. tis tuis, quae dilexi nimis. Psal. Beati immaculatiin

Antiph. d Judicaut sanctigentes. Psal. Exsultate, via Resp. Audi, filia, et vide. Vers. Specie tua.
justi, inDomino. Ve^s. Glonosus Deus. Vers.Dex- 'O/f.Offerenturregivirgines AdCow. Confundantur
tera tua, Domine. Ofjert. Exsultabunt sanctiin glo- superbi, quia injuste miquitatem fecerunt in me ;

ria Ad Com. Dico autem vobis amicis meis, neter- ego autem in mandatistuisexcerceborintuis justi-
reamini ab his qui vos persequuntur. non confundar. Itemalia Fecitju-
ficationibus, ut :

In die ad Missam. dicium Domine, non calumnientur

et justitiam ;

Antiph. Gaudeamusomnes Domino, diem fe- i mihi superbi; ad omnia mandata tua dirigebar,
stum celebrantes sub honore sanctorumomnium;''e omr.em viam iniquitatis odio habui.
quorum solemnitate gaudent angeli, et collaudant Natalis sancti Clementis.
fihumDei. Psal. s Exsultate justi in Domino, rectos n> Antiph. Dicit Dominus : Si quis testimonium
decet collaudatio. Resp. Timele Dominum, omnes meum servaverit. Psal. Misericordias Domini in
sancti ejus quoniam nihil deest timenlibus eum. aeternum cantabo. Besp. Juravit Dominus. Ve?*s.
Vers. Inquirentes autem Dominum, non deiicient Dixit Dominus Domiuo meo. AU.° Disposui. Off.
omni bono. ALl. f justi epulentur, et exsultent in Veritas mea et misericordia mea Ad. Com. Beatus
conspectu Dei, et Deus
delectentur in laetitia. g Off. servus. Item alia : Domine, quinque talenta. Psal.
in sanctissuis. Ad Com. Domiuo. Gaudete, justi in ut supra.
v Idus Nov. Nalalis quatuor Corunatorum. Natalis sancti Chrysogoni.
Antiph.\n\.r&i inconspectuiuo, Domine, gemitus. Antiph. Laetabitur justus. Psalm. Exaudi. Deus,
a Ibid.
: Allel. Nimis honorati sunt. Allel. Disposui. Offert. Gloria et honore. In Theod. :
b ln eodem Ms. ai.te Offert. assij,matur: Allel. in- Resp. Inveni, ut m Compend., csetera ut in vulgatis.
k Neque hoc (Olfic
veni Duvid. Et post otlert. duo versus sequuntur, ) habetBlandin, Cod., est enim
Vitam petiit et Magna est. D Gallicanum. Pamel. Hoc natale est in Compend., sed
cHaec quoque olticia duo sequentia tanquam re- diversum officium, scil. Antiph. Statuit. Psal. Mi-
:

centiora Gregorio, pruetermittunlur ln Blandin. Cod. sericordias. Resp. Os justi medit Allel. ELegit te Do- .

Pamel. minus. Offert. Veritas mea. Item Offert. Martinus igi-

<l
In Compend. :Ant. Sapientiamsnnctorum, ut su- tur obitum suum longe anteprascivit;dixitquefratri-
pra. Resp. Timite Domin. Vers. Inquirentes. All. Ju- bus dissoiutionem corpons sm imminere, quiajudicabat
sti eputentur. Ad Com. Juxtorum animx. se jam resolvi. Vers. 1 quantus luctus omnium. Hic
.

InCod. Coiiipend.
e P.sal. Eructavit. Resp. Glo-
: desunt tres lineae. Com. Fuietis servus.
riosus. Vers. Dexlera iua, Domine. 1
ln Compend. Aliel. Adducentur. In Theod.
: :

f Abest a nostro Cod. ; Compend. Allel. Specie tua.

g Otfert Lailamini, cum Vers. Beali quorum, et 1
m Compend.: Ant. Dicit Dominus, sermones quos
Vcrs. 2. Proba cor. assig'iatur in Compend. dedi in os tuum, non dcplcient de ore tuo; adcst enim
h ln Comp. All. Sancti tui. Offertor.
: Posui^ti, nonten luum, et mvnera lua accepta crunt suptr attari
Domine, in rap., etc, cum Versibus Desideriu ,t et meo.
Magna est. lu Tbeod. omnia ut iu Vuigatis annotun- a
Compend. : All. Inveni DariTiConveniunt Theod.
tur, praeter Alleluia Beatus servus. cum Editis, attamen pro Psal. Miscricordias assignant
1
In Compend. : Resp.Inveni. Vers. Nihil proficiet. Domine exaudi.
709 LIBER ANTIPHONARIUS. 710

Orationem meam.cuindepreror.ftesp. *Beatusvir. A Item alia.

Vers. Poteus in terra. All. Justus uon conturbabi- Antiph. Benedixil te hodie. Psalm. Deusdeorum

tur. O/f. Glona et houore. Comm. Posuisti, Do- Dominus locutus est, et vocavit terram. Resp. Im-
mine. mola Deo sacrificium laudis, redde Altissimo vota
tua.Vers.Congregate illisanctos ejus, qui ordinant
VigiLia sancti Andrese apostoli.
testamontum ejua super sacrificia./W/t'/. Diflusa est
Antiph. Dominus secus mare Galilese vidit duos
gratia. Si in Quadragesimaevenerit . Tract. Deside-
fratres, Petrum et Andrearn, elvocavit eos; Venite
rium animee ejus. Off. Benedic, anima mea, Do-
post me, faciam vos tieri piscatores hominum.
mino, et omnia quae intra me sunt, nonuni sancto
Psalm. Cceli enarrant. Resp. Nimis honorati sunt.
ejus. Ad Com. Euules pra>dicale Evangelium oinni
Vers. Dinumerabo eos. Off Gloria, et honore. Ad.
creatursn : Quicrediderit,et baptizatus fuerit,salvus
Com. Venite post me, b faciam vos piscatores fieri
erit : qui vero non crediderit condemnabitur.
hominum. PsaL. ut sup7 a. y

In ordinatione plurimorum episcoporum.

In natali ejusdem Antiph.CongvegateiWi.Psaim. Deus deorum Do-
Antiph. Mihi autemnimis. Vers. Domine, probasti minus locutus est. Resp. lmmola Deo sacrificium
me. Resp. Constitues eos principes super omnein » laudis. Vers. Congregate illi sauctos. AUel. Sancti
terram im moreserunt nominis tui, Domine.. 714
;
tui, Domine. Off Benededic anima.ild Com. Messis

Vers. Propatribus tuis natisunt tibi fiai, propierea quideuimiilta,operarii vero pauci. llogateergo Do-
populicontiiebunturtibi. Allel. Nimishonoratisimt minuuimessis.utmittat operariosinmessem suamg.
amini tui, Deus, nimis confortatus est principatus 715 Uebdomadaprima post octavamPentecostes.
eorum.O//'. Mihiauteuiniinis. .-D/CoM.DicitAndreas Auliph. h Dotuine, in tua misericordia speravi,
Simoui Iratri suo : Invenimus Messiam, qui dicitur exsultavitcor meum in salutan tuo ; cantabo Domino
Christus, et adduxit eum ad Jesuru, P«i/J. utsupra. qui bona tribuit mihi. Psalm. Usquequo, Domine,
c
In ordinatione pontificis. obJiviscerisme iu finem ? Usquequoavertis faciem
Antiph. Invocavit me. Psal. Qui habitat in adju- tuam a me ? Resp. Ego dixi, Doruine, miserere mei,
torio Altissimi Resp. lnveni David. d
Off . Inveni sana animam meam, quoniam peccavi tibi. Vers.
David servum meum. Ad Comm. Fidelis servus et Beatusqui inteiligit superegenum et pauperem, in
prudens.quem constituit Domiuus super familiam die mala liberaviteum Dominus. Item aliud Resp. '

suam. Domine,quoniam infirmus sum sana

Miserere mei,

ln ordinatione episcopi
e me,Domine. Fe?'S.Couturbata sunt omniaossa mea,
_ , _ _, _ etamman.ea turbataest valde. AU. Dominus regna-
Antiph. Elegit teDominus. Psal. Exaudiat te Do- G j „
vit decorem mdutusest mdutus est Dominus for-
. , ,

minus in die tribulationis, protegat te nomen Dei

tiludinem, et preecinxit se virtuie. Offert. Intende
Jacob. Resp. Memor sitDominusomuissacrificii tui,
voci orationismeae. Vers. Verbameaauribus per- i,
et holocauslum tuum pingue tiat. Vers. Mittat tibi
cipe, Domine. Vers.2. Dirige in conspectutuo viam
auxilium de sancto, et deSion tueatur ie.AU. Ele-
meam. AdCom. Narraboomnia mirabiliatua, laeta-
gitte Domiuus. Si n Quadrayesimaevenerit. Tract.
bor et exsultaboin te ;
psallam nomini tuo, Altissi-
Desiderium anima; ejus tribuisti ei, et voluntate la-
me. fasl. ix.
biorum ejus non fraudasti eum.Off. MemorsitDo- k Hebdomada secunda.
minus. Ve?'s. Exaudiat te Domiuus. Ad Com. f
Antiph. Factus est Dominus proptector meus, et
Unguentum in capite.
eduxit me in latitudine quoniam : salvum nie fecit,
Itemalia. voluit me. Psal. Diligam le, Dotuine, fortitudomea,
Antiph. Sicutfuit cum Moyse. Psal. Exaudiat te Dominus firmamentum meum, et refugium meum,
Dominus. Re^p. Mittat tibi Domiuus. Vers. Exau- et liberator meus. PsaLm. AdDomiuum dum tribu-
diat te Domiuus. ALL. Disposui teslamenlum eleclis larer, clamavi, et exaudivit me. Vers. Domine, li-
meis, juravi David servo meo. Off. Veritas mea bera animam meam alabiis iniquis, et a linguado-
et misericordia mea cum ipso. Ad Com. Laetabi- D losa. Item Resp. Domine, Dominus noster, quam l

mur. admirabile estnomen tuuminuniversaterra Vers. !

• Compend. Resp.Justus non conturbabitur Vers.

: . quoque Pamelius latius omnia haec officia videri in
Tota die. AUel. Inveni David. Offert. Desiderium. Ordine Homano. pag. 97 et seq., usqueadpag. 107.
Com. Quivult venire. e Post Missas istas sequitur in Compeud. Missa de
b Compend. Faciamvos piscatores fwminum.
: nuptiis.
c Compend. : In vigilia pontificis. i'
Monel Pamelius Bernonem meminisse hujus of-
d
Aliud Offertorium huic jungii Cumpend., scilicet, ficii de Mi>sis, cap. 5, et Micrologum, cap. 59.
lib.
Yeritas mea 1
Hoc Resp. et Vers. seq. desideraotur in Comp.
elnComp. :In natalieids. Ant. Elegit te Dom sibi Ibid. : Xltet. Deusjudex fortis et vatien.s.
sacerd. magn. et apenens thesaurum suum optimum, k
Melius Ibrtasse in Mss. Ipgitiir hic alibi D)- :

ei abundare le fac.iel omnibus bonis.... Allel. Mittat mirnca, pro hebdomada. In Theoderic. hic legitur. :

tibi Dutninus auxilium. Domin. 3, ac demceps, 4, 5, etc. Quae «mim in aliis

f Qua* hic et mfra notantur in
Vulgatis ex primis libris dicitur prima est secunda Theoder.
verbis, integra reperiuntur in Ms; Compend. Monet 1 Besp. hoc
et Versus sequens omittuntur in Mss.
711 SANCTI GnEGOMI MAGNI 712

Quoniam elevata esl mngniflcentiatuasupercoBlos. A Lauda, anfmamea,Dominum ;laudabo Dominnm in

Allel. 'Deusjudex justus, fnrtia etpatiens, nunquid vita mea, psallam Deo meo quandiu ero Off. Hlu-
irascitur per singulosdies Offert. Domioe, conver- n ii n. i oculos meos,ne unquam obdormiam in morte
tere, et eripe animammaam, salvumme facpropter ne quandodicat inimicui meua ; Prasvalui adv< i

ii isericordiam tuara. VeraDomine, nein iratua 1. eum. Vert. 2. Bespioe ei eiaudi me, Domine I

arguasme nequeinfuroretuocorripiasme. Vers. 'i. meus, dCom. Dominusflrmamentum meum^atre-

l

Miserere mihi, Domine, quoniaminflrmussumjsana fugium meum,etliberatormeus,Deua meua, adjutor

me, Domine, quoniam conturbata snnt omnia i
meus. 1'sai. x.
mea..Ad(Jnm. CantaboDominoqui bonatribuit mihi, Hebdomada quinia.
et psallum nomini Domini Aitissimi. Psalm. xn. Antiph. Ezandi, Domine, rocem meam qoacla-
Eebdomada teriia. mavi ad te, adjutor meua esto, ne dereiinquas me,
Antiph. Respice in me, miserere mei, Domine, neque despiciasme, Deusealutarismeus. P$aL Do-
quoninrn unicuset paupersumego vide humilita- ; minus iiluminatiomeaet salus mea quem
: tirneho ?
tem meara,etlaborem meum,etdimitte omniapec- Iiesp. IVotector nosteraspice,
Deus, el n uper
catamea, Deus rneus. Psalm. Adte, Domine, levavi servos tuos. Vers. Domine Deus virtutum, exaudi
aniinam rneam; Ueusmeus, in te confido, noneru- g preces servorum tuorum. Item Hesp. Ah occultismeis
bescam. Resp. Jacta cogitatum tutimin Domino,et munda me, Domine, etah alienis parce servotuo.
ipseteenulriet. Vers. Dumclamnrem adDominum, Vers. Si mei non fuerintdominati, tunc immaculatus
exaudivit vocem raeam ah his qui appropinquant ero, et e undahor a delicto maximo. All. { In te,
mihi. Item b Hesp. Adjuior In opportunitatibus, in Doraine, speravi, nun confuudar in a;ternum. Off.
tnhulutione,sperentin te, qui noverunt te,quoniam Beuedicatn Dorainoqui Irihuitmihiintellectum; pro-
non derelinques queerentes te, Domine. Vers. Quo- videbura Deum inconspectumeosemper, quoniam
a
niam non in finein oblivio erit pauperis, patientia dcxlris est miln, ne commovear. Vers. l.Conserva
pauperum non peribitin eeternum exsurge, Dorai- : me, Doraine, dixi Domino Deus meus estu, quo- :

ne, non prsevaleathomo.i1//e/. Diligatn te, Domi-

c
niam bonorum meorumnon eges. V^s.^.Notas fe-
ne, virtusmea, Dominus firmumentum uieum, etre- eisli mihi viasvitee.adimplebis rae laetitia cum vuitu
fugium menm,et liberator meus. Off. Sperentin te tuo, delectationes in dextera tua usque in finera.
omnes 716 q u noverunt nomen tuum, Domine,
' Ad Com. Unam petii a Domino, hano requiram, ut
quoniamnon derelinquis quserentes te. Psallite Do- inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae

mino qui hahitat in Sion, quoniamnon est oblitus meoe. Psalm. xxxn.
orationempauperum. Vers. Sedessuper thronum \ .
717 Hebdomada sexta.
qui judicas d justiliam ; increpasti gentes, etperiit ^ Antiph. Dominus fortitudo plebissuae, et protec
impius ; nomen eorumdelesti ina3ternurn,et insae- tor salutariumChristisui est. Salvum fac populum
culum seeculi : periitraemoria eorum cum sonitu, tuura, Domine, et benedic haereditati tuee, et rege
et Dominus in permanet. Vers. 2. Cogno-
seterntitn eos usque in sasculum. Psal. Ad te, Domine, cla-
sceturDominusjudiciafaciens, inoperibusmanuum mabo; Deus meus, nesileasarae, ne quando taceas
suarum comprehensus est peccator.^ld Com Ego cla- . ame.etassimilabordescendentibusinlacum. Resp.
mavi, quonianiexuudistime, Deus inclinaaurem ; Convertere, Domine, aliquantulum, et deprecare
tuam, et exaudi verha mea. Psalm. Exaudi, Domine, superservos tuos. Vers. Domine,refugiumfactus es
justitiam meam. nobis a generatione et progenie. ltem Resp. Unam
Hebdomada quarta. petii a Domino, hanc requiram, ut inhabitem in
Antiph. Dominus illurainatio mea et salus,quem dorao Domini omnibus diebus vitas mese, Vers. Ut
timeho ? Domhius defensorvitse meee, a quotrepi- videam voluntatem Doraini, et prolegar a templo
dabo ? qui tribulant me inimicimei,infirmati sunt, sanctoejus.g.4//e/. Omnesgentes,plauditemanibus,
et ceciclerunt. Psal. Ipse. Si consistant adversum jubilate Deo in voce exsultationis. O/fert. Perfice
mecastra, non timehit cor meura. Resp. Propitius gressus meos in semitis tuis, ut non moveantur
esto, Domine, peccatis no>tris, ne quando dicant D vestigiamea inclinaaurem tuam, etexaudi verba
;

gentes: Ubi estDeuseorum? Vers. Adjuva nos.Deus mea ; mirifica misericordias tuas, qui salvos facis
salutaris noster, et propter houorem nominis tui, sperantes in te, Domine. Vers. 1. Exaudi, Domine,

Doraine, libera nos. Ilem Resp. Exsurge, Doinine, justitiammeam,intendedeprecationemraeara. Vers.

nonpraevaleathomojiidieenlurgentesin conspectu 2. Custodime, Doinine, ut pupillam oculi. sub um-
tuo. Vers. In convertendo iniraicum meum retroi*- braalarumtuaruni protegeme,a facieimpiorumqui
sum.infirmabuntur, etperibuntafacietua,quoniam me afflixerunt. Vtrs. 3. Ego autera cura justitia ap-
fecisti judicium meum et causam meam. « Aliel. parebo conspectui tuo, satiubor cum apparuerit
a Compend. Diligam Domine, virtus
In : Allel. te, lectiones quas omnes observare operae pretium non
mea, etc. est.
b lloc Resp. cum Versu seq. abest. a Mss. quod de ' In Comp. : Allel. Omnes gentes plaudite man.
cseteris officiis est inleiligendum, nisi aliter notetur, f lbid. : Allel. Te decet Hymnus, Deus in Sion.
c Compend. ALlel. lu te. Domine, speravi.
: i Compend. : ALlel. Attendite, populus meus, legem
d Gompend. ,<equitatem. Sunt aliaeplurimae diversae meam.
i3 LIBER ANTIPHONARIUS. 714

loria tna.Ad Com. Circuil.o,etimraolaboin taber- A raine. Psal. Deus, in nomine tuo salvura me fac, et

aculo ejushostiara jubilationis, cantabo,et psal- ln virtute tua judica uie B Resp. Esto mihi in Deum
luin dieam Doinino. Psal. xxvi. protectorem, et inlocum refugii,ut salvum rae fa-

Bebdomatia septima. cias. Vers. Deus, inte speravi. ItemResp. Speciosus

hta hebdnmada nonest in Antipkonario Romano. forma prae filiis hominumdiffusaesf gratiain labiis

A>m7>/(. a 0mnesgentes,plaiiditeminibus,jubilale tuis, propterea benedixil tc Deusin;eternuLU.Fers.

>eo in voce exsultationis. Psalm. Quoniam >> ex- Eractavit cor meum verbumbonura.dicocgoopera
elsus, terribilis.Rex magnus superomnemterram. mea regi. All. Attendite, populus meus, legem
\esp. Venite, filii, audile me, timorera Domini do- meain : inelinate aurem vestram in verba orismei.
ebo vos. Vers. Acccdifead eutn et illuminamiiii.et OjJ. Justitiee Dominirectael;etificantescorda,et dul-
acies vestrse non confundentur. Ilem Resp. Keata ciora super mel etfavum aam et servus tuus cust ;

;ens, cujus estDominus Deus ejus, populuS quem ea. Vers. l.Prteceptnm Dominilucidum, illurainans

legit Domiuus in haereditatem sibi. All. cEripe me oculos timor Domini sanctus, permanens in sae-
;

le inimicis raeis, etc. Off. d Sicut in holocausto culum saeculi judicia Domini vera, justificata in
;

.rietumet taurorum, et sicut in millibus agnorum

2. Et eruntutcoraplaceanteioquia
scmetipsa. Vers.
(inguium, sie tiatsacriricium nostruminconspectu ™ oris mei, et meditatio cordis mei in conspectu tuo
uo hodie, ut placeat tibi, quianon e>tcorifiisiocon semper. Ad Com. Primura quaerite regnum Dei, et
Ldentibus in te, Doruine. Kers.Etnuncsequimurin omnia adjicientur vobis, dicit Domiuus. Psal. ut
oto corde,et timemus te, et quserimus faciera supra.
uam. Doraine, non confundas nos sed fac nobis ; Bebdomada decima.
uxta raansuetudinem tuam.et secundum multitu- Antiph. Dum claraarem ad Dominum exaudivit
liuem misericordiaetuae, quianonest confusio con- vocem meam ab hisqui appropinquant mihi,ethu-
identibus in te, Domine. Ad Com. Inclina aurem miliavit eos, qui est ante secula,elmanet in seter-
uam, accclera uteruas me. Psal. xxx. num. Jacta cogitatum tuum in Domino, et ipse te
Bebdomada oclava. enutriet. Psal. Exaudi, Deus, Orationem meam, et
^na'/)A.Suscepiraus,Deus,misei icordiamtiiamin -
ne despexeris deprecationem meam inlende mihi ;

nedio terapli tui ; secun Jum nomen tuum,Deusita et exaudi me. Resp. h Domine, Dominus noster,
;t laus tua in Bnesterrsejjustitia plena est dextera quam admirabileest nomen luuminuniversaterra.
ua. Psai. Magnus Dominus et laudabilis nimis in Ve?'s.Quoniara elevata est magniiicentia tua super
livitate Dei nostri, inraonte sanctoejus./ies/;. e Li- coelos. Item Resp. BenedictusDominusDeusistrael,
jerasti nos, Doraine, ex affligentibnsnos.eteosqui qui facit mirabilia magna solus asaeculo. Vers. Su-
G
)Osoderuntconfudisti.Fers.lndeolaudabimur718 cipiaut montes pacem populo tuo, et colles justi-
otadie,etnominituocontitebimurinsaecula. Resp. tiam A^.Exultate Deo adjutori nostro jubitate
i

Esto mihi inDeura protectoremet in locum refugii. Deo jacob,sumite psalmum jucundum cum cithara
at salvum me facias. Vers. Deus, in te speravi, Do Off. Ad te, Domine, levavi animain meam, Deus
mine, non confundar in aeternum All. Te decet meus, in te confido non erubescam neque ir- :

hymnus, Deus, in Sion, et tibi reddetur votum in rideant me inimici mei, etenira universi qui te
lerusalem. Vers. Replebimurin bonisdomustuae ; exspectant non confundentur. Ad Co?n. Acceptabis
sanctum est teuiplum tuum, mirabile in equitate. sacrificium justiliae, oblationeset holocausta super
Off. Populum humilem salvum facies, Domine, et altare tuum, Domine. Psal. l.

oculos superborum hnmiliabis quoniara quisDeus 719 Bebdomada undecima

prffiterte, Doinine ? Vers.l. Liberatormeus de gen- Antiph. Deus ln loco saucto suo, Deus qui inha-
tibus iracundis, etab insurgentibusin rae exaltabis bitare facit unanimes in domo, ipse dabit virtutem
rne, a viro iniquo eripies me. Vers. 2.Clamormeus et fortitudinem plebi suae. Psalm. Exsurgat Deus,
Ad Corn. Gustate et videte,quoniumsuavis estDo- et dissipentur inimici ejus, et fugiant qui oderunt
minus. Beatns vir qui sperat in eo. PsnLm. Bene- eum a facie ejus.
Resp. Custodi rae, Doraine, ut
j

dicara Domino. pupillam oculi. Vers. De vultu tuo judicium meum

Rebdomada nona. prodeat, ocuh tui videant eequitates. Item Resp.
Antiph. Ecce Deus adjuvat me, et Dominus sus- Sciant gentes, quouiam nomea tibiDeus, tu solus
ceptor est aniinae raeae. Avertemala inimicis meis, AUissimus super omnera terram. Vers. Deus meus,
in veritate tua f disperde lllos protector meus,Do- pone illos ut rotam et sicut stipulam ante faciem

a Haec Dom. notatur in Compend., Val. Cl. et al. e Compend : liesp. Esto mihi. Vers. Deus in te
At in Tlie 'deric.ofticium hu|us D)minicae est pro sper. All. Domine Deus salut. m.
Dominica octava, et officium Domin. 8 est pro Do- Compend Disperge illos.
f

min. 9.Sic |ue consnquenter. Comppnd Resp. Dnrnine, Dnninus noster. Vers.
s
b lu Coinpeud. J
l -<iilin. subjecit pop. nob.
: Quoniam elevata, etc. Theoder. consontiunt.
c Ibid AUel Exultate Deo adj. nostro, etc. h Theoder. et Compend Resp. Custodi me, Do-
d Hu.us Otrertorii concordiam cuin iectjone Domi- mine. Vers. De vultu tuo.
7 p tst lctavam Penlec. annutat. Berno, lib. de
i

In Co np. Allel. Venite exsultemis, Dom.

'

Miss. liein eum oral. Deus cujus provideuLia. lb:d., In Theod et Comp. Resp.
i In Deo speravit cor
et Microlog., c;ip. 61. Pamel. meum, el adjut. Vers. ud te, Domine, clamabo.
Patrol. LXXYIU. 23
715* 8ANCT1 OP.FOOnii MAGNl 71«
vrnii. • -1 //. Domine Deus salutis meae, in die cla- A Offert. In tesperavi, Domine, dixi . Tu • i

in.ivi et te. Off. Bxaltabote, Domine,

oocte corara meus ;
in manibui tuis tempora mea. Vers. l. II-

(] ni n 11,1 me, neo delectatti inimicos meoi

ni ueoepisti lu tra faciem tuam tuper servum tuom, et lalvum
Buper me. Domine, olamavi ad te, et jana ti me. fac liiniiii anci In ti n Vers. i. Quam magnamul-
Vers.Domine,abstraxisliab inferno animam mi am Domine, quam abseondisti
iiimlo dulcedioii tuae,
salvasti me a descendentibusin lacum. Ad Com. timentibus te. AdComm. Panem de c«lo dedisti
Ilonora Dominum de lua substantia, etde primitiis nobis, Domine, babentem bmnedelectamenlum,et
frugum tuarum,ut impleanturhorreatuasaturitate, omnera saporemsuavitatis. Psalm. utsupra.
et vino lorcularia redundabunt. Psal.ut supra. Hebdomada decima ouarta
Ihbdomada duodccima. Antiph. Protectornoster. aspice, Deus, etrespice
Antiph. Deus, in adjutorium meura intende I)o- ;
in faciem Cbristi
tui, quia melior esl dies una in
mine,adadjuvandum mefestina confundantur et ; super milla. Psal. Qnamdilectataberna-
atriis tuis

revereanturiniraicimei,quiqiuerunt aniraarnmeam cula tua, Domioe virtutum ? concupiscil et deficit

Psalm. Avertantur retrorsum et erubescant, qui aniraameain atria Domini. Resp. e Respice, Do-
volunt mihi mala. Resp.lnVeo speravit cor meum, mine, in testamentum tuum, et animas panperum
et adjutus sum ; et refloruit caro mea, et exvolun- 3 tuorum ne oblivisOaris in finem. Vers. Exurge, Do-
tatemea confitebor illi. Vers. Ad te. Domine, cla- mine, judica causam tua.n memoresto opprobrii ;

mavi Deus raeus, ne

; sileas, ne discedas a rae. servorura tuorutn, Uem Resp. Domine,exaudi ora-
Ilem Resp. Protector noster. Vers. Domine Deus tionera meam. AU. f Venite, eiultemus Domino,
virtutum b Offert. Precatus est Moyses in con- jubileraus Deosalutari nostro.K^rs.Piaeoccupeiiius
spectu Domini Dei sui. et dixit Quare, Domine, : faciem ejus in confessione et in Psalmis jubilemus
irasceris in populo tuo ? parce irae animi tui. Me- ei. 0/f. Imraittet angeiu;n Dominus in circuitu ti-

mento Abraham, Isaac, Jacob, quibus jurastidare mentium eum, et erijiet eos. Gustate et videte,
terramfluentem lac et mel. Et placatus factus est quoniam suavis estDoininus. Ad Com. Panis quem
Dominus demalignitale, quam dixitfacere populo ego dedero, caro mea est,' pro srcculi vita. Psaim.
suo. Vers. Dixit Dominus ad Moysen Invenisti : ut supra.
gratiam in conspectu meo, et scio tepra omnibus. Hebdomada decima quinta.
Et festinans Moyses, inclinavit se in terram, et Antiph. Inclina, Domine, aurein tuara ad me et
adoravit. dicens : Scio quia Misericors es in mili tibus, exaudi me salvum fac servum tuura, Deus meus,
:

auferens iniquitatem et peccata. Dixit Moyses et sperantem in te misereremihi, Domine, quoniam

;

Aaron ad omnem synagogam filiorum lstrael Acce- : ad te clamavi totadie. Psal. Laetificaanimam servi
diteanteDeum ;Mujestas Dominiapparuit in nube, tui, quoniam ad te, Domine,animam meam levavi
el exaudivitmurmurationem vestrara in tempore. Resp. Bonum est Domino, et p>allere no-
confileri
Ad Com. De fructu operum tuorum, Domine,satia- mini tuo, Altissime. Vers.Ad annuntiandum mane
bitur terra. ut educas panem de terra, et vinum misericordiam tuam, et veritatem tuam per noctem.
leetiticet cor hominis ; ut exhilaret facieminoleo.et Item Resp. Timebunt gentes nomen tuum.Domine,
panis cor hominis confirmet. Psalm. cui. et omnesreges terraegloriam tuam. re/^s.Quoniam
Hebdomada decima tertia. aedificavit Dominus Sion, et videbiturin majestate
Domine,intestamentumtuum,
Awh'jt>/iora.Respice, sna.AU. S QuoniamDeus magnus Dominus. et Rex
etanimaspauperuratuorumnederelinquasin finem magnussuper omnem terram Off Exspectans ex-
Exurge, Doraine, et judica causam tuam, et ne speclavi Dominum et respexit me, et exaudivitde
obliviscaris voces quaerentium te. Psalm. Ut quid precationem meam; et misitin os meum canticum
De.us, repulisti in finera ? Iratusestfurortuus super novum, Hymnum Deo nostro, AdCom. Qui man-
oves pascuee tuas, Resp. c Benedicam Domino in ducat cainera meam.el bibit santr linera meura in
omni tem iore, semper laus ejusin ore meo. 720 me manet, et ego in eo, dicit Dominus. Psal. ut
Vers. in Domiuo laudabitur aniraa mea audiant ; supra.
mansueti et laetentur. Item Resp. Gonvertere, Do- D Hebdomada decima sexta.
mine,aliquanlulum,etdeprecaresuperservos tuos. AnHph. Miserere mihi, [»omine. quoniam ad te
Vers. Domine, refugium factuses nobis a genera- clamavi totadie quia tu, Domine, suavis ac mitis ;

tioneetprogenie. AU.& Dominus reguavit,decorem. es.etcopiosusinmisericordiaomnibusinvocantibus

a Cotnjiend. Allel. Quoniam Deus magnus Dom.ln

:
iuam.
Compend. et Theod. Resj). Benedicam Dom. in : d Abest aCompend. In Theod Allel. est Venite
omni temp.,elc. Vers. In Domino laud. an. m. Id exultemus Dom.
convenit curn observatione Pamelii ad offic. Iiujus e InCamp Besp. Bonum est confid. in Domino.
:

Dominicae ail. enim Bernonem meminisse hujus of-

; Vers. Ronum est sperare. In Theod. idem est Resp..
ficii, et cilare Resp. Benedicam Domin., etc. sed vptsus est ad Annuntinndum
b Cur caret Alleluia luec Domini A a? Certe in Com- f InCompendjl/i. Confitemini Domino. InTheod.
pendassign. All. Dominus regnavit decoremind.
:
All. Quomum Deus magnus.
et in Theod. :Doinine, refuginm. g Compend. All. Paratum cor meum, Deus, pa
:

Compend. et Theod.
c /iespons. Respice, Do- :
ralum cor rneum cantabo el vsal. dicam in gl. m.
;

mine Vers. Exurgc, Domine, et judicia causam Theod. Ail. Dominus regnavit.
:
717 LIBER ANTIPHONARIUS. 718

te. Psal. laclina, Domine, aureui tuam mihi, et A Miserere mei secundum eloquium tuum./ld Comm'
exaudi me,quoniara inopsetpaupersinnego.721 Comedite piuguia, etbibite mustum, et mittite partes
Rvsp. a Boiuim est oonfidere io Uommo. quam coa- eis qui non prteparaveruut sibi sanctus enim dies
;

fidere in homuie. Vers. Bonum est sperare in Uo- Domini est nolite contristari, gaudium etenimDo-
;

mino, quam sperare in principibus. Umn Resp. Mi>it miui est forliludo nostra. Psal. ut supra.
Doininiisverbumsuiim. Vers. Contiteantur Dommo. Feriasexla. Statios adsanctos duodecimapostolos.
b All. Doinmus regnavit,ex8ultetlerra,l89tenturin d/ifjp/i.LaeteturcorquaerentiuniDominum.etcon-
suhe molUB. Offert. Uontine, in auxiliummeum re- fortamini, quuerite faciemejussemper. Psalm. Con-
spice. Confumiantur et revereantur, qui quaerunt fitemini722 Domino, etiuvocate nomenejus.an-
animamineamutauferant eam. Domine inauxilium nuntiate inter gentes opera ejus. Resp. Convertere,
meum respice. Vers. Avertantur retrorsura et Domine, aliquantulura, et deprecare super servos
eruhescant, qui volunt mihi raala. Ad Com. Domine, tuos. Yers. Domine, refugium factus es nobis a ge-

memorabor justiliae tuaesolius. Deus, docuisti
juventute mea, usque in senectam et senium
et
Deus, ne derelinquas me. P*al. lxx.
Hebdnniada decima sept.ima.
Antiph. Justus es, Domine, et rectum judicium
tuum. Fhc cum servotuo secuuiluui misericordiam
tuam. Ps«//rc. b<>atiiraraaculatiin via, quiambulant
inlegeDomini. Resp. c Tunebunt gentes. Fers.Qiio-
niam aedifieavit. Item Resp. Bonumest contiderein
Domino. Vers. Bonuin est sperare. AU. d Jubilate
Deo, omnis terra, servite Domino inlaetitia. Offert.
Oravi Deum meum egoDaniel, dicens: Exaudi,Do-
mine, preces servi tui.illumina faciem tuam super
me a neratioue et progenie. Offert. Benedic, anima mea,
;
Domino, et noli oblivisci omnes retributiones ejus,
etrenovabitur sicut aquilae juventustua. Vers. Do-
rj minus iu coelo. Ad Com. Aufer a me opprobriura et
conteraptum, quia mandata tuaexquisivi,Domine,
nam et testimoniatuameditatio meaest. Psal. Beati
immaculati in via.
Sabbatoin xn lectionibus ad sanctum Petrum.
Antiph. h Venile,adoremusDeum,etprocidamus
aute Dominum, ploremusante eum qui fecit nos,
quia ipse est Dominus Deus noster. Psa/. Venite.ex-
sultemus Domino, jubilemus Deo salutari nostro.
[Resp. Egodixi Domine, miserere mei, sana ani-
:

sanctuariumtuum, etpropitiusintende populumis- mam meam, quia peccavi tibi. Vers. Beatusquiin-
tum.super quem invocatum estnomentuum.Deus. telligit super egenumetpauperem, in diemalalibe-

Vers. 1. Adhuc meloquente, et orante, et narrante rabit eum Domiuus. Resp. Timebunt gentes. Vers.
peccata mea, et delicta populi mei Israel. Vers. 2. Quoniam aedificavit. Resp. Bonum est confidere in
Audivi vocem dicentem mihi : Daniel, intellige Domino. Vers. Bonumest sperarein Domino. Resp.
verba quee loquor tibi, quia ego inissus sumad te: p Liberasti nos, Doraine. Vers. In Deo laudabimur
nam et Michael veniliuadjntoriummeura. AdCom Hymn. lienedictus es,Doraine. Tract. LaudateDo-
Vovete et reddile Domino Deo vestrooranesqui in minum, omnes gentes.] Domine, Deus salutis
circuitu ejusaffertis munera, terribili et eiquiaufert mete, in die clamavi et nocte coram te intretOra-
;

spiritum principum, ternbili apudomnesregester- tio meain conspectu tuo, Domine. Ad Com. Mense
rae. PsaL Notus in Judaea Dens. septimo festa celebrabitis, cum in tabernaculisha-
Fena quarta mensis septimi. Ad sanctam Mariam. bitare fecerim filios Israel, cum eduxenm eos de
e Antiph. Exsultate Deoadjutori nostro, jubilate teiTaj£gypti,egoDominusDeusvester.Psa-J.u<s«pra.
Deo Jacob; sumitepsalmurajucundumcumciihara, Hebdomada decima octava.
caniteimtio mensis tuba, quia nraeceptum inlsrael Antiph. Da pacem, Domine, sustinentibus te,ut
est,etjudicium Deo Jacob. Psaim. Testimonitimin propheta:tuifidelesinveniantur exaudiprecesservi
;

Josephposuitillud,eumexiretdeterra .Egypti. Resp, tui, etplebistuje Israel. Psalm. Dilexi,quoniamex-

Quis sicut Dominus Deus qui in altis habitat, ethu- audietDominusvocemOrationismeae. fies o.La3tatus J
/

milia respicit in coelo etin terra ? Yers. Suscitans a sum in his quae dicta sunt mihi In domum Domini :

terra inopem.etdestercoreerigens pauperera.iiesjo. ibimus. Vers. Fiat pax in virtutetua, et abundantia

Tribulationes. Offert. Meditabar in raandatis tuis, in turribus tuis. All. ConfiteminiDomino,et invo-
i

quaedilexivalde etlevabo manus measad mandata " cate nomen ejus;annuntiateintergentesoperaejus.

;

tua, qiue dilexi. Vers. t. Pars mea Dominus. Vers.2. Offert. SanctificavitMoysesaltare Domino,oiI'erens

Compend. et Tbeod.
" Resp. Timebunt gentes
:
b
Codex Blandin. hic nihil aliud habet quam Anti-
Vers. Quoniam xdificavit. phonam. Offert. etCommun., tanquam subimiicans
b Cempend. All. Qdtimcnt Dominum,s)>erant in
: eadem Responsoria hic bgi debere quae supra ha-
eum. et protector eorum. Theod.
adjutor All. Con :
* bentur in jejunio mensis primi nempe, Propitius.
;

ftemini Domino. Protcctor. Diriuatur et Salvum f'ac populum, qmehic

« Juxta Compend. Resp. est Vitam petiit, et repetenda censet Micrologus, cap. ^8. Qutire Respon-
Ut vidcam At in fheod. Kesp. est Beata gens.
. soria novaquas notat Codex Ullrajectin. tanquam mi-
et Vrs. Verbo Domini. nus aulhrntica lineis inclusimus. Pamel.
d Compend. etTheod. assignant pro Alleluia, Lau- Hymnus hic non est in Compend., qui tamen
1

date Dominum. omnes gentes. Caetera exbibet quae minus authentica censet Pa-
Ofticiorum horum trium j^junii mensis septimi melius.
meminit .Micrologus, cap. 28. Pamelius. Alleluia in Compend. est Dextera Domini fecit
1

1
Hoc Respons. abest a Ms. Comp. vxrt.
g Compend. , simpliciter, Ad Apostolos,
710 SANCTI GREGOHM MAGNl 780

euper illud immolana victimas,focil A pore opportuno. Vers. Aperii tu manum tusm, e(
bolocausta ; et
-

Bacrificium vespertinum inodorem BuavitatisDomino imples omoe animal benedictioue /'"// /i"s//. Eri-
Deo, in eonspectu filiorum Israel. Vers. LLoeutui pe me, Domine, de inimieia meie. Vers, Liberator
est Dominua ad Itoysen, dioena Ascende ad me iu incus. ALl. i Redempiiouem misit Dominuspopulo
:

monteui Siua, et Btabifl luper cacumen ejus. Sur-

>> Buo,mandavitia nternum testamentum luuni Offea t.
geus Moyses ascendit in montem ubi oonstituit ei Super flumina Babj lonii illic ledimu el Qevimus, i

Deus et desceniiit ad emn Dominus in nube,

;
dum recordaremurtui, Sion. Pero.l.Stoblitusfuero
i

tititantefaciem ejus. Videns Moyscs, procidensado- tui, Jerusalem, oblivioaideturdexteramea. Vers 2.

ravil, dicens Obsecro, Domine, dimitte peocata

: Memeato, Domiue,ftiiorum Edom indie ierusalem.
populi adeurn Dominus: Faciamsecun-
tui, et dixit Ad Com. Memento, verbi tui servotuo, Domine,in
dumverbumtuum. Vers.2.0ravitMoysesDominum, quo mihi spem dedisti tuecmeeonsolataest inhu- ;

et dixit Si inveni gratiamin conspectutuoostende

: militate mea. Psal. i.xvin, ut suj,ra.
mihi teipsum maniieste ut videam te. Etlocutusest Eebdomada vigesima prima.
adeum Dominus,dicens:Nonenim videbitmehomo, Antiph. In voluntate tua, Domine, uoiversa sunt
et vivere potest, sed esto super altitudinem lapidis, posita, et non est qui possit reeisterevoluntati

723 e t pfotegat te dextera mea, donec pertrans- g omnia.coslum, etterram,etun versa

tu enimfecisti

eam. Dumpertransiero, auferam inanummeam. et quijecoeli ambituoontineotur. b Psal. 13 iati immaeu<

tunc videbis gloriatn meam. Faciesautem mea non lati. Desp. Domine, refugiumfaclus esnobis.ageae-

videbitur tibi, quia ego sum Deus ostendens mira- rationeetprogenie. Vers. Priusquam moutc- 724
bilia in terra. Ad Comm. Tollite hostias,et introite fierent.autformaretur terra etorbis, assculo et in
in atriaejus, adorate Dominuminaulasancta ejus. saeculuin tu es Deus. AU. Laudate, pueri, Domi- '

Psal. lxxxxv. num, laudate nomen Domini. Vers. Sit nomen Do-
Hebdomada decimanona. miui benedictum, exhoc nuncetusqueins.-eculum.
c
Antiph. Salus populiegosum,dicitDominus.De j Offerl. Vir erat interra nomine Job, simplex et
quacunque tribulatione clamaverint ad me,exaudiam rectus, ac timensDeum, quern Satan petiit uttenta-
eos, et ero illorum Dominus in perpetuum.Pia/m. ret, et data est ei potestas a Domino in facultateet

dAttendite,populusmeus, legemmeam,inclinateau- in carne ejus, perdidilque omnera substantiam ip-

rem vestraminverbaoris mei. Resp. e

Laetatus sum sius, et filios, carnem quoqueejus gravi ulcerevul

in his quae dicta sunt mihi : In domum Domini ibi- neravi. Vers. 1. Utinam appenderentur peccatamea,
mus. Vers. Fiat paxinvirtutetua, et abundantia in utinam appendereutur peccata mea, quibus iram
turribustuis. ltem Resp. Dirigatur Oratio raeasicut _ merui, quibus iram merui, et calamitas, et ca-
inceusumiu conspectutuo, Domine. Vers. Elevatio jamitas et calaraitas quam patior, hsec gravior ap-
manuum mearum sacrifioium vespertinum. f All. pareret. Vers. Quae est enim, quae est enira, quae
2.

Paratum cor meum,Deus, paratumcormeum; can- est enim fortitudo mea. ut sustineam ? aut quis
taboetpsallam tibiin gloriamea. Offert. Siambula- finis meus, ul patienter agaui? Vers. 3. Nunquid for-

veroin medio tribulationis, viviticabisme, Domine, titudolapidum est fortitudo inea?autcaro meaaenea
et superiraminimicorummeorum extendesmanum mea aenea est 1 Vers. 3. Quoniara,
est ? aut caro
tuam, etsalvum me fecit dextera tua. Vers. l.In quouiam, quoniam nou revertetur oculos meus, ut
quacunque die invocavero te, exaudi me,multipli- videam bona, ul videam bona, ut videam bona, ut
cabis in anima mea virtutem. Vers. 2. Adorabo ad videam bona, utvideam bona, ut videam bona, ut
templum sanctum tuum, et contitebor nomini tuo. videam bona, ut videam bona, ut videam bona.-Ad
Ad Comm.Ta mandasti mandata tuacustodiri nimis; Comm. In salutari tuo defecit anitni mea.et inver-
utinam dirigantur viae meae ad custodiendas justifi- bum tuum speravi. quando facies de perseqnenlibus
cationes tuas ! Psal. cxvm. me judicium? Iniqui persecuti sunt me, adjuvame,
Hebdomada vioesima. Domine Deus meus. Psal. ut supra.
Antiph. Omnia quae fecisti nobis, Domine,
in vero Eebdomada vigesima secunda.
judicio fecisti, quiapeccavimustibi,etmandatistuis " Antiph. Si iuiquitatesobservavens, Domine,Do-
non obedivimus sed da gloriam
;
nomiui tuo,etfac mine, quis sustinebit ? quia apud te propitiatio est,
nobiscumsecundummultitudinemmisericordiaetuae. Deus Psalm. De profundis clamaviad te, Do-
Israe!

Psal. Beati immaculati in via. Resp. Oculi omnium mine, Domine, exaudi vocem meara. Desp. Ecce
in te sperant, Domine, et tu das illis escamintem quambonum etquam jucundumhabitarefratresin
Compend., fecit sacrificium mdtulinum. f In Compend., pro Allel. assign. ],xtalus sum.ln.
b Coinptnd., Sinai. Theod. Confitebor.
:

c Etiani hujus officii concordiam cum lectione Do- g Compend. Allel. De Profundis.
: TheoJ. Allel.
minica) 19 et Oratione OmnipoLcns et misericors Dcus, Confitebor tibi.

univcrsa, etc, vide apud Beruon., loco citato. Pa- h AdHitur in Comp. Dominus tmiversorum tu es.
' In Theod. Allel. est Lauda anuna. In Compend.
mel. :

d InCompend. Ps. est Dcali nnmaculati. ,

Confilehor, tibi, Domine.

e Respons. hoc et Versus subsequens non haben- j Pu cherrimp hujus Ollertorii rutn suis Vers etiam

turin Compend. et Theod. se Resp. Dirigatur, et 1 Antiphon. mentionem faciunt, A cuiuus, pag. 70, et !

vers. Elevatio. Amalariusl. m, cap. 39. Pamel.

721 LIBER ANTIPHONARIUS 722

unum. unguentumin capite.quoddes- A gat Deus, et dissipentur inimici ejus, etfugiant qui
Vers. Sicut
Denditinbarbam, barbamAaron. Vers. * Mandavit oderunteum, a facie ejus. Resp. Siambulem in me-
Dominus benediriionemet vitamusque in saeculum. dio umbrae mortis, non timebo mala, quouiam lu
t>
QuilimentDominuin,sperentineo; adjutor et
.1// Luecum es, Domiue. Vers. Virgatua etbaculus tuus
protector eoruni est. O/f. Reeordare mei, Domine, ipsa me consolata sunt. Resp .Eripe mede inimicis
Dmnipotentia tuadominans ;da sennonemrectum meis, Deus meus, et ab insurgentibusinme libera
st bene sonantem in os meum, ut placeant verba me, Vers. Liberatormeusdegentibusiracundis. Off.
meain conspectu principis. Vers. Evertecor ejus in Perficegressusuieusinsemitistuis, utnonmovean-
odiumrepugnantiuni nobis.et ineosquiconsentiunt tur vestigia mea. Vers.Gressus meos dirige secun-
Bis. Nos autem libera in manu tua, Deus noster, in dum eloquim tuum, ut non dominetur mei omnis
aeternum. Ad Com. Dicovobisgaudiumestangelis injustitia. Ad Com. Tu mandasti mandatatuacusto-
Dei superuno peccatore pcenitentiamagente. Psal. diri nimis. Utinam dirigantur viae meoe ad custo-
ui supra. diendas justificationes tuas.
Hebdomada vigesima tertia. In agenda mortuorum.
Antii)h.D\ci[ Domiuus Egocositocogitationespa-
:

Antiph. Requiem eeternam dona Domine,

,,,
3is,etnou afflictioms ;
.

lnvocabitis me, etegoexau-

. „
Di ___/
726' P
ux er
^ . .«,„,., eis,

hymnus,
P elua luceateis.PsaZ.Tedecet
et

iiamvos, etreducamcaptivitatemvestram de eun

Deus, in Sion,tibi reddetur votum in Jerusalem :
cti^locis. Psal Benedixisti, Domine, terram tuam,
exaudi Orationem meam, ad te omnis caro veniet
avertisti captivitatem Jacob. c Resp. Timebuntgen-
Resp. Requiem aeternam dona eis, Domine, et lux
tes. Vers. Quoniain aBdiiicavit. Item Resp. Liberasti
perpetua luceat eis. Vers. Anima ejusinbonis de-
aos, Domiue, ex affl^entibus nos, et eos qui nos
moretur, etsemenejus haereditet terram. Off. Erue,
D.le; unt,confudisti. Vers.ln Deolaudabimurtotadie
Domine, animas eorumabomnivinculo delictorum
Jtuomiui tuoconlitebimnrinsaeculum. d AU. Dilexi,
utin resurrectionis gloria inter sanctos tuosresusci-
^uoniam exaudiet Dominusvocem Orationis meae.
tari mereantur. Vers. Tuam, Deus piissime Pater,
Off. De profnndis clamaviadte,725 Domine, Do-
deposcimus pietatem,uteistribuere digneris placi-
mine, exaudi vocem meam. Vers. 1. Fiant aures
tas et quietas mansiones. Ad Com. Audivi vocemde
tuae intendeules in Orationem servi tui. Vers. 2. Si
ccelo, dicentem mihi Scribe, beati mortui qui in
:

niquitates observaveris,Domine, Domine, quis su-

Domiuomoriuntur amodo jamdicitspiritus ut re-
stinebit ? Ad Co . Amendicovobis,quidquidoran-
;

quiescant a laboribus suis. Opera enim illorura se-

tes petitiscredite quiaaccipietis, etfietvobis. Psal.
quuntur ilios.
De profundis.
Desanctissima Trinifate. G Item alia.
Antiph. Benedicta sit sanctaTrinitas, atque in-
'
Antiph. Subvenite, sancti, Dei succurrite angeli
livisa unitas confitebimur ei,quiafecitnobiscum
; Domii)i,suscipientes animam ejus,offerenteseam in
aiisericordiam suam. Psal. Benedicamus Patrem et conspectu Altissimi. Psalm. Animaejusinbonisde-
Filiumcum sanctoSpiritu,laudemuset superexalte- moretur, et semen ejus ha?reditet terram. Resp.
museum in saecula. Resp. B>nedictus est Domine, Convertere.anima mea, in requiem tuam,quia Domi-
quiintueris abys>os,etsedessiipercherubim. Vers. nus benefecit tibi. Vers. Quia eripuit animam meam
Benedicite Deum cceli. AU. Benedictuses,Domine, de morte, oculos meos, alacrymis, pedes meos a
Deuspatrum nostroruin, et laudabiisin ssecula. Off. lapsu. Off. Miserere mihi, Deus, secundum. Vers.i.
Benedictus Deus Pater, unigenitusqueDei Fihus,
sit Quoniam iniquitatem meamego. Vers. 2. Tibi soli
sauctus quoque Spiiitus, quia fecitnobiscum miseri- peccavi. ltem Off. Dextera Domini fecit virtutem,
cordiam suam. Vers. BenedicamusPatremet Filium dextera Domini exaltavit me non moriar, sed vivam ;

cumsanctoSptritii.laudemusetsuperexaltemuseum et narrabo opera Domini. Vers. 4. In tribulatione

in saecula. Ad Com. Benedicite Deum cceli, et coram meainvocaviDominum,etexaudivitmein latitudine
omnibus viventibus confitemini ei, quia fecit no- Dominus. Vers.2. Impulsus versatus sum ut cade-
biscum misericordiam suam D rem,etDominus suscepit me. ItemOff. Convertere,
'

e Pro iter agentibus. Domine, et e: ipe animam meam, salvum me fac

Antiph. Benedictus Dominus Deus. Psal. Exsur- propter misericordiam tuam. Vers. 1. Domine,nein

a Hic Versus abest aCompend. suit.

b In Compend.:/4/Zt'/. Lauda.animamea, Dominum. Hoc offic. Gregorianum non esse, sed ab Albino
o

Io Theod. : Allel. Qni sanat contritos. Concorrliam et Stephano Leodiensi compositum satis constat ex
hujus ufficii cum leetione et Urotione Deus refugium, Microl., cap. 60, Pamel. Exstat in Theod. et in Com-
legi apud Bernon.. l.de Missa., c. o, monet Pamelius, pend. qui videtur esse ejusdem aetatis ac Stephanus
Repetendum vero esse hoc off. si plures occurrant Leod.
Dominicae, tradit Micrologus, c. ult. itatamenut se- ,
f In Theoderic.2 post Dominicam ubi Gt offic. de
quens officium semper dicatur proxima ante adven- Trinit. notatur adhuc alia Dominica, cui succedunt
tum Dominica. quinque Dominicae, ante Natale Dom. Postea legitur
c Hoc fiespons. et Vers. sequens non sunt in
Theod. Missa in dedicatione
et Comp. g Qua? hic «equuntur desunt in Ms. Compend.
d In
Comp. : AZZ. Laudabuntur, In Theod., Qui po-
m sancti grf.corti maonf 724

ira tuaarguas mo,neo;iiftinfuroretiioeorripias me. A omnfa oasa mea Ad Cornm ESgosumresurrect .

Vers. 2. Miserere mibi, Domine, quoniam Fnfirmus vita, dicil Dominns. Qui credit in me, etiamsi mor-
sum ; sana me, Domine, quoniam conlurbata sunt tuus fuerit, viyet.

APIMCMHX
Ex Manusoripto Compendien li.

Feria secunda, pro peecatU. Feria septima, ile rirginibus.

Anf. ut sup. Psalm. Dc profundis
Si iniquitates, Antijdi. Viiliuin iiniin ibuntur. P$alm. Ero-
Resp. Propitius esto. Vers. Adj uvanos.il 11. Domine, ctavit. 727 Diifusi est. Vns. Propter rerita-
i'>'' s p-

refugium. Ojf. Sicut in liolocaust. AdComm. Amen. tem. ul. Specie tua. Off. Diffu id Com. Di-
. i

dico vobis. lexisti.

Feria tcrtia, de angelis.
Anliph. Adorate Dominum, omnes
Dominus regnavit, exsullet. Resp. Benedicite Domi-
num. Vers. Benedic, anima. All. Laudate Dcum.
Olfert. In conspectu angelorum. AdCom.
omnes angeli.
Feria quarta, de sapienlia.
Antiph. sapientia. Psalm elliesp. Domine Do-
minus noster. Vers. Quoniam elevata cst. All. Quo-
niam Deus magnus. Off. Dominus possedit me. Ad
Com. sapientia.
Feriaquinta, de charitate.
Antiph. Domine Deus Patrum nostrorum. Resp.
Charitas Dei diffusa est. Vers. Charitas non qusrit.
Allel. Charitas Dei. Ojf. Diligamusnos invicem. Ad.
Com. Charitas Dei.
Feria sexta, de sancla cruce.
Antiph. Nobis autem gloriari. Psalm. Dominusre-
gnavit, decorem. Resp. Christus factus est. Vers.
Propter quod. Allel. Dominus regnavit a ligno. Off.
Deus enim flrmavit. Ad Com. Nos autem.
Gaude Eia unica columba speciosa.
angeli. Psal. Sponsa superno regiconsociata. Beati semperDei
gemtrix pia virgo Maria.
a
Praeclara dies oobis instat qu;f, tempornm affert
D orbita revoluta H«c solemnitas esl animae festiritaa
Benedicite,
nostrae merito veneranda. Cclebremns eam lingua
vocifera. Decantantes laudea Domino debitas voce
clara. Cratulemurin eacorde pio,Dominum rogan-
tes mente pura. Utdelicta nostca tergal mano sua.
Quibusexpedilicantica psallamusinexcelsa. Summa
pia gratia nostra conservando oorpora custo- 728
dila. De genle fera Xormanica nos liljcra, quae
nostra vastatDeus regna. Senum jugulat el juvenum
ac virginum puerorum quoque catervam. Repelle
precamur cunctaa nobis mala. Converte, rogamus,
Domine, supplices nos ad te Rex gloria;, es qui vera
pax. salus pia, spes et firma.Dona nobis pacem atque
concordiam. Largirenobisspem et inlegram fidem,
simulveram charitatem continuamconcede nobis et
perfectam. Sanctornm precibus nos adjuvemur ad
hsec impelranda. De quorum passione gratulamur
gloriosa.Sitlaus pax et gloria Trinitati quam maxi-
ma cuncta per s^ecula. Amen b .

a
Haec notulis ad cantus modulationem dispositis
C
Antiphonas inlitmiiamajore.Ans.dequacunquelribula'
sunt inscripta. Quae edenda putavimus, quia inde tione.Ans. de siccttate A ns de nimii plnria, demortalr
. .

erui potest tempus scripti Codicis, ut diximus in late ; Ans Atempore belli. Ans. de liberatione. de pcenf
.

praefat. te>ii/6»s;continenlgratiarumactionesproliberatione;
b Postea legitur Inctpiunt All. (id est, Alleluia) de Ans denatalitiis sanclorum, Ans ad reliquias deducenr
circuloanni, suntautemnumero79. Deinde Ans (idest das, Ans. de passione Domini, Ans. de resurrectione-

OBSERVATIONES PR.EVI/E
AD COLLECTIONEM RESPONSORIORUM, ANTIPHONARUM, VERSUUM, etc.

730 um a paucispraevideamus legendam

(
'
Collectionem hanc, quse notatu digniorain eanobis occurre-
runt hicindicare non pigebit.
In Codice Compendiensi nullum nomen praefert hic liber. Ex Responsoriis Responsalis a quibusdam dicitur
(Mabil., de Cursu Gall., pag. 398). Ab Amalario ForiunaloAntiphonarius, propter Antiphonas. utex ejusdem
libro de Ordine Antiphonariiman\fesium est ob inlegrum officium ecclesiasticum.sive cursum tam noctur-
;

num quam diurnum in eo descriptum, nonnulli Codicem bnncOfficialem appellavere. Porro etsi libri hujus
multi passim meminerint (Amalar., I. iv, de eccl. Off., c. 29, et passim), nemo tamen veterum Respons.,
Antiph etc, complexionem adhucpublici juris fecit. Eam autem in lucem emitlendam duximus. et quidem
,

ex vetustissimo Codice, licet mendorum non experte, ut esset omnium liturgicwn vcluti complementum.
Qui hsec conferre volueiit cum hodiernis Anliphonariis, nihil fere de novo invectum in libros nostros
ecclesiasticos observare gratissimum habebit, cum inter certissimas Ecclesiae cathohcce notas, ea quae ab
antiquitate pelitur non ultimumaut inferiorem locum obtineat.
Ad cujus Ecclesius usum fuerit descriptus Codex Compendiensis, obscurum est. Certe quamvis offi-
cium de sancto Benedicto exhibeat (quod nonnullisfortasse argumentum erit, monachos Benedictinos illo
usos esse) in numero tamen et distributione Psalmorum, tam pro nocturnis quam pro diurnis horis, et in
multis aliis a sancti Benedicti regula non raro recedit. Mullorum sanctorum in Gallia praesert m Belgica
celebrium officia propria complectitur, ut sanctorum Bemigii, Vedasti. ^ledardi, martvrum Crispini et
Crispiniani, Quintini, etc. Unde conjicitur ad alicujus in Galliis Ecclesi* sacram supellectilem primum
perlinuisse. Aliunde vero quaa legunlur ln ordinead Vesperas die sanctissimo Paschaa, exscripta videntur
ex Ordine Romano, ut eo loci observavimus. His omnibus trutinatis, existimamus vcterem officii divini
celebrandi ritum in Ecclesia Romana observalum ex priorum summorum pontifioum, inaxime vero ex
.

sancti Gregorii preescripto, hic exhiberi. Gailicamae cujusdam Ecclesias usui accommodatum, accersitis pro-
sanctorum, quorum praeserlim in C.alliis celebris esl memoria
priis officiis
Hoc in non solum majoribus solemnitatibus proprii Psalmi, lum in nocturnis tum in matutiniset
hbro,
vespertinis horis assignantur sed eliam ubi officium prcescribitur de communi sive apostoloruni, sive
;
725 LIBER RESPONSALIS. 726
raartyrum, aut confessorura, elc, omissis Psalmis de feria, praescribuntur alii qui praemissis Antiphonis
conveniunt uti etiam nunc in Ecclessia Romana usitatum.
Quemadmodum in libro Sacramentorum assignantur Orationes nonnullae ad crucem,ad fovtes ; ita etiam
hac in Collcctione indicantur Antiphona?, ad orucem, vel ad fonles, pro octava Tlieophania', forte quod in
Tbeophania Baptismi Ohristi memoria celel)raretur, el baptismus solemniter daretur.
In officio Purificationis, quod integrum est cle sanctissima Virgine, observatione dignum Responsorium
hoc Gaudc, Sfaria
: eunelas luereses sola ihteremisti, quat Gabrielis, etc.
;

In Dominica 5 Quadragesimae, de Passione, jatn tum nuncupata, Versus isti Eripe me ab homine malo, :

Eripe me de inimiois meis. Erue a framea, De ore leonis, appellantur Vcrsi declinatorii. Multi alii alibi occur-
punt, ut in sanctissimo PaschtB die cum eodemtitulo. Gurveroila dicantur, nondum assequi potuimus, nisi
ex mera coniectura quam timide proferimus, donec certius aliquid nobis suppetat. Hi versus omnino
:

discrepant ab illis qui in Responsoriis inseruntur idquebabenl singulare quodpsalmodiam seu Psalmorum
;

cantum claudant. Quando vero canuntur, lacies ad altare convertitur, quem ritum observat Amalarius.
Itaque dici potuerunt hi versus declinatorii, tura propter inclinalionem seu conversionem vultus, et totius
corporis ad Orientem aut altare tum propter psalmodise finem quem indicant qua3 enim ad finem vergunt
; ;

ea declinare dicuntur.
In Dominica Palmarum Versus Gloria, laus, ct honor, etc, minime leguntur.
In Ordine ad Vesperas diei Paschre legitur ; Et fttnc vadunt ad sanctum Joannem ad Vestem ; cui loco
illuslrando adhibnimus conjecluram doctissirai Mabillonii in notis ad 1 OrdinemRomanum tomo II Musei
Ital., pag. 37. Aliam hicaecipe. Lib. ni, epist. 3, sanctus Gregorius jubet ad se transmitti tunicam sancti
Joannis. qu;e penes quemdam episcopum erat. Eam, ut optaverat, Romam delatam, et sub altari sancti
Joannis in basilica Constantiniana collocatam narrat Joannes Diaconus, lib. 111 Vitoe sancti Gregorii, 731
cap. 57 acseq. Quse quidem oestes, inquit Joannes, usque hactenus tantis miraculis coruscare prooantur, etc.
Ab hac fortasse sacra tunica, basilica sancti Joannis, in qua asservabatur, dicta est sanctus Joannes ad
vestem
Non me latet Joannis Diac. testimonium a doctissimo Tillemontio reprobari (Tom. I, Hist. eccl., in notis,
pag. tiii»), tanqnam ipsi Gregorio contrarium. Verum id minime probat.
Post officium Ascensionis et Pentecostes bgitur Ans in matutinis de sancto Germano. De Antissiodorensi,
:

an de Parisiensi, aut de quopiam Germano id sit intelli^endum non liquido constat. Circa id tempus,
nimirum maii die 28, celebralur natalis sancti Germani Parisiensis antistitis. De hoc festo in Codice Com-
pendiensi airi vero propius videtur.
In offii-io de sancto Petro, Resoonsorium ultimum secundi nocturni praetereundum noa est Tu es pastor :

princeps apostolorum ; tibi tradidit Deus omnia regna mundi et ideo tibi traditw sunt claves regni
.

ccelorum.
Amplissimum est, et ex solemnioribusofficium de sancto Hippolyto martyre, die 13 augusti.
Qu;e canuntur in festo sanctorum Dionysii et sociorum martyrum Antiphon» et Responsoria, omnia
desumuntur ex eorum Actis, in quibus sanclusDionysius a sancto ClementePetriapostoli successoremissus
traditur.
In nostro Codice legitur de sancto Andrea ex ejusdem Actis consarcinatum, quale fere nunc etiam
in Breviario Romano habetur.
In festo sancti Thomae apostoli, ejus prsedicationis et martyrii apud Indos fit mentio.
Inter Responsoria hic collecta quoedam inscribuntur deauctoritate. Quid hoc significet explicare conatur
Amaiarius, lib. de Ord. Antiphonarii, cap. 53. At difficultatem tangit, non tollit, imo vix tantisper elevat.
De re autem ita obscura silere malumus quam temere opinari.
Multa alia observalione non indigna in brevibus notis calci columnarum inscriptis offendes, quse ideo hic
repetenda et retractanda non credimus.

SANGTI GREGORII MA.GNI

ROMANI PONTIFICIS

LIBER RESPONSALIS
SIVE

ANTIPHONARIUS.
(Ex Codice Compend., nono "saeculo inclinante descripto ; cui sancti Gregorii papa? nomen praefigitur.)

a
IN NOMINE DOMINI JESU CHRISTI.
b
Incipiunt Responscria, sive Antiphona? per anni circulum.

733 Invigilia Dominicceprimse de Adcentu Dsmini. Ad Invitatorium.

Ad Vesperas. Antiph. Ecce venit Rex,oecurramus obviam Sal-
Antiph. Ecce nomen Domini venit de longinquo, Regem venturum Domi-
vatori nostro. Item Antiph.
et claritas ejus replet orbem terrarum. num, venite adoremus. Ant. Angelus Domini nun-
a
Haec scriptasunt litteris uncialibus aureis in area b Ilinc liber Responsalis appellatur Codex ea con-
purpurea, et rubris in area alba. tinens.
 . .

m 8ANCT1 GREGORIl MAGN1 728

tiftvil Marise, el concepil de S[iirihi aancto, Allefuia. reniet. Vert. Deai a Libano reniet, el sanctui de
Ant. Jerusalem, respice ad Orientem, el ride, al« monte umbro o el condi ude. /<'>//. gredie-
i

leluia, tur Dominuj de Samaria, a porla quse rpspicil ad

Feria tertia. Orientem, el vaniel in BethlHbem ambulao
aquaa RedcmptionU Judae omois :

Antiph. Antequam convenirent, inventa esl Maria

l

Ant. Quffl homo, quia ecce reniel Vers. >eus a l.ibano i

habfens in utero de Spirilu sancto, allel

invocate eum niet. Tunc. Retp. Rei nosler adveniens Cbrisl
rite Dominum dum inveniri polest,
duiii prope est, alleluia.
quem Joannes praedicavil Agnnm e*se renturum.
Vert. EScce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi.
Feria quarta.
Quem Joannes.
Anliph. De Sion oxivit lox, ot Vorburn Domini de In matutinit Laudibut,
Jcrusaloni. Ant. Veniet fortior post mc, cujus non
sum dignus solvero corrigiam calceamentorumejus. Antiph. Ecce in Dubibuscoeli Domioua reniei cum
potestate magna, all. Ani. Urbs fortitudinia nostra
Feria quinta. Sion. Salvator ponetur in ea tnurus el antemurale.
Antiph. Benedicta tu in mulieribus, ct benedictus Aperite portas quia oobiscura Deus, alJel .1/'/. I

fruclus ventrislui. Ant. Exspcclabo Dominum Sai- apparebit Dominus. el non mentietnr. Si morara fe-
vatorcm meum, et praestolabor euin, dum propo cerit, exspecta eum, quia reniel eft uon tardabit,
est, alleluia. all. Ant. Montea el collei canlabunt coram Deo lau-
Feria sexta. dem, et omnia ligna silrarum plaudent manibus,
B
Antiph. Ecce veniet Deus, et homo de domo Da- quoniam veniet Dominus, dominalor 10 regnum
vid sedere in throno, allel. Ant. Ex /Egypto vocavi ajternum, alleluia, alleluia.
filium meum veniet ut salvet populum suum.
; c In Evangelio.

Sabbato.
Antiph. Super solium David. el supor regnumejui
Antiph. Sion, noli timere, ecce Deus tuus veniet, sedebit in ssternum, allel. Antiph. Beala es, Maria,
734 alleluia. Ant. Ecce in nubibus cceli Filius ho- quse credidisli perlicientur in te qu.e dicla sunttibi
;

minis veniet, alleluia. Ant. Omnis vallis implebilur, aDomino, alleluia.

et omnis mons et collis humiliabitur, etvidebitom- Feria cecunila
nis caro Salutare Dei. Ant. Veni, Domine, visilare
Antiph. De coelo veniet dominator Dominus. et in
nos in pace, ut lajtemur coram te cordc perfecto.
Ant. Leva, Jerusalem, oculos, et vide potentiam
manu ejus honor et imperiurn. Ant. Ecce Hex venit

Regis. Ecce Salvator venit solvere te a vinculo. Ant.

Dominus terrae, et ip^e auferet lugum captiritatis
Gaude et lselare, Jerusalem, quia Rex tuus venit nostrc knt. Ego baplizavi vos aqua ille baptizabit ;

vos Spiritu sancto, alloluia.

tibi, de quo prophetae prsedixerunt, angeli adorave-
runt, quem cherubim et seraphim, Sanctus, S,an- Feria tertin.
ctus, Sanctus preclamant. Antiph. Super te, Jerusalem, orietur Dominus ;

Responsoria in Dominica secunda. et gloria ejus in te vidobitur. Ant Vox clamantisin

deserto, Parate viam Domini, rectas facite semitas
a Resp. Jerusalem, cito veniet salus tua quare ;
f
mcerore consumeris ? Nunquid consiliarius non est ^ " ei nost ri ' -

tibi, quia b innovabit te doior. Salvabo te, et libe- Feria quarta.

rabo te, noli timere. Vers. Israel, si me audieris, Antiph. Ecce mitlo angelum meum, qui prarpara-
non erit in te deus recens, neque adorabis deum vit viam tuam ante faciem tuam.Ant. Sion,renova-
alieuum ego enim Dominus. Salvabo te, etc. Resp.
; beris et videbis justum tuum, qui venturus est in te.
Ecce Dominus veniet, et omnes sancli ejus cum eo Ant. Rex noster adveniet Christus, quem Joannes
;

et erit in die illa lux magna. Et exibunt de Jerusa- praedicavit Agnum esse futurum.
lem, sicut aqua munda et regnavit Dominus in
;
Feria quinta.
aeternum super omnes gentes. Vers. A solis ortu et
occasu, ab aquilone et mari. Et regnavit. Resp. Do-
Antiph. Tu es qui venlurus es, Domine, quam
exspectavimus, ut salvum facias populum tuum.
cebit nos Dominus vias suas, et ambulavimus in
Ant. Qui post me venit ante me factus est. cujus
semitis ejus, quia de Sion exivit lex, et Verlium
Domini de Jerusalem. Vers. Ex Sion species decoris non sum dignus calceamenta solvere. Ant. Juxtaest
salus mea, ut veniat et justitia raca, ul reveletur.
ejus Deus noster manifeste veniet. Quia de Sion.
;
;

dicit Dominus.
Resp. Jerusalem, surge et sta in excelso et vide;

jucunditatem quae veniet tibi a Deo tuo. Vers. Leva Feria sexta.
in circuitu oculos tuos, et vide et contemplare. Vers. Antiph.. Dicite, pusillanimes. confortamini, ecce
Civitas Jerusalem, noli flore, quoniam doluit Do- Dominus Deus noster veniet ,4ȣ. Cantate Domino
minus super te, et auferet a te omnom tribulalio- canticum novum, laus ejus ab extremis terrae.
nem. Vers. Ecce dominator Dominus. Et auferet. D
Resp. Ecce Dominus veniet, protector noster. San-
Sabbato. 736
Antiph. Levavit Dominus signum in nationibus,et
ctus Israel, coronam regni habens in capite suo.
Vers. Ecce dominator Dominus. Coronam. Resp.
congregavit dispersos Israel. Ant. Ante me non est
Sicut mater consolatur filios suos, ita consolabor
formatus Deus, et post me non erit, quia mihi cur-
vabitur omne genu, et confitebitur omnis lingua.
vos, dicit Dominus et de Jerusalem civitate
;
735
Responsoria in Dominica lertia de Adventu.
quam clegi, veniet vobis auxilium et videbitis et
;

gaudebit cor vestrum. Vers. Deus a Libano veniet,
et sanctus. Resp. Jerusalem, plantabis vineam in
montibus tuis et exaltabis, quia dies Domini veniet.
Surge, Sion, convertere a Deo tuo, gaude el laeta-
re, Jacob, quia de medio gentium Salvator tuus
a
Sunt Responsoria quae canuutur post lectiones
nocturnorum.
b Pro innouavit, sicuti in alio Respons. regnavit
pro regnabil, usurpato v pro b, et vice versa.
Consule scholia Angeli Roccae in librum Sacram.,
Resp. Ecce aoparebil Dominus super nubem can-
didam. et cum eo sanctorum millia Et habens in
vestimonto, et in femore suo scriptum; Rex Regum
et Dominus dominanlium. Vers. Ecce dominator Do-
minus cum virtute veniet. Et habens. Resp. Bethle-
col. 612, A.
c Sic designantur Antiphonae qUae rli^untur ante
Benedictus, quol istud cantieum ex Evangelio sit
. su nptum. Idem dicendum de Anliphona quae prae
mittitur canlico Magnificat.
729
hemcivitas Dei summi.ex teexiet dominator Israel
et egr ssus ejus, sicul a principio dierum aHernita
tis. Et magmficabilur in medio universw terrse. t't
pax erit in terra nostra dura venerit. Vers. Deus a
Libano El egrcssus. Resp. Qui venturus esl veniet
et non tardabit. Jam non erit timor in finihus no-
stris, ipse est Salvator qoster. Vers. Fx
quoaiam
Sion species decoris ejus. Deus noster manifesle
veniet. Quoniara ipse est. ftesp. Suscipe Verbum,
virgo Maria. quod libi a Domino per angelum trans-
missum csl Concipies er aurem Dounnum pariter
|
et hominem, ut benedieta dicaris interomnes mulie-
res. Vers. Ave, Maria, gratia plena Doroinus te-
cum. Ut benedicta. Resp. ^Egypte, noli flere, quia
dominator tuus veniet tihi aute cujusconspectum;
movebunlur abyssi liberare populum tuumde manu
;
potentis. Vers. Ecce Dominus. Resp. Propc est ut
veniat tempus ejos, el dies ejus oon elongabuntur
miserebilur Dominus Jacob, et [srael salvabitur
Vers. Qui venturus est veniet ol non lardabit. Jam
non erit timor in finihus nos ris fiesp* Descendit
Dominus sieut pluvia in vellus orietur in diobus ;
ejus justilia et abundantia pacis. Vers. A solis ortu
et occasu. Orietur. Resp. Veni, Domine, et noli
tardare relaxa facinora plebi tuae, et revoca di
;
spersos in terram suam A solis ortu. Vers. Et re-
voca. Vers. EcceDominus. Resp. Ecce radix Jesse,
ascendit in salutem populorum ; ipsuro gentes de-
precabuntur, et erit n>men ejus gloriosum. Vers.
Deus a Libano veniel. El eril. Resp. Docebit vos
Dominus vias suas. et ambulavil a V os in seroitis
ejus,quia de Sion exivit lex, et Yerbum Domini de
Jerusalem. Vers. Ex Sion species. Kt Verbum.
In matutinis Laudibus.
Antiph. Veniel Dominus, et non tardabit. El illu
minat abscondila lenebrarum. et inaiiifestabit se ad
omnes gentes, allelnia. Ant. Jerusalem. gaude ^au-
dio magno, quia venict tibi Salvator, alleluia. Ant. „
Dabo iu Sion salutem, et in Jerusalem gloria mea, ^
alleuia. Ant. Montes et colles humiliabunlur, et
erunt prava in directa. et aspera in vias planas.
Vem, Domine.et noli tardare alleuia. Antiph. Juste
et pie vivamus. exspectantes beatamspemet adven-
tum Domini. InEvangcl. A ntiph. Joannesautemcum
audisset vinculis opera Christi, mittensduosdedisci-
pulis «uis, ait illi : Tu
es qui venlurus es, an alium
exspectaraus ? Ant. Ite, dicite .loanni C.eci vident,
surdi audiunt. claudi curantur, leprosi mundantur
Ant. Tu es qui venturus es, an aliuni exspectamus?
Dicite Joanni 737
1 U8B vidistis Ad lumen redeunt
caeci. mortui resurgunt, pauperes evangelizantur,
alleuia.
Feria secunda.
Antiph. Dicit Hominiis, poenitentiam ngile nppro"
pinquavit enim regnum coelorum .a\\c\ui<i.Ant. I'<en-
tam me dicent omnes generationes, quia ancillam
humilem respexit Dominus.
Feria quarta.
Anliph. Consurge, consurge, induere fortitudinem
brachium Domini. Ant Elovare
elevare, consur^e,
.
Jerusalein solve vinculacolli tui, captiva filia Sion
;
Feria quinta.
Antiph. Omnis vallis implebitur,
collis bumiliabitur. et videbil nmnis caro Salutare
Dei.Ant. Ponam in Sion salutem, et in Jerusalem
gloria mea alhduia. Ant Ponont Domino gloriam,
et laudemejus in insulisnunliabunt. quia ecce veniet
et non tardabit. Ant. Gonsolamini, consolaraini,
popule meus, dicit Deus vester. Ant Lntamini cum
Jerusaloin, et exsullale in ea, omnes qui diligitis
eam in aelernum. Ant. Docebit nos de viis suis Do-
minus, et ambulabimus in semilis ejus.
Forte et ambulabimus. In multis
LIBER RESPONSALIS. 730
A Fcria sexta.
Antipk. Dies Domini sicul furita in nocte veniet,
et vos eslote parati, quia qua hora non putatis, Fi-
lius horaiois veniet, Ant. Quomodo Hel i-lud. ange-
lus Dei, quia viruin in concipiendo non pertuli ?
Sabbnto.
Antiph. Audis, Maria virgo. Spiritus sanctus su-
pervoniel in le, et virtus Altissimi obumbrabit libi.
Ant. Iloc osi testimonium qood perhibuil Joannes ;
Qui post me venit ante me factus est. Ant. Hulti
plicabitur eius imperium, et. pacis non erit finis.
:
Aut. Dahil ei Dominus sodoin David Patris suij ct
regnabit in seternura. Anl. Eccevirgo concipietetpa-
riel filium ; et vocabitur nomen ejus Emmanuel.
Ant. Gaudete in Domino semper, iterum dico, gau-
doto, Dominus enim prope est. Ant. Venite ascen-
;
damus ad monti m Domini, quia deSionexivit lex,
et verbum Domini de Jerusalem.
B Responsoria in Dominioa quarta.
Resp Canito tuba in Sion ; vocate gentes, nnnun-
linle populis, et dicite Ecce : llous Salvator noster
advemet. Vers A solis ortu et occasu. Salvator.
Resp Octava decima die decimi mensis jejunabitis,
dicit Dominus, et mittamvobisSalyatorem et propu-
gnatorem |>ro vobis,qui vos praecedat et introducat
in terra quamjuravi patribus vestris. Vers.Egosum
Dominus Deus vester, qui eduxi vos de terra/Egypti.
Resp Non
auferetur sceptrum de Juda, et dux de
fomoro donec veniat qui raittendus est, etipse
ojus.
erit exspectatio grentium. Vers Pulchriores sunt o-
culi ejus vino, et donlos ejiis lacte candidiores. Et
ipse. Resp. Mo oportetminui, illum autem crescere.
Qui post ino venit anto me faclus est, cujus non sum
dignus corrigiam caleeamenti ejus solvere. Vers.
Hoc est testimoniiim quod perhi iuit Joannes. Qui.
Resp. Ecce jam venil pleniludo temporum[temporis],
in (juo misit Deus Filium suum in lerris natum de
Virgino, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant
redimeret. 738
Vers. Profie est ut voniat tempus
ejus, et dies ejus non elongabuntur. Ut eos. Rrsn.
Vitgo Israel, reverlere in civitatibus tuis. Usquequo
dolons averloris ? Generabis Dominum Salvatorem
ohlalionem novam in terra. Ambulant homines
A
in Salvatione. Vers Ambulabunt. Resp.
solis ortu.
Dominus, ut [ne] ultra jam irnscnr su-
Juravil, dicit
:
per terram. Montes et colles suscipiant justiliam
moam. Eoce firmamentum pacis erit in Jernsalem.
Vers. A solis ortu. Suscipiant. Resp. Non discedi-
:
mus a te. vivificabis nos, Domine, et nomen tuum
invocabimns. Ostende faciem tuam, et salvi erimus.
Vers. Domine Deusvirtutum,convertenos. Ostende.
Resp. Intueraini quantus sii iste qui ingreditur ad
; salvandas gentos ipseest sol justilise, cujus gonera-
.
tio non habot finom. Vers. Ecce dominabunlur [do-
minabitur] a mari usque ad mare. Cujus generatio.
p.
In mututinis Laudibus.
Antiph. Canito tuba in Sion, quia prope est dies
Domini. Ecce veniet ad salvandum nos, alleluia,
alleluia. Ant. Ecce veniet desideratus cunctis genti-
bus, et replebitur gloria domus Domini, alleluia.
Antiph Erunt prava in directaet aspera inviaspla-
etomnis mons et nas. Veni, Domine; et noli tardare, alleluin. Ant.
Dominus veniet, occurrife illi, dicentes Magnura :
prinripiiiin et regni ejus non erit finis ; Deus fortis,
dominator, princeps pacis, alleluia. alleluia. Ant.
Oranipotens sermo tuus, Domine, a regalibus sedibus
venit, alleluia. Ant. Exsulla salis, filia Sion. quia
ecce Ri-x tuus venit tibi jnstus et Salvalor, alleluia.
Ant. Ecco concipiens in ulero et paries lilium, et
vocnbis nomon ejus Jesum. Hic erit magnus, et Fi-
lius Altissimi vocabitur.
aliis locis corruptus est hic Codex, crassa forsitan scriptoris inscitia
731 SANCTI GREGORU MAGNl 732
ln Evangelio A Cognocamut in terra viamtuam*. in ota»
Domioe,
[ntiph. Ecce Deu i r, exspcctamui eura, el alulare luum 1/-/. Ds mercedem
salvnbil tlOS, allcluia, 1/// A .c Mari.i, ffralifl pli Domiue, ju Linentibuste, ul propbetae tui Bdele
Doniinus lecura.benedicta tu in mulicribus,alleluia. renianlur. Ant.Let perMojsen datt. est, et vei
Ani. E\ quo facta 08l vot Balutationis Lusa in auri- per Je nm Ihrii tum tacta e
*

bus meis, exsultavil in gaudio infans in ulero meo, //- \.< angeh
alleluia. Ant. Estote parati, tiominibus ex- similes
Inliph. Vocabitur ejus nomen Emmanuel, quod
spectanlibus Dominura, quando revertalur ad nup-
interpretatur nobifcum Deua, <\nt Ecce ancilla \><>-
tias.
iniiii. liai secundum verbum toum. Ani Maria
iniiii
Responsoria infra eamdem hebdomadam. aulem conservabat, omnia ferba tuee conferens in
Resp, Clama in fortitudine, qui anountias pa corde buo. Ant. Tu Betblebem terra Ju^ia, non eris
cein 'li<;
; civitalibus Judae et habitatoribus Sion :
minima inter principes Juda. I.x te enun exiet qui
ecce Deus noster quem exspectabaraus adveniet. regal populum meum brael.
IV/.s. Ecce domiuator Dorainus. Quem. Resp. Orie- Feria qttarta, m
tnatul L
tur stella.ex Jacoh, el exsurget bomo de tsrael el ;

conlringei nmnes duces alienigenarum Eteritomnis Noli [Nolite] timere quinta enim die reniel ed vos
;

terra possessio ejus. Vers. A solis ortu. Resp. Egre-
dietur Dominus, el prasliabitur contra gentes et
stabunt pedes ejussupra montesOlivarum ad Orien-
tein. Vers. Kx Sion speeics decoris. El stabunt. Resp. B
Prsecursor pro nobis ingreditur agnum [AgnusJ sine
macula secundum ordinem Melchisedech, Pontifex
factus rst in aeternum, et in saeculum saeculi. Vers.
Ecce dominator Doininus. Poniifex. Resp Videbunt
gentes justum tuum, etcuncti reges inclytum tuum.
Et vocabitur Libi nomennovum, quod os Domini no-
minavit. Vers. Ecce dominator Dominus. Quod os.
Resp. Emitte Vgnum, Doinine. dominatorem terrae,
Dominusnoster. Ant Prophetae praedicaverunt nasci
;
Salvatorem de virgine Maria. Ant. Spiritus Domini
super me, evangelizare pauperibus misit me. Ant.
Ecce veniet Dominus, ut sedeat cnm principibns, et
solium gloriaeteneat. Ant. Annuntiate populis ei di-
cile Ecce Deus Salvator nosler
: reniet Ant. 740
PropterSion non tacebo, donecegrediatur, utsplen-
dorjustus ejus.
In Evangelio.
Antiph. Missus est Gabriel angelus ad Mariam
virginem desponsatara Joseph. Ant. Joseph, fili Da-
vid, noli timere accipere Mariara conjugem iuam ;

de petra deserti, ad montem filia> Sion. Vers. Ex (|uod enim in ea natum est, de Spirilu sancto est,
Sion species. De petra. Resp. Gerininaverunt campi alleluia.
eremi, gernien odoris Israel nuh ecce Deus noster
; Feria quinta, in'matutinis.
cum virtule veniet, 739
splendor ejus cum eo. Antiph. De Sion veniet Dominus omnipotens, ut
Vers. Ecce dominator. Resp. Rorate, coeli, desuper, salvum facial populutn suum. Ant. Convertere, Do-
et nubes pluantjustura aperiaturterra, et germinet
:
mine, aliquantulutn, et ne tardas [tarda, vel tardes]
Sslvatorem. Vers Emitte Agnum, Domine. Resp. venire ab servos tuos. Ant De Sion veniet qui re-
Veniet nobis salus a Domino gloriae, et conteret ju- gnaturus est Dominus Emmanuel magnum nomen ;

gutn grave, etsolvet vincula peccatorum nostrorum, ejus..4??i. EceeDominusmeus ethonorabo eum; Deus
quia potens est. Vers. Ecce dominator. Re<p Egre- Patris tnei, et exallabo eam.Ant. Dorainuslegifer no-
dielur Dominus de radice Jesse, et flos de radice ster, Deus Rex noster. ipse veniet et salvabit nos.
ejus ascendet, et eiiL justitia cingulum lumborum „
In Evangelio.
ejus, et fides cinctonum renura ejus. Vcrs. Ex Sion ^
species. Et erit. Resp. Paratus esto, Israel, in oc- Antiph. Veniet Dominus in potestate magna, et
cursum Domini, quoniam venit firmans tnontes, et videbit eurn omnis caro. Anl. Dicite Pusillanimes, :

creans Spiritus et annuntians in hominibus Christutn confortamini. .-Di/ Estote parati, similes hominibus
esse vent.urum. Vers. Ecce dominator. Resp. Annun- exspectantibus Dominum,quando revertatur adnup-
tias. Ant. Vigilate animo in proximo est Dominus
tiatum est per Gabriel archangelum adMariam vir- ;

ginem de introitum regis [Da inlroitum Regi]. Et

:
Deus noster. Anl. Veniet iterum angelus tuus, et
ingressus est per splendidam Regionem, auremVir- docebit nos viastuas, Uomine. Ant. Intuemini quan-
ginis, visitare palatium uteri et regressus est per
tus sit iste gioriostts, qui ingreditur ad salvandos
;

auream virginis portatn. Anl. Ave Maria, Et. Resp. populos.

Radix Jesse qui exsurgat judicare gentes; in eum Feriasexta, in matutinis.
gentes sperabunt, et erit nomen ejus gloriosum. Anliph. Constantes estote, videbitis auxilium Do-
Vers. Ex Sion species. mini super vos. Ant. Ad te Domine, levavi animam
Antiphonae de ferici secunda, in Matutinis. meam veni, et eripe me, Domine, ad te confugi.
;

Anliph. Ecce veniet Dominus princeps regum ter- Ant. Veni, Domine, et noli tardare relaxa facinora ;

ra3 beati quiparati sunt occurrere illi. Antiph. Dum plebi tuae lsrael. Ant. Deus a Libano veniet, et splen-
:

venerit Filius hominis, putas inveniet fidem super dor ejus sicut lumen erit Ant Ego autetnad Domi- .

terram ? Ant. Ecce jam venit plenitudo temporisin num aspiciam, et expectabo Dominum Salvatorem
quo misit Deus Filiiiui suum in terris. Ant. Haurie- meum. Ant Corapletisunt dies Mariae ut pareret fi-
j)
tis aquas in gaudio de fonlibus Salvatoris. Anl. E-
liumsuum primogenitum. Ant. Ecce completa sunt
gredietur Dominus de loco sancLo suo veniet et omnia qute dicta suntper angelum de VirgineMaria.
;

[ul] salvet populum suum. Antipfumw majores in Evangelio.

In Evangelio. Antiph. Sapientia quae ex ore Altissimi prodii-
!

Antiph. Egredietur virga de radice Jesse, et reple- sti.attingens a fine usque ad finem fortiter,suaviter,
bitur omnis terra gloria Domini, et videbit omnis disponensque omnia, veni ad docendem nos viara
caro Salutare Dei. Ant. Ecce D>minus noster cum prudentise. Ant. Adonai, dux domus Israel! qui
virlute veniet, et ipse conteret jugtim captivitatis no- Movsiin igne flamrase rubi apparuisti. et ei in Sina
strae. Ant. Vox clamantis in deserto Parate viatn :
legem dedisti, veni ad redimendum nos in brachio
Domini, rectas facite vias Dei nostri. extenlo. Ant. radix Jesse qui stas in signum po-
!

Feria tertia, in Matutinis. pulorum, super quem reges conlinebunt os suuin,

Antiph. Horate. creli. desuper, et nubes pluant quem srentes deprecabunlur, veni ad liberandum nos
jnsiimi aperiatur lerra. et germinet ^alvatorem.
; jam noli tardare. Ant. clavis David. et sceptrum
Antiph. Emitte Agnutn, Dnmine, dominatorem tcr- domus Israel qui apcris et nemo claudit, claudis et
!

ra?, de petra deserti, a monte filiee Sion. Ant. Ut uemo aperit, veni et educ vinctum de domo carce-
733 LIBER RESPONSARIS.
ris, sedentom in tenebris, et umhra
mortis. Ant.
Oriens spleDdor lucis aelemae, et Sol justitieel voni
et illumina sedenlem in teaebris et umbra mortis.
.1///. Rex gentium, et desideratus earum, lapisque
anbularis qui lacis utraque unuin, veni, salva ho-
! Gloria in exrelsis Deo, d in terra pax hominibus
minem queni de limo foiniasli. Ant. Emmanuel
Rex et legifer ooster, exspectatio gentium el Salva-
tor earum veni ad saJvandnm nos, Donrinus Deus
! liflui facti sunt cceli. Vers. Gloria in excelsis Deo.
noster. Ant. Virgo virginum Iquomodo liet istud,
quia nec primam similem visa es, nec habere se-
quentem?741 Pilwa Jerusalem. quid admiramini?
Divinum mvsterium hoc quod cernilis. Ant. Qrietur
sicut sol Salvator mundi, otdescendet in utero Vir-
ginis sicut imber super gramen, alleluia.
Versi declinatorii.
Vers. Ex Sion species. Vers. Egredietur Domi-
nus. Tert. Egredietur virga. Vers. Constantes estote.
Vers. Ostende nobis. Domine. Vers. Horale, cceli,
desuper. Vers. Emitte Agnum, Domine, I' rs. Super
te, Jerusalem. Vers. Bxcita, Domine. Vers.
scietis. Kers.Crastrina die delebitur. Vers. Crastrina
erit vobis.
Respmsoria de vigilia ante Nata/e Domini.
Besp. Sanctificamini hodie, et estote parati, quia
die crastina videhitis majestatem Dei in vobis. rs.
Hodie soietis quia veniel Dominus, etmane videbilis
gloriam Dei. Majestalem. Resp. Constantes estote,
videbitia auxilium Domini super vos, Jud?ea et Je-
rusalem, nolite timere. cras egrediemini, et Domi-
nus erit vobiscum. Vers. Vos qui in pulvere eslis,
expergiscimini et laudale, ecce Dominus venietcum
salute. Cras. Resp. Die illa occulta habitationis suae
egressus est Filius Dei descendit visitare et conso-
; duorum animalium Jacentem.Resp. Reata Dei geni-
lare omnes. qui eum de toto corde desiderabant.
Vers. Kx Sion species. Descendit. Resp. Sanctifica-
mini filii Israel, dicit Dominus indie enim crastina
descendet Dominus, et auferet a vobis omnem lan-
guorem. Vers. EcceDominus veniet, et [utjsalvosnos
faciat et illuminat asbcomlila tenebrarum. Etauferet.
In Matutinis.
Antiph. Judsea et Jerusalem, nolite timere cras
egredi^mini, et Dominus erit vobiscum, alleluia.
Ant. Hodie scietis quia veniet Dominus, et mane vi-
debitis gloriam ejus. Ant. Crastrina die, delebitur
iniquitas terrae, et regnabit super nos Salvator
mundi. Ant. Exspectetur sicut pluvia eloquium Do-
mini, etdescendit super nos sicut ros, Deus noster,
Antiph. Crastina erit vobis salus, dicit Dominus
exercituum. Ant. Magnificatus est, cujus vultum de-
siderat universa terra Ant. Magnificatus est Hex
pacilicus super omnes reges universac terrae.
In Evangelio.
Antiph. Orietur Sol, ut supra. Ant. Scitole, quia
prope esl regnum Dei amen dico vobis quia non
; factus. cujus non sum dignuscorrigiam calceamenti
tardabit. Ant. I.evate capila vestra, ecce appropin-
quavit redemptio vestra. Ant. Dum ortus fuerit Sol
de coelo, videbitis Regem regum procedentem a Pa-
tre tanquam sponsus de thalamo suo.
In vigilia Natalis Domini, ad Vesperas.
Tanquam sponsus. Ant
Vers. Dum
orlns, utsupra.
Ad
Invitator. Ant. Cbristus natus est nobis. Venite.
Ant. Dominus dixit ad me Filius meus est tu, ego
:
hodie genui te. Psahn. Quare fremuerunt gentes ?
Tanquam sponsus Dominus procedens de thalamo
suo. Psal. Coeli enarrent gloriam. Ant. Diffusa
est gratia. * Psal. Eructavit. Vers. Tanquam spon-
sus.
Resp. unde supra.
Tres tantum Psa'mi pro singulis nocturnis assi*
• in singulisnocturnis sex Psalmi cani debeant. Cur
gnali probant Codicem Compen liensem non luisse
scripunn ad usum alicujus monasterih, ubi regula
sancti Benedicti servaretur, cum juxta regulam hanc
734
A Re.tp. Hodie nobis crrlorum Rex de Virgine nasc^
742 dignatusest, ut bominem perdilura ad regna
caelestia revocaret. Gaudet exercitus angelorum,
quia salus sterna humano generi apparuit. Vers.
bonae voluntatis. Gaudet. Resp. Hodie nobis decoelo
pax vera descendil, hodie per totum mundum mcl-
Hodie per. Resp. Descendil de coslis missus ab arce
Patris. Inlroivit. per aurem Virginis in re. ioncm no-
stram. imiutus stolam purpuream. El exivit per au-
reara portam lux el decus universaa fabric* mundi.
Vers. Tanquam sponsus Dominus proccilens de tba-
lamo suo. Indulus.
In secundo nocturno.
Antiph. Suscepimus, Deus, roisericordiam tuam in
medio tempii lui. Psalm. Magnus Dominas. Ant.
Orictur in dicbus Domini abundantia pacis, et domi-
nabitur. Psal. Deua, judicium tuum Regi da. -1»;/.
B Veritas de terra orta esf, et justitia de eoelo pro-
Hodie
spexit. Psal. Benedixisti, Uomine. Vers. Ditfusa est
gralia.
Resp. unde supra
Resp. Quem vidistis, Pastores, dicile ? Annuntiate
nobis in terris quis apparuit ? Natum vidiraus in
I choro angelnrum Salvatorem Dominum. Vers. Natus
est nobis hodie Salvator, qui cst Ghristus Dominus
in civitate David. Natum. Resp. magnum inyste-
rium, et admirabile sacramentem, utanimalia vide-
renl Dominum natum jacentum in praesepio heata !
Virgo, cujus viscera meruerunf portare Christum
Dominum. Vers. Domine, audivi auditum tuum et
tiniui consideravi opera tua, et expavi in medio
;
trix Maria. cujus viscera intacta, permanent. Hodie
genuit Salvatorern saBculi. Vers. Ave, Maria, gratia
plena, Dominus tecum Hodie.
In tertio nacturno.
G Antiph. Ipse invocabit me. alleluia. Palermeuses
tu, alleluia, alleluia. Psal. Misericordias Domini in
aeternum. Ant .Lfntentur cceii.efexvsullet terra ante
faciem Domini, quoniam venit Psal. Cantate I»o-
;
mino. Ant Notum fecit Dominus, alleluia, Salutare
.
suum, alleluia, alleluia. Psalm. Cantate 2 Vers.
Ipse invocavitme. Resp Sancta et immaculata vir-
ginitas, quibus te laudibus referam nescio, quia
quem coeli capere non poterant, tuis gremiis contu-
listi. Vers. Benedicta tu in mulieribus, et benedi-
ctus fructus ventris tui. Quia quem. Resp. Beata
viscera Maria? virginis, qua3 porlaverunt asterni Pa-
tris Filium, etbeatauberaquae factaverunt Cbristum
Dominum;quia hodie pro salute mundi de Virgine
nasci dignatus est. Vers Ave. Maria. Quia hodie.
Resp Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi, ecce
de quo dicebam vobis: Qui postmevenit ante me
solvere. Vers. Hocest testimonium quod perhibuit
fj
Joannes./ics-p. Benedklus qui venit in nomine Do-
mini. Deus Dominus et illuxit nobis, alleluia, alle-
luia. Vers. Lapidem quem reprobaverunt sedifican-
fes, hicfactusestin caput anguli A
Domino faclum
est istud, et est mirabile in oculis nosti-s,
alleluia.
mihi omnes qui diligitis Do-
I\e*p. Congratulamini
minum, quia cumessem parvula, placui Allissimo,
et de meisvisceribus genui Deum ethominem.
743
Vers. Beatara me dicent omnes generationes. Quia.
Vers. Casta pareatis viscera, ccelestis intrat gratia,
venter puelhe bajulat, secreta qua? non noverat.
Resp. Beala et veneiabilis Virgo, qua? sine tactu pu-
praa-
doris, mater inventa est Salvatoris. Jacebat in
sepio, et fulgebat, in ccelo. Vers. Domine, audivi au-
sum seu ufficinre hic praBscribi iuxta riium Eci
Romanas suadere videtur conformitas cum Ordine
Rom., qua3 infra probatur in officio Paschse.
735 SANCTI OREGOMII MAOM 736

rlifnm Imim, el expavi, Jacebat, Reep. Continel in A nifiiin ejui el poUsUs et Imperiuro, alleluia, alle-
gremium coelum terramque regenUra, VirgoDei Im.i \ H i. Iiiimi medium Bilentiumlenerenl omnia, et
nitrix, proceres comilanlur hnpredem, perquoj orbis nox buo cursu iter ageret, «mnipotensaermo luus,
iu
ovniis Lhrislo Bub principe pollens Vtrs, Virgo Dci Domine, a regalibus sedibus venit, alleluia. \ni
genitrix, quem totus non c pil orbis, intuaseclau- \ irgo verbo concepil Ant Nescien* maler Virgo.
sit viscera factus homo. Perquem. Resp Conflrma- Ant. BeatuB venter qui porlavit, Cbriste;et beata U
Imii est cor Virginis, in quodivina mysleria angelo ubera quae te lactaverunl Domioum ei Salvatorem
narrante concepit, reforma [speciosum forma] prae iiiuiidi, alleluia int. Verbum caro faelum est. el
filiis hominum castis suscepil visceribus ; el bene- habitavil in nobi»;el vidimusgloriam ejus, gloriam
dicta in b ternum Deum nobis protulil el bominem. qu nigeniti a Patre, plenum gratiaa <•! veril
i I

Vefs Domus pecloris templum repenle Qt

pudici
Dei, inlacta nesciens virura, Virgo concepil Filium.
Deum. Resp. Nesciens mater Virgo virum, peperil
sinedolore. Salvatorem sseculorum ipsum Kegem
angelorum, sola Virgo lactabat ubera de coalo plena
[ubere pleno]. Vers. Ave, Maria. Vers. Be&te viscera.
Alleiuia, alleluia, alleluia. Ant Natotefl oobifl hodie
Salvator, qui est Christue DominusincivitateDavid.
Ant. Virgo Dei genitrix auem lotua non capil orbis,
in tua se clausit viscera ractus homo, Vera Qde ge-
nilus purgavil crimina mundi, et tibi rirginiU
violata manet. Ant. Ecce de quo Joannes dixit :

Resp. Regem coeli cui talia famulantur obsequia ! Christus natusest in Israel, el regni ejus non erit
Stabulo poniiur qni continel mundum jacel in ; linis. Anl. Beata mater, et innupU Virgo glorii
'

prsesepio et in coelis regtiat. Vers Domine, audivi g regina mundi.

audiliim luum.et liinui. Consideravi opera tua, et Ad Terliam.
expavi in medio duorum animalium. Jacentem.
;
Verbum caro factum est, alleluia, alle-
Anli/ih.
Resp. In Patre manel aeternitas, quia non peribit in tuia. Vers. Et habitavil in nobis, alleluia, alleluia.
matre virginitas ; et per intactum corpus egressus, Vers. Ipse iuvocavit me.
qui insalutem omniuni nalus est, invisibilis non de-
dignatus est carne nasci. Non dereliquit imperium.
Ad Sextam.
Vers. Tanquam sponsus Dominus. Non. Resp. Te Resp. Notum fccit Dominus, alleluia, alleluia.
laudant angeli, sancta Dei grnilrix, qua? virum non Vers. Salulare suum, alleluia,alleluia. Vers. Verbum
cognovisti, etDominum in luo utero bajulasti. Con- caro factum est.
cepisti peraurem Dominum noslrum, ut benedicta Ad Nonam.
dicaris inter omnes mulieres. Vers. Ipsum genuisti, Resp Bevelabitur gloria Domini, alleluia, alle-
quem in prapsepe posuisti, quem adorat mulliludo luia. Vers. Et videbit omnis chro Salutare Dei no-
angelorum. Ut benedicta. Resp. Vetbum caro facluin slri, alleluia, alleluia. Vers. Notum fecit.
est, et habitavit in nobis et vidimus gloriam ejus,
;
In die, ad Vesperas.
gloriam quasi Unigeniti a 1'alre plenum gratiae et
Antiph. Tecum principium in die virtutis tuse, in
veritatis. Vers. Onmia per ipsuni factasunt, et sine
splendoribus sanctorum. Ex utero ante luciferum ge-
ipso factum est nihil. Et vidimus. Resp. Hodie Do-
nui te. a Psalm. Dixit Dominus. Aat. Redemptionem
minus ex utero Virginis nasci dignatusest, in quem Q misit Dominus populum suum [populo suo]. Manda-
regnandum egressus esl ut nos redimeret. Vers. Ho-
vit in aeternum testamentum suum. Psalm. Confite-
die sseculorum Rex de Virgine natus apparuit. In
bor tibi. Domine. Ant. Exortum et in tenebris lu-
quem. Resp. Hicest dies, in quo ad salvanda omnia
lux orta est mundo, de qna nuntiante angelo im-
men rectis corde. misericors et miserator est justus
Dominus. Psahn. Beatus vir Ant. Apud Dominum
pletumest utero Virginis. Natus est nobis Salvalor
misericordia et copiosa apud eum Redemptio. Psal.
omni populo. quem Regis gentium prophelae alte
statisunt. Vers. Natus est nobis, ut supra Resp. Ilic
De pro'undis. Ant. De fructu venlris tui ponam su-
per sedem tuam. Psal. Memento. Vers. Verbum caro
qui advenit nemo scit naturam ejus. nisi ipse solus.
factum est.
Vocatur Verbum Domini, habens vestem prueclaram,
In Evangelio Antiphonce.
et omnis chorus angelorum sequuntur eum,
in albis
Vers. Tanquam sponsus. Et omnis. Item Vers. Ecce Ant ph. Lux orta est super nos quia hodie natus
;

advenit dominator Dominus; et regnum in manu est745 Salvalor. alleluia. Ant. Virgo hodie fidelis,
ejus, et polestas, et lmperium. Habens. Resp. Ecce et si verbumgenuitincarnatum, Virgo mansitet post
advenit dommator Dominus s mpiternus, et regnum partum. quem laudantes omnesdicimus Benedicta :

in manu ejus, et potestas et iinperium. Vers. Et i'a- tu in mulieribus. Anl. Gaudeamus omnes fideles :

ctus est principatussuper humerum ejus. Et regnum. Salvator noster natus est in mundo. Hodie processit

Anliphowe in matutinis l.audibus. proli [proles] magnifici germinis, et perseverat pudor

Antiph. Qucm vidistis, pastores, dicite, annun-
": —
iitatis, alleluia. Ant. Hodie Christus natus est.
:
virginitatis,
tiate nobis in terris, quis apparuit. Natum vidimus Ant. Hodie intacta. Ant. Magnum nomen Domini.
p Ad Terliam.
in rhoro angelorum Salvatorem Dominum. alleluia,
744 alleluia. /1»/. Genuil puerpera Regem, cui no- Resp. Puer natusest nobis, alleluia, alleluia. Vers.
men icternum et gaudia malris habenscum virgini- Et Filius datus est nobis, alleluia, alleluia. Vers. Te-
tate pudoris. nec primam similem visa est, nec ha- cum principium.
bere sequentem, alleluia. Ant. Factaestctim angelo Ad Sextarn.
mullitudo coelestis exercitus laudantium et dicen-
Resp. Verbum caro factum est, alleluia, alleluia.
tium Gloria in excelsis Deo. et in terra pax homi-
Vers. Et habitavit in nobis, alleluia. alleluia. Vers.
:

nibus bonse voluntatis, alleluia. Ant. Angelus ad

Pastores ait Annuntio vobis gaudium magnum, quia
Verbum caro factumest.
:

natus est nobis hodie Salvator mundi, alleluia. Ant. Ad Nonam.

Parvulus Filius hodie uatus est noliis. el vocabilur Resp. Notum
fecitDominus.alleluia, alleluia. Vers.
Deus fortis, alkduia. alleluia. Vers. Benedictus qui Salularesuum, alleluia, alleluia, Vers. Ipse invoca-
venit. vit me.
In Evangelio. Ad Vesperas.
Antiph.
Gloria in excelsis Deo, et in terra pax Resp. Benedictus qni venit in nomine Domini.
hominibus bonae voluntatis, alleluia, aileluia. Ant. Vers. Deus Dominus, etilluxit nobis, alleluia, alle-

Ecce advenit dominalor Dominus ; et regnum in luia, Vers. Verbum caro factum est.
" Ex illorum Psalmorum designatione constat in majoribus saltem solemnitatibus alios olim Psalmos
quam feriales fuisse cantatos.
 LIBER RESPONSALIS 738

et oxaudisti me demoote sancto

1|»
tans caput meura
•

mea. marlvn beato Stephano,qui m numoro san-

i.brisli
tuo. Psal. Domine, quis habitabit. Vers. \oee
ctorum inventus est primus;et ideo triumphatin
Il^sp. undc supra.
coelis coronatus. Vers. Viditbeatus Stephauus cuelos
Resp. LapidabahtStephaDuminvocantem et dicen- apertos, vidit, el introivit. Et ideo.
tem Domine Jesu, accipe spiritum meum, et ne
:

statuasillis hoc peccatum. Vers. Positis autem ge-

nibusStephanusorabat. dicens DomineJesu. Resp.
:
Videbant omnes Stephanum qui eranlin concilio.et
Anliphonae in Matutinis.
Antiph. Lapidaverunt Stephanum,et ipse invoca-
bal Dominum, dicens Nc slatuas illis hoc pecca- :

intuebantur vultum ejus, tanquam vullum angeli tum. Ant L ipides torrentisilli dulcesfuerunt ipsum ;

stantera inter illos. Vers. Steptianus autem plenua sequuntur otnnes animaejustee. Ant. Adhassitanima
B mea post te, quiacaro mea lapidata ost pro te. Dous
graUae el reritatis, faciebal prodigiael signa magna
in populo. Et intuebantur. Resp. Video c03los aper- meus. .1///. Stephanus vidit ccelos apertos vidit. et .

tos. et Jesum stantem adextris virtutis Dei. Doraine inlroivit beatus liouio cui coeli patobunt Ant. Ecce
;

Jesu, accipe spirilum incuin, et ne statuas illis hoc
peccatum, <|uia oesciunt quid faciunl Vers. Ejicien-
teseum extra civitatem lapidabantStephanum invo-
canlem etdicentem Uomine Jesu.
:
video coelosapertos, el Josuinstantem a dextris Dei.
In Eoangelio
Antiph. Stephanus autem plenusgratiaetverilate,

faciebat signamagnain populo.Anf. Positis genibus

In serundo nocturno.
747
Slephanusorabat dicens Domine Jesu Chri- :

Anliph. Invocantem exaudivit Dominus Sanctum ste, nestatuas peccatuui. Ant. Impii super
illis lioc
suum ; Dominus exaudivit eum et constiiuit eum in juslutn jacturam fecerunt, ui eum niorti traderent;
pace. Psal. invocarem. Ant. Ltetentur omnes
Cum atille gaudens suscepit lapides, ut mereretur acci-
qui sperant in te, Domine, quoniam tu benedices pere coronam glorine. alleluia. Ant Dieit Dominus,
justo. Sculobonae voluntatis coronasli eum. Psal. Saule, Saule, quidmeperseq leris ?Marlyrem moum
Verba mea. Ant. Dominus Dominus noster, quam Steplianum ego te faciam servo meo. Ant. Stepha-
admirabile esl nomen tuum in universa terra. Quia dus servus Deiquem lapidabant Judaei, vidit coelos
glona et honore coronasli sanctum tuum, et consti- aperlos, vidit, etintroivit boatus homo cui cceli pa-
;

tuisti eum superopera manuumtuarum. Psal.

Ip- tebunt Anl. Impetum fecerunt unauimiter in eum,
sum. Yers. Gloria et honore. etejicientes eum extra civitatem lapidabant invo-
cantem et dicentem Domine, suscpe spiritum
746 Responsoria. < |

meum. Ant Sepelierunt

:

Stephanum viri timorati, et

Resp. Stephanus plenus gratioe et veritatis, facie- fecerunt planctum magnum supereum. Ant. Pate-
bat prodigiaet signa magnain populo. Vers. Ste- facta) sunt janu;e cifili ChrisLi martyri beato Stepha-
phanus \idit ccelos aportos, vidit et introivit. Fa- no, alleluia.
ciebat. Resp. Stephanus servus Uei quemlapidabant In vigiiia sandi Joannis eoangplistoe, ad Vesperas.
Judfei, vidit ccelos apertos vidit, et introivit
;
bea- ; Vers. In omnem terram Ant. Valde honorandus
tus homo cui coeli patebunt Vers. Stephanus autem est beatusJoannes, qui suprapectusDomini in ccena
plenus gratiaetforlitudine. faciebat prodig aetsi^na recubuit.
magnaiu populo. Beatus homo cui. Resp. Hesterna Ad Invitatorium.
die Dominus natus est in terris, ut Slephanusnasce-
retur in coelis ingressus est Dominus mundum, ut
;
Antiph. In sanctorum confessorum
Slephanus ingrederetur in ccelis. Vers. Stephanus In primo noctuino.
vidit coelos apertos, vidit etintroivit. Ingressus.
Antipk. In omnem terram. Psal. Coeli enarrant.
hi tertio nocturno. Ant. Clamaverunt. Psal. ienedicam Dominum. \nt.
Antiph. Domine, istesanctus habilabitinlaberna- Constitues, eos pnncipes. Psuhn. Eructav it. Vers. r

culo tuo, operalus estjusliiiam. requiescetin monle In omnem lerram.

sancto luo. Psal. Domine, quis. Anl. Vitam petiit a Responsona unde supra.
te, et trisbuisti ei. Domine;gloriame1 magnumdeco- Res/>. Valde honorandus est beatus Joannes, qui
remimposuisti super eum, Posuisti in capite ejus D supra pectus Domini in coenarecubait cui Christus ;

coronam de lapide pretioso. Psal Domineir. virtute. in cruce malrem Virginem viigini commendabat.
Ant. Hic accipiet bencdictionema Domino, el raise- Vers. Mulier, eccefihus tuus addiscipulum autem: :

ricordiam a Deo Salutari suo.quiah.ecest generatio
qu^prenlium Dominum. Psal. Domini estterra. Vers.
Posuisti, Domine.
Resp. unde supra.
Resv. Intuens in coelum boatus Stephanns vidiL
gloriam Dei, et ait: Ecce vidoo ccelos apertos, et fi-
lium hominis stantem a dextris virtutis Dei. Vers.
Vidit beatus Stephanus ccelos apertos, vidit et introi- nomen civitatisnova>Jerusaleui. Vers.ln illum diein
vit Ecce video. Resp. Impiisuper justum jacturam
feccrunt, ut eum morli tradorent at ille gaudens
;
susoopit lapides, ut mererolur accipere coronam
glonse. Vers. Stophanus autem plenus gratia for-
Ecce mater tua Cui Christus. liesi). In illa die su-
scipiam le, serve meus. etponamle sicut signaculum
in conspectu meo. quoniam ego elegit te dicit, Do-
ininus Vers. In tribulalione invocasti me, exaudivi
te, et liberavi te. Quoniam ogo. Iies<>. Qui vicerit,
faciamillum columnamin te nplo meo, dicit Domi-
nus. et scribam super eum nomen tuum |meum], et
vuscipiain te, servomeo [serve mous]. Etscribam.
In secundo noclurno.
Antinh. Principcspopulorum congregati sunt cum

litudine faciebat prodig a el signa magna m popuio. Doo Vbraham. Psal. Omnes gentes. Ant Dedisti
Ut mererelur. R^sn. Stephanus vidit coelos aportos, hsereditatem timentibusnomen tuum.Domine Psal.

etintruivit beatus homo cui coeli patebunt, Exaudij Deus, deprecationem. Ant. Annuntiaverunt
vidit, ;

Id est, idem psalmus Beatus vir.

739 SANCTI
opera Dei, el facta ejusintellexerunt. Ptal. Exaudi,
Deui, oraliooera. Vert Dedisli bteredilaletn.
Retpontoria,
Resp. Flic esl discipulus iile qui teitimonium per
hibet de bis, el Bcripsitheec, el Bcimui quia rerum
teslimonium ejus. Vevs Valde bonorandus esl
e i
beatus Joannes, qui supra peclus Domini in ccena
recubuit. Resp. Ecce nonorandui es in conspectu
meo, Coronavi te, dicil Dominus, aoli timere, quia
tecumsum semper etadjuvi te. Vers Fntribulatione.
Resp. Fsle est Joannes qui supra pectus Domini in
coena recubuit. Beatus apostolus, cui revelata sunt
secreta coeestia. Vers. Iste est Joanoes, cui <ilui-
stus in eruce. Vers. Bcce puer meus electus quem
elegi posuisupcr eum Spiritum mcuin. Beatus.
;
743 tn tertio nocturno.
kniiph. Exaltabuntur cornua justi, allel. Psalm.
Confilcbimur. knt. Lnx ortu est justo, allel. rectis
corde. ulleluiu, alleluia. Psalm. Dominus regnavit,
exsullei. Ant. Custodiebant tcstimonia ejusetprae-
cepla ejus alleluia Psal Dominusregnavit, irascan-
tur. Vers. Annuntiuverunl opcra ejus.
Responsoria unde supfa.
Respons. Iste est Joannes, cui Christus in cruce
matrem Virginemvirginicomraendabat. Vers.Muliev,
ecce filius. Resp. In medio Ecclesise aperuit os ejus.
et implevit eum Dominus Spiritus sapientheet inlel-
lectus. Vers. Misit Dominus manumsuam, ettetigit
os ojus. Et implevit. Resp. Cibavit illumpunem vitre
et intellectus. et aqua sapientise salularis potavit
illum et exsultavit [exaltavitj eum apud proximos
:
suos. Vers. In medio Ecclesiae aperuit os ejus. Et
exsultavit. Resp. Ecce ego. Resp. Tollite. Resp.
Fuerunt.
kntiphonx in mntulinis Laudihus.
Antiph. Hic est discipulus ille qui testimonium
perhibuit, scimus quia verum est testimonium ejus.
Anl Hic est discipulus meus, sic eum volo manere
.
donec veniura. kut. Ecce puer meus electus quem
elegi, posuisuper eum spiritum meum, \nt Suntde
hic stantibus, qui non gustabunt mortem, donec vi-
deantfilium hominis inregno smo. Ant. Siceumvolo
maneredonec venium. Vers. Justus ut palmu flo-
rebit.
In Evangelia.
kntiph. In medio Ecclesiae. Ant. Isle est Jounnes,
qui supru pectus Domini in ccenu recubuit ; bealus
apostolus cuirevelatu sunt secretaccelestia. kntiph.
lste est Joannes, qui supra pectus Domini in coena
recubuit, quein diligebat Jesus. knliph. Iste est Jo-
annes, cui Chnstusin cruce matrem Virginem com-
mendabut. Ant. Virgo est electus a Domino, atque
inter caeteros magis dilectus. allel. Ant Virgo electus
a Domino vir |Virgo[ in sevum permansit, allel.
Ln vigilia Innocentum. ad Sesperas.
Vers. Juslorum &nimsz. Anliph. Istorum est enim
regnum coelorum, qui contempseruntvitam mundi,
et pervenerunt ad praemia regni, et laverunt stulas
suas in sanguiue agni.
Ad Invitatorium.
Antiph. Mirabilem Dominum. Ant. Regem marty-
rum.
In primo Nocturno*
kntiph. In lege Domini fuit voluntas ejus die ac
nocte. Psalm. Beatus vii Anf.Praedicanspraeceptum
.
Dornini, consiilufus est in monte sancto ejus. Pstil.
Quare fremuerunt. Ant. Voce mea ad Dominum
mavi, et exaudivil me de raonte sancto suo.
Domine,quid multiplicali sunt. Vers. Voce
Responsoria unde supra.
Resp. Sub altare Dei audivi voces occisorum
quare non defendis sanguinem nostrum ? et accepe-
runt divinumresponsum adhucsustineteinodicum,
: dicunt semper Gloria tibi, Domine. Ant. Hi empti
GliEGOIiFI MAGNl 740
A donec fmpleatur numeru» fratrum rettrorum. Ver$.
\ \i\\ tub allare Del animas sanclomm, propUr rer
biim Domini qood babebanl, elclara roee di- 749
cebant. Quare aon. Resp. BtTuderunl sanguiocm
lanctorum relul aquam in circuitu Jerusalem, el non
eral quisepeliret. Ven Vindica, Domine.aanguinem
srrvorum luorum 'jjii effusui ett. In eireuilu Rexp.
Adoraveruntvivenlem in isecula Bsculorum, milten-
Lescoronaifuas ante tbronum Domini Dei sui. !
Venientes autem renienl cum exsultatione, porti
manipuloa buos. Mittentes.
/n secundo nocturno.
Antiph. bominum, scitote qnie Domimu
1'ilii
Sanclum mirificavit. Psal. Cum invocarem,
Buum
Ant. Scuto boriih roluntatis tuai coronaati eum, Do-
mine. 1's/il. Verba mea. Attt. [nunirersa lerra glo--
ria ethonorecoronasti eo», Ptal. Domine, Dominus
noster. Vert. Gloria et honore.
r, Retponsoria undesupra.
Resp. Isti sunt sancti qui passisunt propter fe.Do-
mine, vmdicaeos quia clamanl ad te totfl die Vers.
Vindica, Domine, sanguinem. Rfsp. Ecce ridi Agnum
stantem sup:a montem Sion. et cum eo Banctorura
millia. Et babebant nomen ejus. el nomen patris
ejus scriptum in frontibus suis. Vert. In excelso
throno vidi sedere rirum Resp. Ambulabunt me-
cum in albis, quoniam digni sunt, et non dehbo no-
mina eorum de libro vitc Vers. lii siint qui cum
mulieribus non sunt coinquinati, virgines enim sunt.
Et non.
In tertio nocturno.
kntiph. Justus Dominus,et justitias dilexit, aequi-
tatem vidit vullus ejus. Psal. In Domino confldo.
knt. Habitabit in tabernuculo tuo, requiescet in
montesuncto tuo. Psatm. Domine, quis habitabit.
Ant. Sanctisquiin terrissuntejus, mirificavit omnes
voluntates ineis. Psaim. Conserva me.
Responsoria unde supra.
q
Resp. Istorum est enim regnum coelorum qui con-
tempserunt vitum mundi. etpervenerunt ad praemia
.
regni, et luverunt stolus suus in sanguine agni.
Vers. Isti sunt qui venerunt ex mairna tribulatione,
etlaverunt. Rt-sp. (Jentum quadra^inta quatuor mil-
lia, qui empti sunt de terris hi sunt qui cum mu-
;
lieribusnon suntcoinquinati, virgines enim perman-
serunt ideo regnant cum Deo, et Agnus Heicum
;
illis. Vers. Vide supra montem Sion, Agnum stan-
tem, et cum eo centum quadraginla quatuor millia.
Hi sunt. Vers. Vide angelum Dei volantera. Resp.
Viri sancli. Resp. Tradiderunt corpora. Resp. Ver-
bera carnificura. Resp. Ha3C est vera fralernitas.
Resp. Sancti raei, qui.
knti/ihonae in matutinis Laudibus.
kntiph. Herodes iratus occidit multos pueros in
Bethlehem Jud;e civitate David. Ant. Angeli eorum
semper videntfaciera Patris. Ant. Vox in Ramaau-
D dila est, ploratus et ululatus, Rachel plorans filios
suos. Ant. Sub throno Dei omnes sancti clamant :
Vindica sanguinem nostrum, Deus noster. Ant.
Cantabanlsancti canticum novum, anle sedem Dei,
et resonabat terra in voces illorum. Vers. Justi
autem.
/nErangelio.
Antiph. Sinite parvulos venire ad me : talium est
enim regnum caelorum. Ant. Laverunt stolas suas.
et candidas eas feeerunt in sanguine agni. Ant. A
750 Dmia ' u et infra, occidit miillos puerosHerodes
cla- propter Dominum knt. Ambuiabuntmecum in al-
l'snl. l)is, quoniamdignisunl non delebonominaeorum
; et
mea. de libro vitae. Anl. Ui suut qui cum mulieribus non
sunt coinquinati, virgines enim sunt, et sequuntur
agnum quocunque ierit. Anl. Innoeentes proChristo
;
infantesoccisi sunt. Ab iniquo Rege lactantes inter-
fecti sunt. Ipsum laudantes agnum sine macula, et
:
741
sunt exhominibus primrtisB Deo et agno, et in ore
ipsorum doo inventum mendacium.
esl
In vigilia Octaoas Dotnini, <i<l Vesperas.
Vers. Taoquam Sponsus. Ani. Oadmirabre com-
mercium Creator generis humani animatum corpus
!
Bumens, de Virgine aasci dignatus est Et proce-
dens homo sine semine, largitus est nobis suam dei-
tatem.
Ad Invilutorium.
Antiph. Regem natum Dominum vcnite adoremus.
Ant. Dominus dixil ad me: Pilius meus es tu, cgo
hodie genui te. Psalm. Quare fremuerunt. Ant. In
sole posuiitabernaculum suum, et ipse tanquam
Sponsns procedens de thalamosuo. Psal. Cceli enar-
rant. Ant. Elevamini, port;E aeternales, et introibit
Rexglorhe. Psal. Domini est terra.
in secundo noctumo.
Antiph. Speciosus forma pree filiis hominum, dif-
fusa est gratia in labiis luis. Psat. Exructavit. Ant.
Homo nalusest in ea, ipse fuudavil eam Altissimus.
Psat. Fundamenla. Ant. Exsultabunt omuia ligna
silvarum ante laciem Domini, quoniam venil. Psal.
Cantate Domino.
In tertio nocturno.
Antiph. In principio et ante snecula, Deus erat
verbum ipse natus esl hodie Salvator mundi. Psal.
; etdicentcs. Et nos. Resp. Illuminare, illuminare,
Dominus regnavit. 1. Ant. Anle lucilerum genilus,
et antestecula Dominus Salvalor nosler. hodie nasci
dignatus est Psal. Cantale Domino. 2 .1///. Nato
Domino anuelorum cborus canebat dicens:Salus
Deo nostro sedenti super thronum et Agno. Psal.
Dominus regnavit 2.
Antiphonse in Matntinis.
Antiph. Oadmirabile commercium ?// supra An-
tiph. Quando natus es inelTabiliter ex Virgine, tunc
impiete sunt Scnpturae sicut pluvia in vellus des-
:
cendi>ti, ut salvum 1'aceres genus humanum ;te lau-
damus, Deus, nosler. Antinh. Rubum quem viderat
Moyses incombustum, conservatam agnovimus tuam
laudabilem virginitatem. DeiGenitrix, intercede pro
nobis. Ant. Germinavit radix Jesse, orta est stella
ex Jacob, Virgo peperit Salvatorem. Te laudamus.
Dei Genitrix. Ant. Ecce Maria genuit nobis Salvato-
rem, quemJoannes vidit et exclamabat dicens Ecce
Agnus Dei. ecce qui tollit peccata mundi, alleluia.
Ant Mirabile mysterium declaratur hodie;innovan-
tur naturae. Deus hotno factus est, in quo fuit [id
quod fuii] permansit, et quod non erat assumpsit,
non commuoera passus, neque divisionem. /1///.
Magnumbaereditalismysteri im;templura Dei faclus
est uterus nescienli [virura] viro.
pollutus Nnn
ex eo carnem assumens. Omnes gentes venienl di-
centes gloria tibi, Domine. Ani
: Ueatus venter.
Ant Qui de terra esl. 751
de ten ;l 'oquitur, qui
de coelo v^nit, super omoes est. Et quod vidit et
audivit. hoc testaiur, et testiraonium ejus ncmo
accepit qui autem accepeiit ejus testimonium sig-
;
natum, quiaDeus verax est, allel.
In vigilia Epiphanix Domini ad Vesperas.
Vers. Omnes de Saba venient. Ant. Venit lu-
men tuum, Jerusalem, et gloria Domini super te
orta est, et ambulabunt gentes in lumine tuo, alle-
luia.
Antiphonse in primo nocturno.
Antiyh. Afferle Domino, Kilii Dei, adoratc Domi-
num in aulasanctaejus. 1'snt. Ipsum. Antiph. Psal-
lite Deonoslro, psallite; psallite Kegi nostro, psallite
sapienter. Psul. Omnes gentes. Anl. Omnisterra
adoret !e, et [isallal tibi, psaliniiin dical oomini tuo,
Domine. PsaL. Jubilate. Vers. Ouinis terra adoret
te Deus
Responsoria.
Respons. Hodie inJordanebaptizatoDominoaperti
LIBER RESPtfNSALIS. 742
A sunt ccfili ;
et sicut columha supereumspiritns man-
Sit, \ux Palris intonuit: Hic esl Filius meus di-
ei
lectus, in quo mihi complacur. Vers. c.oei aperti
sunt, et vox Patris audita est. Ilic est Filius. Resp.
Omnesde Saba venienl aurum et thus deferentes, et
lautiein Dominoannuntiantes, alleluia, alleluia, alle-
hua. Vers. Reges Tliarsis et Insul«e munera offeient,
reges Arabura et Saba dona adducent, alleluia.
Resp. Slella quam viderant Magi in Oriente antece-
debat eos, donec venirent ad locum ubi puer erat.
Videntes autem eam gavisi suntgaudiomagno. Ve> s.
Et inlranfes domum invencrunl puerum eum Maria
matre ejus, et procidentes adoraverunt eum. Gavisi
sunt.
In secundo nocturno.
Antiph. RegesTharsis et Insulse munera offerent
Regi Domino. Psal. Deus. iudiciura tuum. Ant. Om-
nes gentes quascunque fecisli venient, et adorabunt
coram te, Domine. Psat. Inclina, Domine. Ant. Ve-
R
" nile, adoramus eum, quia ipse est Dominus Deus
noster. Psal. Venite exsultemus.
Responsnria unde supra.
/lesn. Interrogabal magos tlerodes :Quod signum
vidistis super natum Regem ? Stellam magnara lul-
gentera, cujus splendor illuminat mundum et nos ;
cognovimus, et venimus adorare Dominum, \~ei-s.
Magi veniunt ab Oriente inquirentes faciem Domini,
Jerusalem venit lux tua, et gloria Domini super te
;
orta est. Vers. Et ambulabunt gentes in lumine tuo,
et reges in splendore ortus tui. I.t gloria. Itesp. Magi
veniunt ab Oriente Jerosolvmam quaerentes et di-
centes Ubinst qui nalus est, cujus stellam vidimus,
:
et venimus adorare Dominum ? Vrrs. Magi veniunt.
ab Oriente inquirentes faciem Domini et dicentes.
Ubi!
est?
In lertio noctuano.
Anlipk. Fluminis impelus leetificat, alleluia, civi-
r
tatem Dei, alleluia. Psal. Deus nosler. Ant. Adorate
Dominum. allel. in aula sancta ejus, alleluia, alle-
luia.P.<«/. Cantate 1. Ant. Adorate Dominum, allel.
omnes angeli ejus, alleluia, alleluia. Psal. Dominus
regnavit 1.
Responsoria.
Resp. Tria sunt munera pretiosa quae obtulerunt
752
ma n' Doinino in die ista et habent in se di-
:
;
vina inysteria: in auro ut ostcndatur regis potentia,
in thure sacerdotem magnum considera, et in myr-
rha Dominicamsepulturam. Vers. Reges Tharsis, ut
supra. Resp. Dies sanclificatus illuxitnobis venite, :
genles, et adorate Dominum, quia hodie apparuit
x magna in lerra. Vers.
1 ii Venite adoremus eum,
est quia ipseest Dominus Deusnoster.Quiahodie. Resp.
Videntes stellam raagi gavisi sunt gaudio magno,et
.
inlrantes douiuin invenerunt puerum cum Mariama-
*
tre ejus et procidenles adoraverunt eum, ei apertis
;
thesauris suis obtulerunt ei munera aurum, thus et
" myrrhara. Vers. Reges Tharsis. Aurum Rnsp. Hic
est dies prseclarus, in([uo Salvator mundo apparuit
quem prophetae predixerunt, angeli adoraverunt ;
cujus stellam magi videntes gavisi sunt, et munera
eiobtulerunl. Vers. Et intrantesdomum. Et raunera.
Resp. De paradiso vocatus currit cum gaudio, inter-
rogatusabavis. Quid festinas, Jordanis?Kt Cbristus
baptizelur, el Joannes coronelur. Vers. Quid estlibi
mare, quod fugisti, et tu Jordanis quia conversus es
retrorsum? Ut Christus. Rpsp. Hodie coeli aperti
sunl, et mare dulce factum est. Terra exsullat,
montes et colles hetantur, quia a Joanne in Jordane
Cbristus baptizatus est. Vers. Qu d est tibi, mare.
Resp ln columbae specie Spiritus sanctus visus est,
palerna vox audita est: llic est Kilius meusdilectus
in (pio mihi bene cornplacui ipsum audite. Vers.
;
Vox Domini super aquas, Deus Majestatis intonuit,
Dominus super aquas multas. Paterna. Vers. Coeli
aperti sunt. ites/>. Pastores praeclaritate luminisnon
 .

743 SANCTI GREGOKII MAGNI 7U

intuebantur videre angelura magU turbabantur. Bl A nium ln Jordane expurgal uostrafacinora.An/< P
;

facta esl voi de coelo dicens Nolite limere cursor Joannc ej ulla cum in Jordane baptizato
vobiscum. Ego lum Gabriel angelui ad Virginem Domino racla esl orbis lerrarum exsullatio, facta
niissus. Vers \ uii vobil gaudium lUHgnum
ii i) l i • > peccalorara nostrorum rcrai '•
nctificansi

quod erit omni populo. Resp. Stella ful-

B!go suro. aquaa Ipsi omnei clamemui Miserere nobis. int.
gens in Oriente. Oecurrunl Regi offorentes ei tbe Iiai<ii/.ai tniles Hegem.servus Dominicnra suum,Joan
laurura magn aurum, thus, el myrrbam. Vers.
, nes Salvatorera. Aqua Jordanis itupuit. eolumba
Reges Tharsii Rexp. |{r\ magnusnalus est inlsrael, protestata esl, palerna roi auditaeti: llic- I

etvenerunl reges lerrss adorare eum. Ei obtulerunl meua knt. Cosli aperti sunl lupereum.el \ox facta
ei munera aurum, thus el myrrham. Vers. KL in- est <b' cobIo 'ii'-cn> : 1 1 j •: est Fil u meui dHa tui in
trantes domum. Utsupra. Et oblulerunt. quo mihi complacui. knt. Vox di o onuil, et
vox 1'alris audila sl Hic est Pihui meus iu quo
Antiphonae matutinis Laudibus.
•
:

in
mibi complacui, ipsum audite.
Antiph. Ante luciferum genitus, ei anie aaecula,
Dominus Salvatornosterhodiemundoapparuil Ant. kntiphonse adcrueem, veladfontet.
.

Tria sunt muncra qu;e obtulerunl magi Domino, au- kntiph. Aqua comburit peccatum bodie, apparenj
rum, thus, et myrrham, Filio Dei, Regi nostro, alle- Liberatoref roret omnem mnndum divinilatis ope.
luia. Anl. Apertis thesauris suis, obtulcrunt magi An^.PaterdecceloFiliumtestificat.Spiril issancti pra
Domino, aurum, Lhus et mvrrham, alleluia. Ant. seniia advenit, unum edocensqnibaptizaturCbristus.
Maria el Dumina, benedicite Domino. bymnura di g \nt. BaptizaturCbristus et sanctifieaturomnisraun-
cile, fontes, Domino, alleluia. Ant. Magi viderunt dus, et tribuitnobis rem ssionem peccalorum. Aqua
steilam, dixerunt ad invicem: hoc signura magnum el Spirituomnes purificamur.An/.Super ripara Jorda-
[magnij Regis est, eamus et inquiramus eum, cl nisstabat beal usJoannes indutusest splendore bapti-
offeramus ei munera, aurum, tnusj et myrrham. zansSalvatorem.BaiJtiza me, Joannes.Baplizo, bene-
Vers. Omnes de Saba veuient. dico te, et. tu, Jordanis, congaudens suscipe me. Ant
In Evangelio. Peccati aculeo [Ley. aculeusj conteretur lio- 754
die, baplizaLo Domino el nobis tlata est regenera-
;

Anliph. Ilostie ceelesLi sponsojunela eslEcclesia, tio. knt. Fontes aquarum sanctificati sunt, Christo
qnoniain in Jordane lavit Christus ejus crimina. apparenle in gloria orbis leriariuii. Haurite aquas
Current cum muneribus magi ad regales uuplias, et tle fonte Salvatoris; sanctilicavit enimnuncomnem
ex aqua facto vino bclanlur convivee, alleluia. \nt. creaturam Christus Wens noster. knt. Christo datus
Ordines angelorum videnies invisibilem venientem est principatus, et bonor regni. Omnis populus, tri-
in aquis, timoie perterriti cogitabantquomodo invi- bus et linguse servient ei in seternum. knt Pradica-
sibilis eus formam servi suscepit, et apparesccns lor veritatis timorem supplex praeceptumDominisiUe
mundum illuminavit. Benedictus es, Doraine Deus peccato baplizaredubiLabat, elad eum respondebat
Israel. \nt. Clamabat 753
Joannesad Dominum ; te Redemptoreni scio lu me, Salvalor, sanctifica
;
;

Tibi flectuntgenu coelestum, terrestrium, quomodo cum eos [Leg. eis] qui in fide sunt clamant tibi Be- :

in me verLicem ? Si enim praecipis angelis,

flectis
baptizabunt. \nt. Ipsi enim ex pennis cooperiens
vullussuos. Naiu ego quomodo ausus? non possum, P
o Domine; lormido, misericors. Etiterum compelliL
mejussio Lua irreprehensibilis, Domine, gloria tibi.
Ani. Videntes sleliam magi gravisisunt gaudio ma-
gno et intrantes domum obtulerunt Domino aurum,
;
thus et myrrbam. knt. Stelli
ruscat, etRegem regum Deurn demonsLrat. Magi
eam viderunt, et Regi munera obtulerunt. \nt
Stella quam videranL magi antecedebat eos, donec
venireL supra ubi eraL puer. Ant. Ab Oriente vene-
runl magiin Betblehem adorare Dominum et aper-
tis tbesauris suis, pretiosa munera obtulerunt, au>
nediclus es. Domine Deus noster.
kntiphonse in Evanyelio per Dominicas. Domi- —
nira prima post Epiphaniam.
knliph. Fili, quid fecisti nobis sic ? Ego et pater
tuus dolentes quaerebamus te. Ouid est quod me
quaerebatis ? Nesciebatis quia in quae Patris mei
ista sicut flamma co- sunt oporlet me esse. Anl. Puer Jesus proficiebat
aelate et sapientiacorain Deo et buminibus.
. Dominica secunda.
Anliph. Nuptiae fact* sunt in Cana Galilee, et
erat ibi Jesus cum Maria matre ejus Ant. Deficiente
;
vino jussit Jesus implere hydrias aqua [aquis] quo3
in vino conversae sunt, alleluia. \nt Omnis iiomo .

rum sicut regi magno; tbus sicut Dominum verum primum.A»/. Hoc signum 1'ecilJesus primumcoram
[Domino vero] my rha sepultura ejus, alleluia.
;
dispulis Ant. Ouid mihi et tibi est, mulier ?
suis.
Ant. Omnes de Snba venient, aurum et thus dete- Nondum venitlioramea. \nt. Kxibant auiem dcemo-
rentes, alieluia, alleluia. \nt. Omnes nationes ve- nia a multis, clamantia el dicenlia Ouia tu es Fi- :

nienl a longe porlanles munera sua, alleluia. \nt. litis Dei Et increpans non sinebat ea loqui, quia
Admoniti magi insomnis abangelo, peraliam viam sciebanl ipsum esse Christum.
reversi sunl in regionem suam. \nt. Vidimus stei-
lam ejus in Oriente, et venimus cum muneribus Dominica lerlia.
D
adorare Dominum. \»l. Magi videruntstellara, olitu- kntiph. Cum autemdescendisset Jesus de monte,
lerunLDomino aurum, tbuset myrrham. \nt. [Deest. ecce leprosus veniens adorabat eum dicens Do- :

Ant. in Ms.] Eux de luce apparuisli, Christe, cui mine, si vis, poLes me mundare. Et extendens ma-
magi munera offerunt, alleluia, alleluia, alleluia. num terligil eum dicens. Volo, mundare. \nt. Do-
\nt. Venientad Lequi delrabebant Libi,eladorabunl mine, si tu vis, poles me muudare.Et ait illiJesus :

vestigia pedum Luorum. Volo, mundare. knt. Domine, puer meusjacet pa-
ralytiCus in domo, et male torquelur. Amen dico
Aniiphonse in Octavas Theophaniae, ad Matutinas.
tibi. ego veniam ei curabo eum. \nt. Domine, non
Antiph. Veterem liominem renovans Salvatorve- sum dignus ut intres sub LecLum meum sed tan- ;

nit ad baptismuui, ut naturae <ju;p corrupta est per tum dic verbo, et sanabitur puer meus. \nt.
aquain recuperaret, incorruptibilifForfeincorruptibi- Multi ab Oriente et Oecidenle venient. et recum-
litalem], vestem circumamictans nobis. \nl. Te qui bcnt eum Abraham, Isaac et Jacob in regno coe-
in spirilu el ipne purificas humana contagia, Deum Jorum.
et Redemptoremomnes glorificamus. \nt. Baptista
Dominica quarta.
couLremuiL eL non audet tangere Sanctum luum,
scd clamal cum tremore Sanctitica, me, Salvator, : kntiph Abeunle Jesu in navicula, ecce motus
\nt. C.aput draconis Salvator contrivit in Jordane magnus mari. Et suscitaverunt euui disci-
1'actus in
flumine ab ejus poLeslate omncs eripuil, \nt. Mag-
;
puli ejus, dicentes Domine. salva nos, perimus.
:

num mysLerium declaralur hodie, quia Crealor om- Ant. Domine, salva nos, perimus impera et fac, ;
45
'eus, Ant. Domine, salva nos,
tranquillitatem.
crimus lmpera et fae, Deus. tranquillitatem.
;
ono homines cum vidissent quod fecerat signum,
ieebanl Qualis esl liic, quia et venlis imperat, et
: men ad revelalionem gentium, et
bediuntei ? Anl. Modicee fldei, quare dubitasti ?
iuia ego tecumsum, dicil Dominus Ant. Sorgens
esus imperavit ventiset mari, ct facta est tranquil-
tas magna, el mirati sunl universi. Ant. llh autem
omines videntes signa quae faciebat Jesus, mi-
abantur, el dieebant ad invicem Quis est hic ?
/entis et mari imperat et] Et mari obediunt ei.
Dominicaquinta.
Antiph. Domine, nonne bonum semen seminasti
i
agro tuo ? Unde crgo habet zizania? Et ait
lis Jesus Hoc fecit ininiicus hoino. Ant. Si vis,
:
nus el colligimus ea. Et ait illis Jesus Non, ne
arte colligentes zizania. Ant. [Csetera desunt in
Is.] In tempore messisdicam messoribus
rimum zizania, ci alligate ea in fasciculos
urenduin triticum autem congregate in horreum
:
neum. Resp. Vere famulus Dci. in quo dolus non
st inventus, qui duni esset summus ponlifex, ter-
ena non metuit; sed ad coelestia desiderans, ideo-
uc in humilitate positus Domini Jesu Christi con-
essor effeclus est, Vers. Non est inventus siinilis
lli qui conservaret legeni exeelsi. ldeoque. Vers.
|ui dum summus
pontifex, lerrena non
essct
aitj sed ad caelestia regna gloriosus migravit.
)c Purijlcatione sanclse Mariae.
Vesperas.
Vers. Uesponsum accepit Simeon. Ant. Cum in-
lucerent puerum Jesum parentes ejus, accepit
um SimeoD in ulnas suas, et benedixit Deum,
licens Nunc dimittis, Doinine, servum tuum in
:
iace.
ncipiunt Antiphpnse et Responsoria de Purificatione
<aiuiK Mariae. Ad Invitatorium. — C sanclus erat ineo. Vers. Accipiens Simeon,?^ supra.
Antiph. Regem virginum Dominum, venite, ado-
emus. Ant. Benedicta tu in mulieribus, et benedi-
tus fructus ventris tui. Psal. Domine Dominus no-
ter. Ant. Sicut myrrha electa odorem dedisti suavi-
atem [suavitatis], sancta Dei Genilrix. Psal. Coeli
marrani. Ant. Ante thorum hujus Virginis, frequen-
atc nobis dulcia canticadrammatis. Psalm. Domini
:st tcrra. Vers. Specietua.
Responsoria unde swpra.
Resp. Adorna llialainum tuum, Sion, et suscipe
{eiicin Christum, qucm Virgo concepit, Virgo pe-
lerit, Virgo post partum, quem genuit adoraverit.
tccipiens Simeon in manibus, gralias agens,
jenedixil puerum Dominum. Quem virgo. Resp. Se-
lex puerura portabat, puer autem senem regebat
[uem Virgo, ui supra. Vers. Accipiens Siuieon.
Juein Virgo. Resp. Hesponsum accepit Siineon a
jjpiritu sancto, nonvisurum se mortem, nisi videret
^hristum Domini. Vers. Nunc dimittis, Domine,ser- fj turturum, aut duos pullos colunibarum. A nt. Simeon
ram tuum in pace, quia viderunt oculi mei Salutare
,uum.
In secundo nocturno.
Antiph. Specie tua et puichritudine tua inlende,
prospere procede et regna. Psal. Eructavit. Ant.
Adjuvabit eam Deus vultu suo, Deus in medio ejus
non commovebitur. Psal. Deusnosterrefugium. Ant.
Sicut laetantium omnium nostrum, habitatio est in
te, sancta Dei Geuitrix. Psu/.Fundamenta ejus Vers.
DifTusa est gratia
Responsoria.
Rcap. Suscipiens Jesum in ulnas suasSimeon, cx-
clamavit, et dixit : Tu es vere lumen ad illumina-
tionem Gentium, et gloriam plebis tuaelsrael. Vers.
Responsum accepit Simeon a Spiritu sancto non vi-
surum se mortem nisi videret Ghristum Domini. Ad
illunhnationem. Resp. Responsum accepit Simeon a
Spiritu sancto non visurum
Patrol. LXXVIII.
LIBER RESPONSALIS. 746
A Ghristum Domini. Et benedixit eum et dixit:Nunc
diiniltis, Domine, servum tuum in pace;quia vide-
runt oculi mei Salulare tuum, Domino. Vers. Lu-
gloriam 756
plebis tuae Israel. Quia viderunt. Resp. Videte rnira-
culuin, matrem Doinini. Conccpit Virgo virilem
[virile]ignorans consortium. Stans honorata nobili
onere iMaria, matrem se Dei cognoscil, qua> se ne-
scit uxorem. Vers. Casta parentis viscera coelestis
: intrat gratia venter puellae bajulat secreta qua3 non
;
noverat. Etmatrem.
In tertio nocturno.
Antiph. Haec est qua> nescivit thorum in deliclo ;
755 habebitfructum inrespectioneanimarumsanctarum.
Psa/m. Cantale i.Ant. Speciosa factaeset suavis in
:
deliciis tuis, sancta Dei Genilrix. Psal. Dominus
regnavit. Exsultet. Ant. Post partum virgo inviolala
: Colligite perinansisti sancla Dei Genilrix, mtercede pro no-
;
ad com- r> bis. Psal. Cantate 2. Vers. Adjuvabit eam. Vers.
Elegiteam Dominus.
Responsoria unde supra.
Resp. Beata es, Maria, quse omnium portasti Crea-
torem mundi. Genuisti qui te fecit, et in aeternum
permanes virgo. Vers. Ave, Maria, gratia plena.
Genuisti. Resp. Benedicta et venerabilis, Virgo Ma-
ria, cujus viscera meruerunt portareDominum Chri-
me- stum. Vers. Benedicta tu in mulieribus, et benedi-
ctus fructus vcntris tui. Cujus Resp. Gaude, Maria
— In Vigilia, ad virgo, cunctas haereses solainteremisti, quae Gabrie-
lis archangeli dictis credidisti dum virgo Deum et
;
hominem genuisti, et post partum virgo inviolata
permansisti. Vers. Gabrielem archangelum credimus
divinitus tibi esse affatum. Uterum tuum de Spiritu
sancto credimus impraegnatum. Erubescat Judaeus
infelix, qui dicit Christum ex Joseph semine esse
natum. Dum virgo. Resp. Simeon justus et timora-
exspectans redemptionem Israel, et Spiritus
tus
Vers. Responsum acceperat, ut supra. Resp. Tolle
puerum et matrem ejus, et vade in terram Judam ;
defuncti sunt enim qui quserebant animam pueri.
Vers. Venit angclus Domini ad Joseph in somnis,
dicens. Defuncti. Resp. Cum essem puella in domo
patris mei, desponsavit me vir Judacus, et amavit
me Christus Deus. Vers. Ecce enim ex hoc bealam
me dicent omnes generationes. Et amavit me. Resp.
Accipiens Simeon puerum in manibus, gratias agens
benedixit Dominum. Vers. Lumen ad revelationem.
Antiphonae in matulinis Laudibtis.
Antiph. Responsum accepit Simeon a Spiritu
sancto, non visurum se mortem, nisi videret Do-
minum. Aut. Accipiens Simeon puerum in manibus,
;
gratiasagens benedixit Dominum. Ant. Bevertere in
terram Judam mortui sunt enim qui quaerebant ;
anitnam pueri. Ant. Obtulerunt pro eo Domino par
justus ettimoratusexspectabatredemptionemlsrael
et Spiritus sanctus erat in eo. Vers. Besponsum ac-
cepit Simeon.
In Ecangelio.
Antiph. Simeon puerum portabat, puer autem
senem regebat. Quem Virgo peperit, et post partum
virgo permansit. Ipsumquem genuit adoravit. Ant.
Tolle puerum et matrem ejus, et vade in terram
Juda. Ant. Nunc dimittis, Domine, servum tuum in
pace. Quiaquod parasti ante faciem omnium popu-
lorum. Ant. Lumenad revelationem gentium,757
el gloriam plcbis tuas Israel. Ant. Cum inducerent
puerum Jesum,?<< supra. Ant. l'uer Jesus proficiebat
eetate el sapientia, corani Deoel hominibus.
Responsoria in natali sancti Valenlini.
Per beatum Valentinum fiunthic divinamy-
Resp.
steria. Per Oraliones ejus caeci illuminantur, et na-
se mortem nisi videret tale ejus daemoni [in nataliejus daemonia] cffugaa-
24 .
 ,;

747 SANGTI GHEGORII MA< 748

lur, et Inflrmi sanantur, iVr.s-. /ustum deduxit homi- A Quid hic itati tota die otioti '.'
Ai llli responden
niis per vias reclas, et oslendit illj regnum Dei Et dixerunt, Quia nemo nos conduxit. Ite el vot in ri-
luii.ili. Beatua Valentinus Asterio tribuoo
Resp. qi iMi meam, el quodjustum fueril dabi \i>t.

dixit Tu crede unum esseDeum,el lalva eril Qlia

: Ouid italis lota dieotiosi ?lteel vos in rineam
bi'-

tua. Vers. Si dictis factiscompensas, faciam quse ora- meam. Ant. Quid bicstatis totadieotiosi fRespon-
veris. Tu crede. derunt et dixerunl Nemo nos conduxit. Ani Cum
:

Antiphonw in eodem. autem sero essel factum, ccepii paterfamilias suis

mercedem dare cultoribus, incipieni a noriasimie
Antiph. Beata progenies unde Christus natus est,
usque ad primos Int Voca operarios, el reddeillis
(|ii;ini gloriosa esl virgo, quae coeli Regem genuit,
mercedem suam, dicit Dominua. Ant. Illi norissimi
ut snp. Ant. SaoctuB Valentinui Asterio tribuno
una bora fecerunt, el pares iiloi nobii feciiti, qoi
dixit:Tu crede unum esse Deum, ei salvaeril fllia
portavimus pondus diei el aestus. Aut. Dicil autem
Iu.i. .1 nt Beal iis Vaienlinus dedit Oralionem dicens
paterfamilias Amice, non facio tibi injuriam uonne
: ;

Deua qui dispersa congregas, ct congregata separaa,

ex denario convenisti mecum?Tolle quod tuum
auge liilcni el fiduciam servis tuis. Per Christum
et vade. Ant. Amice, non facio tibi injuriam, Qoone
Dominum nostrum.
ex denarioconvenisti mecum ?Tollequodtuum e
(Desunlquatuorlineae in Ms.) vade. Ant. Tollequod tuum est et vade, qnia
Responsoria cum AUeluia in Septuagesima. bonus sum, dicit Dominns. Ant. Non licet mihi fi
quod volo ? An oculus tuus nequam esl quia ego bo-
Resp. Alleluia. Dum praescns est imilantur illam,
etdesideranl eam dum se eduxerit, et in perpetuum B nussum?dicit Dominus. Antipli. Sic eruntnovissimi
primi, et primi oovissimi multi enim sunt vocati,
coronala triumphal anle Dominum, allel. Vers. Sola
;

pauci vero electi. Ant. Eruotprimi norissimi, ct no-

namquetenesprineipalum inconspectu Domini pro- ;
vissimi primj multi enim sunt vocati, [iauci vero
:

pterea revertcre in thesauros tuos. Ante. Resp. Multi-

elecli, dicit Dominus. Ant. Multi erunt primi novis-
plicantur a Domino anni tui, allcluia. Per viam sa-
simi. et novissimi primi, dixitJesus discipulis suis.
pientise incedas,etpersemitamjustilia> revertarisad
Arit. Multi enimsunt vocati, pauci vero electi, dicit
nos, alleluia, allel. Vers. Solanamque, utsupra. Et
Dominus.
per semitam. Resp. Allel. Revertere in thesauros
tuos, te hcnedicent angeli, allel., allel. Vers. Sola
namque,Mi? sapra. Tc bencdicent. Resp. Allel. Sola
Incipiunt Responsoria in Sexagesim — Ad invi-
tatorium.
tenes principatum in conspectu Domini propterea ;

revertere in thesauros tuos, le benedicent angeli,

Antiph. Praeoccupemus Taciem Domini, etinPsal-
quia placuisti Domino, allel., allel. Vers. Angelus Do-
mis jubilemus ei.
mini bonus comitotur lecum, et bene disponatitinere
tuo. Quiaplacuisti. Resp. Angelus Domini bonusco- Responsoria unde supra.
mitetur tecum, allel. et bene disponat itinere tuo,
;
Resp. In principio fecitDominusccelumet terram,
ut iterum cum gaudio revertaris ad nos, allel. allel. et creavit in ea hominem ad imaginem etsimililudi-
Vers. Sola namque, utsupra. Utiterum. Resp. Allel. nem suam. Vers. Formavit igiturDominushominem
Delectatio bona in operibus manuum illius, divitise de limo terrae, etinspiravitin faciemejus spiraculum
mullc'(!, allel., allel. Vers. Speciosa factaest et suavis C vitse. Ad imaginem.
Resp. In principio fecit Deus
in deliciis suis. Divitite. Resp. Allel. Nomen bonum coelum etterram, et creavit in ea hominem ad ima-
melius esl quam divitiae multas. Super aurum et ar- ginem et similitudinem suam. Vers. Igitur perfecti
gentum gratia bona sunt coeli et terrse, etomnisornatuseorum.759 A d
est, allel. allel. Vers. Quamdul-
cia faucibusmeis eloquia lua, Domine, super mel et imaginem. Resp. Formavit igitur Dominus hominem
favum orimeo, utsap. Resp. Judica judicium meum de limo terrae, et inspiravil in faciem ejus spiracu-
et redime me, allel. ;a calumniantibus me, allel. lum vitse;et factus est homo in animam viventem.
Vers. Vide humilitatem meam eteripeme. Acalum- Vers. Plantaveratautem Deusparadisum voluptatisa
niantibus. Resp. Allel. Mane apud nos hodie, et cra- principio, in quo posuit hominem quem formavit. Et
stina proficisceris, allel. et dum ortus fuerit dies, factus est. Resp. Tulit ergo Dominus hominem, et
;

ambulabis via tua, allel., allel. Vers. Angelus Do- posuit eum in paradisum voluptatis, ut operaretur et
mini, ut supra. custodiret illum. Vers. Formavit igitur, ut supra.
Resp. Dixit Dominus Deus, non est bonum hominem
Antiphonse in Matutinis. [esse] solum. Faciamus ei adjutorium similem sibi.
Antiph. Quem vidistis, allel., allel., allel., allel., Vers. Adse vero non inveniebatur similem [simile]
allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel. sibi Dixit vero Deus, Faciamus. Resp. Immisit Do-
Ant. Puer Jesus proficiebat, allel., allel., allel., al- minussoporem unam de coslis
in Adam. et tulit
lel., allel. 758 Ant. Omnes sitientes, allel., allel. ejus, et fledificavit costam quam tulerat D 'iuinus in
allel., allel., alJel. Anl. Germinavit radix Jesse, al- mulierem, etadduxit eam ad Adam ut videret quid
lel., allel., allel., allel., allel., Ant. Benedicat terra D vocaret eam. Et vocavit eam virago, quia de viro
Dominum, etomnianascenliahymnum dicant,allel., sumpta est. Vers. Hoc nunc os ex ossibus meis, et
allel., allel. Ant Apertis thesauris suis, allel., allel.i
.
caro de carne mea. Et vocavit. Resp. Dixit Dominus
allel., allel., allel. Ant. In Dominolaudabitur anima ad Adam De ligno quod est in medio paradisi ne
:

mea, alleluia, alleluia, alleluia, alleluia. comedas, in qua hora comederis, morte morieris.
Vers Ex omni ligno paradisi comede, de ligno autem
In Evangelio.
scientiae boni et mali ne comedas. In qua hora. Resp.
Anliph. Allel.Solatenensprincipatuminconspectu Dum ambularet Dominus in paradisum, ad auram,
Domini, propterea revertere in thesauros luos, te post meridiem, clamavit, et dixit: Adam, ubi es ?
benedicent angeli, alleluia, alleluia. Au Domine, vocem tuam, et abscondime. Vcrd
livi,

(Desunt quatuor lineae in Ms.) Domine, audivi auditum tuum et timui, consideravi
Antephonx in Evangelio infra
operaluaet expavi. Et abscondi. liesp. In sudore
hebdomadam.
vultus tui vesceris panom tuum. dixit Dominus ad
Antif/li. Simileerit regnum coelorum homini patri- Adam cum operatus fueris terram, non dabit 1'ru-
;

primo mane conducere operarios

familias, qui exiit ctus suos, sed spinas et tribulos germinabit tibi.
in vineainsuam. Ant. Iteet vos in vineam meam,et Vers. Pro eo quod obedisti [obaudisti] vocem uxoris
quod justum fuerit dabo vobis. Anliph. Circa unde- tu<o plusquam me, maledicta terra in opere tuo. Non
cimam vero horam palerfamilias foras, et inve-
exiit dabit fructus. Resp. Ecce Adam quasi [unus] ex no-
nit alios in foro otiosqs, et dixit illis Ite et vos in : bis factus esl, sciens bonum et malum. Videte ne
vincammeam. Ant. Dicitpalerfamiliasoperariissuis: forte sumat de ligno vitte, et vivat in seternum.
•
l9 LIBER RESP0NSAL1S. 730
?rs. Cherubim et flammeurn gladium atque yersa- A minus ad Abraham Ecce Sara uxor tua pariel tibi
:

em ad custodiendam viam lignum vitae. Videle. tilium, et vocabis nomen

ejus Isaac. Tres vidil. Uesp.
ssp. Ubi est Abel frater tuus ? dixit Dominus ad Tentavit Deus Abraham, et dixit ad eum Tolle :

lin. Nescio, Domine, nunquid custos fratris mei lilium tuura quem diligis Isaac, ct offeres illum ibi
m
ego ? El dixit ad eum Quid feoisli ? : Ecce vox holocaustum super unum monliuinquem dixero tibi.
nguinis fratris tui Abel clamat ad me de terra. Vers. Immola Deo sacrificiura laudis, et redde Altis-
?rs. Maledicta terra in opere tuo. quae aperuit os simo vola tua. Resp. Angelus Domini vocavil Abra-
um et suscopitsanguiuis [sanguinemj fratris tui de ham dicens : Ne extendas manuin tuam super pue-
anu tua. Ecce vox. rum, eoquodtiraeas Dorainum. Vers. Et benedicen-
In Matutinis. tur in te omnes tribus terrae. Ko quod. Resp. Voca\ it
angelus Domini Abrahara de coelo dicens Benedi- :

Antiph.Miserere mei, Deus, et a delicto meo

unda me, quia tibi soli peccavi. Ant. Conlilebor
ji, Dominc. quoniam ezaudisti me. Ant, Deus, Deus
eus, ad te de luce vigilo;quia factus es adjutor
eus. A.nt. Benediclus es in Grmamento cceli, et lau-
ibilis in siccula, Deus noster. Ant. Laudate Domi-
lm de coelis.
In Evangelio.
Antipk. Semen ceciditin terram bonam. el atlulit B R>' S P- Voni hodiead fontem aquffi, etoravi Doiniiiuin
uctum in palientia. Ant. Semen cecidit in terram
cam multiplicabo te sicut stellas coeli. Vers.
tibi, et
Et benedicentur in semine luo omnes gentes terrae,
quia obedisti voci meee. Et multiplicabo. Resp. Dcus
Domini mei Abraliam, dirige viam meam, ut cum sa-
lute revertar in domum
Domini mei. Vers. Angelus
qui fuit cum Abraliam, ipse sit et mecum. Vers. Deus
in cujus conspectu ambulaverunt Patres mei, Do-
mine qui pascisme ajuveotute mca. Ut cum salute.
761 dieens Domine Deus Abraham, tu prosperum :

>nam, et tulit fructum aliud centesimum, et aliud fecisli desideriuni racutn. Vers. Igilurpuella cuidixe-
ixagesimum. Ant. Jesus baec dicens clacnabat Qui ro Da mihi aquam de hvdria tua ut bibam, et illa
:
:

ibet aures audiendi. audiat. -1///. Vobis daium e>t dixerit Bibe, Domine, et camelis tuis potuni tri-
:

dssc mysterium regni Dei. caeteris autem in para-
alis, dixit Jesus discipulis suis. Ant. (Jui verbum
ei retinet, corde perfecto etoptimo, fruclum alTeret
i patientia. Ant. Si vere, fralres, divites esse cu-
buani. ipsaest quam praeparavit Dominus filio Do-
mini niei. Domine Deus. Resp. Caacus sedebat secus
viam, transeuute Domino, et exclamavit ad cum. Ait
illi Dominus Quid vis faciam tibi ? Rabboni, ut vi-
:

itis, veras divilias amate. Ant. Si culmen veri bo- deam luinen. Vers. Et qui pradbant increpabant eum
jris quaeritis, ad illam cuelestem palriam quantocius ut taceret, at illemagis ac raagis clamabat Kabboni. :

roperate. Resp. Domine, puer meusjacet paralyticus in domo,

60 Responsoria in Quinquaijesimam. —
Ad Invita- et male torquetur. Amen dico tibi, ego veniain et cu-

loriiun.
rabo eum. Vers. Domine, non sum dignus ut intres
sub tectum meum sed tantum dic verbo, et sanabi- ;

Antiph. Quoniam Deus magnus Domiiius, et Rex

tur puer raeus. Amen dico.
lagDus super omnem terram.
Responsoria. Antiphonae in matulinis Laudibus.

Resp. Quadraginta dies et noctes aperti suntcoeli,

Secundum mullitudinem miserationum
Antiph.
t ex omtii carne habentem [habeotium] spiritum vi-
tuarum, Domine, delc iniquilatem meam. Ant
intiph .

G
e incressi sunt in arcam. Et clausit a foris oslium Deus meus es tu et confltebor t.bi Deus meus
mei es :

tu, et exaltabo te. Antiph. Ad te de luce vigilo,

ominus. Vers. Noe vero et uxor ejus etuxores fiiio-
umejus. Ingressi. Resp. DixitDominusadiNoe: Finis Deus, ut videam virtutem tuam. Ant. Hvmnum di-
cite, etsuperexallate eum instecula. Benedicite. Ant.
niversae carnis venit coram me ; repleta est terra
liquitale eorum, et ego disperdam eos cum terra. Omnes angeli ejus, laudate Dominum decoelis.
'ers. Fac tibi arcam cle lignis levigatis, mansiuncu- In Evangelio.
is in arca facies. Repleta. Resp. i\oe vir justus at-
Ant. Iter faciente Jesu [cumj deambularet Jcri-
ue perfectus cum Deo ambulavit, et fecit omnia cho, caecus clamabat ad eum, ut lumen reeipere
uaacunque praecepit Deus. Vers. Et fecit sibi Noe
ei
mereretur. Ant. Transeunle Domino, clamabat cae-
rcam ut salvaretur cum universo semine. Resp. cus ad eum Miserere mei,fili David. Ant. Miserere
:

'onam arcum meum in nubibus cceli, dicit Dominus mei, fili David. Quid vis faciatn tibi ? Domine, ut
d Noe, et recordabor foederis mei quod pepigi te- vidcain. Anliph. Et qui prseibanl increpabanf eum,
um. Vers. Cumque obduxero nubibus ccelum, ap- ipse autem magis ac magis clamabat
ut tacerct ;
:

arebit arcus meus in nubibus. Ilrsp. Per memet-

Fili David, miserere mei. Caecussedebat, secusviam
3sum juravi, dicit Dominus, non adjiciam ultra Miserere mei, fili David. An^.Quidvis
et clamabat :

quas diluvii super terrain. Pacti meirecordabor, ut

faciam tibi? Domine, ut videam. Ail Jesus Vade, :

on perdam aquis diluvii omnem carnem. Vers. Po- fecit. Ant. Cum audiret quod
tides tua te salvum
iam arcum meum in nubibus coeli, et jurabo per Jcsu
Jesus Nazarenus transirel, clainabat dicens :

.exteram meam. Resp. iEdificavit i\oe altare Do- 1)

fili ['avid, miserere mei.
aino, offerens super illud holocaustum odoratu* ;

st Dominus odorem suavitatis, et benedixit eis Feria secunda.

;

rescite, et multiplicamini, et replete terram. Vers. Ant. Caecus magis ac magisclamabat, ut eum Do-
icce ego statuam pactum meum vobiscum, et cum minus illuminarcl. Ant Omnis plebs ul vidit, dedit .

ernine vestro post vos. Crescite. laudem Deo.

Responsoria de Abraham. Feria tertia.
Resp. Locutus est Dominus ad Abraham dicens :
Antiph. Domine, puer mcus jacet paralyticus in
Cgredere de terra, et de cognalioue tua, et veni in domo, et male torquelur. Amen dico tibi, ego ve-
erram quammonstravero libi, et faciam te crescere niam et curabo eiim. Anl. Domine, non suin dignus
n gentt-ra magnam. Vers. Benedicens benedicam ul intres sub tcctum meuin. Sed taulinn dic vei
ibiet multiplicabo te. Et faciam te. liesp. Appa- et sanabitur puer meus. Ant. Domine, si tu vis,
uerunt tres viri Abraham ad flumen [ilicem] Mam- potes me mundare, et ait Jesus : Volo, mundare.
>re, et dixit ad eos : Domine,
inveni gratiam in
si
Feria qnarla.
iculis tuis, transite et requiescite in locolsto. Ve'iS.
V.uferam pauxillum aqu;e, et laventur pedes vestri. Anliph. Cum nolite Beri sicut hypo-
jejunatis,
li recuiescile. Resp. Dum staret Abraham ad radi- Ant. Thesaurizate vobis thesauros in
crit;u tristes.
;em Marabre, vidit tres pueros descendentes per coelo, ubi ncc erugo. nec tinea exterminat. Anttph.
?iam tres vidit et unura adoravit. Vers. DixitDo*
; Ubi est thesaurus tuus, ibi est ct cor tuura.

7»i
Feria guinla.
Antiph. Me etenim de die
cire vi;is meas volunl . I nt Quarejejunavimusetnon
aspexisti, humiliavimus aniinas oostras,
762 Feria texla.
Antiph. Cuna facis eleemosynam, ueaciat ainistra
tua quid faciat dextera tua. Ant. Nescial sinistra Lua
quid faciat dextera tua. Tu autem '-11111 oraveris,
inira incubiculum, el clausoostio ora Patrem tuum.
Subbato.
Antiph. Tunc invocabis, et Dominus exaudiet
clamabis, et dicet Ecce adsum. Aui. Quis scil si
:
convertatur et ignoscat Deus, et relinquat posl se
Benedictionem. Ant. Orate pro pcrsequentibus ct
calumniantibus vos, ut sitis lilii Patris vestri qui in
coelis esl, dicit Dominus. Ant. Estote ergovos per-
fecti, sicut et Pater vester ccelestis perfectus esL.
Responsoria de initio Quadragesimae.
Anliph. In manu tua, Domine, omnes fines terrse.
Item Ant. Si vocem Domini audierilis, nolite obdu-
rare corda vestra.
Responsoria unde supra.
Ecce nunc tempus acceplabile, ecce nunc
JResp.
dies salutis. Commendemus nos metipsos in multa
patientia, in jejuniismultis, per armajustitiae virlu-
tis Dei. Vers. In omnibus exhibeamus
sicut Dei ministros, ut non vituperetur
nostrum. Per arma. Resp. Paradisi portas aperuit
nobis jejunii tempus. Suscipiamus illud orantes et
deprecantes, ut in die Resurreclionis cum Domino
gloriemur. Vers. Ecce nunc tempus acceptabile,
ecce nunc dies salutis nemini dantes ullam offen-
; Tentans diabolus Dominum, ostendit ei omnia regna
sionem. Ut in die. Resp. Emendemus in melius quae
ignoranter peccavimus, ne subito prseoccupati die
mortis quseramus spatium pcenitentiae, et invenire
non possimus. Attende, Domine, et miserere, quia
peccavimus tibi. Vers. Peccavimus cum patrilms
noslris, injuste egimus, iniquilalem fecimus. Atten-
de.Resp. Injejunio et flelu orabant sacerdotes, et
dicentes Parce, Domine, parce populo tuo, et ne
:
des haereditatem tuam in perditione. Vers. Inter
veslibulum et altareplorabant sacerdoles, dicentes
Parce. Resp. In omnibus exlnbeamus nos sicut Dei
ministros, in multa patientia, utnon vituperetur mi-
nisterium nostrum. Resp. Ecce nunc tempus, ut su-
pra. Ut non vituperetur. Resp. Abscondite eleemo-
synam in sinu pauperis, ct ipsa orabit pro vobis ad
Dominum, quia sicut aqua exstinguit ignem, ita
eleemosyna exstinguil peccatum. Vers. Honora Do-
minum de Lua subslanlia, et de primitiis frugum
luarum da pauperibus Quia sicut. Resp. Tribularer
si nescirem misericordias, Domine tu dixisti
Nolo mortem peccatoris, sed utconverLaLur et vival,
qui Chananseam el publicanum vocasti ad pceniten-
tiam. Vers. Et Petrum lacrymanlem Dominussusce-
pit, misericors Dominus. Qui Chananaeam. Resp.
Angelissuis mandavil de te, utcustodianl te in om- D Antiph. Scriptumest
nibus viis tuis. In manibusportabunt te, ne unquam
offendas ad lapidcm pedem luum. Vers. Super aspi-
dem et basiliscum ambulatis, et conculcabis leonera
etdraconem. In manibus. Resp. Paler, peccavi in cce-
lum el coram le jam non sum dignus vocari filius
:
tuus. Fac nae sicut uoum ox merceraniis tuis. Vers.
Quanti mercenarii in domo Patris mei abundant pa-
nibus ego autem hic fame pereo ? Surgam ct ibo
:
ad Patrem meum, et dicam ei Fac me. Resp. In te, :
763 Domine, sperent oranes aniinae, dicentes :Cito
Deus miserebitur nostri, quia lu, Domine, locutus
es diccns Gaudco [magis] super unum pcenilentera
:
quam supra nonaginta novem juslos qui non indi-
gent poenitentia. Vers. Invoca me in die tribulatio-
nis turc. Eripiam te et magnificabis me. Peccatori
a Forte de Apostolo, quia sicuL superiores Anli-
phonoo ex Evangelio sunl collectae, unde dicuntur
:
sanoti oiiEOonn maoni VM
autem dixitDeus Gaudeo. Re$p. Dicam Deo
:
dlem quaerunt, ei
in
ceptormeus ei De ; lerabo in eum, quo-
niam ipse liberavil me de laqueo renanlium,
verbo a pero. Ver». Scuto circumdabif te
el nescisli ?
eju non timeuisa timore nocturno. Deusm
,
Resp. Scapulis suis obumbrabit Ubi, et sub pennii
ejua sperabis. Scuto circumdabit te verita
Cadenta latere tuo mille, el decem millia a dextris
ejus. Scuto.
In matutintB.
Antiph. Gor mundum crea in me, Deus, el ipiri-
iniii rectum innova iri visceribus meis. Antiph.
Domine, salvum me fac, Domiu ,bene prosperare.
Ant. Sic benedicamte in vita mea, et in nominetuo
levabo manus meas. Ant. In spiritu bumilitatis, et
in aniina contrita suscipiamur, Domine, ad le et
:
sic fiai sacrificium uostrum, ul ad ie suscipiamur
hodie, et placeat tibi, Domine Deus. Ant. Laudate
Ad invitatorium.
Deum, coeli coelorum et aquseomnes.
B
//< Evangelio.
Antiph. Ductus est Jesus in desertum. nt tenlare-
tur a diabolo, et cum jejunasset quadraginta die-
bus et quadraginta noctibus, postea esuriit. Anl.
Jesus autera cum jejunasset quadraginta d cbus et ;
quadraginta noclibus, postea esuriit. Ant.Ei acce-
dens tentator, [ait] Si Filius Dei es, dic ut lapides
nosmetipsos isti panes liant. Ant. Non in solo pane vivit homo,
ministerium sed in oinni verbo quod procedit de ore Dei A htiph .
Non in solo pane vivit homo, se i in omni verbo
Dei. Ant. Tunc assumpsit eum diabolus in sanctam
civitalem, et statuitei [eura] super pinnaculum tem-
pli et dix.it ei Si Filius Dei es. milte le deorsum.Anf.
:
mundi. et gloriam eorum Heec oinnia tibi dabo, si:
procedens adoraveris me. Ant. Vade, Salanas, non
tentabis Uominum Deumtuum. Ant. Dominum Deum
tuum adorabis, et illi soli servies. Ant. Reliquit eum
tentaLor, el angeli accesserunl, eL ministrabanl ei.
Antiphonoe * de apostolis.
Antiph. Eccenunc terapus acceptabile, ecce nunc
dies salutis. In his ergo diebus exhibeamus nos sicut
Deiminislros in multa patientia, in jejuniis et vigi-
:
et in charilaLe non ficla. Ant. Commendemus
liis,
nosmetipsos in multa patientia, in jejuniis multis,
per arraa justitia?. Ant. Per arma juslitiae virtutis
Dei commendemus nosmetipsos in multa palienlia.
Ant. Advenerunl nobis dies poeniLenliae ad redimen-
da peccata, sed [ad] salvandas animas. Ant. Agite
poenitenliam, appropinquavil regnum coelorum.
Feria secunda.
Antiph. Venite, benedicti Patris mei, percipite re-
; : gnum quod vobis paratum est ab origine mundi.
Ant. QuoH uni ex minimis meis fecislis, mihi feci-
slis, dicil Dominus.
Feria lertia. 764
enim quiadomus meadomus
Orationis est cunclis genlibus, vos aulem fecisLis il-
lam speluncamlalronum. El eraL quoLidie docens in
templo. Avt. Domus meadoraus Orationisvocabilur.
Feria quarta.
Antiph. Hosanna Filio David benedicLus qui ve-
;
nit. in nomine Domini. Ant. Generatio haec prava et
perversa signura qu;erit et signura non dauitur ei, ;
nisi sig uin Jonse prophel.TG. Ant. Sicut fuit Jonai
in venlre ceti, tribus diebus et tribus noctibus, ita
erit Filius horainis in corde terra;. Ant. Sedere au-
tein tnecum, non est mcum dare vobis, sed quibus
paratum esl a Palre meo.
Feria quinta.
Antiph. Dixil Dominus mulieri Chananea? Non :
in Evangelio, ista islae dici possinlde Apostolo, quia
ex Epislola Pauli depromptee, sallem plurimae.
753 LIBER RESPONSALIS. 7o4
est bonum sumere panom filiorum, et mittere cani- A cam tibi, cl multiplicabo to. Et benedixit. Resp. Vidi
bus ad manducandum. (Jtique, Domine, nani et ca- Doininum facie ad faciem, et salva facta est anima
telli edunl do micis qu<K cadunl de nionsa doinino- mea. Vers. El dixit, nequaquam
vocaberis Jacob,
rum suorum. Ait illi Jesus. Mulior. magna csl fides sed Isracl oril nonion tuum. Kt salva factaest. Resp.
tua . Ant. Mulier, non est bo-
fiat lihi sicul petisti. Dum irem de terra mea, oravi Dominum Deum
num sumere paneoi iiliorum, ct mittere canibus. iiioniii, ol porduxit me in portum volunlalis suae,
Utique, Domine nain el eatelli edunt de micis quae
; gubernavil me advenam. Vers, Erit milii Dominus in
cadunt de niensa doniinoruin suorum. .1/(7. mu- Deum, et lapis iste, quom erexi in titulum, vocabitur
lier ! magnaest tldes tua. Fiat tibi sicut petisti..4/i/. domus Dei. Et. Resp. Apparuit Deus Jacob, et bene-
Vade, mulier, semcl tibi dixi, si credideris, videbis dixit cum, et dixit Ego sum Deus Belhel, ubi
:

mirabilia Dei. unxisti lapidem, et votum vovisli mihi. Crescere te

Feria se.rta. faciam, et multiplicabo te. Vers. Ego sum Dominus
omnipotens. Crescere. Vers. Benedicens benedicam
Antiph. Angelus Domini descendit de coelo. Mo-
tibi, et multiplicabo te. Vers. Minor sum cunctis
vebatur aqua, et sanabatur unus. Ant. Domino, non
miseralionibus tuis, Domine Abraham. In baculo
habeo hominem, ut dum mota fuerit aqua, mittat Jordanem islum et nunccum duabus
meo transivi ;

me in piscinam. Anl. Quimesalvum fecit, illo mihi turmis regredior, Libera me, Domine, de manu
pr?ecepit Tolle grabatum tuum, et anibula in pace.
Esau, quia valdo contremens cor meum illum timet.
:

Ant. Vade, jam noli peccaiv. no deterius tibi aliquid

contingat. Ant Assumpsit Jesus discipulos suos. as-
cendit in montem, et transfiguratus est ante oos.
Ant. Domine, bonum est nos hic esse. Si vis, facia-
mus hic tria tabernacula, tibi unum, Movsi unum,
et Eliae unum. Ant.
ut, fuerit aqua, mittal mo in piscinam.
cum mota
Ant. Domino. si vis. faciamus hic tria tabernacula.
Ant. Descendentihus illis de monte preecepit Jesus
dicens Nemini dixoritis visionem. Ant. Nemini di-
: es adjulor meus, Deus meus. Ant. Trium puerorum
xeritis visionom, doncc Filius hominis a mortuis
rosurgat. Ant. Visionem quam vidistis nemini dixe-
ritiSj donec a mortuis resurgat Filius hominis.
Vers. Eripe me, Domine, ab homine malo, a viro
B ini([uo eripe me. Quia. Vers. Ne forte veniens per-
culiat malrem cum liliis. Tu locutus es quod mihi
benefeceris. Libera.
/// matutinis Laudibus.
Domioe, doq liabeo hominem
Anttfth. Dominc, labia mea aperies, et os meum
annuntiabit laudem tuam. Ant. Dextera Domini fecit
virtutem, dextera Domini exaltavit me. Ant. Factus
cantemus hymnum.quod cantabanl in caniino ignis,
benedicebant [benedicentes] Dominum. ^4)^. Statuit
ea in aeternum, et in saecnlum saeculi praeceptum ;

posuit, et non pra?leribit. Vcrs. Domine, refugium.

Responsoria in hebdomada secunda in Quadragesima
Ad Inmtatorium. 766 In Evangelio.

Antiph. Adoremus Deum quia ipse fecit nos. Item Antiph. Neminidixeritis.i4«i. Descendentibus illis.

Ant. Dominum qui fecit nos, venite, adoremus. Anl. Assumpsit Jesus.

Responsoria.
Feria secunda.
Antiph. Ego principium, qui et loquor vobis. Ant.
Resp. Tolle arma tua, pharetram, et arcum, et
Qui me nisit mecum est, et non reliquit me solum,
affer de venatione tua, ut comedam ; et benedicat p
quia qua3 placita sunt ei facio semper.
tibianimamea. Vers. Cumquevenatu aliquid attule-
ris,fac mihi inde pulmentum ut comodam. Et be- Feria tertia.
aedicat. Resp. Ecce odor filii mei sicut odor agri- Antiph. Unus est enim magister vester, qui in cce-
sleni, 765
quem benedixit Dominus. Crescere [te] lis est, Christus Dominus. Ant. Qui major est ve-
faciat Deus meussicut arena maris, et donet tibi de strum, erit minister vester, quia omnis qui se exal-
•ore cceli Benedictionem. Vers. Qui malodixerit tibi tat humiliabitur, dicit Dominus.
iit ille maledictus et qui benedixerit tibi, Benedi-
;
Feria quarta.
:tionibus repleatur. Et donet. Resp. Det tibi Deusde
•ore coeli etde pinguedine lerree abundantiam. Ser- Antiph. Ecce ascendimus Jerusalem, et Filius
rianttibi populi estoDominusfratrum tuorum. Vers.
;
hominis tradetur ut crucifigatur. AnJ.Tradetur enim
Et incurventur ante te tilii matris Une. Esto Domi- gentibus ad illudendum, et flagellandum, et crucifi-
lus. Resp. Dum
iret Jacob de Bersabee, et pergeret gendum. .1///. Sedere autem non est meum dare
\ian, locutus est ei Deus dicens Terram in qua dor- :
vobis, sed quibus paralum est a Patre meo.
mis tibi dabo et semini tuo. Vers .Edincavit Jacob Feria quinta.
;x lapdibus altare Doniino. fundens oleum desuper,
Anliph. Factum estautemut moreretur.,4/i£.Pater
;t benedixit ei, dicens. Resp. Dum exiret Jacob de
Abraham, miserere mei, et mitte Lazarum, utintin-
:erra sua, vidilgloriam Dei. ot dixit Quam terribiJis :

gat extremum digiti sui in aqua, ct refrigeret lin-

;st locus iste non est hic aliud nisi domus Dei, et
!

jorta cceli. Vers. Vere Dominus est in loco isto, et j. guam moam. Ant. Dives ille guttam aquae peliit,qui
u micas panis Lazaro negavit. Fili, recordare quia
;go nesciebam. Quain terribilis. Resp. Si Dominus
recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala.
Deus fuerit mecum in via ista qua ego ambulo, et
Ant. Fili, recordare quia recepisti. Ant. Rogo te,
:ustodierit me, et dederit mihi panem ad edendum
Pater, ut mittas.
;t vestimontum quo operiar, et revocaverit me cum
salute.Eritmihi in refugium et lapisiste, in signum. Feria sexta.
Vere Dominus est. Erit mihi. Resp. Erit mihi
.
Antiph. Malos male perdet, et vineam suam loca-
Dominus in Deum.el lapis iste, quem erexi in titulum bit agricolis.Ant. Malos male perdet, el vineam
roeabitur domus Doi. El de universis quae dederis suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum
mihi deeimas et hostias pacificas offeram tibi. Vers. temporibus suis. Ant. Qua°rentes eum tenere. timue-
SiDominus Deus meus fuent meeum in via isla qua runt lurbas, quia sicut prophetam eum habebal.
ego ambulo, etcustodieritme. Decimas. Resp. Oravit
Jacob et dixit Domine, qui dixisti mihi, revertere
:
Sabbalo.
in terram nativitatis tuse, erue me de manu fratris Autiph. Oportet te, fili, gaudere, quia frater tuus
mei, quia valde eum timeo. Vers. Deus, in cujus mortuus fuerat et revixit j perierat, et invcntus est
conspectu ambulaverunt patres mci Domine, qui ; inaetornum. Ant. Vadam ad Patrem meum et dicam
pascis me a ju?entule mea. Erue me. Resp. Dixit ei; Pater, fac me sicut unum ex mcrcenaiiis tuis.
angelus ad Jacob Dimitte ine, aurora est. Rospondit
: Ant. Pater, peccavi in coelum et corain te.Jam non
ei Non dimittam tc, nisi benedixeris mihi El bene-
:
sum dignusvocariFilius tuus. Ant. Dixit autem pater
dixit eum in eodem loco. Vers. Benedicens benedi- ad servos suos : Cito proferte stolam primam, et
 ;

788 sancti onEGonn magni 7.1«

Induite tllum, el 'l.iio annulum m manu ejna, el cal« / rifiis ejui e( dixil
Sufflcil rnihi, vadnrn rt vfdebo
:

ceamenta in pedibusejua.
pater poeni-
.1»/. Dedil cum antequam moriar. Vert Cumqueaudisiet Jacob
tenti lilin stolara primnm pariter el annulum nara ;
quod flliui iuui vivcrci. quui de gravi somno evi-
et calceamenta ei tribuit. Celebravil magnum con- gilans, ait Sufficit. Retp. Loquei
: ph fralribua
viviuin. Ani. lili. tu Bempe"r mecura fuiiti, el omnia iuis, ail Pas vobii,
: uite timere pro salute enim ;

tnea tua sunt. ra misil me 1'ominui anle voi Vert. Nolile

timere, ne durum vobii eue rideatur quod vendi-
Respontwiade Joseph, hebdomada tertia in Quadra-
getima, — Atl Invilalorium,
distis inc in bis regionibui. Pro lalute. p Saloa /.'

nostra in manu tua esl Domine respicial luper aot

. :

Antiph. Dominura quifecitnos. Ant. PopulusDo- misericordia tua, el securi terviecmai til>i. Vert. Do-
niini et oves pascuae ejus. Retp. Tidentea Josnph a mine Deui virtutum, converte nos, el oitende fa-
longe. loquebantur mutuo fralres, dicentes Ecce : ciem tuam, e< salvi erimui. Ei lecuri. Vert. \iv«t,
Bomniatorvenit, venite occidamus eum, ei videamus Domine, anima tua, ul non videamua mortem oeque
si prosint illi somnia vidissont
sua. Vers. Cumque
parvulos nostroa deficientei. Bl lecari.
Joseph fratres sui, quod a patre cunctis fratribus
plus amaretur, odcrant eum, nec poterant ei quid-
Antiph. in iiiiiiuiniis L'iii(iikiii. 768
quam pacifice loqui, undeet dicebant: Venile. Risp. Antiph. Facbenigne in bona voluntate tua, etaedi-
DixitJudas fratribussuis:Ecce Ismaelitae transeunt ficentur. omine, muri Jerusalem. Anl. Dominua ;
I

niilii adjutor esl. non timebo quid facial mihi bomo.

venite, venundetur, et manusnostranon polluanlur
caro enim et fraler noster est. Vers. Cumque abiis- B Ant. Deus misereatur nostn, et benedicat nobis.
set Ruben ad puteum, et non invenisset eum, scissis Ant. Vim viriutis suae oblitus est ignis, ot pueri tui
vcstibus, pergensque ad fralres. ait Puer non com- liberarentur illaesi. Ant. >o\ etluna laudate Deum,
:

quia exallatum est noinen ejus solius.

paret, etego quo ibo?Caro. Retp. Extrahcnlcs 767
Joseph de lacu vendiderunt Ismaelilis viginli argen- In Evangelio.
teis reversusque Ruben ad puleum, et cum non
;
Anliph. Dum fortis armatuscusloditatrium suum,
invenisset eum, scidit vestimenta sua cum flelu, et
in pace sunt omnia qu;e possidet. Ant. Si in digito
dixit : Puer non comparet, et ego quo ibo? Vers. At
Dei ejicio daemonia, profecto venit in vos regnum
illi intincta tunica Joseph sanguine, et mittentes qui
Dei. Ant. Et cum ejecisset dsemonium, locutus t <

ferrent eam ad patrem,Vide si tunicaet dicerenl :

mutus.et admiraUe suntturh;e. /4n<.Cumiiriinundus

filii tui sit, an non. Puer non comparet. Resp. Vi-
spirilus exierit ab homine, amhulat per loca in-
dens Jacob vestimenla Josepli, scidit vestimentasua
aquosa, quserens requiem, et non invenit. Ant. Ac-
cum fletu, et dixit Fera pessima devoravit filium
:

ccpit Jesus panes, et cum gratias egisset, distrihuit

meum Joseph. Vers. Yide si lunica filii tui sit, an discumhentibus.
non et cum vidisset pater, ait Fera pessima.
; :

Resp. Josepb, dum intraret in terram /Egypti, lin- Feria secunda.

guam quam nonnoverat audivit manusejus in la- ; Antiph. Amen dico vobis, quia nemo propheta
boribus servierunt, et lingua ejus inter principes susceptus est in patria sua. Anl Jesns aulem trans-.

loquebatur sapientiam. Vers. Divertit ab oneribus
dorsumejus. Manus Resp. Memento mci dum bene
tibi fuerit,utsuggeras Pharaonem, uteducat mede
isto carcere, quia furtim sublatus sum, et hic inno-
cens in lacum missus sum. Vers. Tres enim adhuc
dies sunt post quos recordabitur Pharao ministerii
tui, etrevocet te in gradum pristinum tunc me-
mento mei. Ut suggeras. Rcsp. Tollite binc vobis-
cum munera, et ite ad Dominum terrre et dum in-
veneritis, adorate eum super terram. Deus autem
meus faciatvobiseum placabilem, etreducat ethunc
fralrem vestrum vobiscum, et eum quem tenct in
vinculis. Vers. Tollite de fructibus terrae in vasis
veslris et ferle viro munera. Deus autem. Resp.
; Antiph. Audite
Iste estfrater veslerminimus dequo dixeratis mihi ?
Deusmisereaturtibi, fili mi festinavitque in domum
et ploravit, quia erumpebant lacrymse, et non po-
iens per medium eorurn ihat. Ant. Aulerte ista hinc,
q et nolite facere domum Patris mei, domum genera-
tionis [negotiationis].
Feria tertia.
Antiph. Ubi duo vel tres congregati fuerint in no-
mine meo, in medio eorum sum. dicit Dominus. Ant.
;
Si duo ex vobis consenserint de eorum [omnibus]
qusecunque petierint fiet illis a Patre meo, dicit Do-
;
minus. Ant. .\on dico tibi seplies, sed usque sep-
tuagesies septies. Ant. Quandiu in mundo sum, lux
sum mundi dicit Dominus.
Feria quarta.
quas Do-
et intelligite traditiones
minus dedit vobis. Ant. Non lotis manibus mandu-
; care, non coinquinat hominem. Ant. Accepit autem
omnes limor, et magnificabanf Deum, dicentes :

terat se continere. Vers. Attollens aulem Joseph Quia propbeta magnus surrexit in nobis, et quia
oculos, vidit Benjamin stanlem Commota sunt om- Deus visitavit plebem suam.
nia viscera ejus super fratrem suum. Quia erumpe- Feria quinta.
bant. Resp. Dixit Ruben fratribus suis Nunquid :
^.
Antiph. Oranes qui hahebant infirmos ducebant
non dixi vobis, Nolite peccare in puerum et non
illos ad Jesum, et sanabantur. Ant. Ego sura qui
;

audistis me? En sanguis ejus exquiritur. Vers. Me-

testimonium perhibeo de me ipso, et teslimonium
rito hsec patimur, quia peccavimus in fralrem no-
perhibet de me qui misit me Pater. Ant. Exibant
strum, videnles angustiam animae ejus, dum depre-
autem dajmonia a multis, clamantia et dicentia :

caretur nos, et non audivimus. Idcirco venit super

Quia tu es Filius Dei. Et increpans non sinebat ea
nos tribulatio. En sanguis. Resp. Merito haec pati-
loqui, quia sciebant ipsum esse Christum.
mur, quia peccavimus in fralrem noslrum, videntes
angustiasanimre ejus, dum deprecareturnos et non ;
Feria sexla.
audivimus. Idcirco venit super nos tribulatio. Vers. Antiph. Qui hiberit aquam quam ego do. dicit
Dixit Ruben fratribus suis Nunquid non dixi vobis : : Dominus SamaritantP, fiet in eo fons aquae salientis
Nolite peccare in puerum, et non audislis me ? Id- in vitara neteruam. Ant. Aqua quam ego dedero.qui
circo. Resp. Dixit Joseph undecim fratribus Ego : biberit ex ea, non sitiet ultra. Ant. Domine, ut
sum Josepb quem vendidistis in /Egyptum. Adhuc video propheta es tu. Patres nostri in raonte hoc
vivit paler noster senior, de quo dixeratis mihi ?Ite, adoraverunt. Ant. Mulier. venient dies quando veri
adduciteeum ad me, ut possit vivere. Vers. Bien- adoratores adorahunt patrem in spiritu ct verita
iiiuni est quod ca'[iit esse fames in terram adhuc ; Ant. Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et
rcsiantalii quinque. Ite, adducite. Resp. Iie. dicite veritate. Ant. Venite et videte bominera, qui dixit
patri meo Jacob Joscph filius tuus vivit, et ipsedo-
: rnilii omiiia qusecunque feci. Ant. Meus cihus est ut
minatur totamterram/Egypti. Quo audito revixitspi- faciam voluntatem Patris mei. Ant. DixitSamaritana
787
mulier : Domine, da mihi aquam, ut non si- A Dominus. Confortare et esto robustus introduces
lianc
iam in aeternum Ant. Dominus Si quU bi-
Dicil
.erit aqtiain quam ego dabo ei, nou sitiet iu a. ter- Vers. Ego sum Dominus Deus vester, qui eduxi vos
111111.
769 Sabbato.
Antiph. Inclinavit se Jesus scribebat in terra Si
[uis sine peccato est, mittat in eani lapidem. Ant.
iemotecondemnavil. mulierf nemo tecondemnavit.
int. Qui non colligit mecum. dispergit et qui non
ist mecum, contra meest. Ant Cum immundus spi-
itus exierit ab homine, ut supra.
iesponsoria in hebdomada quarta
— Ad Invitaturium.
Antiph. Non sit vobis vanum surgere ante lucem,
uia promisit Dominus coronam vigilantibus. Ant.
•opulus Domini et oves pascuae ejus.
Responsorin.
Resp. Locutus est Dominus ad Moysen, dicens:
)escende in .Egvptum dic Pharaoni ut dimittatpo-
:
ulum meum. Induralum estcor Fharaonis.non vult
imittere populum meum, nisi in manu forli. Vers.
idens vhli aftlicliouem populi mei, qui estin/E_\-
r
to et gemiluin eorum audivi, et descendi liberare
;
os.Induratum. Ao'/). Stelil Moysescoram Pharaone,
dixit Haoc dicitDominus: Dimitte populum ineum,
t :
t sacrilicet mihi in desertum. Vers. Dominus Deus
[ebrteorum misit me ad te, ait libi Dimitte. Resp.
lantemus Domino, gloriose enim honorificatus est
quum et ascensorem projecit in mare. Adjutoret
rotector faclus esl mihi Dominus in salutem. Vers.
lunvis Pharaonis et exercitus ejus projecit in mari.
tdjutor. Resp. In mari viae tua3, et semitae tuffi in
quis multis. Deduxisli sicut oves
nanu Moysi et Aaron. Vers. Uluxerunt coruscationes
uae orbi terra; ;commota est et contremuit terra. In
aanu Moysi. Resp. Ecce milto angelum meum, qui
reecedat et custodiatsemper. Observaet audi vocem
jus, el inimicus ero inimicis tuis, et affligentes le
ffligam et preeccdet te angelus meus. Vers Israel,
; .
i audieris me, non erit in te Deus recens, neque
dorabis Deum alienum ; ego enim Dominus. Et prae-
edet. W'sp. Qui persequebantur populum
)omine, demersisti eos in prolundum, el in columna
tubis doctor eorum Exclama-
fuisti, Domine.
erunt filii Israel in angustia sua ad te, Domine. et
vatorem. Et in columna. Resp. Moyses
amulus Domini jejunavil quadraginta dicbus etqua-
lragintanoctibus.nl legem Domini mereretur acci-
iere. rs. Aseendit Moyses in
1 1 montem Sinai Ut
egem. Resp. Splendida Facta est facies Moysi, dum
espiceret in eum Dominus Videntes seniores clari-
atem vultus ejus, admirantes timuerunt valde. Vers.
)escendit Moysesde monte portans duas tabulas la-
ideas in manibus suis, scriptas utrasque digito Dei.
r
identes. Resp. Altendite, populemeus, legemmeam,
aclinate aurem vestram in verba oris mei. Vers.
iperiam in parabolisos ineum loquar proposiliones
b initio saeculi. Inclinate. Resp. Audi, Israel, pra>
epta Doinini, et ea in corde tuo quasi in libro scribe
t dabo tibi terram tluentem lac et mel. Vers. Israel.
i me audieris. non erit in te Deus recens, neque
dorabis Ueuin alienum. Etdabo tibi. Resp. Vos qui
ransituri estis Jordanem, aedificate altare Domino
e lapidibus quos ferrum non tetigit, et offerle super
llud holocaustum et hostias paciflcas Deo vestro.
fers. Cumque intraveritis terrain,
>eus vester daturus est vobis, aedificate ibi
Itare Deo vestro. Resp. Adduxit eos Dominus in
irtitudine terr;e cibavit eos nascentibus agros [in
;
gris], suxerunt mel de petra, et oleum defirma pe-
ra. Vers. Butyrum boum et lac ovium cum adipe
gnorum el filiorum taurorum et hircorum. Suxe-
unt.
Responsoria de Josue.
Resp. Sicut fui cum Moyse,
LIBER RESPONSALIS. 758
;
populum meuin ad lerramlacfe etmellemanantem.
:
de terra /Egyti. Confortare, Vers. Quoniam tecum
est Dominus Deus in omnibus, ad quaecunque per-
rexeris. Conforlare. Resp. Sicut fui cum Moyse, ita
; :
erotecum,dicitDominus.Conforlarepopulum meum,
neque timeas. Ecce Dominus Deus tuus, et non te
derelinquet. Vers. Quoniam tecum est, ut supra,
;
Resp. Popule meus, quid feci, aut quid molestus fui
tibifResponde mihi. Quoniam ego eduxivos de terra
.Egypli, et de domo servitutis. Quadraginta annos,
in Quadragesima. manna plui vobis, et oblili estis me, dicit Dominus.
Vers. Adduxi vos per desertum quadraginta annos,
ego Dominus. Et ob\\V\. Resp. Adduxivos per deser-
tum quadraginta annos, ego Dominus;non sunt
attrita vestimenta vestra. Manna de ccelo plui vobis.
et obliti estis me, dicit Dominus. Vers. Populemeus,
quid feci, aut quid molestus fui libi ? Itesponde mihi.
vos de lerra /Egypli. Manna de
g Quoniam ego eduxi
coelo.
Antiphona? in matutinis Laudibus.
Antiph. Tunc aceptabis sacrificium justitiae, si
averteris faciem tuam a peccatis meis. Ant. Bonum
est sperare in Domino, quam sperare in principibus.
Ant. Benedicat nos Deus,Deusnoster, benedicat nos
Deus. Anl. Potens es, Domine, eripere nos de manu
mortis, liberare nos, Deus noster. Ant. Regesterrae,
:
et omnes principes, laudate Deum.
In Evangelw.
Antiph. Nemo
condemnavit, mulier ? Nemo,
te
Domine. Nec ego condemnabo. Jamamplius noli
te
peccare. Ant. Mulier, nemo te condemnavit?Ncc ego
populum tuuin in te condemnabo. Jam amplius noli peccare. Antiph.
De quinque panibus et duobus piscibus satiavit Do
minusquinque milliahominum. Ant. Satiavit Domi-
nus quinque millia hominum de quinque panibus, et
p duobus piscibus. Ant. Cum sublevasset oculos Jesus,
^ et vidisset maximam multitudinem venientem adse,
dixitad Philippum Unde ememus panes ut mandu-
:
cent hi? Ipse enim sciebat quid esset facturus. Ant.
Cum vidissent turb« signum quod fecerat Jesus,
tuum, dicebant Vere hic est propheta, qui venturus est in
:
mundum. Ant. Hic est vere propheta qui venturus
Yers. est in mundum.
Feria secunda.
Antiph. Omnis qui petitaccipit, etqui quaerit inve-
nit, pulsanti aperietur. Ant. Auferte ista hinc, dicit
Dominus, et nolite facere domum Patris meidomum
negotiationis. Ant Dicebat Jesus Juda.is Solvite
. :
templum hoc, etin tribus diebus excitabo illud. Ant.
Solvitetemplum hoc,dicitl)ominusetposttriduum ex-
cilaboillud. Ilocautemdicebatdetemplocorporissui.
771 Feria tertia.
Antiph. Quid me quaeritis interficere hominem
qui vera locutus est vobis? Ant. Unum opus feci et
;
D admiramini, quiatotum hominemsalvum feci in Sab-
bato. Ant. Nonne Moysesdedit vobislegem?et nonne
;
[nemol ex vobis facit lcgem. Quid me quaeritis inter-
flcere ? A nt. Et me scitis, et unde sim scitis et a me ;
ipso non veni, sed Pater meus misit me. Ant. Nemo
in eum misit manus, quianondum venerathora ejus.
Feria quarta.
Antiph. Rabbi, qui [quidj peccavit homo iste quod
ca:cusnatusest?HesponditJesus, etdixit: Nequehic
quam Dominus peccavit, neque parentes ejus, sed ut manifestentur
770 opera Dei in eo. Ant. lnterrogatuscascus Quis te il- :
luminavit? At ille clamabatdicens Filius Dei. Ant. :
Ille homo qui dicitur Jesus, lutum fecit ex sputo, et
linivit oculos meos, et modo video. Ant. Lutum fecit
ex sputo Dominus, et linivit oculos meos, et abii, et
lavi, et credidi Deo. Ant Dixi vobis jam et audistis
. ;
lutum mihi posuitille homo qui dicitur Jesus. Ant.
A sceculo non est auditum quia quis aperuit, oculos
ita ero tecum, dicit caeci nati, nisi Christus Filius Dei.
7K9
Feria quinta,
Antiph. IbatJcaua in civitatem quas vocatur Naim.
Ant. Propbela magnua lurrexit io nobia, quia Deua
visitavil plebem Buam. Accepil autem omnea
I«/.
timor, el magniflcabanl Deum
dicentea: Quia pro-
pheta magnua Burrexil in nobis, el quia Deua visita-
vit plebem suam. Antiph. Diligebat Jesus Marthamel
aororem ejus Uariam, et Lazarum fratrem earum.
Lazarua amicus oosterdormit.eamus el asomno
Aiii
excitemus eum. Ant. Domine, si hic Fuisses, Lazarus
non esset mortuus. Eccejam fetet quatriduanus in
monumento Anl. Ad monumriilum Lazari clamabat
Dominus, diccns Lazare, veni Foras. Ant. Qui sequi-
:
tur me non ambulat in lenebris, sed habebit lumen
vit;r, dicit Dominus. Ant. Ego sum qui testimonium
perbibeo de me ipso, ettestimonium perbibelde me,
qui misit me Pater.
liesponsoria de Passione Domini. — Ad
Antiph. Hodie si vocem Domini audicritis, nolite B
obdurare corda vestra. Resp. Isti sunt dies quoa
observare debetis temporibus suis. Quarta decima
diead vesperum Pascha Domini est, etin quintade-
cima solemnitatis [so!emnilatem| celebrabitis Allis-
simo Domino. Vers. Locutus est Dominus ad Moysen
dicens: Loquere filiislsrael, et dices ad eos. Quarta.
Resp. Multiplicati sunt qui tribulanl me, et dicunt
Non estsalus illi in Deo ejus. Exsurge, Domine, sal-
vum me fac, Deus meus. Vers. Nequando dicat ini-
micus meus: Praevalui adversus eum. Exsurge. Resp.
Qui cusLodiebant animammeam, consiliumfecerunt
in unum, dicenles Deus dereliquiL eum persequi-
:
mini el comprehendite eum, quia non est quiliberet
eum. Deus meus, ne elongeris a me Deus meus, in ;
adjutorium meum intende. Vers. Omnes inimicimei
adversum mecogitabant mala mihi verbuminiquum :
mandaveruntadversum me, 77 2 dicentes. Persequi-
mini. Resp. Adjutor et susceptor meus tu es, Do-
mine, et in verbum tuum speravi. Declinate a me, C
maligni, etscrutabor mandata Dei mei. Vers. Eripe
me de inimicis meis, Deus meus, el ab insurgenlibus
in me libera me. Declinale. Resp. Jurlica me, Deus,
et discerne causam meam de gente non sancta. Ab
homine iniquo et doloso eripe me, quia tu es Deus
meus el fortitudo mea. Vers. Emitte lucem tuam.et
veritatem tuam. Quia tu es. Resp. Deus meus es tu,
ne discedas a me, quoniam tribulatio proxima est,
et non est qui adjuvet. Vers. Deus meus, respice in
me quare me dereliquisti ? Longe a saluLe mea.
;
Quoniam trib. Resp. Deus meus, eripe me de manu
peccatoris, et de manu contra legem agentis et
iniqui, quoniam tu es patienlia mea. Vers. Eripe
me de inimicis meis, ut supra. Quoniam. Resp. Ne
perdas cumimpiis,Deus, animammeam.etcum viris
snnguinum vitammeam redime me, Domine. \'ers.
;
Eripe me, Domine, ab homine malo, a viro iniquo
libera me. Redime. Rcsp. Tota die contristatus in-
m ,.
^!?.t?l?uT J\.^T^
esL illusionibus, ct vim faciebantqui quaerebant ani
D Jesusaulem abscondit se. et exivitde templo. Ant.
mam meam. Vers. Et qui inquirebant mala mihi vis
locuti sunt vanitates, et dolostoladie meditab inlur.
Et vim. Resp. Non avertas faciem tuam a puero tuo,
Domine, quoniamlribulor, velociterexaudime. Vers.
Eripe me ab homine malo, quoniam tribulor. Resp.
In proximo est tribulatio mea, Domine, el non est
qni adjuvet ut fodiant manus meas et pedes meos.
; meas, et pro ovibus meis ponoanimam meam. Ant.
Libera me de ore leonis, ut narrem nomen tuum
fratribus meis. Vers. Deus, Deusmeus.respiceinme;
quare me dereliquisti ? longe a salute mea. Libera
me. Resp. In te jactatus sumex utero, deventrema-
tris meae Deus meus es tu ne discedas a me, quo-
; ita exallarioportet Filium hominis. Ant. Palersanc-
niam Iribulatio proxima est, et non est qui adjuvet.
Vers. Erue a framea, Deus, animam meam, et de
manu canisunicam meam.Quoniamtribulatio.fiesp.
Vide quia lribulor,velociter exaudi me
ma3 meae et liberaeam, propterinimicos meos.Eripe
me, Domine. Vers. Eripe me de inimicis meis, ut
SANCTI OREOOIUI MAGNl 760
A tupra. Re$p. Paciflce loquebantur mihi infmici mei,
el iii moleati eranl mihi Vidiati, Domine, di
i
i
•• i
leaa, ne diacedai a me Vert. Omnea inimici mei
adveraura rae. Resp. Fac raecum, Domine, aignom
in bono, ui videanl qui meoderunl el confundanlur,
quoniam Lu, Domine, adjuvisli me, el contolal
me. Vert. Reapice in me, el miaerere mei, quia uni-
cui el pauper )am ego. Retp Doceam iniq
tuaa, ei impii le converlentur. Libera me de ian-
^*
*
J
guinibua, Deua aalutia mese. Vert Domine.labia mea
aperiea,et oa meum annuntiabil laudcm luam. Libera
iii Reip. Praecinxiali me rirtulead bellura, el mp-
plantaati inimici subtua me. Bt inimicornm
meornm dediali mibidorsum, etodientea mediaper-
didisti. Vere. Peraequar inimicoa meoa, ei compre-
beiiilain illos.d non coDvertar donec deficiant. l-.t ini-
micornm. Retp. Liberator meua de genlibus iracun-
dis, ab inaurgentibna in me libera me. Vert. Eripe
Invitalorium. me de inimicia meis. Ab insurgentibua. Re*p, Erne a
Framea, Deus animam meam, etdemanu cania uni-
cam meam, bumilitatem meam. Ve\ Eripe me, Do-
mine, ab homine. Retp. Deoreleonia libera me, Do-
mine, etacornibus unicornium humilitatem meam.
Vers. Erue a framea. Reip. Principea peraecnti aunt
me gratis, et a verbie tuia formidavit cor meum.Lae-
tabor ego supereloquia tua. Vert. Quaai qui invenit
: spolia multa. 773
Laetabor. Resp. Usquequo exal-
tabiturinimicus meus auperrae? Reapice el exaudi
me, Domine Deua meus. Vert. Qui tribulanl mi
sulthbunt si rnoius fuero. Ege aulem in misericordia
tua speravi. Respice.
; Versi declinatorii.
Vers. Eripe me ab homine malo. Vert. Eripe me
de inimicis meis. Deus meus. Vert. Erue a framea.
Vers. De ore leonis.
Antiplionx in matutinis Laudibus.
Antiph. Vide, Domine. afflictionem meam. quo-
niam erectus esl inimicus meus. Ant. In tribiilatione
invocavi Dominum, et exaudivit me in lalitudine.
Ant. Judicasti, Domine, causam animae meae defen- :
sor vitae meap, Dnmine, Deus meus. Ant. Pnpule
meus, quid feci Libi ? Aul quid moleslus fui ? res-
ponde raihi. Ant. Nunquid reddilurpro bono malum.
quia foderunt foveam animae me;e.
In Evangelio.
Antiph. Qui est ex Deo verba Dei audit, vos non
auditis quia ex Deo non estis. Ant. Ego daemonium
non habeo, sed honorifico patrem meum. dicit Do-
minus. Ant. Ego gloriam meam non quaero est qui
;
quaerat el judicet. Ant. Ainen, amen dico vubis. si
quis sermonem meura servaveriL, mortem non vide-
bit in aeternum. Ant. Abraham paler vester exsulta-
vit ulvidereldiem meum vidit el gravisus est. Ant. :
Quinquaginta annos nondum habes. et Abraham
vidisti ?Amen <lico vobis. antequam Abraham fieret,
Ego sum. Ant. Tuleruntlapides ut jacerent inJesum.
Libera me, Domine. et pone me juxta te el cujus-
magnus pugnet conlra me. Anl. Animse impio-
:
rum fremebant adversum me et gravatum est cor ;
meum super eos.
Item ad Vesperas.
Antiph. Ego sum Paslor bonus, qui pasco oves
Yulpes foveas habent, et volucres coeli uidos Filius ;
aulem hominis non habet. nbi caput reclinet. Ant.
Narrabitur quid fecit mulier illa, in generationes sae-
culorum. Ant Sicut exaltatus est serpens in eremo, .
te, serva eos in nomine tuo, quod [quos] de>
mihi. Ant. Roo avi Patrem meum, ne defieiat fides
-
tua, Pelre. Ant. Si mibi non creditis, operibus cre-
; intendeani- dite.quae ego facioin nomineejus. Ant. Pastor bonus
animam suam posuit pro ovibus suis. Ant. Si op<>r-
tuerit me mori tecum, non te ncgabo, Domine Deua
761
mens, et patris mei. Ant. Pater. si non potest hic
calix transirenisi bibam illum. fial voluntas tua.
Feria secunda.
Antiph. In die magno festivitatis, stabat Jesus et
damabal dicens quis sitil, veniat ad me el bibat.
: si
Anl. Qui 8itit veniat et bibat, et ventre ejus Queot
aqu;o vivae.
Feria tertia.
Antiph. Tempus meum nondum
advenit, tcmpus
vestrum semper esi paratum, dicit Dominus. Ant.
Vos ascendite ad diem festum hunc. Ego non ascen-
dam, quia tempus meuni nonduin advenit. Ant. Qui-
dam autem Judeeidicebant quia bonus est, alii autom
dicebant Non, sed seducit turbas.
:
774 ^ <''"'"
Antiph. Circumdantes Judaei
Quousque animam nostram
dic aobis palam. Ant. Ovos mese vocem meam au-
diunt: etego Dominus agnosco eas. Ant. Multa bona
opera operatus sum vobis ; propter quod opus vultis
me occidere ?
Feria quinta.
Antiph. Principes sacerdotum consiliuin fecerunt
ut Jesum occidorent. Dicebant autem Non in die
festo, ne forte tumultus (ieret in populo. Ant. Quid
molesli estis huic mulieri ? Opus enim bonum ope-
rata est in me. Anl. Mittens haec mulier in corpus
meuni unguentum, ad sepeliendum me fecit.
lioc
Ant. Ubicunque fuerit praedicatum hoc Evangelium
in tolo mundo, erit memoria ejus. Ant. Magister di-
oit Teinpus meiim prope est /apudte facio pascha
:
cum discipulis meis. Ant. Si
A/it. Pater, si non potest hic
Desiderio desideravi pascha manducare vobiscum,
antequam patiar. Ant. Appropinquabat autom dies
lestus, utsupra. Ant. 1'rincipes sacerdotum, utsupra.
Sabbato.
Antiph. Clarifica me, Pater, apud temetipsum,
clarilatequam babui. priusquam mundus fieret. Ant.
Christus factus estpro nobis obediens usqueadmor-
tom. mortem auloui crucis.
Responsoria in hebdmnada nwjore in Palmis. Ad
Inmtalorium.
Antiph. Ipsi vero non cognoverunt vias meas,
quibus juravi in ira mea. si introibunt in requiem
meam. Resp. In die qua invooavi te, Domine, dixisti
Noli timere. Judicasti causam meam, et libcrastime.
Deus meus. Vers. Deus meus, eripe me de manu
peccaloris, et de manu contra legcm argentis et ini
qui. Judicasti. Resp Fralres mei elongaverunt a me,
et noli moi quasi alieni recesserunl a me. Vers.
Amici raei et proximi appropinquaverunt, et stele-
runt. Quasi Resp. Attende. Domine, ad me, et audi
voces adversariorum meorum. Nunquid redditur pro
bono malum, quia foderunt foveam animae meae ?
}ers. Homo pacis meae in quo sperabam, ampliavit
adversum me supplantationem. Nunquid. Resp. Con-
clusit vias meas inimicus, insidiator factus est mihi
sioutlco in abscondito, replevit et inebriavit me
amariludine. Deduxcrunt in lacum mortis vitam
meam, et posuerunt lapidem contra me. Vide, Do-
mine, iniqmtates illorum, et judica causam animae
meae, defensor viUe meio. Vers. Omnes inimici mei
adversum me cogitabant mala mihi verbum ini-
quum mandaverunt adversum me.Vide. Resp. Sal-
vum me fac, Deus, quoniam intraverunt aquae usque
ad animam meani. Ne avertas faciem tuam a me,
quoniam tribulor, exaudi me, Deus meus. Vers In-
tende animae meae, et libera eam propler initnicos
meos eripe me. Quoniam tribulor. Resp. Noli esse
mihi, Domine, alienus. Parce mihi, Domine, in die
mala confundantur nmnes qui me persequunlur, et
:
non confuinlar ogo. Vers. Confundanlur omnes ini-
mici mei. Et non confundar. Resp. Ingrediente Do-
mino in sanctam civilatem, Hebracorum pueri resur-
rectionem vitae preenuntiantes,
ESPONSALIS 7G2
A marum, hosannaclamabant in exeelsis. Vers. Exore
infantium el lactantium perfecistilaudem.Cumramis.
Resp Dominus mecum est tanquam bellator forlis ;
propterea persecuti sunt me, et intelligere non potue-
runi. Domino, probans renes ct corda, libi revelavi
causam meam. Vers Et vim faciebant qui queerebant
animam moam. et qui inquirebanl mala niilii loouti
sunb vanitates. Et intelligere. Resp. Dixerunt impii
apud so non recte cogilantes Circumveniamus jus- :
liim. quoniam contrarius ost operibus nesiris. l'ro-
mittitse scienliam Dei habere, Filium Dei se nomi-
nat, ot gloriatur Patrem se habere Deum. Vidoamus
si sermones illius veri sint et si est verus Filius
;
Dei, liberet illum de manibus noslris morlc turpis- ;
sima condomnonius oum. Vers. Viri impii dixerunt:
quarta. Opprimamus virum juslum injuste, etdespoliis ejus
Dominum, dixerunt sortem mittamus. Videamus. Resp. Viri impii dixe-
tollis? Si tu es Christus, runl Opprimamus virumjustum injuste, et deglutia-
:
mus eum tanquam infornus vivum. Auferamus me-
B moriam de terra, et de spoliis ejus, sorlom
illius
miltamus inter nos. Ipsi enim homicidae thesauriza-
vorunt sibi malum, insipientes et mali^ni oderunt
sapientiam, et rei faoli sunt in cogitationibus suis.
Vers. Dixerunt impii apud se non recle cogitantes :
:
Circumveniamus justum. Et rei. Resp. Opprobriuin
faclus sum nimis inimicis meis viderunt me etmo-
;
verunt capila sua: Adjuva me, Domine, Deus meus.
Vers. Persequar inimicos meos et comprehendam
illos, et non convertar, donec deficiant. Adjuva me,
Domine. Resp. Insurrexerunt in me viri iniqui abs-
que misericordia ;quoesierunt me interficere. et non
pepercerunt in faciem meam spuere. Et lanceis suis
oportuerit, utsupra.
vulneraverunt me et concussasuntomnia ossamea.
;
calix, ut supra. Ant.
Ego autem aestimabam metanquam mortuum super
terram. Vers. Dederunt in escam meam fel, etinsiti
mea potaverunt me aceto. Kgo autem. Resp. Animae
impiorum fremebant adversum me, etgravatuin est
cor meum super eos et constituerunt pretium tri-
;
q ginta argenleis, quod appretiatus sum ab eis. Vers.
Contumelias et terrores passus sum ab eis qui erant
pacifici mei. El constituerunt. Resp. Conluinelias et
terrores passus sum ab eis qui erant pacifici mei, et
custodientes latusmeum, dicentes :decipiamus eum,
— et praevaleamus illi. Sed tu, Domine, mecuin es tan-
quam bellalor fortis. Cadent in opprobrium sempi-
ternum. Et videam vindictam in eos, quia tibi reve-
lavicausam meam. Vers. Omnes inimici mei, utsupra.
: Dicentes. Resp. Sicut agnus ductus sum utocciderer,
et nesciebam super me autem cogitavorunt consi-
:
lium. Tu autem, Domine, liberasti animam meam.
Vers. Omnes inimici mei. ut supra. Resp. Deuslsrael,
propler te sustinui impropcrium, operuit reverentia
faciom meam extraneus factus suin fratribus meis,
;
matrismeae quoniamzelusdomustuae
el hospesfiliis ;
comodit mc Vers. Intendeanimsemeee.et liberaeam;
propter inimicosmeoseripeme.Quoniamzelus. Vers.
Deus, Deus meus, respice, ut supra. Resp. Synagogae
populorum circumdederunt me;ct nonreddidi retri
^
bucntibus mihi mala. Consumetur, Domine, nequitia
peccatorum, et dirige justum. Vers. Tu autem, Do-
raine, susceptor meus es, gloria mea, et exaltans
caputmeum. Consumelur.
Antiphonae in Matutinis.
Antiph. Dominus Deus auxiliator meus, et ideo
; non suin confusus. Ant. Circuradantes ciroumdede-
runt mo, 776 e '" nomine Domini vindicabo in
'
eis. Ant. Judioacausam meam, defende, quia polens
es, Domine. Ant. Cum Angeliset pueris fideles inve-
niantur triumphatores [inveniamur triumpbatori]
; morlis clamantes hosannain excelsis. Ant. Confun-
dantur qui me pcrsequuntur, et non confundar ego,
Domine, Dous raeus. Vers. Erue a framea.
In Evangelio.
Anl. Turba multaquaeconvenerat ad dicm festum,
clamabat [adj Dominum Benedictus qui venit in no-
:
775 cumramis pa- mine Domini, hosanna in excelsis. Ant. Hosanna
 .

763 SANCTI GREGOMI MAGNI 764

Filio Dnvid ; benodirlus qui venit in nominf Dotnini, A. l ia q n a r ta in Matntinie.

Rex [grael, hoianna Ant Occurrunl lurbee
in excelsis.
Antiph. Libera mede sanguinibui, Deni Deni
cum floriboa el palmia Redemptori obviam, el rictori luiis exaltabil lingua mea jailitiaaa Uiam.
mese, el
triumphaoti digna danl obsequia. Pilium Dei ore \ni Contumeliaa el ferrorei passui lom abeu, et
.

gentea prasdicant, el in laudem Cnristi voces aonanl Dominui mecnm etl tanquam bellator fortia. Ant. Ip-
per nubila. Hoianna. Antiph. Hodie namque Cbriito vcrom ranum qu&sieruut animam meam.Introi-
s.i

cum humanalingua coma servivil arboria El quam-
vis fnerinl regida, miserunt Regi apotia arborum
ilcxus. Hoaanna. .1"/ Pueri Hebreorum vestimenta
proslernebant in via, et clamabant, dicentei
inferiora terrae. i«r Omneiioimid mei au«
lniiitiii
dierunt malum meum, Domine. Lsatali innl qnoniam
tu fecisli. Ant. Alliga. Domine, in vinculis oalionei
Ho- :
gentium, et reges eorum in compedibus. Vers. i

sanna Filio David. Benedictus qui venit in nomine a framea.

Domini. Ant. Pneri Hebraeornm, tollenl.es ramos oli-
In Evangelio.
varum, obviaverunt Domino, clamanles et dicentes:
Hosanna in excelsis. Ant. Tibi revelavi causam Antiph. Simon, dormis non potuilti una hora vi- ;

meam, defensor vitaemere, DomineDe.us meus. Ant. gilare m&cmn. Ant. Concilium fecerunt inimiei mei,
Invocabo nomen tuum, Domine ne avertas iram
;
dicentes: Conteramus eum de terra riTentium. Ant.
[faciem] tuam a clamore meo. Ant. Missus sum ad Dominusmecurn esttanquam bellator fortis, propte-
oves qu;e perierant domus Israel, dicit Dominus. rea persecuti sunt rne inimici mei Ant. Tanto tem-
Ant. Omnes collaudant nomen tuum, et dicent Be- :
pore vobiscum eram docens in templo, et non me
nedictus qui venit io nomine Domini.hosannain ex- lenuistis, modo flagellatum ducilis ad crucingcndum.
celsis.Ant. Coeperunt omnes lurbas descendentium " Ant. Quolidie apud vos eram iu templo doeeua, et
gaudentes laudarc Deum vocemagna, super omni- non me tenuislis. Modo flagellatum ducitis ad cruci-
bus quse viderant virtutibus, dicentes Benedictus :
figendum. Ant. Ancilla dixit Petro vere et tu ex illis
qui venit Rex in nominp Domini. Pax in ccelo, et es, nam et loquela tua manifestum te facit. Ant.
gloria in excelsis. An. Rex Israel, hosanna in Amen dico vobis, quia unus ex vobis tradet me in
excelsis. manus peccatorum quaerenlium me. V» aulem illi
per quem tradar ego Ant. Tradetur enim gentibus
Feria secunda in Matutinis.
ad illudendum, el flagellar.dum, et crucifigendura.
Antiph. Faciem meam non avertiab increpantibus
Antiphonse et Besponsoria in Carna Domini,
et conspuentibus in me. Ant. Framea, suscitare ad-
sine Invitatorio.
versus eos qui dispergunt gregem meum. Ant. Ap-
penderunt mercedem meam triginta argenteis.quod Antiph. Zelus domus tuse comeditme, etopprobria
appretiatus sum ab eis. Ant. Inundaverunt aquee su- exprobrantium ceciderunt super me. Psal. Sal-
tibi

per caput meum ; dixi Perii, invocabo nomen tuum,

:
vum me fac, Deus. Ant. Avertantur retrorsum et
Domine Deus meus. Ant. Labia insurgentium et co- erubescant, qui cogitant mihi mala. Psal. Deus, in
gitationes eorumvide, Domine. Vers. Erue aframea, adjutorium Ant. Deus meus, cripe mede manu pec-
Deus, animammeam. catoris. Psalm. In te, Domine. 2. Vers. Deus meus,
eripe me. Resp. ln montem olivetioravi ad Patrem :

In Evangelio. Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste. Spi-

Antiph. Appropinquabatautem diesfestus, et quae- C ritus quidem promptus est, caro autem infirma fiat ;

rebant principes sacerdotum quomodo Jesum inter- voluntastua. Vers. Vernmtamen non sicut ego volo,
ficerent, sed timebant plebem. Ant. Non haberes in sed sicut tu vis. Fiat. llesp. Tristis est anima mea
me potestatem, nisi desupertibi datum fuisset.^tnL usque ad mortem sustinetehic, et vigilate mecum;
;

Recordare mei, Domine, et erue me ab his qui per-
sequunturme. Ant. Infirmataest virtus mea, in ma-
nibus inimicorum meorum. Ant. Ante diem festum
Pasclnie sciens Jesus quia venit hora, cum dilexisset
suos, in finem dilexit eos.
Feria tertia in Matutinis.
Ant. Vide, Domine, et considera, quoniam tribu'
lor, velociter exaudi me. Ant. Discerne causam
meam, Domine ab homine iniquo et doloso eripe
;
me. Ant. Dum tribularer, clamavi ad Dominum, de
ventre inferi exaudivit me. Ant. Domine, vim patior,
nunc videbitisturbam quaecircumdat me, vos fugam
capietis, et ego vadam 778
immolari pro vobis.
Vers. Vigilate et orate, dicil Dominus. Nunc. Resp.
Ecce vidimus eum non habentem speciem. nequede-
corem aspeclus ejus; in eo non est. Hic peccata nos-
tra portavit, et pro nobis dolet; ipse autem vulnera-
tus estpropter iniquitates nostras, cujus livore sana-
ti sumus. Vers. Vere languores nostros ipse tulit, et
infirmitates nostras ipse portavit. Cujus. Ant. Libe-
ravitDominus pauperem a potente, et inopem cui
non erat adjutor. Psa^/n. Deus, judicium tuum. Ant
Cogitaverunt impii et locuti sunt nequitiam iniqui- :

responde pro me, quia nescio quid dicam inimicis tatem Psalm. Quam bonus.
in excelso locuti sunt.
meis. Ant. Dixerunt impii Opprimamus : virum 777 Ant. Exsurge, Domine. et judica causam meam.
justum, quia contrarius est operibus nostris. Psal. Ut quidDeus. Vers. Exsurge, Domine.
D
In Evangelio. Responsoria.
Antiph. Principes sacerdotum, ut supra. Ant. Ne- Resp. Amicus meus osculum [osculi] me tradidit
mo tollet animam meam. sed ego pono eam et ite- signo osculatus fuero ipse est, tenete eum
: quem ;

rum sumo eam. Ant. Quia ego tecuin sum, de manu hoc malura fecit signum. qui per osculum adimplevit
pessimorum liberabo te, dicit Dominus. Ant. Potes- homicidium. Inlelix praBtermisit pretium sanguinis,
latem habeo ponendianimam meam,etiterumsumo et in finem laqueo se suspendit. Vers Melius illi
eam. Ant. Scriptum est enim Percutiam pastorem
: fuerat si natus non fuisset. Qui per. Resp. Judas
et dispergenlur oves gregis. Postquam aulem
surre- mercator pessimus, osculum petit Domino. Ille ut
xero, prEecedam vos in Galilaeam ibi me videbilis,; Agnus innocens non negat Judae osculum. Denario-
dicit Dominus. Ant. .NuncclarificatusFiliushominis, rum numero Christum Judteis tradidit. Vers. Melius
et Deus clarificatus esl in eo. Ant. Collegerunt pon- fuerat. Resp. Unus ex discipulis meis tradet me ho-
tifices et Pharisei concilium, et dicebant Quid fa- : die. Vaj illi perquem tradar ego. Melius illi fueratsi
ciemus quia hic homo multa signa facit ? si dimilti- natus Don fuisset. Vers. Qui intingit mecum manum
mus eum sic, omnes credentineum. Ne forte veniant ln paropside, hic me traditurus est in manus pecca-
Romani, et tollent nostrum locum et gentem. Vers. torum. Melius fuerat. Resp. Fram quasi Agnus inno-
Unus autem ex illis, Caipbas nomine, cuin esset pon- cens, ductus sum ad immolandum, et nesciebam ;

tifexanni illius, prophetavit dicens Expedit nobis : consilium fecerunt inimici mei adversum [me] dicen-
ut unus moriatur homo pro populo, etnon tota gens tes Mittamus lignum in pane ejus, et conteramus
;

pereat. eum de terra viventium. Vers. Omnes inimici mei

765
adversummecogitabantmala mihi; verbum iniquum
maodaverunt adversura me, dicentes. Hesp. Unaho-
ra non potuistis vigilare mecum, qui ezhortabamini
mori pro me. Vel Judam uon videtis, quomodo non
donnit, sed festinat tradere me Judaais. Vers. Dormi-
te jam, et requiescite, ecce appropinquabit qui nie
traditurus est. Vel Judam.
In tertio noctumo.
Antiph. Dixi iniquis Nolite loqni adversus Deum
: suin, perhibe testimoniuin si autem bene, quid me
iniquitatem. Psal. Confitebimur.Anf.Terratremuitet
quievit, dum resurgeret in judicium Deus. Pso2.No-
tus in Judaea. Ant. In die tribulationis meip, Deum
exquisivi mauibus meis. Psal. Voce mea. Vers. Ho-
mo pacis meae.
Responsoria.
Resp. Seniores populi consilium fecerunt ut Jesum
dolo tenerent et occiderent. Cam gladiis et fustibus
exierunt, tanquam ad latronem. Vers. Congiegave-
runt iniquitatem sibi, et egrediebantur foras. Cum » quod Jesus accubuit in dorao Simonis leprosi, attulit
gladiis. Reip. Revelabunt coEli iniquitatem Judae, et
terra adversus euin consurgel, et manifestum erit
peccalum illius in die furoris Doinini, cum eis qui
dixerunt Dotnino meo Recede a nobis, scientiam
:
viarum tuarum nolumus. Vers. Fiat mensa eorum
coram ipsis in laqueum. et in relribuliones et in
scandalum. Cum eis. Resp. Ecce turba, et qui voca-
batur Judas, venit, et dum appropinquaret ad Jesum
ut eum oscularetur, Jesus dixit ad eum Juda, oscu- :
lo tradis Filium hominis ad crucifigendum. Vers. Fi-
lius quidem hominis vadit, sicut scriptum est de illo
V;r homini illi per quem tradar. Ad crucifigenclum.
Resp. Judas, 779
q in dereliquisti consilium pa-
cis;etcum Judaeis consiliatus es, triginla argenteis
vendidisti sanguinemjustum, et pacis osculum fere-
bas, quae [quain] in peetore non habebas. Vers.We-
rax datur fallacibus, pium flagellat impius. Et pacis.
Resp. Facta est lingua iuiquorum fraudulenta in ore
ipsorum, et loquebantur mendaciura. Omnes in san- C surrexerunt in me lestes iniqui, et mentita estiniqui-
guine insidiati sunt virum justum venundati sunt ad
mortem. Ipse autem pacifica verba loquebaturad Ju-
deeos. Vers. Quid me qu?eritis interficere, hominem
qui vera Iocutus sum vobis ? Ipsc autem.
Antiph. Justificeris, Domine, in sermonibus tuis,
et vincas cum judicaris. Psalm. Miserere mei. Ant.
Dominus tanquam ovis ad victimam fluctus est, et
non aperuit os suum. Psal. Domine. refugium. Ant.
Contritum est cor meuin in medio mei, contremue-
runt omnia ossa mea. Psalm. Deus Deus meus. Ant.
Exhortatus es sancta
in virtute tua, et in refectione
tua, Domine. Psal. Cantemus. Ant. ipse portavit.
Oblatus est, quia ipse voluit, et peccata nostra. Psal.
Laudate Dominum de ccelis. Vers. Christus factus
est pro nobis obediens.
In Evangelio.
Aniiph. Traditor autem dediteis signum, dicens
quem osculatus fuero ipse est, tenete eum. Ant. In
humilitatejudicium ejus sublatum est. Generationem
ejus quis enarrabit ? Ant. Ait Filatus Mundaesunt
:
mauus meae a sanguine hujus justi, vos videritis.
Ant Petrus autem sequebatur Jesura a longe ut vide-
.
ret exitum rei.
In Coena Domini ad. Vesperas.
Antiph. Calicem Doraini accipiam, et nomen Do-
mini invocabo. Psalm. Credidi. Ant. Cum his qui
oderunt pacem erani pacificus cum loquebar illis,
; Resp.
impugnabant megratis. Psal. Ad Dominumcum tri-
bularer. Ant. Ab hominibus iniquis libera ine, Do-
mine. Psal. Eripe me, Domine. Ant. Custodi me a
laqueo quem statuerunt mihi, et ab scandalis ope-
rantium iniquitatem. Psalm. Domine, clamavi. Ant.
Considerabam ad dexteram, etvidebam,et non eral
qui cognosceret me. Psal. Voce mea. Ant. De manu
filiorum alienorum libera me, Domine. Psal. Bene-
dictus Dorainus Deus meus.
LIBER RESPONSALIS. 766
A Versi declinatorii.
Vers. Homo pacis mi>ie. Vers. Acuerunt linguas
suas. Vers. Christus factus est pro nobis.
In Evangelio.
Antiph. Ccenantibus auteni, accepit Jesus panem ;
benedixit ac fregit. dedit discipulis snis. Ant. Ac-
cepto pane Judas tradidit Dominum, sieut promise-
rat principibus sacerdotum. Ant. Si male locutus
;
caedis ?/tnt".Coenafacta est, dixit Jesusdiscipulis suis:
Amen, ainen dico vobis. unus vestrum hic, qui me
traditurus est in hac nocle. Ant. Mandatum novum
do vobis, ut diligatis invicem sicut dilexi vos, dicit
Dominus. Ant. Diligamus nosinvicem, quiacharitas
ex Deo est et qui diligit fratrem suura, ex Deo na-
;
tus est, et vidit Dorainum. Ant. Si ego Dominus et
Magister vester lavi vobis pedes, quanto magis vos
debetis alter alterius lavare pedes ? Ant. In diebusil-
lis mulier quae erat in civitate peccatrix, ut cognovit
alabastrum unguenti et stans retro secus pedesDo-
;
mini Jesu, lacrymis ccepit rigare pedes ejus, etcapil-
lis capitis sui tergebat, 780
et osculabatur pedes
ejus, et unguento ungebat. Ant. Postquara surrexit
Dominus a ccena, misit aquam in pelvim. coepit la-
vare pedes discipulorum. Hoc exemplum dedit [Dele
dedit], reliquit eis. Ant. Ubi fratres in unumglorifi-
cant Dominum, ibi dabit Dominus Benedictionera.
Ant. Congregavit nos Christus ad glorificandum se
ipsum. Beple, Domine,aniraasnostrassanctoSpiritu.
:
Antiphonce et Responsoria de Parasceve. ln primo —
nocturno.
Antiph. Astiterunt reges terrae, et principes con-
venerunt in unum, adversus Dominum et adversus
Christum ejus. Psalm. Quare fremuerunt. Ant. Divi-
serunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam
miserunt sortem. Psalm. Deus, Deus meus. Ant. In-
tassibi. Psal. Dominus, illuminatio. Vers. Diviserunt
sibi vestimenta mea.
Resp. unde svpra.
Resp. Omnes amici mei dereliqueruntme, et prae-
valuerunt insidiantesmihi Tradidit mequem dilige-
bam, et terribilibus oculis plaga crudeli percutiens,
aceto potabant me. Vers. Et dederunt in escam
meam fel, et in siti mea. Resp. Velum templi scissum
est, et omnis terra tremuit latro decruce clamavit, ;
dicens Memento mei, Domine, dum veneris in re-
:
gnum tuum. Vers. Amen dico tibi, bodiemecumeris
in paradiso. Latio. Vers. Ait latro ad latronem :Nos
quidem digna factisrecipimus, hic autera quid fecit?
Memento. Resp. Vinea mea electa, ego te plantavi ;
quomodo conversa es in amaritudinem ut rae cruci-
figeres. et Barabbam dimitteres? Vers. Ego quidem
plantavi te vinea mea electa, omne semen verum.
: Quomodo.
[) In secundo nocturno
Antiph. Vim faciebant qui quaerebant animam
meam. Psalm. Domine, ne in furore, 2. Ant. Confun-
dantur et revereaniur quiquaerunt animam meam ut
auferant eam. Psalm. Exspectans. Ant. Alieni in-
surrexerunt in me, et fortes quaesierunt animam
meam. Psalm. Deus, in nomine tuo. Vers. Insurrexe-
runt in me.
Responsoria in eodem.
Tanquam ad latronem exiislis cum gladiis
comprehendere me. Quotidie apud vos eram in tem-
plo docens, et non me tenuistis. Et ecce flagellatum
ducitis ad crucifigendum. Vers. Filiua quidein homi-
nis vadit sicut scriptum est de illo. Va3 homini illi
per quem tradelur. Ad crucifigendum. Resp. Tene-
brae factae sunt dum
crucifixissent Jesum Judaei, et
circa horam nonam exclamavit Jesus voce magna :
Deus. Deus, utquid me dereliquisti ? Tunc unus ex
militibus lancea latus ejusperforavit, etinclinato ca-

707
pitc emisit spiritum. Vers, Et iciuum \ Dorain*, qoli habitabit. Ant. Caro mea requietcetin
vHum
es1 a summousque <leorsum,el
oranii lerratremuit.
Tunc iiinis. iirsji. Aoimara meara eleclam Iradidi io
maDusiniquorum, el facta eil mihi hffireditai mea^
sicui leo in Bilva, Dedil contra me vocem adversarius,
diceoi Gongregamioi el properale ad devoraodura
:
illum. Posuerunl mein deierlum lolitudinis, el luxit
super me omois terra, quia dod esl ioveotus qui me
agnosceret et faceret beoe. Vers. Oranesinimicimei
adversus me cogitabant mala mihi, verbum iniquura
mandaverunt adversum mc. Quia. Rcsp. Barabbas
Jatro 781diraittitur, et innocens Ghristus occidi-
tur, narn et Judas armidoctussceleris, qui pcr pacem
didicit facere bcllum, osculando tradidit Dominum
Jesum Christum. Vers. Ecce turba, et qui vocabalur
Judas venit. Et dum appropinquaret ad Jesum.
In tertio nocturno.
Antiph. Ab insurgcnt ibus in me libera mc, Domine,
quia occupaverunt animam mcam. Psalm. Eripeme, n Rex gloriffi. Psal. Domini est lerra. Ant. Credo vi-
Domine, de inimicis. Ant. Eonge fecisli nolos meos
a me traditus sum, et non egrediebar. Psal. Domi-
;
ne, Deus salutis. Ant. Captabunt in animam justi, et
sanguinem innocentem condemnabunt. Psal. Deus
ultionum. Vers. Captabunt in animam justi.
Resp. Tradiderunt mein manusimplorum, et inter
iniquos projccerunt me, et non pepercerunt animae
meae. Gongregati sunt advcrsum me forles, et sicut
gigantes steterunt contra me. Vers. Astilerunt reges
terras, et principes convenerunt in unum. Et sicut
giganles. liesp. Me tradidit iinpius summis principi-
bus sacerdotum, et senioribus populi Petrus autem
sequcbatur a longe, utvideretfinem. Vers. Et ingres-
sus Petrus in atrium principis sacerdotum. Ut vide-
ret. Resp. Caligaverunt oculi mei a fletu meo, quia
elongatus est a me. qui consolatur me. Videte, om-
nes populi, si est dolorsimilis sicut dolor meus. Vers.
vosomnesqui transitis perviam, attendite et vi-
dete. Si est. Resp. Viderunt in quem transfixerunt,
et plangent supereum omnestribus terree dicentes
Vere Filius Dei erat iste. Vers In humilitatejudicium
Dei sublatum est generationem illius quis enarra-
:
bit ? Resp. Principes sacerdotum concilium fecerunt,
ut Jesum dolotenerentelocciderent ;dicebantautem:
Non in die festo, ne forte tumultus fieret in populo.
Vers. Omnes inimici mei, ut supra. Ut Jesum.
Antiphonce in matutinis Laudibus.
Antiph. Proprio Filio suo non pepercit Deus, sed
pro nobis omnibus tradidit illum. Psalm. Miserere
mei,Deus. Ant. Anxiatus est in me spiritus meus, in
me turbatum est cor meum. Psal. Domine, exaudi.
Ant. Ait latro ad latronem nos quidem dignafactis
:
recipiinus, hic autem quid fecit ? Memento mei, Do-
mine,dum veneris in regnum tuum. Psal. Deus, Deus
meus, ad te. Ant. Dnm conturbata fuerit animamea,
Domine, misericordiae memor eiis. Psai.
Memento mei, Domine, cum veneris in
audivi. Ant.
regnum tuum. Psal. I.audate Dominum. Vers. Chri- n
stus factus est pro nobis.
In Evangelio.
Antiph. Posuerunt super caput ejus causam ipsius
scriptam Jesus Nazarenus Rex Judaeorum. .In^.Re-
:
plevit et inebriavit me inimicus meus. Ant. Jesus
clamans voce magna emisit spirilum, etvelum tem-
pli scissum est. Ant. Cum accepisset acetum dixit
Consummatuin est et, mclinato capite, tradiditSpi-
;
ritum. Ant. Eloi, Eloi, Lamasabactani Deus, Deus
meus, ut quid me dereliquisti ? Ant. Tristis est ani-
ma mea usque ad mortem ; sustinete hic et vigilate
mecum. Ant. Recordatus est Petrus verbi Jesu,quod
dixerat ei, et egressus foras flevit amare.
Sabbato sancto in primo nocturno.
Antiph. Inpace inidipsumdormiamet requiescam.
782 Psalm. Cum invocarem. Ant. Habitabit in ta-
bernaculo tuo, requiescet inmonte sancto tuo.Psal.
.
SANCTI GRECORII MAONI 708
teropli
spc. Psalm. Conserva rae. Veri Ne dereiinqoai me,
Domioe Vei Id pace in idipium.
kespontoria unae tupra.
Retp. Sepulto Domioo lignatotn eil monnmentum.
volventei lapidem ad ostium raooumeoti, poaentei
miliics (|ui cuilodirent illud. Piwi.Neforte reoianl
discipuli cjus et fureotureom, el dicanl plebi Sor-
:
reiil a mortuia. Pooeotea, Resp. Jerusalem, lugi
exue te vcsiibus joeunditatis. lodoere cinere cum
cilicio, quia in te csi occisua Salvator Iirael. I
Montes Gelboe, nec roa, nec pluvia roper roi descen-
dat. Quia Resp. Plangequaai rirgo plebi mea :ujn-
late, pastores, in cinerc ct cilicio, qnia veniel
Domini magnaet amara valilc Vers. Ulnlate, pfl
res, et clamate, aspergite vos cincrc. Qnia.
In secundo noctwno.
Antiph. Elevamini, portfle eternales, et introibit
dere bona Domini interra. psal. Dominoi illumina-
tio. Ant Domine, abstraxisti ab inferii animam
meam. Psal. Exaltabo te. Vers. Tu autem, Domine,
miserere.
Responsoria in eodem
Resp. Recessit Pastor noster, fons aqu» vivffi, ad
cujus transitum sol obscuratus est nam et ille ca- ;
ptus est, qui captivum tenebat primom bominem.
Hodie portas mortis et seras panter Sahator noster
disrupit. Vers. Ante cujus conspectum mors fugit,
adcujus vocem mortui resurgunt, videntes autem
;
eum portas mortis confracta; sunt. Hodie. Resp. vos
omnes qui transitis per viam, attendite et videte si
esl dolor similis sicut dolor meus. Vtrs. Attendite,
universi populi, et videte dolorem meum. Si est do-
lor. Resp. Ecce quomodo moritur justus, et
nemo
percipit corde. Et viri justi tolluntur, et nemo con-
siderat. Ant. A facie iniquilatis oblatus est justus,et
q erit in pace memoria ejus. Vers. In pace factus est
locus ejus, et in Sion habitatio ejus. Et erit.
:
In tertio noclurno.
Antiph. Deusadjuvat me, et Dominus susceptorest
anima? meae. Psal. Deus,in nomine tuo. Ant. Inpace
factus est locus ejus, ut supra. Psal Notus in Judsea
Deus. Ant. Factus sum sicut bomo sine adjutorio m-
termortuos liber. Psal. Domine Deus salutis. Vers.
Collocavit me in obscuro.
Resp. unde supra.
i?esp. ;Estimatussumcumdescendentibusinlacum.
Factus sum sicut homo sine adjutorio. inter mortuos
liber.Vers. Etsicut vulnerati dormientes. projectiin
monumentis, quorum non es memor amplius, etipsi
de manu tuarepulsi sunt. Factus sum. Besp. Agnus
Dei Chrislus immolatus est pro salute mundi. Nam
de parentis protoplasti fraude factor condolens,
Domine, quamio pomi noxialis morte morsu corruit ipse li- ;
gnum tunc notavit, damna ligni est solveret. Vers.
Christus factus est pro nobis obediens usque ad mortem,
mortem autem crucis Ipse lignum. Besp. Domine,post
passionemtuam et post discipulorum fugam, Petrus
plorabat dicens Latro confessus est, et ego te ne-
:
gavi. Mulieres te prsedicaverunt, et ego te timui
[Forte renui].Putasjam vocabismediscipulum tuum
ut iterum constituas me piscatorem mundi. Sed re
poenitentcm suscipe me, 783
Domine, et miserere
mei. Vers. Ego dixi in excessu meo Omnis homo
:
:
;
mendax. Resp. Scmdite vestimenta vestra, et indui-
mini saccis, et plangite, quia Princeps Jerusalem su-
per montes ejus interfectus est flete super eum,
;
filii Israel, quia non timuerunt occidere Christum
Domini. Vers. Ululate, pastores, et clamate, ut
supra. Resp. Sicut ovis ad occisionem ductus est, et
dum male tractareturnon aperuit os suum. Traditus
est ad mortem, utvivificaret populum suum.
Vers ln
pace factus est, ut supra. Vers. Vadis propitiator ad
immolandum.
769
Antiphonse in matutinis.
Antiph. mors, ero mors tua morsus tuus ero, ;
inferne.fW. Miserere mei./ln< IMaruent eumquasi
unigenitum, quia innoeens Dominus occisus est.
Psal. Jadica me, Deus. Ant. Attendite, universi po-
puli, et vi lete dolorem meum. Psalm. Deus, Deus
meus. Ant. V porta inferi erue, Domine, animam
vos omnes
meam. Psal. Ego dixi in dimidio. \nt.
qui transilis per viam, atlendite et videte siest dolor
sicut dolor meus. Psal. Laudate Dominum de coelis.
In Evangelio.
Antiph. Mulieres sedentes ad monumentum, la-
mentabanturQentesDominum. Ant. Sepulto Domino
signatum est monumentum, poncntes militesqui cu
stodirent illud. Ant. Ulutate, pastores, et clamate
aspergite vos cinere, quia completi sunt dies Domini
Ant. Videbunt inquem trauslixerunt, et plangent su
per eo omnes tribus terrse. An*. Joseph ab Arima
tbia petiit corpus J«su, et sepehvit eum iu sepulcro
suo. Vers. Cbristus factusest.
AntiphowB ad Vesperas de Evangelio. Sabbato sancto.
Antiph. Vespere autem Sabbati, qu88 lucescit in
prima Sabbali, venit.Maria. Magdalene et altera Ma-
ria videre sepulerum, alleluia. Ant. Et ecce terrae
motus factus est magnus. Angelus enim Domini
descendit de coelo, alleluia. Ant. Angelus enim Do-
mini descendit de coelo, et accedens re vol vit lapidem,
et sedebat super eum, alleluia, alieluia. Ant. Erat
autem aspectusejus sicut ful s ur, et vestimenta ejus
sicut nix, alleluia, alleluia Ant. Pree timore autem
ejus externti sunt custodes, et facti sunt velut mor-
tui, alleluia. Ant. Hespondens autem angelus dixit
mulieribus : Nolite timere; scio
Ant. Scioquod Jesumquaerilis cru-
quaeritis, alleluia.
cifixum;surrexit, alleluia. Ant. Jesuin quemquperitis
non esl hic, sed surrex.t recordare qualiter locutus
; Cognoverunt Dorainura.
sit vobis. dum adlra in Galilaaa esset. alleluia. Ant.
:
Venite et videte locum ubi positus erat Dominus,
alleluia. Ant. Cito euntes, dicite discipulis, quia sur-
rexit Dominus, alleluia.
Antiphonge cum Responsoriis de vigilia sanctissimx
Paschae. —
Ad Invitatonum.
Antiph. Alleluia, alleluia, alleluia. Praeoccupemus
facieraDomini in confessione.
Ad nocturnum.
Antiph. Ego sum qui sum, et consilium meum
a
784 noQ esl cumimpiis, sedin lege Domini volun-
tas meaest, alleluia. Psal. Beatus vir. Ant. Postu-
lavi Patrem meum, alleluia. Dedit mihi gentes, alle-
luia, in haereditatem, alleluia. Psal. Quare fremue-
runt.Ani. Ego dormiviet somnumcepi, etresurrexi,
quoniamDominussuscepitme,alleluia,alleluia. Vers.
Resurrexit Dominus.
Responsoria.
D ille annuente incipiata.llelaiB.jCum melodiis infantibus
Resp. Angelus Domini descendit de ccelo, et acce-
dens revolvit lapidem et super eum sedit, et dixit
;
mulieribus Nolile timere
: scio enim quia crucifl-
;
xum qraeritis. jam surrexit. Venite et videte locum
ubi poailus erat Dominus, alleluia. Vers. Angelus Do-
mulieribus dicens Quem quaeritis,
mini locutus est
an Jesum quaeritis? Jam. Resp. Angelus Doraini lo-
cutus est mulieribus dicens Quein qutcrilis : an Je-
alleluia,
sum quaeriti=.?Jarasurrexit, venite et videte,
alleluia. Vers. Ecce prsecedet vos in Galilaeam, ibi
«Has Antiphonas esse Antiphonarii Metensis, non
vero Romani, docet Amalarius, I. de OrdineAntiph.,
c. 45.
J>
Eadem fere legunturin Ordine Romano i. quem
edidit Mabillonius Musei Italici tom. II Videpag. 36
et seq.
c Scilicetubi Christi cruci affixi statua posita erat,
ut etiam nunc est in infeiori chori parte.
LIBER RESPONSALIS 776
A eum dixit vobis. Jam. Resp
videbitis, sicut Dum
transisset Sabbatum, Maria Magdalene, el MariaJa-
cobi ct Salome emeront aromata, uf venientes unge-
rent Jesum, alleluia, alleluia. Vcrs. Et vaide mane
niia Sabbatorum vemuntad monumentum, orto jam
sole. Ut venientes. Resp. Super lapidem monumenti
sedebant angeli, et psallebant de resurrectione Do-
mini et ante sepuicrum lesu stabat Maria dicens :
;
Domine, si lu sustulisti eum, dic ubi posuisti eum,
alleluia. Vcrs. At illa existimans, quod hortulanus
esset, dicit ei. Domine, si.
Antiphona? in matutinis Laudibus.
Antiph. Et valde mane una Sabbatorum, veniunt
ad monumentum, orto jam sole, alleluia. Ant. Et di-
cebantad invicem Quis revolvet nobis lapidem ab
:
ostio monumenti ? Alleluia, alleluia. Ant. Et respi-
cientes viderunl revolutum lapidein eratquippc ina- ;
gnusvalde, alleluia. Ant. Nohte expavescere, Jesum
Nazarenum quseritis cruciflxum, non est hic surre- ;
P.
xit, alleluia. Ant. Praecedam vos ni Galilseam ibi rae ;
videbitis sicut dixi vobis, alleluia. Ant. Cito euntes,
dicitediscipulisquiasurrexit Uominus, alleluia, alle-
luia. Post passionem Domini factus est conventus,
quia non estcorpus in inonumenluin.Lapis sustinuit
perpetuam vitam, monuraentum reddidit coelestem
inargaritam,alleluia..l/iL Veneruntadraonumentum
Maria Magdalene, et alteraMaria videre sepulcrum,
alleluia.
Versi declinatorii.
Vcrs. Oportebat pali Chrislum. Vers. In resurre-
ctione tua, Cbriste. Vers. Quem quaeris, mulier. Vers.
Cantate Doraino. Veis. Surrexit Dominus vere. Vers.
Ecce ego vobiscum sum. Vers. Jubilate Domino, om-
enim quod Jesum nis. Vers. Surrexit Dominus de sepuicro. Vers. Tu-
leruntDorainura nieura. Vers. Noli Qere,Maria. Vers.
Dicile innationibus. Vers. Gavisi sunt discipuli. Vers.
Vers. Resurrexit Dominus.
G Vers. Omnis terra adoret te, Deus.
Incipit ordo ad Vesperas.
t> Conveniente schola temperius cum ep/scopis et dia-
cohi'6ms785 ineccles/am majorem ^ad locum crucipZxi
incipiunt Kyrie eleison, et veniunt usque aitare ; et
ascendentibus diaconibus in d pogium, ep/scopi et pres-
byteri statuantur in locis suis, et scliola ante altare.
Finito vero Kyrie eleison, annuit archidiaconus primo
schola^ e ,et ille inclinans se incipiat allel. cum Psalmo
Dixit Dominus Domrao meo. Posthunc annuit secundo,
vel alii cu/ voluerit, sed et omnibus incipientibus hoc
modo prgecipiat. D/catur iterum alleluia cum Psalmo
ConQtebor tibi. Sequatur post liunc primus scltolw cum
paraphonistis in fontibus, alleluia. Etrospondeant para-
phonistai. Sequantur subdiaconi cum infantibas. Alle-
Dominus regnavit decorem et semper respon-
luia. :
dcnt paraphon/stae, et annuunl verba infantibus. Vers.
Parata sedes tua. Vers. Elevavcrunt tlumina. Post
hos versus salutet primus scholse archidiaconum, et
Qua expleta respondeant paraphonistae primum, el fini-
tur. Post hanc incipiat tertius alleluiacH/«PsaLBealus
vir. Hunc sequilur Pascha nostrum. Vers. Epulemur.
Hac expleta Oratione, quo supra, incipiat archidiaco-
nus. Ant. Scio quod Jesum qua:ritis crucifixum sur-
:
;
rexit, alleluia. Ant. Jesum quem quairilis, non est
hic sed surrexit. Recordare qualiter locutus sit vo-
;
bis, dum adhuc in Galilaea esset, alleluia. Post hoc
det sacerdos Orationem, et descendant ad fontes cum
d Seu podium. Intelligit Cangius lectrum, analec-
trum in ecciesia, ad quod gradibus ascenditur, lau-
dat>rae hunc ipsum locum ex Ordine Rom. depromp-
tum. Juxta Mabillonium, in notis ad Ord. Rom. i,
pogium et locus cancellorum, quibus sanctuarium a
choro dirimitur, sic dictum quod per gradus sensira
assurgeret.
c Est cantorum chorus.
771 SANCT) fJHEGORH MAG.M 772
Antiph. Ant. In die resurreclionis mcn, dicet D'>- A lii intravil cum e( factum mI cam recumb
lllia,
iniiiiis, alleluia ! congregabo gentes, el colligam re- cum illia, accepil panem, benedixil ac fregit,el |ior-
gna, effundam auper voaaquam mundam alleluia.
ci rigebal il ia, alleluia. Ant Mane nobiacum, quoniam
uuam ut jnmrini dtcit primut schols allel uia eum aaveaperaacit, el inclinataeal jam diea, alleluia, al-
Psal Laudate, pueri, Dominurn, teguitur allel. Iu
. leluia.
Graco : Gbiriua Dynamin, etc, nnito ordinequo
tterum <i<i LateranwA ordine que svpra kis alleluia
supra Postea tequitur diaconi secunaut Evangelio. m miitntis }><>st Psatmum cu.
Aut. Vcniie el videle locum nl>i poaitua erat Domi-
iuis, alleluia. Deinde dtoai sacerdoi Orationem, et Alleluia Domine, refugium. Ver$. Priuaqaam tnon-
timr rniliint ml suiirtuiii .lnuniiriii iul rrstrin rminilfs.
;l
,
tcs. .1/i/. Nonne BicoportuitpatiChriatum,etinli
Ant. Lapidem quem repro.baverunl a3dificantea, alle- in gloriam auam, alleluia. Imtn Oratione descendant
luia. llic factuaeal in capul anguli. A Domino factum adjonteseum Anliph Lapidem qoem reprobaverunt
est istud, et eat mirabife in oculis noatria, alleluia, asdiflcaotea, elreltq. /trinde posi P$al. cxu tequitur
alleluia. Deinde alleluia cum Psal. In cxitu Israei. alleluia. ipymenonthon, etc. Vers. Apolon et cgyp
r|
<

Deinde primus scholse dicit cum pueris allel. Vcnite tom. etc. Ant Cognooerunl Dominum, alleluia, in
.

exsultcmus Domino. Vers. l.Praeoccupemus. Vers.1.
Hodie si vocem Domini. Post hanc sequilur diaconus.
Ant. Cito euntes, dicite discipulis quia surrexit Do-
minus, Deinde oret semper sine Ky-
alleluia, alleluia.
rie eleison.Et tunc vadunt^ adsanctnm Andreamad g
crucem, canentes. Ant. Vidi aquam egredientem de
fractione panis, alleluia.£7 data OrationeeumAntiph.
quule voluerit, descendant ad sanctum Andream, dic-
toque Psalmo cxui, sequitur alleluia. In exitu Israel.
Vers. 1. Facta est Judaea. Vers. 2. Mare \idit.
787 In Evangelio.

templo a latere dextro, alleluia et omnes ad quos :

Ant. Surrexit Dominus vere. alleluia, et apparuit

pervenit aqua ista. salviiacli sunt, alleluia, alleluia.

Simoni, alleluia Sequitur oratio.
Post hoc dicant, alleluia. Dilexi quoniam exaudiet Feria tertia.
Dominus. Quo flnito primus scholae incipit alleluia.
Psal. Domine Dcus mcus. Psal. Domine Dominus
Venite esxultemus, ut supra. Ant. Cito euntes dicite nostcr. Psal, In Domino confido. Vers. Surrexit Do-
discipulis Deinde Orat. Dnnde descenduni pnmutes rninus verc. Resp. Virtute magna reddebant apostoli
ecclesiw ad accubitum, invitante notario vicedomini, et teslimoniiiin resurrectionis Jesu Cliristi Domini no-
bibant c ter de Gra>co vino depactissi et de procantu.
stri, alleluia. Vers. In ouineiri terram exivit sonus
Postquam biberint omnes presbyteri et omnes diaconi eorum. Resp. Tulerunt Dominum meum, et nescio
seu subdiaconi, vel omues acolyti per singulos titulos, ubi posuerunt eum. Ait ei angelus Noli flere. Maria. :

redeant ad faciendum Vesperas, et bibant de datopres- Surrexit sicut dixit, pra?cedet vos in Galileearn, ibi
byteri. Haec ratio per tolam hebdomadam servabitur
eum videbitis, Vers. Cito euntes
alleluia, alleluia.
usque in. Dominicam in Albis. dicite discipulis ejus etPetro quia surrexit Dominus.
786 Feria secunda super Invitalorium per totam Preecedet. Resp. Expurgate vetus fermentum utsitis
hebdumadam. Alleluia. nova conspersio etenimPascha nostrum immolatus
;

est Christus. Itaque epulemur in Domino, alleluia.

Psalm. Cum invocarem. Psal. Verba mea. Psal.
Vers. Non in fermento malitife et nequititE, sed in
Domine, ne infurore. Vers. Surrexit Dominus vere.
resurrectione tua. Christe. Resp. Maria G azymis sinceritatis et veritatis. Itaque.
Vers. ln
Magdalene, et altera Maria ibant diluculo ad monu- In Evangelio.
mentum. Jesumquem quaeritis non esthic surrexit ;
Ant. Obtulerunt discipuli Domino partem piscis
sicut iocutus est, preecedet vos in Gaaliheam, ibi eutn favummellis, alleluia, alleluia. Ant. Spiritus
assi, et
videbitis, alleluia, alleluia. Vers. Cito euntes dicite carnem et ossa non habet, sicut me videtis habere.
discipulis ejus et Petro quia surrexit Dominus. Prae- Jam credite, alleluia.
cedet. Resp. Surgens Jesus Dominus noster, et stans
in medio discipulorum suorum dixit Pax vobis, al- :
Ad Vesperas iterum ad Lateranum.
leluia. Gavisi sunt disciouli viso Domino, alleluia, Post cxi alleluia. Paratum cor meum.
psalmum
alleluia. Vers. Surrexit Dominus de
sepulcro, qui Vers. 1. Exsurge, gloria mea. Vers. 2. Ut liberentur.
pro nobis pependit in ligno. Gavisi sunt. Resp. Con- In Evangelio.
gralulamini mihi omnesquidiligitis Dominum, quia
dum tlerem ad Ant. Stetit Jesus in medio discipulorum suorum,
quem quserebam apparuil mihi, et
et dixiteis Paxvobis, alleluia. alleluia Etdata Orat.,
monumenlum, vidi Dominum meum, alleluia.Vers.
:

descendant ad fontes cum Anliph. Post Psal. cxu se-

Tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt
dumflerem. quitur e alleluia.
eam;si 1u sustulistieum.dicito mihi. Et
(Hic desunt tres lineae in Ms.) In Evangelio.
Antiph. Qui sunt bi sermones quos confertis ad Ant. Videte manus meas, et pedes meos, quiaipse
invicemambulantes,etestistristes?alleluia,alle]uia. ego sum, alleluia, alleluia. Data. Orat., itur ad san-
Respondensautem unus, cui nomen Cleophas, dixitei: D ctum Andream ; post Psal. cxm di'ci'lur alleluia. Confi-
Tu solus percgrinus es in Jerusalem, et non cogno tebor, tibi, Domine. Vers. 1. Adorabo ad templum.
visti quee facta suntin illa his diebus alleluia. Qui- '/ Vers. 2. Super misericordiam.
bus ille dixit Quae? Et dixerunt de Jesu Nazaraeno,
:
In Evangelio.
qui fuit vir propheta, potens in opere et sermone,
Ant. sunt sermones quos dicebam vobis, cum
Isti
coram Deo et omni populo, alleluia, alleluia. Ant.
essem vobiscum, alleluia. alleluia. Ant. Oportebat
Et incipiens a Moyse el omnibus prophetis interpre
pati Christum, et resurgere a mortuis.
tabatur illis Scripturasinomnibusqucede ipso erant,
alleluia. Ant. Et coegerunt illum dicentes Mane no- ;
Feria quarta.
biscum, Domine, quia advespcrascit, alleluia. Ant. Psal. Salvum me fac, Domine. Psal. Usquequo.

a Apud Vulgatum Alcuinum, ad fontes seu ad ves- d

Lege 6 jrotyialvani rov 'Icpajj)., qui regis Israel ; et
tem. Hoc loco forsitan baplizandi vestem deponebant, pro Apolon 'A.umkm iS, AiyjTrro-j, Vincamde Mgypto.
aut baptizati vestem albam induebant. lta legitur in (Jrdine Rom., de quo jam seepe diximus.
b Sancti Andreee basilica proxima erat Vaticanae. Hoc
e loco nihil corruptius in Codice ms. Legen-
c ln Ord. Rom. jam laudato, de Graeco, de pactis, dum, ut in Ordine Rom. 1 a Mabil. dato Xlpoui/i-t, :

deprocoma. Ad quem locum plurimas variantes lect. Xko? {J.OV, TsJ v6f/w jnou, x),ivar£ to o-j^utfiiv etgTap^^ara
affert Mabillonius. His vocibus indicantur loca, ubi Toi/ (TToaaTo? fiou, Attendite, populus rneus, legem
heec vini genera nascebantur. meam, etc.
773 LIBER RESPONSALIS. 774

Psal. Dixit inspiens. Vers. Surrexit Dominus de se- A Psal. Domine, in virtute tua. Vers. Ecce ego vobis-
pulcro. fiesp. I.ece vicilleo de tribu Juda. radix Da- cum sum.
vid.aperire librum.et solvere septem signarula ejus, 789 Rcsponsoria in feria secunda istius hebdo-
alleluia, alleluia, alleluia. Vers. Et unus de seniori- madiv.
bus dixit liiilii Ne tleveris, dignus est Agnus qui oc-
:
Resp. Maria Magdalene, ut supra. Vers. Cito eun-
cisus estaccipere poslestatem et fortiludinem, alle- tes dicile discipulis. liesp. Surgens Dominus noster.
luia. Itesp. lsti suntagni novelli qui annuntiaverunt, Vers. Surrexit Dominus de sepu'cro. Resp. Congra-
alleluia, modo venerunl ad fontes, icpleti sunl cla- tulamini mihi omnes. Vers, Tulerunt Dominum
ritate, alleluia, alleluia. Vers. Ecce praecedet vos in nieum. Ant. Ecce ego vobiscum sum, alleluia, om-
Galilseam ; ibi eum videbitis sicut dixit vobis. Modo nibusdiebus, alleluia, Post. Psdlm. r.xi alleluia. Locta-
in omnem Resp. De ore prudentis
terram, ut stip.
tus sum. Vers. Stantes erant pedes nostri. Vers. Ho-
procedit niel, 788
alleluia dulcedo mellis est lin- ;
gate qu;e ad pacem sunl. Ant. Undeciin discipuli in
gua ejus, alleluia iavus distillaus labia ejus, alle
:
Galilsea videnles Dominum adoraverunt, alleluia.
luia, alleluia. Veis. Quam dulcia faucibusmeis eloquia Dala Orat.j descendant cum Antiph Resp. Haec
tua, Domine, super mel et favum in ore meo. Favus. dies quam fecit Dominus. -4»/. Data est mihi omnis
ln Evangelio. potestas in ccelo et in terra, alleluia. In pace post
Uraliones descendant ad fontes. Post. Psal. cxin alle-
Ant. Et recordataesunt verborumejus, etregressa?
luia. Qui coniidunt. Vers. \. Montes in circuitu ejus.
a monumeuto nuntiaverunt haec omnisillis undecim
Vers. 2. Ut non extendant justi. Ant. Eunles in mun-
et ceeteris omnibus, alleluia.
B duin,docete omnesgentes, baptizanles eos, alleluia,
Ad Vesperas. in nomine Patris, et Eilii, et Spirilussancii.alleluia.
Post . Psal. cxialleluia. Te decet Hymnus, Deus, .\nt. Dixit Jesus discipulis suis Afferte de piscibus
:

Vers. t . Keplebimur. quos prendidistis nunc; ascendit autem Simon Pe-

trus, et traxit rete in tcrram plenum magnis pisci-
ln Evangelio.
bus, alleluia.
dexteram navigiiretc, et invenietis,
Ant. Mittitein
alleluia, dataOrot., iturad fontes. Post. Psalm. cxn
Sabbato
alleluia. Contitemini Domino. Vers. 1 Cantate ei. Psal. Dominus me. Psal. Domini est lerra.
regit
2. Laudamini. Ant. Dicit discipulus quem dili- Psal. Judicame, Domine, quoniam unicus, alleluia,
gebat Jesus Petro, Dominus est, alleluia. ut supra. Vers. Tulerunt Dominum meum, et nescio
In Evangelio. ubir posuerunt eum, alleluia, allel., allel.
Data Orat., itur ad sanctum Andreum. Post Psal. Responsoria requiruntur retro ut supra in Evangelio.
cxiu Inchoantes. Resp. Haec dies. Et respondent om- Ant. Jesum qui crucifixus est quaerilis, alleluia.
nes, quem fecit Dominus, usque id finem. Ant Hoc .
Non est. surrexit enim sicut dixit vobis, alleluia.
jam tertio manifestatus est Jesus, postquam resur- Post Psal. cxi. All. Cantate Domino canticum no-
rexit a mortuis, alleluia. vum, quia mirabilia fecit Dominus. Vers. Notum fe-
Feria quhita. cit Dominus salutare suum, in conspectu gentium
Psal. Domine, quishabitabit./W. Conserva. Psal. p revelabit justitiam suam.
Exaudi, Domine. Vers. Quem quaeris, mulier. Resp. In Evangelio.
Ego sum vitis vera, et vospalmiles qui manetin me ;

et ego in eum, hic fert fructum multum, aJleluia, al-

Ant. Gavisi sunt discipuli, alleluia, viso Domino,
leluia. Vers. Manete in dilectione mea, dicit Domi-
alleluia. Data Orat., descendant ad fontes. Post Psal.
cxii.
nus. Qui manet./tesyj.Tanto tempore vobiscum sum,
Iu Grasco, alleluia a yorinu degente doxon teupi
etnou cognovistis me. Philippe, qui videt me, videt
et Patrem, alleluia. Jam credilis quia ego in Patre,
esse detheron autem angelithon slercona. Ant. Acci-
pite spiritum sanctum quorum remiseritis peccata,
et Pater in me est, alleluia, alleluia. Vers. Domine, ;

remittuntur eis, alleluiu, absque Psal. cxm.

ostende nobis Patrem, et sufticit nobis. Non creditis.
Resp. Surrexitpastor bonusqui animamsuam posuit
pro ovibus suis, et pro suo grege mori dignatus est,
alleluia, alleluia, alleluia. Ven. Surrexit Dominus de
se r >ulcro, qui pro nobis pependit in iigno. Et pro
grege.
In Evangelio.
Ant. Maria stans ad nomumentum plorans, vidit
angelum in albis sedentem, etsudarium quod fuerat
Pro Versibus et Res/ionsis, a Pascha usque in Octa-
vam, ad Tertiam. Sextam, Nonamque R. G. Haec dies,
tantum prima sine Kyrie eleison.
Dominica Octavce Paschae.
Psal. Beatus vir, usque, Domine, in virtute tua
sicutaliis donun/cis noctibus canantur. Vers. Jubilate
Dco, omnis terra. Vers. Cantate Domino. Vers.
INoli flere, Maria. Vers. Dicite in nationibus. Vers.

super caput Jesu, alleluia. Dominus regnavit, decorem. Istisxint dicendi in om-

Ad Vesperas.
D nibus diebus per totam Resurreclionem
Responsoria requiruntur a Pascha. usque in octav.
Per circulum Psalm. cumall. dicant et reliq. Resp. Ipsos debes canere icsque in tert. hebdom. Ant. Post
H#c dies quam fecit Dominus. Ant. Tulerunt Domi- dies octo januis clausis, ingressus Dominus, dixit
num meum, et nescio ubi posucrunt eum. Si tu sus- eis Pax vobis, allel., allel. Ant. Pax vobis, ego
:

tulisti cum, dicito mihi, alleluia, et ego eum tollam, sum, nolite limere, alleluia, alleluia.
alleluia, alleluia. Ant. YenitMuria nuncians discipu-
Ad Vesperas, Dominica tn Albis.
lis Quia vidi Dominum,alleluia. Ant. Ardens est cor
:

meum, desidcro videre Dominum meum, quaero et Post. Psalm.ci., allel. b DeuthaGalloasoutha890
non invenio ubi posuerunt eum, alleluia. heiria alla laximente theolho soleri ymon. Vers.
Prolasome propasome theopropason autuonsomo
Feria sexta.
logificen. Vers. t Othitbeus megasterrius hehebasy-
Psal. Cceli enarrant. Psal. Exaudiat te Dominus. megas orypason tingis etmenden. AUeluia sequitur

a Lege O'. o-jpavot diyyoj-jTtxi 6*6 £av 0£OV" Tzoioiiv Si

: 0£w tw ctwt'^01 >;jxwv. Upay§'/.G(*>u.vj to 7Tp6o*w7TOv ajToy sv

Xiipwv V.-J-.OJ auecyOlei ro (j-.i^m^jl. ut exstat in Or- ^o^o/o^ctsi xai sv ^jolimic, a^aAa^wfiev «Otoj' oti 0s6;
dine Rom. a nobis commemorato id est Cozli enar- ; :
tisya; x-jpto; zat ^xo-dsvi ftsyec; liri
7raffav ri)v '/r,j.
rant gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat d est Venileexsultemus,
: etc, usque et Rexmagnus
firmamentum. super omnem terram.
b Lege Aevrs «yaAXiaa-wfxsSa :w
: xwjsiw, aXaXc<c;w«Ey tw
 < ,

775 SANGTI OREGORIl MACNl 776

Ant. Quia me, Thoma ci edidi Li

\ idisti bea ,
A alleluia ros palmih
; illeluia. Ant Dixil J<
:

non viderunt, crediderunt, aJleluia, allcluia. Bea

el A fferl de rjuoi preudidislis
: i

tua v Pott hanc AUeluia. Oiunes genles, plaudile.

i
i-
uunc Asccndil autem Simon Pelrus. el Lraxil reta
Vert. Quoniam tarainus umnu
I . ei I
1. A in terram plenura magnis piscibus, alleluia.
l u .'

dii Deus iii jubilatione. int Misi digitos mi o iu peregrinus es, el ""n auduti dcJesu, quomodo tra-
flxuram clavorum, el manua meaa in latua ejus, el diderunl eum addamnalionera morlis, alleluia \f/.
di\i Dominus meus, et Deus meus, alleluia.
: El ecce Jesus occurril illis, dicens Avete. Illa :

I» Evangelio. Lem accesserunt, et tenuerunl pedes «•jus. alld. Ant.

Tunc ;iii illix Jesni Nolile fimere, nuntiate uratribus :

Ant. Mitte manum Luam, et cognosceloca clavo- meis. alleluia, ul eanl in Galilaeara, ibi me ridebunt,
ruiii, alleluia, el aoli esse increaulus, sed Ji< is
alleluia. Ant 9urrexit enim sicut dixii Dominu
J -I
.

alleluia. Am. Haec autem scripta sunt, ul credatis

quia Jesus est Ghristus Filius Dei, et ut credentes
vitam habeatis in nomine ipsius, allel. DataOrat.
etpnita, post hanc bibant ecunacum primo \Forte
bibant, un.i cuin primoj scholae pergant canentesad
Later. Antiph. Antepono.
Ab Octava Paschw per totam Besurrectionem.
Super Psal. in Evangelium et versoria, et in sanc-
praecedei roa in Glalilasam, allelaia. Ibienm ridebi-
tis, alleluia, alleluia, alleluia. .1«/. Ite, nuntiate fra-
iribus iiicis, ui eani in Galilaeam. Ibi me ridebunt
allel. , allel., allel. Ant. Mitte manum tuam, etco-
gnosce loca clavorum, alleluia, etnoli e upra.
upra Ant. Videte manns
Ant. Misi digitos m<
mcas, et pedes meos, quia ipse ego snm, allel., allel.
Ani Christu8 Burrexit a mortuis, jam non moritur,
,

B alleluia. Ant. Euntes in raundum, alleluia, docete

iorum, alleluia, dicenage sunt item Antiph. <le Resur-
rectione Domini, ubicunque volueris. Anl. Exeunles omnes gentes, alleluia. Ant. jo robiscum I

sum, alleluia, omnibue diebus, alleluia. Ant. Surre-

duo ex discipulis Jesu, ibant lpso die in castelluin
nomine Emmaus, xitChristus, el illuxit populo suo, alleluia. .1 /(/. Chris-
alleluia. Ant. Pax vobis, egosum,
tus via, verilns et vila, allel. allel Ant. Ego sum .

nolite timere, alleluia. Ant. Conturbati vero et con- ,

via, veritas et vita, allel., allel. .4?//. Nonne cornos-

territi, existimabant se spiritum videre. Et ait illis:
trura ardens eral in nobis de Jesn, quod rion te-
Quid turbati estis [et cogitationesj ascendunl in
corda vestra, alleluin, alleluia. .ln£.Spirituscarnem nnimus eum in via, alleluia. Aul. In G;ilil*;i Jesnra

et ossa non habent sicul me videtis habere. Jam

videbitis, sicut Ant Surrexit
dixit vobis, alleluia.

credite, alleluia. Ant. Et dixit ad eos, alleluia, haec Dominus de sepulcro, qui pro nobis pependit in li-
sunt verba quas locutus suni ad vos, alleluia. Ant. gno, alleluia. Ant. Multa quidem el alin signa fecit
Jesus in conspectu discipulorum snorum, alleluia,
Manifestavit se Jesus ad mare Tiberiadis, alleluia,
alleluia, slans Jesus in littore, vocavit discipulos
quai non sunt scripta in librd hoc, alleluia. Ant Cum .

esset sero die illo, una Sabbaloruui, et fores essent

suos, alleluia. Ant. Cum audissetPetrus quia Domi-
nus est, tunica succinxil se, et misit in mare. et
clamavit voce magna dicens Exi a me, Domine,
claus.e, ubi erant discipuli congregati, stetit Jesus
in medio, el dixit eis pax vobis. Alleluia.
:

quialiomo peccalor sum. Anf.Dum flerem admonu- (Desunt tres linece in Ms.)
mentum. vidi Dominum meum, alleluia. Ant. Incli- In Pascha ' annotina.
navit seMaria, prospexitin monumentum, viditduos
Ant. Rabbi, scimus quia a Deo venisti magister.
angelos in albis sedenles, alleluia. Ant. Tulerunt CP
Nemo potest haec signa facere nisi fuerit Deus cum
Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum.Noli eo. Ant. Dixit Jesus Nicodemo Tu es magister in :

flere, Maria, resurrexit Dominus sicut dixit, alleluia.

Israel, et haec ignoras? quia dixi vobis. oportet vos
Ant Maria, noli jam flere Dominum Deum quem nasci denuo. alleluia. A vt. .\onio ascendit in ceelum,
quaeris, surrexit a mortuis, alleluia. Ant. Videntes
nisi qui de ccelo descendit, Filius hominis qui est in
eurn adoraverunt, alleluia. Etlocutus esteis,alleluia.
ceelo, alleluia.
Ant. Docentes eos servare omnia quaecunque man-
davi vobis, alleluia. Ant. Una autem Sabbati valde Dominica primapost Octavam Paschce.
diluculo venerunt ad monumentuin, porlantes quae Ant. Ego sum pastor ovium ego sum via, et veri- ;

paraverantaromata,alleluia,alleluia.4n£. Currebant
duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit cilius
tas, 792
ego sum pastor bonus. et cognosco meas,
et cognoseunt nie meae, allel., allel. Ant. Mercena-
Petro ; et venit prior ad monumentum. alleluia. Ant. rius est.... cxtera desunt. Ant. Sicut misit me Pater,
Gavisi sunt discipuli, alleluia, viso Domino, alleluia. et ego agnosco Palrem et animain meam pono pro ;

Ant. Sicut misit me 1'ater, et egomilto vos,alleluia.
Ant. Quomodo tradiderunt justum summi sacerdo-
tuin, et principes nostri in damnalionem morlisejus
consenserunt, et crucifixerunt eum, alleluia. Ant.
Jesus junxit se discipulis suis in via, et ibai cum
illis oculi eorum tenebantur ne eum agnoscerent,
;
ovibus meis, alleluia. Ant. Alias oves habeo, quae
non sunt ex hoc oviti. Et illas oportetme adducere;
et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus
pastor.
Dominica secunda.

et increpavit cos dicens stulti et tardi corde, ad D

: Ant. Modicum et non videbitis me, dicil Dominus,
credendum in his quae locuti sunt prophetse,
alleluia. Ant. Ardens erat cor nostrum, dum loque-
retur nobis in via, et aperiretnobis Scripturas, alle-
luia. Ant. Surgens autem maneprima Sabbati.appa-
ruit primo Maria? Magdalehse, de qua ejecerat sep-
tem daemonia, alleluia, alleluia, alleluia. Ant. Pras-
cedam vos in Galilseam ibi me videbitis sicut dixi ;
vobis. alleluia. Ant. Et ingressi, non invenerunt
corpus Jesu, alleluia. Ant. Quem quaeris, mulier,
et iterum modicum et videbitis me, quia vado ad
791
Patrem, allel., allel. Ant. Amen dico vobis, plora-
bitis el flebitis vos, mundus autem gaudebit. Tris-
titia vestra vertetur in gaudium, allel., allel. Ant.
Amen dico vobis, mundus plorabit, et vos gaudebitis,
et gaudium veslruro nemo tollet a vobis, alleluia.
Ant. Tristilia implevil cor veslrum, et gaudium ves-
trum nemotollet a vobis. allel.. allel. Iterum autem
videbo vos. et gaudebit cor vestrum et gaudium :

alleluia. Vivontem cum mortuis, alleluia. Ant. NoJi vestrum nemo tollet a vobis, alleluia.
flere, Maria, alleluia, resurrexit Dominus, allcluia,
Dominica tertia.
alleluia. Ant. Surrcxit Christus, et illuxit populo suo
quem redcmit sanguincm suum [sanguine suo], Ant. Vado ad eum qui misit mc sed quia hrcc lo- ;

alleluia. Ant. Ardcns est cor meum, desidero videre cutus sum vobis, tristitia implevit cor veslruni. alle-
Dominum mcum;quspro ct non invenio ubi posue- luia. Ant. Ego veritatem dico vobis, expedit vobis ut
runt eum, alleluia. Ant. Crucifixus resurrexit a mor- ego vadam Si enim non abiero, Paracletus non veniet,
.

tuis, redemit nos, alleluia. Ant. Ego sum vitis vera, alleluia. Ant. Si enim non abiero.... Csetera desunt.

Quid sit Pascha annotina, repete ex nota 354 ad lib. Sacram.

77
LIBER RESPONSALIS 778

Dominicaquarta. A nuplain sponsain Agni. Et vidi Jerusalem descenden-

tem de coelo ornatam monilibus suis, allel., allcl.,
sed ipon
Ant. Adhuc multa hnheo vobis dicere, allel. Ego diligentes me, ut supra. Resp. Au-
Vers.
)testisportare raodo. Cum autem venerit Spiritus divi vocem angelorum mullorumdicentium
in coelo :
allel.
e veritatis, docebit vos omnera veritatem, Timete Uominum, et dategloriam illi.etadoratccum
veritatis, doce-
nt. Cum autem venerit ille Spiritus
sunt an- qui fecitccelum et terram, mare et fontes aquarum,
tvos omnetn veritatem etquffl ventura :

allel., allel Vers. \ idi angelura Dei, ul supra Jlcxp.

mtiabit vobis, alieluia. Ant. llle me elarificabit,
.

vobis, alleluiu.
Decantabat populus in Israel, alleluia, ct universa
iia de meo accipiet, et annuntiabit
multitudo Jacobcanebat legitime, et David cum can-
nt Omnia quascunque habet Pater, mea sunt, alle-
toribus citharam percutiebat in doino Domini et
meo el annun-
;

iia propterea «lixi quia de accipiet

;
laudem Ueo canebat, allel., allcl. Vcrs. Moyses et
abil vobis, alleluia.
Aaron in sacerdotibus ejus, et Samuel inter eos. Et
Dominicaquinta. laudem. Resp. Vidi portam civitatis ad Orientem po-
Ant. Usque modo uon petislis qujdquam?petite silam. et apostolorum nomina et Agni supcr eam
accipietis, alleluia. Ant. Petite ei accipietis, ut scripta;el super muros ejus angelomm custodia,
tudium veslrum plenumsit. Ipse enim Pateramat alleluia. Vsrs. Vidisanctam civitatem Jerusalem des-
i|uia vosme amasliset credidistis,allel. Ant. Elaec
is. cendenlem de coelo, ornatam tanquam sponsam viro
i proverbiis locutussum vobis; venit hora cumjam suo. Et super muros. Resp. Oslendit milii angelus
on m proverbiis loquar vobis, sed palam de Patre fontem aqua? viv©, et dixitad me, alleluia, Hic Ueum
QDuntiabo vobis, alleluia. Ant. Illo die in nomine p adora, alleluia, alleluia. Vers. Vidi angelum Dei, ut
js, et noo dico vobis quia rogabo Patrem supra. Resp. Vidi Jerusalem descendentem de ccelo
e vobis, alleluia. Ant. Rogabo de vobis Patrem ; ornatam auro mundo, et lapidibus preliosis intextam,
>se enim pater amat vos, quia vos me amatis, allel., allel. Vers. Ab intus in fimbriis aureis circum-
alle-

iia. aii/.Hvu Patre et veni

;i in mundum. Iterum amictam varietate etlapidibus. Resp. Speciosafacta
jlinquo mundum, ei vado ad Palrem, allel., allel. es et suavis in deliciis tuis, 794
allel. Altitudo tua

/;/. Ecce nunc palamloqueris Ccetera desunt. similis est palnne insufficienti, in plenitudine cbari-
nt. Nunc scimus quia scis omnia, et non est opus tatis, allel., allel., allel. Vers. Ego diligentes, utsu-

ibi utquis teinteiTOget, in boc credimus

quia a Ueo pra. Resp. In diademate capitis Aaron lapides pre-
xisti, alJel. tiosi fulgebant, dum perficeretur opus Dei, allel.,

Dominica
Cum venerit Paracletus, quem ego miltam
Ant.
ol.isSpirilum veritatis, qui a Patre procedit, ille
sstimonium perhibebit de me, alleluia. Ant. Sed
sexta. allel., allcl. Vers. Corona aurea super caput ejus,
expressa signo sanctitatis. Dum perficeretur. Resp.
l'late<e tua?, Jerusalem, sternentur auro mundo, alle-
luia et cantabitur in te canticum lsetilise, alleluia;
;

et per omnes vicos tuos ab universis dicetur, allel.,

cnit bora ut omnis qui interdcit vos, allel., arbi- allel. Vers. Quoniamconfortavit seras portarumtua-
retur obrequium se prjestare Uco.
rum, benedixit filiis tuis in te. Et per omnes. Resp.
793 Dominica septima. Veniens a Libano quara pulcbra facta est, alleluia ;

Antiph. Si manscritis in mc et verbameain vobis et odor vestimcntorum ejus super omnia aromata,
nanserini, quodcunque petierilisfiet vol)is, alleluia. .,allel., allel. Vers. Speciosa facta est et suavis in de-
1///. II.it locutus siim vobis, ul gaudium meum in J liciis suis. Et odor. Resp. Uxc. est Jerusalem civitas
obis sit, et gaudium vestrum impleatur, alleluia. magna coelestis, ornata tanquam sponsa Agni, quo-
niam tabernaculum facla est, allel. Vers. Vidi Jeru-
lnlitaniamajore.
salem descendentem, ut supra. Resp. Docete filios
Antiph. Petite et dabitur vobis, quaerile et invenie- vestros, alleluia, ut memoriter teneant, alleluia, et
is, pulsate et aperietur vobis, allel. Ant. Omnis ore decantent, alleluia. Vers. Confiteantur Domino
mim qui petit accipit ; et qui quaerit invenit, et pul- misericordiaa ejus, et mirabilia ejus filiis hominum.
anti aperietur, allel. Ant. Ouis scit si convertatur. Et ore. Resp. Candidi facli sunt Nazaraci ejus, alle-
int. Clenientissime, exaudi, Domine, populum tuum. luia, splcndorem Deo dederunt, alleluia, et sicut lac
int. Vivo ^go, dicii Dominus, nolo mortem peccato- coagulati sunt, allel., allel. Vers. In omnem terram
is, sed ut magis convertatur et vivat. Ant. Nos su- exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eo*
pusquipeccavirau8,Domine,etiniqueegimus Munda rum. Et sicut lac.
ios apeccatis nostris, (juia pius es. Ant. Omne da-
Responsoria de Dominica quinta.
,um optimum, et omne donum perfectum desursum
;st. descendens a Patreluminum.allel. Ant. Maneat Hi sunt canendi usque in Ascensionc Domini.
h nobis spes, lidcs. charitas, tria haec major autem ; Resp. Si oblitus fuero tui, allel., obliviscatur me
bis estcharilas, alleluia. dextera mea. Adbsereat lingua mea faucibus meis,
si non meminero tui, allel allel. Vers. Super flu-
onsoria de auctoritate in Doninicam tertiam sive
,

mina Babylonis illic sedimus et flevimus, dum re-

in quartam.
cordaremur tui, Sion. Adhaereat Resp, Viderunt te
Resp. Dignus es, Uomine, accipere librum etape- aquaa, Deus, viderunt te aquee et fimuerunt ;multi-
rire signacula ejus quoniam occisus es, et redemi-
;
tudo sonitusaquarum, vocem dederunt nubes, allel.,
stinos in sanguine tuo, allel. Vers. Parce, Dotnine, allel., allel. Vers. Illuxeruntcoruscationes tuse orbi
parce populo tuo, quem redemisli, Cbriste, in san- terrse, vidit et commota est terra. Resp. In toto
guine tuo. Resp. Ego sicut vitis, fructificavi suavita- corde nieo, alleluia, exquisivi te, alleluia ne repel- ;

odoris, alleluia. Transite ad me omnes qui con- las me a mandatis tuis, allel., allel. Vers. Vide
cupiscitis me, et a ^enerationibus meis adimplemini, humilitatem meam et eripe me, quia legem tuam
allel.,allel. Vers.Ego diligentes me diligo, et quimane non sum oblilus. Ne repellas. Resp. Alleluia. Audi-
a
adme, invenientme.Transite. /^esp. Au-
averint vimus et in effrata [eum in Ephrata], invenimus
divi vocem in eoelo tanquam vocem tonitrui magni.alle- eam campis silvse introibimus in tabernaculum
in ;

luia. Regnavit Dominus nosterin aiternuni, alleluia, ejus, adorabimus in loco ubi steterunt pcdes ejus,
quia facta est salus, et virtus, et poteslas Chrisli allel. Vers. Et requiem temporibus mcis, donec in-
ejus, allel., allel. Vers. Vidi angelum Dei volanlem veniam locum. Ubi. Vers. Surge, Domine, in re-
per medium coalum voce magna clamantem el dicen- quiem tuam, tu etarca sanctilicationis tu;''. Adorabi-
tem. Regnavit. Resp. Loculus est admcunus exsep- mus. Resp. Deduc mc in semifam mandalorum tuo-
tem angelis, dicens Veni, ostendam tibi novam
: rum, allel.,quoniamipsainvolui,alleluia. Inclinacor

Alius est ordo respons. apud Amalarium, lib. de Ord, Antiph. c. 56.
Patrol. LXXVIII, 2o

779
liiriim in testimonia tua, allel. allel , ,
Averte oculoa ae videani vaoitatem,
tae. [nclina Resp. Narrabo nomeo
.
uiiiii
meis ; medio Eccles iae laudabo le, allel., allel.
in
Vers. QuitimetisDominum, laudateeum universum
semeri Jacob, magnificale eum. In medio, Resp. lo
Ecclesiis benedicite Deo Domino, defontibba Israel,
;ill., iill., all. Vers. Gantate Domioo caoticom oo-
viiin, cantate Domino omnia terra. Domino, Resp.
ii\ iiiiniiii noviiiii cantate nobia, alleluia
cantabimus canticum Domini in terra aliena, allel.,
iillel. Vers. Super fiumina, ut svmra. Resp. Deua,
canticum novum cantabo tibi, allcluia, in paalterio
decem chordarum psnllam tibi, allel., allel. Vers.
Qui datsalutem regibus, qui redemit David servum
suuin de gladio maligno. In psalterio. Resp. Allel.
Judica judicium raeucu, etredimeme, allel. Ant. Ca-
lumniantibus me, alleluia. Vers. Vide humilitatem
meam, utsupra. Et redime. Resp. Alleluia. Delecta-
lio bona 795
n operibus manuuro illius, divitiae
'
multse, allcl., allcl. Vcrs. Speciosa faclaeslel suavis
Resp. Cantate Deo, allel.
in deliciis suis. Diviliae.
Psalmum dicile, allel. Vers. Dategloriamlaudiejua.
Psalmum. Iiesp. Alleluia. Nomen bonum melius est
quam divitiae multse; super aurum et argenlum gra-
tia bona est, allel., allel. Vei^s. Quamdulcia laur-ibus
meiseloquia tua, Domine super mel et favuni ori
!
meo. Super. Resp. Allcluia. I'ac cum servo tuo se-
cundum mirabilia tua, Domine, allcl., allel. allel.
Vers. Servus tuus ego sum, da milii intelleclum ut
discam mandata tua, alleluia. Resp. Bonum estcon-
fiteri Domino, allel., etpsallere, allel.. allel. Vers.
Ad annuntiandum mane misei-icordiam tuam, etve-
ritatem tuam per noctem. Et psallere. Resp. Dicant
nunc qui redempti sunt aDomino, allel. Vers. Quos
redemit de manu inimici, de regionibus congregavit
eos. A Domino.
(Desunt quatuor linese inMs.)
Responsoria de sanctis cum
Resp. Beatus vir qui timct Dominum,
mandatis ejus qui cupit nimis, allel.,
Vers. Potens in terra, ut supra. ln mandatis. Resp.
Tristitia veslra, alleluia, convertelur in gaudium,
allel., allel. Vers. Mundusautcmgaudebit, vosautem
plorabitis, dicit Dominus. alleluia. Hesp. Pretiosain
conspeclu Domini,allel., mors sanclorumejus, allel.
Vers. ln conspectu omnis populi ejus, in atriis do-
mus Domini, in medio tui, Jerusaiem. Resp. Filiaa
Jerusalem, venite et videte martyres cum coronis,
quibus coronavit eos Dominus, in die solemnitalis et
laetitise, alleluia. Vers. Quoniam
portarum tuarum, benedixit filiis
solemnitatis. Resp. Luxperpetualucebitsanctis tuis,
Domine, et selernitas temporum, alleluia, alleluia.
Vers. Lux orta est justo, et rectis corde laetitia. Et
seternitas. Resp. Justoruin animae, ut supra. Vers.
Yidi civitatemsanctam Jerusalem ornatam etcompo-
sitam decoraticnilius sanctorum et ibi cantant om ; tute.
nes sancti canticum novum, allel., allel. Vers. Ma-
gnus Dominus et laudabilis nimis, in civilate Dei no-
stri in monte sancto ejus.
(Desunt octo linea.' in Ms.)
Antiphonx in Malulinis.
Antiph. Alleluia. Egosum vitis vera. Ant. Siman-
serilis in me. Ant. " Non turbelur corvestrum. Ant.
Si cognovissetis me, et Patrem meum ulique cogno-
vissetis ;el amodo eognoseetis euin et vidistis eum,
allel. allel., allel. Ant. Tnnto tcmpore vobiscum
, meum et Patrein vestrum, Deum meuin et Deum
sum, alleluia, et non cognovislis me, Philippe,
iuia. Ant. Nonturbetur cor vestrum nequciormidet
* Hoc officium videtur esse de sancto Philippo
apostolo, Kalendis Maii, quem a Phiiippo diacono
non discerni probant qua? seq. ; Angclus Domini lo-
cutui est ad Philippum, etc.
; .
SANCTI GKGOMI MAGNI 780
alb . a. creditia InDeum, H In rue credite. ln donoo 796
in vi;i vivinca Patria mei manbionefi multa: ruoI allcluia, alleluia.
i
fratribua Ani Angeloa Doroini loculoa esl ad Phihppum surge
.
;
el vade conlxa mcndiaoum ad viam qu endit
; Jeruaalem in Gaztt, alleluia. Ant.
;i [oomodo
omputati sunl inter Glioa, el inter sam
i
il- i
•
lorum eatj leioia. Ani Domine, oslende nobi
;i
iiein. et sufiii-.ii oobis, allel. Ant. Taolo lempore
vobiscom sum, et non cognovislis me?Pbilippe, qui
;
quomodo videl nie, videl el Patrem meum, allel., allel. Ant.
Philippe, qui viilei me, ridetel Patrem meum,alle-
luia. Ant. Manetein dilectione mea sicul dilexi vos,
alleloia. .\nt. si maoseritisio me, et verba mea iu
vobis manserinl, quodcuoque petieritis fiel v<
allel.. allel. allel. Ant. Bral autem Philippus a Bet-
,
saidacivitale. alleluia. Ant. Sanctietjosti, in Domioo
f.'audcte. Ant. In eceleslibuc regnis. Ant. In velamen-
to clamabant Aut. Saneti tui, Domine.
(Deest unn linea in M$.)
B Resp. Noiiien ei glonos. h Georgius cst martjr
'ilnisti, prasstans Orationibnn suis beneficia homi-
nibus, usque in prsesentem diem, allel., alJel. Vers.
Potens in lerra eritsemen ejus, generatio reclorum
benedicetor. Usr|u« in presentem 'Jiem.
(besunt quinque linew in Ms.)
In vigilia Ascensionis Domini ad Vesperas.
Vers. Ascendens Christus in altum. captivam
, duxitcaptivitalem, allel.. allel., allel. Ant. Pater,
manifestavi noinen tuum Jiominibus quos dedisti
mibi, nunc autem proeisrogo, non proinundo, quia
ad te vado, alleluia.
Ad Invitatorium. Ant. deest in primo nocturno.
Antiph. Elevata cstmagnificentia tua super co.-los,
Deus, allel. Psal. Domine Dominus noster. Ant
Dominus in templo sancto suo, Dominus in ccelo,
alleluia. Psal. In Domino confido, Ant. A sumnio
q ccelo egressio ejus,et occursus ejus, alleluia. Psal.
Alleluia.
Coeli enarrant. Vers. Ascendit Deus. Resp. Post pas-
alleluia, in sionem suam per dies quadraginta apparens eis,
allel., allel. loquens de regno Dei, alleluia, et videntibus illis ele-
valus est, allel. Et nubes s>uscepit eum ab oculis
eorum, alleluia. Vers. Et convescens pracepit eis ab
Jerosolyinis ne discederent, sed exspectarent pro-
missionem 1'atris Et videntibus. liesp. Uinnis pul-
chriludo Domini exallata est super sidera species ;
ejusin nubibus cceli, et nomenejus inseternum per-
nianet, alleluia. Vers. Nisi ego abiero, Paracletus
non veniet dum assumptus 1'uero, millam vobis
;
eum. Et nomen. Resp. Non turbelur cor vestrum
confortavit seras Ego vado ad Patrem et dum assumptus fuero a vobis,
tuis in te. In die millam vobis,alleluia, Spiritum verilatis et gaudebit
cor vestrum, alleluia. Vers. Nisi ego, ut supra
In secundo nocturno.
Anliph. Exaltare, Domine, in virtute tua canta- ;
p bimus et psallemus, alleluia. Psal. Domine, in vir
797
Ant. Exallabo te, Domine, quoniam sus-
cepisti me, allel. Psal. Ipsum. Ant. Ascendil Dcus
in jubilatione Dominus in voce tubae, allel. Psal.
;
Umnes gentes. Vers. A summo ccelo.
Resp. unde supra.
Resp. Ascendens in altum, allel., captivam duxit
captivitatem dedit dona hominibus, allel., allel.
;
Vers. Ascendit Deus in jubilatione, allel. Dominus
invocetubae. Resp. Ascendens Christus in altum,
captivamduxitcaptivitatem. In voce. Resp. Modicum
et non videbilis, ut supra. Vers. Ascendo ad Patrem
alle- vestrum. Quia vado. Resp. Psallam Domino, quia, ut
supra. Vers. Ecce dabit voci suae vocem virlulis ;
b
Urdine prsepostero videtur hoc loco sancti Geor-
officium positum post offic. de sancto Philippo,
gii
nam festum sancti Georgii in lib.Sacram. et aliis vet.
monumentis notatur nono Kalendas Maii.
781 LIBER RESPONSALIS. 782
date honorem Deo. Quia. Ant. Niniis exaltatus est A gnoverunt, quia tu me misisli et notum feci eis no-
;

Deus super omnes Psalm. Dominus re-

coelos, alleJ. men luum, etnotum faciam, ut dilectio quadilexisti
gnavit, exsultet. Ant. Deus in Sion, allel.,magnus et me in ipsis sit, et ego in ipsis. Anl. Nunc autem ad
excelsus, allel. Psal. Dominus regnavit, irasean- le venio Csetera desunt in Ms.
tur. Ant. Dominus in cielo, allel.,paravit sedem (Dux lineae desunt in Ms.)
suam, aJlel. /W. Benedic, anima mea, 2. Vers. In viijilia Pentecostes ad Vesperas.
Nimis exaltus est super omnes Deos, allel., allel.,
Domini
Vers. Spiritus replevit orbem lerrarum,
allel.
allel., allel., allel. Anl. Si diligitis me, mandata mea
Retponsoria unde&upra.
servate, et Pater meus diliget eum, et ad eum venie-
Resp. 1'onis nubem ascensuin luum, Domine,
mus. et mansionem apud eum faciemus, allel. Non
qui ambulas super pennas ventorum, allel. Vers.
vos relinquam orphanos, allel. Vado etvenio ad vos,
Qui facis angelos tuos spiritus, et ministros tuos
allel. Et gaudebit cor veslrum, alleluia.
ignem urentem. Qui ambulas. Resp. exaltare, Domi-
ne, allel., in virtule tua, allel. Yers. Cantabimus et Ad Invitalorium.
psallemus virlutes tuas. In virtute. Resp. Tempusest Antiph. Alleluia, spiritus Domini replevit orbem
ut revertar ad eum <]ui misit me, dicit Dominusjno- tcrrarum, alleluia.
liteconlristari, nec turbelur cor vestrum rogo pro ;
In priino nocturno.
vobis Patrem, ut ipse vos custodiat, allel., allel.
Yers. Nisi ego abiero, ut supra. Roso. Vers. Ascendo Antiph.' Factus est repente de coelo sonus adve-
ad Patrem mi um. ut supra. Hesp. .\on conturbetur g nientis spiritus vehementis, allel., allel. Psal m. Ma-
cor veslrum. Ego vado ad Fatrem, et niitlam vobis us Doininus et laudabilis. Ant. Confirma hoc,
Spirilum veritatis, et ipse vos docebit, qu;e sunt K eus, quod operatus es in nobis, a templo sancto
precepta it8P > allel. Vers. Nisi ego, ul supra. Resp. tuo, quod est in Jerusalem, alleluia, alleluia. Psal.
Eduxit Dominus discipuios suos forasin Bethaniam, Exsurgat Deus. Ant Emitte spiritum tuum et crea-
et benedixit eis.allel. Vers. V.l lactum est dum be- buntur, et renovabis faciem terrse, alleluia, alle-
nediceret eos, recessit abeis,et ferebatur in ccelum, luia. Psal. Benedic, anima mea. 2. Vers. Emilte
allel. Resp. Pacem meam do vobis. ut supra. Vers. Spiritum tuum.
Nonvosrelinquam orphanos, dicit Dominus. Veniam Responsoria.
ad vos iterum. Pacem. Resp. Non vos relinquamor-
phanos, ut supra. Vers. Pacem meam do vobis,dicit
Resp. Dum
complerentur dies Pentecostes, erant
Dominus, pacem relinquo vobis. Et gaudebit. Resp.
omnes pariler dicentes, allel. etsubito factusest de
;

Pater, cum essem cum eis, ut supra. Vers. Pater

ccelo sonus, allel., tanquam
spiritus torrens replevit

sancte, serva eos in nomine tuo quos dedisli mihi.

Non rogo.
Antiphonae in malulinis l.audibas.
Antiph Viri Galilaei, quid aspicitisin coelum ? Hic
Jesus qui assumptus est a vobis in ccelum, sic veniet,
allel. Ant Cumqueinluerentur coelum,euntem inil-
lum, dixerunl, allel. Ant. Elevatis manibus bene-
C amicos meos, quia omnia cognovistis
di.xit eis et ferebatur in coelum, allel. Ant. Exal-
tate Regem regum et bjmnum dicite Deo, allel.
.1///. Videntibus illis elevatus est, etnubes suscepit
eum, alJel.
In Evangelio.
Antiph. Ascendo ad Patrem meum et Patrem ve-
strum, Deummeum et Oeum vestrum, alleluia. Ant.
Sic veniet quemadmodum vidistis
coelum, alleluia. Ant. Nisi ego abiero, Paracletus
totamdomum, allel.,allel. Vers. Repleti suntomnes
Spiritu sancto, et coeperunt ioqui. Tanquam Spiri-
tus. Resp. Repleti sunf omnes Spiritu sancto, et
coeperunt loqui, prout Spiritus sanctus dabat eloqui
illis Et convenit multiiudo dicentium, allel.
Vers
Loquebantur variis linguis apostoli magnaiiaDei'
Et convenit. Resp. Jam non dicam vos servos, sed
qua; operatus
sum inmediovestri, allel. Accipite Spintum sanctum
in vobis Paracletum illeestquem Paler mit- ; 799
tet vobis, allel. Vers. Ouorum remiseritis
peccata,
remittuntur eis. Accipite. liesp. Ultimo festivitatis
die dicebat Jesus Qui in me credit, flumina de ven-
:
tre ejus fluentaqnee vivaB. Hocautem dixitdeSpiritu
quem accepturi erant credentes in eum, allel., allel'
Yers. Qui sitit, veniat et bibat, et de ventre
eius
eum euntem in fluent aquee vivae. Hoc autem. Resp. Disciplinam
et
sapientiam docebit eos Dominus, allel. firmavit in ;

non veniet, dum assuinptus. ut supra. Ant. Non tur- gratiam Spiritussui,etintelleclus implevit corda
illis
belur cor vestrum. allel. Ego vado ad Patrem, al- eorum, allel., allel. Vers. Spiritus Domini replevit
lel. Ant. Rogavi Patrem meum, et alium l >a
*
798 orbem terrarum, et hoc quod continet omnia scientia.
racletum mittet vobis, aJIel. Ant. Dominus quidem Et intellectus. Resp. Spiritus sanctus
proccdens a
Jesus, postquam Jocutus est, ascendit in ccelum, et throno, aposlolorum pectora invisibiliter penetravit,
sedet a dextris Dei, allel. Ant. Pacem meam do vo- novum [novo] sanctificationis signum, ut in ore eo-
bis, allel.Pacem, ut supra. Ant. Illi autem prolecti rum omnium genera nascorentur Jinguarum, allel.
pridicaverunt ubique, Deo cooperante, [et] senno- Vers. Loquebanlur variis, ul supra. Ut in ore'.
Resp
nem confirmantesequentibus signis, allel., allel.Ant. I)
Dum venerit Paraclctus, ut supra. Vers Nisi e«'o
Vado parare vobis locum, et iterum veniam ad vos, abiero, ut supra. Ille arguet. Resp. ,\on vos
relin-
allel., et gaudebit cor veslrum, allel., allel. Ant. quam orphanos. Vers. Pacem meam. Et gaude-
Euntes prredieale Evangelium regni. Gratis acce- bit. Resp. Ite in orbem univcrsum, et prsedicale
pislis, gratis date, allel. Ant. Pater sancte, serva dicentes, allel. et qui crediderit, et baptizalus
;

eos in nomine luo, quos dedisli inihi, allel. Ant. iuent, salvusent, allel., allel., allel. Vers
Signa
Etsi mortiferum quid bibcrint, non eos nocebit, eos qui m
me credunt haac sequentur In nominc :

allcl. Ant. rex gloris, Domine virtutum, qui meo d;T!moniaejicient, linguis loquenturnovis
laqui
triumuhator hodiesuper omnes coelos, ascendisti,ne credident. Vers. In nomine Patns, et Filii, et Spiri-
derelinquas nosorphanos ; sed mitte promissumPa- tussancti.Etqui. Resp. Apparuerunt aposlolisdispcr-
tri- in nosspiritum Ant. Pater sancte,
veritatis, allel. hnguaB lanquam lgnis, alleluia. Sedilque supra
tita3
hsec est vita aelerna, ut cognoscant te solum verum singiiloseorum Spiritus sanctus, allel., allel. Vers
Deum.et quem misisti Jesum Christum. Ego te cla- Et cumerunt loqui variis .inguis, prout Spirilus san-
rilicavi super lerram opusconsummavi quos[quod]
; ctus dabateloqui illis. Sedilque. Resp. Loquebanlur
dedisti milii, ut faciant, a.\M. Ant. Palerjuste, mun- varns lmguis apostoli magnalia Dei, prout Spiritus
dus te non cognovit. Ego autem te cognovi et hi co- ; sanctus dabat eloqui illis, allel. Vcrs. Repleti sunt

Tres sequentes Antiphonas Romanos non ca- tres tantum Psa'mi canantur, ex eodem Amalurio re-
nere, sed ex Antiphonario Metensi prodiisse ait pete, lbid.
Amalarius, de Ordine Antiphon., c. 57. Cur hac die
 783 SANCTI GREGOIUI MAGNl 784

isncto, ut tuprd. Resp. Pacta autera

(iiniirs Spiritu A Antiphonx in Matutinis de saneto Germano.
bac voce convenil multitudo. el mente confuia ett, Antiph Beati rirai Gerraani bodie loleronitaa vc-
quia audiebal unuaquisque linguaiuailloiloqui neranda recolitur, cbrisliaoifl popolii exiultatio.
magualia Dei, alleluia. vers. Nonneomnei ecce isii Int. Cum Patrera re ta instaurator discipolorum
qui loquuntur Galilsei sunt, et quomodo n"> audivi- corda laetiflcat, reneralio irnpensa magistri. I«/.
iniis unusquisque linguam nostram UJoaloque Cumque beatua Germanui in omnibui Chriili roan-
Hcsp. Advenit ignia divinui qod pomburens, sed il- datii ambularet, circomquaque rej rel Drbei
luminans, non consumens, sed lucens el invenit ;
exhbrlationii gratia perlustrabat, Ant. Ad lepulerum
corda discipulorum receptacula munda, el tribuit beati Germani eegri reniuol el lanantur ; ubi benedi-
eis chrismatura dona, allel., allel. Vers. Loqueban- cuiit Deura dicentes : Benedictui ei, Domine. Ant.
tur variis, ut supra, El. Resp. In servis suis,
tribuit. Laudemui Dorainum in beata antisUtia Germanime-
allel. consolabilur
;
Deus, allel. Vers. Loquebantur, moria glorfoaa, ad sepulcrum ejua ajgri reniuot el

ul supra. lanantar.
Antiphonce in Matutinis. In Evangelio.

Antiph. Dum complerenlur dies Pentecostcs,erant Anliph. Visitavit nos Deus Pafrum vesfrorum,
omnespariter dicentes, allcl. .!><<. Spiritus Dominire- allel.Ferte vobiscum binc oua mea, allel., et col-
plevitorbem terrarum, allel. .!»('. Replctisuntomnes locate me in sepulcro patrurn meorum, alleluia, al-
Spiritusancto, et coeperuntloqui, a\\e\.Ant. Fontcs et ieluia.
omnia quae in aquis, llvmnum dicite Deo,
moventur C Antiphonaeet Responsoria invigiliatanetiaebeatissitni
allel. /lHi.Loquebantur variis linguisapostoli magna- Medardi. Quod est vi /n. Jfun. Ad Vesperas.
lia Dei, allel., allel., allel. Vers. Repleti sunt omnes (Desunttres lineae in Ms.)
Spiritu sancto. 801 Antipli. Beatissimi Uedardi antistitia rita,
In Evangelio. qufe per universum orbern virtuturn propalalurinsi-
gnibus, silentio nequivirnus prfleterire. Psol. Bealus
.Anh'p/i.AccipileSpirilumsanctura;quorumremise-
vir qui non abiit Ant. Crescat in universoruin pecto-
ritis peccata, remittuntur eis, allel. Ant. Si quis di-
ribus pro fidei ardore rlevolio. dum sanclorum luo-
ligil me, sermonem nieum servabit. Et Pater meus,
rum panditur magnitudo. Psal. Quare fremuerunt.
ut supra. Ant. Spiritus Paracletus, allel.Docebit vos
Ant. tta sanctus Medardus. boc quod preedixeraft,
omnia, allel. Ant. Verba qu«3 locutus sum vobis, al- quasi propbeta divino Spiritu jain probavit. Psal.
lel. Spiritus et vita sunl. Ant. Spiritus qui a Patre
Domine, quid multiplicati sunt. Vers. Voce mea ad
procedit, allel., ille me clarificabit, allel., a\\e\.Ant.
Dominum clamavi.
Et si mortiferum quid biberint, non eos nocebunt,
Responsoria unde supra.
allel. Ant. Spiritus sanctus docebit vos, allel., quae-
Resp. Bealissimi Medardi antistitis vita, quje per
cunque dixero vobis, allel. Ant. Sicut misit me Pa- universum orbem virtutum propalatur insignibus,
ter, allel., et egomitto vos, allel.gOO ^»'- Audislis,
solemnitatis ejus diem veneratione expetere deposi-
quia dictum est: Vado et venio advos. Si diligeretis
tionis sune commemoratio pnncrpalis invitat. Vers.
me,gauderetis quia ad Patremvado, quia Paterma-
Crescat in universorum pecloribus pro tidei ardore
jor me est, allel. Ant. Hiqui linguis "oquuntur novis,
C devotio, dumsanctorum tuorum panditurmapnitudo
Galilaei sunt. Et serpentes tollent, alleluia.
Solemnitatis. liesp. Sanctus Medardus parvuset in-
Feria secunda. nocens, dum adbuc esset in scholis, dixit ad Eleu-
Antiph. Sic Deusdilexit mundum, utFiliumsuum therium quemdani comparemsuum, ipsum esse futu-
unigenitum daret, ut omnis qui credit in eum non rum summum Dei ponlificem. Vers. Ita sandus.Me-
pereat, sed habeatvitam seternam, allel. .4nf.Omnis dardus, hoc quod praedixerat, quasi propheta divino
male agit odit lucem et non venit ad Spiritu jam probavit. Ipsum esse iuturum. Resp.
enim qui ;

lucem, ut non irguantur opera ejus, alleluia. Ant.
venit ad lucem,
Qui autem facit veritatem,
nifestentur ejus opera, quia in
luia.
Feria tertia.
Ant.Amen, amen dico vobis quia ego sum ostium
ovium. Omnes quotquotvenerunlfures suntetlatro-
Des, sednon audierunt eos oves, allel.^n*. Fgosum
ostium, dicit Dominus, per me si quis introierit
vabitur; etpascua inveniet, alleluia.
Cinctus ergo fldei fervore. dum ad templum ora-
ut ma- cula discurreret, et patientne moribus temperaret
Deo sunt proprife voluntatis arbilrium, officium sacerdotis ex-
facta, alle-
cepit. Vers. Conversus pariter animo et habitu mo-
rum charitate praecellens.
Antiphonx in secundo nocturno.
Antivh. Occurrunt sanctissimo viro Medardo, et
data Oratione discoriantes quae tulerant laxari, per-
gunt itinera. Psal. Cum invocarem. Ant. Nec hoc
sal-
preelereatinterreliquamiranda signa quidam.Tasio
:

nomine, adamantisgravatur oppressus infestatione;

Feria quarta. curari meruit, expressoque viri Dei signaculo, surre-
Antiph. Scriptum est in prophetis Et erunt om- :
" xit incolumis. Psal. Verba mea. Ant. Sedcumjam

nes docibiles Dei, allel. Ant. Amen, amen dico vo- mullimodis virtutum fuigeret sludiis, per diversaor-
bis, qui credit in me habet vitam ietemam,
allel. bis spatia, gratia crescente, fama ejus praBcelluit.
Psalm Domine Dominus noster. Vers. Gloria et
Feria quinta.
honore.
Antiph. Ut autem sciatis quia Filius hominis ha- Responsoria unde supra.
bet potestatem in terra dimittendi peccata,
allel.
Resp. Confeslim claruit apud urbis ponfificem,
Feria sexla. couversatione prrjecipuusapud cunctos, puritate men-
tis sincerus. Nunquam se ubertate laeliike plus extu-
Antiph. Turba autcm increpabat eos, ut tacerent; lit, nunquam acerbitate mceroris turbavit. Vers.
at illi magis clamabant dicentes
Miserere nostri, Fili
:

quidvultis
Cunctos tamen faciatejus intercessiopotiores. Xun-
David, alleluia. Ant. Stetit .lesus. et ait :

quam. Resp. Bealus Medardus fuit semper lolcrans

ut faciam vobis ? D cunl illi Ul aperianlur
:
oculi
in adversis. mitis in prosperis. cunctossibi obedien-
ABt.Charitas Dei diffusa.est in cordibus
nosfri.allol. tiaesedulitate prieferens^egenlibus larga miseratione
nostris per Spiritum sanctum,
qui dalus est nobis,
succurrens. Vers. Ex omnibus calcato viliorum fo-
allel. mite angusti callis tramitem sai.ctae conversalionis
Sabbato. gressu surgente conscendens. Cunctos sibi Rcsp.
Ant. Si manse- Sanctye conversationis tramitem gressu surgente
A ntiph. Si quis diligit me, ut supra.
Ant. Si cognovisselis me, ut supra. conscendens, beatus Medardus quidquid pretiosum
ritis, ut supra.
 785
fuit, elegit, ut hospes cerneretur in saculo, et jam
possessor essel in coelo. Vers. Ecclesktstici moris
tenore percurrens presbvleiii of(iciuin electus, ex-
cepit.
In tcrtio noclurno.
Antiph. Defuncto Damque Yermandensium pontifi-
ce, in ejus loco beatus Medardus consecratur episco-
pus. I's<il. Doraioe. quis babitabit. Ant. Conversa-
tione cirlcsii sanctimonia ejus officii sacerdos exsti-
tii pretiosus. Psal. Doraine, invirtute..4n{. Suslinuit
jdgiter diabolo praeliante calumniam, sed pervenit
victor meritis ad coronam. Psal. Domini
Vers. Posuisti, Domine.
802 R*sp. unde supra.
Resp. Sanctissimus Medardus ecclesiastici moris
tenore percurrens preshyteni officium eleclus exce-
pit, probatus oblinuit, et ita se [Verbum decsl in Ms.\
cepit in virtutibus. ut Chrisli meritoputareturalum-
nus. Vers. Sed cum jam raultiraodis virtutum fulge-
retstudiis, per diversa orbis spatia gratia crescente
fama ejus prsecelleret. Et ita. Resji. Beatus Medar-
dus conversatione ccslesti, sanctimonia ipsius oflicii
sacorilos exstitit pretiosus el nisi quod percussor
;
corporis defuit, nam martyrium confessor implevit.
Vers. Sustinuit jugiter diabolo praeliantecalumniam,
pervenit victor merilis ad coronam. El nisi quod.
ResfK Tanc sanctus Medardus longae vitae defessus,
requiem deprecatus, Spiritum amisit [eraisitj, etcon-
vexa c li atileta triumphalis ascendit. Vers. Con-
i
versatione ccelesti sanclimonia ejus sacerdos exstitil
preliosus. Resp. Sanctus Medardus quando accepit
transituin corporis ipsius ore [honej momento coeli
aperti sunt, et sancti corpusculum divina luminaria
cunctis videntibus adfuerunt. Vers. Moxque in terra
grande luxit diluvium ita ut multum plueret aqua
;
calida de nuhilo cceliapei\i. Resp. Cumque ad tumu-
landum ducerentur sancta membra beati Medardi,
quidam ohviam factus cst damnatis aurium auditi-
bus, dum pretiosi velaminis peplum osculans, mox
recipere auditum fide promeruit. Yers. Psallenlium-
que illico slupens melos audivit. Dum. Resp. Proli-
xum esi enarrare quantis se virtutibus debilium heato
rdo claraor attollat. sed, fusis precibus, quid-
quid expetitur incunctanter ejus affectibus et Oratio-
ne obtinetur. Vers. Postquam igitur devolione fide-
lium maximodecore pra3l'iilta ejus tumuli urna exor-
nata surrexit. Resp. Inler Christicolas quos actio
vexit in aslris. pars tibi pro meritis magna. Medar-
de. palet. Vers. Exsilium tibi mundus crat coenosa
caventa [caverna]. Resp. Exsiliura tihi mundus erat
ccenosa caventa, et modo te gaudet rive inancnte
polus. Exutus tenebris, vestitur tegmine lucis. post
obitum frueris liberiore die. Vers. Inler Chrislicolas,tus vir qui non. Ant. Ad omnia qiue mittam te, di-
utsupra. Resr». Quid refcram mutus verho, qui verba
dedisti, quod gravat ejiciens, quodjuvat omne lo-
cans, cuncta nec enumero tua me prseconia vincunt.
;
Vers. Quidam caecus ad eum venit, rapuit palpando
D
salulem. In mediis tenebris lulsit aperla dies. Cun-
cta.
Antiphonx unde supra. Adnocturn.
Autiph. Sanctus Mcdardus requiem deprecalus
Spiritum amisit [emisit], et convexa coeli athleta
triumphalis ascendit. Ant. Postquara igitur devotio-
nefidelium maximodecorepraafultaejustumuli urna
exnrnala surrexit. Ant. Fusis precibus quidquid ex-
petilur incunctanler ejus effeclibus ohtinetur. Ant.
us Medardus sacerdos exslitit preliosus, marlv-
rium eonfessor implevit, pervenit victor merilis ad
coronam.
Antiphonoe in matutinis Laudibus.
Anliph. Inter Christicolas quos aclio vexit in astris,
pars libi pro meritis magna, Medarde patet. Ant.
Quidam cajeusadeum
venit, rapuil palpando salu-
tem, mediis tcnebris fulsit aperta dies. Anl. Alius
in
quidam veniens dum veherentur merabra, sancta,
LIBER RESPONSALIS. 786
A substratusmeruit crccus habere diem. Ant. Ad se-
pulcrum sancti Medardi segri veniunt etsanantur, ubi
benedicunt Dominum dicentes benedietus es, Do-
;
raine. Ant. Compedibus validisalter manicisque liga-
tus, mox tetigil peplura, ferrea vincla cadunt. 803
Ant. Conferat vinctis pro indulgenliadelictoruin ge-
nerale prajsidium; qui speciale solemnitatis sua3
hodie mundo pra-slitil ornamentum.
In Evdngelio.
Atttiph. E coelo calida aqua produxit nubilo, in
ejustransitu magnum fuit niyslerium.
est terra. (Deest linea in Ms.)
Antiph. Solemnitatis ejus diem vcneratione expe-
tere depositionissuae commemoratio principalis inni-
tuit. Antiph. Ouando sanctus Medardus accepittran-
situm corporis ipsius ore [horai] momcntocoelipror-
sus aperti sunt, ct ante sancli corpusculum, quasi
pcr tres horas divina luminaria astiterunt et ma- ;
gnum fuit inysterium. Ant. Cujus corporis solemnc
jj
pignus Suessionensium urbs tanli muneris prsemio
dilata promeruit, utcum omnium populorum fidem
[Forte ndelium] solemni ambitionegralissima sancti
Medardi membra tradenda essent sepullurre, amore
gestandi onus leve sentirent. Ant. Cumque sancla
membra beati Medardi tumulo condirentur [conde-
renlurj, coelum aperlum est, et duac colurabae visaa
sunt descendisse, quasi nubes, et deoreejusegressa
est coluraba candida sicut nix. Ant. Beatus Medardus
per Trinitatisauxilium regis exercitum vestigium.
Ant. Sanctus Mcdardus nohilis natus, cum esset ad-
huc artate parvus, jam bonitate maturus prsedixit.
Ant. Solemnitatem bcati Medardidebila veneratione
percolere depositionis cjus commemoratio principa-
lis invitat. Crescat ergo in universorum pectoribus
pro fidei ardore devotio, dum sancti confessoris Dei
panditur magnitudo. Ant. Solemne itaque pignus
corporis beatissimi Medardi Suessionensium urbs
n tanti muneris proemio dilata prorneruit, etcum om-
niura populorumsolemniambilionegralissima mem-
bra tradenda sepultune feretro veherentur, unanimi
voce vcl clamore gesliendi onus leve senserunt.
In vigiiia sancti Joannis Bapsistx, ad Vespcras.
Vers. Fuit homo missus, ul supra. Ant. Ingresso
Zacharia templum Domini, apparuitci Gabrielange-
lus stans a dextris altaris incensi.
Ad Invitatorium.
Anliph. Regem prsecursoris Dominum venite ado-
remus.
In primo nocturno.
Antiph. Priusquam te formarem in utero, novi te,
et antcquam progredercrissanctificavi te. Psal. Bea-
cit Dominus, ibis, ne timeas et [qure] mandavero
tibi loqueris ad eos. Psalm. Quare fremuerunt. Ant.
Ne timeas a facie eorum, quia ego fecum sum dicit
Dominus. Psalm Domme, quid mulliplicali sunt
Vers. Posuisti, Domine.
Responsoria.
Resp. Fuit homo missus a Deo, cui nomen Joan-
nes crat. Ilic venit ut testimonium perhiberet de lu-
mine, et pararet Domino plebem perfoctam. Vers.
Erat Joannps prieflicans in deserto baptismum pce-
nitentke. Et pararet. Vers. Tu puer Propheta Altis-
simi vocaberis. Jiesp. Elizabeth Zachariaj magnum
virum genuit, Joannem Baptistam prmcursorem
Domini,qui viam Domini praeparavitg^)^ n eremo. '
Vers. Fuit homo missus a Deo, cui nomen Joannes
eral Qui viam. ftesp. Priusquam te lormarein in
.
utcro, novi te et antequam exires de ventre sancti-
;
prophetara in gentibus dedi le. Vers.
ficavi te, et
Ad omnia quse mittam teibis, etuniversa quae man-
davero tibi loqueris. EtProphetam.
In secundo nocturno.
Antiph. Misit Dominus manum suam, et tetigit os
 .

787 SANCTI GREGOMl MAGNI 788

Tneum, ci prophetam in gentibus fecH mihifme] Do- ^ anle lilura io ipirita el rirtate E\'m, parareDi arfno
niiiiiis. Psal. Cum invocarem. Ant. Ecce deHi verba plebem perfectam. Ant. Inter naloa raalierom
mea 10 ore tuo, el constitui te Buper frentei el regna. Barrexil major Joanne Baptista. A»t. To puer pro-
Psal. Verba mea auribus Ant. Dominus ab utero pheta Altisaimi vocaberia praeibia aiiif; Dominura ;

vocayit me ; de ventre matris meae recordatos esl parare viasejus. Ant.Angelv t 1 rhariameel ocu-
nominis niei. Psul. Domine Dominua ooster. tus diceo I i i tua ElUabeth pariel tibi filmm. el

bia ii "ii i
** ii eius Joannem. Ant. Nazarseui n
Responsoria.
vinum el siceram noo bibel El omne
bitur puer isle, .

Resp. Tu puer, prophetaTocaberis
praeibis ciiiiii ante faciem Domioi, parare vias ejus.
Vrrs. Ad dandain scientiam aalutis plebi ejus, in
rcmissioneii) pereatorum eonitn. Harare Resp. Des-
cendil angelus Domini ad Zachariam dicens: accipe
puerum in senectute tua, elbabebit nomen Joanncs
Baptista. Vers. Iste pucr magnus coram Doniino
nam et manus ejuscum ipso est. El babebit. Resp,
Hic prnecursor directus, et lucerna ardens ante Do-
iniiumi ipse esl enim Joannes, qui viam Domino
;
praeparavit in eremo, sed et Agnuni Dei demonstra-
AJlissimi ; iromundum ooo manducabit ex utero raatris bubb.
Ant. Fuit boino missus a Deo, cui oojneo Joaonea
erat. Ant. Hic venit Joannes, ul testimonium perhi-
berel de lomine, etpararet Domino plebem perfec-
tam. Ant. Ex utero seoectutis el iterilU Joannei
natus estprecursor Domini. Ant. Pro eo quod non
; obedisti verbis meis, eris taceos, ei ooo poterisloqui
usque in diem nativitatit InMnter oatos mu-
lierum non estmajor Joanne BaptUta. Ant. Paerqni
natus est nobis, plusquam prophata est. Ilic est enim
de quo Salvator ait inter natoa maliernm non sur ;

vit, etilluminavitmcnleshominum. Vers. Ipse pra;i- rex it major Joanne Baplista

bit ante illum in Spiritu ct virlule Eliee. lpse est.
R
" (Deestlinea tnMs.)
inMs.)
Itesp. Innuebant patri ejus, quem vellct vocari cum.
Responsoria sive Antiphonx in vigilia sanctornm
El poslulans pugillarem scripsit, dicens Joannes :
Joannis et Pauli.
est nomen ejus. Vers. Apertum est os Zachariee, et
propbetavit dicens : Joannes est. Resp. Isti sunt duo viri misericordifle, qui assislunt
ante Dominum dominatorem universae terr;R. Vers.
In tertio nocturno. suntdune duo candclabra lucenlia ante
olivae, et
Isti
Antiph. Posuit os rneum Dominus, quasi gladium Dominum. Dominatorem. Resp. idi conjunctos viros "

acutum sub umbra manus sua; protexit me. Psal.

; habenles splendidas vesteset angelusDomini loculus
Domine, quis habitabit. Ant. Formans me ex utero est ad me
dicens: Isfi sunt viri sancti facli amici
servum sibi Dominus in lucem gentium, utsim salus Dei. Vers. Vidi angelum Deivolantem per medium
ejus ab extremis terra?. Psal. Domine, in virlute. coelum. voce magna clamantem et dicentem. lsti.
Ant. Reges videbunt, et consurgent principes, et Resp. Haec est vera fralernitas, quae nunquam potuit
adorabunt Dominum Deum tuum, qui elegitte. Psal. violari certamine, qui effuso sanguine secuti sunt
Benedicam Dominum. Vers. Justum deduxit Do- Dominum, contemnentesaulasregias perveneruntad
minus. regnacoelestia. Vers. Ecce quam bonum et quam
Responsoria unde supra. jucundum babitare fratresin unum. Contemnentes.
Resp. Preecursor Domini venit, de quo ipsetesta- Resp. Beati martyres Christi Joannes el Paulus dixe-
tur Nullus major inter natos mulierum Joanne
: runt Juliano nobis autem aliud non est, nisi unus
:

Baptista. Vers. Ipse praeibit ante illum in spiritu et C Deus Pater et 'ilius et Spiritus sanctus. Vcrs. Una
virtute Elise. Nullus. Resp. Gabriel angelus apparuit fides, unum baptisma, unus spiritus erat in eis.
Zachariae dicens Nascetur tibi filius, nomen ejus
: Paler. Hesp. Beati eriUscum maledixerint vobis ho-
Joannes vocabitur, et multi in nativitate ejus gau- mines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne
debunt. Vers. Erit enim magnus coram Domino, malum adversum vos mentientes, pro|)ter me. Cau-
vinum et siceram non bibet. Et multi. Resp. Ecce dete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa
constitui te hodiesuper gentes et regna, dicit Domi- est in cnelis. Vers. [Deest in Ms.]
nus, ut evellaset dissipes, sedifices et plantes in no-
mine Domini. Vers. Tu, puer, propheta Altissimi
806
Antiphonw in matutinis Laudibus.
Antiph. Paulus et Joannes dixerunt ad Julianum :
vocaberis prseibis enim antefaciemDomini, parare
;
Nos unum Deum colimus, qui coehim et ter- fecit
vias ejus. Ut evellas. Resp. Inter natos mulierum
ram. Ant. Paulus et Joannes dixerunt ad Terentia-
non surrexit major Joanne Baptista, quia viam Do-
mini praparavit in eremo. Vers. Fuit homo missus
num Si tuus Dominus est Julianus, habeto pacem
:

a Deo, qui nomen Joannes erat. Qui viam. Resp.

cum illo.Nobis aliud [alius] non est nisi uuus Domi-
nus Jesus Christus. Ant. Joannes et Paulus cognos-
Ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Elise,
centestvrannidem Juliani, facultatessuas pauperibus
ut convertat corda Patrum. in filios et incredulos
erogarecceperunt. Ant. Sancti Spiritus et animae
ad prudentiam. Parare Domino plebem perfectam.
Justorum, Hjmnum dicite Deo in asternum .4»^.
Vers. Tu puer Propheta, ut supra. Resp. Puer qui
Joannes et Paulus dixerunt ad Gatlicanum Tu :

natus est nobis, plusquam propheta es mc 805 *- '

crede unum esse Deum, et eris victor melior [melius]
est enim de quo Salvator ait inter natos mulierum D :

non surrexit major Joanne Haptista. Vers. Angelus

quam fuisti.

ad Zachariam locutus est, dicens Uxor tua Elisa- :

In Evangelio.
beth pariet tibi filium, et vocabis nomen ejus Joan- Antiph. Astiterunt justi ante Dominum, et ab
nem invicem non separati sunt gloriam Domini viderunt ;

Anliphonoe in matutinis Laudibus. [Calicem Domini biberuntj, et amici Dei appellati

sunt.
Antiph. Elisabeth Zacharia? virum ge- magnum
In vigilia sancti Petri ad Vesperas.
nuit, Joannem Baptistampraecursorem Domini. Ant.
Innuebant Patri ejus, quem vellet vocari eum et : Vers. Inomnem terrarn. .4n<. BcatusPetrusaposto-
scripsit dicens Joannes nomen ejus. Ant. Joannes
: lus vidit sibi Christum occurrere. Adorans [adoravit]
vocabitur nomen ejus; et mulli innativitate ejusgau- eum et dixit : Domine quo vadis ? Venio Romam
debunt. Ant. Joannes ost nomen ejus vinum et sice- ; iterum crucifigi.
ram non bibet, et multi in nativitate ejusgaudebuot, Adlnvitatorium.
Ant. iste puer magnuscoram Domino nam et manus
ejus ciun ipso est. Vers. Fuit bomo. Antiph. Hegem aposlolorum Dominum venite
adorcmus./l///.ln omnem lerramexivil Bonuseorum,
In Evanrjclio. cl in fines orbis terr;e verba eoniiii. Psahn. Cdeii
Antiph. Apertum est os Zachariae, et prophetavit enarrant. Ant. Giamayerunt justi, et Dominus exau-
dicens benedictus Deus Israel. Ant. Ipse pr.eibit
: divit eos. Psalm. Benedicam Dominum. Ant. Consti-
 789
tues eos principes super omnem terram memores
erunt nominis tui, Domine. Psahn. Eructavit. Vcrs.
In oninem terram.
Responsoria
Resp. Siinon Petre. antequam.de navi vocarem le.
novi te et super plebem meam principem te consti-
:
tui. et claves regni caelorum traaiditibi Vers. Quod-
cuntjue ligaveris super terram, erit ligatum ct in
cadis el quodcunque solveris super terrant. erit
,•
solutum et in coelis. Etclaves. Resp. Si diligis me,
Simon Petre, pasce oves meas. Domine, lu nosti,
quia amo te, et animam meam pono pro te. Vevs. Si
oportuerit me mori tecum, non te negabo. El ani-
mam. Resp. Tu es Petrus, et super hanc Petram
aedificabo Ecclesiam meam, et portas
preevalebunt adversus eam et tibi dabo clavesregni
: aedificabo Ecclesiam meam. Vers. Constilues eos
coelorum. Vers. Quodcunque, ut sup. Et tibi.
In secundo noclurno.
Ant. Principes populorum congregali sunt cum
Deo Abraham. Psal. Omnes geutes. Ant. Dedisli
baereditatem timentibusnomen tuum. Domine.
Exaudi. Deus, deprecationem. Ant. Annunliaverunt
opera Dei, et facla ejus inlellexerunl. Psal. Exaudi,
Deus, Urationem meam cum deprecor. Vers. Dedisti
h rreditatem.
Responsoria unde supra.
Besp. Doiuine, si tu es, jube me venire ad le
super aquas. Et extendens manum apprehendit
euniret dixit ad eum Modicse fidei, quare dubi-
:
tasti ? Vers. Cumque vHisset ventum validum ve-
nientem limuil, el cum coepisset mergi, clamavit
dicens Domine, salvuni nie fac. Etextendens./fesp.
:
Surge, Pelre. ct indue te veslimenlis tuis ; accipe
fortitudinem ad salvandas gentes, quia ceciderunt
catcna; de manibus tuis. Vers. Angelus autem Do-
mini astitt, et lumen refulsit in habitaculo carceris,
807 percussoquelatere Petri excitavit eum dicens,
surge velociter. Quia. Resp. Tu es pastor ovium,
princeps apostolorum Tibi tradidit Deus omnia re-
:
gna mundi et ideo tibi traditae sunt claves regni
;
ccelorum. Vers. Quodcunque, ul supra. Et ideo.
In tertio nocturno.
Antip/i. Exaltabuntur cornua justi, allelu ia.
Confitebimur. Ant. Lux orla esl justo, alleluia,rectis
corde laetitia, allel. Psalm. Dominus rcgnavit.exsul-
tet. Ant. Custodiebant testimonia ejus, et praecepta
ejus. alleluia. Psal. Dominus regnavit, irascanlur.
Custodiebant testimonia ejus
Responsoria unde supra.
Resp. Quem dieunt homines esse Filium hominis?
Dixit Jesus discipulis suis. Respondens Petrus,
dixit : Tu es Christus F"ilius Dei vivi. Bt ego dico
tibi, quia tu es Petrus etsuper hanc petram aedifi-
;
eabo Ecclesiammeam. Vers. Beatuses.SimonPetre,
quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater
meus qui est in ccelis. Et ego dico tt es l>- V'S° P r0
te rogavi, Petre, [ut] non deficiat
aliquando conversus confirma fratres tuos. Vers.
Caro etsanguis non relevavit tibi, sed Pater meus
(jui est in ccelis. Et ut aliquando. Resp. Beatus est,
Simon Fetre, quiacaro et sanguis non revelavit tibi.
sed Pater meusqui est in coelis. Vers. Et ego dico
libi. quia tu es Pelrtis, et super hanc petrain acdifi-
cabo Kcclesiam ineam. Resp. Petre, amas me Tu
Doinine, quia anio te. Pasce oves meas. Resp.
Siraon Joannis, diligis mepluslns ?Tu scis, Domine,
quia aino te. Vers. Etsi oportuerit. ut sup. Quia.
Resp. Solve, jubente Deo terrarum, Petre, catenas,
qui facis ut pateant ccelestia regna beatis. Vers.
Quodcunque. Resp. Qui regniclavcs et curam tradit
ovilis ;qui creli terraeque Petro commisit babenas,
ulreseret clausis, et solvat vincla ligatis. Vers,
Quodcunque. Vers. Ipsa lua, Petre, dissipare vin-
* Ha3c ita corrupta sunt, ut vix sanari posse videantur.
LIBER RESPONSALIS 790
; A cula jussit, qui le mundanos jussit dissolverenexus
Ut reseret. Rcsp. Petrus et Joannes ascendebant in
leiiipluni, ad horam Orationisnonam. Etquidamvir
qui erat claudus ex utero matris su.t, qucm ponc-
bant quolidie ad porlam lenipli. Vers. Argentum et
aiirtini non est mecuni, quod autem habeo hoc tibi
dabo. Qiiem ponebant.
Antiphonaein matutinis Laudibus.
Antiph. Petrus et Joannes ascendebant in tem-
phim, ad horara Orationis nonam. Ant. Argenlum et
aurum uon estmecum quod autcm habeo, lioc tibi
;
dabo. Ant. Dixit angelus ad Petrum Circumda tibi :
vestimentis tuis et sequere me. Ant. Misit Dominus
angelum suum. et liberavit me de manu Hcrodis,
inferi non alleluia. Ant. Tu es Petrus, et supcr hanc petram
principcs.
In Evangelio.
B Antiph. Quodcunque ligaveris super terram, erit
ligatum et incoelis et quodcunque solveris super
;
terram. erit solulum et in cceiis, dicit Dominus
Psal.
Simoni Petro. Ant. Beatus es, Simon Petre. Ant.
Sigmficavit Uominus Petro qua morte clarificaturus
esset Deum,alleluia. Ant. Ego pro te rogavi, Petre,
ut non deficiat fides tua. Et tu aliquando conversus,
contrrma fratres tuos. A nt. Si diligis me, Simon Petre,
pasce oves meas. Tu scis, 808
Domine, quia amo
te. Anl. Tu es pastor ovium, princcps apostolorum;
tibi traditae sunt claves regni ccelorum. Ant. Tu es
Cbrislus Filius Dei vivi et tu beatus, Sirnon Bar-
;
jona. Aut. Simon Joannis, diligis me plus his ? tu
scis, Dominc, quia amo te. Ant. Dixit Dominus Pe-
Tibi dabo claves regni coelorum. Ant. heatus
tro :
Pelrus apostolus, ut supra. Ant. Commendo tibi
ovesquaslradidisti mihi, alleluia. Ant. Solve, jubente
Deo lerrarum, Detre, catenas, qui facis ut pateant
ccelestia regna beatis. Ant. Super aquas ambulans
G Dominus Pelro manumporrexit mergentiin pelagus.
Anl. Cnm respexisset Petrus crucem, lacrymis [la-
crymas] fundebat pras gaudio. [Cxtera desunt.] ,\on
sumdignus Ant. Pelrus etPaulusmilitantesRomam
venerunt. Circumdantes Simonem invenerunt a cum
Nerone fidem permanserunt Salvatorem. Ant. Beatus
Pml. Petrusdum penderet in cruce, alacrivultu Dominum
deprecatur Domine Jesu Christe, commendo tibi
:
oves quas tradidisti mihi.
In die ad Vesperas.
Antiph. Juravit Dominus et non poenitebit eum
Tu es sacerdos in aeternum. Psal. Dixit Dominus.
Ant. Collocet eum Dominus cum principibus populi
sui. Psal. Laudate, pueri. Ant. Dirupisti, Domine,
vincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis. Psal.
Credidi. Ant Euntes ibant et flebant mittentes se-
mina sua. Psal. In convertendo. Ant. Confortatusest
principatus eorum, et honoratrsunt amici tui, Deus.
Psal. Domine, probasti me. Ant. Gloriosi principes
D teme, quomodo in vita sua dilexerunt se, ita et in
morte non sunt scparali.
Antiphonse et Responsoria in vigilia sancti Pauli apo-
stoli. —
In primo nocturno.
Antiph. Qui operatus es Petro in apostolatum,
operatusestet mihi intergentes et cognoverunt gra-
;
tiam qme dataest mihi aChristo Domino. Psal. Coeli
'?
enarrant. Vers. Qui me segregavit ex utero matris
sufe [meae], et vocavit per gratiam suam. Ant. Scio
cui credidi. et certus sum quiapotens est depositum
meum servare in illa die justus judex. Psal. Renedi-
cam Dominum. Vers. De reliquo reposita est mihi
corona justiliee. Ant. Mihi vivcre Chrislus est, et
mori lucrum, gloriari me oportet in cruce Domini
mei Jesu Christi. Psal. Eructavit. Vers. Per quem
milii inundus crucifixus est, et ego mundo. Vers.lix
omuem terram.

791 sancti
Hespoiisoria nndr tupfa.
Hetp. Qui operatus esl Petro In apostolalom, ope
ratusest etminiintergentes Et cognoverunl gratiam
Dei, quas data est mihi, Vert Graha I)' in mevacuai
non luii, sed gratia ejus semper in me manet. E1
aoverunt. Resp. Scio qul credidi, etcertussum
quia potens est depositum meurr servare in illura
ilicin. Vcrs. Rcposita est mihi corona justilire. Quia.
Resp. Bonum certamen certavi, cursumconsummavi,
fidemservavi ;ideoque reposita esl mihi corona jus-
titiee. Vers, Scio cui credidi, et certus sum quia
potens est deposilum meumservare. Ideoque. Resp.
Damasci praepositus gentis Arethas regis, voluitcom-
prehenderc. A fratribus per murum submissus sum
in sporla, et sic evasimanusejusin nomineDomini.
Vers. Deus et Pater Domini mei Jcsu Christi seit
quia non mentior. Et sic evaii.
809 secundo nocturno.
I' 1
4^:J?.^!^jL^B?J~!^??B Le.5^??I
praedicator veritatis in universo nrundo. Psal.Omnee
gentes. Vers. Per quem omnes gentes cognoverunt
gratiam Dei. Ant. Magnus sanclus Paulus vas ele-
ctionis vere digne est glorificatus qui et meruit
;
thronum duodecimum possidere. Ptalm. Exaudi,
Deus, deprecationem. Vcrs. In rcgeneratione, cum
sederit Filius hominis in sede Majestatis sure. Ant.
Bonum certamen certavi, cursum consummavi,fidem
servavi. Psal. Exaudi, Deus, Oralionem meam cum
dep. Vers. De caetero reposita est mihi corona justi-
tife. Vers. Annuntiaverunt opera Dei.
Besponsoria unde supra.
Resp. Reposila est milri corona justitiee, quam
rcddet mihi Dominus in illa die justus Judex. Vers.
Scio cui credidi, et certus sum quia potens est de-
positum meum servare in illum diem. Justus. Resp.
Isti sunt duae olivae, [et duo] candelabra lucentia
ante Dominuin lrabent potestatem claudere ccelum
nubibus, et aperire portas ejus. Quia lingure eorum
claves cceli facta? sunt. Vers. In omnem ferram exi
vit sonus eorum, et in fines orbis terraa verba eo-
rum. Habent. Resp. Constitues eos principes super
omnem terram, memores erunt nominis tui, Domi-
ne, in omni progenie et generatione. Vers. In om-
nem terram, ut supra.
In tertio noctumo.
Antiph. Saulus qui et Paulus magnus preedicator,
a Deo confortatus convalescebat, et confundebat Ju-
daeos.Psai'. Confilebimur tibi, Deus. Vers. Osfendens
quia lric est Christus Filius Dei vivi. Ant. Ne magni-
tudo revelationum extollat me, datus estmihistimu-
lus, angelus Satanaa qui me colaphizet. Propter
quod ter Dominum rogavi, ut auferretur a me et
dixit mihi Dominus: Sufficit tibi, Paule,gratia mea.
Psal. Dominus regnavit, exsultet. Vers. Nam virlus
in infirmitate perficitur. Ant. Heposita est mihi co-
rona justitire, quam reddet mihiDominus in illa die
judex. Psal. Dominus regnavit, irascantur. Vers. D Verba mea. Ant. Relicta domo rebusque patris soli
Gooperante gratia Spiritus sancti. Vers. Dedisti 083-
reditatem.
Resp. undesupra.
Resp. Isti sunt duo viri misericordiae. Vers. Isti
sunt duaeolivee. Dominatorem. Resp. Stolam jucun-
ditatis induit eum Dominus, et coronam pulchritudi-
nis posuit super caput ejus. Vers, Cibavitillum pane
vilse et intellectus, et aqua sapienliae salutaris pota- nile, aetatem quippe moribus transiens, nulli
vit eum. Etcoronam. Resp. Corona aurea super ca-
put ejus, expressa signo sanctitatis, gloria?, honoris, ter nescius, et sapienter indoctus. Ab ipso. Resp.
et opus fortiludinis. Vers. Quoniam pnevenisti eum
in Benedictionibusdulcedinis; posuisli in capite ejus
coronam de lapide pretioso. Gloriae. Ilesp., 1'osuit
coronam capili meo, et circumdedit memurosalutis,
ad cxpugnandas gentes et omnes inimicos. Vers,
• Scilicet mensis Julii die undecima, qure nunc
ejus Translationi celebrandoo assignatur. Porro hic
.
or.r.cor.n macni 702
A Judica, Domine i
^im
inc npprehende arma el jcutum Ad
;
ndas. i
Resp. Gloria el honore coronasti eum, Domioi
consliluisti eura supei opera mamiumtoftram:omnia
gubji ib pedibus ejus. Ve\ Quoniam pi
insii eiim 810'" Benedictionibus. Retp. Ecc<
millo vos. fletp. Tollile ji gum. /.' wp l> ira ileteritu.
Retp, Egregie Dei Paule, doclor geotium, el divino-
riini propagator prseceptorum, ecce nomentuum in
libro vitae coelestis ascriptom est, et memoriaJe
tuum rion derelinquetur in saecula. Vert. Magnus
sanctus Paulus ras electionis, vere digne
rificatus.
In Matutinis
Antiph, Ego plantavi, Apollo rigavil lJ':us autem :
incrementum oedit, aliel. Vert, o squisque pro-
I
priam meroedem accipiet, aecundum suumlaborem.
Ant. Libenter gloriaborin infirmitalibus meis, ut in-
babitet irr mevirtus Christi. Vert, Quando autem
B infirmor, tunc fortior sum. Ant. Saocte Paule apo-
stole, praedicator verUatis, et doctor gentium, inter
cede pro nobis ;i<l Dominum, qui te elegit. Vert. Ut
digni efficiamur gratia ejus. Ant. Gratia Dei in me
vacua nonfuit. sed gratia ejus seni[iciiri me maoet.
Vers. Gratia Dei sum id quod sum. 4frf. Damasci
praepositusgentisArethseregis, voluit me comprehen-
dere. A fratribus permurum submisaussum in -jiorta,
et sic evasi manus ejus in nominv Domioi. Vers.
Deus Pater Domini mei Jesu Cbristi scit quia non
et
menlior. Yers. Constitues eos principes.
In Evangelio.
Antiph. Vos qui scculi estis me, sedebifis super
sedem judicantes duodecim tribus Israel, alleluia.
Vers. Dum venerit Filius hominis in sede Majestatis
sua3. Ant. Ter virgis caesus sum, semel lapidatus
sum. ter naufragium perluli pro Christi nomine.
Ant. Nocte et die in profundum maris fui Ant. Pe-
q trus apostolus et Paulus praedicator gentium, ipsi
nos docuerunt legem tuam, Domiue. Ant. In omnem
terram exivit sonus eorum, et in fincs orbis terrae
verbaeorum. Ant. Vos qui reliquistis omnia, et se-
cuti estis me, centuplum accipietis, et vitam eeler-
nam possidebilis. Ant. Nolite timere eos qni corpus
occidunt, animamautem non possunt occidere, dicit
Dominus.
Antiphonae et Responsoria in mgilia a beati Benedicti
abbatis. — In primo nocturno.
Antiph. Fuit vir vitae venerabilis gratia abbas Be-
nedictus. Psalm. Bealus vir. Ant. Ab ipso pueritiae
[tempore] cor gerens senile, setatem moribus
snro
nulli aniinum dedit voluplali. Psalm.
transiens,
Quare fremuerunt. Ant. Durn in liac terra esset,quo
;
lemporaliter uti potuissel, jam quasi aridum muu-
dum cum flore despexit. Psalm. Cum invocarem.
Anl. Nursiae provincia exortus, Romse liberalibus
litterarum studiistraditus aparentibus fucrat. Psalm.
Deo placere[eupiens], sanctiBConversationishabitiim
quaesivit. Psal. Domine Deus noster. Ant Re- .
cessit igitur scienter nescius, et sapienler indoctus.
Psalm. In Domino confido.
Responsoria unde supra.
Resp. Fuit vir vitae venerabilis gralia Benedictus
et nomine. abipso pueritiae tempore cor gerens se-
811
animum voluptali dedit. Vers. Hecessit igilur scieu-
Ilicitnque cum, relictis lillerarum sludiis, petere de-
serla decrevisset, nutrix, qu;e hunc amabat, sola
secuta est. Vers. Becessit igilur, nt supra. Resp. Igi-
tur beatus Benedicfus, cum conspiceret nutriccm
suam flere, moxque se cum lacrymis in Orationem
etpassim hoc in Codice vigilia siffnificat officium1
nocturnum, nec pro pridie sumi debet.
793
dedit ; et ei sanutn eapisteriumreparavit Resp Ipstim
guoque capisteriura in ecclesise ingressu suspenso
[suspensumj, quatenus et praesentis
renl Benedictus puer conversationis gra-
tia aquanla perfectione coepisset. Moxque inilocon-
silio venenum vino miscuore ;quo accepto signavit,
sicque confractum est, ac si pro signo lapidem de-
disset Vers, Intellexit prolinus vir Dei, quia potum
mortis habaerat, quod non poiuit porlare signum
vit«. Sicque.
Insccttndo nocturno.
Antiph. Hic itaque cum jam.
litterarum
studiis, petcre deserta decrevisset, quee hunc
arctius amabat. secuta cst. Psalm. Domine, quis lia-
bitabil. Ant. Preedicta nutrix illius. ad purgandum
trilicum a vicinis mulieribus prsestari sibi capiste-
rium peliil, quod casu accidere [Dele accidere] con-
fractumest. PsaZ. Conserva me. A»t. Compassusnu-
trici irationem dedit Benedictus puer cum lacrymis
(
capislerium reparavit. Psalm. Doraine, in virtute.
Ant. Benedictus Dei famulus,magnumfecil miracu-
liini preces fudit ad Dominnni. rejunxil capisteriom.
;
Psal. Domrai est terra. Ant. Qui dum eremum pete-
teret, Romanum [Romanuslmonachum obviavit, cu-
jus ciim desiderium cognovisset, et secretura tenuit,
et adjutorium impendit Psalm. Beati quorum re-
missa?. Vers. Cumque in spem positus submitti pa-
nem diabolus conspiceret, jactavil Iapidem, etlintin-
nabulum fregit. Resp. Convocatis discipulis. beatus
Bencdiclus dixit Misereatur vobis sempiternus
; Antiph. Hodie sanctus Benediclus per viam Orien-
Deus nunquid non prius dixi vobis, quia meis ac
; tis tramitem [recto tramite] videntibusdiscipuliscce-
vestris moribus ininiinc conveniret ? Visrs. Itaque
juxta mores veslros vobis patrera quaerite, quia me
habere ininime potestis Nunquid Resp. Quidam ru-
sticus defuncti corpus filii in ulnis ferens, orbitalis
luctu tesluans ad monasterium venit. Benediclum
Patrem cfufpsivit. Mox aspexit, clamare coepit
ul
Keddelilium uieum, redde lilium nieum. Vers. Vir
auteni Douiini in bac voce subslilil dicens
ego filium luuiii abstuli ? eui ille Mortuus respondit
est, veni resuscita eum. Redde. Resp Domine, non
respicias peccata mea, sed fidem hujus borainis, qui
rogat resuscitari fitium suum ; et
sculo animamquam tulisli. Etcompleta
vixit, et sanum reddidit patri suo. Yers. Et regre-
diente anima ita corpusculum omne conlremuil, et
sub oculis oinnium qui aderanf vivus apparuit. Et
sanuin. Resp. Pater sanctus dum intentara oculorum
aciem in splen lore corusca> lucis haberc videretur,
vidil Germani animara Capuani episcopi in sph<x'ra
ignea ab angelisin coelum deferri. Vcrs. Factumque
est, ut revLTendissimuin Germanura is qui tnissus
fuerat defunctum reperit. Resp Eodem vero anno
quod Iquoj de hac vita erat exiturus, quibusdam di-
scipulissecum conversantiluis, quibusdant longe ma-
nentibussanctissimi sui obilus denunliavil diem.
Vers. [Supple praesentibus indicans ] Ul audiia per
silentium tegerent, absenlibus indicens quale eis si-
gnum fierrt quandoejusanimadecorpore exiret San-
ctissimi. Resp. Antesextum vero sui exitus diem ape-
rire sepulturara 812
s,Di jubel qui mox correptus
febribus acri ccepit dolore fatigari usque ad mortem.
Vers. Cumque per singulos dies languor ingravesce-
ret, sexlo die portari se in oralorium a discipulis
fecit. Qui mox. fiesp. Sextonamqne die portari se in
oratorium a discipulis fecit, ibique exitum suum do-
minicis sacramentis munivit. ;ilque inter discipulo-
rum manibus [manusj cxpiravit.
cocluin manibus fecit [slelil], et
inter verba Oralionis efflavit. Atque. Resp. Hodie
sanctus Benedictus per viam Orientis tramitem vi-
dentibus discipuliscoelum telendit, el ab angelis in
gloria susceplurus est [susceptus est]. Vers. Tunc
itaque sancti viri nbitum siiMit prsesentes discipuii
viderunt, ita abscntes hoc signum quod eis praedi-
ctum fuerat agnoverunt. Videntibus. Resp. Factum
LIBER RESPONSALIS 794
A est post obilum sanctissimi viri, mulier mente eapta
venil ad specum ejus, el ingressa mansit in eo, et
et secuturi om- san.i facta esi cx illa bora. Vers. Ei in ea sanitate
quam acceperal permansil omoibus diebus vitaa sua3.
Vers. \'ia recta Orientis Iramite abejuscella ad coe-
luni usque lendebatur, cui venerando babitu virde-
super clarus assistens, cui essetvia quam cernerent
discipulis inquisivit ipsi vero nescire se professi
;
sunt.
Antiphonxin matulinis Lawlibus.
Anliph. Intempesta nocteoravit Benedictus. [Adji-
ciendum forte vid.it] Fusam lucem desuper cuhctae
relielis
noctis tenebras effugasse tantoque splendore clare-
nuirix
scere, ul diem vinceretlux illa. Ant. Sicut discipulis
ipse referebat, quasi sub uno solis radio oinnis mun-
dus colleelus anlc ejus oculos niomcnlo adductus est.
.4n/. Orabat sanctus Benedktus: Doraine, non aspi-
cias peccata mea, sed fidem hujus borainis, qui ro-
gal resuseitari filium suum. Et sub oculis omnium
B viventem puerum reddidit patri suo. Ant. Fratcr
Maure, curre velociter, quia puer Placidus in atnne
flumen [/{rdundat flumen] inergitur. Anl. Dumque
super undas Placidus traberelur, Maurus occurrit in
niediis fluctibus. Einerso pede pucrum libcravit.
Ant. Inteinpeslae noctis cuncla sub silenlio, quasi
sub solis radio omnem mundum conspexit. .t?;/.Be-
nedictus fJei famulusper Spiritus sancli indagiapraa-
cognoscens quae venlura sunt omnia.
In Evangelio.
lum tetendit hodie erectis manibus inlerverba Oras
;
tionis migravit. Hodie ingloria ab angelis susceptu-
est. Ant. Sanctimonialis autem femina, cumnegantis
verba audisset, orationem fudit, et inundatio pluvia-
rum erupit.
:
//' vigilia sancti Laurentii ad Vesperas.
G Vers. Justum deduxit Dpminus. Ant. Beatus Lau-
Nunquid
rentius cum in craticula supra positus ureretur, ad
:
:
inipiissimum lyrannum dixit Assatum est jain,
:
vcrsa et manduca nam facultates Ecclesiaa quas re-
.
;
quiris, in ccelestibus thesauris manus pauperum de-
redde in hoc corpu-
porlaverunt.
Oratione re-
Ad lnvitatorittm.
Antiph. Regem martyrum Dominum venite adore-
mus. Ant. Quo progrederis sine fiJio, pater? Quo,
sacerdos sancle, sine ministro properasi f Psal. Bea-
tusvir. Vcrs. Beatus Laurentius dixit. Ant. Noli me
derelinquere, pater sancte, quia thesauros tuos jam
expendi, quos tradidisti inihi. Psal. Quare S13
fremuerunt. Vers. Quid in ine ergo displicuit palerui-
tati Imr 1 Ant. Non e^o le desero, fili, neque dere-
linquo, sed majora libi debenturpro Ghristi fide cer-
tainina. Psalm, Domine, quid multip. Vers. Beatus
Sixtus dixit. Vers. (iloria et honore.
r» Responsoria unde supra.
Resp. Levita l.aurentius bonum opus operatusest,
qui per signum cruciscaecosilluminavit et Ihesauros ;
Ecclesia? dcdit pauperibus. Vers. Dispersit dedit pau-
; peribus, juslitia ejus manet in ssculum sapculi. Et
tbesanros. Resp. Puer mcus, noli timere, quia ego
sum tecum, dicit Dominus si transieris per ignem,
;
flamma non nocebille. et odor ignis non eril in te.
Vers. Donec ponam inimieos tuop, utsupra. Resp.
Strinxerunt corporis membra positain ci*aticula. Su-
per jectis prunis insullal levita Christi. Bealc Laurenti
Vers. Ereclis in martyr Christi, tntercede pro nobis. Vers. Bic est
ultimum spiritum vir qui non est deieliclus a Domino in die certaminis
sui. Beale. Vers. Carnifices vero ministrabant car-
boncs subler cralcm fercam. Resp. Quo progrederia
sinefilio, Paler ? quo, sacerdos sancle, Sine diacono
properas?tu nunquam sine ministro sacrificium of-
ferre consueveras. Vers. Quid in me argo displicuit
palernitali tua-? Nunquid dcgenerem probasli? Expe-
rire cerle utrum [idoneum] ministrum elegeris, cui
 . ?

703 SANCT! GIIEGOIilF MAGNF m

c mivisii dominici sanguinis coniecrationem. Tu A L> matutini f,audibu$.
naartyr, H eon-
1 1 ]
1 ] j i
(
1 1 ; 1 1 r i

A ntiph. Laurentiu
/// secundo noctui omen Domin
Jpsu bristi. A n>. Gaodeo '

nliph. Bealua Laurenlius orabal, dicens Domine

I :
plane quia januas Cbristi ingredi merui. Ani
Jesu Christe, Deus tle Deo, misereremihiservo luo. rentius bonum opus operatus est, qui per signum
Psal. Cum invocarem. Vers. Quia accusatus non crucit caecos illurainavil Ant. Probasli, Doraioe, eoi
negavi nounen sanclum tuum, interrogatus te Chri- menm, el visitaati nocle. 1//'. Adbsemt anima mea
shmi confessus sum. .1/'/ ixil Romanus ad beatum i
pofll quia caro mea ignecreraata estprote, Deu«
te,

Laurentium video ante le juvenem pulcherrimum :

meus. Ant. Misii Dominus Angelnra suura, el libera-
;

festina mebaptizare. Psalm. Verba mea vit me de medio ignia, el non sum estuatus. Anl.
Vers. Aflfc-
rens autem urceum cum aqua, misil se ad pedes i
Beatus Laurenlius orabal dicens gratias tibi :

Ant. Beatus Liaurentius dixit: Mea nox obscurum Domine, quia januas tuas ingredi meroi Anf. Accu-
non habet, sed omnia in luce cJarescunt, Psal. Do- satus non negavinomensanctnra tuum. Fnterrogatus
mine, Mominus noster. Vers Quia ipse Dominus te Dominum confessus Bura. Vers. Posoisti, Domine.

novil, (|uia accusatus non negavi, interrogatus Cbri- fri /-.''

ingelio.
Btum confessus sum. Vers. Posuisi i, Domine, super Antiph. In craticula sanctum Dominum non n
capul cjus. vi, ct ad ignem applicatus Christum confessui jum.
Resp msoria unde supra. Probasli cor meum, et visitasti oocte igne me exa- ;

Resp. Noli mc derelinquere, pater sanete, quia d minasti, et non est inventa in me iniquitaa, Ant.
thesauros tuosjam expendi. Non egote desero, fili, Gratias libi ago, Dotninc, quia jaiiuas tuas in^
neque «Jorelinqno ; scd majora tibi debentur profidc inerui. .1///. Gratiasago Deo meo,quiahostiaChristi
Christi certamina. Vers. Nos enim quasisenes Fevio- effici merui. Assalus non negavi, et inlerrogatus
ris pugn;ccursuin accipimus te quasi jiivcncm glo- Christum confcssus 9Utia.Ant. OHippolyte, si credi-
;

riosior de tyranno triumphus exspectat. Posl triduum
sequeris sacerdotem levita. Sed majora. Resp. Beatus
Laurcntius clamavit, et dixit:Deum meum colo, et
illi soli scrvio: et idco non limeo tormenta lua. Vsrs.
Mea nox obscurmn non habet, sed oinnia in luce
clarescunt. Et ideo. Resp. In craticula te Deum non
negavi, et ad ignem applicatus te Dominum
dcris in Dominum Jesum Cbristum et tnesauros tibi
oslendo, et viiam afiternara promitto Ant. Si quis
mihi ministraverit, honorificabit eum Pater meus qui
esl in ccelis, dicit Dominus. .1//^. Volo, Pater, ul ubi
cgo sum, illic sic etminister meus.
I' vigilia sancti Tiburtii martyris, ad Vesperas.
JFesum 815 1

confessus sum. Vcrs. Probasti, Domine, cor meum, Antiph. Inclytus marlyr Tiburlius cum nudalis
et visitasti nocle. Et ad ignem. plantis super prunas ferventes incederet, Fabiano
praefecto dixit Yidetur mihiquod super roseosflores
:

In tertio norturno.
iucedam, in nomine Domini mei Jesu Christi.
Anliph. Slrinxerunt corporis membra posita super
craticulam subjectis prunis insultat levita Christi.
De sancto Hippolyto, ad Vesperas.
;

Psal. Domine, quis habilabit. Vers. Carnifices vero
ministrabant carbones subtus cratem ferream. Ant.
Igne me examinasti, et non est inventa in me ini-
quitas. Psal. Exaudi, Domine. Vers. Probasti, Do-
mine, cor meum, et visitasti nocte. Ant. Interrogatus
814 * e Dominum confessus sum. Assalus gratias
ago. Psal. Doiniiie, in virtute. Vers. Gratias tibiago,
Domine, quia januas tuas ingredi merui. Vers. Justum
deduxit Dominus per vias rectas.
Responsorta unde supra.
Besp. Uippolyte, si credis in Dominum Jesum
Christum, et thesauros tibi ostendo, et vitam aeter-
nampromitto. Vers. Dispersit dedit pauperibus,iusti-
tia ejus manet in soeculum s;eculi. Et thesauros. Resp.
Gaudeoplane, quia januisChristi tuasingredimerui,
quia accusatus non negavi Jnterrogalus Cbrislum con-
fessus sum, assalusgratiasago. Vers. Prob&sti, Domi-
ne, cormeum, et visitasti nocte. Assatus. Resp. Voluit
esse hostia levita Laurentius, qui dum assaretur non
negavit Dominum, et ideo inventus est sacrificium
laudis. Vers. In cralicula depositusDeum non nega-
vit;et ad ignem applicatus Christum confessus. Et
ideo. Resp. Hic est vir, qui non est derelictus a Deo,
in die certaminis sui et ipse conculcavit caput
Vers. Justum deduxit Dominus. Ant. Si quis mihi
minislraverit, utsupra.
C Adlnvitatorium.
Antiph. Regem martyrum Dominum, venite ado-
remus.
In primo noclurno.
Aniiph. Valerianus tradidit beato Hippolyto Lau-
rentium, ut eum custodiret. Psal. Beatus vir qui non
nblW.Ant. \ idit ilippolytus a beatoLaurentio ca^cum
illuminatum„ statim credidit. Psd. Quare fremue-
runt. Ant. Impositas [Forle imposuit] manus Hippo-
lytus super oculos ca^corum, et sanabantur. Psal.
Domine, quid multip. Vers. Gloria et honore.
Responsoria.
Resn. Beatissimus Christi martyr Hipolytus, dum
baptismi graiiam accepisset a beato Laurenlio. pone-
bat manus super oculos ca?corum, et sanabantur.
Vers. Caeco illuminatoa beato Laurentio Hippolvtus
credidit, et percipi [percipere] meruit baplismi sa-
D cramentum. Ponebat. .1/// .Alulti ceeci et imbecilles
venientes ad custodiam beati Laurentii. oracda san-
; ctus Hipolytus ponebat manus, et curavit eos pro- ;

serpentis antiqui. Modo coronabitur, quia fideliler
vicil inmandatis Domini. Vers Iste est quicontemp-
sitvitam mundi, et pervenitad coelestia regna. Modo.
Resp. Beatus Laurentius dixit \\go me obtuii sacri-
ficium Deo, in odorcm suavitatis. Vers. Quoniam ad
pterea a militibus comprehensus, ducebatur adDe-
cium. Vers. Justinus et Hippolvtus rapuerunt corpus
Laurentii. et sepelierunt. Propterea. Resp. Hequisitus
: a Decio sanclus Hippolvtus de corpore Laurcntii. et
quid sepelisset, respondens Hippolytus dixit Chri- :

te orabo. Domine. mane exaudies vocem meam. Vers.
Gratias tibi ago, Domine. liesp. Protector tuus ego
sum, noli timere, dicit Dominus cum transieris per
ignem, non combureris, et flamina noncomburet te,
quia tenebo manum tuam. Vers. Liberasti, Domine.
corpus mcum a pcrlitione, et a pressura Qamma?,
quae circumdedit me. Et in medioignis non restuatus,
quia tenebo. Resp. Beatus vir Laurentius, qui post
aurum non abiit, necsperayit in thesauris pecuniaB.
Fecitenim mirabilia
martyr, qui pro Christi nomine sanguinemsuum
dit. Fecit.
stianusego sum. et Cbristi marlyrem diligenter se-
pelivi. Vers. Miror mibi valdc, prssses, pro quid ore
; polluto martyrem nominasti. Respondens.
In secundo nocturno.
Ant. Decius Ca?sar vocavit Hippolytum, et intcr-
rogavit, corpora sanclorum proquid rapuisset. Psal.
Cum invocarem. Anl, Ingressus itaque Hippolylusin
domum suam, dedit pacem omnibue. A mililibus
in vita sua. Vers. Hic est vcre comprehensus ducebatur ad praesidem. Psal. Verba
fu« mea. Ant. Dum venisset Hippolytus in prcesentiam
Decii, subridens Decius dixit Tu magus factus cs, :
597
qui abstulisti corpus Laurentii. Psahn. Domine Do-
miuus noster, Vers. Posuisti, Domine.
ftesponsoria unde supra.
Resp. Regressus itaque Hippolytus post diem ter-
tium. vcnit in domum suaSQ, etdedit pacem omnibus
servis suis, et communicavit de
Laurentii martyris. \ers. Et posila mensa prius
quam cibumsumeret, a militibus comprehensusper-
vtmi adprtetoria. K( coramunicavit. Hfsp Dum Hip-
polytua in domum suam convivia cibus [ Forte coo-
vivii eibos] ponerel. nus-i a Decio militcs tenuerunt
eum, et adduxerunt ad Decium quem videns Ceesar
subridens dixit Nunquid tu magus effectus es, qui
:
corpusiLaurentii abstulisti. Vers. Decius dixit:Fruere
mini licite estor noster amicus. Hyppolytus dixit
; :
Miles Christiego sum, et ejus prrecepta" custodire
816desidero.Quemvidens. Resp. Expoliavitvestem
Hippolytum Ueeius, qua induebatur in babitu Ghri-
stiano, et dieit ei Sacrifiea diis et acquiesce pnecep-
:
tis nostris, et vive militi;e palmae. Vers. Gratias ago
Deo meo,qui me confortavit in conspectu principum.
Et dicit.
In tertio nocturno.
Antipli. Hespondit Hippolytus ad
Non sum ego magus, nisi Christianus. Psal.
quis hahilabit. Ant. Quo audito. Decius, furore ar
reptus. jussit Hippolyltim lapidibus obtundi. Psal.
Exaudi, Domine. Ant. Exspoliavil Deeius Hyppolyto
fveslemj qua induebatur in habitu Christiano, Psal.
Domine, in virtute.
Responsoria.
Oravit sanctus Hippolytus voce magna, et
Ilesp.
dixit Gratias tibi ago, Domine meus, Jesu Christe,
:
quia famulos meos in conspectu tuo pati \\deo. ftesp.
Suadens Decius Hippolyto dixit Nunquid tu cultor
deorum fuisti? sacrifica diis, fruere palma miliUae.
Et respondens Hippolytus dixit Christianus ego
sum
et vestigiuin inMss.] adipisci[Verbum deest
cupio. rs. Tune beatus Hippolytus voce clara dice-
I
bat Mililia inea fides christiana. ftesp. Jussit Decius
:
inililibus dicens Exuite Hippolytum vestem, et fusli-
:
busccedite. Ut [Forte etjcum caederetur, dixit Miles
Christi ego sum, et verbera tuanon reveresco. Vers.
Utera militiapristinaquam semper habuisli respon-
dens [respondit] Hippolytus dtcens. Resp. Postquam
in praesentia Hippolyti famuli sui martyrizati sunt,
dixit Hippolytus Gratias libi ago, Domine Jesu
:
Christe, quia famulos meos in conspectu sanctorum
[Verbum deestinMs.] Vers. Miles Ghristi Hippolytus,
armatus fide, in conspectu judicum dixit.
In Matutinis.
Antiph. Dixit Hippolytus ad Deciuni Non me ex-
spoliasti, sedmagis vestisli. Ant. Prapses dixit ad
Hippolytum Factus es insipiensut nuditatem tuam
:
non erubescis [erubesceres
Ant. Dixit Caesar ad
Hippolytum Nunc magus factus
:
Hippolytus dixit ad Decium Non sum eg-o magusj
sed servus Domini mei Jesu Christi. Ant. Tuuc vale-
rianus in conspectu Hippolyli. famulos illius marty-
rizare proecepit. Ant. lixemplum meretur fieri Vers.
Justum deduxit Dominus. [Cselerse desunt in Ms.]
In Evangelio.
Antiph. Oravit sanctus Hippolytus voce magna.et
dixit Gratias tibi ago, Domine meus Jesu Christe,
:
quia famulos raeos in conspectu tuo pati \ideo. Ant.
Beatus Hippolytus obtulil se in conspcctu Rorauli, et
voce claradixit Ego Chrislum confiteor. Ant. Hip-
:
polytus famulus (.hristi Dominum deprecabalur
)omine Jesu Christe, accipe spiritum meum. Ant.
iudila est vox infanlium et dicenlium Gloria m
«celsis Deo, allel. Ant. Decius Cassar vocavit Hip-
SOlytum, et interrogavit, corpora sanctorura pro
inid rapuisset..!/^. Ingressus itaque Ilippolytus in
iomumsuam, deditpacem oranibus. Ant. Amilitibus
LIBER RESPONSALIS. 798
A comprehensus ducebatur ad Decium. Ant Dum ve-
nisset Hijppolytus in prassenliam Decii, subridens
Decius dixit Magus faclus es, quia abslulisti corpus
:
Laurentii.
saerificio altaris
817 ftesponsoria sire Antiphonx de Assumplione
sanetaeMarix.
Resp. Vidi speciosam sicut columbam ascenden-
tein desuperrivos aquarura.cujus inoestimabilis odor
eral nimis in vesliinenlis eju-. Et sicul dies verni
circumdabant eain flores rosarum, et lilia conval-
lium. Vers. Quae est ista qua? ascendit per desertum
;
sicut virgula fumi, ex aroraatibus ravrrh;e el lliuris?
El sicut. ftesp. Sicut cedrus exallata sura in Libano,
et sicut cypressus in raonte Sion quasi myrrha ele-
;
cta dedi suavitalem odoris. I.t sicut cinnamomum
et balsamum aromatizans. Resp. Diffusa est gralia
in labiis tuis, propterea benedixit te, Deus, in aeter-
nura. Vers. Speciosa faeta est et suavis in deliciis
tuis. Fropterea. Vcrs. Myrrha et gutta, et casia a
R veslimentis tuis, a domibus eburneis, ex quibusde-
lectaverunt te filiae regura in bonore luo. Propterea.
liesp. Veni, electa mea. el p<inam in te tbronum
meum, quia concupivit Rex specieui tuam. Vers.
Decium, dicens : Specie tua et pulchritudine tua, intende, prospere
Domine, procede, et regna. Quia ftesp. Qua; est ista quaa
processit sicut sol, et formosa tanquara Jerusalem ?
Viderunt eara filite Sion, et beatam dixerunt, et re-
gin* laudaverunt eara. Vers. Qute est isla, ut supra.
Resp. Ista est speciosa inter filias Jerusalem. Sicut
vidislis eam plenara charitatcm et dileclionem [cha-
ritate et dileclionej in cubilibus et in bortis aroma-
tum. Vers. Specie tua, ulsupra. liesp. Beatamme
dicent omnes generaliones, quia fecit mihi Dominus
magna qui potensest, et sanclum nomen ejus. Vers.
:
Et misericordia ejus a progenie in progenies, timen-
tibus eum. Resp. Ornatam in moniiibus filiam Sion
:
Dominus concupivit, et dicentes [videntesj eam fi-
li;e Sion, beafissimam prtedicaverunt dicentes, un-
C guenlum effusura nomen tuura. Vers. Adfuit regina
a dextris tuis in vestitu deaurato circumdala varie-
tate. ftesp. Haec esl dies praeclara hodie, in qua
beata virgo genitrix Chrisli Maria felici cursu migra-
:
vil ad Christum. Et interroga —
[Desunt duo verba
in Ms.] virginum obtincns principatum. Vers. Heec
;
est beata virgo Maria ad cujus transitura apo-
stoli praeslaverunt obsequium. Et interroga. Resp.
Gaude, Maria, ut supra. Vers. Gabrielem archange-
lum. Resp. Beata es, virgo Maria Dei genilrix, quse
credidisti Dominum. Perfecla sunt in te quee dicta
sunt tibi. Ecce exallata es super choros angelorum,
intercede pro nobis ad Dominum Deum nostrum.
Vers. Ave.Maria, graliaplena, Dominus tecum.Inter-
:
cede. Besp. quam pulchra et speciosa est Maria
virgo Dei. quae de mundo migravit ad Chrislum; in-
ter choros Virginura fulget sicut sol in virlute ccele-
sti. Vers. Gaudent angeli, exsultant archangeli in
Maria virgine. QucO. ftesp. Reata et venerabilis.
es. Respondens
D Vers. Renedicta tu in mulieribus. Resp. Beata es,
Maria, quae non. Vers. Ave, Maria. ftesp. Ista est
Sion quam elegit Dominusin hsereditatera sibi, haec
requies mea in steculum sa3culi, bic habitabo, dicit
Dorainus.
(Deest linea in Ms.)
Resp. Super salutem et omnem pulchritudinem
dilecta esta Domino, et reginaccelorum vocaridigna
es. Gaudet chorus angelorura consortes et eoncives
nostri. Vers. Valde eam nobis oportet venerari quae
nunc sancta [Verbum deest in iWs.J et intacta Virgo.
Resp. Hhpc est Virgo sapiens, prudens et humilis,
:
818 f U8e
I
m
au a Regis enulriri meruit, propter
'
quud et meruit vocari reginaccelorura. Vers. Dilfusa
est, ut supra.
:
Antiphonse unde supra. In primo noeturno.
Antiph. Exaltata es, sancta Dei genitrix, super
choros angeloruin ad ccelestia regna. Psal. Domine
Dominus nosler. Ant. Paradisi portee per te nobis
 .

700 SANCTI CRECOIUI MACNI fiOO

apertee quas [quea] hodie glorioaa cum angelia

unt, A iniii ; reginse el eoncubinea, el laud&veronl eam in
ci

triumphas. Lceli enarrant. ini. Benedirtatu

l'snl. \ni Dilecte mi, apprebeodam te, et dn-
in mti ii-rilxi Iel benediclua fruclua
-
, Lui. cam iu d< im matri mea el cubiculum genitri- . m
Psal. Doraini esl Lerra. Vevs, Specie tua cl pulchri- cia meffi, Ibi me docebia prcecepta Domini Ant.
tudine lua Trahe me poal lo, in odorem curremua anguento-
iii iii iiioriim. oiciiin effaaura Domentuum. Ant. Jam
/n secundo nocluvno.
hicms iransiii, imber ab it el receaait aurge, am ca ;

Antiph. Specie tua el pulchritudine tua, intende

Aiit. Atqua? multee dod potuerunt ex-
i

inca, ci v
r
- 1 j -

proapere procede el regna. Psal. Kructavit. .1///.

Blioguere chauritatem. Int. Laeva <-jus aub capile
Adjuvabit eam Deua rultu auo, Deua in medio ejua
meo, etdextera iii us amplexabilurme. Ant. Adjuro
noii coniraovebitur. Psal, Deua uoater refugium.
Qliee Jeruaalem, ioveneritie dilectum ueuro,
ai
Ant SicuL trlanliuin niiiiiiniii noslrum lia l>i a io esl I I

ui aonuntietii ei, quia aroore laBgueo. Ant. Maria

iu te, sancta Dei genitrix. Psal, Fundamenta.
cxsuliavii in apiritu,
el dixil benedico le, qui do- :

ln tertio noclurno. auper omnem Benediclionem. Benedico ha-

minaria
Antiph. Gaude, Mariavirgo, cunctaa heereaeaaola bitacolum gloriee tuse, benedico te, cui factum eatha-
intemeristi in universo mundo. Psal. Cantate 1. bilaculum iu utero meo el beaedico omnia opera ;

Ant Dignare me laudare tc, Virgo sacrata, da mihi

. manuum tuarum, qoasobediunt tibi io omni anbje-
virtutem contra hostestuos. Psal, Dominus regna* ctione. Bcnedico diiecUonem tuam qoa noa dilexi-
vit, exsultet. Int. Posl partum virga inviolata per- sii. Benedico omnia verba *j u.c exierunl deore tuo,
mansisti Dei genitrix, intercede pro nobis. Psal.
; B quaj dala Bunt aobis. In veritate enim credam, quia
Cantate 2. Vers. Elegit eam DominuS. sicutdixisti sic fiet, alieluia.

In Matutinis. Antiphonae in Mdtulinis de tancto Symphorian».

A ntiph. Illustrabal enim eum eaeleati» sapienlia,
Antiph. Assumptaesl Maria in coelo ;gaudentan-
geli ; laudantes benedicunt Dominum. Ant Maria
el gemmia ornata simplkitaa. Ant. Re-
spirituaJibua

virgo assumpta est ad aetherem thalamum, in qao

sume constantiam, fili. Umere non poaaumua mor-
tcm, qus2 aine dubio perducit ad vitara, aJlel. Ant.
Rex regum stellato scdct solio. Ant. In odore un-
guenlorum tuorum currimus adolescentulae dilexe- Sursum corda, suspende, fili. aapice illura quiregnat
in codis. Ant. Symphorianus tradilua ad coronam
;

runttenimis. Ant. Benedicta filia tu a Domino,quia

martyrii, beata mater sua, voturn vovit Deo. Ant.
per-te fruclum vihe coinmunicavimus. Ant. Pulchra
es et decora. fllia Jerusalein, terribilis ut castrorum
Tu vir Symphoriane, mentem et oculos tuos ad astra
suspende, alleluia, alleluia. Ant. In tormenta forfis
acies ordinata. Vers. Specie tua.
iuventus in infanlia meruit coronam de manu Do-
In Evangelio. mini. Ant. Beata Augusla de muro sedulo orabat di-
cens Domine Ueus, respice filium meum, quia Ju-
Antiph. Qme est ista quae ascendit sicut aurora
:

daei ampulaverunt caput ejus.

consurgens, pulchra ut Iuna, electa ut sol, terribilis
ut eastrorum acies ordinala ? Antiph. Hodie Maria In Evangeiio.
virgo ccelos asccmiil; gaudete, quia cum Christo re- Anliph, Sanctus Symphorianus extra murum du-
gnatin aeternum. Ant. Mariavirgo, semper l«tare, Q ctus el apertus se reproferatus voto habuit. Ant.
qua? meruisti Christum portare cceli el terrde condi- Gloriosagenitrix Symphoriano dixit Sursumcorda, :

torem, quia de tuo utero protulisti raundi Salvato- suspendc fili, tibi viLa non tollifur, sed mutalur in
rem.Ant. quam pulchra et casta generatio curn melius. Ant. B-ala Augustasanctum Symphorianura
claritate. Aht Efeac est quae nescivit thorum in deli-
. exhortabalur cum lacrymis dicens Fili. vade gau- :

cto, habebit fructum in respectione animarum san- dens, hodie accipies coronam regni, alleluia. Ant.
ctaruin. Ant. Bonorum enim laborum gloriosus est Petrus exorcista dixit ad Artemiura Tu crede in :

fructus. Ant Speciosa facta es, et suavis in deliciis

. Deum vivum Dominum Jesum Chrislum. Ant. Ar-
tuis, sancta Dei genitrix. Ant. Revertere, revertere temi, si credideris in unigenitum Filium Dei, 320
Sunamitis revertere, revertere, ut iutucamur te.
; salvatur filia tua. Ant. Tu crede in Christum et vi-
Ant. Ante thorum hujus Virginis frequentate nobis debisopera Domini. Ant. Candida dixit ad Arte-
dulcia capita dragmis [cantica dramatis]. Ant.OpW- miuin Si faclum fuerit quod mihi asseris, quis du-
:

mam parlem elegit sibi Maria, quae non aufereturab bitet verum Deum esse Christum. Ant. Adest homo
ea in mtetnum.Ant. Unguentum effusum est nomen Dei Petrus exorcista habens triumphum sanctaecru-
tuum, Dei genitrix et recte [recti] diligunt ie.Ant. ; cis in manu sua.
Oculi tui, sancta Dei genitrix, sicut piscina in Hese- In Evangelio.
bon, quae sunl in porta filioe multitudinis in a?ter-
num. AnL Nigra sum, sed formosa, filiye Jerusalem: Antiph. Exclaraavit Artemius Verus Deus unus :

est. per quem d.emonia ejiciunlur. Ant. Apparuit

ideo dilexit me Hex, et introduxit me in cubicula
angelus Domini Marcellino presbytero orante nudo,
sua. Ant. Sicut myrrha eiecta odorem dedisti 819 rj
et induit eum vesiimentis suis. et dixit ei Sequere :
suavilatem, sancta Deigenitrix. Ant. Hortus conclu-
sus es, sancta Dei genitrix, hortus conclusus, fons me, ubi Petrus erat exorcista, alleluia.
signatus Ant. Sub tua protectione confugimus, ubi DeMartyrio sancli Juannis. — In vigilia, ad Vc-
infirmi acceperunt viitulem et propter hoc tibi ; speras.
psalliraus, L)ei genitrix virgo. Ant. Paradisi porta
Vers. Justum deduxit Dominus.
per Evara cunctis clausa est, etper Mariara virginem
iterum patefacta esl, alleluia. Ant. Beata mater a et Ad Irivitatorium.
innupta Virgo gloriosa regina muodi. Ant. In flore Antiph. Regem martyrum Dominum.
mater, in parlu Virgo, gaude et hetare, Virgomater
Responforia.
Domini. Anl. Subtuum praesidium confugimus, san-
cta Dei genitiix, nostras deprecationes ne despicias Resp. Misit Herodes rex manus, ac tenuit Joan-
in necessitatibus, sed a periculis libera nos semper, nera, etvinxiteum in carcercm, quia metuebat eum
Virgo benedicta. Ant. Surge> aquilo, et veni, Au- propter Herodiademquara tulerat fralri suoPhilippo
ster ;
perfla hortum meum, et fluantaromataillius. uxorcm. Vers. Herodes enim tenuit, et ligavil Joan-
Ant. Viderunl illam filia?, et beatissimam preedicave- nera, et posuit in carcerem. Quia mutuebat. Ilesp.

' lloc est intacta ; nam aliquando verbum nubere sanctissima Virgine ait Si virgo concepit, in partu :

significat copulam liabere, aul a virginitate excidere. suo nupsit ; hoc est virgo esse desiit, quod errans
Hinc Terlullianus, lib. de Carue Gbristi, c. 23, de Tertullianus censuit.
801
Dicebat enim illi Joannes Non licct tibi accipcre
: A
uxorem. Quia. Resp Joannes Baptista arguebal lle-
rodem propter Herodiadem. quam tulerat fratri suo
Pbilippouxorem. Vers. Misso Herodes spiculalore,
prtecepit amputari capnt Joannis in carcere. Pro-
pler. Resp. Puellse saltanti iraperavit mater : Nihil
aliud petas, nisi caput Joannis Baptistse. Et contri-
status est rex proptcr jusjurandum et propter sinnil
discumbentes. Vers. Quse cum exissct puella dixit
matri suse Quid pelam'? Al illa dixit Caput Joanms :
:
Baptiste, Resp. Petiit puellacapul Joannis in car-
cere, quo ablato dedit inatri suse. Vers. I'uell;e sal-
tanti imperavit nialer Nihil aliud petas, nisi caput
.'
Joannis Baptistte. Quo ablato. Hesp. Metuebat Hero-
des Joannem, seiens eum virum justum et sanelum ;
et audito eo multa signa facientem, et esecos illunii-
nantem. et daMiiones effugantem. Vers. Pro eo, ut
me diligerent detrahebant mibi.ego autem orabam.
Resp. Quid petam, mater ? Nihil aliud petas, nisi
caput Joannis. Qu« cum introissel cum festinalione
adregeaa, petivit dicens Precor te, domine rex, ut
: Ilesji. Ilodie nata est beata virgo Maria ex pro-
des milii eaput Joannis in disco. Vers. Bex Herodes
ait puellra 1'ete a nie quid vis, et dabo libi. Caput.
: vita gloriosa lucem dedil saeculo. Vers.
liesp. Gontristatus est rex Herodes propter jusju-
randuni, et propter simul discumbentes, noluit eam
contristari. Vers. Ilerodes funestus pruecepit interli-
ccre el amputare jussit. Caput Re-p. In inedio car-
Joannes voee magna clamavit et
ceris staaa beatus
dixit:Domine Ueusmeus. in manusluas commendo
spiritum ineum. Vers. Quoniam lu es protcctor
meus, Domine. Resp. .Misit rex incredulus ministros
detestabiles, et ampulari jussil capul Joannisin car-
cere. Vcrs. Ego non prohibeo, si Cbristus te permi-
sitcapiti meo paratus. Resp. Misso Herodcs spicula-
tore, prtecepit amputari caput Joannis in carcere
quo audito. 821 discipuli ejusvenerunt et tulerunt
corpus ejus, et posuerunt illud in monumento. Vers.
AccedenU s autem
discipuli sancti Joannis Baptislae
venerunt, et tuleruut corpus ejus. Et posuerunt.
Resp. Accedentes discipuli sancli Joannis Baptislae
tulerunt corpus ejus,et sepelierunt illud. Vers. Misso
Herodes spiculatore, prsecepit aniputari caput Joan-
nis in carcere quo audito, discipuli ejus venerunt,
;
et tuleruut corpus ejus. Et sepclierunt.
In matulinis Laudibus.
Antiph. Interrogatus Joannes ab Herode dicens
Si licitum est fratrisconjugem accipere? Ant. Dice-
bat enim regi Joannes Baptista Non licet tibi
: nobis inlercedal ad Dominuia Deura nostruui. Vers.
habere uxorcm fratris tui. Ant. Arguebat Herodcm
Joannes propter Ilerodiadem. quam Lulerat fratri suo
Philippo uxorem. Ant Herodes enim lenuit et ligavit
Joannem, et posuitin carceremproplerHerodiadem.
Aul. Petiit puella caput Joannis in disco quo ac-
cepto, dedit matri suae. Ant. Da mihi in disco caput
Joannis Baptisla:. Elcontrislatus estrex propter jura-
mentum. Ant. Domine mi rex, da mihi in disco caput
Joannis Baptistse. A»t. Major propbelis, et minor
angelis, qui praeparavitcordafidelium. Ant.lo. medio "
careeris stans beatus Joannes, voce magna clamavit
et dixit DomineDeus meus, in te commendo spi-
:
ritummeum. Ant. Contrislatus est rex propter jura-
mentum, et propter simul discumbenl.es noluit eam
contrislari ;caput Joannis jussit afferre. Ant. Puellos
sallanti imperavit mater Niliil aliud petas,
: nisi
caput Joannis. Ant. Herodes funestus prsecipit inter-
ficere, et amputari jussit caput Joannis in carcere.
Ant. Misso Herodes spiculatore, praecepit ampulari
eaput Joannis in carcere; quo audito discipuli ejus
venerunt, ct tulerunt corpus ejus, et posuerunt illud
in monumenlo.
In die ad Vesyeras.
Antiph. In memniia
eelerna erit justus; ab audi-
tione mala nontimebit. Psat. Beatus vir qui timct.
Ant. Colloceteum Dominus cum principibus populi
sui. Psal. Laudate, pueri. Ant. Dirupisti, Domine,
LIBER RESPONSAL1S. 802
vincula mca. Psal. Credidipropterquod. 1»/. Paravi
lueernam Christo meo. Inimicos ejusioduam confu-
sione Psal. Memeuto Ant. Edue decarcere animam
:
ad conliteniluui noniini tuo. Domine. l'sal. \ oce niea
ad Dominum.
//; Evangelio.
Accedenles sancli Joannis Baptistee [discipuli] lu-
lerunt corpus ejus, et sepelierunl illud. Aut. He-
rodcs enim leiniit, ut supra. Ant. Puellee saltanti.
Ant. Dominemi rex Israel. Ant. Arguebat Herodem.
Ant. l)a milii in disco. Vers. Posuisti, Domine. Ant.
Tenens spiculator gladium in manibus, tertio ietu
percussil caput Joanuis, et amputare non poluit.
Resjioiisoiiii sive Antiphonce de Xaiicitate sa/nctw
Mnruv, ad Vesperas.
Antiph. Sub lua protectione confugiraus, ubi in-
firnii acceperunl virlulem et propter boc
; libi
psallimuSj Dei genitrix virgo.
B Responsoria unde sapra.
genie David, per quam salus mundi apparuit, cujus
Beatissimss
virginis Mariae nativitatem devolissime cetebremus.
822 Reip- Bealissima: virgiuis Maria nativilatem
1
devotissime celehremus, ul i[>sa pro nobis inlercedat
ad Dominum Jesum Christum. Vers. Hodie nataest
virgo Maria ex progenie David. Resp. Gloriosas vir-
ginis Mariaa ortum dignissimum recolentes, cujus
Dominus liumililaicm respiciens, angelo nuntiante,
concepil Redemptorem mundi. Vers. Beatissim;e
virginis Mariee. Resp. Nativitas tua, Dei genitrix
VirgOj gaudium annuntiavit universO mundo. Ex te
enim ortusesf sol juslilia: Cbrislus Deus noster. Ex-
;
solvens maledictionem, dedit Benedictionem et ;
confundens raortera, donavit nobis vilam sempi-
ternam.
Antiphona in matutinis Laudibus.
G Anliph. Nativitas virginis Mari;e ortaB de tribu
Juda, clara ex slirpe David Anl. Nativitas est hodie
ganctae Mariaj virginis-, cujus viia inelyta cunclas il-
lustrat Ecclcsias. Ant. Regali cx progenie Maria
exorta refulsit, cujus precibus nos adjuvari mente
et spiritu devotissimeposcimus. Ant. Cordeet animo
Christo canamus gloriam, in his sacris solemniis
: prtecelsra genilricis Dei Mariae.J///. Cuin jucunditate
nativilatera beatas Mariae celebremus, ut ipsa pro
Diffusa est.
In Eoangi lio.
Anliph. Xitivitatem hodiernam perpetuae virginis
genitricis DeiMariie solemnitalem celebremiis, [qua]
quam eelsitudolhruui processit.allel. Ant, Nativitas
;
tua, Dei genitrix Virgo, gaudium annuntiavil uni-
verso mundo ex te enim ortus cst sol justitiae
;
Cbristus Deus noster. Exsolvens nialcdietionem, de-
dit Benedictionem, et confundens morlem donavit
nobis vitam senipilernam.
Responsoria sioe Antiphonce in vigilia saneti Hermetis
Resp. Ego pnefecturam non perdidi, sed mutavi.
Nam dignitas lerrena aut tollitur, aut mulalur ;
dignitas vero ceelestis a.derna est ef persislit. Vers.
Dominc Deus meus llernies, respiee praefecturam
tuam, et respice patrimonium tuum. Tua domus or-
nala est. Dignitas. Resp. Domine .lesu Christe, qui
me in cathedra apostoli tui sederc fecisti, pruesta
mibi ut mitlas angclum luum, qui me hodie vesper-
tino tempore perducal ad famulum tuum Hermen.
Vers, El ilerura matutino bic revocet nemine sen-
tiente donec aggrediar. Ad faraulum.
(Desunt sex Itnea in Ms.)
In matutints Laudibus.
Ego praefecturam non perdidi, sed mutavi in no-
mine Domini. Ant. Domine Deus raeus Hermes pree-
803 SANCTI GREGORIl MAGNl 801
fecturam tu&m tase domui ornatum. \ni Sanctaa A mnii nostri Jesu ChrisU, in quo
.
di, vita et
Alexander qui lenetur in vinculia, bic me docuit rcsurreclio per qoeiu laivaU >-\
i
i
berati \

prtecepta tua, Uomine..<4n(. Expansis manibus orabat siiiiin- \ni. Crui Qaelis mteromnes, arborunano-
ad Dominum, ul eum eriperel de inimicis. \ni. bilis, nulia sylva taiem proferl fronde, flore, ger-
Di nii.is vero coeleslis slernes sublimitaUs subsistit. mine:dulce lignum, dulcem clavum, dalce poodus
susHnens. Aut. Dulce lignum, dulcem clavom, dulce
823'" Evangelio.
piinilus Bustinuit : quae digna fait portare pretium
Antiph, Domine u Christe, que me in cathedra
Je
Ant. I'er s'gniiiu crocis, de inimieia oostris
sseculi.
apostoii sedcre fecisli, prussta mibj ul miltas an
tui
Deu
libera oos,
rael, allel. Ant. Toaoa erocem
i

gelum iiiuiii. qui me hodie vespertino lemporc per-

adoramus, Domioe, toam gloriosam reeoiim
ducat ad famulum fuum Hermen.
sioueui. Uiserere oosUM, qui pi pro oobis. -

hi Exaltatione sanctce crucis.
VeYs. Hoc signum crucis erit in coelo, cum l)o-
iniiius. Antiph. Helena sancta Gonstantini materJe-
rosolymam petit, alleluia.
Ad Invitatorium.
Antiph. Regem magnumDominumveniteadoremus.
Responsoria unde supra.
Resp. Dulce lignum, dulcem clavum, dulcc pon- "
dus sustinuit, quae digna fuit portare pretium
hujus sseculi. Vers. Iloc signum crucis erit iu
judicandum
coelo, cuin Dominus ad venerit.
digna. Resp. Iloc signum crucis erit in ccelo, cum
Dominus ad judicandum venerit. Tunc manifesta
erunt abscondita cordis nostri. Vers. Gum sederit
Ant. Lignum vitae, erui lua, Domioe, maoifestata
est; mora eoim per ipsam daranata emt, et muodos
omnis per ipsam illumioatus est. Omoipoteos Do-
mine, gloria tibi. Ani. Super omoia ligoa cedroram,
tu soia excelsior, in quu viia moodi pepeodit, ioqoa
Christus triuinpliavit, et mors morieiu superavit,
allel. Ant. Crucem toam adoramau, Domioe, et
sanctam resurrcctionem tuam landamus el glorili-
camus. Ecce enim propter crucem renit gaadium in
universo mundo. Ant. Adorarnus te. Christe, et be-
nedicimus tibi, quia per crucem luam redemisli
Quae
iiiundiim Anl. crux benedicta. qui^i in te pe-
[ten.lit Saivator mundi, et in te Iriomphavit Rex ao-
gelorum, alleluia. Ant. Kcce lignum eru ia, in quo-
salus muiidi pcpendil venile, adoremus. Antiph. ;

Filius hominis in sede Majestatis suae, ct cceperit

Crux Jesu Christi adaperiat nobisjaooas ca;li. Crux,
judicare sseculum per ignem. Tunc. Resp. OCrux bc-
solve vinculum mortis per hoc vita- ligoam signum
nedicta, quu> sola fuisti digna portare Kegem co?- ;

sitsalutis nostrae. Defeude nos, Jesu C.hriste, hic et

lorum etUominum. Vers. Aiihi aulem absit gloriari,
nisi in cruce Domini
nostri Jesu Christi. Quue sola.
Resp. crux gloriosalo crux adOranda o lignum
pretiosum, ct immutabile signum, per quod et dia-
bolus est vinctus, et mundus Christi sanguine re-
demptus. Vers. Dulce lignum, dulcemclavum, dulce
pondus sustinuit, quae digna fuit portare pretium
hujus sseculi. Perquod. Resp. crux admirabilis. in
cujus ramis pepcndit tbesaurus et redemptio capti-
vorum. Per quein mundus est redemptus sanguine
Domini sui. Vers. laudabilis aux, quas in corpore
Christi dedicataes. Ex ejusmembrorum componens.
In Matutinis,
Antiph. Helena Constantini mater, ulsupra. Ant.
Helena desiderio plena orabat cum lacrymis dicens
Tu, Domine, ostende lignum in quo salus nostra
fuit suspensa, allel., allel. Ant. Tuncpraecepit omnes
igne cremari at illi tenentes tradiderunt Judam.
;
Ant. Helena sancta dixitad Judam Gomple deside-
:
rium meum, et vive super terram, ut osteudas mihi
super terram qui dicitur Calvariae locum, ubi ab-
sconditum est pretiosum lignum dominicum, alle-
luia. Ant. iMors et vita appositae sunt tibi, vide, os-
tendemihi crucem Christi.
In Evagelio.
Antiph. Cumque ascendisset Judas de lacu, per"
rexit ad locum, ubi jacebat sancta crux, alleluia.
in fuluro.
!
De sancto Mauritio. — Aiitijihonae in matutmis
Laudibus.
Antiph. Sanclus Mauritius legionem sanctam prae-
monuit, ut ad coeleslia regna properarent. Deatus
Exuperius miles, Candidus et Victor, junctis mc-
ritis, se sociaverunt.^tw/. Sancta legio Auganensium
[Agaunensium] martvrum, dum resisteret adver-
sariis, sacro duce Mauritio inlerveniente, inimor-
G talitatis compendium acquisierant. Ant. Pretiosa
sunt Thebaeorum martjTum vulnerata [vulnera]
sancti Mauritii cum suis, qui sub Maximiano
sociis
mortem decreverunt suscipere. Anl. Ecce faclus est
:
sacer ille Auganensium [Agaunensium] locus, per
sutfragia sanctorum salus praescntium, pra^sidium
futurorum. Ant. Sanctorum corpora sacri sanguinis
unda perfudit, pretiosorum niartyrum societas con-
secravit. Quod novit Redonus, in pugnando refugit.
Ant. Flagrabat in beatissimis martyribus gloriosus
odor, quia trucidati ferro, collis submissis, a Maxi-
miano peremptisunt, qnos multitudoangelorum cum
gaudio suscepit. Ant. Triumphant sancti martyres
Christi, qui sub Maximiano mortem decreverunt
suscipere, et cum sancto Mauritio regua coelestia
acceptrunt.
825 ^" nalali sanctorum Cosmae et Damiani.

Ant. Orabat Judas, Deus Oeus meus, ostende mihi p.

Antiph. Cosmas et Damianus, Artimus. Leon-
lignum sanctae crucis, alleluia. Ant. Cum orasset tius, Euprepius ; hi quinque fratres a Ueo coronati
Judas, coinmotus est Jacus ille, in quo sancla crux sunt.
jacebat, alleluia. Ant. Ecce crucem Uomini, fugite, (Deest linea tn Ms.)
partes adversa^. Vicit Leo de tribu Juda, radix Da- Antiphonx et Responsoria. — In vigilia sancti Mi-
vid, alleluia. chaelis, ad Vesperas.
(Desunt quatuor lineae in Ms.)
Vers. Stetit anaelussuper aram templi. Ant. Dum
S24 tdem Antiph. unde supra. sacrum mysterium cerneret Joannes, archangelus
An/iph. magnum pielatis opus mors mortua ! Michael tubacecinit Ignosce, Uomine Deus noster.
:

tunc est, qi.ando in lioc ligno morlua vila fuit. Ant.
Salva nos, Christe Salvator, per virtutem crucls, qui
salvasti Petrum rn mari, miserere nobis. Ant. Ocvu\
admirabilis, evacuatio vulneris, reslitutio sanitatis.
Ant. Nos autera gloriari oportet. Ant. Crux bene-
dicta nilet, Dominus qua carne pependit, atque
cruore suo vulnera noslra l&yit.Ant. Crucem tuum
adoramus, Domine, et sanctam resurrectionem lau-
damuset glorificamus, quia venitsalus in universo
niundo. Ant. Nos autem gloriari oportetin cruceDo-
qui aperis librum, et solvis signacula ejus, alleluia.
(Deest lineu in Ms.)
Ad Invitalorium.
Antiph. Regem archangelorum Dominum venite
'
adoremus. Ant. Slelit angelus super aram templi,
habeus thuribulum aureum in manu sua. Psal lu
Domino confido. ,4«/. Ascendit fumus aroinatum
in conspectu Domini, de manu angeli. Psal. Domine,
quishabitabit. Jwi.Michaelarchangelus venilinadju
 LIBER RESPONSALIS.
805
Vers. Stetitangelus
torium populiDoi. Psal. Affcrte.
Responsoria undezupra.
silentium in coelo, cum comnut-
Resp. Factum est
leret bellum draco cum Michael archangelo et au-
Salus, honor
dita est vox millia millium dicentiura
:
Millia millium mi-
ct vii-uis omnipotenti Deo. Vers.
nislrabant ei, etdeciesmilliescentena millia assiste-
banl ei. Hesn. Stetii angelus super aram temph,
babens thuribulom aureum in manu sua, et data
sunt ei incensa multa, el ascendit fumus aromatum
inconspectu Domini.de mano angeli. Vers. ln cbu-
spectu angelorum psallam tibi, adoraboad templum
sanctuni iuum. el confitebor nomini tuo. Lt ascen-
dit. Rtsp. In conspeclu angelorum nolile meluere
vos enim in cordibus ?estris adorate el timete Do-
minum angelus enim ejus vobiscum est. Vers.
; cite in aeternum. Aut. Angeli, arcbangeli, tbroni, et
Stetit angelus juitaaramtempli, habens thuribulum
aurenm in manu sua Resp. [n conspectu angelorum
psallamtibi, et adorabo ad lemplum sanctura luum,
et confltebor nomini tuo. Vers. Angclus qui fuit B
cum Jacob, ipsesic mecum tn terra perigrinationis
meas Deus meus. Etadorabo.
.Etbenedixit vias
In secundo noctumo.
Antiph. Michael pramositus paradisi, quem hono-
rificat angeloram civR Psal. Magnus Dominus.
.1///.
Gloriosus apparuisti in conspectu Domini propterea :
decorein induil te Dominus. Psal. Te decel Hvmnus.
Ant. Angelos archangelus Michael Dei nuntius de
animabus justis, allel. Psal. Quam dilecta. Vers.
Ascendit fiiimis aroniatuin.
Responsoria unde supra,
Resp. Ilic est. Micbael archangelus princepsmilithe
angelorum,cujushooorpr83stat beneficiapopuloram,
et Oratio perducif ad regna eoeloram. Vers. In con-
spectu angelorum. ut supra. Vers. Angeli, archangeli,
tbroni. et dominationes, principatus et potestates,
virtutes cmlorum. Resp. Venii Michael arcbangelus
cum multitudinc angelorum, cui tradidit Deus ani-
mas sanctorum ut perducateas in paradisum exsul- G seQ tibusl ortus, quem fama celebrio r verbum prae-
tatioms. Vers. Emitte, Domine, spintum luum de
coelis, spiritum sapientiae 826
el intelleetus. Ut
perducat. Resp. Loculus est ad me unus. ut supra.
Vers. Ego diligentcsme diligo, et qui mane vigila-
verint.
In levtio nocturno.
Antiph. Goncussum est mare, et contremuit terra,
ubi arcliangelus Micbael descendebat dccoelo. P.sa/.
Fundamenta. Anl. Laudemus Dominum quem lau-
dant angeli, qoem cherubim et seraphim Sanclus,
Sanctus, Sancius proclamant. P*«l Cantatel. Ant.
Data sunt ei incensa mulla, ut adoleret ea ante al-
tare aureum. quod t-st anle oculos Domini. Psal.
Benedic, anima. Vers. Gloriosus apparuisti in con-
speetu Domini.
Responsoria unde supra.
liexp. Audivi vocem in crelo angelorum, utsupra.
Vers. Vidiangelum Dei fortem. iiesp. Ostendit mihi
D egregius vir Domini Vedastus urbi Alrebatum desli-
angelus. Resp. Docebat quac ventura sunt. Require
in prophetis. Vers. Ego sum angelus ille qui offero
Orationes veslras. Resp. Nunquid scisquare non ve-
nerint ad te ? Xunc revertar ut prcelier adversus
principem Persarum contradicentem tuis precibus,
et mea legationis [mea? legationi]. Verumtamen Mi-
chacl archangelus princeps vester. Adjulor meus ad
Dominum Deum tuum. Vere. Bencdieite Dominuni,
omnes angeli ejus, potentes virtutes [virtute] quifa-
cilis verbum ejus. Resp. In temporc illo consurgens
[consurgetl Michael princeps vester, <\u\ stat pro
tiliis vestris, et veniet lcmpus quale non fuil, ex eo
ex quo gentes esse cceperunt, usquead tempusillud.
Vers. In temporeillo salvabitur populus tuusomnis
qui invenlus fuerit in libro vil;e. Et venict. Resp. Fi-
debs sermo et omni acceplione dignus. Michael ar-
cliangelus qui pugnavit cumdiabolo gratia Deiille
;
Ludovicus is est Clodovasus primus regum Francorum qui Christo credidit,
80G
A victor in ccelis exstitit, et ille hostis antiquus patuit
ruina' magiue. \'ers. Gaudent angeli, exsultanl ar-
changeli, lajtanlur sanoti, congratulanter martyres.
Et ille. Resp. llic esi preepositus paradisi archange-
;
lus Michael Non dimittal animas. dpnec assigneteas
.
anle tribunal Christi. Vert. Vi Ji angelum Dei, itt
supra. Non dimitlat.
Antiphmse in matutinis Laudibus.
Antiph. Dum praBliaretur Michaelarchangeluscum
dracone anliquo, dedit ei Uominusvictoriara serapi-
ternain .1»/. Gum committeret bellum draco cum
Michael archangelo, audita esl vox millia millium
dicenlium Salus Deo noslro. Ant. Archangele Mi-
:
;
cbael, constitui te principem super omnes animas
suscipiendas. Ani. AngeliDomim, Dominum benedi-
dominationes, principatus et pdtestates, virlutescoe-
lorura, laudate Dominum de ccelis, alleluia.
In Evangelio.
Aniiph. Factum esl silentium incoelo, dum draco
bellum, el Michael pugnavit cum eo.et
committerel
fecit victoriam, allel. Ant. Michaef, Gabriel, cberu-
bim, et serapbim, qui non cessant clamarequolidie:
Dignus es, Domii e, accipere gloriam, alicluia. Ant.
Angeli etomnc-; virtutes, laudate Dominum.^Inf.Hic
esl pra3positus paradisi archangelus Micbael. Non di-
mitlil animas,donecassigneteasantetribunal Ghrisli.
{Diest linea in Ms.)
Antiph .lustus ut palma llorebit. Praesulis summi
.
ac doctoris egregii.
[Deest pagina integra in Manuscripto.)
827
Doctor eximius Alrebaium, Vedastus, sacris
prceconiis celebrelur ut quosin carne verbis,exem-
;
plis instruxit, sedulus pro eis ad Dominum interce-
dat. Ne lupus insidians ovcsChrisliincursareprsesu-
nial. Vers, Ul quos spiritali studio informavit, rnoni-
tis ac miraculis animavit. Sedulus. Resp. Hic est
Vedastus Aulescorum sensibus [Forte Aulercorum
dicatorum ' Ludovico regni socium itineris ascivit.
Vers. Quatenus per singulos ilineris sui gressus sa-
luberrimis ab eo irabuerelur doctrinis. Quem fama.
Resp. Vedastus igilur festinantem ad vitae fontem de-
ducebat regera. Heraigius ponlifex venientem ablue-
bat. Vers. Ambo pene pari pietate pares, sed Veda-
slus monita salutis dabat. Remigius. Resp. Dum
ergo itor caperet cum rcgesacer Vedastus, nec mor-
taie sonans ccelcstia pertractaret, et occurrenti caaco
; lumen restituit, et cor principis in fide solidavit. Vers.
Sensit itaque vir Dei virtutemsibi adesse supernam,
et totum se in sacras effudit |)rcces. Et occurrenti.
Resp. Qui de rupe arida sitienli populo fontem aqure
vivaa produxit, ipse per beatum Vedastum de sicco
vase vinum manare concessit, ac suosfioculo mira-
bili satiavit. Vers. Gum pocula vita> vir Domini cui-
dam propinaret amico, qui in Cana Galileee aquas
convertil in vinum. [Ipse per beatumj pr;edicator
nalus. in ipsa urbis porla duos a clade relevavit
a?grotos nam, et claudo gressum, et ca^co lumcn
;
rcddidit oculorum. Vers. Antequam verbis plueret,
miraculis coruscaret, qui caducis carebat, inunera
est superna largilus. Nam et claudo. Resp Mos ubi
quondam fuerat ferarum,ibi pontifexsummusbealus
Vedastus cborum fecit resonare psallentium. Namet
ursi specum in aulam vertit sacrorum. Vers. Utsicut
morcs bcslialcs in usu mutavit agnorum, ila ex foedis
ct lurpibus pulchra reddidit etbonesta. Nam et ursi.
Resp. Invitatus ad prandium sanctus Dei saccrdos,
Chnsti exemplum secutus, assensum praebere non
abnuit, ut verbum vitse convivarum cordibus artium
[Forte altius] infunderel, et dsemonum commenta
fugaret. Vers. Lxlenta namquedexteracrucissignum
vasis impressit, fugans larvamcx liquorefuso, mu a-
,
 .

807 SANCTl GREGORll MAGNI 808

El Verbdm. Hetp
culo corusaavit. beatum virum A leb i
pleb ai m I Doraine, quia
Vedastum ponUiicem, cujua exilum columoa i
habitabit. \ni. Cincl flde, et mise icordiara
edocuil, ul verus [sracl ab /Egypti «ruranisad pro aoteponeas, paulalim Deo, quos diubolo
niissji regna percepfurus preemia Feslinaret. Vers. aubtrahebat. 'tat. Domioe,
( in virtute. \

Vita esl igilur ipatio duarum borarum columnali Domine.

n domo pontifici i usq ic ad coBlura fastigiura eraine- /•'
'.

re. i i veru i.

Resp. Tantaspcr iilum Dominut dignabatui i

Antiphonse et Hesponsoria de sancto Dionysio cumso-

cere virtutes, ul rebelliumcordanon minup miraculia
ciis suis —
/« Vigilia, «d Vetperat.
quam prfiedicationibuaobtineret. Vert. Miroqueraodo
[ntiph Sanctus Dionysius, qui, tradente beato inerrai viro nonvalebal pleb arm e.Quara
Cleraente Petri apo9toli successore, verbi divini se- praedicationibu /.' ioI virisancti. • Require
niiiin 828
gentibus parturienda suseeperat. P al. inaposttlor. /iis/j. Beatus Dionysius, Kusticu
Beatus vir qui aon.Ant. Quo amplius gentililatis Eleutheriug, in bacergo fidei pertiuacia permaneo-
fervere cognovil errorem, illuc intn calore I

reddentes terrae corpora, aoimae ccelo cum gau-

fidei fiamraatus accessit. Ail Parisios, Dorainoducen-
te, pervenit. Psal. Quarefremuerunt.^n^. Non veri-
tus mcredulae gentisexperiri feritatem, quia virtutem
suara praeteritarum pcenarum recordatio roborabat.
Psal. Domine, quid. Vers. Laetamini in Domino.
Resp. Posl passionera Dpraini in uaiversis gentibus
ita ul tide crescente
praedicatio profutura successit
dio intuleruot. Vers. Taii namque ad Bominura me-
rueruni professione migrare, ut arapulatiscapilibus
adliuc putareiur Lingua palpitans Dominumcoofileri,
In matutinis Laudibus.
" Antiph. lli Bancti viri a beati Diooysii ounqoam
suslinuerunt abesse prssentia, quos in unum mter-
;

rogatiopercussoris iuvenit Anl 1<\\\ namque ad

multi mererentur fieri confessores, q.uos calholica
postmodum gaudet Ecclesia merui se martyres. Dominum meruerunt professiooe migrare, ut am-
putatis capitibus adbuc putaretur lingua palpilaos
Vers. Qui cum imminere suas cernerenl passiones,
iu.-f DominoJesu Christo donante didicerant, repleti
Dominum confiteri Ant. lu bac ergo fidci constaotia
permanenles, reddentcs lerrae corpora, beatas ccelo
<

Spiritus sancli gratia, docuerunt. Postinodum. Vers.

aniinas intuleruot. Ant. Beata nimium et Deograta
Beatus Dionysius divini verbi semina gentibus tra-
socictas, intcr (|uos nec primus aller potuit •

denlc Clemente profutura successit, l{rsp. Gratias

terlius; scd Trinitatera confitenles, trium meruerunt
tibi, Domine, qniinfe tantis iniaiici jacula probatio-
ncni fidelium luoruin prsestitisti esse, el nonvulnera, decorare martyrio. Ant Eliguot Sequaoaeprofuodis-
.

el lalcm tuis martyribus tribuis pro labore merce-

que gurgitibus martyrum eOrpora perdendacommit-
tiue. .1 itt In liocergo loco experiuntur iulirmiquan-
dem, uf nullum tuorum fuissc gaudeat hostisimbel- .

tuin Dei famulos couveniat honorari, ubi recipiet

lem. Vers. Justorum autem anirase. Resp. Beatissi-
caecitas visum, debilitas gressum, et obstructae aures
mus Dionysius Christi niartyr tradente bcalo Cle-
recipere merentur audilum. Vert. Justorum anims«.
mcnte parturienda gentibus semina divinasuscepit.
Et quo amplius gentilitatis errorem fervere cognovit, In Evanyelio.
illuc intrepidus armatus advenit.
et virtute fidei
Antiph. Adest namque beati Dionysii sacratissima
Vers. Et Parisios Domino ducente pervenit, non ve- dies, in qua triumphans agonem explevit et coro-
riius incredulse gentis expetere feritatem. lllic mtrc- ^ nam victorias accipere meruit de manu Domioi.Ant.
pidus. beale Dionysi, magnaest fides lua. Intercede pro
In secundo nocturno. nobis ad Dominum Deura nostrum. Ant. Metuentes
Antiph. Tunc memorala eivilus et convenlu Ger- igitur percussores, ne conversi populi Christiani
manorum et nobilitate pollebat, quiaaura salubris, sanctorum corpora sibi ad patrocinium tumularcnt.
aerejucunda, fluminibus fecunda, terris arboribus Ant Tunc matrona quccdam, quae licet paganorum
.

nemorosa ubcrrima. Psal. Cum invocarem. Ant. implicata tencretur errore, conversione se deside-
Hunc ergo locum Dei famulus elegit exspeclando. rare facere aliquid cogitans Domino placitura. Ant.
Psal. Verba mca. Ant. Tantas per illum Dominus Usa suhtilitate consilii ad convivium poslulabat per-
dignabalur exercere virtutes, ut rcbellium corda n<m cussores, et dumcopiam ablata humanitatisextendit
minus miraculis q.uam proxlicationibus obtineret. a memoria eorum quae susceperuntagendadiscurrit.
Psal. Domine, Deus nosler. Vers. Exsullale justi Ant. Sametum Diotfysium cum sociis suis contra in-
in Domino. credulos dimicantem Parisiis repererunl. Ant Deus
Responsoria. omnipotens, qui electis tuis in agone certantibus
glori<e coronam largiris, et sortilis praemium regni
liesp. Adest namque beati Dionysii sacratissima
ccelt stis tra lidisti. inler quos alhieta tuus Dionysius
dies, in qua triumphans agonem explevit. et coro-
atque beatissimus Eleulherius seu Buslicus in tua
nam victorise accipere meruit de manu Domini. Vers.
confessione palma martyrii consecrasti, pra?sta,Re-
Justum deduxit Dominus per vias rectas, et ostendit
demptor mundi, ut si meritis non valemus, per eo-
illi regnum Dei Etcoronam. Resp. In hocergo loco D
rum suffragia veniam consequamur.
expcriuntur infirmi quantum Dei famulnsconveniat
honorari, nbi recipit caecitas visum, debilitas gres- Antiphonx etResponsoria in vigilia sanctorum marty-
sum, cl obstructceaurps recipere merenturauditum. rum Crtspini el Crispiuiani.
Vefs. Hunc ergo locura Dei famuius clegit exspe- Antiph. Oriundi sunt Iloaice sancti Dei Crispinus
ctando. Ubi reeipit. Resp. Per beatum Dionysium 830 e t Crispinianus. In Galliam devoli venerunt,
fiunt hic divina mysteria. Per Orationes ejus caeci etsub Maximiano crudeli examinatione ccrtaverunt.
illuminantnr, et natale ejus daemones effugantur. et Psal Beatus vir qui non. Ant. Sancti martyres in
.

infirmi sananlur. Vers. Justorum aulem animse in Oralione dixerunt Polens es, Domine, ab impiis
:

nianu Dei, sunt et non tanget illos tormenlum ma- liberare tormentis, et ab hoc igne illaesos educere.
litice. Psal. Quare fremucrunt. Ant. Marlyres sancti inter
In lcrtio nocturno. acerrimos dolores sjie gaudentesin fribulalione ora-
bant Dominum, et dicebant Judica, Domine, ju- :

Antiph. Ecclesia illis necdura in locis eral. Popu-

dicium nostrum, et libera nos ab homine iniquo et
lus ille novam construxit in qua officia servientium
doloso. Psal. Domine, quid.
clericorura cx more constituit, probatasque personas
honore secundi ordinis ampliavit. Psal. lu Domino Ilesponsoria.
confido.^l nt Miroquc modo . inermi viro non va-829 Resp. Oriundi sunt Romae sancti Dei Crispinus et

* IIoc est : Require hoc Responsorium in officiode aposlolis.

09
rispinianus ;inGalliam devoti venerunt et sub
aximiano crudeli examinatione certaverunt. Vers.
')eest in Ms.) Resp. Isti sunt duo viri pretiosi mar-
rres, qui Roma pro Christi nominead prtedicandum
enerunt, et sub Maximiano crudeli principemortem
loriosam decreverunt suscipere. Vers. Romaenobili
rta progeniti. in Gallia autem pro Christi
enerunt. Resp. Beatissimi martyres respondentes
laximiano Honores quos polliceris nobis dare, tuis
:
ona. Nobis vivere Christus est et mori lucrum.
Pecunia vero et honores quos poiliceris nobis
are, tuis dona. Isla olim pro Christi amore nos
audemus reliquisse. Nobis.
In secundo noeturno.
Anliph. Quibus haec orantihus, exsiliens gutta
lumhi fervenlis in oculum Rictiovari, gravi illuin
olorc crueians excaecavit afflictum. Pscu. Cum in-
ooarom. Ant. Mox, orationo flnita, reduxit eos
ariter angelus Domini sinu dolore ab igne. PscU.
orha mea. Ant mirum divineeaequitatisjudicium,
.
t qui multos martyros per ignem percmit ad ccele-
tia properantes, ipse in igne vitam finivit, et ad
mem seternum cruciatus pervenit. PaaL Domine Invigilia sancli Quinttni. Antiphonce in malutinis
lominus noster.
Responsoria.
Resp, Cum essont in tormentis martyres
Christi
rispinus et Crispinianus, ccelestia conlemplantes
icebanl Adjuva nos, Domine, ut perficiamus opus
: Veremandorum nuncupatur Ant. Tunc Bictiovarus
uiiu sine macula. Vers. Bespice in servos tuos, et
:iopera tna, Domine. et adjuva nos. Ut perficia-
ius. Resp. .ludica, Domine, judicium nostrum.
hera nos ab homine iniquo. Tunc illis
xsilierunt sudes de unguhs eorum, et ministros
orouticntes interfecerunt illos. Vers. Martyres inler
cerrimos dolores spe gaudentes, in tribulatione pa-
ientes. Tunc. Resp. Sancti martyres in Orationedi-
crunt Fotens es, Domine, ab impiis liberare tor-
:
nonlis. et ab hoc igne ilhvsos educere. Vers. Mox
)ratione linita cduxit oos angelus Domini sine do-
ore ab igne. Et ab hoc.
Anliphonx in terlio noclurno.
Aniiph. Impius Maximianus jussit eos ambos ca-
iite truncari. Psal. Exaudi, Domine. justitiam. Ant.
)uia juxta [Forte quibus jussu] regis amputala sunt
apita, amborum pretiosa in consppctu Domini mors
anctorum. Psal. bomine, in virtute. Ant. Relicta
ancla corpora Crispini et Crispiniani, qua; Christo
:ustodienle permanserunt intacta. Psal. Benedicam
)ominum.
831 Responsoria.
Resp. mirum divinae aequitatis judicium, ut qui
nultos martyres per ignem peremit, ad ccelestia
jroperantes, ipse in igne vitam finivit, et eos de
:olluctalione sui certaminis ad se venire jubet pro-
ntius. Ipse. Resp. Belicta sancta corpora Criapini et
jrjspiniani, qu;p Chrislo custodiente a morsu orum
Forte ferarum] permanserunt intacta. Vers. Quo-
•um animfe. ccelis ab angelis translatae, corpora vero
1 carnificibus besliis sunt relicta. Quae. Rfsp. Ange-
[ica admonitionc sepelierunt corpora sanctorum cum
?audio, ubi populus hodie adorat Majostatem Dei.
Vers. In quo loco<".hristiani postea magnam aedifica-
verunt hasilicam. Dbi.
Antiphonx in matutinis Laudibus.
Antiph. Sancti vero martyres Crispinus et Crispi-
nianus audacter regi impio responderunt, dicentes
Pro Christi amore nos venisse fatemur, qui est ve-
rus Deus in Trinitate unus, cui servimus in fidc ac
dilectione devoti. Ant. Beatissimi martyres respon-
derunt Maximiano, dicentes Honores quos pollice-
•
ris nobis dare, !uis doaa nobi^ vivere Christus est,
;
et mori lucrum. Ant. Cum essentin tormentis mar-
lyres Christi. ccelestia contemplantes dicebant Ad-
juva nos, Domine, ut perficiamus opus tuum sine
Patrol. LXXVIII.
LIBElt RESPONSALIS. 810
; A macula. Ant. Beata et gloriosa mors sanctorum, qui
deamhulabant in flammarum
incendia, decantabant
hymnum dicentes : Adjuva nos, Deus
salutaris no-
ster. Ant. Orabant sancli martyres dicentes :Gralias
tibi agimus, Domine, qui nos de hoc sseculo eripiens
ad te venire praecipis.
amorc In Evangelio.
Antiph. Sancti Dei Crispinus et Crispinianus sub-
missa colla percussorihus tradiderunt, animas san-
olas Creatori Domino reddiderunt. Et ideo coronan-
lur et aecipiunt palmam, et vivunt in aeternum. Ant.
Istisunl sancti Dei Crispinus et Crispinianus nobili
progenio rebusqus ditali. Egrossisunl Boma propter
amorem Christl. Beliquorunt omnia, secuti sunt (>o-
minum, et pervenerunt ad praemia regni, quae pro-
misil Dominus diligentihus se. Ant. Angelica admo-
nilione sepolierunt corpora sanctorum cum gaudio.
ubi populus hodie adorat Majestatem Dei. Ant. Ad
looum properat senex, ubi sancti marlyres decollali
B jacebanl. Ant. Oblalus est a parentibus puer variis
infirmilalibus caecus, surdus. mutus, et claudus,
quae largiente Christo martyrum precibus rccepit.
Laudibus.
Antiph. Sanctus vir Quintinuscum beato Lucio ab
urbc Boma se in hanc transtulerunl regionem. Ant.
Cumque pervonissont ad loca munioipii, qussAugusta
furore plonus, jussit eum tendi et qualernionihus
casdi. Ant Beatus Quintinus orabal dicens Domine :
et Dens, miserere mei servi tui. Ant. Et cum vidisset,
oranlibus cervices suas percussoribus obtuiit, dicens Facite :
nunc quod vobis preeceptum est.'
In Evangelio.
Antiph. Et vox de coelo dicens: Quintine, famule
meus, veni, accipe coronam quam tibi prseparavi.
832
-l' u Bealus Quinlinusad Bictiovarum dixit
'
- :
Christianus sum, et Cl-.ristum confiteor. Et tam si
certissime scire vis nomen meum, Quintinus vocor.
Antiphonw et Responsoria in vigilia omnium san-
ctorum. —
Ad Invitatorium.
Antiph Prfcoccupemus faciem Domini in confes-
sione sanctorum.
In primn noclurno.
Anliph. Ave, Maria. Psul. Eructavit. Ant. I.aude-
mus Dominum. Psal. Domine, Dominus noster. Ant.
Custodiebant. Psal. Dominus regnavit, irascantur,
Vers. Justorum anirme.
Responsoria.
Resp. Beata es, virgo Maria. Vers. Ave, Maria.
Resp. Audivivocem. Vers. Vidi angelum. Resp.
Sancti tui, Domine. Vers. Quoniam percussit.
/n secundo noclurno.
D Antiph. In omnem terram. Psal. Creli enarrant.
Ant. Clamaverunt. Psal. Benedicam Dominum. Ant.
Exsultabunt sancli. Psal Exsultate, justi. Vers.
Jusliautem.
Responsoria.
Resp. Fuerunt sine querela. Vers. Tradiderunt
corpora. Resp. veneranda marlyrum. Vers. Isti
sunt qui venerunt. Isti sunt virisancti. Vers. Sancli
per ficlem.
In tertio nocturno.
:
Antiph. In odore. !'sal. Deus noster. Ant. Laeta-
miniin Domino. Psal. Boali quorum Ant. C ntahant
sancti. Psal. Uominus regnavil, exsullcl. Vers. Mi-
rabilis Deus.
Responsoriu.
Resp. Quinque prudentes. Vers. Tunc surrexernnt
Resp. Sancti mei. Vers. Venite. benedicti. Resp.
:
Beati estis. Vers. Gaudete, et exsultate.
26
 , .
811
Antiphonx in mattitinit Laudibu
Posl partum virgo. Ant, Justi auteno. .1»/.
Intijtm,
yos qui seculi estis Inf. Spiritua et animeB.
ln<.
AhltIi, Arcbangeii. Capit, Beaedictioet clarita».
\'ers. Leetamini in Doraiho.
I n EvangeUo.
Antiph, LaudemdiciteDeo aostro. Ant Fulgebunt
justi. Ani. Adoremus Dorainum, qui in senctisglo-
riosus osi. Ant. To trina deitas uaaque poscimus, ut
culpas abluas, uoxia subtrabas des pacera famulis,
;
nos quoque gloria per cuncta tibi saacula Psal. Do-
mine, Dorainus noster. An/. Laudemue Dominum.
Psal. Domine, quis habitabit. Anl Exaltata est
sancta Dei. Psal. Coeli enarranl. Yers. Ltetamini in
Domino.
Responsoria unde supra.
liesp. In palre manet. Yers. Tanquam sponsus.
Piesp. In conspeclu angelorum. Yers. Angelus qui
fuit. Resp Beataes, Virgo. Vers Ave, Maria. Resp.
Inter naLos. Vers. Fuitnomo.
,
833I )l secundo noctnrno.
Antiph. Internatos. Psal. Domine, in virlute. Ant.
Vos amicimei, Psal. Eructavit. Ant. Dabo sanctis.
Psal. Omnes genles. Yers. Exsultent jusli.
Piesponsoria.
Resp. Inter natos. Yers. Fuit. Resp. Cives aposto-
lorura. Vers. In omnemterram. Resp. Oveneranda.
Vers. Isti sunt qui venerunt.
In tertio nocturno.
Ant. Sint lumbi veslri. Psal. Fundamenta. Ant.
Tunc surrexerunt. Psal. Cantate 1. Ant. Omnes
sancli. Psal. Dominus regnavit, exsultet. Vers. Ju-
sti autem.
Responsoria.
Resp. Sacerdotes ejus. Vers. Illuc producam.
Resp. Audivi vocem. Yers. Media autem Resp. Om-
nes sancti. Vers. Effugerunt.
In Matutinis.
Angeli, archangeli. Ant. Vos qui secuti estis. Ant.
Sacerdotes Dei. Ant. Prudentes virgines. Ant. Ful-
gebunt justi.
In Evangelio.
Antiph. Istorum estenim regnum. Ant. Astiterunt
justi ante Dominum. Ant. Vestri capilli capitis. Aut.
Sancti per fidem vicerunt regna.
Antiphonae et Responsoria in vigilia sancti Martini,
ad Vesperas.
_
Vers. Justum deduxit Dominus. Ant. Ora pro no-
bis, beate Martine, ut digni efficiamur promissione
Christi.
Ad Invitatorium.
Antiph. Regem confessorum Dominum,
adoremus
In prinio nocturno
Antiph.Martinus adhuc catechumenus hac me
veste contexit. Psal. Beatus vir. Ant. Sanctae Trini-
tatis fidem Marlinus confessus est, baptismi gratiam
percepit. Psal. Quare frerauerunt. Ant Ego signo
crucis non clypeo protectus aut galea, hostium cu-
neospenetrabosecurus. Psal. Domine.quidmultipli-
cati sunt. Yers. Voce mea.
Responsoria unde supra.
Resp. Hic est Marlinus electus Dei pontifex. cui
Dominus post apostolos tantam gratiam conferre di-
gnatus est, ut in virtute Trinilatis Deificaa morerelur
fieri trium mortuorum suscitator magnificus. Vers.
Sanctae Trinitalis fidem Mai linus conlessus est. Ut
trium. Vers. IsteJiomo ab adolescentia sua partrm
meruit infirmos curare, dedit illi Dominus gratiam
Ut. Resp. Domine, si adhuc populo tuo sum neces-
sarius,non recuso subire proplcr eos labores. Fiat
voluntas tua. Vers. Bonumcertamen certavi, cursum
consummavi, fidem servavi. Fiat. Vers. Oculis ac
SANCTI ORFOORII MAi *12
A m. imI, in coelum gcraper int<
ii tum ab Ora-
i
•
lio e piritum non relaxabal. Kiat. H<*i>. Beatum
viriim Hartinum anlistitem, qui nec mori limoit,
nei vivere recusavit. Vert. Domine, si adhuc popalo
tuo sijin necessarius, oon i iborem Oal :
luntas Lua. Qui di
,iiu.
.
mfido Domiao, quod filia mea p
in
reddenda eitsanitata. rtal. Camiavocarem. 834
Ant. Tetradius, cognfts Dei virtuie. adbaptismi i
tiam perrenit. Psal. Verbmmea. An/. mefTabilem
virum, perquemnobistanta miracni
.
Domine, Dominus noatar. Vers. Gloria et honore.
Responsoria unde supra.
Oculis ac raanibus in coeliim semper inteo-
lirsji.
ab Oratione spiritom dod relaxabat.
tu8, ifivictum
Vers. virmii ineffabilem, nec labore fictom oec
morte vincendum, qui nec mofi tinrait, oec rivere
recusavit. Invictum. Yers. Dum sacramenta offerrel
B beatus Hartinus, globus igneus apparuil sopercapnt
ejus. Spirituui Resp. Dum sacramenta offerret beatus
Martinns, globus igneus apparuit super caput ejus.
Yers. Orante sancto martino, apparuit ei an-
gelus Domini. Vers. Oculis ac manibus, ut tvpra.
lirsji. Beatus Martinus obitum suum longe antepras-
scivit, dixitque fralribus dissolutionem sui corporis
imminere, quia judicabat se jam resolvi. Vers. Di-
xeruntdisdpuii Vers. Viribus corporis coepil repente
destilui, convonalisque discipulis in unurn, dixit.
Dissolutioneni. liesp. Dixerunt discipuli ad bealum
MarLinum Cur nos, Paler, deseris aut cui nos de-
:
solatos relinquis ? invadent enim gregem tuum lupi
rapaces. Vers. Domine, si adhuc populo tuo. Vers.
Scimus quidem desiderare te Christum, sed salva
tibi sunl tua pramiia, nec dilala minuentur nostri ,
potius miserere quosdeseris. Invadent.
In tertio noctumo.
Antiph. Dominus Jesus Christus non se inquitpur-
.
puratum, nec diademate renitentem se venturum
esse praedixit. Psal. In Domino confido. Ant. Sacer-
dos Dei, Martine, pastor egregie, ora pro nobis Domi-
num. Psal. Doraine, quis. Jz/J.SacerdosDeiMartine,
aperti sunt tibi coeli, et regnum Patris mei. Psal.
Domine, in virtute tua. Justum deduxit Dominus.
Vers. Posuisti, Domine.
Responsoria undesupra.
Resp. beatum virum, in cujus transitu sancto-
rum canitnumerus, angelorumexsultat chorus, om
niumque coelestium virtutum occurrit psallentium
exercitus. Vers. Ecclesia Domini virtutum roboratur,
sacerdotes revelatione glorificant, quem Michael as
sumpsitcum angelis. Virtutum. Resp. MartinusAbra
hee sinu laetus excipitur Martinus hic pauper et mo
dicus, ccelum dives ingreditur Bymnis coelestibus
;
venite honoratur. Vers. OcuJis acmanibus, ut supra. Yers.
Martinus episcopus migravit a sseculo, vivit in Cliri-
sto gemma sacerdotum. Hymnis. Resp. Ora pro no-
D bis, beate Martine, ut digni efficiamur promissione
Christi. Vers. Tu autem, confessorsancte, beate Mar-
tine, ora pro nobis Dominum. Ut digni. Vers. Dum
.
sacramenta. ul supra. Ut digni. Resp. quantus
erat luctus omnium, quantapr<ecipue moerentium la-
menta monachorum quia et piura estgaudere Mar-
!
Udo, et pium est flere Marlinum. Yers. Beati viri
corpus usque ad locum sepulcri, hvmnis canora coe-
Jestibus turba prosequitur. Quia. Vers. Tanta erat
de sancli illius meritis exsultalio, quam pia de morte
confusio. Ignosceris[ignosce]flentibus.gratularegau-
denlibus. Quia. Resp. Cum videret beatus Martinus
discipulos suos flentes, motus his fletibus, conversM
ad Doininura. dixit: Doiuine, si adhuc populo tao
sum nccessarius, nonrecusolaborem. [Cu-tera detunt
in Ms.\
Antiphona in Matutinis Laudihus.
Antiph. Dixerunt discipuli ad beatum Martinum :
835 ^ ur nos > Pater, deseris ? aut cui nos desolatos
113
elinquis?Invadent enimgregem tuum Iupi rapaces.
Int. Domine, si adhuc populo tuo gum necessanus,
virum
lon recuso laborem, (iat voluntas tua. Ant.
iieffabilera nec labore victum, nec morle viocen-
!
luiu qui nec mori timuit, nec vivere recusavit.
;
Int. Oculia ac manibus in coelum semper intentus,
d\ iitus al)Oratione spiritum non relaxabat, alleluia.
illeluia. Ant. Martinus Abrahae sinu leetusexcipitur;
larlinus, hic pauper et modicus. ccelum, dives in-
rreditur, Hymnis cndestibus honoratur. Vers. Ecce
acerdos magnus.
In Evangeiio.
Antiph. quantus luclusomnium quanta pneci-
>ue lamenta monachorum et virginum chorus [Dele
:horus, aut letje chori] Quia et pium est gaudere
.
ilartino, et piumest hVreMartmum Ant. sauctis-
ima anima quam si gladius persecutoris non abs-
!
ulit, lamen palmam martyrii non amisil Aitt. Dum
isset summus pontifex, terrena non metuit, sed ad
•n'lestia regna gloriosus migravit. Ant. Beatus Mar
inus dixit Juliano.Christi euim sum miles, pugnare
nihi non licel. Ant. Martine, audit nos Dominus
.ibi auxilium rusticam mulliludinem effu-
1'erre, et
^asse. Anl DumsacramentaoffVret beatus Martinus,
.
jlobus igneus apparuit super caput ejus. Ant. Sacer-
Jotes Dei. benedicite Dominum, servi Domini Hym-
iu m diciLe Deo, alleluia. Ant. Iraposita manu puero
teatus Martinus, immundum Spiritum ab eoejecit.
\nt. Arborius stupens ad miraculum, gratias refe-
;ebatDeo. Vers. Ecce sacerdos. Ant. beatum vi-
iiin cujus anima paradisum possidel, unde exsul-
:
lant angeli, laetantur archangeli, chorus sanctorum
proclamat, turba virginum invitat mane nobiscum
in ,1'ternum. Ant. Orante beato Martino, apparuit
ei angelus Domini. Ant Tu crede in Christo, et vi-
.
debis opera Domini. Ant. Unus est Dominus Deus
perquem daemonies ejiciuntur.
invisibilis
De sancto Briccio Aniiphonx. In matutinis Lau-
q —
dibus.
Antiph. Postexcessum beatissinnMartiniepiscopi,
beatus Briccius cathedram episcopalem suscepit.
Antiph. Trigesimoordinationis suae anno oritur con-
tra eum lamentabile crimen. Nara quaedam mulier
qua cubiculariis vestimenta abluebat, concepit et
peperit et omne [Forte omnes] crimen episcopo ob-
jiciunt. Ant. Illo quoquenegante, jussitatferri infan-
lem. Cumque oblalus fuisset triginta ab ortu dies
habens. ait ad eum Briccius Adjuro te per Deum,
et si ego te generavi coram cunctis edicas. Ant. Re-
spondens autem infans corain omni populo, beato
viro dixit Nones tu, inquit, Pater meus. Ant. San-
: vidi, quem amavi, quem secutus summundo corde;
ctus Briccius satisfaciens populo prunas ardentes ab
urbe in birro suo deferens, et ante sepulcrum beati
coram populo projiciens, vestimentum ejus
iMartini
inustum apparuit. Vers. Ecce sacerdos magnus.
ln Evangelio.
Antiph Populis autcm non credentibus, et ab epi- D
.
scopatu eura ejicientibus, Romam petiit, flens et
ejulans, atquedicens Meritohaecpatior, quia
:
peccavi in sanctum Dei.
Antiphonce et Responsoria in vigiiia sancti Andrese
apostoli, ad Vesperas.
Vers. In omnem terram. Ant. Venite post me,
dicil Dominus, fuciam vos fieri piscatores hominum.
fiesponsoria utide sUpra.
Resp. Dum perambularet Dominus supra mare,
secus littus Galileae, vidit Petrum et Andream retia
mittentes in mare, et vocavit eos diceos Venite
me, faciam vospiscatoreshominum. Vers. E\- dimitte hominem innocentem. Vers. Ut et nos.me-
audi, Deus, deprecationem meam, intende Orationi
meae. A finibus terrae. Vocavit. Resp. Venite post
me, faciam vos piscatores hominum. At illi, relictis
* Haec et sequentia desumuntur ex Actis sancli
Andreas, de quorum antiquitate et sinceritate dubi-
LIRER RESPONSALIS. 814
A retibus et navi, secuti sunt Dominum. Vers. Dum
erambularct Dominus supra mare secus littus Ga-
i;t eae, vidit duos fralres Petrum et Andream, et vo-
caviteos. At illi. Resp. Mox ut vocem Domini prae-
dicantisaudivit beatus Andreas, relictisretibus, quo-
rum usu actuque vivebat, aeternaj vituj secutus est
largitorem. Vers. Ad
unius jussionis vocem Petrus
et Andreas, relictis secuti sunt Redempto-
retibus,
rem. Praeinia. Ilesp. * Oravit sanctus Andreas, dum
respiceret ccelum voce magna clamavit, et dixit
; :
Tu es Deus meus quem vidi, ne me patiaris ab im-
pio judice deponi. quia virtutem sanctse crucis agno-
vi. Vers. Tu es magister meus, Christe, quem di-
lexi, quem cognovi, quem confessus sum
!
tantum- ;
modo in ista voce exaudi me. Ne me permittas. /?csp.
Homo Dei ducebatur ut crucifigerent eum. Populus
.
autem clamabat voce magna, dicens Innocens ejus :
sanguis sinecausa damnatur. Vers. Filii alieni meu-
.
titi sunt mihi, filii alieni inveteraverunt et claudica-
B verunt asemitis suis, vivit Dominus. Innocens. Resp.
bona crux, quse decorem et pulchritudinem de
membrisDomini suscepisti. Accipemeabhominibus,
et redde me magistro meo. ut per te rae recipiat.
qui per te mc redemit. Vers. Salve, crux, quse in
corpore Christi dedicata es, et ex membris ejus tan-
quam margaritis ornata. Resp. Doctor bonus etami-
cus Dei Andreas ducitur ad crucem, aspiciens a
longe vidit crucem Salve, crux, suscipe disci-
:
pulum cjus, qui pependit in te, magister meus
Chrislus. Vers. Salve, crux, ut supra. Qui pependit.
manus meas tota die in cruce, ad po-
Resp. Expandi
pulum non credentem, sed conlradicentem mihi, qui
ambulat vias non bonas, sed post peccatasua. Vers.
;
Deus ultionum Dominus, Deus ultionum libereegit.
Exaltare qui judicas terram, redde retributionem
superbis. Resp. Vir iste in populo suo mitissimus
apparuit, sanctitate autem et gratia plenus. Iste est
quiassidueorat pro populo, etpro civitateista. Vers.
Pro co ut me diligerent, detrahebant mini ego au- :
tem orabam. Pro populo. Resp. Dilexit Andream
Dominus in odorem suavitatis. Dum penderet in
cruce, dignum sibi computavit martyrem, quem
vocavit apostolum, dum esset in mari, et ideo ami-
cus Dei appellatus est. Vers. Tu es magister meus,
Christe, nt supra. Etideo. Resp. Beatus Andreas^de
cruce clamabat, dicens Domine, Jesu Christe, non
:
jubeas me deponi de ista cruce, nisi prius accipias
spiritum meum. Vers, Domine, exaudi Orationem
: meam, et clamor meus ad te veniat. Resp. 837
Beatus Andreas vidit crucem. Exclamavit ad eara :
Suscipe discipulum ejus, qui pependil in te, quem
quapropter- laetus pergo ad te, quiasecretum agnovi,
qua de causa fixa es. Vers. Vidit crucem Andreas,
exclaniavit etdixit:Suscipe,beatacrux,humilem pro-
pterDominum,. suscipe discipuIumejus.Qui pependit.
Resp. Cum videret beatus Andreas crucem, excla-
mavit et dixit: Salve, crux, quandiu fatigaris, ex-
spectansme sicutcxspectastiDominum etmagistrum
meum. Vers. Suscipe, beata crux, humilem propter
836
Dominum suscipe discipulumejusquipependitin te. ;
Resp. Salve, crux. quae in corpore Christi dedica-
ta es, et ex membris ejus tanquara raargarilisorna-
ta es, suscipe discipulura ejus qui pependit in te.
Vers. Quoniam tues protector, ut supra. Vers. Salve,
crux pretiosa, suscipe discipulum ejus, qui pependit
in te magister mcus Christus, Suscipe. Resp. Dum
penderet beatus Audreas in cruce, non cessavit prse-
dicare verbum Dei die ac nocte. Et populus irruebal
adimpiumjudicem dicentes:Solve hominemjustum,
:
reamur patria, et omnis patria habet pacem, missus
sum praedicare in omnibus ut cognoscar [Forte co-
gnoscant] recti corde secreta crucis Domini mei.
tatur. Ea totis viribus propugnat Andreas du Sau&-
say.
 .

h\:> SANCTI CliEOORII MA&Nl HIG

Vers Videna crucem Andreae, exclamavil dicen A gerebal in pectore auo, non diebua oeque noMibusa
o erux admirabilii <> cnn
! quas per totam mundum colloquiia airinia, el oratione racabat.
fulgida osi, suscipe diacipulum Cnriati, uon me 'li- \ii hu itatorium
mittaa errare aicut ovem aon habentem paatorem.
Vera. Vivens pendebat in cruce pro Chriati nomine
\niijiii. Itegem virgirium Dominum renite ado-
beatus Andreas, el, docebat populum. Vera. Salvo, rcnni •

crux, ut supra. Non medimittaa. //( primo n

|
Deest linea in Ms.)
Antiphonse in matutinis Laudibus.
Ahtiph. Salve, crux preliosa, suscipe discipulum
ejus quipependilin te magistermcusChristiis. Ant.
Beatua Andreas orabat, dicens Dominc rcx alernne :
glorifn.suscipe me pendentem in patibulo. Anl. An-
dreas Christi famulus, dignus Deo apostolus, germa-
Antiph. Caicilia virgo AlmacbJom esaaperabat,
Tiburtium el Valerianura ad coronaa roeabat. P al.
Heatus vir. .1///. Bxpanaiamanibuaorabatad Domi-
num, ut eameriperet de inimicia. Psal. Quare fre-
muerunt. Ant. Cilicio Caecilia membra domabat,
Deum gemitibus exorabat. /'sat. Domine, quid mul-
plica.ii sunt. Vers. Spccie tuaetpfllchritudine.
I i

nus Petri et in passione socius. Ant. Maximilla Hesponsoria unde supra.

Christo amabilis, tulit corpus apostoli liesp. Cantantibus organia Cascilia rirgo in corde
optimo loco :

cum aromatibus sepelivit. Ant. Qui persequebantur suo soli Domino decantabat, dioena Piat, Domine,
justum, demersisti eos, Domine, in infernum, el in cor meum, et corpus meum immaeulatom, ut non
ligno crucis dux justi fuisti. Vers. Constitues
confundar. Vers. Biduania ac triduanis jejuniis orana
eos
principcs. B suam Domino pudicitiam commendabal. Fiat. I;esp.
beala Csecilia, qu»duoa fratresconvcrlisti, Alma-
In Evangelio.
chium judicem superasti, Urbanum episcopum in
Antiph Unus ex duobusquisecuti sunt Dominum,
.
vultu angelico demonstrasli. Vers. Cseeilia me miait
erat Andreas frater Simonis Petri, alleluia, Ant. ad vos, ut ostendatis mibi Urbanum. lies)>. Virgo
Christus me misit ad istamprovinciam, ubi non par- gloriosa semper F.vangelium Christi gerebat in pec-
vumpopulum acquisivi. Ant. Non mepermittas,Do- tore et non diebus nequc noctibua racabat a colio-
;

mine, famulum tuum a te separari tempus est ut ;

quiis divinis et oratione. Vers. Fsf secretum, Vale-
commendes terrse corpusmeum. Arit. Biduo vivens riane, quod tibi volo dicere Angelura Dei :
839
pendebat in cruce pro Christi nomine beatus An- habeo amatorem, qui nimio zelo cuatodit corpus
dreas, et docebat populum.^4??;.Dignumsibi Domi- meum. Et non diebus. Pier&Fiat, Domine,cormeum
nus computavit martyrem, quem vocavit apostolum, et corpus meum immaculatum. ut non confundar.
dum esset in mari, alleluia. Ant. Sancte Andreas In secundo noctumo.
apostole Christi, deprecare pro nobis ad Dominum
Jesum. Intercedepronobis. Ant. Andreas apostolus Anliph. Domine Jesu Christe, seminatorcasti con-
Domini, magnumoperatusest miraculum lemplum ;
silii, suscipeseminum fructus, quos inCaecilia semi-
Dei prsedicando jugiter, convcrtitpopulum Myrmido nasti. Psal. Cum invocarem. .1 ut. Beala Cfecilia dixit
nem. Ant. Dixit AndreasSimoni fratri suo.Tnvenies ad Tiburtium : Hodietefateor esse meum cognatum,
Messiam, qui dicitur Cbristus. Ant. Videns Andreas me contemplum. Psal.
qui amor Dei te fecit esse
crucemcum gaudiodicebat Quia amatorhius838 C Domine, cor incumel corpus
Vcrba mea. Ant. Fiat,
meum
:

semperfui,et desideravi. Ant Continuo.relictis re-

.
immaculatum, ut non confundar. Psal. Do-
tibus et patre, secuti sunt Salvatorem. Ant Vidit mine Dominus noster. Ven. Adjuvabit eam.
.

Dominus Petrum et Andream, et vocavit eos. Anl. Responsoria unde supra.

Relictis retibus suis. secuti sunt Dominum Jesum Resp. Cilicio Caecilia membra domabat, Deum ge-
Christum. Ant. Dilexit Andream Dominusinodorem mitibus exorabat, Almachium exsuperabat. Tibur-
suavitatis, allel. Ant. Salvc, crux quae in corpore tium et Valerianum ad coronas vocabat. Vers. Fcce
Christi dedicata es. ex membris ejus tanquam
et quam bonum et quam jucundum habitare fratres in
margaritis ornata. Aut. Recipe meab hominibus, et unum. Tiburtium. Resp. Ceeciliam intra cubiculum
redde me magislro meo, ut per te me recipiat, qui oranleminvcnit, et juxtaeam angelum Domiui.quem
per te me redemit, allel. Ant. Tu es Deus meus, in videns Valerianus nimioterrore correptusest. Vers.
quo complacui et dilexi, quia virtutem sanctae crucis Angelus Domini descendit decoelo, etlumenrefulsit
agnovi, alleluia. ^ln^.Dum perambularet Dominus in habitaculo. Quem videns. Resp. Domine Jesu
supra mare, secus littus Galilea;. Ant. Venite post Christe, Pastorbone, seminator casti consilii,suscipe
me, dicit Dominus, faciam vos fieri piscatores ho- seminum fructus, quos in Caeciliam seminasti.Caecilia
minum. famula tua, quasi ovis [apis] tibi argumentosa deser-
In die ad Vesperas. vit. Vers. Nam
sponsum quemquasi leonem accepit,
tibi quasi agnum mansuetissimum sociavit. Ca?cilia
Antiph. Juravit Dominus, et non poenitebit eum
famula. :

Tu es sacerdos in aeternum. Psal. Dixit Dominus.

Ant. Potens in lerra erit semen ejus, generatio re- D
ctorum benedicetur. Psal. Beatus virqui timet. Ant.
Collocct cuni Dominus cum principibus populi sui.
Psal Laudate, pueri. Ant. Dirupisti, Domine. vin-
. Domino. Ant. Nos scientes sanctum nomen omnino
cula mea, tibi sacrificabohoftiam laudis. Psal. Cre-
didi propter. Ant. Confortatuscstprincipatuseorum,
et honorati sunt amici tui, Deus. Psal. Domine,pro-
basti me. Ant. Nimis honorati sunt amici tui,Deus.
nimis confortatus esl principatus eorum.
In Evangelio.
In tertio nocturno.
Antiph. Credimus Cbristum Filium Dei verum
Deumesse, qui te talem accepit famulam. Psal. In
negare non possumus. Psal. Domiue, quisbabitabit.
AnJt. Tunc Valerianus perrexit adantistitem, et jad]
signum quod acceperat invenit sanctum Urbanum.
Psal. Eructavit. Vers. Elegit eam Dominus.
Responsoria unde supra.
Resp. Beata Caecilia dixit ad Tiburtium Hodie :

fateor te esse meum cognatum, quia amor Dei te fecit

Antiph. Concede nobis hominem justum, redde
esse contemptorem idolorum. Vers. Suscipe, Domi-
nobis hominem sanctum nc interficias bominem
ne, seminum fructus, quos inCaecilia seminasli. Quia
;

Deo charuni, justum, mansuetum et piuni.

amor. Resp. Geecilia me misit ad vos, ut ostendatis
AntiphoiuB et liesponsoria in vigilia sanctw Csecilice mihi sanctum Urbanum, quia ad ipsum habeo secreta
mrginis, ad Vesperas. quoe perteram. Vers. Ostende nobis, Domine, miseru
Antiph. Virgo gloriosa semper Kvangelium Christi cordiam tuam, et salutare tuumdanobis. Quia. Vcr*.

Forte sicut me contemptum. Vulgo legitur te fecit Codex.

conlemptorem idolorum, quod etiam infra habet
m LIBER RESPONSALIS.
^alerianus perrexil ad anlistilem, el [a>IJ si
,'num quod aceeperat invenit sanctum Urbanum.
Quia. Resp. Dum aurora tinem daret, Gsecilia dixit
Kia, militesChristi, abjicite opera tenebrarum, et in-
luimini arma lucis. Vers. Cajcilia valedicens fratri-
jus, et exhortans eos ait Eia. :
Antiphonx in mututinis Lauffibus.
Antiph. Cantantibus organis, Csecilia Domino de-
•antabat dicens Fiat cor meum immaculatum, ut
:
ion confundar. Ant. Est secretum, Valeriane, quod
ibi voln dicere Angelum Dei habeo amatorem, qui
:
limio zelo custoditcorpus meum. .-1/?/. Valerianusin
:ubiculo Caeciliamcumangelooranteminvenit.
Int. Benedico te, Pater Domini mci Jesu Christi,
[uia per filiumluuin ignis exstinctusesta lateremeo.
int. Gsecilia famulatua, Domine, quasi ovistibi ar-
;umentosa deservit. Vers. Diffusa est.
In Evangelio.
Antiph. Dum
aurora finem daret Ceecilia sancta
lixit. Eia, militesChristi,abjiciteopera tenebrarum,
t induimini arma lucis. Ant. Triduanas a Domino
loposci inducias, ut domum meam Ecclesiam conse-
rarem. Anl. Caecilia me misit ad vos, ut oslendatis
nihisanctum Urbanum, quia ad ipsum habeo secreta
iias perferam. Ant. Suscipe.Domine, seminum fruc
us. quos in Caeciliam seminasti.^n^. Caeciliam intra
ubiculum orantem invenit.
In vigifia sancti Clementis, ad Vesperas.
Vers. JustumdeduxitDominus. Ant.
is coepisset populus, voce magna clamabat
Domine,
alva eum. Et Clemens cum lacrvmis dicebat Ac-
ipe, Pater, spiritum meum.
Responsoria unde supra.
Resp. Orante sancto Clemente, apparuit ei Agnus
tei, de sub cujus pede fons vivus emanat, fluminis
npetus lffitificatcivitatemDei. Vers. Vidisupramon
jmSion Agnum stantem. De sub
ro nobis, beate Clemens, ut digni
lissione Christi. Vers. Sperate ineo omnis conven-
js plebis, effunditecoram illocorda vestra. Utdigni.
lesp. Dedisti, Domine, habitaculum martyrituoCle-
lenti in mari, in modum templi marmorei angelicis
lanibus prreparatum iterpraebens populo terrae, ut
;
narrant mirabilia Dei. Vers. Venientes autem ve-
ient cum exsultatione, portantes manipulos suos.
ierpraebens. Resp. Foebus et Cornelius discipuli
eati Clementis dixerunt ad populum Oremus om-
es ad Dominum, ut ostendat nobis martyris sui
jrpus.
Antiphonse inMatutinis Laudibus.
Antiph. Orantesancto Clemente, apparuit ei Agnu s
ei. Ant. Xonmeis meritisad vos memisit Dominus.
i vestras coronas participem fieri. Ant. Vidi supra
lontem Agnum stantem, de sub cujuspede fonsvi-
us emanat. Ant. De sub cujus pede fons vivus ema-
at fluminis impetus lsetificat civitatem Dei. Ant.
;
mnes gentes per gyrum crediderunt Christum
omini.
In Evangelio.
Antiph. Oremus omnes ad DominumJesum Chri-
tum ut confessoribus suis fontis venas aperiat. Ant.
ivenerunt in modum templi marmorei habitaculum
Deoparatum. Ant. Oremusad Dominum, ut osten-
atnobis martyrissui corpus. Ant Dedisti, Domine,
abitaculum martyri tuo Clementi in mari in modum
:mpli marmorei angelicis manibuspraeparatum iter
reebens populo lerras, ut enarrent mirabilia Dei.
a
In vigilia sancti Andrew, ad Vesperas.
Vers. In omnem terram. Ant. Dum perambularet
'ominus supra mare secus littus Galileae, alleluia.
1
Cur 1 urral idem fere
iitdrea, ac pauio superius, nos
818
A
841 Adlnvitatorium.
Antiph. Regem apostolorum Domine, venite,
adoremus.
In primo nocturno.
Antiph. Vidit Dominus Petrum et Andream, etvo-
cavit eos. Psal. Coeli enarrant. Ant. Venite posl
me, dicit Dominus, faciam vos fieripiscatoreshomi-
num. Psal. Benedicam Dominum. Ant. Rclictis re-
tibus suis secuti sunt Dominum Jesum Christum.
Psal. Eructayit. Vers. In omnem terram.
Responsoria unde supra.
Resp. Dum perambularet Dominus, ut supra.
840 Vers. Exaudi Deus. Resp. Venite posl me, utsupru.
Vers. Dum perambularet. Resp. Mox ut vocem, ut
supra. Vers. Ad unius jussionis. Resp. Oravit san-
ctus Andreas, ut supra. Vers. Tu es magister meus.
ln secundo nocturno.
B Andream Dominus in odorem sua-
Antiph. Dilexit
Omnesgentes. Ani. Dignum sibi Do-
vitatis. Psal.
minus computavit martyrem, quem vocavit aposto-
lum dum esset in mari, allel. Psal. Exaudi, Deus,
deprecat. Ant. Salve, crux, quae in corpore Christi
dedicataes, et ex membris ejustanquam margaritis
ornata. Psal. Exaudi, Deus, Orat. cum dep. Vers.
Dedisti hsereditatem.
Responsoria unde supra.
Resp. Homo Dei ducebatur, ut supra. Vers. Filii
alieni. Resp. bona crux, ut supra. Vers. Salve,
Dum iterma- crux. Resp. Doctor bonus, ut supra. Vers. Salve,
:
crux. Vers. Cum vero pervenisset ad locum, ubi
:
crux parata erat, videns eam a longe, exclamavit
voce magna, dicens Salve, crux.
:
In tertio nocturno.
A ntiph. Accipe me ab hominibus, et redde me ma-
gistro meo ; ut per te me recipiat, qui per te me
cujus. Resp. Ora redemit alleluia. Psal. Confitebimur. Ant. Tu es
C >
efficiamur pro Deus meus in quo complacui et dilexi, quia virtutem
sanctee crucis agnovi. Psal. Fundamenta. Ant. Non
me permittas, Domine, famulum tuum a teseparari.
Tempus est ut commendes terrse corpus meum.
Psal. Dominus regnavit, irascantur. Vers. Annuntia-
verunt opera Dei.
Responsoria unde supra.
Resp. Expandi manus meas, ut supra. Vers. Deus
ultionum Dominus. Resp. Salve, crux, quae in cor-
:
pore, ut supra. Vers. Quoniam tu es protector meus.
Resp. Dilexit Andream Dominus. Vers. Tu es magi-
ster meus. Resp. Vir iste in populo suo, ut supra.
Vers. Pro eo ut me diligerent. Resp. Cum vidisset
beatus Andreas, ut supra. Vers. Suscipe, beata crux.
Resp. Dum penderet beatus Andreas, ut supra.
Vers. Ut et nos mereamur. Resp. Videns crucem
Andreas, ut supra. Vers. Vivens pendebat. Vers.
Salve, crux, ut supra.
p. Antiphonte in matutinis Laudibus. —
ln Evangelio.
Antiph. Unus ex duobus, ut supra. Ant. Videns
Andreas crucem, cum gaudio dicebat Qui amator :
tuus semper fui et desideravi. Amplector te, o bona
crux. Ant. Ego si patibulum crucis expavescerem,
crucis gloriam non praedicarem. Ant. Non me per-
mittas, utsupra. Ant. Christus memisit.
842 In diead Vesperas.
.
Antiph. Juravit, cum reliquis, ut supra.
In Evangelio.
;
Antiph. Concede nobis, ut supra. Ant. Biduo vi-
vens pendebat in cruce, ut supra. Ant. Andreas
apostolus Domini magnum operatus est miraculum
in templo Dei. Praedicandum [Forte praedicandojju-
giter convertit populum Mirmidonium.
officium de sancto erant olim dies sancti Andreaj memoria: dicati, unus
latet.Fortasse duo ob martyrium, alter propter corporis translationem
 SANCTI GREGORII MACM 820

In vigilia tanctce tucias virmni \d Vesprras A In jn iiiiu ii

Aniiph. Orante Bancta Lucia, apparuil ei heata \iihjiii. terram exit it to

ln oiiiiM-iii mn, '•'
Agathei, al consolabatur ancillam unristi. in lincs orbii lerra T*cbe eoram. Psal.Cati\ enar-
Re$ponsoria unde supra. i.ini Ai'i. ClamaTerunl jmti, el Don laudivil
Resp, Lucia virgo, quid e mapetiiquod ipsa pote« eo Piffl. fienedicara Domioura. Ant. Constita*
ris preestare continuo ?Nam el mairi tu<« fidcs tua principee super omnem
Lerratn, mcmorei erant no-
subveniat, et ecce salya pit. quja jucundum Domiui miiiis lui, Doininc. Psal. liruct.ivit. \ers. In oinncin
in tua virginitate habitaculum praeparastj. Vr.rs. Sic- terram.
ni pernie Cathanensium sublimaiur a Cbri-
civitas Retponsoria unde tvpra.
sto, ita per. te civitas Syracusana decprabitur. Quifl Wesp. Bcce egp raitto iot ricot otft in medio lu-
jucuhdum. Resp. Rogavi Dominum meum Jesum poruin. 'lif.ii Domiaus ; eitote ergo pradentei sicut
Christum, ut ignis iste non dominetur milii. Et im serpcntcs, ci limplicea sicul colnmo». Ven. Dum
petravi a Domino inducias martyrii mci. Vers. Pro luccm babetis, credite in lucem ul filii lucis ritii, di-
eo ii me diligercnt dclralicbant milii, ego autcm ora-
I cil iiominiis. Bitote. Reep. Tollite jugnm menm m-
ham. Rrsp. Grala facta est a Domino in ccrtamina, pcr vos, dicit Dominus, et discite qota milis iom et
quia apud Deum et apud homines glorificata est. ln inimilis corde. Jugum enim meom raare est, et
conspcctu principum loquebatur sapientiam, et Do- onus meum leve. Vers. Bi invenietii requiem ani-
minusomnium dilexit illara. Vers. Erecta namquein mabus vestris. Jugum enim. liesp. Durn steteritii
virtutis [virlute] tormentaderisit. Et Dominus. Vers. ante reges et praesides, nolite cogitare quomodo aoi
Adjuvabiteam. B quid loquamini dabitur enim vobis iri illa horaquid
;

loquamini. Vcrs. Non enim vos estis qui loqoimini,

Antiphonse in matutinis Laudibus.
Antiph. Orantc sancta Lucia, ut suprq. Ant. Lucia
virgo, quid a me petis, quod ipsa
continuo matri luve.t Ant. Per te, Luciavirgo, civilas
Syracusanadecorabitur a Domino Jesu Cbristo. Ant-
Soror mea Lucia, virgo Deo devota, quid a me petis
quod ipsapolerisprsestarecontinuo matri tuae ? .1 ///.
Benedico te, Pater Domini, ut supra. Ant. Ego ro-
gavi Dominum meum Jesum Christum, ut ignis iste
non dominetur mihi, sed credentibus in Domino ti-
sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis.
Dabitur.
poteris praestare
In secundo nocturno.
Antiph. Principes populorum congregati sunt cum
Deo Abraham. Psal. Omnes gentes. Ant. Dedisti
haereditatem tiraentibusnomen tuum, Domine. Psal.
Exaudi, Deus, deprecationem. Ant. Annuntiaverunt
opera Dei, et facta ejus intellexerunt. Psal. Exau-
di, Deus, Orat. raeam cum dep. Vers. Dedisti h^re-

moremauferam passionum. AnJ.Tantopondereeam ditatem.

fixit Spiritus sanctus, ut virgo Domini immobilis Responsoria unde supra.
permaneret. Vers. Diffusa estgratia. Resp. Vidi conjunctos viros habentes splendidas
vestes, et angelus Domini locutus est ad me, dicens :
In Evangelio.
lsti sunt viri sancti facti amiciDei. Vers. Vidi ange-
Antiph. Columna est immobilis, Lucia martyr lum Dei volantem per medium coBlum, voce magna
Christi, quia omnis plebs tc exspectat, ut accipias clamantem, et dicentem Isti sunt. Resp. Isti sunt
:

coronam regni, allel. Ant. In tua patientiapossedisti
animamtuam, Lucia martyr Christi. Odisti quae in
mundo sunt, et coruscas cum angelis. Sanguinem
proprium inimicis fudisti. Ant. Ego cognovi virtu-
tem Domini mei Jesu Christi, secure contemno mi-
nas tuas.
(Deest lineain Ms.)
triumphatores et amici Dei, qui contemnentes jussa
principum meruerunt prremia aeterna. Modo coro-
nantur et accipiunt palmam. Vers. Isti sunt qui vc-
nerunt ex magna tribulatione. et laverunt stolas suas
in sanguine agni. Modo. Resp. Isti sunt qui viventes
in carne plantaverunt Ecclesiam sanguine suo 844 :

non sunt de terris corpora eorum separata, quorum

Dc sancto Thoma, in matutinis Laudibus. merito sunt in coelis animae sanctorum coaaquales.
Vers. In omnern terram exivit sonus eorum, ut su-
Antiph. Apparuit Thomae Dominus in visu nocte
pra.
dicens ei Ne timeas descendere in India, quia ego
:

non te relinquo. Ant. Rex autem rogabat aposto- In (ertio nocturno.

lum Peto tibi, vir Dei, ut eas, atque benedicas
:
Antiph. Exaltabuntur cornua justi, allel. Psal.
puero cum filia mea. Ant. Thpmas orabat ad Domi- Confitebiraur. Ant. Lux orta est justo, allel. rectis
num Deprecor te, Domine, ut benedicas hos inno-
:
cordelsetitia, allel. Psal. Dominus regnavit, exsultet.
centes, et spira eis quse agi oportpat. Ant. Vos autem Ant .Custodiebant lestimonia ejus, et praecepta ejus,
estote fortes, etcustodite quae843 a me accepistis, allel. Psal. Dorainus regnavit, irascantur. Vers. An-
quia non vibebitis ultra faciem meam. Ant Circum- nuntiaverunt.
det hodie famulum tuum gloria tua, Domine Jesu
Responsoria.
Christe.
Resp. Isti sunt viri quos elegit Dominus in chari-
In Evangelio. D
tate non ficta, et dedit illis gloriam sempiternarn,
Anliph. Orabat sanctus Thomas ad Dominum :
quorum doctrina fulgetEcclesia, utso) etluna. Vers.
Respice in me, Domine, exspectantem ac reverten- Sancti per fidem vicerunt regna. operati justitiam.
tem a nuptiis. Ant. Adesto, Domine, servo tuo, et Quorum. Resp. Fuerunt sine querela ante Dominum,
cum pace dirigas me adsedemtuam, alleluia, alle- et ab invicem non sunt separati. Calicem Domini bi-
luia. Ant. Advenientes milites qui percusserent eum berunt, et amici Dei facti sunt. Vers. Tradiderunt
lanceis et ille gaudens migravit ad Dominura.
; corpora sua ad supplicia, ideo coronantur et acci-
Antiphono? et Responsoria in vigilia aposlolorum, ad piunt palmam. Resp. In omnem terram exivit sonus
Vesperas. eorum. Et in fines orbis terrre verba eorum. Vers.
Non sunt loquelae, neque sermones quorum non au-
Vers. In omnem terram. Ant. Tradent enim vos
diantur voces eorum. Et in fines. Resp. Constitues
inconciliis, el in synagogis suis flagellabunt vos et ;
eos principcs super omnem terram. memores erunt
ante reges et prasides ducemini propter me, in
nominis tui, omni progenie et genera-
Domine, in
teslimonium illis et gentibus Ant. Estote fortes in
tione Vers. In omnem
terram, utsupra. Resp. Cives
bello, et pugnate cum antiquo serpente, et accipie-
appstolorum et domestici Dei advenerunt hodie, por-
tis regnura aeternum.alleluia.
tantes pacem, illuminantes patrias, darepacem gen-
Ad Invitatorium. tibus, et liberare populum Domini. Vers. In omnem
Anliph. Regern apostolorum Dominura, venite, terram. Resp. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos,
adoremus. et posui vos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus
821
vester maneat. Vers. Nod enim voa estis qui loqui-
mini utsupra. Et fructus vester.
(Oesunt dux linex in fiis.)
Aiitijihoiix in niatutinis Laudibus.
Antiph. Hoc est preeccptum meiun ut diligatis in-
ricem sicut dilexi vos. Ant. Majorem charitaiem
nemo habet, utanimam suam ponat quis pro amicis
suis. .l/i/.Vos iiinici mei estis, si feeeritis qua-prae-
cipio vobis, allel. .1/)/. Beati inundo cordc, quoniam
Deura videbunt. Ant. Inpalientia vestra possidebilis
animas vestras. \'ers. Constitues eos principes.
In Erini'jelio.
Antiph. Vos qui reliquistis omnia, et secuti estis
me, centuplum accipietis, et vilain geternam posside-
bitis. Ant. Yos qui secuti estis me. sedebitis super
sedes judicantes duodecim tribus [srael, allel.
Item Antipkomr in matittims Laudihus.
Antiph. Ego vos elegi de mundo, ut eatig et fru-
ctum plurimum afferatis. Ant. Qui inanet in me, et
ego iu eo, hic fert fructum mulluni, allel. .4«/. Non
vos me elegistis, sed ego elegi vos, et posui vos ut
eatis. etfructum afferatis, et fructus vester maneat
Ant. Beati paciflci, beati mundo corde, quoniam ipsi
Deum videbunt. Ant. Jam non dicara vos servos,sed
amicos meos, quia omnia quaecunque audivi a Patre
meo, nota feci vobis,
/// Ecangelio.
Antiph. Vos estis lux hujus raundi. In patientia
845 possidebitis aniraas vestras. Ant. Vestri capilli
capitis omnes numerati sunt nolite timere, inullis
;
passeribus meliores estis vos. Ant. Kon enim vos es-
tis qui loquimini, *ed Spiritus Patris vestri, qui lo-
quitur in vobis, dicit Dominus. Ant. Quodcunque
petieritis Patrem in nomine meo, dabitur vobis a
Patre meo, dicit Dominus.
Item Antiphonsp in Matutinis Laudibus.
Antiph. Ego vos elegi de mundo, quia mundus
odio vos habuit. Ant. Manete in dilectione raea, sicut
dilexi vos, dicit Dominus. Ant. Tollite jugum
super vos. quia mitis sum et humilis corde.
Jugum enim meum suave est, et onus
Ant. Beati qui persecutionem patiuntur propterjus-
titiam. Ant. Nolite timere eos qui occidunt corpus,
aniinam autem occidere non possunt, dicitDominus.
In Evangelio.
Antiph. Amen dico vobis, mundus plorabit, et vos
gaudebitis, et gaudiura vestrura nemo tolleta vobis.
.4/1/. Ego sum via veritas el vita nemo vadit ad ;
Patrem nisi perme, allel. Ant. Venite, benedictiPa-
tris mei, percipile regnum quod vobis paratum est
ab or gine raundi. Vers. Vos eslis qui permansistis
mecum in tentationibus meis. Ego autem in medio
vestri sum sicut qui ministrat, alleluia.
[Deest linea in Ms.)
Antiphonxet Responsoria in riijilia pluiiinoruin
(ijruiii, ad Vespenm.
Anliph. Ecce adest tempus, venite ad me,
sancti. quiaparavi vobis regnum,ul maneatismecum
in rrternum. Ant. Astiterunt justi ante Dominum,
et ab invicem non sunt separati, gloriam Dominivi-
derunt, et amici Dei appellati sunt.
Ad Invitatoritim.
Antiph. Regem martyrum Dominum,
remus.
In primo nocturno.
Antiph. Secus decursus aquarum. Psal. Beatus
vir. Ant. Prsedicans. Psal. Quare fremuerunt. Aut.
Filii iinminum, scitote quia. Psal. Cum
Lo tamini in Domino.
Responsoria unde supra.
Resp. Absterget Deusomnem lacryraam ab oculis
LIBER RESPONSALIS. 822
A sanctorum et jam non erit amplius neque luctus,
;
neque clamor, sed nec ullus dolor, quoniam priora
transierunt. Vcrs. Justorum aniiiKein manu Deisunt,
et non tanget illos tormentum malitise. Quoniam
priora. Resp. Viri sancti gloriosum sanguinera fude-
runt pro Domino, amaverunt Christum in vita sua,
imitati sunt eum inmorte sua; etideocoronastrium-
phales meruerunt. Vers. Unus spiritus et una fides
erat in eis.Et ideo. Hesp. Tradiderunt corpora sua
propler Deum ad supplicia, et mcruerunt habere co-
ronas perpetuas. Vev». lsti sunt qui venerunt ei
magna Iribulalione, et laverunt stolas suas in san-
guine Agni. Et meruerunt.
In secundo nocturno.
Anliph. Filii hominum. Psal. Cum invocarem. An/.
Scuto bonse. Psal. Verba mea. Ant. In universa
terra. Psal. Domine Dominus noster.
846 l>''sp. unde supra.
r. Hesp. Sancti tui, Doraine, mirabile consecuticum
iter,servientes pra^ceptis tuis, ut invenirentur ilhesi
in aquis validis. Terra apparuit arida, el in mari
Rubro via sine impedimento. Vers. Quoniam per-
cussit petram, el fluxerunt aquai, el torrentes inun-
daverunt. Terra. Resp. Verbera carnificum non ti-
muerunt sancti Dei, raorientes pro Christi nomine,
ut haeredes fierent in domo Doroini. Vers. Magnus
Dominus et laudabilis valde, in civitate Dei nostri,
in monte sancto ejus. Ut haeredes. Resp. Hsec est
vera fraternilas, qua> nunquam potuit violari certa-
mine, qui effuso sanguine secuti sunt Dominum,
contemnentes aulam regiam pervenerunt ad regna
coeleslia. Vers. Ecce quam bonum et quam jucun-
dum, ut supra.
In tertio nocturno.
Antiph. Sancti qui in terra sunt. Psal. Conserva
me, Domine. A/tt. Haec est generatio. Psal. Domini
est terra. Ant. Lretamini in Domino. Psal.
Beati
C quorum. Vers. Justi autem.
Resp. unde supra.
Resp. Propter testamentum Domini et leges pa-
ternas ideoquesteterunt in amore fraternitatisjquia
meum ;
unus fuit semper spiritus in eis et una fides. Vers.
.4///.
Ecce quam bonum, ut supra. Quia unus. Resp. Sancti
meum leve.
mei qui in isto seeculo certamen habuistis, merce-
dem laborum ego reddam vobis. Vers. Venite, bene-
dicti Patris mei, percipite regnum quod vobis para-
tum est ab origine mundi. Resp. Sancti Dei, dedit
vobis Dominus locum istum ut faciatis in eo mira-
bilia. Vers. Sancti et justi, in Domino gaudete, vos
elegit Dominus in isto loco. Ut faciatis. Resp. In
circuitu tuo, Domine, lumen est quod nunquam
deficiet, ubi constituisti lucidissimas mansiones, ubi
requiescunt sanctorum anim;*\ Vers. Magnus Domi-
nus, ut supru. Vers Lux perpelua lucebit sanctis
.
tuis, Domine, et aiternitas temporum. Resp. Certa-
men magnum habuerunt sancti transierunt per ;
D ignem et aquam,coronas acceperunt a Domino
et
Deo. Vers. Isti sunt sancti, qui pro Testamento Dei
mar-
sua corpora tradiderunt. Et coronas. Resp. Corona-
vit eos Dominus corona justitiae, quia passisunt pro
omnes Domino. Vers. Et adjuvavit eos Dominus, et libera-
vit eos, et eripuit eos. Quia. Resp. veneranda
martyrum gloriosa certamina, qui insuis corporibus
pro Christo immania pertulerunt tormenta, et ideo
percipere meruerunt immarcessibilem aeterna? glo-
ria3 coronam. Vers. Isti sunt quivenerunt. Resp. Isti
sunt sancti, qui pro Testamento Dei corpora sua
venite, ado-
tradiderunt, et in sanguine Agni laverunt stolas suas.
Vers. Justi in perpetuo vivent, et apud Dominum
est merces sanctorum. Et in sanguine. Resp. Omnes
sancti per fidem vicerunt regna, operati sunt justi-
tiam, adepti sunt promissiones, obluraverunt ora
invocarem. leonum, et fortes facti sunt in bello, Vers. Effuge-
runt aciem gladii, convaluerunt de infirmitate. Et
fortes. Resp. Qui, pro Christi amore minas homi-
num contemnentes, Christi amici facti suntin regno
 . .

S23 SANOTI i.l',i;00lill MAGN1 824

ccelorura. Vert, Sancti per iidem, ut lupra. He A virlulem luam, Doinine. .1"'. Iuvclainento
Beal estis, Bancli Dei omnes, qui meruistis consor-
i iii, Domine
i
clamabunl dicen D
it-s fleri ccelestium virtutum, ei perfrui seternse cla allel., allcl Sancti Domini, Domino benedicite
ritatis gloria ideoque precamur ui memores no tri
; iu eeternum. Ant. Hj mnus omi ibu \ nt.
intercedere dignemini pro nobis ad Doroinum Deum ln sanctis e\ in Qrmamento virtutii e i Lau I Do-
nostrum, Yci:-. Gaudete ei exsultate, quia merces minuiii oiuiies angeli '
) u .s
vestru iniilia est in coelo. In E\ wngelio.
847 Antiphonw in matutinii Lnudibm. Anliph. Oquam gloriosum es( regnum, in quo cum
Antiph. Omnes sancti quantapassisunttorrncnl:i, Christo gaudent omnes sancti Amicti stoltt albis, I

palmain martjrii Ant. Dc

ut Becuri pervenirenl ad !
sequuntur Agnnm quocunque ierit. Ant. In taberna-
palma ad regna pervenerunt saneti coronas decoris cufis justorum vox Isstitis, allcl. Ant. Sanctorum
;

meruerunt de manuDei. Ant. Corpora sanclorumin sicut aqoils juventus renovabitur. Plorebuol sicut
paco sepulla sunt, et vivunt nomina eoruin. Ant. lilia in civitate Domini. Ant Sanf mctorum
Marlyrcs Domini, Domino beoedicite ineeternum. martyrum pro Cbristo effusus est in tonis, ideoadepti
Anl. Martyrum chorus, laudatc Dominum, alleluia. sunt praemia sempiterna. Ant. Istorum eat emm
regnum coelorum, utsupra. Ant. \i is, sancti
In Evangelio. Dei omnes, qui meruistis consortes fieri ccriesuum
Antiph. Dabo sanctis meis locurn nominatum in virtutum, et perfrui claritatis glorise ideoque preca- ;

regno Patris mei. Anl. Hi sunt qui venerunt ex ma-
gna tribulatione, el laverunt stolas suas insanguine
Agni. Ant. Hi sunt qui pro lege Dei sui morti se tra-
dere non dubilaverunt. Ab iniquis interfecti sunt, et
in teternum vivunl cum Christo. Agnumsecuti sunt,
et accepcrunt palniam. Ant. Sancti per iidem vice-
runt regna, operati sunt justiliam, adepti sunt pro-
missiones.
Item Antiphonx in Matutinis Laudibus.
mur, ut memores nostn intcrcedere dignemini pro
" nobis ad Dominum Deum nostrum. Anl. Gaudent in
ccelis animae sanctorum, qui Christi vesligia Bunt
secuti. Et quia proejus amore sanguinem suurn fu-
derunt. idcoquc cum Chrislo exsultant Bine fine.
Ant. viri misericordiae, quorum non acceperunt
oblivionem justitiae, et semen eorum et filii propter
eos usque in eeternum cum gloria permanent. Cor-
pora eorum in pacesepulta, non derelinquentur vir-
tutibus plena vivunt nornina eorum in saecula Ant.
;

Antiph. Justorum autem animae manu

Deisunt,
in veneranda martyrum certamina, qui in suis cor-
et non tanget illos tormentum malitiae. Ant. Si co poribus pro hristo immania pertulerunt tormenta
( !

ram hominibus tormenta passi sunt, spes electorum
est immortalisin aeternum. Ant. Tradideruntcorpora
sua ad supplicia, ideo coronantur, et accipiunt pal-
mam. Ant. Tanquam aurum in fornace probavit
electos Dominus, et quasi haulocaustaaccepit illosin
Ideo percipere meruerunt immarcessibilem teternai
gloriaecoronam, allel. Ant. Justorum animae in ma-
nu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mortis.
In pace sunt ea qua? possident, allel. Ant. Beatieritis
cum vos oderint homines et cum spreverint vos, ;

seternum. Ant. Spiritus et animac Justorum, Hym- et exprobraverint, et ejecerint nomen vcstrum tan-
num dicite t)eo nostro, allel., allel. Ant. Exsulta- quam malum. propler Filium hominis Gaudete et
bunt sancti in gloria, lsefabunlur in cubilibus suis. G exsultate, ecce enira merces vestra multa est in coe-
In Evangelio. lo. Ant. Sancli mei qui in isto saeculo certamen ha-

Antiph. Fulgebunt justi, et tanquam scintillae in buistis, mercedem laborum ego reddam vobis. Ant
arundineto discurrent. Judicabunt nationes, et re- Sancti Lui, Domine, florebuntsicut lilia, et sicutodor
gnabunt in aeternum. Ant. Isti sunt sancti, qui pro balsami erunt ante te, allel.
Dei amore minas hominum contempserunt. Christi Antiphonw et Responsoria in vigilia unius martyris,
martyres in regnum ccelorum exsultantcum angelis. ad Vesperas.
quam preliosa est mors sanctorum, qui assidue
assistunt ante Dominum, et ab invicem non sunt
Vers. Justus ut palma florebit. Ant. Hic est vere
martyr, qui nomine sanguinem suum
pro Christi
separati. .InMNomensempiternumdabosanctismeis,
dicit Dominus, gaudium et laetitiam obtinebunt in fudit qui
;
minas judicum non timuit, nec terrenae
dignitatis gloriam quaesivit ; sed ad ccelestia regna
aeternum.
feliciter pervenit.
Item Antiphonee in matutinis Laudibus.
Ad Invitatorium.
Antiph. In ccelestibus regnis sanctorum habitatio,
et in eeternum requies eorum. Ant. Dabo sanctis Antiph. Regem marlyrum Dominum.
meis, ut supra. Ant. Via justorum recta facta est. In primo nocturno.
Sanctorum iter preeparatum est in eeternum. Ant. Anliph. In lege Domini. Psal. Beatus vir. Ant.
Sancti Spiritus et animae Justorum, Hymnum dicite
Deo in eeternum. Ant. Justi autem in perpetuumvi-
Preedicans. 849
P sa l- Quare fremuerunt. Ant. Vo-
^.
ce mea. Psal. Domine, quid raultiplicati sunt. Vers.
vent, et apudDominum estmerces eorum. Ant. San-
Voce mea.
cti qui sperant in Domino. mutabunt fortitudinem,
Responsoria unde supra.
assument pennas ut aquilse volabunt et non defi-
Resp. Iste sanctus pro lege Dei sui certavit usque
;

cient.
admortera, eta verbisimpiorum non tirauit funda- ;

In Evangelio.
Antiph. Ecce merces sanctorum copiosa est apud
Deum ipsi vero mortui sunt pro Christo, et vivunt
; regna. Fundatus. Resp. Domine, praevenisti eum in
in aeternum. Anl. Isti sunt sancti qui pro Testaraen-
to Dei sua corpora tradiderunt, et in sanguine Agni
laverunt stolas suas. Ant. Haec est vera fraternitas,
quae nunquam potuit violari certamine. Qui effuso
sanguine secuti sunl Dominuni, contemnentes aulam
regiam, pervenerunt ad regna ccelestia.
Propter Testamentum Domini, ut supra.
tus enim erat supra firmam petram. Vers. Iste est
qui contempsit vitam mundi, et pervenit ad ccelestia
Benedictionibus dulcedinis, posuisti capiteejusco- m
ronain de lapide pretioso. Vers. Vitam petiit ate, et
tribuisti ei longitudinem dierum in saeculum, et in
saeculum saeeuli. Resp. Justus germinabit sicut li-
lium, et florebit in seternum ante Dominura. Vers.
848 Ant. Plantatus in domo Domini, in atriis domus Dei no-
siri. Et florebit. Resp. Iste cognovil justitiam. et vi-

Ilcm Antiphonse in malutims Laudibus. dit mirabilia magna et exoravit Altissimum, et in-
;
r
ventus est in numero sanctorura. [ ers. Isle est qui
Anliph. Super nivem dealbabunfur sancti tui, Do-
contempsit, ut supra. El inventus.
mine. Ant. Sancti estis, dicit Dominus;multiplicabo
numerum vestrum, ut oretis pro populo meoin loco In nocturno secundo.
isto. Ant. Sic in sancto apparuit tibi, ut videreni Autipli. V\\\i hominuni. Psal. Cum invocarein.
825
Anl. Scuto bonae voluntatis. Psal. Verba mca.
Ant. In universa terra. Psal. Domine, Oominus no-
ster. Vers. Gloria et honore.
Res/i. unde supra.
Resp. Stolam jucunditatis induit eum Dominus,et
coronam pulchritudinisposuitsupercaput
Cibavit illum pane vitae et intellectus, et aqua sa-
pientia? salutaris potavit eum. Etcoronam. Resp. Co-
rona aurea super caput ejus, expressa signo sancti-
tatis, gloria\ bunoris, et opus fortitudinis. Vers,
Quoniam pervenisti eum in Benedictionibus dulce-
dinis, posuisti in capiteejus coronam de lapide pre-
tioso. Expressa. Resp. Bic esi vere martyr, qui pro
Christi nomine sanguinem suumfudit, qui minasju-
dicum non limuit, nec terrenae dignilatis gloriam
qusesivit, sed ad coelestia regna pervenit. Vers.
Justum deduxit Dominus per vias rectas, et ostendit
ilh regnum Dei. Quia minas.
Tn tertio nocturno.
Anttph. JustusDominus. Psal. In Domino contido.
Ant. Babitabit. Psal. Domine, quis habitabit. Ant.
Posuisti, Domine. Psal. Domine, in virtute. Vers.
Posuisti, Domine.
Responsoria ttnde supra.
Resp. Posuit coronam capiti meo, et circumdedit
meveslimento salutis. ad expugnandasgenles et om-
nes inimicos. Vers. Judica, Domine, nocentes me,
expugna impugnantes me. Apprebende arma et scu-
tum, et exsurge in adjutorium mihi. Ad expugnan-
das. Resp. Hic est vir, qui non est derelictus a Deo
in die cerlaminis sui. Et ipse conculcavit caput ser-
pentis antiqui. Modo coronabitur quia
rn mandalis Domini. Vers. Armis divinis percutiens
seevitiam persequentium supervicit. Modo. Vers. Iste
est qui contempsit. Resp. Desiderium animai ejus
tribuisti ei, Domine, etvoluntate labiorum ejus non
fraudasti eum. Vers. Vitam petiil. Resp Gloria et
honore coronasti eum, Domine, et constituisti eum C
super opera manuum tuarum. omnia subjecisti sub
pedibus ejus. Vers. Quoniam elevata est magnificen-
tia tua super coelos, Deus. Omnia. Resp. Quoniam
preevenisti eum. Resp. Qui me confessus fuerit co-
ram hominibus, dicit Dominus, et ego confitebor eum
coram Patre meo qui in ccelis est. Vers. Qui mihi
ministrat, me sequatur et ubi ego sum,
; illic
nister meus erit.
850 Antiphonx in nuttutinis
Antiph. Qui me confessus fuerit coram hominibus
confitebor et ego eum coram Patre meo. Ant. Qui
sequitur me non ambulat in tenebris, sed habebit
lumen vitae, dicit Dominus. Ant. Si quis mihi mini-
straverit, honorificabit eum Pater meus, qui est in
coelis, dicit Dominus. Ant. Qui mihi ministrat mese-
quatur, et ubi egosum, illic erit et minister meus.
Ant. Volo, Pater, ut ubi ego sum, illic sit et mini-
ster meus. Vers. Justura utpalma.
In Evangelio.
Antiph. Si quis per me introierit, salvabitur, et
pascuainveniet, dicit Dorainus. Ant. Quivult venire
post me, dicit Dominus, abneget semetipsum,et tol-
lat crucem suam, et sequatur me. Ant Araavit eura
Ant. Qui odit animam suamin hocmundo, in vitam
aeternam custodit eam. Ant. Iste sanctus pro lege
Dei sui certavit usque ad mortem, et a verbis im-
piorumnontimuit fundatus enimerat suprafirmam
: capite ejus coronam de lapide pretioso. Psal. Do-
petram. Ant. Isteestqni contempsit vitammundi.et
pervenit ad coelestia regna. Ant. Nisi granum fru-
menti cadens interra mortuum fuerit, ipsum solum
manet. Ant. Beatus vir quisuffert tentationera, quia
cum probatus fuerit, accipiet coronam vitee, quam
repromisit Deus diligentibus se. Ant. Ilic vir despi-
ciens mundum et terrena triumphans, divitias coelo
condidit ore, manu.
(Ducelihece desunt in Ms.)
LIBER KESPONSALIS. 826
A In vigilia unius confessoris. Ad Vesperas.
Vers. Ecce sacerdos rnagnus. Ant. Sirailabo eum
viro sapicnti, qui aedificavit domum suam
super pe-
Iram. Ant. Amavit eum Dominus, et ornavit eum,
stolam glorke induit eum, et ad portas paradisi coro-
ejus. Vers. navit eum.
Adlnvitatorium.
Antiph. Hegem confessorum Dominum.
In primo nocturno.
Antiph. Beatus vir qui in lege Domini meditatur,
voluntas ejus permanet die ac nocte et omnia quae-
;
cunque facict, semper prosperabunlur. Psal. Bea-
tus vir. Antiph. Beatus iste sanctus, qui contisusest
in Domino, prffldicavitpraeceptum Domini, constitu-
tus estin monte sancto ejus. Psal Quare fremue-
.
runt. Ant. Tu es gloria mea, tu es susceptor meus,
Domine. Tu exaltans caput meum, et exaudisti me
de monte sancto tuo. Psal. Domine, quid multipli-
B cati sunt. Vers. Voce mea.
Responsoria /tmle swpra.
Resp. Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca
fuisti fidelis, supra niulta te constituam intra in ;
gaudium Dominitui. Vers. Domine, quinque talenta
tradidisti mihi, ecce alia quinque superlucratus sum.
Intra. Resp. Ecce sacerdos magnus, qui in diebus
suis placuit Deo. Ideo jurejurando fecitillum Domi-
nus crescere in plebem suam. Vers. Benedictionem
omnium gentium dedit illi, et Testamentum suum
confirmavitsuper caput ejus. Resp. Juravit Dominus,
et non poenilebit eum. 851 ^ u es sacerdosin aeter-
num, secundum ordinem Melchisedech. Vers. Dixit
fideliter vicit Dominus Domino meo, sede a dextris meis. Se-
cundum
In secundo nocturno.
Antiph. Invocantem exaudivit Dominus sanctum
suum Dominus exaudivit eum et constituit eum in
;
pace. Psal. Cum invocarem. Ant. Lretentur oinnes
qui sperantin te, Domine, quoniam tu benedixisti
Justo. Scuto bonae voluntatis coronasti eum. Psal.
Verba mea. Ant. Domine Dotninus noster, quam ad-
mirabileest nomen tuum in universaterra YQuiaglo-
ria ethonore coronasti sanctura tuum, et constituisti
eum super opera manuum tuarum. Psal. Ipsum.
Yers. Gloria et honore.
et mi-
Responsoria
Resp. Posui adjutorium super potentem, et exal-
Laudibus.
tavi electum de plebe mea manus enim mea auxi-
;
liabitur ei. Vers. Inveni David servum meura, oleo
sancto meo unxi eum. Manus enim. Resp. Iste est
qui ante Deum magnas virtutes operatus est, et om-
nis terra doctrina ejus repleta est. Ipse intercedat
pro peccatis omnium populorum. Vers. Iste est qui
contempsit. Resp. Iste homo ab adolescentia sua
parlim meruit infirmoscurare. Deditilli Dominus cla-
ritatem magnam, cajcosilluminareetdsemones effu-
D gare. Vers. Ecce homo sine querela, verus Dei cul-
tor, abstinens se ab omni opere malo, etpermanens
in innocentia sua. Dedit.
In tertio nocturno.
Antiph. Domine, iste sanctus habitabit in taber-
. naculo tuo ; operatus est justitiam, requiescet in
monte sancto tuo. Psalm. Qui ingreditur sine ma-
cula. Ant. Vitam petiita te, tribuisti ei gloriam, et
magnum decorem imposuisti super eum. Posuisti in
mine, in virtute. Ant. Hic accipiet benedictionem a
Domino, et misericordiam a Deo salutari suo, quia
hfiec est generatio quaerentium Dominum. Psal. Do-
mine, in virtute. Vers. Posuisti, Domine.
liesponsoria unde supra.
Resp. Amavit eum Dominus et oroavit, stolam
gloriae induit eum, et ad portas paradisi coronavit
eum. Vers. Induit eum Dominus loricam fidei, et co-
ronaviteum. Etad portas. liesp. Iste bomo perfecit
827 SANGTI GUEGOIUI MAGNI klH

omnia qu-o Iix-ulus osl ci D.ftUS, eJ 'lixil ad '-11111 ln- :

A tatU 11011 noeobil cuiii /.' :l lui CUJQQ '«I

gredere in requiem mcom, quia vidi lcjuslura r.oram ii.i ero U 'iiin, dicil Ujoruii
1 1 ii' i'< Huiniliii -
* < 1 1 1 iini ,
lV/-.s, [ste c*1 qui conlem niriiiii. ncquc limea l Dp inu
1
Di anlc
|isii. viimn iniiinii. /,'rsii. r.ih.iMi iiiinii uanc vHa el te esl : riniiderelinquet.
te Verx. Quoniara l<

interrVcros, e! nqua laplenrhi! alutarls potavtt euro. Dorainus Deus luus in omnibu
ad qu?ecunqu<
Vers. r.nsindivii ciiin ab inrrrricrs, el a serfnctorfboa perreneris.Etp.onli p Dotuinus
(i qui flt53
lnliivii fiiin. Vers. Justum deduxil Dominua per rias gil nio, ipse meconioriavrt corona jusliae. via
rectas, el ostendil illi PMfnum i>ei, •! dedil scientiam inoa recta esl coxam le, Domine. V& \ ia [uslorum, ,

Sanctor , lione^lavil illutii 111 l;ilioribus suis. Yrrs. ut npru. Vert. Elegislr, Domine, principem etjudi-
Cibavit illum. Vers. UagniOca^vil eura in conspectu ooin populo Luo, ui teoUficarem templum nomini tuo
regum, el dedil illi coronam gtorise. lloncsiavii . in civitate hab Lu Resp Dpctrinaru .

fteip. Sacerdotes ejus rnduanl justitiam, et sancti
ejus cxsulifiiiom' exsultabunt. V&rs. Hluc producam
cornn Daviil. Paravi luoornam Clirislo moo. VA
saneli.
Antiphonx
Antiph. Eeoc saoordos niagnus, qui in dii itiis suis
placuil Deo, el invenlus est justus. Ant. Beatus illo
servus qucni cuui veneril Dominus ejus, ct
pulsaverit, januam invcnorit vigilantem. Ant. Fidelis
servus et prudens, quem constiluit dominus super
rainiliaiii suam..l»/. Saeerdolos Dei, bonedicile Do-
mino. Servi Doniini, llvinnum dicite Deo in ;oter-
niini. Anl. Sorvo bnno ol lidelis, inlra in gaudium
Domini lui. Vers. Justum deduxil Dominus.
Anliph. Euge, servc bonc ct fidelis, quia super
pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam, dicil (|iiia Deus elegil eum sacerdotem sibi. Ant. Bece
Dominus. Ant. Eugc, serve bone, in modico fidelis,
inlra in gaudium Domini lui. Ant. Domine, quinquc
talenta tradidisti, ecce alia quinque superlucratus
sum.
Item in Matutinis.
Antiph. Euge, serve bone, in modico fidelis. Ant.
Non est inventus similis illi, qui conservaret legem
Excelsi. Ant Ideo jurejurando fecit illum Dominus
.
pientise dediin corde luo, dicil Domious, etexaudivj
le. Ei protegana civil Ltem istam. I.t lil pax ip diebus
Inquisivi8apientem,el sacerdotemsimilem
iuis. \'rrs.
sibi lion invoni.i,'i video, Spiritum Dei oabea in te;
in matutinis Luudihus. idoo magpus os in domo Domini; et de ore tuo au-
diri omiiis populus, qui tibi commiseui eet. Yei
Beatum dixerunt populum cui basc suni, beatus po-
pulus. Qui tibi. Resp. Elegrt te Dominns sacerdotem
$52 B sibi,ad sacrifioariduin ei BOStiani lan :is. Vert. Tunc
accoptahis sacrificiuin iustitiae, oblationes, et holo-
causta. Ad sacrificandum. Vers. Immola Deo sacri-
licium laudis, et redde Alfissimo vota tua. /
Ego te tuli. Itesp. Da mihi, Domine. Resp. P
adjulor.
Deest linere in Ms.
fn EvangeUo.
Anliph. Ecce virum prudentem qui ndtficavit
supra petram El in ore ejus non est inveatoa dolus,
vere Israelita, ;// supra. Ant. .lustus ilorebit sicnt
rosa plantata juxla rivos. Et sicut. Illium dinssuavi-
tatem odoris. Ant. Planlatus in domo Domini. io
atriis Dei nostri fiorebit. Ant. Iste est fidelis et
prudens dispensator. quem constituit Dominus super
familiam suam, ut daret illis in tempore tritici
mensuram. Ant. Dispersit, dedit pauperibus, jus-
titia ejus manet in saeculum sseculi. Ant. Erit Do-

crescere in plebem suam. Ant. Magniticavit illum in P minus adjutor tuus contra omnes inimicos tuos.
conspectu regum, et dedit illi coronam gloria3. Ant. Mundum te faciet, et dum oraveris ad eum, exau-
Servi Domini, Dominum benedicitein seternum. Ant. diet te. Ant. Elegisti, Domine, principem judicem
Et testamenlum suum confirmavit super caput ejus, populo tuo in civitate tua. Ant. Doctrinam sapien-
etinvenit gratiam coram oculis Domini. Ant. Statuit tiae dedi in corde tuo, dicit Dominus, et exaudivi te

illi Testamentum sempiternum et dedit illi sacer- ut protegas gregem istum, et sit pax in diebus tuis.
;

dotium magnum. Ant. Benedictus tu in civitate. Benedictus in agro.

Benedictus sermo oris tui. Ant. Mulliludinem die-
ln Evungelio.
rum et annos apponat tibi Dominus misericordia :

Antiph. Sint lumbi vestri prrecincti, et lucernse et veritas non te deserant. Ant. Statuit illi Testa-
ardentes in manibus vestris. Ani. Iste est qui ante mentum sempiternum, et dedit illi sacerdolium
Deum magnas virtutes operatus est; et omnis terra magnum. Vers. Justum deduxit Dominus. Ant. Qui
doctrina ejus repleta est. Ipseintercedat propeccatis me dignatus es de slercore erigere, miserere mihi
omnium populorum. Ant. Sacerdotes tui induant servo tuo; etconcede mihigratiam ad regendam ple-
iustitiam, et sancti tui exsultent. Domine. Ant Vigi- .
bemtuam. ^««.Lucesplendida fulgebis. et omnesfines
late itaque, quianescitis diem neque horam, quando terree adorabunt te ; nomen magnum invocabuntte.
Dominus vester venturus Ant. Hoc aulemscitote,
sit.
In die ad Vesperas.
quia si sciret paterfamilias qua hora fur veniret, vi-
gilaret utique et non sineret perfodi domum suam. Antiph. Virgam virtutis tuae. Psal. Dixit Domi-
nus. Ant. In consilio justorum. Psal. Confitebor.
Antiphonae de susceptione regum. D Ant. Potens in terra erit semen. Psal. Beatus vir.
Antiph. Exaudita est Oratio tua, dicit Dominus, et Ant. Pretiosa in conspectu. Psal. Credidi. Ant. Justi
eleemosynse tu;e ascenderunt in conspectu Domini confitebuntur. Psal. Eripe me, Domine. Vers. Ecce
Dei tui. Ant. ITonora Dominum de tua substantia, et sacerdos magnus.
de primitiis frugum tuarum da pauperihus. In con-
In Evangelio.
spectu. Ant. Famulomeo egopraestiti honorem ma-
gnum, dicit Dominus, et omnes inimicos ejus humi- Antiph. Hodie huic domui salus a Deo facta est,
liavi, et coronam vitae dedi ei. Ant. Inimicos ejus atque supra firmam petram jedificata est Ecclesia
induam confusione, super ipsum autem efflorebit Dei. Ant. Architectus fundavit domum istam, et
sanctificatio mea. Ant. Erit Dominus adjutor tuus sanctificavit eam, alleluia, quia sancta sanctorum
contra omnes inimicos tuos. Et sicut argentum igne manebunt in ea, alleluia.
probatum mundum faciet te. Tunc orando habebis Inrigilia nniiis virginis. ad Vesperas.
fiduciam, et dum oraveris ad eum, exaudiet le. Ant.
Vers. Specie lua.Ant. Simile estregnum ccelorum
Multiludinem dierum et annos vitae apponel tibi Do-
minus. misericordia et veritas non te deserent, quia
homininegotiatoriqua;rentibonas margaritas ; 854
inventa una pretiosa, dedit orania sua, et compa-
Dominus erit in latere tuo, et custodiet te. El dum.
ravit eam.
Vers. Erit Dominus adjutor tuus contra inimicos
tuos. Resp. Inveni David servum meum, oleo sanclo
Adlnvitatorium.
meo unxi eum manus enim mea auxiliabitur ei.
; Antiph. Regem virginum Dominum, venite, ado-
Vers. Nihil proficiet inimicus in eo et frlius iniqui- remus.
829 LIBER RESPONSALIS. 830

In primo nactttrno. A In primo nocturno.

Antiph. \nle thorutn. Psal. Domine. Dominus

Avtiph. Tolflfte portas principes vestras, ct ele-
noslcr. Ant. Haec est quqe nescivit. Pxal. UeII vaiiiini. poftne adernales. I'snl. Domini cst terra.
.Iii/. Erit niihi Dominus in Deum, et lapis iste vo-
enarraDt. Ant. quam pulchra est. Psal. Domini est
terra. Vers. Specio tua.
ealiitur domus Dei. Psal. Deus noster rcfugium.
/;< spQnw <<i undf supra. A nt. .Kdificavit Moyses altare Domino Deo. Psal.
Resp. DilTusa est gratia. Vers. Myrrha et gutta. Magnus Dominus. rers. Domum tuam, Domine.
fiesp. Veni. electa mea. Vers. Specie tua. Resp. Pul-
ttesponsor/a unde supra.
chra lacie, sed pulchrior. Vers. Specie tua et pul- Re?p. Indedicatione templi decantabal populus
laudem, in ore eorum duleis resonabat sonu>.
et
chritudine.
Vers. In Hvinnis et confessionibus henedicehant
In secundo nocturno.
Dominum. Kt in ore. Rcsp. Fundata est domus Do-
Antiph. Specie tua et pulchritudine. Psal. Eru- niini super verlicem lnonlium, et exaltata esl super
ctavit. Ant.Adjuvabit eam. Psal. Deus noster re- colles, el venient ad eam omnes gentes, et dicent :

fugium. Ant. Dignare me laudare. Psal. Funda-
menta. Vej's. Adjuvabit eam.
Responsorid unde supra.
Resp. Virgo gloriosa semper. Vcrs. Fiat Domine,
cor meum. Resp. Haec est virgo sapiens, quam Do-
minus vigilantem invenit, qua?, acceptis lampadibus,
sumpsit secum oleum, et veniente Doraino mtroivil
Gloria libi, Domine. Vers. henedic, Domine, domum
istam, quara .vdificavi nomini tuo. Et venicnl. IVrs.
Venientes auleni, y,t sy/pra, Resp. Si Dominus meus
fuerit. Vcrs. Vere Dominus est in loco. Vers. Sur-
gens ergo mane Jacob tulit lapidcm qnem suppo-
B suerat capili suo, el erexit in titulum, fundens olenm
desuper, dixil Erit milii.
:

cum eo ad nuptias. yers.. Media autem nocteclamor

factus Ecce Sponsus venit, exite obviam ei.
:
In secundo nocturno.
Et veniente. Resp. Induit me Dominus vesti- Anliph. Non est hic aliud, nisi domus Dei, et
mento. Vers. Induit me Dominus cycladem in porta cceli. Psal. Quam dilecla. Ant. Vidit Jacob sca-
gyro textam, et immensis monilibus ornavit me. lam, summitas ejus ca^ostangebat, etdescendentes
hft tanquam. angelos, et dixit Vere locus iste sanctus est.Psa/.
:

In tertio nocturno. Fundamenta. Ant. Erexit Jacob lapidem in titu-

lum, fundens oleum desuper. Psal. Domine, Deus
Antipk. Revertere, revertere. Psal. Cantate Do- salutis. \'ers. Domus mea.
mino. I. Ant. Haec est virgo sapiens. Psal. Dominus
Responsoria unde supra.
regnavit, exsultet. Ant. Tunc surrexerunt omnes.
Resp. Erit mihi Dominus in Deum. Vers. Si Do-
Psal. Dominus regnavit, irasc. Vers. Elegit eam minus Deus. Vers. Si reversus fuero. Resp. Exau-
Dominus. disli, Domine, Orationem meam. Vers. Qui regis.
Responsoria unde supra.
Vers, Domine, qui custodis pactum. liesp Domine,
fiesp.\en\, sponsa Christi, accipe coronam quam
si conversus. Vers. Qui regis. Vers. Si peccaverit in
tibi Dominus prseparavit pro cujus amore sangui-
;
te populus.
nem tuum fudisti, et cum angelis in paradisum
introibis. Vers. Veni, electa mea, et ponam in te Q In tertio nocturno.
thronum meum, quia concupivit Rex speciem Antiph. Qui habitatin adjutorio Altissimi, in pro-
tuam. et cum angelis. Vers. Propter veritatem,w£ tectione Dei coeli commorahitur. Psal. Ipsum. Ant.
supra. Resp. Quinque prudentes virgines. Vers.
Templum Domini sanctum est, Dei cultura est,
Tunc surrexerunt. Resp. Ista est speciosa. Vers. Ista Dei aedificatio est. Psal. Cantate 1. Ant. Benedicta
est quae ascendit. Resp. Haec est virgo sapiens et
gloria Domini de loco suo. Psal. Dominus regnavit,
una Vers. Media autem nocte. Resp. Specie tua et exsultet. Vers. Hfec est domus Domini.
pulchritudine tua, intende, prospere procede, et
Responsoria unde supra.
regna. Dilexisti justitiam et odisti iniquitatem.
Resp. Tu, Domine universorum. Vers. Qui regis.
In Matutinis Laudibus. Resp. Audi, Domine, Hymnum. Vers. Respice de
Antiph. sapieus, et una de nu-
Hcec est virgo sanctuario. fiesp. Respice, Domine, domum istam,
mero prudentum. ILtc est virgo
Ant. sapiens, quam iedificavi nomini tuo. Venienlium in loco isto
quam Dominusinvenitviyilantem. Ant. Veni. sponsa exaudi, Domine, preces in excelso solio gloriaa tuae.
Christi, accipe coronam quam tibi Dominus prae- 856 Vers. Audi, Domine, preces quas fundil fa-
paravit in aeternum. Ant. Media nocle clamor factus mulus tuus coram te, ut aperias oculos tuos super
est Ecce Sponsus venit, exite obviam ei. Ant.
:
domum istam. Quam aedificavi. Vers. Beati qui habi-
Benedico te, Pater, ul supra. Ant. Inventa una pre- tant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum
tiosa margarita, dedit omnia, et coraparavit laudabuntte. Exaudi. Resp. Adduxisti sanctos tuos
eam. Vers. Diffusa est. in praeparalionem, quam prseparaveruntmanus
tuae Domine. Vers. Haec est domus Domini, et
In Evangelio. porta coeli. Resp. Fundata est domus Domini super
I)
Antiph. Veniente Sponso, virgo prudens prae- verticem montis Sion, et super cacumen ejus mater
parata, 855
introivit cum eo ad nuptias. Ant. exsultet Ecclesia, et venient ad eam omnes gentes
Et quae parata? erant intraveruntcum ego ad nuplias. et laetabuntur, quia in ea decantet vox leetiliae Vers. .

Ant. Et clausa est janua. Ant. Prudentes virgines, Mater Sion dicet Homo, et homo natus est in ea.
:

aptate vestras lampades, ecce Sponsus venit exite ; Et ipsc fundavit eam Altissimus. Resp. Lapides pre-
obviam ei. .4nJ.Quinque prudentes. tiosi omnes muri tui, et gemmis turres a?difica-
In dedicatione buntur, et propugnacula ejus auro mundo. Vffrs.
ecclesia?, in vigilia, ad Vesperas.
Duodecim portae, duodecim margaritaa sunt, ct
Vers. Domum
tuam, Domine. Ant. Fundamenta duodecim raargaritae lapides
ipsae pretiosi. Vers.
templi hujus sapientia tua fundavit Deus, in quo H&'c est domus Domini, et porta coeli. Et voca-
Dominum collaudant angeli. Si irruant venti,
cceli bitur aula Dei. Resp. In montem Dci Oreb vidit
et fluantflumina, non poterunt illud movere tabernaculum Dei magnam lucem fulgentem, in
unquam. Fundatum enim est supra petram. Ant. quo cantent angeli. dicentes Verc domus Dei :

Lapides pretiosi. Ant. Vere locus iste sanctus est, hic, et habilatio sanclorum. Vers. Magnus Do-
et porta cceli. minus.
Ad Inritatorium. Antiphonre in Matutinis Lauriibus.
Antiph. Regem magnum Dorainum. Antiph. Domum tuam, Domine, decet sancti-

831
tudo in longitudine dierum. Ant. Domua mea, do-
mua Orationis vocabitur. Ant. Hec isi domuaDo-
miiii flrmiter oadiflcata, bene fundata oal supra
linnani petram. .\nt. Benefundata e domua Do-
mini supra flrmam petram. [nt. Lapidea pretioai
Jerusalem gemmis
niiines miiri lui, ct iiirrcs
flcabuntur. Vert, Pundata eatdomua.
In Evangelio.
Antiph. ()(|iiiiin metuendus vcre
cst locus iste
iion esi hic aliud nisi domus
porta coeli.
Dei,
Ant. Zachsee, festinans descende, quiu hodic in
domo tua oporlot me manere. At ille festinans des-
cendit, et suscepit illuin gaudens in domo sua. Ho-
dic huic ilonnii salus a Dco facla cst, allcluia. \nt.
Mane surgens Jacob, crigchat lapidem in titulum,
funrlens olcum desuper, voLiini vovil Deo. Vere
locus iste sanctus cst, et ego neaciebam. Aut.
Sanctificavit Dominus tabernaculum suuin, quia
hasc est domus Dei, in (jua invocetur nomen ejus
" et posui te facere [pascerej gregempopuli mci.et fui
dc quo scriptum est Et erif ibi nomen meum,
:
dicit Dominus. Ant. Asperges mc, Domine, hyssopo,
et mundabor, lavabis me, et supcr nivem deal-
babor. Psal Miserere mci, Deus. Ecce odor filii
.
mei sicut odor agri quem benedixit Dominus. Ant.
Sanctificavit Dominus tabernaculum suum Deus
in medio ejus non commovebitur. Psal. Deus
noster.
a Antiphon-<v de Hymno triwrn ptierorum.
Antiph. Tres in fornace ignis dcambulabant, et
collaudabant Dominum regem, canentes ex uno
ore Hjmnum dicebant Benedictus es Deus, alle-
:
luia. Ant. Video virum similem Filio Dei confor-
tantem pueros in camino ignis, alleluia. Ant. Tres
ex uno ore canebant regi magno Gloria in excelsis
:
Deo, allel. Ant. Tres ex uno ore clamabant in
camino ignis, et psallebant Benedictus Deus.
:
Ant. Laudemus viros gloriosos, qui vicerunt regna
mundi, alleluia. Ant. Tres video viros ambulantes C tui, ut a^dificarem templum nomini tuo. Benedic et
per medium ignis, et aspectus quarti similitudo est
Filii iJei, alleluia. Ant. Hymnum dicamus,
alleluia, Domino Deo nostro, alleluia. Ant. Bene-
dictus es, Domine, qui intueris abyssos, et sedes
super cherubim, allel. Ant. Benedictus Dominus
Sidrac, Misac, et Abdenago, qui eruit servos suos
de camino ignis pueri tres, et in medio eorum Fi-
lius Dei, et Hymnum Deo dicebant, allel. Ant. Si-
drac, Misac etAbdenago, quasi ex uno ore Hym-
num canebant Kegi magno, allel. Ant. In Camino aures tuse intentae super domum istam die acnocte.
ignis pueri tres uno ore collaudabant Deum, allel.
Ant. Ambulabant in camino ignis pueri tres, et in-
ter illos Deus erat Rex et dicebant Deum Re- de manibus inimicorum vestrorum. Vers. Auferte
; :
gem habemus. Ant. Non cessabant ministri regis
succendentes flammam, ut sanctos Dei pueros com-
burerent. De ccelo venit tanquam spiritus roris
flantis refrigerium praestabal sanctis. Ant. Tres
;
pueri in camino Trinitatem figurantes, et ignis mi-
nas conculcantes, haec laudantes cantabant Bene-
y. videris,
dictus es,deusPatrumnostrorum, alleluia. Ant. Tres
puerijussu regis in caminum missi sunt, non ti-
mentes flammam ignis, dicebant Benedictus Deus.
Ant. Anania, Azaria, Misael, Dominum benedicite
in aeternum. Ant. Sidrac, Misac, Abdenago, magni
serviDei excelsi. Ant. Hymnum dicite, et superexal-
tate eum in saecula, et benedicite. Ant. Laudate,
et superexaltate Dominum insaecula, et benedicite.
Ant. Benedictus es in firmamento cceli, et lau-
dabilis el gloriosus et superexaltatus in omnia ste-
cula. Ant. In camino ignis ardentis pueri tres, et
in medio eorum Deus eral Rex. Una voce dice-
banl Benediclus es, Deus. Ant. Est Deus in ccelis
: diens, et pergens ad imperium regis. Ant. Dixitque
De his Antiphonis et de sequentibus
fuse Amalarius, lib. de Ord. Antiphonarii, cap. 70.
et seq.
b Canebantur a Dominica 2 post Pentecosten, us-
quead mensem Aug. Vide Amalarium, deOrd. Anti-
1
SANCTI OREOOKll MAGNI «3J
\ cuju [cui] n
camino ignia, et de raanibus tuis, o rex, tiberare
no
I (Detunt quinque lim ce in \l
b Responsoi ia de hin o i egum.
aedi
Retp. Deua omnium exauditor est, ipae misii an-
gclum suiim, <;l tulit mc dc ovihus patrl mi
unxii nic unctionc miaericordiae auae. Vert. Dominus
!
qui eripuit me de ore leonis, el da mana beatiaelibe-
et
ravil me. Et unxit. lies/). Dominua qui eripnif m
orc lconis, el de miinii beatiaB liberaril me, ipae me
eripiel de manibua inimicorum meorom. 1
Deuamiaericordiamauamel veritatem mam, animam
meam eripuit de medio catulorum leonum. Ipae
Retp. Praeraluil David in Philiataao, in funda el la-
pide, in nomine Domini agminum Dei larael. ei I
Ut sciat omnis terra quia eat Deua in lerael, quia non
in gladio, nec in hasta salvat Dominu linum ,
Rrs]>. Ego tetuli de domo patria tui, dicii. Dominua,
tecum in omnibus ubicunque ambutasti, flrmansre-
gnum tuum in ,'ctcrriuni Vert. Qui regis Isracl, in- .
tende, qui deducis velul ovem Joaeph. El fui tecum.
Resp. .MontesGelboe, nec ros, ncc pluvia veniatsuper
vos, ubiceciderunt forleslsrael. Vers. Omnes montcs,
:
qui in circuitn cjus sunt, visitet Dominus, aGelboe
transeat, ubi ceciderunl. Itesp. Peccavi super nume-
rum arense maris, etmulliplicata sunt peccata 858
mca et non sum dignus videre altitudincm coeli,prae
;
multitudine iniquitatis meae, quoniam irritavi iram
tuam, et malum coramte feci. Vers. Quoniaminiqui-
tatem rneam ego agnosco, et delictum meum coram
me est semper tibi soli peccavi. Rcsp. Recordare, ;
Domine, Testamenti tui, et dic angelo percutienti :
Cesset jam manus tua, ut non desoletur terra, et ne
perdas omnem animam vivam. Vers. Quiescat, Do-
mine, ira tua a populo tuo, et a civitate sancta tua.
Ut non. liesp. Exaudisti, Domine, Orationem servi
sanclifica domum istam in sempiternum, Deus Israel.
857
Vert. Qui regis, ut supra. Resp. Domine, si conver-
sus fuerit populus tuus, et oraverit ad sanctuarium
tuum, tuexaudiesin ccelo, Domine et libera eosde :
manibusinimicorum eorum. Vers. Sipeccaverit in te
populus tuus, et conversus egerit poenitentiam ve- ;
niensque oraverit in loco isto. Tu exaudies. Resp.
Audi, Domine, Hymnum et Orationem, qua servus
tuus orat coram te hodie, ut sint oculi tui aperti, et
Vers. Qui regis, c usque appare. Resp. Praeparate
corda vestra Domino, et servite illi, et liberabit vos
deos alienos de medio vestri. Et liberabit. Resp.
Factum est dum tolleret Dominus Eliam per turbi-
nem in ccelum, Ehseus clamabat dicens Pater mi, :
Pater mi, currus Israel etaurigaejus. Vers. Oro^Do-
mine, ut fiat duplex spiritus tuus in me. At ille, si
quando tollar a te, erit quod petisti. Eliseus.
:
Antiphonce in eodem.
: Antiph. Loquere, Domine, quia audivit servus tuus.
Ant. Cognoveruut omnes a Dan usque Bersabee.quod
fidelis Samuel propheta esset Domini. Ant. Praeva-
luit David in Philistseo in funda etlapide, in nomine
Domini. Ant. Nonneisteest David, de quo canebant
in chore dicentes Saul percussit mille, et David de- :
cem millia in millibus suis. Ant. Iratus Saul dixit :
Mihi milledederunt, etfilio Isai dederuntdecem mil-
lia. Ant. Quis enim in omnibus d sicud [sicut] David
fidelis inventus est in regno tuo, egrediens et regre-
Respons. phonarii, in prolog.
c
Hoc est, usque ad appare coram Ephraim, etc, in
eodeni Psalm. Qui regis.
d In Ms. saepe usurpalur d pro /, et vice versa.
833 LIBEH RESPONSALIS. 834
universus populus ad Samuel Ora pro nobis ad Do-
:
A nerit, beatus est si tenuerit illam. Ant. Dominuspos-
ininuni Deuni tuuni, et non moriamur universi pro sedit me initio viarumsuarum, antequam quidquam
peccatis nostris. Ant. Dixitque David ad Dominum, faceret a principio necdum erant abyssi, et ego
:

ciim vidisset angelum csedentem populum Ego sum : parturiebar jquandopraeparabaLcoelos, aderam,cum
qui peccavi, ego inique egi isti qui oves sunt quid
; eo componens 860
omni tempore. Ant. Omnis sa-
fecerunt ? Avertatur, obsecro, Domine, iratuaapo- pientia a Domino Deo est, etcum illo fuit semper, et
pulo tuo, allel. Ant. Rex autem David coopertocapite est ante sevum.
incedens lugebat liliuin, dicens Absalon llli mi, fili
:
b Responsoriade beatoJoh.
mi Absalon, quis milii det ut ego moriar pro te, tili
Resp. Si bona suscipimus de manu Domini. mala
mi Absalon.
autemquare nonsusLineamus? Dominusdedit, Domi-
Rosponsoria de Sapientia Salomonis. nus abstulil sicut Domino placuit, ita factum cst.
;

Sit, nomen Domini benedictum. Vers. Inomnibushis

Resp. Kmitle, Domine, sapientiam de sede magni- non peccavit Job labiis suis, neque stultum quid con-
tudinis tua> ut mecum sit, et mecum laboret ut
; :
tra Deum
est. Resp. Antequam comedam locutus
sciam quid acceptum sit coram
omni tempore. te
tanquam inundantes aqutE sic rugitus
suspiro, et
Vers. Da mihi, Domine, sedium tuarum issistricem meus, quia timor quem timebam cvcniL mihi, etquod
sapientiam. Ut. Resp. Domine Pater, et Deus vitae verebar accidit. Nonne dissimulavi, nonne silui, et
meae, ne derelinquas me in cogitatu maligno.859 jam quievi, et venit super me misericordia tua, Do-
ExtoUentiam oculorum meorum ne dederis mihi, et minc. Vers. Nolomulta fortitudineconlendatmecum,
desiderio [desiderium| maligno avertea me, Domine. " nec magnitudinis sure mole me premat sequitatem ;

Auter a me concupiscentiam, et animo irreverentiet proponat contra me. Resp. Utinam appenderentur
infrunito ne tradas mc, Domine. Vers. Da mihi, Do- peccata meaquibus iram merui, et calamitas quam
mine, ut supra. Et animo. Resp. Da milii, Domine, patior, in statera Vers. Quasi arena maris hitc gra- !

sedium tuarum assistricem sapientiam et noli me vior appareret unde et verba mea dolore suntplena.
;
;

reprobare a pueristuis, quoniamservustuussumego, Et calamitas. Resp. Quare detraxistis sermonibus ve-

et filius ancilhe tuffl. Vers. Domine Pater, et Deus ritatis ? ad increpandum verba componitis, et sub-
vitae meffij ne derelinquas me iu cogitatu mahgno.
vertere nitimini amicum vestrum. Verumtamen quae
Resp. Gyrnm cceli circuivi sola, et in fluctibus maris cogitastis explete. Vers. Militia est vita hominis su-
ambulavi. omni genteetin omni populiprimatum
In
per terram, et sicut dies mercenarii dies ejus. Ve-
tenui, superborumet sublimium collapropriavirtute
rumtamen. Resp. Induta est caro mea putredine, et
calcavi. Vers. Ego in altissimisinhabituvi.etthronus
sordibus pulveris cutis mea aruit et contracta est.
meus in columna nubis. Superborum. Resp. Initium Memento mei, Domine, quia ventus est vita mea.
sapientise timor Domini intellectus bonus facientibus
Vers. Dies mei sicut umbra declinaverunt, etego si-
:

eam laudatio ejus manet insa?culum sseculi. Vers.

:
Dispersit, dedit pauperibus. Laudatio. Resp.
iniquum dolosumlonge facame, Domine divitias
et
et paupertates ne dederis mihi, sed tantum victui
meo tribue necessaria. Vers. Ne forte satiatus evo-
mam illud, et perjurem nomen Dei mihi. Sed. Resp. G Domine sine, plangam paupulum dolorem meum,
cut fenumarui. Memento. Resp. Memento mei,Deus
Verbum quia ventus est vita mea ; nec aspiciat me visus ho-
;
minis. Vers. De profundis clamavi ad le, Domine,
Domine, exaudi vocem meam. Nec aspiciat. Resp.
Paucitas dierum meorum finitur brevi. Dimitte me,
;

Ne derelinquas me, DominePater, et dominatorvitse antequam vadam adterram tenebrosam etopertam

mese, ul non corruam in conspectu adversariorum
mortis caligine. Vers. Ecce in pulvere sedeo, et in
meorum, ne gaudeat dc me inimicus meus. Vers. pulveredormio et si mane me quassieris, non subsi- ;

Apprehende arma et scutum, ut supra. Ne gaudeat. stam. Antequam. Resp. Ne abscondas me, Domine,
Resp. Magna enim sunt judicia tua, Domine etine-
a facie tua. Manum tuam longe fac ame, et formido
narrabilia verbatua magnificasti populum, et, hono-
:
tua non me terreat. Vers. Voca me, et respondebo
rasti. Vers. Deduxisti sicut oves populum tuuin, in
tibi aut certo loquar, et tu rcspondemihi. Manum.
;

manu.MoysietAaron. Magnificasli. Resp. Supersalu-
tem et omnem pulchritudinem dilexi sapientiam, et
proposuipro luce habereillam. Veneruntmihi omnia
bona pariter cum illa. Vers. Dixi sapientia:: Soror
mea es, etprudentiam vocavi, anima mea. Venerunt.
Resp. Quaesuntin corde hominum oculi lui vident,
Domine, et in libro tuo omnia scribentur. Horao vi-
det in facie, Deusautem in corde. Vers. Imperfectum
meum viderunt oculi tui. Et in. Resp. Pra:be, fili, et pone me juxtu te, et cujusvis manus pugnel contra
cor tuum mihi, et oculi tui vias meas custodiant, ut
addatur gratia capiti tuo. Vers. Attende. Fili mi,sa-
pientiam meam,et adeloquium meuminclinaaurem
D foratur doloribus, etqui me comeduntnondormiunt.
tuam. Ut addatur. Resp. In principioDeus antequam
terram facerel. priusquam abyssosconstitueretprius-
quam produceret fontes aquarum, antequam montes
Resp. Quismihi tribuat ut in inferno protegas me, et
abscondas me. donec pertranseat furor tuus, Domi-
ne nisi tu qui solus es Deus, ut constituas tempus
;
in quo recorderis mei. Vers. Nunquid sicut dies ho-
minis dies tui, ut quaerasiniquitatem meam, cumsit
nemo qui de manu tua possit eruere. Nisi. Resp.
Nunquid Dominus supplantas judicium, aut omnipo-
tens subvertit quodjustum est ? Libera me, Domine,
me. Vers. Apprehende arma et scutum, et exsurgein
adjutorium mihi. Libera. Resp. Nocte osmeumper-
Amultitudine eorum consuiniturvestimentum. Gom-
paratussum luto, etassimilatussum favillae eLcineri.
Vers. custos hominum quarc posuisti me contra- !

collocarentur, ante omnes colles genera vit me Domi-

rium tibi, el factus sum mihi metipsi gravis ? Parce
nus.Fm.Egoin allissimishabito. Ante omnescolles. mihi, Domine, nihil enim sunt dies mei. Gomparatus.
(Desunt treslinew in Ms.)
Resp. Scio, Domine. quia morti me traditurus es,
Antiphomv in eodem. ubi constituta est omnis domus viventium spero in :

te, Domine, quia nonadconsumptionemmeamomit-

Antiph. Salomoniili, scito Deum Patris tui,etservi
tis manum tuain, et si in profundo interni demersus
ei cordeperfecto. et animo humiliato. Ant. Sapientia
aedificavit sibi domum, columnas septem.Sub-
excidit
fuero, S61 mcte me liberabis. Vers. Si ascendero in
didit sibi gentes, superborumque et sublimium colla coelum, tu illic es, si descendero in infernum. Inde
propria virtute calcavit. Ant. Ego in altissimis inha- me.
bitavi. et thronus meus in columna nubis. Ant. Sa- Antiphonae in eodem.
pientia clamitat in plateis Si quis diligit sapientiam,
:
Antiph. Cum audissetJob nunliorum verba, susti-
ad me declinet, et eam inveniet et cam dum inve- ; nuit patienter et ait Si bona suscepimus de manu
:

a Pro Dominicis mensis Aug. ex eodem Amalario, b Pro Dominica 2 et 3 Septembris, ex laudato
joco citato, excepta tamen priori Dominica. Amalario, ibid.
 m SANCTI OREOOmi MAGNI m
iMiinini, mala atfterri qnate nofl sn s( f no.-i m us V l n om A ini<-is noilris. veii. Laadaie Dominum Deum i

llllnis |,is iimii |icrc:ivil /Ob Iflliii- |QJ .

nfi[i|i- ;iliijui<l trura, qui non deseruit iperanlei io e, <i in me
siiiliiini contfa inmiih Iim-iiIus «sI i/(/. in ommbus adimplevil raisericordiflm iuam, quam promi il do-
lns ikiii inTnmi Job neqae itultam quid
l;iliiis suis. miii Itrael. ver». Laudate Dorainum, omm
contra Deurii liniiiiis r.i. \,ii. Qiiantas babeo irii- el Collaudate euin, rimne^ popdu*.
ifiniiiiivs ci [Veccarta, ostende mfhf. Cur tociem tuam
Antiphona in eodem.
abscondis, el arbitraris me inimicum f.fb1 '

(ZteMt Itnea W Mo \ ntiph \<fonai, Domine Deu« magae et rtrfrabilis,

Retponsotfa de Tdbia.
Resp. IVfo, Dotnine, ul de vinculo impropcrii liu-
jus absolvas me, ul cerie desuper terram eripias
me.Nc reminiscarisdelicla mea, vcl parentum raeo-
ruui neque vindictarri siurias de peccatis meis, quia
;
eruis sustirientes te, Domine Vers. Qui rcgis Israel
intende, qui deducis vclut ovem Joseph. Ne remi-
niscaris. Rekp. Omni lempore benedic Deum, et pete
ab eo ut vias tuas dirigat, etomni ternpore consilia
tua in ipso pcrmaneant. Vers. Memor esto, fili, quo-
niam pauperem vitum gerimus Habebis multa bona _ Domine, locum poenil.entiae, et ne claudasoracaneu-
si timucris Deum. Et omni. Resp. Mcmor esto, fili,
" tium te, Domine. Et da. Retp. Miserere, Domine,
quoniam pauperem vitam gerimus. Habebls miilta
boua si timueris Deum. Vers. Fiducia magna est co-
ram summo Deo elecmosyna omnibus qui faciunt
eam. Ilabebis. Resp. Sufficiebal nobis paupcrtasno-
slra, uL diviliaj computarentur. Nunquam fmssetpe-
cunia illa pro qua emisisti filium nostrum baculum
senectutisnostra3. Vers. Heu me fili mi, utquid le
misimus peregrinari lumen oculorum nostrorum.
Baculum. ttesp. Benedicite Deum, cocli, et coram om-
nibus vivcntibusconfitebimurei, quia fecitnobiscum
misericordiam suam. Vers. Tempus est ut reverlar
ad eum qui me misit vos autem benedicite Deum,
;
et enarrate omnia mirabilia.ejus. Vers. Benedicite
Deum, cceli, et coram omnibus viventibusconfitemini
ei. Et enarrate.
Antiplionre in eodem.
<|ui deofsti saluicni iu mana femfaas, cx.-mdi preces
servorum tuorum.
Re»pon$oria ck Bnhtr.
Ilr.sp. Domine Hex omiiiixilcris, in ditione tua
cunctasunt [xihita, et n< re vo-
lunlati tu;c. Libcr.i nos propler nomen luuin. Verx.
Qui regis Vers. Exaudi Orationen Dottranv el eon-
verto luctum nostrum in gaudiom. Propter. Retp.
Conforta me, Rex sanctorum, principatum lencns,el
da sermonem reclum in ore meo. ( <-/ s. I)a nobis.
populo tuo, quia volunt nos inimici nostri perdere,
et haereditatem tuam delere, ne despicias parlem
tuam, quam redemisli ex /Egypto. Se<i <onvcrte luc-
tum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus te-
Domine. Vers. Quiregis Vers. Exaudi depre<ationem
nostram, et propitius estosortiet funiculo h;ercdita-
lis tua;. Sed converte. Itesp. Da nobis,
! Domine, lo-
cum poenitentiae, et ne claudas ora canentium te,
Domine. Vers. Ne tradas, Domine, scepirum tuuin
his qui non sunt, neredeant ad ruinam noslram. Et
ne claudas. Resp. Hecordare mei, Domine, ut sup.
Vers. Qui regis. Resp. Spem in alium nunquam habui
prasterte, Deus Israel, qui irasceris, et propitiuseris;
et omnia peccata hominum in tribulatione dimittis.
Vers. Domine Deuscceli et terrre, respice ad humili-
tatem nostram.

Antiph. Ne reminiscaris, Antiphona in eodem.

Dominc, delicta mea,vel
parentum meorum, neque vindictam sumasdepec- G Antiph. Domine Rex omnipotens, in ditione tua
catis meis. Ant. Memor esto, fili, quoniam pauperem cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resis-
vitamgerimus.Habebtemultabonasitimueris Deum. tere voluntati.
Ant. Omni tempore benedic Deum. Responsoria de Esdm.
h Responsorta de Judith. Resp. Memento mei, Deus, in bono, et ne deleas
Resp. Adonai, Domine Ueus magne et mirabilis, 863 miserationes meas, quas feci in domo Dei mei,
qui dedisti salutem in manu femina?, exaudi preces el in caeremoniis ejus. Vers. Memento verbi tui servo
servorum tuorum. Vers. Qui regis, ut supra. Resp. tuo, Domine, in quo mihi spem dedisti. In. Vers. Re
Tribulationes civitatum audivimus. quas passa? sunt. cordare mei, Domine Deus meus. Et ne deleas.
et defecimus. Timor et hebetudo mentis cecidit super Antiphona in eodem.
nos, etsuper hberos noslros. Ipsi montesnolunt re-
Antiph. Memento, Domine, et ostende nobis in
cipere fugam nostram. Domine, miserere. Vers. Qui
tempore tribulationis.
regis, ut supra. Vers. Peccavimus cum patribus no-
;tris, injuste egimus, iniquitatem fecimus. Domine,
c
Responsoriade libro Machahaeorum.
miserere. Resp. Benedixit te Dominusin virtute sua, Resp. Adaperiat Dorainus cor vestrum in lege sua,
qui per teadnihilum 862
redegit inimicos nostros, et in praeceplis suis et faciat pacem in diebus no-
;

ut non deficiat laus tua de ore hominum. Yers. Be- stris. Concedatvobis salutem, etredimat vos a malis.
nedicta es tu a Domino Deo excelso, pra? omnibus Vers. Exaudiat Dominus Orationes vestras, et recon-
mulieribus. Ut non deficiat. Resp. Nos alium Deum jv cilietur vobis. Concedat. Resp. Tua est potentia,
nescimus prseter Dominum in quo speramus, quinon tuum regnum, Domine. Tu es super omnes gentes.
despicit nos, nec amovet salutem a genere nostro. Da pacem, Domine.indiebus nostris. Vers. Quiregis,
Fers. Quoniamomnesdiigentiumdamionia, Dominus Tu es. Vers. Creator omnium Deus, terribilis et for-
autera coelosfecit. Qui non. Resp. Dominator Domine tis, justus et misericors. Da pacem. Resp. Hefulsit
ccelorum et terrae, Creator aquarum, Rex universae sol in in clypeis aureis, et resplenduerunt montes ab
creatur* tuse, exaudi Orationem servorum tuorum. eis, et fortitudo gentium dissipata est. Vers. Dirum-
Vers. Qui regis. Vers. Tu, Domine, cui humilium pam vincula populi mei, dicit Dominus, et disperdam
semper et mansuetorum placuit deprecatio. Exaudi. omnia mala quye induxi super eum. Et forlitudo.
Rc;p. Domine Deus qui conteris bella ab initio, eleva Resp. Impetum inimicorum ne timuerilis. Memores
brachium tuumsuper gentes^qusecogitantservistuis estote, quomodo salvi facti sunt patres nostri. Et
mala, et dextera tua glorificetur in nobis. Vers. Qui nunc clamemus in ccelum, et miserebiturnostriDeus
regis. Vers. Allide virtutem eorum in virtute tua, noster. Vers. Mementote mirabilium ejus quae fecit
cadat virluseorum in iracundiatua.Etdex.lera. Resp. Pharaoni et exercitui ejus [quos] projecitin mari. Et
Vos qui in turribus estis, aperite portas. Dominus nunc. flesp.Ornaverunt faciera temphcoronisaureis,
omnipotensfecit virtutem, et victoriam dedit de ini- et dedicaverunt altare Domino ; et facta est laetitia

" Assignantur Dominicae uitimae Septembris apud pro duabus prioribus Dominicis Octobris.
Amalarium, loco jam laudato. • Pro duabus ultimis Dominicis Octobris, ex eo-
J> Ibidem
Responsoria ex Judith et Esther notantur dem Amalario.
837 LIBER RESPONSALIS. 838
magna in populo. Vers. Tn Ilymnis et confessionibus A Non perpetuum. Resp. Oravi Deum meum ego I)a-
in
benedicebanl Deum. Kt factaest. Resp. In Hymniset niel, Exaudi, Domine, preccs servi lui illu-
dicens : ;

confessionibus beuedicebant Domiuuni, quia magna
jfecit in Israel, el victoriam dedit iWs Dominus om-
nipotens. krt. Ornaverunt faciem templi coronis au-
I tum
reis et dcdieaven.nl altare Domino. Quia magna.
Resp. CoQgregati siint inimiei nostri.et glorianturin
virtute sua. i.oujere fortiludinem illorum, Doiuine,
et disperge illos, ul eoguoseanl quia non est alius qui
pognat pro aobis, nisi tu, Deusnoster. Vers. Disperge
illos in virtuletua, el ileslrue eos,
Domine. Ut cognoscanl. Resp. Dixil
proteclor nosler,
Judas Iratribus
mina faciem tuam super sanctuarium tuum, et pro-
pilius intende populum istuni. super ipaein invoca-
luum, Deus. Vers. Qui regis. Besp.
esl iiomeii
Misil Dominus angelum suum, et conclusit ora leo-
num;et non contaminavcrunt, quia coram eo justi-
tia inventa eslinme. Vers. Misit Deiismisericordiam
suam, ut snpra. Resp. Anguslia' iniln unilique, et
quid eligam ignoro. Meliusest mibi ii cidere in ma-
nus hominum, quam dcrclinquere legem Dei mei.
IVr.s-. Si enim hoc egeromors mihi est, siautem non

suis : Elige tibi viros. et vade, libera fratres tuos in egero non effugiam manus vestras. Resp. Laudabilis
Gaiilaam. Ego autein et .lonallias frater meusibinnis populus quem Dominus cxereiluum benedixit dicens :

in Galaaditim. Sicut fuerit voluntas incoelo. sic lial. Opus nianuum mearum tu es, hseredilas mea, Israel.
Vers. Et nunc clamemus in cielum, et miscrebitiii Vers. Qui negis. Opus. \'ers. Meata gens cujus Domi-
nostri. Sicut fueril. Resp. Hicest fratrum amator, et nus Deusejus, populus eleclus in ha^redilate. Opus.
populi Israel hic esl qui multum orat pro populo,
; Resp. Hedemit Dominus populum suum ;et venient,
et universa saacta civitate .lerusalem. Vert. Bece et exsultabunt in monte Sion, et gaudebunt ciebonis
quam bonuni et quam jueunduni babitare fratres in B Domini, super frumentuin, vinum, et oleum et ultra ;

UOUm. Kt universa He&p Kxaudiat lominns Oralio-
ues veslras, et reeoncilielur vobis nec vos deserat
in tempore malo Dominus Deus veslcr. \'ers. Ada-
periat Dominus cor vestrum in lege sua, et in pra3-
ceptis suis et fariat pae.em Dominus. Resp. Conyre-
; regis. Vers. Converte nos, Deus salutaris noster, et
gatae sunt gentes in multitudine, utdimicent conlra
nos, et ignoramue quid agere debeamus. Domine
Deus, ad te sunt oculi nostri, et pereamus. Vers.
Qui regis. \'ers. lu scis quae cogitant in nos, quo-
modo poterimus subsislere ante faciem illorum, nisi
tuadjuvesnos. DomineDeus. Resp. Tu, Domine uni-
versorum, qui nullam babes indigentiam, voluisti
templum tuum fieri in nobis. Conserva domum istam
immaculatain in selernum, Domine. Vers. Qui regis.
I non esurient. \'ers A fruetu frumenti, vini et olei,
; multiplicati sunt. Et ultra. Rcsp. A facic furoris Lui,
Deus, conturbata est omnis terra; sed tu, Domine,
miserere. Et ne facias consummationem. Vers. Qui
averte iram tuam a nobis. Et ne.
(Desunt tres linese in Ms.)
865 Antiphome in eodem.
Antiph. Vidi Dominum sedentem super solium
excelsum et plena erat omnis terra majestate ejus.
;
Et ea quee subipso eranl replebant templum. Ant.
Aspice, Domine, de sede sancta tua, et cogita de
nobis. Inclina, Deus meus, auretn tuam, et audi
;

aperi oculos tuos et vide tribulationem nostram.

Conserva.
Ant. Muro tuo inexpugnabih circumcinge nos, Do-
864 Antiphonw ineodem. mine, et armis tuse potentiae protege nos semper.
Arifiph. Lugebatautem Judamlsrael planctum ma- Libera, Domine Deus Israel, clamantes ad te. Ant.
gnum, et dicebat Quomodo cecidit potens, qui sal-
:
Qui coslorum contines thronos, et abyssos intueris,
uini [facicbat] populum Domini. Ant. Adaperiat Do- C DomineRexregum montes ponderas, terram palmo
;

minuscor vestrum in lege sua, et in prseceptis suis, coneludis. Exaudi nos, Domine, in gentibus no-
et faciatpacem. Ant. Tuaest potentia,tuum regnum, stris.
Domine. Tu es super omnes gentes. Da pacem, Do- Antiphonse quotidianis diebus. — Adlnvitatoriiim. —
mine, in diebus nostris. Ant. Disrumpam vincula Feria secunda.
populi mei, dicitDominus, et disperdam omniamala
Antiph. Venite, exsultemus Domino.
quee induxi super eum.
a Ferie tertia.
Responsoria de prophetis minoribus [uno de
majoribus]. Antiph . Jubilemus Deo salutari nostro.
Resp. Vidi Dominuin sedentem super solium ex- Feria quarta.
celsum elevatum. Etplenaerat omnis terra Ma-
et Antiph. In manu tua. Domine, omnes fines terrae.
jestateejus; et ea quee sub ipso erant replebant Feria quinta.
templum. Vers. Seraphim quoque stabant juxta il-
lud, sex ala3 uni, et sex alfe alteri. Et plena. Resp.
Antiph. Adoremus Dominum, quoniam ipse fccit

Aspice, Domine, de sede sancta tua, et cogitadeno- nos.

bis. Inclina, Deus meus, aurem tuam et audi, aperi Feria sexta.
oculos tuos, et videtribulationem nostram. Vers. Qui Dominum qui fecit nos, venite, adoremus.
Antiph.
regis Israel, intende, qui deducis velut ovem Joseph,
qui sedes super cherubim. Aperi. Besp. Aspice, Do- Feria septima.
D
mine, quia farta est desolata civitas plena divitiis. Antiph. Dominum Deum nostrum, venite, adore-
Sedetin tristitia domina gentium, Non est qui con- mus.
soletur eam nisi tu Deus. Vers. Qui dicunt, exinanite, (Desunt duge lineae in Ms.)
exinanite, quoadusque fundamentum in ea, Qlia Ba-
Anliphonae ad Invitatorium de eunclis festivitatibus
bylonis misera. Resp. Super muros tuos, Jerusalem.
sanctoinm, etdie.bus Dominicis.
constitui cuslodes, tola die et nocte non tacebunt
laudare nomen Domini. IVrs. Qui reminiscimini Do- Antiph. Regem venturum Dominuin, venite, ado-
mini, ne taceatis, et ne detis silentium ei. Tota die. remus. Ant. Christus natus est nobis, venite, adore-
Resp. Muro tuo inexpugnabili circumcinge nos, Do- mus. Ant. Regem magnum Dominum, venite, ado-
mine, etarmis tuse potentiae protege nos semper. remus. Ant. Praeoccupemus [faciem] Domini, et in
Libera, Domine Deus Israel, clamantes ad te. Vers. Psalmis. Ant. In manu tua, Domine, omnes fines
Qui regis. Vers. Krue nos in mirnhilibus tnis. et da terrse. Ant. Venite adoremus, et proeidamus antc
gloriam nomini tuo. Et arrnis. Resp. Sustinuimus Deum. Ant. Dominum qui fecit nos. venile, adore-
pacem et non venit. Quaesivimus hona et ecce turba- mus. Ant. Hodie si vocem Domini audieritis, nolite.
tio. Cognovimus, Domine, pcccata nostra non in ;
Ant. lpsi vero non cognoverunt vias meas. Ant
perpetuum obliviscaris nos. Vers. Peccavimus cum Ecce venit Rex, occurramus obviam Salvatori no-
patribus nostris, injusteegimus, iniquitatem fecimus. stro. Ant. Christus apparuit nobis, venite, adorc-

a
Pro Domiuicis Novembris, teste Amalario, ibid.

839 SANCTI GREGORll MAGNl
niiis. Ant. Preoccupemus faciera Domini, venite, A Domlnus cornu. Ant. Memorare, Domine, allel^al-
adoremui eum. Ant. Quouiam Deui magnusDomi-
niis, ot Rei magnui super omnes. nt. \ enite, 866
I nare, Domine. Anl. Dirige, Domine, alleluia.
adoremus, Dominum, qui in lanctii glorioiui. Ant.
Adoremus De quis ipse fecil nos. Ant. Populus
Domini et oves pascuas ejus, venite, adoremus. Ant.
Non sii vobis vanum mane lurgere ante lucem.
I u suur/iss/iiin iiinir. Patchw, ad lin iliilm iiiiii
Aritiph. Alleluia, de |Dcum| prseeccupemus, allel.
Ant. Surrexil Dominus vere, allel. .1?;/. Cbristum
ascendentem in coelum. Ant. Alleluia. Spiritus Do-
mini replevit orbem terrarum. Ant. Regera aposto-
lorum Dominum, venite, adoremus. Ant. Regem
martyrum Dominum, venite, adoremus. Anf. Begem
confessorum Dominum, venite, adoremus. Ant. Be-
gem virginum Dominum, venite, adoremus. Ant.
Hegeni archangelorum Dominum, venite, adoremus.
Ant. Regem preecursoris Dominum, venite, adore-
mus. Anl. Mirabilem Dominum in sanctis suis, ve- g Ant. Bespexit Dominus liumililatem meam, el fecii
nite, adoremus.
Antiphona; in Evangelio de yrophetia Zachari se
• Deus humilitalem meam, beatam me dicent omnes
Antiph. Benedictus Deus Israel. Ant. Benedictus
Dominus, quia visitavit nos, el ab inimicis nostris
liberavit nos. Ant. Benediclus Dominus, quia visita-
vit plebem suam
et benedictus Deus meus, qui li-
;
beraviteam de tenebris, et umbramortis, allel. Ant.
BenedictusDominusDeusIsraei.etbenedictumnomen
Domini Jesu de die in diem. Benedictus Deus. Ant.
Visitavit et fecit redemptionem Dominus plebis suae.
Anl. Visita, et libera plebem tuam, Domine. Antiph.
Visita, Domine, plebem tuam et libera cam a tene-
;
bris, et umbra morlis, sicut locutus es. Ant. Visita-
vit nos Dominus et illuminavit nos, et liberavit nos
ab inimicisnostris. Anl. Erexit Dominus nobis cornu
salutis, in domo David pueri sui. Ant. Erexit nobis
Dominus cornu, allel., in domo David pueri sui, al-
lel. Sicut locutus est, allel., allel. Ant. In domo da-
vid pueri sui fecit redemptionem Dominus plebis suae.
Ant. Sicut locutus es per os sanctorum, Domine,
recordare Testamenti tui. Ant. Salutem ex inimicis
nostris,etde manu omnium qui nos oderunt.libera nos,
Domine. Ant. Liberati ab inimicis nostris, serviamus
Dominoin sanctitate. Ant. Liberavit nosDominusab
inimicis nostris, eldemanuomniumquioderunt nos.
Ant. De manu omnium qui nos oderunt, libera nos,
Domine. Ant. Ad faciendam nobis, Domine, miseri-
cordiam, liberati serviamus Domino. Ant. Liberati
serviamus Domino insanctitate./ln/. Memorare, Do-
mine, Testamenti sancti tui et fac nobiscum redem-
;
ptionem. Ant. Jusjurandum quod juravit Dominus,
daturum se nobis. Ant. Sine timore et de manibus
inimicorum nostrorum Jiberati. Ant. In sanctitate
serviamus Domino et Hberabit nos ab inimicis no-
;
stris.^ni. Ad dandam scientiamplebi tuae, Doinine,
in remissionem peccatorum eorum. Ant. Da scien-
tiam plebi tuaj, Domine, inremissionem peccatorum
eorum. Ant. Per viscera misericordite Dei nostri, n verunt, allel., allel., allel., allel., allel., allel. Ant.
visitavit nos Oriens ex alto. Ant. Visitavit nos Oriens
ex alto, benedictus Dominus. Ant. Oriens ex alto,
redemit nos Deus Israel, alleluia. Ant Illuminare,
Domine, de his qui in tenebris sedent, et dirige pe-
des nostros in viam pacis. alleluia alleluia. Ant. II-
lumina, Domine, sedentes 867 n tenebris, et um-
'
bra morlis. Ant. Sedentes in tenebris, et umbra
mortis, illumina, Domine Deus Israel. Ant. Visilare
et illuminare. Ant. Ad dirigendos pedes nostros in
viam pacis, Deus Israel. Ant. Dirige pedes nostros.
Ant. Dirige pedes nostros in viam pacis, sicut locu-
tus es. Ant. In viam pacis dirige nos, Domine.
Item Antiphonge in Evanyelio cum alleluia.
Antiph. Benedictus Dominus, qui visitavit. Ant.
Visita,Domine, plebem tuam. Ant. Erexit nobis
" Non esse intelligendum Zachariam. qui inter minores
riam Joannis Baptistae patrem legenti palam fiet.
.
h\0
luia. Ant. Oriens ex alto redemil noi \nt. Illumi-
I"'
Allel.Fecii Dominus redemptionem.
Antiphona de Hymno tanctas Mai ia
.
Anliph. Magniflcal anima mea Dominam. Ani.
Fvlagniucataciros mes Dominum, el lanctnm nomen
.
ejus. Ant. Magniflcai te semper anims mea, Deua
meus. [nt. Magniflcal snima mes Dominum, quia
pexil Deus burailitatem raeam. Aui Magnificamus
i
.
tc. Domine, quia fecisti nobiscum magnaha, sicul lo-
culus es. Ant. Magnificemus Gbristum Regem Domi-
num, qui superbos bumiliat, el exaJtat b
Bxsultavit spiritui meus,in Deo salutari roeo
Bxsultat spiriius meus, in Domino Deo salntari meo
Ant. Jn Deo sakitari meo exsultavit spiritui meus.
Ani. Respexisli bumilitatem meam, Domine Deus
meus. Ant. Respice bumilitatero meam, Domine.
in me raagna, qui potens est. Ant. Quia respexit
generationes. Anl. Quia fecit mihi ominus magna !
quia potens est, et sanctum nomen ejus. Ant. Qui
fecit in me magna, potens esl; recordatus Dominus
misericordia' suss. Ant. Hecordatus mei Ueus, fecit
in memagna quia potens est. Anf. Fecit in mc Deus
meus inagna quia potens est, et snnctum nomen
ejus. Ant. Fac nobiscum, Domine, magna, quia po-
tens os, sicut locutus cs. Ant. Sanctum est nomen
tuurn, Domine, a progenie in progenies. Anl. Mise-
ricordia Dei et sanclum nomen ejus. super timenti-
bus eum. Aul. Misericordia Dominia progenie in
progenies. timentibus eum. Ant. A progenie in pro-
genies misericordia tua. Domine. Ant.Super timen-
tes Dominum misericordiaejus. Ant. Fecitpotentiam
Dominus in brachio suo, et exaltavit humiles.
AnV.
Deposuit potentessanctos persequentes, etexsaltavit
humiles Christum confilentes. Anl. Deposuit Domi-
P
nus potentes de sede, et exallavit humiles. Anl.
Exalta, Domine, humiies, sicut locutus es. Esurien-
tes, Domine, reple bonis, sicut locutus es patribus
nostris. Ant. Suscepit Israel puerum suum recor- :
datus Dominus misericordiae suae. Ant. Suscepit Is-
rael puerum suum, sicut juravit Abraham et semini
ejus Exaltavit humiles usque in sseculum. Aut. Si-
cut locutus es ad patres nostros, Domine, memorare
misericordiae tuae. Ant. Ad patres nostros, Dominus
locutus est, a progenie in progenies. Ant. Abraham
etsemen ejus usque in seeculum magnificans Domi-
num.
(Desunt duce linea? in Ms.)
Antiph. In omnem terram, allel., allel., allel.,
allel .
, allel. 868-1"'- Clamaverunt justi, allel., al-
lel., allel., allel. Ant. Constitues eos, allel., allel.,
allel., allel., allel., allel., allel. Ant. Dedisti haere-
ditatem, allel., allel., allel., allel. Ant. Annuntia-
Exaltabuntur cornua justi, allel., allel., allel. Ant.
Dominus Jesus postquain locutus, allel., allel.,
allel., allel.. allel., allel.. Ant. Dives ille, allel.,
allel allel allel., allel. Ant. Sursum corda sus-
.
,
.
,
pendi, fili. allel., allel.. allel., allel. Ant. Petrus et
Joannes, allel., allel., allel., allel., allel. Ant. Ego
pro te rogavi, Petre, allel., allel., allel., allel., al-
lel.,allel. Ant. Et recardatse sunt, allel., allel., al-
lel., allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel.,
allel. Ant. Significavil Dominus Petro, aliel., allel.,
allel. allel., allel. Ant. Ite, diciteJoanni.alleluia. an
.
lel. allel.. allel ailel., allel., allel. Ant. Simol-
,
, .
Joaonis, diligis me plus his, allel allel allel .al-. . , . .
lel., allel. Ant. Gloriosa genitrix, alleluia, alleluia,
allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel., Ant.
Argentum et aurum, allel., allel., allel. Ant. Estotc
prophetas undecimus ponitur; sed Zacha-
41 LIBER RESPONSALIS. 842
>rtes in bello, allel., allel., allel., allel., allel. Ant. A Ant. Dico autem vobis quod nemo virorum illorum
nravit Dominus, alleL, allel., alleL.-ln/. Benedictus gustabit coenam meam.
ominus, quia visilavit, allel., allel.. allel., allel.,al-
Dominica 3.
sL, allel. Ant.ln velamento clamabant, allel., al-
Antipli. ex vobis homo qui habet ccnlum
Quis
L, allel , allel.-dnMInusexcluobus.al-
allel. , allel ,

oves, et si perdiderit unam ex illis, nonne dimit-

. .

»1., H.vmnusdica-
alleJ., alleL,allel.,allel.,allel.,.-ln/.
lit nonaginta novem in deserto, et vadit ad illam
ius, allel..allel.,allel.,allel., allel. Ant. Dumvenerit
qua; perierat donec inveniet eam. Ant. Gongratula-
iliushominis, allel.,allel.,allel., allel. -1»/. Interna-
mini mihi.quia invenio ovem meam quae perierat,
>s mulierum, allel.. allel., allel.,allel.-ln<. Potensin
dicit Dominus. Ant. Quee mulier habens drachmas
srra erit semen ejus, allel,, allel., allel., allel. Ant.
decem, et si perdiderit drachmam unam, nonne
nte thoromhujus Virginis, allel., allel., allel., al-
accendit lucernam et cvertit domum et quasritdili-
:1., allel. Ant. Media nocte clamor, allel., allel., al- ;

genter donec inveniat. Ant. Dico vobis, gaudium est

1.. ullel., allel. Ant. Secus decursus aquarum, al-
angelis Dei super uno pectore pcenitentiam agente.
(1., allel., allel., allel., allel., allel. , allel., allel.
nt. Volo, Pater. allel., allel., allel., allel., Ant. Dominica 4.
uem vidistis, allel.. allel., allel, allel., allcl., al- Antiph. Estote ergo misericordes sicut et Pater
:1., allel., allcl., allel., allel.. allel. Ant. Puer Jesus, vesler misericors est, dicit Dominus. Ant. Nolite
llel., allel.j allel.. allel.. allel.. allel. Aht. Germina- judicare, ut non judicemini in quo enim judicio
;

it radta Jesse, allel.. allel., allel., allel., allel., al- judicaveritis,ju(licabimini,dicit Dominus. Ant. Men-
>L, allel.. allel. Ant. Apertis thesauris suis, allcl., Q surambonara, et confertam, el coagitatam et super-
llel. , allel., allel., allel., allel. Atit. Non in solo effluentem dabunt in sinu vestro.
ane vivit homo. allel., allel., allel., allel., allel.
Dominica 5.
nt.Posuerunt super caput ejus, allel., allel., allel.,
llel. Ant. Data est milii omnis potestas,allel., allel.,
Antiph. Cum turbae irruerent ut audirent Verbum
Domini, et ipse stabat secus stagnum Genesar. Pi-
llel., allel. Ant Jusjurandum quod juravit, allel.,al-
.

'.[., allel., allel. Ant. Nato Domino angelorum, al-

scatores autem descenderant et lavabant retia in
capturam. Ant. Ascendens Jesusin navem.et sedens,
>L, allel., allel., allel., allel., allel. Ant. Post pas-
docebat turbas, allel. Ant. Prreceptor, pertotam no-
ionem Domini, alleL, allel., alleL, allel., allel., al-
allel., allel., allel., allel.. allel., allel.
ctem laborantes nihil cepimus, in verbo autem tuo
»1., allel.,
laxabo rete. Ant. Cuin audisset Simon Petrus quia
nt. Misi digitos meos,alleL.al- allel., allel., allel.,
•L.alleL, allel., allel., allel., allel., allel, Ant.. Ve-
Dominus est, tunica succinxit se, et misit se in ma-
re, et clamavit voce magna dicens Exi a me, quia :

ientes venient, allel., allel., allel., allel., allel., al-

:!., allel. Ant. Tuht ergo lectum suum, allel., al-
homo peccator sum, Domine. Ant. Dixit autem Do-
;1., allel,, allel., allel., allel., allel., allel., allel.
minus Simoni Noli timere, ex hoc enim homines
:

eris capiens. Ant. Ambulabat Petrus super undas

ni. Ecce vir Israelita, allel.. allel., allel., allel.-4n£.
>
sapientia, allel., allel., allel., allel., allel. allel.,
maris venit ventus validus, turbata est aqua ; prae
:

timore clamans Domine, jube me venire ad te , ait

:
llel.,allel.,allel.,allel.,alleLAnf.Beatusvent.,alleL,
IleL.alleL, allel., allel., allel., allel., allel., allel.,
r
illi Jesus Veni, modicae fidei,
: quare dubi- 870
nt. Ecce veniet Deus et homo, allel., allel., allel.,
^ tasti?
(Desunt duce Unece in Ms.)
llel., allel., alleL.Lnf. Nesciens mater Virgo virum.
llel., allel., allel.. allel., allel., allel., allel., allel., Dominica 6.
llel., allel., allel., allel. Ant. Dabit ei Dominus se- Antiph. Nisi abundaverit justitia vestra plus quam
emDavid, allel., allel., allel., allel., allel., allel. Scribarumet Pharisseorum, non intrabitisin regnum
Pastor bonus, allel., allel., alle., allel.,
nt. allel., coelorum. Ant. Audistis quia dictum est antiquis :

nt. lllumiuare, Domine, alleL, allel., allel., allel., Non occides ;

qui autem occiderit, reus eritjudicio.
llel., allel. Ant: Memorare, Domine, allel., allel., Ant. Si offers munus tuum ad altare, et recor-
llel., allel., allel. Ant. Magnum hsereditatis, allel., datus fueris quia frater tuus habet aliquidadversum
llel., allel.. allel., allel. allel., allel., allel., allel., te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade
llel. Ant. Et respicientes, allel., allel., allel., allel., prius reconciliari fratri tuo. Et tunc veniens offeres
llel. , allel., allel., allel. .1 «^. Isti sunt sermones, al- munus tuum, alleluia,
il.,alleL.allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel. Dominico 7.
l«/. Modicum et non 869
videbitis, allel,, allel.,
Antiph. Misereor super turbam, quia jam triduo
llel., allel., allel., allel., allel., allel., allel., allel.,
sustinent me, nechabent quod manducent et si di- ;
\nt. Qoi sequitur me, allel., allel., allel., allel.,
inisero ejusjejunos, deficientin via, alleluia.^4ni.Et
llel., allel., allel.
accipiens Jesus septera panes, gratias agens fregit,
(Deest linea in Ms.)
et dabat discipulis suis ut apponerent, et apposue-
ncipiunt Antipkome per Dominicas ab Octava Pente- ™ runt turbae, al el. ^ln^. Erant autem quimanducave-
ad Adoentum Dotnini.
costes usque runt quasi qualuor millia, et dimisit eos, alleluia,
Dominica 1. alleluia.

Antiph. Homo quidam erat dives et induebatur Dominica 8.

)urpura et bvsso, et epulabalur quotidiesplendide.Et Antiph. Attenditca falsis prophetis, qui veniunt ad
irat quidam mendicus nominc Lazarus. Factum est vos in veslimentis ovium, intrinsecus autem sunt
lutem ut moreretur mendicus, et portaretur ab an- lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscetL eos.
^elisin sinu Abrahae.ilttJ. Factumest autemutmore- Ant. Non potest arbor bona fructus malos facere,
retur raendicus, et portaretur
ab angelis in sinu neque arbor mala Iructus bonos facere. Ant. Non
\bralue. Ant Pater Abraham, ut supra. Ant. Dives omnis qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in
ille. Ant. Fili, recordare. regnum coelorum, sed qui facit voluntatem Patris
(Desunt du<t' lineoe tfl Ms.) mei, qui in ccelis est, ipse intrabit in regnum coelo-
Dominica 2. rum, allel. Ant. Si quis fecerit voluntatem Patris
mei.
Quidamhomofecitcosnam magnam,etvo-
Antiph.
cavit multos ; et misit servum suum hora coenae di- Dominica 9.

cere invitatis ut venirent, quia omnia parata sunt, Antiph. Dixit Quid hoc audio
Dominus villico :

dicit Dominus. Ant. Exi cito in plateas et vicoscivi- de te ? Redde rationem villicalionis luoe. allel. Ant.
tatis, et pauperes ac debiles, csecos et claudos com- Laudavit Dominus villicum iniquitatis, eo quod pru-
pelle intrare, ut impleatur domus mea, alleluia. denter fecisset. Ant. Facite vobis amicos de mam-
Patrol. LXXVIII. 27
 — .

H\A SANCTl GREGOB MA'. 844

moiiii iaiquitatis, ul cum defeeeritis, recipiant vot in Pbarisa oi ura Sabbato manducai ipsj

aeterne labernacula. ob ervabanl eum l"' Cum

invitaloi fuerii ad nu-

Domtnica l<).
reeumbe in ooviisimo loco, ul dlcal tibl qui te
invitavit Amice, Bicende lopei
: n< eril libi
\ndjiii. \ idem Douiinu civitatem Jerusalem, tte-
gloria corara limul discumbentibua, allel. Ant. Ora-
vil, BUper illam, <ii<*Tis Ouia el tu
: i

nia qoi le Bialtat humiliabituc, ct qui ie humilial

(|n;r ad paoem tibi §unt, nunc autem abseondiU i:\allalnliir.
siini ab oculis hlis. Ant. Scriptum t enimquia do- i

gentibus, vos Dominica \H.

miis tnea domui Orationis est cunctii
aiiiciii fecistis illam speluneana latronum. El eral Antiph. Magiater, quod eil mandatum raagnumio
quotidie doocna in templo. Ant. Douius mea domui illi Jesus : Diligea Dominum Deum tuum
lege ? Ait
Orationis vocabitur, dicil Dominus. ,!X '" lo corde tuo, alJel. 872
\nt. Quid vobii vide-
iur de Christo ?cujus Dlius esl ! dicuntomnea lia- :

Dominica ll. vkI. Respoodeos Jesus dixii Quomodo David io S[>i- :

Antiph. Stans a longe puhlicanus, nolebat oculos ritu vocat eum Dominum, diceni Dixii Dominui :

ad coelum levare, sed bercutiebal pectus suum, Dominqmeo,sede adexlria mei

* J
i

Int Omnesenim .'

ccns Deus, propilius eslo mihi peccatori, dnf.Deus,

:
popitius eslo nnhi peccatori. Ant. Descendit hic
juslificatus in domum suam ab illo, quia omnis qui se
humiliat exaltabitur. Ant. Orania qui se exaltat hu-
vos fratres estis, el Patrera oolite vocare vobissuper
terram, unus est enim Pater vester qui in ccbHi e»t.
Nec vocemini raagislri, quia magister vester unusest
Christus. Ant. Dnus est enim d vester qui -

miliabitur, et qui se humiliat cxaltabitur.
Dominica 12.
Antiph. Dum transiret Dominus per medios fines
Tyri, surdos fecit audire, et mutos loqui.871
Ant. Bene omnia fecit, et surdos fecit audire, et
B in coelis est Christus Domious. Ant. Quimajorest
veslrum erit minister vester, quia omnis quiseexal-
tat bumiliabitur, dicit Dominus.
Dominica 19.
Antiph. Oixit Dominus paralytico Confide, fili, :

mutos loqui. Ant. Quanto eis praecipiebat, tanto ma- remittuntur tibi peccata tua, alleluia. Aut. Dixit Do-
gis plus praedicabant, et eo amplius admirabantur minus Jesus Ouid est faeilius dieere, dimittuntur :

dicentes surdos fecit audire, et mutos loqui.

: tibi peccata tua, an dicere snrge et ambula ? Ant. :

Dominicd 13. II auten» scialis, quia filius bominis habei potesta-

l em in k'' Ta dimittendi peccata, allel. Ant. Dicit ei
Antiph. Beatioculi qui videnl qua5 vos videtis
tibi peceaU ma ^L
, ,
J es u ^ remittuntur surge.tolle
Cceteradesunt. Anl. Magister bone, quid honi faciam
;
:

ut habeam vitam lelernam. allel..4n/. Ilornoquidam lectum tuum. et vade domum tuam.
(
.1///. lulit m
descendebat a Jerusalem in Jericbo et incidit in la- ;
ergo paralyticus lectum suum in quo jacebat, ma-
gmflcans Deum. lit onmis plebs ut vidit. dedit lau-
trones, qui etiam despoliaverunt eum, et plagis im-
posilisabieruntsemivivo relicto. Ant. Acciditaulem
dem Deo. Ant. Videntes autem lurbie timuerunt et
glorificaverunt Deum, qui dedit poteslatem talem
ut descenderet quidam sacerdos eadem via, et viso
^ni.Quistibi videturproximusfuisse hominibus.
illo prajterivit.
illiqui incidit in latrones ? et ait illi Qui fecit mise- : Dominica 20.
ricordiam in illum. Vade, et tu fac sirailiter, allel. Antiph. Dixil autem Dominus ad cultorem viuea^ :

Dominica 14. Ecce tres anui sunt, ex quo venio quserens fructum
in flculnea et non inveni. Ant. Dicite invilatis Ecce
Antiph. Dum transisset Jesus quoddam castellum,
:

prandium paravi, venite ad nuptias. allel. Ant.

occurrerunt ei decem viri leprosi, qui steterunt a
Nuptia? quidcm parataB sunt, sed qui invitati sunt non
longe, levaverunt vocem dicentes Jcsu praeceptor,
:

fuerunt digni. Ant. Ite ergo ad exitus viarum, et

miserere nostri. Ant. Decem viri ieprosi slelerunt a
quoscunque inveneritis, vocate ad nuplias. allel.
longe, levaverunt vocem dicentes Jesu praaceptor, :

Ant. Amice. quomodo huc iutrasti non habens ve-

miserere nostri. Ant. Unu.s autem ex illis ut vidit
stem nuptialem ? at ille obmutuit. Rex auttm dixit
quia mundatus est, regressus est cura magna voce
:

Ligatis manibus et pedibus mittite eum io lenebras

magnificans Deum, allel. Anl. iNonnedecemmuudati
exteriores, ibi erit fletus et slridor dentium, allel.
sunt, et novem ubi sunt ?Non est iuventus qui redi-
Ant. Multi enim sunt vocati, pauci vero electi, dicit
ret et daret gloriara Deo, nisi hic alienigena. Vade,
Dominus.
quiafidestua tesalvum fecil, alleluia.
Dominica 15.
Dominica 21
Antiph. Erat quidara regulus cujus filius infirma-
Antiph. Respicite volafilia coeli, quoniam non se-
batur Capbarnaum. Hic cum audisset, quia lesus
runt neque metunt, sed Pater yester cceleitis pascit
veniret in Galilcea, rogabat eum ut sanaret filium
illa, allel. Anl. Considerate lilia agri quomodo cre
ejus. Domine, descende, ut sanes filium meum
scunt. iNon laboranl neque nenl. Dico autein
quoniam nec Salomon in omrii gloriia siia coopeiius D priusquam moriatur. El dixit ei Jesus Vade. filius ;

tuus vivit, allel. Ant. Cognovit autem Pater quia

est sicut unum ex Nlis. Ant. Ideo diiico vobis. nesol-
illa hora erat in qua dixit Jesus Filius tuus vivit.
liciti sitisanimse vestra^ quid raanducetis, nequecor-
:

pori vestro quid induamini. A nt. Nolite solliciti esse

Et credidit ipse et domus ejus tota.
dicentes Quid manducahimiis, aut quid bibemus ?
: Doutinica 22.
Scit eniin IJ ater vesler coeiestis, quid vobis necesse Ant. Dixit autem Dominus servo Redde quod :

sit, alleluia. Ant. Quserite ergo primom regnam Dei debes. Procide.ns aulem servus ille, orabat eum di-
et justitiarn ejus, et lnec orania adjicieutur vobis. cens Patienliam bahe in me, et orania reddam tibi.
:

Dominica 16. Ant. Serve nequam, omne debitum dimisi tibi.

Antiph. Accessit autem Jesus, et tetigit loculum. nonne ergo oportuit, et te misereri conservi tui,
Hi autera qui portabanl steterunt. Et ait Adolescens :
sicut etego lui misertus sum ? Ant. Misertus autem
tibi dico, surge. l^t resedit qui erat mortuus, et cce- Dominus servo, dimisiteum, et debitum dimisit ei.
pit loqui, allel. Ant. Accepii autem omnes timor, Dominica 23.
et magnificabant Deura dicentes Quia propheta:
Antiph. Magister, scimus quia verax es, et viam
magnus surrexit in nohis, el qiiia Deus visitavif ple-
Dei iu verilate doces. allel. Ant. Jnterrogatus a Plia-
bem suara.
risaeis Dominus, si licet censum dari Csesari, an-
Donunica 17. non ? quibus ille respoudit Reddite ergo qua> sunt :

AiUiph. Cum intrasset Jesus in domum principis Ca3saris 873

Caesari, et qu* sunl Dei Deo, alleluei.
845 LIBER RESPONSALlS. 846
Ant. Reddite ergo quae sunt Caesaris Gaesari, et quae A Responsoria de Epiphania. Ad Tertiam.
sunt Dei Deo, allel. Resn.Adorate Dominum.allel., allel. Vers. In aula
Dominica 24. sancta ejus, allel., allel. Vers. Omnis terra adoret
Antiph. Dominc, lilia mea modo defuncta est sed ;
te Deus.
veni, imponemanum (uam super eam, et vivet. Ant. Ad Sextam.
Dicebat enim intra se Si tetigero fimbriam vesti-
: Resp. Fluminis impetus hetificat, allel., allel.
inenti ejus tantum, salva ero. Ant. S{ letigero fim- Vers. Civitatem Dei, allel., allel. Vers. Adorate Do-
hriam ve?timcntiejus,salvaessepotero abinlirmitate minum.
mea. Ant. At Jesus conversus, videns eam, dixit : Ad nonam.
Confide filia, fides tua te salvam fecit, alleluia. Resp. Adorate Dominum, allel., allel. Vers. Om-
Dominica 95. nes angeli ejus, alleluia, allel. Vers. Omnes gentes
Antipli. Domine,nonne bonum semen seminastiin quascunque fecit.
agro tuo ? unde ergo zizania? Ait illis Jesus inimi- :
Ad Vcsperas.
:ushomo hoc facit. Ant. Si vis imuset colligimusea? Resp. Omnis terra adoret te, Deus, et psallat libi,
2t Jesus
ait illis Non, ne forte colligentes zizania,
:
allel., allel. Vers. Psalmum dicat nomini tuo, allel.,
?radicetis simul et triticum.
allel. Vers. Omnesde Saba venient.
Dominica 26. Responsoria de Ascensione Domini. Ad lertiam.
Antiph. Cum sublevasset oculos Jesus, et vidisset Resp. Ascendit Deus in jubilalione, allel., allcl.
maximam multitudinem venientem ad se, dicit ad " Vers. Dominus iu voce tubse, allel., allel. Vers.
Philippum Unde ememus panes ut manducent hi
.
:'

Ascendens Christus in altum.

[pse enim sciebat quid esset facturus. Ant. Cum
vidissent turbse signuin quod fecerat Jesus, dicebant Ad Sextam.
Vere hic esl propheta, qui venturus cst in niundum. Resp. Elevata est magnificentia tua, allel., allel.
(Deest linea in Ms.) Vers. Super ccelos Deus, allel., allel. Vers. Dominus
Perfecti estote paccm habete ct Deus dilectionis
;
;
in templo sancto suo.
L'i pacia erit vobiscum, alleluia. Confortamini in Ad Nonam.
gratia Dea, quae est in Cbristo Jesu Domino nostro,
Resp. Ascendens Christus in altum, allel., allel.
Exislimo eniin quod non sunt condignse
iilioliiia.
Vers. Captivam duxit captivitalem, allel., allel. Vers.
passiones hujus temporis ad futuram gloriam qu.p
Ascendit Deus injubilatione.
revelabitur in nobis. Glorificate et portate Deum in
corpore vestro. Vigilate et orate, viriliter agite, et Responsoria de Pentecoste. Ad Terliam.
omnia vestra in charitate fiant. Sit vobis cor unum Resp. Loquebantur variis linguis apostoli, allel.,
in Deum, et anima una. Scitis quoniam cum gentes allel.Vers. Magnalia Dei, allel., allel. Vers. Repleli
essetis,adsimulacramuta, prout ducebaminieuntes. sunt.
IttedQOtiim vobis facio quod nemo in spiritu Dei Ad Sextam.
loquens dicit analhema Jesu. Et nemo potest dicere Resp. Spiritus Domini replevit orbem terrarum,
Dominus Jesus, nisi in Spiritu sanclo, allel. Maneat allel., allel. Vers. Et hoc quod continet omnia. Vers.
in nobis spes, fidcs, charitas tria baefc; major autem C Emitte Spiritum.
st charitas, allel. Pax Doinini, quae preecellit
omnem intellectum, custodil corda vestra et intelli- Ad Nonam.
gentias vestras in Clirislo Jesu Domino nostro. Con- Resp. Repleti sunt omnes Spiritu sancto, allel.,
sepulti enim sumus cum Christo per baptismum in allel. Vers. Et cceperunt Ioqui, allel., allel. Vers.
mortem, ut quomodo ipse surrexit a mortuis, ita et Spiritus sanctus docebit vos.
nos in novitate vitaeambulemus, allel. Deus charitas
est, et qui manet in charitate in Deo manet, et Deus
875 ^ Vesperas.
Resp. Spiritus sanctus docebit vos, allel., allel.
in eo. Mundemtls nos ab omni inquinamento carnis
Vers. Quaecunque dixero vobis, allel., allel., Vers.
et spiritus, perlicientes sanclificationem in timore
Loquebantur variis linguis apostoli. Vers. Spirilus
Dei, alleluia. Stipendia enim peccati moss, gratia
Domini. Vers. Repleli sunt omnes Spiritu sancto.
autem Dei vita seterna, alleluia. Vers. Emitte Spiritum tuum. Vers. Confirma hoc
(Deest linea in Ms.)
Deus. Vers. Spiritus paracletus.
In Natah Domini. a
Ad Tertiam. (Deest linea in Ms.)
Resp. Verbum caro factum est, allel., allel., Vers. Responsoria quotidianis diebus post Octavam Pente-
Et habitavit in nobis, allel allel. Vevs. Ipse invo-
.
, costes usqae ad Adventum Domini, et ab Octava
cabit. Epiphanide usque initium Quadraqesimae.
874 Ad Sextam. Ad Tertiam.
Resp. Notum fecit Dominus, allel., allel. Vers. D Resp. Sana animam meam, quia peccavi tibi. Vers.
Salutare suum, allel., allel. Ego, dixi,Domine, misereremei. Vers. Adjutormeus
esto.
Ad Nonam.
Ad Sextam.
Resp. Ipse invocabit me, allel., allel. Vers. Pater
Resp. Benedicam Dominum in omni tempore.
meus es tu, allel., allel. Resp. Revelabilur gloria
Vers. Semper laus ejus. Vers. Dominus regit me.
Domini, allel., allel. Vers. Et videbit omnis caro
salutare Dei noslri, allel., allel. Vers. Viderunt om- Ad Nmiam.
nes fines terrae. Resp. Redime me, Domine, et miserere mei. Vers.
Ad Vesperas. Pes enim meus stetit in via recta, in Ecclesiis bene-
dicam Dominum. Et miserere. Vers. Ab occultis
Itesp. Benedictus qui venit in nomine Domini,
meis.
allel., allel. Vers. Deus Doininus et illuxit nobis,
allel .
, allel. Vers. Verbum caro factum est. Ad Vesperas.
Resp. Adjutorium noslrum in nomine Domiui.
Hic nulla menlio Primae aut Completorii, quam-
*

vis has horas eo tempore ad cursum scu officiuin semper recurrunt Responsoria, iidem Versus ;
hoc
ecclesiasticum pertinuisse constet ex Amalario pas- autem loco assignantur diversa pro diversitatc lesti-

sim. Verum ad Primam et ad Completorium eadem vitatum, ad Tertiam, Sextam, etc,

 ) .

«47 SANCTI GREGORII MAGNl H\H

Vere, Qui fecil ((i-liiiiicl lciriuii. In nomine Domini. I ii miinii i

tm. Ad Te\ tiam.
Vert. Qui fecil coBlum et t«rram. Hesji. ueientur propter Da
Bencti tui,
[Deeei linea in M$.) iijnm. Vere. Sacerdolei tui induantur juetiliam
Resp. Usque ad Vesperum, quam magniflcatasunl sencti tui exeuitent. Vtrt. Jusii anlera.
opera tua, Domine. IV;-.s. Ornniain sapientie focisti, 1'/ SrllHlll
repleta est terre. Opera. Vere. Vespertine Oratio.
Ascendatad le, Ooinine. Reep. Sancti tui, Domine, beoedicent te. v
(Desunt tres lincae in Ms.) Gloriam regni tui dicent, el potentiam luana loquen-
lur. IJenedicent. Vere. Gloria ei hon<
Die Dominico. Ad Tertiam.
Nonam,
i'/
Rcsp. Inclina cor meum, Deus, in testimonia tua.
Vers. In coelo, et in saeculum saeculi vanitatem in ;
Reep. Sancti tui. Domine, sicot palma Borebunt.
via tua vivifica me. In testimonia. Vers. Ego dixi.
Vcrs. Plantati in domo Domini, in atriis domus Dei
Domine. nostri. Vers. Justus Dominus.
Ad Sextam. De pluribue marlyribue. Ad Tertiam.
Resp. Laetamini in Domino, et exsultate justi. Vers.
Resp. In aeternum, Domine, permanet verbum
tuum. Vers. In coelo, et in saeculum saeculi veritas Et gloriamini omnes recti corde. Vers. Justorum
tua. Permanel. Vers. Cantate Domino canticum no- animae.
vum.Cantate. 877 Ad Sf.itam.
Ad Nonam. li Resp. Exsultent justi in conspectu Dei. Vcrs. De-
Resp. Clamavi in toto corde meo, exaudi me, lectenlur in leetitia. Vers. La^taminiin Domino.
Domine. Vers. Justificationes tuas requiram. Exaudi Ad N o)i ii iii .

me. Vers. Jubilate Deo, omnis terra. Resp. Justi autem

purpetuum vivent. Vere. El
in
Ad Vespe?'as. apud Dominum estmerces eorum. Vers. Exsultent
justi.
Resp. Magnus Dominus noster, magnaque virlus
(Deest linea in Ms.)
ejus; et sapientiae ejus non est numerus. Vers. Qui
Vers. Justorum anim;i'. Vere. Justi autem. Vers.
numerat mullitudinem stellarum, et omnibus eis
Ecce sacerdos magnus. Vers. Justum deduxit Domi-
nomina vocans. Et sapientiee. Vers. Suscipiens man-
nus. Vers. Adoremus Dominnm. Vers. Domus mea.
suetos Dominus, humilians autem peccatores usque
Vers. Omnis terra adoret te, Deus. Vers. In con-
ad terram. Et sapientiae. Resp. Quam magnificata
spectu angelorum.
sunt opera tua, Domine. Vers. Omnia in sapientia
876 fecisti repleta estterra. Opera. Vers. Diriga-
;
In natali virginum. Ad Tertiam.
tur, Domine. Resp. Specie tua et pulchritudine tua. Vers. In-
In natali unius martyris. Ad Tertiam. tende, prospere procede, et regna. Vers. Elegit eam
Dominus.
Resp. Justum deduxit Dominus per vias rectas
Vers. Et ostendit ibi regnum Dei. Vers. Voce mea. Ad Sextam
Ad Sextam. p Resp. Adjuvabit eam Deus vultu suo. Vers. Deus
^ in medio ejus non commovebitur. Vers. Specie tua.
Resp. Gloria et honore coronasti eum. Vers. Et
constituisti eumsuper opera manuum. Vers. Justus Ad Nonam.
ut palma. Resp. Elegit eam Dominus, et praeelegit eam. Vers.
Ad Nonam. In tabernaculo suo habitare fecii eam. Vers. Adju-
Resp. Amavit eum Dominus, et ornavit eum. Vers. vabit eam.
Stolam gloriae induit eum. Et ornavit. Vers. Posuisti, (Deest Unea in Ms .

Domine. In Cama Domini, ad Mandatum.

AdVesperas. Antiph. Mandatum novum do vobis, ut diligatis
Resp. Posuisti, Domine, super caput ejus. Vers. invicem sicut dilexi vos, dicit Dominus. Psal. Beati
Coronam de lapide pretioso. Super. Vers. Amavit immaculati. Ant. Postquam surrexit Dominus a coe-
eum Dominus. na, misit aquam in pelvim, ccepit lavare pedes disci-
In natali apostolorum xid Tertiam.
.
pulorum. Hoc exempluni reliquit eis. Psal. Deu-
misereatur nostri.^H/. DominusJesus Christusposts
Resp. In omnem terram exivit sonuseorum. Vers.
quam coenavit cum discipulis suis, tit supra. Psal.
Et in fines orbis terrae verba eorum. Vers. Dedisti
haereditatem.
Laudate Dominum, quoniam bonus. Ant. Cum sur-
rexissetDominus Jesus Chrislus a coena, posuit ve-
Ad Sextam. stimenta sua. Coepit lavarepedes discipulorum suo-
Resp. Constitues eos principes super oranem ter- rj rum, et tergere linteo quo erat 878 praecinctus.
ram. Vers. Memores erunt nominis tui, Domine. Imitemur ergo eum ut habeamus pacem in regno
Vers. In omnem terram. suo. Psal. Benedicam Dominum. Ant. In diebus
Ad Nonam. illismulier quae erat in civitate peccatrix, ut cogno-
vit quod Jesus accubuit in domo Simonis leprosi,
Resp. Nimis honorati sunt amici tui. Deus. Vers.
attulit alabastrum unguenti. Et stans retro secus pe-
Nimis confortatus est principatus eorum. Vers. An-
des Domini Jesu, lacrymis ccepit rigare pedes ejus,
nuntiaverunt opera Dei.
et capillis capitis sui tergebat, et osculabatur pedes
In natalivirginum. Ad Tertiam. ejus, et unguento ungebat. Psal. Miserere mei, Deus,
liesp. Diffusa est gratia in labiis tuis. Vers. Pro- secundum. Ant. Diligamus nos invicem, quia chari-
pterea benedixit te Deus in aeternum. Vers. Specie tas ex Deo est, et qui diligit fratrem suum ex Deo
tua. natus est. Et vide [videt] Deum. Psal. Kcce quam
Ad Sextam. bonum. Ant. Si ego Dominus et magister lavi vobis
pedes, quanlo magis vos debetis alter alterius lavare
Resp. Specie lua el pulchritudine tua. Vevs. Jn-
pedes. Psal. Quam dilecta. Ant. In hoc cognoscent
tende, prospere procede, et regna. Vers. Adjuvabit.
omnes, quia mei estis discipuli, si dilectionem ha-
AdNonam. bueritis in invicem. Psal. Contltemini Domino, et
Resp. Adjuvabit eam Deus vultu suo. Vers. Deus invocate. Ant. Locutus est omnipotens discipulis
in medio ejus non comraovebitur. Vers. Diffusa. suis, dicens Venite et videte pacem fallacem quam
:

1
 849 HYMNI A B. GREGORIO CONSCRIPTI. 850

amare me labiis, et odium

protulit proditor fingit;
cordis protulit mortem.Anathema Aramacliamatale
[Maranatha]discipulum. Ant. DiscumbensDominus
accepit panem, et dedit discipulis suis, dicens Ac-
cipite et manducate hunc panem, et sciatis quia hoc
est corpus meum. Et liunc calicem, et bibite ex illo,
ibi nec ira est nec indignatio, sed firma charitas in
perpetuum. Christus descendit mundum redimere,
ut liberaret a morte hominem. Exemplum preebuit
: suis discipulis, ut sibi invicem pedes abluerent. Ant.
Domine, tu mihi Javas pedes. Respondit Jesus, el
dixit ei Et si non lavero tibi pedes, non habebis
:

et sciatis quia hic est sanguis meusnovi Testamenti;
effunditur pro universis [in] remissionem peccato-
rum. Ant. Locutusest Dominusdiscipulis suis:Exem-
plum enim dedi vobis, ut alter alterius pedesvestros
partem mecum. Ant. Domine, non tantum pedes,
sed et manuset caput. Ant. VosvocatismeMagister
et Domine. Ant. Mulier quee erat in civitate pecca-
trix. Ant Maria autem unxit pedes Jesu. Ant. Con-
.

Javetis,quia in hoc cognoscent omnes homines quod gregavitnos Christus ad glorificandum seipsum. Re-
mei eslis discipuli, si vos invicem dilexeritis. Anl. ple, Domine, et animas nostras sancto Spiritu, al-
Ubiestcharitaset dilectio, ibi sancta estcongregatio, leluia.

HYMNI A BEATO GREGORIO PAPA CONSCRIPTI

DIE DOMI.MCO. AD LAUDES. 2. Scrutator alme cordium,
Infirma tu scis virium
AD NOCTl'R.N(M. 1. Eccejam noctis tenuaturum- ;

[bra,
Ad te reversis exhibe
1. Primo dierum omnium Lucis aurora rutilans coruscat
Remissionis gratiam.
:

Quo mundus oxstal conditus, Nisibus totis rogitemus omnes 3. Multum quidem peccavimus:
Vel quo resurgens conditor Cunctipotentem Sed parce confitentibus ;

Nos, morle victa, liberat.

Pulsis procul torporibus,
•2.
Surgamus omnes ocius,
Et nocte queeraraus pium
Sicut prophetam novimus.
3. Xostras preces ut audiat,
Suamque dextram porrigat,
Ex expiatos sordibus
Reddat polorum sedibus.
4.Ut quique sacratissimo
Hujus diei tempore
Uoris quielis psallimus,
Donis beatis muneret.
5. Jam nunc, paterna
Te postulamus affatim,
Absit libido sordidans,
Omnisque actus noxius.
G. Ne fceda sit vel lubrica
Compago nostri corporis,
Per quod averni ignibus
Ipsi crememur acrius.
7. Obhoc,Redemptor,queesumus
Ut probra nostra diluas,
Vitse perennis commoda
Nobis benigne conferas.
8. Quo carnis actu exsules,
Effecti ipsi coelibes,
i. Ut Deus noster miseratus
Ad nominis laudem tui
Confer medelam languidis.
[omnem
Pellatlanguorem, tribuatsalutem, 4. Sic corpus extra conleri
Donet et nobis pietate Patris Dona per abstinentiam,
Regna polorum. Jejunet ut mens sobria
A labe prorsus criminum.
3. Prsestet hoc nobis Deitas
5. Praesta, beata Trinitas,
beata, ut supra.
Goncede, simplex Unitas,
AD VESPERAS. Ut fructuosa sint tuis
1. Lucis Creator optime, Jejuniorum munera.
Lucem dierum proferens, IN DOMINICA.
Primordiis lucis novee PALMARUM.
Mundi parans originem.
1. Magno salutis gaudio
2. Qui mane junctum vesperi Leetetur omne sseculum,
claritas,
Diem vocari preecipis, Jesus Redemptor omnium
Tetrum chaos illabitur, Sanavit orbem languidum.
Audi preces cum fletibus.
2. Sex ante Paschee ferias
3. Ne mens gravatacrimine Advenit in Bethaniam,
Vitae sit exsul munere, Ubi pie post triduum
Dum nil perenne cogitat, Resuscitavit Lazarum.
Seseque culpis illigat.
3. Nardi Maria pistici
4. Coelorum pulset intimum, Sumpsit libram mox optimi,
Vitale tollat prsemium, Unxit beatos Domini
Vitemus omne noxium. Pedes rigando lacrymis.
Purgemus omne pessimum.
4. Post haec jugalis asinee
JN QUADRAGESIMA. Jesus supernus arbiter
AD NOCTURNUM. Pullo sedebat inclytam
:

Ut pr;estolamur cernui, \. Clarum decus jejunii Pergebat Jerosolymam.

Melos canamus gloriae. Monstratur orbi coelitus, 5. quam stupenda pietas,
9. Praesta, Pater piissime, Quod Christus auctor omnium Mira Dei clementia !

Patrique compar Unice, Cibis dicavit abstinens. Sessor aselli fieri

Cum Spiritu Paracleto 2. Hoc, Moyses charus Deo, Dignatur auctor sesculi.
Regnans per omne seeculum. Legisque lator factus est, 6. Ramos virentes sumpserat
AUUS. Hoc Eliam per aera Palma recisos tenera,
Curru levavit igneo. Turba preecessit obviam
1. Nocte surgentes, vigilemus Regi perenni plurima.
[omnes :
3. Hinc Daniel mysteria
Semper in Psalmis meditemur, at-
Victor leonum viderat, 7. Honor, virtus, imperium

[que Per hoc amicus intimus Sit Trinitati unicee,

Nisibus totis Domino canamus Sponsi Joannes claruit. Patri, Nato, Paracleto

Dulciter Hymnos. 4 . Hsec nos sequi dona, Deus, Per infinita seecula. Amen.

2. Utpio Regi pariter canentes, Exempla parcimoniae ; IN PASSIONE.

Cumsuis sanctis mereamuraulam Tu robur auge mentium, DO.MIM.
Ingredi cceli, simul et beatam
Dans Spiritale gaudium. Amen. 1. Rex Christe factor omnium.
Ducere vitam. AU VESPERAS. Redemptor et credentium,
3. PraestathocnobisDeitasbeata 1. Audi, benigne conditor, Placare votis supplicum,
Patris, ac JNati, pariterque sancti Nostras preces cum fletibus Te Jaudibus colentium.
Spiritus, cujus reboat in omni In hoc sacro jejunio 2. Cujus benigna gratia
Gloria mundo. Amen. Fusas quadragenario. Crucis per alma vulnera,
 '

m APPENPIX AD. 6. CfiKCOMIl MAGNf MTUl5Gff:\ OPERA R12

Virtutfl Bolvjl ardua \. :

ii lolveri rra ii poti iril um,
1'riiin pareulis vincula. Minnli ruentii complice icil atque ueculum.
ivi probra tei geni cnmjna (i. Mox iii paleroae gloi
(

3. Qui csl crealor liderum, Qll83 iiiiindiis auxit jiliii-iin.i Viclor resplei den ilna i

Tegmen subisti carneum, Ciiih Spiriia

'ini munimine
Dignatua banc vilissiman) Cruci, Rcflemptor, flgcris,
'.'>.
le flei optime
Pati doloris formuhun. Tnraiii Idd oifincin COQCnlil, Ameo.

APPENDIX
ANTIQUI LIBRI RITUALES
SANCT.E ROMAINLE ECCLESIjE
IN ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS PR^EVIUS
[1] I. Rituum Tiomanorum cognitio necessaria Ama-
larii in eos commentarii vexati Prima Romani Ri-
. exstat raanu
tualis edilio improbata; Electi Corcyrensis playium
retectum.
CumRomanaEcc)esiaaliarum,maximeOccidenlis,
Ecclesiarum norma sit et exemplar, non parum in-
terest rei publicae Christianae ut sacri ritus quibus
ab initio fundatae religionis Deum opt. max. coluit
omnibus cogniti ac perspecti habeantur. Proxima
quippe est fldei divinse religio, quae quam illa credit
ac suspicit supremam Majestatem certis signis et
cseremoniis communi consilio institutis colit vene-
raturque. Et quemadmodum a Romana Ecclesia
fidei suae originem repetunt pleraeque. ne dicam om-
A Ad Onufrium quod attinet, opus ejus inlegrum
descriptum Vaticana,
in bibliotheca
ejusdeinque cxcmplum in bibliotbeca regia babetur.
Iloc vero non tam Onufrii commeotatioQem exbibet
quam collectionem veterura librorum ritualium Ho-
manae ficclesia?. Collectioni praeraitUtur Omifrii epi-
stola nuncupaloria. Alexandro Farnesio, episcopo
carclinali Sabino, sumnue et apostolicce sedis cancel-
lar 10, ajUBB epistola prolixam cbntinet praefationem ad
illustrandam ex antiquis sacrje synaxeos actionem.
Sequuntur libelli de Ordine Roraano quatuor, prout
ab lliltorpio vulgati sunt, tuin Micrologus, fleinde
interpretatio vocum ecclesiasticarum, [111] quac ob-
scura? vel barbarae videntur quibus succedit index
;

nes, Occidentis Ecclesiae, sic etiam ab eadem mo-
dum ac formam divini cultus derivari par est. Certe
cum animo recogito varios ritus quos in praecipuis
Galliarum Ecclesiis majorum nostrorum pietas insti-
tuit atque hactenus illibatos ad nos usque magna
;
ex parte transmisit, videre mihi videor [nj quam-
dam Romanorum rituum imaginem, qualemscilicet
in antiquis libris animadvertimus.
Non immerito itaque viri pii ac docli [quod nota-
vit Cassander) judicant «nihil hoc in genere prae-
stantius inveniri posse, quam ipsumRomani Ordinis
libellum, quem omnes qui de ecclesiasticisritibuset
offlciis divinis scripserunt tanquam principem et ca-
put agnoscunt, summamque ei auctoritatem defe-
runt, sicut omnia ejus generis scripta nihil aliud
sint quam hujus libelli commentaria. » Non ergo
audiendi, si quis minus periti existiment hoc argu-
mentum non ejus esse dignitatis, quod cum tanto
apparatu tractari mereatur. Meminerint si qui in ea
erunt persuasione, hominibus etiam sapientissimis
non indignam esse hanc operam et cogitationem in
nova lege, quando in illa veteri, mysteriorum no-
strorum gravitatem tantum adumbrante, Deus ipse
sacrorum rituum descriptionem, quibus coli et ho-
norari volebat, non infra se posuit.
Et quidem magni nominis viri hoc genus argu-
menti adeo non despexerunt, utstudia sua eo contu-
lerint. Ul enim Cassandrum, Hittorpium, Radulfum
decanum Tungrensera, aliosque similes inlerim si-
leamus, Onufrius Panvinius hanc ritualem materiam
scriptis suis illustravit, haberemusque ea de re 8al-
stalionum qu;n nostro terapore in singulis Urbis ec-
clesiis per annum celebrantur. Hasc oinnia excipit
liber Ritualis Censii cardinalis S. R. E. camerarii,
quem libruin, mulato auctoris ordine, dividit Onu-
frius in tres partes. Demum totum opus concludit
g Missae expositio, quam idem ex Patrum dictis et
sententiis conlexuit, excurrendo in communeslocos,
quos alii postea sunt persecuti.
Non defuerunt etiam ex antiquis quibus idem
consilium idemque animus fuit. illustrandi scilicet
ritusRomanos. Flerosque jn unuin corpus redegit
Melchior Hittorpius, cujus Editioest in oinnium ma-
nibus, ut necesse non sit auctorum illorum nomina
hoc loco recensere. His adjungendi sunt Rupertus,
Joannes Relethus, etDurandus uterque, quos magno
agmine sequitur turba recentiorum, sed insignior
prse caeteris pise memoriae cardinalis Bona. Ex illis
anliquis auctoribus Amalarius, et qui sub humili
nomine latere voluit Micrologus, libellos de Ordine
Romano studiosius rimati sunt, atque ex eis alia-
rum Ecclesiarum ritus aut correxerunl, aut illustra-
runt.
Amalarius, Mettensis, ut videtur, Ecclesiae cleri-
Lugdunensis chorepiscopus fuit. Hujus senten-
cus,
q tiae auctorem habemus Florum ejusdem Ecclesiae
diaconum, qui in priori epislola adversus eumdein
Amalarium inedita tria ejus opera commemorat,
nerape marjnum quemdam Codicem quatnor rolumini
bas. id est libris. diffusum, quem Ojjhiulem nuncupa-
vit;deinde Antiphonaruim veluta se ifgestum oc
correctum novissime novum roltimen. quod Embo-
;

masii lucubrationem, nisi morsejus consilium prse-
vertisset. Huc testem appello Salmasium ipsum.qui
in praefatione ad Solinum ait se huic auctori illu-
strando adjecisse animum, scpositis tantisper qutv in
mente ac manibus habebat in universam priscce Eccle-
lim opusculorum suorum appellavit, quodque apud
Lugaunum ornnte induit, ac rittis sericcis distingui
jecit. Hae.c ex prima Flori epistola conira falsiloquas
atiinventiones Amalarii, quondam LugSunensis cht>r-
cpiscopi, de corpore Domini tripartito qua in epi- ;

sicr ritualem historiam commentationibns ; quse com- stola Florus Amalarium durius carpit, uti et Ago-
mcntationcs an ab eo perfecta? fuerinl et absolutae, bardus et ipse Lugdunensis antistes. Nam etsi for-
fateor me ignorare. tasse longius progressus est Amalarius in qu.xrendis

(a) Consule monitum a nobii huic tomo praefixum. Edit.

,
 853 IN ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS PR/EVIUS.
mvsticis stenificationibus sacrorum rituutn, quibus
.. •, i*_ i.._
•
, . . i , :
Ecclesia utilur, non ea tamen acerbitate tractandus
erat virut illis temporibus doctus, qui pia relnj
ci studio res sacras illustrandi utique ducebalur.
Typis rulgata sunt priora duo ejus opuscula, nerape
Omcialis, el liber de Antiphonario at Embolira ;
adbuc in tenebris [ivj laterc credimus. Edita illa
d 110 non sine fructu terunl rerum ecclesiasticarum
studiosi, qui longe aliis oculis hsec legunl quam
Floru> el Agobardus. Libellum Offlcialem appellavit
Amalarius post Patres concilii lv Toletani, in ca-
none 26
Agobardi libriexstanl adversus Amalarium
trcs
scripti. 1'rimus est liber de Psalmodia, in quo Ama-
larium quasi slultum ct improbum calumniatorem
arguit, quod in nocturnis ofnciis qusedam humani
\ii pgmenta adhiberet. Idem explicat in allero
libro de eorreetione Antiphonarii, in quo nonnullas
Antiphonarura et Responsoriorum emendationes ab
Amalario factas reprehendil correctns el ipse a
:
viro modestissimo Josepho VfariaThomasio in notis
ad Responsorialia el Antiphonaria Roroana, libi
quasdam Amalarji restilutiones vindicantur ad fldem
veterum Codicum Ecclesia. Romanse. Sic rigidi cen-
sores aliquando in se provoeant justam censuram
aliorura. Tertius denique Agobardi fetus esl contra
libros quatuor Amalarii abbatis, id esl contra librum
ejus otficialera, in quononnullas morales interpre-
tationes sugillal Agobardus.
Non ininus Araalario infensus fuil Florus diaconus,
acdenmni presbvter Erclesiae Lugdunensis, a quo
Amalarius modiuni provocatus fuil in synodo
in
Garisiacensi ab eodemque in concilio episcoporum
; remonialem imprimendum Venetiis iradidisset, vel po-
_pud Theodonis Villam accusatus, quod Christi cor-
pus triforme dixisset. et quod ritus sacros passim
tradueerel ad ni; gnifioationes. Quid in ulra-
^ue synodo gestum sit, explical Florus ipse tum in
gpistola mox laudala. tum in opusculo subsequenli,
tuin in alia epistola ad Patres concilii apud Theodo-
nis Villam congregati. Prima epistola Drogoni sacri
toncilit magistro et pontifici clarissimo, Hetti Trevi-
rorum antistiti, Aldrico reverendissimo Cenomanorutn
/)). Rabano abbati venerabili, et ex provincia
tugdunenst pritna Alberico Lingonensi episcopo nun-
stipata est. 1'riinum ac preeeipunm caput aocusationis
_s( quod docerel praceptor ipse Amalarius egregius
ita corpus Christi esse triformeet tripartitum, ut (ria
lint Chrisii corpora, primum quod ipse suscejiit, se-
nindum in nobis <i>ii superterram ambulamus, tertium
<n illis qui seputti jacent atque ideo in sacriflcio
: coulra intercedere ausi, petierunt, quasob causas etiam
Miss.i^ tres debere ficri ndrtes, unam in calice pro
Uhrisio, alteram iu patenaprovivis,tertiam in altttri
oro morluis. Altorum aceusalionis caput est quod
dem Amalarius [v] plerosque sacrificii ritusad mo-
rales el flguratas, utimox dicebara, significationes
ransferret. Tcrtium denique esl quod libellum Ro-
nani Qrdinis tanta auctoritatis haberet ut eum pene
mI oerbum niteretur exponere, tametsi hunc libeflum
Romano archidiacono, cujvs traditionibus gloriabc
Ignotum fuisse fateretur. Vernra tantum abest ut
imalarius ob expositura Romani Ordinis libollum
:Ie Ecclesia male meruerit, ut contra multuni oi
)bstrictissimus, quod hujuslibelli antiquitatem digni-
katemque nobis unus ex priscis auctoribus compro-
Mverit.
memorata opuscula idem Amala-
Praeter superius
*ius composuit eglogam de Ordine Romano. quae ab
;ruditissimo Baluzio publici juris factaest in appen-
Hce ad Capitularia. In hujus opusculi tituln Amala-
•ius vocatur abbas. cum iu Codice saneti Gallie, ad
]uoin Baluziana Editio accurata est, ttim in Einsid-
1
nsi, quomtidmodiim otiiim in tilulo terlii libelli.
raetn gobardus condidit adversus Amalarium, de
mo b;cc uiodo dicta sufficiant.
Micrologi obscurior est notiiia quara aatas. In qui-
)usdam exemplaribus hic liber Micrologus Joan
_liis Joannis cpiscopi inscriptus legitur ; sed quis sit
)S4
A Joannes ille, inccrtum. Gallum ftiisse ctinjectura est
- ii ..„r„„i , .„,!..,_- r..._t:_., __ .•
excap. fl.inquo referl quaradam Orationem juxta
Gallicanvm Ordinem. Sane Germanum eum non imsse
inde colltgitur, quod concilii Moguntiacensis dccre-
lum de jeitinio quatuor temporum dasignatido parvi
pendat. Kuindoin titulum operi suo de Musica impo-
suil Guido rolinus sed alius est sine dubio, quis-
;
quis sit, hic Micrologus, quera tempore Gregorii VII
et Anselmi Lucensis yixisse intclligitur ex capitibus
14 et 17. Is Ordinera Romanum laudatinterpretatur-
que multis in locis, ut incapitibus, 9, 10, H, 17, et
aliis.
Ordinoni Romanum
Colonias anno 1561 primus
Georgius Gassander, et post an-
typis excudi curavlt
nosseptera Melchior Hittorpius ibidera recudil una
cuni aliis antiquis rerura ecclesiaslicarum scriptori-
bus. Verura ante ntrumque Cbristophorus Marcellus,
archiepiscopus Corcyrensis electus, Venetiis in lu-
emiserat liituum ecclesiasticorum, sive sacrarum,
B cavrtmoniarum S. R. E.libros tres;et quidem cum
pontificio privilegio Leonis X, dato sub finem anni
1816.
Ilanc Editionem graviter tulit Paris de Crassis,
moniarum [vi] tunc in Urbe magister, ratus ar-
oanos ejusmodi Ecclesise ritus non esse proferendos
in nlgus, ne in conlemptum tandem veniant. Unde
\
quorelas de bac Kditione deposuit apud pontificem,
apud quem accusavit plagiis archiepiscopum Corcy-
rensem, propterea quod Augustini Piccolominei opus
de sacris cseremoniis sub suo nomine vulgasset. Pa-
ris factum boc modo narrat in Cferemoniali suo.Re-
verendus electus Corcyrensis hoc anno, curti librutn cce-
tius, ut ita dicam, in vulgus prostituisset, forte (quod
pace sua dictum sit) quia rituitm ecclesiasticaru-m ad-
moehim ignarus est, quippe quiper pauculos tmte dtes
clericaU professione ex mercaiore Veneto addictus fiie-
rat, necdutn forte talium dogmatum capax, eosque li-
q bros sicimpressos a<l diversos Italix locos et exlra eam,
ut mox est mercatorum, eliam ad Urbem vendendos
transmisisset, ego ubi id intellexi, illico ad pontificem
accedens condolui, supplicavique, ut pro justitia lanta
sacrilegio occurrcre dignarelur, ne suse sacrosanctx
sedis apostoticx cwremonias, qute srmper in sccretiori
bibliotkeca Palatina custodits? fuerunt, nunc suo sub
poutificalu conlaminari per illarum divulgationeinpa-
teretur. Cumque sanctitas sua juste benigneque annuis-
set , forte nonniilli ipsiut Corcyrensis compalriotse tum
prmentes, quia i<l in mercaturce damnum cederet, e
noniala sacra honpossent, sicut Missalia et Pon-
tificali'1, publicari. Quibus, quia tunc in paiicis non
licuit, tandem in hunc qui sequitur mqdwm prolixio-
rem tam scilicet prcefatse rdtibni, quam illorum peli-
tioni satisfecisse puto $<<! et ipse quoque mihi salisfe-
.
cil pro honore Collegce, innno magistri mei episcopi
Pientini, veri ipsius libri Cceretnontalis auctoris ; cujus
n abraso nomine et titulo, iste Gorcyrensis falsi sibititu
lum <>! nnmen UUCtonS ni/xlicare non crubuit. Oua: inde
consecuta sint non habet Codex manu exaralus, ex
qu;o nonnullos qnatcrniones nonnemo detraxit.
Verum ex diarioejusdem auctoris, etsi non omnia,
quaedara nihilominus suppleatur, qua^ hic paucis
delibandn sunt. Paris auditolibrum Caeremonialem
Augustini Pientini episcopi, suppresso veri auctoris
noraine, ab electo Corcyrensi Vcnetiis editum esse,
rom primo relulit ad cardinales ex quibus multi
;
commoti sunt, quod cavremonim sacrw et mysteria co-
ruiii divulgata fuerint. Deinde qmerela ad pontificem
delatffij qui. prima jacic turbatUS, dixit se faclurum
quod cardinahbus placeret. fvn] At quia cardinalis
sanctae Crucis forsan fuerat causa, <iu<»i imprimeretur
liber ille, dixii non malum esse. Sed tamen cavit ne
nllum cjus exemplar divenderetur, duro in proximo
consistoriosuper hoc negotiostatutum fuisset. Il;r cfa- i
clasmit anno 1517, die 11 Marlii. Mense sequenti post
fcstum sancli Marci, Paris prolixamhac dereepisto-
858 APPENDIX Al). S. GREGORII
lftin ii gul BOrum A
sc scriplam le^il in coosistorio, in
cooatur qui exiilimant eligioni»
sciilcni.iuin refellere
ChrisliancB cwremonicuad publicam mortalium utilita-
/rin ette divulgandcu, aitque, si haec semel licentia
invalucrii suiiimi pontiflcis venerationi magnopere
, |ix| Tres omnino «retustissimosde&lissapontificali
detractuni iri, quem, cum ut deua aliquis io terris
ol) liaec arcaua sacra, quas tum rerum magnitudine,
tum varietate divinitatem quamdam /»"' »e ferre vi-
deantur, existimetur ct credatur, iis publicatis mox
hac opinione cadcrc uecesse sit, reduclque in caete
rorum mortalium ciassem. Gravi itaque poena di-
gnum esseelccluni illum Corcyrensem,qui liorum Iffl
remoniarum S R. E. furtosubripuisset. atquein lucem
emisisset temere, suppresso etiam vcri auctoris nomi-
ne;imoad mille et supra corruptiones admisisset in
editis libris. Ad exlremum petiit Paris librurn ccere-
moniarum nuper impressum omnino comburi timul cum
falso auctnre ; aut sattem ipsum auctorem corrigi el
casligari. Pontifex vero Partdis pelitiones jussil com- que veiera monumenta.
municari tribus cardinalibus, ut eas expendercnt. 3
Ibec summalim referre visum est, quae plenius ex
ipsa Paridis tumepistala, tum narratione, ad calcem
bujusce tomi relerendis intelligentur.
Quod atlinet ad Paridis postulala, sane in hoc
correptione dignus erat electus ille Corcyrensis,
quod alienum opus vero ac genuino detractum au-
ctori tribuisset sibi at tantas iras non merebatur ob
; antiquitus, inquit, non eo modo quo apud noseditus
vulgatum librum caeremoniarum, quasi reus esset
violatae pontificias majestatis. Non enim ex
ejusmodi cseremoniis metimur summi Pontificis ve-
nerationem, quicunque in religione christiana recte
sapimus, sed ex eo quod Ecclesiae catholic;e caput sit,
ac beati Petri in prima sede successor, maxime ubi
supremam illam dignitatem congrua morum sancti-
tate (quod in beatissimo Pontifice Innocentio XI
nunc suspicimus) exornat. Neque sane Paridis po-
stulatio pro ejus votis successit, cum neque liber
editus, neque ejusKditor ignis poenam sustinuerint.
Cur autem arsissent ambo, [vin] quos pontifex pri- r
vilegio munierat ?Tantame animis ccelestibus irae?
II. De Ordine Romano, deque variis auetoribus ac
bris qui de ritibus S. R. E. agunt.
Nullum antiquiorem librum habemus de ritibus
Ecclesise Romanae, quam illum, qui vulgo inscribitur
Ordo Romanus. Ejus antiquitatem plerique referunt
ad saeculum octavum nec eam sane serius differri
; dice in Vulgatis emendari possent, totum id operis
posse constat ex Amalario, sseculi noni auctore, qui
libellos de Ordine Romano passim laudat, eosque
commentatus est. Verum Ordinem illum saeculo
octavo antiquiorem esse, atque ad tempor vel Ge-
lasii pontificis, vel saltem Gregorii Magni revocan-
dum existimo. Certe rubricae quae de hebdomada
sancta prsescribuntur in libro Sacramentorum Gre-
gorianu totidem verbis occurruntin primo, quem hic
edituri sumus, Ordine Romano. Ne porro eum ad In-
nocentii primi pontificatum rejiciamus, illud obstal,
quod in eo nulla mentio fiat de fermento ad titulos
Urbis mittendo ex praescripto Innocentii in epistola
adDecentium, tametsi Eucharistia ipsa fermenti no-
mine donatur in primo nostro Ordine Romano.
Non unum, sed plures olim fuisse Ordinis Romani
libellos ex Amalario intelligimus, cujus haec verba
in Antiphonarii capite 52, ubi de officio hebdomadse
paschalis. Notum solemniter est canerc matrem no-
stram Romanam Eccl<J siam tres psalmos ante hym-
num Evangelii, et pott hymnum duos per diversa alta-
ria diversorum lcoorum, swpissime tamen adcrucem vt
ad fontes, ut ex scripturit disrimus, qui continent per
diversos libellos Ordinem Romanum. Diversi erant hi
libelli, non modo pro diversisargumentis, uthbellus
de Missa pontificali, libellus de Missa cpiscopali se-
cundum ritum Ecclesiae Romanse, libellus de bapli-
smo, libellus de ordinibus sacris, etc, sed etiam pro
uno eodemque argumento, id quod ex hoc Amalarii
loco manifestum est, ubi diversos libellos, citat Ama-
Jarius pro uno eodemque officio hebdomadse pascha-
MAGM LITURGICA OPEKA. 856
iinr quod nos, reterum lententiara secuti,
ii |
itotidem libelloi Ordinis Romani distinguimus, quot
ejusdem diversiTe derilibus Romanis argumenti ad-
ducimu ripl ion 1
libeilos primo loco exbibemus, <)uibus alii duo su
dunt de Missa episcopali iecundum ritum l
Romanae. Post bos sequuntur libeili de ordioe bapti-
smi, ac de ordinalionibus sacris. QuflB omoifl scnpta
sunt aote sseculum nonum aul decimum. Succeduol
auctores a Baeculo duodecimo. Benedictus caoonicua
sancti Petri sub Inooceotio II, CeBsius de
I
cardinalis sub Ccelestioo 111 ;ad baa mooiale
jussu GregoriiXeditum, Ordioarium Jacobi Gaietani
cardinalis, ac demum libercaeremoniarum Petri Anae-
liiepiscopi Senogallicnsis. Bsecomoia claudeol raria
fragmeota ex Bistoria Joanoia Diaconi de basilica
Lateranensi, ex diariis Romanorum pontificum, alia-
De variis libellis Ordinis Romani a nobis bic editis
praefari in praesens nibil juvat, quaodo singulis sin-
gul.-e pramiissa) sunt admonitiones ad informandum
studiosum lectorem. Quale vero de bis judicium ae
de vulgato Ordinc Romano ferendum sit, nos docet
earum rerum peritissimus Josephus Maria Thoma-
sius. in scholiis ad Rcsponsorialia. * Ordo Romanus
est circumferebatur. Discretis namque libellis conti-
arcanis nebatur,quibuspotioraperannumexplicabantur offi-
cia.Ceterum Ordo ille Romanus, editusab Hittorpio,
farrago potius est diversorum rituum secundum va-
rias consuetudines, ita utantiquioresgermanioresque
ritus in tanta varietatc discernere sine eorum libel-
lorum ope pene sit impossible. »
Fatendum est tamen non insuper habendam esse
illam Hillorpii Editionem, necomnino destitui com-
mendationeantiquitatis. Haecenimreperitur. nonnul-
lis quidem additis aut detractis, tum in Codice Ro-
mano bibliothecae Vallicellanae, tum in nostro Yin-
docinensi, iis exceptis quae ad priorem Hittorpii
partem. id esl, ad Missae pontificalis et episcopalis
li-
ritum, pertinent. AtquiCodex Vallicellanus Otlonum
tempore scriptus fuit Vindocinensis autem ante an-
;
nos fere sexcentos, et quidem Goffridi, abbatis Vin-
docinensis tempore, qui fortasse hoc exemplar ex
Urbe attulerit. Etsi pcrro multa ex duplici illo Co-
recudere non visum est nobis operae pretium, quibus
satis fuerit veteres libellos qui de Missa, baptismo et
ordinationibus sacris agunt, aut nondum editos aut
1 ad finem [x] exemplarium castigatos, exhibere.
De Benedicto canonico, Cencio, aliisque auctori-
bus. quos antiquioribus illis libellis subjicimus, hic
modo agere supersedemus, de eis acturi suo loco.
Legatur ipsius Cencii in librum censuum S. R. E.
praefatio, apud Baronium, sub finem anni 1192. sub
hoc titulo : Incipit liber sensuum S. R. E.a Cencio
^. camerario compotitut secundum antiquorvm Patrum
regesta ei memorialia diversa, anno Incarnationis do-
minicse millesimo centesimo nonagesimo tecundo, pon-
tificatus Ccelestini paprc tertii anno secundo. Et paulo
infra : Ego Cencius quondam felic. record. Clementis
papcr tertii, nunc vero domini Ccelestini papcv lertii ca-
merarius, tanctce Maricc Majoris canonicus, etc. Haec
de Cencio. Aniinus erat 1'etri Mallii de Vaticana san-
cti Pelri basilicaopusculum, Alexandro tcrtio inscri-
ptum,pnedictisauctoribusadjungere; sedquiapauca
continet ritualis argumenli, quaedam tantum ex eo
fragmenta, quae ad nostrum institulum pertinent,
referemus. Omnino vero locum in hisritualibushbris
merebatur Caeremoniale Romanum Augustini Patricii
adlnnocentium VIII. VerumquiajamabElectoCorcy-
rensi episcopo, paucis mutalis, editum esf, saepius-
que recusum, aliis novas ejus Editionis curam per-
mittimus, contenti proferre nuncupatoriam auctoris
epistolam ad lnnocentium VIII, quae et tempus scri-
pti operis praefert, id est, annum 1488, Kal. Martii,
 757 IN ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS PRiEVIUS.
et ipsum opus genuino vindicat auctori, praeter ea
quae ex Paride superius retulimus. Caeterum Augu-
stinus Patricius, anteaPiccolomineus appellatus per
adoplionem, ex magistro cseremoniarum Innocentii
VII renunciatus fuil Pientis episcopus anno -£S«->
obiitque anno 1496, Alexandro VI pontifice, quod
ascriptum legimus in Codice Chigiano, qui Lactantii
opera complectitur. Idem Augustinus in opere suo
quaedam de se ipse comniemorat. Scilicet quatuor
annos servivit Pio secundo, a quo Piccolominei co-
gnomen habuit. Eidem adfuit morienti, cujus extre-
ma verba refert. Memoratu dignum quod scri-
est id
bil in libri tertii cap. 13 de reverentia episcoporum
erga cardinales. Ait quippe audivisse quosdam
« se
ex cardinalibus permittere episcopos ante se loqui
genvflexos et in mensa, dum lavant manus, serviii-
,'
ter mantile ministrare, quod ipsi valde absurdum vide-
tur. Et quamvis saepe, inquit, wpud plerosqite reveren-
dissimos dominos in conviviis fuerim. el ante, [xij et
postquam inler episcopos, quamvis indignus, ascriptus
sim, nunquam tamen id servari vidi. Ascribendumest
hoc (pace illorum dixerim) ignaviceac oecordiee prcela-
torum qui talia faciunt, qui supremam in Ecclesia Dei
episcopalem ddgnitatem non cognoseunt ; sive eorum-
aem ambitioni atque adulationi, qui ul gratiamcardi-
nalium aucupentur, dignitatis suse rationem non ha-
bent, quam serviliter aeturpant Cardinales autemqui
. autemloco virmagnaeeruditionis, Henricus Valesius,
ialia, siveex inadvertantia, sive alia causa patiuntur
rn charitate Dei, ait, obsecro, ut imporlunasliujusmodi
adutationes rejiciant, el cogitent sumnium pontificem
non alio titulo quam episcopa/i decorari ; et cum hic
publice, etiam in redivina, lavat manus, nonepiscopus
aliquis, sed capellanus suus, auditor Rota>, mantile
subministrat. Quod si fortealiquos meisimilesindignos
tanto fastigio viderint, non personam,sed sacrosanctam
diynitatem ineis venerentur, et opera illoruni utanlur
in ULis rebus quw digniluti utruisquecongruunt. Addit
idem auctor Decet tamen episcopos in rebus omnibus
:
publice etprivatim, quantumperdignitatem licet, reve-
rendissimos dominos cardinales honorare, venerari, et
eis pro viribus assistere, obsequi, et inservire nec ; ginta fuisse tradit,
minus convenil cardinaies ipsos benigne suscipere epi-
scopos ; et quos pontifex summus Fratres appellat,
non ut servos, sed ut conservos honorare. » Ita appo-
site religiosus auctor.
III. De antiquis basilicis ac titulis Urbis, de diaconiis,
etde septem regionibus ecclesiasticis, ubi de forma
veterum basilicarum.
Qui de Ordine Romano libellos ediderunt primi,
quasi pro necessario fundamento, praemiserunt sep-
tem esse regiones ecclesiasticas in urbe Roma, et
quem quisque ordinem in eis teneret, presbyteri sci-
licet, diaconi, caeterique ministri sacri. Eorumdem
auctorum vestigiis insistenles, operse pretium duxi-
mus quaedam hicin antecessum observare de anti-
quis basilicis ac clero Romano, ut magis dilucide
lector in his ritibus legendis procedat
Atque ut ab ecclesiis ordiamur, earum quadruplex
in Urbe classis distingui potest. Aliae quippe erant
patriarchales, alios titulares aliaediaconias.aliaeora-
; byteri essent ascripti. Unde in illa synodo aliquando
toria seu ccemeteria. Patriarchales sine tilulo erant,
quod essent proprie summi ponlificis, quoe definitum
populumnon habebant, sed omnium censebantur.
ixii Ejusmodi erant basilica Lateranensis, Yaticana,
basilicae sanctasMari e Majoris, sancti Pauli, etsancti
Laurentii in agro Verano. His patriarchalibus accen-
sebantur aliae majores ecclesite, qua?. itidem titulo
destilulffi erant, quales erant basilicae sanctaeCrucis
in Jerusalem, sanclac Agnetis exlra muros, sanctae
Marioe ad Martyres, ct si qute alite ejusmodi non-
nulhe. llonorius Augustus in rescripto ad Symma-
chum prasfectum adversus Eulalium, distinguit^w/os
el loca quse conventu celebri frequenlantur, et ante
eum Arcadius, cum lege lata hajreticis omnia Urbis
loca interdicit, sive sub ecclesiarum nomine, inquit,
858
A teneantur, sive qux diaconica appellantur, vel etiam
decanica ; ubi quid decanicorum vocabulo intelligat
non satis conslat, nam hoc loco, ut alicubi alias,car-
ceres signilicari haud simile veri est.
I Titulos appellabant parceciales ecclesias quibus
animarum cura addicla erat, singulisque singuli
primo presbyleri hanc curam gerentes deinde plu- ;
res,quorum qui principaiior erat, cardinalis diceba-
tur. Tituli habebant diceceses seu parochias sibi
prwfixas ac definitas. Horum porro titulorum nume-
rum sensim ad xxviu accrevisse, et circa tempora
Innocentii primi, vel Zozimi, expletum fuisse affir-
mat cum multis Onufrius Panvinius in libello de
episcopatibus, tilulis et diaconiis urbis Romae ; eum-
que numerum ad nostra fere tempora perseverasse,
quod propius considerandum.
Cornelius papa, in epistola ad Fabium praesulem
Antiochensem ab Eusebio relata testatur, «suo tem-
pore, id est, medio seculo tertio, Rom.e fuisse pres-
B byteros quatuor et quadraginta, septem vero diaco-
nos, totidemque subdiaconos, acolylhos duos et
quadraginta, exorcistas et lectores cum ostiariis
quinquaginta duos, viduas denique cum infirmis et
cgentibus plusquam mille et quingentas, quibus uni-
versis gratia et benignitas Dei alimenta suppedita-
bat. a Ita apud Eusebium, in iib. vi, cap. 43. Ex hoc
: colligit basilicas tunc Romae extitisse quatuor et
quadraginta. Cum enim tuncsinguli presbyteri suas
regerent basilicas, si quadraginta quatuor fuere prcs-
byteri, totidem basilicas fuisse dicendum est. Et
quidemOptatus (quod ipse Yalesius observat) lib. vi
agens de basilicis qiue Romae exstabant tempore
persecutionis Diocletiani, quo teir.pore Macrobius
Donatista illuc accessit, quadraginta [xin| etamplius
ibidem fuisse tradit basilicas, ad quas accedere non
permittebantur Donatistae, qui inter quadraginta, et
quod excurrit, basilicas locum ubi. colligerent non ka-
G bebant. Quem locum si cum Cornelii epistola confe-
ras, qui presbyteros Romse quatuor supra quadra-
totidem ex Optato basilicas
tempore Diocletiani, id est, post annos a Cornelio
quadraginta, illic exstitisse intelliges. Unde non
immerito Cyprianus in epistola ad ipsum Cornelium,
quae est novae Editionis 58, clerum Romanura /!o-
rentissimum vocat.
Jam vero basilicae illae, quae suos qua^que presby-
teros habebant, titulares haud dubie eranl. Nam
tituli nihil aliud sunt quam basilicae, quibus certi
sacerdotes ac ministri ascripti et addicti habentur.
Longc ergo supra xxviu tituli ante Innocentii 1 tem-
pora in Urbe erant. Id vero luculenter probatur, tum
ex ordinatione Bonifacii papael, quae subscribentibus
plvs minus septuagintapresbyleris anno4l9 facta est.
praeter aliosquiper seditionem Eulalium tumultuarie
elegerant tum ex synodo Homana sub Symmacho
;
anno 499 habita, cui subscripserunt Homani pres-
Pj byteri numero lxvi, et quidem omnestitulati.Neque
tamen tot eo tempore exstabant in Urbe tituli; sed
jam tunc usus invaluerat ut uni titulo plures pres-
unus, aliquando duo, tres. quatuorve unius ejusdem-
que tituli presbyteri subscripti inveniuntur, duo qui-
dem tituli sanctae Caeciliae, Prudentis, Cyriaci, Pam-
machii, Nicomedis, Julii, sancti Clementis, sanctac
Savinae, sancti Cyriaci, Tigridae, Gaii, Lucinte, Lau-
rentii, et Marcelli tres vero timuli Vestina^, sancti
;
ChrysogonL /Equitii. .Emilianae, Crescentiae, Euse-
bii, Aoastasiae, et Apostolorum, et Marci quatuor:
autem tituli Fasciolae. Sed quia istae subscriptiones
aliquanti sunt momenti ad cognoscendos veteres
Urbis titulos eas cxhibere juvat, prout illas descri-
psimus ex Codice apposito ad caput
Vallicellano,
numero cujusque praeterquam ubi repetendus
tituli,
aliquis erit qui plures presbyteros babucrit.
1. Cxlius Laurentius archipresbyter tt. Praxidm hic

A«9 APPENMX AD.
mb$. 2. Januariut presb. u. Vestinse
prtesb. tl, suurfir I ,;ml/tr. \. Inn il
Pamntachii. ''>. Petruspresb.tt. sancti Clementi .[xiv]
Urbicus presb, ti. tancti Clementis. 8. Paulin
11. .Iilli. 7. Vnlni jn etb. II
I
sniirt.r Snt ni.r.H
.
l'r/,,t
presb. tt. Chrysogoni, Seranns presb. u Pestina 9.
Asterius presb. u. Pudehtis. Justinus presb. u Pu-
dentis. 10. Felix presb.ti. /fBquitii. Reatmptut presb.
tt. thrysogoni, 11. ProjectiUut presb. tt. Ddmasi.
12. Jobinus presb n. MmiMana. 13. Bonuspresb. it.
. licel populi concursui ob reliqoias tel cultom mar-
Crcsrriii/muf'. 14. 1'nsrliitsius presb. ti. Eusebii.Joan-
nespresb. u. Pammachii. i">. Sebastianu» presbmtt.
Nicomedis. IB. Martinus presb. tt. tiyriact Epipha-
nins preso. II. Cyridci. 17. Andreas bres». tt. sancti
Mattniei. Serws uei presb. tl.t&nbti Qlementis. Opilie
presb. tl. Vestinse. Petrtts presb. tt. Ghrysogoni. IS.
Hniiiiiit/is jircsb. II. T/i/ridx. 19. Marcellihus presb. U.
,1/i/i. Dontuinus pretb. II. Criscenttu;r Ahiinilunlius
prcsh. U. Surin.v. 20. Marcellinus presb U. Roiiiaui.
24. Ascllns prcsh. tt. Bizantis. Semstinut presb. tt.
Mqmtii. Yalcitliuus prcsh. II. Euscbii. 22. Anasta-
sius presb. tt. AnastasiiB. Genesiut preeb. tl. A'ico-
mrdis. Dionysius presb. tt. /Emiliana>. 2/i. EipkaniUB
prcsh. (t. Aposloloriim. 1'iiulinus presb. II. Fatciola.
Adcodalus prrsh. tf. JEmitii. 21. Dominicvs prcsb
U. Prisnr. Scrrrus presb. tt. Gaii Crrsrrul/us presb. . mum. Neque tamen
tt. Aposlolorum. Septimm prcsb. tt. Ju/ii. Kpiplia-
nitispresb. tl. FascioltrAxv] 25. Petrus pPesb. U. Pra-
xrilis. 20. Hi/arus presb. U. Lnrtmr. 27 Lntin
presb. tt. sancli Laurentii. Jul/anus presb. tl. Anas-
tasia-. Vincemalus presb. tt. Crescentia>. 28. Veuan-
lius presb. U. Marci. Pauluspresb. tt suucti Liiuren-
tii.Aconliuspresb.lt. FascioUe. Agapitttspresb. t/.
Apostolorum, Benedictus presb. tl. Gaii. Hcilemplus
presb. tt. Tigrtdee. 29. Stephanus presb. it. Marcelli,
Julianus presb. U. Anastasitr. Gfprianus presb. it.
Marci. Bonifacius presb tt Cieciliie. Timolheuspresb.
. Begionarii praecipui censebantur, neque presbjteris
tt. Marce/li. Victorias presb. tt Savina'. Enlijehes . tifularibus, ut alii,sedarchidiacono, qui primusinter
presb. tt. Mmiliance. 30. Marcits prc.sb. tt. Lucinre.
Abundius presb. tt. Marci. Stephanus presb. tt. Eu-
sebii. Subscripserunt presbyleri numero lxvi.
In lanlo subscribentium numero triginta dunlaxat
numerantur tituli, nempe quod presbyleri aliorum
abessent. aut tituli ipsi vacarent. In ilhs titulis non
computantur quinque patriarchales ecclesiae, nequi-
dem intramurana-, Lateranensis et Liberiana;nedum
extramuranse, Vaticana, sancli Pauli, et sancti Lau-
rentii inagro Verano.Desuntetiambasilicaelifulares
sancti Silvestri, sanctse Susannae, sancti Xysti,san-
ctse Balbinae, sanclorum Marcellini et Pelri, et san-
ctorum quatuor Loronatorum, quorum titulorum
presbyteri in synodo Komana sub Gregorio Magno
testes fuerunt, uhi tilulus Pammachii
sanctorum Joannis Desunt etiam tituli san-
el Pauli.
ctcePrisca\saneteePotentianfB, nedumsanctaaMarije.
qui in. alia synodo subscribunt sub Zacharia
pontifice.
Duas ob causas tituli illi instituti fuerunt, nemoe
propter baptismum el pipnilentiam eorumqui e.rpiiijauis
ad tidem Christianam convertebantur, et propter se-
pulturas inartyrum, ut loquitur vulgatus Anaslasius
in Marcello papa XXXV, [xvi] qni xxv titulos in
Urbe constituisse dicitur. quasi diceceses, quod pos-
tremum etsi non est tantae auctoritatis, ut lmic adhi-
beri possit cerla fides, nihilo minus duplcx ilia in-
stituendorum titulorum causa assignari potest. Atque
adeo non omnes fortetituli erantpanncialesecclesi;p,
sed quidam inslitutifuerunt, ut sepulturismartyrum
honor haberetur. Unde in concilio Chalcedonensi
martyria, id est, basilic.e raartypum, inter titulos
censentur. Archipresbyter autem diccbaturqui prior
erat ordinationeinter presbvterosillorum tilulorum,
qui ciillio'/cir rrc/esiir ab AnasLasio dicuntur in ;iclis
Benedicti III. Verum quia Innocentiua primua in
epistola ad Decentiuin manifesle distinguit titulos a
cmmeteriis, id esl, ab ecclesiis super martyrum se-
pulcra coiistructis, quod tituli plebem haberent, non
. .
S. OBKOOnil MAONI UTUItOICX OPF.P V m
3. Martianut A rero efiBraeterln . el quod d Htulos fermentum
m uir: prCtb. II . eocbarittia, noi martyrum mit- i
lerenlur, i<l as erere licel, dup ^eneria liluloa
fuisie, majores ndelicel id esl p , ecle-
sias ci tninores, quf
; lolitariit baailicii MartrTom
competebanl
In illis oiunibiis ecclesiis Miuae pubHcae oonnun-
ijiiiin dicebantur, imo etiam nonnunquam in aliii,
quae titulorura Domine insignitaj non erant, nbi sci-
lyruni id exigebat. Sic in basilicam sancti Pancratii,
qoa? liiularis non fuii anic Leonera \, dominico d(e
popuii H issarum solemnia auditurx conrenieban
tante Oregorio Magno in lih. iii, epiat. 18, qui el
ibidem homiliam ad populum babuit, quae esl 27 iu
Erangelia. Obseryal autera Pancirolai ideo non tri-
butimi fuisse a principio tiluli bonorem praedicta? ba-
. silicee, propterea quocl extra Urbem lila sel tituli ( ;
. vero non iiibucrentur basilicis extramuranis, beque
B eliam stationes, nisi essent ecclesia3 patriarchafes.
Unde |iassim legunlur assignala- slationes ad san-
ctum Petrum,itemad sancturti Paulum.etadsanctum
Laurenliiim eitra muros de quibus ecdesiis Sim-;
plicius papa constituit, ut per unarn hcbdomadam
presbyteri manerenl ibi proptei' pienitentes ei baptis-
aut ecclesiis pa-
in solis titulis
triarchalibus stationes fiebant, sed etiam (ut ex di-
cendis conslabit) in diaconiis, de quibus modo paucis
agendnm est.
Aputl Romanos, ait Sozomcnus in lib. i, cap. 15,
diaconi non plnreisunt hactew&s quam septem, instar
. eorum qtti ab [xvu] apostolis primum ordinati sunt.
Ap/al alins vefo hdudquaquam deplnitus est numerus
diaconorum. ld certutb estde Bomanis diaconis. qiii
retjionarii appellabantur sed alii diaconi erant in
;
illis ecclesiis quae titulorum nomine erant insignes.
q illos septem erat, subjiciebanlur. Ili sub cura sua
singuli illasdiaconias habebant, quae in sibi assignata
regione eranl. sitce. In diaconiis nosocomia et pau-
perum diversoria erant. ubi viduae aliique egcntes
ecclesiastica stipe alebantur. (>uilibet hospitio ad-
junctaerat ecclesia, cui pr;perat Pater diaconice, de
quo mentio est in primo Ordine Romano hic
edito,
et in Ilinere nostro Italico, pag. lot, ubi Cslalhius
dux quosdam fundos diaconiae sanctee Mariae in C s-
medin leirat ea conditione, ut presbyler, qui protem-
pore fuerit facturus quotidianas Missas, accipiat a
Ptilre so/idos tres. Pater ille temporalium rerum
curam sub diacono regionario habebaL eratque ali-
quando ex ordine clericorum, aliquando seecularis.
appellatur In his fuit Theodotus olim dux. tunc primirrrius
saiicUe sedis a/iostolicce, id est primicerius notario-
rum, et pater diaconia sancti Angeli in Piscina sub
Gregorio II, ut legitur in vetcri inscriptione apud
Torrigium de cryptis Vaticanis. Temporum decursu
rj in collegia clericorum conversa? sunt ejusmodi dia-
coniae, inde adeo facullatibus rleminutae, ut nihil
subsidii afferant pauperibus, inquornm gratiam pri-
mitus instituUe fuerant. Nunc tituli dicuntur diaco-
norum cardinaiium, tamelsi quando cardinales dia-
coni nomen suum subscribunt a tituli vocabulo abs-
tinent, sed omissa regione ecclesiam solam expri-
munt. Antiqui porro diaconi regionarii, cum nomen
suum inconciliisapponerent, non servabantordinem
rcgionum, seri sme ordinalionis, ut patet ex synodo
Bomana sub Symmacho, qui primus subscripsit Cy-
prianus diaconus S. R. E. regionisl, secundus Anu-
slast/is regionis I, terlius Citonatus reg. 5, quarlus
Jiiiiunrsdiaconus reg 2, quinlus Tarrensis diac,
sexlus Tcrtnllus diaconns reij. i. Ubi cum
retj. I,
legimus diaconos duos regionis priinav Anastasiuni
ct Tarrensem, id arguraento esl, unum fuisse regio-
narium, alium titularem ejusdem regionis. Nani
principio septem tantummodo diaconi regionarii
eranl pro numero septem regionum ecclesiaslicaru n i
;
861 1N ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS
postea vero, niniirum atempore Honorii II,numerus
[xviu] ad xvui accrevit, cui diue aliae demum additse
diaconiee numerum xx constituerunt. lu lato diaeo-
norum augmento, alii regionarii dicebantur, numero
duodeeim^ palalini. numerosex, regionariispra--
alii
fecti. diaconias numero octodecim compre-
Omnes
henditCencius, pag. 173, quas enumerat PetrusMal-
lius. hic, pag . 160.
Suhdiaconos in tres ordines distinguit velus libel-
lusaBaronio laudatus, ad annum 1057, in ha>c verba
Subdiaeoni sunt omnes numero viginti et tnuts stptem
regionarii.qui cpistolasel lecliones cantani in stationi-
Inis • septem palatiui, qui idcm nnutits prirstaul m ec-
clesia Lateranensi septem alii, qtti dicuntuvschola can-
; nihil sit quot/ ad Missarinn sacva exhibenda solcmnia
toviun, qiti caniant tantummodo quando sumnnts pon-
tife.v celcbvare consuevit. Ex primis erat Joannes ille
subdiaronus pvnnx vcgionis, quiet edllo Silverii papee
pallium abstulisse perhihetur, et cxutum veste mo-
nastica induisee, quod Sixtue subdiaconus regionis
sexta clero, Duntiavit.
Denique erant etiam acolythi regionarii, erant et
titulares, de quibus plura dicturi sumus, cum non-
nulla praemiserimus de distinctione regionum eccle-
Biasticarum, quarum notitia ad liunc locum necessa-
ria est.
Lxplorata est Urbis divisio in septcm
clesiasticas, curoex Augusti decreto in quatuordecim
fuisset (iistribula sed longe obscurior cst, qua> ta-
; epist. 7, ind. 1.
men longe posterior fuit, divisio illa ecclesiastica-
utpote modo obsoleta, quam civilis,
ta. Omuium oplime Nardinussitum ac limitescujus,
que regionis ecclesiastica? assignavit ex Anastasio,
qui montem Aventinum prima, in socunda viam
in
Mamerlinam. hasilicam sancti Laurentii BUper Ban-
ctum Clementem in tertia, et Caput Tauli in quinta
collocat. Alias designat idem auctor ex conjectura.
His adde in regione quarta titulum Vestinae. ex ve-
teri inscriptione qflee legitur in Romae subterranca?,
tomo II. seu lib. lv, cap. .">. nlii laudatur Abnndan-
-_,
tius aroljitlnts reg. quartcett. Vcstinse, qui titulus sari-
ctorum ilcivasii et Protasii, seu sancti Vilalispo9tea
est appellatus.
Ad huric locum Paulus Aringhusobservatacolytho-
rum tria genera Romee olim fuisse: palatinos, qui
pontifice maximoinapostolico palatio ac Laterancnsi
basilica inserviebant stationarios, quorum id potis-
;
simum munus erat, eidem pontifici in ecclesiis
quibus stationes de more haborenlur ministerium
exliihoro regionarios demum qui diaconisfxix] in ti-
; nonico' archipresbytero scribens, eum saticti conveulus
tularihus eorunidcm regionibus ad sacra oheunda
muniasedulo ninistra.bfl.nt, ex quorum numero fue-
ril Ahundantius mox laudatus. Verum duo tantum
acolvthorum genera primis illis temporihus fuisseex
Ordine Romano primoet tertiomanifestointelligilur,
regionarios scilicet ac tilulares, quorum illi diaconis
regionariie et pontifici, hi presbvteris titularibusser-
viebant. Palatini erant Latoranenses, stationarii ex
regionariisassumpli. OrdoRomanusabHiftorpio vul-
gatus pavoch ianos rlevicos vocat, pag. 81. Idem agons
de ordinatione eorumdem, pag. 89, singulos adtitu-
litm fuissc ordinatos aperte declarat idemque de
subdiaconis, diaconis et presbyteris, pag. 91 Gre-
gorius magnus, referonte Joannc Diacono, in lib. n
yiUe ejus, cap. l!, remotis a cubiculo suo sspcularibus,
'7 nros el monachot sibi tonsifiarios familiarcsque de-
legil. eum<iuibit* tiregovius.diu noctuqve vevsatus.nihtl
monasticir prrfertionis in palatio, nilnl pontificalis in-
stitutionis in eccletia dereliquU.
Post titulos et diaconias res exigit ut de oratoriis
qusedam bic ohservemus. Ea duplicis generis erant
queedam cardinali, alia nulli presbyteroaddicta. Gre-
gorius Magnus in epistohs suis, uhi do oratoriis de-
dicandis agit, quinque conditiones passim requirit :
nempo ul oullum corpus eo in loco sit humati.m ut
dos sufBciens assignetur ; ut nullum ibi constiluatur
baptisterinm nullus etiam preshyter cardinalis, ac
; nostrorum, quorum situs etiam diversus, cum am-
proinde nullae ibidem Missae publicse celebrarentur,
PR.TIYTUS. 862
A quas solis presbylcris canlinalibus celebrare licebat.
Adeo ut si quando sacra in cjusmodi oratoriis fie-
ri>nt, ah episcopo presbyter deberel impelrari, qua-
tenus nihil alia a gitolibet sacerdote alio ullctteiuts pnr-
sumcretuv, qua? omnia leguntur in lib. n, epist. '.'.
ind. 10, etinaliis. Verum qua^dam oratoria erant in .
quibus licebat presbytcrum habere cardinalem, non
qui parochus esset, sed veluli capellanus. Iliijus ge-
noris erat oratorium illud, quocl idem pontifex Pas-
: sivo episcopo Firmano dedicare permittit in lib. x,
epislola 12 Presbyterum quoque te illic constituere
:
vblumus cardinalefH, ut quoties preefatus eonditor /icvi
sibi Vfissas soluerit, vii fidelium concuvsus exegerit,
valeal impedive.
Ejusmodi lituli minoresdici possunt, alii majores,
quihus scilicet animarum cura annexa erat. In his
presbyter unus,aliquandb plures,cum aliisminisfris ;
in illis unicus incardinatus erat [xx] quo nomine Gre-
B gorius utitur in lib. l, epistola 81. Anastasiuin, qui
in ordinem redactus est a Leone papa IV in synodo
Romana, ob relictam parochiam suam, id est urbis
Ronne, preshyferum cardinis wo.s.rtappellat pontifex
in ipsis synodi actis ab Holstenio vulgatis. Sic Gre-
gorius Magnus Petrum acolythum ecclesise Romana',
regiones ec- quem Sahiniano diacono in legatione socium dede-
rat, postea fugilivum conimunionc privat, exlih. vn,
Ilic o|»portune agendumesset de ecclesiis Urhis,
hactenus reton- earumque numero, quas ad treccntas et decem nu-
merat Cencius, quem hic consulat qui volet, a
pag. 190. Nec pnetermittendum id quod ea de re
scribit saeculo undecimo Arnoldus ex comite mona-
chus Ralisponensis, ubi de cultu religionis, qui tunc
in Urbe vigeret, agens :th tantum crevit, inquit, in
divinocultu, ui proruinismuvovum et veierum fanorum
'
surgant quotidic innumeva cedificia ecclesiarum, sive
iuoiifisterioritm, e tjuovum incvedihili numevo, ut au-
Q tliri a fjuodam sene, qui sedixit nulritum in eadem ci-
vitate, viginti possidenluv a sanctimonialibus, quadra-
giulii a monachis, exceptis iis quce extracivitatem sunl,
et in aliis ecclesiis sive cttpellis, qitpe in eadem vrbe
abunrlant. Verumnon totvirorum monasteria, neque
tot canonicorum collegia tunc fuissecolligere licet ex
Cencii et Petri Mallii enumeratione, qui non ultra
viginti duas virorum abbatias numerant. Sa>culo ipso
in undecimo canonicorum coctus erat in ecclesia Late-
ranensi. Unde Petrus Damiani Petr» Lateranensis ca-
reetorem vocat, quod quidem de canonicis regularihus
foreab intelligenrium. Idem auctor alibi canonirum
sanrltr Cwcilite laudat.
Elsi vero apud Lateranum erant eo tempore cano-
nici rogulares, hi tamen iilius ecclesia titulos non
1
ita occupabaiit, ut alii clcrici, imo et monachi ab
ejusmodi titulisexcluderentur. QuippeOdcrisius mo-
nachus Casinas a Nicolao II factus est diaconus ec-
clesiae Lateranensis, teste Leone Marsicano, ntque
Alexander II Todinum itidem Casinatem, Romam
" accersitum, in Lateranensi patrinrcliio levitam consti-
; titil. ex eodem auctore. Alia exempla afferre licet,
. sed heoc longius nos ferunt.
Antequam tamen ulterius progrediamur, juvat in
transcursu ob oculos ponere formam velorum Urbis
basilicarum. Pleneque Orienli, [xxi] qua^dam occi-
denti obversa? erant. Navis columnis fulla, aut. tabu-
lato piclo. aut ipsa tecti fabrica terminata in qua :
viri ad Austrum, mulieres ad Septentrionem reside-
bant. Sequebatur schola cantorum, nohis chorueap-
: pellalus, cujus periholum seu seeptum ex marmore
constabat, ad hominis fermo alliludinom Ambon .
sive lectorium unum aut altorum adjunctum erat,
quatuor aut quinque hinc inde gradus duplices ha-
; bens pro ascensu et descensu. Ex quo videas, longe
disparem fuisseformamambonuma forma odeorum
bones illi plurimum ad Septentrionem positi essent,
8<;:i APPENDIX AD S. GREGORU MAGNI LITURGICA OPRHA.
odea vcrn nostra ea parte quaa chorum a navi di iter \ temif, ii iii \ecrelaric diaconc intt
l

minal. Ambonea illi Roraani ad eum modum acce- nmi in ini el corpu .
<in
i U i'i "•/ o tra
> '

debant quem deacribit Gregoriui Turonensia an- iii',<- nnii ju.r inimi. Cseterum tecretanaillaei imita-
tistes, in lib.de Gloria martyrum, cap. 94, ubi tione antiquorum Romanorum uii<:i pleraque alia,
de beatisiimo Cypriano apiacopo Carthaginemi, in accepta fuasse <-x eo intelligitur, quod retm laneta;
cujus basilica, inquit, analogius, in quo libro supra MartinaB baailiea xxm senatui Komani |
J
arium
posito ruuiiiiar nui legilur, mirabiliter compositus esse fuiase testatur vetui imcriptio, ejui apiidi inaculpta
refertur. Narn ex uno lapide marmoris totus sculptus in buncmodum: Salvis dominis nostris, Honori
aseritur, id est, mensa desuper, <ni quatn per quatuor Theodosio, victorios, bus, t&reta
gradus ascenditur. Cancellt in circuitu; subtercolwn amplissimi senaius, quod v%r illu U at el

nir, quiaet pulpitum habet, subquooctopersongerecipi fatdlis ignit absu Inniu Eularius Epi-
laviv
possunt. Haec Gregorius Turonicus antistes, cujus fanius V. C.proefect. Urbi vice sacra ind. reparavil,
dcscriptioni consentil Ordo Homanus nono loco a etadpristinam facit it.Sic etiam cx imitatione
nobis editus, in quo ordinandi sub pogii seu ambonis ethmcorum, quitemplorummuroi ct concameratia-
gradibus constilisse dicuntur num. 2et H, dum ic- nem pingere solcbanl, teste Pltnio in lib. xxxv,
ctioncs legcbantur. Pulpitum, id cst, tribunal eccle- cap. 3, nostri etiam apsidaa el parietei baiilicarum
sio3,vocat Cyprianus in epistola ad presbyleros el pictuna exornari curarunt. I)e basilica lancti Hip-
diaconos Ecclesiae, quae epistola est 34 in Editione polyli lege Prudentii hymnum 11, dc coroi,
Pameliana, in Oxoniensi 159, ne quid dicam de ca- * [xxvn] IV. De clero Romano, etde prlsco riiu
none 14 concilii iv Toletani, in cujus canone 39 du-
plex chorus, primus et secundus, distinguitur, ul
9 brandi officia divina in eccli-sia Itomana.
apud Homanos. Primis novem Ecclesiaj saeculis rara in Urbe. et
Post chorum cantorum, sensim assurgebant gra- forte nulla, prasterquam in basilica Vaticana, cleri-
dus sanctuarii, quod ab eodem choro dirimebant corum collegia erant. In litulis, ut superiua vidimus.
cancelli. Rugas seu regias appellabant vel cancello- unus aut duo tresve presbyteri cum pari fere numero
rum aditus seu portas, vel cancellos ipsos, easquc sacrorum ministrorum rcm divinam agebant. In pa-
acolythi observabant, ut in primo nostro libeilo le- triarchalibus adhibebantur mansionarii seu custodea
gilur, ubi pontiflcis in secretarium post Missam re- ecclesiarum, ad eas ornandas, emundandas, aliaquc
ditus describitur. De rugis plura inferius in c. 20. praestanda quae necessaria erant caetera quae divini ;

Sub ciborio erectum erat altare, sub altari vero con-
fessio, et post altare in coronae modum disposilum
erat presbyterium seu chorus sacerdotum, in quose-
debant episcopi a dextris, a sinistns presbyteri, in
capite habentes pontificis thronum, passim ex mar-
more, cum duobus accubitis, [xxn] tantisper aliis se-
dibus alliorem, et linteo ornatum. Unde apud Pa-
cianum linteala sedes, quod etiam Cypriani aevojam
obtinuissePonliusinnuit. In basilicasanctae Mariaead
Prsesepe thronus papee stabat exparte mulierum, ita
utposl sedem pontificis mulieres, ad sacra Missarum
solemnia stantes, prospere assisterejuxtapontificem vide
rentur. Sed eam in superiori ioco Paschalis primus
pro more collocavil, teste Anastasio. Infra presbyte-
rii cancellos senatorium erat in parte australi, can-
cellis proximior, ubi senatores et principes consiste-
bant, ex adversa parte matronse.
Presbyterium itaque situm erat sub apside, quae
fornice et musivis picturis solebat esse instructa, ex
qua pendebant ad ornatum calices, coronae, et alia
id genus. Altare ornabat ciborium, quatuor columnis
innixum, qaodpropitiatorium Anastasiusquandoque
videtur appellare. Umbraculum altaris vocat Ordo
Romanus vulgatus, pag. 122. Sub ciborio posita con-
fessio, qui locus estin quo sanctorum reliquiae et cor-
poraservabantur. Velaad portasbasilicee, itemquead
altare quadruplicia, quae Anastasio tetravila dicuntur.
cultus erant aliarum basilicarum titularesa pontifice
designati obire solebant. LJasilicse sancti Petrisaeculo
nono ministri, id estclerici, jam addicti erant, quos
Amalarius se interrogasse dicit in praefatione altera
ad libros de ecclesiasticis officiis, quot Orationes so-
liti essent celebrare ante epistolam Missce perdies festos.
Neque tamen putes officia divina per id tempus in
Ecclesia Romana defuisse. Et quidem quotidiana
fuisse celebrata intelligimus ex cap. 13 regulae san-
cti Benedicti, qui in privatis seu feriatis diebus ad
Matutinos, idest ad Laudes, assignat canticum unum
quodque die suo ex prophetis, sicut psallit Ecclesia
Romana. Et vulgatus Anastasius ait Gregorium ter-
tium in ecclesia sancti Chrysogoni constituisse abba-
tem et monachorum congregationem ad persolvendas
Deo laudes in eodem titulo dmrnis atque noctumis
temporibus, ordinatam secundum instar officiorum Er-
ciesjfe6ea<iPe?r/o/)o.S';o/i;additquepraedictumabbatem
cum sua congregatione [xxviu] fuisse segregatum seu
exemptum a jure potestatis presbyteri prcedicti tituli.
Prasivisse Lateranensi basiliceeexemplumEcclesise
Vaticanae, colligitur ex ejusdem auctoris verbis sub-
sequentibus, ubi idem pontifex renovasse raemora-
tur monasterium sanctorum Joannis evangelistw, Joan-
nis Baptistce, et sancti Pancratii, secus ecclesiam Sal-
vatoris antiquitus institutum, quod ab otnni ordine
monachico extiterat nimia incuria destitutum in quo ;

Secretarium, vulgo sacristiam, in inferiori parle congregalionem monachorum el abbatem constituil ad

navis ad austrum collocabant, scilicet ex parte viro- persolvenda quotidie sacra ojficia laudis divinw in ba-
rum. Unde in veteri basilica Vaticana et in Latera- D silica Salvatoris, quce Constantiniana nuncupatur,
nensi secretariaerantad sinistram ingredientium in juxta Lateranis, diurnis nocturnisque temporibus ordi-
easdem basilicas, quiabasilicae ipsa^ orienti obversae, nata juxta instar Ecclesice beati Petri apostoli. Defe-
austrum habebant ad sinistram. Contra vero vetus cerant igitur tunc temporis eo in ioco nostri ordinis
sacrarium diaconiae sanctae Mariae Cosmedinse stabat monachi, quos. everso per Langobardos Casinensi
ad dexteram ingredientium, propterea quod auster monasterio, Pelagius papa Laterani constituerat,
ejusdem ecclesiae ingredientibus dexter erat. In illis cujus loci abbas erat Valentinianus tum, cum Gre-
porro secretariis oratorium etiam habebatur, ut in gorius Magnus librum secundum Dialogorum scri-
Lateranensi sancti Thomae, in Vaticana sancti Gre- bere meditaretur. Is enim quaedam de sancto Bene-
gorii, quod oratorium nunc sanctae Mariae de Febre dicto se dicit accepisse a Valentiniano, quiannis mid-
appellatur sed neutrum modo pro secretario est.
; tis Lateranensi monasterio prcefuit. Tertius post eum
In liis secretariis Komani ponlifices sacra facturi Laleranensis monasterii congregationem rexitTheo-
vestes quibus in sacrificio uterentur induebant, ot dorus, cujus mentionem facit Faustus monachus in
inde ad altaresoiemni ritu procedebant. Ibidem con- praefalione ad libellum de vita sancli Mauri abbalis.
cilia celebrari mos erat, aiiquando in sanctuariisseu Aliuderatmonasterium Honorii, basilicaeLateranensi
presbyleriis, quae nonnunquam etiam secretaria vo- adjunctum, quod Adrianus I pari modo inslauravit.
cantur. Iluc spectat canon 15 concilii secundi Arela- Hedeo ad basilicam sancti Petri, in qua mouachi
*
Paginee xxiv, xxv et xxvi exhibent rude speci- prope amphitheatrum, Quod specimen, a scopo
men basilicaDsanctiClementis in regione Caelimontana nostro prorsus alienum, consulto omisimus. Edit.
865 1N ORDINEM ROMANUM COMMENT.VRIUS PR.EVIUS.
(|iiatuor monasteriorum divina officia persolvebant.
Iheeerant monasteria sancti Martini, ac sancti Ste-
phani minoris a dextro basilic;r latere sancti Ste- ;
phani majoris, atque sanctorum Joannis et Pauli a
sinistro. Monastcrium sancti Stepbani majoris alio
nomine Catafarfara seu Cata<jalla patvicia dicebatur,
sancti Stepbaniaminoris Catabarbarapatrieia. De tri-
bus ex bis monasteriis Gregorius tertius constitutum
cdidisse memoratur apnd mlgatum Anastasium, qui
unum ex illis, aempe sanctorum Joannis etPauli, a
Leono Magno conditum fuisse testatur.
Basilica sancti Pauli. quse tertia Patriarchalis est,
tempore Gregorii Magni per praepositos regebatur
quod patet ex lib. x, epist. 9, sed a Gregorio se-
eiindo monacbis concessa, aut polius restituta est.
Ilir cnim monasteria quce secus basilicam [xxix] san-
ctt iauli erant ad solitudinem dedueta, innovavit, at-
que ordinatis serois Dci monachis congreaationem post
longum tempus constituit. ut ibidem dic noetuque Deo
readereni laudes. Idem praestitutum abeodem pontifice
in basilica sanctse Mariee ad Prsesepe, ubi ex geron-
tocomio monasterium inslituit ; idem ab aliis pontifi-
cibus institulum in basilica sancti Laurentii extra
muros. Bxstai in tabnla marmorea in basilica san-
ctae Mariffi ad PreBsepe vetus inscriptio, temporo
Gregorii IV marmpri incisa, compendio referens do-
nationem eidem basilicse factam a Flavia filia Xan-
tbippi, quondam Kgisti imperialis a secretis, in gra-
liain niinsionariorum quiin eadem ecclesia tunc de-
gebant. Subscribunt inter alios Theodorus adorator
numeri Tlteodosia>, Gregorius Optius numeri militum,
Epiphanius aurifex, Tkeodorus acolythus S. li. E.
Tempus factae donationis a breviatore omissum est.
ln his suhscriptionibus numerus pro legione sumitur,
atque adeo Adorator forte idem erit ac tribunus sive
comes, quae conjectura est illustris. Giampini et Ka-
bretli, quibuscum hanc inscriptionem eruditos atque
optimus Pater Thomasius, priusquam eam ad nos
transmitteret, communicavit. Itaque illam basilicam
Liberianam mansionarii curabant sed vicini mona-
: enim in Virdunensi usu venit saeculo septimo, uti ex
chi, ut in cueteris aliis patriarchalibus ecclesiis, di-
vinaslaudes noctu et interdiu persolvebant.
Quod attinet ad Missas, iis celebrandis ibidem
adhibebanturinLateranensi quidem basilica septem
episcopi suffraganei Romani pontificis; in ahis vero
presbyteri hebdomadarii ex titulis asciti. Hunc mo-
rem esse antiquum manifestum est ex gestis Stephani
papae. IV, qui statuit ut omni die Dominico a septem
epueopis eardinalibus hebdomadariis, qui in ecclesia
Salvatoris observant Missarum solemnia, super altare
beati Pelri celebrai etur, et Gloria in excelsis Deo dice-
retur. Jam ergo tunc usus invaluerat ut septem illi
episcopi cardinales, sua quisque hebdomada, in La-
teranensi ecclesia sacris operarentur. Hanc ob prae-
rogativam Petrus Damiani maxime extollit Latera-
nensem ecclesiam, quae sicut Salvatoris est insignita
rocabulo, qui nimirum omnium caput est electorum,ita
ntalcr etquiiiam apex vertex est omnium per orbem
et
ecclesiarum. Haec septem cardinales habet episcopos,
quibus solis, post apostolicum, sacrosanctum, illud al-
tare licet accedere, ac divini cultus mysteria celebrare.
Ita Petrus, in lib. u, [xxx] epistola 1, quae sanclis
episcopis Lateranensis ecclesiae cardinalibus inscripta
est. Hi opiscopi erant Ostiensis, Portuensis, sancta-
rum Rufinae et Secundae, alias Silvae Candidae, Sabi-
nensis, Praestinus. Tusculanus, et Albanus. Qui-
nam presbyteri ex titulis urbanis ministrarent aliis
patriarchalibus ecclesiis, docet appendix nostra ad
Ordinem Romanum 11, infra pag. 160.
Praeterea certis diebus festis clerus Romanus con-
veniebat cum pontifice in illas basilicas, ubi statio-
nes indiet;e erant, ibique sacra faciebant, imo ali-
quando vigilias nocturnas pro festorum celebritale
agebant. Quin etiam in pervigilio Paschae ecclesiae
suburbanae in illis eonventibus se sistebant cujus
rei argumento appendix nostra ad primum libel-
est
lum de Ordine Romano, pag. 34 et 35. In ceeteris
«60
A festis ct Dominieis diebus Vesperas in suis titulis
celebrabant presbyteri titulares cum acolvtbis regio-
num, ut in eadem appendicelegitur, do hebdomada
paschali, pag. 38. Ilem Missam publieam iisdem
diebus cum sua plebe celebrabant iidem presbytcri :
uec proplerea opus erat clericorum collegio aut
scbola cantorum, sed diaconi ac subdiaconi ministe-
rium sufficiebat, qui praeterepistolam et evangelium,
caetcra facile explere poterant, omissis forte Anti-
phona ad Introitum, Offortorio, el Antiphona ad
communionem.
Quodnam fuerit ante sseculum nonum Romanee
;
Kcelesia? officium nocturnum ac diurnum, ex Ama-
larii Antiphonario intelligitur. Numerum leclionum
in vigiliis assignat liber Diurnus in cautione epi-
scopi. Ea autem erat per id tempus Romanorum re-
ligio, utsi quando tempus vigiliarum exincuria fuis-
set elapsum, omisso aut breviato nocturnali officio,
Laudes ad auroram inciperent. Habemus hac de re
B testem luculentum Amalarium, in Antiphonarii cap.
4, ubi hanc consuetudinem magnopere laudat Ipsa
enim Romana Ecclesia quotocunque ordinevel numero
lectionum viderit matutam, id est auroram, procedere
et audivi, dimittit nocturnale o/ficium, et incipit ma-
tutinale. Periculosum est enim transgredi terminos pa-
trum, etc. Eadem religione ductus sanctus Pater
Benediclus statuit in regulae suce cap. 11, ut si forte
aliquando fratres tardius surrexerint, quod maxime
cavendum ait, aliquid de lectionibus aut responso-
riis detrahatur, utscilicet Matutini seu Laudes, quae
ineunte aurora canendre sunt, debito tempore [xxxij
compreantur. Optandum essot ut haec religio postli-
minio reslitueretur in Italiae plerisque Ecclesiis, ubi
nocturnae vigilia?, lucente adhuc sole diei praecedentis,
non tam canuntur quam recitantur.
Quod diximus de more urbis, ut episcopi cardina-
les et presbyteri litulorum certis hebdomadis ad pa-
triarchales ecclesias venirent ad sacra celebranda,
n non caruit etiam exemploin Ecclesiis Gallicanis. Id
Pauli episcopi Actis discimus,qui ordinavitut foren-
ses presbyteri per certas vices ad cathedralem eccle-
siam accederent, officia divina persoluturi. Sedprae-
clarum est in primis exemplum Ecclesiae Antissio-
dorensis, inquaex institutione Tetrici antistites, qui
ineunte octavo saeculo devixit, abbates, archipresby-
teri imo et rectores ecclesiarum ruralium, per suas
quique vices divinum persolvebant officium ea lege,
ut ex dominico cellario ab ecclesice wconomo stipen-
dium sufficiens acciperent. Ilaec ipsa verba refero ex
Actis ejusdem Ecclesiae episcoporum, in quibus
Actis qua quique singulorum mensium hebdomada
deservire debeant disorte exphcatur. Quse pro mense
Septembri desunt apud Labbeum, supplenda sunt ex
saeculi quarti Benedictini part. n. pag. 575. Similes
aliarum Ecclesiarum ritus omittimus.
V. De collectis et stationibus, deque litaniis Romanis.
D
Stationis vox ambigua aliquando pro jejunio vo-
luntario, quandoque pro statu oranlium usurpatur.
In utroque significatu occurrit passim apud Tertul-
lianum aliosque auctores. Hoc loco sumitur procon-
cursu populi ad locum indictum, id est ad ecclesiam,
in qua Processio clericorum consistit statis diebus,
ad slatas preces faciendas. Antiquus quippe in Urbe
ritus est ut certis diebus clerus Bomanus in unam
iliquam ecclesiam conveniat supplicationis causa,
ubi sacra fiunt, aliaque divina officia.
Cleri Bomani Processio in illas stationes duplex
est, solemnis aut privata. Haec fit cum unusquisque
privatim in locum indictum se recipit solemnis vero
;
cum solemni more, decantando litanias aliasque pre-
ces, pontifex aliique omnes eo sese recipiunt. Pro-
cessiones solemnes praecedit Collecta, id est coad-
: unatio clericorum in una ecclesia, ut ox ea, quasi
[xxxn] agmine facto, in locum stationis procedatur ;
sic dicta, quodin eo lococlerus cum populo colliga-
807 APPENMX Al) S. GRBGORH MAfJNI LlTURGlCA OPERA, MH
tur ad Procei iopero solemnem. El quia A devota nuiute ealereatin ineeeU ia beatt Chri t> mar-
' 1

l*.i iii
•
1 1
1
< t -i

in loco ubi coliecta Oratio euper populum. fundttur

li 1 ti/ns Lawentii, qum Lucina nuneupt '<>>-

nnlc Processiqnem indefit quod ejusraodi Oraiio- ; lecta prssdicta in ral, oeeu ruut. Collecta itf
nes oliam CJolleclse appellantur, quoniam tuper Col- etiaro in Utaniii majoribus Qebat, tameUi nulla buic
lectam populi (iunt, dum colligitur, ui vrocedat de tempori in Doslro indice aiiignalur. Pergil i

unaeoclesia inaliam ad slalionem facieudatn, ul io Pontiflcum narrare de Leone lertio, qui cuma pa-
quilur Slicrologus, incap, .'(. Sic iu capite jejunii ilfa triarckie egrestut fuisset, obx iam illi tine plaueta
Oratio, Concede quaasumus apud, tanciam Incuta ijtius, nee aicendus •aa fialit pi tuui n iut <><< «<
' !>el in
< .

sittiu super Collectam populi diciiur, qui ttationem liijjiurrisi i.niiim ui, tiitj peteot '/'"" "'/''

apud sanctam Sabinam celebraturut est. Sed ejusmodi snni, tst ideoiineplanelaveni. Kx quo intellieuntur mi-
Collectae Hebant pracipue in Quadragesima, et in nistros sacros pJanetii ornatoi in iUU CollectU pon-
singulis triduis quatuor tempoium, propteree quod lilici eocurrisse.

illis diebus soleinuis Processio, celebrabatur al quia ; Ad locum siationum deferebantur ex patriai
fortc privala erat aliis temporibus Processio, nullte Lateranensl vasa sacra, praeeunte eroee stationali
Collectte assignanlur in vetcri indice Collectaruro ct pontiliccm in sella gestatorU. co portari moi erat.
stationum, qucm inferius suo loco exhibebiinus. De Aliquando tames equo »ehebatur. [xxxivj Leo IV
Collectis qqse saeculo duodeciino in usu crant ita instauravit crucem auream, <\nu: {ut BMM autiqu
scribit Beuedictus canonicus sancli Pelri Collecta : esl, ait Anastasius) tubdiaconi tnanibu» fereeatur.
fit secunda feria, quarla et sexla, et Sabbalo per to- jiririirfissm nm pontificum. Preebyteria etiam, id esi
lam Qundragesimam, ct iu qnatuor temporibus totius JJ erogationes, hebant, tum ob ministrorum obsequia,
anm, et inqttinla feria ad sanclam Mariam trans Ti- tum ob laudes ct acdaiuationes. Imo pontifex quan-
bcrim, et ad sancLum ApoUinarem. doque in ipso itinere causa> liniebat, aut certe ad
ejiisnutuni nomenculalor et sacellarius, ut in primo
Gregorius Magnus stationes, antea vagas vel certis
ecclesiis scriplo non addiclas, in suo Sacramcntario (Jrdinc Uoniano, num. 2. Ca-tera explicant libclli
constituit, ordinavitque pev basilicas oe/ bealorum noslri, in quibus videas qua:nam fucrint oliin apud
martyrum ctxtneleria, testante Joanne Diacono, in Laleranum, quamam ad sanctum Petrum Stationes.
ejus Vita: lib. m, cap. 18. Primitus yero stationes il-CaeterUm ejusmodi Processiones non raro litanite
appellantur apud anliquos auctores. Inter primos
loe instilutae fucrant vel ob sauctorum natalitia, vel

numerandus esl Arcadios Augustus, qui in rcsciipto

ob dics publicte Processionis, sive Missai sacratiori
tempore celebranda). Stationes ob sanctorum natali- adversus hsereticos, dato ad Clearchum Urbis prae-
tia fiebant in corum memoriis vel in coemeteriis, idfectum, interdicit iis qmnibut ad litaniam facknaam
est in ecclesiis super eorum tumulos c.onslructis. tnlrti rinltitem, HOetU iel >nler'/<u. projHniS cotif
quae ob id cuemeteria quandoque ap()ellantur. Hinc cotirrutihits. Ubi litania pro supplicatione, seu Pro-
cum notissima: essent sanctorum festivitatos et me- cessione, videtur usurpari. Quanquam temporis pro-
morise, non erat necessarium harumstationum diem cessu preces et rogationes qua3 in ejusmodisupplica-
et locum assignare in Sacramentariis in quibus qute- tionibus liunt litanise vocabulomagis proprie signifi-
cunque propriaj sanctorum Missa- habebantur, pu- cari mos fuit, sed maxime sanctorum invocationes.
blicas oiim stationes exigebant. At vero stationes Apposite Walafridus Strabo, in cap. 28 .\utandum :

aliorum dierum, puta Quadragesima?, quatuor tem- q autem lilanias non tauiutn dict illam reeitatiouem no-
porum, Adventus, Natalis Domini. Paschatis et si- minuitt qiio sancii in adjutorium vocantur infirmitatis
milium cum incertye essent, eas designari oporte- humande, sed etiam cuncta quxe in sapplicationibus
bat, ne qua oriretur dubitatio ad quamnam eccle- fiitnt rogationes appeUari. Principio tamen litanite
siam esset procedendum ad publicam stationem. nominesignificabatursolummodo initiumnostrarum
Unde Gregorius eas certis diebus in suo Sacramen- litaniarum, ita ut Kyrie eleison pluries frequentare-
tario addixit, ut a cunctis cognosci [xxxm] possent. tur, quo sensu accipitur non semel in rcgula sancti
Eas porro constituit passim in basilicis praxipuis, Henedicli. Eodem sensu usurpatum legitur in vetu-
scilicet patriarchalibus et titulis aliquando tamen ; sto Rituali Homanae hcclesite, quod nobis exhibet
in diaconiis et in oratoriis, utin oratorio sancti Pan- Codex Casinensis, ubi de Assumptione beatissimae
cratii,inquaidem sanctusponlifex homiliamhabuit. Virginis supplicatio praescribitur cum ter ccntena re-
Gregorius secundus supplevit vacantes, aliquot Qua- petitione litaniaa nostrae initialis. Verba ipsa huc
dragesima: dies, nempe in feriis quintis quas sta- ; ascribo. In Assumptione sanctte Mario?, in ipsa ve-
tiones, ne repeterentur in litulis, in aliis ecclesiis spera vigiliarum, prxparatur quoddam porlatorittm U
statuit. Hoc estquod significare voluit scriptor libri sancto Lattrentio apud Lateranos, suppositaque ta-
de Gestis pontificum his verbis Hic Quadragesi- : buta, imagine Christi Domini nostriinsignita.a medio
mali temporeut in quinta feriajejunium, id est slatio, noctis concurrente populo, exeant cum Utania ad san-
atque Missarum celebritas fieret, in ecclesiis (quod non ctam Mariam Minorem, mundatis peryiam plateis, et
agebatur) institutt. Attamen singulas Quadragesimae suspensis per domos luccrnis ; ibique in graaibus san-
ferias quintas ante Gregorium II festivas fuisse in- q ctx Marise deposita aliquandiu icona, omnis chorus
star Dominicre Micrologus auctor est in cap. 50. virorum ac mulierum, genibus humiliter unte eam
Etsi autem fixae ac rataB essent in Sacramentario flexis,pugnis etiam pectora coedentes, una voce per nu-
stationes, eas tamen populi denuntiari mos erat. merum dicunt centies Kyrie eleison, centies Christe
Id fiebat ab archidiacono in publica Missa praece- eleison, [xxxv] item centies Kyrie eleison fusisque ;

dente. Postquam enim pontifcx communicaverat, lacrymis et precibus, per sanctum Adrianuin recta cia
veniebat archidiaconus cum calice ad cornu altaris, et vadunt adsanctam Mariam Majorem ; auditaque Mis-
annunciabat stationem ; qua^verba leguntur in primo sarum celebritate, ad palatium revertuntur. Unde qui-
libello Ordinis Homani, num. 19. Non dubiumquin dam cum interesset, ita mirando prorupit :
etiam denuntiaretur Collecta, ubi res eiigebat. Ali- Sancta Maria, quid est ? si cceli climata scandis,
quando tamen ootarius id muneris prasstabat loco Esto benigna tuis.
archidiaconi cujus rei insigne est exemplum in versus, tempus scripti carminis indi-
;
Et post aliquot
Aclis Leonis tertii, qui cum die quadam more solito
catur his versibus :

in litaniis qua: ab omnibus majores appellantur proce-

Tertius Otto tuae nixus solamine palmae
derel, ubi sibi populus obviatn occurrere debcret, et se- Praestoque sit veniae.
cundum annuam consuetudinem litanias et Missarum Hic quid habet, devoto pectore praestat,
tihi, si
solemnia cutn sacerdotibus celebraret, et secunduin an- Spargere non dubitat.
tiquam tradilionem a notario S. Ji. E. in ecclesia Gaudeat omnis homo, quia regnat tertius Otto.
beati Georgii martyris in ejus nalali ipsa litqnia proe- Hactenus Codex ille Casinensis.
dicata fuisset, omnes, tam viri, quamque femince, Caeterum iu basilica Lateraueusi suat tantum sta-
869 IN ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS
tiones octo, quarum duap antiquissima\ nempe Do-
niiniea prima (JuaJragesimae, etDominica in albis
feria tertia ante Asceusionem recentior. lu basilica
saneli Petri stationes viginti, pleraeque antiquissiimr
in basilica saneti Pauli extra muros stationes quin-
que in basilica sanctue Marhe Majoria duodecim in
: :
basilica sancti Laurentii exlramurana tres. Sed t>as
aliasque aiiarum ecclesiarum stationes veleres infe-
rius exhibebit libellus singularis. Onufrius, in Histo-
ria basilicie Vatieaots eniiineral quadragiotaquatuor
ecciesias in quibus hodie stationes iiunt ; stationes
autem octoginta septem, diebus octoginla tribus.
his hactenus ;nunc ad majora veniamus.
\ 1. Singiilares ritus Misscv pontiftcalis secundum
Ordinem, Romanum ;etprimo ab inttioad Canonem.
PraMerniissis comniunibus sacrosaBCti Missae sacri-
tieiicseremooiis, ulpote qus ab expositoribus, pr»-
sertim | |ii;e memoria' cardinale Joanne Rona illu-
strata'sunt. singulares duntaxat hoc loco perseque-
mur Missse pontificiae aul episcopalis ex Humano
Ordine ritus, ne actuni agere videamup, Si« auteni
hoc argumentum traetabinius, ut si quid nobis occur-
rat ad singularia beee illustraoda, breviter alferamus,
sin miiius, rein uti est indicare nobis satis fuerit.
1. Insigne est in primis veneranda; anliquitatis
momenluiii, |xxxvi] quod in primo nostro Roniani
Ordinis libello occurrit, num. 8, in Processione pon-
tificis ad altare, nempe quod dtto aeolytki
tenentes
eapsas cum Sanctis apertas, et subdiaconus sequens
citm i/isis tenens manum suam in ore capsae, oslendit
Sancta poniifici, veldiacono qui prtvcesscrit, id est et
diacono. Tunc inclinalo capite pontifex vcl diacutius
salui ", et coitleniplutiir. ui si fuerit superabun-
' silicam sancta) C.rucis cum corpore Domini, ha?c
dans. prtectpiat ut puualur in conditorio. (Juid sint
haec Sancta, nemo hactenus, ni fallor, exposuit.
Attendat velim lector, an ca quae allaturi sumus pro-
bent hoc vocabulo Eucharistiam signiticari.
Prineipio, ubicunque hoc nomen Sancta in plurali
solitarie occurrit, maxime in his libris, aut semper,
aut fere semper Eucharisliam significat, exemplo
(irrcorum, qui r« "k-/iv. appellant et Tertuilianus
; mus in epistola 29 ad Decentium De fermento vero,
Sanclum absolute appellat tum in libro de Oratione,
tum in alio de Prasscriptione. Idem Ordo Romanus,
num. 17: Cwmd«;en<PaxDommisitsemper vobiscum,
fuctens cruccm tribus arcibus manu sua super calicem,
nnllit Sancta in eum. Hunc locum de Eucharistia in-
tedigendum nullus dubitaverit. iMihi veronihil aliud
esse videtur quam particula consecrata ex illis San-
ottsquae pontirtciad altare procedenti in capsa ostensa
sunt, quaeetcum diacono adoravit. Neque enim par-
ticula iiaec in calicem sic immissa facile explicari
potest de parte Hostise in ea Missa quae tunc peragi-
tur consecrat;e, siquidem proxime post superiora
subditur pontificem rumpere ublatam. ct de ijisa San-
cla, quam momorderit ponere in manus arcltidiaconi,
dioendo in calice, Fiat commistio, etc. Duplex ilaque
particula mittebatur in calicem, una scilicet ante
ohlatie fractionem, alia [>ost fractionem, ex ipsa
Oblata adeoque primanihil aliud essevideturquam
; erectas. Innocentii decretum praecessisse fertur Mil-
particula ex anteaconsecratahucharistia, quam pon-
tifex ad altare procedens adoraverat, in capsa osten-
sam ex qua partem quae superabundans fuisset prae-
; ynenlum. Similis Siricii papaDcircumferturconstitutio,
ceperat rcponi in conditorio, id est in eo loco ubi
Eucliaristia soleret asservari. In secundo libello du-
plex etiam particulse sacrae in calice commistio prae-
scribitur, sed utraque ex praesenle sacrificio contra : inentuiii.
quam in primo libello, ubi prima commistio, meo
quidemjudicio,fit expreecedente, altera ex prsesente.
Etnequisdubitet,duplicemparticulammissam fuisse
in calicem, id diserte notavit Amalarius, qui, relato
hoc ritu, ila commentatur [xxxvn] in lib. ni, cap. 31.
Si hoe iia aaitur in Romana Ecclesia, ab potest illis
addiset i/iiiil significet bis posilus panis in calicem.
ffon cnim cacat a mysterio quidquid in offkio ayitur
juxta constitutionem Patrum.
Constat itaque duplicem Eucharistiae particulam
PR.EVIUS. 870
A fuisse iniinissani in calicem, unam ex priori (ut qui-
;
dem opinor)consecratione, alteram ex pnrscnte. QuP
aulem particula ex Kueharistia asscrvata imniissa
;
fuerit in calicem ? forlasse utsacrificii unitasetper-
petuitas hoc ritu inculcaretur. ld enim colligi potest
ex alio persimili ritu, qui in eodem primo libello
nostro subsequitur, num. 21, ubi contigerit, pontilice
absente, Missam in Joco in quo statio fuerit ab epi-
scopo celebrari. Sexto loeo qiniiulii dici dcbet l'ax
Domini sil semper vobiscum. deportalur a subdiacono
oblatiunariu parlicula fermenti quod ab aposlo//cu cun-
De secralniii cst, cl dalur art ludacono ; ille vero porrtyit
episoofto. At ille consiiinamlo tribus vicibus, et dicendo
Pax doniini sit semper vobiscum, miltit in calicem.
Hic locus insignis est ad probandum id quod alias
(liximus, feriiientiini ilhui, de quo agit lnnocentius
priimis in epistola ad Decentiuui, esse ipsaiiunet Bu-
cbarisliain consecratatn, uon eulogias seu panem
benedicLum deinde ei hoc rilu MiSSffl episcopalis,
;
B absente pontilice celebrat;e, illustrari similem ritum
.Missa' pontilinalis, in qua particulamEucharisticeantea
consecralcje deferri ad altare, et posteaimmitti in cali-
cein modo observabamus denique hoc ritu sacrilicii
;
unitatem coinmendari, atque unionem ponlificiscum
sacerdote qui Sancta prius consecrasset, et episcopi
cum pontilicefermenti, idest EucharisLiaa, particulam
a ponlificeantea consecratam in calicemimmittentis.
Ex his uon obscure conficimus Sancta haec quee
ponliflciad altare procedenti praeferebantur Eucha-
risliam fuisse. Consimilis rilus in Parasceve obser-
vabatur soeculo xiv, teste Jacobo Gaietano in Ordi-
narii sui cap. 92, ubi cum descripsit Processionem
papae cum suoclero ab Ecclesia Lateranensi ad ba-
subdit Prmbyler, qui porlut corpus Domini. ponat
:
illud in secretario, dum duminus papa privparat se.
lllo prceparato, reportel illud ante papam in Proces-
sionc ad altnre. Hinc illustrari et conlirmari possunt
ea quae hac de re superius diximus.
C [xxxvni] 2. De fermento per titulos Dominicis
diebussingulis mittendo ita soribit Innocentius pri-
:
quod die Dominica per titulos mittimus, superflue nos
consulere voiuisti. cum omnes ecclesiie noslrce inlra
civitatcm sint cunstituise qtturuni presbyteri, quia die
:
ipsa, propt ;r plebem sibi creditam, nobiscum convenire
niiit pussunt, idcirco fermcnlum a nobis confeetum per
actdytlios acctpiunt, ut se a noslracommunione, maxime
illa die, non judtccnt separalos Unde videas fcrmen-
tum illud fuisse communionis ecclesiasticae Symbo-
lum, uti mox dicebamus. Addit pontifex : Quod per
parachias fieri debere non puto, quia non lonye por-
tinulasunt sacramenta, nec nos per cwmeteria diversa
constitu'.isp> esbytci ts destinamus, cum presbyteri eorum ;
conpZeiendorum jus Itabeant atque licentiam. Mitlebatur
itaque fermentumillud singulisDominicispertitulos,
id est per titulares Urbisecclesias non vero per pa-
;
rj rochias, seu per ecclesias suburbanas neque per
;
ccemeteria, seu per ecclesias super martyrum tumulis
tiadis constitutio, ut oblationes consecratw per ecclesias
exconsea-atuepisco/jidii iyerentitr, quod declaratur fer-
utnullus presbyter Missascelebraret per omnem heb-
domadamseu Doininicam, nisi consecratum episcopi loci
designati susciperet declaratum, quod nominatur fer-
Uoc porroferraentum nihilaliud esse quam Eucha-
ristiam, jam superius observavimus, constatque ex
vetustissimo Codice Ratisponensi, in quo habentur
glossae super decretales pontificum epistolas, cujus
Codicis haec verba sunt, in Itinere noslro Cermanico
jam relata.De fermento qnod dicit, mos cst liomanis,
ut de Missa quse canlatur tn Ccena Domini, et in Sab-
batosanclo, et in die sancto Paschce, et in Pentecosten,
et in Nalali Domini, de Sancta (sic legendum, nou
die sancio) per totum annum servetur ; et ubieunque
871 APPENMX AI)
prr $tationu, si ipsi papa ad Missasn
fuerit, ile ipsa Mw$a(foTteSancta)Tnittittti incalioem,
riun ihr/inr, \'iw Dominisitscmper vobiscum. l.i hoc
ihri/iir jri iiiruliiin . Ilinr illii.slranliir eaquffisuperiufl
notavimut, iiim de fermento lumpto pro Bucharistia,
itidemque deSancta ; tum dc asservata Bucbarifltia
cx priori Bacriflcio ad immittendam particulam coo-
sccratam in Missis |xxxixl subsequentibus: tum de-
nique de ritu usitato in Missa epi copali, ubi Btatio
fuissci absente pontifice. Ejusdera glossaeverba proxi-
nie addita subjungo Tamen Saboato snuriu Pasehce
: azymus fuerit panis iile, sive rermentatus, Encha-
nullus presbyter per ecelesias baptismales neminem oojw-
municat, antequatn miiiaiur ei de ipsa sancta, quam oh-
tulitdominus pcma, Verum non tanimn Sabbatosancto,
scd ctiam qualibet Dominioa id liebat, utex prsemisso
Innocentii teslimonio intelligimus. Seeus fiebat in
ccemeteriis, id est in ecclesiis supcr tumulos martyrum
crectis, in quibus, non exspectato pontiflcis fermento,
presbyter sacra licebatcelebrare, qucraaiiraodura in
parochiis, id esl in ccclesiis suburbanis.
Consiinilis rilus servabatur in ordinatione episco-
porum etpresbyterorum, ut posteavidebiraus, quibus
abordinatorc porrigebatur integraoblataconsecrata,
ex qna communicabant in certos a sua ordinationc
dies, immittendo scilicet parliculam ex acceptaprius
oblata in calicema se consecratum, ut sic suara cum
suo ordinatore communionem atquc sacrificii unila-
tem protestarenlur, qu83 duplex ratio erat pontifici
mittendi Eucharistiam ad titulos Urbis singulis Do-
minicis per acolythos. Tertiam afferre licet ex Inno-
centii verbismox relatis, ut scilicet potestas fieret
presbyteris titularibus Missam celebrandi, secus
quam presbyteris parochiarum seu ecclesiarura sub-
urbanarum, atque ccemeteriorum, quod presbyteri
eorumconficiendorumjus haberent atque licentiam.
Cur autem, inquies, per acolythos deferebatur fer-
mentum, si ipsa Eucharistia erat, etnon per majores
ministros ?aut cur tandem Eucharistia fermenti no-
mine donata est?an quia panis exquo conficiebatur
fermentatus erat?
Ad primum, acolytorum id officium erat, ut sac-
culos ad confringendas in Missa oblatas consecratas
portarent, easque sacerdotibus confracturis exbibe-
rent, uti patetex libellis Ordinis Romani. Quapropter
in sua ordinatione sacculos ab episcopo antiquitus
accipiebant in signum hujus muneris et officii. ld
probat libellus octavus hic editus de Ordinationibus
sacris. Unde aeolythi duo in Missa pontificali, cum
pontifex procedebat ad altare, deferebant, capsascum
Sanctis, id est Eucharistia, easque tenebant apertas,
dum pontifex Sancta, adorasset, atque ex eis parti-
culam assumi jussisset in usum sacrificii quod mox
ab ipso celebrandum erat. Huc forte spectat id quod
in Propyleo ad tomum I Aprilis, Boliandiani [xl]
Jegitur de Zephyrino papa, cujus fuit hoc constitu-
tum, ut patenas vitreas ante sacerdoles in ecclesia mi-
nistri portarent,dum episcopus Missam celebraret.
Sane Tharsicius martyr ex illorum acolythorum nu-
mero erat qui cum quodam die deferret Christi cor-
: sequebanlur Kyrie eleison omitti mos erat, ut ex li-
poris sacramenta, nec vellet ea discutientibus prodere
paganis, tam diuest fustibus ac lapidibus maceratus ab
eis, quousque exhalaret spiritum, testante Usuardo
ad xvni Kal. Septembris.
Jam veroquam ob causam fermenti
ristiae hoc in loco impositum sit, an quia ex pane
fermentato confecta esset, an potius ob mysticam
aliquamrationem, nonestfaciledefinire.Illudcertum
videtur, hac in sola occasione fermenti vocabulum
Eucharistiae in tota antiquitate tributum. Erat ergo
prsecipua et singularis in ipso facto hujus appellatio-
nis causa. Quid si ad tegendum profanis rei sacra>
arcanum pro moreillorum temporum? Quid si ad de-
signandam communionem ac vinculum unilatis hoc
vocabulum aptiusvisum est?Nam Eucharisliainejus-
raodi occasione hujusreigratia ad titulosraittebatur,
ex dictis, ne presbyteri titulares, qui diebus Domi-
nicis propter plebem sibi creditam una cum pontilice
S. GREG0R11 MAGNI l.l 1 1 HUCA opi X72
prasens non A convenire non poterant, ah ejus communt vraii
viderentur. In nujus rei signumnuUtYoi eonven
Lior afferri poteral qu&rn fermenli Sicut enim modi-
niin fermentum, ut recte monel apud illustrissimum
Ciampinum Josepbus Thomasins, totam rarina cui
injicitur massam fermeatat, sic nnicnm illu<l divi-
numque pontiflcis fermentum, per tiluloi misaura,
veluli iiiiain iii;i^s;iiii el COrpUI fldelei uniiis urbi
pulabat. .Nihil ergo raeit bic locus ad probandum
panis fermentati usum in ecclesia Latina. Si.e enim
ristia fermenti rocabulo designatt est f nonfl materia
ex qua constaret, sed B causs morali ae mystica,
quod idein prestarel in corpore Cbristi mystico, quod
prsestat fermentnm in pane materiali.
Cseterum hunc morem transmittendi fermentum
seu Eueharisliaiu per titales rbk Bfite Bfleculum
l
nonum in desuetudinein abiisse, colligimui ex iibellifl
Ordinis Romani, in quibafl nulla istiufl missitationis
B inemoiia superest, sieut neque apud Alcuinura alios-
que Ordinis Remani commentatores.
Ex his conjicere lieet recentiorem morern Eucha-
ristiara prssferendi pontifici, cum aliquo proficiscitur,
lorsitan manasse [xi,i] non solum ex communi pri-
morum Cbristianorum more, qui peregrinantes Eu-
charistiam secum gestare solebant, sedetiam ex ve-
teri consuetudinedeferendisacrosanctamysteriaanle
pontificem,cum ad Missarurasolemnia celebrandaad
altare procederet qui lamen ritus in primo tantum
;
Roniani Ordinis libelloprcescribitur, nonin aliis.Nam
secundus libellus praacipit ut pontifex. cum pervene-
rit ad altare, primo adoret Sancta, quae proinde ibi-
dera antea exstilisse necesse est.
3. Gregorius magnus initio Sacramentarii sui ita
Missae ordinemexplicat paucis. ln primisadlnlroitum
Antiphona, qnalis fuerit statutis (emporibus. sive diebus
festis,seu quolidianis, deinde Kyrie eleison. Itcm
dicitur Gloria in excelsis Deo, si episcopus fuerit,
q tantummodo die Dominico, sivediebus festis ; apresby-
terisautem nunime dicitur, nisi solum in Pasclto.
Quando vero litun/u agitur, neque Gloria in excelsis
Deo, neque Alleluia canitur. Postmodum dicilur Ora-
tio. Deinde sequitur Aposlolus. Item gradale, seu Al-
luia. Postmodum legitur Evangelium ; deinde Offer-
torium ; ct dicitur Oratio super oblata. Sic fere per-
petuo vocatur hcec Oratio in antiquis libris. qu£e in
Edilis et ab Amalario Secreta dicitur. Qua completn,
dicit sacerdos excclsa voce, Per omnia saecula ssecu-
lorum, etc. Confer Micrologi caput 23, ubi brevis
descriptio Missa? affertur.
Multa in superioribus Gregorii verbis essent notan-
da sed aliis haec permittimus, insigniora tantum ob-
;
servaturi.
In primis Kyrie eleison toties repetebatur, quoad
pontifex aliquo nutu finem designaret. Unde Paris
de Crassis observat Kyrie in missis pontificiis tandiu
protrahi, quandiu reverentia papae a cardinalibus
rj facienda durat. Verum in iis Missis quae litanias sub-
ob eam videlicet causam quod
bellis nostris patet,
jam cantatum fuisset.
in litaniis
Cum dicendum est Paxvobis, pontifex se convertit
ad populum, ubi ecclesia directaest versus orientem
nomenEucha- secus si versus occidentem, ut in basilicis Latera-
nensi, Vaticana, aliisque similibus, in quibus pon-
tifex sacra faciens vultum habet conversum ad po-
pulum, nec se vertit ad clerum, cui obversus est.
Vide Ordinarium Jacobi Gaietani, pag. il5.
Deinde in Missa non sedebat pontifex ante abso-
lutam Orationem [xlii] quae Epistolae presmittitur ;
coque sedente ac annuente, episcopi et presbyteri
sedebant, non vero diaconi aut subdiaconi, aliivc
ministri. Huc spectat Hieronymi ad Evagrium epi-
stola 85. Cwterum eliam in Ecclcsia RomSB presbytcri
sedent, et stanl diaconi, hcet paulatim, increbresccuti-
bus vitiis, inter presbyteros, abscnle cpiscopo, sedere
diaconum viderim, et in domesticis conviviis benedi-
 IN ORDINEM ROMANUM GOMMENTARIUS PR^EVIUS.
onea presbyteris dare. Discant qui hoc faciunt nonse
•le faeere. ld vero ex superbia ortum esse scribit
Lus auctor apud Auguslinum Sed quia Romanx :
clesix ministri sunt, idcireo honorabiliores putantur
vn apud cateras Ecclesias, propter magntficentiam
bis Homanx, quxcapui esse videtur omnium civita-
n. K\ propter eamdem causampresbyteriEcelesue
maiife sibi etiara plus tribuere debere recteinfert
sronymus, qui hanc diaconorum temeritatem in
i*um paueitatem eodem loci refuudit. Dtaconos
uoitas honorabiles, presbyteros titrba contempttbiles
it. Plura de his apud Raroniura, ad annum 402.
Vd h;cc ante Gregorii Magni pontificatum Alleluia
tfissa non dicebatur extra Pentecosten, id est extra
>s quinquaginta diesqui a Paschate adfestumSpi-
ussancti intercedebant. Testis est lib. vn, epist.64,
lict. 8 ad Joannem episcopum Syracusanura.
nfer ea quje inferius dicturi sumus de ritibus
bbati sancti.
m vulgato de Romanis pontificibus libro fides esf,
astasius papa constituit ut quotiescunque sancta E-
I ad populum verba facere solitum fuisse testatur.
igelia recitarentur, sacerdotes non sederent, sed urvi <
rent. Huc spectat idquod tanquam insolens factum
Alexandrina Ecelesia Sozomenus refert, nempe
od ad Evanqelium episcopus non assurgat. Id vero
m quidam Romani presbyteri attentarent, Anas-
dus decreto suo hoc eniundavit.
Post Evangelium Gregorius in rubrica superiori
llara facit mentionem de Symbolo, nec de con-
me. Etquidem pleriquc existimant Symbolum in
mana Ecclesia non fuisse recitatum ante Henrici
imi imperatoris tempus atque ad id probandum
; torium sermonem praeditum fuisse salutatione gemi-
erunt Bernonis abbalis Augiensis, teslis oculati,
ctoritatem. qui re vera id diserte affirmat ; ad-
que Romanos hujus rei causa ab imperatore in-
•rogatos respondisse, videlicel quod Romana Ec-
non fuisset aliquando ulla hasreseos feci infecta
d tamen imperatorem a Renedicto papa id impe-
isse, utSymbolum in posterum ad publicam Mis-
'i \ini lecantaretur, quod anno 1014 contigit.
irum longe ante id tempus Symbolum in Missa
ntificah decantari mos erat, ut fidera facit libellus
;undus de Ordine Romano. Et ne quis interpola-
mem hoc in loco causetur, Amalarius in Egloga
per hoc libello, eum.lem locum commentalur.
libellisvet vi de Missa episcopali se-
lin etiain in
ndum Romanos, qualis in usu erat ante soeculum
inum, Symbolum post Evangelium assignatur. Ita-
le per illud intervallum quod a sseculo nono ad un-
cimum effluxit. Symboli recilationemin Missa in-
rmissam a Romanis fuisse dicendum est. Quod
iam de Oratione dominica contigisse veri similli-
um, siquidera eam in Missa post canonem Gre-
irius Magnus recitari prpecepit, ex lib. vn, epistoh
, indict. "2.Walafridus Strabo, in cap. 22 ait
(ierte
iutn d^cantandi Symboli CP. ex ea urbe apud Roma-
is credi pervenisse, apud Gallos autem ac Germa-
>s idem Symbolum Intius et crebrius in Missarum
'fieiis ccepisserecitan quod praeter alios atteslatur
;
inas Parisiensis episcopus inhb.adversus Gra^cos,
ip. 1, ubi fidem catholicam vocat quam die Domi-
xa derantat ad Missam universalis Galliarum Eccle
a. Denique ilencius aftirmat ila scriptum esse ad
oenam Domini in libro Gelasii Non dicant Sim- : « Manifestum cujusmensurx vel formx debeant
dum quod argumento est aliis diebus dici potuisse
; sacerdotum oblatx, qutv ex pugillo similx (ierijubentur,
elasio primo pontifice, de quo hunc locum inlelli-
jndum existimamus. Sedquia nihil ejusmodi legi-
irin Sacramentario Gelasiano apud Thomasium
algato, suspendendatantisper sententiaest de Sym-
jli recitatione Gelasii pontificatu, maxime cum
atres Concilii iu Toletani, in canone 2, usum reci-
mdi in sacris Symboli inducant secundum formam
Hentalium Ecclesmrum, dicturi secundum Romainr,
hic ritus apud Romanos tum usitatus fuisset eo
jmpore, id est aera Hispanica (i^T.
Post EvangeliumautSymbolumnonnunquam pon-
fex sermonem ad populum habebat, quod a Leone
Patrol. LXXVIII.
874
A Magno primum fieri cceptum colligitur, tum ox co
quoa pontificum Romanorum ante eum honii-
oullsB
Iub exstant, tum ex Sozomeni lib. vu, cap. 19, ubi,
dcRoma agens « Ineadem Urbe, inquit, nec episco-
:
pus, nec alius quisquam in ecclesia populum docet
sed apud Alexandrinos solus civitatis Alexandrina:
episcopus concionatur. Quam consuetudinem, cum
anlea introducla non fuisset, introductam esse fcrunt
ex quo Arius presbyter, [xliv] de doctrina fidei dis-
sercns, nova dogmata invexit. » Idem auctor qua>
dara alia ibidem observat, qune hoc loco referri
possunt. « Est etiam hoc, inquit, Alexandrise inso-
lens. Ad Evangcliuin episcopus non assurgit. Ef illic
quidem solus archidiaconu» Evangelium legit; alibi
vero diaconi, in raultis aulem locis presbyteri, in
quibusdam episcopus in praecipuis festis, ut Cons-
tantinopoli die sancto Paschae. » Verumtamen Pru-
rientius, Leone Magno et Sozomeno antiquior,
in hyrano 11, de coronis, ubi Romanam sancti Hip-
b polyti basilicam describit, Pontificem in tribunali
Fronte sub adversa gradibus sublime tribunal
Tollitur, anlistes prajriicat unde Deuni.
Yerum id forlasse rarius. Certe post Gregorium Ma-
gnura paucashabemusRomanorumpontilicumhomi-
lias tametsi nonnulli aliquando concionati sunt,
;
quos intcr Ionocentius III, et post eum Clemens VI
multas conciones habuit.
Observalu dignum est id quod scribit Optatus in
lib. ni, oinnem episcopalem tractatum seu conciona-
nala. Non enim, inquit, aliquid incipit episcopus ad
popitlttm dicere, nisi primo in nomine JJei populum
salutaverit. Similessunt exilus initiis. Omnis tractatus
in ecclesia a nomine Dei incipitur, et ejusdem Dei no-
mine terminatur. Ab aliquot saeculis exordium fice a
salutatione angelica, qui ritus jam invaluerat ssecu-
lo xv, ut patet ex Cferemoniali Petri Amelii, cap. 42
quod hichabetur ordine 1S.
4. quisque suam, non modo laici
Oblationem
utriusque sexus, sed eliam sacerdotes et diaconi in
Missa pontificali faeiebant. Jd quo ritii fieret, singilla-
tim explicant libelli de Ordine Romano. Principum
ohlationes, panis scilicet, accipiebat pontifex in se-
natorio, qui locus erat ipsis ad australem partem
assignatus archidiaconus autem post pontificem
;
amulas viniaccipiebat ab eisdem. Aliorum laicorum
oblatas episcopus hebdomadarius amulas diaconus, ;
quas in scyphum refundebat. Idem fiebat tura a
tum a diaconis, in parte femiuarum. Panem
Pontifice.
solumabsque vino sacerdoteset diaconi offerebant.
De forma panis oblati Onufrius ila scriptum legita
Joanne Diacono in expositione Ordinis Itomani, quam
expositionem [xlv] reperire minime potuimus Obla- :
tioniim forma alque mensura, cum videatur fuisse
antiquitus, prout erat cujusque studium atque devotio
rj in religione divina, possumus tamen ex scriplis beati
Gregorii certiora quxdam capere xllius rei indicia, qiti
scrioit in Dialogorum, cap. 55 « Quemdam
libro iv :
presbyterum detulisse duas oblationum coronas cuidam
personx, quales coronas solebat tunc Chrislianareligio
offerre Deo pro se suisque omnibus. » Et paulo post :
esse
et adspeciemcorona'.» Notum est factura matrona? il-
lius Romanae, quae, cum communionem a Gregorio
acciperet ex pane a se oblato, risit corpus Chrisli
dici quod esset ex illa oblatione, quam ego, inquit,
manibus meis feci, et tibi obtult. Moris quippe tunc
erat ut unusquisque suam ipsius oblatam (quam vo-
cabant) propria manu conficeret. Unde Valens
imperatordona quae ipsemetfecerat, wv avrovpyofyv,
divinse mensa: obtulisse perhibetur a Gregorio Na-
zianzeno in funebri oratione Rasilii Magni.
Neque preotermitlendum hoc loco est iri quod
Humbertus cardinalis in libro contra Michaelem Ce
28
 87« APPKNMX AI) S.
niliiriuin scril.il. quoA diaconi cum subdia
ipst tacerdotet, tacrit amioti vettibut, cum
Ptalmorutn conspenum, id est panem infermentatum
ad sacriflcium, ci in tecretario paratum tta
proferebant. Qua dere legendss Consuetudinea lu-
niacenses.
Ad vinum quod attinet, araulas obiatas fundebat
archidiaoonua In calicem, quo ntebatur pontifes ad
conseorationem ; el cura aa summum repletus erat,
in iiliuni calicem ministerialem, quera tenebat unua
acolythus, deplebat. Hicealhcin Ifbeliis nostria cy>
phus appellatur, praetcr quem alius calix
signatur in lertio libeilo- Haec obserratio necessaria
est ad ea illusiranda qurt de laicorum suh altera
speeie communione pdstea diciuri aumua. Porfro
cantor aquain linteo cooperlam offerebat diacono,
qui eam eurn vino in calice miscebat, infundendo
in modum crucis.
Joannes III statuit ut oblationes, etamulse, vellu-
minaria in ccemeleriuiper omnes Dbminicas de Lalera-
nis ministrarentur. Gregorius III ilom instituit ut in
ccemeteriis circumquaque positis BotncB, in die nata-
litiorum eorum, tuminaria od vigiliat faciendas et
obl^ttonesdepatriarchioperoblationarium[XLyi]depor-
tarentur ad celebrandas Missas perquem provideritpon-
tifex, qui pro tempore fuerit, sacerdotem. Exstat
ejusdem Gregorii III diploma de oblalionihus quoti-
dianis per eum factis ad sanctum Paulum, nempe
in prima Missa ad corpus oblatamunam; in secuiuta
Missa ad sanctum Timotheum oblatam unam ; in tcr-
tiaMissa ad imdginem Salvatoris, quas ct Apostoto-
rum, oblatam unain ; in quarta Missa ad sanctum
Gregorium adjanuas oblatam unam ; deinde in Missa
quinta ad attare majore oblatas duas. Ex quo videas
jam tunc in illa hasilica sex missas per singulos clies,
et quidera in diversis altaribus solilas celebrari.
Diploma ita concludit pontifex Nos vero idco dcdi-
:
mus hoc majore altare monachis, ul h;ec omnia fiant
omni tempore. Confer Typicum Irenae Ducae impera
tricis, cap. 34, quae singulis diebus in divina liturgia
septem panes offerri praecepit, Analeclorum Graeco-
rum tomo primo, qui nostrorum studio nuperrime
prodiit in lucem.
Ab annis amplius quadringentis desita est offerri
a laicis materia sacrificii sed Augustinus Patri-
; byteri non inchoent antequam Sanctus finialur. Secre-
cius, in suo Cseremoniali describit modum qui ante
annos ducentos observandus erat in obhilione ad
Missam pontificalem. Quippc lecto Evangelio, diaco-
nus Evangelii latinus accipit Hostiam vnam dc tribus
quw sunt super patenam, et cum ca alias duas Ho-
stias tangit, et eam dat sacristae comedendam. Deinde
accipil aliam ffostiam de duabns quae remanserant, et
cumea tangit patenam et calicem per lolum, intus et
extra ; et simititerdat eam sacrista? comedendam. Id fit
ad vitandum veneni pericuhim, quod in caput sa-
cristae, qui omnia parare debet, hoc pacto redunda-
ret. Post hacc, oheamdem rationemde ampullis vinum
it aguam in taxeam dat sacristse acl prsegustandum ;
et cleinde dccipiens patenam cum Hostia, eam dat in
manibus papa; qui illam Dco offerens dicit : Suscipe,
sancte Pater, elc. Haec ex Augustino, ubi de Missa
majore in die Natalis Domini, quod iterum repetit
in Sabbato sancto.
Hic agendum esset de vasis sacris, quorum ususin
sacrificio Missie apud Romanos. Veruin consulendus
hac de re pne aliis pia' memoriae cardinalis ISona.
Unura hic addere hibet de vasis sacris basilicse Va-
ticanae, de quibus lit nienlio apud Orosium, qui, de
Romanae urbis direptione per Alaricum facta agens,
in lib. vn, cap. 36, ait mihtem Arianum vasa sacra
extorquere voluisse a virgine quadam, cui commissa
eranl. [xlviiJ Tum, expositis opibus, attonitnm fuis-
se barbarum niugnitudinc, ac pondere, ac pulchi itudi-
ne, ignota eliam vasorum qualitate. <^ui virgo illa
dixit Haec Petri, apostoli ministeria sunt.
: sacrificium celebrat, tantampati frequenter angustiam,
Inter varia instrumentaquaerei sacrse inserviebant
censcndum est ftabeilum acl abigendas muscas, quod
GHKGOIW MAGNl LITURGICA OPERA
A lenebal i« qui mitram pontiflci ministrabal tastanU
melodia Jacobo Gaietano, pag 2U1. Duplex eiuamodi flabel-
liim idcm auctor memoral pag 309 tinum <i li<-«?t
erem, aliud ad abigendai rau
' l.i vero iiiilla de hiace flabellis roentio iat in an-
i
tiquioribus ooatrk libellis, eorum tamen antiq
probatur ex \ii;i Fulgentii episcopi Hi qui,
ciiiu essel monacbus, ex nalmarum foiiii flabelloe
< <// ril/ril. A
Cyrilius monachua In libro de rHa Qutbjmii abba-
tis, lonio Analeci.oriiin Greecorum, ]><
I ed ad
major as- alia progrediaraur.
Innocentius primus, in epittola 29, duo repre-
•').
hendit in sacris myateriii praepostere (ui ipse
fiebat) obaerrata. Primura eal quod fiiicem anic <<>i>-
feeta myeteria quidatn tradebani Cum pott omnia, :
inqtiit, qua aperire non debeo (sic tunc saera illa ;ir-
cana tegebant), pax indicenda, ptr
tit neeettario
quam constet poputum ad omnia
mnsteriit ct-
<ju;c in
pj lebrantwr atque in eccletia aguntur praebuitse to\
snm. ac fnnla csse \ ignaculo ie-
monstretur. Allerum est qnod oomina oflerentiura
recitentur, anlequam pretem sacerdos fociat, id est
anleOrationem factamsuper oblata, imo ante Cano-
nem, qucm precit nomine etiarn designat Vigilius
papainfra. Priut ergo,ait Innocentius, oblationet tunt
commendandce ac lunc eorum nomina, quorum sunt
;
oblationes, edicenda, ut inter tacra mytteria, Id eal
post consecrationem nominentur, non inter alia, qustt
<nile praemittimus, vt ipsis mysteriit viam futuris pre~
cibusaperiamus. Utrumque ritum, quem lnc improbaf
Innocenlius, servabant Gallicana- et Hispanicae Ec-
clesiae, et quidem priorem astruit Justinus martyr
in Apologia secunda. Ha-c autera Innocentii consti-
tutio a Gallis recepta fuit anno 789. in capitulari
Aquisgranensi, cap. 59 et 54.
[xi.vin] VII. Continualio rituuin in Missa pontijicrilt
singnhu ium a Canone ad Communionewu
Omissa praef-ilione, in qua nihil singulare occur-
rit,progredimur ad Canonem, quem sacerdos non
inchoabat ante absolutum a choro trisagii cantum.
Id enim libelli nostri prsecipiunt, ct post eos Herar-
dus cpiscopus Turonensis, cap. 10 Ut tecreta pres- :
ta vocat Canonem, quod eum sacerdos submissa
voce, et quidem solus, recitaret. Eodem modo ap-
pellatur in veteri Missali Gallicano, mihi pag. 333, ubi
Coltectio post Secreta ea dicitur qure consecrationi
proxime succedebat quod argumento est Canonem
;
Missae submissa voce etiam in Ordine Gallicano fuis-
se recitatum. Ita eliam in Romano: unde in secun-
do Ordine Romano hic legitur, quod pontifex seererc
intral in Canonem.
Prcces et canonicam precem appellant veleres, in
primis Vigilius papa, in epistola ad Profuturum epi-
scopum Bracarensem Ordinem quoque precum in
:
r) celebritate Missarum nutlo nos tempore, nulla festivi-
tate signiflcamus haberc diversum ; sed semper eodem
tenorc oblata Deo munera consecrare. Quoties vero
Pasrhae, aut Ascensionis Domini, vel Pentecostes et
Epiphania: Sanctorumque Dei fuerit agenda festivitasi
singula capilula diebusapta sttbjungimus, quibus com-
mefnorationem sanctae solemnitatis, vel eorum faci-
miis, quorum natalitia celebramus ; caetera vero orcline
consueto prosequimur. Quapropter et ipsius canonicx
precis tcxtum direximus snbter adjectum, quem Deo
propitio ex apostotica traditionem recepimus. Varietas
illa, de qua loquitur Vigilius, hactenus servatur in I
illa Canonis parte quae incipit a verbo Communi-.
cantes.
Precem illam Canonem primus, aut inter primos
absolute vocat Gregorius, Magnus in lib. xi, epistola
59, ubi notat Januarium episcopum, tempore qtio
ut vix post longa intervalla ad locum Canonis redire
valeat quem reliquit ; alque ex hoc multos dubitare si
H
177 1N ORDINEM ROMANUM COMMENTARIUS PR/EVIUS
ommunionem debeant de ejus consecraliotie pcrcipere.
)uos admonendos dicit, ut nullatenus perlimescant,
NJ cum onini ftde et seruritate contmunicenl qtiiatrgri- ,
udo personcr [xLixlsaoH mysterd Bcncdtrtionem nec
mtat, nec polluil imonecpeccatum sacerdotis, atte-
; rum apostoliearum, id est quibus apostoli scripserunt,
tante Optato Milevitano, in lib. vi. Ergo liqitidoappa-
etc.rtnrocationc noininis Dei posse aliquid sanrtifcari,
tiamsi peecator invocet Deum. Canonem fere inte-
rum, sed verbis aliquantisper immutatis refert ve-
ustissimus auctor, lib. iv de Saeramentis, apud
imbrosium. In antiquissimo Codice Reginse Sueciee,
lum. 1454, deest mtffl in verbis conseerationis cor-
ioris Christi. In qoibusdam Ecclesiis Amcn post ver-
ia consecrationis a populo dicebatur; seil niliil hac
e re nec in Hbellis nostris, nec in Saeramentario
iregoriano, tametsi ejus rei meminit Augustinus
pistola ad Januarium.
l'er totum Canonem episcopi. diaconi,
iontifici servientes, et prrshytcri in presbyterio pprma-
lehant inclinati. nisiquod ad verha Nobisquoquc pec-
R.{or\bws, surgpbnnt diaconi.
Haocorporisinclinatfona
tdorabant sacram Actionem et saera mysteria. qu^e
ulgatus Anastasius in Martinopapaadorandam Ho-
tiam vocat.
Non stalim post consecrationem in altum asacer-
lote Hostia, itemque calix priinis illis lemporibus
erebantur, sed sub finem Canonis, cum diceret sa-
erdos Per quem hxc omnia. etc, erigebat se archi-
DBS solus et cum diceretur Per ipsum et cum
; verisimile est Orationem illam divinam, quam in
pso, lerabat cum offertorio caltcem pcransas, et tene-
at exaltans iUum jttrta pontifircm. Micrologus corpus
um ealiee tunc levatum fuisse dieit in cap. 15, ubi
lullam alterius post consecrationem levationis mem-
ionem facit. a Orientales id prrestant paulo ante
ommunionem. Porro elevatio post consecrationem
n Gallia post medium speculum undecimum videtur
ieri ccepta, haud scio an paulo serius in Ecclesia
lomana, tametsi utrobiquc adconsecrationem sacra
nvsteria adorarantur. Huc spectat Ivonis episcopi
^arnutensis epistola 142. ad Mathildem Anglorum
•eginam, cui gratias agit, ob campanas ecclesire suae
:oncessas, quarum sonilu ait renovari ipsius reginoe
nemoriam, tunc prresertim, quando illa sahttaris
iostia, pro nobis redimendis in ara crucis oblala, per
lovi sacerdotii ministros in Domini mensa quoiidie
onsecratur ubi nulla menlio elevationis, uti nec in
; Ubi Sacramentorum nomine consecrationem si-
Jsuum Cisterciensium, cap. 53. Sic vero in Institu-
ionibus Capitulorum generalium, cap. 25, disl. 3, ubi
n Capitulo generali anni 1 5 statutum legi tur ttt con-
1 mcnta vocat. Ergo, ut dicerc cceperam, mos erat Ec-
ccratione peracta, [l] Hostia clcretur ; quo fere tcm-
>ore Guillelmus episcopus Parisiensis, et in Germa-
lia Guido cardinalis statuerunt ut ad clevationem
:ampanula pulsaretur. Hoc loco in mcmoriam redit
;ancti Malachire Hibernire primatis calix sacer, in
hesauro Clarrevallensiasservatus, excujus labio de-
)endent aliquotcampanulre, quibusad motum calicis
istantes ad adorandum excitarentur. Deniques;cculo
ciu, in Creremoniali Gregorii X hic edito, pag. 235,
prrescribitur ut in elevatione corporis Cliristi proster- "
nant se ad lerram, et adorent reverenter in facies ca-
iendo, et sicproslrnti stent usque ad Per omnia. Quod
hodiequoque actitant Cartusiani. Adde Jacobi Gaie
lani Ordinarium, in quo etiam mentio fitelevationis
et adorationis, hic pag. 286.
In canone duplex commemoratio fiebal, fitque ho-
die quoque, vivorum ante consecrationem, mortuo-
rum vero post eam. In utraque recitabantur nomina
Ecclesiarum apostolicarum cum nominibus vivorum
antistitum in priori commemoratione, etmorluorum
in posteriori. Id colligimusex Augustiniepistolis 43,
32 et 53. De Codicibus non tantum nostris, ait ille in
epistola 43, num. 21, %cd etiam iltontm, scilicet Do-
natistarum recitamus Ecclcsias, qwirttm noniina hodie
^ Vide Vitam Euthymii abbatis, tom. I Analect.
" in
Graec, p. 62.
b Sic Patres conciliiBasileensis conqueruntur quod
S78
A legunt. et quibus hodie non communicant ; quce cum
recitanter in conrenticulis eorum. lectoribus sitis dicnnt
Paxtecum, et cum ipsis plcbibus quibus illss litterx
scriplcr sunt non cnmmunicant. llivc nomina Ecclesia-
ex epistola 53, num. eranl in libris sancti*
3, scripta
in Codicibtts sitnrtis. nempe
inlibris Sacramentorum,
quo nomine libros saerosanctisacrificii modum con-
tinentes solebant designare.
Canoni subjungitur Oratio Dominica, de qua qui-
dam e Sieilia Gneci vel Latini conqucrebantur, quod
eam Gnrcorum exemplo mo.v post Canoiiem Hoinani
pontifices die.istatuissent. RespondetGregorius Ora- :
tnnicm Dominioam mo.r poit prcccm, id cst Canonem,
dieimus, quia mos apostohrim fttit ut ad ipsam solutn-
in modo Hostiam eonxecrarcnt. Gre-
orationriii oblationis
gorius autem hujusceinstitutionisauctoremse innuit
subdiaconi his verbis subsequcntibus Et valde mihi inconvenirns
:
visum est ttt preccni. qttam scholasticus composucral,
B SUper oblationem dicercinus ; etipsam traditionem (forte
Orationcm) qitam Salvator voster eomposuit, superejus
corpus et sangttinem taceremus. [li] Addit tandem mo-
duinesse diversum aGrrecisinEcclesiaRomana,quod
Diiiiiinica Oratio apud Grirc.osab omni populodicttur,
apttd nos rcroasotosacerdote. Ex illis, inquam, verbis,
ef- valde mihi conveniens visum est, colligitur Gregorium
auctoremfuisseutOratioDominicain Missa diceretur
apudRomanos, aut potius restitueretur. Neque enim
omnibus aliis liturgiis, tam orientalibus, quam occi-
dcntalibus, Gallicanis, Hispanicis, et Mediolanensi,
ct quidem apostolorum exemplo, in sacris frequen-
tatam fuisse constat, a sola Romana Ecclesia, quse.
aposlolicam prre aliis traditionem semper secutaest,
pnrtermissam initio fuisse. Certe totam sacrificii pe-
tilionem fere omnis ecclesia Dominica Oratione con*
clndcbat Augustini a?vo, ex cjus epistola modo 149,
ad Paulinum. ldem in sermone 351, qui exstat in
Q tomo quinto novse Editionis, docet, num. 6, Antisli-
tes ad altare assistent es solltos nlfese eum oinnibus pe-
ctora tunderc. Quod recitanda Oratione Dominica
factum indicat paulo infra his verbis Nam si non
:
habemus peccata, et tundentes pectora dieimus Dhniiic
nobis peccata nostra, ex hoc ipso certe et graviler
peccamus, cum inter sacramenta iiienti-
Diillo diiljitantc
initr.
gnificat sacrorum mysteriorumcorporis et sanguinis
CbristiDomini, qtwe plurali nomineeliam alibi sacra-
,
clesire universalis ante Gregorii revum ut Oratio
Dominica in Missa diceretur. Sed cum fortasse Roma-
ni quidcm sacerdotes hanc Orationem, quasi alias
communem, omitterent, b uti presbyteri Hispanici
extra Dominicam in divinis officiis exconcilii ivTo-
letani canone 9, Gregorius Romanos ad uniformem
ritum decreto suo revocavit. Certe in Missa prresan-
etificatorum, qure quotannis in Parasceve celebratur
ritu primitivo, Oralio Dominica recitatur.
Post Orationem Dominicam fit fractio panis conse-
crati, et una ex tribus particulis in calicem demittitur,
At duplex in Missa pontificali commistio antiquitus
fiebat, una antc Agnus Dei expriorisacrificio, ut su-
perius vidimus, alia post communionem pontificis ex
prrescnte. Vcrum jam amultis s&ctilis unicatantum,
nempe posterior, fit commistio ex relicta partc Eu-
charistire inlra digitos pontificis post communionem.
[lii] InGallioanis et HispanicisEcclesiis, antequam
dicereturPtfr Domini sit seniper vobisOum, Benedictio-
nem populo circumstanti ab cpiscopo sacra celebrante
impcndi antiquus mos est, ut patet cum ex anliquis-
simis libris Ordinis Gallicani, tum ex concilii iv_To-
letani canone 18. Hsec Benedictio triplici Oratione
populo impertiebatur, quales Orationes non semcl
Missa omittatur Oratio Dominica in aliquibus Ec-
clesiis. (Tit. 10, <ie kis qui in Missa non complent.)
 879 APPENDIX Al) S. GRKGOMI MAGNI I,1TUKCIC\ OPERA SHO

lypis exciisir, suni. Voruin huBenedictioneinon in- \ quat oero oblationet tuat ponebat in patei uern
venio receptas in Missn pODtiflcali, imo eai graviler tenebat diaconut. Hunc loeuin, lane obicuram, il-
improbarc videtur Zachariaipapa. De hii enim inter- liisir.-ii Micrologu in cap. \l:Cun autem dicit Per
pretor heec ejui verba epistof» ad Bonifacium Pro : Dominum noitrum, rumpit ll<> liam '

BenBdictioniout autenajuaifaoiunt Galli, ut aottri, fra- in.ita Ordinem, add \dum dominici lattrit per-
ter, multis riliisrariantiir. Piam non ex apostolioa tra~ cuttionem, Deindo majorem partem nfringit,
ditione hootatiunt, ted per vanam gloriam, adhibentet ut tret portionet de corpore dominico eflicere vottit.
sibi damnutioncm.... Regulam itaque cathoUcu tradi- Vowi [li! "iniii: in ealicem, faciendo crueem, miltere
!

tionis, quant a sancta Romana Eccletia, cuiDeo auetore debet vero ipte pretbyter m
aUeram .>«-

deservio, accepitti, onmibue prxdica. Si de bis bene- /("/., ctc. Secundam

li;m<- Interpretationeaa alia
dictionibus(ulquidemopinor)agit Zacharias, duriora oblationetj quu pontifex ponebal inpatenam, eraot
sunt ejus verba quam causa, quse aliai laudabilil dus particulae reliquie ex illa fractione. Cur ao-
censen potesl, mereatur. De cjusmodi Rencdictioni- icin prima illa particuli iuper altare remanerel cx
bus quaedam verba intrusa sunt in sccundum Ordi- <ii-dine Romano, aliam ifferl eaueaoa primui libel-
nem Romanum Post solutas, ut in Itis partibus mos
: lus, noster aliam Hicroloffoi, auet tamen caascnoa
Benedictiones, cum dixeritVnxDomim
cst, pontificales omniao contrari* sunt. Libellai noiter de Ordine
sitsempervobiscum, mttlil in calicemdesanctaoblata. Romano primus docetid factom quia ita ob ervant,
Scd haec verba, ut in his partibus mos esl, dicta esse nt iliiin Missamm tolemnia peragunt altare sine ta-
consideratione loci, ubi descriptus est iste Ordo Ro- crificio non sil (qU83 ratio cliani fortaioe movit nl
manus, satis intelligitur. Non ergo inserendum erat B Eucharistia pontifici ad sacra facienda proccdcnti
Benedictionale novae Gregorii operum Editioni, quod prseferretur). Micrologus vero ait illam pailicuiam
a ritu Romanorum atque adeo ipsius Gregoni niente esse dimissu.iii comiiiiiitK-ainiis si> r infirmit. Ai com-
alienum est, tametsi in Codice bibliothecae Caesareae municaturis in illa pontificia Missa distribuebantur
Sacramentario Gregoriano subjectum reperiatur, ut- aliae oblahe consecratae. Post pra:dictam frmctionem
pote descriptum ad alterius Ecclesiae usum quam pontifex revertebaturad sedem suam.
Romanee. 4. Ad hax in primo tantum Ordinc Romanc legi-
tur nomenculatorem (cujus olficium erat praninroi
VIII. Singularia sacrx communionis in Missa pon'
ad convivium invitare, eorumque nomina describe-
tificali.
re),saccellarium (qui saccello seu thesauro fisci
Cum multa singularia occurrant in communione, prasfectus erat) et notarium vicedomini seu o-cono-
qualis olim fiebat in Missa pontificali, ut ea facilius mi, postquam inter sese Agnus Dei dixissent, asccn-
observentur, prsemittendum est in illis solemnibus disse ad altare ante faciem pontificis, nt annueret eis
sacris, etiam postquam Missse tanlisper multiplicari scribere nomina eorum qui invitandi eranl. swe ad
cceperunt, omnes, non solum laicos et sacerdotalis mensam pontificis per nomenculatorem sive ad viee-
,

Ordinis expertes, sed etiam presbyteros et episcopos,
qui sacrisintererant, communionem sacram partici-
passe. Huncritum apud Orientales advertimus in facto
Nestorii patriarchae CP. qui, Dorotheum episcopum
[liii] anathema dicentem in eos qui VirginemDeipa-
ram dicerent,nonmodo non redarguit, verum etiam
ad mysticam communionem mox admisit, ejusque
participem effecit, quemadmodum legitur in epistola
Cyrilli Alexandrini ad eos qui de se conqucrebantur
Idem ritus servabatur apudRomanos inMissa ponti-
ficali, uti exponitur in sequentibus libellis Ordinis
Romani sed an presbyteri simul cum pontifice sacra
;
celebraverint, non explicant. Id supplet Amalariusin
lib. i, cap. 12: Mos est Romance Ecclesiw ut in con-
fectione immolationis Christiadsint presbyteri, etsimul
cumpontifex verbiset manu conficiant. Ex quo intelli-
gitur hunc morem esse antiquum. Jacobus a Vitriaco
ejusrei testis est in Historiae occidentalis cap. 38.
Consueverunt, inquit, presbyleri cardinales summo pon-
tifici insacramento altaris assistere, el cum eo pariter
celebrare, imo et communicare. Utrumque enim
nocentius tertius docet in lib. iv de mysteriis Missae
cap. 25, ubi ait consuevisse presbyteros cardinales
Romanum circumstare pontificein, el cum eo pariler
domini per notarium ipsius ; quorum nomina post-
quam descripserant, descendebant ad invitandnm eos,
ac deinde redibant ad sedem ubi pontifex consiste-
bat.
Archidiaconus interim levabat calicem exaltari,
5.
C
et dabat eum subdiacono regionario, seu archisubdia-
cono, ut teneret enmjuxta cornu altaris dextrum.
Accedebant deinde subdiaconi sequentes cum aco-
6.
lythis, qui sacculos portabant, a dextris eta sinistris
altaris ; et acolythi quidem extendebant brachia cum
sacculis, quorum sinus subdiaconi, stantes a fronte,
explicabant ad recipiendas oblationes ab archidiaco-
no, qui eas in sacculos demittebat.
7. Evacuato oblationibusaltari, archidiaconus scho-
lsecantorum innuebat ut canerent Agnus Dei, quod
in confractione corporisDominiacleroet populo de-
cantari sergius papa I constituisse fertur. Certe in
Missa Sabbati sancti, quae veteri more etiam nunc
celebratur, omittitur Agnus Dei cum Antiphonis ad
In- Offertorium et ad Communionem, quaeprimariinon
esse instituti Walafridus Strabo et alii observarunt.
In [lvj rubricis tamen Sacramentarii Gregoriani ad
Missas consuetas assignatur Agnus Dei,