TEKTONIKA

poznavanjem primarnih pojavnih oblika - lake utvrivanje naknadnih poremeaja - razlamanje primarnih kompleksa i njihovo premjetanje bilo na mjestu postanka (izdizanje, sputanje, nagibanje, pa i prevrtanje) ili veim ili manjim udaljavanjem od tog mjesta (boranje, ljuskanje, navlaenje) potrebno je odrediti poloaj svih vanijih komponenata u odreenom terenu - na povrini, u usjecima, buenjem ili geofizikim metodama - ustanovljene pravilnosti koje su omoguile definiranje nekih elementarnih strukturnih cjelina litosfere u njihovoj grai - odreene zakonitosti koje omoguavaju rekonstrukciju cjeline na temelju karakteristinih fragmenata standardni nazivi tih jedinica - bora, rasjed i navlaka

primarni oblici pojavljivanja sedimentnih stijena - slojevi i gromadasti grebeni sloj - geoloko tijelo omeeno jasno izraenim diskontinuitetima od naslaga ispod i iznad njega; izgraen uglavnom od istovrsnog materijala, taloenog u jednolikim uvjetima slojevi - rezultat kraih prekida ili manjih promjena uvjeta u kojima je odreena stijena nastajala uslojene vulkanske stijene
1. 2.

u vulkanskim kupama - periklinalno nagnute u vulkanskim ploama prilagoavaju se povrini na kojoj se slau s tendencijom postizavanja horizontalnog poloaja slojevi metamorfnih stijena - naslijeeni od uslojenih stijena koje su metamorfozirane

poloaj slojeva sedimentnih stijena - primarno se pribliava horizontali izuzeci - primarno nagnuti slojevi - neposredno uz obalu mirnih jezera, u deltama na uu rijeka u more, na strmijoj strani sipina, na stranama koraljnog grebena itd. kosa i unakrsna slojevitost - proizvode struje koje donose materijal - ako su dovoljno jake i ako esto mijenjaju smjer - pri periodikom izlijevanju rijeka izvan rijenog korita kod podvodnih kretanja za vrijeme taloenja - nastaju savijeni oblici kao primarni pri utvrivanju strukturnih jedinica - vana primarnost svih navedenih pojava u veini sluajeva - nagnutost i savijenost slojeva posljedica naknadnih tektonskih poremeaja - pretpostaviti njihov primarni poloaj - za ocjenu stupnja poremeenosti - za izvoenje zakljuaka o odnosima ispod povrine - precizno odrediti poloaj slojeva ili skupine slojeva na povrini

sloj nije ogranien samo vertikalno nego i horizontalno horizontalno protezanje - odraava povrinu prostora u kojem je nastao kao produkt potpuno odreenih uvjeta - sloj prestaje gdje takvih uvjeta nije bilo ne znai da nije bilo i taloenja pod drugim uvjetima i nastajanja slojeva drugaijeg obiljeja na mjestu gdje jedan sloj ili jedna vrsta slojeva prestaje drugi ili druga vrsta poinje

isklinjavanje - horizontalni, prirodan zavretak nekog sloja, obiljeen stanjivanjem

izdanak mjesto gdje se stijena pojavljuje na povrini kod svakog izdanka nagnutog sloja potrebno je razlikovati - pruanje sloja ili slojeva, smjer nagiba (azimut) i kut nagiba

1.

pruanje sloja oznaava njegovo sjecite s horizontalnom ravninom ravninom smjer nagiba - definira stranu svijeta prema kojoj je sloj nagnut kut nagiba sloja - kut to ga sloj zatvara s horizontalnom ravninom

2.

3.

pomou tih podataka moemo ocijeniti pravu debljinu sloja ili slojeva i njihovo protezanje ispod povrine - sloj na povrini obino se pojavljuje u svojoj prividnoj debljini

debljina sloja okomica povuena izmeu njegovih dviju ploha, podine i krovine

u prirodi je ponekad teko izmjeriti poloaj sloja - najee nisu vidljiva sva tri elementa koje elimo izmjeriti
1. 2. 3.

slojevi su esto koso prerezani slojne plohe nisu uvijek otvorene postoje pukotine koje se mogu vrlo lako zamijeniti za meuslojne upljine glinoviti sedimenti mogu pod utjecajem vode i gravitacije biti savijeni drugaije nego u neposrednoj unutranjosti itd.

4.

kad u nizu slojeva promatramo jedan - svi iznad - krovina, a ispod - podina topografska podina i krovina stratigrafska podina i krovina topografska krovina i podina - samo na temelju poloaja bez obzira na starost slojeva - kod prevrnutih slojeva u topografskoj podini mlai, u krovini - stariji slojevi stratigrafska podina - uvijek stariji slojevi, krovina mlai (iako zbog prebacivanja slojeva poloaj bio obrnut)

u normalnoj seriji slojeva podudaraju se topografska podina i krovina sa stratigrafskom podinom i krovinom - kod prevrnutih slojeva poloaj obrnut

Krovina i podina sloja: lijevo i u sredini 1 topografska i stratigrafska podina, 2 promatrani sloj, 3 topografska i stratigrafska krovina; desno, prevrnuti slojevi, 1 topografska krovina i stratigrafska podina, 2 promatrani sloj, 3 topografska podina i stratigrafska

konkordantni ili konformni slojevi - superponirani slojevi bez veih poremeaja koji bi izazvali dui prekid sedimentacije slojevi vremenski kontinuirano taloeni i meusobno paralelni, bez obzira jesu li vodoravni, nagnuti ili borani

Konkordantni slojevi:a vodoravni, b borani, c uspravni, d prebaeni

diskordantni slojevi - u prirodi ee su slojevi ili skupine slojeva poloeni pod nekim kutem divergencije uzrok razliit:
1. 2.

izdizanja i poremeaji vezani za prekid sedimentacije sputanje i nastavljanje sedimentacije (dva niza slojeva vremenski nisu kontinuirano taloena) - u prekidu sedimentacije moe doi i do erodiranja jednog dijela naslaga izmeu donje i gornje skupine slojeva - stratigrafska praznina (hiatus) kutna diskordancija erozijska diskoradancija prividna konkordancija

kutna diskordancija - ako postoji razlika u poloaju slojeva izmeu starije i mlae skupine - mlai slojevi pod nekim kutom u odnosu na starije, erodirane i tektonikom poremeene naslage erozijska diskoradancija - ako poloaj slojeva nije bitno promijenjen, ali nedostaje dio naslaga zbog erozije - mlai slojevi taloe se na erodirane starije naslage koje nisu znatnije poremeene prividna konkordancija - mlaa skupina paralelna sa starijom, usprkos prekidu sedimentacije
Prividno konkordantni i diskordantni slojevi: A i C morske taloine, B kopnene taloine; a prividno konkordantni slojevi, b - d diskordantni slojevi

oznake za poloaj sloja u prostoru:

Bore
strukturne jedinice litosfere - nastaju savijanjem slojeva, odnosno stijena litosfere najee pod utjecajem sila kompresije koje se prenose po slojevima; izuzetno sudjeluju gravitacijske sile i dijapirski prodori mogunost boranja slojeva ovisi o:
1. 2. 3. 4. 5.

sastavu strukturi plastinosti tvrdoi i dr. fiziko-mehanikim i petrografskim svojstvima stijena njihovoj debljini i poloaju u litosferi (zbog poviene temperature i pritiska krovinskih naslaga, stijene u veim dubinama - podlonije savijajnju i boranju)

Elementi bore
antiklinala - izboen (konveksni) dio, sinklinala - udubljen (konkavni) dio, srednji krak antiklinala i sinklinala uzduno se mogu rastaviti u dva krila plohom koju nazivamo osna ploha ili ravnina osna ploha ili ravnina - ravnina poloena pravcima povijanja slojeva u normalnih, pravilnih bora - krila simetrina bore - najee nisu pravilne, elementi na povrini ne poklapaju s onima u dubini - za rekonstrukciju poloaja osne plohe nisu dovoljni samo povrinski podaci

os bore - pravac koji prolazi sjecitem osne plohe i bilo kojeg sloja sinklinale ili antiklinale - definira njezino pruanje jezgra - sredinji dio bore koji se nalazi izmeu njenih krila - kod antiklinale - najstarije naslage, a kod sinklinale najmlae tjeme najvii izboeni dio antiklinale dno - najnii dio sinklinale elo - uzduni zavretak antiklinale - vidljiv na obje strane osne ravnine kad se du tjeme sputa

brahiantiklinala izduljena antiklinala, duljina je znatno vea od irine

doma duljina i irina antiklinale su priblino jednake

brahisinklinala izduljena sinklinala, duljina je znatno vea od irine

bazen duljina i irina sinklinale su priblino jednake

Elementi antiklinale u karti (gore), poprenom profilu (u sredini) i uzdunom profilu (dolje); lijevo: brahiantiklinala; desno: antiklinala bez vidljivih uzdunih zavretaka (ela)

Elementi sinklinale u karti (gore), poprenom profilu (u sredini) i uzdunom profilu (dolje); lijevo: brahisinklinala; desno: sinklinala bez vidljivih uzdunih zavretaka (ela)

antiklinala i sinklinala - strukturni dijelovi bore - ne moraju podudarati s odreenim povrinskim oblicima terena jedna i druga - u zaravnjenim terenima, u brdima i u dolinama

Odnos bora i morfologije terena: A normalan reljef, B inverzan reljef

Vrste bora
neporemeene i poremeene - nagnute pod razliitim kutovima, stisnute i sl. s obzirom na nejednolike uvjete postanka - vie tipova bora podjela na temelju:
1.

odnosa poloaja osne ravnine prema horizontalnoj ravnini obzirom na poloaj krila prema osnoj ravnini

2.

s obzirom na poloaj osne ravnine prema horizontalnoj ravnini bore - uspravne, kose, prebaene, polegle i utonule

uspravna bora - osna ploha okomita na horizontalu; kosa bora - osna ploha nagnuta tako da se usprkos tome krila mogu jasno razlikovati prebaena bora - osna ploha kosa, ali jae nagnuta - krila vie ili manje paralelna polegla bora - osna ploha priblino u horizontalnom poloaju jedno krilo u krovini, a drugo u podini utonula bora - krila nagnuta suprotno u usporedbi s poloajem krila prebaene bore

na temelju poloaja krila antiklinale i sinklinale prema osnoj plohi, odnosno ravnini - normalne, izoklinalne i lepezaste bore normalna bora - krila divergiraju pravilno od osne ravnine izoklinalna bora - krila paralelna s osnom plohom lepezasta bora - krila savijena u obliku lepeze

lijevo: izoklinalne bore; desno: lepezasta bora

posebni tipovi bora - oblikom i postankom fleksure, koljenaste bore ili monokline kretanjem krila (radijalni pritisci) - u manjoj mogu zadrati horizontalan poloaj - nastaju radijalnim ili veoj udaljenosti

ovisno o intenzitetu kretanja - takve bore mogu, ako pukne srednji istanjeni krak bore, u pruanju prijei u rasjed

dijapirske bore - rezultat vertikalnog prodora pojedinih tijela prema povrini u leitima soli, gipsa, anhidrita i dr. uzrok kretanja:
1.

povezan s razlikama u gustoi naslaga koje kreu i onih kroz koje se probijaju - dovoljan i manji poremeaj koji omoguuje naslagama manje gustoe da se probijaju prema povrini kroz tvorevine vee gustoe u vezi s razliitim unutranjim procesima Zemlje praenim potresima, stezanjem i rastezanjem stijena i dr.

2.

Sekundarne bore
slojevi razliitog sastava - ne ponaaju se jednako pri boranju glinoviti sedimenti - plastini i podatni (nekompetentni) veina sedimenata - krta (kompetentna) - pri boranju slojevi esto pucaju na isteznoj strani izmjena krtih i plastinih slojeva - krti slojevi u krovini i podini plastinog sloja -razliito relativno kretanje - odraava se i na plastinom sloju izmeu njih - nastaju vlane mikrobore

osne plohe - nagnute u smjeru pokreta krovinskog sloja mikroantiklinale konvergiraju tjemenu makroantiklinale, mikrosinklinale dnu makrosinklinale

zbog toga esto fragmenti s mikroborama omoguuju rekonstrukciju makrobora, ak ako su i prebaene ili utonule

a mlai se slojevi nalaze lijevo od mikrobora; b i c mlai su slojevi desno od mikrobora

u dubljim dijelovima litosfere slojevi plastiniji - masa plastinije interkalacije migrira prema dnu proirene makrosinklinale, a stanjuje se u makroantiklinali razlika od jednolinih vlanih mikrobora - minijaturne bore u terenima izgraenim od metamorfnih stijena
vlane mikrobore u dnu makrosinklinale

minijaturne bore

Sustavi bora
1. 2.

izoklinalne serije antiklinorij i sinklinorij izoklinalna serija - sustavi izoklinalnih bora - kadkada razlika jedino po starosnom slijedu naslaga - nema nekih dodatnih morfolokih karakteristika sinklinorij i antiklinorij - elementi analogni sinklinali i antiklinali (tjeme, osna ploha, jezgra, krila i ela) - odnosi kompleksniji - krila naknadno, sekundarno borana, dimenzije mnogo vee - tee uoiti vane elemente za rekonstrukciju tih strukturnih cjelina viega reda

Rasjedi
osnovna strukturna jedinica litosfere nastaje izdizanjem, sputanjem ili uzdunim dijelova litosfere - pod utjecajem vertikalnih horizontalnih (tangencijalnih) pritisaka, du paraklaza ili rasjedna povrina pomicanjem (radijalnih) i pukotine -

kao posljedica ekspanzije, gravitacije i kompresije, ili njihovom kombinacijom paraklaza - vertikalna ili nagnuta pod razliitim kutem, hrapave ili glatke povrine prije rasjedanja - slojevi i neuslojene stijene - od vodoravnih do vrlo sloenih - paraklaze razliito presijecaju pomicanje - jednosmjerno ili rotacija, ili kombinacija

osnovni elementi za definiranje rasjeda: paraklaza i dva krila krila - dijelovi stijenske mase s obje strane paraklaze kod rasjeda s vertikalnom paraklazom - krila po stranama svijeta kod rasjeda s nagnutom paraklazom - krila prema njoj podinsko - ispod paraklaze i krovinsko krilo rasjeda iznad paraklaze

nagiba

paraklaza ima pruanje, a ako je kosa, i smjer nagiba i kut

ako se krilo rasjeda pomie u smjeru nagiba paraklaze dvije (2) komponente:
1.

hod - horizontalan razmak krila, meusobno horizontalno udaljavanje i pribliavanje krila skok - vertikalni razmak, njihovo vertikalno udaljavanje krila horizontalni pomak - paralelan s pruanjem paraklaze - kad se krila po paraklazi pomiu koso ukupan pomak du paraklaze - rezultanta sve tri navedene komponente pri pokretima koji se odvijaju samo paralelno s pruanjem paraklaze, nema skoka ni hoda - kretanje rezultira samo njegovim horizontalnim pomakom po vertikalnoj paraklazi - moe postojati samo skok i eventualno horizontalni pomak paralelno s paraklazom

2.

Elementi kosog pomaka krila (a-b skok; b-c hod; c-d uzduni pomak; a-d ukupni pomak)

ovisno o karakteristikama rasjeda - tri osnovna tipa: normalni rasjed, reverzni i rasjed s horizontalnim pomakom

normalni rasjed - po nagnutoj

paraklazi krovinsko krilo se spustilo u odnosu na podinsko - rezultira rastezanjem karakterizira - skok i hod horizontalni pomak udaljavanjem krila stijenske mase

obuhvaa i rasjede s vertikalnom paraklazom - dolo samo do vertikalnog pomaka ili skoka (i eventualnog pomaka u horizontalnom smislu) posljedica ekspanzije i gravitacije na terenu - morfoloki najee manifestira strmim obronkom -moe biti veoma dobro izraen, ako nije bila jaka erozija
a kosi protusmjeran, b kosi istosmjeran, c - uspravan

reverzni rasjedi - krovinsko

krilo uzdignuto, u odnosu na podinsko krilo, uz kosu paraklazu

do iste pojave dolazi ako je podinsko krilo sputeno niz paraklazu, kao i kombinacijom jednog i drugog kretanja zbog kompresije krila se pribliavaju - zauzimaju manji prostor od prvotnoga - dolazi do koncentracije (saimanja) stijenske mase hod i skok - obrnuto usmjereni nego kod normalnog kosog rasjeda

a protusmjeran, b istosmjeran

rasjedi s horizontalnim pomakom - obiljeeni samo

kretanjem u pravcu pruanja paraklaze - nagnuta i vertikalna pri kretanju - ne mora biti hoda niti skoka pomak - u dva smjera: desni i lijevi rasjedi - krila jedno u odnosu prema drugome pomaknuta udesno ili ulijevo ovisno o tome na koju je stranu promatrani blok pokrenut, gledajui okomito na rasjednu povrinu

transkurentni rasjed
rasjedi s horizontalnim pomakom kod kojih na obje strane u pruanju pomak naglo prestaje ili se mijenja oblik i smjer - transformni rasjedi

istosmjerni rasjedi - paraklaza nagnuta u istom smjeru kao i slojevi, ali ne pod istim kutom protusmjerni rasjedi - paraklaza nagnuta obrnuto od slojeva na krilima uzduni rasjedi - paraklaza se prua vie ili manje paralelno s pruanjem slojeva dijagonalni rasjed - paraklaza koso u odnosu na pruanje slojeva popreni rasjed - paraklaza presijeca slojeve vie ili manje okomito na njihovo pruanje

karasti rasjed - krila relativno razmaknuta samo na jednom kraju - u drugom smjeru pomak se smanjuje i iezava rotacijski rasjed - na oba kraja rasjeda krila su razmaknuta u suprotnim smjerovima - zbog stanovite rotacije na paraklazi oko jedne sredinje toke kombinacije razliitih tipova rasjeda gorska zrcala - uglaane povrine - na rasjednim povrinama stvara trenje krila pri kretanju prutanje (strije) - upuuju na pravac kretanja, a ponekad i smjer posljednjeg kretanja na rasjedu - fina glina ili ak i brea - tektonska brea sferina s otrim rubovima, materijal - istovjetan s materijalom krila rasjeda u rasjednu pukotinu naknadno ue zdrobljen materijal i tamo se cementira - u sastavu ima tragove stranog materijala

Sustavi rasjeda
stepeniaste strukture tektonske grabe timor ili horst ljuskave strukture posljedica tektonskih poremeaja ragionalnih razmjera stepeniasta struktura - posljedica veeg broja normalnih rasjeda koji se preteito paralelno niu jedan do drugoga uzrokuju istosmjerno dislociranje (sputanje) terena

1. 2. 3.

tektonska graba ili rov - rezultat dislociranja terena izmeu dva ili vie paralelnih normalnih rasjeda koji su neto konkavni prema sreditu grabe (poput lopate = listron) - listriki rasjedi

sredinji dio terena relativno sputen u odnosu odnosu prema rubnim dijelovima ako rasjedi nisu paralelni nego konvergiraju na oba kraja - tektonska uvala

timor ili horst - sustavom normalnih rasjeda, a obiljeen je relativno uzdignutim sredinjim dijelom, dok se bokovi stepeniasto sputaju klasian timor - pretpostavlja sputanje bokova uz mirovanje ili zaostajanje sredinjeg dijela morfoloki analogna strukturna jedinica nastaje i onda kada se sredinji dio uzdie, a postrani dijelovi zaostaju u tom kretanju teka razlika genetski analogni i po izgledu jednakih struktura jasna geneza - prodor

horst po obliku i postanku

horst po obliku a prodor po postanku

ljuskava struktura - posljedica reverznih rasjeda ljuska - naslage izmeu dviju paraklaza ovisno o predhodnim poremeajima terena - dijelovi stijenske mase se u svakoj ljusci mogu ponoviti cjelovito ili samo djelomice ako su reverznim rasjedima predhodile izoklinalne ili prebaene bore - ponavljanje gotovo svih elemenata u svakoj ljusci ako rasjedni teren nije prije toga boran - elementi se djelomice ponavljaju

reverzno rasjedanje bora

reverzno rasjedanje relativno neporemeenog terena

Navlake
strukturne jedinice litosfere u kojoj se stijenske mase, to su primarno bile jedna uz drugu, nalaze jedna na drugoj najlake se prepoznaje navlaka u kojoj su mlae stijene podvuene pod starije ili starije premjetene na mlae klizne navlake - mlae naslage otkinute od svoje starije podloge klizanjem premjetene na manju ili veu udaljenost od svojega ishodita (dekolman) najee prethode bore i reverzni rasjedi - mogu prerasti u navlake pod utjecajem pojaanih jednosmjernih tangencijalnih pokreta ili gravitacijskog klizanja razliite posljedice

u ovisnosti o razliitom otporu masa - u pokrenutom terenu - sustav navlaka - u dananjim gorskim lancima - pritisci u zoni subdukcije

Postanak navlaka u zoni subdukcije: a model za navlake Gorskog kotara (po Heraku); b model navlaka u Hrvatskom primorju

manje navlake - iz poleglih bora i reverznih rasjeda po blago poloenoj paraklazi ili reverznim rasjedanjem bora velike navlake ili arijai - istiskivanjem stijenske mase u visinu istisnuta masa gravitacijski se prostire na okolne stijenske kompleksa navuene na veliku povrinu

krovinski dio - relativno pokrenuti (navueni) dio terena podinski dio - nepokrenuti dio korijen navlake - ishodino podruje pokrenute mase - u graninom prostoru sa susjednom jedinicom - u kompleksnoj tektonici - poremeen i pokriven drugim strukturnim jedinicama elo - najudaljeniji dio navlake - vanjski rub krovinskog dijela na navlanoj povrini - tektonske ili milonitne bree navlake - redovito naknadno tektonski poremeene sustavom mlaih rasjeda - nastali kao posljedica potiska iz unutranjosti ili zbog poputanja napetosti nakon izdizanja terena - praeno usjedanjem pojedinih dijelova

u okviru navlaka - esto mjesta gdje su naslage krovinskog dijela erodirane - stijene podinskog dijela na povrini - ako su obrubljene naslagama krovinskog dijela - tektonsko okno u blizini ela obrub ponekad postoji samo na tri strane, dok je na etvrtoj strani veza s podinom kontinuirano vidljiva na povrini poluokno ako je naknadnim poremeajima i erozijom krovina navlake rastavljena u izdvojene cjeline manjeg opsega - zaostaci - navlaci ili navlana, odnosno tektonska krpa

karta

profil

Pukotine
plohe diskontinuiteta uzdu kojih nije dolo do znatnijih pomaka u stijenskoj masi mogu nastati u svim razdobljima nastajanja i postojanja stijena za cjelovito definiranje potrebno je poznavati:
1. 2. 3. 4. 5. 6.

nain postanka (genezu) poloaj u prostoru orijentaciju oblik dimenziju vrstu i karakteristiku ispune dijaklaze - pukotine veih dimenzija (u sedimentnim stijenama mogu presijecati vie slojeva) leptoklaze - manje pukotine koje se uglavnom nalaze u povrinskom dijelu stijena

vie klasifikacija pukotina prema nainu postanka - sve u osnovi razlikuju :

1. 2.

primarne pukotine - nastale u fazi formiranja stijene sekundarne pukotine - nastale zbog djelovanja endodinamskih i egzodinamskih faktora na ve formiranu stijenu u fazi formiranja magmatskih stijena - pukotine zbog promjene volumena u toku hlaenja magme pri suenju vlanih sedimenata i zbog promjene volumena u fazi dijageneze, prekida u sedimentaciji - tzv. dijagenetske pukotine u fazi nastanka sedimentnih stijena - i meuslojne pukotine

meu sekundarnim pukotinama - za graevinarstvo osobito znaajne one nastale zbog djelovanja tlaka na stijenu prema kinematici nastanka razlikuju se:
1. 2. 3.

tenzijske pukotine relaksacijske pukotine pukotine smicanja

tenzijske pukotine - okomito na smjer najmanjeg tlaka otvorene, bez ispune, ili naknadno ispunjene razliitim materijalom, nepravilne, leaste ili peraste (uz rasjede) relaksacijske pukotine - okomito na smjer najveeg tlaka, u fazi kada njegovo djelovanje prestane i nastupi relaksacija u stijenskoj masi - zatvorene i ravne pukotine smicanja - paralelno sa smjerom srednje jakog tlaka, a sa smjerom najveeg tlaka zatvaraju otri kut - stisnute, glatke i ravne pukotine - u sluaju kretanja - strije paralelno sa smjerom kretanja stijenske mase
1 - smjer najveeg tlaka 2 - smjer srednje jakog tlaka 3 - smjer najmanjeg tlaka; 1 - tenzijske pukotine 2 pukotine smicanja 3 relaksacijske

ako su pukotine nastale kao posljedica veih tektonskih poremeaja - poloaj u odreenoj vezi s elementima nastale makrostrukture - pri boranju i rasjedanju terena u slojevitim stijenama - sustav uskih, gustih, paralelno poredanih pukotina pukotinski kliva esta popratna pojava boranja, a ako su pritom nastale pukotine paralelne s osnom ravninom bore - kliva osne ravnine posebice uoljiv u kompleksima stijena u kojima se izmjenjuju vrsti (kompetentni) i podatljivi (inkompetentni) slojevi kliva - ee prati bore nego rasjede

analizom klivaa - mogue utvrditi elemente bore i onda kad na terenu naemo samo neke njezine fragmente kliva - najee paralelan s osnom ravninom bore - nagib klivaa uvijek razliit od nagiba slojeva - omoguuje odreivanje pruanja bore, tonjenje na elu, strmo krilo i dr.

Odnos klivaa prema antiklinali

kod rasjeda - kliva moe biti paralelan s paraklazom ili pod odreenim kutom na nju kliva i paraklaza - paralelni ako je rasjed mlai - kliva uvjetovao zonu i pravac manjega otpora kliva - ini odreeni kut s paraklazom - znatno ei - moe upozoriti na postojanje rasjeda i onda kada je rasjed na povrini prekriven

Odnos klivaa prema rasjedima (po Nevinu); lijevo: kliva paralelan s rasjedom; desno: a glavni rasjed, b sporedni rasjed, c kliva

u terenu - rijetko pojedinane (sluajne) pukotine pukotine esto koncentrirane - ine sustave pukotina - nalaze se kao odreeni broj familija s obzirom na kinematiku nastanka za utvrivanje osnovnih parametara sustava pukotina odrediti broj zastupljenih familija prema kinematici nastanka, pojave pojedinanih pukotina, meusobne odnose u prostoru meu familijama pukotina i ukupan broj pukotina u sustavu za cjelovito prouavanje sustava pukotina - utvrditi i sve karakteristike pojedinih familija pukotina i pojedinanih pukotina koje ine sustav istraivanje pukotina - osobito znaenje u sklopu inenjerskogeolokih istraivanja terena - upuuju na mehanika oteenja bitna za stabilnost kosina i iskopa, te mogunost koritenja kamena kao prirodnog graevinskog materijala podaci o pukotinama - nakon terenskih istraivanja statistika obrada i grafiko prikazivanje odreenim dijagramima

Starost tektonskih struktura

odreivanje relativne starosti pojedinih tektonskih struktura - vano za rekonstrukciju stupnjeva strukturnih promjena u nekom terenu samo ako se zna starost stijena struktura je mlaa od naslaga koje je zahvatila, a starija od onih koje su s obzirom na poloaj trebale biti zahvaene, a ipak nisu jer ih u doba tektonskog poremeaja nije bilo

Starost tektonskih poremeaja: rasjed (a) nastao nakon boranja slojeva (1); slijede transgresivni slojevi (2), zatim prodor eruptiva (4); zatim nastaje novi rasjed (b) i transgresivni slojevi (3)