.T..

DEN ZC L K FAKLTES

Denizde Gvenlik II Gemilerde Yang nla Mcadele E itimi GEM LERDE YANGIN NLEME ve YANGINLA MCADELE TEMEL E T M

KURSUN ER

A) YANGIN TEOR S 1- Yanma Nedir? 2- Yanman n Ko ullar 3- Yang n Nedir? 4- Gemilerde Yang na Neden Olan Faktrler 5- Yang n S n flar 6- Yang n Sndrme Teknikleri 7- Yang n Sndrme Maddeleri

B) YANGINLA MCADELEMCADELE1- Yang nla Mcadele Tehizatlar 2- Sabit Yang n Sndrme Sistemleri 3- Yang n hbar ve Alarm Sistemleri 4- Yang nla Mcadelede Pasif Sistemler 5- Yang nla Mcadele Ki isel Tehizatlar 6- Yang nla Etkin Mcadele

1. YANMA NED R?

-Yanma olay bir oksidasyondur. -Oksidasyon; herhangi bir yan c maddenin oksijenle temas sonucunda olu an kimyasal bir reaksiyondur. Bu durumda yanmada en nemli olay yanabilen maddenin oksijenle birle mesidir. Bu srete genellikle s ve k eklinde enerji a a kar. -Genel anlamda yanman n temel bir kural vard r: Sadece gaz yanar. stisnai olarak baz metal ve kimyasallar d nda kalan btn yak tlar (yan c lar) yeteri kadar s ya maruz kald klar nda gaz reteceklerdir. Yanan madde de zaten gazd r.

1. YANMA NED R?
Yanma:
Yanma geninin olu arak zincir reaksiyonun gerekle ece i ana kadar olan proses yanma olay d r.

Yava Yanma:
Yan c buhar veya gaz n meydana gelmedi i, yeterli s ve oksijen olmad durumlarda olu ur. Mesela, demirin paslanmas veya odunun rmesi gibi olaylarda gerekte bir oksidasyon olay n i aret eder. Bu olaylar yava oksidasyon ( yava yanma) olarak tan mlan r.

H zl Yanma:
Yanman n tm belirtilerinin alev, s ve korla ma halinde grlebildi i yanmad r. Bu belirtilere h zl bir gei varsa buna h zl yanma denir. Bu durumu genel olarak ifade etmek istersek 815 C zerindeki h zl oksidasyonlar (Yanmalar), h zl yanma s n f n olu turur. rnek;

Parlama  Patlama

2. YANMANIN KO ULLARI
YANGIN GEN

YANICI MADDE

ISI

OKS JEN

2. YANMANIN KO ULLARI
Yanma iin eye ihtiya vard r: - Yan c Madde - Oksijen - Is

YANGINLA MCADELE STRATEJ S

a) Yang n geninin herhangi bir kenar n n olmay yang n ba latmayacak. b) Yang n geninin herhangi bir kenar n n kald r lmas yang n sndrecektir. c) Bunu sa lamak iin s cakl n d rlmesi, yan c maddenin uzakla t r lmas , oksijen giri inin engellenmesi gerekir.

2. YANMANIN KO ULLARI
A) Hava (Oksijen): - Yanman n gerekle mesi iin gerekli olan birinci elemand r. Hava normal olarak %21 oksijen, % 78 azot ve % 1 ise di er gazlardan meydana gelmektedir. 183 C de s v la r ve genellikle s v depolan r.

- Alevli yanmay desteklemek iin hava iindeki oksijen konsantrasyonu minimum %15-16 oran nda olmal d r. in iin yanma, paslanma ve rme gibi oksidasyon olaylar ise, hava iindeki % 3 oran ndaki oksijen ile meydana gelebilmektedir.

2. YANMANIN KO ULLARI
Azalan Oksijenin insan zerindeki fizyolojik etkileri u ekildedir:

A VA A K O 2 ORANI 2

L R

L R

2 9

NORMAL URUM K A LA R IN A R K N K O2 Y R L N RM K N I LI N A LI V R M . A NM V KARARMA I A A RI I V I LI R Y O R U N LU K . L N L K. R KA AK KA N O LU N U M Y R L N N K A Y N A K LA N A N K A L Y M L N N O LA Y I L M.

2. YANMANIN KO ULLARI
B) Yan c Maddeler: Yanma derecesine kadar s t ld nda oksijenle birle mesi sonucunda yanan ve yand nda etrafa s yayan maddelere yan c maddeler denir. Yan c maddeler do ada kat , s v , gaz olmak zere halde bulunurlar. - Kat Yan c Maddeler: Molekller aras ndaki byk bir ekim kuvvetiyle birbirlerine s k ca ba l olan, belirli bir hacim ve biime sahip olan maddelere kat maddeler denir. En ok bilinen kat yan c lar a a, ka t ve kuma t r. Bunlar ah ap masa ve dolap, izolasyon ve s zd rmazl k malzemesi, kay t-kuyudat, yelken bezi, temizlik malzemesi, yatak ve yatak tak m , elbise v.b. Maksatlar iin kullan labilir.

2. YANMANIN KO ULLARI
-S v Yan c Maddeler: S v maddelerin yanan k sm bir ba ka deyi le s cakl k etkisi ile gaz haline geen s v buharlar d r. Yanma yzeydedir, korla ma ve yzey alt nda yanma olmaz. Yzeydeki yanman n etkisi ile s artar ve yanman n devam edebilmesi iin gerekli ortam haz rlanm olur. S v yan c maddelerin parlama noktas d tke yang n ynnden tehlike riskleri ykselir. Benzin, motorin, alkol, cilalar, gazya , mazot, tiner gibi maddeler s v yan c maddelere rnek olarak verilebilir.

2. YANMANIN KO ULLARI
- Gaz Yan c Maddeler: Molekller aras ekim kuvveti ok zay f olup

di er yan c maddelere nazaran ok daha kolay ve h zl yanarlar. Genellikle hidrokarbon bile ikleri(petrol ve trevleri) ve bu bile iklerin kar mlar ndan olurlar. inde bulunduklar kab n veya tank n dayanma gcne ba l olarak s k t r l p bas n alt nda s v la t r labilirler. Bas n kald r ld nda da gaz haline dnerler. Propan, btan, asetilen, do algaz gibi maddeler gaz yan c maddelere rnek olarak verilebilir.

2. YANMANIN KO ULLARI
Yan c Maddelerin ortak Fiziksel zellikleri:
-Kaynama Noktas : Is t lan yak tlar n s v faz ndan buhar faz na geti i (buharla man n grld ) en d k s cakl na denir. -Parlama Noktas (Flash Point) : Yak tlar n olu turdu u buharlar n d ar dan bir tutu turucu ile parlayabildikleri, tutu turucunun ekilmesi ile snd s cakl kt r. Dizel yak t n n en d k parlama noktas +65 C dir. -Yanma Noktas : Yak t buharlar n n aleve dokunarak yanmas ve en az 5 saniye sreyle yanabilmesi iin gerekli en d k s cakl k derecesidir. Dizel yak tlar iin bu de er, minimum parlama noktas ndan 15-25 C kadar daha yksektir. 15-Kendi Kendine Tutu ma S cakl ( Ignition Temperature): Herhangi bir s kayna na ihtiya duymadan olu an buhar, zincir reaksiyon sa l yorsa bu reaksiyonun sa land noktadaki s cakl a denir. Maddelerin cinsine gre tutu ma s cakl klar farkl l k gstermektedir. erilen bir madde iin tutu ma s cakl maddenin dkme olas na, yzey alan na ve di er baz faktrlere gre de de i mektedir. Genel yan c maddelerin tutu ma s cakl klar 14 C - 538C aral ndad r. 538

2. YANMANIN KO ULLARI
C) Is : -Is yang n geninin nc kenar d r. Yeterli s , yak t ve oksijen bir araya geldi i zaman, yanma geni tamamlan r ve yanma meydana gelir. - Tutu turma s s n n ba latt bu kimyasal reaksiyon yanma olarak adland r l r. Bu s bir kibrit alevinden, demir ala ml malzemelerin birbirine arpmas sonucunda olu an sparklardan, srtnme sonucu olu an s dan, kesme veya kaynak maksatl oksi-asetilen torcundan, elektrik k sa devresi veya ark ndan meydana gelebilir. -Dahili s nma srecinde, materyalin i s s , evresinden s ekmeden ykselir. Kendi kendine s nma sonucu s nan materyalin s s n n tutu ma noktas na gelmesi sonucunda kendi kendine parlama meydana gelecektir. Kendi kendine s nmadaki bu tehlikeli s derecesi, s retim oran na, materyal yap s na, hava beslemesine ve evredeki yal tkan donan ma ba l d r. Kendi kendine yanman n meydana gelmesi, oksidasyonun ba layabilmesi iin fazla olmayacak ekilde yeterli hava ortamda bulunmal d r.

Is enerjisi yan c maddeye u ekilde ula abilir;

A) Kondksiyon ( Temasla): Is bir cismin bir taraf ndan s cakl daha az olan taraf na do ru gei yapar. Bu zellik cismin s iletkenli i nedeniyle olur. letkenlik kat larda en ok, s v larda daha az, ve gazlarda en az de erdedir. B) Konveksiyon ( Ta n mla): Herhangi bir kat ile temastaki ona gre daha d k s cakl kta olan bir s v veya gaz ktlesine sz konusu kat dan bir s geecek ve bu s etkisi ile ayn ktledeki bu s v veya gaz genle meye u rayacak yani zgl ktlesi ve zgl a rl azalacakt r. Bu durumda sz konusu ak kan n s nan k sm yukar do ru kacak yerine daha d k s cakl kta(so uk) ve dolay s yla zgl a rl daha ok olan ak kan gelecek ve bylece bu durum devam edecektir. Yani s adeta ak kan taraf ndan ta nm olacakt r. Sonuta, s kayna ile direkt temas etmeyen madde havan n s iletmesiyle yanma s s na eri ecek ve yanmaya ba layacakt r. C) Radyasyon (I mayla): Bilindi i gibi bir byte yard m yla sigara veya bir kuru cisim yak labilir. Burada gne ten gelen n n enerjisi bir noktada yo unla t r larak cisim yak labilmektedir. Burada s enerjisini ta yan bir ortam olmas art de ildir. Arada herhangi bir ortam varsa grld gibi, bu kendisi s nmakta ancak radyasyonun yo u turularak ba ka cisimler zerinde etkili olmas sa lanmal d r.

2. YANMANIN KO ULLARI

2. YANMANIN KO ULLARI
Is Tranfer ekilleri 1) Kondksiyonla Is Tranferi:

2. YANMANIN KO ULLARI
2) Konveksiyonla Is Tranferi:

2. YANMANIN KO ULLARI
3) Radyasyonla Is Transferi:

2. YANMANIN KO ULLARI
Is Kaynaklar K v lc m, ark, srtnme gibi nedenlerle s enerjisinin meydana gelmesine neden olan kaynaklard r.Ba l ca s kaynaklar ; -Kimyasal Is Kaynaklar -Elektriksel Is Kaynaklar a) Statik Elektrik b) Elektrik K v lc m c) Rezistans d) Kaak Ak m Is s e) Ark Is s

2. YANMANIN KO ULLARI
Elektriksel s kaynaklar aras nda gemide en dikkat edilmesi gereken statik elektrik elektriktir. letken veya iletken olmayan ayr zellikteki maddelerin birbirleriyle srtnmesinden yada birbirlerinden ayr lmas ndan ortaya kar. letken madde zerinde h zla topra a akan statik elektrik iletken olmayan bir madde zerinde birikir. Ba ka bir madde ile temas edince zerindeki elektri i aktar rken bir k v lc m meydana getirir. E er yak n nda tutu abilen gaz varsa onun infilak etmesine neden olur. Statik elektrik nem oran d k ko ullarda daha ok olu ur. nk topra a gemesi g olur ve devaml birikir. Statik elektri e neden olabilecek maddeler; a) Kat Maddeler: Lastik, naylon, plastik, insan sa ve toz. b) S v Maddeler: Hidrokarbonlar n tm, petrol ve rnleri. c) Gazlar: Karbondioksit ve stim.

2. YANMANIN KO ULLARI
Statik Elektriklenmeye rnekler: -Bir kaptan di er bir kaba boya dkerken statik elektrik olu ur. Bu i lemi yapmadan nce kaplar birbirine de dirmek gerekir. -Petrol gibi yan c s v lar n hortumlardan ak lar nda ve nozuldan k lar nda statik elektrik olu ur. Mmkn oldu unca geni hortum kullan l r ve hortum ba l klar topraklan r. -Karbondioksitli bir sndrc s v olarak kullan ld zaman nozulda olu an kuru buz zerine byk oranda statik elektrik yklenir. -Yksek bas nta jet halinde stimde statik elektrik olu ur. -Otlarda hareket halinde statik elektrik olu ur. -Y ld r mlar n neden oldu u s ok geni kapsaml bir statik elektriktir.

2. YANMANIN KO ULLARI
-Mekanik Is Kaynaklar a) Srtnme Is s b) Kompresyon Is s -Nkleer Is Kaynaklar a) Fzyon b) Fisyon -Solar Enerji a) Gne -Y ld r m -K zm Paralar

2. YANMANIN KO ULLARI
- ten K z ma a) Madeni tozlar, zellikle rutubetli ise, b) Fosfor 50 C alev al r, c) Madensel Potasyum, d) Madensel Sodyum, e) Snmemi Kire, f) Saman, kuru ot, g)Ya lanm h zar tozlar , tala lar, h) Kspe, ) Keten tohumu ya na bat r lm paavralar, j) Kmr, vs... -Toz a) Tozlar karbon yada ba ka yanabilen zerreciklerden olu mu ve havada yeterli derecede bulunuyorlarsa oksijenle temas ettiklerinde, reaksiyona girdiklerinde infilak ederek yang na neden olurlar.

2. YANMANIN KO ULLARI
b) Ne kadar ince olurlarsa o kadar tehlikelidirler. c) Toz zerreciklerinin hava ile kar mas aynen gaz n hava ile kar mas demektir. d) Yanabilen tozlar n birikmemesi iin yeterli havaland rman n yap lmas gerekir. -A k Ate , Dikkatsizlik a) Sigara b) Kibrit, akmak -Sava ve Sabotaj -Gaz Bas nc

3. YANGIN NED R?
Yanman n kontrolden km ekline Yang n denir. Yanman n kontrol edilmesinde glk ekilen en nemli, en kritik durum bu durumdur. Yan c maddelerin birbiri ard na, zincirleme reaksiyona girerek tutu mas olay d r. Yang n yanma olay ndan ay ran en nemli husus Kimyasal Reaksiyon Zinciridir. Bu yanma genine dahil edildi inde Yang n Tetratronu denilen ikinci bir tan m ortaya kar. Yani yang n olu turan elemanlar u ekildedir: -Hava -Yan c Madde -Is -Kimyasal Reaksiyon Zinciri

3. YANGIN NED R?
Yang n Tetratronu

YANICI MADDE K MYASAL REAKS YON Z NC R

OKS JEN

ISI

3. YANGIN NED R?
Yang n n do mas na neden olan 3 trl reaksiyon vard r; Kimyasal reaksiyon Fiziksel reaksiyon Biyolojik reaksiyon Kimyasal reaksiyon; Yanma; yanabilen maddeye ba l olarak kar k bir kimyasal olay olup s cakl k, k ya da k v lc m gibi bir d etkenle yanabilen maddenin oksijenle birle erek yanmas d r. Fiziksel reaksiyon; Yanan gazl kitle ve enerjinin evreye yay lmas , da lmas sonucu olu an reaksiyondur. Bu yay lma h z birle enin yo unlu una, bas n ve s cakl k de i imine ve yay lma katsay s na ba l d r. Yang n n d etkenler, girdap ve anaforlar etkisi ile dikey hareketi olabilir. Kar k gazlar n hareketinin sebebi konveksiyon denilen dikey harekettir.( Duman n an olarak alev almas )

3. YANGIN NED R?
Biyolojik reaksiyon; Bakterilerin oksitlenmesi ile olu an yang n biyolojik yang n olarak tan mlan r. ( Islak yklenen tohumlu yklerin fermantasyon sonucunda k z arak yang na sebebiyet vermesi)

3. YANGIN NED R?
B R YANGININ SEYR a) Ba lang Safhas : Bu safhada, havadaki oksijen miktar %20, blgedeki s cakl k 500600 Cdir. Tavana yak n yerlerde s yksektir. Yang n; su buhar , karbondioksit, slfrdioksit, karbonmonoksit ve di er gazlar a a kararak bir miktar s retir. Bu s yang n devam etti i srece ok az artar. lk iki dakika ok nemlidir. Bu safhada yang na mdahale byk bir ihtimalle yang n n sndrlmesini sa layacakt r. Eldeki yang n sndrme malzemeleriyle ilk mdahale yap lmal d r. b) Alev Yay lma Safhas : Bu safhada, oksijen ynnden zengin olan hava alevlere do ru hava ak m olu turur. Is nan gazlar kapal yerin yksek noktalar na do ru ula r. Bu s cak gazlar, yang n mahallinin st noktalar nda bulunan yan c maddelerin tutu mas na ve h zla geni leyerek yuvarlanmas na neden olur.

3. YANGIN NED R?
Bu ok s cak havada yang n sndrlmesinin mmkn oldu unca e ilerek yap lmal ve yang n sndrme personelinin teneffs cihaz kullanmalar gerekmektedir. Sndrmelere sadece yetkili personel kat lmal d r. Bu a amada odan n st taraf ndaki s cakl k 700 Cye kadar kar. Yang n, serbest yanma safhas na kadar odadaki oksijeni tketerek devam eder. c) S cakl k Bo ulma Safhas : Bu safhada oksijen %16 n n alt na d er. Ortamda duman ve k zg n gazlar vard r. S cakl k 500C civar ndad r. Yang n art k parlak k saan bir kor grnmndedir. Alevler sndke oda yo un duman ve gazlarla dolar. Bu gazlar n olu turdu u hava bas nc yryerek duman ve gazlar kk atlaklardan kmaya zorlar. Yeniden parlama (Over-Flash) ve geri tepme/patlama (Back-draft) meydana gelmesini nlemek iin, yang n blgesine yeni bir hava girmesine izin verilmemeli ve odadaki gazlar dikey bir havaland rma ile blgeden uzakla t r lmal d r.

3. YANGIN NED R?
Geri Tepmenin ( Over-Flash) Belirtileri - Kk a kl klardan kan bas nl duman. - Yo un gri-sar hal alan siyah duman. - Kapal alan ve a r s cakl k. - Alevin hemen hemen hi olmamas . - fleme eklinde ya da aral klarla binadan kan duman. - Pencerelerden duman izleri. - Bo uk sesler. - A kl k olu tu unda ieriye h zla hava girmesi. Uygun havaland rma ile tehlike azalt labilir. Oda yada binan n mmkn olan en st noktas na baca a lmas suretiyle s nm gazlar ve duman ortamdan tahliye edilir ve patlama olas l azalt labilir.

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

Yang n a a da s ralanan faktrler dolay s ile yay l r; - letim: Gemideki yang nlar gemi bnyesindeki elik letim: salar boyunca salar n s nmas sonucu yay l r. -Hava Ak m : Is nan havan n gemideki bo luklarda yer de i tirmesi yang n n yay lmas na neden olur. -Radyasyon: I n m yolu ile yang n gemide yay l r. Radyasyon: -Direkt Temas: Yang n n yanabilecek maddelere direkt Temas: temas etmesi de gemide yang n n yay lmas na neden olur.

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

a) Ya am Yerlerinde: - Sigara iilmesi. - Kamaralardaki elektrik devrelerine ekler yapmak. - Elektrik devrelerinin eskimesi. - Lo k elde etmek iin kamarada bulunan ayd nlat c lar n zerine bez veya ka t koymak. -Elektrikli cihazlar n kapat lmamas . -Bfelerdeki ocaklar n kapat lmamas . -Kamaralar n dzensiz olmas ve ya l giyeceklerin bulunmas . -Kamaradaki kaloriferlerin zerine bez konulmas .

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

b) Makine Dairesinde: -Dzensizlik. -Skaven mahallerinin temiz olmamas . -Sintinedeki ya lar n temizlenmemesi. -Temizlik malzemesi olarak, benzin gibi uucu parlay c maddelerin kullan lmas . -Sigara iilmesi. -Makine dairesinde tiner, benzin gibi maddelerin bulunmas yang na neden olur.

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

c) Kuzinelerde: -Kuzinelerdeki yang n sebeplerinin ba nda s kaynaklar gelmektedir. Gaz kaa , elektrik devrelerinin eskimesi, yetersiz kalmas , fazla g ekmesik v lc m kmas na ve e itli maddelerin alev almas na neden olur. -Kuzinede yang na neden olan bir ba ka neden de tavadaki k zg n ya lar n parlamas d r. -Havaland rma fanlar n n temiz olmamas da kuzinede s cakl n artmas na ve gaz kaa varsa ortamda kalmas na neden olur. Ayr ca havaland rma fanlarda toplanan ya lar belirli bir s cakl a eri ti inde yanar. Bu yanmalar yang na neden olur.

d) Gvertede:

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

-Ta nan yklerin kendi zelli inden dolay yanmalar , -Portulara dzensiz olarak konulan malzemeler. - Ba alt na konulan halatlar, boya, tiner gibi maddeler de tehlikeye a kt r.

e) Telsiz Daireleri:
-Telsiz dairelerinin elektrikli cihazlar ve bunlar n devreleri ile dolu olmas elektrik yang nlar na neden olur.

f) Ak Dairesi:
-Akler arj olurken ortama yan c hidrojen ve yak c oksijen gaz yayarlar. Ak daireleri kapal tutulursa patlama eklinde yang na neden olabilir. Bu gazlar n ok iyi havaland rma ile d ar at lmas gerekir. Akler arj olurken akden beslenen btn devreler kapanmal d r.

4. GEM LERDE YANGINA NEDEN OLAN FAKTRLER

g) Statik Elektrik: - Gemide ve karada pek dikkat edilmeyen bir ate kayna da statik elektriklenmenin neden oldu u k v lc mlard r. nsan n zerinde ve al lan aletlerde statik elektrik birikir. zellikle gaz karan maddelerle temas edilmeden nce, yanmayan bir metal yzeye dokundurularak topraklama yap lmal d r. h) Tamir leri: leri:

- Tamamen al anlar n ve sorumlular n dikkatsizli i ve bilgisizli i nedeniyle tamirler s ras nda e itli yang nlar olu maktad r. Bazen bu hatalar patlamalara neden olan can kayb na da sebep olmaktad r. Kaynak yap lan tamirler iin kaptandan izin al nmal , kaynak yap lacak yerlerin etraf yan c maddelerden temizlenmeli, gazl blgelerde kaynak yapmadan nce gaz lmleri yap lmal d r.

39

5. YANGININ SINIFLARI
Y N IN A G IN R A Y N IN A AG LR AAY I RA Y N IN A I AG LR G Y N IN A I A AG LR L R Y N IN A I AG LR A Y N IN A I L AG LR A R A N SA A I N R A A A L N SA A I N R A

5. YANGININ SINIFLARI
-A S n f Yang nlar (Adi Yang nlar): -A a ve a a rnleri, tekstil rnleri, orman, ka t ve ka t rnleri, bina v.b. Maddelerin meydana getirdi i yang nlard r. -Bu tr maddelerin yanmas yksek alevlenme s cakl gerektirir. 200 Cde birka saniyede tutu abilir. Bu s n f yang nlar alevlenme ve korla ma eklindedir. -Genelde Solid Su veya Pulvarize Su ile sndrlr. Bas nl su yan c n n iine kadar girerek yanmay durdurur. Bas nl suyun yan c n n iine ula abilmesi iin bas n en az 5 kg/cm olmal d r. - A atan ve prefabrike konutlarda meydana gelen yang nlarda, % 3 konsantrasyonlu foam kp kullanmak en etkili yntemdir. Bu yang nlarda yanma, yan c n n iine kadar girer.

5. YANGININ SINIFLARI
-A S n f Yang nlar (Adi Yang nlar):

Karbon yang nlar genelde kat madde yk ta yan ambarlar nda ve gemi ya am mahallerinde olu maktad r.

gemi

5. YANGININ SINIFLARI
-B S n f Yang nlar ( Akaryak t Yang nlar ): -Kolayl kla ak sa layabilen ve kolayl kla yanabilen veya tutu abilen ham petrol ve ham petrolden rafine edilmi ( motorin, mazot, ya lama ya , boya ve gres gibi..) tm petrol rnlerini kapsar. -B s n f yan c larda yanma olay yzeyde meydana gelir. Kor b rakmazlar ve sndrldkten sonra tutu mazlar. -B s n f yang nlar n sndrlmesinde yan c n n hava ile temas n kesmek en etkili yntemdir. Bu sndrme i lemini en etkili kpk (Foam) sa lar. Bundan ba ka Akaryak t yang nlar n n sndrlmesinde kuru kimyevi toz sndrcler ile CO2, stim ve pulvarize suda sndrc olarak kullan lmaktad rlar.

5. YANGININ SINIFLARI
-B S n f Yang nlar ( Akaryak t Yang nlar ):

Ya lama iin kullan lan ya lar, jeneratrn zerindeki, egzoz borusundaki ve mutfakta kullan lan ya lar n elektrikli s t c stne serpilmesi, bu s v lar n kendi kendine tutu ma s s n n stne kmas durumunda alev eklinde parlayacaklard r.

5. YANGININ SINIFLARI
D k alevlenme noktas olan s v lar a a daki yntemlerle sndrlebilir; a) Yeterli miktarda yang n pudras kullan lmas ile yang n sndrlr. Yang n n yeniden ba lamas n nlemek iin ate in tam olarak sndrlmesi nemlidir. b) CO2 (Karbondioksit) yang n bo arak bast r r. c) Su sisi s s ile alev engellenerek, so utma yap l r. d) Halons Gaz (BCF ve BTM) yang n pudras nda oldu u gibi aleve kimyasal olarak mdahale eder. Ayr ca s v yang nlar nda; Battaniye ya da kapak (ya l tava yang n nda), yang n bo an gazlar ve kpk (petrolden az yo unlukta oldu undan zerini rterek battaniye grevi yapar) ile ate i bo arak sndrme yntemleri kullan l r: S v yang n n n s s suyun kaynama noktas ndan yksektir. Yang na uygulanan geni leyerek parlar ve yan c s v y havaya kar t r r. S v yang nlar nda tazyikli su kesinlikle kullan lmamal d r. Petrol uzun sreli yanma gstermedi inden, parlama noktas n n ok d k olmamas ndan (Petrol parlama noktas olan 35C nin alt nda so utulabilir) ayr ca, sprey su s kma yang n yaymayaca ndan, uygun s v yang nlar nda kullan labilir.

5. YANGININ SINIFLARI
-C S n f Yang nlar:
-Gaz tr yan c maddelerin olu turdu u yang nlard r. Likit gaz, petrol, metan, asetilen, propan, hava gaz , hidrojen v.b. maddelerin olu turdu u yang nlar rnek olarak verilebilir. -e itli kuru kimyasal tozlar, Karbondioksit (CO2) gaz ve Halon tipi sndrcler C s n f yang nlar n ideal sndrcleridir. -Gaz yang nlar yak t kayna izole edilmeden sndrlmeye al l rsa, biriken yanmam gazlar parlayarak patlamaya neden olabilir ve bu durumda meydana gelen hasar sndrlmemi yang n hasar ndan daha byk olacakt r. Bundan dolay gaz yang nlar nda, gemi personelinin btn abalar gaz ak n n izole edilmesi ve yang n n yan blmelere yay lmas n engellemek iin yan blme so utmas yapmak ynnde olmal d r. - Gaz maddeler havadan hafif ise atmosfere yay l r, havadan a r ise zemin zerinde bir tabaka olu turur. Bir k v lc mla kar la rsa alevler her yne yay l r. Kapal bir ortamda ise gaz geni lemesi sebebiyle patlama olur.

5. YANGININ SINIFLARI
-C S n f Yang nlar:

Alev kontrol alt na al nam yor yeterli so utma sa lanam yorsa, ta mal k yar labilir. S v haldeki gaz, atmosfer bas nc nda 270 kat geni ler. Bu olguya BLE E (kaynayan s v n n patlay c buhar geni lemesi) denir.

5. YANGININ SINIFLARI
-D S n f Yang nlar( Metal Yang nlar ): -Alminyum, Magnezyum, Potasyum, Sodyum, Titanyum, Fosfor ve Lityum gibi metallerin yanmas ndan meydana gelen yang nlard r. -Bu s n f yang nlar n en etkili sndrcs Trimetoksinboraksin (TMB) olup ayr ca Yksek Sratli Pulvarize Su, Kuru Kum, Toprak, Grafit Tozu da tavsiye edilen sndrme maddelerinden dir. Bu s n f yang nlara mdahale maksatl olarak kullan lan portatif sndrclerde ise Sodyum Klorr kuru kimyevi maddeler kullan l r. - D s n f yang nlar sndrlrken dikkat edilmez ise infilaklara, zehirlenmelere ve patlamalara neden olur. Bu maddelerin yang n hususundaki zelliklerini tam renebilmek iin IMOnun Dangerous Goods kitab na bakmak yerinde olacakt r.

5. YANGININ SINIFLARI

-E S n f Yang nlar (Elektrik Yang nlar ): -Ak m ta yan kablolar, elektrik motorlar ve elektronik cihazlardan meydana gelen yang nlar kapsamaktad r. Elektrik sadece yang n n ba lamas na sebep olmaktad r. Yang n ba lang c ndan sonra evredeki yan c maddenin cinsine gre A,B,C,D yang n s n flar na dn mektedir. Bu snf yang nlar n sndrlmesinde kullan labilecek sndrcler, elektrik ak m n iletmeyen sndrcler olmal d r. - E s n f yang nlar n en ideal ve ekonomik sndrcs karbondioksit gaz d r. Di erleri ise Kuru Kimyevi Toz sndrcler, Bromokloramethane (BCF), Halon 1211, Bromotriflorometane (BTM) ve Halon 1301 gazlar d r.

50

6. YANGIN SNDRME TEKN KLER

Genel prensip olarak yang n sndrme tekni i Yang n Tetratronundaki elemanlar aras ndaki ba lant lardan birini devreden karmakt r. Bu amala sndrme yntemleri u ekilde yap lmaktad r;

-So utma -Bo ma -Yak t Kesme -Kimyasal Reaksiyon Zincirini K rma

ISIYI YOK ETMEK (So utma)

YANICI MADDE

YANMA YOK

ISI

OKS JEN

Bu i lem genelde Su kullan larak yap l r. Yanan maddenin s cakl tutu ma s cakl n n alt na d rlr. Bu i leme de So utma ad verilir.
52

OKS JEN LE TEMASINI KESMEK (Bo ma)

YANICI MADDE ISI

YANMA YOK
OKS JEN 1. RTME : Kat maddeler (kum, toprak, hal , kilim, vb.) ve kimyasal bile keler (foam kp , AFFF, vb.) kullan larak yanan maddenin oksijen ile temas n n kesilmesiyle yap lan sndrmedir.

2. BO MA : Yang n n, oksijen ile temas n n kesilmesi veya azalt lmas amac yla yap lan sndrme yntemidir. Bu ynteme en iyi rnek CO2 Gaz d r.
53

YANICI MADDE

ISI

YANMA YOK
OKS JEN

YANICI MADDEY ORTADAN KALDIRMAK

Kat yan c maddelerde; bu yntem pek mmkn de ildir, ancak kk aptaki kat yan c maddeler emniyetli bir sahaya al nabilir. S v yan c maddelerde; s zan yak t devre zerindeki valf n kapat lmas yntemi ile yang n kontrol alt na al nabilir veya sndrlebilir. Gaz yan c maddelerde; s zan gaz devre zerindeki valf n kapat lmas yntemi ile yang n kontrol alt na al nabilir veya sndrlebilir. Metal yan c maddelerde; metal madde kk ise denize at labilir. ayet yk olarak ta n yorsa byle bir durum mevzu bahis de ildir. Elektrik yang nlar nda ise; enerjinin kesilmesi yanmay durdurur (E er yang n A veya B S n f yang na dn memi ise). 54

Z NC RLEME REAKS YONU KIRMAK

Yanma s ras nda; yan c madde, oksijen ve s aras ndaki nda;
al veri in, kimyasal bir i lem ile kesilmesi suretiyle uygulanan sndrme tekni idir. idir. Yzey yang nlar nda alevi ortadan kald rarak yang n sndrlebilir. sndrlebilir. Kimyasal toz, kimyasal reaksiyon zincirini k rarak yang n sndrme zelli ine sahiptir. sahiptir.

Bu sndrme tekni inde, genellikle

Halojenli sndrcler kullan l r, rnek;

Halon 1301 FM 200 TM NAF Serisi Gazlar

55

7. YANGIN SNDRME MADDELER

- Byk miktarlarda ve kolayca elde edilebilmesi, ucuzlu u ve so utma etkisi suyun en yayg n kullan lan sndrme maddesi olmas n sa lam t r. - Su, s emi i sa layarak so utma yapar. S v halden gaz (buhar) haline geerken hacmi 1700 kat artar ve bu sayede zellikle kapal mahalde bo arak da sndrme etkisine sahiptir. Su yang nlarda; - Solid: Kesintisiz, Kat - Pulvarize: Sprey, Sis olarak kullan l r.

-Su A s n f yang nlar n en etkili sndrcsdr. A s n f yang nlarda so utma zelli i yan nda, solid su olarak kullan ld zaman paralama zelli i de ta r. A s n f yang nlar sndrmek iin, so utma tesiri yksek olan bas nl su kullan lmal d r. Bas nl su yan c n n iine kadar girerek yanmay durdurur. Yang n sndrme maksatl kullan lacak suyun bas nc en az 5 bar olmal d r. - B s n f yang nlarda fom kp elde etmek iin kullan l rken so utma grevini de yerine getirir. - Pulvarize olarak kullan ld nda, yang na giren personeli alevlere kar kalkan gibi korur ve karbon zerrecikleri ile duman keltir. bir

- Baz durumlarda B s n f yang nlar n sndrlmesinde pulvarize su da kullan l r. Pulvarize su gres yang nlar na mdahalede kullan lmaz.Gres yang nlar na pulvarize su uygulanmaz. Ayr ca, yang n n yay lmas riski olaca iin ya lama ya , yak t ve kuzinedeki k zartma ya ndan kan yang nlar nda birinci derecede kullan lmamas nerilir. - Elektrik arpmas ndan korunmak iin su elektrik yang nlar nda kullan lmaz.

- Su s kmaya kaynak noktaya en yak n yerden ba lan r ve bir yandan br yana do ru sprr gibi olur. Sndrme ve so utma amal su yeniden kendi kendine tutu ma olmayaca ana dek srdrlr. - Geni hacimli yang nlarda, yang n n gemi saclar ile yay lmas n engellemek iin so utma yap lmal d r. Su s karken s dan korunmak iin vcut kltlr ve s rt ka yoluna yneltilir.

e itli fabrika ve stim/buhar enerjisi ile al an gemilerde, yang n sndrcs olarak (Makine ve kazan dairelerinde) kullan l r. A ve B S n f yang nlar n sndrlmesinde etkilidir. Elektrikli cihaz ve sistemlere zarar verece inden en son are olarak kullan lmal d r. Kullan lmadan nce, stime bo ulacak mahalde kesinlikle personel bulunmad na emin olunmal d r. Kapal mahallerdeki yang nlar sndrmek amac yla stim kullan labilir. Kapal mahalle stim bas ld nda, stim kapal mahallin iindeki yanma iin yeterli miktardaki havay d ar kararak yanmay desteklemeyen bir atmosfer meydana getirir ve yang n bo ar. Statik elektrik olu ma ihtimali nedeniyle stim, iinde yang n olmayan parlay c bir atmosfer ihtiva eden herhangi bir blmn iine bas lmamal d r.

Yan c maddenin Oksijen ile ili kisinin kesilerek sndrlmesinde kullan l r. Kullanma s ras nda kumun yan c maddeyi tamamen rtmesi gerekmektedir.

- Karbondioksit pratik olarak yaln z bo ma etkisi gsterir. Havadan 1.5 kat daha a r oldu undan zeminden itibaren alevli yang n n zerine yay l r ve oksijenin girmesini engeller.Yang n n ba lang safhas nda kullan lmas durumunda, yanma s s yang n evrimini sa layamayaca ndan etkili oldu u bilinmektedir.
-Bo ma etkisi pratik olarak yaln z kapal hacimlerde sz konusudur. A k yerlerde ise, sndrme iin gerekli konsantrasyonun sa lanmas g olaca ndan etkisi de zay f olmaktad r. -Karbondioksit, kapal mahallerde Oksijen konsantrasyonunu d rmek suretiyle sndrme i lemini gerekle tirir. Elektri i iletmez, bu nedenle E s n f yang nlarda kullan labilirler. Ayr ca B s n f yang nlarda da etkilidirler. A k alanda uucudurlar. D tipi (metal) yang nlar haricinde tm yang n tiplerine uygun bir sndrcdr. - Makine dairesi, pompa dairesi, ambarlar gibi kapal yang nlarda etkili biimde kullan l r. mahallerdeki

-Statik elektrik retebildi i iin yang n olmayan ancak patlay c bir ortama sahip mahallerde kullan lmamal d r.

CO2

KARBOND OKS T GAZININ SNDRC OLARAK ETK S

ANA ETK S
BO MA Atmosferdeki oksijenin yerini al r.

K NC DERECE ETK S
SO UTMA Yang n sndrmedeki etkisi ok azd r. r.
65

CO2 GAZININ TEKN K ZELL KLER

 CO2 Gaz ;
Havadan 1.5 kat daha a r, Kokusuz, Yal tkan, Bo ucu bir gazd r.

 Etkili kullan m mesafesi; 1.5 ile 3 metre dir.  15 Lb. (6 Kg.) CO2 tp, 30-45 saniyede tp 30bo al r ve yakla k olarak 3.8 m3 hacmi bo ar.
66

Kuru kimyasal tozlar; zel kimyasal maddelerin e itli oranlarda kar t r lmas yla elde edilmekte, zel retim teknikleri sayesinde de kolay pskrtlmeleri, kat la mamalar ve suya dayan kl olmalar sa lanmaktad r. BC tipi kuru kimyasal tozlar Akaryak t yang nlar n n ve Gaz yang nlar n n etkili sndrcs olup elektri i iletmezler. ABC tipi Kuru Kimyasal Tozlar; elektri i iletmezler, adi yang nlar n, akaryak t yang nlar n n ve gaz yang nlar n n etkili sndrcs olup ayr ca 1000 voltu gemeyen elektrik tesisat yang nlar n n sndrlmesinde etkili ekilde kullan l rlar. Genel olarak bu tozlar Kimyasal Reaksiyon Zincirini k rarak, bo ma ve so utma yaparak sndrme etkilerine sahiptirler. Karbondioksitin aksine sndrme etkilerinin kal c zelli i daha fazlad r. Yzeylere yap arak yan c madde ve hava aras na perdeleme yaparlar.

 Kuru Kimyevi Tozlar;

Sodyum Bikarbonat (B, C), Potasyum Bikarbonat (B, C), re Potasyum Bikarbonat (B, C), Mono Amonyum Fosfat (A,B, C, D) tan imal edilmi lerdir.

 Kuru Kimyevi Tozlar (PKP) kullan ld nda cam elyaf eklinde art k b rakt ndan zorda kal nmad ka elektrik ve elektronik cihaz yang nlar nda kullan lmamal d r... r...
68

-Kpk bir battaniye gibidir. Bu kpk yan c ile bire bir temastad r. -Kpk; su, hava ve konsantre kp n kar mas sonucunda meydana gelir. -Kp n etkinli inin srekli olabilmesi iin yanan madde zerine srekli ekilde uygulanmas gereklidir. -Su ile elde ederken, kpk nozuldan kana kadar yang na tutulmamal d r. Kpk, hibir zaman elektrik devreleri zerine s k lmamal d r. - Fom s v s ndan kaliteli kpk elde edebilmek iin en az 5 bar bas nta suya ihtiya vard r. - Kpk A ve B s n f yang nlarda kullan lmaktad r.

Kp n Sndrme Etkisi
a) Bo ma( Oksijen konsantrasyonunu %16 n n alt na ): Kpk, yan c y kaplad nda hava ve s ile temas n keser. Is yan c ya ula sa bile yanma olmaz, bylece oksijen saf d kal r. Bu kp n yang na kar en etkin zelli idir. Kpk yanan yak t n zerini bir tabaka eklinde rterek oksijen ile ili kisini keserek yang n bo ar. b) So utma( eri inde bolca su mevcut): Kp n bnyesindeki su en az ndan pskrtld s v n n yzeyini so utarak s n n d mesini sa lar. Buda gaz buharla mas na engel olarak yang n n snmesini sa lar. c) Ay rma ( Yak t ve alev aras na giriyor): Kpk yan c y ate ten ay r r. Is kayna ile temas n keser. Bir tr izolasyon olarak de erlendirilebilir. d) Bast rma ( Yan c maddenin buhar olu umunu engelliyor): Kpk yan c ya bast r r. B s n f yak tlar, ok d k s cakl klarda dahi ( Oda s cakl nda) yan c buharlar kartabilirler. S v n n yzeyinden yukar do ru kan buhar s kayna n n yan c ya daha kolay ula mas n sa lar. Dklen veya etrafa sa lan yak t n yzeyi, kpkle kapland nda yan c buharlar n a a kmas nlenir ve yang n riski ortadan kald r lm olur.

Kpk genelde A ve B s n f yang nlarda kullan lmaktad r. B s n f yang nlar n sndrlmesinde yan c n n hava ile temas n kesmek en etkili yntemdir. Bu so utma i lemini en iyi fom kp sa lar. yi bir kpk olu umu iin Kpk Tetratronunun sa lanmas gerekmektedir. Kpk Tetratronu u k s mlardan meydana gelir; 1- Su 2- Kpk Hammaddesi 3- Aspirasyon (Hava) 4- Mekanik alkalama

MEKAN K (HA A) FOAM YAPIMI

75

Kpk maddeleri s n fa ayr l r. Bunlar; 1- Protein Esasl Kpkler 2- Mekanik Kpkler 3- Alkole Direnli Kpkler Kpkler yine genle me durumuna gre iki k sma ayr l rlar; -%3 genle meli kpkler -%6 genle meli kpkler.

-1 85 y l nda yap lan ara t rmada, Antartika zerinde ilk ozon tabakas delinmesi ile kar la lm ve bunun ana nedeninin ise brom ve klor bile iklerinin oldu u tespit edilmi tir. Kullan m yasaklanm olup yerine alternatifleri kullan lmaktad r. -Kimyasal reaksiyon zincirini k rarak sndrme etkisine sahiptirler. - Halon Alternatifleri; * HFC (Hidro Flora Karbon) * PFC (Per Flora Karbon) * FM200 (Hepta Flora Karbon ) * NAF-S- III * F3-13 (Tri Flora Metan) * CEA-308

- nergen; kimyasal reaksiyona girmeyen, hibir korozif zellik ta mayan

insan sa l na dost ve atmosferde bol miktarda bulunan gazlar n belirli oranlarda kar m yoluyla elde edilen zel bir sndrcdr. - nergen; ozon tabakas na ve genel anlamda evreye zarar olmayan gazlardan olu ur. Bunlar; %52 Azot, %40 Argon ve % 8 Karbondioksit. - nergen ortamdaki oksijen konsantrasyonunu yanma s n r n n alt na ekerek yang n bo ar ve k sa srede sndrr - nergen gaz , kapal hacim koruma esasl kullan l r. Bu sistemde mahallin tamam n yang ndan korumak mmkndr. Kpk veya CO2 sistemlerindeki gibi a k ve geni mahallerin sadece bir blmn korumak yanl bir uygulama olacakt r. - nsana ve donan ma nemli bir lde zarar vermemesi ve gaz n bo alt lmas ndan sonra da kullan lan ortam n temiz kalmas istenen alanalar iin kullan lan bir ideal sndrcdr.

- Magnezyum, titanyum ve zirkonyum gibi hafif metallerin yang nlar nda kullan l r. Trimetoksinboraksin yak n zamanlarda ke fedilen bir sndrme maddesidir. Trimetoksinboraksinin izah ndan nce magnezyumdan k saca bahsedilmesi yararl olur. Magnezyum zellikle uak imalat nda geni miktarda kullan lan gm parlakl nda, hafif ve kolayca akil verebilen bir metal dir. Kolayca tutu ur ve parlak bir alevle yanar. Sndrlmesi ok gtr. Tamamen sndrld halde beklenmeyen bir anda tekrar parlayarak byk bir hasara yol aar. Bu yzden magnezyum yang nlar na kar TMB kullan l r. - TMB hem organik hemde metal zelliklere sahip bir yan c s v d r. Kk ye il bir alevle sessiz olarak yanar. Alevlenme noktas yakla k 13C dir. Trimetoksinboraksin metal yang nlar zerine pskrtld nde iindeki organik madde yanarak yanmakta olan metal zerinde cam k vam nda ve zelli inde bir borik asit rts olu turur. Bu rt, yang n n hava ile temas n keserek yang n sndrr.

YANGINLA MCADELE

1. YANGINLA MCADELE TEH ZATLARI

YANGIN HORTUMLARI
Ticaret gemilerinde genellikle 1,5 veya 2,5 pus ap nda hortumlar kullan l r. Hortumlar n ap bulunduklar yerdeki yang n vanas ap na uygun olur. Hortumlar n minimum uzunluklan ise hortumun kullan laca yerin yang n vanas na olan mesafesi kadar olmal d r ve bu mesafe hesaplan rken hortumun blmeler iinde dola t r laca unutulmamal d r. nk hortum kullan laca yere d enirken birok kaporta, kap , koridor veya menfezden geecektir.

Yang n hortumlar n n i k s mlar lastik veya kauuk ile kapl d r. D k s mlar ise tabii veya yapay elyaftan yap lm kuma la kapl d r.

YANGIN HORTUM KAPL NLER

- Kaplinler hortumlar birbirlerine veya vanalara ba lamak zere kullan lan aparatlard r. Di i ve erkek olmak zere iki, di li veya t rnakl olmak zere iki, indirici veya art r c olmak zere iki e itleri vard r. - Gemilerde en az hortum say s kadar ve o apta di i ve erkek kaplin bulunur ve bunlar hortumlara ba l tutulur.

YANGIN HORTUMU NOZULLARI

Nozullar, huzme, solid, huzme-solid ift maksatl ve aplikatr Nozullar, solid, huzmeolmak zere trlere ayr l r. Nozullar n aplar ile kaplin aplar ayn olmal d r.

YANGIN ANALARI
Gemilerde 1,5 ve 2,5 pusluk yang n vanalar kullan l r, bunlar di li veya t rnakl tiplerde olurlar. Gemilerde her mstakil blme iin iki yang n vanas bulunur.

ULUSLAR ARASI SAH L BA LANTISI (INTERNATIONAL SHORE CONNECTION)

500 e daha fazla grosstonajl gemilerde D ap 178 mm. ap 64 mm. Civata Daire ap 132 mm. Flen kal nl en az 14,5 mm. Civata ve somunlar 4 adet biri 16 mm cap ve 50 mm. uzunlu unda

TA INAB L R (PORTAT F) YANGIN SNDRCLER (M N MAX)

Minimaxlar; e itli byklklerde ve e itli trlerde yap lm lard r. Trlerine gre; sulu, C02 li, foam kpkl, kuru kimyevi tozlu, zel kuru tozlu, halon gazl (BCF), sulu zeltili, soda asitli, karbon tetra klorrl olmak zere e itlere ayr l rlar. Gemilerde minimaxlar n say s ve cinsi idarece belirlenir. Ancak minimaxlar; 13,5 litreden byk, litreden kk olamaz; ta d klar gazlar n insan sa l na zararl , olmamas gerekir. Makine ve kazan dairelerinde 45 litrelik kpkl sndrc ile en az 2 adet kpkl minimax bulunmas gerekir.

2. SAB T YANGIN SNDRME S STEMLER

Gemilerde yang n riski yksek olan ve kabilecek bir yang n n personel taraf ndan zor sndrlebilece i mahallere dizayn edilmi sistemlerdir. Bu sistemler zellikle gemilerde geminin hareketini etkileyecek nemli mahallere kurulmu lard r. Ama; yang n kan mahaldeki otomatik yang n sndrme sisteminin/sistemlerinin, ilgili personel taraf ndan en k sa srede ve uygun artlarda devreye al narak yang n sndrmektir. Ayr ca bu sistemler, bulunduklar mahallerin kritik noktalar na yerle tirilen sensrler ( s ,duman ve alev sensrleri) vas tas yla otomatik olarak da devreye girebilmektedirler.

BA LICA SAB T SNDRC S STEMLER

Karbondioksit Halon Gaz Springler Devreleri D k Geni lemeli Kpk Yksek Geni lemeli Kpk Bas nl Su Devreleri International Shore Connection Emercensi Jeneratrler, Yang n Pompalar Bas nl F skiyeler Kimyasal Tozlar ile al an Sistemler

SAB T DEN Z SUYU DE RELER

Gemilerde kan yang nlarda en ok kullan lan en ekonomik yang n sndrcler hi ku kusuz deniz suyudur. Ancak kan yang n n cinsine gre yang na hangi tip yang n sndrc ile mdahale edece imizi bilmemiz gerekir. Gemilerdeki di er sndrclerin say s ve kapasitesi s n rl oldu undan kan yang n n tr ne olursa olsun yang n geni leyip btn gemiyi tehdit edecek boyuta do ru gidiyorsa elimizdeki en ekonomik ve en kapasiteli sndrc sadece deniz suyudur.

YANGIN STASYONLARI
Yang n devresinin ana fonksiyonu yang n istasyonlar na bas nl deniz suyu ta makt r. Yang n istasyonunun grevi ise devredeki bu bas nl suyun kendisine ba lanarak hortumlar ile yang n blgesine sevk edilmesini sa lamakt r.

BASINLI SU YANGIN DE RELER

Baz gemilerin, genellikle ya am mahallerini yang na kar korumak iin bir ba ka deyi le gemiler ya am mahallerinde kacak yang n otomatik olarak sndrmek iin ya murlama sistemiyle al an bas nl su devreleri kullan lmaktad r. Otomatik sprintler devresi olarak bilinen bu sistem ierisinde bas nl tatl su bulunan bir tank, bu tank daima bas n alt nda tutan bir kompresr, valflar, gstergeler ile bu sisteme ba l devreler ve sprinkler kafalar ndan olu maktad r. S Kamaralarda bulunan sprink kafalar , kamaralardaki s cakl k 70Cnin stne kt nda, kuzinelerde bulunan sprinkler kafalar ise 100Cye kt nda otomatik olarak a l r ve devresinde bulunan bas n suyun ya murlama yntemi ile yang na mdahale etmesini sa lar. Ayr ca ayn zamanda otomatik alarm sistemini de uyaran bu sistem yang n alarmlar n n devreye girmesini sa lamaktad r. Gemilerde tatl su k s tl miktarda bulundu undan sprinkler devresinde deniz suyu ile al an ikinci bir blm bulunmaktad r. Gerek manel gerekse otomatik olarak devreye girebilen deniz suyu devresi sistemdeki tatl su bitince al acak ekilde ayarlanmaktad r.

SAB T BASINLI SU PSKRTME S STEM

Makine dairelerinde kullan l r. Her metre kareye dakikada 5 litre su pskrtlmesi esast r. Pskrtme ba l klar bir esasa gre yerle tirilirler. Sistem bas nca arjl olarak bulundurulur ve bir bas n d kl nde hemen otomatik olarak besleme pompas devreye girerek devaml su basar. Bas nc n d mesi nozullarda bulunan ve delikleri t kayan ve belli s cakl kta eriyen metaller yard m yla sa lan r. Besleme pompas her yere gerekli bas n sa layacak durumda olmal d r. Sistemin kumanda valflar , pompa ve motorlar ile elektrik tablolar makine dairesinin d nda bulunmal d r.

SAB T OTOMAT K SU SERPME S STEM

Ya am mahalli, makine dairesi ve portularda kullan l r. 68 C - 7 C aras nda al maya ba lar. Serpici ucundaki metaller eridi inde sistemdeki bas n d ecek ve sistem al maya ba layacakt r. Ana besleme pompas hemen otomatik olarak devreye girecektir. Bas n d kl nde kprstnde ve yang n kontrol istasyonunda gzle grnen ve sesli ikaz alarmlar alacakt r. Herhangi bir ar za oldu unda sistem alarm verecektir. Her metre kareye dakikada 5 litre su serpecek esast r. 200 den fazla serpici olmayacakt r. Ana besleme pompas 280 metre kare alana serpme yap l rken gerekli su bas nc n sa layacakt r. Pompa Makine dairesinde ve serpme sistemi alan iinde bulunmayacakt r.

SAB T ELLE KUMANDA ED LEN SU SERPME S STEM

Bu sistem ma azalarda, portularda kullan lan bir sistemdir. Gemi yang n devresinden beslenir, kullan laca zaman blmeye kumanda eden valf a larak serpme yap l r.

SAB T STIMLE SNDRME S STEM

Makine ve kazan dairesi, tanklar, ambarlar kullan l r. Eski gemilerde kullan lan bu sistem buhar n bu blmelere verilmesi ve verilen buhar n hacmi doldurarak havan n yani oksijenin oradan uzakla mas esas na dayal olarak al r. Blmelere stim verilmesini sa layan valflere gvertelerden veya makine ve kazan dairesi d nda kumanda edilir. 0.75 m bir alan iin saatte 1 kg stim retilmesi istenir.

SAB T GAZLA YANGIN SNDRME S STEM

nsanlar zehirlemeyecek gazlarla al r. (C02 , halon) Makine ve kazan dairesi, yk blmeleri, portu gibi yerlerde kullan l r. Ya am mahallerinde kullan lmaz. Her blme iin ayr bir valf bulunur. Sistem iin gaz hesab en byk makine veya yk blmes iin yap l r. ki dakika iinde gaz n %85ini bo alabilmelidir. Tpleri gverteye a lan bir kaportas olan mahalde bulunacak ve kaporta ile perdeler gaz ka rmayacakt r. Blme s cakl 0C ile 40C aras nda olacakt r. Sisteme gaz verilmeden nce insanlar n ortam terk etmelerini sa lamak iin otomatik olarak al an bir alarm sistemi olacakt r. Gazlar (C02 veya Halon) 45 kg.l k tplerin iinde geminin blmelerinin bykl ne gre yetecek say da C02 veya halon dairesinde bulunur. Bu tpler sisteme lastik hortumlar veya bak r borularla ba lan rlar. Borular ise birbirlerine i tiraklidir.

SAB T GAZLA YANGIN SNDRME S STEM

Her sistemde bir veya iki ate leme tp bulunur. Bu iki tp patlat ld nda bunlardan kan gazlar pistonlar iterek tellerin ekilmesini sa lar ve bylece sisteme ba l tpler patlar. Gaz blmelere elik borularla sevk edilir. Gaz n blmeye yay lmas iin blme tavan nda muhtelif yerlerde k nozullar vard r. A a da k nozullar gsterilmektedir.

SAB T KARBOND OKS T S STEM

SAB T KARBOND OKS T S STEM

-Karbondioksit ile bir kompart man n yang n sndrelecek ise nce bu blm tamamen kapat larak hava giri i nlenmelidir. a) 50 Librelik Seyyar/Sabit Karbondioksit Tpleri: 1- Arabal /Sabit Hortumlu Sistem: Sabit hortumlu sistemler genellikle makine dairelerine monte edilmi olup, her tp zerindeki valften veya uzaktan kumanda telini ekmek suretiyle kumanda etmek mmkndr. alften kan gaz, 50 feetlik bir hortum vas tas yla nozula gelerek kapal mahale bo al r. Arabal 50 librelik CO2 tpleri ile seyyar olarak ta n p yang na mdahale edilebilir. 2- mla Sistemi (personel bulunmayan blmeler iin) ok say da 50 librelik tp grubundan olu ur. Genellikle her zaman insan bulunmayan veya girilmesi zor olan blmlerin korunmas iin dizayn edilirler. Sistem uzaktan kumanda kapakl bir kutunun iindeki telin ekilmesiyle al r. Havaland rma sistemi durur, alarm sistemi personeli ikaz eder.

SAB T KPKL SNDRME S STEM

Makine ve kazan dairesi ile tankerlerde tank ve gverte yang nlar n n sndrlmesinde kullan l r. Makine dairesinde normal geni lemeli kpk ile, kp n taban alan n 5 dakikada 150 mm. kaplamas gerekir. Kp n geni leme oran 1/12 olmal d r. Yksek geni lemeli kpk ile 1 dakikada 1m kal nl nda kpk ile alan n kaplanmas gerekir. Kp n geni leme oran 1/1000i gemeyecektir. Her iki durumda da sistem ve kumanda valflar korunmas gereken yerlerin d nda olacakt r. Sisteme su sa layan pompa ya kendi patlamal motoru ile al acak veya emergency jeneratrden beslenen elektrik motoru olacakt r.

SAB T KPKL SNDRME S STEM

SAB T KURU K MYE

TOZ DE RELER

Bu sistemler daha ziyade gaz ta yan tankerlerde ve di er tankerlerde gverte yang nlar iin kullan l r. Sistem, kimyasal tozlar n (Glutex) nitrojen gaz ile srlmesi esas yla al r.

NERT GAZ DE RES

Tankerlerde, yk tanklar ndaki taze havay yok etmek zere olu turulmu sistemdir. Sistemde kullan lan gaz, baca gaz veya inert jeneratrlerinden elde edilen gazlar olup filtre edilip so utulduktan sonra tanklara verilir. nert gaz n n ambardaki oksijen oran n %5e indirmesi gerekir. Yk tanklar bak m-tutum zamanlar hari devaml inertli olarak bulunur. Sistem, yk tanklar bo alt l rken bo alan hacmi dolduracak gte olmal ve tankta daima art bir bas n olu turmal d r. Sistemde bir so utma sistemi ve iki fan bulunmal d r.

3. YANGIN HBAR ve ALARM S STEMLER

Otomatik Yang n Dedektrleri:
Yang n ; ba lad andan itibaren evrede e itli ekillerde fark edilebilmesini sa layacak belirtiler yarat r. Bu belirtilerin en yayg n olarak grlenleri ise; s , duman ve k radyasyonudur. Bu belitileri alg layan ve ihbar eden s n f dedektr vard r. Bunlar;
 Is dedektrleri Duman dedektrleri Alev dedektrleri

ISI DEDEKTRLER
- Is alg layarak al an dedektrlerdir ki bunlar, yang nda konveksiyonla yay lan s l enerji ile harekete geerler ve genellikle tavana veya tavana yak n bir yere yerle tirilirler. - Tiplerine gre, ya s cakl k belirli bir de eri a t nda, ya s cakl k art h z belirli bir de ere ula nca, ya da her ikisi ile birle ik olarak harekete geerler. Ba ka bir deyi le sabit s cakl k, s art h z , s kompanzasyonu eklinde al an dedektrlerdir. - Is detektrleri, blmelere, kamaralara, salonlara, koridorlara, kuzinelere, idari ve teknik blmelere yerle tirilmi dedektrler vas tas ile s cakl alg layarak yang n ihbar yaparlar. -Detektrler metallerin veya s v lar n genle mesi esas na gre al r. - 57C alt nda al mamas gerekir. - Her 37 m alan iin bir detektr bulunmal d r. - inde insan olan her blmede en az bir tane detektr olmal d r. - Detektrn alg lamas ndan sonra sistem alarm verir ve panoda hangi blgede yang n oldu unu gsterir.

DUMAN DETEKTRLER
-Duman dedektrleri birok yang n s dedektrlerinden daha nce haber verir. - Duman detektrleri; iyonizasyon detektrleri ve optik detektrler olarak iki e ittir. 1. yonizasyon detektrleri yanan mahaldeki gazlar n iyonize olmalar neticesinde veya alevlerin olu turdu u mor tesi nlardan alg lanarak al r. 2.Optik detektrler ise duman n k iddetini etkilemesi esas ile al r. - Her iki alg lama durumunda da sistem alarm verir ve hangi blmede yang n oldu unu gsterir. -Devre al c lar n n yerle tirilmesi, s cakl k detektrlerinin yerle tirilme esas n n ayn d r. - Bu sistemler,yk blmeleri, ma aza, portu ve makine blmeleri iin kullan l r.

ALE DETEKTRLER
Bir alev dedektr , insan gz taraf ndan grlebilen (4000-7700 angstrom) ya da grlemeyen ma enerjisine duyarl d r. - Yak t ykleme platformlar , patlama veya h zl yang n szkonusu olan alanlarda h zl deteksiyon kapasiteleri nedeniyle alev dedektrleri tercih edilir. -Gne nlar nda da bu nlar bulundu undan sistem hata yapabilir, bu nedenle detektrler biimli yerle tirilmelidir. Alev dedektrleri e itleri; - K z ltesi Alev Dedektr ( IR-Infrared) - Mortesi Alev Dedektrleri ( U - Ultraviyole) tipi dedektrlerdir.

Gemilerde yatay ve dikey perdelerle ilgili al nan nlemler bu s n fa rnektir. rne in A60 s n f, B15 s n f perdeler gibi. Yap elemanlar nda kullan lan izolasyon uygulamalar da bu sistemlerdendir.

4. YANGINLA MCADELEDE PAS F S STEMLER

Gemilerin Yang na Kar Direnci

Gemiler in a edilirken yang na kar koruma ve yang n kmas halinde yang n n abuk yay lmas n nlemek iin baz standartlara uyulur. Bu standartlar: - Su geirmez perdeler - S cakl k izolesi - Bacalardan kacak k v lc mlar nlemek iin k v lc m kafesleri - Yak t tanklar n n yang n karabilecek yak c lardan uzakta in a edilmesi - Geminin bykl ne ve zelli ine uygun yang n sndrme istasyonlar n n bulunmas - Geminin bykl ne ve zelli ine uygun sndrclerle donat lmas - Yang n ihbar cihazlar n n geminin zelli ine uygun olmas

YANGINDAN KAI YOLLARI

Gemilerin makine dairesinde gerekti inde personelin kaabilmesi iin do rudan ana gverteye kabilecek zel ka yollar n n bulunmas gerekir. Ambarlarda ise ba ve k perdelerden gverteye k yollar n n bulunmas istenir.

5. YANGINLA MCADELE K TEH ZATLARI

SEL

Ki isel techizat a a daki malzemelerden olu ur: Su geirmez, yang ndan olu an s ve buhardan deriyi koruyan maddelerden yap lm giysi. Elektri i geirmeyen bir maddeden yap lm eldiven ve izme. 3 saat yanabilen, onaylanm tipte elektrik feneri. Bir balta darenin onaylayaca bir zaman sresince al acak gte hava tp ve maskesi veya krkl yanmaz hava hortumu. Yanmaz can halat . Yedek hava tpleri, koruyucu ba l k. Gemilerde bu techizat, uzunlu u 80 metre olan her blnmemi gverte iin iki tak m olacak ve birbirinden uzak yerlerde muhafaza edilecektir.

ISI ve SU GE RMEZ G YS
Bu giysiler, tip, marka ve llerine gre 5 ila 7,5 kg aras nda bir a rl ktad rlar. Genelde izme, eldiven ve ba l klar ayr d r. Ancak ba l klar da beraber olan tipleri vard r. Ba l klar n n n k sm nda konkav 25 x 15 cm ebad nda 5mm kal nl nda yanmaz maddeden yap lm kirlenmez bir cam mevcuttur. Elbise, kuma zerine alminyum kaplanm materyalden yap lmaktad r.

Gemilerde hava azl olan yerlere girerken mutlaka kulland m z bir cihazd r. erisinde bas nl hava bulunmaktad r. Solunum cihaz iinde filtre edilmi kuru hava bulunur. nsan dakikada istirahat halinde 10- 15 litre, Hafif i lerde 20 - 30 litre, Orta a rl kl i lerde 30, 40 litre ve A r i lerde 35 - 55 litre hava teneffs eder. Maximum al mada is 50 - 80 litredir. Tpn 30 dakika kullan l r olmas gerekti inden, byle bir tpte 40 x 30 = 1200 litre hava olmas laz m gelir. Hava tplerinin kapasiteleri ve al ma sreleri: Tp kapasitesi al ma bas nc al ma sresi 1200 lt. 120 bar 30 dakika 1240 It. 132 bar 31 dakika 1800 lt. 200 bar 45 dakika Gemilerde genellikle 1240 litrelik ve 31 dakikal k tpler kullan l r.

SUN SOLUNUM C HAZI ( BREATHING APPARATUS)

SUN SOLUNUM C HAZI

Bu Cihaz n zerindeki Elemanlar unlard r:  Maske Tp Ddk Hortum ve aksamlar Redisiyon S rtl k Sistemde tp bas nc n gsteren bir saat ile gaz n azald n (gaz bas nc n n d t n) bildirir bir ddk vard r.Tpteki bas n 4050 bar n alt na d t nde ddk almaya ba lar ve hava bitince durur. Ddk tmeye ba lad ktan sonra tp 10 dakika daha kullan labilir.

SUN SOLUNUM C HAZI

Bu cihazlar kullan lmadan nce mutlaka haftada bir kez rutin olarak baz testlere tabi tutulmal d r. Suni Solunum Cihaz na uygulanan testler; 1- Bas n testi 2- Kaak testi 3- Gz testi 4- Ddk testi 5- Pozitif bas n testi

6. YANGINLA ETK N MCADELE

A- ROLE E T MLER

YANGINLA ETK N MCADELE

1- Ekipmanlar n iyi tan nmas

2- Gemiyi iyi tan ma

3- Planl Bak m Tutum

YANGINLA ETK N MCADELE

4- Yang na Psikolojik Haz rl k

5- Uyumlu Ekip Olu turma

YANGINLA ETK N MCADELE B- YANGIN ANINDA YAPILMASI GEREKENLER

YANGINLA ETK N MCADELE 1- H zl Hareket etmek

2- Toplanma Yerlerinde En H zl ekilde Toplanmak

3- Ekipmanlar H zl Bir ekilde Giyebilmek

YANGINLA ETK N MCADELE

4- Yang nla Mcadele an nda durum raporlar n do ru ve net bir ekilde vermek

5- Yang n mahaline usulne uygun girmek

6- Ekip olarak son derece uyumlu hareket etmek

T M SONU !

TE EKKRLER