UCHWAA NR LIV/830/2010 RADY MIEJSKIEJ W NAKLE NAD NOTECI z dnia 30 wrzenia 2010 r.

w sprawie przyjcia Gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Nako nad Noteci 2010-2014 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, ze zm. Z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1586, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 i Nr 116, poz. 1203, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 274 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111 i Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz. 1241 oraz 2010 r. Nr 28, poz. 142 i 146, Nr 106, poz. 675) i art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 238, poz. 2390, z 2006 r. Nr 50, poz. 362 i Nr 126, poz. 875, z 2007 r. Nr 192, poz. 1394, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 97, poz. 804, z 2010 r. Nr 75, poz. 474) RADA MIEJSKA, uchwala co nastpuje: 1. Przyjmuje si Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Nako nad Noteci 2010-2014 w brzmieniu stanowicym zacznik do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Burmistrzowi Miasta i Gminy Nako nad Noteci. 3. Uchwaa podlega ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego. 4. Uchwa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia jej ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 1

Zacznik do Uchway Nr LIV/830/2010 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 30 wrzenia 2010 r. Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Nako nad Noteci 2010-2014 1. 0 Wstp. 1. 1. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Naka nad Noteci. Program stanowi w swojej formie kompendium najwaniejszych opracowa w skali kraju, wojewdztwa, powiatu, gminy i miasta Naka nad Noteci. Zaprezentowany materia jest baz wyjciow do systematycznej kilkuletniej realizacji, poczonej z aktualizacj i monitoringiem. Aby osign skuteczne rezultaty nieodzownym jest take ramowe zsumowanie najwaniejszych informacji oraz danych o zasobach kulturowych - dziedzictwa kulturowego Naka nad Noteci, na tle regionu i wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Program jest wanym narzdziem dla wadz samorzdowych w dalszych dziaaniach planach i w pozyskiwaniu okrelonych rodkw finansowych. Cele programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Naka nad Noteci. Obowizek ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami nakada ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Okrela ona przedmiot, zakres i formy ochrony dbr kultury. Niezalenie od obowizku ochrony zabytkw, stanowicych historyczn i materialn spucizn pokole, zachowanie a take przywrcenie zabytkom utraconych walorw jest uzasadnione spoecznie i ekonomicznie. Art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163 poz. 1568) stanowi, e w krajowym programie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami okrela si, w szczeglnoci cele i kierunki dziaa oraz zadania w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, warunki i sposb finansowania planowanych dziaa, a take harmonogram ich realizacji. Przez analogi podobny zakres powinno mie opracowanie sporzdzane w skali gminy. Cele opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami okrelone zostay w art. 87 ust.2 w/w ustawy. W myl tego przepisu gminny program opieki nad zabytkami ma na celu w szczeglnoci: - uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej, - zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego, - podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb - spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych - wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami, - okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw, - podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 1

Gmina i miasto Nako nad Noteci posiada du warto kulturow jako przestrze historyczna wraz z zespoami urbanistycznymi uksztatowanymi na zasadach cigoci kulturowej, czciowo w oparciu o zachowany redniowieczny ukad lokacyjny (miasto Nako), wypeniony obiektami zabytkowymi z rnych okresw historycznych, a take kultywujcy tradycje ycia kulturalnego. Zasoby kulturowe nadaj gminie i miastu presti i podnosz jego atrakcyjno dla rozwoju spoeczno-gospodarczego, zwaszcza w kontekcie pooenia miasta na terenach o wysokich walorach krajobrazu przyrodniczego i kulturowego, co predysponuje je do rozwoju rnorodnych form rekreacji i turystyki. Wanym zadaniem przed ktrym stoi Gmina i miasto Nako nad Noteci, wraz z jego mieszkacami jest wykorzystanie posiadanych walorw w budowaniu podanej funkcji gminy i miasta jako wyspecjalizowanego obszaru usugowego o lokalnym i ponadlokalnym zasigu oddziaywania, co wymaga kompleksowych dziaa rewaloryzacyjnych. Program Opieki Nad Zabytkami dla miasta Naka nad Noteci jest zadaniem, do ktrego obliguje wadze miejskie i gminne, wymieniona na wstpie ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Cele programu opieki w wietle ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad Zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy program ma na celu: - wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, - uwzgldnienie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej, - zahamowanie procesw degradacji i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego, - podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami, - okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje - konfliktowe z wykorzystaniem tych zabytkw, - podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. I. Cel programu, ktry winien by uwzgldniony w strategii rozwoju oraz w przestrzennym zagospodarowaniu terenu: 1. Ochrona zabytkw, krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego zintegrowana z ochron rodowiska przyrodniczego. 2. Wykorzystanie zabytkw do zwikszenia atrakcyjnoci terenu dla potrzeb rozwoju spoeczno gospodarczego. 3. Pozyskiwanie rodkw finansowych z rnych rde na opiek nad zabytkami. 4. Wypracowanie metod wsppracy z wacicielami zabytkw. II. Program ochrony zabytkw zawiera: 1. Charakterystyk zasobw dziedzictwa kulturowego w miecie. 2. Kryteria wyboru zada. 3. Instrumenty i rda finansowania zada. 4. Efekty realizacji zada. III. W ramach prac wykorzystano: 1. Opracowania na poziomie krajowym i wojewdzkim.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 2

2. Analizy sporzdzone przy opracowaniu Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Naka nad Noteci. 3. Wytyczne konserwatorskie przestrzennego miasta. sporzdzone w ramach miejscowych planw zagospodarowania

4. Inne dokumenty oraz publikowane materiay ikonograficzne, dokumentacje. Pomimo jednoznacznego zapisu ustawowego, okrelajcego obowizki waciciela do opieki nad zabytkiem, pastwo zobowizuje si do wspomagania finansowego zada realizowanych przy konserwacji obiektw zabytkowych wpisanych do Rejestru Zabytkw. Jednoznacznie naley przy tym podkreli, e wczenie rodkw finansowych pochodzcych z budetu pastwa nie moe by stosowane do obiektw zabytkowych, ktre znajduj si jedynie w wojewdzkiej lub gminnej ewidencji zabytkw, a nie s wpisane do Rejestru Zabytkw. Wprawdzie zgodnie z zapisem art. 71. ust. 2 wspomnianej ustawy sprawowanie opieki nad zabytkiem wpisanym do Rejestru Zabytkw, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich, budowlanych dla obiektw, ktrych wacicielem lub uytkownikiem jest samorzd, jest zadaniem wasnym samorzdu, to ju art. 73 mwi o tym, e midzy innymi jednostka samorzdu terytorialnego moe ubiega si o dotacje celow z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku. Dotacje takie przyznawane s przez ministra waciwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego lub wojewdzkiego konserwatora zabytkw waciwego dla terenu, na ktrym zlokalizowany jest obiekt zabytkowy wpisany do Rejestru Zabytkw. Zaznaczy przy tym naley niezaleno tych rde finansowania. Innym wanym elementem wynikajcym z Ustawy o ochronie zbytkw i opiece nad zabytkami jest zapis pozwalajcy o ubieganie si o udzielenie dofinansowania w przypadku wacicieli i uytkownikw wymienionych w ustawie nie tylko na prace planowane do wykonania przy zabytku w danym roku budetowym, lecz take na prace, ktre zostay wykonane w okresie trzech lat poprzedzajcych rok zoenia przez wnioskodawc wniosku o udzielenie dotacji (art. 76 ust.1 pkt 2). Ustawa o ochronie zbytkw i opiece nad zabytkami zawiera take wykaz prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych, ktre mog by objte dotacj (art. 77). Integraln czci ustawy, wynikajc z zapisu art. 80 ust. 1, jest rozporzdzenie ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego okrelajce szczegowe warunki i tryb udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane wpisane do Rejestru Zabytkw oraz sposb prowadzenia dokumentacji w tym zakresie (Rozp. Min. Kult. z dnia 10 maja 2004. Dz.U. Nr 124, poz. 1303). 2. 0 Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami. Podstaw prawn opracowania stanowi art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, w brzmieniu: Art. 87. 1. Zarzd wojewdztwa, powiatu lub wjt (burmistrz, prezydent miasta) sporzdza na okres 4 lat odpowiednio wojewdzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. 2. Programy, o ktrych mowa w ust. 1, maj na celu, w szczeglnoci: 1. wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, 2. uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej, 3. zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, 4. wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego, 5. podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami, 6. okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw,

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 3

7. podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. 3. Wojewdzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik wojewdztwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw. 4. Programy, o ktrych mowa w ust. 3, s ogaszane w wojewdzkim dzienniku urzdowym. 5. Z realizacji programw zarzd wojewdztwa, powiatu i wjt (burmistrz, prezydent miasta) sporzdza, co 2 lata, sprawozdanie, ktre przedstawia si odpowiednio sejmikowi wojewdztwa, radzie powiatu lub radzie gminy. 6. Sprawozdanie z realizacji wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytkw i waciwemu wojewdzkiemu konserwatorowi zabytkw w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 3. 0 Podstawowe definicje z zakresu opieki nad zabytkami. Dziedzictwo kulturowe - cao dorobku kulturowego tworzca rodowisko dokumentujce poczucie tosamoci czowieka manifestujcej si cigoci kulturow. kulturowe

Krajobraz kulturowy powsta w wyniku wielowiekowego oddziaywania ludzi na rodowisko przyrodnicze, ktre czciej byo szkodliwe ni zharmonizowane, czego skutkiem s zaburzenia stosunkw kulturowo-przyrodniczych i degradacja krajobrazu. Ochrona krajobrazu musi by kompleksowa i interdyscyplinarna, obejmujc zarwno krajobraz kulturowy jak i naturalny. Rozrniamy krajobraz kulturowy rolniczy, przemysowy, miejski, historyczny a take krajobraz harmonijny lub zdewastowany. Krajobraz kulturowy zbliony do naturalnego - uksztatowany i uytkowany przez czowieka, ktry cechuje rolinno zbliona lub, w niektrych przypadkach, identyczna z rolinnoci naturalnie rosnc na danym obszarze. Historyczny krajobraz kulturowy - krajobraz cenny z punktu widzenia ochrony dbr kultury, np. tradycyjnego rozogu pl, terenw historycznych kopal, historycznych jednostek osadniczych i krajobrazw bitewnych. Obecnie postuluje si stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego (historycznego), ktrego instrumentami i instytucjami s: strefa ochrony konserwatorskiej, rezerwat kulturowy, park kulturowy. Krajobraz miejski - krajobraz obejmujcy tereny zainwestowania miejskiego. Wystpuje w postaci krajobrazw zabytkowych i wspczesnych, a odznacza si zabudow wysok i zwart. Pojawia si zwaszcza w jego odmianie zabytkowej, czytelny ukad kompozycyjny. W system zabudowy miejskiej wczone s urzdzone tereny zieleni (ogrody, parki i inne ich odmiany tworzce systemy zieleni miejskiej, obecnie zw. systemem przyrodniczym miasta). Krajobrazowa strefa ochronna - w dotychczasowej praktyce ochrony krajobrazu stosowano podzia na pi charakterystycznych stref krajobrazu w ramach jego penego polskiego zasobu, wrd ktrych trzy mieszcz si w kategorii stref ochronnych. S to: strefa rezerwatowa, strefa parkowo krajobrazowa i strefa krajobrazu chronionego. Zabytek - nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich cz lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Zabytek architektury - budowla historyczna, udostpniona do zwiedzania z zewntrz lub wewntrz. Nosi cechy okrelonego lub kilku stylw architektonicznych. Zabytek ruchomy - rzecz ruchoma, jej cz lub zesp rzeczy ruchomych (np. rzeba, otarz, obraz). Zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy bdcy powierzchniow, podziemn lub podwodn pozostaoci egzystencji i dziaalnoci czowieka, zoon z nawarstwie kulturowych i znajdujcych si w nich wytworw bd ich ladw lub zabytek ruchomy, bdcy tym wytworem.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 4

Badania konserwatorskie - dziaania majce na celu rozpoznanie historii i funkcji zabytku, ustalenie uytych do jego wykonania materiaw i zastosowanych technologii, okrelenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu prac konserwatorskich, a jeeli istnieje taka potrzeba, rwnie programu prac restauratorskich. Badania architektoniczne - dziaania ingerujce w substancj zabytku, majce na celu rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie zakresu jego kolejnych przeksztace. Badania archeologiczne - dziaania majce na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego. Prace konserwatorskie - dziaania majce na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesw jego destrukcji oraz dokumentowanie tych dziaa. Prace restauratorskie - dziaania majce na celu wyeksponowanie wartoci artystycznych i estetycznych zabytku, w tym jeeli istnieje taka potrzeba, uzupenienie lub odtworzenie jego czci oraz dokumentowanie tych dziaa. Historyczny ukad urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne zaoenie miejskie lub wiejskie, zawierajce zespoy budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni rozmieszczone w ukadzie historycznych podziaw wasnociowych i funkcjonalnych. Historyczny zesp budowlany - powizana przestrzennie grupa budynkw wyodrbniona ze wzgldu na form architektoniczn, styl, zastosowane materiay, funkcj, czas powstania lub zwizek z wydarzeniami historycznymi. Rewitalizacja - proces przemian przestrzennych, spoecznych i ekonomicznych, majcy na celu wyprowadzenie terenu ze stanu kryzysowego i prowadzcy do rozwoju. Program rewitalizacji - program wieloletnich dziaa w sferze przestrzennej, spoecznej i ekonomicznej, prowadzcy w okresie kilkunastoletnim do rewitalizacji terenu znajdujcego si w stanie kryzysowym. Projekt rewitalizacji realizowany na okrelonym terenie, bdcy czci programu rewitalizacji, w ramach ktrego realizowane s zadania inwestycyjne, spoeczne i ekonomiczne. Otoczenie - teren wok lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego tereny do rejestru zabytkw, w celu ochrony wartoci widokowych zabytku. Pomnik Historii to szczeglna forma ochrony najcenniejszych zabytkw w Polsce. Tytu Pomnika Historii moe otrzyma zabytek nieruchomy o szczeglnej wartoci historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalony w powszechnej wiadomoci i majcy due znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski. Pomniki przyrody - pojedyncze twory przyrody ywej i nieoywionej lub ich skupienie o szczeglnej wartoci naukowej, kulturowej, historyczno-pamitkowej i krajobrazowej oraz odznaczajce si indywidualnymi cechami. 4. 0 Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. W myl art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej ochrona zabytkw jest konstytucyjnym obowizkiem zarwno pastwa, jak i kadego obywatela. Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.). Wykonywanie zada w zakresie kultury i ochrony zabytkw jest ustawowym zadaniem samorzdw. W art. 7 ust. 1, pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) zostay okrelone zadania wasne gminy: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy (...) kultury, w tym (...) ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami". Poza ustawami wymienionymi powyej zapisy dotyczce ochrony i opieki nad zabytkami obecne s w innych ustawach, m.in.:
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 5

1. ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.), 2. ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z pn. zm.), 3. ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), 4. ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880), 5. ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z pn. zm.), 6. ustawie z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst jednolity Dz.U. z 2001 Nr 13, poz. 123), 7. ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.). Zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i w bibliotekach zostay okrelone w: 1. ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z pn. zm.), 2. ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.). Ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy: 1. ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z pn. zm.). W wietle ustawy w Polsce ochronie i opiece podlegaj bez wzgldu na stan zachowania: - zabytki nieruchome bdce, w szczeglnoci: krajobrazami kulturowymi, ukadami ruralistycznymi i urbanistycznymi oraz zespoami budowlanymi, dzieami architektury i budownictwa, dzieami budownictwa obronnego, obiektami techniki (a zwaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakadami przemysowymi), cmentarzami, parkami, ogrodami, innymi formami zaprojektowanej zieleni, miejscami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji, - zabytki ruchome, - zabytki archeologiczne, - niektre nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. 4. 1 Narzdzia prawne ochrony i opieki nad zabytkami. Wspczesna ochrona zabytkw obejmuje nie tylko pojedyncze zabytki, dziea sztuki, pamitki historyczne, lecz rwnie krajobraz kulturowy bdcy przeksztaconym przez czowieka naturalnym otoczeniem, w ktrym zapisane s elementy kultury materialnej jak i duchowej. Ochrona zabytkw zatem to zesp procedur majcych uchroni przed zniszczeniem uznane za istotne jako wiadectwa historyczne elementy tworzce wsplnie krajobraz kulturowy. Podstawowymi narzdziami umoliwiajcymi prawidow realizacj ochrony i opieki nad zabytkami s: - ewidencja zabytkw, - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, - rejestr zabytkw, - utworzenie parku kulturowego, - uznanie zabytku za pomnik historii, - wpisanie zabytku na list wiatowego Dziedzictwa UNESCO. 4. 1.1 Ewidencja zabytkw.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 6

Najliczniejsz grup obiektw posiadajcych charakter zabytkowy stanowi obiekty figurujce w ewidencji zabytkw. W oparciu o odpowiednie zapisy Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003r., ewidencja zabytkw stanowi podstaw do sporzdzania programw opieki nad nimi. Wedug tych zapisw, Generalny Konserwator Zabytkw prowadzi krajow ewidencj zabytkw w formie zbioru kart ewidencyjnych z obszaru caego kraju, Wojewdzki Konserwator Zabytkw prowadzi natomiast wojewdzk ewidencj zabytkw znajdujcych si na terenie danego wojewdztwa. W gestii burmistrza, wjta za spoczywa prowadzenie gminnej ewidencji zabytkw w formie kart adresowych zabytkw nieruchomych znajdujcych si na terenie gminy, ktre zarazem s objte wojewdzk ewidencj. Sporzdzenie kompletnej, rzetelnej karty ewidencyjnej wykorzystujcej wszystkie dostpne materiay to wany element w procedurze prawnej opieki i ochrony zabytkw. Warto i znaczenie dokumentacji ewidencyjnej zaley bowiem od poziomu kompletnoci tych podstawowych informacji o obiektach historycznych. Aktem prawnym regulujcym zasady prowadzenia ewidencji zabytkw przez poszczeglne organy jest Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z prawem. Okrela ono podstawowe dane, jakie powinny znale si na karcie ewidencyjnej i karcie adresowej zabytku, przesanki, od ktrych spenienia zaley wczenie kart ewidencyjnych i adresowych do ewidencji oraz ich wyczenie z ewidencji. Rozporzdzenie to ustala te sposb gromadzenia zbioru dokumentw dla zabytkw objtych wojewdzk ewidencj zabytkw. Prawna ochrona zabytkw polega na podejmowaniu dziaa administracyjnych majcych na celu zapobieganie zagroeniom, udaremnianie niszczenia i niewaciwego uytkowania zabytku, przeciwdziaanie kradzieom, kontroli stanu zachowania i przeznaczenia zabytku, a take zapewnienie warunkw ich naleytej ochrony. Obiekty ujte w ewidencji zabytkw podlegaj prawnej ochronie w dwojaki sposb: poprzez obszarowy wpis do rejestru zabytkw oraz poprzez ustalenia dotyczce ochrony dbr kultury w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Inn form ochrony obiektw objtych ewidencj zabytkw mog by odpowiednie zapisy zawarte w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. 4. 1.2 Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Podstaw dziaania miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego jest Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym okrelajca zasady ksztatowania polityki przestrzennej przez jednostki samorzdu terytorialnego i organy administracji rzdowej oraz zakres i sposoby postpowania w sprawach przeznaczenia terenw na okrelone cele oraz ustalenia zasad ich zagospodarowania i zabudowy. Wspomagaj j cztery rozporzdzenia Ministra Infrastruktury: - w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, - w sprawie sposobu ustalania wymaga dotyczcych nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, - w sprawie oznacze i nazewnictwa stosowanych w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy, - w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w oparciu o Ustaw o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, uwzgldnia si ochron zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw oraz ich otoczenia, a take innych zabytkw nieruchomych znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw oraz parkw kulturowych. Zabytkami nieruchomymi s: krajobrazy kulturowe, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, a take miejsca upamitniajce
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 7

wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji. Zabytkami nieruchomymi s rwnie stanowiska archeologiczne. Ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan ten powinien zawiera szczegowy wykaz obiektw i terenw chronionych jego ustaleniami. Form ochrony obiektw zewidencjonowanych i ujtych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego s strefy ochrony konserwatorskiej. W strefach tych obowizuj okrelone ustalenia, ktre maj chroni znajdujce si na ich obszarze zabytki. W przypadku, gdy obiekt objty ewidencj jest chroniony na podstawie ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jego prawna ochrona jest jasna i czytelna. W przypadkach nielegalnych dziaa przy obiektach objtych ewidencj a chronionych planem, stosowana jest identyczna procedura jak w przypadku obiektw wpisanych do rejestru zabytkw. Niedostosowanie si do ustale dla poszczeglnych stref ochrony zawartych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego traktowane jest jako wykroczenie przeciwko miejscowemu prawu. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ochrona obiektw ujtych w ewidencji opiera si na postpowaniu administracyjnym w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, uzgadnianej z organem konserwatorskim. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami ograniczenia, zakazy i nakazy majce na celu ochron znajdujcych si na tych obszarach zabytkw. Strefy ochrony konserwatorskiej maj za zadanie utrzyma prawidowy ad przestrzenny na obszarze historycznych ukadw przestrzennych, w tym urbanistycznych, ruralistycznych i zaoe rnego rodzaju. Wyrnia si nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej: - strefa A strefa penej ochrony historycznej struktury przestrzennej, w ktrej elementy historycznego ukadu przestrzennego (rozplanowanie, zabudowa oraz zwizany z nimi integralnie teren i krajobraz) maj wyranie wyodrbniony ukad przestrzenny o wysokich walorach zabytkowych, - strefa B strefa ochrony zachowanych elementw zabytkowych, obejmujca tereny historycznego ukadu przestrzennego znajdujcego si poza obszarem centrum historycznego (historyczne przedmiecia, obrzea miasta z historyczn zabudow), - strefa K strefa ochrony krajobrazu obejmujca tereny krajobrazu integralnie zwizanego z zespoem zabytkowym, - strefa W strefa ochrony reliktw archeologicznych zawierajca teren o rozpoznanej zawartoci reliktw archeologicznych podlegajcych ochronie konserwatorskiej (grodziska, wzgrza zamkowe, tereny zburzonych fortyfikacji), - strefa E strefa ekspozycji zabytkowego zespou miejskiego obejmujca obszar stanowicy zabezpieczenie waciwego eksponowania zespow lub obiektw zabytkowych, - strefa OW strefa obserwacji archeologicznych, w ktrej znajduj si nie eksponowane stanowiska archeologiczne zastrzeone jako tereny obserwacji archeologicznych. Poza tymi strefami, w planie miejscowym wyznacza si rwnie inne strefy ochrony konserwatorskiej, ktre uzalenione s od potrzeby (strefa zaoenia ruralistycznego, strefa ochrony zespou dworsko-parkowego, strefa zespou fortu). Ochronie mog take podlega wartoci niematerialne (nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej). Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego tworzy si w trzech etapach: 1) Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miast i gmin zawierajce uwarunkowania wynikajce ze stanu dziedzictwa kulturowego i zabytkw. Wymienia si tu obiekty i strefy podlegajce ochronie konserwatorskiej i okrela zasady ich ochrony; zgodnie z obowizujcymi przepisami. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego musi by
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 8

zgodny z zapisami studium, a naruszenie zasad i trybu sporzdzania studium lub planu miejscowego powoduje niewano uchway Rady Gminy w caoci lub czci. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego uwzgldnia ochron zewidencjonowanych zabytkw, lecz nie posiada mocy prawnej. Brak tej podstawy nie nakada obowizku uzgadniania ani konsultowania z organem konserwatorskim zada przy tego typu obiektach. 2) W tym przypadku waciwe uytkowanie i naleyta opieka nad obiektami zewidencjonowanymi zaley przede wszystkim od dobrej woli i wiadomoci wacicieli i uytkownikw. 3) Skadanie opinii i wnioskw do zawiadomienia o sporzdzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Po podjciu przez Rad Gminy Uchway o przystpieniu do sporzdzenia planu miejscowego, ogasza si w miejscowej prasie oraz przez obwieszczenie o podjciu tej uchway, okrelajc form, miejsce i termin skadania wnioskw do planu. Zawiadamiane s rwnie waciwe instytucje i organy do uzgadniania i opiniowania planu. Organ konserwatorski, w zakresie swojej waciwoci rzeczowej i miejscowej, zobowizany jest do wsppracy przy sporzdzaniu odpowiednio projektu studium lub projektu planu miejscowego, polegajcej na opiniowaniu i formuowaniu wnioskw oraz udostpnianiu informacji. 4) Uzgodnienie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Organ konserwatorski sprawdza czy w projekcie planu miejscowego uwzgldniono zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej przedstawione w opinii i wnioskach do planu, sprawdza te czy proponowane w projekcie inwestycje nie stanowi zagroenia dla dalszego istnienia obiektw nieruchomych i s zgodne z zapisem studium. W przypadku ich uwzgldnienia, projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zostaje uzgodniony pozytywnie. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, ktry w sposb wyczerpujcy ustala wymogi konserwatorskie, moe zapewni waciw ochron historycznych obiektw nieruchomych. Wymienione w tekcie planu i oznaczone w jego czci rysunkowej obiekty s chronione prawnie. Oprcz wyszczeglnienia wszystkich obiektw wpisanych do rejestru zabytkw, plan miejscowy zawiera w szczeglnoci ustalenia dotyczce stref ochrony konserwatorskiej oraz zasad ochrony zabytkw nie wpisanych do rejestru zabytkw, a bdcych w ewidencji konserwatorskiej. Dla tych ostatnich jest to jedyna forma ochrony prawnej. Dlatego wane jest denie do szczegowego ujmowania zwaszcza tych obiektw, ktre nie broni si poprzez indywidualny wpis do rejestru zabytkw. Wpis ten uchroni je wwczas przed wszelkimi nielegalnymi bd niszczcymi dziaaniami inwestycyjnymi majcymi ogromny wpyw na wygld budynkw historycznych i ich najblisze otoczenie. 4. 1.3 Rejestr zabytkw. Rejestr zabytkw stanowi podstawow ustawow form ochrony prawnej obiektu i odbywa si wedug cile okrelonej procedury wyznaczonej przez Ustaw o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz Rozporzdzenia Ministra Kultury z dnia 30 kwietnia 2004r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granice niezgodnie z prawem. Wpis do rejestru zabytkw stwarza okrelon, jednoznaczn sytuacj prawn obiektu, ktra ogranicza swobod dziaa, zwaszcza tych niepodanych, narzuca pewne rygory postpowania przy nich, daje te pewne przywileje finansowe. Ta forma ochrony prawnej stwarza moliwo lepszej opieki wacicieli, kontroli nad prowadzonymi pracami oraz zapewnienie waciwego uytkowania. Do rejestru zabytkw wpisuje si zabytki ruchome, nieruchome, archeologiczne, otoczenie zabytku, nazw geograficzn, historyczn lub tradycyjn, ukad urbanistyczny, ruralistyczny lub historyczny zespou budowlanego (tzw. obszarowy wpis do rejestru zabytkw). Wpisu do rejestru zabytkw dokonuje wojewdzki konserwator zabytkw i traktuje ten wpis jako priorytetow form ochrony. W przypadku obszarowych wpisw do rejestru zabytkw, pozycja prawna obiektw znajdujcych si na terenie wpisanym do rejestru zabytkw odpowiada pozycji zabytkw wpisanych indywidualnie. Dlatego te, wszelkie prace prowadzone przy obiektach pooonych na obszarze wpisanym do rejestru zabytkw wymagaj waciwych uzgodnie i pozwole konserwatorskich wynikajcych z ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 9

Niedostosowanie si do tych wymogw niesie za sob skutki prawne w postaci decyzji administracyjnych wstrzymujcych nielegalne dziaania bd te nakazujcych przeprowadzenie pewnych prac jeli ich wykonanie ze wzgldu na nieodpowiedni stan techniczny jest niezbdne z uwagi na zagroenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem obiektu. W przypadku niezgodnych z pozwoleniem wojewdzkiego konserwatora zabytkw realizacji prac przy zabytku, do procedury postpowania administracyjnego wcza si waciwy organ nadzoru budowlanego. Konsekwencj umylnego niszczenia i uszkadzania zabytkw jest kara pozbawienia wolnoci, w przypadku dziaa nieumylnych kara grzywny lub ograniczenia wolnoci. Wydanie decyzji o wpisie do rejestru zabytkw jest poprzedzone postpowaniem przygotowawczym, na ktre skada si: zoenie wniosku przez waciciela lub wieczystego uytkownika obiektu, wszczcie procedury administracyjnej oraz wizja lokalna obiektu. W wyniku podjtych czynnoci zostaje wydana decyzja o wpisaniu zabytku do rejestru zabytkw. Tre decyzji o wpisie obiektu do rejestru zabytkw powinna by jednoznaczna i poparta zacznikiem graficznym z okrelonymi granicami ochrony konserwatorskiej. Duym utrudnieniem w odczytywaniu wczeniejszych decyzji o wpisie do rejestru zabytkw jest brak tego zacznika. Jest on szczeglnie wany przy wpisach obszarowych takich jak ukady urbanistyczne czy zespoy rezydencjonalne i folwarczne. Nie mniej istotny jest przy wpisach indywidualnych obiektw, gdzie rwnie naley ustali granice ochrony konserwatorskiej. Jednoznaczno treci decyzji polega powinna na wyszczeglnianiu w uzasadnieniu tego dokumentu tylko tych obiektw, ktre maj by chronione prawnie na mocy tej decyzji. Umieszczanie innych obiektw nie objtych wpisem niepotrzebnie zaciera interpretacj tego wpisu. 4. 1.4 Park kulturowy. Krajobraz kulturowy to, zgodnie z brzmieniem artykuu Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, przestrze historycznie uksztatowana w wyniku dziaalnoci czowieka, zawierajca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Uwarunkowania przyrodnicze s niezaprzeczalnym tem do wszelkich dziaa czowieka, a razem tworz one integraln struktur przestrzenn, na ktr skadaj si paszczyzny (lasy, ki, zbiorniki wodne), cigi (rzeki, drogi) i punkty (obiekty kulturowe i przyrodnicze). Bogate dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze regionu wpywa na proces ksztatowania tosamoci regionalnej. Dziedzictwo to skania do podjcia wanych dziaa w tym zakresie. Wspczesne zarzdzanie ochron krajobrazu powinno opiera si o zasady spjnoci aspektw rodowiskowych z historycznymi i konserwatorskimi. Ochrona krajobrazu kulturowego moe by wyraona poprzez utworzenie parku kulturowego, ktrego istot maj by najbardziej reprezentatywne i charakterystyczne cechy krajobrazu kulturowego, jego uwarunkowania przyrodnicze i przestrzenne oraz identyfikacja grup spoecznych czy te deklaracja spoecznej woli utworzenia parku kulturowego. Celem utworzenia parku kulturowego jest ochrona krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Nie mniej wany jest take sposb opracowania projektu planu ochrony parku kulturowego, ktrego zwieczeniem jest uchwalenie przez waciw Rad Gminy i publikacja tego planu. Znaczc rol odgrywa tu waciwa motywacja, pozytywna atmosfera dla idei utworzenia parku kulturowego. Wana jest rwnie promocja tego przedsiwzicia w celu dopracowania szczegw. W celu realizacji zada zwizanych z ochron parku kulturowego Rada Gminy moe utworzy jednostk organizacyjn do zarzdzania parkiem. Istotn regulacj jest obowizek sporzdzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarw, na ktrych utworzono park kulturowy. Ochrona parku kulturowego powinna te zosta uwzgldniona w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W specjalnych przypadkach park kulturowy o szczeglnej wartoci, moe te by uznany za pomnik historii lub jako pomnik historii wpisany na List wiatowego Dziedzictwa UNESCO.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 10

Przygotowujc projekt uchway Rady Gminy w sprawie utworzenia parku kulturowego naley bra pod uwag okrelenie granic parku, celw i zasad ochrony oraz zasad zarzdzania parkiem. Uchwaa za powinna by przeprowadzona z zachowaniem stosownych procedur obowizujcych w tym zakresie gminny samorzd terytorialny i jego jednostki organizacyjne. 4. 1.5 Pomnik historii. Uznanie zabytku za Pomnik Historii jest szczeglnym aktem prawnym, bowiem Pomnikiem Historii mog zosta zabytki nieruchome o ponadregionalnym znaczeniu, duych wartociach historycznych, naukowych i artystycznych, majce znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturowego, utrwalone w wiadomoci spoecznej i stanowice rdo inspiracji dla kolejnych pokole. Ponadto musza to by zabytki jednorodne stylowo, naleycie wyeksponowane w przestrzeni, bdce dzieami wybitnych twrcw oraz dobrze zachowane. Pomnikami Historii mog by krajobrazy kulturowe, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa lub zespoy tych dzie o wsplnych cechach stylowych, uytkowych lub konstrukcyjnych, dziea budownictwa obronnego, obiekty dziedzictwa przemysowego, inynierii ldowej i wodnej, parki i ogrody, cmentarze, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd zwizane z dziaalnoci wybitnych osobistoci lub instytucji oraz zabytki archeologiczne (pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej). Ponadto musz to by zabytki, ktre: - zachoway pierwotn kompozycj przestrzenn lub ulegy nieznacznym przeksztaceniom, - s jednorodne stylowo lub o czytelnych i zharmonizowanych ze sob nawarstwieniach, - s naleycie wyeksponowane w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachoway pierwotne relacje z otoczeniem, - s dzieami wybitnych twrcw, np.: architektw, planistw, architektw krajobrazu, ogrodnikw, - s dobrze zachowane lub w stanie pozwalajcym na ich rewaloryzacj, Obiekt proponowany do uznania za Pomnik Historii musi by wpisany do rejestru zabytkw lub objty statusem parku kulturowego. Dla ukadw przestrzennych i obszarw powinny by opracowane i uchwalone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wystpuje do Prezydenta RP o uznanie zabytku za pomnik historii, jeeli zgaszany zabytek spenia okrelone szczegowe kryteria. . Jeeli zasadno wniosku Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego uzyska akceptacj, Prezydent RP w drodze rozporzdzenia uznaje obiekt za Pomnik Historii, okrelajc jego granice Rozporzdzenie Prezydenta RP jest ogaszane w Dzienniku Ustaw. 5. 0 Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego. 5. 1 Tezy krajowego programu opieki nad zabytkami. Zaoenia wynikajce z krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Opracowanie krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami jest ustawowym obowizkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W tezach do krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami wyznaczone zostay nastpujce cele dziaa: 1. W zakresie uwarunkowa ochrony i opieki nad zabytkami. 2. W zakresie dziaa o charakterze systemowym. 3. W zakresie systemu finansowania. 4. W zakresie dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod dziaania. 5. W zakresie ksztacenia i edukacji.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 11

6. W zakresie wsppracy midzynarodowej. W dostpnych dokumentach najwaniejsze pod wzgldem merytorycznym s zasady postpowania konserwatorskiego: - zasada primum non noce re, - zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), - zasada minimalnej niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych), - zasada, zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa niszczco; - zasada czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, - zasada odwracalnoci metod i materiaw, - zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie. Zasady powysze dotycz i winny obowizywa nie tylko konserwatorw zajmujcych si technologiczn stron restauracji dzie sztuki, konserwatorw, architektw lub urbanistw, ale rwnie pracownikw urzdw konserwatorskich czy te pracownikw samorzdw, zwaszcza w zakresie opiniowania i przyznawania rodkw na realizacj programw i projektw zwizanych z ochron zabytkw. 5. 2 Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego (NPK OZiDK) na lata 20042013. Program jest zgodny z istniejcym prawodawstwem polskim, w tym z Konstytucj RP, prawem dotyczcym organizowania i prowadzenia dziaalnoci kulturalnej, o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, prawem autorskim, prawem regulujcym podzia administracyjny Polski i ustanawiajcym kompetencje jednostek samorzdu terytorialnego (jst), istniejcym prawem gospodarczym i podatkowym oraz prawem europejskim. Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego jest zgodny z zaoeniami do Krajowego Programu Ochrony Zabytkw, a dziaania ujte w programie s z nim komplementarne. Program jest komplementarny wobec strategii rozwojowych przyjtych przez rzd RP, a w szczeglnoci z Narodow Strategia Rozwoju Regionalnego, Narodow Strategi Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobw Ludzkich, Narodow Strategi Rozwoju Obszarw Wiejskich, Strategi Gospodarcz Rzdu Przedsibiorczo Rozwj Praca, a przez to z Narodowym Planem Rozwoju, przyjtym przez Rad Ministrw 14 stycznia 2003 r. Opieka i ochrona zabytkw w Polsce integralnie zwizana jest z Narodow Strategi Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 i z Uzupenieniem Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 2020 oraz z Narodowym Programem Kultury "Ochrona Zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 - 2013". Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 zostaa przyjta przez Rzd RP 21 wrzenia 2004 r. Zakres Strategii zosta podporzdkowany gwnie regionom, jako podstawowym jednostkom podziau terytorialnego. Celem strategicznym NSRK jest: - Zrwnowaony rozwj i wspieranie kultury w regionach. - Intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Cele czstkowe to midzy innymi: - Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytkw. - Modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury. - Poprawa warunkw dziaalnoci artystycznej. kulturowego, w tym szczeglnie

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 12

Cele czstkowe realizowane s w ramach 5 obszarw priorytetowych - opisane w NSRK Narodowe Programy Kultury, w tym Narodowy Program Kultury "Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 - 2013", a uwzgldnia je: - kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne, - zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, i przedsibiorczoci poprzez tworzenie

- promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informacyjnego. 6. 0 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu. 6. 1 Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013. (Uchwaa nr 70/892/07 Zarzdu Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 padziernika 2007 r.) Problemy zwizane z ochron dziedzictwa kulturowego przedstawione zostay w ocenie sytuacji spoeczno-gospodarczej. Wskazano, i istniejce zasoby dziedzictwa kulturowego nie s w peni wykorzystane dla rozwoju spoeczno-gospodarczego, zwaszcza rozwoju turystyki. Jako podstawowe problemy warunkujce wykorzystanie zasobw dziedzictwa kulturowego dla wspczesnych potrzeb, wymienione zostay: - zy stan techniczny licznych obiektw (zespow) zabytkowego budownictwa i innych obiektw kultury materialnej, pomniejszajcy znacznie ich historyczne i kulturowe walory, a take ograniczajcy ich udostpnienie, w przypadku budynkw ich wykorzystanie dla nowych sposobw uytkowania, - ograniczone moliwoci ekspozycji licznych obiektw i zbiorw muzealnych, - promocja dziedzictwa jako atrakcji turystycznej. Zagadnienia dziedzictwa kulturowego znalazy si w nastpujcych osiach priorytetowych: O priorytetowa 3. Rozwj infrastruktury spoecznej, ktrej celem s: - poprawa jakoci i dostpnoci usug spoecznych poprzez inwestycje w infrastruktur - spoeczn (edukacyjn, zdrowia, pomocy spoecznej, kultury), w tym dla osb niepenosprawnych, - ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Jak napisano w dokumencie: Bogate dziedzictwo kulturowe regionu, w tym unikalne zabytki architektury romaskiej i gotyckiej, przykady historycznej urbanistyki, wymaga dziaa zamierzonych dla jego zachowania dla przyszych pokole, ktre na og s take korzystne dla jego promocji turystycznej. W zwizku z tym wspierane bd inwestycje ukierunkowane na popraw stanu technicznego obiektw i zespow zabytkowych, ich przystosowanie do wiadczenia nowych funkcji, na przykad aktywnoci kulturalnej. Oczekuje si, e wspieranie dziaa w ramach osi spowoduje m.in: - lepsz jako wiadczonych usug, - zwikszenie potencjau edukacyjnego, - lepszy stan zasobw dziedzictwa kulturowego. Beneficjenci Osi priorytetowej 3.: Jednostki samorzdu terytorialnego oraz ich zwizki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne (jst), szkoy wysze, osoby prawne i fizyczne bdce organami prowadzcymi szkoy i placwki, zakady opieki zdrowotnej dziaajce w publicznym systemie ochrony zdrowia (tzn. podmioty dostarczajce wiadczenia gwarantowane w ramach kontraktu z Instytucj Finansujc Publiczne wiadczenia Zdrowotne, np. NFZ), instytucje kultury, inne jednostki zaliczane do sektora finansw publicznych posiadajce osobowo prawn, organizacje

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 13

pozarzdowe, kocioy wyznaniowych.

i zwizki

wyznaniowe

oraz

osoby

prawne

kociow

i zwizkw

O priorytetowa 4. - Rozwj infrastruktury spoeczestwa informacyjnego . W jej ramach znalazy si m.in. zapisy zwizane z problematyk dziedzictwa kulturowego: Wsparcie uzyskaj rwnie projekty tworzenia cyfrowych zbiorw informacji (baz danych), w szczeglnoci dotyczcych dziedzictwa kulturowego. Cyfrowa forma opisu unikatowych obiektw tego dziedzictwa umoliwi swobodny i powszechny dostp do jego zasobw. Beneficjenci Osi priorytetowej 4.: Jednostki samorzdu terytorialnego oraz ich zwizki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne posiadajce osobowo prawn, administracja rzdowa, szkoy wysze, jednostki naukowe, osoby prawne i fizyczne bdce organami prowadzcymi szkoy i placwki, instytucje kultury, zakady opieki zdrowotnej dziaajce w publicznym systemie ochrony zdrowia, inne jednostki zaliczane do sektora finansw publicznych posiadajce osobowo prawn, organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych, przedsibiorstwa. O priorytetowa 6. - Wsparcie rozwoju turystyki, ktrej celem jest wzrost znaczenia turystyki jako czynnika rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa poprzez: lepsze wykorzystanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, wzbogacenie oferty usug turystycznych i popraw ich jakoci, rozwj nowych, zrwnowaonych rodzajw turystyki. W opisie osi zawarto m.in. nastpujce zapisy: W ramach osi priorytetowej wspierane bd przedsiwzicia ukierunkowane na efektywniejsze wykorzystanie zasobw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego, na wzbogacenie i zrnicowanie oferty i podwyszenie jakoci usug turystycznych. Wsparcie w ramach osi priorytetowej dotyczyo bdzie zarwno projektw w ramach infrastruktury sucej nieodpatnie ogowi spoeczestwa jak i projektw sektora gospodarki turystycznej. Dla miasta Naka istotny jest te zapis dotyczcy turystyki wodnej: Wsparcie moe uzyska rwnie infrastruktura zwizana z eglug, umoliwiajca wykorzystanie szczeglnie Noteci, Brdy i Wisy dla rozwoju turystyki wodnej. Projekty z zakresu turystyki realizowane na obszarach wiejskich bd zwizane z tworzeniem alternatywnych rde zatrudnienia, a take dalsze zapisy: Wspierane bdzie przygotowanie i promocja produktw turystycznych, w szczeglnoci eksponujcych oryginalno i unikalno oferty turystycznej regionu. Naley ich upatrywa w ofercie dla turystyki uzdrowiskowej, turystyki kulturowej, form turystyki wykorzystujcej specyficzne zasoby i walory rodowiska przyrodniczego. Wsparcie rozwoju usug turystycznych i uzdrowiskowych skierowanych na wykorzystanie zasobw i walorw rodowiska przyrodniczego i kulturowego, na podniesienie jakoci usug, bdzie warunkowane tworzeniem nowych miejsc pracy. Projekty zwizane z turystyk, ktre uzyskaj wsparcie w ramach tej osi priorytetowej, bd musiay zaowocowa wyranymi efektami gospodarczymi. Naley nada priorytet tym projektom, ktre przycign przede wszystkim turystw spoza regionu i wkomponuj si w szersze ramy planu rozwoju turystyki dla regionu. W ramach tej osi priorytetowej wspierane bd rwnie projekty wsppracy midzynarodowej w zakresie tworzenia sieci wsppracy midzyregionalnej, wymiany dowiadcze, prowadzenia wsplnych kampanii informacyjnych i promocyjnych w tym dziaania przewidziane w ramach Inicjatywy Komisji Regiony na rzecz zmian gospodarczych przyjtej Komunikatem Komisji Wsplnot Europejskich nr KOM(2006)675 w dniu 8 listopada 2006 roku. Beneficjenci Osi priorytetowej 6.: Jednostki samorzdu terytorialnego oraz ich zwizki i stowarzyszenia, zakady opieki zdrowotnej dziaajce w publicznym systemie ochrony zdrowia, instytucje kultury, PGL Lasy Pastwowe i dziaajce w ich imieniu jednostki organizacyjne, parki krajobrazowe, organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych, przedsibiorstwa. O priorytetowa 7. - Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagajcych odnowy

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 14

Celem osi jest: oywienie gospodarcze i spoeczne oraz odnowa infrastrukturalna i architektoniczno-urbanistyczna zdegradowanych czci miast, terenw i obiektw poprzemysowych i powojskowych. W opisie osi uwzgldniono szereg elementw zwizanych z ochron dbr kultury: Wikszo miast wojewdztwa kujawsko-pomorskiego odznacza si wielowiekow metryk. W ich zoonych strukturach urbanistycznych wystpuj czci o wyeksploatowanej zabudowie, zuytej infrastrukturze technicznej (komunalnej), a jednoczenie czsto posiadajce cenne obiekty zabytkowej architektury (rezydencjonalnej, sakralnej, przemysowej, militarnej, komunikacyjnej,) bdcej dziedzictwem kulturowym. S to dzi tereny czsto uytkowane ekstensywnie, niestosownie do walorw ich lokalizacji. W ramach priorytetu zakada si wspieranie dziaa rewitalizacji takich terenw (obszarw), skierowanych na popraw warunkw codziennego ycia mieszkacw, skutkujcych ich aktywizacj spoeczno-gospodarcz, przy jednoczesnym zachowaniu, przywrceniu ich wartoci kulturowych i historycznych. Wsparcie obejmie unowoczenianie zagospodarowania infrastrukturalnego oraz renowacj obiektw, w tym renowacj wsplnych czci wielorodzinnych budynkw mieszkalnych (w zakresie odnowy czci gwnej struktury budynku, instalacji technicznych, innych dziaa majcych na celu oszczdno energetyczn). Postp naukowo-techniczny, rynkowa konkurencja i wymogi wspczesnego rozwoju, byy gwnymi przyczynami zakoczenia aktywnoci produkcyjnej wielu przedsibiorstw, zwaszcza bran przemysu chemicznego, spoywczego, metalowego, itp. Pozostae po nich tereny ze zdekapitalizowan i funkcjonalnie nieuyteczn zabudow, zdewastowanymi gruntami ale czsto odznaczajce si atrakcyjn lokalizacj dla rozwoju wspczesnych funkcji gospodarczych i spoecznych. O priorytetowa zakada wspieranie przedsiwzi nadajcych nowe walory uytkowe terenom poprzemysowym, przystosowujcych je do nowych funkcji spoeczno-gospodarczych. Do wsparcia kwalifikowane bd projekty ujte w programie rewitalizacji miasta sporzdzonym przez jednostk samorzdu terytorialnego i podlegajcym ocenie przez IZ. W ramach osi priorytetowej wspierane bd rwnie projekty w zakresie wsppracy midzynarodowej ukierunkowane na tworzenie sieci wsppracy midzyregionalnej, wymian dowiadcze pomidzy regionami, miastami i podmiotami sfery spoeczno-gospodarczej. Wsparcie obejmie programy wymiany dowiadcze, w tym stae, wizyty studyjne, wsplne konferencje i warsztaty oraz tworzenie wsplnych opracowa, akcji informacyjnych i promocyjnych w tym dziaania przewidziane w ramach Inicjatywy Komisji Regiony na rzecz zmian gospodarczych przyjtej Komunikatem Komisji Wsplnot Europejskich nr KOM(2006)675 w dniu 8 listopada 2006 roku. Beneficjenci Osi priorytetowej 7.: Jednostki samorzdu terytorialnego ich zwizki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne posiadajce osobowo prawn, administracja rzdowa, szkoy wysze, instytucje kultury, osoby prawne i fizyczne bdce organami prowadzcymi szkoy i placwki, zakady opieki zdrowotnej dziaajce w publicznym systemie ochrony zdrowia, inne jednostki sektora finansw publicznych posiadajce osobowo prawn, organizacje pozarzdowe, kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i zwizkw wyznaniowych, spdzielnie i wsplnoty mieszkaniowe, Towarzystwo Budownictwa Spoecznego (TBS), MP. 6. 2 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego. Uchwaa Nr XI/135/03 Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r. W dokumencie zwrcono uwag na znaczenie doliny Noteci z kanaem Bydgoskim, jako obszaru o duych walorach turystyczno-krajobrazowych. Obszar Krajeski wymieniono jako jeden z dwch na terenie wojewdztwa, na ktrym istniej bardzo korzystne predyspozycje dla rozwoju rnych form turystyki, jednak nie posiadaj one dostatecznej bazy turystycznej, cechuj si brakiem tradycji w tym zakresie i sabszym marketingiem, co owocuje niewielkim ruchem turystycznym.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 15

Nako znalazo si w tzw. strefie Centralnej, obejmujcej tereny w dolinach Wisy i rodkowej Noteci wraz z bezporednim otoczeniem. Droga wodna Note - Kana Bydgoski - skanalizowana Brda uznana zostaa, obok Wisy za najwaniejsz drog wodn wojewdztwa, ktra nie spenia jednak wymogw wspczesnego transportu wodnego. Korytarz ekologiczny doliny Wisy i Noteci sklasyfikowano jako gwny element wojewdzkiego systemu ekologicznego o randze midzynarodowej. System ekologiczny poczy ma wszystkie tereny objte ochron prawn w zakresie przyrody i krajobrazu. Wrd celw zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wymieniono m.in.: Zwikszenie atrakcyjnoci regionu w wymiarze europejskim jako pochodnej jego walorw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego, wysokich standardw ycia mieszkacw, wysoce sprawnych systemw infrastruktury technicznej, dogodnych powiza ze wiatem zewntrznym. Nako obok innych miast powiatowych o zblionej wielkoci, wymaga dalszej koncentracji potencjau jako orodek, ktry bdzie peni funkcj ponadlokaln. Wedug wytycznych dokumentu zachowanie dziedzictwa kulturowego wymaga przestrzegania nastpujcych zasad: - zachowania dziedzictwa kulturowego w stanie umoliwiajcym jego przetrwanie dla przyszych pokole, - harmonijnego ksztatowania krajobrazu kulturowego, - dbao o integralno zabytkowych struktur urbanistycznych i ruralistycznych. Dla dziaalnoci w sferze turystyki ustalono nastpujce zasady: - eliminacji niekorzystnych skutkw lokalizacji obecnych i planowanych obiektw turystycznych na rodowisko przyrodnicze, - preferencji dla lokalizacji obiektw oglnodostpnych, caorocznych i wysoko standardowych, - dostosowania skali inwestycji turystycznych do chonnoci i pojemnoci turystycznej obszarw. Nako, Krajna i obszar nadnotecki wymieniane s w dziaaniach szczegowych zawartych w dokumencie, ktre dotycz trzech podstawowych sfer, bdcych w przypadku Naka n/ Noteci, cile powizane z jego dziedzictwem kulturowym ochrony dbr kultury, rozwoju turystyki i rozwoju infrastruktury wodnej. Dziaania zwizane z ochron dbr kultury : Dla zachowania dziedzictwa kulturowego wojewdztwa dla potrzeb przyszych pokole, konieczne jest kontynuowanie dziaa w zakresie ochrony walorw krajobrazu kulturowego poprzez: - ochron obszarw o wysokich wartociach rodowiska przyrodniczego i kulturowego: brzeskoradziejowskiego, doliny Drwcy, doliny Osy, doliny Wisy, grznieskiego, kcysko-niskiego, koronowskiego, krajeskiego, mogileskiego, nadgoplaskiego, rysko-ostrowickiego, rypiskozbjeskiego, skpsko-lipnowskiego i tucholskiego, W sferze ochrony i ksztatowania rodowiska kulturowego planuje si: - rewaloryzacj historycznych ukadw urbanistycznych: Torunia, Bydgoszczy, Wocawka, Grudzidza, Chemna, Nowego, wiecia, Koronowa, Naka n/Noteci, Solca Kujawskiego, Ciechocinka, Racika, Nieszawy, Bobrownikw, Brzecia Kujawskiego, Kowala, Lubienia Kujawskiego, Suewa, Aleksandrowa Kujawskiego, Dobrzynia n/Wis, Szubina, Rynarzewa i abiszyna, - konserwacj zabytkowych obiektw sakralnych oraz zespow dworsko-parkowych, - utworzenie nastpujcych parkw kulturowych: aleksandrowskiego, bobrownickiego, ciechociskiego, dobrzyskiego, nadnoteckiego, nadwilaskiego, kowalskiego, lubieskiego, abiszyskiego, szubiskiego, rdmiecia Bydgoszczy, rdmiecia Wocawka, Bydgoskiego Przedmiecia w Toruniu (fragment zabudowy wraz z parkiem miejskim), Piercienia Fortw w Toruniu.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 16

Dziaania zwizane z rozwojem infrastruktury turystycznej : Dla podniesienia konkurencyjnoci i atrakcyjnoci regionu konieczne jest podjcie dziaa prowadzcych do zachowania i penego wykorzystania turystycznych walorw rodowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez: - pene wykorzystanie walorw rejonw turystycznych: Borw Tucholskich i Doliny Brdy, Pojezierza Brodnickiego, Zbiornika Wocawskiego i Lasw Gostynisko-Wocawskich, Przyjezierza i Jeziora Gopo, Jezior niskich, Podmiejskiego Bydgoszczy, Krajeskiego, Doliny Dolnej Wisy, Doliny Drwcy, Ciechocisko-Nieszawskiego, Skpsko-Skrwileskiego, Chodeckiego, GuszyskoModzerowskiego i Rogowskiego, - zagospodarowanie turystyczne istniejcych i projektowanych zbiornikw wodnych oraz naturalnych wd powierzchniowych dla prowadzenia sportw wodnych i rozwoju turystyki kwalifikowanej w szczeglnoci na zbiornikach: Wocawskim, Koronowskim, ur, Grdek, oraz na rzekach: Brdzie, Drwcy, Wdzie, Noteci i Kanale Bydgoskim. Dziaania zwizane z modernizacj drg wodnych : Uruchomienie najtaszego transportu drogami wodnymi na terenie wojewdztwa kujawskopomorskiego bdzie moliwe po realizacji nastpujcych kierunkw dziaa: - przebudowy i budowy infrastruktury technicznej na rdldowej drodze wodnej o znaczeniu midzynarodowym: Berlin - rzeka Odra - rzeka Warta - rzeka Note -Kana Bydgoski (z poudniowym obejciem miasta Bydgoszczy) - rzeka Wisa - Zalew Wilany - Kaliningrad, co najmniej do IV klasy drogi wodnej, 6. 3 Wojewdzki Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 20092012. Przyjty zosta Uchwa Nr XXV/496/08Sejmiku Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 8 wrzenia 2008 r., na podstawie art. 14 ust.1 pkt 3 i art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z pn. zm.), art. 87 ust.3 i 4ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162,poz. 1568 z pn. zm.). Przyjty program prcz charakterystyki zasobw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego okrela gwne kierunki dziaa w dziedzinie ochrony zabytkw, odnoszc je do strategicznych celw determinujcych caoksztat rozwoju wojewdztwa. Program definiuje take podstawowe narzdzia niezbdne do realizacji programu opieki (przytoczone w niniejszym opracowaniu w rozdziale 3.1). Cz postulatywna Programu dzieli si na dwie podstawowe czci : - dziaania w zakresie ochrony zabytkw wynikajce z Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, ktre s praktyczn realizacj omwionych wczeniej narzdzi, - dziaania pozaustawowe nakierowane gwnie na inicjatywy samorzdowe zarwno w zakresie bezporedniej opieki nad zabytkami (w tym wsparcie finansowe) jak i dziaania edukacyjne i popularyzatorskie. Jako podstawowe dziaania ustawowe wskazano m.in. intensyfikacj wpisywania obiektw nieruchomych do rejestru zabytkw, w pierwszej kolejnoci tych, ktre maj uregulowany status wasnociowy i stanowi wasno gmin, sejmiku samorzdowego oraz skarbu pastwa. W drugiej kolejnoci wskazano na konieczno wytworzenia mechanizmw finansowych, wspierajcych prace przy zabytkach, ktre stanowi mog zacht dla osb prywatnych do wpisywania obiektw do rejestru zabytkw. Z perspektywy Naka n/Noteci istotne s zapisy mwice o podjciu dziaa majcych na celu nadanie wytypowanym obiektom statusu Pomnika Historii. Wrd wytypowanych obiektw znalaz si Kana Bydgoski koryto wraz z urzdzeniami hydrotechnicznymi od luzy Nako wschd do granic administracyjnych Bydgoszczy; na terenie miasta Bydgoszczy koryta wraz z urzdzeniami hydrotechnicznymi tzw. Starego Kanau i nowego Kanau. Kana Bydgoski wytypowany zosta rwnie jako obszar, ktry powinien zosta przeksztacony w Park Kulturowy.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 17

W programie sformuowano nastpujce zalecenia, ktre powinny mie wpyw na zapisy umieszczane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego: - rozpoznanie i zrewidowanie konserwatorskiej, stanu faktycznego istniejcych obszarw i stref ochrony

- zwikszenie iloci obszarw chronionych w ramach stref ochrony konserwatorskiej zwaszcza w odniesieniu do obiektw i zespow lecych poza obszarami miejskimi, - przygotowanie cile okrelonych stref ochrony konserwatorskiej oraz stref ekspozycji obiektw, jako wytyczne do MPZP, - uwzgldnienie ustale i propozycji zawartych w niniejszym proponowanych parkw kulturowych i innych obszarw chronionych. opracowaniu, a zwaszcza

Wszelkie zapisy dotyczce ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte na poziomie oglnym w planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa powinny zosta uwzgldnione w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w ktrych ulec powinny odpowiednim uszczegowieniom. W programie zawarto rwnie szereg dziaa pozaustawowych, ktre nakadaj m.in. na marszaka wojewdztwa obowizek wspierania, w tym rwnie wspfinansowania, inicjatyw lokalnych zwizan z ochron i popularyzacj dziedzictwa kulturowego. 6. 4 Strategia zrwnowaonego rozwoju powiatu nakielskiego. Ze strategii rozwoju powiatu nakielskiego opracowanego w 2001 r. wybrane zostay zagadnienia majce bezporedni lub poredni zwizek z szeroko pojt ochron dziedzictwa kulturowego. Znaczna cz zapisw dotyczy zagadnie gospodarczo-spoecznych, w ktrych na pierwszym planie wystpuje wysokie bezrobocie i kwestie ekologiczne rodowiskowe. W opracowaniu zwrcono uwag na niewykorzystane walory krajobrazowo-przyrodnicze, ktre szczeglnie obecnie przy wpisaniu Kanau Bydgoskiego w rejestr zabytkw wojewdztwa kujawskopomorskiego nabieraj istotnego znaczenia. Jednak zbyt fragmentarycznie i zbyt wolno te zasoby kulturowe s dostrzegane i wykorzystywane w promocji powiatu i miasta Naka nad Noteci. Uczestnictwo w Zwizku Miast Nadnoteckich w wietle przywracaniu do ycia midzynarodowej drogi wodnej E70 wraz z bogatym i najstarszym, w Polsce systemem wodno-hydrotechnicznym powinno by mocno promowane i wykorzystane. W strategii powiatu pooono mocny nacisk na miejsce strategii w lokalnej AGENDZIE 21 gdzie ekorozwj oznacza nowe podejcie do rozwoju powiatu, ktry pojmowany jest najczciej jako: - rozwj spoeczno-gospodarczy zharmonizowany z otoczeniem czowieka, - rwnolegy rozwj gospodarki, spoeczestwa i takie funkcjonowanie rodowiska, - umoliwienie zaspokojenie wspczesnych potrzeb bez ograniczania moliwoci rozwojowych przyszych pokole. Agenda 21 to program dziaa na rzecz zrwnowaonego rozwoju w perspektywie XXI wieku, uwzgldniajcy globaln, krajow, regionaln i lokaln skal dziaa, w praktyce jest to program dziaa integrujcy wprowadzanie w ycie adw: ekologicznego, spoecznego, ekonomicznego, przestrzennego i politycznego. W 2000 r. przy wdraaniu lokalnej Agendy 21 w powiecie nakielskim podjte zostay prace nad strategi zrwnowaonego rozwoju powiatu, ktry mia stanowi kluczowy dokument rozwojowy dla wadz samorzdowych powiatu nakielskiego. W strategii wymienione zostay wane kwestie przekadajce si m.in. na substancj wartociowych obszarw miejskich, w tym samego Naka nad Noteci jaki i na atrakcyjne pooenie geograficzne, czy zagadnienia spoeczno-gospodarcze i kulturowe, m.in.: - Lokalne zbyt due nasilenie ruchu koowego na terenie miasta. Nasilenie ruchu komunikacyjnego przebiegajcego przez due skupiska ludzkie stanowi potencjalne zagroenie dla mieszkacw oraz infrastruktury. Prowadzi to do wzrostu wypadkw,
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 18

zwikszonego zanieczyszczenia powietrza spalinami i haasem a przy pojazdach z silnikami diesla pozostawaniem mikropyw ze spalania. Prowadzi to do wzrostu zagroenia zdrowotnego spoecznoci lokalnej i niszczenia elewacji zewntrznych substancji mieszkaniowych oraz przy zbyt duym obcieniu na o pkni na konstrukcjach budynkw i budowli. Dlatego tak wane jest przeniesienie ruchu poza skupiska ludzkie. - Nie wykorzystane pooenie geograficzne. Przygotowanie infrastruktury i jej rozwj stwarzaj szans na pozyskanie potencjalnych inwestorw. Jest to szczeglnie istotne, gdy inwestorzy otrzymuj propozycje z rnych miejsc a ich przekonanie, e naley inwestowa wanie tutaj musi mie uzasadnienie ekonomiczne a nie tylko charakter werbalny czy wizualny. - Brak idei integrujcych spoeczno powiatow. rodowiska twrcze i instytucje kultury stanowi istotny element integracji spoecznoci powiatowej, buduj tosamo lokaln i wizi spoeczne. Z planu operacyjnego wytypowano zagadnienia problemowe, ktrych tematyka jest aktualna i ktre porednio wpywaj na ochron dziedzictwa kulturowego: - Problem 2 niewystarczajcy poziom edukacji ekologicznej. Jednym z kanaw rozprzestrzeniania edukacji ekologicznej jest oddziaywanie na dorosych przez dzieci. Programy szkolne oraz kulturalne winny zawiera oprcz treci ekologicznych, praktyczne pomysy angaowania rodzicw w sprawy ochrony rodowiska i wdraania zasad zrwnowaonego ekorozwoju powiatu. Programy szkolne musz zawiera elementy ,,Program ochrony dziedzictwa przyrodniczego, eby ksztatowa wiadomo ekologiczn. Ponadto oddziaywanie na spoeczno lokaln potguj media lokalne. - Problem 3 zanieczyszczenie wd powierzchniowych. Ochrona wd powierzchniowych staje si niezbdna z uwagi na moliwo przedostawania si zanieczyszcze drog pokarmow. Dla ochrony wd powierzchniowych niezbdne jest wyeliminowanie przedostawania si do nich jakichkolwiek zanieczyszcze. - Problem 22 niedostateczny poziom wyksztacenia mieszkacw. Dla lepszego rozwoju i skuteczniejszego dziaania niezbdne jest podwyszanie kwalifikacji zawodowych. Tylko w ten sposb mona by na rynku pracy konkurencyjnym. Dlatego poziom wyksztacenia nabiera coraz wikszego znaczenia. - Problem 23 niedostateczny rozwj sportu, turystyki i rekreacji. Rozwj sportu ma istotne znaczenie nie tylko w utrzymanie kondycji fizycznej, ale take kreuje pozytywne postawy i minimalizuje niedorozwj fizyczny dzieci i modziey. W poczeniu z turystyk i rekreacj pozwala na utrzymanie sprawnoci ruchowej i czynny wypoczynek. 7. 0 Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego. 7. 1 Strategia zrwnowaonego rozwoju gminy Nako nad Noteci. Miejsce Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Gminy i Miasta Nako nad Noteci w lokalnej Agendzie 21. Agenda 21 to program dziaa na rzecz rozwoju zrwnowaonego, uwzgldniajcy globaln, midzynarodow, krajow, regionaln i lokaln (gminn) skal dziaa tj.: - ekologicznego, - spoecznego, - ekonomicznego, - przestrzennego.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 19

Strategia Zrwnowaonego Rozwoju okrela gwne, dugofalowe cele oraz takie kierunki dziaania i tak alokacj zasobw, ktre s konieczne dla zrealizowania tych celw. Zmiany w infrastrukturze wymagaj kilku lat, a jest to obszar dziaa o zasadniczym znaczeniu z punktu widzenia nowych inwestycji gospodarczych oraz ochrony rodowiska. Strategia dla Gminy i Miasta Nako nad Noteci budowana jest z uwzgldnieniem 15- letniego okresu czasu. Charakterystyka gminy i jej misji. Gmina Nako nad Noteci pooona jest przy poczeniu Kanau Bydgoskiego z Noteci. Nako ley na prawobrzenej ziemi nadnoteckiej, zwanej Krajn. Miasto Nako nad Noteci usytuowane jest na gwnych szlakach komunikacyjnych obejmujcych tras krajow nr 10, wze kolejowy (Szczecin -Pia-Bydgoszcz - Warszawa) i trakt wodny (rzeka Note i Kana Bydgoski). Gmina Nako ley w zachodniej czci wojewdztwa Kujawsko Pomorskiego w odlegoci (w linii prostej) 25 km od stolicy wojewdztwa Bydgoszczy. czna powierzchnia gminy wynosi 187 km2 - z tego na miasto przypada 10,65 km. W stosunku do obszaru wojewdztwa obszar caej gminy wynosi 1,7%. Teren gminy rozdzielony jest cigiem wodnym - rzek Note i Kanaem Bydgoskim- na dwie czci: pnocn obejmujc soectwa z dobrze rozwinitym rolnictwem oraz teren miasta oraz poudniow gdzie zlokalizowane s zwarte kompleksy lene obejmujce soectwa Gorze - Potulice oraz Paterek -Wieszki. Wzdu rzeki Note cignie si pas k nadnoteckich. Caa gmina w zasadzie, pozbawiona jest naturalnych staych zbiornikw wodnych. W przewaajcej czci teren gminy uksztatowany jest rwninnie. Jedynie miejscowoci pooone wzdu linii kolejowej Bydgoszcz- Pia le na morenowym terenie pagrkowatym. Gmina Nako nad Noteci graniczy z 6 jednostkami samorzdowymi tj. gminami: Mrocza, Kcynia, Szubin, Sadki, Sicienko i Biae Bota. Gmina sprawnie funkcjonuje za wzgldu na powizania komunikacyjne (droga samochodowa, kolejowa i wodna). Na rozwj i znaczenie Naka istotny wpyw wywiera blisko dwch duych orodkw miejskich tj. Bydgoszczy i Poznania. W strukturach regionalnych Nako jest siedzib Powiatu Nakielskiego. Powizania z duymi orodkami miejskimi wpywaj korzystnie na rozwj wiejskiej sieci osadniczej jak Paterek, lesin, Potulice ,Wystp, Trzeciewnica. Na rozwj kilku z nich silny wpyw wywiera z kolei miasto Nako poprzez lokalizacj zakadw przemysowych (Paterek) lub funkcji mieszkaniowej (Wystp, Paterek). Gmina Nako nad Noteci do chwili obecnej ma charakter rolniczo - przemysowy, z dominujcym rolnictwem, ale ju nie tak znaczco jak klika lat temu. W Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Gminy i Miasta Nako nad Noteci zawarto sformuowania, i Gmina Nako nad Noteci jest miejscem: - przyjaznym i bezpiecznym dla ludzi yjcych w czystym rodowisku, - umoliwiajcym wysoki poziom ycia mieszkacw poprzez zrwnowaony rozwj gospodarczy, nowoczesn edukacj oraz opiek medyczn i socjaln, - bdcym lokalnym centrum kultywujcym tradycje, integrujcym mieszkacw. Cel nadrzdny Strategii: - wysoka jako ycia mieszkacw gminy Nako nad Noteci. Cele gwne strategii obejmujce cztery obszary: gospodarczy, spoeczny, rodowiskowy i infrastruktury technicznej oraz zarzdzania gmin tj.: - gospodarczy - gospodarka przyjazna rodowisku, odpowiadajca potrzebom mieszkacw, - rodowiskowy i infrastruktury technicznej - rwnowaony rozwj rodowiska przyrodniczego i infrastruktury technicznej gminy i miasta Naka nad Noteci, - spoeczny - mdre, zdrowe i zintegrowane, - zarzdzanie gmin - skuteczne i nowoczesne. Szanse i zagroenia rozwoju gminy .
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 20

Czynniki, ktre sprzyjaj realizacji koncepcji zrwnowaonego rozwoju gminy Nako nad Noteci: - zaangaowanie wadz, aktywne uczestnictwo w procesie tworzenia strategii oraz utworzone stanowisko w Urzdzie Gminy ds. promocji i rozwoju gospodarczego gminy, - inicjatywy spoeczne - szansa i forma dialogu spoecznoci lokalnej z wadz przy wprowadzaniu lokalnej Agendy 21, - szeroka promocja strategii - przedstawianie stworzonej strategii jako sukcesu lokalnego samorzdu, - przydatno strategii w tworzeniu innych dokumentw, konstruowania w oparciu o strategi wnioskw o dotacj na konkretne zadania. Problemy rozwoju: Rozwj gospodarczy jest niezbdnym warunkiem prawidowego funkcjonowania gminy. Dokonana diagnoza stanu gm. problemy gospodarcze: - wysokie bezrobocie, - brak inwestorw oferujcych nowe, stae miejsca pracy, - upadajce zakady pracy, - regres w rolnictwie, - brak perspektyw rozwoju gminy, - stagnacja gospodarcza, - saby rozwj maych i rednich przedsibiorstw, - brak ofert pracy dla absolwentw szk. Rozwj spoeczny - dokonana diagnoza stanu, ankiety oraz inne ustalenia wyodrbniy nastpujce problemy utrudniajce osignicie oczekiwanej jakoci ycia mieszkacw: - brak miejsc pracy, szczeglnie dla kobiet i modziey, - brak perspektyw na przyszo, - brak tanich mieszka, - zy stan techniczny mieszka, - trudna sytuacja dzieci, szczeglnie z rodzin patologicznych, - niskie kwalifikacje zawodowe bezrobotnych, - ze warunki bytowe, - mae poczucie bezpieczestwa publicznego, - patologia spoeczna (alkoholizm, narkomania), - brak inicjatyw mieszkacw, w zakresie rozwizywania wasnych problemw, - brak samoorganizacji mieszkacw, - brak rodkw finansowych na remonty starych zasobw mieszkaniowych, - saba integracja mieszkacw, - brak mieszka socjalnych, - saba oferta kulturalno - rekreacyjna dla mieszkacw, - niewystarczajce rodki finansowe na potrzeby owiaty, suby zdrowia, kultury, - brak moliwoci taniego wypoczynku dla rodziny, - upolitycznienie ycia spoecznego, - rosnce niezadowolenie spoeczne.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 21

Zasoby rodowiskowe i kulturowe gminy - jako rodowiska jest elementem podstawowym zarwno dla poziomu ycia jak i dla rozwoju wanych dla gminy dziedzin gospodarki i nie moe godzi w trwao zasobw rodowiska, ktre decyduj o walorach miejsca zamieszkania i wypoczynku. Infrastruktura techniczna nowoczesna infrastruktura techniczna jest baz dla wszechstronnego rozwoju gminy. Dokonana diagnoza stanu, ankiety oraz ustalenia grupy roboczej na warsztatach podjy prb hierarchizacji problemw, a docelowo celw i zada zwizanych z szeroko traktowan infrastruktur techniczn i ochron zasobw rodowiska: - zy stan drg lokalnych, - niezadowalajcy stan infrastruktury technicznej, - brak programu gospodarki odpadami (lokalizacji wysypiska odpadw), - brak podcze wszystkich miejscowoci na terenie gminy, do oczyszczalni, - brak gazu w wielu miejscowociach gminy, - brak wodocigw w niektrych miejscowociach, - brak infrastruktury turystycznej, - brak basenu krytego, - za jako wd rzeki Note, - wycinanie drzew rdpolnych. Zarzdzanie gmin - waciwy przepyw informacji pomidzy Urzdem, a obywatelem i odwrotnie jest warunkiem prawidowego funkcjonowania gminy. Dokonana diagnoza stanu, ankiety oraz ustalenia grupy roboczej na warsztatach pozwoliy wyodrbni nastpujce problemy utrudniajce zarzdzanie gmin: - konflikty spoeczne, - niewystarczajca promocja gminy, - upolitycznienie ycia spoecznego, - saba wsppraca i komunikacja midzy mieszkacami, a samorzdem. Plan Operacyjny Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Plan operacyjny jest elementem strategii, w ktrym nastpuje jej konkretyzacja- wskazanie sposobw realizacji celw. Dla kadej sfery przyjto nastpujce kryteria majce wpyw na kolejno celw strategii: - wpyw na popraw stanu rodowiska, na jako ycia, - na integracj mieszkacw, - atwo w realizacji i zdobyciu rodkw finansowych oraz moliwoci organizacyjne. Najwaniejsze obszary rozwojowe gminy to: - ochrona rodowiska i zasobw przyrodniczych wykorzystywanych do rozwoju turystyki i rekreacji, - rnorodne rolnictwo- wydolne gospodarstwa rolne zapewniajce dodatkowy dochd rolnikom, - dobrze rozwinita przedsibiorczo, zwaszcza pozarolnicza, tworzca nowe miejsca pracy, aktywni i wiadomi mieszkacy, - dobrze rozwinita infrastruktura techniczna - baza zapewniajca rozwj gminy. rodowisko przyrodnicze i infrastruktura techniczna. Zrwnowaony rozwj rodowiska przyrodniczego i infrastruktury technicznej gminy i miasta Naka nad Noteci. Cele szczegowe:
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 22

- Bezpieczna, bezkolizyjna komunikacja lokalna i ponadlokalna. - Odpowiednia gospodarka: wodno- ciekowa i odpadowa. - Ochrona zasobw rodowiskowych. - Edukacja ekologiczna. Problem - Zy stan drg lokalnych. Zy stan techniczny infrastruktury. Brak cieek rowerowych. Cel szczegowy - Bezpieczna, bezkolizyjna komunikacja lokalna i ponadlokalna. Uzasadnienie: Wykonanie nowych nawierzchni drg poprawi bezpieczestwo ruchu i wygod jazdy, usprawni komunikacj z ssiednimi miejscowociami, jest rwnie warunkiem rozwoju gospodarczego. Urzdzenie parkingw lenych, zatok, tras rowerowych, zaplecza gastronomicznego, tablic informujcych, podniesie atrakcyjno turystyczn gminy. Dziaania: - Budowa i modernizacja istniejcej sieci drogowej. - Budowa cieek rowerowych. - Budowa ekranw dwikochonnych i zieleni izolacyjnej. - Budowa nowych rozwiza pocze lokalnych i skrzyowa bezkolizyjnych. - Pozyskanie rodkw pozabudetowych na realizacj ww. celw. Problem - Brak podcze miejscowoci na terenie gminy, do oczyszczalni. Brak wodocigw w niektrych miejscowociach. Za jako wd rzeki Note. Brak programu gospodarki odpadami. Problem - Wycinanie drzew rdpolnych. Uboenie zasobw rodowiska. Brak penej inwentaryzacji przyrodniczej gminy. Cel szczegowy Ochrona zasobw rodowiskowych. Uzasadnienie: Na podstawie dotychczasowych informacji mona uzna teren gminy za interesujcy przyrodniczo. Du atrakcj turystyczn stanowi wartoci kulturowe, ktrych rozpoznanie i promocja stanowi bdzie wany kierunek rozwoju gminy. Szersze rozpoznanie i ochrona walorw przyrodniczych i kulturowych gminy sprzyja bdzie wzrostowi zainteresowania turystycznego gminy oraz odpowiedniego ich wykorzystania. Lesisto w gminie wynosi 19,6%, co jest wartoci mniejsz od przewidywanej, przecitnej lesistoci w kraju. Zwikszenie lesistoci w gminie wpynie pozytywnie na popraw stanu rodowiska i porednio na wzrost atrakcyjnoci gminy. Dziaania: - Zalesianie nowych obszarw i nieuytkw. - Ocena oddziaywania na rodowisko wszystkich inwestycji. - Inwentaryzacja gatunkw objtych ochron i opieka nad nimi. - Wsppraca z Nadlenictwami w celu wypracowania wsplnej polityki. Problem - maa wiadomo ekologiczna mieszkacw gminy i miasta Nako nad Noteci. Cel szczegowy - Edukacja ekologiczna. Uzasadnienie: Realizacja celw z zakresu ochrony rodowiska wymaga dugotrwaego procesu edukacyjnego. Ksztatowanie waciwych postaw prorodowiskowych, mieszkacw gminy, jest gwarantem ochrony zasobw przyrodniczych. Podniesienie wiadomoci ekologicznej mieszkacw stanowi wany element prawidowego rozwoju gminy.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 23

Dziaania: - Prowadzenie szkole z zakresu edukacji ekologicznej. - Tworzenie cieek dydaktyczno-przyrodniczych, po interesujcych przyrodniczo terenach gminy. - Wydawanie i kolporta materiaw z zakresu ochrony rodowiska i o walorach przyrodniczych gminy. - Prowadzenie konkursw ekologicznych. - Wprowadzanie dodatkowych zaj, z zakresu ochrony rodowiska, w szkoach. - Wymiana dowiadcze z zakresu ochrony rodowiska z samorzdami z kraju i zagranicy. - Promocja walorw przyrodniczo- kulturowych miasta i gminy dla potrzeb turystyki. Cel szczegowy - Bezpieczna, bezkolizyjna komunikacja lokalna i ponadlokalna. Budowa cieek rowerowych. 2000-2010 Urzd Gminy, organizacje pozarzdowe, Starostwo Powiatowe, Budet gminy oraz pozabudetowe rodki finansowe. Cel szczegowy- Ochrona zasobw rodowiskowych. Inwentaryzacja gatunkw objtych ochron i opieka nad nimi. 2000-2015. Wojewdzki Konserwator Przyrody, organizacje pozarzdowe, szkoy, Nadlenictwa Cel szczegowy- Edukacja ekologiczna: - Prowadzenie szkole z zakresu edukacji ekologicznej. 2000-2015 - Tworzenie cieek dydaktyczno-przyrodniczych, po interesujcych przyrodniczo terenach gminy. - Wydawanie i kolporta materiaw z zakresu ochrony rodowiska i o walorach przyrodniczych gminy. - Prowadzenie konkursw ekologicznych. - Wprowadzenie dodatkowych zaj, z zakresu ochrony rodowiska, w szkoach. Wymian dowiadcze z zakresu ochrony rodowiska z samorzdami z kraju i zagranicy. Promocja walorw przyrodniczo-kulturowych miasta i gminy dla potrzeb turystyki. 7. 2 Zapisy dotyczce ochrony krajobrazu kulturowego oraz elementw przyrodniczych zawarte w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Na przestrzeni minionych lat zagadnienia dotyczce ochrony krajobrazu kulturowego na terenie miasta Nako n/Noteci oprcz regulacji na poziomie krajowym i wojewdzkim znalazy zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W wieloletnim procesie ksztatowania harmonijnej przestrzeni miejskiej, wspgrajcej historii z wspczesnoci, du rang odgrywa zarwno tkanka zabytkowa oraz otulina krajobrazowo-kulturowa. Bliskie ssiedztwo Doliny Noteci wraz z jej rodowiskiem naturalnym i najstarszym w Polsce szlakiem wodnym Kanaem Bydgoskim powinno przyczyni si do umiejtnej eksploatacji i wykorzystania w rozwoju i promocji miasta. Do MPZP wprowadzane s zapisy gwarantujce ochron dziedzictwa kulturowego, jego otuliny oraz walorw przyrodniczych. Wszelkie postpowanie w obszarach objtych ochron konserwatorsk oraz ochron archeologiczn wymaga kadorazowego opiniowania w Wojewdzkim Urzdzie Ochrony Zabytkw. Obszary objte ochron archeologiczn zabezpieczane s zapisami o wyprzedzajcych inwestycje badaniach ratunkowych, za na obszarach nie objtych ochron, jednak obcionych moliwoci odnalezienia zabytkw archeologicznych, wprowadza si zapis o natychmiastowym wstrzymaniu wszelkich prac i powiadomienia WKZ w przypadku natrafienia na takowe. Wiele zapisw MPZP reguluje kwestie zwizane z ochron przyrody zarwno oywionej jak i nieoywionej. Zapisy zawieraj zarwno wskazania odnonie ochrony elementw istniejcych, jak i nakaz uzupeniania nasadze, tworzenia stref buforowych i.t.p. Szczegowe zapisy zawarte w MPZP przedstawione zostay w dalszej czci opracowania.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 24

8. 0 Charakterystyka zasobw oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy. 8. 1 Zarys historii Naka nad Noteci. Na terenie Naka odnotowano lady cigoci osadniczej od Neolitu do okresu redniowiecza, kiedy to wyksztaci si grd z towarzyszcym podgrodziem. Przynaleno administracyjna wczesnego orodka pozostaje sporna. Nie ustalono czy przed kocem wieku X tereny na lewym brzegu Noteci przynaleay do Polan czy Pomorzan. Chocia pogld o zwizku kulturowych i narodowociowych z Wielkopolsk wydaje si znajdowa lepsze potwierdzenie w materiale archeologicznym. Od czasu opanowaniu pod koniec X w. Pomorza przez Bolesawa Chrobrego obszar Krajny by zajmowany przez Pomorzan i powtrnie odbijany przez Piastw. Za rzdw Wadysawa Hermana nastpio wycofanie obsady grodw pomorskich. W roku 1092 Herman oblega bezskutecznie Nako, prbuj odbi je z rk pomorskich. Udao si to dopiero Bolesawowi Krzywoustemu w 1109 roku. Po odbiciu Naka i innych grodw pomorskich, przekaza on je pod zarzd witopekowi, ktry jednak dy do uniezalenienia si od Korony, co stao si przyczyn wojny. W jej przebiegu Nako powtrnie zostao oblone przez wojska polskie i zdobyte w 1113 roku. Jednak caa Krajna wrcia do Polski dopiero w latach 1119-1120. W 1136 roku moc bulli Innocentego II Nako zostao objte granicami archidiecezji gnienieskiej. Z kroniki Galla Anonima wynika, e znajdowa si tu koci, co najmniej od 1109 roku. W przywoanej bulli papieskiej Nako miao statut kasztelanii. Po mierci Krzywoustego Krajna przypada Mieszkowi III, a po nim Wadysawowi Laskonogiemu, co napotkao sprzeciw Wadysawa Odonica, stajc si zarzewiem wojny. Z duym prawdopodobiestwem uzna mona, e wanie w Nakle, traktowanym przez Odonica jako swoj gwn siedzib na terenie Krajny, opracowany zosta, wraz ze witopekiem, plan zamachu na ksit wiecujcych w Gsawie, w wyniku ktrego mier ponis Leszek Biay. Spr pomidzy Odonicem a Laskonogim zakoczy si w 1223 ugod, na mocy ktrej cz ziemi gnienieskiej, Nako oraz Ujcie przypady Odonicowi. Po jego mierci (1239 r.) kasztelani nakielsk przej witopek pomorski, prawdopodobnie na mocy ustale zjazdu, ktry mia miejsce w Nakle w 1235 roku. Kasztelania zostaa odbita z rk pomorskich podczas kampanii prowadzonej w latach 1243-1244 przez synw Odonica Bolesawa i Przemysawa, wspieranych przez wojska krzyackie. Bracia podzielili w 1248 roku strefy panowania w Wielkopolsce. Obszar pnocny z Nakem przypada Przemysowi. W 1255 roku Nako powtrnie trafio w rce pomorskie witopeka II oraz jego syna Mciwoja. Prba odbicia grodu zjednoczonymi siami Przemysawa, Bolesawa Wstydliwego i Kazimierza czyckiego nie powioda si. W celu ochrony terenu wielkopolski przed ekspansj pomorsk naprzeciw grodu zajtego przez Mciwoja, Przemysaw wznis now fortyfikacj, ktr w 1256 roku siy pomorskie prboway kilkakrotnie zdoby i zniszczy. Spr o grd Nakielski zosta rozstrzygnity przez, penicego rol rozjemcy, mistrza krzyackiego Popona. Na mocy porozumienia zawartego 24 lipca 1256 roku w Kcyni, Mciwoj opuci stary grd otrzymujc 500 grzywien z rk Przemysawa. Po mierci Przemysawa (1257 r.) dzielnica przypada jego nieletniemu synowi Przemysawowi II, ktrego reprezentowa Bolesaw Pobony. Za rzdw Bolesawa Krajn zarzdza kasztelan nakielski witosaw. mier Pobonego spowodowaa przekazanie caej wadzy w Wielkopolsce w rce Przemysawa II, ktry podj pertraktacje z Mciwojem II dotyczce sukcesji wadzy na Pomorzu. Dnia 15 lutego 1282 roku ksita podpisali w Kpnie dokument wedle ktrego formalnie Pomorze Gdaskie zostao zjednoczone z Wielkopolsk, przy zachowaniu dwuwadzy do czasu mierci jednego z ksit (wg. innej tezy wadza na Pomorzu przesza jednostronnie w rce Przemysawa). Umowa Kpiska zostaa zaakceptowana przez monowadcw kujawskich i pomorskich w czasie zjazdu majcego miejsce we wrzeniu 1284 roku w Nakle, otwierajc okres cisej integracji obu dzielnic. Na mocy ukadu ksistwa
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 25

prowadziy wspln polityk ekonomiczn i zagraniczn, ktrej kierunki ustalano na wsplnych zjazdach wielkopolsko-pomorskich, z ktrych dwa odbyy si w Nakle w 1284 i 1291 roku. W 1293 roku doszo do spotkania w Kaliszu Przemysawa II, Wadysawa okietka i jego brata Kazimierza. W wyniku rozmw zawizano koalicj antyczesk w celu odzyskania maopolski. Przemysaw uzna te okietka za swego nastpc w Wielkopolsce. Niestety po mierci Przemysawa dzielnica wielkopolska dostaa si czciowo w rce Henryka III gogowskiego. W czasie podzielonych rzdw, w 1299 roku okietek wystawi akt lokacyjny dla Naka wedug prawa magdeburskiego. Przywilej lokacyjny wystawiony zosta w Radziejowie, a na zasadc wybrano Piotra z Dusden. W tym samym roku, na skutek niedotrzymania przez okietka zobowiza lennych doszo do ataku wojsk krla Wacawa II, ktre zajy Wielkopolsk zmuszajc polskiego ksicia do opuszczenia kraju. Po mierci Wacawa II rzdy obj Wacaw III, ktrego zabjstwo w Oomucu 4 sierpnia 1306 roku stworzyo okietkowi moliwo powrotu do kraju i objcie wadzy. Jednoczenie ziem Wielkopolski trwao do 1314 roku, kiedy to okietek zaj Pozna ostatni bastion zwolennikw ksit gogowskich. W 1325 roku okietek zawar w Nakle sojusz przeciwko Brandenburgii z Warcisawem IV, Ottonem i Barnimem. Na czasy okietka datuje si dokument z 1329 r., w ktrym Nako po raz pierwszy wymieniane jest jako siedziba starostwa. W granicach jednostki administracyjnej oprcz Naka znalazy si osady wiejskie: Bielawy, Karnowo, Lubaszcz, Olszewka, Paterek, Polichno, Rudki, Sadki, Sadkowski Myn, Trzeciewnica. Wraz z rozwojem znaczenia starostwa malaa rola kasztelanii, ktra cakowicie zatracia swoje znaczenie za czasw krla Kazimierza Jagielloczyka. Podczas wojny z Zakonem Krzyackim Nako, jako orodek dziaa zaczepnych, zostao wielokrotnie spalone, po raz pierwszy wraz z Wyszogrodem i Bydgoszcz w roku 1329, w 1330 miasto oblega i spali mistrz Werner von Orseln. Rok pniej w trakcie wyprawy Teodoryka z Altenburga wraz z Wincentym z Szamotu spalono koci nakielski. Wedug przekazu Dugosza, kolejny raz miasto zostao zniszczone w roku 1339. Pod rzdami Kazimierza Wielkiego doszo do zawarcia z Zakonem pokoju kaliskiego i delimitacji granicy (1349 r.). Nako znalazo si w granicach wojewdztwa kaliskiego. Pomimo znacznego odsunicia granicy z Pomorzem Kazimierz zdecydowa si wznie tu zamek, co podkrela strategiczne znaczenie administracyjne orodka. Na skutek znacznego zaduenia Kazimierza Wielkiego u arcybiskupa gnienieskiego Jarosawa Bogorii, Krajna wraz z Nakem przejciowo staa si zastawem kapituy gnienieskiej, ktr reprezentowa burgrabia Jan, urzdujcy rwnolegle z kasztelanem Sdziwojem z Czarnkowa. Wykupiona z rk biskupstwa Krajna stanowia kasztelani jednak pozostawaa pod nadzorem starosty generalnego Wielkopolski, bdcego jednoczenie gubernatorem ziemi nakielskiej i wojewod kaliskim. Wraz ze mierci Kazimierza Wielkiego dla Krajny nastay niespokojne czasy. Rozgrywki pomidzy zwolennikami Andegawenw a opozycj doprowadziy do podziau Krajny, ktrej zachodnia cz trafia w rce Kaka wnuka Kazimierza, za po nim Wadysawa Opolczyka. Niepokoje nasiliy si po mierci Ludwika Wgierskiego obejmujc Wielkopolsk i prawie ca Krajn. W pierwszej fazie potyczki dotyczyy dominacji jednej z dzielnic Maopolski bd Wielkopolski, za w 1338 roku rozgorza wewntrzny spr w dzielnicy wielkopolskiej toczony pomidzy rodami Naczw i Grzymalitw o sukcesj tronu przez dynasti andegawesk. Postawa Naka wobec tego konfliktu bya podzielona kasztelan nakielski Sdziwj z Szamotu popiera niechtnych Andegaweczykom Naczw, za starosta Domarat z Pierzchna pro wgierskich Grzymalitw Zabiegajcy o poparcie ksit szczeciskich krl Wadysaw Jagieo odda Krajn w lenno Warcisawowi, co zapisano w traktacie zawartym w Pyzdrach 2 listopada 1390 r. Przekazane tereny powrciy do Korony cztery lata pniej.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 26

Nadgraniczne pooenie Krajny zdecydowao o jej losach w trakcie Wielkiej wojny z Zakonem. Pod koniec sierpnia 1409 roku na teren Krajny wkroczyy poczone siy komtura tucholskiego Henryka von Schelborn i czuchowskiego Gamerada von Pintzenau. Siom zakonnym udao si zdoby Kamie i Spolno. Nako dwukrotnie w czasie tej kampanii oparo si siom najedcw. rda krzyackie wzmiankuj o spaleniu Naka w roku 1410. W czasie wojny 13-letniej, po klsce pod Chojnicami, w Nakle odbyo si spotkanie krla Kazimierza Jagielloczyka ze starost Wodkiem z Danaborza, podskarbim koronnym Hicz z Rogowa oraz przedstawicielami szlachty wielkopolskiej. Nako stao si rwnie punktem koncentracji pospolitego ruszenia wielkopolskiego w 1457 roku. Po zakoczeniu wojen krzyackich miasto ulegao staemu rozwojowi stajc si, obok administracyjnego, take istotnym orodkiem handlowym i rzemielniczym. Zapewne pozytywny wpyw na te dwie dziedziny ycia mia fakt osiedlenia si w miecie ok. 1500 roku sporej gminy ydowskiej. Okres dobrobytu zaburzy poar miasta majcy miejsce w 1515 roku. W XVI wieku Nako pomimo utrzymania roli administracyjnej tracio znaczenie jako najwikszy orodek miejski Krajny na rzecz obenicy nazywanej Maym Gdaskiem, jednak jak si zdaje nie wpyno to negatywnie na status materialny mieszkacw. W 1520 roku krl Zygmunt I nada nowy przywilej dla miasta zezwalajcy na odbywanie jednego jarmarku rocznie, a Zygmunt III w 1611 roku zezwoli na dwa dodatkowe. W 1578 roku na terenie powiatu nakielskiego znajdowao si 10 miast, 41 parafii i 173 wsie. Niestety jak wykazuj lustracje miasta z XVI i XVII w. liczba ludnoci Naka malaa w tym czasie. W okresie wojen szwedzkich Nako ponioso liczne straty. Szwedzi pustoszyli Krajn ju w czasie pierwszej z wojen w latach 1625-1629, jednak dopiero druga wojna przyniosa prawdziwe spustoszenie tych ziem. Nako zostao zajte w 1655 roku przez wojska pod dowdztwem generaw Stenbocka i Plattinga. Rok pniej miasto na krtko zostao oswobodzone przez wojska Czarneckiego, a rok pniej spldrowane i spalone przez opuszczajc Polsk ami Karola Gustawa. Trzecia wojna szwedzka pocztkowo askawie obesza si z negatywnie nastawion do rzdw Sassw Krajn, jednak naoone na miasta i majtki kontrybucje oraz zaraza majca miejsce w latach 1709-1711 odbiy si negatywnie zarwno na sytuacji ekonomicznej jak i demograficznej regionu. Od tego czasu datuje si te zapewne stopniowa agraryzacja spoecznoci. Obraz klski dopenia wojna siedmioletnia i wojna konfederacka. Wadze pruskie przejy powiat nakielski, na osobiste zarzdzenie Fryderyka II, we wrzeniu 1772 roku, czyli przed faktyczn ratyfikacj I rozbioru Polski. Po trzecim rozbiorze Nako stao si siedzib pruskiego okrgu wczonego do powiatu bydgoskiego. Pomimo bardzo zrnicowanych ocen pierwszego okresu wadztwa pruskiego, analizujc statystyki zauwaalny jest znaczcy wzrost demograficzny miasta gwnie za spraw kolonistw niemieckich oraz pracownikw zatrudnionych przy tworzeniu Kanau Bydgoskiego. Na podstawie traktatu tylyckiego z 9 lipca 1807 roku Nako wraz z obenic i Mrocz znalazo si w granicach Ksistwa Warszawskiego, za po kongresie wiedeskim Ksistwa Poznaskiego. W 1816 roku Nako wczone zostao do nowoutworzonego powiatu wyrzyskiego w Regencji Bydgoskiej. Od poowy XIX wieku Nako przechodzio drugi etap intensywnego rozwoju. Niema rol odegrao uczynienie z miasta wanego wza komunikacyjnego, w ktrym krzyoway si Kana Bydgoski i powstajce od 1851 roku poczenia kolejowe, rozbudowywane do pocztkw XX wieku. Nako w istotny sposb zaangaowao si w powstanie wielkopolskie. Na czele oddziau powstaczego stan Edmund Bartkowski. 1 stycznia 1919 roku urzdnicy pruscy przekazali wadz Polakom. Z Naka prowadzono dziaania powstacze na terenie Krajny. Ostatecznie administracja pruska opucia miasto dnia 20 stycznia 1920 roku. Pierwsze wybory do Rady Miejskiej odbyy si 6 listopada 1923 roku, powtrzono je 6 czerwca 1924 r.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 27

W okresie midzywojennym Nako w dalszym cigu pozostawao w powiecie wyrzyskim wchodzcym w skad wojewdztwa wielkopolskiego, dopiero 1 kwietnia 1938 roku zostao wczone wraz z powiatem w skad wojewdztwa pomorskiego. Dnia 1 wrzeniu 1939 r. Nako zostao zaatakowane i zdobyte, a administracyjnie znalazo si w strukturach III Rzeszy Niemieckiej w Regencji Bydgoskiej. Okres okupacji niemieckiej zapisa si w historii Naka licznymi egzekucjami oraz przesiedleniami ludnoci, zwaszcza Polakw pochodzcych z terenw dawnego Krlestwa Polskiego, ludnoci ydowskiej i romskiej. Kres okupacji pooyo wkroczenie do miasta armii sowieckiej dnia 27 stycznia 1945 roku. Po II wojnie wiatowej Nako stao si siedzib wadz powiatowych. 8. 2 Zarys rozwoju przestrzennego Naka nad Noteci. redniowiecze Grd nakielski datuje si na co najmniej na XI wiek. Usytuowany zosta on na paskim terenie ssiadujcym z mokradami noteckimi. Badania archeologiczne sytuuj grd na pnocnym obszarze dzisiejszego placu Zamkowego. Otoczony by umocnieniami drewniano-ziemnymi zaopatrzonymi od poowy XIII wieku w dwie bramy pnocn i poudniow. Prawdopodobnie na zachd od grodu (w kierunku obecnych ogrdkw dziakowych) rozcigao si podgrodzie bdce w istocie organizmem protomiejskim. Zarejestrowano na tym terenie nawarstwione relikty chat zrbowych, wrd ktrych odkryto warsztat rzemielniczy garbarski lub szewski. Dalej na zachd, przy drodze biegncej od tzw. Bramy polskiej, egzystowa przez krtki czas grd zaoony w 1255 roku przez ksicia Przemysa I jako przeciwwaga dla starego grodu zajtego przez witopeka. Twierdza ta funkcjonowaa jedynie przez rok, po czym zostaa opuszczona. lady grodziska zachoway si do dnia dzisiejszego w postaci nasypu, z zarysem wau, na tyach parcel przy ulicy Kocielnej, midzy innymi na terenie ogrodu plebanii parafii witego Wawrzyca. Dokument lokacyjny wystawiony przez okietka w 1299 roku rozrnia istniejc ju struktur grodow, najprawdopodobniej z podgrodziem oraz miasto nowe majce by dopiero zaoone. Z nadania krlewskiego miasto otrzymao dobra lece na obydwu brzegach Noteci na pnocnym 100 anw ziemi ornej, na poudniowym p mili zaroli i lasu przy drodze do Gniezna. Struktura urbanistyczna miasta lokacyjnego jest powodem toczcych si dyskusji. Wielce prawdopodobne wydaje si, e miasto we wczesnym okresie miao charakter rolniczy std brak byo w jego rozplanowaniu tak charakterystycznego elementu miast kupieckich jak rynek miejsce wymiany handlowej. Jednak cz badaczy upatruje rynku na terenie placu Zamkowego, czyli terenu dawnego podgrodzia, wok ktrego uksztatowano organizm miejski. W pobliu, na brzegu rzeczki leski, znajdowa si koci parafialny pw. w. Wawrzyca, ufundowany w 1109 roku przez Krzywoustego, ktry sta si wityni farn. L. bik analizujc rda pisane wskazuje na moliwo pierwotnego osiedlenia si osadnikw na terenie opuszczonego grodu Przemysawa i pniejszej translokacji na teren dawnego podgrodzia i czci grodu, co miao nastpi po spaleniu go w roku 1330. Wkrtce po poarze, w latach 50. XIV w., Kazimierz Wielki wznis na grze zamkowej zamek murowany zaoony na planie czworoboku murw obwodowych, do ktrych przylegay od wewntrz zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Zamek posiada wie bramn i by otoczony fos. Wraz z zamkiem wzniesiono jaki rodzaj fortyfikacji otaczajcych przestrze miejsk. Niestety nie ma adnych bliszych wiadomoci na temat ich rodzaju i przebiegu. Nie posiadamy take bliszych informacji na temat architektury miejskiej okresu redniowiecza, prcz tego, e najprawdopodobniej w caoci bya drewniana. Liczb mieszkacw Naka w drugiej poowie XV wieku szacowa mona na okoo 500 osb. Okres nowoytny. Miasto spono doszcztnie w 1515 roku. Krl Zygmunt I odnowi w styczniu 1520 roku przywilej lokacyjny nadajc miastu dwigajcemu si z poogi liczne przywileje. Nakaza rwnie odbudow
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 28

zniszczonych fortyfikacji, do ktrej jednak najprawdopodobniej nigdy nie doszo, na skutek utraty przez miasto pierwszoplanowego znaczenia obronnego. Lata pomylnoci w okresie rzdw Jagiellonw sprawiy szybki rozwj demograficzny orodka, ktre w 1580 roku liczyo ju okoo 1000 mieszkacw. Zrnicowaa si te struktura zawodowa ludnoci, wrd ktrej coraz liczniej reprezentowani byli rzemielnicy. W okresie tym miasto doczekao si budynkw municypalnych, m.in. ratusza wzmiankowanego w 1629 roku, o ktry jednak nic bliej nie wiadomo, oraz sukiennic wraz z budynkiem wagi miejskiej, wzniesionych jeszcze przed rokiem 1520. Wyksztaciy si rwnie przedmiecia, z ktrych najstarsze, wymieniane ju w 1520 roku zlokalizowao si pomidzy miastem a wsi Bielawy, w rejonie dzisiejszych ulic Nowy wiat, Niecaej, Kiliskiego, Kocielnej. Mona przypuszcza, i obszar ten, pierwotnie osada wiejska, przeistoczy si w przedmiecie jeszcze w poowie XV wieku. Wedug rde pruskich z XVIII w. przedmiecie to ulegao dynamicznemu rozwojowi dystansujc pod wzgldem liczebnoci mieszkacw miasto waciwe. Dopiero poar majcy miejsce w 1702 roku spowodowa migracj ludnoci na pnocny wschd i osiedlenie si w rejonie dzisiejszego Rynku. Przedmiecie posiadao wasny koci pod wezwaniem witego Stanisawa, filialny w stosunku do fary miejskiej. Po poarze kocioa w. Wawrzyca (ok. 1640) przej on funkcje farne, ktre sprawowa do momentu odbudowy spalonego kocioa parafialnego. Modszym przedmieciem, wyksztaconym okoo poowy XVI wieku byo Przedmiecie w. Krzya, nazwane od wezwania kaplicy na nim si znajdujcej. Przedmiecie to wzmiankowane jest w 1620 roku, a wymienione z nazwy w 1653 r. Zlokalizowane byo wok terenu obecnego Rynku. Interesujc struktur byo getto nakielskie. Pierwsi przedstawiciele gminy ydowskiej pojawili si w miecie przed 1507 rokiem. Wielki poar 1515 roku strawi 21 domw ydowskich i bonic. Po poarze gmina ydowska ulokowaa si przy gwnej ulicy miasta w pobliu wczesnego Rynku, nazywanej odtd ulic ydowsk (odcinek dzisiejszej ul. Poznaskiej) Na wzgrzu wzniesiono drewnian synagog z bet ha-midrasz (szkoa talmudyczna) a w jej ssiedztwie mykw i rzeni rytualn. Gmina posiadaa swj cmentarz na terenie wsi Bielawy. W czasie potopu szwedzkiego caa ludno ydowska Naka zostaa wymordowana. Pomimo powtrnego osadzenia gminy i odbudowy nieruchomoci, gmina nie osigna ju poprzedniej wielkoci. Istotn zmian w tym stanie rzeczy wnis dopiero napyw represjonowanych przez prusakw ydw z ociennych miast, ktry mia pocztek w roku 1772. Podczas drugiej wojny szwedzkiej miasto zostao nieomal doszcztnie zniszczone. Spldrowane zostay take folwarki wjtowskie i wsie. Spalono zamek, ktry ze wzgldu na utrat znaczenia militarnego nigdy nie zosta odbudowany, a przetrwae ruiny byy systematycznie rozbierane celem pozyskania materiau budulcowego. Pord ruin wzniesiono nowy dom starosty wraz z kancelari grodzk, ktra funkcjonowaa do pierwszego rozbioru. Ostateczna rozbirka wraz z niwelacj terenu rozpocza si w 1780 roku i trwaa do pocztkw XIX wieku. Zniszczenia okresu wojen szwedzkich pogbia zaraza majca miejsce w 1678 roku, za spraw ktrej wygina nieomal caa populacja miasta, oraz kolejny poar w 1702 roku ktry unicestwi jego infrastruktur. Po poarze porzucono dotychczasowe centrum, wznoszc nowe zabudowania na terenach dawnego przedmiecia witokrzyskiego. Niestety rwnie i te zostay strawione poarem w 1722 roku. W momencie przejcia miasta przez wadze pruskie skadao si ono z 96 domw, zamieszkiwanych przez 420 Polakw, 77 ydw i nieokrelon ilo ludnoci niemieckiej. Najistotniejsz inicjatyw majc wpyw na rozwj miasta bya decyzja o budowie Kanau Bydgoskiego, zapocztkowanej w 1773 roku. Akcj budowlan poprzedzono gruntown napraw przebiegajcych przez Nako drg, ktre od duszego czasu byy w stanie fatalnym. Wyremontowano
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 29

przede wszystkim gwn tras wiodc z Pomorza do Wielkopolski, co zapewne przyczynio si do podniesienia ruchu kupieckiego. Przy budowie kanau zatrudniono do 1774 roku od 8 tys. do 10 tys. robotnikw. Wymusio to utworzenie na uprzednio zmelioryzowanych kach nadnoteckich kolonii robotniczych. Na trwae w miecie osiedlio si wwczas 180 rodzin. Szybkie tempo budowy kanau i trudne warunki wpyny na jego stosunkowo nisk jako i czste przestoje w egludze. W 1792 roku za spraw Johanna Philipa Petersona przystpiono do przebudowy poszczeglnych odcinkw kanau. Dziki temu do Naka zostao sprowadzonych kolejne 40 rodzin. Powstay te nowe cegielnie i wypalarnie wapna. Prace trway do 1801 roku, w rezultacie powstay nowe, ceglano-kamienne luzy oraz naprawiono kilka drewnianych. Wzrost koniunktury gospodarczej po otwarciu kanau wiza si nie tylko z osadnikami lecz rwnie z przepywem duych grup ludnoci. Szacuje si, e w cigu roku kalendarzowego w miecie zatrzymywao si ok. 5000 osb, a spora cz obsugi barek zimowaa przy tutejszych nadbrzeach. Postoje przyczyniay si do wymiany towarowej oraz wymuszay budow obiektw magazynowych i mieszkalnych dla ich obsugi. Dwie najstarsze luzy pooone przy drodze na Potulice nie gwarantoway swobodnego cumowania przy miecie, ze wzgldu na bystry nurt Noteci. Wzniesiona w latach 1812-1814 luza XI w pobliu Bielaw, uregulowaa dopiero ten odcinek rzeki, umoliwiajc swobodne cumowanie na obydwu brzegach, co zapocztkowao wznoszenie infrastruktury magazynowo-portowej rwnie na poudniowym brzegu. Przestrze miejska uksztatowana wok wytyczonego nowego Rynku w znacznym stopniu utrzymaa do dzisiaj swoj struktur opart o o wschdzachd z dodatkowym otwarciem na nadbrzee i port. W 1787 zaczto starania o wzniesienie na Rynku zboru ewangelickiego, ktre zrealizowano dopiero w 1824 roku. W 1775 roku wadze pruskie osadziy w Nakle szwadron kawalerii dla ktrego wzniesiono okoo roku 1787 pierwsze budynki koszarowe, zapewne o konstrukcji szkieletowej, zastpione w 1 poowie XIX wieku budynkami murowanymi, zachowanymi do dnia dzisiejszego. W 1810 roku w Nakle znajdowao si 189 budynkw mieszkalnych i 280 gospodarczych a ludno miasta liczya 1277 osb. W pierwszej poowie XIX wieku miao miejsce niewielkie oywienie budowlane zwizane z budownictwem publicznym. W 1834 roku wzniesiono szko katolick przy ul. Dbrowskiego, a w latach 1847-49 szko zawodow przy ulicy Gimnazjalnej. W 1836 r. zosta oddany do uytku przytuek dla starcw przy ul. Mickiewicza. Nowy ratusz wybudowano w latach 1845-47, a rozbudowano w roku 1885. W roku 1824 wzniesiono nowy koci ewangelicki na Rynku wg. Projektu Conrada Petersona, za w 1846 r. w miejscu wczeniejszego kocioa pw. w. Stanisawa, wybudowano nowy koci katolicki pod wezwaniem w. Wawrzyca. W 1853 roku stana nowa bonica. W 1825 roku Nako liczyo 2050 mieszkacw, 1842 roku 2740, a w 1846 roku 3088. Charakter i struktura miasta ulega dalszemu przeksztaceniu wraz z pojawieniem si kolei w 1851 r. Transport szynowy spowodowa utrat przez miasto znaczenia jako orodka dugoterminowego skadowania zboa, rozpoczynajc okres jego intensywnej industrializacji. Znaczna cz spichlerzy i magazynw zlokalizowana w poudniowej czci miasta w pobliu kanau utracia swoje znaczenie i opustoszaa. Zwikszy si za to proces urbanizacji terenw pnocnych w ssiedztwie stacji kolejowej. Pierwszym budynek dworcowy by drewniany i stosunkowo may. W jego pobliu wzniesiono parowozowni, rampy przeadunkowe, magazyny i budynki mieszkalne pracownikw. Pierwsza linia kolejowa na linii wschd-zachd, wkrtce zostaa uzupeniona dalszymi poczeniami.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 30

W latach 1886-94 poprowadzono lini kolejow do Gniezna, a w latach 1890-93 do Chojnic. Tym samym Nako stao si istotnym wzem kolejowym. Star infrastruktur dworcow zastpiono nowym zespoem, przetrwaym w duym stopniu do dnia dzisiejszego. W 1857 roku w miecie funkcjonowaa fabryka maszyn i odlewnia elaza, fabryka kamieni myskich, myn parowy, olejarnia, tartak. Istotnym wzmocnieniem przemysu nakielskiego bya zawizana w lutym 1881 roku spka Cukrownia Nako", zrzeszajca 38 wacicieli ziemskich z Naka i okolic. Pod budow cukrowni spka wykupia folwark Rudki-Myn, pomidzy lini kolei Wschodniej a Noteci. Pierwsz kampani przeprowadzia spka ju w roku zawizania. Innym duym zakadem bya rzenia miejska budowana w latach 1911-12, ktra zastpia star przetwrni zlokalizowan na terenie koszar. Druga poowa wieku XIX i pocztek wieku XX zaznaczyy si w istotny sposb nie tylko iloci, ale rwnie jakoci wznoszonych w nim obiektw. Do istotnych inwestycji municypalnych zaliczy mona: gazowni (1878 r.), szpital miejski przy Al. Mickiewicza (1892 r.), skanalizowanie miasta (1891 r.), wodocigi miejskie (1904 r.), rzeni miejsk (od 1911 r.), park miejski (1915 r.), stra poarn przy ul. Dbrowskiego (1893 r.), now szko katolick przy ul. Dbrowskiego ( 1893-1912 r.), now szko ewangelick przy ul. Bydgoskiej ( 1911 1916 r.), esk Szko Wydziaow przy ul. P. Skargi ( XIX/XX w., 1910 r.), nowy budynek Gimnazjum Krlewskiego przy ul. Gimnazjalnej (1874-76 r., 1900 r., 1914 r.). Istotnej zmianie ulega zabudowa mieszkalna, zwaszcza w rejonie centrum miasta. Dotychczasowa niska zabudowa miejska, zostaa wyparta przez kamienice czynszowe oraz budynki w typie willowym, przewanie w stylistyce historyzujcej niekiedy z elementami secesyjnymi, wrd ktrych pojawiy si obiekty o wysokiej klasie artystycznej. Pod koniec XIX w. granice administracyjne miasta opieray: od pnocy na linii kolejowej biegncej zboczem wysoczyzny, od poudnia na dolinie Noteci dochodzc do Paterka i do Wystpu - od poudniowego wschodu, a od zachodu do Bielaw. W granice miasta zosta w czony obszar zwany Nowym wiatem, ktry pomimo tego faktu utrzymywa charakter wiejski. Podjto take kilkakrotne prby wczenia w granice miejskie Bielaw i Rudek. Bielawy byy funkcjonalnie zwizane z miastem i okrelane mianem przedmiecia. Usytuowany by tam kompleks przemysowy przedsibiorstwa Baerwaldw. Ostatecznie Bielawy wczono do miasta 1 lipca 1924 roku. Sytuacja Rudek bya bardziej skomplikowana. Po raz pierwszy podjto prb rozszerzenia miasta o ten obszar w 1903 r. Ze wzgldu na znaczne podatki pynce ze zlokalizowanej tam cukrowni, wniosek miasta odrzucono. Ponownie prbowano przyczy Rudki w 1911 i 1921 roku i tym razem bezskutecznie. Rudki stay si czci miasta dopiero 1 kwietnia 1931 roku wraz z niewielkimi terenami nalecymi uprzednio do gmin: Karnowo, Chrzstkowo i Trzeciewnica. Po odzyskaniu niepodlegoci przystpiono do regulacji ulic i zmiany nawierzchni. Prace trway od 1922 do 1936 roku. W 1927 roku wybudowano elektrowni miejsk, wzniesiono rwnie dwie mleczarnie pierwsz w 1925 a drug w 1931 roku, oraz szereg innych drobniejszych przedsibiorstw. W trakcie dziaa wojennych we wrzeniu 1939 roku spon ratusz i cz zabudowy przy ul. Dbrowskiego, jednak miasto nie ponioso wikszych strat. Wadze okupacyjne wzniosy osiedle skadajce si z 11 budynkw pomidzy ulicami Potulick, czn i Dug. Planowano te zagospodarowa teren wysoczyzny za torem kolejowym. Powsta miao tam osiedle prowizorycznych domw dla wysiedlanych Polakw. Tego projektu nie zrealizowano. Miasto powanie ucierpiao w trakcie ofensywy armii radzieckiej w styczniu 1945 roku. Zniszczona zostaa prawie cakowicie pierzeja ul. Dbrowskiego, szkoa powszechna, szpital. Uszkodzono koci p.w. w. Stanisawa, pozbawiajc go iglicy wiey. 8. 3 Zasoby archeologiczne - miasto Nako n/Noteci.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 31

Historia bada: - Znaleziska przypadkowe z k. XIX w. m.in. cmentarzysko szkieletowe, wczesnoredniowieczne (w pobliu Rynku) i skarb srebrny (monety, stopione srebro, drut srebrny), z terenu dawnej cukrowni. - Badania wykopaliskowe w latach 1958-1960 (pod kierunkiem Eleonory i Stanisawa Tabczyskich) oraz w latach 1963-1964 (pod kierunkiem Krystyny Przewonej). - Badania AZP (Archeologiczne Zdjcia Polski): 1990 (Lech Czerniak), 1995 (Robert Tomaszewski). - Nadzory archeologiczne nad pracami ziemnymi: R. Tomaszewski, A. Trzciska-Kauna, J. o. Na obszarze miasta zarejestrowano: - Osadnictwo z epoki kamienia (artefakty kamienne) 2. - Neolit kultura pucharw lejkowych (2 osady) i lady osadnictwa. - Kultura uycka (osady, punkty osadnicze i lady osadnictwa). - Wczesne redniowiecze: grd, podgrodzie, cmentarze, skarb, znaleziska lune, lady osadnictwa. - Pne redniowiecze: grodzisko stokowe, osady, lady osadnictwa. - Nowoytno: osadnictwo. Na terenie miasta Nako nad Noteci odnotowano liczne znaleziska pradziejowe. Z okresu neolitu pochodzi: klin, siekiera z porfiru, podwjny mot z granitu oraz dwa moty z rogu jelenia znalezione w torfie na gbokoci 2,5 stopy. Podobn chronologi posiadaj dwa toporki kamienne i siekierki krzemienne znalezione na polach wok Naka. Na okres halsztacko-lateski datowane s dwa groby skrzynkowe odkryte w rnych czciach miasta. Pierwszy odsonity zosta podczas orki w 1936 r. na pagrku zlokalizowanym na zachd od basenw wodocigowych, a na pnocny-zachd od cmentarza. Na drugi natrafiono w trakcie wykonywania wykopw pod fundamenty hali fabrycznej w 1941 r., na poudnie od kocioa p.w. w. Wawrzyca. Zabytki archeologiczne pochodzce z Naka i informacj o nich pochodz z odkry przypadkowych oraz z wiadomoci o znaleziskach tego typu, z literatury przedmiotu XIX w. i pocztkw XX w. W 1876 r. podczas wyburzania domu w rejonie obecnego Rynku odkryte zostay dwa redniowieczne groby szkieletowe. Przy czaszce jednego osobnika byy dwa due kabczki skroniowe z drutu miedzianego oraz naczynie ceramiczne datowane na okres wczesnoredniowieczny. Z tego samego miejsca pochodziy kolejne kabczki skroniowe z drutu brzowego oraz paciorkw ze szka, agatu i szarej glinki. Odkryte wwczas groby i ich wyposaenie naley identyfikowa z duym cmentarzyskiem ktry funkcjonowa od wczesnego redniowiecza we wschodniej czci Nowego Rynku. Wg H. Mncha we wschodniej czci Rynku znajdowao si niegdy suburbium s. Crucis z kocioem w. Krzya. Podaje te wiadomo uzyskan od ks. Gepperta, e we wsch. czci Nowego Rynku do niedawna wykopywano due iloci szkieletw ludzkich. Tradycja istnienia cmentarza w tym miejscu utrzymaa si do koca XVIII w. Z zachowanych informacji wynika, i w latach midzywojennych XX w. odkopywano tam due iloci pochwkw ludzkich. Najwiksza skala odkry odnosi si do obszaru zajtego przez obecny Plac Zamkowy (st. 1 i st. 2). O istnieniu wczeniejszej zabudowy w tym rejonie Naka wspomina XIX - wieczna informacja o odkryciu fragmentw drewnianych konstrukcji wok wczesnych zabudowa nalecych do piekarza Tonna. Natomiast na pocztku XX w. wspomina si, e w ogrodzie przy ul. Poznaskiej 112 znajdowao si gruzowisko kamieni pochodzcych ze starych murw zamkowych. W tym samym czasie, w ogrodzie Piotra Reinkego odnotowano pozostaoci po dawnych murach miejskich, ktre w formie kamiennej wnki wchodziy na gboko 2,75 m. Jedna ze cian zbudowana bya ze redniowiecznych cegie czonych na wapno uoonych na duych gazach. W latach 30. XX w. rwnie na terenie ogrdkw warzywnych, w zachodniej stronie Placu Zamkowego, na gbokoci ok. 2 m odsonito belki dbowe o rednicy 30 cm. Najistotniejsze informacje pochodz z przeprowadzonych wykopalisk przeprowadzonych na du skal przez Zakad Archeologii Wielkopolskiej i Pomorza Instytutu Historii Kultury Materialnej
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 32

Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu po II wojnie wiatowej. Dotycz one bada archeologicznych realizowanych w latach 1958-1960 na Placu Zamkowym, a prowadzonych pod kierunkiem E. i S. Tabaczyskich oraz w okresie 1963-1965 przez K. Przewon. Rwnie dokadnego omwienia wymaga stanowisko 2, na ktrym wedug autorw prac wykopaliskowych miaa funkcjonowa osada przygrodowa. W celu uchwycenia jej stratygrafii i chronologii na terenie ogrodu braci Modyskich zaoono niewielki wykop sondaowy o wymiarach 2,5 x 1,5 m. Wydzielono 5 warstw redniowiecznych, ktre zalegay na gbokoci ok. 0,80 do 4,00 metrw poniej powierzchni. W obrbie warstw okrelono w sumie 10 poziomw konstrukcyjnych bdcych pozostaociami drewnianych chat, a w najniszej warstwie uchwycono ponadto lady paleniska z kamieni polnych. Na podstawie pozyskanego materiau ceramicznego wydatowano wszystkie warstwy na wczesnoredniowieczne, z ktrych najstarsza pochodzia z drugiej poowy lub koca X wieku. Ze rde pozaceramicznych wydobyto midzy innymi trjktn, zdobion pytk rogow, szyda rogowe i kociane, jednostronny grzebie rogowy, wrzeciono drewniane, przlik gliniany, uczywka, fragment oseki z szarego upku, fragment drewnianego zamka do drzwi, drewnian kleszczk, fragmenty obuwia skrzanego, fragment woreczka z tkaniny. Z kolei w dolnych poziomach osadniczych wystpiy due iloci szcztkw organicznych. Przeprowadzono take wstpne rozpoznanie archeologiczne na terenie ogrodu plebanii parafii w. Wawrzyca poprzez wykonanie omiu rcznych odwiertw na gboko 1 m i odkryto cienk warstw osadnicz identyfikowan z krtkotrwaym funkcjonowaniem tzw. grodu Przemysawa gdzie istniao grodzisko stokowate z waem od wsch. zwrconym ukiem, w kierunku grodu nakielskiego. Grd wzniesiony zosta przez ksicia Przemysawa I w czasie walk z witopekiem Pomorskim w 1255 r. 8. 3.1 Zasoby archeologiczne - gmina Nako n/Noteci. Istotnym rdem pozyskiwania zabytkw archeologicznych z Naka i okolic, jest zapocztkowana w latach 80. XX w. akcja badawcza okrelana mianem Archeologicznego Zdjcia Polski (dalej AZP), ktra dostarcza kompleksowych informacji o stanie osadnictwa archeologicznego w skali oglnopolskiej. W efekcie, kade odkryte stanowisko archeologiczne posiada wasn kart ewidencyjn zawierajc dane o lokalizacji, pooeniu, dostpnoci terenu, rodzaju gleby i klasyfikacji chronologiczno - kulturowej znalezisk. W przypadku obszaru Naka i okolic, w granicach administracyjnych obecnej gminy - badania w ramach AZP rozpoczte byy w 1989 roku, a kolejne, przeprowadzano w latach 90. XX w. cznie na omiu przebadanych metod powierzchniow obszarach, zlokalizowano 369 stanowisk, ktre dostarczyy 552 obiektw o zrnicowanej chronologii i funkcji. Zdecydowana wikszo pozyskanych rde archeologicznych, w iloci prawie 95%, ma charakter ladu albo punktu osadniczego. Najstarsze stanowisko na obszarze nakielskiego mikroregionu osadniczego zwizane jest z miejscowoci Paterek, gdzie zlokalizowano pojedynczy lad osadniczy na krawdzi maej doliny i brzegu wysoczyzny duej doliny Noteci. Liczba stanowisk archeologicznych wzrasta w rodkowym okresie epoki kamienia i mezolicie. W sumie zlokalizowano 10, z ktrych 7 to lady osadnicze, a pozostae 3 okrelono jako obozowiska. Znaczna ich cz usytuowana bya na krawdzi lub stoku maych dolin. Pozostae znajdoway si na terasach wyszych duej doliny, obszarze pagrkowatym poza dolinami oraz na styku dwch jednostek fizjograficznych, krawdzi maej doliny i brzegu wysoczyzny duej doliny. Odmiennie przedstawia si usytuowanie stanowisk mezolitycznych w obrbie gleb. Po 30% wystpuj na glebach powych, brunatnych oraz brunatnych kwanych i wyugowanych. Tylko jedno stanowisko leao na czarnych ziemiach. Jeszcze wiksze natenie osadnictwa obserwuje si od neolitu po wczesn epok brzu. Z tego przedziau chronologicznego zarejestrowano 44 stanowiska zwizane z: kultur ceramiki wstgowej rytej i kultur ceramiki sznurowej, kultur pucharw lejkowatych i kultur amfor kulistych. Pozostaych 14 stanowisk datowanych jest oglnie na neolit lub schykowy neolit - wczesn epok brzu. W wikszoci (prawie 66%) s to lady osadnictwa, nastpnie punkty osadnicze (31,80%) oraz 1 osada. Pooenie stanowisk neolitycznych zwizane jest zwaszcza w obrbie dwch jednostek fizjograficznych (38,64%), pniej, duej doliny (29,55%) i maej doliny (20,45%).

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 33

W epoce brzu zaznacza si spadek iloci stanowisk (34 stanowiska). W tej liczbie zdecydowanie przewaaj lady osadnictwa (82,36%), a w nastpnej kolejnoci wystpuj punkty osadnicze (14,70%) i 1 osada. Wikszo z nich lokuje si na brzegu wysoczyzny (61,76%) lub terasach duych dolin (14,70%). Ilo stanowisk z wczesnej epoki elaza zamyka si liczb 30 i s to przede wszystkim cmentarzyska (40%), gwnie kultury pomorskiej, a take lady osadnictwa (33,33%) i punkty osadnicze (26,64%). Przewaajca ilo stanowisk (okoo 86%) ley w strefie dolin, zarwno maej i duej, jak i na pograniczu tych dwch jednostek. W kolejnym przedziale czasowym tj. w okresie przedrzymskim i okresie wpyww rzymskich, zaznacza si dwukrotny wzrost obiektw osadnictwa (51 stanowisk), gdzie w wikszoci s to lady osadnictwa (74,50%), ale pojawiaj si rwnie punkty osadnicze (13,73%). W stosunku do okresu halsztacko - lateskiego wyranie spada ilo cmentarzysk (tylko 1), natomiast ilo osad wzrasta a piciokrotnie (9,80%). Jeszcze wikszy wzrost liczby stanowisk archeologicznych wie si z okresem redniowiecza (186), tj. obiekty wczesnoredniowieczne w iloci 8,92%, pnoredniowieczne (14,76%), redniowieczne (0,69%) i z przeomu pnego redniowiecza i okresu nowoytnego (7,54%). Ocena danych ilociowych dotyczcych funkcji obiektw wykazuje ponad 50% ladw osadnictwa oraz pojawienie si nowych rodzajw stanowisk, typu grodowego (2,17%) i skarbw (1,61 %). W okresie nowoytnym ilo stanowisk w stosunku do okresu poprzedniego utrzymuje si na zblionym poziomie (183), a stwierdzone tendencje dla redniowiecza w zakresie funkcji obiektw i ich usytuowania w obrbie jednostek fizjograficznych i rodzajw gleb s porwnywalne. Na terenie pobliskich Rudek, ktre w granicach administracyjnych miasta znalazy si dopiero na pocztku lat 30. XX w. przy budowie szosy berlisko - bydgoskiej na terenie dzisiejszej cukrowni znaleziono 12 grobw oznaczonych ogromnymi kamieniami. Wewntrz znajdoway si dobrze zachowane popielnice, ktre zawieray popi, przepalone koci, naszyjniki i przedmioty z bursztynu. Ponadto odkryto dwa ostre noe ofiarne dugoci 6 cali, jeden mot kamienny i liczn ilo innych narzdzi. Na kolejne narzdzia natrafiono przy przeprowadzaniu robt ziemnych wzdu rzeczki leski wrd ktrych bya motyka, motek i dutko wykonane z rogw jelenia. Z Rudek pochodzi te skarb srebrny znaleziony w naczyniu ceramicznym, a skadajcy si z monet, drutu i tzw. srebra lanego" o wadze 5 funtw. Kolejnym skarbem bya znaleziona pod Nakem wczesnoredniowieczna emaliowana, prostoktna plakietka z Limoges ze scen Chrystusa Ukrzyowanego, Najwitszej Marii Panny i w. Jana Ewangelisty pod krzyem z dwoma adorujcymi anioami. Pierwotnie plakietka stanowia opraw kodeksu o czym wiadczy 10 otworw w naronikach i wzdu krawdzi. Najcenniejszym wartociowym znaleziskiem ze lesina jest pnoredniowieczny skarb monet datowany na XV wiek. W znalezionym naczyniu ceramicznym znajdowao si 2321 monet, z ktrych wikszo to polskie denary jagielloskie typ II. Mniej liczn i obc czci byo 8 sztuk wgierskich kwartingw i denararw. Inne mniej liczne znaleziska pochodz z obszaru dzisiejszej gminy. W Karnowie kilka lat temu znaleziono kamienn siekierk. Cennych informacji dostarczaj odkryte cmentarze z grobami skrzynkowymi w Gorzeniu, Lubaszczu, lesinie i Trzeciewnicy. Natomiast w Chrzstowie odkryto cmentarzysko kultury uyckiej, ktre z powodu zbienoci nazw odnosi si przypuszczalnie do takiej samej miejscowoci w gminie Gniewkowo, powiat inowrocawski. Analogiczna niepewna informacja dotyczy lokalizacji grodziska w Potulicach. Drugi zesp rde archeologicznych obejmuje obiekty i zabytki pozyskane w trakcie prac wykopaliskowych zarwno tych planowych, jak i ratowniczych. Ilo prowadzonych prac badawczych w Nakle i okolicach jest niewielka. Najistotniejsze z nich dotycz wykopalisk przeprowadzonych na du skal przez Zakad Archeologii Wielkopolskiej i Pomorza Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 34

W miejscowociach pooonych w pobliu Nakla badania wykopaliskowe miay miejsce jedynie w lesinie. Zaledwie kilkudniowe prace archeologiczne przeprowadzi w roku 1961 Czesaw Potemski z Muzeum Okrgowego w Bydgoszczy. Zestawienie ilociowe i procentowe odkrytych w ramach AZP obiektw osadnictwa na terenie miasta i gminy Nako n/Noteci - wedug ujtych kryterium funkcji.
Funkcja obiektu lad osadniczy punkt osadniczy osada cmentarzysko obozowisko razem ilo 278 246 23 1 4 552 % 50,36 44,57 4,17 0,18 0,72 100,0

Miejscowoci gminy Nako z wykazem iloci stanowisk ujtych wedug kryterium sposobw pozyskania.
Lp. miejscowo znaleziska archiwalne i lune 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Bielawy Chrzstowo Gorze Gumnowice Karnowo Karnwko Lubaszcz Maocin Michalin 1 1 1 12 1 2 20 badania wykopaliskowe i ratownicze 4 1 5 Badania powierzchniowe 10 16 12 13 24 26 5 25 8 17 18 15 12 10 40 89 18 9 2 369

10. Nako 11. Olszewka 12. Paterek 13. Potulice 14. Rozwayn 15. Suchary 16. lesin 18. Wieszki 19. Wystp Razem

17. Trzeciewnica 2

Zestawienie ilociowe i procentowe obiektw osadnictwa w podziale chronologiczno kulturowym.

Pozycje chronologiczno - kulturowe EPOKA KAMIENIA kultura widerska Mezolit kultura chojnicko piekowska Neolit kultura ceramiki wstgowej rytej kultura pucharw lejkowatych Ilo 33 1 8 2 10 1 17 % 5,49 0,17 1,54 0,34 1,71 0,17 2,92

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 35

kultura amfor kulistych Schykowy neolit - wczesna epoka brzu kultura ceramiki sznurowej EPOKA BRZU kultura uycka EPOKA ELAZA Okres halsztacko - lateski kultura pomorska Okres pny przedrzymski i wpyww rzymskich kultura przeworska Okres redniowiecza wczesne redniowiecze pne redniowiecze pne redn.- okres nowoytny Okres nowoytny nieokrelone chronologicznie Razem

11 4 1 34 15 15 41 10 4 51 86 45 183 10 582

2,23 0,51 0,17 5,66 2,58 2,58 7,37 1,38 0,69 8,92 14,76 7,54 31,56 1.71 100,00

Peen katalog stanowisk archeologicznych z obszaru gminy Nako opublikowany zosta w publikacji - Rozwj przestrzenny i architektoniczny Naka n/Noteci. Nako 1999 r. 8. 4 Cmentarze na terenie miasta Naka n/Noteci. Cmentarz rzymsko-katolicki , ul. Bohaterw, za. 1891 r. i powikszony w 1928 r. Na terenie cm. groby o znaczeniu historycznym Antoni Nadskaua z 1919, Grb-tablica Powstacw Wielkopolskich, nagrobek druha Mariana Pokrzywiskiego zamordowanego w 1939 r., grb pomordowanych w latach 1939-1945, wsplny grb 149 oficerw radzieckich, pooony poza centrum miasta, w zachodniej jego czci, na terenie opadajcym z pnocy na poudnie z regularnym ukadem drg i alei. Na terenie cmentarza figura Matki Boskiej, kaplicagrobowiec rodziny Biniakowskich, mauzoleum, stara prochownia o duych walorach architektonicznych neogotycka zwieczona krenelaem ( 2 po. XIX w. ), z figur Chrystusa i krzyem. Dawny cmentarz ewangelicki 1 po. XIX w. obecnie katolicki 0, 71 ha, onierzy Armii Radzieckiej po 1945 r .- 0,11 ha, ul. Bohaterw pooony poza centrum miasta, w zachodniej jego czci, na terenie opadajcym z pnocy na poudnie, po wschodniej stronie cmentarza komunalnego. Na terenie cmentarza murowana kaplica, neoromaska z 2 po. XIX w. cz. zachowane pierwotne ogrodzenie z kwaterami zbiorowymi onierzy radzieckich i pomnikiem w formie obeliska. Starodrzew aleje drzewa liciaste. Cmentarz katolicki i ewangelicki przy szpitalu, obecnie teren parku. Cmentarz ydowski ul. Myska 5, XIX wiek, dawny, zlikwidowany przez hitlerowcw, nagrobki niezachowane pow. 1,0 ha , obecnie zajty przez budynki mieszkalne, stacje paliw i magazyny. 8. 5 Zabytki ruchome (miasto i gmina). Najliczniejsz grup znajdujc si w ewidencji Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zbytkw w Toruniu Delegatura w Bydgoszczy stanowi wyposaenie kocioa parafialnego p.w. w. Wawrzyca, datowane na po. XVIII w. ( cz. pierwotne, barokowe i rokokowe wyposaenie poprzedniego Kocioa parafialnego) poprzez neobarokowe i neorokokowe z XIX w., pno klasycystyczne z 2 w. XIX w. , z przeomu XIX/XX w. i z lat 20. XX w. Osobn i cenn grup stanowi zabytki ruchome bdce na wyposaeniu kocioa parafialnego p.w. w. Mikoaja w lesinie. Szczegowy wykaz obiektw ruchomych Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Toruniu, Delegatura w Bydgoszczy.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 36

Osobn grup stanowi obiekty w zasobach Muzeum Ziemi Krajeskiej. Do chwili obecnej nie przeprowadzono ewidencji wyposaenia w obiekty ruchome kocioa parafialnego p.w. w. Stanisawa. 8. 6 Charakterystyka zasobw oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta i gminy Nako n/Noteci. Miasto Nako n/Noteci Pomimo wielowiekowej historii miasto nie zachowao w swym pejzau ani nawarstwionego ukadu ani obiektw stanowicych wiadectwo poszczeglnych okresw historycznych. Zarwno elementy wczesnoredniowieczne jak i pochodzce z okresu lokacyjnego reprezentowane s w postaci reliktw archeologicznych. Utrwalenie ewentualnego uksztatowania rynku i zabudowy przyrynkowej w istniejcej zabudowie wok Placu Zamkowego ma jedynie charakter hipotetyczny. Istotnym elementem struktury historycznej jest Kana Bydgoski wpisany w krajobraz k nadnoteckich. Nie zachowaa si co prawda infrastruktura nadbrzey portowych jednak czytelne i sprawne s elementy hydrotechniczne. Okres przeomu XVIII/XIX w. oraz pocztkw wieku XIX w. pozostawi take zachowane obiekty architektoniczne. Jednak obecnie tkanka zabytkowa Naka w zdecydowanym stopniu zdominowana jest zabudow z drugiej poowy XIX i pocztkw XX w. Pomimo czciowych zniszcze majcych miejsce w czasie II wojny wiatowej i przeksztace po roku 1945, XIX-wieczny ukad miasta z zespoem stacji kolejowej i znaczniejszymi obiektami przemysowymi, pozosta czytelny. W ukad ten wpisane s obiekty sakralne, uytecznoci publicznej, mieszkaniowe, przemysowe, park miejski i cmentarze, ktre zostay scharakteryzowane w dalszej czci opracowania. Na obrzeach miasta utrwaliy si cechy rustykalne krajobrazu. Wrd obiektw ruchomych dominuj obiekty archeologiczne znajdujce si w zbiorach Muzeum Ziemi Krajeskiej w Nakle. Cenny zbir stanowi te wyposaenie kocioa pod wezwaniem w. Wawrzyca. Nadgraniczne, przez znaczcy okres historyczny, pooenie miasta sprawio, i utrwaliy si tu najsilniej elementy tradycyjnej kultury zarwno Krajny jak i Kujaw. Obok nich egzystuj take wpywy ponadregionalne mogce by spucizn dalekosinych kontaktw handlowych oraz napywu ludnoci pochodzenia niemieckiego i ydowskiego. Kultywowaniem tradycji niematerialnej miasta i regionu zajmuje si szereg instytucji w nim usytuowanych, wrd ktrych najistotniejsz rol odgrywa Muzeum Ziemi Krajeskiej, a obok niego m.in.: Nakielski Orodek Kultury, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna, Nakielskie Bractwo Kurkowe pw. w Jerzego, Towarzystwo Mionikw Kultury Ludowej Doman. Tradycyjne zwizki Naka z transportem wodnym umacnia obecno w miecie Zespou Szk eglugi rdldowej. Cennym kulturowo s nastpujce miejsca pamici, pomniki i tablice: - Pomnik Wdzicznoci Wojsku Polskiemu Rynek. - Pomnik Wolnoci - Park 700-lecia. - Grb powstacw wielkopolskich - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Grb Antoniego Nadskakuy - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Miejsce strace Polakw - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Grb kaprala Alfonsa Mrotka - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Grb onierzy polskich: szer. Jdrasa Pazderskiego - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Zbiorowa mogia pomordowanych z Paterka i okolic - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca).
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 37

- Zbiorowa mogia onierzy Armii Czerwonej - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. -Wawrzyca). - Pojedyncze groby onierzy Armii Czerwonej - ul. Bohaterw (cmentarz parafii p.w. w. Wawrzyca). - Cmentarz onierzy Armii Czerwonej - ul. Bohaterw. - Tablica upamitniajca 90 rocznic wybuchu powstania wielkopolskiego Rynek. - Tablica upamitniajca polegych i zamordowanych harcerzy z Naka Rynek. - Tablica upamitniajca zamordowanie Antoniego Nadskakuy - parkan kocioa p.w. w. Wawrzyca. - Tablica upamitniajca pracownikw Cukrowni zamordowanych przez hitlerowcw - gmach Cukrowni, ul. Rudki. - Tablica pamitkowa na gmachu Urzdu Stanu Cywilnego - ul. Gimnazjalna. - Tablica pamitkowa na gmachu Liceum Oglnoksztaccego - ul. Gimnazjalna. - Tablica upamitniajca zamordowanie Zygmunta Siekierskiego - koci p.w. w. Wawrzyca. - Gaz upamitniajcy mier Antoniego Nadskakuy - Park 700-lecia. - Gaz upamitniajcy krla Jana III Sobieskiego - Park krla Jana III Sobieskiego. - Tablica pamitkowa Armii Krajowej - koci p.w. w. Stanisawa. - Tablica upamitniajca przemarsz wojsk gen. Hallera - ul. gen. Jzefa Hallera. - Tablica pamitkowa onierzy grnikw - koci p.w. w. Wawrzyca. - Tablica pamitkowa Dowdztwo Batalionu Obrony Narodowej "Nako" - budynek Urzdu Miasta i Gminy, ul. ks. Piotra Skargi. Gmina Nako n/Noteci Na terenie gminy Nako n/Noteci zlokalizowane s nastpujce miejscowoci: Bielawy, Chrzstowo, Gorze, Gumnowice, Karnowo, Karnwko, Maocin, Michalin, Minikowo, Olszewka, Paterek, Polichno, Potulice, Rozwarzyn, Suchary, lesin, Trzeciewnica, Wieszki, Wystp oraz Anielin, Bogacin, Elbiecin, Gabrielin, Gostusza, Janowo, Kazin, Kamierowo, Lubaszcz, Niedola, Nowakwko, Pitacz i Urszulin. Obszar gminy charakteryzuje si wysokimi walorami krajobrazowo-przyrodniczymi (dolina Noteci i poudniowe zbocza wysoczyzny), ktry dodatkowo wzbogacony jest miejscowociami posiadajcymi due wartoci kulturowe tj.: - Chrzstowo z dworem (1886 r., 1896 r. i 1920 r.) i parkiem z 2 po. XIX w. - Lubaszcz, wie wzmiankowana w 1616 r. z neoklasycystycznym paacem (1864 r) i parkiem krajobrazowym z XIX w. - Minikowo, wie z dworem i parkiem z 2 po. XIX w. - Olszewka wie wzmiankowana w XVI w. z dworem i parkiem z 2 po. XIX w. - Paterek datowany na 1720 r. z cz. zachowan zabudow mieszkaln z XIX/XX w. - Potulice z zespoem paacowym, z 3 w. XIX w. i z rozlegym parkiem krajobrazowym oraz z cmentarzem ofiar terroru hitlerowskiego (1939-1945). - lesin wie wzmiankowana w XIV w. z drewnianym kocioem parafialnym z k. XVIII w. zabudow mieszkaln, w tym zesp budynkw stacyjnych. Na terenie gminy istniej nastpujce miejsca pamici w: Paterek - Pomnik powstacw wielkopolskich.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 38

- Grb powstaca wielkopolskiego Franciszka Ozdyka. - Pomnik w miejscu strace. - Tablica pamitkowa w hodzie mieszkacom i nauczycielom wsi Paterek maltretowanym przez niemieckie wadze okupacyjne w 1939 r. - Szkoa Podstawowa w Paterku. Polichno - Pomnik pomordowanych. - Mogia - las Polichno. Potulice - Tablica upamitniajca karcer w Potulicach - paac w Potulicach. - Tablica upamitniajca niemieckie ofiary obozu w Potulicach z lat 1945-50. - Gaz z tablic ku czci ofiar terroru. lesin - Zbiorowa mogia onierzy Armii Czerwonej. - Gaz pamitkowy Bohaterom 1 Armii Ludowego Wojska Polskiego. 8. 7 Zabytki objte prawnymi formami ochrony. 8. 7.1 Obiekty wpisane do rejestru zabytkw. 1. Zesp cmentarza rzymsko-katolickiego par. . Wawrzyca i Stanisawa, ul. Bohaterw, 1891, 1928, nr rej.: A/775/1 z 29.05.1992 - cmentarz, 1891, nr.rej.: j.w. - grobowiec rodziny Biniawskich,1898, nr rej.: A/775/2 z 29.05.1992 - kaplica, tzw. prochownia, 1891, 1928, nr rej.: A/775/1 z 29.05.1992 Cmentarz rzymsko-katolicki zaoony zosta w 1891 roku na terenie parku miejskiego. W roku 1928 zosta powikszony w kierunku zachodnim. Cmentarz od chwili zaoenia, do 1964 roku nalea do parafii w. Wawrzyca. Pniej do parafii w. Wawrzyca i w. Stanisawa. Cmentarz zajmuje powierzchni 4,78 ha. Na cmentarzu zosta zachowany stary ukad zadrzewienia nasady gwnie wzdu alejek. Dominuj kasztanowce. Oprcz nich wystpuj klony, topole, lipy, modrzewie i tuje. Na cmentarzu znajduj si m.in.: Grb Antoniego Nadskakuy, Mogia Powstacw Wielkopolskich,Grb onierzy Batalionu Obrony Narodowej Nako, Mogia zbiorowa pomordowanych w Paterku jesieni 1939 roku, Mogia zbiorowa oficerw sowieckich polegych w 1945 roku, Ks. Kanonika Ignacego Klimackiego, Grb Ks. Praata Edmunda Matza, Grobowiec Rodziny Biniakowskich, Grobowiec rodziny Mantejewskich, Figura Matki Boskiej Wniebowzitej, kaplica Stara Prochownia z figur Chrystusa Zbawiciela, brama wejciowa. 2. Zesp szkoy LO, ul. Gimnazjalna 3, 1874-1876, nr rej.: A/819/1 z 10.02.1994 - szkoa - dawne gimnazjum, nr rej.: j.w., - sala gimnastyczna, nr rej.: A/819/2 z 10.02.1994, - podwrze, nr rej.: A/819/3 z 10.02.1994. Starania Naka o utworzenie w miecie gimnazjum trway od roku 1840. W 1862 roku otwarto prywatn szko redni, ktra w 1866 roku z nakazu Krlewskiej Regencji w Bydgoszczy przesza pod zarzd miasta. Budow gmachu dla gimnazjum rozpoczto w 1874 roku. Budynek otwarto 1 sierpnia 1876 r. Szkoa miecia osiem klas oraz mieszkanie dyrektora na pitrze. W centralnym ryzalicie umieszczono aul zajmujc dwie kondygnacje oraz ssiadujc z ni kaplic. W 1881 na dziedzicu od strony poudniowej wzniesiono sal gimnastyczn. W 1900 roku ze wzgldu na wzrost liczby uczniw budynek rozbudowano w kierunku ul. Jackowskiego, za w 1914 powikszono drugie skrzydo. W 1945 roku szkoa ulega czciowemu zniszczeniu.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 39

3. Spichlerz, pl. Konopnickiej 6, szach., 2 po. XIX, nr rej.: A/1130 z 29.05.1992 Wzniesiony jako konstrukcja szkieletowa w 2 poowie XIX wieku. Suy do magazynowania zboa. W okresie 20-lecia midzywojennego nalea do rodziny Kryszkiewiczw. Miecia si w nim hurtownia spoywcza ob. wasno p. Przytarskich. 4. Spichrz, ul. Pocztowa 13, szach., 2 po. XIX, nr rej.: A/1085 z 11.04.1995 Wzniesiony jako konstrukcja szkieletowa w 2 poowie XIX w. prawdopodobnie przez jednego z kupcw ydowskich handlujcego zboem. W 1920 zosta zakupiony przez Iren i Wojciecha Srok od kupcw ydowskich Simona Bernsteina i Maxa Melcherta. W czasie II wojny wiatowej by wasnoci Rudolfa Bezlera, ktry urzdzi w nim skup siana. W chwili obecnej mieci si w nim sklep meblowy. 5. Spichrz, ul. Pocztowa 14, szach., nr rej.: A/974 z 27.09.1983 Wzniesiony jako konstrukcja szkieletowa w 2 poowie XIX w. prawdopodobnie przez jednego z kupcw ydowskich handlujcego zboem. Od 1990 jest siedzib Muzeum Ziemi Krajeskiej. 6. Zesp koszar, ul. Sdowa 3 i 9, 1 po. XIX, nr rej.: A/1069/1-3 z 16.08.1994 - budynek koszar, ob. sd i prokuratura, nr rej.: A/1069/1 z 16.08.1994, - ujedalnia, ob. Magazyn, nr rej.: A/1069/2 z 16.08.1994, - dom mieszkalny, ok. 1900 nr rej.: A/1069/3 z 16.08.1994. W roku 1775 umieszczono w Nakle szwadron huzarw puku von Usedoma. Pierwsze budynki koszarowe wzniesiono w miecie ju pod koniec XVIII w. Prawdopodobnie byy to obiekty szkieletowe, ktre we wikszoci utraciy sw pierwotn funkcj do roku 1815. Obecne budynki pochodz z 1 poowy XIX w. Budynek przy ul. Sdowej 1-3 (obecnie sd) peni funkcje reprezentacyjno-administracyjne oraz koszarowe. Wntrze budynku ulego w XX w. istotnym przeksztaceniom w trakcie jego adaptacji na potrzeby zakadu karnego. Dawna ujedalnia penia swoj funkcj do 1919 roku. Na pocztku lat 20. XX w. zostaa zaadaptowana na garbarni skr. Budynek mieszkalny powsta ok. 1900 roku. W latach 20. XX zosta nabyty wraz z budynkiem ujedalni przez Jana Wilka, waciciela garbarni. 7. Koci poewangelicki, ob. parafialny rzym.kat. pod wezwaniem w. Stanisawa BM, ul. P. Skargi 6, nr rej.: A/1543 z 11. 12. 2009 r. witynia zostaa wzniesiona dla gminy ewangelickiej wedug projektu nieznanego architekta. Konsekracja wityni odbya si 8 listopada 1887 r. Nie zachoway si materiay archiwalne dotyczce wityni. W trakcie dziaa wojennych w 1945 roku koci utraci zwieczenie wiey, ktrego nie zrekonstruowano. W 1947 r. zosta przejty przez parafi katolick w. Stanisawa. 8. Zesp Kanau Bydgoskiego (1773,1911-1913), : nr rej.:A/900/1-27 z 30.11.2005 r. - luza Nr 8 Nako Wschd (1911-1913), - luza Nr 7 Jzefinki ( 1911-1913). Cay Kana Bydgoski zosta wpisany w rejestr zabytkw wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. W okresie I Rzeczpospolitej idea budowy kanau czcego Wis z Noteci przedstawiona zostaa w dniu 9 lipca 1766 r. na posiedzeniu Komisji Skarbu Koronnego, na ktrej przedstawiono projekt kartografa krlewskiego Franciszka Floriana Czakiego. Do realizacji tego projektu nie doszo z uwagi na pniejsze rozbiory Polski. Jesieni 1771 r. krl pruski Fryderyk II powoa specjaln komisj, ktra zaja si administracyjnymi zagadnieniami zwizanymi z przyczeniem ziem polskich do Prus. Na przeomie 1770/1771 r. przeprowadzone zostao przez drogomistrza Hermana Jaweina dokadne rozpoznanie kartograficzne rejonu pomidzy Bydgoszcz, a Nakem n/Noteci. W sprawozdaniu administracyjnym Franza Balthasara Schnberga von Brenckenhoffa wraz z dokadnymi mapami H. Jaweina znalaza si propozycja przekopania kanau pomidzy tymi miejscowociami. Szybka i pozytywna reakcja krla Fryderyka II Wielkiego wynikaa z wczesnej wojny handlowej z Gdaskiem, ktry blokowa handel i transport zboa Wis na teren Krlestwa Prus. Pocztkowo
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 40

przedoona krlowi dokumentacja zawieraa informacj o potrzebie budowy 8 luz jednokomorowych i wzniesienia blisko Bydgoszczy 1 duej luzy dwukomorowej. W ramach prac koniecznym byo przekopanie kanau pomidzy Bydgoszcz a Nakem, o dugoci 24, 75 km z 9 luzami. We wrzeniu 1772 r. Fryderyk II przekaza F.B. Brenckenhoffowi oglny nadzr administracyjny i budowlany nad Kanaem Bydgoskim. Sam Brenckenhoff by gwnym pomysodawc i wsptwrc budowy kanau. Prace przygotowawcze zwizane z budow kanau rozpoczto w 1772 r., a pierwsze prace ziemnobudowlane rozpoczto wiosn 1773 r. siami zwerbowanych robotnikw z Meklemburgii, Dessau, Turyngii, Saksonii i Czech. Z zachowanych informacji wynika, e w cikich warunkach, od wiosny 1773 r. do jesieni 1774 r. przy budowie kanau pracowao od 6 tys. do 10 tys. robotnikw. Prace przy budowie Kanau Bydgoskiego bazoway w oparciu o 3 kolonie osadnicze (tj. A, B, C) usytuowanych wzdu kanau w pobliu Naka n/Noteci. Za wszystkie prace budowlane odpowiada Johann Friedrich von Domhardt pochodzcy z Krlewca (Kammerpraesident Prus Wschodnich i Zachodnich), ktry pniej by take inicjatorem budowy Kanau Mazurskiego. W 1782 r. ruch na caej trasie by ju niemoliwy. Decyzja o naprawie luz zapada w dniu 6 listopada 1782 r., ale prace naprawcze rozpoczy si dopiero w 1786 r. Na pocztku 1792 r. do Bydgoszczy sprowadzony zosta z Kwidzynia Johann Philipp Peterson penicy wwczas funkcj inspektora robt melioracyjnych, ktry obj stanowisko inspektora Kanau Bydgoskiego. Sporzdzi on rysunki nowych ceglano-kamiennych luz, ktrych budow bezporednio nadzorowa. Szeroki i intensywny zakres prac przy budowie nowych luz na caej dugoci kanau sprawi, i sprowadzi on na tereny nadkanaowe 40 rodzin. Najduszy i najwyej pooony fragment, kierujcy si w stron Naka n/Noteci (ze jedn luz nr IX, w przed ujciem kanau do Noteci - na wschd od Naka) bra pocztek od zaamania powyej luzy VIII. Konieczno dostarczenia wody niezbdnej do transportu do tego najwyej pooonego odcinka Kanau Bydgoskiego spowodoway, i doprowadzone je z jeziora lesiskiego, ktre w nastpnych latach stopniowo zanikao. Wikszo prac przy kanale i jego urzdzeniach hydrotechnicznych pod koniec XVIII w. przebiegaa pod nadzorem J.Ph.Petersona, ktry w 1796 r. sprowadzi do Bydgoszczy swojego modszego, przyrodniego brata Ernesta Conrada Petersona. Waniejsze prace remontowo-budowlane zwizane z pojawieniem si statkw parowych przeprowadzone zostay na luzach w latach 1840-1852. Poowa XIX w. dla kanau i istniejcego wzdu jego brzegw parku przyniosa istotne, pozytywne zmiany wynikajce z pojawienia si nowego rodka transportu. W dniu 01.04.1849 r. Dyrekcja Kolei Wschodnich (Konigliche Direktion der Ostbahn) przeniosa swoj siedzib z Trzcianki do Bydgoszczy. W maju 1851 r. nastpio jej oficjalne otwarcie, a z bydgoskiego dworca wyruszy pierwszy pocig pasaerski na tras Bydgoszcz - Nako n/Noteci. Od samego pocztku istnienia kanau pojawiay si due trudnoci w egludze, ktre wynikay z duego spadku wd na Brdzie. Najwiksze problemy w pokonaniu trasy od Brdujcia do luzy Miejskiej i dalej do kanau miay due barki i statki. Aby wyeliminowa te trudnoci kolejny inspektor Kanau Bydgoskiego Heinrich Garbe w 1856 r. sporzdzi pierwsze projekty regulacji Brdy. W 1879 r. zakoczono prace przy regulacji linii brzegowej Brdy i wzmocnienia nadbrzea kanaowego, a wikszo luz otrzymaa nowe, metalowe mechanizmy zasuwowe. W dniu 1 kwietnia 1905 r. przygotowane zostay kolejne projekty zwizane z modernizacj Kanau Bydgoskiego. Ich celem byo skrcenie czasu luzowania od I do V luzy (ob. odcinek Starego Kanau) poprzez wykonanie 1630 metrowego wykopu pod Nowy Kana wraz z 2 duymi luzami zoonymi, ktre miay umoliwi przepynicie duym 400 tonowym barkom, typu wrocawskiego i fiskiego. W 1907 r. niezbdna dokumentacja bya gotowa i oprcz przekopania tzw. nowego kanau z 2 duymi luzami zoonymi, uwzgldniaa modernizacj czci Starego Kanau tj. budow wikszych luz. Do prac tych tj. do modernizacji kanau i budowy nowych luz przystpiono w 1908 r. Pruskie prace
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 41

modernizacyjne objy Kana Bydgoski polegajcy na poszerzeniu koryta i budowa nowych luz od Bydgoszczy (1908-1912) do Naka (1911-1913) i skierowaniu transportu wodnego wodami Nowego Kanau, w bliskim rejonie Bydgoszczy. 8. 7.2 Ustanowione strefy ochrony konserwatorskiej. Na terenie miasta Naka n/Noteci obowizuj nastpujce strefy: A. Zesp urbanistyczny - strefy A", B"- zasigi stref rwnoznaczne ze stref W" ochrony archeologicznej. B. Cmentarz parafialny rzym-kat.- wpisany do rejestru zabytkw-strefa A". C. Cmentarze ewangelicki i onierzy radzieckich, nieczynne - strefa B". D. Cmentarz ydowski, cakowicie zlikwidowany (na powierzchni) przez Niemcw, ul. Myska 5 - strefa B". E. Zesp cukrowni Nako" - strefa B". F. Zesp mynw -strefa B". G. Gorzelnia-strefaB". H. Strefa bada powierzchniowych prowadzonych w ramach archeologicznego zdjcia polski 8. 7.3 Najwaniejsze zapisy ustalenia dotyczce ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasto Nako n/Noteci. Uchwaa Nr XV/183/99 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 29 padziernika 1999 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu w miecie Nakle nad Noteci pooonego po pnocno wschodniej stronie ulicy Dbrowskiego, pomidzy Placem Szkolnym, lini kolejow a ulic Straack. Ustalenia powszechnie obowizujce na obszarze objtym planem: - obszar jest objty ochron konserwatorsk i archeologiczn - projekty budowlane budynkw wymagaj uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw albo osob przez niego upowanion, prace ziemne powinny by prowadzone pod nadzorem archeologicznym. Zapisy szczegowe dla teren zabudowy usugowej i mieszkaniowej: - umieszczanie urzdze reklamowych wymaga uzyskania zgody Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Uchwaa nr X/95/2003 Rady Miejskiej w Nakle Nad Noteci z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenw poprzemysowych przy ul. Sdowej. - wszelkie roboty budowlane na nieruchomoci przy ul. Sdowej 14 wymagaj uzgodnienia z organem ochrony zabytkw. Uchwaa nr XIII/134/03 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 30 padziernika 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci Miasta i Gminy Nako nad Noteci w rejonie ulic Staszica, Armii Krajowej i pnocnej obwodnicy miasta. - w wypadku natrafienia na obiekt zabytkowy w trakcie prowadzenia prac ziemnych, prace te naley wstrzyma i niezwocznie powiadomi Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, - zakaz przeksztacania istniejcej rzeby terenu, tworzenia nasypw i niwelacji; szczeglnej ochrony wymagaj skarpy. Uchwaa Nr XIX/178/2004 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci Miasta i Gminy Nako nad Noteci w rejonie ulic Armii Krajowej, Mroteckiej i pnocnej obwodnicy miasta.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 42

- w wypadku natrafienia na obiekt zabytkowy w trakcie prowadzenia prac ziemnych, prace te naley wstrzyma i niezwocznie powiadomi Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Uchwaa Nr XXX/276/2005 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu przy ul. Wzgrze Wodocigowe i Piaskowa w Nakle nad Noteci. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - obowizuje wstrzymanie prac ziemnych i zawiadomienie Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w wypadku natrafienia w trakcie prac ziemnych na obiekt zabytkowy. Ustalenia szczegowe: - uzgadniania z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw wszelkich prac remontowych, adaptacyjnych i rozbirkowych, - uzgadniania z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw projektw budowlanych nowych obiektw, - dostosowania do budynkw historycznych pod wzgldem gabarytw, kompozycji bryy, elewacji, dachw. Uchwaa Nr XXX/277/2005 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu przy ul. Wzgrze Wodocigowe w Nakle nad Noteci. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: - obowizuje ochrona istniejcego drzewostanu, - na terenach przeznaczonych pod usugi dopuszcza si wycznie przedsiwzicia, ktre nie zostan zaliczone do przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko w rozumieniu przepisw odrbnych. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - obowizuje wstrzymanie prac ziemnych i zawiadomienie Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w wypadku natrafienia w trakcie prac ziemnych na obiekt zabytkowy. Uchwaa Nr XXXV/332/2005 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 27 wrzenia 2005 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Nako nad Noteci fragmentu terenu pooonego w rejonie obwodnicy miasta. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu: - obowizuje lokalizacja szpaleru drzew wzdu linii rozgraniczajcej ulicy Staszica, - na terenie objtym planem nie wystpuj obszary i obiekty chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - nie wystpuj obiekty i obszary podlegajce ochronie. Uchwaa Nr XXXIX/361/2005 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 29 grudnia 2005 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci Miasta Nako nad Noteci w rejonie obwodnicy pomidzy ulicami Karnowsk i Now oraz po wschodniej stronie ulicy Nowej. Ustalenia dla caego obszaru objtego planem: Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: - zachowanie istniejcej wartociowej zieleni, - zapewnienie ochrony zboczy i dna dolin przez:

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 43

- zakaz przeksztacania istniejcej rzeby terenu, - utrzymanie i ksztatowanie na jej zboczach trwaej powierzchni rolinnej w formie zadarnie, zakrzacze i zadrzewie, - zakaz zabudowy. - ograniczenie do niezbdnego minimum prac niwelacyjnych w obrbie projektowanych terenw zabudowy. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - w przypadku natrafienia na obiekt archeologiczny w trakcie prac ziemnych, naleywstrzyma prace i dalsze dziaania uzgodni z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, - obowizuj nakazy i zakazy wynikajce z pooenia w strefie B ochrony konserwatorskiej oraz w strefie W ochrony archeologicznej, okrelone w ustaleniach Rozdziau III; - obowizuj nakazy i zakazy wynikajce z objcia ochron budynkw, w ramach wpisu do ewidencji zabytkw, okrelone w ustaleniach Rozdziau III. Ustalenia szczegowe: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - budynek nr 43 przy ul. Nowej jest objty ochron w ramach wpisu do ewidencji zabytkw i podlega nastpujcym wytycznym konserwatorskim: - wymagane jest uzgadnianie z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw prac remontowych, adaptacyjnych i rozbirkowych, - wskazane jest dostosowanie nowej zabudowy wprowadzanej na obszar parceli do budynkw historycznych pod wzgldem gabarytw, kompozycji bryy, elewacji, dachw oraz uzgodnienie z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, Delegatura w Bydgoszczy. Ustalenia szczegowe: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na dziakach pooonych w obszarze strefy W ochrony archeologicznej wszelk dziaalno inwestycyjn naley poprzedzi badaniami archeologicznymi na koszt inwestora, a zakres prac archeologicznych okrelony zostanie przy uzgodnieniu projektu budowlanego z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, - budynek nr 41 przy ul. Nowej jest objty ochron w ramach wpisu do ewidencji zabytkw i podlega nastpujcym wytycznym konserwatorskim: - wymagane jest uzgadnianie z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw prac remontowych, adaptacyjnych i rozbirkowych, - wskazane jest dostosowanie nowej zabudowy wprowadzanej na obszar parceli do budynkw historycznych pod wzgldem gabarytw, kompozycji bryy, elewacji, dachw oraz uzgodnienie z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw. Ustalenia szczegowe: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na terenach pooonych w obszarze strefy W ochrony archeologicznej wszelk dziaalno inwestycyjn naley poprzedzi badaniami archeologicznymi na koszt inwestora, a zakres prac archeologicznych okrelony zostanie przy uzgodnieniu projektu budowlanego z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, Delegatura w Bydgoszczy. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: - zakaz przeksztacania rzeby terenu, - zakaz wprowadzania zieleni wysokiej w obrbie punktw widokowych i na ich osiach. - uciliwo prowadzonej dziaalnoci nie moe przekracza granic wadania.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 44

Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - cz terenu objta stref B ochrony konserwatorskiej dla zespou gorzelni, podlega rygorom w zakresie utrzymania zasadniczych elementw istniejcej substancji o wartociach kulturowych oraz charakteru i skali nowej zabudowy, wszelkie przebudowy obiektw, lokalizacje nowych oraz korekty ukadu przestrzennego wymagaj uzgodnienia z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, Delegatura w Bydgoszczy. Uchwaa Nr XL/375/2006 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 2 lutego 2006 r w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miasta Nako nad Noteci fragmentu terenu pooonego w rejonie obwodnicy miasta oraz Gminy Nako nad Noteci - fragmentu terenu wsi Bielawy. Ustalenia oglne: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na obszarze objtym planem nie wystpuj obiekty i obszary prawnie chronione - wpisane do rejestru zabytkw Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego, - na obszarze objtym planem wystpuj stanowiska archeologiczne, ktre s zabytkami znajdujcymi si ewidencji zabytkw WKZ, - dla stanowisk archeologicznych znajdujcych si w granicach planu ustala si strefy W ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego: - strefa oznaczona na rysunku planu jako W1 obejmuje Bielawy, stanowisko 8: osadnictwo z okresu wpyww rzymskich i nowoytnych - strefa oznaczona na rysunku planu jako W2 obejmuje Bielawy, stanowisko 10: osadnictwo kultury uyckiej i z wczesnego redniowiecza, - strefa oznaczona na rysunku planu jako W3 obejmuje Nako, stanowisko 18: osady: neolitycznej kultury pucharw lejkowatych, kultury uyckiej, z okresu wpyww rzymskich, z wczesnego i pnego redniowiecza - strefa oznaczona na rysunku planu jako W4 obejmuje Nako, stanowisko 19: osada nowoytna. W granicach strefy ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego dziaalno budowlana winna by poprzedzona badaniami. Zgodnie z ustaw z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw (Dz.U. Nr 162, z dnia 17 wrzenia 2003 r. poz. 1568): - koszty bada archeologicznych oraz ich dokumentacji pokrywa inwestor zainteresowany finansowaniem robt budowlanych przy zabytku (art. 31 ust. 1), - szczegowy zakres i rodzaj niezbdnych bada archeologicznych przy zabytku, wojewdzki konserwator zabytkw ustala w drodze decyzji (art. 31 ust. 1). Ustalenia szczegowe: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na czci terenu elementarnego UT.01 ustala si stref W1 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Bielawy, stanowisko 8: osadnictwo z okresu wpyww rzymskich i nowoytnych. - na czci terenu elementarnego UU.10 ustala si stref W2 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Bielawy, stanowisko 10: osadnictwo kultury uyckiej i z wczesnego redniowiecza. - na czci terenu elementarnego MN.13 ustala si stref W4 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Nako, stanowisko 19: osada nowoytna. - na czci terenu elementarnego MN.13 ustala si stref W3 i W4 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Nako, stanowisko 18: osady: neolitycznej kultury pucharw lejkowatych, kultury uyckiej, z okresu wpyww rzymskich, z wczesnego i pnego redniowiecza oraz Nako, stanowisko 19: osada nowoytna.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 45

- na czci terenu elementarnego KD.01.L ustala si stref W3 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Nako, stanowisko 18: osady: neolitycznej kultury pucharw lejkowatych, kultury uyckiej, z okresu wpyww rzymskich, z wczesnego i pnego redniowiecza. - na czci terenu elementarnego KD.02.L ustala si stref W2 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Bielawy, stanowisko10: osadnictwo kultury uyckiej i z wczesnego redniowiecza. - na czci terenu elementarnego KD.03.D ustala si stref W1 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Bielawy, stanowisko 8: osadnictwo z okresu wpyww rzymskich i nowoytnych oznaczon na rysunku planu; obowizuj ustalenia zawarte w 9 ust. 4. - na czci terenu elementarnego KD.08.D ustala si stref W4 ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego Nako, stanowisko 19: osada nowoytna. Uchwaa Nr XLIV/443/2006 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci Miasta i Gminy Nako nad Noteci fragmentu terenu w rejonie obwodnicy miasta oraz wsi Trzeciewnica. Ustalenia oglne: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na obszarze objtym planem nie wystpuj obiekty i obszary prawnie chronione wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko pomorskiego. - na obszarze objtym planem nie wystpuj obiekty i obszary bdce w ewidencji zabytkw WKZ. Uchwaa Nr IV/25/2006 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 28 grudnia 2006 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci miasta i gminy Nako nad Noteci fragmentu terenu w rejonie obwodnicy w miecie Nako nad Noteci oraz wsi Olszewka. Ustalenia oglne: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na czci terenu elementarnego MN.05 ustala si stref ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego oznaczon na rysunku planu, dla ktrej obowizuj ustalenia zawarte w 9. - teren objty jest stref ochrony archeologicznej, oznaczonej na rysunku planu. Uchwaa Nr IV/24/2006 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 28 grudnia 2006 w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nako nad Noteci terenu pooonego pomidzy ulicami: Gimnazjaln i Pocztow. Ustalenia oglne: Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - zabytkami w rozumieniu przepisw odrbnych s budynki usytuowane w pierzei zabudowy Rynku i ul. Dbrowskiego, oznaczone na rysunku planu, dla ktrych obowizuj nastpujce zasady ochrony: - utrzymanie historycznej kompozycji obiektw zabytkowych z dostosowaniem elementw nowych do kompozycji istniejcej, - wymiana stolarki okiennej jest moliwa pod warunkiem zachowania kompozycji elewacji widocznych od strony oglnodostpnych przestrzeni, dopuszcza si zmian kompozycji parterw budynkw w zakresie proporcji otworw, w przypadku przeksztacania pomieszcze na lokale uytkowe. - cay teren jest pooony w strefie ochrony konserwatorskiej centralnej czci historycznego zespou miejskiego Naka, dla ktrej ustala si: - zachowanie zasadniczych proporcji wysokociowych zabudowy ksztatujcych sylwet zespou,

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 46

- utrzymanie historycznej: linii zabudowy oraz wysokoci i proporcji budynkw, geometrii dachw, materiaw wykoczeniowych, wskazane jest opracowanie projektu kolorystyki dla caej pierzei przyrynkowej. - zachowanie charakteru wntrza urbanistycznego. - zachowanie historycznego podziau dziaek, ewentualnie nawizanie do dawnych podziaw. - na caym obszarze objtym planem zabudowa historyczna do zachowania, jej konserwacja, rewaloryzacja, rekonstrukcja - wymagane s remonty konserwatorskie z zachowaniem lub odtworzeniem pierwotnego pokrycia dachw, detali architektonicznych, stolarki, tynkw. - dostosowanie nowej, wprowadzanej w obszarze, zabudowy do historycznej kompozycji urbanistycznej w zakresie sytuacji, skali, bryy, podziaw architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworw wraz z nawizaniem form wspczesnych do lokalnej tradycji architektonicznej, w nowych obiektach wymagane jest stosowanie historycznych pokry dachw i materiaw wykoczeniowych elewacji. - usuwanie obiektw dysharmonizujcych, - dostosowanie wspczesnych funkcji do wartoci zespou zabytkowego przez nawizanie do historycznego programu mieszkaniowo-usugowego i eliminacja funkcji uciliwych, - wprowadzanie elementw reklamy wizualnej jedynie w miejscach dopuszczonych w planie. - cay teren pooony jest w strefie ochrony konserwatorskiej archeologicznej, w granicach strefy dziaalno budowlana winna by poprzedzona badaniami: - koszty bada archeologicznych oraz ich dokumentacji pokrywa inwestor zainteresowany finansowaniem robt budowlanych przy zabytku, - szczegowy zakres i rodzaj niezbdnych bada archeologicznych przy zabytku wojewdzki konserwator zabytkw ustala w drodze decyzji. Ustalenia dotyczce parametrw i wskanikw ksztatowania zabudowy i zagospodarowania terenu: - ustala si linie zabudowy oznaczone na rysunku planu: - obowizujc lini zabudowy po linii rozgraniczajcej ul. Dbrowskiego i Rynku, - nieprzekraczalna linia zabudowy w odlegoci 6 m od linii rozgraniczajcej ulicy - ustala si wskaniki i parametry zagospodarowania terenu: - wielko powierzchni zabudowy w stosunku do powierzchni dziaki: dowolny, - udzia powierzchni biologicznie czynnej: minimum 30%, za wyjtkiem dziaek wyznaczonych po obrysie budynku i dla dziaki nr 2023/2, dla ktrych ustala si udzia powierzchni biologicznie czynnej dowolny, - ustala si parametry i wskaniki ksztatowania zabudowy tworzcej pierzej Rynku i ul. Dbrowskiego oraz zabudowy historycznej oznaczonej na rysunku planu: - obowizuje zachowanie gabarytw i formy architektonicznej zabytkw, zgodnie z ustaleniami w ust. 4, - wyklucza si nadbudow budynku przy ul. Dbrowskiego 2, - wyklucza si nadbudow oficyn (budynki przylegajce do budynku frontowego w pierzei Rynku), nie bdcych zabytkami na posesjach Rynek 9a i Rynek 10, - dla pozostaej zabudowy obowizuj nastpujce parametry i wskaniki zagospodarowania terenu: - wysoko: do 8m, maksymalnie dwie kondygnacje nadziemne, w tym poddasze, a dla wydzielenia wewntrznego oznaczonego jako 6.1 do 10 m i maksymalnie trzy kondygnacje nadziemne, - ksztat dachu: dachy jedno lub dwuspadowe, kt nachylenia poaci dachowych 15-30, kalenice prostopade do drogi 06.Kd, pokrycie dachu w tonacjach czerwieni, brzu, grafitu lub jak w zabudowie tworzcej pierzeje Rynku,

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 47

- wykoczenie elewacji: tynki w jasnych odcieniach koloru tego, beowego, popielatego, zielonego, cega lub okadziny z materiau ceramicznego w kolorze ceglanym. - lokalizacja zabudowy na granicy dziaki: - dopuszcza si rozbudow, przebudow, nadbudow budynkw istniejcych, usytuowanych na granicy dziaki, zgodnie z liniami zabudowy i parametrami ustalonymi w planie, - dopuszcza si lokalizacj nowych budynkw na granicy dziaki. - zasady podziau na dziaki: - dopuszcza si wydzielanie nowych dziaek budowlanych, z zapewnieniem dostpu do drogi 06.Kd poprzez drog wewntrzn, - wielko nowo wydzielanych dziaek: minimum 300 m, ustalenie to nie dotyczy dziaek dla lokalizacji urzdze i obiektw infrastruktury technicznej, szeroko frontw dziaek: dowolna, kt pooenia granic dziaek w stosunku do pasa drogowego dowolny. - sposoby zagospodarowania terenw lub obiektw podlegajcych ochronie na podstawie odrbnych przepisw: - na terenie objtym opracowaniem planu miejscowego nie wystpuj tereny i obiekty podlegajce ochronie na podstawie odrbnych przepisw, za wyjtkiem obiektw i obszarw o ktrych mowa w ust. 4. Uchwaa Nr XXII/197/2008 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci nad NOTECI z dnia 24 kwietnia 2008 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nako nad Noteci, terenu pooonego pomidzy ulicami Gimnazjaln i Pocztow. Oglne ustalenia planu Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego: - obowizuje zagospodarowanie terenu prowadzce do utrzymania i ochrony wartoci przyrodniczych i rnorodnoci form krajobrazowych, w tym: - zachowanie istniejcych form uksztatowania terenu, - zakaz dokonywania zmian stosunkw wodnych, z wyczeniem dostosowania przebiegu cieku wodnego Kolczatka, do ustale planu i inwestycji budowlanych przewidzianych - usuwanie drzew i krzeww, wymagajce jest stosownego zezwolenia, podlega ograniczeniu i moe nastpi jedynie w przypadku: uzasadnionej wycinki o charakterze pielgnacyjnym, realizacji docelowego ukadu drogowego i inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej, zagroenia bezpieczestwa ludzi i mienia. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - w przypadku natrafienia podczas robt ziemnych na obiekt zabytkowy prace ziemne naley wstrzyma do momentu wykonania i udokumentowania bada archeologicznych, - na caym terenie objtym planem, obowizuje strefa ochrony konserwatorskiej B; na obszarze strefy B winny by uzgadniane z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw remonty, modernizacje, adaptacje obiektw zabytkowych, uzupenienia zabudowy, wprowadzanie maych form architektonicznych, lokalizacje nowych obiektw, korekty ukadu przestrzennego, prace rewaloryzacyjne na obszarze zieleni zabytkowej, - naley zachowa historyczn zabudow. Jej konserwacja, rewaloryzacja, rekonstrukcja wymaga remontw konserwatorskich z zachowaniem lub odtworzeniem pierwotnego pokrycia dachw, detali architektonicznych, stolarki, tynkw, - naley zachowa kompozycj i ukady zieleni historycznej, - przy realizacji nowej zabudowy naley zachowa historyczn skal obiektw oraz stosowa historyczne pokrycie dachw, elewacji,

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 48

- dopuszcza si wprowadzanie elementw reklamy wizualnej jedynie w miejscach dopuszczonych przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, - naley zapewni nadzr archeologiczny nad pracami ziemnymi. Wymagania wynikajce z potrzeb ksztatowania przestrzeni publicznych: - wymagana szczeglna dbao o wysok jako estetyczn elementw wyposaenia przestrzeni publicznych, m.in. obiektw maej architektury, owietlenia, w zakresie wykonania nawierzchni, itp. Uchwaa Nr XXII/196/2008 Rady Miejskiej w Nakle nad Noteci z dnia 24 kwietnia 2008 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego czci miasta Nako nad Noteci fragmentu pooonego pomidzy ulicami: Poznask i Noteck, w rejonie rzeki Noteci. Ustalenia oglne dotyczce caego terenu Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu. Dla przedsiwzi lokalizowanych na terenie objtym planem ustala si: - na caym terenie objtym planem wyklucza si lokalizacj dziaalnoci i przedsiwzi uciliwych, tj.: - mogcych spowodowa zanieczyszczenie rodowiska, tj. emisj, ktra jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu rodowiska, powoduje szkod w dobrach materialnych lub koliduje, z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze rodowiska, - wymagajcych instalacji mogcych powodowa przekroczenia standardw jakoci rodowiska, - zwizanych ze stosowaniem substancji stanowicych szczeglne zagroenie dla rodowiska, - w przypadku awarii powodujcych zagroenie dla ycia i zdrowia ludzi. - zasig uciliwoci dla rodowiska dziaalnoci gospodarczej, prowadzonej na danym terenie, winien by bezwzgldnie ograniczony do granic obszaru, do ktrego inwestor posiada tytu prawny, a znajdujce si w nim pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, winny by wyposaone w rodki techniczne ochrony przed tymi uciliwociami, - stosowanie rozwiza technicznych technologicznych i organizacyjnych zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem warstwy wodononej. gwarantujcych

Obszar objty planem znajduje si w ssiedztwie obszaru specjalnej ochrony ptakw Natura 2000 Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego oraz specjalnym obszarze ochrony Dolina Noteci. W zwizku z tym planowane zamierzenia inwestycyjne swoim wpywem nie mog oddziaywa na ww. obszary chronione. Na obszarze objtym planem obowizuj nastpujce ustalenia: - projektowana ziele powinna by pitrowa i skada si z rodzimych gatunkw drzew i krzeww, - ewentualne miejsca parkingowe powinny znajdowa si moliwie najdalej od rzeki Note i by odpowiednio zabezpieczone przed przedostawaniem si zanieczyszcze do rodowiska, - przed rozpoczciem prac naley ustali, czy na omawianym obszarze wystpuj gatunki rolin chronionych. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - na obszarze objtym planem nie wystpuj obiekty i obszary prawnie chronione: - wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa kujawsko pomorskiego, ani obiekty i obszary bdce w ewidencji zabytkw WKZ, - ustala si stref B ochrony konserwatorskiej obejmujcej tereny elementarne 01.UU, cz 02.UU, 03.Up wyznaczon dla szlaku wodnego Starego i Nowego Kanau Bydgoskiego oraz Noteci. Na obszarze strefy B wymagane jest: - zachowanie historycznej zabudowy, jej konserwacja, rewaloryzacja, rekonstrukcja - wymagane s remonty konserwatorskie z zachowaniem lub odtworzeniem pierwotnego pokrycia dachw, detali architektonicznych, stolarki, tynkw,
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 49

- zachowanie kompozycji i ukadw zieleni historycznej, jej rewaloryzacja, - usuwanie obiektw dysharmonizujcych, substandardowych, - remonty, modernizacje, adaptacje obiektw zabytkowych, uzupenienia zabudowy, wprowadzanie maych form architektonicznych, lokalizacje nowych obiektw, korekty ukadu przestrzennego, prace hydrotechniczne, owietlenie ulic i iluminacje obiektw zabytkowych, wprowadzanie elementw reklamy wizualnej oraz prace ziemne w zakresie ochrony archeologicznej powinny by uzgadniane z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, - projektowana zabudowa wzdu ul. Poznaskiej powinna uwzgldnia walory widokowe z miasta w kierunku doliny Noteci i Kanau Bydgoskiego oraz z poziomu drogi wodnej na historyczn zabudow miasta, - teren pooony jest w strefie ochrony archeologiczno konserwatorskiej OW obserwacji archeologicznej. Zasig strefy OW jest rwnoznaczny z zasigiem strefy B. Zasady ochrony i ksztatowania adu przestrzennego: - zasady lokalizacji nonikw reklamowych: - dopuszcza si lokalizacj obiektw bdcych nonikami reklam z zachowaniem oznaczonych na rysunku planu linii zabudowy o maksymalnej wysokoci 8 m i powierzchni do 5 m2 pod warunkiem uzyskania uzgodnienia od Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, - dla reklam stanowicych element elewacji budynkw ustala si maksymaln powierzchni 4 m2. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu: - obowizuje zachowanie istniejcych drzew, dopuszcza si wycznie cicia sanitarne. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - cay teren pooony jest w strefie ochrony konserwatorskiej, dla ktrej obowizuj ustalenia oglne dotyczce caego terenu zawarte w 9. Ustalenia dotyczce przestrzeni publicznych: - obowizuj ustalenia oglne dotyczce caego terenu zawarte w 13. Parametry i wskaniki ksztatowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu: - ustala si nieprzekraczalne linie zabudowy po obrysie istniejcych budynkw, wedug rysunku planu, - wielko powierzchni zabudowy w stosunku do powierzchni dziaki: zgodnie z liniami zabudowy, - zasady podziau na dziaki: wyklucza si wydzielanie nowych dziaek. Zasady ochrony i ksztatowania adu przestrzennego: - zasady lokalizacji nonikw reklamowych: - dopuszcza si lokalizacj obiektw bdcych nonikami reklam z zachowaniem oznaczonych na rysunku planu linii zabudowy o maksymalnej wysokoci 8 m i powierzchni do 5 m2 pod warunkiem uzyskania uzgodnienia od Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu: - wzdu ulic Poznaskiej obowizuje nasadzenie szpaleru rodzimych gatunkw drzew i krzeww zgodnie z rysunkiem planu. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - cz terenu pooona jest w strefie ochrony konserwatorskiej, granice strefy oznaczone s na rysunku planu, dla obszaru pooonego w strefie ochrony konserwatorskiej obowizuj ustalenia oglne dotyczce caego terenu zawarte w 9. Zasady ochrony i ksztatowania adu przestrzennego:

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 50

- zasady lokalizacji nonikw reklamowych: dopuszcza si lokalizacj dwch obiektw bdcych nonikami reklam, tj. stojaka reklamowego przy wejciu na teren od ul. Noteckiej i symbolu miasta na brzegu rzeki Note, - obowizuje nasadzenie szpaleru drzew liciastych zgodnie z rysunkiem planu. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu: - na obszarze wyczonym z zabudowy ustalonymi w planie liniami zabudowy obowizuje zachowanie istniejcych drzew, dopuszcza si wycznie cicia sanitarne, - obowizuje nasadzenie szpaleru rodzimych gatunkw drzew i krzeww wzdu granicy terenu, zgodnie z rysunkiem planu. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: - cay teren pooony jest w strefie ochrony konserwatorskiej, dla ktrej obowizuj ustalenia oglne dotyczce caego terenu zawarte w 9. 8. 7. 4 Parki kulturowe i pomniki historii. Obecnie na terenie miasta nie funkcjonuj parki kulturowe, adnemu z obiektw nie nadano rwnie statusu pomnika historii. Jednak w myl zapisw zawartych w Wojewdzkim Programie Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2013 Kana Bydgoski wraz z infrastruktur hydrotechniczn wytypowany zosta zarwno jako obiekt majcy by objty parkiem kulturowym, jak i kandydat do nadania statutu pomnika historii. 8. 8 Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw. Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami gminna ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzania programw opieki. 8. 8.1 Gminna ewidencja zabytkw z terenu miasta Naka nad Noteci. W wykazie tzw. fiszkowym, w Wojewdzkim Urzdzie Ochrony Zabytkw w Toruniu, Delegatura w Bydgoszczy ul. Jezuicka 2, z terenu miasta Naka n/Noteci ujto 233 obiekty.
L. p nazwa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Spichlerz magazyn Spichlerz magazyn Spichlerz - magazyn Spichlerz - magazyn Spichlerz magazyn Spichlerz magazyn Spichlerz Spichlerz - magazyn Koci paraf. p. w. w. Stanisawa B- pa. datowanie pocz. XX w. pocz. XX w. 1 po. XIX w. 2 po. XIX w. 1903 r. po. XIX w. po. XIX w. po. XIX w. po. XIX w. XIX w. 2 po. XIX w. 1885 r. po. XIX w. 1 po. XIX w. XVIII/XIX k. XVIII w. 1895 r. materia murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany ryglowy murowany ryglowy mur. cega murowany ryglowy murowany ryglowy szachul. murowany szachul. mur. cega murowany szachul. adres ul. Rynek 3 ul. Rynek 4 ul. Rynek 5 ul. Rynek 7 ul. Rynek 8 ul. Rynek 6 ul. Rynek 10 ul. Rynek 12 ul. Powstacw Wielkopolskich 4 ul. Powstacw Wielkopolskich 19 ul. Powstacw Wielkopolskich1 nr 4 ul. Powstacw Wielkopolskich 27 ul. Gimnazjalna 1 ul. Gimnazjalna 6 ul. M. Konopnickiej 6 pl. M. Konopnickiej 6 ul. Ks. P. Skargi 6

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 51

18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66.

Spichlerz magazyn dom magazyn Spichlerz magazyn Myn gospodarczy Dwr obecn. dom mieszkalny Stajnia i owczarnia Zesp cukrowni: Magazyn cukru Suszarnia Kotownia z turbinowni Dom tzw. Belweder Dom bank Dom mieszkalny Spichlerz magazyn Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom Hotel Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom urzd Dom mieszkalny Dom mieszkalny Koci par. p. w. w. Wawrzyca Dom mieszkalny Spichlerz - magazyn Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom Klub Nauczyciela Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom + stodoa Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny

2 po. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. 1913 r. po. XIX w. po. XIX 1929 r. 1910 r. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. ok. 1890 r. 1837 r. pocz. XIX w. XVIII/XIX w. XVIII/XIX w. 1 po. XIX w. 2 po. XIX w. 1818 -1891 r. XVIII/XIX 2 po. XVIII w. XVIII/XIX 1 po. XIX w. XIX/ XXw. pocz. XX w. 1899 r. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 2 po. XIX w. pocz. XX w. 1 pocz. XIX w. XIX/XX w. 2 po. XVIII w. 1 po. XIX w. 1844-1847 r. 1925 r. k. XVIII w. 1 po. XIX w. pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. po. XX w. po. XIX w.

mur. cega mur. cega mur. cega murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany szachul. murowany szachul. murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany mur. ryglowy murowany murowany murowany murowany murowany murowany murowany ryglowy mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega

ul. Pocztowa 13 ul. Gimnazjalna11 ul. Gen. J. St. Hallera 21 ul. Gen. J.St. Hallera 27 ul. S. Staszica 25 ul. Rudki j. w j. w j. w j. w ul. Rudki ul. Gen. J.Hallera 3 ul. Gen. J.Hallera 36 ul. Pocztowa 14 ul. Dolna 11 ul. Duga 21 ul. Duga 4 ul. Duga 17 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 6 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 10 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 3 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 7 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 17 ul. Gen. J. H. Dbrowskiego 56 ul. Bydgoska 32 ul. Bydgoska 34 ul. Bydgoska 38 ul. Bydgoska 41 ul. Bydgoska 48 ul. Bydgoska 51 ul. Wska 3 ul. Sdowa 14 ul. Sdowa 22 ul. Sdowa 1/3 ul. Kocielna 5 ul. Powstacw Wielkopolskich 2 ul. Kocielna 6 ul. Rynek 9 ul. Gimnazjalna 6 pl. M. Konopnickiej 6 pl. Szkolny 4 ul. S. Staszica 8 ul. S. Staszica10 ul. S. Staszica 14 ul. S. Staszica 16 ul. S. Staszica 42 Pl. Zamkowy 3 Pl. Zamkowy 4 Pl. Zamkowy 5 Strona 52

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99.

Dom mieszkalny Dom mieszkalny Wiea widokowa (d. wojskowa wiea obserwacyjna) Spichlerz Gorzelnia Dom mieszkalny Dom mieszkalny + oficyna Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom Przedszkole6 Przedszkole nr 1 Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny

pocz. XX w. po. XIX w. k. XIX w. pocz. XX w pocz. XX w. pocz. XX w. 1903 r. 2 po. XIX w. po. XIX w. przebud.1928 r. 2 po. XIX w. 2 po. XIX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1891 r. ok. po. XIX w. 1867 r. 2 po. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. po. XIX w 1 po. XIX w. 1910 r. 2 po. XIX w. ok. 1880 -90 XIX/XX w pocz. XX w. pocz. XX w pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1905 r. pocz. XX w. 1891r. pocz. XX w. 1910 -15 k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w.

mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany mur. cega mur. czryglowy mur. cega murowany mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur, cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega szachul. mur. cega mur. cega szachul. mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. ceg

Pl. Zamkowy 7 Pl. Zamkowy 8 ul. Parkowa ul. Duga 1 ul. Nowa ul. Rynek 3 ul. Rynek 8 ul. Rynek 10 ul. Rynek 11 ul. Rynek 12 ul. Rynek 12a. ul. Sdowa 2 ul. Sdowa 6 ul. Sdowa 14 ul. Rynek 4 ul. Rynek 5 ul. Rynek 6 ul. Rynek 7 ul. Przecznica 2 i 3 ul. Powstacw Wielkopolskich 1 ul. Powstacw Wielkopolskich 2 ul. Powstacw Wielkopolskich 8 ul. Powstacw Wielkopolskich 10 ul. Powstacw Wielkopolskich 14 ul. Powstacw Wielkopolskich 16 ul. Powstacw Wielkopolskich 19 ul. Ks. Piotra Skargi 8 ul. Ks. Piotra Skargi 8 ul. Ks.Piotra Skargi 9 ul. Ks.Piotra Skargi 10 ul. Ks. Piotra Skargi 11 ul. Ks.Piotra Skargi 12 ul. Ks. Piotra Skargi 5 ul. Ks. Piotra Skargi 6 ul. Ks. Piotra Skargi 2 ul. Ks.Piotra Skargi 1 ul. Potulicka 3 ul. Potulicka 8 ul. Potulicka 10 ul. Potulicka 12 ul. Potulicka 16 ul. Potulicka 17

100. Przedszkole nr 4 101. Dom mieszkalny 102. Dom mieszkalny 103. Dom mieszkalny 104. Dom mieszkalny 105. Dom mieszkalny 106. Dom mieszkalny 107. Dom mieszkalny 108. Dom mieszkalny

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 53

109. Dom mieszkalny 110. Dom mieszkalny 111. Dom mieszkalny 112. Dom mieszkalny 113. Dom mieszkalny 114. Dom mieszkalny 115. Domprzychodnia PKP 116. Dom mieszkalny 117. Dom mieszkalny 118. Budynek policji 119. Dom mieszkalny 120. Spichlerz magazyn 121. Spichlerz magazyn 122. Dom mieszkalny 123. Dom mieszkalny 124. Dom mieszkalny 124. Dom mieszkalny 125. Dom mieszkalny 126. Dom mieszkalny 127. Dom mieszkalny 128. Dom mieszkalny 129. Dom mieszkalny 130. Dom mieszkalny 131. Dom mieszkalny 132. Dom mieszkalny 133. Dom mieszkalny 134. Dom mieszkalny 135. Dom mieszkalny 136. Dom mieszkalny 137. Dom mieszkalny 138. Dom mieszkalny 139. Dom mieszkalny 140. Przedszkole nr 3 141. Dom mieszkalny 142. Dom mieszkalny 143. Dom mieszkalny 144. Dom mieszkalny 145. Dom mieszkalny 146. Dom mieszkalny 147. Dom mieszkalny 148. Dom mieszkalny 149. Dom mieszkalny 150. Dom mieszkalny 151. Dom mieszkalny 152. Dom mieszkalny 153. Dom mieszkalny 154. Dom mieszkalny 155. Dom mieszkalny

pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX pocz. XX w. 1920 25 pocz. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. k. XIX w. 1902 r. 1880 r. 1911 r. 1920 r. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 po. XIX w. 1933 r. 1911 r. 1864 r. pocz. XX w. ok. 1850 - 60 1837 r. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XVIII w. 1 po. XX w. pocz. XX w. 2 po. XIX w. pocz. XIX w. pocz. XX w. 1903 r. pocz. XX w. k. XIX w.

mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany szachul. murowany szachul. mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany murowany szachul. mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany szachul. mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega

ul. Potulicka 19 ul. Podgrna 3 ul. Podgrna 4 ul. Podgrna 5 ul. Pocztowa 2 ul. Pocztowa 3 ul. Pocztowa 5 ul. Pocztowa 6 ul. Pocztowa 4 ul. Pocztowa 11 ul. Pocztowa 1 ul. Pocztowa 13 ul. Pocztowa 14 ul. Mrotecka 1 ul.A. Mickiewicza 1 ul. A. Mickiewicza 9 ul. A. Mickiewicza 10 ul. A. Mickiewicza 14 ul. A. Mickiewicza 15 ul. Kocielna 1 ul. Kocielna 2 ul. Kocielna 3 ul. Kocielna 4 pl. M. Konopnickiej 5 ul. Kiliskiego 21 ul. Jackowskiego 4 ul. Jackowskiego 5 ul. Jackowskiego 10 ul. Hallera 1 ul. Hallera 7 ul. Hallera 13 ul. Hallera 19 ul. Gimnazjalna 4 ul. Hallera 30 ul. Hallera 36 ul. Dworcowa 2 ul. Dworcowa 6 ul. Dworcowa 20 ul. Dworcowa 24 ul. Dolna 9 ul. Duga 4 ul. Duga 7 ul. Duga 13 ul. Duga 21 ul. Duga 24 ul. Duga 30 ul. Duga 48 ul. H. Dbrowskiego 1

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 54

156. Dom mieszkalny 157. Dom mieszkalny 158. Dom mieszkalny 159. Dom mieszkalny 160. Dom mieszkalny 161. Dom mieszkalny 162. Dom mieszkalny 163. Dom mieszkalny 164. Dom mieszkalny 165. Dom mieszkalny 166. Dom mieszkalny 167. Dom mieszkalny 168. Dom mieszkalny 169. Dom mieszkalny 170. Dom mieszkalny 171. Dom mieszkalny 172. Dom mieszkalny 173. Dom mieszkalny 174. Dom mieszkalny 175. Dom mieszkalny 176. Dom mieszkalny 177. Dom mieszkalny 178. Dom mieszkalny 179. Dom mieszkalny 180. Dom mieszkalny 181. Dom mieszkalny 182. Budynek koszar ob. Sd Rejonowy 183. Dom koszary 184. Dom w zesp. koszar 185. Ujedalnia koni w zespole koszar 186. Sala gimn. przy LO 187. Liceum Oglnoksztacce 188. Dom mieszkalny 189. Starostwo Powiatowe 190. Urzd Miasta i Gminy 191. Dom + zab. gospod. 192. Dom + zab. gospod. 193. Szkoa Podstawowa 2 194. Dom poczta 195. Dom bank 196. Budynek dworca I 197. Budynek dworca II 198. Dom mieszkalny 199. Dom mieszkalny 200. Parowozownia 201. Wiea cinie w zesp. dworca PKP 201. Magazyn w zesp. dworca 202. Wiea kolejowa w zespole dworca 203. Dom mieszkalny 204. Dom mieszkalny

2 po. XVIII w. 1818 1891 XVIII/XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1891 r. pocz. XX w. 1894, przebud. 1869 -71 r. 1870 r. 1879 r. pocz. XX w. pocz. XX w. 1907 r. pocz. XX w. 4 w. XIX w. 1888 r. k. XIX w. pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w k. XIX przebud. ok. 1880 r. pocz. XX w. XIX/XX w k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. 1 po. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. XIX/XX w. k. XIX w. --------------pocz. XX w. pocz. XIX w. ok. 1890 r. XIX/XX w. XIX/ XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. XIX/XX w pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w.

mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega --------------mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega murowany murowany szachul. mur. cega mur. cega

ul. H. Dbrowskiego 3 ul. H. Dbrowskiego 6 ul. H. Dbrowskiego 7 ul. H. Dbrowskiego 8 ul. H. Dbrowskiego 9 ul. H. Dbrowskiego 11 ul. H. Dbrowskiego 13 ul. H. Dbrowskiego 15 ul. H. Dbrowskiego 25 ul. H. Dbrowskiego 26 ul. H. Dbrowskiego 29 ul. H. Dbrowskiego 30 ul. H. Dbrowskiego 32 ul. H. Dbrowskiego 35 ul. H. Dbrowskiego 36 ul. H. Dbrowskiego 37 ul. H. Dbrowskiego 38 ul. H. Dbrowskiego 39 ul. H. Dbrowskiego 40 ul. H. Dbrowskiego 41 ul. H. Dbrowskiego 44 ul. H. Dbrowskiego 45 ul. H. Dbrowskiego 48 ul. H. Dbrowskiego 49 ul. H. Dbrowskiego 51 ul. H. Dbrowskiego 56 ul. Sdowa 1- 3 ul. Sdowa 5 ul. Sdowa 9 ul. Sdowa 9 ul. Gimnazjalna 3 ul. Gimnazjalna 3 ul. J. Kiliskiego 2 ul. H. Dbrowskiego 54 ul. Piotra Skargi 7 ul. Armii Krajowej 45 ul. Armii Krajowej 49 ul. Bydgoska 24 ul. Pocztowa 9 ul. Gen. J. St. Hallera 3 ul. Dworcowa ul. Dworcowa ul. S. Staszica 1 ul. S. Staszica 3 ul. Dworcowa ul. Dworcowa ul. Dworcowa ul. B. Krzywoustego 1 ul. B. Krzywoustego 3 Strona 55

pocz. XX w. k. XIX w. mur. cega 1 po. XIX w. przebud. murowany

mur. drewniany ul. Dworcowa

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

205. Dom mieszkalny 206. Dom mieszkalny 207. Dom mieszkalny 208. Dom mieszkalny 209. Hotel Zacisze 210. Dom mieszkalny 211. Dom mieszkalny 212. Dom mieszkalny 213. Dom mieszkalny 214. Dom mieszkalny 215. Dom mieszkalny 216. Dom mieszkalny 217. Dom mieszkalny 218. Dom mieszkalny 219. Dom mieszkalny 220. Dom mieszkalny 221. Dom mieszkalny 222. Dom mieszkalny 223. Dom mieszkalny 224. Dom mieszkalny 225. Dom mieszkalny 226. Dom mieszkalny 227. Dom mieszkalny 228. Dom mieszkalny 229. Mauzoleum rodziny Mantejewskich 230. Grobowiec rodziny Biniakowskich 231. Kaplica cmentarna d. cmentarz ewang. 232. Plebania kocioa p. w. w. Wawrzyca 233. Ogrodzenie z bram kocioa paraf. p. w. w. Stanisawa B-pa

pocz. XX w. 1899 r. k. XIX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1913 r. 1899 r. 1912 r. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 po. XIX w. pocz. XX w. ok. 1890 r. pocz. XX w. ok. 1870 r. ---------------------------pocz. XX w. pocz. XX w.

mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur. cega mur cega mur. cega mur. cega murowany murowany murowany mur. cega murowany

ul. B. Krzywoustego 5 ul. B. Krzywoustego 9 ul. B. Krzywoustego 13 ul. B. Krzywoustego 15 ul. Bydgoska 1 ul. Bydgoska 3 ul. Bydgoska 5 ul. Bydgoska 20 ul. Bydgoska 27 ul. Bydgoska 28 ul. Bydgoska 32 ul. Bydgoska 34 ul. Bydgoska 35 ul. Bydgoska 36 ul. Bydgoska 38 ul. Bydgoska 40 ul. Bydgoska 41 ul. Bydgoska 42 ul. Bydgoska 44 ul. Bydgoska 46 ul. Bydgoska 47 ul. Bydgoska 48 ul. Bydgoska 51 ul. Bydgoska 53 ul. Bohaterw ul. Bohaterw ul. Bohaterw ul. Kocielna 6 ul. Ks. P. Slargi 6

8. 8.2 Ewidencja zabytkw z terenu Gminy Nako n/Noteci. Chrzstowo 1. Dwr mieszkalny, mur. cega z 2 po. XIX w. 2. Budynek mieszkalny, d. ekonomwka, mur. 1910 r. 3. Magazyn, d. stajnia, mur. 1898 r. 4. Owczarnia, d. obora, mur. 1900 r. przeb. lata 70. XX w. 5. Stodoa, mur. 1886 r. 6. Magazyn zboowy, mur. 1904 r. 7. Wiea cinie, mur. 1900 r. 8. Stacja transformatorowa, mur. 1898 r. 9. Ogrodzenie, mur. k. XIX w. 10. Kapliczka na terenie parku przy murze, pocz. XX w. Gabrielin 11. Dom mieszkalny nr 5, mur. cega, 1895 r. 12. Owczarnia, ob. obora, mur. cega, 1915 r. Gorze
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 56

13. Dom mieszkalny nr 34, mur. cega, pocz. XX w. 14. Dom mieszkalny nr 32, mur. cega, pocz. XX w. 15. Dom mieszkalny nr 31, mur. cega, pocz. XX w. 16. Dom mieszkalny nr 28, mur. cega, pocz. XX w. 17. Dom mieszkalny nr 26, mur. cega, pocz. XX w. 18. Dom mieszkalny nr 23, mur. cega, 1930 r. 19. Kunia, mur. cega, pocz. XX w. Gumnowice 20. Dwr mur. po. XIX w. 21. Owczarnia, mur. 2 po. XIX w. 22. Figura Chrystusa, po. XIX w. Karnwko 23. Chlewnia, d. obora, mur 1894 r. 24. Kunia, mur. k. XIX w. 25. Park, XIX w. Kazin 26. D. rzdcwka ob. nieuytk. mur. k. XIX w. 27. Dom mieszkalny nr 6, d. czworak, mur. cega pocz. XX w. 28. Spichlerz zboowy, mur. cega, k. XIX w. 29. Pozostaoci parku, k. XIX w. Olszewka 30. Dwr mieszkalny mur. cega z 2 po. XI X w. ob. RSP 31. Dom mieszkalny nr 24, mur. cega, pocz. XX w. 32. Potulice - paac mur. 1868 r. , 2 po. XIX w. 33. Potulice Ekonomwka, mur. pocz. XX w. 34. Waga, mur. cega k. XIX w. 35. Stajnia, mur. cega, 1892 r. pocz. XX w. 36. Dom mieszkalny nr 9 , d. czworak, mur. cega, pocz. XX w. 38. Dom mieszkalny nr 26 , d. ekonomwka, mur. 1893 r. 39. Dom mieszkalny nr 22 , mur. cega, d. plebania, pocz. XX w. 40. Dom mieszkalny nr 19 , d. rzdcwka, pocz. XX w. Polichno 41. Koci filialny p.w. Matki Boskiej Czstochowskiej, mur. 105 r. d. ewang. 42. Stodoa , Polichno 11, drew. pocz. XX w. 43. Budynek gospodarczy, Polichno 11, drew. pocz. XX w. 44. Dom, Polichno nr 15, mur. szach. pocz. XX w. Olszewka I 45. Spichlerz, mur. pocz. XX w. 46. Stajnia dworska z zesp. dwor. mur. pocz. XX w.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 57

47. Paac, mur. cega, k. XIX w. 48. Szkoa, mur. 1896r. 49. Bud. gospod. przy szkole, mur. drew. pocz. XX w. 50. Koci filialny p.w. Matki Boskiej Siewnej, mur. pocz. XX w. d. kaplica Iwang. lesin 51. Obora ul. Nakielska 7, mur. cega 1933 r. 52. D. szkoa - dom mieszkalny, ul. Duga 6, mur. cega pocz. XX w. 53. Dom mieszkalny i warsztat kowalski, ul. Nakielska 19, mur. cega i szachulec k. XIX w. 54. Dwr mieszkalny, mur. cega 1821 r. przeb. 1890, 1920 i lata 70. XX w. Zak. Rolny lesin 55. Zajazd, ob. dom mieszkalny i sklep, ul. Nakielska 6, mur. cega 4 w. XIX w. 56. Zajazd, budynek gospodarczy, ul. Nakielska 6, mur. cega 4 w. XIX w. 57. Dom mieszkalny, ul. Nakielska 9, mur. cega, k. XIX w. 58. Dom mieszkalny, ul. Dworcowa 124, mur. cega pocz. XX w. 59. Dom mieszkalny, ul. Dworcowa 125, mur. cega pocz. XX w. 60. Dom mieszkalny, ul. Dworcowa 32, mur. cega pocz. XX w. 61. Dom mieszkalny, ul. Dworcowa 11, mur. cega, 1918 r. 62. Dom mieszkalny, ul. Dworcowa 5, mur. glina, ok. 1780 r. 63. Dom mieszkalny, ul. Kocielna 4, mur. cega, 1913 r. 64. Poczta, ul. Kocielna 6, mur. cega 1931 r. 65. Dom mieszkalny, ul. Sportowa 3, mur. cega k. XIX w. 66. Dom mieszkalny, ul. Sportowa 2, mur. cega pocz. XX w. 67. Obora stajnia mur. cega, 1921 r. 68. Stodoa , mur. cega 1890 r. j.w. Paterek 69. Kaplica p.w. Matki Boski Bolesnej mur. cegla 1927 r. 70. Dom mieszkalny nr 56, mur. cega po. XIX w. 71. Kunia, nr 56, ob. remiza OSP, mur. cega, pocz. XX w. Suchary 72. Kunia, mur. szachulec, po. XIX w, 73. Dom mieszkalny nr 10, mur. cega, 1913 r. 74. Szkoa Podstawowa, mur. cega, pocz. XX w. 75. Figura Chrystusa, pocz. XX w. 76. Paac, mur. cega, 2 po. XIX w. Trzeciewnica 77. Wiatrak kolak, drew. pocz. XX w. 78. Dom mieszkalny nr 21 mur. cega 1938 r. 79. Szkoa Podstawowa, mur. cega k. XIX w. 80. Stajnia, ob. magazyn, mur. k. XIX w. 81. Ekonomwka, ob. dom mieszkalny nr 115, mur. cega pocz. XX w.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 58

8. 9 Zabytki o najwyszym znaczeniu dla miast i gminy. - relikty archeologiczne grodw wczesnoredniowiecznych i miasta lokacyjnego, - Kana Bydgoski z infrastruktur hydrotechniczn, - XIX-wieczny ukad urbanistyczny miasta, - obiekty sakralne i cmentarze, - cukrownia Nako, - Park 700- lecia Naka, - zesp budynkw dworca kolejowego. 9. 0 Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagroe.
Mocne strony - atrakcyjne pooenie turystyczne przy szlaku wodnym E70 - due walory turystyczne i historyczne Kanau Bydgoskiego wraz z infrastruktur hydrotechniczn - znaczne walory terenw zielonych zarwno naturalnych jaki i zabytkowych komponowanych - nasycenie ssiedztwa miasta obiektami zabytkowymi - walory krajobrazowe doliny Noteci - dobre skomunikowanie miasta drogowe i kolejowe - zwarty zesp zabudowy XIX-wiecznej, charakteryzujcej si wysokimi walorami artystycznymi i przestrzennymi - maa degradacja ukadu urbanistycznego i terenw zielonych - pierwotne przystosowanie obiektw XIX- wiecznych do funkcji handlowych i usugowych, pozwalajce unikn rozlegych ingerencji w substancj zabytkow celem adaptacji do nowych funkcji - przychylne nastawienie wadz gminy, wadz kocielnych, politykw lokalnych i mieszkacw do problemu ochrony dziedzictwa kulturowego - moliwo przeprowadzenia rewitalizacji zespou zabudowy - moliwo adaptacji obiektw zabytkowych do wspczesnych potrzeb - zwikszenie atrakcyjnoci miasta, poprzez stworzenie specyficznego klimatu - rozwj infrastruktury turystycznej - wypromowanie miasta i regionu - wykreowanie i promocja marki Szanse - rozwj turystyki wodnej

- akceptacja spoeczna dziaa zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego

- due zainteresowanie spoeczne ochron dziedzictwa kulturowego liczne - moliwo stworzenia szerokiego zaplecza organizacje lokalne instytucjonalnego, zaangaowanego w problematyk ochrony i opieki nad zabytkami - uwzgldnienie ochrony Kanau Bydgoskiego w Wojewdzkim Programie - moliwo uzyskania wsparcia zewntrznego dla Ochrony Zabytkwna lata 2007-2013 inicjatyw lokalnych Sabe strony - brak infrastruktury turystycznej, w tym informacji Zagroenia

- sabnca atrakcyjno turystyczna miasta i malejca wiadomoci rnych grup spoecznych - brak jednoznacznego kierunku kreowania produktu turystycznego i marki z identyfikacj miasta na mapie regionu i kraju miasta - niedostateczne dzia. marketingowe promujce miasto i gmin - brak programu wieloletniej rewitalizacji obszarw zabytkowych - znaczna dekapitalizacja czci obiektw - brak programu wsparcia finansowego przez gmin prac konserwatorskich i remontowychobiektw zabytkowych - maa ilo obiektw objtych ochron prawn poprzez wpis do rejestru zabytkw - zmniejszajca si warto architektoniczna obiektw zabytkowych wraz z historyczn przestrzeni miejsk

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 59

- due natenie ruchu drogowego w centrum miasta, zwaszcza na kierunku - nasilajca si skala zagroe w historycznej pn.- pd. substancji zabytkowej miasta - niedostateczna koordynacja dziaania poszczeglnych instytucji zajmujcych si kultur i dziedzictwem kulturowym - niedostateczne wykorzystanie sieci WWW. do promocji miasta - niespjne i sabe oddziaywanie w skali

10. 0 Zaoenia programowe. 10. 1 Priorytety programu opieki i kierunki dziaa. 10. 1.1 Priorytet I: Rewaloryzacja gospodarczego gminy. dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-

Nako nad Noteci jest miastem o bogatej historii jednak o niewielkiej iloci obiektw zabytkowych, ktre odzwierciedlaj jej poszczeglne okresy. Dobrze utrzymane i umiejtnie zaadoptowane na potrzeby nowych funkcji dziedzictwo kulturowe jest czynnikiem zwikszajcym atrakcyjno turystyczn miejsca, stwarzajcym specyficzny klimat kreujcy mark oraz poprawiajcym komfort ycia mieszkacw. Wszelkie inwestycje w ochron dziedzictwa kulturowego przekadaj si na wymierne korzyci pynce z podnoszenia wskanikw wszystkich wymienionych wyej skadowych. Odpowiedzialno gminy w tym zakresie jest tym wiksza im mniejszym zasobem obiektw zabytkowych dysponuje Nako z racji swojego pooenia jest niejako skazane na odegranie roli istotnego orodka turystycznego. W przypadku Naka wie si to nie tylko ze zwikszaniem wizualnej i funkcjonalnej atrakcyjnoci tkanki zabytkowej jako czynnika napdzajcego koniunktur turystyczn ale te z wykorzystaniem Kanau Bydgoskiego jako zabytku nadal ywego, penicego sw pierwotn funkcj komunikacyjn. Przemylane i zdecydowane inwestycje gminy mog w tym zakresie przynie pozytywne skutki zwaszcza, e zarwno wykorzystanie potencjau turystycznego Krajny, jak i zwikszenia walorw Kanau Bydgoskiego znalazy si w strategicznych programach wojewdztwa kujawsko pomorskiego. Kierunki dziaa: 1. Wieloletni program kompleksowej rewitalizacji skupionej zabudowy XIX-wiecznej Naka 2. Odcienie z tranzytowego ruchu koowego historycznego centrum miasta. 3. Program rewitalizacji nadbrzey Kanau Bydgoskiego z rozwojem infrastruktury turystyki wodnej. 4. Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb turystycznych i spoecznych. 5. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek i popularyzacj dziedzictwa kulturowego. 10. 1.2 Priorytet II: Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego. Krajobraz kulturowy jako specyficzna struktura przestrzenna naraony jest na liczne zagroenia zwizane z zaniechaniem ochrony i wieloletnim zaniedbaniem powodujcym stopniow degradacj lub rabunkow gospodark przestrzenn, bardzo czsto przedkadajc dorane efekty nad zachowanie ponadczasowych wartoci. Krajobraz kulturowy ksztatuje si przez wieki, a ulec destrukcji moe w przecigu jednego sezonu budowlanego. Dlatego wszelkie decyzje wpywajce na krajobraz kulturowy powinny by podejmowane w sposb odpowiedzialny z myl nie tylko o chwili obecnej ale te o pokoleniach, ktrym przyjdzie spucizn kulturow przekaza. Sprawujcy wadz powinni by wiadomi kadencyjnoci i krtkotrwaoci swoich rzdw w stosunku do wielowiekowych procesw ksztatujcych historyczne oblicze krajobrazu kulturowego i zabezpieczy jego elementy wszelkimi dostpnymi metodami prawnymi oraz odpowiedzialnymi decyzjami w zakresie ksztatowania adu przestrzennego. Kierunki dziaa: 1. Zabezpieczenie istniejcych elementw krajobrazu kulturowego instrumentami prawnymi. 2. Ksztatowanie krajobrazu kulturowego poprzez wiadom polityk planistyczn. 10. 1.3 Priorytet III: Informacja narzdzie edukacji i promocji .
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 60

Wiek XXI susznie zosta okrelony u swego zarania wiekiem informacji. Informacja podana w odpowiedniej formie buduje wiadomo i tosamo kulturow spoecznoci lokalnej, wpywa rwnie na odbiorc zewntrznego przyczyniajc si do wzrostu atrakcyjnoci miejsca oraz kreowania marki. Na poziomie spoecznoci lokalnej informowanie, tosame z edukacj, podnosi wiadomo spoeczn deponowanych wartoci kulturowych, wzmacniajc tym samym jednostkow i grupow odpowiedzialno za nie. Utrwala te tosamo na poziomie maych ojczyzn. Informacja zewntrzna przyczynia si do wzrostu atrakcyjnoci miejsca, co przekada si na konkretny produkt rynkowy, owocujcy m.in. wzrostem dochodw z turystki. Informacja to rwnie wyniki bada naukowych zwikszajcych zasb informacji o regionie, ktre mog sta si narzdziem wiadomego ksztatowania elementw krajobrazu kulturowego i przestrzeni publicznej. Kierunki dziaa: 1. Edukacja spoeczestwa lokalnego. 2. Rozwj turystyki. 3. Badania naukowe. 10. 2 Zadania programu opieki.
PRIORYTET KIERUNEK DZIAA Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoecznogospodarczego gminy Wieloletni program kompleksowej rewitalizacji skupionej zabudowy XIX-wiecznej Naka ZADANIE 1. Opracowanie wieloletniego programu rewitalizacji przestrzeni miejskiej Naka, obejmujcej Rynek oraz obszary przyrynkowe ze szczeglnym uwzgldnieniem renowacji elewacji,wntrz architektonicznych, cigw komunikacyjnych i maej architektury oraz eliminacji obszarw i obiektw dysharmonijnych. 2. Opracowanie programu rewitalizacji Placu Zamkowego i okolic, majcej na celu uczytelnienie i ekspozycj reliktw redniowiecznych oraz eliminacj obszarw i obiektw dysharmonijnych. 3. Dziaania na rzecz poprawy wizerunku obiektw sakralnych, w tym m.in. uporzdkowanie terenw przylegych z konserwacj obiektw maej architektury, rekonstrukcja wiey kocioa w. Stanisawa, zmiana poszycia dachowego dawnej kaplicy baptystw. 4. Opracowanie programu kompleksowej rewitalizacji parku miejskiego. 5. Opracowanie programu rewaloryzacji cmentarzy zabytkowych katolickiego, ewangelickiego, terenu po cmentarzu ydowskim Odcienie z tranzytowego 1. W obliczu planw budowy obwodnicy pnoc-poudnie opracowanie planw ruchu koowego stopniowego ograniczania ruchu koowego wok Rynku. historycznego centrum miasta. Program rewitalizacji nadbrzey Kanau Bydgoskiego z rozwojem infrastruktury turystyki wodnej. 1. Podjcie dziaa planistycznych majcych na celu zagospodarowanie nadbrzey Kanau Bydgoskiego dla celw turystycznych z poszanowaniem walorw krajobrazu kulturowego. 2. Podjcie dziaa majcych na celu opracowanie projektu poczenia funkcjonalnego - podporzdkowanego obsudze ruchu turystycznego, nadbrzey Kanau Bydgoskiego, poprzez Plac Zamkowy, z Rynkiem. 3. Wytypowanie obszaru dla imprez plenerowych, docelowo wzniesienie amfiteatru z zapleczem sanitarnym. 4. Opracowanie kompleksowego programu ochrony naturalnego krajobrazu doliny Noteci ( z zapisami w MPZP wcznie). Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb turystycznych i spoecznych. 1. Opracowanie, zawierajcego klarowne i jednoznaczne zasady,programu wspierania finansowego prac konserwatorskich i adaptacyjnych zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw, a nie stanowicych wasnoci gminy. 2. Ustalenie, na poziomie procentowym, kwoty w budecie gminy, przeznaczonej na ochron dziedzictwa kulturowego, w tym na dotacje prac konserwatorskich, adaptacyjnych i remontowych obiektw nie bdcych w posiadaniu gminy. 3. Prowadzenie konserwacji, remontw i adaptacji, obiektw bdcych wasnoci gminy zgodnie z programami konserwatorskimi zaopiniowanym przezWKZ. 4. Stworzenie przywilejw, w tym ulg podatkowych,dla przedsibiorcw podejmujcych dziaalno zwizan z obsug ruchu turystycznego w obiektach i na obszarach o wartoci zabytkowej. Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 61

5. Rezerwacja w MPZP obszarw dla infrastruktury turystycznej. 6. Wzbogacanie obiektw zabytkowych o funkcje turystyczne na przykad utworzenie punktu widokowego na wiey kocioa p.w. w. Stanisawa. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek i popularyzacj dziedzictwa kulturowego. 1. Zgodnie z art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami) wojewoda, na wniosek wojewdzkiego konserwatora zabytkw, moe powierzy, w drodze porozumienia, prowadzenie niektrych spraw z zakresu swojej waciwoci, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminom i powiatom, a take zwizkom gmin i powiatw, pooonym na terenie wojewdztwa. W zwizkuz powyszym proponuje si powoanie w Urzdzie Gminy komrki nadzorujcej i pilotujcej inwestycje zwizane z ochron i propagowaniemochrony dziedzictwa kulturowego, a take posiadajcej uprawnienia opiniujce. 2. Powoanie w Urzdzie Gminy komrki pozyskujcej rodki finansowe na ochron i promocj dziedzictwa kulturowego. 3. Opracowanie programu szkole i wspieranie miejsc pracy zwizanych z tradycyjnymi zawodami i rzemiosami, zwaszcza zwizanymi z dawnym transportem wodnym. Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Zabezpieczenie istniejcych elementw krajobrazu kulturowegoinstrumentami prawnymi. 1. Systematyczne wpisywanie do rejestru zabytkw obiektw historycznych bdcych w posiadaniu gminy 2. Podjcie dziaa majcych na celu intensyfikacj wpisywania do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci prywatn ( w tym wytworzenie korzystnych mechanizmw finansowych wspierajcych dziaania konserwatorskie i remontowe). 3. Aktywny udzia w uzupenianiu i aktualizowaniu gminnej ewidencji zabytkw (np.: poprzez wspfinansowanie dziaa). 4. Podjcie, wraz z gminami ociennymiprzy wsparciu samorzdu wojewdzkiego, dziaa zmierzajcych do utworzenia parku kulturowego Kana Bydgoski, zgodnie z procedur opisan przez KOBiDZ w dokumencie Zasady tworzenia parku kulturowego, zarzdzania nim oraz sporzdzania planu ochrony. 5. Podjcie, wraz z gminami ociennymiprzy wsparciu samorzdu wojewdzkiego, dziaa zmierzajcych do nadania Kanaowi Bydgoskiemu statusu Pomnika Historii, zgodnie z procedur podan przez KOBiDZ. 6. Reagowanie samorzdu na zaniedbania i nieprawidowoci w utrzymaniu i wykorzystywaniu obiektw zabytkowych poprzez monitoring i biece informowanie WKZ o sytuacjach wymagajcych interwencji. 7. Kontynuowanie tworzenia miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego zawierajcych szczegowe zapisy dotyczce ochrony obiektw zabytkowych i ich ssiedztwa, w porozumieniu z WKZ. Ksztatowanie krajobrazu kulturowego poprzez wiadompolityk planistyczn. 1. Kreowanie, za pomoc MPZP, form nowej architektury pozostajcych w harmonii z zabudow tradycyjn. 2. Tworzenie, na mocy zapisw w MPZP, buforw oddzielajcych strefy dysharmonijne od obszarw krajobrazu kulturowego o duych walorach. 3. Wskazywanie obszarwnowej zabudowy projektowanych w nawizaniu do istniejcej zabudowy historycznej. 4. Podejmowanie dziaa zmierzajcych do rewaloryzacji obszarw kulturowo i krajobrazowo zdestruowanych. Informacja Edukacja spoeczestwa narzdzie lokalnego. edukacji i promocji 1. Organizacja szkole urzdnikw gminy w zakresie opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego. 2. Szerokie informowanie spoecznoci lokalnej o planowanych inicjatywach wadz miasta w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego. 3. Przygotowanie wacicieli i dysponentw obiektw zabytkowych do absorpcji programowych funduszy Wsplnoty Europejskiej. Dysponowanie aktualnymi informacjami o moliwociach starania si o rodki pozabudetowe na dofinansowanie prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych. 4. Wspieranie inicjatyw zwizanych z edukacjw zakresie dziedzictwa kulturowego i jego ochrony wrd dzieci i modziey szkolnej, w tym organizowanie konkursw tematycznych na poziomie miasta, gminy i powiatu. 5. Wprowadzenie do programw szkolnych cieki edukacyjnej opartej nadziedzictwie kulturowym regionu 6. Zorganizowanie cyklicznych imprez plenerowych - festynu historycznego, nawizujcego do redniowiecznej historii miasta i regionu oraz festynu wodnego promujcego tradycje zwizane z transportem wodnym. Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 62

Rozwj informacji turystycznej

1. Stworzenie na stronach WWW portalu promujcego kultur, histori, tradycj i walory turystyczne Naka i Krajny. 2. Wspieranie finansowe i promocja wydawnictw zwizanych z dziedzictwem kulturowym. 3. Oznakowanie miejsc historycznych i ustawienie tablic informacyjnych zwaszcza dotyczcych historii Kanau Bydgoskiego, Placu Zamkowego, cmentarza ydowskiego, parku miejskiego oraz Rynku z niezachowan zabudow. 4. Promowanie szlakw turystycznych. 5. Wspieranie i promocja gospodarstw agroturystycznych.

Badania naukowe

1. Opracowanie projektu systemowychbada archeologicznych obejmujcych w pierwszej kolejnoci tereny przyszego zainwestowania. 2. Wspieranie dziaa majcych na celu pozyskiwanie i gromadzenie materiaw rdowych dotyczcych miasta, ikonografii i materiaw archiwalnych w tym kopii akt budowlanych. 3. Przystpienie do digitalizacji najcenniejszych zbiorw Muzeum Ziemi Krajeskiej i ich prezentacja na stronach WWW. 4. Organizowanie spotka, sesji naukowych, wykadw i prelekcji dotyczcych dziedzictwa kulturowego miasta i regionu.

11. 0 Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. Zakada si, e instrumentarium Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy i Miasta Naka nad Noteci bdzie realizowane w wyniku nastpujcych dziaa: 1. Wsplne dziaanie wadz miasta, z ministrem waciwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, pomorskim wojewdzkim i powiatowym konserwatorem zabytkw, jednostkami samorzdu terytorialnego, diecezjami, organizacjami pozarzdowymi i stowarzyszeniami regionalnymi, orodkami naukowymi oraz wacicielami i posiadaczami obiektw. 2. Dziaania wasne wadz regionu: a) prawne tworzenie prawa miejscowego, b) finansowe finansowanie instytucji kultury (m.in. muzew), dotacje, system ulg finansowych, nagrody, zachty dla wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych oraz naleyte utrzymywanie, wykonywanie remontw i prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych bdcych wasnoci wojewdztwa, c) programowe realizacja projektw i programw regionalnych, d) inne dziaania stymulujce, promocyjne, edukacyjne itp. 3. Dziaania w ramach programw dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej. Z uwagi na skal programu proponuje si, aby sporzdzanie ocen wynikw Programu realizowane byo przy wsparciu wyspecjalizowanych instytucji tj.: - Kujawsko-Pomorskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. - KOBDZ - Regionalnego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw w Toruniu. - Muzeum Ziemi Krajeskiej w Nakle nad Noteci. Reprezentanci wyej wymienionych instytucji stworzy powinni Zesp ds. Programu (np. Rada Koordynujca). Rol zespou byoby ocenianie realizacji programu oraz nakrelanie potrzeb i zakresu aktualizacji zawartych w nim zada. Zesp ten speniaby te funkcje operacyjne, przygotowujc diagnozy, analizy i prognozy oraz formuujc na tej podstawie informacje o mogcych wystpi zagroeniach dla realizacji programu. 12. 0 Monitoring dziaania gminnego programu opieki nad zabytkami. Wdraanie Programu Opieki nad Zabytkami dla miasta Naka nad Noteci, powinno bazowa na umiejtnie okrelonym systemie kontroli i monitoringu. Monitoring polega na prowadzeniu staej obserwacji procesw i zjawisk, ktre s istotne z punktu widzenia realizacji Programu. Podstawowym jego zadaniem jest dostarczenie biecych informacji
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 63

o tym, czy cele programu s osigane oraz w jakim stopniu ocena Programu ma suy oszacowaniu skutkw bezporedniego oddziaywania i dugotrwaych efektw. Ocena ma odpowiedzie na pytanie o trafno planowanych, przeprowadzonych i zakoczonych projektw. Dokonanie oceny jest obowizkiem beneficjentw danego projektu a nade wszystko Wadz Gminy i Miasta Naka nad Noteci. Niezbdna jest ocena programw, ktrych czci bd projekty wspfinansowane z rodkw Unii Europejskiej. Monitorowanie przebiegu realizacji programu bdzie wanym elementem jego wdraania, a samym przedmiotem monitoringu bd dziaania podejmowane przez miasto i gmin w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami (w ramach wasnego budetu), a take dziaania innych podmiotw. Typy ocen: - przed realizacj programu - uzna mona, e ocen tak przeprowadzi si na etapie przygotowywania harmonogramu projektw - sporzdzonych w oparciu o lokalne potrzeby i analiz zgoszonych wnioskw. Program w lata 2008-2011 bdzie aktualizowany w okresach dwuletnich poprzez SPRAWOZDANIA (wg. USTAWY); - na zakoczenie Programu - po zakoczeniu danego projektu, moliwe jest sporzdzanie raportw weryfikujcych (ocenie weryfikujcej mog podlega poszczeglne projekty w trakcie ich realizacji); System monitorowania i kontroli powinien by skierowany na: - analiz postpw w realizacji Programu oraz kontrol terminw wykonania poszczeglnych zada i raporty z oceny Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Naka nad Noteci, z uwzgldnieniem poszczeglnych projektw. W przypadku inwestycji realizowanych przy wykorzystaniu funduszy strukturalnych, wanym instrumentem pozwalajcym na monitoring realizacji caego programu opieki nad zabytkami dla miasta Naka nad Noteci s raporty. Zalecane jest wykonanie wstpne na przestrzeni dwch lat oceny realizacji dokumentw zwizanych z programem, a zaproponowany przez Urzd Miasta skad Rady Koordynujcej przeprowadzi analiz porwnawcz Program jego przebieg poddawany bdzie biecej ocenie przy pomocy ustalonych wskanikw monitorowania. Poza okreleniem wskanikw - osigni, istotne jest ustalenie metod monitorowania realizacji projektu, tj. wskazanie: - rde danych dla wskanikw (np. statystka pastwowa, zamawianie specjalistycznych bada lub ankiet), - potrzeb przeprowadzania wstpnych bada lub analiz dla ustalenia wielkoci bazowych na pocztku realizacji projektu, - jednostki odpowiedzialnej Monitoringowych, za opracowanie wskanikw lub przygotowanie raportw

- czstotliwoci pomiarw (ustalenia te dokonywane bd kadorazowo przed realizacj kadego z projektw, uwzgldniajc specyfik i stopie trudnoci). 13. 0 Potencjalne rda finansowania dziaa zwizanych z ochron zabytkw, rewitalizacj obiektw zabytkowych oraz zespow urbanistycznych i ruralistycznych. 13. 1 rda finansowania wynikajce z Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. poza okreleniem zasad i form ochrony i opieki nad zabytkami porusza take kwestie zwizane z finansowaniem prac przy zabytkach z udziaem rodkw pastwa. Pomimo jednoznacznego zapisu ustawowego, okrelajcego obowizki waciciela do opieki nad zabytkiem, pastwo zobowizuje si do wspomagania finansowego zada realizowanych przy konserwacji obiektw zabytkowych wpisanych do Rejestru Zabytkw. Jednoznacznie naley przy tym podkreli, e wczenie rodkw finansowych pochodzcych z budetu pastwa nie moe by stosowane do obiektw zabytkowych, ktre znajduj si jedynie w wojewdzkiej lub gminnej ewidencji zabytkw, a nie s wpisane do Rejestru Zabytkw.
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 64

Wprawdzie zgodnie z zapisem art. 71. ust. 2 wspomnianej ustawy sprawowanie opieki nad zabytkiem wpisanym do Rejestru Zabytkw, w tym finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich, budowlanych dla obiektw, ktrych wacicielem lub uytkownikiem jest samorzd, jest zadaniem wasnym samorzdu, to ju art. 73 mwi o tym, e midzy innymi jednostka samorzdu terytorialnego moe ubiega si o dotacje celow z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku. Dotacje takie przyznawane s przez ministra waciwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego lub wojewdzkiego konserwatora zabytkw waciwego dla terenu, na ktrym zlokalizowany jest obiekt zabytkowy wpisany do Rejestru Zabytkw. Zaznaczy przy tym naley niezaleno tych rde finansowania. Innym wanym elementem wynikajcym z Ustawy o ochronie zbytkw i opiece nad zabytkami jest zapis pozwalajcy o ubieganie si o udzielenie dofinansowania w przypadku wacicieli i uytkownikw wymienionych w ustawie nie tylko na prace planowane do wykonania przy zabytku w danym roku budetowym, lecz take na prace, ktre zostay wykonane w okresie trzech lat poprzedzajcych rok zoenia przez wnioskodawc wniosku o udzielenie dotacji (art. 76 ust.1 pkt 2). Ustawa o ochronie zbytkw i opiece nad zabytkami zawiera take wykaz prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych, ktre mog by objte dotacj (art. 77). Integraln czci ustawy, wynikajc z zapisu art. 80 ust. 1, jest rozporzdzenie ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego okrelajce szczegowe warunki i tryb udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane wpisane do Rejestru Zabytkw oraz sposb prowadzenia dokumentacji w tym zakresie (Rozp. Min. Kult. z dnia 10 maja 2004. Dz.U. Nr 124, poz. 1303). 13. 2 Programy regionalne i krajowe wspierajce ochron zabytkw. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013. Dziaanie 3.3. Rozwj Infrastruktury Kultury. Cel i uzasadnienie dziaania Cel dziaania: Poprawa stanu infrastruktury kultury dla zwikszenia standardu i dostpnoci wiadczonych usug oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Dziaanie obejmie wspieranie projektw z zakresu rozwoju infrastruktury kultury o znaczeniu ponadlokalnym, a szczeglnie regionalnym. Finansowanie obejmie budow, rozbudow lub przebudow obiektw kultury oraz ich wyposaenie w urzdzenia do prowadzenia dziaalnoci. Wspierane bd inwestycje z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego, szczeglnie o znaczeniu regionalnym, ktre obejmuje: obiekty i zespoy zabytkowe, w tym paace i dwory, zespoy parkowo-dworskie, obiekty sakralne, zespoy obronne oraz zabytki techniki. Wsparciem objte zostanie rwnie promowanie kultury. Dziaanie obejmie rwnie wsparcie zabezpieczenia przeciwpoarowego, przed kradzie i zniszczeniem obiektw i zasobw zabytkowych, oraz przystosowanie obiektw dla osb niepenosprawnych. Finansowana bdzie konserwacja zabytkw ruchomych (zasoby archiwalne, biblioteczne, dziea sztuki). Dziaanie 7.1 Rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miasta. Cel i uzasadnienie dziaania: - Wielofunkcyjne wykorzystanie zdegradowanych obszarw zlokalizowanych na terenach miejskich. - Rozwj spoeczno-gospodarczy obszarw miejskich oraz poprawa warunkw ycia mieszkacw miast. Uzasadnienie: W ramach dziaania przewidziane s przedsiwzicia gwnie ukierunkowane na kompleksow rewitalizacj zdegradowanych obszarw miejskich. Gwny nacisk pooony jest na podnoszenie wartoci substancji miejskiej i nadawanie jej funkcji gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, spoecznych i kulturalnych, co wynika z lokalizacji na terenie objtym programem rewitalizacji. Owa aktywizacja gwnie bdzie skierowana na popraw ycia mieszkacw. Uzupenieniem tych dziaa, zmierzajcych do kompleksowej rewitalizacji obszarw zdegradowanych, bd rwnie inwestycje w zakresie tkanki mieszkaniowej. Adaptacja na cele
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 65

mieszkaniowe budynkw stanowicych wasno publiczn lub wasno podmiotw prowadzcych dziaalno niedochodow, wykorzystywanych na cele mieszkaniowe dla gospodarstw domowych o niskich dochodach lub o szczeglnych potrzebach tylko na terenach objtych programem rewitalizacji. Inwestycje skierowane na infrastruktur mieszkaniow nie maj suy wycznie realizacji celu, jakim jest fizyczna poprawa stanu budynkw mieszkalnych, ale maj wpywa rwnie na rozwizywanie problemw spoecznych, wystpujcych na danym obszarze. Inwestycje te maj by elementem kompleksowych dziaa w sferze spoecznej, gospodarczej i przestrzennej, podejmowane w celu wyprowadzenia danego obszaru wsparcia z kryzysu. Do wsparcia kwalifikowane bd projekty umieszczone w Lokalnym Programie Rewitalizacji sporzdzonym przez jednostk samorzdu terytorialnego tj. samorzd miejski. Instytucja Zarzdzajca dokona oceny formalnej i merytorycznej LPR. Po pozytywnej ocenie poszczeglni beneficjenci wskazani w LPR bd skada wnioski w konkursie otwartym. W ramach dziaania 7.1 przewiduje si wsparcie dla miast powyej 5 tys. mieszkacw na projekty wskazane w Lokalnych Programach Rewitalizacji. Instytucja Zarzdzajca dokonaa podziau rodkw w zakresie rewitalizacji i odnowy miast. Dziaanie 12.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym. Cel dziaania: Ochrona, zachowanie o znaczeniu ponadregionalnym. i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego

W ramach dziaania wspierane bd projekty z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, a take projekty z zakresu rozwoju zasobw cyfrowych w obszarze kultury w dziedzinie zabytkowych zasobw bibliotecznych, archiwalnych i filmowych oraz zabytkowych zasobw wirtualnych muzew, galerii, fonotek, filmotek, cyfrowych bibliotek, itp. Ponadto wsparcie przeznaczone bdzie na przygotowanie dokumentacji technicznej dotyczcej inwestycji zgodnej z celami dziaania. Efektem realizacji projektw bdzie poprawa stanu zabytkw o znaczeniu europejskim i oglnopolskim, wzrost znaczenia kultury w kreowaniu miejsc pracy i PKB oraz atrakcyjnoci kraju dla turystw, inwestorw i mieszkacw. 13. 3 Realizacja i finansowanie przez miasto zada z zakresu ochrony zabytkw. 1. Gwny obowizek dbania o stan zabytkw, a tym samym ponoszenia nakadw na prace konserwatorskie, spoczywa na wacicielach i uytkownikach obiektw zabytkowych. 2. Kwestie dofinansowania prac przy obiektach zabytkowych reguluje Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do Rejestru Zabytkw. (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940). 3. Istnieje ponadto moliwo, na drodze podjcia stosownej uchway przez Rad Miasta i Gminy Naka nad Noteci, udzielenia dotacji na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy obiektach wpisanych do Rejestru Zabytkw (zarwno nieruchomych jak i ruchomych). Dotacje mog by udzielane osobom posiadajcym tytu prawny do zabytku znajdujcego si na terenie gminy i wyka si poniesieniem wkadu wasnego na wykonanie prac. Pierwszestwo w ubieganiu si o dotacje powinni mie waciciele obiektw zabytkowych pozostajcych w zym stanie technicznym o najwikszych wartociach historycznych i artystycznych oraz o szczeglnym znaczeniu dla miasta. 4. Przy sprzeday obiektw zabytkowych nalecych do miasta stosuje si dozwolone prawem zniki. 5. Pozyskiwanie rodkw finansowych na zadania inwestycyjne jest rwnie moliwe ze rde zewntrznych. Moliwo wspfinansowania dziaa obejmujcych zarwno podnoszenie poziomu wiedzy w zakresie kultury i historii, jak rwnie zachowanie oraz ochron dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, istnieje ze rodkw finansowych Unii Europejskiej: 6. poprzez fundusze strukturalne utworzone dla wyrwnywania poziomu rozwoju regionw w zjednoczonej Europie, z uwagi na uznanie kultury za jeden z czynnikw rozwojowych regionw. 7. Dla inicjatyw pozarzdowych istnieje moliwo wsparcia ze strony fundacji europejskich i zagranicznych. 13. 4 Zewntrzne rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami. Zestawienie rde finansowania programu opieki nad zabytkami. Tabela
Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany Strona 66

rda finansowania

Cel finansowania

Samorzd Organizacje Sektor Osoby Samorzdowe Kocioy terytorialny pozarzdowe MSP prywatne jednostki i zwizki organizacyjne wyznaniowe (w tym samorzdowe instytucje kultury)

1 Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Dziedzictwo kulturowe

2 Intensyfikacja ochrony i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego, w tym poprawa stanu zachowania zabytkw, wsparcie dziaalnoci muzew oraz rozwj kolekcji muzealnych. Priorytet 1. Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych; Kwalifikujce si do dofinansowania zadania to prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do Rejestru Zabytkw.

Priorytet 2.Rozwj instytucji X muzealnych. W ramach priorytetu dofinansowane mog by zadania dot. zakupu dzie sztuki i kolekcji dla instytucji muzealnych, zakupu starodrukw i archiwaliw, konserwacja i mikrofilmowanie w/w, organizacji czasowych wystaw muzealnych, wspierania dziaalnoci edukacyjnej prowadzonej przez muzea, organizacji konferencji, seminariw i innych spotka majcych na celu wymian opinii i dowiadcze z zakresu muzealnictwa, archiwistyki i ochrony zabytkw

Priorytet 4.Ochrona zabytkw archeologicznych Dofinansowanie s zadania : - inwentaryzacja zabytkw archeologicznych, - badanie, dokumentowanie, opracowanie wynikw ratowniczych archeologicznych, ktrych bada zabytkw zagroenie nie wynika bezporednio z planowanych prac inwestycyjnych; - rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, modernizacja i adaptacja na cele publiczne nieruchomych zabytkw archeologicznych o wasnej formie krajobrazowej - konserwacja ruchomych zabytkw archeologicznych, - zabezpieczenie zabytkw archeologicznych przed zagroeniami naturalnymi,

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 67

- ochrona zabytkw archeologicznych na wypadek eksploracji rabunkowej,

Priorytet 5.Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego Rodzaje kwalifikujcych si zada:

- wspfinansowanie budowy i rozbudowy sieci i systemw informatycznych, -budowa baz danych, stron internetowych i portali z zakresu kultury i dziedzictw narodowego, -wyposaenie pracowni digitalizacyjnych, -realizacja prac badawczych w zakresie tworzenia i udostpniania zasobw cyfrowych, w tym opracowanie standardw, -tworzenie kolekcji cyfrowych, -wspfinansowanie digitalizacji dokumentw bibliotecznych, archiwalnych i muzealiw.

Priorytet 6.Ochrona zabytkowych cmentarzy Dziaania planowane do przeprowadzenia na cmentarzach wpisanych do Rejestru Zabytkw, z wyczeniem grobw i cmentarzy wojennych, polegajce na: -konserwatorskich i restauratorskich przy zabytkowych budowlach grobowych zabytkowych nagrobkach, -pielgnacyjnych dotyczcych zieleni, -zwizanych z renowacj infrastruktury cmentarnej, dokumentacyjnych. Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko O priorytetowa V Ochrona przyrody i ksztatowanie postaw ekologicznych Przywracanie waciwego stanu siedlisk przyrodniczych ( ekosystemw) i ostoi gatunkw na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagroonych wyginiciem gatunkw oraz rnorodnoci genetycznej rolin, zwierzt i grzybw; Wsparcie procesu opracowania planw ochrony dla obszarw chronionych; Zwikszenie wiadomoci w zakresie potrzeby i waciwych metod ochrony rodowiska, przyrody krajobrazu.

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 68

O priorytetowa XI - Kultura X i dziedzictwo kulturowe Dz.11.1. Ochrona, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym W ramach dziaania wspierane bd projekty z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, a take projekty z zakresu rozwoju zasobw cyfrowych w obszarze kultury w dziedzinie zasobw zabytkowych tj.: rewitalizacja rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, restauracja, zachowanie, a take adaptacja na cele kulturalne obiektw wpisanych do Rejestru Zabytkw i zespow tych obiektw wraz z ich otoczeniem, zakup i remont trwaego wyposaenia do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej w obiektach bdcych celem projektu konserwacja zabytkowych muzealiw , starodrukw, ksigozbiorw oraz archiwaliw i zbiorw filmowych o szczeglnej wartoci historycznej, zabezpieczenie zabytkw przed kradzie i zniszczeniem, -rozwj zasobw cyfrowych w dziedzinie kultury, -tworzenie wirtualnych instytucji kultury ( dot. wykorzystania w tym celu zbiorw zabytkowych)

Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa KujawskoPomorskiego na lata 2007-2013

O priorytetowa 3 Funkcje miejskie i metropolitalne Dz.3.2.2. Inwestycje zwikszajce potencja rozwojowy miast aktywizacja spoeczna i gospodarcza zdegradowanych obszarw miejskich i podnoszenie atrakcyjnoci stref rozwojowych w miastach.

Fundacja Wsppracy PolskoNiemieckiej

O priorytetowa 6 Turystyka X i dziedzictwo kulturowe DZ.6.3. REGIONALNE DZIEDZICTWO KULTUROWE O POTENCJALE TURYSTYCZNYM POPRAWA ATRAKCYJNOCI TURYSTYCZNEJ MIEJSC O WYSOKICH WALORACH KULTUROWYCH Dz.6.4. Wspieranie i zachowanie walorw przyrodniczych - zrwnowaone wykorzystanie walorw przyrodniczych w rozwoju turystyki Wrd obszarw dziaania Fundacji:

(dofinansowanie -projekty edukacyjne na rzecz ochrony X projektw rodowiska, realizowanych Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 69

w ramach wsppracy pomidzy polskimi i niemieckimi partnerami ) -dziaania na rzecz zachowania wsplnego dziedzictwa kulturowego

Id: EUPIH-SXKCE-TCQHH-GUKNU-HSOQO. Podpisany

Strona 70