Professional Documents
Culture Documents
8th Mtaths Samacheer Complete Tamil Medium PART 7
8th Mtaths Samacheer Complete Tamil Medium PART 7
org
tiuglf
7.1
mKf
7.2
7.3
7.4
nenfhLfis, Ma mRfSF
izahd nfhLfis tiuj
7.5
nenfhL tiuglf
7.6
bund
blfhl
7.1 mKf
X < tiuglK : xU fij
17 M who KgFia rhj buR fjnkij
bund blfhl vgtnu tiuglij fljt Mth.
mtuJ th fj xU Ritahd f nf jugLsJ.
bund blfhl Wtdhf
UjnghJ nehahahf Ujh.
Mfnt mt fhiy btFneu
gLifnyna
gLUf
mDkfglh. d mJnt
mtuJ
agh
nghdJ.
mthW xUeh mt gLif
gLUjnghJ
nkTiu
xU _iyfUnf X < Ujij
flh. mJ gntW neuf
nkTiu
gy
lf
mkjJ. bund blfhl mj < mkj gntW lfis
khf vdh. J mtiu nkY f itjJ. mt
nkTiu _iy O UJ HF neh, tlF neh
vts bjhiy mj < UjJ vd flh nghJkhdJ
vd idjh. (glij ghf) Jnt tiuglf vw
ghl bjhlfkhF.
252
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
gl 7.1
gl 7.2
www.errsm.org
www.errsm.org
iz kW brFJ nfhLf
cjl eh bfhLfgLs bghUf
miklfis khfyh. Kj
Wt Ulij fhngh. mt
OY vw brFJ nfhoUJ 1 myF
bjhiyY OX vw il nfhoUJ
1 myF bjhiyY csh. vdnt
mtdJ mikl (1, 1) vw ah
FlgLwJ.
mnj ngh, r mikl (4, 1)
gl 7.3
vw ahY, nfh mikl (2, 2)
vw ahY, ig mikl (4, 3) vw
ahY, kN mikl (3, 4) vw ahY FlgLwd.
7.2.2 Ma mR Kiw
eh bghGJ Ma mR Kiw vgJ ahbjd Kiwahf tiuaWngh.
Xl O
OX , Yl O
OY Mait
U v nfhLf vW
it xiwbahW brF
jhf a bto bfh
wd
vW
bfhnth.
it jh KG jsij
ehF rk gFfshf F.
eh tiw fhgFf [I, II, III
kW IV] vnwh. glij
fhf. ,
Xl OX vw nfhil
x-mR vnwh.
Yl O
OY vw nfhil
y-mR vnwh.
O vw ia M
vnwh.
na x-mR, y-mR btobfhS ahF.
Jnt fhOa MamRKiw vdgLwJ.
254
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
Xl O
OX , Yl O
OY Ma U vnfhLfis
tiuf. mit M O bto
bfhwd.
bghUjkhd ms lij Ko
brJ x, y mRf msfis Fnwh
bfhLfgl P (4, 5). F P , x
mRbjhiy 4, y mR bjhiy 5 MF.
uLnk if. vdnt P (4, 5) vw
Kj fh gF mik. ia
Ff M O (0, 0) bjhl, x
m J tyJ gfkhf 4 myFf efnth.
wF nkneh U y mRizahf
5 myFf efnth. bghGJ, eh P (4, 5) vw ia tjilJnsh.
mjid Fnwh. (nkfl gl fhosgo).
mLJ, Q (5, 4) vw ia eh Fngh. F Q x mR
bjhiy 5, y mR bjhiy 4 MF. uLnk if. vdnt Q (5, 4) vw
Kj fhgFnyna mik. Q (5, 4) vw ia Ff
M bjhl, x m J tygfkhf 5 myFf efnth. wF
nkneh U y mRizahf 4 myFf efnth. bghGJ, eh
Q (5, 4) vw id tjilJnsh. mjid Fnwh. (nkfl
gl fhosgo)
Ko
255
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 7.2
tU fis xU tiugljh FJ mit vj vj
fhgFf mikwd vW fhf.
(i) A (3,5)
(ii) B (2 , 7)
(iii) C (3,5)
(iv) D (2, 7)
(v) O (0, 0)
x, y mRfis tiunwh.
bghUjkhd mslij
Ko brJ x, y mRf
msfis Fngh.
(i) A (3 , 5) vw ia Ff:
F A x mR
bjhiy 3, y mR bjhiy
5 MF. uLnk if.
vdnt A (3, 5) vw Kj
fhgF mik. M
bjhl, x m
J tyJ gfkhf 3 myFf
efnth. wF nkneh U y mRizahf 5 myFf efJ
A (3, 5) vw ia Fnwh.
(ii) B (2 , 7) vw ia Ff
F B x mR bjhiy 2, y mR bjhiy 7, J if. vdnt
B (2, 7) vw ulh fhgF mik. M bjhl,
x m J lJ gfkhf 2 myFf efnth. wF nkneh U y
mR izahf 7 myFf efJ B (2 , 7) vw ia Fnwh.
(iii) C (3 , 5) vw ia Ff
F C x mRbjhiy 3, y mR bjhiy 5 MF. uLnk
Fiw. vdnt C ( 3, 5) vw _wh fhgF mik. M
bjhl, x m J lJ gfkhf 3 myFf efnth. wF neh U
y mRizahf 5 myFf efJ C ( 3, 5) vw ia Fnwh.
(iv) D (2, 7) vw ia Ff
F, D x mR bjhiy 2, J if. y mR bjhiy 7, J
Fiw. vdnt D (2, 7) vw ehfh fhgF mik. M
256
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
(ii) B ( 5, 0)
(iii) C (0 , 4)
(iv) D (0, 3)
x, y mRfis tiunwh.
bghUjkhd mslij
KobrJ x, y mRf
msfis Fnwh.
(i) A (7, 0) vw ia Ff
F, A x mR bjhiy
7, J if, y mR bjhiy
a. vdnt A (7, 0) vw
x m J mik.
M
bjhl,
x m J tyJgfkhf
7 myFf efJ tjil
ia Fnwh.
(ii) B (5 , 0) vw ia Ff
F, B x mR bjhiy 5, J Fiw, y mR bjhiy a.
vdnt B ( 5, 0) vw x m J mik. M bjhl, x
m J lJgfkhf 5 myFf efJ tjil ia Fnwh.
(iii) C (0 ,4) vw ia F
F, C x mR bjhiy a, y mR bjhiy 4, J if.
vdnt C (0, 4) vw y m J mik. M bjhl
y m J nkneh 4 myFf efJ tjil ia Fnwh.
257
www.errsm.org
www.errsm.org
(iv) D (0 , 3) vw ia Ff
F, x mR bjhiy a, y mR bjhiy 3, J Fiw.
vdnt D (0, 3) vw y m J mik. M bjhl
y m J neh 3 myFf efJ tjil ia Fnwh.
t. v
vLJ
fhLf
mikl
Kjyh
fhgF
ulh
fhgF
_wh
fhgF
ehfh
fhgF
1.
(3,5)
if (+)
if (+)
2.
( 4,10)
Fiw ()
if (+)
3.
(5,7)
Fiw ()
Fiw ()
4.
(2, 4)
if (+)
Fiw ()
5.
(7,0)
akw v
X m J
6.
(0,5)
akw v
Y m J
(0,0)
(ii) (2 , 7)
(vi) (2 , 0)
(iii) (2 , 7)
(vii) (0 , 7)
(iv) (2 , 7)
(viii) (0 , 7)
258
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
(i) A (2 , 3), B (5 , 7) Ma
fis izF nfhil
tiuj:
Kj (2, 3) vw
ia FJ mjF
A vd bgaLnwh.
mLJ (5, 7) vw
ia FJ mjF
B vd bgaLnwh.
wF f A I
B I nrnwh.
AB vgJ
nfhlhF.
njitahd
vgJ
njitahd
259
www.errsm.org
www.errsm.org
7.4.2 Ma mRfSF izahd nenfhLfis tiuj
vLJfhL 7.5
(i) x = 3 tiugl tiuf.
(ii) y = 5 tiugl tiuf.
(iii) x = 0 vgj tiugl tiuf.
3
3
3
4
vw mltiz ilwJ.
A (3, 3), B (3, 4) Ma fis
Fnwh. U fis
izJ UgfK nfhil
odh x = 3 vgj tiugl
ilwJ.
(ii) y = 5 vw rkgho
bghU
x mR bjhiy vJthf
UjhY y mR bjhiythdJ,
vbghGJ 5 Mfnt UF
vgjhF. Mfnt, ekF
x
y
2
5
6
5
vw mltiz ilwJ.
A ( 2, 5), B (3, 5) Ma
fis Fnwh. U
fis izJ UgfK
nfhil odh y = 5 vgj
tiugl ilwJ.
260
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
0
3
0
3
vw mltiz ilwJ.
A (0, 3) , B (0, 3) Ma fis
Fnwh. U fis
izJ
nfhil
odh
x = 0 vgj tiugl ilwJ.
7.4.3 js cUtf gugs
xU tiugljh tiuagl rJu, brtf, izfu, rtf,
Knfhz nghw js cUtfsh milgL gFf gugsfis
tiugljh cs myF rJufis v khf Ko.
vLJfhL 7.6
A (5 , 3), B (3 , 3), C (3 , 4),
D (5 , 4) Ma fis FJ
ABCD vw totjh milgL
gF gugsit fhf.
x, y mRfis bghUjkhd
ms lJl tiunwh.
A (5 , 3), B (3 , 3), C ( 3 , 4), D (5 , 4)
Ma fis Fnwh.
A kW B, B kW C,
C kW D, D kW A Ma
fis
iznwh.
ABCD vw X milgl tot
ekF ilwJ. bjthf
J xU brtf MF. ehF
gffSFS
milgLs
myF rJufis Todh 56 myF rJuf csd.
vdnt brtf ABCD gugs 56 rJu br.. MF.
261
10
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 7.7
A (2, 8 ), B ( 3, 3), C (2, 3)
Ma fis FJ
ABC
vw
totjh
milgL gF gu
gsit fhf.
x,
y
mRfis
bghUjkhd
ms
lJl tiunwh.
A (2 , 8 ), B ( 3 , 3) , C (2 , 3) Ma
fis Fnwh.
A kW B, B kW C, C
kW A Ma fis
iznwh. ABC vw
X milgl tot ekF
ilwJ. bjthf J xU Knfhz MF. milgLs tot
cs KG myF rJufis vQnth. 10 KG myF rJuf csd.
miu myF rJufis vghnwh. 5 miu myF rJuf
csd. vdnt, Knfhz gu 10 + 5 = 10 + 2.5
2.5 = 112.5 rJu br.. MF.
2
g 7.1
1. tU fis xU tiugljh FJ mt miklfis
fhf.
(i) A (2 , 3)
(ii) B ( 3 , 2) (iii) C (5 ,5)
(iv) D (5 , 8)
(v) E (6 , 0)
(vi) F (4 , 0) (vii) G (0 , 9)
(viii) H (0 , 3) (ix) J (7 , 8)
(x) O (0 , 0).
2. tiugljh Ffhknyna, nH cs
f xbthW vF mik vW
vGJf.
(i) (8 , 15)
(ii) (15 , 2) (iii) (20 , 10)
(iv) (6 , 9)
(v) (0 , 18)
(vi) (17 , 0)
(vii) (9 , 0)
(viii) (100 , 200)
(ix) (200 , 500) (x) (50 , 7500).
3. gl cs A, B, C, D, E, F, G, H kW
O Ma miklfis
mRufis fhf.
262
11
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
(ii) (5 , 4), (8 , 5)
(iii) (3 , 4), (7 , 2)
(iv) (5 , 3), (5 , 1)
(v) (2 , 0), (6 , 0)
(vi) (0 , 7), (4 , 4)
(ii) x = 5
(iii) x = 7
(iv) y = 4
(v) y = 3
u (y
( ..)
12
15
vw mltiz
ilwJ
263
12
www.errsm.org
www.errsm.org
f: (0 , 0), (1 , 3), (2 , 6),
(3 , 9), (4 , 12), (5 , 15).
nkfl fis Fnwh.
midJ fis
iznwh. ekF xU
nenfhL ilwJ. Jnt
j nenfhL tiugl MF.
x, y Matilna cs
bjhl
bjhiy = ntf fhy
vgJ ehkjnj.
nkfl mltizUJ
0 = 30
9 = 33
3 = 31
12 = 3 4
6 = 32
15 = 3 5
( y = 3x
(F, y = bjhiy, x = fhy k kW 3 vgJ ntfij
FwJ)
j fz xUgo rkghL y = 3 vgJ MF.
7.5.2 xU rJu Rws - gf tiugl
vLJfhL 7.9
xU rJu RwsF gf
Filna cs bjhlig fhL
nenfhL tiuglij tiuf.
1
4
2
8
3
12
4
16
264
13
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
A = a2 (r.br.. )
9 16 25
f: (1, 1), (2, 4), (3, 9), (4, 16), (5, 25)
nkfl fis Fnwh. midJ fis iznwh.
J xU nenfhL tiuglkh? iy. J xU tisnfhL MF.
7.5.4 X v btntW klF
fis tiugl Fj
vLJfhL 7.11
_ klFfis fhL
tiuglij tiuf.
bghGJ
eh
klFfis vGJnth.
3, 6, 9, 12, 15...
3 klFfshF.
_
nghwit
3 klFfis eh thW
vGjyh 3 n (F, n = 1, 2, 3, ... )
m = 3 n (m
( vgJ 3 klF MF)
265
14
www.errsm.org
www.errsm.org
Mfnt, ekF
n
m = 3n
1
3
2
6
3
9
4 5
12 15
jto = Pnr
100
vgJ ehkjnj.
[F, P = mr, n = fhy MLf,
r = to j]
mr, P = 10000
fhy, n = ?
to j, r = 8%
P#n#r
100
I = 10000 # n # 8
100
I = 800 n.
I =
1
800
2
1600
3
2400
4
3200
5
4000
f: (1, 800), (2, 1600), (3, 2400), (4, 3200), (5, 4000)
midJ fis FJ mitfis izJ nenfhL
tiuglij tiunwh.
Mfnt, 5 MLfF wF mnrhF ilF j to ` 4,000
MF. (tiugl il l nfhLfsh milahs fhlgLsJ).
266
15
www.errsm.org
www.errsm.org
tiuglf
16
www.errsm.org
www.errsm.org
nkny cs (ii), (iii) kW (iv) Ma dhfSfhd
ilfis KaW flf.
g 7.2
1. tU tufSFa nenfhL tiuglij tiuf.
(i)
x
y
5
1
5
2
5
3
5
4
5
5
(ii)
5
6
x
y
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
1
6
2
12
30
2
4
3
9
4 5 6
16 25 36
268
17
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis
ifahSj
8.1 mKf
8.2 fbtgoa mikgij id Tj
8.3 bjhFfgl tufSF
f brtf, f gynfhz tiuj
8.4 va tl sfgl tiuj
R. A . ~
(17ut 1890
29 #&iy 1962 )
8.1 mKf
brjhf kW br bjhl rhjdf thyhf
gy ntWgl jftf ekF dK ilwd. it vyh
vf totfshfjh ekF bja tUwd.
e eho cz cg, cy kfbjhif,
gntW ehLf VWk, wFk tuf, e khy
ggo il w khztf vif, g
wngh vif nghw gy jftfis eh ghf neLwJ.
gogl
vyh
jftfY,
eh
vfis
gagLJnwh. j vfis eh tuf vnwh.
tuf Kofis vLf ekF gagLwd. xbthU
Fokf thY it Ka gF twd. Mjyh,
bghUjkhd kW rahd jftfis gogl tufis
bfhL ma ntoaJ mtakhwJ.
bghJthf, fzL bragl tuf gof, J
bfhs kW
M bra cfjjy. tufis
ftdJl ifahStj _y mtiw gntW totf
mf Ko. j _y vj xU ruhr kjD J
bfhS tifY, ghjl mJ bfhS tifY
tufis ga brfis bgw Ko.
iH
bfhiff
R.A. ~
Fj
MtKil
atuhf Ujh.
jdh mt
a
rgjkhd
fzFfis
nrhjid bra
nelJ. 1915
1919 ilgl
fhy
mt fj
Mauhf,
aa
Mauhf
sdh.
cyf KGtJ
gagLjgL
gutgo
gFgh kW
rk th
nrhjid
khfis
Muhjh.
mt ed
a
jij vd
miHf
gLwh.
269
18
www.errsm.org
www.errsm.org
8.2 fbtgoa mikgij id Tj
xU fbt goa mikF Kiwia eh VHh tF fWnsh.
mKiwia F id Tnth.
8.2.1 bjhFfglhj tufSF fbt goa mikj
vLJfhL 8.1
tU tufSF xU fbt goa jah brf :
15, 17, 17, 20, 15, 18, 16, 25, 16, 15,
16, 18, 20, 28, 30, 27, 18, 18, 20, 25,
16, 16, 20, 28, 15, 18, 20, 20, 20, 25.
nenfhL
Ff
fbt
(frequency)
15
16
17
18
20
25
27
28
30
1
bkhj
30
270
19
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
43, 88, 25, 93, 68, 81, 29, 41, 45, 87, 34, 50, 61, 75, 51, 96, 20, 13, 18, 35,
25, 77, 62, 98, 47, 36, 15, 40, 9, 25, 39, 60, 37, 50, 19, 86, 42, 29, 32, 61,
45, 68, 41, 87, 61, 44, 67, 30, 54, 8.
nkfl tufSF
goaiy jah brf.
ilbtfSl
xU
fbt
bgU k - W k
98 8 = 90
ij 10 ilbtfshf ngh.
R
ilbtf vif
90 = 9
=
10
fj nj 50 khztf bgw kbgf fbt goa,
nH bfhLfgLsthW mikfgLwJ.
`
ilbt s
ilbt
(Class Interval)
nenfhL
Ff
fbt
(
(frequency
)
0 - 10
10 - 20
20 - 30
30 - 40
40 - 50
50 - 60
60 - 70
70 - 80
80 - 90
90 - 100
3
bkhj
50
271
20
www.errsm.org
www.errsm.org
thwhf bgwgl tuf midij bjhFfgL fl
mltiz fhlgLsd:
ilbt 0-10 10-20 20- 30 30-40 40- 50 50- 60 60- 70 70- 80 80-90 90-100
(C.I)
fbt
2
4
6
7
9
4
8
2
5
3
(f)
(f
f)
tiu
Kiwia
tU
272
21
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
vLJfhL 8.3
xU nj 100 khztf bgw kbgf tU mltiz
bfhLfgLsd. jF f brtf tiua.
kbgf
khztf
vif
0-10
5
15
20
40-50
50-60
60-70
70-80
25
12
gl 8.1
F : nkfl gl brtff bjhlahf tiuagLsd.
brtff cauf mt fbtfSF ne j
csd. ilbtf msf rkkhf csjh brtff
guf, mtfhd fbtfSF nej csd.
8.3.1 (M) bjhlaw ilbtfSF f brtf tiuj
vLJfhL 8.4
xU tdgFYs kuf cauf tUkhW bfhLf
gLsd. tufis bfhL f brtf mikf.
273
22
www.errsm.org
www.errsm.org
cauf (l)
16-20
kuf
vif
10
21-25 26-30
15
25
31-35
36-40
30
45
35
20
kuf
vif
10
15
25
30
45
50
35
50.5-55.5
20
bghGJ
nkny
bfhLfgl
fbtgut
mltiz,
bjhlahd
mltizahf
khwgLsJ.
mjnfw,
f brtf
mU bfhLf
gLsJ.
gl 8.2
274
23
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
F: gl 8.2 f brtf X
Xm Kj
k 15.5 bjhlFwJ. F MUJ
j KWF tis
FWF beLfhd
(Zig-Zag)
nfho _y
FfgLwJ.
tis
brtf
24
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.5
nH bfhLfgl gutYF xU f brtf tiuJ mj J xU
f gynfhz mikf.
ilbt
fbt
10
12
14
70-80 80-90
7
gl 8.3
276
25
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
vLJfhL 8.6
nH bfhLfgl tufSF f brtfij gagL
f gynfhzij tiuf.
ilbt
fbt
0 - 10 10 - 20 20 - 30
5
10
25
30 - 40
16
40 - 50 50 - 60
12
gl 8.4
F: y rkaf fgid ilbtf ilf bgWtiy. vLJfhlhf
khztf nj bghJthf aF Fiwthf kbgf bgw ayhJ.
thnw mnj mf kbgF nkny mtf kbg bgw ayhJ.
j Niy Kj brtf lgf eLia, fil brtf
tygf eLia vLJbfhsntL. bghGJ ikafis
tirahf, msnfhiy gagL nfhL JLfsh izf ntL.
j
Fig
gagL
fgynfhz mikngh.
tU
tufSF
Vg
277
26
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.7
nH bfhLfgl tufSF, f brtfij gagL
f gynfhzij tiuf.
kbgf
0-10
10-20
20-30
khztf
vif
60-70
70-80
80-90
90-100
gl 8.5
278
27
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
10-20
20-30
30-40
40-50 50-60 60-70 70-80 80-90
ilbt
fbt
10
12
14
X-m
X
ilbtfis,
Y-m
Yfbtfis
vLJ bfhnwh. fbt akhf cs 0-10 vw Kj fgid
ilbtia, 90-100 vw
W fgid ilbtia fU
bfhnwh. tuf mUYs mltiz fhfgLsd.
mltizUJ
tU
fis tiugl Ff.
A (5, 0),
B (15, 4),
ilbt
0-10
10-20
20-30
30-40
40-50
50-60
60-70
70-80
80-90
90-100
ika fbt
5
15
25
35
45
55
65
75
85
95
0
4
6
8
10
12
14
7
5
0
279
28
www.errsm.org
www.errsm.org
gl 8.6
g 8.1
1. nH bfhLfgLs tufSF xU f brtf tiuf.
ilbt
fbt
0-10
10-20 20-30
12
30-40
40-50
50-60
14
10
11-15
16-20
21-25 26-30
18
31-35 36 - 40
15
3. xU bf Ml ghitahsf tuf nH
bfhLfgLsd. jF xU f brtf tiua.
taJ (MLf)
10-19
ghitahsf
vif
20-29 30-39
6
12
40-49
50-59
60-69
10
280
29
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
10-20 20-30
3
nehahf vif
30-40
13
20
10
0-10
10-20
20-30
30-40
40-50
50-60
10
23
11
fbt
mTik j
40
30
35
nghoahsf vif 20
nkfl fbt gutYF f brtf kW
f gynfhz mikf.
10
15
khztf
vif
90100
8
taJ (MLf)
Mf vif
11
25
35
18
12
12
16
20
10
30
www.errsm.org
www.errsm.org
8.4 va tl sfgl tiuj
gl 8.7 kW gl 8.8 Mat fhos tu tl sfglfis
nghW vnfahtJ ghJ Ufsh?
xU g khzt xU eh
gntWgl bjhiyfh
miytirfis fhgtf
gl 8.7
gl 8.8
nkfl glfis tl sf glf vW miHngh. tl
sfgl, mj KGikF, xbthU gFF
cs bjhlig sFwJ. F xU tl
tlnfhz gFfshf fgLwJ. xbthU
tl nfhzgF ms mJ FF bra
kW jftfSF nej UF. j
tlnfhz gF ig(Pie) vw tl tot
ig (pie) vgJ xU
gl JLf ngh njhwkgjh ij
mbkf cz tif
My Pie Chart vW TWt.
vLJfhlhf, gl 8.7 cs tl sf gl
khzt cwfF
bryL neu j
cwF neu
KG eh
8 k
= 1
3
24 k
=
=
6 k
= 1
4
24 k
282
31
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
isahL neu
KG eh
3 k
= 1
8
24 k
=
=
= 1
8
neufhd tlnfhz
ju ntiy neu
KG eh
4 k
= 1
6
24 k
32
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.9
xU khzt xU ntiy eh btntW brafSfhf bryl
neuf tU mltiz bfhLfgLsd. tufSF
nfhz msfis gagL tl sfgl tiuf.
bra
fhy ms
cwf
isahL
Lghl
ntiy
3
kwit
4
fhy ms
ikanfhz ms
cwf
8 # 3600 = 1200
24
6 # 3600 = 900
24
isahL
3 # 3600 = 450
24
Lghl ntiy
3 # 3600 = 450
24
kwit
bkhj
24
4 # 3600 = 600
24
3600
tl sf glij mikj
e trnfg VnjD X MuKila tlij tiunth. tl
VnjD X Muij Kj tiunth. j Mu J tl ika
120 VgLJkhW ulh a tiunth. j tlnfhz gF
mkhzt cwfF bryl neuij FwJ.
aUJ ulh tl ika 90 VgLJkhW ulh
tlnfhz gFia msJ Fnwh. tl nfhz gF g
neuij FwJ.
284
33
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
F:
mgF k
360
bkhj k
mgF k
360
100
285
34
www.errsm.org
www.errsm.org
4. ilkl MuJl Kj gF nfhzij tl ika
VgLJkhW ulhtJ Muij tiuf. nghJ ilF
tlnfhz gF Kj gFia FF. j ulhtJ
MuJl tl ika ulhtJ gF nfhzij
VgLJ mLj Muij tiuf. jnghJ ilF tl nfhz
gF ulhtJ gFia FF. J nghynt kw vyh gF
fS Ko tiu mtWFa tlnfhz gFfis tiua.
5. tlnfhz gFfis ntWgL fhl btntW tzl.
xbthU gF vij FwJ vgij vGj. tzf
FF gFf bgafis Fl.
6. FpL bfhLf.
7. tufSnfw jiy bfhLf.
bghGJ bfhLfgLs tufSF ca tl sfgl
ekF ilwJ.
vLJfhL 8.10
tU mltiz xU FLg khjhu tu, bry tuf
jugLsd.
tuf
cz
bryf (` )
4800
L
thlif
2400
cil
nr
1600
800
1000
ju
bryf
1400
bryf (`-)
cz
4800
L thlif
2400
2400 # 360 = 72
12000
cil
1600
800
1600 # 360 = 48
12000
800 # 360 = 24
12000
nr
1000
ju bryf
1400
1000 # 360 = 30
12000
1400 # 360 = 42
12000
bkhj
12000
360
ikanfhz ms
286
35
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
gl 8.10
vLJfhL 8.11
g W bghJnj (S.S.L.C.) xU g nj Kof
tUkhW bfhLfgLsJ.
nj Ko
Kj tF
nj
bgnwh
ulh
tF nj
bgnwh
khztf
rjj
25
35
_wh tF
nj
nj bgnwh bgwhnjh
30
10
mgF rjj
njitahd gF ikanfhz =
360
100
ij gagL eh, btntW gFf ikanfhz msfis
tUkhW fhzyh:
nj Ko
khztf rjj
ikanfhz ms
Kj tF nj
bgnwh
25
25 # 3600 = 900
100
ulh tF
nj bgnwh
35
35 # 3600 = 1260
100
_wh tF
nj bgnwh
30
30 # 3600 = 1080
100
nj bgwhjtf
10
bkhj
100
10 # 3600 =
100
36
3600
287
36
www.errsm.org
www.errsm.org
tUkhW tl sfglij eh bgWnwh.
g W bghJnj (S.S.L.C.) Kof
gl 8.11
g 8.2
1. nfu nj Kndw jft mil kbgf
tUkhW FlgLsd :
ghl
My
fzF
kbgf
72
60
84
ma r_f ma
70
74
fzF
N.C.C
J.R.C
rhuz
khztf vif
12
10
j bjYF kiyahs
36
12
fdl
My
kw
bkhf
288
37
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
ir
k bghik
brj
khztf vif
20
25
eld ehlf
27
28
r_f
eyg
20
jf
<a
bt
jhu
Jjehf
60
100
80
150
60
vil (uh)
rhjhuz buho
gHbuho
nf
fL
320
80
160
120
40
jh
25
ml flik sgu
12
6
9
cik
8
yij
cGj
cu
ijf
bfhf
ghRj
bjhif (`)
2000
1600
1500
1000
1100
fhL
gwitf
yFf
400
120
kw yth
yFf
yFf
Ctd
135
170
75
289
38
www.errsm.org
www.errsm.org
10. xU bjhrhiy X Mo cgahF 5 tifahd Cf
vif tUkhW bfhLfgLsd. tufis
xU tl sf gl Ff.
Cf
vif
Tl
3000
nkhl ig fh
4000
1500 1000
nt
500
uj
bfhG
30
10
fhngh
iAnu
40
itl
15
jhJ
c
5
rhny
btyh
uhbg
kw
eWkzf
khztf U
tiff rjj
40
30
20
10
ij xU tl sf gl tiuf.
gLnth
40
trha
bjh
tf
bjhyh
rhiy
bjhyh
sf
g nth
sf
25
12.5
10
w
12.5
290
39
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
kW
ruhria x vW Fngh.
x + x2 + x3 + g + xn
x = 1
n
nuf vGjha it
fj kh vnwh. J
TL
gyid
Ff
ga
Fpil Jbfhnth
3
/n
= 3 + 4 + 5 + 6 = 18
n=3
4
/ 2n
/x
n=2
3
/5
i=1
= 2 2 + 2 3 + 2 4 = 18
=
k=1
/ 5 k0
k=1
= 5 10 + 5 20 + 5 30
bghGJ TLruhr
x = Rxi .
n
= 1+2+3=6
k=1
6
/k
= 5 + 5 + 5 = 15
4
/ ^ k - 1h =
K=2
(2 1) + (3 1) + (4 1) = 6
F:
TL ruhr, ruhr (Average) myJ kk (Mean) vW miHfgLwJ.
291
40
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.12
xU nj 10 khztf bgw kbgf
15, 75, 33, 67, 76, 54, 39, 12, 78, 11 v, j TL ruhria fhf.
F, n = 10
TL ruhr = x = 15 + 75 + 33 + 67 + 76 + 54 + 39 + 12 + 78 + 11
10
x = 460 = 46.
10
vLJfhL 8.13
9, 6, 7, 8, 5 kW x Mat ruhr 8 v x k fhf.
F bfhLfgl kf 9, 6, 7, 8, 5 kW x,
n = 6.
Nugo, TL ruhr = x = 9 + 6 + 7 + 8 + 5 + x = 35 + x
x =8
Mjyh, 35 + x = 8
6
vdnt, 35 + x = 48
x = 48 35 = 13.
vLJfhL 8.14
xU tFYs 10 khztf ruhr cau 166 br.. vd
fzlglJ. jftfis rghFnghJ xU k 150 br..F gyhf
160 br.. vW FlglJ fLofglJ v rahd ruhr cauij
fhf.
292
41
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
x1
x2
x3
xn
fbt
f1
f2
f3
fn
j mltiz sf tUkhW:
x1 vgJ f1 Kiw
x2 vgJ f2 Kiw
x3 vgJ f3 Kiw
ggggg
ggggg
xn vgJ fn Kiw csd vgij FwJ.
x vw kh ntWgl kf x1, x2, x3, g, xn MF. F N vgJ
khf fbtf bkhj vif MF.
n
mjhtJ f1 + f2 + f3 + g + fn = N ((myJ)
i=1
fi = N
flagl kf TLj
Rff x
= i i
Rffi
flagl kf vif
Rfx
fx Rfx
fx
=
,
Rff
N
x =
F N = Rff..
vLJfhL 8.15
neuo Kiw fl tufSF TL ruhria fzLf.
x
10
15
20
25
30
fx
20
10
50
15
105
20
80
25
75
30
60
bkhj N = 25
Rfx
fx = 390
Rff x
N
= 390 = 15.6
25
TL ruhr, x =
293
42
www.errsm.org
www.errsm.org
(ii) cnjr ruhr Kiw TLruhr fhz
nkfl vLJfho vf adthf csd. vdnt F
bgUf gy vjhf fhzgLwJ. bga vfshf U, bgUfgy
fhgJ fodkhF. nkY iH tu th csJ.
kbwhU va t Kiw fodij fyh. Kiw xU
bghUjkhd v A I cnjrkhf vLJ bfhnwh. j v cnjr
ruhrahF.
cnjr ruhr A UJ xbthU kh x1, x2, x3, g, xn yff
Kiwna d1, d2 , d3, , g, dn vd fzLnwh.
mjhtJ d1 = x1 - A , d2 = x2 - A , d3 = x3 - A ,g,ddn = xn - A
bghGJ d1, d2 , d3, , g, dn tiw Kiwna f1 , f2 , f3, g, fn M bgUf.
bghGJ Rfd
fd fhzyh. TL ruhria tU Nu _y fhzyh.
TLruhr
x = A+
Rfd
fd
Rff
x = A+
Rfd
fd
(A vgJ cnjr ruhr, N = R f )
N
f
4
d=xA
10
fd
40
10
25
15
20
20
25
10
30
30
15
30
bkhj N = 25
Rfd
fd = 15
Rfd
fd
N
= 15 + 15 = 15 + 3 = 75 + 3 = 78 = 15.6
25
5
5
5
8.5.2 vill TL ruhr (Weighted Arithmetic Mean)
TLruhr = x = A +
294
43
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
vLJfhlhf x1 vw kh w1 vw villD, x2 vw kh w2 vw
villD, Wahf xn vw kh wn vw villD, bfhLfgoUjh
vill TLruhr W. A. M. =
w1 x1 + w2 x2 + w3 x3 + g + wn xn
= Rwx vW
w1 + w2 + w3 + g + wn
Rw
tiuaWfgLwJ.
vLJfhL 8.16
tU tufSF vill TL ruhr fhf.
cz
bghUf
ms (..) wi
25
rfiu
vbz
12
8
xU nyh uh
iy ( ` ) xi
30
30
70
w1 x1 + w2 x2 + w3 x3 + g + wn xn
w1 + w2 + w3 + g + wn
70 = 1670
= 25 # 30 + 12 # 30 + 8 # 7
25 + 12 + 8
45
= ` 37.11 .
8.5.3 iliy (Median)
ikaiy nghF msf iliy xW MF.
8.5.3 (m) bjhFfglhj tuf iliy fhz
iliy msit tUkhW fzlyh.
Kj, eh vLJbfhl tufis VWtir myJ wF
tir mikngh.
(i) tuf vif xiwgil v v j eL cW
iliy msthF.
cjhuz: 33, 35, 39, 40, 43 vgdt eL cW 39. vdnt
j iliy 39 MF.
(ii) tuf vif uilgil v v U ka
kf ruhrna mt iliy msthF.
cjhuz: 33, 35, 39, 40, 43, 48 v iliy = 39 + 40 = 39.5
2
F: iliy msF vjid tuf csdnth
mnj vifyhd tuf mjF nk UF.
295
44
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.17
17, 15, 9, 13, 21, 7, 32 Mat iliy fhf.
Xlfis VWtir mikngh 0, 4, 11, 13, 28, 33, 61, 70, 71, 92.
F n = 10 (uil v)
F, U ka kf csd. mit 28, 33 MF.
iliy = 28 + 33 = 61 = 30.5 .
2
2
8.5.3 (M) bjhFfgl tufSF iliy fhz
F fbt (Cumulative frequency)
xU fbt goa F fbt vgJ mj ilbt
tiu cs fbtf TLj MF.
vLJfhL 8.19
50 khztf bgw kbgfSfhd iliy fhf.
kbgf
20
27
34
43
58
65
89
khztf vif
11
12
kbgf
( )
(x
20
khztf
vif (f
(f)
f)
2
fbt
F
2
27
(2 + 4 = ) 6
34
(6 + 6 = ) 12
43
11
(11 + 12 = ) 23
58
12
(23 + 12 = ) 35
65
(35 + 8 = ) 43
89
(43 + 7 =) 50
296
45
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
297
46
www.errsm.org
www.errsm.org
vLJfhL 8.23
tU fbt goaYF KfL fhf.
250
10
T ( ` )
bjhyhsf vif
300
15
350
16
400
12
450
11
500
13
bjhyhsf
vif
T ( ` )
250
10
300
15
350
16
400
12
450
11
500
13
xU KfL
(Uni modal)
bfhLfgl
tufSF
xnu xU KfL
kL U
mjid
xU KfL
vg.
U KfLf
(Bi modal)
bfhLfgl
tufSF
U KfLf
kL U
mjid
U KfLf
vg.
_W KfLf
(Tri modal)
bfhLfgl
tufSF
_W KfLf
kL U
mjid
_W KfLf
vg.
vLJfhL :
10, 15, 20, 25,
15, 18, 12, 15.
KfL 15.
vLJfhL :
20, 25, 30, 30,
15, 10, 25.
U KfLf
25, 30
vLJfhL :
60, 40, 85, 30, 85,
45, 80, 80, 55, 50,
60.
_W KfLf
60, 80, 85.
g KfLf
(Multi modal)
bfhLfgl
tufSF
_WF
nkgl
KfLf
U
mjid g
KfLf vg.
vLJfhL :
1, 2, 3, 8, 5, 4, 5,
4, 2, 3, 1, 3, 5, 2,
7, 4, 1.
g KfLf
1, 2, 3, 4, 5.
298
47
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
g 8.3
I. TLruhr fhQ fzFf
1. TL ruhr fhz 2, 4, 6, 8, 10 , 12, 14, 16.
15
12
25 35 45
20 15 14
55
16
65
11
75
7
85
8
bghUf
vil (..)
25
30
nfhJik
20
gUf
60
fhff
25
vbz
65
( `)
299
48
www.errsm.org
www.errsm.org
10. nH bfhLfgLs tufSF vill TL ruhr fhf.
KfR kh
bghUf
vif
2
bghU x
iy ( ` )
45.00
nrh
12.00
vGJbghU
fj fU bgof
5
4
15.00
25.50
bghUf
1
9
2
11
3
5
4
6
5
8
6
1
7
3
8
7
156 155
8
4
154
6
153
10
152
12
151
3
150
7
t iliy fhf.
134 135
6
11
4000
7
300
49
www.errsm.org
www.errsm.org
tufis ifahSj
5
14
10
25
15
37
20
16
25
8
30
5
29
7
32.4
2
34.6
6
36.9 38.7
4
8
40
3
38
39
40
41
42
43
44
27
40
51
16
14
10
5
20
12
25
14
30
15
37
10
55
4
19
13
21
15
23
20
25
18
27
16
29
17
31
13
50
3
53
7
56 60
2 4
301
50
www.errsm.org
www.errsm.org
51
www.errsm.org
www.errsm.org
ilf
maha 1
g 1.1
1. i) A
ii) C
iii) B
2. i) gkhW g
iv) D
v) A
ii) nrg
iv) Tl rk
v) Tl jiy
3. i) gkhW g
ii) bgUf rk
iii) gkhW g
iv) nr
v) bgUf nk TlYfhd gL g
6. i) - 505
252
ii) - 1
14
g 1.2
1. i) 13
15
ii)
2. i) 31 , 51
70 140
3. i) 3 , 5 , 9
8 16 32
23
84
iii) 117
176
iv) 53
24
iii) 17 , 9
30 20
iv) - 1 , 1
24 12
ii) 41 , 83 , 167
60 120 240
iii) 7 , 1 , - 5 iv) 5 , 11 , 23
12 8 48
48 96 192
F: nkfl 1, 2, 3 Ma fzFfSF cs rahd ilfS xW kLnk jugLsJ.
g 1.3
1. i) A
ii) B
iii) C
iv) A
v) B
2. i) 2 7
24
vi) 4 23
32
g 1.4
1. i) C
ii) 16
17
iii) 11
32
iv) 1 7
18
v) - 8
19
vii) 4
ii) B
iii) A
iv) D
v) C
vi) A
vii) B
viii) B
ix) B
x) D
iii) 625
iv)
2. i) - 1
64
vi) 54
ii)
1
64
vii) 1
viii) - 5 41
60
viii) 256 pq
2
675
ix) 231
1
322
x) 5 1
3
v)
303
52
www.errsm.org
www.errsm.org
3. i) 5
ii) 1
2
iii) 29
iv) 1
v) 5 1
16
4. i) m = 2
ii) m = 3
iii) m = 3
iv) m = 3
5. a) i) 4
ii) 4
iii) 256
iv) 64
5. b) i) 4
ii) 2187
iii) 9
iv) 6561
v) m = 6 vi) m = 1
4
v) 1
4
v) 1
9
vi)
6
721
g 1.5
1.
2. i) 4
ii) 9
iii) 1
3. i) 64
ii) 16
iii) 81
iv) 5
v) 4
4. i) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 +11 + 13 ii) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17
iii) 1 + 3 + 5 + 7 + 9
iv) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 + 15 + 17 + 19 + 21
5. i) 9
64
ii) 49
100
iii)
6. i) 9
ii) 49
iii) 0.09
7. a) 42 + 52 + 202 = 212
52 + 62 + 302 = 312
1
25
iv) 4
9
iv) 4
9
961
1600
v) 9
16
v)
vi) 0.36
b) 10000200001
100000020000001
62 + 72 + 422 = 432
g 1.6
1. i) 12
ii) 10
iii) 27
iv) 385
2. i) 3
8
3. i) 48
ii) 1
4
ii) 67
iii) 7
iv) 4
iii) 59
iv) 23
v) 57
vi) 37
vii) 76
viii) 89
ix) 24
x) 56
4. i) 27
ii) 20
iii) 42
iv) 64
v) 88
vi) 98
vi) 77
viii) 96
ix) 23
x) 90
5. i) 1.6
ii) 2.7
iii) 7.2
iv) 6.5
v) 5.6
vii) 3.4
viii) 0.043
vi) 0.54
6. i) 2
ii) 53
iii) 1
iv) 41
v) 31
7. i) 4
ii) 14
iii) 4
iv) 24
v) 149
304
53
www.errsm.org
www.errsm.org
8. i) 1.41
9. 21
ilf
ii) 2.24
iii) 0.13
iv) 0.94
v) 1.04
10. i) 15
56
ii) 46
59
iii) 23
42
iv) 1 13
76
g 1.7
1. i) A
ii) C
iii) B
iv) A
v) B
vi) D
vii) A
viii) A
ix) A
x) D
2. ii) 216
iii) 729
v) 1000
3. i) 128
ii) 100
v) 72
4. i) 3
ii) 2
iii) 5
iv) 3
v) 11
5. i) 3
ii) 2
iii) 3
iv) 5
v) 10
6. i) 9
ii) 7
iii) 8
iv) 0.4
v) 0.6
vi) 1.75
7.
vii) 1.1
vi) 625
vi) 5
viii) 30
2.7 br..
g 1.8
1. i) 12.57
iv) 56.60
2. i) 0.052
iv) 0.133 uh
3. i) 250
ii) 150
v) 36 yrf
4. i) 22
ii) 777
ii) 25.42 ..
iii) 39.93
v) 41.06
vi) 729.94 ..
ii) 3.533 ..
iii) 58.294
v) 365.301
vi) 100.123
iii) 6800
iv) 10,000
iv) 306
v) 300
vi) 10,000
g 1.9
1. i) 25, 20, 15
iv) 7.7, 8.8, 9.9
ii) 6, 8, 10
v) 15, 21, 28
b) 5 jhtf
305
54
www.errsm.org
www.errsm.org
3. a) 10MtJ tirfY cs Mf = 55Mf
b) 210 Mf
1
1
tir
bkhj Mf
2
3
3
6
4
10
5
15
6
21
7
28
8
36
9
45
maha 2
g 2.1
1. i) C
ii) B
vi) D
vii) C
2.
iii) A
v) D
t. v
cWf
khf bfGf
i)
3 abc
5 ca
3
5
ii)
1, x, y2
kh cW, 1, 1
3x y
3xyz
y2
7
3
3
1
kh cW
2 pq
- 5 qr
7
-5
7
qp
x
2
-y
2
1
2
-1
2
0.3 xy
0.3
iii)
iv)
v)
3.
iv) A
4. i) 5x2 x 2
ii) 2x2 + x 2
v) 2 (a2 + b2 + c2 + ab + bc + ca)
iv) 0
5. i) a
ii) 4x 18
18y
iv) x2 + 5x2 + 3x + 1
6.
i) 7, 5
ii) 13, 1
v) 5x2y 9xy 7x + 12
12y + 25
iii) 7, 1
iv) 8, 1
v) 8, 2
306
55
www.errsm.org
www.errsm.org
ilf
g 2.2
1. i) 21 x
vii) x4y7
viii) a2b2c2
ix) x3y2z2
v) 2 x7
3
vi) x3y3
x) a3b3c5
2.
Kjyh XUWnfhit "
ulh XUWnfhit .
2x
3y
4x2
5xy
7x2y
6x2y2
2x
4x2
6xy
8x3
10x2y
14x3y
12x3y2
3y
6 xy
9 y2
12 x2y
15 xy2
21 x2y2
18 x3 y3
4x2
8x3
12 x2y
16 x4
20 x3y
28x4y
24 x4y2
5 xy
10 x2 y
15 xy2
20 x3y
25 x2y2
35 x3y2
30x3y3
7 x2y
14 x3y
21 x2y2
28 x4 y
35 x3 y2
49 x4 y2
42 x4y3
6x2y2
12x3y2
18 x2y3
24 x4 y2
30 x3y3
42 x4 y3
36 x4 y4
ii) 72 xyz
3. i) 30a7
vi) l2 m3 n4
iii) a2b2c2
vii) 30 p3q
4. i) 8a23
ii) 2x3 3x + 20
iv) 12x2x
x6
x6
iv) - 5 a3 b3
4
5. i) 2a3 3a2b 2ab2 + 3b3
iii) x2 + 2xy + y2 z2
g 2.3
1. i) C
ii) D
2. i) x2 + 6x + 9
iv) a2 2 + 12
a
vii) 4ll2 9m2
3. i) x2 + 11x + 28
iv) 64x2 56x + 10
vii) a2 + c
x+y
ma + 1
xy
xy
iii) B
iv) D
v) A
vi) B
v) 9x2 4
viii)
9 x2
16
1 - 1
x2
y2
iii) 49x2 99y2
ix)
x) 9991
307
56
www.errsm.org
www.errsm.org
4. i) p2 2 pq + q2
iv) 25x2 40x + 16
ii) a2 10a + 25
y2
xy
+
9
3
5. i) 10609
vii) 9984
ii) 2304
viii) 896
7.
ab = 9 , a2 + b2 = 4 1
4
2
9.
625
x) 0.08
iii) 2916
iv) 8464
ix) 6399
x) 7.84
xi) 84
xii) 95.06
10.
g 2.4
1. i) C
ii) D
2. i) 3 ((x 15)
iv) 44y (5y
(5 2 3)
vii) 9m (2m2 5n2)
iii) A
iv) C
v) B
ii) 7 ((x 2y
2 )
iii) 5 a (a + 7)
v) 5ab (3a + 7)
vi) pq (1 r)
vi) (a + b) (ax + by + c)
ii) (3x 2) (2
(2y 3)
viii) ((x y) (m n)
ix) (2m2 + 3) (m 1)
v) (ax + y) (ax + b)
x) (a + 11b) (a + 1)
4. i) (a + 7)2
iii) (2
(2p + 5q)) (2
(2p 5q)
viii) 3x (x
( + 5) ((x 5)
x) (1 3x)2
308
57
www.errsm.org
www.errsm.org
ilf
5. i) ((x + 3) ((x + 4)
iii) (m 7) (m + 3)
vi) (a + 12) (a + 1)
ix) (m 24) (m + 3)
g 2.5
3
1. i) x
2
v) 5 xy
3
ii) 66y
iii) 2 a2b2c2
3
iv) 7m 6
iii) 5 x2 2x + 3
2
2
vi) 9ll2 m3 n5
2. i) 55y2 44y + 3
iv) x + y 7
3. i) ((x + 5)
ii) y = 7
vii) x = 2
iii) y = 4
iv) x = 12
viii) x = 12 ix) x = 6
v) y = 77
x) m = 6
7
iii) l = 19, b = 11
vi) 45, 27
vii) 4000
iv) 12, 48
viii) 3
5
x) ` 3,00,000
maha 3
g 3.1
1. i) D
ii) C
iii) B
2. i) 200
ii) 20,000 ..
iii) ` 1,550
iv) 50 lf
3. ` 40,000
5. i) 90%
6.
iv) B
v) A
v) 95%
vi) 93%
v) ` 50
4. 3750
ii) 94%
iii) 98%
iv) 88%
7. ` 9,000
8. ` 1,020
309
58
www.errsm.org
www.errsm.org
9.
180, 1320
11. i) 26,100
13.
10. 6 ,.
ii) 5,220
g 3.2
1. i) ` 7490
ii) ` 500
iii) ` 9,000
14. ` 6,250
iv) ` 2,246
15. 20%
v) ` 6,57,500
ii) ` 1,260
4. ` 1,200
7. ` 22,80,000
9. 11 1 %
9
g 3.3
1. i) A
iii) ` 2,835
5. 33 1 %
3
8. ` 34,40,000
6. 25%
iii) B
iv) B
v) C
2.
` 360
3. ` 8,000
4. ` 49,220
5.
` 18,433.40
6. ` 4,950
7. ` 13,000
8.
33%
9. ` 9,832.50
11.
10. 20%
xU rilF ` 1,310.40
` 2,125
3. i) ` 88,200
ii) ` 4,410
310
59
www.errsm.org
www.errsm.org
ilf
4.
A = ` 27,783, TL to = ` 3,783
5. ` 9,826
6.
TL to = ` 1,951
8. ` 36,659.70
9. i) ` 92,400
7. ` 20,000
10.
`6
11. ` 25
13.
15.
2 tUlf
g 3.5
1. 2,205
4. 5,31,616.25
12. ` 2,000
16. 10%
17. 10%
2. ` 2,55,150
3. ` 46,000
5. 5,415
6. ` 20,000
7. 10,000
g 3.6
1. ` 27,000
4. ` 200
7. ` 19,404
g 3.7
1. 24 ehf
2. ` 86,250
3. ` 10,800
5. 9%
6. ` 1,250
8. khj jtiz = ` 875, bkhj bjhif=`8,750
2. 10; 1250
3. mRnfhngh vif 36
4. 15 ntiyahf
5. 24 ehf
g 3.8
1. 3 ehf 2. 30 ehf3. 2 ehf
5. A = ` 360, B = ` 240
6. 6 ehf
6. ` 192
4. 12 lf
7. 1 k
maha 4
g 4.1
1. i) C
vi) D
ii) B
iii) A
iv) D
v) A
vii) B
viii) C
ix) A
x) C
60
www.errsm.org
www.errsm.org
g 4.2
1. i) 32 br..
ii) 40 br..
iv) 40 br..
2. i) 124 br.
v) 98 br..
ii) 25 br. 2
v) 10.40br. 2
3. i) 24 2
iv) 10.5 br. 2
v) 135.625 br. 2
4.
770 br. 2
5. 1286 2
6. 9384 2
7.
9.71 br. 2
8. 203 br. 2
9. 378 br. 2
10. i) 15,100 2
ii) 550000 2
maha 5
Uj g
1. y = 52
2. x = 40
4. x = 40
3. +A = 110
5. x = 105
ii) A
x = 65
2.
iii) A
iv) B
v) A
3. x = 42
5. i) x = 58, y = 108
ii) x = 30, y = 30
iii) x = 42, y = 40
6.
g 5.2
1. i) C ii) C
iii) C
iv) C
v) B
vi) A
vii) B
2. x = 66, y = 132
3. x = 70
4. x = 15, y = 55
7. x = 30, y = 60, z = 60
g 5.3
1.
i) D
ii) C
iii) A
iv) B
2. Fiwj sKila gf BC
3. QR = 26 br..
5. QR = 5 br..
6. x = 9
7. FJ nfho s x = 5 3 br..
8. M
9. 2 5
51 mo
g 5.4
1.
i) D
ii) D
iii) C
2. Mu = 5 br..
312
61
www.errsm.org
www.errsm.org
ilf
maha 7
g 7.1
2. i) Kj fhgF
v) y-m
--m J
vi) x-m
--m J
vii) x-m
--m J
ix) Kj fhgF
x) ulh fhgF
3.
A
B
C
D
E
F
G
H
O
6.
mRuf
y - m J
ulh fhgF
x-m J
_wh fhgF
y-m J
ehfh fhgF
x-m J
Kj fhgF
M
(0,4)
(-3,2)
(-5,0)
(-4,-6)
(0.-3)
(7,-1)
(4,0)
(6,3)
(0,0)
i) 40 br.2
ii) 56 br.2
iii)36 br.2
v) 16 br.2
vi) 12 br.2
vii)18 br.2
g 7.2
5. 5 k
7.
fhgF/ mR
iv) 49 br.2
6. ` 8,000
iii) 24 br..
iv) 28 br..
maha 8
g 8.3
I. TL ruhr fhQ fzFf
1. 9
2. x = 25
3. 77.15
6. 15.45
7. 82.1
8. 65.33
II. iliy fhQ fzFf
1. i) 81
ii) 45.5
iii) 70
2. 3
3. 153
4. 132
III. KfL fhQ fzFf
4. 161 br..
9. ` 33
5. 45
10. ` 21
iv) 51
5. ` 10,000
1. i) 74
ii) KfL iy
iii) 25 kW 36
iv) 20
2. 15
3. 38.7C
4. 40
IV. 1. ruhr 28; iliy 25; KfL 30
2. ruhr 25; iliy 25; KfL 23
3. ruhr 53.05; iliy 53; KfL 53
313
62
www.errsm.org
www.errsm.org
vfnshL isahL
8 cUthF aL vtir
18+1
12 8 + 2
123 8 + 3
1234 8 + 4
12345 8 + 5
123456 8 + 6
1234567 8 + 7
12345678 8 + 8
123456789 8 + 9
=
=
=
=
=
=
=
=
=
9 cldhd 8 tir
99+7
98 9 + 6
987 9 + 5
9876 9 + 4
98765 9 + 3
987654 9 + 2
9876543 9 + 1
98765432 9 + 0
=
=
=
=
=
=
=
=
9
98
987
9876
98765
987654
9876543
98765432
987654321
88
888
8888
88888
888888
8888888
88888888
888888888
12345679 9
12345679 18
12345679 27
12345679 36
12345679 45
12345679 54
12345679 63
12345679 72
12345679 81
=
=
=
=
=
=
=
=
=
111111111
222222222
333333333
444444444
555555555
666666666
777777777
888888888
999999999
1 M mikj v ugghf
11
11 11
111 111
1111 1111
11111 11111
111111 111111
1111111 1111111
11111111 11111111
111111111 111111111
=
=
=
=
=
=
=
=
=
1
121
12321
1234321
123454321
12345654321
1234567654321
123456787654321
12345678987654321
314
63
www.errsm.org