Professional Documents
Culture Documents
Charitropahiyan Part-7 of 13 (Gurmukhi, Punjabi Meanings)
Charitropahiyan Part-7 of 13 (Gurmukhi, Punjabi Meanings)
Charitropahiyan Part-7 of 13 (Gurmukhi, Punjabi Meanings)
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
(ufosq'gkfynkB - -ubdk)
d'jok
so[B Gqks GrBh G/ d'T{. oki eos fBqg wfo r:' ;'T{.
j[;B ijk fpXtk ofj rJh. gfs fpB[ nfXe d[yks[o GJh. 5.
fwfb ;kT{nB fJj Gkfs T[uko'. oki eo' ;[s so[B fsjko'.
wB e' ;'e fBtkoB ehi?. j/fo j/fo ;[s eh Sfp ihi?. 6.
e/fse fdt; phfs ip rJ/. oki eos ;[y ;" s/ GJ/.
;[s ;[zdo wksk bfy gk:'. okik e' fus s/ fp;ok:'. 7.
d'jok
Boh
rzXqph
BkrBh
gqGk
fpb'fes
nkfJ.
(ufosq'gkfynkB--ubdk)
d'jok
p[ykok Bro ftu w[uezd BK dk fJe okik ofjzdk ;h. Feb ;{os ftu
(fJzi
gqshs
j[zdk
;h)
wkB'
pqjwk
d{ik
uzdqwk
xfVnk
j't.1.
T[;
dh
fJ;soh dk BK j[;B ijK ;h, fi; dk ngko o{g ;h. T[; dh ;[e[wko wsh BK
dh F[G eoBh tkbh g[Zsoh ;h.2.
T[; s'I fJe F[G eoB BK dk ;[ikB g[Zso th ;h fi; ~ ;kok ;z;ko
F{otho, ;[zdo ns of;e ti'I ikDdk ;h.3. T[j ukb Ykb ns f;nkDg
ftu ;[zdo, us[o ns gqphB ;h. (fJzi brdk ;h) wkB' fusq dh g[sbh xV e
pqjwk B j'o e'Jh B pDkJh j't.4.
u"gJh
d'tI
G?D
Gok
itkB
j'
rJ.
okik
oki
eofdnK
eofdnK
wo
frnk.
j[;B ijK ftXtk ofj rJh. gsh s'I fpBk (T[j) pj[s d[yh j'Jh.5.
;kT{nK
(wzsqhnK)
fwb
(okDh
~)
fJ;
soQK
fejk--s[jkvk
i[nkB
g[Zso (j[D) oki eork. (fJ; bJh) wB dk d[y d{o eo fdU ns g[Zso dh
;[zdosk ~ ty ty e
ihU.6.
id pj[s fdB phs rJ sK T[j ;[y g{ote oki eod oj. ;[zdo g[Zso
~ wksk B tfynk sK (j"bh j"bh) oki ~ wB s'I G[bk fdZsk.7.
d'jok
wB[ZyK dhnK, rzXopK dhnK, BkrK dhnK fJ;sohnK (T[; dh) ;[zdosk ~
nk e tydhnK. dtfsnK, d?IsK ns fezBoK dhnK fJ;sohnK (T[; ~) ty e
nNe iKdhnK.8. (fJj) ;kohnK oki e[wko dh ;[zdosk ~ ty e
efjzdhnK. wDhnK, w'sh ns ;'B d e[zvb T[; s'I tko fdzdhnK.9.
XzB
XzB
fJe
fdB
nfVb
(nkg;
ftu
rZbK
eodhnK--)
;yh!
nfijk
oki-e[wko
gqkgs eo bJhJ sK fJ; T[go'I iBw iBwKsoK se e[opkB j[zd ojhJ. (fJ;
~) Sksh Bkb brk bJhJ ns (ed) tyok B eohJ. ;ZiB dh n;hw Sph ~
ty
ty
ihthJ.10.
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
fB;[ fdB :" wB wkfj fpuko?. fej fpfX w" ;" e[no fpjko?.
Gqks bki wB wfj ip Xo?. b'e bki eh fuzsk eo?. 16.
bki eo? no[ fus ubkt?. e:' j{` e[no jkE Bfj nkt?.
fJe ufosq sp pfusq fpukfo:'. ik s/ Xow e[no e' Nkfo:'. 17.
p/;Pk o{g nkgB' efo:'. pko pko ri w'fsB ifo:'.
jko f;zrko uko[ sB Xko/. iB ;f; sho fpokis sko/. 18.
gkB upks ;Gk w? nkJh. ;G b'rB e" b:' b[GkJh.
fBqg ej nfXe eNkS fdykJ/. ikB[e fpBk ;kfJeB xkJ/. 19.
j/os fBqgs ohfM Sfp r:'. xkfJb fpBk ;kfJeB G:'.
nki[ fB;k fJj p'b gm?j'. ekw G'r o[fu wkfB ew?j'. 20.
gk
btK
sK
iBw
iBwKsoK
ns
eo' V
:[ r K
se
fJ;
s' I
pfbjko
iktK.11.
pj[s ;kohnK e[zto dh ;[zdosk ~ nk e tydhnK. B?DK ~ i'V i'V e
e[M w[;eokT[IdhnK. T[j (fJ; d) gow gqw (d pkD Bkb) ftzBQhnK j'JhnK
dhtkBhnK j' rJhnK. b'e bki dh rZb (T[BQK d) fus s'I ft;o rJh.12.
wB[ZyK
dhnK,
dtfsnK
dhnK,
d?IsK
dhnK,
rzXopK
dhnK,
fezBoK
dhnK,
:eFK dhnK ns BkrK dhnK s[S (@e{o#) fJ;sohnK sK eh, bZSwh nkfd th
(fJ;
dh)
rJhnK
;[zdosk
ty
w'jhnK
rJhnK
;B
ns
fpBk
dkw
fdZs
fte
;B.13.
(T[; dh) ;[zdosk ~ ty e fJ;sohnK w'fjs j' rJhnK ;B. gqkDK s'I b?
e XB ns Xkw fBSkto eo ojhnK ;B. jZ; jZ; e efjzdhnK ;B fe i fJe
fdB oki e[wko ~ gqkgs eo bJhJ sK fjod Bkb brk bJhJ ns fco (ed
th)
tyok
eohJ.14.
d'jok
T[; dh G?D oki e[wkoh ;[e[wko wsh ;h, T[j Gok dh nB{gw ;[zdosk ~
ty
w'fjs
j'
rJh.15.
u"gJh
oks fdB wB ftu fJ; soQK ftukodh fe fe; soQK wo Bkb e[zto owD
eo. id Gok (d foFs) dh bki wB ftu XkoB eodh sK b'e bki dh fuzsk
eoB
br
iKdh.16.
T[s
ehs.
(fJzi
brdk
;h)
gkB yKdh j'Jh dopko ftu nkJh ns ;kfonK b'eK ~ b[Gk fbnk. oki
~ pj[s eNky ftykJ, wkB' fpBk pkD d jh xkfJb eo fdZsk j't.19.
okik (T[; dh) ;[zdosk ~ ty e w'fjs j' frnk ns fpBk sho d
xkfJb j' frnk. (wB ftu ;'uD brk---) ni oks fJ; ~ p[btktKrk ns
(fJ;
Bkb)
o[ uh
g{ ote
ekw-eq hVk
eoKrk.20.
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
Sb:'
fBdkB
S?b
fuefB:k
okt
e'.
23.
u"gJh
d'jok
;qh feqs[ feqs wsh fsq: sk eh. n"o B pkb o{g ;w tk eh.
sk ;' B/j fBqgfs e" Gko'. fBi[ wB eo sk e/ d? vko'. 2.
d'jok
fbnk.
id fdB phs frnk ns oks j' rJh sK e[zto B T[; ~ e'b p[bk
T[; Bkb ekw-G'r ehsk, go Gd nGd e[M B ;wM ;fenk.21.
d'jok
e[wkoh
G?D
Gs
fbgN
fbgN
(fpbe[b)
gSkD
T[;
B
Bkb
o[uh
g{ote
osh-eqhVk
ehsh.
Gok
;fenk.22.
;'omk
o[uh g{ote owD ehsk ns Gd nGd e[M B ;wfMnk. fJ; soQK S?bh
B nzs ftu pKe/ ns/ e'wb oki ~ Sb fbnk.23.
u"gJh
id
T[j
t;tk
rfjD
;ik
b?Idh,
sK
oks
fdB
e[zto
Bkb
eb'bK
eodh. id T[j G?D d rfjD XkoB eodh sK e'Jh B ;wM ;edk fe okik
T[; Bkb eh eodk j?.24.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 212tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 212. 4074. ubdk.
d'jok
p[zdb yzv d oki dk BK o[dq es[ ;h. T[j oks fdB, nZ&m gfjo o[dq dh
; t k
eodk
;h.1.
u"gJh
T[; dh gsBh dk Bkw feqs[ feqs wsh ;h. T[; torh e'Jh j'o fJ;soh
BjhI ;h. T[; Bkb oki dk pj[s gqw ;h ns nkgDk wB T[; d jZE ftu d
fdZ s k
;h.2.
d'jok
T[; dh fwqrB?Dh tor ;o{g tkbh fJe g[Zsoh ;h. nBe t^v t^v oki
T[; ~ ukjD d pkti{d gqkgs B eo ;e.3. fJzdq es[ BK dk fJe Ssqh j[zdk
;h. uS[ wsh B T[; ~ ty fbnk ns nkgDk wB eY e s[os T[; ~ tu
fdZsk.4.
u"gJh
oks fdB (T[j) T[; dk o{g tydh ;h ns wB ftu fJjh ftuko eodh
ofjzdh ;h fe nfij S?b ~ fe; soQK gqkgs eoK ns ekw-G'r eo e nkgD
rb
Bkb
brktK.5.
(T[;
B)
fJe
;yh
nkgD
e'b
p[bkfJnk
ns
nkgD
gqwh
xo
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
efo efo e[tfs ;/i uoekt?. J/e jkE sB xzN pikt?. 11.
Eojfo
ezgkt?.
i:'
edbh
ej
pks
v[bkt?.15.
nfVb
iBw
rb
Bkb
iBwKsoK
brkfJnk.
j'mK
d[y
eo
d{o
u{;
pj[s
nk;D
ehs.
(fJ;
soQK)
fdZs.7.
(T[j) fFt wzfdo ftu ik e T[; Bkb G'r ftbk; eodh. wjk o[dq dh
fus
ftu
e[M
th
gotkj
fus
ftu
Xodh.
fiT[I
fiT[I
wzih
dh
nktk}
fBebdh, (T[j) xzN tikT[Idh. (T[E) T[; xzN dh X[B g{oh ofjzdh ns e'Jh
th w{oy ;wM B ;edk.8.
fJe fdB (T[BQK d[nkok) fFt-g{ik eofdnK okik (T[E) nk frnk. g[Zsoh
B ;yh ~ T[mk e fgsk e'b Gi fdZsk. (T[; B fejk--) j ;yh! oki e'b ik
e s{` fJ; soQK ejhI fe w?I (e[wkoh) fJE g{ik eo ojh jK, (fJ; bJh ni)
s[;hI
d'
xVhnK
o[e
ikU.9.
d'jok
(oki B fejk--) ;kvh gZ[soh fFt ih dh g{ik eo ojh j?. (fJ; bJh) d'
xVhnK fJE p?m e fco n;hI g{ik bJh iktKr.10.
u"gJh
d t ) .11.
T[; B eJh YzrK Bkb osh-eqhVk ehsh. w{oy oki B T[; ~ xzN dh
X[Bh ;wfMnk. (T[; B) Gd nGd e[M B ikfDnk fe fJ; g[Zsoh B fej' fijk
eow
ewkfJnk
T[;
Bkb
j? . 12.
pj[s
soQK
dk
G'r
ehsk
ns
fbgN
fbgN
nk;D
fdZs.
Bkb
(e[wkoh
B)
pj[s
ekw-eqhVh
ehsh.
fco
dotk}k
y'bQ
fdZsk.
10
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
iko pku
u"gJh
pku
u"gJh
u"gJh
1 1
:ko B fejk-u"gJh
j[D woh ikB puk b? ns w?~ ftnoE ftu B ]sw eotk. wok f;o
okik
eN
dtrk
ns
fFt
(@ekgodh#)
rb
ftu
gk
dtrk.16.
g[Zsoh B fejk-u"gJh
T[; B fejk--j B"itkB ! fuzsk B eo. nkgD fus ftu Xhoi XkoB
eo. w?I j[D so gqkD pukT[Idh jK ns fgsk d tyfdnK tyfdnK s?~ gsh
(ti' I
rq f jD)
eodh
jK.17.
ehsh
j? .18.
j fgsk ih! ub', T[j s[jk~ ftykT[Idh jK ns fco T[; Bkb ftnkj
eotkT_Idh
fwso
jK.
ftyk
(T[j)
pKj
geV
oki
b?
nkJh
ns
nk
(nkgDk)
fdZ s k.19.
fgsk B T[; ~ XzB XzB fejk ns nkgD jZE Bkb g[Zsoh dk jZE geV
fbnk. (oki B fejk--) fFt ih B pj[s fwjo dh fdqFNh ehsh j?. fJ; bJh
s?~ T[sw to fdZsk j?.20.
so T[s fFt ih B i' feqgk ehsh j?, (fJ; tk;s) ni w? s?~ T[; ~
;"Igdk jK. (oki B) pqkjwDK ~ p[bk e ftnkj eo fdZsk. w{oy (okik) Gd
nGd
gk
;fenk.21.
d'jok
fJ; ufosq Bkb T[; fJ;soh B :ko Bkb ftnkj ehsk. fgsk B jh b
e T[; ~ d fdZsk. (T[j) w{oy Sb ~ ;wM B ;fenk.22.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 213tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 213. 4096. ubdk.
u"gJh
fiE uKdk BK dk tZvk Ffjo t;dk ;h (ns i') Xosh T[s pj[s gqf;ZX
;h. T[E fp;B es[ BK dk okik ofjzdk ;h i' eow, Xow, gftsqsk, pqs ns
sbtko ftu gq p hB ;h.1.
p[`db
wsh
BK
dh
T[;
dh
fJ;soh
;h
fi;
ftu
oki
dk
wB
;dk
;wkfJnk j'fJnk ;h. T[; dh g[Zsoh dk BK r[b}ko wsh ;h, fi; torh ;z;ko
ftu e'Jh w[fNnko BjhI ;h.2.
12
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
13
d'jok
o[uh
g{ote
T[;
Bkb
owD
ehsk.3.
u"gJh
itkB wod ns itkB n"os (j'D eo e d'jK ftu) pj[s nfXe gqhs
tZX rJh. :ko dk w{zj ty ty e fbgN fbgN e nk;D eodh.5.
u"gJh
oks db T[; Bkb osh-eqhVk eodh, go fus ftu wksk fgsk s'I vodh
;h. (fJe fdB T[; B) gqhsw ~ fejk fe w?~ Bkb b? e fe; j'o d; tb
ub'.6.
so
(n;hI) d' x'fVnK T[s ;tko j'tKr/ ns/ fgsk dk ;kok ]}kBk b? iktKr.
Bkb wB GkT[Idh osh-eqhVk eoKrh, fi; Bkb ekw dt dk ;kok jzeko
BFN
eo
fdnKrh.7.
xo ftu fJj fby e Sv rJh fe w?I shoE fJFBkB eoB ubh jK. i
ihT[Idh gosh sK s[jk~ nk fwbKrh. i
fdz d h.10.
id pj[s ;kb bzx rJ ns ;kok ]}kBk yk fbnk. id fJ;soh G[yh
fco
uKdk
Bro
ftu
nk
gj[zuh
ns
wksk
fgsk
uoBK
Bkb
fbgN
rJh. (efjD brh) w?I i' shoEK T[s Xow eow ehsk j?, T[; ~ (s[;hI) bt'.
ns (T[; dk) nZXk g[zB w?~ d e n;h; fdT[.12.
14
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
15
fJ; soQK d p'b ;[D ;[D e okik gq;zB j' frnk ns (nkgDh) fJ;soh
;fjs g[Zsoh ~ XzB XzB fejk. (fJj) ;kfonK shoEK dk fJFBkB eo e w?~
nk e fwbh j? (ns wo) iBw iBw d gkg fwNk fdZs jB.13.
d'jok
w{oy
oki
Gd
(fco) T[; ~ Sv e
;wfMnk
ns
rb
Bkb
brk
(nkgD
xo) nk
fbnk.14.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 214tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 214. 4110. ubdk.
d'jok
;dk
u"gJh
T[E fJe ;zGk g[o BK dk Bro ;h fiE ;zGk ih oki eodk ;h. T[; d
xo fJe
;h.2.
fFo'wDh
(@eb;#)
eth
ofjzdk
;h,
fi;
xo
goh
torh
g[Zsoh
id ;zGk B T[; dk o{g tfynk sK nkgD fus ftu fJ; soQK ftuko
ehsk. fJ; ~ (w?I) uzrh soQK geV e s'VKrk (noEks-- ekw-G'r ftu Eek
fdnKrk). pqkjwDh j'D s
(oki
th w?I
SvKrk.3.
wB
dh) rZb gj[zukJh. (dk;h B T[; ~ ;wMkfJnk fe) ni oki d wjZb ftu
ikU
ns
fbgN
fbgN
T[;
Bkb
;z:'r
eo'.4.
ekw-G' r
eoBk.7.
;to j'D s (T[j) fFt g{ik bJh rJh ns oki ~ T[E p[bk fbnk.
T[Xo d[FwD tb d{s Gi fdZsk fe ;zGk ~ e[^s dh w"s wko'.8.
1 6
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
so[B ebk
so[Bh
sp?
nfXe
eNkS
fdykfJ.
u"gJh
17
id'I t?oh dh \"i uVQ nkJh sK fJ;soh ;ws oki ~ geV fbnk. (T[;
bVeh dk) o{g ty e t?oh th bbuk frnk ns T[; Bkb G'r eoB bJh
wB
ftu
;'uD
brk.9.
d'jok
j't.13.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 215tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 215. 4123. ubdk.
u"gJh
(T[j)
fJe i'rh ;zxD pB ftu ofjzdk ;h. T[; ~ ;ko uNe BkE efjzd ;B.
Ffjo dk fJe pzdk o'} yKdk ;h fi; eo e ;G fus ftu vod
;B.1.
T[E fJe eNkS e[nfo BK dh okDh ;h fi; dh ;[zdosk dk toDB BjhI
ehsk ik ;edk. T[j ;ko ;z;ko ftu'I ;'jDh ;h ns tdK, Fk;sqK ns ;fwqshnK
~
ikDdh
;h.2.
T[; dk gsh (i'rh s'I) pj[s vodk ;h. (fJ; bJh) T[; ~ fJe nkdwh
o'} ytKdk ;h. T[j fus ftu pj[s vo wzBdk ;h wsK i'rh T[; ~ jh yk
ikJ.3.
sd okDh B jZ; e fejk j gqkDK s'I fgnko oki! ;[D'. nfijk :sB
feT[I B ehsk ikJ fe i'rh ~ wko e gqik ~ puk fbnk ikJ.4.
oki ~ fJ; soQK efj e (T_; B) ;ko Foho T[s ;[zdo rfjD ;ik bJ.
pbh dh pj[s ;kwrqh b? bJh ns nZXh oks ~ i'rh e'b rJh.5.
gfjbK T[; ~ G'iB ytkfJnk ns fco pj[s Fokp b? e fgbkJh. fco
nkg jZ; e efjD brh fe w?I so Bkb G'r eoB bJh nkJh jK.6.
18
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
GoGokfJ
mkYk
T[m
G:'. okfB:fj
;zr
nkg[B/
b:'.
d'jok
19
d'jok
gfjbK w?~ fJj d;' fi; Yzr Bkb fe s[;hI p`d ~ yKd j'. fco pj[s
o[uh g{ote wo Bkb fbgN e G'r eo'.7. id i'rh B fJ; soQK ;[fDnk, T[j
wB ftu pj[s c[b frnk (ns efjD brk fe) ni tork ;[y fgqEth T[s
fes th BjhI j?.8.
u"gJh
T[j npVtkJ T[m yV'sk ns okDh ~ nkgD Bkb b? fbnk. (T[; dh)
pKj geV e wB ftu pj[s gq;zB j'fJnk. (go T[; B) Gd nGd ~ e[M B
;wfMnk.9.
(T[E T[; B fJe) tZvk ;kok eVkj tfynk ns T[; d ;Zs co bJ.
okDh B T[; ~ geV e eVkj ftu ;[N fdZsk. ihT[Id ~ jh G[zB e wko
fdZsk.10.
d'jok
nkgD nkg ~ puk e (okDh B) i'rh ~ G[zB fdZsk. (fJ; soQK) ufosq
eo e fJ;soh B gqik ~ puk fbnk.11.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 216tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 216. 4134. ubdk.
d'jok
c?be{;
pkdFkj
dk
f;ezdo
BK
dk
F{otho
g[Zso
;h.
T[;
;[g[Zso
dh
id'I
T[;
oki-gkN
;zGkfbnk,
sK
gfjbh
bVkJh
izfro
Bkb
ehsh.
nkfJnk,
T[;
gSkV
uVQ
th)
fdZsk.3.
d'jok
gfjbK o{w d; (d oki dh) bVeh Bkb ftnkj ehsk ns fco Brkok
tik e eB"i d oki dh Xh ~ ftnkfjnk.4.
nfVb
fco T[j fBgkb d; tb ubk frnk ns pj[s YzrK Bkb e;s{oh tkb
fjoBK ~ geV fbnk. fco nkg pzrkb tb ubk frnk. (T[; ~) i' nk e
fwb fgnk, T[j pu frnk ns i' nfVnk, T[j wko fdZsk.5.
20
;qh
ihs
pzrkbk
Ski
d;w-rqzE
eoB
go
;kfjp
XkfJ:'.
Mkfo
yzfv:B
fpdqG
Mkfo
d/f;:B
uwfe
pkfo
yzv
Sz d
ukfd:B
p[`d/b
;zxkfo:'.
fpdkfo:'.
popohB
e"
ihfs
pkj[
;kbhB
fpjzfv:'.
w[ b skB
wkbtk
pf;
fe:' .
Sz d
uV/ T[sok gzE e/ pho Gko/. pi/ x'o pkfdsq G/oh Brko/.
fgqEh ukb ehB' d;' Bkr Gkr/. G:' ;'o Gko' wjk o[dq ikr/. 12.
u"gJh
21
pzrkb ~ fis e fco @Ski eoB# T[s jwbk ehsk. T[BQK ~ fis e fco
Bkro
(Bkr)
dF
T[s
pj[s
o'j
ftu
nkfJnk.
(fco)
Jegkd
(eob)
gqd;
ftu pj[s ;ko ;kwzs ns ;{ow wko fdZs. (fJ; soQK) g{op ~ fis e dZyD
tb
ub
fgnk.6.
Sg? Sz d
MkV yzv d ofjD tkfbnK ~ MkfVnk ns fco eq'fXs j' e uKd Bro
tkfbnK ~ wko fdZsk. (fco) fpdqG dF tk;hnK ~ ;kV e, p[zdb yzv (d
;{ofwnK) ~ BFN eo fdZsk. jZE ftu sbtko b? e, :[ZX-G{wh ftu eq'fXs j'
e yVrXkohnK ~ ;zxko fdZsk. fco wjkokFNo, fsbzr, dqVktV (d; tk;hnK
~) fsb fsb eo e eN ;[fNnk. fijV pj[s ;[zdo F{otho oki ;B, (T[BQK
s'I) Xosh b? e fco tkg; eo fdZsh. dZyD fdFk ~ fis e ns @gNB#
(Bro)
popkd
eo
fco
gZSw
fdFk
tb
Xktk
ehsk.7.
nfVb
@i?# dk Brkok
tikfJnk.9.
d'jok
fszB
fdFktK
fis
T[&Zso
fdFk
tb
gq;EkB
ehsk.
;G
d;K
Sz d
T[so fdFk d ;ko wjkB ;{ow uVQ gJ ns Gkoh izrh tki tiD br
gJ. fgqEth v'bD br rJh ns d;K fdFktK d jkEh (@Bkr#) Gi rJ.
pj[s nfXe F'o j'fJnk (fi; eo e) wjk o[dq dh ;wkXh y[bQ rJh.12.
u"gJh
gfjbK
pby
dF
ik
wkfonk.
fco
p[ykok
Ffjo
T[ikfVnk.
22
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
ek;who
ef;eko
e;Ntko
e[b{
ep[i
eb{o
ekpb
e?mb
e"
ej
ehB'.
bhB'.
t[ b ` d / f i:B
ihfs
nz r o/ f i:B
e"
wkfo:' .
23
nfVb
eFwho, ekFrko, e`p'i, ekpb, e;Ntko, e[b{, eb{o, e?mb (e?Eb) nkfd
~ gqkgs ehsk. e`p'i, febwke nkfd em'o (;{ofwnK) ~ gbK ftu eN ;[fNnk
ns pj[s eq'X ftu nk e uhB dh pF[wko \"i wko fdZsh.14.
d'jok
fco uhB wkuhB dh fdFk tb gq;EkB ehsk. nr'I (T[E'I dk) okik f;ezdo
Fkj ~ b"Ivh (bVeh) b? e nk fwfbnk.15. uhB wkuhB ~ fis e uko
fdFktK t; ftu eo bJhnK. fco ;w[zdo ~ wkgD bJh (Gkt fisD bJh)
wB
ftu
ftuko
ehsk.16.
nfVb
tbzdihnK ~ fis e
j[rbh
pzdo
T[ikfVnk.
pzdo
fis
fco
r[nk
pzdo
fco
nXhB
fco
fgqEth
sb
ftu
nk
gqrN
j'fJnk.18.
d'jok
ehsk.19.
u"gJh
phoi ;?B o{; dk okik ;h fi; s'I wjk o[dq tork th Gi frnk ;h.
id T[; B ;[fDnk fe f;ezdo nkfJnk j? sK T[; B nr tZX e :[ZX wuk
fdZsk.20.
T[E pj[s xw;kB :[ZX j'fJnk ns fpBk }]w br fJe ;{owk th B
pfunk. (id'I T[j ;ko) jkoB br sK fJe :sB ehsk. (T_E) fJe d?Is j[zdk
;h,
T[;
p[bkfJnk.21.
d'jok
g[okDh (@e[jB#) g';shB Foho T[s XkoB ehs j'fJnK (T[j d?Is) izr
eoB bJh nk frnk. (fJzi gqshs j[zdk ;h) wkB' dfonk dh bfjo s'I e'Jh
tZ v k
wrowS
fBefbnk
j' t . 22.
24
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
25
u"gJh
i T[j ed jZE dk }'o brKdk sK jZEK Bkb jhok w;b fdzdk. fiE e[d
e eq'X gqrN eodk, T[E v{zxk N'nk g? iKdk.23.
d'jok
ckjh
(T[;
B)
ns
e[jkVk
f;gkjhnK
fJe
jZE
ftu
(gefVnk
wko
fdzdk
rdk
j'fJnk
XkoB
;h).
ehsk
T_;
j'fJnk
dk
(etb)
;h
ns
vo
jh
j'oBK
ftu
gzi
j}ko
;h.24.
u"gJh
fi; ~ fyu e rdk wkodk ;h, T[; dk f;o c'V fdzdk ;h. id'I eq'X
Bkb
Go
(Gkt
T[vk
jtk
b?
tKr
iKdk
ubdk
;h,
sK
gZsoK
tKr
SsqhnK
Gik
fdzdk
;h
;h).25.
T[; B GKs GKs d ;{ow ygk fdZs ;B, fiBQK dh frDsh wo gk;'I BjhI
ehsh ik ;edh. i T[BQK d BKtK ~ fJE fbyK sK fJe rqzE fJBQK Bkb jh Go
ikJrk.26.
T[; T[s fJe w;s jkEh (@eoh#) Sfvnk frnk. T[; ~ T[; B rdk
fyu e wko fdZsk. i' e'Jh ;{owk T[; T[s jwbk eodk sK fJe u'N Bkb jh
(T[; ~) :w b'e ftu Gi fdzdk.27.
(T[j) oD s'I fJe edw se BjhI Gidk ;h. (T[j) ;{owk :[ZX - G{wh ftu
yV'sk ridk ;h. (T[; B) pj[s ;ko okfinK oitkfVnK ~ (id) wko fdZsk
sK f;ezdo B (vo Bkb) ezp e ftuko ehsk.28.
d'jok
gfjbK T[; ~ sho wkfonk ns fco eq'XtkB j' e T[; d Foho T[s
poS dk tko ehsk. fco o'j Bkb sbtko dk tko ehsk. (fi; Bkb T[j)
Xosh T[s fvr fgnk, wkB' wko jh fdZsk frnk j't.30.
(T[j) Xosh T[s fvfrnk ns fco T[m yV'sk. T[; (fJ;soh) ~ rb
s'I geV fbnk. T[; dk pj[s ;[zdo w[y (@pdB#) tfynk (sK) T[; ~ wkfonk
B,
Sv
fdZsk.31.
T[; ~ geV e o{;hnK ~ d fdZsk ns nkg fco :[ZX bJh fsnko j'
frnk.
(T[;
B)
eJh
YzrK
Bkb
pF[wko
t?ohnK
wko
fdZsk.
(fJzi
gqshs
26
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
;t?:k
eksh feqgkB e;/ efN w? GN Gkoh G[ikB e" Gko Go/ j?.
G{s Gfty: GtkB ;dk epj{` oB wzvb s/ B No/ j?.
Gho go/ Bfj Gho G/ G{gfs b? b? Gbk Gbh Gkfs no/ j?.
s/ fJB pho wjk oBXho ;[ jkfe jiko nB/e jo/ j?. 33.
u"gJh
dh:k
;ezdofj
fpi?
nkgBh
uhB.
36.
u"gJh
nkg[
ewzdfj vko'.
s[wo/ fpBk ihfs Bfj j'Jh. nfwfs ;[GN Xktfjz fwfb e'Jh. 37.
d'jok
27
;t?:k
i s[;hI w?~ ej' sK (w?I) fJE'I Gi iktK ns o{; Ffjo d ftu ik ojK.
(fJj)
fwqr
fsq;Bk
tkbk
wo[;Ebh
Sbktk
(;k~)
;kfonK
(Gik
Gik
e)
(ty
pbh Bk; i'fsF ftu pj[s gqphB ;h. (T[; B) nkgDh fis gSkD e
e) f;ezdo ~ Xhoi fdZsk.36.
u"gJh
pbh Bk; B pkdFkj ~ fejk fe s{` nkg (T[; d rb ftu) ckjh gk.
so (nfijk ehs fpBk) fis BjhI j' ;erh, GktI pF[wko ;{ow fwb e jwbk
feT[I B eoB.37.
d'jok
f;ezdo B fJj rZb ;[D e T_j' fijk jh ezw ehsk. T[; d rb ftu
ckjh gk e
xo (fmekD) ~ pzBQ
fbnkT_Idk.38.
nfVb
Sv
fdZ sk.41.
28
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
29
u"gJh
;h,
T[E
ik
gj[`funk.43.
d'jok
fJ; bJh fJ; dk e'Jh T[gk eoBk ukjhdk j? fi; Bkb fJ; w{oy dk
Foho p[ZYk j' ikJ ns nzfwqs ghsk B ik ;e.46.
nfVb
fJzdo B ozGk BK dh ngZSok ~ Gfink. i' fJe p[^Y gzSh dk o{g Xko e
(e[zv d BV) nk p?mh. T[; d Foho T[s fJe yzG th fojk j'fJnk B ;wM'.
T[; d Foho ~ tfynk BjhI ik ;edk, wB ftu fxoBk g?dk j' iKdh j?.47.
d'jok
ty
u"gJh
(wo) sB T[s fJe yzG th BjhI fojk ns B jh Foho ftu bj{ fojk
j?. Foho ]bk; BjhI j[zdk ns d[y Bkb ih fojk jK id dk (w?I) fJj G?Vk
ib
gh
fbnk
j?.50.
30
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
d'jok
nfXe o'y okBh sp GJh. ifo pfo nkm N{e jP? rJh.
fJj fBqg e' Sb ;' rfj bhi?. oki: g{s nkg[B/ e' dhi?. 5.
;'ts fBofy okt rfj b:'. rfj efo J/e Xkw w? d:'.
;qh o;ozr wsh fi: wkoh. ;GfjB bjs okt efj ikoh. 6.
G:' ;{o okik i{ wfo:'. jw e' BkE BkE fpB[ efo:'.
:k e' gqEw dkj d? bhi?. uzdq e/s[ e' okik ehi?. 7.
31
u"gJh
uzrk j't i (s[;hI fJj) nzfwqs gh bt'. wo tKr pj[s ;wI se ihT[Id
oj'. f;ezdo fJj rZb ;[D e pj[s vfonk. nzfwqs ~ ghD bfrnk ;h, go B
ghsk.51.
d'jok
Sb
ik
;eD
eo e Sb fbnk.
j'fJnk.52.
tkb
eth
S?b
ekb
(Gkt
efjzdk
f;ezdo)
j?
fe
sd
fJ;soh
fJj
eEk
fJj
gq;zr
ufosq
;wkgs
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 217tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 217. 4186. ubdk.
d'jok
w;jd dk okik uzdq es[ pVk oDXho ;h fi; d d[nko T[s d;K d;K
d ;{ow gJ ofjzd ;B.1.
nfVb
;f; X[i ns oft es[ T[; d d' g[Zso j'J. fiBQK tork fszBK b'eK ftu
e'Jh ;{owk BjhI ;h. T[BQK dh gqGk ;ko irs ftu pj[s g;oh j'Jh ;h. (T[BQK
dh ;[zdosk ~ tyD bJh) ;{oi ns
uzdqwk th wzvoKd
ofjzd
;B.2.
d'jok
oki dh gsBh fdB es[ wsh ngko o{g tkbh ;h. T[; d nfXe si
eo e (T_; tb) e'Jh ty se BjhI ;h ;edk.3. o;ozr wsh T[; dh d{ih
fJ;soh ;h. okik T[; d t; ftu j' frnk ns nkgDh fJ;soh G[bk fdZsh.4.
u"gJh
sd
okDh
pj[s
eq'fXs
j'
rJh.
(;"IeD
;kV)
ekoB
ib
pb
nZm
N[eV j' rJh. (T[; B ;'funk) fJ; oki ~ Sb Bkb geV fbnk ikt ns
oki nkgD g[Zso ~ d fdZsk ikt.5.
T[; B oki ~ ;[sk j'fJnk ty fbnk ns geV e fJe xo (Gkt
ewo) ftu pzd eo fdZsk. o;ozr wsh
tyfdnK okik efj e ;kV fdZsh.6.
ikB'
wko
fdZsk
ns
;kfonK
(fco b'eK ftu X[zwk fdZsk fe) okik ;{b T[mD ekoB wo frnk j? ns
;k~ BkE B nBkE eo fdZsk j?. gfjbK T[; dk ;;eko eo fbnk ikt ns
fco uzdq es[ ~ okik pDk fdZsk ikt.7.
32
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
fJj ufosq npbk fg: rfj:'. d{i/ ekB G/d Bfj bfj:'.
okik efj eo ;tfs iokJh. fBi[ ;[s e' dhBh me[okJh. 9. 1.
fJfs ;qh ufosq gy:kB/ fsq:k ufosq/ wzsqh G{g ;zpkd/ d'fJ ;" nmkoj ufosq ;wkgsw
;s[ ;[Gw ;s[. 218. 4195. nci{`.
d'jok
ugbKr
wsh
fij
irs
pykBJh.
fese
fdBB
Ghso
stB
s:kr/
gho
gokB.
33
T[go
Xo
fdZs.8.
u"gJh
fJ; ufosq Bkb fJ;soh B fgq: (oki) ~ geV fbnk fi; ~ d{i ezB
se fe; B ikfDnk. okik efj e ;"IeD ;kV fdZsh ns nkgD g[Zso ~ okirZ dh
fdZ sh.9.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 218tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 218. 41935. ubdk.
d'jok
BV
w[bskB ftu fJe gho ;h fi; dk BK Foc dhB ;h. T_j y{zNkrV d
ojhwkpkd fg`v ftu ofj`dk ;h.1.
nfVb
ok;
;wMd
;B.2.
d'jok
g[Zso
fdZsk.7.
34
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
Xz B :
npbkfj
ykfdwB[ u kfo:' .
d'jok
nfVb
35
d'jok
nk;\ ]kB T[wokU e'b nZm ;" fJ;sohnK ofjzdhnK ;B. T[j jo o'}
wB ftu pj[s ;[y wzBk e T[BQK ftu o[uh b?Idk ;h.1.
u"gJh
T[; dh (fJe) fJ;soh o'FB ijK ;h fi; ~ wkB' gqG{ B nkgD jZEK
Bkb pDkfJnk j't. nk;\ ]K T[; Bkb pjs[ gqw eodk ;h, go T_j fJ;soh
T[; tb o[fus BjhI j[zdh ;h.2.
(T_E) w'sh bkb BK dk fJe Fkj dk g[Zso ;h fi; ~ gowkswk B pj[s
o{g fdZsk ;h. fJ; fJ;soh B id T[; ~ tfynk, sd s'I jh T[; Bkb gqw
eoB
brh.3.
T[; B nkgDh fJe ;yh ~ e'b p[bkfJnk. T[; ~ (nkgDk) fjs{ ikD e
th
;wMhJ.6.
36
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
Gktzsk
wkBBh
dhB'
whs
fwbkfJ.
11.
nfVb
37
j'
wo
iktK.
ns
epo
ftu
gJh
fBnK
eork
gJh
;dk
gqhsw
gqhsw
eodh
ojK.8.
fiE
nbQk
ek}h
j'
ns
;kohnK
o{jK
nkgD
e'b
pj[s
gq;zBsk
Bkb
T[;
nkgDh
fJ;soh
pDk
fbnk.14.
d'jok
(T[; fJ;soh d ufosq dk) Gd nGd w{oy (nk;\ ]kB) e[M B gSkD
;fenk. fJjh ;wfMnk fe gqkDK ~ Sv e
j?.15.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 220tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 220. 4218. ubdk.
38
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
d'jok
39
d'jok
;zwB
]kB
gmkD
Jh;\-}?:K
dk
w[yhnk
;h.
gmkDK
ephb
(@s[wB#)
T[; dh gsBh dk BK fwqroki wsh ;h i' ;dk oki d fjod ftu t;h
ofjzdh ;h. T[; dk Foho pj[s jh ;[zdo ;h. T[; dh ]{p;{osh ~ ty e ekw
dt (@g;[gfs fog[#) th Fofwzdk j[zdk ;h.2.
d'jok
T[E Fkdh ]kB BK dk fJe gmkD dk g[Zso ;h. T[; dh nfs nfXe
;[`dosk dh uwe ~ fJzdo th tydk ofjzdk ;h.3.
nfVb
T[; okDh B T[; ~ (fJe fdB) xo p[bk fbnk. T[; Bkb fbgN fbgN
e ;[y g{ote owD eoB brh. sd b'eK B oki ~ ik e fejk. okik jZE
ftu
sbtko
b?
T[E
nk
gj[`funk.4.
d'jok
;h.2.
40
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
ikfB:?.
whs fpjf; :" puB T[uko/. s[w n?j' fej Gkfs jwko/.
sfBe GBe nepo ;[fB b?j?. w[fj s[fj e' iw b'e gm?j?. 10.
nfVb
gkfJ
fBe;"rh
s[w?
fpjkfoj'I.
41
nfVb
r[b fwjo BK dk fJe Fkj dk g[Zso ;h. T[; dh ;[zdosk tork d;',
fe; ~ ejhJ. T[; dh ;[zdosk ~ irs ftu nB{gw ikfDnk iKdk ;h. T[j
~
d?Is-oki,
;{oi
ns
uzdqwk
tork
wzBDk
ukjhdk
j?.3.
u"gJh
j ;yh! ;[D', r[b fwjo ~ w?~ fwbk fdU. w?I soh iBw iBwKsoK dh
ra o hph
eN
fdnKrh.5.
u"gJh
id ;yh B fJj rZb ;[Dh, (sd) s[os Gi e T[; e'b rJh. T[; ~
eJh soQK Bkb ;wMkfJnk ns nk e fgq:k ~ gqhsw fwbk fdZsk.6.
d'jok
ikJ . 8.
nfVb
fwso B jZ; e fJ; soQK fejk--s{` wo e'b fe; soQK nktIrh. i nepo
~ wkVh fizBh th fGDe g? rJh sK w?~ ns s?~ :w b'e Gi dtrk.10.
nfVb
skV
fBeb
nktKrh
ns
so
Bkb
owD
eoKrh.
T[;
w{oy
f;o
42
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
43
T[j ikD p[M e fJe fuBko d t^v fpqS jmK ;"I rJh. nepo ~ ty
ns ikr e nrtkBh bJh nr' I B rJh. (nepo d nkD s T[ ;
(fJ;soh) B fejk) fJ; fpqS dh SK w?~ pj[s uzrh brh j?. (fJ; bJh)
;[y g{ote gJh ojh jK ns BhIdo Sv e BjhI ikrh jK.12.
d'jok
;[sh
ojKrh.13.
u"gJh
T[;
fdZshnK.14.
pkdFkj sd r[^; Bkb Go frnk. T[; fpqS d jmK jh N'nk g[NtkfJnk.
T[; fJ;soh ~ fyu e T_; N'J ftu ;[N fdZsk. w{oy B e'Jh rZb B ;wMh.15.
nfVb
T[; ~ fpqS jmK ;[N e pkdFkj nkg fdZbh ubk frnk. fwso B nk e
fpqS e'b'I g[N e T[; ~ pkjo eY fbnk. (fJ; soQK dk) ;[zdo ufosq pDk e
ns nepo d f;o ftu i[shnK wko e T[j fJ;soh (nkgD) gqhsw ~ nk
fwbh.16.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 222tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 222. 4241. ubdk.
u"gJh
okXktsh BK dk fJe tZvk Bro ;h. wkB' JhFto B T[; ~ nkg pDkfJnk
j't. T[E eq{o es[ BK dk okik ofjzdk ;h. (T[; dh) okDh ~ irs Ssq wsh
efjz d k
;h.1.
T[; dk o{g pj[s T[ibk ;h, wkB' pqjwk B nkgD jZEK Bkb ;ztkfonk
j't. T[; torh fszBK b'eK ftu (e'Jh) fJ;soh BjhI ;h. fJj rZb dts ns
d?Is
wB
ftu
efjzd
;B.2.
d'jok
T[E jhok wfB BK dk fJe Fkj dk g[Zso ;h. fszBK b'eK ftu T[; tork
j'o e'Jh BjhI ;h.3. Ssq wsh T[; S?b ns ;[zdo itkB ~ ty e gq;zB j'
rJh. T[; d o{g d ;wkB fszBK b'eK ftu j'o e'Jh BjhI ;h.4.
44
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
;'omk
jkE
T[ukfJ
s:kfr
Bj
gkfJ:?.
45
;'omk
okDh B ;yh Gi e T[; ~ p[btk fbnk ns w[;eok e efjD brh-j fwso! (jo gqeko dk) ;`e'u fsnkr e wo Bkb G'r eo'.5.
nfVb
okDh B T[; ~ i' fejk, T[; B T[j rZb B wzBh. (T[j T[; d) g?ohI gJh
go T[; w{oy B e[M B ;wfMnk. (T_j fJ;soh) pj[s soQK Bkb jkt Gkt
ftykT[Idh ojh go T[; w{oy B
i
;z:'r
Bkb
fes
bZy
fwb
ikD,
sK
jZEK
T[s
u[e
b?DhnK
ukjhdhnK jB, Sv BjhI dDhnK ukjhdhnK. i' okDh s'I gqw fwb, (T[; ~) b?
b?Dk ukjhdk j?. T[j i' ej, T[jh fpBk ;zr ;ze'u eoBk ukjhdk j?.7.
okDh B T[; ~ ;`:'r bJh fejk, go T[; B T[; Bkb ;z:'r B ehsk.
ekw-eqhVk bJh T[j T_; Bkb ;z:[es B j'fJnk. T[j BkF j'Dk T_E @BKj BKj#
eodk fojk. sd fJ;soh d wB ftu pj[s eq'X Go frnk.8.
u"gJh
fJ;soh
eq'X
Bkb
pj[s
Go
rJh
ns
em'o
feqgkB
jZE
f;o eN e
ftu
geV
Xosh T[s
(T[; d wk; ~) Fokp ftu gk e, fco T[; Fokp ~ gsh ~ fgbk fdZsk.
T[j w{oy T_; ~ Fokp ;wM e gh frnk ns wB ftu Gd ~ B ;wfMnk.11.
jZvhnK ns ybVh ~ r[bb pDk e ubk fdZsk ns pkeh pfunk wk; dkD
ftu gk e x'fVnK ~ ytk fdZsk.12.
u"gJh
fi; ftnesh B ikD p[M e T[; Bkb osh-eqhVk B ehsh, T[; T[s
fJ;soh pj[s efjotkB j'Jh. oki d x'fVnK ~ (T[; dk) wk; ytkfJnk, go
w{oy oki (@Bkfj#) B e[M B ;wfMnk.13.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 223tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 223. 4254. ubdk.
4 6
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
;qh fsqgokfo ebk sk eh fsq:. wB eqw pf; oky:' fiB efo fg:.
nfXe so[fB e' o{g fpoki?. ;qh fsqg[okfo fBofy d[fs bki?. 2.
d'jok
Btb
e[ nofj
fpb' fe
fj:'
bbukfJ:' .
S?bBh
Se?
nfXe
;[y
gktjh.
nk;BB
eos
pBkfJ
e?.
pku
47
d'jok
i{BkrVQ dk ;[nkwh fp;B es[ fJe tZvk okik ;h. T[j okik fJzdo iK
uzdqwk
tork
;h
iK
e[po
tork
nEtk
irs
dk
;[nkwh
;h.1.
u"gJh
ebk
Btb e[wko fJe Fkj dk e'wb g[Zso ;h. T[; d o{g ~ ty e fsqg[okfo
w'fjs j' rJh.3.
nfVb
Bkb
ekw
dh
ohs
pj[s
nfXe
wukfJnk.4.
;B.5.
uzrh
soQK
u"ok;h
nk;D
eod
;B.
ekw
eb'b
eo
pj[s
;[y
gkT[Id ;B. e'e ;ko d GdK ~ d;d ;B ns d'tI (fJe d{i dh) ;[zdosk ~
ty e
j;d
j'J
e[opkB iKd
;B.6.
u"gJh
fJe fdB fwso B (okDh ~) fejk --j okDh! woh fJe rZb ;[D. wsK
fes so gsh B nk e ty fbnk, sK eq'fXs j' e d'jK ~ wko dtrk.7.
fJ;soh B fejk--
fco
gfjbK w?I ;koh rZb oki ~ d;Krh. fco Bro ftu Y`Y'ok fgNtktKrh.
Brkok tik e s?~ p[btktKrh ns o[uh g{ote ekw G'r eoKr.8.
48
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
ekw G'r gqhsw ;' fe:'. fdqV efo pj[s dwkw' fd:'.
e{fe e{fe g[o ;eb ;[BkfJf;. G'r ;w? okBh e' nkfJf;. 14.
puB ;[Bs okik T[fm X:'. G'r ;w' okBh e' G:'.
i' f;t puB efj:' ;' jP?j?. gfo:' go';' ;[s frqj d?j?. 15.
nkts fBqgfs iko vogkB'. okBh ;' :" puB pykB'.
fBokgqkX w' e" s? wkfo:'. w? fsq: eS[ B s'fo fprkfo:'. 16.
f;t pu f;wfo sjk fBqg r:'. G'r eos fBi[ fsq: ;/ G:'.
ghfm c/fo frqj e' ip Xk:'. sp fsq: nkgB' iko p[bk:'. 17.
d'jok
49
nfVb
pj[s
nfXe
G'r
eo
fwso
T[mk
fdZsk
(noEks
Gi
fdZsk).
nkg oki ~ ;wMk e rZb ejh fe fFt B w?~ nk e fejk j?. T_j j[D w?I
s[jkv e'b nk e efj`dh jK.9.
u"gJh
id
Bkb
fJe
d[zdGh
;[Gkrk
tikT[Dr
fdB
(fi;
j'trk
dh)
sK
X[Bh
wjkdt
;ko
wo
Bro
xo
~
nkT[Dr.
;[DkJh
nkgD
jZE
dtrh.10.
frnk
j? .11.
d'jok
j
gfbnk
;[yXkw
oki!
;[D'.
gb'f;nk
g[Zso
j'trk
(sd
(ns
s[;hI)
T[;
s[os
dk)
nk
BK
e
w'jB
wo
Bkb
oyKr.12.
G'r
fJ;
eoBk.
soQK
(T[; B) gqhsw Bkb G'r ftbk; ehsk ns pV }'o Bkb dwkwk tikfJnk.
e{e e{e e ;ko Bro ~ ;[Dk fdZsk fe okDh d G'r dk ;wK j' frnk j?.14.
p'b ;[D e okik Gidk nkfJnk fe okDh d G'r dk ;wK j' frnk j?. i'
fFt
puB
efjDr ,
T[ j h
j' t r k
ns
gfbnk
gb' f ;nk
g[ Z s o
xo
ftu
dDr.15.
oki ~ nkT[Idk ty e :ko vo frnk ns okDh ~ fJ; soQK efjD
brk fe s{` w?~ fpBk ngokX d wko ojh j?I. j fJ;soh! w?I sok e[M BjhI
ftrkfVnk j? . 16.
fFt d p'b ~ :kd eo e okik T[E frnk ns nkgDh fJ;soh Bkb
G'r eoB brk. id T[j fgm d e nkgD xo tb frnk sK fJ;soh B
nkgD
:ko
p[bk
fbnk.17.
d'jok
oy' . 18.
u"gJh
gfjbK :ko ~ p[bktk fbnk. fco Brkok tik e oki ~ p[bk fbnk.
fco e{e e Bro ~ ;[DkfJnk ns :ko ~ g[Zso eo e oy fbnk.19.
50
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
fB;[ fdB okys iko e' ;[s ;[s efj efj Xkw.
f;t pu bfj fBqg u[g ofj:' fJj Sb Sb:' ;[ pkw. 20. 1.
fJfs ;qh ufosq gy:kB/ fsq:k ufosq/ wzsqh G{g ;zpkd/ d'fJ ;" u"ph; ufosq ;wkgsw
;s[ ;[Gw ;s[. 224. 4274. nci.
u"gJh
dhi?
51
d'jok
(j[D) T[j :ko ~ @g[Zso g[Zso# efj e oks fdB xo ftu oy ojh ;h.
fFt puB wzB e okik u[g fojk. fJ; Sb Bkb fJ;soh B (oki ~) Sb
fbnk.20.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 224tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 224. 4274. ubdk.
u"gJh
fJe tkokD;h BK dk Ffjo j? fi; ~ tyD Bkb jh ;ko gkg BFN j'
iKd jB. T[E fpwb ;?B BK dk okik ofjzdk ;h. (T_j) ;kfonK gkghnK d
dbK ~ BFN eo fdzdk ;h.1.
;[Bs e[zto BK dk oki dk fJe ;[`do g[Zso ;h. T[; d xo ftu pfj;kp
XB ;h. fijVh th fJ;soh T[; d o{g ~ tydh ;h, (T[j) nkgDk ;kok XB
(T[; s'I) tko fdzdh ;h.2.
d'jok
tZy
eoK
ns
;dk
pfbjko
iktK.4.
d'jok
fJe dk;h p[bk e T[; tb Gi fdZsh (ns fejk fe) nBe soQK d T[gk
eo e w?~ fwso Bkb fwbk d.5.
nfVb
j ;yh ! (w?~) ;ZiD fwbk d, w?~ (fJj) ukjhdk j?. T_; d ftFF ft:'r
ftu wok fjodk ;V fojk j?. (wo) wB ftu nkT[Idk j? fe ;zr ~ Sv e
T[; ~ T[v e
fwbK ns
b'e bki s
eo
fdnK.6.
f;nkDh ;yh B T[; d ftFF Gd ~ gk fbnk ns gqfwek ~ gqhsw
fbnk e fwbk fdZsk. T[; d Foho ~ ty e e[wkoh dhtkBh fijh j' rJh
(wkB') fpoj'I d ;w[zdo ftu wrB j' rJh j't.7.
52
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
d'jok
53
u"gJh
gqhsw ~ gqfwek B fJ; soQK fejk fe s{` ni wok wB u[ok fbnk j?. w?I
e[M fJ; soQK dk :sB eoKrh fe ;kfonK ~ Sv e so Bkb ftnkj eoKrh.8.
j fwso! fitI (w?I) s?~ ejK, T[; soQK eoBk. wo fgsk s'I fpbe[b B
voBk. nkgDk BK ;{oi oy b? ns w?~ ftnkj e xo b? ik.9.
sd fJ;soh B nkgD fgsk ~ p[bkfJnk ns pKj s'I geV e fwso
ftyk fdZsk. (ns fejk--) j okik ih! ;[D', fJj ;{oi j?. fJj s[jkvh g[Zsoh
Bkb
ftnkj
eoBk
ukj[ z dk
j? .10.
d'jok
j[D jh gfjbK fJ; s'A gqfsfrnk bt'. fco j okfinK d oki/! ;[D', fco
w?~ fJ; ~ ;"Ig fdU.11. id se fJj fJ; xo ftu ofjzdk j? (sd se)
;{oi nkekF ftu BjhI uVQdk j?. id fJj iKdk j?, (sK) T_E uVQdk j? ns
irs ftu gqekF j[zdk j?.12.
u"gJh
e[wkoh
fJe
wzsq
gfVQnk
ns
d'
fdBK
se
;{oi
BjhI
d'jok
wzsqK Bkb wzdo e pNh (r'bh) T[vk fdZsh ns fJzi bfrnk fe uzdqwk
nkekF
ftu
EoEok
fojk
j?.14.
u"gJh
g[Zsoh
dk
ftnkj
T[;
Bkb
eo
fdZsk.
Gd
nGd
dh
e'Jh
rZb
;wMh.15.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 225tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 225. 4289. ubdk.
d'jok
wkbBo d; ftu fJe wkbe"; g[o BK dk fgzv ;h. T[; EK s wkB Fkj
BK
dk
fJe
u"Xoh
t;dk
;h.1.
o[;sw
dJh
BK
dh
T[;
dh
;[zdo
fJ;soh
54
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
b'e ;eb fwfb skfj pykB?. w{oy ;kj eS{ Bfj ikB?.
i' Bo Gkr nchw uVkt?. sk ej ;[fX ej' ep nkt?. 5.
nfVb
ikfJ e?.
sp bfj:'.
55
u"gJh
;ko b'e fwb e T[; dhnK rZbK eod ;B, go (T[j) w{oy Fkj e[M
BjhI ;wMdk ;h. i' ftnesh Gzr ns n\hw uVQkT[Idk ;h sK d;' Gbk T[;
~ ed j'F nk ;edh ;h.5.
nfVb
dk
XB
jo
b?Dk
ukjhdk
j?.
gfjbK
w?I
pkdFkj
xo'I
XB
jo
eotk
Goh
eufjoh
ftu
Gi
fdZsk.7.
d'jok
mheohnK
dhnK
E"bhnK
Go
nfVb
wkfB
Fkj
pj[s
Gzr
ns
n\hw
uVQk
x[zwfdnK
x[zwfdnK
T[E
ik
fJe
xVk
GzB
fdZsk
ns
pj[s
;kohnK
mheohnK
pD
rJhnK.
eufjoh ftu ik e
d ;
;wMDk
ftu
ukjhdk
i' rh
dh
j? . 12.
wkBsk
gq ufbs
j? .
fJj
w;bk
irs
ftu
gq f;Z X
56
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
d'jok
nfws so[fB e' o{g fpoki?. fij w[y fBoy uzdqwk bki?.
;[zdo ;w sk eh e'T{ Bkjh. o{gtzs gqrfN:' ir wkjh. 4.
ip okBh tj e[no fBjkfo:'. fJj? nkgB/ fjqd? fpukfo:'.
e? fJj nki[ p'fb ofs efo:?. e? T[o wkfo eNkoh wfo:?. 5.
bfj ;jufo fJe fjs{ p[bkJh. fus eh fpqEk skfj ;wMkJh.
w/oh ejh whs ;" efj:j[. i' w[fo nk; fi:B eh ufj:j[. 6.
d'jok
57
d'jok
d'jok
wkbtk d; ftu wdB ;?B BK dk fJe okik ;h. T[; ~ xV e (GktpDk e) ftXksk j'o (e'Jh T[; tork) B pDk ;fenk.1. T[; dh fJ;soh dk
Bkw wfBwkb wsh ;h (ns T[; B) wB, puB ns eow eo e nkgD gqhsw
~ ekp{ ftu ofynk j'fJnk ;h.2. T[E Fkj dk fJe g[Zso ;h, fi; dk Bkw
wfjp{p okfJ ;h. (T[; ~) ftXksk B o{g, Fhb, pqs ns gftsqsk ftu pj[s
uzrh soQK Bkb pDkfJnk ;h.3.
u"gJh
gq rN
id
okDh
j' fJnk
B
;h.4.
T[;
e[zto
tfynk
sK
nkgD
fjod
ftu
fJj
ftuko
okDh d nks[o p'b ;[D e ;yh T[E Xk e rJh ns T[; (e[zto) ~ uzrh
soQK ;wMk e okDh Bkb T_; dk wb eok fdZsk.7.
nfVb
Sph
ty
rb
Bkb
brk
fbnk.
d'tI
itkB
ijkB
j;d
j'J
Fokp
s[os
okDh
fgbkJh.
B
okik
nkgDk
wd-w;s
:ko
p[bk
j'fJnk
fbnk.9.
wzih
T[s
ik
fvr
fgnk.
sd'A
58
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
itkb
d[ jk
B? Bk
BuktDk.
pVkfJ
Bkb/
e?ck
uVktDk.
59
u"gJh
T[&Zso dF ftu fJe okik ofjzdk ;h. T[; ~ b'ehI phoi ;?B efjzd ;B.
phoi wsh T[; dh ;[zdo fJ;soh ;h. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' okwuzdq dh
fgq:k
(;hsk)
j't.1.
fJe fdB T[j okik fFeko yvD ufVQnk. (T[; ~) T[&Zu wjZb T[s uVQ
e e[wkoh B ty fbnk. Fkj dh itkB bVeh (T[; ~ ty e) T[bM rJh
(Gkt w'fjs j' rJh). oki dh ;[zdosk ~ ty e T[j fte rJh.4.
u"gJh
(T[; B) T[E yV'fsnK fJe ufosq pDkfJnk ns fJe bzph v'o tkbh
r[vh uVQk fdZsh. T[; ftu fJ; ~ ;[Bjk Gfink ns nkgD fus dh rZb oki
~
;gFN
eo
fdZsh.5.
efpZs
j fgnko/ :ko ih! x'V ~ s'o e, ;kv gk; d okj T[s g?Dk ns
}kfbw s nZr (tKr ;kVB tkb) d'jK B?DK ~ BukDk. ;[owk gk e ns B?D
o{g pkDK ~ ;kD T[s uVQk e ns woh ][Fh ~ tXk e Fokp ~ ]{p ghDk.
6 0
;qh
pdB
fdykDk
Bkfb
B?D
;k~
i'fV
d;w-rqzE
Sksh
t/jk
B/j[
Bkb
;kfjp
bkDk
ns/
B?Dk
bktDk.
gsh:k S'fo byh fgq: ejk. fJj gfm:' so[Bh fbfy T[jk.
:k r[vh:k go p?mj[ XkJh. fuzs B eoj[ fus w? okJh. 8.
e? r[vh:k T[go ufV nktj[. Bkso NKr so/ efo iktj[.
i' s[fj froB XoB go d/T{. ;Por ;ku efo pk; B b/T{. 9.
d'jok
;k~
(nkgDk)
w[yVk
ftykT[Dk,
Sksh
Bkb
6 1
brkDk
ns
B?DK
Bkb
B?D
i'V
fJ; soQK dk Bj[ brkDk. fuZmh gVQfdnK nkDk, w?~ fwb fpBk B ikDk ns
wo
gk;
nktDk
jh
nktDk
(Gkt
}o{o
nkDk).6.
d'jok
r[Zvh ftu ;[Bjk fby e (fgq: ~) e[wkoh B Gi fdZsk. }ok fizBh jtk
brh
BjhI
fe
(r[Zvh)
oki
e'b
gj[zu rJh.7.
u"gJh
T[s
fvrD
fdnK,
sK
;uw[u
;tor
dh
tk;h
pDK.9.
d'jok
(wo) BkBe gZy dhnK ;Zs ns dkde gZy dhnK ;Zs e[bK BoeK ftu
g?D i r[Zvh s'I sok Xosh T_s fvrDk j' ikJ.10.
u"gJh
j gqhsw ! s[;hI fJ; ~ v'o B ;wM'. fJ; ~ gzx{Vk gSkD'. fJ; ftu
(s[;hI) g?o Xo e ty b", s[jkvk tkb th ftzrk BjhI j'Jrk.11.
d'jok
w?I fJ; ~ (nkgDh) wzsq Fesh Bkb gzx{Vk pDk fdZsk j?. j okfinK d
oki !
;z r
fsnkr
ub
nkU.12.
u"gJh
pj[ s
tZ X
rJh.13.
nfVb
e[zto
e[wkoh
e'b
nk
gj[`funk
ns
(T[BQK
B)
gq;zBsk
g{ote
ekw-G'r
fejk.14.
62
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
63
j fgnkoh! sok Fkj j[D w?~ geV e wko dtrk ns fJ; wjZb T[go'I
w?~
jmK
fwbD
;[N
dk
;k~
dtrk.
fJj
wohnK
cb
;kohnK
gqkgs
g;bhnK
N'N
N'N
j'
ikDrhnK.
s?~
j'trk.15.
G'r
eo
j;d
j'J
xo
ikUr.16.
wzsq dh Fesh Bkb T[; ~ Gv{ (@j[zvhnk#) pDk fdZsk ns ezB s'I geV
e gsh ~ ftyk fdZsk. fco oki ~ (T[; B) febh Bkb pzBQ fdZsk. fco T[; ~
T[mk
nkgD
xo
(@;[d;#)
Gi
fdZsk.17.
Fkj d tyd tyd (fJ;soh B) r[Zvh uVQk fdZsh. oki ~ (r[Zvh) T_s
;tko eo e T[vk fdZsk. gsh d tyd j'fJnK gqhsw ~ xo gj[`uk fdZsk. T[j
w{oy
Gd
nGd
gSkD
;fenk.18.
d'jok
Fkj dh g[Zsoh B gsh d tyd j'fJnK r[vh ~ T[vk fdZsk. T[; T[s pzBQ
j'J tki tiD br rJ.19. gqhsw ~ (nkgD xo) gj[`uk e okDh nkgD
gsh ~ j; e efjD brh. ;kvk fwso sK fJj Fkj j? i' dwkw tiKdk ik
fojk
j? . 20.
u"gJh
eo
fdZ s k.21.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 228tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 228. 4334. ubdk.
u"gJh
gbtb d; ftu (fJe) SsqkDh ofjzdh ;h. T[; ~ b'ehI p[^fX wsh efjzd
;B. id T[; dk Foho fpoX j' frnk, sd T[; B fJe ufosq yfvnk.1.
(T[; B) d' ;zd{e i[shnK Bkb Go bJ ns ;G ~ w'joK (d Go j'J)
;[Dk fdZsk. T[; d g[Zso g'so T[; fdB s'I T[; dh ;tk ftu i[N rJ.2.
d'jok
(T_j)
bkbu
eo
i'
e
efj`dh
;G
(T_;
T_;
dh)
;[yktK
nkfrnk
;wMd
ftu
ns
ubd.3.
]{p
;tk
eod.
XB
6 4
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
fJj ufosq fsq: ;/t eokJh. ;[sB dop[ e" b'G fdykJh.
fsB e/ nzs B eS[ eo nk:'. Sb pb ngB' w{zv w[zvk:'. 10. 1.
fJfs ;qh ufosqgy:kB/ fsq:k ufosq/ wzsqh G{g ;zpkd/ d'fJ ;" T[Bsh; ufosq ;wkgsw
;s[ ;[Gw ;s[. 229. 4344. nci{`.
d'jok
65
u"gJh
(T[j) fJ;soh i' nkfrnk eodh, T[j wzB b?Id ;B ns i[shnK ~ w'joK
ti'A gSkDd ;B. (T[j wB ftu ;'ud ;B fe) ni eb p[Zvh wo ikJrh ns
;kok XB ;kvk j' iktrk.4.
id ed ;kok e[N[`p T[; d BV nkT[Idk, sK T[j p[^Yh T[BQK ~ efjzdh.
ihT[Id ih fJj XB wok j?. fco j g[Zso'! (fJj) b? b?Dk, s[jkvk jh j?.5.
gfjbK
id
T[j
fJ;soh
i'
wok
feqnk
phwko
eow
j'
eork,
rJh,
T[jh
sK
ek}h
g[Zso
e'stkb
fco
]}kBk
efj
gqkgs
rJh
fe
eork.6.
d'jok
gfjbK
i'
feqnk
eow
eoBr
fco
(T_j)
fJj
]}kBk
tzv
d'jok
ns
i[shnK
;z{de
y'bD
br.9.
u"gJh
fbnk.10.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 229tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 229. 4344. ubdk.
d'jok
wkbBo d; ftu wori g[o BK dk fJe fgzv ;h. T[E fJe Fkj t;dk
;hl T[; dk BK wdB Fkj ;h.1. wdB wsh T[; dh fJ;soh ;h, fi; dh
;[zdosk pj[s nfXe ;h. ekw dt T[; ~ osh dk o{g ftuko e j?okB j'
iKdk ;h.2. T[E ubk okw BK dk fJe Fkj dk g[Zso ofjzdk ;h i' ;kfonK
r[DK ftu us[o ns ekw dt d ;o{g tork ;[zdo ;h.3.
u"gJh
6 6
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
d'jok
67
nfVb
fJe d{sh ~ Gi e T[; ~ xo p[bk fbnk. T[; Bkb eJh soQK d ekwG'r ehs. id Fkj ;"I iKdk sK T[; ~ p[bk b?Idh ns nkBzd g{ote T[;
Bkb
ekw-eqhVk
eo
gqw
gqrN
eodh.5.
u"gJh
(fJe fdB) fJ;soh T[mh, sK Fkj th ikr fgnk ns T[; ~ nkg g[ZSD
bfrnk. j fJ;soh! d;, (s{`) feE ik ojh ;h. (ns fJ; soQK) wo wB dk
Gow
d{ o
eo.6.
j Fkj ! w?I i' puB efjzdh jK, T[j ;[D', (w?I) s[jkv fus dk Gow d{o
eodh jK< id wok
wkoB br rJh.7.
nwb
N[ZN
frnk
(Gkt
d{o
j'
frnk)
sK
w?I
gb;N
d'jok
fJ; soQK Fkj dh s;bh (@fB;k#) eok e (T[; ~) fco ;ztk fdZsk ns
nkg s[ozs fwso e'b ubh rJh ns :ko B fbgN e owD ehsk.8.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 230tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 230. 4352. ubdk.
d'jok
pktBh dF ftu wkbt BK dk fJe gIv{ ofjzdk ;h. T[; dh fJ;soh w?B
ebk pj[s ;[zdo ;o{g tkbh ;h.1. T[; dk Foho pj[s y[bk;k ;h ns ;ko
nzr pj[s w}p{s ;B. T[; tor
fJ;soh ;z;ko ftu BjhI ;h.2.
b`p
u"V
Foho
tkbh
j'o
e'Jh
(seVh)
nfVb
T[BQK
fgzv
ftu
fJe
\"idko
nkfJnk.
fgnk;
ns
rowh
Bkb
T[j
pj[s d[yh j'fJnk. (T[; B) gkDh ghDk ukfjnk (ns nr'I) iNh B T[; ~
T[mk e d fdZsk. T[; (fJ;soh) dk o{g ty e (\"idko) w'fjs j' frnk.3.
(T[;
B)
nkgD
fus
ftu
ftuko
ehsk
fe
fJ;
(fe;
soQK
Bkb)
gqkgs eohJ ns fJ; Bkb G'r eo e fJe g[Zso g?dk eo bJhJ. T[j pj[s
pbh
j'trk
e'Jh
j'o
ns
BjhI
;ko
df;nk
;z;ko
ftu
iktrk.4.
ikfDnk
iktrk.
T[;
eZd-ekm
tork
68
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
i:' T[j ujs fe jkfJ g[eko?. w'fo nkfB e'T{ gqkB T[pko?.
s:' fsq: w{zfd w{zfd w[y b/Jh. fBe; B ;Pk;B pkjo d/Jh. 10.
nfVb
pkf;:B
nkfB
Xfo:'
nkfyB
fjfo:'.
pkf;:B
mkY/
ufos
fBjkfo:'.
69
d'jok
T[; d puB ;[D e dk;h T[Xo ~ ub gJh. GKs GKs Bkb T[; fJ;soh
~ ;wMkT[D brh. T[E'I gos e \"idko ~ ;wMk e efjD brh fe T[j ni
oks ~ nk e s[jk~ fwbrh.6.
T[j
fJ;soh
th
\"idko
T_s
nNe
rJh
ns
nZXh
oks
T[;
e'b
fwbD bJh rJh. v'vk, gkB, Fokp ghsh ns ;'jDh ;i ~ ;ikfJnk. (T[;)
fJ;soh
Bkb
ekw-eqhVk
nfijh
wuh
fe
;koh
oks
osh-feqnk
ubdh
ojh.7.
;koh oks uzrh soQK eb-eqhVk eoB tkb (wod ~) gqkgs eo e (T[j)
fJ;soh fpBk w[Zb sko fte rJh. (T[; B) fgq: ~ jZ; e fejk fe w?I fJe
ufosq
ftyktKrh
ns
nkgD
gsh
wko
so
e'b
nktKrh.8.
T[; B (xo) ik e d'tI jZE pVh fdqVQsk Bkb (gsh d) w{zj T[s oy
fdZs. (fJj rZb) T[vk fdZsh (fe wo gsh ~) pkJh (o'r) Bkb wo'Vk j' frnk
j?. (T[j) T[; dk w{zj x[N x[N e oydh (ns efjzdh fe fJj) eh eo fojk
j?. ;kfoU b'e' ! ty', wok gsh wo fojk j?.9.
u"gJh
fdzdh.10.
nfVb
;[nk;K dh x[NB Bkb (T[j) w{ofSs j' e Xosh T[s fvr ;fgnk. fgzv
d tk;hnK B nk e T[; ~ gefVnk ns (;G e[M) nZyK Bkb tfynk. (T[;
~) e[M ihT[Idk ty e, fJ;soh (fco T[; Bkb) fbgN rJh ns fBszpK Bkb
w;b e (nEtk fwX e) gsh ~ ygk fdZsk (Gkt wko fdZsk).11.
d[gfjo tb fi; B (nkgD) jZE Bkb gsh ~ wko fdZsk ns fgzv d
tk;hnK B yV' e (fJj ;kok) ufosq tfynk. T[; dk w{zj ns Be x[N x[N e
@jkfJ jkfJ# efjzdh ojh fe pks o'r ekoB (wok) gsh wo frnk j? ns d?t
Bs Bkb (w?~ e'Jh) t?d BjhI fwb ;fenk j?.12.
70
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
d'jok
S'fo:'
ujs
ro/
bgNktJh.
ifB:s okt fpoX s[w GJ/. fybs ny/N j[s/ ofj rJ/.
s[w e" nkB iok rfj bhB'. sk s/ s[w ;G eS[ sfi dhB'. 7.
;[fB fsq: w? B fpoX jP? r:'. iok B nkfB p:kge G:'.
ej? s[ np jh ikT[ f;ekok. wko" o'M ohS Mzykok. 8.
71
u"gJh
xo
Sv
ubh
rJh
ns
T[;
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 231tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 231. 4365. ubdk.
d'jok
T[; d xo e'Jh g[Zso BjhI j'fJnk ns okik pj[s fpoX j' frnk. T[;
B sd fJe j'o fJ;soh ftnkj bJh, fi; dk Foho pj[s o{gtkB ;h.2.
T[; B ;ko ir tkb pvv:kS wsh efjzd ;B. T_; dh ;[zdosk ~ ty
e ekw dt th Ee iKdk ;h (Gkt Fofwzdk j' iKdk ;h). id T[j okDh
itkB j' rJh sK T[; B wdB e[wko BK d (pzd ~) ty fbnk.3.
T[; fdB s' T[j ekw dt (@jo nfo#) d t; ftu j' rJh ns xo dh
;koh ;[ZX p[ZX G[b rJh. (T[; B) ;yh Gi e T[; ~ p[bkfJnk ns T[; Bkb
ouh g{ote ekw G'r ehsk.4.
nfVb
fi; fdB itkB wod ~ itkB fJ;soh gqkgs eo b?Idh j? (sK T[; ~)
fSD Go bJh th SvDk BjhI ukj[zdh ns (T[; d) rb Bkb fbgN iKdh j?.
(T[j) ;ZiB d o{g ~ ty e wrB ofjzdh j?, wkB' e'Jh i[nkohnk i{J ftu
XB
jko
sd
ufbnk
se
j't.5.
okik
fpoX
Ssq
T[E
nk
gj[`funk.
okDh
fwso
Bkb
fjs
eofdnK (T[; ~) b[ek fbnk. T[; ~ wzih jmK uzrh soQK pzB fdZsk ns nr
tZX e gsh ~ fJ; soQK fejk.6.
u"gJh
(j okiB!) brdk j?, s[;hI pj[s fpoX j' rJ j'. j[D fFeko yvD' th
ofj rJ j'. s[jk~ p[Ykg
fsnkr fdZ s k j? . 7.
nkD
xfonk
j?.
fJ;
eo
s[;hI
;G
e[M
72
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
:" efj puB ny/Ne r:'. okBh Nko iko e' d:'.
fB;[ G/ y/fb ny/Ne nk:'. G/d nG/d iV eS[ B gk:'. 9. 1.
fJfs ;qh ufosq gy:kB/ fsq:k ufosq/ wzsqh G{g ;zpkd/ d'fJ ;" psh; ufosq ;wkgsw
;s[ ;[Gw ;s[. 232. 4374. nci{`.
d'jok
fpuSB
Gkoik
ikfj
fpuSB
ekfJ.
1.
u"gJh
;oto
e{g
ijk
c[btkoh.
pkfJ
fpbk;
Gbh
fjsekoh.
;fosk fBefN Bopdk pj?. bfy Sfp fJzdq Efes jP? oj?. 2.
;t?:k
pkb j[sh fpqyGkB ebk fJe o{g b;? fij e' ir Gkoh.
y/b ny/Ne nkts j{` fJB okfJ ej{` tj[ Bkfo fBjkoh.
n?fu pfo:' rfj e? pjh:k fsB pks ;[Bh fJB oki d[bkoh.
e'g Goh fpB[ nkfr ioh w[y B:kfJ ojh B T[ukts Bkoh. 3.
u"gJh
okik ;fjs nki[ jfB vfoj'. BkE ikfB fi: B?e B Nfoj'.
fJB d[j{` wkfo g{s fBqg e? j". gkBh gkB sp? w[y d? j". 6.
nfVb
73
fJj rZb efj (okik) fFeko bJh ubk frnk ns okDh B :ko ~ Gi
fdZsk. oks j'D s (okik) fFeko yv e gofsnk. (T[;) w{oy B Gd nGd
e[M
th
;wfMnk.9.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 232tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 232. 4374. ubdk.
d'jok
fpuSB g[o ftu fJe fpuSB f;zx BK dk okik ;h. fpuSB wsh (T[;
dh) fJ;soh ;h, fi; dk Foho ;[zdo ;h.1.
u"gJh
fpqyGkB
ebk
BK
dh
fJe
fJ;soh
;h
fi;
dh
pj[s
nfXe
;[zdosk
(;ko) ir ftu g;oh j'Jh ;h. fFeko yv e nkT[Id j'J fJ; oki B T[;
fJ;soh ~ ty fbnk. T[; dh pKj fyu e (T[; ~) to fbnk. fJj rZb oki
d[bkoh (okDh) B ;[D bJh. T[j eq'X Bkb Go rJh ns fpBk nZr s'I ;V
pb rJh. w{zj BhtK eo e p?m rJh ns rodB T_uh B ehsh.3.
u"gJh
id oki B T[; Bkb ftnkj eo fbnk (sd) soQK soQK Bkb T[; ~
wkfDnk. oks fdB (T[;) fJ;soh d xo jh ftuodk ns j'oBK okDhnK tb
B sedk.4.
d'jok
(T[; B nkgD wB ftu ;'funk fe) ni oki ;ws (T[; ~) wko fdnKrh
ns (T[; ~) gsh ikD e wB ftu }ok fizBh th BjhI NbKrh. fJBQK d'jK ~
wko e g[Zso ~ okik pDktKrh. gkDh s gkB sd jh wj ftu gktKrh.6.
nfVb
74
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
eh np jh feqnk T[xkfo:".
d'jok
fBqgpo ;?B sjk e' fBqg po. nfXe dop[ ;[fB:s ik e/ xo.
Gkfs Gkfs e/ G'r ewkt?. fBofy gqGk d/t/; bikt?. 2.
n?v' okfJ GkN e' ;[s sj. sk e? o{g B ;w e'T{ wfj wj.
nfXe so[B e' o{g ;[jkt?. fBofy ekfJ ezuB f;o B:kt?. 3.
ip fsq: fsB so[Bh Bo bjk. wB eqw pu wB w? :" ejk.
gm? ;juoh :kfj p[bkT{. ekw G'r fsj ;kE ewkT{. 4.
nfVb
75
fJ; (;"IeD) B r[vhnK pDk e oki T[s (N{Dk) ehsk j?. fJ; eo e
wok
gsh
pj[s
d[y
gk
wfonk
j?.
(w?I)
j[D
jh
fJ;
e[Zsh
dh
eos{s
T[xkVdh jK. gfjbK fJ; dk f;o w[zB e fco fJ; ~ wkodh jK.8.
;koh gqik ~ Bkb b? e T[E nk rJh fiE wzih jmK d' r[vhnK dp e
rJh
;h.
;kfonK
tyd
j'fJnK
G{wh
g[N
(r[vhnK
~)
eY
fbnk
ns
j? . 10.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;ztkd d 233tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 233. 4384. ubdk.
d'jok
Nze N'vk Bro ftu fBqgfs ebk BK dh fJe fJ;soh (ofjzdh ;h). T[;
dk be Fo tork ;h ns B?D fjoB tor t^v ;B.1.
u"gJh
ekw
G'r
eoK.4.
nfVb
76
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
bfj:'
u/fo:B
GkN
p[bkfJ:'.
pku
d'jok
fsq: e' puB u'o ;[B gkfJ:'. fBqgfs GJ/ efj ;ku ;[Bk:'.
:j okBh w'o/ ;zr ojJh. np w' e" s;eo efo ejJh. 12.
nfVb
77
fJ; ghVh ftu fpmk e (T[; ~) jmK bNek fdnKrh ns oFw dhnK
uko w}p{s o;hnK pzBQ fdnKrh. i fJ; ~ ed okik th ty bJrk sK ghIx
ikD e u[g eo ojrk ns fe; bJh r[Z;k eork (Gkt r[Z;k BjhI eork).6.
(T[j) nZXh oks ~ xo d jmK ghVh bNek fdzdh ns oZ;hnK fyu e
gqhsw
ns
(T[go)
ekw-eqhVk
dk
uVQk
;wK
b?Idh.
ikD
(;yhnK)
e
;kohnK
okDh
Bkb
;yhnK
T[;
jN
dk
wb
eok
fdzdhnK
iKdhnK.7.
T[; GkN ~ (T_j) o'} p[bk b?Idh ns (T[; ~) fJe fdB th xo ftu
ofjD B fdzdh ns (ghIx Bkb) bNek e (xo Gi fdzdh). T[; ~ fyu fyu
e
Bkb
brkT[Idh
ns
fJe
fSD
bJh
th
Svdh.
fJe
fdB
okik
T[;
wko
j okiB! ;[D', s[jk~ wkoB bJh fJj u'o nkfJnk ;h. fJ; ~ j[D jh
fdU, ;to B j'D fdU.11.
u"gJh
fJ;soh dh rZb u'o B ;[D bJh ns oki ~ fBZs tkgoB tkbh (;G
rZb) ;u ;u efj fdZsh fe fJj okDh wo Bkb ofjzdh ;h (Gkt G'r ftbk;
eodh ;h) ns j[D w?~ u'o efjzdh j?.12.
nfVb
78
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
79
geV
;[N
fdU.14.
d'jok
e;Ntko d; ftu eow f;zx BK dk okik j[zdk ;h. nSb wsh T[; dh
fJ;soh ;h fi; d e; pj[s ;[zdo ;B.1. fJe Fkj dk piq es[ BK dk e'wb
g[Zso ;h fi; B B" ftnkeoD ns yN Fk;sq uzrh soQK gVQ j'J ;B.2. fJe
fdB T[; ~ nSb e[wkoh B tfynk ns (;'funk fe) j[D jh fJ; Bkb osheqhVk ehsh ikt. fJ; soQK efj e (T_j) ekw (Gkt Bkb xkfJb j' rJh).3.
nfVb
fJe us[o ;yh T[E nk gj[zuh ns nSb wsh ~ rb Bkb brk fbnk.
(T[; d w{zj T[s) gkDh d fSN wko wko e id'I T[; ~ irkfJnk (Gkt j'F
ftu fbnKdk). (sK T[; ;yh B) e[wkoh d wB dh ;koh rZb ~ ;wM fbnk.4.
(fco th ;yh B g[fSnk--) j e[wkoh! (nkgD) fus dh ;koh rZb w?~
d; d. gqhsw dh v{`xh ghV ~ nkgD wB ftu B oy. i' so wB ftu (rZb)
uzrh brdh j? T_j w?~ efj d ns j fgnkoh! fpoj'I Bkb ftnke[b j' e
gqkDK ~ B Sv.5.
j ;yh! s?~ eh ejK, fejk BjhI iKdk. fwso dk o{g ty e wB bbuk
frnk j?. iK sK T[; ~ w?~ j[D fwbk d, BjhI sK wo ihD dh nk; Sv d.6.
(;yh
T[&Zso
ftu
fejk--)
;yh!
i'
w?~
ejIrh,
w?I
T[jh
ekoi
eoKrh. i (e'Jh wo) gqkD th b? bt, sK so fjs bJh w?I fjod ftu BjhI
voKrh (noEks ;`e'u BjhI eoKrh). i' so fus ftu u[G fojk j?, T[j w?~
d; d ns o' o' e ftnoE ftu jzM{ B tjk.7.
80
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
e/
frzd{nk
fifw
gkr
T[Skojh.
81
(e[wkoh B fejk--) j fwsqBh! ;[D, ni w?I i'rD j' iktKrh. ;ZiD bJh
nkgD gqkD fsnkr fdnKrh. gqhsw d doFB dh fGy wzr e b? nktKrh. j
;yh! (w?I) gqhsw d o{g ~ ty e e[opkB iktKrh.8.
ni w?I ;ko F[G nzrK T[s GrtI p;sq XkoB eo btKrh ns nZyK dh
fugh
jZE
ftu
b?
btKrh.
fpoj'I
dhnK
w[zdoK
d'jK
ezBK
ftu
;ik
btKrh.
dk
fejk
e[wko
;wMk
fdZsk.10.
d'jok
rfjD
T[; (e[wko) ~ ;koh rZb ;wMk e T[E b? nkJh fiE e[wkoh p;sq ns
;ik e yV' sh ;h.11.
nfVb
T[; itkB e[wko ~ id'I e[wkoh B gqkgs eo fbnk (sK fJzi bfrnk)
wkB'
B"
fBXhnK
fe;
pj[s
fBoXB
xo
nk
rJhnK
j'D.
(T_ ;)
:[te
(e[wko) ~ ty e e[wkoh w'fjs j' rJh ns T[; Bkb eJh soQK Bkb fbgN
fbgN
owD
ehsk.12.
82
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
Gkfy
nfXe
wkos
GJh.
u"gJh
83
u"gJh
T[;
Bro
ftu
fpuZSB
wsh
BK
dh
(fJe)
t;tk
;h.
T_;
torh
;h.2.
u"gJh
T[j
nkgD
sB
dh
;[os
G[b
iKdh
;h.3.
oks fdB wB ftu (oki pko) ;'udh ofjzdh ns wB ftu ;dk oki dh
nk; pDkJh oydh. (;'udh ofjzdh fe) fe; soQK (okik) wo Bkb G'r eork.
w?~
d;',
T[j
fdB
ed
gqkgs
j'trk.4.
d'jok
tKr
fBGkT[ I dh.6.
84
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
ejk G:' nkf;e fsq: GJh. w[fj bfy fpoj fpeb jP? rJh.
w? :k e" epj{` B fpjko'. b'eB n" gob'e fpuko'. 8.
nfXe isB so[Bh efo jkoh. okik ;' e:' j{` B fpjkoh.
n"o isB sp jh fJe fe:'. ;ks r[bB d/jh go fd:'. 9.
;ks r[bB d/ wk; ibk:'. nfXe e[rzX fBqgfj ip nk:'.
jkfJ jkfJ efo rfj fsj fb:'. i' Gky:' ;'Jh fsB fe:'. 10.
d'jok
r[b ykJ okik Y[fo nk:'. Gkfs Gkfs fsj fsq:fj pik:'.
bgfN bgfN sk ;' ofs ehBh. p/;Pk eh ;[fX p[fX jfo bhBh. 12.
p/;Pk j{` okik pf; ehB'. Gkfs Gkfs e/ nk;B dhB'.
okfJ ;eb okfB:? fp;koh. sk jh e' okfy:' efo Bkoh. 13.
d'jok
d'jok
85
d'jok
okik th ikD frnk fe (fJj) fJ;soh wo T[s nkfFe j' rJh j?. oki
B wB ftu ftukfonk fe fJ; ~ fejVk r[D (@gqGk#) uzrk brk j?.7.
u"gJh
Bkb
ftnke[b
j'
rJh
j?.
go
w?I
(fJ;
b'e)
b'e
ns
gob'e
(dh
(oki B fejk--) j fJ;soh! i' s{` ejIrh, T[jh w?I eoKrk, go nkgD
Foho ~ r[b brk e ]okp B eo ns wo Bkb GKs GKs Bkb owD eo.11.
u"gJh
r[b brD Bkb okik g;hi frnk ns GKs GKs dk T_; fJ;soh Bkb
owD ehsk. fbgN fbgN e T[; Bkb osh-eqhVk ehsh ns t;tk dh ;[X p[X
jo bJh.12.
t;tk B th oki ~ nkgD t; ftu eo fbnk ns eJh soQK d nk;D
fdZs. oki B ;kohnK okDhnK ~ G[bk fdZsk ns t;tk ~ (nkgDh) gsBh pDk
e oy fbnk.13.
d'jok
(fJ;soh
B)
nfijk
ufosq
ehsk.14.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 236tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 236. 4431. ubdk.
d'jok
ewkT{ dF ftu okik pjkd[o okfJ ofjzdk ;h. (T[j) ;{ofwnK dh ;tk
eodk ;h ns t?ohnK ~ ygk fdzdk ;h.1.
86
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
87
nfVb
(fJe fdB) okik pki pjkd[o B wB ftu ;'funk ns t^v t^v ;{ofwnK
~ p[bk e ;gFN fejk fe fejVk T[gk eohJ fi; Bkb ;qh Bro fifsnk ik
;e. fJ; bJh ;ko p?m e ftuko eohJ.2.
d'jok
T[E fJe G'r wsh BK dh ;[zdo t;tk Bku eodh j[zdh ;h. (T[; B)
gfjbK oki Bkb osh-eqhVk ehsh ns fco nk e fejk--.3.
nfVb
T[;
Bkb
gq;zBsk
g{ote
;z:'r
ehsk.5.
dh
;wM
;edk.8.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 237tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 237. 4439. ubdk.
88
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
89
u"gJh
phoi es[ BK dk fJe ;wMdko okik ;h (i') ;ko ;z;ko ftu gqf;ZX ;h.
T[; dh SN S?b e[tfo BK dh fJ;soh ;h. (T[; B) wB, pu ns eow eo e
gqhsw ~ t; ftu ehsk j'fJnk ;h.1.
fJe fdB okik fFeko yvD ufVQnk ns nkgD Bkb (okDh ns) pj[s
;kohnK dk;hnK b? bJhnK. id okik ;zxD pB ftu nk frnk sK e[^fsnK s'I
pj[s ;ko fjoBK ~ geVtkfJnk.2.
(oki B) fejk fe fi; d ;kjwD fjoB nk fBeb, T[jh nkgDk x'Vk
d"VkJ. (T[jh) gj[`u e T[; d
g?D s'I fpbe[b B vo.3.
Foho T[s
}]w brkJ
ns
(x'V
s'I) fvr
nfVb
wB
ftu
;'funk
fe
(j[D)
fJ;
Bkb
jh
ubh
iktK
ns
nkgD gsh ~ fco Feb B ftyktK. fJ; bJh e[M ufosq nfijk ehsk ikJ
fi; Bkb i; ekfJw oj ns ngi; B ;[DBk gt.9.
90
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
91
soQK
efjzd
jB.11.
u"gJh
T[; (fJ;soh) ~ e[zto nkgD Bkb b? frnk ns T[; Bkb GKs GKs d
G'r eoB brk. fJ; w{oy (oki) B e[M th rZb B ;wMh ns fJjh ikfDnk
fe fJ;soh v[p rJh j?.12.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 238tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 238. 4451. ubdk.
d'jok
ofjzdk
;h.
(T_j)
ekw-
u"gJh
T[; d F[G eoBh tkb uko g[Zso ;B i' F{otho ns jzekoh ;B. (oki
B) i' j'o okDh ftnkj fbnKdh, T[j th roGtsh j' e gq;{sk j'Jh.2.
T[; d fJe (j'o) g[Zso g?dk j'fJnk fi; ~ okDh pho wsh B iBfwnk.
T[;
dk
rJh
(noEks
ftnkxq
es[
T[BQK
BK
~
ofynk
pj[s
frnk.
dkB
pqkjwDK
dh
raohph
]sw
eo
fdZsh
fdZsk).3.
92
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
d'jok
;gs n"o okBh fsj ojJh. fsBj{` ;" fjs fBqg fBopjJh.
pkoh pkoh fsB? p[bkt?. bgfN bgfN efo G'r ewkt?. 2.
;qh o[fu oki e[nfo i' okBh. ;' wB Ghso nfXe fo;kBh.
wB wfj efj:' isB fe:k efo:?. ik s/ fJB ofB:B e" wfo:?. 3.
nfVb
93
d'jok
gfjbK uko g[ZsoK ~ wkfonk ns fco gsh ~ p[bk fbnk. nZyK ftu'I
jzM{ eodh j'Jh B fJ; soQK pBsh ehsh.7. j okiB! ;[D', s[jkv d' g[Zso oki
dh gqkgsh bJh (nkg; ftu) bV wo jB. (id'I) T[j i{M e Xosh T[s fvr
gJ sd w?I pj'F j' rJh.8. id sbtkoK Bkb pj[s :[ZX eo e d'tI Gok wo
rJ sd d{i d' g[Zso p;sq ckV e \eho j' rJ.9.
u"gJh
d'jok
efbzio d; d
BV
T[; dhnK ;Zs j'o okDhnK ;B. T[BQK ;kohnK Bkb okik gqw fBGKdk ;h.
tkoh tkoh T[BQK ~ p[bkT[Idk ;h ns fbgN fbgN e (T[BQK Bkb) G'r eodk
;h.2.
o[fu oki e[nfo BK dh i' okDh ;h, T[j (oki dk fJ; gqeko dk ftjko
dy e) wB ftu pj[s eq'fXs j'Jh. wB ftu efjD brh fe eh :sB ehsk
ikJ
nfVb
gfjbK
sK
T[;
(j'oBK)
okDhnK
Bkb
pjs[
gqw
tXkfJnk.
(T[;
B)
nfijh gqhs ehsh fe oki B th ;[D fbnk. (T[; B) o[fu oki e[nfo ~ XzB
XzB fejk fi; B efb:[r ftu nkgDhnK ;"IeDK Bkb pj[s nfXe fjs ehsk
j?.4.
T[; B Bdh d e`Y ik e fJe eZyK dk fBtk; (@fsqBkb?#) pDkfJnk ns
nkg ;"IeDK ~ pD e fejk fe j ;yhU! ;[D', n;hI ;kohnK T[E fwb e
iktKrhnK
w?I
ns
s[;hI
T[E
wB
ukj
G'r
eoKrhnK.5.
94
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
t? T[s ios fsjkoh Bkoh. s[w j' p?m rop efo Gkoh.
okfJ T[mj[ fsB n?u fBekoj[. ;ku M{m w[o pu B fpukoj[. 10.
p?B ;[Bs w{oy T[fm X:'. G/d nG/d B gkts G:'.
sfi
fpbzp
nfpbzp
f;Xkfo:'.
G;w
okfB:B
ikfJ
fBjkfo:'.
11.
d'jok
u"gJh
febwkyB fJe d/; fBqgfs po. fpoj wzioh Bkfo stB xo.
nfXe so[fB e' o{g fpoki?. ;[oh nk;[foB e' wB bki?. 1.
;[GN e/s[ fJe ;[GN fpuSB. ik e/ pB/ psh ;" bSB.
o{g stB e' brs ngkok. oftB b:' iB[ e'fN T[fi:kok. 2.
95
(T[j) ;"IeDK ~ b? e eZyK d fBtk; ftu rJh ns oki gk; fJe dk;h
Gi fdZsh fe j BkE! pj[s feqgk eo e T[E nkU ns nk e okDhnK Bkb
wB
ukj
G'r
eo'.6.
okDhnK
;kV
fdZsk.7.
u"gJh
nkg d"V e oki e'b nkJh ns o' o' e pjs[ ftfEnk d;h. j d?t d
wko ! (fJE) fetA p?m j'. s[jkvk ;kok jow ni ;V frnk j?.8.
s[;hI j[D nkg T[E uoB gkU ns pbdh nZr ftu'I fJ;sohnK ~ eY'.
j[D fJE p?mD Bkb e[M fjs B eo' ns woh rZb ezBK ftu gk bt'.9.
T[Xo s[jkvhnK fJ;sohnK ;V ojhnK jB ns s[;hI fJE j?IeV Bkb
vN p?m j'. j okiB! T[m' ns T[BQK ~ fyu e pkfjo eY'. (w?I) ;Zu (efjzdh
jK), wo p'bK ~ M{m B ;wM'.10.
(okDh d) p'b ;[D e (T[j) w{oy T[m e d"V fgnk ns Gd nGd e[M
B gk ;fenk. doh ~ fsnkr e fpBk fYb ehs ubk frnk ns okDhnK dh
G;w
ik
tfynk.11.
d'jok
u"gJh
j' t . 2.
96
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
;?B
p[bkfJ
;juoh
fYr
bJh.
so[fB
wB
bhB'
ejk
fBjkfo:?.
97
nfVb
fvr
gJh.
Bkb
fvr
fgnk
(fJzi
brdk
;h)
wkB'
oD-G{wh
ftu
e'Jh
;{owk
pkD
brD
j't.3.
gzi e[ xVhnK phsD T[gozs (T[j) j'F ftu nkJh ns nZy d fJFko
Bkb ;yh ~ nkgD e'b p[bk fbnk. T[; ~ wB dh rZb ;wMk e efj fdZsh
fe iK sK (w?~) fwso fwbk d iK woh (ihT[D dh) nk; Sv d.4.
i' e[M e[ztoh B T[; ~ fejk, T[j ;kok ;yh B ;wM fbnk. (;yh) T[E'I
ub e T[E gj[zu rJh fiE fgnkok ;i ftStk e p?mk ;h. fJFe wzioh th
T[E
ik
gj[`uh.5.
j e[zto ih! fJE p?m eh eo oj j', j[D T[E ub' fiE s[;hI (fJe)
fJ;soh dk wB b[N fbnk j?. (j[D) eh tyd j'. ik e T[; dh ;koh ekw
nrBh ~ p[MkU. wok fejk wzB' ns i'pB ~ ftnoE ftu B phsD fdU.6.
ibdh T[m e T[E ub' ns ;`e'u B eo'. T[; dh fpoj'I Bkb sgdh dj
~ FKs eo'. o{g fwb frnk sK eh j'fJnk, (ftnoE ftu) n?ImDk BjhI ukjhdk
feT[Ife XB ns
gqkj[D
;wMD
ukjhd
jB.7.
fJ; i'pB ~ gqkgs eo e pj[s ;kohnK fJ;sohnK Bkb G'r eo'. fJ;
i'pB ~ gqkgs eo e irs d ;[y ~ B Sv'. j fgnko! id fpoX j' ikUr,
sK
eh
gq kgs
eo' r .
;Z iD!
fpoj' A
jkj[ fenK
Bkb
ihtB
]sw
eo
fdUr.8.
fJ; i'pB ~ gqkgs eo e irs dk ;[y wkD'. fJ; i'pB ~ gqkgs eo
e gow o; ~ gqkgs eo'. fJ; i'pB ~ gqkgs eo e irs ftu gqw eo'.
irs
ftu
ftnoE
jh
nkgDh
ikB
BFN
eo'.9.
gqw s'I fpBk irs ftu fesB jh oki j' rJ d; iKd jB. yVr dk
dkB ehs fpBk e'Jh th irs ftu ikfDnk BjhI iKdk. feqFB ih B gqw ehsk
;h i' j[D se ikfDnk iKdk j? ns T[; ~ irs dk ;[nkwh ;wM e rodB
(@Bkfo#)
M[ekJh
iKdh
j?.10.
98
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
pku
99
d'jok
fwso
;edk.
dk
(fJ;
wX[o
bJh)
;o{g
Bso
fus
ftu
ozrhB
tf;nk
(Gkt
bkb)
ikD
j'
fco
rJ
efYnk
jB.11.
BjhI
ik
u`r
wB
brD tkb (fwso) d d'tI B?D wB ftu nk u[G jB. pofSnK tKr nzdo
dkyb j' rJ jB, e^Y BjhI ik ;ed.12. gqhsw d B?D fFekoh jB ns wB
ftu nk e t; rJ jB, wkB' ebik eY fbnk j't, fJ; dk (w~) pj[s
Go';k j?.13. gqhsw d B?D eosko B gzx{V ti'I pDk oy jB fi; ftu ;kv
tor
j}koK
ns
o;
b'e
Bkb
p?m
Go
j'J
M{bd
jB
ofjzd
ns
(jo
jB.14.
gqeko
(gqhsw
d)
o;K
d)
B?D
dh
Mbe
pV
o;hb
fdzd
jB.
;ko Foho ftu ghV ftnkgs j' rJh j? ns p;sqK dh th ;zGkb BjhI
ojh j?. fgnko d gqw dh ghV eo e ib dh EK (nZyK ftu'I) bj{ u' fojk
j?.16.
nfVb
(e[wko
eoBh
ukjhdh.
fJ;soh
god ; hnK
fejk--)
Bkb
ed
god;hnK
Bkb
ed
rZ b
BjhI
eoBh
th
fe;
gqhs
ukjhdh.
BjhI
god ; h
fJ;soh Bkb d;', Gbk eh gqw ehsk ikJ. (feT[Ife T[j) sVke eo e N[ZN
iKdk j? ns fco nkg jh gSskDk g?Idk j?.17.
(nr'I fJ;soh T[&Zso fdzdh j?--) god;h Bkb fJe gb bJh ehsh gqhs
th
uzrh
j?.
god;h
Bkb
uzrh
soQK
j;
rZb
eoBh
T[sw
j?.
fgq:!
god;h Bkb ehsk gqw uzrk j?. (fJ; bJh god;D Bkb) pj[s gqw g?dk eo'
ns
i'pB
fpoEk
r[}ko'.18.
j fgnko! w?I s?~ BjhI SvKrh, GktI eo'VK :sB eo bt'. jZ; jZ; e
GktI e[M dhnK e[M nBe rZbK eo'. w?I so o{g ftu wrB j' e wB ftu
gq;zB j' rJh jK. so fJFe ftu ;V e fes i'rD j' rJh jK.20.
100
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
101
fe; bJh fJsBk r[wkB eo oj j', ibdh T[m e ub'. jko fFzrko pDk
e ns u`r p;sq gk bt'. ikDd j' i ni ;yh gqhsw ~ gqkgs BjhI eo
;erh,
(sK)
}o{o
jh
T[j
fJ;soh
sVg
wo
iktrh.21.
fJ;soh d puB ;[D e e[zto w'fjs j' frnk. fiXo ~ ;yh b? rJh,
T[Xo ~ jh ubk frnk. fiE nkgD jZEK Bkb ;i ~ c[ZbK Bkb ;ik e fpoj
wzioh ;i ;zto e (p?mh j'Jh) ;h.22.
jZE ftu r[oi (rdk) b? e e[zto T[E nkfJnk ns soQK soQK Bkb okDh
Bkb G'r ehsk. u"ok;h nk;D uzrh soQK Bkb ehs ns ekw-ebk dh ohs ~
gq h s
Bkb
fBGkfJnk.23.
T[m
yV'sh.
pj[s
o'Dk
X'Dk
eo
Xosh
T[s
fvr
fvr
gJh
(ns
efjD brh--) wok okik wo frnk j?, j d?t! s{` eh jkb ehsk j?.25.
oki ~ wfonk ;[D e b'ehI nk gj[`u. wjZb ~ g[N e (oki ~) tfynk
ns pkjo efYnk. (T[; dk) f;o N[N c[N frnk ;h ns fJe jZvh th ;kps
B puh ;h. fJ;soh dk ufosq ty' (T[; B) fJE eh ehsk j?.26.
;G B ;wM fbnk fe okik wjZb jmK dp e wo frnk j?. fe; th
w{oy B Gd nGd ~ B gSkfDnk. gqik (nc;'; gqrN eoB bJh) f;o T[s
gNe
pzBQ
nk
rJh.
okDh
jo
o'}
fwso
Bkb
;[y
g{ote
osh-eqhVk
ehsh.27.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 241tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 241. 4500. ubdk.
u"gJh
dZyD
ftu
fJe
;[GNktsh
BK
dk
Bro
;h.
(T[E'I
dk)
okik
Ssq
es[
pj[s ;{MtkB okik ;h. T[; dh o{g wzioh BK dh okDh ;h i' ;kfonK b'eK
ftu ;[zdo ;wMh iKdh ;h.1.
102
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
nfVb
103
nfVb
oki
dh
;[zdosk
;z;ko
ftu
pj[s
wzBh
iKdh
;h.
fJzdo,
uzdqwk,
;{oi
T[j
;koh
b'e-bki
ns
e[b
dh
nDy
G[bk
fdzdh.2.
(T_E) Sfp wkB wzioh BK dh fJe Fkj dh g[Zsoh ;h. (fJzi brdh ;h)
wkB' ir ftu uzdqwk (@wkj#) dh ;[zdosk jh gqrN j' rJh j't. Ssq es[ oki
~ id T[; B tfynk, (sK fJzi bfrnk) wkB' ekw dt B XB[F fyu e pkD
wkfonk
j' t . 3.
eo . 5.
fJe fdB oki B T[; fJ;soh ~ tfynk ns fus ftu ;'funk fe fJj
fJ;soh wo T[go nNeh j'Jh j?. fJj i' th fJZSk eo, T[j g{oB eo dDh
ukjhdh j?. i osh-dkB th wzr sK T[j th d dDk ukjhdk j?.6.
u"gJh
oki B fJj ;koh rZb ;wM bJh, go T[; T[;soh ~ ;k\ s"o s B
d;h. oki s'I fpBk fJ;soh ftnke[b j' rJh ns fJe ;yh ~ T[E (oki e'b)
G i fdZ s k.7.
j ;qFm oki! w?I sK so fpoj'I dh czvh j'Jh jK. woh pBsh ezB Xo e
;[D bt'. wo Bkb fbgN fbgN e osh-eqhVk eo' ns j fgq: ! woh ekwnrBh ~ p[ M kU.8.
id'I oki B fJ; soQK ;[D fbnk sK fco fJ;soh tb fuZmh Gi fdZsh.
(T[; fuZmh ftu fbfynk j'fJnk ;h) i s{` gfjbK nkgD gsh ~ wko d (sK)
T[; fgS'I wo Bkb owD eo.9.
T[; ~ oki B i' efj e ;wMkfJnk, T[j (;G) e[M ;yh B e[`toh ~ d;
fdZsk. i s{` gfjbK Fkj (gsh) ~ wko d, sK oki Bkb ftjko eo.10.
104
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
fJj fpfX Bkfo ;kj[ ej wkfo:'. nkg[ o'fJ ;[o T{u g[ekfo:'.
d? d? w{zv G{w go wkfo:'. b'rB ;" :" gqrN T[ukfo:'. 15.
fc;b:' gkt Bdh gfs go/. jkjk d?t B feBj{` Xo/.
sfo:k j[s/ B wos/ p{fv efo. ej rfs ehB fpb'ej[ w[o jfo. 16.
j" fe;j{` fcfo w[y B fdy? j". p?fm fJeks sg;:k e? j".
:" efj iks ;dB fJe GJh. o?fB go/ fBqg e/ frqj rJh. 17.
d'jok
105
d'jok
w?~ ;qFm oki B fJzi fejk j? fe gfjbK gsh ~ wko d ns fco woh
gsBh pD e s wo xo nk e t;.11.
u"gJh
id fJ; soQK fJ;soh B ;[D fbnk, (sK) wB ftu fJj mkD fbnk fe
gfjbK w?I fJ; Fkj ~ wko fdnKrh ns fco oki dh gsBh pD e T[; Bkb
owD
eoKrh.12.
;`:'r
T[;
Bkb
fbgN
fbgN
ekw-eqhVk
ehsh.13.
nfVb
fJ; soQK T[; fJ;soh B Fkj ~ wko fdZsk ns nkg o' e T_uh ;[o ftu
g[ekfonk. f;o ~ Xosh T_s gNe gNe e wkfonk ns b'eK ~ gqrN o{g
ftu fJ; soQK fejk--.15.
(wo) gsh dk g?o fsbeD Bkb (T[j) Bdh ftu fvr fgnk j?. jkfJ
jkfJ d?t. (T_; ~) fe; th BjhI gefVnk. i sko{ j[zdk (iK sko{ e'b j[`d)
sK v[p e B wodk. ty', gowkswk B woh eh jkbs eo fdZsh j?.16.
(j[D) w?I fco fe; ~ th w[y BjhI ftyktKrh ns fJeKs ftu p?m e
sgf;nk eoKrh. fJj efj e fJe xo ftu ik tVh ns oks g?D s oki d
xo
ubh
rJh.17.
fJ;
soQK
d'jok
xo
dotk}
pzd
eoa
oki
xo
ubh
rJh.
b'ehI
106
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
fsq: fus nfXe ;'e efo Gko'. T[ms fros gfs GJ/ T[uko'.
EoEo eos ej? Bfj nkt?. sT{ puB s[soks ;[Bkt?. 8.
ej' s[ fBqg fJe p?B ;[BkT{. oki B;N s/ nfXe vokT{.
GkB SNk st ;[s fpfy d:kJh. sk s/ w? Xkts j:k nkJh. 9.
w/o' Bkw[ B fsj efj dhi?. fBi[ ;[s eh oSkT{ ehi?.
i" ;[fB GkB SNk fJj ikt?. fus e" fjs jw ;" fp;okt?. 10.
;[Bs puB T[fm fBqgfs f;Xkok. fwqse g{s fSs gfo:' fBjkok.
o't? bkr nfXe d[y gkfJf;. d? d? gkr XofB gNekfJf;. 11.
107
u"gJh
;[xoktsh BK dk fJe Bro ;h. T[; dk okik ;[xo ;?B ;h. fusq wzioh
T[; dh okDh ;h. (T[j fJsBh ;'jDh ;h) wkB' Sho ;w[zdo ~ foVe e fbnkT[Idh
j ' t .1.
d'jok
T[; dhnK uko ;"IeDK ;B i' uzdqwk dh F'Gk torhnK ;B. T[BQK dk fJzdq
es[ (BK dk fJe) g[Zso ;h i' ;{oi d o{g tork ;h.2. go fusq wzioh
fJ;soh d xo fJe th g[Zso BjhI ;h. T[; (;"IeD d g[Zso ~) ty ty e
(iK :kd eo eo e) u"r[Dk fyMdh ;h ns ;'u ;'u e wB ftu ;Vdh
ofjzdh ;h. 3. ;"IeDK ~ g[Zso ;fjs pj[s gqskg ftu nZyK Bkb ty e fuzsk
d ;w[zdo ftu v[Zph ofjzdh go fe; Bkb y[bQ e rZb B eodh.4.
u"gJh
(T[; B) fi; Bkb oki dh gqhs (;G s'I nfXe) ;wMh, T[; ~ g[Zso s'I
fpBk gSkfDnk. T[; Bkb nfXe gqhs gqrN ehsh ns fjs{ ikD e tfvnkJh
ehsh.5.
id T[j oki e[wko xo ftu nkfJnk sK ftF?bk G'iB b? e T[; ~
ytkfJnk. T[; ~ ikB' wko fdZsk ns nkg oki ~ ik e fejk.6.
d'jok
T[j
(oki
e[wko)
gZek
nwbh
BjhI
;h
i'
seV
(nwbh
tKr
BF
~)
;jkodk. fJ;soh B fejk fe ;'\h ;h, fJ; bJh gb ftu gqkD fsnkr fdZs.7.
u"gJh
(co p D)
fJ;soh
fus
ftu
pj[ s
nfXe
d[ y
wz B k
fvrfdnK
T[mfdnK gfs gqfs fejk--. EoEo ezp ojh ;h, (e[M) fejk BjhI ik fojk ;h.
fJ;
bJh
s'sb
p'b
;[DkT[Idh
;h.8.
108
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
d'jok
pku
u"gJh
gdw f;zx okik fJe ;[G wfs. d[oBiKs d[y joB fpeN nfs.
fpeqw e[nfo stB eh Bkoh. fpfX ;[Bko ;Ku/ iB[ Ykoh. 1.
;[zG eoB sk e" ;[s nfs pb. nfo nB/e ihs/ fij dfb wfb.
ngqwkB fsj o{g ejs ir. fBofy Bkfo jP? ojs Efes wr. 2.
iks fis? fos[ gfs fifw G:'. jP? T[ikfo gkS/ pB r:'.
g[o iB ubfj ;`fr T[fm ;p jh. ikB[e p;/ Bkfj g[o ep jh. 3.
fis fis iks e[no wr G:'. ikB[e pofy feqgKp[d r:'.
b'rB B?B br/ fsj pkN?. ikB[e fpf;y nzfwqs efj ukN?. 4.
d'jok
109
d'jok
;e . 14.
okDh B fejk--
j wo fJzdo dt ;wkB gsh! ;[D', oki d BFN j'D s'I w?I vo rJh. eh
j'fJnk i' ;"IeD dk (g[Zso ;h, fco th) s[jkvk jh g[Zso ;h.15.
u"gJh
id fJ; soQK oki B ;[fDnk sK T[; ~ ;fstzsh wzB fbnk. T[; Bkb
nfXe
gqw
ehsk
ns
j'o
;kohnK
fJ;sohnK
G[bk
fdZsk.16.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 243tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 245. 4535. ubdk.
u"gJh
uzrh wfs tkbk fJe okik gdw f;zx ;h i' d[oiBK ~ ]sw eoB tkbk,
(gqik dk) d[y d{o eoB tkbk ns pj[s fGnkBe ;h. fpeqw e[nfo T[; dh
fJ;soh ;h, wkB' ftXksk o{gh ;[fBnko B ;^u ftu Ykbh j't.1.
;[zG eoB BK dk T[BQK dk nfs pbtkB g[Zso ;h fi; B nBe t?ohnK ~
dbwb e fis fbnk ;h. T[; dk ;G b'e nB{gw o{g efjzd ;B. fJ;sohnK
T[; ~ ty ty e o;s (ftu yV'shnK) Ee iKdhnK ;B.2.
T[j
fiE
iKdk
p;zs
o[s
tKr
j[zdk
ns
fgS
T[ikV
pD
iKdk.
;ko
Bro tk;h T[; Bkb s[o g?Id. (fJzi gqshs j[zdk) wkB' (T[j) ed Bro ftu
t; jh B j'D.3.
fi; fi; okj s'I e[zto bzx iKdk, (fJzi brdk) wkB' feqgk dhnK p{zdK
toQ rJhnK j'D. T[; d wkor T[s b'eK dhnK nZyhnK brhnK ofjzdhnK, wkB'
(nZyhnK o{gh) pkD nzfwqs ~ uN oj j'D.4.
d'jok
(T[E)
;kfonK
B?D
110
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
u"gJh
fpqy X[i Bro ;kj fJe sk e/. Bkrfo e[nfo Bkfo frqj ik e/.
Bkrfo wsh ;[sk fsj ;'j?. BrofB e/ Broe ej w'j?. 6.
fsB tj[ e[no fdqrB bfj gktk. S'fo bki ej[ B/j[ brktk.
wB w? nfXe ws jP? M{bh. wks fgsk eh ;G ;[fX G{bh. 7.
itB wkor fBqg ;[s ufb nkt?. sjh e[nfo ;fy:B i[s rkt?.
uko[ uko[ efo B?B fBjko?. B?B ;?B d? j;? jeko?. 8.
d'jok
gqu[o pks fJj GJh Bro w?. ubs ubs ;[ rJh fsj xo w?.
sj s/ jNfe wks fgs[ okyh. eN[ eN[ pks pdB s/ Gkyh. 10.
okyfj jNfe ikfB Bfj d/jh. Gkfs Gkfs ;" oS eo/jh.
sk s/ so[fB nfXe d[y gkt?. o'ts jh fdB o?fB rtkt?. 11.
;'omk
Sz d
fbyh gq/w gsqh ;yh p'fb nkSh. brh gqhfs bkbk GJ/ okw ;kSh.
efj:' nki[ i' w? B s' e" fBjko". xoh J/e w? tkfo gqkBkfB vko". 14.
eo' pkb p/bzp B nki[ n?:?. fJjk s/ w[M? ekfY b? ;zr i?:?.
ep? wkB[ wkBh ejk wkB ehi?. wjkoki gqkBkB e' dkB dhi?. 15.
111
u"gJh
T[; Bro ftu fpqy X[i BK dk fJe Fkj (ofjzdk ;h) fi; d xo ftu
Bkrfo e[nfo BK dh fJ;soh ;h. (T[; dh) g[Zsoh Bkrfo wsh th T[E F'GkfJwkB
;h i' Bro d BkroK (us[oK) ~ th w'j b?Idh ;h.6.
T[; (bVeh) B T[j e[zto nZyK Bkb ty fbnk ns bki wo:kdk ~
Sv e (T[; Bkb) gqw brk fbnk. T[j wB ftu pj[s w;s j' e M[bD br
rJh ns wksk fgsk dh ;koh ;[ZX p[ZX G[b rJh.7.
fi; wkor s'I oki e[wko ub e nk iKdk, T[E jh ;yhnK ;fjs e[wkoh
rkD br iKdh. T[j ;[zdo ;[zdo BsoK Bkb tydhnK ns nZyK d ;`es eo
e
j;dhnK
ns
p' b dhnK.8.
d'jok
fJFe, w[Fe, yK;h, y[oe b[ekD s th BjhI b[ed. nzs ftu ;ko irs
ns f;q;Nh ftu gqrN j' iKd jB.9.
u"gJh
Bro ftu fJj rZb gqufbs j' rJh ns ubdh ubdh T[; d xo ftu
ik gj[`uh. (T_; ~) T[E'I wksk fgsk B toi fdZsk ns w{zj'I e"V e"V p'b
p'b.10.
(T[j T[; ~) o'e e oyd, ikD B fdzd ns GKs GKs Bkb ofynk
eod. fJ; eo e e[wkoh pj[s d[yh j[`dh ns o'IfdnK jh fdB oks pshs
eodh.11.
;'omk
fJj ;V ikDh gqhs oks fdB yoh s'I yoh j[zdh iKdh j?. fJj ib ns
wZSbh dh ohs tKr j? i' ib o{g gqhsw d ftSVB Bkb jh wo iKdh
j?.12.
d'jok
bJh
G[ i z r
i' fJ;soh ft:'rD j' e fpoj'I dk o;sk geV b?Idh j?, T[j
nZy d gbeko ftu MNgN gqkD fBSkto eo fdzdh j?.13.
gqhsw
Sz d
(T_; B) fJe f;nkDh fijh ;yh ~ p[bk e gqw gZso fbfynk--j fgnko!
okw ;kyh j? (woh so Bkb) gqhs br rJh j?. (fJj th) nkfynk fe i ni
w?I s?~ BjhI tyKrh sK fJe xVh ftu gqkD tko fdnKrh.14.
j okDh! do B eo', ni jh nkU ns fJE'I eY e w?~ nkgD Bkb b?
ikU. j wkB eoB tkb! ed sK (wok) fejk wzB bt'. j wjkoki! (w?~ ni)
gq k DK dk dkB fdU.15.
112
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
ouh pkb bkbk ;G? o{g s/o/. fwb" nki[ w' e" ;[B' gqkB w/o/.
ejk wkB wks/ fco" n?m n?m/. b:' u'fo w/o' ejk fus p?m/. 16.
eo' jko f;zrko pkr" pBkt". ehJ/ fus w? u"fg phoh upkt".
T[m' p/fr p?m/ ejk gqkB w/o/. ub' e[zi w/o/ br? B?B s/o/. 17.
d'jok
113
j fgnko! fJ;soh ;koh so o{g T[s w'fjs j' rJh j?. j gqkB fgnko!
ni nk e w?~ fwb'. j wkB ftu ws j'J! nkeV nkeV e feT[I fcod j'.
(s[;hI) wok fus u[ok e feE p?m j'.16.
jko fFzrko eo', ;'jD p;sq ;ikU ns fus ftu ][F j' e gkB dk
phVk upkU. ibdh T[m', wo gqkD fgnko! feE p?m j'. wo B?D s[jkv Bkb
br jB, ub e (fJBQK d) e'fBnK (@e[`i#) (ftu t;').17.
d'jok
e[wkoh d (fJj) fte ikD tkb puB e[wko ~ ej rJ. go T[; w{oy
B fJe B wzBh (GktI) o; dhnK sozrK T[wvhnK j'JhnK ;B.18.
u"gJh
T[; w{oy B @BKj BKj# jh ejh. (T[;) p[ZXhjhB B uzrh wkVh e[M th B
;'uh. rZb wzB e T[; d xo B frnk ns Fkj dh g[Zsoh Bkb ;`:'r B
ehsk.19.
eth efj`dk j?-nfVb
i' fJ;soh ekw Bkb nks[o j' e g[oF e'b nkT[Idh j?, i' T[; ~ osh
dkB BjhI fdzdk, T[j (g[oF) fGnkBe BoeK ftu g?Idk j?. i' go-fJ;soh d
(xo) ik e gokJh ;i T_s G'rdk j?, T[j th gkg d ez[v ftu ik fvrdk
j?.20.
fco th T[j e[zto @BKj BKj# efjzdk fojk, go pD mD e ns fFzrko
eo e (T[;) fJ;soh d xo ubk frnk. sK eq'X Bkb Goh j'Jh fJ;soh B
fJe ufosq ;'funk ns wksk fgsk ;ws fwso ~ wko fdZsk.21.
eth efj`dk j?-d'jok
ekw nks[o j'Jh i' fJ;soh @wo Bkb G'r eo# dh rZb ej, sK T[; ~
i' ftnesh oshdkB BjhI fdzdk, T[j fco Boe ftu g?Idk j?.22.
nfVb
;ko
rJh.23.
N'N
eo
fdZs.
T[BQK
dhtko
jmK
rv
fco
e[wko
gk;
114
;qh
d;w-rqzE
;kfjp
fo;kfJ.
N{e fpb'fe ufeqs jP? ofj:'. ;ku[ G:' i' w[fj fJB efj:'.
G/d nG/d B eS{ fpukfo:'. ;[s e' gefo ekfN f;o vkfo:'. 28.
nfVb
u"gJh
115
T[j Grt egV gk e oki e'b rJh. T[; ~ g[Zso dh rZb fJ; Yzr
Bkb ejh. j okiB ! wok o{g ty e sok g[Zso bbuk frnk j?. fJ; bJh
wo fgU ~ pzBQ e wko fdZsk j?.24.
T[; ~ yzv yzv eo e dhtko jmK oy fdZsk j?. (fco) oki ~ nukBe
fJ;
Yzr
Bkb
fejk--j
okiB!
fBnK
eo',
ub
nkg
ty'.
(fgsk
dk
(Fkj dh bkF d) N'N ty e j?okB j' frnk. fJ; B i' w?~ fejk j?, T[j
;Zu fBefbnk j?. (T_; B) e[M th Gd nGd B ftukfonk ns g[Zso ~ geV
e (T[; dk) f;o eN fdZsk.28.
nfVb
gfjbK wksk fgsk ~ wko e fco fwso ~ wotkfJnk. (fco) w{oy oki
~ th Sb fbnk, fi; B fBnK (pko ;jh) ftuko B ehsk. fJ; soQK dh rZb
B ezBK Bkb ;[Dh j? ns B jh nr'I j'Jrh. fJ;soh ufosq dh rZb irs
ftu
e' Jh
BjhI
ikDdk.29.
fJE ;qh ufosq'gkfynkB d sqhnk ufosq d wzsqh G{g ;zpkd d 244tI ufosq dh ;wkgsh,
;G F[G j?. 244. 4564. ubdk.
u"gJh
g{op fdFk ftu yzGkts BK dh fJe Broh irs ftu pj[s T[ikro
;h. T[; d oki dk BK o{g ;?B ;h fi; d BV e'Jh d[FN BjhI pfunk ;h.1.
T[; dh fJ;soh dk BK wdB wzioh ;h. T_; dh ;[zdosk uzdqwk torh
brdh ;h. T[; B fjoB d d'tA B?D u[okJ j'J ;B. (T[; ~) s's B BZe ns
e'fJb B p'b fdZ&s ;B.2.
okik pj[s nfXe nwb eo e eJh gqeko Bkb fJ;sohnK ~ G'rdk
;h. g';s, Gr ns n\hw yKdk ;h ns (fJBQK BfFnK d) gzikj e[ fgnkb gh
iKdk
;h.3.