^

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.arcliive.org/details/lexiconbiblicum02liage
/ .r ^.^
 CURSUS
SCEIPTURAE SAGRAE
AUCTORIBUS
R. COKNELY, 1. KNABENIUUER, Fl{. DK liUMMELAUER

aliisque Soc. lesu presbyteris

s. p. Plus X

UT SANCTITATI SUAE OPUS HOC DKDICARETUR, BENIGNE CONCESSIT

PARS PRIOR

LIBRI INTRODUCTORII

V
LEXIGON BIBLIÇUM
VOLUMEN II

\ D-L \

PARISIIS
SUMPTIBUS P. LETHIELLEDX, EDITORIS
10, VIA DICTA u CASSETTK », lO
LEXICON BIBLICUM
EDITORE

MARTINO HAGEN S. L

II

Cum approbatione Superiorum

PARISIIS
SUMPTIBUS P. LETHIELLEUX, EDITORIS
10, VIA DICTA « CASSETTE », 10

1907
Omnia iura vindicabuntur
 PIO •
X . PONTIFICI • MAXIMO
COMMENTARIOS • ISAGOGICOS • ET • EXEGETICOS
IN • OMNES • VETERIS • NOVIQVE • TESTAMENTI • SCRIPTVRAS
AD • SANCTORVM • PATRVM
ET • VETVSTIORVM • SCHOLAE • DOCTORVM
IVNIORVMQVE • INTERPRETVM
NORMAM • EXACTOS
ADHIBITIS • VBI • OPVS • FVERIT
RECENTIORVM • SCIENTIARVM • SVBSIDIIS
AVCTORES • OBSEQVENTISSIMI
SVMMO • ATQVE • INERRANTI • DIVINAE • VERITATIS • INTERPRETI
QYl ' SINGVLARI • DIGNATIONE • BENIGNITATIS
ID • QVIDQVID • EST • OPERIS
NOMINI • SVO • INSCRIBI • PERMISIT
PIETATIS • ET • IMMOBILIS • FIDEI • PIGNVS • EXHIBENT
SEQVE • AC • SVA • STVDIA .
• OMNIA
ADDICVNT • DEVOVENT
SEDIS • APOSTOLICAE • DOCTRINAE • ADSERENDAE
SACRARVM • LITERARVM • AVCTORITATI
PRO • VIRIBVS • PROPVGNANDAE
 -4^

uLl^
 Cum opus, cui titulus est « Lexicon hiblicum » editore Martino Hagen,

S. J., aliqui ejusdem Societalis revisores, quibus id commissum fuit,

recognoverint et in lucem edi posse probaverint, facultatem concedimus,

ut typis mandetur, si ita iis, ad quos pertinet, videbitur.
In quorum fidem has litteras manu noslra subscriptas et sigillo muneris
nostri munitas dedimus.

Luxemburg, die 23 Januarii 1904.

L. S. P. C. SCHAEFFER, S. J.
Prov. Gerin. Praepositus.

IMPRIMATUR

Parisiis, die 16 Septembris 1904.

t^ Franciscus, Gard. RICHARD,

r^
Arch. Parisiensis.
 TAHIJLAE GEOr.R APITICAE

Columnae.

Regio ad lacum Genesareth 39l-^i

Regio Jerusalem-Jericho 65r!-H

Jérusalem antiqua 004-7 t l

TABELLAE ET SCHEMATA
Schéma chronologicum dynastiae herodianae 503-0
Domus herodiana .JOT-8

Vita Jesu Christi chronologice disposila secunduin qiiattuor evangelia. 7-24-34

Tabella genealogica familiae Jesse 829-30

 XEXICON BIBLICU

DABERETH (miTH cuni articulo, 2. Dabir (in, ^12^, nii-; AaSc'p),

Aa5tpo:)9 los. 19,12; mi-T, ^^?>U los. 21, urbs in montanis luda inter undecim
- : l'-

urbes meridianas enumerata (los. 15,49)

as ; mn, TTjv AsÇsp'i xa\ Tr]v AxSôJp ex du- ;

fuerat urbs regia Ghananaeorum (los.

plici translatione eiusdem iiominis 1 Par.
10,39; 12,13) a losue expugnata (10,38),
6,72 [57]), urbs tribus Issachar in confi-
ex qua losue Enacim exterminavit (11,
nibus Zabulon sita, filiis Gerson levitici
21 secundo expugnata est ab Othoniel
) ;

generis tradila 19,12; 21,28; 1 Par.

(los.
(15,15-17; Iud. 1,11-12), civitas sacerdo-
6,72). Apud Flavium losephum AaSapirta
talis(Ios. 21,15; 1 Par. 6,58).
(Bell. iud. 21,3; Vita 62) vicus in
II.
Duplex urbi antiquitus nomen erat :

extremis Galilaeae linibus situs in Gampo

los. 14,49 njD-nnp i. e. urbs legis(?),
magno; apud Eusebium et S. Hierony-
mum (Onom. éd. Lag. 250,53; 115,20) urbs palmaeC?), urbs Senna herois(?).
AaSetpâ, Dabira in monte Thabor regio- Vulgata Cariathsenna, LXX j:oXiç ypafi-
:

nis ad Diocaesaream pertinentis. Hodie fxaTwv et los. 15,15; Iud. 1,11 12D~r"i1p
Debûriye ad radiées occidentales montis i. e. urbs libri vel forte urbs Sepher
Thabor; ibidem secundum traditionem herois, ut aliqui minus probabiliter con-
novem apostoli morabantur, dum lesus iiciunt, Vulgata : Cariath Sepher i. e.
ctfm Petro, loanne, lacobo Thaborem civitas litterarum, LXX los. 15,15 toXiç
ascendit. Ypa[x[j.àTwv, Iud. 1,11 Kapta9a£çép, tioXi;

Cf. Robinson, Palaestina III. 451; Guérin, Sed de archivis vel academiis
Ypa[j.(i.d-:wv.

Galilée I. 140-142; J. Fahrngrubei; Nach urbis Cariath Sepher ex documentis an-

Jérusalem éd. 2 II. 165. 176; Neubauer, tiquitatis hucusque nihil innotuit. Magna
Géogr. du Talmud p. 265; Liévin de H anime, cum probabilitate «ensetur esse vicus
Terre Sainte 1897 III. 110; Legendre apud magnus el-Dahariye médius fere inter
Vigouroux, Dict. de la Bible II. 1195-96;
Hebron et Bersabee.
D. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui
1899 H. 626.
Cf. Survey of West. Pal. Mem. III. 402.
DABIR. 1. Dabir (T)2"T, AkSJv), rex 406 ss. Palmer, Wùslenwanderung 305 ss. ;
;

G. A. S7nith, Hist. Geogr. of the Holy Land

Eglon urbis in canipestribus luda sitae
p. 279. 280. 670; Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 164;
(los. 10,3), qui cuni aliis qualtuor regi- Legendre apud Vigouroux, Dict. de la Bi-
bus i'oederatis a losue pcrcussus et sus- ble II. 1197-1200; D. Zanecchia, La Pales-
pensus est. tine d'aujourd'hui 1899 If. 258. 259.
LEXICON BIBLICUM — T. II. — I
 DABIR. DAliMONES, DAEMOiMA.

3. Tonniniis Daliir ['^l'^h "^123, xà o^ia
Aaiôwv) coiniiieinoraliir in doscribontlis
teniiiiiis trilms (lad los. 13,20
Non desurd auclores, qui pulent in
onniibus locis biblicis supra cilalis unuin
a Manaim eundemquc pDpulum Dedan inlellegen-
:

diun esse, piaescrlim cum ulcr»iue De-

(Mahanaiini ad loniiinos Dalùr.
usiiiii'
dan dicatur IVater Saba seu Sabaeorum.
liidicari videtiir tormiiiiis seplemtriona-
ÎNecpie impr(»l>abile est, si supponamus
lis niontarioriiin (iad ab occidcnlc orion-
Dedanilas cushiticos iuxta sinuin Pcrsi-
lem versus; allameu niilliim vcstij;iiim
Inci I)al»ir exslat. Forlassc lexlus ho-
cum sedcs lixisse, poslea ven» lecsan vel
quentlam ex eius fihis nialiimonio cum
liracus vei'londiisesl lenniiius Lidcldr;
:

Dcdanitis cushiticis iuncliml novam Iri-

mule aliqiii conicctanl Lideldr non dil-
l'erre a I.odaJjar 2 s. el 17,27;
IU'f.^ 1),4
bum eiusdem noniinis cHormassc scil.
Dedanilas ceturacos; his supposais facile
sed huais quoque loci situs ignoratur.
concijjilur aiidiorum fines utpote noma-
DABRI inil, Aa£p£0, vir de tribu dum institoriuuque more a sinu Persico
Dan, paler Salumilh, quae viro Aegyplio ad Idumaeam usque patuisse (cf. Gese-
nupseral et cuiiis iilius lapidatus est, nius, Thésaurus p. 322).

quia noincn Domini blasphemaverat

(Lev. 24,11).
DAEMONES, DAEMONIA (oî

oaîijLOVEi;, sunl mali spiritus,

xà oaijiovia)
DADAN, DEDAN "jTT; AaSâv, As- qui ob reiiellionem contra Deum visione
oâv, Aatoxv), beatifica, ad quam destinait cranl, pri-

1. Filius Ucgma filii Chus iGen. 10,7; vati et in suppliciiuii aetenium dciecti

I Par. 1,9) et frater Saba; vide inl'ra. sunl. Elymon vocis ôaî|jnov certo défi-
2. Filius lecsan filii Abraham et Ce- nir! nequit; ex opinione quorundam
turao. (Gen. 25,3; 1 Par. 1,32) et frater derivandum est a verbo oâw = docere
Saba. huius Dadan 11. ce. recensen-
Filii (SanjfAwv =
doctus, peritus), ex aliorum
tur Assurim, Latussini, Faomim. Prae- opinione a verbo Safw =: dîvidere, dis-
lerca populus Dedan coiunienioratur Is. tribuera, daemon, daemonium
ita ut
21,13 ; 25,23 ,-49,8; Ez. 25,13; 27,15.
1er. sit hunianarum seu
distributor sortium
20; 38,13. Ut ev his locis colligitur, De- divinitas quaedam. Apud scriptores
danitae erant vicini Edoniitarum, com- classicos ea vox deas lum bonos lum
mercium exercentes cuni Phoenicibus; nialos désignât et etiam Act. 17,18 de
per conimeatus merces in Syriam et diis gentilium adhibelur. In libro Tobiae
Palaeslinam a mari Erythraeo deferebant malus ille spiritus Asmodaous daemo-
neque desunt indicia quaedam Dedanilas nium Yocalur et remédia indicantur,
etiam in litore et insulis sinus Persici quibus daemonium (Vulgata 6,8 oninc :

habitasse {Movers, Phoeaizier II. 3 p. genus daenioniorum) pellalur 3,8; 6,8

303). Ouo igitur populi Dedan videntur s.; 8,3; 12,3. 14). In Novo Testauiento
distingucndi esse, aller cushiticus a Do- mali spiritus passim daemones, dae-
dan filio Rcgma oriundus et in litore in- monia appcllantur.
sulisque maris Persici habitans, aller Speciali nomine Satan CriaÙJ i. c.

populus Arabiae septemtrionalis a lecsan adversarius a verbo l'eu,' = adver-

filio Ccturae oriundus, Idumaeis vicinus
sari) in Vctere Testamento elfertur isle,
et illis Arabibus celuraeis adnumeran-
qui in rebellione contra Deum primas
dus, qui parlcm Arabiae speclanlem intor
parles egcrat (1 Par. 21,1; lob 1,6.
septemtrioaem et occideuiem incole-
9. 12; 2,1. 2. 3. 4. 6. 7; Zach. 3,1. 2);
bant; de melropoli huius populi ceturaei
in Vulgata omnibus his locis legitiu-
notant Euscbius et S. Micronymus :

Satan, apud LXX 6 otd6oXo;. Aliis quoqut>

Aaiodtv, Dedan in regione Idumaea
locis, ubi •j'C'ir nomeu appcllalivum
4 mil. pass. a *l>avà, a métallo Faeno
(•outra atiuilonem (Onom. éd. Lag. 251, est et adversariuni qucndam significal,
86; 116,26 Faeno aulem i. e.
; Phunon Vulgata rctinet Satan (2 Ueg. 10,22;
Num. 32,41 non nuiltum al>eiat a Peha 3 Reg, 5,4), sed 3 Heg. 11,14. 23 recle
septcnitrionem versus. verlil adversariuni, diun i.W il,IV
:
 DAEMONES, DAEMONIA. DAEMONES, DAEMONIA. 6

Saxâv liabent. lu Novo Testamento nomine primum inducitur et accusatorem

Satavôtç,Satanas passini principeni dae- invidum, inimicum ulciscendi cupidum,
moniorum désignât, sed etiam ad dae- adversarium subdolum se prodit. lu
mones inferiores refertur si Satanas : reliquis libris Veteris Test. Satan bis
Salanam eiicit (Mattli. 12,26; cf. Marc. tantum nominatim commemoratur. Per-
3,23); semel tantum appellativam signi- missione Dei, qui in Israël iratus eral
ficationem adversarii induit recède : (cf.2 Reg. 24,1), Satan concitavil Davi-
postme Satana (Matth. 16,23; cf. Marc. dem, ut numeraret Israël (1 Par. 21,1).
8,33). Zacharias prophcta (3,1 ss.) in visionc
nomen
Aliud biblicuni principis dae- contemplatur sacerdotem magnum le-
moniorum est ô otâSoXoç, diabolus (a sum (losue; cf. Esdr. 3,2) stantem coram
verbo oia6«Xxw =
calumniari, insidiari, Domino vel coram angelo personain
faiso accusare in iudicio). Apud LXX Doinini ducis ac rectoris populi gerente
praeter locos supra citatos solum Sap. et Satan adversarium a dextris ipsius
2,24 spiritus malus iiac voce designatur, sacerdotis magni, ut prohibeat, insidie-
alias autem adversarius quidam. In tur, noceat; sed increpatio Domini
Novo Testamento ô ôtaSoXo? plerumque restricUo potestatis diaboli est [Alber-
idem est ac Satanas et tribus tantum tus Magnm). — In visione, quam vidit
locis (1 Tim. 3,11; "2 Tim. 3,3; Tit. 2,3) Michaeas, filiuslemla, propheta sama-
sensum appellativum habet, quem ritanus (3 Reg. 22,19 ss. 2 Par. 18,18 ss.)
Vulgata exprimit. diabolus, licet non nominetur, verissime
Quoad daemonum v.
alia nomina ut spiritus mendax describitur; tota
ABADDON, ASMODAEUS, BEELZEBL'B, enim illa visio firmissimam Israelilarum
BELIAL. persuasionem supponit esse malos spiri-
Daemones exsi stère et agere iam in tus, qui Deo permittentc mores homi-
Vetere Test, clare et immédiate signi- num pervertere et mala excitare stu-
ficalur. Id statim ab initio bistoriae ge- deant. Quantopere hominibus nocere
neris buniani Gen. ss. manifestum
3,1 cupiant daenïones et tamen sine Dei
est. Serpcntem non qua serpentem ad permissione ne corpori quidem hominis
Evam loqui, ex ipso textu facile patet. quidquam mali inferre possint, declara-
Etenim s. auctor in ipsa narratione tur iis, quae liber Tobiae de daemonio
creationis maximum discrimen inter Asmodaeo narrât (3,8; 6,8 s.; 8,3; 12,3.
animalia et homiuem statuit neque ani- 14 et V. ASMODAEUS).
malia ratione et lingua praedita sibi Praeter locos citatos Veteris Testa-
finxit. Praeterea repetitis vicibus in- menti, qui clare et immédiate de dae-
culcavit omnia creata esse bona, unde monibus agunt, sunt nonnulli alii, qui
raalitia ac perversitas, quae ex serpente saepius per errorem ad daemones re-
loquitur, non potest ipsi serpenti ad- feruntur, quamquam aut nuUo modo
scribi, etsi hic ratione praeditus esse aut solum positis quibusdam restriclio-
supponeretur. Quare legentes ex ipsa nibus de diabolo vel angelis eius intel-
narratione concludere poterant ac de- legendi sunt. Celebrem quaeslionem de
bebant serpentem nonnisi instrumentum Azazel, cui die expiationis caper emissa-
esse alterius cuiusdam inimici callidi- rius mittebatur (Lev. 16,8. 10. 26 hebr.)
tate, perversitate, odio in Deum et ho- vide s. v. CAPER EMISSARIUS. Spiritus
mines instrucli et armati. Corroboratur malus, qui Saulem exagltabat (1 Reg.
haec conclusio aliis locis tum Veteris 16,14 s.; 18,10; 19,9) censetur esse me-
tum praesertim Novi Testamcnti (Sap. lancholia, quae utique a diabolo tenta-
2,24; loan. 8,44; Hebr. 2,14; Apoc. tore vel provocata vel aucta esse pote-
12,9; 20,2). Etiam clades futiira diabolo rat. Maledictio in diabolum Eccli. 21,30
et semini eiusi. e. reliquis daemonibus probabilissime est maledictio in adver-
et omnibus diaboli adiutoribus iam Gen. sarium quendam, non in diabolum.
3,13 annunliatur (cf. loan. 12,31; Rom. Apud Is. 13,21; 34,14; Bar. 4,33 non
16,20 graece). daemones silvestrcs
campesLres in
et
In libro lob (1,6 ss. 2,1 ss.) Satan ipso desertis locis circumvagari dicunlur, sed
 DAEMONES, DAEMONIA.
spccics alqiic iimhrac e\ opinionc po-
piilari ibidem lialiilantes. iMiiitiam cacii
in excelso Is. 2V,21 nonnulli interprètes
daomonia inleliojjrunl, sallt'iu indirecte.
Sensu aci'oniinodato duo iili loei notis-
simi Is. 14,1-2 ss. et Ezecli. 28,2 ss.
supei'hiani angeioruni icl>elliuui a con-
fionatni'ituis Irequeuler leleiunlur; ao-
fonnnodatio aptissinia est, scd
lilterali prior loens ad rejieni liahylo-
nis, allerad regetn Tyri directe refei-tur.
ConipUirilius deni(iue locis Vulgatae (et
plerumque etiani LXX) diaholus vel
daeniones noniinantur, duni textus lie-
braicus coruni aut nullani mentioneni
facit (3 Reg. 21,13; Ps. 90 [91],0; 108
[109],6; Hab. 3,:i; 1 Mach. 1,38 gracce
36) aut indirectain tantuui, quatenus de
idolis gentiliuni agit (Lev. 17,7; Deut.
32,17; 2 Par. M,i:>; Ps. 9")[9G],5; 105
Bar. 4,7). Idola enim gentiliuni
[100], 37 ;
in LXX Vulgata Ps. 95,5 dicuntur
et
daemonia (liebr. vanitatesi, non quasi
in idolis ipsis daeniones praesentes fue-
rint, sed quia sacrificia idolis oblata,
rêvera in daenionuni honorem cedehant
iisque olïerebantur, ut ex 1 Cor. 10,20
elucet.
In libris Novi Test, eadeni doctrina,
quae in libris Vcteris Test.- de daemo-
iiibus Iradita est, pluribus cxplicatur.
Quid diabolus contra regnum Dei
moliatur, per nioduni compendii ipso
nominc continelur, quo sinipliciter au-
dit ô ::ovyip6;, nialus, nequani, nequissi-
mus, malignus (Mattli. 13,19. 38; Eph.
6,16; 1 loan. 2,13; 5,18). Iniprimis
adversariuni Christi Doniini se prodit.
Tentator ad euni accedit, quein liliuni
Dei esse suspicatur et a voluntate Dei
sequenda avertere studet (Matlli. 4,1 ss.
Marc. 1,12ss. Luc. 4,1 ss.); in energu-
menis Christo obviant faclus victoreni
agnoscit eiusque indignationein ac po-
tentiam deprecatur v. L)AEM0NL\C1
queni verum tiliuni Dei esse certis te-
stimonîis cognovit (Marc. 1,24. 34; Luc.
4,34. 41), odio Dei inipulsus usque ad
nïorleni crucis i)ersequitur, ludae Isca-
riotae consilium proditionis suggerit
(loan. 13,2; cf. 6,71) et in ludani in-
troivil, ul eiun plenius possideret et ad
perpetranduin l'acinus sccleslissiinuin
perduceret (Luc. 22,3; loan. 13,27; cf.
DAEiMONES, DAEMONIA.
Luc. 22, 'i3). Quid contra Ecclesianï
C-bristi inacliinetur, declaraliu' paiabnlis
seniinanlis et zizanioriun (Matlb. 13, 19.
2:1. 39; Marc. 4,15; Luc 8,12). AI. ini-
tio peccans diabolus peccatuni adduccro
ad conatur (i loan. 3,8). Sicut ad ipsuni
(ibristuni tentator accedere ausus est,
ita eos, (pii Cbrisli sunt, aggreditur
sensu (Act. 5,3) idque agit magna cuni aslu-
tia (1 Cor. .7,5; 2 Cor. 2,11; 1 Thess.
3,5; 1 Tini. 3,6. 7; 6,9; 2 Tiin. 2,26),
sesc quoquc transfigurans in angelum
lucis (2 i\ov. 11,14), promovens errores,
doctrinas faisas (t Tim. 4,1), ileralo
tentans maiorc vebementia, licet antea
repulsus sit (Mattli. 12,43-45; Luc.
11,24-26). Rabie saevissima illos aggre-
ditur, qui ad salutem animaruni procu-
randani vocati sunt (Luc. 22,31 2 Cor. ;
12,7; 1 Tbess. 2,18). In ipsa denique ho-
minuni corpora ingrediens potestatem
adeo extraordinariam cxercel, ut bo-
ulines quasi inbabitet atque possideat
(v. DAEMONIACI).
Regno Dei diabolus ex ad verso oppo-
nitur ut princeps buius mundi (loan. 12,
31; 14,30; 16,11), qui se mundi donii-
num ac deum adorandum gerit (Mattb.
4,9 Luc. 4,6) et potestatem suam in tc-
;
nebris idololatriae manifestât (Act. 26,
18; Col. 1,13). Unde etiam vocatur deus
buius saeculi (2 Cor. 4,4) princeps po- ,
testatis aëris buius, spiritus qui nunc
operatur in filios difUdentiae (Eph. 2,2),
Regnum autem Satanae per Christum
iani funditus deletum est (Luc. 10,18;
loan. 12,31; 14,30; 16,11; 1 loan. 3,8):
per mortem suam Cbristus destruxit
euni, tiui babebat niortis imperiuni i. e.
diaboluni dlebr. 2,14) et liberavit eos,
qui timoré mortis per totam vitam ob-
noxii erant servituti (Hebr. 2,15; cf. Col.
2,14.15). Clades igitur Satanae cruce
Cbristi obsignata et sancita est, sed
; usque ad consunimationem buius saeculi
nobis cum bosle maligno coUuctandum
est. Exborlanlur nos ad pugnam ipsi
principes apostoloi-um (1 Petr. 5,8. 9,
Epb. 6,11. 12), cui exbortationi statim
accedit promissio virtutis supernatui-alis,
(pia singuli bostem vincere valent (Epb.
6,16; 2 Cor. 12,7-9; Uom. 16,20 graece;
lac. 4,7; 1 loan. 5,18).
Ncque lumen diabolus successu quo-
9 DAEMONES, DAEMONIA. DAEMONIACI. 10

dam lam tenipore Christi non de-

caret. gelorum peccatum fuisse superbiam.
erant, qui ex pâtre diabolo esseiit et Multos angelos peccasse utique palet
opéra eius facerent (loan. 8,41. 44); ex respunsionc daemonis Legio mihi
:

eorum exempla secuti sunt in ecclesia nomen est, quia multi sumus (Marc 3,9 ;

primitiva Corinthiiis ille incestuosus et cf, Luc. 8,30). Sedaudacius est asserere

duo apostalae Hynienaeus et Alexander, tertiam partem omnium angelorum ceci-

qui sententia excoramunicationis Satanae disse, cum dicatur Apoc. 12,4 « et :

traditi i. e. iaregnuni Satanae eiecti cauda eius trahebat tertiam partem stel-
sunt (1 Cor. 3,3; 1 Tim. 1,20). Vicissi- larum caeli et misit eos in terram »; eo
tudines pugnae inter Satanam et eccle- enim loco non describitur lapsus ange-
siam Cliristi describuntur Apoc. 2,9. 10. lorum neque opus est assumere ima-
13; 3,9; 9,1-11; 12,3 ss.; 16,13. 14. gine illa proelii caelestis inter Michaelem
Clades autem Satanae compléta a con- et draconem (Apoc. 12,7 ss.) quae tem- ,

summatione huius saeculi initium sumet pus futurum adumbrat, etiam delineari
ac perpetuo durabit (2 Thess. 2,3 ss.; eventum quendam olim transactum vel
Apoc. 19,20; 20,1 ss.; cf. 1 Cor. 6,3). imaginem eventus futuri depromi ex re
Atque ita totum genus humanum usque antea gesta. Unde satius est nos de
ad dieni iudicii in duo régna divisum numéro malorum spirituum ignoran-
est, quorum alterum filios lucis, filios tiam nostram fateri.
Dei, alterum filios tenebrarum, filios Illud vero certo affirmari potest, in
diaboli complectitur (Act. 26,18; Eph. angelis quoque peccatoribus aliquem
5,8; Col. 1,13; 1 Thess. 5,3; 1 loan. 3, quasi oi^dinem dignitatis rcperiri. Ca-
10); nulla enim est participatio inter lumnia pharisaeorum Christum ope Beel-
iustitiam et iniquitateni, inter lucem et zebub principis daemoniorum eiicere
tenebras, inter Christum et Belial (2 Cor. daemonia (Matth. 12,24; Luc. 11.15)
6,14. 13). inter ipsos daemones unum velut princi-
Interna quoquc regni Satanae consti- pem eminere supponit et aliis quoque
lutio in libris Novi Test, adumbratur. locis Novi Test, omnino suadetur inter
Diabolo, qui ab initio peccat (1 loan. daemones varios esse gradus malitiae
3,8), et angelis eius ignis aeternus pa- ac potestatis (Matth. 12,43; 17,20; 25,
ratus est (Matth. 23,41). Angelis peccan- 41; Cor. 13,24; Eph. 6,12; Apoc. 12,
1

libus non pepercit Deus, sed rudentibus 7. 9 et etiam Marc. 3,9). Regnum igitur
inferni detractos in tarlarum tradidit Satanae (Matth. 12,26) ex una parte or-
cruciandos in iudicium reservari (2 Petr. dinem quendam membrorum exhibet ob
2,4); in iudicium magni diei vinculis diversitatem virium naturalium et mali-
aeternis sub caligine reservati sunt (tu- tiae obduratae in singulis daemonibus,
das 6). Usque ad diem iudicii autem col- ex altéra parte unionem quandam ex
luctatio nobis est adversus principem communi omnium odio in Deuni eiusque
potestatis aëris (huius), contra spiritua- regnum et ex mutua oppressione, qua
lia nequitiae in caelestibus (Eph. 2,2; fortioresquique iugum servitutis aliis im-
6,12); adversarius diabolus tamquam ponere conantur. loti autem regno
leo rugiens circuit quaerens quem de- praeest Satanas, ô lT/up6i, fortis iste
voret(l Petr. 5,8). Sed post diem iudicii (Matth. 12,29) non titulo iuris, sed quia
omnes daemones in inferno perpetuo ipse viribus naturalibus, astutia, vio-
conclusi manebunt. Quaerentibus quo- lentia reliques daemones superat et in
nam peccato ex Dei gratia exciderint, scrvitutem indignissimam redigit.
S. ludas (v. 6) solum dicit angelos illos
non servasse suum principatum (trjv
DAEMONIA (Is. 34,14) v. DRACO 3.

stpy^'v), sed dereliquisse suura domici- DAEMONIACI seu a daemonio

lium; cum praeterea dicatur Eccli. 10, vexati, daemonia habentes(ôai[i.oviÇd|jL£voi,
13 (( initium omnis peccati est super-
: oatjjLOViaôÉVTEç, oat[jL6vta syovTe;).
bia n et ex natura spiritual! donisque Quod lacobus dicit
S. « Daemones
:

praecellentibus enasci superbiam valde credunt contremiscunt » (lac 2,19) ad

et ,

sit probabile, communiter censent an- oculum cernitur, quotiescunque Christus

 ;

11 DAEMONIACI. DAEMONIACI. 12

laemoniacis oitviaiii lacUis csl. llom'mes in Macedonia S. Paido et Silac socio

ItMitaro ordiiiainuin csl qiiod (laeiiioiiilnis eius dédit puelia spii'itum pythoncm
a Deo concfdiliir; hdinines auteiii jios- habens (Act. 16,16-18).
sidere, corpora eormn inyredi, iiieiiiltiis (Ihrislus daemoniacos sanat daemones
enruin uli et (luae vires Iminanas siipo- eiicicuulo; testimonium daenvuium, quo
rant, oflicrre, lioiniiios possessos vaiiis iHUu Messiaui et lilium Dei piolilentur,
modis voxare altpie lorqiioir, modo ([iio- ivpudiaKMarc. 1,2:'>. 34; 3,12; Luc. 4,33.
dam cxtraortiiiiario daeiiioniltus a Deo 41; cf. .\ct. 16,14); simul |)alam d(>cla-
poi'iuittiliirad tines sanctissitnos sapien- ral se in Spiiihi Dei (Malth. 12,28 , in di-

tiae ac providentiac divinae id([U(> etiaiii
sine nlla culpa hoininis. ([iieiu
possidel.
Dacinones rcvera quaiidoque in cor-
pora honiinum ingredi et il»i quasi habi-
gito Dei (Luc. 11,20) eiicei-e daemonia,
daeiuoii quocahuuiuas hidaeorum se iuHeelzeiiul»
principe daemoniorinu eiiccre dacmouia
(Matth. 9,34; 12,2-4. 27; Marc. 3,22; Luc.
11,1"). 19) refellat. Exorcisnuis, quo uti-

lare ex Christi eiusqiie discipuloruni tur, est verbum impei-ans (Matth. 8,16;
vcrbis acmodo agendi cITicilur cerlissi- liliam Syroplioenissae a daemonio libe-
nuim. Daemoii in hominom ingredilur, lal malri asseverans illud e\iisse(Matlli.
ab eo exit, eiicitur. Interdum complures i:>,28; Marc. 7,29.30). Ex modo, quo
daemoues simul unum hominein possi- daemones in regione Gerasenorum ex-
deiit; Maria Magdalena a scplom dac- pelluntur (Matth. 8,28 s. Marc. 3,1 s.
moniis liberata est (Marc. 16,9); dae- Luc. 8,26 s.i, quam maxime elucet, quae-
moniacus in regione Gerasenorum toi nam sil daemonum malignitas, vilitas,
daemones in se habel>at, ut ipsi noinon inqiotentia.
legionis sibi imponeront (Marc. ri,9; Luc. E\ eadem divina sua polestate, qua
8,30). Quantopere boc domicilium dae- Christus ipse daemones eiecit, aposlolis
monibus arrideat, facile apparet ex illa quoque (Matth. 10,1; Marc. 3,15; 6,7;
descriptione apud Matth. 12,43 s. (cf. Luc. 9,1) necnon septuaginla duobus di-
Luc. 11,24 s.), quae ad possessionem scipulis (Luc. 10,17 s.) potestatem eii-
diabolicam alludens obdurationem inti- daemonia communicavit eandem-
ciendi
delitatis ob oculos ponit « Cum autem
: que omnibus promisit, qui in ipsum
iminundus spiritus exierit ab hominc, crederent (Marc. 16,17). Apostolos et
ambulat per loca arida, quaerens re- discipulos bac potestate fréquenter usos
quiem et non invenit. Tune dicit Hc- : esse discimus in Act. 5,16; 8,7; 19,12.
vertar in domum meam, unde exivi » etc. Atlamen eoriun exorcismi non infallibi-
Possessionem varii morbi consoquun- liter cum coniuncti sunt, cuius
etleclu
tur, ut furor et insania (Matth. 8,28; i-ei causas ipse Christus assignat, pri-
Marc. 5,2-5; Luc. 8,27. 29) vel privatio mam « ogeneratio incredula
: prop-
linguae (Matt. 9,32), caccitas ac privatio ter incrcdulitatem vestram » (Matth. 17,
linguae (Matth. 12,22; cf. Luc. 11,14), 16. 19; Marc. 9.18. 22; Luc. 9,41), allc-
surditas (Matth. 9,24), contractio ac dis- ram : « hoc genus (daemoniorum) non
tortio mombrorum (Luc. 13,11. 16). eiicitur nisi per orationem et iciunium »
Interdum in daemoniacis ea cernuntur (Matth. 17,20; Marc. 9,28).
iîeri, quae epilepsiae peculiaria sunt Tempore Christi erant etiani inler lu-
(Matth. 17,16 s. Marc. Luc. 9,
9,13 s. daeos exorcistae, qui daemonia eiicie-
37 s. et similia narrantur Marc. 1,23- bant. Cum discipuli Christo indicarent
28; Luc. 4,33-37). Hue etiani spectat, alium quendam, qui non oral discipulus,
quod daemon lingua daemoniaci uliliu-, in nomine lesu eiicere daemonia, Cliri-
ita ut hic loquatur, acsi ipso daemon stus eum non prohibet, sed potius ve-
cssel. Daemones coram Icsu lamentabili lut fautorem et atliulorem suum com-
voce fatentur se lesum agnovisse lilium mcndat (Marc. 9,37 s.; Luc. 9,49. 50».
Del Altissimi et llmorem iudicii sibi in- Ex verbis quoque Christi si ego in :

stantis aperte pandunt (Matth. 8,29; Beelzebub eiicio daemonia, lilii veslri (i.

Marc. l,2i. 34; 3,11. 12; 5,7; Luc. 4,34. e. discipuli veslri) in (luo eiiciunl? Mallii. ,

41; 8,28); simile testimonium Philippis 12,27; Luc. 11,19) concludcre licet quan-
13 DAEMONIACI. DAGON. 14

doque saltem exorcistas ludaeorum in limen. Propterea ingredientes templum

nomino Dei ciccisse daemonia. Ceterum Dagon non calcabant limen (1 Reg. 'o,2-
quam firniilcr Iiidaei persuasum habue- 5). Caput Saul affixerunt in templo Da-
rint esse posscssiones vcre diabolicas, gon. Etiam tempore Macbabaeorum Azoti
inde etiani colligitiir, qiiod loannis Bap- oral templum Dagon (1 Mach. 10,84 11, ;

tislae severas aniniadversiones »xosas 4; et quod legitur 1 Mach. 10,83 et in- :

habentcs eius vilae ralionem ad daemo- traverunt in Bethdagon idolum suum,

nern auctorein referebant (Mattb. 11,18; explica indomum seu templum Dagon).
:

Luc. 7,33). De circumeuiitibiis ludaeis De urbe Bethdagon vide s. v., ex quo

exorcistis, quorum mentio fit
14 vide s. v. EXORCISTA.
Eiusmodi posscssiones diabolicas tem-
pore Cbristi fuisse frcquentiores sapienli
Dei consilio perniissum est. Nani fre-
quenti daemonum eiectione ea({iie facil-
lime vcrbo nutuque voluntatis facta ad
oculum dcmonstratur lesum esse illuni,
qui serpenlis caput contriturus sit, et
Act. 19,13. nomine patct cultum Dagon apud Cha-
nanaeos (juoque usurpatum esse. Apud
Phoenicespariter Dagon in honore fuisse
ex fragmentis Philonis Byblii patet (cf.
Mùller, Fragmenta Hist. Gr. III. 2,14. 16.
20 p. 567. 568. 569). Quod aliqui puta-
runt in inscriptione Eshmunazar Dor et
loppevocari terras Dagon, dubium valdc
est alii enim malunt légère et interpre-
;

inde cognosci poterat, quod lesus pha- tari terras frumenti (UT). Idolum illud
risaeos monet pervenit in vos regnuni
: apud Assyrios quoque et Babylonios no-
Dei(Matth. 12,28; Luc. 11,20). Praeterea tum erat, apud quos Dakan, Dagan, Bel-
dici potest daeniones, eu m lesum cernè- dagan saepius legitur (cf. Schrader-
rent causam Dei promovcntem, maximos Whitefiouse).
quos potueruni exercuisse conatus ad De significatione nominis Philo Byblius
ditionem et dominationem suam retinen- affert : Aaywv 3ç lari Sixwv (1. c.), et ^ayouv
dam. Illud vero ex frequenti daemonum ÈTceior] sups aÎTOv xa\ à'poTpov IxXT^'ôr) Zsùç
eiectione quam maxime elucet, quantum 'Aporpioç. Unde Dagon frumentum et ava-
beneficium nobis Dominus noster et Sal- trum invenisse dicit. Communis tamen
vator lesus Cliristus contulerit, qui prin- explicatio est a voce 2.1 piscis, ut deus

cipem huius mundi foras eiecit et iuf^o pisciformis significetur. Gui acceptioni
servitutis ablato nos libertate liliorum imaginibus quoque in nummissuffragium
Dei donavit. fertur nam repraesentatur apud Phoe-
;

Besessenheil mil
nices deus quidam piscem dextera te-
Cf. T>av. Leisfte, Die
besonderer Beriicksichtigung der hl. Ynter, nons; apud Assyrios haud raro apparet
Dillingen 1887. figura in superiore parte usque ad lum-
bos humana et inde desinens in piscem.
DAGON (pT, Aayiiv). Erat idolum
Ad quam explicationem recentiores ali-
Philisthaeorum (lud. 16,23; IReg. 5,2 ss.; qui, uti Wellhausen-, etiam pertinere di-
1 Par. 10,10; 1 Mach. 10,84; 11,4), sicut cunt 1 Sam. 5,5 quem textum legendum
ait S. Hieronymus (ad Is. 46,1) : Dagon esse aluntl^Sj; INÙJ; 137 pi solum piscis
est idolum Ascalonis, Gazae et reliqua- eius renianscrat in eojubi Vulgata Dagon :

rum urbium Philisthiuorum. Victoriam solus truncus remanserat (cf. F. de Hum-

de Samson Philisthaei attribuerunt Da- melauer, Comment, in libr. Sam. p. 73).
gon; at Samson concussis columnis mo- Negat quidem Schrader vocem derivari
riens tria millia domo ruente interfecit posse a 21 piscis, deprehendit potius in
(lud. 16,23-30) in urbe Gaza. (]um arca Dagan typum accadicum, nihilominus
Domini a Philistbaeis capta Azotum in deuni pisciformem agnoscendum esse
templum Dagon esset translata et iuxta putat.
Dagon posita, sequenti die idolum reper-
Cf. P. Scholz, Goetzendienst und Zau-
tum est iacens pronum ante arcam. Rc- berwesen bel den alten Hebraern 1877,
stituerunt idolum in locum suum. Verum p. 238 ss.; Movers, Phoenizier I. 143 ss.;
altéra die idolum iterum iacuit in terra Starli, Gaza und die philislaeisclie Kijsle 1852
coram arca mutilatum, nam caput et duae p. 248.331 ss. Sclirader-Whitehouse, Cu-
;

palmae manuuni abscissae crant super neif. Inscript, and Old Test, I. 170; Vigou-
45 DAGON. DAMASCUS. 16

rouj, La Uible el les déc. inod. éd. G III. Cf. Mfnqnardt, Roemische Staatsver-
'J26-229;M.-J. Lagianqe, Religions séinil. >MiIltini^ rd. 2 I. 21)9 ss. ; //. Cons, La pro-
1903 p. 131. vince romaine de Dalmatie, Paris 1882.

DALAIA, DALAIAS (ni^. ''T\'^^r. DAMARIS (Axjiapiç) muUcr, quae-

ciiui Itiimysio Arcopagita et aliis a S.
ÀaXocaîa, AaXata, AaXa(a;).
Paulo Alhenis conversa est (Acl. 17,34).
1. Sextiis iiliiis Elioenai ex posteris
NonnuUi cum S. Ambrosio (Ep. ad Ver-
Zorobabcl (1 Par. 3,24).
ccll.) et S. C-hrysostomo (De saccrd. 4,7
2. Princops viccsimac lertiac classis
sacerdotalis tenipore bavidis ,1 Par. 24,
eam Dionysii Areopagitae uxorem esse
opinati sunt; quod ipso textu potius
18; Vulgata Dalaiau, lAX ABaXXaî).
:

excluditur, ([uain suadotur. Ecdesia

3. Dahlia cuinsdam, ({ui cuni Zoro-
Filii
graecaeius festum célébrai die 4. octobris
babcl ex exsilioredierunt, origincin suani
(Acla Sanctorum, Oct. IV. 697 s. 771 s.).
israeliticain ex genealogiis deinonslrarc
non potcranl (Esdr. 2,60; Neh. 7,02). DAMASCUS. 1. Nomen. Damascus
4. Pater Semaiae lempore Neheniiae hebraice plerutnque pirm vocatur, in
(Neh. 6,10). libris Paralipomenon pà^an (1 Par.
5. Dalaias filius Semeiac,iinus ex prin-
18,S s.; 2 Par. 16,2; 24,23; 28,5. 23),
cipibus, qui regem loakim rogariint,
ne voliinien oraculorum lereniiae com-
uti in lingua syriaca pionn {Payne
bureret (1er. 36,12. 25). Smith Thés. 933; cf. 920); semel in
DALAIAU V. DALAIA 2. hebr. pircn occurrit (4 Rcg. 16,10),

DALILA (hSiSt, AaXiûâ), millier,

ubi taincn alii libri pÙTQT legunt (v.

quae in valle Sorec habitabat et a Sam- D. Ginsburg not. in h. 1.'^ el alii "!
ex 1
sone amata secrelurn roboris ei extorsit superscripto fluxisse putan! sed cf. syr. ;

euiiKiue Philislhaeis pro 5300 siclis ar- NH^yniT Payne Smith 841. Graece ul
genti tradidit (Iiid. 16,4-20). In ipso textu plurimum forma Aaaaaxo'ç legitur (Act.
non explicite indicatur, utriim fuerit 9,2. 8 etc.); pro nomine regionis occur-
Hebraea an Philisthaea, utrum uxor Sam- rit t] Aa[j.a(jvtrjvr5 (ludith 1,12: Yulg. V. 7
sonis an meretrix. Quidquid dixeris, non Damascus), quae in hobraeo pitDT D'^N
desunt auctores, qui tocum sentiant. Sed
Syria Damasci (2 Reg. 8,5 s.; 1 Par. 18.
vix dubium est, quin fuerit meretrix Phi-
3 s. hebr.), vel simpliciter ms Syria
listhaea. « Sanc liducia qua Philisthaeo-
rum reguli eam mulierem adeunt, Phi- (3 Reg. 11,25; 15,18 etc.) appellatur.

listhaeam prodit, uti et modus despe-
ctum et odium redolens, quo eadem v. 19
cum Samsonagit. Praeterea non lani
fidenter principes adiissent uxorem. Non
tam facile in uxoris domo iterum atque
iterum latuissent Philisthaeorum haud
pauci » (F. de Hummelauer in h. 1.).
DALMANUTHA v.
DALMATIA (Aa).;xaT(a).
tana in oriental! litorc maris Adriatici,
quae inde ab anno y p. Chr. seu tinitis
bellis ab Octaviano Augusto et Tibcrio
ibidem gcstis erat pars provinciac ro-
manac, quam Illyricum vocant. lUuc
Titus S. Pauli discipulus abierat ad prac-
dicandiim Evangelium (2 Tim. 4,10).
Ipsum S. Pauluui nou procul a Dalmatia
Idem cum hebraico nomen efiam in lin-
gua assyriaca {Diîuashqi, Dimashqa.
Dimmashqa) et aegyptiaca [Timatiqu, Ti-
ramaski) habelur; regio vero in texti-
bus cuneiformibus plenunque mat {slui-)
imêrishu audit, quod proprie terram asi-
norum dus signiticat. Hodie urbs Di-
mishq el-Shâm vel simpliciter el-Shâm,
MAGEDAN.
regio vero damascena Ghûta s. valiis
regio mon- ferliiis vocatur. —
De Gon. 13,2 v. Com-
ment. Fr. de Hummelauer, A. DiU-
mann etc.
Cf. /. D. Michnelis, Supplem. ad lex.
hebr. p. 452-(i; W. Ccsenius, Thés. 345 s.;
El). Schrader, Keilinschr. u. Gesch. (> s. ;
id. Keilinschr. u. A. T. éd. 2, 138 s.; Frd.
Delilzsch, Paradies 280 s.; P. Ilaiipt in
Ztschr. f. A>:s. II. 1887, 321 S.; cf. ih. 'é62s. ;

Evangelium annuntiasse coiligitur ex A. Lôwy in Proc. Soc. Bibl. Arcb. XI. 1889.
Rom. 15,10. 237; \V. M. Millier, Asien u. Europa nacli
17 DAMASCUS.
allaeg. Deakmalern 162. 234 s. G. Kampff-
; ludaeis occupatam, percurrens eodem
meyer in Ztschr. d. D. Pal. -Ver. XVI.
1893, 36 s.
2. Descriptio. Urbs Damascus
radiées Antilibani sita est in altitudine
691 metrorum super mare Mediterra-
neum; eiiis situs determinatur gradu
33° 30' latit. bor. et 36" 18'
orient. Circumdatur planitie magna et
amoena, quam montes Hermonis et An-
tilibani versus occidentem et septemtrio-
nem (cf. Gant. 7,4), minor mons Djebel
el-MânVa dictus in parte australi, lacus
seu paIudesBrt/i/''7^ el-'Ateibe in oriente
circumscribunt. Pluribus fluviis irriga-
tur, quorum praecipuus est Nahr Ba-
radâ (i. e. frigidus) ex Antilibano de-
scendons et variis canalibus divisus
planitiem totam percurrens; aller flu-
vius 'Nahr el-A 'ivadj ex Hormone oriun-
dus per australem planitiei parleni ad
lacum Bahr el-Eidjâne defertur. Proba-
biliter isti erant « Abana et Pbarpliar,
fluvii Damasci», quosmeliores omnibus
aquis Israël praedicat princepsNaaman
militiae régis Syriae Reg. 5,12), (4
quamvis nomen Pharphar bodie tertio
lluvio minori Nahr Barbar inbaereat
(V. ABANA, PHARPHAR). Ager aquis — E.
illis irriguus fertilitate magna celeber
est et quasi paradisus floridus urbem
circumdat, quae praesertim ab orienta-
libus pulchra prae ceteris oppidis totius-
que orientis oculus praeclarus praedi-
catur, ac merito « civitas laudabilis
(hebr. civitas gloriae), urbs laetitiae » a
propheta dicitur (1er. 49,25). Hortorum
illorum iam Salmanassar II., Assyriae
rex, meminit (859-825 a. Chr.), cum
se paradisos Damasci in oppugnatione
urbis excidisse refert (fragm. Annal.
1. 16). —
Urbs tota moenibus olim (Act.
9,25; 2 Cor. 11,33) sicut et bodie, cir-
cumdata erat. Magnum in ea templum
Dei Remmon memoratur (4 Reg. 5,18),
cuius fundamenta fortasse etiam nunc
in mûris templi maximi damasceni su-
persunt. Tempore S. Pauli « viens re-
clus » in urbe exsislebal, in quo domus
ludae ac probabiliter etiam habilationes
aliorum ludaeorum sitae erant (Ael. 9,
11); qui etiam bodie urbem fere me-
diam usque ad portam orientalem (J5''(6
el-Sherqï), iuxta partem civitatis
DAMASCUS. 18
nomine appellatur {Derb el-Mustaqïm).
Ostenduntur praeterea domus Ananiae
ad et ludae, ac vel ipsa domus Naaman
Syri, locus etiam, in quo S. Paulus per
murum demissus traditur, atque extra
moenia in coemeterio locus conver-
longit. sionis eius, aliaeque insuper piae me-
moriae quae sane vix omnia satis firmo
:
fundamento historico nituntur. Certe
locus conversionis Apostoli secundum
antiquiorem traditionem non in coeme-
terio prope urbem, sed sccus viam, quae
Damasco in Galilaeam et lerusalem du-
cit, prope pagum Kôkâb
probabiliter
quaerendus est, ubi coUis vicinus etiam
nunc » collis S. Pauli » {Tell Mâr-Bûlos)
appellatur atque ruinae ecclesiae anti-
quae adhuc apparent.
Cf. U. J. Seetzen, Reisen éd. Fr. Kruse
1.29-34. 133-40. 264-85. 291-312; item aliae
itinerum palaest. descript. E. F. K. Rosen-
;
mûller, Bibl. Alterlh. I. 2,284-9. 317 s.;
C. Erdkunde XVII. 2, 1272-1428;
Ritler,
Kremer, Topogr. v. Damaskus in Pliil.-
hist. Denkschr. Wien. Akad., B. V. u. VI.
1854-55; R. Porter, Five years in Damascus,
2 voll., London 1855 (éd. 2 ib. 1870);
Forsch. in Pa-
Robinson, Neuere bibl.
laest.578-610; J. G. Wetzstein in Ztschr.
d. D. Morg. Ges. XI. 1857, 475-525; J. Sepp,
Jérusalem éd. 2, II. 3.58-85; /. Fakrngru-
ber, Nach Jérusalem éd. 2, II. 229-37;
H. Sauvaire, Description de Damas (ex
arab.), in Journ. Asial. Sér. IX. T. 3-7, 1894-
96; Baedeker-BenzingeT, Palaestina éd. 5,
328-56; A. C. Dickie in Quart. Stat. 1897,
269-82; R. Ph. Spiers ib. 282-301. De —
ioco conversionis S. Pauli cf. Antonini [Ano-
nymi] Plac Ilin.. c. 46, éd. P. Geyer p. 217 ;
S. Willibaldi, Hodoeporicon a Sanct. Hey-
denh. c. 13., éd. Tobler-Molinier, Itinera
I. 2, 260; N. C, Radzivill, Reyse, Meynlz
1603, 42; Neuer Weltbott éd. J. Stocklein,
T. II. pars 13, Augspurg und Gratz 1729. n.
307 p. 87; cf. Slimmen aus M. Laach LUI.
1897. II. 215 s.
3. Historia. Damascus primum tem-
pore Abrahae in S. Scriptura comme-
moratur, qui « usque Hoba, quae est
ad laevam Damasci » devictos reges
orientales persecutus est (Gen. 14,15).
Postea David Syros regionis damascenae
(Vulgata Syriam Damasci) Adarezer
:
régi Soba consociatos, praelio perçusses
a sibi subiecisse atque praesidium in urbe
19 DAMASCUS. DAN. 20

posuisse ICKitiir [i Rc^. H,;j s.; 1 l'ai-. teinpon* S. Pauli autouoniiam quamdam
18,5 s.). At ro;,'iiantt' Salomoiit' lilioi-la- sub Arcla, Nabataeonini rege, adepla
toin recuporavit por Hazoïi, liliuiu Llia- esl (2 Cor. 11,32; v. ARKTAS 2). Plurimi
da, <[ui Dama^^i'i a sociis sois rcx consli- tune in illa urbe erant ludatù, ila ut plu-
tudis in Syria rcfiiiavit (3 Hej*'. i 1 ,23-25). res ibi baberenl synag-ogas (Act. 9,2. 20;
Successeriinl oi llozion, Tahromon, lle- cf. Ffav. los. Rell." iud II. 20,2; VII. 8,7),

luulad 1., qui foedcrc cuin lUiasa, roge atque mox etiam ecclcsia cbristiana ibi
Israël, soliilo, Asao, rogi luda, socic- llorebat Act. 9,2. 10. 13 s. 19. 25 etc.),
tate coniuiu'tus ost Reg. l'1, 18-20;
i3 quae praesertim mirabiii S. Pauli Apo-
2 l»ar. 10, 2-4). Sequonles etiam rcges stoli eonversione coutoi-lala esl.
Benadad II. (3 Ueg. 20,1 ss. 4 Rcg. ;

Plura V. in art. de regibus illis damasce-

8,7 ss.), Hazacl (3 Rcg. I0,lo-17; 4 Rcg.
nis; cf. riav. los., Ant. I. C/i; 7,2; VII.
8,7 ss.; 10,32 ss. ; 12,17 s.; 13,3 s. 24; 5/2; IX. i,r>; 12,3; XI. 8,3 etc.; /,. Muller.
Am. 1,3 s.), Renadad Reg. 13,3.
III. (4 Ad originein regni dainasc. temp. Israelita-
24 s.) varia Ibrluna ciiin rogibus Israël ruiii, Lipsiae 1714; /. C. I. Walcli, Anli-
et luda dimicarunl. Postquain dcinde quitates dainascenae, lena 1757; Cfi. Aildi-
per aliquot annos Damasciis a lero- son, Damascus and Palmyra, 2 vol!., Lon-

boani II., rege Israël, itermn capta et don 1838; Giiij le Strange, Palestine under
the Mosicins, ib. 1890,221-73; E. Schiirer.
subiecta est (4 Reg. 14,28), siib Rasin
Gesch. d. jiid. Volkes iin Zeitalter J. Chr.
prinuim quidem regem Phacee coatra
éd. 3, Leipzig 1898, II. 117-20.
Achaz adiuvit (4 Reg. 15,37; 16,5 s.; Is.
7,1 ss.), niox vero per Tbeglalhpbalasar,
L. FONCK.
regem Assyrioruni, qui precibus Acbaz
perniotus asccndil, capta atquc vastata
DAMNA {r[2ni; A Aa^ivci, B omitt.
est, iuxta vaticiniuiii Isaiae et Amos; nisi forteSsXXi pro Damna haberi po-
rege Rasin occiso incolisque in e.xsiliuni test),urbs tribus Zabulon, levilis de
abdiictis urbs sub doniinio régis Assy- stirpeMerari concessa (los. 21,35 Vide- .

rioruni remansit neque postea pro- tur eadem esse quae Remmon los. 19,13

prium regem habuit (4 Reg. 16,7-9; Is. 7, seu Remmono 1 Par. 0,77[62]; v. REM-
4-8; 8,4; 10,9; 17,1-3; Am. 1,3-5, et. MON 2.

5,27). — Nihilominus etiam postea « la- DAMULA (melius dammula) vocalur

trunculi Syriae » regnum iudaicum a S. Hieronymo bis caprea, hebr. i2y
vexarunt (4 Reg. 24,2); unde denuo per
dicta (Prov. 6,5; Is. 13,14), quam alias
lereniiam et Zacbariam Damasco divina
suo nomine appellat; v. CAPREA.
ultio annuntiatur ,Icr. 49,23-27; Zacb.
9,1), ac certe ab hostibus sibi succeden- DAN (p, Aiv). 1. Dan, filius quintus
tibus, loties Syriam vastantibus, etiam lacob patriarchae et primus ex Bala
civitas damascena niulta perpessa est. ancilla Rachel genitus (Gen. 30,6 35,25);
— Tempore autem pacis incolae, quo- origo nominis traditur in exclamatione
;

rum urbs in via directa inter Mesopota- Racbel ludicavit mibi (i3JT iudicavU
:

miam et oram maritimam sita erat,

me) Dominus et exaudivit vocem meam
commercio cum Samaria (3 Reg. 20,34),
dans mihi filium et idcirco appellavit
Tyro (Ez. 27,18) aliisque urbiltus con-
nomen eius Dan (Gen. 30,6* i. e. iudicem
iungebantur, ([uibus praesertim vinum
vel forle iudicatum a Deo, ut Flavius
ytingue de C.helbon, etiam regibus ba-
los. (Anl. I. 19,7) explicat : Oe-JxpiTOv dcv
byloniis acceptissimum ^^^v. gr. Nabucho-
Tivs? eiiTOtev xaià ttjv 'EXXrjviov yXiôTTav.
(lonosor,Cyl. Grotef. col. 1,23 etc.), et
Idem lusus verborum habelur in bene-
lanain preliosani (Ez. 27,18) ac pannum
diclionc Jacob Dan iudicabit popuUnu
:

damascenum pt^aT Am. 3,12; cf.

suum (Gen. 49,10\ Dan erat fraler
/.Knabenhauer in h. 1.) afferebanl. — Nepblbali; praclerea bi duo utpolo filii
Etiam postea in libris sacris mentio ci- ancillae Rachel maiore quadam ratione
vitatis damasccnae occurril (Ez. 47, cuui losepb et Reniamin libis Rachel
10 ss.; 48,1; 1 Macb. 11,62; 12,32), ac cnniuncti erant. De ipso Dan niiiil nobis
21 DAN. DAN. 22

traditum est. Unus tantum filius ei attri- novissimi gradiebaritur (10,25). Oblatio-
liuitur, qui Gen. 46,23 Husim, Niini. 26, nes Ahiezer principis Dan in dedicatio-
4-2 Suham nominatur. nem altaris Num. 7,66-71 recensentur.
2. Dan tribus Israël. Sors tribus Dan Inter duodecim exploratores terrae Cha-
circumscribitur los. 19,40-46. Terri to- naan erat de tribu Dan Ammiel filius
rium tribus Dan erat extensione mini- Gemalli (13,13), inter viros ad terram
mum. Loco citato urbes Dan enumeran- promissam dividendam electos
sorte
tur, termini autem non delineanlur; sed Bocci Post ingressum
filius logli (34,22).

quia tribui Dan sors ultima assignata in terram promissam Dan cum Ruben,
est, termini iam alibi sufficienter indioati Gad, Aser, Zabulon, Nophlbali maledi-
crant scil. a septemtrione sors Ephraim ctioiiem in monte Hebal pronunciavit
(les. 16,3. 5), ab oriente sors Beniamin (los. 8,33. 34), ut Moyscs niandaverat

\18,4), ameridie sors luda (15,9 s.) haec ; (Deut. 27, 13). Distributione terrae peracta
erat pars orientalis, minor et montana. Dan filiis Caath quattuor urbes leviti-
Maior autem pars tribus Dan extendeba- cas^tradidit Eltheco, Gabathon, Aialon,
:

tur occidentem versus usque ad mare et Gethremmon (les. 21,23. 24).

planitiem occupabat, quao infra loppen Verum planitiem adeo lertilem antiqui
et Lyddam Sephela, supra loppen autem habitatores terrae nullo modo Israelitis
Saron nuncupatur; banc igitur partem cedere parati erant. Amorrhaei Danitas
attingunt a meridie Philistbaea, a sep- e planitie in uiontem repulerunt i. e.
temtrione et oriente possessio Epbraini. penitus fere ex finibus tribus Dan exclu-
Urbes Dan, quae maxime orientem spec- serunt (lud. 1,34); immo ne ipsos qui-
tant.suntAialon, Saras (Saraa), Estbaol, deni montes iilis intègre cesserunt (1,35).
Hirsetnes (Betbsames); urbes maxime Domus quidem loseph i. e. Ephraim et
meridianae Accaron et Gethremmon; Manasse aggravaverunt Amorrhaeos et
septemtrionem versus regio circa loppen sibi tributarios fecerunt (1,35), sed ip-
(ctsi l'ortassenon ipsa loppe) in finibus sani planitiem non recuperarunt ; disci-
Dan comprehendebatur (19,46;. Nimium mus enim ex historia Samsonis Phihs-
igitur limites Dan cxtendit Flavius los. thaeos sicuti antea Amorrhaeos islam
(Ant. V. 1,22) asserens Danitas totam regionem occupasse, Samsonem ex ca-
planitiem occidentalem adeptes esse ab stris Dan (Mahane Dan) inter Saraa et
Azoto usque ad Doram sub Carmelo Estbaol positis in vineas Thamnathae
sitam. (Thamna, Tihne) vallem Sorec de-
et in
Territorium Dan commendatur tum scendisse atque post certamina illinc in
vicinitate tribuum potentissimarum luda, montana ascendisse (lud. 13,25; 14,1. 5.
Beniamin, Ephraim, tum fertilitate soli; 19; 16,4. 31). Ex bis intelleguntur lud.
est enim illa regio campestris, qua maior 18,1 dicta usque ad illum diem (tribus
:

pars Dan constituitur, campus frumen- Dan) inter ceteras tribus sortem non
tarius et hortus Palaestinae meridionalis acceperat. Ex eadem ratione facilius ex-
{Stanley, Sinai and Palestine p. 258). plicatur, cur Danitae monitis Debborae
In historia Israelitarum tribus Dan et Barac, ut contra exercitum Sisarae
non multum prominet. Princeps tribus opem ferrent, non obsecundaverint (lud.
anno secundo egressionis ex Aegypto 5,17). Finibus igitur angustioribus com-
erat Ahiezer filius Amisaddai (Num. 1, pressi novas sedes circumspiciebant et
12). Apud montem Sinai de Dan nume- in regione Palaestinae maxime septem-
rabantar 62 700 viri li^Uo apti (1,38. 39), trionali civitatem Lais (Lesem) expedi-
qui numerus a sola tribu luda superatur tione bellica occuparunt abhinc Dan
(1,27), postea in campestribus Moab nuncupatam et celebrem ex notissima
64400 viri bellatores (26,42. 43). De tribu illa formula : a Dan usque Bersabee (lud.
Dan erat Ooiiab, qui fuit socius Beseleel 18,1-31); vide DAN 3. Ex 2 Par. 2,14
in extructione tabernaculi (Ex. 31,6). In inferri videtur Danitas istos septemtrio-
castris Danitae cum Aser et NephthaJi nales cum Phoenicibus vieillis matrimo-
ab aquilone tabernaculi constituti erant Tempore Davidis adhuc locum
nia iniisse.
(2,25); iidem in itinere per desertum suum inter alias tribus occupât Dan (1
23 DAN. liAN. 24

Par. 12,35); in cnuiiirriilidiit' 1 Par. 27, Micliae vi asp<irlaveranl, consliluei'unl

22, in qua Asci' oiniltitiir, princt'ps lii- et lonalban levilani de lamilia Moysis
bus Dan Ezrilicl coinmonioi-alur. \U lioc descendenlem, qui ex domo .Micliae se
temporc nonicii Dan non aniplius île Iri- subducens ipsos scculus fueral, sibi sa-
bii, seii lie sola ui-bc Lais usurpatur. cerdolem clegerunt (cf. lud. 18,1-31).
Oniittitur tribnsDan inî^jeneaiogiis l Par. Ab illo igilur lonalban descendebat fa-
2-12; ratio l'orlasse est, (juia inlcriorant, milia sacerdolalis a sacerdolio aaroni-
prat'serliin cinn niaj-'na pars triltus sctlos tico dislincla. De forma et nalura islius

suas roliquerit et novae urhi longe dis- idololatriae legi Moysis contrariae nibil
sitae nomen suuin inditleiit. Dan etiani ccrti statui polest. l'ermanebat autcm
omittiliir a S. loanne in nuniei'o sijiiiato- idolum Micliat* in Lais-Dan omni lem-
inni ^Apoc. 7,.')-8'. Praelerea v. svnibo- pore <[uo fuit domiis Dei in Silo (18,31).
licani cieseriplioneni lerrae sanclac Ez. tamdiu ^cil. quoad Deus repulil taber-
48.1. 2. 32. naculum Silo \Ps. 77,00), (piod faclum
Indoleni triiius Dan delineat lacob in est arca a Philislbaeis capta; post tem-
]n\->phetia Gen. 40,16-18 : « Dan iudicabit pus igilur Samuelis istud idolum non
populum suum sicut cl alia tribus in De loco difticili 18,30 « Posue-
exstilil. :

Israël (i. e. quamquam

ex ancilla pro- runt... lonalban... ac lilios eius sacer-
genitus, tanien aliis tribubus nibil cedet doles in tribu Dan us([ue ad diem
in iuribus populi Israël tuendis); liât caplivilatis suac » cf. F. de Hummc-
Dan coluber in via, cérastes in scmita, Inuer, Comm. iaLibros ludicum et Rulb
mordens ungulas equi, ut cadat ascensor p. 310-312. Postea leroboam I. in Dan
eius rétro vdescribitur audacia, callidilas, vitulum aureum coUocavil ac sacerdotes
cupido facinorum arduorum, ut niani- constiluit, qui non erant de liliis Levi
festatur in expeditione Danitaruni contra (3 Reg. 12,29-314 Reg. 10,29; cf. Amos
;

Lais et in bisloria Sanisonis Danitae 8,14}. Cum urbibus seplemtriona-

aliis

praeclarissimi) salutare tuuni exspe-

; libus Dan a Benadad L rege Syriae pei-
ctabo Domine » Uessei^a bellica Danita- cussa est (3 Reg. 13,20; 2 Par. 16,4);
runi : solus Deus bisce in proeliis victo- brevi post tamen iterum regno Israël
riam modo iMoyses Deut.
dabit^. Simili subiecta eral (4 Reg. 10,29; Ani. 8,14).
33,22 efTert l'ortitudinem bellicam Dani- Abblnc nulla eius lit mentio.
taruni « Dan catulus leonis, tUiet lar-
: Sita eral non pi^ocul a Libano et mi-
giter de Basan de Basan
», liebr. prosiliel noris lordanis fontibus {Flav. los. .\nl.
i. 6. sicut leo ex cavernis montium Ba- V. 3,1), iuxta Paneadem (Onom. éd. Lng.
san, ut praedam arripiat. 273,36; 136,15). Nunc Tell el-Qôdi
3. Dan urbs Palaestinae maxime se- (i. e. coUis iudicis) ad fontes Nahr Led-

ptemtrionalis notissima ex ista l'orniula
loquendi a Dan usque Bersabee (Ind.
: très tluvios, ex ([uibus lordanis coalescit.
20,1; Reg. 3,20; 2. Reg. 3,10; 17,11;
I Ad eandem Lais-Dan a plerisque re-
24.2. 15; 3 Reg. 4,25) et viceversa a :
Bersabee usque Dan (1 Par. 21,2; 2 Par.
30,5;. Nomen urbis primitivum eral Lais
(lud. 18,29) vel Lescm (los. 19,47). Eius
incolae babilabant securi et quieti iuxta
consuetudinem Sidonioruni in regione
magnis opibus allluente, cui nomen
Rohob, longo tamcn itinere a Sidoniis
distantes; banc urbis conditionem dili-
genter explorai! Danitae, cum novas
sedes sibi quaeicrent, urbeni repenlina
incursionc captam incendio Iradiderunt
et rursum exstruclam novo nomine Dan
appellaiimt; in bac. urbe Danitae idoluni
illud, (|u<(d in monle Epbraim ex dnmn
dân, <[ui est médius et brevissimus inter
ferunlur Dan (ien. 14,14 et Deut. 34,1
at.iue Dan silveslria 2 Reg. 24,6. Difli-
cullatem parit duobus locis prioribus
usurpatio nominis recentioris Dan, (piod
nonnisi aelale ludicum urbi a Danitis
impositum esse asserilur. Varia suni
([uae ad locos ilj^s recle diiudicandos
considerari oportet. Primum quidem
concedi potest a iuniore scriptore no-
men usitalius Dan substitutum esse an-
tiquiori nomini Lais obsoleto {Conifh/,
Introd. IL 1 p. 91). Alia ^tlutio difii-
cuUatis est eonmi, qui dubilanl, muii
Dan Cion. 14,14, quousque Abrabam
persecutus est Cbodorlabomor eiusque
25 DAN. DANIEL. 26

socios, sit Lais-Dan; non salis eniin de urbe et emporio Aden, sed apud
explicari videtur, cur Cliodorlahomor in Ezechielem censet reponendum esse
Mesopotamiam fugiens pcr illud oppi- \TJ vel n3;T, nisi forte statuas p ortum
dum Dan in radicibus niontis Hernion esse ex 'ITJ Ayin initiali abiecto. Gete-
ad unum ex lordanis fontibus situm itcr
rum animadvcrtit Knahenhauer ad h. 1.
instituent Damascum versus. Probal>i-
illud T in initio non esse coniunctionis
lissima denique solutio, qiiae neque
particulam et proinde non esse legen-
mutalionem textus neque aliud oppidum
Dan a Lais-Dan diversuni statuit, ex
dum et Ban, cum in tota enumeratione
a V. 12 nullus versus ab hac particula
2 Reg. 24,6 petitur. loab enim cum cen-
inchoetur. Alii alia coniiciunt, sed textus
sum populi exciperet, ex terra Galaad
mendosus videtur. Cornill ad h. I. pro
pervenit in Dan silveslria {VJi HJT,
jlil "jn legit p31X1 et Arnahim et hoc
AavtSàv /.où. Oùodcv). lamvei'O prope ur-
nomen refert ad sententiam praeceden-
bem Lais Pan deus, qucm Phoenices
tem, ita ut regio Arnaban ceteroquin
Baal laan vel Dan laan i. e. dominum
ignota indicetur, ex qua Tyrii vinum
vel iudicem laan appcllal)ant, celeber-
importaverint; laudatur quidem vinum
fanum, ut colligitur ex
riniuni possedit
regionis Arnaban in inscriptione Nabu-
nummis Caesareae Philippi, quae prope
chodonosor régis, sed emendatio illa
Lais-Dan sita erat atquc in desertae
utpote audacior et arbitraria admitti
urbis locum successerat (cf. W. Smilh,
nequit.
The Pentateuch, London IStiS p. 446-
5. Dan silvestria v. DAN 3. Aliqui
454). Minime igitur dubitandum est,
putarunt Dan laan seu silvestrem for-
quin urbi etiam nomen Dan laan fueril.
tasse esse locum a Lais-Dan distinctum
Unde Danitae cum urbem Lais occupa-
scil. Khirhet Banian ad orientem jRâs
tam hoc altero nomine in memoriam
el-Wiqûra seu Scalae Tyriorum [Schrdtz,
patris sui Dan nominarent, nomen urbis
Couder; cf. Surveij of West. Pal. Mem.
pristinum restituerunt, sed aliam nomini
I. 152. 174); sed taies coniecturae, quae
significationem attribuerunt (cf. Cornely
mera similitudine nominum externa ni-
1. F. de Hummelnuer ad Gcn. 14,14
c. et
tuntur, nullius momenti sunt.
et ad 2 Reg. 2i,6). Quodsi Vulgata
6. Castra Dan prope Carlathiarim
2 Reg. 24,6 vertit Dan silvestria, ac si
:

(lud. 18,12), inter Saraa et Esthaol

legendum esset "i^i n, hoc nomine apte
(lud. 13,25); vide CARIATHIARIM, SA-
quidcm describitur haec Dan in silve- RAA, ESTHAOL.
stribus sita, attamennulla ratio sufficiens
cernitur lectionis hebraicae rclinquen- DANIEL Oii^2l, AavtTÎX). 1. Filins

dae neque sufficienter suadetur emen- secundus qui Davidi natus est in Hebron
datio pm
"JT
quam Drive/" ad h. 1. pro- de Abigail Carmelitide (1 Par. 3,1 ;

AajjLvtTiX, A AaXou(a). Idem 2 Reg. 3,3 ap-

ponit.
4. Dan (pi) legitur Ez. 27,19
scriptione commerciiTyriorum cum Ara-
bia; LXX autem nihil de Dan neque de
Vedan legerunt. Locus est satis obscu-
rus, cum de genuina lectione non
constet. Movers (Die Phoenizier II. 3
p. 302) valde probabile censet Vedan
urbem commercio celebrem indicari,
quae hodie Aden vocatur, putat enim
secundum Phoenicum pronuntiationem
Aden emporium ni Uden vel Oden
scriptum fuisse pro arabico
ger {Gesenius, Thesaur. Appendix p. 85)
nihil quidem probabilius liabet quam agi
peiiatur Cheleab (v. s. v.).
in de-
2. Sacerdos ex familia Ithamar, qui
cum Esdra ascendit de Babylone in le-
rusalem (Esdr. 8,2). Idem nomen legi-
tur Neh. iO,6 inter signatores foederis.
3. Daniel propheta, cuius laus prae-
clara iam apud Ezechielem consignata
est, cum simul cum Noe et lob nomine-
tur (Ez. 14,14. 20) et eius sapientia ce-
lebretur (28,3); eius pietatem laudat
Mathathias moriens (1 Mach. 2,60), eius
vaticinium de abominatione desolationis
Ti'j. Roedi- ipse Christus commémorât (Matth. 25,15).
Anne quarto loakim régis luda post
pugnam ad Charcamis factam venit
27 DAM KL. DANIEL. 28

Naldicliotlonosor lerusalom cl abslulit bonidus regiae poloslalis parlicipcm fc-

spolia et caplivos Babyloneni.
inisil cerat, Daniel exponil scripluram (juac
Inlcr eos erat Daniel. Eiiin fuisse ox iio- in pariele apparuerat, cimi rex et opti-
hiliore l'ainilia, iain co ])alct (luia eral males deos sues laudantes vasa sacra
iutor piuM'os (|ai do semine rêjiio et ty- templi Doi prDl'anarent, et regni ruinam
raiinoiuiii (l)au. !,:{) cli;;oltantur, iil praedixit iDan. ai. Habylon a Persis
oruditi sa|»it'ntia (".haklaeoi'uiii laiideni capta est. Sub Dario Modo iT-vaxare 11.
luunora ohirenl in jtalaUo régis. Ex lilioAslyagis?) Daniel insidiis invidorum
t;encre ie;;io tuim fuisse aliqui cxisli- impotitus est, qui ei coram rege invi-
niant (Stinclius, VorneUiis a Lapide, Kau- diani croabanl eo quod docrctutn a rcgc
len); at nbstat Dan. I,(i liicnint inlcr : postulabanl, (pio sanciretur, ne quis per
eos de liliis luda Daniel, insigneni lej^is
: Iriginla (lies (piid([uani petoret ab nllo
mosaicae observanliani in aula regia dco, nisi a solo rege, ad agnoscendam
cxhibuit, quia et ipsc proposuil cl 1res scil. eius dignitatem. Vorum Daniel, qui
socios ad idem induxit, ne scil. polkie- a rege constitulus erat cum duobus
rcntur do niensa régis iiuare pelierunl
; aliis principibus super satrapas ccntum
sibi legumina et EL cum post
aiiuain. viginti, non omisit ter in die apertis
doceni dics coruni apparercnt
\ultus contra lerusalem fcneslris procès fun-
nieliores et coi'pnlcntiorcs prae oniniitus dere ad Deuni. Quarc denuntiatus poe-
pueris qui vescebantnr cibo regio, Ma- nam decretam subiil missus est in
;

lasar, qui iis praeorat, facile pio illorum
desiderio acquievit. D(mis aulcni his
pueris sapienUani,Danieli intellogentiani
visionuni et soninioruni largitus est.
liane sapienliani Daniel ogregie ina-
nifestavit in vindicalione innocentiae
Susannae conlra ealuniniam duorum
sonuni. quani narralionein ab initie col-
iocatani babenms secundum Theodo-
tioneni. Eo indicio sapientissime insti-
tuto niagnus factus est
populi (Dan. 13,64); mox
et illuslris factus est in aula regia,
Nam quod niagi et sapicntes praeslarc
nulle modo poleranl et quod neminem
in terra praestare posso asscrucrunt,
hoc ipse implorata cum sociis divina
protectione pracstitit : somnium
quod habuerat et indicavit et cxplana-
vit, somnium illud de statua (Dan. 2).
Daniel conslitutus princeps super
est
omnes provincias Babylonis et prae-
fectus magislraluum super omnes sa-
picntes Babylonis (Dan. 2,48). Aliiid
quoque somnium régis quod
conditionem ac pcr aliquod tempus
punitionem spécial, ei exposuit (Dan. 4).
Alque regeni per aliquod tempus rêvera
insania quadam zoantliropica laborasse
et ibidem narratur et eius rei vesligium
deproliendilur iu fragmente quodam
Abydeni de Nabucliodonosor (apud Eu-
sebium, Praep. evang. 9,41; M. 21,761).
Sub Baltassar, lilio Nabonidi, quem Na-
lacum leonum; sed incolumis scqucnti
mane a rege reperlus est (Dan. 0}.
Etiam apud Cyrum Daniel eral in ho-
nore (Dan. 14,1) el uti regibus anlece-
denlibus ostensa est per Danielem Dci
veri maiestas et potcntia, ila Cyro quu-
que. Nam Daniel non solum régi ad
oculum demonstravit fraudem sacerdo-
tum Bel el draconeni quem douui vene-
rabantur impune oecidi oslendit, verum
in conspectu etiam, cum postulanlibus Babyloniis
etiani niagnus missus esset in lacum leonum, per sex
dies ibi remansit illae«us; unde rex
admirans Deo dédit laudem (Dan. 14).
Placuit ilaque Doo, uti anleactis tompo-
ribus per Abraham, .Moysen, per indices
et prophetas saepius exlci-nis nationibus
régi suam manifestavit potentiam, ita etiam
tempore exsilii per Danielem in aula
regum suae divinilatis exhibere docu-
menta, lia scil. omnibus darc innote-
scerc polerat, rognum luda esse
proslratum non ob ludaeoruin numinis
infirmitatem, et cladem illam non esse
ipsius régis reputandam victoriam deorum bal»ylo-
niorum.
Et Nabuchodonosor quideîn didicil in
magis impotonliam idolorum, inDaniele
omnisoieiiliam Dei eaoloruui, in seipso
huius Dei \indielam oxperlus laudes Dei
publiée annunlial; iuiius Dei onmiscien-
tia iterum agnoseitui- quasi ab obli\ione
revocala in aula Ballhasar régis; agno-
scitui'ot pi aodicalur a Dario rege; huius
 ,

29 DANIEL. DAPHNE. 30

Dei potentiam Cyrus quoque deprehen- 1 sicut eliam Alus. Quaerendae sunt
dit. ïali vero manifestalionc IJei lu- stationes Daphca et Alus inter deser-
daeoruni necessario et'fici del)uit, ut et tum Sin (planitiem el-Markha) et Raplii-
Israelitae eiiis culliim fidelius araple- dim {Wndi Feirân). Coniiciunt nonnuUi
cterentiir et ut apud nationes quoque {M. Ebers, M. Jullien, F. de Hummelaucr
ipsi conciliaretur exisliniatio niaior et Rendel Harris) Daphca esse Mafka, quo
honor. Et cum
Daniel magna polleret nomine aegyptiaco regio suffossionuni
ancloritate et dignilate in aula regia, Sinai designatur. « Mafka erat nomen
conseqnens profecto erat, ut exsulibus gemmae, quae malachites vocatur et re-
niulta commoda obvenirent. Ipse Daniel gio Mafka Aogyptiis erat ea Sinaitidis
insuper iis exiniium exhibui* pietatis pars, ubi illas gemmas frcquentissimas
exemplum. cxcavabant. Qui locus hodie audit Wâdi,
Etiam anipliorem dignitalem nierito Maghûra, ubi etiamnum Aegyptiorum
sibi vindicat Daniel propheta. Insignia inscriptiones et cuniculi in rupes acti
cnim plane sunt eius oracula. Nani conspiciuntur » (F. de Hummelauer).
cernit quidem regni mundani potentiam Complures alias coniecturas de situ sta-
et gloriam; at vidct mente prophetica tionis Daphca recensent .4. Dlllmann (ad
omnia il) a régna inter se subsequentia Ex. 17,1) et Legendre.
quomodo collabanlur, dum regnum
Cf. M. Ebers, Durch Gosen zuni Sinai
Dei ex parvis initiis ortum orbem ter-
1872 p. 135 ss. 539 ss. ; .17. Jullien, Sinaï et
rarum occupet; edocetur de tempore Syrie 1893 p. 75; F. de Hummelauer,
instaurationis messianae, depopuli sorte Comm. in Ex. Lev. p. 179; Rendel Harris
post exsilium, de magna quadam impii apud Haslintjs, Dict. of the Bible I. 617;
régis infestatione,de ope divina, de Legendre apud Vigouronx, Dict. de la
angelorum proteclione, de resurrectione Bible II. 1291. 1292. —
Praeterea de isla
mortuorum (Dan. 7-12,3). regione Mafka v. W. Max Mnller, Asien
und Europa 1893 p. 133; F. Vigouroux,
Cf. Cornehj, Introductio in S. Scr.
R. Mélanges bibliques éd. 2 p. 265 Baedeker- ;

éd. 1 II. /. Knabenbatier, Comm.

2 p. 466; Benzinger, Palaestina und Syrien éd. 5
in Dan. p. 3 ss. Fabre d' Envieu, Le livre
; p. 218 s.
du prophète Daniel 1888 I. p. Iss.; Payne
Smith, Daniel, London 1886; H. Deane, DAPHNE (AiçvT) i. e. laurus), lucus
Daniel, his life and times, London 1888; Appollinis et Artemidis
prope Antio-
Sclwepfer-Pelt, Histoire de l'Ancien Test. chiam Syriae, in quo asylo Onias pon-
éd. 3 H. 334 s. 349-352; F. Vigouroux, La tit'ex olficio privatus frustra refugium
Bible et les découv. mod. éd. 6 IV. p. 174.
ab insidiis Menelai pontilicis sibi cpiae-
176. 255 ss. 278 SS. F. Kaulen, Einleilung
;
sivit (2Mach. 4,33). Loco citato vocatur
éd. 4. n. 386 ss.
liiçvr] 7] Tipôç 'Avii6/£tav, sicuti apud Fla-
DANNA (n^T, 'Pevvâ) , urbs in monte vium los. T) ::pb; AvTi6x.£iav AaovT) (Bell,

Recensetur in prima iud. I. 12,5; 17,3) vel Aâœvr) -tî); Avxio)(^£ta?

luda (los. 15,49).
(Ant. XIV. 15,11); e converse Antiochia
provincia i. e. in parte meridiana montis
luda; hinc vix poterit esse eadem quae
describitur t] Ijt't Aatpvr) t% Supîa; (Ant.

Idhna hodierna seu ledna Eusebii et

XVII. 2,1). Daphne
laurorum a 'lucus
Seleuco Nicatore, cum Antiocbiam Sy-
S. Hieronymi 6 mill. pass. ab Eleuthe-
riae conderet, AppoUini dicatus est
ropoli Hebronem versus sita (Onom.
éd. Lag. 266,30; 132,22), ut opinatur {lusHn. Hist. 15,4). Describitur ab Am-
Conder (Survey of West. Pal. Mem. III. miano Marc. 19,12 amoenum illud et :

303 et apud Hastings, Dict. ot thc Bible ambitiosum Antiochiae suburbanum.

s. V.); Idhna potius eadem est quae Teste Strabonc (XVI. 2,6) octoginta sta-
Danna ubi non- dia in circuitu habebat, fontibus irri-
Esna (vide s. v.). fuerit,
dum liquet.
gabatur, in medio luco erat asylum
sacrum et templum Apollinis et Ar-
DAPHCA (np2T, Tatpaxa), statio
temidis. Templum illud statua Apollinis
Israelitarum inter desertum Sin et Alus ornatum anno 362 p. Chr. tlammis com-
(Num. 33,12. 13); omissa est in Ex. 17, bustum est {Ammian. Marc. 22,13). Uli
:u DAPIliNE. DARIUS. 32

Selouciilis ita posloa noltililms Ilonianis dis, niillo modo erroris ai-guendus est
haplmo oial lociis (luu'lis ol voliiplatis aucbir, sed usus est nomine ac nummo
{Fhiv. los. BoU. iiul. I. 12,;'); 17, :i). — aequalibus noto, ut quantum collatum
C.cnsotur esse lioilicrims vicus lieit el-Mil esset ad opus domus Dci aestimai'c pos-
(domux (iquae) ad lipain sinistiani Ocon- sent, quomodo nos (luoque nummos ve-
lis, «luo ait Antiocliia urlie st-paratui-. teros et aliènes expiicare solemus com-
paratinne cum nostris l'acta. !n Vulgala
Cf. Biess, Bibel-Allas éd. 3 p. 10; Bae-
(larici non legunlur, sed solidi 1 Par.
delier-Bcnzingei\ Pal. u. Syrien cd. 5
p. 433; E. Le Cdinus, Noire voyafje aux
29,7; Esdr. 2,09; 8,27 et drachmaeNeh.
l»ays bibliiiues 1890 III. CS-GG; Legendre 7,70 (a qua voce eliam fucrunt qui no-
apud Vitjouroux, Dict. de la Bible II. 1292- men hebr. derivarent). Apud LXX le-
1293. guntur ypuaot 1 Par. 29,7 et Neh. 7,70;
[xva( Esdr. 2,09 lectio dubia est Esdr.
DAPHNIS fons V. AIiN 1.
8,27 [opayjAwvJ.
;

—
Vide s. V. PEClJiMA.
DARA (yii et in toinpluribus mss.
DARIUS (Urim, Aapetoç). 1. Darius
yriT, quam leclionem praesupponunt
Targuin ol Peshitla; cf. /. B. de Rossi, Medus. Expugnata urbe Babylone Cyrus
Variae Lcct. Vel. ïest. IV. p. 170. — Darium Modum regio nomine guberna-
LXX Aapi), qiiinlus lilius Zarae filii luda torem instituit, uti logitur Dan. 0,1 et :

(1 Par. 2,7). Idem 3 Keg. 4,31 hebr. 5,11

Darius Medus accepit regnum natus an-
scribitur Dorda (y^T], B AapaXâ, A Aa- nos 62; parilerhcbr. 9,1 qui constitutus
erat rex super regnum Chaldaeorum.
paâ) et filiis Mahol accensetur. Unde
Cum in aliis historiae lontibus de Dai-io
latiore sensu filius i. e. ex posteris Zare
Mcdo altum sit silentium, quaeritur,
fuisse censetur.
quisnam eo loco intellegi possit Darius
D ARGON (l1p")"T,
Aapxwv, Aopxtiv), Medus, de quo Dan. 0,1 ss. Iam si nar-
iiniisex servis Salomonis, cuius filii ratio Xenophontis inspicitur, quae de

duce Zorobabel ex caplivilate redierunt Cyaxare II. relert, omnino in Darium

(Esdr. 2,56 Vulj-^ata : Dercon; Neli. 7, .Medum congruere videntur Cyrus enim
;

58).
bellum gerit contra Babylonem quasi
dux exercitus Cyaxaris urbe expugnata
DARICUS (]1n3")l Esdr. 2,69; Neh.
;

Cyaxari munera obtulit, ci significavit

7,70 ss.; pmx 1 Chron. 29,7; Esdr. Babylone palatium osse paratum, ut ibi
8,27)nummus aureus persicus, Sapaxoç; quasi domi habitaret (Cyrop. V. 5,1;
nomen generatim derivatur a Dario qui VI. 1,0; VIII. 5,17). Aetas quoque con-

eura nunimum excudendum curavit. gruit; dicil Cyaxares ^VI. 1,0) se esse
Pondus eius aestimatur 8,40 gr. i. e. Cyro seniorem Cyrus autem eo tempore
;

fere sexagesima pars niinae babylonicae
levions. In parte anteriore cernitur sa-
gitlarius coronatus, manu sinislra ar-
cum tenens, lanceam dextera. Cum eius
nummi iam mentio liât ante aetalcm
Darii Hyslaspis, alii nomon non ad eum,
sed ad antoriorem qucndam Darium re-
lerunl (cogita de Dario Medo, Dan. 5,31
nomen illud
9,1); et alii
speclare dicunt, vcrum derivari a voce
persica darig, dcrgah (aula rogia.^ vel
vocem significaro persice arcum régis,
quia rex arcum tonens in nummo cer-
erat vir 00 annorum (nam anno 529 a.
Chr. diem obiit natus annos 70). Mores
Cyaxaris eo modo describit Xenophon,
ut optime perspiciatur, qua rationeDan.
cap. Darius totus a primoribus rega-
tur eorumque voluntati cuncla concédât
.sententias alias vide apud Knabenbauer,
;
Comm. in Dan. p. 172 s.'i. Recentius
non ad Darium statuit FI. de Moor Darium .Medum esse
eum qui in annalihus Nabonidi legitur
;
Gubaruci a Cyro sit institutusguberna-
lorurbis cf. Hevue des questions hisl.
Juillet 1894). Quae scntenlia si assumi-

natur. Quae si considei-averis, non mi- lur, nullo modo iste Guboi'u idem esse

rum est numnuim hune iam nominari polesl cum (iobrya de »iuo Herodotus
tcmpore Cyri (Esdr. 2,09). Si aulem eius narrât. Xatïi Cobryas Herodoti non est
mentio lit 1 Chron. 29,7 lempore Davi- Medus, sed unus e.\ primoribus Persa-
33 DARIUS.
rum (3,70), imus ex seplem coniuratis
qui contra Pseiido-Smei^dim consurgiint,
qui dicit rem non esse ferendam, ut nos
Persae a Medo imperio subigamur (3,
73) ; alia quoque quae contra Gobryani
militant vide inComm. in Dan. p. 175.
Narratur Dan. 6,1 Darium conslituisse
satrapas centuni viginti. Ininierito id ut
fictum traducilur; contendunt quippe
teste Xenophonte Cyrum primum satra-
pas in provincias subicctas misisse et
solum sex et teste Hcrodoto Dariuni
filium Histaspi primum totum regnum
in 20 provincias divisisse. At Xenophon
loco allcgato VIII. 6,1. 7 nullo modo di-
cit Cyrum primum satrapas instituisse,
solum satrapas ab eo esse misses
rei'ert
sex in Arabiam et Asiam minorem; ne-
que Herodotus narrât 3,89 Darium p/-i-
mum regnum in provincias distinxisse.
Ceterum regnum mai us in provincias
dividere iam diu ante Darium in usu
erat.Iam Assyriiis loquitur apud Isaiam : quisitione facta et decreto Cyri reperto
numquid non principes mei simul reges
sunt(Is. 10,9)? idem elucet ex ils quae
losephus ex Beroso afTert (Ant. X. 11,
1; c. Ap. 1,19. 20; cf. Richter, Berosi
Chaldaeorum hisLoriae quae supersunt
p. 64). Dein regnum babylonicum sub
Nabuchodonosor esse in varias provin-
cias distributum etiam consequitur ex
Dan. 2,48. 49 et 3,2. —
Daniel apud
Darium magna auctoritate valebat (6,2).
Unde odium et invidia aulicorum in eum
exarsit, qui utei insidias struerent Dario
persuadcbant, utdccerneret: quicumque
intra dies triginta rem aliquam petierit
a deo vel homine, nisi a regc, mittetur
in lacum leonum (6,4 ss.). Decretum
stud non tamquam merum figmentum
explosissont rationalistae, si duo consi-
dérassent. Prius enim ipsa narratione
indicatur id solum excogitatum fuisse
ad Danielem perdendum ad hoc minime
; est, uti Neh. 12,26 videtur asseri, tum
opns fuisse ut in toto regno promulgare-
tur; verum plane suffecisse, ut in aula
regia Daniel! innotesceret.Potuisse eius-
modi rem Dario persuader!, ex iis quae
Xenophon de moribus Cyaxaris refert
(Cyrop.IV. 1,13s.; 5,8; V. 5,2. 38. 41 s.)
facile consequitur. Dein decretum taie
non esse a priori reiiciendum quasi
quod fieri nequeat, patet ex re plane
simili quam tradit Charlevoix (Histoire
LEXICON BIBLICLM.
DARIUS. 34
du Japon, Paris 1736 111. p. 401) rêvera
praeceplam esse a Nobunanga, impera-
tore Japoniac (cf. Delattre, Les deux der-
niers chapitres de Daniel p. 57 Knaben- ;
bauer. Comment, in Dan. p. 7). Ceterum
notum est reges haud raro in numéro
deorum esse habitos et a Persis quoque
reges inter deos coli solcre (^urtius af-
firmât (8,5. 11) quare eiusmodi decreto
;
postulabatur, ut rex tamquam aliquod
numen agnoscerelur et honoraretur.
lacum leonum omnino redolet
Mitti in
mores babylonicos (cf. Layavd, Disco-
veries p. 138; Transactions of the Society
of Bibl. Arch. II. 1873 p. 362 ss.). Accu-
satores falsos seu calumniatores simul
cum eorum familia puniri, a moribus
eius temporis non erat alienum; vide
praeter epistulam Artaxerxis Esth. 16,
18 etiam Herodotum 3,119.
2. Darius I. filins Hystaspis nominatur
Esdr. 4,5. 24; 5,5; 6,1 etc. Is enim in-
permisit reducibus abexsilio, ut templum
aediflcareturin lerusalem, ad quod
opus in anno secundo Darii régis repe-
tito adhortati sunt Aggaeus (1,1s.; 2,1 ;
2,11) et Zacharias (1,1) prophetae. Tem-
plum completum est die tertio mensis
Adar anni sexti Darii. Darius quoque,
utitestibusinscriptionibus reges saepius
faccre solebant diis variarum gentium
(cf. Brunengo, LTmpero di Babilonia e
di Ninive II. p. 253. ^03. 404), Deum lu-
dacorum oblationibus honoravit
factis
(Esdr. 6,8 s.). Regnavit Darius 521-486.
3. Commemoratur descriptionem le-
vitarum et sacerdotum factam esse in
regno Darii régis Persarum Neh. 12,22.
Uter Darius intelJegendus sit, Darius II.
scil. Nothus (Ochus, 423-405) an Darius
m. Codomannus (335-330) , disceptatur.
Si de una tantum descriptione sermo
prior Darius intellegi débet, neque loddoa
inv. 22 ponlifex erit, sed nominatur so-
lum ut pronepos Eliasib ea aetate puer
forlasse annorum decem. Sin autem de
quattuor descriptionibus esset sermo
(quae tamen nuUibi commemorantur),
quae sub quattuor ponlificibus essent
faclae, Darius Codomannus deberet in-
tellegi, cuius scil. aetate leddoa erat
pontilex (cf. Flav. /os. Ant. XI. 8,4). De
— T. II. — 2
 35 DARIUS. DAVID. 36

loto loco vide Corncti/, laliod. 11. I Cf. Fiiner ii> Zeitsrhr. tl. D. Pal. -Ver. XIII.
|). 360-:{01. 1890, p. niess, Uibl. C.cogr. 187>. p. 17;
'20(1;

Codoniaïuiiis noiniiialui' Wilson apud Sinit/i-ridlcr, Dicl. of liic Bi-

4. Darius III.
ble s. V.; /. P. von Kasleien apud Vifjoii-
l Matli. 1,1 fjiuMn sril. porcussit Alcxaii-
roux, Dict.de la Hil)le 11. 1309. Alias con-
der l'hilippi Macetlo, somcl apiid Issuiii
iecluras v. apud Sc/icn/ccl, Hibellexikon I.
anno 33;{, iloruiu 3:M apud (iauKiimola. 579; Killo, Cyclopat'dia of biblical lilera-
Noniinatiir 1. c. Darius rox i'ersaruni ture 1. i\3l;'l{leliiii-Jiael/ii/i'n, llandvvb. des
et Modorum, quo tilulo ulebantur roj^cs bibl. Altcrt. I. 299.

a C.yro ol dcinceps; cf. Eslli. 1,13 etc.

DaiL :i,2S; G, 10; 8,20.
DAVID (Tn vel 7"in i. e. diicctus;
Aa6fo, Aauio) nobili génère ortus (lUith
DATHAN (]n"T, AaOâv), tilius Eliah,
4,18 ss.) et octo Isai filiorum uiinimus
Rubcnita, priaceps populi, qui partein (1Reg. 16,8; cl'. Par. 2,13) tam corpo-
1

haltuil iu scditione Corc (Ninii. 16,1-27; risrobore et puh-liritudine quani animi

20,9; Deut. 11,6; Ps. 10o[106],17; Eccli. prudenliaet t'ortitudine excellebat(l Reg.
45,22). Vide s. v. r.OIlE 2.
16,12. 18; 17,42; Eccli. 47,3).
DATHEMA 1 Mach. 5,9 : in Dallu!- 1. A
Sanuiele rex loco Saulis a Deo
mun numilionem (îi? AiâOsfxa to oyùpio^iy., reieeti clam unclus (1 Reg. 16,13), ta-
A AâOsfxa, N Aa9at[j.a; Svrus : Hamtiio). men multo post regnum adeptus est.
In hoc caslelluiu ludaei conlugerunl, ut E vila pastoricia ad aulam régis, ([uem
a gcntibus se dofcndcrenl, auxilium a animi aegrum musica canluque deleni-
luda Machabaeo exspectaturi (1 Mach. ret, arcessitus et, cum probarelur, ar-
5,9); noniine proprio oniisso siiupliiiler miger régi us factus est (ib. 10,14 ss.).
niunitio (tô 07,ûpto[j.a) vocatur 5,11. 29. 30 Belle igitur PhiJisthaeorum exorto in
et fortasse etiam 2 Mach. 12,17 (vide s. v. caslra profeclus Goliath iinmanis magni-
CHARACA). Apud Flav. losephum (Ant. ludiuis hominem singulari ceriamine
XII. 8,1 éd. Niesc) scribitur AiâOrijxa (Ata- prostravit clademque bostibus intulit
6£[JLa) TO ïspoûpiov (éd. Dmc/O'/" AâO£[j.a). Sl- iugenteni (1 Reg. 17). Quare sieut vulgi
tus ex eo coniici potest, quod ludas et favorem sibi conciliavit, ita ex epinicio
lonathas Machabaei iu Galaad prol'ecti,' mulierum ineplo iu régis suspiciosi in-
cum Bosor (Bostra, hodie Bo^rn in II((u- vidiam venit. Ut ab oculis auferretur,
rân) expuguasscnt et succendissent, iti- cohorli militum praefectus bellorumque
nere noclurno ad casteUuiu a ïimotheo casibus oblatus est; sed omnibus rébus
oppugnatum properarunt illudque obsi- tribuuus militum féliciter gestis in cou-
dionc liberarunt Mach. 5,28-34; cf.
(1 spectu populi egressus et ingressus gra-
Flav. loseph. 1. A nonnuUis cen-
c. 8,3). tiani non modo retinuit, verum etiam

selur esse 'Athamân prope Der'fit
(Edrai) a([uilonem versus {Furrer,Eiess\
ab aliis el-Iiemlhe in Via Peregrinantiuui
nec procul a Der'ât inter uieridieni et
orieuteni (Wilson), cui couieclurae
lectio syi'iaca Rauilho. In eadein rcgione
aequisivit; a Micbole euim filia regia
amari ooeptus est. Hanc rex adversario,
utperniciemmoliretur, condieionem uxo-
riam detulit ea lege,ut loco sponsalium
l'avet cculum praeputia Philisthinorum adfer-
ret. David autciu fortuna secuuda usus

./. P. van Kasteren Dathenia quaerembun periculuni adiit requc praeslitaMicholem

esse indicat scil. vel in el-Remlhe vel in inmatrimouiiun duxitd Reg. 18).iNeque
el-llom inter meridiem et orientem ab tainen socerum placavit, sed prosperis
el-Remlhe, praesertim cum el-Hosn signi- reruin proventibus adeo irritavil, ut vo-
ticct munitionein seu castelluui et indu- luutatem parricidalem suis aperiret.
bia vestigia antiquitatis ibidem cernan- Quam ob rem ipse a lonathan sibi fami-
tur; quo supposito urbs Bosor 1 Macli. liarissimo oumia edoclus aliquauullu ab
5,28 uou in Bosti'a {Bo^n'i) ([uaereuda aula abstinuit, amiri aiUem opéra in gra-
erit,scd cum eodem auclore meridieui tiain régis l'estilutusest. Sed novam lau-

vej'susaeastello nalbenui. «leterum non dembeilieamadeplusn^gisodium intlam

constat castelhuu Dallieiua a Cliaraea iiiavit liasla((ue, qua tilluii-a canens eon-

dilïerrc. l'odieudusei'aUmolucorporis declinata in

 37 DAVID.
domum suain aufugit; unde a satelliti-
bus ad supplicium qiiaesitus, arte vero
coniugis servatus ad Samiielem Rama-
tham venit. Ab insidiis lictornm ipsius-
que reg-is ope divina cavit (1 Reg. 19)
Gabaamque reversus epulis neomeniae
caruit, ut per lonathan animum patris
exploraret. Odium régis implacabile esse
cognito fuga salutem petendam esse
sibi
existimavit Reg. 20).
(1
Nobe, ubi ab Achinielech sacerdote
cibo gladioque Goliath subornabatur,
parumper commoratus ad urbem Geth
contendere maturavit. Periculosissimus
autem Philisthaeorum hostis cognitus et
ad regcm Achis ductus mentis insania,
quae hoininem antiquitus reddebat
inviolabilem, sollerter simulata vitam
servavit (1 Reg. 21). Cum in spelunca
Odollam versaretur, quadringentos ho-
mines sive in angustiis cnnstitutos sive
condicionem domesticam indignâtes col-
legit, quorum princeps parentibus apud
regem Moab in tuto collocatis Gad pro-
pheta, ut videtur, et Abiathar sacerdote
comitatus conrinium ludaeae perlustra-
bat. Hos quadringentos ut compesceret,
dexteritate opus erat et prudentia atquc
virtute qua re ad futurum regnandi mu-
;
nus optime instruebatur. Cives suos non
videlur vexasse, sed ab iniuriis fmitimo-
rum strenue défendit (1 Reg. 22), sicut
Ceilam oppidum obsidione Philisthiim
liberavit. Inde cum vagus erraret, a Zi-
phaeis proditus invasione Philisthaeo-
cum inopinato facta e manu régis per-
sequentis ereptus est (1 Reg. 23). Ipse
vero cum in Engaddi solitudine delites-
ceret, vitae inimicissimi sui sociis invitis
generosus pepercit (1 Reg. 24). Crebris
nomadum incursionibus, ut suos armis
exercitaret, usus est. Quibus gladio usui
erat, ut ii praeberent, aequum
sibi cibaria
erat; quare Nabalem hominem gregibus
ditissimum cum pueros ad victum peten-
dum misses ignominiose reppulisset,nisi
Abigail uxor prudentiae plena, pacem de-
, haererent. Septem annorum concertatio
precata esset, incastigatum non dimisis-
set. Eandem morte Nabalis paulo post
viduatam in matrimonium duxit (1 lîeg.
2o). Ab insidiis régis, quamquam cum eo
reconciliatus erat, tutus non erat; ser-
vata iterum vita eius odium restinxisse
videbatur, nihilominus inconstantiam
DAVID. 38
veritus e patria discessit(1 Reg. 26). —
A rege Geth tum bénigne receptus cum
sexcentorum satelhtum familiis oppidum
Siceleg incohùt, ludaeos autem, a quibus
eum Achis in perpetuum disiungere stu-
duit, expeditionibus adoriri fraude inter-
posita omisit simulatis enim in patriam
;
incursionibus fines Amalecitarum et na-
lionum fmitimarum petebat captivisque
omnibus, ne fallacia patelicret, trucida-
tis praedam, cuius rex particeps erat,
agebat opimam. Hac ratione tam lu-
brica animum régis amplius annum fe-
follit (1 Reg. 26. 27). —
Tum vero Phili-
sthaeis bellumadversus Israelitas redin-
tegrantibus cum cohorte sua in castra
proficisci iussus capitisque custos a rege
factus in eam necessitatem incidit, ut
aut cum civibus suis confligeret aut do-
mino benefico deesset. Res autem pros-
père cessit; nam cum ceteri reguH ei
diffiderent, cum suis domum rediit. Op-
pidum autem se absente ab Amelecitis
succensum mulieresque captas esse vi-
dit; cuius rei ipse, qui hostes crebris
irruptionibus lacessivisset, auctor deno-
tatus mortem aegre fugit. Oraculo autem
consulto persecutus praedatores inopi-
nato oppressit omniaque sua recupera-
vit. Itasuis reconciliatus animes quoque
seniorum ludae, apud quos commoratus
erat, parte praedae distributa sibi de-
vinxit (1 Reg. 29-30).
2. Cladem magnam in Gelboe monte
Israelitas accepisscauditoaffectusingenti
maerore mortem Saulis régis etionathae
araicissimi carminé praeclarissimo de-
ploravit. Homine autem Amalecita, qui
regem a se interfectum esse gloriabatur,
perempto (2 Reg. 1) egressus exsilio
Hebronenj transmigravit. Quo seniores
ludae, quorum animos ad suas partes
iam duxerat, convenerunt, ut eum vé-
nérantes regem consalutarent, cum ce-
terae tribus, quoad aPhilisthaeis oppres-
sae non erant, Isboseth, filio Saulis, ad-
fuit inter haec régna. David compluri-
bus coniugiis initis potentiam augere
studuit, copiis optime exercitatis pluri-
mum valuit. Quare regnum eius maiora
in dies capere incrementa Abneris ne-
que virtute neque nece insidiosa prohi-
ber! potuit. Tribus septemtrionales, quae
 ;

39 DAVin. DAVID. AO

ad Davidis causaiii iain sti acclinaltaiil, alque Givilalem l);i\i(l vocavit, opcribus
facinore loaltis iinpiiiiilo sine diihio dv- munivil et ab Hiram adiulus urbem, ut
tcrrilae .suai, laïueii paulo posl IsIjoscIIi dignum regno caput esset, aedificiis
exstincto et innocenlia régis paldacla exornavit (2 Reg. 5,9-11 1 Par. 11,8). ;

ad liidarn se applicaveriml (ib. '2-4). Splendorom aulae more piincipum orien-

3. I)a\i(l i^iliir Holironc, diiin dics talium grege pelicum aucto ('xaggerari'
feslus pcr ti'idmim agi(ur(l Par. 12,39), studuit (2 Wcg. 5,13). Sedcm etiam re-
rex totiiis Israël constitidiis est. Inde se- rum saci-arumillam urbem esse decebat ;

demHierosolyina lebusaeis ereptatrans- quarc arcam ex Gabaa magno cum po-

tulit, (|uae urbs et propter lirniilalem et puli coucursu transportavit et in novo
propler silum capul regni oral aptissi- labernaculo collocavit (2 Reg. 6); tem-
niuni ^2 Reg. 5,1-10). plum aulem aedilicare Dci intei'ventu
His de rébus sollicili Philislhaoi om- velitus est (2 Reg. 7; cf. 1 Par. 17). —
nibus copiis coaclis invaserunl. sed in Universum porro Dei cullum constituit.
Haalpliarasini (ib. .ï, 17-21; cf. 1 Par. 14,8- Duos voluit esse sununos sacerdotes :

12) ol ilerurn prope (iabaani
cf. 1 Par. 14,13-17) devicti
dibus doniinalio eoruin, quaniquani bcl-
luni renovabant (ib. 21,18-22; cf. 1 Par.
20,4-7), in perpctuuni IractaesL; vcl pro-
vinciani Getli cesserunt (1 Par. 8,1).
Item Moabitarum duae partes trucidalae,
(ib. 5,22-25; Sadoc Gabaae, Abiatliar llicrosolymis mu-
siinl. His cla- nere sacro fungebatur (1 Par. 10,39 ss.).
His aderant sex familiae levitarum; de
quibus iilii Gerson modérante Asaph
Ilierosolymis, Iilii (^,aalli et Merari diri-
— gentibus Heman et Iditliun Gabaae can-
toreset musicos agebant (1 Par. 0,18 ss. ;

tertia vectigalis l'acta est (2 Reg. 8,2. 15,5 ss. 10,5. 41 ss.). Ad exitum vitae
;

12; cf. 1 Par. 18,2. 4). Graviiis fuit— sacerdotes in 24 classes distribuit, qua-
belium Ammonitarum. Hi legatos He- rum sedecim erant e génère Eleazar,
braeorum, qui llanoni regnum adepto octo e génère Ithamar, singalasque prae-
gratulatum vénérant, ignominia afTece- fecto subdidit. Singulis quoque mille
rant poenamque veriti cum S\ rorum re- levitas ad sacra peragenda Iribuit. Qual-
gulis foedus inierant. Duni Amnionitae tuor milia levitarum in 24 classes diviso-
ex Rabba egressi aciem instruunt, Syri rum cultumreligiosum nuisica cantuque
obsidione Medabae relicta hostem a tergo illustrabant, quatluor milia ianitores
aggressuri erant. Hos aolem cum loab erant, sex milia popidum docuerunt et
lecta manu fugasset, illi praelio declinato iudicaverunt (1 Par. 23; 24; 20). Neque
intra moenia urbis se receperunt. Tum dubium est, quin rex ipso psalmorum
Israelitae propter anni tempestatem vi- magnum numerum cantoribns submini-
dentur redisse. Anno aiitem insequenti straverit. — Nova
regni forma duabus
ab Adarezer egregiam victoriam prope potissimum rébus a prisca discrepat; una
Hélani adepti singulis civitatibus devi- est, quod omnes maioris momenti res,
ctis totam fere Syriam subcgerunt. Item quae antea a senioribus vel legatis Dei
Idumaeos, (juiregionem auslralem
in extraordinariis niovebantur.ab ipsorege
irruperant, ad inlernecionem fere rede- administrantur. Altéra est, quod senio-
gerunt. Tertio denique anno urbs Am- ribus, qui singulis locis ofticia iudieum
monitarum capta est liominesque in ser- exsequebanlur, levitae logis mosaicae
vitutem redacti. His bellis confectis studiosi adsunt. Rex autem ipse horta-
quamquam minores sediliones postea tore extraordinario utebalur propheta,
factae sunt, tamen regnum cxterno pe- ministris communibus cancollario, scri-
riculo vacuum crat latissimeque tum a ba, vectigaliario 2 Reg. 8, 10 ss.; 20,23 ss.
fluvio Aegypti usipie ad Kupiiratem, a 1 Par. 18,15 ss. 27,32 ss.).
; Israelitas, —
sinuArabico uscpiead l.ibanum patebat. qui arma ferre poterant, in duodecini
Thon aulem rex Emalli Hiram Tyrio- et partes distribuit, quaiaim singulae quot-
rum tyrannus amicitiam Davidis petie- annis per mensem in arniis erant 1 Par. (

runt(2 Reg. 8; 10-11; 12,20-31; 3 Reg. 27,1 ss.). Totius robur ei-at
exercitus
11,15 s.; 1 Par. 14,1; 18, 1-13). illa cohors sexcentorumgiblvorim, quam
Rex arcem Sion, quam ipse oblinuit solio patrio cxlorris iam aluerat. Porn»
41 DAVID.
Cerethaeos et Phlethaeeos videtur ha-
buisse custodes corporis.
Ut qaondam de Amalecita isto, qui
unctuni Domini a se intercmptum esse
simulaverat, et de percussoribus Isbo-
seth aemuli sui suppliciuni sumpsit
l2Reg. i et 4), ita memor iurisiurandi,
quo se posteros Saulis et lonathae ser-
vaturum esse promiserat (1 Reg'. 20,15;
24,22), Miphiboseth lonathae filiuni ad
aulam accersitum summo honore tracta-
vit (2 Reg. 9,3 ss.); postea vero a Siba
deceptus eum diniidia parte rei familia-
risprivavit (ib. 16,1 ss. 19,24ss.).Itemde
;
slirpe Saulis filios Merobis quinque et
Resphae duos ad famem depellcndam Ga-
baonitis trucidandos tradidit (2 Reg. 21).
E rébus doniesticis David mala pcrce-
pit rnaxinia. Multas enim uxores, quam-
quam vetitae erant (Deut. 17,17), duxe-
rat;hac auteraratione pulhdare coeperat
luxuria (2 Reg. 19,33) peccandique peri-
culum. Gui periculo rex succubuit. Bello
enim Ammonitarum exeunte cum Beth-
sabee Uriae centurionis uxore adulterium
comniisit maritumque, ut suae famae et
saluti adulterae consuleret, in acie peri-
mendum curavit. Quo facto complicem
duxituxorem,quani potissimum amabat.
Anno fera post Nathan proposita de ove
pauperis parabola peccatum régi expro-
bravit poenaque duplici morte liberorum
et coniugum vitiatione denuntiata paeni-
tentiam Utraque pocna luenda
iniecit.
erat; infans enim ex Bethsabee nalus
brevi mortuus est (2 Reg. 11-12). Porro
Amnonem, filium régis maximum, qui
Thamar sororem ex eodem pâtre geni-
tam stupraverat, Absalom iniuriam ultu-
rus in convivio cecidit (2 Reg. 13).
cum aliquot annos exsulavisset, populo,
quem regni iam piguisse videtur, conci-
tato rebellionem fecit urbeque occupata
dominationis sanciendae causa cum pe-
licibus regiis paiam concubuit. Rex sui
studiosis stipatus, ab alienis (v. SEME!)
contumelia affectus trans lordanem fu-
git, quo plurimi, ubi resipuerunt, con-
fluebant(2Reg. 14-16).Tripartito aggres-
sus lurmas seditiosas in saltu Ephraim
fudit, ob caedem autem filii a loab con-
tra mandatum suum factam in magnum
luctum incidit (2 Reg. 16-18). Auctore
tumultus sublato septemtrionaies tribus
DAVID. 42
priores ad sanitatem redierunt, ludaei
autem, in quorum animis altius ira vi-
detur haesisse, rogati demum obsequium
praestiterunt. Hi vero praeoccupaverunt
eum triumphantemque reduxerunt. Qui
quod regem quasi furati essent, aegre
ferentes tribus septemtrionaies graviter-
que ad Sebam Beniaminitam
oflfensae
defecerunt. Hos ut domaret, Amasam
venia oblata rex copiis praefecit. Sed
aemulo interfecto loab seditionem seda-
vit (2 Reg. 19-20).
Duabus calamitatibus terra vexata est :
famé trium annorum, quae morte poste-
rorum Saul depulsa est, et pestilentia
trium dierum propter recensionem po-
puli vanam immissa (2 Reg. 21 et 24).
Anno vitae postremo senex, qui foveri
non iam poterat, coniuratione Adoniae
filiiafflictus est; hic enim regnum, quod
Salomoni delaturus erat, loab et Abialhar
sociis appetivit. Sed opéra Nathanis et
Bethsabee Salomonem stalim regem re-
nuntiandum curavit. Poslquam eidem
loab et Semei supplicium commendavit,
annos 40 (IOdo-IOIS) regio munere
functus e vita decessit et in civitate sua
sepultus est (3 Reg. 1-2,11 1 Par. 28.29).
;
4. David sine dubio omnium regum
Israël excellentissimus fuit. Quamquam
ab incontinentia, crudelitate, nimia in
suos indulgentia —
quae vitia condicio-
nibus principis orientalis et moribus
illius aetatis minuuntur — remotus non
erat, tamen maioribus praestabat virtu-
tibus. Optime de populo suo meritus
est; a vexationibus enim finitimorum
eum liberavit et ad summum gradum
potentiae adduxit. Porro et profanas et
Idem sacras res sapienter constituit regiam-
que auctoritalem primus stabilivit. De-
nique illud effecit, quod Hebraeis pro-
missum erat fore, ut essent regnum
sacerdotale, haberent auctoritatem et
sacerdotalem et regiam ab ipso Deo
institutam. Ob haec praeclare gesta ab
Ecclesiastico (47,2 ss.), summis laudibus
effertur et in sacris litteris regibus, qui
succedebant, exemplar proponitur. —
Cf. H. Weiss, David und seine Zeit,
Munster 1880; M. Meignan, David roi,
psalmiste, prophète, Paris 1889.
U. WIESMANN.
43 DERBASETU. DEBORA, DEBBORA.

DEBBASETH ncn-], BatOâpÇa, A liendere sibi videnlur in Thoghret el-

AaôâaOat\ iirlis in loriiiiiio tribus Zaliii-

Debr prope Qal'at el-l)ûm (Adomiiiiin)
De silu conieclui-ai' siinl
in via ierusalem-lericlio vel eliam in
lori (los. 19,11).
variae. C. R. Couder proposuil K/iirbet
Wâdi Babcr; cf. Legendre apud Yigou-
roux, Dict. de la Bible II. 1328.
Dabshe ruinas in ripa sinislra Wndi
Qarn sitas. Setl hic locus, médius l'ère DEBITOR vide s. v. CKEDITOR.
inter Plolemaida et Gischala, potins ad
Iribum Aser pertinet nequc ordini enu-
DEBLATHA (nS2T et cum He lo-

nirrationis los. 19,11 ss. corresponde^ cali nnS2T; A£6XaO(£) legitur Ez. 6,14 :

Maiore cum probabilitate B. Riess pro- et faciam terrain desolatam et destitu-

ponit Djebata inler meridieni et occi-
denlein a Nazareth. Ad eundeni locuin
V. Giu'rin l'eferl verba S. Hieronymi
<i est... et alia villa Gabatha in lînibus
Uiocaesareae iuxta grandeni canipum
Legionis » (Ononi. éd. Lag. 128,17; sed
cf. textuni liraecum Eusebii paulo di-
versum). F. de llummclauer fad los. 19,
11), emendanduni esse coniicit nïL72"Ti
'lyn^, nomen montis seu rupis, quae
ea forma in altum emineret, ut appella-
retur manus Baal, monumenlum Baal,
ressane aptissima ad terniinum definien-
dum.
Cf. C. R. Conder in Pal. Expl. Fund,
Quart. Stat. 1883 p. 134-138 et apud Ha-
lam a deserlo Dcblatiia (hebr. a deserto
usque ad Dibla). Indicantur termini ex-
:
Iremi Pahicstinae. Desertum, ut alias
fro(|uenter, terndnum meridionalem de-
signal. Dibla aulem est ignota. Unde
iam S. Ilieronymus (ad h. 1.) conieclavil
pro Bibla legendum esse Ribla. Idem
scntiunt Pradus, Pintus, Maldonatus,
= Sa, Mariana, Cornélius a Lapide etc. et
recentiores Michaelis, Gesenius, David-
son etc. Rebla seu Reblatha in lerra
Emath ad Orontem sita ad termininu
septemtrionalem Palaestinae vago modo
indicandum omnino apta est, etsi ipsa
iam extra fines terrae promissae sita
erat (v. REBLA 2).

stings, Dict. of the Bible 1. .)43; R. Riess, DEBLATHAIM (ainS2T T\'^1, Aat-
Bibel-Atlas éd. 3 p. 10; V. Guérin, Galilée
1. 386.
eXaOaîix, A AE5XaOa([i., Vulgala domus De- :

blathaim), urbs Moab iler. 48,22; LXX

DEBBORA V. DEBORA 2 et 3. 31,22). Eadem est quae Num. 33,46. 47
DEBELAIM [wh^T], ^lZr^xl^), pa- appellatur Helmondeblathaini (""{cSy

ler Gomer nuilieris, quani Osée pro- nainS2'~, TcXfAwv AsoXaOafji), stalio Is-
pheta uxorem accepit (Os. 1,3). raelitarum inter Dibongad et montes
DEBERA Cni2T i. e. -|2"T cum He lo-
Abarira. Quaerenda igitur est inter Di-
bon (Dibân) et montem Nebo, quibus-
cali),urbs in confinibns luda et Benia-
cum 48,22 una nomiuatur. In in-
1er.
min prope vallem Achor (los. lo,7).
scriplione lapidis moabitici Mesa rex
L.\X vertunt et tendit terminus usque
:

Moab dicit Belh Diblathain a se aedifi-

ad quartam partem vallis Achor (iiù ib
catam esse (lin. 30). Conder (Heth and
TÉTapiov T^; (pdpaYYOç 'Ay^tôp) pro ."112"
Moab p. 269J suggerit Khirbet Deleynt
paya legentes pay n^yzi; hune esse inter Wâdi Môdjib (.VrnoniMn) et Wâdi
sensum g-f^nuinum loci vix credibiic est. Zerqâ Ma'ui lum propter nominis aliqua-
Dillmann ad h. I. libenlius verteret lem similitudinem lum propter situm
nilT retrorsum i. e. occidentem versus, locis citatis congruenlem.

si hic usus vocis geographicus aliunde DEBORA, DEBBORA (n"]i2'T i. e.

confirmari posset. Aliam emendationcm apis).

suggerit F. de Uionmelducr : terminus 1. Debora (Asoopp*) nulrix Kebeccae.
septemlrionaiis hnium luda ascendit de Rebeccam ad Isaac marilum suum pro-
rupe |{oen T^yj p'2V n'»2~'2 ad desertum liciscentem comitata est, ut cum iis ma-
vallis Achor. Vesligium nominis Debera, neret (Gen. 24,59). Eadem nunliuni il-
si nomen urbis supponitur, aliqui dcprc- luni, de quo Rebecca Gen. 27,43 loqui.
45 DEBORA, DEBBORA.
tiir, ad lacob in Mcsopolamia exsulem
detulisse et eo in terrain Chanaan
cum
revertisse putatur ab aliquihus rabbi-
nis; sed vide F. de Hmnmelauer, Com-
ment, in Gen. p. 514. Mortua est, post-
quam lacob ex Mesopotamia rediix in
Bethel advenit et sepulta est prope Be-
thel subter quercum; unde nomen loci
illius Quercus fletus (Gen. 35,8). For-
: currus falcatos (hebr. ferreos) numcra-
tasse haec quercus Deborae eadem est
ac palma Debborae prophetissae (lud.
4,o). Derelinquenda autem est opinio
eandem quoque esse «[uercum Thahor
1 Reg. 10,3 commemoratam; haec
enim erat inter sepulcrum Rachel et Ga-
baam (Saulis) i. e. e parte meridionali
Gabaae, dum Bethel est e parte septem-
trionali Gabaae.
2. Debbora (AeeSâipa) prophetis, uxor
Lapidoth viri alias ignoti, veri nominis
index post Aod et Samgar. In poenam
idololatriae tribus septemtrionales op-
pressae sunt a labin rege Chananaeo-
rum septemtrionaliuni, qui regnavit in
Asor a parte occidentali lacus HTile (v.
ASOR 1 et lABIN 2). Gravior erat haec
oppressioprioribus proptcrgraviora pec-
cata. Servitutem octo annorum Israelitis
imposuerat Chusan Rasathaim, abstule-
rat Othoniel index; servitutem duode-
viginti annorum imposuerat Eglon rcx
Moab, abstulerat Aod index; servitutem
viginti annorum eamque gravissimam
imposuit labin rex Asor, ad quam au-
ferendam a Deo excitata est Debbora
prophetis. Haec filios Israël iudicabat in
monte Ephraim sub palma, quae no-
mine illius vocabatur palma Debborae,
inter Rama Beniamin (hodie el-Rûm) et
Bethel. Instinctu prophetico adacta Ba-
rac filium Abinoem de Cèdes Nephthali
advocavit eique imperavit, ut cum de-
cem millibus pugnatorum peditum de
tribubus Nephthali et Zabulon, quae ab
Asorilis plus quam ceterae tribus oppri-
mebantur, montem Thabor occuparet;
aptissimus copiis coHigendls Thabor vi-
sus est, utpote in extrema tribu Zabu-
lon ad austrum situs ncc procul a
confinibus Issachar distans. Monitis
Debborae et Barac obsecundantes Neph-
thahtis et Zabulonitis opem praestiterunt
Ephraim, Beniamin, Issachar et Manas-
saei cisiordanici; c contra Ruben, Gad,
DECAPOLIS. 46
Dan, Aser, Manassaei transiordanici sua
privata commoda scctantes opem ferre
neglexerunl nulla mentio lit tribuum
;
luda et Simeon, quae fortasse pugnis
cumPhilisthacis nimium distincbanturet
generatim magis in se conclusae et a
reliquis separatae erant; cf. s. v. lUDA 2.
Asoritarum exercitus, qui nongentos
bat, duce Sisara magistro militiae régis
Asor in planitiem torrentis Cison pro-
gressus est. Barac impetu nocturno de
monte descendens castra Asoritarum
adortus in fugam praecipitem vertit;
ipse Deus hostilem exercitum ingenti
turbine venli perterrefecit, quem Israe-
litae a tergo flantem, Asoritae ex ad-
verse habuerunt. Ingens clades secuta,
Asoritarum potestas penitus cxstincta
est. Ipse Sisara fugiens a label, uxore
Haber Cinaei, hospitio exceptus, sed in-
ter somnum clavo per tempera inflxo
peremptus est. Huius victoriae laudes
Debbora et Barac celebrarunt cantico,
quod tota antiquitate appellatum est
Canticum Debborae, cuius carminis
auctor Debbora, concentor Barac merito
dicuntur (lud. 4 et 5).
3. Debbora (AsSSwpdt), mater Tobiel
patris Tobiae (Tob. l,8graece).
DECAPOLIS (rj AExànoXi;) erat tem-
pore Christi (Matth. 4,25; Marc. 5,20;
7,31) confoederatio politica decem ur-
bium hellenisticarum, quae sicut aUae
urbes hellenisticae ab ethnicis quoad
maximam partem incolebantur, suis le-
gibus res publicas administrabant, sed
provinciae Syriac attributae legato
Syriae parebant. Originem suam Deca-
polis probabilius actate romana habuit;
pleraeque enim urbes Decapoleos sunt
urbes hellenisticae, quas Alexander lan-
naeus subegerat, Pompeius autem lu-
daeis ereptas libertate donaverat et
provinciae Syriae attribuerat (Flav. los.
Ant. XIV. 4,4; Bell. iud. I. 7,7). Illo igi-
tur tempore decem urbes hellenisticae,
ut coniicere fas est, confoederationem
quandam inierunt, quae Decapolis vo-
cabatur. Singulas urbes enumerat Pli-
nius (V. 18, 74) :« Decapolitana régie
a numéro oppidorum in
, que non
onmes eadem observant, plurimum ta-
47 DEÇA POLIS. DECIMAE. '|8

mon Damascmn IMiiladelphiam, Ulia- vinnt mibi in labernaculo toederis....

plianam, Scvthopoliiii...... (Jadara praecipc Icvitis aUpu^ denunlia cum :

Hippon, Dion, Pcllaiii Calasarii acceperitis a liliis Israël décimas quas

(lego Gerasain\ r.aiiatliaiii ». Docapo-
: dedi vobis... deciniain parteni decimae...
lis noiiion suuiii eliain n'tiiuiit, post- ott'erte Domino el date Aaron sacerdoti,
(juain niimerus urbiiim, <[iiae toedoii se i. e. levitae ex decimis
quas a popido ac-
iiinfi-el>ant, aiicUis Ptoleinaeus (V.
est. cipiebant dabanl décimas sacerdolibus.
15,22. 2.{) iirbes Dccapolcos recensens Quae vero Deut. 14 pi-aecipiuntur,
omnes a Plinio nominalas cnumerat alia suul ab iis quae Lev. 27 et Num. 18
excepta Raphana, sed novein alias àd- Iraduntur. Nam ibi legitur decimani :

dit, quarum plerae(iiie in scptenitrionali partem séparai) is de cunctis Iructibus

parte teirae transiordanicae et in vici- luis ([ui nascuntur in terra per annos
nia Damasci .sitaeerant; sed notandiun singulos et comcdes in conspectu Do-
est in oditione MûUcr-Fischer (Parisiis, mini Dei tui in loco quem elegerit, de-
Firmin-Didot 1883-1901) apud Ploie- cimam fruuieuti tui el vini et olei cl
maeiim V. 14,48 letri KofXï]; Sup(aç xa\ ^z- primogenila de armentis et ovibus tuis
xaTOÎ-îwçnrJXst; atos, duniin editione Nohbe (14,22.23). Ouodsi ([uis longius abest a
(Lii)siae 184:{Hilud xa'i deest. — Urbil)us sanctuario, poterit décimas lias venderc
a Plinio supia nouiinalis addendae el prelium afferre ad sanctnarium et ex
sunt Ahila 12 mil. pass. a (iadara oricn- bac pocunia emere ad epulas instituen-
tem versus {Euseb. Oaom. éd. Ln(]. 225, das (14,24-26), et commendalur, ne
7; Corp. Inscript. Graec. u. 4501) et levitae negleg-aulur. Quae ut cum ante-
etiam Kanata (hodic liera k), nisi lorte cedentibus conciliarenlur, ludaei poste-
haec ad tînes Kanatlia (hodie Qanaiofit in riorcs et multi interprètes statuerunl
Hawân) pertinet neque nrbs distincta hisce praescribi décimas secundas, quae
dici débet (v. CANATH). Omnes urbes praeter decimam primam (Lev. 27 Num. ;

Decapoleos erant transiordanicae, exce- 28) quotannis essent solvendae et ex qui-

pta Scythopoli (Bethsan). Cf. Schiirer, bus primo el secundo cuiusque triennii
Geschichte des jùd. Volkes etc. cd. 3 II. anno haberentur convivia apud sanc-
p. 116 ss. tnarium et tertio quoque anno dilaren-
tur egentes (Deul. 14,28. 29). Huius ac-
DECIMAE. Mos dandi décimas est ceptionis el explicalionis documentum
antiquissimus. Ita iam Abram dédit dé- habetur Tob. 1,6-8; et ita rem concipil
cimas ex omnibus Melcbisedech régi Sa- quoque Flavius losepbus (Ant. IV. 8,
lem et sacerdoti Victoria de regibus 22). Hanc decimam secundam etiam de-
reportata (Gen. 14,20); intuemini
« prehendunt Deut. 12,11. 17.
quantus sit bic cui et décimas dédit de Verum praecipua difticullas contra
praecipuis Abraham patriarcha » (Hobr. banc decimam secundam oritur ex Deul.
7,4). lacob quoque profecturus in Meso- 26,12, quo loco ex genuina lectione LX.\
polamiam vovet Domino, si res prospère décima secunda ea vocatur, quae non
cessura sit cunctorum quae dederis
: quotannis solvenda est, sed semel tan-
mibi décimas olï'eram tibi. Lege mosaica lum, tertio scil. anno a lempore quo
iste mos confirmalur; quod Ex. 22,20 familia quaeque sua possessione potita
generalim praecipitur décimas tuas : est. Unde décima illa (Deul. 12. 14) non
non tardabis reddere, accuratius deter- potesl esse altéra seu secunda, quia
minatur Lev. 27,30-33 esse scil. déci- tand(>m 26,12 de secunda menlio in-
mas de Irugibus, de pomis arborum, de ferlur.
armentis et gregibus Domino sancti- Ad rem enodaudam leges bas ad alia
licandas; décimas i'ruginn et pomorum et alia spectare teuqtora diceudum erit.

posse redimi addila quiula parle pretii. El F. de Hummelmicr quidam lempore

Ouomodo aulem decimae Domino sanc- ludicuin ob bostium incursus el populi
lilicenlur, explicatur Niun. 18,20 ss. : pau|)eriem legem tie decimis >(»l\endis
liliis Levi dedi omnes décimas Israelis in ita usu esse attempei-alam ceiisel, uli
possessionem pro ministerio quo ser- Deut. 12. 14 legitur— ipsa reriun con-
49 DECIMAE.
ditione mutata miitari loges (cf. Com-
ment, in Deut. p. 332 ss.). Aliis placuit
rem inverlere, scil. legem Dent, esse
priorem et antiquiorera legem Lev.
Niim. de decimis esse posteriorem.
Tn instauratione tempore Neheniiae
promittunt reduces ex exsilio se datu-
ros décimas levitis et levitae iubentur
decimam partem decimae suae offerre
(Neh. 10,37. 38), et sicut de tempore
Ezecliiae régis rel'ertur oblatas esse dé-
cimas omnium quae gignit humus (2
Par. 31,0. 6), ita sub Nehemia quoque
omnis luda apportabat decimam fru-
menti, vini et olei (13,12). Ad décimas
persolvendas Sapiens hortatur in omni
dato hilarem fac vultum tuum et in ex-
sultatione sanctitica décimas tuas (Eccli.
35,11). Quam
sedulo pharisaei fuerint
in decimis persolvendis, constat ex evan-
Dabant enim décimas corum quo-
geliis.
que quae lege non comprehendeban-
kir : qui decimatis mentham
et cyminum et reliquislis
sunt legis (Matth. 23,23; Luc. 11,42), et
décimas do omnium quae possideo (Luc.
28,12). Atque rabbini legem decimarum
extendentes ita statuunt régula gene- : testimonii et gloria Domini implevit
ralis traditur de decimis quidquid in
escam cedit et custoditur et incremen-
tum habet e terra, ad deci-mas solvendas
tenetur. Porro etiam traditur ré-
alla
gula : quidquid ab initio et in fuie etiam
esui idoneum est, quantumvis servari so-
let ut esca incrementum capiat, illud
tenetur et dum parvum est et cum
grande evasit; quod autem ab initio
edule non est, tandem vero in escam
cedit, id non tenetur donec esui ido-
neum fiat (tract, de decimis cap. 1 Su-
renhusius, Mishna I. p. 245). Praeterea
vide F. de Hummelauer, Comment, in
Deut. p. 328-331.
DEGL.A (nSpT, AsxXâ)
septimus inter tredecim fdios Icctan
(Gen. 10,27; 1 Par. 1,21). Significatur
itaque tribus quaedam lectanidarum,
qui Arabiam mcridionalem incolebant
(V. lECTAN). Ipsum nomen, quod Chal-
daeis et Syris (xSp7) palmam
metum sonat, l'egionem
prae ceteris
palmiferam innuit. Quare Bochartus in-
tellegit regioneiu Minaeorum
DEDICATIO. 50
proventu maxime fcracem {Strabo XVI.
4,18; PU71. VI. 28,161). Knobel innuit
accolas Wâdl Nedjrân in septemtrionali
, parte Yemen, ([ui palmam velut sacram
coluisse feruntur, vel tribum Khozaa,
quae a Qakhtan descendens primitus in
Yemen, postea circa Mekkam habitabat
et palmam Ozza divinis honoribus pro-
sequebatur. Regionem Nedjrân cum
Decla etiam F. Lenormant convenire cen-
set. Sed nihil certi constat.
Cf. Bochart, Phaleg 2,22; A. Knobel,
Vôlkertafei der Genesis 1850 p. 196; F. Le-
normant, Histoire ancienne de l'Orient
1881 I. p. 284.
DEDAN
:
V. DADAN.
DEDICATIO. 1. Est dedicatio sacra
quaedam caerimonia, qua res usui pro-
fane subtractae Deo consecrajilur et ad
obsequium sacrum destinantur. Ita cum
tabernaculuni omniaque vasa eius et
et anethum cuncta supellex essent confecta, Moyses
quae graviora mandatum Domini accipit, ut omnia
: oleo ungat et consecret, ut
unctionis
sanctificentur (Ex. 40,9-11); quod cum
fecisset, operuit nubes tabernaculuni
: illud, quo signo Deus illam dedicatio-
nem comprobavit (Ex. 40,32). Cum ritu
unctionis altaris coniuncta erat oblatio
sacrificiorum (Ex. 40,25. 27; Lev. 8,10.
qua altaris dedicatione pinn-
11. 28), in
cipes tribuum singuli sua otTerebant
doua (Num. 7,10-88). Sollemni modo
templum Salomonis est dedicatum. Ce-
lebrabatur, sicut prior illa consecratio
(Lev. 8,33), per septem dies oblatione plu-
rimorum sacrificiorum cum ingenti po-
;
puliconcursu prima die arca foederis in
;
sanctum sanctorum inferebatur et Salo-
mon oratione longiore publiée expansis
manibus fusa Dei gratiam et misericor-
recensetur diamefflagitabat. Etiam ea occasione glo-
ria Domini implevit domum Dei (3 Reg.
8,1 ss.; 2 Par. 3,1-7,7). Et cum post exsi-
lium templum iterum esset exstructum
et completum sexto anno Darii régis die
tertio mensis Adar, fecerunt dedicatio-
nem domus Dei in gaudio oblatis sacri-
vel pal-
multis (Esdr. 6,13-17) et cum dé-
flciis
muni civitas sancta moenibus esset
munita, ipsi mûri, quo Deus civitati ci-
palmarum vibusque largiorem suam praeberet pro-
51 DEDIt.ATIO. DEMAS.

Icclioiii'rn, levitis uiidi(iiie uccersUis dc- luda, in secunda provincia Sepbelac

ilicali.uiliir in aclionc gratiariiiii cl enumerala (los. 15,38). De situ nonnisi
cantico el in cviulKilis, psalteriis cl ci- coniecturae exstant.
tharis el oblatis saciiliciis (Noli. 12,
27-42).
DELPHON (ps'^l, AsXœiiv, in qui-
2. Festmii dcdicationis lonipli scii eii- liusdam mss. xa\ àôeXtpCiv et tôv AeXcpiuv),
catMiiorinn. Tenipluni etallarc, quod An- secundus ex decem liliis Aman (Esth.
liochus Epipliancs ciiltu idololalrico 9,7).
pntl'anavcral (1 Mach. 1,57), ludas Ma-
DELUBRUMponilurinVulgatanon
cliabaeus dt^vicUs fiorfiia et I.ysia d(>-
solum iis in locis ubi in textu originali
nuo ad vcri Dei culluni dcdicavil oblatis
de tempiis vel sacrariis idolorum sermo
saiTiticiis secunduin loKcm; ipiae dodi-
est, uli 1er. 43,12. 13; Os. 8,14; loel 3,
catio maxiina omnium laetilia dicbus
5 et de locis diis sacris 2 Macb. 10,2 et
octo celelii'ata est (1 Macb. 4,;):{-i)8; 2
11.3 (T£[j.évri), verum etiani pro hebr.
Macb. 2,20; 10,1-8); ut eius bencticii ac
Qi^Gn qua voce designantur columnae
gaudii poicnnis maneret memoria et
aclio f^ratiarum, « slatuit ludas et fra- ad aras Baal appositae quae dei erant
tres eius et universa ccciesia Israël, ut symbola et soli sacra; ita Is. 17,8; 27,9;
agatui' dies dedicalionis altaris in tem- Ez. 6,6; 2 Par. 34,7; legitur quoque Is.

poribus suis ab anno in annum pcr dies 65.4 pro hebr. QmSfJ (LXX Iv xotç onr)-

octo a quinta et vigesima die mensis Xafotç);videntur inteilegi specus, loca

Casleu cum laetitia et gaudio » (I abdita; item Is. 13,22 in dclubris (i. e.
:

Macb. 4,59). Ad banc festivitatem an- in palaliis) voluptalis.

nuam seu ad scenopegiam mensis Cas-
leu celebrandam ludaci palaestincnses
DELITS (A^Xoç) insula in mari Ae-
ludaeos
gaeo minima iuter Cyclades recensetur
invitant alexandcinos duabus
1 Mach. 15,23 inler illas regiones, qui-
Ulis epistulis,quae 2 Macb. 1,1-9 et 1,
10-2,19 (graece 2,18) leguntur. Haec ce- bus Romani anno 139 a. Chr. scripse-
runt, ne ludaeis mala inl'errentur. Erat
lebi'itas annua commemoralui' quoque
loan. « fada sunt encaenia in
sedes piaecipua cultus Apollinis; in bac
10,22 :

insuia Apollo eiusque soror Artemis

lerusalem et biems erat ». Est scil.
(Diana) nati esse credebantur. Ibidem
mensis Casleu tempus Decembris. Eo
l'esto lesus docebat in porticu Salomo-
Antiocbus IV. Epiphanes altare lApol-
linis) slatuis circiundedit (Fohjb. XXVI.
nis; ludaei eum volebant lapidare quia
adeo clare suani asseruerat divinitatcm. 10,12). Ineunte saeculo 2. a. Clir. mer-
catores Tyrii in Delo insula coloniam
lesus autem inde abiit trans lordanem
(loan. 10,22-40). Celebrabantur encae-
condidisse traduntur (Corp. Inscript.
nia per octo dies domibus festivo modo
Graec. 2271). ludaeorum in Delo men-
illuminatis. P^lavius losephus, poslquam tio apud Flav. losephum (Ant. XIV.
lit

10,8. 14). Unde recte supponitur ludaeos

dedicationem lenipli a luda faclam com-
memoravit, porgit et ex eo tcmpore in
:
iam circa a. 139 a. Chr., de que 1 Macli.
hodiernum- nsque diem celebramus id 15,23 agitur, in Delo fuisse, etsi non

sollenme quod dicilur I.umina (*I>wTa), quoad singulas minores urbes et insu-
bac, ut opinor, appellatione lestivitati las 1. c. nominatas direda testimonia
all'erri possunt. Sufficit sane quod de
indita, quod illa nobis c\ insperalo af-
fulserit agendi i)olestas (Ant. XII. 7,71. lempon^ SuUae (c. 85 a. Chr.) Strabo
teslalur apud Flav. losephum (Ant. XIV.
De rationc et modo lucernas accendendi
7,2) orbem lerraruin a gente ludaeorum
et de numéro ([uem ludaei posteriores
repleri et baud facile locum in toto orbe
oliservare solebaut rclertur apud Ugo-
Uni, Thés. IV. p. 380 et 1057 ss. — inveniri, quin hoc genus bominum sedi-

Quae bistoriam institutionis enca<mio- bus exceperit et ab eo tcneatur.

rum spectanl, vide s. v. ll'UAS I. DEMAS (A^iia;) adiutor S. l'auli
(Col. Pbilem. 24); non cral lu-
V,ri;
DELEAN (pSl, AaXdto), urbs trii»us
daeus, si(iuidciii una cum S. Luca op-
53 DEMAS.
ponitur iis qui ex circumcisione crant.
De eodem S. Paulus in caplivitate ro-
mana altéra scribit 2 Tim. 4,9 « De-
mas me reliquit diligens hoc saeculum
et abiitTliessalonicam », quae verba
alii {S. Epiph. Haer. 51,6) de apostasia
explicant, de vita peccatis dedita,
alii
alii denique mitiiis de fuga laborum
apostolicorum et amore quietis in urbc
patria (Thessalonica?) consequendae.
DEMETRIUS (Ari[jiifÎTpioç).
trius I. Soter, decimus rex Syriae (162-
130 Chr.; aer. Seleuc. 151-162), filiiis
a.
Seleiici IV. Philopatoris, successor An-
tiochi V. Ëiipatoris (164-162 a. Chr.). A
Seleuco IV. (187-175 a. Chr.) obses Ro-
mam missus erat. Mortuo Seleuco An-
tiochus IV. Epiphanes frater Seleuci re-
gnum occupavit, quod Demetrio debe-
batur. Post mortem Antiochi
Chr.) Demetrius Ronia aufugiens ad Tri-
polim Phoeniciac urbem appulit (2 Mach.
14,1; Eiiseb. Chron. I. 40,15 apud Mi-
gne 19,261 vel éd. Schoene I. 254). An-
liochus V. et Lysias tutor eius ab exer-
citu suo traditi et iussu Demetrii occisi
sunt (1 Mach. 7,1-4; 2 Mach. 14,1. 2).
Demetrius novitati suae otium pcricu-
losum ratus fmitiniorum bellis opes au-
gere statuit [lùstin. 33,1). Bacchidem in
ludaeam misit, ut vi armisque Alcimum
pontificem ludaeis obtruderet (1 Mach.
7,5-20). Cuni Alcimus propter scelera
sua a luda Machabaeo in angustias con-
iectus esset, Demetrius Nicanorem mi-
sit, is vero duobus proeliis superatus
ipse interemptus est (1 Mach. 7,21-50;
2 Mach. 14,3 ss.). Sed eodem anno 101 a.
Chr. brevi post hanc cladem Bacchides
a Demetrio I. rursimi in ludaeam mis-
sus ludam Machabaeum apud Laisam
devicit (1 Mach. 9,1-18). ludae, qui in
ipso occubuerat, successit lo-
proelio
nathas frater eius. Anno 158 a. Chr.
Demetrius I. iterum Bacchidem contra
ludaeos misit; qui cum ni bit contra lo-
nalhan valeret, pace composita in Sy-
riam rediit. Demetrius I. igitur per
quinque annos insequentes (158-153 a.
Chr.) rébus ludaeorum se non immi-
scuit (9,57-73). Vcrum cum a. 153 a.
Chr. Alexander Balas thronum Syriae
appeteret, Demetrius I. promissionibus
DEMETRIUS. 54
multis lonathan sibi devincire studuit;
at frustra. A lonatha derelictus est et
: anno 150 a. Chr. ab Alexandro victus in
proelio occubuit (1 Mach. 10,1-50).
Cf.F. de Saulcy, Histoire des Macha-
bées 1880 p. 201-233; E. SchUrer, Ge-
schichte des jùd. Volkes etc. éd. 3 I. p. 170 s.
216 ss.
2. Demetrius II. Nicator, rex Syriae
145-138 a. Chr. (aer. Seleuc. 167-174) et
1. Deme- iterum 128-123 vel 124 a. Chr. (aer.
Seleuc. 184-188) lilius Demetrii I. Anno
,
147 a. Chr. Demetrius II. cum Alexandro
Bala, qui Demetrium I. regno et vita
privaverat, de tlirono Syriae contendere
coepit. Ope Ptolemaei VI. Philometoris,
qui Alexandrum generum suum prope
Antiochiam devicit, Demetrius II. re-
gnum obtinuit (1 Mach. 10,67 ss.; H,
IV. (164 a. 1-19). Quamquam lonathas Machabaeus
pro Alexandro Bala contra ApoUonium
ducem Demetrii prospère pugnaverat
(1 Mach. 10,69 ss.), tamen Demetrius II.
lonathan pontillcem et principem agno-
vit eique litleras imnuuiitatis a tributis
misit (1 Mach. 11,20-37). In seditione
Antiochensium rex auxilio ludaeorum
Victor evasit (11,38. 41-52), sed promis-
sis lonathae factis non stetit (11,53).
Intérim vero Tryphone duce Antiochus
VI. filiolus Alexandri Balae ex Arabia
reversus Demetrium II. Antiochia e\-
pulit (11,39. 40. 54-56) et cum lonatha
foedus iniit (11,57-59). ludaei ducibus
lonatha et Simone contra Demetrium II.
felicia bella gesserunt (11,60-74; 12,24-
34) donec pertidia Tryphonis lonathas
,
dolose captus et occisus est (12,39-54;
13,23). Brevi post Tryphon in Syriam
reversus Antiochum VI. dolo interfecit,
ut ipse cum Demetrio II. de throno con-
certaret (13,31. 32). Ex hoc tempore lu-
daei duce Simone causam Demetrii II.
sequebantur; is vero ludaeis non solum
tributa rétro débita induisit, sed etiam
plenam ac perpetuam immunitatem a
tributis concessit. Hoc igitur anno 170
aer. Seleuc. (143/142 a. Chr.) ablatum
est iugum gentium ab Israël (13,33-41).
Post diuturna cum Tryphone certamina
Demetrius II. in Mediam progressus a
Mithridate I. (Arsace VI.) Parthorum rege
captus est (14,1-3). Decem annis, quibus
 DEMETRIUS. DERHE. 56

iu caplivilalo rcliMitiis est (138-128 a. ronymo crat villa hannaia (Aawsâ apud
Chr.), Aiitiocliiis Vil. Sidoles Tryplioiio Eusebiuni) 8 mil. pass. ab Areopoli seu
vieil) et intori'inplo reyiiavil (v. ANTIO- Ar Moab pergenlibus Aruoncm et altéra
r.lU S 0). Diiiii Aiilioeliiis Vil. Pai'liiis Dannaba super niontem Pliogor 7 mil.
hf'lliiin intVieiis in proelio oeciditiir, 1)(>- (Onom. cd.
pass. ab Esbus seu Ilesebon
inelrius II. e captivilalc Partlioruiii d\- Lag. 114,32; cl'. 249,30 mutilatum tex-
missus regnum denuo occiipavil (Ins- luin Eusebii), sed neutra ad Icrram Edom
tin. 38,10; Flav. los. Ant. XIII. 8,4; rcl'crri potesl.
FMseb. Cliron. I. 40,20 apud Mignc 11»,
"263 vcl cd. Schoejie I. 257). Regiio po-
DENARIUS (ôrjvaptov) nummus ar-
genleus romanus , ai^quivalcns dra-
titiis eo usqiie superbiac ac levi-
slaliin
chmam, constans deccm assibus, ab
latisprogressas est, ut Ptoleniaeo VII.
anno 217 a. Chr. sedecim assil)us. De-
Physeoni belluni inferrct; is vero iiive-
nario merces diurna constituebatur
neni t[uendam Aegyptium in Syriam
(Matth. 20,2); simili modo Tacitus scri-
misit, qui thronuni arniis pelcrcl, coni-
l)it de militibus, dénis in diem assibus
posita tabula, quasi per adoptionem An-
animam et corpus aestimari, ut singulos
tiochi VII. in t'aniiliani regiani esset
denarios mcrerent postulare milites
receptus; iuveni nomen Alexandri im-
(Annal. 1,17); stipendium militare an-
ponitur; a Syris cognomon Zabinae na-
nuuni pro legionariis tempore reipubli-
ctus est, quippe qui einptus (àyopaatô?)
cae romanae constituebatur denariis
a Ptolemaeo putaretur. A Zabina De-
120, a Caesare augebatur ad 223, à Do-
mctrius apud Damascuni victus primuni
mitiano ad 300 (cf. Marqiiardt, Hand-
Ptoleniaida, dein navi Tyruni aufugit et
bucb dcr rom. Alt. III. 2 p. 76. 77).
ibidem navi egrediens interfeetus est a.
Centum denarii unam faciunt minam
125 vel 124 a. Chr. {Flav. los. Ant. XIII.
i. e. sexagesimam partem talenti; unde
9,3; lustin. 39,1; Euseb. Chron. I. 40,
intellegitur durities servi cui remissa
20 quo loco Zabinani Alexandri Balae
erant decem millia talentorum et qui
lilium diptitatuni esse legimus).
tamen conservo noluit remittere centum
Cf. F. de Saulcy, Histoire des Machabées denarios (Malth. 18,24. 28). Summa du-
1880 p. 233-278; E. Schilrer, Geschichte des ccntorum denariorum ut minima etïer-
jiid. Volkes éd. 3 I. p. 172 s. 232 es. tur Marc. 0,37, qua opus esset ut ex

3. Denietrius, faber argentarius, la-

quinque millibus virorum unusquisquc
aliquid panis acciperet. Libram unguenti
cions aedes argenteas Dianae, qui scdi-
prctiosi quo Maria Dominum unxit in
tionem Ephesi in S. Pauiuni oxcitavit
(Ad. 19,23-40). Bethania potuisse venumdari plus quam
4. Denietrius, trecentis denariis existimat ludas Isca-
christianus fidelis (3
loan. 12). riotes (Marc. 14, 5; loan. 12,5). Olini
insigniti erant denarii imagine deae
DEMOPHON (Ati[xo9(uv) , unus ex Bomae, postca imagine Caesaris (Matlli.
praefeclis rcgionuni, ludaeossae- ([ui in
22,20; Marc. 12, 16; Luc. 20,24). — De
virc pergebant (2Mach. 12,2), postquain valore denarii vide s. v. PECUNIA.
Lysias, tutor Autioclii V. Eupatoris,
pacc cuni luda Machabaeo coniposita in DER6E urbs Lycaoniae ad
(Aipor)),

Syriam rediit (12,1; cf. 11,1-15). quam Paulus apostolus in primo snoiti-
nerc apostolico pervenit (AcI. 14,0. 19);
DENABA (ninJT, A£vva6a) , urbs ré- ibidem cum Barnaba praedicavit et mul-
gla Bêla (Baie) régis Edomitarum, filii tosdocuil. Inde reversi sunt Lystraniol
Beor (Gen. 30,32; 1 Par. 1,43). Eius no- Iconium et Antiochiam. Derbe erat pa-
minis lu'bs in Edom assignai'i luicusque tria Gaii, juiius ex sociis qui comitati
ncipiit. Est autein nomen, quod alibi sunt Pauluin revertentem ex Graecia et
Irequentius invonitur. Erat Aâvaoa in per Macedoniam proliciscentem Troa-
Syiia palinyrcna {PloL V. 15,24) [cil. dem (Act. Ex Art. 15,36; 16,1
20,4).
MûUer-Fiscfwr 14,19]), Aavd?/) in Baby- elucet apostobun eliam i>ost concilium
lonia {'ioùmus, llisl. 3,27). Tiîstc S. Ilic- aposli^lorum iterum invisisse coeUun
57 DERBE. DESERT UM. 58

fidelium in Derbe conslilutiini. Perpe- prope Dotbain; accedit desertum (ïpiQiJ-o;)

ram aliqui ex Act. 20,4 collegerunt Ti- Bosor(lMacb.5,28).

motheum fuisse Dcrbeuni, cum tamen nni? (^Fi[J-o?, etiara l').o?, 7^ ofiôiaa,
ex Act. 10,1 pateat cum fuisse ex Lystra
Vulgata : desertum , solitudo , terra
oriundum.
inhabitabilis, arens, déserta) est regio
DERCON V. DARCON. arida, sterilis eodem fere sensu, quo
DESERTUM in usu loquendi biblico inia (cf. Is. 33,9; 35,1. 6; 40,3; 41,19;
est terra plus minusve inculta. Indolem
51,3; fer. 2,6; 50,12; 51,43 et hebr.
regionum descrtaruni indicant variae
etiam 5,6), unde saepius locis citatis in
voces, quibus in textu primigenio eae
membris parallelis ponuntur 12~C et
regiones designantur.
n21". Cum articule haec vox désignât
"I31D (spripLoç, Vulgata : desertum, in-
vallem depressiorem el-'Araha et in
terdum : solitude, rarius : erenius) est forma plurali campestria Moab et lericho
regio inculta gregibus pascendis apta (a (v. ARABA).
rad. 12" pascere, sicut germanice Trift nzin, plur. ni2"in (£pr)[j.oç, £p7]p.o>atç,
a treihen]'. Hac voce in Vet. ïest. desi-
aî T]pr)[jioj[ji£vai, ^v£ioia[xdç, àçaviCT[i.6ç, oIy.otÀ-
goatur praecipue magnus ille terrae
oov, Vulgata : ruinae,ruinosa, desertum,
tractus, qui a Sinai septemtrioneni ver-
solitudo, desolatio et Ps. 101 [102] ,7
sus extenditur, orientem versus a sinu
domicilium) désignât siccitatem, loca
Aelanitico et montibus Seir includitur,
sicca, vastationem, loca vastata; cf. Is.
in qua regione Israelitae duce Moyse
per 40 annos peregrinabantur. Itineris 5,17; 44,26; 48,21; 49,19; 52,9; 58,12;

illius pericula describuntur Deut. 8,15 :

61,4; 1er. 7,34; 22,5; 2o,9. 11. 18; 44,

ductor tuus fuit (Dominus) in solitu- 22; Ez. 5,14; 13,4; 33,24. 27; 36,10. 33.

dinc magna atque terribili, in qua "llai^^i C^'p'^H^oîj ï^ (îvyopor, Vulgata ;

erat serpens flatu adurens et scorpio
et dipsas et nullae omnino aquae, qui
eduxit rivos de petra durissima. Quare
apud prophetam Deufe laudat populi fide-
litatem, qua vocantem Dominum secu-
tus sitin desertum (1er. 2,2 hebr.),
quamvis in ipso deserto baud semel
tempore migrationis vario modo in Do-
minum peccaverint et ultionem divinam
sint experti (cf. Ex. 16,2; 17,2;
14,2; 16,2; 21,5; 25,1; Deut. 1,26; Ez.
20,8 Am. 5,25. 26). Huius magni deserti
;
partes nominantur desertum
Sur, Sin, Sinai, Pharan, Cades, Sin; de-
sertum denique Bersabee terminât
terras incultas et iam regiones cultas
méridionales terrae promissae attingit.
Eodem nomine "ilTn designantur de-
sertum luda eiusque partes Maon, Ziph,
Engaddi, Thecue, Icruel, deinde in tribu
Beniamin solitude Bethaven, desertum
(in) Gabaon, ad orientem Palaestinae
vasta solitudo, desertum, inaquosum, in-
vium) significat vastitatem, desertum
(Deut. 32,10; Ps. 67[68], 8; 77 [78], 40;
105 [106], 14; 106 [107] ,4; Is. 43,19. 20)
et cum articule speciatim partem deserti
luda prope Ziph (1 Reg. 23,19. 24 ô 'ha-
aai[A6ç, 26,1. 3 ô 'hcrasyié;, Vulgata 23,24
lesimon) et parvam planitiem circa
Bethiesimoth prope mare Mortuum inter
Num. septemtrioneni et orientem (Num. 21,
20; 23,28).
In Novo Test, memorantur desertum
Etham, ludaeae i,Matth. 3,1; cf. Marc. 1,4; Luc.
3,2), desertum in quo lesus tentatus est
illas
a diabolo (Matth. 4,1; Marc. 1,12; Luc.
4,1) ad radiées mentis Quarantania (Dje-
bel Qarantal) ut antiqua traditio fert,
desertum iuxta Ephrem (loan. 11,54)
seu desertum Bethaven, si Ephrem agno-
scitur el-Taiybe prope BeitÎ7i, déserta
loca in vicinia lacus Tiberiadis (Marc. 1,
35. 45) desertum in quo prior multi-
,

desertum Idumaeae (4 Reg. 3,8) deser- , plicatio panum facta est (Matth. 14,13;
tum Moab (Deut. 2,8), desertum 1er. Marc. 6,35; Luc. 8,12) seu planities
25,24 scil. arabicum et syro-arabicum, prope Bethsaidam Iuliada, desertum in
solitude Cademoth, desertum Deblatha quo altéra multiplicatio panum facta est
(sedvide s. v.), solitudo Gen. 36,24 scil. (Matth. 15,33; Marc. 8,4) ad orientem
circa Caliirrhoe, solitudo Gen. 37,22 lacus Tiberiadis.
59 DESERTUM.
Extra PalaesUnam iioininanliii- descr-
tiim snperioris Ai'gy|)li (^Tolt. 8,3) et
Arabia (Jal. 1,17}, ulti S. Pauliis
litudiiio ad iminiis a|iostolii'iiin
liis csl.
Desertuiii in S. Soriptiira
veliil imago inorlis, (Irsolalionis, vasta-
tionistct'. 1er. 46,10; 40,13; 50,23; Ez.
20,0; loel 3,10; Sopli. 4,2)
liiitn daemonuin (Tob. 8,3 ; Mallb. 12,43
Lui". 11,24; Apoc. 18,2).
DESPONSATIO. Uti ex variis nar-
rationibus parentes provi-
colligitiir,
dero solebant sponsam filio cf. Gen.
24,3 ss.; 34,4; 38,6; Ex. 21,0; lud. 14,
2; exemplo Esau discirnus quandoquc
filios etiam parontibus sponsas
invitis
clegisse (Gen. 27,46). Patri sponsac cer-
tiim ([iiodiiani pretiuni solvcndiim crat
(Gen. 34,12; 1 Reg. 18,23) vel alia erant
obsequia praestanda; ita lacob servicbat
pro duabus uxoribiis suis corum fralri
Laban per annos quattuordecim (Gen.
20,18. 20. 27) et Caleb promisit se da-
turuni Axani filiam uxorem ei qui per-
çussent Cariatb Sepher (los. 15,16\
Saul filiam ei promisit qui percusserit
Goliath (1 Rcg-. 17,23) et David ait red-
dc niihi uxorem meam Michol quam
despondi mihi centum praeputiis Phi-
listhiim (2 Heg. 3,14; cf. 1 Reg-. 18,25).
Quando agebatur de desponsatione,
etiam fratres sponsae consulebantur;
ila lacob notait agere cum Hemor absen-
tibus liliis, sed siluit donec redirent
(Gen. 34,5). Ex Deut. 22,23. 24.25 con-
sequitur ipsa iam desponsatione sponso
et sponsae conferri iura inatrimonii.
.\am qui puellam desponsatam violave-
rit, dicitur humiliasse uxorem proximi
sui et punitur ut adulter, et ipsa quoque
desponsata, si alium admiserit, punitur
nior[i> ut adultéra, (auu itaque despon-
satione iam acquirantur iura coniugalia,
in inysterio Incarnalionis Angélus mit-
lilur ad Virginem desponsatam viro; ita
enim eius consulitur iionori antequam
tempus esset prodendi myslerium (Luc.
1,27). Ex desponsatione eo Tiiodo ac-
cepta etiam consequiliu-, recte loqiu
propbelam de virgine quae lugeat de
viro pubertatis suae (loel 1,8). Si quis
puellam nonduin deponsatam violaverit,
DEUS. ()0
dabil patri eius 50 sicios argenti et Jia-
bebit eam uxorem neque luupiam pole-
iii so- ril eam dimitiere (Deut. 22,28. 20). Cer-
iiislilu- tum nominalur Os. 3,2
pretiiuM etiam :
fodi eam mihi (luimlrcim argenlcis et
oxhiholiir coro hordei et dimidio coro iiordei.
Cum Messias tamquam sponsus, Ec-
clesia ut sponsa consideretur (Os. 1,10;
et doinici- Ps. 44; Is. 61,10; loan. 3,20), scril»it
;
apostolus despondi enim vos uni viro
:
virginem castam exliibere Christo (2
Cor. 1 1,2\ Quae consideratio eo niaiore
iure infertur, quia iam vêtus foedus si-
mili modo tamquam desponsatio quae-
; dam sacra [jroponitur (cf. 1er. 2,2; Ez.
1C),8).
DESSAU (Asaaaoû) castellum, xwfxr)
(2 Mach. 14,16), ubi ludaei audito ad-
ventu Nicanoris et ope divina implorata
cum liostibus congressi sunt (aujijiîayou-
aiv aÙToî?\ Ceterunipagus hic ignotus
est; ueque iuvamur eo quod ex syriaco
ly^î vox explicatur tritura, vel potius
ila explicari posse coniectalur.
DEUS. Natura Dei sublimi modo de-
claratur : ego suni qui sum, lydi £Î[At 6 tôv
(Ex. 3,14) e. plenitudo tou esse Dei
i.
: est illamque habet a se solo; qua decla-
ratione iam continetur infinita Dei per-
fectio, aelernitas, immeusitas, immuta-
liililas, potentia illa qua omuia quae
esse possuut ac sunt ab eo habeant xb
esse acceptum eique plenissime subdan-
tur. Quae singula mul loties varioque
modo in s. litteris de Deo praedicantur.
Ita cuncta quae exsistant ab ipso esse
creata eiusque potentia sustineri, vide
Gen. 1,1 ss.;Deut. 32,6; Ps. 32,0; 148,5;
Sap. 1,14; 11,18; Eccli. 18,1; Is. 40,28;
42,5; 45,18 etc.; omnia quoque ab eo
administrantur, reguntur, eius provi-
dentiae subsunt; cf. lob 12,13-25; 23,
13; 28,23-28; Ps. 45,2; 46,0; Sap. 8,1:
12,13; Eccli. 1,8 ss.; Is. 28,26; 40,22-31 ;
44,24-26; 45,7; Am. 5,8; 0,5. 6. 8 etc.;
ipse' appellalur et est Deus fortis, nii-
sericors, sanclus, niagnus, propitius,
démens, salvator, ])rotector, adiidoi'.
excelsus, mirabilis, lerribilis, in miseri-
cordia dis|)onens omnia, lidelis, sempi-
ternus, aeler-nus, primus et novissinuis.
scrutans corda et renés, iustus, reve-
ians mysteria, laudabilis, gloriosus.
61 DEUS. DEUS. 62

Deiis zelotes, aenuilator, qui gloriam I

qui extendit velut nihilum caelos et ox-
suatn alteri non det, cum ipse sit Deus pandit eos sicut tabernaculum, exten-
soins (cf. Ex. 20,0 ; 34,6. 14; Dent. 7,9. dens caelos solus, stabiliens terram et
21; 1 Reg. 2,3; 2 Par. 30,9; Neh. 9,17; nullus mccum (Is. 40,22; 44,24).
Esth. 16,4. 16; lob 36,26; Ps. 7,10. 12; In Vetere Testamento peculiari ra-
30,3; 4o,2; 67,36; 77,33; Sap. 15,1; Is. popuium Israël, quae
tione sibi elegit
44,6; 45,21; Dan. 2,28: 3,52; 9,14; 13, iam praeparatur Gen. 9,26, dum
electio
42; 2 Mach. 1,24 etc.). Quo cognitio Dei lahwe Deus Sem vocatur et quae in vo-
modo etiani rudioribus apto tradatur, catione Abraham et in promissionibus
eius potentia, scientia aliaqne attribnla ei datis primum nanciscitur effectum.
describuntur imaginibus ex ordine coni- Haec electio porro significatur foedere
muni depromptis oculi Domini inulto
: cum Abraham inito (Gen. 17), vi cuius
plus lucidiores snnt super solem, cir- foederis Deus se vocat Deum Abraham,
cumspicientes omnes vias hominum et Isaac et lacob et posteros patriarcha-
profnnduni abyssi et hominum corda in- rum duce Moyse cducit ex Aegypto et
tuentes in alDsconditas partes (Eccli. eos sollemni modo in Sinai assumit in
23,28); si habes brachium sicut Deus et peculium de cunctis populis, in regnum
voce simili tonas (lob 40,4); ita sormo sacerdotale, in genteni sanctam (Ex. 19,
fit de brachio Dei excelso, de brachio 3.6; cf. 1er. 2,3; Ez. 16,8). Ideo Israël
extento et manu forti, de magnitudine vocat filium suum primogenitum (Ex.
brachii eius (Ex. 6,6; 15,16; Deut. 5,15; 4,22) et populo singulari ratione leges
7,19 etc.); pariter et ernnt oculi mei
: praescribit ad omnem vitae rationem,
et cor meum ibi cunctis diebus (3 Reg. domesticam, civilem, religiosam ordi-
9,3); scapulis suis obumbrabit tibi et nandam, ita quidem, ut ipse esse velit
sub pennis eius sperabis (Ps. 90,4); cum peculiari modo eius populi rex (cf. Num.
ceciderit non collidetur, quia Dominus 23,21) et reges luda sedeant in throno
supponit manum suam (Ps. 36,24) ccce ; regni lahwe super Israël (1 Par. 28,5).
non dormitabit neque dormiet, qui cu- Praeterea popuium dirigit continua
stodit Israël (Ps. 120,4) ; Dominus sicut missione prophetarum et in rébus dif-
fortis egredietur, sicut vir procliator ficilioribusper Urim et Thummim in-
suscitabit zelum, vociferabitur et clama- terrogantibus respondct. Populo legem
bit, super inimicos suos confortabitur observanti adest protector ac remune-
(Is. Ut eiusmodi apla sunt
42,13) etc. rator benignissimus; recedenti a via
ad cognitionem Dei ingerendam, ita Domini exsistit ultor; revertenti et ve-
sine ullo periculo proponi poterant quia niam flagitanti praesto est adiutor.
Deum esse spiiituni sine ulla corporis Dum ratione plane singulari populi
admixtione iam antiquitus clare doce- Israël curam gerit, simul tamen se ma-
batur; Moyses enim ulla imagine Deum nifestât moderatorem ac dominum om-
repraesentari prohibuit (Ex. 20,4; Lev. nium populorum. Etiam reliquos popu-
26,1 Deut. 5,8) et de Dei manifestatione
; los tamquam suos agnoscit filios (1er. 3,
popuium admonuit vocein verborum : 19); lis utitur ad sua consilia exse-
eius audistis et formam penitus non vi- quenda, uti in vaticiniis prophetarum
distis (Deut. 4,12). Ex operibùs Dei con- de nationibus externis pluribus propo-
cluditur et explicatur eius magnitudo; nitur. lis quippe oraculis Deus modo
cf. lob 28,24 s.; 38,5-41, 23; Ps. 18,1-7; sollemni declaratur gubernator ac mo-
Eccli. 43,1-37; Is. 40,26; eius sublimi- derator omnium, a cuius nutu ac volun-
tas declaratur
comparationibus quis : tate omnia régna pendeant et qui ad
mensus est pugillo aquas et caelos sua consilia exsequenda cuncta dirigat
palmo ponderavif? quis appendit tribus et qui contra idola gentium suam mani-
digitis molem
terrae? ecce gentes quasi festet maiestatem ac potentiam. Uti na-
quasi momentum state-
stilla situlae et tionibus usus est ad popuium suum
rae, et insulae quasi pulvis exiguus; praevaricatorem puniendum et demum
omnes gentes quasi non sint et quasi in exsilium abducendum, ita Cyrum
nihil et inane coram eo (Is. 40,12-17), aliosque reges excitât ad popuium re-
63 DEUS. DRUS. 64

clucendum et sancluariuni ilcriiiii l'ii- desiguaulur liaud raro (Gen. 31,30; 3."),
gendum. 2; Ex. 12,12; 18,11; 20,3. 23 etc.).
Noiiien Dei untiqiiissiiiiiim et niaxiinc lahwc mn") (LXX -/.ûpioç, Vulgata Domi- :

coinnuine vidoUir esse El, apiid Assv- nus) nomen est Deo uni jjroprium, no-
rios llii. De otvinoloj^ica nolumc vai'iao men incomnuuiicabilr, cpiod declaratur
proposilae siinl scntentiao. lia de La- Ex. 3,14. Uti usu liuius uominis Gen.
garde recurrens ad praepositioueiu Sx 2,4 ss. et 9,26 (lahwe Deus Sem) iam
indicalur, lahwe pi'aepi'imis Deus diciliu'
ad, versus, El ait eum
dicere ad (lucni
quatenus peeuliari foedere vel pacto se
omnes homines tendant, qui sit finis ac
hoMiinibus manifestât, (*st quasi nomen
terminus desidcrii oiunium. ex vo- Alii
proprium Dei foederis. Quare in foedere
cibus et phrasiliiis coj^iiatis potius con-
eum Abraham ineundo apparet lahwe
cludunt subesse radici nolionem polcn-
(Gen. 17,1) et in promissionibus foede-
liae (cf. noniina iiebr. pro qucrcu,
ris adimplendi, in promissionibus mcs-
terebintiio et plu'asin ili '"^xS U?'' est in
sianis (in te benedicentur omnes génies)
l)otentia manus ineae, ej^o possum); ve-
lalnve loqui perhibctur Gen. 22,16;
(cf.
runi reiecta radiée Six ob el (ilu) potius
26,2 ss.; 28,13^ Inde quoque lit, ut
assumitur n'^xesse validuiu. Inde autenV
eum promissiones illae de terra danda
dcrivari quoque consent Elohini, esse essent exseeutioni mandandae, Deus pé-
scil. formani pluralem vocis prions. Ad riode impletionis nomen illud sollemne
El saepius additur Sliaddai (Gen. 17,1;
praelîgat, quo signihcet se qui sit 6 wv
28,3; Ex. G,3) et vocatur Deus eliani
foedus illud rêvera exsequi, se pro sua
Shaddai(Ioel 1,15; Ruth 1,20. 21 saepius ;
natura foederis constantiam, immutabi-
in libre lob); LXX etiam ô-uà
:ravToy.pâTwp,
litatem testari et sublimitalem et ulti-
râvxa 7:oi7]CTaç, ô txavôç, Vulgata conimuni- mum foederis illius terminum quo ho-
ter Omnipotens. Vocatur Deus quoque mines perducat esse visionem et frui-
Altissinius, Excelsus (El elion, Gen. 14, tionem ipsius essentiae divinae. Et quia
22), Sanctus, Sanctus Israël (saepe apud Deus hoc nomine implelionem promis-
Isaiam). Verum nomina frequentissima sionum spondet, frequens est ut promis-
sunt Elohim, lahwe. Discrimen inter sis vel etiam minis addatur dictio el :

nomina liaec niultis in locis adverti seietis quod ego sum lahwe; ita iam Ex.
potest lîoc Elohim nomen Dei est qua-
:
6,7; postquam enim dixit educani vos:

tenus Creator mundi est et gubernator de ergastulo Aegyptiorum et eruam de

nalionum. servitute ac redimam in brachio excelso
Forma pluralis déclarât excellentiam et assumam mihi vos in populum,
(pluralis excellentiae, uti grammalici lo- adiungit et seietis quia ego sum lalnve
:

quuntur). Nomen hoc etiam quandoque Deus vester. lia simul clare explicalur
atlribuitur aliis praeter Deuni; ita iis quo sensu dictuni sit v. 3 secundum :

qui munere suc quasi personam Dei nomen nieum lahwe non scitus sum eis
gerunt; Ex. 21,6 ofleret eum dominus
: (Abraham, Isaac, lacob) i. e. imple- illi

diis; 22,8. 28
Deut. 19,18
(cf. stabunt : lionem promissionum non videruni,
ambo quorum causa est ante Dominum me non experli sunt ut lahwe, qui scil.
in conspectu saccrdotum et iudicum); rem promissam in opus iam deduceret.
scd nota posse vcrba hebr. melius ita Ea sermonum Domini clausula frequen-
intellegi, ut (jui disceptant iubcantur tissime legitur apud Ezechiel.
adduci ad Deum i. e. ad sanctuariuni. In nominibus eom|)ositis nomen Dei
Sed Ps. 81,1. 6 indices appellari deos lahwe apparet in forma iahu, ia, i;
non poterit negari (sed Ps. 46,10 Vul- porro apud Habylonios iau nomen erat
gata quoniam dii fortes terrae vehe-
: signi i quo Deus exprimilur. L'nde Schnt-
menter elcvati sunt, LXX Su toS Osou o^ der eum aliqua haesilatione, F. Dc-
xparxiof; licbr. Dei sunt scuta lerrae; litzsch vtTo sine nlla haesilatione aflir-
valde exallatus est) et apud i.XX Kloliim marunt iau esse idem ac hebr. iahu et

quando(pic de angelis exponiliu' Ps. s, nomen Dei dei'ivari a Uabyloniis; et ad-

0; 96,7. Etiam idola gentium eo nomine dit Dclitzsch iahu fuisse scniper nomen
 65 DEUS.
Dei populare apud Israelitas, qui laliwe
non uti soliti essent; verum iahu, quia
ex lingua iiebraea intcllcgi non posscl,
esse ai) eruditis sacerdotibus et prophe-
tis nmtatum in lahwe; porro deuin iau,
iahu etiam alj aliis esse culluin, uti no-
iniua quaedam piYjpria apud Phoenices,
Philisthaeos, Hetiiaeos, Hamathenses,
Animonitas demonstrent (cf. Delitzsch,
Paradies p. 159-164; Schrader, Kcilin-
schriften und A. T. ad Gen. 2,4).
Quae tamen sententia nequaquam aliis
viris doctis probatur; eain oppugnabant
Tiele, Philippi, Driver Studia bi-
(cf.
blica, Oxford i885 p. 4 ss.). Et merito
quidem. Nam nuUo modo ostendi potest
iahu, non auteni lahwe, fuisse nominis
formam usitatam; ubique enim legitur
et scribitur lahwe, immo in antiqua illa
inscriptione quae a Mesa rege Moab no-
men habet Deus Israelitaruin scribitur
mn^ proinde Moabitac ipsi sciebant
;
nonien Dei apud Tsraelitas populare et
commune. Porro nomen boc in verbis
compositis fuisse apocopatum in iahu,
ex indole linguae facile consoqui Driver
significat, dum e contra affirmât, non
posse satis explicari quomodo ex baby-
îonico iau oriri potuisset iahu; ex analo-
gia enim et norma legum phoneticarum
debuisse ex iau tîeri iô, quae tamen
forma nunquam in Une verborum com-
positorum deprehendatur si antem iô;
in initio nominum propriorum legatur,
id nuUatenus ei opinioni favere, cum ex
regulis linguae hebraeae eiusmodi con-
tractio explicetur. Insuper contendit
nondum esse sufficienter probatum
apud Assyrios nomen fuisse deitatis.
Alii aliunde nomen Dei lahwe repetunt.
Et Sayce quidem qui omnino negat no-
men quoddam lahwe mythologia
in
babylonica reperiri, potins ab Hethaeis
cius originem quaeri posse autumat;
King ultimam eius nominis radicem in
accadico an, anu deprehendi coniectat;
Stade, Tiele nomen per Moysen fortasso
a Kenitis esse acceptum censent proba-
bile (cf. Driver 1. c); alii etiam origi-
nem esse ex Aegypto quaerendam ima-
ginati sunt (de ea coniectura vide
Smith-Fuller, Dictionary of thc Bible
s. V. lehovah).
Ab ea nominis explicatione quae E\.
LE\ICON BinLICUM.
DEUS. 66
3,14 traditur, haud pauci recedere ma-
lunt et formam lahwe tamquam formam
hiphilicam accipiunt. lis iam praeibat
Clericus ad Ex. 6,3 explicans mnt:
faciet ut sit; <c uno verbo graece non
ineleganter dixeris YevsatoupYov exsisten-
tiae eflfectorem »; atque simili modo
Gesenius, Lagarde, Kuenen, Schrader,
Baudissin, Nestlé, Schultz H., Tiele etc.
Verum bene advertit Driver vix in ulla
— lingua semitica adhiberi formam causa-
tivam verbi .-fn; neque ullam esse ra-
tionem ad eam recurrendi formam apud
Hebraeos plane inauditam, vide quoque
inZeitschr. d. D. Morg. Ges. XXXIX. 188.5
p. 566 ss. et Delitzsch quoque ait sine
;
ulla ratione contradici derivationi Ex.
3,14 propositae (1. c. p. 161), immo
formam hiphilicam neque in usu biblico
neque postea reperiri, uade illam ex-
plicationem plane fieri nullatenus posse.
Immoaliqui adarabicuin iin recurrerunt
nomen illud explicantes de oo qui facit
cadere scil. pluviani, fulgura; ita Ro-
hertson Smith; mitto ali^ explicationis
portenta, uti quod Luzzatto proposuit
nomen esse conipositum ex duabus in-
teriectionibus, m
qua designetur poena
et ini qua gaudium expriniatur, inde
vocari Deum aiictorein boni et mali.
Varia quoque proposita sunt de quae-
stione, quomodo m.""' pronuntiari de-
beat. Non esse pronuntiandum lehova
(de quo nomine et enuntiandi- modo
magnopere iam indignalus est Gene-
brardus) certuni est et ipsa quoque no-
minis explicatione Ex. 3,14 dcmonstra-
i
tur. Ea enim palefit nomen derivari a
7\^ni (rrri) et esse similem formationem,
sicut Isaac, lacob a verbis pniT, 2p'J for-
mantur; unde plane fieri nequit, ut
lehova exoriatur. Insuper notum est in
textu mas. voci adscripta esse puncta
vocalia, quibus Adonai legerent, cum
mni fuerit nomen ineffabile saltem tem-
poribus posterioribus. Si spectatur illud
ninx Ex. 3,14, forma ^^-l"| lahwe omnino
eritpraeferenda. Pro a in prima syllaba
etiam testantur formae "l^^ H' et quod
Theodoretus et Epiphanius referunt de
nomine 'Ia6£. Quare minus probabiles
sunt formae lehewe, lehwe, liliwe, quae
etiam propositae simt; alii malunt
— T. H.
67 DEUS. DEXTRALE. 08

liiljwa, lahawa; quod cliain proposiUmi ;»,44ss.). Dei in peccalores resipiscon-

luit laliwo (cl'. 1 A (inosUi'orimi), re- tes misericordiam depingit in parabola
cedit oiimiiio al» aaalo^ia vorl)oriiiii in lilii i»rodigi (Luc. l.'>,20); scmI ad coer-
n"'^. Meriti) liodio ooinimmiler laliwc ccndas malas qiiibus in peccalum pro-
pronunlialiir. pidiiiiilur buiniacs conciipiscentias et ad
Myslcriimi SS. Tiiiiitalis, seu in Dcô vinccndiun iiian(>m lerroicm bominum
osso pliu'cs personas, (piod aliqui liaiid t'Iiam Deiim llammis gcbeniuie j)iu:cata
bene in lornia plurali Kioliim inniii ulciscentem uobis depingit (cf. Maltb.
cxistiniabant, nudius dici poterit aliquo .'i,29. 30; 10,28; 18,8); Dei in peccalores

modo obsfiiro significari, cuni Deus ultionem apostoli quoque verbis gravis-
loqualiir : faciamus liomincm (Gen. simis describunt (Rom. 1,18; 2 Petr.
1,20; 3,22; 11,7), quis ibit nobis
cl'. 2,4; Apoc. 21,8).
(Is. 0,8)^Uein sapionlia Ooi ita describi-
I. KNABENlîAl'EH.
tur, ut nihil déesse videatur ad illam in
propria personacoiistiluondani (d'. Prov. DEUTERONOMIUM. Ea voce red-
8,12 SS. ; Sap. 7,22 ss. ; Eccli. 24,5 ss.). dilur Deut. 17,18 et los. 8,32 hebr,
Vernia revelalio biiiiis inysterii oninino nJ^*)D; dicitur quippe in lege régis :

pcrtinclad Noviini Teslaniouliini. (v.

postquam autem sederit in solio regni
TRINITAS). sui, describet sibi deuteronomium legis
Pariler propriiun osl docirinae a Cliri- liuius (LXX To 8£UT£povo[xiov ToîjTo) in vo-
sto uobis iit Deus a nobis ado-
allalae,
lumine, et los. 8,32 : et scripsit super
randus invocandus sub nomine i)a-
sil et
lapides deuteronomium legis Moysi
tris. Quod nomen Deo quidem in Vetere (LXX To o., v6[i.ov quod ille di-
Mwuarî),
quoque Teslamento inditur Deut. 32,6, gesserat coram liliis Unde vox
Israël.
ubi pater populi Israël dicitur, simili- significare videtur exemplar (transcri-
ter 63,16 et 04,8 (lob 34,36 legitur in
Is.
plum), vel ut alii explicant duplum, :

Vulgata pater rai, sed versioues vcteres vel iteralionem,repetitiouem. Sed prier
longe aliud praebent) at Christo tamen ;
nolio de exemplair praeferenda videtur;
docente hoc nomen suavissimum ac etiam in Targum cbald. ":3ï;n2 exemplar
consolatione plénum libéra fulucia a no- transsumplum, transcriptum explicatur
bis usurpari polest, cuni et orare nos (Abschrifl, cf. Paul de hagarde, Mitthei-
iubeat Pater nostcr etc. et loties de pa-
:
lungeiiIV. p. 190).
irenostro caelesti sermonem inférât (cf. In editionibus graccis et latinis eo
Matth. 0,1. 4. 6.18; 7,11; 10,29; 18,14; nomine designatur liber quintus Moysis
23,9 etc. etc.). Quam indolem paternam (4iebr. elle haddebarim); nomen aliqui
S. loannes oplime delineat scribens :
expUcant, ((uia, uti in syuopsi Ps.-Alha-
Deus caritas est (1 loan. 4,8). Uti in
nasii dicitur, « post acceplam in tabulis
Vetere Teslamento Dei cura et dilectio scriptam legem Moysis veluti secundam
in omnes describitur : diligis omnia legem (ôsÛTspov voixov) serniones buius
quae sunt et nihil odisti eoruni quae libri ex divine jiraecepto Israelilis pro-
fecisti (Sap. 11,25), ita pariter in Novo niulgavit » (apud Migne 28,308); potius
leginuis Deus dilexit numdiim, ut
: sic
est legis exi)lauatio quaedam, exhorla-
Fiiiuni snum unigenitum daret, ut omnis
tio ad legis observationem inducens et
qui crédit in eum non pereat sed habeal eftîcax. —
Quaestiones lutroduclionis
vitam aelernam (loan. ;i,10) et Deus :
biblicae tractare non est buius loci.
vull omnes homines salvos fieri et ad
agnitionem veritatis v(>nire (1 Tim. 2,4).
DEXTRALE se. oi'namenlum; quae
vox sigailicat bracbiale, arniillam. Po-
Neque minus a C.hi-isto disciiiuis ([uanla
nitur in Vulgata Ex. 33,22 pro hebr.
cupa et providentia Deus singula dis-
ponat et qiiain provide bominibus TQID ((luam vocem Vulgata Xuni. 3l,;iO
prospiciat(cf. iMaltli. 6,20-32). Ilomini- reddit unu-aenulas); eam vocen» expli-
liusmalis Deus non sublrahit benelicia cant de glohulis aureis ex quibus orna-
sua, quo excmplo Christus ad dileclio- menta, bracliialia, armillae, calellae
nem inimicorum nos insliluil (Matlb. conticiebanlur; LXXTtspiosÇta. Nuin. 31,50
69 DEXTRALE.
in Vulgata eadem voce expriniitur hebr.
annulus (eam vocem Vulgata Ez.
b'^yj
16,12 reddit circiilum, LXX Tpoyt'aicov}.
Eo ornamenti génère etiani ludith usa
est (10,3\
DIABOLUS V. DAEMONES.
DIACONUS (otazovo;). Praeter no-
tionem generaleni de lamulis, ministris,
qua ôii/.ovoç haud rare in texlu graeco
adhibotur, diaconi simul cuni episcopis
nominantur Phil. 1,1 el i Tira. 3,8, quo
loco simul praescribitur quales esse
debeant : diaconos similiter pudicos
a£[iLvo-j; (ita se gérant, ut aliorum re-
verentiam mereantur), non bilingues,
non multo vino dedilos, non turpe lu-
crum sectantes, habentcs mysteriuiu
fidci in conscientiapura; et hi auteni
probentur primuni et sic ministrent
nuUum crimen habcntes diaconi sint ;
unius uxoris viri, qui filiis suis bene
praesint et suis domibus. Comniuniter
consent Act. 6,3 institui diaconos, qui
curam gérant pauperum. Ad eiusmodi
ministrationem, qua subsidia a iideli-
bus collecta indigcntibus distribuuntur,
etiam accommodantur monita apostoli,
quibus diaconi docentur, ut cum gravi-
tate ac dignitate se gérant, ne alla apud
alios dicant (aliter loquantur supcriori-
bus, inferioribus aliter), ne duni subsi
dia divitum coUigunt bibacitati indul-
geant, ne suum ex eleemosynis lucrum
quaerant, ut pura mente pauperibus ut
ipsi Christo ministrent etc. Praecipit
porro apostolus, ut bonus habeatur de-
lectus eorum qui ad taie ministerium
assumuntur; opus esse ut bona suae
domus administratione probaveiint se
esse huic administrationi aptos. Erant
taque diaconi adiutores episcoporum ;
vcrum eorum munus non sola cura
pauperum fuisse circumscriptum, iam
ostendit S. Stephanus Act. 6,8, ostendit
Philippus Act. 8,0, qui praeterea officio
praedicandi sedulo incumbebant. Unde
concluseris diaconos iam ab initio etiam
in ministerio verbi adiutores fuisse
episcoporimi eoscnimad sacrum quod-
;
dam ministerium fuisse electos etiam eo
suadetur, quod orationc et impositione
DIANA. 70
manuum ab apostolis consecrabantur ad
munus illud obeundum (Act. 6,6).
Ad curam pauperum habendam etiam
mulieres pro mulieribus esse electas,
ostcnditur Rom. 16,1, ubi Plioebe no-
minatur ôiâxovoç ecclesiae quae est in
Ccnchris. Neque tamen de eiusmodi
feminis diaconis sermo erit 1 Tim. d,9 :
vidua eligatur non minus sexaginta an-
norum etc. nam quae sunt ita aetate
;
provectae, potius ipsae indigent mini-
stralioiie aliarum sed hae accensendae
;
erunt iis de quibus 'apostolus loquitur
1. c. V. 16, scil. quibus ut vere viduis
ecclesia providere debeat, quia antea
se ministerio pro aliis impenderint;
proin eas videtur describere quae antea
fuerint oiâxovot et quae nunc recipiantur
in numerum eorum quae beneficio
sustentationis e fidelium oblationibus
fruantur.
DIADEMA (SidSrijjLa) ornamentum
capitisregium; vox ponitur in Vulgata
pro Tî: 2Reg. 1,10;4 Reg. ll,12;2Par.
23,11; etiam pro nTcy corona 2 Reg.
12,30; Gant. 3,11; bis quoque pro ï^ijs
tiara, fascia capiti circumvoluta lob 29,
14 etis. 62,3; in libro Esth. (1,11 2,17; ;
6,8) ponitur pro "in3 (/.(-rapi;, x(8apt;) :
cidarim Persae regium capitis vocabant
insigne hoc caerulea fascia albo dis-
;
tincta circuibat (cf. Curtius 3,5). Fre-
quentius legitur ôtâôrj[j.a 1 Mach. 1,9; 6,
15; 8,14 etc. de fascia candida quae tia-
ram circuibat.
DIANA ("ApTEijLtç), magna Diana Ephe-
siorum, ab Artemide Graecorum, sorore
ApoUinis, distinguenda Ephesi praeci-
pue colebatur (Act. 19, 24. 27. 28. 34.
3o). Eius nomon primitivum erat ~i.lr.ii
seu Olr.iq {Macrob. Saturn. V. 22). Tem-
plum celeberrimum habebat Ephesi (vide
s. V.), quod artifices imitatione expres-
serunt confectis parvulis aediculis argen-
leis, quae tamquam sacra pignora, amu-
leta et phylacteria, a cultoribus Dianae
avide emebantur ac gestari solebant.
Cf. /. T. Wood, Oa the antiquities of
Ephesus having relation to Christianity in
Trans.of the Soc. of Bibl. Arch. VI. 1878
p. 328; F. ViQOuroux, Le Nouveau Test, et
 71 DIANA. DIES. 72

lesdécouv. anhéol. inoil. cd. 2 p. 282-287; salem éd. 2 II. p. 132; Zeitsclir. d. D. Pal-

Pauhi-Wissoira. Ut;al-Encycl. dor klass. Ver. 1879 p. S ss.; D. Zaneccliid, La

11.

AlteiL 11. 1372. 1373. Paleslint! d'aujourd'hui 1899II. p. 101.102;

/'. Ihihl, Ah. Pal. 18',»r, p. 268; Miss, Ex-
DIBON Cj'zn; LXX Axt5iôv ut pliiii- pédition lo Moai» and C.ilead in l'ai. Expl.
Iransiordanica priniuiii a
1. l'rbs ruiid. Quart. Slat. Jul> 18'.».") p. 227^228.
imiiii .

J. /*. rail hastcrcii apud Vigovroiix, Dicl.

iMoal)ilis,d(Mniie al) Amorrliaeis uccupata
de la Bible II. 1409-11.
(Niim. il, M) cf. v. 20), sita in rcjiione,
([Liain Uuhcnilac et (iadilac ad pastum 2. Dibon (Neh. 11,25) v. DIMONA.
^irgiiin siioium ubi'rriiiuim a iMoyse cx-
postulai'unt et portiononi acccpcrunl DIBONGAD v. 1)1 UON 1.

(Nuin. 32,3; los. 13,9), a Gad reae-

liliis DIDRACHMA lôtopx/ixov) est nuni-
diticata (Niim. 32,34), scd tribiii Kubcn nms argenlens, duas conlinens drach-
assignata (los. 13,17) notare iuvabit ; nias allicas, etaequansdimidiumsiclum.
teriuinos intor fines Gaditanim et Ru- Erat tributuni qnolannis ab Israelitis
benitariim uipotc pastoriim vi\ acciirate leinplo Doniini solvenduin; de quo vide
servari potuisso. Eadeni recensetiii- sta- Knabenbauer ad .Malth. 17,23. In Vulgata
tio Israelitarum Dibougad "i'pn, Aai- de didrachmis (juoque nientio est 2
6wv rdô) lieabarhn et llelmoiulebla-
Mach. 4,19; 10,20; verum graece scri-
thaini
intoi"
(Num. additum Gad
33, 45. 40);
bunlur ilii opa/;j.at. De valore vide —
haud dubie eo explicanduni est, quod
s. V. PECUMA.'
Gaditae iirbem reacditicarunt. ïempore DIDYMUS cognominalur S. Thomas
Isaiae et lercmiae a iMoabilis recuperata aposloius !lo. lt,l«; 20,24; 21,2); v.
erat; nam sacpius in oraciilis prophcti- THOMAS.
cis contra Moai) editis commcmoratiir DIES (natCi, 'HfxÉpa), nonicn pri-
(Is. io,2; for. 48,18.22) neque alia urbs

qiiaiii Dibon iulellegalur oportet Is. l;j,9

mae tiliac lob, quae post sanationeni ei

a niorbo nata fuit (lob 42, 14). Appellari

(r^'T, Asiawv, Vulgata Dibon'i, ut iani :

polerat Dies i. e. clara, lucida, pulchra

S. Hieronymus ad h. I. monet et plerique
ut dies; probabilius autom appellabatur
propter allusioneni ad T (sanguis) a
Colunibaiarab. Ycmâm}; v. COLl'.MBA 3.

pi-ophela intentam censent. Dibon ut urbs DIES. Dies dupliciter intellegitur.

rcgia inoabitica etiani conflrniatur in Modo désignât dieni solis luce elaruin,
insciiptione Mesa régis, qui se vocal Di-
modo comprehenditet diem et noclem.
bonitam (lin. 1 ; cf. lin. 21. 28). In eadem Ulrumque habetur Gen. 1,14 « Fiant :

inscriptione (lin. 3) legitur : feci hoc ex- luminaria in firmamento caeliet dividant
celsum pro Chamos in Qorcha; explicant diem CoiTI) ac noclem et sint in signa et
aiileni Qorcha ex arabico calvitieni, lo-
tempera et dies (DiD'') et annos » quo
cum excelsum et glabrum illudque su- ;

nmnt pro antiquo nomine vel sallein pro loco dies opponiturlum noctitum anno.
parle urbis Dibon, undc; pi'opc Dibon vci Allerum autem exprimitur voce wy^[l.B-
in ipsa urbc sanctuarium Chaînes in colle pov 2 Cor. 11,25.
positiun fuisse infertur, uteliamls. 15,2 Quando dies inceperit tempore palriar-
aperle innuilur; cf. 6'. Hieron. ad ii. 1. charuin, certo sciri nequit. Sola crea-
Describilurai) Eiisebio et S. Hieronynio lionis narralio allcjuid indicat nolissimis
villa pergrandis iuxta Arnoneni (Ononi. iilis verbis, quae linilis singulis operi-

éd. Larj. 2i9,43 H 5,8). Hodie Uibân hora

; bus adduntur et factuni est vespere
: <<

et dimidia ab Arnone aquiloneni versus et mane nph M")"! 2yj >nn) dies nnus»
dislans, prope Aroer et iuxta viani, ([ua vel « secundus >• etc. Ex quo dicendi
ab Ar Moab Ileseboneni iluc. In ruinis modo effici videlur, primo mane unum
Dibiin celeberriina illa inscriptio Mesa diem absolntum es.se, allerum incepisse.
régis Moab reporta est (v. MESA). neque (piidquam refert ad uoslram rem,
^Cf. Tristrtim, Land of Moab p. 132 ss. utriun vo\ diei (DV) pro|)ri(> an trans-
(sed cf. p. 105); J. FalinujniOer, Nach Jéru- late sensu intellegalur.
73 DIES.
Moysis tempore diem vespere incepissc
in Lege clare enimliatuni est; de pas-
chatis sollemnitate liaec praecipiuntur
Primo mense, qliarta décima die meiisis
ad vesperam comedetis azyma usquc ad
diem vigesimam priinam ciusdem men-
sis ad vesperam (Ex. 12,18) et de die festo
expiationum Avesperausque ad vespe-
: 41
ram celebrabitis sabbata vestra (Lev. 23,
32).Samsonis sodales, quilms proposi-
tum problema intra septem dies convivii
solvendum erat, dicuntur id septimo die
ante solisoccubitum suivisse et sponsio-
nem vicisse (lud. 14,18). VerbaPs.o4,18
« Vespere et mane et meridie narrabo
et enuntiabo » candem numeraudi ratio-
nem exhibent.
autem vespertini temporis mo-
Qiio
mento, utrum solis occasu an prima
nocte, novus dies inceperit, ex
divinis certo cognosci naquit.
Ex. 12,6; Lev. 23,5; Num.
ludaeos Phase Domini, quando immolan-
dus esset agnus, célébrasse D''315?n ^2
i. e. inter duas vesperas. Tempiis illud
accuratius definitur Dent. 16,6 « Im-
molabis Phase vespere ad solis occasum »
(ura'crn nÏss nys) Ex his locis colligit
Corn, a Lapide (in Ex. 4,21)
speram esse, cum iam sol
occasum, secundani esse ipsum solis
occasum. Alii proteruntsecundam vespe-
]'am usquc ad linem crepusculi vesper-
tini donec egrediantur astra (cf. Neh.
:
4,'21). Grespusculum autem produci solet,
quoad sol ad scxtum gradum vel sextum
cum dimidio directe infra horizontem
lapsus est, quod spatium Hierosolymis
tempore paschatis erat ferc semihora.
Ceterum illa temporis dcterminatio
hiter duas vesperas a variis scctis Tudaeo-
rum vario modo accipiebatur. Samari-
tani ot Karaitae vcrbis Dent. 16,6 innixi
primam vesperam vocari censebant
casum solis, alteram crepusculum;
Abe7i EsrainEx. 12,6. Pharisaei vero et
Rabbanitae, quorum sententiam Rabbi
larchi in Ex. 12,6 exhibet, primam ve-
speram intellegebant tempus, quo sol de-
clinare incipit (arab. vesperulam, ubi
vesperascerc coepit, graece osiXriT.pwh),
alteram vesperam solis occasum (graece
ôst'Xr) o'Ma). Ex iis, quae Flav. losephus
DIES.
habet (Bell. iud. VT. 9,3 et Ant. XIV. 4,
3),Pharisaeis tempus inter duas vespe-
: ras interiectum erat ab hora nona diei
usque ad undecimam i. e. ab hora tertia
pomeridiana usque ad quintam. De sa-
quod etiam inter
crificio iugi vespertino,
duas vesperas offerenduni erat(Ex. 29,39.
; Num. 28,4. 8) docet 3/is/t7irt,Pesachim
5,1 « Sacriticium iuge mactabatur hora
:
octava et média et offerebatur nona et
média, at vespera sabbali mactabatur
septima et média ac ofTerebatur octava
et média tam die profesto quam die sab-
: bati >K Ad quem locum notât Maimo-
nides : «Initium temporis sacrificii iugis
vespertini est a média hora septima
usque ad finem diei estque tempus quo
;
umbra se dilatare incipit et unicuique
ostendit longitudinem suam » et Bartc-
litteris nora : « Tempus mactationis sacrilicii
Ex locis iugis est, quando se inclinant umbrae
9,3 apparet vespertinae, quod est ab hora sexla el
média ac deinceps, quando sol inclinât
versus occidcntem; nam média sexta et
média septima consistit in medio caeli
et umbra non inclinât se, sed umbra
:
hominis totasub illo est. Dilatabant ergo
tempus mactationis duas horas, propter
vota et sacrificia spontanea, quae offerri
primam ve- nonpoterantpostsacrificiumiugevesper-
déclinât ad tinum » (apud Surenimsium, Mishna II.
p. 150). Sed in bac quaestione notatu
dignissima sunt, quae D. Chwolsoii (Das
letzte Passamahl Christi u. der Tag
seines Todes, St. Petersburg 1892,
p. 37 ss.) ex discussione varioruni tex-
tuum i^abbinicorum erui posse existi-
mat scil, tempus inter duas vesperas
fuisse crepuscidum ab occàsu solis
(ineunte) usque ad apparitionem trium
:
stellarum mediac magnitudinis (quibus
tamen Venus non accensebatur) et huic
crepusculo ludaeos in Palaestina assi-
gnasse 1 i —
1 -^ horas.
oc-
Praeterea in S. Scriptura varia diei
cl".
teinpora designari soient ex iis, quae
ordine naturae per decursum diei tiunt;
ita Gen. 19,15 hebr. cum ascenderet
aurora; 32,24 usque ad ortuni aurorae;
19,23 sol egressus est super terram et
Lot ingressus estSegor; 32,31 ortusque
est ei (lacob) statim sol, postcjuam trans-
gressus est Phanuel; Marc. 16,2 orlo
 DIES. DILIIVIUM. 76

iaiii solo;(;i'ii. 1S,1 in ipso fervoi-e diei; in Samariam (-(donos deduxcrat e\ |)i'o-

l lloy. 11,11 in;^rcssiis est Saul média priis sedibus. Ili ludaeis ab exsilio in
casU'a in vii^ilia iiialiilina el perTUssil palriaiii rexersisel iiioenia Hierosoiymo-
Aminon iisque liiiiii iacalescei-et «lies riniia(Mlihcanlibus eliam liltcris ad Ar-
(hebr. usquo ad l'ervoreiu diei, iiti (Jen. taverxi'n regem dalis siiiud cum aliis
18,1); Prov. 4,18 dies perfeeliis, hebr. [)opulis obstitei'unl. (Juod interSusane-
Dlin V\D2, staliile diei, lueridies scil.quo chacos et Aelamitas recensentnr, tribus
videlur stare iimnotus, vei
susiana vel aelamitica putantur. Sintno
soi ul aiii
Dievi iidem ac Aâot sive Aâat ab Hero-
oxplicant, creetiiin, ul scil. distingiiatiii'
d(»lo (1,125) (>t Strabonc (VII. 3,12), vel
a tempore diei ascendeiile ad lueiidiem
dcscendenle ad vesperain; liid. 10,8 Dahdc a Livio (35,48) et Curtio (8,3) me-
el
morati [rahat(iue ab iis sunm nomen
doncc inercscat dies; 11), dics ad occa- l»

pro\incia D«/*/.s'<cm, magis incerto conii-

sum deelivior est et pi'(i[)iiiqiiat ad ve-
cerc quam probal»iliter oslendcre vi-
sperum; (îen. 2î-,(i;{ inclinata iaui die,
dentur.
licbr. appropinquanle vespera; Gen.
15,12 liebr. sol erat prope occasum F. ZORELL.

(NiaS ujnrn "înii): 1 0,17 sol occubuii

DILUVIUM (hebr. Sl^G forte a
etc.
rad. assyr. ^23 destniere; LXX xaTa/Xu-
Dies alicuiiis saepius diciliir de mortis
die; cf. 1 Reg'. 2(5,10; lob. 18,20; Ez. 21,
a[j.6î a xaTaxXûÇw =
inundo) appellalur
Apud pi'oplietas dies Doinini appeila-
ingens illa inundatio, qua, ([uemadmo-
29.
lur teinpus, qno Deiis iudiciiim est exer-
dum refert liber Genesis, aetate .\oë,
ulciscendorum Iniinani generis scelerutu
citui'iis; cf. Is. 2,12 dies Domiiii exerci-
gratia terra contecta est universa oni-
luiim super omnem siiperbum; 13,9 ccce
Domini veniet; Lament. nesque homines exstincli sospitibus No»'
dies 2,1. 22 in
eiusque familia; unde alibi nuncupatnr
die liiroris Doinini; Soph. 1,7 dies Do-
« a([uae Noë » (Is. 54,9), « lempus ira-
mini, 1,1 4 dies Domini magnus, 1,15 dies
irae dies iila etc. Similiter inNovo Testa-
cundiae » (Eccli. 44,17). De eo in libris
divinis agitnr hisce locis : fuse narratur
mento dics Domini dicitur de altero ad-
Gen. 6,1-9,19; obiter de eo aliquid per-
ventu Christi ad iudicium et de iudicio
stringitur Sap. 10,4; 14,6. 7; Eccli. 16,
universali; cf. 1 Cor. 3,1:5; 5,0; 2 Cor. 1,
8; 44,17-19; Is. 54,9; Malth. 24,37-39;
14; Phil. 1,0 (usqnc indiein Christi lesu;
Luc. 17,26. 27; Hebr. 11,7; 1 Pet. 3,20.
item 1,10; 2,10); 1 Thess. 5,2; 2 Thess.
2,2; vel etiam solummodo dics Hebr.
21; 2 Pet. 2,5. —
iam primum ea tra-
clabimus quae immédiate diluvium prae-
10,25 tanto magis quanto vidcritis ap-
:

cesseruut, dein de ipso diluvio dicemus,

propinquantem diem.Sed Apoc. 1,10; lui
deniqne subiungemus ea quae slalim
in spiritu in doininica die, Iv xî) xuptaxrj
posl linitum diluvium acla sunt.
explicandum est de die primo he-
7j[jiÉpa

bdomadis,qui illn<i nomen sortitus estob I. Ante diluvium (Gen. 6,1-7,9).

Praecessit tenipus scelerum corruplio-
resurreclionem Christi. Primum cnim
nisque plénum (Gen. 6,1 ss.). Haec
diem hebdomadis celel)rem ac sacrum
enim Deo fuit ratio tanta poena torram
esse habituni a primordiis rei christia-
afticiendi, quia viderai <« (piod mulla
nae, iani patet Act. 20,7 et 1 Cor. 16,2;
inepislidaquoquc Darnabae iegitur cap.
malitia hominum esset in terra et cuncta

15 agimus diem oclavum in laetitia,

: '<
cogitatio cordis intenta esset ad malum
quo lesus e morluis surrexit »\ el cf.
omni lenqjore »; quo versu dihicide im-
in
probitas liominum desci-ibilnr ut inttMi-
Dionys. Corint. apud Euscb. llist. eccl.
sive el exiensive magna i^" nuilta "">, in-
4,23.
terna (<( cogilaliocordis ») , lotalis (<< cun-
I. (1. UAliEN.
cta »), radicalis (yi pi nonnisi malai,
DIEVI (aram. NIHI. L.W Aauarot)
l)erpr(na el habilualis (" omni lem-
sunt gims Persarum suiiiecta impeiio pore " , unde non mirinn (juod païuii-
Esd. 4,9 comMKMUorala. .Vsenaphar eos lebal Deiun l'ecisse bominein in terra,
77 DILUVIUM. DILUVIUM. 78

non utiqiie eo modo quo homincs pae- sufficiens ratio esse poterat sibi inipo-
nitet,decrevitque hoc genus peccanii- nendi noinen fdiorum Dei, et quod ita
nosum ex terra delerc. Peccala autem planior est ratio concxus inter Gen. 4-6;
quibus numen irrilaverant fuere haec : maxime vero si Gen. 4,26 referri dicas
peccala carnis per scelesta atque libi- nalam tempore Enos fdiorum Dei appel-
dinosa connubia, violentia et iniustitia lationem (v. F. de Himimelauer in ii. 1.),
(DCn), superbia ac contumacia (Sap. plana erit sententia 6,2, nec opus erit
14,6; Eccli. 16,8), frivola propinae sa- ut cum Franz Delitzsch mediam opinio-

lutisneglegentia ciim « praeconem iusti- nem excogites dicasque ftlios Dei seu
tiae » Noë contempserunt, « increduli deorum fuisse homines ab angelis (uti-
fuorunt » « exspectabant (verliessen
,
que malis) obsessos, praeternaturalibus
sich auf, se reposaient sur) Dei patien- viribus praeditos a daemonibusque ada-
tiani » edebant et bibebant uxorcs
, '< :
ctos ut daemoniàcis arlibus ac praesti-
ducebant, et dabantur ad nuptias usque giis mulieres (^ffascinarent sibique co-

in diem qua intravit Noë in arcani, et pularent. Ex bis igitur Sethitarum ad id

venit diluvium et perdidit omnes ». So- tempus proborum cum stirpe iam de-
ins Noë, vir iustus et perfectns fideique pravata matrimoniis natum est genus
plenus, invenit gratiam coram Deo et a moribus corruptis ac mente perversa
commun! exitio cum suis domesticis Deoque ipsi infensa. Ulrum ad hos solos
cumque animalibus nccessariis praeser- ex mixtis ut ita dicam matrimoniis or-
vabatur. Instrumento uti ad perdendos tos fdios nomen gigantum (iS''2J) refe-
impios Deus voluit aquarnm inunda- ratur an ad maiorem partem vel etiam
tione, ad iustos eruendos arca, i. e. na- totum genus hominum, quod tum in
vigio quodam permagno ligneo, quod a
terra erat, minus constat. Nomen (forte
Noë construi iussit, indicatis accurate
a rad. assyr. Si2 =
potentem, robu-
materie, forma, dimensionibus (cf. art.
stum esse) certo significat « gigantes »,
ARCA NOE). homines statura ac robore aliis potiores
Maxima hic ea quaestio est qui fucrint
(Num. 13,34), ad quales progignendos
« filii Dei » (DiniNn •'32) et « filiae ho- matrimonia coniugum diversarum pror-
sus stirpium idonea esse nonnunquam
minum » (DTXn m'JS), e quorum con-
observalum est.
nubiis generatio tam prava ortaessc per- Hi igitur « superbi gigantes » cum
hibctur. Angeles esse fdios Dei ([uidam
replessent terram sua iniquitate, Deum
censuerunt, quod hi alibi eo nomine co- quodammodo suorum operum
taedere
bonestentur et hoc loco propter opposi-
coepit et iterato, ut videtur (Gen. 6,3.
tionem ad natas hominibus fdias aptis-
7. 13), cum Noë sua consilia communi-
sime intellegi videantur. Tamen cum
cavit. Prima quidem sententia (6,3)
fieri prorsus nequeat, ut purus spiritus
mitior fuit, Deum tantum
sive dicis hic
matrimonium ineat (nL-'NS npS), et hic
diuturnam eousque hominum vitam ad
solorum hominum referantur peccala et mensuram annorum 120 redegisse, sive
soli homines puniti esse dicantur, in- eum statuisse genus hu-
interpretaris
terpi^etes catholici nunc vix non omnes abolere quidem, sed spatium
manum
" fdios Dei » interpretanlur Sethitas, se- 120 annorum, quo resipiscere poenam-
cuti Ephraem Syrum, Chrysostomum, que avertere possent, dédisse. Secunda
Theodoretum, Augustinum, Procopium, sententia (6,'?) iam est clarior atque
Rupertum, ahos, et DINH n1::3. fdias universalior. Tertio (6,13)Deus Noë pro
celeronan hominum scil. qui non a Seth eius pietate eo remuneratur, quod eum
originem Iraxerunt quam sentcntiam : ad se suosque servandos arcam aedi-
eo conlirmant quod Luc. 3,38 generatio flcare iubet. Cum homines scelesti Noë
Christi per Seth et Adam ad ipsum ne fidem quidem praestarent, nedum
Deuni reducilur, sicut Gen. o,l. 3 Seth convertei^entur, cumque tempus longa-
ad iniaginem Adae, Adam ad imagincm nimitatis eftUixisset, Deus tandem exse-
Dei l'actus esse perhibetur, quae Sothitis qui quae praedixerat instituit, praece-
79 DlLUVIl'M. DlLUVll'M. SO

l>ilquo pati'iarcliai', iil ciiin {•oniiijir, columbam misil, (|uae iiriuunn, cum rc-
tribus (iliis lilioiuiiKiiir iixoriluis anaiii sidere nnsquam potuisset, reversa est,
ingredtTotur. liiKi'fSsa sunt siiiuil ani- luni lamulum olivae llorenlem ore ret-
malia lumicro tleliailo, porlaiii aicac tidit, denique cum tertium evolassel,
ipso claiulere di^naliis est Dciis iiicepil- reversa iam non est. l'nde iui'o iNoë
que posi 7 dios ililiiviiiin. animo couiecit, iam extra ai'caiu in terra
II. Ipsum diluvium (Ccn. 7,10- rursum vitam agi posse. Ac i-eapse se-
8,14). Aimo vilac Noë 000., meiise queulis suae vilac anni (601.^1 prinio die

2., die 17. incepit diluvium, initio anni Noë ipse, sublalo pauliun teclo, vidit
lomputato ab aulunino au a v(3ro, inloi- terram esse siccam ; secundi dein men-
dorlores non convenit. Tuui rupti sunt sis die 27. omnino arel'acta erat, ut ian»

ornnos Tontes maris majini (iianc cnim incoli iterum posset; quare iussu Dei
ex arca .egressi sunt. De hoc diluvio iam
sifinilioalionem ninp, ut vox assyr. ti-
quacstiones ponemus et quidem 1. de
hamtu, fore haberc solct aliquo ij^itur :
narralione biblica, 2. de ipsa re nar-
modo a([ua maris super continentcm ir- rata seu di' ipso diluvio.
ruissp ocnsenda est; Vulgala abyssi :
1. Narratio, iaquirunt, 1) sitne una
magrnae) et cataractac caeli apcrtae sunt, uniiis auetoris an e duabus diversis ab
i. e. nubes atmosphaerae torrestris ol-
aliquo « redactore » composila vol con-
fundi coeptae sunt (cf. Is. 24,18; 4 Reg-. tlata iii unum; baec enim posterior
7,2; Mal. 3,10) et pluvia cecidit 40 die- sentenlia (Iriticis modernis arrisit. Unam
bus totidemquo noctibus. Quo factum esse relationem probari ccrto potest.
est ut in dics inundatio crcsccrct; Neque enim soluin methodus
tota illa
« multiplicatac sunt aquae » inimanem- textum discerpcndi
s. et variis auctori-
que arcae molcm « elevaverunt in su- bus adscribendi est tam arbitraria,
blime a terra » (Gen. 7,17), tandem subtilis, ac fundamenlo destituta, ut
« omnia repleverunt in superficie ter- merito reprobetur; sed hic speciatim
rae... opertique sunt omnes montes ex- nullas solidas rationes alïerunt, quibus
celsi sub universo caelo, 15 cubitis altior sua placita sustentent. Duas quidem re-
luit aqua super montes quos operuerat » lationes non prodit nomen divinum posi-
(ib. 7,18-20), mensura sumpta probabi- tum hic lahwe, illic Elohim nam neque :

liter ab arca undis immersa. Quo effe- quod (|U0([ue loco nomen priuiitus scri-
cit Deus id quod voluit omnia enim :
pluni l'uerit, liquido dicere possunuis,
animalia, quatî extra arcam reli(*la crant, neque deest nobis ratio ac via, cur modo
nempe praeter aquatica, universique unum modoalterumadbibitumvideamus,
bomines exceptis iis qui in arca Dei apte explicandi (v. Cornelij^ Introd. éd.
manu gubernala (Sap. 14,0) erant, in- 2 II. 1 p. 105; Hummelauer, Comm. in
terempti sunt. Gen., Ijitroductio).
Ea aquarum altitudo demum inde ab At enim omnia aiunt bis relcrri ergo :

IbO. postinceptum diluvium die paula- duas babeiM narrationcs. Nihilominus

lim minuebatur. Tum enim Deus, re- si accuratius exempta ab iis aliata iji-

cordatus Noë, adduxit venlum calidum spiciantur, deprehendimus modo non

vebomontem super terram, ([uo sensim idem dici g. 6, 22
(v. =
Noë arcam ae-
acpiaruMi copia evanescebat, nec du- dificavit, 7,5 =
proxime imminente di-
bium quiu sinud etiam aliis uiodis aipia luvio animalia collegit ingressumque in
dilTusa ac retnola sit, ita ut iam 17. die arcam pi'ae|)ai'avit) modo posteriore
,

mensis septimi arca in monlibus .Vrarat loco aliquid novi addi (7,0 et 7,1 1 e. g.),
(Vulgata super montes Armeniae) sult-
: modo oadem repeti eo modo qui et nar-
sisterct ac primo die decumi mensis ratori seni et testi oculato eveutus tam
moiilium conspecta siul cacumina. Post grandis abpie borrendi l'uei'it admoduiii
40 iiide dies iNoë par fenesti-am corvuui congruus. Deprebeudiuuis utrainque
emisit ad explorandum i-erum slalum, illam narralionem, elohislicam et iab-
qui in ipsam arcani am|)lius non rediil ;
wisticam, tore soparatim valde mancam
deinde tei', sopt(Mlis inlerierlis ditibus et nuitilatam (cf. Cornchj, Introd. <•</. 2
81 DILUVTIM.
II.1 p. H:j}. Quia eliatn adversarios de-
prehendimus admirantes banc narratio-
nem, quae, quamvis sit ex frustis con-
suta, sit exemplLun siinplicitatis cum
('
maie&tatc copulatae grandisque pulohri-
tudinis sine adminiculis arlis » ;
" tau-
tologiis l'eiationis depingi terribileni im-
mensi aequoris vastitatem tutoque
supernatans, terroiibus mortis circum-
datum, arcae asyknn » (Franz Delitzsch,
Neuer Commentar). Habent igitur, quo
explicent, etiamsi ununi auctorcm siip-
ponant, repetitiones.
Contradictiones quoqiie sibi reppe-
risse visi sunt, quae duos diversos auc-
tores proderent. Verum quod 7,4 tan-
tuin pluvia praedicilur, sed 7,11 aliae
insuper causae agunt, baec et talia non
inter se pugnare facile patet, neque
quod prinium de omnibus animalium
generibus bina, postca accuratius de
animalibus mundis ac de volucribus
septena [paria] in arcam Noë inferre
iubetur. Imbrem 40 dierum et augmon-
tum inuudationis usque ad 150. diem
non discrepare evidens est.
Cetcrum unam esse et continuam mo-
saicani relationem unicuiquo certo por-
suadebitur inspecta narratione illius
tabulae cuneiformis, qua, si ab addita-
mentis poeticis et polytheisticis abslra-
has, prorsus eadem eodemque ordinc
referuntur quae Gen. G-9, quo elucct
iam ante Moysen bas narrationis partes
hoc ordine in traditione fuisse conexas,
elohisticas et iabwisticas (v. tabellam in
Vigouroux, La Bible et les découvertes
niod. éd. 6 I. p. 310 ss.; Zeitschrift fiir
kath. Theol., Innsbruci^ 1885 p. 635).
Altéra quoque nuper a V. Scheil inventa
tabula babylonica vetustissima particuias
« elohisticas » et « iabwisticas » con-
tinet.
2) Exquo fonte Ge^iesis auctor dlluvii
narrationem hauserit, si quis interroget,
optime ei et probabihssime responde-
tur, banc depromptam esse ex tradi-
tione inde a fdiis Noë ad posteros trans-
eunte, initio forte tantum verbis ab
ima gencratione ad alteram conservata,
postmodum ctiani litteris mandata; nar-
rationem Babyloniorum ex eadem tra-
ditione ortam paulatim erroribus esse
depravatam. Sic enim et similitudo et
DILUVIUM. 82
discrepantia ambarum facillime expli-
cari potest.
2. De ipsa re, quae narratur, quae-
rere possumus, 1) situe diluvium factum
historicum. In qua re quid sentiendum
sit, credentibus narrationem bibiicam
esse partem libri inspirati scientib us-
que rem s. libris ac maxime verbis Sal-
vatoris proponi ut vere actam neque
unquam aliter a quoquam catholico esse
explicatam vel intellectam, dubium esse
non potest. Accedit hic gravissima eius-
dem traditionis per multos populos a
religione revelata alienos confirmatio.
Etenim inveniuntiir tum in litteris na-
tionum excultarum (ut Homanorum,
Graecorum, Babyloniorum, Indorum)
tum in mythis barbarorum traditiones
de quadam inundatione terrae immensa,
remotissimis temporibus facta, magis
minusve similes relationi biblicae. Enu-
merat von Schivarz (Sintfluth und Vôl-
kerwanderungen p. 8-18) 63 taies my-
tbos a narratione biblica suo iudicio
independentes, indicatis in unoquoque
casu populis qui tradiderint et libris
quibus contineantur, atque adumbratis
brevissime fabularum argumentis; R.
Andrée (die Flutsagen) vero inter 88
gentium fabulas diiuviales quas excutit,
censet 62 esse a narratione Hebraeorum
et Chaldaeorum independentes qui nu- :
merus nescio an augeri possit; ubi pri-
mum enim in aliqua fabula quidpiam
est relationi biblicae valde siniile, sta-
tim suspicatur, etiamsi aliundc minus
sitprobabile, influxum historiac bibli-
cae. Sunt mythi (excepta, ut muiti
bi
dicunt, forte AfriCa, quaetamen adbuc
minus nota est, quam ut de ea certum
iudicium ferre possimus, immo secun-
dum alios certo habet taies mytbos vel
mythorum reliquias) per omnes partes
terrae dispersi quamvis variis velut
: et
coloribus picti ac quamvis ridiculis er-
roribus depravati sint, tamen mirum
quantum multi in id fere consentiunl,
replesse aliquando aquam totam ter-
ram, paucissimis hominibus cxceptis re-
liquos undis intoriisse, numen inunda-
tionem hominibus vel inmiisisse vel
praedixisse, rate servatos esse super-
stites, cui animalia quoque et plantae
impositae quae<iue in monte constiterit,
83 DILI'VIIM. DII.UVIUM. 81

liomiiios illos soivatos oxslUissc novi exterminalum, remolas vero aliquas

goncris Iminaiii aiicloivs. Ac licct iioii-
niillas ex liis ral)iilis ad iniiiidationes
quasdain locales iinius gentis rcvocari
posso conc(Hlaiiins, luaiiot iiiliiloniiiuis
tantus in hanc rem lot laiiKiiic vai-ia-
l'iiiu ac dissilaruiii ot a mari vcl iiiaj;nis
tliiviis l'iuiKitanmi iiationmn consensus,
Huanlus casu explicari non potcst, sed
sola vcritate roi ila traditao ul Lenor-
:
patriarcbaiîque ignotas regiones seu na-
tiones forte ab lioc tlagello divino fuisse
piaeservatas. Duabus quaeslionibus
banc de universalilate dibivii dispula-
tionem absolvemus, niliil ipsi delinien-
tes, sed simpliciter potissinias quibus
cuiusque sentenliae patroni nituntur ra-
tiones proponentes.
Quaestio prior Fuilne diluvium :

manl roclissinie liane Iraditioncm ap- geographice universale annon?

pellaverit « traditionem univcrsaleni xat' Universalitas absoluta sine ulla fcre
IÇox^iv inter eas quao ad hisloriani pri- exceptione asserebatur per complura
mitivani luimani g(Micrls roi'oruntur » et annorum milia, donec saec. 47. a stre-
Fi^anz Dclitzsch aniniadverlat senlen- nuis adversariis oppugnari coepta est;
tiam eoruni (jui diluviuui nihil velinl littcra s. textus maxime ei primo aspectu
esse nisi labulani ijuandani populareni favere videtur et pcrsuasio totius an-
de Oceano caelesti orbi terraruni im- tiquitalis. Quae res notissima est nec
pliientc esse aequc vidolicet probabi- fusius exponenda. Propterea eliamnum
lein ac si quis asserat, (piac de Alexan- a quibusdam docetur, et Kaulen e. g.
dri Magni in Oriontem cxpeditione nar- eam iudicat lidc divina esse credcndam
rentur, esse forniani quandam niyllii de utpole a Deo nobis revelatam (Kircben-
sole tcnebras nebulas(iue nialuliiias vin- lexikon éd. Niliilominus
2 XI.
cente. — Maximi inter onines niomenti proximorum duorum saecuiorum
3;)7).
inqui-
est Iraditio Cbaldaeoruni tam illa quae
sitione scientifica et theologica paula-
ianidiu nota erat Berosi quani ea quae tim factum est, ut a longe plurimis
in tabulis cuneiformibus nuper inventa
theologis qui ex professe de diluvio
est, quam docti anno fore 700 a. Cbr.
tractant, iam sine haesitatione univer-
ex tabula circiter anno 2000 a. Chr.
salitas diluvii geograpbica dicatur ne-
confecta Iransscriptani esse dicunt (ini-
gari posse atipie esse neganda. Ratio-
nio illam labellani eandeni narrationem
nes eorum sunt fere bae :

contlnenteni, quam V. Schcil postea

a) S. textus admittit restrictionem geo-
invenil, ipsoputat scriptani esse anno
ferc 2140 Cbr. n.).
graphicam; nam vocibus VISM et naiNH
a.

2) Ad alteram iam maxime agitatam aeque inest significatio terrae particu-

quaestionem accedimus, qui et quatenus laris seu rcgionis Land), quo sen-
(pai/s,

diluvinm fuerit universale. Alitiuam su substituto etiam aliae quaedam ex-

enim universalitatem verbis s. textus pressiones universales proportionaliter
doceri nemincm legentem. Très
fugit arctius circumscribuntur; insuper inesse
vero univei'salitalis modos vel gradus passim in S. Scriplura expressiones hy-
distinguere possumus, primam absolu- perbolicas sensu restrictiore quam so-
tam seu geographicam, ncmpe si dicas nant intellegendas concedilur, praeci-
tolum globum îerrestrem l'uisse aquis pue ubi agitur de vindicta aliqua
circunidalum usque ad verticem suinmi divina inlimanda vcl describenda, qua-
montis et lo cubitis ultra; —alteram, lis fuit diluvium vï. Sopli. 1,2-4; «îen.
mixtam seu anthrojiologiann, inunda- 41,54. 61; Ex. 8,17. 31; 10,4-6. 12-15.
tam quidem fuisse totam teri-am ab lio- 19; Deut. 2,25; 2 Par. 20,29; Act. 2,5).
minibus tune inbabitatam omnesque b) 5. textus etiitm innuil resfrictionefn
omnino extra arcam liomines exstinctos, geographicam. Narratio enim ex menle
ceterutn regiones reliquas aquis obru- narratoris explicanda est narralores :

tas, saltem omn(^s, non esse; ler- — ergo diluvii, Noe ciusve tllii, diim sua
liam, jr/a/tw/m.inuiidatam fuisse terrani ipsorum fata narrant, ccnsendi sunt lo-
omnem lamiliaei\oë cognilam totum- qui de lis quae ipsi noverunt ac vide-
que lios inha limites genus bumanum riinl, de terra, caelo, monlibus, anima-
85 DILUVIUM.
non de iv quam non
libus ipsis notis,
viderunt non autem viderunt ex arca
:
totum orbem terrarum inundaluin nec
omnes terrarum montes oldectos, nec
dicunt sibi id esse caelitns revelatum.
Praeterea intra paucissimos aliquos dies
aqua a summa altitudine cousque de-
crevit ut arca in monlilius Armeniae
consederit, quorum altissimus est fere
3 700 metris humilior quam sunimus In-
diarum mens; ergo non de montilms In-
diarum locutus esse censendus est. Item
columba propterea dicitur in arcam re-
vertisse quia « aquae erant super uni-
versam terram » scil. quatenus illa vola-
verat; aperto quoque tccto Noë vidit ex-
siccatam superlîciem terrae. Ex his om-
nibus apparet patriarcham, cum diceret
« terram », non totum orbem terrarum
in mente habuisse. Loci vero extra li-
brum Genesis, cum ad Genesin rcferan-
tur nec novam revelationcm communi-
care .velle censendi sint, non ampliore
sensu quam ipsa genesis explicandi
sunt.
c) Non obest huic restrictionl traditio
cathotica. Operae quidam pretium is
facturus est qui adhuc accuratius ac
profundius scrutabitur, ecquac condi-
ciones et proprictates consensum Patrum
et generatim traditionem ecclesiasticam
in re cum tîde aliquatenus connexa con-
stituant talem, ut évadât certum crité-
rium veritatis eatliolicae. Tamen quam-
vis magnus nostra causa luerit
in
veterum consensus, eum non fuisse
talem qui nos ad credendum obliget, ex
ipso facto concludendum est, quod iam
passim eorum sententia est relicta.
d) Traditio populorwn, licet constaret
07nnes item tokim terram dicere inunda-
tam, non obeaset : sunt enim omnes de-
mum, ubicunque nunc sunt. posteri No»'-
arca servati, unde plus nos docerc quam
Noë nequeunt.
e) Ex scientiis variis naluralihus de-
promuntur rationes quae diitiriion abso-
lute universale non admiltere videntur.
Nam tandem omnia, spretis legibus
naturalibus, per miracula acta esse
quis, nisi reveletur, crediderit? Pri-
mum arca ad omnes animalium orbis
spccies capiendas censetur fuisse pror-
sus insufficiens; nam optiuiis qui nunc
DILUVIUM. 86
sunt libris zoologicis solarum v. g. avium
plus 10000 specierum exbibentur: porro
quantum spatii occupatum esset nutri-
mento annuo huius animalium cxerci-
tus? (ceterum cf. art. ARCA NOE) qui
animalia calidissimorum et frigidissi-
morum climatum contra naturam ad
arcam commigrassent? porro ex arca
dimissae mullae species interissent par-
tira a feris statim devoratae partira ino-
pia nutriraenti apti consumptac; quan-
tus etiani labor illis 8 hominibus in
arca incubuisset! Omissis difficultatibus
botanicis alia addimus. Nisi illa aetate
vel saltem illo anno superficiem telluris
alius prorsus formae fuisse supponis, non
habebis in « fontibus abyssi » et « cata-
ractis caeli )>, quales intelleguntur com-
muniter, satis aquae ad montes 9 chilio-
metra altos aqua contegendos. Sunt
quoque qui asscrant inventos esse colli-
culos cineris vulcanicos inde a periodo
quam tertiariani vocant certe nulla
aquarum vi disiectos.
His sirailibusque
igitur rationibus
consideratis et pro certis habitis, cura
etiara geologica diluvii, quae
vestigia
esse dicebantur,non pro talibus habenda
esse in comperto sit, iam plurirai exege-
tae et theologi iudicant tuto posse a
docenda universalitate diluvii absoluta
cessari, et boc iudicio supposito tota
eorum disputalio est de quaestione al-
téra.
Quaestio altéra. Fuitne diluvium
anthropologice universale annon?
Rationibus quas diximus si cui per-
suasora est universalitatcm absolutam
negandam, iara sic condudet légitime :
« ergo si eo temporc, quo diluvium acci-
dit, genus humanum liinitibus illius ter-
ritorii quod aquis tegcbatur contineba-
tur, fuit diluvium anthropologice univer-
sale; sin tum etiara extra hos fines
homines vivebant, non fuit nisi relative
universale ». Quoniam vero quo praecise
tempore et ubi haec acciderint et ubi
terrarum tum homines habitaverint, nos
latet, directe ultra hanc disiunctionem
progredi non possuraus. Alia igitur ad
propositam quaestionem procedunt re-
solvendam, quae ad hanc alteram reduci
potest « fueruntne, quo tempore dilu-
:
vium accidit, extra terras aquis inunda-
87 DILIVIUM. DILUVIUM. 88

las honiiuos »? (^Mii t'iiiiii unirersiilila- « antbi-opologica uuiversalitas ])olest

tcm (dlitrii (inlIiroyioUiijicam (Icrciuliml, salva lide uogari >'. perspectum sit
cui
ostiMuliint S. Scripliira
ot Iradiliono omnes modo citatas aliasque quae all'e-
(allioli( a liomines, excopLis (M-Io
iit'^ari runtur rationes esse faisas et inancs;
illis, ullos inansisse suporslites ergo : item, eum solum posse insiq»er iudicare :

(lorisam esse qiiaostionoin ncc licoro
eaUiolii-o luuu- universalitatein antliro-
polo^icain nef-are. Ad siiain senlonliam
S. Scriptura lïilcicndam urgent oxprcs-
sioncs générales »[uae ad honiines rele-
runtiir « honio, universa caio, univeisi
: supposito, aliter rationaitililer expliiari
hoininos, honiinein ([iiciii creavi » « so-
lum Noë », « pauoas,
salvatas » ; (c origiriali
non pepercisse; 2 l*et. 3,5 aiunt aperle
doceri, ut olim inundus aqua interierit,
sic fine sacculorum igné consunipluni
« diiuvium non fuit anlhropoiogice uni-
versale », (jui solidis ac cerlis prohat
argumenlis, fuisse l(;mi)ore diluvii ho-
mines extra territoi'ium inundationis,
vel alla alfert cerla facta, (juae, nisi hoc
; non possunt. Talia facta vel argiuneuta
i. <•. oclo animas cerla adhuc allata sunt nulla.
inundo » Dciiin Sed utique quaedam ex scientiis variis
difticultates nascuntur sul)ol)scui'ae,
quae tamen omnino facilem solutionem
Iiaberenl,si dihivium non fuisse anthro-

iri, sine dubio loturn. Addunt Deuni pologice universaie dicere licerct. V. g.
elegisse signuin sui cum Aoë postcris([ue énorme discriinen quod inter Nigritas et
l'oedcris arcuin caelesteni qui ab onini- populos iudo-Europaeos intercedit multo
Itus videatur; si auteni cum parle iionii- facilius explicaretur, si ad illud elïicien-
num lantum foedus initum esset, eli- dum totum illud tempus quod ab Adamo
gendum signum aliquod Noachitis
fuisse creato eltluxit praesto esset; nam illud
proprium. (ien. 9,19 porro Vulgata legit intei'vallum quod inter diiuvium et anli-
a liliis Noë disseminatum esse omne <( quissima Aegvpti monumenta, in (juil)us
genus hominum super universani ter- iam Nigritac prorsus taies depinguntur
ram ». Diiuvium aiunt a Deo missuni qualcs nunc stmt ad hoc vix sulTicere posse
esse ad puniendos peccatorcs; ces autem videtur. Ad eandem suspicionem alii eo
qui peccassent, fuisse « omnem carneni » adducuntur, (juod in multis libris legilur
i. e. omnes homines ergo eatenus sal- : apud veteres Aegyptios et apud omnes
tem terram fuisse inundandam, ut omnes tribus nigras mylhum diluvialem nullum
omnino périrent. Porro quid tandem inveniri : id «[uod utique esset per se
Oeus promisit Gen. 9,11. lo"? iNamque cvidens, si hos diiuvium non attigisset.
inundaliones geographice et anthropoio- Item secundum glossologos linguae
gice non-universales etiam postea faclas eorum populorum qui certo a Noë ori-
esse scimus ergo ne Deus videatur fidem
: gineni habent quorumque idiomata Ha-
fefellisse, videtur supponendum diiu- bylone confudit Deus, omnino aliter
vium fuisse saltem quoad homines uni- evolutae esse videntur tiuam e. g. Mon-
versale. Denique univcrsalis, inquiunl, golicorum. Praeterea quidam populi
constansquc in ecclesia calholicatraditio item certo noachilici, cum suas histori-
universalitatem antliropologicam diluvii cas sedcs occuparent, legiuitur alias
proponitvelut elementum essenliale ali- iam ibi nationes, quarum originem igno-
cuius typi ab omnibus agnili et eo ipso ut ramus, invenisse, e. g. in India Arii
veritalem cum lide cathtdica counexam; Ihavidas, Medi « Protomedicos », Semi-
etenim non potest arca esse lypus Eccle- tae cl Cushitae in C.lialdaea Accadios.
siae exli-a quam nulla salus est, si extra Insuper (ien. 10, ubi populi a Noë
arcam quidam incolumes evasei'unt. oriundi, sane non omnes, enumeran-
Ilae lationes, si non omnes, al aliquao, tur, maxime ii ipsi (Mongolii, Nigi'itaei
a multis tam graves ac solidae csso omissi sunl quos eliam physiologice
existimantiir, ut censeant prorsus tenen- et philologice a Noaciiilis muitum dis-
dani esse universalitatem authropologi- crepare constat. Denique dicunlur esse
cam et ullerius rccedi ab universalitale vel fuisse apud ipiosdam populos Iradi-
diluvii non i)osse. Ac pi'orsus ila iudica- tiones, ul apud Sinenses et .\egyplios, a
mus, eum solum i)0SS(; lulo iudicar-e : diluvio illos populos esse praesei-valos.
 89 DILUVIUM.
Ob taies igitur rationes
siispicentur, diluvium fortasse
anthropologice universale, et solvere
conantur aliquas difficultatcs contrarias
in oadfiin narratione, aiunt, expressiones
(' omnis terra, oninia animalia » accipere
sensu restricto, « omnis liomo » contra
sensu prorsus al:)Soluto esse duplici pon-
dère et mensura uti; in tota diluvii
narratione ubi([ue mente esse supplen-
duin « in terra quatenus Noë innotuerat »
et sic omnes expressiones quantumvis
universales restringi sic etiam esse ac- ;
cipiendum « mundum
nempe Noë notum; S.
o) non compararc et preniere universa-
iitatem destructionis sed certitudinem
<< tani certo qnam quondam iimndus
aqua periit, olim caeli
coinburentur quoniam reapse « intra
» ;
limites terrae diluvio mersae » nulli extra
arcam Noë salus fuisset, nianere etiam
sic arcam typum Ecclesiae extra qnam
nnlla salus, non minus (juam domus
Rahab mcretricis vel serpens aheneus
idem praefigurarunl, licet ea tantum pro
certa aliqua multitudinc
sarium salutis essent quaedam interdum ;
elementa alicuius typi magis peti ex
modo quo ii in s. litteris exhibeantur
quam ex rerum veritate
Melchisedech pâtre quidem et matre et
gcnealogia non caruisse ac certe natum
mortuumque esse, sed his in V. T. silen-
tio pressis factum esse ut il le a S. Paulo
diceretur « sine pâtre, sine matre, sine
genealogia, neque initium dierum neqiie
linem habens », eO([ue « assimilatus filio
Dei )) (Hel)r. 7,3). Arcum
gnus illud universale diluvii
luturi dicere forte possint ideo a Deo
electum esse quia reapse hoc promittere
voluerit omnibus hominibus, etiam lis
quos tum diluvium non exterminasset.
Verum cum id cum ingentibus quac
postea quofiue acciderunt, e. g. in Asia
orientali, eluvionibus vix ullumodo con-
ciliari posse videatur, ullimum huius
sententiae patronis id remansit effugium,
ut illud Dei promissuni negarent ad alios
perlinere populos quam eos qui a Noë
originem traxisscnt. — Ceterum consi-
derandum illis est, an
non possint aliter expcdiri.
DILUVIUM. 90
sunt qui nonne e. c. si diluvio tcmpus multo prius
non fuisse ac remotius assignes, illa exceptio a dif-
ferentiis spccierum humanarum (diff'é-
: rencesdes races, Rassenverschiedenheiten)
et item linguarum petita evanuerit, et
reliquae fortasse simul? Nam hoc solum
dicunt se vix intellegere, qui ad tanlas
ditTerentias in corporibus humanis et
idiomatis efficiendas sutfecerit spatium
temporis tani brève, quantum ab aetate
diluvii secundum usitatam chronologiam
computata effluxit concedinit ergo tolli
:
banc difticultatem, si hoc tempus fuerit
originaleni », longius, i. e. si diluvium acciderit prius.
Petrum (2 Pet. 3, lam vero quominus hoc supponamus,
nempe diluvium factum esse tempore
: priore, quam communiter censetur, non
prohibemur. Nccfue enim credere debe-
et terra igue mus, e. g. seriem patriarcharum, qualis
in Vet. Test, exhibetur, esse continuam
aut nullum in média forte série omissum,
aut in numreris transscribendis nullum
unquam errorem accidisse et quae in :
monumentis hicroglyphicis cuneiformi-
bus((ue litteris scripta sunt, iis fere co-
gimur, utlongiora teniporum spalia esse
médium neces- elapsa supponamus. Porro quo (juid est
magis praeteritum alque antiqiunn, eo
facilius e memoria excidit tantoque minus
mirandum est, si (jui populi hebetissimo
: sic regem iiigenio mythum diluvialem amiserunt.
Sed eo quoque absentia fabularum dilu-
vialium apud Aegyptios et Nigritas, si
probata esset, apte explicaretur, quod in
continente torrida al'ricana ac maxime
in Aegypto inundationes potius beneficii
loco haberi assueverant, non calamitatis.
xMinus tamen certum est quam (juidam
caelestem, pi- existimant, apud illas génies memoriam
non iterum esse nuUam diluvii. De ipsis enim Aegy-
ptiis antiquis dubitant; etiam apud
quosdam Nigritas repertus est mythus
diluvialis a christiana doctrina indepen-
dens (Franz Delitzsch, Neuer Commeji-
tar, suo loco); et si aliae tribus dicunt,
suos primes parentes e feneslra vel ianua
ad terram descendisse, vel simul cum ani-
malibus ex quadam caverna ad terram
devenisse, vel propter inundationem ex
alla regione hue immigrasse etc. (v. Lii-
ken, Die Traditionen etc. p. 237 ss.),
nonne hae sunt reliquiae huius de dilu-
illae difficultatcs vio traditionis? — Ouamdiu igitur cerla
Etenim facta, quae ad negandam universalitatem
91 DILUVIUM.
diluvii ;mllirO|t(»lo|^ic;iin codant,
|iroliantiii', slaiidiiiii uiiiiiinii est in ea.
3) Quandû diluvium terrum inundai-it,
quaeirs. (".orluiu est consoiisu oiiiniiim
lextuiun, aiiniiin illuin luisse 000. vilae
Noë. A creato primo lioinino vero crat
annus socuiuinm massorelhicuin
toxtuiii
1056., seciiiiilmn Sainarilamiin 1307.,
secundtini I.XX 2242., secmuluin Flav.
loscpliiiin 22;i(l. aille Christiini iialum
; biblicis congruunt, eo crit bypotbesis
vero sei'iindum Khiprolk (Talileaii\ iiis-
loriqiies de l'Asie p. 11) e\ lextii liel>i'.
2.350, seciinduin Lûken ex textu
22o3, ex Sam. 2903, ex LXX 3134. Circa
compulation(>s tiMiiporiim aiiliquoi'iun
adliiic inultasesse qiiaestioiies minus ex-
ploratas, et pro certo alque indubio vix
quidquam liabcri posse nolum est. Mi-
rum tamen est, ut traditiones quoque
populares, quid de ipso tcmpore di-
si
luvii dixei'inl, in candem fere aclalem
assipnandaiu conspirarint nani Lnkcn:
(Tradiaonen p. 267 ss.) oslendit Arnie-
nos turrim baiiylonicam acdificatam
attribuisse circiler anno a. Cbr. 2200,
Assyrios vero diluvium circiler anno
2234 2316, Graecos 2300, Aegy-
vcl,
ptios 2000, Phoenices 2700, Mexicanos
lere 2900, Indos 3100. Sinenses vero
bistoriae de terribili inundatione (fluvii
Hoang-bo) anno 2297 a. Cbr. lacta refe-
runt. Sed ut iam innnimus, testimoniis
nionumentorum aegyptiacorum et baby-
ioniorum satis probabile, ne dicani cer-
tum, factum est, initia borum populo-
rum et eonsequenter initia recentis
generis bumani a Noë orti ipsumque
diluvium atlribuendum esse aetali anti-
quiori.
4) TJbi fuerlt diluvium (suppositum ut
geograpbice partiale), S. Scriptura non
dicit. Id solum rct'ert « super montes
Ararat » seu « Armeniae » vonstitisse
arcani. Ergo fere carte aliqua pars Asiae
talis inundata fuit, ex qua ipso unda-
rum vel ventorum inqietu versus Arme-
niam arca fcrebatur. Babylonii dilu-
vium accidisse dicunt in inferiorc valle
Euphratis ac Tigridis. llaec vero quae-
stio intime cobaeret cum sciiuenti.
')) (Jiiomodo scu quihus caiisis factum
sit diluvium, S. Scriplura non amplius
exseipiitur, nisi quod Deu auclori
tribuit et « riq)tos fontes abyssi
niLUVIUM. 92
luilla gnae », « apcrlas catarat;tas caeli », ca-
denlestiue pluvias |)er 40 dies commé-
morât; quae iam supra explicavimus.
Non adversatur s. libro is qui asserit,
aliqua omnino naturali causa (a Dco ad
iioc praevisa ac praeordinata) sine im-
mcdiata actione Dei liane inundationem
ortam esse, et cpio melius ea quae quis-
que aJlert, tempori, loc<», narralioni
probabilior. Ab assignanda causa expH-
camluque evenlu diluvii abslinuere plr-
liebr. rique. (ieneratim ii qui de ea rc trac-
tant, allegant causas vel cosmicas iut
axin terrae cum comcta collisac subito
mutatara) vel vulcanicas vcl orogeneti-
cas (i. e. terras ex Oceano émergentes
aliis mersis) vel sismicas (terrae motus).
LInus inter altos Ed. Suess (Das Antlitz
der Erde, 1883) repelilis circa sinum
Persicum tcrraemotibus, et lurbonibus,
irruentibus in valleiii Eupbralis tlucti-
i)us marinis, pi-olluenlibusque ex rupla
terra aquis subterraneis diluvium bibli-
cuni seu polius narrationem cbaldaicam
explicabal. Sed salis immeriloei a non-
nullis est applausum (ut ostendilur Stim-
nien aus M. Laach XXVII. p. l ss.) nam :
ipsa expositio nec est verisimilis nec
cum s. textu congruit; facit enini dilu-
vium valdc brève, arcam in valle
Euphratis deponit, terriloiium diluvii
Iam arctis circumscribil limitibus, ul
forsitan ne in Nor quidom mente « tota
terra » inundata sil ac vix inlellegi pos-
sit, quomodo baec inundatio aniinis po-
pulorum omnium Iam aile inhaeserit.
— Magis primo aspe-
in bis satisfaccre
clu alicui videri potesl Fr. von Schwarz
(Sinttlul und Volkerwauderungea li- —
ber secus in multis falsissimus aUjue in
Sacram Scripturam blaspbemus), qui di-
luvium explicare conalur clluso, cum
dirupli terraemotu essenl montes ab oc-
cidenle adiacentes, ingonli mari inlerno
Môngolico in planitiem Aralo-Caspiam
ipiam dicunt. Fuisse illud mare dicit
Mediterraneo exlensione fere aequab-,
profundum in génère {Dunhschnitlsticff.
profondeur moi/enne) ciiciler 1350 me-
Ira, summis circumdalum monlibus, in
lanlaque allitudine silum, ut eiiis su-
iilud perlicies 0000 ped. angl., i. e. amplius
ma- ISOO 111. supra Oceaui aeqnor cl 5000
93 DILUVIUM. DILUVIUM. 94

ped. supra planitiem ab occidcnte vici- tavit eosquc qui inerant servavit ac
nam emineret. Orla est igilur, in Iractu mundo novum genus hominum iusto-
montium, quibus in parte occidentali rum reddidit. Itaque diluvium et divinae
hoc mare continebatur, qiiodam loco vindictae signum et pignus, et aquae
partim, ut opinatur, terraemotu partim baptismalis qua salvantur, purgantur,
prorumpente aquà fissura ingens usque renascuntur homines, typus evasit
ad radiées montium, i. e. alla ad 5000 (2 Pet. 3,3; 1 Pet. 3,20. 21.)
pedes = doOO metra, lata 20-30 chilio- III. Post diluvium (Gen. 8,15-9,17).
metra, per quam niaxima pars aquarum Terra exsiccata, exspectato acceptoque
maris (plus 3.000.000 km cub.) cum Dei mandato octo homines servati arca
ingenti impetu prorupit et totam late excediint; emittuntur simul animalia,
terram a septemtrione Persiae, Arme- quaecunque in arca fuerant. Ac primum
niae, Caucasi undis mersit, donec pau- gratus Deo Noë altare aedificavit et sa-
latim per Pontum Euxinum et mare Me- Quod fuit Deo tam ac-
crificium obtulit.
diterraneum, certe vastatis litoribus ceptum, ut statim ad misericordiam
atque insulis, in Oceanum ALlanticum tlexus erga fragile genus mortalium se
et per planities in maria borealia non iterum tantam peccatoribus poenam
diffluxit. Supra diximus istam hypolhe- inflicturum poUicitus sit (8,15-22).

sin primo aspectu alicui videri posse . Tum Beus ab inilio

benedictionem
magis satisfacere.Etenim i^eapse habes Adamo datam renovato generi humano
hic « ruptos foiites maris magni », ha- redintegravit aptasque generi conser-
,

bes ingentem vastae regionis per com-
plures menses inundationem, in dies ex
« fontibus abyssi » crescentem, habes
vere horribile spectaculum, cerle eorum
qui ei superstites erant animis alte in-
hxum, habes arcain naturali aquarum
motu versus occidenteni trans lacum
Oxianum et mare Caspium delatam ac
fortasse, cum maior pars aquae Cauca-
sum a borea circumflueret, versus
« montes Armeniae » porJ:atam. Adverti
quoque potest, etiam Persiam antiquis
temporibus simili mari alte sito videri
tectam fuisse quod similiter potuit v. g.
versus Tigrin efïundi. Verum ex altéra
parte hypothesis Schwarziana et a qui-
busdam viris scientiarum naturalium
peritis pro improbabili habetur et, quod
vando leges tulit, ut a) fecundis matri-
moniis propagarentur, b) in creaturas
omnes dominarentur, c) cibis vesceren-
tur etiam animalibus (ante diluvium id
non licuisse quidam inde inferunt, at ut
videtur, non magis recte quam si quis
ex vetito tune expressis verbis homici-
dio demonstraret hoc antea lieitum
fuisse),ne tamen carnem comederent
cum sanguine eoque crudeliores
ipso
évadèrent, d) hominum vitam sacrosanc-
tam haberent, exceptis auctoritate di-
vina homicidis qui superio-
(a legitimis
ribus) secundum talionis legem puniri
possent (9,1-7).
Denique pactum Deus cum Noë imit
ac iureiurando (Is. 54,9) datoque pignore
confirmavit etenim id quod iam post
:

ad Sacram Scripturam attinet, illa eo ipsum primum sacrificium statuit ac

excludi videtur, quod eà nequaquam promisit (8,11), iam sollemni foedere
explicatur, quomodo (ut narratur Gen. paciscitur, clarius annuntiat et arcum
8,4. 5), postquam inde a ,die 17. (27.) caelestem pignus datae lidei désignât :

mensis septimi arca consedit, usque ad
Kalendas decinii mensis nulla conspecta
sint montium (tara videlicet vicinorum
tamque altorum) cacumina; immo Gene-
sis videtur supponere arcam constitisse
in loco altiore quam illa cacumina.
Aliis hypothesibus excogitatis hic pro-
ponendis supersedemus.
6) Typus fuit diluvium et umbra lutu-
rorum. Ex una quidem parte peccatores
pcrdidit, ex altéra idem arcam susten-
qui ab eo tempore toto orbe misericor-
diam ac fidelitatem Dei praedicat (9,8-
17). Cf. articulos NOE et ARCA NOE.
LiTTERATUKA. Vide libres citatos apud
— F. de Hummelauer in Gen., Beusch, Lil-
ken, Vigouroux, alios. Comnientarios in
Genesin enumerat Cornely, Introd. éd. 2
II. 1 p. 161 s. Praeterea v. Schûfer, Das
Diluvium in der Bibel; de Regnon, Le dé-
luge biblique et les races antédiluviennes;
Reusch, Bibel und Natur éd. 4 Bonn 1876;
95 DILUVIl M. DINA, 96

Schopfçr, Gesth. des A. T., cd. 3. Hiixen que du déluge |i. 23; E. Suess, Das Anllitz
iy02; Schopl'er-Pell, Histoire de l'Ancien (ier Krde, 1883; Gonzalez-Arintero,
Prag
Testament cil. 3; Cettn, 11 Diluvio, Torino Kl diluvio universal de la biblia y de la tra-
1886; .1. Schoh, Die KeilschiiftUrkiinden dicion, Vergara 1892; Fr. i\ Schwarz. Sint-
und Cenesis; G Hitler, Natuiforschung
die llulhunde Volkerwaiulerungen p. 423 ss. ;

und Fieilmrg i. H. 1877; Lenurmant,

IJibel, Slirnmen aus M. Laach XV. 71. 173. 265.
Origines de l'Iiistoire, Paris 188(i-84; Tho- XXVII 1.

mas, Les temps primitits et les orii;ines re- F. ZORELL.

ligieuses; Vujouroux. Manuel biblique,
A. T.. Paris.
DIMONA (n:ian, TsYP-â. AAt|j.wv(£!,

De narratione specialim v. Zeit-

biblica iirbs in iiieridiana plaga tribus liida
schrift fiir kalb. Théologie 1877 y. 128 ss. Onom. snlum noinon com-
(los. 15,22).
(Bichell); ib. 188.") ]>. 595 ss. [Flun/i); Ha-
mémorât. Probabillus eadciii est qiiac
lévy, Reclierclies bibliques p. 115 ss. ; Loisij,
Dibon (pn, LXX omilt.) a filiis luda
Les mythes chaldéens de la création et du
déluge p. 82 ss. Vigoiirou.r. La Bii)ie et les
; postcxsilium denuoliabitata(Neh. 1,25). 1

découvertes modernes éd. G. I. p. 333 ss. ; Keil et Dillmann in \o<. l;j,22 probabi-
Les livres saints et la critique rationaliste lein opinionem adiiiilliiiil Diiiiona Di- =
ed- 4 IV. p. 241 ss.
bon esse Tell el-Dhlb prope TeH'Arâd
De mj'lho babylonico v. Euseb. Chroni-
inter orientem et septcnitrioneni. Quoad
con 1. 1 Kaulen, Ass>rien und Baby-
c. 3;
inutationem Diniona in Dibon cf. Is. lo,9
lonien ed. 4 i>. I6'.t s. E. Schrader. Die Keil-
;

hebr., ubi Dibon altéra transiordanica

in.schriften und das A. T. ed. 2; G. Smith,
.\8syrian discoveries p. 184 ss. ; Chaldean vocatur Dimon, de qua S. Hieronynuis
account of Genesis p. 263 ss. ad Is. 15,9 nionet usque hodie indif-
: «c

De tradilionibus populorum v. Liiken, ferenter et Dimon et Dibon hoc oppidu-

Die Tradilionen des Menschengeschlechls, lum Veruni F. de Hummehiuer
dicilur ».
Munster 1869 p. 189. ubi plures alii libri re- [ad los. existitnat Dibon Neb.
15,22)
censentur; Lambert, Le Déluge Mosaïque; 11,25 esse Dabir los. 15,40.
H. Andrée, Die Flutsagen, elhnographi.sch
betrachtet, Braunschweig 1891 ; F. von DINA iHjn, Asfva) lilia lacob ex Lia.

Schirarz, Sintllulh und Volkerwanderungen, Cuni lacob moraretur (reversus a Laban)

Stuttgart 1894 p. 8-18; de Girard, Le Dé- prope Sicbem, Dina egressa est ut vide-
luge devant la critique historique; Lenor-
rel mulieres regionis illius. Ea occa-
mant, Histoire ancienne de l'Orient jus-
sione vi oppressa est a filio Hemor,
qu'aux guerres médiques ed. 9 I. p. 55.
De universalitate v. d'Avino, Enciclope- principis Hevaeorum, noniine Sichein,
dia deir Ecclesiastico ed. 3 I. p. 850; Moi- ([ui eam uxoreni accipere desiderabat.
gno, Les splendeurs de la foi IIL p. 1118; Quare Hemor, pater eius, precibus tilii
Ubaldi, Introd. in S. Script, ed. 2 I. p. 753; acquiescens, adiit lacob eique et filiis
Bosizio, Die Géologie und die Siindfluth, lacob proposuit, nt et Dina daretur filio
Mainz 1977; Westermayer, Das A. T. und in uxorem et Hevaei et ipsi inirenl foe-
.seine Bedeutung, Schaffhausen 1861, l.
dus et societalem. Ipse Sicbem quoque
p. 393 Kanlen in Kirchenlexikon ed.
ss. ;
suas adiunxit preces et promisit se
2 XL p. 337; Stimmen aus M. Laach, XVI.
facturum praestiturum quidquid
et
p. 31. 161. 395 [Hinnmelauer : cf. eiusdem
postulassent. vero lacob irati pro-
Filii
Gomment, in Gen.); Zeitschr. f. kath. Théo-
logie 1887 p. 630 ss. (Breitunfj); Uevue des
pter ignominiam sorori illatam fraudu-
questions scientiliques 1886-88 {Briicker, lenter conditionem ponunt, ut si velint
Robert, Motais) La Controverse 1883-84
;
Hevaei ius connubii, circumcisionem
[Lamy, Motais, .faufjeij, de Harlez), 1888; assumant, ('onsentiimf Hemor et Sicbem
La Science catholique I. II.; The Tablet et etiam populariluis suis persuadent,
1884 passim ; Brucker, L'universalité du dé- ut circumcisionem adoptent. Sed tertio
luge, Bruxelles 1886; Motais, Le déluge
die post, quo vu buis ex cii'cumcisione
biblique; l'ianciani in Civiltà caltolica V'.
acceptum gravissinuun est, Simeon et
4 (1862) p. 35 ss.
Klee, Déluge
Levi urbem ingressi viros Iruciilanl, et
De explicatione physica v.
83-123. 205-332; de Z-eon//a/-(/, Géologie reliqui lilii lacob in ultionem slupri
p.
II. p. 722; Huyh Miller, Testimony of the praedam a^'unt. Kacinus hoc reprehen-
rocks p. 344-48; Girard, La théorie sismi- dit lacob (fien. ;{t,l-:rn et Simeonis el
97 DINA. DIOTREPHES. 98

(.cvi furoreni etiara ante in vaticiiiio dicit s.auctor ex plenitudine sapientiae,

mortem edito denuo
(Gen. reprobat quasi ex tlumine magno, se aliquid
49, b. 6) nam elsi iuste cssent indignati
; hausisse; vcl si verba haec ab ipsa sa-
de vi sorori illata, lamcii nullo pacto pientia dicuntur futi ex Vulgata conse-
iiiste cgerunt, immo iniustissime viros qui videtur et ab aliis quoque explica-
illos qiiosfraude deceperant trucidando. turi, sapientia se dicit immensae
Quare aliquos reperisse con-
iiiiniiu est sapientiae parteni quae bominibus con-
tradiclionein intcr Gen. 34,7. 13. 31 et tingat; cf. v. 40 ego sapientia effudi:

Gen. 49,0. 6. Verbis auteni lacob non llumina.

licet opponere encomiiiin Iiidith 9,2,
quae non potest denionstrari Dco inspi- DIOSCORUS nomen mensis, uti ne-
rante esse locuta, ut animadvertit F. de cessario colligendum ex 2 Mach. est
Hummelauer, Comment, in Gen. p. jjl2. 11,21; epistula enim Lysiae ad ludacos

DINAEI «""jn, Astvaroi) enumeran-

ita concluditur bene valete. Anno 148,
:

mensis Dioscori die 24, Aïo^x.optvOfou

tur Esdr. 4,9 intcr cas gentes, qiias £t/.oaT^ Sed cum talis mensis
TSTaoTr).
Asenaphar de Babylonia in
(vide s. v.)
cetcroquin sit plane inco-
Atoçy.opivOi'ou
Samariam transtulit; erant ludaeis in- gnitus, variae prolatae sunt coniecturac.
cum aliis Sainaritanis apud Ar-
l'ensi et
Probabilissima ea videtur esse qua sta-
taxerxem institerunt, ut ludaei urbem tuitur intellegendum esse nomen mensis
lerusalem aedificare prohiberentur. De macedonici Aroç, Dius, uti in subsequen-
Dinaeis nibil certi constat. Ewald conii- tibus epistulis v. 33. 38 etiam nomen
cit eos nomen gessisse a civilate qiiadam
macedonicum mensis Xantbicus reperi-
Medornm, quae posterioribus (jiioque tur. Interpres syrus etiam eum exprimit
temporibus sub nominc Deinaver niemo- mensem qui macedonico Dio respondet.
ratur. Franz Delitzsch confert urbem Dioscorus, Ai6;xopo;, Aïoç/.oûpoç, nomen
Din-sharru (h. e. Din régis) Susae vici-
mensis erat apud Cretenses usitatum;
nam et idem réfutât opinionem, quam unde versio latina sensu non caret, quo
'

Schrader proposuerat, Dinaeos esse caret textus graecus. Alii nomen mensis
Da-ja-e-ni sive Ba-ja-a-ni in inscriptio- macedonici Dystrus substituere malunt
nibus Theglathphalasar I. aiiornmque qui mensi Adar respondet.
regum commemoratos soi), gentem Ar-

meniae occidentalis, quam inter gentes DIOTREPHES (AicTpEcarjc) 3 loan.

orientales Esd. 4,9 rcccnsitas non ex- 9.10 scripsissem forsitan ecclesiae; sed
:

spectaveris. Aiii denique suspicantur is qui amat primatum gerere in eis Dio-
nomen non esse gentilicinni, sed appel- trephes non recipit nos; propter hoc si
lativum, ita ut Dinaei pimctis mutatis venero commonebo eius opéra quae fa-
potius sint Nijil i. c. indices; pari ra- verbis
cit malignis garriens in nos et
tione Apliarsathachaeos qui cum Dinaeis quasi non ei ista sufliciant, nequc ipse
immédiate iunguntur, coniiciunt esse suscipit fratres et eos qui suscipiunt
iegatos seu comraissarios [G. Hoffmann). prohibet et de ecclesia eiicit. Secun- —
dum lectionem codicum meliorum
Cf. Ewald, Geschichle des Volkes Israël
éd. 3 m. p. 727; Franz Deiilzsch apud
lYpai^a Tt, cui accedit S. Hieronymus
S. Baer, Libri Dan. Ezrae et Nehem. Lipsiae (in Tit. 1,9) : scripsi etiam ecclesiae,
1882, Praefatio p. x. ; G. Hoffmann in Diotrephes epistulam loannis ad eccle-
Zeitschr. fur Assyriologie 11. 1887 p. 55. siam scriptam ecclesiae non communi-
cavit,neque fratres quos loannes com-
DIONYSIUS (AiovûaioO, atheniensis,
mendaverat suscepit. Erat çpt>.o;cpwT£uwv,
Areopagita i. e. iudicii in Areopago homo superbus et primatum gerere
liabiti assessor, qui cum PauUis in Areo-
aflfectans. Portasse coetus christiani in
pago praedicasset ei adliaesit et credi-
eius domo agebantur; ita enim facile
dit (Act. 17,34). Vides, v. AREOPAGUS. intellegitur, ([uomodo aliquos ex eccle-
DIORYX (ôttJjpu?) canalis Eccli. 24,41 sia, ex coetu, eiicere potuerit. Ccterum
(30 al. 28) : « ego quasi lluvii dioryx » j
de illo nihil notum est.

LEXICON BIBLICUM. — T. H. — 4
99 DIPONDIUS. DIVERSORIUM. 100

DIPONDIUS, (liipondhis, niimmus tici incipi('l»ant a discobolia, vcd liaer

t'sl qui aciiiKit tliios assos, Luc. 12, (> : niiiuiualur iuslar alinrum e\empli gr-alia.
passeros vaonriml (li|Hiu-
uoiiiu- (iiiiiiqm' Discus quo(|U(^ vocaliu' lan\, calinus;
Doiuiriiis prius dcceiii,
ilio (àaoap(f.>v ôûo). cf. iVIallb. 14,8 : da milii bic in disc(»

postoa sedociiii assibiis coiislahal. Assa- capul loaunis iJaplislae (cf. Marc. 6,2o s.).

riiun doiiiimilivuin csl; apiul rabbiuos

DisoN (i^j-T, liuj-T, i^ùn, lirn;
quoque nuinnuis ID^N' assai'iiiin nolus
Arjcrtôv). 1. Quinlus lilius Seir, dux Hor-
csl. (lui lanuMi nunuiuilus soliiui vi^csi-
raeorum in Idumaca (Gcn. 36,21. 26. 30;
mani quarlaiu pai'lein diMiarii constiUiorc
Knabenbauer, Coinincnl. in
1 Par. 1,38. 41 ; LXX 1 Par. 1,41 Aatotiv).
dicitui'; cf.
Lcgitur quideui Gen. 36,26 lU^H; sed
Mallh. rd. 2 I. p. 417. De valore vide s.

V. PtlClINlA. hoc mendum esse pro Dison suadent

Vulgala, LXX, Pesbitla et poslulal locus
DIPSAS V. SEUPENS.
parallelus Par. 1,41. 1

DISAN im^n), ultimiis lilius Seir 2. Filius Ana

filii Seir (Gen. 36,2)); l

llorraci, pater Hus et Aram seu Aran, Par. 1,40 bebr. 41; LXX 1 Par. 1,41
Aaïaiov).
princops tribus Disaii (Gen. 36,21. 28.
30 LXX 'Piativ; 1 Par. 1,38. 42 LXX DISPERSIO (ûtaaTcopâ) |)raeprimis
<licitur de Israelitis inter alias giMites
dissipalione l'egni
DISCRETIO SPIRITUUM vide liabitantibus, ([ui scil.

CllAUlSMAÏA. eiecti sinl epalria etdissipati (cf. luditli

s. V.
unde precantur
;i,23); congrega dis- :

DISCIPULUS. Eu nouiinc vocaiiUir persionem nostrani (2 Macb. 1,27) el

in evaiiKeliis ii pro.xime Cliristuni
qui ludaei dicunl de Christo numquid in :

sequebaiitur tauiquam eius comités et dispersionem gentium iturus est (loan.

socii. Stricto sensu ita appellantur duo- 7,35)? i. e. ad ludaeos qui dispersi sunl
decim apostoli, dein alii scptuaginta inter Graecos (sî; tïjv oiaa;:opàv Twv 'EX-
(Luc. 10,1) et sensu generali noniinatur Xtjvwv). Inde, cum Christiani sint veri
discipulus quicumque in Cbrislum cré- lilii Abrabam et Israël Dei (Gai. 3,29;
dit eiusque doctrinam sequi et aniplecti 6,16), idem nomen Iransfertvu^ ad
vult (cf. Luc. 14,20. 27). Quare in Act. Ghristianos inter genliles disperses; ita
noniinc discipulorum designantur ii qui lac. 1,1 ; 1 Petr. 1,1.
edocli ab apostolis et evangelistis fideui
Christi suscoperunt. —
Eodem modo qui DIVERSORIUM. Ea voce verlitur
loanni Baptislae se addixerunt eiusque ^iSn Gen. 42,27 et 43,21 et Ex. 4,24 el

auslerum vitae genus imilabanlur, vo-
cantur discipuli loannis (cf. Mallh. 9,14;
11,2), ex ([uibus fuerunt Andréas et
loannes (loan. 1,37 ss.), ita ut Christus
primos suos discipulos a loaune i)rae-
cursoi^e accipere volueril. Ipse loannes
suos discipulos lesu adiungere desidera-
bat (cf. loan. 3,27 ss. Matlh. 11,2).;
DISCUS (ô(axoç) est
1er. 2,9, i. e. locus quo viatores perno-
ctaat, sive (piietem nocturnam capiuni
sub lenlorio vel in aliquo hospitio. Ge-
terum b.ospitia in oriente non praebe-
bant vialoribus nisi locum quendam
leclum; pro cibo ipsi curam suscipere
debebant. Eiusmodi diversoria lamen
puteo vel fonte instructa esse solebanl.
orbis lapideus l'ii ex 1er. 41,17 (hebr.^ colligitiu-, quan-

vel ex métallo factus, quo iaculando doquc a viro quodam in publicam utili-
Graeci se exercere et inler se certare tatem diversorium erigebatur et ab eius
solebant. Conqueritur s. auclor 2 Macb. nomine vocabaltu'. I,iberius vertil

4,14, quod sacerdotes iam non circa S. nieronymus diversorium Iiid. 18,3 c\

aUaris officia dedili essent, sed contem- sensu Luc. 2,7 xa-
3 Iteg. 18,27. l"]odem

pto bMuplo et sacrilkiis nej^leclis festi- TâXu[jia, publicum hospilium; sed Luc.
nai-ent ad palacstrani [AEii ttjv toîi Sbxou 22,11 diversorium inUdlegilur coenacu-
jîp6/.Xriaiv (7tp6axX»)aiv) adhortatione ad lum, conclave in dorii^ul celebrandam
discoboliam facta. Fortassc ludi iljiattïl^"" f-tpe^îtmjiji^chalcm. Teii§)oie quippe pas-
°' 'tv.

,y^
'''^*

Lie
101 DIVERSORIUM. DIVINATIO. 102

chatis cives hierosolymitani eiusinodi viarum, divinationem quaerens, commi-

conclavia vel coenacula instruere et scens sagittas, interrogavit idola (Thera-
clocare solebant. phim), exta consuluit (inspexit iecur; ».
DIVINATIO. omnia gênera
Israelitis
Ad quem locum notât S. Hieronynius :

ceLerarnmque
diviiiationis, aiigiirioruni
« Stabit rex in ipso compile et ritu gen-
artium, quibiis res futurae vel abscon-
tis suae oraculum consulet, ut mittal
ditae divinari posse apud antiquos sagittas suas in pharetram et commi-
sceat eas inscriptas sive signalas nomi-
Orientis populos passini credebantur,
severe inlerdicta erant Non augurabi- :
nibus singulorum, ut videat cuius sagitta
mini nec observabitis soninia (Lev. exeat et quam prius civitatem delieal

19,26); non declinetis ad magos nec ab

oppugnare; hanc autem Graeci p^Xoixav-
xfavsive pa6ôo[xavT(av nominant ». De
ariolis aliquid scisciteinini (19,31 ; cl'.

20,6); non est auguriuni in lacob nec Theraphim vide s. v. Praetcrea inspicie-

batur iecur victimae, ut ex eo augurium

divinatio in Israël (Num. 23,23).
gênera divinationis recensentur in lege
de prophetis Deut. 18,10 ss. « nec :
inveniatur in te qui ariolos scisçite-
lur (DiaDp DDp) observet somnia
et
Varia
de rei eventii caperetur, qui divinandi
modus apud Graecos rjTraToaxoTifa^ apud
Romanos extispicium audiebat.
tyriJ plerique veteres interprètes re-

atquo auguria (tt?nJQl nec sit

ferunt ad auguria ex avibus capta (oiw-
"|Jl3?a)
augurium, omen) sed divinatio
vio[i6ç, ;

maleficus (s^u^Dm) nec incantator

ex avium observatione, etsi apud Grae-
(|3,n 12t\^) nec qui pythones consulat cos Romanosque usilata [Xeiwph. Mem.

nec divinos 1,13; Ovid. Metam. 5,549 etc.), in

(lÏN SnU)1) (ijVti'i) aut
S. Scriptura commeaiorari non videtur
quaerat a mortuis veritatem; omnia neque apud Orientales in usu erat riisi
enim haec abominatur Dominas Gén- forte apud ludaeos graecissantes aetatis
ies istae, quarum possidebis terram,
posterions. Alii \i'm interpretantur
augures et divinos audiunt; tu auteni a
omen ex serpentibus (uriJ) petitum, alii
Domino Deo tuo aliter institutus es ».
Scilicet utDeus homines ad eiusmodi cum Gesenio (Thés, p. 875 a) generatim
arles pronos et ad sécréta ac dubia ex- omen a carminé magico dictum, quod
quirenda maxime propensos efticaciter levi susurro proferri solebat. Cf. Gen.
a divinatione retraberet, munus insti- 30,27; Lev. 19,26; Num. 23,1 s. 15. 23;
luit propbeticum, ut a prophetis exqui- 24,1; Deut. 18,10; 4 Reg. 17,17; 21,6;
rerent voluntatem Dei in rébus dubiis et 2 Par. 33,6. Etiam notione ominis boni
ab iis quoque edocerentur; quo munere eadem vox adhibetur 3 Reg. 20,33.
prophetas quoque functos esse exemplis Eadem vox t*nj adhibetur Gen. 44,5.
constat (cf. 1 Reg. 9, 6; 23,2 ss.; 3 Reg. 15, ad quem locum notât F. de Humme-

14,2; 22,7; 4 Reg. 1,2 ss. etc.). làuer, Comm. in Gen. p. 561 « Augu- :

lamvero quodnam genus divinationis rari escypho pertinet ad hydromantiam.

singulis vocibus significetur, non semper Aliquos accipe modos, quo id apud an-
certo statui polest. tiquos fiebat (P. Scholz, Gôtzendienst
DDp vel DDpD sensu generali dici und Zauberwesen bei den altcn Hebrâern,
Regensburg 1877, p. 71) vase aqua re-
:

videlur divinatio, sortilegium, [nx^-czia. et

pleto apparebant in aqua formae quae-
DÇip ariolus, augur, divinus, incantator,
dam futura praesagientes ; coniectae in
Adhibetur ea vox de Balaani (los.
[j.av-t?. aquam gemmae, aurum et argeatum
13,22) de Pbilisthaeorum divinis (1 Sam.
, varias ibidem formas describcbant. Ut
6,2), de prophetis babylonicis (Is. 44, patet, hoc losephi augurium interprètes
25) de pythonissa in Endor (1 Sam. 28,
, torsit Sed notanda Grotii solutio,
8), generatim de falsis prophetis. Eius- agi posse de praesagiis divinitus immis-
modi divinationis genus describit Eze- sis. Reapse si in Vet. Test, pontifex po-
chiel 21,21 [26] « Stetit enim rex Ba-
: luitope Urim et Thummim oracula edere,
bylonis in bivio, in capite duarum quod nuncnon sine superstitione possit
 ,

103 DIVINATIO. DIVITIAE. 104

([iiis iinitai'i, non video (Hiuuiein, ciii- non 16 ss. de puella spirilum pylbonem ba-
l)(itiieiiii( esse in l'elijiioiic priiniliva benle ajterlum est.
litiis aii(|iii t'iiliiroiiiiii |ii';u'S<-ieii(loi'iiin C1UJ3 probabilius est incantatio ma-
il cei'lis qiiiljusdaiii viiis legiliine adlii-
gorum, qui formuiis magicis maleficia
Itendi Deotiue Uiin probati, (jui non mine j)alrare sludebaiil (LXX cpapij.ay.oc, Vtd-
solmn, scd vel leye mosaica abrogali nuUelicus). C-l". Ex. 7,11; 22,17;
gala :

siid nciiiioinde a Moys(3 sino inanis su-

Deul. 18,10; 4 Reg. 9,22; Is. 47,9. 12;
peislilionis nota poluerint adiiibcri ».
1er. 27,9; itan. 2,2; Mich. 5,11; Nah.
qnid pt'opi'ie sijinilicel, incerlnni
]jï; 3,4; Mal. 3,5. Vide s. v. MAUIA.
est; LX\ pleruinqne interprelanlui- x).r;-
13n lin est lascinarc fascinationem,
ooviaaoç, xXrjOtôv, Vidj^ala : aiijT[urai'i, an-
incantarc incanlationem ; vide s. v.
oures, divinaliones. Alicpii voceni expli-
MAGIA.
canl autiurinin capere ex nuhiluis {'tZV)
lyjl'^ (LXX È::aoiôd;, yveiaTr]?, Vulgata
alii cuni Taliniidislis l'ascinafe |)er aspc-
plerumque désignai spirilum
ariolus)
cluin iiialigniini [yv)- Oesimuari videtiu-
divinationis, qui in S. Sciiptuia cum
niodiis quidam ocoulla inquirendi ciini spirllu pylhonico seu necromanlia con-
idololalria coniiinclus. Eiusniodi divina- sociari solet. Cf. Lev. 19,31; 20,6. 27;
tio deprehendilni' apud Chananaeos Deul. 18,11 ; 1 Reg. 28,3. 9; 4 Reg. 21,
(Deiil. 18,14) et Philistliacos (Is. 2,G). 0; 23,24; 2 Par. 33,6;Is. 8,19; 19,3 etc.
Teniporc Altimelecii erat prope Sicheni Apud Babylonios Dan. 2,2 rccensen-
D'j;1yn 'îi'^X scu quercus auguruni, tur quattuor ordines sapientum : arioli
(DiErin) et niagi (D''2\:fN) cl nialetki
quae nonien ab artibus augiiriim chana-
iiacorum accepisse mcrilo putalur. (D''S'*i'3)3) cl Glialdeaci (Dnirf^), quibus
Israelitas de hoc génère divlnationis,
additur 2,27; 4,4; 5,7. 11 quintus ordo :

quod Lev. 19,26 et Dent. 18,10 severe aruspices ("[ilTa). « Sed quid singulis
inteixlictum erat, Isaias prophela arguit
speciali modo attribui oporleat difficile
(2,(5; 57,3) et eiusdem cliain reus erat
dixeris.Consent D''Q"Q"in incantatores
Manasses rex impius luda (4 Reg. 21,6;
fuisse ad nialos genios coercendos et
2 Par. 33,6). In nova theocratia temporis
eorum maleficia avertenda, D^SCN vates
niessiani ea qiioquc divinalio auferetur
qui carmina in deorum laudem coni-
(Mich. 5,11).
ponerent, oracula interprelarentur et
alKestspiritus del'uncll, ({iiem necro-
consilia deorum manircslareut, D'S'û'jC
mantius ex inferis cvocat atque de re-
qui formulas mussilarent magicas ad
luis futuris consulit Lev. 19,31 ; 20,6. mira efficienda, onirs qui ex astris va-
27; Dent. 18,11; 1 Sam. 28,3. 7 s.; Is.
ticinareutur, denuim 2,27 etc. ^nfa qui
8,19; 19,3; 29,4; 1 Par. 10,13; 2 Par.
ex variis signis naluralibus evenlibusque
33,6. Spiritus pythonicus vel divinationis coniecturas et auguria caperent » {Kna-
erat in viro sive nuilieie necromanliam henhauer ad Dan. 2,2). Adverte a'^S'Cin
exercente Lev. 20,27; mulier in Endor eliam apud Aegyplios in aula Pliaraonis
erat ilK~n'7î?2 =
magistra pythonis, coinmcmorari (ien. 41,8 (Vulgala con- :

pytlioncm habens. Secundario tantum iectores, LXX ÈçriyrjTaç, Aquila xpuoia-

ea vox adhibelur de arle necromanliae ata;), iibi evidenter designalur tribus

vcl de iis, qui ncci'omantiam exercent sapientum, qui somnia inlerpretaban-

Sam. 18,3; 4 Reg. 21,6; 23,24). LX.V tur. Ex somuiis fréquenter res futurac
(1

scdeat ÈyyaaTpf- coniicieltantur, cuius superstitionis se

|iylbouein interpi'ctari
reos reddcbanl i)seudoprophetae (Deut.
unde expiicari videlur arle ven-
[jLuOov,
13,1; 1er. 23,25. 27; 29,8).
tiiloqnoi'um iiomines ab astutis illis
incanlatoribus esse dcccptos cl eo modo DIVITIAE. Ex norma vcteris legis
necromanliam esse exercitam plcrum- promittitur observantiluis praecepta Do-
que; vei'uin iis in rébus diabolum eliarii inini félicitas, sccurilas, abundanlia bo-
suas quandofiue egisse partes ex Acl. 16, norum et fcrtilitas terrae (cf. Deul. 28,
 lo:; DIVITIAE. DIVITIAE. 106

3 s.; Ag'g. 2,20). Quarc diviliae quoqiie mus cum? fecit enim mirabilia in vita
considerantur taiiiquam merces ([iiam sua Eccli. 31,8. 0. Divitias esse vanas,
Dens servis suis fideliljus tribuit. lia incerlas, fugaces Sapiens monet (cf.
divitcs nobis exhibentur patriarchae, Eccl. 0,9; Eccli. 18,25); ({uare iis non
Abraham, Isaac, lacob; divitiac auteni est gloriandum 9,23; neque enim
1er.
in eorum vita pastoricia potissimum divitiac proderunt, sed sola iustitia li-
consistebant gregibiis, sicut quoqiie lob berabit a morte Prov. 11,4; Eccli. 5,10.
divcs miiltitudine pecorum describitur. Serio quoque s. littorae docent ne quis
Posteriore temporc etiam auro, argeu- coniidat divitiis divitiae si affluant no-
:

to, lapidibus pretiosis divites erant Da-
vid, Salomon. Et Salomoni qui sapicn-
tiam a Deo postiilavit, Deiis dicilur
etiam dédisse, quae non postuiaverat,
divilias et gloriam (.3 Reg. 3,13), ita iil
magnilicatus sit super omnes reges ter-
rae divitiis et sapientia (3 Reg. 10,23).
Etiam losaphat, régi pio, factae sunt
iiiimitac divitiae et multa gloria (2 Par.
17, o) et de Ezechia rege quoque, qui
placuit Domino, legimus fuit auteni : 28,6; cf. 19,1; et quae sint haec itincra
dives et inclytus valde et thesauros sibi
plurimos congregavit argenti et auri et
lapidis pretiosi et aromatum et armo-
rum universi generis et vasorum magni
prctii,apothecas quoque Irumenti, vini
et olei et praesepia omnium iumento-
rum oaulasque pecorum (2 Par. 32,27).
lite cor apponere Ps.. 61,11; cf. Ps. 48,
7; 51,9; 75,6 et Prov. 11,28 : qui con-
corruet. Porro divi-
fidit in divitiis suis
tias saepe esse incilamcnta et fomenta
vitiorum iam co elucet quod tôt repe-
riuntuF contra impios divites reprehen-
siones; nam qui festinat ditari non erit
innocens Prov. 28,20; unde melior est
paupcr ambulans in simplicitate sua
quam dives in pravis itineribus Prov.
prava, pluribus describit Isaias prophe-
ta 5,8-23 et Ezechiel 16,16 s.; unde
iam Isaias et Amos (6,1 vae qui opulenli
estis in Sion) divitibus illud ingeminant
vae quod poslea Chrislus quoque in eos
pronuntiavit. Haec divitiarum pericula
Sapions ob oculos habet dum precatur :

Atque divitias tribui tamquam merce- mendicitatem et divitias ne dederis

dem saepius enuntiatur : spera in Do- mihi, tribun tantum victui meo neces-
mino et fac bonitatem et inhabita ter- saria Prov. 30,8. Cum in legc velere ob-
ram et pasccris in divitiis cius
Ps.36,3 servationi mandatorum Dei promittere-
vel : beatus vir qui timet Dominum... tur prosperitas, facile evenire poterat,
gloria et divitiae in domo eius Ps. 111,1- ut divitiae et félicitas impiorum essent
3; et de sapientia eiusque donis dici- offensioni et admirationi, id quod prae-
tur : longitudo dierum in dextera eius clare describitur Ps. 72,2; sed : existi-
et in sinistra illius divitiae et gloria mabam cognoscerem hoc; labor est
ut
Prov. 3,16, et mecum sunt divitiae
: ante me, donec intrem in sanctuarium
Prov. 8,18 et corona sapientium divitiae et intellegam in novissimis eorum etc.,
eorum 14,24 et finis modestiae timor
: et dormierunt somnum suum et nihil
:

Domini, divitiae et gloria et vita 22,4; invenerunt omnes viri divitiarum in ma-
neque aliter Sap. 8, y et si divitiae ap-
: nibus suis Ps. 75,6; cf. 51,9; 48,17.
petuntur in vita, quid sapientia locu- In novi quoque foederis libris serio
pletius? Sed divites monentur, ut pau- monemur de periculis divitiarum; vide
peribus ferant opem oculos tuos ne : s. AVARITIA. Christus eas comparât
v.
transvertas a paupere; rogalionem tri- spinis quibus semen bonum sufîocetur;
bulati ne abiicias et non avertas faciem fallacia divitiarum earumque deceptione
tuam ab egeno Eccli. 4,1 s.; cf. Prov. 14, suffocatur verbum et sine fructu eftici-
21; 19,17; 22,9; 28,27 etc. tur (Matth. 13,22; Marc. 4,19). Christus
Verum in divitiis etiam varia laterc dicit vae divitibus, iis scil. qui in iis
pericula non tacetur. Id iam apparet suam habent consolationem (Luc. 6,24);
ipsa illa laude beatus dives qui in-
: divitiis earumque amoro iuvenis ille
ventus est sine macula et qui post au- retinetur quominus perfectc Christum
rum non abiit nec speravit in pecunia sequatur; unde Christus docet quam
et thesauris; quis est hic et laudabi- difficile sit ut dives intret in regnum
 .

107 Divin Ai: DOCTOR. 108

l'aeloniiu (Mallli. 1^,23 i<lt|iio illiislral Cdu-ysea, id ad aurea, suul aulcin

esl
parabola divilis ol Lazari i\aic. IC.,!!» ss.) montes auri in deserlo procul
lerliles

et quain i)eruiilosiini sil silii Uicsauri- undeeini uiansionibus a Clioreb il09,4).

zare ncqiu' csst' divilem iii Dcuin, alla Ob noininis siinililudineui alicpii (J. 7..

docet parabola (Luc. 12,10). ^.Uiaie iiiu- Burekhtirdl, liobinson) couiparant |»or-

nel ne quis silti Lliesaurizel tliosauros in tuin })h(ih(ib (Mersn Dhahab, Mina Dlia-
terra, (pios aeru^o et tinca denioliliii- h(ib) ad orient eui uionlis Sinai situm in
et lïuvs rurantur,sed ut tliesauros coi- lingula sinus Aelanilici, alii {L. de La-

ligat in.caelo (Malth. 0,20); inonct nc- horde) obiiciunt Dhahab nimis meridieni
ininom posse Deo.servire et luaminonae versus abesse ab ilinere Israelilariun,
i.Maltli. 0,2'i). Sed siinul declaratiir itc- alii {Raumer, Hummelaner) coniiciunt
timias il lis soluin cssc obslaculo qui in Dizabab fuisse nomen nalivuui loci, qui
iis conlidunt iMarc. 10,24), posse (lueni- Nuni. 11,34 ab evenlu appellalus est
vis eleomosyuis sihi lacère aniicos de Sepulcra concupisconliac.
niauunona iai(iuilalis (^Luc. 10,9) qui euin Cf. /. L. Biirclihardt, Ueiscii in Syrien,
recipiant in aelerna labernacula. Alque Palaeslina, vd. Ce.senius II. 848; Iiobinso)i,
rci'ti usus pecuniaruui cxeinpla pi'opo- Palacstina III. 160, L. de Lahordc, Com-
nuntui' in piis nuilieriltus quae iaculla- mentaire géogr. sur l'Exode et les Nombres
liluis suis niinistravei'unt Domino et di- 1841 p. 8; C. V. Haniner, Palaestina éd. 4
scipalis, in Zaehaco (Luc. 19,8), in p. 481; F. de llinnmelaner ad Deut. 1,1.

Nicodenio et loseplio ab Arinialhaea di- DOCH (Awx\ arx scu nuiniliuncula

vitibus (Mattli. 27,57 loan. 19,39). Quis
;
tô-/upwii.!XTtov) exstrucla a Ptoleniaeo, (|ui
sil reclus earuin usus, eodeni modo
erat filius Abobi, gêner Sinionis Macha-
docenl Paulus (2 Cor. 9,6) et lacobus baei, dux in campo lericlio a Siuione
(2,15. 16), qui quani fluxae sint opes consUtutus el qui in artve Hoch Siuio-
pluribus prosequitur (5,1-6). nem eiusque (ilios Mallialbiani el ludaui
Sublimiore sensu diviliae dicuntur de vi ac dolo interlecit il Mach. 16,14-lOj.
bonis spiritualiluis (Hebr. 11,26); Chri- Brevi posl IHoleniaeus in eadein arce a
slus propler nos egenus l'aclus est, ul
loanne Hyrcano, tertio Sinionis filio,
illius inopia nos divites essemus (2 Cor.
oppugnatus esl, ut Flav. losepbus nar-
8,9) et apostolus vull, ul oinnes évadant rai, qui arcis nomen scribit Aaywv eam-
divites in omni verbo et in omni scien-
qne supra (Oiilp) lericho silam esse dicil
tia, in fide et caintate, in bonis operibus
(Anl. XIII. 8,1; Bell. iud.1.2,3). Anti-
(1 Cor. 1,5; 2 Cor. 8,7; 1 Tim. 6,18 .
quum nomen merito agnoscilur in 'Ain
Denium diviliae (juoque dicuntur de el-Dûk, qui fons ad radiées septemtrio-
Deo, qui est divcs in onnies, qui invo- nales monlis Quarantania (Djebel Qa-
cant ilhun (Uoni. 10,12), cuius diviliae rantah scaturit, km a lericbo inler
bonitatis, diviliae gloriae, sapientiae et
septemlrionem et occidenlem, prope
scientiae, diviliae gratiae celebrantur
viam romanam, quae lerichunle in Sa-
Rom. 2,4; 9,23; 11,33; Eph. 1,7; 2,7; mariam ducil. Sed de silu ipsius arcis
et apostolus glorialur quod ci dala sil
delerminando variae sunl opinioin^s.
gratia haec in gentibus evangelizare in-
/. P. van Kasteren eam couqionit cum
vestigabiles divitias Cbrisli lEpli. 3,8;
ruinis castelli, <iuae in summo monte
cf. Col. 1,271.
Quarantania inveniuntur cl hodie di-
1. KNABENBAUER. cuntur Tâhûnet el-Haicâ i. e. molae
DIZAHAB (IHT n, Kaia/pûcrca, Vul- vcnli; ideui auclor testimonia adducit,
([uibus nions Quarantania el anlc et posl
gala ubi auri est pluriunun) recense-
:
occupationem arabicam nomine Dûq
Uu' Deul. 1,1 posl IMiarau, Thoi)bel, La-
(non Di'ik) insignilus fuisse evincilur. Cf.
ban, Haserolli, quibus noininibus regio
Vigouroiix, Dicl. de la liible IL 1454-6 el
inigrationis Israelilaruui a Sinai ustpie
Uevu(> bibUipie VI. 1897 p. 99-104.
ad loi'danem dclinc^atur. Ononi. Eusebii
et S. Hieronymi cum LXX nouien elTcrl
DOCTOR. llac voce quandoque ex-
plicalur "^Dt*; ita IUmiI. 29,10; 31,28 et
xaTà Ta ypûosa (éd. Lcig. 269,19)... Cala
109 DOCTOR. DOR. 110

2 Par. 20,11 sed vo\ Jiebr. potins ma-

;
danim pracbeant). Qui alteram banc se-
gislralum qucndam, praet'ecliim, exac- quuntur, cum LXX vocinn explicant de
torem significat etiam lim 1 Par. 25,
; Rhodiis; qui priorem, de Dardanis ple-
7 eo modo expriinitur, uli psJ Eccl. 9,
rumque. De Dodona, Epiri urbe, non
erit cogitanduui, quia iu ea enumera-
11, ita uL intellegens, sapiens tàinquam tione populi recensentur.
doclor habeatur. In libris novi foederis
diciintur legis doctoi'es iideni ([in alias
DODAU (irmiT, Aroo{a),paterEliezer
scribae nominantur i. e. interprètes et propbetae '2
Par. 20, 37), qui Eliezor re-
doctores legis niosaicae, qui a losepho prebendit losapbat regem propter foe-
(Ant. XVII. (3,2; cf. XVIII. 3,5; Tiaipfcjv dus cum Ocbozia.
èÇriY^iTal v6[Aa)v appellanlur et magna pol-
DODO. 1.Pater ELCHANAN 2.
lebant auctoritatc. ïempore Cbristi iam
2. Pater ELEAZAR 3.
litulo rabbi (domine mi, dominus) bo-
3. Pater THOLA 2.
norabanlur. Geterum vide s. \. SCRIBA.
Inter Christianos vocantur doctores (jui DOEG (aXT, Aroïjy), Idumaeus, qui
in coetibus religiosisdoctrinam Cbristi praeerat pastoribus Saut régis. Cum .

proponebant, quam studio et medita- David veniret in Nobe ad sacerdotem

tione didicerant. Distinguuntur a pi^o- (Vchimelecb et ab eo acciperet panes et
phetis qui immediato impulsa et inspira- gladium Goliatb, Docg ibi aderat testis
tione Spirilus S. loquebantur. Ceterum borum (1 Reg. 21,7) et postea Sauli in-
vide s. V. CHARISMATA. — Notione .[ua- dicavit et iussu Saulis, qui de ope Da-
dam exiniia Paulus dicitur doctor gen- vidi praestita iralus erat valde, irruit in
liuni (1 Tim. 2,7; 2 Tim. 1,11;. Acbimelecb et sacerdotes et Irucidavit
DOCTRINA. In praedicatione apo- ocloginla quinque vii'os vestitos ephod
Paulus distinguit doctrinam vel
stolica lineo (1 Reg. 22,9. 10. 18). Inscribitur
sermonem incboationis ab altiore qua- psalmus 51 [52] : cum venit Doeg- Idu-
dam 1 Cor. 2,0;
sapientia, uti elucet ex maeus et nuntiavit Sauli : venit David
3,1 s. Hebr. 6,1. Doctrinam commu-
et indonium Acbimelecb.
nem describit Hebr. 6,1-3 eamque ex- DOMINICA DIES Apec. 1,10 est
ponit quoque 1 Cor. 2,2 esse scil. lesum Cum eo die
primas bebdomadis dies.
(-bristum et bunc crucifixum, sed eliam Cbristus gloriose c sepulcro surrexisset,
doctrinam de eucbaristia etc., uti ex epi- ille dies merito dies eius i. e. gioriae
stula colligitur. Altiori autem doctrinae
eius et victoriae appellatiu'. Atque enm
adscribit id quod de sacerdotio melcbi-
diem stalim ab exordio rei cbrislianae
sedecbianoexponit(Hebr. o,ll s.; 7,1 s.). esse sanctum babitum et celebratum,
Gravissime invebitur in eos qui aliqnam elucet Cor. 16,2 et innuitur ipioque
1
diversitatem doctrinae inducere conan-
Act. 20,7. Vide s. v. DIES in Une.
tur; cl". Rom. 16,17; 1 Cor. 13,12; 2 Cor.
11,13-15; Gai. 1,6-9; 5,12; Phil. 3,2; DOMMIM PlIESDOMIM. V.

Col. 2,20 s. ; 1 Tim. 1,19. 20; 4,1 ; 2 Tim. DOMUS vide v. ARTES, s.

2,17; 4,3; Tit. 1,11 loan. 4,1 2 loan.

10. 11.
; 1 ;
DOR V. HAMMOTH DOR.
DOCTRINA et VERITAS v. URIM DOR 1N~; i^wp), urbs
{liïï, antiqua
et THUMMIM. reguli cbananaei a losue expugnata (los.
11,2; 12,23), Manassitis occidentalibus
DODANIM (D1J11) populus a la-
in territorio Aser concassa (los. 17,11;
van i. e. a Graecis oriundus (Gen. 10,4). 1 Par. 7,29), ex qua filii Manasse Cba-
Praeter lectionem banc ([uani tuentur nanaeos non exterminarunt (lud. 1,27;
Vulgata, parapbrasis cbaldaica, Syrus, cl". sedes principalis prae-
los. 17,12. 13),
Arabs, invenitur allei^a Rodanim, quae fecturae salomonicae a Benabinadab ad-
apparet apud LXX 'P6ôioi et Samarita- ministratae i3 Reg. 4,11). Eadem est
num et etiam bebr. legitur Cbron. 1,7 1 qnae 1 Macb. 15,11. 13. 25 vocalur Dora
(quamvis boc loco codiccs 33 etiam l)o- (Aojpà), in qua Trypbon ab Antiocbo VII.
Ht 1)015. DOSITJIAEUS. 112

Sidele incliisiis ol oi)|iiij;aatiis est in- discipulac Tabitlia (TaotOd), quae insiyai
f^eati exerc'ilu 120000 poditum et HOOO ia patqteres beaelicenlia eaiiaebal in
eijuiliJin att(uo navibus a mari Medilci- urbe loppe el deluncta a S. i'eli-o vilao
ranco ui'l»om oiiijicnlilms. — Lo-^itiir restilula est (Ad. 0,36-42). .Nomen Ta-
los. M, 2 "ilT niD: (Viilgata : reîiiones bitlia scribitur aramaice Nni2T2, liebr.

Dor, lAX «I>3va£oo(ôp^, los. 12,23 m nE3 nil2f i. e. Bopxàç, dorcas, antilope.

debant olim mulieres nominibiis, quae a

Gau-

(Viilgala : provincia Dor, lAX «l'swsaX-

|)lacidis aaimaliims pelebaaliir (Buxtorf,
oiôp), a ileg-. 4.11 TXT riEJ (Vulgata :

Lexicou cbald. talm. l'abb. p. 848. 840 ;

Nophatli Dor, LXX Ne-fOaowp) i. e. p\- eodeia quoqiu" aomine vocabalur maler
irlsa Dor, divi sou colles Dor; colles loas régis nilï, Vulgata
: Sebia (vide :

Dor ijieritd ajiaosciiiitur colles inler

Carnioluai et Caesareani, iaiino
s. V.). Idem nomen muliebre etiam apud
;i Uejjr.
Graecos quando([uc usurpabatur (cf.
4,11 probabiliiis etiani i)laaities Saron
Flav. /os. Bell. iud. IV. 3,5).
in Neplialli Doi- coaiprclieaditur; cf.
etiam NOPllETH.
s. v. DORDA V. DAUA.
Dor
Sita erat mil. pass. a Caesarea
aquiloneia versus (Onom. cd. Lag. 283,
'J
DORMIRE (licitur nolione translata
iïo iuciuia, noglegenlia, tepore; cl.
3; 142.13 et 250,:i6; 115,22); hodierna
1 Tliess. 5,0 : igitur non dormiamus,
Tantfira (etiam Tnrtûra) a ruiais an-
sed vigilemus et sobrii simus, et simili-
tiqui situs noimihil meridieai versus
ter Boni. 13,11 bora est iam nos de
:

abest. Stephaaiis Byz. (s. v. Aôipo;) eam

somno surgere. Alia Iranslatione usur-
narrât a IMioeaicibus esse coaditam, ((ui
palur de morte; ita saepe dormire cuai
ob plurima coacliilia ibi reperla urbem
patribus i. e. mortis quasi somnum dor-
ac portum exslrnxeriat. In Tabula Peu-
mire et coniimgi in morte cum patribus
lin,i;er. liabehir Thora 8 mil. pass. a
2 Keg. 7,12; 3 Beg. 2,10; 11,21.43; 14,
Caesarea, 20 mil. pass. a Ptolemaide
20. 31 15,8. 24; 10,6. 28 etc. etc.; me-
quorum numeroruai j)rior a vero haud ;

taphora de dormitione mortis, de somno

aberrat, aller iuslo miaor est. S. Paula
mortis eliam ideo apta est quia notionem
in Peregrinalione sua est " mirata rui-
resurrectionis ad vitam suppeditat. Eo
nas Dor urbis quondam polenlissimae ».
modo Christus quoque dicit pnellam
Noaiina sex episcoporum Dorensium
morluam dormire, Lazarum mortuum
nobis inde ab anao "il 8 p. Clir. innote-
dormire (Matth. 9,24; loan. 11,11^ el
scunt {Le Qiùen]. Assyriace Duru.
Christus vocatur primiliae dormientium
Cf. Jieland.
Palaeslina p. 738-741 Rou- ;
(1 Cor. 15,20). In libris novi loederis
iner. Palaeslinaéd. 4 p. 154; Hitler. Erd- Paulus frequcnler ea ulilur mclaphora;
kunde XVI. 607 ss.; Guériu. Sainarie II. cf. 1 Cor. 7,30; 11,30; 15,6. 18; 1 Thess.
305-315; Survey of West. Pal. Mem. II. 7- 4,12 ss.; 1 Thess. 5,10 sive vigilemus, :

11; Le Quieii, Orien.s cliristianus III. 57'i

sive dormiamus i. e. sive in adventu
ss. ; .S. Paulae Peregrinatio 5 apnd Tabler
Chrisli inter vivos eriinus sive inler mor-
et Molinier, llinera hieros. I. p. 31; Sclira-
der-Whitehouse. luos; 2 Petr. 3,4 : ex quo eniai patres
Ciineif. Inscr. and OUI
Test. I. p. l.'iG; Schurer, Geschichte des dormierunt elc.
Volkes éd. 3
jùd. II. 108-110; Baedelicr-
DORYMINUS (AopjjxÉvri;), patorPto-
lienzimjer. Pal. und Syrien éd. 5 p. 26 i.
lemaei ducis Macli. 3,38 el 2 Alacb. 4,
1
265.
Quoad nuinmos Noris, Annus et epo-
cf.
45 graece. Opinantur alitjui eum esse
chae Syromacedoniun IV. 5,5 (Lips. 1696 eundem Doryaieaem, qui contra Antio-
p. 45;i-"4.-)8); Kvhhel Doct. Nmn. III. 362 chum Magnum pugnavit, cum is invade-
ss. F. de tiaulcij. Numismatique de la ïeirc
; ret Coelen Syriain (cf. Poti/b. V. 61,9).
Sainte p. r»2-148. 405, pi. VI. n. G-12.
DOS vide s. v. M.VTRlMONIl'iM.
DORA V. ailic. praeccd. DOSITHAEUS (Aoo(Oeo«), qui se sa-
DORCAS (Aopxa;); ila j;raece reclc ccrdolcai et levitici geaeris ferebat, et

vt'rlilur ,\cl. 'J,;{G. 31» nouien cuiusdaai Ptolemaeus lilius eius aano ([uarlo rc-
113 DOSITIIAEUS. DRACO. 114

gnanlibiis Ptolemaeo et Cleopalra altii- ble II. 1497-1501; /. A'. Zenner, Zeitschr.
fur kath. Theol. XII. 1888 p. 740. 741.
lorunt in Aegyptum versioncm graecam
libri Esther. Pillant esse eiindem Dosi- DRACHMA, nummus argenteus
theum, de qiio Flav. losephus c. Ap. 2,5 ;
eiusdem cum denario ponderis(2 Mach.
si hoc verum est, Ptolemaeus Pliilome-
12,43; Luc. 15,8. 9). Denarius autem
tor tum erat rex et versio graeca libri tempore Christi merces erat pro labore
Esther iam exstititc. an. 177 a. Chr.; cf. diurno (Matth. 20,10. 13). Drachma
Esth. 11,1 et subscript, textus graeci in atheniensis centesima pars minae erat;
fîrie cap. 10; vide Cornely, Introd. II. 1
drachma phoenicea paulo minoris pon-
p. 419. deris erat. Ceterum drachmae antiquio-
DOSITHEUS (AwaîOeoç). 1. Diix mili- res maius pondus habebanl quam quae
liim, quisub luda Machabaoo pugnabat, posteriore tempore cudebantur. Aetale
et contra Tiniotheum folici successii Christi duae drachmae aequabant siclum
arma gessit (2 Mach. 12,19-2i>). hebraeum dimidium (cf. Matth. 17,24.
2. Eques, vir lortis, qui erat de mili- 27). — Neh. 7,70. 71. 72 nummus per-
tibus Bacenoris et Gorgiara, Syrorum sicus daricus (rODIT) in Vulgata ver-
ducem, pallio cius arrepto ducebat, ut titur drachma. Daricus, nummus aureus,
eum vivum caperet; verum eques qui- acquabal duas drachmas aureas vel 20
dam de Thracibus brachium Dositiiei drachmas argenteas atticas. — De va-
amputavit et Gorgiam ex periculo eripuit s. v. PECUNIA.
lorc vide
(2 Mach. 12,35\
DRACO in Vulgata imprimis, con-
DOTHAIN Gcn. 37,17 vcl DOTHAN formiterusui veterum Graecorum et Ro-
4 Reg. 6,13 Cjni et Gèn. 37,17 etiam manorum, non animal aliquod fal)uln-
nJTlT cum He locali; AwOasfjj. Gen. 37, sum, sed generatim serpentem signihcat
(cf. Ex. 7,9. 12. 15). Praeterca vero va-
17; AwâaîfA 4 Reg. 6,13), urbs Samariae,
rias alias bestias désignât, quae in he-
septemtrionem versus a Sichem sita, ubi
braeo pluribus nominibus appellanlur.
Joseph fratres suos pecora pascentes in-
venit (Gen. 37,17); nequc procul a Sa- Breviter singula recenseamus.
niaria urbe aberat, ut ex historia Elisei 1. Iijn vel etiam DiJFl (Ez. 29,3; 32,
elucet (4 Reg. 0,13). Praclerea legitur 2), plnr. niji^n (DJi^n) explicatur in
Dothain in Yulgata ludith 4,o; 7,3 et in
Vulgata draco (i. e. serpens) Ex. 7,12.
LXX hidith 3,9 (1% Awxaîaç) 4,6 7,3. 18
; ; ;
15, ubi vv. 9. 10 coluber dicitur; simili-
8,3 (AtoOaiji); ex quibiis locis eflicitur Do-
ter Dcut. 32,33 « fel draconum » est ve-
thain in l'aucibus positam fuisse, quae
nenum serpenlum, sicut Sap. 16,10
ex planifie Esdrelon adituni in montana
opax6vTwv « draconum venenatorum
Ephraim praebebant. Tempore Eusebii serpentibus dicitur. Etiam in
dentés » (ie
et S. Hieronymi ostendebatur Dothaim
Ps. 90[91],13 « conculcabis Iconem et
12 mil. pass. a Sebastc (Samaria) aqui-
draconem » ai)te serpens intellegitur,
lonem versus (Ononi. éd. Lag. 249,38;
sicut in verbis Siracidae « commorari
115,3). Hodie Dothain agnoscitur esse
leoni et draconi » (opâxovxt) (Eccli. 25,23
Tell Dôtliânmicv Sebastii/e (Samaria) et
gr. 16). Draco quoquc magnus, ([uem
Djenm (Engannim), circa 18 km a Se-
Babylonii colebant, quemque Daniel abs-
bastiye, circa 8 km a Djenm.
que gladio etfuste interfecit (14,22. 25 s.
Cf. yjoôîHSOHjNeuere Forsch. p. 158;
bibl. 27), serpens erat, quem etiam picturao
Van de Vclde, Memoir308 et Narrative I.
p. in antiquissimis hypogaois christiano-
p. 364 s.; Guérin, Samarie II. p. 219-222; rum cum Danielc repraesentant; alque
Survey of West. Pal. Mem. II. 169. 215; serpenti divinos honores a Babyloniis
Mess, Bibel-Atlas éd. 3 p. 9; Legendre.
Iributos esse, frustra negarunt plures
Carie de la Palestine /. Fahrngrnber, Nach
aucLores; nam et scriptores veteres
;

Jérusalem éd. 2 II. 161; D. Zanecc/iia, La

Palestine d'aujourd'hui 1899 II. p. 579 s.; relationem intimam inter cultum Bel
Liëvinde Hammc, Terre Sainte 1897 III. 71; et serpentis testautur et inscriptiones
L. Heidet apud Vnjourntix, Dict.dela Bi- cunéiformes illum culhiiu apud lîabylo-
115 KHACO. DRACONIS FONS. 116

uios iloniisse conliniuuil (cf. 11. Ratrlin- 5. Denique aliiilesertorum incolae

soit 19, 13 s.; E. Scltrader in Hiehm- D""!!? seuiei in Vulgata dracones apitel-
liaeth(/cn, llaiidwl.. ai. 2 1. 328 s.U lantur ibr. oO,39i. Aliis in locis cxpli-
Seiiti'iilciii iiiaj^mim cliaiii propliela
cantur Aetliiopes (Ps. 71 [72], 9, ubi ex
intt'ilt'^it, niiii Naliiicliodonosor, n'geiii
contexlu fortasse DilSf inimici cum
Haliylonis, draooui assimilât habilalio-
ju'in Sion ilevoranti (1er. oI,34), ol pati
OIshauscn aliisquc legendum erit), 6e-
sliae (Is. 13, 21), captivilas (Is. 23,13),
siinililudiao « duo draconos inagiii n
daemonia (Is. 34,14). Bocharto 1. c. 801-
intor se publiantes in lihro Eslher (10,7;
200-11) sunt b'Ies ferae,
5, éd. lios. II.
11,0) describunliir. Simili dratonis i. c.
sei'ponlis specie vales in Ajtocalypsi dia-
Arabibus dajwan diclae, atque hacc e\-
plicatio etiam recentioribus non vidctur
bolimi. miilieii ac lilio ojiis insidiantem,
vidil adnrari ab univoi'sa lorra, « serpcn- spernenda. Duae felis ferae speeics in
teiii illiiMi anliquum », cuiiis invidia inde
Palaestina conununiorcs sunt, FpHs ma-
ab iniliii mors inlravit in oi-boin leri-a-
nkulata Rïippel! et F. Chaux Giildenstadt,
riun (Apoc. 12,3 13,2 ss; 16,3; 20,2;
ss.;
quae inter incolas locoriuu desertorum
cl". Gen. 3,1 et Sap. 2,24\ V. SERPENS. bene nuuierantur. Fortasse tamcn etiam
alia animalia in desertis dcgentia no-
A serpente aliquo niagno etiam fons
mine a'iii' designantur, (luae difficile
draconis ("j'^nn yj) prope i)orlain ur-

bis lerusalem nomen accepit (Neh. 2,13;.

erit accuiatiusdetcrminare. Fr. Homme!
Vide artic. seq. — Alio sensu idem no- polissinuun animal Felis caracal Giilden-
men liebraieum stadt (= Lf/nx caracal Schreber) voca-
'?';ri pro belua marina
tum signilicari censet.
adbibelur, atque ita in Vulgata draco
De ulliinis cf. Leiniis-Linlirig, Synopsis
loco ceti ponilur Ps. 148,7; alibi S. Hie-
I. 1 erf. 3 p. 183. 18G;//. Ji. Trislrain, Nal.
ronymus bene cete vel cetum inlerpreta-
Hisl. ot' Ihe Bible éd. 8. p. 66 s.; «/. Fauna
tur (Gen. 1,21; lob 7,12; Is. 27,1). V. and Flora of Palest. 18 Fr. Hoinmel.
CEÏL'S. —
Denique eodem nomine ap- Namen d. Sangethieie 2ii9
s.;

nota 2. 322 s. —
pellatur crocodilus nilolicus, qui in ser- De draconibus veterum cf. Bocliart, Hieroz.
monc prophelico figura est Aegypti; H. 428-iO, éd. Itosenm. 111. 222-39, cf. 775-
etiam hoc sensu draco occurrit in Vulgata 84: Sam. Oedmann, Venn. Samml. 4,35-48;

Ps. //. O. Lenz, Zool. d. ait. Griech u. Rônier

73[74],13; Is. 51,9; Ez. 29,3; 32,2.
432-74; L. Lewyso/i a, Zool. d. Talm. 240 s.;
2. Eadem bac
ultima signiticatione
A. E. Brehm, Tierleben éd. 3 VII. 223.
bebr. ^nr'l, quod alibi a S. Hieronymo
L. FONGK.
relinetur (lob 3,8; 40,20; Is. 27, 1^ in
Psalmis 73[74],14 et 103[104],26 draco DRACONIS FONS, (]ijnn yV, r.ri^i

redditur. V. LEVIATHAN. iwv auxwv) Nelî. 1,23 conimenioratur, ubi

3. Ex magna cuni nomine ran simili- Nehemias refert se a porta vallis ante fon-
tudine etiam "jn (plur. w^T) et Lam.4,3 tem draconis ad porlam slercoris trans-
iisse. Ex situ liaruni portarum fons iste
Kethib lt:n) in Vulgata, sicut a LXX in-
in superiore parte vallis Hiunom fuisse
tcrpretibus plerumque draco explrcatur,
supponendus est, quam etiam losepbus
quod potius de cane aurco (Schakal)
nomine vallis fontis (trjv t% rri-jfîî; ^âpay-jra
expon.'ndum est. V. CANIS AUUEL'S.
liell. V. 12,2, éd. Niese r.Oo) videtur de-
4. Praelerea etiam DiriN a S. Hiero-
signare (V. lERLSALE.M II. 2\ Idem scri-
nymo draconi's dicunlur (Is. lii,21). No- ptor ex eadem parte occidentali urbis
uien boc semel tantum in S. Scriptura piscinam serpenlum {zf\ tîôv ôaswv Imnx-
occurrit et animal ulidans, v(;lul bubo- Xou'AÉvr) xoXu|j.6ïj0pa Rell. iud. V. 3,2, Niese
nem aliamve noctuae spcciem, vel etiam 108 cômmeuioraî.^v. lEIU'SALEM III. ".).
canem aureum vel lupum vel aiiam fe-
Pal. Expl. Fund, Quart. Stat. 1899
Cf.
ram déserta babitantem vidctur deno-
p. 57 The
Draj'oii Well i>y l'/i. lUildensper-
tai'e, quamquam liocharto lerarum ulu- ger et p. 57,58 Note on tlie L)raj;on Well by
latum tantum significat llieroz. 1. 80.">-
J. 'J'IlODKlS.
7, éd. lios. II. 212-4). !.. FONCK.
117 DROMEDARIUS. DURA. 118

DROMEDARIUS v. CAMELUS. pis tribus Gad (iNum. 1,14; 2,14; 7,42.

47; 10,20).
DRUSILLiA (ApouafXXa), filia Agrip-
DUMA. 1. Duma (naiT, Aou(Aa) re-
pae soror Agrippae IL, qui cam Azizo
I.,

Emesorum régi cuin circuincidi annuis-
set in matrimoniuin collocavil. Qiiod
tamen connubiiim dissolulum est liuius-
modi de causa, ut Flav. losephus naiTat
« Félix quo tempore procurator erat lu-
censetur Gen. 25,14 et 1 Par. 1,30 inter
posteros Ismael; cL Dumalha {Steph.
Byz.), Domata {Plin. VI. 28,157), Du-
:
maitha (Ptol. V. 19,7 [éd. Mûller-Fischer
V. 18] VIII. 22,3). Nomen itaque tribum
;

dacae, cum forte Drusillam conspexisset et regionem significat in Arabia spec-

(nanique omncs pulehritudinc excelle- tante inter septcmtrionem et occiden-

bat) mulieris desiderio tenebatur, et ex tem, quae regio hodie Duma saxea [Buma
amicis suis ludaeum, nomine Simonem, el-djandal) appellatur. Controvcrsia est
génère Cyprium qui se maguni esse signiticetne Duma Is. 21,11 idem; ple-
siniulabat, ad eam mittens suadere nite- rumque, cum dicatur clamât ex Seir,
:

batur, ut relicto marito ei nuberet bea- intellegitur ibi EdomIdumaea, uti

vel

tam facturum esse pollicens, si ipsum iam LXX babent. Fortassc propbeta eam
non fastidiret. Atque illa haud recte rcgionis appellationem prae communi
laciens volensque etîugere sororis Béré- elegit, ut ipse vocis notione appellativa

nices invidiam (nam propter pulchritu-
dineni suani non leviter ab ea laesa erat),
ut contra patria instituta ageret et Felici
nuberet, se persuaderi sinit, cumque ex
eo peperisset filium, Agrippam nomine
vocavit. Sed quemadmodum is iuvenis
cum muliere ista perierit, cum inflam-
maretur nions Vcsuvius
Caesaris posteadeclarabo » (Ant. XX. 7,2).
Antequam Drusilla Azizo daretur coniux,
desponsata erat Epiphani, Antiochi
Commagenorum régis iilio, qui tamen
eius nuptias recusaverat ut qui ludaeo-
rum religionem sua relicta amplecli
noluerit, licet ita se facturum esse puel-
lae patri olim promiserat (cf. Ant. XIX.
9,1 et XX. vocatur a Suetonio
7,1). Félix
(Claud. 18) maritus trium rcginarum.
Cum Drusillam ad adulterium induxisset,
intellegitur, quomodo disputante Paulo
de iustitia, castitale, iudicio future tre-
silentium, locum sUentli (de orco Ps. 94,
17; 115,17) innueret, ad quam conditio-
nem gens et regio Edom apud Deum iam
esset redacta.
2. Duma urbs montis luda (les. lb,o2
hebr.) in Vulgata Uuma dicilur (v.
RUMA).
tempore ïili
DURA (Kin, AsEipoc), campus pro-
vinciae Babylonis, in quo Nabuchodono-
sor rex slatuam auream erexit, quam
adorari voluit (Dan. 3,1). Ex inscriptio-
nibus cuneiformibus très regiones Buru
in Babylonia innotescunt. Nomen Buru
ab assyriologis explicatur vallum, castel-
lum, arx et usque ad bodiernum lempus
fréquenter usurpatur ad designandos
colles.Ipsum locum, in quo statua illa
erecta fuerit, a se repertum esse censet
J. Oppert; inveniuntur enim Nahr Bura
i. e. fluvius Bura et Tolul Bura i. e.

mefactus noluerit ultra audire oratio- colles Bura ciiTiter 8 km a Babylone

nem; cf. Act. 24,24. 2.ï. inter meridiem et orientem; ibidem cer-
nitur collis el-Mokhattat (la colline ali-
DUDIA (HIT, Afjjo(a), praefectus se-
gnée), qui 6 m
in altum elevatur supra
cundae turniae exercitus Davidis 1 Par. basim quadratam 14 m
et substructio-
27,4; sed si confertur 11,12 et. 2 Sam. nem illius statuae aureae efformasse ab
23,9, excidisse videndur verba Eleazar : eodem auctore coniicitur.
films Dodo (Dudia), Ahohites i. e. ex
Cf. Fr. DelUzscJi, Paradies p. 216; Sclrra-
posteris Alice (1 Par. 8,4). lu Vulgata
der-White/iovse, Cuneif. Inscr. and Old
1 Par. 11,12 et 2 Sam. 23,9 "nn et niT
Test. IL p. 127. 128 /. Opperl, Expédition en
;

vertitur appellative patrui eius. Vide

:
Mésopotamie L 238 ss.; Brunengo, L'impero
ELEAZAR 3. di Babilonia e di Ninive IL p. 329 /. Menant, ;

Babylone et la Chaldée, 187.5, p. 244 et tabu-

DUEL (bNm. Num. 2,14 S^iyT,
lam geogr. p. 261; F. Vigouroux, La Bible
TaYouïîX ubique), pater Eliasapb princi- elles découv. mod. éd. 6 IIL p. 303. .304-
 —

EBAL. 1. Ebal (Sal!;, EùdéX) reccii- nime esse posscssuros aftirmat (1 Cor.
setur leclan Gen. 5,11; 6,10) et Cbristus monel attendite :
iiiler filios 10,28;
vobis, ne forte graventur corda vestra
idem 1 Par. 1,22 scribitur Hebal (Ss"»!;,
in crapula et ebrielate et superveniat in
Tsaiâv . Sigiiificalui' Itaque stirps qiiao-
vos repentina dies illa (Luc. 21,34; cf.
(lam lectaiiiilanini, qiios Arabiaiii nio-
Matlli. 24,49). Quandoque ebrius, inc-
i*i(]ionalein incoluisse constat (v. lEC- briatus is quoque dicitur qui bausto vino
TAN). Etiain hodie iioinine Abil et regio
hiiarior elfectus est; cf. loan. 2,10.
ot varii pagi in Yemen designanliir [Hn-
Sensu translato dicitur ebrietas de stu-
lèv;/, Mélanges critiques p. 86 Dillmann, ;
pore illo quo bomines consilii inopes
F. (le Hummelauer ad Gen. 10,28). in maxima quadam adversilate corri-
2. Ebal [h-l^'j. raiÇri'X, Tai6»]'X}, e\ filiis piuntur; cf. Is. 29,9; 1er. 13,3; Ez. 23,
seii posteris Sobal lilii Seir Horraei 33; lob 12,25 etc.

(Gen. 36,23; 1 Par. 1,40). EBUR tempore Salomonis affereba-

3. Ebal mons in Vulgata scribilur
Hebal.
EBENINUS V. HEBENLXUS.
EBRIETAS. Isaias propheta vehe-
menler reprehendit principes Inda ob
ebrietateni 5,11. 22; pariter sacerdotes
et pseudoprophctas 28,7; cf. 28,1. 3.
Ebrietateni carpit Osée 4, 11 viniun
et ebrietas anferinit cor. Ebrietalisper-
versilatem plnribus prosequnntur îibri
sapientiales; Prov. 20,1 kixuriosa res
vinuin et tiiniultuosa ebrietas; qiiiciuu-
que his delectalur non orit sapiens;
31,4 nullum secretum est nbi régnât
ebrietas; cf. 21,17; 23,30-33 describi-
tur navibus Salomonis et Tyriorum ex
regione Ophir (cf. 3 Reg. 10,22; neque
obslat quod ibi hebr. dicuntur naves
Tbarsis; nam uti 22,49 hebr. eUicet, na-
ves Tharsis appel lantur quoque naves
quae navigabant in Opbir). Ebur adhi-
l)ebatur ad domos et palalia ornanda;
undc dicuntur domus eburneae ^3 Ueg.
:
22,39; Ps. 44,11; Am. 3,15). Salomon
babuit thronum ebore obductum (3 Ueg.
10,18); Amos proplieta invehitur in
:
luxuriosos qui dormiunt in lectis ebur-
neis 6,4; cf. Gant. 7,4; Ez. 27,6. 15.
Gelerum v. EI.EPHANTl'S n. 3.
ECBATANA (Xn^ZnX, h r.ôlzu

tur ebrietas et quae ab ea altérant ur A èv 'A[i.aOx èv rôXei Esdr. 0,2 ;

'Ex6âTava
mala; item Eccli. 31,38 : vinum mul- Tob. 3,7; 14,12. 14 graece;
6,6. (8;
tum potatiim irrilationcm et irain et luditli 1,1 ss.; 1,14 graece; 2Mach. 9,3),
ruinas multas facil etc. et 19,1 operarius urbs et caput Mediae, dislans ab Oronte
ebriosus non locupletabilur et 26,11 monte (hodie l'^lvend) stailia duodecim
nuilicr cbiiosa ira magna, et conlumelia (Diodor. Sic. 13\ eo fere loco quo
11.

cl liu-pitudo eius non (egetur; cf. 10,2; hodie Hamadan. (bi tempore aestalis
3l,;i0. Ouaro a|>ostohis (juoque ebrieta- leges persici et parthici degere solebant
teni iuler opéra carnis rt>censet (Gai. ;>, [Slrttbo XI. 13,1; Atnoph. Anab. 111. 5,
21) et cbriosi cbristiani cousiicludincm 15). Apud IbM'odotum (1,98^ scribitur
iubcl vitari et ebriosos regruun hei mi- AyoâTava. —
Suul oliam scri|)tores v. g.
 .

121 ECBAïANA. ECCLESIASTES. 122

E. Beurlier), qui solunimodo Esdr. 0,2 Ecclesia Christi, ut ex locis citatis

et 2 Mach. 9,3 ad Ecbatana-Hamaf/a/i iu colligitur, est societas religiosa, cui fi-

Media magna référant, reliques aulem nem proximum appetendum Christus

textus Tob. 3,7 etc. ludith 1,1 etc. potius proposuit sanctiflcalionem hominum, fl-
ad Ecbatana in Media septcmtrionali seu nem ultimum clariflcationem Dei per
Atropatene (Ecbatana secunda apud dcbitum cultum. Hanc societatcm Chri-
Mosen Chorens. Hist. Arm. II. 84), ubi stus dicit regnum suum, quod comparât
hodie Takd Soleiman [RaivUnson) cum gregc in unum ovile colleclo; ipse
De Tob. 5,8 (Vulgata Rages civitas : pastor gregis vicarios pastorcs Petrum
Medorum, quae posita est in monte et sub eo reliques apostolos instituit.
Ecbatanis) v. s. v. RAGES. Nomen autem, quod societati superna-
Erdkimde IX. 98-128; Schra- turali a se fundatae proprium essel,
Cf. Ritter,
der-Whitehouse, Cuneif. Inscr. and Old Test. Christus clegitillud ecclesiae. Est igitur
II. p. 67 DetUzsc/i, Paradies p.
; 248 Bnujsch,
;
ecclesia Christi coetus hominum, qui
Reise nach Persien 1. 363 ss. -,
E. Beurlier eiusdem fldei professione et corundem
apud Vigouroux, Dict. de la Bible II. 1528- sacraraentorunicommunione sub aposto-
1532; H. Rawlinson'm Journal oftheGeogr. licis pastoribus eorumque primate re-
Society X. 1841 p. 46-53.
gnum Christi in terris constituunt. Cf.
ECCETAN ('l'CSn, 'Axaxav), pater Ch. Pesch, Praelect. dogm. éd. 3 I. n.
305-310.
lohanan de filiis Azgad (Esdr. 8,12).

EGCLESIA. Ea voce (cf. I-a-aoIù^) ECCLESIASTES ('E/.>cXrictaair]ç), ti-

generatim significatur multitudo liomi-
tulus Salomonis (Eccl. 1,1. 2. 12; 7,28;
num convocala et congregata. In veteris 12,8. 9). Si vim vocis graecae spectave-
foededs libris communiter dicitur, ut
ris, explicabis dici de eo qui ad audien-
Snp, de coetu populi Dei, de coetu
dum agendumve in concionem venit vel
Israelilarum, quae ctiam ecclesiaDomini qui concionem convocavit. Quam notio-
vocatur (Num. 20,4) vel ecclesia populi nem Gregorius Nyssenus (hom. 1 in
S.
Dei (lud. 20,2) vel ecclesia Israël (3 Reg. Eccl.) etOlympiodorus exprimunt (initio
8,14) et plerumque coetus intellegitur comment, in Eccl.) et quam S. Hierony-
religiosus, ad cultum Dei coliectus. Sed mus quoque Iradit addita ulteriore ap-
etiam notionc generali de aliqua con- plicatione « Ecclesiastes graeco ser-
:

cione adhibetur; cf. Eccli. 23,34; 33,19; mone appellatur qui coetum i. e.
38,37 et Ps. 25,5 sermo est de ecclesia occlesiam congregct, quem nos nuncu-
malignantium. In libris novi foederis pare possumus concionatorem, quod
plerumque dicitur de coetu fldelium loquatur ad populum et sermo eius non
Christi vel in universum (Matth. 10,18; specialiter ad unum, sed ad universos
1 Cor. 12,28; Eph. 1,22; 3,10; 3,23 s.; generaflter dirigatur » (in Eccl. 1,1). Si
Phil. 3,0; Col. 1,18. 24 etc.) vel de coetu indolem libri consideraveris qui inscri-
fldelium in aliqua urbe vel regione; unde bilur verba Ecclesiastae, certe
: dicendum
de ecclesiis Galaliae (Gai. 1,2) etc. mcn- erit, ecclesiasten intellegi de oratore
tio fit et de ecclesiis gentium (Rom. 16, concionante vel de scriptore oratoria
4). Eodem nomine designantur coetus dictione utente (cf. Gietmann, Comment,
fldelium qui celebrantur ad cultum divi- in Eccl. p. :)9). Quae sit vocis hebr.
num cxercendum, ad eucharistiam con- mn'p vis ac notio disceptatur; explicant
ficiendam, ad exbortationes et doctrinam
collectorem proverbiorum, alii commu-
tradendam (1 Cor. 14,34). Dicitur dome-
nissime concionatorem (bnp convocare
stica ecclesia alicuius ecclesia seu fidèles
qui in domo alicuius sunt vel ibi congre-
et in coetum cogère? sed de tali coetu
in ipso libro nulla est mentio); alii sta-
gantur (cf. Rom. Cor. 16,19;
16,5; 1

("ol. 4,15). Notione profana de multitu- luunt notionem Snp primariam esse
dine hominum casu collecta et tumul- damare, vocare; unde Gietmann censet
luante dicitur Act. 19,32 s. erat enim : etiam in voce illa interpretanda non esse
ecclesia confusa. neglegendam exclamandi notionem :
12:{ ECCLESIASTES. EDER. 124

« Ecclesiasies qinexcldmans lanuMilaliir EDEMA (nms', 'Ap[j.at(0), urbs Neph-

reiiini oiiuiiiim vauilalcm (juasi prae-
thali Cencrelh et Arama enu-
iiiter
c'onio riin-^iliir, cuiii vnlontiliiis nolonli- nierata (los. 19,39). Hodie vcl viens e/-
biiâ doiuiiilial alqiie iiiciilcal rem loni;o
Damiye intcr Tiberiadcm et montem
jiravissiinaiii. Empliasis cniiii qiiacdain
Thabor {Siirvey of West. Pal. Mem. I.
iis loi'is i|uilius id noiiKMi posiluin est, 36:'>. 384; 7Mnecchia, La Palestine d'au-
mauiresto soulitur, evidonlius quideni jourd'hui 1899 11. 03S) vel Khirhet Adma
1,2; 7,28; 12,8; sed etiain 1,1. 12 et 12, ad dexteram ripant lordanis paulo inl'ra
0, tuin quia appellatio huiusinodi non lacum Tiberiadis [Legcndrc, Carte de la
sine consilio prolocto j^raviquc ralione Palestine).
a>^sinnpla lotiosqiic ivpotila est, Uim
quia, si exclaniaiidi notioncin subieccris, EDEN (piT, 'EÔ£[a). 1. Edcn Ceu. 4,

fit iiiodum aryuinento lihri

mii'urn in 16 vide s. V. PARAOISUS.
consontanea. Atque hoc quodammodo 2. Filii Eden qui erant in Tiialassar
pio tirma dcmonstralione habeo, vocein (4 Reg. 19,12; Is. 37,12) sunt iidem, qui
nSn'p aliquo modo ad declamatoriam apuil Assyrios in inscriptionibus appel-

contenlioncm vocis reicrendam esse » lantur Bit 'Adùii, domus 'Adini et qui
01). Alias cxplicationes vide habitabant in parte quam maxime occi-
(l. c. p.
dentali Mesopotamiae ad utramque Eu-
1. c. p. 63 et Comeh/, Inlrod. éd. 2 II. 2
phralis ripam ea l'ère in regione, ubi
p. loo.
hodie sitae sunt urbes Aintâb et Urfa
ECHAIA inSHN, 'A!a), princeps po-
(cf. Delitzscfi, Paradies p. 4. 263 s. ;

puli, siynator locdens (Neli. 10,26 hebr. Schmder-Whitehouse, Cuneif. Inscripl.

27). and Old Test. IL 11). Atque eadem regio
EGHI enumeratur Gen. 46,21 iuler Eden Ez. 27,23enumeratur, ubi scrmo
lilios Beniamin; vide s. v. AHIRAM. est de commercio Tyriorum cum Meso-
ECREBEL 'ExpsSTÎX) , oppidum in- potamia.
(

ler meridicm et oricntem Bethuliae, 3. Beth Eden i^Am. 1,5; Vulgata :

haud procul ab altère oppido Chus seu domus voluptatis, LXX àvSps? Xappâv) . ut

torrente'm Mochmur ex conlextu palet, est regio quaedam

Clmsi iuxta sito
Syriae. Videtur eadem esse ac IlapâSstao;
LXX; Yulgala ouiiltitnomina
(ludith 7,18
Chus, Ecrebel, Mochnmr; Itala scribil apud Ptol. V. ir.,20 [14,16], urbs Lao-
Chus, Etrebel, Machur). Nomen Ecrebel dicenes, hodie viens Ehden itinere
unius diei distans a Ba'albek nec procul
aliquibus iuterpretibus conservatum esse
a Bsherre, ubi cedri abondant [Ritter,
videtur in 'Aqrabe, de qua urbe s. v.
C. Th. Fischer\. Aliis autem Beth Eden
ACRABATHANE diximus. CI', etiam Sur-
videtur esse Djusie el-Kadl m ehând longe
vey of West. Pal. Mem. II. 389.
a Ribla in septemlriouali termino Coe-
EDDO (i"TX; LXX omitt.), primus in
lesyriae sita, quam cum Ilapaôstato Plo-
pago Cbasphia haud longe ab Ahava lemaei conq)ouunt, aliis viens Beit el-
Ad eum misit Esdras,
lluvio (Esdr. 8,17). DJnnne (domus paradisi) ad radiées
ut pro sua auctorilate levitas et Nathi- orientales montis Hermon, aliis Bit
naeos ad iter in lerusalem cum Esdra 'Adini seu Eden Mesopotamiae.
iustituendum induccrel; neque frustra;
nani k^vitae quadragiula et iNathinaei Cf. Ritter. Erdkunde XVII. [>. G50 ss. ;

C. Miiller-C. Th. Fiseher. Claudii Ptol. Geogr.

ducenti vigiuti ex ea regione ilev cum
1883-1901 I. p. '.177.
Esdra suscepcrunt (cf. 8,18-20). Ipse
Eddo fortasse erat levita, neque obslat 4. Levita de filiis Gersom lemporc
quod Nalhinaei l'ratres eius vocantur; Ezechiae régis (2 Par. 29,12); idem vi-
cinn enini et levitae et INathinaei mini- detur nominari 2 Par. 31,15 (LXX *'08ou.'».
steria sacra obirent, poterant vocari
liatrcs eodem modo quo v. g. Sadoc EDEH. 1. Eder (ny, 'ESip), levita

suuunus sacerdos et sacerdotcs l'ratres ex [)osteris Merari tcmpore Davidis, U-

ap|»ellaiilur I Par. I6,31>. liusMusi (1 Par. 23,23; 2V,30K
125 EDER. EDOM. 126

2. Edcr 0"V, A 'Eôpaîv , ïî omilt.), facta inter se succcssisse salis apparet

urbs in meridie (Negeb) Iiida iu\ta ler-

ex modoenumerationis. Ex Cades misiL
minos Edom Moyses nuntios ad regem Edom, ut per-
(los. 15,21). Situs ignora-
mitteret fratri Israël transire per terram
tur. Aliqui eam
agiioscunl in Khirbet el-
'Adar ad meridiem Gazae {Survey of Edom; verum is superbe et dure rccu-
savit (Num. 20,14-21; lud. 11,17. 18);
West. Pal. Mem. lil. 236) alii in Khir- ,

bet Umm
'Adre in Wâdi el-Sheria (cf.
unde coacti sunt ex latere circuire illam
1896
terram; neque enim fratri Edom bellum
Biihl, Alt. Pal. p. 185), alii denique
suspicabantiir eam non differre ab Arad inferre Deus tum temporis pei^misit.
el niera transpositione litterariini
" Sed quo animo hostiliesset Edom contra
"i et
Israël, salis iam tum declarabatur. Ex
cxortam esse.
tempore losue et ludicum nihil de Edo-
EDISSA (nD~n i. e. myrtus) , nomen mitis refertur. Verum Edomitas saltem
hebraicum, qiio Esther
appellabatur ultimo ludicum tempore sese inimicos
(Esth. 2,7; omittitur in LXX). Puellis praebuisse palet ex eo quia Saul confir-
haud raro nomina florum, plantariim mato regno super Israël pugnabat per
indebantur cf. Siisanna (liliiini).
; circuitum adversusomnes inimicos eius,
EDNA (NJ-y). 1. Unus ex filiis
contra Moab et filios Ammon et Edom
et reges Soba et Philisthaeos et quo-
Phahath Moab, qui cum Esdra Babylone
cumque se verterat superabat (1 Reg.
redierunt et iixores alienigenas duxerunt
14,47 ). David quoque Edomitas tenuit sub-
(Esdr. 10,30; 'Eovs).
iectos, non sine caede multorum (loab
2. Princeps familiae sacerdotali? de
enim sex mensibus in ea regione mo-
slirpe Harani, tempore loacini pontifici?,
ratus est et omnis Israël, donec interi-
iiiii losue pontificis (Neb. 12,15 Mawaç).
;
merct omne masculinum in Idumaea,
EDNAS. l.Ednas {r\21V^ 'Eovà), prin- 3 Reg. 11,15. 16;. David autem posuit

ceps millium ex tribu Manasse, qui cum inIdumaea custodes statuitque praesi-
aliisDavidi se adiunxit, cum ab Aphec dium et facta est universa Idumaea ser-
in Siceleg rediret (1 Par. 12,20). In Vul- vions David 2 Reg. 8,14. Verum ex caede
illa principum servatus est Adad aliique
gala nomen Ednas h. 1. bis ponitur per
crrorem. de servis patris eius; isti fugerunt in
2. Ednas (n3"î!;, "Eovaç), princeps exer- Aegyptum. Bénigne suscepti sunt a Pha-
raone et cum Adad adolevisset, Pharao
citus in luda sub losaphat rege (2 Par.
ei dédit uxorem, sororem uxoris suae
17,14); praeerat trecentis millibus viro-
germanam. Mortuo David Adad reversus
rum robuslissimorum. est in Edom et cum Salomon a via Do-
EDOM (m^N, 'EôoJij.) cognomen est mini declinasset, suscitavit ei Dominus
Esau, quod sortitus est quia lassus ab adversarium ipsum Adad (3 Reg. 11,14).
agTO redux cum vidisset pulmentum a Atque ex eo tempore Edomitae sese do-
fratrc lacob coctum, exclamavit niinio ludaeorum subtrahere conaban-
da :

mihi ut degiutiam (devorem) rufum hoc tur, et LXX addunt 3 Reg. 11,25 Israeli

D~xn (vel ut alii consent scribcndum ab Adad (Ader) molestiam esse creatam
ipsumque in terra Edom régnasse. Cum
'"xn; cf. Dillmann ad Gen. 25,30). Ce- contra losaphat regem Moabitae et Am-
tcrum de Esau vide s. v. monitae belium moverent, eliam Edo-
Dicitur Edom
de posteris Esau, de mitae egressi sunt ut pugnarent contra
Edomitis. Rcgionera Seir prius incole- ludam; sedpercussi sunt (2 Par. 20,22);
bant Horraei (Gen. 36,20 ss.); verumfilii alias rex Edom simul cum losaphat rege
Esau eam occupabant deletis Horraeis et loram rege ad bel-
Israël egreditur
(Deut. 2,22). Diu antequam Israelitae licam expeditionem contra Moabitas (4
liaberent regem, Edomitae iam regia Reg. 3,9); unde vel subiectione vel foe-
dominatione gubernabantur. Eorum re- dere iunctus eratcum rege luda. Sed cum
ges sat mulli recensentur Gen. 36,31-39; sub loram filio losaphat Edom recederet
reges non iure nativitatis sed clectionc ne esset sub luda (4 Reg. 8,20; 2 Par. 21,
1^27 EDOM.
H),Etlomilaercgi losaplial subiocli fuisse
videntiir.Kcliciler oonlra oos ilciMiiii
pu^navit Aniasias; ipse porciissil Kdoin
in vallo saliiiaïuin doct'iu iniliia cl ceitit
urboiii pcaotipuaiii l'clrain {vhc, Scia)
vocavilqiic noiiicu ci us Icclcliel (4
14,7) et Azarias, lilius ciiis et siicccssor
ctiani Aelatii.rcgiio iudaico rcsli-
refj:ni
tuit Edoiiiilis iiidc cxpidsis (4 Kcj;.
22). Vcruin Kdoinitac inox viribus
l'c-
sumptis rcgninn indaicnin dcnuo ag'-
g:ressi snnt; nani sub Acliaz vcgc. vene-
runt Idnniaei et pcrcussernnt nudlos ex
luda et cepcrunl pracdain magnam
(2 Par. 28,171. Atque ex co tcinpore
Edomitae inininnos luiss(> vidontnr a do-
minalione régis luda et cuni Sedecias
regesvicinos adfoedus contra Chaldaeos
ineundum evocarel, ctiam nuntii régis
Edoni ad eiusniodi foedus ineundum in
urbc lerusalcin adcrant. Al ut alii, ita
Edomitae quoquc resislere Cbaldaeis non
poterant (cf. 1er. 27,2 s.).
Quantum Edomitae odium
gesserint
quoquc sunt commi-
in ludacos, testes
nalioncs prophetarum contra eos. lam
loel propbeta Idumaeam fore in deser-
tum perditionis pracdixit pro eo quod
inique egerint in filios luda (3,19). Et
Amos super tribus sceleribus Edom
:
et super quattuor non convcrtam euni
eo quod perseculus sit in giadio fratrem
suum cl violaveril misericordiani eius et
lenuerit ultra l'urorcm suum cl indigna-
tionem suam servaverit usque in fineni,
mitlam igncni in Tbeman et devorabil
acdesRosrac (1,11. 12). Iniprimis gravis
est Visio Abdiae contra Edom propter :
interfectionem et propter iniquitatem in
fratrem tnum lacob opcrict te confusio
et peribis in aeternum. Quae ab
prophetis obiiciuntur Edomitis, Edomi-
tae patrarunt in calamilate illa iudaica,
de qua 2 Par. 21,10 vel 2o,23. 24 et
4 Reg. 14,13. Parilcr ciun [erusalem a
Cbaldaeis expugnaretur, Edomilae tri-
pudio et cxsultationi indulgebant odium
velus in ludaeos explenles (cf. Ps. 136,
7; Lamenl. 4,21), quarc iterato ab Eze-
chiele propheta lis vindicla iussu Dci
annuntiatur (23,12 ss.), praesertim cutn
tciTam palacslincnsem populo Dei in
cxsiliuin abduclo occupare vellent (Ez.
UDOM, IDUMACA. 128
3;), 2 ss. ;Et vaslitas illa atque
30, il).
dcsti'uctio, quam
praclcr alios Icrcmias
(luociuc Icrrac Eclomilariun valicinatus
erat (49,7-22), conlirmalur ab ullimo
proplictarum nam dum Israël ex exsilio
;
r(ulu\ ilcrum graliam Dci (îvperlus est,
Reg.
Edom a|)pcllalur populus cui iratus est
Dominus usquc in aelcrninn (Mal. 1,3 s.">.
li,
Etiam lemporc Macbabaeorum odium
illud invcleralum in ludacos manifesla-
bant. Nam Edomitae quoquc inler eos
erant de quibusnarralur: < ut audieriuit
g^entes in circuitu quia aedilicatum est
allare et sancluarium sicut prius, iratae
sunt valde et cogilabant tollere genus
lacob, tpii crant inler eos, cl coeperunt
occidere de populo et pcrscqui; cl dc-
bellabat ludas lilios Esau in Idumaea et
eos qui crant in Acrabalbanc quia cir-
cumsedebant Israclitas et percussit eos
plaga magna » (l Mach. 5,1-3). Occupa-
l'anl Edomitae (Ihebron quoque; at ibi
pariter a luda expugnati sunt (1 Macb.
o,6o). Et, uti 2 Macb. 10,5 graece refer-
tur, siniul curn Gorgia vexarunl ludaeos;
cf. 2 Mach. 12,32. Demum Idumaei ab
loanne Ilyrcano subiccti et, si vellent in
patria niancrc, coacti sunt circumcisio-
nenisubire et legibus iudaicis uti; « illi
vero palriae suae amorc tum circumci-
sioncm admiserunt tum vitam in céleris
;
simililer ac ludaci agcrc sustinuerunt »
{Flav. los. Ant. XIII. 9,1; XV. 7,9); at
irrisionis causa quandoquc semi-Iudaci
vocabantur (cf. 1. c. .VIV. 1.^,2). Tandem
Antipater, Idumacus, a Caesare lolius
ludaeae procuralor faclus est (Ant. XIV.
8,5) cl eius filius, Herodes, rex evasit
ludaeoruni et post Ipsum Archelaus (cf.
Mattb. 2,22).
Cum Edomilae conlinuo inimici esscnl
istis
populi Dei, Edom ponitur quoque tam-
quam typus omnium corum qui rcgnum
Uei oppugnant (cf. Is. 34,0; 63, T et
cum ex altéra parte Edom quoque novo
regno messiano dicatur inscrcndus esse
(Is. 11,15; Am. 9,12), signilicantur eius
i-egni messiani arma vicliicia quibus
bosles (juoque devicli cvatlant, quae Dci
est clemcnlia, pailicipes bonorum Mcs-
siae.
EDOM, IDUMAEA. ïermini ItMiac
Edom in Velere Teslamcnio non indi-

129 EDOM, IDUMAEA.
cantur, secl ex obiter dictis aliqualenus
defuiiri possimt.Noinina Edom et mons
Seir fere convertuntur. Primitus qui-
dem mons Seir illain solam regionem
montanam désignasse videtur, quae valli
el-'Araba inter mare Mortuum et sinum
Aelaniticum e.xtensac ab occidentc adia-
cet et conter mina est déserte Pharan
meridiem et occidcntem versus, deserto
Zin septeintrionem versus (Gen. 14,6;
Deut. 33,2; lud. 5,4). Postmodum vero
iota regio montana ab occidente et ab
oriente eidem valli el-'Araba adiacens
appellata est terra Seir, nions
(ct. Deut. 2,1 s. ; Ez. 2o,8; 35, lo et forte
etiam Gen. 32,3). Seiungebatur itaque
terra Edom Veteris Testamenti a terra
Moab per Wndiel-llasâ, a Negeb (tractu
australi) luda per desertum Zin et ex-
lendebatur usque ad sinum Aelaniticum
et desertum Pharan. Cf. etiam s. v.
GEBAL. Sine dubio regio ad orientem
vallis e/- '.4m6a protensa erat pracstan-
tior; in ea enim inveniuntur complures
urbes, quae in Vetere Testamento ter-
rae Edom adscribuntur; celeberrima
urbs Petra seu Sela, quam Amasias rex
luda cepit et lectehel appellavit (4 Reg.
14,7 lECTEHEL), Phunon
et V.
33,42), Bosra (de qua diximus
BOSRA 1), Thophel (Ueut. 1,1);
sinum Aelaniticum erant duae
cdomiticae xVelath et Asiongabcr
2,8; 3 Reg. 9,26).
Aetate Graecorum et Romanorum
Edom appellatur Idumaea, cuius fmes
multo latius extenduntur quam Edom
Veteris Testamenti. Ipsa Hebron in di-
lione Idumaeorum erat, donec a luda
Machabaeo rccuperala est 1 Mach. o,6o) (
Bethsura aquilonem versus a Hebron
sita praccipuum erat munimentum lu-
daeorum contra Idumaeos ludaeam in-
festantes (1 Mach. 4,) 5. 29. 61; cf.
textum graecum 4,29 et v. BETHSUR).
A Flavio losepho in Idumaea etiam Ama-
Iccitis coniprchenditur (Anl. II.
Iribui Simeon assignatur Idumaeae pars
Aegypto et Arabiae contermina (V. 1,22).
Ex aliis quoque locis (Ant. .XII. 8,6; XIII.
9,1; Bell. iud. IV. 9,7) colligitur ditioni
Idumaeorum subicctas fuisse urbes He-
bron, Ador, Maresa, Azotum. Videtur
itaque terminus septcmtrionalis
LEXICON BIBI.ICUM.
,
EDRAI. 130
maeae assignari posse linea, quae ab
Azoto per Eleutheropolin {Beit Bjibrîn)
Hebronem ducit.
Cf. Reland, Palaestina I. p. 66-73;
F. Buhl, Geschichte dcr Edomiter 1893;
E. HuU, Mount Seir 1889 p. 85 ss.
EDRAI iinix). 1. Edrai (LXX "Eo-
pâciv, 'Eopact[jL, urbs Og régis
'Eôpai'jj.),
Basan, sacpius cum Aslaroth urbe princi-
pali regni Basan commemorata (Deut. 1
4;Ios. 12,4; 13,12.31), propc quam Og
ab Israelitis devictus et interfectus est
Seir (Num. 21,33; Deut. 3,1). Erat in territo-
rio dimidiac tribui Manassc transiorda-
nicae attributo (cf. Num. 32,33). Recen-
setur Deut. 3,10 cum Selcha seu Salecha
in extremis finibus Basan; sunt qui h. 1.
alteram Edrai statuant ab urbe regia Og
diversam (Knobel, Keil ad Num. 21,33
s. et Deul. 3,10), sed sine ratione co-
gente, nequc probabile est praeter ur-
beni sacpc commemoratam et notissi-
inam hoc uno loco alteram designari.
lu Onomastico Edrai dicitur Adra, in-
signis Arabiae civitas 24 mil. pass. a
Bostra {éd. Lag. 253,30; 118, 3) et s. v.
Astaroth ^213,35; 86,32) Adraa 25 mil. :
(Num. pass. a Bostra et 6 mil. pass. ab Asta-
s. v. roth. In Tabula Peutingeriana Adraha
iuxta ponitur 24 mil. pass. a Bostra. Ilodie
urbes nominatur Edre'ât, brevius Der'ât vel
(Deut. Bera'â, urbs 5000 fere incolarum in
planifie montana, quam ab oriente et
scptemtrione Hieromax {Yarmâk) cir-
cumfluit, a meridie autem mons calca-
rius el-Zumle superat. Cavernas subter-
raneas urbis commémorât Guillelmus
Tyr. (XVI. 10; apud J/zg-ne 201,650), .pii
; praeter antiquum nomen Adratum etiam
vulgarem tune temporis appellationem :
civitasBernardi de Stampia tradit. Rui-
nas late extensas et cavernas subterra-
neas descripserunt Wetzslein et Schuma-
cher. Aliqui denique agnoscunt Edrai
etiam in Otaraa inscriptionum aegyptia-
1,2) et carum {Buhl, M. Midler).
miter, Erdkunde XV 838 ss.; Wetz-
Cf.
stein, Reisebericht uber Hauran und die
Trachonen p. 47 ss. Schumacher, Across
;
the Jordan p. 121-147; F. de Sautcy, Nu-
mismatique de la Terre Sainte 187i p. 373-
377; Pal. Expl. Fuiid, Quart. Stat. 1890
Idu- p. 188-189; IF. M. Millier, Asien und Europa
— T. U. — O
 131 KURAF. EDUCATIO. i;{2

iiacli allao};. Dciikmiileni 1893 p. 15λ; /-'. viam Domini et l'aciant iudicium et in-
Biilil, Alt. Pal. IS'.Ki p. j:.! Letjcndre apiid
;
sliliam (irn. IS.lil. Gum enim hoc sil
igourou.r, Uict. de la Hible II. 1581) ss.
\
omnis bomo : lime Demn et mandata
eius obscu'va (Eccl. 12,13), a<l id |iraeci-
2. Etli-ai (lAX 'Aaoap() , urbs Iribiis
Ncphlhali (los. 19,37). (ienseiiir esse vi- pna cura cducationis dirigatnr oporlet.
ens Yiiter ineclius l'ère inter Tyruiu et l'nde parentibus dicitur: ne oblivisca-
ris verborum qnae viderunt oculi tuiel
laciiin Uûli' {Survey of West. Pal. Mem.
I. 2o;i; Lctjendre, Carie de la Palestine;
ne cxcidant de corde tuo cniictis diebus
Zanecchni, La Palestine (ranjounllmi vitae luae, doccbisquc ca liliosac nepo-

18!»9 II. 71G). Sed e\ opinione F. de llum- tes tiios, et erunt verba haec quae ego
:

melaiicr, (jui los. I9,3,ï-3S non nrbiuni praecipio tilii in corde tuo et narrabis
^(>l>lltllali, sed arciinn Tvriorum elen- ca filiis luis, el docete tilios vestros, ut
:

eliinn esse existiniat, notissinia illa lùli-ai

illa medib-ntur (Dent. 4,9; 6,7; 11,19}.
I(leo(pu' iultentur ex|)licare liliis ([uid
Iransiordanica ll>,:n aynoscenda est.
signiliceut caerimoniae illaecoenae pas-
EDUCATIO. Onae enrae infanti nato chalis et quibus beneliciis olim populus
adhiluM'iMiliii', iu(lica\it E/. i().4; pracci- a Deo sit donatus Ex. 12,26; 13,8; los.
(lehalnr uniliiliciis, lavahatiu', sale salie- 4,6. 21; idqne a patribus lactum esse
Itatnr ad tirnianda mend)i'a (H eiitem el psalmista tcslatur patres noslri narra-
:

pannis invohehatnr. Fera seniper mater
ipsa infanlein nutriel)at; cl". Gen. 21,7
ita Sara, i Weg. 1,23 Anna; 3 lie-. 3,21
Cant. 8,1 et satis diii laclabatur inl'ans,
;
nan» 2 Mach. 7,27 dicit mater lac trien-
nio dedi et alui; in
Abraham fecit grande conviviinn Gen.
21,8 et Anna obtulit sacrificium 1 Reg-.
1,24; unde coniicere liceteum diem
lemnem esse habitum. I^uer circnmeide-
batnr oetavo die post nativitatem, qna
verunt nobis, non sunl occultata a liliis
eorumPs. 77,3. 4. Similitcr David voluit
;
ut filii luda discerent earmen planctus
de Saul cl Jonathan 2 Reg. 1,18. Incul-
:
calur filiis, ut honorent parentes Ex. 20,
die al)lactationis 12; 21,17; Prov. 20,20; 23,22; 28,24;
Eccli. 3,6 ss.; 7,29; 23,18 etc. et ut seni-
biis reverentiam exhibeant Lev. 19,32;
sol- Eccli. 8,11 s. Parentes vero monentur,
ut severa increpatione vitia lîliorum
coerceanl ac puniant virga in dorso
:

caerimonia po])u!o Dei adniimerabantur eius qui indiget corde; livor vulneris
et quasi vere coram Dec vivere inci- absterget mala; stultitia eoUigata est in
pii^bant; inide lum iis deinum nomen corde pueri et virga disciplinae lugabil
imponebatur. Spalio 40 dierum elapso eam; qui pareil virgae odit lUiunisuuni,
iv(>l 80 dieriMii si pnella nala erat) nui- (pir autem diligit illuin, instanter eru-
lier sacriticium otîcrebat ad (Mnundalio- dit; virga alque correplio tribuit sapien-
nem (Lev. 12,1-8); pner autcni primo- tiam, pner autem qui dimiltitur volun-
genitus sistendus erat Domino et quin- lati snae confundit matreni suam iProv.
que siclis l'edimendus; et". Nnm. 18,15. 10,13; 13,24; 20,.30; 22,1:1; 23,13; 29,
16. Etiam menlio fit niitricis; Debora 15) et tilii libi sunt? erudi illoset curva
:

vocabatnr nutrix Reboccae Gen. 3b, 8; illos a puerilia iilorum: tiliae libi sunt?
cf. 24,o9; Ex. 2,9; 4 Reg. 11,2. serva ((upus illarum et non ostendas
("ara educandi et erudiendi libcms iiilarem faciem luam ad illas; qui diligit
incnmbit parentibus. Qnandoqnc paeda- liliuni suum assiilual illi llagella; qui
gogos quocpie ad oriicinm talc esse as- docel lilium suum laudabilur in illo;
sumptos, ex ipso nomine p2N concludi- super liliam luxuriosam conlirma eusto-
nius; cf. Nnm. 11,2 et 4 Reg. 10,1. U et diam etc. (Eccli. 7,25. 26; 30,1. 2; 49,9-
Is.49,23; Natban proi)bcta curam Salo- 11; cf. 26,13 s.). Atque vij'gines sese
monis pueruli sibi commendalam accepit plerumque domi tenuisse etiam 2 Mach.
2 Reg. 12,25. Quod sit i)raecipnnni pa- 3,19 edieitur; casquoque iloctrina legis
rentum muniis in filiis ediicandis, Deus esse imbulas, exemple docemur Susan-
enuntiat in lande illa quam dédit Abra- nae; nam parentes eius cuiu essent iusti
bam : scio cpiod praec(>plurns sit liliis erndiernnt liliam suamsecnndnm legem
suis et dumui snae post se, iit cnslodiani .Moysi (Dan. 13,2).
133 EDUCATIO. EGLON. 134

De scholis quidcni lenipore antiqiio EGEUSfNSn, un, ra(),eunuchusqui

non fit inentio. At nihiloniinus artem Ic- erat in civitato regia praepositus et cu-
gendi et scribendi non fuisse incognitam stos mulierum regiarum, et cuius curae
licet concluderc ex lud. 8,14, ubi narra-
simul cum aliis virginibus Esther ([uo-
tur (in textu hebr. et graeco) pueruni
que tradita est, quae invenit gratiam in
iyj: vel iuvenera) ex Soccolh a Gedeone conspectu eius (Estii. 2,3. 8. 15). LXX no-
interrogatum ei scripsisse nomina prin- men omiltunt 2,3. 15; insuper legunt
cipuni et seniorum Soccoth, septiiaginta Ta'i 2,14 loco Suzagazi. Uti Ctesias re-
septem viros. In Gemara (F3al)a batlira lert (Pers. 24) Ephesius (juidam nomine
21,1) narratur filium Gamalielis lesum
1". 'Hyloiç cum Xerxe rege versabatur.
induxisse morem instituendi scholas EGLA (nSay, AiyaX),uxorDavidquae
puerorum in iirbibus et Flav. losephus
narrât Herodem pueruni in luduin litte-
ei dum in Hebron morareturpeperit le-
thraam (2 Reg.Par. 3,3). Cum
3,5; 1
rariuin commeasse (sî; Stoaa/.dXou oot-
1. c. dicatur uxor David, qui titulus quin-
Twvia, Ant. XV. 10,3) ; se vero dicit na-
quc aliis uxoribus non tribuatur, aiiqui
tum annos quattuordecim ab litteraruni
putarunt eam fuisse uxorem priniariam,
ainore laudeni omnium reportasse, ita ut
fuisse, ut rabbini volebanl, Michol; sed
summi sacerdotes et primores urbis ad
animadvertit F. de Hummelauer ad 2 Reg.
se ventitarent certius aliquid cognoscendi
causa de legum sensu (Vita 2j. Tem- — 3,5 uxoris titulum Eglae ultimo adiici, ut
affirmetur omnes illas uxores fuisse, non
pore Antiochi Epiphanis ludi gymnaslici
concubinas.
Graecorum ab aliquibus qui moribus
gentium plus aequo favebant inducti EGLON ("jiSaî?, 'EY>,a)a). l.RcxMoab,
sunt, contra quos tamen s. auctor inve- qui Israelitas per duodeviginti annos
hitur Macb. 1,12-16; 2 Macb. 4,9-ly.
\
oppressif regione lerichuntina occupata,
— Contra filios contumaces graves sta- sed ab Aod indice in aestivo coenaculo
tuuntur poenac maledictus qui non
:
occisus est (lud. 3,12-25 et v. AOD).
lionorat palrem suum et matreni, et ([ui 2. Urbs antiqua Chananaeorum (los.
percusserit patreni suum aut matrem 12,12; LXX AÎXaij.), in campestribus
nioriatur, item qui ill is maledixcrit Deut. (
luda, in secunda provincia Sephelae enu-
27,16; Ex. 21,15. 17; Lev. 20,9; Prov. merata (los. 15,39; LXX R omitt., A
20,20) et si quis coercitus obedire con- 'EyXtuiJ.); rex Dabir cum regibus
eius
tempserit, appréhendent euni et ducent urbium lerusalem, Hebron, lerinioth,
ad seniores civitatis et ad portam iudicii,
Lachis foedere iunctus urbem Gabaon
et cius vitiis declaratis lapidibus euni oppugnavit, sed ipse a losue interfcctus
obruetpopuhis (Deut. 21,18-21). et Eglon in ore gladii percussa est; de

EFFEMINATUS. Ea voce plerum- situ urbis docemur, quia losue de La-

que redditur in Vulgata *kù*ip scorlum chis in Eglon progressus est et de Eglon
in Hebron ascendit (los. 10,3. 5. 23. 34.
masculum, cinaedus; ita 3 Reg. 14,24,
36. 37; LXX 'OooXXajx). Correspondere
ubi de tempore Roboam refertur eius-
vidctur in Onom. (éd. Lag. 234,92; 103,
modi fuisse in terra; 15,12 eos ab Asa
22 s. V. Rethagla) viens Agla 10 mil.
rcge pio esse ablatos et pariter eiectos
pass. ab Eleutheropoli Gazam versus ;
a losaphat 22,47 et a losia rege 4 Reg.
alibi autem Eusebius et S. Hieronymus
23,7. Verum Is. 3,4 et effeminati do-
:

(1.c. 253,45; 118,21) Eglon cum Odol-

minabuntur eis, hebr. ''SlSvri pueruli
lam confundunt, cui confusioni lectio
(ita connnuniter). Quod autem Prov. 18, LXX los. 10,3 s. ansam praebuit. Xo-
8 in Vulgata legitur, in textu massore- inen antiquuni conservatum ceruitur in
thico non reperitur. Scorta eiusmodi in Khirbet 'AdjlOn quattuor boris ai) Eleu-
cultu deae Syriae (v. AÏARGATIS) nc- theropoli occidentcm versus.
fanda sua scelera palrabanl.
Cf. Jiobinson, Pal. 11.657; Guérin, ludée
EGENUS, EGESTAS vide s. v. II. 297. 298; Survei/ of West. Pal. Mem.
PALPER, PAUPERTAS. III. 261. 278-, Riess, Bibel-Âtlas ef/. 3; F.
135 EGLON. F.LCANA. lur.

Buhl, AU. Piil. 18'Jtl p. 192; D. Zunccchlfi, 2. Filius Raplia seu Raphaia et patei-
La l'aleslint» a'aujoiinrhui 1899 II. 285; A.sclex postcris Saul (1 Par. 8,37; 9,43,.
Liévin de llammv. Terre Sainle éd. 4 II. 3. Sacci'dos de liliis Pheshur tempore
174: Zeilsclir. d. D. Pal. -Ver. XVI. 18<»3
Esdrac (Esdr. 10,22).
4. Filius Saplian (1er. 29,3) et proba-
EL. A (hSx l'I 3 Kog. 4,18 x'px; 'liXd;, bilius etiam fratcr Aliicam, amici lere-

llXâ et 1 Par. 4,lti 'Aod, 0,8 'HXii). miac (cf. 1er. 26,24) Elasa et (Jamarias
;

1. Diix Kdom Ccn. :U),il ; 1 Tar. I,:i2; a Sedecia rege b^gati ad Nabuchodono-
cf. diolas. V. AEIATIl).
sor missi suiit, per quos eadem occa-
2. Pater Scinei, unius ex diiodcciiii sione leremias epistidam ad exsuies
prael'octis Salomnnis \'^ Re|i'. 4,18). misit.

3. Filins Haasa, ir\ Israël in Tliersa

ELATH V. AEl.ATH.
[ter duos 1ère aunos; contra eiun rcbcl-
lavit Zanibri dnx eqniliini, rei^eni in ELCANA (rizp'^ii. 'EXxavi). 1. Filius
convivio tenuilcntum occidil onincniquc secundus Core de stirpe (laath (Ex. 6,
donuiin Baasa delcvitS Reg. 16,6 et 16, 24); eius fratres nominantur Aser (Asir)
8-14). IJti Haasa, ita Ela rex cratimpius
et Abiasaph. Ad eundem Elcana viden-
et idololalra. tur referenda esse 1 Par. 6,23. 25. 36
4. Pater Osée ultinii régis Israël (4
(hebr. 6,8. 10. 21). Cf. tabulam XVIII. in
Reg. 15,30; 17,1; 18,1. 9).
Concord. Lat. luiius Cursus p. 11 et
5. Uniis e filiis ("aleh filii Ie|)liono (I
P. de Broglie, Les généalogies bibliques
Par. 4,15). in Congrès scientili<iue international des
6. Benianiinila quidam, IHiiis Ozi
Catholiques I. 1888 p. 143.
(1 Par. 9,81. 2. Unus ex posteris Core (1 Par. 6,26.
ELAD ("îySx "EÀsdô), unus ex liliis
33; hebr. 6,11. 20).
Ephraiin, occiderunt viri Geth et
t[Lios 3. Pater Samuelis prophelae et lilius
quos luxit Ephraim pater multis diebus leroham (1 Reg. 1,1; 1 Par. 6,27. 34;
(1 Par. 7,21. 22). Cuni adeo explicite liebr. 6,12. 19). Incolebat urbem Rama-

dicatur Luxit Ephraim pater eorum

:
thaim Sophim in monte Ephraim, unde
multis diebus etc. (7,22), assiunendum Epiu'ataeus i. o. Ephraim
incola tribus
videtur eo loco narrari aliiiuid, quod appellatur, quamquam origine oral le-
evenerit superstite Epliraim (de quo v. vita ex génère Caath et familia Core.
20), ergo coloniam Hebraeorum in Pa- Vivebat aetate Heli pontiticis; quotannis
laestina fuisse multo aute Exodum lem- vir plusascendebat in Silo, ut adoraret
pore, dum maior populi pars degerct in et immolarel ; .\nnam uxorem, quamvis
Aegypto, ut pluribus ostcndere conatur amore proseque-
esset sterilis, singulari
FL de Moor (cf. Revue bibl I. 1892 p. 407. batur prae Phenenna allei'a uxore, quae
408; Science catholique 1894 p. 713); ei lilios tlliasque pepererat. Prccibus
sed V. EPlllîAlM 1. Annac Samuel a Oomino donatus est et
EL AD A
:m"^N, 'EÀaoâ), tilius Su- a parentibus Domino oblatus, praetei'
(luem Anna 1res alios filios et duas tilias
thalae tilii Ephraim (1 Par. 7,20).
Elcanae donavit. Cf. 1 Reg. 1,1 ss.; 2,
ELAI (EXxîa?), Simeonita ex maio- 11.20. 21.
ribus ludith Judith 8,1). 4. Unus ex maioribus Harachiae le\i-
ELAM V. A ELA M. tae in Netopha (1 Par. 9,16).
EL.ASA (nil'v'^X; 'EXea^â, "EXaaâ, 5. Vir ex posteris (-ore et socius Daviil
'HXaoà, 'EXsaaiv). 1. Uiuis ex posteris in Siceieg fugitivi [l Par. 12,6).
llesron de stirpe luda, tilius llelles et 6. Levita, unus ex duobus ianitori-

pater Sisanioi; enumeratur noiuis inler bus, qui praecedebant arcain, cum ex
illos tredecim,qui ab Oholai tilia Sesan domo Obededouj Hierosolyma Iransfei-
descendunt, quae leraa Aeg>ptii», serve retur (1 Par. 15,23); utrum sil iilem al-

Sesan, nupseral d Par. 2,39. VO et cf. que Elcana 4, non constat.

2,31). 7. Elcana secundus a re!;e Acliaz i. e.

137 ELCANA. ELEALE. 138

eius ministor primarias, qui a Zechri, 018 Vêtus Testamentum ex textu gracco
viro ephraimitico in piigna, qua
forti translulit in linguam syriacam. Et apud
Phacee rcx Israël de luda victoriam re- Ps.-Epiphanium quidem in textu quetii
portavit, occisus est (2 Par. 28,7). edidit Tischendorf (Anecdota sacra et
profana, Lipsiae 1801, p. 111) legitur :

ELiCESAEUS (vc'pSxn, ô 'Ely-cacnioç,)

TXz£C£[i. TTÉpav Tou BTjTaSaprju. ouXrjç Su!j.ewv.
desisnatur Naluim propiieta (Nah. 1,1) lamvero pro Belabarem alii codices
i. e. vir ex vico Klcesi (vel Elqosh) in praebent Briyagap et Paulus Tellensis
Galilaea, ut iure exponit S. Hierony- Bet-Gabre. Sed Bet-Gabre est Betoga-
mus « Quidam putant Elcesaeum pa-
: bra, hodie Beit Bjibrhi (v. ELEUTHEBO-
trem esse Nauni cuin Elcesi usque POLIS). Plura de textibus allatis ex-
hodie in Galilaea viculus sit, parviis ponit E. Nestlé in Zeitschr. d. l). Pal.-
quidcm et vix ruinis vetcruni aeditîcio- Ver. I. 1878 p. 222-225.
rum indicans vestigia, sed lamen notas
ludacis et mihi quoque a circurnducente
ELCHANAN (pnSx, 'EXeavdv).

nionstratus » (in Prol. ad connnent.). 1. Filius lair, in Vulgata Adeodatus

Ncque hoc tcstimonium S. Hieronymi rc- (vide s, V.), qui in bello contra Philis-

pudiari potest eo, quod iste « circuni- thaeos percussit Laclmii fiatrem Goliath
ducens » teniere responderit de vico, ne Gethaei (2 Reg. 21,19; 1 Par. 20,5).
forte ignoranliae accusaretur, uti vult 2. Filius Dodo (ilÏT, Aouo(, Awows;
Gesenius, Tiiesaurus p. 1211; etenim Vulgata patrui eius) ex Bethlehem,
:

non intorrogatur, sed sua sponte S. unus e\ viris fortissimis in exercitu

Hieronymurn de illo vico cdocuit. Unde David (2 Reg. 23,24; 1 Par. H, 20); scri-
plerisque Elqosh est vicus hodiernus el- bitur Elehanan in Vulgata 2 Reg. 23,24.
Kauze prope el-Iinmc (Rama, Vulgata :
ELDAA (.-lyrSiV, 'EXôayâ, 'EXoaoa),
Arama) in Nephthali {Legendre apud Vi-
unus ex Madian (Gen. 25,4; 1 Par.
filiis
gouroux, Dicl. de la Bible II. 1647).
1,33). Tribus eius nominis hucusque
Veruni aliae quoque opiniones de situ
non innotuit. Sed in inscriptionibus
Elcesi mentione dignae sunt. Primum
quidem tradilio quaedam saeculo 10.
himyariticis simile nomen Yediail pro
personis usurpatum invenitur; cf. Zeit-
exorta fert Nahum in Assyria in vico
schr. d. D. Morg. Ges. XXVII. 1873,
Alqush, qui duorum dicrum itinerc a
p. 048; Delitzsch, Genesis 1887 p. 348.
Mossul ad ripam orientalem Tigridis
fere seplemtrioncm versus a Ivhorsabad ELDAD (n\s% 'EX5do), unus ex 70
situs est, natum esse vel vixisse; quae illis, qui spiritu prophetico donati sunt,
tradilio quam intirmis argumcntis nita- ut Moysen in populo gubcrnando adiu-
tur, ostendit Knabenbauer, Comm. in
varent. Cum Moyses illos ante taberna-
Proph. iMinores II. p. 1.2. Alii (Hiizig,
culum stare fecisset, ut de spiritu, qui
Knobel) vicum Nahum {Kefar JSahûm) in ipso Moyse erat, acciperent, duo ex
i. e. Capharnauni, urbem ex Novo Te-
illis remanserant in castris scil. Eldad
stamento celeberrimam, prophetae Na- et Medad. Qui cum nihilominus prophe-
huui patriam esse opinati sunt; sed larent, losue eos prohibendos esse cen-
obslat primo, quod in Vetere Test, nulla
suit, quod non mediantc Moyse spiri-
nnquani eius vici fit mentio et secundo, tum acceperint. Sed Moyses Quid, :

quod iNaum, elementum ailerum vocis inquit, aemularis pro me? quis tribuat,
(^ap.harnaum, non certo ad nomen Na- ut omnis populus prophetet et det eis
hum prophetae referri potpst. Alii deni- Dominas spiritum suuni ? (Num. H ,26-29).
quc suspicantur Elcesi esse vicum Qessiye
(ouiisso arliculo arabico) prope Elcuthe-
ELEALE (nSySx, 'EXsaXïi), urbs tri-

ropolim (Beit Djibrln, Hethogabra) inter bus Ruben in regione uberrima ad pa-
mcridiem et orionteiii, provocantes ad stum animalium (Num. 32, 3j, a Rubeni-
Pseudo-Epiphanium, De vitis propheta- tis reaedilicata (32,37). lam saeculo 8.

rum [Migne 43,409. 417) et ad Paulum ante Christum a Moabitis occupata est
episcopum Tellensem, qui annis 017 et cl saepius in propheticis oraculis con-
i:{0 ELEALK. ELEAZAR. 140

Ira Moab l'ililis coiiimciiiuraliir (Is. l.i, pugnans in Pli(>sdonùm (1 Par. 11,12.
i; 16,'.»; 1er. 48,34). Teiiiporc Euscbii el 13»); loco paralhdo 2 Kcp'. 23,9 lia-
S. Hioronyini ostcndcbaliii' villa j;raii(lis betur Kelhih n~-p, Vulgata lilius :

in |iriinu al» Ksbiis (llfsebon) miliario palrui eius, L.\.\ EXEotvàv uibç ::aTpao£X2iou
(Onom. éd. Lag. 2"ùi,X\; 118,0\ llodie aÙTou uib; Ao'jô(. Idem videtur esse prae-
c'crminlur ruinac el-'Al (i. e. clevala) l'eclus sccundae lurmae in excrcitu David
septeiiilrioiUMii versus ab Ilesbân (Hcsc- 1 Par. 27,4); v. DUDIA.
bon) in colle, qui laluin asi>fcluiii pi-ae- 4. Moboli et iraler Cis, levila
Filius
bet supra nicridianani parteiii legionis tempore Davidis (1 Par. 23,21. 22; 24,
Delqâ. 28); V. CIS 3.

Cf. Buirhkardt, Reisen in Syrien, éd. 5. Filius Pbinees, sacerdos tempore

Gesenius p. 623; Tristrom, Land of Moab Esdrae (Esdi-. 8,33); etsi non explicite
p. 339 s. Duc de Ltiynes, Voyage I. 14(;;
; sacerdos dicitur, tainen sacerdotibus est
Survey of t'ast. Pal. Mern. 1. l(i-19-, /'. adnumerandus, quia adeo arcte coniun-
Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 266. gilur cum Meremoth sacerdote et ab

ELEAZAR bis duobus duo levitae distinguuntur,

(irAs% "EXsa^ap).
quibus universis officium obtigit ap-
1. Terlius lilius Aaron (Ex. 0,2.3 ; Num. pendendi argcntum, aurum, vasa sacra
3,2; 1 Par. 6,3; 24, 1\ niatrinionio
ex Babylonia in lerusalem allata.
iunclus cuni una de filiabus Plniti(>l
6. l'nus de Pharos, qui uxores
liliis
(Ex. 6,23). pâtre Aaron
Ipso curn
alienigenas ab Esdra iussi
dimittere
et Iratribus ad sacerdotiuni assuniptus
sunt (Esdr. 10,25); in Vulgata scribitur
est Ex. 28,1; unaque cum illis conse-
Eliezer.
cratns. Appellatur princeps principuin
7. Levita, ([ui in dcdicalione mûri
levitarum et erat super excubitores
lerusalem Neliemiae (Neh. 12,41
adstitit
custodiac sanctuarii Nnni. 3,32; 4,10 1.

[42]).
l*ost niortem violentam fratrum suorum
8. (Juartus fdius Malhathiae, cogno
Nadab et Abiu (Lev. 10,1 ss.) ipse erat
filius maior natu Aaronis pontificis. minatus Abaron (vide s. v.), qui in pugna
Cum illi, qui in l'ebellione Core tenta- ad Rethzacharam (vide s. v.) nobilem
verant incensum oiïerre Domino, igné mortem occubuit ,1 Mach. 2,5; 6,43-46).
absumpti essent, Eleazar iussus est thu- Idem in pugna anteriore apud Emmaus
ribula eollig'in'e caque in laminas pro-
commissa ex libris sacris ante praelian-
ducta aflljiere altari (Num. 16,37 ss. ;
dum legit, ut animos inflanimaret;
Deut. 10,0); idem rituni parandi aquam
eiusque nomen Adiutorium Dei i. c.
:

lustralem perai^ere debebat (Num. 19,1 Eleazar milites tamquam signum secuti
sunt ,2 Mach. 8,23; Vulgata Esdras,
ss.). Morluo Aaron ips(; sunuiius sacer-
:

dos est institutus (Num. 20,26 ss.) et ut

LXX EXsâî^apo;) et. 1 Mach. 4,3.
;

talis in variis negotiis adstitit Moysi 9. Pater lasonis legati Romam niissi

(Num. 27,2 s.; 31,6 s.; 32,2 "^s.)

26,1 s.;
a luda Mach. il Mach. 8,17); bunc Elea-
eiusque successori losue (Num. 34,17: zarum esse liliuni Malhathiae, Abaron
los. 14,1; 17,4; 19,51; 21,1). Mors cius
cognominatum, citIo allirmari nequil.
refertur los. 24,33 (v. (iabaatb Phinees 10. l^nus de primoribus scribavuin,
s. V. GABA.V 10). In summo sacerdotio ei nonagenarius, qui carneni porcinam ad
successit Phinees lilius (Num. 25,11-13). imperium Antiochi IV. Epiphanis man-
De pontificibiis (W familia Eleazar vide ducare fortiter rccusavit et durani su-
s. V.PONTIKEX. stinuit mortem pro tide ac pietate
Filius Abinadab in Cariatbiarim,
2. (2 Mach. 0,18-31), probabilius in urbe
sanclilicatus ad arcam Domini ousto- .\ntiochia Syriae, ubi etiam septem illi
diendam, quae tum in domo patris eius Iratres Macbal)aei (2 Mach. 7,1 ss.) mor-
asservabatur (1 Rcg. 7,1). tem perpessi sunt.
3. l'nus ex heroibus David, lilius Dodo 11. Filius Eliud, patcr Mathan inler
(ilif, Awôaf, Vidgata palnd ciust, : proavos loseph sponsi B. V. Mariae
Ahohilos, l'ortiler conlra PliilisUiaeos (Malth. 1,15}.
141 ELEAZAR. ELEEMOSYNA. 142

12. Nomeii Lazarus abbreviatuni est vario gradu admixtum babeat. Cum
ex Eleazar (v. LAZARUS). Eodein modo duobus iliis metallis preliosissimis con-
in Talmiide hicros. habetur "M'jh abbre- staret, electrum maximi aestimabalur
viatuni ex -iTîtSx (cf. Lightfoot, liorae pulcliruni([ue aspectum praebebat, ideo-
hebr. 646-647; Levy, Neubebr.
II. p. que verbis Ezechielis bene convenit. —
und chald. Wôrtcrbuch II. 515 b). Electrum hoc metailicum non est con-
fundendum eum elcctro resinoso, quod
EL.ECTA. Altéra S. loannis epistula
siicinum (Bernsteùi, Ambre jaune) vocant
inscribitiirl/.X£XT^-/.upt'a Electae dominae.
(gr. To r)X£-/.Tpov), de quo in S. Scriptura
Quae sit Electa controvertitur; aliqui non videtur esse sermo. —
Cf. ME-
eam matronani nobilcm fuisse putant, TALLA.
quod lanieu valde improbabile est. So-
ror eius iterum vocatur Electa salu- :
Cf. Sam. Bochart. Hieroz. II. 871-88 e<L

tant te filii sororis tuae Electae v. 13; Rosenm. III. 876-900; E. F. K. Rosenmiil-
ler, Bibl. Alterth. IV. 1,59 s.; M. ScJieins,
scribit apostolus se gauderc quoniam
De electio veterum inetallico, Berolini 1871 ;

de filiis tuis ambulantes in veritate in-

R. Lep.niis in Piiilol. u. Hisl. Abli. d. Berl.
venerit; item numéros pluralis in v. 8.
Alvad. 1871, 13-49. 122 s. 129-43-, .1. Ennan,
10. 12 etc. aliaque suadent probabilissi- Aegypten 6H id. in Ztschr. f. aeg. Spr.
;

niam esse scntentiam démentis Alexan- XXX. 1892, 31-5; Frd. Delilzsch, Assyr.
drini, Hieronymi, Oecumenii et multo- Handwb. 146 a (eshmarû).
rum recentiorum intellegi eo nomine L. FONCK.
ecclesiam quandam particularem nam ;

etiara a S. Petro ecclesia rouiana voca- ELEHANAN scribitur in Vulgata

tur yj Iv Ba6uXS)viauv£/.Xs/.Trî (1 Pctr. 0,13) 2 Reg. 23,24 pro Elchanan (v. ELCHA-
et cum in s. littcris habitude inter NAN 2).
Cbristum et Ecclesiam tamquam sponsi
ELEEMOSYNA. Beneficentia et nii-
et sponsae describatur, non potest videri
sericordia in egcnos uiultum comnien-
mirum cum Cliristus vocetur dominus, datur in s. litteris; Prov. 3,27 si vales :

Ecclesiam appellari dominam (cf. Cor-

benefacere, benefac; et 22,9 qui pro- :

nely, Introd. éd. 2 III. p. 682 s:).

nus est ad misericordiam benedicetur,
ELECTRUM vocatur in prophetia et 28,27 qui dat pauperi non indigebit;
:

Ezechiclis (1,4.27; 8,2) metallum pretio- qui despicit deprecantem sustinebit pe-
sum hebraice Sd^/'îI dictum. Cum no- nuriam. Laudes elecmosynae singulari
modo celebrantur in libro Tobiae : ex
mine hebraoo comparant aegyptiacum
tua substantia fac eleemosynam et noli
aaem, quod pariter electriun désignât,
avertere facieni tuam ab uUo paupere;
et hsmn, quod fortasse nomen erat ae-
ita enim fiet ut nec a te avertatur faciès
ris vel aurichalci; pariter in compara-
Domini... eleemosyna ab omni peccato
tionem adducimt assyriacum eshmarû,
et a morte libérât et non patietur ani-
quod metallum aliquod preliosum vide-
lur denotare. Cl. Bochartus docta dis-
mam ire in tenebras etc. 4,7 s. et : bona
cum ieiunio et eleemosyna
est oratio
sertatione finali in opère suo de anima-
magis quam thesauros auii recondere,
iibus biblicis multis ostendere conatur,
quoniam eleemosyna a uiorte libérât et
^?2U7n Ezechielis esse aurichalcum. Sed ipsa estquae purgat peccata et facit
non videtiu' probare, discedcndum esse invenire misericordiam et vitam aeter-
a significalione quam LXX et Vulgata in- nam 12,8. 9; cf. 14,11. Daniel quoquc
dicarunt, quamque praeferendam ccn- admonet Nabuchodonosor, ut iniquitates
semus. Est autem electrum, gr. 6 tîXsx- suas redimat misericordiis pauperum
Tooç, metallum ex auro et aj:"gento 4,24; atque eadem est doctriiia Christi,
compositum; plerumque cum duabus si iubet parari amicos de mammona ini-

partibus aiu^i très partes argenti con- quitatis Luc. 16,9 et si dicit verumta- :

iuuclae apparent, sed etiam aliis variis men date eleemosynam et ecce om-
modis unita reperiuntur, cum aiunim in nia munda sunt vobis Luc. 11,41. Pariter
statu naturali fcre semper argentum monet Sapiens : pauperi porrigc manum
Ii3 ELElîMOSYNA. ELEPIIANTIJS. 14i

tiiani, lit pcrlicialiii- propilialio cl bciic- diarismala recensdiir (1 C(ir. 12,28 opi-
(liclio tua, et : non est liono olpcniosvnas lulationes, àvTtXrJiA-^ji;) t>t quod lanta soi-

non ilanti l'À-cli. 7,30; 12,3 s. cf. 18,12 s. liciludine describit aposloiiis (piales esse
ot i^noiu ardcMlrni cxstinjiiiit aqua cl
:
debeant viduae (piae ad ministeriiim
eleeniosyiia resistit prccalis; elcemosy- pauiK'nim admittanlui' Tiin. 5,9. 10. I

nani panpciis no delraudes etc. Eccli. 3, ELEPH (ï^Sn.-;; 15 oinitl., A SrjXaXf^

33; 4,1 s.; 7,10; 17,18; '20,ir>; 31,11.
([lia \o(i' in unum conlundiinlur Sela et
Et quanti liaec misericordia liabita sit,
Elepii), iirbs tribus Beniamin inter ([uat-
inde ([uoque elucet (luod ipsa vox iusli-
tuordeeim url)es occidentales liiiius tri-
tia ^p^îf passim in nolionem Iransiil
bus eiiumerata les. 18,28). Silus est
henignitalis ot niisoricordiae et lil)cra-
iguotiis. Censel F. de liummelnuer ad li.
litatis et henelieentiae. Ma v. fi'. Gesenlus
1. Sela lia-CI('|>h nnicnin iiomen ellicere.
Thés. p. 1151 eani nolionem assignai
pro Ps. 11,4; 24,5; Prov. 10,2; Midi. 0, ELEPHANTUS. 1. Nomen. Ele-

5; Dan. 4,24; dein iam apud LXX ea vox

pbas (iXécpaç) ([uo noinine in iiebraeo
saepe redditui- iXcriijLoaûvTi ila Dent. 6, ;
appellatus sit, non constat: ipsum enim
25; 24,13; Ps. 23,5; 32,5; Is. 1,27 etc. animal non commemoralur in S. Scri-
et in dialecte araniaica Np"]» vox est
ptura nisi in libris Machaliaeoriim graece
scriptis. lu lingua clialdaea et hebraea
pro eleeinosyna.
Uli Christus vitupérai snperltam osten- iimiore b^S nominatur, sicut in assy-
talioneni in eleeinosyna daiula, ita elee- riaco pïru: unde simile fuisse nomen
mosynain coinniendat et laudal MatUi. <>,
anliquum liebraeum aliqui snpposiie-
2-4; eam coininendal in parabola de runt. Alii ex nomine cboris Dizn^UJ
Samaritano (Lnc. 10,33 s.) et vcndite :

(3 Reg. 10,22; 2 Par. 9,21), quod ex ]"J,^

quae possidetis et date eleemosynam,
tacite vobis sacculos qui non veterascuiit, dens et Dinn orlum explicant (cf. assyr.
thesaurum non deticientem in caelis shinni-jùri), iioc iiitimum D^sn esse
(Luc. 12,33) et in uUimo indicio niise-
nomen hebraicum elephanli conchise-
ricordiam in egeiios et openi iis praesti-
causam bea-
lainquain
runl, comparando nomen eleplianti ae-
lain constiluit
gyptiacum eb et indicum ibha (ex lin-
duriliem lamquam causam dam-
litatis,
nationis (cf. Matth. 25,35-46). Atque gua Tamil), et graecum e\-ephas. —
Ebiir praelerquam nomine memorato,
primi Clu-istiani liane ('.iiristi doctrinam
diain simplici appellalione 7U. dens de-
in opus slalim deducebant; diviles opes
suas cum egenis communicabanl ila ut signalur; semel dentés ebtirnei ob ex-
iam nemo egeus inter illos esset (Act. lernam quamdam simililiidiiiem cormut
4,32. 34). Eleemosyiiis mullis Cornélius dentis appellantur (Ez. 27,15 jîy-nÏJIp,
centiirio Deo erat acceptus (Ad. 10,2. Vulgata : dentés eburnei).
4. 31), Tabitlia laiidatur plena operibus
Cf. Pic/et. Journ. Asiat. 184;î. Sepl.-Ocl.,
bonis el cleemosynis qiias faciebal (Ad.
133-6G; Chr. Lasseu, Hatiilb. d. ind. Al-
9,36). Barnabas et Saulus ab Anlioche-
teilli. 1. éd. 2, Leipzig 1867, 363-7; Fr. Hom-
nis eleemosynas delulerunt egenlibus in
mel, Nanien il. Sauj^elliiere 324-7; C. H.
ludaea (Ad. 11,29. 30); Pauhis aposto- Couder in Quart. Stat. 1896, 168 s.
lus mullum commendat, ut coilectae
liant (cf. Uom. 15,25; 1 Cor. 10,1 s.; 2 2. Textiis S. Scripturae. Elophantus

Cor. 8,1-9,15) el ipse poslea coram Fe- in solis libris Macbabaeorum occurril.

licc praeside dicil se eleemosynas fadu- Ueges enini Syrorimi, quibuscum Ma-
ruin in gentcin suam lerusalem venisse. diabaeis pngnaiidiim erat, ad belUnn
Ad opéra misericordiae graviler adlior- iiiagno elt>|ibanlonim numéro utel>au-

tatiir lacobus (1,27; 2,13-16) quanti d tiir Madi. 1,18; ,34; 0,30 ss.;8,0:
(I ,3

eiusmodi opéra lial)ita sint al» iiiilio rei 2 Madi. 11.4; 13,2). Quae bestiae spe-
cbrislianac, demonslralur eleclione el ciali arte e\ India accepta (1 Ma*'h. 0,37

institntione diaconoriim i^Act. 0,1-6), de- (( indus, inagisler bestiae ») ad praelium

edocrbantiir (ib. ('),30 £Îo6t£; nôXsjiov el
monslralur quixl cura egcnliiuu inter
145 ELEPHANTUS. ELEPHANÏUS. 146

turri lig-nea firnia proteclos ali({U03 mi- mûn-NirUri, Tab. Kalach 1. 20 (lectus eb.);
litespraeliantes portabant (ib. 0,37, ubi Nabuchodoaosor, Inscr. tab. rnagn. col. 9,
9-11 (portae); Sargon, Cyl. 1. 63 (palatia);
per errorem scribae numerus militum
Nabopolassar, Merodach col.
Inscr. leinpli
32, fortasse ex numéro 32 elephanto-
1,41-43 (varia siipelle.x). —
De Aegyptûs cf.
rum, videtur in lexliim irrepsisse). In Wilkinson-Bircli. Manners and Customs 1.
exa-citu ita distribuebantur, ut hinc A et B; ib p. 413 fig. 1X5 etc.; A.
pl. II.
inde mille pedites et quingenti équités Erman, Aegypten 659 /. Lieblein in Ztschr.
;

unamquamque bestiam circumdarent f. XXiV. 1886, 12 s. (ebur ex Puni).

aeg. Spr.
(ib. 6,35), atque dux specialis, nomino — Pro lempore posteriore cf. 11". Heijd,
ÈXe-^aviâpyri; curam eorum habebat (2 Gesch. d. Levantehandels, Stuttgart 1879,
II. 588 s.
Mach. 14,12 ;Mach. 5,4). Ad pugnain
cf. 3

autem incitabantur potu vini generosi

autem India elephan-
4. Patria. Licet
(cf. 3 Mach. 0,2) vel ostenso saltom « san-
tis atque ebore semper fuerit ac sit ce-
guine uvae et mori » (1 Mach. 6,34), for-
leberrima, nihilominus temporc Salo-
tasse ut excitata per subtractioncm po-
nionis etiam non ita procul a Palaestina
tus desiderati ira co magis « acucrentur
elephanti vivebant. Nam annales régis
vero propter in-
in praeliuin ». In bello
Theglath-P/ialasar I. (c. a. 1100 a. Chr.)
g:entem suam molemsaepe niagnam
referunt, regem in finibus Harran et ad
dadem infcrebant, sed audacia et forti-
ripam fluininis Habur decem ingénies
tudine interdum occidebantur, uti Elea-
elephantos occidisse et quattuor vivos
zari exeniplum ostendit (ib. 6,43-46).
cepisse eosque et pelles ac dentés occi-
3: Dentés elcphantorum inde ab ao-
sorum ia civitatem suam Assur attulisse
tate Salonionis fréquenter in S. Scriptura
(Annal, col. 6,70-75). Etiam in obelisco
coinmemorantur; Salomon enim prinuis
nigro régis Salmanassar II. (859-825 a.
sibi ebur comparasse ac praeserlim so-
Chr.) eiephanli ex terra Musri in tribu-
liuni eburneum sibi fecisse legitur (3
tum accepti describuntur (.1. H. Layard,
Reg. 10,18. 22; 2 Par. 9,17. 21). Etiam
domus regia et turris ebore ornabatur
Monuments of Mniveh 1,55); nomine
(Ps. 44[45],9; Gant. 7,4), ac splendore
autem Musri hic regio Harran vicina vi-
detur designari. Salomon igitur non ne-
huius operis eburnei Sponsus et Sponsa
cessario ad Indiam navigia sua pro ebore
in Canlico assimilantur (Gant. 5,14; 7,
niittere debuit, atque eliam siinias et
4). Successores Salonionis alquc ditiores
pavos per mercatores Mesopotamiae
de populo mox variam supellectilem
obtinere potuit.
eburneam sibi comparabant (3 Reg. 22,
5. Species. Nostra aetale duae ele-
39; Am. 3,15; 6,4; cf. Apoc. 18,12), ac
phanti species distinguuntur Elephas
Tyrii tantos sumptus in naves suas im-
:

asiaticus Blumenbach qui praesertim

pendebant, ut lignis cupressinis cbore ,

in India vivit, et £. afrimnus BI., Afri-

decoratis illas ornarent (Ez. 27,6). In
cae centralis incola. Ex utraquc specie
palatio quoquc Assueri funes byssini at-
que purpurei « eburneis circulis inserti » ebur habetur, sed indicum etiam nunc
dicuntur in Vulgata (Esth. 1,6, omitt. prac ceteris optimum aestimatur.
hebr. et LXX). Optimum autem ebur ao-
Cf. Sam. Bochart,
Hieroz. I. 247-73, éd.
stimabatur indicum (Ez. 27,6), quod lilii
Rns. 233-68; Fr. I. Schoiler, Hierozoici
I.
Dcdan per Arabiam Tyriim usque dc- spécimen I. 1-32 G. C. P. ab Ilartenfells,
ferebant (ib. v. 13}. —
Similiter atque
;

Elephantographia curiosa, Erfordiae 1715;

in S. Scriptura, etiam in monumentis /-". Ekerman, Diss. de Elephante turrilo,
assyriacis et aegyptiis ebur inter res Upsaliae 1751; E. F. h. Rosenmiiller. Blbl.
prctiosissimas memoratur ac variae res Alterth. IV. 2,103-10; C. Ritlcr, Erdkunde

ex ebore factac vel ebore ornatae le- IV. 1,903 ss.; P. Armandi, Hist. militaire
des Éléphants, Paris 1843; H. 0. Lenz,
guntur. Aogyptii autem |)raesertim ex
Zoo), d. ait. Gr. u. Romer 160-84; L. Lewij-
Aethiopia et Nubia ebur suum acccpe-
solni, Zoo\. d. Talm. I'jS s.; C/ir. Lassen,
runt. Vide etiam EBUR.
op. cil. 354-67; //. B. Tri.slrnm, Nat. Hist.
De Assvriis cf. Sennncherif), Prisrna Col. of the Bible éd. 8,81-3; /. G. Wood, Bible
3,3() s. (Ihronus, lectus eburneiis); liaiii- Animais 302-12; P. CuUreru, Fauna blbl.
 147 ELEl'HANTUS. ELIABA. 148

79-84; \V. HougfUon in Tians. Soc. Uibl. Cf. Stralw XVI. 2,12; PHn. V. 19,78;
Arch. V. 1877, 3'i8-50; id. ib. Vlll. 188i, Flav. Jos. Ant. XIII. 4,5; 5,10; XV. 4,1;
123-31 Leunis-Litiliiig, Synopsis 1. 1 ed.'i
; liell. iud. I. 18,5; ïUiedelier- lîenziwjer, Pa-
p. 233-5; .4. E. Breliin. Tierlehen éd. 3 111. laesl. und Syrien, éd. 5 p. 395; liuhl, AH.
1-37; A'. Mdhiiis in Sit/.iin^sber. der des. na- Pal. 18% p. 107.
tuif. Frt'iuult' 18'.»G, 23 s; G. Loreta, La
zoologia iieila iiibbia 23(1-59. ELIA (ni^N). 1. Unuscx se.\ liliis Ic-

L. FONCK. robani et ex posteris Beniamin in leru-

ELEUTHEROPOLIS ( EXe uOepoTiô- saleni (I Par. 8,17; 'Eptâ).
Xiç) in S. S( ri|iliira nun iiivenitur, sed 2. Saeerdos (W liliis Harim (EsJr. 10,
apiul Eiiseliiiini et S. HiiM-onynmin (Oiio- 21; 'EXta) et
masliconi et in commenlariis Imii Cliii- 3. Vir laicus de liliis Aelan: (Esdr.
stianoruin tiiiii Iiulaeoniin tain rnH|iien- 10,20; 'HX(a), qui uxores alienigenas
ler coinnieiiiuraliir praesertim ad situm duxeranl.
urbiiiin l»iblicai'uni deteniiiuantliiin, ut
ELIAB ;2.X"!"^N, EXtâo). 1. Filins He-
brevis inenlio bic oinilli non debeat.
.\pud labnudioos scriptores appellatiir lon, princeps tribus Zabulou temporc
Bet Ciibrin, apud Graecos et Homanos quo census fiebat in dcserlo Sinai (Num.
Eleulberopolis {Relandus Palaestina ,
1,9; 2,7; 7,24. 29; 10,0).

p. Cil. 740 s.i. Noinen scrildtni' a|)ud 2. Filins Pliallu e\ tribu Ruben, patcr
IHolemaeum V. 10,0 [15,5] BatxoYa6p£( Datban et Abirou (Nuni. 10,1 ; Deut. H,
i — 6pr]', — 6pâ), in tabulis Peutinge- G); iilem praelerea habebat liliiim Sa-
riauis Betogabri; forlasse apud Flavium muel (iNum. 20,8).
losepbuiu (Boil. iud. IV. 8,1) pro B»]- 3. Filius Isai natu maximus (1 Par.
Ta6piç i[uae in média Iduniaea sita est, 2,13) quem cum vidisset Samuel, ait :

cani l\ulino legendum crit Br^yaoptçi. e. Num coram Domino est cbristus cius"?
Baetogabra. Hodie Beit Djibrln, qui vi- Et dixitDominus ad Samuelem Ne re- :

cus est lere médius inter Hebron et Azo- spicias vultum eius ne^pie altitiidinem
tum itemque lere. médius inter Bersabee staturac eius etc. (1 Reg. 10,0). Super-
et Lyddam (Diospolim). ba cius indoles in dura reprebcnsionc
conlra David fratrem iuniorem describi-
Cf. miter, Erdkunde XVI.
p. 144; Robin-
tur 1 Reg. 17,13. 28. Filiam vel potius
son, Pal. 613 ss. 672 ss. Gnérin, Judée
II. ;

II. 307-311; 331-340; Survey of West. Pal.

Meni. III. 257 ss. 266 ss. Xeuhauer, Géogr.
du Talraud 122 ss. D. Zanecchia, La Pa-
;
lestine d'aujourd'hui 1899 IL 275 s.; Liévin
neptem Eliab, cui nomen Abihail, rex
;
Roboani uxorem tluxit (2 Par. 11,18\
Tribni hida |)raeeral Eliab Irater David
secundnin LXX Par. 27,18; texUis bebr.
1

de Hiinime. Terre Sainte éd. 4 II. 159 ss. ; et VulgaUi praebent Eliu, qiiod niendiiiii
Baedelier-Benzinqcr, Pal. und Syrien éd. 5 librarii babelur.
p. 137.
4. Eliab 1 Par. 6,27 [12] v. ELIU 1.
ELEUTHERUS ( EXsûOspo;) , fluvius 5. Gadita quidam princeps, qui Davidi
(|ui PbixMiiciam a Syria dividit et inter l'ugitivo, cum in deserto laleret, se
Tripnlim et .Vradum in mare Mediterra- adiunxit (1 Par. 12,9).
neuin ellundilur. l sque ad lunic llnvium 6. Levita, cantor seoundi ordinis a
lonatbas Macb. comitalus est Ptole- Davide pro ti'anslalione arcac constitu-
maeuiu VI. Pbilomelorem regem Aegypii, tus, (pii nablis buiebat (1 Par. 1;'),1S.
cui in urbcm loppen oecurrerat Macb. ( I 20; 10,0).
11,0. 7); postniddinn cum lonatbas. per- 7. Filius Nalbanael in genealogia Mf-
sc<iueretur exercitnm Demetrii 11. Nica- rari palris ludilb hiditb 8,1; Vulgata :

loris, non comprebendit eos; transie- Enan^.

lant enim tlnmen Eleutbernm (1 Macb.

12,30); ipse, ut videtur, in regionem

ELIABA (XZrr'^N. 'EiAaaoû, "EXtaCâ),

syriacain arma inferre noluit. Est h(t- unus ex beroibus Davidis (2 Ueg:. 23,32;
dieruus Nuhr et-Kebir (fluriufi mtninus ,
l Par. ll,;{2), cognominatus Salaboni-
ut recentiores consent. tes IV. S.VI.EBI.M).
149 ELIACHIM. ELIAS. 150

ELIACHIM (''piSN). 1. Unus e sa- ELIAS (HïiSx, iniiSNI, 'IlXiou, al.

cerdotibus, qui in dedicalione mûri le- 'HX(aç), Thesbites de habitatoribus Ga-

rusalem sub Nehemia tubis cauebant laad, prophcta magnus et intrepidus
(Neh. 12,40; LXX 12,41 'EX-.a/.{a). magnisque a Dec miraculis insignitus.
2. Sacerdos magnus in libro ludith Vivebat eo tcmpore quo Achab rex Is-
(Vulgata 4,3. 7. H); LXX 4,6. 8. 14 'Iwa- raël, incitatus ab uxore lezabel, filia
x((jL. Vide lOAKIM 4. Elhbaal régis Sidoniorum (3 Reg. 16,
ELIACIM (ipiSN*, 'EXiaxt[i, 'EXia- 31), cultum Baal et Astarthes quam maxi-
me fovit. Neque id solum; verum cul-
x£f[A). 1. Filius Helciae, vir probus, qui
pro Sobna praefectus palatii eligitur,
tum Domini plane exstirpare tentabat eo
connivente ideoque prophetas
lezabel
quem Doniinus servum suum appellat
et laudat (Is. 22,20 s.). Idem cum aliis Domini occidit caede illa effu-
et (pii ex

egressus est ad legatos Sennacherib ré- gerant in speluncis absconditi degebant,

gis Assyriorum eorumque minas etblas-
phemias Ezechiae régi relui it, a quo si-
nuil cum aliis missus est ad Isaiam
prophetam (4 Reg. 18,18 s. 19,2 s.; Is.
36,3 s.; 37,2 s.). Eadem verba, quibus
Isaias (22,22) potestatem Eliacim, mi-
nistri domus regiae,
loanne ad ipsum Christum transferun-
quorum centum Abdias, dispensator do-
mus regiae, absconderat eos pascens
pane et aqua (3 Reg. 18,4. 13). Cultori-
;
bus Dci occisis vel expulsis lezabel suis
sumptibus alebat prophetas Baal 430 et
prophetas Astarthes 400 (3 Reg. 18,19).
describit, a S. Quare facile patet quantopere idolola-
tria praevaluerit eo tempore in regno

lur (Apoc. 3,7). Israël. Ut eam oppugnaret missus est

2. Filius losiae régis luda (4 Reg. 23, Elias. Et primo ([uidem in nomine Do-

34; 2 Par. 36,4 Elialvim), a Nechao rege
Aegypti rex in lerusalem constitutus et
loakim appellatus; v. lOAKIM 1.
3. Filius (vel ex posteris) Abiud et
pater (vel ex maioribus) Azor, in genea-
logia loseph sponsi B. V. Mariae (Matth.
mini annuntiat fore siccitalem complu-
rium annorum, quo poenae génère (cf.
Deut. 28,23) Deus errantes ad se redu-
cere voluit. Hac itaque calamitate régi
annuntiata (3 Reg. 17,1) Elias se abscon-
dit in loco torrentis Carith, quo siccalo

1,13). iubetur ire in Sarephta Sidoniorum, ibi-

4. Eliacim vel Elialvim in genealogia que apud viduam commorabatur annona
Christi (Luc. 3,30); is quattuor genera- miraculose nmltiplicata; lilium quoque
tionibus distat a David et proinde alius viduae mortuum ad vitam revocavit 1. c.
est ac Eliacim ex posteris Zorobabel 3-24. Pluvia terrae Israël non dabatur
Matth. 1,13. per annos très et menses sex. Quanta
ELIADA (^TiSn). 1. Unus ex filiis calamitate regio affligeretur, une osten-
ditur exemplo; Achab enim iussit Ab-
David, qui nati sont ei in lerusalem
diam ire ad universos fontes et in cunc-
(1 Par. 3,8); v. BAALIADA.
tas valles si forte possimus invenire
:

2. Pater Razon régis Damasci et ad-

herbam... et non penitus iumenta inter-
versarii Salomonis (3 Reg. 11,23; LXX
eant; et ipse et Abdias diviserunt sibi
'EXtaoaé).
regiones ut circuirent eas (1. c. 18,3. 6).
3. Unus ex ducibus exercitus losaphat
Et calamitate ita ingravescente iam ex
régis,Beniaminita (2 Par. 17,17; cf.
longiore tempore Achab rex sedulo in
textumhebr.; LXX 'EXiaôà).
omnem regionem miserat ut Elias ex-
ELIAM (nyiSN; 'EXtâ6, al. 'EXtâpi).
quireretur. Cum enim Elias ei dixisset :

1.Pater Bethsabee, uxoris Uiiae, postea non crit annis ros et pluvia, nisi
bis
uxoiis Davidis (2 Reg. 11,3) idem 1 Par. ; iuxta cris mei verba, vehementer cupie-
3,5 vocatur Ammiel v. AMMIEL 4. ; bat eum reperiri, ut scil. quavis ratione
2. Unus ex heroibus David, filius ab eo impetraret cessalioneni calamita-
Achitophel Gelonites ex urbe Gilo ^2
, tis. Expertus enim erat ipso eventu
Reg. 23,34); idem 1 Par. 11,36 mendose verba Eliae non carere effectu. Tempore
scribitur Ahia Phelonites. statuto, cum aniini omnium iam ipsa
 -

loi ELIAS. ELIAS. 152

inisci'ia cssnnt alit|iio modo cmolliti zabel poenas Domini dennntiare (21,
Klias iubtUur se sistcre ro^i. Is primo 1-29). Etiam sub filio Achab, Ocliozia
Huiilem Eliam stiidcl
roprclicnsione rege impio, Elias causam Douiini l'orli-
lenei'i' ; audacler Elias irspoadit
at : ler tucbatui'. Ui'gi aegrotanli (pii mise-
non pf!0 liii'l»avi Israël sed tu ••! doimis rat ad considendum Beelzebub deum
pali'is lui qui dercliquistis mandata Do- Accaron iubet nuntiari morbum esse ad
mini cl seculi estis Haalim (18,18). Tum inorlem quia idolum vohierit considère
pro|)onil i'e|:;i, ul ipso eaeli iudicio diri- et eos qui ei mandalum régis perferuni
Miatur, uter sil colendus, laliwe an Haal. ut descendal ad regem ignis absumit.
Consentit rex iul»ens populum et pro- lia manifestât Dominus (pianlae sibi
piictas Baal con^iregari in monte Car- sil abondnalioni idolulalria.

mel oiiedit itacpie proplietae IVactus

; Insigni modo Elias a Deo honorât us
calamilale; populum quoque miser-ia est, (pua cum opus eius in terris ad
iam esse aliqualemis edoctum de per- llncm vergeret, liliis prophetarnm in
versitate idololatriae, manitVstalur ver- Bethel et in lericho et Eliseo indicabat
liis Eliae : usiiuecjuo claudicatis in duas Eliam esse ab lis aufei-endum et ([uia
parles? luhenteElia sacerdotes Haal
etc. videnle Eliseo Elias |)cr tnrbinem curru
invocaiil nomen
Baal de mane ustpie igneo ascendit in caelnm i Beg. 2,1-14;
meridiem, dein incidunt se cultris al — cf. Eccli. 48,1-13. Eum ileriun missum
frustra, signum de quo conventum eral, irianlc iudicium ultimum, Malacbias
non apparet. Tum Elias populum ad se prophela vaticinatur 4,5. cl converlet :

advocat, aeditleal allare ex duodecim cor patrum ad filios et cor tiliorum ad

lapidilius et instruit sacrificium et qual- paires eoriun i. e. populi electi conver-
tuor hydris aquae memhra divisa bovis sionem operabilur, de quo mysterio
et ligna iul'undit. Invocato Domino ceci apostolus loquitur (Rom. 11.25). Idque
dit ipnis Domini holocaustum
et voravit Christus quoque contirmat dicens Elias :

et ligna et lapides, pulverem quoque et venlurus est et restituet omnia (Mallh.

aquam. Quo signo populus cadens in |7,11; Marc. 9,12} et eo modo verba
terram clamât lalnve est Deus. Elias
: intellexerunt multi SS. Patrum et Iheo-
aulem in idololatras, in prophetas Baal, logi (cf. Knabenbaucr, Comm. in Proph.
iudicium exercet in lege praescriplum min. II. p. 489 s.).
iDeut. 13,1 s.; 18,20), iubet eos appre- Quod legitur 2 Par. 21, 12 ab Elia pro-
hendi et occidi. Statim (luoque precibus pbeta litteras allalas esse loram fdio
Eliae impetrantur imbres. lezabel aulem losaphat, id varie explicari potest. Nam
cum audissel caedem proplietarum irata quando Elias translatus sil, non assi-
caedem quoque minatur Eliae. Elias l'u- gnatur. Narratur eius Iranslalio 4 Reg.
git et venit in Bcrsabee in luda, indeque 2 posbpiam 1,17 diclum est loram fra-
perrexit in desertum. Minis lezabel discit Irem Ochoziae incepisse regnare anno
regem animo inconstanli minime luilu- secundo loram filii losaphat (loram
rtun esse ctdtuin Domini; quare popu- enim videlur a pâtre in regni consor-
lum <iuo(pie niitx reversurum esse ad tium esse assumptus, ctun is in bellum
idcdolatriam et se in vanum laborasse contra Syros proticisci pararet ita ;

existimat; unde « petivil auimae suae ut 4 Ueg. 1,17 et 3,1 inter se conciliari
moreretur » (19, 4i, ex qua animi deiec- posse cerlum est; cf. 3 Reg. 8,16 et 22,
tioue apparitione angeli erigilur; con- Quare fieri potest, ut Elias eo leni-
;)2).

l'orlatus pergit ad montem Iloreb, ibi- pore ctiam esset supei-stes. Si id vero
(|ue apparitioneDomini conscdationem improbabile videlur, dici potest per er-
Damascum, ungere
accipit et iubctur ire rorem amanuensium posiUun esse no-
llazael regem siqier Syriam, et lehu men Eliae pro Eliseo.
n^gem super Israël, et Eliseum ungere Quo sensu loannes Baptista appellelur
proplielam (19,5-21). Elias ,. Mallh. 17,12). salis dedaralur
l'ostquam Achab vineam Nabolli oc- Eue. 1,17 : ipse praecedel anle illum in
cupavit eumquc suadenle lezabel lapi- spiritu et virtule Eliae, ul convertat
dandum curavil, Elias iubelur ei et le- corda palium in lilios etc. In li-ansligu-
1S3 ELIAS. ELIEZER. 154

ratione apparent iMoyses et

Christi ELIASUB V. ELIASIB 7.

Elias « propheta exiniius

legislaloi- et
:

EL.IATHA (nniSx, nnXiSN ;

'EXta-
apparent et loquuntur cuni Domino, ut
ostendant ipsiiui esse quem cuncta legis Oâ), levita ex filiisHeman, princeps vi-
et proplietariini oracula promiserunt » gcsimac classis cantorum (1 Par. 23,4.
{Beda ad Marc. 9,3). 27).

ELIASAPH (=]DiSn', 'EXtaâ(p).l.Fi- ELICA (NpiSx, B omit!., A 'Evaxâ),

lius Duel, princeps tribus Gad temporc unus ex Gibborim Davidis (2 Reg. 23,
Moysis (Nuni. 1,14; 2,14; 7,42. 47; 10, 25), oriundus de Harodi(vide s. v.);eius
20). nomen 1 Par. 11 desideratur.
2. Filius Lael, levita de stirpe Gerson
lempore Moysis (Num. 3,24).
ELICORUM rex Erioch in Vulgata
ludith 1,6 oommemoratur, sed apud LXX
ELIASIB (iv^fiSx; 'EXiaSf, 'EXiadt6,
ô l'iaaiXsuç "EXufiaiVov. Erat igilur rex Aela-
"EXtaoûS, 'EXtaa(cp , '£Xiaaou6, 'EXiaaîo, mitarum; vide ERIOCH.
'EXtaoûs).
EL.IDAD cnt^X, 'EXJâô), princeps
1.Princeps classis sacerdolalis, quae
erat undeciuia inter Viginti quatluor Beniaminitarum, electus inter illos, qui
classes a Davidc pro ministerio Domini terram Chanaau dividerent (Num. 34,
desig-natas (1 Par. 24,12). 21).
2. Levita, cantor (Esdr. 10,24).
ELIEL (SniSn, 'EXtri'X, 'EXirjXf, 'EXs»]').).
3. Virlaicusdefiliis Zethua (Esdr. 10,
27).
Unus ex principibus Manasse ad
1.

4. Vir laicus de tiliis Bani (Esdr. 10, orientem lordanis tempore leroboam II.
36); hi très modo nominati uxores alie- régis Israël (1 Par. 5,24).
nigenas ex mandato Esdrae dimiserunt. 2. Eliel 1 Par. 6,34[19] v. ELILl 1.

5. Sacerdos magnus tempore Nelic- 3. 4. Duo Beniaminitae habitantes in

miae (Neh. 3,1. 20. 21), filius loacim et lerusaietn Par. 8,20. 22).
(1

pater loiada (12,10). Difficultatem facit, 5. Vir fortissimus tempore Davidis (1

quod 12,11 legitur Toiada genuit lona-
:
Par. 11,46), cognominatus Mahumites
than et 12,23 lonathan filius Eliasib,
:
("iinan, 6 Mawî), quod nomen gentili-
dum 12,22 ordo genealogicus est Elia- :
cium aliunde non cognitum est [Gesenius
sib, loiada, lohanan. Communiter bic s. V.); emendatione textus adhibita alii
ordo 12,22 reclus esse censetur; undc explicant : de Mahanaim (Bertheau,
12,11 legendum est loiada genuit loha- :
Fûi'st), alii : de Hevaeis (Kennicott, Dis-
nan et 12,23 lohanan (ut textus hobr.
:
sert. 231).
et LXX h. 1. legunt contra Vulgatam) fi- fortissimus tempore Davidis
6. Vir
lius i. e. nepos Eliasib. Idem Eliasib cu- Par. 11,46[47]; LXX AaXiTJX).
(1
ram habebat gazophylaciorum templi 7. Princeps tribus Gad, quiDavidi lu-
(Meh. 13,4) et cognato suo Tobiae Am- gitivo se adiunxit (1 Par. 12,11; LXX
monitae magnum concessit gazophyla- 'EXtcî6).
cium in templo absente Nehemia, id quod 8. Princeps levitarum in Hebron tem-
Nehemias redux graviter reprehendit pore Davidis (1 Par. 15,9. 11).
{13,5. 7). Eius mentio fit 13,28. 9. Levita tempore Ezechiae régis (2
6. Eliasib pater (avus?) lohanan Esdr. Par. 31,13).
10,6 a nonnullis existimatur idem ille
sacerdos magnus (num. u), qui ex no-
ELIEZER n-yt'ix, 'EXtsÇEp). 1. Ser-

mine nepotis sui lohanan gazophylacium vusAbraham (Gen. 15,2), quem Abra-
in templo appellaverit. Sed de bac re ham suum fore heredem suspicatur, nisi
nibil constat. Dominus filium concesseril. Communiter
7. Idem nomen hebr. qui in gerit, pulant Eliezer esse quoquc servum illum
Vulgata 1 Par. 3,24 scribitur Eliasub seniorem, quem Abraham in Mesopota-
('EXiaasÇo'jv), filius Elioenai ex posteris miam misit, ut filio Isaac uxorem ex co-
Zorobabel. gnatione quaereret et qui ad Laban di-
155 ELIEZER. ELIODA. 156

vorlensciussornrciii Kcbeccain sponsam eius navesquc conlritas (2 Par. 20. .17;

acUluxil lilio Aliraluim (it'ii. 24,2 s.); scd cl.eliam 3 Ueg. 22,:;0).
in s. litleris iioinrn sorvi luiiiis oo loco 7. IMincops, (pu^m Esdras a lluvio
non odiciliir. Tuisso Klio/tM- iiule siia- Aba\a ad E(blo misil (Esdr. 8,10).
(iei'i polosl, quia (.•uni scrvus illo prao- 8. 9. 10. Sacerdos, levita, vir de po-
ossi-l omnibus, quae Ahraltam halti'bal, pulo, (jui u\ori>s alicnigenas dimittcre
itleni illo describi vidctiir, dr quo 1^.2 ab EsdraiussisunKEsdr. 10, 18. 23.31).
cl ipii iunior oral quani Abrahani, quia 11. Filius lorim inler proavos C-bi'isli
Abiaiiam ipsuni Ibrc hcredcni suuin ar- (Luc. 3,21M.
bilrabaUir. 12. Qui Esdr. 10,2;i in Vulgata Elie-
Eliozor ex Damasco oriunduui esse se- zer scribitur, hel)r. et graece Eleazar
qui videlur ex C.en. i'6,'l liste Vamascus appellalur; v. ELEAZAR 6.

J':Uezer: scd in explicanda bac dilficili ELIHOREPH (!]-|niSx, EXiâo, A

oxpressione inlerprtUes niullum labo-
'Evapsç), tilius Sisa, scriba Salomonis (3
ranl. Aliqui vertunl sine scrupulo Elie- :

Reg. 4.3).
zer Daniascenus {Gescn i us, Knohel); sed
intextubabelur pir72~ sine addilo, non ELIM (aSw et cum He bx"ali naSiX :

^pirain Damascenus. Alii apposilionem AtXsfjx, Israelitarum inter

A?X([jl), statio
Mara et desertum Sin sita, ubi eranl duo-
cernunl: Damascusscil. Eliezer(Dp/rt-sc/i,
decim fontes aquarum et septuaginta
Jve//;, quoil sane niiruni videlur. Alii de-
palmae (Ex. lo.27; 1G,1; Num. 33,9;. Ex
lenl illud : istc Bamascus velul j^iossani
opinione communiter recopia Elim hodie
quo iure
(Hitzig, Tuch, Olshaiiseii), scd
esl Wâdi Gharandcl (Ghunuuki] aquis
non apparet. Melius explical Diltmann:
et arboribiis eliamnum abundans. Cf.
El iieres donius nieae eril Daniascus
Legendre apud Vigouroux. Did. do la
ad quam Eliezer
Eliezeris, oui scil. urbi,
Bible II. 1080-1683; Riess, Bibel-Allas
reversurus est, bona Abrabani prode-
éd. 3 Tab. II. E c.
runl. Aliler nodum solvit F. de Humme-
Elim niagis meridiem versus quae-
Alii
lauer totuni lexluni ila emendans, ul
runl in diroclione ad monlem Sinai
Diimascus omnino evanescal et hoc eo
(quos enumerat Legendre 1. c), e conli'a
niagis attenlione dijinuni esl, ([uod apud
F. de Hummelauer multo niagis septem-
onines constat isluni texluni aliiiua sal-
Irionem versus scil. prope Ain Mûsâ
Icni coiTuptione laborare; ceteruui idem
seu Fontoni Moysis, qui quatluor lanluni
auctor adnolat « lAeslilulionem textus
:

boris a Suez dislat « Omnino crcdidc-:

prioris inlerpretem lenlare oportet, li-

rim 'Ain Mûsn alterutrum esse locum,
cet rem cerlo delinire nequeal ».
aut Marani aut Elim » (Conimonl. in Ex.
2. Filius Moysis secundus, e\ Sepbora
Lev. p. 103 .

in terraMadian nalus, quem Moyses hoc

noniine appellavil dicens Deus palris :
ELIM pnleus v. BEER ELIM.
mei adiiUor meus eripuit me de manu ELIMELECH ("j^^^-'^X, 'EXtfjLéXEx),
l'baraonis (Ex. 2,22; 18,4; 1 Par. 23,15.
Bollilehoniila. maritusNoemi, qui cum
17; 26,2o; cl. eliam Ex. 4,20 ss.; 18,2.
famés essol regionem Moa-
in patria, in
3. 6).
bilidem profectus est cum uxore et tiliis
3. Beniaminita, tilius Bechor (1 Par.
ibiquc mortuus; eius consanguinous oral
7,8).
Booz Rulh 1.2. 3; 2,1. 3; 4.3. 9^. Booz
4. Sacerdos ([uidam, qui coram arca
ol Elimclech in priore parle aevi iudi-
Dei tuba clangebat, cuni e domo Obede-
cimi vixisse concludoro oportet ex Matlli.
dom in Icrusalem translerrelur 1 Par. 1

1,1) : Salmon genuit Booz de Rahab, quae

lo,2'0.
alia esse non potest quam dotiua los. 2,
5. Princeps tribus Huben tempore
1 ss. cl 6,17 ss. narralur; cf. F. de Hum-
Davidis, (iliiis Zechri (1 Par. 27,16).
melauer, Cnnunenl. in lud. <'t Uutli
6. Prophela, lilius Oodau de Maresa,
p. 402.
qui Ezechiae régi declaravil propler l'oe-
dus cum Ocbozia percussa esse opéra ELIODA, lilius David v. |{AAL1AI»\.
 ,

loi ELIOENAI. ELISA. 158

ELIOENAI C^J-iî/iiSN ; 'EXiôevav impotenlis impatientiae ac simulatae

pietatis arguit et contendit non aftligi
'EXiwvai. "EX'.avâ, 'EXiturivai).
calamitatibus nisi scelestos(Iob 2,11 4,
1. Filius Naai'ia e\ posleris Zorobabcl ;

I; 15,1 ; 22,1 ; 42,7. 9).

(1 Par. 3,23. 24).
2. Princeps quidam tribus Simcoii (1 ELIPHELETH (TaSs^Sx; 'AXt-^aXÉO,
Par. 4,36).
'EXcpâx, 'EXtoaXaT, 'EXtcpaXÉx).
3. Bcniaminila, filius Bechor (1 Par.
7,8). 1. Unus ex heroibus David, filius Aas-
4. Beniaminila de filiis Seniei (1 Par. bai (2Reg. 23,34); idem 1 Par. 11,35
s, 20); sed hebr. nomen est 'jiyiSx. vocatur Eliphal filius Ur.

2. Ultimus filius David (2 i»ar. 3,8) v

5. Septimus filius Meselemiae ex po-
stcris Core, ostiarius in tem|)lo (1 Par.
EEIPHAEETH 1.

3. Unus de filiis Adonicam, Babylone

2(),3. 12); sed hebr. scribilur iji^iniSx.
reversus duce Esdra (Esdr. 8,13).
6. Filius Zarelie de filiis Phahath
4. Vir de filiis Hasom, (|ui uxorem
Moal), Babylone rcdux cum ducentis vi-
alienigenam ex mandate Esdrae dimisit
ris (Esdr. 8,4); hebr. scribitur sicut
(Esdr. 10,33).
praecedens.
7. Sacerdos do filiis Pheshur, qui uxo- ELISA (niiri^x, Samaritanus ^iSx:
rem alienigenam dimitterc ab Esdra
iussusest (Êsdr. 10,22): probabiliusidem
LXXGen. et Par. 'EXtaà, Ezech. 'EXstaat;

est, qui Nehemiae adslitit in dedicatione

Syrus Gen. et Par. Elisha, Ezecli. Eles),
mûri lerusalem (Neli. 12,40). unus ex filiis lavan (Gen. 10,4; 1 Par.
1,7). Cum sine dubio lavan sint lones
8. Israelita de filiis Zelhua, qui uxo-
(v. lAVAN), Elisaquoquegens graeca sit
reni alienigenam ex mandate Esdrac di-
misit (Esdr. 10,27).
necesse est. Tempore Ezecliielis pro-
phetae « hyacinthus et purpura de insu-
ELIPHAL V. ELIPHELETII 1. lis Elisa (n^J'iSN "i^sn, â/. twv vïjawv 'EXsi-
ELIPHALETH v-Q^EiSn', in pansa tol) l'acta suiit operimentum » Tyriorum
'EXtoaa9, 'EXtaaXà, (Ez. 27,7).Flavius losephus (Ant. 1. 6,1)
tC^S^Sx ;
'EXicpaî-rjO,
et S. Hioronymus (Quaest. hebr. in Gen.
EXtcpaXIr).
Migne 23,951) interpretantur Aeoles,
1. L'itimus lilius David, natus in Jéru- Targum lonathan ad Ez. 27,7 n:''!?^
salem 0,10; 1 Par. 14,7); idem
i2 Reg'.
N^SiDiN Italiam inferiorem vel Si-
scil.
1 Par. 3,8 scribitur Elipheleth. ciliam. Talmudicis Elisa est vel Elis vel
2. Alius filius David (1 Par. 3,7 et 14,5
Aeolis (cf. Neubauer). A recentioribus
([uo loco "C^s'^N legitur); sed eius no- Elisa intellegitur vel Carthago {Stade,
men deest 2 Reg. 5,16. Meyer) vel Sicilia respective Italia infe-
3. Filius Escc ex posteris Saul (1 Par. rior {Dillmann ad Gen. 10,4; P. de La-
8,39). garde) vel maiore cum iure Pelopon-
ELIPHALU(in'i£^Sx: 1 Par. 15,18 nesus {Bochart, Halèvy) vel generatim
populatio aeolica Graeciae europaeae
'EÀ'.:iïva,A 'EXiaaXâ, cod. Friderico-Au-
{Knobel, Lenormant, Legendre, F. deUum-
gust. 'EXEt'jîvà; 15,21 'EXicpaXoû, A 'EXt-
melauer ad Gen. 10,4). Cum Elisa com-
çaXat'aç, Friderico-August. 'Evoa-
cod.
poni posse videturregio Alashia indocu-
vt'a:), levita in secundo ordinelevitarum,
mentis Tell el- 'Amarna conqjlurles
([ui arcam Dei de domo Obededom in
memorata, quam coniiciunt esse Cyprum
lerusalem deduxerunt(l Par. 15,18.21).
ELIPHAZ (7£iSx, 'EXtcpàç). 1. Filius Cf. .1. Neubauer, Géogr. du Talinud p.
424; Stade, De populo lavan 8 s.; E. Mener,
primogenitus Esau ex Ada (Gen. 36,4.
Gesch. d. AU. § 282; P. de Lagarde, Mit-
10. 11. 12. 15. 16; 1 Par. 1,3b. 36). Bochart, Pfialeg
tlieil. 2,9,61; 3,4; Ilalévy,
2. Primus ex tribus amicis lob, The- in Revue des études juives VIII. 14; Knobel,
manites (v. THEMAN) ex regione Idu- Voelkertafel p. 81 F. Lenormant, ;Les
maeae, qui statini post querelas lob eum origines de l'histoire II. 2 p. 43; Lerjen-
Io9 KLISA. ELISEUS. 100

(lie apuil Vitjottroux, DkX. de la Bible 11. vid, postea in génère regio invcnitur;
1086-88. nam Ismabei ipii pcrcussit Godoliam
A. nEIMlîL. meiise septimo i. e. secundo posl urbem
a (Ibaidaeis incensam mensc (4 Reg. 2o,
ELISABETH. 1. Elisabclh (ynxUiSx, 8) vocalur tilius ÎSatbaniat! lilii Elisama

'EXiaaosO),n\or Aaroii, lilia Aiuinadab, de scmine regio (4 Ueg. 25,25; 1er. 41,
soror Naliassoii, mater Nadab, Altiii, 1). ('um aidem in genalogiis non i-aro

Elcazar, Ithamar (Ex. (1,2:$). mulli inlermedii omiltantur, etian» lieri

2. l'xor Zaïliaiiao sacordolis, Elisa- possel, ul Elisama eo loco idem ille Da-
lielli (EXEiadocT) de lilial>us Aaroii Luc. vid filius sigmiicarelur.

1,5), qiiac simul cuiii inarilo laiidaliir :

6. Scriija loakim régis, secundum
erant iusti ambo anle Deum incodcalos quem gazopbylacium qnoiiue lempli ap-
in omnibus niandatis et iiislilicalionibiis pcllabatur 1er. 30,12. 20. 21.

Domini sine quei-ela. Elisal»elb sterilis ELISAPHAN (^E]»"''^X. "EXtaa-fav).

t'L actale iani provoola sinfiidari Dei
1. Filius Ozicl lilii Caatli, princeps fa-
l'avorc niatei- cfrecta est ioannis prae-
miliarum Caathitarum; cum Nadab et
cursoris Domini. Eam invisitbeata Virgo
recepto ad cuius in- Abiu, lilii Aaron, offercntes alienum
minlio aniielico ;

ignem ignc essent absumpli, Elisaphan

troitum et saiiilalionem Elisabi>tli sensit
infantem in utero exsultantem et ipsa
cum Misaele iussus est a Moyse eos as-
porlarc extra castra; cl". Ex. 6,22; Lev.
rcpleta est Spiritu Sanclo et exclamavit
10,1-5; Num. 3,30. Etiam postmodum
voce magna benedictatii inter mnlieres
:

tempore Davidis et Ezecbiae levitae de

et benedictus fructus ventris tui etc.
posteris Elisapban memorantur (1 Par.
Luc. 1, 41-4b; agnoscit Mariam nialreni
15,8; 2 Par. 29,13).
Domini et eam bealam praedicat ([uia
2. Elisaphan filius Pbarnach ex tribu
crediderit. L'nde ci quod angélus beatae
Zabulon, ad terram Israelitis dividen-
Virgini nuntiaverat divinitus patefactum
quoque prima est inler homi-
Ipsa
dam electus (Num. 34,25).
est.
nes quae laudes Virginis célébrât el ElilSAPHAT (•!22^T''Ss% 'EXiaaaâv;
mysterium Incarnalionis indicat. Neque
al.-:pàT\ unus ex «luinque centurio- illis
silentio pi*aetereundum est encomium
nibus tiuos loedere inilo loiada misit
Virginis ab ea anuuntiari quae Spiritu
Sancto repUHa esse dicitur. Ciun in — per ludaeam, ut levitas et principes la-
miliarum in lerusalem advocarent. quo-
eo csset ut infans eius circumcideretur,
rum ope loiada tîlium Oclioziae loas re-
contra cognatos lirmiter asseruit nomen
gem construit et Athaliam impiam
Ioannis ei esse imponcndum (Luc. 1,57-
reginam occidit (2 Par. 23,1 s. el cl".
60).
4 Reg. 11,4 s.).

ELISAMA •J'aC'Sx, 'EXicyaiAa, 'EXi-

ELISEI FONS, cuius aqiias prope
aa[jia!, 'EXiaaiiaÉ, EXsaaâ}. 1. Princeps lericho Elisciis sale inunisso sanavil
tribus Ephraim (Num. 1,10; 2,18; 7,48- (4 Reg. 2,19 ss.) vide s. v. lERICHO.
53); censetur idem avus losue 1 Par.
ELISEUS iVr^Sx, TXtaaie), filius
7,26.
2. Unus David qui ei nati sunt
e filiis Sapliat, oriundus ex Abelmehula in valle
in lerusalem 2 Keg. 5,10; 1 Par. 3,8 (3, lordanis in regione tribus Issachar, a
6 legi oportet Elisiia, non Elisama; v. Domino per Eliam, qui eum pro se pro-
ELISUA) et 14,7. plielam ungt>re iubetur, ad inunus pro-
3. Unus c\ posteris leramecl itrimo- phelicum vocalus est. Erat vir salis opu-
geniti llcsron Par. 2,41). d lenlus; nam Elias eum reperil aranleui
4. Sacertlos t[uidam quem, uli loram in duodecim iugis boum. Elias in si-
sacerdotem, losapbat rex sinuil cum \r- guum \ocalionis ad nuuuis itropbeticum
vitis compluribus misil ad docendum misil pallium suiuu, vt'stimenli g(>nus
populum 1,2 Par. 17,8. 9). scil. propbetis pi'oprium (cf. Zach. 13, i,
5. iNomen lioc etiam, uli in lilio Da- super eiuu, qui salulalis [laivulibus st>-
161 ELISEUS. ELIU. 162

ciilus est Eliam et ministrabat ci 3 Reg-. in Eliseo completus est spiritus Eliae,
19,16-21. Antequam Elias currii ig-neo non pertimuit principem et potentia
raperetiir, petiit ab eo, ut fieret in se nemo vicit illum; mortuum prophetavit
duplex spiritus élus (cf. Deut. 21,17, ut corpus eius, in vita sua fecit monstra
scil. tamquam primogenitus prae
fillus (Tspaia) et in morte mirabilia oporatus
aliis prophetarum filiis dupliceiii par- est Eccli. 48,14-15. Deus autem per
tem hereditatis accipcret). Palliuni Eliae Eliam et Eliseum tut ederc voluit mlra-
sibi tulit et ex eo lempore nuilta et ma- cula, ut praeclaris istis suae potentiae
g'iia patrabat mlracula pallio percussit
: docunientis plebem quam reges impii
aquas loi^danis et divisae sunt et trans- ad idololatriam potenter inducebant po-
ilt Eliseus, iam hoc sig-no tauiquam suc- tentius ad veri Dei agnitionem cultum-
cessor Eliae a Deo coinprol)atus, et fi- que invitaret. Simili modo in initie rei
lii prophetarum id videntes dixerunt : christianae insignia edebantur mlracula
requievit spiritus Eliae super Eliseum et plurima, ut obcaecatis illucesceret
et venientes in occursum eius proni in quid iam Deus ab iis postularet.
terram salutaverunt eum (4 Reg. 2,1- ELISUA 'EXiaouÉ,
CJWihii:-, 'EXtj^),
15); prope lericho sale inimisso aquas
sanavit; cum ascendenti in Bethel pueri unus ex filiis David (2 Reg. 5,15; 1 Par.

iljuderent, divina Deus altero

iiltione 14,5); eius loco legitur 1 Par. 3,6 Eli-
signo suum comprobavit propiietam. Uti sama (irauJtSN, 'EXtcra), quod mendo-
quoque in monte Carmeli
Elias, ita ipse sum est.
aliquo tempore morabatur; deinde Sa-
ELISUR (TlJf^Sx , 'EXiooûp), filius Se-
mariam reversus est (4 Reg. 2,16-2o).
In bello moabitico régi losaphat victo- deur, princeps tribusRubcn (Num. 1,5;
riam de Moabitis praedixit 4 Reg. .3,1- 2,10; 7,30; 7,35; 10,18); Vulgata 10,18
27; mulieri viduae niiraculo olci multi- scribit Helisur.

plicati providit ea, quibus satisfaceret ELIU (iSI.T'Sx et 1 Par. 26,7; 27,18
creditoribus; mulieri Sunamitidi, apud
IHiSn; 'HXtoû, 'ÉXtixouô, 'EXtoîj).
quam saepius divertebat, praedixit eam
habituram esse filium, quem post com- 1. Proavus Samuelis prophetae (1 Reg.
plurcs annos mortuum ad vitam revo- 1,1). Idem 1 Par. 6,27[12] vocatur Eliab
cavit; cibum veneno infectum reddidit et 6,34[19] Eliel; sed hae variationes
innocuum, panibus paucis magnam pa- amanuensibus deberi videntur.
vit multitudinem; Naaman leprosum 2. Unus ex principibus millium de tri-
iussit lavare in lordane et mundatus bu Manasse, qui Davidi in Siceleg sese
est; Giezi famulum avaritia captum pu- adiunxerunt eique auxilium praestite-
nivit lepra; aliaque patravit mlracula runt (1 Par. 12,20).
quae 4 Reg. 4,1-8,6 narrantur. Eius fama 3. Levita ex familia Core, filius Se-
otiam extra Palaestinae fines propagata meiae, ianitor tempore Davidis (1 Par.
est; ita Benadad rex Syriae per Hazael 26,7).
eum consuluit de sua aegritudine, qua 4. Frater Davidis (1 Par. 27,18); sed
occasione Eliseus praedixit Hazael quae LXX praebent ELIAB 3.
'EXioi6. V.
rex factus commissiirus esset mal a in Is- 5. Unus ex maioribus ludith (ludith
i^ael (8,7 s.). Per unum de filiis prophe- 8,1); deest in Vulgata.
tarum lehu unxit regem super Israël, 6. Eliu ('EXioû;), ultimus interlocutor
cuius erat ultionem divinitus decretam in libro lob, filius Barachel, Buzites (in
exsequi in domum Achab (9,1 s.). Eli- inscriptionibus cuneiformibus reperitur
seus iam morti proximus praedicit loas regio Bazu, quam Delitzsch, Paradies
régi Israël ter ab eo Syros victum iri; p. 307,prope Hauran sitam esse opina-
et qui vivus lot edidit mira, ne mortuus tur; ceterum Buz reconsetur inter filios
quidem cessare videbatur, nam cum ca- Nachor, fratris Abraham Gen. 22,21 est ;

daver fortuito insepulcrunreius coniec- tribus arabica 1er. 25,23). Eius utique
tum tetigissct ossa eius, revixit homo sermones lob 32,1-37,24 a rccentioribus
(13,14-21). Quare optime dicit Sapiens : plerisque censentur poemati esse additi

LEXICON BIBLICUM.
103 l'.LlU. ELON. 1G4

lompore postciioro i. e. non perliiirro ELMODAD nn'l^Sx, "EX[j.w5âo) pri-

ad ipsiim pociiiii (pialo illiul a piiiiiit nuis inlei- blios leclan rccenselur ((îeu.
poeta rondilum lucrit. Praetipiie ar- 10,26; Par. Posteri
I 1,20). lectan
giuml t'\ divtM;?o (liccadi iionere. Ilaoc
peninsulam arabicam occuparunt. lluc-
iilinue divorsitas concedi dcl>cl. At nonne usque lanieu tribus arabica eius no-
rnerilo i[iiaori jiotost, poêla t'ui- non ips(^
minis non iunoliiit. Pulavil (piidcMi Bo-
eani consullo ellinxisse pnlotiir? NaTii chfirtufi (Pbaieg 2.10) Alniodad nomeu
oniissis oralionilms Elin nuUa dalnr in
dédisse Almodaeis, (jui Graocis 'AXXou-
lilii'o lob responsio ad qiiaostiononi agi-
[laiwTat dicii in medio Ai'abiae lelicis
tatani. Qnod aniici contendebant adver-
prope tontes Ikivii Lar, qui in mare
sitateni onincni esse pocnani poccalo-
l'ersicum exit, babilaltaut [Plol. VI. 7,
rum, loli oj^TCf^io refulavit. Cui' v/dur
24); sed liaec opiuio liodie dcrclicla est
iiisli ([uoipie aniigunlui'? lob quideiu (Zeitschr. d. I). Moi-g. Ges. XXII. 180S
ileinum id tieri occnltis Dci consiliis as-
p. G^;8 etcl". XXXVll. 1883 p. 18 de no-
scruit ; at innovalis ([ud'elis hanc ro- minis cxplicalione).
sponsioneni non salisiacere alipie honii-
nein pins velle intellegcrc itlem clare ELNAEM (D!;j''^N, 'EXXaàfx, A 'EX-
ostendit. Unde lieri ncqnit, ul carnicn vaâp.), pater duonun hcroum Davidis
hoc loco iiniainr, nisi quis dicere nia- (1 Par. 11,46).
hierit carmen relinqui niancum. Sernio-
nos vero Elin aptissiine conf'orunl ad
ELNATHAN ('jn:bx, "EXXavaaOâii.

carmen perficiendum; nam in ils prae- 4 Reg. 24,8, alias IwvâOav).

l. Pater
slantnr duo quae ad rem maxime per- Nobestae matris loachin (Icchoniae) ré-
tiniml 1) quae lob vehcmoulius di\e-
:
gis luda |4 Reg. 24,8). Idem videtur esse
rat quae in verbis eius facile falso
et ille Elnathan tilius Acbobor, quem loa-

inlellegi possont. reprehendunlur et cor-
rigimtur et ad liinilcs iustos rediguntur;
2) rationos cur iusti aftligantur roddun-
lur ut scil. a pcccandi periculis arcean-
:
tur, ut a defectibus levioribus i)Ui'g'enlur
et in virtute proticiant.
quae in prologo exponitur; ila
carmen didacticum bene in se concludi-
kim (Eliakim) rcx luda (pater loacliin)
ciim aliis misit in Aegyptum, ut Uriam
prophetam inde eductum ad se aildu-
cercnt (1er. 26,22). Vocatur idem prin-
ceps 1er. 36,12 et erat inter eos, qui in
Adde rationem gazophylacio scribae congregati a Mi-
demum chaea lilio Ganumae certiores facli sunt
legisse Baruch scrniones Icremiae pu-

tur et absolvitur, in quantum id pro in- bliée; eosdem sermones cum ipsi au-

dole veteris foederis necesse est. Cete- dissent rem atl loakim regeni deferunt,

rum vide Knabenhauer, Comment, in lob qui libruni alTerri et legi iubct, sed au-
ditis tribus vel t[uattuoi' pagellis scidil
p. 308 s.; J. Hontheim, D. Bucli lob [Bibl.
ac contradixerunt (juidem
combussil;
Sludien IX. 1904, Heft 1-3] p. 10. 12.
régi Elnatlian et Dalaias et Gamarias,
20-39.
ne volumen cond)ureret, sed non audi-
ELIUD ('EXioûo) in genealogia Chri- vit eos (1er. 30,12-2.3). Qua in re Elna-
sli DoMÙni (Matth. 1,14. lo). than se magis probum praebuit quam
ELLASAR {^D^H, 'EXXaaâp, sed in anlea, cum Uriam ex Aegyplo adduce-
ret, ((uem a rege ad neceni ({naeri igno-
VulgataPontus) rcgio vide; s. v. AIIIOCH 1 .
rare non poteral.
ELMADAN (
~EX[jL7.oâ[i.) in genealo- 2. iNominaulur Esdr. 8,10 Ires vlri El-
gia Cbrisli Itiimini (Luc. 3,28). nathan (EXX 'EXvâOajJi, MâOav, 'EXvâ9av\
([uorum duo vocantur principes, lerlius
ELMELECH (T^So'pN , 'EXt|j.£X£/j,
sapiens, quos Esdras niisil ad Eildo (vide
lubs triiius Ascr(los. 19,20). Est ignola. s. v.).
Vcsligium lamen nominis l'orlasse con-
ELOHIM V. HEl S.
servât Wâdi el-Malek, qui in torrenteiii
CIson (Nfihr el-Muqatia') iidliiit liaud ELON nonien pi'isonarum e| lubiuni.
1. Eltm ("J'^in; "EXiav Gen. 20,34; Ai-
procul a Ihiifil.
163 ELON. ELYMAIS. 166

Xt{)[i. Hethaeus, socer Esaii; filia

36,2) ELTECON ("JpnSs, 0s-/.oû(ji), urbs tri-

Elon, diixit Esau, vocatur Gen. 26,

quam
bus luda in quarta provincia mentis si-
34 Basemath, sed 36,2 Ada. Ilaque dici
mul cum Halhul et Bethsur enumerata
oportebit vel errorem esse amanueiisium
Quaerenda igitur est prope
(los. 15,59).
vel, uti haiid raro moris erat, filiain
Hebron septemtrionem versus; hucus-
dum nialrimonium inirot, altorum no-
que ignola.
nieii assumpsisse.
2. EIoii ('ll'^Js', 'AXXoiVi secundiis filius ELTHECE. ELTHECO npnSN!:
'AX-/.aeà los. 19,44; n 'EX/.wOata 21,23),
Zabulon (Gen. 46,14), a quo faniilia Elo-
nilaruin (Nuni. 46,26). urbs tribus Dan (los. 19,44), levitis de
3. Elon lud. 12,11 est nomen hebr. familia Caath Iradita (21,23). Situs igno-

iudicis, qui in Vulgata scribiUir Aliia- tus est, sed non multum a ïhemna
ÇTibne) abesse potest. Nam los. 19,44
lon 'vide s. v.).
recensetur Ellhece post Tbemna et Ac-
4. Elon (]lSivS', 'EXo'jv), iirl)S tribus
ron seu Accaron. lamvero in inscriptio-
Dan (los. 19,43j. Enumeratur
Aia- iiitcr nibus cuneilormilnis Sennacherib glo-
lon {Yâlô) et Tbenina (Tibne). Couder riatur, quod urbes Altaquu et Taamnaa
(Survey of West. Pal. Mem. H. 293) pro- (Tbemna) expugnaverit ac deinde contra
ponit Beit EIlo ad septenitrionem Betho- Accaron progressus sit [Schrader-Whi-
ron situm, sed hoc potius ad Epbraini tchouse, Cuneil". Inscr. and Old Test. I.
quani ad Dan pertinebat. Eadeni haud p. 159. 282;. Vix dubium est, quin Al-
(lubie erat Elon urbs praefecturac salo- taquu sit nostra Elthece. Coniiciunt esse
moniae a Bendecar administratae (3 Rcg. hodiernum vicum Beit Likia inter leru-
4,9); cuni autem hoc loco pro Elon et salem et Lyddam (et. Zanecehia, La Pa-
Bethanan, ut Vulgata habet, ex heltrai- lestine d'aujourd'luii 1899 II. 408).
co leg'endum videatur Elou-Beth-Hanan, ELTHOLAD CîSlnSx, 'EX5wuôâô rt
nostra Elon probabilius cadem est ac
Bethanan q. v. —
Alii Elon coniponunt
'Ep9ouXaj, urbs in meridiana plaga tri-

bus luda (los. Simeon at-

15,30), tribui
cum Khirbet Wâdl 'Àlin prope 'Ain
tributa (19,4), adhuc tempore Davidis a
Shems seu Bethsames (et. Zeilschr. d. D.
Simeonitis habitata (1 Par. 4,29; hoc
Pal. -Ver. X. 1887 p. 137).
5. Legilur in Vulgata los. 19,33 ter- loco nominatur abiecto "^N Tholad). Est
minum Nephthali coepisse de Heleph et ignota.
Elon in Saananim; sed pro Elon verten- ELUL (SiSn, 6 "EXoûX), nomen raen-
dum est quercus vel quercetum (in)
sis sexti anni hebraici (Neh. 6,15;
Saananim; legitur in Vulgata lud. 4,11 :

1 Mach. 14,27); vide s. v. MENSIS.

vallis quae vocatur Sennim et erat iuxta
Cèdes, queni locum F. de Hummelauer ELUZAI (i-1î;Sn, 'A'Caf), Beniami-
vertit quercus in Sennim scil. nota
:
nita, qui Davidi in Siceieg se adiunxit
illa quercus maxime ex facto ibidem Par. 12,5).
(1
narrando. lUud igitur quercetum los.
19,33 et Sennim (Saanaim, Saananim) ELYMAIS ('EXu[;ia[;) legitur 1 Mach.
a plcrisque quaeruntur propc Oedes 6,1 : « rex Antiochus (Epiphanes) audi-
Nephthali, quo loco ctiam hodie mullae vit esse civitatem Elymaidem in Pei^side

([uercus conspiciuntur. Sed idem inter-

nobilissimam ». — Hic
corru- textus

pres (Comm. in los. p. 437) banc Cèdes plione laborat. Urbs huius nominis non
agnoscit in Khirbet Qedîsh 7 km infra innotuit. Silentium scriptorum profano-

Tiberiadem et Saanaim in el-Sinnabra rum de tali urbe eo minus explicari

vel Sinn el-Nabra prope Tarichaeam, posset, quo l'requentius loquuntur de
ubi lordanis e lacu Tiberiadis egreditur. Elymaide seu Elymaea regione et de
populo Elymaoorum. Solus Elav. lose-
ELPHAAL 'AXï 'EX-
phus (Ant. Xll. 9,1) Elymaidis urbis
oadtX;, princeps iamiliae bcniaminiticae mentionem facit, sed lectionem 1 Mach.
(1 Par. 8,11,12. 18). 6,1 secutus. Mcliorlectio in compluribus
 U\l ELYMAIS. KMATII. 168

codicibus g'i'accis (A, x cl so\ miiuisc.^ '|[[xaO), urbs ad Oronlein fluviurn sila,

reperitur : èv 'EXu^us?, èv 'EXuu.ai;. Merilo posluioduin a IfMUporc inqterii macedo-

igitur oditiones criticac praobenl èv nici apud Graecos Epiphania appeilala
'EXujiafôi. Elymais autcm i. e. d^\s eral {Flav. los. Ant. I. 0,2). iiodie llamfi. Eral
urbs praecipua lerrae Enialb. In inscri-
l>i'oviiu'ia le^ui ])ersici. Vido s. v. AE-
ptiouibus cunoirorniibus plerunique di-
LAM I.
cilur terra llamatti, raro iwbs (cf. Schra-
ELYMAS ('EXû[jiaç) Acl. i;{,8 est no- der-W/iitchousi', Cuncif. Inscr. and Oid
meu ex arabico petituni, qiio se vocabat Test. I. p. DO;. Gens eius regionis rd'er-
Bariesu (vido s*, v.). Nomon significat turGcn. 10,18 et 1 Par. 1,10 ad Ania-
sapieiileiii (iiui raliono bacc sapienlia
;
tliacuni liliuni Clianaan. Ea rcgio sacpc
lumiine arabiro desii;nata fiun'it, clare ut terminus seplemlrioiialis Palaestinae
iiuncatiir, cuiu iiomen illiid expHcotur assignatur (ad quem It'rminum explora-
ô [i-âyo;, inagiis.
tores a Moyse missi pervenerunt iNum.
ELZABAD (TItSn, 'EXÇa6â6), levila 13,22); cf.\\'um. 34,8; los. 13,5; lud.
3,3; 3 Reg. 8,05; 1 Par. 13,5; 2 Par. 7,
de slirpe Coro et familia Obededom,
ianitoi' ( 1 Par. 20,7).
8. Introitus Emath (nan N2), de quo
ELZEBAD (127^X, 'EXta^Éo), Gadila, locis modo citatis agitur, certe méri-
dien! versus ab Ematb quaeri débet et a
qui Davidi in Siccleg se adiiinxit [[ Par.
plerisque inter Emalii et Libanum poni-
i2,12).
tur V. g. circa urbem Restan, antiquaiii
EMALCHUEL (EîfAaXxoua;), dyna- Aretliusam Syriae secundae, ad Oron-
sles arabs, cui Alexaiider Balas liliohim tem inter Hamn HOms
et (cf. Zeitschr.
suuni Antiochum tradiderat educan- d. 1). 1885 p. 27); sed
Pal.-Ver. VIII.
dum; Tryphon, qui dux copiarum si cum I. P. van Kasteren admittitur
Alexandri l'uerat, inultis diebus apud terminum septemtrionalem terrae pro-
Arabcm instabat, donec sibicomniitte-
niissae infra Libanum ci Hermonem
ret pucruluui, quem regem Syriae (An-
maiorem fuisse (Revue biblique IV.
liocliinn VI.) conslitnit contra Demc-
1895, p. 23-30), etiam introitus Emalb
triuiii II. Nicatcrem (1 Mach. 11,39.40). cum eodem auctore agnosci poterit
Nomen illius dynastae varie eflertur Mcrdj 'Aym, planities inter ISahr Litûni
'I[iaXy.ouÉ, SivjAaXxouvf, !it[i.aXxoué (assum-
et Nahr Ilûsbraii, per quam aditus fil ex
pta liltera <j vocabuli Tipo'ç praecedenlis),
Palaestina in Syriam Coeb n seu vallem
in arabico fortassc ij'^a'^N» i. e. regius, Beq(Va{\. c. p. 29).
vir reyius probabilius TjSq'' quod
val Regnum israeliticum in regionem
nomen Icgituriii inscriptionii»us palniy- Ematb extendebatur regnantibus Davide
rehis. Flavius loscphiis (Ant. Xill. înI.S) (2 Reg. 8,9; 1 Par. 18,3. 9; Vulgata :

et Syrus eum vocant Malchus, Diodorus Hemalli) et Salomone (2 Par. 8,4). Quae
(apud Millier, Fragni. Hist. Graec. II. tamen regni exlensio baud diu obtiniiil;
p. XVII. n. 21) auleni InmbHchm, quod nam legimus 4 Reg. 14,25 leroboam re-
idem noujen est cuin 1dS>2V CI'. Schùrcr, gem Israël restituisse lerminos Israël ab
Geschiciile de ji'idiscben Volkcs... éd. 3, inlroitu Ematb usque ad mare soliludi-
I. p. 234. — Praelerea vide s. v. AUA- nis. quoque repetito eam sibi
Assyrii
BIA n. 4 in fine. subiecerunt regionem (cl". Schrader\. c.^.
EMAN ("ra\~i). 1. Unus r\ |)osteris et tempore invasionis Sennacherib inter
régna ([uae .Vssyrii occuparant Rabsace>;
Zarae luda
lilii Par. 2,G,, v. IIE.MAN
f I ; 2.
gloriabundus Ematb quoque enumeral
2. Lcvita canlor sub Davide 2 Par. ;1,
(4 Reg. 18,34; 19,13; Is. 10,9; 30,19;
12; v. Il EMAN 3.
37.13-" cl'. Am. 0.2). lu Reblalba in
3. Psalinus quocpie HT (liciir. 88) in-
ttîrra Ematb Nabucbodonosor lilios Se-
scribilur Eman Ezrabilae (scd LXX Ai[jàv
deciae régis oceidit et mtbiles luda cl
Tto 'laparjXdrj).
ipsi régi Sedeciae ocidos eriiil uli antea
EMATH inan, AiaâO, "EaâO, 'lI(J.âÛ,
eodem loco iN'ecbao rex Aegypti vinxe
169 EMATU. EMMAUS. 170

rat loachaz ne regnaret in lerusalem EMMANUEL (SxiJGy, 'E[i.[j.avou7ÎX)

(4 Reg. 23,33; 25,21; 1er. 39,6; 52,9. nobiscum Dous (Matth.

i. e. 1,23). Isaias
27). Quae oraciila minaruni pleiia dicta vaticinatur 7,14 : ecce virgo concipiet
T^unl inDamascum, ea Zacharias quoque et pariet tiiium et vocabitur nomen eius
extendi ait in Emath quae ei contermina Emmanuel, nuis eo nomine designetur,
est (9,2); quae oracula ])arLini impleta
ipse prophela in subsequentibus clare
sunt, cuni Alexaader politus est Syria
explicat; nam 8,8 terram palaestinen-
r.oele.
sem quae est et alias vocatur terra
2. Einatli los. 19,35 vide s. v. HAM- lahwe, hereditas lahwe (cf. 14,2. 25; 47,
MOTH DOR. fi; Os. 9,3; 1er. 2,7; 12,14 etc.) appel-
3. Emalli Suba 2 Par. 8,3 a Saloniouc
iat terram Emmanuel, et etiam clarius
subacta legitur. Quaenam regio illa sil, 8,9. 10, quibus locis dicit omnes conatus
interprètes non consontiunt. Alii expli-
et furores et consilia populorum iri
cant de Emath 1 alii de alia quadani
;
prostratum, quia Emmanuel (hebr.).
Emath ab Emath magna (Am. 6,2) distin- Porro idem cxplicatur 9,5-7 hostium :

guenda, aUi de regnis Emath et Soba illo impetum iri confractum, quia parvulus
tempore fortasse in unum regnum natus est nobis etc.; iani iste filius et
unitis.
plurimis nominibus et regni sui descri-
4. Turris Emalh Neh. 12,38; sed ptione declaratur Deus et Messias.
hebr. legitur hoc loco turris riNEn et Quare in contextu valicinii et cap. 8 et
idem nomen turris habetur hebr. Neh. 9 quae sit natura, indoles, ofticium Em-
3,1, ubi in Vulgata nomen expriniitur manuel praeclare exponitur (cf. Knaben-
numérale : turris centum cubitorura. baucr, Comment, in Is. I. p. 167) et in
C-eterum turris Hammea (vel, ut alii capite 9 v. 5-7 et res et vcrba ita con-
volunt, turris Mea) sita erat inter por- formata sunt, ut ea quae 7,14 et 8,9. 10

lani oui ab ovibus nomen erat et angu- dicta suntmagis ehicidentur.

lum urbis aquilonarera; cf. Zeitschr.
EMMAUS. 1. Emmaus ('E[x|j.aoij;j.),
d. D. Pal. -Ver. 1878 p. 80, ubi nomen
I.
urbs in regione campestri, ubi Ptole-
Mea dicitur esse canaaniticum et iam a
maeus, Mcanor, Gorgias duces Syro-
lehnsilis usurpatum; v. lERUSALEM
runi cum exercitu 40 millium peditum
V. 6.
et septeni millium equitum castra po-
EMER (Esdr. 2,59) regio v. EM- suerunt et a luda Mach. in fugam con-
MER 2. iecti sunt (1 Mach. 3,40. 57; 4,3). Ean-

EMIM (a''a\S', 'O.ai^fv, 'Oaixatoi) dem urbcni Bacchides in bello contra

lonathan Mach. munivit (9,50; Vulgata :

prius habitabant terram quae postea

Ammaum). Emmaus, ab ineunte saeculo
Moabitarum erat; erant giganles et a
tertio p. Chr. Nicopolis appellata, sita
Moabitis nomen Emini (terribiles?) ac-
erat in regione tribus Dan, ubi ludaeae
ceperunt (Deut. 2,10. M). Percussi sunt
provinciae montana assurgere incipiunt,
Emim a Chodorlahomor in planitie Ca- 4 mil. pass. a Gazer seu Gazara (Onom.
l'iathaim (Gen. 14,5). Ad quam stirpem
éd. Lag»., 244,17; 127,11), 22 mil. pass.
pertinuerint, dici nequit; nam eorum a lerusalem et 10 mil. pass. a Lydda
nomen, ahoriun ipioque, non legitur
uti
[Illn. Burdig. apud P. Geyer, It. hier,
inter gentes quae Gen. 10 a filiis Noe
p. 25). Eiusdcm urbis 'Aii.[xaou;, 'Eu.-
descendisse dicuntur.
ixaou; frequens mentio est apud Flavium
EMINENTIA explicaUir iiebr. r-i^a loscphum (Bell. iud. I. 11,2; II. 4,3; 5,
(lob 28,18), quam vocem plerique cry- 1; 20,4; III. 3,5; IV. 8,1; V. 1,6; 2,3;
13,1; VI. 4,2; Ant. XII. 7,3. 4; XIII. 1,
stallum exponunt, alio nomine mp di-
3; XIV. 11,2; XVII. 10,9). In Mishna ap-
ctum (Ez. 1,221. Cf. E. F. K. Rot^enmùUer, pellatur D'NGX (Arachin 2,4: Kcrithoth
Bibl. Alterth. IV. 1,20.
3,7), apud Ptolemaeum 'E|i.;j.aouç(V. 16,
EMISSARIUS V. CAPER (emissa- 7 [éd. Midler -Fischer 15,5]). Hodie viens
rius). Wmwâs.
 .

171 EMMAUS. l'MMAlS. 172

Uo iiltero vico Aiiiinaiis, rcclius Ama- castelluin apud l.ucam nominaliuu liiecil

lluis (l'iav. los. edil. Niese) v. s. v. HAM- (p. 2*)). Kl cum S. niernnvnuis assi-nci
Md'lll liUU. Nicopolim, interprètes eum secuti suid
sat multi (ita Bedu, S.Bon(ionilu7'a, .hui-
Cf. Helinul, Palaestina p. 758- 7C0;
senius, liaronius, Lucas,./ansenius ipren-
Litjhlfoot. c'Iiorogr. Lucae praeinissa c. i,
sis, Salmeron, Maldonatiis. Sa, C. a La-
Opp. II. iT'J s.; Robinson. N'eiiere bibl.
pide, Mariana, Tirinus, Goj'donus elc.)
Forsch. I'.t0 ss. ; Knlin. Die sliiillische und
burgei'l. Verlassung îles roin. Rciclis 1864- Anti<iuae huic li'aditioni eliam lectio
18(;d II. 3."i(> s.; Sepp. Ji'iiisalein cd. 2 1. illa de stadiis 160 lestimonium l'erl. Ne-

40 ss. Xeiibfiuer,
; Géogr. du Talmud que dici piilcsl eam de Nicopoli senten-
p. 100-102; Guériii, Judée I. 21)3 ss.; Sur- liam fxcludi narcalione Lucae. Nam ipsa
rey of West. Pal. Meui. III. 14. 36 ss. nan'alionc apparel illos duos ahiisse e\
63 ss. SchifJ'ers, Ainwas, das Emniaus des
;
lerusalem, non posl meridiem, uti plc-
hl. Lucas 1890 p. 6 ss. /. P. vfin Kasteren ;

runKiue a.ssnmunl, sed iam manc; de

in Revue biiil. I. 1892 |). 80 ss. ; Schiirer,
Voll<es éd. 3 H. 183. 184 et
sola enim angelorum apjjarilione quae
Gesch. des jiid.

nola 142 Zeitsclir. d. D. Pal.-

cf. 1. (>io in ;
nuilierihus l'acta est menlioniMU laciiuit;

Ver. Vil. 1884 )). 209 s.; Riickert in Theol. nihil sciunt de apparilione Chi'isti qua
Quartaiscbrift 1892 p. 558 ss. manc Mariae Magdalenac se manifesta-
vit, nihil de apparitione aliis mulieribus
2.Kinniaus('E[iji.aoj;!castelliim(xw[xr)), Neque cum dicanl mane nobis-
facta. :

quod oral in spatio stadionmi 00 (sed cum,quoniam advesperascit et inclinata

160 legiiiil ali(|ui oodd. el cvaniielium est iam dies, de hora vespertina cog:i-
syr. hier., versio ariu.) a lerusalem tandum est;nam e\ lud. 19,8 s. eius-
(Luc. 24,13). Ubi hoc castelluin quaeren- modi verba dicuntur, simul ac sol mé-
(hiin sil, multiini controverliliir. dium cuisum diei peregit; bene enim
Emniaus Luc. 2 1. 13 esse Nicopolim ad eum locum notai F. de Hummelauer :

exphcite Atîirinanl Eusebius et S. Hiero- '< dies converti incipit meridie, ([uando
uymus: « Emaus, de ([uo loco fuit Cleo- solab ortu ad occasum vergere incipit;
phas, cuius Lucas evangelista ineminit: sane non inlellegitur vespertinum lem-
liaec est nunc Nicopolis. insigiiis civilas pus; cum enim iler exBelhlehem in Silo
Palaestinac » (Ononi. eil. Lag. 2a7,2l ; sit septem circiler horarum (immo plus,
121,6). Et S. Hieronymus pere^rinatio- ut alii ariirmanti, non poterat profeclio
neni S. Paulae descrihens « repetito- : in vesperum dillerri, si iter esset eo die
que itinero Nicopolim, quae prius Em- complendum ». I^roinde, cum iam mane
maus YOcabatur, apudquam infractione abierint in Emmaus, fieri potuit. ut eo-
panis coiiiiilus Dominus Cleophac do- dem die reverterentur in urbem, elsi
mum in ecclesiam dedicavil » (apud To- Emmaus statuitur Nicopolis.
bléret MoUnier, Itin. hieros. I. p. 31. 32). Neque obslat urbem illam Enunaus.
Simili ter Theodosius circa ;>30 : « Em- de qua in librisMach. et aputl losepluun
inau ([uae nunc Nicopolis dicitur... in sermo urbem satmagnam, quae
lit, fuisse
([uaEmmau sanctus (Ucopas cognovit tamen Luca a{»pellatur. Ita recle
xtutAr) a
Domnnm in conl'ractione panis; ihi el appellalur, cum lempore Christi a priore
martyi'ium portulit. Ue Emmau usquo in conditinni' nudtum recessisset ; t>tenim
Diospolim Lyddam) milia 12 » (De situ a Cassio Longino in servitulem redacla
Terrae sanctae apud P. (iei/cr, li.\n. hie- et postea a Quintilio Varo incendio est
ros. p. 130). deslructa Fluv. los. Ant. \IV. 11,2;
Hanc sentenliam antiqua Icaditionc XVIL 10,9; Bell, iud 1. 11,2; 11. 5.1).
conunendatani pecmulti amplexi sunt, E\ recentioribus hanc sentenliam luen-
ita ([uidem ut Scinffers (Amwas, das lur Robinsoit, Gucrin (qui anceps haerel
Emmaus des hl. Lucas 1890 p. 13-20) inter raliones pro 'AmivCts et Qu/ieibc),
plurimis Icslimoniis allatis ostendal, Schiffcrs, Conder, Guillemot, liassi U. .M.,

ah Eusebio usqu(^ ad Rclandnm lolius Kuabenbauer, Xaiieechid, L.Heidet.

anliquilatis suliiag:io dcsignaci Nicopo- Alii vero casiellum Emmaus (juaerunl
lim eo loco esse silam ubi anlea Enunaus in Qidoniije, qui viens idim lestt^ ria\io
173 EMMAUS. ENAC. 174

losepho (Bell. iud. VU. 6,6) Emmaus EMMER (ias% 'E[jL[j.rip'). 1. Filius Mo-
vocabatur, sed eodem teste
('Â[iij.aouç)
sollamitb (l Par. 9,12) seu Mosollamolh
soluni 30 stadiis ab urbe leriisalem abe- (Neh. 11,13), princeps classis sacerdoia-
r.at; 30 eniiii sladia (non 60) feruntur lis, quao erat décima sexta inter viginti
iii editiouibus criticis [éd. Dindoff, éd.
quattuor classes a Davide sorte distribu-
Niese). lu QufonU/e castellum Emmaus
tas (1 Par. 24,14). Ex eo sacerdotum or-
fuisse opinantur Sepp, Schultz, Caspari,
dine cum Zorobabel Babylone redierunl
Bourqîienond,Keim, Schûrer, Buhl, Savi mille quinquaginta duo (Esdr. 2,37; Neh.
(cum aliqua restiictione).
7,40).Sadoc de liliis Emnier partem mûri
Aliideuique castellum Emmaus quae- lerusalem aediticavit contra domum
runt in vico Qubeibe occidentem versus suam (Neh. 3,20). Duo ex eodem ordine,
ab el-DjJb seu Gabaone et 60 stadia Hanani et Zebedia, enumerantur inter
ab urbe lerusalem; hanc opinionem de- eos, qui uxores alienigenas duxerant
l'endunt Zschokke, Schegg, Holzammev,
(Esdr. 10,20). Phassur quoque sacerdos
FilHon Raiimer
, Laurent, Liévin de
,
et praefectus primarius templi 1er. 20,1
Hamme, R. Buselli, Domenichelli, Rû- dicitur filius Emmer; utrum ea appella-
ckert, Belser.
tione solum liliis seu faniiliae Emmer
Pio situ 'Amwas cf. Robinxon, Neuere adnumeretur an rêvera eius pater desi-
bibl. Forsch. p. 191-196; Conder, Tentwork gnetur, non constat.
in Palestine I. p. 14; Guérin, Judée I. 293 ss. 2. Regio chaldaica, dequa aliqui duce
Galilée I. 94 ss. et cf. Judée
257 ss. I. 348 ss.; Zorobabel in ludaeam redierunt, qui
Schi/fers, Amwas das Emmaus des hl. Lu-
originein suam israeliticam ex genealo-
cas 1890; idem in Katlwlih 1893 p. 337 ss.
logiis demonstrare non poterant (Esdr.
398 ss. et in Revue biblique II. 1893 p. 26-40;
Knabenbauer ad Luc. 24,13; Bassi O. M., 2,59 Emer; Neh. 7,61 Emmer). Illa regio
Emmaus città délia Paleslina 1888; Guille- ignota est; v. ADON.
mot, Emmaus-Nicopolis 1886; Zanecchia, EMONA (i^l'ajrn ISS i- e. vicus Am-
La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 370 ss.
394 ss.; L. Heidet apud Vigouroux, Dict. monitarum Qeri T\Tiy2V^
,
LXX Kstpipà ;

de la Bible II. 1748-1763. •/.a\ Movt), urbs tribus Bcniamin, inter

Pro situ Quloniije cf. Sepp, Jérusalem éd. duodecim urbes orientales enumerata
2 I. 54-73; Caspari, Chronologisch-geogr. (los. 18,24).Portasse Kefr 'Ana ad sep-
Elnleitung p. 207; Schullz in Real-Encycl. temtinonem Bethel [Zanecchia, La Pa-
f. prot. Tlieol. éd. 1 XI. p. 771; Keim, Ge- lestine d'aujourd'hui 1899 II. 304).
schichte lesu III. 555; Bourquenoud in
Études rel. liist. et litt. 1863 p. 526; Schiirer, EMOR, pater Sicheni (Iud. 9,28); v.

Geschichle des jLidischen Volkes cd. 3 I. 641. HEMOR.

642 in nota 142; Bulil. Alt. Pal. 1896 p. 166. EMUNCTORIA sunt instrumenta
186; Savi in Revue biblique II. 1893 p. 223-
apta lucernis candelabri aurei septem-
227 (qui castellum Emmaus circa Amosam
plicis cmungendis formam habebant
;
inter Quloniije et Qubeibe quaerit).
Pro situ Qubeibe cf. Zsc/ioh/ie, Das neu- forcipis, unde nomen hebr. fQrmatur a
lest. Emmaus 1865; Holzammerin Kirchen- np'^ capere, sumere; facla sunt ex auro
Lexicon éd. 2 s. v.; Haumer, Palaeslina éd. Num.
purissimo (Ex. 25,38; 37,23; 4,9).
4 p. 187; Laurent, Peiegrinatlones medii
aevi qualtuor éd. 2 p. 77; Liévin de Hamine, ENACfp:!; et los. 21,11 pir; ; 'Evàx,
Terre Sainte éd. 4 II. 248 ss.; R. Buselli,
L'Emmaus dimostrato e difeso 60 stadi dis-
'Evâyj, ENACIM (D'^p-y. 'Evazîu.),

tante da Gerusalemme 1882; idem, L'Em-
maus evangelico 1885-1 886; Domenichelli,
L'Emmaus délia Palestina 1889; Riickert in
Tlieolog. Quartalschrift,
1892 558 ss.; Belser, ibidem LXXVIIl.
p.
1896 p. 193 ss.;/'. Barnabe 0. F M., Deux
questions d'archéologie palestinienne I. L'É-
glise d'^Vmwas, TEmmaus Nicopolis II. L'É-
glise de Qoubeibeh, l'Emmaus de St. Luc.
Jérusalem 1902.
stirps virorum procerae staturae, qui
meridionaleni partem terrae Chanaan
incolebant, cum Abraham illuc inimi-
Tubingen LXXIV. grarct et cum losue eam expugnaret.
Appellantur stirps Enac, lilii Enac, Ena-
cim, tilii Enacim. Ex|)loratores, quos
Moyses in Hebron misit, très ibi invene-
runt lilios Enac seu principes familia-
rum, Ahiman, Sesai, ïholmai et Israe-
17o ENAC. KNDOR. 176

lilis nunliaiunl, se vidisso inonstra Ions Lcbue in ]U'(j('i'(i, silus in divortio

(|uaoilaii» Enac de yeiiere
lilioriim ^i- inter Oronlrui, qui septemti'ionem ver-
^anli'O, quilius compaiali ipsi quasi !u- sus et Leonlem (pu meri<liein versus
ciislat' vidt'ronliir (iNiiiii. 13,23. -i'.i. :ti ; Huit [Ki'U ad \um. ;{4,9) \eleliaiu Ai/fin
Dont. 28; 0,2^. At exploratoros niajina
I, cl-l)av(i in desci-usu orienlali .Vntilibani

ciiin o\a;:|^t'ialioue esse lociitos, ut pu- ad Num. 34,9:. Sed reciMi-

(cf. Dllliiiaitii

oo quoquc palcl,
(tuluiii (It'lcrri'rcnt, <'x tiore tempoi'c /. P. van Kasleroi in Ue-

qiKnl C.aleli pustoa tilios Kiiac in llchrou vue bibli(iue IV 1895 p. 23-3(1 defendil
(quorum piogenilor luit Arliec lioino lerminnui septendriniialem tcrrae pro-
ina^nus inter Enacini los. ii,i5; 111,13; missaeinlVa LibanunietHern)onem maio-
21,11) externiinavit (los. 14,12; l;j,14; rem fuisse et villain Enan seu atrium Enon
hul. 1,20) et quod losue inlerlecil Ena- quaerit ad orientent Bûniijâs (Caesareae
eiin de niontanis Hebron, Dabir, Auab Philippi), ubi duo vici lltiznrc et el-Ilndr
et de onini monte luda et Israël urbes- ali(piam similitudinem nominis ciun
(jucoorum delevil los. 11,21. 22). lis lyn i)rae se ferunt, etsi nomen IJazfire
comparantur Einim, populusiaiii excel- potius bebr. supponere videtnr
"liiTI
sus, ut de iMiacini stirpe quasi i;i,i;;uil(!S

crcderentur iDt'ul. 2,10. Il) et Zomzom- (1. c. p. 31).

uiiin,populus procerae longiludiiiis sicut ENCAENIA V. DEDICATIO 2.

Knacini (l)eut. 2,20. 21). Eorum leliquiae
in urbiiuis (ùv/.a, llelh, .\.zoto los. 1 1 ,22)
ENDOR (lll-j'y. IXf-J"'" fons Dor;

cum Pbilisthaeis coaluerunt ncqui^ ani- 'AïMowpi, urbs in territorio Issachar, sed .

plius in s. litteris commemofantur. tribui Manasse li-ibuta (los. I7, 11), ex

qua tilii Manasse Cbananaeimi expellcre
ENADAD (Neh. 3,18) v. HENADAI).
non valebanl (17,12). Psalmista victo-
ENAIM (:''7ri quae est raiior dua- riam a Barac de Sisara duce Asoritarum
lisnunieri forma duo fontes seu dupb^x
:
reportatam refert ad Endor (Ps. 82 [83],
Ions; Maiavt, A 'HvastjA), urbs in cauipe- 11 siquideni haec urbs est terminus
,

stribus luda, in prima provinoia Sephe- orientalis planitiei, torrens Oisonquam

lae enumerata(Ios. 15,34). l'robabilius de percurrit; pugna
comniissa erat illa

eodemloco agiturGen. 38,14 (D"»:''^ nrs iuxta torrentem Cison, cuius undis ca-
davera bostium caesoi'um devolveban-
i. e. ostiuni fontium, LXX at rûXaiAîvâv,
tur [d. lud. 4,7; il, 21). Celebris fada
Vulgata : bivium) et 38,21
ex conte.xtu ;
est Endor a muliere pythonem babente.
hic locus erat inter OdoUani [Kh. Id el-
quam ibidem Saul ante pugnam in pla-
Mâ prope Eleutheropolini) et ïlianina nilie Esdrelon et ad monteni Gelboe
{Tibne). De situ accuratius deterniinando
connnissam consuluit (1 Reg. 28,7).
variae sunt coniecturae.
Apud Eusebium et S. Hieronymum de-
ENAN ('i;''". Aivâv). 1. Pater Aliira scribitur gpandis viens 4 rail. pass. a

principis tribus Nephthali(Num. 1,15; 2,

monte Thabor meridiem versus et iuxta
29; 7,78.83; 10,27).
oppidum Naim silus i^Onom. éd. Lag.
2. Filins Nalhaniae et pater Melciiiae 220,25; 259,70). Hodie lùndûr in de-
scensu seplemtrionali collis vulcanici
de tribu Simeon recensetui' inter niaio-
Tell 'AdjfilAih'i plurimae cavernae intei-
res luditli dudith 8,1 lAX 'EXiâS). ;

3. VillaEnan ("jry lïn, 'Apaevaîv) as- rupes adbuc conspiciuntur.

signatur lamquam terminus septemtrio- Cf. Gnériti, (lalilée 1. 118-121 ; Uai'deker-

nalis terrae promissionis iNum. 34,9. 10) lienzUujer, Pal. u. Syrien éd. 5 271 Snr- p. ;

ita (|ui(iem, id ibidem terminus scplem- vci/of West. Pal.Mem. 11.83. 84;Zeilsclir.
li'ioiialis et orientalis conveniant; item d.D. Pal. -Ver. .W. 1892 p. 111; XVI. 18y;<
ex Ez. 47,17 et 48,1 discimus atrium p. 55; Fahrntjrulier, Nacli Jeiusalein éd. 2
11. p. 182; Liéinii de W««jme, Terre Saiiile
Enan iuxta Unes Damasei fuisse (47,17
éd. t 111. 117; /unecchin, La l'alesline
legilur >i'n. Vulgala : atrium
i^yj d'aujourd'hui IS'CJ 11. G2i s.; Biifil, .Vit.

Enon, r, aiXrj xou Aîvdv). Censebalur esstï Pal. 181>(1 p. 21G. — Dubium iiiovcl F. de
l: ENDOR. ENGANNTM. 178

Hummelauer (Conini. in los. p. 393), refera- Pal. p. 449. S.Hieronymus (in Ez. 47,
turne nomen Endor los. )7,11 ad illarn En- 10) videtur Engaddi ibi coliocare, ubi
dor prope montein Thabor, quae in texlu aquae lordanis plane cum mari Mortuo
parallèle lud. 1,27 non îegitur et coniicit
ut lUivins dici possit
miscentur, ita fi-
prope Dor urbem aseiiticani fuisse fontem
niri et consumi; sed eius verba obscu-
et viciim nomine 'Ain Dor seu Endor et Ma-
riora sunt. Vide etiam s. v. BENEDIG-
nassaeis obtigisse non solum urbein aseriti-
cam Dor, sed eiiam fonlein et vicum Endor TIONIS VALLIS.
prope Dor. Cf. G. A. Sinit/t, Hislorical Geograpliy of
the Holy Land p. 269 s. Survejj of Wesl.
ENGADDI (na yj i. c. fous hoedi,
;

Pal. Mem. III. 384-386; F. Bulil, Alt. Pal.

'EYYaoot plerumque saltem) urbs primi- 1896 p. 41. 164. 165; Zancccfila. La Pales-
tus erat Amorrhaeorum, quos Chodor- tine d'aujourd'hui 189911. 110. 111; Fa/irn-
lahomor devicit (Gen. 14,7), anliqiio no- (jruber, Nach Jérusalem éd. 2 II. 64. 77.
106; Liévin de Hainme, Terre Sainte éd. 4
mine appellala Asasonthamar ("[ïïn
II. 283; Duc de Luynes, Voyage d'explora-

l'Dn. ""nu "jiïïn i. e. amputatio pal- tion à la mer Morte 1. 83 ss. Thomson, ;

The Land and the Book 1. 312 ss. liaedeker- ;

niae ; "Aaaaov6a(j.(io , 'Aaaaàv ©apiâp cf.

Benzinfjer, Pal. und Syrien éd. 5 p. 198.
2 Par. 20,2) postea nomine Eagaddi
;

inter urbes dcserli luda reeensita (les. ENGALLIM (D''S:y~]''y i. e. fons

lo,62i, mari Mortiio adiacens (Ez. 47,
duorum vitulorum; 'Evayaî^XEifx) legitur
10). In deserto Engaddi David fugilivus
una cum Engaddi; hi duo ter-
Ez. 47,10
<ielitescebat (1 Reg. 24,1. 2) super l'a-
mini in litore maris Mortui a propheta
cieni riipiiim ibiciiin (hcbr.) i. e. super
statuuntur, inter quos piscatores sage-
petras solis ibicibiis pervias (Vulgata),
nas suas extendent ad plurimas species
quod etiam intellegi potest nomen pro-
piscium ibi capiendas, ubi antea mortis
prium utiqiie a loci nalura derivaUim
imperium longe laleque extcndebatur.
{F. de Hummelauer in b. 1.). llluc Am-
S. Hieronymus in Ez. 47,10 notât :

monitae, Moabitae, Edomitae convene-

« Engallim in principio est maris Mor-
runt contra losaphat rogem luda (2 Par.
tui, ubi lordanes ingreditur ». Fortasse
20,2), ut inde per clivum Sis (20,16) le-
'Ain Feshkha i. e. fons stercoris in supe-
rusalem versus ascenderent. De vineis
riore litore occidentali maris Mortui ex
Engaddi loquitur sponsa Gant. 1,13 [14],
humo palustri inter canneta prosiliens;
de pabnis Engaddi fortasse Eccli. 24,18
aliquae ruinae fonli adiacent. Hic situs
[14] : quasi pabna exailata sum in Ga-
contextui Ez. 47,10 omnino congruere
des (Èv Teste Flavio losepbo
aiYtaXor?).
videtur.
(Ant. IX. 1,2) croscunt illic paimae pul-
cherrimae et opobalsamum. Plinius (V. ENGANNIM ('^::-[iy i. e. fons
17,73) vocatEngada oppidum secundum bortorum).
ab Hierosolymis fertililate palmetorum- 1. Urbs tribus luda in superiore parte
que nemoribus. Apud Eusebium et S. Sephelae sita (los. i;j,34). Texlus LXX
Hieronymum (Onom. cd. Lacj. 2o4,G(3; ita corruptus est, ut nomen discerni vjx
119,12) dicitur vicus pergrandis iuxta possit; Vulgata Aengannim. Hodie
:

mare Mortuum, unde
venit. —
Hodie 'AiriBjidï fere in medio
litore occidentalimaris Mortui ad radi-
cem rupium, quae 20 fere minutis a li-
et opobalsamum Khirbet Umm Dj'tna prope 'Ain Shems
(Betbsames i) occidentem versus.
Cf. Survey of West. Pal. Mem. III. 42;

tore distantes praerupte in altum as- Zanecchia. La Palestine d'aujourd'hui 1899

II. 323; Legendre apud Vigoiiroux. Dict.
surgunt; fons, a quo nomen loci, ex
de la Bible II. 1802; G. A. Smith, Hisl.
altitudine 65 m quasi per varies gra-
Geogr. of the Holy Land, Plate I et IV;
dus descendit et antiquitus borlos, pal- Biihl, Alt. Pal. 1896 p. 195.
meta, vineta irrigabat.
Flavius losepbus asserit (Ant. IX. 1,2) 2. Urbs tribus Issachar (los. 19,21 ;

Engaddi ab Hierosolymis 300 stadia 'lewv /.'x\ ïoiJL[j.âv, A 'HvYavv([JL), filiis

distare; de qua assertione cf. Relandum, Gerson levitici generis tradita (los. 21,
 179 KNdANNIM. ENNOM. 180

29; LX.\ r.r]Yri Y?5(ii.[j.0(Ta)v). Pl'obahilius Trrjyr) 'Aaop), urbs uiuiiila Nepldbali (los.
haec Enj-aniiiin dnimis lioi'ti
est illa 19,37). (lensflur esse Khirbet llazlre.
4 i\e^'. 1>,27) ialoi- lezreol ol asoousimi qiiae ruinae suiil l'ère mcdiae inter Sca-
(iavcr sila ;vido s. v. (JAVEU). Praderea lam Tyriiiruni {lias rl-Ni'ir/ûnt) et lacuni
(liiliiiiiii est. silnc Anoin oadeiu nrlis IJiHe. (lonti-a banc opinionem iain a
atciiio l'^ii^aiiniiii (v. ANEMi. Apiul Fla- Renan propositani obiicil (;(/(>;•/» (Galilée
viuiii losopluiin Enganniiii csl Ciiiara (t'd. II. 118), prope istas ruinas nullum l'on-

Nicse /.(ôar); l'ivarj; el Trivsuj;) ill COnflIli- lem re|)eriri, a quo ui'bs nomen suuni
liiis Saïuariae cl Mai;iii cain|>i sita (Anl. duxeril. Nihilominus plei-ique Enhasor
XX. 0,1 Bell,
; iiiti. 111. 3,4). llodic voca- cum Kli. llazJre componunl (Explora-
tiii' Djenln, (iiii vicus non niiiltiini supra tores anglici; G. A. Smith, Legendre,
duas lioras a Zer'ln (Iczreel) ineridicm Zanecchia). Sed F. de llummelauer, qui
versus dislal. Antiqua ti-adilio chrislia- los. 19,:{:)-38 interprelatur ebmchnm ar-
iioruni palaPsUnensiuiM lert decem le- cium Tyriorum per (ialilaeam et trans-
pi'osos a Douiino sanalos esse in hoc iordanicam, coinponit Enbasor cum
oppido (cf. Luc. 17,11); altauieii dubl- villa Enan ad orientem Bâniyâs (Caesa-
tari potcsl do ori^iinc istius tradilionis, reae f'bilippii.
siquidoni Hurcliardus de Monlr Sion de-
Renan, Missipn de Phénicie 1864
Cf.
(iiniiiii [Djenln) oppidum niura-
scribens
p. 674; .Sîirrey of West. Pal. Mem. I. 204;
tum quidem, sed collapsuni, siluni ia G. A. Smith, Hist. Geogr. oflhe Holy Land,
pedo niontis Etfrayin (Qualtuor percgri- Plate I; Legendre, Carte de la Palestine;
nationes niedii aevi, éd. Laurent p. .^2) Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899
eaiu prorsus tacet; iamvei'o iter liur- II. 708

chardi per Palaestinam anno 1283 la-

ctuui est.
ENNOM vallis. 1. Geennoni i. c. val-
lis Enaoni vocatur Scriptura val-
in S.
Notatu dijinum est, quod G. Maspero,
lis « e.\ latere lebusaei ad ineridiem,
Sur les noms géoi;Taphiques de la liste
haec est lerusalenr » (los. lo.S; 18,16;
de Thoutmos III. qu'on peut rapporter
latus lebusaei, hebr. "îDl^in =1112, cli-
à la Galilée, 1880, p. 9 probabile censel,
nomen Ganôton Asjiah, hortos Asnali, vuni australem collis occidentalis iirbis
esse novani desijinationem pro Entian- hierosolymitanae videtur desij;nare; v.
nim, praesertim cum Aïoiah (Vuljiata : lERUSALEM VI. o) leremias eam dicit
;

Asena) sit nomen viri (Esdr. 2,50). esse « iuxta inlroiluni portae fictilis »
(19, 2 niDinn ^vur; v. ierusalem v.
Cf. liobitison. Pal. III. 385 s. ; Guérin,
3). Terminus tribuum luda et Beniamin
Sainarie I. 327-332; Swven of West. Pal.
Mern. II. 44. 45. 116; Zeitschr. d. D. Pal.- per hanc vallem asccndil « ad verticeni
Ver. XVI. 1893 p. 1. 55; Fulirnfjnilier, Nach montis (jui est contra Geennom ad oc-
Jérusalem éd. 2 II. 161; Buhl,.K\l. Pal. 1896 cidentein in summitate vallis Rapliaim
p. 202; Zanecchia, La Palestiiio d'aujour- contra a([uilonem » ilos. 15,8). Etiani
d'hui 1899 II. 583 s.; Liévin de Jlamnie,
post exsilium babylonicum filii luda di-
Terre Sainte rf/. 4 111. 74 s.
ciuitur habitasse « in (hebr. a) Bersabee
ENHADDA n~n~'[''î: i. e. fons acer usque ad vallem ICnnom » (Neh. 11,30;
LXX Iv BsripaâSs: lantum). Sid) impiis re-
seu velo.v; Aiaaps/., A Uvaôôâ) urbs tri-
gil)us Achaz, Manasse aliisque populus
bus Issachar (los. 19,21). Portasse Kefr
in bac valle in loco Topbelh lilios siios
Adnn prop(> Djenln (En;;annini 2) inter
per ignem idolo Moloch inimolaverunt
septenitrionem et occideulcni.
(i- Ueji'. 23,10; 2 Par. 33,6; 1er. 32,35 .

Cf.Sunu'n of West. l'ai. Mem. 45; 11. (Jiiare losias illam containinavit '4 Ueg.
Legendre apud Vigouroux, Dlct. do la Bible 23,10) et Dominus per lereniiam gravis-
II. 1806; G. .1. Hiiiilh, llisl. C.eoyr. of ttio simam incidis cladeni luiiialiu', ita ul
Holy Land, Plate 1. VI; Zaneccliia. La IV////.S interfectionis s. occisionis iNU
Palestine d'aujourd'hui 1899 11. p. 587.
nannn) apptdlauda fort>t (ler. 7,31 s.;
ENHASOR (-|ii*n yj i. 0. Ions pagi,
19,2. 0; tl". 31,39).
181 EN NOM. ENSEMES. 182

Nomen quo hisce in locis vallis appel- nom intra moenia veteris urbis, scil.
latur est (xeeîMîom (los. 15,8; 18,16), val- partem inferiorem vallis Tyropocon
lis Ennom (nin~''5 [s. -,S'ia] : 'fapay? 'Ovo[i. fuisse censent; quod, licot nonnullis ar-
riserit, parum solidis argumentis vide-
B, cp.'Evvop. A; etiam Fatswa B los. 18,16,
tur inniti.
ra\ 'Ovvô[j. A ib.), vel vallis (s. convallis)
filn Ennom nin-p U [s. «"ta] ; --pâpay? De aliis v. lERUSALEM II. 2. — Cf. Fii-
scbins-Hieronijmits, Onomastica sacra, éd.
uîou semel yà pava 'Evv^ji. B, y^
'EvvOjU.;
P. de Lagarde 300,13 ss. 128,9 ss. Eu- ;

B£svv6|x A 2 Par. 33,6, ubi Vulgata vallis

cherius, De situ hierusoliinitanae urbis, éd.
Benennom. 4 Reg'. 23,10 Kethib habet P. Gei/er, p. 127,9 ss.; Ven. Beda. De lo-
"n 1J2 U, ubi Qeri "n u cum LXX p cis sanctis, ib. p. 309.9 ss. Fr. Qiiaresmius, ;

Peshitta, Vulg'ata postulat), et semel in Elucid. T. S. IV. per. 7., c. 17 s., éd. Venet.
II. p. 210-12: /. Lightfoot, Centuria choro-
sola Vulgata vallis filiorum Ennom (los.
giaphica Maltliaeo praemissa c. 39; H. Re-
18,16). Etiam convallis, N"ian sine addito
landus Palaestina p. 353 /;'. F. K. Ro-
, ;

([er. 2,23; cf. porta vallis, NUn TjXà, senmiiller, Bibl. Alterth. II. 1 p. 155 s.
164 s.; E. Robinson. Palaestina II. p. 3S-41
de qua V. lERUSALEM V. 3) et vcdlis ca- et p. 32, nota; Rabbi J. Schicarz. Das h.
daverum et cineris (]iir"Tm D^I^Sn pDÎ/ Laud p. 189 s.; T. Tobler, Topogr. von
Jerus. II. p. 39-50; Liévin de Hatiinie,
1er. 31,39) vocatur. In N. T. nomen ex
Guide indicateur éd. 4, 1. p. 420 s.; D. Zo-
bac derivatum gehenna (yÉewa
valle
necchia, La Palestina d'Oggi I. p. 341-8;
Matth. 0,22. 29 etc.) ad infernum desi- Raedeker-Benzinger, Palaestina u. Syr. éd.
gnandum adhibetur, sicut Dil^j in 5, p. 100-3; ir. F. Bircli, Pal. Expl. Fund,
Quart. Stat. 1882, p. 55; 1889, p. 38; 1893,
scriptis talmndicis; pariter auctor lilnn
p. 330; 1897, p. 72.
Henoch banc valiem maledictam aetor-
L. FONCK.
lunnque maledictorum habitaculum vo-
cat (c. 27,1; cf. 26,4). FI. losephus
ENOCH (ludas 14) v. HENOCH.
valiem banc nominc « vallis fontis »

videtur designare (x^jv Tîjç çâpayya

ENON vicus V. ENAN 3.
tïit^;
Bell. iud. V. 12,2 mese 505). ENOS Cu;1:n, 'EviGçi , fllius Setb filii

2. Ex dcscriptione libri losue
apparot, valiem Ennom
latus australe et occidentale urbis hie-
rosolymitanae attingit, quaeque bodie
Wndi el-Rabnhi appellatur; at(iue buic
satis Adam, pater Cainan (Gen. 4,26; 5,6. 7.
illam esse quae 9. 11; 1 Par. 1,1). Iste coepit invocare
nomdn Domini (Vulgata et LXX Gen. 4,
26; sed textus bebraicus, Samaritanus,
Syrus tum coeptum est; Chaldaeus er-
:

etiam geograpbus arabs Idrlsïc. a. 1 154, ronée tum profanatum est; cf. F. de
:

et incolae hierosolymitani, saltem sae- Hummelauei' ad b. 1.). Eidem utae anni

culo elapso, nomen Wndi Djahannum 905 adscribuntur (Gen. 5,11). In Vulgata
Iribuunt {E. Robiiison, Palaestina II. 38; Luc. 3,38 scribitur Hcnos.
./. Gildemeister in Zeitschr. d. 1). Pal.-
Ver. VIII. 1885 p. 127; sed cf. T. Tobler,
ENSEMES ('î27n^^*-1•'y, Vulgata in-

Topogr. von lerus. II. p. 17 n. 8). Ali terprctatur : Fons Solis ; î] nrjyr) xou
bac opinione, quae bodie satis commu- r)>.îou, r/jyr) per (juem
Ba'.O'TaiJ.u?} , foiis

niter admittitur, dissentiunt Eusebius, tendebat terminus aquilonaris luda (los.

S.Hieronj/mus, Eucherius, ViMi.Beda alii-
quc scriplores, etiam arabes, qui val-
iem orientalem s. Cedron esse Geennom
contendunt; quamquam S. Hieronymus
in commentariis in leromiam 7,31 et 32,
35 (Aligne 24,735 A. 897 D) valiem filio-
rum Ennom « subiacerc Siloe fontibus »
ab iisque irrigari dicit. Ab opinione
utraque dissentientes R. ./. Schivarz et
postea W. F. Birck aliique valiem En-
15,7) et australis Beniamin (18,17);
utroque loco recensetur inter fontem
Bogel et ascensum Adommim, ordinc
utique inverso. A recentioribus agno-
scitur esse Hôd el-'Azar'iye seu 'Ain cl-
Hôd (gall. la source de l'auge; gcrm.
Trogquclle), qui fons a cbristianis etiam
— fons Apostolorum dicitur et viginti mi-
nutis a Bethauia lordanem versus abest;
aquae Ensemes igitur erunt Wâdi el-
1H3 ENSEMES. EIMIA. 18-i

IhxJ (vallis loci aqiialioiiis, (|iia(' vallis EPAPHRAS (Enatppà?), Colossensis

a loiile noiiii'ii liabi'l). ci elhMicci-cliiisliaiuis ((iid. 4,12: cl", i-.

Ali hac njtiiuoiio salis (Oiiiiiiiini rcco Il ,

qucm Paulus describil carissi-
S.
(lil /. /'. can Ktistcrcn, ((iii rontoiii 'Ain mum siuim conservum et lidelem pro
t'I-Hau'il/ii' iiixla anli(|iiain viain it'riclmn- Colossensihus iniuislrum C-hrisli lesu
liiiaiii irpciil el hanc viaiii iiiia cuiii ,1,7. Hi. liaud duhie Epaphras ecclesiam
\V<l(ii el-l{((irill)f l'iiisse Uu'iiiinmii iiitoi' lundaverat ('-(dossis cl prohahilius eliam
iiula ol Hi'iiiaiuiu siispicaliir iZcilsclir. Laodiceae i^t lliera|)oli ('i,1.3i, quae siinl
il. 1). 1800 p. 116); mule
Pal. -Ver. Xlll. urbcs Phrygiae Colossis vicinae cl in
ctiam Bu/il (AU. Pal. 1896 p. 08) piitat valle Lyci, qui in Maeandrum intluil, si-
Enscmcs potius in 'Ain cl-kawâbe qivdm lae; islae ecclesiae faciem Pauli in carne
in 'Ain el-IIôd ((uaori ilcbere. nondum viderant(2,l\ Epaphras se valde
sollicitum exhibet pro islis tribus eccle-
Pro opinione commun! cf. Van de Velde, siis (4,12. 13) el S. Paulus Colossensihus
Memoir 310; Ciiéri)!. Sainarie I. 159. IGO;
p. contra lallacias philosophmum in me-
Siirvcij U>,s7. PnJ. Mcm. 111. 42; G. A.
uf moiiam revocat, quae ab Epa|)hra didi-
SmUli, Hist. Geogr. ol the Holy Land, Plate
cerant (1,7; cf. 2,6. 7). Undc apparet
1. IV; Hieas, Ribel-Allas éd. 3; Fahrngnt-
bei\ Nach Jérusalem éd. 2 II. p. 01; Za-
Epaphram propter islas turbationes ec-
necchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. clesiarum ad S. Paulum (Komain, ex opi-
iî; Baedeker-Bcnzinger, Pal. und Syrien éd. nione aliorum Caesaream) venisse nequc
.'i
p. lis (cuiii dubio). rcdiisse, eum epislnla per Tychicum (".o-
lossas iniltei'ctur. A S. Paulo appellalur
EPAENETUS ('EîrxiveTÔ;', ('hrislia- «< concaptivus meus in Christo lesu "
nus queni Paul us saliilat Hoin. 16,5
S. : iPhilem. 23) i. e. qui sponte se Paulo
« dilecluni mihi, <]iii osl primilivus (seu adiunxerat in caplivilale rornana vel ex
l)riinitiae) Asiae in Christo iniclius in : opinione aliorum caesariensi. Sunt —
('hristum) ». Graecus textns receptus cuin qui putent Epaphram e,sse eundem at-
erronée vocal Achaiae pi'imilias (cï. que Epaphroditum (sed v. s. v.).

1 Cor. 16,1;")). Asia inielieg-itur non Iota

EPAPHRODITUS ( ET:a3p6oiTo;),
Asia minor, sed rornana jirovincia Asiae, quem
chi'i^tianus ecclesiae philippensis,
cuius uri)s praecipua erat Ephesus. In
S.Paulus describil « fratrem et coope-
hac iii'itur provincia priinus i'iiil, (jui
ratorem etcommililonem meum, veslrum
liaplisnio in Ex
C.ln'isliun inserereliir.
aulem aposlolum et ministrum necessi-
eo «[uod immédiate post
eiiis inenlio lil
tatis meae » (Phil. 2,25i. Is apostolo in
.\quilani el Priscam (16,3), haud iminc-
caplivilate rornana degcnti dona Philip-
rilo coneludilur eum ad lidem addii-
pensium altuleral el gravi morbo lliimae
ctum esse al) Aquila el Prisca, qui iam vix superalo episliilam S. Pauli Philip-
ante lertiuin Pauli iler aposlolicum pos redilurus secum asporlavil (Pliil. 2,
Ephesi viam Doniini diligenlius e.\po-
25-30; 4,10-18). —
Valde impiobabileest
sucrunt (cf. Ad. 18,24-26); eum eliam Epaphroditum eundem esse at(iue Epa-
simul eum Aquila el Prisca Romain pro- phram. NouKMl 'E:îa9p'jôtTo;, 'Er;a9poô?.iio;
l'ecluin esse valde prohabile esl. « Quid-
(Venuslus^ eral salis f requens '(Tac/^
quid aulem de hac opinione est », in-
Ann. 15,55; ^»c/.Domil. ik\¥lav. loscph.
quit R. Cornelji ad Uom. 16,5, « iiioderni
Vila761. Epaphras eral Colosst^isis, Epa-
crilici (Weiss elc.^ prot'ecto non nisi ri-
phrodilus ad ecclesiam Philippeusium
dicule ex eo, quod Asianus fuerit, colli-
pertinebal. Craluito deniquc assei'itur
'^Qvc volnnl, eum eliam in Asia continuo
S. Pauhun in epislula ad Coloss. usum
habitasse pericopemiuc nostram Ephe-
esse forma nominis abbreviata, in epi-
siis esse deslinalam, acsi Asianis Roinam
slula ad Pliilipp. foiina plena el lon-
venii'C non licuissel aut Paulus singu-
giore.
lorum quos nominal ilinera indicare
debuissel ». Epaenetus in (iraecorum
EPHA (HE^y; l'jÇ-âp, Poci^â). 1. Pri-

Menologiis cornmemoralur die M. lulii, inus iider lilios Madian emuneralus

in lalinis die 15. lulii. (Cen. 2:.,'k 1 Par. 1,33); populus Epha
 185 EPHA. EPHESUS. 180

uegotiationem exercens, camelis abun- urbibus Ciianaan meridionalis vel rcc-

daus, aurum et lliusev Saba i. e. Arabia tiusChanaan mediae; inseruntur enim
felice afferens nominatur Is. (10,0 iina post urbes in Chanaan meridionali c\-
cum Madianitis, qui in lilore orientali si- pugnatas los. 12,10 s. et ante urbes
nus Aelaniticibabitabant, Codarenis, qui Chanaan septonilrionalis los. 12,19 s.
grèges pascebant iuter Syriam et Baby- Unde probabilissiiuimi fit urbem Socho
loniam, et Nabataeis (Nabaiotb) isinaeli- una cum terra Epher coniunctam non
licis candein l'ercregionein incolcntibiis. esse illam Socoth monlis luda (los.
Delitzsch (Paradics p. 304) et Schrader- 15,48; hodie Shuweike infra Hebron),
Whitehouse iCAmeU. Inscr. and Old Test. sed potius altei-am Socho in campestri-
1. p. 132. 133) ex inscriptionibus cunei- bus luda (los. 15,35; Shuweike in septem-
(brniibus pro coniparatione atïorunt Ha- trionali parte Sephelae). Terra Epher
Japa, Haipa, quae est tribus Arabiac igitur in septemtrionali parte Sephelae
septemtrionalis Irequenter commemo- quaerenda est; desunt autem ulteriora
rata; Halévy etiam putat Epha nomen vestigia nominum Epher (Opher) et Aru-
pcrsonae legendum esse in inscriptioni- both (nl2"IX, 'Apa6w6).
bus Sala (cf. DiUmann ad Gen. 2d,4).
2. Epha concubina Caleb lilii Hesron
EPHES DAMMIM v. PHESDOMI.VI.
(1 Par. 2,46); v. CALEB 2. EPHESUS ("Eoeot;;, metropolis lo-
3. Epha
gencalogia luda recensetur
in niae, sita ad ostium Caystri fluminis et
quintus lahaddai (1 l*ar. 2,47);
filius mare Icarium inter Smyrnam et Mile-
cuiusnam filius lahaddai tueril tacctur. lum ab anno 41 a. Chr. et deinceps sub
;

Romanorum erat imperio et evadebat

EPHEBIA V. GYMNASIUM. caput Asiae proconsularis. Portu duplici
instructa urbs frequentissimo commer-
EPHER OSy). 1. Secundus intor fi- cio celebris erat, sed multo magis cele-
bris templo Dianae ([uod inter septem
liosMadian enumeratus (Gen. 25,4 Atostp,
mundi miracula i-ecensebatur. Templum
Vulg. Opher; 1 Par. 1,33 '(bép). Sedes
antiquum Herostratus, ut nomen suum
posterorum Epher pro certo assignari
eo facinore innotesceret postcritati, in-
ncqueunt. Delitzsch ei DiUmann ad Gen.
cenderat anno 355 a. Chr., et partim
25,4 Wetzstein secuti pro conipara-
flammis absumplum est, at mox splen-
tione adducunt 'Ofr, qui locus est inter
didius inslauratum. Colebatur in eo
Abân et montes Tihâma, a qiio tola cir-
ayaÀ[j.a oiottst-'î, sinmlacruin quod caeli-
cum regio nomen Nedjed 'Ofr habot.
tus dclapsum esse ferebatur, confectum
Antiquiorem opinioncm de tribu (^uadam
ex ligne ccdrino {Vitruvius 2, 9) velviteo
arabica Ghifàr, quod nomen ad 12"
{Flinius XVI 40,213) et auro obductum
quam maxime accedit, Dî7/wflrmi 1. c. re- (cf. Xenoph. Anab. 5,3. 12), quo Diana
probandam esse censet. repraesentabatur dea multimammia. Ad
2. Filius Ezra cuiusdam ignoti in ge- eius cultum undique homines maxima
nealogia luda (1 Par. 4,17; LXX "A'fsp). frequentia contluebant. Urbs ipsa gere-
Unus ex principibus cognationum
3. bat honoris titulum vewzopo? t^; [xsydlXrj;
Manasse ab oriente lordanis (1 Par. 5, 'ApT£[xtoo;, cultrix niagnae Dianae, quia

24; LXX. %ïp). in ea eximius cultus Dianae constitutus

4. Epher terra (isn VIK, ^ yî) '09£p)
una cum urbe Socho constituebat prae-
fecluram salomonicam tertiam a Ben-
hesed in Aruboth administratam (3 Reg.
4,10). Urbs principalis terrae Epher
videtur esse urbs illa Opher (ISn, 'Ocplp),
cuius rcgulum chananaeum losue percus-
sit (los. 12,17).iamvero urbes los. 12,
erat. Templum eius imitatione exprime-
batur aediculis argenteis, quae argenta-
riis non modicum praestabant quaestum
(Act. 19,24. 35). Paulus apostolus, cum
in secundo itinere apostolico a Corintho
in urbem lerusalem proficisceretur, de-
venit Ephesum cum Priscilla et Aquila
et ingressus synagogam disputabat cum
ludaeis ; mox tamen reliquit Ephesum ;

17. 18 cnumeratae inerito accensentur remanserunt autem Priscilla et Aquila,

187 EPHBSUS. RPllOD. 18S

(|iiihiis sest^ iulimixil Apollo, vii'elo(|uons EPHOD niEN, "TÈN;; LXX et Vulgata
et potens iii Sciipliiris. lia seiiiina n'i
modovocem retinenl 'Eotio, 'Ecpoû8,modo
christianai^ Hpliosi iacta simt (AcL. 18,
cam explicant IrM^il^sL, superbumerale,
19 ssJ, ([iiao maxime exiulla siiiit ab
humerale. Epiioil sunimi sacerdotis ex
aposlolo Paiilo ciini is in tertio siio ili-
auro, purpura, rocco et b\sso artiliciose
ncre apostolico plus diiobus aniiis Kplicsi
(•«mtexlum erat; cf. Ex. 28,6 s. epliod ;
inoraretiir (cf. Act. 19,1 ss.), ila "1
aliud (piod sacerdotes reliqui gestabani
omnes qui habilabant in Asia audii-ent
(1 Ueg. 22,18), Sauuiel minisirans corani
verttum Domini, ludaei altiue gentilos.
arca (1 Ueg. 2,18) et ipse ([uoque l)a\i(l,
Praedicalio a|iostoli insij;iiibus quoque
cuMi eoram Domino sacrum ducerelcho-
mii'aculis a Deo cduuneutlabatui' et v(>r-
rum (2 Ucg. 6,14; 1 Par. 15,27), erat li-
bum Dei forliier crescebat el eoutirma-
neum. Constabal epbod duabus plagulis
batui- (Aet. 19,11. 12. 20. 2()) et ipse apo-
et inducbalur ferc sicul casula nostra sa-
slolus testaliu' Epbesi sibi apci'tum esse
ccrdotalis, CLÙ satissimile erat; carebat
osliuMi maiinum l'I e\ideiis, sed siniul
manicis; duae illac plagulac in parlem
adversarios esse mullos (1 (;or. 16,9).
corporis anieriorem et posleriorem de-
Quorum t'urorcm expertus est in perse-
eulione quarn Demetrius arj::entarius
pendentcs in bumero til»ulis connexae
erant, corpori auteni ciugulo adslringe-
suscitavit, quia praedicatione Pauli im-
minutus essel cultus Dianao et argenta-
Ad divinum respou-
liantur (Ex. 29,5).

riis lucrum ereptum ;Act. 19,24 ss.). sum exquircudum David iubet ponti-
licein applicare epbod (1 Reg. 23,9; 30,
Apostolum in fundaudaecclesiacphcsina
7) i. induere epbod el per Urini et
e.
piui'ima exportum esscpericulasatis indi-
caturcum scribat se Ephcsi ad Itestias Thununim consulere Dominum. Nam in
(epliod pontiticis, in parte anleriore lia-
pug'uasse (t Cor. lit, .32), se talem suitiisse
bebatur ornamentiun pectorale (Vulgata :

in Asia tribulationem, ut supra luodum

ralionale) forma quadrala ex opère plu-
iïravatus esset et iam de vita desperas-
mario factum mensuram habens palmae
set (2 Cor. 1,8 graece). Cum postca apo-
stolus a Graecia in lerusalem itcr face-
et duodecim genimis, quibus nomina
ret, Epliesum quidcm transnavigavit, at
Iribuum insculpta eranl, insignitum; in
eo ponebatur doclrina et veritas i. e.
a Milelo mittcns Ephesum vocavit maio-
Urini el Tbummim (lalior ciusornamenti
res natu ecelesiae eosque de perieulis
descriplio modique quo cum epbod iuu-
iraminenlibus cdocuit. Ex captivitate ro-
gcbatur legitiu- Ex. 28,i:)-30i. Eodem
mana epistulam dédit ad Ephesios. Post
eam consuluit eidem Ecelesiae tum sua autem moilo divinum rcs|)onsum ut ex-
ipsius praesentia tum per ïimollieum
petatur praescribitur Num. 27,21 bebr.

quem ibi reliquit, ut iiaereses nascentes

— Ex spoliis Madianitarum Cedeon con-
fecit e|)bod ^lud. 8,27}.Proprietale vocis
suppt'imeret, tum per Tyeliicum (juem
retenta cogitandum eril de veste sacer-
in secunda captivitate l'omana Epliesum
dolali valde preliosa, uti ex v. 26 patel.
niisil (1 Tim. l,:i; 2 Tim. 1,18; 4,12).
Quae fuerit conditio ecelesiae ephesinae Ephod confecisse videlur Gedcon in me-
lenipore Domitiani discinuis Apoc. 2,1-7.
moriam victoriae et tamquam sacrum
Quod eo loco apostolus miualur « nio- :
quoddam donarium. Alii eo sinuilacrum
designari volebant (uti eo loco iam ver-
vcbo candelabrum tuuni de loco suo,
lunl S\ rus et Arabs ita ut statua vel si-
nisi poenitentiaiH egeris », poslea in
uudacruiu ab amictu aiu-eo vel argenleo
urbe implclunï est; bodie enim urbs
plane destrucla esl;prope eius ruinas
lamquam a veslimentn (piodam nomina-
retur (Gt'seniiis, Tbes. p. 135). Verum id
non cxstat nisi viiis pagus Ajasoluk no-
a notionr vocis longius recedit; neque
niine.
1. KNABENBAUEU. obstatquod ilicitiu' 1. c. : el posuil ilbid
in civitale sua l^iibra; iiam verlnun idem
EPHI vide s. v. MENSUKAE. iiebr. aï""! dicilur 6,37 de vellere e\pau-
EPHOD (itN, -oucp(), paler llanniel
dendo in area. Praelerea eliam l7,3-:>
ex tribu Manasse (Nuni. :i'k,2:\). praeter epbod menlio lit sculptilis el
189 EPIIOD.
Iheraphim; crgo epliod non intellegitur
simiilacrum. Cum ephod esset vestis sa-
cerdotalis et adhiberetiir a pontiticc ad
divinum responsiim exquirendum, facile
evenire polerat, ut Israelitae ephod illud
a Gedeoii confectiini siiperstitiose vene-
rarentur (cf. de Hummelauer ad
8,27).
I. KNABENBAUER.
EPHRA. 1. Eplira (mEy,
sed apud Flav. lox. Aiit. V. 6,5 'Eopâ),
urbs familiae Ezri seu rectiiis Abiezrita-
rum, civitas patria Godooiiis il)idein Ge-
;
deon in sanctuario suo ephod iliud con-
stituit, qiiod postoa occasio siiporstitionis
ac ruinae factuiii est; ibi etiain sepiiltus
est in sepulcro loas pati-is siii (hid. 6,11.
24; 8,27. 32; 9,î)). Ut ex contextii appa-
ret, sita erat Epln\a in sorte cisiordanica
seuoccidentali tribus .Manasse idque con-
firmatur los. 17,1. 2. De situaccuratiore
nonnisi coniecturae exstanl. L. Heidet
(apud Vigouroux, Dicl. de la Bible II.
1870) situm quaorit in WâdiFara'a haud
procul a Tallûza in vicinia Sicheni.
2. Ephra (m^y, TooEpà) 1 Kcg. 13,17
eadem urbs esse censetur atque Ophera
tribus Beniamin les. 18,23), Ephraim (2
Reg.l3,23),Ephron(2Par. 13,19), Apliai-
renia (1 Mach. 11 ,34 graece), Ephreni (lo.
11,54), nunc eZ-Tat^/ièe prope Beitin (Be-
thel) inter septemtrionem et orientera.
Contextus 1 Reg. 13,17 oniuino indicat
viam Ephra, qua Philisthaei ex castris
in Machmas positis palabantur, aMach-
mas septemtrionem versus quaerendani
esse. Cf. F. de Hummelauev ad h. 1. et
Guérin, Judée III. 45-ul.
EPHRAIM CCISN, 'Etopat'iA).
1. Ephraim fdius natu niinor loseph
patriarchae ex Aseneth iilia Putipharc in
Aegypto genitus ante septem annos fa-
mis; eius frater primogenitus erat Ma-
nasse (Gen. 41, oO; 46,20. 27i. Noraen
lilii minoris pater vocavit Ephraim i. e.
fertHitas duplex dicens Grescorc me
:
fecit ('':'!Er!j Dcus in terra paupertatis
mea(^ (Gen. 41,o2). Primum indicium
perioritatis,qua Epliraim posteriore
temporc Manassen primogenitum anlc-
cedebat, habetur in benedictionc qua
El'HRAIM. 190
lacob aegrotans Ephraim et Manassen
in tilios sibi adoptât et invito loseph
fratrem natu rainorem maiori praeponil.
videlicet commutatis nianibus dextcram
illi imponens, qui a sinistra adstabal,
sinistrani illi qui a dextera adstabat
lud. (Gen. 48,1-20). Ante morteni loseph pa-
triarchae familia Ephraim iam usque ad
tertiam generationcm propagata erat
(Gen. 50,22 [2.3]). Ex vita Ephraim id
'Ei^paOoé, unum traditur, quod filios suos, qui in
campestria descenderant ad capicnda
pccora, a viris Geth occisos multis die-
bus luxit; unde ad uxorem ingressus fi-
lium ex ea susceptum vocavit Beria, oo
quod in malis (nym) domus suae ortus
esset (1 Par-. 7,21-23); sed notatu di-
gnum est inter posteros huius Beria
eininere Ephraimitam ceieberrimum lo-
sue filiuin Nun (1 Par. 7,27). Praelerea
ex toto conlextu 1 Par. 7,21-23 eruunt
recentiores multo tempore ante Exo-
dum Moysis coloniam Hebraeorum in
Palaestina fuisse; cf. De Moor in Revue
biblique 1. 1892 p. 407. 408; Science
catholique 1894 p. 713. Sed facilioreni
eiusdem narrationis explicationem prac-
bet F. de Hummelauer, Comment, in
Numéros p. 182 : « Quo teniporo loseph
a Pharaone summo honore babebatur...
beno potuit Pharao Ephraira fdiuni lo-
sephi constituere cuiusdam in ludaea
urbis pracfectum ducemque expeditionis
praedatoriae in Gethaeos suscipiendae,
cum exercitu non necessario e solis He-
braeis collecto Haec hypothesis ple-
nam rationem reddit verbi descenderunt
neque opus est alla effnigere de He-
braeis palaestinensibus praemosaicis ».
Genealogia Ephraim traditur Num. 26,
35-37 1 Par. 7,20-28.
;
Ephraim tribus Israël. Termini
2.
Ephraim los. 16,1-8 describuntur. Ac pri-
mum quidem 16,1-4 describilur termi-
nus australis territorii loseph (Ephraim
et Manasse) a lordane et aquis lericho
per Bethel, Luzam, Bcthhoron inferio-
rem et Gazer usque ad mare. Deinde 16,
3-8 secundum F. de Hummelauer (ad los.
su- 16.1 ss.) habetur descriptio mulilafinium
Ephraim, in qua desideratur terminus
orientalis et prior pars termini austra-
,
lis, describitur autem altéra pars termini
191 rniiRAiM. EPIIRAIM. 192

ausli'alis iistiiR- ad mare et teniiiiius aciiii- plagam tabcruaculi eral (2,lH-24); cae
liiuaris, qui a |»iincto l'oi'o luodio, Ta- dem Iribus in ordine itinei'is tertio loco
[)luia |ii'0|ii' SicliiMH, oliliqiie dodiicitiir proliciscebanlur 10,22-24; cf. Ps. 79
|iitiiiiiiii ail InidaniMU, poslca ad marc. [80], Oblaliones Elisama principis
;}i.

Idem intoipies los. l •),'.»
Kpliiaim eleiicliiim imilihim vel potins
solaiii iiiseiiplioiu'in elenclii,
exeidei'it; in ipia inscriplione ariinnan-
tiirurbes Kpliraiin delractae esse ex pos-
sessione Manasse, (juia seilicel pridein
tolius donius loseph, ciiius priinatiiin olt-
tiiiebat Manasse primogcnitus, una fue-
rat possessio, a qiia postraodum urbes
Kpliraiin propriae separatae sunt. Acce-
dit enumeralio possessionuni Ephraim
I Par. 7,28 et descriptio
Ephraim el Manasse los. 17,7-10. Oi'ien-
lem lerritorii Ephraim terminât lorda-
nis lluvius, meridiem tribus Beniamin
et Dan, occidenteni extrcmitas
brevis tractus orac maritimae et cxtre-
niitas Manasse, septemtrionein Manasse.
Flavius losephus Ant. V. 1,22) tribum
Ephraim porrectam esse dicil a lordane
tluvio usque ad Gazaram (aypt FaÇâpoiv
éd. Niese) et a Bethel usque ad campuni
magnum; quodsi losephus campum ma-
gnum, ut alias, intellegit planitiem Es-
drelon, lerminum septemlrionalem non
recte indieavit; eo usque enim Manasse,
non Ephraim exlendebalur.
Tribum Ephraim quoad maxiniam
partem montana implent. Unde valles
torrentibus rivulisque irrigatae abuu-
dant; imprimis fertilissimae sunt valles,
quae occidentem versus in planitiem
cernit uiltiiim Ephraim in dt^dicalionem allaris die
septinio l'actae sunt anle oblaliones (i-
qui e (exiii liorum .Manasse, ([uibus dies oclavus
obligit (7,48-"»3). lnl(>r duodecim cx|)lo-
l'atores a Moyse in terrain (Ihanaan
missos eininet dccus et ornamentum tri-
bus Ephraim, Osoe filins Nun, a Moyse
appellatus losue (13,0. 17; 14,0). Inter
viros ad terram promissam sorte divi-
dendam electos praeter losue erat Ca-
muel tîlius Sephlhan de tribu Ephraim
conlîniuni (34,17. 24\ Post ingressum in terram
promissam loseph (Ephraim et Manasse)
cum Siineon, Levi, luda, Issachar, Ben-
iamin benediclionem in monte Garizini
Dan, prouunliarunt (los. 8,33. 34), ut Moyses
maudavi'rat (Dent. 27,12). Hereditatem
cisiordanicam priniae ingressae sunt
tribus luda et loseph vEphraim et Ma-
nasse), post illas septem reliquae (los.
cpp. lo; 16; 17; 18). Eevitis de stirpe
Caath in Ephraim concessae sunt Si-
chem urbs confugii. Gazer (Gazara), lec-
maam (seu Cibsaim', Belhoron (les. 20,
7; 21,5. 21; 1 t\\r. 0,0(). 67 hebr. 6,
51. 52^.
Hucusque Ephraim et Manasse fré-
quenter coniunclim nominantur et com-
muni noniine loseph reliquis tribubus
opponuntur iGen. 49.22; Deul. 33,13;
los. 17,14-18; 18.5; Ind. 1.22) ac domui
loseph etiam ceterae generationes filio-

Saron descendant. Fertilitati terrae ad- rum loseph accensentur (Gen. 48,6) ;

debatur sccuritas ab hostium incursio- immo etiam post distinctionem posses-

nibus maxima, cuni ex nulla parte adi- sionuni (los. 21,5) filii Ephraim cum
tus facilis in montana Ephraim pateret. tiliis Manasse niixtiin habitabant habe- ;

Ceterum vide inlVa (n. :{. Ephraim bant enim urbes in inedio possessionis
nions). Manasse (los. 16.9) et m conlinibus urbs
Inhisloria Israelitarum tribus Ephi'aim Taphua Epbraimitis adscribebatur, etsi
maiores partes egit et nonnisi a tribu, terra TaphuaManassitaruni erat ilos. 17.
luda potestate et auctoritate superalur. 8 cf. texl. hebr. . Altanien brevi postea
l*rinceps tribus anno secundo egressio- Ephraim |)rincipaliores partes agere coe-
nis ex Aegyplo erat Elisama (ilius Anj- pil. EranI enim in eius territorio Si-

miud (Num. 1,10\ Apud montem Sinai choin, ubi loseph patriarcha sepullns
de Ephraim numerabantur 40 "100 viri est (los. 24,32) el oiiuiis Israël congre-
bcllatores (Num. 1,:{2. X\ ,
posl(\v in gari consuevil (los. 2'i-,l; 3 Beg. 12, ti.

campestribus Moab 32'')0O tantum ;20, Silo sedes arcae loederis el centrum re-
:{7), quo numéro soli Sinu^onilae infe- ligiosuni Israël usque ad morlein lleli

riores orant. In castris Ephraim cum (los.21.2; lud. 18,31; 1 lleg. 1,3; 3,21;
Manasse et Beniamin acl occidcnlalem 4,3; 1er. 7,12; Ps. 77,60), praetorea
193 EPÏÏRAIM.
Thamnathsare urbs losiie (los. 19,49) et
Gabaath Phinees urbs Eleazari lllii
Aaron, in qua et sepultus est (los. 24,
33). Multitudo popiili tanta videtur
termines Epbraim
fuisse, ut aliqui extra
peregrini sedes quaererent (lud. 19,10).
Accedit quod Ephrainiitae cum tribubus
fortissimis Manasse et Beniamin intime
coniuncti erant; cf. supra et 2 Reg. 19,
20 ubi omnes très nomine communi
domus losepb comprebenduntur.
Statim al3 initio Ephraimitis magna
certamina subeunda erant cum Chana-
naeo (los. 17,14-18); sed cum populus
multus et magnac fortitudinis essent,
adeo praevaluerunt, ut Chananaeus in
sola urbe Gazer seu in extremis finibus
Ephraim tributarius babitaverit (los. 16,
10; lud. 1,29; 3 Reg. 9,16). Egregiae
fortitudinis ac roboris documenta Ephrai-
niitae ediderunt tempore iudicum Aod
(lud. 3,27), Debborae (4,5; 5,14 cf. F.
de Kummelauer in h. 1.), Gedeonis (7,
24), Tholae (10,1). Praerogativam auc-
toritatis suae tanta aemulatione tue-
bantur, ut contra Gedeonem tumerent,
quod in bello madianitico se contemptos
putarent (lud. 8,1-3); a Gedeone qui-
dem blandis verbis demulsi sunt, sed
eo mortuo lotam fere eius domum ex-
terminarunt (lud. 9,1-5). Simili aemula-
tione adversus lephte conquesti sunt se
ad bellum contra Ammonitas non fuisse
vocatos et cum illius verbis pacificis
probra obiicerent, insigni clade a lepbte
afïecti sunt (lud. 12,1-6).
Ephraim inler tribus Israël principa-
tum tenebat tempore Samuelis, qui, etsi
origine levita, tamen civili altributione
crat Ephraimita (1 Reg. Saul quo-
1,1).
que ex ea tribu erat, quae cum domo
loseph intime coniuncta erat. Unde fa-
cile intellegitur, cur Saule mortuo
Ephraim cum reliquis tribubus Isboseth
lilium Saulis regem agnoverit contra
David et domum luda (2 Reg. 2,9. 10).
Occiso Isboseth inter quinquennium
subsequens omnes reliquae tribus pau-
latim ad partes Davidis transierunt (2
Reg. 2,8-5,5) et cum David Hebrone rex
ab universis tribubus agnosceretur, de
filiis Ephraim aderant 20 800 viri fortis-
simi robore (1 Par. 12,30). In aula regia
duo Ephrainiitae inter principes duode-
LEXICON BIBUCDM.
EPHRAIM. 194
cim erant, qui singulis mensibus 24 mil-
libus singuli praeerant (1 Par. 27,10.
14) eo tempore princeps tribus Ephraim
;
crat Osée lilius Ozaziu (1 Par. 27,20).
Verum antiquae querelae virorum Israël
contra viros luda rcvixcrunt occasione
triumphalis reditus Davidis in lerusa-
lem i2 Reg. 19,41-43). Salonione ré-
gnante leroboam Ephraimita rebellio-
neni movebat et idem post mortem
Salomonis ex Aegypto, quo aufugerat,
redux a domo luda defecit ac regnuni
septemtrionale decem tribuum consti-
tuit (3 Reg. 11,26-12,20). Abhinc histo-
ria Ephraim est historia regni Israël;
atque tanta erat auctoritas Ephraim in
regno Israël, ut nomina Ephraim et Is-
raël apud prophetas fréquenter conver-
terentur (Is. 7,2 s.; 11,13; 1er. 31,20;
Ez. 37,16. 19; Os. 4,17; 5,3 s.; 6,4; 12,1
et passim).
Neque tamen désuni indicia unionem
theocraticam cum luda saepius ab
Ephraimitis saltem nounullis renovatam
esse. Asa in luda régnante etiam de
Ephraim sicut de Manasse advenae in
lerusalem venerunt ad foedus theocra-
ticum renovandum (2 Par. 15,9). Eze-
chias rex ad Phase in lerusalem cele-
brandum etiam Ephraim et Manassen
invitavit (2 Par. 30,1 s.) et apud illos
quoque idola demolitus Post est (31,1).
interitum regni Israël idola in urbibus
Ephraim subvertit losias rex (2 Par. 34,
6) eique reliquiac de Ephraim sicut de
aliis tribubus pecunias ad templum in-
staurandum subministrarunt (34,9).
In vaticinio lacobaeo ad Ephraim po-
tissimum referenda est benedictio illa
longior et facundior in loseph pronun-
tiata, cuius progenies in duas tribus
Ephraim et Manasse eflloruit (Gen. 49,
22-26) ; triplex benedictio loseph conce-
ditur numerosae prolis, victoriae de
:
hostibus, affluentiae bonorum; et eius
principatus inter fratres explicite com-
memoratur, attamen non promittuntur
losephi florentes permansurae res usque
ad Messiae adventum (cf. F. de Hum-
melauer ad h. 1.). Eadem effemmtur in
benedictione Moysis (Deut. 33,13-17),
quae apte concluditur verbis « hac :
sunt multitudines (myriades) Ephraim
et haec millia (chiiiades) Manasse ».
— T. H. — 7
195 El'lIRAlM. EPURATUA. 190

3. Ephiaiin mous (los. 17, dS; 20,7; rcrunl super muiiun » elc. (cf. F. de
2i,30. 33 Uni. 2,0; 3,27; 4,5; 7,24 elc.)
;
Hummclmwr in li. 1.^ et Moyses Deut.
osL noincii royioiiis inonlanae, tiuae a 33,13-17.
planilie Esdrolou usciiic ad inonlana Ic- 4. Epliraim saUus (2'Reg. 18,0). Absa-
nisaloin porrigilnr. Eliain vocatur nions lom in terra Galaad castra posuerat (2

Israël Jos. 11, IC», 21). Oppouilui- monli Reg. 17,2(5!, David in Mahanaim (17,24.
luda (los. 20,7 W Limes inter mon-
H,21 ;
27 hebr.); exercitus Davidis ait urbe
lem Kphraiiii et monleiii luda cerlo as- egressus est in campum et factum est

signari uei|uit; hoc tatneii conslal tii- proelium Ephraim il8,G). Ergo
in sallu

biiinBeniamin sallem qiioad inaioreni saltus Ephraim non cis lordanem quae-
partem nioiili Ephraim accensoiulam rendiis est ;cum Keil in h. 1. et Winer),

osse; nain regio inter Rama et Belliel sed trans lordanem, ubi rcx adhuc ver-
erat in monte Ephraim (Iiul. Scba
4,5), sabatur (cf. 19,15). Nomine Ephraim
Benianiinita erat de monte Ephraim hune saltum designari aliqui pulant,
(2 Kog. 20,1. 21). Unde limes assignari quod reapse aliquo modo ad tribum
Samwîl (895 m) aqui-
poteril nions Nelû Ephraim pertinuerit {Vafablus ad h. 1.),
alii quod ibi Ephraimitae a lephtc insi-
lonem versus a lerusalem situs. Mons
Ephraim 3 Ueg. 4,8 dicitur praefectura gnem cladem (lud. 12,4) acceperint {Ti-
salomonica a Benhur adminislrala; quo riims ad h. 1.), alii quod hic saltus e re-
loco intellegunlur sola niontana tribus gione oppositus sit termino septemtrio-
Epliraim tribu Beniamin cxclusa, quippc nali montis seii tribus Ephraim (Mùhiait),
alii quod in hoc ipso proelio Ephraimi-
quac propriam praelecluram ';cf. -4,18)
constiluebat. In monte Ephraim specia- tae princLpalior pars exercitus Absalo-

tiin recensentur mons Selmon prope Si- mis fuerint et clade sua originem novo
ihem lud. 9,48), montes Hebal et Gari- nomini dederint (Grove-Wilson), alii ali-
zim (vide s. v. GARIZIM), illc a septem- ter V. g. a vicinitate urbis Ephron (v.

trione, hic a meridie vallis Sichem, EPHRON 4) vel a colonia quadam Ephrai-
mons Gaas, a cuius septemtrionali parte mitarum in Galaad (.4. Henderson).
erat Thamnalhsare urbs losue (los. 24, Cf. Winer, Bibl. Roalwb. éd. 3 I 334. II. 675 :

30; lud. 2,9), mons Amalec (lud. 12,15), M aillait apud Riehm-Buetli'jen, Handwb.
ubi Abdon iudex sepultus est in Phara- des bibl. Alteit. I. 405; Grave- Wihon
thon {Far'ata) urbe haud procul Sichi- apud Smith'FuUer, Dict. of ttie Bible I.
mis loppen versus sita, mons Semeron, 976; A. Henderson apud ffasiings, Dict. of
tlie Bible I. 728 provoeans ad lud. 12,4.
apud qucm leroboain I. ab Al)ia roge
luda devictus est (2 Par. 13,4). Montes 5. Ephraim urbs (2 Reg. 13,23) v.
altissimi sunt Garizim (868 m), Hebal APHAIREMA et BAALHASOR.
(938 m). Tell 'Asi'ir ,1011 m). Fertilitas 6. Porta Ephraim (4 Reg. 14,13 ; 2 Par.
mentis Ephraiiii effertur 50,19 et 1er.
25,23; Neh. 8,10; 12,39) est una ex por-
regionis circa Samariam Is. 28, 1 s. Ipsa tis urbis lerusalem, sine dubio septem-
montana olivetis et licetis consita sunt, Irionem spectans, ut ex nomine conclu-
vallcs torrentibus rivulisque irrigalae dere licet, ferlasse eadem ac hodierna
vinetis abundant et campos frumcnta- porta Damasci; cf. lERUSALEM V. 2.
etformant; occidentcm versus ubi
rios
EPHRATHA seu EPHRATA
montana paulalini in planitiem Saron
descendunt, pinguedo soli augescit;
(nmEx cl mDx; 'Ecppa9i et 'Efppâe), se-

orienlcm versus, ubi montana praeru-
ple in deprcssioncin lordanis descen-
dunt, vallcs sunt broviores et stériles.
and Palestine p. 220.
Cf. Stanley, Sinai
234. 235.Hanc opulentiam atque abun-
danliam domui loscph praetlixerat la-
cunda'uxor Caleb (v. CALEB 2) lllii Hes-
ron, mater Hur (1 Par. 2,10. 24. 50; 4,
4). Hur autom dicitiu' paler Belhlehem
1 Par. 4,4; inde \iiletur explicari, cui-
incolae Belhlehem Ephratliaci appellen-
tur (cf. Rutli 1,2; 1 Reg. 17.12) et ipsum

((»b in benedictionc sua Gen. 40,22 : oppidum Betbhîhcm eo designetur no-

« Filius accrescens loseph, hlius accro- mine (Gen. 35. IG. 10; 48,7; Riitli 4,11;
scens cl dccorus aspcctu, tiliae disciir- Mich. 5.2). Idem cognomen Ephrala
197 EPHRATHA.
oLiam altcri oppido esse attribulum col-
ligilur ex Ps. 131[132],6 Ecce aiidivi-
: 5 s.; cf. Ez. 17,15 s.; 29,1
iiius eam in Ephrata, inveninuis eam in
campis silvae ("lîTi ''~tt;3).
pes silvac Cai'iathiarini, cuius loco in
cxcelso arca Domini et sanctuarium erat
(cf. 1 Reg. 7,1), ceiiiim est. lainvero
Sobal fiiius Hur et nepos Ephratae dici-
tur patcr Cariathiarim (1 Par. 2,50) eo-
deni modo, que Hur et eiiis
dicuntur patres Bethlehem
4,4). Unde inferre licet oppido
Bethlehem, ita huic quoque urbi Ca-
riathiarim cognoliien esse additum
Ephrata.
Sunt etiani interprètes, qui putent
Gen. 35,16. d9 et 48,7 Ephratani intel-
legi debere de Cariathiarim et addita-
mentum illud, quo Ephrata 45,19 et 48,
7 de Bethlehem explicatur, esse glossam
ex tcxtu delendam; arguunt enim ex
1 Reg. 10,2 sepuicrum Rachel non pro-
pe Bethleiiem fuisse, sed prope Ramam
tribus Bcniamim in via quae a Bethel
ducit Ephratam i. e. Cariathiarim; sed
haec ratio non videtur esse eflicax (.vide
s. V. RACIIEL).
Ephrataeus interdum quoque idem
est ac Ephraimita (lud. 12,5; 1 Reg. 1,
1; 3 Reg. 11,26).
EPHREE (yiSn, Oùaçpr]), fiIiuS Psam-
metichi II. (594-589), rex Aegyptiorum
(589-570 a. Chr.) ex dynastia vigesima
sexta (saitica) oriundus, a Manelhonc
vocatus Uapliris, in monumentis aegy-
ptiacis Uachabra, apud Graecos {Herod.
Diodor.) Apries. Eius nomen in S. Scri-
ptura nonnisi 1er. 44,30 occurrit, plura
tamen de eo aliis locis habentur. Cum
Nabuchodonosor Palaestinam invaderet,
Hophra (Epliree) rex Aegyptiorum ma-
gno cum exercitu contra Babylonios pro-
fectus est atque efTecit, ut ab obsidione
urbis lerusalem pro aliqiio tempore re-
cédèrent; quare Sedecias ultimus rex
luda iugi babylonici impatiens iam opi-
nabatur adesse opportunitatem Chal-
daeorum dominationem evertendi atque
idcirco legatos misit ad leremiam,
apud Dominum intercederet
4). Verum Aegyptii proelio, ut videtur,
a Babyloniis victi in terram suam rc-
dieru'nt; lerusalem maiorc impetu ab ho-
EPUREE. 198
stibus obsessa et cxpugnata est (1er. 37,
s.; 30,20 s.).
Proelii istius inter Aegyptios et Babylo-
Intclleg'i cam- nios, de quo in succincta narratione S.
Scripturae nihil Icgitur, mentionem facit
Flav. losephus (Ant. X. 7,3). Ceterum
etiam post illam calamitatem, qua regno
luda destructo Aegyptiis maius periculum
imminebat, Ephree rex ludaeis amicus
erat eorunique fugitives recepit in par-
filiiis Salma
tes septemtrionales, immo etiam in inte-
(1 Par. 2,51 ;
riores regiones Aegypti (1er. 41,16-18;
sicut
43,1 s.). Quae cum contra mandatum
Dei fièrent, leremias Aegyptiis expugna-
tionem per Nabuchodonosor et multi-
plicem ruinam annuntiare iubetur (1er.
43,8 s.; cf. Ez. 29,17 s.). Non deerant
qui contendercnt haec oracula non fuisse
impleta [Buncker, Volney, Hitzig, Oraf,
Ebers); lacent enim Herodotus et Dio-
dorus de expugnatione et depraedatione
Aegypti per Nabuchodonosor facta. At
hodie ex monumentis aegyptiacis et ba-
bylonicis constat Nabuchonosor anno 37.
regni sui (circa annum 568 a. Chr.) ex-
peditionem in Aegyptum suscepisse et
usque ad Syenen progressum esse (cf.
Wiedemann, Bnmengo, Knabenbauev).
Quare testimonia Berosi et Megasthenis
apud Flav. losephum (cont. Ap. 1,19,
20) de expeditione aegyptiaca Nabucho-
nosor plane flde digna sunt. Ex eo igitur
quod Herodotus (2,161-163. 169) et Dio-
dorus (1,68) testantur Apriem prospère
régnasse et féliciter contra Sidonem, Ty-
rum, Cyprum dimicasse, argui nequit
contra expeditionem aegyptiacam Nabu-
chodonosor.
De ultimis denique fatis huius régis
exstat oraculum Domini Ecce ego tra-
:
dam Pharaonem Ephree regem Aegypti
in manu inimicorum eius et in manu
quaerentium animam illius, sicut tra-
didi Sedeciam regem luda in manu Na-
buchodonosor régis Babylonis inimici
sui et quaerentis animam eius (1er. 44,
30). Notandum est bis vcrbis non prae-
dici Pharaonem traditum iri régi Baby-
lonis neque eum morteni vi illatam su-
ut biturum; poterat oraculum irapleri ac
(1er. 37,3. ludaeis signum et pignus exhiberi in in-
signi aliqua clade et calamitate. lam-
vero secundum Herodotum (2,162 s.) et
Diodorum (1,68) Apries postquam infe-
199 EPnREE. EPIMENIDES. 200

licilcr coiilra Cyronen apiul viciiin Ii'asa et ("uiriathiarim esse KInrhel 'Ermû
pugnavil, ab Aniasi diioc niililaii in pi'ope Beit 'Atnh, vix probabilis dici
vincula coniofliis vl llirono spolialus pote st.
est, poslea aiiloni poimlo inorlern fins 3. Epbron urbs {Kethih "jnEi;, Qeri
iiuporlunc posliilanle sutTocaliis. Vcruin risy), quani Abia rcx luda leroboain
liaec nanalid non satis concordat cnni
régi Israël cripuit (2 Par. 13,19); v.
aliis teslitnoniis aegypliacis, qnilms pi'o-
APHAIREMA et BAALHASOR.
luu'i videUir Anui^^in el Aprion siniul in
4. Ephron lU'bs transiordanica, quani
Acgyplo régnasse. Unde vcrsimilc csl
ludas Macbabaeus al) Astarotbcarnaim
Aprien insigni dadc a Cyrenensibus in-
iler Betlisan versus faciens cxpugnavil
llictacoacliim fuisse, ul Ainasin in ro-
ac delevil (1 Macb. 5,46-52; 2 Macb. 12.
gni consorliuni assuincret. Pcr sex au-
ma-
27). Priore loco describitur « civilas
nos ;370-oG4 a. Chr.) una vidcnlur
gna in ingressu posita, niunita valde et
régnasse; lia enini discrimen annorum
non crat decbnare al» ea dextra vel si-
explicari polest,que Hcrodotus ci an-
per mediaui iler crat ». Apud
nistra, sed
nos regni 25, Africanus 19 assignat.
Elavium loseplium (Ant. XII. 8,5) dicitur
Quo niorlis génère Hophra (Ephree) in-
in via ita posila, ut in alterutrani par-
lerierit, in monumenlis non prodilur.
leni decUnandi potestas non fuerit. Vi-
Cf. Wicdemonn, Aegypt. Geschichte p. 636 detur itaque in angusta ([uadani valle
ss. Bvunengo, L'iinpero di Babilonia e di
; fuisse. Fortasse eadem est ac Gephrus
Ninivell. p. 308-322; Knabenbaiier, Comm. apud Polyb. V. 70,12. Situs ignoratur.
in 1er. p. 4*,t4. 495-, Vigonroux, La Bible el
A nonnullis censetur esse Kefrendje
les déc. mod. éd. 6 IV. p. 244-253, qui
iuxta Wndi 'Adjlûn {Riess, Bibel-Atlas),
Aprien a. 572 vel 571 morluinn esse dicit.
ab aliis niagis seplemtrionem versus
EPHREM Icgilur Ps. 77[78],9 pro quaeritur (cf. Legendre apud Vigou-
Epliraini : Filii Ephrcm (''13N', 'Ecppaiiil roux, Dict. de la Bible II. 1892).
intendantes et mittentes arcum conversi EPICURAEI (ETTizoupctot), philoso-
sunt in die belli. pbi qui doctrinis ab Epicuro (qui natus
EPHREM ('Eopa{[jL) urbs, ad (juam (M'at 341 a. Cbr.) et discipulis eius tra-
Christus paulo ante passioneni se rece- Cum apostolus Paulus
ditis addicti sunt.
pit (loan. 11,54). Vide s. v. APHAIREMA Atbenis commoi'aretur, aliqui ex bis
et BAALHASOR. pbilosopbis cum eo disserebanl Act. 17,
EPHRON Ephron 18. Epicuraei conlendebant animam si-
("lilSîT, 'Ecppwv). 1.
mul cum corporc mori, summum bomi-
Hethacus, lilius Seor, qui Abrahae 400
nis bonum esse voluptatem, quam Epi-
siclis argenti vendidit agrum prope
curus quidem teste Seneca (ep. 85,18)
Macabre ^Hebron) situm cum spelunca ex virtute natam esse voluit, sed quam
duplici, in qua Sara uxor Abrabae se-
plerique alii delectationibus corporis
pulta est ^Gcn. 23,8-17; 25,9; 49,29. 30; conlincri et baberi malebant; nam ul
50,13). Vide etiam HEMOH. idem advertil non dico, quod plerique
:

2. Epbron nions in continibns Iribuum

nostrorum, sectam Epicuri flagitiorum
luda et Bcniamin inter fonleni aquae magistram esse, sed illud dico maie :

Nephtoa (hodie 'Ain Liftâ) et url)eni audit, infainis est ;Vit. beat. 13,1). Cum
Carialhiarim (bodie Qarynt el-'Enah)
Epicuiaei immorlalilateni animi nega-
enumeratur (los. 15,9). Haud dubie de-
rent, inter eos qui autlientes resurrc-
signantur iuga monlium, ([uibus ab
clionem mortuorum irridebanl certe
oriente adiacet Wi'idi Ikinlnâ (vallis
quam maxime isti eranl. Celerum de ea
terebinllii ex opinionc Iraditionis anti-
sccta vide Zeller, Pbilosopbie der Grie-
(juac), a nieridie via llierosolymis lop-
chen III. 1 p. 3G3 ss. ;
praeserlim p. 420.
l)en dncens (cf. DUlmann in b. I.). Alia
446 {edit. 3); il/. Guyau, l.a morale ifE-
supposilio, (|uani llondcr (Pal. Jixpl.
picurc, Pai-is 1886.
Fund, \)\\dvi. Stal. 1879 p. 95-99) dé-
fendit, Nepbtoa esse Etani CAin Atnn) ;^j:PIMENIDJi;§ i crelOTsis, eu-
201 EPIMENIDES.
ius verba allegat S.
cf. s. V. CRETA.
EPISCOPUS (Ma-AOT.oi).
ditur Xch. i 1 ,22 T^ps quac vox
Vulgala vertitur praepositus, praefecUis
cf. Gen. 41,34 et 4 Reg. 25,19 et apud LXX
-or.ip/r^ç, ÈTrcardcTT]?. MlUlUS vero vel offl-
ciuni eiiismodi magistratiis vel praepositi
dicitur mps quod vocabulum
episcopatus Ps. 108,8, unde verba de-
SLimpta sunt Act. 1,20 et episcopatum
eius accipiat aller i. e. officium eius et
munus accipiat aller, in
nus quo ipse excidit aller eligatur. In
Novo autem Testamento dicitur ipse
Cbristus, Dominus et pastor bonus, epi-
scopus animarum noslrarum 1 Petr. 2,
25 qui nobis praepositus est nostri-
scil.
que curam gerit. Porro dicuntur epi-
scopi qui ab apostolis conslituti sunt
praesides coetuum fidelium. Eos auteni
constitui ab apostolis mandate divino,
impositione manuum qua gratia Spiri-
tus sancti conferatur iisque veram com-
petere potestatem regendi, indubie sa-
cris litteris declaratur; ita enim eos
alloquitur Paulus attendite vobis et
: Ezechias rex scribit epistulas ad Ephraim
universo gregi, in quo vos Spiritus san-
ctus posuit episcopos regere Ecclesiam
Dei (TcoifjiatvEtv, pascere, praeesse tam-
quam pastores, quae vox de imperio ré-
gis quoque usurpatur; cf. hebr. 2 Sam.
5,2; 7,7; Ps. 78,71 etc.); id munus au-
tem conferri impositione manuum con-
sequitur ex eo quod Paulus monet Timo-
theum, ne neglegat gratiam (charisma)
quae ipsi data sit impositione manuum
presbyterii;quo munerc quac officia et
iura contineantur quaeque in episcopis
cxigantur, in epistulis quas pastorales
vocant satis describitur; cf. Act. 20,28;
i Tim. 4,14; 2 Tim. 1,6; 1. Tim. 1,3; 3,
1-7; 4,11; 5,1 ss. Tit. 1,5-14. Ipsos au-
;
tem episcopos debere si opus est alios
constituere episcopos vel presbyleros
(nam utriusque nominis eadem est no-
tio novi foederis) de-
in sacris literis
monstratiir rébus gestis et monitis apo-
stoli; cf. Act. 14,22; Tit. 1,5
Cretae ut ea quae desunt corrigas et
constituas per civitates presbytères si-
cut et ego disposui libi. Atque eiusmodi
praesides cum vera regendi potestate
EPISTULA. 202
Paulus Tit. 1,12; esse constitutos ex variis locis epistula-
rum elucct; cf. 1 Thess. 5,12; Hebr. 13,
Ea vocc red- 17; 1 Petr. 5,1-4.
alias in I. KNABENBAUER.
EPISTULA. Commercii per epistu-
las facti vel nuntii aut mandati per epi-
stulas missi rara est mentio tempore an-
tiquiore. David scribit epistulam ad loab
vertitur
ducem exercitus eamque raittit per
Uriam mandans in epistula, ut Urias
: percussus intereat (2 Reg. 11,14). loab
autem non per epistulam sed per nun-
locum ac mu- tium Davidi indicat se iussa fecisse.
Quod David imperavit, secreto opus ha-
bebat. lezabel scripsit litteras ex no-
mine Achab et signavit eas annule eius
et misit ad maiores natu et optimales,
quibus indicavit qua ratione Naboth ca-
pitis damnandus sit 3 Reg. 21,8-10. lehu
litteras bis dédit ad optimales Samariae
4 Reg. 10,1. 6. Prophetas quoque per
litteras munere suo esse functos, unum
saltem exemplum refertur Elias (Eli-
:
seus?) per epistulam reprehcndit loram
regem impium eique poenas a Domino
infligendas annuntiat 2 Par. 21,12-15.
et Manassen, ut venirent ad domum Do-
mini in Jérusalem et facerent phase et ;
insuper perrexerunt cursores cum epi-
stulis a rege et principibus (cf. hebr. et
graece) in universum Israël et ludani, in-
vitantes omnes ut redirent ad Dominum
2 Par. 30,1. 6-9. Cum Sedecias rex léga-
les mitteret ad Nabuchodonosor, per
eosdem leremias misit epistulam ad ex-
sules 1er. 29,1 Etiam exteros reges
s.
misisse epistulas refertur; ita Hiram re-
gem Tyri ad Salomonem 2 Par. 2,11;
regem Syriae ad regem Israël, qua indi-
cat a se mitti Naaman ut a lepra curelur
4 Reg. 5,5; Sennacherib regem Assyrio-
ram ad Ezcchiam 4 Reg. 19,14; Is. 37,
14; ad eundem ([uoque Merodach Bala-
dan4 Reg. 20,12; Is. 39,1.
Frequentior usus litterarum reperitur
tempore posteriore. Repetito in libro
Esther epistularum est mentio quae mit-
: reliqui le tuntur ad gentes varias scriptae prout
quaeque gens légère poterat et annulo
regio signatae et earum quoque exem-
plaria perscribuntur 1,22; 3,12; 8,5 s.;
9,20.29; 13,1-7; 16,1-24. Item in libris
'i03 EPISTULA. EQUUS. -20 ^

Esdrae ol Nehoiuiae Ksilr. 4,7. Il s.; ."l, 42,5) sonus epulanlisi. c. Iripudium cc-
6; 7,H. Nt>li. 2,7; 0,:). 17. 19. Etiaiii Iro- lebranlis diem l'eslum. Ponilui' ([uoquc
tiuentiiis t'|»istulat' (•niniiitMiioi'anlur in eadem ralione pio éopTiJ^siv 1 Cor. 5,11;
libris Macli. Occasiono dala pioplor iili- sed rre(|ui'atius pro sùapafveuôat; cf. Eccli.
litatein cl iiislidiliout'in lidoliiiiii apo- 30,37 (gr. 31); Luc. 12, lU; 15,23. 24. 20.
stoli <|iioqii(' SI ribobaril epislulas l'I ad 32; 10,10; ctiarn pru èrpuor^aart lac. 5,5
ecclesias ot ad sin|i:iilos quoiiue. l't o|)i- cpulati eslis, uli Sap. 10,11 tou-^t}, epu-
stiila Pauli a licla ot supposila ])Ossil lalio.
discorni, Thessaloniocnsihiis sua manu
EQUUS. 1. Nomen. Equus bebraicc
seribit in fine salutalioneni : salutatio,
comnuuiiler D1D (aram. nidic, assyr.
mea manu Pauli, quod est sijjnum in
onmi epistula, ita scribo (2 Tliess. 3,17; slsfi) appellatur; nominis elymologiam
cf. Gai. 0,11); apostolum dictasse epi- aliqui, invilis pbilojogis, a regione Su-
slulas eliain palet Rom. 10,22 : saUilo siana equorum palriae vicina, derivani,
vos ego Tei'tius qui sccipsi epistulam. aliiignolam supponcrc malunl. Allero
Primo iam tempore inter Christianos nomine w*1S, Arabibus al((ue .Vctbiopi-
epislulas commendatitias in usu fuisse, bus cum Hebracis conmuiui, in S. Scri-
quibus inter se cognosccbanlur et l'ami-
plura plerumque eques, sed eliam equus
liariter suscipicbanlur, paritcr discimus designalur (1 Reg. 8,11; 3 Reg. 5,6; Is.
2 Cor. 3,1. 21,7. 9; 28,28 Vulgata ungula; locl :

Dum in epistulis leniporis auliquioris 2,4 etc.) eius eliam vocis etymon a Per-
;

solum paucis verbis ar^umentum indi- sia duclum a pliilologis reicitur, alia
catur, temporis posterioris
epistulae vocis cxplicatione indubia non propo-
multo magis accedunt ad formani epi- sita. Nomen minus consuetum equi est
stularem quae inscriptionc cl saluta- XSJDI, quod in Vulgata 3 Reg. 4,28 (^bebr.
tione continetur; v. g. Dario régi pax
omnis ;Esdr. 5,7); Rex maxinuis Ar- 5,8) iumentum (Sikh. 1,13 stupor) expli-
catur; eliam 331, quod plerumque cur-
taxerxes... principibus et ducibus salu-
tem (Eslh. 13,1); Rex Anliocbus senalui rum désignât, aliquibus locis videtur
ludaeorum et céleris ludaeis salulem il potius equum Reg. 8,4
significare (2
Mach. 11,27). Quam lormam apostoli Vulgata iugalis; 10,18 Vulgata ctin-m;
modo ad rem chrisliaiiam maxime ac- 1 Par. 18,4 Vulgata quadrigae). In
: —
commodalo exUilerunt : Paulus... Eccle- anliqua lingua.sumerica equus proprium
siae Dei... gralia vobis et pax a Deo Pâ- nomen non videtur habuisse, cum asi-

tre noslro cl Domino lesu Chrislo. nus montium orienlalium appellelur.

I. KNABENBAUER. Fr. Hommel, Namen
A. SHugelhiere
Cf.
EPISTYLIA. Ita in VuJgala vertitur 'i'»-46. 49. .53 Die Serniten 1,402;
.s.; id.
Th. yohlehe in Ztschr. d. D. Morg. Ges. XI.
3 Reg. 7,6 hebr. 2Î7, quam voeem LXX
1886,719. 739; 0. Schrader ap. F. Helin.
r.i/oq, Targum recenliorcslimen expli-
cl Kultui|in u. Hauslh. éd. G, 53 etc.
canl. Paritcr in Vulgata 2 Par. 4,12. 13
reddilur niS;, LXX relincnl ywXdO, re- 2.Textiis S. Scripturae. .Vpud Is-
raelitasequus in S. Scriplura usque ad
cenliuros explicant de supcriore pai-le
lempora Davidis non memoratur. Prima
columnacquae in modurn sj)liacrae, glo-
buli lormala vcl, ul
eorum mcnlio tamquam de fiilura re-
sil, aliis placcl, in
modum nodorum. gum possessione in loge Deuleronomii
occurril, ubi respeclu babilo ad reges
EPULARI ponitur in Vulgata liaud
acgyplios proliibctur, ne rex constiluen-
raro, iibi in lii'i)r. dicitur n^Ù* laelari,
dus nuilti|)lici'l sibi equos ^Deul. 17,16\
gauderc; Deut. 12,12; 14,20; 1(1,11.
ila Apud .\egyplios vero nuilto antea equo-
14; 26,11; 27,7 etc. epulari coram Do- rum mcnlio lit (Cen. 47,17; 50,0; Ex.
mino i. 6. laelari, cum iaclilia diem 0,3 etc.), ([uibus praesertim ad belliun
agcrc feslum coram sanctuario Domini; ulebantur ^Ex. 14,9. 23; 15,1. 21 elc).
ponitur paritcr pro ::n Ps. 41,5 (bebr. Conformiler eliam ex monumontis anti-
20o EQUUS-.
quis apparet Aegyptios saltem indc a
dynastia décima septima el sequenLibiis
multos ac pulcherriinos equos habiiisse,
quamquam temporc anleriore iisdem
vidontiir caruisse.
Populi vero chanaiiaei, quibuscum Is-
raelitac diii dimicabant, equis instructi
erant, quibus praesertim ad Irabendos
currus bellicos utebantur (Deiit. 20,1;
los. 11,4 ss. lud. 4,3 ss.
; 5,22 etc.); sed
;
lilii Israël ne equos proelio caplos qiii-
dem sibi servabant, verum iussu Domini
ciirribus igné combustis equos subner-
vatos ad cursum inutiles reddebant (los.
11,6. 9). Etiani Syri (2 Reg. 8,4; 3 Reg.
20,1. 20 ss.; 4 Reg. 6,14 ss. etc.) atque
Babylonii et Assyrii (Is. 5,28; 1er. 6,23;
8,16*^; Ez. 26,7; Hab. 1,8 etc.), Mace-
dones (1 Macb. 3,39; 6,33 etc.) aliique
populi israelitici hostes, exceptis genti-
bus Arabiae septcmtrionalis ac vicino-
rum desertorutn (cf. Num. 31,32 ss.;
lud. 6,5; i Reg. 27,9; 1 Par. 3,21 etc.)
semper praeter pedites etiam magnum
numerum ex curribus et equis pugnan-
lium ad bellum leguntur attulisse.
Israelitae aulem sub regno Davidis
equos alere coeperunt (2 Reg. 8,4; 15,
i), sed ctiam tune haud admodum ma-
gno numéro, cum inter " principes sub-
slantiae régis David » praepositus su-
per boves, camelos, asinos, oves, non
vero super equos recenseatur (1 Par.
27,29-31). Sub Salomone vero eiusqu"
successoribus tum regcs, tum privati
plurimos sibi equos comparabant (3 Reg.
4,26 ss. 10,25 ss.
; 18,3; Is. 2,8; 30,
; equus, utpote animal salacissimum (Ez.
16 etc.), eisquc maxime ad usus belli-
cos, sed ctiam ad Irabendos currus (4
Reg. 9,21.33) utebantur. In colendo au-
tem agro bos primum locum servabat
et rarius tantum equi opéra videtur
etiam in bis laboribus pacis adbibita
esse (et. Is. 28,28). Unde ctiam rex pacis
non equo, sed pacifica asina vectus civi-
latein suam ingredi voluit (Zacb. 9,9).
In celeberrima quoque e([ui descriptione
in libro lob (39,19-25) potius usus bel-
licus equi respicitur (cf. Homer. II. 6,
506-514; Vergil. Georg. 3,83 ss.).
Praestantissimi vero equi ex Aegypto
adducebantur (3 Reg. 10,28 s. 2 Par. 1, ; omnes populos antiques ad usus bellicos
16 s.; Is. 31,1; 36,9; Ez. 17,13), ubi
equus temporc Salomonis centum quin-
EQUUS. 206
quaginta siclis et quadriga sexcentis si-
clisconstabat (3 Reg. 10,29; 2 Par. 1,
17); fortassc tamen regio, unde Salo-
mon equos accipiebat, potius terra
Musri in Syria septerotrionali prope Ci-
liciam intellegenda est, cuius nomine
postea Misraim i. e. Aegyptus substitue-
batur (cf. AEGYPTUS). Maxime etiani
equi Armeni célèbres erant et de
« domo Tbogorma » Tyrum nsque affe-
rebantur 27,14; cf. Strnbo XI. 13,
(Ez.
7; 14,9; éd. Cas. 325. 529). Arabici au-
tem equi, nostra aetate celeberrimi, ne-
que in S. Scriptura neque in scriptori-
bus antiquis profanis memorantur
(Hehn o. c. 28 s.), probabiliter quia
soli fere Arabes regionum septemtriona-
lium et maritimarum antiquis noti erant
(Hommel, Namen d. Saugeth. 46-8).
Praeter usum bellicum S. Scriptura
de equis non ita multa refert. Comme-
morantur ungulae firmissimae equi,
praesertim antiquitus maxime necessa-
riae, cum nondum ferro protegerentur
(Is. quoque et frenum
3,28), flagellum
ad impellendum regendum animal
et
(Prov. 26,3; lac. 3,3). Variorum quidem
colorum equi memorantur, sed praeci-
pue candidi aestimabantur (Apoc. 6,2;
19,11. 14 etc.), quibus etiam duces ac
principes uti solebant {Herod. 9,62 ;
Verg. Aen. 3,537 etc.). Ab impiis regi-
bus equi iuxta morem paganum Medo-
rum etiam in sacrificium Soli consecrati
leguntur (4 Reg. 23,11); qui mos Israe-
litis eo magis invisus esse debuit, quia
23,20), ad animaliaimmunda pertinebat.
3. Auctores profani. Quae ex aucto-
xibus profanis atque ex variis historiae
nionumentis tum apud Babylonios et
Assyrios, tum apud Aegyptios aliosque
populos liabentur, ea quae in S. Scri-
ptura de e([uis referuntur, omnino con-
firmant. Comniuniter admittitur, equum
[Equus caballus Linné) a spccie quadam
silvestri in Asia central origineni du-
i
cere atque inde paulalim ad Babylonios
et Assyrios, ad Syros et Palaestinenses
vicinosquc populos atque ad Aegyptios
esse propagatum, ac praccipue apud
esse adbibitum. Quacpluribus liic expo-
nere non vacat.
207 EOl'US. ERICIL'S. 2U8

Cf. Som. liocliart, llicroz. I. '.tG-181, al. ERCHUAEI (K1121K, Ap/uaroi) no-
Rosenm. I. ai-l'i?; J. D. Michaelis, Etwas
minantui- Esdr. 4,9 inter eos, quos Asena-
von (I. ait. Gescli. d. Tforde u. d. Pfer-
pliar (vide s. v.)e\ regionibus orientali-
dezucht in Palaesl., in Append. ad Mosai-
schcs Ufcht c(l. '2, vol. 111; i:. F. h'. Ro- l)us in Samar-iam lianslulit. Llti ex voce

senmiillvr, \\\h\. AIUmUi. IV. t>, 26-41 ; H. O. concludei'e licel, isli erant oriundi ex
Aen;, Zool. d. ail. Griecii. u. Riuii. 19'.t-'208; regione ui'bis Aracii (vide s. v.).
L. Lcwijsohn, Zool. d. Talm. i:i('.-9; //. B.
Tristràin, Nat. Hist. oftiic Bible éd. S.lO'i-
ERICIUS. 1. Ericius in Vulgala dici-
tur animai iicbr. isp appellatum (Is. 14,
7; i(l. rauna and Flora of Pal. 2; /. G.
Wood, Hihic Animais 2'i8-G3 Fr. Huunnel, ;
23 ; 34,1 1 ; Sopli. 2, 14). IX\ pariter èyrvo;
Naincn d. SiUigeth. 4'i-ll'.l. 35G s. 384; ]>. vertit, Pcsliilta ii'^ïi^p [Payne Smith iiSHl
Cultrero, Fauna bibl. 59-65; LeuniS'Lud-
s.).Inter animalia nominatur, quac in
wi(j, Svnopsis 1. 1, éd. .?, p. 269-71; .1. E.
soliludinibus ac descrlis locis degunt, ne-
BreJim, ïierleben éd. A, 111. 38-59; Pli. L.
Martin, Naluigesch. d. Tbiere 1. 1,427-44; (pie aliade eo in S. Scriplura rcferuntur.
/'. Sc/ie(j(j, Uibl. Arcb. 92-5; A. Otto, 7.ur Quamquam in diversissimas partes abie-
Gesch. d. ait. Ilausliero, IJreslau 1889, 73- runt interprètes, pracsertim antiquio-
7; A. Zeller, Das Pt'eid, d. Esel u. d. llund res, ex quihus alii ericium vel hystricem
in d. h. Schiift, Plauen 1890; V. Hehn op. in terra viventem, alii testudinem vel
c. 19-51. 527-9; 0. Sclirader ib. 51-5; L. An-
castorem vel lutram aquae amantes, alii
deiiind in Ztschr. d. D. Pal.-Ver. XVIII.
volucrem per aéra volitantem exposue-
1895, 1-33; A. Sociii ib. 183-8; G. Loreta,
La zoologia nella Bibbia 191-4. De equis — runt, nulla tamen videtur ratio ab inter-

Assyiios etAegyplios cf. li. Lep.iius, pretatione seniorum et^. Hienmymi d\>-
ap.
Denkmiiler 3,10. 92. 93; F. Chabas, Études cedendi. Itaque nomine ~2p impriuiis
sur ranti(|uilé historique, Paris 1873,421-57; ericium (gcrm. Igel, gall. hcrisson), for-
M". Houghton in Trans. Soc. Bibl. Arcb. V.
tasse eliam hystricem {Stachelschwein,
1877, 50-2; 6'. liawlinxon, Five great Mo-
porc-rpic) significari censemus. Ratio
narchies éd. 4, 1,232 s.; Wilhinson-Birc/i,
Manners and Customs I. pi. 11. B ; I. 190-3: prima est auctoritas veterum versionum,
III. 299; A. Ennan, Aegypten 649-52; J. a qua sine rationabili causa non est dis-
Duemic/ien ap. Brelini 1. c. 39 s. cedendum altéra ; est nomen arabicum
L. FONCK. qunfud, quod idem est cum hehr. qippod
et spccies ulriusquc animalis désignât ;

ERASTUS Discipulus
("Epaoïoç).
quein S. Paiilus simul ciim Timotheo ex
Epheso niisit inMaccdoniam(Act. 19,22).
De eodein videturesse sci-iuo 2 Tim. 4,20
Erastus rotnansit t'orinlhi.
2. Discipulus qui Roui. 10,23 salutal
Chrislilidelos Romae degeules Eral ar-
carius scu quaeslor dilissimae civilalis
Coriulhi, qui trihula et pecunias puhli-
adnumcrandus
cas administrahat. Quarc
1.
tertia,quia et tvù'm.s- (Ericius europaeus
Linné, et alia species minor, ord. Insecti-
vora) et hi/strix (Hysfrix cristata L. et
:
H. hirsiitirostris Brandt, ord. lïodentia)
in Palaestina vicinisque provinciis fré-
quenter invcniuntur,(,'t solitudinissilen-
liique maxime amantes verbis prophe-
ticis optinie con\eniunl.
Cf. Soin. Bocliart, Hieroz. 1035-42, éd.
I.

Rosenm. U. 454-<i2; E. F. K. Rosenmiiller,

est illis non niullis nobililuis [[ Cor. 1,
Bibl. Allertb. IV. 2,227 s.; //. O. Lenz, Zool.
26) qui Cliristo nomon dcdcrunl. Sunt d. ail. Griech. u. Rom. 81-83. 156; A. Lewij-
qui putent codiniiquc Erasto
de uno .fo/in, Zool. d. Talm. 100 s.; J. C. Wood,
agi tribus locis citalis, Erasluni sciliccl, Bible Animais 80-6. 462-8; /•'/•. Hominel, Na-
qui olitn crat arcarius, oj'licio suo renun- nien d. Siiegeth. 339. 365; //. B. Tristram,
liasse et .se Paulo coniileui adiunxisse Nat. Hist. of thc Bible <ul. 8,101 s. 125 s.;
alque Rom. 16,23 noiniuari soluni ex id. Fauna and Flora ofPal. U) P. Cultreia. ;

muncrc antea gesto. Vcruinox modo lo- Fauna bibl. 2{'t: Lennis-I.udiriij, Synopsis
1. i,ed. 3, p. 207. 226; ^1. /.'. Brehm.'TieiW-
qucndi id non vidcturprohabile; elenim
ben éd. 3, H. 358-70. 558-64; G. Loreta. La
cum Rom. 16,23 dignilalis mentio fiât, zoologia nella Bibbia 425-7.
non autem aliis locis, salis clare indica-
de altero esse s(>rnionein. ("elernm
liu' 2. ÎNequt> oiislani ai'gumenla, quibus
nomeu Erasli IVequiMilissimum ei'al. Tristnitii cum aliis Chci/ne: Hitzi;/; cf.
 209 ERICIUS. ESAU. 210

Guthe ap. Kautzch. Alt. Test. Is. 14,23, tunt et campum explicant de campeslri
contra Is. 34, 11; Rothstein ib. Soph. 2, eius regni parte, quae parti montanae
14) iDp esse avem palustrem [Ardea opponatur.
stellaris LiniiL' = Botaurus stellaris Ste- ERUCAv. LOCUSTA.
phens, germ. Rohrdommel, gall. butor,
ESAAN {yJ^ài^, Soadt), urbs tribus
angl. hittern) evincere nititar. Nam tex-
lus Is. 14,23 non requirit animal in pala-
luda (los. 15,52); recensetur in secunda
dibus aquarum habitans, multoque minus provincia montis luda. Fortasse el-Si~
avem palustrem, cum bene de variis par- mlâ inter meridiem et occidentem a Y2itt(l
tibus immensae Babylonis exponatur :
(Iota) eiusdem provinciae (Survey of
pars erunt ruinae, ibique habitabit eri- West. Pal. Mem. III. 313. 378); Zanec-
cius, pars altéra in paludes aquarum. chia, La Palestine d'aujourd'hui, 1899 II.

Verbaautem cap. 34,11 et Soph. 2,14 om- p. 261).

nino excludunt avem vel aliam bestiam ESAU (Tir", 'Haau), filius Isaac et
palustrem, cum ipsae ruinae desertae et
Rel)eccae primogenitus (cf. Gen. 25,25),
nimio solis ardore exustae habitatioani-
venator et agricola, dum frater eius la-
malis isp dicantur, quae avi palustri mi-
cob vir simplex habitabat in tabernacu-
nime conveniunt. Quod aliqua saltem lis; Isaac amabat Esau eo quod de vena-
ratione etiam patroni huius sententiae tionibus iUius comederet et Rebecca
videntur animadvertisse, cum in variis diligebat lacob. Indoles Esau profana
locis variam proférant opinionem. (Hebr. 12,16) satis declaratur eo quod
H. D. Trixlram, Nat. Hist. 243 s.;
Cf. ius primogeniturac pro edulio lentis
Fauna and Flora 10, ubi nomini liystricis addit cessit fratri maxima levitate et incuria

« heb. ~l2p' generic »; ib. 111, ubi similiter solum ad brevem illam famis sedandae
nomini Botauii stellaris idem nomen addit; voluptatem attendons en morior, quid
:

Guthe 1. c. Is. 14,23 Rohrdommel, ib. 34,11
Icjel. —
De ave bac cf. Leunis-Ludwig 1. c. p.
i79 s.
3. In eodem capite 34. Isaiae atque in
eodem contextu S. Hieromjmus cum plu-
ribus versionibus antiquis in v. 15 ite-
rume?'tcm/?i vertit pro hebr. fisp, quod
mihi proderunt primogenita? comedit et
bibit et abiit, parvipendens quod primo-
genita vendidisset (Gen. 25,29-34). Indo-
lem profanam pariter ostendit eo quod
quadragenarius uxorcsalienigenas duxit,
mulieres Helhaeas (Gen. 26,34 et 36,2)
quae olfenderunt animum Isaac et Rebec-
cae, ila ut Rebecca diceret taedet me :

una tantum littera a nomine ericii dif- vitae meae propter filias Heth si accepe- ;

l'ert. At iterum "îDp cum illis interpre- rit lacob uxorem de stirpe huius terrae,

tibus hic supponere prohibet contex- nolo vivere (Gen. 27,46). Esau quideni
tus, qui ericium jam nominavit et îisp iuramento interposito primogenituram
in lacob transtulerat; verum cum sibi
animal oviparum describit (iDScm et ova
benedictionem patris primogenito debi-
parit, Vulg. et enutrivit catulos). Quare tam videret praoreptam a fratre, euni
"î^Dp retinendum est, quod probabiliter levitatis suae poenituit, irrugiit clamore

serpentem laculum (arab. et magno cumeiulatu etfletu benedictio-

qiffCizeh) dési-
gnai. V. SERPEiNS. nem a paire postulavit; sed hereditatem
benedictionis patriarchalis iam non con-
L. FONCK.
secutus est lacob factus est pater po-
:

ERIOCH legitur in Vulgata ludith puli Dei, Esau.eiusque posteri excludun-

1 ,0 iu campo Erioch régis Elicorum, sed
: tur a stirpe ex qua demum Messias pro-
apud LXX /at TîEofo) Eipto)/ 6 [EaatXsu; 'E-
: diturus erat. Indolem a Deo alienam
Textus videtur esse corruptus.
XujjLafwv. Esau etiam eo manifestât quod odio in
Aliqui putant Erioch non esse nomen lacob stimulatus apud se cogitabat et
régis, sed campi (0. Wolff, IJas Buch aperte quoque minabatur : venient dies
ludith 1861, p. oH). Plerique tamen illud luctus patris mei et occidam lacob fra-
nomen régis Aelamitarum esse admit- trem meum (Gen. 27,1-43). Quare Rc-

I
211 ESAU. ES BON. 212

becca hu'oli (iiicm dilii^'obal l'iiruii oius (ien. 2;>,.'}0 :da mihi de coclione bac rut'a,
siiltlralicro sludiiil siuuliMis, ut altircl in i.c. belu'. promittc miiiidevorarccxruro,
Haran ad l,al>an; qiiod iler ut Isaac pa- rul'o boc DTXn, quod nomen Edom fac-
ir! pi'obai(>lui', Rebecca vehernentci- de lum est nomen Esau otiam gcnlis, (piare
uxoribus Ksau coiiqucsta se uolle viver-e
vocatur palcr E(b>ni in monte Seir (Gen.
lacobacciperet uxores Chananaoas.
ait,'si
36,*) . Cclcrum vi.h- s. v. EDOM.
Quart' Isaac ([U0(iue lacobum ad iler illud
In lacol» et Esau dcmonstrat S. Pau-
i'aoionduni el uxoteni ex sua slirpc acci-
lus Deum pro sua libiualitatc gratias
picudaui horlalus est (piac narialio
( — distribuere; nam cum nondum nati l'uis-
aplissimein se coiicluditur, ila ul ruiruru
sent aut aliquid boni egisscnt aut mali,
sit orilicos quosdani in\ cuisse conlra-
dictum esl : maior serviet minori i. e.
diclioueui, scil. ab uuo iiarralore assi-
ex sola Dei voluntate aliquid excellcnline
gnai'i caMsani itineris odium Ksau, ab
collatum est minori; idquc etiam mani-
allero uialriuiouiuni cuni coijnala ineun-
lestaluui est in utroque populo, nam
—
dum ). Duui lacob per annos complu- uli apud Malacbiam 1,2 babelur lacob :

res abest, eliam ira Esau subsedit atque

dilexi, Esau aulem odio babui, i. e. uli
eo magis pro sua indole benediclioneni
ex contexlu apud Mal. consequitur :

patriarcliabMH vel oblivioni dédit vel sibi

esse ablalaui uou mullum cura\it, quia
valde dives elTectus csl. lacobo rcdeunli
oecurril cum quadringentis viris cl lacol»
u troque populo peccante gens lacob ex
cxsilio revocatact reslitula est; verum
Edomilac poenis mcrilis depulali ma-
nent;nam quodsi dixerit Idumaea
: :

adoravil pronus in terrain scpties, do- destructi sumus, sed revertentes aedifi-
uce appropinquaret fraler eius; tanta cabimus... hacc dicit Dominus exerci-
reverentiae cl animi domissionis signitî- tuum isti aedificabunl et ego destruam
:

catione Esau phuie deniulcetur et posl et vocabuntur termini impietatis et po-

longani absenliani sensus amoris fra-
terni aninium eius pervadit currens
Esau obviam fratri suo auiplexatus est
eum stringensque collumeius et osculans
tlevit (Gen. 3H,4) et dona oblata solum
accepit quia lacob eum
peret. qua erat prudenlia
lacob vcro
tamen non adeo conrulel)al affectui amo-
ris et benevolenliae
inexspeclalo Esau oslenderal, sed no-
scens indolem Esau mulabilcm noluil
cum habere socium ilineris, et Esau re-
versus est in viam Seir versus, ubi de-
mum, ex Gen. 36,6. 7 patet, sedeni
uli
suam nam divites erant valde cl
fixit;
simul liabitare non poterant nec susti-
nebat cos terra peregrinalionis corum
prae nudtiludine grcgum.
Esau nomine allero vocatur (|uoque
pulus cui iralus est Dominus usque in
:
aeternum (Mal. 1,H. lacob utiqueidsinc
uUo suo nierilo nactus est ut a Deo eli-
geretur pater populi electi, ut tieret pa-
triarcba prae Esau primogenilo, ut Deus
urgebal ut acci- diceretur Deus Abrabani, Isaac et lacob
[\\0ï\ Esau); unde in duobus bisce fra-
tribus rêvera adumbratur quomodo Deus
quem subito et pro sua volunlate libcrrima dona sua
praeclariora distribuât cui volucril nuUa
liabita ratione excellentiae naluralis,
quae propter ius primogenilurae in Esau
reperiebalur. Ceterum Esau pro sua le-
vilale ipse ius illud abiecit et matrimo-
nio conlracto cum nuilieribus Hetbaeis
progeniem electam Abrabam miscens
cum gente idololatrica se reddebat uidi-
gnum,cuidarelur promissio, (piae lacobo
data est benediccntur in te el in se-
:

Edoni. Prioris nominis ralio indicatur mine tuo cunclac lrii»us lerrae (Gen.
Gen. 2"},2r> qui prier egressus est rul'us
: 28,1V).
erat et tolus in morcm pellis hispidus
ESBAAL (^ynUTN, 'AuaoâX), lilius
vocatumquc esl nomen eius Esau. Ipsum
Saulis Par. 8,33; 9,39); idem
régis
aulem nomen lO Zcnncr cxplical ex (1

alque Isbosetb (v. s. v.\

araltico, unde nolio nominis babelur
qua ruiis pilis \cstitus signilicalur (et.
ESBON ("riSïN, 'E(js6tôv), unus cxpo-
Tbeol. Ouarlaiscbr., Tiibingcn 18S'.) p. steris i>ela jirimogenili Heuiamin {[ Par.
630). Nomen ail cru m Edom cxpUcalur 7,7).
213 ESCOL.
ESCOL. 1. Escol (SàtJNS
Irater Mainbre Amorrhaei
14,13. 24) ; lîi très ciiin Abraham foedere
iuncli eum inpcrsecutioneexercitus Cho-
dorlahomor adiuverimt. In textu hebr.
Vulgata ordo fratrum est Aner, Escol,
Mambre (14,24); sed apud LXX habetiir
Escol, Aner, Mambre atque hune ordi-
nem exhibet Flavius losephus (Ant. I.
10,2 : "'Ea/^wv 6 r.pMzoi éd. Niese).
2. Escol vallis {SiD'iTX SilJ; Vulgata
N'ehelescol, torrens botri, vallis botri
LXXcpâpay? Poipuo?) fortasse nomen ducit
ab Escol Amorrhaeo, sicnt ab eius l'ratre
Mainbre nomen habet convallis Mambre,
immo ipsa uibsHebron,quae Gen. 23,19
et 3o,27 Mambre appellalur. Neque ob-
stat, qnod Num. 13,2o[24] nomen
ex eo explicatur, quod bolruni portas-
sent Inde filii Israël; poterant enim Is-
raclitae per modum paronomasiae cum
nomine antiquo novam significationem
coniuugere, quaeventusillein memoriani
revocaretur. Ceterum nota derivationem
nominis Nohelescol ab Escol Amorrhaeo
non esse nisi contecturam. Ab Eusebio
(Onom. éd. Lng. 300,93) haec vallis
quaeritur apud Gophnam iDjifnâ) 1;3 mil.
pass. a lerusalem Neapolim (Sicheni)
versus cum dubitatione, a S. Hieronymo
(Peregrinatio S. Paulae, apud Tohler et
Molinier, Itinera hieros.
Hebron et Bethsur. A ludaeis Hebronem
hodie incolentibus agnoscitur esse
Tuffu, quae vallis Hebrone Eleutlieropo-
lim spectat et vinetis abundat; ineadem
fere directione paucis minutis ab urbe
Hebron invenitur fous inter vineta sca-
turiens ''Ain Esknli seu 'Âin Kashkala,
quo nomen Escol conservari putatur
{Van de Velde, Guérin, F. de Saulcy.,
Liévin de Hamme, Zanecchia). In cadem
l'ère regione Baedeker-Benzinger et
F. Buhl vallem Escol quaerendam esse
consent scil. in valle Wâdi Beit IshÂhil
inter septemtrionem et
Hebrone.
Cf. Van de Velde, Meinoir
rin, Judée m. 215. 216; F. de Saulcij,
Voyage en Terre Sainte 1865 1. 152; Liévin
de Hamme, Terre Sainte éd. i IF. 109; Za-
necchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 II.
229-231; Baedeker-Benzinger, Pal. und Sy-
ESDRAS. 214
'EaxwX), rien éd. 5 p. 134. 137; Buhl, AU. Pal. 1896-
p. 89.
et Aner (Gen.
ESDRAS (XTtîr, "Edopa;).
Celeberrimus est Esdras sacerdos
1.
et
et scriba doctus in legeDomini qui anno
:
septimo Artaxerxis régis favente regc
et varia subsidia concedente multos ex
exsilio adduxit in urbem. Quibus itaque
placuit cum eo ascendere, hos congre-
gavit ad Ahava tluvium; cum autem ex
:
levitis nemo advenisset, misit Esdras
;
viros nobiles ad Eddo (vide s. v.), ut
eius ope levitis quoque et Nathinaeis
persuadèrent ut se accingerent ad iter.
Quod etiam perfecerunt. Esdras ibi
praedicato ieiunio Dei openi pro itinere
implorari iussit; « erubui enim petere a
vallis rege auxilium et équités qui defende-
rent nos ab inimico in via, quia dixera-
mus régi manus Dei nostri est super
:
omnes qui quaerimt eum in bonitate »
(Esdr. 8,22). Aurum, argentum, vasa
consecrata domus Dei commisit duode-
cim sacerdotibus et decem levitis aspor-
tanda in urbem. Profecti a lluinine Ahava
duodecimo die mensis primi advenerunt
in lerusalem primo die mensis quinti et
obtulerunt sacrificia. Esdras multo fer-
vore in id incumbebat, ut vita colono-
rum moresque ad normam legis compo-
nerentur. Cum dolore magno advertebat
I. p. 3oj intcr non solum honiines plebeios, sed levitas
quoque et sacerdotes non paucos ma-
Wndi trimonia iniisse cum alienigenis; quae
uxores ut dimittercntur magna constan-
tia eftccit Esdr. 7,1-10,44). Quid
(cf.
egerit usquc ad adventum Nehemiae
anno vigesimo Artaxerxis régis quamvis
libro eius non referatur,tamen facile
concludi poterit tum ex eius studio
obscrvandac legis tum ex decreto Ar-
quo dicitur missus, ut visitaret
taxerxis,
ludaeam et lerusalem in lege Dei, ut
constituât indices et praesides, ut iudi-
cent omni populo et ut animadvertanl
occidenteni a severe in omnes qui non fecerint legem
Dei et legem régis (7,14. 25.26). Prac-
terea polestate a rege accepta urbem
p. 310; Gué-
lerusalem e ruinis instaurare incepit.
Eum autem ciusmodi potestatem acce-
pisse sequitur ex 9,9 Deus inclinavit
:
super nos misericordiam coram rege
Persarnm ut daret nobis vitam et subli-
215 ESDRAS. ESDRAS. 21G

marel (loiiuiin Dei noslri cl exslrucrel vilae conditiones applicarc. Quod Es-
soliliuliiit's ciiis t'I darol iiobi.s scpcni in drae oITicium t'alnilis quoque exornalum
liida ot lorusalein. (lum oniiii tloniu? est v. g. oum omncs libres sacros e
Dei iam esscl oxslnicta alqiie comph^la memoria rcsliluisse multos([ne alios
aiino so\lo rcgni Darii rej^is (0,11»), rla- divina inspirationc dictasse (4 Esdr.
rmii est amio septimo Arlaxcrxis isliid 14,40 ss.). Eum curam exbibuisse pnv
K sublimarc Dei ol exslriiere
doiiuint collcclione ot conscrvalione sacrorum
soliliidinos, eiiis » non pos?o intelloj;i do librorum, ex raliou(^ eius muncris stu-
ipsa aedificalione tcnipli. Neqiie cnini diique cl ex Iradilione salis conslal
(luidtliiaiu l'onslal tic teniplo ilerinn (cf. Cornely, Introd. l. éd. 2 p. 43 ss.).

(loslriiclo. Pi'oiiidc snliliidinos ciiis erunl Usquc ad nostra lempora roccptum

soliliidiiios quao circa Icinpluin sunl, oral apud onmes Esdram venisse in

ruinac iirbis;ct suhliinare donium Dei urbeni anno septimo Arlaxcrxis I. i. e.

idem crit ac novuni addere splendorem circaannuni457 a. Cbr. et anno vigesinio
tcniplo urbc aedificata et munita. Ad eiusdcm régis venisse Nchemiam, qui
hanc aodifîcationcni et munitionem ur- cum Esdra instaurationcm rcligiosaiu
his spoctat eliam illud « ut darel nobis pcrfeceril. Iam vero hodie tcnipus Es-
sepem ». Porro inocnia rêvera esse ae- drae et Nebemiae in quaestionem voca-
diticata, sed inacbinationibus inimico- lur ab aliquibus et varie detcrminaUir.
rum iteruni destructa, elarc indicatur Nam Van Iloonacker Nchemiam quidem
Neh. anno vigesinio Ar-
1,2 ss.; nain sub Artaxerxe I. anno 445 in Icrusaleui
laxcrxis cuin Hanani ex Iiidaea venisset advenisse tenel; at contendit Esdran»
ad Nchemiam isquo de condilione lu- non advenisse nisi anno septimo Ar-
dacoruni inlerrogassel, respondit Hanani laxcrxis II. Mnemonis i. e. anno 398
inter alia nuirns lerusaleni dissipatus
: (cf. Nébémic et Esdras; nouvelle hypo-

est et portae eius combustac sunt igni.
Quo audito Nebcmias llel et luget die-
bus miiltis. Iam plane improbabile est
Hanani loqui de destriictionc a Chaldaeis
anno 580 facta, quant Nehemias non
potuit ignorare, et Nebemiam tanlo
corripi dolore de re quani iamdudum
thèse... Muscon 1800; cf. Zorobabcl et
le second temple, Muséon 1892). Alii
utrunique Esdram et Nehemiam ad
tenipus Artaxerxis II, reiiciunt; lia Kau-
len (Einleitong éd. 4 num. 247 ss.),
de Saulcy, Havet, Imbert (quorum libres
enumerat Ch. Huyghe in periodico :

cognilam babebat. Sed utrunique, et re- Revue des questions historiques II. 1803
sponsio Hanani et luctus Nebemiae, plane p. G). Mcntione digna vix est opinio
necessario evenil, si Esdras nioenia et quani Bellangé proposuit intellcgendum
urbeni aedificare coeperil et opus eius esse Arlaxerxen III. Ochuni qui regnavit
ab inimicis fucrit destructuni (cf. 4,7- 358-337; nam Neh. 13,6 annus niemo-
23). Postquani Nebeniias anno vigesinio ratur 32. Arlaxcrxis; sed Ochus solum
Artaxer.xis advenit, nioenia urbis ex- regnavit per annos 21. Vcriuii aliqua
structa sunt et Esdras die primo niensis notanda sunt contra alias scnlcnlias.
septimi universo populo legit legeni Dei Et priorem quidem non possc consis-
et celebratuni est festuni tabernaculo- lere bene dcmonslravit Ch. Huyghe\. c.
rum (Neh. 8,1-18) et die vigesinio quarto Atque rêvera plane improbabile est ea
separalum est scmen tlliorum Israël ab quaede Esdra narrantur cap. 7 cl seq.
omni lilio alienigena et soUemni spon- accidisse post Nchemiam. Nam lemporc
sione principes, sacerdotes, levitae vo- Nehcniiae ludaci ipsi rcbus pro cullu
verunt foedcre percusso obscrvaturos necessariis providcnl (Neh. 10,32 ss.);
se esse legcm Dei ^Ncb. 0,1-10,39). Fer sed cum Esdras itcr insliluil, colonia
Esdram igitur sludium legis maxime ludacorum ila pauper crat, ut rogia
promotum est et ipse scriba velox in libcralilate d(^buerit provideri Esdr.
Icge Dei (^Esdr.7, G) quasi palcr et pa- 7,20. Iam vero Nebcmias Eccli. 40,15
rcns ccnscndus est scribaruni vel doclo- laudalur lamquaui is (jui rcmpublicam
rum logis, quorum crat legi Dei oporaui roslilucril el tirmam stabileiuipie ell'e-

darc, cam explicaro, docere, ad varias ccril; ergo lieri uequil. ul quae de
217 ESDRAS.
Esdra 1. c. referuntur post Nehemiam
facta siut. Cuin Esdras venit in lerusa-
lem, ab aliis forluito audit de matrimo-
niis cum alienigenis conli'actis quarto
démuni mense post adventum (9,1 10,9,\
Sed ?i antea cum Nehemia iam eiusmodi
matrimonia repudiasset, certc in altcro
suo adventu ipse statim inquisivisset,
utrum liaec lex esset observata necne,
neque par quattuor menses exspectas-
set, donec tandem ab aliis dqceretur.
Neque probabile est Esdram iuvenem
qui eousque nihil fecisset tanta auctori-
tate valuissc, sicuti in tota illa narratione
Neh. 8,2 ss. apparet; pariter impro-
babile, Esdram demum in senectute
decrepita iter illud laboriosum 7,9 etc.
suscepisse; si enim anno 445 cum
Nehemia pro populo laboravit,legem
explicavit populo et ita apud omnes in
aestimatione erat, ut principes familia-
rum, sacerdotes, levitae ad eum conve-
nirent explicationis legis accipiendae
causa (Neh. 8,13), certissime plus annos
30 natus erat; ergo octogenarius fere
iter molestum instituit? INonnc cuncta
melius et aptius inter se connectuntur,
si ille ordo temporis servatur qui in
imo libro Esdrae et Nehemiae ipsa nar-
rationis série indicatur? olim enim et
ab origine exstitit unus liber et solum
postea a ludaois unus ille in duas partes
est divisus.
Neque altéra sententia, Esdram et
Nehemiam tempore Artaxerxis II. (403-
3b8) ea agisse quae narrantur, sustineri
potest.Nam ratio quae a Kaulen alTertur
immerito profertur; contendit enim
Sanaballat de quo Neh. 2,10 ss. et
14,28 mentio fit a Dario Codomanno
salrapen Samariae essenominatum eum-
que postea ad partes Alexandri Magni
transisse {Flav. los. Ant. XI.
quarc non posse ut Artaxerxes in
fieri
libro Neh. intellegatur primus eius no-
minis. Cum Darius Codomannus regna-
ret anno 336-330, haec conf^lusio con-
sisleret, si apud losephum idem
Sanaballat posset intellegi, de quo Ne-
hcmias refert. At utriusque narratio ita
instituilur, ut de eodem
Sanaballat
nequeal explicari. Nam ille Sanaballat
apud losephum dicitur missus in Sama-
riani satrapes a Dario ultinio rcgc;
ESDRAS. 218
proinde venit in Samariam Dario rage;
Sanaballat vero in libro Nehemiae iam
est in Samaria adveniente Nehemia. Ex
Neh. 13,28 unus ex filiis loiadae fihi
;
Eliasib sacerdotis magni erat gêner
(înn) Sanaballat; sed Nehemias sacer-
dotem hune qui malrimonium iniit cum
filia Sanaballat Horonitis fugavit a se
(hebr.). Apud losephum vero Manasses
frater leddoa et filius lonathan (vel
loannis; cf. Neh. 12,11) filiam Sanabal-
lat in matrimonium ducit. Proin qui
matrimonium iniit cum filia Sanaballat
est secundum Neh. fihus Joiadae et fra-
ter lonathan (vel loannis); secundum
losephum vero est filius lonathan et
frater leddoa; proin non est sermo de
eodem matrimonio, sed de matrimonio
in subséquente generatione et alio pror-
sus tempore. Aliud tempus designari
etiam consequitur ex eo quod in matri-
monio uno Nehemias intervenit 13,28,
in altero vero apud losephum pontifex
et seniores hierosolymitani aegre fe-
runt fratrem pontificis uxorem habere
genaris externi; nihil apud losephum de
Nehemia, de quo alio prorsus tempore
agit scil. tempore Xerxis. Neque omit-
tandum est indoleni Sanaballat diverso
modo describi apud Nehemiam cerni-
:
tur inimicus ludaeorum qui eos subsan-
nat et daspicit et cogitât malum Nehe-
miae (Neh. 2,10. 19; 4,1; C,2. 10 s.);
apud losephum vult sibi conciliare be-
nevolentiara ludaeorum; apud Nehe-
miam Sanaballat ait quid ludaei faciunt
:
:
imbecilles? et Tobias corani co dicit :
si ascendant vulpes, transsiliet muruni
eorum lapideum; apud Josephum Sana-
ballat scit praeclaram Xa|j.jrpàv
(cfôw?)
urbem Hierosolyma; ibi vocatur
esse
7,2 s.); Horonites, hic Chuthaius gênera ex
quibus etiam Samaritani sunt. Quae
omnia si consideraveris dices non de
eodem Sanaballat esse sermonem.
Tempore Nehemiae sacerdos raagnus
erat Eliasib (Neh. 3,1). Iam séries poii-
tificum haec est : losue qui cum Zoroba-
bel rediit in urbem genuit loacim,
loacim genuit Eliasib (Neh. 12,10). Iam
valde improbabile est ab losue qui circa
annuni 520 pontifex erat (Agg. 1,1)
usque ad annum 38o i. e. ad annum 20.
 :>19 ESDRAS. ESTIIAMi». 220

Artaxerxis II. i. e. per spaliiiin aiuKiriiiii ESEBON i]hsrN, Haoaodtv), quartus

135 inimo pcr mains spaliimi soliiiii tiTS lilius Gad, enumcratus inter qui illos,
exstilisse poulilices. (Juodsi t'tiaiii pi'O-
cum lacob Aegyptum ingrcssi sunt (Gen.
haliilc l'xisliiuaveris, inspiciendiirn est
40,10). Idem Num. 26,10 nominatur
id qiiod Neh. 12,24-20 habelur; eiuiine- Ozni (•'Ifx, 'A?evO, progenitor Oznita-
rantur ibi Icvitae et ianilores qui vi\e-
runt in dichiis loacim filii losue et in
rum.
diebus Neheniiae diicis et Esdrae. Certe ESEC(p;^y, 'Aa^iX), Beniaminita ex
dici oportet iovilas eos fuisse aequales
posteris Sanl (1 Par. 8,39).
et loaciui cl Neheniiae ducis et ulrinsque
tenipore officio esse l'unctos (cf. v. 24 ESELIAS v. ASLIA.
ut laudarent etc.). Sed e\ Icge niosaica ESEM uibs V. ASEM.
Icvitae non funjiebanlur nisi ab anno ESEQ puteus v.CALUMNIA.
aetatis âo. usquc ad 30. (Niun. 8,24. 23)
vel ab anno 30. us(iue ad îiu. (Nuin. 4,30).
ESER (li\s(, 'Adâp, 'Qadtp), sextus

lam pei'([nain iniprobabile est intcr loa- filius Seir Horraei, pater Balaan,
Zavan
cim lilium losuc et annum 38;j ne viginti et Acan scu lacan, unus ex ducibus
quinquc (inidem annos intcrccssissc. Horraeorum in monte Seir (Gen. 30,21.
Pater enim eius losue erat pontifex anno 27. 30; 1 Par. 1,38. 42).
520, immo iani 538 unde tieri nequit
;
ESNA(nJU%S% 'lavai, urbs tribus luda
ut anno 385 eius fdius in sacerdotio sit
in teiiia provincia Sephelae (los. 15,43>
constitutus i. e. post spatium annorum
143. Quarc de tempore Esdrae et Nehe-
Correspondere videtur ledna Eusebii et
miae sententia antiqua connnunis reti- S. Hieronymi (Ononi. éd. Lag. 260,30;
nenda est, quae nuUi difticultali est 132,22) mil. pass. ab Eieutlieropoli

obnoxia et in qua singula bene conncc- Hebron versus sita; haec autem sine
tuntur et explicantur. dubio est hodiernus vicus Idhnâ inter
Beit-Djibnn seu Eleutheropolim et He-
I. KNABENBAUER. bron, nt iam Guérin (Judée II. 304-305)
indicavit, etsi eam non ad los. 15,43 re-
2. Saccrdos qui cum Zorobabel Baby-
tulit.
Jone in Icrusalem rediil (Neh. 12,1 1;
Distingui débet ab altéra urbe eius-
eius l'amiliae princeps erat MosoUam in
dcm aomiiiis hebraici, quae in Vulgala
diebus loacim pontificis (12,13).
vocatur Asena (vide s. v.).
3. Unus ex principibus luda, qui in
dedicatione mûri lerusalcm Neheniiae ESPHATHA (NilSDK, «taoyâ), ler-
adstiterunt (Neh. 12,33). tius lilius Aman (Eslb. 9,7).
4. Esdras in Vulgala 2 Mach. 8,33
mendose scribitur pro Eleazar (v. ELEA-
ESRIEL v. ASRIEL.
ZAR 8.). ESRON v. HESHON.
ESDRELON (ludilh 1,8; 4,5; 7,3;
EST AOL v. ESTUAOL.
'E<iopriX(/)[jL, 'Eaopr|Xwv 1,8; 3,9; 4,6; 7,3), ESTHAMO (y>2nCN', 'Ea6ai[jit6v\ qui
nonieu urbis et planitiei, quac alias fuit de Machalbi (1 Par. 4,19), secundum
lezracl, lezrahel (vide s. v.). Vulgatam Odaiae soro-
est lilius uxoris

ESDRIN ("Eaôpiv), dux militum in ris Naham palris Ceila. Sed textus he-
braicus explicari potest Filii Odaiae
proelio, quo ludas Machabaeus Gorgiam :

Mach. 12,30 ol:c£p\Tbv "Eooptv,

fug'avit(2 :
eiusque uxoris, iiuac est soror Naham.
Vulgata :qui cum Esdriu erant). Nomen sunl paler urbis Ceila cognominatus Gar-
videtur idem esse ac my (1 Par. 27,20; mita c.t (paler) urbis Eslhamo Macha-
thita i. e. fortassc ex |)osteris Maacha
LXX "EcjôpO.
concubinae Caleb (1 Par. 2,48). Aliam
ESEBAN (p:i7X; 'Aaoâv, 'AoeCwv), eiusdem texlus inlerprelationem vide s.
princeps llorraeus, lilius Oison filii Seir V. GAUMI.
(Gen. 30,20; I Pai-. 1,41). ESTHAMO, ESTHEMO, ISTEMO
221 ESTHAMO. ESTHER. 222

(!;ariir7Ni cl los. I5,o0 nariîirN, 'EaOat- jourd'hui 1899 T. 109; Buhl, Alt. Pal. 1896
p. 195; Legendre apud Vùjouroux, Dict. de
[jLtiv, etiam T£(J.a 'EaOté, "Eç
'EaOajJwi et la Bible II. 1971; Zeitschr. d. D. Pal.-Ver.
xatMav), urbs tribus luda in prima pro- X. 1887 p. 134. 135.
vincia montis sita (los. lS,oO), cuins
palcr dicitLir lesba filius Mered et Be- ESTHER (inox, 'EaOrÎp) nomen per-
thiae (1 Par. 4,17 et vide BETHIA), ci- sicum (Stella) puellae quae hebr. nD7n,
vitas sacerdotalis (los. 21,14; 1 Par. 6,
in Vulgata Edissa (vide s. v.) vocabatur.
58[42]); recensetur inter urbes, ad quas
Erat filia Abihail ex tril)u Beniamin fra-
David post cladein Amalecitarum redux
tris Mardochaei; mortuis parentibus a
iu Siceleg- dona de praeda misit (1 Reg.
Mardochaeo in filiam adoptata est et
30,28); de 1 Par. 4,19 vide articuliim
educata. Postquam Xerxes (Assuerus)
praecedentem. Tempore Eusebii et S.
rex uxorem Vasthi repudiavit, puellae vir-
Hieronymi (Ononi. éd. L«g. 234,70; 119,
gincs speciosae undique quaerebantur,
18) 'EaSsiAdt describitur pergrandis vicus
ut ex iis unam
eligeret rex reginam.
in Daroma ad Eleulberopolcos perti-
Inter eas Esther quoque quippe
erat
nens regionem. Hodie vicus el-Semu'a
quae esset pulchra nimis et décora fa-
tribus horis a Hebron nieridiem versus.
cie (Esth. 2,7). Cum insigni venustate
Cf. Gn&rin, Judée III. 173-176; Riess. Bi- insignem coniunxit modestiani; non
bel-Atlas; Si/?-yey of TFes^. PrtL Mem. 403. quaesivit muliebrem cultum, sed quae-
412. 413; Zeitschr. d. D. Pal.-Ver. XVI. 1893 cumque voluit Egeus cunuchus, haec ei
p. 19. 20; Zcmecchia, La Palestine d'aujour- ad ornatum dédit (2,15) et adducta est
d'hui 1899 II. 250.
ad regem mense decimo anno septimo
ESTHAOL, ESTAOL régis, quae ita ei placuit, ut diadema
(SlNntTN,
regni poneret in capite eius eamque fa-
'AatacôX, 'Aaa, 'Ea6a6X, 'Eaôaaij.), urbs ceret reginam. Esther autem non pro-
tribus luda in prima provincia Sephelae diderat cuius esset gentis; hoc enim ei
sita (los. 15,33), tribui Dan assignata iniunxerat Mardochaeus, cuius monitis
(los. 19,41) ; inter Saraa et Estliaol erant etiam regina facta plane obsequebatur
Castra Dan seu Mahane Dan (lud. 13, ut eo tempore solita erat quo eam par-
23 et cf. 18,12), sepulcrum Samsonis vulam nutriebat v2,20).
i,Iud. 16,31) et sine dubio etiam habita-
Inter nobiles in aula régis Mardo-
lio parentum cius. De Saraa et Esthaol
chaeus quoque erat (2,21; 11,3), qui
exploratores missi sunt a Danitis quin- cum nollet genua flectere coram Aman,
que viri l'ortissimi, qui in monte Ephraim principe in régis favore et amicitia,
et in terra Lais novas sedes pro Danitis maximam eius in se iram concitavit, et
angustiore territorio pressis circumspi- quia utpote ludaeus religionis causa re-
cerent (lud. 18,2. 8. 11). In genealogiis nuit flectere genua et sese prosternere
luda Esthaolitae sicut etiam Saraitae coram Aman, Aman odio flagrans in
referuntur ad cognationem Cariathia- eiusmodi gentis religionem et superbia
rim (1 Par. 2,o3). Omnibus locis cilatis elatus omnes ludaeos quos pariter sui
Esthaol una cum Saraa nominatur. Ex contemptores aestimabat perdere sta-
testimonio Eusebii et S. Hieronymi sita luit. Pro superstitione gentili exquisivit
orat 10 mil. pass. ab Eleutheropoli aqui- sorte quo die et quo mense caedes ac
lonem versus in via, quae Nicopolim perditio ludaeorum sibi prospei^e eve-
ducit (Onom. éd. Lag. 255,87; 119,32). niret. Sorte designatus est dies tertius
His respondet vicus Eshû'a a lerusalem decimus mensis duodecimi. Aman vero
occidentem versus et paulo infra Nico- régi persuasif esse in regno gentem di-
polim C-^in^^'(^fs) situs. Vide etiam SA- spersam iussa régis contcmnentem et
RAA. regno imminere periculum génie illa
per licentiam insolesccnte; « si tibi pla-
Cf. Guérin, Judée II. 12-14 et 382; Siir-
vey of West. Pal. Mem. III. 25; G. A. cet décerne ut pereat et decem millia
.Smith, Hist. Geogr. of Ihe Holy Land p. 218 talentorum appendam arcariis gazae
in nota; Zanecchia, La Palestine d'aujour- tuae » (3,9). Annuit rex et tradidit an-
223 ESTllEH.
nuliiin siiiini Aman, ut decrela coiiri-
cicnda ac inillciula ciirarol. Atqiie sla-
liiii lillorac ad imiversas proviiioias
missae suai (|uil)iis praccipichalur ut die
statuto UuUioi oceidorciitur ot boua co-
rum diripercntur. ludaci luctu ingenti
taboscebant Mardochaeus quoque sacco
; decretum regium rcvocarc non licet, sa-
iudutus el cinerem in capite gorcns cla-
luorc niagno et eiulatu usque ad fores
aulao regiao processit, ita ut Esther ea
de re a suis puellis et euuuchis ccrtior
facta per Atbach eunuchuni causaiii lu-
ctus a Mardochaeo exquireret. Hic re
iudicata et regio dccreto misse cam mo-
nuit ut ad regem intraret et doprecare-
tur cum pro populo suo (4,1-8). Cum
autem poena mortis proposita neniiui
licerel ad regeni intrare, nisi esset vo-
catus, Esther haesil; Mardochaeus vero
iteruni instabat nionens eani providen-
tia divina esse factani rcginani, ut saluti
populi sui prospiccret; quod si omilte-
ret certissime fore ut sibi ipsi interi-
tum adscisceret. Esther monitis acquie-
scit; postulat ut omnes ludaei in urbe
Susan pro se orcnt et ieiuniuni agant
triuni dicrum ad Dei misericordiani im-
plorandam; ipsa quoque eodem modo
ieiunat et ferventi oratione Deuni de-
precatur (4,9-17; 14,1-19) et die tertio,
quamvis non esset vocata, ad regem in-
gredilur regio ornatu décora. Bénigne
suscipilur Deo scil. spiritum régis in
mansuetudinem convertente et magna
utens prudentia solum a regé petit, ut
ipse et Aman veniant ad convivium quod
paraverit. Ideni quoque pro altero die
postulat; prudenter onim magnum in
se' excitare studuit régis amoreni et se
in eius familiaritatem insinuare, quo
certior esset pro régis indole pelitioncm
suam non iri ncgatum. Ita enim simul
cum maxima in Deuni populi prolecto-
rem hducia subsidia quoque humana
diligenter esse adliibendarccte existima-
vil. Altero ilaque die couvivio celebrato
rex iterum quaorit quao sit petitio eius.
Sermone apposito a regc pelil, ut sua
ipsius vita et gcntis suae vita servetur,
ne crudclitas in regem redundet et auc-
torem pessimi consilii prodit Aman qui
convivio intercrat. Uex furore iuccnsus
c cubiculo cgreditur; Aman corruit co-
ram Esther i)ro se dcprecans, cum ex
ETAM. 224
ira régis iam inlellexisset suani ruinam;
quae utique ci imminebal. lu locuni
.Vman élevai ur Maidocluieus qui iam an-
tca optimc de regc merilus crat con-
iuratione duorutn cunuchoruni in régis
vitam indicala. Pro more persico quo
luti ludaeorum suadente Esther ita pro-
spiciebatur, ut aliis litteris in onmes
provincias missis ludaei iuberentur stare
pro animabus suis et omnes inimicos
suos intorlicere et bona eorum diripere.
Quae litleraç missae sunt mense tertio;
hisce litteris ludaeis nova lux oriri visa
est, gaudium, bouor
el Iripudium (5,1-8,
10; 16,1 Esther regiua exstitit sua
s.), lia
apud regem inlercessione salvatrix po-
puli et eius in reginam eleclione Deus
ilerum se praestitit prolectorem populi
ostendens ,se machinaliones inimicorum
pro sua providentia reddere posse irri-
tas, ut eorum malitia in ipsos re-
dundet.
Referri rem vcre geslam, non conhc-
tam, etiam ex festo die patet qui in
niemoriam liberationis huius institutus
est et qui tamquam Mardochaei dies no-
tus supponitur [-2 Mach. lî>,37); soUem-
nitales enim instituunlur ad res memo-
rabiles celebrandas. Porro ca quae in
libro Esther referuntur, ad iadolem
Xerxis régis eiusque mores et ad con-
suetudines persicas onmino cougruere
demonstrat pluribus Corne/y, In trod. II.
1 p. 426 ss. Notari oportet textum hebr.
libri esse incompletum, id quod expli-
catur ex eo quia liber in celebritate illa
praelegebalur; verum cum celebritas
illa mox liberiore modo agerelur, ea
quae pietatem precesque continebant,
e texlu removebant eumque ad legen-
duni brcviorem reddobanl. Cetcrum de
lexlibus cf. Inlroductioues in S. Scri-
pt uram.
I. KNABENBAUER.
ESTHON (]1nrN!, 'AaaaOtiv), lilius
Mahir, t(ui oral fdius Caleb fratris Sua,
ex posleiitale luda (1 Par. 4,H); Esthou
genuil Brlhi'apiia (4,12) i. e. donnuu
seu familiam Rapiia.
ETAM (D"I2iy; Aixâv, \hi\i . 1. l'ibs
tribus Simeou (1 Par. 4,;i2); decsl loco
-29? ETAM. ETIIAM. 226

parallèle los. 19,7. Hodie Khirbet 'Ai- nentibus lerrili erant, ad illam spelun-
tîinab Eleutheropoli novem ferc leucas cani et Samson permisit, ut duobus novis
anglicas nieridieni versus. Cf. Survey of funibus ligatus de spelunca educerctur
West. Pal. Mem. III. 2(31. (15,9-13). Ex 15,9 coUigitur banc petram
Urbs Iribus luda,
2. quam Roboam in tribu luda fuisse; Flavius losephus
simul cum Belhlehem et Thecue ex- (Ant. V. 8,8) dicit AiTâv fuisse petram
struxit i. e. munivil
amplificavit et natura munitam iTrsTpa oyupd) in tribu
(2 Par. 11,6). Eadem recensctur inter luda. — De situ eius determinando va-
undecim iirbes, qiias LXX insérant post riae fuerunt opiniones. In regione Ar-
los. 15,39 tamquani quintam provinciam tûf, quae in linea recta quinque horas
montis luda et quae in textu niassore- Hierosolymis occidentcm versus abest,
thico desideranlur. Ad eandeni haud petram Etam eiusque speluncam inve-
dubie référendum est, quod Flavius lo- nisse se existimat Schick; ibidem haud
sephus (Ant. VIII. 7,3 et cf. 10,1) nar- longe a Khirbet Marmita orientem ver-
rât Salonionem curru gcstatuin et veste sus est peti'a ' Arâk hma'm iuxta Wâdi
candenti amictum prima luce solitum Isma'ïn- a septemtrione sita, quae habet
esse urbe egredi in Etam locum duobus magnam speluncam, ad quam descendere
schoenis ab Hierosolymis dissitum, hor- (cf. lud. 15,8. H) oportet ex quacunque

tis et aquarum laticibus amoenuni et demum regione veneris; idem auctor

copiosum. Praeterca Talmudici testan-
tur a fonte Etam in via Hebronem
ter et lerusalem aquacductus fuisse in
templum (cf. Lightfoot, Disquisitio cho-
rogr. loanni praemissa c. 5, §. 5). Me-
rito igitur urbs Etam quaeritur prope
fontem 'Ain 'Atân, qui est unus ex
quattuor fontibus in vicina regione la-
cuuni Salomonis sitis prope Urtâs paulo
infra Bethlehem.
Cf. Zeitscbr. d.D. Pal.-Ver. I. 1878 p. 152;
Guérin, Judée 118. 303; Baedeker-Ben-
111.
zinger, Palaestina und Syrien éd. 5 p. 129 s.;
Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899
II. 197-199: F. de Saulcy, voyage en Terre
pluribus réfutât opinionem, quam Con-
in- der proposuerat, petram Etam esse
prope Beil 'Atâb magis Bethlehem ver-
sus quaerendam. Nihilominus Condei-
(apud Hastings), Zanecchia et alii prope
Beit 'Atûb petram Etam fuisse proba-
bilius habent. Alii (Guérin, Liévin de
Hamme) quaerunt petram Etam prope
Win 'Atân seu fontem 'Atân, quem
cum urbe ETAM 2 componimus.
Cf. Schick in Zeltschr. d. D. Pal.-Ver. X.
1887 p. 144. 145; Couder in Pal. Explor.
Ficnd, Nanie Liste p. 286 et apud Hastings,
Dict. of the Bible L 776''; Guérin, Judée
III. 118; Liérin de Hamme, Terre Sainte

Sainte 1865 I. 148. 165. 11. 35 s. éd. 4 II. 91 Zanecchia, La Palestine d'au-
;

jourd'hui 1899 I. 110.

3. Quod luda
legitur in genealogia
1 Par. 4,3 Ista quoque stirps Etam,
:
ETHAI (inN). 1. Gethaeus, qui flde-
hebr. Et hi patris Etam (vel Abi Etam),
:
liter David fugienti adhaerens exem-
sensu caret et textus certe est corru- plum pulcherrimum lidelitatis praebuit
ptus. Utrum Abi-Elani sit nomen perso- eo tempore, quo Absalom adeo infide-
nae an appellativuni pater Etam i. e. :
liter et turpiter egit in patrem (2 Reg.
conditor Etam vel cuius posteri in Etam 15,19 ss.; 18,2. 5. 12; LXX 'E6().
habitabant, vix decidi potest. Quodsi de 2. Unus ex heroibus David, filius Ri-
urbe sermo est, sola Etam tribus luda bai de Gabaath filiorum Beniamin (1 Par.
2 Par. 11,6 intellegenda erit. 11,31; LXX Aipt); idem 2 Reg. 23,29
4. Etam petra {n'CV vSd, t) r.i-zpa scribitur Ithai ('Eaôal).
Vulgata petra Etam, silex Etam),
'Hxdtfx, :
3. Elhai (inj;, 'hxOi), lllius Roboam
in cuius spelunca Samson 300 canibus ex Maacha filia Absalom (2 Par. 11,20).
aureis in segetes Philisthaeorum immis-
sis se abdidit (lud. 13,8); cum Pbili-
ETHAM (Dnx; LXXEx. 13,20 'OOtiix,

sthaei ultionem capturi terram luda Num. 33,6 BouOiiv, 33,8 omittunt), ca-
invadcrent, descenderunt tria millia vi- strametatio Israelitarum inter Socoth et
rorum luda, qui a Philisthacis immi- Mara, in extremis finibus solitudinissita
LEXICON BIBLICUM.
 s

227 KTIIAM. KÏIIBAAL. 228

(Lx. 13,20; Niiin. 3;i,(i), (juao soliliulo oomnuiudiîlur, illo sapiontior esse di-
Num. 33,8 ilcsi'rlum Etliain, Ex. 15,22 catur. Qui eo loco simul oum Elban sa-
generaliore noiiiino desertutn Sur audit. pientes nominantur lleman, Cbalool, :

Deserluui Elliaui sal magiuun fuisse ex Rorda, iidem 1 Par. 2,0 tilii Zare (m",
iNum. 33, H coHiKiliir. Sine dubio KUiaiii
Zapâ) dicuntur. Undc Ezrabita ("in"i7Nn,
urbs vol arx, a qua deserluui uomon ha-
bet, (juacreuda est in conliuiluis Ao- ô Zapbr);) vocatur tamquam ex posteris
jiypti ol deserti Sur, quod ad Arabiani Zare. In titulo Ps.88[89] eius nomen
Ex iis, quae 7*'. de Ikimmelauer
perliiiet. memoralur : Intollectus Etlian Ezrabi-
ad Ex. 13,19. 20 oxpouil, Elliani (aegy- tae. Filius Elban est Azarias 1 Par. 2,

ptiace Chelem =
circuuivallatio) crat (V. AZAI^IAS 8).
arx oxstrucla propo osliuui illlus cana- 2. Etban, levita ex faniilia Gersom ol
lis, qui a iNihi apud Hultaslou {)er Wûdi ex maioribus Asaph oanloris (1 Par. d,
Tumllât llucns in iacuni Timsâh ducit; 42[27]) in genealogia inversa liliorum
;

antiquitus autein mare RubruniseuSupb Gersom pro Etban legitur loab 6,21 [0].
longius ad septouilrioneni patebat, 3. Etban, filius (>usi ex posteris Me-
quani nunc palet scil. usque ad lacum rari, princeps levilarum, oui una cum

Timsâh. Inde merito infert F. de Hum- duobus aliisprincipibusHeman et Asaph

melaiier : « Erat ea (Ethani) Âegypti da- oantus sacer et ministerium saorum
vis, qua parte terra Gesscn desertum tempore Davidis commissum erat (1 Par.
prospiciebat, oui eliani nomen inditum G,44[29]; 13,17. 19}. Sunt qui putent,
deserti Ethani iNuni. 33,8); crat simul liunc levitamesse sapienteni illuni Etban
emporiuni maris Rubri; nihilque magis Ezrabitam (3 Rcg. 4,31) eumquc dioi

erat obvium, quam ut Hebraei terra Ezrabitam non ideo, quod a Zare de-
Gessen egressuri per Etbam transirent. scenderet, sed (juod inter posteros Zare
Sod aliud decrevit Deus, qui non popu- babilaret; quae opinio improbabilis vi-

lum solum liberare, sed Pharaonem dctur.

confundere in aniino babebat ». Haec Probabilius autcm Etban, qui simul
generalis indioatio situs t'undamento oum Asaph et Heuian cantor erat in

satis firmo nititur. oymbalis aeneis conorcpans i^l Par. 15,

Varias coniecturas de situ accuratius 19), idem est atque Idithun, cuius filii
determinando enumeraiDiV/wann ad Ex. oum filiis Asaph et Heman a David in
14,2 : Etham esse Bîr Abu Ruq {Schlei- ministerium segregati sunt, ut propbe-
den, Die Landenge von Sues 1838 larent in cilharis et psalteriis et ovm-
p. 191), Blr Maktal {Ebers) Daphnae seu ,
balis aPar. 25,1); v. IDITHl X.
Dn:snn apud 1er. et Ezeoli. [Brugsch, 4. Legitur Ps. 73[74], 15 tu siooasti :

tluvios Elhan ('HOâjx)-,. sed explioa Triix

L'Exode p. 25 ss.), Blr Sues {du Boi/s-
Aymé, Sunt etiam qui
Heyigstenberg). (uti simililor Dent. 21,4; Am. 5,24; lob
putent Etham non esse urbem vel ar- 33,19) inhune sensum tu sicoasfi fluvios :

cem, a qua desertum nomen traxerit, perennes i. e. qui semper tluunt, etiam
sed regionem iilam, quam papyrus Ana- tempore aestatis, quo torrentes siocan-
stasi VI. appellat Atuma ; ila Naville, lur; alluditur eo loco ad transitum per
qui regionem Atuma a laou Timsi'ih oc- iordanem (cW los. 3,15-17).
cidentem et mcridiem versus extensam
l'uisse existimat. ('f. Tlie Store City of
ETHANIM (Qi^nsn, 'AOavi'v) mensis
Pilhom and tbe Route oC thc Exodus j! Reg. 8,2) i. c. mensis rivorum tluen-
éd. 3, 1887, et summarium liuius operis tium, qui est mensis sepUmns, alias
in Egf/p. Explor. Fund, An Atlas of An- Tisbri ; v. MENSIS.
iont Egypt. éd. 2, 189i p. 13-14.
•

ETHBAAL (Sv^nx. 'IsOsoaâX, 'E6-

ETHAN CjnW*, raiOâv, AtOâa, AïOâv). oaâX) , rex Sidoniorum, ouius bliaui
Elhan Ezrabita 3 Rcg. Î,3I (bebr.
1. lozabol Aobab rc\ Israc^l in niatrimo-
1 i{0'^. 5,11) laudatur ob sapicntiam, niiun duvil (3 Reg. 1(5,31^. .\pud Kla-
oum Salomon, ut oius sutuma su[»ientia viuiM losephuui soriiiiliu' EtOwoaXo; et
229 ETHBAAL. ETHNARCIIA. 230

appellatur rex Tyrioinim et Sidonioruni ETHNARCHA (èOvapyriç) in Vul- ,

(Ant. VIII. 13,1); ex relalionc Menandri gata princeps gentis, praepositus gentis.
Ephesii (cont. Apion. 1,18) crat sacer- Eo nomine appellantur, qui praefecli
dos Astarthes, qui Phelclem fratrem sunt alicui genti, sed dignitate regia
suum ac throni usurpaloreni interfecit non sunt insignili. Taii auctoritate pol-
et cum vixisset 68 annis, repnavit annis lebant Simon Machabaeus, qui a magno
32. In inscriptionibus cuneiformibus re- conventu saccrdotum et populi et prin-
peritur idem nomen i^egis cuiusdam si- cipum gentis et seniorum regionis (die
donii sub forma Tu-bo-lu {Schroder- 18. Elul anni 172 aer. Seleuc. seu mense
Whitehouse, Cuneif. Inscr. aud Old Test. Sept. 141 a. Chr.) declaratus est sum-
I. p. 87. 190). mus sacerdos, dux et princeps (lOvâpy^rj;)
ETHEEL ludaeorum in acternuni, donec surgat
('^NintN, 'EOiti'X), Benia-
propheta fidelis (1 Mach. 14,47; cf. 13,1
minita ex maioribus Sellum (Nch. 11,7). et otiam 14,27 de quo loco v. ASARA-
ETHEI (ini;, 'E9f), filius leraa servi MEL) et ethnarclia ille Damasci, qui no-
mine et auctoritate régis Arabum Aretae
Aegyptii, ex filia Sesan gcnilus d Par.
administrabat civitatem, quem ludaei
2, .35. 36).
induxerant, ut ad comprehendendum
ETHER, ATHAR (iny), urbs tri- Paulum apostolum custodes ad poiias
bus luda in tertia provincia Seplielae civitatis poneret (2 Cor. 11,32; cf. Act.
enumerata (los. 13,42; 'I6àx) , Lribui Si- 9,24).
nieon tradila (19,7; 'Ieôe'p). In enumera- Munus ethnarchae, qui
ludaeis alexan-
tione urbiuni Sinieon 1 Par. 4,32 eadem drinis magnam partem
urbis Alexandiù-
alio nomine vocatur Thochen (ph, ©ox- nae seorsum incolentibus praeerat, hisce
describit Strabo apud Flav. losephum
xâ); cf. Kell. ad h. 1. et nota vestigium
(Ant. XIV, 7,2) « suus illis ethnarcha
;
nominis Tboclien etiam los. 19,7 haberi
est, qui gentis res administrât et iudi-
apud LXX insérantes 0aXxa inter 'Ep£[j.-
cia exercet curatque contractus et man-
[jitiv et 'leôÉp. Praeterea Ether lectio g-c-
data, quasi esset reipul)licae suis legi-
nuina pro Athacli 1 Reg. 30,30 esse
bus utentis princeps » (cf. Ant. XIX. 5,2
censetur ATHACH). Apud Eusebium
(v.
de ethnarchis alexandrinis et Schiu'er,
et S. Hieronymum (Onom. éd. Lag. 25o,
Geschichte des jiidischen Vollves etc.
78; 119,27) Ether dicitur villa pergrandis
éd. 3 III. p. 40. 41). In Palaeslina quo-
nomine lethix'a l/lsOapi) in interiore
que Romani interdum ethnarchas con-
l>aroma iuxtaMalatham (MaXatiÔoiç); sed
stituerunt. Decreto Caesaris a. 47 a. Chr.
confundere videntur urbem Sinieon
Hyrcanus II. ethnarcha ludaeorum cum
cum letlier in australi monte luda (los.
iure hereditario successionis declaratus
la, 48). Nostra Ether a recentioribus
est (Ant. XIV. 8,5; 10,2 s.). Caesar Au-
agnoscitur in Khirbet el-Wtr prope
gustus Archelaum filium Herodis Magni
Beit Bjibrin seu Eleutlieropolim.
ludaeae, Samariae, Idumacae elhnar-
Cf. Survey of West. Pal. Mem. III. 261. cham constiluit pollicitus regii nominis
279; Mess, Bibel-Atlascf/. 3 p. \2;Legendre, honorem, si dignam rege virtutem prae-
.Carte de la Palestine; G. A. Smith, Hist. stitisset (Ant. XVII. 11,4; Bell. iud. II.
(Jeogr. of the Holy Land, Plate I. IV; Za- 0,3); immerito autem adnotat Schûrer
necchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 1. c. I. 450 éd. 3, Archelaum a Matthaeo
279, c[ui provocans ad Onom. (v. supra)
2,22 indiligenter (ungenau) appellari
exislimat Ether curn Kh. el-'^Afr componi
PaaiXeuçsicuti etiam a losepho Ant. XVIII.
non posse.
4,3 (vide s. v. ARCHELAUS).
ETHI (>n:-, 'kÔO, Gadita, qui Davidi Quae Origenes in Epist. ad Africanum
fugitivo se adiunxit (1 Par. 12,11). § 14 [M. 1 1 de sua aetate testatur
,82. 83) :

" Certe nunc cum ludaei Romanis impe-

ETHNAN Cjjnx, 'Ea9avd{i),unusex
rantibus didrachma pendant, quantam
posteris luda, filius Assur patris The- concédante Caesare inipsos auctoritatem
cuae, ex Halaa gcnitus (1 Par. l-,7). habeat ethnarcha, ut nihii différât ab co,
231 ETONARCIIA.
qui regnuin oblinerot "m ^eiilem, scimiis
(luisuimisoxporli .i,prociil tliibiononcUi-
nart'hain proprio dicUuu coiisliliiliim
esso ar^uiuit, scd poliiis l'cronmlui' ail
illud consiliuin lamiiieiise, quod syiiedrio
antiquo successeval ol Uoinanis conce-
dentibiis iuinsdiclioiicin in lililuis civili-
hus excrccbat, i'orlc cliain in criminali-
Itus usurpabal.
ETHNICUS, gcnlilis, geiilos. Hisce
iioininibiis designanlur qui non sunt
originis iudaicac cl qui cultuni unius
vcri Dei ignoi\ant, qui dediti sunt idolo-
latriae. Potuisse gcnte? acquirere cogni-
tionom veri Dei et proinde homines
athcos vel idoU)latras non sine sua
culpa ignoraie Douni, clare docetur in
s. litteris. Id praeprimis exponitur Sap.
d3,l s. et 14,15 quaedam de occasione
qua oriri poterat idololatria tanguntur,
quae quani stulta sit perstringitur Is.
44,12 s. 1er. 10,3 s. Bar. 6,1-72. Gentes
cognovisse Deum totidem vcrbis affir-
mât Paulus aposloUis; at siniul déclarât
quoniodo ad turpissiniani idololalriani
pervenerint quia cum cognovissenl
: perversum
l)eum, non sicut Deum glorificaverunl
aut gralias egerunt (cf. Rom. 1,19 s.);
Deum non sine testimonio semetipsum
reliquisse, verum sesc satis opère crea-
lionis gentibus manifestasse neque longe
abesse ab unoquoque, ita ut inveniri
possit, idem repetito docet (Act. 14,16;
17,27; Rom. 1,19. 20); sed idem negle-
ctum cultum Dei assignat causam, cur
in. tenebras mentis et in abominanda
scelera dcvenerint (Rom. 1,21. 24. 26).
Idem clare affirmât daemonem suas
agere partes in idololatria quae immo-
: contristabis neque aftliges; perogrino
lant gentes daemoniis iunnolant (1 Cor.
10,20). At simul asscrit gentçs lege
quadam naturali in cordibus inscripla
doceri quid sit rectum, bonum, malum
et proin iustc a Deo puniri, siquidem
veritatcm in iniuslitia detinent (Rom. 2,
14-16; 1,18); nam ex prava voluntatc
procedere ait tenebras Intel lectus adco-
quc gentes co devenisse, ut desperantes
semetipsos tradiderint impudicitiao in
operationem immundiliac onmis (Epli. 4,
18. 19) et scelei'um sal longum (exil ca-
talogum (Uom. I,2(i-;i2; 1 Cor. 6,9. 10).
Populus Dei ipsa sua regione, legi-
ETllMCUS. 232
bus, instilulis a commcrcio cum genti-
bus arcebatui'. Ingrcssuri Palacstinam
iubentur aras et statuas deorum do-
slruore; tauKiuam qui missi sunt vindi-
ces Dei ad scelera ingontia punienda
iubentur gentes illas (juam maxime
peccatrices pcrculerc usque ad intcrnc-
cioncm (Dcul. 7,2; Sap. 12,0 s.); « non
inibis cum eis foedus, neque sociabis
cum eis coniugia » (cf. Ex. 23,32; 34,15.
16; Dcut. 7,2. 3). Etiam a superstitioni-
bus variis et artibus magicis gentium ul
sibi caveant serio moncntur (Deul. 18,9-
14). Quotiescumquc autem a loge et
cultu Dei defecerunt, traditi sunt in po-
testatem et servilutem gentium, cuius
rei perpetuum quasi cominenlarium
praebent secundum minas
libri historici
Deut. 28,47 iam propositas. Si autem
s.
ad Deum conversi fuerint, dabit Domi-
nus inimicos corruentes in conspectu
eorum (Deut. 28,7); quare prohibet
quoque ne foedcra ineant cum alieni-
genis ad se contra bostes tutandos. Eius-
modi foedera severe reprehendunlur a
prophetis (cf. Is. 30,1 s.; 31,1 s.; quam
id sit, expcrtus est Achaz Is.
7,17; 8,6 s.; 2 Par. 28,20. 21 ; 1er. 2,18;
Deus enim ipse populum,
Ez. 16,28 etc.^;
si legem servaverint, tueri vo-
lideliter
luit ab bostibus; quare Ezechiae régi
ceteroquin pio maie cessit amicitia cum
Babyloniis (4 Reg. 20,12-18; Is. 39,1 s.)
et frustra tempore obsidionis urbis ex-
spectarunt auxilium ab Aegyptiis (cf.
1er. 37,6-10).
Neque tamen istis probibitionibus do-
cetur odium in alienigenas. Verum e
contra lege praescribitur advenam non :
molestus non eris sit advena inter vos
;
t[uasi indigena et diligetis eum quasi
vosmetipsos (Ex. 22,20; 23,9; Lev. 19,
33; Deut. 10,17-19) et sicut patriarcbae,
Abrabam et Isaac, pactis cutn alienigo-
nis ad paccm babendam ulebantur (Gen.
21,27. 32; 26,28). ila Da\id quoque ol
Salomon emolumenla baud exigua deri-
vabant ab amicitia ciuu lliram rege
Tyriorum, cuius ope praeprimis usus
est Salomon ad tomplum magnifiée ex-
struendum (cf. 2 Reg. i>,ll; 3 Reg. 5,
1 s.); eodem modo sinml cum ïyriis in-
slituendam curavil classem quae ibat iu
233 ETHNICUS. ETHNICUS. 234

Ophir et iude portabat auruni, ligna dentiani Deus populo suo impertivit (cf.
thyina, gemmas prctiosas (3 Reg. 9,26; Ex. 19,5; Ps. 147,20; Rom. 9,4. 5), sed
10,11; 2 Par. 8,18; 9,10) etc. Pariter et gentibus quoque Deus pro sua boni-
teste Ezcchiele luda et terra Israël in- tate opem tulit; diligit enim omnia quae
stitores erant Tyrioriim in frumento sunt et nihil odit eorum quae fecit (Sap.
primo; balsamum et mel et oleum et 11,25). Cuius curae argumenta in s. lit-
resinam proposuerunt in nundinis eo- teris reperiuntur sat^. multa. Nam prae-
rum (27,17; cf. Act. 12,20). Negotiatio ter documenta illa generalia quibiis as-
itaque cum alienigenis prohibita non scritur gentibus non defuisse auxilia
erat; immo Deut. 15,6 promittitur po- Deum cognoscendi (Sap. 13,1; Act. 14,
pulo fideli observatori legis faenerabis : 16; Rom. 1,19 s.), Deum velle omnes
gentibiis multis (Deut. 15,6) et ab alieno homines salvos ad agnitionem
fleri et
faenus accipere et usuram licebat (Deut. veritatis pervenire (1 Tim. 2,4), multa
20,23). Tempore quoque Nehemiae Tyrii sunt quibus haec Dei cura demonstra-
vendebant pisces filiis luda in leriisalem tur. Ita gentes quoque numerantur in-
(Neh. 13,16). ter filios a Deo eo quod Israël vocal fi-
Quamdiu stetit regnum israeliticum lium suum primogenitum et eum inter
et regnum iudaicum, filii patriarcharum tilios dicit voluisse exaltare (cf. Ex. 4,
exemplo gentium in multiplicem idolo- 22; 1er. 3,19); neque desunt occasiones
latriam inducebantur et in scelera ei quibus Deus se et suam potentiam et
adiuncta, de qua iniquitate pleni sunt dominium rerum omnium gentibus ma-
libri historici et prophetarum. Poena Moysen in
nifestât; ita praeprimis per
condigna iis inflicta est ruina regni et Aegypto (Ex. cap. 5 s.) et quae Deus
abductione in regiones alienigenarum. ])ro suis patravit, etiam
nationibus aliis
Etiam multi ex iis qui ex exsilio redie- innotuerunt (cf. Ex. 15,14. 15) et Rahab
runt connubiis cum alienigenis initis dicit audivimus quod Dominus siccave-
:

fatalem illam cum vitiis genlium fami- rit aquas maris Rubri ad vestrum introi-

liaritatem iterum fovere velle videban- tum Dominus Deus ve-

etc. et fatetur :

tur. Huic periculo vchementer atquc ster ipse estDeus in eaelo sursum et in
féliciter sese opposuerunt Esdras et Ne- terra deorsum (los. 2,10 s.). Eliseus,
hemias; mulieres alieuigenae cxpulsae louas, Daniel maiestatem Dei gentibus
sunt (Esdr. 9,1-10,44; Neh. 9,1. 2 Di- . quoque annuntiabant (cf. 4 Reg. 5,8 s.
sciplina legis ita eruditus est populus, Ion. 1,2; 3,2 s. Dan. 2,28 etc.); porro
ut tempore Machabaeorum quamvis non vaticiniis prophetarum contra gentes
deessent apostatae tamen fortiter contra cditis Deus se manifestât regem ac gu-
aggressores legis dimicatum sit. Et quae bernatorem omnium ,'cf. Is. 13,1 s. 1er.
fuerit postea multorum ludaeorum in 25,19 s.; 46,1 s. Ez. 25,1 etc.), ostendit
alienigenas mens ac sententia, nobis in iis a suo nutu et voluntate régna ter-
describit apostolus confidis te ipsum
: rae pondère et se ad sua consilia exse-
esse ducem caecorum, lumen eorum quenda uti gentibus. Cumprimis autem
([ui in tenebris sunt, eruditorcm insi- Dei consilium salutarc de gentibus ehi-
pientium, magistrum infantium (Rom. cet in vaticiniis messianis. Promissio
2,19. 20); cui opinioni testimonium quo- enim de regno Dei in terris stabiliendo
que reddit Petrus vos scitis, inquit,
: et de bonis divinis hominibus communi-
quoniodo abominatum sit vire ludaeo candis ab initio omnes spectat gentes;
coniungi aut accedere ad alienigenam in universum per semen mulieris pro-
lAct. 10,28), et ludaeo-Christiani discep- mittitur Victoria de insidiatore (Gen. 3,
tabant adversum eum quare introisti
: 15), lapheth habitabit in tabernaculis
ad viros praeputium habentes et man- Sem, cui benedictio confertur (Gen. 9,
ducasti cum illis (Act. 11,2. 3)? Hisce 27), in Abraham §t semine eius omnes
illustratur quid sibi velit illud : si eccle- gentes benedicentur (Gen. 12,3; 18,18;
siam non audierit, sit tibi sicut cthnicus 22,18; 26,4); régi Messiae in hercdita-
et publicanus (Malth. 18,17). tem dantur gentes et fines terrae (Ps.
Singularem utique curam et provi- 2,8; 21,28; 71,8 s.), ad montem Dei
235 ETIINICUS. EUMENES. 236

elev.iluin ascondriit i>a|iiili iiiulti; tciia daeoriuii Deus tanluin? noimo et gen-
repleta eril sciontia Doinini, Messiaiii lium? imniii el genliuni (Rom. 3,29).
deprecabunlur génies, illo eril lux }ren-
I . KNABENUAUER.
tium, ul sit ad exlre-
salas Dei iisqiic
mum lerrae, génies ambiilabunt ia lii- ETROTH ("jEiur mOi? ; Vulgala ;

niino gloriao Doinini (cf. Is. 2,2; 11,9.

Lltrothel Sophau; -o'fap, cod. Ayr)v Lut^ip
iO; 42,6; 49,6; 60,3); lune dicentUun
omissa priorc parle nominis), urbs a fi-
eril benediclus popnlus Dei Ai'gypliis,
:

liis (iad roacdificala (Num. 32,2'ô). Secun-

opus maïuiuin Dei Assur (Is. 19, 2o); tuni
diun Icxluni heltraicum nonnisi una urbs
congregabunluf ad civilalein Dei oiiuies
Alrolli Shophan indicalur, quae addilo
génies (1er. 3,J7); ipso Messias loquelur
Shophan ab urbc Alrolh {likirbet 'Attû-
pacein gentibus cl poleslas eiiis a mari
rûs) V. 34 dislinguitur. Silus accuralior
nsque ad mare cl a lliiminibus usqiu> ad
ignoratur. Si vero propler nominis simi-
fines lerrae (Zach. 9,10) elc. elc. Hisce
Jiludinein in vicinitato Djebel Wttnrûs
oraculis congruunt verba et mandata
sila essesupponilur, iis urbibus accen-
Chrisli (Mallh.
28,19; Marc. 16,13;
senda eral, quae postea iiliis Ruben tra-
loan. 10,16; Acl. 1,8), congruil praedi-
dilae sunl cf. los. 13,16. 17).
catio apostoloruni; immo cvenit, ut
gantes qnae non sectabantur iustiliam EUBULUS (Eu6ouXoç), Chrislianus
appréhendèrent iuslitiam, Israël vero in Uomae degens, de quo S. Paulus scri-
legcm iusliliae non pcrveneril (Rom. 9, bit : salutant leEubulus et Pudens etc.
30. 31). ludaei enini, cum gentes admit- (2 Tim. 4,21). Ceterum nihil de eo inno-
terentur in regnum Messiae sine lege luit.
mosaica média, sine ciixumcisione, re-
pleti sunt zelo blasphémantes vanitate
EUERGETES EÙEpyéxrjç) cogno-
( ,

;
nien Plolemaei III. el l'iolemaei VII.
sua nalionali et odio in gentes conceplo
vIX.) regum Aegypli. Quae^lio de Euer-
se ipsos excluserunt a regno .Messiae
gete, cuius menlio fil in Prologo ad Ec-
(cf. Acl. 13,4a} et cum audirenl Paulum
clesiaslicum, intime connexa est cum
narrantem Dominum sibi dixisse vade :

altéra quaeslione de summo sacerdote

quoniam ego in nationes longe miltam
Simone Oniae filio (cf. Eccli. 50,1-21);
te, levaverunl vocem : toile de terra
quare v. SIMON 2.
huiusmodi; non cnim fas est euni vi-
vere; proiiciunt vcstimenta quasi iam- EUMENES (EùîjLivriç) II. rcxPergami
iam eum lapidaturi (Act. 22,21 s). (197-159 a. Chr.), lUius Attali I., eral so-
Atque gentes priores in regnum Messiae cius Romanorum contra Anliochum III.
ingressuras esse ludaeis renuentibus Magnum, praecipue in proelio ad Ma-
Isaias iam praedixerat (Is. 65,1 2; Rom. gnesiam (189 a. Chr.i; quare Antiocho
10,20) et Christus claris verbis et para- III. deviclo accepil a Romanis d*^ regno
bolis significavit (cf. Mallh. 8,11; 21,43; eius Indiain, Mediam, Lydiam (l Macli.
22,8 lia igitur Deus, qui est Deus om-
. 8,8). Texlus il a emendandus osse aliqui-
nium, dives in onuies (Rom. 10,12 fecit bus videlur, ut pro India substilualur
génies cohercdes, mediiun .parietem lonia {Grotius) et pro Media Mysia {Mi-
solvil, ul génies iam non sinl hospiles et chaclis); Antiochus III. enim Indiain
advenae, sed cives sanclorum et domc- nunquam posséderai et Mediam Roma-
stici Dei (Eph. 2,14 s.) et lamquam laies nis cedere non coaclus est; ea vero,
cernunlur in gloria : vidi turbam ma- quae Eumeni II. de regno Anliochi III.
gnam ({uani dinunierare polerat nemo a Romanis data sunt, indicat IJvius 37,
ex omnibus gentibus et tribubus et po- 55 « ut cis Taurum uionlem, quae intra
:

pulis et linguis slantes anle thronum et regni Antiochi fines fuissent, Eumeni
in conspeclu Agni, amicli slolis albis et attribuèrent ur, praeter Lyciain Caria in-
palmae in manibus eorum (Apoc. 7,9 . que usque ad Maeandrum ainnein . Ce-
iloc itaquc consilium est Dei. qui omnia terum ad verte s. auctorem Macli. 8,1 1

conchisil in incredulitale, ut omnium s. referre, quae ludas Mach. de Romanis

miserealur (Roui. 11,32); nain an lu- audivit, ut nobis cxplicet, cur ludas
-237 EUMENES.
l'oedus cuni Romanis inire quaesierit;
quare mirum non est ibi aliqua narrari,
quae rumore quideni et lama ferehantui\
sed rébus vere gestis ex veterum scrip-
torum lestimoniis non comprobantur.
— De Eumene II. cf. Livius 37,39. 41.
55. 56; 38,38. 39;Epitome 46; Appian.
Syr. 31 44; Strabo XIII. 4,2; lustin.
s.
31,8; Polyb. XXI. 8,1 s.; 13,5; 14,3 s.
XXII. 7,7.
EUNICE (Eùvfxri), mater Timothei
discipuli Pauli apostoli (2 Tini. 1,5),
quae vocatur Act. 16,1 mulier ludaea
fidelis et quae ante Timotheum fide sin-
cera Christo nomen dederat,_uti ex
2 Tim. 1,0 consequitur; ab ea sine du-
bio Timotheus ab infantia in sacris
teris instructus est (2 Tim. 3,15).
EUNTJCHUS proprie qui
(eùvoGyoç)
cubiculum curât, cubicularius qua voce
hebr. d^ID vertitur. Spadones apud ex-
teras gentes custodes erant mulierum
cf. Esth. 1,10; 2,3. 14; 4,4 etc.; Dan. 1,
3. 7 eunuchi quoque educationi puero-
rum praeficiuntur. Verum Israelitis
eiiismodi mutilatio lege erat interdicta;
neque qui eam passus erat populo Dei
poterat aggregari (Deut. 23,1). Si itaque
in aula et in servitio regum Israelitarum
menlio fit eunuchorum, hi vel alienige-
nae sunt i^^Ier. 38,7 Abdemelech, vir Ae-
thiops eunucbus) vel vox DtlD adbibetur
notione quadani generali de aulico et
ministro regio. Neque unquam apud
ludaeos, quantum ex libris bistoricis col-
ligipotest, isti qui appellantur eunucbi
adcustodiam gynaeceiadbibentur. Porro
nequit dubitari quin vox D^ID etiam di-
catur de eo qui non sit spado; exemplum
habes Gen. 37, 36; 39,1 ss.; nam Puli-
pbar dicitur eunuchus et tamen habct
uxorem, quod exemplum qua notione
apud ludaeos vox valuerit probat, etsi
quis falso diceret cum
aliquibus criticis
narrationcs ibi diversas esse coniunctas.
Praeterca eunuchi variis funguntur mi-
nisteriis, sunt belli duces (4 Rcg. 18,17;
25,19 eunuchus, qui erat praefectus su-
per bellatores viros) et ad varia officia a
regibus dcputantur (cf. 3 Reg. 22,9 4
Reg. 8,6); unde facile explicatur cur no-
men démuni latiore sensu de ministris
aulicis regum sit usurpatum.
EUPURATES. 238
Quamvis qui vere erant eunuchi non
possent intrare ecclesiam Domini (Deut.
23,1), tamcn uberes ipsis promittuntur
favores etbenedictiones Dei, si pietatem
coluerint; cf. Is. 56, 4. 5 Sap. 3,14. Dé-
;
muni per quandam analogiam dicuntur
eunuchi a Christo Domino illi, qui sua
sponte propter regnum caeloruni vitani
eligunt caelibem, quod verbum utique
non omncs capiunt, sed quibus datuni
est; qui potest caperc capiat (Matth. 19,
11. 12).
EUPATOR (EÙTîdtTwp) V. Antiochus V.
s. V. ANTIOCHUS 4.
EUPHRATES (DIS, Eù^pàiviç) , flu-
lit-
vius maximus Asiae occidentalis, assy-
riace Pura-nunu i. e. fluvius magnus vel
Puni i. e. fluvius et cum suffixo feminino
Purat vel Puraltu, persice Ufrâtu, ara-
bice Frat. Uti apud Assyrios, ita in sa-
cris libris quoque fluvius magnus appel-
;
latur (Gen. 15,18; Deut. 1,7; 11,24; los.
1,4; Apoc. 9,14; 16,12), per antonoma-
siam etiam simpliciter '\r{^r\, flumen
(Gen. 31,21; Ex. 23,31; Nuni. 22,5; los.
24,2; 2 Reg. 10,16; 3 Reg. 4.21. 24; 14,
15; 1 Par. 19,16; 2 Par. 9,26; Neh. 2,7.
9;3,7;Ps. 71[72],8;79[80],12;Is. 8,7;li,
15; 27,12; de Gen. 36,37 et 1 Par. 1,48
V. ROHOBOTH I). Euphrates est fluvius
quartus paradisi (Gen. 2,14). Terra, quae
posteris Abraham promittitur, designa-
tur terra a fluvio Aegypti usque ad Eu-
phraten (Gen. 15,18; Ex. 23,31; Deut.
1,7; 11,24; los. 1,4), quani latitudinem
regnum Salomonishabuisse dicitur 3 Reg.
4,21. 24 [hebr. 1 Reg. 5,1.4]; 2 Par. 9,
26. Praeterea v. 2 Reg. 8,3; 4 Reg. 23,
29; 24,7; 1 Par. 5,9; 18,3; 2 Par. 35,20;
ludith 1,6; 2,14; 1er. 13,4-7; 46,2. 6. 10;
51,63; 1 Mach. 3,32. 37. Symbolice no-
minatur Euphrates ad designandum ho-
stium impetum (Is, 8,7; 11,15; cf. 1er.
2,18}. Sapientia Salomonis aquis Eu-
phratis comparatur (Eccli. 24,36).
Euphrates in montanis Armoniae ex
duobus fluviis, qui ab oriente occiden-
tem versus fluunt, coalescit scil. ex Eu-
; phrate orientali {Murad-st'i), qui oritur
iuxta Ala Daglimonicm 3125 m altum et
ex Kâra-su, qui prope Erzerum prosilit.
Brevi post coniunctionem Euphrates
239 EUIMIRATES. RVANGELIUM. 240

niin inultis IloviouilmsTatii'iiin nioridiein ibidem de Kupolemo iiistoriograplio allc-

versus pecriiiiipil, a lU'xlera pailc li-i- gantur.

bulariimi Sndjûr recipU paiilo iiilVa EUROAQUILO, nomeii venti llanlis

DjeràhJs-\i\\vo\)o<, (Cliarcaniis), mo\ Mo- ex n^gioue a([uilouari Act. 27,14, ventus
sopotamiam |)crcinTons ina;,'is iiia,i;is([iio
typbonicus (i. e. ventus procellosus), uli
inter ineridiein et orienlein dirij^iliii', a
ibidem vocatur, (|ua navis abi'ipiebatur
sinisira parle Irilmlarios recipit Belikk el ad insulam Gaudam (vide s. v.) appei-
prope Rakka (Nicephoriiini) cl Khahûr lebalur. Lectio graeca feilur varia; vo-
(llabor, Cliaboi-as) prope iva»Aww((Ui'cc- catur cnim ventus sùpuxXûôov quasi laie
siiiin), deimmi liaiid prociil a vico Korna lUictuaus, vel apud alios EÙpo/.Xûorov Eu-
euin Tigride eoiiiuncliis Shatt el-'Arab rus lluclus excilans(?) vel eùpaxûXwv quae
i. e. lUimen Arabiiin audit el iu sinum vox est ipsailla (juam b. 1. praebel Vul-
Persicuin etïuuditur. gata.
Atlaineu onluiuilus oslia Kuplu'atis ac
Tigridis iulor se tlistabaut, ut l'iinius
EUTYCHUS (EuTuyoç), iuvenis qui

(VI. 27,i;U)' lestatur et docuuieuta eu-

dum PauUis apostolus Troade, profectu-
ncit'orniia coulirnianl. Notuiu est illam
rus incrastiuuin, sermonem protralieret

regioneui, ([uain Sluitt el-'Arab nunc

nsque ad mediam noctem, souino op-
pressus e feneslra terlii coenaculi dcci-
peruieat, nouuisi paulatiui ortam esse,
cum marc continuo recesserit ac novos
tlit, quem sublatum mortuuin Paulus
descendens el (uli olim Elias) incubans
alhivii tractus litori concesseril.
super cum ad vitaui revooavit (Act. 20,7-
Cf. Schracler-Whitehouse, Cuneif. In- lOV
script, aiulOld Test. I. p. 34 s.; DelUzsch, Fa-
rad ies p. 109 s.; Hitter, Erdkuiide X.; A. H.
EVA V. HEVA.
Layard, Niniveh and Bab\lon p. 19. 467. EVANGELIUM (sùaYYÉXiov)-; voce
47i. 475. 492; C//es/te//, The Expédition of
etymologice designatur nuntius bonus,
tlie Survey of Ihe rivers Euphiates and Ti-
laetus; noniine EÙay^e^fî^Eiv LXX reddide-
gris, London 1850; Loft us, Clialdaea and
Siisiana p. 282; //. Katriinsoii in Journ. of runt "itrn laetum atTerre nuntium (cf. 1
the R. Geogr. Soc. XXVII. p. 186. Sam. 31,9; 2 Sam. 1,20; 18,19) et iam
adhibetur vox de laeta annuntiatione be-
EUPOLEMUS {Kùr.àlvxoi^ lilius
neticiorum messianorum Is. 40,9 52,7 ;
loannis lUii lacob (^'Azz-ojç), siniul cum
;

00,0; 61,1. Atque eo sensu polissimum

lasone legafus Rouiam missus a luda
usurpatur in libris sacris novi foederis.
Machabaco, ut amicitia el societas cum
Est quippe evangelium laetus nuntius de
Komanis conslituerelur (1 Alacb. 8,17; 2
regno Dei, de Messia, de sainte nies-
Macb. 4,1 IK Fortasse idem est atque
siana, de doctrina et benelkiis Messiae.
Eupolemus ille liistoriographus, qui de
Dicitur evangeliuu) Dei de Filio suo (Rom.
ludaeae regibus scripsil a. 158/157 a.
1,1. 3-, qiialeuus Deus est auctor et lar-
Chr. vel brevi post, cuius Iragmenta
gilor bonorum in illo ntnitio bomiuibus
exhibent AlexanderPolybislor (cf. Mul- C oblatorum el ([ualenus Deus hune lum-
ler, Fragm. Ilist. Gr. ill. 207 s. fragm. 3.
tiuui, hoc praeconium laetum ac salutarc
13. 18. 20. 2'0, Clemcus Alex. (Stromata
bomiuibus miltit; dicitur evaugelium (k-
I. 21 et 23 apud Mignc 8, 877.900), Eu-
Filio quatenus Filius Dei illo nunlio
sebius (Praep. evaiig. 9, H. 26. 30-31
praedicalur scil. quis sit, quae egerit,
apud M/f/zic 21,705. 728. 748-753), Chro-
quae bona atlulerit, ([uae docuerit. Eo-
uicon paschale [cd. Dindovfl. 117), Geor-
dem sensu dicitur evangelium Filii Dei,
gius (^.tîdreuus (éd. liekko' I. 87); quem
Christi, Domiui nostri, regni Dei vel re-
ethnicum fuisse opinaturquidem Flavius
gni i. e. de Cbrislo, de regno (cf. Mallb.
losepluis (cont. Ap. I,23j, sed ludaeum
4,23; 9,35; Marc. 1,1. 14; Hom. 15,19;
asserunl Eusei)ius (Ilist. ceci. VI. 13,7) et
1 Cor. 9,12; 2 Thess. 1,8 etc. elc. ;
S. Hieronymus (De viris iliustr. c. 38).
evangeliuui salutis noslrae (Eph. 1,13\
Cf. E. Schiller, Geschiclile des judischen pacis(6,15), ([uia im) praeconio salus el
Volkesctc. éd. 3 I. 220. III. 351-354 el quae pax nobis annuntiatur el nunlio illo ac-
241 EVANGELIUM. EXCELSA. 242

cepto saliis et pax in nobis elTicitur; merodach regnare coepit, loacbin e

evangeliuin gratiae Dei, gloriae Christi, carcei"e liberavit eumque ad suam men-
gloriae beat! Dei (Act. 20,24; 2 Cor. 4, sam adhibuit (4 Reg. 25,27-30; 1er. 52,

4;1 Tini. 1, 11), quia in eo praeconio quae exaltatio erat quasi augu-
31-34);
haec nobis manifestantur et in rébus illo rium quoddam, quod Deus populum
nuntio nobis patefactis haec eximio modo suum iterum ad meliorem conditionem
relucent. Dicitur spes evangelii i. e. esset adducturus. Nomen régis babylo-
spes quae nuntio illo messiano contine- nicum {Amil, ut alii legunt)
est Avil
tur et fovetur (Col. 1,23), veritas evan- Marduk i. e. servus Marduk dei, uti
gelii, quae ea annnntiatione docetur, multa alia nomina similia reperiuntur
vera doctrina quae ibi continetur (Gai. Amil-Assur, Amil Ea, Amil Bel etc. (cf.
2,0. 14); ûdes evangelii lirma persuasio Strassmaier). Amil autem vel Avil ara-
quaquisnuntiumillumamplectitur(Phil. maice transscribitur SlN (v. Corpus
1,27). Porro si Paulus dicit evangeliuni inscript, semit., Paris 1889, I. 2 p. 66),
meum, nostruni (Rom. 3,16; 16,25; 2 quare Evilmerodach nomen nequit dici
Cor. 4,3 etc.) intellegit praeconium suum cum Geseitio (Thésaurus p. 41),aliisque
et modum quo ipse tradit evangelium ;
a ludaeis ad linguae suae similitudinem
si loquitur de evangelio circumcisionis,' essedetorlum, utexeo Uultum (cultorem)
praepulii (Gai. 2,7), quod Petro, sibi Mcrodachi elTicerent.
commissumsit, dicit salutem messianam Cf. Strassmaier, Die babyl. Inschriften ini
quae annuntianda sit ludaeis, gentibus, Muséum zii Liverpool, Leide 1885 p. 34;
proin munus et officium praedicationis Inschriften von
Nabuchodonosor, Leipzig
ludaeis et gentibus faciendae. Adverten- 1889 p. 24; F. Vigotiroux, La Bible et les
dum itaque est in sacris libris evange- déc. mod. éd. 6 IV. 339-340.

lium nunquam dici de libro scripto, qui

EVODIA de ea scribit Pau-
(Eiioî5ta);
usus vocis ad tempora posteriora perti-
lus : Evodiam rogo Syntychen de-
et
net.
precor idipsum sapere in Domino Phil.
Ex notione evangelii colligitur quo([ue
4,2; illas laborasse cum apostolo in
significatio evangelistae ; est evangelista
evangelio, etiam dicit in v. 3; ex quo
in sacris litteris is qui nuntium illum
simul elucct cas esse rêvera mulieres
laetum, evangelium, pert'ert et annun-
(aÙTaî'i;, a'tTtvs;), non, ut aliqui putarunt,
tiat. Eo nomine in libris novi foederis
viros; insuper Eù6oio; nomen est viri.
appellantur praedicatores evangelii qui
Eas itaque instanler adhortatur apostolus
non accensentur apostolis. Ita vocatur
ad concordiam. Qua in re fuerint non
Philippus qui erat unus de septem (Act.
unius sententiae, frustra inquiritur.
21,8); cl". Eph. 4,11 et Timotheo scribit
apostolus opus fac evangelistae (2 Tim.
:
EXCELSA, nlT32, dicuntur altaria,

4,5). sacella in montibus et coUibus erecta,

EVI (''IN, Eùi'ç), unus ex quinque in quibus Israelitae sacrificare solebant
vel Deo Antequam templum
vel idolis.
principibus Madianitarum qui occisi ,
exstrueretur antequam Deus unum
i. e.
sunt in proelio, quod contra Madianitas
eligeret locum quem in una tribu se
propter seductionem Israelitarum com-
electurum promiserat (cf. Deut. 12,13.
missum est (Num. 31,8; cf. 25,1 s.).
14), valuit lex data Ex. 20,24 altare de :

Idem los 13,21 scribitur in Vulgata

terra facietis mihi et offeretis super eo
Hevaeus ; LXX Eût.
omni loco
holoca'usta et pacifica vestra in
EVILMERODACH (^"1)3 SUN; 4 in quo memoria fuerit nominis mei i. e.
Reg. 25,27 E\)cù^[xa.ç,tx>oiy., 1er. 52,31 OùXai- ubicumque Deus singulari modo se ma-
[xzoâyap), filius et successor Nabuchodo- nifestaverit. Ita Gedeon iubetur accepta
uosor, qui teste Beroso Chaldaeo (apud revelatione aedificabis altare Domino
:

Flav. los. Cont. Ap. 1,20) duos annos Deo tuo in summitale petrae huius super
regnavit (vel accuratius 562-359 a. Chr.) quam antea sacrificium posuisti (lud. 6,
«t anno trigesimo septimo transmigra- 26) et David quoque iubetur constituere
lionis loacbin i. e. anno quo ipse Evil- altare ibi, ubi angclus Domini percutions
-243 EXCELSA. EXCOMMUNICATIO. 244

ui'bein peste steteral (2 Ueg. '25,18; 1 malui', quia 2 Par. 14,2 cl 17,5 excelsa
l'ar. '21,15). Veniiii eliam Icinplu eiocto comuiemoranlur siuml ciim cullu pere-
popiiliis non cessaltal ciiUuni oxercere grino et staluis vel symbolis idoloriuu
illitiUiin in excelsis. In regno Israël liie (17,5 asberim). In cultum hune excel-
cuUus a l'ogc ieroboam maxime proino- sorum i)ropbetae quoque invebebantur;
tiis est : fana in excelsis, eonslilnil
l'ecit cf. Is. 57,5-7; 05,7; Icr. 2,20; 3,6; 7,31 ;

in Bellicl saccnlolcs exeelsonun, l'eeil de 17, 2. 3; 19,5 et aedilicaverunl excelsa

:

novissimis populi sacerdoles cxcclsonini Baalim ad comburendos fllios suos igni

i3 Ucg-. 12,31. 32; 13,33^ et Israelitae in bolocaustum Baalim; Ez. (1,13; 16, Id.
aedificaverunt sibi excelsa in eunetis 31 excelsum tuum fecisli in ouuii pla-
:

in-bibiis suis (4 Reg. 17,9; 23,19); ibi
idololatriain et vitia ei coniuncta esse
exenita ex Osée propheta et ex rébus
geslis Eliae abundc constat. Etiani
regno iudaico excelsa retinebantur et
sicut populus ante erectionein templi in
excelsis iinnuilabat (3 Reg. 3,2 et ipse
Salonion quoque (3 Reg. 3,3), ita teniplo
erecto pergebaiit. Nam continue in hi-
storia sacra usque ad Ezcchiani regeni
dicitur de unoquoque fere rege excelsa :
auteni non abslulit 3 Reg. 15,14 de Asa,
22,44 de losapbat, 4 Reg. 12,3 de loas,
14,4 de Amasia, 15,4 de Azaria, 15,35
de loathani; 1(),4 Achaz imniolabat victi-
nias et adolebat incensuni in excelsis.
Ezechias autcni, uti idololatriam exstir-
pare studuit, ita excelsa quoque dissipa-
vit (18,4. 22); verum impius eius filius
Manasses ea iteruni aedilicavit et idolo-
latriam summopere i'ovit i21,3;, quas
abominationes losias rex démuni sustulil
;23,5) qui contaminavit excelsa de Gabaa
usque Bersabee et excelsa quae erant in
lerusalem ad dexteram partem montis
offensionis quae aeditîcaverat Salomon
et exceisuui in Botbel et omnia fana
excelsorum in civitalibus Samariae abs-
lulit et occidit sacerdotes excelsorum
et combussit super altaria excelsorum
ossa bumana, ut scil. ca loca redderen-
tur impura (23,8. 13. 15. 19. 20; 2 Par.
34,3).
In istis excelsis et Domino esse sacri-
licalum, in aliis autem idolis elucet
tea, unde simul discimus altaria erecta
in quovis loco paulukun editiore vocata
esse nlG2 20.28; 22,9; Os. 10.8; .Mich.
in
l,ti).
Cur eligantur montes, colles vel etiam
construantur loca paulum editiora ad
.cultum divinum, explicari potest ex sen-
tentia omnibus fere gentibus communi,
cum numen divinum habitet in excelso
caelo, regiones caelo propiores cullui
eius esse aptiores et ad cultum divinum
opus esse, ut quis e rébus terrenis et
infimis emergat. Est scil. ille cidtus res
quaedam sublimis, regione terrestri
eminontior; quare omnino decere vide-
lur, ut haec sublimilas cxprimatur loco
selecto qui a communi regione sit remo-
tus et habitaculo divine quasi appropin-
quet. Praeterea bic cogitandi modus
quasi sancitur et commendatur eo quod
Abrabam sacrificium ofîerre iubetur
super unum montium quem monstravero
tibi (Gen. 22,2) et quod iam antea in
monte erexit altare Domino jGen. 12,8
et quod lacob iuunolavit victimas in
monte (Gen. 31,54).
I. KNABENBAUER.
EXCELSA redditur bis hebr. nlDNI
lob 28,18 et Prov. 24,7 (cf. Ez. 27,16
Vulgata sericum), vox dubiae signifi-
:
cationis, quam plerique corallia expli-
cant.
Cf. ir. Cescnius, Thésaurus r>il»; J. M «•//-

quoque ex iis ((uae narrantur v. g. 2 liaiisett. Reste arab. Heidenluiiis vd. 2, Ber-
Par. 14,2 Asa subvertit altaria peregrini lin 1897, lti3; Cesenius-Bii/il. Uandwb.ed. iô,
75'i a.
cultus et excelsa et 17,5 losapbat excelsa
et lucos de luda abstulit; alibi dicitur eos EXCOMMUNICATIO. In s. lilteri>
ipsos non abstulisse excelsa, ut supra vox (piidL'm excouuuunicalionis non le-
vidinms (cf. 2 Par. 20,34) i. e. excelsa gilur, at res quaui ea voce desiguauuis
quae Domino dedicala erant non abstu- iiulicatiu'. De excouununicatiouc syua-
lerunt; excelsa autem idolorumdestnixe- gogali vide s. v. AN.\TIIEMA. l ti etlinici
runt. {)[ii\c acceplio inde quoque coulir- cl publicaui a coelu icligioso ludaeorum
245 EXCOMMUNICATIO. EXERCITUS. 246

exclusi erant, ita Christus déclarât Mat th. fllios Domino exercitum meum
Israël a
18,17 s. excomnuinicandum esse eiiin, et 12,41 exercitum Domini. Praeterea
qui Ecclesiae iudicio non acquievcril et exercitus Israël vocatur acies Dei viven-
Ecclesiae sententiam apud Deum quoque tis 1 Reg. 17,26. 36 et 17,45 dicit David

lalam haberi. Eiusmodi sententiam ad Philisthaeum ego venio ad te in

:

exclusionis pronuntiavit apostolus con- nomine Domini exercituum, Dei agmi-

tra incestuosiun iilum Corinlhiiim (I uum Israël; bella quae Israël gessit di-
Cor. 5,3 s.), quem tanien acLa pocniten- cuntur bella Domini, prociia Domini
tia ab omnibus iterum magna oaritate (Num. 21,14; 1 Reg. 25, 28}; ipse Domi-
suscipi vult Cor. 2,8) a commercio
(2 ; nus dicitur pugnare pro populo, esse in
exclusum vult fratrem i. e. hominem medio exercitu Israël et contra adversa-
christianum qui publiée notus sit forni- rios dimicarc (Ex. 14,14; Deut. 20,4),
cator, avarus, idolis servions, maledicus, egredi ante faciembellatorum, ambulare
ebriosus, rapax (1 Cor. o,ll,'. Simile in medio castrorum (Deut. 23,14; 2 Reg.
quid iniungit Thessalonicensibus magna 5,24; Ps. 43,10; 59,12; 107,12); qui ad
cum auctorilate, scil. in nomine Domini bellum opem ferre renuerunt, maledic-
nostri lesu Christi : ut subtrahatis vos ab tione obruuntur, quia non venerunt ad
omni fratre ambulante inordinate et non auxilium Domini, in adiutorium fortissi-
secundum traditioneni quani acceperunt morum eius (lud. 5,23). Ex hisce conse-
a nobis (2 Thess. 3,6) et si quis non : quitur Dominum exercituum dici utpole
obeditverbo nostro per epistulam, hune ducem agminum Israël. Verum in bac
notale et ne commisceamini cum illo ul notione minime est sistenduni immo ea ;

confundatur (v. 14). Ncque aliter scribit ne praecipua quidem est et in sermone
S. loannes ^ si quis venit ad vos et liane prophetico ea vix multis locis aptari
doclrinam non atïert, nolite recipere eum potest.Unde alla quoque quaercnda est,
in domum nec Ave ci dixeritis (2 loan. quae eo ipso offcrtur quod agmina quo-
10). Cf. etiam 1 Tim. 1,20; Tit. 3,10. que caelestia, angeli, exercitus Domini,
exercitus caelorum appellantur. Ita an-
EXEDRA. Ea voce vertitur in Vulr
gélus qui losuc apparet se vocat princi-
gala n3UJS, conclave, cella; eiusmodi
pem exercitus Domini (los. 5,13); Mi-
cellae complures cranl in atriis templi, chaeas ait vidi Dominum sedentem
:

in quibus asservabantur quac ad lem- super solium suum et omnem exercitum

plum pertinebant et in quibus sacerdotes caeli assistentem ei a dextris et a sinistris
quo([ue et levitae morabantur (cf. 4 Reg. (3 Reg. 22,19) et Ps. 148,2 in membris
23,11; 1 Par. 9,26. 33; 23,28; 28,12; parallelis laudate eum omncs angeli
:

1er. 3o,2\ Alias n3'U;S vertitur tricli- eius, laudate eum omnis exercitus eius
nium 1 Reg. 9,22, gazophjlacium 1er. (hebr.) et item Ps. quantis
102,21 et
36, 12; Ez. 40,17. 45; 42,1 etc. Pseli. 10, agminibus Dominus circumdatus, nos
sit
.38. docet Daniel millia millium ministra-
:

bant ei et decies millies ccnlena millia

EXERCITUS. De re bellica v. BEL-
assistebant ei (7,10). Praeterea hebr.
LUM.
dicitur exercitus xii' caelorum de agmi-
Deus vocatur Dominus excrcituum, nibus stellarum et de toto ornatu caeli;
Dominus Deus exercituum in libris Re- cf. Gen. 2,1; Is. 34,4; 40,26 levate in :

gum sedecies, ter in Paralip. et in libris excelsum oculos vestros et videte quis
propheticis ducenties quadragies quin- creavit haec; qui educit in numéro mili-
quies (cf. Zeitschrift fiir alttestamentliche tiam corum et omnes ex nomine vocat;
Wissenschaft 1886 p. 17): in Pentateu- 45,12 etc. Quarc nomine Domini exerci-
cbo, in libris losue et ludicum istud Dei tuum praeclare declaratur maieslas et
nomen non reperitur. Si de eius notione potentia Dei, cui praesto sunt copiae
•{uaeritur, primum quod occurrit, est militares, agmina angelorum omnisque
iîlud hebr. mxiï plerumque dici de ornatus caelorum. Unde soUemne est
agminihus Israël (cf. hebr. Ex. G, 26; 12, apud prophetas eo uti titulo Domini, quo
17. 51; INum. 1,3 etc.) et Ex. 7,4 dici eius potenlia, maiestas, gloria describi-
247 KXERCITUS. EXI'IATIO. 248

liir, tiiiu iii iiiiiiis, i'epit'lieiisionil»ii.s liiin secrari signilicalur oblato sacrificio et
iii proiiiissiuiiiluis; iilrisijiic eniiii ex illa sanguine sacritioali asperso (Ex. 29, 3G;
inaiesliile el [loleslalc inaxiiiitmi acci'dil Ez. 43,20). iMtdom modo dicitur sanctua-
pdiuliis. rium expiari ab imnuuidiliis tiliorum
'riliiliis isle : l>oininiis sabaotli (zûpio; Isracd, quatonus aspersione sanguinis
aaoawO, saepius LXX) cxpriniiUir iii Vul- sacrificalis sancluarium concipitur mun-
{i^ala qiio(|iie Domiiuis virtiiliim, praescr- dari et consecrari, quod praevaricatio-
liin in Psahnis (\. j^-. 23,10; 40,8. 12; nibus Israël quasi macidatum cogitatur
47,9; 58,6; 08,7; 79,3 etc.); apud LXX 00 fore modo quo terra dicitur poUui et
vai'ie xûptoç Twv ouvâfistov, jîavTOXpdrwp.
: profanari peccalis habitantium (cf. Lev.
EXORCISTA (iÇopxiaTuJç) vi vocis is
16,16; Ez. 45,20). Victima cxpialionis
dicitur t|ui adiuralione vol ohtestationc dicitur v. g. aries qui ad expiandum oi-

(èÇopxfÇetv) dacmoiics c corporibus cx- ferendus est (Num. 5,8); simili modo
pollit; 19,13. 14 naiTalur scplem
Act.
vocatur calamitas quae iani averti nc-
lilios Scevae principis sacerdoliim invo- ([ucat calamitasquae non possit expiari
casse super energumcnos nomen lesu i. poena pro cuius ablatione iam non
e.

dicentcs adiuro vos (^ôpxîÇw) per lesum

:
accipiatur a Deo sacrificium (cf. Is. 47,

quem Pauliis praedicat; quibus tameii 11). Saepius quoque hebr. a.mn reddi-

adiuratio maie ccssil. Dicuntur fuisse de tur in Vulgata expiare i. o. luere pec-
circumeuntibus ludaeis cxorcistis. Quale catuni, auforre peccatuni, immunditiem
exorcistaruni genus circuniiverit, nos (cf. Num. 19,19. 20; 31,20; Ez. 43,20).
docet Flav. losephus (Ant. VIII. 2,5) nar- Demum aqua expiationis dicitur aqua
rans Salomonom reliquisse « l'ormas ad- illa lustrationis, de qua Num. 19,13. 21 ;

iuralionum quibus vinela daemonia ita 31, 23; hebr. r\l2 ^Î2 i. e. a([ua impuri-
eiiciuut, ut nunquam revcrtanlur; atque
hoc sau^tionis gcuus etiamuum apud nos
tatis, qua scil. impuri (lovitice) omun-
dantur.
pluriuiuin valet; vidi enim ex populari-
2. Sollomnis dies expiationis celebran-
bus mois quendam Eloazarum coram Ve-
spasiano et filiis eius et Iribunis reliquis-
dus erat singulis annis mense septimo dé-
que mililibus, ex daomouum polostate cima die niensis. Eo die iciunandum oral

ab iis obsessos liberantem. Modus cura- ^'quare Act. 27,9 dicitur dies ille ioiu-

tionis erat talis : naribus daomoniaci nium, et apud Flav. losephum dies ieiu-

admoto aunulo, cuius pala una ex radici-

nii Ant. XIV. 4,3; 16, 4^ abstiiiendum a
bus inclusa erat quas indicavorat Salo- laboro, sacer coetus in templo coiobran-
mon, paulo post ex naribus odorantis dus et plura sacrihcia offerenda (cf. Lev.
extrahebat daemonem » etc. (radicem 23,26-32; Num. 29,7-11). Maxime autcm
illam doscribit Hell. iud. VII. 6,3). Ve- propria erunt diei ea quae Lev. 16,1-34
rum fuisse apud ludaeos qui non arte praescribunlur de sacrificio expiationis
magica, sed nomine Dci invocato dae- quod pontifex pro se et domo sua et
mones expellerent dixiuuis siqira s. v.
quod pro toto populo offerre debebal.
DAEMOMACI. de ingressu in sanctum sanctorum, do
expiatione sanctuai-ii, do capro emissa-
EXPIATIO. 1. Voce ^.rpta/'e plerum- rio etc. Somel in anno i. e. hoc solum
que verLitur 123 etc. quae sit notio
;
die licuit pontifici cum
Ihuribulo et san-
vocis elucet v, g. Lev. 16,16. 18. 19 hebr. guine sacrilicali, ([uem sopties- spargo-
ubi in membre parallelo expiare (1E3) bat ad propiliatorium, ingredi in sancla
redditur emundare, sanctiticare (item v. sanctorum. In hoc sacrilicio diei expia-
20. 30; 2 Par. 29,i:i. 17). Dicitiw de tionis apostolus typuni expia-
cernit
hominibus quorum culpa, immundities tionis per
Christuin factae Christus :

levitica et legalis, sacrificio oblato vel (napa^EvofAEvoç) ponlifox futui'orum bono-

lustralione facla auferliu'; eodemque runi per amplius et perfeclius taltorna-
modo ipsa quoiiue culpa dicitur cxpiari. culum non manulactum, id est non hu-
Ilos qiioque oxpiantur, ila altarc! i. o. ius crcationis, neque per sanguinom
usui profauo sublrahi, omiuidari, con- hircorum aut vilulorum, sed per pro-
 249 EXPIATIO. EXSUL. 250
prium sanguincm introivil semel iii serunt exploratores, viros quinque, fdii
sancta aeterna redemptione inventa Dan, dum sibi exquirere vellent posses-
(Hebr. 9,11. 12). sionem (lud. 18,2). David quoque per
exploratores didicit, ubi Saul in deserto
EXPLORATORES. Cum filii lacob Ziph castrametatus esset (1 Reg. 26,4).
patriarcliae Iruinenti enicndi causa ve- Quam frequens fuerit adhibila ars ista
nissent in AegypUim, loseplius, ut eos explorandi, discimus quoque ex eo quod
probai^et et exploraret, eos alloquitur : principes Ammonitarum et Hanon rcx
exploratores estis, ut videatis inftr- statim conatum explorationis suspicati
mioi'a (loca aperta, nuda, non munita, cf. sunt, cum David misisset ad regem, ut
hebr.) terrae venistis; immunita terrae eura consolaretur de morte patris (2 Reg.
huius considerare venistis (Gen. 42,9. 10,2 s.;l Par. 19,3). Explorandi subsi-
12); idque eo maiore verisimilitudine di- dio usus est etiam ludas Machabaeus
cere poterat, quia in regionem Aegypti (1 Mach. li,38) et lonathas « misit specu-
inferiorem adeo fertileni fréquentes fie- latores in castra ducum Demetrii et re-
bant nomadum incursus; simul iis ver- versi nuntiaverunt quod constiluunt su-
bis quid velint exploratores satis decla- pervenire illis nocte »; quare lonathas
ratur. Ut terrani Chanaan considerarent, suos vigilare ajmiatos iussit (1 Mach.
qualis essct, et popuhun qui liabitator 12,26 s.).

i^st utrum fortis esset an infirmus,

eius,
EXSEQUIAE. Haec vox aliquotics
si pauci numéro an plurcs, misit Moyses
legitur in Vulgata; sed in hebr. soluni
duodecim exploratores, qui insuper rc- sermo est de planctu qui institui sole-
ferrent esselne terra bona an mala, es-
bal; ila Gen. 30,10 célébrantes exse- :

sentne urbes muralae an absque mûris,

quias planctu magno, hebr. et planxe-
luimus essetne pinguis an sterilis, ne- runt eum planctu magno et gravi valde;
morosa an absque arboribus; quibus item 2 Sam. 3,31 plangite ante exse-
:

quid sit explorare terrain accurate de-

quias Abner, hebr. plangite coram Ab-
scribit (Num. 13,17-20). Qui terram lu-
ner; 2 Par. 21,19 et non fecit ci (loram)
:

strarunt a deserto Sin usque Rohob i.

populus sccundum morem conibustionis
e. usque ad partem septemtrionalem
exsequias, sicut fecerat maioribus, hebr.
Palaestinae conterminam ditioni Emath
et non feccrunt ei combustionem secun-
(Epiphaniae ad Orontem sitae). Reversi
dum combustionem palruni eius (i. e.
sunt post quadraginta dies; verum ex-
ad eius funus aromata non sunt combu-
ceptis Caleb et losue detraxerunt terrae
sta); 2 Par. 32,33 et celebravil eius:

quam inspexerant (Num. 13,33). Via illa

exsequias uni versus luda, hebr. hono- :

per desertuni Sin Palaestinam versus

rem fecerunt ei in morte eius universus
vocatur via exploratorum Num. 21,1.
luda. Ceterum v. SEPULTURA.
Cum essent in terra Amorrhaeorum,
misit Moyses qui explorarent lazer (Num. EXSILIUM tamquam poena assi-

21,32). losue quoque misit exploratores

duos ite, considerate terram urbemque
:
lericho (los. 2,1), quos Rahab sucepit
et in solario abscondit, ne a rege leri-
cho comprehenderentur et quibus mo-
dum revertendi ad suos ostendit (2,3-
24). Hi ad populum reversi iis animos
gnatur Esdr. 7,26 decreto Artaxerxis in
eos qui non fecerint legem Dei et régis.
Alias inter poenas in transgressores sta-
tuendas eieclio e palria non reperitur
apud Israelitas. Aliquo sensu dici potest
Agar cum filio Ismael ista poena esse
afflicta (Gen. 21,10), sicut lephte quo-

addiderunt tradidit Deus omnem ter-

:
que eiectus est ex patria (lud. 1 ,2). Nos 1

ram banc in manus nostras et timoré quoque loqui solcmus Israelitas esse in
prostrati sunt cuncti liabitatores eius
exsilium abductos ; in s. litteris eo sensu
(v. 24). De lericho misit losue explora- mentio fit captivitatis, transmigrationis;

tores contra Hai quae est iuxta Bethel, vide s. V. CAPTIVITAS et TRANSMI-
qui regionc explorata nuntiarunt suffi- GRATIO.
cerc duo vol tria millia virorum ad ci- EXSUL. Exsuies vocantur in Vulgata
vitatem delendam (los. 7,2). Paritev mi- Num. 35,26. 32 ii qui propler caedem
2ol EXSUL. E/.EClilAS. 252

L'oiiiinissain coarugeiuiil in ali((iiain ur- lur rcx thcocralicusDcum per prophc-

1)0111 refuyii. a doiiio pateiiia cl
(-11111 tas scmpcr repiobasse l'ocdei-a cum
nrbc ]talria abcsse délièrent (usque ad exi rancis. Ouarc mox a prophcla Isaia
iiiortoni ponliticisi, ut scciirc dej^crent, reprehenditur cl poena condigna domum
aliqiio ^;ellsu cxsiiles vocari jiossuiit. In suam esse afiicicndam audit animo sub-
Icxiii liclir. soliini sornio est de l'ii}j;a. misso. Moi'bum auleni Ezechiae conti-
gisse antc invasioncm Scnnaclierib régis
EZECHiAs onijpfn, n^ipTn; 'Eî^e-
Assyriorum ex s. litteris iudubic coUigi-
j4Îaç). 1. Achaz régis luda, rex
Filins tur, quam\is ex ordine nai-rationis con-
hida; nalus annos 23 incopit regnare cl trarium suaderi vidcatur. Nam régi ae-
i'0}xnavil vipinli novoni annis (iKeg. 18, groto fit promissio de manu régis
:

2; -2 Par. 2fi,l . iMalis illis quibns sul» Assyriorum libcrabo le; quac pronùssio
Achaz rege inipio rcgnuni alfligcbalur cerle datur eo lempore quo invasio in-
medcri slniUiil co modo qno ex b'gi? 1110- slabal adhiic, non quando cladc accepta
saicae nornia cl Dei proniissione prosper Sennachcril) iam non cxpcdilioncm in
lenun ovenlus spcrari poluil. idololalriae Palaestinam uiedilabalui'. Dcin niorbo
Itcibim indixil,cins locael vasadesiruxit, superato adveniunt legali ([uibus llic-
cultnni diviiunn rcsUluil, saccrdoles et sauros suos ostendit; scd cum Senna-
admonuit et >ollein-
levilas olficii scrio cherib IciTam invaderet et civitates mu-
nilalein paschalem ab uni verso populo nilas capcret, Ezechias omnes thesauros
celebrandam curavil. Eius pielas in s. non solum domus suae sed lempli quo-
litteris multis laudibus coinmendalur que exbausil ad legeni placandum (4
(4 Reg. 18,3 s.; 2 Par. 19,2 s.; et Eccli. Reg. 18,1a. 16). Cur aulem hi duo evcn-
48,1 9-2o). Doniinus eo et in
erat cum lus ordine narrentur inverso, ratio rc-
cunclis ad quac procedcbal sapicnler pcti débet ex libro Isaiac, ubi cap. 28-33
agcbat ipsc pcrcussil Philislhaeos usque
; tempus describitur antc invasioncm cl
ad Gazani cl omnes lerminos coi'uni modus quo prophcla regem populumque
['t Ueg. 18,7. 8;; cf. Is. 14,29. Cum ac- ad eam jiraeparabat; bine ipsa narralio
grolarel et Isaias iam ul doniui suae slatim subiungilur. Quia vero superbia
prospiceret eum admonuissel, lacrimis illarégis occasione legationis babyloni-
et precibus (.4 Reg. 20,3; Is. 38,1-22 a cae factum est, ut exsiliuin praedicere-
Oeo impetravit, ut vilae eius adderen- tur babylonicuni, propheta eam naria-
tur anni quindecim. Proinde anno de- tionem de morbo et sequenli iegalione
cijno <[uarto regni in morltum incidil. praemisit alteri libri parti (cap. 40-60),
Signum autem promissioncm divinam in t[ua de libcratione ex exsilio agere
confirmans accepit ut in horologio so-
, incipit.
larinimbra regrederetur decem lineis. Sennacherib anno 701 Palaestinam in-
Post sanationem advcnerunt legali ré- vasil. Adquas anguslias Ezechias redai"-
gis Merodacl) Baladan ex Babylonia, lus sit tuni ex s. litteris tinn ex inscrip-
cerle non lantuni, ut ci acceptam sana- tionibus cuneiformibus palet; narrai
lioneni gratularcntur,verum ul cum eo quippe Sennacherib (cf. Schvader, Bru-
locdus concluderent ad cxcuticndum iu- nengo) ipiadraginta sc\ urbes munitas
iium rcgis Assyriorum. Ezecliias enim cl oppida innumerabilia a se esse cxpu-
iam se pcrilum l'orteniquc proba-
l3clli gnala, plurimos in captivilatoui abilu-
verat et Merodacli Haladan qui conspi- ctos, rcgem in urbe sua lerusalem esse
ralionem quandam generalem in Assy- inclusum siculi avem in cavea. Eze-
rios excilare conabatur, ne suspicionem chiam suivisse tributum, triginta lalenta
legis Assyriorum provocarct, alias ralio- auri et octingenta lalenta argenti alias-
nes Jegationis miltendae practendit (cf. que res pretiosas. Verum de sua cladc
is. 39,1 2 Par. 32,31). Lactus de tali
; lacet et Iribnlum referens iiltimo loco
honore Ezechias univcrsa quac habuil (quod lanien solutum est inox ab inilio
Jcgatis osiendit, divitias et ajiparalMin invasionis, 4 Reg. 18,13. 16) quasi viclor
bcllicum, ul simul patcfaccrci s(! vali- absccssisscl callide rem ordiuc alio ili-
duni l'sse belli sociuni, nci|ne recorda- sponil. In sunimis rcrum angusliis, ipiae
253 EZECBIAS.
ad vivum describuntur 4 Rcg. 18,17 s.;
Is. 36,2, Ezechias rex duce el hortatore
Isaia propheta se praebet fiducia in
Deuni aniraatum qua fide id apud Deum
;
consecutus est, ut poste in cxercitum
Assyriorum immissa centum octoginta
([uinque millia Assyriorum occuhuerint
et Sennaclierib re infecta ex rcgione dis-
cesserit. —
Ne.urbs penuria aquae la-
boraret in obsidione Ezechias obturavit
exitum aquarum Gihon superioris et
avertit eas subter ad occidentem urbis
David, fecit piscinam et aquaeductum
et introduxit aquas in civitatem, in quo
opère rupes quoque ferro cral fodienda
(cf. 4 Reg. 20,20; 2 Par. 32,30; Is. 22,
H Eccli. 48,19). Vide GIHON et lerusa-
;
lem III. 5 et 6.
Schrader-Whitehouse, Cuneif. Inscr.
Cf.
and Old Test. 1. p. 278 s. II. p. 1 s. Bru-
nengo, L'impero di Babilonia e di Ninive II.
p. 16 ss. —
De inscriptione Siloah, qiiae anno
1880 prope piscinam Siloe reperta est et a
multis ad aquaeductum Ezechiae referlur,
cf. Zeitschr. d. D. Pal.-Ver. III. 1880 p. 54;
IV. 1881 p. 102 s. 250-271 V. 1882 p.
;
2. Filius Naariae ex posteris Zoroba-
bel (1 Par. 3,23).
3. Filius Sellum ex tribu Ephraim,
princeps qui cum aliis hortante Oded
propheta verbis gravibus effccit, ut cap-
livi ludaei ab Israelitis vicloribus di-
mitterentur liberi (2 Par. 28,12).
4. Ezechias, a quo descendunt tllii
Ather, qui 98 numéro duce Zorobabel
ex exsilio redierunt (Esdr. 2,16; cf. Neh.
filii Ater fiUi Hezeciae) et inter
7,21 :
signatures foedeins nomine Ater prin-
cipis comprehenduntur (Neh. 10,17[18].
5. Eiusdem nominis vir est Hezecia
:Vulg.), princeps populi, qui cuni Ater
inter signatores foederis recensetur Neh.
10, 17[18].
EZECHIEL. 1. Ezechiel (S^^*p"î^^
propheta, fiUus Buzi, sacerdos
'IcÇsxirjX),
(Ezech. 1,3; 24,24 ;Ps. 64,1; Eccli. 49,10).
In terram Chaldaeorum captivus abduc-
tus est undecimo anno ante expugna-
tionem el deslructionem urbis i. e. anno
399 vel secundum alios o97, quando scil.
loachin cum nobilibus a rege Nabucho-
donosor translatus est in Babyloniam
i Reg. 24,10 s.; 2 Par. 30,10"; 1er. 29,2).
EZIÎCIIIEL. 254
Anno quinto transmigrationis (394 vel
592) magnifica tlieophania ad munus pro-
pheticum vocalus est; Deuscnim pro sua
in exsuies benevolentia el in documen-
tum fidelitatis etiam inter exsuies et in
terra alienigenarum prophetam susci-
tare voluit. Morabatur Ezechiel in Tel
Abîh iuxla fluvium Chobar in terra Chal-
daeorum i. e. in Babylonia (v. CHOBAR).
Cum eo tcmpore et inter exsuies el in-
ter ludaeos in ludaea spcs vigeret et a
pseudoprophetis foverelur, fore ut regno
babylonico mox everso exsuies brevi
redirent (cf. 1er. 28,3. 4; 27,9; 29,4),
prophetae in id incumbendum erat, ut
oslenderet spem illani esse falsam et
inanem, exsilium esse poenam propter
scelera inflictam neque ruinam r-egni
,
iudaici posse iam averti. Quare scelera
populi exagilal, ruinam regni iudaici non
;
solum verbis, sed quo sensus omnium
vividius percellanlur actionibus quoque
symbolicis annuntiat, obsidionem urbis,
lïigam Sedeciae, caedem plurimorum re-
praesental. Ratio muneris cius est salis
205-218.
pro ipso dura el difficilis; mittitur ad
contumaces et perverses qui quidem au-
diunt sermones eius, at non faciunt eos
vir (33,30); salis dura quoque peragere iu-
betur et in se quasi parlem poenae
suscipere (4,4 s.) et ad calamitalem obsi-
dionis Jérusalem praesignandam par-
cissimo victu sustentare vitam el mortem
uxoris sine uUa doloris signihcatione
ferro, quod sit exsulibus portenlum fore
ut iliisne lugere quidem liceat de caede
et ruina carissimorum. Saltem perannos
22 officio prophetico functus est; nam
oraculum ultimum quod in libro consi-
gnatum est, pronuntiatum fuit anno vi-
gcsimo septimo transmigrationis (29,17).
Reliqua quae de eo feruntur apud Ps.-
Epyyhanium, Isidorum{Miff ne i^,iOl 83, ;
143) plane incerla sunl; cf. in Actis Rol-
land. April. I. p. 8S7.
Argumentum valiciniorum eius sym-
bolice iam conlinetur in theophania qua
ad munus prophelicum vocatur. Dominus
onini se ei ostendit iis circumdalum si-
gnis el imaginibus quibus se manifestât
vindicem foederis violati el exseculorem
pacti initi fidolem. Undc propheta quo-
(cf. que in parte libri priore effert iudicia
Dei in ludaeos et génies exleras (cap.
255 EZECIllKL. lî/KL. 256

1-32), in allera iiislaiiialionem el e\se- in genealogiis id nomen non apponatur,

ciitioïKMii |iromissioiiiim tcap. 33-48). uti a|iparel 1 Par. 2,1-lS; 3,1 s.; alque
PotMiam a Dco intri;^i'iitlani el causas nomine Ezeciiiae audilo omnes de rege
pociiae, scclera popiili, priiicipuin, psou- illo pio debuisse cogilarc, nisi apposi-
dopioplu'lariiin pi'Oso(iuUiir lolo lein- lione quadam ali eo dislinguerelur fa- :

pore iisum^ ad oxpu^^iialiunein uritis lo- vere quoque locum, ubi valicinatus si!
nisaloin. Qua iirbe dcslructa iiicipil Soplionias tenqnisciue; lerosolymis enim
mentes dirigere ad instaiiralioneni; tempori» losiae qui inlegro l'ère saeculo
oslenditquomodo vera resipiscenlia opus ab Ezecbia disiel Sopiioniam munere
sit ut ad eain praeparcntnr; niodum prophelico l'unctum esse.
déclarai quo Dons inslaurationem sit
Ëzeciam esse Ezechiam regem
censent
operalurus; auleret paslorcs nialos, po-
Aben Ksru; Huetius, Denionsir.
evang.
puliun dispersum conj^re^ialtit, bonum Prop. IV. p. 325; A. Sc.'iolz. Einleilung 111.
|)raeticiel pastoreni, spiritu siio imbuet Vigniiroujc, Manuel biblique <'f/.
p. 604 ss. ;

|)opuhini, advcisarios repriniel. Uti li- 9, n. 1102; Ilolzammcr, Handbuch (1er

ber incipil a visione, ila quoque clau- bibl. Geschicbte éd. 4. I. p. 760; Zschokke,
ditm' visione qua ipsa instanralio syni- Ilist. sacra Ant. Test. éd. 5 p. 267; Schenz,

bolice repraesenlatui' tribus illis rébus Einleitiing p. 285; Cornely, Introduclio in

novo tenipio, novo S. Script, éd. 2, II. 2, n. 315; Haevernich,

ad eam nccessariis :

Einleilung II. 2 p. 393; Keil, EinteiUing

Dei cullu, nova populi in
habitatione beala.
2. Idem nomen hcbr. gerit, qui
Vulgata scribitur Hezechiel i,v. s. v.^.
terra sancta
p. 332 el Comment, p. 454; Klelnert, Oba-
dlah etc. p. 159; Gandell. Speaker's Comm.
in VI. 159; Hitzig, Die kleinen Propheten
p. 248; Has(i)ig.s, Dict. of llie Bible II. 376 a.

3. Ezecbicl 6x170% LXX B omitt.) Ezeciam esse Ezecbiam regem negant Ri-
beira, de Casti'o, Corn, a Lapide, Calmet,
legilur Esdr. 8,5 : « De filiis Secbeniae, Reinke (Der Propbet Zephanja p. 47),
tilius Ezccbiel et cum
eo Irecenli viri » P. Schegg, Trochon, Knabenbauer {Comm.
scil. cum Esdra de captivitale redierunt. in Propb. min. II. p. 123), Schoepfer,
Sed nomen proprium videtur omissum Geschichle des .\llen Testaments éd. 3
esse et cum cod. A LXX legendum De :
p. 385.

filiis 7Mthoe Sechenias filius Ezccbiel [^z-

EZEL. (Stn'h "p-Hri: Vulgata : lapis

cui nomen
est Ezel LXX xb 'Epyào l/.z'î-
;

EZECIAS (n^p7n. 'EÇïzta-,) , umis e vo). luxta lapidem Ezel David a lonalba
progenitoribus Sopboniae propbetae sedere iubelur et absconditus exspe-
(Sopb. 1,1). Censent haud pauci eo no- ctare, donec lonatbas Irium sagittarum

mine (lesignari Ezecbiam rcgem et pro- signo ipsi mentem Saul régis manit'esla-
phetam rcgio sanguine esse clarum. Al verit (l Reg. 20,19:. Gumradix'^TN si-

id iniprobabile est; nam in libris liislo- gnilicet abire, discedere, non improba-
ricis non solum, sed etiam in prophe- bilis estexplicalio (Lyramnf, Vatabhts,

ticis ii qui reges fuerunt nomine régis

F. de Hummelauer ad h. 1.) designari
apposito designari soient. Quod cum
lapidem viatorium, quo via indicelur,
lapidem abitus ceu discessus. LXX hoc
boc loco non bat, gratuito regem nolari
asseritur; alque quoniam nomine Eze- loco pro pN legebant linx (èeu 2il
chiae plures appellantur, eo magis ex- a radice 25r\^ acennis lapidum et pro
spcctandum erat, ul régis nomen ad- Stxh legebant "xSn Ule; bine : iuxta
derclur, si dignilas regia buic Ezeciae
Neque vetcres acervum illum. — Porro de eodem lapide
uu(iuam propria luisset.
Ezel Icgitur 20,41 : surrexit David de loco,
(cf. Ps.-Epipli.) nomen hoc ad genus
qui vergebat ati austrum (lajn ^V^*-
regium retulerunt; retulerunl autem
rabbini; quod tamen ligmentum rabbi- i. e. de iuxla austrum. LXX ànô toC» 'A:-

norum videtur esse conlemnendum. — Ï^S).

Alii tamen monent ex omisso nomine Driver (Notes on tlie liebrew text oflbe
concludi falsonon designari regem, cum Books of Samuel ISDO) emendat 20,10 :
<3!.s-: EZEL. EZRinEL. 258

{"nihr]) -Sn isixn '^2:n et 20,4 1 : Sïnq EZRI {iT^J, 'ECTopt). 1. Quod in Vul-

naiNH. E conlra H. A. Poels (Le Sanc- gata legitur lud. 6,11 : pater iamiHae
tuaire de Kirjath-Jearim 1894 p. 32) Ezri et 6,24; 8,32 : familia EzH, videtur

censet pro S"îN' emendandum esse "i7î? ac

ex hebraico (iiT'jn UX) explicandum
proinde lapideni Ezel eundem esse ac la- ita, ut loas pater Gedeon dicatur Abie-
pidem adiutorii (v. LAPIS ADIUTORII). zrita scii. ex posteris Abiezer (v. ABIE-
EZER 1. Inter tllios Iliir
ZER 1;.
(I7î?\ filii
2. Filius Chelub operi rustico et agri-
Ephratha patris Bethlehem recensetur colis a David rege praepositus Par.
(1
Ezer (LXX 'laî^iip), pater Hosa (I Par. 4, 27,26).
4); Hosa videtur nomeii et personae et
iirbis esse.
EZRICAM (Dj^nTÎ?, 'E^pixap., 'EÇpi-

2. UiiLis ex tiliis Ephraim, quos occi- /.âv). 1. Unus ex posteris Zorobabel

derunt viri Getli et quos liixit Ephraim (1 Par. 3,23).
pater niultis diebus (1 Par. 7,21; LXX 2. FiUus Asel ex posteris Saul (1 Par.
!\^£p); vide s. v. EPHRALM 1. 8,38; 9,44).
3. Princeps ex tribu Gad, qui Davidi 3. Levita ex familia Merari (1 Par. 9,
in Siceleg iïigitivo se adiunxit (I Par. 14); idem in Vulgata Neh. H,l.o Azari-
12,9; LXX ACi). cam vocatur.
4. Levita tempore Neheniiae (Neh. 12, 4. Princepsdomus Achaz régis seu
41 [42]; LXX B omitt. An» 'leÇoûp). praefectus palatii, qui a Zechri Èphrai-
EZIEL (Sni^î?; LXX omittunt) lilius
mita interfectus est in pugna illa, qua
,

bellatores Phacec régis Israël 120 000 lu-

Araia, aurifex, qui partem mûri lerusa-
daeorum occiderunt (2 Par. 28,7).
lem aedificavit (Neh. 3,8).
EZRIEL (SiNtilfSr.) 1. Unus ex princi-
EZRA (.11"^, 'Eap(), pater lether,
pibus in diinidia tribu Manasse trans
Mered, Epher, lalon ex posteris luda lordanem (1 Par. 5,24; LXX Isrpirîx).
(1 Par. 4,17); de hoc textu vide s. v.
Pater Saraiae principis in aula
2.
BETHIA. loaivim (Ehacim) régis luda (1er. 36,26;
EZRAHITA vide s. v. ETHAN et LXX 'EaptriX).
EMAN. EZRIHEL (bNiri, 'A^aptrjX), filius
EZREL (SnIT^, 'ECptï]X), unus de leroham et piinceps tribus Dan, quando
fiUis Bani, qui uxores alienigenas man- David populum numerabat (1 Par. 27,
dante Esdra dimiserunt (Esdr. 10,41). 22).

LEXICON BIBLICUM. — T. II. — 9

 FABA iiiler cibaria Davidi tïigicnti guininosis planîis velermn, G;>ttingen 1814;

riiis([ue c'oiuilihiis ohlata reccnseliii- H. 0. Lenz,[iol. d. ait. Griech. n. Rom. 726-9;

P. CuUn'Vd, Flora Bibl. 220; 7/. B. Trisiram,
(2 Kcg-. 17,28 alque cuni IVunieiito
Naf. Hisl. of tlie Bible, éd. 8, i22 s. l.eunia- ;

aliisquc friigiltiis ad iaciondo? panes

Frrntli, Synopsis II. 2 éd. 3 p. 122-4; A. de
adhibenda pi-opbctao praecipiliir (Ez.
Candolle, Origine des pi. cuit. 2.J3-7; 1.
4,9). SignilicalMi uomiiiis bobraici ,^13) Hehn, Kuikurpll.n. Hauslh. éd. 6. 214 s. ; (1.

non est diibia, quod eliaiu mine Arabilius Schireinf'iirth in Bull, de l'Insl. Ég. 1884
fabam désignai; niagno «luoque con- (extr. p. 5 s.); Fr, Die Ptlanzea ini
]\'neni(j.

sensu ab interprclibas voteril)us (LXX ait. Aeg. 34-46. 212 s.; V. Loret, Flore pha-

Pesbitta xaia, Cliald. nSi2 etc.)

xûa[i.oç,
raon, éd. 2, 93 s. 111-13; Engler-PranIL Na-

pariler ac recentioribns relinetur. — lïirl. Ptlauzonfam. II. 13,352; etc.

Planta eo nomine dcsignata, Faba L. Fd.NCK.

viilifaris Mônch (= Vicia Faba Linné),
ord. Legiiminosae, ab antiquissimis tein-
FABULA ponilui- in Vulgala pro
regionibus eolebalur
bebr. H-^ZUT : eris in provcrbium el la-
poribus in variis
{Homer. II. 13,589; Herod. 2,37; Vhania» Imlam i. e. in irrisioneni Deut. 28,37;

ap. Athen. 2 p. oi; Cato, De re rust. ileni 3 Keg. 9,7; siniiliter apud Latines
27; Cohmclla, De rc rnst. IL lO,:"); Plin. dieilui- l'abiilaui lieri vel esse, labulani
XVIIL 12,117-122 etc.), eiiisque seniina tota iactari in urbe. Eodeni sensu Tob.
tuni in sepuicris aegyptiacis, tuni in 3,4 Iraditi sunius... in fabiilam omni-
:

l'uinis iliacis, tum

construrlionibus
in bus nationibus iLXX sî; -apaooXrJv, arani.
subliciis {P fait t haute n) inventa sunl. Ci- NI^pS'. Porro ea voce redditur jjluÔoç
bum satis vidgarem praestabat atque Eeeli. 20,21 et saepius l 'l'ini. 1,4; 4,7;
eliam in paneni utilis erat. Confundenda 2 Tim. 4,4; Tit. 1,14; 2 Petr. 1,10, qui-
non est ciun l'aba aegyptiaca s. loto bus locis docet apostolus, ne intendant
indico (^xûaixoç aiYÛ^Tioç) scil. seniinibus quidam labulis et genealogiis intermi-
Nelumbii spcciosi Willdenow (^ Nym- natis; ineptas et aniles fabulas esse vi-
phaea Nelumbo Linné quac ex India i,
tandas; qui a veritate sese averlant
oriiinda fortasse a Persis in Acgyptum converti ad fabulas, non esse intenden-
inirodncta est. Licet posteriore lempore dinn iudaicis fabulis etc. Quinani sini
doctores taimudici etiani de iiac nSi2 luiiusmodi [j.uOot, varie explicare tentant ;

N*''''"!Ï12 loquanliir (I. LOiv, Arani. Pli. al iirctbabilissimuni est, cum de genealo-
S. Siriptiiia lanien eaiu non giis (piO(pie nirnlio iniiciatur, intellegi
l».
313),
videtur respicere. commenta quaedam gnostica v. g-, de
émanât ionibus aeonuni. iNe(]ue obstat
Cf. lui- Alexnndrinus, Epistola apologc- quttd d(> iudaicis fabulis sermo sil ; nam
lica de veteium, Francof'urti 158'i;
Fabis primi baeretici gnoslici ex ludaeis erant
[. \'<-sti. De symbolo Pythayorae Fal)is :

el prima semina eri'orum gnoslicorum

abstiiielo, Erfordiae 1G94; /. H. Ursiitvs,
iam iacta esse temporc apostolico etiam
Arboreli bibl. Cont. 96-8; ^1. M. Isin/,,
de Fabis, Groningon 1712; aliunde constat (cf. Col. 2,8; vide llenh',
Disi). i>hil()l.
Hioroph.Nt. il. 129 O. Cel- Der Evangelisl Jobanncs |>. 30. 42'.
M. JlUler, -s.;

sius, lliciobol. IL 106 s.; Mciil.e, De le- .Minus probabile est intellegi narraliones
 ,

261 FABULA. FAMES. 262

confictas de Cliristo quales in apocrypliis FAENUM v. FOENUM.

evangcliis contiiieantur, vel figmenta FAENUS V. FOENUS.
ludaeorum de Messia, midtoque minus
narralioncs Graecorum de diis etc. FAEX. Sors ([uae alicui contingit,

In arte poetica species quaedam nar- saepius metaphora calicis exprimitur.

Ad eam ferc ac- Ita si quis irani Domini in se experitur,
rationis dicitur fabula.
cedere videtur narraLio illa de ariiori- calicem Domini bibere. dicitur. Unde
bus quae regiam dignitateni récusant etc. calicem Domini bibere usque ad faeces
e. usque ad imum exhaurire signi-
lud. 9,8-1 et quod respondiL loas rex
Jj
i.

Israël Amasiac régi luda carduus Li- :

ficat maxiniam Doi iram experiri ne-

liani misit ad cedrum etc. 4 Reg. 14,9, ((ue uUam poenae inlliclac imminutio-
nisi utrumque ad parabolas propius ac- nem posse cxspectare; cf. Ps. 74,9; Is.
ccdere existimaveris, quoniani minae et ;)1,17; Ez. 23,34 et bibes illum et epo-
:

reprehensiones parabolis exprinuin-

istis tal»is usque ad faeces. Alla quoque ap-

(ur (cf. Zeitschr. d. D. Morg-. Gcs. XIV. plicatio a faecibus suniitur. Vinum enim

1860 p. 586).
quod diu super faeces suas imperturba-
tum in dolio residet, efficitur purum,
FABUL.ATORES ((xuOàXoyot) Bar. suave, generosum; unde si Deus dicit :

:î,23; plerique voceni cxplicant vel de visitabo super viros defixos in faecibus
sapientibus qui proverbiis et parabolis suis (qui congelantur super faeces suas)
propositis docebanl, vel de ils qui res eos désignât ([ui in magna tranquillitate
divinas se docere protitentur. Melius viventes nullaque adversitalc agitati
tamen voceni accipiendam esse de iis impiam suam indolcni plane excolue-
qui narralionibus alios délectant, nio- runt; résidera super faeces est itaque
nuit Zenner (Zeitschrifl lïir katbolische vitam agere impcrturbatam ideoque in
Théologie, Innsbruck 1894, p. :)87) nam ;
vitiis perseveranleni eisquc in dies magis
in variis inscriptionibus simul cuni nogo- inhaerentem (cf. 1er. 48,11; Soph. 1,12).
tiatoribus et viatoribus memoralur nar- Quod Is. 49,6 in Vulgata habetur fae- :

rator reruni iucundaruni, ludicrarum. ces Israël, explica secundimi hebr.

FACULA. Uti apud alias gentes, ita servatos ex Israël (LXX t?]v ôiajTOpàv xou
'lapayjX).
apud ludaeos quoque geslalione facula-
rum sollemnia celebrari solebanl; ita FALCATI CURRUS; ita vertilur
festive consalutatur et suscipitur ludiih in Vulgata lud. 1,19; 4,3. 13 Snn 231
(13,16) et 2 Mach. 4,22 magnifiée ab
i. e. currus Vulgata quoque
ferri, uli in
lasone et civilate susceptus Antiochus
legitur los. 17,16 non poterimus ad
:

cum facularum luminibus (oaoou/fa, fa- montana conscendere, cum ferreis cur-
cularum gestatione) et laudibus ingres-
ribus utantur Ghananaei i. e. curribus
sus est lerusalcm. Ad sollenmitateni
ligneis quideni, sed qui ferro vincti erant
quoque nuptiarum gestatio similis lumi-
et quadamtenus obducti, quos cur-
num pertinebat (cf. Matth. 2;j,l). Sicul
rus ferratos vocant. Eiusmodi curribus
apud antiquos Graecos, ita probabiliter
Aegyptii quoque utebantur. Currus
eîiam apud Hebraeos faculac consiste-
falcatos i. e. currus qui temones, axes,
bant sarmentis pice illitis; vel etiam
radios curvaturasque rotarum falcibus
sluppa, panni, funes pice obducla adhi-
lanceisque prominentibus instructa ha-
bebantur; eiusniodi cogitandae cruul
bebant, quales apud scriptores graecos
faces quas Samson ligavit ad caudas
latinosque describuntur, sccum adduxit
vulpium vel potius canum aureorum
contra ludaeos Lysias (2 Mach. 13,2).
lud. 15,4). Lumen facularum aptarn
praebet comparationem : verbum Eliae FAMES. Famem, penuriam alimen-
i[uasi faculaardebat-(Eccli. 48,1): cf. Is. lorum contigissePalaestina et in
in

62,1; Dan. 10,6; Apoc. 8,10 cl Zacb.. regionibus vicinis saepius narratur in
12,6 ponam duces luda... sicut facem s. litteris; ita Gen. 12,10 sub Abraham,

ignis in facno i. e. facillime superabunt 26,1 sub Isaac; maxime celebris est illa
((uidquid obstaculi repererint. in Aegypto quam loseph praedixit sep-
263 FAMLS. KAK. 264

ItMii aiiiiniiiiii (Ion. U,27 oLc. In Ae- scrmo praeseilim

dirigitnr loqui soh^l,
^\|)l(i est leiTiio slei'iliUis, si quando si ad niagnac anctoritatis lil
viruin
;i(iiiat' iMli non salis assurgunt, ut rogio- oratio vel si kuiuons aninium domis-
nein pciliianl ; in Palacstina, si iinbres snm signilicaro vull; cf. Gon. 42,11 noc
vcl li'inpoi'anei vcl serolini dt>licinnl <iuid(|nam famuli lui maciuuanlur mali:
vol si ri'gio locuslis dovaslaliir {cf. loel ne irascaris famuio luo 44,18; on fanndi
I. 2\ Dons popnlu poccalori niinilatnr tui llagellis cacdinuu' K\. 5,10 (ita prao-
so ranu'ni missnrnin esso (ci". Dent. 2H, posili lilioi'um Israël ad PliaraoniMu); dos
"10. 48; :V2,24) ol inlor casligaliones ro- nobis fauudis luis etc. Nnm. 32,5 lo-
lii'lliluis inilictas sinuil onni gladio ol quunlnr Uubonilao ol (iadilao ad .^l(>y-
pesle t'anios noniinalni- (of. Is. :il,19; scn. EodouKiuo modo do alio ({uodam
lor. :i,i2; 14,12; IC.,4; 27,13; Ez. sernio infertur; ita ludas loquilur ad
0,11 oto.'; qui fanic iiilorennl, sagiltis losepb : cum orgo ascondissemus ad fa-
dicunluf occidi Ez. 5,10.
l'aniis Do — mulum tnum patrcm noslrum Gen. etc.
lame, ([uatn Agabns prophcta Hieroso- 44,24. Quando([ue famulus dicilur no-
lymis Antiochiani vouions chrislianis lione servi cf. Gen. 41,12; Dont. 12,12;
praedi\it, vide s. v. AGABUS. ' Uh\ 34,11; vide s. v. SERVUS.
Aliudfainis genus Am. 8,11 nioniora-
tur Oous scil. lempore oalamitatis
:
FANUM ponilur plcrumque in Vul-
gala, ubi in bebr. do tomj)lo idoli legi-
subtraliel oonsolalionem per verbum
lur rri^ idomus); ila Deul. 3,29; lud.
proplioliouni «luani alias iniUoro solebal,
niiltel l'anioni audiendi \crbnni Doi iii 9,4. 27. 40; 1 Par. 10,10. Sed ea voci'
terrani; cl'. Ps. 73,9 : iani non est pro- roddilur (juoque r\'D2 oxcolsum : Salo-
l>heta ol nos non oognoscil amplius. mon aedilicavit fanum (bebr. oxcol-
sum) Chamos 3 Reg. 11,7; cuius ioci
FAMILIA ponilur in Vulgala pro
tamen sensus est :aedilicavit sanctua-
licbr. nis; V. g. Gon. 30,4 familia Pha-
rium, templum in loco editiore qui
laonis (donuis Ph.) et siniililer 47,24;
Cbamos sacer crat, uti aliis in locis di-
dein pro wniy v. g. Gen. 45,10 gavisus
cilur rins nil, Vulgala fana in : ox-
est Pharao et onniis familia eius (servi
colsis 3 Reg. 12,31 et 4 Reg. 17,29. 32
oins); item pro m^" Gon. 20,14; lob
vel in plurali 3 Reg. 13,32 (bebr. 1 Reg.
1,3 familia famuli, servi. Fret[uen-
i. e. 13,32) et 4 Reg. 23,19. In 2 Par. 14,5
lissinK^ vero ea voce rcddilnr liebr. fana babenlur in Vulgala, hebr.
in
nnSÏJa gens, cognatio; ctiam aliquotios "J-Dn slatuae scil. quae Baal solari con-
ni2N ni;! domus palorna. Tribus enim socratae orant vol columnae quibus Baal
dividobantur in faniilias, familiae in solaris ropraosenlabalur; demum 2 Par.

domos paternas; cf. los. 7,10. 17 in- :

24,7 in Vulgala abundal fanum quod in

venta est tribus luda quae, cum inxta hebr. non logitur. In 1 Macb. 5,43. 44 ol

faniilias suas esset oblata, inventa est fa- 2 Mach. 1,15 fanum exprimit graecuni
milia Zare; illani per domos offerens T£;i.Evoi;,([ua voce proprie desiguatur lo-

(losue) reperit Zabdi, cuius domum in cus profane iisu exomptus et diis sacer;
singulos dividens viros invenit Achan. 2 Mach. 14,33 fanum roddit graecum
cr^y.!Ji (slabulum, sacellum).
Slridioro sonsu voce familiae designan-
tnr (pii in ima domo liabilanl vel omnes
FAR. 1. Kar, lirbr. T\'2D2, cum Iri-
alicuiuslicri famuli; lalioi'o ([ui ad unam
cogna lionom, gcnlem pertinent. lico,bordeo, liiio in .\ogyplo colobalui',
etquia sorolinum eral, sicut et trilicum,
FAMULUS, hebr. liy, adliibotur grandine laosum non est (E\. 9,32\ In
lionniilica appoUalio; ita famulus Vulgala oliam Lov. 2,10 inler oblalionos
ni
Doinini appellalur Moyses (los. 1,13. 15;
.primarum frugum spicao " in inoroin
farris» conlVactao et pars« farris fracti»
8,31. 33; 11,12 etc.), losue (lud. 2,8),
David (3 l\c<^. 8,'25 etc.). Qui loquitur, commomoranlur, ubi loxlusbobraicus go-
do so lamcpiam famuio eius ad (luom noralius frugos comminulas ("''2"'^ 'Ol)
265 FAR. FAR. 266

habet. E contra vox hebraica diiobiis aftlnis et in monunientis aegyptiacis at-

aliis locis cuiu variis frumenti ot legu- que in constructionibus subïiciis inventa
miiium speciebus occurrit (Is. 28, 2o; sit. At non
minus probabiliter multi
Ez. 4,9 pi. D'CD^. cf. 5. Hieron. inh.L], iuxta- signilicationempropriam vocis et
auctoritatem antiquorum rêvera Triticum
ubi Vnlgata viciam explicat. Ex verbis
speltam L. designari consent, eandcm-
Isaiae naD3 inmarginibus agrorum post
que speciem esse AXûpav et î^éav, adoreum
Iriticum serebatur, et ex Ezechiele ad ac far, de qui bus scriptores profani fré-
panificium utile erat. LXX in libris Exodi quenter loquuntur, quamquam velerum
et Ezechielis oXûpa, in Isaia séav verluaL, auctorum descriptiones accuratiorem
ac similiter Aqiiila, Symmacbus, Theo- variarum specierum determinationem
dotion, Peshitta quoque et Targiim non admittunt (cf. Homer. II. .^,196; 8,
(xri^lD)ador scu speltani inlci-pi-elanlur. 50*; Od. 4,41. G04; Herod. 2,36. 37;
Eodem sensu a S. Hieionymo, sicut ab Thcophr. Hisl. pi. II. 4,1 ; VIII. 1,3; 4,1;
aliis scriptoribus far pro farre adoreo 9,2 etc.; Varro, De re rusl. 1,03; Colu-
s. spelta adbibetur. Ex versionibus po- mcUa, De re rust. 2,6. 8. 9; Dioscur. iMat.
sterioribus Graecus Venetus 6 atytXé'} i. uied. 2,111-115 ; Pliti. XVIII. 7,30. n6. 61;
e. avenae speciem habet. 8,81-4; 30,298 etc.).
2. Significatio vocis naDD multisjani
Cf. 0. Heer, Pllanzen der Pfahibauten,
antiquitus satis dubia visa est, aliis inter Ziirich 1865, 6; ë. Boissier, Flora orient. V.
leguminuni, aliis inter frumenti species ()72s.;^. de Candolle, Origine des pi. cuit.
eam quaerentibus. At certuni iniprimis 291-4; G. Schweinfarlli. in Bull, de l'Inst.
Kiivpt. 1886 (exlr. p. 2.5-8) ;i(/. in Verhandl.
videtur, n?2DD non inter legumina, sed
d. Ges. f. Anthrop. 1891, 654; G. E. Post,
cum frumento ponendum esse, ac non Plora of Syrla 89'.».

nisi ex confusione euni ~:*w13 pro \ iciae

3. A farre dicitur farina adorea, quae
spocie haberi (I. Loto contra Wetzstein,
hagarde, Fleischer al. cf. Low, Aram. Pli. saporl grata laudatur {Diosc. 1. c. 111)
;

n. 72 et 170, approbante Fleùcher ib. p.

alque praesertim Aegyptiis cibum prae-
lOo, revocala priore sua opinionei. Cer-
slabat [Herod. I. c.).Sunt qui etiam fa-
rinam illam optimam in loge oblationum
tuni insuper videtur, nDD3 tritici spe-
praescriptam (rSb, Vulg. simila) ado-
ciem designare, ac probabiliter eam,
quam versiones anliquae intellexerunt
ream fuisse censeant (P. Schegg, Bibl.
Arch. 134). Ex farina autem crassiore,
Triticum speltam Lhmé. Ratio dubitandi
e zea et tritico parata et crimnon dicta,
de hoc ultimo inde habetur, quod haec
species frigidiori potius caelo apta vide-
pultem vulgarem ficri Dioscurides auctor
tur (Plin. XVIII. 8,83 « far contra hiemes
est (1. c. 112). —
Nostra aetate Triticum
firmissimum, patilur l'rigidissimos lo-
spelta, licet non admodum fréquenter,
in Aegypto et Palaestina atque in reliquo
cos »), et quod neque in sepulcris et
Oriente colitur, quod immerito negat
monunientis antiquis Aegypti de (A.
Candolle, G. Schioeinfurth), neque in an-
A. de Candolle (1. c.) et post ipsum
E. Levefique.
tiquissimis constructionibus subliciis
(0. Heer) ullaindicia eius culturam anti- Cf. P. Forskal, Flora aeg.-arab. p. 26;
quam Quare A. de Candolle
testantur. C. Ritter, Erdkunde XVI. 1,483; XVII. 2,
[jotius Triticum monococcum Linné desi- I3j8; H. Steudnpr in Petermanns Mltteil.
gnari censuit, niutala tamen postea opi- 1861,310; Boissier l. c. 672 E. Levesque
nione hanc quidem speciem inter spol- in F. Vigourouj', Dict. de la Bible II, 1821-

ias vetustissimam originemque reliqua- 4, qui ralionibus non satis firmis tritici spe-
ciebus reiectis sor^r/iuw praefert, nulliscrip-
rum agnovit, de n*2D3 rem in medio ro- ti)ri anle aeram cbristianam nolum neque
linquens. Portasse non oinnino impro- uUibi in Syiia, Palaestina, Arabia, Aegypto
babiliter quis Triticum dicoccum Schrank spontanée crescens in\enlum(À. de Candolle
o. c. 306; V. Hehn, Kulturptl. u. Hausth.,
esse PiODS et àXûpav 'aegyptiacam suspi-
éd. 6., 492 s.) neque uUo nionumenlo anli-
cetur, cum species haec et speltae maxime quitatis in Aegypto certoprobalum {de Can-
-2(J7 FAR. FEL. 2GS

doUe c; G. Schireiiifurt/i, Veiliaïull. d.

I. at liaec cxplicatio cei-ta non est (vide s.
Ges. Anthroj». 1891, (jf)'!, contra F/-. W'oc-
f.
V. CO.VI.ME.MARILIS).
ni(j, rilanzeii im ait. Aeg. 171-4 et V. Loiel,
Flore pharaon, éd. '2, p. 25 s.).
FAUNI FICARII, i. c. proprie dii
Df faire (f. |iraelerea /. //. Ursinus, Ar- ([uidam silveslres, dicitur a S. Ilieronymu
lioreli bibl. cont. 100- '2;
M. IliUcr, Hiero- 1er. 50,39 pro liebr. niix, (luod speciem
phyt. 11. O. Celsius. Ilierobol. 11.98-
120 s.;
aninialis ululantis al([ue in dcsertis locis
^oi,E. f. K. Itosenmiitlcr. Bibl. Allerlli. IV.
degenlis, probabilitei' ctinem aureum,
1,83 S.; C. .Spreiigel, Conuiieiit. inDioscur.
désignât, et alibi ab eodem sancto Doc-
'J, Il 1-5;Fraas, Synopsis Florac
C. c.lass.,
Miinchen 1845, 307; H. O. Lcuz, IJot. cl. ail.
lore ululae (Is. 13,22) et onocenlauri
Grieih. ii. Uiiin. 42. 62. 252 s. 257-9; /'. Cul- cxplicatur (Is. 34,14). V. CANIS AUREl'S.
trera, l'Iora bibl. 151 s.; Leunis- Frank, FAX vide s. v. FACULA.
Synopsis II. Icd. 854;
3, p. 828; 11. 2 p.
]Voe)iig op. cit. 165. 167 s.; ./. Aliirr. Die
FEL. 1. Kei a S. llieroiiymo dicitur
Pflanzenwelt in der griech. Mythologie, Inns- bebraiciuii "kl'N;"! (s. wH"! Ueul. 22,32), quod
bruck 1890, 151 s. 156; //«'An op. cit. 538 s. in Vulgata bis etiam amttritiulo (Os. 10,
5i2. — Cr. FRUMENTUM. 4; Am. <),t3;, semel vciienum ^Deut. 32,

L. FONCK. 33) ilemque semel <>l)simililiidincm vocis

bebraicac caput evplicatur (lob. 20,16;
FARINA, uiiod iu Vulgala ;legitiii' cf. Eccli. 25,22 gr. 15). Ex antiquis —
fien. 40,10 : ego vidi soinniiim qiiod tria versionibus nibil certi de significatione
canistra farinao habcrem super capiit quod
bui^is vocis videtur erui posse, nisi
meiim, explica ex hebr. iin de pane si- pleraeque amaritudinem siguilicatam
milagineo, non de larina; LXX rpfa :<avdt intellexerunl. L?{X enim plerumque yolr,

Et quod liabetur E\. 12,34.

/ovoptTcov. vertunt (I)cul. 29,18; 32,32; Ps. 68 [69],
39 farina conspersa et 2 Reg. 13,8 fa- 22; 1er. 8,14; 9,15; Lam. 3.9), aliquando
rina, hchr. pï3, explica de massa fari-
6uiJi6; (Deut. 32,33; lob 20,16; Am. f.,

12), semel r.ixpdç (1er. semel 23,15),

nacea aqiia subacta. Ceteruni vide arl.
à'Ypwoxiç (i. e. graminis species in agro
praec. n. 3 et s. v. MOLA. crescens Os. 10,4). Peshitta ut plurimum
FASCIA PEGTORALIS; ita reddi- amaritudinem indicat (xm^, N'T1?2,

liir Is. 3,24 S"'3'r2 quam vocem alii de xma Deut. 29,18; 32,32; lob 20,16; Ps.
68l(')9],21 ; 1er. 8,14; 9,5; 23,15; Lam. 3,
pallio eleganli accipiunt; siniiliter iam
5. 19 ; Am.
6,12), semel vero caput (Nïrn
LXX yiTwv [Asaoropcpupo; et 1er. 2,32 fa- ;
Deut. 32,33) ac semel vepretum (Nny
scia pectoralis hebr. D^TC'p, I.XX aTrj6o-
Os. 10,41. Itala similiter aut fel (Deut.
ôiaaî; nominatur inter ornamenta spon- 29,18; 32,32; Ps. 68,22; 1er. 8,14) aut
sae; vocem hebr. explicant cingulum; fnrorcm (Deut. 32,33; lob 20,16; Am.
eani reddidit S. Hieronymus Is. 3,20 6,13) aut amaritudinem (1er. 23,15 aqua
murenulas (LXX £[ijiX6/.tov) i. e. genus amara) aut gramen agri (Os. 10,4) ex-
torquis. primit. Easdem fere signituationes in

FASTI reliquis veisionibus invenimus.

1 Par. 27,24
diiirna, commentarii de rébus gestis.
Eiusmodi commentarios de rébus gestis
Dia^l n^" acta
2. E\ ils quae S. Scriplura de u?Nl re-
fert, imprimis concludere po.ssumus, her-
ham aiiquam am</raoi ^ignilicari herbu ;

regum luda et Israël esse scriptos et ex enim supponilur Deut. 29,18 iradix ger
ils multaesse assumpta in lil^rosUeguni
iniuans 'krN"l),et praesertim Os. 10,4, ubi
et Paraltponienon, ipsibi libri lestantur; " super sulcos agri germinare » dicitur;
cf. 4 Reg. 13,8. 12; 15,15. 21. 31. 36;
amarnm vero esse islam berbain, ex
16,10; 20,20 etc. 2 Par. 16,H; 25,26; ;
omnibus ferereli(juislocisapparet (Dcul.
27,6; 28,26; 33,18; 35,27. Multi puta- 32,32 Ps. 68 [69], 22 1er. 8.14 5 23,
; ; ; 9, 1 ;

l)antres gestas regum litteris consignare Lam. 19; Am. 6,13. Cf. .Maltb.
15; 3,5.
fuisse eins qui nominatur Ti37a (Vul- 27, 34), iu quibus u?N") aucloribus sacris
gala : a commentariis), quam vocem de figura est misoriae amarissimae alque
cancellario, liisturiograplio acci|iicbant ;
iniuriae acerbae, ita ut i»ro quacumqne
269 FEL. FELIX. 270

re ainara adhilteaUir. Propric Laniou coneludi possit, recentiores plerique rem

herbain amaram significari eliani ex co in incerto relinquunt.
collig-imus, qiiod fi^equenter simiil cum
Cf. 0. Celsius, Hierobot. II. 46-52; /. D.
absinlhio nominatnr (Deiil. 20,18; 1er. Michaelis, Fragen an eine Gesellsch. gelehr-
0,15; 23,15;Lani.3,10; Am.G,13). Prac- ter Manner. Fiankfurt a. M. 1762, 144-6;
terea cum Deut. 32,32 « uva fellis » id. Supplem. in Lex. hebr. p. 2220-4; Sam.

(y?iT iiya) nominetur, aliqui friictuni Oedmann, Verni. Samnil. 4,83-93; E. F. h.

Rosenmilller Bibl. Alterth. IV. 1,118 s.;
,

huiiisherbae amarac supponunt simib^m W. GescHiMS, Thésaurus 1251 G.B. Winer, ;

esse uvis vel baccis {Rosenmùller Winer,
Tristram) quod minus necessarium vi-
;
detur, eum potius amaritudo uvarum, si-
, Bibl. Realwb. éd. 3, I. 427; H. B. Tris-
tram, Nat. Hist. of the Bible éd. 8,447 s.;
G. Hensloir, Plants of the Bible 39 s.
—
;

cut in membro parailelo, respiciatur. G. E. Post, Flora of Syria 324.

Plerique insuper herbam illam veneno- 4. Alia notione magis propria fel, yoXr],
sam censenl, eo quod eadem voce vene- dicitur Tob. 0;ll,4. 8.
»i,5. de felie H
nuni aspidum appelletur (Deut. 32,33; piscis, ([uod Tobias servare iubetur et
lob 20,16). At in aliis locis (cf. praeser- quo oculos palris linit, ul visumrecipiat.
tim Deut. 32,32; Ps. 68,22; 1er. 0,1S; Felli quidem, uti patet, eiusmodi virtus
23, 15; Lam. 3,5. 19) quabtas venenosa per se non inest; attamen a veteribus
videtur excbidi atque amaritudo berbae salutiferum et efficax remedium in ae-
sola indicari,quae ad quamcumque rem gritudine ocuiorum censebatur, quod de
amaram et iniucundam designandam felle siluri affirmari ostendit Sam. Bo-
inservit, adeoque etiam ad venenum charl (Hierozoicon II. 1. Ro-
5, c. 14, éd.
aspidum transferri potuit. senmidler III. 701). Angélus itaque ex
3. Quodsi ulterius quaerimus, quaenam communi hominum opinione loquitur,
potissimum herba nomine isto designe- sicut comes iuvenis loculus fuisset. Sa-
tur, varias a variis aucloribus proposi- nalio autem ocuiorum simili modo el'fi-
tas videmus. Cl. 0. Celsius cicutam [Co- citur quo Cliristus saepius luto, lotionc
nium maculatum Linné) utpote maxime
, vel alia re tam([uam instrumeulo ad
venenosam, nominal. Michaelis vel hijo- lumen oculoi'um restituendum usus est.
sciami speciem vel LoLium temulentum L. FONCK.
L., et Oedmann colocynthidem {Cucumis
colocynthis L.) pracferendam censenl. FELIS V. CATTA et DRACO n. 5.
Pro bac ullima Oodmanni coniectura, FELIX praeses, ad quem Paulus a
quae etiam viro rei berbariae orientalis Claudio Lysia in urbem Caesaream
peritissimo G. E. Post satis arridet, missus est (Act. 23,24. 26; 24,1-27).
praeter alia afferri posset, quod colo- Coram eo Pauli causa agebatur Ter-
cynthis etiam in lingua syriaca prae tullo causidico accusante. Paulus defen-
ceteris berbis tamquam amara designa- sione sua id elï'ecit, ut praeses per-
tur (iS"in mia amaritudo agri, vel spicerctnon agi de crimiue quodam sed
inn ';2 et v^n nj2, tllii et liliae de doctrina; unde dixit Félix se rem dif-
amari). — autem varias
Rosenmùller ferre, donec Lysias descenderet. Paulus
plantas liJXT appellatas supponit, puta in cuslodia mansit; sui tamen libère ei
Os. 10,14 /o/mm (approljante P. Schegg, poterant ministrare. Félix quoque mox
Bibl. Arcb. 275), Deul. 32,32 aliquam apostolum vocavit et audivit ab eo fidem
ex ordine Solanearum speciem, alibi in- Christi; sed cum Paulus disputaret de
certas alias. W. Gesenius papaveris spe- iustitia et castitate et iudicio futuro,
ciem cius loco supponit, quam opinio- Félix tremefactus noluit audire ; aposto-
nem ceteris probabiliorem assumunt lum abire iubet addens « tempore op- :

Tristram et Henslow. portune accersam te; simul et sperans

Cum ncque ex verbis S. Scripturae quod pecunia ei daretur a Paulo, propter
ncquo ex veterum auctoritatc ncque ex quod et frequenlei' accerscns eum loque-
vocis in linguis hodiernis similitudine batur cum eo » nec tamen eum, cuius
;

quidquam certi de plantac uni specie probitatem perspectam babebat, liberum

i>71 FELIX. lEMlNA. 272

(limisil,sod volons jiialiam pracsiare ginom creavil, uuisculum ol fominam

ludacis roluiiiit l*aiiliiiii siiioluin, riiiii crcavit cos ot utriquo benodixil ((ien.
biennio twplelo accopil siiccessorem 1,27. 28) ol nudioi', o\ cosla viri formata,
Portium Kl-sIiiiii. ei lanKpiam adiulorium additur ol Adam
Antoiiiiis lù'lix, IValer l'allaiilis, li- oandom secum in ea agnoscil uatiu-am
borliis, a C.laiulin C.aosare provinciao summamquo cognatiouom : hoc nunc os
ludaeae pra('[)osilus est : Claudiiis, ni ex ossibus nieis olc. et quam inlimo
Tacitus scribil, liidaeaiii proviiKiain amore vir dcbeat adhaorere uxori,
(Mpiitibus romanis aul libertis i)erniisit, ([uacum unum (juoddam ci>nsliluat. clare
quibiis Anlonius Félix per omiieiu sae- onunliat (tien. 2,18-24). Mulicr itaque
vitiam ac libidinein iiis regium servili non est serva nequc l'amula viri, sed
ingenio exercuil (Hisl. o,9; cf. Suetonius, socia eius vitaeque cornes; vir lamon
('daudius cap. 28; Flav. /on. Aiil. XX. 7, priorem dignilatis locum oblinet, uli

1 et alio loco Tacitus do oc incmoriae l)ariterex ordine modoque crealionis el

tiadidil cuncla nialofacta sibi inipune
: viri natura elucel, prout etiam Paulus

l'atus tanla potcntia (scil. Pallanlis fra- ex crealioue officioquo mulicris arguil :

Iris) siibnixo (Annal. 12, "ii). lonalliaa mulior gioria viri est; non enim vir ex
ponlifex eum a Caosare in ludaeani pi'o- nudiore, sed mulier ex viro; otonim
ciiratorein niiltonduni potieral ol posl- non est croatus vir propler muliorom,
modnm, cum Félix res niale adininis- sed mulicr proptor virum (1 Cor. 11,7-
trarel cum saepe admonuit, qui lamen 9); indc dignilas viri prac muliero in-
pontificem per sicarios occidondum cu- ferlur; sed ne luioc praocellentia vorgal
ravit (losepkus1. c. 8,o). Praetorea vide in suporbam dominationem addil vo- :

s. V. DRUSILLA. Cur Félix voluerit gra- rumtamen neque vir sine muliere, ne-
tiàm praestare ludaeis (Act. 24,27), pa- que mulicr sine viro, in Domino; nam
let ex eo quod saevitia sua odiuni lu- sicut mulier de viro, ila et vir per inu-
daeorum sibi concitaverat unde morito ; lierem (v. 11. 12). Est itaque mulier sub
timuit ne ab iis de malaadministrationo viri potostale (Gen. 3,16), sed lamquam
apud Neronem acousaretur. Atque rê- socia ol adiutrix, quao viro adiuncta est
vera « primores ludacorum Caesaream ad tincm generis humaui obtinendum.
incolcntium Romani asccndunt et accu- Al([ue haec dignilasfeminac satis in
salionem contra Felicom inslituunt: Haec olucet
historia populi Doi servalur.
dedisselque oninino poenas iniuriaruni in Sara, Rebccca, Rachol; Dcbbora mu-
([uibus ludaoos aHecerat, nisi Xero fra- nere iudicis fungitur siuudque esl pro-
tris Pallanlis qui lum maxime apud eum pholis el ca hortanle Barac insignom
in honore erat, precibus supplicibus reportai victoriam (Iud. 4,o pari modo ;

mulla indulsisset « {lofiephus 1. c. 8,9; Holda dignitale prophelica insignita

cf. <ie Felice Boll. iud. II. 12,8-13,7). De erat (4 Reg. 22,14', (piam llelcias pon-
quaestione chronologica vide Schùrer, lifex aliique nobiles consulcbanl. Gum

Geschichte des jiidischon Volkes éd. 3, aulem Deus prophelica m dignilatem

I. p. 577, nota 38, ubi scripta sat mulla mulicribus quoque largiretur, lolum
de ea re salis conirovcrsa rcoitantur; sexum honore quodam atîccil, similitoi-
ipse cum plerisqu(^ Folioein munore de- alque in nova lege per Mariac excellen-
functum esse censet anno 60; aliter tiam sublimissimam aliquid splendoris
Kcllner m Ivirclienlcxicon éd. 2 s. v. et sexui conlulit. Ad proplioticam dignila-
cf. Knabenbaucy m Arl. Ap. tem Anna quoquo canlico suo b'ro ac-
cessit il Rog. 2,1-10 Feminae . in IVstiva

FEMINA. Ajiud liebraeos femina non celebi'ilalo choios ducunl ol canlu sol-
subiioit'lialur diu'ao sorviUili ac lurpi, lomnilalom augonl sumpsit :Maria
ut apud alias goûtes fore moris oral, propholissa Ivmpauum in manu sua.
llebraci enim s. librisdc dignilate femi- egressaoquo sunl omut^s mulioros posl
nac cdocebanlur. Quao eius dignilas iam oam cum lympanis ol choris [E\. i;i,20 ;

in narralione de crcationc olfertur. ila parilor Iud. ll,34ol Reg. ls.6 ot 1

Dcus enim qui homincm ad suam inia- Ps. 67,26. Insigni encoiuio praodioaliM-
273 FEMINA. FEMINA. 274

inulicr bona Prov. 31,10-31 cl Eccli. 26, lum subiectionis, velamen, gerere de-
1 : bonae beatus vir; iDulier
mulieris bere neque in ecclesia docere (1 Cor. 11,
lortis oblectal. virum suum et annos 3 s.; 4,34) saepiusquc in cpistulis monet,
1

vitao illius in pace iniplcbil; pars bona ut mulieres subditae sint viris (Eph. 5,
nuilirrbona; in parte timentiuni Deum 22; Col. 3,18); idem docetur 1 Petr.
(labilur viro pro factis bonis etc. v. 18- 3,1 sicut Sara obedicbat Abrahae do-
:

24; cf. 7,21; 9,1. Neqiie minus

Eccli. minum eum vocans (v. 6) atque ut ca- ,

dignitati mulieris consultum est legibus. veant ab ornatu exquisitiore monet prin-
Vir non potuit uxorem pro libitu re- ceps apostolorum; idemque Paulus
pudiare verum solum proptcr causam
;
(1 Tim. 2,9) qui mulierum et viduarum
gravem (proptcr rem turpem) et scripto officia pluribus proscquitur (1 Tim. 2,
libcllo repudii (Dent. 24,1); si quis se- H s.; 3,11; 4,4. 9-16; Til. 2,3-5). Uti
duxci'it virginem, dotabit eam et habe- Christo et discipulis eius ministrabant
biteam uxorem (Ex. 22,26; Deut. 22,29 :
piae mulieres facultatibus suis (Luc. 8,'.
non poterit dimittere eam cunctis die-
3), ita apostolus quoque ad similia mi-
bus vitae suae) pariter consulitur filiac
;
nisteria viduas advocari vult : vidua eli-
i[uam pater paupertate prcssus vendidil
gatur... in operibus bonis testimonium
in famulam (Ex. 21,7-11) et femina babens, si bospitio recepit, si sanctorum
quo(juc alicnigena, quae belli iure cap-
pedes lavit, si tribulationem patientibus
tiva erat, bene erat adhibenda (Deut.
subministravit, si omne opus bonum
21,11-15); sedulo quoqnc lege cavetur,
siibsecuta est (1 Tim. 5,9. 10). Idem
ne fdius j)rimogenitus uxoris minus di-
apostolus qui dignitatem matrimonii
iectae (si cui essent uxores duae) propter
tamquam mysterii magni praedicat(Eph.
amorem aiterius uxoris suc privaretur
5,32), praestantiam virginitatis pluribus
iure (Deut. 21,15 ss.). Feminae tamen
commendat (1 Cor. 7,7. 8. 32. 34. 35);
non scribebantur heredes, si aderant
ex utraque autom doctrina consequitur
filii (cf. Num.
36,1 ss.) nequc uxori li-
dignitas feminae. Quae eo quoifue com-
cebat dimittere virum seu libellum re-
pudii dare. Ea in rc mulier non eodem mendatur, quia in piis illis mulieribus,
(;um viro iure utebatur. Quae acqualitas quae Christo servierunt, cruci adstite-
in re niatrimoniali in nova lege perfecte runt fortes et de mortuo atque sepulto
constituta est (cf. 1 Cor. 7,3. 4. 10. 11). adeo sollicitae erant, praeclaro exemple
Pariter verae mulieris dignitati pro- cernitur, cuius pietatis, devotionis, amo-
spiciebatur quoque gravissimis illis re- ris, fortitudinis capax sit sexus qui di-

prehensionibus quibus femina impu- citur fragilior, utique non sine ope
dica, rixosa perstringitur (cf. Prov. 5, divina. Demum uli loel vaticinatus est :

lss.;6,26; 7,5-27; 11,22; 19,13; 21,19; effundam de spiritu meo super omnem
Eccl. 7,27; Eccli. 9,2-13; 23,28-30 etc.). carnem et propiietabunt filii veslri et fi-

Sublimem rationcm cur viri diligant liae vestrae et quidem super serves meos
uxores attulit Paul us eam repetens ex et super ancillas meas effundam de spiritu

amorc quo Christus dilexit Ecclesiam
(Eph. b,2o), sed simul nionet, ut mu-
lieres debito contineantur ordine. Cum
cnim apostolus docuisset in Christo
lesu non esse masculum neque fcminam
Tial. 3,28) et in re matrimonial! eodem
inre uti virum ac muliercm, videntur
mulieres quaedam eandem iuris aequa-
litatcm etiam aliis in rébus appetiisse;
ita Corinlbi in coetibus religiosis se si-
stebant capite non velalo. Quam maio-
rcm bbcrtatcm apostolus reprehendit
docens nnilierem natura ek conditione
sua viro esse subicctam ideoque symbo-
meo et prophetabunt (3,28 ;Act. 2,17.
18), Deus dona sua et charismata etiam
feminis non negat, prout iam cernebatur
in mulieribus compluribus veteris foe-
deris (Maria, Debbora, Anna, Holda, lu-
dith) et etiam multo magis eluxit in
regno et tempore messiano, de quo
loelis oraculum agit. Iam vero si Deus
tali honore sexum feminarum ornât,
consequens est quod in ditione christiana
habetur, ut scil. sua mulieri dignitas
serveturet agnoscatur. Etquamvis Deus
nulli unquam feminae donum contulisset
charismatis extraordinariuni, tamen
27o FEMINA. rilRIlUM. ^270

foniinae sua conslaiol, digiiitas o\ ore.i- pharisaeorum dicitur hypocrisis (Luc.

lionis et l'cdeiuptioiiis Itoiioliciis. 12,1). Vini vero illam l'ermcnti, qiia sue
sapiire massam larinaceam peneirat el
I. KNABENBAUKR.
iiilicil, etfert Chrislus, diini regnuiii
FENESTRA; ila Cru. CM; hicimIo <"iolorum comiiaral fermenio, (juia scil.
\crliUii' -iHï; proprio : liiincii \iaiii, ddctrina Chrisli apla est quae allicial,
immutet, elevet omncs coiidilioues vilac
roranien luininis, lenestram) in aira
Jacies. INoiiien
humanae cl quia dummodo suscipiatur
iiuifiis iisilaluin csl ji^n
eiiismodi elfectus créai. Utramquc ra-
vid qiiod porIVii-aluin os( el cmii roiu>- i

lionem, corruptionem scil. el efficaciam

strae non vitro clandeiTutur, sed can- penetrandi et inliciendi, videtur aposto-
cellis, clathris, otiam noniine nl^ix i. lus spectare, dum monet Corinthios mo-
e. cancelli designantur (cf. Is. 60,8, qiio dicum ferment um lolam l'ermentare mas-
colundjariiun clathris clausiun inlelloi:!- sam (1 Cor. ;i,0} idemquc (îalalis incul-
tur\ Kliani 6ûpa Ecoli. 21.26 cxplicatiir cat (0,9), ut scil. caveaut a iudaizantiluis
foncstfa ;
yiiias Oûpi; Eccli. t4,24; 2 Macli. qui lanlo sliidio et aviditale illis ritus
a, 19; Ad. 20,9. In Vulyata loel 2,8 Ir- ([iiosdam iudaicos itersuadere volunt.
gitur per fenestras cadent, lidir-. uS'C
:

FERRUM, bebr. Sf^Z. gr. afôr.pcç,

(iaculuni, missile, iiti alias S. Hicronv-
nuis eani vocem verlit gladiuni Neli. 4,
iiitermetalla post auruni, argentum, acs
il; lob 3:i,18; 30,12, pugioneni 2 Par.
locuin habet (Num. 31,22; los. 22,8;
2 Par. 2,7; Is. 60,17 elc). Licet illis vi-
23,10, arnialiirani 2 Par. 32,5S unde
lius haberetur, satis magni tamen ae-
explicanl : pone gladios cadnnl, rnunt
slimabatur, ita ut in praeda ab hoslibus
(cf.Knahenhauer ad loel 2,8). In tVag-
capta specialis eius menlio tieret (Num..
mentis hobr. Eccli. 43,11 praecipitur de
custodia filiac iu loco ubi nioralur ne
:
los. 11. ce). —
Inveniebalur inipsa terra
promissa (l)eut. 8,9, (.[uae verba nuiHi
sit feneslra.
receutiores de lapidibus durissimis ba-
FERMENTUM. Israelilae cinn fc- saltes, ferriun contiuentibus, interpre-
stinato egi'odcrcnfur ox Aegypto, tulc- lantur'i, ubi etiam nunc in monlibus
runt massani larinaceam farinam con- i

ïJbani, praeserlim in provincia Kesmân,

spersani aqua snbacta;n) antequain
i. e. et inregione transiordanica (Wdci/ 'Adj-
ferrncntaretur et coxernnt panes azynios lûn) ferrum rude abundal. Praeterea
(Ex. 12, 34. 39); qnare in conimeniora- Tyrii ex Arabia et Hispania ferrum cum
lione egressiis ex Aeg-ypto i. e. in lestivi- aliis metallis accipiebant (Ez. 27,12. 19).
tate paschali per sepleni dies non licebat Etiam ferrum ab aqiiUone commeniora-
comedere fermentatum (Ex. 12,15 s.; liir in textu massorethico et antiquis ver-
vides. V. AZYMAi. Pariter abesse debebal sionibus 1er. 15,12, ubi tamen H. Wivck-
fernientum ab oblationibus. Inlcr cetera ler loco "{lESa bna Sf12 legendum
quae in regno samaritano peccabanlur,
censet ':iEy~Sî?2 S't'12, explicans verba
Amos propheta etiam re])rehendit, t[uud
sacrilicent de l'ernientalo (4,o^. Si apo-
de ferro montium Anlilibani, «pii assy-
riace Ba'abapuna vocantur el ferro in-
stohis vult, ut expurgemus velus l'er-
signes erant (Alttestam. Unlersuch.,
inenlum, ne in fermento nialiliae el
Leipzig- t892, 180, cL 131). Alii ferrum
nequiliae festos agamus dies, sed in
ab aquilone retinentes textum de ferro
azyniis sincerilalis et verilalis (1 Cor. :»,

7. 8), inde sinud discinius ([uid l'ermeu- oplimo et durissimo interprelantur,

tuin syinbolice signilicel cl cur a sacri-
quod a populo Chalybum, regionem
liciis abesse debuerit. Alqiie fernientum
septemtrionalem prtqte Ponlum iulia-
bilanle, nonien c/iali/bis accepit icL
esse imaginem corruplionis etiam elu-
/. Kuabenbawr in 1er. 15,12). Èanilem
€et, si discipuli iubenlur cavere a fer-
banc oplimam terri speciem nuilti iu>-
mento pharisaeorum et sadducaeorum i.

c. a pei'versa eoruni doctrina (Matth. I(>.

mine m^E ipL rïlSs Nab. 2,3 bebr. i

0. 12; Marc. 8,15), vel si fernientum \ulg. /labt'nae) designalani censent; st>d
277- FERRUM. -"ESTIVITATES. 278

explicatio huius vocis et textiis satis du-
bia vidotur.
Ferriim autcin rarissime in statu puro
invenitur; plerumque variis mineralibus
inlerinixtum est, ideoque per ignem in
fornace ferrea (Deut. 4,20 1er. 11,4) pur-
gari et probari débet (cf. Eccli. 31,31
Vulg. cf. 34,26 gr.) taies fornaces etiam
; ;
mine in Libano ad obtinendiim ferrum
in forma satis simpliei et primitiva, sed
lignis Libani funestissima, in
— Metallum hoc a Siracida cum
necessariae rei vitae hominum » (Eccli.
39,31 gr. 26) eniimeratur; licet fortasse
usus eius aeris posterior sit, in S. Scri-
poribus cultus divini, dein de tribus
praecipuis festis annuis in génère, de-
nique de minoribus quibusdam festis
post exsilium exortis.
1. Ac primum quidem de temporibus
;
cultus divini. Populusfoederecum lahwe
unitus quotidio cultu publico Deum pro-
scquebatur (v. SACRIUCIUM lUGE matu-
tinum et vespertinum). Sed ex ipso cultu
divino, ex vita naturali ac sociali populi
usu sunt. theocratici quasi natura duce dies festi
« initio maiores oriuntur, quorum plurimi ab
ipso Deo Israelitis praescripti sunt. Très
classes dierum festorum apud Israelitas
facile distinguunlur \) cyclus dierum
:

ptura tamen pi'imus " malleatoc et l'a- festorum salibaticus; 2) tria praecipua
bcr in cuncta opéra aeris » simul et festa annua scil. paschatis, pentecostes,
ferri appellatur Tiibalcain (Gen. 4,22). tabernaculorum ; 3) dies propitiationis
Etiam apud Aegyptios usum fcrri anti- mensis Tishri). Quorum festo-
(dies 10.
quissimum fuisse et iam primis eius rum id peculiare est, quod numéro sep-
historiae saeculis viguisse ex monumen- tenario reguntur. Etcnim cyclus dierum
tis anliquis constat. Ad vasa tabernaculi festorum sabbaticus exordium surait a
ferrum non Icgitur adhibitum esse; sed sabbato, die septimo hcbdomadae et
iam tune ferrum in omnium usu ac no- gradatim evolvitur ad mensem sabbati-
tissimum fuisse, verba Moysis saepius cum i. e. mensem septimum Tishri (v.
indicant (Lev. 1,17; 26,19; Num. 35,16; Neomenia mensis septimi s. v. NEOME-

Deut. 19,5; 27,5 etc.). In constructione NIAE), ad annum sabbaticum i. e. se-

templi hierosolymitani autem cum aliis ptimum quemque annum quieti conse-
metaliis ferrum quoque plurimum im- cratum (v. SABBATICUS ANNUS), ad
pensum esse refertur (1 Par. 22,2. 14. annum iubilaeum i. e. quinquagesimum
16; 29,2 etc.). Pariter in usu profano quemque annum, qui post septenas heb-
ferrum ad varia instrumenta, securcs domadas annorum seu post septies se-
(Deut. 19,5; 27,5; 4 Reg. 6,5), « ferrata ptenos annos ab ultimo iubilaeo cele-
carpenta » (2 Reg. 12,31, hebr. serrae), brandus erat (v. lUBILAEUS ANNUS).
cultros (ib.),manicas ac vincula "et ca- Praeterea festum pentecostes (vide s. v.)
tcnâs (Ps. 149,8; Dan. 4,12), arma(l Reg. seu hebdomadum post septem plenas a
17,7; 2 Reg. 21,16; 23,7 etc.), vectes paschate hebdomadas celebrabatur,
(Ps. 106[107],16), stilum scriptorium festa paschatis et tabernaculorum per
(lob 19,24; 1er. 17,1) aliaque adhibe- septenos dies agebantur, dies propitia-
batur. tionis et festum tabernaculorum in
mense septimo Tishri locum habebant;
De aliis v. METALLA. Cf. E. F. K. Roseii- septem denique dies festi practer sab-
muller, Blbl. Alterth. IV. 1,60-3; Leunis-
Senfl, Synopsis 297-9. .404-23;
batum cessationc ab opère et sacra con-
III. 1 p.
Naumunn- Zirliel, Elemente d. Minéralogie
vocatione sanctiticandi erant dies prima :

cd. 13 p. 407-9. 466-9; R. Lepsivs, Die Me- et septima paschatis (dies 15. et 21.
talle in d. aeg. Inschr., Philol.-histor. Abli. mensis JNisan), dies pentecostes, Neo-
Berl. Akad. 1871, 102-12. 120; Willdnson- menia mensis septimi, dies propitiatio-
Birclt, Manners and Customs II. 247-51; Ad. nis, dies prima festi tabernaculorum
Erman, Aegypten 611; kl. in Verhandl. d. (dies 15. mensis Tishri) et dies 22. men-
Ges. f. Antbrop. 1888, 180.
sis Tishri, quae septem diebus festi ta-
L. FONCK. bernaculorum superaddita erat quasi
clausula omnium totius anni festorum.
FESTIVITATES seu dics festi. In lege de cessatione operis id discrimi-
Agemus in hoc articulo primum de lem- nis advertitur, quod pro die sabbati et
279 FESTIVITATES. FESTIVITATES. 280

(litMwpialionis oinno rtpus, labor qiiivis, 2 Par. 30,20; Neh. 8,17), quo modo lo-
omiie ne^olimn proliilu'aliir (cf. Kx. 20, quendi non ipsasollcmnitas nogatur,
iO; Kev. 2:{,;j. 31; Uoiil. :i,14 cl Niiin. sed modus quidam peculiaris maximae
29,7 holir. et I.XX), pro aliis dielius IV- feslivitatis ac laetiliae et concursus to-
slis soliiin onino opus servilo (cf. Lcv. tius populi incomparalionemadducitur.
23,7. 8. 21. 2.;. 35. 36; Num. 28,18; 29, •
2. De tribus praecipuis feslis annuis
in génère.
Ciim in libi'is liistoricis rarissime fiai
Teranno, in festis pascbatis, pen-
in
aliqua inenlio dicnini fesloriim, non
tecostes, labernaculorum legs slalu-
ilcfnenint, qui negarenl fcslos illosdies,
tum oral, ul onuie masculinum corani
quos niosaicos dicinms, esse instilutio-
Domino appai^eret (Ex. 23,14-17; 34,23;
nis mosaicac. Vcriun advcrli dcbel,
Deul. 16,10; cf. 2 Par. 8,13; Ez. 46,9;
([uam pauca de pliirimis annis in libris
lo. 4,45; 7,8; 11,50; 12,12; Act. 2,5).
liistoricis referantur; iinde minini esset,
Puerum ab anno aetalis duodecimo cx-
si festos dics osse cclebratos saepiiis
plelo banc legeni implore consuevisse
coninieniorareliir, cuni fanion fcsfnm
innuilur Luc. 2,42 et ex placilis quoque
cclobrarc non sit neque evenlus niaxiini
rabbinorum posleriorum confirmatur,
Mionienli neque res fore inaudita. Al ni-
qui puorum ab ea aelate ad ieiunandum
hiloniinus salis eius quoque rei ingeri-
el ad observalic nom legis maturum esse
tur mentio. Rcferlur les. 5,10 phase
censebant cl filiinn legù appellabanl (cf.
esse celebratum die statuto el Iiid. 21,
Lightfoot, Horie hobr. ad Luc. 2,42;
19 soUeninilas Domini in Silo annivei^-
WeUlein, Nov. Test, ad Luc. 2,42; Patri-
saria menioralur; Elcana statulis die-
De Evanf.. lib. 3, diss. 38, cap. 1).
tius.
bus ascendil, ut adoraret el sacrilicarcl
Attamen oMigatio iani anle aelatem
Domino in Silo, ubi arca Domini erat
duodecim arnorum adosse censebalur
1 Reg. 1,3. 21. Salomon otTerebal tribus
in Mishnae tractatu de sacris soUemni-
vicibus per annos singulos bolocausta
bus (Chagiga 1,1) « Omnes lenentur
:

ol paciticas victimas 3 Keg. 9,23 cl 2 Par.

comparore excepte surdo, stulto et mi-
8,13 in sabbatis el in caiendis el infe-
:

norcnne (]*cp), obturalo, hermaphrodita,

slis diebus, ter per annum, id est, in
sollemnitale azymorum el in soUemni- mulioribus, servis non libertate donatis,
claudo, caeco, infirmo, sene et qui pe-
tate bebdomadarum el in sollemnitale
diles advenire non polerant. Quinam est
labernaculorum. leroboam conslituil
minoreiinis? quicunque nequit insidere
dieni sollemnemin mense oclavo die 15.
mensis in similitudinem soUemnitatis humeris palris sui el lerusolymis ascen-

quae celebrabatur in luda (3 Reg. 12, dere montem lempli, sunt verba scholae

32). Uti maiorum, ila minorum quoque Shammai. Schola llillelis dicit ;
quicun-
festorum non deest mentio v. g. calen- que tenere nequit manum palris sui el

darum i. e. novilunii 1 Reg. 20,5. 18 lerusolymis ascendere montem tenipli,

uti scriplum est Ex. 23,14 tria festa »
ss.; 4 Reg. 4,23; 1 Par. 23,31; 2 Par.
:

8,13; 31,3. Eliam plura intlicia repe-

riunlur apud propbetas; Is. 1,13. 14
nominanlur neomcnia, sabbatum, fesli-
vilates aliac; 29,1 singulis annis ordine
suo celebi'ari dicunlur solltnnnitales el
39.29 fil alhisio ad noctem sanclificalae
(apud Suroihusium IL p. 413). Cf.
E. Scliùrer, Gesch. d. jiid. Volkes éd. 3
IL 425 s.; .4. Eder^heim, The life and
limes of lesus L 235 ss.
Ouanta fucrit multiludo eoiauu, qui ad
tria illa festa Hierosolyma ascenderent,

solleninitatis, ad pliase; cf. Os. 2,11 9, ;

lestanlur Pliilo J>e monarchia 2,1 éd.

5; Am. 5,21; 8,5. 10. Neque ullo pacto

Mtdtgeg II. 223) et Klav. loscplius, qui ad
asseritur 4 Reg. 23,22 (cf. 2 Par. 35, festum pascbatis 2700000 (liell. iud. VL
9,3) vel ail 3000000 (II. 14,3) bominiuu
18) phase a diebus ludicum usque ad
losiam non esse celebratum, sed dicitur atlfuissc lefert,quo in numéro uliquc

solum non faclum est sicut phase hoc

:
incolae urbis com|U'cbiMidunlur.
(hobr.) i. c. ut Vulgata bene habet nec :
Tahnudici tria illa lesta sollcmuia dicc-
onim faclum est phase tnif (cf. eliam banl D'Sil, quia onuies Israelitae mas-
281 FESTIVITATES.
CLili tenebantiir asccndcrc ad ea pedi-
bus suis [Buxtorf, Lexicon chald. taltii.
rabb. p. 2204).
3. De minoribus quibusdam feslis
posl exsilium cxortis. Ut liberatio ludaco-
rurn per Estherem l'acLa celcbrarelur,
inslituebalLir dies sortiura, Phurini (vide
s. ludas Machabaeus festuni dedica-
V.).
tionis templi seu encaenioruin instituil
V. DEDICATIO 2 et lUDAS 1). Praeterea
die 13. nicnsis Adar celebrabaliir me-
moria victoriae, quam ludas Mach. de
Nicanore reportaverat (1 Mach. 7,26-49;
2 Mach. 15,1 ss. cl'. Flav. loseph. Ant.
; Hierosolyma duci iuberet, quo in itinere
XII. 10,5). Simon Machabaeus
ut die 23. mensis secundi Ijjar agerelur
meraoria expugnationis arcis in lerusa-
lem (1 Mach. 13,50-52). Secundum Vul-
gatam ludith 16,31 ille quoque dies, quo
Hololernes a luditii occisus est, in
méro sanctorum dieruni habebatur
ex illo tempore a ludaeis colebatur.
Accedit deniquc festum Ligniferii
(ïj Twv ÇuXocpopfwv Éopir}), cuius meminit
Flav. losephus (Bell. iud. II.
quo mos est omnibus magnani lignoruni
vim ad aram comportare, ne quo tem-
pore ad alendos ignés materia deesset
(nunquam enim exstinguuntur) ». Eius
festi in S. Scriptura mentio non fit; an-
tiquitus Gabaonitae (Hevaei) perpétue
famulatu ligna pro domo Dei caedendi
adstricticrant (los. 9,23); post exsiUum
vero Nehemias oblationem lignorum inter
sacerdoteSjlevitas populumque
tribuit, ut ex ordine cognationum sta-
tutis temporibus in doinum Dei inferren-
tur (Neh. 10,34; 13,31); eam autem li-
gnorum oblationem quasi sponte cum
laetitia festiva l'actam esse facile conci-
pitur. losephus festo Ligniferii assignat
diem 14. mensis syro-macedonici Aùo;
(cf. loc. cit. cum seu mensis
II. 17,7)
quinti hebraici Ab; sed
Mishna (Taa-
in
nith 4,5) novem dies spéciales in anno
rccensentur ad hoc destinati, ut novem
familiae in illis ligna afferrent. Ex testi-
moniis rabbinicis (Megillath Taanith §.
11 Mishna, Taanith 4,4. 5. 8, Megilla 1,
; regem, qui post aliquot dies cum Bernice
3; Gcmara hieros. Taanith 68. 69. Me-
gilla 70; Gemara bab. Taanith 28-31)
apparat diem principalcm Ligniferii
fuisse diem 15. mensis quinti Ab (non
diem 14. quem Flav. losephus assignat).
FESTUS. 282
Plura de hoc festo vide apud Otho,
Lexicon rabbin, p. 380; P. Scholz, Die
heiligen Alterthûmcr des Volkes Israël
II. 105-106; E. Schûrer, Gesch. d. jiid.
Volkes éd. 3 11. 260. 261.
FESTUS ;<I>r]atoO. Antonio Felici in
procuratione ludaeae successit Porcius
Festus a Nerone missus (cf. Flav. los.
Ant. XX. 8,9; Bell. iud. II. 14,1). Cum a
Caesarea Hierosolyma ascenderet, adie-
runt eum principes sacerdotum et no-
biles ludaeorum rogantes, ut Paulum
constituit, ei insidiasstruere volebanl. Verum ab-
nuit Festus iubens accusatores Pauli
Caesaream vcnire, ubi Panlus servare-
tur. Reversus post aliquot dies Festus
pro tribunali sedit; contra accusationes
nu- Paulus demonstrat se ne(iue in legcm
et neque in templum neque in Gaesarcm
peccasse. Sed cum Festus ludaeis gratiam
praestare volens Paulum Hierosolyma
mittere velle videretur, Paulus probe
17,6) : « in intellegens fore, ut traderetur ludaeis ini-
micisinfensissimis, iuresuo civis romani
utens Caesarem appellavit. Festus om-
nino perspexit nullum in Paulo crimen
esse, sed agi solum de quaestionibus
religionis; verum cum ipse quoque gra-
tiam praestare vellet ludaeis, Paulum
non liberum dimisit; at cum Paulus ci-
vis romanus coram tribunali procurato-
ris i. Caesaris esset aocusatus, eum
e.
sorte dis- invitum ad tribunal provinciale amandare
non potuit; undc quaerit vis lerosoly-
:
mam ascendere et ibi de bis iudicari
coram me? a synedrio scil. me prae-
sente? Sed quid ludaei contra se moli-
turi essent, Paulus satis cognovit; unde
respondit ad tribunal Caesaris sto...
:
nemo potest ine ludaeis donare; Caesa-
rem appelle (Act. 24,27-25,11). Consilia-
rii Festi vel assessores (Suetonius, Tib.
33) consenserunt appellationem posse
admitti. Sed quo elogio scripto Paulus
niitti De quo cum Festus dubi-
poterat?
taret, Paulum produxit ad Agrippam
uxore advenerat Festi salutandi causa
(25,12-27). Coram hisce itaque Paulus
vitae suae ac praedicationis rationem
reddidit, et cum sermonem inferret de
Christi resurrectione, insanis Paule,
283 FESTUS. Finis. 284

iii(|iiil Fosliis, iiuilliic te litlcraoail iiisa- slanlissinuis b^rrac ]»ronussae licos l're-

niam convcrliinl. A.nrippa autoiu Keslo (|ticntei' commémorât. Fxploratores a

dixit : diiiiilli polorat liorno hic si non .Moyso missi <' de (icis loci illius Inle-
appellassol C.aosaioni (2o,28-:52). — Do runt ad demonstrandam lerrae uberta-
eius adininistralion(^ vi(ii> Ant. X\. 8,'.»- tem » (Num. i;{,24), ([uam ol Moyscs e\
U,l ; ex <|iia narraliono se([ni vidoliir licis coniniondal (i)tnil. 8,8); parilor
Fesliini pcr lu'cvc l(Mii[tiis iniiiius ges- Leinporo Fsdrae Hiei'osolymis vénales
sisst'. aU'erebanUir (Noli. \^^,[l')) alqiic eliam
FICUS. 1. Kicns (Ucotiim, lii-ulnca) propholae signum sont t'olicilatis terrac
liebr. dicilur njxn, gTacoe vcro auy.TJ (lool 2,22) ol a SpoiiSM inler delicias
borli rcgiionumerantur (Canl. 2,13].
ci auxov; IVuclus praecoqui priini tem-
loliis suis ramisque
Cuni ficulnea largis
poris misa audiunl, ininialiiii vero
expansis iucundam praebeat in ardo-
nas (Gant. 2,13 Vulj^'. grossi), qiiani vo- ribus umbram (cf. lo. 1.48. TiO), frue-
cem dv licis tenerioribiis inlellegen-
alii tuque suo dulcissimo omnibus gratis-
dani consent {P. Schcgg, Bibl. Arcli. sima exsistat (cf. lud. 9,10 s.), imago
101, collalo etiam Ez. 27,17 ;jD, de quo pacis et securitatis sacpius dicitur liabi-
tare suit iîcu sua (3 lleg. 4,2.'» Mich. ;

V. BALSAMUM 1). Significalio noniinis

4,4; Zach. 3,10; IMacli. 14,12) et comc-
liebraici, cornmunis,
llniiuis seinilicis
dere de IVuctibusoius (4 Reg. 18,31; Is.
dubia non est oninibusqiie arboreni tici
30, IG).E contrario iocus pessinuis Is-
^Fiais carica Linm'-, ord. Uriicaceae) eius-
raelilis estdosortum, quia « nec ficum
([ne fi'uctus désignai.
gignit nec vineas » (Num. 20,5), et inter
De variis fici nominibus cf. /. Loir, Aram. calamitates poenasque divinitus inllictas
Pflanzennamen n. 335; P. de Lagarde. Mit- recensctur ([uod alienus comedct li-
'^

leilungen 1.58-75; Fr. Ho)iimel, AufsiUze u. cum luain » (1er. 5,17) et grando per-
Abhandl., Miinchcn 1892, 93. 100-6; F.
ficulneas eorum
cussit (Ps. 104, 33J el
Hehn, KuUurpll. u. Haiisth. éd. G., 94-7.
defuit l'olium de ftcu (Is. 34,4) et non
560s.; 0. Schntder ib. 99-101.
sunt ficus in ticulnea (1er. 8,13) et cor-
2. Fici palria satis probabiliter Ara- rumpitur ficus (Os. 2,12 hebr. 14) et
bia nieridionaiis censetiii% unde saltem decorticatur, unde elanguit (loel 1,7.
2500 fere annis ante Ciiristum in Aegyp- 12; cf. Am. Hab. 3,17; Ag. 2,20).
4,1»;

luni translata atqiie in alias quoqiie Praeslantissimac aulom consebautur

regiones praesertini circa mare Mcdi- tiens praocoquac (Is. 28,4 Yulgata tein-
terraneuni invecta est. Hodie pluribus poraneuin; 1er. 24,2; Os. 0,10; Mich.
varietatibus ibidem ubique colitur atque 7,1 ; Nah. 3,12); ac licet etiam ficulnoao
ctjam non culla in variis locis in statu spontanée crescentes aliquos fructus fo-
silvestri invenilur. rant, cura tainen et labore servaro ficum

Erdkunde XI. 537-49; Graf oportef, ut (juis friictuum suavilate el

Cf. C. Ritter,
zu Solms-Laiibacfi in Abhandl. d. Ges, d. dulcedine fruatur (l*rov. 27,18; cf. Luc.
Wissensch. zu Oiittinf^en XXVIII. 1882 £. ; 13, (> ss.). —
Etiam in comparationibus
Boissier, Flora orient. IV. 1154; Leituis- biblicis saepe tum ficus bonae tum ma-
Franli. Synopsis II. 2 éd. 3. p. 537 s.; A. lae adhibcntur (1er. 24,1-8; 29. 17;
de Coiidolle, Origine des pi. cultivées 235- Matth. 7,10; 24,32; Marc. 13,28; Luc.
8; Frz. ]\oenifj, Pflanzen ini ait. Aeg. 292-7; 6,',.*; 21,29; lac. 3,12; Apoc. 6,13\ ac
L. Andertind in Ztsclir. d. D. Pal. -Ver. XI.
piaosorlim in lieu illa slorili foliis orna
1888, 79-81; G. Svliweinfurtli in Verh. d.
la Domiiuis imaginom populi roligiono
Berl. Ges. f. Anthrop. 1891, 657; F. Loret,
Flore pharaonique éd. 2, 47 s.; ,1. F.ntjler ac [(iolato caronlis, sed cultus liluum-
in Hehnop. c. 97-9; G. E. Post, Flora of ([ue pompam servanlis ostouilil (Matli.
Syria 730. —
De ficu ap. Assyrios cf. A. H. 21,10 Marc. 11,13 ss.\ Nam cum !i-
ss. ;

Layard, Monuments ol Nin. II. 14. 15. 22. culnoao l'olium serins nascalur, quam
23. 2^1 ; E. Ilonavia, Flora of tiie Ass. Mo- pomiim ilMin. .W'I. 20,113), videns Do-
num., London 1894,14. minus, moro homiiHim agons, licum ha
3. S. Scripliira iidci IVucliis priic- bcnloHi lolia, ralioiiabilili'i' IVuclum iii
283 FICUS. FIDES. 286

oa exspectarc potuit. —
Remcdiis quo- liare potuit telle vestimentum eius qui
:

(lue aplus fructus fici censel^atur, ac fideiusser exstilil alieni et pro extraneis
sicLit iiissu Isaiae imposita massa de aufer pignus ab ee (Prov. 20,16) et 22,
ticis curavit ulcus Ezechiae régis (4 Reg. 26 s. neli esse cum bis qui defigunt
:

20,7; Is. 38, 21), ila etiain postea usiis manus suas (i.^ e. qui dexteras dant,
eius cognitus erat atque
medicinalis sponsione se ol3slringunt) et qui vades
lîodieduni remansit [Dioscur. Mal. med. se efferunt pro delîitis si enim non ;

1, 183-6; P/m. XXIII. 7,117-30). habes unde restituas, cur auferet lec-
4. De foliis fici, quae consuerunt tum tuum' sub te (hebr. Vulgala quid ; :

|jrimi parentes, ut facerent sibi perizo- causae est ut tellat operimentum de cu-
iiiata (Gen. 3,7) aliqui diiljiiim movc- bili tue). Unde dicitur multos cautione

vcrane ficus an alia arbor in textu

riiiit, intcrpesita perdidisse rem familiarem
sacro intellegenda sit, ac par uni quidein et e patria fugere debuisse repromis- :

probabile censentes ficuin in horto pa- sio (ÈYyûr)) multos perdidit dirigentes
radisi cxstitisse plures potius arboreni (•/.atcuôûvovxaç) et coinmovit il] os quasi

indicain, Musa sapie^itum Linné vel M. tluctus maris; vires potentes migrare
paradisiaca L. dictam (de qua ci". Leu- tecit et vagati sunt in gentibus abenis
nis-Fmnk o. c. 768-70), Adahio eiusqae (Eccli. 29,24. 2o). Quare sapiens menet :

(•oniugi foiia praebuisse existimarunt. fili mi, si speponderis pro amico tue, (si;

At dubium mère negativuni non sufficit, defixisti apud extraneuin nianum tuam
iil eidcm nomini ronT] aliani in boc loco (i. e. si pro alie dexteram dedisti spen-

sienis, cf. hebr.), illaqueatus es verbis

significationem fingamus, neque folia
metra longa, apta ap-
arlioris iliius, 2-4
oris tui... qued dico, fili mi,
fac erge,
et temetipsum libéra etc. Prov. 6,1 s.
parent quae ad perlzomala consuanlur.
et :affligetur malo qui fidem facit pro
De cibi specie ex ficis paiati, quam mas- extranee; qui auteni cavet laquées (i. e.
sam caricarum elpalathas S. Hieronyinus qui cavet a sponsione, cf. hebr.) secu-
vocavit, V. CARICAE, PALATHA. Ficela — rus erit Prov. 11,15; quare Prov. 17,18
1 Par. 27,28 ponitur pro hebr. iGpîî?. i- e.
hebr. stultus vecatur qui pro alie cau-
sycomori. V. SYCOMORUS. tionem interponit et dexteram dat et si-
De ficu praeter auct. cit. cf. /. H. Ileideg- militer 22,26 datur monitum, ne quis se
(jer. De Ficu a Christo rnaiedicta, Amslelo-
vadem praestet pro alie, cum sit pericu-
dami 1657; /. H. Ursinus, Arboret. bibl.
Uim ne se ipsum lionis suis privet; cf.
424-55; il/. Hille?: Hierophyt. I. 150-70; C.
V. Linné, De ficu, L'psaliae 1744; O. Celsius,
Prev.^27,13. Simul tamen indicatur boni
Ilierobot.II. 368-99 ;£". F. h'. Rose» millier, viri esse sponsione sese pro alie obstrin-
Bibl. Alterth. IV. 1,285-92; H. O.Lenz, Bot. gere; proin soluni menotur ne quis id
d. ait. Griech. u. Rom. 421-7; P. Cultrera, inconsiderate faciat; vir bonus fidem
Flora bibl. 386-96-, H. B. Trisiram, Nat. facit (lYT'J^'<3£TraO pro proximo sue Eccli.
Hist. of the Bible éd. 8,350-3; P. Sclieyg,
29,19; selum is qui omnem abiecit pu-
Bibl. Archaeol. 189-91; L. Schneller,
dorem derelinquet eum; quare qui
Kennst du das Land éd. 16, Leipzig 1899,
eiusmodi beneficium accepit, menetur :
104-7, 278-88.
gratiam fideiussoris ne obliviscaris de- ;
L. FONCK.
dit enim pro te animam suam Eccli. 29,
FIDEIUSSOR. I)e sponsione, cau- 20. At is queque reprehenditur qui sta-
tiono qua quis se pro altero obstringat lim fideiusserem spoliât bena repro- :

quideni reperitur In lege mosaica;

nibil missoris (âyYÛou) sibi ascribit peccater
sed ciusinodi sponsionem esse consue- (29,22i. —
Sponsor pro Beniaminexstitit
ludine inductani apparet e\ variis quae ludas Gen. 43,9; 44,32.
in libi'is Prov., lob, Eccli. leguntur. Data
dextera liebat sponsio et. lob 17,3
FIDES. In Vetere Test, saepe poni-

hebr.; Prov. 11, lo; 17,18; 22, 2C,, hebr.).

tur pro hebr. n:i]2N*; ita v. g. 1 Sam.
Si débiter non potuit vel noluit debilum 26,23 Deminus autem retriJjuet uni-
:

solvere, créditer rem a lideiussere repe- cuique secundum iustitiam suam et fi-
tebat; imme eum veslimento, lecte spo- dem i. e. fidelitatem; similiter 4 Reg.-
287 FIDES. FIDES. i8H

12, Tj, iibi dicilur, cos qui accepissent In libris Novi Testatnenli lides plc-
pecuniain t>ain in lido i. e, curn lideii- l'umque occurrit ca signilicalioniN qua
tate, uli praeseTipliuii oral, Iraclasso; alteri credilur, qua rcs quaedam proplci'

ileni 22,7 veiumtainoa non suppuleUir

:
auclorilatem alterius assumilur, credi-
eis argenUun quod accipiuni, sed in pn- lur; luule lides saepissime dicit lirmam
leslale liabeant el in fuie; simili noUoni' persuasioucm de aliipia rc. Si haec
i Par. 9,22 et Ps. 32,4 Uci lidclitaloiii iirnia persuasio habetur de Dei miseii-

exliiberi dicitiir in eiiis npci-ibus; pari- cordia, bonitate, polcntia, de lesu Cliri-
c lldclitas appella- sli polentia, lienignilale, pcr se ex ea
ler Is. 11,5 fides i.

tur cincloriuni renuni Messiac ciusmodi ;

oritur cerla «inaedam el iirma liducia:

lides, lîdelitas et constanlia in lege Dci ([uarc haec fiducia ipsa eliam voce tidei

observanda pracdicalur de tempore connolatur. Ad rectam fulei noliouem

messiano Is. 33,6; eam abesse de suo hauriendam haec perpendenda sunt :

centurie dixit tantum die verbo cl sa-

tempore conquerilur lereniias 5,1. 3; :

nabitur puer meus; lesus respondet

7,28; verimi seit niullam osse lidelita-
:

tem Dei, unde speni conoipit inisericor- non inveni lantam hdem in Israël ; vade
et sicut credidisti, fiât tibi (Matlh. 8,S-
diae Lament. 3,23 et si Deus de tempore
13). Caecis sanationem petenlibus dicil
futuro promittit et sponsabo te milii in :

lesus credilis ijuia hoc possum faci'iv

fide (Os. 2,20), l'oedus noviim oonstitu-
:

vobis (Matlh. 9,28;? Mulier sanguinis

tum iri asserit fidelitate et conslantia et
iuslus lluxu laborans lantam concepil persua-
firmitale. Si Hab. 2,4 dicilur :

sionem de ('hristi potenlia, ut cogilaret :

autem in lide sua vivct, notio ex ora-

vivet quia et si leligero tantum veslimontum eius,
tione contexta est :

salva ero et lesus ei dicil lides tua te

qualenus fideli anrmo Dei promissioni-
; :

salvam fecit (Matlh. 9,20 s.) cl ila in

bus tidcm adhibeat el spe inde conce-
plurimis narrationibus evangelicis de-
pta animum gerat excelsum mediis in
prehenditur firma quaedam persuasio
calamilatibus; quare hoc loco notio
de Christi polcntia, cui fiducia ulique
credendi verbis Dei indeque lîdeliter ei
adiuncta est. Praeclaram fidei descri-
adhaerendi polissimuni subest, quae si-
ptionem nobis dat Paulus lidem Abra-
gnificatio verbo "j'aNn. incst (cf. Gen.
ham laudans Rom. 4,9. 18 s.; Abraham
15,6; Ex. 14,31; Is. 7,9; 53,1 etc.). Si- autem Deo loquenti et rem promittenli
gnificatione lidelitatis praeterca legitur ([uae creditu erat difficillima crcdidit:
Os. 0,9; Eccli. 6,15 amico fideli nulla :
Rom.
haec est fides eius (deii. 15,6; 4.
est comparatio et non est digna ponde-
3); et ciarani fidei descriplionem no-
ratio auri et argenli contra bonitatem
bis proponit Hebr. 11,1. 3, lidem di-
fidei illius: ilera 22,28; 27,18; 40,12; cens firnuiin lundamcnlum vel lirmam
45,4; 46,17; 1 Mach. 10,27. 37. Vcrum persuasionem rerum sperandarum el
aliis in locis désignât aninii aclum
cum argumenlum probationem cerlam de
vel
aut habitnm quo alteri crediUir Eccli. rébus quae sensibus non appareanl. Fi-
25,16; 49,12 et 2 Mach. 15,11, ubi de dem dicere firmam animi persuasionem
somnio fide digno sermo infertur (ôvstpov elucel quoque ex Rom. 14, 1. 23; ubi
àÇtontcîTov) ; ex qua notione facile alia docetur eum qui cuni dubio licealne
conscquilur, qua alteri liditur, ei fidu- necne manducet peccarc, quia non ex
cia exliibelur; cf. Eccli. 27,17. Ei signi- fide, omne aulem quod non est ex fide
licalioni cognatum est, si fides ponitur, peccalum esl. Quid sit lides pariler elu-
ubi graece legitur suvoia, uli 2 Mach. U. cel ex Acl. 13,7 s.; Sei-gius Paulus desi-
26; 11,19 et similiter 12,8. Aliquibus in derabat audire verbum Dci quod Rarna-
locis legitur in Vulgata lides, quos S. bas cl Saulus annuutiabant; Elynia-
Hicronymus libère ad sensum verlit; ila aulem resislebat illis quaerens averlcrr
(ien. 39,16; Lcv. 0.2; Tob. 2,18; Eslh. proconsulem a fide i. e. ne crederet, nv ta
6,3; 16,13. 23. Alia quacdain uli lideni iirma animi adliaesi(in(> aiu|)leclerrlii-
ràcere Eccli. 29,19 vide s. v. l'IDEllS- (piae ipsi tauuiuam verba Dei propou»'-

SOR. baului'. Fides quoque egregie describi-

289 FIDES. FIDUCIA. 29U

(iir tamquam persuasio qua quis rem 35-1 1,1. Fidem illam, qua homo non
aliquam animo conlplectatiir Hebr. Il, imi»ellatur ad bona opéra praestanda,
():sine fide impossibile est placere Dco; S. lacobus mortuam appellat, et ex ope-
credere eniin oportet accedentem ad ribus ostendi fidem, quae si operibus
Dciim quia est et inquirentibus se rc- careat non possit salvare hominem
immcrator sit: unde dicitur fides ad (lac. 2,17-20). Cum fides itaque sit per-
Deum 1 Thess. 1,8; Hebr. 0,1, fides in suasio, agnitio, cognitio, poterit fides
Deiim (1 Pelr. 1,21 gr.) etc. vel ros quae eo modo
usurpari quo eiusmodi vocabula
creditiir exprimitur genetivo;
ita saepe notione quadam argumenti cognitione
fides lesu Christi, Dei i. e.
lides Flii contenti adhijjentur; ila dicitur nunc :

tirnia persuasio 4c lesu Messia, laela ovangefizat fidem quam aliquando cx-
animi adhaesio (jua quis lesum Dei Fi- pugnabat (Gai. 1,23), uti Estius expli-
lium crédit; cf. Rom. 3,22; Gai. 2,20; cat : quia Christi fidelibus extorquere
ex qua ildo vel per quam fidem home fidem persequendo nitebatur. Eodem
docente apostoio iustificatur (Rom. 3,28. modo dicitur lidei obcdire, audire
30;, quia iiaec fides est initium, radix, lidem, fidem tradi (Act. 6,7; 24,24; lu-
fundamentuni iustificationis, eu m remis- das 3), uti dici solet cognitionem tra-
sio peccatorum et reconciliatio cum Deo dere etc.
liabeiM nequeat nisi ab eo qui in lesum Uti in Vetere Testamento, ita quando-
credens pretio sanguinis eius expiatur. que Novo quoque fides induit notionem
in
Uuam in lesum fidem tamquam unicum fidelitatis; ita de Deo Rom. 3,3 num- :

salutis l'onlem apostolus operibus legis quid incredulitas eorum fidem Dei
(ea fide destitutis) opponit. Haec animi ovacuabit? item de humana fidelitate
de Deo eiusque Filio et generatim de Gai. :i,22 tamquam fructu Spiritus sancti
rébus a Deo revelatis persuasio et firma et Tit. 2,10 : non fraudantes, sed in
adliaesio, utretineatur, confirmetur, au- omnibus fidem bonam oslendentes et
geatur et crescat, sacrao litterae admo- simiUter notione iidei datae 1 Tim. S, 12 ;

nent (cf. Act. 14,21; 2 Cor. 10,lo; Epli. primam fidem irritam fecerunt. Cete- —
4,29; Col. 1,23; 2,7; 2 Thess. 1,3 etc.). rum vide s. v. CHARiSMATA, CREDERE.
(Jui fidem habent dicuntur esse ex fide T, KNABENBAUER.
(Gai. 3,7). Fidem autem banc non innili
sapientlae humanae, sed eam effici virtute FIDUCIA. Ea voce in Vet. Testa-
divina et eam praeslari Dco loquenti, mento plerunique redditur ncB, etiam
apostolus clare docet et sermo meus et
: yjVZ (fulciri, fulcrum suum habere, re-
praedicatio mea non in persuasibilibus putare). Ut toto corde confidentiam po-
humanae sapientiae verbis, sed in osten- namus in Deo monemur habe fiduciam :

sione spiritus et virtulis, ut fides vestra in Domino ex toto corde tuo (Prov. 3,5)
non sit in sapientia hominum, sed in et Asa rex oravit adiuva nos, Domine
:

virtute Dei Cor. 2,4. o; et

(1 cum acce- : Deus noster; in te enim et in tuo nomine
pisselis a nobis verbum auditus prac- habentes fiduciam venimus contra banc
dicationis) Dei, accepistis ilkid, non ut niultitudinem (2 Par. 14,11). Pariter in :

verbum hominum, sed (sicut est vere) limore Domini fiducia fortitudinis (Prov.
verbum Dei qui operatur in vobis qui 14,26). Tafi fiducia Susanna in periculo
credidistis (1 Thess. 2,13). Quae fides gravissimo confortata est fiens suspexit :

est lux, illuminatio mentis a Deo facta ad caelum; erat enim cor eius fiduciam
quam apostolus creationi lucis compa- habens in Domino (D9n. 13,3o Saepe .

rât (2 Cor. 4,3-6). fit admonitio ne confidentia et spes po-

[lace firma animi persuasio nccessa- nalur in hominibus, multo minus in

rio gignit fiduciam, spem, obsequium idolis; ubi sunt dii eorum, in quibus
erga Deum quod observatione mandato- habebant fiduciam (Deut. 32,37)? Et Ha-
rum bonisque operibus consistit. Quam nani propheta dicit ad Asaregem luda :

arcte fides et fiducia inter se connectan- quia habuisti fiduciam in rege Syriae et
tur, apparet e\ modo loquendi et exhor- non in Domino Deo tuo, idcirco evasit
tandi quo utitur apostolus Hebr. 10,19. Syriae régis exercitus de manu tua
LEXICON BIBLICUM. — T. H. — 10
501 FIDUCIA. FILIUS. 2î)2

(2 Par. 10,7). Hius qui Deuin obliviscilur non, cur et (luibus conditionibus alacri
liducia est sicut aranoarum (lob
tela c:onlidenlia nos araiarc debeamus.
8,14). Propliclae reprehcndunl eos qui I. KNABENHAUEH.
liiluciain suain poiuinl in auxilio cxlra-
neoruin ita Isuias involiitur in eos qui
; FIGULUS. Modus operandi (îguli
liduciam liahent in unibra Aegypli, iu describitui' 38,32 ss.
Eccli. ligulus :

quadiit^is cius, quani in if-noniiniani sedens ad opus suum convcrtens pedi-

lorc dicit (30,2. 3; 31,1); pariter nionet
Icronuas conlritum iri urbes in quibus
habuei'int fiduciain; monet ne conlidant
vane in Icmplo (5,17; 7,14). Tempore
Ezochiac rcj^is Raltsaces dux régis Assy-
riorum irridcl ludaeos eo quod in Do-
mino tiduciani iiabeaut; Isaias aulem
regem et popuiuiu iubet firmam in
Domino habere iiduciam, in cuius fidu-
ciac praeinium e pericnlo eropti sunt
(4 Heg. 18,19 ss. Is. 36,4 ss.).
In Novo Teslamenlo oa voce exprimi-
tur Océpaoç Act. 28,i:i, item OapaErte
Matth. 14,27 i. e. bono
estole; item jtsnoîOrjai?
bus suis rotam, ([ui in solliciludine po-
situs est seni]ior propter opus suum...,
in brachio suo formabit luliun et antc
pedes sues curvalùt vii'Uitem suam (i. c
pedii)us rigoreni luti emolliti; cor suum
dabit ut eoiisummet linitionem cl vigilia
sua mundabit fornaceni. Simililcr Sap.
"1;'>,7 :tigulus mollem lerrani prenions
laboriose lingit ad iisiis nostros unum-
quodque vas. Prius enim lutum pedibus
calcabatur (cf. Is. 41,25) donec satis
molle etïiceretur; dein rota figulariopus
suum formavit, quac rota figularis dua-
vel l'orti animo bus rôtis constabal, maiore inferiore,
2 Cor. 3,4, oui minore superiore (unde 1er. 18,3 opus :

noiioni quoquc congruit rajioiOoTsç Pliil. faciebat ligulus D''J2N'n h"!!) simili niodn
3,3 : gloriamur in Christo non in carne
uti in niola manuaria. Vasa formata,
fiduciani iiabentes. Verum plerumque
vasa liguli probat fornax Eccli. 27,6. Ex
ea voce redditur :i;appria(a ([uae proprie
Prov. 26,23 licet concludere tigulis ar-
est libertas in dicendo et quaedam au-
lem ohducendi vasa materia quadam
dacia, seu alacris quaedam et imper-
splendida non fuisse ignotam; legitur
territa contklentia; ita Act. 4,29 : da
enim ibi hebr. argentum scoriaruin
servis tuis cnin omni liducia loqui ver-
obductum super testam (vas fictile).
bum Dei;item Act. 4,31; 2 Cor. 3,12 :

Figulos etiam instrumenta idololatriae.

habentes igitur talem spem niulla lidu-
idola, quando(iue fecisse Sap. Kl, 8 indi-
cia utimur et 7,4 multa niihi liducia :

catur labore vano deum lingil de eodem

:

est apud vos. In Christo lesu nos ha-

luto. — De figulis quorum mentio lit
bere fiduciam apostolus saepius affirmai 1 Par. 4,23 vide quae disputai De Moor
(Eph. 3,12; Hebr. 10,19 in sanguine
in periodico La Science catholique 1894
Christi; 1 Thess. 2,2 in Deo; 1 Tim.
p. 714. —
De agro liguli ville s. v. IIA-
3,13 in fide Christi) non autem in carne CELDA.MA.
(Phil. 3,3 TtETOtOoTsç) cf. Hebr. 3,6 et ;

4;i6. Eodem modo monet S. loannes : FILIUS. Uaec vox modo multiplici

et nunc, lilioli, manetein eo (in Christo), adhibelur.

nt cum apparueril habcamus fiduciam Nolione primaria is dicitur lilius qui
et non coul'uudamur ab eo in advcntu a paire genilusesl. Filiis praecipitur, ul
eius (1 loan. 2,28) et cor ni>struni non
si honorent patrem et matrem [K\. 20,12;
reprehenderit nq_s, liduciam hahemus Deut. 5,16; Matlh. 15,4; Eph. 6,2) et
ad Deum 3,21 ; ciC 4,17 et o,14 haec est : severe animadvertilur in eos i|ui paren-
liducia ([uam habemus ad cum, (juia tibus debitam reverentiam el obedien-

quodcumque petierimus secundum vo- tiain negant; qui percusserit palreui

iuntatem eius audit nos. Eadem notionc suum aut inati-em, morte moriatui';
etiam ÈjiapprjaKitÇeaOai redditur; ita Act. item, (pii ils maledixerit (E.\. 21, io. 17;
19,8 : cum fiducia loquebatur vcrbum Lcv. 20,9; Prov. 20,20; Mallh. 15,t);
Dei per très mcnses (Pauliis Kphesi) et lilius contumax et prolervus lapidandus

cf. 1 Thoss. 2,2. —

Hisce salis docenuir, erat (Deul. 21,18-21). —
Kilii heredes

in quo liducia ponenda sit, in quo voro sunt bonorum parcntum, ita tamen ui
293 FILIUS. FILIUS. 294

filius priniogeiiitus partem duplicem ac- doles patris impii eliam in filiis quasi
cipiat (etsi fuerit filius uxoris odiosae; renascatur; unde consortes et partici-
cf. Deut. 21,17); v(3rum ob scelus com- pes pravilalis paternae merito puniun-
missLiin ius primogeniti in alium potuit lur insuper quos Deus puniturus sit
;

transfcrri; cf. 1 Par. 5,1. Filii autem additur lawh odientes me « et faciens
nothi ab heredilate excliidcbaiitur, uti
in cxemplo lephle patet lud. M,l s. — misericordiam in millia bis qui diligunt
me » (Deut. 5,9. 10 hebr.).
Habeix^ filios referebatur ad divinam
Laliore significalu filius quandoque
benedictionem iis carere opprobrio ver-
;
dicitur pro nepote; ila Gen. 29,5 Laban
tebatur et taniquam casligatione divina
vocatur filius Nachor, cum sit filius Ba-
inflictum considerabatur; cf. Gen. 15,2;
thuel, nepos Nachor; simililer Esdr. 5,1
30,2.3 Rachel pariens filium dicit :

cf. Zach. 1,1. Dein generalim filii di-

abstulil Deus opprobrium meuin; 1 Reg.
cuntur posleri ita filii Israël, filii Levi,
;
1,6; Ps. 112,9; 126,3; Prov. 17,6 co- :

filii Ammon i. e. Israelitae etc. ; homi-

rona senum filii filiorum; Eccli. 3,6 :

nes dicuntur filii Adam Eccl. 3,21 ; Eccli.

qui honorai patrem suum iucundabitur
40,1 iugum grave super filios Adam.
:

in filiis; Deut. 7,14 -.non erit apud te

Simililer sermo infcrtur de filiis Sion
sterilis utriusque sexus Is. 47,9; Luc.
;

(Is. lerusalem (Matth. 23,37).

66,8), filiis
1,7 etc. Inde quoque intellegitur lex le-
viratus (Gen. 38,8; Deut. 25,5 s.). Sed
FiliiAbraham vocantur et ii qui ab

melior est unus (filius) timens Dcum

Abraham slirpe descendunt et ii qui
indolcm Abraham iniitantur cognoscite
quam mille lîlii impii et utile est mori :

ergo, quia qui ex fide sunt ii sunt filii

sine filiis quam relinquere filios impios
Eccli. 16,3. 4 et Sap. 3,13 felix dicitur Abrahae Gai. 3,7; immo eani rationem
sterilis et quac nescivit Ihorum in deli- esse longe potiorem apostolus indicat :

cto, dum maledictae et insensatae ap- neque qui semen sunt Abrahae omnes
pellantur quae ex adulteriis filios con- filii Rom. 9,7. Porro nomen filii usur-

cipere gestiunt. —
Quamvis in utroque palur etiam de eo qui erga alium sub-
testamento obedientia filiis erga parentes icclionem, obedientiam, amorcm i. e.
saepius graviterque iniungatur (Lev. eos animi sensus quos filius in patrem
19,3; Prov. 1,8; Eccli. 3,1-18; Marc. habet exprimere vult. lia Achaz misit
7,10; Eph. 6,1-3; Col. 3,20; 1 Tim. 3,4), nunlios ad Theglathphalasar dicens :

tamen etiani significalur accidere posse, servus tuus et filius luus ego sum 4 Reg.
ut filii, ne servitio divino desint, paren- 16,7; discipuli dicuntur filii, quia ma-
tes debeant relinquere vel iis obsistere gistros observantia et amore prosequun-
(cf. Matth. 10,37; 19,29; Luc. 9,59; tur qui quasi parenlum officie fungentes
14,26). — Ex una parte dicilur Deus et parentum partes supplentes eos eru-
visitare iniquilatem patrum in filios in diunt; ita filii prophetarum (3 Reg.
tertiain et quartam generationem eorum 20,35; 4 Reg. 2,3 etc.); ita Paulus vo-
qui oderunt me (Ex. 20,5; Deut. 5,9; cal Timotheum filium suum carissi-
Os. 4,6; 1er. 32,18; Am. 7,17), ex altéra mum; eos quos praedicatione sua ad
parle autem non occidentur patres
: lesum adduxit, quos spiritualiter genuil,
pro filiis nec filii pro patribus; sed filios appellat (i Cor. 4,17; Gai. 4,19.;
unusquisque pro peccato suo morietur 1 Tim. 1,2. 18; 2 Tim. 1,2; Tit. 1,4;
(Deut. 24,16; cf. 1er. 31,30; Ez. 18,20 : Philem. 10 obsecro te pro meo filio
:

filius non portabil iniquilatem patris etc. quein genui in vinculis, Onesimo 1 Pelr. ;

cf. 18,1-18). Quae duo facile inter se 5,3 : Marcus filius meus etc.). Quare
conciliantur. Ubique eniin terrarum no- magister discipulum alloquitur fili mi; :

tuni est posteros in se experiri mal a exempta habes plurima in libris Prov.
quaemaiorescommiserint; si pateropcs et Eccli., et Ghrislus quoque discipulos
suas dissipaverit, filii in détériore sunt eo nomine alloquitur filioli (Marc. :

conditione; si paler criminibus honorem 10,24; loan. 13,33; 21,5 raiSfa), uti alios
civium perdideril, tota familia subit quoque ad consolationem dandam el
ignominiam. Porro facillime fil, ut in- amorem suum exhibendum compellat :
 ;

±15 l'ILIUS. FILIUS. 290

conlide, lili iTézvov Mallli. 9,2) oie. Nolio gralia sanctilicanle ])raedili sunt oltti-
siibiecUonis ollcrliir iii lilio morlis, lilio net; bi enim sunt propler gratiam banc,
irao Ole. quo uoiniae appt'llaliir qui quae est partici|)atio quaedam naturae
iiiorli est doslinaliis, irac Dei olmoxius; divinac (2 Petr. 1,4), semen Dei (1 loan.
similikT niiiis -relionnae, tiliiis pcniilio- 3,9), lilii Dei. utiquc per adoptioncm

iiis (d. i lleg. 'icai; 2 Urg. 12,:;; ivide s. V. ADOPTIO); sed cum ornali
Miillh. 23,15; loan. 17,12; K|.li. 2.3). sint illa gratia et nali ex I)(?o dicantur
SimiliUicline quadain ciiiii goncialioiio (loan. 1,13; loan. 3,9) et Deus cos
I

i|iia natura propagatiir ii qui aliruitis genuerit verbo veritatis (lac. 1,18; cf.
virlulis vel vilii naluraui cl indoleiu in liian. 3,Li). elucet iustos modo mullo ex-

se oxi)rinuuit lilii vocanlui- v. g. tilii celientiore ])rae populo tbeocratico vo-

mhoris, sapionliat\ lucis, oheiliculiar cari lilios Dei accepto spiritu Dei et
tilii iuiquilatis (i. (\ Beliali, superinac spiritu adoptionis liliorum (Uom. 8,14.
(2 Uog. 7,10; Malth. 11,19; li.pli. :i,8; i;i;; quare in !Novo Teslamento iubcmur
1 Petr. 1,14 etc.). Simililer lilii diaboii orare ad Deum pater noster et lesus
:

(1 loan. 3,10). saepe Deum vocat patrcni nostrum

Sensu subliniiorc dicuiiLur lilii Dei qui iiosque borlatur, ut sinius lilii patris
a 1)60 creati peculiari quadam digni- nostri caelestis, ut scil. eius sanctitatem
tatc in oius regno praediii sunt. Ua ap- quantum possumus imitatione exprima-
|)eilanlur tilii Dei angeli, nobilissimae mus (Mattb. ;),4o; Luc. 6,3j); undc pe-
Dei creaturae i,lob 1.6; 2,1; 39,7; Ps. culiari modo, quia Deus est Deus pacis,
28,1; 88,7); populus Israël, quem Deus pacilicatores vocantur lilii Dei (Matlb.
siugulari modo sibi elegit in peculium, .\.9). Ut lilii Dei, sunt etiam iidem bere-
in regnuui sacciilotale, in genleui san- des Dei (Rom. 8,17 , quibus bona Dei
etain Ex. 19,5. 6), vocatur « lilius meus obvenient. Ilaec tandem glorilicatio ap-
primogenitus » (Ex. 4,22); et Deus dici- pellatur revelatio liliorum Dei iRom.
lui' genuisse populum
patei" populi et N,19); nunc enim lilii Dei sumus, sed
.Dent. 32,0,18) et Deus conqueritur : nondum apparuit quid erimus; cum
lilios enulrivi cl exaltavi, ipsi auteni apparuerit, similes ei erimus, quoniam
spreverunt me (Is. 1,2; cf. Is. 30,1. 9; videbimus eum sicuti est (1 loan. 3,2).
43,6; 1er. 3,14) et apud Osée dicit ex : Alio omnino modo lesus appellatur
Aegyplo vocavi iilium meum (11,1) et lilius Dei.Discrimen iam apparet in eo
Ephraim dicitur a Deo filius lionorabi- quod vocatur lilius Dei unigenitus, filius
lis (1er. 31, '20 ; etiam uno loco alii po- proprius. Quo sensu sit Filius Dei erui-
puli lilii appellautur, Deo de Israël tur ex omnibus locis quibus diviua eius
dicente : quomodo ponam te in lilios natura probatur. Vide s. v. lESL'S
(1er. 3,19). Si totuspopulus tbcocraticus CHRISTUS n. 3.
vocatur lilius Dei, non mirum est pecu- Ipse lesus plerumque se nominat Iilium
liari modo eam appellationem attrilnii bominis. Quod nomen ex Danielc 7,13
régi tbeocratico qui sedet super soliuui pelitum Messiam désignât; vide s. v.
Doniini et qui ])ascil populum Dei; ita lESt'S CHRISTIS n. 2.

2 Ucg. 7,14 ego ero ei in palrem et

: Alias bominis, tilii bominum
lilius

ipse mibi in Iilium (quae verba

erit modus estlo(iuen(U in Vetere Teslamento
proxime de Salomone dicunlur; cl'. vel in parallelisnio ad bominem vel ut
1 Par. 22,10) et Ps. 88,28 de Davide : designetur bomo fragilis, niorlalis. de-
ego primogenitum ponam illum. Pariter l)ilis, qui ipsa sua origine ab boinine
eo noinine lionoranlur indices ego : naturam fragilem, miscriis morti((ue sub-
dixi : dii oslis et lilii excelsi omnes icctam manifestot. Ita Ps. 8,5 quid :

(Ps. bomines pii culto-

81,0) et etiam est bomo quod memor es eius aut lilius
rcsque Dei eximii eo nomine designan- bominis quoniam visitas eum (Ps. 8,^))?
lur; cf. Ps. 72.i;i; Prov. lî,26; Sap. quanlo magis bomo puti'edo et tilius
2.13. lininiuis vermis (lob 25.0). Qui moilus

Oiio ulliino excmplo iam ad id deve- loquendi saepius cernitur, quando Deo
ninuis, ([uod in iusiis onuiibus ([ui scil. oppcuiilur bomo non est Deus quasi
:
297 FILIUS. FIRMAMENÏUM. 298

homo ut meiiliatur, nec ut filius hoiiiinis, agitur de hostiis, praecipitin-, ut cum

ut inutetur (Num. 23,19); si Dominas pelle, intestinis extra castra comburatur
incitet te adversum me, odoretur sacri- (Ex. 29,14; Lev. 4,11 ; 8,17; 16,27 Num. ;

ficium; si autem filii iiominum, male- 19,5). Notum est in regione orientali
dicti sunt in conspectu Domini (1 Reg. fimum siccatum adhiberi ad igneni alen-
26,19); similiter Ps. 10, o oculi eius : dum ; et igné e fimo boum accenso Eze-
(Dei) in pauperem respiciunt; palpebrae chiel sibi panem at'flictionis coquere iu-
iiominum Ps. 32,
eius interrogant tilios ;
betur (4, 15). maxima victus penuria
In
13 de caelo respexit Dominus, vidit
:
fimus columbarum comedebatur; facta
omncs filios Iiominum; Ps. 106,8 con- : est famés niagua in Samaria et tamdiu
fiteantur Domino misericordiae eius et obsessa est donec venumdaretur quarta
miralîilia eius Iiominum etc. Vcl
filiis : pars cabi stercoris columbarum quinque
quis es tu, ut mères aii liomine mor-
ti argenteis (4 Reg. 6,25) turpi exaggera- ;

tali et a filio hominis qui quasi faenum tione Rabsaces civibus hierosolymitanis
itaarescet (Is. 51,12)? Ezecliiel propheta exprobrat quod iam ad eam miseriam
ab angelo vel Deo compellari solet fili : redacti sint, ut comedant stercora sua.
hominis (2,1; 3,1. 4. 10. 17. 23; 4,1. Sacerdotibus nialis Deus summani décla-
16; 5,1; 6,2 etc.i, qua compellationc rât indignationem qua sacrificia pollula
admoneatur conditionis iiumanae tragi- exsecratur dispergam super vultum
:

lis per se impotentis ad res altiores.

et vcstrum stercus sollcmnitatum vestra-
Vult enim Deus ut animo demisso mu- rum (cf. Lev. 4,11 8,17) et auferent vos
;

nus obeat propheticum et ut sibi con- cum eo (Mal. 2,3 hebr. i. e. siniul cum
scius omneni vim et eflîcaciam deri-
sit stercore eiicientur e templo). Quod le-
vari abope divina. gitur 3 Reg. 14,10 et mundabo reli-
:

Praetereanon erit inutile notare quos- quias domus Jéroboam, sicut mundari
dam modos loquendi hebraeos ad : solet fimus usque ad purum, destructio-
designandam aetateni dici solet Noe : nem déclarât usque ad internecionem.
filius quingentorum annorum i. e. 500 — In iirbe lerusalem porta stercoris
annos natus (1 Reg. 13,1 in Vulgata Ic- saepius commenioratur (Neh. 2,13; 3,
gitur : filius unius anni erat Saul; in 14 porta slorquilinii; 12,31), quae ex
textu hebr. numerus iniuria temporum Neh. 3,^13-15 sita erat inter porlam val-
excidit, unde : filius ... annorum erat lis et portani fontis; proin in parte me-
Saul). Dicitur filius senectutis patris vel ridionali urbis. Vide lERUSALEMV. 3.5.
iuventutis filius a pâtre sene vel iuvene
genitus (Gen. 37,3; Ps. 127,4 hebr.).
FIRMAMENTUM. In rébus natu-
ralibus saci'ao Htlerac modo loquunlur
Dicitur lucifer filius aurorae (Is. 14,12;
populari sicut res sensibus exhibentur.
in Vulgata qui mane oriebaris) sagittae
:
;
Unde in narratione quoque creationis
dicuntur filii pharetrac Lament. 3,13,
sermo est de firmamento, uti sensibus
filii arcus lob 41,20 hebr.; ariotes filii
deprehenditur : fiât firmamentum (Î?''p1
Basan Deut. 32,14; populus appellatur
filii areae meae i. e. populus aniictus expansum); fiant luminaria in firma-
et quasi miseriis trituratus Is. 21,10; mento... et posuit stellas in firmamento
vinea facta est in cornu filio olei i. e. in caeli (Gen. 1,6. 14. 17) et extcndens :

colle pingui,ubere Is. 5,1; filii olei i. e. caelum sicut pellem (Ps. 103,2; cf. Is.

uncii a spirilu Domini ad munus theo- Secundum aspectum quem prae-

40,22).
craticum obeundum Zach. 4,14; filius bet firmamentum dcscribihir ut opus
noctis appellatur Ion. 4,10 ricinus, qui lapidis saphir, utcrystallum (cf. Ex. 24,
fit et jierit una nocte ; stcllae comités 10; Ez. 1,22). Infirmamento praeclara
appellanlur filii (lob 38,32) etc. cerni opéra Dei, unde Deus laudandus
De filiis Dei et filiabus Iiominum Gen. sit, psalraisenuntiatur (Ps. 18,2; 150,1);

6,2 ss. vide s. v. DILUVIUM I. (col. 77). gioria sanctorum in resurrectionc com-
paratur splendorifirmamenli fulgebunt :

FIMUS. Tamquam res immunda c quasi splendor lirmamcnti Dan. 12,3.

castris debuit finius removeri; quando In tiieopliania quae Ezechicli exhibclur,
 u

nm KIRMAMRNTUM. KOEDUS. 300

apparot super capila rlienibim l'orina ne uumrnis isle excedatur a labliinis
i|uaetlam vcl spocies quasi lirmamoii- slatutum fuil, id solum plagac tiiginla
lum (jund rrystalh» siniilc oral (K/.. I, iiovein iullig(M'(>nltu'; Id quod iaui leui-
22). poro apostolorurn usu inductum fuisse,
CeloiUMi in N'ukala liruiaiuonluin va- ex 2 Cor. 1 ,24 disiinnis. Durior llagel-
1

rias voies liehr. e\i)iiinil; ila 2 Itc^. 22, lan(b modiis indicalur 3 Ueg. 12,11. 14
tt l'aclus esl Doniinus lirnuiniculuni el 2 Par. 10,11. 14 paler meus, inquil
:

inouni "J^-)2 (fulcrum) et iu Ps. I7,;{ Itoboam, oecidil vos llagellis, ego v(>ro
V^D, itoin 1*3. 70,3 (peira); 3 Ucg. 8, 43 caedam vos scorpionibus (fusiibus spi-
oxaudics in (irmainento (]13a) iuihita- nosis, flagi-isaculeatis) el lud. 8,7 con- :

item v. 49; et onino firmamcn-

ruli tui; leram carnes vestras cuin spinis Iribu-
tum (n:2a) panis contrivil; posuisti lir- iisque deserti. Crucialu llagclloruni
niainoiilinii ("lïiQ) eius forniidinciii; et
eliam saevilum est al) Antioclio i-ege in
lideles Dei servos, quos flagris et taureis
ci'il lii'MKiMiouluMi (in nD3. abundantia
IruMicnti in terra (l*s. tO4,t0; S8,41; caesos compellere studebat ad edendas
contra legem carnes porcinas (2 Macb.
71,10); tirniamentuni (IID) est Dominus
7,1). In synagogis quoque poena llagel-
timcntibus cuni Ps. 24,14 etc. Sap. 4,3
lationis infligebatur; cf. Matlh. 10,17;
rirniamenluni expriuiit |3d(cjtv, Ecoli. 3,34
23,34; Act. .'),40. (^rudelior erat llagella-
<zz-/ipiyiL(x; item Ercli. 3't,19; 49,17; 43,
1. 9 CTT£p£tO[Jia.
tio more Homanoium facta, cum ci nullus
ccrlus [)lagarum numerus esset prae-
FISTULA verlilur a S. Hicronyiiio stilutus; instrumenta constabant loris,
imprimis hebr. n:p, quod Gant. 4,14 aculeis, funiculis; etiam nodi plumboi
inter aromata recensetur et alias rectius flagellis addebanlur, aciculae, uncinuli,

calamus expUcatur. V. CALAMUS. — aculei ferrei sculicis inserebantur, qui-

Praeterca listula est instrumcntuni mu-
sicum, scilicel anindo pasloruiu (aupty^\
quae etiani nunc in l*alaes(ina fréquen-
ter audilur; enumeratur inter varia in-
strumenta mûrira Dan. 3,;i. 7. 10. 15
(chald. NriipiTC'Q et v.
— Ex similitudine etiam ossa magni Bc-
bemotb lisUdae i. e. canales aoris dicun-
tur lob 40,13 hebr. 18
bus miserorum cutis ad costas nsque et
ossa lacerabatur. Et lesum quideni cru-
delissimo fuisse tlagellatum, iam ex eo
concluseris quod Pilatns eius aspect
spcrabat fore, nt féroces ludaeorum ani-
10 f^DipTCa). mi emollirentur. Cives romani lege Por-
cia et loge Sempronia ab eiusmodi poena
qua solum servi et alienigenae castiga-
bantnr omnino erant imnuuies; quare ea
(.nkl^inj ''p^SN). voce civis romanus sum, apostolus fla-
:

— Salis vexatus est textus qui legitur in gella a se avertit (AcI. 22.25 s.) et alias,
historia caplae arcis hierosolymitanae cum se flagellari permisisset, ea voce
2 Reg. 5,8 " propos uerat David in die magistratibus timorem incussit (Act. 10,
illa praemium (jui percussissel lebu- 37 s.). —
Obvia translalione llagelUun
sacuni et Ictigisset domatum fistulas dicitur de magna calamitate. ([ua »iuis
(liJï2 )J^^1^) » ; de que cf. commenlalo- vel a Deo vel ab homine aflicitur. Ita
sermo lit de flagelle linguae (lob 5,21)
res (F. de Hummehiuev et al.i et arl. lE-
et Ecdi. 20,9 in muliere zelotypa fla-
:

RUSALEMYI. et Vil.
gelluni linguae; Ps. 31,15 congregala :

L. FONCK.
suni super me flagella.
FLAGEiiLUM propi'ic est inslru-
FLUMEN. Solo nomine lluminis de-
uu'nluni ad »aodon(bun inris confcrtum.
signalur in libris Vel. Test, vel lluviiis
Lex plagariun scu llagtdlationis baec
Aegypli, Nilus, vel iMipbrales vel eliani
crat : si euru qui pcccavit, iudices di-
Tigris (v. s. vv.).
gnuni viderint plagis, |trostoiiient cl
coram se facieni veri»erari, ita dutniaxal, FLUXUS vide s. v. IMMINOITIA el

ut quadragenariiun uuuïerum non iwee- MOUlU.

danl, ixo \(.Mn\c lacerai us anle oculos luos FOEDUS. Ceuci'aiiui bu'dus esl pa-
abeal IValcr luiis (Drut. 25,2. 3i. Pustea ctum cerlis condiliniiibus iuiluui. Iam
301 FOEDUS.
Abram liahebat focdus cuin Manibre
eiusque fralribus, qui eum in piigna
(.uni regibus vi foederis adiuvabant (Gen.
i4,13. 24); foedus cum eo expeliil Abi-
melech, ne sibi ab Abrabatn damnuni
inferi-etiir, id quod Abraham spopondit
poslulans no servi eius sibi puteum eri-
perent. Donis acceptis Abimrdech se ol)-
strinxit ad foedus fideliter servandum
(Gen. 21,22 s.)- Simililer l'oedus inituni
est inter Isaac et Abinielcch, quod con-
vivio celebrato sancitum est iureiurando
(Gen. 2(3.29 foedus quod inierunt
s.);
Laban et lacob iuramenlo, sarrificiis,
epulis sacrificalibus conclusuni est (Gen.
.31,44. 54). Israelitae severe probibentur
ne foedus ineant cum gentibus terrae
Chanaan (E\. 23,32; 34,io; Deut. 7,2);
eiusniodi foedera cum extraneis etiam
a prophelis acriter reprehenduntur, ut-
polc populo Dei indigna ({ui lotam tidu-
ciam in Deo ponore debeat; cf. Is. 28,
14 ss.; 30,1 ss.; 31,1 1er. 2,18; 2 Par. 20,
; valioneni foederis spondebant et ut in
37. Quam sancta habita sint foedera se-
mcl inila, exemple est modus agendi
losue cum Gabaonitis qui mendaciis suis
foedus ab losue impctrarunt, quod foe-
dus acceptis ab eis cibariis inilum est.
Fraude enim détecta foedus tamen ser-
vandum esse losue censuit iuravimus
illis in nomine Domini Dei Israël et id-
circo Jion possumuseos contingere (los.
9,6 s.). (^)ua narratione simul edocemur
de modo foedus ineundi susceperunt
: <'
igitur de cibariis eorum » valebat ita-
que 60 iara tempore quod hodie apud
tribus eius regionis obtinot; quocum
cibum semel capiel»ant, eum tamquam
socium et amicum habent et tuentur.
Inde quoque explicalur foedus, pactum
salis (Num. 18,19; 2 Par. 13,5), quia in
convivio quo quis in socium et amicum
suscipiebatur, necessarium illud condi-
mentum non dcerat. Alius modus foe-
dus ineundi cernitur ia lonatha qui
paciscens cum Davide partem vestimen-
torun) Davidi dédit (1 Reg. 18,3. 4).
Sublimius foederis g-enus est quod
Deus inirecum hominc dignatur. Prima
eius menlio fit, cum Deus indicto dilu-
vio Noe cum sua familia se servaturum
promillit; ubi itaque illud ponamque
foedus meuni tecum, Dei promissionem
et sponsionem salutis conlinet.
FOEDUS. 302
sua parte débet arcam fabricare el ce-
tera quao Deus iubet praestare. Post
diluviuni Deus statuit pactum nequa- :
quam omnis caro ullra interficietur aquis
diluvii et inhuius foederis signuni accipi
iubet arcum suum in nubibus (Gen. G,
18; 9,9 s.). Postea Deus ex génère liu-
mano ununi elegit, in quo omnes gentes
demuin essent benedicendae et qui pater
esset fulurus populielecti. Cum eo Deus
soilemniore modo foedus pepigil Gen.
15,9 s.; cernitur enim ibi modus pan-
g'ciidi foedus qui simili ratione apud
alios quoque populos celebrabatur im- ;
molatae quippe victimae dividebantur in
duas partes et inter eas contra se positas
pacisceiiles medii transibant, cuius rei
significatio declaratur 1er. 34,18 dabo :
viros qui praevaricantur foedus iiieum
(sicut) vitulum quem conciderunl in duas
partes et transierunt inter divisiones
eius. Proinde isto transitu fidelem obser-
trusta conciderentur si non observarent
sese devovebant. Promissio vero quam
Deus foedere sancivit erat semini tuo :
dabo terram hanc etc. Gen. 18,18. Quod
foedus Deus mox confirmavit mutans
Abram iionien in Abraham patrem :
: multarum gentium conslilui te (Gen. 17,
5) et poslulans, ut signum foederis ado-
ptetur circunicisio, quae sit sponsio ob-
servalionis foederis (Gen. 17,9 s.) am- :
bula corani me et esto perfectus (Gen.
; 17,1). Vi huius foederis initi cum Abra-
ham et Isaac (Gen. 17,19) Deus populum
ex Aegypto liberavit ego audivi gemi-
:
tum filiorum Israël quo Aegyptii oppres-
serunl eos el recordatus sum pacti niei
(Ex. 6,5; cf. 2,24). Quod foedus démuni
in Sinai ita est completum, ut cum toto
populo iniretur : si audieritis voceni
meam et custodieritis pactum meum",
erilis mi-hi peculium de cunctis po-
in
pulis, in regnum sacerdotale et gens
sancta (Ex. 19,5. 6) et populus spopon-
dit :cuncta quae locutus est Dominus
faciemus (v. 8). Deus itaque dédit leges
quibus omnes populi condiliones oplime
constituerentur et proniisil quamdiu foe-
dere fideliter stetissenl se illis adfuturuni
: esse cum onini benedictiouum copia;
foederis vero violationem se esse ultu-
Noe ex rum. Atque utrumque per totam populi
SO'A KOKDUS. FOEUUS. 304

liislDriaiii <orniliir. Fdeihis autcni sinai- i. c. nuntius foederis (Mal. 3,1 hebr.).
liciiiu olilatis sarriliciis sanciliiin csl; Et foedus messiani lemporis pariler lan-
uti Abraham vit-liiuas divisil in diias gilur promissionc :fei-iam vobiscum
parles, ita .Movses sanfîuincm sacriCica- pacliun sempiternum, misericordias Da-
leni in diias ilivisit parles; uiiain parteiu vid lidelcs (Is. i);;,3) i. e. secundum pro-
fiidil super allare, allerain luisil in missa lirma Davidi data, quae legunlur
(t'atcras et ex ca aspersit po{ui)uMi di- 2 Reg. 7,14; pariler cf. Is. 34,10; 39,2! ;

cens liif est sanf;ais loederis ([iiod pe-

: 01,8. Idem foedus lanniuam novum an-
pifjil Doniinus voldseum super cunctis nunliat leremias 31,31 s. t[ui sicut Isaias
scnnonibus liis (Kx. 24,8^. Alquc veliit quoquceius foederis naluram etindolem
signnni peculiare hniiis loederis eonsi- spiritualcm clare elfert; cf. 1er. 32,40;
deratiii' ceiebi-atio sal)bali Ex. 31, K)); 33,20 ilem(|ue Ez. 1(),02; 34,23; 37,20.
et sanctiiariuni a Deo conslitnlum, quo Porro uti velus foedus saepius tamquam
in niedio popidn suo versari ennujue iil foedus matrimoniale proponitur (cf. Is.
Deus loederis rejiere vult, appcllatiir 50,1; 1er. 2,2; Ez. 10,8 s.; Os. 2,2 etc.;,
tabernaculuni foederis, arca loederis. ita novum quoque; iinde Os. 2,19 spon-
lUi apiid honiines toediis confirmatnr sabo te milii in sempiternum et Messias
oonvivio, itasanela illacuniDeo socielas tamquam sponsus praedicatur in Ps. 44
expriinitur epulis sacriliealibiis quare de ; et gens Messiae tamquam sponsa (Is. 61,
hoc foedere quoqiie iisurpatur loeiitio : 10).
salfoederis (Lev. 2,13; Nuni. 18,10 etc.)- plane concordant ea quae Chri-
llisce
Praeterea iliaqnae slabiii modo insti- stus apostoli slatuunt. Et Christus
et
tuta sunt, etiam nomine loederis qiian- quidem, simili modo uti Movses sanguine
doquc désignant 11 r. lia ({uod posteris sacrificiali foedus sinailicum vêtus inau-
Levi sacrum ministerium commissum guravit, sanguine nudto pretiosiore no-
est, dicilur paclum Levi (Mal. 2,8); ius vum foedus condidil dicens cum clara
sacerdotum ])ercipiendi certas sacriticio- ad illa Moysis verba aliusione hic est
:

rum partes et paclum

primitias dicilur sanguis meus novi leslamenli ^Matth. 26,
salis sempiternum coram Domino (Num. 28). Apostolos esse ministros novi testa-
18,19); pariter et erit tani ipsi (Phi-
: menti S. Paulus asseril (2 Cor. 3,6 et
nees) quam semini eius pactum sacerdolii quomodo a ratione foederis ipsa testa-
sempiternum quia zelalus est pro Deo menti indoles non sit aliéna, immo foe-
suo et expiavit scelus liliorum Israël dus hoc sit verum testamenlum, vera
(Num. 23,13). Pariter quod Deus Davidi dispositio mortis causa, a[)Ostolus docet
promisit 2 Reg. 7,14 de regno aeterno, Hebr. 9,16; scribimur enim heredes caeli
David appcllat itaclum aeternum quod morte Christi; et haec leslamenli ratio
Deus secum inierit (2 Ueg. 23,3). Po- — iani in vetere foedere erat indicala, i[uia
pulus ulique foedus illud inituni saepe illud quoque in sanguine, ergo morlo
violavil, praeserlim idololalria i^vide s. victimae inlercedenh», dedicatum est
V.); neque tamen deerant qui populum (Hebr. 9,18 s.. Quanlopere auleni foedus
ab apostasia rcvocarenl, immo qui foe- novum praestet prac vetere, multis e\-
dus renovanduni et redintegrandum plicatur niodis. Idenini iam olucetex eo
curarenl ila losue (los. 24,23 s.); loiada
; quod velus sit umbra, figura, novum
4 Reg-. 11,17; lempore losiae 4 Reg. 23, autem habeat i|)sa bona messiana palet ;

3; 1er. 11,1; Esdr. 10,3; Neh. 9,38. ex dignitale eius (jui sponsor est novi
lam propiietae rationem foederis quo- foederis, lesii Chrisli, qui ut Filins Dei.
que annuntiant pro lempore inslaura- dignilatem angclorum et Moysis, inlinile
tionis gloriosae regni Dei, i. e. pro lem- superat Jlebr. 1,4 s.; 3,2; 7,22); palet ex
pore messiano. Ita de servo Domini, de dignitale ministerii eius quod versatur
Messia dicitur a Deo apud Isaiam dedi : circa sanctuarium caeleste (Hebr. ><.l.
te in foodiis popuii (Is. 42,0; 49,8) i. e. 6i, ex pi-etio sanguinis sacnficalis piM-
ut sis medialor foederis pro popido, ul qucm iulravil in sancta aeterna redem-
foe(his denuo rcstituatur; eodemcpie ptioiic inventa (I. c. 9,11 s.\ Hoc porro
modo vocalur .Messias anirehis testamcnli foedere couscienlia emundalur, una
305 FOEDUS. FONS. 306

oblatione consummantur sanctificati, fit ipse a nullo accipies mutuum i. e. eris

accessus ad Sion montem et civitatciu valde dives (Deut. 15,6; 28,12) et inter
Dei viventis, lerusaleni caelestem cl maledictiones advena Ibenerabit tibi et
:

multoruni milliuni angelorum frequen- tu non foenerabis si i. e. eris indigens

tiam et ecclesiam primitivorum et iudi- et pauper (Deut. Foenerari et
28,44).
cem omnium Deum et spiritus iiistorum accipere mutuum
saepe esse causam
perfectorum et testament! novi mediato- iurgiorum et inimicitiarum indicat lere-
rem lesum; hoc foederc via ad sanctua- mias 13,10. Gommendatur prudentia in
rium caeieste, ad ipsam Dei visioncm foenerando Eccli. 8,13 noli foenerari :

apertaest(Hebr. 9,8. 14; 10,10; 12,22 s.);
hoc foedere tilii evadimus lenisalem
caelestis, cives sanctorum, domesticiDoi,
heredes Dei, coheredes Christi (Gai. 4,
26; Eph. 2,19; Rom. 8,17). —
Notanil^
homini fortiori te; ([uod si foeneraveris,
quasi perditum habe; talisenim cogi vix
potest ad reddendum debitum. Verum
indigenti succurrei'e oportet et darc
mutuum qui facit misericordiam, foe-
:

reddi foedus, pactum, testamentum (cf. neratur proximo suo; foenerare proximo
Ps. Eccli.). — Vide etiam ARCA FOE- tuo in tempore nccessitatis iilius (Eccli.
DERIS. 29,1. 2). Perfcctionis cvangelicae est do-
I. KNABENBAUER. cente lesu mutuum date nihil inde
:

sperantes'(Luc. 6,35). Utilissimum foene-

FOENUM accipi débet in Vulgala
randi gcnus assignatur foeneratur Do- :

notione graminis, herhae viridis. Pouitur
enim pro hebr. 2ii7î? Dcut. 11,5; 4 Reg.
19,26; Ps. 71,16 florebunt de ci vitale
sicut foeniim terrae; Ps. 91,8; 101, o.
12; 104,.3b; 105,20; Prov. 27,26; Is. 37,
27; Dan. 4,22. 29; aliis in locis pro
liïPI lob 40,10; Ps. 36,2; 102,13; 103,
14 producens foenum iumentis;
mino qui miseretur pauperis et vicissi-
tudinem suam rcddet ei (Prov. 19,17).
Samuel puer quem mater Anna Domino
consecravit vocatur ab Heli. sacerdote
foenus quod connnodavcrit Domino (1
Reg. 2,2i) —
explica h. 1. foenus credi-
tum, pecuniam crcditam, sortem. Aliter
128,6; in hebr. reddat tibi Dominus semen
:

146,8; Is. 40,6. 7. 8; 31,12 quasi foenum de mulicre bac pro re petita quae a
arescet. Etiam ponitur pro "i^CÎT (mani- lahwe postulata est).

pulus) 1er. 9,22; Am. 2,3; Mich. 4,12; FONS. Comparatione instituta cum
Zach. 12,6. In libris Novi Test, ponitur
Aegypto terra Chanaan merito laudatur
pro -/ôpioç quac vox plerumque pro gra- tamquam terra rivorum aquarumque et
mine viridi adhibetur. Notione generali fontium (Deut. 8,7). Multa oppida a fon-
graminis etiam foenum esse a nostro
tibus vicinis nominata esse v. s. v. AIN.
interprète .acceptum patet; nam dicitur
Praeterea in S. Scriplura memorantur
viride foenum (Marc. 6,39; Apoc. 8,7), fons in via Sur in deserto seu puteus
nos foeni (lac. 1,10; 1 Petr. 1,24). Gra-
Agar (V. VIVENTIS ET VIDENTIS ME
men calore solis cite arescit, si secatur;
scil.puteus), duodecim fontes in Ehm,
quare ut imago fragilitatis humanae, fons in Rebla (v. AIN 1.), fons Rogel,
gloriae citissime transcuntis adhibetur.
fons aquae Nephtoa, fons Taphua, fons
Gramen aridum, siccum ad alimentum Haracl, fons invocantis de maxilia iv.
ignis inserviebat fMatth. 6,30; Luc. 12,
RAMATH LECHI), fons prope lezrahel
28).
(V. APHEG 4 et HARAD), fons Elisei (vide
FOENUS hici'um est quod crcditor s. lERICHO), fons Gihon, fons draco-
V.
idtra pecuniae summam quam commo- nis (V. DRAGONIS FONS), fons (puteus)
davit oxigit. interdictum erat
Israelitis lacob (V. SICHAR); prope Haran in Me-
foenus exigere a fratre i. e. ab Israelila sopotamia erat fons (puteus) ubi Re- ,

(Deut. 23,19); ab alicnigcnis autcm cum
maius esset periculum sortis accipcre
licuit. Immo recensctur inter benedi-
cliones quae legis observantiam conse-
quuntur foenerabis gentibus multis et
:
becca aquam hauriebat (Gen. 24,11 s.).
Gum aqua tantae sit necessitatis, non
mirum est inter pastorcs iurgia exorta
esse de possessione fontium (Gen. 26,19.
20) quare fodere et quaerere fontes
;
 .

.{07 l'ONS. FORMICA. 308

maj;ni cial inoiiiiMiti et aqtia invrnla iinunneratMliliu> luruiis in Palacslina

L'iiaiu raniiino colt^oaltadir (Niirn. 21, \ivuiit.
17;, Temjtoi'o lielli l'onlos (|iiaii(lu(iiir (>\>- 2. Kerum natiu-ilium pcrili, cuin
turabantiir, iil liosles punuiia at|uat' labu- cetera facile adiniserinl, indc a medio
raronl; cf. i Ucg-. 3,19. 25; 2 Par. 32,3. saeculo 18. fere usque ad nostram
4. 30; ila l-lzooliias obluravil superioreiii paenc ai^tatem illud unum inler fabulas
roaleiii aquaruin Gilion, ne Assyriis pro- reiciendum censuerunt, formicas granis
(lessent aipiac, aquas autoiii occnllo ac seminil)us vivere eatpic^ in nidos suos
a(|uai>diiclii ad occidonleiii iiilds David congregare. Nam cum in nostris regio-
addiixit. Hololernos quoque posiiil cii- nibus frigidioribus furmicaepcr liiemem
slddes ad fontes, in vicinia Bolludiae, iil torpoi(^ inertes iuvciiianlur, et pci' reli-
liidaoi oli^ossi siti adijiCi'eiiliir ad dedi- qiuun tempus animalem potius cibuui
lionoin Uiiditli 7,()-lO). — Uti Is. 48,1 sibi conquirant, simile quid de orienta-
dicitiir : ([iii de aqiiis Inda existis, ita libus speciebus gi-atis supponenles, au-
Ps. 67,27 de fonliluis Israël i. e. ([ui ah dores eliam gravissimi (v. gr. P. A.
Israël jionus ducunl. l.atreiUi', P. Hiiber,e[c.) errorem popu-
(4un fons, aqiia viva, qiiae nunqiiaiii larem in istis codicis sacri verbis suspi-
deliciat, res sit yralissinia et exoplalis- cali sont. AI imprimis Iota anliquitate
sima praesertini in rejj;ionibus validiori- omnibusque saeculis anterioribus usque
bus, facile usns vocis translatas explica- ad 18. illud ipsum de formicis cre-
tur ila Dcus dicitur Ions aquae vivae
: ditum esse scriptores omnium genlium
(Ter. 2,13), fons sapientiac (Bar. 3,12); (Muniumque temporum teslanlur, nec
ita sermo fit de fontibus salutis (Is. 12, facile quis consensum adeo generalem
3), de fonte qui sit limor Dniniui
\'itae erroneum dixeril. Dein bac nostra ae-
(ProY. 14,27) vel lex sapientis (Prov. 13, late, immo ullimis lusce decenniis veri-
14^ vel de fonte vitae qui sit api,id Deuui las facti, (juod supponunt ,verba textus
(Ps. 3o,101. Eodein modo lesus ciim sacri, a viris doclis variarum nalionum
sederet ad foiiteni lacob loiiuitur de fonte {Lespcs, I. T. Moggridge, Forel, H. C
aquac vitam aeternam (loan.
s^ilientis in Me Cook, ai.) ita variis observalionibus
4,6. 14), et Apoc. 21,6 ego sitienti dabo : contirmata est, ut iam non nisi ab igno-
de fonte aquae vilae gratis. Ad abun- — rautia vel obcaecata stuliitia in dubium
dantiae significatioucm adbibetur v. g. vocari possil. Omnino igitur constat,
Prov. 6,11; si impiger fueris, veniet ut neque unquam negari debuit, varias
fons uiessis tua. lormicarum species palaestinenses et
seminibus vivere et graua frumenti lem-
FORMICA. 1. Formica, liebr. rhnz,
pore messis in nidos suos congregare
bis in Proverbiis a provida sua diligentia iisque per hiemem et aeslatem suslen-
atque sollertia iaudatur, «pia sine duce tari. Quod veianuo salutis tS03 a Uiehtii-
aut praeceptore aut principe « parât in Baethgen ignorari (llandworlerbuch éd.
cibum sibi cl congregal in messe
aestate 2 I. 80 b) sane mirum est.

quod comedat » (Prov. 6,6-8), populus

Totani qiiaostionem egregie traclavit E.
(juidem inbrmus, seil sapientior sapien-
Wasmann in dissertalione « Die getreide-
libus I ib. 30,25). De siguillcatione nomi- sammelnderi Ameison in aller u. neiier Zeit ».
nis iiebraici quod Syris, Cdialdaeis, Stiinmen ans Maria-Laacli XXXIll. 1887 (U.)
Arabibus cuni Heltraeis couimune est, 360-7 i. Praeler aucloros ab ipso citatos, ex
versiones anlii(uai> i\U[\\o interprètes ({uibns S(im. Bocliaiius more sno rem clo-
ouines consentiuut. En auleui tpiae ab ctissime exposuit illieroz. 11. éd.
588-G02,
auctoi-e sacro laudaulur, ipiod sollertes lioscnm. m. 478-97), cf. A". h. Rosen-
F.

sint ac providae, atque sine capite in miiller. \V\h\. Alterlh. IV. 2 i38s.; //. O.
Lenz, Zool. il. ail. Griecli. n. llôin. 5M-ii;
republica ordinale vivant, et lempore
L. Leirysolin. Zool. d. Taimnds ;{>8-31 : //
incssis cil)um sibi congrcgenl in liorrea
li. Tristraiii. Nat. liisl. of llie Bible éd. s.
sua, appi-iuie formicis conveniunt, cpia- Uood. Bible Animalâ
3iy-21 et lyc-S; G.
/.
ruui variae species, jjraecipue A (la seu 61fi-22-, P. Citltreni. Fanna bibl. 41i-(l;
Ajihtienogasler struclor et A. barbu m, .1. E. lirehm. Tierleiten ((/. 3 l'ev/mel-
309 FORMICA. FORUM. 310

Loesc/ielX. 270-91 (praes. 284); D. Zanec- Controvertitur ([uo sensu foruicalio

cliia, La Palestina d'oggi, Roma 1896, I. 63; dicatur Maltb. o,32; 19,9 et Act. 15,20.
G. Loreta, La zoologia nella Bihbia, Fornio 29; 21,25. Alii enim apudMattb. cum de
1901, 387-42. —
De errore opposito recentio-
vinculo matrimonii sermo sit fornicatio-
rurn, qui formicae speciebus quibusdam ame-
ricanis non modo factum in Proveibiis lau-
nem intellegunt de eo casu ubi nuUum
datum, veriim etiani rationalem agriculturam exsistit matrimonium, ergo de coniun-
concedebant, et", Wasmann, I. c. 370-2. ctione fornicari a, vel de matrimonio
attentato (in gradibus iure divino inter-
L. FONCK.
dictis) unde Christus diceret tum solum
;

FORNAX (]m3) Geii. 19,28 dicilui- uxorem posse dimitti quando nullum
magna fornacc, calcaria, liquandis exstitisset matrimonium. Alii autem vo-
de
metallis apta; item Ex. 19,18 (et liebr. ccm explicant de peccato quovis carnali,
eadem notione ad ([UO commisse marito ius sit uxorem
9,8. 10); "nr fornax
metalla cxcoqiicnda et ad separandas quoad torum et babitationem dimittendi
scorias. Quarc in iisu translate : vos manente vinculo (([uiaquidimissam duxe-
rit moecbatur); vide utriusque loci expli-
l'duxit Dominus de lornace ferrea Aegy-
pti (Deut. 4,20; 3 Reg-. 8,51 1er. 11,4) et cationem apud Knabenbauer, Comment,
lamquam aurum in fornace probavitillos
;

in Matih. — Similis quaedam controver-

Sap. 3,6; similiter Prov. 27,21 quo- :
sia de notione vocis agitât ur in décrète

niodo probatur in fornace aurum, sic apostelorum. Nam alii censent inlerdici
probatur homo ore -laudantis. Eadem fernicationem, quippe quae apud '^en-
tiles fere rcs indifferens sit babita, unde
notione adhibetur lins* Dan. 3,6 s. ; cf.
fuisse necesse ut explicite proliiberetur.
Eccli. 27,6 vasa figuli probat fornax
Aliismirum videtur enumerari fernica-
(xdcjxivoç 38,29. 34; ardorem fornacis
;
tionem eedem ordine que esus carnium
;

triplicilcr superat ardor solis Eccli. 43,

diis immolalarum, suffocati, s.anguinis.
3. 4.
Unde putant ea voce inlerdici matrimo-
FORNICATIO et voces similes for- nia in gradibus illicitis, matrimenium-
nicari, fornicator, dicuntur sensu proprio que incestuosum ea< voce designari (cf.
de vitio (cf. Gen.
38,24; Deut. 22,21; Cornelj/, Comment, in 1 Cor. p. 120).
Eccli. 9,10; 26,12; 41, 2o; 1 Cor. (),i8);
FORTUNA V. GAD 4.
vcrinn frcquentius de idololatria et apo-
slasia a Deo. Quia enim foedus Dei cum FORTUNATUS ((t»opToûvaToç1, Ce-
[)opulo lamquam sacrum quoddam con- rintbius, simul cum Stepbana et
qui

nubium considerabatur (cf. Is. oO,l; Achaico legatus missus est Ephesum a
1er. 2,2; Ez. 16,8 s.; Os. 2,2 etc.), ido- Cerinthiis ad S. Paulum eique litteras
lolatria et generatim intidelitas contra Corintbiorum attulitfl Cor. 16,17 quoad ;

Deum nomine fornicationis, adulterii 16,15 Y. ACHAICUS).

designabantur; quae nomina eo quoquc FORUM Ez. 27,14 dicitur de loco in
aptiora erant, quia cum idololatria sae- que res vénales exponuntur et mules :

pissime varia immunditiei gênera coniun-
gebantur et ad ipsum cultum Astarlhes
fovendum cxercebantur. Inde fréquentes
siint locutiones fornicari
nis, cumBaalim, post deos populorum
lerrae; fornicari cum universis regnis
(i. 6. commercium et societatem inire),
lornicari cum filiis Aegypti (foedus cum
adduxerunt ad forum tuum. Alias adhi-
betur vox de loco urbis vel vici publiée,
valde frequentato, ubi cives conveniuut
cum diis alie- (Act. 17,17), ubi pueri ludunt (Mattb.
11,16; Luc. 7,32); in eiusmedi locis pu-
blicis et ab bominum multitudine fre-
quentatis pharisaei salutari desidera-
bant amant salutatienes in foro (Luc.
:

cis inire, quod scil. idem est ac confu- 20,46; Matth. 23,7); ibi queque stabant
gere ad opem deorum implorandam), qui ad labergm diurnum conduci vole-
lornicari a Domino etc. cf. Ex. 34,15; banl (Mattli. 20,3 ss.). Lecus queque
Lev. 17,7; 20,6; lud. 2,17; 8,33; 1 Par. publiciis intellegi videtur Marc. 7,4 : et
:i,2o; Is. 23,17; 1er. 3,1. 6; Ez. 16, lo s.; a fore (reversi) nisi baptizcntur non co-
23,3 s.; Os. 1,2 s. medunl; alii tameu de loco commercii
311 FORUM. FHATKR. 31-^

fiuandoquo accipiiint. In l'oro dcniqiie, Iransibilis per lerminos Iratrum vostro-

iil in lofo |iiililif(), .'tiani iudicia liahc- rum lilioruni Esaii Deut. 2,4. 8; cf. Am.
lianlni- (Acl, 10, JU). 1,11;Abd. 10.
De A|i|iii Foro vide s. v. Porro IValris ndiiiiiic a|>pellantur cpio-
(jue socius,qui i'ncdcre iuncti sunt,
ii

FRATER. inlrrlValres prinio-icniliis amici, comités, qui a parlibus alicuius

piidieni «tblinebat lociiin, id ([uod inrc eum ipso explo-
stanl. Ita losue eus (|ui
lioi'cdilalis quoqiie a^noscebatui'; hif ratores eranl fralres dicil (los. 14,8) et
enini prac Iralribiis dupliconi parlcin David lo(iuilur ad milites suos : non sic
accipiebat (Denl. 21,17. Si agebatur de faciotis, fralres mei, etc. (l \\o^. .30,23)
sorore in malrinionio collocanda, fralres et dolet David de lonalha doleo super :

quoi[iie ariscntiri debei>anl iden. 24, oO; te, mi lonalha (2 Reg. 1,26); Ty-
fraler
34,13). Maxime oonimendaliir el lauda- rii qui Idumaeis bellum inliderunt dicun-

Inr concordia inler fralres : ecce qiiani tur non recordati esse foedcris fralrum
boniiin el quam iiicunduni babilare fra- (Am. 1,9); socii et asseclae lehu fralres
lres in unum elc. Ps. 132,1 et fraler : eius nominanlur 4 Reg. 9,2 etc. Nolus
qui adiuvatur a fratre, ([uasi civilas est hebraismiis : dixit vir ad fratrem
llrnia (Prov. 18,19) el inler tria quae suum unusadalterum, vel dixerunt
i. e.

probala sunl coram Ooo et honiinibiis inler se; item non docebit ullra vir
:

primo loco enumeratiir concordia fra- fratrem suum dicens cognosce Domi- :

trum (Eccli. 2o,2) el sex sunt quae odil

: num i. e. alius alium non docebit (cf.
Dominus et septimum detestalur anima 1er. 31,34).

eius...,et hoc septimum est detestalur : Quare denuim eum omnes homines
eum qui séminal inter fralres discordias descendant ab uno protoparenle el Deum
(Prov. 0,16. i9.\ habeant crealorem et patrem, nomen
Maxime proprie vox dicilui' de fralri- fratris ita extendilur, ut designetomnem
bus germanis, ulerinis; sed eliam de qui eiusdem nalurae humanae est par-
iis qui ab eodem paire, al diversis ma- ticeps; ita Gen. 9,5; Matth. 5,22; 7,3;
tribus, vel ab eadem maire, al diversis Hebr. 2,11.
palribus sunt editi (cf. (len. 42,15 Ben- Fratris nomine eliam similitudo quae-
iamin falrer dicitur aliorum tlliorum dam declaratur; ita lob propter clamo-
lacob; lud. 9,5 21). Dein latiore sensu res lugubres ([uos edere cogitur dicil :

dicitur de propimiuis; ita de tllio fra- fraler fui draconiun 30,29 lugubres
(i. e.

tris, uli Lot vncatur fraler Aliraliam sonos edidi, uli canes aurei; cf. Mich.
(îen. 14,14; Aaron, Nadab et Abiii,
fllii 1,8) vel Prov. 18,9 : ([ui mollis et disso-
vocanlur fralres Misaelis et Eiisaphan lutus est in opère suo fraler est sua
tlliorum Oziel patrui Aaron Lcv. 10,4; opéra dissipanlis. Inde iam facile fluit,
simililer in locis v. g. de filiis Zara : cur fralres vocentur qui eadem lide
lehuel et fralres eorum sexcenti nona- animos habeant coniunctos; ita in libris
ginta (1 Par. 9,6 etc.). Fralres quoque Novi Test. Chrisliani tlicunlur fralres,
dicuntur qui sunt contribules; ita David idque iure poliore quia eadem regene-
loipiitur ad maiores natu luda fralres : ratione ex aqua et Spirilu Sancto tilii
mei vos, os meum el caro mea vos (2 Dei facti sunt, semcn Dei in se habent
Reg. 19,12), et qui de tribu Reniamin loan. 3,5; 1,13; loan. 3,9. 10; 5, F,
l

sunt, dicuntur fralres Saul 1 Par. 12,2. unde inter se fralres sunt. insuper Chri-
Sensu eliam latiore fraler dosignalur is st us iam vocavit aposlolos suos fratres

qui est ex eodcMU populo; ita Hebraci et fratres quoque eos qui in eum cre-

dicuntur fralres Moysi K\. 2,11 cf. lud. ; dunt (Matth. 12,48-50; 25,40: 28,10);
14,3; cum enim omnes Israelitae appel- quai'e eos esse inter se fratres clare af-
lentur (ilii .\brabam, filii Israël, conse- lirmat. l'nile oo nomine saepissime et

quens est, ut inler se vocentur fralres. Hdcles salutantur el ii (pii socii sunt
Eodem porro fratris nomine designantur (Musdem muneris aposlolici. Uli lideUs
posteri Isaac cl Ismael (îen. 16,12; Edo- inter se vocanlur fralres, ita ipioque
mitae frati-es dicuntur llebraooi'um : fratres Cluisti appellantur; nam Cliri-
3i:i FRATER. FRUMENTUM. 314

stiis cos iam eo aomine honoravit (uli oportet vel eius patrem habuisse nomina
modo dictuni est), eos sacrameiilo ba- duo (Cleophas, Alphaeus id quod non —
ptismietTecit filios Dei (adoptivos utiqnc) fuisset inusitatum) vol Alphaei nomen
et secum colieredes gloriac (Rom. 8,17), esse idem quod K>,w;:à i. e. isSn modo
ita ul ipso sit primogenitus in muJtis
lenius, modo durius esse pronuntiatum,
fratriluis (Rom. 8,29). qiiae estmultorum sententia (cf. Cornely,
FRATERNITAS. 1 Mach. 12,10 : Inlrod. III. p. 597; Knabenbauer ad
maluimtis mittere ad vos renovare fra- Matth. 10,3). Huius autem lacobi frater
teniitatein et amicitiam; ila scrrbit loiia- est ludas (cf. Luc. 6,16; et in initie epi-
thas Spartiatis fratribus; qui enim foe- stulac se vocat fratrem lacobi). Unde
dere iiincli siint tVatros qiiandoquc di- iam pro tribus pater et mater assignari
cuntiir. lusLiper Ariiis, rex Spartiatanim, cum in catalogis apostolorum
potest. Et
olim scripserat Oniac iiivcntum esse in cum lacobo Alphaei et luda etiam Simon
aliquo scripto de Spartiatis et ladaeis enumeretur, non videtur a vcro alicnum
" qiioniam siint fratres et quod sunt de intellegi Simonem fratrem Domini. Quid-
génère Abraham » (1 Mach. 12,21). Ve- quid est sallem duo certc inter aposto-
riini de liac cognatione praeter varias los enumerantiu'. Atque fratres Domini
coniecturas nihil certi atterri potest. — aliquos apostolis annumerari, etiam col-
Utitur ea voce S. Petrus ad coetuin tîde- ligitur ex modo ([uo apostolus Paulus

liiim designandum, (piippe qui sint fra- lo([uitur alium autem apostolorum vidi
:

tres (1 Petr. 2,17 : fraternilateui diiigite; neminem,nisi lacobum fratrem Domini

0,9). Alias fraternitas ponitur in Vulgata ((jal. 1,19) et : céleri apostoli et fratres
pro o'.XaosXaia i. e. amor in fratres, amor Domini et Cephas il Cor. 9,5; ubi ipsa
fraternitatis Rom. 12,10; 1 Thess. 4,9; gradatione et collocatione fratres aposto-

Hebr. 13,1; 1 Petr. 1,22; 2 Petr. 1,7. lis annumerantur) et : visus est lacobo,
deinde apostolis omnibus (1 Cor. 15,7).
FRATRES lESU. Noniine fratrum
Neque fratres lesu idco ab apostolis se-
lesu recensentur Malth. 13,55 ex modo
parantur, quod loanncs scribit 7,5 : ne-
lo(iuendi Nazarcthanorum nonne hic :

que enim fratres eius credebant ineum.

est l'abri tîlius? nonne mater eius dici-
Nam quid hoc loco vocct evangelista non
lur Maria"? et fratres eius lacobus, et
:

credere, aliudnon est nisi illos non ha-

loseph et Simon et ludas? item Marc. 6,
buisse rectam de lesu Messia notionem.
3 (pro losoph etiam legitur lose). Prae-
Adeo enim eius potentiam et dignitatem
terca de fratribus eius sermo fil Mattli.
credebant, ut voilent opéra eius tieri
12,46; Marc. 3,31; Luc. 8,19; loan. 7,3.
manifesta in ludaea, ut ei dicerentma- :

:;. 10; Act. 1,14; 1 Cor. 9,4. Non posse

nifesta teipsum mundo Sed in recta de !

eos esse fratres germanos lesu i. e. li-

lesu notionc eo tempore reliqui quoque
lios Mariae, etsi dogma de perpétua vir-
ginitate Mariae intérim omittamus, iam
apostoli dcfecerunt. — Si itaque lacobus
hlius erat Clopae, fratres Domini erant
iudc patet, quod mater duorum explicite
eius consobrini; idem testatur Hegesip-
statuitur Maria, soror matris Domini,
pus Euseb. Hist. eccl. 4,22; M. 20,
{cï.
.Maria Cleopbae; hi duo sunt lacobus et
380), qui eliam asscrit Clopam fuisse
loseph (Matth. 27,25; Marc. 15,40; 16,1;
fratrem loseph faliri (cf. Euseb. Hist.
[oan. 19,25). Unde pater horum fratrum
eccl. 3,11; M. 20,248: Epiph. Haer. 78.
est Cleophas, mater Maria, soror (cognata)
7; M. 42,708).
matris Domini. Ita iam probatum est
fratres iilos non esse fratres germanos. FRUMENTUM. 1. Genoraliter fru-
nientum dici possunt omnes planlae,
Si enim lacobus et loseph non sunt pro-
unde farina ad panilicium apta praepa-
prie fratres, qui primo loco nominantur,
ralur; immo etiam gcneralius frumen-
eliam duo alii non possunt censeri fra-
tres. Insuper lacobus apostolus vocatur
lum in Vulgata adhibctur pro omni cibo
'

lacobus Alpliaci (tllius), apostolus autem (Sok Gen. 44,1 ÈTîtaaiaaoç ludith 2,9 gr.
;

lacobus erat teste Paulo frater Domini 18), cuius partem praccipuam, maxime
(Matth. 10,3; Gai. 1,10); inde concluderc orientalibus, frumenlum constituit. Sen-
 .

:U5 FRUMENTUM. FRUMENTUM. :iu\

su specialiol'c rriimoiilmn (licimtiir plau- invenil in ipso anno ceuluplum » (ib.

lae tirainiiieae céréales, qiianim ;;iiina 2(»,i2), et cnm liliis lacob losepii per
inateriara punis piaeslaai. \[i\frumc)itt(in sonuiiiun pnlabat se « ligare manipules
in Viilgala recle cxplicaiiUir iiomina lie- in agro » (ib. 37,7). Ne(|ue biscc sacrac
l>raica 12 s. in, |3T', 11U7 et {^racca bisloriae l'actis scienlia ullo modo refra-
Sensu vero specialissinio
otTo; el otTfov. gatur. Licetenim de origine ac palria
IVuiuentuni in Vulf;ala dicilur praecipua variarum frumenli specierum liaud fa-
eius species li'iticuni cile quis cerli aliquid definiat, salis
(rrcn, pi. D^isn,
communiler lamcn praecipuae species
elialil. D"':2:n et ]it:jn,\ inorc etianinum
in ca regioae indigenae supponunlur,
variis populis usilalo (ilal. formenlo el unde Abrabam cum familia sua iussu
frumento, f>all. froment). Dei egressus est. Praeterea prima vetu-
slissimarum nationum mouumenla iii-
Cf. J . J. Clément Mullet, Les noms des
slorica frumenli culluram florenlcMi
céréales chez les anciens, Paris 1865; V.Helin,
Kullurpll. éd. 6,537).
apud Babylonios at([ue Aegyj)tios alios-
que populos leslantur, atque ipsa pri-
2. Spet'ics frumenli noniinibus istis mordia scriplurae anliquissimae idem
gencialibuseoinprehensae eac snnl, quae pro Babylonia coniirmant.
in campis Palaeslinae r(^gionuni([ue vi-
cinaruni coiebantur vel forte aiiunde eo Cf. .1. de Candolle, Origine des Plantes
cultivées 284-319; Fr. Koerniclic, Arien ii.
affercbantur. Scriptura ([uattuor
In S.
Varielalen des Gelreides {Kurnicke-Werner
praecipue occurrunl triticwn (îTcn, :
Handb. des Getrcidebaues I.), Bonn 1885,
xupôç), hordeum l,^'lyiI^ "/-ptô^'}, fctr s. praes. p. Schireinfurth in Ver-
17-9; G.
handl. d. Ges. Anihrop. 1891, 651; id. ib.
f.
spelta (naDS, 5Xûpa s. Çéa), milium (vni. 1897, 267; Engler-Prantl, Nalûrl. Pflanzen-
x^Yypoç, quod alii sûrghum esse volunt) fam. H. 2,80-6, al. —
De Babyloniis cf.
—
;

de quibus cl", sing. artic. Sccale at- Urnina, Inscr. I. col. 3,7-9; Gudea, Inscr.
que avenu in libris sacris non conime- B, col. 1,8-11; Entena, Inscr. I. col. 4,1-5;
Singashid, col. 3,15-20; ffammurabi, Inscr.
inorantur, quorum eultura populis orien-
Louvre I. col. 1,23-26 etc. ; Frd. Delitzscli,
lalibus nec anii([uilus coiiuila erat neque
Entslehung d. ait. Schriftsysteins, Leipzig
nunc accepta est parilcr oryza et zea
;
1897, 125 s. — De Aegyptiis cf. .1. Braun in
{Maïs), quae nunc in Oriente fréquenter Ztschr. Ethnol. IX. 1877, 295; Wilkinson-
f.

coluntui", incolis antiquis notae non
erant. Probabiliter aulem noraine tritici
et fan-is praeter varias tritici culli spe-
cies etiani Triticum monococcum Linné et
Tr. dicoccum Sclirank cotnprelienduntur.
3. Frumenli culturani inde ab exor-
diis generis huniani exstitisse ex pluri-
bus S. Scriplurae locis mcrilo deduci-
lur; neque enini honiines priiiii tempo-
ris solummodo pastores gregum erant,
more nomadum vagabundi ac domicilia
sua iiinc inde mutantes, sed in poenam
peccati ipsi Adae posteiisque eius ini-
ponilur, ut in laboritius comcdal ex
terra maledicla, et in sudore vullus sui
vescatur pane (Gen. 3,17-i9), alque ex
ipsis primorum parentum
pastor ovium, aller vero agricola descri-
bitur (il). 4,2; cf. 5,29; 8,22; 9,20). Pa-
riler aetate patriarcliarum Isaac non
solum gregcs magnos pasceital, verum
eliam frumentinn « sevil
Birch, Manners and Cusloms II. 387-428 etc.;
,1. Crwm/^Aegyplen 566-91; G. Schweinfurth
in Bull de llnst. Égypt. 1884 (extr. p. 2);
id. ib. 1886 (e.vtr. p. 2-8) etc.; Fr. WoenUj,
Die Pllanzeniin allen Aeg. 164-74; V. Loret,
Flore pharaonique éd. 2, 21-6.
4. Frumentum in S. Scriptura fro-
quentissime inter optimas terrae pro-
missae fruges laudalur ac praeserlim
cum vino et oleo taniquam praecipua
eius dos celebratur ;(ien. 27,28. 37;
Num. 18,12; Deul. 8,8; 11,14 etc.; 2
Par. 3i,:i; 32,28; Neb. 5,1 1 etc.; ludilb
11,12; Ps. 4,8; Is. 36,17; 1er. 31,12;
41,8; Os. 2,8; loel 2,19. 24). Ex variis
Palaeslinae provinciis maxime Cîalilaea
filiis aller el planifies marilima a Carmelo usqiie
ad nrbeni Gazain frumenli fcracissima
erat alque salleni ex parle bodiedum
est; praelcrea eliam regio Iransiorda-
nica iani antiipiitus optimum fruineu-
in lorra illa el liim ferebal [i Par. 27,:;; El. 27,17).
317 FRUMENTUM. FUGA lESU. 318

Ferlilitas autem soli palaestinensis 2,18, gr. id. Am. 4,9, ubi cod. Aniiatinus
;

maxinia erat, ita ut merito Dominus in rectius aurigo scribit; LXX àv£[j.o!p6op(a ;

parabola evangelica semeii dixerit fruc- cf. 1er. 30,6) vel deniquc rubigo (Deul.
tum dare aliud centesiiiium, aliiid 28,22, gr. ôr/pa). "jisïïUT scilicet est mor-
sexagesimum, aliud trigesimum (Matth. bus, quo segetes praesertim adultae cl
13,8; cf. Gen. 26,12); quod nemo mira-
spicis ornatae (Gen. 41,6. 23. 27) fiante
bitur, qui novcrit etiam nostris diebus
euro (DHp) afliciuntur, (jui in Palaestina
solumpertot saeculaneglectuni eiusdeni
esse fertilitatis.
saepe vcbemeutissimus, exaridis desertis
5. Tanta autem copia frumenti in adveniens « calidus et urens » plantas
et segetes exsiccat (Ion. 4,8; Ez. 17,10;
terra habebatur, ut ludaei finitiniis quo-
que nationibus eibaria praeberent, prae- 19,12) atque ctiam hominibus multas

sertim Phoeniciis, angustam in litore affert molestias. "[ipTi vero alium mor-
maris regioncm inhabitanlibus; quod bum désignât, quo segetes ante tempus
iam in benedictione lacobi moricntis llavescunt et stériles manent; probabi-
de Issachar et Aser innuitur (Gen. 49, merfo segetam (cf. 4Esdr. 15,13),
liter est
15. 20), et de Salo'mone expresse narra- qua spicae frumenti fungis mini-
scil.
tur, qui Hirani Tyriorum régi per sin- mis invaduntur et corrumpuntur; no-
gulos annos « coros tritici viginti millia mine scientifico fungi isti Puccinia
in cibum donius eius misit » (3 Reg. 5,11 ; graminis Persoon vocanlur {Leunis-
cf. 2 Par. 2,10. —
Eupolemos ap. Euseb. Frank, Synopsis II. 1 éd. 3. p. 508 s.
Praep. evang. 9,33), iterumque de terra 11.3 p. 538 s.).
régis Herodis in Actibus Apostolorum
refertur, quae Tyriorum ac Sidoniorum De aliis v. AGRICULTURA. — De morbis
frumenti v. monographias cit. ap. G. A.
provinciam frumento suo alebat (Act.
Pritzel, Thésaurus litt. bot., éd. nova,
12,20). Idem de urbibus Dor et loppe,
Lipsiae 1872-77, p. 444.
in maritima sitis, inscriptio
planitie
Eshmunazar, régis Sidoniorum, testa- L. FONCK.
tur. —
Nihilominus non defuerunt anni, FRUTETUM in Vulgata respondet
quibus magna in terra famés oi'iretur,
imprimis liebr. niiS"T i. e. rami, LXX
eo quod messis defecisset sive cessante
pluvia sive locustis omnia vorantibus oî y.Xaooi, 1er. 11,16. Praeterea frutetum
sive hoste cuncta vastante seu alia de dicitur pro hebr, VITJJ (Is. 7,19), quod
causa; tune Palaestina quoque a fmiti- alibi (ib. 55,13) saliunca explicatur.
mis regionibus ac praesertim ex Ae- V. SPINA.
gypto alimenta sibi quaerere cogebatur,
uti iam lacobo et filiis eius videmus
FUCUS semel nominatur in descrip-
tione idoli, cuius colorem fuco («pûy.£0
accidisse (Gen. 42 ss.).
rubicundum facere dicitur arlifex (Sap.
Cf. F. C. Movers, Phoenicier II. 1,307-10; 13,14).
III. 1,209-14; C. muer, Erdkunde XVI.
1,283; XVII. 2,1746; H. B. Trislram, Nat.
FUGA lESU in Aegyptum. Eius oc-
Hist. of the Bible éd. 8,489; P. Sc/iegcj, casio narralur Alattb. 2,13 s. Evenissc
Bibl. Archaeol. 131-40. censenda erit post praesentationem in
templo et statim post discessum mago-
6. Inter varias inopiae frumenti cau-
rum. Magi autem certe non advenerunl
sas S. Scriptura saepius nDT^; et lipl""
statim post nativilatem verum adventus ;

commémorât; in Vulgata primum vel tempus dimetiendum potius erit secun-

aerugo explicatur Ç2 Par. 6,28, LXX àvs- dum tempus quod indicatur Mattb. 2,16;
[jLocp6op(a), vel aer corruptus (Dent. 28,22, occidit enim Herodes pueros a bimatu et
LXX id.] 3 Reg. 8,37 LXX l[A:iupi(j|j.6ç), infra, et id secundum tempus quod ex-
vel ventus urens {km. 4,9, gr. Tiupto^t?; quisierat a magis; nam diligenter di-
Ag. 2,18 gr. dçopta); alterum autem di- dicit ab eis tempus stellae quae ap-
citur pariter aerugo (3 Reg. 8,37), vel paruit eis (v. 7). Ex qua inquisitione
aurugo (2 Par. 6,28, gr. txTspoç; Ag. itaque conclusit puerum esse aetatis plus
.•{ht FUGA lESU. FULLO. 320

iiiiiiisanui loiiipoiv (juo pueros occiili bus subseciuentibiis. \elus aiUem Testa-
iussil. Maiidalimi aiiU'in hoc al) eo os;^o mentum est iimbra, corpus vero (juod
ediluin inox p(islt|uain inagi altioiaiil illam i>roiecerit umbram est (Ihiisti (Col.
ex HelhU'lu'ui corliiin videtur. Nain iiia- 2,17); ([uarc merito illa commoralio ex
gos esse pi-olectos lalere non poluil, eos alio eventu pnqihetice dicitur praefigu-
non ossc ad regeiii reversos in iirhcin, rata :ex Aegyplo vocavi filium nieuni
paiilei- slaliin innotiiit; qiiare pariler (Os. 11.1 Matth. 2,15). lesus hac sua
;

non eril dubilanduin (|iiinHerodessiniiil commorationeregionein Deo consecrasse

attjue innotuil siios in Hellileliein satel-
lites miscrit. — lain Tatianus
t;elioruni harmonia, ciii nomcn
tessai'on, fiiiiani post oblalioneni
toniplo posiiil; /-rus^/y/us quocfuc ex teni-
pore quod Ilerodes a inagis exqiiisierat
argiiit hienniuiu elapsum esse a nativi-
tate usque ad magoruiii advonliim
(Quaest. evang. adSleph. ([U. 10; M. 22,
93:$); idem lenipus assignatur in Chro-
nico Eus. apiid S. Hieronynuim [M. 27,
oC)2), idem apud S. Epiphanium (Haer.
51,9; M. 41,904). Huic sentenliae con-
forniis est niodus (jiio in antiqua Eccle-
sia adoratio magoruin imaginibus re-
praesentatur, in quibus scil. lesus ap-
paret grandiusculus vel etiam sedens
soins in throno (cf. Garrucci, Storia
dell' arte tav. 213. 45:i; Jvmî^s, Real-
Encyclop. derchristl. Alterth. II. p. 350^.
Ciir aulem infans fuga debuerit sub-
Irahi insidiis, ciim alia inuUa Deo praesto
essent subsidia, S. Cbrysostoimis (in
homilia ad b. 1.) explical pertinere ad
Dei polentiani etiam, ut hostes facile de-
cipiat; dein cum Filius Dei voluerit ap-
videtur; unde haud immerito adnotat
in cvan- iam S. Chrysostonius in deserto Aegypti
est dia- exstitisse solitiidinom quovis paradiso
in |u\aestanlioiein, sexcentos scil. angelo-
niin choros humana forma, virginum
coelus. Et cum regio alicnigenaruni id
praeslet Messiae quod apud suos non
inveneril, merito censent Beda Yen.,
S. Thomas aliique praefigurari in ea fuga
transilum regni Mossiae ad gentes.
Ad quam autein regionein in Aegyplo
sacra familia se receperit incerlum est.
Assignant alii terram Gessen, in qua olim
Israelitae commorali erant, quae regio
ex ipso situ haud incong-rua videri po-
test. Ex traditione salis antiqua ebri-
stiani indigenae locum commorationis
S. Familiae venerantur in parte mori-
dionali urbis veteris Cairo \Masr el-'atl-
fjah) e conspectu Memphcos et in vico
Matamieh prope ruinas Heliopoleos; de
((ua traditione v. M. lullien, L'Egypte,
Lille 1891, 188-2ol; id., L'arbre de la
Vierge, éd. A, Le Caire 1904.
FULLO bene dicitur hebr. Ci"!: scil.

parere in infanlili aetate, conveniens pedibus calcans, qui scil. vestes sordi-
luit, ut eo modo quo puei"ulus subtrabi das lavât et pannes récentes condensât
solel insidiis servaretur etpuerulus iam pedibus calcando adhibito nitro (cf. lor.
suo docet exemplo quod postea dicturus 2,22). Prope lerusalem erat ager fullonis
est cum vos persecuti fuerint in una
: ad extremum aquaeductus piscinae su-
civitale fugite in aliam (Matth. 10,23,. perioris (4 Reg. 18,17; Is. 7,3; 36,2); de
Haec fuga prolusio quaedam est perse- quo V. lERUSALEM III. ">. Fullones extra
rutionis et odii in Messiam; iain porten- urbem negoliis suis vacaltant; eos usos
ditui- Messiam a populo suo iri reieclum ;
esse nitio vel sale lixivii, concludere licet

iam ccrnitur oraculuiu Simeonis im- ox 1er. 1. c. ;

quibus it>lius aliis usi sint,
pleri : positus est in signum cui contra- incertum est ^ct. Hnrtmahn, Die Ilebiiio-
dicetur. lubelur fugcre Acgyptum; in lin am Putztiscb I. p. liiOs.V Eos vestes
eo temi)ore mulli ludacorum ea in re- reddidisse candidas valde, elucet ex
gione incolebanl, ita ul losepb facile ibi ciMuparatione quam adhibel evangelisla
subsidium invenire |)ntuei'it. Sed potior ex ore Pelri et vestimenta eius (lesu in
:

ratio altius erit repetenda. l*atnarcbae transtigurationc) facta siint splendenlia

iam, uti Abraham et lilii lacob, vilae ser- et candida niinis volut nix, qualia fullo

vandae causa descenderunt in Aegy- non potesl super terram candida facero
ptiim; urbe a Chaldaeis deslructa niiilti (Marc. 9,2). Etiam fons Uogel satqte ex-
ad Aegyplios confiigerunl, item lempiui- plicalui- f(ms fiilbuiis.
321 FUNDA. FUNICULUS, FUNIS. 322

FUNDA. Ea iitcbautur ad iaciendos vel hereditates meusurandas et dividen-

lapides non soliini Heg. 17,
pastores (1 das (cf. 2 Reg. 8,2; Am. 7,17; Mich. 2,
40) et venatores (lob 41,19), sed milites 5; Zach. 2,1. 2). Quare sensu translato
qiioque, qui fundibularii vocabantur dicitur pro parte, sorte, bereditate :

(4 Reg. 3,2o; ludilh 6,8; 1 Macli. 9,11). pais Domini, populus eius; lacob funi-
Ea in arte eximii erant Beniaminitae, culus hereditatis eius (Deut. 32,9) etfilii
intcr quos erant « sic fundis lapides ad loseph expostulant cum losue quare :

certuni iacientes .ut capillum quoqiie dedisli mihi possessionem sortis et fu-
possent percutere et nequaquam in al- niculi unius, cum sim tantae multitu-
teram partem ictus lapidis defcrretur » dinis (los. 17,14)? cf. los. 19,9; Ps. 15,
(lud. 20,16) etiani ad David cum essel
; 6 : funes cecideriuit mihi in praeclaris
in Siceieg, se adiunxcrunt egregii pu- i. e. funes mensorii mihi regionem prae-
gnatore? ex Benianiin tendentes arcuin claram metiebantur (unde in membro
et utraquc manu fundis saxa iacientes parallelo : et hereditas mea praeclara
(1 Par. 12,2). Quidipse David fundaprae- est mihi; cf. Ps. 77,54; 104,11 et in Vul-
stiterit contra Goliatb (1 Reg. 17,49. 50), gata 138,3 funiculum meum investigasti
Sapiens quoijue célébrât numquid non : i. e. partem, sortem); item 1 Par. 16,
occidit gigantcm et abstulit opprobrium 18'; Esth. 13,17. Quare fnniculus ctiam

do gente? in tollendo manum saxo fun- pro regione dicitur; Soph. 2,5 vae qui :

dae dciecit ex&ultalionem Goliae (Eccli. habitatis funiculum maris et hebr. Deut.
47,5. 6) et mulieres praecinebant per- : 3,4 et 4 Reg. 4,13. Funiculus seu régula
cussit Saul mille et David decem millia et mensura etiam ponitur, ut ad eam
1 Reg. 18,7). Etiani in oppugnatione opus destructionis exigatur et exten- :

urbium fundibularii suas praestabant dain super lerusalem funiculum Sama-

partes (4 Reg. 3,25). Alias hi et sagit- riaeet delebo etc. 4 Reg. 21,13; Lanient.
tarii praeibant exercitum (1 Mach. 9,11). 2,8 : cogitavit Dominus dissipare murum
Petitur quoque a lunda comparalio : filiaeSion; tetendit funiculum suum i. e.
erit anima domini mei custodita quasi extendit regulam, ut plane destruatur
in fasciculo vivcntium apud Dominum et complanetur (|uasi ad filum, ut solo
Deum tuum; porro iniraicorum tuoruni aequetur ad libellam; quae locutio il-
anima rotabitur quasi in impetu et cir- lustratur Is. 34,11 hebr. extendet su- :

cnlo fundae (1 Reg. 25,29).
FUNICULUS, FUNIS.
gine tabernaculi, cuius clavi non aufc-
rentur in scmpiternum et cuius funiculi
per eam lineam tohu (vastitatis) et per-
pendiculum bohu (confusionis).
Sub ima- Porro funes etc. dicuntur translatione
obvia de insidiis (juibus homines ca-
piuntur funes peccatorum circumplexi
:

non rumpentur, Isaias describit lerusa- sunt me i. e. laquei; item sermo fit in
leni, civitatem Dei; utique illam urbem hebr. de funiculis i. e. laqueis inferni
inqua repraesentatur regnum Dei, rc- (Ps. 17[i8],6; cf. 2 Reg. 22,6) pariter de ;

gnum messianum (33,20); de qua alibi iis (juibus animi hominum adstringun-

quoque dicit dilata locum tentorii lui...

: tur et capiuntur Os. 11,4 in funiculis :

longos fac funiculos tuos et clavos tuos Adam traham eos (i. e. quibus homo
consolida (54,2). Gerere funiculos in trahi solet), in vinculis charitatis; ita
capite ^ignum est supplicationis et de- sensu malo Prov. 5,22 iniquitates suac :

ditionis dicunt enim servi ad Benadad,

; capiunt impium et funibus peccatorum
regem. Syriae, qui devictus se abscon- suorumconstringitur; cf. Is. 5,18; simili
derat ecce audivimus quod reges do-
: modo lob 36,8 vinciri funibus pauper-
luus Israël clémentes sint; ponamus tatis. Miseriam quoque minatur Isaias,
itaque saccos in lumbis nostris et funi- cum dicat erit pro zona funiculus (3,
:

culos in capilibus nostris et egrediamur 24). Demum symbolum servitutis qua

ad regem Israël ; forsitan salvabit ani- cultui deae adstringuntur mulieres etiam
mas nostras(3 Reg. 20,31). Funes adbi- cernitur Rar. 6,42 mulieres circumda- :

bebantur ad meliendum; unde funiculus tae funibus in viis sedent; ad quem lo-
saepius intellegitur mensorius ad sortes cum cf. Herodotux 1,199, ubi funiculum
LEXICON BIBUr.UM. — T. H. — 11

L
 -

;{23 I-IMCULUS, FUNIS. KL'SUS. 'M't

pcr moduni inruiuie capili ciiciiiiivolu- sum iri a regno Dei apostolus docci
luni trerere mulieros ca occasione tlicil. 1 Cor. 6,10; similitcr iani docuit Sa-
pitms qui cum t'iirc participât, odit ani-
FUNUS vitio s. V. EXSKOUIAK ol
:

—
SKl'll.Tl lU.
mam suam (Prov. 29,24"). Malos do-
ctores Gbristus appellat lures, ([uia isti
FUR, FURTUM. Dcus loge liieliir sua solum cmolumenta «luaeiunl eaque,
posscssiuiu'iii : non rurtimi lacies (Kx. iniuste sibi vindicant; quare addit lin- :

20,i:i; Lev. 19,11; Denl. ;;,1'J), lueluf non venit nisi ul liirelur el mactcït et
tluo(|uc pocnis in rmeni sancilis. Kiireiii perdat doan. 10,1. lOj; tpio loco apei't(>
qui noclu doniuin ingrcdiliir liccbal oo alluditad descriptiouem malorum pa-
ciderc, non veio si orto sole hoc l'cceril. slorum apud Ez. 34,2. —
Ut indicet le-
Graviter aniniadvertehalur in ciun qni sus se venlurum tempore quod nescia-
iunienlavel pecora Inrabatur. Giiin eniin tur ab hominibus, similitudinein sumit
ea saopc in pascuis libère vagarenlm' a patrelamilias, qui vigilarct utique si
et insuper heris essent quam maxime scirelquahora fur venturuscssel (\laUii.
utilia, innno necessaria, opportuniim 24,43); unde apostolus scribit Thessa-
erat ea graviore poena proposita lueri. lonicensibus ipsi diligeuter scitis, quia
:

Ita qui bovem vel ovem l'uratus occide- dies Domini sicul fur in nocte, ita vé-
nt vel vendiderit, reddet quinque bovi>s niel (1 Tbess. .^,2); item 2 Petr. 3,10;
pro uno, (luattuor oves pro una; mi- Apoc. 3,3; 16,lo.
nore vero poena delictum expiabatiir,
si inventum fuerit apud eum ([uod l'u- FURNUS cf. s. V. FORNAX). Tnri-is
ratus est vivens, sive bos, sive asinus, furnorum, cuius mcnlio lit Neh. 3,11 et
sive ovis; duplum restituet. Si vero 12,37, sita erat inter inunun latissimum
non habet, unde venunida-
restituai, et porlam vallis, forlasse prope portam
bitur ipse fur (Ex. 22,1-4). Furtum au- anguli (cf. 4 Reg. 14,13); innno Kfil su-
tcni aliaruni rerum vel lïaudem com- spicatur turrim hanc esse portam anguli
missam reus expiare debebat intégra (ad Neh. 3,11); inde enim optimc ex-
restitutione faota etaddita insuper plicari, car in ea descriplione porta
quinta parle pretii; ilasi ([uis deposilum anguli non commemoretur, quae tanien
accepluni negaveril, quidquam iniuste
vi porta etiam post exsilium exstiterit (et.
extorserit; rem inventam non possessori Zach. li,10).
reddideril, vel traude aliqua damnum
intulerit (Lev. 6,2 s. >'um. 5,7. 8)
; « sin ; FUSUS nec deficiat de
2 Reg. 3,29 :

autem non l'uerit qui recipiat, dabuul domo leprosus et tenons lusum:
loalj...
Domino et erit sacerdolis (Num. 5,8). •>
quo tamen loco Tj^S explicari oporlebit
Pro peccato suo debebal insuper offerre
de baculo, de scipione innixus baculo
:

arietem inimaculalum de grege, ul sa-

prae morbo pedum et inlirmitate, uti
erificio oblalo oret sacerdos ad remis
praeter recenliores etiam iam Mariana,
sionem peccali impetrandam (Lev. 0,6.
Goi'donus aliique slatuunt. Qui fusum
.7). Principes et indices qui inunera ac-
retinent, explanant qui vili, muliebri
:
cipiunl ad ius supprimendum cl iniusti-
l'ovendam
opilicio vitani debcant sustentare. Setl
tiam Isaias merito vocal
socios l'urum (1,23) uli Osée 4,2 con-
cum vox iam a LXX reddatur eo loco
;
a/.uTâXr), certe non opus est de fuso et
tribules suos l'urtorum accusât, ita Pau-
colo et de nendi arte cogitare. In laudi-
lus «luoque (Koni. 2,31}. Capitis dam-
bus mulieris forlis Prov. 31,19 haec
nabatur qni l'uratus luerit hominem et
nendi ars nierito eUei-tur manum suam
vendiderit eum (Ex. 21,16). Hem saci-am
:

vel analhemale devotam l'uiari, grave

misil ad fortia (bebr. lit?'';, ad colum,

crimen reputabatur (cf. los. 7,2't; 1 Par. uli iam Mariann, Gordonim aliique ex
2,7). Cum ludaeis interdictum essel veteribus el recenliores inlerprctanlur
concupiscere aurum et ai-genlum ido- el digiti ciiis afq)relicndcrunt fusum i. c.
lorum, merito i»aulus ludaeis c\[)i'obral Iractanl laiiam, diligcnter opcri slamina
To UpoouXerv (Hom. 2,22). Furcs exclu- ducciidi \eisalo t'uso incumbit.
 G

GAAL (Via, TaâX), filius Obcd, dux star gibbi monlisvc elatus est, ita qui-

Sichimitarum contra Abimclech iudiccm dem ut modo altitudinis modo formae

in apertam rebellionem prorumpentium rotundae vis magis conspicua sit. —
([ud. 9,26-41). Apiid Flavium losephum Satis difficilis est distinctio oppidorum

nominatur ô FuaXrj; (Ant. V. 7,3. 4 éd. et locorum, quibus in S. Scriplura no-

Niese). Videtur fuisse homo vagus neqiie men Gabaa (Geba) vel nomen cum Gabaa
Sichimis oriundus, cuiiis adventu et ar- compositum tribuitur.
iiiato praesidio Sichimitae aiiimis ab 1. Gabaa (nî73a, Faoaâ), urbs in monta-

Abimelecli alienati aiidaciores efTocti nis tribus luda, inter

dccem urbes tertiae
simt. Reliqua vide s. v. ABI.MELEGH 2. provinciae post Maon, Carmel, Ziph etc.
GAAS CiZrya, raa; et los. 24,30 ra- enumerata (los. 15,57). Sita igitur erat
a Hebrone inter meridiem et orientem.
laao), mons in montanis Ephraim situs,
Onom. (éd. Lag. 128,18 et 246,55) duos
a cuius septemtrionali parte erat Tbain-
viculos Gabaa et Gabatlia contra orien-
nalhsare urbs losue, in cuius finibus
talem plagam Uaronnie sitos esse dicit;
ipse sepultus est (los. 24,30; lud. 2,9;
horum autem nullum vestigium exstat.
cf. losue 19,49. 50). Intcr Gibborim da-
\ idicos recensetur Heddai (Hurai) de tor-
— Praeterea in genealogialuda
1 Par.
2,49 Sue vocatur pater (dominus, pos-
rente Gaas (2 Reg. 23,30; 1 Par. 11,32)
scssor) Gabaa (Xîrn: rai6dtX); haec for-
vel devallibus Gaas illi menti subiectis;
utrumque voci bebraicae satisfacit. Situs tasse eadem est quae los. 15,57. Sed
inontis celeroquin ignoti nonnisi ex situ etiam alia erat Gabatha villa 12 mil.
Thamnathsare urbis determinari potest; pass. ab Eleutheropoli distans et sepul-
liane esse Khirbet Tibne (16 km a Bethel cro Habacuc prophetae celebris (Onom.
inter septemtrionem et occidentem) éd. Lag. 246,67; 128,32), cui respon-
ostendit Guérin (Samarie il. 89 ss.), qui dere videtur vicus Bjehâ'a inter Eleu-
ibidem inter multas caméras sépulcra- Iheropolim et Bethlehem; is quidem a
les ex rupibus excavatas sepulcrum lo- nonnullis (Conder in Survey of West.
sue detexissc sibi visus est anno 1863. Pal. Mem. III. p. 25; Gucrin, Judée III.'
Contradicit Séjourné, cui praeplacet 382) perperam Gabaa los. 15,57 dicitur,
Khirbet el-FakhakIûr 10 km aquilonem quae potius in vicinia Maon, Carmel,
versus a Khirbet Tibne (Revue bibl. II. Ziph etc. quaerenda est; sed nihil ob-
1893 p. 608-626); v. THAMNATHSARE. stat quominus Djebâ'a sit illa Gabaa
GABA v. GABAA 2. 1 Par. 2,49. S. Hieronymus quoque
de
Gabatha iuxta Bethlehem in tribu luda
GABAA nomen est tum oppidorum
loquitur (Onom. éd. Lag. 128,21).
tum collium. Nomina hebraica nyia,
2. Gabaa, Gaba, Gabae, Gabee, Geba
K"2a, Via (Vulgata Gabaa, Gaba, Gabae,
:
(723 et interdum 72a propter pausam;
Gabee, Geba) secundum Geseninm (Thé- LXX ra6aa, sed etiam TaSal, VkU, Fcc-
saurus ling. hebr. 259. 260) dérivant ur
6£9 etc.), urbs inter duodecim urbes
a radice inusilata yia, cuius propria vis,
orientales tribus Beniamin recensita
quoad ex derivatis colligilur, erat : in- (los. 18,24), sacerdotibus tradita (los.
;}27 GABAA. GABAA. 3:28
/

21,17; l Par. G, GO [4:i|, terminos sup- 6aà TT)ç B£vta[ji(v). Maxime nota est haec
tciiilrioualos rcgni liula (lesii;nans (4 urbs a scoloro uel'audo, quod oius inco-
Ueg. 23,8; Zach. 14,10 hebr.). L>c (îaba lac (lilii holial) perpetrarunt in levilani
sou Goba noslra ploriquc auclores iii- (Musipio uvorom a liolhlohom luda do-
liM'pivtanfiii- \ ileji. i;i,;i : tM |teiTiissil Munn scil. ad latus luontis Ephraim re-
loualbas stalionnn Pliiiislliinoiiiin, (|ua(' vortenlos (lud. 19,12. 14. 16 s.); ex con-
(M'ai in (iabaa (lAX èv tio pouvôj) vol sc- textu sita cral inter lerusalcm et Rama ;

cuntliiin alii[uos auclores inonumentuin habobat plateam sou forum quoddam

quoiklaui, cippum (pioudaui a iMiilis- publicum (19,l!j. 17. 20); inter habita-
Ihaeis iu sigiuun piloris aliouius viclo- tores suos numorabat 700 viros forli-
riao eri^ctum. lu iiltcrioie liisloria cius- tudinc ac dexleritate boUica egregios
deni belli philislhaici sitas rupiuui (20,i:i. 16). A Flavio losepho (Ant. V. 2,

Boses et Sene 1 Reg. 14,4. li ita descri- 8 ubi eundem eventum narrât) haec ra6a
bitur, ut Machinas a seplcintrione, Gabaa Hierosolymis 20 stadia abesse dicitur;
(Goba) autoin a ineridie iu latere Wâdi Rama aulom Hierosolymis 40 stadia abe-
Smoeinit colIocoUir. (Uiui iiis plene con- Poona Beniaminitis
rat (Ant. VIII. 12,3).
cordat descriptio itineris Assyriorum Is. ob Gabaa ex-
illud scolus inllicta, urbis
10,28. 29 apud Macluiias deponuul
:
pugnalio et incendium narratur lud.
sarciuas, Irauseunt Irausituni (Wfnli 20,1-48. —
Do Gabaa Beniamin iterum
Siiweinit) clamantes Gaba divcrsoriuni : sermo est in historia belli philislhaici
noslrum (ad pernoctanduni) quarc Irc- ;
1 Reg. 13,2. 13. 16; 14,2. 16. Ex ipso

mit Rama occidontem versus a Geba di- textu haec eruilur séries eventuum :

stans, fugiunt incolac Gabaa Saulis, quo Saul cum 2000 virorum in Machinas et
Assyrii meridiem versus progressuri monte Bethel caslrametatur, lonathas
sunt. Propter situm rei bellicae tanlo- filius Saul cum lOOOviris in Gabaa Ben-

pere utilem Asa rex luda munivit Goba iamin (13,2); lonathas a Gabaa Benia-
Bcniamin ex lapidibus et lignis, quac min contra Geba (Djeba') progreditur
Baasa rex Israël niuniendae urbi Rama ibique stationom (monumenlurn) Philis-
praeparaverat (3 Reg. iri,22; 2 Par. 10, Ihaeorum destruit (13,3); Philislhaei
6). Ex captivitate rcdicrunt lilii Rama et vero undique ad arma convolantes exer-
Geba 021 numéro (Esdr. 2,26; Neh. 7, cilum Saul ex Machinas et Bethel eiiciuiit
30) ; Geba denuo a Reniaminilis habila- et per fauces montiuin usque ad Galgala

batur (Neh. 11,31). Eiusdem urbis men- prope lericbo dopellunt (13,4. 7i; Phi-
tio fit 1 Par. 8,6; 2 Par. 13,2: Neh. 12, listhaeis apud Machmas castrametanti-
29. Eadem quoquc inteliegi videtur 2 bus Saul et Samuel de Galgalis Gabaam

Reg. o,2o Percussit (David) Philislhiim

:
Beniamin ascendunt (13,13. 16), quam
de Gabaa (scd LXX Paoaojv) usque Gezer; lonathas toto tempore intermcdio occu-
loco autem parallelo 1 l'ar. 14,16 omnes passe merito censetur; lonathas eius-
lextus legunt de Gabaon; res igitur
:
que armiger apud (ieba [Djeba') in sal-
dubia est. Loci 1 Reg. 10,5. 10. 13, de lum (W(7d/ Smoeinit) descendunt et
({uibus etiam dubitatum est, rectius ad contra Machinas in septemtrionali sallus
Gabaam Saulis referuntur; v. GABAA 5. latere ascendunt castra Philisthaeorum
Nomen antiquum Geba conservai viens adorturi (14,1 ss.); seciuitur clades Phi-
Djeba' a Makhmils (Machinas) meridiom listhaeorum.
versus distans et inleriocto Wiidi Su- Omnibus hisco loxlibus satislieri vide-
weinit separatus. tur, si Gabaa Beniamin média fore inler
lerusalom cl Rama
agnoscitur Tuleil el-
Cf.Robinson, Palaeslina II. 324 ss.; Gué- Ffil (co///,s' fabannn huuc situm Gabaao
;

rin,Judée III. G7-70; Survcy of West. Pal. Beniamin \indicaut pleriquo cum Yali'u-
Mcm. m. 9. 94; D. Xonecchia. La Palestine liner in Zeitschr. d. I). Morg. lies. .Vil.
d'aujourd'hui 1899 II. p. 465. 46G.
1838 p. 161; aliqui lanien pracforuul
Râs el-T(Hvil inlor Titleil cl-Fi'il ol Dje-
3. Gabaa lîeniamin l"i;:^S ny2:n
ba'. Dil'licullas aliqua in oo osl, quod
]a^:iS, scd lud. 20,10 lam iraa; i'^- spoculaloros Saul, cuius castra oranl ii;
329 GABAA. GABAA. 330

Gabaa Beniamin (14,2. 16), pertiirbatio- lionem, quando abiit in domum suam
nem ac tumultuni in castris Philistliaeo- in Gabaa (1 Reg. 10,26; cf. Flav. los.
rum apud Machmas exortum discernere Ant. VI. 4,6 et? FaSaOrjv l'z ^ç urîjpys).
:

potuerint; sed supponere licet castra Brevi post nunlius alFcrtur in Gabaam
Israelitaruni a Gabaa Beniamin per de- Saulis de urbe labes Galaad ab Ammo-
scensiini montiiun fuisse cxtensa versus nitis obsessa (1 Reg. 11,4). SequunUu-
Geba et primani eorum stationem {avant- bellum ammoniticuni,philisthaicum etc.;
garde) ab ipso saltu non niultum ob inobedientiani bello amalcciticb ad-
abfuisse, speculatores auteni variis in missam Saul a Deo reiectus ascendit in
stationibus dispositos signis vel nuntiis domum suam in Gabaa (1 Reg. 13,34).
inter se coramunicasse. In Gabaa (scil. Saulis) soUemne conci-
De Gabaath fiiiorum Beniamin oriundi lium sub terebintho in colle (hebr.) a
erant Ithai (Elbai) filius Ribai (2 Reg. Saule habetur. Ad Saulem in Gabaa Zi-
23,29; 1 Par. 11,31) et Samaa (Somaa) phaei bis ascenderunt, ut Davidcm in
Gabaathites, pater Ahiezer et loas Ben- deserto Ziph latentem prodercnt (23,19;
iaminitarum, qui Davidi in Siceleg l'u- 26,1). Initio regni davidici scptem viri
gitivo se adiunxerunt Par. 12,3). Fa- il de familia Saul in ipsa Gabaa Saul sus-
cinus Beniaminitarum
indignissimum pensi sunt a Gabaonitis (2 Reg. 21,6 et
in Gabaa commissum in niemoriam re- V. GABAON). In descriptione ilineris
vocatur Os. 9,9 ; 10,9. De eadem Gabaa Assyriorum Is. 10,29 incolae Gabaath
signum periculi instantis veluli de spé- Saulis fugitivi perbibentur, quoniam
cula in regionem late personare cxbibe- Sennacherib a Gaba {Djeba') et Rama
tur Os. 5,8. méridien! versus progrediens lerusalem
Gabaa (lud. 20,31 in textu hebraico
; :
petit. —
Multum denique lucis affundit
Gabaa in agro) ab aliis explicatur aliqua Flavius losephus (Bell. iud. V. 2,1), qui
Gabaa canipi distinguenda a Gabaa mon- iter Titi versus lerusalem describit; a

tis {Cassel Feldgibea und Berggibca'),

:
ab aliis ipsa Gabaa Beniamin, prope
quam a loco certaminis aliqua via in
agruni ducebat {Kell ad h. 1.), ab aliis
Caesarea per Samariam Titus Gophnam
{Djifnâ) pervenerat ibique noctem mora-
tus est; inde progressus cum statum diei
castra posuit in loco,
iter confecisset,

Geba {Djeba'), ita ut Israelitae a Gabaa quem ludaei Spinarum vallem appella-
Beniamin fugerint partim versus Bctbel, bant apud vicum Gabath Saul (raoàO
partim versus Geba. Apud F. de Hum- liaoûX) dictum ab Hierosolymis circiter 30
stadia distantem. Ibidem Tito coniuncta
melauer ad h. I. istae duae viae seu se-
mitae explicantur duo ascensus, unus est legio ex Amaunte (Nicopoli) appro-

Gabaa descendens aquilonem versus, pinquans (1. c. V. scil. per viam

2,3)

alter post desoensum rursus ascendens

Bethoron et Gabaon; iam vero hodie
versus Betbel additur m agro, in campo quoque illae duae viae a septemtrionc et
;

ab occidente convergentes paulo supra

scil. patenti, per quem Beniaminitae
Tuleil el-Fûl conveniunt. Hinc pro Gabaa
vagabantur Israelitis in saltibus adiectis
delitescentibus.Ex variis blsce interpre- Saulis citra dubium commendatur situs
Tuleil el-Fûl vel fortasse Khirbet Ras
lalionibus colligitur Gabaam (in agro)
aut esse ipsam Gabaam Beniamin aut el-Tawil una leuca anglica remotior ab
ferlasse Geba, de qua diximus num. 1.
Hierosolymis. Vallis illa Spinarum quae-

De lud. 20,33 (Syrus : spclunca Gabaa;

nam sit, utrum ad dexteram an ad sini-
stram dcterminari nequit.
itineris Titi,
Targum lonathan : desertum, planities
Loci dubii sunt 1 Reg. 10, d. 10. 13;
Gabaa) cf. F. de Hummelaner.
probabilius tamen a Gabaa Saulis non
4. Gabaa Saulis (SlX^; n72i; LXX 2 differt collis Dei (10,5 LXX 6 pouvbç toû
Reg. 21,6 ra6atov SaoiX, Is. 10,29 TciXtç 0£ou, DinSNn nyia), collis (io,io LXX
SaoûX, solum ra6aâ) haud dubie
alias
tk xbv i3ouv6v, nnyian), excelsum (10,13
eadem est quae Gabaa Beniamin, ut ex
locis citandis patebit. Hoc nomen non
LXX £îç Tov ^ouvov, nann).
adbibctur nisi post Saulis publicam elec- 5. Gabaa legitur in Vulgata 1 Reg. 7,
331 GAIÎAA. GAllAA. :{3:i

I ; 2 lU'ji'. r),;{.4a(i ilelfrniiiiandum situiii Gabialh in tribu Benianiin el indicanl

doniiis Aliiiiadul», in (iiiaiii viri (laiialli- \iilani Gabalba 12 mil. pass. ab Eleulbe-
iarim arcain Doi iiiluleiunl. Sed cura ropoli distanlein et sepidcro Habacuc
XX (èv Tiu (iouvo)) vertendiiin est : in colle. prophetae celebreni sed hic sitiis intra
;

onius Ahinadai) in colle seii loco suhli-
miore piope (îariathiariin vel in ipsa
ui'be pcominens di^iia videhaliir,
arcae Dei hospitiuni praeberel. Cf. JF. de
llummelauer ad 1 Rcg. 7,1.
6. (Jaltaa (Paiôaf, n TatSâv, A Tat6à) le-
gitiii- ludith 3,14 (LXX 3,10).
LXX lloloIVrnes caslia jjosuit inler Gaibai
etSoylhopolin (Bellisan). Vulgata vertit
venil ad Idinnaeos in leriam Gabaa.
Correspondore videtur viens Bjcba' circa
.% km a Saniaria (Sebaste) seplondrio-
nem vci-sns distans {Sivrci/
Me m. II. Ido).
7. (iabaa Hachila v.
8. (labaath {nyiÀ] ra6«w6,
TaoaàO xa\ -oXiç "lapfiji, B ra6ato6iapst[j.),
urbs inlcr qualtuorflecini iirb(>s occiden-
tales tribus Beniainin enunierata (los.
18,28). Dillmati» et F. de llummelauer
ad 11. 1. putaut Gabaani Beuiamin indi-
cari. Alii liebraicum rrilp HÎTia de una
aliqua urbe Gibeatb-Qiriath interpretan-
tur; sed hoc adniisso numerus quattuor-
decim retineri nequit. Alii, supponentes
nomen sequcns Cariatli esse corruptuni
ex Cariatbiariin, interprelanlur Galjaatli
collem scil. istum colleni in Cariatliia-
rim, de quo 1 Weg. 7,1; 2 Reg. 6,3. 4
(vide GABAA 3). Exploratores anglici
pro Gabaath assignant DJibia très leucas
anglicas a Qaryat el-'Ënab aquilonein
versus {Swvey of West. Pal. Mem. III.
43). Ceterum "cf." s. v.
9. Gabaatli filioruni Benianiin (2 Weg.
lines tribus Inda continerelur et respon-
dere posset urbi(iabaal Par. 2,49 coni-
qiiae nienioratae, ut dixinuis sub GABAA 2.
Veruni alibi Onoin. (éd. Lag. 248,3;
130,1)) nicnilnit vici Geba 5 mil. pass. a
Gophna Sichem versus distantis, ubi
Sccnndum hodie viens DjïbVa ctKInrbet Seiâ. Hune
esse situm Gabaath Phinecs ostendil
: Guùrin, Samarie II. 108 praescrtim e\
S. Hieronymo (Peregrinatio S. Pauhu'
13); S. Paula a Bethel Sichem versus
progressa in monte Ephraim sepulcra
ofWest. Pal. losue in Thanmathsare et Eleazari in Ga-
baath Phinecs e regionc venerata esse
HACIIILA. dicitur; iamvcro Tbamnathsare agnosci-
'Iap{{j., A tur Khirbet Tibne (Guén'n 1. c. p. 89 ss.);
vicus DjJbl'a a Tibne non nmltum abesl
orientem versus, in colle posilus sicut
Tibne in proclivitate montis, in niediis
montanis Ephraim; pleno igitur sensu
illud e regione venerata est verum esse
probatur in hac opinione (cf. etiam Gué-
rin, Judée III. 37). Recentius negavit
Séjourné sepulcrum losue esse in Tbam-
nathsare, sed intactam rehquit opinio-
nem de situ Gabaath Phinees, cum indi-
cationes S. Hieronymi de utroque
sepulcro satis vagae sint nequc situm
vicinum postulent.
Cf. S. Hier. Percgr. S. Paulae 15 apud
Tobier et Molinier, Itinera hieros. I. 37; P.
M. Séjourné in Revue bibl. II. 1893 p. 625.
Opinion! supra expositae de situ Gabaath
pfiinees, quam cum Guérin approbant A.
CARIATH. DiUinann et F. de Huinmelauer (ad los. 24.
33), opponitur tradilio iudaico-samaiitana a

23,29; i Par. 11,31) v. Gabaa Benianiin Maliommedanis quoque adoplala, Tiahaatli

Ptii nées esse vicum Wwarta prope Sichem a
(supra n. 3).
mendie (cf- Zcitschr. d. D. Pal. -Ver. II. 187'.*
10. Gabaalh IMiinces (Dn:i2 nvi;. p. 11-17; Vî. 1883 p. 195-19«t; E. Cartiioh/.

faSaàp tPtvclç), urbs in inonle K|)hraini, Itinéraires de la Terre Sainte 1847 p. 186.

in qua Eleazar Aaron sepultus est;

lilius
212. 386. 445); quam traditionein sequuntur
/. ScJitrarz. Das heilige Land 1852 p. US.
nonien sorlita est a ï'binecsEleazari lilio,
355; Surreij of West. Pal. Mem. 11. 288.
cui ab Israelitis in possessioneni tradita
crat (los. 24,33). Urbeni, non collem 11. Gabaath Saulis (Is. 10,29) v. Ga-
designari suadet pi-aepositio a (secus hv baa Saulis (supra n. 4\
12. In Vulgata nvi:i seu nvia saepiu>
exspcctanda oral). Apud Flaviuni losc-
pliuMi (Ant. V. 1,2'J) vocalur Tagaûd. En- verlitur collis, ubi non urbs, sed locns
scbius et S. HitM'onynnis (Onoin. rd. Lag. editus indicari videtur :

246,67; 128,32) eaiii appellant TaSad;, a. Collis atiuae (inclus v. AMMAII.

333 CABAA. GABAON. 334

II. Oollis Dei coiiinuiniter ccnseliu' esse iuramentuiu illud,quod losue Galiaoni-
Gabaa Saulis val locus sacer proxinie is praeslilit, primus violasse videtur
extra Gabaani Saulis situs (1 Reg. 10, Saul iniustitia illa, propter quam initio
5. 10. 13); V. supra n. 4. regni davidici famés saeviebat et po-
c Collis Gareb v. GAREB. scentibus Gabaonitis septem filii Saul in
(1. Collis excelsus (lud. 7,1) v. MOIΠGabaa Saul (v. GABAA 4) suspensi sunt
collis. (2 Reg. 21,1-6). luxta piscinam Gabaon
e. Collis praeputioruni (los. 5,3), in ([uo (cf. 1er. 41,12 aquas niultas, quae sunt

losue îilios Israël circumcidit; inde in Gabaon) locuni habuit ccrtamen bel-
vocatuni est noiiien loci illius Galgala; licum singulare inter duodecim Benia-
V. GALGALA 1. minitas ex Abneri exercitu et duodecim
r. Collis seu Gabaa Hadiila
Hacliila bellatores davidicos, a quo vocatum est
(supra n. 7). nomen loci illius Ager robustorum (LXX
13. Apud Flaviuiu losepbum (Bell, apprehendcntium) in Gabaon; et a cer-
iud. III. 3,1) coniiiiemoratur Gaba urbs lamine singulari ventum est ad proelium
equituin (ra6aà jcoÀi; mr.iiùv) inoiiti Car- générale, quo Abner a loab devictus est
nielo adiaeens, in qua equiles ab Herode ac fugiens Asaelem fratreni loal) confo-
regc diniissi doniicilium habebant. Ho- dit (2 Reg. 2,12-23; 3,30). Ibidem iuxta
die Djeba' nonprocul a litore infra Car- lapidem grandem, qui est in Gabaon
rnelum. (vide s. V. AMMAH), Amasa filius Abigail

GABAE V. GABAA 2. a loab modo perfido interfectus est

(2 Reg. 20,5-10). Verum utriusque san-
GABAEL ;;ra6aï]X, A VoL[xoLr,l), anus
ex niaioribus Tobiae (Tob. graece
guinem loab ibidem, ubi fuderat, san-
1,1
guine suo luit; fugitivus in tabernaculo
tantum).
Doniini, quamvis cornu ajtaris appre-
GABAON {yiVIÀ i. e. ad coUem per- hendisset, iubente Salomone a Banaia
tinens vel in colle exstructuui ; FaSao'jv), filio loiadae occisus est (3 Reg. 2,28-34).

urbs Hevacoruni (los. 11,10; cf. 2 Reg.
21,2 nbi Gabaonitae vocanlur reliquiae
Amorrhaeoruni, quo nomine conimuni
incolae primigenii terrae Chanaan
gnantur), capul urbium foederatarum,
quaruni incolae siniulatioiie longi il inc-
ris losue et principes Israël deceperunt,
ul iuramento horum principum interpo-
sed perpetuo famulatu
silo salvarentur,
caedendi ligna et comportandi aquas
adstringebaatur (los. 9,3-27; 11,19);
foedere hoc Gabaonitarum cum Israël
vehcnienler conimotus est Adonisedec
rex lerusaleni, quoniam urbs magna
erat Gabaonuna civitatum régal ium
et
el maior oppido Hai omnesque bcllato-
reseius fortissimi (10,1. 2); sed quinque
reges duce Adonisedec Gabaon urbem
obsidcntes dcvicti sunt celebri illa pu-
gna, qua losue soli imperavit Sol con-
tra <iabaon ne
movearis (10,3-12).
Gabaon erat terminus, a quo losue in
prima sua expeditione Palaestinam me-
ridionalem us([ue ad Cadesbarne sube-
lUo enim tempore tabernaculum erat in
excelso Gabaon; David cum arram in
lerusalem reduceret, illud in Gabaon
desi- Iranstulit et Sadoc sacerdotem ciusque
fratres ibidem constituit, ut super altare
holocautomatis coram tabernaculo Do-
mini iugiter mane et vespere holo-
causta offensent (1 Par. 16,39. 40; 21,
29). Super altare illud in Gabaon Salo-
mon quo(iue mille hostias in holocau-
stum obtulit cum universa multitudine
Israël et cum Dominus in ipsa nocte ei
appareret, sapientiam sibi postulavit et
obtinuit (2 Par. 1,3-17; 3 Reg. 3,4 s.;
9,2). Templo exstructo Salomon taber-
naculum illud ab excelso Gabaon accer-
situm una cum arca foederis in novam
domum Dei intulit (3 Reg. 8,4). Ex ca-
ptivitate duce Zorobabel 25 filii Gabaon
: redierunt (Neh. 7,25; cf. Esdr. 2,20 ubi
Gebbar pro Gabaon legitur) viri; de
Gabaon in mûris lerusalem aedificandis
opem praestiterunt (Neh. 3,7). AUusio
Is. 28,21 sicut in valle quae est in Ga-
:

git (10,41); postmodum recensetur inter refeilur ad vi-

l)aon irascetur (Deus),
14 urbcs occidentales tribus Beniamin ctoriam losue apud Gabaon, ubi Deus
(18,25) et sacerdotibus traditaest (21,17i. lapidibus grandinis hostes prostravit
Xio GABAON. CABIM. ;{;{(•.

(cf. Kiiab('nb((iier a<l Is. 2S,2i). — l»ro esse erepla. llodie foi'tasse Qibblyc\\\Wv
(îabaoïi 1 Par. 14,16 lej;ilur loco pa- Lyddaui et KInrbet Tibne.
rallelo 2 Rcg. Ji.i.'i (iabaa (scd l-.\X l'a-
Cf.Survey of West. Pal. Mem. II. 297;
6acj[)v), l'oilassc Ccha (v. (i.VHAA 2 .
D. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui
Tcni|iort' hi'lli iiidaici Gabaon|»i'0|»e 1899 II. 425.
Costius (iallus Uotnanorurn dux a lu-
(laeis clade alleclus est {Flav. loseph. GABBATHA (ra66a0à, aramaice
Holl. iud. IL 11), 1); loco cilato FI. lose- xrzi) i. »;. bx'us cniinens; eo nouiine
phus Gabaou Hierosolymis distarc dicit designabatur locus prope praeloriiun
50 stadiis, alibi (Aiù. VII. 11,7) 40 in leru.salcin, ubi Pilatus sedit pro Iri-
sladiis. iXomeii hodiernum est el-DjJb, bunali. Noiuine gr-aeco ap|)eilahalur
qui viens inler leriisaleiu et Betboron JvtÔôaipuiTo?, <|uac non est e\plicatio no-
sitiis est a Nebi StimwJl sepleiidiioncm niinis arauiaici, sed eiusdeni loci desi-
versus. gnatio non ex eius altituiiiiie petita, sed
De Gabaon oriundi in S. Sci'iptura ex eo quod soluni vel pavinientum eius
receiisentiir Saiiiaias IVu-tissiinus inter lapidibus vel tabulis lapideis eral slra-
Iriginta et super tiigiuta. qui Davidi in tum tloan. 19,13).
Siceleg se iunxit (1 Par. 12,4^ Meltias GABEE V. GABAA 2.
qui cuni aUis Gabaonilis in luuris leru-
saleni aediiieaudis opem piaestilit (Neh.
GABEL.US (PaSar^X). 1. Unusex niaio-
ribus Tnbil seu Toltiae senioris (Tob.
3,7), Hananias pseudopropbeta, lilius
Azur 1,1 L.W).
(1er. 2«,1-17}. Ex niaioribus Said
2. ludaeus babitans in Hages civilate
habitabat in Gabaon lebiel pater i. e.
dominus ac possessor Gabaon cum uxore Medorura, qui decem talenta argenli a
sua Maacha (1 Par. 9,3o), qui 1 Par. Tobia seniore sub cbii-ograpbo accepta
8,29 Abigabaon vocatur.
Tobiae iuniori lîdeliter restituit (Tob.
1,17; 4,21; 5,8. 14; 9,3. 6. 8; 10,2; 11,
Cf. Robinson, Pal. II. 350 ss.; Guérin, 18; 12,3; LX.\ 1,14; 4,1. 20; 5,6; 9, 2.
Judée I. 385-391 ; Survey of West. Pal.
5; 10,2). Erat Nepbthalita sicut Tobias
Mem. III. 10. 94 ss. Fahnujniber, Nach
;
et egestate pressus (Vulgata 1,17).
Jérusalem éd. 2 11. 95; I). Zanecchia, La
Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 356 ss.; GABER ("lia, PaeÉp), fdius Uri, prae-
Liévin de Homme,
Terre Sainte, éd. 4
fectus a Salonione constitutus in terra
III. 11 s.; Legendre dL\nïA Vigouroux. Dïci.
de la Bible III. 15-21, qui examinât ac diiu- Galaad scil. in terra Sehon régis Amor-
dicat rationes pro Gabaon :=; Nebi Samwil rbaeorum et Og régis Basan (3 Reg. 4.
allatas a L. Heidet in Revue Bibl. III. 1894 19) i. e. in tota terra Iransiordanica
p. 321-356. exceptis praefecturis a Bengaber et .Vlii-

GABATHON, GEBBETHON nadab (4,13. 14) aduiinistratis.

(]1nna; PaSaOïiv, BeyeGwv, reOEÔâv), urbs GABIM (D'iian, rtoosfp), vicusasep-

tribus Dan (los. 19,44), filiis Caalb le- teuitrione lerusaleui situs, de quo in
vitici generis tradita (21,23); brevi posl descriplioue iitineris Assyriorum Is. 10.
scissioneni regnoruui hula et Jsrael in 31 habilalores Gabiin confortainini
:

potestaleni PhiHstbaeorurn redacla est. (Vulgata) vel congregabunt se (bebr.

:

Eam obsederunt Nadab, secundus rex scil.non ad resistenduiii, sed ad fugien-

Israël (3 Reg. i:;,27) et poslea Amri dum. Enuuieralur posl Gabaaui Sauiis et
princeps militiae Israël, qui in castris Analbolb. Eral igitur oppidum tribus
ante portas Gel)b(>tbon rex declaratus Beniaiuin ab iliuere Sennacberib non
est pro Zauibri usin'palor-e (3 Heg. IG, muKum distaus iub-r lerusaiem, Gabaani
15-17). Amri ab obsidione (iebbelbon Sauiis et Anatliotb. Silus accuratior igno
cessavit, ut Zaïubri in Tbersa oppugna- ratui'. Viens Geba 5 mil. pass. a (lopbna
ret; ex 3 Reg. 10,15 luerito infcrtur tolo Sicbem versus dislans, queni Onom. >.
teuipore Raasa et Ela, regum Israël ter- V. (îebin indicat, ordini enumeratiouis
lii et quai'ti, idenlid<;m de (iebbelbou Is. i0,31 non lespondet, sed referoudus
diiuicafum esse. Pbilislbaeis nonvidelur est ad Gabaaili IMiinees; V. G.MiAA 10.
337 GABIUAS. GAD. 338

GABRIAS (TaSpfa;), frater Gaholi nis. Tota regio (Jad ubcrrima erat ad
(Tob. 1,14 LXX); scd 4,20 LXX pater pastum animalium (Num. 32,4).
Gabeli. De historia Gad admodum pauca tra-
dita sunt. Princeps tribus anno secundo
GABRIEL V. ANGELUS. egressionis ex Aegypto erat Eliasaph
GAD {li, (Tio). 1. Gad iilius sepli- lîlius Duel (Num. 1,14). Apud monlem
Sinai de Gad numerabantur 43 6oO viri
mus lacob patriarchae, genitus ex Zel-
bellatores (1,24. 25), postea in campe-
plia ancillaLiae, frater nalu maior Aser
(Gen. 30,11-13; 35,26; 46,16. 18). Expli-
stribusMoab 40 500 viri (26,18). In ca-
catio nominis Gad continetur verbis Liac,
strisGad cum Ruben et Simeon ad me-
quae filio ex Zelpha genito dixit Félici- :
ridianam plagam tabernaculi erat (2,14.
ter (132 seciindum Kelhib; LXX iv tu/y)) et
15 ; cf. ordinem itineris per desertum
10,20. Oblationes Eliasaph principis Gad
idcirco vocavit nonien eius Gad (Gen. 30,
in dedicationem altaris Num. 7,42-47
11). Legunt quidem Massorethae la tS'2
recensentur. Inter duodecim explora-
i. e. quam lectionem com-
venit fortuna, tores a Moyse in terram Chanaan missos
mendanl Targumim et Pesliilta; eandeiii erat de tribu Gad Guel filius Machi (13,
adoptarunt Aquila (tjXGev eùÇwvta) et Syni- 16). Gaditae sicut ctiam Rubcnitae et di-

machus (^X0£v Fao). Verum lectio LXX midia tribus Aïanasse, cum cssent pa-
traditionem antiquam videtur conservare stores et pecoribus abundarcnt, portio-
et sensum optimum praebet féliciter, : nem suam in regione transiordanica
profelicitate mea, miïii hic éventas fau- acceperunt; nihilominus fratres suos in
stu^ est. Temporequo Licobcumfiliis suis terram promissionis subigendam armati
in Aegyptum descendit, septem filii Gad praecessenmt, finita autem terrae occu-
recensentur (Gen. 46,16;
Ex. 1,4; cf. pationc a losue ad sedes suas remissi
Num. 26,lo-17). Genealogia filiorum Gad sunt (Num. .32,1-36; 34,14. 13; los. 1,
traditur 1 Par. 2,2; o, 11-16 simul cuin 12 ss. 4,12; 22,1-34). Post ingressum in
;

descriptione sedium, qiias incolebant. terram cisiordanicam Gad cum Ruben,

2. Gad tribus Israël. Possessio Gad ab Ascr, Zabulon, Dan, Nephthali maledi-
oriente lordanis sita partem septem- ctionem in monte Hebal pronuntiavit
trionalem regni Sehon Amorrhaei com- (los. 8,33. 34), ut Moyses mandaverat
prelieridebat. Regnum Amorrhaeorum, (Deut. 27,13). In'territorio Gad urbs re-
quod inter tribus Ruben et Gad divisum fugii designata est Ramoth Galaad (Deut.
est, extendebatur ab Arnone (Wddi 4,43; los. 20,8 et v. RAMOTH GALAAD);
Môdjib) usque ad torrentem laboc Içvitis de stirpe Merari concedebantur
(Nahr el-Zerqâ) et insuper totam orienta- Ramoth Galaad, Manaim seu Mahanaim,
lem depressionem lordanis a mari Mor- Hesebon urbs prius rubenitica, postea
tuo usque ad mare Ceneroth (Genesareth) gaditica, laser seu lazer (los. 21,7. 37;
obtinebat (Deut. 3,12. 16. 17; les. 12,2. 1 Par. 6,63. 80. 81 hebr. 6,48. 63. 66).
3). A septemtrione torrentis laboc pa- In cantico Debborae Gad comprehendi-
tebat regnum Og Amorrhaei dimidiae tur nomine Galaad et carpitur, <[uod
tribui Manasse attributum (Deut. 3,13; trans lordanem quiescens opem non tu-
les. 13,29-31). Gad igitur média erat in- lerit (lud. 5,17). David fugitivo in Sice-
ter Ruben et Manasse transiordanicam ;
leg se adiunxerunt de tribu Gad viri
ipsa regionis formatione dividebatur in rol)ustissimi et pugnatores optimi, te-
duas partes scil. depressionem lordanis nentes clypeum et hastam faciès eorum :

orieutalem a mari Mortuo usque ad la- quasi faciès leonis et veloccs quasi ca-
cum Genesareth regionem monla-
et preae in montibus (1 Par. 12,8-14). Apud
nam, cuius terminum septemtrionalem Gadilas praesidium sibi quaerebat Isbo-
indicat Mahanaim a dextera regione tor- seth tilius Saulis, rex in Mahanaim de-
rentis laboc (los. 13,26), orientalem claratus (2 Reg. 2,9). Cum autem David
Aroer quae est contra Rabba (Rabbath in Hebron rex ab universo Israël agno-
Ammon, hodie 'Amman}, meridionalem sceretur, de Rubenitis, Gaditis et dimi-
Hesebon, occidentalem depressio lorda- dia tribu Manasse aderant 120000 bella-
:\:\[) GAI), r.AD. 340

Itiros (I Par.d2,;n\ Poslmodimi ipso noMiasia ludens interprelandus est (F.

David l't'i^nopuisus in Icriiloiium (iad de Hammrlatier ad h. I.). Lalitudiucm
se irci'pil (2 Koji. 17,22 s.). Inssii Davi- pascuoi'urn et l'orliludinein benicaui el-
dis luinisloria luiii sacra lum civilia lerl Moyses Deut. 33,20 Reuedictus in :

apiul Uidienilas, (iaditas, et diniidiam lalitudine Gad (liebr. Renedictus qui la-
Irihiim Manassi- procurahanliir a 2 700 titudinein dédit Gad i. e. Deus); quasi
llebionitis (1 Par. 26,32 t>t v. IIK- leo requievit cepilque brachium et vei-
lillO.N 1 ). Inter principes lril»uuiii Umii- ticeni.
pore Davidis det'st princops (iad sicut 3. Gad Videns (.iThn, 6 [îXetcwv, ôôpûiv)
oliam Aser (1 Par. 27,lt) s.); cur dosint,
erat prophcla, qui Davidi cinu lateretin
iiiaoï-alur. lerohoani, prinuis rex Israël,
praesidiii Ôdollani, vidctur se iunxisse
iil traus tordanein qiUK[iit> roiiiuiiu siuim
ei(|ue auctitr lïiit, ul reliclo praesidio
slaliiiircl, iii-hein yaditicaiu Pliaiuiel
veuiret in saltuni Haret (1 Reg. 22,:Vi.
iimniti(inil)iis tiiinavil (3 Reg. 12,2:»).
Idem Davidi ob numeratum populimi
Ne\us (iaditaruin tum regno Israël ccr-
pocuam aDeo intligeadam intimât (2 Reg.
nitur régnante lehu, cuni Hazael rex
24,11-19; 1 Par. 21,9-19). Sine dubio
S.vriae fines oi'ientales Israolitarum Gad,
régi aconsiliis erat: scripsit volumen de
Uuiien, Manasse percuteret (4 Ueg-. 10,
gestis Davidis (1 29,29) et opem
Par.
X\) et regnanlc leroboain II., qui in
praestitit in constituendis ac disponen-
censu filioruni Uuhen, Gad et dimidiae dis levitis in domo Dduiini cum cymba-
tribus Manasse 44760 bellatores nunie-
lis et psalleriis et citharis, cuius rei
ravit (1 Par. 5,17. 18). Brevi autem posl,
memoria lempore Ezechiae adhuc vi-
cum rcgnuni luda regnantibus Ozia et gens erat (2 Par. 29, 2o).
ïoatbain retloresceret, eacdem tribus
4. Gad (Vulgata Forluua, LXX oai-
:

regao luda pro aliquo tenipore videntur ii.6vtov) legitur in descriptione impiorum
paruisse, ut 1 Par. 5,17 innuitur. Ex
Is. 65,11 :et vos (jui dereli((uistis Do-
1 Par. îj,ll. 16 discimus territorium
niiuum, ([ui obliti estis nionleu! sanctum
Gad orienteni versus extensum esse us- mcum, i[ui ponitis Fortunae mensam et
([ue ad Selcha seu Salecha (hodie Sal-
libatis super eam ;
— aliis verbis : a
lihad) urbem a ineridie Djebel Haiinln
Domino alieni et aversi, montis Sion
sitam. Bclluni ({uo Agareni (vide s. v.;
diviuarumque promissionum obliti men-
cum Isniaelitis locdere iuncti a (iaditis, sam ponuut i. e. lectisternia parant pro
Rubenitis, iVlanassitis transiordanicis de-
Gad et pro .\Ieni libamen im])lent (bcbr.).
vieti sunt, describilur 1 Pai'. ;>, 19-22;
Gad ut nomen appellalivum fortunam
quanto .lemporc ante Theglalliplialasar dicit (cf.Gen. 30,11 L.XX h Tuyr,); ut
hoc bellum iÏKM-it, determinari nequit. A idolum Raal Gad los. 11,17; 12,7)
(cf.
Theglathphalasar Gaditae captivi in Assy- explicant de deo fortunae et in eo cer-
riam abducli sunt una euni Rubenitis et nuut planetam, cui a love nomen esl,
iManassitis transiordanicis (1 Par. o,26};
quam stellam Arabes maioreni fortunam
ea opportunitate usisunt Auiinonitae, ut
appcllabaut, dum stellam cui a Venere
terram Gad occnpai-ent, quod Douiinus nomou esl inditum, vocant minorem
iiiis exprobrat at'lirinans ^lek•honl deuui
fortunam; liinc lit, ul Meui dt> liac stella
Aminonitaruni iniuria sibi arrogasse rc- et de dea eius stellae praeside accipiaut
giones Gadilaruni ,1er. i'.»,l). Praelerea conununiter. lu inscriplitMiibus e\
Gad (.oinnieuioratur in syndjolica deseri- Phoenice et Pahnyra servatis uomeii
ptione terrac sanctae et novae lerusa- Gad saepius occurrit.
leiu Ez. 48,27. 28. 34 et in Apoc. 7,;».
Ex dictis indoles (ladilaruni facile de- Cf. Ktiahcndain-rin Is. 65,11; P. Sv/iolz.
GoelzonJifiist uiul Zauberwesou bei deii
piehcndilur erant 0|>ulenti pasloies et
:

allen Hi'braeeri» 1877, j». 40'.» ss. ; F. ilf

bellatores robusti. Excellenlia bellica
Suidcy, Nuinisinaliqae de la Terre Saintt*
praedicitur in vaticinio lacobaeo Gad :
1874 p. i. 5. 373. 374. pi. -XXIU 1-3.
accinctus proeliabilui' ante euni et ipse
accingelur retrorsum ((ien. 49,1'.)\ quo- 5. Gad vallis 2 Reg. 24,5 cnmque per- :

inodociuujue demum liic texlus in paro- li-ausisseul lordauem, venerunl iii Aroer
su GAD. GADOR. 342

ad (lextoram urbis, qiiae est in valle Gad gata : Gideroth), tempore Acbaz régis a
scil.loab et principes exercitus, ni nu- Pbilisthaeis occupata (2 Par. 28,18).
iiicrarcnt populum Israël. Videlur esse LXX FaXrjpo';, Vidgala : Gaderotb). For-
sorino de Aroer Arnonis (v. AROER 1). tasse eadem est ([uae Cedron (1 Mach.
Textus auteni hebraeus ita verteiidus 16,9) et Gedor (1 Mach. lo,39. 40);
est, ut Gad ad seqiienteni voccni traha- V. CEDRON (vol. I. col. 797).

tiir : « veneruut... in Gad et us([uc GADEROTHITES (imT^n, 6 Paoa-

lazer »>, urbs in média fere tribu
t^nae
pa6i{[x) cognominatiu- lezabad Beniauiinita
Gad sita erat; in bac cxpHcatione di- eius patria igitur
(1 Par. 12,4 cf. .12,2);
l'ectio itincris indicatur ab Aroer urbe
erat Gadera seu Gedera quaedam nus-
rubenitica versus tribuin Gad conti-
quam alias nominata in tribu Beuiamin.
nuati. Ex quorundain opinione vallis
viens
iS'omen antit[uum prae se fert
Gad est valUs laboc superioris (Nahr
Bjedlre propc Gabaou et Rama (Survey
'Amman),
of West. Pal. Mem. III. 9). Keil in 1 Par.
GADARA vide v. GERASENl. s. 12,4 cognomen explicat de Gedera tri-
GADDEL V. GEDDEK. bus luda dos. i;j,36), cum uon repugnet
abijuas familias extra fines tribus suac
GADDI (na, TaôSt), tiUiis Susi de habitasse. Vide s. v. GEDOR 2.

tribu Manasse, expbjrabtr terrae pro- GADGAD ("TaTan in i. e. caverna

niissae (Num. 13,12 [11]).
Gidgad; Vulgata : nions Gadgad, LXX -b
GADDI 1 Par. 12,8 et GADI 2 Ueg. opoç raSydo), statio Israël itarum in de-
23,36 in Vulgata velut noiiieu loci poni- serto (Num. 33,32), enuuierata post
lur; sed in hebraico habetin- njn i. e. Moserolh, Beneiaacan et ante letebatba.

(iadita. Eaedem <[uattuor stationes ordine non-

nihilmutato reeeusentur Dent. 10,7 :

GADDIS (Kaooiç, A TaOûiç), C0g"UO-

Berolh liliorum lacan, Mosera, Gadgad
men loaanis Macbabaei, ((ui inler ([uiu-
(matan, ra^yâô), lelebatha. Conferri
Mathathiae sacerdotis priuuis
(|ue lilios
recensetur (1 Mach. 2,2). Apud Flaviuiu potest Wâdi GhudhûgJddh ab occidente

losepbum (Ant. XII. 6,1) : ô xaXoufAEvo; vallis 'Araba {Riess, Bii)el-Atlas Tab.
FaôSy); (sed Ant. XIII. 1,2 : xbv /.a\ Fâo- II DEe) bunc silum admiUit Ewald
;

oiiv Xeyofxsvov éd. losepbus igitur

Niese] (Gescbichte des Volkes Israël éd. 3 II.
;

ç finale pro terminationc graeca babuit,

284); Billmann ad Num. 33,32 praefert
sicut etiam Syrus Gaddi. Respondere
:
regionem montis Hor.
videtur nomen na (cf. Nuni. 13,12 [11]) GADI (na, FaSod), pater Manahem
denominativnni a Ta (fortuna), bine for- régis Israël (4 Reg. 15,14. 17).

tuiiatus. GADI (2 Reg. 23,36) v. GADDI.

GADER (Tra, raoép), urbs cisiorda- GADOR (lia, PÉpapa). Tempore Eze-

uica, cuius rex recensetur inter reges chiae régis luda aliqui principes Simeoni-
31 a losue pcrcussos (los. 12,13). Enu- taruni profecti sinit ad introitum Gador
Herma us(pie ad orieutem vallis (1 Par. 4,39),
nieralur una cum Dabir, (Hornia),
Hered (Arad); bine in regione austral i
ut ({uacrerent pascua gregibus suis et
PalaesLinae quaerenda est. Probabilitor inventis paseuis uberrimis ibidem ta-

eadem est ac Betbgader 1 Par. 2,51. bernacula sua fixerunt, postquam Cha-
Silus ignoratur neque uUum indicium mitas inde expulerunt. Ali(iui coniieiunt
adest, ex quo cum una ex urbibus Ga- banc Gador non ditTerre a Gader urlie
deroth, Gador, Gedera, Gedor certo reguli Chananaei los. 12,13; v. GADER.
componi possit. Atlamen lectio LXX rspapa(cod. B et A),
si praeferenda est, polius snadet Gera-
GADEROTH, GIDEROTH (nil^i), ram {Khirbet Umm DJ/iirar) a Gaza mc-
m-its tribus luda in secuiida provincia ridiem versus sitam iu planilie paseuis
Sephelae (los. 13,41 LXX rsootôp Vul-
;
ulierrima; v. GERARA.

k
;ri;{ CAIIAM. GALAAD. :}'('(

GAHAM cn:i, '''««ijl}, lililis Nachor ad Arnonem extendilur regio

uscpiii

lialiis Ahraliain, Itoma conciiltiiia

ex septenitiionem versus usque ad
lielqii,

lii'iiilus ((ion. 22, 'ii. I>c genlc ("laliaiii

Yunnûk regio Djebel 'Adjlûn; cf. s. v.
iiitiil innoUiil. Narlioridac j^i'iioraliin lAHOG. Dnae istac parles, in (|uas lola

oimirs vel salteiii i)l('i'i(|iio circa llamaii

(lalaad per lluvinni laboc dividilur,

iiicoliiisso (liceiuli sunl (cl". F. de Jliim-

aperlc distinguindiii' Henl. 3,12. 13;
los. 12,2.
mclauer ad h. I.). Hc|:;ioiiCMi Èieni Djuhnn
iiilcr tluvios Yatinûk et lahoc silain, de Conspeclus bislniiae (ialaad breviler
t[ua loquitur I. L. iturckhdvif t {\{c\^en in adumbiandus est. Montis Galaad prima

Syi'ien, Palaesliua etc. rd. W. Gesenius, nienlio lit in liistoria lacob, (piem e Me-
Weiinar 1823 1. p. 423 ss. 449), nonnulli sopolamia in terrain Cbanaan reverlen-
ciim gcide riahani compoiiiinl, sed alii leniLaban assccutns est in monte Galaad
duliilanl Jliehni-Baelhgen llandwl». des i^Gen. 31,21 ss.); ea occasione Unnulus
IjihI. Altci't. I. 4(51)) vel nMiciiiiil (v. ;;. creclus est, (pieni lacob appellavit :

Dillmann ad h. 1.). acervnin teslimonii {TJ Sa), unde nomen

GAHER ("ina, radp)Nathinacus,nrms (îalaad. 111 inc Ismaelitae venerunt, ({ui-
bus losepb venditus est, alTcrentes aro-
lilii duce Zoroliabtd ex raptivitale red-
mata, resinam et stacten in Aegyptum
ieriinl ,Esdr. 2,47; 7,40}.
(Gen. 37,2ij). Erat terra uberrima ad
GAIUS (râvoç). 1. (laius Macedo, paslum gregum, in qua Israelilae per-
S. Pauli coiiios, quem siinul cuin Aii- cnssis Amorrbaeis nuiltam praedam fe-
slai'cho |)lebs epliesina vi compivlieudil ceriinl (Num. 31,1. 20. 39. 40; Deul.
r[ iii theatniiu sei'iiiu abripuit ;Act. 10, 2,36; 3,10. 12. 13. 15;; Ammonitae aii-
29 . leni, ([uiab Amorrbaeis ex ea regione
2. Gains Dei'beus, S. Pauli cornes, pulsi fuerant, ad orienlem Galaad circa
iiiuis t'x illis septein, Paulus ex tiuos laboc superiorem sedes lixerunl (Dent.
tertio itinere aposlolico redituriis Troa- 3,16), a quibus Deus arma Israelitarnni
dem praeinisit, ut iude ipsuni in uibem prohibuit (vide s. v. lABOC et lAZER .

lerusaleni coniitarentur (Act. 20,4). Ex tribus refugii urbibus trans lordanem

3. Gaie carissimo S. loannes epistulain a Moyse designatis duae eranl iu Galaad
suam tertiam scribit (3 loan. i). Gonii- scil. Bosor in planitie tribus Rnben el
oiuutali([ui eundein esse, i|ui in Vulgata Ramolli cum addilo in (ialaad urbs
:

srribitur Caius (vide s. v.). gadilica (Dent. 4,43; los. 20,8); Ramolli
in Galaad levitis de stirpe Merari con-
GALAAD nv^i, raXaâoi. 1. Filins
cessa est (los. 21,37}.
Madiir lilii Manassc (Nuni. 2(i,20. 30;
Moysi anleqnam morerelur, Domimis
27,1; 30,1; les. 17,1. 3; 1 Par. 2,21.
aNebo culmine montis Pbasga oslendit
23; 7,14. 17}.
omnem terram Galaad usque Dan Deut. i

2. Pater lepbte iudicis (kui. 11,1. 2).

34,1); hoc loco Galaad sensu latissimo
3. Gadita tpiidain (1 Par. .">,14).
accipilur, siquidem Dan >;Lais-Dan) ad
4. Galaad (lySan, f. TaXaâo}, terra
radiées montis Hermon sita est. In dis-
Galaad, nions Galaad. In Vetere Testa- tributione terrae promissae pars inferior
inento Galaad sensu lalissiino inlerdnni r.alaad inlerArnonem et laboc seu reg-
désignai lotain terrani transiordanicani, nuin SebonAmorrliaei régis Hesebon Ku-
([uatenns ab Israelilis ineolebatnr, in beniliset Gadilis concessa estscil. Rube-
oppositiiinc ad Clianaan terrani eisior- nilis ab Arnone Hesebon usque, Gadilis
danicani; sensu arlissinio icgionein a Hesebon iisipie ad Malianaim pauln
inirr fkivios laboe et Yarmftk: sonsii au- supra laboc tluvinm Jos. 12,2. ri; 13,

Iciiimaxime usitato regionem inler H. 2"i. 31); pars snperior Galaad inler
Arnonem et Yarmûk. Galaad lioc lalioie laboc el Yoriiiûk llnvios, tpiae ad rcg-
el maxime usitato sensu accepta in duas nuni ()g Amorrliaei régis Masan pcrti-
parles dividilur per vallcni lluvii laboc nebat, dimidiae tribni Manasse altribula
{Nftkr el-Zerqil), a que meridieni versus est, dummodo advertus Gadilis acciMi-
345 GALAAD.
sendam esse regioneni a laboc Mahanaim
usque et totam depressioiieni lordanis
usque ad mare Galilaeae dos. l?,!-»-^).
Très illae tribus hereditateni siiam trans-
iordanlcani ingressae sunt post iinitam
terrae cisiordanicae subiectionein (los.
22,9. 13. 15. 32). In cantico Dcbborac vi-
luperium adversus Galaad prolatum oni-
nes Israelitas transiordanicos compre-
hendere videtur (lud. 5,17). De monte
Galaad lud. 7,3 cf. F. de Hummelauer ad
h. 1. In terra Galaad erant Havoth lair
seu oppida lair (v. lAIR). Attamen Amor-
rhaei ibi adhuc praevalebant (lud. 10,
8) et Ammonitac Galaad fixerunl ten-
in
toria principibus Galaad bellum illaturi
(lud. 10,17.18). In pugnis Galaaditarum
cum Ammonitis primas partes egit leplile
(ialaadites (lud. 11,5. 8. 11.29). Ammo-
proelium propter querelas
nitis devictis
Ephraimitarum exarsit, quo Galaadilae
occupatis lordanis vadisfugientes Ephrai-
mitas dialecto agnitos conciderunt (lud.
12,4 ss.). Inimicitiis autem compositis
(ialaaditae cum omni Israël in Maspha
Beniamin congregati sunt (lud. 20,1) ex-
ceptishabitatoribus labes Galaad, qui ob
infidelitatem suani gladio percussi sunt
(lud. 21,8-14). Galaaditae dcnuo ab Ani-
monitis infestati, sed egregio facinore
Saulis apud labes Galaad liberali sunt
(v. lABES 1). Cuius beneficii memores
lilium Saulis Isboseth regem agnoverunt
(2 Reg. 2,9); quo mortuo Davidi se subie-
cerunt et artius adiunxerunt, pracser-
tim postquam loab urbem Rabbath Am-
nion expugnavit (cf. 2 Reg. 11,1 1 Par.
; licem montis Galaad (Gant. 4,1 6,4[5]).
20,1). A facie Absalomis fugilivus David
in tcrram Galaad se recepit ibique in
saltu Ephraim prope Mabanaim Absalom
rcgno etvitaprivatusest(v. EPHRAIM4).
Gcusus regni davidici a loab exceptus
terram Galaad comprehendebat (2 Reg.
24,6). A Salomone Galaad (latissimo
sensu accepta) in très dividebatur prae-
fecturas (3 Reg. 4,13. 14. 19). Elias Tbes-
bites erat de babitatoinbus Galaad (3 Reg.
17,1). Achab régnante Ramotb Galaad
in polcslate régis Syriae detinebalur;
quam urbem cum recuperare vellet, ipse
Achab in proelio occubuit (3 Reg. 22,3 s.;
2 Par. 18,2 ?.). In diebus lehu omnis
(ialaad a Hazael rege Syriae vastata
(4 Reg. 10, 32. 33; Am. 1,3), sed a lero-
GALAAD. 346
boam II.regno Israël restiluta est (cf.
4 Reg. 14,25).In diebus Phacee régis
Israël Theglathphalasar incolas terrae
Galaad in captivitalem abduxit (4 Reg.
15,29; cf. 1 Par. 5,6). Post exsilium Ga-
laad ab ethnicis quoad maximam partem
habitabatur, attamen ludaei quoque ex
captivitate reduccs salis niagno numéro
illis intermixti crant, ut apparet ex nar-
ratione bellicae expeditionis, qua ludas
Machabaeus et lonathas ludaeos in Ga-
laad iugo gentium liberarunt et in lu-
daeam adduxerunt (1 Mach. 5,9 s.);per
Galaaditim etiam ïryphon dux Syrorum,
cum nihil contra lerusaleiu valoret, in
Syriam rediit (1 Mach. 13,22 in textu
graeco).
Reliqua quae in S. Scriplurade Galaad
referuntur, multum conferunt ad huius
regionis descriptionem. Grèges Israelita-
rum in Galaad multiplicabantur et usque
ad desertum Euphratis pascebantur (1
Par. 5,9. 16). Infestationes Arabum non
deerant; tempore Saulis tribus arabica
Agarenorum a Rubenitis féliciter reiecta
et sedibus puisa est (1 Par. 5,10) ; aliquo
posteriore tempore iidem Agareni de-
nuo a Ruben, Gad, dimidia tribu Manasse
devicti sunt (1 Par. 5,19-22). Tempore
Davidis Galaaditae ob fortitudinem bel-
licam célèbres erant (1 Par. 26, 31). Da-
vid terram Galaad suam esse magna cum
liducia enuntiat (Ps. o9[60],9 ;
107[108J9).
A Salomone coma Sponsae, cuius caput
monti confertur, describitur delluens
({uasi grèges caprarum cingentium ver-
;
leremias célébrât resinam Galaad (1er.
8,22; 46,11) i. e. resinam lentisci seu
mastichen idem propheta arcem regiam
;
luda appellat Galaad (1er. 22,6) val
propter silvas Galaad excelsas et ma-
gnilicas vel propter unguenta et aro-
mata ex herbis pascuorum Galaad con-
fecta. Galaad recensetur inter regiones,
in quibus populus Israël post divinam
de Rabylone ultionem liberatus pasce-
luret saturabitur (1er. 50,19). Eiusdem
mcntio fit Ez. 47,18, ubi propheta lorda-
nem terrae sanctae terminum orientalem
définit. In regione Galaad (vcl in urbe
Ramoth Galaad ex opinione multorum
interpretum) Osée increpat cultum ido-
lolatricum vel si mavis idolorum fabri-
;{i7 (;alaad.
oalittaom ol saiij^uinis iiiaculam
cacdos, oppressionos (Os. 0,8; 1:2,11).
Cnulelitalos Syroriini (Hazacl) in (ialaa-
dilas plaiislris l'orreis discissos alqiio
dissectos et Amiiinnilarum ciusdem for-
tasse leinporis iii praeynantes (lahiad
perslrinjiit Ainos (1,.^. 13). Lalaiii
tlieocratiae diil'nsionein, ipiae douuii la-
coli i. e. Bcniainin pioiiiiltilur,
hulae el
illustrât iikul Henianiin possidcliit Ga-
: pas (ialilaeain et Pcraeani oblinuil
laad (Abd. 10). Excellons sanclilas coc-
tiis ilieocratici pasciiis C-arineli, Basan,
Galaad IVrlilissiniis eonlrrlur Micli. 7,
14). Mnltoruni doiiiqiie exsulum
terra (iaiaad liabilaluriiius ita iiiiplenda
esse praedicitur, lU ullra lerminos oliiii
occupatos sedes sinl fixuri (Zach. 10,10).
Uiterior liistoria (îalaa<l ex scriptori-
bus prolanis supplenda est. lam supi\i
vidinnis Iiidaeos a g^entibiis oppresses ex
lialaad in ludaeam reduclos esse a luda
Machabaeo (cl", Macb. 5,45). Postea
l Qeis seu Mqeis) nietropolis Peraeae ab
liidaei iteratis vicibus bellum rcgioni
(Jalaad intulerunl. lam loannes Hyrca-
nus 1. JH5-10o), qui Sinioni Macb. suecc-
dobal, ilbic prolectus Medabani urbein
posl sex nienses obsidionis cepit [Flav.
los. Ant. XIII. 9,1; Bell. iiid. I.
Alexander lannaeus (104-78) urbes Ga-
daram et Amalhimtem expugnavit (Ant.
XIII. 13,3; Bail, ind, I. 4,2) , altéra expc-
dilione Galaaditis tributum imperavit et
AmaUumteni castelhim destruxit, sed ab
Obeda Arabuni regc in angustias redac-
tus iïigilivus Hierosolynia rediit (Ant.
XIII. 1.3,5; Bell. ind. I. 4,3. 4); felicins
per très annos (84-81 a. Chr.) bellnni re-
novans urbes galaaditicas Pellani, Diuni,
Gcrasam expugnavit et viclor Hierosoly-
mis cuni bonore exceptus est (Ant. XIII.
15,3; Btdl. ind. I. 4,8); diem suprenium
obiit in (ialaad ante nnn-os Ragaliae ca-
stelli, tiuod bello iteruni rcnovato obsi-
debat(Ant. XIII. lo,5; Bell. iud. I. 4,a).
Sed iam régnante Aristobulo II. (69-03)
Ponipeius urbes transiordanicas a lu-
daeis aetate macbabaica subactas, ut Ga-
darani, Pellani, Diuni, libertate donavit
et provinciae Syriae alli-ibuit (Ant. XIV.
4,4; Bell. iud. I. 7,7). Régnante llyrcano
II. (03-40) Gabinius proconsul Syriae Pa-
laestinam in (|uin([ue synedria seu, ut
videlur, convenlus iiiiidicos distriiiuil,
qunriun capila l'raid cis bu-danein leru-
CALA AD. :{ '(«
i. (>. saleni, (iaziua, lericbo, Seppboris, trans
lordaneni Ainatluis (Ant. XIV. 5,4; Bell,
iud. I. 8,5; pro (ia/.ara losepbus utro((ue
loco citato scribit (î(i(lara,svA\ de Gadara
urbe bellenistica trans lordaneni a Poni-
pcio provinciae Syriae attributa et liber-
novae tate donata non esse serinonem per se
patel}. Moituf» llerode Magno, cui etiain
Peraea panibat, eius tilius lleritdt>s ,\nti-
(.Vnl.
XVIl. 11,4), (juae duae partes Decapoli
veluti cuneo iniecto dislincbantur. Pe-
raea auteineiusdeni lere e\teusioniserat
reditii ac Galaad anti(iua; terinini eniin Peracae
eranl ab occidcnt(> lordanis tluvius, a nie-
ridie Macliaerus j)aulo supra Aiiioneni,
ab oriente Pbiladelpbia seu Kabbalb
Amnion, a septemtrione Pella ^Bell. iud.
III. 3,3)
; rectius tanien fines Peraeae sep-
tenilrionales usque ad Ynrmûk lluviuni
exleuduulur, quia Gadara (bodie 17mm
eodeni losepbo dicitur (Bell. iud. IV. 7,
3.)
Peraea a losepbo describitur pleraque
quidcin aspera atque déserta et agre-
stior, (juani ut Iructus niansuetiores alat,
2,6). laudalur tainen ab eodein propter soluin
molle et admodum ferax, irrigatum tor-
rentibus e proximis montibus multisque
aqaac perennis lontibus, consitum va-
riis arboribus, maxime verooleis, vineis,
palmis (Bell. iud. III. 3,3). Ruinae ui'bium
aediumque romanarum, quae hodie in
terra transiordanica cernuntur, floren-
tissimum eius regionis statum aetale
romanoriun imperatorum l'iiisse demon-
slrant (Boedeker-Bcnzitujfv, Palae>tina
und Syrien éd. 5 p. 161. Kîi- ss.i.
5. Galaad urbs agnoscitur a nudtis
intei'prelibus Ps. 6,8 et 12,11, duni alii
non urbem, sed regionem (ialaad inlel-
legunt. Si prius, erit Ramoth Galaad,
quam vocem vide; cf. Knabenbauer ad
Os. 6,8. Aliqui cogitant de ruinis Ujil'ild,
quae 10 km ab el-Salt, alii de ruinis
DjUTid, quae 13 km ab el-Salt aipiilo-
nem versus inveninntur, alii de labt s
Galaad.
De aliqua urbe nomiuis Galaad Iud.
10,17 menlionem tiei-i nulla ratio suadel.
Neque Iud. 12,7 de alii|ua ui'be Galaad,
in ipia leplile sepullus sit,\idelur inter-
prelandiJMi esse, sed jiotius cum Ihiifn'-
'M9 GALAAD. GÀLATIA. 350

rio verlcïidiim : ni urbe sua Galaadilidis ridien) spectantem, cui caput Pessinus
(cf. F. de Hummelauer ad h. !.)• erat, sibi elegerunt. Cum Celtis sese
GALAADITIS (raXaaoîxt?) 1 Mach. adiunxissent etiani Galli Graccique, re-
gio illa etiam Gallograecia vocabatur. In
."),17s. et 13,22 appellatur regio trans-
bello Antiochi Magni contra Romanos
iordanica, quae alias (1 Mach. 8,9. 55 et
alibi in Vet. Test.) terra Galaad desi-
régi opem tulerant; quareManlius Vulso
.unatur.
ditionem eorum ingressus eos devicit
(anno 189 a. Chr.) et reipublicac roma-
GALAL (SSa, raXaaX). 1. Levita de
nae subiecit (1 Mach. 8,2) ita tamen, ut
filiis Asaph, incola lerusalem post capli- propriis suis legibus regercntur. Notum
vitatem (1 Par. 0,lo). est duos Galatarum principes, Deiotarum
2. Levita de stirpe Idithun (1 Par. 1», et Amyntam, titulo regio a Romanis esse
16; Neh. 11,17; LXX Neh. 11,17 noincn ornatos. Immo Amyntas adeo usus est
omittunt). favore Antonii, dcin Augusti, ut praeter
Galatiam etiam Pisidiam, Isauriam et
GALALAI (iSSa; T>XX pro noniini-
partes Lycaoniae, Pamphyliae, Phrygiae,
biis Malalai, Galalai, Maai corrupte le- Ciliciaeregno suo additas acciperet. Ve-
giint rsXwX, 'Ia[xa, 'Aia), levita et mosi- rum eo mortuo Romani ditionem eius
cus in dedicatione mûri lerusalem (Neh. exceptis partibus Pamphyliae et Ciliciae
12,3o[36]). in provinciam romanam, cui Galatiae
GALATAE (PaXâ-uat), nomen i^ecen- nomen inditum converterunt (a. 25
est,
lius pro antiquiore KiX-ot vel KÉXxat. lani a. Chr.); Ancyra urbs facta est sedes
ab ineunte saeculo quarto a. Chr. muUae propraetoris.
turbae celticae, sedibus suis in Gallia re- Non defuerunt qui Galatas originis
lictis; partim in Italiam irruperanl, par- germanicae fuisse contenderent, ita ul
lim in Pannonia et Illyria nova sibi do- epistula S. Pauli ad tribum germanicam
micilia quaesierant. Exinde in Macedonia scripta ab iis censeatur ex catholicis Hug
;

et Graecia praedam agebant; aliquac in eam concessit sententiam, complures

turmae, viginti millia hominum ducibus ex protestantibus OUhausen, Baumgar-
:

Leonnorio et Lulhario, praedae facien- len-Crusius, Ruckerl, Wieselcr, Holsten,

dae causa Byzantium peiTexerunt et Me/jer, Hilgenfeld. Verum haec opinio a
inde in Asiam minorem transfretarunt nullo qui archaeologiae, philologiae, i-e-
ope Nicomedis régis Bithyniae qui iis uti bus celticis etgermanicis studium suum
volebatin bello contra Iratrem suum (a. impendit sustinetur; quare merito de-
279 a. Chr.). Ab iis adiutus Xicomedes relictaest, ita ut non opus sit argumenta
victoriam reportavit. Galatae autem in quae pro ea prolata sunt refutare et
très tribus divisi, Trocmi, Tolistoboii, ostendere pluribus, vetcres, uti Livium,
Tectosagi, incursionibus suis Hellespon- lustinum, Strabonem, eos semper Gallis
tum, Aeoliam, toniam et mediam Asiae vel Celtis accensuisse, a Germanis dis-
minoris regionem devaslabant, donec tinxisse. Utrumque salis ostenderunt
tandem ab Atlalo I. rege Pergami gravi Grimni in Studien u. Kritiken 1876
clade afflicti c. annum 229 in eo terrae p. 211 ss. ; Hertzberg ibidem 1878 p. 625;
tractu, cui ab iis nomen est Galatia, Cornely, Introd. III. p. 417. — Celtis
stabiles figere sedes cogerenlur. Ita fac- obiicit Caesar mobililatem et levitalem
tum est, ut magna pars Phrygiae et ali- ingenii, subita et rep(;ntina consilia. le-
(|uae regiones Cappadociae et Ponti no- merilateniinnatam, ut levem auditioneui
men sortirentur Galatiae. Regio eratfer- habeant pro re comperta (Bell. gall. 2,
lilis, irrigata ab Haly et Sangario tlumi- I;3,8 7,42) quam indolem eos cum hii-
; ;

nibus. Trocmorum tribus occupabatpar- tio rei christianac haud penitus exuisse,
lem ad orientera et septemtrionem ver- epistula S. Pauli sufllcienter demonslra-
gentem, cuius urbs praecipua erat Ta- tur.
vium Tectosagi in média parte, in qua
; I. KNABENBAUER.
urbs Ancyra erat, sedem fixerunt; Toli-
stoboii regionem ad occideulem et mé- GALATIA TaXaifa), etiam Gallograe-
x\\ (;.SLATIA. CALHA.NUS. Xrl

(ia vocatiic; vido s. v. (iAI.ATAli. K\ iis Act. ltt,0 l'I 1S,23, de (ialalia pniprie
([iKic do Calalis iv\|»osita siiiil, a|)|)aiot dicla ei-il inlelirgenda. Nam postquam
Galaliaimisiirpari sensu slriclioio cl la- Derben cl Lyslram, civi laies l.ycaoniae
tiore. Hlo sensu conipleclitur regioncni (Act. 10,1 ; cl". 14,0) visitavit, Phi-ygiam
Asinr ininoris, qnae sit continis l'aplila- et Galatiae rcgionem perlransiit. Frusti'a
iioniae,Ponto, Cappadociae, Plir.v;ji:iao, conlrarium contendit Ramsay, contra
Lycaoniae, Hitliyiiiao i. e. (lalalia |>ni- (lurm cf. Expofiitoi' lKi)4.

|iric dicla a (lalatis potissinnini inliahi- I. KNAUENBAUER.

lata. Sensu latiore désignai lu-uvinciani
illani tinani lioinani (ialaliani a|)|)(>lla- GALBANUS (in Vnlgala alias gul- ;

lianl, ita ni praeler (lalaliani in'opiiarn banum),\\çhr. ni^Sn, /aXoâvrinominalnr

eliani illas coniitleclerelur partes (piae inlerqnattnoraromalaad praeparandnm
irgno Ainynlae additae eraul,seil. parles tiiymiama sanctnm necessaria (Ex. 30,
Lycaoniae, Pisidiae, l'ainpliyliae, Isan- 34) iterunniue inter praeconia sapientiac
l'iam. Unde qnaesUo oiia est, sintne
lEccli. 24,21 gr. la), ubi eadcin ([uattuoi'
« ecclesiae Galatiae » qniUus epistulani aromata cum aliis commemoranlur.
seribit apostolns, ecclesiae (ialatiae jn'O- S. Hleroni/mus in priore loco cum L\.\
prie dictae, an potins ecclesiae Lycao- aliisque versionibus « galbanum boni
niae, Pisidiae, Paniphyliae, quas aposto- odoris » coniungit t[uod neque natu- :

lns in primo itinere apostolico lundavc- rae galbani satis conforme videlur ne-
rat (Act. 1:5,13 s.; 14,0. 23). Pleriqne
(jue lectioiii massorelhicae,quae accentu
prioreni teiientsententiam, ([uae ipsa dislinctivo Zôqef qatôn haec duo mem-
appellatione,qua eos ntpote (ialalas al- bra disiungit; at accipiendo bebr. D^SD
lo([uitnr, salis conimendatnr ; eiusniodi
qui na- non pro odore bono, sed média signifi-
enim allocnlio aple iis soluni lit,
catione pro acri odore, fortassis loco
tione sunt Galatae. Neqne vernm est,
textus massorelbicicum antiquis versio-
Paulnni seniper adoptare in nominibus
nibus legi poteril DiQDn "piT] (cf. Mi-
reti'ionuni morem roinannm
loqueinli ;

nam Syria non adbibetur eo

(ial. 1,"21 chaelis, Supplem. ad bebr. 7o4 s. ).
le.x.

sensu quo provincia Syriae apud Uo- Nomen bebraicum galbani ab anti-
inanos nsurpatur. Insnper in ipsis nio- quis versionibus 1ère relinetur, et a re-
numentis publicis ([uae a niagistratibus centioribus communiter admiltitur si-
romanis condila sunt Galatia adhibelur s. ijLîTto-tov Graecorum
gniticare y^aXCâvr^v
non solum de provincia romana, verum et galbanum s. stagonilim Latinorum,
saepius de regioue Gellarum (exempta scilicet succum seu laci-imam fcrulae
praebet Sicffert in comment, ep. ad (ial. (vap6r,xoç) vel panacis (Tzavdzouç) in Syria,

p. lO:. ac praesertim in Amano monte nascen-

Nihilominns alii, e recentioribus Per- tis (T/ieophr. Hist. pi. l.\. 1,2; 7,2; 9,2;
rot, Renan, Hau^rath, Weizsaecker, Zahn, Dioscur. Mat. med. 3,87 al. 97 Plin. ;

Wendt, lacobsen (cf. Sieffert 1. c. j). »">}, XII. quae fréquenter connne-
23, 120),
Corncl/j (Introd. 111. éd. 2 p. 410 s.i, Bam- inoratui- et ail varias medicinas, ad
say, V. Wcber, Belser, al'lirmanl nomine suflitum, prasertim serpentibus noxiis-
(ialatiaeapud S. Paulnm designari Ly- que animalibus fugamlis, atque ad alios
caoniam etc.: quorum argumenla vide usus inserviebat (T/feop/tr., D/osc, Plin.
npud (^ornely\. c. Contra eam sententiam 11. ce; Vergil. (ieorg. 3,415; ColumeUa
scripserunt (rrwîw 1. c, Aaner, Wlescler, Vin. 5,18; P/ùkXIX. 10, 180; .X.XIV. 3,21 s.;
]lolstfn, Sicffert. Pallad. 1. 33,8, al.). Non quidem suavis,
Petrus pi-iorem suam epislulam de-
S. sed gravis polius odoris describilnr, vo-
(licat cleclis advenis dispersionis Pouli, rnm eliam ab Aegyptiis aliisque populis
(ialatiae, Gappatlociae, Asiae et Billiy- unguentis addebalur (,/V</i. Xlll. 1.8),sive
niae (1,1); mide lanien non sequitin- « ad conlinendum odorem in corpore "

rum bas ccclesias lundasse; id (|uud {Plin. il».), sive ut aromatnm aliorum i'

ipsa cpistula exclmli videlur (et'. 1,12. odorem acueret » {M. Uiller, llieropliyl.
2ii ; li,12). Galcltiae regio, l'aXaTt/.») /ojp*? I. 4;iO).
353 GALBANUS. GALGAL. liU

De planta ipsa galhanifera diu hacsi- veijof West. Pal. Mcm. III. 20; Riess,
taliim est, atquo omnino erronée Bubon Bibel-Atlas cl. 3 p. 13).
galhanum Linné ex Africa nicridionali
oriundum etiani nunc ab aliquibus aiic- GALGAL, GALGALA ("^a^an i. e.

toribus creditur. Eiiis loco alia potins rota a rad. 'iSa = volvere; PâXyaXa
planta vere galbanil'eraatque in regione forma pluralis), nomen complurium lo-
oriental! indigena, niedio fere saeculo
coruin Palacstinae.
elapso a Buhse ad radiées et in latere
1. Galgala contra orientalem plagam
australi montis Bemavend in Persia bo-
urbis lericho, ubi Israelitac castra po-
rcali reperta, a recentioribus conimuni-
suerunt prima noctc post transitum lor-
ter tamquam galbani biblici parcns ad-
danis et duodecim lapides, quos de lor-
Ferula gnlbaniflua Bois-
niittitur, scilicet
danis alveo sumpscrant, erexerunt (los.
sier et Buhse. Pars inferior caulis crassi
4,19. 20); ibidem populus,qui in deserto
et basis petioloruni huius plantae e\ or-
natus erat, circumcisus est in colle prae-
dine Umbelliferarmn gunimi galbanmn
putiorum, a quo eventu nomen loci vo-
dictiim exsudant.
catum est Galgala secundum verbum Do-
Cï. B. Albert. Magn. De vegetabilibus VI. mini ad losue Hodie absluli (>niSa
:

1,21 éd. C. .lessen 392 Ursinus,

s.; I. H.
Aiboreti bibl. cont. 236 s.; 0. Celsius, Hie-
opprobrium Aegypti a vobis (5,9);
devolvi)

robol. I. 267-71; /. D. Mlcliaelis, Supplem. ibidem primum phase in terra Chanaan

art lex. hebr. 753-6; E. F. K. Rosenmilller. celebratum est (5,10). In Galgala erant
Bibl. Alteiih. IV. 3,151-3; G. B. Winer, castra Israelitarum eo tem|jore, quo
Realwôrterb. 1. 386; E. Boissier, Flora partes Palaestinae méridionales subige-
orient. II.988;Z. Jlaynald, Szenliriisi Mez- bantur (9,1 10,6. 7. 9. 15. 43; 14,6). De
;

gak es Gyantak lermonovenyei (De planlis
biblicis gummiferis), Kolozsvàrt 1871), 32-6,
qui inter tabulas egregiam imagineni colori-
bus pictam speciei affinis [Ferula erubescens
s. rubicaulis Boissier) praebel; /. Loïc,
Aram. Pflanzennamen n. 115; Pi Scliegg,
Bibl. Archaeol. 219 s.
eadem Galgala agiturlud. 2,1. Tempore
Saillis inter praecipua sanctuaria eral
Galgala; illuc enim Samuel quotannis
ibat, ut Israël iudicaret (1 Reg. 7,16);
ibl holocausta et victimae pacificae of-
i'crri consueverant (1 Reg. 10,8; 11, 14.

L. FONCK. 15; 13,4-15; 15,12. 21. 33). David rex

GALEA. Cum eaput niilitis
esset tegendum et protegendum, galcae
ex aère conficiebantur. Ita salteni sta-
tuitur de galea Goliath (1 Reg. 17,5), de
galea Saul (1 Reg. 17, .38) et de galeis
quas milites Anliochi Eupatoris habe-
bant (1 Mach. 6,35). Quia 2 Par. 26,14
narratur Oziam regeni cuncto exercitui
praeparasse galeas, aliqui concluserunt
anie eum non milites gregarios, sed so-
lum reges et duces ils usos esse. At id
certe ex eo loco non sequitur. Nam alias
dicendum esset et clypeos et hastas et
loricas et arcus et fundas militibus an-
tea del'uisse.
GAIiEM (FaXÉfjL, Arecense-
FaX^i'iji)
tur inter urbes quintae provinciae montis
luda, quae desideratur in textu masso-
rethico et Vulgata, sed conservata est
in LXX los. 15,59 et oppida propc Beth-
mortuo Absalome ex terra transiorda-
galea
nica rediens lordane traiecto Galgalam
vonit, que omnis luda régi occurrerat
(2 Reg. 19,15. 40). Vêtus huius loci reli-
gio Galgalam, ut videtur, superstition!
et idololatriaecommendavit,sin aliter ad
hanc Galgalam referenda sunt Os. 4,15;
9,15; 12, H; Am. 4,4; 5,5, quibus locis
principales idololatriae scdes comme-
morantur; alii tamen his locis oppidum
a Silo non longe dissitum (vide inlra n. 3)
intcllegunt, ut notât Knabenbauer ad
Os. 4,15. lier Israelitarum de Setim us-
que ad Galgalam tamquam insigne Dei
Iteneficiuminmemoriam revocatur Mich.
6,5.
Notandum est in textu sacro nihil
haberi, quo Galgala urbs vel oppidum
fuisse suadeatur neque eam ullibi sacer-
dotibus vel levitis attribui, ut Bethel,
Sichem etc. erat locus castrorum cl
;

lehcm et lerusalem continet. Coniicitur propter religionem venerandus. Quare

esse Beit Bjâln prope Belhlehcm [Siir- cautius videntur recipienda esse, quae

LEXICON BIBLICUM — T. n. — 12
 GALGAL. GALILAEA. ;Îo()

Iradiml KUiv. loscpluis (Ant.

lie silii loci (^hiodsi Autipatris hodierno Râs d-'Ain
V, 1,4) 50 stadiis a lordanc, 10 sladiis
: corresj)ondct, viens Galgulis erit Djildjfi-
a lericho, Euseliiiis el S. Hieionyiiuis lii/evel ev opinione quorundam altec
(Ouom. éd. Lag. 233, 6o; i02, 2:>) 2 mil. : vicus (JilqUii/e paulo niagis ah Anti|)a-
pass. seii circiler 16 stadiis a lericho tridc seplemtrioneui versus dislans. Itc
{(•r. 243, 88. 94; 126, 14. 22. 29).
I. f. eadem Galgala (DjUdjfilii/c) in [(laniLic
Eius uominis locimi anno 186:» delcxit Saron interpietandus est lextus 1 Macli.
H. Zscfiokke scil. Tell DjUdjûl scplein- 9,2, ul (liximns s. v. AUBELA.
Irionem versus a M'ildi Qclt cl 45 iniiiu- Vernui LXX los. 12, 2!} aliam interpre-
lis orieiileni versus a Rlhû, ({ueui siluin talioneui suggerunt vertentes (îaaiXéa Yù
plerique pro dalgala admit huit. T^; PaXiXafa;. Uudc F. de Hummelauer ad
h. 1. pro S;^iS Diia corrigendum putal
Cl". Jl. Xschoklic, Ik'itrUî^o /ur Topogra-

phie der wesllichen lordansaiie 1866 p. 26 ss. ;

SaSaS D"' ''5 = vallismaris apud (iilgal
Pal. Expl. Fiind. Quart. Slal. 1874, p. 36; i. e. vallis inter mare Génère h et mou-
I

1894, p. 182; Surrcu of West. Pal. Mein.

les Galilaeae ad occidentem maris; Sjbi
m. 173-175; 181-184; 191; Guérin. Samarie
in hac hiterpretatione est aut altéra
I. 117 ss. Liévin de lfa))inie. Terre Sainte
;

éd. 4 II. 292; F. Biihl, Alt. Pal. 1896, p. 180. lorma pro SiSi aut eadem forma dcpra-
vata.
Scd alium silum pro Galgalis poslu- 3. Galgala, unde Elias et Elisons de-
larc videlur descri[)tio liniuui luda (los. scenderunt in Bethel, ut per viani leri-
15,7) scil. e.x adverso asceiisionis Adom- cho lordanem traiicerentbrevi anle Eliao
mim; in descriptione termini meridio- assumplionem (4 Reg. 2,1), non polesl
nalis tribus Beniamin (los. 18,18) pro esse Galgala in planitie lerichunlina,
(Talgalis scribilur Trh'hz. (FaXiXwO, Vul- sed a plerisque agnoscitur vicus magnus
iiata : usque ad tumulos). Ouare F. de Bjildjliyn inter Belhel et Sichem nec
Hummelauer (Comm. in los. p. 149. 150. procul a Silo ex montanis Ephraim su-
333) Galgala quacrit in iaucibus lericho, pcreminens; etsi enim Djildjlli/â (744 m)
ubi duae de montibiis valles iiuii;untur altitudine a Bethel (881 m) superctur,
et iimctae in Arabam etfundunlur : tamen ab isto vico montano desccnsus
Wâdi el-Qelt et Wâdi Tnl'at el-hâm seu tîebat in Wâdi el-Dj'tb, ut perveniretur
ascensus Adommim; duriorem autem Bethel versus. Eadem Galgala erat sedes
illani expressioneni : in exlremitate scholae prophetarum; ibidem Eliseus
orientis lericho (los. 4,19) emendandani pul menti amaritudinem farina infusa abs-
esse coniicil : in extremilate faucium tulit (4 Reg. 4,38;. EadiMU quoque a ple-
(12îr^2) lericho. Kalendum est has fauces, risque agnoscilnr Galgala, quae Dent. 1 1 ,

quae aquas habohaut ahundanles laci- 30 e regione montium Gari/.im et llehal

Icmque in moutana acccssuin, apliores esse dicitur; alii tamen (idDillmaiin ad
Inisse pro castris, ubi Hehraei i)luribus h. I.) aniuiadvertunt nomen Gilgal (i. e.
annis subslituri esscnt, quam agrum in- circulus lapiduni) compluribus per re-
ter lericho et lordaueui intolerabilibus gionem locis edilis et saxosis indiluui
aeslalis ai-doribus exposilum. Acccdit, esse potuissc. Probabilins eliam douuis
quod Galgala lud. 3,19 ex contcxtu ad Galgal, quae Neh. 12,29 inter regiones
occidentcm lericho cpiaerenda est, si- recensetur, ex quibus cantores ad dedi-
quidcm .Vod index a lei-icho, ubi Eglon cationem mûri lerusalem contluxerunt.
rex Moab lesidebal, locum idoloruui seu eadem est cum hac (ialgala Fliae el

Pesilim prope Galgala praeteriens in Elisei.

Seirath niunlis Kpliraim aid'ugil.
2. Ue\ geutlum (ialgal rccensctur in-
GALILAEA (raXiXaîa). In Vet. Te-
stauiento (ialilaea (raXiXa(a) legitur, ubi
ler reges a losue perçusses los. 12,23.
Hanc urbeui Eusehius et S. Ilieronv- in hcbraic(^ '^^Sa i. e. circulus, regio a
mus (Onoru. éd. Lag. 244, ;M 127, 24) ;
rad. SSa (volvere) vel iorma plnralis
agnoscunt iu villa (ialgulis 6 mil. pass.
niS^^a i. e. l'Cgiones, tenuini. Gelilotli
ah Antipaliid(! contra sepleiutiioniMJi.
:J57 GALILAEA. GALILAEA. 358

Philislhaeorum commcmorautiir los. 13, patriae manifestabat, quod Iluraea de-

2 (scd V. F. de Hiimmelauer ad h. 1.) et bellata mullam eius regionis partem lu-
loel 3,4 (hebr. 4,4). Galil los. 20,7; 21, daeae addiderit et incolas, si in sua re-
32; Par. 6,76[61] désignât regioncm
1 gione manere vellent, circumcidi et ad
son planitiem, in qua Cèdes Nepiithali ludaeorum leges vivere coegerit {Flav.
sita crat; cf. 1 Mach. 11,63 Kâoïi; t] Iv : Jos.Ant. XIII. 11,3 ex auctoritate Stra-
T^ rxXiXafa. Galil 3 Reg. 9,11 vocatur bonis et Timagenis); vix dubium est,
regio septemtrionalis tribus Nephthali quin haec de Galilaea imprimis dicta
ciini viginti urhibus, qiias Salomon Hi- valeant.Anno 47 a. Chr. Antipatera Iulio
ram régi Tyriorum dono dédit. Eadem Caesare procurator ludaeae constilutus
(ialil 4 Reg. 15,29 tamquam diH.tincta Herodem filiuni suum Galilaeae prae-
regio enunieratur inter regiones, qua- fectum (arpairiYév) constituit (Ant. XIV.
rinn incolas Theglallq)halasar in Assy- 9,2; Bell. iud. I. 10,4) eratque Galilaea
riani transtnlit. Haec regio maxime sep- pars regni, quod Augustus Herodi con-
temtrionalis Palaestlnae, cuius terraini firmavit. Herode I. mortuo Herodes An-
accurate non definiuntur, ({uoad ma- tipas tetrarcha Galilaeae et Peraeae con-
gnam partem a gentilibus (l'boenicibus) stilutus est (Ant. XVII. 8,1; 11,4; Bell,
habitabatur, unde apud Is. 9,1 [8,23] iud. II. 6,3), qui bas regiones usque ad
vocatur Qtian SiSa, Oalilaea gentium; a. 39 p. Chr. obtinebat cf. Luc. 23,7. ;

cf. xMalth. 4,15. Tempore exsilii tota illa

Cum autem a Caligula imperatore regno
privatus in exsilium mitteretur, Hero-
regio ab ethnicis occupabatur neque
des Agiippa I. Galilaeam cum Peraea
postea explicite docemur Israelitas re-
obtinuit (Ant- XVIII. 7,1. 2; Bell. iud.
duces ibi sedem fixisse. Vestigium dis-
tinctionis in Galilaeam supei'iorem et
II. 9,6) et asque ad morlem suani
inferiorem apparet Tob. 1,1 et Judith
(44 p. Chr.)regebat. Ab illo autem tem-
pore tota Palaestina, iam antea
sicut
1,8 (graece).
ludaea et Samaria, a procuraloribus
AetaLe machabaica Galilaea iam clare
romanis, qui legatis Syriae parebant,
a ludaea et Samaria distinguitur, sed
administrabatur (Ant. XIX. 9,1. 2; Bell,
paucos tantum ludaeos numerabat
iud. II. 11,6). Is rerum status permansit
ethnicis inlermixtos et ab illis oppres-
usque ad bellum iudaicum; sed aliquae
sos, quos Simon Machabaeus a iugo gen-
partes Galilaeae et Peraeae a Nerone
tium libérâtes secum in ludaeam pro-
imperatore Herodi Agrippae II. conce-
prie dictam abduxit (1 Mach. 5,14 s. .

debantur, videlicet Tiberiaâ et Tari-

Eodem tempore Palaestina in quatluor
cheae in Galilaea, Iulias cum quattuor-
partes adminislrativas a Seleucidis di-
decim vicis in Peraea (Ant. XX. 8,4; Bell.
visa erat ludaeam, Samariam,
scil.
iud. H. 13,2).
Coelen-Syriam Phoenicen (Flav. los.
,
TemporeChristi Galilaea erat provin-
Ant. XII. 4,1. 4); Gahlaea, quae non
cia septemtrionalis Palaestinae cisior-
nominatur, vel. ad Coelen-Syriam vel danicae (Luc. 17,11; Act. 9,31), quae in
ad Phoenicen accenseri merito creditur.
S. Scriptura, apud Flavium losephum et
In Galilaea lonathas Machabaeus Syros Mishna constant! usu loquendi distin-
in
devicit (1 Mach. 11,63) et in dolos a
guitur a ludaea et Samaria, sicuti etiam
Tryphone paratos incidens captus est a Peraea. Complectitur territoria Aser,
(12,47. 49). Cum
praeterea eo tempore Zabulon, Nephthali et partem septem-
très civitates ex Samaria ludaeae
(vojxoî)
trionalem Issachar. Termini sunt a rae-
propric dictae attributae fuisse legantur ridie Samaria seu montana Ephraim, ab
(i Mach. 10,30. 38), omnino probabile
oriente lordanis et lacus Tiberiadis seu
est Samariam et Galilaeam cum re pu- mare Galilaeae (cf. Matth. 4,18; 15,29;
blica ludaeorum nonnisi a loanne Hyr- Marc. 1,16; 7,31; lo. 6,1), a septem-
cano (135-105) eiusque successoribus trione Leonles fluvius, supra quem
coniunctas fuisse. Hyreani fdius Aristo- mons Libani assurgit, ab occidente ora
bulus I. (105-104), quamvis Graecorum phoenicia seu fines Tyri et Plolemaidis.
iuuator, tamen eo praesertim amorem Intra hos limites Flavius losephus (Bell.
3:iî) G.VLILAEA.
iiul. m. 3,1) (lislini^uil Galilaoani siipc-
rioroin et iiilVrioriMii.
Galilaea siipcrior sccuudiiin Flav. lo-
sepliuiii proltMulilur a ïliella vico lor-
dani |tro\iino orculeulcin vci-siis iisqiu'
ad Meiolli et a Haca vico Tyrioriiiu tiiii-
bii» vicino liieridicm vei'sus iisque ad
Bcrsalte, (|iii vicus snperinreiii al) inlo-
riore (Jalilaea distiiiî,niit. Quinain illi
vici sint, vix ciim aliqiia ptohaitilitale
dirinii polest. In Misiina (Slinbiilli 9,2
limes (ialilacao superioris cl inrerioris
assiguatur Capliaranania seii vicus Ha-
nania, hodie Kefr 'Amln ab Acclio (Pli»-
li'inaide) recla linea orientem versus
ncc prociil ali cl-Hâmr el Saffd. Superio-
reni igiliu- (ialilaeam l'erc littaiu iniplet
nions Nephlhali (los. 20,7), qui a Liliano
iuxta vallein Leonlis usquc ad lacuni Ti-
beriadis exleuditur, orientem versus
abrupte ad lordanem descendit occi- , Hattln (310 m) prope vicum Haltln
denteni versus multis vallibus hac iilac
sine cerlo ordine intersecatur el pau-
latim ad orani niaritimam tribus Aser
deprimitur. Hinc facile intellegitur, cur
viae publicae Galilaeam superiorem ut-
pote imperviam circuierint, ut magna
via quae a Tyro Caesaream l'bilippi du-
citet altéra quae a lacu Tiberiadis inter
monlem Nepbthali et lordanem ad atiui-
lonem vergit. Urbs principalis est Stif'ed,
a qua tertia via per Gischalam [l'I-Djlsh]
et Cèdes Nephtbali ad angulum rectum
Leonlis fluvii ducit. Aquilonem versus
emincnt Djebel Hîinln (900 m) el Bjc-
l>cl Djamle (800 m}, meridiem versus
Djebel Safed (838 m) et nions altissimus
terrae cisiordanicae Djebel Djermnq
(1199 m); d". Zeitschr. d. 1). Pal.-Ver.
XI II. 1890 Tab. 2.
Galilaea inlerior secundum losephum
1. c. extonditur a Tiberiade occidentem
versus usque ad Cbabulou (\a[îouAo'jv éd.
Niese, nunc Kabul; v. CABUL) in conli-
nibus Ptolcmaidiset ab Exalotli 'EEaXwO \
éd. Niese, bodic Iksnl; v. CASAI.» »TII et
CESELETHTIIAHOU) in planilie Esdre-
lon septemtrionem versus usipie ad Ber-
sabce. Alibi (Ant. XX. 6,1 Bell. iud. III.
;
3,4) terminum meridionalem Galilaeae
inlerini'is fuisse dicit Ginaeam (bodie
Djenln; v. ENGANNIM 2) vicum in con-
liniidis Samariae et Galilaeae. Indolem
(.ialilaeae infei'ioris vai-iae planities frii-
GALILAEA. ;{('.( I
giferae et pulcberrimae, alliludine in-
ter se (listinclae, dot(>rminant. Prima
est |)laniliesIlamae (ct-linme) cii'ca i-00 m
allitudinis liabens, de qua per iuga col-
liuni descensus fit ad planitiem Ptoie-
maidis. Pi'imae meridiem \ersus adiacet
planities secunda Sahel el-BoitaufyW.)-
150 m) seu magna planities Asocbis
nuncupata (Vita 41) a vico bodie ignoto.
A planilie Asocbis occidentem versus
lit descensus ad tertiam planitiem intra
Seppborim, Bclhlcbem zabulonilicam et
Shefn 'Amv sitani, ex qua W'âdi cl-
Melek versus Cisonem inferiorem dccur-
rit. .\ planilie Asocbis orientem versus
assurgit Djebel Tur'ûn (541 m}, a quo
fere usque ad litus lacus Genesarelb
inferioris se extendit planities vulcanica
S((helcl-Ahmâ (circa 300 m); ad sep-
temtrionem Sahel el-Ahmâ sunt cornua
(113 m), ubi ex traditione posteriore
sermo montanus Domini babitus
Cbristi
esse dicitur. Inter Seppborim et Ciso-
nem iuga collium ascendunt usquc ad al-
titudinem Nebl Sa'ln (488 m) cl Djebel
el-Slh[oÔO m) circa Nazaretb (349 m a ,
quibus orientem versus seiunctus prostat
inons Thabor (562 m). Deniquc a colli-
bus circa Nazareth et monte ïbabor us-
que ad montana Ephraim seu Samariam
se extendit magna planities lezrael seu
Esdrelon, ex (jua duae valles ad depres-
sionem lordanis ducuni, scil. W<'fdi
Sharrnr inter montem ïbabor et Her-
nion minorem et M^ûdi Djalûd inter
Hermon minorem et montes Gelboe in
magnum campuni Bcthsan seu Scytbo-
polis desinens. Ab occidcntc banc infi-
mam Galilaeae partcm terminal Carmc-
lus olim quidem (ialilaeorum, nunc
<'
autem Tyrioi-um nions » [Flav. Iùs. l.c.V
Cf. Zinlscln'. d. I). Pal.-Ver. XIII. 1900
Tab. 2.
Galilaea inlerior aptissima eral \iis
mercalorum el exerciluum. .\b Accbo
;Ptolemaide) via in ipso fere liniile su-
perioris el inferioris Galilaeae ducebat
Bamain el-Râtne) et inde proceden>
apud Safed iungebatur viae Galilaeam
superiorem permeanli. .Vlia \ia ab \ccli(i
petebal Seppborim et Tiberiailem. Krii-
meiitum ex terra Iransiordanica el Aii-
ranilide {>er viam Belbsan, b'zrael el
3('.J GALILAEA.
planitioni Esdrelon usqiiead mare Me-
ditcrrancum vchebalur. Magiia via mer-
catoria inter Aegyplum et Damascum
planifie Saron divei'gens et apiid Ma-
geddo planiliem Esdrelon ingressa ad
lacuni Genesarelh ducebat et indc Via
maris nuncupata lordane infra lacuni
Hi'de traiecto Damascum petebal.
In Alishna (Shebiith 9,2) Galilaea tri-
lariam dispescitur in superiorem, infe-
riorem et vallem, quarum supcrior com-
pleclitur quidquid supra Capharana-
niam {Kefr 'Atiân), quod sycomoros
non sustinet, inferior quidquid infra
Capharananiam quod fert sycomoros,
vallis territorium Tiberiadis. Verum
hacc vallis iuxta litus occidentale lacus
Tiberiadis merito Galilaeae inferiori
adnameratur.
Fertilitas Galilaeae a Havio losepho
(Be!l. iud. III. 3,2. 3) summis laudibus
celebratur universa enim culta est et
: .Mores quoque Galilaeorum in rébus
passim fructuum ferax, nulla eius pars
otiosa, tota pinguis et pascua et omne
genus arboriljus consita, ita ut ubertate
sua vel minime studiosos agriculturae
alliciat. Oleo quod magni aestimabatur,
abundabat regio circa Gischalam in
lilaea superiore (Bell. iud. II. 21,2; Vita
13). Imprimis auteni regio Gennesar seu
planities iuxta litus occidentale lacus
Tiberiadis dcscribitur natura simul et
pulchritudine admirabilis, proférons ar
bores omnigenas, ponia varia, licus, nu-
ces, palmas, uvas, oleas, quae nullam
arborem pro ubertate sua recuset et pu-
gnantia in unum compingat (Bell. iud.
111.10,8).
Incolas Galilaeae fuisse numéro
piosos ex Evangeliis satis colligitur.
Teste Flavio losepho (Bell. iud. III. 3,2)
urbes erant fréquentes et crebri vici
ubique populosi propter soli bonitatem;
exaggerare tamen videtur losephus ad-
dens, vicum qui sit minimus, supra
, plene imbutus in sola ludaea viguerit.
1 5000 incolarum habuisse. Copia inco-
larum permagna etiam ex eo colligitur,
quod losephus exercitum ad 100 000 ti-
ronum et amplius e Galilaea conscripsit
et urbes vicosque 204 esse dicit, in qui-
bus quindecini loca niunita enumerat
(Bell. iud. II. 20,6; Vita 37 et 4S). Indo-
les incolarum erat pugnax et audax;
Galilaei enim tôt gentibus alienigenis
GALILAEA. 362
circumdati omni semper belli periculo
resislebant neque formido unquam vi-
a res ab infantia pugnaces occupavit (Bell,
iud. III. 3,2); cuius fortitudinis bellicae
egregia documenta iam Zabulon et Neph-
thali, eiusdom regionis antiqui culto-
res, ediderunt tcmpore Debborae (Iud.
5,18). Hac indole adeo imbuti erant, ut
seditionibus gauderent rerum novarum
appetentes et natura apti ad mutationes
(Bell. iud. I. Vita 17); alla exem-
16,5;
pta vide s. v.lUDAS 9 (ludas Galilaeus).
Galilaei erant et haud dubie rebelles,
quorum sanguinem Pilatus miscuit cum
sacriticiis eorum (Luc. 13,1). Galilaea
erat fomes seditionis, ex qua bellum iu-
daicum exarsit. Intra muros urbis leru-
saleni a Tito oppugnatae Galilaei cae-
dium civilium nuignam partem egerunt,
quorum facile princeps erat loannes de
Gischala oriundus (Bell. iud. IV. 2,4 s.).
minoribus non erant iidem ac ludaeo-
rum. Mishna commémorât discrepantias
quoad iura matrimonii (Kethuboth 4,
12), quoad sponsum et sponsam (leba-
moth 4,10; Kethuboth 1,5), quoad pon-
Ga- déra et nummos (Terumoth 10,8; Ke-
thuboth 3,!); Ghullin 11,2). Dialectus
quoque Galilaeorum a iudaica discrepa-
bat (Matth. 26,73; Marc. 14,70; Luc. 22,
o9;, quam discrepantiam etiam Talmu-
dici variis oxemplis illustrant; cï Bux-
torf, Lexicon chald. talm. rabb. col.
434 s.; Lightfoot, Centuria chorograph.
Matthaeo praemissa cap. 87. Hinc intel-
legitur, cur Galilaei ab incolis ludaeac
proprie diclae minore aestimatione di-
co- gni habiti sint (cf. lo. 1,46; 7,52); erant
quidem incolae Galilaeae et Peraeae
etiam genuino sensu ludaei attamen ,
multipliciter cum alienigenis permixti,
ita ut iudaismus perfectus et diuturno
magisterio Scribarum ac Pharisacorum
Maximam autem gloriam huic regioni
attulit lesus Galilaeus (Matth. 26,69). In
Nazareth Galilaeae puer lesus proficie-
bat sapientia et aetate et gratia apud
Deum et homines (Matth. 2,23; Luc. 2,
32). In Cana Galilaeae lesus fecit ini-
tium signorum (lo. 2,11 4,46. 54). Maio-
;
rem partem vitae publicae in Galilaea
peregit. Capharnaum ad lacum Gène-
3(i3 CALILAEA.
saretli oiNitas cius appoUabaLur
9,1\ In Galilaea eniul civitatcs, in qui-
bus lac'lae sunt pluiiniac virtutcs eiiis
(Mallh. H,20 s.) cl il. idem
nianifestavit post resurredionein
(Mallh. 28,7. 16; io. 21,1).
eius apostoli crant (ialilaei (Ad. 1,11;
2,7); prohabiliiis excipicndiis est hidas
Iscariolos,
ciiiiis nonien oxpiicaliirrir de
Carioth oppido Iriltus luda (v. CA-
UIOTH 1 el ISCAHIOTES}.
Post deslriiolionoiu urbis lenisahMn
(ialilaea ei-al sedes pi'aocipua scholaruin
iiidaicannn et rabbinonun doctissinio-
riini.Synodriiini Hierosolyniis priniuin
labncn seu lamniam Iranslalnin est,
postea voro Seppborim et iude Tiberia-
deni migravit {Lighlfoot, Pareriion de
excidio m-bis etc. Seot. 3 s. et 7; 0pp.
II. p. 141. 144). Tiberiade in liicein pro-
dierimt .Mishna a Rablti lehuda Sanrio
conipilala circa anniim 100 vel ex alia
supputatione 220 p. Chr. et postea oirca
annmn 230 p. Chr. (îeinara quae dieilur
hierosolyniitanavBw.ï«o//, Tiberiasp. 21.
22). Post haec tenipora auleni studia
litlerarum in Babyloniani translata sunt,
uld Çeniaia babylonica prodiit. Hodie
quoqiie cernant ur riiinae synagogarum
ex saeculis 2-4, imnio fortasse ex primo
saeculo p. Chr. in Calilaea superiore
(Kasium, Kefr Birùn, el-Djlsh, Meiron,
Nahartein, Qedls?) et prope lacum Gene-
sareth (Tell llnm, Kemze, Irbid); cf.
Gucrin, Galilre I. 198-201; 227-231;
241 s.; II. 9r>; 100 s.; 357 s. (?); 429 s.;
447-449; Survey of West. Pal. Mem. I.
p. 224 ss. 240 ss. 251 ss. 390 ss.
GALLIM. 1. Gallim
Phalli seu Phaltiel, cui Saul dédit Michol
fdiam suam, uxoiem David (1 Weg. 25,
44; LXX 'PojjLjjià); eadem recensetur in-
ter urbes beniaminiticas, quae ab exer-
citibus Sennacherib lerusalem versus
properantibus terrore pcrcellebantur
(Is. 10,30; LXX raXXstV). Situs ignoratur.
Eusebius et S. llieronynuis
78; 129,10) mentionem lacinnl vici Gal-
laia seu Galla prope Accaron; sed con-
textus Is. 10,30 omnino postulat urbem
tribus Bcniamin, a qiia
niniium absuid.
2. Gallim (D''^ax i. e.
GALLIO. :\{\'l
^Mallli. Wya.'kzl^), locus in Moab (Is. 15,8,. In
descriptione vastilatis Moab ululatus^
oins usque ad Gallim et damor eius
discipiilis se usque ad putcum Elim personarc dici-
suani tur. .\pud Eusebiiun et S. Hieronynuun
Duodcciiu (Ononi. 228,01; 98,10) assignatiir \i(us
Aigalloim seu Agallim 8 mil. pass. al»
Areopoli (IJabbalh Moab) ausirum ver-
sus; ibi aidem hodie non viens eius
nominis, sed urbs Kcra/i (Qir Moal)) in-
venilur. (Juibusdam eadem visa est quae
Agalla ab Alexandro lannaeo Ai-abibus
crepta apud Flavium losephum (Anl.
XIV. 1,4); verum editio Niese pro Agalla
et Athone priorum editionum Icgil Ta-
Xav6(j[)vr], qua lectionc supposita omnis
similitudo nominum evanescit. Hodiei-
nus igitur situs Gallim seu Egiaim nobis
non innotf^scit. Hoc lainen nierito asseri
videtur ab Isaia nominari et locum in
parte meridionali Moab scil. Egiaim cl
locum in parte seplemtrionali scil. pn-
teum Elim (v. BEER ELIM); cL Iwahen-
hauer ad Is. 15,8.
Distingue Gallim (Egiaim) ab Engal-
lim "En Egiaim) Ez. 47,10.
GALLIO (FaXXfwv); proprio nomine
appellatur Marcus Annaeus Novatus;
sed postquam per adoptionem transiit
in familiam Lucii lunii Gallionis rhet<i-
ris, nomen Gallionis assumpsit. Frater
erat Lucii Annaei Senecae philosophi.
morum suavitate et amabilitate dulcis
appellationem sortitus apud Stalium et
Senecam. Erat proconsul (àvOûnaioç^
Achaiae Act. 18,12, qua designatione
ostendit auctor Act. se de rerum couili-
{dM\ patria tione bene esse edoclum. Cum enim
Achaia primo luerit provincia senatoria.
dein Tiberio régnante imperatoria, sub
Claudio ilerum senatoria, dein alia ite-
rum .\chaiae conditio sub Nerone, alia
sub Vespasiano (cf. Tacitus, .\nnal.
1,70; Sueton. Claud. 25: Nero 24; Vesp.
8; Felten, Apostelgeschichte p. 344),
opus erat accurata rerum cognilione,
(Onum. 247,
ne magistratus romanus tifulo falso de-
signaretur. ludaei Paulum ad eius tri-
bunal Corinlhi atldiixerunt eum violala''
legis accusantes. Veruui simulac (iallin
fines Accaron
advei-til agi de lege iudaica, eos a lii-
bunali abegit (Act. 18,12-17). Coutemp-
duo stagna;
lum luilaeoium vi-rliis suis ostendit et
365 GALLIO. GALLUS. :3G()

eo quoque quod ci niliil curae fuit, quod éd. Rosenm. II. 688-95; H. B. Tristram,
Sosthenes princeps synagogae ante tri- Nat. Hist. of Ihe Bible éd. 8, 221 s.

bunal percutiebatur. Sicut Seneca fra- 3. Gallina, ex qua Dominus compara-

ter, ita ipse quoque ludaeos probabilis- tionem illam ad demonstranduin chari-
sime habuit gentem sceleratissimam. tatis suae affectum desumpsit, in Evan-

GALLUS (àXéxTwp). 1. In historia gelio Lucae simpliciter avis dicitur

evangelicagallus saepius memoratur. liii-
primis Doniinus negationem Pétri prac-
dicens tempus indicat galli cantu (Marc.
14,30; Matth. 26,34; Luc. 22,34; lo.
impletam pariter
13,38); praedictionem
omnes evangelistae testantur (Marc.
•14,68. 72; Matth. 26,74 s. LuCx 22,60 s.
; ;
(13,34); graecus textus in utroque loco
Spviç exhibet, quo nomine plerumque
aves generatim appellantur. Ât haud
inepte in versione Vulgata gallina cx-
ponitur, cum opvt; etiam a profanis
scriptoinbus {Aristot. Hist. anim. IX.
37 al. 30,1 etc.) sensu magis speciali

lo. 18,27). Simililer Christus discipulos pro gallinis usurpctur et comparatio illa
ad vigilandum monens, gallicinio noctis praesertim ex nbvio gallinarum exemplo
partem déterminât « Vigilate ergo, vim magnam habeat (cf. 4 Esdr. 1,30.
nescitis
:

enim quando dorainus domus

— V. Bochart. 1. c. 123 s., éd. Ros.

veniat sero an média nocte an galli

:
695-7).
cantu, an mane » (Marc. 13,35). Etiam 4. Gallum domesticum temporo Ghristi
gallina locuni in Evangelio habet, ubi Domini apud ludaeos introductuni fuisse
Dominus charitatcm cordis sui erga ci- omnes concedunt, neque nugac talmu-
vitatem ingratam pulcherrima compa- dicae Hierosolymis defuisse pro-
eum
ratione exprimit « Jérusalem, lerusa-
:
bant Reland, Hosenmùller) Originem
(cf. .

lem..., quoties volui congregare tilios suam praecipue ducit a specie Gallus
tuos, quemadmodum gallina congregat hankiva Temminck (= Gallm ferrugineus
pullos suos sub alas, et noluisti » (Matth. Gmelin) dicta, Indiae septemtrionalis ac
23,37; cf. Luc. 13,34; gr. cîpvu).
vicinarum insularum indigena. Babylo-
nii atque Persae primi eum ex India
2. Galli cantus (àXsxTopootovfa), uti iu
verbis Ghristiapud Marcum (13,35) iudi- acceperunt et tamquam avem sacram
catur, tempus médium inter
proprie venerati sunt; inde fere tompore bello-
mediam noctem et auroram désignât. rum medicorum et pcrsicorum in Asiani
Eo enim temporc gallos magna voce anleriorem ac probabiliter etiam tune
cantare omnes norunt, atquc inde par- demum in Syriam et Palaestinam vide-
titionem temporis nocturni desumi etiam tur translatus esse.
scriptores profani testantur {Censorinus, Cf. H. Belandi Oralio de galli cantu Hie-
De die natali 19; Macroh. Saturnal.
c. rosolymis audito, Rotterdam 1709; E. F.
1,3; Plin. X. 21,46, al.; cf. Bochart). In K. Rosenm idler, Bibl. Allerth. IV. 2,353;
Oriente autem iam circa mediam noctem Leunis-Ludwig, Synopsis I. 1 éd. 3 p. 449;
galli prima vice cantai^e soient multoque A. E. Brehm, Tierleben éd. 3 V. 573-5;
accuratius, quam alibi,tempus suum Ph. L. Martin, Naturgesch. d. Thiere I. 2,
426 s.; V. Hehn, Kulturpd. u. Hausth. éd.
custodiunt (cf. Tristram). Unde etiam
6,314-27; 0. Schrader apud Hehn 1. c. ib.
veteres auctores fréquenter de secundo
327-9.
gallicinio (Marc 14,30. 72) loquuntur. De Babyloniis cf. W. Hoiighton in Trans-
Sed cum tempus gallicinii piimi ferc act. Soc. Bibl. Arch. VIII. 1884, 97-100.
cum média nocte coïncidât, ubi siuipli- Apud Aegyptios figura galli in monumentis
citer de galli cantu sermo est, illud se- non occurrit, sed gallina inter signa hiero-
cundum gaUicinium intellegitur. Atque glyphica pro littera iv locum accepit; cf.

ita de hoc secundo gallicinio

Marf'us F. Chabas, Études sur l'antiq. hist., Paris
1873, 407; Willdnson-Birch, M&nners 3ind
expresse loquens cum aliis evangelistis
Customs III. 319 s.
oplime cohaeret.
5. Ex dictis vix mirum videbitur, gal-
praeler comirentatores in Evang. 11.
Cf.
lum in Vetere Testamento, si textum
ce. (praesertim v. /. Knabenbauer in Matth.
26,34) Sam. Bochart, Hierozoic. II. 119-2 i, primigcnium respicias, non commemo-
 '

:{(i GALLUS. C.AMALIEL. :{(;«

vari. Forlasse gencrali illa exprossioao constat, cuinam auimali denoininalio

volalilium, (luac cimi aliis cibis Nclic- liaec sinipliciter Iribuatur. ("lum auteni
iniae ad elislrihaoudiiiu |)aral)antiir positioni intei- leoneni vA arielem s. hir-

(Neli. 0,18 nnss) eliaiu i;alli inli'llei;i cum polius animal quadrupes videatur
respondere, plures cum Bocharto de cquo
potcriiiit ; t'uin cliaiii inlor aves alti-
exponerc malunt (1. c. I. 102 éd. Ros.
h'S Salninonis Wc^. 4,2:< lu'hr. '^,^^)
(:\
I. 40 s.), alii de cane venatico {Frz. De-
lociiiii lialtuisse. \ix prohahilo videlur.
litzscli, C.onunenl. in Prov. l. c.) vel de
Yuli;ala laincii ((uatliinr aliis loi'is inen-
zébra (F. J. Sckoder, llierozoici speciincu
tionem galli facit. Iiiipiiinis in libro
3,99 s.) vel de alio animali. De gallo
Tobiae 8,H « circa piillonmi cautuiu »
autem non videtur esse sermo. Deni- —
habet, ubi in tcxtu j^raeco iitriiisquc ro-
(juc in loco Is. 22,17 Vulgata gallum gal-
censionis socimduni codiccm Vaiicanuiii
luiaceuiii vocal, (pu ex conununi accei>-
et Sinailicum (ap. Swcte) niliil simile
lioiie vocis hebraicae lia vir dicendus
legitur; loi-tasse id qiiod habet Syriis
« aniequam illucexcat » meutionis de loiet; id S. Hieronynuis ipse in commen-
puUorum canin occasinneni dédit. — tario 11. 1. testatur, addcns : « Hebraeus
Oeinde in libro lob 38, MG Dominas inter qui nos in velcris Instrumenti lectione
alia quaerit « quis dédit gallo intellc- gallum gallinaceum transtulit ».
erudivit,

jicnliani? », nbi in hebfaeo est "''.DC-

Etiam hic Hebraeus ille minus tide dig-
nus videtur, cum izi lautum in Tal-
Rabbini eo noniine galluni domesticuni
inlellegunt, einsque inlellegenliam in
mude aliquoties gallum signiticcl, atque
etiam tempore Isaiae nihil de çallis
eo esse censent, qiiod diem a nocte
discernât, vel quod laudet Domininn apud ludaeos constet.
suum, paraphrasta chaldaens
ul vult
Cf. praeler auct. cit. H. 0. Lenz, Zool.
(V. Bochart 1. c. II. 11"., éd. Ros. II. 682 d. ait. Griechen u.Rorner 326-39; L. Leinj-
s.); probabilité!" eliain S. Hieronynuis sohn, Zool. d. ïalmuds 194-9; H. B. Tris-
Rabbino magistro suani interprelalionem tram, Nat. Hist. of the Bible cd. 8, 221-3;
debuit. At ludaeus ille nugas videtur /. G. Wood, Bible Animais 421-4; F. Ciil-

vendidisse, cum signilicationeni nominis Irero, Fauna biblica 274-8; G. Lorela, La

Zoologia nella Bibbia 531-4.
ilDiZJ et interprètes et scriptores pror-
L. FONCK.
sus ignorent, atque galluin domesticum
ludaeis tempore lil.ri lob notum fuisse GAMALIEL lSx"'Saa, TatiaXiiiX).
nulla ratione probetur. Praeterea in — 1. Filins Phadassur, princeps tribus
libro Proverbiorum 30, lU inter « tria
Manasse(Num. 1,10; 2,20; 7,54. 59; 10.
([uae bene gradiuntur » cum Leone et
23).
ariete s. gallus succinctus
hirco etiam «
2. Legis doctor honorabilis universae
lumbos » nominatur. Expressio hebraica
plcbi (A.ct. 5,34), secus cuius pedes
D^ZDQ l^'T» proprie « succinctus lum- Pauliis apostolus se dicit erudituni iuxta
bos >) sonat, prout etiam Syinmachus verilatem paternae legis (22,3). Secun-
vertit (nsptEacptYfAÉvov TTjv ojçuv). Addendo dum rationeni temporis idem eril Ga-
vero gallum S. llioronyMuis rationeni maliei, tpii in Mishna (Orla 2,12; Rosh
habuitaliarum versionum j.riorum, quae ha-shana 2,5; lebamoth 10,7; Sola 9,
prorsus praeter vei'ba texlus primigenii 15; (litlin 4,2-3) (iamaliel senior appel-
de « gallo qui inter feininas alacriter latur, distinguendus a Gamaliel U., lilio
incedit » loquunlui' (àXÉ/.uop i[j.::ep'.7:aTGJv Simonis tilii (lanialielis 1., unus ex se-

OrjXst'ai; eu'^u/o; LXX, similiter- Peshitla, ptem illis celeberriniis doctoribus, qui

paraphrasis chaldaica; itemposteaversio cognomiiie rabban » (magisler nosler

<•

arabica; cf. liocluirt 1. c. lU», éd. Hos. bonorobanlur. Cum syniHlrinm aposto-
684 s.); etiam Aquila et T/teodollon gal- los inlerlicere vellel, ('.amaliel unus ex
synedrislis (non praeses synedrii. ul
lum intcrpretati sunl (iXsy.Tpuwv vwTto\
(,|uoiiutdo vero gallus surcinctus lumhoii nonnuUi opinautur), consilium dedil.
dixerit, neqiic ut dimilliMcnUii- liberi si opus bomi-
vocetur, baiid l'acile (piis ;
3G9 GAMALIEL. GARIZIM. 370

nuni sicut alla per se

esset, fore ut Cf. Robin.soii, Palaestina 111. 239. 27o. 271.

dissolveretur; vero ex Deo. non posse

si 279; Guérin. Judée I. S35. ZB6; Survey of
West. Pal. Mem. II. 297 Zeitschr. d. T.
dissolvi (AcL. b,34-o9). Traditione chri-
Pal. -Ver. XVI. 1893 p. 34 I). Zanecchia,
stiana cf. Clément. Recogn. 1,65 s.) fer-
La Palestine d'aujourd'hui 1899 I. 103;.
tur rei christianac postniodiim nomen
.1. Neubmier, Géogr. du Talniud p. 98.
dédisse.
GAREB (na, rrpi6,rap756), héros da-
De Gamaliele I. generatim cf. Surenlni-
sivs, Mishna I. 315; II. 331; III. 308. 31/
vidicus Reg. 23,38; 1 Par. il,40);
(2

n. 13,314 n. 19, 315 ii. 20; Gruunii Historia cognominatur lelhraeus seu lethrites
Gamalielis Viteb. 1687; ^yolf, Bibliolh. He- (V. lETHRAEUS et lETHER 6).
braea 821 Nov.
idem. Curae philol. in
II. s. ;

Test, ad Act. 5,34; Eirakl, Geschichte des

GAREB collis, na n!;ia, vocatur
Volkes Israël, éd. 3 VI. 9.56 s. Ginshurg ; nionticulus prope lerusalem semel coni-
apud .Smith and Wace, Dict. of Christian menioratus in prophetia leremiae (31,
Biography II. (1830), p. 602-604; Dercnbourt/. 39; LXX raprî6), ubi vates urbeni leru-
Essai sur l'histoire et la géographie de la
salem denuo aedificandam praedicens,
Palestine 1867 I. p. 341 s.; E. Schiller,
primo extensionem urbis scptemtrionem
Geschichte des jiidischen Volkes etc. cd. 3
versus describit « a turre Hananeei us-
:
II. p. 364.
De traditione christiana Epistola Lii-
cf. quo ad portam anguli « deinde partem ;

ciani ad omneni Ecclesiam de revelatione occidental em addit « a porta anguli

:

corporis Stephani martyris prinii et aliorum funicukis mensorius ulterius exlcnditui'

(v. 3-4) apud Sanclorum IV.
.Suriiim, Vitae recta super collem Gareb et vertitur
502 s. [3. Aug.], apud Bdronium, Annal, Goab versus » (hebr.); mox latus au-
ad ann. 415, apud Migne, 41,807 s. in tonio
strale ex parte vallis Ennom adiungit.
VII. S. Augustini, Appendix eandem epi- ;
Unde collis Gareb, de quo nil aliud tra-
stularn commennorat Gen/(a(^/(U5 Massiliensis,
dituni est, ab occidente lerusalem quae-
De scriptoribus ecclesiasticis cp. 46. 47 apud
Mifjne. 58.1084. 1085. Praeterea cf. Fabri- rendus apparet, ibique probabiliter mon-
e.ius, Biblioth. graeca éd. Hcules X. 327. tem illum désignât, « qui est contra
725. XI. 623; Photi,us. Bibliotheca cod. 171 Gecunom ad occidentem in summitate
apud Mignc 103, 500-501; Nilles, Kalenda- vallis Raphaim contra aquilonem » (los.
rium manuale (éd. 2, 1896) I. p. 232 s. lo,8; 18,16), qui altitudinem 796 me-
trorum attingit; sola pars austraiis pro-
GAMARiAS (nnaa, innaa, Faaa-
prio nomine hodie Djebel abu Tôr vocatur
pîa;). 1. Filius Helciae a Sedecia rege a peregrinis communiter mons mali con-
simul cum Elasa Babylonem missus ad silii dictus (v. lERUSALEM II. 4).
Nabiichodonosor occasione huius leg'a-
; Cum 2i:i speciem leprae signiiicet
tionis etiam leremias per eosdem epi-
(Lev. 21,20; 22,22; Deut. 28,27. Vulg.
stulain ad exsuies niisit (1er. 29, .3).
multi collem Gareb a leprosis
.^cabies),
2. Filius Saphan scribae, unus ex
appellatum consent, quibus ibi extra ur-
principibus in aula régis loakim; ex
bem (Lev. 13,46) manendum fuerit. Ho-
eius nomine vocabatur cubiculum in ac-
die etiam in dicto colle occidenlali nova
dificio templi (1er. 30,12. 13. 23).
leprosorum domus (« auxiliuni lesu »
GAMUL [h^m, rajjLoûX), princeps dicta) miseris refugium praebet.
familiae sacerdotalis, cui sors vigesinia Cf. .1. Xeubauer, Géogr. du Talmud
secunda a Davide designata est (1 Par. p. 150 s. (= Wâdi Gurab).
24.17).
L. FONCK.
GAMZO (^Taa, TixiLÇ(h), urbs quae
GARiziM (ama, rapiÇtv) et heb al
(•uni viculis suisAchaz régi luda erepta
est a Philisthaeis (2 Par. 28,18). Hodie (Si'y, TaiêâX) sunt duo montes vicini

vicus Djimzû prope Lyddam (Diospolim) amoenissiraa valle Sichem seiuncti, Ga-
inter meridiem et orienteni, paulo infra rizim meridiem, Hebal aquilonem spec-
viam, quae a loppe et Lydda lerusaleni tans, qui Deut. 11,30 pro Israelitis in
versus ducit. Palaestina orientali versantibus descri-
.{71 (iAHlZIM.
liimliir esse : Irans loi'ihmoiu, post
occasiis solis seii viarn, (|iiae a nieridie
versus Palacstinain occiden-
aiiiiiloiii'in
talein pornit^at, in terra Chauanaci Ara-
bain i^planitieni, dosertuin) liabitanlis, e
regiono (îalgala (v, GAIJJALA 3) iuxla
vallem (qiiercus) More, [n monte Gari-
ziiii henediclionem lidelibus f.ogis custo-
(libiis proniissani pronunliariint loi-dane
lrai(>cto Simcon, Levi, liidas, Issacliar,
loscph (Kpbraiin et Manassc), Benia-
niin, in inonlo Hebal nialcdiflioneni ini-
piis pronuntiarunt liuben,
intiinalani
Gad, Aser, Zabulon, Dan, Nephtbaii, ut
Moyses antea mandaverat (Deut. 11,29;
27,^12. 13; los. 8.33). Qiiod bt'mxlictio
in monte Garizim, maledictio in
Hebal pronuntiata est, Rosenmùllet'
(Scboiia ad Deut. 11,29) ex co explica-
verat, quod Hebal sterilis esset et saxo-
sus, Garizim loutibus, bortis, vineis, oli-
vctis instructus et sic ipsa ulriusque
montis faciès bene et maie preoandi
ritum in eo peragendum Inculenter ex-
primeret, Sed liaec diversilas bodie sal-
tem taata non est, ut islam interpreta-
tionem fulcire valeat. Melius dicemus
Israelitis, qui orientalium more in re-
gionibus diseernendis orientem respi-
ciunt, montem Hebal ad sinistram fuisse,
Garizim ad dextcram partem, quam fau-
stum quid sonare ex Gen. 3."i,18 constat.
Accedit quod in monte Hebal ex mandate
Moysis losue primum terrae cisiordani-
cae altare Domino erexit, holocausta et
bostias pacilicas oblulit, Deuterouomium
legis Moysis lapidibus insculpsit (Deut.
27,4 s. 8,30 s.). De Hebal nihil am-
; los.
plius in S. Scriptura legitur.
De monte (iarizim pauca aiidenda.
loatbain minimus Gedeonis in ver-
fiiius
ticc ([uo(bim montis Garizim stans fabu-
lam de arboribus regem quaerentibus
Sicbimitis proposuit (lud. 9,7). In monte
Garizim castellum seu munitionem
fuisse, cui Antiochus IV. Epipbanes An-
dronicum praefecit, docemur 2 Mach.
3,23. Templi in monte Garizim cvslructi
mentio fit 2 Macb, 0,2 et Samarilanos
m monte hoc adorare solitos lisse dicit
mulier Samaritana cuin Domino coUo-
(|uens (.lo- 4,20.21}. Templum per-
ilhnl
iJiittente Alexandre Magno Sanabaiieles
nalioiie Gutiiaeus, sali'apa Samariai',
CAlîIZIM. :^7-^
\iaiii qui posl puguam apud Gaugauiflani a.
331 a Darid defecerat, exstruxit et sa-
cerdoteni fins tenq)li conslituit Manas-
sen ponliticis liierosolymitani fratrem,
qui liliam Sanaballetis uxoi-eni duxeiat
, et ob hoc (•onuui)ium a ludacis honore
sacerdotali privatus erat {Fliiv. los.
Ant. XI. 8,2-4; cf. XIH. 3,4). Eusebius
quoque Ab^xandri M. aetate hoc tem-
plum a Maiiasse in monte Garizim con-
stitutum esse lestatur (Gbronic. II. apud
M. 19,488). AI) Anliocbo IV. Kpiphane
templum lovis Hospilalis (2 Mach. (J,2)
vel lovis Hellenii (Anl. XII. ;>,:;) cogno-
minatum est, a loanne llyrcano autem
devastatum ruinas redaclum (Ant.
et in
monte XIII. Sed hodie quoque reliquiae
9,1).
Samaritanorum in monte Garizim pas-
cha celebrare soient. Ab antique enim
tempore provocant ad Deut. 27,4 quo
loco in Pentateuobo Samaritano (îarizim
pro Hebal legitur; suspicantur autem
plerique critici Samaritanos textum nui-
tasse ob dogmaticam quandam ratin-
neni scil. ut templi sui auctoritatem
contra ludaeos defenderent. Pei-peram
quoque Samaritani montem Moria, in
quo Abraham filium Isaac in holocau-
stum oblaturus erat, Garizim esse aflir-
marunt.
A communi traditionr de situ Garizim
et Hebal recedunt Eusebius et S. Hie-
ronymus(Onom. éd. Lag. 242, 79; 126,4»,
asserentes hos montes esse iuxla Jéricho
non iuxta Neapolim (,Sichim). Unde con-
cludendum esse opinatur F. de Hummc-
lauer lad Deut. 1 .29) praeler montes He-
1
bal et Garizim prope Sichem fuisse alios
montes eiusdem nominis Hebal et Tiarizim
prope lericho ex opposite Galgalae i\.
GALGAL.\ l) et rationem ex ipso s. textu
alTert ^ Tarn Deut. 27,4 quam los. S,
:
30 (cf. 9,0) suggerunt montes fuisse
prope lordanem in ipsa Araba ->.
Garizim hodie vocatur Djebel eî-Ti'ir
(868 m), Hebal Djebel Es! ilmlye (938 m>,
ille meridiem, iiic septemtrionem versus
a Sic lie m (ynblits) et Sicliar [el-'Askay"!.
Cf. Kobinsun, Palaestina 111. 314 ss. /;
de Sanlci). Voyat^e eu Terre Sainte IStiô II.
;
246 ss. Voyage autour tle la mer Morlf
;
1853 11. ioO ss. (liiériii, Samarie I. 424 .ss.;
;
Surreij of West. Pal. Mcin. 11. 148. 149.
187 ss.; l'a II ni (jr liber, Nach Jérusalem ni. '!
37.3 GARIZIM. GAZA. 37 i

II. 155. 156; D. Zanecchia, La Palestine nomen (raxit provincia Gaulanitis. Apûd
d'aujourd'hui 1899 II. 521. 535-537; Liévin Flavium losephum distinguitur Gaula-
de Hammc, Terre Sainte éd. 4 III. 37 ss. nitis superior et inferior atque inferiori
GARMI (inian cum articulo;rap[x(), adscribitur Gamala urbs ad ripam
orientalem lacus Genesareth sita (Bell.
nomen gentilicium in textu obscuris-
iud. IV. 1,1); praeterea Gaulanitis Gali-
simo 1 Par. 4,19 « Et filii iixoris
:
laeam ab oriente terminât (Bell. iud. III.
Odaiae sororis Nahani patris Ceila, Gar- Unde Gaidanitis eadem 1ère regio
3,1).
rni, et Esthanio, qui fuit de Macliatlii ».
est ac bodie Bjôlnn scil. planilies iuxta
Sut» V. ESTHAMO diximus, quomodo tex- ripam lordanis orientalem a fontibus
tus liebraicus melius cxplicari possit.
lordanis usque ad lacum Genesareth in-
Aliani interpretationem attentat F. de
feriorem protensa. Descriptionem regio-
Humtnelauer (Comm. in Num., p. 202-
nis Djnldn exhibet Schumacher in Zeit-
203), qui 1 Par. 4,17-19 de Mered eius- schr. d. D. Pal.-Ver. IX. 1886 p. 165 ss.;
que uxoribus interpretalur et 4,19 ver- anglice The Jaulan, London 1888, Vide
lit Et filii uxoris iudaeae alterius
<(
: :
etiam s. v. BASAN.
Nahani pater Ceilae Garmi et Esthamo
Macliathi et Simon ». Idem interpres GAVER Cnj-n'^ya, ascensus Gaver,
aniniadverlit p. 203 « Voces articuluin : £v Tw àv«6a(vsiv Taî), ascensus iuxta leb-
liabentes iman et irij^Qn crediderim laam situs, in quo Ochozias rex luda
l'sse appositiones ad nomina sive viro- ab urbe lezrael (Zer'în) meridiem versus
runi (Naham —
pro altero viro scriptum fugiens per milites lehu apprebensus
nomen urbis Esthamo) sive urbium est et vulnus lethale accepit; inde vero

(Ceila —
Esthamo), ut ab bis duobus îugam usque ad Mageddo pro-
alla via

viris non omnes duarum urbium incolae secutus et mortuus est (4 Rcg. 9,27).
ibi

sint orti, sed aliqui tantum ». In qua-

leblaam [Bîr Bel'ame) ad meridiem En-
cunque demum interpretatione Garmi gannim {Dje7ihi) sita est. Ochozias fu-
est nomen gen.tilicium, de cuius origine gam a lezrael per viam domus horti
nihil innotcscit. Cnn r\i2, Bai0Yàv) arripuit; baec igitur
GASPHA (XB'klÙ, LXX omitt. , X Tsaça), domus horti ex contextu non pars quae-
dam hortorum regiorum erat, sed po-
princeps Nathinaeorum in Ophel post
tius ab ipsa urbe aliquantum distabat.
instaurationem urbis lerusalem (,Neh.
lamvero Engannim seu fons hortorum
11, 21).
{Djenhi) hon multum supra duas horas
GATHAM, GATHAN (Dliya, ToGoV a Zer'în distat. Unde domus horti videtur
et 1 Par. 1,36 rotoOaa), quartus filius ipsam Engannim designare. Ascensus
Eliphaz tihi Esau et dux tribus cuius- autem ab Engannim ad leblaam currum
dam edomiticae ceteroquin ignotae (Gen. Ochoziae tantopere relardavit, ut milites
36,11. 16; 1 Par. 1,36). lehu tandem Ochoziam assequi potuc-
rint.
GAULON seu GOLAN (^Sli, h Tau-
Cf. /. Doller, Geogr. u. etlinogr. Studien
Xwv, r^Xav), urbs confugii tribus Ma-
7j
z. III. u. IV. Bûche d. Kônige 1904 p. 255.
nasse Iransiordanicae, filiis Gerson levi-
ticigeneris tradita (^Deut. 4,43; los. 20,
GAZA ir\TJ i. e. valida, munila;

8; 21,27; 1 Par. 6,71 [36]). Tempore Eu- VaCcu), quinque urbibus praecipuis
ex
sebii adhuc exstabat villa pergrandis Philisthaeorum maxime meridiana et
(iaulon, a qua regio circumiacens nomen munitissima. Antiquissimi eius incolae
sortita erat(Onom. éd. Lag. 242,75). Vi- erant Hevaei (Deut. 2,23) et Enacim,
detur esse vicus hodiernus Sahem d- quorum reliquiae in Gaza, Gcth et Azoto
Djôlân 18 leucas anglicas ab oriente remanserunt (los. 11,22\ Postea Cha-
lacus Tibcriadis situs (Schumacher, nanaei seu Phoeniccs fines suos Gazam
Across thc Jordan p. 92). Apud Flavium usque extenderunt (Gen. 10,19). losue
losephum (Bell. iud. I. 4,4. 8; cf. Ant. terram promissam occupaturus usque
XIII. lo,3) vocalur PauXavr]. Ab bac urbe ad eandem urbem progressus est, ipsam
X CAZA. GAZA. 370

tuincii iidii siil)i\i;il (los. 11,22;

10,41; regnoi'um vicissiludines Gaza ciun reli-
lii,3\ Trilmi Imlit assi>^iiala dos. 15,47) qua Paiaeslina in poti'stalcm Seleucida-
él a tiliis luda occiipala (liul. 1,18\ scd ruiu traiisiit (198 a. Gbi'.). Giun in rcgno
bn>vi posi a Pliilislhaeis rociiporata est Syriac Demeirius II. Nicalor et Antio-
(Iiid. ;i,;{; 13,1); inlroitiis (Jazae liid. cbus VI. icuius tutor eral Trypbo) de
r>,4 oxtrcmos lines Israël iiulicat. (limi Ibrono dcccrlarenl (14;)-143 a. Gbr.),
Saiiison popiihim Isi-acl posl qiiadia- (Jaza Antiocbo l'cstilil; qua de re lona-
j;inta aiiiios oppi'essionis do IMiilislluicis tbas Macb. socius Anliocbi VI. urbem
idciscen'lur. (laza cral llioalniiii ooiii- oliscdit et omncm
circa l'Cgionem vasta-
j)liiiiLiin (uus j^osloruni, triumplii ultiini vil; vcro missis ad lonatban
(iazaci
ac niortis gloriosae in teiiiplo Dai^oii nuntiis et obsidibus amicitiam et armo-
(liid. Ulol 10). TfaditioMidianicdanoriirn rum societateni Antiocbo promiscrunl
cl (llu'islianoriiiii adhiic locmii indiral, (1 Mach. 11,61. 62; Flav. los. Ant. XIII.
id)i ainbas poctao loics cum poslibus ot Practerea secundum omnes textus
;i,;>).

sera appivliendil biimeris([ue iinposilas [\\X, Vulgata, Syrus) Gaza a Simone

portavil ad verliceni niontis, (jui respi- Macb. expugnata est (1 Mach. 13,43-48);
cil Hel)i'on; bic inons merito couseUir vcrum pro Gaza legendum videtur Ga-
esse D'cbel el-Muntnrpro[)c Gazaiu inler zara (cl. H.
Ant. XIII. 6,7; Bell,
v. los.
orieiileiii et meridieni. Sepuîcfiiiu vcro iud. I. 2,2); V. GAZARA. Anno
90 a. Chr.
Sainsonis, qiiod Mubamedani in vicinia Gaza ab Alexandre lanna.o evcrsa est
Gazae ostendiint, tcsle S. Scriptura et a ludaei^ teaebatir (Ai:t. XIII. 13,3;
(lud. 16,31) interSaraa cl Kstbaol ([iiac- i;),4; Bell. iud. 1. 4,2). A Pompcio, cum
rcndiun est. Gaza ut urbs IMiilislbaco- Syriam occuparet, libertate donala ^^Ant.
r-inn nonimatur 1 Reg. 0,17; sed post- xlv. 4,4; Bell. iud. I. 7 7) et a Gabinio

quam David PbiHstbacos siibiecit, in reaedificata est (Ant. XIV. 3,3). lUo igi-
linibus extremis regni salomonici com- tur tempore secundum opinionem pro-
prcbendebatur (3 Reg. 4,24). Postmoduni babilissimam vêtus Gaza derelicta et
Pbilistbaci deniio insurrexenint, unde nova urbs paulo magis meridiem versus
propbctae vaficinia adversus Gazain et exstructa est; cf. S. Hieronymi Onom.
rebquas urbes Penlapoleos pronuntiant cd. I.ag. 123,24 : antiquaecivitatis locum
(Am. 1,6. 7; Sopb. 2,4; 1er. 25,20; 47,3; vix lundamcntorum praebere vestigia,
Zacli. 9,3); pro aliquo saltem tempore banc autem, quae nunc ccrnitur in alio
Ezechias rex luda Philistbaeos deviclos loco, pro illa (juac corruit aedificatam.
usque ad Gazani subegorat (4 Reg. 18,8). Anno 30 a. Chr. Gaza regno Ilorodis
In bellis Acgyptioruni cuni Assyriis Magni (Flav. los. Ant. XV 7,3; Bell. iud.
et Rabyloniis etMacedonuni cum Pcrsis I. 20,3) coque niorluo itcrum provinciac
multum et acritcr de Gaza urbe muni- Syriae adiuncta (Ant. XVII. H. 4;est
tissima concertatum est. Tempore Icre- Bell. iud. Tempore Claudii Im-
II. 6,3).
miae unus ex Pbaraonibus, probabilis- peratoris Gaza a Pomponio Mêla géogra-
simc Necbao II., cam cxpugnavit (\v.v. phe commemoratur in Paiaeslina esl :

47,1). Alexander M. eam post obsidio- ingens et munita admodum Gaza (Mehi
ncm duoruni mensium cepit {Diodor. 1,11). Anno 00 p. Chr. a ludaeis rebclli-
17,48; Vlnv. los. Ant. XI. 8,3. 4; Arrian. bus vastata est (Flav. los. Bell. iud. 11.
2,26. 27; Curt. 4,6). Inde ai» boc lempcre 18,1). Aetate Eusebii et S. Hicronymi
Gaza magis niagisquc urbs bellcnistica (Onom. éd. Lag. 242,06; 123,22) erat
ficbal {Flav. los. Anl. XVII. 11,4; Bell, r.oXii; sTrbrjtjLoç, insignis civitas Palacstinac.
iud. II. 6,3). Proelia Plolcuiaei Kagi S. Antouinus Martyr vel potius Anony-
cum abis diadocbis de Gode Syria oc- nuis circa a. 370 p. Gbr. urbem descii-
ciqianda ctiani Gazam imprimis attingc- bil Gaza autem civitas splcndida. dcli-
:

l)ant; anno 31î> a. Glu-, ab Antigono capta ciosa. bomincs bonestissimi, onuii libe
est (l)iodor. 19,;>9). Anno 312 a. <;br. lalitalc decori, amalores pcrcgiinorum
Ptolemacus Lagi hcmetrio filio Anligoni (lliner. 33 apud M. 72, 910 vel apud
apud Gazam doviclo urbem in dilioncni P. (Ipyer, Itin. hier. p. 180).
siiam redegit {Diodor. 10,84). l*ost varias Restai ex NovoTi>sl. uaicus locus Ad.
 .

377 GAZA. GAZARA. 378

8,26 Angélus auteni Doniini loculns

: neau, Aichaeologicai Researches in Palestine

est ad Pliilippum dicens Surge et vade

:
II. (1896) p. 379-437; Scliiirer, Geschichle

contra meridianinn ad viam, quae de- des judischen Volkes éd. 3 II. p. 84-89 ;

./.Dôller, Geogr. u. ethnogr. Studien z. III.

scendit ab lerusaleni in Gazani; haec est
u. IV. Bucho d. Kônige 1904 p. 98-101.
déserta. Relandus (Palaestina p. 787)
Accedunt denique monographiae A'. B.
haec ultinia verba non de via, sed de siar/t, Ga/a und die pliilistaeische Kiiste,
urbe Gaza intellcgit; pleriqiie tanien lena 1852; Alb. von Hormann, Gaza, Sladt,
rectius ea verba de via accipiunt, prae- Umgebung und Geschichte 1876 (Prograinm
sertim cuni angélus Philippum non de des Knabenseminars der Diôzese Brixen zu
Gaza, sed de via eunuchi iter facientis Rothholz).
docere voluerit; vide etiani s. v. BETH-
— GAZABAR (Esdr. 1,8 i^'an cnni
SUR. Primas episcopus Gazae fuisse
dicitur Philemon, ad queni S. Paulus articulo i. e. thesaurarius) v. MITHRI-
epistulam scripsit [Le Quien, Oriens DATES 1

christianus t. III. p. 604) in persecu- ;

GAZAM {U^A, Pa^éa), Xathinaeus,
tione Diocletiani Silvanuni (iazae urbis cuius filii duce Zorobabel ex captivitate
'

episcopuni niartyrio coronatuni esse
testatur Eusebius (Hist. eccl. 8,13).
Situm urbis describit Arrianus ^'Ale\.
2,26) « Abest Gaza a mari stadiis sum-
:
mum viginti et accessus ad eam est
sabulosus et prol'undus et mare urbi
propinquum limosum Ab urbcest
distinguendus est portus Gazae, Majuma
Graecis dictas, quem Constanlinus M.
de nomine filii sui Constantiam appella-
vit et arbem esse declaravit (Euseb. Vila
Constant. 4,38; Sozom. Hist. eccl.
Iulianus autcm isto nomine abolito ite-
rum portum Gazae nominavit (Sozom.
Hist. ceci. 5,3). Ceterum ea erat condi-
tio huias portus, at Gazaei
commercio maritimo multum se dcde-
redierunt (Esdr. 2,48); idem Neb. 7,51
scribitur in Vulg. Gezem (LXX PTjÇaa).
GAZARA seu Gazer, Gazera, Gezer,
Gezeron (175 et saepius "i"a propter pau-
sam; FaÇlp, rsÇs'p, Pâ^apa, FdÇy.pa et ali-
». ter), urbs antiqua Chanaiiacorum (los.
12,12), cuius rex Horam, cum régi La-
chis opem ferret, a losue percussus est
cum ouini populo suo (los. 10,33), in
terinino meridionali tribus Ephraim sita
2,:i), inter Betboron inferiorem et mare Me-
diterraneum dos. 16,3; 1 Par. 7,28; cf.
Flav. los. Ant. V. 1,22), ex qua filii
Ephraim Chananaeum non extermina-
nunquaiii runt(Ios. 10,10; lud. 1,29; 3 Reg. 9,16),
urbs levitica liliorum Caath (los. 21,21 ;

rint; llorebat autem apud illos commer- 1 Par. 6,67 [52]). Usque ad hanc urbem
cium mediterraneum. David Philisthaeos persecutus est (2 Reg.
Gaza probabilius eadem est, quae apud 5,25; 1 Par. 14,16); aliud bellum cum
Herodotum (2,159; 3,5) Kâou-tç magna Philisthaeis in Gazer commissum recen-
urbs Syriae appellala Sardibus haud setur 1 Par. 20,4; loco parallelo 2 Reg.

minor esse dicitur. In inscriptionibus 21,18 legitur Gob pro Gazer. Illo tem-
cuneiformibus scribitur Khazzatii. Urbs pore urbs Israelitis non videtur subiecta
hodie vocatur Ghazze, portus el-Mhie. fuisse; nam Pharao eam expugnatam
ignc succendit et filiae suae uxori Salo-
de Gaza Fcl.icis Fabri Evagatoriuin,
Cf. :
nionis in dotem dédit; Salomon autem
éd. Hassler 18^3 II. p. 378-379; fichind, eam statim reaedificavit (3 y\eg. 9,15-
Palaestina 787-800; Robinson. Palaestina II. 17).
(1841) Ritter, Erdkunde XVI.
p. 6.34-648; Eadem munitissima temporc
est urbs
p. 45-6.5; Raumer, Palaestina éd. i p. 192- Macbabaeorum tum a Syris tum a lu-
19i; Sepi), Jérusalem éd. 2 p. 617-627; daeis occupata et acriter defensa
Guérin, Judée II. p. 178-211. 219-221; Sur-
a Mach. 4,15; 7,45; 9,52 etc.; 2 Mach.
veij (if West. Pal. Mern. III. p. 234 ss. et
10,32). De eadem sunt intellegenda,
Couder and Kitchener, Large Map, sheet
XÎX, Reduced Map, sheet 13; G. A. Siiiith. «luae 1 Mach. 13,43-48 narrantur, quam-
Hist. Geogr. of the Holy Land 1894 p. 181- quam LXX, Syrus, Vulgala legunt Gaza;
189; Zeitschr. D. Pal. Ver. VII. 1884 id evincunt tum locus parallelus apud
p. 1-14; XI. 1888p. 149 l.")9; Ctennonl-Gaii- Flav. losephum (Ant. XIII. 6,7; cf. Bell.
37î) (iAZARA. GEBAL. :{«()

iiid. 1. 2,2), liiiii alii luci ilc (iazara pli el 0|>es, lliesauri, iii iis pariter le-
agenlcs (1 Macli. 13,54; 14,7. 34; ir),2S. eondebantur, cl uli e.\ libris Mach. di-
3:1 ; 1(), I. 10. 21), qui ad i Macli. 13, scimus, cliam piiblica litterarum monii-
43-48 respicere vldenfurel apliiis cvpli- menla ibi asscrvabanlur (1 Mach. 14,4'J
cantur, si leclio geiuiina 13,43 est (ia- ^r., Vulgala in acrai'io) et praeter pe-
:

/.aia. cuniam ad lcm|)lnm speclantem ibi

Apiid Eusel)iiiin el S. llieronviiniin quoque recondebanliii' (d custodiel);tidiir
Oaoïn. éd. Lag. 244,16; 127,10) (iazara opes et pecuniae \iiluarum cl piq)illu-
villa 4 mil. pass. a Nicutpoli scplemlrio- rum(2 Mach. 3.0. 10 s.).
nom vorsiis distare dicitiir. Nuno Tell In iNovo Test, commemoralur Marc. 12,
bjfzo' 10 kni a Lydda inciidieiii versus, 41 ; Luc. 21,1 ; loan. 8,20 cl quidcm uli
a Nicdpoli ('Annvûs) autfiii inaiiis occi- videlui'du|)lici modo. Hesifinalurlocus in
«U'iiteiii ([iiaiii se|»tcmtrioiiein vei'sus di- alrii» mulitMiun, in que secunduin rai)-
staiis. liiinc situiiiomiiino eontiniiaiit binos Iredecini arulac posilac cranl ad
liim loci citati e prioribus Jibris Vet. nunimos qui oflerrentur suscipiendos;
Test., lum 1 Mach. 4,15; 7,45 (vide arulae hae vel cistae vocabanlur miEiw?
.\I>AUSA); 14,34 (fines Gazarae et Azoli
tubae, quia tubarum in modum forma-
facile contigiîi esse poterant). In doeii-
lae erant. Dein liaec ipsa reconditoria
inentis Tell el-'Amarnu appellatiu Gazri,
pecuniarum cliam gazophylacii nomine
Gaazri. Mcdio aevo iuilitil»us eiiristianis
appcUabantur. Gaza vox est persica 110-
aiuliebal Moiis (lisardiis (Gisarl, Gis-
lione thesauri "i apud rabbinos quoque
;

sart).
in usu eral eadem nolione. Ex diclis —
De inscriptionil)Us, quae limites Gezer in- elucel, quomodo dici possil Christum
dicant, V. Revue biblique VIII. 1899 p. 109- docuisse in gazophylacio, sedisse contra
117. 422-427. Praetcrea cf. Surcei/ of ^^'est. gazophylaciuni el vidisse quomodo tur-
Pal. Mem. II. il7. 428-439; If. Max Mill- ba iactarei acs in gazophylacium. —
ier, Asien und Europa nacb altagypt. Denkm.
Flavius losephus quoque scribit de ga-
p. 160; Clennont-Ganneau. Recueil d'ar-
zophylaciis in alrio mulierum templi
chéologie orientale 1. 351-391: III. 116-120;
(Bell. iud. V. 5,2; VI. 5,2 quin el ga- :
2f54-268 D. Zanecc/na, La Palestine d'au-
;

jourd'hui 1899 I. lO.j; ]'igoiirouj, La Bible zophylacia combusla eranl, in quibus

et lesdéc. mod. éd. 6 III. 269; B A. Stewart- infinita pecuniae vis, inlinilae etiam vt>-
Macalister, The history and site of Gezer stes et alia ornamenla alque ut breviler
in Pal. Ejcpl. Funcl Quart. Stat. 1902 . dicam, omnis ludaeorum congesla eral
p. 227-232; i(l Report ofthe Excavation, of
.
opulenlia; cl". AnI. XI.X. 6,1).
Gezer in Quart. Stat. 1902 p. 317-375; 1903
p. 7 ss. 107 ss. 195 ss. 299 ss. ; Clermoiit-
GEBA V. (iABAA 2.
Ganneau, A newh discovered Hebrew and
Greek inscription relating to tbe boundary
GEBAL (Szi e. nionlanum i. a rad.

of Gezer in Pal. Ej pi. Funcl, Quart. Stat. "^2; = conlorsit, inde ^"izi t'unis, finis,
1899 p. 118-127; ./. Dollcr, Geogr. u. ethnogr.
terminus, séries niontiuin ulpote regio-
Studien z. lit. u. IV. Bûche d. Konige 1904
p. 39-40.
nem lerminans; rsoâX) recensetur Ps.
82[83J, 8 inter populos seu regiones Is-
GAZER (1 Mach. 5,8) v. lAZKR. raelilis hostiles. Eiusdem regionis no-

GAZERA V. r.AZARA. men apud Flavium losephum est (îobo-

nomcn populi (Jabalitae; Gobolilis
lilis,
GAZOPHYLACIUM mprS, .IDU?:) et Ainalecilis ut duae parles Idumaeac
diciliu- de cubiculis, de cellis quae in lecensentur Ant. II. 1,2 (cf. III. 2,1); e\
alriis lempli et ad portas exsti-uctae
, .\nt. l.\. 9,1 discimus al» Amasia rege
cranl in lis asscrvabanlur (piae ad
; lutta in valle Salinaruin non solum Edo-
cultiun requirebaiiUir; ibi (juoqiie iiiiiii- mitas (4 l\eg. 14,7) scu lilios Seir;2l'ar.
slii sacri coiiimMiabantiir quare coin- ; 25,11), sed etiam (iabalitas TaSaX-Tai)
phira g;i7.opliylatia noinine (iamariae, devictos esse. Apu<l Eiisebium (tMiom.
Klisaiiiae, iilioriirn ilanan desijiiiautur fréquenter regin monlana Idumaeac
((r. lor. 35,4; 3(1,10.20). Supellex lem- (puic circa l'eliam urbem est, Gebaleiu'
'sm GEBAL. GEDEON. 382

nuncupatur {éd. Lag. 264,84 : ian 51 -h GEDELIAS (in''Sia, roooXîaç), lilius

à'X'ii T7)v IliTpav reSaXrjVT) xaXoujxÉvT) et
Pbassur, unus ex illis principibus, qui
ci".277,64; 211,89); alihi laincn Euse- Sedcciae régi luda auctores fuerunt, ut
vocibus Idumaeae et Gebalcncs ut
l)iiis
leremias in lacum (cisternam vel fo-
eiusdeni valons ac latitiicliuis iititur
veam) coniiceretur (1er. 38,1). Aliqui
241,48 : £V ifi 'Ioou[xa(x t^ vûv rsoaXrjvf)
conicctant Gedeliam esse fdium illius
/.xXoujxÉvri et cf. 291,78;' 264,87). Accedït
Pbassur, qui erat praefectus primarius
(juod Targiim lonathan ad Pentateu-
templi et lereniiam in nervum miserai
chum pro monte Seir seii terra Edoni
(20,1). Sed res est incerta; nomen enim
seinper substituit montcni Gab.'a seu
Pbassur liaud infrequens fuit (cf. 21,1).
(;ehal (Gen. 14,6; 33,16; 36,8; Num.
24,18; Deut. 1,2; 2,1); similiter Targuai GEDEON. l.Gedeon ('):y-a, PaoEwvO,
liieros., Targum Chron. et Pentateuchus
Beniaminita, pater Abidan principis tri-
Saiiiarit. non raro legunt Gobai pro
bus Beniamin (Xum. 1,11; 2,22; 7,60.
monte Seir textus bebraici. Regio — 65; 10,24).
igitur illa, quae in Vet. Test, terra
2. Gedeon ("jiîna, PsoEtiv), lud. 6 ss.
Edoni seu nions Seir vocatur, apud lu-
daeos aliud qiioquc nomen arabicum (cf. Hebr. 11, 32), fdius loas Mauassaei,
(iebal seu montanum sorlita erat, quod ([ui incolebat Epbram civitatem cis tlu-

in usa permansil. Hodie noniine Dje- men silam. Irruebant tum quotannis in
bal designatur regio montana a mari eam terrae sanctae partem Madianitae,
Morluo meridicm versus patens, quae a Amalecitae désertique nomades, sege-
septemtrione per Wndi el-Hasd, a meri- tesque et grèges abigebant. Gedeon ab
die per Wddi el-Ghuiveir circumscribi- angelo Israelis liberator designatus pri-
tnr. muni aram Baal subvertit, atque ab eo
facinore nomen lerobaal nanciscitur.
GEBAL urbs, quae Graecis est By-
Dein convocat Manassaeos cisiordanicos,
blos, vide s. v. GIBLII.
Aseritas, Zabulonitas, Nepbthalitas. A
GEBBAI (ina, rrjSÉ), Beniaminita, Deo duplici signo confortatur vellus :

incola Icrusaleui post instaurationeni rore madescit, dum omnis circum hu-
(Ncb. 11,81. mus sicca permanet; rursunique omni-
GEBBAR legitur Esdr.
bus circum madentibus, solum vellus
(123, reoEo)
siccum reperitur. lubente Deo ab exer-
2,20 pro Gabaon (cf. Neh. 7,25).
citu dimittit Gedeon timidos omnes, mox
GEBBETHON v. GABATHON. praeterea eos omnes, qui prostrati c
GEDDEL. (Sia). l.Nathinaeus, cuius fonte biberunt, lU solos tandem trecen-
tos secum retincat, timoris expertes fide-
liiii duce Zorobabel ex captivitate re- quc insignes, sed qui prae aliis pluribus
diei'unt (Esdr. 2,47 Vulgata Gaddel, :
aeque audacibus non ob maiorem forti-
lAX TcoôriX; Neli. 7,49 LXX Tao^l).
tudinem maiusve robur, sed arbitrario
2. Familia quaedam servorum Salo- ut ita dicam indicio essent selecti. Hi
inonis, quae duce Zorobabel ex captivi- noctu tribus cuncis castra hostium in-
lale rediit (Esdr. 2,56 LXX Tîor'ik Neh. ;
gressi, sine gladiis, faces ardentes la-
7,58 Vulgata : leddel, LXX raoxrjX).
genis inclusas manu gestantes, altéra
GEDDELTHI (1nS^a, roooXXxGîf, To- vcro manu tubas, hostes sopitos iagena-

unus ex filiis Heman cantoris de

oo[j.aOcii
rum confractione, facium fulgore, tuba-
stirpe Caatb (1 Par. 25,4; cf. 6,33),
rum clangore, ita terruerunt et pertur-
barunt, ut se fugae omnes dederint et
praefectus vicesimae secundac vicis seu
fugientes inter se confoderint. Fugientcs
divisionis canlorum (25,29).
Gedeon trans lordanem procul insecutus
GEDDIEL (bNna, rouoi7]'X), filius
et secundo inopinantes adortus est
Sodi, princeps ex Iribu Zabulon, et unus atque fudit, captis Madianitai'um qui-
ex duodecini exploratoribus terrae pro- busdam regibus Zebee et Salmana. Rc-
missac (Mum. 13,11 [10];. vertens destruxil turrim Phauuel, cuius
 ;m;{ GEDEON. GEDEKOTIIAIM. ;wi

iiicolmi i|tsi, lUiiu cfis i'Oj;es inso(|Ut'lia- nard. (Supei- missus est llomil. 2 cl In
liir, annoiiain insolenler rccii-
praf^lK'i'e Naliv. B. V.; M. 183, 64. 441).
saveraiil. Vocavcrat aiiloiii posi priiuam 3. (ledeoii Simeonita ex maioribtis
Madiaailanirn cladern (Icdcon Kpliiai- ludilb (Vulgala hidilli 8,1 ; LXX B omitl.,
iiiitas, (|iii ocoiipatis vadis lordanis iiilri' A rsoEiôv, apud Sactcti ri X rsoawv).
plures duos Madiaiiilaniiii
alios cliaiii
Zeh oiiprcssmiiiil.
GEDERA m-an cmn articule i. e.
pciiuipes Oi'tîb el
C.oiuiuosti se prius ad pnj:nain non ess(; mucus uibis, maccria vineae, caula seu
vocatos, Idandis vcrhis a (icdcont' l'o
mandra ovium; Tâoripa^ nrbs tribns
laciliiis composcelianlur, qiiod tandoiii luda in f>rima série nrbiuin Sepbelae
sila dos. 15,30) i. e. in provincia S('-
vifloi'iao ot pracdae |iarli'm haiid spor-
nondani suis inanilms ai'ripiiissciil.
pbelae mediterr-anea septenitrionali.

Epliran»rodii\ (ieilcoii Zehee cl Salniana

Eiusdem menlio lit
ui'bis Par. 4,23 I

bebr. sunt tiguli babitanles in Ne-

: Isti
oh tnu'iilalos pridcni cius IValrcs inorli
oldalani doniinatio-
laim et (iedera [Va.oipi, apud Swde H
liât, liei-editariani
TaSa/ipâ, A Paoripti), ubi Vulgata vertit
neni récusai, scd e pracda sibi expetens
:

lli snnt llguli bal)itanles in plantationi-

annulos aureos, quos auribus vol nari-
bus et in sepilnis. .\(l banc urbem reb'ri'i
bus inscrtos f^esscrant liostes, conticit
videnlur, ipiae Onom. {éd. Lag. 245,39:
pn^tiosum epliod ponliticiuni, que i[ise
iadui'ientur in cultu 127,32) de Gedur in tribu luda adnotat:
et post ipsuni tilii
« bodiequc vocatiir (iedrus viens pcr-
lahwe (lud. 8,2:i), sechisis sacerdolibus
sacerdolaii
grandis in décime miliario Diospoleos
aaronilis, ac ponliticali et
pergentibus Eleulberopolim ». Corrc-
bonore Iruerentur. Post eius vero uioi-
spondere videtur Khirbet Bjedlre a Dios-
tem, qui a vero saceidotio ante delece-
poli (Lydda) inter ineridiem ot oriontoni
i-ant, mox ipsum veruui Ueuni deserue-
nec procul ab 'Amwâs {Conder, Wtlson,
runt et cum Baal foedus ieeruut. lu-
Hiess, SeTbie, G. A. Smith). Ex aliorum
dicis oflieio functus est Gedeou annis
plurimos, autem opinione ijatra{de (|U0 loco di\i-
quadraiiinla. (îenuit filios
quorum imus famosus Abimelech.
mus s. v. CEDRON in vol. I. coi. 797-8)
intermeridiem et orientem a lainnia cum
Adtypicani velleris Gedeonis rationeni
(Jedcra componi débet {Van de Veh/c,
quod attinet, roreni ïbeodoretus et
Guérin, Fitlion, Biihl, Legendre.
S. Augustinus (Lib. de peccato originaii
cap. 25; M. 44,400) interpretali sunt Cf. Surveij of West. Pal. Mem. III. i3;
spiritualia dona, quac prinium Hebraels U tison apud Smith-Fuller. Dict. of the
(velleri) dabantur exclusis gentibus, Bible I. Il iO; Hiess, Bibel-Allas éd. 3 p. 13 ;

postea in gentes transt'erebantur exclu- Selbic apud Hastings, Dict. of Ihe Bible II.
118; G. .1. Smitli, Hist. Geogr. of Ihe Holy
sis ad tenipus Hebraeis. VA'. Oi-ig. (In
Land, Plate I. IV.
lud. hoin. 8; M. 12, 983 ss.;, Aug.
situ Qalrn cf. Van de Velde. Menioii-
Pro
^Quaestiones in Hept. VII. 49; .)/. 34,
313; C.itérin, Judée II. 35; FiUion. Allas
813 s. —
Enarr. in Ps. 415 et 71; M.
p.
géogr. delà Bible 1890p. 26; /'. Buhl, Alt.
36, 321. 907), Ps. Aug. lUe mirab. S. Scr. Pal. 1898 p. 188; Leijendve apud Viijou-
II. M. 3'), 2177), Ambr. (De vidais cap.
6; roux. Dirt. de la Bible 111. 150.
3 et DeSp. S. lib. I.; M. 10, 240. 705),
Hier. (Epist. 58; M. 22, 581), ProcojK,
GEDERITES (man , ô ViùM^l-r^t)

Isidor., Ps. Beda, Rhabanus, Ruperl. cognominatur Balanan, qui a Davido

Porro cuni dona spiritualia praepriinis siqier oliveta et ticela. quao orant in
incaruatione vei-bi l)ei consistant, recte campostribus ;^in Sepbela\ positus erat
at'lirnialAnibrosius » i)luviam illani {i Par. 27,28); oriundus igitur orat tic

Verbi roreni esse divini ». Qui ros cum aliqua lU'be nominis (iotloi-.
in utero Virginis liieril |tiimuin abundan-
lissime et perl'eclissiine rece|ttus, rursuiu
GEDEROTHAIM (DTima i. o.

vcllus recipiens imago est B. Virginis duac caulae), nrbs tribus luda in siqio-
Mariais concipienlis Vei-bum. (".('.
Petr. riore parte Sepbelae sita ^los. 15,30 ,

('hrijSid. (Serm. 143; .1/. 52, 583), Ber- una cum Godera enumorata (I.W Tâor^pa
:3sri GEDEROTUAIM. GELBOE. 386

a'jT%). Vestigium Gedero-

7.0X7.1 ir.aJiktiç, GEENNOM i. e. vallis Ennom (los.

tliaim urbis a Gedera distinctae non c\- 15,8; 18,16,1 v. ENNOM.

stat. F. de Hiimmclaucr (Conim. in los.
GEHENNA ENNOM et INFERNUS.
v.
p. 42. 271) censet nomen Gederothaim
esse epexegema Gederae adscriptuni et GEHON ("lin^a, rswv, secun- rrjôiv),

coniicit fuisse in eadem regione dnas

dus fluvius paradisi (Gen. 2,13; Eccli.
iirbes contiguas seu duas unius urbis
24,37j. LXX etiam 1er. 2,18 vertunt
partes, Calebitarum unam, Zaraitarum
rr,wv pro lintlf, quam vocem de Nilo
alteram, utramque Gedor vel Gedera
appellatam, quaeque iunctiui appella- communiter explicant. Quae de Gehon
rentur Gederotbaini seu duae Gedor. fluvio dici possunt, vide s. v. PARADI-
Gui coniecturae l'avet, quod in genea- SUS.
logiis luda appellalur 1 Par. 4,4 Pba-
GELBOE (îriiSa, TeXeoué) nions in tri-
nuel Galebita et 4,18 lared Zaraita pa-
ter (possessor) Gedor ("Tia, rsSwp). Ini Issachar, qui inferiorem partem pla-
nitiei Esdrelon a campo Bethsan sépa-
GEDOR ("1175, reoojp), fdius lebici rât. Notissimus est clade Saulis (1 Reg.
pcitris (possessoris, domini) Gabaon in- 28,4; 31,1. 8; 2 Reg. 1,6; 21,12; 1 Par.
ter maiores Saul (1 Par. 8,31 ; 9,37). 10,1. 8); Philisthaei castrametati erant
iuxta Sunam (Sôlem), Israelitae super
GEDOR ("liTS) nomen urbium. 1. Ge-
fontem prope lezrahel ('Ami Djâli'id vel
dor tribus luda (los. l;J,o8; rsûoûv, A forte 'Ain el-Maitc ad orientem Zer'Jii
Fsowp), in quarta provincia montis. Teni- seu lezrahel) Philistbaei Israelilas fuga-
;

pore Eusebii et S. Hieronymi (Onom. tos in ipsa montana Gelboe persecuti

éd. Lag. 245,37; 127,30) appellabatur sunt et ibidem Saulem eiusque tresfdios
Fiocopsc, Gadora, villa in finibus Aeliae
occiderunt; cf. APHEC 4. David plan-
(lerusaleni) prope tercbinllium. Nunc gens Saulem et Jonathan montibus Gel-
Khirbet Djedûr inter Betblebcni et Ile- boe tantam imprecatur sterilitatem, ut
iiron a via, quae bas duas urbes iungit, cohibitis rore et pluvia ne primitiae qui-
occidentem versus distans [Guérin, Ju- dem progerminent (2 Reg. 1,21); quodsi
dée III. 380; Surveyof West. Pcd. Mem. Wellhausen obiicit, montes Gelboe con-
III. 313. 354). stare sterilibus rupibus, parum ergo illis
2. Gedor 1 Par. 4,4. 18 vide s. v.
adaptari imprecationem sterilitatis, no-
GEDEROTHAIM. tandum est eos montes tempore Saulis
3. Gedor patria lerobam Beniamini- non stériles, sed silvis consitos fuisse,
tae cuius fdii loela et Zabadia David in ut ex los. 17,11. 15 s. merito coUigitur;
Siceleg se iunxerunt (1 Par. 12,7; ceterum ut monet F. de Hummelauer ad
"li~an~r2, LXX /.cù o\ tou TeôSwp). KeUin 2 Reg. 1,21, montes Gelboe ex licentia
h. I. défendit banc esse Gedor in nionta- poetica nonnihil latius accipi poterunt
nis luda (GEDOR 1), cum non repugnet scil. inclusa ea parte campi lezrahel,

aliquas familias unius tribus in finibus ad quam se proelium porrexerat. Insu-

aliarum tribuum habitasse. Inter maio-
res Saul enumeratur Gedor fdius leliiel
(1 Par. 8,31; 9,37); sed urbis beniami-
niticae ab eo forte conditae mentio nul-
libi fit. Neque confundenda
(iedor (si forte erat urbs Beniamin)
Gadera seu Gedera, cuius exsistentiam
ex cognouiine viri (vide s. v. GADERO-
ÏHITES) et ex noniine hodierni vici DJe-
dlre cum probabilitate statuimus.
4. Gedor urbs ludaeac (1 Mach. 15,
39. 40; Keôpiiv) v. CEDRON.
797).
per los. 17,12 s. et lud. 1,27. 28 do-
cemur Chananaeos ex silvis illis non
fuisse expulsos, sed tributarios factos
ab Israelitis.
est haec Describuntur « Gelboe montes alieni-
cum genarum in sexto lapide a Scythopoli,
in quibus et viens est grandis qui adpel-
latur Gelbus » (Onom. éd. Lag. 129,14;
247,81). Idem vicus Gelbus, qui nomen
antiquum Gelboe conservât, bodie voca-
tur DjelbOn. Nomen hodiernum montis
(vol. I. col. est Djebel Fuqû'a usurpatuni a vico Fu-
qû'a, qui médius fere ex montanis Gel-

LEXICON BIULICI.M. T. u. — 13
387 IJELBOE. GENEALOGIA. :WH

boe cmiiu'l iu racuinine posiUis. Djebel positus thesauris; sedstemma eius \nv-
Fuqu'a (518 m) hodie sterilem aspc- vissime dcscribilur Subael filius Ger-
:

iliiin juacbcl, in descensn nieridionali som filii Moysi, In genealogia Esdrae

noniiiliil ciiltus (st, seplemtrionom ver- Esdr. 7,1, si conreraliu' cum 1 Par. 0,4-
sus autein praeruplus ot saxosus. 15, deprebendetur sat multa membra
esse omissa (ila inter Azariam, (pii dici-
Cf. Siinu'ii of We$l. Pal. Mein. II. 75.
tur tilius Maraioth et Maiaioth dcsunt
79-88. 90. Guérin. Samarie
i»l ; 1. 335. 33G;
Hiess. Bibol-Atlas Tab. X. Dc; F(ilirn(/ni- sex membra). Notum pariter est in ge-
ber, Nach JtMiisalem rd. II. p. 1G3; D.> nealogia Matlh. 1 inter loram et O/.iam
Zanecc/iia. La Palestine d'aujourd'liui 1S99 omissos esse très reges (Ochozias, loas,
II. 588-590; Liévinde Hamme, Terre Sainle Amasias). Legimus los. 7,1 Achan ti- :

éd. 4 III. 78 ss. lius Charmi, tilii Zabdi, filii Zare de

tribu luda. Verum qua ratione Imc
GELONITES v. (ULO.
stemma confectum est? Agitur, ut de-
GEMALLI (iSna, ra[i.aX() pater Ain- prehendatur sorte ijui contra praece-
mioi exploratoi'is de tribu Dan (Num. 13, ptum Domini ex spoliis sibi aliquid reti-

13[12]:l nuit. losue ilaque applicuit Israël ner

tribus suas et inventa est tribus luda;
GEMMA Y. LAPIDES PRETIOSI.
quae cum iuxta l'amilias suas essel obla-
GENEALOGIA. Tola narratio Ge- ta, inventa est familia Zare; illa pcr
neseos innililur et quasi sustcntatur ixc- domos applicalur et reperitur Zalxli,
nealogiis. Decies quippe recurrit eo iu cuius domum in singulos viros dividens
libre formula bac sunt generationes
: :
losue invenit Aclian lllium Charmi.
eoque modo por gcnealogias texitur lii- Unde quod habelur, hlii Zabdi, tilii
storia ab Adam usquc ad Noe enumera- Zare, nihil aliud signihcat nisi eum de-
tis posleris Caiii et Seth ; pariter a iNoe scendere ex illa cognatione t^eu familia
usque ad Abraham, cnumeratis genti- quae Zare nomen gerit, ex illa domo
bus quae ex laphetb, Cham, Sem origi- cui est nomen Zabdi. Qua ratione in
nem ducunt. In ipsa quoque stirpe electa stemmate non enumerantur avus, proa-
narratio genealogiis pertexitur, ita qui- vus etc., sed solum ad quam douium,
dem ut posteri Ismael ante historiam cognationem, tribum aliquis sit adscri-
Isaac, generationes Esau ante historiam bendus. Sed pleracpie stemmata tamen
lacob enumcrentur. A filiis lacob genus aliter esse confecta, ut rêvera avus,
illudoriginem ducit quocuni Deus foe- proavus etc. recenseientur certiun esse
dus sinaiticum iniit. Genus illud secun- videtur ex ipsa série nominum, quil>us
dum tribus et l'amilias quomodo a ftliis scil.non ampla quaedam cognalio, fami-
lacob descenderit, exponitur Num. 2G, lia,domus, sed viri privati plerumquc
5-51. designantur; confer v. g. genealogiam
Praeter bas genealogias singulari David Phai-es genuit Esron, Esron ge-
:

cura stemmata nobilium virorum de- nuitAram, Aramautem Aniinadah, Ami-

scribebantur. Ita Moysis et Aaron, Bese- nadab genuit Nahasson, hic Salmon, Sal-
lecl, Ooliab lEx. 0,1 G s.; 35,30. 34), Sal- mon Hooz, Booz genuit Obed, Obed Isai,
phaad (Num. 27,1); plurima stenunata Isai David. Verum hic quoque complura
reiensentur I Par. in primis octo capi- membra i>sse omissa, iam ex eo pal"l
libus. Al in enumcrationo maiorum va- <Iuod Nahasson erat princeps tiliorum
rietas quaedam d(>prciienditur. Non raro luda in egressu e\ .\eg\pto Num. 1,7;
euim membra (piatulam interm(>dia 2,:t; quod Salmon geuui!
7,12; 10,14) et
omittunlur; ita a Lcvi us(|ue Moysoji so- Booz de Raliab, Booz autem Ol>ed i'\
lum reccnsenlur Caatli tilius Levi, Am- Ruth(Matth. 1,5).
ram rtlius Gaatb et pater Moysis; dum Stemmata autem magna cura esse as-
ab Ephraim usque losue enumcrantur servata, iam elucet ex nudtis illis qua(>
Thaïe, Thaan, Laadan, Elisama, Nun in s. litteris icctMisentiU', palet quo(|iu>
(1 Par. 7,25-27); 1 Par. 20,24 nomiualur ex eo (luod conuiuuiissimo .•^alloui pat ris
Subael qui lempore Davidis cral piae- nomen adscribilur. Qui reduces e\ e\si-
389 GENEALOGIA. GENERATIO. 300

Ho scriptura genealogiac probare non di disse ait lacob et Heli fuisse fratres
:

poterant se esse ex génère sacerdolali, utcrinos ex eadem matre Estha, quae ex

ciecti sont de sacerdotio (Esdr. 2,62). Al- priore marito Matlian (ex linea Salomo-
que Flav. losephus quoque dicit se afferre nis) conceperit lacobum, ex altero ma-
generis sui successioneni, prout cam rito Matthat (ex linea Nathan; autem
in tabulas publicas relatani invcncrit Heli. Cum Heli mortuus esset uxore sine
(Vital) et cont. Ap. 1,7 oslcndit qnanto liberis relicta, eius fratrem lacob ex vi-
studio genus sacerdotale servetur puruni dua Heli secundum legem
leviratus^ ge-
et impermixtum et quomodo sacerdotes nuisse loseph, qui proin filius exstiteril
in regionibus alionigenaruni degentes naturalis lacobi ex posteris Salomonis,
in urbcni Jérusalem mittant descripta legalis autem Heli ex posteris Nathan
nomina parentum et maiorum additis (cf. Euseb. His. eccl. 1,7; M. 20,89 ss. ;

nominibus. Eius studii argu-

testiuni Patritius 1. c. p. 94 s.; Cornely 1. c.
menta quoque cernunlur in genealogiis p. 198; Knabenbnuer Comment, in Luc.
apud Mattbaeum et Lucam, co quod 3,23). Eandem legem leviratus agnosces
« omnes ut protîterentur singuli
ibant intervenisse, dum Salatliiel a Matthaeo
in suam civitatem » (Luc. 2,3) et quod quidem filius dicitur lechoniae, a Luc;i
memoriae tradi potest fuisse Annam de filius Neri.
tribu Aser, Paulum de tribu Beniamin Quaenam genealogiae quibus nv
sint
iLuc. 2,36; Rom. 11,1; Piiil. 3,5), Za- intenderent monet (1 Tim.
apostolus
cliariam sacerdotem de ordine seu classe 1,4; Tit. 3,9) aliter ab aliis concipitur
Abia (Luc. 1,5). vel de theogoniis gentium vcl de genea-
De genealogiis Mattli. 1 et Luc. 3 baec logiis angelorum apud Essenos, vel de
notanda sunt; utraquc est genealogia emanationibiis spirituum, aeonuin apud
loseph. Fuerunt quidem qui putarent a Gnosticos, vel de genealogiis lesu vel
Luca referri genealogiam b. Virginis; solum de genealogiis in Vet. Test, de-
qui itaque Luc. 3,23 explicarent et Ic- : scriptis, ex quibus occultae quacdani
sus... erat fiiius, ut putabatur, losepbi doctrinae deducantur. Iterum alii pro-
(rêvera autem) Heli i. e. erat nepos Heli, vocantes ad xb ysvcaXoY'.y.ov apud Philo-
patris b. Virginis. Quae tamen explica- nem cernunt doclarari varias de patriar-
lio Icxtui non consentanea est; nam chis et Moyse narrationes et fabulas (cf.
[ojaTjcpxou lixsi aliter concipi nequit quam Hort, Judaistic Christianity 1894 p. 136).
wvutbî... 'Iwarjcp utoij 'HXst etc. Et si Lucas
I. KNABENBAUER,
dicere voluisset lesum fuisse quidem
putatum lilium loseph, rêvera autem
GENERATIO, generatioiies. Poni-
fuisse nepotem Heli, certissime id cla-
tur vox in Vulgata pro hebr. n1~Sln et
rius expressisset. Nul! uni eius senten-
tiae indicium reperitur apud interprètes Unde variam induit notionem. In
"li"T.

ante saec. 16. (cf. Patritius, De evangeliis Genesi enim, ubi saepius legitur istae :

III. p. 87. 92), quamquam S. Hilarius in sunt generationes caeli et terrae, Noe,
opusculo a Gard. Maio reperto et édite Thare, tsmael, Isaac, Esau, communi-
(Nova Pair. bibl. I. p. 477) asserit, mul- ter explicant baec est historia (cL
:

tos velle generationem quam enumeret F. de Huinmelauer, Comment, in Gene-

Lucas deputari Mariae (cf. Corneîy, In- sim p. 40) alias vox désignât flhos, po-
;

trod. III. p. 197). steros, progeniem, stirpes quae ex una

Ut autem utriusque genealogiae diver- aliqua familia exortae sunt (Num. 1,
sitas explicetur, ad legem leviratus erit 20 s.). Saepissime ponitur pro li";
recurrendum, qua lege scil. quis duos unde significat homines qui aliqua ae-
patres habere poterat, alterum natura- tate vivunt, aequales; v. g. Gen. 7,1 : te
lem a quo esset genitus, legalem alte- vidi iustum coram me in generatione
rum, in cuius nomen et bona succede- bac. Eodemque sensu propter hebr. ex-
ret. lani Iulius Africanus (ex ineimte plicari oportet Is. 53,8 : genei-ationeni
saeculo3.) ad Domini sccundum carnem eius quis enarrabit? quasi prophcta di-
consanguineos provocans eos baec tra- cat quis explicct pravitatem homiuuoj
:
 :«)!
illiiis tcmpoiis (cl imillos ila rite cxpli-
rare, vide Knabcubauer, C-omment. iii
Is. II. p. 310). Dein rreqiienlor dicitiir
(le posterilale, de succcssione, qiia una
aetas lioinimiin ab alia excipitur; ila
Gcii. 13,10 generalione quarta revcr-
: ligura el saporc ab allerius loci pisci-
tentur hue; Ex. 3,15 hoc nieinorialc
ineum in generationcm et jioneratio-
lU'in; 29,42 saeriMeiuin est Ooinino
: cit
oldalione perpétua in geuerationes ve-
slras. —
Dicitur porro wneratio pro
potestalc generandi; ila Is. (U),9 (Vulga-
ta) si ego qui generalionein
: céleris
Iribuo sterilis cro? aliter, nolione pas-
si va Ez. 16,3 radix tua et generatio:
tua de terra Chanaan i. e. orlus tuus,
origo tua. Eo modo quoque accipi po-
test liber generationis, p(6Xo? yevscteco;,
liber originis, quo scil. genealogia
seu catalogus progenitorum describitur
(Matth. 1,1; A qua acce- cf.
ptione quod Hebr. 7,6
non est alienuiu
in Vulgata habetur cuius aulem gene-
ratio non annumeratur in eis, décimas
sumpsit ab Abraham i. e. Melchisedech
qui non habel originem (genealogia m,
ô os [xr] Y$v£aXoYO'jjisvo; ki aÙTÔJv) e\ stirpe
elecla. Sensu sublimiore legitur 1 loan.
5,18 sed gcneratio Dei conservai eum,
:
6 Ysvvrjôstç £•/. Tou BeoC TripEÎ aÙTo'v; est ila-
que idem ac natum esse e\ Deo. Demum
ponitur nolione procrealionis 1 Tim. 2,
15 salvabilur aulem per liliorum gene-
:
rationcm ôià -r^i T£xvoifOv(aî.
GENESAR
gnum et terra).
GENES ARETH.
rcw/jciapÉT) appellatur Luc.
gnuni T) Xî|i.vrj
5,1 lacus ille ccleberrimus, <iui alias vo-
catur mare Galilaeae(Matth. 4,18; 15,29;
Marc. 1, 16; 7,31; lo. 0,1) vel mare Ti-
beriadis (lo. 6,1 21,1), vel mare sine ad-
dito (Marc. 2,13 et saepius), in Vetere
Teslamenlo (Num. 34,11; Deul. 3,17;
los.H, 2; 12,3; 13,27) mare Cenereth
(m:3, XsvEpÉOlseu mare Cenerolh (nilJD,
ni"lJ3 KevEptôO
, ,
1 Mach. 11,07 aqua Genesar (l'Ewriaxp)
cl",eliam Is. 9,1 et Mattli. 4,15 via
maris scil. maris Galilaeae vel Tiberia-
dis.
A Flavio losepho
GENEHATIO. GKNESARETQ. 392
lacus Geiiesar (rEwrjaâp) describitur sta-
dioi'um 40 lalitiidine païens, 140 lougi-
tudine, ;ii[iiao dulcis et maxime polabi-
lis, limpidus undique in arenam ad lilus
ilesinens, varia alens piscium gênera,
: busdivcrsa. Plinius (iNat. hisl. V. 15,71)
ciu'sum lordanis amnis describens di-
« Ubi prima convallium fuit occa-
:
slo, in lacum se fundit queni plurcs
(ienesaram vocanl 10 mil. pass. longi-
tudinis,amoenis circiuusei)Uim oppidis,
al)oriente Iuliade el Hippo, a meridie
Tarichea, quo nomine aliqui el lacum
appellant, ab occidente Tiberiade a([uis
calidis salubri ». A modernis explora-
toribuslacuialtribuilur longitude 21 km,
latiludo maxima 12 km, profundilas
circa 44m, deprcssio infra mare Medi-
terraneum 208 m. Litori orieutali immi-
Gen. 5,1). nel planilies monlana Gaulanilidis (plus
quam 300 m alla), lilori inter meridicm
: et occidenlem pianities vulcanica Sahel
el-Ahmâ (usque ad 300 m); inter se-
ptcmlrionem et occidenlem colles sunt
liumiliores el eliam a litore remoliores.
ulpole per terram Genesarelh seiuncli,
de qua vide infra. Aspeclus lacus cae-
rulei inter montes modicae altitudinis
conclusi nuiltum abest a maris
Irislitia
Mortui et potius amoenitatem lacuum
Helveliae aliquatenus in memoriam re-
vocat. Aequor ut plurimum est pîacidum,
interdum lamen ingentibus sed- non diu-
turnis procellis exagitatum praeserlim
V. GENESAKETH (sta-
quando venti ab aquilone el austro
,
tianles inlra circulum montium undique
tenenlur Evangelislae compluries islas
1. Genesarelh sla- ;
procellas ingénies el repenlinas paucis
ad verum exprinumt i.Mallh. 8,24; 14,
24; Marc. 4,37; 0,48; Luc. 8,23; lo. 6,
18 Navigatio frequens eral, ut ex
1.
Ëvangeliis discimus; pugnam navaleui
;
Komanorum, qui rates construxerant
conlra scaphas parvas et piralicas lu-
daeorum, dcscribit Flavius losephus
(Bell. iud. III. 10,9); hodie paucissimae
laulum cymbae piscatoriae iuxta lilus
XEVEpwO) dcnique
,
cernunlur. FMscium gênera adluic sunt
;
varia et eliam rariora, quae alias non-
: nisi in vogionibus calidioribus inveniun-
tur; cl". Klavii losephi verba supia.
Aqua est sahdtris ad bibendmu; ab in-
[ik-ll. iiid. 111. 10,7) colis liloris passiin bibilur, {«oslquam
393 GENESARETH. GENESARETU. 394

foraminosis aëri III. 10,8) '< Gennesar autem lacuui

per noctcm in
:
situlis
exposita est, iit fi-ig-escat; calor eniiii in praetendit eiusdem nominis regio na-
illaquasi pelvi montana multuni prae- tura simul et pulchritudine admirabilis.
valct propter regionis depressionem su- NuUam enim ipsa arborem pro ubertate
pra indicatam. sua récusât atqiie omnigenas consevere
Hodie lacus vocatur Bahr cl-Tabarh/e agri cultores; aerisque teniperies etiam

ab urbe Tabarîye (Tiberias), quae sola diversis est accommodata. Nam et nu-

nomen urbis meretur ex multis tloren- ces, quae arborum maxime frigoribus
tissiniis, quibus olini ciugebalur; v. TI-
gaudent, magna islhic crescunt copia;
BERIAS. Dimidiae horae spatio infra ubi etiam palmae, quae calorc vigcnt,
Tiberiadem inveniuntur thermae el- iuxtaque bas ficus item et oleae, quibus
EammCm; v. HAMMOTH DOR. Prope istas aura mollior designata est. Naturae
thermas sicuti ctiani prope aquas salsas dixerit aliquis ambitionem esse, quae
aquiionem versus ab 'Ain el-Tâbigha viin sibimet ununi
adhibuerit, ut in

aqua lacus minus iucundo sapore infi- compingat pugnantia; annique tempc-
citur. statum gratam quandam contentioncm,
unaquaque earum regionem illam veluti
Cf. Ritler, Erdkunde XV. 281 ss. ;
Fahrn- propriam vindicante. Neque modo
sibi
(jruber, Nach Jérusalem éd. 2 II.186 ss. ;
alit praeter opinionem poma varia, sed
Baedelier-Benzinger, Palaestina und Syrien,
et diu conservai; nam et omnium prae-
éd. 5 280 s.; BuhL AU. Pal.
p. 1896
D. Zanecchia, La Palestine d'au-
stantissima, uvas sanc et iicus, per de-
p. 113 s. ;

jourd'hui 1899 II. 644 .ss. Liévin de Hamme,;

cem menses sine intermissione suppedi-
Terre Sainte éd. 4 III. 126 ss. tat, ceteros vero fructus per totum an-
aum cum illis consenescentes. Ad aeris
2. Genesarelb, Genesar terra (Tsv- etiam lemperiem accedit, quod et fonte
vriffapÉT) Matth. 14,34 et Marc. 6,5:1 est irrigatui.' uberrimo, qui Capharnaum
illa regio, quae 3 Reg. 15,20 appclla- (Kacpapvaoûtx e(f. Nie.-ie) ab indigenis ap-
tur universa Cenneroth (ni"!33~S2 lïàaa ,
pellatur.Hune nonnulli vonam esse Nili
71 Praeterea inter civitates mu-
XevvspÉO). existimarunt, quod générât pisces Cora-
nitissimas los. 19, 3o enumeratur Ccne- cino (qui in Alexandrina palude alitur)
relh (m^D in pausa pro n"!32, KevEpâô). similes. Longitudine autem regio iuxta
litora lacus cognominis 30 stadiis exten-
Huius urbis nullum vestigium exstat; Vix dubium est,
ditur et latitudine 20 ».
refert quidem S. Hieronymus (Onom.
quin haec omnia plus minusve conve-
éd. Lag. aliquam tradilioneni
112,30)
niant planitiei el-Ghuweir, quae intra
Cbennereth antiquum nomen Tiberia- terminos supra descriptos longitudinem
dis oppidi fuisse; verum tenuis illa tra-
unius saltem horae et latitudinem 20
ditio merito relinquitur, et a plerisque
vel 30 minutarum habet. Maxima qui-
urbs illa Cenereth magis aquiionem
dem eius pars hodie est quasi desertum
versus quaeritur scil. in terra Ce-
alto gramine, carduis, vepribus, olean-
neroth seu Genesareth, de qua nunc
dris consitum; attfimen iuxta litus adiu-
agendum est. Utrum haec regio no- vante hominum manu et opéra etiam
men habeat a lacu an lacus a regione, gignuntur triticum, hordeum, milium,
dirimi non potest; neque enim constat
citreum, melo, palmula, malum medi-
lacum a forma citharae (liar) nomen
cum, oryza, tabacum, arundo sacchari,
accepisse. Terra Genesareth hodie com- xylon, indigofera. Duo fontes in hac
muniter agnoscitur planities el-Ghuweir planitie sunt 'Ain el-Txne iuxta KMn
(seu parvum Ghôr), quae a medio" litore Minye et 'Ain el-Mudamoara paulo su-
occidentali paulo infra Medjdel (Mag- pra Medjdel. Uter est fons ille uberri-
dala, Magedan) aquiionem versus usque mus a Flavio losepho (1. c.) Capharnaum
ad Khân Minye paulo infra Tell Hûm dictus? Aliqui cum Robinson respon-
(Capharnaum) protenditur. Florentissi- dent 'Ain el-Tlne, alii cum F. de Saul-
:

mum eius regionis slatum Flavius lose- cy 'Ain el-Mudamoara. Felicius, ut vi-
:

phus elato animo describit (Bell. iud. detur, V. Guèrin fontem Capharnaum
:i\):\ HENESAREÏU. t'.KNTIUiM TABULA. y!)(i

a^iiosoit 'Ain Tdbiglia (= : llt'iil;i|M'jiOiî erant Nigi-itae, ([ui et iilurimi munero

sou « st'plem funlos») in |)l;iuili(^ iioiini- iliidem degebani et depicli in nmris sat
liil aIlK>rc ciuscieiii iiominis Tâbigha, rrc(iucnter conspiciebaulur. Dcsideran-
(juae inloi' Kkân Miiiye et Tell IJftm v\- tur item Amalec^itae et aliae quaedam
tenclilui'; ub cnim
hoc fonte altioi-o gentes, quarum Pentatcucho sat
in fre-
aquae iii ma^nam partom ri'^ionis Gene- quens babetur mentio. Reapsc, licet ali-
sai-eth (lilîundi potoraiit ope aqiiaodiu-- qua elenchi nomina nondum sint plane
tus, cuiiis ruinai' adluic cernuulur. Prae- pcrspecta, alTirmare lamen iam licet,
lorea plauilies cl-Ghuweiy' v\ collibus, auctorem solas recense i-e gentes ftimi-
quibus ab occidente oiuiiilur, trcs lor- line caucasiae, quae anliquitus Asiam
rcntos cxcipil Winii l'I-Winfid, Wddi
: anteriorcm et adiaccutes Euro])ae el
l'I-liabadli/c, Wndi el-Uammmn, qui eaui AlVicae Iraclus incolebant » (F. de Uuiii-
irrigani et in lacuni (Jenesaretb dosi- mehnier, C.oiiun. in (len. p. 293).
nunt. Urbeni Cenercth los. 19,35 V. Gui'- Secundum Iriplicem ralionem sacer
nn agnoscit Khirbet Abu Sliâshe iuxta texlus Gen. 10, a. 20. 31 dicit gentes esse
Wddi el-lî((badlye, duni Talnuid liicros. divisas secundum cognalioncs suas
:

eain prope Ennabrim FI. losepbi (Bell, (momentum ethnographicum), secun-

iud. III. 9,7) 30 stadia seu circa S, 3 km dum linguas suas (momentum linguisli-
infra Tiberiadem collocat (Nenbauer). cum), in regionibus suis (momentum
geographicum). Primarium est momen-
Cf. Itobinson, Palaestina 111. |>. 535 ss. ; F.
tum ethnographicum, uti iam indicat
de Saulcii, Dict. des Antiquités bibl. 1859
nalivus sensus verborum filii et genuit.
p. 330 s. (apud Mujne. Encycl. III. vol. 45);
Gnrrin, Galilée I. 207 ss. Xeiibauer, ;
Exbibetur vcra genealogia aflinitatem
Géogr. du Talmud p. 214. 215; Faliingru- genlium et ex uno capite Noe origincm
ber, Nach Jérusalem éd. 2. II. 189; liultl, describcns.
Alt. Pal. 1896 p. 114. 225; X>. Zanecchia, I. Ad lamiliam iapbelhicam rel'erun-
La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 651 ss. ;
tur
Haedeker-Benzinger. Palaestina und Syrien, 1. Gomer, probabilitcr Cimmerii, Gi-
éd. 5 p. 283.
niirrai. A (iomer dcscendunt 1) Ascenez,
GENNAEUS (rEwato;), pater Apol- fortasse Armenia occidentalis; 2) Ri-
lonii C-i Mach. 12.2); v. APOLLONIUS 3. phat, Paphlagones (Rhebas tluvius Bi-
tliyniae,Rhebantia ad Bosporum Tlu-a-
GENTHON (]in:a, sed Neh. 12,4
cicum); Thogorma, Armeni.
3)
lina;), saccrdos, qui cum Zorobabel ex 2. Magog, Scythae (?).
3. Madai, Medi.
caplivitate rcdiii (Neh. 12,4); eius fami-
4. lavan, lones vel Graeci. Ad fami-
liac princeps in diebus loacim i)ontificis
liain lavan pertinent 1) Elisa, Aeoles; 2)
erat (Neh. 12,10); idem no-
MosoUam
Tharsis, proijabiliter Tyirbeni (dicli an-
men signatures foederis legitur
inter
ti(piitus Tursani, Tyrseni, Tursni, posl-
(Neh. 10,6 [7]; TawaStov, A raawaOtiv, N
'AvartGO).
modum Tursci, Tusci, Etrusci) et forte
ctiam ïartessii in Hispauia; 3) Cetlhim.
GENTILIS V. EÏHlNICUS. sensu strictiore Cyprus, latiore insulae
GENTIUM TABULA Cen. 10,1-31 maris Mediît>rranei orientalis et etiam
est calalogus non indi\iduorum, sed po- regiones maritimae adiacenles; 4) Do-
pulnrum, in quo recensentur « gentes, danim, Dardanii (?) vel forte Rhodii,
non iiornines » [S. Aug. Civ. Dei 16,3 ut coniiciunt.

.ipuii Migne 41,481). Non omnes mundi 5. Thubal, Tibareni, assyr. Tabal.
gentes in liae tabula enunn^rari manife- 6. Mosoch, Moschi, assyr. MusAi, lini-
stum est. « Ne illud quidcm demon- timi C.olchis (assyr. Kaski).
sti-ari potcst voluisse auctorem, sive
s. 7. Tbiras, Thraces (?) vel forte T\r-
is Moyscs l'uerit reccn-
sive auctor eo rheni (Tyrseni) de génère Pelasgornni,
Lior, omnium quas ipso noral gvnlium non iili quidem italici, ipù Elrusci \<<-
oleuchum texere. Motissimi <piippe vel «•antur, sed aceolae maiis .\egaei, piia-

Moysis lcnq)Ore, maxime in Aogypto, lae fauiDsi.

397 GENTIUM TABULA. GENUA FLECTERE. 398

H. Ad farailiam chamiticam referun- 2. Assur, Assyrii.

liir 3. Arphaxad, probabiliter Chaldaei.
1. Chus, Aethiopes. A Chus descen- Ab Arphaxad descendunt per Sale et
dunt 1) Saba in insula Meroe (?) vel Heber 1) Phaleg (eiusque posteri Reu,
ibrte orientem versus in litore maris; Sarug, Nachor, Thare, Abraham); 2)
2i Hevila, gens Avalitaruin et sinus Ava- lectan in Arabia meridionali; lectanida-
lites, hodie Zeila; 3) Sabalha iuxta Asta- rum tredecim tribus recensentur : El-
borani (liodie Alhara) Nili tributarium modad, Saleph, Asarmoth, Iare,Ado-
vel forte in Sabbatha (Sabota) metropoli ram, Uzal, Decla, Ebal, Abimael, Saba,
Atramitarum (Chatramotitarum) 4) Rés- ; Ophir, Hevila, lobab.
ina, Rhammanitae (?) inter Minaeos et 4. Lud, Lydi (?).
Chatramotitas vel probabilius Rhegma Aram, Aramaei, ad quos pertinent
5.
urbs in litore arabico sinus Persici (ho- 1) Us, Trachonitis (?) et Damascus (?);
die Bedjam in conlinibus Oman et Ba/i- 2) Hul, Armenia circa montem Ma-
rein) ad famiiiam Regnia pertinent a)
; sium (?) 3) Gether in Mesopotamia (?)
; ;

Saba, Sab.aei in Arabia felice (cuius 4) Mes, fortasse Mesanaei in regione ad

urbs primaria erat Saba seu Mariaba) et Tigridis Euphratisque ora, quae postea
passim in Arabia; b) Dadan in litore et Mesene audiebat, assyr. terra Mas.
insulis maris Persici; 5) Sabatacha (?).
2. Mesraim, Aegyptii, quibus accen- GENUA FLECTERE. In oratione
sendi sunt \) Ludim, aegyptiace Lutu, ad Deum quandoquead maiorem osten-
Rutu, Aegyptii proprie dicti; 2) Ana- dendam reverentiam flectebantur ge-
mim, Anu in tota fcre valle Nili dis- nua; ita narratur 3 Reg. 8,54 de Salo-
persi; 3) Laabim, Libyes; 4) Nephthuim, mone orante in dedicatione templi :

incolae Aegypli mediae (?) scil. na- utrumque genu terram tixerat et ma-
in
Phthah i. e. pertinentes ad Phthah deum nus expanderat in caelum. Esdras quo-
Mempheos ; 5) Phetrusim, incolae Aegy- ([ue orat curvatis genibus et expansis
pti superioris; 6) Chasluim, Cassiotis (?) manibus (Esdr. 9,5); cf. 2 Par. 6,13; 29,
inter Pelusium et torrentcm Aegypti; 30. Daniel autem tribus temporibus in
7) Caphtorim, probabiliter Creta vel se- die flectebat genua sua et confitebatur
cundum P. de Cara ora maritima Phoe- corara Deo (6,10). Isque corporis habi-
niciae sensu lato i. e. Palaestinae et tus tamquam signum adorationis a Deo
Syriae. postulatur dicente : mihi curvabitur
3. Phuth, gens Punt in litore Africac omne genu 45,24) et qui non adora-
(Is.

Somali et in obiecto Arabiae litore. verunt Raal, de ils dicitur et derelin- :

4. Chanaan, Palaestinenses et Phoeni- quam mihi septem millia viro-

ces, e quibus enumerantur 1) Sidonii,
([uorum urbs in nammis dicitur mater
Tyri, mater, Aradi; 2) Hethaei tum extra
lum intra terrain sanctam, praesertim
in montanis luda; 3) lebusaei circa ai^-
cem lebus (postea lerusalem) 4) Amor-
rhaei, incolae montium ois et trans
lordanem; b) Gergcsaei ad occidentem
lordanis; 6) Hevaei, ramus Amorrhaeo-
rum; 7) Aracaei circa Arca'^ inter Tri-
polim et Antaradum 8) Sinaei iuxta
Aracaeos, ab Arcis aquilonem versus;
9) Aradii incolae Aradi insulae; 10) Sa-
maraci inter Aracaeos et Aradios; li)
Amathaei incolae Eniath ad Orontem.
in Israël
rum, quorum genua non sunt incurvata
s^nte Raal (3 Reg. 19,18: Rom. 11,4).
lesus ipse in horto ante passionem posi-
tisgenibus orabat (Luc. 22,41); positis
genibus orat Stephanus (Act. 7,59), Pe-
; trus ponens genua oravit et oratione
fusa Tabilham mortuam ad vitam re-
vocavit (Act. 9,40); Paulus oratione ha-
bita ad presbyteros positis genibus suis
oravit cum omnibus illis; pariter Tyri
; in litore ipse et omnes qui eum ad li-
tus deduxerant positis genibus orarunt
Quem orandi modum
(Act. 20,36; 21,5).
Paulus etiam in epistulis commémorât
Eph. 3,14 flecto genua mea ad Patrem
:

III. Ad famiiiam semiticam referu n Domini nostri, et Phil. 2,10 lesu digni-
Inr tatem et exaltationem ita describit, ut
1. Aelam, Aelamitae. in cius nomine omne genu flectendum
399 GENUA FLECTEHE. GERAHA. 100

esse (lical (•aelcsliiiin, Icri'i'sli'iuiii, iii- '

iamin; ileni 1 Par. 8,3 liliis Bêla accen-
IViiKinim. — Sinj^iilaroin oraiuli tiioiliiiii j
selur.
adliihiiil Elias in vertice Carmeli, iil 2. l*alei' Aod iudicis ex Iribu Benia-
[liiiviam t^tla^itai'cl a J)ornin() : promis min (bid. 3,15).
in terrain posiiil lacioin suani inler j;\'- 3. Benianiinita tjuidam, quo duce et
niia sua (3 Kej>'. 18,42). auctorc aliquac cognationes bcniamini-
Flexis genibiis honor qnandoque licaecx Gabaa (Geba) in Manahath (vide
('.hiisto quoquc exliibel>aliir cl petitio s. V.) al»duclae sunt il Par. 8,'). 7); de
benelicii co dcniissionis actu el studio islo eventu niliil |)i'aet(M'ea notum est.
oi oiïercliatur; ila Mallli. 17,14 accessit 4. Pater Semei Beniaminitae et adver-
ad eiMu liomo j;eniluis provoluliis ante sarii Davidis (2 Reg. 10,5; 19,16. 18;
cum dicens Domine, misei-ere
: tilio 3 Reg. 2,8).
nieo; pariter genu llexo leprosus petit Nomen Géra igitur apud postei'os Ben-
sanationeni et iuvenis ille tlexo genu iamin perseverabat. Cf. taJtidam genea-
rogat nuigister bone, quid laciam, ut
:
logicam in Concord. Lat. buius Cursus
vitam aeternam percipiam (Marc. 1,40; p. 9.
10,17).
Hominibus qunque nobilibus flexis
GERARA n"l5i l'epapâ) urbs nomina-
genibus honor exhibctur. Cum in Aegy- turuna cum Gaza in determinando ter-
plo loseph esset publiée honorandus mine Chanaan meridionali ad occiden-
tamquam secundus a rege, regio curru leni vergenlc (Gen. 10,19). Abraham
per civitatem vectus est clamante prae- cum inter Cades et Sur habitaret, pere-
cone, ut omnes coram eo genu flecterent giinatus est in Geraris et cum Abi-
(Gen. 41,43; atque eo modo explicant melech Gerarae foedus pepigit
rege
"jiax vocem aegvptiacam proiice te; : (Gen. 20,1. 2 s.), ad quem textum F. de
cf. Gesenius-Buhl, Handwoerterbuch éd. EummeUiucr nolat Geraram non neces-
13 p. 8; /". de Hummelauev ad Gen. 41, sario inter Cades et Sur quaerendam

43). Princeps, missus ad Eliam et timens esse. Postmodum Isaac primum Gera-
similem sortem sicut acciderat aliis ante rae, deinde in valle toirentis Gerarae
eum, curvavit genua ad Eliam et preca- commoratus cum altère Abimelecb rege
tus est eum (4 Reg. 1,13). Coram Aman Gerarae foedus pepigit (Gen. 26,1. 0. 17.
cuncti servi régis tlectebant genua Mar- 20. 26); cf. s. v. ABIMELECH 1. Post
;

dochaeus auteni hune honorem quem proelium in valle Sephata prope Mare-
soli Deo exhibendum pulavit noluit sam Asa rex luda Aethiopes Geraiwm
transferre in bomincm (Estti. 3,2 s.; 13,
usque persecutus est et omnes urbes
])er circuitum Gerarae percussit ^2 Par.
12-14). Solebant reges (luoque salutari
in regia dignilale flexis genibus, prae- 14,13. 14). Vix dubium est, quin ad

sertim in oriente; quare milites regiam eandem urbcm, quam loci citati exlrc-

lesu dignitalem ludilirio babentes genu niam Palaestinae esse evincunt, eliam
tlexo ante cum iiludobanl ei dicentes :
referendi sinl Gerreni (ol reppiqvoi, lect.
var. r£papr)vo(\ qui 2 Mach. 13,24 cf.
ave, rex ludaeorum (Matth. 27,29; Marc.
i:),19). 1 Mach. 11,;>9) terminum inter régna
Seleucidarum et Aegvpliorum indicaut;
GENUBATH (nua, ravrjoâô), tilius anli(piior enim opinio, qua Gerreni
Adad; mater eius, uxor Adad, erat soror comparabantur cum Gerrbon {Plolem.
IV. 5,11; éd. Midler- Fischer 5, 5) seu
uxoris Pharaonis; (juare Genubatb in
domo regia cum liliis régis ediu'atus est Gerrha(.S7ra6o.\Vl. 2,33) urbe inler Pe-
(3 Reg. 11,20 el v. ADAD 3).
lusium el Ubinocoluram merito dere- ,

licla est, quoniam ipsa Rhinocolura {el-

GENUS vide v. GENEALOGIA.
s. 'Arlsh ad ostium lorrtMitis Aegypli^ eo
tempore non Seleucitlarum, sed Aegvp-
GERA (Nia, ripx). 1. Quartus tilius liorum iH'gno conq)rebendebatur. In
Beniamin (Gen. 46,21); sed LXX li. I. Onom. ;>'(Z. Lay. 240.28; 12V, iriWlescii-
cum faciunl lilium \Wh\ primogcniti Ben- liilur : Gerara, c\ ciiius nomine luuu'
401 GERARA.
Geraritica vocatur regio Irans Daronia,
procul ab Eleutheropoli 25 mil. pass. ad
meridiem. Aegyptiace /vrwrw (cf. A. Ma-
riette, Maspero, W. M. MùUer). Hodie a
plcrisqiic agnoscitur in ruinis Umm Dje-
rar 10 km a Gaza moridiem versus el
iiixta torrentein Wâdi Ghazze, qui ab
hocloco etiani W<ldiDjerara.iidU{Gucrin,
Hiess, Surcey of \Vest. Pal., Zanecchia,
Lcgendre, Kampffineyer). Aliis vcro Ge-
rara videtur quaerenda esse in W''tdl
Bjerar a Gadesbanie inter meridiem et
occidentem {Trumbidl, Guthe).
Cf. Guérin, Judée II. 257-2G2; Riess,
Bibel-Atlas éd. 3 s. v. Survey of West.
;
Pal. Mem. III. 389; D. Zanecchia, LaPales-
tined'aujourd'huil899II.29G; Legendre apai
Vigoitroux, Dict. delà Bible III. 197-200;
Kanipffmeyer in Zeitschr. d. D. Pal. -Ver.
XVI. 1892 p. 34; Trumbull, Kadesh Barnea
1884 p. 61-65; H. Guthe in Zeilschr. d. D.
Pal. -Ver. VIII. 1885 p. 215; A. Mariette,
Les listes géogr. des pylônes de Kainak 1875
p. 36; G. Maspero, Sur les noms géogr. de
la liste de Thoutmos II., qu'on peut rap-
porter à la Judée 1888 p. 8 TV. M. Mill-
;
ier, Asien u. Europa nach altaegypt. Denkm.
1893 p. 159.
GERASENI; ila habctur in Vulgata
constanter Malth. 8,28, Marc. o,l, Luc.
8,26. 37. In graeco legitur ex meliori-
bus codicibus apud Matth. FaSapyivcov,
apud Marc. Tepacirivâiv, apud Luc. edidit
Tisc/fendor/' rspy£cjr]vtov. Uti losephus ba-
bet (Bell. iud. IV. 7, .3), Gadara est me-
tropolis Peraeae valida et distat a Tibe-
riade stadiis sexaginta; hodie eo loco
Vmm Qeis oppidum situni est. Unde lec-
tione Gadareni régie illa describitur ac
nominatur ex urbe maiore. Verum Ge-
rasa (hodie Djerash) haud procul a la-
Ik)c septemtrionem versus sita nimis
distat quam ut regio ad lacum possei
appellari regio Gerasenorum. Locum
quo discipuli appulerunt muiti quaerunt
ibi, ubi hodieexstant ruinae nomine
Kersa, Kursi designatae prope lacum
co quoque loco praecipitia sunt crebra
(cf. Schumacher, Der Dscholan, Leipzig-
1886 p. 177) quem locum Origenes quo-
,
que describere videtur eum vocans Gcr-
gesa (cf. Knabenbauer, Gomm. in Matth.
cd. 2 I. p. 345). Aliter tamen de quae-
slione hac censet invesligatione ipsius
GERGESAEIS. 402
illius rcgionis accuralissime facla Neu-
mann (Qurn Dscheradi, Freiburg i. Br.
1894); secunduni ipsum urbs illa, de
qua evangelistae loquuntur est Hippos,
a ludaeis Susitha vocata, hodie Smiye;
regio quae hodie Dscheradi vocatur est
illa de qua narralio evangelica tradit et
homines qui incolebant terrae tractum
inter Wâdi Scmak et Wâdi NqPh voca-
les esse opinatur Geradaeos, ex quo
nomine transpositione litterae unius
explicatur lectio Gadareni et lenui as-
piratione litterae d lectio Geraseni (cf.
1. c. p. 21. 31. 44;. Cum opère citato cf.
M.-J. Lagrange in Revue bibl. IV. 189'>
p. 512-522, ubi evincitur lectio Geraseni
criticis rationibus probata, lectio Gergc-
seni errore Origenis orta et componitur
illa urbs in regione Gerasenorum cum
iJaVat el-H6m (= Gamala) inter Sûsige
(Hippos) et lacum Genesarelh.
GERGESAEUS (virjlj, rcpysaaroç),
gens chanaanitica a Chanaan filio Gham
descendens (Gen. 16,16; 1 Par. 1,14).
Gentis huius regio promittitur Abraham
posteris possidenda (Gen. 15,21). Enu-
mcratur proindo inter illasstirpes, ([uas
Israelitae in Chanaan ingressi delerc
debent (Deut. 7,1;3,10; 24,11;
los.
>ieh. 9,8). Sedes huius stirpis accuratius
determinari nequit; solum ex los. 24,11
palet eam gentem simul cum Amor-
rhaois , Chananaeis
Pherezaeis , He- ,
ad occidentem
thaeis, Hevaeis, lebusaeis
lordanis incoluisse. Vestigium Gerge-
saeorum fortasse conservatur in frag-
mento quodam tabulae cuneiformis (K.
261 British Muséum), in quo commemo-
rantur Kirkishâti ac saepius designantur
rabbâti i. e. numerosi (cf. Pinches). Eos
tempore losue in Armeniam eniigrasse
Gerge-
fert traditio iudaica (cf. Knobel).
sacos apud Alexandrum M. in Palae-
stina commorantem conquestos esse,
quod suis sedibus pulsi terrore losue in
;
Africam se recepissent, et de prioribus
sedibus repetundis cum Iiidaeis dispu-
tasse infelici tamen successu narratur
in Talmude (cf. Otho). Opinantur aliqui
(Wilson), Gerasenos, qui etiam Gada-
reni, Gergeseni appellantur, fortasse
reliquias quasdam stirpis Gergesaeorum
fuisse.
Wli GEHGESAEUS. GESSEN. 404

Cf. Pinclics ai)ud Hoslings, D'ivA. of the uasse in Uasan (los. 21,6. 27-33; 1 Par.
IJible 11. 178; hnobel, Volkcrlafol 1850 6,02. 71-70). Temiiitre Davidis ex posle-
p. 333; Otho, Lexicon iabbinico-pliilolo;i;i- l'is (iei'son constilutus est Asapli super
runi p. 3ii. 31; W'ilson apiid Smith-Fulh'r,
cantoros tlomus noniini (1 Par. 0,39. 43)
Dict. of the Hible I. 1099. 1196.
et loel princeps cum 130 fratribus ad
GERRENI :2 Macli. i;i,24 viilc s. v. transporlandam arcam de domo Obede-
<;KI{A|{A ri CIlUZI. dom in lerusalem (1 Par. 13,7). De Ger-

GERSAM (Cth:, Di^ki^"':; l'^ip^^^iJ-,

sonilis cf. praeterea 1 Par. 23,0-11; 20,
21 ; 2 Par. 20,12.
seil Swete B rT)p-
lud. 18,30 rrpatuv, jipud
36(x, A Moysis t-x Sepliora
r£pa(i[i), lilius GERSONNI in Vulgala 1 Par. 20,21

uxore (Ex. 2,22; 18,3); Moy^es nomen est nomen patronymicum : de fanulia
tilio imponcns iiiterprelalur advena fui :
Gerson. Textus corruptione laborat.
in terra aliéna. « i:; advena, Dû* ilii. GERZI (nia vel nia, Qeri n":) no-
Explicatio corle non est otymologica, sed men de qua David profectus de
gentis,
mneinoneuliea. Si nomen a radiée cia Siceleg praedas egit sicut de Gessuri et
derivetur, lial>e])itur signiticatio exsul, de Amalecitis il Rcg. 27,8 LXX B omilt., ;

([uo noniine Moyses pulchre ex])rimebat A xbv rcÇoatov), Sedcs gentis conterminae
suae gentis desideriuni eiusque repeten- erant parti meridionali ludaeae, ut ex
dae voluntateni (F. de Hummelauer ad >«
responsione David ad Achis 27,10 colli-
Ex. 2,22). Idem Par. 23,i;i. 16; 20,24 i gitur. Unde relinquenda est opinio
in Vulgata scriljitur Gersoui, paler Su- nonnulloruni [Grotius , Eicald) incolas
Iniel seuSu})ael. Eiusdem mcnlio tlt Ex. Gazer los. 10,33) designari. Alii cum
4,24-20 tacito noiiiinr. Praelerea lud. Bonfreno coniiciunt esse eandem gen-
18,30 dicitur levita lonalhan filins (i. e. tem, de qua postmodum 2 Mach. 13,24
ex posteris) Gersam lilii Moysî {Qeri nominc (jerrenorum mentio fiât, qui
riC2, Kethib nr:'2 .
probabiliter ad urbem Gerara (v. s. v.)
GERSOM. 1. Filius Levi (1 Par. 6, referuntur. Alii cum Gesenio (Thésaurus
20. 43. 02. 71 : lo,7; 2 Par. 29,12), alias p. 301) opinantur Gerzitas ad radiées

Gerson; v. (;EHS0N. montis Garizini consedisse montique no-

2. Filius -Moysis ^1 Par. 23,15. 16; 26, men dédisse ac postmodum raeridiem
24) ;GERS.VM.
V. versus eniigrasse.
3. Gersoni ("whi, Tripawv), princeps GESAN ^wyâp), vir ex posteris
('rtt/'^a,

familiae saeerdotalis ex posteris Phi- Calel. lilii Hesron (1 Par. 2,47).

nees, cum Esdra Babylonc reversus
(Esdr. 8,2-.
GESSEN Cjca, TstiÉpL} regio Aegypti,

GERSON, GERSOM (]rc^l. Dtha, quae lacob et filiis eius ad habitanduii!

DiU/'ia; r7;pac)v, rsôacov), tilius
nitus Levi (Gen. 46,11; 3,17; 26,
:i7; Par. 0,1. 10), pater Lohni et Se-
1 Gen. 45,10; 40,28. 34; 47,1 s. 27; 30,8;
mei, a quibus doscendunt duae familiae
Gersonitarum Ex. 0,10. 17; .Num. 3,18.
21; 1 Pai'. 0,17.
numeratus est populus sexus maseulini
ab uuo mense et supra 7500 (Num. 3,
assignata est et in qua Israelitae sedes
primoge-
habebant usque ad exitum ex Aegypto.
Num. Regio erat una ex optimis Aegypti (cf.
Ex. 8,22; '.t,20\ Sila erat sine dubio ad
orienlem Nili, cum Hebraei egressi llii-
20; 20,:j7), .piariun men traiecisse nullo modo narrentur et
urbes (|uae in s. litteris ci regioni altri-
buuulur, Uamesses, Pithom (Gen. 47,11 ;

22). Eorum officium describitur Num. Ex. 1,11; 12,37) ad orienlem Nili silat>
4,22. 24-28; cf. 7,7; 10,17. Numerati sunl. Insuper LXX rsaèjj. "Apaoîaî (Gen.
sunl a Moysc lilii Orson a 30 annis et 45,10i dicunt; unde indicant silam esse
supra us((ue ad ((uiufiuagcsiiiuun annuni in parte arabica i. e. orienlali Aegypti
2030 (Num. 4,38-41). Filiis (icrson assi- inferioris. Gomparari potest nomen \i-

gnatae siml civitatcs 13 in Issachar, cesimi nomi (vouiou) .Vegypti inlVrioiis

Ascr, Nephtliali diiiiidia(|ue liilui Ma- (pidd in iiinnuuicnti> repcrtiuu est esse
m\ GESSEN. .GETU. 406

Tz<^i[x LXX plane con-

Keseni orientis, cui ignola hic noininari ceiisenda sit; LXX
griiit. Rcgio haec occidenlem versus 6 0aaip(); aliqui cum Keil negant uo-
contermina erat ei parti Nili qiiae tani- stram Gessiui designari, quippe quae eo
tica vocatur, sepLemptrioncm versus tempore propriuin regem (2 Reg. 3,3)
pertingebat usquc ad eum locum quem habuerit; alii afiirmant (T/tenius, Énald,
hodie iacus Menzaieh occupai in parte ; Wellhausen) , praesertim cum Gessuri
meridionali erat Heliopolis (cf. Ebers ; ex locis supra cilalis inter Galaad et
jF. de Eummelauer ad Gen. 45,10). — Hermonem sita fuerit et noslro loco cum
Eadem terra commemoratur luditli 1,9 : Galaad iungatur. Quodsi hoc alterum
lesse (Vulgata). admitlatur, coniicere licebil,(cum F, de
Uummchuier ad h. 1.) regem Gessur a
G. Ebers, Durch Goseii zum Sinai
Cf.
Saule vel Abner regno fuisse eiectum, a
1872 p. 21. 488 ss.; G. Naville, The shrine
of Sait el-Henneli and the land of Goshen, Davide exceplum et in regnum reslitu-
Londoii 1887; idem, The store-city of Pi- lum. —
Ex textibus allatis colligitur re-
thom 1885; Baedeker-Sleindorff, Aegypten giones Gessuri et Machati et montem
1897 p. 159; M. Jullien, L'Egypte 1891 Hermon fuisse teriiiinos aquilonares Pa-
p. 105-128; Le Camus, Notre voyage aux laestinae orientalis; Machati probabilius
pays bibliques 1894 p. 131-150; Yigotiroux,
e regione tribus N'ephthah ipsum lorda-
La Bible et les déc. mod. éd. 6 II. p. 215-
nem altingefiat et a monte Hermon mé-
23 i.
ridien! versus extcndebatur, ut s. v.
GESSUR Cnyja ;
rsacrtp, rsoaoup) terra MAACHA 1 dicemus; Gessuri igitur ma-

gis orientem versus a Machati quae-

seu GESSURI, quod proprie nonien
est g-entis (miiran rapyaaf, Tapysaf, Vi- renda est in ea fere regione, quae hodie
;

aip(),etiam 2 Reg. 13,8 Gessur Syriae
(hebr. Gessur in Aram). Gessur et Ma-
chati eranl terinini seplemtrionales re-
gni Og régis Basan (Deut. 3,14; los. 12,
a) ; utraque regio a losue Manassitis in
parte orientali lordanis attributa (los.
13,11), sed ab Israelitis non subacta est
(Deut. 3,14; los. 13,13); immo gens Ges-
sur cum aliis Aramaeis Ibedere iuncta, ut
1 Par. 2,23 narratur, oxpugnavit oppida
lair,quae antea a lair Manassita in Ga-
laad occupata erant et postmoduin sub
iudice lair Galaadite iterum ab Israelitis
possidebantur (v. lAIR)
C.anath. Tcmpore Davidis Gessur erat
regnum, cui Tholmai rex;
praeerat
huius régis Maacba, uxor erat Da-
filia,
vid régis et mater Absalom (2 Reg. 3,3
1 Par. 3,2); unde intellegitur, car Absa-
lom occiso Amnone fratre fugerit ad
Tholmai regem Gessur (2 Reg. 13,37.
38; 14, 23.32; 13,8). Praeterea legimus
2 Reg. 2,9 [initio regni davidici Isboseth
filiuniSaul constitutum esse ab Abncr
regem super Galaad et super Gcssuri
(Vulgata, Peshitta; sed hebr. nv»i\s'n
quod cerle corruptum est, cum neque
Bjeidûr audit.
i
GESSURI (mtLUn, ô -Pscjtpf), regio
ad méridien! Pentapolcos philisthaicae
(los. 13,2); eadem gens 1 Reg. 27,8 no-
minatur una cum Gerzi et Amalecitis,
de quibus David ex Siceleg contra me-
ridiem excurrens praedas egit. Coniicit
F. de Eummelauer (ad los. 13,4) banc
Gessuri eundeu! esse tractum, in quem
Philisthaei reliquias Hevaeorum (D^lî;"
Deut. 2,23) expulerunt; commernorantur
enim iidem Hevaei los. 13,4 [3] inter
Pentapolin philisthaicam et torrentem
et pagum
Aegypti.
GETH (ns i. e. torcular; LXX Pie,
Flavius los. PfTrri, r(xira), una ex urbi-
;
bus Pei!tapoleos philisthaeae (los. 13,3).
lam tempore quo Ephraim patriarcha
superstes erat, indigenae Geth duos
filioseius Ezer et Elad occiderunt (1 Par.
7,21). A losue reliquiae Enacim in urbi-
bus Gaza, Geth, Azoto non deletae sunt
(los. 11,22). Cuinam tempori adscri-
benda sit pugna, qua Beniaminitae Baria
et Sama habitalores Geth fugaverint
(1 Par. 8,13), dici nequit. Gethaeis arca

de Assur neque de tribu arabica Assurim Dei in Philisthaeamasportata, sicut etiam

ex Gen. 23,3 textus apte explicari possit Azotiis et Accaronitis, causa plagarum
neque regio quaedam alias prorsus erat (1 Reg. 3^8. 9; G, 17). Samuel urbes
 i07 GETll. GKTIIER. 4UH

a Pliilislluifis raplas Israclilis rocuix'- rouMiKis nibil certi sciiiut, iuimo erronea
ravit ab Accaron usqiic (lelli (I Iteg. cl rtipuguarilia tradunt éd. Lay. (Ouom.
7,14), (luiltiis vcrbis (irlli el Accarou 244,20; 24(1,73; S. Hier, in Midi. 1,1 Oi
non ilicunlui' ipsae in polestatoni lii- ucque i-ecentiores consentiunt. Aliis
(iaooruni reilaclac, scd linca descril»i- praephicet Khirbet Diknn 7 Ivui ab Eleu-
lur, qiiae prius soparavoral el nmic tberopoli Lyddam versus (Guérin, Judi'-e
l'ui'suni separabat Pliilislliaeani cl Iii- IF. 108-113), aliis Tell el-Si'tfliic \^!xn\i^
daeain (cf. F. de Uumnielaucr ad h. 1.). remotius ab Eleutberopoli in eadeni di-
I»o Geth oriiuidus erat (ioliaUi (1 Ko^-. rectione (Survey of We^^t. Vol. Mcm. il.
17,4. 23), quo a David percusso Israoli- 415. 440; liiess, Bibd-AlJas éd. 3 s. v.);
tao Philislhaoos persociUi siint usquc ad Zanecchid, La Palestine daujourd'luii
ipsiim inf^rossiini poilariiiu (lelb el Ac- 1890 11. 313 ss.); prioreui opinioneui
caron el pariiiii abliiil, quin ipsac iirbes adoiilat Legcndre, etsi velut dubiam
caperenlur Uej:. 17,;r2; de lc\tii qiioad
I laulum (Carte de la Palesline). De allero
vocem (ietb cf. Hummelauer ad b. l.i. situ cf. E. ./. Bliss, Beport on tbe Exca-
Ad Acbis regem Gelb David exsul bis vations at Tell el-Sil/î m Pal. Exjd. Fund.
<ontii-it (1 Reg. 21,10. 12; 27,2. 3. 4. Quart. Stat. 1899 p. 188 ss. 317 ss.:
H; cf. 1»^. 3:.[;J6],1 et vide s. v. ACHIS) 1900 p. 16 ss. et R. A. Stewart Maca-
et in planctu siio de morte Saulis el lister, Tbe rock-cuttings of Tell el-S'lfl.
lonalbae duas Pentapoleos urbes (ielb ibidem 1900 p. 29 ss. Alii suspicantur
et Ascalon speciatirn elTert, quibus nun- Gelh esse Elcutberopolin {Beit D/ibr'ui,
tius iste Philislliacis gratissinius cclan- Betogabra i. e. domus seu urbs gigan-
dus sit (2 Reg-. 1,20). (Jctb a David rege, tum\ quae alias in S. Scriptui-a non
cum iuguni Pbilislbaeoruni exciiteret, memoratur; cf. J. Daller, Geogi'. u.
expugnala est d Par. 18,1; ef. 2 lieg. etbnogr. Sludien z. III. u. IV. Budie il.

5,17-2o; 8,1); eiusdein iirbis lit mentio Kônige 1901- p. 27-31.

in summario belloriim euni Pliilisthaeis
GETH (Micb. 1,14 : bcredilas Getb.
gestorum (2 Reg. 21,10. 20. 22; 1 Par.
MORASTHI-
Moreshetb Gath) vide s. v.
20,5. (').
7; de tUictualione leclionis Oeth TES.
vide s. V. GOB et cf. F. de Hummelauer
ad 2 Reg. 21,18). GETH (piae est in Opher v. tJETH-
De Obededom Gelbaeo vide s. v.
HEPHEli.
OBEDEDOM. GETHAIM (Dir!; i. e. duo lorcula-
duce Etbai Davidi fideliter
Getliaei
ria; TeGafa, FcOÔîijl), oppidum in quo
adbaerebant contra Absalom rebeliem
Berotbitae propler perseculionem a
(2 Reg. lo,18. 19. 22; 18,2). Primis regni
Saule urbibus Gabaonilarum inilidam
salonionici annis ilermn conimemoi-atur
(cf. 2 Reg. 21,2) refugium quaesiveruni
Acbis rex Getb (3 Reg. 2,39. 40. 41),
(2 Reg. 4,3). idem videtur esse oppidum,
qui forte idem est ac prior ille Acbis, ad
quod post exsilium a Beniaminilis babi-
t[uem David bis eonf'ugeral, sed cerle
tabatur (Neh. 11,33). Ex hoc tameu in-
Iributarius Salomonis. Getb a Roboam
ferri non potest hoc oppidum iam
munimentis lirmala est (2 Par. 11,8),
antiquitus ad tribum Beniamin perli-
régnante loas ab Hazael rege Syriae
nuisse. Poteral Getbaim vcl Getb aliud
capta (4 Reg. 12,17), ab Ozia rege Pbi-
nomen esse pro (ielbremmon urbe levi-
listliaeis erepla (2 Par. 20,0; Ani. 6,2);
lica Danitis primitus allribula, quae a
verum non diu sub ludaeorum imperio
Uni bus Beniamin certe non longe disla-
vidctui- remansisse (Midi. 1,10. 14). A
bal, l'isi silus accuratioi- ignoratur; v.
priore dignitate urlus regiae ac munitae
GETllUKMMON.
i'elcritci' decidisse merilo diciUir, ([uo-
niam |)i'opbelae recensilis abis qualluor GETHER ("im; TaOép, rarép), tei'-

urbibiis l'enlapob'os pbilislbacae cain lius e\ qualluor liliis Aram lilii Sein
silcnlio prémuni (bn-. 25,20; Am. l,G-8; (Geu. 10,23); iilem 1 Par. 1,17 cuui fia-
Sopli. 2,'t; Zarli. 9,5. 6 . Iriitus suis inler liiitts Sem rccenselur.
I>e situ (ii'lb iaru Kusel)ius et S. Hie- Vesligium populi a (ietber desctMidculis
 i09 GETHER. GETHSEMANI. 410

nondum repertum est. Coniecturas va- GETHREMMON los. 21,25 men-

rias referu.ntBochartus (Phaleg. 2,10], dose legitur pro leblaam q. v.
Winer, Biblisches Realwb. éd. 3 I. 423.
— Flavius losephiis (Ant. 1. 6,4) assi- GETHSEMANI (r£6arijj.ava', rsO^/;-

;:iiiat Bactriam, sed perperam, ut ostcn- ;jiav^), villa seu praedium (ywpfov), quo
dit F. de Hnmmelauer ad Gen. 10,23. lesus post ultimam coanam se contulit
30 addens Si quaeras ulji tandem
: '< opus redemptionis oratione inauguratu-
scdes Gether liabuerit, eas illi libenter rus (Matth. 26,36; Marc. 14,32). Nomen
intraipsam Mesopotamiani concederem, communiter explicatur "igu; na i. e.
ea quippe regio Araniaeorum tribubus torcular olei ; aliter S. Hieronymus loco
pullulabat ».
r\Â lectionem N'a supponens : vallis pin-
GETHHEPHER ("isn n5, nspin na guedinum (Onom. Lag. 61,22); re-
éd.
i. e. torcular putei; Ve^tpé, Tt^yo^ip), cantius Schegg na contractum ex m:»
urbs in descriptione finium Zabulon assumons locus editus pinguedinis.
:

commemorata (los. 19,13), patria lonae Ex co quod lesus saepe illuc se con-
prophetae (4 Reg. 14,25; Vulgata :
farra solitus erat (Luc. 22,39; lo. 18,2),
Geth quae est in Opher). Ex S. Hiero- marito infertur possessorem illius prae-
nymo (Prolog, in lonam) Geth in se- dii vel fundi fuisse discipulum Christi ;

cundo Saphorim milliario, quae hodie aliqui praetarea opinantur fuisse prae-
appellatur Diocaesarea, euntibus Tibe- dium Mariaa matris Marci (cf. Exposi-
riadem baud grandis est viculus, ubi et tor, ser. IV. vol. III. 1891 p. 222), sed hoc
sepulcrum cius ostenditur ». His respon- plane incertum est nequeexMarc. 14,31
det vicus el-Meshhed prope Nazareth suadetur, etsi adolescens ille amictus
inter septemtrionem et orientem. sindona, qui lesum illuc secutus est,
Cf. Schwarz, Das heilige Land 1852
/.
censeatur Marcus. Idem praedium de-
p. Robinsoii. Palaestina III. 4'i9. 450;
62; scribitur lo. 18,1 tràns torrentem
:

A. Neubauer, Géogr. du Talinud \k 200; Cedron, ubi erat hortus (/.^ttoç) et ex

Carmoly, lUnéraires de la Terre Sainte
1847 p. 256; Survey of West. Pal.Uem. I.
365; Guërin, Galilée I. 165-168; Lerjendre.,
Carte de la Palestine; /. DôUer, Geogr. u.
elhnogr. Studien z. III. u. IV. Bûche d. Ku-
nige 1904 p. 272. Sed varia dubia contra
hune silum movet F. de Hummelauer,
Comm. in los. p. 416-419. 422. 42.*^.
GETHREMMON ("Jiai
torcular mali granati vel forte torcular
excelsum; urbs tribus Dan
re9pcfj.ji.wv),
(los. 19,4o), levitis de gênera Caath con-
cessa (los. 21,24; 1 Par. 6,69 [54]j. Ab
Eusebio et S. Hieronymo dicitur villa
pergrandis 12 mil. pass. a Diospoli
(Lydda) Eleutheropolim versus (Onom.
éd. Lag. 246,58; 128,23). Verum hic
situs admitti naquit, quia tribus Dan non
eo usque meridiem versus protcndeba-
tur. Melius congrueret vicus Gatham
(rt86â[ji), qui sacunduni Onom. (246,74;
129,7) inter Antipatridam (Kefr Sf(bâ
vel forte Rûs el-'Ain) at lamriiam ai^at;
nuUum autem vastigium eius repertum
est. Aliqui insuper coniiciunt Gelhrem-
mon non difterre a Gethaini.
Luc. 22,39 ad radices montis olivarum
fuisse indicatur. Suburbana urbis leru-
salem fuisse pulcherrima, arboribus
etiam mansuetis consita, hortis lucisque
ornata refart Flavius losephus (Bell,
iud. V. 3,2; VI. 1,1). Hodie ad ripam
sinistrara torrentis Cadron ostenditur
hortus quadratus muro cinctus, in quo
na i. c.
octo olivae antiquissimae cernuntur,
quas ex tempore Christi ibi esse multo-
rum opinio fort. Istum horlum et sin-
gula monumanta, quibus memoria
orationis et agoniae Christi adnexa repu-
tatur, accurate describit Ollivier, La
passion p. 64. Cf. etiam Guérin, Jérusa-
lem 1869 p. 288 ss. qui omnino proba-
bile habet illas octo olivas vel testes
immediatos orationis Christi fuisse vel
saltem ex seminibus testium immedia-
torum germinatas; hoc alterum addit
propter verba Flavii losephi (si adeo
pramanda sunt), qui 1. c. narrât omnes
arbores prope larusalem in obsidione
urbis caesas esse. Eundem locum haud
dubie respicit Onom. [éd. Lag. 130,22
cf. 248,18 textuni Eusebii paulo minus
ii 1 GETIISKMANI. GIGANTKS. 4l:i

(lislincliiiu) : « «Jolliseinani... ost aiitcin In inscriptionibus comniemorantiir

ail racli((>s mentis oliveti iiimc ccclcsia urbs Gunbli, Guida et incolae eius Guu-
(losiipiT ai'dilicala ». blaai, (iubalai {,vï. Schradei', Kcilinscbr.
Bibliolli. II. 148; Schrader-Wlnù-house,
GEZEM V. r.AZAM.
Guneir. Inscr. and Old Tiîsl. I. p. 174),
GEZER, GEZERON \. (iA/AKA. in documenlis Tell cl-'Amarna Guida.
GEZEZ ("îTa, reloué). 1. Filins Caleb Kuubli (cf. Schrader, Keilinsclir. Bi-
bliotb. V. 124 ss.), in inscriptionibus
lilii Hesi'oii. tv\ Kplia conciihina genitiis
acgyptiacis Ku|)n, Kupni, Kiipuna i. c.
(1 Par. 2,46).
(iubl seu Byblos (cf. W. M. Mùllrr,
2. Filins Haran lilii Cah^li el Ephac
Asion u. Europa p. 188-191).
(I Par. 2.40).

GEZONITES (i:iTan, Ô rt^wvfxr^;),

GIDEROTH V. GADEROTH.
nonien ^cntilicinMi 1 Par. 11,3:{[34] Fi- : GIEZI (i~nia, rie'Cf), servus Elisei pro-
liiAssem (iezoniles.LocD parallèle 2 Roy. plietae.Duabus vicibus ab Eliseo nun-
23,32 legiUir : Filii lasseii et oniillilnr tius ad mulierem Sunaniitidem mis-
nomen gcntiliciuin. (iezon aliunde non sus est (4 Reg. 4). Idem avarilia captus
innotcscit. Texlns LXX tam niisorc cor- nuniera, quae Eliseus repudiaverat, a
ruptns est (cf. Swrtc, Tlic 0kl Test, in Naanian Syro mendacio extorsit, ([uam
Grcek II. legendnni vi-
p. 27), ni potins ob causam ab Eliseo dimissus abiit le-
deatur 6 l'ouvt cnni cod. Aloxandrino, prosus quasi nix audita poenali senten-
praesertim qnia textus lAX Lnciani tia Lepra Naaman adhaerebit tibi el
:

praebet 1 Par. 11,34 6 IVjvt et 2 Reg. semini tuo usque in sempiternum V

23,32 6 PouviS. Undi? Kloslerman^i, Drivei\ Reg. S). AJ3 eodeni Giezi loram rex luda
alii légère malunt t:ian, Gnniles et no- exquisivit, quaenam niagnalia fecisset

men refernnt adl'amiliam Gnnitarum de Eliseus; de quibus illi animo grato el

tribu iS'ephthali Num. 20,48). Cl'.

(cl". veraci testimonium perbibens criminis
Driver, Notes on the Hebrew Text of the antea commissi ignominiam expiavit ( i-

Books ol' Samnel 1890 p. 283. Quoad Reg. 8,4. :i).

nomen Assem vel lasscn v. lASSEN. GIGANTES appellantur bomines
GIBLII (a"''^25n, otrfoX'.oivel BfoX'.oi) proceriores et praesertim mullum supra
niensuram commnnem statura emi-
laudantnr peritissiini l'abri in cxstru-
nentes. Homines priscos qui teste Scri-
ctione templi salomonici (3 Reg.o,! 8 hebr.
ptura per plura saecula vitam produxe-
32); in descriptione opulentiac Tyri
runt, etiani corporismole insignes fuisse
(Ez. 27,9) senes Giblii (S2: '':p~) el pru-
Gen. 0,4 indicatnr « gigantes autein
:

dentes eius (urbis) dicnntur resarcientes erant super terra m in diebns illis » i. e.
rimam tuam (hebr.) i. c. reficienles si
a mnndo condito usque ail diluvium,
qnid rimosum esset in navi Tyriorum « et etiam postmodum, quando ingressi
gubcrnatorum, principatnm inter Pboe- sunt fllii Dei ad tilias hominum iliaeque
nices gercntium. (iiblii siinl incolae Ge- genuerunt, isti sunt beroes anliqui, viri
bal, quae nrbs aptul Gi'accos est Bi/ltlos lamosi » i. e. etiam quando filii Dei i.e.
inter Berytuni et Tripolim non procul a
fllii Setb commixti sunt malediclae stirpi

mari in colle sita {Strabo XVI. 3,18); Gain, non ideo dégénères robore ac mole
hodie Djebcil. — Praeterea in enume- corporis prognati sunt lilii, sed etium
rationc regionum a losue snbigendarum ipsi cxstiterunt gigantes, qui quodrob(U'e
(les. 13,1"'>)menlio fit eiusdem Gobai ad violentiam abutei'enlnr, magnum sibi
0^231}, Vulgata conlinia, LXX TaXiàO
:
nomen in mumlo comparanuit (cf. F. de
«l>uXiaTi£([jL) ; scd ostendil F. d<' Jlumme- Hwnmi'laufi', Comincn[. in Gencs. p. 21K;
Inuer ad b. textum esse forrupUnn
1. (jui dcmonslrat lilios Dei vocari Selhi-
ucque de Gebal seu Byblos posso sor- las 1. c. p. iOa.
ss.). Etiam 212 —
moncm esse in descriptione limilnm temporibus posterioribus senno est de
terrac promissae. gigaiilibus. lia al'lirmaid exploralons
 il 3 GIGANTES. GIHON. 414

.\um. 13,34 ibi vidimus monstra quac-

:. (|uaquam voro vi vocis briji! sola vallis
dam filiorum Enac de génère giganteo; Cedron significatur. — 3). Ex historia
quibiis comparati quasi locustae videba-
unctionis Salomonis et Adoniae (3 Reg.
miir, sed uti patet, loquuntur byperbo-
1,9-45) sequitur, Gihon et Rogel tanto
Deut. 2,11. 20; 3,11. 13; item
lice; cf.
intervallo ab invicem separata fuisse, ut
2 Reg'. 21,18nominatur Saph de génère
quae in uno loco fiehant, in altero neque
gigantum i. e. ex filiis Rapha (vide s. v. videri neque facile audiri potuerint;
RAPHAIM Ceterum vide s. v. EMI.VI,
.

nam ftnito demum convivio, cum uni-

EXACIM. ZLZIM.
versa multitudo in comitatu Salomonis
GIHON ipnu et l'ina; h rsiuSv b, 6 ex Gihon in urbem ascenderet et tibiis
Fiwv A). 1. Textus S. Scripturae. Gi- ac tuba canerent et insonaret terra a
hon prope lerusalem ter in S. Scriptiira clamore eorum, Adonias cum sequaci-
commenioratur. Imprimis in libris Re- bus suis prope Rogel sonitum et clamo-
gum Salomon in Gihon deductus et in rem audivit neque tanien rem gestaiii
regem iinctus esse refertur, postquam nisi ex verbis lonathae nunlii cognovil
Adonias prope fontem Rogel regiani di- (1. c. 40-45). — 4) Situs autem fontis Ro-
gnitateni Reg. l,33-4o).
iisurpavit (3 gel ex los. 15,7 necessario
s. et 18,16 s.

Praeterea Ezechias in Chronicis dicitur ita determinandus est, ut aut fons Do-

obturasse superiorem fontem (NïiG,

<( minae Mariae ['Ain Sitti Maryam) aut
puteus lob {Blr Eiyîib) dicatur. Etiamsi
exitum) aquarum Gihon » et eas aver-
vero cum opinione salis communi, quae
tisse « subtcr ad occidentem urbis Da-
vid » (2 Par. 32,30) et Manasses narra- minime videtur probari (v. ROGEL), al-
tur aedificasse « murum extra civitatem ler hic situs putei lob eligeretur, Gihon
ad occidentem Gihon in convalle, ab in- nullatenus fons Dominae Mariae dici

troitu portae piscium per circuitum us- posset. Nam ab altero nou-
aller locus

que ad Ophel » (2 Par. 33,14). Ad eadem nisi 650 metris distat atque aspecLus

vel similia opéra Ezechiae referuntur hinc inde per vallem amplissimam recta
lextus 4 Reg. 20,20; 2 Par. 32,3 s.; Ec- via patet, ita ut quae illic llebant, hic
cli. 48,19 (liebr. 17^. necessario videri et facillime audiri po-
tuerint ac debuerint; praeterea pro
2. Situs Gihon inferioris. Ex lexli-
maxima illa multitudine populi Salomo-
bus Gihon désignai aquas sive ex
citatis
nem comitantis (3 Reg'. 1,40) iocus con-
fonte manantes sive in piscina ex aquae-
gregationis non in angustissima vallis
ductu vel ex pluviis collectas; neque ex
parte superiore, sed potius in ampla pla-
etymologia vocis, quam ortum vel stre-
nifie infra fontem versus piscinam Siloe
pitum aquarum designare volunt, signi-
sita assignandus foret, id quod indoli
ficatio veri fontis necessario deduci po-
narrationis vel maxime contrarium est.
test.
videtur,
Duplex autem Gihon distinguenda
<' superior » ('riiSyn) et inferior
— 5) Quare opinio hodie satis commu-
niter admissa relinquenda et situs fontis
'< in convalle » (Srij!::). Rogel in fonte Dominae Mariae, situs
Pro situ inferioris Gihon delerminando vero Gihon inferioris in valle Hinnom,
haec ex verbis S. Scripturae vidcntur et quideni in parte vallis suporioris,
constare 1 Gihon inferior in una ex val-
: )
quae hodie Wâdi el-Mt's audit, quaeren-
libus ur})i adiacentibus sita erat; nam dus videtur ac fortasse idem dicendus
Salomon ex palatio regio ad eam de- erit, qui nomine « fons draconis » a Ne-

ducitur (3 Reg. 1,33. 38) et magna mul-
titudine comitante inde ascendit in
urbem ;ib. 40. 4o), et appositio « in con-
valle » 2 Par. 33,14 probabiliter, quam-
vis non necessario, cum voce Gihon
immédiate praecedente est coniungenda.
— 2) Vallis haec non potest esse nisi
aut vallis Cedron aut vallis
hemia (2,13) designatur (v. DRACOMS
FONS, supra, col. 116). Quamvis autem
fons proprie dictus ibi hodie non exsi-
stat, tamen variae piscinae et plures
aquaeduclus antiquitus certe aderanl,
sicut et hodie ex parte ibi habentur, et
verum fontem ibidem fuisse ipsis adver-
Hinnom; ne- sariis haud improbabile apparet (cf. Ou-
415 GIUON. UlTH. ilO

tke ap. llerzog-lUdicIi, licalcncvlvlopitilic (.ilion ad occidentem prope Ilierosoluna si-

cd. a Vm. 071 s.V tis lo<iuunlnr (cf. T. Tobler, Die Siloab-
Gihon superioris. quelle und der Oelberg p. 50 s.; K. Jtnuincr,
3. Situs l'ro silii
Paliistina ^v/. 4 |). .'305 s.);unde |)raesertim
alteriiis (iilioii, (luam ipsa S. Scriptiua
piscina quae hodie Birhvt Mâmilla audit,
« siii)oriorem » a[)pollat, t'\ verbis Icx-
multis est ipsa Gihon snperior, aut saltem
tiis sacii vix quitlquam corti liabeliir.
cum ea intime connexa supponitur [Tobler,
1(1 iiiuim ex liac (Icnoiiiinalioue « supe- Topographie von Jeru.salem 11. 62 s.). De- —
rioris » ex dictis videliir constai-c,
ot nique opinio satis communiler recepta, quae
rain non in l'onto hoininae Mariae iu>(|ii{' Gibon dicit fontem Dominae Mariae aquae-
in Siloo noqnr ia vallc C.edron aul lliu- duclu cum Siloe inl'eriore innctum, post
auctores antiquiores ludaeos praesertim pro-
nom qiKKM'ondain osso. E\ natiirali aii-
posita est a K. Funer ap. Schenlwl, Bibel-
lein conditions locornni snperior illc
Lexikon 11 (18K9) p. 4C3-5 et post ipsum
cxitns atiuarnin, nndc canalis snl)terra- multos fautores obtinuit.
ncus in urbeni ducebalur, probabilins Cf. BuOinson. Palaeslina II. 164-6; id.
aut in parte ocridenlaii aut in scpleni- Neuere bibl. Forschungen p. 317-20 (maie
trionali situs eral. Quodsi pressius ca- nn!ra 2Par. 33,14« ab occidente «explicat);
naleni liunc « ad occidenteni urbis Survey of Western Pal., Jérusalem p. 366 ; II .

David » (2 Par. 32,30) ductum esse con- M. T/iomsoH. The land and tbe book, Sou-
sideranius, non ex occidente, sed potius thern Palestine p. 447-50; G. Grore et C/i. W.
ex aquilone euni ortuni esse dicenius. Wilson ap. SmUli-Fv.ller, Dict. of tbe Bible
In utraque vero parle, sive occidonlali éd. 2 I. 2,1186 s.; Giesehrecht ap. Bielim-

sive seplenitrionali, antiquitus plures ex- Baethgen, Handworterbuch éd. 2 1. 529;

D. Zanecchia, La Paleslina d oggi I. 177-9;
slitisso aquaeduc'tus cl piscinas, ex rui-
F. Buhl, Alt. Paliist. p. 93 s.; Giithe ap.
nis superstilibus constat eaque opéra
Herzofj-Haudi, llealencyklopadie e^/. 3 VIII.
saltcni ex parte iatn aetati régis Eze-
670 s.; id. Kurzes Bibelwiirterbuch p. 217;
chiac adscril)i posse doctis haud inipro- H. Lesélre ap. Virjourouj-, Dict. de la Bible
babile videtnr (ci". Fwrer ap. Schenkel, III. 239-41; ./. Doller. Studien zum III.
Bibel-Lexikou II. 464). und IV. Bûche der Konige p. 7-10.

Ex scriptis veteiiim, ilinerariis, commen- L. FONCK.

pro situ (Uiion habetur. E\
tariis iiihil fere
versioiiibus Targum clialdaicuiv atque inter- GIL.O (n'^a. TriÀwiA, ToiXâ), urbs tribus
pres Syrus et Arabs « Siloe » (xmS^C) ex- luda (los. lo,51); recensetur in prima
plicant (3 Reg. 1,33. 38). — FI. losephiis provincia montis. Eadeni erat palria
praeter nomen Tsiiôv (Ant. VII. 14,5 n. 355; Achitophel consiliarii Davidis et asseclae
cf. 357) nilill commémorât; cum aulem Ado- Absoioniis rebellis (2 l\eg'. 15,12). Inter
niam explicite « napà Tr)v Ttriyriv tt;v èv T(ij heroas davidicos enunieratur Eliara ti-
^a(7i>,f/ià) TiapaSsîffw » convivium suum regale
lius Acliitophel (ielonites (2 Heg. 23,34),
habuisse referai i^ib. 14,4 n. 347), profecto
qui 1 Par. 11,36 niendose scribilur Ahia
vix in eodein borto regio prope alterum fon-
Phelonites. Gilo censelur esse Khirbet
lem nuspiain alias commemoratum unclio-
nem et proclamationem Salomoiiis coUocasse DJâln prope Ilalhûl inter septemtrioneni
dicendus erit. —
In Onomastico Eusebii et et occidentem iSwvey of We&t. Pal.
S. Hieronynii praeter nomen l'suôv et addi- Mem. 111. 313\ Sed obstal. quod UalhCd
tum « ubi Salomon est iinctus in regem »
pertinet ad c[uartam provinciam montis
nihil de Gibon habetur [t'cl. E. Kloster- luda ab a<iuilone llebronis sitani, dum
mann [1904] p. 72,2'i). Similiter in ilinera-
(lilo in prima pro\incia maxime meri-
riisusque ad tinem saeculi XIII. ne vesti-
dionaii montis recenselur.
gium quidem tradilionis de situ Gihon
invenitur; nam quod Tlicodosius (c. a. 530) GINETH (na'ia, rtovd(ô),paterTliebni
dicit Gcoii iiirigare terrain Evilath et trans-
usui'patoris (3 Reg'. 16,21. 22).
ire iuxla llierusalein ;De situ terrae sanctae
c. IC), c(l. s.), eamdem absen-
Geiji'r. 145,1 GITH dicitur a S. Hieronyino ni'p.
tiam omnis traditionis potius oslendit. Inde
ab exeunle saecub) XIII. post Bitrcfiantuin (|Uod Isaias 2S,2"i cum cumino et reji-

et Marintim Sanutuni peregrini et auclores i|uis in agro sereudis enumeral, et non

gcograpbi fre([nont('r de monte, valle, foule li'ibula trilurauduni, sed virga excidien-
 83"

Beit- JJfefvn

ei Hume
Ramac

Hhirbet Huxiair
°
1

DeirJùjiuui

'

r-abet est-BtUfaix/
O
sis

(7,1,1' W ' Khirbet.

as" Safùie-
tie^ e/
M^
i56 -'»'

o Tùr'ûn

^he,l^ ytin-ÇA.r,à
tpher.fsé
lOtù-bcl
/
^oj Dj.elSih. O °

f 1^^-
./A/yt//
./-f.

0ebtirû/e.-

i4o Dabereth jBs

JkSaJ. l^/ebeL el -Tor^
Ceseleth Mons Thabo^
Casai oth

Pcti-is.
 ''^^''"

R Heûri .-tsijud.

/
tory:.. -I-IM J *^
) -UjV/,-",,', a^ '' „, \

./ . »,u,h.j

^''"'' •'"'"'
""""''.*.,./,;

'h'l,.,i„l .l/,„ur

J} Ail 11 4.A

fij^lii° '
r ABATUTE
** //«//Al '""X
.Va^'-'itl'eS ei-h.,-,,,. (-JI)K> -i-L
i

Pl»"' I
'-'
.i„„-,

IMirn finllin M \
>
EtthM'lo" .Tal,«ri/%
\.
( I in

EusAorfs lia
' ""'""' .'-x^^ /l^n," o->

I ,„'„',"v,'ii,l h.-il i: .,,

o/'
^"^^.id2&t\
îis^eihj Taf.^clitai v^. - ,,

""Am,- WVA.Ui
AD LACUM GENESARETH
Motlulus l:e5ooa<>

lOuiDut,,/,/. jt. /J„,,.

£
K LETHIEUXIIX . Ertitoi , /t,Wj- Lmp.J)u/i-enjOij - Ftu-Lt.
417 GITU. GODOLIAS. 118

dum descrihit (ib. v. 27). LXX tieXâvOtov Ramtha i. e. locus editus, collis; in Tar-

vcrtiint, Targum xnïp rclinel, Peshitta gum lonathan autem piscina rotunda
N*:i22xy (s. N^mw") habet i. e. nigella vel forte piscina vitulae. Quid tandem
[Brun). Hancplantam, sdlicei Nigella sa- Goah ex ipso textu non liquet. Situs
sit,

liva Linné, ord.Raniinculacearum, Grae- accuralior detcrminari nequit. Relin-

cis seu [AsXàvancpixov, Latinis
[jieXâvÔtov quenda autem est opinio {Vitringa,
gith (s. git) dictam, noniine hebraico Hengstenberg) Goatha esse Golgotha;
designari auctores communiter adniit- obstat enim tum etymon (cf. GOLGOTHA)
tiint. Semina eius nigra condimentuni tuni ratio topographica, ut apparet ex
cibi, ac maxime panis, reniediumque dictis s, v. GAREB.
gratiim antiquis erat {Columella VI. 34,1;
Dioscur. Mat. med. 3,83 al. 93; Plin. XIX.
GOB (2T:i et ai) assignatur locus

8,167; XX. 17,182-4, al.). Etiam Aegy- duarum pugnarum inter milites Davidis

ptiisnotum exstilit (A. Braim in Ztschr. et Philisthaeos (2 Reg. 21,18. 19). In

f.Elhnol. IX. 1877, 290), et hodie qiio- V. 18 textus hebraicus, Vulgata, Chal-
que in Syria et praesertim in Aegyplo daeus legunt Gob, LXX réG, Syrus Gath;
ad condiendum panom adhibetur. A rab- loco parallclo Par. 20,4 textus hcbr.
1

binis insuper cum cumino atque anetho Gezer, Vulgata Gazer, LXX FaÇÉp, Syrus
aliisque herbis inter olera decimanda Gaza; Flavius losephus (Ant. VII. 12,2)
(Matth. 23,23; Luc. 11,42) enumeratur.
Fa^apa. In v. 19 textus hebraicus, Vul-
gata, Chaldaeus legunt Gob, LXX T6[jl,
Cf. /. H.
Urslnus, Arboreti bibL Cont. cod. A Foo, Syrus nullum locum assi-
118 s.; 0. Celsius. Hierobot. II. 70-2; E. Bois- gnat; loco parallelo 1 Par. 20,5 nomen
sier, Flora orient. I. 68 /. Loïc, Arain. Pdan-
;
loci tacetur ab onmibus. Praeterea non-
zennamen n. 314; P. Scheç/g, liihl. Archaeo-
nuUi codices hebraici 2 Sam. 21,18 s.
logie 160; V. Helm, Kulturpfl. u. Hausth.
pro Gob legunt Nob. Cum textus adeo
éd. 6,205.
dubius sit, de Gob nihil statui potest.
L. FONCK.
Portasse Gob non est nisi mendum pro

GNIDUS, GNYDUS (Kv£oo;) noini-

Geth vel etiam pro Gazer.
natur 1 Mach. 15,23 inter istas res pu-
blicas, quibus Romani ludaeos sibi foe-
GODOLIAS (n^Sia, in^Sia ;
FoooXi'aç).

dere iunctos commendarimt anno 139 1. Levita, filius Idithunin citharapro-

a. Chr. et Act. 27,7 in itinere romano phetans, praefectus secundae classis
S. Pauli, qui a Myra (Vulgata Lystra) :
cantorum lemporc David (1 Par. 2.^,

urbe Lyciac maritima tardo cursu inter 3. 9).

Rbodum et Asiam minorem vectus est Ahicam filii Saphan, a Chal-

2. Filius
contra Gnidum, sed prohibente vente, daeis post expugnationem lerusalem
qui a septemtrione et occidente flabat, (588 a. Chr.) praepositus populo in
Cretae insulae adnavigavit. Cnidus est ludaea remanenti (1er. 40,5 ss.j; sedem
urbs maritima Cariae sita in peninsula suam figebat in Masphath oppido Benia-
Gnidia, quae inter Rliodum et Coum insu- min antiqua religione sacro; ad eum
las in mare porrigitur et sinu Ceramico a undique conflucbant reliquiae populi
septemtrione, a meridie mari Rhodio al- dispersi, ii nempe qui tempore invasio-
luitur. Cernuntur hodie ruinac Cnidi in nis Chaldaeorum diffugientes periculo
proiuontorin, ciii nomen Crio. captivitatis se subduxerant. Aliqui ( v. g.
Clieyne) contradictionem cernunt in eo
GOATHA (nnyà cum He paragog.
quod 40,1 leremias cum reliquis captivis
i. Goah versus; L.XX I?
e. èx.Xsxtôjv Xt'Owv) Ramam abductus et Ramae a Nabuzar-
commemoratur una cum colle Gareb in dan magistro militiae catenis solutus ac
descriptionc urbis lerusalem denuo acdi- liberatus esse dicitur, dum 39,14 pro-
ficandae 1er. 31,39. Quaeri débet ad la- pheta de vestibule carceris (in lerusa-
tus urbis occidentale et quidem, ut vi- lem) a Nabuzardan liberatus et curac
detur, meridiem versus a colle Gareb Godoliae commendatus esse legitur.
(vide s. v.j. Apud Syruni Goah redditur Varias interpretum solutiones recen-
LEXICON BIBUCUJI. — T. II. — 14
4 19 C.ODOLIAS. OOLIATU. iil)

set Knabenbiiui'r ;u[ 30,14, iiilcr qiias Tov z6r,oy TÔv xaXo6[i£vov Kpavfov, Galva-

niaxime obvia vulelur soiilenlia Cornclii ria, Granium, hebr. nS Sa. Nomen lo»-i

a Lap. l't l'irini il,l s. fuse cl eniiclcalf quod fue-

velercs multi ex eo explicaut
doscrilti, qiiae 31), 14 brevitor laiiliim
rit ibi locus quo mortis rei plccteban-
iiulicala sint scil. leix'iniaiu cancre
tur et quo tlecoilatorum crania iacô-
ediu'liim eiim aliis caplivis llaiiiaiii ile-
bant. lia iam Hi(U'onymus (in Conuh. in
porlalimi et ilii landeni c inedioaliorum
Matth.) locum decollatorum vocem
eateuis solutiiiii esse, (iodolias lereniiae
signilicare ail (piam explicalionem se-
consilia secutus oinnes adborlatur, ul
quuntui' licda, Pascliasius, lU'uno aslen-
ordini rcruni a ('baldacis iiisLilulo ac-
sis, Alberlus Magnu?^, Gaietanus, Mai-
quiesçant, siimd spondens se eorum
donat, Sahueron, a Lapide, Galmel.
causain apud Gbaldaeos acturum esse ac
Nonîen veteres etiam nierunl ad cra-
permi liens, ut nicssem colligant cl in
nium Adaui qucm ibi sepultum esse
urbibus habitent ubicunque voluerint opinabantur; ita iam Oi^igencs, auclor
(40,9 s.)- Sed niox (iodoliae viro probo
carminum adversus Marcionem, Am-
et candido insidiae parabantur ab Isma-
brosius, Epiphanius, aliique (cf. Knabcn-
hel ex tamilia re^ia luda oriundo; de
bauer, Comm. in iMatth. 27,33). Verum
insidiis monitus «lodolias beue quideni
patet utramque explicalionem esse relin-
egit prohibens, ne Isinahel clam occide-
quendam. Prior iam eo refutatur, quia
retur, al prudeutiae et circumspectioni
veteres certum locum ad supplicia inle-
defuit totam rem pro mendacio habens
renda non habere solebant; insuper se-
ncque saluti propriac populique prospi- cundum ludaeorum leges nuUatenus fieri
cicns (40,13 s.)- Ab Ismahel eiusque
potuit, ut crania decollatorum eo in loco
sociis ad convivium in Maspbath invila-
publico prope urbem congesta lacèrent.
tis interficiuntur ipse salrapa et ludaei
Altéra explicatio refutatione non in-
qui cum eo erant et satellites babylonici
diget.
tribus post urbeni expugnatam mensi-
Recentiorum explicatio probanda erit
Ims; corpora autem eorum proiecla
locum accepisse nomen cranii ex forma
sunt in cisternam illam, quam Asa rex locus
([uae aspectui praebebalur; si
luda bellum gerens cum Baasa regc Is- elevatus, rotundus,
erat aliquantulum
raël in média civitate Maspha fodien-
facile populari loquendi modo id eftici
dam curaverat (41,1 s.). Reliquiae au- poterat, quod in collibus et montibus
tem ludaeorum, cum furorem et ultio- fréquenter factum esse scimus, scil. ut
nem Chaldaeoruui ob necem Godoliae appellarentur ox llgura quadam et simi-
satrapae limèrent, ima cum leremia
litudine quam cum aliis rébus habere
eoque vêtante in Aegypto reliigium quae- videbantur, uti v. g. a Strabone (17,3)
sierunt (43,5-7; cf. 4 Reg. 25,22-26). promontorium KsoaXaf nouiine comme-
3. Sacerdos qui uxoreni alienigenam
moralur. De situ Galvariae vide Zeilschr.
Esdra iubente dimisit (Esdr. 10,18; LXX d. D. Pal.-Ver. VIII. 1885 p. 272. X.
l'aôaXfa).
1887 p. 118. XVIl. 1894 p. 221; ?id.
4. Avus Soplioniae prophetae (Sopli.
Expl. Fund, Quart. Stat. 1901 p. 273-
1,1).
299 (et cf. 1902 p. 03); 1902 p. 06 ss.
5. Vide GEDEl.IAS. 142 ss. 282 ss. 376 ss. 1903 p. 51 ss.
GOG (iij, Voûy), lUibcnila ex maiori- 140 ss. 242 ss.
bus Béera (1 J*ar. îi,4).

GOG V. MAGOG. GOLIATH (n-Sa, ToXiâO) notissimus

GOLAN GAUI.ON.
\. illegigas Philislbaeus de Gelh, in qua
GOLGOTHA (l'oXyoOà Matth. 27,33; urbe reliquiae Enacim cum IMiilisthai-is
Marc. 15,22; ioan. 19,17), nouien loci coalueranl (los. 11,22), a Davide in\alle
terebinlhi occisus \Wy:. 17,4 s.; Eccli.
ubi Christus crucifixus est. Locus erat (1

prope Icrusalem (Ioan. 19,20), exlra ur- 47,4. 5); eius caput David atlulil in le-

bcm (Hebr. 13,12). Eius interpretatio- rusalen» (l Reg. 17,54), uliciue postquam
rex arce Sinn potitus est, gladiuui v^io
ncm oplime tradil lAicas 23,33 îiXOov lz\
/ril GOLIATH. GORGIAS. 422

in tabernaculo foederis pallio involuUim don (081-068 commemorantur

1 Gmùvai
post ephod reposLiit, donec Achimelech i. Cinnnerii qui saeculo 7. in Asiam
e.

pontifex illunti Davidi fiigitivo restitiiit minorem irruperant (Schrader- While-

(21,9; 22,10). Frater Goliath Gethaei house, Cuneif. Inscr. and Old Test. I. 62;
erat Lachirai, quem Adeodalus (vide Sc/ira(/er,Keilinschriften und Geschichts-
s. seu Elchanan (vide s. v.) occidit
V.) forschungp. 137 s.). Aliqui Gomer etiam
(2 Reg. 21,19; 1 Par. 20,5). Ps. 143 in- agnoscunt in Cappadocia, quam Armcni
scribitur Psalinus David adversiis Go-
: Garnir appellabant (cf. Schrader-Whi-
liath. Eius altitLido erat 6 cubitorum et lehouse II. p. 124). Ps. lonathan et Tar-
palmi (2,984 m), lorica squainata 5000 gum hieros. Gomer Phrygiam dicunt,
sicloriim aeris (81,830 kg); hastile ha- Flav. losephus Galalas (Ant. I. 6,1)
stae eius erat ([iiasi liciatorium texen- 2. Gomer filia Debelaim, quam Osée
tium, ipsum ferriim hastae 600 siclos propheta ex mandato Dei matrimonio
terri habebat (9,822 kg). Cl'. F. de Hum- sibi iunxit (Os. 1^3; cf. Knabenbauer
melauer s,d 1 Reg. 17,4-7. Similia de gi- ad. h. I.).

gantibus quibusdam narrant Herodotus GOMOR V. MENSURAE.

1,68; 7,117; 9,83; PUiiius VII. 16,73 s.;
Flav. losephiis, Ant. XVUI. 4,3. Ceterum
GOMORRHA r6[xoppa),
:,
"11721;, urbs

nostra aetate reliquiae huinanoriini cor- Pentapoleos in termino terrae Chanaan

poriim repertae sunt, quae altiludinem
Goliath fere exaequant vel etiam supe-
rant (cf. Ausland 1839 Nr. 19,70; Schlie-
manii, Mykenae, 1878, 339).
GOMER (lai, Poij-ép ra(i.5p).
mas inter septem fllios laphet recense-
tur Gomer; eius filii nominantur Asce-
nez, Riphath, Thogorma (Gen. 10,2.3;
1 Par. 1,3. 6) in exercitu Gog régis Ma-
;
gog ex posleris laphet et Cham conflato
enumerantur Gomer et universa agmina
eius,domus Thogorma etc. (Ez. 38,6).
Gomer esse Cimmerios iam Tirinus et
Calmetus censuerunt et ex recentioribus
(Gen. 10,19), in valle Siddim (13,10)
sita, cuius rex Bersa cum quattuor regi-
bus vicinis foedere iunctus a Chodorla-
homor devictus est (14,2-11). In celeber-
rima illacatastrophe, qua quattuor urbes
1. Pri- Pentapoleos scil. Sodoma, Gomorrha,
Adama, Seboini dcletae sunt, nomina
Sodomae et Gomorrhae coniunguntur et
prae reliquis efîeruntur (18,20; 19,24.
28) sicuti alias
, quoque saepius. Ad
eandem catastrophen vel ad malitiam
Gomorrhaeorum referuntur ûeut. 29,23;
32,32; Is. 1,9. 10; 13,19; 1er. 23,14; 49,
18; 50,40; Am. 4,11; Soph. 2,9; Matth.
10,17; Rom. 9,29; 2 Petr. 2,6; ludas 7.

plerique admittunt. Cimmerii, gens an- De situ probabili vide s. v. ADAMA et

liquis iam nota [Homer. Odyss. 11,14), SIDDIM.

sedes habebant septemtrionem versus a GORGIAS (Topyi'aç), dux Syrorum
Ponto Euxino et lacu Maeotide (Herod. tempore Antiochi Epiphanis et An-
IV.
4,11 s.; Strabo III. 2,12); a Graecis au- liochi V. Eupatoris, vir in rébus bellicis
tem posteriore tempore cuni Cimbris peritissimus. Gorgias et Nicanor aLysia,
confundebantur (cf. Strabo VII. 2,2). A qui pro Antiocho IV. regnum cis Eu-
Scythis pulsi in regiones Asiae minoris phratem administrabant, in ludaeam
migrarunt (Herod. 1, 6. 15. 103; 4,1. missi cum luda Machabaeo prope Em-
M s. 100; StraboXl. 2,5); immoveteres maus (Nicopolim) conilixerunt a. 166/165
historiographi referunt Thraces asiati- a. Chr. Nicanor dux maioris partis
;

cos, Bithynios, Maryandynios, Paphla-
gonos, Phryges origine esse Thraces
(TprjoEç), (jui antiquissimis lemporibus
Hosporo traiecto in Asiam minorem im-
migraverint atque hos ipsos esse Cim-
merios (Strabo I. 3,21 XII. 8,7 XIII, 1,8;
; ;
XIV. 1,40; Lenormant, Les origines de
l'histoire II. 332 s.). In inscriptionibus
runeiformibus indo a tempore Asarhad-
exercilus fugatus est, Gorgias vero, qui
nocturna expeditione ludam Mach. cir-
cumvenire frustra tentaverat, ubi castra
Syrorum combusta esse conspexit, proe-
lium evitans in Philistaeam se recepit
(1Mach. 3,38-4,25; 2 Mach. 8,9-36). Post
banc cladem in Philistaea remansit, ut
ex proelio prope lamniam commisse
manifestum erit. Etenim loseph filius
 .

4:>;i GORCIAS. r.RAni's. AM

Zacluiriae cl Azai-ias a Iiula Macli. Hif- 6,1. 2. 6; nomen 6,6 scribitur IGt^a).
rosol.ymis diiccs rclicli n-anl, diiiii liidas Gossem liaud dubie accensendus est illis
cl lonalhas in (Jalaail, Simon in (iali-
duciiuis regionis trans Humen, (|ui
laca lu'lla ycri'hanl ( I Macli. ;»,1H. 19}; magna cum consternatione audiernni
conlra niamlaliMii Imlac losopli et Aza- Nehemiam advenisse, ut quaererel pro-
rias,ul olipsi sil»i nomon facrront, lam- speritatem liliorum Israël (cf. JNeli. 2,
niani agî^ressi sunt; sed ddifjias ex iirbo 9. 10); li'ibusenim illae ad orientem i'a-
pi'orumpens eos devicil (1 Macli. î),.')5- laestina(! discursionibus pracdatoriis de-
62). Tenipore Antiochi V. Eiipaloris Gor- dilae insLaurationem metiiebaiit.
gias Ptoleniaco defunclo suirectus est
praeleclus Coolcs Syriae et Phoonices et
GOTHONIEL l'oOovirjX) pater Clui- ,

una cum vicinis Idiiniaeis tVe(iii»^nter lu-

unius
liri, m
Iribus principibus seu pres-
byteris Bethuliae (luditli 6,15 LXX). In
daeos del)cllabat (2 .Ma<li. 10,12-14i.
Vulgata 6,11 mendose legitur Cbarmi :

Inimo cliani post pacem a Lysia et liuia

qui et Gotlioniel.
initain, ciun Indaei quiote Iriii vellcnt,
De alio Gotboniel 1 Par. 27,15 v.
(îorgias cum ils maniis conseruit, sed
OTHONIEE.
ipse in proelio tVre caplus c^^t et cxor-
citu suo f ugato Maresam aulLigit (2'Mach.
GOZAM (Is. 37,12) v. GOZA.N.
i2,;}2-:n). GOZAN ("|"1m, rwÇâvj, regio in (juani

GORTYNA (TôpTuva), urlis Cretaere- regcs Assyriae Phul seu Thcglathpbala-

censctur inter civitates, quibns senatus sar et Salmanassar (vel Sargon) parlem
romanus (139/138 a. Chr.) Iiidaeos Ibe- Israelitarum captivorum abduxcrunt
dere cum liomanis iunclos per epistu- (4 Keg. 17,6; 18,11; 1 Par. 5,26). Etiam

lam commendavit (1 Mach. 15,23). Sup- Sennacberib in altéra ad Ezecbiam re-

ponendum igilur est iilo tempore geni legatione potentiam Assyriorum
magnum numerum ludaoorum it)i l'uisse. iactans gloriatur Gozan ab Assyriis ca-
Sita erat inmédia fereinsula versus litus ptam esse (4 Reg. 19,12; Is. 37,12 ubi
australe iuxta Lethaeum tluvium, 50 Vulgata legit Gozam}. Eadem communi-
fere stadia in circuitu habens; ad eam ter agnoscitur, quae apud P/o/em. V. 17
pertinebant duo porlus Malalon et Le- [18] ,4 Gauzanitis Chaborae {Khahfir
bena [Strabo X. 4,11}. Eius ruinas cer- flumini adiacens, in inscriptionibus cu-
nuntur prope vicum Hagia Dheka a monte neiformibus Gnzana inter Eupbratem el
Ida méridien! versus. Tigrideni {Delitzsch, Schnider) hodie ,

Kanshan {Hitter, Riess).

GOSEM Neh. 2,19 alias in Vulgata
scribitur Gossem (v. s. v.). Cf. Delitzsch, Paradies p. 184. 185; schia-
der-While/iouse, Cuneif. Inscr. and Old
GOSEN (]\ra, roaoïx), oppidum in
Test, i p. 207 ; Ritter, ErdkunJe X. •>'i8 ss.,

meridiana parte montis ludailos. lu, 51); Riess. Bibel-Allas cd. 3 p. 14 Vigouroiu ;

situs ignoratur. Praeterea terra Gosen La Bdde et les déc. mod. éd. 6 III. p. 561-
11,16 enumeratur inler re- 565;£'. Sclirader, Kcillnschriftl. Bibliothek
los. 10,41;
I. 208 ss.
giones a losue in Palaeslina meridionali
cxpugnatas. Hacc regio sine dubio la- GRABATUS(xpcé56aTo;, xpâ6aTTo;) le-
tius patebat quam Unes aiicuius urbis; etus quidam vilior, qui facile portari,
nomen lortasse ducebat ab illo oppido; auferri potesl sponda simplici constans,
quaenam pars Palaestinae meridionalis supra quam stragulum erat expansum
designetur, dici nequil. Coniicit F. de (cf. Marc. 2,4 ss. 6,5;! loan. 5,8 s. Act.
; ; ;

Hummelaiier àû los. 10,40 Iraclum (ioscn )l,i;); 9,33\ Attamen in Vulgata Am. 3,
11. ce. snl'lici pro Asedoth (v. ASEDOTH 12 vo\ adhibetur de lecto maiore lu\u
instructo in Damasci grabalo; te\tum
:

GOSSEM (Dura, ri^aâpL), Arabs ([ui hebr. explicant in panno damasccuti

:

lecli isirali).
ima cum Sanaballat lloronile et Tobia
servo Ammanite aedilicationem (enqili GRADUS. ^Juindecim psalmis prae-
impedire frustra nitebatui' lîNeb. 2,19; ti\a (>st inscriptio : canticum graduum
425 GRADUS.
(niSvGn ']W, to5r) twv àva6a6[Awv)
H 9-1 33. Quae sit inscriptionis signifi-
catio, incertum est. Inlerpretcs vctcres
iiidaici quos sequuntnr nonnulli anti-
quiores nomen inde explicant qiiod a
levitis in festo tabernaculorum decan-
tari solebant in quindecinigradllxis sca-
lae qua in templo ah atrio nuilicrum in
atrium virorum ascendebalur. Videtur
esse commentunirabbinicum,
ex recentioribus subscripsit Hitzifj.
Alii explicant de carminibnsquae can-
taverint ascendentcs in lerusalcni ad
testa in templo celebranda, ita ut sint
carmina ascensionum i. e. peregrinan-
tium in urbem. Ter enim quotannis se-
cundum legem se sistere debebant Israe-
litae Domino. Vêtus opinio, quam Syrus
in inscriptione complurium psalmorum
indicat et quae fortasse etiam ab Aquila,
Symmacbo, Theodotione exprimitur (s?;
:«? àvaoâticti;) et a S. Chrysostomo, Tbeo-
doreto indicatur, canfica liaec eonini
esse statuit qui ex Babylone reduccs in
urbem et patriam redierint. Varie tem-
pore turraae eiusmodi ascenderunt in
urbem, uti ex libris Esdrae et Nebemiae
patct. —Recentiores nonnulli vocem
referre malunt ad pcculiarem carminum
formam; quae scil. gradatim quasi pro-
cédant, ita ut antecedentis
pars ab initie subsequentis fere repeti,
augeri et quasi ascendere videatur. id
quod tamen minime eodem modo
nibus deprehenditur; neque quod in ali-
quibus deprehenditur, lis solis proprium
est. Xam simile quid iam cernitur in
cantico Debborae et in psalmis quoque
aliis (exempla collegit Riehm ad Ps. 29,
1). Ceterum vide Cornely, Introd.
2 p. 23 s. 97.
GRAECI, GRAECIA
Tj 'EXXaç). His vocibus redditur hebr.
pi vide s. v. lAVAiN.
;
Hoc loco de iisdem vocibus dicemus,
prout in libris Mach. et in Novo Test.
adhibentur.
Uti Dan. 8,21 rex Graecorum ille di-
citur qui deiecto regno Persarum ma-
gnum quoddam regnum Graecorum
oriente condit,ita i Mach. 1,1 et 6,2
dicitur Alcxauder primus regnavit in
: ras nationes
Graecia i. e. imperium macedonico-
GRAECI, GRAECIA. 426
scil. Ps. graecum fundavit. Simili modo vocatur
regnum Graecorum regnum syro-mace-
donicum quod Seleucus Nicator funda-
vit (1 Mach. 1,11 anno 137 regni Grae-
corum i. e. secundumepochenvelaerani
Seleucidarum; 8,18,.
Quoraodo lason, summus sacerdos,
Graecorum mores ludosque inducere stu-
duerit refertur 2 Mach. 4,9 s.; 11,24; cf.
I Mach. 1,12 s. Inipsa quippe Palaestina
cui tanicn
ludaei habitabant permixti cum accolis
qui lingua graeca et moribus graecis ute-
bantur; eiusmodi accolae fréquentes
erant in regione maritinia, in Galilaea
(unde nomen Galilaea gentium), in re-
:
gione a lordane orientali (in l)ecapoli)at-
que sat multae urbes maximam partem ab
eiusmodi accolis habitabantur. lia urbes
Philisthaeorum et Phoenicum appellan-
turrôXei; 'EXXr,vt03;2Mach. 6,8(Vulgata :
gentilium civitates) quae scil. a tempore
,
Alexandri Magui mores graecos ado-
ptaverint. Taies urbes praeprimis erant,
ut ipsis nominibus pan-
plerumque iam
ditur. Gaza, lope,Anthedon, ApoUonia,
Gaesarea, Ptolemais, Samaria, Scytho-
polis, Paneion (Paneas, Gaesarea Phi-
lippi), Hippus, Gadara, Pella, Dium,
Philadelphia, Areopolis etc. (cf. Sclm-
rer).
sententiae Novo Testamento Graeci non una
In
notione dicuntur. Quandoque videtur
totum genus humanum designari in lu-
daeis et Graecis; cf. Rom. 1,16; 2,9; 3,
in om-
9; 10,12, 1 Cor. 12,13; Gai. 3,28; Col.
3,11. Alias dicuntur Graeci' omnes gen-
tiles qui graecis moribus imbuti ludaeis
opponuntur; ita Graeci, "EXXrjvEç, appel-
lantur non solum qui -in Graecia habi-
tant (Act. 17,4. 12; 18,4), sed etiam qui
II.
degebant Iconii (Act. 14,1), Ephesi (Act.
19,10. graece; 21,28 graece). Cum
17
(oî 'i:Ur]vs;,
enim ex tempore Alexandri Magni lingua
graeca moresque graeci et lilterae
graecae longe lateque per Asiam essent
disseminata, facile nomen quoque Grae-
corum iis factum est commune qui na-
tione non erant Graeci. Verum ab his
omnino distinguere oportet eos qui di-
cuntur 'EXX»]vtaTa{ (Vulgata utique :
in Graeci) Act. 6,1; 9, 29. Eo nomine de-
signantur natioue ludaei qui apud exte-
nati graece loquebantur,
et Act. 6,1 idem nomen etiam iis ex Hel-
 427 GRAECl, GRAECIA. GHATIA. 'rlH

It-nislis inditiir (|ui iam Clirislo noiut'ii 17; 3 Reg. 2,7: 1 Par. 19,2; Estb. 2,U.
ilCHli'i'iint ; scd 11,20 'lvXX»)viaTâç coi'li^r Etiam lijn ita i-edditur : (jui Itonus tist
"EXXrjvaç.
hauriet gratiam a Domino i. e. habebit
Dp Ilt'lltMiisino cf. Droi/seii, (iescliiclite beneplacitum Domini (EÙBoxt'av) Prov. 12,
des ll.'llciiisiiuis cd. •>, Gotha 1877-1878; 2; item 14,9 inler iustos morabitui- :

WiUrUli, JudtMi undGriechen vor der inak-

gratia. Semel gratia ponitur pro npS
kaliaeisihen Erliobiin^ 1895; E. Schiirer.
Gesclùchte dos jiidischen VolUes cil. 3. I. (doctrina) Pi'ov. 16,23 labiis élus addel :

j). 187 ss. 11. p. 21 ss. et de urbibus helle- gratiam. Practerea ponitur gratia, ubi
nisticis in specie II. p. 72-175; F. île Saiil- legitur ofopEâ Sap. 16,25, y.pîî'îi? Eccli. 18,
(ij. Histoire d'IIérode, roi des Juifs, 1S67,
7, eùyapia-cfa 2 Macll. 2,28, y^apiOTTÎpiov
]i. 17'.> ss.
2Macli. 12,45.
De Hellenistis cf. Liglilfoot, Horae liebr.
in Act. t),l s. éd. 1. Leusden II. 704 ss.;
lu Novo quoque Testamento gratia,
p.
Knabenbauer, Comm. in Act. p. 111. 116- yàp^i dicitur de benevolcntia, favore;
203. praecipue de Dei et lesu rjiristi l)eni-
gnitatc et favore, cui onmia bénéficia
GRANATUM scil. inaluiii -raiialiim
debemus, ita ut propensam Din in nos
V. M.\LOr,RANAÏUiM. voluntatem, liberalitatem, clementiam
GRATIA. In Vetere Testainenlo ple- designet quam gratiiilo ex niera beni-
l'uinqiie respondet voci hebr. m- Fi'c- gnitate nobis impiMulit. Ita gratia induit

quens est dictio invenire gratiam in ocii-

notionem, ut ali([iiid libère ac gratuito
lis, in conspectii alicuius, vel Dei vel lio-
praestetnr ils qui id minime meruorint.
minis i. e. consequi l'avorem, poliri be- Unde interseoppouuntur secundiiiu gra-
tiam, secundum debitum. Deinde dicitur
nevoh^nlia, bone ac bénigne suscipi. Qu\
submisse petunl, rogant uL inveniant sacpe gratia id quod ex gratia i. e. ex
gratiam, ut alii sibi faveant; cf. (icn. benignissima Dei voluntale datur, auxi-
lium divinum, quo animi hominum il-
30,27; 32,5; 33,8. 10; 34,11; 39,4. Inde
lustrantur, ad Deum couvertuntur, ro-
gialiam dare idem est ac favoreni ali-
cuius cuiquani conciliare ita Deus di- boranlur, ad omne bonum confortantur.
;

citur gratiam dédisse losepho in con-

Huic dono maxime proprium est, ut gra-
spectu prlncipis carceris (Gen. 39,21), tuito detur secundum illud S. Pauli si :

eodem([ue modo : dabo gratiam populo autem non ex operibus;

gratia, iain

huic coram Aegyptiis (Ex. 3,21; 11,3; alioquin gratia iam non est gratia (Rom.
12,36); inde factuin est ut Aegyptii vasa 11,6). Huic gratiae, opi divinitus prae-
ar-gentea et aurea libenter traderent stitae, hominem oportet cooperari : e\-

Tsraelitis. Rcddere gratiam idem csl ac

bortamur, ne in vacuam gratiam Dei
favorem alicui praestare, ei bonum re- recipialis (2 Cor. 6,1); gratia Dei suiu

tribuere cf. Porro gratia

2 Reg. 2,9.
id quod sum et gratia eius in me vacua
7n etiam ea dicuntiir quibus favor facile non fuit (1 Cor. 13,10). Didiiur quoquo
gratia ipsa illa animi conditio qua Deo
conciliatur; vel ea quae placent', scil.
grati et accepti eius gratia etlecti sunt
suavitas, venustas : diU'usa est gratia in
iusti ; ita slare in gratia (Rom. 5,2;
labiis tuis (Ps. 44,3); ut addatur gratia 3,1S
2 Petr. crescite in gratia). Uti in
capiti tuo (Prov. 1,9; cf. 3,22; 4,9; 22,
Vetere Testamento, ita in .Novo quO(jue
11); Prov. 11,16 mulier gratiosa
ita
dicitur practerea de iieneticio bumano ;

(hcbr. mulier gratiae i. e. venusta) et

ita de eleemosyuis Cor. 16,3; 2 Cor. l

31,30 fallax gratia.

8,6. 19; porro adliibetur uotione gratia-
Sed aliae (juoque voces in Vulgata ruiu actionis 1 Cor. 10,30 et Luc. 17,9 :

veibo gratiae roddunlur; ita saepius

numqiiid gratiam liabet serve illi, quia
ipn; 2 Reg. 15,20 dicit David ad Eliiai :
fecit quae ei iiuperaverat? 1 Tim. 1,12
Dominus laciet tecum misericordiam et yâpiv gratias ago et 2 Tim. 1,3 et
Ï-/IJLO

veritatem, quia oslendit gratiam et Luc. 6.32 et si diligitis eos qui vos di-
:

fidem; in David ostendit amorem, pie- ligunl, quae vobis est gratia, et sim.
tatem, misericordiam. Item 2 Reg. Ic, V. 33. 34, ubi aliqui propler Maltb. 5,'i6
429 GRATIA. GUTTA. 430

gratiam notione remunerationis acci- Bible Animais 333-8; P. Cultrera, Fauna

piunt. bibl. 292 s. Leunis-Ludwig, Synopsis I. 1
;

I. KNABENBAUER. éd. 3 p. 422. 431; A. E. Brelim, Tierleben

éd. 3 VI. 415-37 cf. 437-62 G. Loreta, La
; ;

GROSSUS ponitur Gant. 2,13 no- zooiogia nella Bibbia p. 115-7.

tione ficus immaturae quae per hieniem L. FONCK.
succrescit; LXX Nah. 3,12
SXuvOo;; at
grossi exprimant nni^n ficus primuni GUBERNACULUM ponitur in Vul-
maturescentes, praecoces, quae in deli- gata Prov. 1,5 et 20,18 pro hebr. niinnn
ciis haberi solebant (cf. Is. 28,4; Os. 9,
qua voce iis in locis ars gubernandi, con-
10; Mich. 7,1). Sensu priore legitur silium prudens designatur. Eadem vox
quoque Apoc. 6,13 (6'7.uv9o;). Vide FICUS. hebr. alias redditur in Vulgata guberna-
GRYPS, auctoribus profanis aies tor (Prov. 11,14; sim. lob 37,12), consi-
quadrupes fabulosa (Herod. 3,116; Plin. liuin (Prov. 12,5), dispositio (Prov. 24,
X. 49,136; Greif, griffo7i),S. Hieronymo 6). De gubernaculo navis legitur Act.
est avis liebr. DIS dicta, primum post 27,40 et lac. 3,4 ecce et naves, cum
:

aquilam tenens locuni inter aves im-

magnae sint et a ventis validis minen-
tur, circumferuntur a modico guberna-
niundas(Lev. 11,13; Deut. 14,12). Eam
culo, ubi impetus dirigenlis voluerit.
LXX in Lev. iuxta codicem Alexandri-
num -(ÛTzn i. e. vultureni dicunt, codice GUBERNATOR legitur in Vulgata
Vaticano, Ambrosiano (F ap. Swete) aliis- Ez. 27,8. 27-29 ubi hebr. solum de nantis
que 'Ypuza legentibus, id quod etiam A sermo est; Prov. 23,34 quasi sopitus
in Deut. habet. Ex aliis versionibus On- gubernator amisso clavo, hebr. sicuti
kelos 1i? i. e. aquilae specicin, saniari- iacens (dormiens) Ssn ,;Z7N"I2 quam vo-
tana .1X72 i. e. accipitrem, Targ. liieros.
com communiter de fune ancorario, alii
N'iy i. e. probabiliter aquilam nigrdm,
de malo, de antenna interpretantur. De
graeca veneta àXiaUxov interpretantur.
Prov. 11,14 vide s. voce antécédente.
— Cum praeter nonien nihil de DIS in
Gubernator i. e. dominus nautarum
S. Scriptiira memoretur, libéra variis Ion. 1,6 accessit ad lonam inter tempe-
coniecturis via relicta est. Plerique ety- statem dormientem eumque monet, ut
mologiam vocis a rad. D"IE frangere, invocet deuni suum. Gubernator -/.uSspvri-
findere secuti aquilam ossifragam intel- u/)?, qui clavum tenet cursumque navis

legunt, ve\ Haliaetum albidllam.

eamque dirigit, legitur Act. 27,11; Apoc. 18,17.
Gray dicunt, in Palaestina vix inventam,
vel Pandion haliaetum Guvier, piscibus
GUELi (biSINU, ro'jôi7]X) , Gadila, unus

tantum victitantem, vel potiore aliqua ex duodecim exploratoribus terrae pro-

T?ilione Gi/paetum harhatum Guvier (L«m- missae (Num. 13.16[lo]).
mergeier) qui ex ossibus rostro suo ro-
GUNI {i2'Z; Twvf, Pauvf, 1 Par. o,l.^
bustissimo fractis medullam quaerit at-
que fréquenter Palaestina invenitur.
in Pouvî). 1.Unus ex filiis Nepbthali, pro-
Ex eadem etymologia etiam speciem genitor familiae Gunitarum (Gen. 46,24;
vultwis alicuius, qui rapido volatu aéra Num. 26,48; 1 Par. 7, 13).

lindat, peti posse monet F. de Hmnme- 2. Gadita quidam nobilis (1 Par. 5,15).
lauer (in Lev. 11,13), vulturemque a LXX GURBAAL ('^y^'Tia i. e. hospitium
et Vulgata indicari non videtur impro-
Baal; tj Tiéxpa) scdes Arabum, quos Ozias
babile, dummodo loco grypis fabulosi
,

rex luda Deo iuvante devicit (2 Par. 26,

yûra cum codice Alexandrino etiam a
71, ex contextu inter Palaestinam et pe-
S. Hieronymo retentum supponas.
ninsulaniArabiae quaerenda, ceteroquin
Cf. Sam. Bochart, Hieroz. IL 185-8, éd. Ro- ignota. LXX fortasse de Petra urbe prae-
senvi. IL 770-3; E. F. K. Rosenmilller, cipua Edomitarum cogitarunt. Targum
Bibl. Alterth. ÏV. 2,279-81 : L. Lewysofin, pro Gur legit Gerar.
Zool. d. Talm. 167; H. B. Tristram,^ait
Hist. of the Bible éd. 8,170-2; .L G. Wood, GUTTA in Vulgata ponitur pro hebr.
 GUTTA. (;VMNASIIIM. /i32
A'M

ni^lN in Ps. 44 [4:1], 0, uli LXX (iiiuli' GYMNASIUM (p[xvâatov) ,

palae-
slra, lociis i)uljlicus, ubi varii liidi el
hic lUixilVulKata) aTaxTrJv habeiil; pariUu'
certaniina et exercilia cor[ioris obiban-
iu Whvo 24,21 pro araxir^
Ecclcsiiistici
tur. ludaei qui mores (ji-aocorum imi-
gidta It'-^iUir, al(iiuî ea vorsio nalurae
tabanlur, eiiismodi palacslrani in Icni-
hiiiiis ri'sinao odoiilocao salis convcnil.
salem aedilieabanl 1 Mach. 1,15[141;
Vide STACTl']. De ni^lS, quod Vul^ala
cf. 4,',t. 12.
Gant. 4,14 bcne aloe vcrlil, v. ALOE.

HABA {Kethib nnni, Qeri
et Haba; xat 'Q6a6), filius
stirpe Baria tribus Aser (1
HABACUC. 1. HabacucCplpan,
Sa/.oûij.)octavus in ordine prophetarum
,
minorum. Quo ternpore prophetaverit,
aliis dociimentis deficientibus ex eiiis li-
bello colligenduin erit. Eo aiitem disci-
mus babylonium exercitum nondum
terram Israël invasisse imnio Cbaldaeos
;
siiscitari a Domino ad scelera popuii
luda iilciscenda tamquam res lere incre-
dibilis annuntiatur (1,3). Porro inter ea
qiiae acri reprehensione vates prosequi-
Inr nulla fit mentio idololatriae. Ex biisce
itaque magna probabilitate
prophetam vaticinatumesseultimis annis
i-egis Manasse, quo ternpore scil. a ca-
plivitate redux Manasses
prioribuspessimis conversus (2 Par. 33,
12 ss.) idololatriam publiée ac palam
tieri certe pro viribus prohibuit. Eo tern-
pore pariterintellegitur, quomodo incur-
suni Chaldaeorum ut rem plane novam
et inauditam describere potuerit Haba-
cuc (l,;J).Quare merito illudtempus as-
signant et veteres multi et recentiores
aliqui (ita iam Seder Olam, « neque pauci
neque indocti » apud Sanchez; ita com-
munior opinio apud Cornelium a La-
pide: ita Kaiden, Trochon, Corneh/). Alii
cum ternpore Ezechiae, losiae, loakim
vixisse statuerunt (cf. Cornely, Introd. II.
2 p. 378; Knabenbauer in Propli. min. II.
p. 52); ad quae tamen tempora duo illa,
quae dicta sunl, minime congruere viden-
tur. Deeius vitanihil notum est. Rcferlur
quidem apud Ps. Epiphanium eum
ex agro Br)6Çoy>]p ex tribu Simeon, urhe
a Chaldaeis eversa fugisse in Ostraci-
H
nim i. e. nem, mox regressum esse in patriam
(il/. 43,417 s.); verum haec incerto au-
Soraer de
ctore dicta ad fabulas iure amandantiir.
Par. 7,34).
In libelle Chaldaeos a Deo niitti ultores
'A,u.-
improbitatis popuii Dei descriltit; verum
virgam banc qua Deus ad ultionem uta-
tur mox a Domino iri confractum; in
populo Dei iustum in fide sua fore sal-
vum. Sublimi carminé (cap. 3) Deura iu-
dicem describit, qui impios deiiciet, piis
salutem largietur eximiam.
2. Habacuc x\u.6a/.oû[i.) propbeta no-
minatur quoque Dan. 14,32, qui scil.
dum messoribus cibos fert, iubetur ab
angelo prandium ferre Danieli in lacu
leonum apud Babylonem et aU angelo
elTicitUr, illuc transfertur. Hune propbetam esse
alium a priore, iam ratione temporis
suadetur; nam, uti supra dictum est,
et a viis suis argumente vaticinii prohibemur ne pro-
phetam aequalem faciamus Danielis.
Apud LXX titulus cap. 14 legitur ex :
prophetia Ambacum filii lesu ex tribu
Levi. Fuerunt quidem qui hune Habacuc
eundem putarent cum priore (ita S. Hie~
ronymus, Mariana, Calmet, Vlgouroiix);
at nisi eum vixisse dixeris multo ultra
consuetam hominum aetatem, id assumi
nequit. Interprètes protestantes eam
translationem rident tamquam rem por-
tentosam, fabulosam. Rationalistas ita
agere nemo niirabitur. Verum iure mi-
raberis eos quoque ridere qui librorum
sacroruni protocanonicorum Novique
Testamenti auctoritatem sartam tectam-
que esse volunt. Sed hi monendi sunt,
ut legant 3Reg. 18,12 et 4 \{eg. 2,11. 16
et Matth. 4,3. 8; Luc. 4,3. 9 et Act. 8,39.
fuisse 40. Si liaecnon sunt monstrosa, cur
illud ut absurdum traducunt?
I. KNABENBAUER.
'iX\ llAHER. IIACELDAMA. W(i

HABER "lin, Xa6ép),8eillc CinatMis, lingutMidiis est (Ibobar E/.ecbielis,qui llu-

iiiarilus lalit'l.qiiac. Sisa!'am,(luccui exer-

vius in Habylonia quacriMidus est.

citus refais labia, occiilit (hid. ijl. 17.

Ex luulloi uni opiniont^ Khiibùv Iribu-
21; î),24). (jciis Cinacuium a llohab co-
Eupbialis est etiam ille lorrens in
lariiis

j;nato Movï^is (loscciulciis in oxlrcmo Mesopolamia, qui liidilb 2,24 LXX appel-
lalur Aiironas, 2,14 Vulg. Mambrc (cf.
mei'idie teirao Clianaan sedcs tixcral
s. V.).
(Cl', liul. 1,10); Haber aiitcni Ciuacus
scptomh'ionein versus pi'oft'ctus taber- HABSANIAS (niJïin, XaSaaefv) vi-
nacula lelcndei'al iisqiit?. ad vallem Sen-
detur fuisse capul alicnius familiac de
nln iuxtaC-edos Neplilbalicl l'oodusquod-
génère Reclmbilartun; eius iiepos lezo-
dam pcpigeial cuin lahiii rcge Asor
nias lempore lei'cmiac prophelae prae-
(V. lAlUN 2 et lAHEL). ConiiciL F. de
cipuus erat inler Uecbabitas (1er. 3.">,3).
Hummelauer (ad los. 19,33) suporstite
losiic et Danilas emigrassc in Dan-Lais HACCUS v. ACCOS 1.

paguni Nepbibalilariini el, Nopbtlialitis HACELDAMA ('AxeXôapLâ/^) i. e. ager

concessuni osso paiinni coninuikiloriuni sanguinis (chald. xm Spn) a ludaeis
ad auslruni lacus Tilteriadis cl Cinaeos
hierosolymilanis appellatus est ager li-
secessisse alios in exlrcniuin Negeb,
guli, quem principes sacerdotum pro Iri-
alios dnce Habcr in istiini pai^um corn-
ginta argenteis a luda Iscariote in lem-
iniilaloriiini a Nephtbalilis invilatos.
pbun proiectis cnierunt in sepullurani
HABIA innn, T6£ta), sacerdos,
peregrinorum (Mattb. 27,8; Act. 1,19).
ciiius posleri duce Zorobabel ex capti- Ager iste tlguli (ô àypb; loîj x£pa[j.Etoç) om-
vitateredierunt, seda saccrdotio cxchisi nibus noius esse supponilur, fortasse
sunt, cuni genus suum sacerdotale ex (juia etiam post vcnditionem externa \e-
tabulis genealogicis demonstrare non stigia indicabant in eo fundo argillam
possent (Neh. 7,63). Idem Esdr. 2,01 ad vasa conficienda a ligulo, qui agrum
scribitur Hobia (niin, AaSsid). posséderai, fuisse etTossam.
Aliqui recentiores in narrationi' Evan-
HABITATIO PULCHRA (Mich.
gelistae cuni verbis S. Pétri Act. 1,18
i,H) V. SAPHIR.
collata duplicem eiusdem rei traditionem
HABOR (Tian, 'Aot.'ip el 1 Par. o,20
depreiiendere sibi videntnr, sed imme-
Xa6wp) lluvius Mesopolaniiae superioris,
, rito. Dicit quidem S.Pelrus 1. c. de luda :

quo Salnianassar (vcl Sargon) parlem et hic quidem possedit (ÈxtrJaaTo i. e. ac-
Israelitarum captivorum abduxit(4 \\e\i. quisivit) agrum de mercede iniquitatis.
17,6; 18,11; 1 Pai'. 5,20). A plerisque Verum apostolus de re loquens cuncUs
agnoscitur idem, qui apud auUquos vo- nota ita id unum elîerl, quod ludas pro
catur Aborrhas (StrahoW\. 1,27), Abu- apostolatu, ad quem vocatus eral, sibi
ras [Isidor. Char. 4), Aitora {Zositiim 3, acquisierit idcpie offert modo oratorio :

12), (:bai)oras (7Vo/em. V. 18,3 [éd. Mn(- acquisivit agrum, quia de pecunia pro-
ler-Fischer 17,3]), Cbabura
XXXl. [Plin. (iitoris emptus est; dein addit alterum
3,37), iiodic auleni Khahîir. Isoriginem quod suspensus scil. ce-
sibi acquisivit :

ducit a monte Masio (Kharadja Dagh) el cidit pronus terram et crêpait médius.
in
apud (^ircesium (Karkesia) in Eupiu'atem Alii modum loquendi explicant liclione
influit; a parle sinistra (orienlali) recipit (piadam iuris, quia scil. pecunia luda(>
Mygdonium lluvium (cf. Uiess, Bibel-Âllas emptus sit ager, ludam censeri posse
éd. 3 Tab, lY. et V.). Plura vid.^ apud agrum acquisivisse. Cf. Knabenhaacr,
Ritter, Erdkunde X. p. 120. 130. 244. Comm. in Mattb. éd. 2 H. p. ,')02el Comm.
246 s. 1148. — Aliis paucioribus prae- in Act. p. 34.
placet aller Khabûr, (pii ab oi'ienle in Oslendilur iiodie locus ille llaqq fl-
Tigrideni superiorem inlliiit; sed cf. T)âm vocal us, a meridie urbis lerusalem
Schrader-Whitehouse, Cuneil". Inscripl. inascensu australi vallisRenennom ^\\'\n-
and Uld Tesl. I. p. 207. Pi-aeierea v, {',()- noni); iuv(>ninnlur ibidem camerae sé-
ZAN. —
Ab iili'iKHie Ibivio K/iabilr iWa- pulcrales el sirala lerrae ai'gillosae.
437 HACELDAMA. UACUILA. 438

Traditio hune situm assijinans iisque ad
S. Hieronymum ascendit, qui Haceldama
ponit ad australem plagam montis Sion
(Onom. ccl. Lag. 99,21) corrigens textuni
Eusebii iv popsfoii; tou Stwv ô'po'ji; (1. c. 229,
87). Eandem traditionem refert S. Anto-
ninus Martyr vel potius Anonymus circa
annum 370 « Exeuntibus nobis de Si-
: noctn in castra Saulis penetrans hastam
bia venimus in agrum, qui coraparatus^
estde pretio Domini, qui vocatur Achel-
demach, hoc est ager sanguinis in quo
sepeliuntur omnes peregrini. Inter ipsas
sepulturas ccllulas servorum Dei; viri
niulti virtutum. Poma et vineas inter
ipsa monumenta per loca ». Circaa. G70
Adanmanus (Arculfus) « hune parvum
agelluUun ad australem mentis Sion par-
fera situm saepe frequentans visitabat »
et saeculo 8. ineunte Beda refert
" Porro Acheldemaeh ad australem pla-
gam montis Sion peregrinos et ignobiles
mortuos hodie quoque alios terra tegit,
alios inhumatos putrefaeit ».
Cf. Antonini [Anonymi] Placentini Iti-
nerarium 26 Adamnaui De locis sanctis li-
;
bus vicibus indicarunt. Priore occasio-
ne (1 Reg. 23,19) David de colle descen-
dons meridiem versus in desertum Maon
se reeepit (23,24. 25). Altéra oceasione
(26,1 ss.) Saul in eoUe Haehila castra-
metatus est, David autem colle relicto
penitius in desertum (Ziph) se abdidit et
et scyphum abstulit; dcinde ex adversa
rupe, quae sine dubio valle interiecta a
colle Hachila seiungebatur, somno so-
pitos compellans iram divinam iis, qui
regem in se incitaverant, imprecatus est
et in terram Geth ad Philisthaeos abiit.
Situs erat eollis ad dexteram deserti
(23,19) seu ex adverso (hebr. a facie)
solitudinis (26,1). Ex contextu intelle-
gendum est desertum Ziph, quod est in-
: terurbem Ziph {Tell Zlf) et mare Mor-
tuum; is igitur,qui ex colle Ziph facie
ad orientem versa prospicieltat, coram
se cernebat desertum Ziph et ad dexte-
ram seu meridiem deserti collem Ha-
chila (F. de Hummelauer ad 1 Reg. 23,
19). A vero sine dubio aberrant Euse-

bri très, 1. I. 19;Beclae Liber de locis san-
<lis 3; apud P. Geyer, Itinera hieros. p. 177.
243. 307. Praetereav. Bobinson, Palaestina
II. 178 s.; T. Tobler, Topographie von Jéru-
salem II. 260 ss.; Scheç/i/, Pilgerreise, 1867
I. p. 392; Schick in Pal. Expl. Fund, Quart.
Stat. 1892 p. 283-289.
HACHAMONI C^iajn-p
Hachamonitae, Vulg. lilius
bius et S. Hieronymus, quibus Echela
est viens 7 mil. pass. ab Eleutheropoli
distans (Onom. éd. Lag. 256,3; 120,15);
is viens nimitim abest a Ziph et Maon
nec respondet contextui biblico, quare
Relandus (Palaestina p. 745) suspicatur
Echelam confundi cura Ceila (cf. Onom.
i. e.filius éd. Lag. 109,19). Ad orientem Zî/" inve-
nitur eollis Dahrcl-Kôlâ quem nonnuUi
Hachamoni; ,

•jîo; AyajjLctv 1 Par. 11,11; ô Tou ^Vy.afxJ 1 Par. {Couder, Buhl) cum Haehila componunt.
Hachamon vel Hachamoni haud Reeentius vero Khirbet Khoreisâ ad me-
27,32).
dubie erat caput alieuius familiae, ad ridiem Zîf censetur esse illa arx 'é^7^
quam pertinebant Iesbaam(l Par. 11,11) (naJin), quam David in vicinia Ziph
et lahiel (27,32). Ex 1 Par. 11,11 etiam
occupavit (1 Reg. 23,15. 16. 18. 19) et
emendandus est textus eorruptus 2 Sam.
cuius mentio etiam fit apud Flav. lose-
23,8 "i:'22nn TCr^b'-l T*ri Vulg. sedens
:
phum (Ant. XIV. 13,9; Bell. iud. I. 13,8;
in cathedra sapientissimus (princeps); 15,4), ut A. Schlatter existimat; atta-
vertendum erat lesbaam filius Hacha-
:
men non constat ujin locis citatis esse
moni (F. de Hummelauer ad h. 1.). nomen proprium arcis cuiusdam, cum

HACHELAI (niSjn, 'AyeXtct^, pater possit etiam signifieare silvam, dume-

tum ; nomen proprium in ea voce latere
Nehemiae ^'Neh. 10,1); idem Neh. 1,1
suadent utique LXX et Flav. losephus
scribitur Helchias (XsXxstcé).
(Ant. VI. 13,2) interprétantes rj Ka-.vT] (=
HACHILA (nSonn nvia; Vulg. eol- nï7in).
lisHaehila et Gabaa Hachila; 6 jEouvbç ô Couder in Survey of West. Pal. Mem.
Cf.
'EysXa et Tou "Ey^sXà), eollis in dcserto, III. 313 et apud Hastincjs. Dict. of the Bi-
ubi David eum 600 viris delitescebat, ble II. 273; Buhl, Alt. Pal. 1886 p. 87; .1.
quando Ziphaei eius latebras Sauli dua- Schlatter, Einige Ergebnisse aus Niese's
i.-J!) IIACIIILA. UAEKESIS. 44(>

Ausgalie des losepliiis in Zeitsilir. il. I). Pal.- dem e.sse urbs et rcgio, (piac in inscri-
Ver. XIX. IS'.tG p. •.)jy.
ptionibus cuneil'ormibus llatariKa, IJa-
HACUPHA uXElpn; 'A^eixà Esdr. "2,
tarikkfi , llaldrakkd appellahu' et cuius A
mentio lit simul ciuu Daiiuisco, Hamatb "
51 A/si-^â Neli. ~,.")3), Nalliinaeus, cii-
;
(Ematb), Zol»a (Soba),Zcmai' (Samaraci),
iiis posttîri (iiae Zorobahol o.\ caplivilato Arka (Aracaei) expeditiones Assyriorum
;

rt'ilieiiinl (E.sili'. 2,'ol iNcli. 7,o3;.

;
iu lerram Ilalurika conunemoranlur o\
HADAD ,"TTn, Xovoiv) reconsetiir auuis 772, 7()5, 755 a. C.lir. ex conlexlu ;

inscripliomnn (puuM'cmda est baud pro- '•

octaviis inlor lilios Isniaelis (l Par. 1,
cul a monte Eibano septemtiionein ver- •
Eius uomen Hadar (nn
HO). Icgitiir
sus. —
Aliqua dtdjia contra banc opi-
vol melius Trn, XoJSâv) Gcn. 25, lo. nionem assyriologorum, quae reliquis
Loctionem Trn confirnianl Samarita- coniecturis de Hadracb linem imponere
niis et Flav. losepluis (Aiit. I. 12,4 videbalur, movit W'olf Batidissin et pro
Xôoapio;, Xooôa; el X6ôa5oç éd. Niese). comparatioui^ cum Hadrach alïert alium
De Hadad vel posteris eius nihil notnin ([uendam locum in Assyria, quem Pto-
est. leuuieus (VI. 1,6) Xarpî^^apia appellat.

HADAIA CnnV, "Eosii, A 'hoooi), Cf. Schrader- Whitehouse, Cuneif. In-

script, and Oid Test. 11. p. 153. 190. 192;
patci- Ididae niatris losiae régis, oriun-
Pelilzsc/i, Paradies |>. '279; //. Winlder,
diis de Besecalh 4 Reg. 22,1); v. BAS- Alttestani. Untersuchungen 1892 p. 126-134;
CATH. Wolf Baiidissin in Real-Encycl. fur pro-
HADAR V. HADAD. lest.Theol. éd. 2 et etiani éd. 3, VII. p. 300.
301, ubi cpiniones variae de Hadrach enu-
HADASSA (n'it""!! nova scil. urbs, nierantur et maxima probabililas pro Ha-
Aoadâv), Lirbs secimda
tribus luda in drach '^= Hatarika concedilur.
provincia Sephclae (los. 15,37). Eusobius HADRIEL (SiS'my, AooiTi'Xj'EcjopiTÎX),
confundit Hadassa cum Adarsa seii Ada-
lilius Berzellai Molalbiles seu de Mola-
zer(vide s. v.). Teste Misbna (Eriibin 5,
thi (vide maritus Merob Iiliae
s. v.),
cum notis Bartenorae et Maiuionidis
Saul (1 Reg. 18,19; 2 Reg. 21,8 ubi pro
apud Surcnlîusiuni II. p. 105) Hadassa
Micbol legendum est Merob); quinque
50 habitationes numerabat eratque urbs
minima in ludaea seu Iota terra luda. lilii quos Merob Hadrieli genuerat, a
Gabaonitis in patibulo suspens! sunt (v.
Hodie fortasse vicus Wbdis prope Asca-
GAB.\0>J et GABAA 4).
lon orienlem versus (Survey of Vs'est.
Pal. Mem. II. 409) nec procul a Magdal- HAERESIS, HAERETICUS Vo\
gad {el-Medjdel), quae los. 15,37 simul graeca a'ipsotç et a verbo activo atpsîv
cum Hadassa nominatur. Alii [Billmann demptionis, expugnationis, et a verbo
ad 11. 1.) situm ignotum esse dicunt. medio atpîtaôai eleciionix, optionis signi-

HADID urbs v. ADIADA, ADDUS. licationem habet apud scriptores profa-

nos. Pçr metonymiam etiani sententia
HADRACH (^TTn ; -Hopâ/,, A Zio^iv.)
aliqua vel opinio philosophica, quam ali-
legitur Zach. 9,1 : Onus verbi Domini in qui sibi luendam ac protiteiulam optant,
terra Hadracb ;
— quo nomine desi- et porro ipsa quoque scbola sive secta
gnantur regio el oppida, quae ad ma- eorura qui lalem senteutiam reiectis aliis
iorem urbcni scu melropolim lladi'ach ampb'cUmtur, vocabulo atpîasw; appel-
pertinent. Praotermissis signilicationi- lauliu- a Polybio, Diodoio Siculo, Cicé-
bus symbolicis el coniecluris innunieris rone, Diogene Laërlia<le, aliis. l't ex
tuin veterum tum recentiorum (quarum Klavio losepbo constat, illae factiones
praecipuas recensel Kua/iciihaHcr ad li. seu sectae ludaeorum, i(uae in rébus
I.) iuval notare id, (piod assyrioh)gi ad rt'ligiosis et politicis sua quaeque pla-
vocem exi)licandaiu allcrnul. Hadracb, cila sequebanlur, a^psaa; nuncupabantur
(piae Zacli. 9,1. 2 una cum Damasco el ^Ant. XHI. 5,9; Bell. iud. 11. HA. 2). Pba-
Ematli (Hamatb) nominatur, videlur ea- risaei, Sadducaoi, Esseni, el si qui e\si-
441 IIAERESIS. IIAI. 44-2

stebant llidem in Novo Test, pha-

alii. tale rcdierunl (Esdr. 2,46); loco paral-
risaicae (Act. li->,5; 26,5) et sadducaicae ielo Neh. 7,48 hoc nomen omissum est.
(ib. 0,17) alpeasojç mentio lit, nec ulla
ipso atpsacwç vocabulo nota vituperii
HAGABA (nian Esdr. 2,45; Nian

inuri scctae alicuius asseclis videtur, ut Neh. 7,48; AYa6à), Natbinaeus, cuius
maxime ex verbis Pauli (Act. 26,5) pa- posteri duce Zorobabel ex captivitate

let. Ab ludaeis etiam cbristiana religio,

redierunt.
cum oreretur, pro tali secta seu hae- HAGGI (lan, '^yrdi, ^yy^O, secun-
resihabebatur (28,22) et utpote a faiso
dus filius Gad (Gen. 46,16); idem in
Messia fimdata contemnebatur (ib. 24,5) ;
Vulgata Num. 26,15 scribitur Aggi et
sed S. Paulus palam eam esse dunitaxat
Aggitarum progcnitor.
haeresin i. e. scholam aliquam religio-
sam novae alicui doctrinae inhaerentcin HAGGIA (n^ian, 'X^ii), levita de
eam potius
negabat, esse xrjv oohy aflir-
stirpeMerari (1 Par. 6,30[15]).
mabat, eam nempe viam ac rationem
Deum colendi, quae et esset unice vera
HAGGITH (n^an, AyysO et 2 Rcg.

et omnibus ad salutem necessaria (ib. 3,4 (Ptyyd^), una ex uxoribus David,

24,i4j. mater filii eius quarti, Adoniae, qui
In regno messiano, in Christi ecclesia Davidi natus est in Hebron (2 Reg. 3,4 ;

doctrinaque christiana haereses

taies 3 Reg. 1,5. 11; 2,13}; eadem in Vulgata
exsistere, nisi contemptis Christo et Spi- 1 Par. 3,2 scribitur Aggith.

ritu veritatis ecclesiae promisse et in-

HAI. 1. Hai ',1'J semper cum articulo
fallibili magisterio apostolico, non pos-
sunt. Unde in Novo Test, pro rc nelaria lyn 1. e. acervus ruderum; 'Ayy'''^ ^'^^i

atque abominanda, pro opère carnis sed etiam 'Aïa, 'AÎ), urbs regia Chana-
(Gai. 5,20), pro re perniciosa (2 Pet. naeorum, quae iam tempore Abraham ex-
2,1 babentur, et ita soliim quadamte- sistebat (Gen. 12,8; 13,3), quam losuc
nus prosunt, ut qui Cbristiani pro- expugnavit et anatbema fecit (los. 7,2.
bati sint, manifestent (1 Cor. 11,19). Ea- 5; 8,1 ss.; 9,3; 10,1. 12,9); eadem haud
rum perversitas in eo potissimum sita dubie est Aiath {T]^y 'AryaO, quae in
est, quod ecclesiae ac lidei unitati essen-
descriptione itineris Sennacherib nomi-
tiali (Eph. 4,5) adversantur; quo lit ut
natur ante Magron et Machmas (Is.
a'tpsjtç évadât synonymum vocabulorum
10,28). Ex captivitate redierunt viri Be-
or/oataafa et a/^{ajj.a, a quorum priore eo
solum 123
thel et Hai 223 (Esdr. 2,28) vel
differrc videtur, quod in re religiosa
(Neh. 7,32). Inter urbes a Beniaminitis
versatur, ab altero eo quod est dissi-
post exsilium denuo inhabitatas recen-
dium magis diuturnum ac pertinax quo
sentur Alechmas, Hai (xij?, 'Aïw) et Be-
haeretici a reliquis lidelibus se séparant
(1 Cor. 11,18; Gai. 5,20; cf. loan. 7,43; thel (Neh. 11,31). Locis citalis describi-

10,19). « Haereticum bominem » (aîpsTt- tur esse ex latere Bethel (los. 12,9),
xbv à'vOpwTcov, Tit. 3,10) S. Paulus eum iuxta Bethaven ad orientalem plagam
nuncupat, qui doctrinam veritati con- oppidi Bethel (los. 7,2; cf. Gen. 12,8),
trariani propagat. Videmus igitur ait a Bethel separata per vallem, in qua
ipsa iam aetate aposlolica haec vocabula quinque miilia virorum in insidiis positi
haereseos et haeretici eum sensum ha- erant (los. 8,9. 12), alteram vallem
bere coepisse, quo traditio catholica ea adiacentem habens septemtrionem ver-
accipit.In versionc Vulgata Act. 24,5. sus (8,11), urbem Machmas autem méri-
14; 26,5 ; 28,22; Gai. 5,20 ; 2 Petr. 2,1 in- dien! versus (Is. 10,28). S. Hieronymus
tcrpres graecam vocem in sectam vertit, (Onom. ed.Lag.8i,^ cf. Eusebium209,59)

reliquis locis ipsam retinuit. scribit : « Agai vix parvae ruinae rési-
dent et locus tantummodo demonstra-
F. ZORELL.
tur ». — Nunc probabilius el-Tell (cf.
HAGAB (zan, AyâS), Nalhinaeus, cu- los. 8,28 : fecit eam DSl5;-Sn acervum
ius posteri duce Zorobabel ex captivi- aeternitatis) prope Beitln (Bethel) inter
 iV,\ IIAI. IIAI.C.AÏII, IILLCATU. A\\

lULTidit'iii et oru-aloin seii plciiiurc iio- deni lUiviuiii Adiabenc ». E\ inscriptio-

iniiie Tell l'I-lladjar i. e. coliis lapidimi nibus euneil'orinilius in conqjai-alioneni
{Van (le Velde, Wilson, l). Zanecclua cl adducitui' Ihilalj-lju urbs Mesiqiotaniiae
V. iiilVa). Aliis prai'placet Khirbel llidi/ân cuni Kesepb, Gozan, Nisibe enumerala ;

liaiid prociil a priore situ iiitoi' incridicin vcstigiuni aidiqui noniinis prae se l'eric
t'I oik'iitoin {Condi'r, Biihl, D. Zaïircchûi), videnltu' ruinae (i/a seu Kalah iu\ta sii-
aliis Khirbct el-Kudcire iii radoin vicinia pcrioreni Kluibfir dlaboi'). Altanien re-
iiieritlieiu versus {(iucrin), aliis dcniquc cenlissiuius editm- Geoyrapbiae Ptole-
iiiimis l'elicitcr Khirbet cl-Haiye iutcr luc- maci, Cwtius Theod. Fischer (Parisiis,
ridiein t4 orienlem a Mahluuâs (Krafft, Firmin-Didot, vol. 1. p. 1002) ad V. 17
H. Kitchener). [18], 4 adnolat « Gbaleilini alius nenio
:

comineniorat. Nonien eorruptuin esse

Van de Velde. Meinoir 1858 p. 282;
Cf.
pro certo babeo cuni Midlcro, qui Xa^pî-
eh. Wilson in Survey of West. Pal.
Ti? coniecit ratione parum probabili.
Mein. II. 372; idem apiid Smith-Fuller,
Dict. of tlie Bil)le I. p. 78; Conder, Teiit Scribas velini BaXi/trtç. Regio denomi-
Work in Palestine 1880 p. 253; idem in nata a BaXi'ya tluvio, bodic Bellkh (cf.
ral.Ejplor. Fund, Quart. Stat.;i881p. 254; Ritter, Sachau) ». lamvero etiani LXX
F. linlil. Alt. Pal. 189r> p. 177; I). Zanec- 4 Rcg. 17,6 Iv 'AXaè xat iv 'Aowp TioTaptotç
chia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. fluvium, non rcgionem innuunt. Quibus
469 s. 49Cqui in el-Telt agnoscit urbein
ss.,
perpensis commendatur einendatio a
antiquam liai, in Kliirbel Haiijan urbein
nonnullis {H. Winckler, Maspero) pro-
Esdr. 2,28 reaedidcatam, iuxta quani ina-
gnilica necropolis bene conservata cernitur; posita n^2 pro n'7n, ut sensus sit col- :

V. Guérin, Judée III. 59 ss. G(; provocans ad locavit eos in r^i (Belîkh) et Habor lUi-
liobinson; sed qualein situm ex tribus vici-
viis Gozan, quem sensum etiam Vulgata '

ais el-Tcll, Kli. Haiyûn, Kh. el-Kndeire

4 Reg. 18,11 exprimit.
Rohinson (Palacstina II. 331. 340. 368. 557.
562 ss.) urbi Hai assignaverit, non salis li-
Cf. Schrader apud Riehm-Bocthgen Hand- ,
quet; Krafft, Die Topographie Jerusalems
wb. des bibl. Altert. 569 et Keilinschrif-
I.
1846 p. 9; H. Kitchener in Pal. Explor.
ten und Geschichtsfoischung p. 167; Schra-
Fund, Quart. Stat. 1878 p. 10. 75. 132 et
der-Whitehotise. Cuneif. Inscript, and Old
Survey of West. Pal. Mem. III. 33.
Test. I. p. 268; /'. Viijouroux. La Bible et
2. Hai (iî;; Taî. Ka(, code.v B omittit), les découv. mod. éd. 6 III. 561. 562 Pannier ;

apud Vigouroùx, Dict.de la Bible III. 401;

urbs .Vmmoiiitaruin ex con-
(ler. 49,3);
H. Winchler, Alttest. Untersuchungen 1892
textu patet fuisse urbem quandam prac- p. 408. 109 (sed opinionem suam ipse
cipuam, quae ab lioste invadenle prima Winc/iler dereliquit in AllorientaliscJie For-
deiicialur et reliquis urbibus ruina sua schungen p. 292); Maspero, Histoire an-
Luctum et idulatum indicet. Est plane cienne de l'Orient, 1S99 III. p. 216. De tluvio
Beli/di V. Rilter, Erdkunde XI. 250 ss.
ignota. ;

E. Sachau, Reise in Syrien uiul Mesopola-

HALA (riTl, 'AXai) reiiio, in quaui mien 1883 p. 230 s.
rex Assyriae parteni Israelitaruin capli-
vorum abduxit 4 Keg. 17,6; 18,11 et
HALAA nx'in, 'Awôdt), iina ex u\i>-

1 Par. y, 20, quo ioco Vulgala scribit ribus Assur patris (possossoris) Tbo-
Lahela, LXX Xaâ/, A XaXdt), omnino dis- cuac (1 Par. 4,5); eius très filii reccn-
linguenda a Chale (Gen. 10,11. 12). A sentur (4,7; LXX nomina uxoriim
inullis (cf. Schrader, Vigouroùx, Pan- confunduid).
nier) censetur esse Chalcitis (XaXxîrtç)
Mesopolamiae iuxta (lauzanilini (v. GO-
HALCATH. HELCATH (npSn;
ZAN) in linibus lUivioruni Ghaboras 'EÇeXexéO, \;XxâT), urbs tribus Ascr (los.
(Haltor) et Saokoras (Mygdonii) sita, de 19,25), civitas levitica lilioruni Gerson
qua Plol(!inaous (V. 18,4) « Obtinct au- : (les. 21,31); eadeni 1 Par. 0,75 [00)
Icni eius tcrrae parles prope .Vnneuiain scribitur llucac (p'pTI, 'Axâx). Goniici-
.Vntbeinusia, inIVa ([uani est Glialeitis el tui- esse bodiernus viens Yerhâ inters('|i-
iidra iiauc (iau/.anitis al(iue ad Tigri- tenilrioneni el orienlem ah Acelio.
 HALCATll, IIELCATH. UAMMOTH DOR. -446

Cf. Guérin, Galilée II. 16,17; /. Sclnrrirz, intellegeret,quae in Palaestina vix in-
Das heilige Land 1852 p. 152. venitur. Similem vero Pandionispeciem,
omnium aquilarumpalacstinensium com-
HALHUL (SinSn, Mlo'ji), urbs Lri-
munissimam, Circaetum galUcum Boie
Llis luda, iu quaita provincia niontis (^ C. fjrachtjdactijlus Temminck), etiam
(los. lo,58). S. Hieronymus est et lio- :
eodem nomine significari haud impro-
die in ad Aeliam pertinente
regione babile videtur. Aliae aquilarum species,
villa nomine Aliila iuxta Chebron (Onoin. qiias Trislram simul comprehensas sup-
éd. Lag. 119,7). Hodie Halhûl a Hebron ponit, eodem vel potiore iure sub nomine
seplemtrioneni versus et prope Bethsiir. l'kTJ inlelleguntur.

Cf. Guérin, Judée III. 284-287, qui etiam

Cf. Sam. Bocharl, Ilieroz. II. 188-90, éd.
documenta adducit de opinione rabbinica
Rosenm. II. 774-6; /. D. Michaelis, Siip-
Gad Videntem ibi esse sepultuni; Robinson,
plem. ad lex. hebr. p. 1879 s.; E, F. K.
Palaestina I. 359 Carmobj, Itinéraires de la
;

RoseiuniUler, Handb. d. bibl. Alterth. IV.

Terre Sainte 1847 p. 242. 388. 435; D. Za-
2,281; L. Leinjsohu, Zool. d. Talmuds 167;
necchia, La Palestine d'aujourd'hui isyo II.
H. B. Tristrani, Nat. Hist. of the Bible éd.
•M6. 217.
8,184-6; id. Fauna and Flora of Palest. 101.
107; ./. G. Wood, Bible Animais 354 s.;
HAL.IAEETUS tertiuni inler avos
P. Culfrera, Fauna bibl. 293 s.; Leunis-
immundas locum tcnet(Lev. 11,13 Deut. ;
Ludwicj, Synopsis I. 1 éd. 3 p. 431; Ph. L.
14,12), nomine hebraico n^2'V et graeco Maiiiti, Naturgesch. d. Thiere I. 2,516-9.
àXtafsToç i. e. aqiiila maris dictas; necpie
522 s.; .1. E. Brehm, Tierleben éd. 3, Yl.
de bac ave mentio in S. Scriptura 307-11.315-28.332-6; G. Loreta, La zoologia
alla
nella Bibbia p. 117.
occiirrit. Onlcelos N17Î7 explicat, quod
L. FONCK.
ïarg'. hieros. pro D13 babet(v. GRYPS) ;

idem Targuin hic NTai^ exponit, versio HALICARNASSUS v. ALICAR-

samaritana riTI!;, Graecus venetus yûjra. NASSUS.
De aliis testibus antiquis non satis vide- HAM, urbs praecipiia Zuzim (vide
lur constare. —
Nomine hebraico aqiii- s. V.).
lae vel vulturis specicm significari e\
contextii apparet. Quaenam vero in i»ar-
HAMATHAEUS v. AMATHAEUS et

ticulari designetur, ex solo nomine haud EMATH.

facile quis dixcrit. Nominis etyn;plogiam HAMDAN (l'ran, 'Aaaoct), primus
iuxta interpretationem Hebraeorum se- filius Dison filiiSeir Horraei (Gen. 30,
culus Bochartm r\i2VJ (cum j epenthi'- 26); idem 1 Par. 1,41 scribitur Hamram
tico formatum) et xn!; (n"t1") Chaldaeo-
(pnn, 'E[A£poV). Aliis nomen Hamran
rimi ad radicem "y revocat atque
ai[uilam validam scu valeriam, nigram
videtur esse mendosum {Gesenius-Buhl,
scilicetgraeco nomine [j-EXavaistov dictam,
Handwb. éd. 13), aliis autem nomen ge-
exponit. Quam cum Aristoteles, flinma,
nuinum {J)iUmanna.d Gen. 36,26).
al. interaquilas«minimam magniludine, HAMMATH (nan, Aîixàô, Yulgata :

viribus praecipuam, colore nigrican- Calor), pater domus Rechab (1 Par. 2,

tem » describant {Aristot. Hist. an. IX. 55), de gente Cinaeorum secundum Vul-
22 al. 32,2; Plin. X. 3,6; cf. Homer., II. gatam Hi sunt Cinaei, qui venerunt de
:

21,252 s.), haud improbabiliter quis Calore patris domus Hechab. Sed F. de
eam Pandion haiiaetum Cuvier esse dixe- Humrnelaucr (Comm. in Num. p. 190.
ril, non quidem omnino minimam aqui-
197) hune textum emendat « Hi sunt :

larum, sed plerisque minorem atque in hastati, quorum pater est Machmath pa-
Palaestina satis frcquentem. Hoc igitur ter Bcthrechal) )>.

sensu Hebraeorum cxplicatio cum LXX

inlerpretum et S. Hieronymi auctorilate
HAMMOTH DOR (INT DÉn i. e.

consentiens r\izvj esse haiiaetum proba- thermae Dor; .\3[i.[xâ9, A 'Eio-aGoiôp), civi-

bile ostendit. Falso autem allerum ha- tas levilica lilioruui Gerson in tribu
iiaetum, a Graij albicUlam dictum quis Nephthali (los. 21,32). Eadem videtur
 U7 IIAMMOTII Doli. IIANAN. V4H

(|ii;i(' lus. I0,3ii aiipellatur l'jiialli n'2n ; liiiium .\s(;r puuctuui maxiim^ srpliMii-
"tiixaOaôaxs'O o.\ rusioiie noiiiiiiiKii Kiiialli Irionale tori'ae [tromissae igiiorari \i\

et Reccalli; A "A[i.âO), oadcrii (|iioqii('

potuerit; ad nbiectionem llammotli Dor
esse urbeui iNepiilliali. non Aser, idem
([uae I l»ar. r.,7()[(»l] llaniun ,"ri72n,
iaterpres llamoii ii. I. non
resporidet
\a[ji(')Oi. Atldiltiiii Dor (|iioino(lo o\|)li-
dici pertinuisse ad Aser, sed lermiuum
caiuliim sil, (liriicile dictu est. — Ely- Aser pertigisse usque llamon.
inon, ut (li.viiiuis, llicrtnas indiral. lain-
vero apiid Klaviuin los. (Aul. XVIII. 2,3; Cf. Cuérin, Galilée II. p. lil-148. 173;
IJell. iud. IV. 1,3) coniniernoraliir vicus Buhl, Alt. Pal. 189<) |). 229; Van de Velde.
Meinoir 1858 318; liohiiisoii. INeuere bibl.
p.
'A[i.|xaOoûs (eilit. Nii'se; (\[1(h\ iioiiioii ipso
Forscliunt;en p 84; Legendre apud Vigou-
losepiiiis iulcrprclaliii' aqiias calidasi roux, Dict. de la Bible lll. 408-411.
prope TilMM'iadnm sitiis. Idem vicus apud
Talinudislas audit llaniatlia xrD^n}; cl'. HAMRAM V. HAMDAN.
Nenbauer, (Irographic du Taiinud p. 207. HAMUEL i/^Xian, A "A[xouï5X, B
Hoiiic invcniuutur cacdeui tlieruiae el-
omitt.), liliusMasma Simeonitae (1 l*ai'.
llommâm iuxta iacuni Tiliciiadis diuii-
4,26).
diae fero liorac spatio intVa Tiiicriadeni
{ Lightfoot. Furrer, Gurn'n, Buhl, Legen- HAMUL. Ç^ron, l£[i.ouYÎX), filius mi-
dre). ner uatu Phares tilii luda ex Thamar
Verum ex lis, quac F. de Hummelauev geniti (r.en. 46,12; 1 Par. 2, a) et proge-
de linibus Ncphthali exponit, Haninioth uitoi" llaumlitarurn (Num. 26,21). Eius
Dor mullo magis aquiloncm versus quac- posteri 1 Par. nullibi recensentur.

renda est lu extremis finibus terrao

proinissae « Augustiae erant prope
:
HANAMEEL (SxaJH, '.Vva[JL£TÎX),

illam iiiter Libauum et Hermonem, ap- liliusSellum et palruelis leremiae pro-

peiialae Aditus Hamatii, rr^" Niz'^ ". phetae (1er. 32,7. 8. 9. 12);exlocis ci-
latis apparet Sellum et patrem leremiae
Cf. Ligidfoot. Centuria chorographica fuisse l'ratres ; unde S. Hieronymus 32,7
Malthaeo piaemissa cp. 74, 0pp. éd. Leiis- ad seiisum rite vertit : tilius Sellum pa-
(len 1699 224-225; Furrer iii Zeitschr.
11. p.
truelistuus; hehr. autem legitur : tilius
d. D. II. 1879 p. 5.5; T'. Guériii,
l'ai. -Ver.
Sellum palrui tui. lubente Domino ager
Caillée 1. 270-273; F. Buhl, Alt. Pal. I89fi,
114. 115; Letjendre apud Vigouroux,
Hanameel a leremia propbeta emitur eo
p.
Dict. de la Bible III. 408; F. de Hiimme- tempore, quo iam exsilium instat, sed
lauer, Comin. in los. p. 441. emitur iu signum terrain palaestinensem
ludaeis a Domino non aul'erri, sed ser-
HAMON 1 Par. G,70[6I] v. HA.M- vari. De qiia emptione agri cf. Knaben-
MOTH DOR. bauer ad 1er. 32,7 s.

HAMON (^i^2n. 'E[j.£(j.awv), urbs tri- HANAN q:n, 'Avâv). 1. In Vulgala

bus Aser (los. 19,28). ('eiisetur es.se 1 Par. 't,'20 inter lilios Simon recenselur
Khirbet Umm el-' Awnmid ad sepleni- Hinna tilius Manan, sed ex hebr. intelle-
trionem Scahie Tyriorum Kâ$ el-^Sâqûra) ( geiidus est Benhanan filius Simon e\ gé-
et prope litus uiaris Mediterranci (Guc- nère luda.
rin, Buhl); meridiem versus ab istis 2. l'nus ex prinripibus cognationum
ruinis Wddi 'Ain el-IIâ-
el-Hi'imfil et Heniamin, qui llierosolymis habilabanl
mùl vestigiuui nominis anliqui Hamori 1 Par. 8,23).
prae se lei-re pulanlur {Van de Velde, 3. Ultimus inter sex tUios Asel ex po-
liobinson, <iui vicum Ilnmfd celcroquiu steris Saul (I Par. 8,38; 9,44).
ignotuui in Wi'idi t'/-7/'7>w»/ uieuiorani ; 4. llauan tilius Maaclia, fortasse .Maa-
lUihl, Legendre). cballiites i. e. vel ex regno Maaeba vi'.

Sed F. de lliimmelancr ad los. l'.t,2S 2 Heg. 10,6) vel ex urbe Alxd lîetbmaa-
llauiou inlrr|)rt'lalur lauces KiiuUli =^ flia, unus ex fortissimis viris iii exer-
llaniMioliiDor inter Lii)anuni el llernio- ciiii David (1 Par. 11,43^.
ueiii, praeserlini cinu in descriplioru' 5. l'iiiillanaii recensenliu- iuler Nalld-
449 HANAN, UANANIA, IIANANIAS. i-50

naeos, qui duce Zorobabel ex caplivilate 3. Hanani patcr illius lehu Videntis,
redierunt (Esdr. 2,46; Nch. 7,49). qui contra Baasa regem Israël prophe-
6. Levitaqui Esdrae assisLebat in pu- tavit (3 Reg. 16,1. 7) et losaphat regem

blica legis leclione (Neh. 8,7); idem forte luda reprehendit (2 Par. 19,2; 20,34;.
est,qui iuter signatorcs foederis enii- 4. Sacerdos qui tempore Esdrae duxe-
meratur (Neh. 10,10[11]). rat uxorem alienigenam (Esdr. 10,20).
Unus ex principibus populi, qui
7. Nehemiae, qui anno vige-
5. Fraler
foedus ciim Domino renovatum signa- simo Artaxerxis Longimani Hierosolymis
runt (Neh. 10,22[23]). Susa ad Neliemiam profectus est euni-
8. AliusHanan (sed LXX Aîvav) ex iis- que de aftlictione ludaeorum, qui ex
dem principibus populi et signatoribus captivitate
redierant, certiorem fecit
(Neh. 10,26[27]}. (Neh. 1,2;; idem postea a Nebemia con-
9. Filius Zachur fllii Mathaniae a Ne- slitutus est praefectus custodum, qui

heuiia constitutiis super horrea, in ([ui- portis lerusalem invigilabant (Neh. 7,2).

bus decimac Irumcnti, vini, olei conge- 6. Levita quidam tempore Nehemiae
stae erant, ut iuvaretSelemiam sacer- (Neh. l2,3o[36]).

dotem, Sadoc scribam, Phadaiam levi- HANANIA, HANANIAS (.HJ^n

tani praefectos horreorum (Neh. 13,13).
etîni;;n; Avavfa, Avavîa;).
10. Filius hominis Dei
legedeliae
(Vulg.), rectius homo
Dei i. e. propheta,
1. Unus ex principibus cognationum
qui fihos(probabilissimediscipulos) sues Beniamin, qui Hierosolymis habitabant
(1 Par. 8,24).
erudiebat in gazophylacio (1er. 3b, 4);
additur 1. c. hoc conclave fuisse prope 2. Unus ex filiis Heman cantoris et
conclave principum et super conclave Videntis David régis, praefectus deci-

Maasiae, quae descriptio aequalibus le- mae sextae classis cantorum Domini
il Par. 25,4. 23).
remiae rem clare exhibebat, nobis autem
non multum lucis alTcrt. 3. Unus ex praecipuis ducibus milita-
ribus Oziac régis luda (2 Par. 26,11).
HÂ.NANEEL (S^Jan S'i^Z, r.ûpyoç
4. Pater Sedeciae principis cuiusdam
'.\vavsYjX, Vulg. turris Hananeel), lurris sub loakim (Eliacim) rege luda (1er
în muro lerusalem septemtrionali iuxta 36,12).
turrim Eniath seu Hammea posita (Seh. 5. Filius Azur, Beniaminita, oriundus
3,1 12,39), ita quidem ut a porta pi-
;
de Gabaon urbe sacerdotali ac proinde
scium seu a termino occidentali per ipse forsitan sacerdos, pseudopropheta
turrim Hananeel turrim Emalh ad
et tempore Sedeciae régis luda (1er. 28,
portam ovium seu terminum orientalem 1-17). Is anno quarto Sedeciae in templo
perveniatur icf. Rïess, Bibel-Atlas, Tab. vaticinatur post duos annos contrituni
VIII). Praetei oa turris Hananeel designa- iri iugum babylonicum. leremias ad
tur ut terminus urbis instaui^andae (1er. critérium de prophetis Deut. 18,22 da-
31,38) et nova terrae complanatione tum provocans eius oraculum suspectum
exaltandae (Zach. 14,10). reddit. lUe vero suum
vaticinium con-
tlrmat actione symbolica scil. tollens
HANANI iJin, 'Avavt, rarius Ava-
catenara seu iugum (symbolum iugi
vloii). 1. Unus ex filiis Heman cantoris babylonici 1er. 27,2) de \'olIo leremiae
el VidentisDavid régis, praefectus duo- illudque confringens. Sed leremias ser-
deviccsimae classis cantorum Domini mone Domini accepto denuo praedicit
(1 Par. 23,4. 251. iugum babylonicum esse subeundum et
2. Propheta qui Asa rogem luda re- Hananiae mortem eodem anno futuram
prehendit, quod fiduciae in Deum im- annuntiat. Mortuus est pseudopropheta
memor amicitiam Benadad I. régis Da- eodem anno mense septimo i. e. altero
masci auro et argento sibi coëmerit post fictum illud oraculum (cf. 1er. 28,
(2 Par. 16,7); ob hoc vituperium pro- 1. 17).
pheta ab Asa in nervum missus est (16, fUius Selemiae filii Hana-
6. lerias
10). Idem ferlasse est : niae erat custos portae Beniamin, quae

LEXICOIV BIBLIC UM. — T. u. — i:>

 V5l IIANANIA, IIANANIAS. IIANON, a:>>

ia imiri» aniiqiio (socumlo; ivspondubal HANES (0:r\) legilur Is. 30,4 : prin-
liodifTiiae porlac ilainasccnae in soptom- cipes eius luerant Zoan (Tanis) cl
in
Irioiiali iirliis paitc; islo Icreiniaui ap-
nuntii eius perveniunt ad Hanos (hebr.);
prelu'udit dicens ad Chaldaoos prol'iigis
:
aliter l^.X.X ott siVtv h Tâvst ipyr]-^o\ <2yy^'
(1er. Aliqui piitant istiim
.S7,i2[l3]).
Xoi îcovr]pot. His verbis Isaias reprcliendit
custoiloin portae fiiis>^e nopotciu llaiia-
primores illos ludaeoruni, qui tempoir
niae psciul(ipi'0[>liolac (28,1 ss.) ac proiii
Ezechiae a parlibus Aegvptioruin sta-
('\ spirilu vindiclac egisso conlra icrc-
bant et spreto Dci consilio opom tlagi-
miam; res forsitan ita se liabel, sed est taturi Aegyplios adierant. Tanis (hebr.
incerta.
Zoan, hieroglypliice Tan vel Ta) est urbs
7. Filius Zorobabel (1 l»ar. 3,19. 21).
teriae (iosen. Textus hebraicus videtur
Siispicaliir Hervei/ {Smith-FuUer, Dicl.
indicare aliquos nuntios (principes) iain
ot' tho Bible I. 1275) eundoni esse loanna
Tanim pervenisse, alios aulem adhuc in
('Itoavvâv SCU 'Iioavvài;) filium Resa filii
itinere Hanes
versus occupari. L'ndc
Zorobabel in genealogia Cdnisli (Luc. 3,
Hanes a plerisque censetur urbs in mé-
27), Resa aulem (chaUl. N'kZJn princeps)
dia Aegyplo inter Nilum et canalem Baljr
esse glossani c\ niargine in tcxtuin trans- Yussuf sita, apud antiquos Aegyptios
lalam et noniini Zoi^obabel praoiixam. appellata Khinensii, assyriace K/iinriniihi,
8. Unus de filiis Bebai, qui uxorcs coptice Hnes, apud Graecos Heracleo-
alienigenas duxerant tempore Esdrae polis magna, apud Arabes Ahnâs [Schra-
(Esdr. 10,28). der, Dnigsch eadem creditur quae "Avu-
;

9. Filius Selemiae in aedificando muro atçapud Herodotum ,2,137). Duabis istis

lerusaiem occupalus iNeh. 3,30). urbibus Tanis et Hanes nominatis a pro-
10. Princeps donius seu arcis hioro- pheta indicatur ludaetDS auxilium eftla-
solymitanae, quae erat a septemtrione gitasseapud reges Aegypti tum inferio-
templi; is una cuin Hanani ;v. HANAM ris tum mediae.
5) a Xehemia conslitutus est praefectus
Schrader-Whitehouse, Caneif. lu-
Cf.
custodum, qui pm-tis lerusaiem invigi- script,and Old Test. II. 103; Brngsch,
labant, quoniani quasi vir vcrax et ti- Geogr. Inschriften altaegypt. Denkmaler I.
inens Dcum plus céleris videbatur (Neh. p. 233; idem, Dict. géogr. de l'ancienne
7,2). Egypte p. 691.
11. Unus ex principibus populi, qui
HANIEL (Sxi^n, 'AvstrjX) ,
princeps
foedus cum Deo renovatum signarunt
(Neh. 10,23[24]). et dux bcUicus in tribu Ascr (1 Par. 7,

12. Princeps familiae sacerdotalis le- 39). Idem nomcn hebr. gerit, qui in

remiaein diebus loacini pontificis (Neh. Vulgata scribitur HANNIEL.

1"2,12). HANNI {Kethib 12^, Qeri i:!?: l.XX
13. Sacerdos tuba canons in dedica-
omittunt, cod. x 'lavà), levila tempore
tiono mûri lerusaiem (Neh. 12,40[41]).
Zorobabel (Neh. 12,9). Idem nomen hebr.
HANATHON (]h3n, 'AfxciO , A 'Ev- gerit, qui in Vulgata scribitur ANI.

vaûtôO;,urhs in lormino seplemtrionali HANNIEL ('^Xi:n, 'Avcir^X), tilius

tribus Zabulon (los. 10,14); hodic viens

Epliod de tribu Manasse, unus ex viris
Kefr 'Anan ad orientem el-Râme seu ad dividendam terram cisiordanicam
Ramae Galilaeae ot in tinibus utriusque electis (Num. 31,23).
(ialilaeae, superioris et int'erioris.
HANON {yiT\, 'Avvwv, "Aviv. tililis

Cf. Stirviuj Pal. Mem. I. 205;

of Weat. Naas, rex Ammon, David
qui legatos
Itiess, Bibel-AUas éd. 3 p. 15; Legendre,
ipsum de morte Naas patris consolât uros
Cartedo laPalesline. Practerea v. /. Sc/iirarz,
ignominiosc tractavit atque tali igno-
Das hoiligo Land 1852 p. 148; Cannolij.
Itinéraires de la Terre Sahite 18-17 p. 2C().
minia giavissimum illud liellum amm<>-
382. i53; A. Neubauer, Géogr. du Tairnud niticum concilavil liliis Animon maxime
p. 178. 189. 22G; V. Giicrin, Galilée II. exitiosum ,2 Ueg. 10,1-4; 1 Par. 19,
'l.')?; F. (le Hionmelaiier ad los. 19,1 i. 2-6).
 .

453 liANUN. UARAN. 454

HANUN Cj'ljn). 1. Vir qui cuin lui- orienteni url)is lezrael {Guérin, liiess,

porlam vallis et mu- Fahrngruber, Liévin de Hamme, Zanec-

bitatoribus Zanoe
chia, Buhl).
rum lerusalem usqiie ad portam sterqui-
liniiinstauravit (Neh. 3,13; LXX 'Avoûvl.
Idem probabilius est ille fons 1 Reg.
3. Filius sextus Seleph in iiiuro leru-
29,1 in lezrahel; v. APHEC 4. Praeterea
salem instaurando occupatiis (Neh. 3,
v. HARODI.
30; LXX 'Avo')|x).
Idem fons apud équités christianos
medii aevi audiebat Tubania {Guilelm.
HAPHAM (DSn, /Uœsîv) , lilius Hir,
Tyr. 22,26), apud milites Saladini (v.
lieniaminita (1 Par. 7,12); v. HAPPHIM. Bohaeddin, Vita Saladini p. 33) 'Ain
HAPHARAM (ansn; 'Ayt'v, A 'Acps-
DjalCd i. e. fons Goliath. Traditio erro-
nea, quae ferl Goliath iiiidcm a Davidc
paeta),urbs tribus Issachar (los. 19,19).
esse occisum, usque ad saeculum 4. as-
Onôra. (éd. Lag. 94,28 et 223, 61) assi- cendit (Itiner. Burdig.).
gnat vicuni Apharea ('Âcûpa(a) 6 mil. pass.
aLegioue [Ledjdjûn) septemtrionera ver- Cf. ]'. Guérin, Samarie I. 308-310; Riess,
Bibel-Atlas éd. 3 p. 15; /. Fahrngruber,
sus. L'nde agnoscitur esse Khirbet el-
Nach Jérusalem éd. 2 II. 163. 164; Liévin
FarrJye inter Legionem et montem Car-
de Hamme, Terre Sainte éd. 4 III. 79. 80;
me! [Conder, Riess, Biihl). Sed Wilson D. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui
et Legendre dubia movent contra hune 1899 II. 608; Biihl, Alt. Pal. 1896 p. 106;
situm, qui nimiuin occidentem versus lliner.Burdig. : Chilus Stradela... ibi est
absit a reliquis urbibus una cum Ha- campus, iibi David Goliat occidit (P. Geyer,
pharaim nominatis. Iliner. hieros. p. 19).

Cf. Conder la Siirveij of Wesi. Pal. Mein. HARAM Neh. 12,13 HARIM v. 1.

II, 58; Eie^s, Bibel-Allas éd. 3 p. 15;

48. HARAM 37,12. Vide Is. s. v: HA-
F. Biihl, AU. Pal. 1896 p. 210; Wilson
RAN 1
apud Smith-Fuller, Dict. of Ihe Bible I.
1283; Legendre apud Vigouroux, Dict. de HARAN (pn). l.Urbs anliquissima
la Bible III. 420.
Mesopotamiae septeratrionalis ad occi-
HAPHSIBA (ni-ii'ETl i- e. benepla- dentem vergentis (Gen. 11,31.32; 12,4.
3; 27,43; 28,10; 29,4) ad hanc urbem ;

cituni meum uxor Ezeciiiae

in ea; A|i6d£),
Abraham primo profectus est, cum de
et mater Manassis regum luda (4 Reg. Ur Chaldaeorum in terram Chanaan mi-
21,1); loco parallelo 2 Par. 33,1 eius
graret; in eadem posteri Nachor fratris
mentio non fit. De eius indole nihil tra- Abraham sedes suas fixerunt, unde etiam
ditum est. Exeoquod uxor Ezechiae régis vocatur urbs Nachor (Gen. 24,10 cf. 27, ;

piissimi erat, aliqui arguunt ipsam quo-

43). Sennacherib in altéra ad Ezechiam
que eiusdem fuisse indoiis et ad eam regem legalione potentiam Assyriorum
fortasse alludi verbis quibus Isaias Sion
iaclans gloriatur Gozan et Haran et Re-
alloquitur tibi dicetur beneplacitum
:
seph etc. ab Assyriis fuisse subactas
meum in ea (Is. 62,4); rectius forte dici- (4 Reg. 19,12; Is. 37,12 ubi Vulgata le-
tur prophetam allusisse ad Ps. 15[16],3.
git Haram). In praeclara descriptione
HAPPHIM (Disn, 'AiJLcp£(v) 1 Par. 7, commercii Tyriorum etiam Haran recen-
setur inter emporia Mesopotamiae (Ez.
15 idem estacHaphaniBeniaminital Par.
7,12. Nam textus 1 Par. 7,lo rorrigen-
27,23). —
"Nomen urbis est apud LXX
Xapp^v (Xappa Ez. 27,23), apud Assyrios
EtMachir duxit uxo-
dusest, ut legatur :

reiu sororem Hapham etc. Cf. F. de
Hummelauer, Comm. in Num. p. 178.
HARAD {i-\n yj,
tons qui vocatur Harad), fons iuxta
Gedeon castrametatus est ante proeUum,
quo Madianitas confecit (lud. 7,1). A
plerisque ccnsetur esse Ain Djâlûd ad
Harran, apud Graecos Kappai [Ptolem.
V. 18,12 [éd. Mûller-Fischer 17,7] et alii),
apud Latines Carrae, Carrhae, Charra
r.r^yri 'Apâo, Vulg. {Plin. V. 24,86 Garrhas oppidum Crassi
quem clade nobile vocat; Dio Cassius 40,23 et
alii); erat sedes deae Lunae Sin; ab
Edessa(Orfa) distabat 26 mil. pass. (Tab.
Peuting. XI d); sita erat iuxta tluvium
io: llAlUiN. IIAHIM. /l.M)

Bilecham {Balilji, hodie Betikh), qui in ^vaSâaewç 'Apé?, sed Vulg. ante ortuni so-

Euphralcin iiifliiit; regio ui-bis descrilii- lis) vidctur csse nomen loci propc Soc-
liu- iVuiuenlo almudans et aiili(iuiliis colh ab oi'icnle lordanis (lud. H, 13 et
t»ono ciilta |iraesoi'tiin ope canaliimi o\ V. SOCCOTII T. Peshitia quoiiue prae-

lluvio (iediaioriiin ((i"i«'/e//H, Ti/r. 10/29; bel ab ascensu Din, Theodotion i-h
:

cf. Ammian. Mate. XVIII. 7,3 s.); coin- àvaoâacw; Woi; (vel ^pouç), Symuiaeluis
iiiercio orat aplissitna, cnm illuc viae 1X7:0 àva6âa£w; tGjv opôjv, A(pulaà;;b àvxooc-

stratae o\ Hal>\ionia ol a siiui IVrsico, asto; Tou opu^aou. Notiicn hcbr. est DIH,
altéra Eiiplu'alis, altéra Tiiiiidis ripam
propler pausam D"in. Transsci-iptio Hu-
sequeiis convergeient el indo itcr in Pa-
laestinain pateret; ([iiare l'reqiientissi- res sequilur LXX et analogianicum monte
niiisibidem erat iiiercatiis. Eadem urbs Hares in Vulgata lud. 1,3").
commenioratui- Judith r),l)( Vulg.) et Act. RARES mons \. BETHSAMES 1.
7,2. 4; sed his locis Viilgata scribit Cha-
ran.
HARET nin "IP, propler pausam
mn; Vulg. saltus Haret; LXX èv -S/.u
Cf. Ritter, ErJkimde XI. 291 ss.; W. Àins-
irorth, Researchesin Assyiia, Babyloniaand -aptV. legentcs VJ pro yjt; Flav. los.

Chaldaea 1838 p. 153; 1). Clnrolson. Die Ant. VI. 12,4 et; Idtpiv Tzàlvi)^ sallus in
Ssabier imdder Ssabismiis 18.")f) I. p. 301-471:
que David ex consilio Gad prophetae
7<. A. Chesnei/, Expédition for tlie Survey
spelunca Odollam rclicta se abscondit
of Ihe rivers Euphrates and Tigris, 1850 I.
(1 Reg. 22,3; F. de Hammelauer ad 22,
p. 48. lOG s. II. p. 401. 426^ 433. 460;
Movcrs, Phoenizier II. 3,2')7; .Sc/irader- 3); erat hic saltus in terra i. e, tribu
Whitehoiise, Cuneif. Inscript, and Old Te.st. luda l'cf. Flav. los. 1. c). Opinantur ali-
1. 119; Proc. Soc. Bibl. Arch XIII. 1891 qui hune saltum non difîerrc ai) ista
p. 385-391 F. Vigouroux. La Bible et les
; silva ad oricnlem Hebron (1 Weg. 23,16.
découv. mod. éd. 6 I. p. 447 ss.; £. Sachaii, 19;, de qua diximus s. v. HACHIL.\; sed
Keise in Syrien und Mesopotamien, 1883
Onom. {éd. Lag. 96,27; 226,21) dicit
p 217 ss. cum tabulis ruinarurn; J. Daller,
Arith ubi sedil David esse vicum Arath
Geogr. u. elhnogr. Studien z. 111. u. IV.
Bucbe Kônige 1904 ad occidentem Aeliae (Ieiiisalem\ No-
d. p. 308-310.
men fortasso oouservatur in vico A7(rtr((s
Haran (/Appdtv), ftlius CalebAlii Hes-
2. inlerOdollam ['Id el-Mû) et Halhfil seu
ron, ex Epha concubina acnilu.'* (1 Par. a Hebrone inter septemtrionem et occi-
2,46). dentem {Survcyof West. Pal. Mem. 111.
3. Haran (Neh. I0,27[28])v. H.\RI.M 2. 305 V
HARBONA (Esth. 1,10 K:i2in, HARHUR p-^mn, Apo-jp, Agoûjl .

0appâ et 7,9 nii^in, BouyaOâv), tertius Nathinaeus, cuius posteri duce Zoroba-
ex septem eunuchis Assueri i. e. Xerxis, bel ex captivitate redierunt (Esdr. 2,51 ;

qui régi suggessit, ut Aman in eodem Neh. 7,53).

patibulo suspenderetur, quod Mardo- HARIM (Din). 1. Nomen l'amiliae
cbaco paravcrat.
sacerdotalis. Harim
princeps
(Xapi^6) erat
HAREM V. IIAIIIM 2.
classis sacerdotalis lerliae 21 a inler
HAREPH ;^-in, =]nn, 'Apsb), prin- Davidedesignatas (1 Par. 24,8). Filii Ha-
cops popiili, cuius posteri duce Zoro- rim Babylone redierunt 1017 sacerdoles
liabel ex captivitate redierunt (Neh. 7, (Esdr. 2,39 codex A 'Hpéji, H omitlit:
24) joco parallelo Esdr. 2,18 scribitur
;
Neh. 7,42 Vulg. Arem, LXX HpâjiV
lora (mil, Mwpâ). Idem nomen Hareph Eiusdem nomine duobus aliis locis Iota
lamilia designari videlur : Esdr. 10.21
legitur inler principes populi, qui una
quinque lllii Harim ("llpâ[A) sacerdoles
cum Nehemia Ibedus renovatum signa-
uxores alienigenas dimittcre iubeuhii-
runt (iNch. 10,10[20]).
et Neh. 10,5 inler sacerdoles, qui uua
H ARES ascensus (Dinn n''^VG'^C.
cum Nehemia loedus l'enovalum sigua-
luiil, niimin.dui' llariMii iKipia). Idem
 .

IIARIM. HASABIA, UASABIAS. 458

nomen iam legitur in numéro sacerdo- puit (4,16). A

plerisque Haroseth agno-
Uim tempore Zorobabel et losue ponli- scitur vicus el-Hnrith/e ad ripam dexte-
ficis (Neh. 12,3 DHI, Rlieum, B omit-
: ram torrentis Cison {el-Mugatta') siius
in angusliis, quibus planifies Esdrelon a
lit, N Tsoûjji, qiiod nomen mendo lihra-
planifie Ptolemaidis (Accho) seiungitur.
riipro Harim positum est) et item m
Contextui biblico certe multo minus sa-
tempore loacim filii losue (Neh. 12,i:j
tisfacit opinio aliorum, qui Tell Uarra
Vulg'. Haram, x 'Opsiz, B omittit).
inter lacuni Hâle et Cèdes Nephthali
2. Nomen familiae, 320 cuius
filii

duce Zorobabel ex captivitate redierunt

praeferunt. —
Vide SISARA et BARAC.

(Esdr. 2,32 Vulg. Harim; Neh. 7,35 Vulg-. Cf. Siirvcyof West. Pal. Mem. I. 270;
Harem LXX utroque loco 'Hpaii.) nomen
; ; Tlwmson, The Land and Ihe Book II. p. 14.3;
Harim videtur esse loci, sicul etiam no- D. Zaneccliki, La Palestine d'aujourd'hui
mina, quae praecedunt et sequnntur. 1899 II. 678.

Octo eiusdem familiae Herem ('UçA[x) HARSA 'Apriaoc, 'Aoauxv),

(xy;"in,
uxores alienigcnas dimittere iussi sunt
(Esdr. 10,31). Idem nomen (Vulg. Haran,
Nathinaeus cuius posleri duce Zoroba-
legitur inter signatures foe- bel de captivitate redierunt (Esdr. 2,52;
I.XX 'Hpajj.)

deris (Neh. 10,2?[28]\ Inter eos qui Neh. 7,54).

Nchemiam iuverunt in mûris lerusalem HARUPHITES {Kethib iS^HH,
aedificandis, eral Melchias filius Herem Qeri ''2''"inn; ô Xapa-.oirjX) cognominatur
(Neh. 3,11).
Saphatia Beniaminita, qui Davidi in Si-
HARIPH (=]nn, 'ApHiV), filius Hur, fi- celeg fugitivo se adiunxit (f Par. 12,5).
Indicari videtur eius urbs patria Ha-
liiCaleb et Ephralha, pater (possessor)
Bethgader urbis luda (1 Par. 2,oi). ruph vel Hariph. De urbe quoque intel-
legi potest Neh. 7,24 filii Hareph, sicut
HARMA urbs
:

v. HORMA 1
7,25 filii Gabaon etc. Conder {Suney of
HARNAPHER (HEJin, 'Avaptpâp), West. Pal. Mem. III. 313) urbi Haruph
Supha de tribu Aser
correspondere pulat Kkù-bet Kharuf ad
unus ex filiis (1

Par. 7,36).
meridiem 'Id el-Mft (Odollam) in mon-
tanis luda; hoc supposito ille Beniami-
HARODI ("i-'inn, o Touoaroç) cogno-
nita oriundus erat ex oppido tribus
menSemma Elicaheroum ex triginta
et luda.
septem Gibborim David (2 Reg. 23,25); HARUS (ynn, 'Ap°"Oi pater Messa-
vide ARORITES 2. Indicari videtur urbs
lemeth matris Amon régis luda, oriun-
Harod, ex qua oriundi erant. Aliqui su-
dus de leteba (4 Reg. 21,19).
.•^picantur talem urbem fuisse prope fon-
lem Harad (hebr. Haiod), iuxta quem HASABA (HTklJn, 'AaouSâ) , unus de
Gedeon castrametatus est ante proelium, filiis Zorobabel (1 Par. 3,20).
quo Madianitas confecit (lud. 7,1) ;v. HA-
UAD. Scd nulla urbs eius nominis inno-
HASABIA, HASABIAS (mï?n,
(escit. inilîîJn; 'A3£6(, 'Aaa6fa?, 'Aaa6(a, 'AcjeSta;

HAROMAPH (s^ann, 'Epojsj.aô), pa- Vulgata etiam Hasebia, Hasebias 1 Par.

9,14; Neh. 3,17; 10,11; 12,21. 24).
ter ledaia tempore Nehemiae (Neh. 3,
1. Levita de stirpe Merari ex génère
10).
Ethan cantoris (f Par. 6,45[30]).
HAROSETH (n'kZTin, 'ApiatoS) seu 2. Levita de stirpe Merari (1 Par.
plenius Haroseth gentium erat arx mu- 9,14).
nila, in qua Sisara dux militaris a labin 3. Levita, filius Idithun, praefectus
rege Asor constitulus est, ut Israël itas duodecimae classis cantorum tempore
opprimeret (lud. 4,2) Sisara cum cxer- ; Davidis (1 Par. 25,3. 19).
citu valido et 900 curribus in planiliem 4. Hebronita i. e. ex posteris Hebron
torrentis Cison profectus est (4,13); illuc filii Caath, dux 1700 virorum cognatio-

eius exercitusa Baracfusus fugam arri- nis suae, qui iussu Davidis procurabant
450 UASAlilA, IIASABIAS. IIASEROTU. i(>()

minisleiia liiin sacra liim civilia liaiis senna, pro lioc aulem pMsImiKhmi iio-
(123?.- lordanciii 1. <>. hoc loco in Palae- njen allerum piujus equorum substilu-
slina occidciilali [i Par. 26,30). Ab lioc
lum esse; aetatt; enim salomonica
lortasse non dillerl mentio lit civilatum curruum, equi et
5. Filins Camiicl priiiceps tiilms Lcvi quadrigae ex Aegy[)to coemcbantur;
lempoi-e Uavidis (1 Par. 27,17). unde mutalio iioniinis antiijui in jxigum
6. Princcps (luiilam levitai-iim, oClicio equorum facile ex|)[icatur; cl", s. v. BETII-
fimgens in soll(>iiini pascliale a losia MAUCllAMUTli et vide SENSENNA.
rcge cclebralo (2 Par. 35,9 . HASBADANA (^:^3^;^, B omittit,
7. I.ovila ex stirpe iVIcrari, qui Esdra
A 'Aaaoaapiâ), unus e viris, qui Esdrae
duce a Chaspiiia Hierosoiyma asccndit
verl)a legis rccitanti a latere steterunl
(Esdr. 8,19) et in ipso itinere cuslodiani
(Neli. 8,4).
donoruni pro tcniplo oblalorum g:ercbat
una cuiii Sarabia seu Serebia (8,24); HASEBIA. HASEBIAS v. HASA-
idem est cum Hasebia principe levita- BIA, HASAHIAS 2.7. 8. 11.
rum iNeh. 10,1 1[12] et 12,24. HASEBNA ;n:2\:;n, Taa6avâ), prin-
8. Princcps dimidiac partis vici Cci-
ceps populi, qui una cum Nebemia foe-
lae, qui partcm nniri lerusalem aedifi-
dus renovatum signavit (Neh. 10,25[26]).
cavit (N'eb. 3,17).
9. Filius Boni, levita post instauralio- HASEBNIA (njJlC^n, LXX omit-
nem (Neb. 11,1;;). tunl), levita tempore Esdrae (Neh. 9,5\
10. Avus Azzi episcopi levitarum, qui
post instaurationem in templo ministra-
HASEBONIAS (n''32w^n, 'Aaoavâfi),

banl.Neh. 11,22;. pater Battus tempore Nehemiae (Neh.

11. Sacerdos ex famiiia Helciae in 3,10).
diebus loacim pontificis i. e. in genera- HASEM V. HASLM.
tione post reditum ex captivitale (i\eb.
HASERIM (nnÏM, 'Aar,owO, A
12,21).
'Aar^ptoÔ, Itala Asaroth) legitur Deul.
HASADIA (nnon, 'Aaaôta), unus
:

2,23 Hevaeos qui habitabant in Hase-

:

de filiis Zorobabel (1 Par. 3,20;. rim ùsque Gazam, Cappadoces (Caphto-

HASARSUHAL, HASERSUAL rim)expulerunt. Verum niisn sunt se-
{^'J"C "lÂ*n i. e. pagus vulpis; XoXaaatoXa, pla i. e. pagi, viculi. Unde Hevaei incolae
'ApaioXâ, "EaspoouâX, 'EaepaoacX), urbs in primigenii orae Philisthaeae designan-
meridiana plaga tribus luda sita (los. tur agricolae, qui non in urbibus et op-
15,28;, tribui Simeon attributa (los. 19, pidis, sed in se[)tis bal>ilabanl: v. HE-
3; 1 Par. 4,28;, post exsilium a liliis VAEI 2.
luda habitata (Neh. M, 27). Situs est du- HASEROTH (ni"iïn, n'iïn 'AarjpujO
;

bius. Aliqui coniiciunt Khirhet Tha'll

et Deut. 1,1 AùXwv), secunda statio Is-
(ruinae vulpis), quem locum commémo-
raelitarum, postquam de monte Sinai
rai Robinson, Palaestina IH. 8G2.
profecli sunt (Num. ll,34[35]; 13,1 [12,
HASARSUSIM . H ASERSUSA 11>J; 33,17. 18); prima statio eranl So-
(HD'D 'Vn, D'CC 'ïn i. c. i)agu3 equo- pulcra concupiscentiae, lertia Kethnia.
rum; Sapaouafv, 'll(jn(îou(3îtoa{v), urbs tri- Haserolh communiter censetur esse
bus Simeon in plaga meridiana tri- 'Ain Khadra a moule Sinai 18 horis ili-
bus luda sita (los. 19,5; 1 Par. 4,31). slans inter septemtrionem et orientem
Guèrin, Judée 172 suggerit ruinas
III. nec procul a sinu Aelanitico in via, quae
Kliirbet Sùsit/e a meridie Hebron nec versus 'Aqaba (Aelalh) ducit (Burvh-
procul ab Esliiemo et Maon sitas. Sed hardt, liobhison, Stanley, Pahner, l\iess,
adverte inter urbes méridionales tribus Eiviild, Lagntnge, Yit/ouroiix); buic
luda los. 15,31 loco llascrsusa cnume- oi)inioni lavet tum simililudo nomiui-
raii Sensenna. Unde conciuib^-c pi'onum Iniu copia atjuae, quae il>i babetui'.
est nomcn inbis fii'iiiiilivuin l'iiisse Sni- PraiHerea llaserolli leyilur Deul. I.l
 i61 HASEROTH. IIATTUS. 462

in textu illo satis vexato, quo Moyses HASUM (D^irn, 'A<js[ji, 'Haâ(A). 1. Fi-
inlegram regionera peregrinationis deli-
lii Hasum223 duce Zorobabel de capti-
neat; quattuor prioribus dictionibus
vitate redierunt (Esdr. 2,19; sed Neh.
(trans lordanem, in deserto, in Araba, o
7,22 Fini Hasem 328). Septem de filiis
:

regione maris Rubri) totam peregrina-

Hasom uxores alienigenas dimittcre
tionem in memoriam rcvocat; deinde
iussi sunt Esdr. 10,33). Princeps eius-
aliis nominibus (Pharan, Tbophel, [La-
dem familiac inter signatures foederis
ban], Haseroth, Dizabab) cadeni pere-
recensetur (Neh. 10,1S[19]^.
grinationis regio accuratius definitur.
2. Unus e viris, qui Esdrae verba legis
BurckJiardt, Reisen in Syrien, Palae-
Cf. recitanti a Jalere steteru)it (Neh. 8,4; B
stina etc. éd. Gesenius II. p. 808; Robin- omitt.).
son, Palaestina I. 248 s. 111. 160. 170; Slan-
ley, Sinai and Palestine, 1866 p. 81-83;
HASUPHA (NSIÙrn, NSirn; 'Aaouçé,
Palmer, The désert of Ihe Ex.odus 1871 II. Aacpâ), Nalhinaeus, cuius posteri duce
312. 321. 322; Riess Bibel-Atlas éd. 3
.
Zorobabel de captivitate redierunt (Esdr.
p. Volkes Israël
15; Eivald, Geschiclite des
2,43; Neh. 7, 47 [40]).
éd. 3 II. p. 270. 271 LcKjramje in Revue bibl.
HATHATH
;

IX. 1900 p. 276 F. Vigouroiix, La Bible et les

;
(nnn, 'AGaO), filins
découv. niod. éd. 6 II. p. 564, 565. Sunt qui Othoniel filii Cenez in genealogia luda
hune situm pro Haseroth non admittant :

(1 Par. 4,13).
Dillmann ad Num. 11,35; H. G. Trumbull,
Kadesh-Barnea 1884 p. 314. HATIL (Sit:n, 'Ateiiz, 'EyrjX), unus
de servis Salomonis, cuius posteri duce
HASERSUAL v. HASARSUHAL. Zorobabel de captivitate redierunt (Esdr.
HASERSUSA v. HASARSUSIM. 2,57; Neh. 7,59).
HASIM [UXÔn, B omitt., A 'Aa66), HATIPHA (Nî:"it:n, 'ÂToucpd, Wxzvjjik),

cognalio beniaminitica, cuius pater erat Nalhinaeus, cuius posteri de captivitate

Aher(l Par. 7,12). redierunt (Esdr. 2,54; Neh. 7,36).
HASMONAEI v. MACHABAEI. HATITA («"Clisn, 'AiriToc, 'Âtsitoc).

HASOM v. HASUM. Inter ianitores, qui duce Zorobabel de

captivitate redierunt, recensentur
HASOR (1 Reg. 12,9) ASOR 1. v.
filii

Hatita (Esdr. 2,42; Neh. 7,46[45]^.

HASRA 2 Par. 34,22 v. ARAAS. HATTUS (Urvcn; Xariouç, 'Attou:,
HASSEMON (]1a"^n, LXX omilt.), 'Attouô). Sacerdos, qui cum Zoroba-
1.
urbs in meridiana plaga tribus luda bel et losue ex captivitate rediit (Neh.
(Jos. 15,27) ; enunieratur inter Molada 12,2); ab eo nomen videtur habere fa-
et Bersabec. Est ignota. A quibusdam milia sacerdotalis, quoniam Hattus re-
putatur eadem quae Asemona; differt censetur inter signatores foederis (Neh.
aiiteni a Hesmona (vide s. vv.) 10,4[5]).
HASSUB V. HASUB. 2. Hattus de filiis David cum Esdra ex

captivitate redux (Esdr. 8,2). Idem for-

HASUB (li'a^n, 'Ajouo). 1. Filins
tasse est
Phaliat Moab in aediflcando muro Jéru- 3. Hattus qui 1 Par. 3,22 inter poste-
salem occupatus (Neh. 3,11). ros Zorobabel (Vulgata, LXX) vel saltem
2. Alter eiusdem temporis in alia inter posteros David (hebr.) recensetur.
parte mûri aedificandi occupatus (Neh. Textus Vulgatae et LXX 1 Par. 3,19 s.
3,23). erroneam lectionem praebent, textus
3. Signator foederis ex principibus hebraicus ab aliis aliter explicatur et for-
populi (Neh. 10,23; B '.\cjoûO); fortasse tasse corruptus est sed hoc salteni con-
;

alteruter ex prioribus. stat in toto contcxtu 1 Par. 3,19-24 nihii

4. Lcvita de fdiisMerari (Neh. 11,13); legi, quo liber 1 Par. aetate Esdrae et
idem scribitur 1 Par. 9,14 in Vulgata Nehemiae rccenlior esse demonstretur.
Hassub, LXX 'Aati6. Cf. Cornely, Introd. II. num. 110.
\Cù\ 11ATTI.;S IIEBDOMAS. 464

4. llalUis liliiis llascltdniuo in aeili- et praegnantes divides (1, c. 8,12,. IMi-

lioamlo nuiro liMiisaleiii occiipalus Neli. gnavit llazael cpioque contra regnum
H, 10); iitriiiu l'iieril e\ faiiiilia sacci'dd- luda cepit cnim (letli urbem, quam Ro-
;

lali Haltiis an imila (eiiis paler llaselio- boam muniverat et quae co lempore
nia lorlassi^ est llasfl>nia lovita Ncli. '.i,;i) ipinque ludaeorum fuisse videlur; insu-
an alius virciusdcni noniinis, dirimi ne- per dii(>\il faciem suam ut ascenderet
qnit. in lerusalem. Qua in expeditione inter-

HAVOTH lAIR lAIH v. 1 et 2.

fecit tunclos principes po|)uli et ingen-
tem praedam. Ut ipsam urbem leru-
egit
HAZAEL ,^NTn, SxnTn; 'A^ar;X), l'CX
salem ab expugnatione servaret, loas
Svriae. Cum Elias versarclur in dcsorto rcx tbesanris templi et donuis regiae ad
prope Horeb, dixit ci Doniinus vade et :
Hazael missis obtinuit ut Hazael recede-
revertcrc in viam tuam por deserluni in rct a lerusalem (cf. 4 Reg. 12,17. 18; 2
Daniascum, cunique pervencris illuc, ini- l'ai'. 24,23. 24). Nomine ipsius et lilii

jics Hazael royem siii)Ci' Syriam (3 Ite^j;-. oius Amos dynastiam regum Syriae dési-
19,15). Uli e\ 4 Rej;-. 8, 13 collii^iUir, Eli- gnât et mittam ignem in donnun Azael
:

seus istnd Doniini mandaluni exseqiiilnr et devorabit domos Bcnadad (Ani. 1,4).
anuuntians Hazaol « oslendit niihi
:
Etiam in inscriplionibus cuneiformibus
Doniinus te re.neni Svriae fore ». post- eius fit mentio; narrât qui|)pe Salma-
quani Hazael missus crat a Bcnadad nassar II. anno 18. regni mci transivi
:

rege ad Eliseum, ut de ae;^rolalione vice décima sexta Eupbralen; Haza-ilu

prophelani consulerel. llazael sequenli de regno Damasci ad pugnam mihi
die stragulo niadelacto Renadad regem obviam venit; mille centum viginti cur-
spiritu intercluso exstinxit (4 Reg. 8,1j) rus eius et 470 équités eius et commea-
et se regem constiluit. Quod Eliseus viso tum eius cepi. Pariter narrât anno 21.
Hazael tlLnis praedixit fore ul ille plurinia regni sui se urbes Hazael régis Damasci
mala inferret fdiis Israël (1. c. v. 12), expugnasse.
abundc implcluni est. Devicit loram
Cf. Schrader-WIntehouse, Cuneif. In-
filium Achab in pugna apud Ramoth
script, and Old Test. I. 197 s. Vigouronx,;
(alaad et ipse lorani vulneraius est;
La Bible et les découv. raod. éd. 6 III. 479 s.
lehu quoque ab Hazael vietus est; nam
Uoniinus coepit taedere super Israël et HAZAIA, HAZIA ,nnn. 'O^sicî),

percussil eos Hazael in univorsis tînibus

vir de stirpe Phares in genealogia luda
Israël a lordane contra orientalem pla-
(Neh. 11,5).
gam, onineni lerrani (ialaad et Gad et
Ruben et Manasse, ab Aroer quae est . HAZIR (nnn, ""HÇi'p), princepspopuli
super torrentem Arnon, et (Ialaad et inter signalores foederis uNeh. 10,20
Basan (4 Reg. 10,32. 33}. Has igitur [21]). Idem nomen liebr. gerit, qui in
regiones Hazael regno Israël eripuit. Vulgata scribiturHezir (1 Par. 24,15).
Etiani loachaz, lUio leiui, régnante iratus
est furor Domini contra Israël et tradi-
HEBAL mons v. GARIZIM.

dit eos in manu Hazael régis Svriae et HEBAL (1 Par. 1,22) v. EBAL 1.

in manu Renadad lilii Hazael (4 Reg'. HEBDOMAS. Oinnes fere nationes

13,3) et quantopere regnum Isi-ael a praetcr menses et dies aliud quiddain
rege Syriae oppressum sit, docemur I, lixum slatuere cogebantur. Apud Baby-
c. V. 7 « et non sunt derolicti loaebaz
: lonios hebdoma's, apud Aegyptios Grae-
de populo nisi quin([uaginla équités et cos([iie decas. apud Romanos octas in
decem currus et decem niillia pcditum; iisii crat.
inlerfecerat eniin eos re\ Syriae et rede- Tempore Patriarcliariiiii iaiii vestigia
geral (juasi pulverem in tritura areae ». invcniuntur lu'bdoniadis. Si Noe non
lis in bellis facla sunt quae Eliseus observasset licbdoniadom, cur passus
praevidens deflevit dicens ad Hazael : essetseptem dies Iransire inter einissio-
civilales nuniilas igné succendes, iuve- nem primac et sccundae columbae et
nes interllfies gladio et parvulos elides ilerum septem dies inter enùssioaen>
-165 HEBDOMAS. HEBENINUS. 466

secimdae et teiiiae columbae? (Gcn. dentibus similitudinem retinent ; alii

8,10. Clariora hebdomadis iiidicia

12). ni:np solummodo ad "jur referunt et
simt in historia lacob patriarchac. Ad n'':in « ligna seu frusta hebenina » ver-
([iicm Laban dixit Gen. 29,27 Impie :

iiebdomadam dierumbuiiis copiilac i. c.

tunt. Nomen aliqui cum Gesenio (Thés.
nuptiarum septiduum CJ2'\à quae vox s. V.) ad pN' (,= pNj revocant et liçjna
îapidea significari volunt; at potius exo-
idem valet ac graeca s6ôo[i.aç). Post eius
ticum videtur, in linguam hebraeam,
inortem loseph et fratres eiiis célébran-
sicut postea in graecam et latinam
tes exsequias patris in area Atad impie-
veriint septeni dies (Gen. 50,10). Cele- translatum. —
Versiones antiquae prae-
rum quaestio de origine hebdomadis terSymmachum et Vulgatam expressio-
intime cohaeret cum quacstione de ori- nem hebraicam aut non intellexerunt,
gine sabbati, quare vide plura s. v. aut corruptam legerunt LXX Tor? siaa- :

Yo;i.Évot? {= D\V2ln), Peshitta xnJllS

SABBATUM.
Inde ab aetate Moysis in dubiiim vo- thus (= n:2S), Chaldaeus yorc pava-
cari nequit quin ludaei semper hebdo-
nes etc. ; Symmachus vero et S. Hiero-
niadem habuerint, tum ob tertium nymus lignum hebeninum inter-
à'6£voç,

pretati sunt, id quod post Bochartum et

mandatum in monte Sinai promulgatum
Nie. Fullenim auctorcs recentiores com-
(Ex. 20,8), cuiiis observantiae postea
iterato monebantur (Is. o6,2; 58,3; 1er. muniter admittunt.
17,24; Lament. 2,6; Ez. 20,16; 22,8) Cf. Sam.
Bocliart, Hieroz. II. 140-5,
tum ob ca quae in Novi Test, libris le- éd. Ho.senm. II. 714-20; Nie. Fiiller, Mi-
gimus. scell. Sacr. 6,14; /. H. Ursinus, Arboret.
omnibus Veteris ac Novi Test. libris
In bibl. 572-5; M. Hiller, Hierophyt. I. 437-9;
O. Celsius, Hierohot. 1.327.
uni tantum eique septimo sive ultimo
hebdomadis diei proprium nomen indi- 2. Lignum hebeninum verum est os
tum est sabbatum. Ceteros hebdomadis variarum arborum in India orientali et
dies verisimile est distiogui solitos esse insula Ceylon, atque etiam in Africa
numeris co modo quo fit et in creationis orientali crescentium, ex ordine Ebena-
descriplione et in Novi Test, libris; cf. cearum, ex quibus praesertim Diospyros
Ex. 5,22 die sexto; Marc. 16,2
:
-fi
[iii :
ebenum Retzius, D. melanoxylon Rox-
Twv dxooartov et lo. 20,19 tt] [xtà CTaê6d-
:
burgh, D. ebenastev Retzius aliaeque
Tojv,insuper Marc. 15,42 TrpoaâoSaTov. :
lignum istud pretiosissimum praebent,
Sabbatum et in Vetere et in Novo Test, quod materiam operis torno facti atque
saepius totam hebdomadem désignât. intestini, nigrore, tlrmitate, levore, gra-

Cf. Giovanni Schiaparelti, L'astronomia vitate maxime insignem suppeditat.

neir Antico Te^tamento, Miiano 1903; éd. Simile, sed minoris pretii est lignum
germ. Die Astronomie in Allen Testament, arboris Dalbergia melanoxylum Perottet,
iibersetzl von W. LiUUhe, Giessen 190i, ex ordine Leguminosarum, quod ex
p. 114-121. Africa occidentali in Europam afferlur.
I. G. HAGEN. Praeterea arbor americana in insulis
Antillis crescens, Brya ehenus De Can-
HEBENINUS (minus bene ebeninus). dolle, eiusdem ordinis, lignum hebeni-
1. Hcbeninus semel tantum in Vulgata num viride seu falsum praestat, rubrum
occurritEz. 27,15, ubi Tyrii a filiis Dedan vero seu fuscum frutex in insula Creta
Tooîwv LXX cod. B Q, 'Apaot'wv cod. A indigena, Ebenus cretica Linné, ex eo-
ap. Swete) atque ab insulis vel oris multis dem ordine.
dentés eburneos et hebeninos [TC nijlp
C. Sprengel, Comment, in Dioscur.
Cf.
ai^Z.T, Kethib ijl\-;) leguntur mcr- 1,129; E. Boissier, Flora orlentalis II. 554;

catu accepisse. Dentés S. Hieronymus Leunis-Frank, Synopsis II. 2 éd. 3 p. 120.

134 s. 567.
etiam cum D''J2n haud maie coniungit,
quia Trusta ligni hebenini duritic ac 3. Scriptores antiqui fréquenter de
splendore, licet non colore, aliquam cum ligno hebenino loquuntur, quod ex India
'é67 iiebi;ni.\l's. IIEURAKUS. 'H\H

[Thcopki-. Hi^L. plaiil. IV. 1,0; cf. 1. ;;,i Cf. A'. /•'. A'. Roseniiiiiller, llandb. d.
s.; 6,1; V. 3,1 etc.; Dioscur. Mat. mod. bibl. Alterlh. IV. 1,254 s.; //. O. Lcnz, Bol.
1,129, al.) alqiic etiam praeslanlius o\ d. ait. Gricch. u. Itonier550 s. ;
/'. Cullrera,
Flora bibl. îGl /•'. llamillon, La botani-
Aethiopia proveairo pruL-tlicaiil (Hnod. ;

c). VcrgiUtts ((Joorg.

que de la Bible 136 s.; //. /{. Trisiram,'S&\. I
3,97. 11 i; Diosc. I.
Ilist. of tlic Bible éd. 8,349; J. H. Balfoui\ 1
2,1 17j solaiii Indiain nigriiin hoitemiin
The plants of llic Bible, éd. nova 117-9. 1
l'eiTc canit, lortassc Aetliidpiam inttd-
leyens L. FONCK.
(cl", (icoi-g. 4,292; l'Un. Xll. 4,
17-20). AegvplUs pariler ii;;iuiiii hoc
j^Taliun erat itcinqiie As^ytiis iiolum
HEBER nzn; Xoowp, Xa6cp, "A6ap).

laisse ac nomine usliû, qiio et ligiium Raria (Heria, Brie) «[uaili lilii
1. Filins
preliosisr^inuim ri lapis niger (doleriles) Aser, progenitor familiac lleberilaruiii
appcllaliir, dosignatiim esse liaiid im- (Gen. 46,17; Nuni. 20,4-J; 1 Par. 7,31);
probabililer siippnnilur. eius ])osteri enumerantur 1 Par. 7,32 s.
2. Filius Mered ex tribu luda, genilus
Cf. .1. //. Ldijanl. MonuiiuMits ot Nineveh ex uxore ludaia vel polius iudaea, pater
1. 55. 56 (ebiir cl ligna in tribuluin afferun- Socho urbis mentis luda (1 Par. 4,18;
tur); Williinson-BircJi, Manneis aiid cu- ASsioâ, A 'AoÉp; de hoc textu vide s. v.
sloms 413; V. Loret in Recueil de travaux
I.
BETHIA).
VI. 1885, 125-30; kl. Flore pharaonique éd.
3. Princeps cuiusdam cognalionis Gad
2 p. 60 .s.; A. Er))tnn, AegypU'n f)59; P. Jen-
sen in E. Schruder, Keilinschr. Bibliolh. III. inBasan(l Par. 5,13; 'iî5r;ô\
1,36 s. ; Frd. Delitzscfi, Assyr. Hdwb. 144 a. 4. Unus ex posteris Elphaal de tribu
Beniamin (1 Par. 8,17).
4. Quaenani ligni hobeiiini spccies ab 5. Unus ex posteris Sesac de tribu
Ezechiele intellegatur, haud facile dixc- Beniamin (1 Par. 8,22; "iiSôr), A "IÎ0150).
ris. Plerique indicum supponuiit, eo HEBER (127, 'Epsp). 1. Filius Sale
quod lilii Dedan, tribus scilicel Arabiaiii lilii Arphaxad, pater Phaleg et lectaii
meridionalem Indiam versus habitantes, (Gen. 10,24. 25; 11,14 s.; 1 Par. 1,18.
Tyrum illud dicantur allulisse. Sed eo- 19. 25; Luc. 3,35). Etiam Gen. 10,21
dem iure aelhiopicuni fuisse diceretur. Vulgata et LXX nomen propriuin intclle-
Dubium etiani movet, quod loco Dedan gunt. Attamen larchi nomen accipit tam-
LXX Rhodios hal)ent eaque lectio pluri- quam appcllalivum transitus; lilii :

bus {Stade, Coniill al.) videlur praefe- autem transitus interpretandisuntTrans-

renda, cum prophela in te\lu citato a euphratenscs (cf. F. de Ilummdaui'.r ad
septemtrionalibus exorsus ad méridiona- h. I.).
les progredialur 20 inter alias Ara-
et v. 2. Filius Elphaal in genealogia Rfuia-
bum tribus denuo Dedanilas commemo- min (1 Par. 8,12; LXX 'Ù^à).
ret; Rhodios antem (p"" pro ni, cf. 3. Princeps familiae saeerdotalis Amoc
Syr. "jn) facilius quis supponerel ex vi- lempore loacim pontificis (Neh. 12,20;
cina insula Creta lignuui hebeninum R t>l A omilt.).
fuscuni, quani nigruni ex reniola Aelhio-
pia aut remotiore India Tyruni allulisse. HEBRAEUS ( E5paro;\ Eo nomine

At cum in verbis propbelicis hebeninum iam appellaturGen. 14,13 Abram :

lignum ebori addatur, sicut etiam ab Abrani Hebraeus, niy, LXX ô rspâtrj;.
Herodoto (1. c.) et alibi (cf. inscript, (juam vocem plerique explicant : advena
cuneif. Gudea, Inscr. R col. tj, 20-40; li'anseuphralensis. Quae explicatio si

Noàuchodonosor, col. 9,11. — Tribut, assumilur, poslrri Abiaham denominan-

aelhiop. in sepulcro liehhmara ap. Wil- Inr eregionc, ex quain liM-ram Ghanaan
klnson-Birch op. cil. 1. pi. II A el Belc) .\braham iuunigravit. .Vllera explicationc
iitrumque coniuiigitui-, nibil obslal quo- nomen derivatur ab llcber, lilio Sale,
niinus cum obore etiam lignum hebeni- ita ul Abraham eius(|ue posleri nomi-
num vcrum c\ India vel Aethiopia per nenlur descendeides ab Heber. Isus
mercalores arabicos Tyrum allalum di- nominis llcbraei, lifbraeorum in Vetere
camus. Teslamt'ulo hic est usurpatiu' iiumiMi :
 i

469 HEBRAEUS. HEBRON. 470

ab alienigenis, Gen. 39,14; 41,12; Ex. facile intellegitur, praesertim si con-

J,16; 2,6; 1 Reg. 4,6. 9 etc.; vel etiam sideratur aliquem leporem irrepsissc
si Israelita cum extraneis loquitiu^ Gcn. in illum coetum (cf. 2,1 s. 6,1-4; 10,26 ; ;

40,13; Ex. 1,19; 2,7; 3,18 otc. vel com- 12,25) et christianos persecutionibus
paratione et oppositionc instituta cum esse obnoxios (12,1-13; 13,13).
alla iiatione extranea Gen. 43,32; Ex.
I. KNABENBAUER.
1,15; 2.11 21,2 etc.
;

In librisNovi Testamcnti nomen adlii- HEBRI (ni!?, 'A6a(), levita de stirpe

beUir de honiine iudaicae gentis; cf.
Merari tempore Davidis (1 Par. 24,27).
2 Cor. 11,22 Hebraei sunt, et ego; Pliil.

3,0 Hebraeus ex Hebraeis. Sed strictiorc HEBRON (^linn; XsSpcjv, X£gptô[jL).

sensu usurpatur de ludaeis Palaestinam
1. Tertius filius Caath fîlii Levi (Ex. 6,
inbabitantibus Act. 6,1, qui ita distin-
18; Num. 3,19; 1 Par. 6,2. 18; 23,12).
guuntur ab Vocabula Beth-
Hellenistis.
Quattuor filii Hebron leriau, Amarias,
:

esda, Golgotha quae lie-

Gabbatlia,
lecmaan i^ecensentur 1 Par. 23,
lahaziel,
braica dicunlur loan. 3,2; 19,13. 17 ad
19. Eadem quattuor nomina leguntur
dialectum aramaicam, quae Christi tem-
1 Par. 24,23 in enumeratione classium
père lingua erat vulgaris, referenda
leviticarum, quas David variis minisle-
sunt; itemquc lingua bebraea Act. 21,
riis designavit, sed vox i21^ illis quat-
40; 22,2; 26,14 aramaica erit intelle-
genda. De antiqua lingua sacra hebraica tuor nominibus-praemittitur; itaquc aut
vox adbibetur in Prologo in Eccli. alias ;
supplendum erit nomen palris Hebron
liaec lingua vocatur lingua Chanaan (Is. post 1^31 aut interpretandum erit : et

19,18) et iudaica C4 Reg. 18,26; Is. 36,11; tîlii istorum quattuor filiorum Hebron
Neh. 13,24). secundum familias suas sorte designati
Quinam sint illi Hebraei, quibus epi- sunt ad ministeria sua; verum nomina
stula ad Hebraeos missa sit, recenti tem- singularum familiarum, quae ab istis
père multum est disceptatum et vix est quattuor filiis Hebron desceudebanl, in
ulla e celebrioribus ecclesiis sive in textu desiderantur neque in versionibus
oriente sive in occidente, quae non ab leguntur. —
Tota familia, quae a He-
uno alterove interprète illam epistulam bron descendit, saepius vocatur familia
missam accepisse dicatur. Verum si Hebroni seu Hebronitarum (Num. 3,27;
ea ipsa quae in cpistula leguntur serio 26,38; 1 Par. 26,23). Eius familiae prin-
examinantur, dubiuni esse nequit quin ceps tempore Davidis erat Eliel (1 Par.
palma danda sit ei sententiae, quae con- 13,9). Ex iussu Davidis 1700 Hebronitae
stanli quoque totius antiquitatis suffra- duce Hasabia in Palaestina occidental
gio commendatur, epistulam esse missam et 2700 Hebronitae duce leria in Palae-
ad ludaeocbristianos palaestinenses, stina orientali ministeria tum sacra tum
praeprimis hierosolymitanos. Nam vix civilia procurabant, quae praeter mini-
alibi totus coetus e Tudaeochristianis steria templi levitis subcunda erant
constabat, nullis admixtis neophytis (1 Par. 26,30-32); scil. ministeria scri-

cthnicis; coetus iste iam ex longo tem- barum et iudicum.

père exsistebat (cf. 5,12); primi eius 2. In genealogia luda 1 Par. 2,42. 43
magistri et praepositi lidem martyrio Hebron dicitur fllius Maresa de génère
listati erant (13,7); olim ipsi, ad quos Caleb tllii Hesron et pater Core, Taphua,
scribitur, magnas experti erant perse- Recem, Samma. Ex bis nominibus Ma-
cutiones (10,32) imminet periculum, ne
; resa et Taphua alias leguntur ut nomina
aliqui splcndore cultus levitici in tem- urbium, Core et Samma personarum,
ple allecti coetus christianorum deserant. Recem personarum et urbis beniamiiii-
Quae omnia apprime, immo unice ad ticae. Hinc aliqui putarunt Hebron et
ecclesiam hierosolymitanam congruunt. alia esse fortenomina urbium. Sed cum
Gur stante templo et vigente cultu an- in V. 44 addatur Samma genuit...., Re-
:

liquo exponi debuerit quantopere digni- cem genuit... dubitandum non est, quin
tale novtim foedus emineat prae vetere. nomina sint personarum. Ceterum tex-
 '.71 HEltRÛN. iii;nHON. 17-2

tus •2,4i :
<c
el lilii \laicsa|)alrisilc|ji'..ii .,
dem Aimer a loab occisus et sepullus
Nideturcorriiplione laborarc; cf. Ki'ihul est (2 Reg. 3,27. 32), Baana et Recliab
h. 1. super piscinam suspensi pro caedc Isbo-
3. Ilchron iii'hs iu iiKuilr liula ( los. seth ])oeiias dederunt (4,12). Hebronc
i:i.o4; 20,7; 21,11), aedilifala septcm Absalom inaperlam rebellionem proiii-
aiinis aille Tanim (Zoan) iii-lieiii A(>};ypli |nl (i:»,7-10). Roboam rex ui'bem muni-
Niiiii. 13,2;i[22j) et sccnn.hiiii Flaviiim meulis lirinavit (2 Par. 11,10). Posl ex-
luse|)luiiii, (jui annos dus ad 2 :{()() ooni- silium a liliis kida habitabatur (Neh. 11,
pulari dicil, ipsa.Vleiiiphi in Aegypto an- 25); deinde in ditionem Edomilarum
litiuior Rell. iud. IV. 9,7 . Al> Ênacilis, cessit, donec a luda Macb. recuperala
tjui uriiem Holliilisoripuei'unl, vocahalur est (1 .Mach. 5,05; Vnlg. Chebron; Flav.
Cariatharhe (yznN-nnp; 7:6Xtç 'XpQôy., los. Ant. XII. 8,6). Poslquam Romani
(ialilaeam subegerimt, Simon BarGioras
Kapia0ap56x, KaptaOapSoxas^sp) seu civitas
génère Gerasenus, faniosus iste latro el
Arboe (v. ARBK). Etiain appellatur Main-
dux bellicus, urbem cepit; mox autem
l)re (Gon. 23, IU; ;Ui,27)
quo iiomine au-
Cerealis unus ex ducibus Vespasiani eam
,

diebatfonvallispropo Hehron eli>rinccps

expugnavit el combussil (Flav. los. Bell,
Amorrhacoriun aniicus Abraham patriar-
iud. ÏV. 9,7. 9).
cbae ibidem habitans (v. MAMBRE). Ce-
Dislabat Hebron a lerusalem 22 mil.
leltcrrima est Hebron ex histoi-ia patriar-
pass. (Onom. p//. Lag. 209,69) a Ber- ,
charum. Ibi Abram commoratus est,
sabee 20 mil. pass. (1. c. 234,1). Ilodier-
postquain Botliel reiiquit (Gen. 13,18);
num nomen est el-KhalU i. e. amicus
nomen Abram mutalum est in
ibi eiiis
Dei, quo nomine Abraham a Mulia-
scil.
Abraham (17..">) il)i tres.angeli a patriar-
;
medanis a{)pellatur (cf. Is. 41,8; lac. 2,
cba hospitio susoepii sunt(Ï8,l s.) Isaac ,
23); équités quoquechrisliani medii aevi
natus (21,3), Sara morlua et sepulta est
urbem vocant castellum seu praesidium
(23,2-20). Erat etiam ad tempus domici- ad sanctum Abraham. Adnumeratur
lium Isaac (3;;,27) et lacob (37,14). Inde
(juatluor sacris urbibus ludaeorum (le-
lacob cum filiis suis in Aegyptuni des-
rusalem, Hebron, Tiberias, Safed). In-
cendit (37,14; cf. 46,1); ibi très patriar-
colarum numerus ab aliis aliter indi-
chae eonimque iixores Sara, Rebecca,
calur 18-19 000 inter quos 1 aOOIudaei
:

Lia (non vcro Rachel) sepulti simt (49,

{Baedeker-Benzinger) vel 8020 inler quos
,

30. 31 ; duodecim explora-

50,13;. llluc
1 020 ludaei {Lirvin de Hanmit); reliqui
tores a Moyse missi pervenerunt (Num. fere ouuies sunl Muhamedani. Sila est
13,23[22]}. losue Obam rogem Hebron
ad radiées el partim in ascensu monlis
interfecit, urbem in ore gladii porcussit Djebel Dja'âbre. Utrum anliqua urbs
ac vastavit (los. 10,3-39; 11,21; 12,10) monte et quo in monte posita
fueril in
eamque tradidit in possessionem Caleb, an ad radiées montis, geographi non
qui Enacim incolas exterminavit (,Ios. 14,
conveniunl.
13; 13,13. 14; Iud. 1,20) et urbi nomen Hodierna urbs qualtuor vel etiam
antiquum Hebron restituisse censetur. septem parlibus seu Ilâret constat. Opi-
Erat urbs refugii (los. 20,7) et sacerdo- nantur aliqui etymon Gariatharbe ex-
tum (los. 21,11. 13; 1 Par. 6,oo. 57). plicandum esse urbs quatluor scil. par-
Eius mentio lit in historia Samsonis anliqua urbs, de cuius
tiiun;sed nimi
(Iud. 16,3). David in Philistbaea degens
situ disputant, ([ualtuor partes distinctas
senioribus Hebron amicisufebatur (1 Reg. habuerit, plane ignoratur. Paulo alitei'
30,31). Novnm vcro sph-ndorcm adepta Lagrange (Le livre des Juges i). »>) ci- :

est urbs, qnando David per septeni annos

vitas quatluor scil. urbium loederata-
et dimidium re\ liida in ea residebat ^2
riun. S. Hiei'onymus etymon interpreta-
Reg. 2,1 3. 1 1 32 cf. 3 Reg. 2,1
. . 1 l>ar.; 1 ; ius est d(^ (piatluor scil. .Abraham, Isaac,
29,27) ibique re\ universi Israël agnitus lacob. Adam ibi sepidtis (OniMU. cd.
cl unclus est (2 \\c<^. 5,1. 3; 1 Par. Il, L(ig. 8V,10); tradiliones iudaicae quar-
1.3; 12,23.38); sex filii ci nati suni in lum vel Adam velEsau vel loseph esse
llcbron (2 Reg. 3,5; Pai-. 3.1. i). Ibi- I .liclitabaut ; in Vulgata (îen. 23,2; 35,27

il
 ,

473 HEBRON. IIEDERA.

elymon explicalur civitas Arhe (cf. los. HEBRONA (,1:127, 'Eopwvà;, statio

lo,13; 21,11). Israelitarum inler letebatha et Aslonga-

Maxima attentione digniim sine dubio ber (Num. 33,34. 3o); ex enumeratione
est Harfim seu sacrum aediPicium super hoc ununi constat Hebrona fuisse se-
sepulcra patriarcharuni exslructuni, ptemtrionem versus ab Asiongaber (seu
quod adiré licet solis Muhainedanis; ilii 'Aqaha, ({nae est iuxla termiuum se-
ex antiqua traditione eral speluiica du- ptemtrionalem sinus Aelanilici).
plex (nSs^GH, "^0 a::7iXa:ov tô oi-Xouv)
HEBRONI, HEBRONITAE v. HE-
quam Abraham ab Ephrone Hcthaeo silù BRON 1.
acquisivit (Geri. 23,9 s.V Prope Harâm in
eadem principali urbis parte {Hnvet el-
HEDDAI (1-n, A "A89ai, B omitt.),

Harâm) duo stagna invcniunlur Birket
el-Qazzûzîn et Bivket el-Sultnn (40 m-)
hoc alterum maius stagnum traditio
componit cum illa piscina de qua 2 Reg.
4,12. Praeterea ostenduntur puteus
: unus ex Gibborim David (2 Reg. 23,30),
;
de torrente Gaas (vide s. v.). Idem 1 Par.
11,32 scribitur Murai (ilin, Oups!)-
HEDER (l-y, in pausa TTî:, "Qôrj^),

Abraham, sepulcra Abner et Isa! patris tilius Baria, Beniaminita (1 Par. 8,1 o).

David et circiter 4 kmaquilonem versas HEDERA. 1. Hedera dicitura S. Hie-

ail urbe sanctuarium Abraham Hanlm ronymo planta celebris '!i''p''p inhistoria
Râmet el-KhalU. Dimidiae horac fere
spatio ab urbe inter septemtrionem el
lonae (4,o-10), ([uam Symmachus, Aqui-
la, Theodolion siinilihn^ ziaaô; (al. ku-
occidentem ostenditur quercus (seu ut
quidam minus recte loquunlur tere- :
/.£wva) appellarunt LXX eandcm v.oko-M^i-
;

Orjv et vêtus Lalina cucurbitam nominant,

binthus) Abraham (vide s. v. MAMBRE .

ac pariter Peshilta NX"ip, eandemque

Ager Hebron seu possessio
(los. 21,12)
Caleb sine dubio totum complexum con- explicationem Mahometus pseudo-pro-
vallium circa urbem comprehendebat; pheta in Corano sequitur (Sur. 37,146);
una autem est vallis praecipua et per- Chaldaeus vero paraphrasta vocem he-
braeam commentario toxtus
retinet. In
longa, quae Wâdi el-KhalU audit et in
ulroqueascensu (binas) urbis partes sibi
Hieronymus nequc hederam ne-
citati S.

adiacentes habet; in directione austro- que cucurbitam proprie intellegendam

orienlali per urbem decurrens paulo in- esse déclarai, scd caui « (juae lingua

l'ra urbem austrum versus deflectit. Prae-

syra etpunica elkeroa dicitur o ubi codi- ;

ces secundum Hitzig habent ciceia loco

terea V. Nehelescol s. v. ESCOL 2.
De difficultate, quae ex nomine Hebron elkeroa, atque ita citatur ab I. D. Mi-
contra antiquitatem Pentateuchi peteba- chaelis (Supplem. p. 218o); ciceia autem
vel elkeroa est Ricinus communis Linm'',
lur, vide Cornely, Introd. éd. 2 II. 1 p. 90.
ex ordine Euphorbiacearum.
2. Ex verbis lextus sacri habetur im-
Cf. Robinson, Palaestina II. 701 s.; Gué-
primis, prophetam sibimet umbraculuin
rin, Judée III. 214-275; JRosen in Zeitschr.
fecisse (nSD), procul dubio haud dissi-
d. D.Morgenl. Gesellsch. XII. 1858 p. 477 ss.;
Surveij of West. Pal. Mem. III. 305-309; mile tuguriolo, quod custodes in vineis
.T. FalinKjruher, Nach Jérusalem éd. 2 H. et in cucumerario sibi construebant (Is.
9l)-106; Buhl Alt. Pal. 1896 p. UiO-162;
1,8; cf. lob 27,18) hodieque construunt;
D. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui
atque cum lonas sederet subter illud
<<

1899 II. 227-242; Liévin de Ha m me, Terre

in umbra » (v. 5), antequam planta
Sainte cd. 4 II. 99-127; W. M. Thomson, The
Land and the Book I. (Southern Pal.) p. 268 ascendit, necessario supponendum est,

ss.; C. Schicli, Hebron and ils neighbour- tectum aliquod in tuguriolo a prophe-
hood in Pal. Expl. Fund, Quart. Slat. 1898 ta factum ncque ad hoc ]Vp'''p a Deo
p. 232-238; Ballon, Note on the Hebron
praeparatum esse, ut desuper, susten-
Haram in Quart. Stat. 1897 p. 53-61 ./. Dal- ;

ler, Geogr. u. ethnogr. Studien z. III. u. IV

tantibus forte palis a lona ereclis, te-
Bûche d. Kônige 1904 p. 14-17; Baedeker- ctum formaret. M
more orientali tugu-
Benziacjer, Pal. u. Syrien éd. 5 p. 133 ss. rium parietibus ccrte carebat, saltem
 '(7:i IlKllURA. lIEDI^nA. 470

(•\ parle; luule \alt's, pcr aliqiiam dii'i sacra sporiali jjraeside lohanne Gesnent
paitom, protocUis U-clo desiipor, iii mu- dclendendis (a. 1773, pars III. p. 27)
bra sedens, al lis horis sole perciissus « repugnare videtur lenlum buius plan-
c'sl (v. 8;. Conlra hoc autein salis pro- tac incrementum et perennilas ac pcr-
tegfbaUir, si planta inlor palos tiiyu- sisteidia maior, quam ut a radice ver-
riolivcl iuxla eos ascciiderct ac foliis nie laesa postridie exaruerit». De cu-
sal largis solem arceret. — Deinde curbita vero et ricino, licet periculum
p''pip diciliir pracparalus a Deo, lit perdendi sacerdotium cessaverit, disso-
nantia tamen et controversia inler au-
ascendei-el supei- capiit loiun' et prote-
ctores remansit. Ciœiirbilae enim lavent
geret eum, atque tam cclcriler crevit,
praeter alios Trisiram, Dans, J. Smith,
ut « filius uuius noctis « appelletur
liiehm-Baeth(ji'n etc.; multo phires au-
(V. 10); sed a vermo vol vcnnibus (nySin
tem ricino sullragantur post veteres
eollective, cf. Deut. 28,30; Is. 14, H), vo- ilJos rei naturalis sacrae scriptores Bo-
leiile Deo. ante ortuin solis percussus chartum, Urxinum, Cari/ophilum, Hille-
exaruit, ita ut etiani <c fdius unius no- rum, Celsium; quibus assentiuntur Mi-
ctis » poriret (v. 7. 10). Ahsque omni chaelis, Rosenmûller, Gesenius, Cultrera,
miraculé verbis textus non vidclur sa- ac reliqui auctores recentiores satis
lisfieri. At convenienter talis intellegi- conununiter, ita ut pluribus res omnino
lur planta, quae velociter crescens, doQnita videatur (Fillion) immo iam Bo- ;

etiam velociter exarescit; admisse cnim chartus hune in sensum scripsit : « Et

lune aliquo miraculo in eo quod Deus, iam nemo est paulo bumanior, qui non
auctis nalurae viribus, incrementum habeat comperlissimum, kikajon esse
unius noctis sulTiciens reddiderit ad xpÔTwva seu ricinum ». Ac re vera potis-
obumbrandum capiit lonae, alla omnia sima quae pro curcurbita et conlra ri-
absqiie miraculo. quamvis non absque cinum atïertur ratio falso supponit, ki-
speciali Doi providcntia, explicantur. kajon debuisse tectum tugurioli lorma-
3. S. Hieronymus locum cucu)-bitae, re, ut caput prophetae sedentis a sole
quae in vetere Vulgata ubique lepeba- protegeret, quod verbis sacris contraria-
tur, quaeque etiam in hypogaeis pri- ri supra notavimus.
morum christianorum innumeris vi-
cibus picta apparet (cl". Stimmen aus Cf. Sian. Bochart, Hierozoic. II. .293 s.

623, éd. liosenm. III. 523; /. H. Vrsi-

Maria-Laach XLIX. 1895 II. 133 s.), in
nova versione, auctoritatem veterum
translatorum secutus, hederae prudenter
concessit, timens grammaticos, ne no-
mine bebraico latinis ignoto retento
« quaedam poi'lenta
(Comment, M. 25,1202-1204).
in Ion. 4,0.
At lugiens grammaticos, plebis adiuira-
tionem magnam movit atque bedera
sua celcbrem illam litem cucurbilariam
excitavit lanlumquc in ecclesiis prac-
serlim africanis lumullum adduxit, ut
« propter unius vcrbi dissonanliam
episcopus paene sacerdotium perdidis-
set (S, Hieron. ep. 112 al. 89 ad Au-
))
gustin, n. 21 s.; cl". S. Augustin, ep.
ad Hieron. inter opist. S. Hier. 104 al.
S8 n. 5. M. 21,920-31 833 s.). Nostra
;
vero aetate ex ti-ibus illis eandidatis he-
dem \i\ ac ne vix (luidcm patronum
invcnit; nam ut bene notant candidati
Ugurini in tbesibus de pliytugiaplda
41 s.
nus, Arboieti bibl. cont. 111 s.; Blas. Ca-
ryophilus {Garofnlo), Dissert, miscell. pars
I., Romae 1718, 257-74; 31. lliUer, Hicro-
phyt. I. i53-6; O. Celsius. Hierobot. II. 273-
82; /. D. Micimelis, Suppleni. p. 2185-90;
contingereut » E. F. K. Ro.senmiilIe/\ Bibl. Altertli. IV. 1,
123-5; W. Gescnius, Thcs. 1214; P. Cul-
trera, Flora bibl. 381-6; H. B. Trisiram,
Nat. Hisl. of tlie Bible éd. 8, 448-50; /.
Dinis, Bibl. Nat. Science II. 540 s. ; J. Sniit/t.
Bible plants 56 s.; Fillion, Atlas
L. Cl.
d'hist. nat. de la Bible 16,47; Hietim-Raetfi-
(jeu, llandwbch. éd. 2, I. 894.
4. Rationes aulem pro ricino hae lere
merito alTeruntur. Imprimis Bicimiscom-
munis Linné est arbuscula in variis
Orientis regionibus salis eommunis, ce-
— lerrime crescens atque alliludinem ([iial-
tuor metrorum atliiigens, (jua'' largis
foliis suis iucuudam umbi'am [uaebel.
A vermibiis percussa celeriime ai-escil,
ita ut intra paucas boras oinuia tolia
477 HEDERA. HELBON. 478

concidant, sicut intra horac spalium lo- Cf. 0. nudbeck

fil.. De Hedera, Upsaliae

liadccerpta marcescere experientia pro- 1707; M.

Hitler, Hierophyl. 1. 460-2; P.
Cultrera, Flora Bibl. 263 s.; F. W. Mad-
pria et aliéna testatur. Ipsa ig-ilur planta
den, History of Jewish Coinage, London
liislorlae sacrae omnino convenit. Acce-
1864, p. 215. 224. 230; id. Coins of the
dil nominis hebraici cum aegyptiaco Jews, in Numismata orient, éd. nova II.
kiki affmitas, qiio ricinus ex auctoritalc London 1881, p. 252. 26.5. 274; E. Boissier,
veterum scriptoruni ab anli<|LÙs Aegy- Flora orient. IL 1090 s.; /. Lôw, Arara.
pliis appellabatnr (cf. Herod. 2,94; Dio- Pllanzennamen n. 100; G. E. Posî, Flora
scio: Mat. med. 4,161 ai. 164; cf. 1,38; of Syria 37^.
Plin. XV. 7,2o; XVI. 22,8b, al.), sicut L. FONCK.
oleum ricini in Talmude pip VQXâ ap-

peliatur (Lôw). Affniis etiani videlur de-

HEGEMONIDES ('HysiJLovîôriç), dux
nominatio plantae cuiusdain assyriaca
quidam Syroruni, quem Lysias in Palae-
stina reliquit, cum ad dobellandum Phi-
kukkânJtum (cf. iâquqanu. Fr. Délit zsch,
Hdwb. 327 b. 50 a). Certe antiquis Ac- lippum usurpatorcm anno 162 a. Clir.
Antiochiam rediret (2 Mach. 13,24). Vul-
g'vptiis planta haec optime nota crat ac
pi-opter oleum ad varia remédia utile in
gata quidem vertit fecit : eum (scil.

hortis et agris fréquenter colebatur.

ludam Mach.) a Ptolemaide usque ad
Gerrenos ducem st principem; sed tex-
Cf. P. Forskal, Flora aeg.-arab. 164; E. tus graecus habet : /.a.-:éXir.s atparrjpv
Boissie?; Flora orientalis IV. 1143; A. àjîb nToXc[iatooc l'coç twv rspprjvôiv fiysfio-
Braua in Ztschr. f. Ethnol. IX. 1877, 300; vîoriv. Videtur itaque Hegemonides no-
Wilkinson-Birch, Manners and Customs II.
men proprium esse et in versione syriaca
400: /. Lbw, Aram. Pflanzennamen n. 298;
Fr. Woenig, Pflanzen~^im ail. Aeg. 337-40;
velut nomen proprium exhibetur.
Ch. E. Moldenke, Die in altaeg. Texlen HEGLA tnSjn, 'EyXa) tertia ex
erw. Baume 120-3; F. Loret, Flore pharao-
nique éd. 2, p. 49. —
Cf. praeterea H. 0. quinque filiabus Salphaad (Num. 26,33;
Lcnz, Bot. d. ait. Griech. u. Romer 657 s. ; 27,1; 36,11; los. 17,3).
E. Hamillon, Botanique de la Bible 168 s.;
./. H. Bal four, Ttie Plants of the Bible, éd.
HELAM (dSio, ÂîXa[jL), urbs inter
nova, 215-8; A. de Candolle, Origine des lordanem et fluvium i. e. Euphratem,
Plantes cuit. 339-42 G. E. Post, Flora of
;
apud quam Adarezer rex Soba a David
Syria 727.
dcvictus est (2 Reg. 10,16. 17). Vulgata
5. Ipsa heclera, gr. commemo-
-/.taaoç,
solum 10,17 nomen Helam expressif. De
ralui' in historia Machabacorum, cum varietate toxtuum lege F. de Uumme-

(udaei perducem a rege Antiocho Hie- lauer ad 2 Reg. 10,16. — Situs urbis
rosolymam missum cogerentur, in sacris ignoratur; fortasse eadem est qnae Ala-
dionysiacis « hedera coronati Libero cir- matha prope Nicephorium {Ptolem. V.
ciiire » (2 Mach. 6,7; cf. 3 Mac h. 2,29). 15,25 [éd. Mùller-Fischer 14,19]).
Libero enim, qui etBacchus et Dionysius HELBA (nnSn, XsÇSâ), urbs tribus
vocatur, praetcr vitem praesertim he-
Aser, ex qua Ghananaei non sunt ex-
dera sacra erat [Homer. Hymn. in Dio-
pulsi (lud. 1,31). Est ignota. Eiusdem
nys. V. 40; Plin. XVI. 34,'l44; 35,155;
urbis nomen videtur latere in textu
Tacit. Hist. 5,5 etc.), unde et tliyrsum
hedera redimitum gestans in veterum hebr. les. 19,29 Sinn, 'AtoXéS, Vulgata
monumcntis atque in ipsis etiam num- de funiculo ; cf. F. de Hununelauer
niis civilatis hierosolymilanae in colo- adh.l.
niam romanam redactae figuratur {Mad-
den). Planta autem xtoadç a Graecis dicta
HELBON qi^Sn, XsXÇtov), urbs

est Hedera hélix Linné ex ordine Ara- Syriae, de qua in descriptione com-
liacearum, quae in Libano aliisque mon- niercii et opum Tyri legitur Ez. 27,18 :

libus Syriae et Palaestinae atque in pla- Damascenus ncgotiator tuus... in vino

nilie litorali, sicut in nostris regionibus Helbon (hebr., LXX, Aquila, Tlieodot.) ;

oommunis est. Vulgata et Symmachus in vino pingui. :

 79 iiiaiio.N. JlELEIMl. i8U

regio propc lindi(M'nuin \i-

l»esij,'n;Uiir 3. Lcvila de stirpe Merari, unus e\
vy[m llalbûn eirca 20 km a Daiiiasco in- nuiioribus Elban ^1 Par. 0,45 [30]).

ler septcintrionein cl occidt'nleiii iii 4. Levila de stirjte Merori, lilius llosa,

ascensu Aalililtani. Viniiin n^pionis ////- iauilor domus Dcuuini lem|ior(^ Davidis
bûnu'm textibus ciinoilormiltus laiidatiii' (t Pai'. 20,11).

((!'.Schrdder, DclitzscU) cl l'O^iluis Prr- 5. Paler lei-emiaopropbeiae, sacer-

saruiii iucuiKJi saporis oral, iil velcros dos in Analbotli (1er. 1,1).
li-adnnl [.Slraho XV. 3,2'2: Atkewieus, 6. Pater (lamariae legati a Scdecia
Deipnosoph. I. 51[28] cd. Teubncr 1887 rege Babylonem missi (1er. 29, 3l
I. p. 64; IHutarch. Do Alexandri
M. t'or- 7. Unus ex maioribus Harurb iliar.
liina aiit virilité 11. 11, éd. Firmin-Didot, 1.1).

Plutai'ch. Moral. I. p. U9; Posidonii 8. Pater Susannae (Dan. 13,2. 29. 03 .

Apamensis Fragmenta ;>8 apiul Midler, 9. Aequalis Esdrae, stans ad dexle-

Fragm. liist. graec. III. p. 276). Eadem ram Esdrae Legem populo cxplicantis,
regio hodie quoque vini gcnerosi ferax probabilius sacerdos (Esdr. 8,4 .

est. 10. Princeps classis sacordotaUs, qui

duce Zorobabel ex captivitale rediil
Cf. mtlcr, Eidkund.' XVII. 2,1319-1322;
Zeilschr. d. D. Morgenl. Nch. 12,7. 21).
Hohinson in
Gesellsch. VII. 1853 y. Cfl. 70; idem, HELEC (pin, \iltv, KéXe^), unus t>x

NeuLMC bibl. 1-orsch. p. Gl3. G14; Gesenius.

tiliis Galaad etprogenitor familiac Hele-
Thésaurus ling. hebr. j). 46-i; Movcrs, Phoe-
cilarumiNum. 20,30; les. 17,2).
nizier H. 3 p. 268. 269; L. Porter. Five
years in Damascus. 185.5 II. 333 s.; Schra- HELED i2 Reg. 23,29 zSn, B omitt.,
der-Whiteliouse, Cuneif. Inscript. and Old
121. 122; Delilzsc/i, Paradies
A 'Miz.: sed 1 Par. 11,30 "îSn, XOaôô, A
Test. II.

p. 281. 'Ekio), Haana, Netophatbiles,

niius
unus ex Gibborim Davidis.
HELCATH V. HALCATH.
HELCATH HA-SURIM (npSn HELEM (n"""). 1. Unus ex posleris

Aser (1 Par. 7,33; BaXaâjji videlur idem

nnsn) nominatur 2 Sam. 2,16 campus ;

esseacHOTHAM 1.
iuxla piscinam Gabaon. Vulgata inlor- 2. Unus ex tribus legatis, qui Baby-
pretatur Agcr robustorum, LXX lM£p\?
:
lone a ludaeis exsulibus donaria in ur-
Twv £-i6o'jXwv seu porlio iiisidiosorum bem Jérusalem attuleruut (Zacb. 0,14:
LXX appellative explicanl to^ u::oaivoj-
HELCHIAS V. HAldlELAI. (jiv). Idem Zacb. 6,10 scribitur Holdai

HELCI (^p^^M, B et A omitt.), sacer- ^tSm, LXX xapà Twv àp-/6vTwv). Videlur

dosdefamilia Maraiotb. tcmpore loacim fuisse binominis; alia ratio mulati im-
pontifiei^ tibi losue (Neb. 12, la). minis ignoralur.
HELCiAS (n;ip''^n et 'n^^p'^n; ^-^^-
j
HELEPH {^^n; Moolâa, A Miliz, in-

vAxi). 1. Palcr Eliacim praepositi domiis I

clusa praepositione "la), urbsaqua ler-
Ezccbiac régis (4 Reg. 18,18. 20. 37;
!
minus tribus Nepbtbali initium sumil
Is. 22,20; 36,3. 22). '
(los. Van de
11,33). Yeldc (Memoir
2. Ponlit'ex, qui anno 18. losiae régis,
p. 320)proponit vicum Beit Lîf; cf. Sur-
cum pecuniam ad instaurandum tem- vfi/ of West. Pal. Mem. I. 204. Kundem
plum ex aei-ario desumere vellet, librum situm indicant alii. Sed F. de numnie-
Legis inveuil et per Sapbau scribam
22,4 s.; 23,4. 24; laiier ad los. 19,33 animadverlit 'n'^r; in-
tradidit (4 Reg.
,

i-egi
2 Par. 34,9 s.; 33,8; de bis cf. s. v. ]
duerc sensum subslilucudi, liinc ^^TIC
lOSIAS 1); idem erat bliu? Sellum (Mo- '

siguiricarc* locum substilulionis, pagum

sollam, Salom) de génère Sadoc ol intcr commutatorium ad auslrum lacus l'ibe-

maiores Esdrac recenselur (1 Par. (..i:t riadis Nepblbalilis ctuicessum, quia l>a-

[a,39]; '.),U; E:*dr. 7,1; Neb. 11.11: nilae pagiun eirca Dan-Lais in tinibiis
I5ar. 1,7). Xi'[)iilli;ditarum occupas cran I.
4SI IlELES. IJELlOrOLIS. 482

HELES V. HELLES i. trum Heli et Jacob erant fratres uterini;

Heli mortuus est uxore sine liberis re-
HELI. 1. Heli (tSî;, 'HXi), ponlifex et
licta, quare secundum legem leviralus
iudex Israelitarum (1 Reg. 1,3 ss.; 2, Deut. 25,5. 6 lacob viduam assumpsit,
U ss. : 3,1 ss.; 4,4 Erat de
ss.; 14,3). ut fratri suo semen suscitaret et ex ea
génère Ilhamar, uL colligitur ex 1 Heg. genuit loseph virum Mariae; erat igitur
14,3; 22,20; 1 Par. 24,3 intcr se collatis; loseph filius naturalis lacobi (ex poste ris
cum ante ipsuni aliiis poiitit'ox de domo Salomonis), filius legalis Heli (ex poste-
Ilhamar non innotescat, suniniuin sacer- ris Nathan). —
Plura v. apud Cornely,
dotiiim per Heli a domo
Eleazar in do- Introd. III. num. 54 et Knabenhauer ad
mum Ithamar transiisse censetur. Mor- Luc. 3,23 et s. v. GENEALOGIA.
tuus est senex 98 annorum (1 Reg. 4,15)
et iudicaverat Israël 40 annis (4,18);
HELIODORUS ('HXtôowpo;), qui erat
super negotia (ô i£i twv ::pay[xaTwv) Se-
legunt qiiidem LXX 20 annis, sed aliae
:
leuci IV. Philopatoris, a rege in lerusa-
versiones et Fiav. losephus retinent 40
lem missus est, ut thesauros templi ra-
et vix credibile esset Heli senem 78 an-
peret et Antiochiam (Syriae) afferret;
norum ad iudicis ot'ficium esse assuni-
sed apparitione equitis caelestis perter-
ptum. Indoles pontiticis in sacro textu
refactus et a duobus iuvenibus fulgen-
paucis bene delineatur. EfTeruntiir eius
tibus, qui cum équité apparebant, fla-
hdelitas in officio, dignitas, affabilitas,
gellatus corruit; hostia autem salutari
sapientia sermonis (cf. 1 Reg. 1,12-17;
per Oniam pontificem oblata vitam ser-
2,20). Sed etiam describitur nimia eius
vavit et Antiochiam reversus regem ad-
lenitas et indulgentia in filios praevari-
monuit : Si quem iiabes hoslem aut re-
catores (2,22-25), quam vir Dei ad ponti-
gni lui insidiatorem, mitte illuc et
ticem divinitus missus acriter reprehen-
tlagellatum eum recipies, si tamen eva-
dit simul praenuntians ruinam domus
Mach. 3,1 ss.; 4,1; 5,18). Helio-
serit (2
Ithamar (2,27-36); huiusvaticinii confir-
dorus censetur esse idem, qui teste Ap-
mationem praebet visio Samuelîs pueri
piano (Syr. 45) brevi postea regem
(3,11-14). Verba autem, quibus Heli inti-
interfecit et regnum sibi arripere fru-
mationempoenae recipit : Dominus est;
stra conatus est.
([uod bonum est in oculis suis faciat (3,
18;, pietatem et resignalionem spirant, HELIOPOLIS (^X, p\s; 'HXtoÛ7:oXi?),
qua culpam âgnoscit, condèmnationi se urbs celeberrima et perantiqua, metro-
submittit, ab ipso Deo puniente miseri- polis nonii tertii decimi in Aegypto in-
cordiam exspectat. Eiusdem pietatis do- feriore, praecipua sedes sacerdotum,
cumentum edidit moriens; tulit nuntium qui ibidem templum solis celeberrimum
cladis et mortis liliorum suorum de habebant, bibliothecarum divitiis ac stu-
arca Domini unice sollicitus, sed iactu- dio litterarum maxime florentes, quo-
ram arcae comperiens subita morte rum erant permulti philoso-
discipuli
opprimitur (4,17. 18). Virtutes igitur phi graeci (cf. Herodot. 2,3; Strabo
merito laudandae in Heli cernuntur, sed XVII. 1,29). In libris copticis appellatur
maiores in pontifice exigebantur, in qui- Un, On, quod liicem et improprie solem
bus ex propria culpa deficiebat. Appo- significasse vix dubium est. In docu-
site F. de Hummelaiier ad h. I. notât mentis hieroglyphicis appellatur An,
eius mortem a Samuele cum sensu pie- Anu accuratius Anu-mhit i. e. Anu
et
tatis, non horroris describi. De ruina septemtrionis, ut distinguatur ab A7i-res
domus Ithamar cf. 1 Reg. 22,16-18; i. e. Anu meridiei (Hermonthis in Aegy-

3 Reg. 2,27. 35 et v. ACHMELECH 1 et pto superiore). Inter deos, quos ibi co-
ABIATHAR. lebant, imprimis Aium seu Tum (sol
2. Heli ('HXst, 'Hll), pater loseph occidens) frequentissime dominus Helio-
sponsi B. V. Mariae in genealogia Chri- poleos nominatur, item Ra (sol) etsi ra-
sli Luc. 3.23. In altéra genealogia Matth. rius quam Atum (Bnigsch). Putipliare
1,16 legimus lacob autcm genuit loseph
: sacerdos (Gen. 41,45. 50;
Heliopoleos
virum Mariae. Ex antiqua traditione Pa- 46,20) iam ipso nomine sacerdos dei Ra

LEXICON BIBLir.UM. — T. H. IG
483 UELIOPOLIS. IlEMAN. Wï
fuisse ilesi^nalur (Pclipara i. e. dcvotiis 4. Helon ("riSn, XeXcôv), oppidum Moab
Ha). Depopulatio Aef;\|ili exliibeliii- E/. inler oppida ex l'egione septeuitrionali
30,17 : « luvencs Hcliopoleos (•j\si) et ab Arnon lUivio sila (1er. 48,21). Ononi. .

(éd. Lag. 14,3 303, 74) « Cbelon, quae

1 ; :

Bubasli gladio cadent et ipsae captivao

et Elon, oppidum Moab, ut in leremia
ducenlur ». Ex. 1,11 : "iiv f, èitiv 'HXioû-
seribitur». Situs ignoratur.
TtoXiç est addilamonlmn I.XX. De 1er.

43,13 vide BETHSAMES 4. .\lia esl llelio- HEM (":n) sccundumVulgalamZacii.

polis in Coelesyria, de tiua diximus s. v. 0,14 est Illius Sopboniae cuiusdam iiie-
BA'ALBEK et AVEN 1 ^Am. 1,5). i-osolymitani. Sed est appellativum, ni
iam EXX indicant d; /(^pixa. Sensus
:
Cf. Brugsch, Geograph. Inschriflen alt-
aegypt. Denknialer I. p. 251 s. et Dict. géogr.
illius loci est coronas in lemplo repoiii
:

de l'ancienne Egypte p. 41 ; Gesenius, Thé- in memoriam favoris a lilio Sophoniae

saurus ling. hebr. p. :)2; Baedeker-Stein- peregrinis et liospitibus praestiti (ef.

(lorff, Aegypten éd. i p. 100-102. Knabcnhauer ad h. 1.).

HELISUR V. ELISUR. HEMAN, nouien virorum.

1. Heman (catH, -Vijxav), Illius Lotaii
HELL.AS ('EXXâ;) legitur 1 Macii.
lilil Seir Horraei (Gen. 36,22). Idem 1 Par.
8,9, quo loco rumores referuntur, qui
de bellis inter Graecos et Roinanos ge- 1,39 seribitur Homam (oain).
stis ad ludaeos allati fuerant. Qua occa- 2. Heman icn, Aîvâv) enumeratur
sione o'i i/. tî]; 'EXXâoo; (Vulgata qui :
inler sapientes, (juibus Salomon sapien-
erant apud Helladam) Romaiios tollere tiorpraedieatur (3 Reg. 4,31 hebr. 5,11'; ;

decreverint, non liquet; coniecturas de

idem erat ex posteris Zare lilii luda \^\
aliquo fundatnento illius rumoris v.
Par. 2,6; Vulg. Eman; Aiftouiv, AAlu.âv).
apud Keil et Grimm ad h. 1. Ceterum 3. Heman {'y2^T\, Âi[jLdtv),filius loel ex
nota agi de rumoribus allatis, non de
historica narratione. posteris Caath, cantor qui tempore Da-
vidis coram labernaculo ministrabat ( 1

HELLÉNISMUS, HELLENI- Par. 6,33[18]; 15,17; 16,41; 25,6);

STAE vide s. v. GRAECI, GRAECIA. enumeratur inler eos, qui in cymbalis
HELL.ES (ySn, IChron. 11,27 ybn. aeneis concrepabani il Par. 13,19); sed
l Par. 16,42 nomina Heman et Idithun
in pausa ySn; Xe'XX»]?, XsaXr,; et 2 Reg.
cum LXX erunt delenda; nam le\ilae non
23,26 SeXXt5ç). l.Unus ex Gibborim Da- canebant tuba, sed solum sacerdoles.
\idis, Phalonites seu dePhalti (2 Reg. 23, Erat Heman princeps cantorum, a <iuo-
36 Vulg. Heles; 1 Par. 11,27; 27,10). rum dextris slabant Asaph eiusque tilii
2. Unus ex posteris Hesron de stirpe cantores et a quorum sinisiris Elban
luda, fiiius .\zariae et pater Elasa; enu- cum cantoribus suis cf. 1 Par. 6,39. 4t;
meratur octavus inter illos tredecim, hebr. 24. 29) cantum autem comitaban-
;

qui ab Oiioiai Sesan descendunt, lîlia turinstrumentis: propbelabanlii. e. Deo

quae leraaAegyptio, serve Sesan, nupse- laudes canebani) ineylharis et psalteriis
rat [[ Par. 2,39). et cymbalis il Par. 2o,l). Appellatur ([uo-

HELMONDEBLATHAIM v. DE- que Heman vidons régis (David) in ser-

BLATHAIM. monibus Dei i. e. qui vere propbela erat
et saepius mandala Dei ad Davidem per-
HELON, nonien viri el Iriuin ur-
ferebat. Ei quoipieDeusdignitatem auxil
bium.
donans qualtuordecim filios et Ires
ei
1. Helon i]Sn. XaiXiôv), pater Eliab
lilias (1 Par. 25,4. 5). Cantores nomine

principis tribus Zabulon (Nuin. 1,9; 2.7; ac duce Heman etiam in dedicalione
7,24 29; 10,16). lempli Salomonis suo fungebanUir uii-
2. HeJon urbs 1 Par. 6,o8[43] v. HO- nisterio i2 Par. 5,12); ordo canlorum
LON. sub nomine filiorum Heman eliam com-
3. Helon urbs 1 Par. 6,69[:i4] v. AIA- memoralur lempore Ez(>chiae régis cl
LON 1. losiae régis ^2 Par. 29,14; 35,15).
485 HEMATU. HENOCU. 480

HEMATH EMATH V. 1. satis indicatur eum non esse mortuum.

Id insuper apparet, cum dicatur quia
HEMOR nicn, 'E[x[xtop), Hevaeus,
tulit eum Deus, quae dictio pariter adhi-
:

princeps urbis Sicheni et regionis eius. betur 4 Rcg. 2,3. 9. 10 de EUa. Et con-
A filiis eius émit lacob partom agri, in firmatur Eccli. 44,16 Henoch placuit :

quo redux c Mesopotamia taberiiacula Deo et translatus est (in paradisum, ad-
fixerat. Postquani Sicheni filius Hemor ditur in Vulg.) et 49,16 : nemo natus
violavit Dinani filiani lacob, Hemor ro- est in terra qualis Henoch; nam et ipse
gatus a filio adiit lacob et filios eius ils reccptus est a terra (àvEXrfoOr) à^ tî;; yî]?,
proponens, ut Dina filio suo daretur in dum 44,16 dicitur sensu eodem -/.où {xs-te-
coniugem et ut connubia iungerentur TÉâr)). Clarissime quoque loquitur apo-
inter eos et Sichimitas. Verum tîlii lacob stolus : Henoch translatus est ne vi-
fide
irati propter iniuriam sororis fraudulen-
deret mortem
et non inveniebatur, quia
ter postularunt, ut ad ineundum foedus transtulit eum Deus antc translationem
;

assumèrent circumcisionem. Consensit enim testimonium habuit placuisse Deo

Hemor; ipse et filius eius idem aliis quo- (Hebr. 11,5). Eius traditionis vestigium
que persuaserunt sed tertio die quando
;
deprehenditur quoque apud Berosum,
gravissimus vulnerum dolor est, Simeon qui de Xisuthro scribit eum iam non
etLevi occiderunt Hemor etSichem(Gen. esse visum, vocem autem ex aëre factam
33,19; 34,1-26). In isto agro ossa loseph esse dicentem eum propter pictatem
patriarchae sepulta sunt (los. 24,32). Viri ivisse et cum diis habitare, oiusdemque
Hemor memoriam diu esse conservalam honoris et uxorem eius et filiam et na-
elucet ex lud. 9,28, ubi viri Sichcm ur- vis gubernatorem participes esse (cf.
bis designantur tamquam viri Hemor Hichter, Berosi quae supersunt p. 57;
(Vulg.Emor) patris Sichem. In oralione F. de Hummelauer in Gen. 5,24). S. lu-
Stephani Act. 7,16 dicitur Abraham das nos docet quomodo Henoch pro-
émisse agrum a filiis Hemor; de quo phetaverit annuntians iudicium Dei in
textu cf. Knabenbauer ad h. 1. et vide
impios (lud. v. 14. 15), quae verba ex
s. V. SICHEM 2.
apocrypho libre Henoch deprompta esse
HENADAD (n:n, Hvaoao), caput veteres quidem aliqui, uti Tertullianus,

alicuius familiae levitarum filii eius si-

Priscillianus, Augustinus, Hieronymus,
;

et recentiores non pauci affirmant; at

mul cum lempli prae-
aliis aediticationi
merito id negatur. Nam verba illa in li-
fecti erant et operamdabant (Esdr. 3,9^;
Bennui ad moenia exstruenda
filius eius
brum apocryphum potius ex epistula
ludae inserta sunt; carent enim in textu
operam contulit (Neh. 3,24) et enumera-
aethiopico apto nexu illud iudicium
tur quoque inter eos qui signatures foe- ; :

exercet de lis, non habet ad quid ex an-

deris nominantur (Neh. 10,9). Aller eius
tecedentibus referatur; insuper non con-
(Vulg. Enadad) filius Bavai, princeps di-
stat librum illum apostolica aetato iam
midiae partis Ceilae vici, pariter in ae-
exstitisse (cf. Cornelij, Introd. I. n. 76,
dificandls moenibus occupatus erat (Neh.
éd. 2 p. 222).Quare dicendum erit lu-
3,18).
dam verba illa ex traditione ludaeorum
HENOCH i;T]i:n, 'EvoV/j. Eo nomine orali hausisse (cf. Cornely, Intiod. III.
complures viri vocantur, ex quibus ce- p. 657).
lebcrrimus est 2. Filius Gain; Gain aedificavit civita-
1. Henoch, filius lared et pator Ma- tem quam in honorem filii appellavit
thusalae quem genuit annos 65 natus. Henoch (Gen. 4,17. 18). Quandonam
Post eius nativitatem vixit annos tre- Gain urbem aedificaverit, curnon suum,
centos (Gen. 5,18 s.; 1 Par. 1,3; Luc. 3, sed filii nomen ei imposuerit, ubinam
37). Insigniencomio eius laudatur pie- Babylonii urbem Henoch exstitisse re-
tas ambulavit cum Deo et non apparuit
: putaverint, vide apud F. de Hummelauer,
quia tulit eum Deus (Gen. 5,24). Cum Gomm. in Gen. p. 187-9.
ad reliquos omnes addatur clausula et : 3. Nepos quidam Abraliam, filius Ma-
mortuus est, quae deest apud Henoch, dian (Gen. 25,4; 1 Par. 1,33).
487 IIENOCIJ. IIERBAE.

4. Filins lUibeu i)riinoyoiiitus, iiti vi- HERBAE. 1. llerba vcl l)erbae in

(Icliir, ciim ubiqiio primo inlor tilios Vuigata variis nominibus liebraicis et

ioco roccnseatiir ((icn. 40,9; Ex. 0,1V; 1 graccis respondent : nhs, Sl3, NUn.
l*ar. ^i,:}), a (|no l'amilia dosceiulil Heno-
cliitai'iiia (Niiiii. 26,5).
vsr}, Sii\ pT_, nyin, ma, li:^,

HENOS V. E.NOS. chald. 20; po-cdlvr), yàpxo;; quae sensu

HEPHER ("isn, 'OaÉp). 1. Uiilis ex generaliorc varias berbas agrestes et
posleris Manasse, filiiis Galaad et paler proventus Icrrae désignant neque bic
Salphaad, pi-ogenilor Hcplieritarum pluribus exponenda sunt.
(Num. 26,32. 33; 27,1; los. 17,2. 3). 2. Seciindum cxlrinsecam inler ar-

2. IJnus ex filiis Assur et Naarac in Itores hcrbasque distinctionem, in S. Scri-

-onealogia luda 1 Par. 4,6 (LXX 'HïdiX). ptura saepius indicatam (Gen. 1,11 s.
3. Umts exheroibiis davidicis, qui co- 29; Ex. 9,2b; 10,1^ etc.), brevem bcr-
gnominatiir Mecheratliiles (1 Par. 11,36; barum bildicarum conspectum addimus
iuxta modum, quo arbores frutices(iue
LXX ©jpo^âp par rusioncin duoriim no-
mimini) et cuius iioiucu Ioco parallelo supra recensuimus (v. ARBORES).
21\eg. 23,34 cxcidil \\. AASBAl). AUium n"0'
HER pîT, 'Hp). 1. Filius prinioge-
Anethum àvr;Oov.
Arundo nip ; /.âXaiAo;.
nitus luda palriarchae ex filia hominis
Chananaei Sue, matrimonio iunctus ciim Boritb ni")2.
Thamar, sed nequam in conspectu Do- Caepe Sï2.
mini, quapropter a Domino occisus est
(Gen. 38,3-7; 1 Par. 2,3,"!; mortem obiit Calamus n;3p; xâXaixo?.

in terra Chanaao, antequam Israël in

Carectum inx ; =]1D.
Aegyptum desccnderet (Gen. 46,12;
Num. 26,19). Quae eius nequitia fuerit, Cicer tSp.
non indicatur, sed forlasse colligi po- Circulus lia:ilS! Is. o8,3; v. ARUNDO.
test ex eo, quod matrem ciiananaeam
habuit; Chananaei enim abominationi- Colocynthides nvpS.
bus idololatriae dedili erant. Coriandrum ~a.
2. Heri vel Her (nîT. 'Ar]ôtç, 'âooï(), fi-
Crocus 0312.
lius Gad, progenitor Herilarum (Gen.
46,16; Num. 26,16).
Cucumeres a^X'i'p.

3. Filius Scia tilii luda Par. 4,21).

(1 Cyminum p'S^; xûpiivov.
4. Her, qui fuit lesu in genealogia
Christi (Luc. 3.28).
Faba SlE.
HERACLITUS ('Hpa/.XstToç), philo- Far i:*i:; Sg"I3 tna Lev. 2,14. 16;

sophus graecus, Epheso oriundus, circa naD2.

annum 500 a. Cbr. ad quem referlur
Fervens paaN lob 41,20; v. ARUNDO.
locutio proverbialis 2 Pclr. 2,22 ô; Xou-
aaïA^vr] e?ç xûXiajxa popoôpou. Fistula n:p.

Cf. P- Wendlaml, Ein Wori des Heiaclil Foenum "iii'n; xiSD^; "f^V: -t'ï.
iinNeuen Teslamenl fSitzungsber. d. Akad.
clerWissenscliaftcnzulJerlin 1898 p. 788-796] ; chald. airy ; tfAi^tiov Eccli. 14,18 gr. 17 ;

G. A- Mullach, Philosophorum Graecoruin /6pT0?.

Fragmenta, éd. Firmin-Didot 1. 310 ss.
Frumentum ^3S ; 12 {12}; ]il; nipn
HERAN (py, "Eoiv), (iliiis Suliiala
Sais; isu*;
D^T2n, pirn. chald. ]"'r::n;
Epbraim, progenitor familiac llera-
tilii
oiTta attoî.
nitarum (Num. 26,36). Eius nomen in l::njtTii[i6; ; ;

gencalogiis Epbraim 1 i»ar. 7,20 s. dosi- Fucus «puxo{.

deratur. Galbanus n:"l'^n; ytjxXZi^ri.

489 UERBAE. UERBAE. 490

Gramen pli; airy. Vulgata habet « mandebant hci-bas cl

arborum corlices », ex textu primigenio
Herba fulloniim DiD33n nnà Mal.
proprie vertendum foret « carpcnles
3,2; V. BORITH. niSa in frutetis.» (nfÙJ-iSîT). Cum LXX
Herbae mSn lob 30,4.
intcrpretibus plerique aXijxa exponunt,
Hordeum .-nirir, anvù?; xpteaf. herbas scil. salsas (rh'û, SAç) ; ex or-

Iimciis xaà; ï^lD. dinc Salsolacearum seu Chenopodincea-

riim, quarum caules tcneriorcs ac folia
Lactucae a''l""ia.
a pauperibus in saiatae modum niandu-
Legumina ty'i", nij'"17. cantur (cf. Theophr. Hist. pi. IV. 16,5;
Caus. pi. V. 13,4; VI. 10,5; Dioscur. Mal.
Lens Diuriî?.
med. 1,120; Antiphanea ap. Athen. 4
Liiium nSïin; nis; "[riuj, ^'iirixzj,
p. 1(31, al.). Ex variis speciebus, quae
n-itt?i\lT; xpfvov. ila in cibum adhibentur, in Oriente
praesertim inveniuntur Chenopodium
Linum 12, Dna; n^3, nri'iyB, album Linné et Atriplex halimus L., illa
CinirS; Xtvov; ù)[jLdXivov; lineiis yaU/'Il quidem ubique, sicut in nostris regioni-
bus, communissinia, haec vero in litore
Ex. 28,4.
maris Mediterranei et circa mare Mor-
Mandragorae D''KTI"T. tuuni haud rara, atque etiam in Coele-
Mentha r]o\joj[i.ov. syria reperta {Boissier, Post). Praeter
caules et folia autem nostra aetatc
Migma SiSa.
maxime etiam semina variarum specie-
Miliora 'jn-r; "jaD:. rum Chenopodii, et praesertim tempore
Mimdissimae ^i lob 9,30; v. BORITH. famis, in Rossia cibum pauperum suppe-
ditant, atque in America méridional!
Nardus TiJ, QiTlJ; vâpoo;.
(Cbile, Bolivia, Peru etc.) propter bunc
Olus p1\ plt; Xa/_avov. seminum usum Chenopodium Quinoa
Papyrio r|"iD. Linné, Chenopodio albo simillimum,

Papyrus ndJ. ubique colitur et vel tritico aequipara-

tur. Eundem vero usum Chenopodii albi
Pelagus =ilD. etiam antiquis notissimum fuisse, ex
Pepones DinisiN. maxima copia seminum huius speciei
Porriis T>ïn.
concludere licet, quae in constructioni-
bus sublimiciis helveticis inventa est
Purum 12 Is. 1,23; v. BORITH. atque ad panes conficiendos inserviebat.
Ref'renans lia:iN Is. 9,13; 19,15; v. Quare verba lob vel de caulibus ac fo-
liis, vel de seminibus Chenopodii albi
ARUNDO.
vel similis speciei salis probabiliter ex-
Ruta ::r5yavov.
ponuntur.
Scirpus NQà.
Cf. E. Boissier, Flora orient. IV. 901
Triticum h^k; 12 (13); U.^nj (acervus
916'; Lcunis-Frank, Synopsis II. 2 éd. 3
trilici); pT; man, Diipn; tlU? ;
^^xo;. p. 300. 307 A. de CnndoUe, Origine des
;

Plantes cuil. 282; Rud. Virchow in Ver-

Vicia nçDS, D^nDS. handL d. Ges. f. Anthrop. 1892, 506-8;
Buschan ib. 1893, 228, qui citât R. Forrer
Zizania i^i^âvia.
et H. Messi/iommer, Praehistorische Varia
Auctores de herbis biblicis tractantes (1889) p. 9; n. A. Philippi ib. 552 s.;
V. in art. PLANTAE. K. Halpern, Die Bestandlheile d. Samens
3. Herbae sensu magis particulari cx- d. Ackermelde, Chenopodium album, etc.,
Halle 1893; G. E. Post, Flora of Syria 678.
plicantur in Vulgata bebr. m^G, quae
683.
in libre lob cibus hominum miserrimo- Explicatio data ceteris videtur probabilior,
rum dicuntur (lob 30,4); pro eo quod quae malvam (j^aXâ/ri) vel Corchorum
'»9l IIEHBAE. HEREDITAS. 49^2

olUorium L. vel « sapida » vel « ex lupi- palcinoruni esse poleranl. Id iam e.\

luts » (U'n'O) vel aliu expoiiunl; de quilius liisloria Abraham colligilui-; Sara cnim
V. plura ap. Sam. /iot7/«/7, ilioroz. I. 87 '2-7,
dicil de Ismael : non eril hercs lilius
cd. Rosrinn. 11. 223-9; /. Jl. Ursinus, Ar- ancillac cum meo
(Gen. 21,10);
(ilio

lioret. bibl. 3">6 s.; M. Ililler, llierophyl. Isaac est hercs (lien. 24,36; 25,5); liliis
I. 457-9; 0. Celsius, Hierobotan. 11. 90 s.; auleni concubinarum largilus est Abra-
1. l). Michuelis, Supi»lein. ad lex. hebr. ham munera (den. 2;"), 6). Simililer filii
p. 1Vj:> s. 1509-12; Sam. Oe(lnianti,\(iru\.
legitinù Galaad dicunt ad lephte : iicres
Saniml. 3,91-4; E. F. K. Kosouniiller, Com-
in lob 30,4; id. Handb.
in domo patris nostri esse non poleris,
iiieiU. d. bibl.
All.Tlh. IV. 1,114 s.; //. J{. Tristnim, Nal.
quia de altéra matre natus es (lud. 11,2;
Hist. of tho Bible éd. s, 4G5 s. F. Uamil- ;
erat quippe Icphle filius uudieris mere-
lon. Botanique de la Bible 172; /. Smith, liicis). Filii quidcm lacub omues viden-
llisl. of Bible Plants 73-6; /. Knabcnbauer, tur habili esse pares; nam tribus secun-
Comment, in lob 30,4. dum eorum nomina dosignatae non inter
L. FOXCK. se gradu quodam dignilatis distingue-
bantur. Sed ratio esse potcst quod u.\o-
HERCULES ( 'lI?a)c)vTÎ;\ ileiis prae- res eius liberae, Rachel et Lia, ipsae
(•i[)iius Tyriorum, a Tyriis vocaUis Mel-
marito suo famulas suas tradiderunl
qart i. e. re.xurbis ^mp "^^'2) vel Baal
uxores (Gen. 30,3. 9), ut lîlii famularum
Tyi'i i. e. domiiuis (conditor) Tyri, in
censerentur quasi fdii uxorum, sicul
cuius honorem quiiito quoque anno Rachel dicit ut habeam ex illa filios.
:

agones Tyri celeWraltanliir. Cuin Antio-

fluis IV. Epiphanes quiiiqiiennali agoni
ipse adessel, lason impiiis ludaeoruni
pontil'ex (oirca 174-171 a. Chr.) Tyriim
misit spectatorcs a lerusalom,
tiochcnses Crant (Osiopol»;
'AvTioysfç Svxa; i.
civitateAntiochensiiim donatos), qui
agonibus intéressent et trecentas argent!
didraclinias in sacriticium Herculis offer-
rent; sed ipsis logatis, quos tanti scele-
ris puduit, pecimia
precantibus
Inter filios heredes primogenitus am-
pliorem accipiebat partem, scil. dupli-
cem eius quae aliis contingebat; atque
lege provisum crat, ne filius priniogeni-
qui An-
tus uxoris minus dilectac sua duplici
à-b 'IïpoaoXû;xa>v
parte privaretur in utilitalem filii uxoris
e. incoias lerusalem
dilectae (Deut. 21,13-17). Sed primoge-
nitus propter crimen palratum suo iure
excidere potuit; ita v. g. Ruben amisit
primogenita (1 Par. 5,1): Esau illa ven-
didit, quae utique postea rccuperare
liaec
desideravit at frustra; qua in re lamen
;

non in sed in
sacrificium Herculis,
peculiaris Dei ordinatio intervenit (cf.
fabrioain naviuni triremium erogata est
Gen. 25,23. 31; 27,34; Rom. 9,10-15).
(2 Macli. 4,18-20; Vulgata non legit
Quo ordine hereditas, si filii non ades-
speclatores, sed peccatores et omittit
sent, ad propinquos devolvenda sit,
'Avitoyeî'; i'vxaç). E\ scriptoribus profanis exponitur Num. 27,8-11 et primo qui- ;

discinius a coloniis Tyriorum v. g. a

dem hères est filia; ea déficiente succe-
Cartbaginiensibus legatos Tyrum mitti
dunt fratres patris, qui si non adsunt.
solitos esse, qui niagnis festivitatibus
succedunt patrui. Filiae itaque lum
spectalores intéressent cl in honorem
solum heredes scribuntur, si pator non
Herculis dona offerrent.
filios reliquerit; quae filiae heredes iu-

Cf. P. Scfiolz, Goetzendienst iind Zaïi- bentur nubere viris suae tribus et co-
berwesen 1877 p. 197 ss. (§ 19);Movers, gnationis, ne commisceatiu- possessio
Die Phoenizier I. 385 ss. T. ; Bernard, De tiliorum Israël de tribu in tribum (iNum.
l'origine des cultes accadiens, Paris 1894 Verum po-
27,1 ss.; 36,6-12; los. 17,3).
p. 253 ss. munera a paire, cum da-
terant accipore

HERED idem atque renlurin matrimonium (cf. los. 13,18 s.);

(Nuiii. 26,40)
Addar [\\de s. v.).
immo filiabus lob data est a pâtre
hereditas inter fratres suos (lob 42,13 .

HERED nri)S V. AllAI».

Quare videlur ])atribus relicta esse li-
HEREDITAS, HERES. Soiiun lilii bertas quacdam do bonis ac possessione
ex uxoriljus iiberis nali lioredes bonoidui dispouendi; id (piod iMiam iiuuii videtin*
493 UEREDITAS. HERMOGENES. 494

dictione illa disponc doniui tuae (Is.

: quoniam ipsi possidebunt terram, graece
38,1 ; 2 Reg'. 17,23). In libris Vcteris
cf. aptius •/.Xrjpovo[j.7Îaouatv, hereditabunt (re-
Testamenli non fit mentio testamenli gnum scil. messianum, cuius pignus
scripti; veruin qiiac qiiis post morlem erat terra Chanaan; cf. Ps. 36,9. 11. 22.
siiam fiein vult, lilio mandat (cf. 3 Reg. 29; Is. 57,13; 65,9).
2,1 s.); in novo foedere testanionta I. KNABENBAUER.
scripta nota esse indicatm' (Hebr. 9,17;
cf. Gai. 3,15). Si quis absque libcris HEREDITAS GETH vide s. v.

mortuus fuit, tamen non statini fratres MORASTHITES.

eius in hereditatcm succedel>ant; sed HEREM (Esdr. 10,31; Neh. 3,11) v.
qiiando spes crat fore ut uxor mortiii HARIM 2.
posset parère, frater mortui eam rlebuit
ducere, ut suscitaret mortui semen et
HERES ascensus (D"inn nSyn) ad
heredem, quae est lex leviratus (Deut. orientem Jordanis haud procul a Soccoth
25,5; cf. Mattlî. 22,24; Marc. 12,19; Luc. (lud. 8,13). Vulgata vertit Dinn nSyaSn

20,8). ante solis ortum, LXX omo I;:dtvw0cv [tî]?

Porro terra quam Deus populo suo TiapaxdtÇeojç] 'Aps'ç, ,A àm àva6à'3£w$ Aplç,

tradit appellaturquoquc iiereditas; item Aquila àizo (JvaCàaew; tou opujAou, Symma-
pars illa regionis quae alicui Iribui con- chus àrcb àvaSaaswç twv ôpwv, Theodotion
tigit; cf. Lev.20,24; Num. 32,18; 33,54; OLTZO àvaSdastoi; 'Apiç (? ôpouç).

Deut. 3,18 etc., quibus in locis Iieredi- HERI (Gen. 46,16) v. HER 2.
tas, uti re ipsa patet et ex hebr. conse-
quitur, notione possessionis usurpatur.
HERINACEUS (melius erinaceus,
ai. irenaceus) dicitur in Ps. I03[104],
Eadem notione popuius quoque Israël
18 hebr. 'î2;L% quod alibi choerogryllus
et terra Chanaan dicitur hercditas i. e.
possessio, propinetas Domini Deut. (v. s. V.) explicatur.
4,20; 9,26. 20; 1 Reg. 26,19; 2 Reg. HERMA urhs HORMA v. 1.
20,19 etc. Atque ipse quoque Dominus,
utpote bonorum omnium largitor, dici-
HERMAS ('Ep[xà;) Christian US Ro-
mae degens, quem S. Paulus salutat
tur pars et hereditas suorum. lia im-
Rom. 10,14; eius nonien originem grae-
primis ratione habita sacerdotum et
cani innuit. Hune aliqui Patres (S. Ire-
levitarum dixit Dominus ad Aaron
: :

naeus, Tertull., Origenes) putaverunt

in terra eorum (filiorum Israël} nihil
esse auctorem libri Paator Hermae, de
possidebitis nec habebilis parlera in ter
cuius canonicitate gravis quaestio age-
eos; ego pars et hereditas tua in medio
batur exeunte saeculo secundo, sed teste
filiorum Israël (Num. 18,20) et Dominus :

Fragmento Muratoriano (lin. 73-77)

ipse est hereditas eorum (Deut. 18,2);
Pastor conscriptus est Romac ab Herma
similiter : sacerdotium Domini est eorum
fratre Pii I. Summi Pontificis, qui circa
hereditas (los. 18,7). Dein etiam eodem
a. 150 p. Clir. calhedram romanam oc-
nouiine vocatur a piis Isi'aelitis Domi- :

cupabat et hanc sententiam muiti recen-

nus pars hereditatis meae (Ps. 15,5}.
tiores amplectuntur aliis contradicen-
Inde consequitur quod filii Dei etiam
tibus. Sed haec quaestio hisloriae
appellantur heredes Dei si autem filii :

ecclesiasticae relinquenda est. Hermas

et heredes, heredes quideni Dei, cohe-
a S. Paulo salutatus in Martyrologio
redes autem Christi (Rom. 8,17; Gai.
romano Sanctis accensetur die 9. Maii.
4,7) et Ghristus idco mortem dicitur
deglutivisse,- ut vitae aeternae heredes HERMES ('Ep[i.^ç) christianus in eo-
efficeremur (1 Petr. 3,22). Eodem modo dem versu cum Herma a S. Paulo salu-
bona caelestia, gloria aeterna dicitur tatus (Rom. Addit Calmetus,
16,14).
hereditas; ita hereditas salutis, aeterna Diction. 72 discipulorum numéro
: « e

hereditas, divitiae gloi'iae hereditatis, et Dalmatiae episcopus, si Graecis cre-

hereditas incorruptibilis (Eph. 1,18; damus ».

Hebr. 1,14; 9,15; 1 Peir. 1,4). Et quod in HERMOGENES CEpiJ.oyhri<;), cliri-

Vulgata dicitur Matlh. 5,4 : beati mites. stianus ex Asia minore, de quo S. Paulus
495 IIKRMOGENES. IIERMON. i!>()

ex caplivilaU' roinaïui scrihil : Avci>i in introitu l.ibani [DcHlzsch, Schnidcr).

sunt a mo onines, qui in Asia siint, ex Hermon hodie vocatur Djebel el-Sheikh
qiiibus esl IMiij^cliis cl Heniiogenes (2 i. e. mons aetate provecti siui albis ca-
Tiin. l,i:i'. pillis ornati, alionomint> Djebel el-Teldj
i. e. mons nivis. Ab Antilibano per pro-
HERMON li^rin, "Vepatôvi. Elytlion
lundam vallem Wâdi el-Qarn separatur
a Gfsoiio cxplicaliir proiuiiieiis nioiilis
cl inde per se|»tcm l'ère lioras mci'idiem
vcrtex ex aral». klnirmun. Aliiid etynion
el nomiibil occidenlem v(M'sus pri)ten-
a devovcndo legiliir apiul S. lliiariiim in
(litur. (luliiien très vertices dislinctos
Ps. 133 « HcriiKui nions... ciiiiis inler-
habet quorum septemlrioiialis el meri-
:

pretatio Anathema
Ferlur aiilom
est...
dionalis circa 500 passibus inbu' se di-
de quo ctiam nescio cuius lilter
stant et fere 2800 m supra mare asceii-
iil,

exstat (scii. liber Ueiioch G), qiiod An-

diint; occidentalis vertcx aliis duobus
geli concupiscentes tilias tiominuin, cuin
circa 30 m inferior est. Hiemc Hermon
de caelo descendorent, in hune niontem
multa nivc tcgilur, quae aestate qiioque
maxime excelsuni convencrint ». In — in faucibus reconditis conscrvalur; teste
Vet. Teslamento Hermon nions consti-
S. Hieronymo (Onom. éd. Lag. 90,14)
tuitur terminus septemtiionalis Palae-
aestivae nives de monte Hermon Tyrum
slinae transiordanicae longe lateque con-
ob delicias deferri solebant et Israelilas
spicuus (l)eut. 3,8; 4,48; los. 11,17;
iisdem rel'rigeriis fruitos esse innuitur
12,1; 13,5; 1 Par. S,23), ita quidem ul
Prov. 25,13 sicut frigus nivis in die
:

ipse Hermon comprehcndatur intra tuies

messis, ita legatus fidelis etc. A monte
Og régis Basan (los. 12,4) et ctiam intra
Hermon descendunl aquae lordanis el
Unes Israelitarum seu dimidiae tribus
Pharphar {Nohr el-A'wadj). Celebralur
Manasse (los. 13,11). Ad radiées montis
quoque Ps. 132[133],3 ros Hermon, cu-
Hermon Hevaeos habitasse docemur ius iucunditate illustrai Psalmisla, quam
los. 11,3. De quibusdam locis modo iucundum sit habilare l'ralres in unum.
citatis V. BAALGAD et BAAL HERMON. Ex inullis el variis arboribus, quae ho-
— Aliis nominibus Hermon vocatur die Hermonem contegunt (ut quercus,
Dent. 3,9 apud Sidonios Sarion {Vl^, amygdalus, prunus, cerasus, pirus, iu-
laviwp), apud Amorrhaeos Sanir ("l'îji:,*. niperus cxcelsa et quae rarior est, iuni-
Savsfp) utrumque etymon explicandum perus drupacea praeter virgulla pluri-
;

ma), in S. Scriptura nominatur sola

videtur thorax, lorica a montis similitu-
cypressus de Sanir, quae a Tyriis na-
dine cum thorace vel lorica {Gesenius).
Terlium nomen adiicitur Deut. 4,48 :
vium tabulatis adhibebalur (Ez. 27,5 ;

Sapienlia quO(jue Eccli. 24,1 7[1 3] descri-

Sion (js"'ir i. e. eiatus, Srjwv), quod cum
bitur exaltata quasi cypressus in monte
Sion (7iiï) hierosolymitano nihil com- Sion (h ô'pEaiv 'Aepfiwv). Leones et pardi
mune habet. Nomen "finiz; ctiam le- cubilia habebanl in Sanir cl Hermon
Et saltare fecit eos
gitur Ps. 29,6 hebr. : (Cant. 4,8); leones quidem disparuerunU
sicut vitulum Libanum el Shiiion sicut sed inveniuntur pardus, ursus syriacus,
hlium unicornium (aliter
Vulgata et lupus, vulpes aliaeque ferae. In Ps. 88
LXX). Utrum Sirara (cf.
assyriacum [89], 13 Thabor (in terra cisiordanica) et
Schradcr) sit nions Hermon necne, du- Hermon [in transiordanica) cum
terra
bitari polcst. Aliud nomen Sanir Icgitur aquilone et meridie associantur, ut
Ez. 27,5 et praetcrea ctiam iuxta nomen enarrent gloriam Creatoris.
Hermon ab coque distinctum 1 Par. Ruinae, quae in vertice meridionali
5,23 cl Cant. 4,8; est igilur Sanir [tars ccrnuntur, vcstigia sunt templorum Baal.
Anlilibani caque septeiiilrionalis, quaiii (juibus mons cl Iota circum n^gio abun-
Arabes {Abulfedâ, Tab. Syriac e((. Kohler dabant. Hue spécial quod Eusebius
|). I(»4) Sonir a|)pellaiit, a seplemlrioiie Onom. éd. Lag. 217,49) àuditu romper-
l)amasci sila Heliopolim {lia'albek)
iiiter tum referl Hermonem ab elhnicis sa-
el Emcsain (//oms). Apud Assyrios Sa- i-ruin liaberi ; hune Eusebii loeiun reddit
nir letj-itur Sanù'ii et dcsisnalur vcrlex S. ilieronynuis (I. c. 90,21) : - Mieilur
 497 UERMON.
esse in vertice eius insigne teniplum,
quod ab etlinicis cultui liabetur, e rc-
gione Paneadis et Libani ». Ad hune
cultum falsorum numinuin respicerc
videtnr S. Hilarius in Ps. 133 « Cerle
hodie gentes montem hune profana re-
ligione venerantur et inlerpretationem
nominis sui, quod est Anathema, ipsa
illa impiae superstitionis sede testan-
tur».
Prospectus a vertice Hermon latissinie
patet; orientem versus complectitur pla-
nitiem Damasci et magnam partem Sy-
riae, meridiem versus extenditiir usque
ad Djebel Hanrân et montana Moab,
magnifico circuitu fertur super lacum
Tiberiadis, Sama'riam, Galilaeani usque
ad Carme] um, attingit orani maritimam
a Carnielo Tyrum usque, conquiescit in
Libano, Coele Syria, Antilibano.
A monte Hermon, cuius mentio est in
S. Scriptura, distinguendus est Hermon
miner, hodie Djebel Duljï (c. 560 m) in-
ter montes Gelboc et Thabor. Nomen
Hermon minor e\ multorum opinione
originem débet lalsae interpretationi
Ps. 88[89],13, quo loco Tliabor et Her-
mon una nominantur et nions alter in
vicinia Thaboris quaerendus videbatur.
Cf. Gesenius, Thésaurus ling. hebr. s. v.
Reland, Palaestina I. p. 322-336; Sclirader-
Whitehoiise, Cuneif. Inscript, and Old Test.
I. p. 146. 173; DelUzsch, Paradies p. lOi;
V. Guérin, Galilée II. 290-295; D. Zanec-
cMa, La Palestine d'aujourd'hui 1899, II.
740. 741; F.Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 110 s.;
Merrill, East of Jordan p. 43 Neubauer,
1 ;
Géogr. du Talmud p. 39; Baedeker - Ben-
zinger. Pal. u. Syrien éd. 5 p. 323
/. Dôller, Geogr. u. ethnogr. Studien z.
u. IV. Bûche d. Konige 1904 p. 117.
HERMONIIM (D'':1n"in, 'Ep{xwv'.s(p.)
Ps. 41 [42], 7 forma pluralis vocis
est
jiain significans montana Hermon.
HERODES (/Hpcoô/iç; in
nibus reperitur Hpwior]ç et Etymologicum
magnum habet sub eo nomine lyzi va
7îpoçy£YP*l^!^^'''°'^î quam scribendi ratio-
nem adoptarunt Lobeck, Westcolt et
Hort : 'UpdiSr^ç; cf. Schùrer Geschichte
desjiidischen Volkes éd. 3 l. p. 375; Gre-
gory, Prolegomena p. 109; nomenquippe
contractum est ex llo'otorjç. Verum iota
HERODES. 498
subscriptum in codicibus uncialibus non
habetur, sicuti etiam in inscriptionii»us
iunioribus et in nummis non reperitur,
in quibus itaque constanter scribitur
: HpwSrjç). In Novo Testamento quattuor
viri eiusnominis commemorantur He- :
rodes qui dicitur Magnus, Herodes An-
tipas, Herodes Agrippa T., Herodes
Agrippa II., de quibus itaque ea tractan-
da sunt, quae ad i^es in sacris libris nar-
ratas spectant. De Herode Philippo v.
PHILIPPUS 7.
I. Herodes Mag^nus, fllius Antipatri
Idumaei, postulantibus Antonio et Octa-
viano a senatu romano rex Palaestinae
nominatus est circa fmem anni 40 a.
Chr. Adiutus a Romanis anno 37 expu-
gnavit lerusalem et occiso Antigono ad-
versario regnum capessivit. Exorto inter
Antonium et Octavianum bello stetit a
partibus Antonii. Antonio in pugna ad
Actium devicto Herodes l^hodum navi-
gavit et Octavianum Caesarem adiit sine
diademate veste etcuitu privato; verum
qua erat prudentia ita sibi Octavianum
conciliavit, ut Octavianus ei diadema
imponeret et poslea etiam regno eius
adderet regionem fertilem circa lericho
(quam scil. antea debuerat Cleopatrae
cedere) et Gadara et Hippon et Sama-
;
riam et Gazam et Anthedona et loppcn
et Stratonis turrim (cf. Flav. los. Bell,
iud. I. 20,1-3; Ant. XV. 6,7). Ex eo tem-
père Herodes iam non potest censeri rex
socius, sed rex restitutus, ([ui regnum
suum debuit gratiae et amicitiae Caesa-
ris. Omnes enim reges qui Antonium
adiuverant, si iis régna reddebantur, al)
ss. ;
Augusto in ordinem regum restitutorum
III.
rcdigebantur (cf. Suetonius, Octav. 48).
Erat igitur rex titulo aniici Caesaris et
quidquid possidebat ex sola gratia Cae-
saris possidebat. Eiusmodi reges amici,
vel, uti quoque appellabantur, socii non
aequo foedcre, generatim censebantur
inscriptio- procuratores Caesaris, vocantur apud
Strabonem Otitîxooi, inservientes apud
t Tacitum, in fide et cliente la apud Sallu-
stium (cf. Aberle, Theolog. Quartal-
schrift 1874 p. 668). Quae res attendenda
est; inde enim patet omnino falsum esse
(juod aliqui contendunt descriptionem
ab Augusto imperatam (Luc. 2,1) non
potuisse extendi ad Palaestinam quippe
 499 llliKOUES. UEHODES. 500
i|iiaf Oeruili legi socio essul ullril»ii(a Mallhacnm nairatur. Sinudalioue usus
(Scfnirer 1. c. p. r)2o. 526). Vcnmi in a magis postulat, ut sibi pucrnm regem
tliianluin Herodcs siibicctiis fiiorit milui quem rcperissent indicareiiL Tum quo
ol arbilrio (Uiesaris, ex aliis quoijue sa- ceiliiiseum perimerel, ornnes pueros a
lis olucet : (lobebaiit Iiidaci iiii-are se bimatu et inira secundmn tenipus stel-
Caesaris rébus lauturos esse (Aiil. XVII. lae a magis visae) in Bi'thlehem et re-
2,4); non inveniuntui- ab Horoile ntiinnii gionc circumiacenle occiili iussit (Matlli.
ciisi nisi a(>rei, uli Schuri'i- I. c. p. 403
2,8-16). De bac puerorum caede losc-
toncodil; iam vero si ci non loneedc- pbus (juidem nihil relert; verum eius
lialur ius cudondi nunnnos anreos ol silenlium tacib» explicatur. Nam ea
argentées, docuniento esl euin fuisse ([uac ad Cbrisluni speclant generatim
Caesari subieetuni; porro sine venia silenlio premit; dein inter cèleras régis
C.aesaris ci non licuil belluni j-erere, crudclitales haec caedes paucorum in-
ueque in fiiios rebelles animatlvertere ; lanlium non tanti aestimari potesl, ni
debnit Iributum solvere; teslanientum eius memoria debuerit ceteris rébus
eiiis debnit auetoiitate Caesaris confir- geslis inseri; insuper ultime Herodis
inari insuper si teste Philonc (légat, ad
;
tempore toi saevitiae eius et furoris
Cai. 36. 40) sacritieinm quotidianum pro documenta édita sunl, ut eius rei
insani
Augusto temple oU'erebatur, eo ipso
in memoria maioribus illis facinoribus dc-
protitebantur ludaei se esse Augusto leta esse videalur (cf. Knabenbauer,
subieclos Esdr. 6,10; Bell. iud. II.
(cf.
Comment, in Matlh. éd. 2 I. p. 113).
17,2; Wieselrr, Beitraege p. 92; Knaben- "
Herodes Antipas, lilius Herodis
II.
hauer, Comment, in Lucam p. 108 ss.). Magni et MaUliaces, cum regnum Hero-
Cum ad eum venissenl magi ab orien- dis palris dividerelur, titulo tetrarchae
te dicentes ubi est (jui natus est re\
:
accepit Galilaeam et Peraeam. Duxerat
ludaeorum? turbatus est et omnis lero- uxorem filiam Aretae régis Arabuin;
solyma cum ipso (Matlh. 2,2. 3). Quae verum captus aniore Herodiadis, uxoris
narratio plane congruit eius luoribus. fratris sui Philippi, lîlii Herodis ex Ma-
Xeque enim erat insciussuam dominandi riamme filia Simonis pontilicis, filiam
rationem multis esse exosam. Quare ab Arelae eiecit etHerodiadem incestis
initie regni caedibus in adversarios sae- nupliis sibi copulavit. De quo scelere a
vire non cessabat.
Ita urbe poiitus qua- loanneBaptislareprehensus Herodes eum
draginta quinquc viros nobiles ex iis tenuit et posuit in carcere in arce Ma-
((ui a parlibus Antigoni steterant inter-
cbaerunle [cL Flav. Ant. XVIII. 5,1.
los.
fecit; mox Aristobulum, fratrem Ma- 2). Mortem Baplistae Herodias postula-
riammes uxoris suae, in balneo exstin- bal; diulius resistebal Herodes, partim li-
guenduni ciiravit, dein Hyrcauum II. , mens populum, (pii loanni ul proplielae
immo eliam uxoren> Mariammen intere- adhaerebat,parlimscienseiunvirumsaii-
mit et Alexandram, Hyrcani filiam, et ctum quadam eius reverentia et timoré
(ilios Babae et Costobarum; nltimis relinebatur, ne mulieris odio caedem
quoquc vitae annis saeviebat in eos (pios concederet, immo libenter loannem au-
sibi insidias slruere
suspicabatur; ita diebat eiusque monitis de multis quae
fdios sucs Alexandrum, Aristobulum, fecerat rt^ddebalur anxius irjjîôpsi, .Marc.
Antipatrum perimi iussit {Flav. los. Aiit. 6,20; cf. Maltli. I4,5\ Sed odiura el
XV. 1,2; 3,3; 0,3; 7,4-6. 8; 7,10; XVI. aslulla muliebris explora vil opportuni-
11,2-7; XVII. 7); pariter occidil mullos latem qua induceretur licet reluctans.
pharisaeos qui fore praedixerunt ut ul censorem molesluni interimerel île ;

ips(^ et eius progenies decreto Doi im- qua occasione narrant Mattli. li,6 et
perium amitterent aliosque ex sua fa- Marc. 6,21. Herodes vim> el voluplalo
milia qui cum iis consenserant (1. c. lemulenlns insanam dedil [tuetlae salla-
XVII. 2,4). Qui tôt caedes com-
igitur Irici promissionem quidquid petieris.
:

misit, suspicione induclus ne (juis sibi licet dimidium regni moi etc., eamqm>
Ibronum eripert>t, is profeclo eliam eo iuramenlo tirmavil el faiso pndore du-
modo egisse censendus est quo apud clus ne verbnm relraclare viderelnr,
501 HERODES.
iiiipiae postulationi mulieiis acquievit.
Quoraodo de co facinore conscientiae
stiraulis agitaretar,plane apparuit ciini
audiens de lesii existimaret
niiraciilis
loannem a mortuis resurrexisse (Matth.
14, 2; Marc. 6,14; Luc. 9,7); aulicis au-
tem varia de illo miraculorum palratore
indicantibus quaerebat lesuni vidcre
(Luc. 9,9), neque tamen
mox lesuni quoque interimere voluisse
videlur; lesus enim pharisaeis id affir-
mantibus respondit dicite vulpi illi etc.
: Agrippa qui eousque vitani salis dis-
;Luc. 13,32). lesuni tandem
Pilatus lesuni captivum ad euni mitteret,
ut de Galilaeo princeps Galilaeae seii-
tentiam ferret at quia lesus multis eius
; scriptum omiserit, unde et niultos nasi-
interrogationibus ne unum quideni ver-
bum reposuit, euni sprevit cuni aulicis
el illusit induluni veste alba et reniisit
adPilatum(Luc. 23,11). Uticedens postu-
lationi Herodiadis sanguine loannis fuso
crimine se maculavit, ita eiusdeni mu-
lieris iniportunitate exitiuni ci
est. Nani illius ambitione inductus ab
Imperatore Caligula titulum sibi reg'ium
expetiit; sed accusatus apud Iniperato-
rem damnatus estperpetuo exsilio, Lug'-
duno Galliae oppido ei ad habitanduni
assignato (cf. Flav. los.
2). Vide s. v. HERODIAS.
III. Herodes Agrippa
slobuli et Bérénices (iiliae
Salonies, Ant. XVIIL 5,4; et
dis Roniae educatus convictore
\lagni,
(juotidiano et familiari usus est Druso,
Tiberii Imperaloris filio. Mortua niatre
Bérénice facultates suaspartim luxuriose
vivendo prodegit partim imniodica lar-
gitione profudit; ad inopiam redactus
Roma decessit. Ope Herodiadis sororis
suao ab Herode Antipa ajiquid nactus est
subsidii inimicitiis autem cuni co exor-
; edidit in honorem Caesaris; secundo
tis se contulit Antiochiani ad Flaccuni,
qui tune S\Tiam administrabat. Mox re-
petiit iter ronianuni, propter pluriniuni
aes alicnuni a creditoribus vexatus. Ab
Imperatore Tiberio in secessu Gaprea-
rum bénigne susceptus familiaritatem
iniit cum Caio Caligula et apud eum
plurimuni in gratia profecit quare spc-
rans fore ut a Caligula divitiis et bene-
ticiis iuvarctur dixit se Deumprecari ut
Til)crius Caio omnino digniori quam
primum imperio ccderet. Id quod Tibe-
HERODES. 50^2
rio nunliatum est, qui Agrippani vincirl
et carcerem detrudi iussit. Veruni
in
post sex menses Tiberius obiit et Cali-
gula Agrippam non soluni vinculis sol-
vit, sed etiani tetrarchiam Philippi et
Lysaniae et titulum regium ei contulit
et pro catena fcrrea ei auream eiusdem
ponderis donavit. Et cum Antipas a Ca-
vidit; immo ligula esset exsilio multatus, Agrippa
tetrarchiam eius pariter accepit circa
annuni 40 p. Chr. (cf. Ant. XVIIL 6,1 s.).
vidit, cum solutam degerat, cum rex Hierosolyma
pervenisset, victimas pro gratiaruni ac-
tione immolavit, ita ut nihil lege prae-
raeos tonderi praecepit et illamcatenam
auream intra conseptum tenipli supra
gazophylacium suspendit, ut documento
esset Deum solere ea quae ceciderant
erigere (Ant. XIX. 6,1) et se legis obser-
vantem exhibuit; « libenter et assidue
paralum Hieçosolymisdegebat et palriorum insti-
tutorum custos erat religiosus adeoque
se Ipsum in omnibus munduni servabat
neque diem unquam unum inlermittebat
quin sacrificium ex lege oflerret » (1. c.
Hac ostenlatione pietatis ludaeo-
7,3).
Ant. XVIII 7, rum animos qui Idumaei imperium ae-
gre fcrebant sibi conciliare ac devincire
I. Ari-
filius studuit. Eadem ratione Christianos per-
Costobari et sequi et vexare coepit; nam Act. 12,1
neposHero- misit Herodes rex nianus. ut aftligeret
quosdam de ecclesia; pccidit autem la-
cobuni fratrem loannis gladio; videns
autem quia placeret ludaeis, apposuit
ut apprehenderet et Petrum etc., qui
eius polestati miraculo estereptus. Quam
niortem obierit narratur Act. 12,20-23,
atque simili modo refert losephus (Ant.
XIX. 8,2) in urbe Caesarea spectacula
:
spectaculorum die veste indutus tota
ex argento admirabili opère contexta
processit in theatrum primo diluculo.
Ibi argentum solarium radiorum ictibus
illustratuni mirum in modum resplen-
descebat; moxque adulatores alii aliunde
acclamabant Deum appellantes dicentes-
; que propitius nobis esto et licct hacte-
:
nus te veluti hominem reveriti sumus,
in posterum te mortali sorte maiorem
habcbimus. At rex neque illos obiurga-
vit neque impiani eorum adulationem
503 IlEHOliES. IIEHODES. 5(>.'l

l'cioril... mo\(iiie cordiciliis ddlubal; Allais 07-03 a. Clir. (087-091 ab U.c.)

accesserunt veatriscruciatus a principio Aiislobulo II. régnante Anlipaler, lilius
vohcmenlissimi... conlinuis pur qiiiii([ii(' Antipae (Anli|)alri) praclecti Idumaoae
dios venti'is doloribus conleclus vitaiii lempore Alexaadri lannaei et pater lie-
linivit annum agcus !i4. Posl eiiis mov- rodis Magni, lavet partibus Hyrcani II.,
lom a Caesare missuscst Cuspiiis Faillis (juierat Ira ter Arislobuli II.
(|iii Tiidaeae lolius(|iie l'c^ni praeses Aniio 03 (091) Poaq)eius Ilierosolyma
osset (Anl. Xl\. 9,2); l'alaostina a pi-o- occupai.
ciiratoi'eroinaiio deinceps administra- Annis 03-40 (091-714) Hyrcaao II. ré-
lialiir altributa piovinciae Syriac. gnante ad honores ascendant Anti|>aler
IV. Herodes Agrippa II., liliiis eiusque tilii Phasael et Herodes. Post
Ag:i'ippae I., eiiin patcrdioiii ol»irel, amios pugiiam ad Pharsalam (die 9. Aug. anni
natus crut s('|)lenul('ciin. Claudiiis Cac- 48) et niortem Pompeii (die 28. Se[)l.
sar qiiidein in aiiiino haliiiil ci refiimm anni 48) Ilyrcanusll. eteiusamicus An-
Iradere paternuni; at liberti et aiuici lipaler statini partibus Caesaris lavent.
dissuaserunt monentos poriculosum Anno 47 vel 40 (707 vel 708) Phasael
esse adolescentiilo ooniinitlere tantuiii Hierosolyinis, Herodes in Calilaea duces
i-egnum (Anl. XIX. 9,2). Claudius poslea (ffTpaxrjYot) conslituuntur. Herodes Coele-
c. an. ;iO ei dcdit parvinn regniim ad syriae praehcitur a Sexto Caesare Syriac
montcm Libanmn, regntim scii. Chalci- praesidc et ilerum a Cassio (post neccia
dis, quod Herodes, eiiis palriuis, Lenue- Caii lulii Caesaris die io. Martii aiiai 44).
lat. Veniin mox, anno '.ï.i, pro boc regno Anno 43 (711) Antipater veneuo inter-
accepit tetrarchiam Philippi (i. e. Bala- llcitur.
naeam, Traebonitidem, Gaulanitidcm) Posl pugnam ad Philippos (autumno
et tetrarchiam Lysaniae lAbilani) et anni 42) Phasael et Herodes coram An-
eparchiani Vari iBell. iud. II. 12,8; Anl. tonio a ludaeis accusantur, sed ab eo-
XX. 7,1), quae qiiaedam ad inontem Li- dem Antonio tetrarchae ludaeae noini-
banuni regio fuisse vidctur. Praeterea a naatur autumno anni 41.
Neroneimperatore accepit partem quan- Anno 40 (714) magna invasio Partho-
datn Galilaeae, Tiberiadem et ïaricheas, rum. Hyrcanus II. mulilatur et captivus
Iidiada Peraeae urbein et vicos qiiat- al)ducilur; Phasael morte violenta abri-
tiiordecitn in vicinia eius positos (Anl. pitur; Antigonus lîlius Arislobuli 11.

XX. 8,4) et Abilam in Peraea (Bell. iud. rex et pontifex dcclaratur. Herodes au-
11. 13,2). De co eiusque sorore Bernice fugiens ad Anloniuni et Oclavianum Ro-
mentio fit Act. 25,13. Cum enim Agrippa main conlendil et a senatu roiaaao rex
venissel Cacsareani ad salulanduui Fe- ludaeae creatur.
stuin, procuratoreni ludaeae, Festus, Aanis 40-37 (714-717) Antigono ré-
igiiorans quid de Paulo Romain scribe- gnante Herodes bellum gerit, in quo
ret, Agrippam consuluit. Agrippa ipsc ipsius frater loseph ab Antigono victus
Pauluin videre cupiebatelcoram Agrippa occiditur; anno 37 dum Hierosolyma ob-
et Feslo Paulus de vita sua et doctriiia sidet,ÎHerodes Samariam profedus nup-
(-hrisli reddidit ralionein (Acl. 23,13-20, tias célébrai cum .Mariamme nepli Hyr-
32). Paulus argumenlatione sua id elle- cani II.; Hierosolyma expugnat (circiter
cit, ut Agrippa diceret in modico :
mcnse lulio). Antigonus Antiochiae se-
suades me cbristianum lieri. Feslo autem curi percutitur ex mandalo Antonii (cl".

dicebat; dimitti poterat homo hic, si Anl. XV. 1,2).

non appellasset Caesarem. Celerum vide 2. Regniim Herodis Magni. Cl.
s. V. BERNICE. Flav. los. Anl. XV. 1,1-XVll. 8.1; Bell,
I. KNABENBAUER. iud. I. 18,4-33,8.
Aano 37 i717) Ileroiles primos aaiico-
V. Schéma chronologicum dy- rum Aaligoni interlicil.
nastiae herodianae. Anno 30 (718) Hyrcanus II. a Parlhis
1. Initia dynastiae. Cl'. Flar. los. dimissus ad Herodem rediil et hoinu'i-
Anl XIV. 1,3-10,4; Bell. iud. I. 0,2-IH,:t. ticeaiissime excipiliir.
503 UERODES. UERODES. o06

Anno 3o (719) ineuiiLc Herodes Aristo- Anno 12 (742) Herodes secundum iter
biiluin III.,Maxiammes uxoris suae fra- romanum instituit cum filiis suis Alcxan-
trem, pontificein consUtuit et exeunte dro et Aristobulo, quos coram Augusio
eodein anno mox posl festum taberna- accusât. Aquileiae Augustus litigantes ré-
culonim lerichunte in piscinam immer- conciliât. Antipater cum illis inludaeam
sam occidit. revertitur.
Anno 34 (720) loseph, maritns Salo- Anno 10 vel 9 Herodes lertium iter
nies sororis Herodis, necari iubetur. romanum instituit.
(Ueopatra, cum ab Antonio oram phoe- Anno 8 (?) Herodes Alexandrum et
niciam Tyro ac Sidone exceptis et partes Ainstobulum in vincula coniicit, litteris
Arabiae ac ludaeae impetrasset, Hero- eos laesae maiestatis apud Caesarem
dem invisit. accusât eoque annuente, ut de flliis pro
Anno 31 (723) post victoriam Octaviani arbitrio statueret, illos Samariae (Se-
Augusti ad Actium (die 2. Sept.) illius baste) strangulari iubet.
partes tuetur Herodes contra gladiato- Anno 6 (?) Antipater Romam proflci-
res Antonii. scitur.Herodes primo testamento succes-
Anno 30 (724) Herodes Hyrcanum II. sorem sibi conslituit Antipatrum vel, si
occidit, Rhoduni contendit ad Augustuni bic ante ipsum moriatur, Herodem (Phi-
ab eoqiie rex conlirmatur, Augiistum in lippum) fllium Mariammes alterius.
Aegyptum proficiscentem apud Plole- Anno 5 (749) Pheroras frater Herodis
inaida honorifice excipit; autunino eius moritur; Antipater in ludaeam reverti-
anni in Aegyptum iter facit et ut amiciis tur, accusatur, in vincula coniicitur.
colloquitur cura Augusto, qui ei lericho Herodes morbo correptus secundo te-
restituit eiusqne regno addit Gadaram, stamento successorem sibi constituit
nippon, Samariam, Gazam, Anthedona, Antipam lilium natu minimum ex Mal-
loppen, turrim Stratonis (Caesaream thace Samaritana genitum.
Palaestinae). Anno 4 (750) Herodes-, potestate ab Au-
Anno 29 (725) exeunte Mariamme uxor gusto accepta de fllio suppiicium su-
Herodis supplicie capitis afficitur. mendi, Antipatrum interfici iubet; tertio
Anno 28 (?) Alexandra filia Hyrcani II. testamento Archelaum, filium natumaio-
i^tmater Mariammes supplicio punitur. rem Malthaces Samaritanae, regem con-
Anno
2o (729) morte muUantur Co- stituit, eius fratrem Antipam tetrarcham
stobarus, secundus maritus Salomes so- Galilaeae et Peraeae, Philippum filium
roris Herodis, et fiiii Babae, qui cum Cleopatrae Hierosolymitidis tetrarcham
familia Hasmonaeorum videntur con- Gaulanitidis, Trachonitidis, Batanaeae,
iuncti fuisse. Paniadis; quinto post occisum Antipa-
Anno circiter 24 (730) Herodes uxorem trum die Herodes lerichunte moritur.
ducitMariammenfiliam sacerdotis, qucm 3. Successores Herodis Magni. Cf.
eodem tempo.re pontificem nominal. Flav. los. Ant. XVII. 9,1-XX. 9,7; Bell,
Anno 23 (731) Alexander et Aristobu- iud. II. 1,1 ss.
lus tilii Mariammes prioris Romam mit- Annis 4 a. Chr. —
6 p. Chr. Archelaus
tuntur. ethnarcha administrât ludaeam, Sama-
Anno 20 (734) Pheroras, frater Hero- riam, Idumaeam Romam vocatus ab
;

dis, tetrarcha Peraeae nominatur. Augusto in exsilium mittitur Viennam

Anno 18 vel 17 Herodes prinium iter Galliarum urbem.
romanum instituit et filios reducit. Annis 6 p. Chr. -41 p. Chr. ludaca
Anno 14 (740) incipiunt discordiae a procuratoribus romanis administratur.
intcr Herodem et filios Mariammes, iVnnis 4 a. Chr. -34 p. Chr. Philip-
Alexandruin et Aristobulum. Anlipater, pus, fiiius Cleopatrae, tetrarcha admini-
fiiius Doris, primae uxoris Herodis, strât Batanaeam, Trachonitidem, Aura-
patri reconciliatus ad aulam regiam ite- nitidem, Gaulanitidem, Paniadem et
rum admittitur. Ituraeam (Luc. 3,1). Philippo mortuo te-
Anno 13(741) Antipatcr Romam mit- Irarchia haec provinciae Syriae attributa
litur. est annis 34-37 p. Chr.
 <

507 HERODES.

u o

^1 l"H (M
irJ -1—

-a

03
Kl .5 'os

<l
r .2
^ ci 'S- E o
S --< S
<î 'S _>> .2
M fcT
CD T3 S
Q d -H Q
o
"c6

.S"
s CD
O
'S a;
2

S ni
—
co _^
CI
& "S
-5^
-a
s
o en
3
a. 2 3
Oh
Q o>ï j^
-^
O cS
^-i-
ni
^ .2
S
^4 S
-T3
C
ce co
M ^
-2 ^
^ 'C
o
b
O g
•C
=1 ai
rt "S,
>-j

M
a.

j=: o
[
 1

HERODES. 508

-es ;h
td 3
"t
_! O
-J ;:4

t4 Ch
00
—
*

13 tn ><
3
Q NI

w ^
o oX
z
w ^
o
a -S w
CC t/:i

CD
ca

K Oi

<

ce

Q
M -H
O

S I i
:\o\) iii:noi»i;s. UEHODIAS. :»io

Aunis 4 a. (llii.-it'J p. (ilir. Ilciodcs ris concedere, certc parali (pioque erant
Anlipas tclrarclia (ialilaeain ri l'ciai-ani Romanis adidari, si adidatione cl siimi-

administrai. iata subicclione ad id quod volebant

Anno ;{0 p. Clir. Anlipas a Cali}j;iila iii pertingere posscnt. Cum alienigenae
oxsiliuni perpetiium miltiliir Liigdiiniiin famiiiae faverent, a phai-isaeis, acnuila-
Calliae oppidum. loribus legis, odio habebantur. Verum
Aano 37 p. (",lir. IIlm-oiIcs A;^rippa I. quo isli eranl intlammati odio in lesum,
tilius Arislobuli filii Herodis Magiii a minime dubitabaut cum Herodianis con-
C.aligula Ictrarchiam lMiilip|)i (cl Lysa- siliuui inire adversus lesum, ut ctun
niae) cum lilulo i-cgio impclral. perderent (Marc. 3,6). Uti Herodes Anti-
Anno ;{9 vel prohalùliiis 40 |». VAw. pas loaiuiem lîaplislam carcere inclu-
Agrippa I. cliain Icliarchiam Herodis seral, ita speranl pharisaei tici'i posse
Antipae a Caligula accipit. ut per Herodianos, amicos Herodis, ipse
Anno 41 p. Chr. Agrippa 1. a Claudio Herodes iuducerelur ad manus in lesum
im|)eralore rtw conlirmalur el insupor iniiciendas, qui in eius ditione vcrsaba-
ludaeam ac Samariam accipit. tur. Pariler piiarisaei uiittunl discipulos
Anno 44 p. Chr. Herodes Agrippa I. suos cum Herodianis in urbe ad lesum,
inoritur. ut interrogent : licetnc dari tri[»utum
Annis 44-66 p. Chr. Palacstina a pro- Caesari (Matth. 22,16; Marc. 12,13). Si
curatoribus romanis adminislralur. enim lesus sua responsione accusatio-
Anno 48 p. Chr. Herodes rex Chalci- nem apud procuratorem evaderet in ,

dis, iraler Agrippae T., moritur. odium inciderel et invidiam apud Hero-
Anno 50 p. Chr. Herodes Agrippa H. dem, quippe qui subieclionem Homanis
lilius Agrippae I. a Claudio accipit Chal- esse praestandam protiteretur.
cidem in Libano, regnum patrui sui I. KNABIÎNBAUER.
Herodis.
Anno 53 p. Chr. Agrippa II. Chalcidi HERODIAS ('Hpwô-.â?), filia Arislo-
i-enuntians a Claudio accipit tetrarchiain buli et Bérénices, soror x\grippae I., ne-

Philippi (Batanaeam,Trachonitidem, plis Herodis Magni, matrimonio iuncta

Gaulanitideni) et telrarchiam Lysaniae
(Abilam), quibus postea Nero imperalor
aliquas partes Galilacae el Peraeae ad-
didit.
Annis 66-73 in magno bello iudaico
eral Herodi Philippe, viro privato, tilio
Herodis Magni et Mariammes tiliae Si-
monis pontificis. Mulier auibitiosacondi-
lione humili mariti minime contenta fa-
cile aurcs praebebal Herodi Antipae,

Agrippa II. est fidclis socius Romano- qui iter Romam lacturus apud l'ralrem
rum. Philippum diverterat. Anlipas amore mu-
Anno 100 p. Chr. Agrippa II. moritur lieris caplus ei proposuit, ut statim at-

eiusque regnum proviiuiae Syriae attri- que ipse Roma rediissel ad se venii-et ;

builur. illa consensit el ita nuptiae illae ince-

HERODIANI ''Hpiooiavot)
nomine siint ii quia partibus dynastiae
hfrodianae slabant, asseclae et iautores
l'amiliae herodianae, (jui ilaque banc
dynastiam idumaeam et proin alienige-
nam et moribus gentilium deditam {)0-
pulo iudaico dominari volebant. Quae-
l'unt, fuerinlne amici vel inimici Roma-
norum. Opus eril distinctione. Cum
lotam regionem iudaicam vcUcnl sub-
csse Herodi, certc Romanorum domi-
nalionem abolere cupiebant sed cum
pênes Romanos esscl quantum il(> , loaimis Baptistae ,c\: .Mallh. 14,S; Marc.
regno Ib^rodis Magni velleni eius postc-
slae initae sunt, de quibus loannes
ex ipso Baptisla Herodem Antipam reprehcndil.
Reprehensione ca Herodias in l'urorem
acta est simul([ue timuit ne tandem An-
lipas monilis liaptislae quem l'cvercba-
tur obsequens se dimillcrel. Quare ouuii
conalu loannem inlerimere sUuluit. Diu
Anlipas midicris importunitati se oppo-
suil el loannem tuebalur ne ab ea inter-
ticeretur (Marc. 6,20), donec tandem
astulia muliebri Herodias opporlunita-
tem nacta est qua odiiun létale expleret
; et pei- liliam saltatricem petcrel caput
6,24). I>enuuu Herodias su;i auiliitionc
511 IIERODIAS. IIERODIO. 512

Anlipam perdidit; eum eniin iastigavit, quacdam in eadem interpretationc se-

ut Romam proficisceretur rcgiiiin Litu- cum ipsis sint constantiores Pesliilta :

lum ab Imperatore elflagitaturus. Su- ubique .S*mn i. c. ciconia {Brun otis)

perba enini nudier ferre non poterat reddit, excepto textu lob, ubi veniens
Agrippam Iralrcni noniinc regio esse habet; Aquila ilein ubique ipwotôv ver-
honoratum, diini su us niariUis solum tit, eundemque nominant Theodotion
tetrarcha appellaretur. in Lev., Deut., Zach. et Symmacbus in
Verum Agrippa nunlium misit ad Zach.; idem Symmacbus iii Ps. et 1er.
Imperatorem Caligulani et Antipani re- i/.xrvov i. e. milvum, in lob /.û/.vov inler-
bellionis accusavit, ad quara iani pluri- pretatur (pro ([uo Bochartus tV.TÎvov le-
ma sibi arma comparasset. Cuni is se gendum censct) Onkelos vero in Penta-
;

copiam arniornm sibi parasse negare teucho etTargum ibidem et in lob atque
non posset, tetrarcbia spolialus et Lug- 1er. Nnmn xnn vel simpliciter N'nmn
dunum in missus est. Hero-
exsiliuni exponunt, quod aUi milvum al/mm, alii
dias sua sponte eum in cxsilium socula ciconiam expUcant; iidem vel alii Chal-
est animum eo in infortunio ostendens daei in Zacli. N"IU?j i. e. aquilam, Ps. m
generosum, eum nollet eum deserere NTII vel xn"' i. e. fortasse milvum, et
quem sua ambitione perdideral. Samaritanus in Pcntateucho NnijlJD
i. e. hifundinem habent. Deni(jue vcrsio
I. KNABENBAUER.
graeca veneta in Lev. et Deut. Èpwôtov
HERODIO. 1. Herodio seu herodius proponit, qucm saltem in Lev. ex LXX
appellalur in Vulgata avis, quae inter pariter retinont versio coptica aliaeqiie.
immundas atque vitandas a lege recen- 2. In tantoveterum dissensu sane mi-

setur et hebr. miDn nominatur (I.ev. rum non est, recentiores quoque in di-
versas partes abiisse. At aliis avibus
11,19). In Deuteroiiomio idem nomen
reiectis, plerique de duai)us tantum in
hebr. a S. Hieronymo onocrotalus reddi-
tur (Deut. 14,18i, herodius vero ibidem
dubio vcrsantur, utrum scilicet miDn
pro hebr. Dl3 ponitur, quod noctuae sit potius herodius i. e. ardea (germ. Rei-
speciem désignât (v. NOCTUA). Pennis an vero ciconia. Hanc
her, gall. héron],
eiusdem avis in libro lob pennae slru- quidem praesertim Bochartus tuetur,'
thionis compai\antur, ila ut in sigailica- eumque muili nostra aetate sequuntur;
tione vocis n~''Dn i. e. 'pia lusus verbo- ardeam pracl'ert Michaelis pluribusque
défendit Oedmann. Argumentum praeci-
rum habealur (lob 39,13). Praeterea in
Ps. 103(104', 17 abietes (Di^nn, Vul- puum pro ciconia ex etymo vocis rn^Dn

gata dux est eorum; cf. S. Hieron. ep.

habetur, quae pium avem désignât :

106 ad Sun. et Fret., M. 22,861) dicun-

fama vero anti([uissima, iam Aristophani

tur domus eum avis haec ni-

herodii, (~Aves 1353) et Stagi/ritae (Hist. Anim.

dum suum arboribus allis collo-

in IX. 14 al. 13,1) nota atque a Plinio (X.

cet. Denique in prophetia leremiae 23,63) aliisque conhrmata, pietatem ci-

m^Dn primum inter aves migratorias
locum tenet, a S. Hieronymo
dicta (1er. 8,7), et in visione Zachariae
alae duarum muherum, quas
pheta, quasi alae n"T"'Dn
ubi S. Hieronymus iterum milvum inter-
pretatur. —
Similis confusio in versions
huius nominis apud seniores apparet;
quippe in Lev. et Ps. Ipwo-.ov (Lev. cod.
B* A apwôio;, item A in Ps.), in Deut.
T.zkv/.à^oc, in lob et Isaia àiioâ, in Zach.
ïnor.oç, exponunt. Parilcr reliquae ver-
sioncs aliae ab aliis dissentiunt, quamvis
coniae prae ceteris avibus laudat eique
nomen avis piae prae ceteris tribuit [S.
hic milvus
Ambros. in Hexaem. o,16). At similiter
ardeae pietatem laudat Aelianus (Hist.
vidit pro-
anim. 3,23). —
Omnia autem in S. Scri-
describunlur,
ptura memorala aeque bene de ciconia
atque de ardea praedicari poterunt. Nam
utraque avis inter migratorias (1er. 8,7)
magnitudine reliquis praestat atque in
Palaestina variis speciebus invenitur
[Ciconia alha Linné et C. nigra L.; Ardea
cinerea L., A. purpurea L., A. alba
L. etc.), utraque magnas alas habet
(Zach. 5,9) et pennas varii coloris, qui-

LEXinON BIBLICUM. — T. U. — 17
 13 IIERODIO. IIESEBON. M
l)iis pennae slrulliionis tuiii|>;u;iii |Mts- apiid lasaC.Ninn. 21,23; Deul. 2,32), qna
sHjI (lob 30,13^, al(|iiP niiliiiii siiuiii Solioii a Moyse deviclus mortcm oppe
cliani in ai-lioribiis follocal d's. loii liit iNum. 21,25; Deul. 1,4; 2,2'k 20.
[iO't],17), qiiamvis cicoiiia luri-imii ac 30; 3,2. 0; 29,7; los. 'J,10; lud. I1,1'J.
tlomoriim ruinas, ubiadsint, arcb\i vero 20; Neii. 0,22; ludilli !),20 L.\.\ V.\).

in Palaoslina loca paludosa prarlr- Sila oral in regione uberrima ad paslnm

rai [Tristram). Utraqiie avis pi'acsertini aninialinin, ([iiain (iadilae et Rnl)enila('
parvis repUiibus, piscibus aliisqno bi'- pecoribiis altundanles a Moyse sibi ef-
sliolis, etiain vencnosis, vesciliii', unde llagitarunl (Niim. 32,3). Tradita est Ru-
ralio impni'italis Ic^alis larib! apparel. benilisdos. 13,10. 17. 21), (pii eam re-
Cuni ])raotoi't'a ciconia cl ai'doa ad cun- aedilicarnnl Nnm. 32,37); sed cum in
dein ordineni Ciconianan porlincanl al- confinibus Ruben et (lad sila cssel (los.
qnc oandcnVIerc liabcanl ina^niliidinem 13,20), poslea Gaditis altribula est, qui
siniib^mque vivendi nioreni, salis difficile eam levitis de slirpe Merari concessc-
erit determinare, iilra potissinuim no- rnnt (los. 21,37; 1 Par. 0,81 [00]). Tem-
mine bebraeo designetur, ncc iinproba- père Isaiae a Moabilis reeuperata eial
biliter utraque codem coniprchondilur. cl saepins in prophelicis orvacnlis contra
Moab oditis commeinoralnr (!s. 15,4;
Cf.Sinn. Bochart, Hieroz. II. 327-34,
De
10,8. 9; 1er. 48,2. 34. M\; 49,3). il-
éd. Koseniii. III. 85-90; /. D. Micliaclis,
Uistri Sponsae laudatione Cant. 7,4 :

Suppl. ad lex. hebr. p. 857-61 ; Snm. Oed-

oculi lui sicut piscinae in Hesebon cf.
mann. Verni. Sainml. 5,58-GG; E. F. K.
nosenmiiller, Bibl. Alterlh. IV. 2,3i9-21; Gietmnnn ad h. 1. — Pulant aliqui He-
//. O. Lenz. Zool. d. ait. Griech. ii. Humer sebon esse eandem quai^ 1 Maeli. o,20
373-6; L. Leinjxohn. Zool. d. Talm. 169- ('-aspbor et 5,30 appellatur (v.
(".asbon
72; H. B. Tristram, Nat. Hist. éd. 8,2U-9; CASPHOR); sed dubitari debel, num
id. Fauna and Flora of Pal. 109-12; /. G. ludas Machabacus, qui in regione Irans-
Wood. Bible Animais 468-74. i78-84; P. iordanica aquilonari potissinuim diini-
CuKrera, Fauna bibl. 321-3; Leunis-Lud-
cabat, eo usque auslrum versus abieril.
wUj, Synopsis I. 1 éd. 3, p. 479. 486 s.; .1.
Flavius losepbus ullcriora fala Hesebon
E. Brehm, Tlerleben éd. à VI. 480-93. 606-
17; Ph. L. Martin, Naturgescli. d. ïhiere I.
enarrat lAnt. XIll. 15,4; XV. 8,5; Bell,
2,548-50.556-8; G. L'ireta. La zoologia nella iud. II. 18,1). Tempore Kusebii vocaba-
Bibbia 125 s. —
Eliam Assyriis el Aegyptiis lur Esbus ('EaSou;) el describilur urbs
ciconia el ardea bene notae erant cf. H'. ; insignis Arabiae in montibus co'nlra le-
Hou<jhtoH in Trans. Soc. Bibl. Arch. VIII. riclio 20 mil. pass. a lordane distans
1884, 88-91 J. DiiiJticIien, Hist. Inschr. II.
;
(Onom. éd. Lag. 253,27; 117,32\ Cer-
lab. 29; id. Resultate I. tab. 3; ]\'ilkinson-
nunlur hodic ruinae llesbân in colle
Birch, Manners and Cusloms II. 114; Hi.
325 s.
posltae infra Wâdi Uesbân et ab oriente
buius loti piscina magna arefacla el
L. FO^'^,K.
magnam partcni dirula. cuins aspeclu
HERODION ('ilpwotojv), vif cliristia- piscina in ilcsebon Cant. 7,4 in nie-
nus Uoniac, qiiein S. Paulus Rom. 10, moriam revocatur.
1 1 salutal ut cognalnm smim (auyY^''^
(XQu) i. 0. conU'il)nlciii. Cf. Acta Sanct., Cf. Ucland, Palaeslina p. 719 s.; Seetzen,
April. 1. p. 171. Relson éd. Knii^e I. 407. IV. 220 $.;Bureh-
hardt, Reisen éd. Gesenius H. 623 s. 1063;
HESEBON CjiZttrri: "Easocôv, 'Ea5wv),
Hilter, Erdkunde XV. 1176-1181; Rnumer,
urbs principalis Sehon régis Amorrbao- Palaeslina cd. 4 p. 262; De SauJcij. Voyage
orum, qni Moabilis anstrnni versus rc- en Terre Sainte I. 279 s. Duc de Liiyne.'i,;

Voyage aiitonr de la Mer Morle 1. liT;

pulsis usquead ripani Arnonis de.vloi-am
hiilin. Die sladiische u. biirgerl. Verfas-
regnum snum exlendil (Niim. 21,2o-3i-;
sung des rcim. Reiclis M. 337. 3S6 s.; Hil-
Deul. t,4(i; los. 12,;); 13,27); uli'uni ipsa
des/ieiiner, Bidlrage zur C.eograplde Pa!.
lloselton ui'bs MoabilaiHim l'ud'il neono, (188C) p. 65 s.; Sitreei) of East- Pal. Mom.
ex locis cilalis dirimi n('(piil. In polosla- I. lOi-109; /•;. Scliiirer, Ceschiclile des jiul.
b'in Israclilaruni liansiil posl pugnam Volkes p</. II. 155
:i 156; lUldvker-lienzin-
 ;

513 UESEBON. UETH, UETUAEUS. 516

(je)\ PalaesUna Syrien éd. 5 p. 173;

ii. videntur utique Hethaei c potioribus
/'. Bulil, Alt. 266; D. Zaneccliia, La
Pal. fuisse terrae sanctae popuiis. Ubi enim
Palaesline d'aujourd'liiii 1899 11.90. 91. recensentur po[)uli, quorum fines He-
braeis sint ccssuri, Gen. 15,19 quidem
HESERurbs(3Reg. 9,io) v. ASOB 1.
populi vel temere vel ordiue geogra-
HESLI ('EtXsî) in genealogia Christi phico recensentur; in Exodo autem He-
Luc. .3,2o).
thaei nonnisi 33,2 et 34,11 (item los. 11,
HESMONA (n:i2ï?n,-s^[Atovi), slalio 3; 24,11) tertium post Chananaeos et

IsraelUai'um inler Methca et Moserolh

Amorrhaeos, secus secundum inter illos
(Niim. 33,29. 30). Situs dclerminarPne-
locum obtinent (Ex. 3,8. 17; 13,3; 23,
quit, nisi in quantum Moserotli slalio
23. 28; cL los. 3,10; 11,2; lud. 3,5;

proxime sequens prope mouteni Hnr Esdr. 9,1; Neii. 9,8: cum 3 Reg. 9,20
cf. 2 Par. 8,7 ;nonnihil aliter ludith 5,
fuisse iure asseritur.
20). Primum locum obtinent Dt'ut. 7,1;
HESRAI {Kethib n^n, Qeri -nïn ;
20,17; los. 9,1; 12,8. Tamen nullus
'Aaapa(), vir fortissimus in cxercitu Da- eorum rex nominatim eiïertur, nulla
vidis deoppido et monte Carmel in mon- gentis pars exterminata narratur; ut
tanis luda (2 Reg. 23,35). Idem i Par. credideris Hetiiaeos illos nativas sedes
11,37 scrihitur Hesro (Tlïn, 'HaspÉ). habuisse extra terrae sanctae limites,
nonnisi aliquos in ipsam ramos proten-
HESRO V. HESRAI.
disse, qui ab Hebraeis pressi ad suos se
HESRON, ESRON Cjiiïn, psn receperint (cf. lud. 1,26). Qui superfue-
'Aaptov, Aapti)[Ji, 'Aatootov, 'Aaeptjjv, 'Ea$- runt, cum aliarum gentium reliquiis a
p(/)v), nomen virorum et urbiuni. 1. Fi- Salomone sunt tributarii (3 Reg.
facti

liusRuben, progenitor familiae Hesro- 9,20; 2 Par. 8,7). Hethaeos Davidis he-
nitarum (Gen. 46,9; Ex. 6,14; Num. 26, roas habes 1 Reg. 26,6; 2 Reg. 11,3 s.;
6; 1 Par. 5,3). 23,39; 3 Reg. 15,5; 1 Par. 11,41.
2. Filius Phares tîlii luda patriarchae Quod de Hethaeorum extra terram
(Gen. 46,12; 1 Par, 2,5. 9. 18. 21. 2'k sanctam nativis sedibus dicebamus, egre-
25; 4,1), progenitor alterius familiae gie contirmatur los. 1,4 (cL tamcn LXX),
Hesronitarum (Num. 26,21), recensitus ubi tota regio a mari Mediterraneo ad
in genealogia David (Ruth 4,18. 19) et Euphraten «Hethaeorum » audit.
terra
Christi (Matth. 1,3; Luc. 3,33). Rem secundum probabilem
2 Reg. 24,6
3. Oppidum in termino méridional i textus emendationem regio ad aquilo-
tribus luda inter Cadesbarne et Addar nem terrae sanctae (v. HODSI) « terra
(los. 13,3). Putantaliqui oppidum Hesron Hethaeorum » appellabatur. Reges He-
latere in villa Addar ("nî^-lïn), quae thaeorum et Syriac 3 Reg. 10,29 et
2 Par. 1,17 Salomoni equos divendebant.
Num. 34,4 inter Cadesbarne et Asemona
Inter gentes finitimas, e quibus sibi Sa-
duo oppida vicina uno nomine
legitur et
comprehendi {Dillmann ad h. ].). Situs lomon uxores selegit, 3 Reg. 11,1 fue-
runt etiam Hethaei. Syri 4 Reg. 7,6 ab
nonnisi generali aliquo modo determi-
nari potest; vide s. v. ADAR 1.
obsidenda Samaria desistunt, veriti ne
4. De los. 15,25 Carioth Hesron haec :
reges Hethaeorum et Aegyptiorum Israe-
litis opcm laturi prope adsint.
est Asor v. CARIOTH 1.
Conflrmantur eadem monumenlis Ae-
HETH, HETHAEUS {T\n vel Tin,
gyptiorum. Thotmes III., 18»'^ dynastiae
XIt vel XsTTaïoç) ,
gens a Chanaane pro- pharao, anno regni 33. dona accepit a
gnata Gen. 10,15; 1 Par. 1,13). Tempore principe gentis Chela, quae tum prope
Abrahae Hcthaei erant in Hebron Gen. Amanum montem videtur incoluisse.
23 (cL 25,9 s.; 49,29 s.; 50,13). Esau Verum iam sub Thotmes IV. prope Oron-
duxit Hethaeas uxores (Gen. 26,34; 36, tem llumen incolebat ad septcmtrionem
2; 27,46;. Hethaei Num. 13,30 dicuntur, Emath. Ramses L, cum Sapalelemregem
uti lebusaei et Amorrhaei, montana in- Cheta subigere non posset, foedere illum
coluisse (cf. los. 11,3). Aevo mosaico sibi copulavit. Ramsis filius Seti L, qui
.il' IIETU, IIETIIAEUS.
|)riiniis 10"' (lynastiac pliarao scrihiliir,
secundo re^iii anao
codoin Sapaleli'
ciini
dimicavit, scd poslea ciim ciiis uopoto
iVlaiilciuire pacein coinposuil. Caiiiis suc-
ccssor Hamses [I. aniio n>^ni ipiinlo
obviuin lialtuit cuiulein Maiitomtre, ciii
se sociaveranl Aradii, (ier^osaoi, Ara-
maei aliiqiie pliires. Diioiiiin
proelio illtim dcvicil prope Cades ad
Oronlein. Sod aniio re^ni 21. eius fratri
Cihetasar lioïK^stissimaiu paconi conces-
sit, pei'potiuiin miiluae del'ensionis loe-
diis consUtuit, filiam acccpit uxorem,
(piam poslinoduni Chotasar in Aegypto
invisens honorilice est receptus. Scxa-
j^inta fere annis post gentes pluros terra
inariqne adveclae Syriaui et Phoenieiam
siibegerunt, llelhaeoruiii plurcs ut sibi
sociarentur adeg(>runt, sed a l\amse III.,
20^'' dynastiae pharaone, anno regni 8.
in ipsisAegypti conlinilmscoutrilae saut.
Haec est suprema gentis Hetbacoruin
in documentis Aegyptiorum mentio. Kuit
ca gens praepotens, quam ne valentis-
simi quidem pbaraonts frangere potue-
rant. De cuius moribus cf. Fr. Lenov-
wrm/, Les origines del'histoire II. 267 ss.,
Parisiis 1884; et W. M. Millier, Asien
u. Europa p. 319 ss., Leipzig 1893.
Est praeterea perquain probabile fuisse
Hethaeos socios vel etiamdu"es
illius bellaloruni multitudinis, qui Hyksos
appellantur et extreina l4-i dynastia in
Aegypluni irruperunt eique diu inipera-
verunt. Praeter alia nionienta, quae apud
C. A. de Cara iGli llylvsôs o re pastori
di Egilto, in Civillà (attolicii ser. XIII.
vol. VI. ss.,Roniae 1887 ss.) coHecta et
discussa reperies, illud est potissiniuin,
numen supremuin gentis Ciicla fuisse
Set vel Sutekh, eundeni noniine deum
([ui Aegypto inferiore coleretur tam-
in
tiuam advenarum ex Asia advectorum
numen. Ubi aliqui suggerunt Aogyptios
scribas, a (piibus solis banc niuuinis ap-
pellalioncin accepiinus, nuniinis nativo
apud Hetbaeos nuniini substiluisse eius
numinis nonien, (piod etiani in Aegypto
inferiore ait Asianis polissiniuni colere-
tur. Veruni, donec lii auclores alii[uod
suae opinionis argumentiuii pcnitMant,
tutius luei>iinur, ideo idem utroliicpi'' no-
men iiaberi, qnod i(bMn cuni Asiani iu
Aegypto l(un in Syria nethaei
UETll, IIETIIAEUS. 51 S
culucrint. Pocro, uti singukie fere ('.lia-
naanilicUs et Plioeniciac civitates suum
lialu'bant IJaal, ila singulae Helliaeoi'iun
civitatessuum liabel»anl Set vel Sutel\b.
Novum cum llelliaeorum tum lie-
braeoi'um rébus lumen atfuderunt re-
cenler in Aegypto apud Trll-el-'Amanui
dii'iiiiii reperlac e|»istulae ciiaracleriluis cunei-
Amenbotep
fonnituis exaratae, ae([uales
Tbotmes IV. im-
IlL-et IV., qui pliaraoni
médiate successerunt, quae pandunt,
quibus artibus pbaraones Iletliaeos, ne
rursum Aegyptum adorirenlur, praeve-
nerint, immo fortasse iam antea eorum
ex Aegypto eiectionem macbinati fue-
rint. Hethaeos et a sociis et etiam intcr
se diviserunl, foedera cum quibusdam
civitatibus-stabilientes, civitatum discor-
dias foventes, reges Babyloniae aliosquc
sibi foederibus et coniugiis devincicntes,
qui Heliiaeos, si opus esset, a tergo
adorirentur. His arlibus lii, magis for-
tasse quam pbaraonum armis, ut Ae-
gypto primuni, Chanaanilide postmodum
excédèrent, compulsi sunt. His factum
est, ut Hethaei illi etiani, qui in Clia-
naanitide aliquas retinuerant civitates,
ad suos in Syriani se recipere, quam
Hebraeis obstinatius resistere maluerinl.
Hinc tandem effectum est, ut Hebraeis
iiifinitae Iractus montanos Chanaanilidis primum
occupantilnis, aditum vero Plioeniciae et
Syriae secus mare iMedilerraneum mi-
nime occludentibus nequaquam se ob-
iecerint Aegyptii; Chananaei quippe
tanlo minus contra Aogyptios quidquam
erant molituri. quod sii)i ab Hebraeis
limeront. Mox interiectis-Pbilistbaeis Ae-
gyptii abAsia penitus excludebanlur. Ha
providebat Deus, ut lirmas radiées agere
posset Hebraeorum res publica.
lidem Hethaei vel Cheta in Assyriorum
monumenlis vocantur Chntti. Pluribus
ante 18»"' Aegyptiorum dynastiam sae-
culis, Sargon 1. rex Accad bellum ha-
buit cum Hethaeis. ïempore Tlieglatb-
phala^ar I. imp(M'abant al»
c. 1100
Euphrate ad Lihanum, pluresque Asiae
Minoris popubts liabelianl tribularios.
(laput iuiperii eral (iargamis seu C.har-
camis [[ov. 4(i,2 ,
poslea Kuiopus [Djcri'i-
/j/.s) dicta, ad Eupluab-n ab Assyriis
sila,
nccessario (»ccu[)aiula, quod davis esscl
numen Svriae, Plioi-iiiciar, Palaeslinar. ^^>uare
 519 IIETH, HETDAEUS. IIEVA. o2Ô

eius rcgein Sangar subef>erunt regcs in Sedada, Emath, Bcrolba etc. Undc via
Assyriac Assurnasirpal ^884-859) et Sal- Hethalon ea ccnseri consuevit, quae ad
inanassar II. (8o9-82o;. Aniio 738 Thc- septemtrionem Libani a mari Mediterra-
glathphalasar (III.) II. regnum Emalh in neo versus planitiem Emath ducit et
pi'oviaciac assyriacae ordinem rcdogit; quodammodo est introitus Emath (cf.

item Sargon 717 regnum (larganiis et 708 Num. 13,22; los. 13, li; lud. 3,3; 4 Reg.
regnum Kummudm seu Comniagcnem. 14, 2o). Furrer proponit Heitela inter
Linguam Hcthacorum quae fucrit Nahr el-Kebîr et JSahr 'J/xkâr. Verum ex
ignoramus. Inscriptiones nondum sunt opinione, quam I. P. van Kastercn défen-
cxplicatae, sola praesto sunt nomina dit,terminus septemtrionalis al) Eze-
propria. Causatur F. Lenormant 1. c. quaerendus est infra Li-
chiele descriptus
p. 270 ss. nomina quae S. Scriptura banum et Hermonem maiorem ab ostio
habcat Hethaeorum cs.se prorsus semi- Leontis (luvii {Nahr el-Qdsimiye) orien-
tica, nomina a monu mentis tradita ne- tem versus et nomen Hethalon conserva-
que scmitica esse neque arica. Nomina tum videtur in 'Adlûn a Leontc aquilo-
helhaea recenset Scriptura novem (Gen. nem versus intcr Tyrum et Sidonem.
23,8; 26,34; 36,2. 4; 1 Reg. 26,6; 2
Reg. H,3), non omnia certae lectionis ;
Cf. Furrer in Zeitschr. d. D. Pal. -Ver.
VIIF. 1885 p. 27; /. P. vaii Kastercn in Re-
potuerimt Hethaei Chananaeis permixti
vue bibl. IV. 1895 p. 27.
nominibus vocari hebraeis aut sono he-
braea imitantibus; Urias « lumen = HETTHIM (lud. 1,26) terra i. e. He-
labwe » cerle non erat nomcn iie- thaeorum; v. HETH.
thaenni. Itavero transcriptionibus assy-
riacis et imprimis aegypliis transfor-
HEVA (nin, EO'ajiiiYO, prima mulier
mantur et deformantur nomina, ut do et parens generis humani et vocavit :

eorum nativa indolc vix certi quidquam Adam nomen uxoris suae Heva, eo (juod
statut possit. Neque necesse est, omnes mater csset cunctorum viventium (Gen.
tribus vasta Hethaeorum foederationc 3,20; mn, Postquam Adam
rrri vivere).
sociatas origine fuisse chamitas aut ea- creatus est,Dominus Deus ei providit
dem lingua usas esse. adiutorium simile Adamo, « non est bo-
num esse hominem solum » (Gen. 2,18).
Cf. praeter ea, quae supra allegata sunt, Ex Dei creatoris consilio genus huma-
praesertiin F. Vir/ouroux, Mélanges bibl.
num debuit propagari, homo sociahs
éd. 2 p. 329 ss. c. de Cara, Gli Hethei-
;
est; quare duplici ratione opus creatio-
Pelasgi, Roina 1894; A. H. Sayce, The mo-
nurnenls of the Hittites in Trans. Soc. Bibl. nis hominis nondum erat absolutum an-
Arch. 1881 (Jidy); idem, The Hittites 1888; tequam exsisteret mulier. Quare dicitur :

idem, The races of the Old Test. 1891;
(F. HrtY//^^, The empire of the Hittites 1884;
L. de Lantsheere, Hittites et Omoriles,
Bruxelles 1887; idem. De la race et de la
non est bonum. Ipso autem modo, quo
producta exhibetur Heva, conditio desi-
gnatur mulieris, quam apostolus décla-
rât caput mulieris est vir; mulier glo-
:

langue des Hittites in Compte rendu du con-

ria est viri, at cum esse scribatur ex
grès scientifique international des catholiques
viro et simul cum eo integrum consti-
1891 p. 171 ss. Ed. Meyer, Gesch. des
;

Altert. 1. p. 213 s.; P. Jensen, Grundlagen

tuât principium propagationis generis,
fiir eine Entziiferung der (hatischen oder) est socia viri, non serva; « nam sicut
cilicischen (?) Inschriflen in Zeitschr. d D. mulier de viro, per mulierem »
ita vir
Morg. Gesellsch. XLVIH. 1894 p. :535-35'2. (1 Cor. 11,3. 7-12). « Immisit Dominus
429-485; idem, Hiltiter u. Armenier 1898. Deus soporem in Adam cumque obdor- ;

misset tulit unam de costis eius et re-

HETHALON CjSnn rQl, Vulgata :
plevit carnem pro ea et aedificavit Do-
via Hetbalon, LXX nomen proprium non minus Deus costam quam tulerat de
cxprimit, sed vertit) Ez. 47,15; 48,1. Adam in mulierem et adduxit eam ad
Terminus septemtrionalis terrae sanctae Adam » (Gen. 2,21. 22). Nota quae ad ea
magno i. e. Mediter-
describitur a mari verba scribit S. Augustinus (de Gen. c.
raneo per viam Hethalon, qua venitur Manich. 12) Sive ergo ista figurate
: '<
:i:>l IIEVA. lIliVA. 522

(licla siiit, sivc cliaiii liyiiralc l'acta sint, pudeulor monlilur ne(iua(|uam morlo
:

non fi'iislra lux; modo dicta vel l'acta m<iriomini. Dein praecei)lum tiatum esse
siint; scd siint piano inystoi'ia et sacra- alTirmat, ((uo ab ali(|ua scicntia arce-
nionla, sivc hoc modo qno Icniiilas no- ronlur, al([ue eo modo loquiUir ([uo in-
slra (•(•natiir, sivc aliiiiio alio mcliore, sinuot ac si Di'us illis eam inviderot
scciindiim sanam lamcii lidem, siinl iii- scientiam : scil onim Deus quod in quo-
Iri'prelanda tM inlcilcycnda ». Cl'. F. de cumquo dio comcdoritis ex eo aporion-
llKintiielnuer et Hobevg ad (ion. 2,21. tur oculi vosti'i et eritis sicut Elohim
Sopor ille a LXX dicilur sy.dTaat; al([ue scicntes bonum et maliun ((Ion. :t,4. .)).

l»robal)ile Adajn in illa conditionc

est At(iue inilium omius peccati est supcr-
vidisse istud symholiim lorinationis Ho- bia (Eccli. 10,15) et in superbia inilium
vae; statini cnim rci conscius exclamât :
sumpsit omnis perdilio (lob 4,14). Nam
hoc nunc os ex ossihiis meis et cai-o hisce tentaloris Heva concepil
v(n^bis

de carne mea; haoc vocabitnr virago appetitum similitudinis cum Deo et su-
(inoniani de viro sumpta est ((Jen. 2,23). perbe id suo conatu acquirere voluit
(juod promittebatur ipso nomine arbo-
ICI ([uid liac llevae ad Adam adductione
ris scientiae boni et niali (Gen. 2,17).
Lknis inslituorit, saccr aiictoi' déclarât :

(luamohrom liomo patrein

l'olinqnet
Vidit ita(iue nndior quod bonum essol

suum et matrcm cl adhaerebit uxori lignum ad vescendum et pulchrum ocu-

suae et ernnt duo in carne una (cf. lis aspecluque doleclabile hebr. vci'li —
Matth. 19,5). Institiiitur matrimonium a omnino potest et desiderabilo ad scien-
:

Dec ipso quasi nymphagogo, sed tam- tiam scil. dandam; cf. S^silM Prov. 1,3;
quani monogamia. Qiiod aliqni recentio- 21,10; 1er. 3,1;> —
proin ipsa arboris
res opinantur Adam fuisse creatum an- forma et fructus pulchritudine cgregia
drogynum, utraquo narratione Geneseos bonum illud (juod noniino conlineri vi-
excluditur 1,27 masculum el feminam
:
debatur posse acqiiiri suadebatur. Sug-
creavit eos (Dns') et 2,21. Esse mulie- gcslione itaque daemonis in lalem su-

rem sociani viri, eliam indicatur eo quod perbiam excitala tulit de frucUi illius et
comcdil, deditquo viro suo qui coniedit.
utrique aeque benedicit Deus bene- :

dixitqiie illis Dens et ait : crescite et

Verum statim deprehendit quam insi-
gniter decepta sil suggestionc diaboli et
multiplicamini et replète terram et snb-
sua ipsius superbia pudore et confu- :

iicite eam et dominamini etc. (Gen.

sione sull'undunlur ambo; rebellione in
1,28).
Vorum
Deum fada eliam in se ipsis ordinem
a muliere initium factum est
illum et plenam appetitus subieclionem
peccali (Eccli. 25,33); serpens Hevam
a gralia iustitiae originalis procedentem
seduxit È^r,xâTr)3£v valdo decepil astutia
turbarunt et amiserunt. Cousuerunt fo-
sua (2 Gor. 11,3). Et scrpons ille, homi-
lia lienscl fecerunt sibi perizomata et
cida ab initio, diabolus iSap. 2,24) mu-
sese absconderunl a facie Dei. In (jua
lierem aggreditur lamqiiam quae faci-
absconsione prodilui- quo(iuo liunen in-
lius expugnetur cur praecepit vobis
:

telleclus osse obfuscalum. Inlerrogala a

Deus ut non comederetis de omni ligno
Deo mulior vore faletur scrpons me :

paradisi? i. e. (ut iam Suarez explicat)

decepil; sed plenius dicendum oral ex
ut ex nullo ligno comederetis. Hamum
sua ipsius superbia faclum esse ut scr-
quem lonlalor proiecit llcva iam eo ipso
pons potuorit docipoi-e. Poccatum sctiui-
fera arripit (piia i-espondet explicans
Inr alla quoquo pocna mulliplicabo :

Deum soluni ith-oliiltuisso osum fructus

aorumnas tuas et concoptus tuos; iii
unius ai'boi'is in modio paradisi ne ><

dolore paries filios cl ad virum erit de-

moriannu' (illiid forte qiiod iiabot \ ul-
->

sidorium tuum (socundinn hebr. cf. 4,7

gata nequc in hebraeo aequo in graoco
appotilus, Gant. 7,10 convorsio, ila rod-
liabotur; ((uarc non iam iiic cum ali<|ui-
ditur np"'w''r, I.XX àjcoiJTpotpij, ljtiaTpoy»î)
bus ll(>va est accusanda (juasi commiaa-
lion(Mn Dei in <lid)iiim vocmssoI ). Diabo- ol ipso dominaiiilur lui (Gon. ;t,l(r. lu-

lus, palcr mendacii, prn sua naliica im- slam ilaquo inciirrit suporbiac pooiKuii
o23 IIEVA.
ipsopudore, illo ad virum desidcrio qiio
suani talcliir infirmilatem, et doiiiina-
tione viri ciii siibditiir; commodi vero
seusuum poenani luit doloribiis
Sed Deus iuste punit niisericoiditer
diiin
Hiioque remediuin apponit seinen nm-
lieris conlei^H caput serpcntis. Proiiiil-
titur fore ut tandem per natuni de mu-
liere plena de dialDolo victore Victoria
reportetur et proinde daninum per eum
illatuni reparetur. Qua proniissione ac-
cepta Adam \ocat nomen uxoris suae
Heva, eo quod mater esset cunctorum
viventiuni. Ea enim promissione etiam
continebatur poenam mortis non slatiiii
exactum iri, vcrum manere benedictio-
nem dalam pro generis humani proi)a-
gatione.
Ex narratione Gen. 3,4 s. et verbis He-
vac V. 13 etiam intellegitur ({uod scri-
bitur 1 Tim. 2,14 Adam non est dece-
: 36,2 incerta (cf. v. 20). Hevaei los. 11,3
ptus oùy. TjTzxTïjOr), nuilier autem decepla
in praevaricatione l'acta est IÇa7:aTr;6£r7a
yÉ^ovj. Nani, ut Estius explicat, proprie
nemo decipitur nisi a decipicnte i. e. ab
eo qui proprie et formaliter decipit,
quod non facit nisi qui fallendi anime
falsum ei persuadct; hoc modo serpens
mulierem decepit; mulier autem etsi
lalsum viro persuasit hoc fecit decepta,
non decipiens, quia non faciebat animo
lallendi; putabat enim verum esse quod
suadebat.
Heva cuni pareret primum filium lae-
tabunda exclamât : possedi (nacta sum,
vel produxij hominem per Dominum,
vel cum Domino, ope Domini; ex "'n'':p
nomen Gain explicatur. Rursumque pe-
perit fratrem eius Abel Sin quam vo-
cem saepe exponunt halitum, quasi
Heva iam vitam mortalem esse fluxam
exprimere voluisset. Verum recentioi^s
vocem interpretantur potius filium de-
rivatione ex lingua assyriaca deprom-
pta. Dubium non est quin uti Adam, ila
Heva quoquc poenitenlia acta vcniam et
salutem sit cousccula (cf.
I. KXABENBAIER.
HEVAEI, nomen gentilicium.
1. Hevaei (nn, o Eùaîb;),
10,17; Par. 1,15 Ghanaane orta, e
1 !
sola jiucusque S. Scriptura uobis nota.
UEVAEI. oU
Videntur pars aliqua fuisse eius gentis,
([uae generaliore nominc Amorrhaei i. e.
monlium incolae appellabatur, cimi Ga-
parlus. l)aonitae et Sichemitae Hevaei (los. 11,
19 Gen. 34,2) iidem 2 Reg. 21,2 et Gen.
;
: 48,22 dicantur Amorrhaei. Ubi terrae
sanctae gentes enimierantur, vix non
semper Hevaei paenultimum locum ob-
tinent, agmen claudentibus lebusaeis :
Ex. 3,8. 17; 13,o; 23,23; 33,2; 34,11;
Deut. 7,1 ; los. 9,1 ; 12,8; 20,17; 24,11 ;
: lud. 3,5; Reg. 9,20; 2 Par. 8,7. Alio
3
loco ieguntur Gen. 10,17; 1 Par. 1,15;
Ex. 23,28; los. 3,10; Judith 5,20. Omit-
tuntur Gen. 15,19 ss. (nisi ibi fortasse
sub alio nomine lateant) et Neh. 9,8.
Hemor Hevaeus tempore lacob Gen. 33,
18 ss. erat princeps Salem, urbis Sichi-
morum, cuius fdius Sichem Dinae stu-
prum intulit. Lectio « Hevaei » Gen.
habitantes ad radiées montis Hermon in
valle (v. 8) Maspha foedere iuncti sunt
labin, régi Asor, et cum eo a losue de-
victi. Quod factum attingitur los. 9,1;
24,11. Gabaonitae Hevaei les. 9 dolo
apud losue effecerunt, ut incolumes
servarentur; perpetuis tamen angariis
fuerunt addicti. Quos contra promissa
interimere aggressus est Saul (2 Reg.
21); in cuius rei poenam famés sub Da-
vide saeviit, donec divine oraculo mo-
nitus rex septem vires domus Saul illis
tradidit extremo supplicio perimendos,
Post losuen supererant Hevaei lud. 3,3
in Libano, a monte Hermon usque ad
urbem Emath seu Hamatb. Tempore
David 2 Reg. 24,7, qui Tyro pergebant
in Bersabee, transibant per terram pri-
mum Hevaeorum, dein Chananaeorum.
Quorum reliquias 3 Reg. 9,20; 2 Par.
8,7 Salomon fecit Iributarios.
2. Hevaei in Vulgata et Eùaroi in ver-
sione graeca etiam scribuntur ii, qui
Deut. 2,23 les. 13,4[3] scribuntur
et
l3"'1V. Quos eandem esse gentem atque
Sap. 10,2).
Hevaees Diin, nulle argumente demon-
stralur. Habitaverunt illi in tuguriis,
non in urbibus munitis, in ea quac
postmodimi fuit Philisthaea. Quos ex-
gens Gen. pulerunt Pliilisthaei e Creta insula ad-
vecti, non tamen deleverunt, cum tem-
,
pore losue tradantur incoluissc ad
 IIKVAKI, lIII'.liAl'OLIS. 5i(i

iiiL'i'iilu'iii i>eiila|ml('os iis(nu' ad torieii- et orionlcni Araliiae, unde (îe.^eniiis in-

Icm Aef^ypli. tellegil XauXoTa(ouç Strabonis (.\VI. 4,2)
3. llcvaei ;\ Wv^. il, 'M) incdiac iirliis Nabatliaeis el llagrensibus vicinos, ad
Ava; V. AVA. sinuni Persicinn habitantes, in euius
4. llovaiMis «'(Mldiliir iii Viil^ata Ins. litoi'e JSicbultfius Gliawilae oppidum re-

13,21 iionicn propriiim tlvi (vide s. v.). gioneinve i-ecenset. Neque pi-ofeclo nii-
rurn videri polesl, (|uod cadetn gens
HEVILA. HEVILATH l^rn ;

variis in locis vestigia sua rcliipiil. Al-

EùïXdt, EÙEiXoî, IvLvXcît). 1. Tcri'a llevilaili
tauien alii interprètes (ut lioseumuller,
(l'iiam circuit IMiisoii lluvius [laradisi el
pulant etiain Gen. 2;'), 18 Ilevi-
Ktio/>e/)
in ([lia iiivcniiiiitiir ani'iiin optiiiiiim,
lani in ausli-o Arabiae seu Khuulûn in
lidi'llium, lapis onvciiiiuis ((icn. 2,11. Yemen inlellegendain i>sse.
12); v. IWU.VniSUS^
2. Seciiiidiis iiiler (|iiiii([iie lilios ("dius Cf. Gesenius. Tliosaurus 452; liiig. Iiebr. p.

Gl)ani Par. Mehu/ir, ncsc'.neibung von 1772 Arabien

tilii ((ien. 10,7; 1 1,9).
p. 342; /inr/idit, Ptiales 2,28; Itosenmiil-
Vcstigium f,'-cnUs ciisiiilicac llavila prac
lei\ Scliolia in Cou. 10,29 et 25.18 el liilil.
so forre videnlur siiuis Aval les ^xôXtzoç i
Allert. III. p. 157. 158; Knobel, Volkcrtafel
AùaXÎTrj.; SCII "A6aXtTr((;) cl S'CHS Avalita-
1850 p. 186.
riiin (
AoaXîTai) a moridiciVcLiiia/K'/- .!/««-
deb in litore Africae {Ptol. IV. 7,10. 27. HEZECHIEL i^Xp-^^ 6 ^EUv-^l),
39 [éd. Mûller-Fischer 7,3. 10. 11]; cf. sacerdos, oui viccsima sors in ministe-
Plin. VI. 29,174); sinus Avalitcs hodie rio Doinini a David designata esl 1 Par. (

Zeila appellatur ab urbe ciusdcni nonii- 24,10.

nis.
HEZECI {^"pyri, WÇcny.l), uuus ex po-
Gesenius, Thesaur. p. i:>1\ F. de
Cf. steris Elphaal de li'ibu Beniamin 1 Par.
Jlummclauer ad Gen. 10,7; Knohcl, Vôl- 8,17).
kerlafel 1850 p. 261. 2G2; Lenornmnt, His-
toire ancienne de l'Orient 1881 I. p. 267. HEZECI A V. EZECHIAS 4 el ">.

HEZION tpnn, 'A^îv), rex Syriae

3. Unns ex tredcoini filiis lectan (ilii

Ilcber (Gen. 10,29; 1 Par. 1,23).

(Arain), paler Tabremon et avus Bena-
leclanidae Arabiam nieridionalem in-
dad I. (3 Reg. 15,18).
colebant (v. lECTAiN). Nihilominus Hevila HEZIR (inn, à Xr,Çe(v), sacerdos oui
lectanidarurn eadem gens esse potest, Do-
deeinui septima i^^rs in niinisterio
quae Hevila cushitica Gen. 10,7 el ipsa inini a Davide designata est (I Par.
oxsistenlia Ilevilac al'rii-anae el arabicae
24,11)). Idem noinen hebr. gcrit Hazir
innuil Ciishilas ouni leclanidis in.unain
vvide s. V.).
genlem coaluisse, quani aequc Gusli et
leclano progenitam scriberc l'as luit, ul HIEL (Sn^îI, "A'/.iiîX), oi'iuutlus de
nolal F. de Hummelaiier, Goinm. in Gen. Belliel, qui in diebus Achab urbem le-
p. 333. Huic gonli Uun noinine huu situ rielio nuuiinienlis tirniare aggri>ssus est,
correspondet regio Khaulân iu Yemoi sed iuxta impreealioneni losue (cf. los.
{Bochart, Ro.^enmûHer, Knobel). Eiusdeni 6,26) graves luiius facinoris poeuas luit:
gontis ut videtur, menlio fit Gen. 2a, 18 : elenini cuni fundamenla iacerel, eius
Habilavit (Ismael) ab Ilcvila up(|ue Sur, priniogenitus Abirain luorle sublatus est
quae rcspicit Aegypluni introeunlibus et cuni portas poneret, Segub lilius no-
Assyrios, heltr. vcrlc usque ad niui-um,
: vissinius caudem sortem priuiogeniti
<iui ad introiluni Aegypli, si i)crgas
est subiil (3 Reg. 16,34). Appellatur rri
Assyriam versus; el 1 Ueg. 15,7 Per- :
l'^xn, (piod nonien gentiliciuni .Vi-absel
cussit Saul Anialec ab Hevila donec
venias ad Sur, cpiae est c regione Ae- Syrus perperam reddidciunt donuun
gypli. Goin|>lures interprètes ai'gunnl liis
idoloi'uni, inaledii'ti(tnis, stnl recte I.W
ô HxtOTjXfTr,;.
saltein loris désignai'! aliquani licvilani
non in aiisti'O, scd intei' srplendrioneni HIERAPOLIS ('lepâroXii), urbs
:i27 IlIEnAPOLTS. niRAM. 528

Phrygiae maioris [Ptol. V. 2,26 [éd. Mûl- HIRAM, nomen proprium, quo in
ler-Fischcr 2,17]; Plin. V. 29,103), Co- Vulgala nomina diversa bebraica red-
lossis et Laodiceae vicina (Col. 4,13 et duntur.
V. EPAPHRA.S). Sila erat ad seplenitrio- 1. Hiram (Dl"'", Zatpwiv) enumeratur
nem Lyci qui in Maeandnim in-
fluvii,
ultimus inter undecim duces Edomita-
cidit, in regioue terrac niotibus facile
rum, qui Horraeis exstirpatis totam re-
concussa (Strabo XII. 8,17; éd. Cas. gioncm Edom occupaverant (Gen. 36,
J79). luxta urbem erant aquac calidae 1 Par. 1,54). In lectione LXX Zxcpuîv
43;
et Plutonium scil. sub parvo supercilio Ewald putat nomen ducis duodecimi
montis supra incumbentis foramen mo-
iSÏ ex Gen. 36,11. 15 latere, unde con-
diciim, oppletum nebuloso et crasso
cluditin textu primigenio duodecim
vapore {Strabo XIII. 4,14; éd. Cas. 629),
Matris tantuni Magnae sacerdoti inno- nomina adfuisse (Geschichto des Voikes
II. 93,208). Ruinae iirbis cer-
Israël éd. 3 I. p. 330); sed haec ratio
xiuni (Plin.
nuntur apud vicum Patnbuk Kalessi.
vix sufficiet ad numerum duodenarium
Iribuum Edom stabiliendum. Inter reges,
Cf. Chandler, Trav. in Asia Minor, 1817 qui Sennacberib tributum solvebant,
1. 264 s.; IlamiUon, Researclies in Asia commemoratur Xirnmmu mat TJduum-
Minor, 1842 I. 507 s.; IF. M. Raynsay, Ci-
maai {Taylor Gylinder 2,o4j eundem ;
liésand Bishoprics of Phrygia I. 1 p. 84 s.
esse nostrum Hiram regionis Edom cen-
;

C. Humann, C. Cichorius W. Jucleic/i,

Fiz. Winter, Alleiiuiner von Hlerapolis, set C. I. Bail in Smith-Fuller, Dict. of
IJcilin 18',i8. tbe Bible I. 1441.
2. Hiram (Dltn, n^lin, D-lin ;
XsipâjjL,
HIEREMIAS scribitur in Vulgata
Ps. 64,1; 136,1 pro lercmias.
Xtpd[j.), rex Tyri, qui ligna cedrina et
artificesHierosolyma misit ad aedifican-
HIERONYMUS (
'Ispwvjaoç), unus dam domum régis David aniici sui et
ex pracfectis regioaum, qui in ludaeos iterum ud acdificandam domum Domini
saevire pergebant (2 Mach. 12,2), post-
et domum régis Salomonis, quocum
quani Lysias tutor Antiochi V. Eupa- foedus pepigerat. Classis Salomonis cum
toris pace cuni luda Mach. compositain
classe Hiram coniuncta commercium
Syriam rediit (12,1; cf. ll,l-lo). agebat. Nautae Salomonis a nantis Ty-
HIN V. MENSURAE. riorum adiuti de Asiongaber in sinu Aela-
HINNULUS dicitur imprimis de ca- nitico usque in Opbir navigabant inde-
tulis cervi et capreae (Gant. 2,9. 17; que aurum, ligna thyina, gemmas
4,5; 7,4; 8,14); v. CAPREA, CERVUS. pretiosas Neque vinculum
afferebant.
— Semel S. Ilieronymus hebr. 'in-riS:?''
foederis remissum est, cum Hiram illas
viginli civitates Chabul a Salomone sibi
vertit gratissimus hinnulus (Prov. 5,19);
donatas illi redderet, quod minus sibi
nSyi est feminina forma nominis SJ^^
placuissent. Cf. 2 Reg. 3,11; 3 Reg. 5,1
quod probabiliter ibicem désignât; v. ss.; 9,11 ss.; 10,11. 12; 1 Par. 14,1; 2
IBEX. Par. 2,1 ss.; 8,2. 18; 9,10. 21; de civila-

HIR primus ex tibus Chabul vide s. v.

("ni!;, "Hp), filiis Ca-
Ex testimonio Dit Phoenicum histo-
leb lilii lephone (1 Par. 4,13). Nomen riographi et Menandn Ephesini (apud
hebr. probabilius est i"ty et Waw addi- FUiv. losephum, Ant. VIII. 5,3; cent.
lum potius ad nomen proprium scquens Ap. 1,17. 18) Hiram (Etp(o[i.oç) erat filius
irahendum est ut Waw copulativum. Abibali régis et annos 34 regnavit vita

HIR :-ii"i/'Qp, B Tatôij.), Beniaminita,

ad annum quinquagesimum tertium pro-
ducta, plurima templa exstruxit ac do-
pater Sepham et Hapham et Maachae, nariis ornavit, Tyrum urbem amplio-
qiiam Machir uxorem duxit (1 Par. 7,12). rem reddidit aggeribusque munivil, in
Cf. F. de Huminelauer, Comm. in Num.
bello prospéra fortuna usus est, cum
p. 178. 183. Salomone certamen solvendi aenigmata
HIR A V. IRA 3. subiit, quo in certaminc Hiram primum
ri^io IlIKAM. IIIRCANUS. )30

\ pro miilcla
ictus luajAiiaiii i)eciiiiiae viin templo ('\sliiioiido cogilaverit, Salomo-
SalûiiiMiii postoa voro pcr
popoii'lit, nein iaiii natiiin fuisse; eandem opinio-
AlKlciiioiii'in T\ riiiiu quoiulain non soliiiu nem approbat ./. F. Stenning apud
ai-nigiiiala pniposila solvit, sed alla Hastings, Dicl. of Ihe Bible II. 389 b.
proposiiit, (piae ifise Salornon solvcro Yei'um nbstal, ((iiod Natiian propliefa,
non valons ninllinn peciniiat' legi Ilirain quitempium a Saloiiioiie cxstru(;tum iri
pepcndit. Epislnlas (puxiiic Saloiiionis Davidcm docet, loqui videalur de Salo-
ad Ilirain i-l Ilirain ad Saloinononi cxlii- inone nondiim nato, sed nascituro;
l.ol Flav. losopluis (Anl. VIII. -i.C.-S) neque liacc diflicultas a Movers, qui
assorons iiaruiii epislulaium ovcinplaria eam ipse sensil, suflicienter soluta dici
apuil Tvriosiiuoqiic in piiblicis tabulariis potest (1. c. p. 149).
conservaii. ^}uod Tatianus (adv. Grac- Nomen Hiram régis liodie <[uoque
ros 37, il/. C, 880) c\ hisloriis Phocnicuin conneclitur cum sepulcro Hirain, Qafrr
rcfert Ilirain re;4'ein liliain suam Salo- Uh'tlm (vel Hairân, ut alii se audivissc
moni in inatriinoninm dédisse, aliunde aftirmant) una hora et 4.o minutis a
non contirmatnr; inter nuilieres alieni- ïyio inter meridiem et orienlem; mo-
genas, quas Salornon adainavit, rcccn- numentum est plioeniciurn, sed inscri-
senliir 3 Heg. 11,1 Sidoniae, non vero ptionibus carens, t[uare anliquitas certo
Tyriac. deterininari nequit. Cf. Baedeker-Ben-
E\ lestinionio Mcnandri de 34 annis zinger, Pal. u. Syrien éd. 5 p. 288.
regni Hirain (Ant. VUl. 5,3) dilTicuUas A nostro Hiram distinguendus est al-
chronologica oritur, quao illud Monandri ler Hiram rex Tyri, qui per viginti an-
asscrtum dubimn reddil. Discimns eniin nos regnavit et cuius anno decimo quarto
ex 3 llog. 0,1 et 9,10 teinplnm Salomonis Cyrus rex Persarum imperium accepil
aedilicari coeplum esse anno quarto [Flnv. los. cont. Ap. 1,21).
regni Salomonis, et opère viginti annis 3. Hiram (OTn vel QTin, Xtpâti), arti-
post coinpleto regem Hirani adhuc su-
fex a rege Hiram Salomoni inissns ad
perstitem fuisse. Kegnavit igitur Hiram
porficiendam variam teinpli supellecti-
una cuin Davide ad suninuun per decem
lem (3 Reg. 7,13-4o; 2 Par. 2,13. 14; 4,
annos, imino si Flav. losephus (Ant.
H-16); habebat patrem Tyriuin, matrem
VIII. 3,1; cont. Ap. 1,18) recte asserit
autem Danitam, quae etiam vidua de
templuni aedilicari coeptuni esse anno
tribu Ncphtbali vocatnret hinc prioreni
duodeciino regni Hirani, solummodo
inaritum Neplitbalitam babuisse cen-
per octo annos. lainvero David doinuin
senda est. Singularis tituius 3N (in con-
cediinain aeditîcavit régnante Hirain,
iila aediticata cogitavit de teinplo ex- textu lax et mx) ei tribuitur 2 Par. 2,

struendo,adulterinnicuniBethsabe coin- 13 et 4,16 i. c. pater, magister, consi-

inisil, Salomonein genuit. Ergo Salonion liarius.
adhuo infans regnuin adeptus esset; lioe
aulein adinilti nequit, etsi ignorainns
HIRAS m'-n. Etpâç) Odollamitos.

quot prat'cise annos natus Salornon
rcgnare coeperlt. Unde patet longius
Icmpus requiri pro regno Hiratn quam
Menander assignat.
Fuerunl (pii duos rcges Hirain distin-
amicus luda patriarchae (Gen. 38,1. 12.
20). Pro amico eius (inyï) Vulgata et
I.XX reddunt pastorcm eius (inyï).
HIRCANUS /Vpxavô;), lllius Tobiae
I

guèrent, ainicuin Davidis et ainicuui cuiusdam, vir vaUle eininens, qui ma-
Salomonis. Contra quos iam F. C. Mo- gnos tbesauros in aerario leinpli depo-
vers (Phonizier II. p. 147 ss.) urget Z
1 sitos habebat eo tempore, quo Helio-
Par. 2,3 Hiram amicuin Salomonis ex- doi'us lemplum direptiirus ex Syria
liiberi eundein, qui fuerit amicus Davi- adveiiit 2 Mach. 3,11). Apud Flav. loso-
dis. Ipse Movers existiinat in libiis pluim (Ant. XII. 4,2 s.; \\,l) comineino-
Sainuolis non servari ab auctore sacro rantur iilii Tobiae, «pii ex sororo Oniao
ordinein clironologiciim et eo tempore, II. pontilicis iiali erant et poslmoduin

qiK» David domo cedrina aediticata do Meiudao iinpio |>oiilitici adliaerobaiit cl

 \

i31 UIRCANUS. UIRUNDO. 532

iiiter illos anus loscplius nomine, qui ex debel addendo : nepos, ciini taïucn ex
l'ratris sui filia gcuiiiit Hyrcaniiin, virum communi usu loquendi supplendum sit
in pertLirbationibus piihlicis illiiis tein- filius scil. Tobiae vel ut Ewald (Gescli.
poris satis celebrem. Noster igilur Hir- des Volkes Israël éd. 3 IV. p. 333) opi-
oanus 2 Mach. 3,11 a nonnullis ceiisetiir natur, filii illius losephi etiam voca-
unus exillis filiis Tobiae, ab aliis bantur fdii Tobiae scil. ab avo suo.
Calmet, Riehm-Baethgen, Hand-
i^Givtius, £. Schiirer {(W'èch. des jiid. Volkes éd. 3
wôrterbiich des Bibl. Altert. s. v.) I. p. 19o. 19Ô) coniiciens inter filios
HyrcauLis fdius losepbi filii Tobiae; in losepb unum nomine Tobiae fuisse ge-
hac altéra interprelatione elJipsis : nealogiain faniiliae Tobiae hoc rnodo
Hircaniis Tobiae (toî5 To6(ou) suppleri construit :

Tobias niaritus sororis Oniac II.

'
loseph
—— —
7 lilii (inter quos Tobia*;?) Hyrcanus
[Ant. XII. 4, 6] I

Hyrcanus o\ Tw6['ou T.aXozç,

[2 Mach. 3, M]

HIRCUS V. CAPER. hinuidinem explicant; Synimacho D^D

HIRSEMES urbs v. BETHSAMES I .
in 1er. est cicada (S. Hieron. in 1er.), in
HIRUNDO. 1. Vox hirundo in Is. autem pariter yeXiowv, eandemque
Vulgata tribus noniinibus textus primi- avem Arabs désignât; Targum chaldai-
genii respondet. In libre Tobiae dicun- cum, si ordinem vocum considéras, D^D
tur ' ex nido hirundinum dormienti cali- gruem (xidiId) et Tiiy hirundinem
da stcrcora super ocalos » incidisse (Tob.
(Nn"-'!JD) appellat; at haud improbabi-
2,11), ubi textus graecus nomine gene-
lis videtur explicatio Bocharti, ordinem
raliore arpo'jôfa utitur, quod varias aves
minores, vel ut passeres et hirundines
vocabulorum a paraphrasta esse inver-
sum, ita ut ipso quoque cum reliquis
aliasque significat. Deinde in epistula
leremiae ad ostendendam idolorum D>D hirundinem interpretetur, quam-
vanitatcm inter alia exenipla additur quam Hebraei ex verbis lonathae occa-
« supra corpus eorum et supra caput sionem sumpserint gruem exponendi.
eorum volant noctuae et hirundines », Idem de versione syriaca siniplici vide-
ubi in graeco habetur ysXioo'vsç (Baruch tur dicendum esse, quae in verbis Eze-
6,21). Denique bis hehr. D1D vël D''D chiae simpliciter hirundinem (xn''-1JD)
exponit, item in epistula leremiae pro
{Qeri 1er. 8,7) a S. Hieronymo hirundo
gr. -/cX'.BtJjv, in altero vero leremiae loco
exponitur, scilicet in prophetia leremiae,
(8,7)inverso ordine gruem et hirundinem
ubi cum ciconia, turture, grue inter
habet (xn>Ji:D1 XiDIID).
aves migratorias nominatur (1er. 8,7j, et
in cantico Ezechiae, ubi gemitus aegro-
2. Satis igitur magnus interpretuni an-
tiquorum consensus quoad hirundinem
tantis voci hirundinis pipientis compa-
habetur. Ac certe imprimis ysXiowv sine
ratur ("nr^ D1D3 Is. 38,14, Vulgata
dubio est vera hirundo, cuius variae
sicut pullus hirundinis ; de "iljs; cf. CICO- species regionem orientalem fréquentant
NIA). — Ex versionibus antiquis LXX et (Hirundo Savignii Stephens, H. rustica
Theodotion vocem hebraicam in utroque Linné, H. rufula L., Chclidon urbica L.,
loco similiter ut Vulgata ysXiciojv i. e Cotyle ri-paria L., C. rupesli'is L., al.,
r.33 IIIHL'NDO. IIISI'AMA. :>u

oinnesox uitliiio l'asscrum). Ilaïul inople liaiid laro occurrit; ci. l'rd. Dclilzsrli, As-
vcro oliam aipouOîa Uhri Tohiao, qiiao f.yr. Tiiii'rnaiiit'ii 101 s.; II'. Ilougltlon iii

Syro item sunt aves sonsii goncrali Trans. Soc. IJibl. Arcli. VIII. I88i, 72- i; _
(NIES), quac(iiie in iiiuro liiisse texliis
Wilkinson-Binh, .Manners and Cusloniâ II. B
tl4; III. 319.
graociis ot syriacus dicil, a S. Ilioro-
nyiuo liiriindint's vooaiitur, qiiainvis aliac L. KONCK.
avcs minores a sijiiiificalione voeis p:rae- HISPANIA 'bnavfa, Ï7:av(a). Alicpia
cae non dohoant cxcliidi. Praotcrea rcgio iiicridiMiialis llispaniae in Velere
oliani C"iD, quac ipso noniine voccm hi- Tcstamento conimomoratin' nomine
rundinum per acrcni voianliiim videtur Tharsis (vide v.), Hispania scil. bae-
s.

iniilari, aliquo modo hiruiidinibns certe lica, cui llumon Haetis nomen dédit,

adnumeranda est. At duo vidontur ob- ludas .Vlachaltaeus inter alia de rébus
slare, quominus ipsas verac hiriindinis gestis Romanorutn etiam fama accepit :

species eo nomine inlellcsanuis nam :

quanta l'ccerunt in regione Hispaniae cl
liirundincs in Palacslina ex parle tan- quod in potestatem redegerunl nietalla
lum migrare soient, nuiltis in calidiori- argenti et auri quae illic sunt et posse-
bus ternie partibns remancnlibus; imde derunt omnem locum consilio suo et
minus apte a leremia inieraves mii^i'ato- l)alientia d .Macli. 8,3 1; atque Romani

rias tamquam excmpluni adducerentur. post bellum secunduin puiiicum diutur-

Deinde nomen sis ab liodiernis quoque nis et acribus pugiiis Hispaniam sibi

terrae incolis usurpalur non ad ipsam subiicere adnitebantur. Apostoliis Pau-

birundinem (arali. sunânû], scd speciem lus in Hispaniam proficisci statuil,

al'tinom designandam, quae nomine postquam in .\sia et .Macedonia Grae- et

scientifico nunc Cypselus audit (germ. cia cootus

Cdiristianorum fundaverat.
Mauerschwalbe, gall. marlinet, angl. Proficisci voluit per Romam et a Roma-

swift), olim a Linneo Hirundo dicta.
Huius quoque generis variae species
vere migratoriae in Palaestina inve-
niuntur (Ci/pselus apus Illiger, C. melba
111., C. affinis Gray), liirundinibus in
habitu exteriore, volatu, vocibus satis
similes, quanivis ad aliuin ordinem
nis sperabat se iri illuc deductum Rom.
15,24. 28). Eum iter illud post priorem
suam captivitatem rêvera suscepisse,
documento est quod habet Clemens ro-
manus {epist. 1 ad Cor. cap. 3) Paulum
venisse usque ad occidentis terniinum
[iTà TÔ TÉpaa T^? ôûaaw;' accodit Fragmeii- ;

Cypselomorphanim pertineant. Probabi- tum .Muratorianum (lin. 37. 38), quo

Scriptura vaiiae avcs similes
liler in S. rfticitur profectione Pauli ab urbe
de <'

eodem nomine appellanlur. Alio — ad Hispaniam proficiscenlis » niedio sae-

denique nomine bebraico plerisque vera culo secundo in ecclesia lomana nullum
hirundo videtur designari, scil. liiT, dubiuin tuis.se.
.Multitudinem et praeslantiam melal-
quod bis tanlum occurrit et in Vulgata
lorum in Hispania 1 Macli. 8,3) célébrât
semeljîrts.ser Prov. 2fi,2), alia vice tur-
Posidonius rlietor (apnd Strabonem 111.
/ur dicitur(Ps. 83[84],4'; de quo v. PAS-
2,9; cd. Caa. 147) quasi instinctu ([uo-
SER.
dam poetico raptus non cnim dives :

Cf. Sam. Bocharl. Hieroz. H. ."iJ-GS, éd.

modo, inquit, terra illa est, sed et infra
Rosenm: U.l\02-\i; E. F. K. KosonmitHer. se opes habet conditas; el rêvera apud
Bibl. Alterth. IV. 2,3 iO s.; //. <). Lenz, islos homines infra terrain non Hades,
Zool. d. ail. Griech. u. lloin. '>;»8-302; sed Plulo (sive Dis qxmsi dives) habitai.
L. Letri/solin. Zool. d. Talinuds 206-9; Quae Posidonius ilc Hispania ineridionali
H. B. Tristraiii. Nat. Hisl. cd. 8,204-8; id. (Turdelania), eadem Pliniiis ,in. 3.30
Fauna and Flora of Pal. 00-3. 82-i J. G. Metalli^
;
de univci'sa liis|)ania testalur :

nood, Bihle Animale 381-'.H P. Ciilhera, ;

plumbi, terri, aeris, argcnli. auri lola

Fauna bibl. 267 s. Leitnis-Liidiri/j, Synop-
;

si.s I. 1 éd. 3, p. 360. 386; A. E. Brc/im,

ierme Hispania scaltd, cilei-ior el specu-
Tierleben cd. 3, IV. 518-33; G. Loreta, La laris la])idis, Raelica el minio; sunt el
zoologia nella Hibbia 224-6. Kliain in — marmoium lapicidinae. Gf. Diod. Sic.
rnonuinentis assyiiacis el aegypiiis iiinindo ;i,3:i; Fhiv. los. it.li. iud. 11. IC..4.
 ,

o3o UOBA. IlOLDA, OLDA. 536

HOBA n2in, Xo6d), quae esL ad lac- dicitur "inn Moysis ; nam vox latiore si-

vam ad scptcmtrioiiem Damasci, iirbs

i. e. gnificatu de cognato adhibetur (cf. inn).
ad quain usquc Abraham persecuLus HOBIA V. HABIA.
est Chodorlahomor einsque socios (Gen.
14, lo). Eusebius (Ononi. éd. Lag. 301,32)
HOD (lin, "Qo], unus ex filiis Supha
de tribu Aser (1 Par. 7,37).
asserit locum Xw6â in illis rcgionibiis suo
lempore exstilisse, quem Ebionitae in- HODES (yjin, "Aôa), uxor Saharaini
colnerint. Censetiir esse viens hodierniis Beniaminitae, quae in regione Moab
Qâbân ad radiées Antilibani dimidia fere septem fdios genuit, principes in fami-
hora a Daniasco septemtrionem versus liis suis (1 Par. 8,9),
[Furrer] vel minus probabiliter viens
HODSi (^;y"Tn ainnn y^x, Vui-
Hoha 20 horis a Damaseo septemtrionem
versus [Wetzstein). Hoba nostra a — gata : terra inferior Hodsi,
'Aoaaa() in censu populi per
LXX yî] 0a-
êaatbvr5 laitv
nonnullis supponitur esse Choba (Iiidilli
io,o graece), qiiare v. CHOBA 2.
loab facto recensetur inter terrani lazer
in Galaad et Dan silvestria seu Lais-Dan
Cf. Furrer in Zeilschr. d. D. Pal. -Ver. (2 Reg. 24,6). Textus sine dubio cor-
VIII. 1883 p. 40; ^\et:istein apud Franz ruptusest.Legendum videtur DTinn VIN
DelUzsc/i, Genesis 1887 p. 561.
H'élp terra Hethaeorum usque Cades;
HOBAB (nin, '05â6, 'IwÇâg), filius
cf. Hummelauer ad li. I. qui défen-
F. de
Uagnel Madianitae et fraler Sepliorae, dit intellegendam esse Cades seu Cèdes
uxoris Moysis, cognatus Moysis (7nn) a , tribus Nephthali, dum alii (Vigouroux,

Moyse indnclns est, ut Isi^aelitis se Driver) praeferunt Cades urbem princi-

adinngeret ductor viarum per deser- palem Hethaeorum ad Orontem fluvium
sitam haud longe ab Emesa (Hôms) me-
tnm « noli nos relinqnere; tu enim
:

nosti in quibus locis per dcsertum

ndiera versus. Emendationem textus
castra ponere debeamus et eris ductor
supra proposilam confirmât recensio
noster; cumque nobiscnm veneris, quid- Lucianca de, y^v XstTiàtj. Ka^'r^ç.
:

qnid optimum fuerit ex opibns qnas De urbe Cades Hethaeorum seu Qodshic
nobis traditurus est Dominus, dabimus in hieroglyphis aegyptiacls vide Lepsius,
tibi » (Nnm. 10,31. 32). Fiiii eius et Denkmiiler, Abth. III. 158. 159. 164 W. ;

poster! habitabant cum filiis luda (lud. Max Millier, Asicn und Europa nach alt-
aegypt. Denkmalern 1893 p. 213 s. —Cf. Vi-
1,16) sub nomine Cinaeorum (cf. lud.
gouroux, Dicf. de la Bible II. 367-369 et
4,11). Sacerdos Madian, cuius filiam
eiusdem Mélanges bibl. éd. 2 p. 340 ss.
Moyses duxit uxorem, appellatur modo 351 s.
Raguel, modo letbro (cf. Ex. 2,16. 18-
21; 3,1; 4,18; 18,1), quare probabilis-
HOLDA,OLDA (n^Sn, npbç'm^av),
simnm est sacerdotem illum duo ha- prophetis, uxor Sellum custodis vestium
buisse noniina et lethro nomen esse (sive sacerdotal ium sive regiarum) ,
quam
dignitatis. Alii nodnm ita solverc ma- losias rex per legatos consuluit de libro
lunt, ut Raguel faciant patrem letbro Legis ab Helcia sacerdote reperto (4 Reg.
et avum Hobab et Sepborae; sed prior 22^14; 2 Par. 34,22) liabitabat in leru- ;

sententia facilius accommodatur ad Ex. salem inSecunda i. e. in parte quadam

2,16.18. 21; Nnm. 10,29. Post egres- urbis secunda seu urbe inferiore in colle
snm ex Aegypto lethro adduxit ad Moy- Acra sita (cf. Soph. 1,10; Flav. los.
sen uxorem et duos filios eique sapiens Ant. XV. 11,3 t) à'XXri r.àlii). Eo igitur
:

dédit consilium ad gubernationem po- tempore anno 18. losiae régis haec
i. e.

puli (Ex. 18,1-23). lethro abiit in regio-
nem snam; Hobab autem
mitatns est (cf. Ex. 18,27; Nnm. 10,31.
32;Iud. 1,16); quare nullomodoaudiendi
sunt qui lethro eundcm esse velint at-
que Hobab; neque obstat quod uterque
prophetis maxinia fruebatur auctoritate
Israelitas co- imnio maiore, ut videtur, quam leremias
qui anno 13. losiae ad munus prophe-
ticum vocatus est admodum iuvenis. Ali-
qui interprètes censent eo tempore le-
remiam ab urbe Icrusalcm abfuisse.
 IlOLUAl. lloLOCAUSTUM. ;;{H

HOLDAI l'riiici'lis liii'- bebanl diebus siuj.'iilis \iliiii duo, uries

mao 24000"viroriim, quac iiicnse iluoilr- unus, agni annicidi septem, similiter
ciino rcjii iiiinistial)al, Nelophatliilcs, de cum Num. 28,11-31. Porro primo
lerto

slii'pe (lollioiiicl \ol poliiis Ollioniel die et decimo die mensis septimi <H
(l Par. :i7,i:i).
ultimo die l'esti tabernaculorum offerri
2. Vide llh:Lb:M2. debcbanl vitulus unus, arics unus, agni
anniculi septem cum ferto (Num. 29,1-
HOLOCAUSTUM, HOLOCAU- 11. 35-38,; singulis septem diebus l'esli

TOMA. Afliis praecliii'issiimis reli^io- tabernaculorum siuis quoque assignalur

nis i. c. culliis cl adoralionis Dci est numerus holocaiistorum duo arietcs,:

sacriliciiim, «jiio Deiis lain([iiani siipre- agni duo et viluli trcdccim die prinm.
inus ivriiin oiimiiim doininiis agnoscitiu' duodecim die altero, undecini die tertio
et coliUir eiusqiie j;ialia elllajjiilalur. In et ita porro ^Num. 29,13-34) cum l'erlis.
holocauslo, uti noinoii dicil, viclima Insuper eiusmodi sacrilîcia praescribe-
tola igné sacrificali consuniebaUir, (jiio bantur puerperis Lev. 19,0-8, leprosis
rilu inlcgra liominis ad Deum subiectio mundatis Lev. 14,4 s., iis qui variis la-
perfecte signilicatiir. Prima holocausti borant immunditiis Lev. lo,i4. 15. 29.
nientio fit post diluviuni Gen. 8,20), sed 30, Nasiraeis Num. 6,10-21.
iam sacrificiuni Abcl ila describitur, ut Offerebantur quoque holocausta ad
holocaustinn fuisse videatur (Gen. 4,4), arbitrium piorum in dedicatione taber-
Abraham iussus est holocauslum oH'erre naculi Num. 7,2 s., in transiationc arcae
et obtulit holocaustinn arielem pro filio 1 Reg. 6,14; 2 Reg. 6,17; 3 Wei;. 8,5;
(Gen.' 22,2. i'.i), lob quoqiie oflerebat 1 Par. 16,1 etc., in dedicatione templl
holocausta dob l,:i; 42,8 . 3 Reg. 8,64; 2 Par. 7,5, et generatim
De (luibus, quo l'ita, quando liolocausta relinquebatur pielati singulorum, ut in
sint otlercnda, lege mosaiea accurate quovis evenlu vel laeto vcl Irisli Dei l'a-
determinatur. Offerri polerant animalia vorem sibi sacrificio conciliarenl; id
immaculata masculina de armento, de quod factum esse pluiima demonstrani
pecoribus (ovibus, capris in Inrtui-ibus ;
exempta (cf. los. 8,31 lud. 6,26; 11,31
; ;

et columbis genus masculinum non ex- 20,26; 1 Reg. 7,9; 13,9; 15,12; 3 Reg.
poscitur (Lev. 1,3. 10. 14). Ritus is est : 3,4; 1 Par. 29,21; 2 Par. 29,27; Esdr.
ponet manum super caput
(offerens) 6,17; 8,35; Judith 16,22 etc. etc.). Verum
hostiae et acceptabilis erit atque in ex- prophctae sedulo monebant non haec
piationem eius proficiens; immolabitque sacrificia per se Domino placere, sed
coram Domino et lilii Aaron sacerdoles Deum requirere obedienfiam animorum,
offerent sanguinem eius fundentes per pietatem, devotionem; ita Samuel num- :

altaris circuitum, detraetaque pelle
stiae arlus in Trusta concident et
stinis pedibusqueaqua
capite et adipe adolebit sacerdos super
altai-e (Lev. 1,4 ss.);sacerdos qui ott'ert
babebit pellem viclimae (Lev. 7,8). Hitus
ho- ijuid vult Deus holocausta et \ictimas el
inte- non potius utobediatur voci Domini? mo
lotis frusta cum lior estenim obedientia quam victimaeel
auscultare (obedire) magis quam oiïerre
adipem arietum (1 Reg. 15,22); cf. Ps.
39,7 s.; 49,8 s. 50,18. 19; Is. 1,11s.;
;

in offerendis columbis describitur Lev. 1er. 6,20; et 7,22 docet bona foederis
1,14-17. Simul cum bolocausto fertura esse obedientibus promissa et in libera-
(pioquc olîerendum erat. tione ab Aegypto l'oedus esse iniluui
Lege praescribebantur haec holocau- promissione obedientiae a populo dala
sta singulis diebus, manc et vcspere
: Ex. 19,5. 6. Quae admonitiones eo ma-
agnus anniculus erat offerendus cum gis necessariac erant, quo proniores
l'erlo ex simila oleo conspersa et vino erant ludaei ritibus el caerimoniis e\-
(Ex. 29,38-42; Num. 28,3-8); die vcro ternis acipiiescere et praestalionibus
sabbato duo agni cum lerto pariler du- illis legalibus conlidere quasi in iis solis

plicato (Num. 28,9. 10). Praeterca ca- cardo reium verleietui' (cf. Luc. 18,
lendis, diebus septeni sollemnitalis H. 12).
azyiiionim el die pcnlecostes ollVri-i de- I . knaiu;ni!aui:u.
539 UOLOFERNES. HOMO. 540

HOLOFERNES ('OXotpspvr;?) , dux raretur liorror houiicidii, ipsum quo(iue

régis Assyrionini et princeps mililiac animal quod bominem ôccidit iubctur
eiiis, qui, uli in libro ludith 2,4 etc. occidi (Gen. 9,5) et bos qui cornu per-
narratur, cum cgredilur
ing-enti exercitu cusserit virum aut mulierem si mortui
ad terras régi Assyriorum subiicieudas, fuerint, lapidibus obruetur etnon come-
qui demum contra ludaeos belligerans dentur carnes eius immo si herus co-
;

Retliuliam (vide s. v.j obsidet, sed a
luditli interimitur,
pressas doi^miret. Nomen Holofernes
multis videtur originem prodore persi-
cam (cf. Dataphernes, Artapbernes, Ti-
gnoverit bovem esse cornupctam neque
cum ebrietate op- tamen eum recluserit isque occiderit
aliquem, et bos lapidibus obruolur et
dominum eius occident (Ex. 21,28. 29).
Iterum pocna mortis proponitur si :

saphernes Neque id mirum videri

etc.). quis ferro percusserit et mortuus fue-
potest; cum enim Persac diu Assyriis rit percussus, si lapidera iecerit et
(postea Médis) essent subditi, nobiles ictus occubuerit, si ligno percussus
Pei'sarum variis functos esse muneribus interierit, percussoris sanguine vin-
in regno assyriaco per se liquet (cf. De dicabitur; propinquus occisi homici-
Moor, Le livre de ludilh p. 37}. Nomen dam interficiet, statim ut appréhendent
hoc Holofernes vel Orophernes in histo- cum interficiet;. Atque ci qui ex odio
ria quoque profana reperitur; cf. Polyb. alteri insidias struxerit eumque occide-
III. 5,2; XXXII. 20,4. 9; XXXIII. 12,2. 3. rit nihil profuerunt civitates refugii ve- ;

9; Appian. Syr. 47; Diodor. Sic. 31,19. rum arripient cum de loco effugii tra-
32. 34. dentque in manu proximi, cuius sanguis
elîusus est et morietur (Num. 35,16-21;
HOLON, OLON, HELON ï|Sn,
Deut. 19,11-13); immo ab altari meo
iS^n; XaXoû, fj FcXXâ, ScXvdt), urbs sacer- avelles eum ut moriatur (Ex. 21,14; cf.
dotalis dos. 21,13; Par. 6,58 hebr. 43,
1 3 Reg. 1,50; 2,28). Sod si quis fortuito,
LXX b7), quae in prima seu meridiana sine insidiis et absque odio, alium occi-
provincia montis luda recensetur (los. disset, ille defendebatura vindicta; nam
15,01). Situs est ignotus. pro eo constituebantur urbes refugii ibi ;

a senioribus causa eius diiudicabatur,

HOMAM v: HEMÂN 1.
et innocentia eius statuta securus ibi
HOMICIDIUM. Cura singulari pro- degebat. Mortuo demum sacerdote magno
videtur vitae hominis; nam utquivis de- licuit ei in terram suamregredi. Quodsi
terreatur a caede, iam in primordio autem ante mortem pontificis extra
statuitur lex : quicumque clYuderit hu- fines urbis refugii fuerit inventus, potuit
manum sanguinera, fundetur sanguis ultor sanguinis absque noxa eum inter-
(Gen. 9,6); proinde sanctione gra-
illius ficere (Ex. 21,13; Num. 35,11-28; Deut.
vissima cavetur ne quis vitam alterius 19,1-13). Civitates refugii decernuntur
impetat; simulque ratio affertur subli- los. 20,1-9. Si quis autem servum suum
mis, cur homini non competat ius in vel ancillam percusserit virga et mortui
alterius vitam ad imaginem quippe Dei
: fuerint in manibus eius, « vindicta vin-
factus est homo. Porro eadem lex ac dicabitur » (hebr. Ex. 21,20) i. c. con-
sanctio repetito inculcatur; ita in deca- veniente poena a magistratu illius seve-
logo non occides (Ex. 20,13; Deut. o,
: ritas reprimenda erit; si autem sorvus
17j; dein ({ui percusserit bominem vo-
: uno alterovc die supervixerit, non sub-
iens occidere morte moriatur (Ex. 21,12; iacebit herus poenae; nam ipso damno
Lev. 24,17, et (|ui percusserit muliereui punitur (Ex. 21,21).
praegnantem ita ut mors sil snbsecuta, I. KNABENBAUER.
rcddet animam pro anima (Ex. 21,23)
et ne pollualis Icrram habitationis ve-
: HOMO. Constare bominem corpore
straequae insontium cruorc maculatur, ex rébus iam exstantibus formato et
noc aliter expiari putcst nisi per eius anima a Deo immédiate producta ([uae
sanguinem qui alterius sanguinem fudc- vitam det, in narratione de creatione
rit(Num. 35,33). Immo quo magis decla- Adam (vide s. v.) clare docetur. Digni-
oii IKiMO. IIONOR. ri/i<^

las Imiiiiiiis i|isa illa iian'aliono iain sa- videnlia l'I tuia, brevissime Sapiens de
lis ctlVrUir; iiiipriiiiis \ero vcii)is Dei : clarat misereris omnium, quia omnia
:

faciaimis liomiiioiii ad imaf^inoin cl si- potes et dissimulas peccala liominum

inililiidiiioiii iiosU'aiii (C,ci\. 1,20), ([iiae propler poenitcnliam diligis rnim om- ;

similitinlu iiti in anima ralionali cl ini- nia quae sunt et niliil odisti eorum ([uac
niorlali tclucet, ita qiioque cornitur in fecisti; nec eiiim odiens aliquid con-
doniinaliono : et praesit universae ler- stituisti et fecisti (Sap. 11,24. 2o) cl

rae ((ien. 29; cl". 1 Cor. 11,7 vir

1,2(3. modo
siddimi Deus dilexit
explicatur : sic

imago et j;loria Dei est, millier gloria mun^um, ut Fiiium suum unigenitum
viri, Honiinem
cui scil. vir dominalnr), daret doan. 3,10), quomodo non etiam
fuissecrealum ad imniortalilatcm, salis eum illo onniia nobis donavil (Rom. 8,
dedaralur (leii. 2,17 et Sap. 2,23. 24; 32) et :vull Deus omnes boulines sal-
item fuisse ciealum ea animl conditione, vos fieri et ad agnilionem verilatis venirc
ut appctilus inferiores piano subiecti (1 Tim. 2,4) pariter eo quod lesus do-
;

cssenl raiioni, elucel ex Gen. 2,25 et cuit Palrem esse Deum et tam([uam Pa-
Eccli. 7,30 hoc
: inveni quod fecerit trem invocandum.
Deus liominem reoluni. Culpaauteni I. KNABENBAUER.
sua e\ i'elici illa condiiionc excidit,
quam psalmisla célébrai minuisti eum :

HON ("|ix. "'Auv), hlius Pheleth de

paulo minus al» angelis; gloria et ho- filiis Rnben erat eum Core, Datban,
nore eoronasli eum etc. Ps. 8,6-9. Mé-
Abiron inter eos qui surrexerunl centra
rite ilaque pergit Sapiens ipse se in- :

Moysen et conquesti sunt, quod Moyses

linitis niiscuit quacstionibus (Eccle. 7,
et Aaron sibi arrogarent aucloritalem
30; hebr. 7,29 ipsi quaesierunt multa
:

(Num. 16,1 ss.). Eius nientio in subsé-

commenta). Ut autcm homo nialas rc- quent! narratione et in interitu Gore, Da-
frenet concupiscentias, Deus leges sta-
tban, Abiron et duceutorum quinqua-
tuit et scelera variis poenis et iudiciis
ginta virorum iam non fil; unde forte
prosequilur, cuius rei exenq)la iam ha- eum môx a rebellione
concludere licet
bentur in Gain, in diluvio, in lege de recessisse et eum Deo esse reconcilia-
homicidio (Gen. 9,0), in decalogo etc.
tum, antequam alii iusto Dei iudicio ab-
Hominem libero arbitrio esse praedi- sumerentur. Probabilius vero textus
tum et ei opem praestari a Deo, ni
possit bene agere, iam consequitur ex
eo quod Deus honiini praecepla et ad-
hebr. ita emendandus est, ut très tan-
tum archirebelles habeantur et tertius
i
Abiron dicalur filius Eliab Pheleth
lilii
hortationes dat vel lege scripla et per Ruben; cf. F. de
(vel potins Phallu) filii
legatos misses vel ipsa natura ralionali Num. ad
Hummchnier Gomment, , in b. 1.

magistra (Rom. 2,14) si volueris man- :

data servare, scrvabunt te ; apposui tibi HONOR. commercio hominum

In
aquam ignem ad quod volueris, por-
et ;
inter se ratio communissima honoris
rige manum tuam; anle hominem vita exhibendi consistil in salutatione. Gon-
etmors, bonum et malum; quod pla- suetus salutandi modus erat pax tecum :

cuerit ei, dabitur illi (Eccli. 15,16-18). (lud. 19,20; 1 Par. 12,18); David iussit
Perperam aliqui asserunt à S. Paulo salulari Nabal modo sollenmiore : sit fra-

doceri Iricholomiam, corpus, ani- eum Iribus meis et tibi domui tuae pax et

mam, spirilumcommemorel cf. 1 Thess. pax et omnibus quaecumque habes sit

;j,23). Sed altendi oportel in enumera- pax (1 Reg. 2:1,6). Alias utobanlur quo-
tione oratoria ea posse distincte efferri que verbis Dominus tecum, Dominus
:

quae aliquo modo varie sese manife- vobiscum (cf. lud. 6,12; Uuth 2,t) et
stent; unde spiritus et anima referri eum Rooz ita messores salutasset, isli
possunt ad varias unins animae vires et respondent benedicat tibi Dominus.
:

facultatcs et appetitus; alias spiritus Quod in Vulgala legilur salutavcrunl :

etiam dicitur mens hominis gralia Spi- se verbis pacificis, ex hebr. est inlerro-
ritus sancli illuslrata et imbula. gare de sainte (pace, scil. ((uomodo va-
(Uiae sil Dei in genus lumiaiium i»ro- hMt; cf. Gen. 43,27; Ex. 18.7; lud. 18,
 )43 UONOR. HOR.

do). Sensu altiore Christiis suos salu- honorari debcat quem rex volucrit ho-
tat : pax vobis eosqiie iiibet paccm aliis norari, exponit Aman (Esth. 6,8 ss.).
apprecari, illam videlicet paceni quam Rex qui victor redibat a pugna can-
ipse dat et quam mundus nequit dare ticis et choreis honorabalur (cf. 1 Reg.

(cf. loaii. 14,27). Cum autem salutalio- 18,6. 7). Cum rex novus proclamaretur,
nes et variae interrogationes fieri sole- buccina cecinerunt et clamaverunt vi- :

rent prolixius, si erat festinandum, iniun- vat rex (3 Reg. 1,40); etiam unusquis-
gebatur nemineni per viam salutaveri-
: que tollens pallium suum posuit sub
tis i. e. non brevis
illa formula consueta pedibus régis incedentis (4 Reg. 9,13),
interdicebatur, sed solum ne maius qui honor Christo quoquc exhibitus est;
temporis spalium collocutionibus insu- in tali pompa festiva flores quoque ra-
meretur (cf. 4 Reg-. 4,29; Luc. 10,4). mique spargebantur et facularum lumi-
Hanc honoris et caritatis significationem nibus et cantibus celebritas habebatur
omnibus exhiberi vult Chrislus si salu- : (2 Mach. 4,22; Matth. 21,8). Baltassar
taveritis tanlum, quid
fralres vestros rex, filius Nabonidi, honora vit Danie-
aniplius l'acitis? nonne et elhnici hoc lem indutus est Daniel purpura et cir-
:

faciunt(Matth.5,47)? cuhidata est torques aurca collo eius et

Ad maiorem honoris significationem
salutalioni addebatur profunda corporis
inclinatio, immo prostratio
ham se prosternit in
2; 23,7), item Lot (Gen. 19,1); immo
lacob coram Esau quem timet sibique
vult reconciliare, « adoravit pronus in
• terram septies » (Gen. 33,.3)i. c. se pro-
stravit; Abigail cum vidisset David de-
scendit de asino et procidit coram Da-
vid super faciem suam et adoravit super
terram et cecidit ad pedes eius (1 Reg.
I 25,23). Ad honoris significationem Re-
praedicatum est de eoquod haberet po-
testatem tertius in regno (Dan. 5,16. 29).
;ila Abra- Uti iam apparet ex 3 Reg. 2,19, qui ho-
tcrram (Gen. 18, norandus erat, collocabatur ad dexteram
(cf. Ps. 44,10; 109,1). Genua curvare,
quae est saepius exhibitio adorationis
Deo factae (3 Reg. 8,54; Esdr. 9,5; Is.
45,24), princeps ille quinquagenarius
etiam timoré perculsus coram Eha non
dubitavit (4 Reg. 1,13).
I. KNABENBAUER.
HOPPHA (nsn, 'O/yo-ffflâ, A '0«pçpdc),

becca conspecto Isaac descendit de ca- sacerdos, cui tertiadecima sors iii mini-
melo (Gen. 24,64); item si quis sedebat, sterio Domini a Davide designata est
ad honorem alteri exhibendum surgen- (1 Par. 24,13).
dum erat; ila senes honorandi erant
HOR
:

(inn lii). 1. Mons Hor Ç'Qp xb

coram cano capite consurge et honora
personam senis (Lev. 19,32) et cum ôpo;) inquo Aaron mortuus est, castrame-
Bethsabee mater Salomonis intraret ad tatio Israelilarum, qui de Cades ad mon-
Salomonem.rex Salomon surrexit in oc- tem Hor in extremis flnibus terrae Edom
cursum eius adoravitque eam positus- situm profecti sunt et inde in stationem
que est Ihronus matri régis quae sedit Salmona per viam, quae ducit ad mare
ad dexteram eius (3 Reg. 2,19); etiam Rubrum, ut terram Edom circumircnt
lob se honoralum dicit, quia cum pro- (Num. 20,22. 25. 27; 21,4; 33,37. 38.
cederet ad portani civitatis, senes as- 41; Deut. 32,50). Flavius losephus ex
surgentes slabant (lob 20,8). In ratione antiqua traditione collocat montem ex-
loquendi honor alteri exhibcbatur, cum celsum, in quo Aaron mortuus est,
loquens se diceret servum alterius : prope « locumquem Arabes metropolim
domine, ne transeas servum tuum (Gen. suam putarunt, qui prius quideni .Vrce
18,3; cf. 19,2); ita lacob quoqiie loqui- ("Âpy.T)) nominatus est, nunc vero Petra
tur ad Esau parvuli sunt quos donavit
: appellatur » (Ant. IV. 4,7). IdeuT tra-
mihi Deus serve tuo (Gen. 33,5) et Mi- dunt Eusebius Hieronymus (Onom.
et S.
phiboseth loquitur ad David quis ego : éd. Lag. 303, 88; 144,14) « Or mons... :

sum servus tuus, quoniaui respexisU iuxta civitatem Petram, ubi usque ad
super canem morluum similem mei pracsentem diem ostenditur rupcs, qua
(2 Reg. 9,8; cf. 4 Reg. 8,13). Quomodo percussa Moyses aquas populo dédit ».

LEXICON BIBLICUM. — T. U. 18
:iio UOR. UURA. oiO

Ibi lioilio i|iiO(iue Djebel iV«6/" llarun, Poslea verahule nyu?, quod propri(^ si-
nions proplii'lae Aaron, oslendllur. gnilicare oeulorum ohtutum pleriquc
Vcruin liaiic Iradiliouoin erronoam le\iciii;ra|)hi censent, liera designaha-
cssc conleiuliuit el c\ ipsis tcxtihiis al- liu'. Saei)ius illa vox in DaniiMis
libre
lalis t'iiiiiul rccenliores [Knodel, F. do occurril, in iNahiichodouoseris
ul illo
Uummi'l(tuei\ Tnimfmll, Gulhe , La- decrelo Dan. ;{,(i « Si ([uis autiMii n(ui
:

(jrange qui iiioiiltMii llor pittius pi-opc,

,
|»roslratus adoravcrit, eadem liera (i. e.
Cadeshat'iie ([iiuoreiidiiiii rccle censent slatim) mittetur in fernacem ignis ar-
vel ut Laifninge acciiraliiis dolinit oc- :
dentis ». Eadem signilicatione vox legi-
cidouli'in vi'i'siis a vallo 'Araba, ineri- Inr 4,30 et o,5. Daniel ipse, ut ex|)lana-
diem versus a Nogcb, sopUMulrioiioni rel somnium régis Nahuchodenosor,
versus a Cades, in exlrcniitale occiden- ceepil intra semelipsum tacitus cogilare
lali vel scplenitrionali lerrae Edoni. (juasiuna hora (Dan. 4,10) vel petius :

Cf. Knobel ad Niim. 20,22 s.; F. de Hum- lune Daniel ebslupuit nyu?2, quam vo-
melauer. Coinm. iii Nuin. p. 238: //. Clay cem aliqui eliam recentiores cum LX\,
Trumbull, Kadcsh Baniea 1884 p. 127 s.; Theedotione, S. llieronymo vertunl :

Giitlie in D. Pal. -Ver. VIII.

Zeilschr. d.
1885, p. 213. 214; Lagranije in Revue l>ibl.
VllI. 18«.)0 p. 37G-378 et IX. 1900 p. 280-282.
2. Hor (tb opoç To opo;, V'ulg. inons
alUssimus), mous in termine seplcmtrio-
nali lerrae Clianaan inter mare Modi-
letraneum et introitnm Emath (Num.
34, 7\ A plei'isque introilus Emath aqui-
lonem versus a Liljano quaereltatur et
mons Hor in extrême 1/iliano septomtrio-
nali (Ci". Zcitschr. d. I).
1 88o p. 27V Sed van Kasteien termi-
J. P.
num septemtrionalem torrac promissae
infra Lil)anuin et Hermenem maierem
tlgit at(iuemontem Hoi- ceuset esse ex-
tremum Lil>anum meridionalem seu DJe-
be,l el-Shuqïf, inlroitum vero Emath
planitiem inter Nah- Litâni et ISahr Hâs-
bânl, quae liedie Merdj 'Ayûn audit.
Atque huic monti, qui lere directe 570
m supra Nahr el-Qdsimiyc assurgit,
circiter per unam horam (Trochon, Hil-
ziij, Zoeckler, Mcuïhold\, alii quasi per :
unum momentuni [Rohling, Keil); sed
cum ex una parle Daniel vix per hoirie
spatium coram rege censtilisse censen-
dus sit, ex altéra parte iongior mémen-
to niera requiratur, ut rex Danielem
conturbatum advertei'it et monenduiii
esse duxeril ne timeat, contextui maxi-
me censomim est ea voce notionem ali-
t>al.-Ver. Vlil. cuius morae vel gênerai ini alicuius par-
lis temi)oris ingeri (cl. Knabenbauer ad
Dan. 4,16).
(<entum circiter et viginli annis anle
exsilium Hieresolyuiis horelogium sola-
rium exstitisse notuni est, quod Eze-
chias piissimus rex a pâtre suo Achaz
hereditarium acceperat et in que plus
viginti gradus crant. Régi enim cum es-
set nierli proxiinus, Isaias prephela
iussu Doniiiii dixit « Draecipe domui :

optime convonil interpretatio etymolo- tuae uiorieris enim tu et non vives ".
:

"ica Relandi, qui Hor non nomen pro- Sed prophela antequam « egrederetur
prium, sed appcllativum esse suspicans niediam parlem alrii», a Deo remissus
cxplicàt inn "in xb assurgerc mentis. est, ut declararet regeni sanatum iii

Quodsi eaedem voces non lier mons, sed dieque tertio templum Deniini ascensu-
i'orsau Hor mentis vcrteudae essenl. lum esse. « Cui » signum pelenti, qin)
rorrespondei'ent in eadcm regione vel |iiaediclienem veram esse inlellegerot.
Khirbet Hur ad meridiem thivii Qilsimii/c « ait Isaias Hoc crit signum a Domino,
:

vel Khirbet Uurn ad

orienlem auguli (juiid l'aclurus sit Dominus sermonem,
recti, (iito thivius
versus mare Mcdilc!- qui'ni locutus est: Vis ul asceiidal {"pX
raiii'uui lli'clilnr.
uMii)ra decem lineis (ni'^î?'^) an ul re-
lUdand, Palaeslinu 1714 p. 11',»; /. P.
Cf. verlalui' tolidem gradibus? Kl
^21X1'^)
van kastcrni \\\ Uevue bibl. IV. 1895 p. 27-

29 et tahiilaui geogr. p. 2i. ail Ezechias : Facile est umbram crt>s-

rrie 111:2:"^) decem lineis : nec hoc vob»

HORA. Horac ul |)artis diei iu nulle

lijjio aille e.vsilium scripto inenlie lit. ul liai, seil ut reverlalur relinu-sum de-
547 HORA. nORA. 348
ceni gradibiis. Invocavit itaque Isaias gnitudincs, strato lapide ad longitudi-
propheta Doininum et reduxit umbrain iiem obelisci, cui par fieret umbra
per lineas, quibus iam descenderat brumae confectac die, sexta hora pau-
(mil) in horologio Achaz relrorsiuii de- latimque per régulas, quae sunt ex
aère inclusae, singulis diebus decresce-
cem gradibns Reg. 20,1-11; cf. Is.
» (4
ret ac rursus augesceret, digna cognitu
38,8; Eccli. 48,26, graece 48,23). Quo
res ».
poitento etiam Merodach Baladan, rex
Babyloniorum, alif[uam causam pi'ae-
Neque plus certi aflirmari potest de

Icndil, ut ad regcni iiiitteret legatioiicm

priiicipum Babylonis, qui interrogarent
de portento, quod acciderat super ter-
rain (2 Par. 32,31; cf. 4 Reg. 20,12
Cur eiusmodi causam praetendere po-
tuerit, quasi voilent Babylonii certiores
fieride solarii miraculo, facile intclle-
gitur ex Herodoti verbis (2,109) « Naiii
graduum ac potestate quam de forma
vi
solarii régis Achaz. Omnia enim quae
diximus solaria non partes modo diei
indicant, verum anni etiam lempora.
s.).
Nain ut gnomonis umbra meridie bre-
vior est quam sole vel oriente vel occi-
dente, ita etiam longior est hiemis tem-
père quam aestatis. yuare non necesse
:

est gradus quos diximus intellegantur

poluni quidem et gnomonem et duode-
partes diei. Sed si sunt partes diei, in-
cim diei partes a Babyloniis Graeci ac-
ter solis ortum et occasum, modo Eze-
ceperunt » (t^o'Xov [j.sv yàp xai yv(o[xova y.ai
chias solarium bene intellexerit, plus
là. O'jojÔEza fAEpEX Trj; T)ji.£prj$ 7:apà Ba6'jXoj-
viginti gradus erant.
vîwv £[j.a8ov 01 "EXXtjveç).
Quibus praemissis addere iuvat, quae
Ex iis quae in sacris libris narranliu', Knabenbauer ad Is. 38,8 adnotat « Voce :

non constat quale fuerit illud solarium ipsa graduum, dein quod umbra dicitur
régis Achaz. Apud Herodotum 1. c. po-
descendere, sese extendere, quod LXX
lus videtur fuisse clavulus axi caclesti
habent àvaoaôtjLOuç ouç
-AOiTiBr] tj crxtd, eo-
parallelus, gnomon vero virga aliqua
rum commendari videtur sententia, qui
erecta.
censent in fastigio collis rotundi colum-
Vitruvius, qui incastris lulii Gaesaris nam obeliscum fuisse positum, ita
vel
militans machinis bellicis praefcctus ut eius umbrain gradus ;per qpos qua-
erat, in suo opère : De Architectura, quaversus ascendeltalur ad summitalem)
éd. Hermann Miiller-Strûbing , Lipsiae proiiceretur et variae diei partes ex lon-
1867, lib. IX. multa et va-
cap. VI. (ix.) gitudi'ne et locoumbrac indicarentur...
ria enumerat solaria, ut « Hemicyclium : Nostro autem loco Ghaldaeus praebet
excavatum ex quadrato ad enclimaquc umbram lapidls horarum, qua expres-
succisum Berosus Chaldaeus dicitur in- sione potius horologium alio modo con-
venisse; scaphen sive hemisphaerium structum innuitur, quod ad horologia
Aristarchus Samius, idem etiam discuin solaria accédât. Atque rêvera voces ae-
in planitia; arachnen Eudoxus astrolo- que bene ad gnomonem eiusque caesu-
gus, nonnuUi dicliut Apollonium «. ras, quibus horae indicantur, adaptari
Praeterea commémorât : « plinthium... possunt. Nam caesurae illae et lineae,
Jtpbç Ta îiTopoufiEva... -pbç -àv /.Xr[jLa... pe- per quas umbra gnomonis transit, pos-
lecinum... conum... pharetram... cona- sunt gradus vocari tolum autem horo-
;

rachnen... conicum plinthium... antibo- logium facile ex parle hac idem nomen
reum... viatoria pensilia... ». per synecdochen soriiri poterat. Neque
Apud Graevium, Thésaurus Graec. obstat, quod de descensu umbrae sermo
Ant. (vol. IX. p. 1278) concha hemicy- (it; cum enim descendere dicatur de diei

clia memoratur. tempore ad finem vergente, eadem vox

Magnum gnomonem eumque in pu- ad umbrae motum, qualiscumque dé-
blico positum describit Plinius (XXXVI, ni um in horologio apparebat, facile ap-

10,72) : « Ei (obelisco), qui est in cam- plicabatur (cf. lud. 19,11)... Gum aulem
po (Marlio), divus Augustus addidit mi- viginti gradus commcmorentur, gradus
rabilem usum ad deprcndendas solis vel lineae non horis, sed minoribus tem-
umbras dierumque ac noctium ita nia- poris spatiis correspondebant ;>. Prae-—
549 UORA. IIORA. 550

tei'oa vide Adulf MtUltr, liiliol ii (inr>- cum iidi'arum teitiae, se.vlae, nonae
iiionik [Kine apold^'clischo SUiilic lilicr saepc, r('li(piarum ut decimac, undrci-
dio Soiuii'iiulir des Koni|j:5 Aclia/.| iii \\c- uiae rarissime uientio (iat. In parabola
riodict» Naliii' u. OtTouhariinp XLVIll. de deuario diurno (Mattb. 20, i. 3. l\)
1902 p. -SM-Hli. :M0-3o5. 40a-i-ll>, \\W\ paterl'amilias, ut conduccret opeiarios,
ojj^rejiie reriifaiiliir, quai; Camilliis hlam- exiisse (licilur primo uiane, deinde circa
mtiriun aslniiiuimis conlra iiiiraciiliiiii autem circa sex-
boi-aiu terliaui, itei'uui
iii S. Scriplura narralmii prolulorat liii lam et nouaui boi-am; ([uoilsi iiora uu-
Ut>vuc d'Aslroiiomie populaire de Mv~ decima adilitui' boc factuui est proplcr
U'orologie et de Pliysi<[iie du gloljc tSS.'i id, quod i)raecipue bac parabola intea-

p. 321 ss.}; eliain .1. Mùllcr animadvoi- ditur. In narrationc l'assionis Cbrisli
lil (I. c. p. 410j verliis S. StripUiiae bora tertia (Marc. lo,2;)) et bora quasi
omnino salislicri, elsi lioi-ologiiun Acliaz sextado. 19,14) commemorantur. S. Pe-
non solarhnn proprie dictuin fuisse sup- trus in ea,t(uam die pentecostes babuit,
ponaUir, sed chronomeli'uui quoddam orationc, dicit boraui esse diei tertiam
valde simplex (^l iniperfectuin. lAct. 2,15. Pelrus et loannes ascende-
Cerli aliquid scinuis de horis lenipore bant in templuui ad boraui orationis no-
Chrisli. parabola patrislainilias ul-
In naui (Act. 3,1 Petrus cum bospitaretur
;.

timi operarii circa horam undeciuiain apud Simonem coriarium in loppe, as-
conducti er^se et unani horain lahorasse cendit insuperiora, ut oraret circa boram
dicuatur (Maltli. 2U,l-12i. loannes (1,39) sextam i^Acî. 10,9) et Cornelio centurioni
dcciniani diei lioram coniuieniorat et apparuit angélus bora nona (Act. 10,30).
lesus, aiitequani Lazaruni a uiorte ad Ilis tribus locis borae sexta el noua ma-

vilaui revocai-el, disoipulos suos iuler- nifeste dicunlur esse borae precationis.
rogabal « Nonne duodecini sunt iiorae
: Trium autem precandi temporum iam in
diei? » (lo. 11,9). Ex ([uibus intellegi- veteribus librismentiofU, atibi nondum
tur finito labore diurno fuisse boram bora tertia, sexta, nona dicuntur. Psal-
duodeciniam. mista Deum precabatur vcspere et mane
Quae dicta sunt,mutabiles inconstan- et meridie ^Ps. 54,18). Daniel « fcnestris
tesquc boras videntur indicare. Idem ex apertis in coenaculo suo contra lerusa-
aliis aucloribus coUigitur. Vitruvius, De lem tribus temporibus in die llectebat
Arcliitectura lib. IX. cap. v. (vni.) ea, genua sua et adorabat (Dan. 0,10\»
quae de borologioruni rationibus et um- ludaei ([ui ex captivitate redierant, le-
bris gnonionuni aequinoctiali teinpore gerunt iu volumine legis Domini Dei
expouit, bis verbis absolvit < Ouniium :
sui quater in die et quater conliteban-
auteni bgurai'um descriptionunuiue ea- tur et adorabant Dominum Deum suum
l'uni effectus unus, uti dies aequiuoctia- (Neb. 9,3) vel ut textus bi>braicus
lisbruuialisque iteuique solstitialis in babet ai"."? rtyin i. e. quartam diei
duodecim partes aequaliter sitdivisus ».
partem. Haec autem tribus precandi
Ktiani ex Vergilii Georg. lib. I. apparet
temporibus fada diei «livisio, (|uae iaui
boras diei cerlis tantuin anni teuq)0i'i-
in Veteris Test, libris uititur, bodie quo-
bus, puta tempore autumni et veris, in-
que iu oflicio ecdesiastico adbibelur.
ter se aetjuales esse :

Sed uirum bae très borae lerlia, sexla,

« Libra die soinniqiie pares ubi fecerit bo- nona designtMit accuratas lemporis par-
ras » (v. 208). ticulas an etiaui tcuipoi-a iuteriecla, ex
paucis sacrarum lilteraruni locis vix ac
Erant igilur pco hilitudiue geogra-
ne vix quidem diiudicari potost.
|)bica urbis lerusakMn borae leinpoi-c
Ut ipse dies, ita nox eliani in com-
aestatis deceni fcre niiinitis longioces
plures partes dividebatur. In vigilia uia-
nosti'is boris, bieiuis autem tc^niporc to-
lutina (Ex. 14,24: 1pn~ n"i'2U*X' factum
tidcm minutis liirviores.
l'iaetei' banc diei in duodecim boras est, ul Domiuus inlerliceret exerciluui
partilioiiriii cliam altéra iu (pialluor Aegyptiorum. (iedeon el livceuti \iri,
pai'tcs nouuullis vidcluc in iisu rui>sc. ipii eraul cum eo, ingfressi sunl iu par-
551 IIORA. UORDEUM. 552

lem castrorum Madian incipientibus vi- textu non ePficitur; fortasse losue, qui
giliisnoctis mediae (lud. 7,19 îI/'n'i : altero iam
die post coeptam obsidionem
ruiDinn ma*i'xn i. e. initio custodiac Lachis expugnavit, celeritate sua consi-
lium Horam irritum fecit et post devi-
mediac, ex quibus verbis coniphires in-
ctos reliques reges Horam sero advenien-
terprètes ialcrunt ab antiquioribus Hc-
tem facile superavit.
braeis très vigilias noctis esse numera-
las.. Saul ingressus est média castra HORDEUM. 1. Hordeum (mvil?,
Ammoii Reg. i\,
in vigilia matiitina (1
ab horridis spicis dictum, inter
/.ptôrî)
11). Psalmista ad Dominuni precatur Ps.
species frumenti in S. Scriptura fré-
118,148 Praevenerunt oculi mei ad te
:

quenter commemoratur. Quaenam vero

diluculo, sed hebr. 119,148 Praevene- :

ex variis hordei culti speciebus potissi-

runt OQidi mei vigilias (ni"iau,\S'). Et
leremias bortatur
nocte in principio
2,19).
Quot ex Vetcris Test,
l'iierint vigiliae,
libris certo cognosci nequit, qiiamquam
constat eas saltem très fuisse. Sub Ro-
manorum imperio quattuor vigilias in
usu fuisse ex libris Novi Test. coUigitur.
lesus quarta vigilia noctis (TSTapT/i os
çuXaxr) zTji vuy.-o'ç;i venit ad discipulos
ambulans super mare (Matth. 14,25).
Herodes rex Petrum apprehensum in
carcerem misit tradens quattuor qua-
ternionibus militum custodiendum (Act.
12,4); singuli quaterniones singulas vi-
dentur egisse vigilias. Nomina autem
quattuor vigiliaruni continentur verbis
(-hrisli apud Marc. 13,35. 36 monentis
« Vigilate ergo, nescitis enim, quando
dominus domus veniat sero an média
nocte an galli cantu au manc [à'ys ï] [Aeao-
vuy.riov r, ne cum VC-
àXs/.topoïiwvîa;
nerit repente, inveniat vos dormientes ».
Quibus verbis quattuor vigilias signiii-
cari intellegitur ex simili
38 loco : " Et si venerit (dominus) in se-
cunda vigilia et si in tertia vigilia
rit et itainvenerit : beati sunt servi
Quodsi hoc loco secunda
noeti confertur, id
très priores vigilias dictas esse vigilias
noctis, quartam autem vigiliam matuti-
nam.
mum designetur, ex sacro textu non
: Consurge, landa in elucet. Quodsi ex iis quae hodie in Pa-
vigiliariim (Lanient. laeslina et Syria coiuntur speciebus an-
tiquas detcrminare liceret, Hordeum
distichum Linné et H. vulgare L. (tetra-
stichum) et H. hcxastichum L. nominan-
dae forent; ultimum licet rarius cultum
commemoratur a C. Ritter, Erdkunde
XVII. 1,081. Très istae species etiam an-
tiquis cognitae erant (Tlieophr. Hist. pi.
VIII. 4,2; Plui. XVIII. 7,78). Hordeum
tetrastichum et hexastichum fréquenter
in monumenlis aegyptiis inveniuntur,
atque in anti(iuissimis constructionibus
subliciis H. hexastichum communiter,
inlerdum etiam H. distichum occurrit.
Hordeum distichum in Arabia petraea
ac circa montem Sinai et in aliis Asiae
: anteriorispartiiuis spontaneum crescere
dicunt (A. de Candotlc, Woeiiig); alii
: (C. Koch apud Boissier; Post) potius
//. ithaburensc Boissier in Arabia pe-
r^ 'T.pu)''i), traea et in monte Thabor ac prope
Damascum, atque alibi haud raro inven-
tum, typum spontaneum H. distichi sus-
apud Luc. 12, picantur. Satis certo autem hordeum in
Asia anteriore censetur indigenum.
vene-
Cf. O. Heer, PUanzen der Pfahlbauten,
illi ».
Zurich 1865, éd. sep. p. 4-6. 11-13; .1. de
vigilia mediae
Candolle, Origine des plantes cuit. 294-7, qui
ostendere videtur
immerito negat, Hordeum vulgare in monu-
menlis aegyptiis inventum esse: E. Boissier,
Flora orient. V. 686; G. Schiveinfurlh in
Berichte d. d. bolan. Ges. zu Berlin 1884,
I. G. HAGEN. 362. 370; id. in Bull, de l'Instlt. Égypt. 1886,
éd. sep. p. 2 Fr. Korniche, Die Arten u.
;

HORAM (nin, 'EXâa) rex Gazer, Varietalen d. Getreides (in Korniche- Wer-
ner, Handb. d. Getreidebaues L), Bonn 1885,
qui cum omni populo suo a losue per-
19. 129-91; Leunis-Franh-, Synopsis II. 2 éd.
cussus est, cum opem ferret urbi La-
3, p. 859-61; Fr. Woenig, Pilanzen im ait.
chis, quam Israelitae oppugnaliant (los. Aeg. 168-70; V. Loret, Flore pharaon, éd. 2,
10,33; cf. 12,12). Utrum ante an post 23 s.; 0. Schrader in V. Helin, Kullurpfl.
expugnatam Lachis Horamadvenerit, ex u. Hausth. éd. 6,539 s.; Engler-Pranll, Na-
 ,

533 IIOHDEUM. lORDKUM.

lurl. Pllan/fiifam. 11. 2,86-8; L. WiHinach 264; Flav. los. iieli. iiid. V. 10,2; Athen.
in Sitz.-lit-r. tl. G.'s. iiaturf. Frcuiulo 1896, 7 p. 304, al.). Inde cibus iste contem-
70-5.
ptiliilis evasil, ideoqiie fortasse farina

2. In s. Scriptiiiii liordiuuii iiiAc^NpIi Imrdeacea in sacriiicio zolotypiae otl'c-

(Ex. 0.31) ;ic l*al;ioslinae agris rrei|iirii- renda eral (Num. 13.15; cf. Os. 3,2),
ter c'iiUmu exliibcliii' (Uciit. 8, S; \\\\[\\ eodemqnc sensu plei-isque panis hor-
;{,2. i:i. 17; lob 31,40; Is. 28,2;i; loel deaceus in soinni) Madianitae imago est
1,11 etc.); adoo comimiiie oral, lU in po|)uli liebraici reliquis nalionibus con-

loge de consecraliono agri soliim lioi-- liMiiplibilis (lud. 7,13); quod alii potius
deuni in e.\eni|diini addiicaliir (Lcv. 27, laniquam symbolimi popuii agriculturac
1G,\ poslca magna alnnidanlia
Eliani dediti intellegunl (P. Schegg, Ribl. Ar-

pracsertiin Palaeslina et in rcgione

in (•liaeol. 133). —
Pretium liordei diqdn
transiordanica crescelial; undc Saloino vol triplo minus habeliatur quani Iri-

Hiramo, Tyrioruni rcgi, cnni tritico tici : ita 4 Reg. 7,1. 16. 18 « modiiis
etiam liordei coros viginti niillia mi^^it similae (triticeae) uiio stalere, et duo
(2 Par. 2,10. lo) cl Animonitac loatlia- modii bordei stalere uno » fuisse in
nio régi deceni iniilia coros liordei in porta Samariae rcferuntur, prctio sane
triluiliimanuuiim solvebanl (ib. 27,5); minimo propter abuudantem ex caslris
Davidi quoquc Irans lordanem fugicnti Syrorum praedam. In Apocalypsi 6,6
((frnnuniLnni et hordeuin » cniii reliqnis vero audivil vates vocem dicenlium
cibariis oblata sunt (2 Ueg. 17,28; cf. « Ri!i])ris (/.otvi?) Iritici denario, et très
14,30; 4 Ueg. 7,1. 16. 18; 1 Par. 11,13; bilibres bordei denario », ita ut pretium
1er. 41,8). Fréquenter etiam messis tritici triplo maius sit. Qnodsi ex appre-
hordcacca cnninienioratur, qiiae statuto tiationc in legc statuta (Lcv. 27,16)
tempore oninibiis note qiiotannis ha- valorem dcterminare licerct,
liordei
benda in describendis leniporibus et unum chômer i. c. circa 360 titra (Vulg. \
evcntil)usadliib(^batiir lUitli 1,22; 2 Reg. trigiiila )nodii) tempore Moysis fere uno

21,9; hidilli S, 21; nostra aelate fere siclo argenteo =

c. 2,30 Mark) stetisse

mense Aprili vcl priniis Maii diebns ha- ilicerenuis, quod pretium esse agni
betur et tribus lere licbdoniadis antc iuxta appretiationeui sacram in Mishna
niessem triticeain finita est; in planilie asseritur i.Menacli. 13,8; cf. P. Schegg
vero hicricluinlina iani mense Martio 1. c. 137 s. .\litcr Fr. de Hummelauer
fieri solet. Comm. in Levit. p. 345).
4. Practer panem aliosque cibos ex
Cf. E. liobinson, Palaoslina 11. 597. 649 s.
liordeo, sicutex tritico praeserlim etiam
668; H. n. Trislrani, Nat. Hist. cil. 8,
polenta parabatur v. POLENTA). Praetc-(

420 s., etc. Cf. /'////. XVIII. 7,80.

rea Aegyptii aliique popuii antiqui ex
3. Inter primitiàs Iriigiun, ([nae in Legc bordeo ceivisiam coiiuebanl, monumen-
gcneraliter lanlniii praeci|>iiintur, Eze- tis anti(iuilatis usuque nostrae aetalis
cliiel expressiiis etiam bordenm com- celeberrimam. Oui p(dus a rabbinis
mémorât (Ez. 411, 13). l'arina autem hor- aliisijue etiam antiquis ludacis haud igao-
deaceain paniticinm utilissima erat(hid. tus fuisse atijuc in S. Scriptura uomine
7,13; 4 Reg. 4,42; Ez. 4,9. 12; cf. 13,19; "ij'kl^ sicfra inter alia inlellei!:i censetur
10. »),9. 13. —
Cf. Plin. XVIII. 7,74; 11,
(cf. Is. l'.Mi» LXX s'jOov, massoretb. iDÇ,
103; XXII. 2o,13o), ac pariter iiodic est
{Tristram 1. c. 421 s.); quare a pauperi- Vulg. Incunns): at de hoc ex sacris libris
l»us liordei spicac in agro post messores nibil certi videtur constare.

colliguntur (Rutb 2,3 ss. 17. 23). Licet

Cf. V. Ilchn. Knllui|ill. u. Uauslli. éd.
antem antiquissimiim in cibis hor-
«
Dcath,
6,141-r)3; O. Sckiader ib. 157 s.;
dcnm » censeatm' (Plin. .WIII. 7,72),
Tiie béer of Lonilon 1887 (cil.
tlio llible,
tritico tainen viliiis aestimatur cibiisque ib.). — De auctoros sui>t'riii--
liortlco praclor
|>auperibns ciim i>rutis commnnis lial»e- ct in art. FULMENTUM citatos et. /. //. //
tur (3 Wo.^s. 4,2H bcbr. :i,8. CW — llom. sinus. Arborcti bit)!. Conlin. lO'i s.; M- Hil
11. 3,190; Plin. XVIII. 7,74; X.Will. 20, It'i: llienipliyl. 11. r.!l-i; O. Celsius. Un-
 HORDEUM. IIORMA. 006

robot. II. 239-47; K. F. h. Jiosenniilller, Hummelcuer ad 19,35). Coniicitur esse

Bibl. Alleith. IV. 1,85-8; P. CuUrera, Flora jF/a?vc inter lacum Hûle et Tyrum {Van
bibl. 96-102; /. Aratn. Pflanzeniiamen
Low, de Velde, Legendre, Buhl, Conder) vel
n. 222; /. SmWi, Hist. of Bible Plants 23 s. ;
Harra inter lacum Hûle et Cèdes Neph-
/. B. Balfour, The plants of the Bible, éd.
thali {Zanecchia).
nova, 211-3.
L. FONCK. Cf. Van de Velde, Memoir 1858 p. 322;
Legendre apud Vigouroux, Dict. de la
HOREB (2in el nin, Xwpr;6), mon? Bible III. 1753. 1754; Buhl, Alt. Pal. 1896
p. 233; Conder apud Hastings, Dict. of the
Del, ubi Dominus Moysi ovcs lelliro
Bible II. 415; Zanecchia, La Palestine
pascenli in rubo ardente apparaît (Ex.
d'aujourd'hui 1899 II. 714.
3,1); sed eadem apparitio Act. 7,30
fada esse legitur in deserto montis Sina. HORI ("lin, Xoppoî, Xopp{), tiliusLotan
Idem dosignatiir desertum iuxta mon- tilii Seir Horraei(Gen. 30,22; 1 Par.
teni Dei, quo lethro se conlulit ad Moy-
1,39); uti nomen et genealogia indicant,
sen (Ex. 18,5). Ibidem in monte Horeb pertinebat ad Horraeos, Trogloilylas,
Deiis apparens iubet Moysen aliquando
quibus nomen fuit, ut videtur, a "iin
sacrificare « in monte hoc » E\. 3,12),
specu.
qno mandato sacrificia in Sinai offe-
renda indicari videnlur. Vitulus aurons HORMA. 1 . Ilornia seu Harma, Herma,
Ps. 10o[106],19 in monte Horeb con-
Arama (na"in i. c. anathema, devotio a
fectus esse dicitur, Ex. 32,1 ss. in monte mn devovci'e; 'Epjxâv, 'EpatiO, 'Ep[i.a,

Sinai, sed etiam Ex. 33,') pro Sinai le- 'Icp[jLou9) eadem est urbs, quae primitus
gitnr Horeb. Accedit quodmons legisla- vocabatur Sephaath (nSï, ^soéô . Eral
tione mosaica celeber designatur Sinai
urbs regia Chananaeorum, prope quam
in libris Ex. Lev. Num., sed Horeb in
Israelitae Palaestinam contra Dei volun-
Deut. (1,2. 6. 19; 4,10. IS; 5,2; 9,8;
tatem ingressuri ab Amalecitis et Cha-
18,16; 29,1; uno loco 33,2 legitur Sinai)
nanaeis caesi sunt (Num. 14,43; Deut.
et compluribus libris iunioribus (3 Reg. priorc loco cum articulo nainn
1,44;
8,9; 2 Par. 5,10; Mal. 4,4 [3,22]). No-
mina Sinai et Horeb esse synonyma in- unde Targum lonathan : usquc ad inter-

dubie evincit parallelismus Eccii. 48,7 :

in Sina —
in Horeb, quo theophania
Eliae 3 Reg. 19,8 in monte Horeb con-
cessa celebratur. Reiinquenda igitur est
opinio Sinai esse nomen unius montis,
Horeb nomen totius tractus montani.
Attamen uno loco Ex. 17,6 Horeb a Sinai
necionem); ibidem postea cum a Cades
per exploralorum viam i. e. per deser-
tum Sin ad montem Hor progrederen-
tur, regem (urbis) Arad devicerunt
eiusque urbes anathemati devoverunt
— (Num. 21,3). A losue expugnata (los.
12,14), deinde a luda et Simeon denuo

distinguitur; etenim Israelitae, ante- percussa et anathemati devota est (lud.

([uani in desertum Sinai venirent, ca- 1,17). Recensetur inter urbes maxime

stranietati sunt in Raphidim prope pe- meridianas tribus luda immédiate ante
tram Horeb. Unde inl'erendum videtur Siceleg (los. 15,30), postea Simeonitis
ab altiore tractu montano Sinai distin- attributa est (los. 19,4; 1 Par. 4,30); ad

guendum esse tractum minus altum eandem David in Siceleg moralus dona
septemlrionem versus protensum, oui misil de praeda Amalecitis erepta (1 Reg.
spéciale nomen Horeb sensu artiore tri- 30,30).

bucbatur. Alias Horeb et Sinai conver- Ex textibus citatis colligitur Horma

tiMitur. V. SINAI. fuisse inter Cadesbarne et Arad. Nomi-
nis Horma hucusque nullum vestigium
HOREM (Din ; LXX nomina Magdalel repertum est. Yerum nominis antiquio-
et Horem in unum confundunt MsyaXaa- ris Sephaath lud. 1,17 indicium aliqual
p{[i.j, urbs munita (los. 19,38) inter cernitur in Sebata, Enbata, Sebaita, quae
illas, quae los. 19,33-38 post descriptio- ruinae inveniunlur circa 40 km ab 'Ain
nem finium NephUiali inseruntur et ar- (Jadis aquilonem versus et circa 26 km
ces Tyriorum esse censentur (F. de a Khalasa (Elusa) meridiem versus. Atque
ai)/ iORMA. Il OSA. ooH

liic siliis locis liiltlicis ineliiis rongiMiorc Gen. 30,29. 30 seplem tribus llorraeo-
vidolui', (|iiiiiii saillis moulamis el-Sufe rum, (puiruui dures eranl seplem lilii
iii \ia Hiiliroiio Polraiii versus, qucm Seir. Ksau cum l'amilia Seir
Kamilia
Hubiitsoii (l'alaosliiia 111. p. 1071) ciitn llorraei malrimoniis couiunela erat
Scphaatii-liorina componil. (Gen. 36,2 ss. el v. SEIR 1 advcrle ;

Cf. Hotrlands apud Williams, The Holy Gen. 30,2 pro Sebeon Hcvaeo probabi-
Cily 1849 I. 4Gi; Palmer,
DcstMt of thc lius legendum esse tlorraeum). Postmo-
Evoiiiis 1871 et t^ermanicc
11. p. ;J73-380 duin vero Edomiiae iiorraeos exslirpa-
Wuslt'invancleruiig p. '286-29?.; Jiiller, Erd- ruut (Ueul. 2,12. 22; liebr. 2,12 scribun-
kiiiulo XIV. 1085; /tiess, lUbel-Allas ed.'i lur Diin); recensenlur Edomitaruui
p. 16; JAKjrcuifje lii Revue bibl. IX. lyOÛ post subactos Horraeos reges et duces
p. 282.
(îen. 30,31-43 et 1 Par. 1,43-54.
2. Iku'iiia (rî*2"!n cmn ai'ticulo i. e.
HORTUS. Hortorum cullura apud
excelsa, 'Pa[xd), urbs tribus Asor (los. Hebraeos minime erat ignota. Menlio lit
19,29). GenscUir esse viens liâmc 16 km hortorum olerum (Deul. 11,10; 3 Ueg.
a Tyro inler nieridieni et orieiiteiu 21,2), multitudinis hortorum (Am. 4,9)
{Guérin, Zanecchia) vel alius viens Rame et fructuum eorum (Am. 9,14) el lere-
5 km a Tyro inler meridiem el orienlem mias exsuies quoque in Babylonia ad-
{Van de Velde, Robinsony Dillmann ad hortalur plantate hortos et comedile
:

h. 1.). Vernm F. de Hummelauer ad h. 1. IVuolum eorum. Ecclesiastes quoque di-

pro niZlT] corrigil riGM i. e. occiden- cit l'eci borlos el pomaria et consevi
:

lem versus cl ralionem addit

quia ver- :
ea euncii generis arboribus (2,o!. Talis
bum 21t* (revertitur) in descriptionibus horli amoenitas deseribilur Gant. 4,
linium semper adscriptam babet deler- 12 s., hortus scil. malis punicis ornatus,
minalionem direetioiiis. Terminus Aser in quo florent cyprus, nardus, crocus,
descril)ilur ab extrême aquilone revcr- calamus, myrrlia, aloe, cinnaniomuui
tens oeeidenlem versus, mox redilurus cum Jignis Ihuris et qui fonte aquarum
ad auslrum. ubertim irriguas est; cf. Gant. 5,1; 0,

Cf. GHerJH, Galilée125; I). Zanecchia,

II.
10. Hor-lus bene irriguus imago est fe-

La Palestine d'à ujoii ni lui 1899 !I. 708; Van i

cunditatis prosperitatis Js. 58,11;
et
de Velde, Meinoir p. 342; Robinson, Neuere 1er. 31,12);hortus ahsque aqua vastita-
bibl. Forsch. p. 8i. 8:>. lem et niiseriam delineat (Is. 1,30). L'ii
Israelilae quandoque accusantur sub
HOROLOGIUM Aeliaz ("riN T\Tjp2
omni ligne viridi idololatriae dédisse
i. gradus Achaz; LXX
e. àva6a6[i.o(, paO[j(.ot) operam (1er. 2,20), ita in borlis quoque
vide"^s. v. IIORA. culltiieiusmodi vacabant; cf. Is. 1,29;
HORONITES vide s. v. S.\NABAL- 65,3; 00,17 et insuper cf. 3 Reg. 14,23;
LkJ. 4 Reg. 10,4; 17,10. lu liorlis eliam quan-
HORRAEI, HORRHAEI (nnn, doque morlui sepelifhantur; ita Manas-
ses sepullus est in horto donuis suae, in
Xoppatot), prisci liabilatores regiouis Seir.
horto Oza; item Amon (4 Reg. 21,18.
Nomen aeeepisse videntur ex more liabi-
26). loseph ab Arimathaea in horto suo
landi in specui)us nin, iri), quibus ré- sibi e i)elra exciderat nionumentum.
gie illa al)undal; eranl igitur Tro-
ubi Gnristus sepultus est (cf. Matth. 27,
glodylae. lam nominantur (ieii. 14,0 (in
00; loan. 19,41). lesus saepius se contu-
Vulgata Ciiorraei); tcmpore igitur Abra- lit in horlum Getlisemani Irans torren-
ham in monlanis Seir a mari .Mortuo lem Getiron, ibique oravit. in quo horto
usque ad El Piiai'an seu Aelalii portum eliaiH anle passionem oravit et ex quo
sinus Aelanitici liabilabant. De origine captivus abductus esl iloan. 18,1.2».
[lorracorum ccrti nibil scimus. Videnlur llorlidani (pioque menlio habeliu- loan.
ranuis aTupiis magnae lliMliaeorum (v.
20,15.
HKTll i'amiliae fuisse. Hecensentur (ieu.
30,20-28 et Par. l,;iH-42 lilii et nepo-
1
HOSA, MOMifU jocoruui ?) cl pciM)-

Ics Seir priiuipis cuiusdam llorraeorum, naiiuu.

559 UOSA. HOSPES, nOSPITALITAS. 560

1. Hosa (non, 'laab), urbs tribus Aser Christi certe forma aramaica in usu

descriptione tcrminorum
(los. 19,29), in
esset NjyuJiN, scriptio ojaawa, osanna
utique videtur esse genuina.
Aseriu.xtaTvTum cnumerata. Conder eain
agnoscit in Khirbet Ezziya a Tyro méri- HOSIEL (Sxnn, 'Isi>iX, a 'AÇtrj'X),

dien! versus (Survey of West. Pal. Meni.

unus ex fdiis Seuiei, levita de stirpe
I. 31); Wilson (in Smith-Fuller, Dict. of Gerson tempore Davidis (1 Par. 23,9).
the Bible I. 1393) hune situin valdc du-
bium esse censel. Alii alia coniioiunt.
HOSPES, HOSPITALITAS. Iam
Sed F. de Hummelauer ad h. 1. emendal ex tempore patriarcharum nobis prae-
clara exempta hospitalitatis modique re-
nsn vel 'r\'^^'î^ i. e. ad litus maris; ter-
minus Aser iam litori adhaeret, secus cipiendi peregrinos offeruntur. Ita Abra-

litus decurrit.
ham cernens très viros ab ostio taber-
naculi ils occurrit, salutat, invitât ut
2. Hosa (niL^^n, 'Qaâv) legitur in genea-
sibi praestent gratiam intrandi ad se
logia luda 1 F^ar. 4,4 : Ezer pater Hosa. servum ipsorum; aquam ad pedes la-
Utrum Hosa sit nomen personae an loci, vandes alTert et panes carnesque uxo-
ex textu erui necjuit; fortassc ulrumque rem parare iubet (Gen. 18,2 ss.). Simili-
est. Vide etiam HUSATHITES.
ter Loi invitât et recipit viros quos
3. Hosa (non, 'Oaaâ, 'locaâj, levita ex putat ; immo cum illi vellent in platea
posteris Merari, ianitor templi tempore manerc, « compulit eos ut diverterent
Davidis (1 Par. 16,38; 26,10. 11.16). ad eum » (Gen. 19,3) et hospites suos
tuetur ab aggressoribus; immo potius
HOSANNA. Vox deprompta est ex
filias duas vult tradere opprobrio,
Ps. 118,25 N3 -•iiu;in, LX.X aSJjov ori;
« dummodo viris istis nihil mali faciatis
proin opitularc quaeso. Cum losus sol-
: quia ingressi sunt sub umltra culminis
lemni modo in urbem Jérusalem intra- mei » (Gen. 19,8). Adeo sacrosancta ha-
l'-et, turbae clamabant hosanna filio : betur iiicolumitas et vita bospilum.
David i. e. opem divinam adprecantur, Etiam Rebecca ei quem bominem habet
ut scil. ei a Deo salus ac félicitas obtin- peregrinum ofl'ert hospitium « palea- :

gat. ut Deus in altissimis, caolitus, de rum et foeni plurimum est apud nos et
tlirono suo salutem det. Psalinus ille locus spatiosus ad manendum » (Gen.
cum ad magnum Hallel pertineat in 24,23). Raguel autem reprehendit tîlias,
coena paschali recitari solebat; prao- quia Moysen non invitassent « quare :

terea in neomeniis quoque et in festo en- diinisistis bominem? vocale eum ut

caeniorura, si rabbinis est fides adhi- comedat panem » (Ex. 2,20). Lege quo-
benda. Paritcr cani solebat hosanna in que Israelitae iubentur advenis et pere-
festiva pompa habita diebus septem grinis sese cxhibere benevolos « sit :

festi tabernaculorum. uti asseritur in
tractatu mishnico de tabernaculis (cf.
Suren/iushis II. p. 274) et verbis illis
Ps. 118,26 (hebr.) sacerdotes Israelitas
ad teniplum adeuntes salutare consueve-
runt, uti refertur (cf. Knabenbaue)\
intcr vos (advena) quasi indigena et dili-
getis eum quasi vosmetipsos » (Lev. 19,
; 34; cf. Deut. 10,19; 26,11). A quo officio
hospitalitatis utique longe recesserunt
Gabaa incolae Beniaminitae, ita ut le-
vita dicat nullus sub tectum suum nos
:

Counn. Quare
in Maltb. éd. 2 II. p. 213 s.). vult recipere (lud. 19,18). Verum homo
explicalur, cur turbae eo modo lesum senex, qui ut pcregrinus ibi habitavit,
salutarint; cf. Mattli, 21,9 s.; Marc. 11, praeclare praestat quod illi neglexe-
10; loan. 12,13. Modus scriiiendi an-
'.t. rant « ego praebcbo omnia quae ne-
:

liquusw^avva fuit, uii Tischendorf cd'uVil ccssaria sunt, tantum quaeso ne. in pla-
et conlirmatur codici!)us latinis ozanna, : tea maneas; introduxitque eum in
ossana, ossanna; Wordsicorth pro iMallh. donium suam et pabulum asinis prae-
et Marc, nullum affert codicem latinuui buit, ac poslquam laverunt pedes suos
qui prabeat hosanna pro loan. duo co- ; recepit eos in convivium « (lud. 19,20.
dices Vulgatae (foro-iulicusis et toleta- 21) et pariter, uti Lot, hospitem suum
nus) habent hosanna. Cum tempore ab iniuria tuetur quam pessimi illi cives
rifil lloSI'i;s, IIOSPITALITAS. IIOSTIA. m 12
infcno ri voliint. l'occaliirn qiioqiie catur "Jilp Ia'v. 1,2; 4,23; '.i,7; saepius
Aegyptioi'iim en aiiclmii esse Sapiens
i'.\

indioat, (piia lionos Imspiles ([iios antea quoque nSv l^ev. 1,4. 0; 4,33; '.),I3;

fuiii laelilia icccpiM-aiil, |iosliiindiiin in Deut. 12,14; 2 Par. 1,6 (vide s. v. IIU-
soi'viUitein ivdijivhanl iSai). IU,I3. 15). I.OCAUSïUM) ; ctiam nnzQ donum, sa-
Exiininni liospitalilalis exenipiiini prae-
crilicium ferti 2 Par. 32,23; Ps. 9a, 8;
l)Ol lob v31,;{2).
item n-rr tUN hostias Domino (olTerce)
llospitalilas repelUo praecipitur in li-
Itiis novi lucdcris. Ipse lesus laniquam Lev. 21,21 et Dir-p 2 Par. 35,13. Sed
unain ex causis cur aeterna vila obtin- frequentissime declaratnr ni" saci-ili-
gat benodielis allert hospes eram (^é- :

cium cmentum, quatenus al> holocausto

^'oç) ol i-ollogislis me, du m maledicti
disliuguitur. Kiusmodi sacrificia sunt
eliani oo iiibentur discedere ab ipso in
igneni aeternnin hosliae pacillcae ^dt'^IT), gratiariuii
qnia hospes crarn et
:

non collegislis me (Malth. 2o,3ii. 43}. aciionis vel huidis (min), liostia pn»
Unde docldnae Chi-isti insislens Paulus
peccato iriN^sn), hoslia i)ro dclicto
Uomanos monct, ut iiospilalilatem (?tXo-
Çsvt'av) sectontiir (Rom. 12,13) et He- (rx).
braeis scrihit : Iiospilalilatem nolite Hosliae pacillcae et gratiarum actionis
oblivisci liehr. 13,2) monens aliqiios in laudisque et ([uas pro sua quisque pie-
eius virlulis (>xercilio mcruissc angelos tate vel voto oll'erre volebat, dcscribun-
lîospitio recipere; et ecclesiae praeposi- lur Lev. 3,1 ss.; 7,12 ss.; 9,4; 22,18 ss.
tos, episcopos, intcr aiia iubet esse ho- Victimam sumere licebat de bobus ma-
spitales (c?tXo?£vouç, 1 Tim. 3,2; Tit. 1, 8). reni sive fcminam, item de pecoribus;
Quae hospitalilas cum Christifidcles pro oblatione voluntaria etiam bovem et
persecutionibus et bonorum spoliationi- ovem aure et cauda amputatis (Lev. 22,
bus essent expositi plane erat necessaria, 23). Modus oblationis usquc ad asper-
quare Petriis quoque scribit, ut sint sionem sanguinis idem esl qui in liolo-
hospitales invicem sine murnuiratione causto observabatur (Lev. 3,2); partes
(1 Petr. 4,9). Quid hospes haud imme- pingues in allari holocaustorum adole-
rito exspeclare possit, lesus phansaeo banlur Lev. 3,3-5. 0-11. 14-16; 9.18 s.;
exponit (Luc. 7,44 s.). pectuscuhnn et armus dabantur sacer-
Hospes, ?ivo;, peregrinus abest a doli Lev. 7,31. 32; 10,14; reliqua car.i
domo, a patria. Cum patria nostra, ubi ad epulas sacrilicalcs adhibebatur Lev.
est Pater noster, sit caelum, hospites 7,l.j s.; 22,30. Epulis sacrilicalibus, ad
sumus ac viatores hiscc in tenis. Eo quas homo quasi a Deo invitatur, signi-
modo iam de sensisse patriarchas
se hominem benevolentia el
licatur Dei in
scribit apostolus « conhtenles quia pere- quaedam bonorum divinorum cum ho-
grini et hospites sunt super terram; ([ui mine communicalio (cf. 1 Cor. 10,
enim haec dicunt signiticant se patriam 18. 20).
inquirere » Hebr. 11,13. 14). Si vero — In hoslia pro peccato iuvencus eral
gentes dicuntur hospites testamentorum immolandus in consecratione sacerdo-
ÇÉvot, tamquam alieni a locderc Dei et tum et li'vilarum E\. 29,10. 36; Nnm.
expertes promissionum l'oederis desi- 8,8; in die expialionis Lev. 16,3; si sa-
gnaiitur. — Demum ?£voç, hospes is quo- cerdos peccaverit delinquere l'aciens po-
que aliquem hospitio exce-
dicitur, (pii puluin Lev. 4,3 et si lotus populus ex
Pauhis scribit saliitat vos Caius
pit; ita : ignorantia peccaverit Lev. 4,13. llircus
hospes meus (Rom. lti,23i. autem debuit olVerri in noviluniis eldie-
bus festis pro populo Nnm. 28,15. 22.
I. hWABENBAUER.
30; 29,"). 11. 16 ss.; item bircus pro pec-
cato oiïerebatur in dedicatione laberna-
HOSPITALIScognomiuatur2 Mach.
culi Nnm. 7,16. 22. 28 et templi lempnrc
6,2 lii|iilei' (\ide s. v.).
Esdrae (Esdr. (>.17); item si pecca\erit
HOSTIA. In Vidgala hac voce expli- princeps Lev. 4,22 ss. Si vero qnis de
 563 nOSTIA. liOZAI. 561

populo tcrrae per ignorantiam peccave-
rit, caprarn vel ovem, agnam, debuit
offerre Lev. 4,28. 32; 5,6; ovem autem
anniculam nasiracus, agnum leprosus
pro peccato iubenUir o.tferre (Nuni. 0,
14; Lev. 14,13). Demnm victima prae-
scribehatur pro peccato turliir vel piillus
columbae pro miiliere post partum Lev.
12,(3, pro semiaifluo Lev. 15,14 et hae-
morrboissa Lev. 15,29, pro nasiraeo qui
propter mortuum immundus factus est
Num. 6,10. H item turtiu^ vel pull us
; 5,2); ipscenim ad deslitutionem peccati
columbae tamquam bostia pro peccato
dari potuit a pauperibus pro peccato
ignorantiae et a leproso pauperc, qui
scil. ob pauperiem capram vel ovem of-
ferre non poterant Lev. 5,7. 8; 14,22;
immo si pauper ad expiationem non po-
terit offerre duos turtures aut duos pul-
los columbarum, offeret pro peccato
similae partem ephi decimam Lev. 5,
11. 12.
6,1 ss.; 5,20 bebr.; Num. 5,8 bebr.)
item si quis servam alterius vi oppres-
sent (Lev. 19,20. 21). Praeterea leprosus
mundatus et nasiraeus qui in mortuo
erat pollutus, eiusmodi sacrificium of-
ferre iubentur (Lev. 14,12; Num. 6,12
hebr.),
Sacrificium autem acceptissimum Dco
Palri obtulit Cbristus, qui « Iradidit se-
metipsum pro nobis oblalionem et ho-
stiam Deo in odorem suavitatis » (Eph.
per hostiam suam apparuit et unam pro
peccatis offerens liostiam (r.poivdy.(Xi)
sedetin dextcra Dei (Hebr. 9,26; 10,12).
Cum bostiam seu sacrificium offerre
sit cultum Deo exhibere exccUentissi-
mum, per facilem vocis translationem
etiam alii modi Deum honorandi, qui-
bus homo Deo sese devovet eique quasi
aliquid de se offert, bostiae nomino de-
signantur quandoque; ita monemur :

Modus ofTerendi pro peccato iuvencum
is est, ut de sanguine septies aspergatur
contra vélum sanctuarii et de eodem
sanguine ponatur super cornua altaris
tbymiamatis et reliquus sanguis effun-
datur ad basin altaris bolocausti de ; mine appcUelur; quare monet aposto-
sanguine aliarum victimarum ponebatur
solummodo ad cornua altaris bolocau-
sti et reliquus sanguis pariter ad eius
basin effundebatur. Dein partes pingues
in altari cremabantur. Caro autem ea-
rum hostiarum quarum sanguis in san-
ctum (vel die expiationis in sanclum san-
ctorum) inferebatur, simul cum pelle,
per ipsum (Cbristum) offeramus ho-
stiam laudis semper Deo Hebr. 13,15 et
S. Petrus spiritualcs hostias offerre nos
iubet (1 Petr. 2,5). Huic cognatum est,
ut obsequium Deo cxhibitum eodem no-
lus, ut exliibeatis corpora vestra lio-
stiam viventem, sanctam, Deo placentem
(Rom. 12,1). Pariter obsequium aliis per
eleemosynam praestitum idem sortitur
nomen; ita apostolus ea quae ipsi Pbi-
lippenses miserant vocat hostiam acce-
ptam, placentem Deo (Phil. 4,18) et
Hebr. 13,16 scribit beneficentiae nolite
:

capite, intestinis extra castra (civitatem) oblivisci ; talibus enim hostiis promere-
igné absume'batur caro vero aliarum
; tur Deus.
bostiarum a sacerdotibus in loco sacro I. KNABENBAUER.
comedebatur (cf. Lev. 4,5-6,23; 16,27).
Ritus offerendi columbam describitur HOTHAM (anin). l- Filius Heber
5,8 ss. de familia Baria in tribu Aser (i Par. 7,
In bostia pro delicto victima erat aries 32; LXX XwOâv); videtur idem esse qui
(Lev. 5,15. 18. 25 ; bebr. 19,21) vel agnus 7,35 scribitur Heleni ; v. HELEM 1.
(Lev. 14,12; Num. 6,12 bebr.). Ritus 2. Pater Samma et lediel heroum in
ublationis describitur Lev. 7,1-7; san- exercitu Davidis, Arorites (1 Par. 11,44;
guis funditur per gyrum altaris; partes LXX KtoOcEv); v. ARORITES 3.
pingues adolentur super altare; caro a
sacerdotibus in loco sancto comeditur.
HOZAI inin, in pausa nin), pro-
Sacrificium pro delicto erat offerendum, pheta quidam ignotus, in cuius sermo-
si quis in iis quae Domino sancta sunt nibus scripta erant oratio et exauditio
peccaverit, ergo in primitiis, decimis et peccata Manasse régis, antequam poe-
(Lev. 5,15); dein in variis peccatis con- nitentiam ageret (2 Par. 33,19). LXX
tra rem et proprietatcin proximi (Lev. vertunt twv ôowvtwv legentes D^Tin.
5»;:; m'CAC. IIUMILIS, UUMILITAS. 560

HUCAC iiil.s 1 Par. (i,7;i[G0| v. IIAI,- liiuiK'ro scrvire So|)b. 3,9 ii dicuntur
C.VTII. (|ui viilute coiicordi, uno consensu Deo
HUCUCA (ppn; Max.avâ, A M/.m/.),
serviiud. Insigina dignitatis, uti pur-
pura, palliuui, aliquo modo sccplruin
lii'bs iii rùutiiiiltus Zabiilon et Neitlilliali
(|uoqiie,JuMuero geruutur; quarc prin-
(los. 10,34). Onitin. {cd. Laij. -Joi^HL»;
cipatus super bunieruin l'actus esse di-
i:{4,7) oani collocal iii Irilm .Ncplilliali
citur; vel consideratur principatus tani-
ac sinuil iii contiuin Iriinii Irilnuiiii, id
quaui onus quoddam regiminis ([uod
est in Irihii Zaluiluii ad aiistraleiii [»la-
quasi Iniuiei'o sustentât ur (Is. 9,6) et eo-
iiain, iii trilui .Vser ad occidontein, pnrro deni sensu Is. 22,22 dabo claveni David
iu Iribu liida ad solis ortiiiii (?); soil de super bunierum dus; clavis enini est
luda ad lonlancm contra ortum solis syuiboluin potcslatis Iraditae.
les. 19,34 et do cniendationc liuius tox- Demuin uli bumerus diciliir de latere
tns V. lUDA 3. — A plei'isiiue Hucuca aediticii, de latere inonlis (bebr. los. 15,
agnoscilui' liodiornns viens Yriqûq 10 8. 10; 18,12 etc.), ita quoque de re-
Ivin a Caphai-nanni occidentcm versns." gione; v. g. Is. 11,14 bumerus Pliili-

Cf. Ilohinsmt, PalaesUna III.883; Neiiere stliiimversus mare exjjlicatur a nudlis

bibi. Forschunfîeii 104; /. Schirarz, Das de regione mare versus descendente; si-
lieiligo Luiul p. Ii4; Guérin. Galilée I. 3.54 militer Ez. 25,9 aperiam bunierum Moab
ss. ; G. A. Sinilli. Hisl. Geogr. of tlie Holy i. e. latus vel adilum ad Moab, tines
Land, Plate 1 et VI; Legendre. Carte de la
Moab.
Palestine; Riess, liibel-.\llas éd. 3 p. 16;
Quia bumero onera sustenlantur,
D. Zaneccliin. La Palestine d'aujourd'hui
eliam luimerulus dicitur de parte vasis
I8'.t9 11. 712; F. de Hummelnuer ad h. !.
qua vas l'ulciri et portari videtur (3 Reg.
HUL Par. 1,17 code.v A
i.'^in, O'JX et 1 7,30. 34); bumeruli vestibuli Ez. 41,2("i
Ouo;, sccnndns tilii Sein (Gen.
filius Aram dici videntur parietes latérales vesti-
10,23; 1 Par. 1,17). Eins posteris Fiav. buli.
losephus (Ant. I. 0,4) Arnicniam assignai
HUMILIS. HUMîLITAS. In Vul-
i. e. ut F. de Hummelauer tComin. in
gata ponitur bnmilis pro '?2*kî? i. e. de-
(icn. p. 331) censet, circa niontcm Ma-
sinm tractutn al) .\rainaeis occupatnni. pressus, exiguus, ignobilis; ita 2 Reg.
6,22 ero bumilis in oculis meis; lob 5,11
HUMANITAS. Ea voce cxpriniitnr
ponit bumiles in sublime; Prov. 29,23
çtXavOpf.)::ta, ainoi', bencvolcntia, beni-
liumilein spiritu suscipiel; Ps. 137,6;
goitas in boniinos; cf. Estb. 16,11 (grae-
Is. 37,15; Ez. 17,14; 21,26; 29,14 etc.
ce 8,13); '2 Macb. 4,11; 6,22; 14,9; Ad.
Dein ponitur pro ~"T, N3T i. e. contri-
28,1. Dicitnr quoque de bencvolentia ac
lus, at'tlictus, miser; ita Ps. 10,18 iudi-
clcmenlia Salvatoiis Tit. 3,4.
care pupillo et bumiii; Ps'. 33,19 bumi-
HUMERALE (Lev. 8,7; Eccli. 4d,10)
les spiritu salvabit et Ps. 73,21 ;
pro 'ly
vide s. V. !:i'ii<»l) (col. 188).
miser, pauper, nnlis; Ps. 17,28 populum
HUMERUS. Ciiin Innnero onera ge-
bumilem salvum lacies; Ps. 81,3; Is. 10,
stantnr, luiinenis quoque dicitur ad sor-
Am.
2; pro 1:î; afilictns 2,7; pro liny
vitutein expriinendain vol subiectionein ,

ita de Issachar snpposuit Imineruni :

iiiops, pauper Ps. 101,8 et 4 Reg. 19,26

suuin ad portandum ((ien. 49,1:»); cf. vir- bumiles manu T^ nsp impotentes, de-
ga bumeri et onus Is. 9,4; 10,27). At([U(^ : biles. In Eccli. d Novo Testamento
in
ut nécessitas s(>rvitulis dedaretur, di- bumilis -xr.ti^à; plerumque bal)etur.
citur inclinate Inunerinn veslrinn (I5ar.
: Inde iam varia vocis notio colligitur.
2,21), duiii e contra reliellio et contii- Dicitur scil. de locis depressis, île cou-
rnacia exprimitui' ipsi dederunt ininie- : dilione misei'a et artlida, sed diam de
ruin recedenlein i. e. ibebr.) rebelleui animo deinisso, (jui d(^ se modeste sen-
Neh. 9,29 et Zacb. 7,11 averlunt sca- : tit et iudicat omneinque lastum d su-
pulain (luiinerum) reccdenteni i. e. nio- l)erbiam a se longe amandal; cl'. Eccli.
iciii .ucrcre reeusabanl. E contra uno 3,21; 10.18; 12,6; 13,10. 25. 27; 25,34;
r.o: IIUMILIS, nUMILITAS. H US. 568

29,11 ; 1 Mach. 14,14; Matlli. 11,29; Luc cum Aarone sustentabat manus Moysis
1,52; Rom. 12,16; 2 Cor. 7,6; 10,1; lac. orantis, duui Israciitaepugnarent con-
1,9; 4,6; 1 Petr. 5,5 superbis Deus re-
: tra Amalec (Ex. 17,10. 12) et quem Moy-
sistit,humilibus dat gratiain. ses in montcm Dci ascensurus seniori-
Huniilitasplerumque iJ!; explicat;iiide bus proposuit, ut ad eum et Aaronem
quaestiones exortas referrent (Ex. 24,
potissimuni significat afflictionem, mise-
14).
riam, oppressionem cf. Deut. 26,7; Ps. ;

2. Filius Caleb filii Hesron, ex Ephra-

0.14 vide hiimilitatem meam de inimicis
tba genitus (1 Par. 2,19) et avus Bese-
meis; Ps. 24,18; 30,8; 118,50. 92 elc;
leel artificis
(Ex. 31,2; 35,30; 38,22;
etiam mjy i. e. modestia, aninii deinis-
1 Par.
2,20; 2 Par. 1,5). Eius posteri
sio Prov. 15,33 et Prov. 11,2 71:2: de- enumerantur 1 Par. 2,50 s.; 4,1-4. Fiav.
pressus, modestus. Graece /.â/.wcriç, Ta::£(- losephus (Ant. III. 6,1) illum Hur, qui
vto3;;plerunique ponitiir, qiiibiis vocibus cum Moyse et Aaron commemoratur (v.
pariter exprimitur conditio afflicta, igno- HUR 1), eundem esse pronuntiat atque
bilis, sed etiam mentis habitudo ab ela- filium Caleb et avum Beseleelis idque
tione aliéna. —
Eadem notione iisurpa- cum aliqua probabilitato; quo iure au-
tur humilinri (hcbr. nJ"nn, yJ3J, S":), tem eundem Hur fccerit maritum Ma-
praosertim de oppressione hostili; cf. riae, sororis .Moysis (Ant. III. 2,4), non
lud. 3,30;4,23;8,28;11,33; 1 Reg. 7,13; apparet. De loco 1 Par. 2,20 « Porro :

2 Reg. 8,1; 1 Par. 17,10; 18,1; 20,4; Hur genuit Uri et Uri genuit Beseleel »
2 Par. 13,18; dein etiam de subiectione vide s. V. BESELEEL et CALEB 2.
quae hero debeatur; ita dicitur ad 3. Unus ex quinque regibus Madiani-
Agar revertere ad dominam tuam et
:
tarum, qui a Moyse dcvicti sunt (xNum.
humiliare sub manu illius. Praeterea ad- 31,8) et cum Sehon rcge Amorrhaeorum
hibetur vox de oppressione virginis vel foedere iuncti erant (los. 13,21); LXX
mulieris; ita Deut. 21,14; 22,24. 29; O'jp.

lud. 19,24. Sed etiam usurpatur de ani- 4. Pater Raphaia tempore Nehemiae
mi demissione et contritione; ita- Achab (Xeh. 3,9).
qui propter Domini minas « scidit vcsti- 5. Nomen Hur etiam latet in Benhur
menta sua et opcruit cilicio carnem (3 Reg. 4,8) ; v. BE.NHUR.
suam ieiunavitque et dormivit in sacco HURAI V. HEDDAI.
et ambulavit demisso capite » dicitur HURAM (D"lin, '«{[x), nonus filius
humiliatus coram Domino ;3 Reg. 21,27-
Baie priuiogeniti Beniamin (1 Par. 8,5).
29) et principes Israël et rex agnoscen-
tes culpam suam et iustam Domini HURI. 1. Huri (iiin, ^oupst), Simeo-
poenam sibi esse intlictam dicuntur hu- nita, pater Saphat exploratoris (Num.
miliati (2 Par. 12,7; cf. 32,26; 34,27). 13,6r5]).
Atque generatim qui se Deo subdit suae 2. Huri (nin, Oupsî), Gadita, pater Abi-
sibi conscius intirmitatis et afflictiones
hail principis (l Par. 5,14).
patienter fert, humiliare se dicitur; hu-
miliavil quoque semetipsum
(".hristus HUS (yr>-, 03Ç, •Çii).

factus obediens i. animo et voluntate

e. 1. Filius Aram (Gen. 10,23; 1 Par. 1,
humana se plane Deo subiecit (Pliil. 2, 17; Vulg. Us Gen. 10,23), progenitor tri-
8). Dicitur denique humiliari, qui ex bus alicuius aramaeae, cui Flav. lose-
dignitate et conditione seu statu nobili phus (Ant. I. 6,4) Trachonitidem et Da-
deiicitur, secundum illud : qui se exal- mascum assignat.
tât humiUabitur (Luc. 18,14). 2. Filius primogenitus Nachor exMel-
cha (Gen. 22,21). Utrum fuerit progeni-
HUPHAM (DEin, LXXomitt.), unus
toralicuius tribus, non constat; cf. F. de
ex Beniamin, progenitor familiae
filiis
Hummelauey ad h. I.
iiuphamitarum (Num. 26,39). Idem Gcn. 3. Filius Disan ex postcris Soir Hor-
46,21 scribitur Ophim. raei (Gen. 36,28; 1 Par. 1,42).
HUR Cnn, '0?). 1. Vir insignis, qui 4. Terra Hus (lob 1,1 LXX kWmç, 1er.
:)(•>!) IlLS. IIYACINTIIUS. :>70

2o,20 Viil^. Ausilis, hchr. y"JT. : La- slapo do Iitboai>n(l C. Mûlli'r. Fragin. Hisl.
Graec. III. '>:H>\ mullcr-Fisc/icr, Ploleinaei
nienl. i,'21t. lM»iiiaiii Irria Mus, palr-ia PaYÏ&'ùs, Fil-mi n-Di(lol\H8,i-
('eosr. Vol. 1.,

lob, sila l'iierit, non conslat iiiler oinuos. 1900, |). 1013; .s.l'.phraem Sijr. Prol. in lob,

Ex lor. 2:'). 20 ot Laiii. i,21 alitiui couii- 0pp. oiniiia, II. p. 1. 2; Bnr-
Hoinae 1740,
fiijiit It'iraiii lliis propo liiKS aejiyplia- hebrueiis, Scliolia in lobiiin ex eius Ilorreo
cos ri Kddiii silaiii l'nisso, sotl iminerilo. inyslerioruin a|>uil Kirsckium, Clireslorn.
syr. éd. Bcrnstein. p. 187; }yelzslein apud
liii|>iiinis ex loi» 1,3 cerliini est lobuiii
Delilzscli, CJOU^u^enlàr7.u Iliob <v<. 'ly. 5.51-
liliis oi'ienlis accensoj'i, qiio nomine po-
604 Das lliobsklosler im liauran nml da^
:

lissimuiu Arabes dcsi^iiaiiiar. Deiiule

Land Uz; H'. Fries in Stiidicn und Kiili-
regio Uns ila eollocaliir, ni l'acilc et Sa- ken WVll. 1854 p. 'îOO ss.; Friedr. Dc-
baei ex parle soptomUnouali Arabiae et litzscit in Zeilsclir. fur Kciischriftfoischung
C.baklaei latrones irrueir poluerint doli II. 1885 |). 87-98; Knnbenbauer, Coinin. in
1,13. 171. Àpiul LXX in addilaniento ad lob p. 34.

ealceni libri addito eadeni l'Cgio in tini-

Itus biuinaeae et Arabiae esse dicitur. HUSAM ,Drn, DÇin. "Acr^iJi), rex
Simili modo Alexandcr Polyhistor ex
Edom d(^ lerra Tbemanorum, (jui post
Aiistaeo ret'ert b^bum sedcm sibi in Au- lobab regnavit, antequam filii lsra(^l re-
silide regione apnd ipsum Idumaeae et gem babercut (.(jCU. 36,34; 1 Par. 1,43.
Arabiae confiniiim delegisse. Apud IHo- 46).
lemainmi (V. iy[18],2 commemorantur
Aisitae Miiller-Fischer Ausilae) in
(éd.
HUSATHITES seu do Ilusati

("TTi'nn, "Tl'tJ'nn: o Aa-raTwOîf, 6 AOst.

orientalibiis deserli Ai-abiae linibus ver-
sus Eupluatem. Onom. Eusebii et S. Hie- OwaaOsf, ô 'IcaOsî) cognominatur Sobo-
ronymi(erf. La^. 2(>8,100; 108,i9)domum cbai, unus ex heroibus Davidis (2 Reg.
lob in Astaroth Carnaim fuisse ex tra- 21,18; 23,27; 1 Par. 11,29; 20,4; 27,11;
ditione refert. In Peregrinatione S. Sil- pro Sobocbai 2 Reg. 23,27 mendose le-
viae Aquitanae (n. 13; apud P. Geyer, gitur Mobonnai). Portasse hoc nomen
Uin. bier. p. o6et cf. p. oo. y9) legitur :
patronymicum référendum est ad Hosa
« Carneas autem dicitur nunc civitas ingencalogia Iiida 1 Par. 4,4; v. HOSA 2.
lob, (luae antea dicta est Dennaba [?] in
Idumeae et
HUSI (v^nn, Xoua^î), pater Baana,
terra Ausitidi, in linibus
Araliiae ». Secundum S. Epbraem Sy- praefecti salomonici (3 Reg. 4,16). Pro-
runi « urbs fuit in fuiibus
lobi patria babilius est idem, qui alias in Vulgata
Idumaeae et Arabiae in terra Matbanin, scribitur Cliusai vide s. v.).

ipiam poslmodum Moyses inlerfeclo rege HUSIM. 1. llusim (Qiurn, Aoù[jl). ti-

Og dimidiae tribus Manassis dilioni adie-

lius Dan ^(ien. 46,23). Idem Num. 26,42
cit positaque erat e regione lordanis
scribitur Subam (anvi», Sa[x=(), a quo
orientem versus ». Barhebraeus autem
in suis Sclioliis nomine Ausitidisomnem familia Subamitarum.
terrain ab inlroitu Aegypti usque ad Da- 2. Husim (ait:in, C^rn; -watv, 'Ùat-
nuiscum comprebendi censet. ex uxoribus, quas Saharaim
ixh), altéra
Recentiores cum Wctz.stcin lobi pa- Bcniaminila dimisil, mater Abitob et El-
triam ibi fuisse conlendunl, ubi usque pbaal (1 Par. 8,8. 11). Vulgata 1 Par. 8.1 1

ad nostra tempora nionaslerium, qnod scribilMelmsim, confundeiis praeposi-

lobi vocatur, cxstat i. e. prope Nimui lionem "[^2 seu a cum nomine proprio.
in regione ^'uqra in llaurrni. Ali((ui ter-
Sed llummelouer (Comni. in Num.
F. de
ram Hus ali(pianlum magis orientem
p. 186. 187)vertendum esse putat 1 Par.
versus quaerunt in regione el-TeUul ad
8,8 Sabaraim genuit in regione .Moab
orienlalem plagam montium llaurân
:

de concubina sua lanoiiMiia) Meliiisini et

(W. Pries), alii vero intcr seplcmlrio-
prope Haria, duos bos.
uem et orientem ab llaurûn srii.

Tadmor-Pabnyram [Friedr. Dclitzscit). HUZAL (I l'ar. 1,21) \. V/.M.

Cf. Alexander l'oh/h. fragin. r> l'X Aii- HYACINTHUS. 1. ilva<iiilbii> tlici-
 1 HYACINTHUS. JIYAEiXA. 572

lur iinprimis color hebraice
clus, i. e. purpurae species caenilea seii
polius violacea, quae ad corlinas, vêla,
ephod, vestes pontificias et regias alia-
qiie adhibebatur :;E\. 2o,4; 26,1 ss.; 2
Par. 2,7. 14; 3,14; 1er. 10,9; Ez. 23,6;
27,7. 24 etc.). V. PURPURA.
2.Praeterea hyacinthus vocatur
gemma graece ja/.'.vOo; appellata, quae
undccimum fundamentuiii civitati.5 cae-
leslis in Apocalypsi constiLuit (Apec. 21,
ni-n di- brum transiens, vel etiam gennua trans-
lucida est et coloris expers, quales prope
S.Mariam ad lacum inveniuntur; reli-
quae quoque huius gencris gemmae,
intenso calori et lumini exposilae, co-
lorem amittunt et haud raro loco pre-
tiosi adamanlis falso siipponuntur. Hanc
vero gemmam nomino nurS designari,
post S. Epiphanium aliosque recentiores
communiter admitlunt; nomen hebrai-
•

cum Fr. Hominel idem esse censet cum

20j. In S. Scriptura eo noniine hoc uno aegyptiaco neshem (Altisr. Ueberlief.
loco commemoratur nam quae ; in Vul- 28.3).
gata Gant. 3,14 dicitur hyacinliiiis, in
Cf. S. Epiphan. De 12 gemmis n. 7;
textu priniigenio est U^iùin, quam
Fr. Rueus, De gerninis 2,12;/. Braun, De
S. Hieronymusalibi melius chrysolilhum veslitu sacerd. Hebr. II. 14 n. 544-56;
exposuit "(v. CHRYSOLITHUS). At iiaud /. /. Bellermann, Die Urim u. Thummim,
iniprobabiliter alio nomine in Vctere Berlin 1824, 49-52; E. F. A. nosenmiiller,

Testamento eadem gemma appellari Handb. d. bibl. Alterth. IV. 1,37 s.; K. E.
Kluge, Handb. d. Edelsteinkunde, Leipzig
'•ensetur, scil. WC^, a senioribus et
292-9; Leunis-Senft, Synopsis III. 1
1860,
S. Hieronymo Xiyûo'.ov, licjurius vocata, p. 668-71 Xaiiinann-Zir/iel, Elein. d. Mi-
;

([iiae in rationali pontiflcio primuni ter- néralogie éd. 13, p. 480 s. M. Bauer, Lehrb. ;

lii ordinis locum occupavit Ex. 28.19; d. Minerai., Berlin u. Leipzig 1886, p. 345 s.

39,12.. Nomen ligurii seu potius/yncw/'it

— Gemmaiii haud raro etiam granatum co-
loris hyacinthini pro hyacintho vendunt.
(XuYyoûp'.ov et ex fabula anti-
X-jYy.o'jf'.ov)

i[ua huic gemmae inditum est, quasi ex L. FONCK.

lyncis urina terra cooperta oreretur
T/ieophr. De lapid. (Fragni. II.) 5,28;
HYADES V. STELLAE.
l'Un. VIII. 38,137; XXXVIÏ. 3,32 s.); de HYAENA. 1. Eccli. 13,18 textus
quo PHnius : « ego falsum id totiim ar- graecus cum hebraeo -U sipTjvr) ûaivri
legit
liitror nec visam inaevo nostro gemmam -pb; xûva (hebr. 'J^^2s)^, in Vulgâta v. 22)
ullam ea appellatione » 'XXXVII. 3,33). eius loco habetur " quae communicatio
:

Merito igiturloco huiusnoininis fabulosi mncto homini ad canem? ... confusione

in Apocalypsi hyacinthus commemora- exorta vel ex E-iaco^ in versu praecedenti,
tur. quae gemma et antiquis nolissima vel ex Icclione corrupta ayt'w pro uaJvr,;
et nostra etiam aetate in honore est. Peshitta cum textu graeco concordat
Colore quidem amethysto vicina a Plinio (N"2N). Sensus est, quod sicut nulla est
describitur, ea tamen differentia notata, pax neque communicatio, sed inimici-
" quod ille emicans in amethysto fulgor tiae perpeluae inter hyaenam et canem,
violaceus diluitur hyacintho, primoque ita dives impius pauperem vexât et op-
aspectu gratus evanescit antequam sa- primit (cf. versum s.). Quae hyaenae et
liet XXXXVII. 9,123); Aethiopiam prae- canibus in Oriente optime conveniunt;
cipue et Indiam hyacinthos mittere idem uam hyaenae in agris locisque desertis
auctor testatur (ib. 126;. Probabiliter morantes noclu etiam ad domos et pa-
hyacinthus ille antiquorum eiusdem mi- ges procedunt et morticinis ossibusque
ueralis species est, quae etiam nunc hya- cadaverum vescuntur, canes vero orien-
cinthus seu zlrcon nobile vocatur, (juae tales in statu semisilvestri in vicis et
licet non ad primum gemmarum ordi- circa urbes victitantes ex iisdem mor-
nem pertineat, satis magni tamen aesti- ticinis cibum sibi conquirunt; unde na-
matur et potissimum ex Iiidia orientali, luraliter inimiciliae perpetuae nascun-
msula Ceylon et provincia Cambodja, i
tur, in quibus byaeua, cane maior ac
in nostras regiones affcrtur. Color va- i fortior, tamquam divr-s jjauperis oppres-
riât, plerumquo in liilvum vcl subru- I
sor Victor exsisiit. Praeterea hyaena
573 IIYAKNA. IIYSSOI'US.

eliam caiiiluis iiisidialur, ul carnibiis HYDASPES liidilli 1,0 graece) v.

ossibusqiio, occisorum vescaliir, imilta- I.\I).\SUN.

que iiiitnkiliis hyacnao ad canoin
ilo
HYMENAEUS Cï'ixÉvatoç), vir liac-
narrant scriplorcs prolani {Aristot. Hist. reliciis ipieni i'auliis iis accenset, qui
an. VIII. 7 al. o,2; Plia. VIII. ;îO,10(5 elc.^. bonam couscienliam repellenles circa
Maj^no aulem numéro liyacnao [Hi/dena tidcm nauiVagaverunt. Eum simul cum
stridta Linni-, ord. Cnrnivora) in l'aiac- quodain .Vlexandi'o tradidil satanae, ut
slina ol .\ogy|)lû inveninnlur aUiiiceliani
discat non blas|)liemare 1 Tim. 1,1'J. 20.
Mnlitinitiis invcniehantiir inulliscjuc l'a-
Poena ab aposlolo Intlicla eum non ad
liidis et siiperstilioniltiis linn pênes an- resipiscentiamadduxit; iinmoeiuserrore
tu|uos Uini apud liodiernos incolas fa-
alii quoqne seducti sunt; nam 2 Tim.
niosae sunt, sinuil «nnnihus ob liguram, » sermo eorum ut can-
2,17. 18 scribit :

odorem. viotum odiosae ac dclesLablles. cer serpit, ex quibus est Hymenaeus et

2. Mulli auctores cuni LX.\ inlerpreti- Philetus, qui a veritate cxciderunt di-
biis eliain 1er. 12,9 noinine!;''2ï hyaenani centes resurredionem ésse iam faclam
inlelleiriint, quippc quae in lextii hebr. et subverterunl quoriinidam iidem ».

Eccli., siciil in lingiia hebraioa poste- Hic itaque doctrinam de resurrectione

riore (.yhs; et in arabica [dab' sive dabu')

carnis leiecit, eain de sola animi rege-
neratione quae fiai in baplismo expli-
eodem vel simili nominc appcllatur.
cans, fortasse abusus verbis Pauli Rom.
Licet nomen fortasse satis convcniens
6,4 : ut quomodo Cbristus resurre.xit a
appareal, obsfal lamen conlexlus, <iui
morluis, ita et nos in novitale vitae am-
de avibiis loquiliir atque :;"2ï "t2'j* po-
bulemus vel Col. 3,1 : si consurrexistis
tins cum S. Hieronymo avem variis co- cum Christo, quae sursum sunt sapite.
loribus pictam intcllcgendam esse innuit
HYPOCRITA. In Vulgata haec vox
[V. Avis discolor s. v. AVES n. 4). No- — legiturlob 8,13: 13,16; i:i',34; 17,8; 20,
men vero 'jTs pro liyaena occurrere vi- o;'27,8; 34,30 et Is. 1),17 el 33,14; qui-
delur in noinineproprio vallis Diyiii'n ''3 bus locis exprimitur liebr. ^zn, qua
(i Reg. 13,18 Vulg. Sfboim) et loci voce generatim designatur homo impius
^î?b.jk in Iribu Benianiin Neh. 11,34, et improbus ; LXX àasCr^ç, àvoao;, zapâvo- I
[Ao;, sed etiam unoxptTrS;, quam nolionem
Vulg. Seboim); v. SEBOLM.
vox in dialecto aramaica induit. Etsi ita-
que hypocritain libris lob et Isaiae sensu
Cf. Sam. Hieroz. I. 830-41, éd.
Bocliarl, latiore de viro iniquo explicari débet,
fiosen»!. H. 163-"9;i. O. Michaelis, Sup- lamen in libris novi loederis signilica-
plem. ad lex. hebr. p. 2064 s. Fr. I. Scho- ;
tione simulatoris retineri débet. Eius-
dei-, Hierozoici Spécimen I. 123-8; K. F. K.
modi simulatores pietatis, cum sint sce-
Jiosenmiiller, Handb. d. bibl. Allerth. IV.
lerum pleni, describil Cdirislus scribas
2, 147-50; //. O. Lenz. Zool. d. ail. Griecb.
et pliarisaeos ^.Matth. 6,2 ss.; lo,7; 22,
u. Rom. 123-0:7,. Li'wijsohii, Zool. d. ïal-
muds 76 s. //. £. Trislratii. Nat. Hist. éd.
;
18; 23,l4ss.; cf. 24,51). lure quoque Si-

8,107-9; id. Faiina and Flora of Pal. 19 s.; mulator appellatur, qui cum ipse graves
J. G. )Vood, Bible Animais 62-4; Leunis- habeat defectus, studium prae se fert
Ludtriy, Synopsis 1. 1 éd. 3. p. 186 s.; minimum naevum corripiendi
alterius
/"/•. Hommel, Namen d. Saugeth. 307-10. iMatth. Luc. C,42). Praeterea vide
7,5;
327. 381; A. E. Breinn, Tierleben éd. 3. .Marc. 7,6; Luc. i2,o6; 13,15. —Sapiens
II. 1-16. —
Etiani in monumenlis Assyrio-
quoque monet Eccli. 1,37 Ne fueris hy- :
rum et Aegyptiorum haud laio hyaena oc-
pocrita in conspectn bominum, [at] u7:o-
currit; cf. W. Hoitghton
Trans. Soc. in
Bibl. Arch. V. 1877, 328; WU/.iiison-Bireh.
xptô^ç èv aTÔ|jiaCT'.v (serviliter secundum
Manners and Cusloms II. 78 lig. 346; fig. W hebr. ^;E2'' àvOpwrrtov.
356 n. 15; 92 lig. 3r.7 n. 3 el 6; III. 284 S.;
A. Ennoii, Aegyplen 510-2 (ex Papyro Ana-
HYSSOPUS 1. llyssopus in texiu
slasi I).
liebraico ubique est 217^5; item apud
L. lONCK. LXX interprètes et in te\tu graeco .Novi
575 UYSSOPUS.
Testamenti scmper uaawTîoç Icgitur, quod
etiam Graecus Veneliis in locis Penta-
teuchi exhibet. Similiter Chaldaeus om-
nibus in locis NlTiN inlerpretalur, siciit
Peshitta N217, pro quo in hodierno lextu
syriaco 3 Reg. 4,33 NElS i. e. sempervi-
vum, herba scil. parietaria, legitur, sed
fortasse eu m Bocharto NSI" legcnduni
erit (Hieroz. I. o88 éd. Rosenm. I. 072).
In versione arabica similiter zûfâ' in Ps.
50[51],9 et Hebr. 9,19, ac pariter in
aethiopica ^azâb; in Pentateucbo autcm
Arabs in Polyglottis vulgatus {Saadias)
m'tav i. e. thymum vel origanum inler-
pretalur.
2. Usus hyssopi praesertim in immo-
latione Agni paschalis (Ex. 13,22) atque
in lustrationibus sacris a Lege praeci-
pitur(Lev. 14,4. 6. 49. 51. S2; Num. 19,
6. 18. Cf. Ps. aO[51],9; Hebr. 9,19), in
quibus fasciculo hyssopi sanguine tincto
leprosus vel domus infecta vel aliae res
lustrandae aspergebantur. Praeterea bis
tantum hyssopus in S. Scriptura occurrit,
ubi in laudibus sapientiae Salomonis
« hyssopus quae egreditur de pariete »
tamquam lignorum (Diïyn) minimum
" cedro quae est in Libano » opponitur
(3 Reg. 4,33 hebr. 5,13), et cum inEvan-
gelio loannis spongia aceto plena ôri
crucifixi Domini oblata narratur « hys-
sopo circumposita » (uaaw-w 7:£ptO£VT£?
lo. 19,29), cuius caulis ab aliis Evange-
listis arundo sive calamus dicitur (TisptQà?
/.aXâ[ia) Matth. 27,48; Marc. 15,36).
3. Quaenam planta nomine hyssopi in
S.. Scriptura intellegatur, celebris est
inter auctores veleres et recentiores
quaestio. Octodecim candidatos ex regno
vegetabili cl. 0. Ce/.sù<s in Hierobotanico
enumerat, de quibus qui plura scire
cupit, eiusdoctissimam commentationem
adeat (Hierobot. 1. 407-48), vel etiam
alios auctores infra citandos. Similis in-
ter recentiores invenitur dissensus, cum
alii eandcm in omnibus textibus plan-
tam supponant, alii diversam velinthys-
sopum Legis, Salomonis, Evangelii. Fa-
vent alii Hj/ssopo officmaliLinné {Kinzler,
Riehm-Baethgen) vel H. orlentali Adams
[Cultrerà) ex eodem ordine Labiatarum
;
alii assumunt genus Origani, quoad spe-
cies in varias parles abeuntes, alii Sa-
LEXICON BIBLICUM.
HYSSOPUS. 576
tureiam thi/mbram Linné praefcrunt, vel
Salviae vel Marru/nl vel Thi/mi vel Thi/m-
brae vel Micromeriae speciem vel aliam
labiatifloram. Ad alium omnino ordinem
transeunt, qui cum Roijle, Tristram,
Balfour hyssopum dicunt Capparim spi-
nosam Linné vel qui Sorghum vulgare
Persoon cligunt (J. Smith) vel Parieta-
riam officinalem Linné vel Musci speciem
yHamilton) vel cum Kitto et Knight Phy-
tolaccam decandram L. désignant, ex
America orientali oriundam atque ulti-
mis saeculis in varias regiones intro-
ductam {E. Boissier, Flora orient. IV.
893).
Cf. Lev. Lemnius, Herb. bibl. expllcatio
c. Sam. Bochart, Uleroz. I. 587-y'i, éd.
26;
Rosenm. 1. C70-8; /. H. Vrsinus, Arboreti
bibl. Contin. Hiller, Hierophyt.
126-8-, .1/.
II. 41-6; W. Gesenius, Thésaurus
57 s.;
E. F. K. Rosenmûller, Handb. d. bibl. Al-
lerth. IV. 1,108-11; C. Sprcngel, Comment,
in Diosc. 3,27; P. Cultrerà, Flora bibl.
173-7; H. B. Tristram, Nat. Hist. éd. 8,
455-8; A. Kinzler, Bibl. Naturgesch. éd. 9,
215 s.; F. Hamilton, Botanique de la Bible
161 s.; /. Smith, Bible Plants 211-20: /. H.
Balfour, Plants of the Bible, éd. nova, 44-
1\ A. E. Knight, Bible Plants and animais
33-5; G. Hensloir, The Plants of the Bible
34-6; Riehm-Baethgen, Ilandwbch. éd. 2, II.
1799-1801.
4. In tanto scriptorum veterum ac re-
centiorum dissensu probabilius tenen-
dum videtur imprimis ii~N* certe plan-
tam significare, cui nomen ucrawro; et
hyssopus conveniat; id ex auctoritatc
S. Pauli Apostoli (Hebr. 9,19) et ex con-
sensu veterum interpretum indubie con-
stat. Neque ulla apparet ratio, cur in
aliquibus textibus hanc, in aliis omnino
aliam alterius ordinis plantam eodem
nomine indicatam intellegamus. Deinde
satis certe etiam constat, nomine hys-
sopi a veteribus {Columella VII. 3,22;
XII. 33 s.; BiosGur. 3,27 al. 30; 5,50;
Plin.XXW. 11,136; XXVL 4,23, al.) desi-
gnari plantam ex ordine Labiatarum et
ex tribu Sati/reinearum, ac probabilius
species eius gencris, quod a Linneo Ori-
ganum dictum est. Eam (juam idem au-
ctorHyssopum officinalem vocavit plan-
tam hyssopum biblicam dicere vetat
quod in dilione orientali non invenitur
— T. II. — 19
.'177 UYSSOl'US. IIYSSOI'US. 578

niî^i iii l'ogidiiiliiis Taiiriac et Caucasi ac cinii non modo sicid rcliqiii candidali
Transcaucasiac l»cisiaeqiu> boroalis (/:. usni in Loge |)raescripto aplel.ur, s(mI
lioissier, Flora (uient. IV. 5H4 s.); eam et lignis propicr basom Irnlicosam reclc
autcm anfiqiiiliis in PalacsUna aiit Ao- admmierelui- (3 Reg. 4,;i;{) et calamum
j,''yplo oxslitissc luilla raliom- pinltaliir. sat longiim ac lirtmim ad porrigendaiii
Etiain aiictorcs ralihiaici MaiinojiUlcfi. Crucilixo spongiam aceto plcnam lia-
AbiilwoUdes, Tanchitm, Lùw,
al. (cf. /. beat. Neque opus est, in narratione S.
Aram. Pfl. n. 1)3 cl 193) Origani spociom loannis, qui codeni verbo (jrepiOsfs) atqiie
intequ'ctantur, eandeniquc Saadùts no- uliiEvangolislae utitur, ad aliam expli-
mine m'tar intollcgil. Variae aiilcm cationcm longius petitam et verbis ipsis
Origani species hodic in Syria, Palae- contrai'iam confugere, quasi milites in
slina, Acgyplo invcniuntur (oclo apud supremo calamo arundinco herbam hys-
G. E. Post, Flora of Syria 6i:)-8; 23 sopi atquc in hac herba tamquam sus-
species orientales ap. Boissier ï. c. 'itG- tealaculo S[)ongiam posucrint iibi certe :

54); antiqiiitus eliani Origanum maio- non spongia hyssopo sed hyssopus po-
rana Linné rre([Lienter in Aegypto cole- tinsspongiae circumposila haberetur;
Wornig, Pllanzen ini ait. Aeg.
liatur (Fr. multo autem minus contradictionem ali-
227; V. Loret. Flore pharaon, cd. 2 p. quam inter loannem et synopticos ad-
55). Ex his Origanum maru L. poUore struere oportet.
iure hyssopi hiblicinomen et locuni vi- Saumaise,
Cf. praeter auctores citâtes Cl.
obtinere; nani et in niiiris rupi-
(letiir
De liyssopo in ciuce Chrisli epistulae très
busqne Palaestinae comniiiniter crescit adThomam Rartholinum, Lugduni Bat. 164();
et maioreni praeceteris altiUidineni triuni id. Responsio in quaestionem Reverovicii
vel qiiatluor pedum attingit et in basi de Hyssopo Evangelii, Roterodanii 1654;
l'ruticosuni ad ligna licet minima perti- Ov. jMontalbanus, Dell' Issopo di Salomone,
net ac lirniilatoni arnndinis habcl; prae- Bologna 1671 G. Tl'. Wedel, De Hyssopo
;

l-IH, lenae 1692; Blas. Carijophilus [Garo-

ferea ab Arabibus noniine za'tar spe-
falo), Dissertai, niiscell. pars I., Romae
cialiler appellalur et in Talniude (tract.
1718, 167-256 (origanum essc) G. S. Voila,
;

Shabb. 109 b) expresse pro hyssopo

Lettera suU' Isopo, in Opusc. scelti 5,397-408.
conimemoratur [Boissier 1. c. 533; Post
1. c. 517; Li'nr 1. c. n. 193). Quare dictis L. FONCK.
S. Scripturae optime vidoliir convcnire,
 lAASIA (nnn% AaCEii), lilius
cue, aequalis Esdrae (Esdr, 10,ll>).
lABEL (b^i, IwSrîX), filius Lamecli,
pater habitanliuni in lentoriis atqiie pa-
storam, ex Ada maire genitus (Gen. 4,
20); eius frater ex eadem niatre natus
erat lubal pater canentium cithara et
organo (4,21)- Ut notai Bochartus (Hie-
roz. I. lib. 2. cp. 44 éd. Uosenmidler I.
517), labal non fuit primus auctor co-
geudi pecoris; nam Abel fiierat pastor
ovium et haud dubie patrum plurinii
idem vitae institutiim secuti fuerant; at
vitae pastoriciae labal aliquid insigne ex
opinionc Bocharti addidit, nempe ut
grèges e loco in locum migrarent pro
ratione pascuorum et sub lentoriis tam-
quam in caulis ab inclementia oaeli se
protégèrent. Sed baec artiliciosius exco-
gitata sunt a Bocharto. label enini non
dicitur pater omnium habitanlium la
lentoriis, sed describitur arlem paslo-
rum exercens, quam a parentibus didi-
cerat.
lABES. 1. labes seu labes Galaad
(;^l^ etiam U7'»3i, plcrumque cum ad-
dilo ~ySa; 'la^sf? FaXaao, 'Ia6{(;),
terra Galaad. Prima urbis nientio lit
Iiid. 21,8-14; cum eius incolae Israelilis
cum tribu Beniamin bellum exitiale ge-
rentibus opem ferre neglexissent, ana-
Ihemale punili sunt exceptis 400 virgi-
nil)us, quae viri tborum nescierant et
Benianiinitis superstilibus ad servandam
tribum tradilae sunt. Postmodum autem
Saul Beniaminita cum universo Israël
urbera labes Galaad, quam Naas Ammo-
nites oppugnabat, ab interitu servavil
(1 Reg. 11,1-11). Neque beneficii accepti
iminemores eranl labesitae; posl func-
TI18- stam pugnam ad montem Gelboe cada-
vera Sauiis eiusque lilioriim, quae Phi-
listhaei in muro Bethsan affixerant, viri
fortissimi labes Galaad nocturno itinere
ablata combusscrunt et ossa scpelierunt
sub lerebintho (Vulgata in nemore)
prope labes (1 Reg. 31,11-13; cf. 1 Par.
10,11-12). Quod faciniis insignis grati-
tudinis David legatis in labes missis col-
laudavit (2 Reg. 2,4. 5) et postea ad
finem perduxit asportatis ossibus Saul
eiusque filiorum de labes in Sela urbem
Beniamin, ubi in sepulcro Gis patris
Saul ea condidit (2 Reg. 21,12).
Situs in S. Scriptura indirecte tantum
determinatur, quatenus 1 Reg. H, 8. 9
a Bezech Issachar itinere fere unius diei
(ut videtur) et 31,12 a Bethsan itinere
unius noctis abesse dicitur. Flavius lo-
|
sephus (Ant. VI. S,l 14,8) dicit 'laSî?
;
esse urbem primariam Galaaditarum,
quae viros corpore robustes animoque
féroces alat. Tempore Eusebii ostende-
batur vicus trans lordanem 6 mil. pass.
a Pella super montem euntibus Gerasam
(Onom. ed.Lag. 268,81; 134,17). Nomen
conservari creditur in Wâdi Yûbis, qui
torrens ab oriente in lordanem desinit
urbs in
haud longe infra Beisnn (Bethsan). Utrum
urbs antiqua quaercnda sit in ruinis
el-Beir a meridie torrentis Yabîs (Ro-
binson) an prope Kefi' "Abll a septem-
trione eiusdem torrentis, dubium est.
Cf. Robinson, Neiiere bibl. Forsch.
p. 418 s.; G?/enn, Sainarie I. 290; Zeitschr.
(1. D. Pal. -Ver. XIII. 1890 p. 211 Schuma-
;
cher, Across the lordan p. 278 s. Oliphant,
;
Land of Gilead p. 174 (labes =
Mirijamin) ;
D. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui
1899 II. 602. 603; Buhl, Alt. Pal. 1896
p. 259.
:;8i lABES. lABOC, lEBOC, 58^2

2. laites 'lâS'.ç), oppidum in annoi'um redegil; babebal enim in excr-

(Y2y%
cilu suo nongentns currus falcatos
(juo hahilabaut cognationcs scribaiiim
(liebr. lei-rcos), (piibus ilcbraei pediles
(1 Pur. •2,S'l), qui inltM- filios Saliiia li-i-
resistere non valebant. Etiam bic labin
biis luda iillinii irceiisentiir et in 1res
alios reges cliananaeos Ibedere iunctos
ramos dislingiiimUir seil. cantîulesalquc
babuit. C.um eodeni amicitiam vel, si
résonantes cl in lahernaculis coniiiio-
mavis, aliquod veri nominis foedus inie-
i-anles (Vulf^ala) seu in Thiralliaeos,
rat parva gens Maber Cinaei, qui eo
Shiniealliaeos, Sui'lialliaeos diclir.);
ad (liiiaeos
lempore liaud procul a Cèdes Nephlliaii
iideni ivreriMilni' (( T. liid. 1,
tentoiia fixerai. Sed post insignem cla-
U)) et oinii Uccliahilis eiindem piogeni-
toreni Clianinialh (ncn, Vulgala Calor)
dem Sisarae a Debbora cl IJarae inlli-
l'iam lilii Israël in dies fortioi-es l'acli
habuisse dicnnlur. ïolus lextus salis sunt potestalem labin paulalim ad
el
obscurus esl. Vide s. vv. CLNAEl et UE- mhilum irdegerunl (lud. 4,2-24; 5,19;
CHABITAE. Ps. 82[83],10).'
3. labcs (ysy^, 'lyaG^ç) noniinatiir in
lABNIA (n:i% 'lagvTÎp), urbs (2 Par.
genealofria luda 1 Par. 4,9 Fuit labes :

26,6) V. lAMNIA.
inclytus prae Iratribus suis et mater
eius vocavit nonien illius labes dicens :
lABOC.IEBOC (pi"); 'Ia6(i)y,, laôô/.),
Quia peperi eum in dolore (25.""). Ad
fluvius qui ab oriente in lordanem in-
nouKMi iteruni alludilur in voto, quo la- fluit et terrain Galaad, si latiore sensu
bes immunitalem a dolore pro se a Deo accipilur (v. G.^LAAD 4), mediam lere
Israël inipelrat (4,10). Ex textu non li-
intersecat. luxla ripam eius lacob pa-
quet, utruni nexum habeat cuni Cos (4, triarcba eum angelo luclans benedictio-
8), cuius vel filius vel fraler fuisse a nem ac nominis mutai ionem adeptus est
nonnullis putatur neque certo affimari (Gen. 32,22). Idem lluvius ei'at terminus
potcst eum esse patrem seu dominum septemtrionalis Anunonitarum, quorum
oppidi labes 'n. 2). Quomodo Talmu- Unes antiquitus inter lordaiiL'm, Arno-
dici nomen labes explicaverint, rel'ert nem, desertum orientale fluviumque la-
Buxtorf (Lex. cliald. talnnid. rabb. boc conlinebantur (lud. 11,13). Postea
965. 966). vero Sebon Amorxiiaeus totum hoc ter-
4. labes (•J;a^ 'laSfç}, pater Sellum rilorium occupans Ammonitas orieutem
régis Israël (4 Reg. 15,10, 13.14). versus in desertum laboc superioris,
Moabitas génère et amicitia eum Am-
lABIN {yi\ 'Ia6îv), duo reges .\sor.
monitis coniunctos meridiem versus in
1. Prior labin erat rex praepotens et ripam Arnonis sinistram reieeit; unde
caput foederis, quo reges chananaei in illo lempore laboc eral terminus inter

Palaeslina septemtrionali et média con- régna Sebon régis llesebon et Og régis

iuncti Israelilistcrram promissam oc- Basan (los. 12,2; lud. 11,22). Ilaec
cupantibus resliterimt. losuc illos ad Amorrbaeorum régna Moyses destruxit;
aquas Merom devicil, deinde civitatem quodsi igilur terminus orienlalis, a quo
Asor captam incendio delevit ac regem Deus arma Israelilarum probibuil, in-
gladio percussit (los. 11,1-11). Seil Aso- dicantur lerra Ammon et laboc toirens
rilae urbem eversam mox reaeditica- Num. 21,24; Deut. 2,37), inlellegendus
ruiit,ut ex sequenlibus (n. 2) elucel. est laboc suiterior [y<ihr 'Amman}, qui
2. Tcmpore Debborae aller erat la- propc urbem Kabbatb Ammon ['.[in-
bin, rex Asor, ([ui lotis viribus id age- mân^ originem ducens vallem desertam
bat, ut regiones jjrogenitori suo per lo- percurrit, quam .Vmmonitae a Selion
sue ereptas recuperaret et potestab-m Amorrliaeo antiquis sedibus pulsi inco-
priorem restitueret. is per Sisaram dii- liMianl. Inde etiam termiiuis orienlalis
cem mililarem, qui in arce Harosctli tribus (iad'dicilur esse laboc (Dent. 3,
genlium residebat, Israelitas polissimum 16) i. e. laboc superior. Ex bis inlellegi-
seplciulrionalcs in servitutem viginli lui' tjuu sensu laboc l>eul. 3,16 et los.
o83 lABOC, lEBOC. lAGOB.

12,2 terminus filiorum Ammon vocetur. ter quinque tilios Simeonis; omissus
ionien illi est T^ahr 'Amman iisque ad enim est Ahod tertius lilius, l'ortasse
(.•astellum QaVat el-Zerqâ; ibi vero cur- quia eius posterilas iam fere exstincta
sum suuni, qui hucusque inter septem- erat.
trionem et orientem spcctabat, magis 2. Princeps vigesimae primae classis
magisque ad occidentem intlectit et no- sacerdotalis tempore Davidis (1 Par. 24,
vum quoque nomen Nahr el-Zerqà (flu- 17).
vius seu torrens caerulcus) assuniit. 3. Sacerdos post exsilium Hierosoly-
Brevi post a parte dextera recipit trihu- mis habitans (1 Par. 9,10; Neli. 11,10)
tariuiii Wftdi Djerash (Gerasa) et occi- vel probabilius familia sacerdotalis.
dentem petit, donec montibus relictis ad
lACHIN columna v. COLUMNAE.
meridiem vergons lordani coniungitur
prope pontem Damiye et e regione mon- lACIM (D''p^ 'Iay.£t[/). 1. Beniaminita
tis Qarn Sartabe. Nahr el-Zerqd hodie de iiliis Semei (1 Par. 8,19).
séparât provinciam
meridiei Belqâ a 2. Princeps duodecimae classis sacer-
provincia septemtrionis 'Adjlân. dotalis tempore Davidis (1 Par. 24,12).
Medio acvo laboc magis aquilonem
versus quaerebatur. Sed secundum lACOB. 1. lacob (Ipî^V 'Iaxo'.6), filius

Onom. Eusebii [cd. Lag. 263,80) laboc Isaac et Rebeccae, quasi « plantae pre-
tluit inter Amman i. e. Philadelphiam et hensor » dictus, quod fratris Esau plan-
Gerasam (addit S. Hieronymus éd. Lag. tam manu tenens ex utero prodierit.
130,31 in quarto eius miliario) et ultra
: Porro Esau factus est venator, lacob pa-
procedens lordani fluvio commiscetur. stor; hic matri, ille patri carior. Huic
prae fratre primatus Gen. 25,23 fuerat
Cf. Chr.
Cellarius, Notitiae orbis anli-
promissus. Quod ipsi indubie igitur erat
qui 1. 13, Leipzig 1806, H. p.
3. c. 650;
obventurum, id fraude praeripere stu-
F. de Saulcij, Dict. des antiquités bibl.
duit lacob, et ita infinitis se implicuit
1859, col. 365; Biess, Bibl. Geogr. p. 30 et
Bibel-Atlas éd. 3 p. 16: V. Ancessi, Atlas quaestionibus. Reverlentem de vena-
bibl. 1877 p. 15; J. Fahrngruber, Nach tione atque exhaustum, ut sibi primo-
Jérusalem éd. 2D. Zanec-
II. p. 126. 127; geniturae iura pro lentis edulio diven-
cliia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. deret, induxit. Postea fratris nomen,
596. 597; Bîlhl, AU. Pal. 1896 p. 121. 122; vocem pellemque hirsutam ementitus,
— Opiniones erroneas medio aevo praeva-
hoedulum ferens a Rebecca venationis
lentes enuineiat L. Heidel apud YUjouroux,
instar conditum, patris caecutientis be-
Dict. de la Bible III. 1056-1058.
nedictionem, quam primogeniturae iura
lACAN (1 Par. 1,42) v. ACAN et
consequebantur, furatus est. lacobo, quo
BENEIAACAN. fratris iram evaderet simulque uxorem
suae stirpis nancisceretur, suasit Re-
lACAN (Deut. 10,6 Beroth filiorum becca, ut ad fratrem Laban in Haran
lacan) v. BExNElAACAN. Mesopotamiae proficisceretur. lacob igi-
lACHAN C]pv\ 'Iwayâv, A Ix/.âv), tur in Bethel visione scalac renovatisque
divinis promissionibus recreatus venit
princeps cuiusdam cognationis Gad in
in Haran. Gui Laban paclus est, ut pro
Basan (1 Par. 5,13).
septennii servitio Racheleni filiam acci-
lAGHANAN v. lECNAM. peret uxorem. Verum nuptiarum nocte
lACHIN (^31; 'Ayefv, 'laysfv, 'la/îv). Racheli Lia supponitur minus venusta.
Alterius igitur septennii suscepto servi-
1. Quartus inter sex
Simeonis filios
tio optatis Rachelis nuptiis potitur la-
Gen. 46,10; Ex. 6,15), progenitor la-
cob. Vult porro Deus, ut qui fratrem dece-
chinitarum (Num. 26,12). Eius loco le-
pisset patrisque amore esset frustratus,
gitur 1 Par. 4,24 larib (m% 'I*pf6),
ipse et a patruo deciperetur et uxorum
quod liaud dubic corruptum est ex la- constantem experiretur zelotypiam. Igi-
chin. In enumerationc Num. 26,12 et tur Lia peperit Ruben, Simeon, Levi,
1 Par. 4,24 lachin (laribj est tertius in- luda. Racbel infecunda sororisque in-
585 lACOB. lACOBUS. iS(;

vida lacobo Balaiii concossit ancillain, men assurnil < Deus Abraiiam, Isaac et
qiiae ci gcniiil lilius Dan et NepiiUiali. lacob 'I, ila etiam nomen " D(uis lacob » ;

Lia novis parlubus se imparoin experta, 2 Rog. 23,1 et in psalmis et propbelis

concessit aiiciilam Zelpliam, e qiia uali passim. Populus clectus dicitur « lacob »
sunt (iad et Asoi". Practorea Uachol pro Num. 23; Deul. 33,4. 10. 28; ludilb 13,
iiiantirayoris Riiliea Liao ponnisil uiiiiis 31 et in psalmis et pnqtbelis passim;
noctis concubiluni, (luo iiaec concepil IVfqucnlius tamen « filii lacob » vel « se-
Issachar, et aliquanlo posl Zaltiiloiiem. men lacob .>. Veritas bistoriae lacob
Racliol tamleni ;j:('niiil loscph, qui uia- contirmatur veritate actorum liinc Abra-
tris impiimis diieclae inluitu lacobo bac, illinc narrât ionis Exodi et, ubi Ae-
semper exstitit céleris liliis carior. Ab gyptiorum res altingit, coruni monu-
angolo nionitus, ut (post viginti annos) mentis egregie illustratur.
in terrain suani riîverteretur, lacob eu ni De puteo lacob v. SICHAR.
Laban de merccdo sox annovuni agit, 2. lacob ( A/./.ci;), pater [oannis ct avus
deceptus primum dcceptorcni dccipit at- Eupolemi legati a luda Macb. Romam
que cum pluriinis gregibus, uxoribus et missi (1 Macb. 8,17).
liberis clam se suLxkicit. Racbel palris 3. lacob ('Iaxu)6), qui genuit losepb
idola fuiatur. Laban fiigicntes in monte \'iium Mariae (Mattb. 1,15. 10); vides, v.
Galaad consecutus ad res amice compo- HELI.
nendas a Dec monctur; idolis frustra
lACOBA (n2py\. 'Iw/.(x6a'), unus ex
quacsitis perpetuam cum Lacob pacem
couslituit, lumub) in memoriam erecto. tredecim principibus cognationum Si-

Cbanaanitidis linibus appropinquanti la-
cob duo angclorum agmina se conspi-
cienda ofTerunt, traiecto vado laboc cum
angelo luclatur et ab eo benedictionem
nanciscitur novumque nomen Israël (v.
ISRAËL), fratri Esau reconciliatur, al-
taria exstruit in Sicbem et in BetheL
Prope Belhlehem Racbel, edito primum
in lucem Beniamino, moritur et sepeli-
tur. Patrem Isaac prope Hebron revisit
ac postmodum cum Esau sepuiturae
dat. Propter losepb, quem a fera dis-
ccrplum existimat, in summam
nit tristitiam, allato nuntio eum
gyplo honestissimo loco vivere reviviscil.
Divina in Bersabee confortatus visione
in Aegyptum proficiscitur, loscphum am-
plectitur, Pbaraonem salutal. Vaticinio,
quod lacobaeum dicitur, singulorum ti-
liorum aliqua fata praenuntiat nec ta-
men faccre potest, quin praetermisso
meon, qui tempore Ezechiac régis pasto-
res cbananaeos ex terra Gador expulc-
runt (1 Par. 4,36).
IACOBUS ('lâ/.oioo;), nomen duorum
apostolorum.
Zebedaei, frater loan-
1. lacobus, filius
nis, apostolus. Cum
pater eius in opère
piscatorio adbiberet mercenarios (Marc.
1,20) et mater eius, Salome (cf. Mattb.
27,56 et Marc. 13,40) esset inter mulie-
res « quae secutac cranl lesum a Gali-
laea ministrantes ei » (Mallh. 27,05),
deve- lacobus ex familia erat salis opulenta,
in Ae- saltem non paiipere. Vocalur a lesu ad
eius sequelam simul cum fratre, quando
ambo sinud cum Simone in stagne Ge-
nesaretli opère piscatorio occupati erant
(Luc. 5,10). Cum enim post miraculo-
sam piscationem relia retkerent, etiam
ipsi. ut antca Simon, vocati sunt a Do-
mino « Et reliclo paire suo Zebedaeo
:

loseph prinuitum futuri temporis ludae in navi cum mercenariis secuti sunt
attribuât. Tamen principatum et iura eum » (Marc. 1,20; Mattb. 4,21). In albis
primogeniturae ioseplio in Aegypto exer- apostolorum recensetur secunilo loco
cenda paterna auctoritate attribuit. iMo- (Marc. 3,17), tertio (Mattii. 10,3; Luc. 6,

ritur senex Li7 annonun, et soilemnibus 14; AcL 1,13); in evaiigeliis anle fra-
in spclunca Maciqjela liouestaLur oxse- trem, in Act. post eum ysaltem secuu
(|uiis. V. lOSEIMI 1. Eius acta liabes Gen. dum testes plerosipie). Ipse et frater
25,15-;iO,Li. Ct". ios. 24,4. 32; 1 l\eg. 12, eius cum Peiro erant discipuli maxime
8; 1 Par. 16,17; luditb 8,13; Mal. 1,2; Domino familiares; bi 1res admilluiitui-
Matth. 1,2; Luc. 3,34; Act. 7; Rom. 9, ad resuscilatit»nem tiliae lairi (Mair. :•,

13; Hebr. 11,20 s. Uli porro Deus no- 37), testes sunt Iransligurationis (Marc.
 387 lACOBUS.
9,2; Matth. 17,1; Luc. 9,28), testes quo-
que agoniae lesu iu horto assunipto
Petro et duobus tiliis Zebcdaei coepit
contristari et moestus esse (Malth. 26,
37). Ipse et IVatcr eius appellati sunt a
Domino boanerges, fîlii tonitrui (Marc.
:
3,17); ing'cnii quippe erant fervidioris;
nani cum Saniaritani Icsiim, quia faciès
eius erat euntis in lerusaleni,
perent hospitio, dixeriint ad Dominuni
Domine, vis ut ignis descendat de caelo
et consumât illos (Luc. 9,54)? Ab iis in-
citata mater petit a Domino die ut se-
deant hi duo filii mei unus ad dexteram,
aller ad sinislram in regno tuo (cf. Marc.
10,35 et Mattb. 20,20). Ibi praedixit eis
Dominus fore, ut calicem passionis bi-
berent. Atque lacobus primus est apo-
stolorum qui mortem Christi causa
obiit; Herodes enim Agrippa occidit la-
cobum fratrem loannis gladio (Act. 12,
2). Vocari quoque solet lacobus maior,
ut disting'uatur ab altero lacobo qui mi-
nor dicitur (Marc. 15,40).
S. lacobum maiorem praedicasse in
Hispania excludi videtur tum sententiis
illis quas scribit Paulus Rom. 15,20-24
tum ratione chronologica,
rosolymis iam anno circiter 44 p. Chr.
martyrium passus est. Ceterum vide
Acta Sanctorum, lulii t. VL (1729) p. 73-
t 114; Gams, Kirchengesch. von Spanien,
Regensburg 1862; sed cf. etiam Fidel
Fila in Revista mensual Razôn y Fe,
Madrid 1901 L p. 70 ss. 200 ss. 306 ss.
1902 IL
p. 35 ss. 178
314 475
p. 49 ss. ss. ss.
2. lacobus, filius Alphaei et Mariae,
sororis (seu cognatae) matris lesu, co-
gnominatus minor, ô tjii/.p6ç,
frater Domini. Praeprimis,
tur quaestio, sintne duo vel très lacobi
distinguendi, bene oportet attendere, a
Paulo clarissime lacobum fratrem Do
mini adnumei^ari apostolis sensu stricto.
Nani, ut se verum esse apostolum pro-
be!, scribit inter alia, ne videatur ab
bominibus edoctus esse neque veni le-
rosolymam ad anlecessores meos apo-
stolos (Tipb; Touç Ttpb è[i.ou
abii inArabiam...deinde post annos très
veni lerosolymam videre Petrum alium
autem Apostolorum non vidi nisi la-
cobum fratrem Domini (Gai. 1,17-19). Si
lACOBUS,
apostolus latiore sensu intellegcretur,
: asserlio apostoli esset falsa; nam vidit
in urbe etiam Barnabam, a quo ad apo-
stolos est ductus, et Barnabas erat sensu
latiore apostolus (Act. 14,4. 13) et ante
Paul u m
ad apostolalum vocatus. Pariter
elucet ex modo narrandi et Pauli et Lu-
cae, eos nullo modo très, sed solum
non rcci-
duos lacobos agnoscere. Postquam enim
:
lacobus frater loannis ab Herode occi-
sus est, iidem qui ante eius mortem se-
dulo addiderunt epitheton ad certum
:
lacobum designandum, iam scribunt de
lacobo sine ulla ulteriore designatione.
Ita Paulus Gai. 1,19 nominal lacobum
fratrem Domini, quia eo tempore etiam
aller lacobus frater loannis superstes
erat; sed Gai. 2,9. 12 lacobum solum
scribit, quia eo tempore aller iam erat
ab Herode occisus. Eodem modo scribit
Lucas; postquam enim narravit, laco-
bum fratrem loannis esse occisum gla-
dio (Act. 12,2), in subsequentibus refert
de Lacobo sine ulteriore designatione
12,17; 15,13; 21,18; id quod non fecis-
sent, si duo lacobi fidelibus noti fuis-
sent.
quoniam Hie-
Pater igitur eius est Alphaeus (Matth.
10,3; Marc. 3,18; Luc. 6,15); mater eius
Maria (Marc. 15,40) quae loan. 19,25
vocatur soror matris lesu. Maria Cleo-
phae
:
vel potius î) tou KXw;tà, vel ut alii
codices habent KXo7:a. Iam Alphaeus et
:
KIopas facile ad unum nomen isSn re-
;
1902 IIL ducuntur, quia littera n ab aliis durius,
ss.;
lenius ab aliis pronunliabatur; vide s.
V. ALPHAEUS 2. losephum fratrem CIo-
phae fuisse referunt Hegesippus (apud
apostolus, Eus. H. e. 3,1 1) et Epiphanius (Haer. 78,
cum agite- 7). Iste lacobus, frater Domini, cogno-
minabatur ô [i.txp6ç, minor (Marc. 15,40)
eratque frater ludac vel Thaddaei (lu-
das 1), quocum in albis apostolorum in
ultime quaternione recensetur (Matth. .
10,3; Marc. 3,18; Luc. 6,16; Act. 1,13
ludas lacobi, scil. frater). Dominus eum
: peculiari apparitione post resurrectio-
nem dignatus est (1 Cor. 15,7). Eum vi-
à-oaré^^ouç), sed dit Paulus (Gai. 1,19); in concilie Apo-
stolorum proposuit moduni quo facilius
; ludaeochristiani cum ethnicochristianis
vitae communis consuetudincm inire
possent (Act. 15,13-21). Ipse et Ccphas
oH\) lACOBlS. lADON. 590

fl loannes eraiil etiam apiul liidaizanlcs occurrit in epistula (juo nccesse essel
oî ooxouvTe;, et oî ooxoùvte; «riuXot sTvai cani dici scriptam post annuni tJO-01.
(Cîal. 2,2. y ad ci us
iinino iudaizanles
auclorilaloiii
;

provocassc videnlur (et'.

lADA (711, laZie, 'Ii5ou5(i),ftliusOnain

(ial. 2,12 aain propler eos qui a larolto

, et Iratei' Sernei in genealogia lerameel
(àr.à 'laxiioou) oiant, Pctrus liincus eos priiuogeniti Hcsrondestirpe Iuda(I Par.
se sulttraxit a mensa cthnitocliristiano- 2,28. 32;.
rum. Erat episcopu^; hierosolyniitaïuis lADAIA V. II).\IA I.
pcr aunos triginla; Ananus poulilox
post Festi procuratoris inorliMU et anto lADASON ('Vodta;:/);) est nomen flu-
Alhini succossoris advontum " opporlu- vii,cuius accolae una cum accolis Eu-
iium sibi leiupus adesso ralus syiiodrio phratis et Tigridis a rege Assyriorum
coaclo lacobuin Iratroin illius Icsu qui Nabucbodonosor (Asurbanipal) ad arma
dicebalur Cbrislus, cum iioimullis aliis vocabantur, ut contra Arpbaxad regem
velut legis violalae rcos accusavil sla- Medorum (v. ARPHAXAD 2; pugnarenl
linique lapidaudos Iradidit » [Flav. Io$. iludilh 1,6). Qualis lluvius ladason sit,

Ant. XX. 9,1). Aliquantum aliter eius incertum est. Ilaud dubie Hydaspes in
martyrium rel'ert Hegesippus (apud Eii- India, notissimus ille tributarius Indi,
seb. Hisl. occl. 2,23). nimium abest, quam ut in quaestionem
Idem apostolus lacobus scripsit epi- venire possit. Syrus vertit Ulai (iSlN);
slulam « duodeoim tribubus quac sunt
quodsi in textu primigenio legebatur
in dispersione ». Epislulam ilaque dirigi Ulai, inlellegendus erit lluvius Eulaeus
ad Cliristianos extra Palaeslinam de- auctorum classicorum, de quo s. v.
rentes, ipsa voce h ttj o'.aaTcopà indicatur. ULAI.
Dirigi autem ad Chrislifideles, non ad
ludaeos infidèles (ut aliqui pulabant) lADDO {ii\ 'laooaO, filius Zacha-
elucet ex eo, quod adhortatio fit non ad Manasse ad orien-
riae, princeps tribus
fidem suscipiendam, sed ad fidem iani tem lordanis tcmpore Davidis Par. 27, i,l

susceptam operibus et vita saneta de- 21).

monstiandain et exhibendam; adnionen-
tur ad rerÂu/n audiendum iubonturpres- ;
lADIAS /nnn', 'laoîa?), cognomi-
byteros ecclesiae advocare (1,23; 5,14). natus iMeronathites i. e. de oppido ^le-
At controvertitur, sitne epistula directa ronoth (v. MERO.NATHITES), a Davide
ad ludaeochristianos i. e. ad ecclesias super asinos constitutus (1 Par. 2", 30).
quaruni longe maxima pars ex ludaeis
constabat, vel ad onines Cbrislianos qui lADIEL, lADIHEL Ôh'J1-1; 'lotr.X,

soli verunipopulum Dei constituunt, sed Princeps cognationum

'icôir;)., 'laôcTjX . 1.
ita, ut pro auctoritate qua lacobus apud benianiiniticarum, ex quibus tempore
ludaeochristianos poUebat proxime hos Davidis numerabantur 17200 viri fortis-
ob oculos habuerit. l*ro priorc sententia simi (1 Par. 7,6. 10. 11). Recensctur in
cf.Al. Schaefer, Einleitung p. 304; pro V. 6 tertius inter très filios Beniamin,
altéra Comely, Introd. III. p. 651. Ubi unde interprètes multi probabile habent
vero illae ecclesiae quaerendae sunt? eundeni esse, qui (ien. 40,21 et Num. 26,
r.um in epistula certi cpiidam defectus 38 Asbcl vocatur (v. ASHEL); sed for-
reprebendanlur, pauperes certo modo tasse propler numerosam stirpem no-
contcmni, munusdocendi avidius appeli stro loco tilius Beniamin vocatur, etsi so-
etc., non possunt oinnes ecclt^siae intel- lum ex eius posleris fuit.
Icgi. Cogitalum est de ecclesiis Syriae, 2. Lcvila de (iliis Core, ianitor teni-
Phoeniciae, Asiae minoris. Quando epi- pore Davidis (i Par. 26.2).
stula scripta sit, cuui alia desint, ex eius Alios vii'os ciusdem nomiuis hebr.
argumente coniicieadum est. Cuni gra- vide s. v. lEDIIIEL.
ves defectus repiehcndantur, ad prinuim
Icmpus suscepti cvangelii epistula certe lADON ("lili. LXX omitl.), cognoini-

non erit refcrenda. Ex altéra parle niliil nalus Meronathitcs (vide s. v.\ vir qui
591 lADON. lAUIEL. 592

cum viris do Gabaoïi et Maspha Nehe- aMatbania levita actatis davidicacfl Par.
miam adiuvit in mûris lerusalem ex- 25,4. 16),quippc qui fuerit filius Heman;
struendis (Neli. 3,7 1. sed fortasse idem est ac Nathanias de
filiis Asaph levita davidicus (1 Par. 25,
lAGUR (1U1, 'Aawp, A 'layoûp), urhs
2. 12), siquidem C et : facile commutari
in meridiana plaga tribus luda dos. la, poterant.
21 ). Est ignota. Idem nomen hebr, gerunt lEHEZIEL,
lAHADDAI (nni, in pausa iini; lAZIEL, EZECHIEL (Esdr. 8,5i; vide
s. vv.
'Aooat, B 'I/iaoij, A 'laoaQ, vir in genealo-
gia Calcb filii Hesron Par. 2,47; cf.
(1 lAHEL (Sp, 'la^i?^), uxor Haber Ci-
Sel. Baer ad h. 1.).vinculo cum bac
Quo
naei. Hacc Sisaram ducem miUtarem
genealogia connectatur, non apparet.
labin régis Asor a Debbora et Barac
lAHALA (nSy% 'kXTJX), unus de devictum, cum fugiens ad tabernacula
servis Salomonis, cuius posteri duce Haber Ginaei pervenisset, hospitio cxce-
Zorobabel ex captivitate redierunt (Neb. pit; erat enim Haber focdere iunctus

7,58). Idem Esdr. 2,b6 scribitur lala cum labin. Ubi primum autem Sisara
nihil adversi suspicans somno se dédit,
label clavum tabernaculi, vêla ex- quo
lAHATH :r\n^). 1. Filins Lobni fi- tensa firmabantur, assumpsit malleoque
lii Gersom filii Levi (1 Par. 6,20[5] LXX per tempora in cerebrum dormientis
làO), unus ex maioribus Asaph (6,43
;

defixit (lud. 4,17-22). — Eadem est la-

[28] ; Vulg. leth, LXX ~H/ai. bel Debborae 5,6 nouûnata,

in cantico

2. Filius Raia filii Sobal in genealo- non ignotus quidam index label, ut ali-
gialuda Par. 4,2; LXX "M).
[\
qui volunl. Eius facinus celebratur in
3. Levita, filius Salemotb de stirpe cantico Debborae 5,24-27 « Benedicla :

Caath, tempore Davidis (i Par. 24,22; inter mulieres label uxor Haber Ginaei
LXX 'IvctG). et benedicatur in tabernaculo suo... »

4. Levita ex familia Merari, unus ex Quaestioni, iustenc intcremerit label Si-

praepositis operantium, cum losias rex saram, respondet F.deEummelauer, ad
templum instauraret 4,17 « celebrari lahelem primum, quod
(2 Par. 34,12; LXJÎ :

'lé).
fuerit instrumentum divinae providen-

Idem nomen liebr. gerit, qui in Vul- tiae et implendi vaticinii 4,9; secundo

gata 1 Par. 23,10. 11 scribitur Lebeth. quod suo facinore insigne Hebraeis be-
neficium contulerit, quo abunde fuerat
lAHAZIEL (Sxnni). 1. Levita filius
promerita, ut bona quaeque illi Hebraei
Hebron filii Gaath (1 Par. 23,19; LXX apprecarentur; utrum vero in eo faci-
Eiusdem nomen ilerum legitur
'OÇiTi'X). nore peccaverit, Scriptura non dirimit.
1 Par. 24,23 (LXX 'laarî), quo loco de Potuit sane peccato carore, vel quod
classibus levitarum tempore Davidis foedus cum labin fuerit coactum, non
sermo est; de corruptione huius textus voluntarium, vel quod ipsa instinctu
vide s. V. HEBRON 1. egerit divino, vel quod innocenter puta-
2. Filius Zacbariae et levita de génère verit sibi licere, quod re nefas erat».
Asaph, propbeta qui spiritu Domini re-
pletus regem losaphat adbortatus est ad
lAHELEL (SnShi), tertius filius Za-

proelium contra Ammonitas, Moabitas, bulon (Gen. 46,14; LXX 'A/orîX); idem
Edomitas confidenter subeundum (2 Par. Num. 26,26 scribitur in Vulgata lalel
20,14; LXX 'CXtrj):). De isto proelio vide (LXX AXXri'X), progenitor familiac laleli-
s. v. BENEDICTIONIS VALLIS in vol. tarum.
I. col. 60G-7. Genealogia lahaziel 1. c.
reducitur usque ad Mathaniam de filiis
lAHIEL (SN1^^ 'Is'.MX). l. Unus ex
Asaph filius Zacbariae filii Banaiae, fi-
: qui in nablis arcana cantabant,
levitis,
lii Ichiel filii Mathaniae levitae de filiis cum arca de domo Obededom in mon-
Asaph; hic Mathanias distinguendus est tem Sion transferretur(l Par. 15,18.20);
503 lAIIIEL. lAIR. :?,)\

idoiii coram ;irra Doniiai cdiislitiilus est tassc reconsendus est Ira lairites saccr-
in iiiinisleriuiii (16,5). (ios David (2 Reg. 20,26), si sacerdos
2. 1, évita do sUrpe derson, priuceps Cjns — minister, administrator) latioro
liiioriim F.ocdan tcinpore Davidis (I Par.
illo sensu sumitui', quo 2 Reg. 8,18 etiam
23,8), tliosauris ddiiiiis Domini pracposi- tiliiDavid sacerdotes vocanlur.
liis (-20,8); l'iiis l'aiiiilia 'H'>, -Jl. 22 voca-
2. lair (ialaadiles, qui Israël per 22
Uir li'iiioli i. c. Icliiclitaiiiin.
annos iudicavit et seiniltus est in Oa-
3. laiiiel liliiis llat^liamoiii (vide s. v.)
mon (lud. 10,3-5) is habebat triginta ;

eral cum liliis régis David (1 Par. 27,32), lilios, qui super triginla pullos asina-
quod inlerprclanlur : erat magislcr, rum equitare solel)anl i. e. uobiliorum
praeceplor liliorum régis. ritu in publicum procedebant et prin-
4. Umis ex liliis losaphat régis Iiida, cipes crant triginta civitatum in teira
(|UOs lorani priniogenilus losaphat huius- Galaad, quae (Vulgata addit ex noiuino :

tliie succossor occidit (2 Par. 21,2). cius) sunl appellalae Havoth lair i. e.
5. et 6. Duo Icvitae tempore Ezcchiae oppidalair. Notandum est in lextu bebr.
régis (2 Par. 20,14; 31,13). non asseri eas urbes nomen a indice
7. llniis e\ principibus donius Domini lair traxisse; si vero assereretur (cf.
tempore losiae régis (2 Par. 3a, 8). textum Vulgatae), dicendumestex 1 Par.
8. Pater Obedia Babylone i^eversi cum 2,23 oppida illa non sempcr in Israeli-
218 viris (Esdr. 8,9). tarum polestate mansisse, recuperatis
De aliis viriseiusdem nominis hehr. autem a iudicc lair pristinum nomen ,
V. lEHIEL 11; de alio quodani lahiel restitutum esse. Nihil sane impedit quo- §
(Viilg.) V. lEHIEL 7. minus nomen Havoth lair fuerit monu- '-

mentum duorum longo intericcto lair

lAIR (1"i»S'\ Taip). 1. Bellator prae- tempore ibidem imperanlium, pracser-
Segub; Segub autem pa-
clarus, lilius lim siturbatis ilhs temporibus pristinum
Irem habebat Hcsron tilium Phares tilii nomen pro aliquo tempore oblivioni da-
luda, matrem autem tiUam Machir tilii tum fuerit. —
Altéra difhcultas in nu-
Manasse unde etiam lilius Manasse ap-
;
méro 30 urbium di^prehenditur, dum
pellatur (Num. 32,41; Deut. 3,14; los. antiquioriste lair Manassita solummodo
13,30; 1 Par. 2,21-23 3 Reg. 4,13). Maxi-;
viginti très urbes in Galaad cepisse (1

mam gloriam lair sibi acquisivit in oc- Par. 2,22) et Havoth lair appellassc le-
cupatione lerrae promissae; etenim ut gitur. Sed nihil obstat, quominus nume-
ex textibus allatis colligitur, viginti très rtis viginti trium urbium decurrente
civitates in Galaad cepit cisque nomen tempore usque ad triginta excreverit,
Havoth lair (n^n viculos)imposuit,quae praesertini etiam index lair aliqnas
si

ipse cepit praeterea Galaad

et addidit
nomcn hoc etiam aetate ludicura (lud. ;

interduni latissimo sensu totam transior-

10,3-5) et Uegum retinuerunt; praeterea
danicam désignât, unde lair index, cum
in Argob tractu regionis Basan alias
pro 30 hliis triginta urbes eligeret, istis
sexaginta urbes expugnavit mûris, por-
23 « Havoth lair in Galaad » oppida ali-
tis, vectibus munitas, ([uibus nomen
idem Havoth lair vel Basan Havoth lair
qua de Havoth lair in Basan (Argob) ad-
didisse supponi potest, ut numerum 30
impositum est, sed mox disparuit; bis
cnim civilatibus Argob vel Basan nomen
coinplerct. —
Ceterum de Havoth lair
cf. Comeli/, Introd. H n. 24 et 26; F. ih'
Havoth lair nonnisi Deut. 3,14 et los. 13,
30 tiibuitur, aliis vero locis supra cita- Uummeluuer ad lud. 10,4.

lis idem nomen ad urbes (ialaad refer- 3. lair pater Elchanan herois;
("1"'!;^)

tur. Plura de lud. 10,3-5 vide infra sub pro Elchanan lilius lair Vulgala legil
:
:

2. —iSomcn llaroth lair i. e. pagi seu Adeodatus lilius Sallus. Y. ADKODATIS

viculi lair |»er iocum istis urbibus mii- et EI.GllANAN 1.

nilis impositum esse censetur, cpio lair 4. Beniaminila de slirpe Gàs, paler
bclialor fortissimus bostibus devit-.tis il- Mardocliaei vEsIber 2,5; 11,2; lAX 2.5
luderet. Inler posb'r-os buius laii' l'or- ^laîpou).
595 lAIRITES. lAMNIA. 596

lAIRITES V. IRA 1. ad h. 1.) coniiciunt in texlu hebr. ad-

fuisse i"i)2N ij^ et posteros Amorrhaeo-
lAIRUS ('Idtsipoç, forma graeca no-
minis hebr. liNt), cuius fUiam lesus a rum designari, qui antiquitus in Madaba
seu Medaba habitaverant (cf. Num. 21,
mortiiis resuscitavit, vocatur Matth. 9,18
princeps unus, Marc. 5,22 quidam de 30); alii hanc coniecturam reiiciunt
{Kell, Kautzsch).
archis}nagogis,Liic. 8,41 princeps syna-
gogae scil. in Capharnaum, ut ex con- lAMIN (]1C; 'laaEtv, 'la[Jc([i., 'lafjifv).

lextu elucet. Archisynagogus appellaiur

1. Filius secundus Sinieon et progeni-
tum is qui toti synagogae praeest tum tor familiae laminitarum (Gen. 46,10;
etiam is qui inter primores totius coelus
Ex. 6,15; Aum. 26,12; 1 Par. 4,24).
ad consilium praesidis pertinet. Cum
2. Vir de tribu luda et de génère
igitur lairus fuerit unus de arcliisyna-
Hesron, secundus filius Ram filii lera-
gogis, admittendum erit aut plures in
meel Par. 2,27).
(1
Capharnaum synagogas fuisse aut lai-
3. Unus ex levitis, qui Esdrae et Ne-
rum fuisse unum de primoribus et con- hemiae assistebant et sih^.ntium facie-
siliai'iis. Cf. Knabenbauer ad Marc. .^,22.
baiit in populo ad audiendam legeni
ÎALA V. lAHALA. (Neh. 8,7; LXX omilt. eius nomen).

lALALEEL (SkS^H"'; 'Vko:€k-/i\, A lAMNEv. lEMNA 1.

pater Azariae levitae de slirpe

"laXXrj'X),

Merari tempore Ezechiae régis (2 Par.

lAMNIA ('Iâ|j.v£ia, 'Ià[AVta) in libris
Machabaeorum est cadem urbs, quae
29,12). Idem nomen hebr. gerit lALE-
los. 13,11 lebneel (SnJ2\ AsSvti), 2 Par.
LEEL.
26,6 labnia (nJ2i, 'Ia6v7)'p), ludilh 2,28
lALEL, lALELITAE v. lAHELEL.
'leavaa appellatur. Recensetur in ter-
IAL.ELEEL ("iNb-'n% Yz(zir\\), vir in mino septemtrionali tribus luda inter
genealogia luda, cuius quattuor filii montem Baala et mare Medilerraneuni
enumerantur Par. 4,16); quo vinculo
(1 (lo.s. 15,11). Merito dubitatur, num un-

cum genealogia luda connectatur, ex quam a tribu luda occupata fuerit; Fla-
texUi non liquet. vius losephus (Ant. V. 1,22) eam Danitis

lALON CjiSi, 'l3t[j.wv, A 'laXtivi, filius

attribuit et idem implicite indicatur los.
19,43, quia Accaron lamniae vicina,
Ezra ex posteris luda (1 Par. 4,17).
sed a mari remotior Danitis a luda
lAMBHI ('Ia(x6p(). Brevi post mortem concessa est, ergo etiam lamnia. In
ludac Machabaci exierunt filii lambri ex historia tribus Dan dixlmus planitiem
Madaba (ad orientem maris Morlui su- maritimam Danitarum primum ab
perioris sita) etcomprehenderunt loan- Amorrhaeis, dcinde a PhilisLhaeis occu-
nemMach., qui in terram transiordani- patam esse; cum his congruit quod 2
cam properabat, ut senes, muheres, Par. 26,6 legimus urbem ab Ozia rege
pueros omnesque res ludaeorum apud luda Philisthaeis ereptam eiusque mu-
Nabatacos in tuto collocaret sanguinem ; res destructos esse. Eadem enumeratur
loannis sunt eius fratres lonathas
ulti inter urbes, quae appropinquantc Holo-
et Simon, qui ex insidiis in filios lam- ferne terrore perculsae sunt (ludith 2,28
bri, dum nuptiali comilatu sponsam LXX). Aetate machabaica erat urbs
ducunt, irruerunt, multos occiderunt, munita. ludas Mach. post victoriam apud
alios fugarunt, spolia acceporunt (1 Mach. Emmaus reportatam Syros lamniam
9,36-41). Nominis lectiones sunt variae usquc persecutus est (1 Mach. 4,15) et
in codicibus 'lat^SpEiv, 'AjjiSpf, 'A[jL6poi,
: brevi tempore post purificationem tem-
apud Syrum : Ambri, apud Flav. lose- pli impetu nocturno lamniam cepit eius-
phum (Ant. XIII. 1,2) ot 'A[xapa(oj Ttatôsc.
: que portum cum navibus succendit, ita
Ex his lectio 'AaSpî utgenuina probatur. ut lumen ignis Hierosolymis a stadiis
Verum eius nominis gens nobis non inno- 240 appareret (2 Mach.' 12,8. 9. 40).
^escit. Aliqui {Drusius, Michaelis, Grimm Neque tamen urbs in possessionem lu-
 597 lAMMA. lANITOR, 598
tlacoriiiii Much. o,;i8; 10,09;
Iransiil (1 lAMUEL iSn^CI, 'h(JLou7;X), lilius
lo,40); oorrijicndus itaquc vidolur Fla-
piimogeuilus Simeonis lacob (Gcn.
lilii
vius loseplms assereiis cani a Siniono
4(),10; E.\. 0,1b). Idem Niuii. 20,12 et
Mach. captaiu esse (Ant. XIII. 0,7; Bell.
1 Par. 4,24 vocalur Namuel (Sxiaj,
iud. 1. 2, '2). Scd rej^naiitr Aii-xandio lan-
iiaeo (104-78) Iiidai'is parobal (Aiit. XHI. NafiouriX); ab eo descendit l'amilia Na-
15,4). UUoriora eius lata nai-ranliii- Aiit. miielitarum.
XIV. 4,4; XVII. 8,1; il, a; XVIII. -2.2; lANAI C^yi, 'lavïfv), priiucps cuiiis-
6,3; Bell. iud. I. 7,7; 8,4; II. 0,3; 9,1.
l)(>scribilur modo ut lU'hs inaritima
dam cognationis Gad in Hasan (1 Par.
:i,12;.
(Anl. XIII. 15,4), modo ul medilorranoa
(Anl. XiV. 4,4; Bell. iud. I. 7,7;. Lon- lANITOR. lanilores, custodes introi-
giorc inlervallo a lilorc distabal, sed tus, portarum sanctuarii. E.v 1 Cbron.
bonum porluin habebat (Ptolem. V. 10, 9,10 (texlu discimus, maiores
hcbr. )

2.0 MuUer-Fischer V6,2. 5]; Plin.

[et/. Sellum ex donio Abiasaph Coritae fuisse
V. 13,09 lanuicae duae, altéra intus).
: custodes introitus tabernaculi Domini.
Portus ille apud Latinos vocabalur Maju- Ex quo loco (sicut etiam ex v. 17) com-
mas lamniae (cf. Majumas Ascalonis, perimus etiam antiquo tcmpore consli-
Gazae), bodie Mhiet Hûbhi paulo inl'ra tutos fuisse eiusmodi custodes, quam-
ostium Nahr Riibhi. Urbi medileri-aneae quam mentio eorum non habealur.
respondct vicus Yebna tum quoad no- David, uti splendorem ordinemquecultus
mea, tum quoad silum; dislabat enim divini multum proniovit, ita quoquc
lamnia 12 mil. pass. a Diospoli seu officium ianitorum levitis accurate as-
Lydda et 20 mil. pass. ab Ascalono signavit. lanitores erant ex liliis Core et
(Itiner. Antonini), 12 mil. pass. a loppe, Merari (I Par. 20,19). David regem in
10 mil. pass. ab Azoto, 22 mil. pass. ab ea quoque re exsecutum esse consilium
Ascalono (Tabul. Peuting.). Notandum olim a Samuele propbeta acceptum, de-
denique est distantiam 240 stadiorum claratur 1 Par. 9,23, cum ianitores di-
inter portum lamniae et urbem lerusa- cantur constituti a Davide et Samuele.
lem (2 Mach. 12,9' esse iusto minorem; A Davide auteni quattuor millia ianito-
Relandns (Palaestina p. 430) legi vult rum numerata accepimus 1 Par. 23,3 ;

340 stadia, sed Guérln hune numeruni eorum recensentur 1 Par.

reducit ad 280 stadia.
Cf. generatim Reland, Palaestina 823 s.;
Raumer. Palaestina p. 203 s.; Ritter, Erd-
kunde XVI. 125 ss.; Tobler, Drille Wande-
riing p. 20-25; Guc'rin, Judée 11. 53-65;
Survey of West. Pal. Mem. 11. iI4. 441-
443; Guy le Strange, Palestine under the
iloslems p. 553; Clermonl-Gunncau, Ar-
chaeol. Researches in Palestine II. (189fi)
p. 167-184; Sc/iiirer, Geschiciite des jùdi-
schen Volkes éd. 3 il. p. 98-99; IS'eiihauer,
Géogr. du Talniud p. 73-76; Bu/il, Alt. Pal.
divisiones
26,1 ss., ex qua recensiono colligunlur
nonaginta Ires principes ianitorum, seu
totidem divisiones ianitorum. Sorte au-
teni singulis singula officia assignaban-
tur. Ita custodia portae orientalis conti-
gil Selemiae, Zachariae portae septem-
trionalis, Obededoni portae australis,
Sepbim portae occidentalis. In porta
orientali seni custodes, in septcmtfionali
quaterni, in meridionali quaterni et in-
super in aedificio adiecto biui et bini,

1896 p. 188; Fahnujruber. Nach Jérusalem in parte occidentali seni constitucndi

éd. 2 II. 121; D. Zaneccfiia, La Palestine eiant ^1. c. v. 12-18). l'nde continuo vi-
d'aujourd'luii 1899 11. 310-312; Liérin de ginti quattuor custodes agebant vigilias.
llamme. Terre Sainte éd. i 11. p. 237 ss. ; Ouando arca transferebalur, constituti
Itinerariuin Antonini Augusti et Hieros. éd. erant ianitores arcae 1 Par. 15,23. 24
Parlheij et Pinder 1848 p. 69.
i. e. custodes ai'cae qui ne quis ad ar-
lAMNOR (ludilh 8,1; l.W omitt.), cam accederet caverenl. Etiam Salotnon
uniis t'\ iiiaioribus luditli. iuxta dispositionem patris sui David
constituit ianitores in divisionil>us suis
lAMRA (,-nn% 'I[Aap»5}, quiulus lilius
per portam et poitam 2 Par. S.l V. Niune-
Suplia (le tribu Aser 1 Pai'. 7,30). niiM iiinitoi uni aliuni fiiisst^ alio tem|>oi-e
 599 lANITOR.
liquet; ita 1 Par. 9,22 soluni ducenli
duodecini nuniecantur, qui habilabant iii
villis et veniebant ad templuin ofticii
peragendi causa. Ex exsilio cum Zoro-
babele redierunt iaiiitores centum tri-
ginta noveni Esdr. 2,42; ^eh. 7,4b; nu-
merantur autem Neh. H, 19 centum
septuaginta duo. Etiani anno septimo
Artaxerxis régis cum aliis liliis Israël
ianitores quoque ascenderunt Jérusalem
Esdr. 7,7.
lANNE ('lavvat) in genealog'ia Christi
(Luc. 3,24).
lANNES et MAMBRES
'Ia(j.6pri;, al. magi aegyptiaci,
MajjLopfiçj,
qui incantationibus suis coram Pharaone
Moysi et Aaron restiterunt; his nomini-
bus appellantur a S. Paulo (2 Tim. 3,8),
in Vet.Testamento autem neque iiunie-
rus neque nomina eorum traduntur
(Ex. 7,11). Eadem nomina
plus minus diversa leguntur apud au-
ctores iudaicos, ethnicos, christianos.
Targum lonathan ad Ex. 1,1."); 7,11;
Num. 22,22 scribit Dnaan D^:\ Tal-
mudici scribunt lochane et Mamre vel
lonos eilombros (cf. Buxtorf, Schoettgen,
Levij). ethnicos auctores Pl'mius
Inter
(XXX. 1,11) medio fere saeculo se-
et
cundo p. Chr. Apuleius (Apolog. vel De
Magiac. 90 éd. Hlldebrand) inter magos
post Zoroastren illustres recensent prio-
rem ex illis, cui nomen lanne vel Pan-
nes utrumquc autem ( 'law^; /.où 'Ia[j.6pi^ç)
; (Onom. éd. Lag. 207, o9; 133,20) dicitur
Moysi coram Piiaraone restitisse narrât
Numenius Neoplatonicus apud Euseb.
Praep. evang. 9,8; cf. Orig. contra Gels.
4,51. Ex scriptoribus christianis impri-
mis Ovigenes ad Matth. 27,9 (M. 13,1769)
de nostro loco 2 Tim. 3,8 notât quod
ait sicut lannes et Mambres restite-
'<-
runt Moysi », non invenitur in publicis
scripturis, scd in libre secrète qui su-
prascribitur lannes et Mambres liber;
:
— et ad Matth. 23,37 (i¥. 13,1637) ex
eodeni Apostoli textu concludit allegari
in Novo Test, quaedam ex scripturis
non canonicis Nec enim scimus in Ji-
:
bris canonizatis historiam de lanne et
Mambre resistentibus Moysi. Accedit
decretum Gelasil : Liber, qui appellatur
Poenitentia Lamnae et Mambrae, apocry-
phus {M. o9,163). Apte Theodoretiis ad 2
lANOE. 600
Tim. 3,8 : Horum autem nomina didicit
divinus apostolus non ex divina scri-
ptura, sod e non scripta ludaeorum do-
ctrina (M. 82,847),
Originem nominum quod attinet,
difficile dictu est, quaenam fuerint for-
mae primigeniae, cum tanta sit ortho-
graphiae fluctuatio supra indicata. Re-
centiores plcrique originem semiticani
agnoscunt [Steiner, Riehm, Orclli, Schil-
rer); originem nominum aegyptiacam
defendunt C. Hole, Ewald, Freuden-
thal, Vigouroux.
('lavvîi,- x.ai
Cf. Buxtorf, Lex. chald. talm. rabb.
945 s. Sdtcertis, Thesaur. eccl. s. v. 'lavv^ç;
;
Schoettgen, Horae Hebr. ad 2 Tim. 3,8;
Wetstein, Nov. Test, ad 2 Tim. 3,8; Levy,
Chald. Wôiterbuch 1881 1. 337 et Neuhebr.
Worterbuch 1883 II. 226; Zeitschr. fiir wis-
senschaflliche Théologie 1894 p. 321-326;
Steiner apud Schenkel, Bibel-Lexicon s. v. ;
ortliographicc Riehm-Baethgen, Handwb. des bibl. Allert.
I. 679-680; Ore/ii apud Herzog-PlUt, Real-
Encycl. fiir prolest. TheoL éd. 3 s. v. ;
Schurer, Geschichle des jiidischen Volkes
éd. 3. III. 292; C. Hole apud SmWi-Fuller,
Dict. of the Bible s. v. Ewald, Geschichle
;
des Volkes Israël éd. 311. 128; Freiidenlhat,
Alexander Polyhislor p. 173; Vigouroux,
Dict. de la Bible III. 1119-1121.
lANOE. 1. Lanoe (nnij"', Tavwzcé),
oppidum in termine septemtrionali tri-
bus Ephraim orientem versus (los. 16,
6. 7). ApudEusebium et S. Hieronymum
vicus Tavw, Lanon in Acrabittena regione
12 mil. pass. a ÎNeapoli (Sichem) contra
orientem. Hodie invenitur Khirbet Yânûn
inter orientem et meridiem a Nâhliis
(Sichem) nec procul ab 'Aqrabe; di-
: stantia quidem inter Yânûn et Nàblus
2 horas non excedit, scd Eusebium
J-
saepius in describendo situ liberiorem
esse multis eiusmodi discrepantiis com-
probatur. Insuper notandum est no-
stram lanoe ab Eusebio et S. Hieronymo
1. c. confundi cum lanoe 4 Reg. 13,29.
Cf.Guérin, Samarie II. 6. 7; Survey of
^yesl. Pal. Mem. II. 387; D. Zanecchia, La
— Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 514; Buhl,
Alt. Pal. 1896 p. 178; Zeitschr. d. D. Pal.-
Ver. XVI. 1893 p. 43.
2. lanoe (^i3^ AvtoV/) recensetur in-
()01 lANOE. lANUM. (i02

lep ui-bos, ([lias Tlio^lalliplialasar in taxis lavent (Mêles laxus Pallas), Ibrlasse
(lalilaoasuporium cl iu U'ira .Ne[>lithali nominis taxi, veteribus ignoti, cuni
cepit It'inpnrtî Phacce rogis Israël (4 tachash at'tinitate seducti. Aliicnni
Re}i'. ir),2'J). (ioi'ivspouderi' videUir viens Frd. Drlitzsch [tolins aflinitaleinin lingua
Yiinfth ad oiionlciu Tvri. assyriaca se(|inintiir, in qua tachshû
pellcni vervccinain et vervccein videtin*
Cf. Siirvci/ nf West. Pal. Mem. I. 5K 96; designare, vel cinn /. H. Bondi aegy-
D. Zdiu'ccliid, La Palestiiu' d'aujourd'hui
pliaciirn fhs i. e. coriuin comparant,
1899 II. 718; Legendre. Carte de la Pales-
quaniquaiii de pellibii.'i e corio laclis S.
liiie; Hii'ss. Bibel-Allas cd. 3 p. 17; G. A.
Smith. Hist. Geogr. ot llie Holy Land, Plate Scripliira \iv loqiierelur.
I; DOller, Geogr. u. etlinogr. Sludien
./.
Cf. Sam. /iochart, Uieroz. I. 98G-92 cd.
zum III. u. IV. B. d. Kôiiige 190i p. 282-'i; noseiim. 11. 387-97; /. D. Mivhuelis. Fra-
sed aliter sentiunt Giiérin, Galilée II. 372; gen an eine Ges. gel. Munner etc., Fraiikfurl
liu/il. Alt. Pal. p. 229. 237.
a M. 17G2, 16 s. 112-8; Sam. Oedmanii.
Verm. Samnil. 3,26-3.'J; £. F. K. Hoseu-
lANTHINUS i. c. coloris violacci
/««V/t;/-, Bibl. Alterth. IV. 2,238-43; VV. Ge-
fiov, viola) e.vplicalur iu Vulyata voca- senins-.ieiu. Hoediger. Thésaurus 1500 s. ;

bulum obscui'Lim t^nn. (luod fero sem- L. Lewysolni, Zool. d. Tamulds 95-8; H. Ji.
Tristram, Nat. Hist. éd. 8, 43-5 A. Kinzler,
por cum coniimcluni oi-iunit
"lij; pellis ;

Bibl. Nalurgesch. éd. 9, 59 s.; J. G. Wood,

ad desigiianda oxteriora
legiimenta
Bible Animais 70-5; J>. Ctiltrera. Fauna
tabernaculi, arcae l'ocderis, ceterae su- bibl. 141s.: Frd. Delitzsch, Prolegoinena
pellectilis sacrae (a'*çnn ril'J Ex. 23,5; p. 77 s.; id. Assyr. Handwbch. 705 a; ./. H.

26,14; 35,7. 23; 36,11». D^îL^nnn niVEx. Bondi, Aegyptiaca p. 1 ss. —

De animalibus
menioratis cf. Lcunis-Ludwig. Synopsis I.
39,33. CJnn "liy Num. 4,6. 8. 10. H. 12. 1 éd. 3, p. 198. 205. 27G s. 279.

14. xâUT) ib. V. 25); praeterea ex eadem

Argumenta, quibus conlroversia diri-
pelle calceaiuenta muliebria pretiosa matur, vix videntur siippetere. Contra
confecta ab Ezecbicle desciibuntur (Ez. colorem veterum praeseiiim arguant ex
16,10 *krnn). Matina aiilem circa sigiiitica- forma plurali in textibus sacris saepius

tionem huius vocabuii conlroversia habe- adbibita att|necum statu constructo TTTJ
tur. Veteres interprètes plerique colorem coniuncta. Ex animalibus autem certe
exposuerunt, alii liyacinthinum (•jx-/.fv6ivov reicienda videntur mêles, quia difficile
LXX; in Ez. uâxtvOov), alii atïincm ianthi- in paeninsula sinaitica salis magno nu-
num (lavSivov Aquila, Symmaclius, quos méro taxoninae praeslo fuisse
pelles

secutus est S. Hieronymiis), alii pariter suppouuntur, el delphinus, cuius pellis

fini in S. Scriptura indicato vix conve-
affinem bysginuin scii coccinum (NiiaDD
nit. Etiam contra phocam difticultas
Ghald. et Syr. ; v, Bochart), alii nigrum
(Samarit., Saadias et al. arab. apud exsurgit, quia in mari Méditerranée iam
rarior, iii mari Rubro vix invenitur. Ha-
Bochvt.). Opinionem hanc veterum
aiictoritate coinmondabileni amplectun-
licore autem, licet ad tegumenta taber-
tur BochariHS, Oedmitnn, Rosenmiiller,
naculi et supelleclilis sacrae pellem opli-
Vultrera al. E contra recenliores pleri- mam praebeat, calceamenlis delicatis
que animal iioniinc *i*nn inlollegcudum muliebribus vix aptam maleriam suppe-
dilarel. Quodsi igilur animal intellegen-
censent, de specie in diversas partes
dum est, polius de vervece vidctur e\-
abeiintcs. Mniti cnini delphino patroci-
ponendum, cuius pellis cum arietiun
nantur {Deipiniiiis <(eiphi>: Linné), ^^''* pellibus (Ex. 25,5) bene conq>onitur el
(luod arabicc tuchas vcl duchas appelle- calceis pulchris salis apta est.
liir;alii piiocas seu \itiilos marinos
praelcruut {Phoca vitulinn Linné) vel L. FONCK.
virgiiu'in niarinaca (Halicore- dugong
Quoy et Gaim = il. cetacea Illig:ei-),
lANUM ;'':"• (Jueri, D';"! Kdhih :

qiiae eodcm nomine arabico simul com- 'l£|jLa(v), nrhs Iribus luda in .secunda
prchcndi censenUir; alii mclibiis siii pi'ovincia mniilis (los. 15,53). Iiaud pro
003 lANUM. lAPHIE. 604

cul a Hehron quaerenda. Goniicitur cssc lapheth, Cham cenlum annis ante dilu-
viens magiuis Benï Na'mpvo^e Hcbron vium nati.
orienlom versus (Survei/ of West. Pal. Celeberriuiusest lapheth benedi-
Mem. III. 304), qui ab indigenis etiam ctione quani verecundia patri exhi-
illa,

vocatur Kefr Bereik (Capharharicha S. bita (Gen. 9,23) sibi promeruit Dilate! :

Hicronymi et S. Epiphanii); scd contra (nS"!) Deus lapheth ethabitetin taberna-

hanc coniecturam quaedam dubia nio- culis Sem sitque Chanaan servus eius
venlur (cf. Zanecchia, La Palestine d'au- (9,27); cf. F.de Hummelauer ad h. 1.
jourd'hui i899 II. 244). A lapheth descendunt progenitores se-
lAPHETH. 1. lapheth (nSV 'la-^sOj, ptem populoruni Gomer, Magog, Madai,
:

lavan, Thubal, Mosoch, Thiras (Gen.

tilius Noe, frater Sem et Cham. Ex opi-
10,2; 1 Par. 1,5).
nione communiter recepta lapheth erat
lapheth ('laosO) regio ad quam
2.
natu minimus inter filios Noe; ubicun-
que enini onines très filii simul enume- usque Holofernes cum exercitu suo pro-
gressus est (ludith 2,15 a Cilicia usque
rantur, ordo idem servatur Sem, Cham,
:

ad fines lapheth, qui sunt ad austrum;

lapheth (Gen, 5,31[32]; 6,10; 7,13; 9,18;
10,1 1 Par. 1,4). Obstarc videtur primo
;
LXX 2,23 é'oj? opfrov 'lâopeS, xà 7:pb? votov
•/.atà ::pô(7oj7:ov t^ç 'ApaSîaç). Scholz ad h.
quod Gen. 10,2 et 1 Par. 1,5 genealogia
lapheth proponitur ante genealogiam
1.regionem lapheth censel esse Persiam
Indiam quoque, Wolff (Bas
et fortasse
Cham et Sem, ita ut ordo fratrum inver-
tatur; sed ratio inversionis petenda est
Buchludithp. 104) planitiem montanam
Szaffehuet, Szahuet, Szapltel (lapheth?)
ex fine aucloris, qui generationes la-
a monte Alsadamo (Haimm) septemtrio-
pheth et Cham éliminât et excludit, ut
generationem Sem usque ad Thare eius- nem versus. Vigoiiroux (La Bible et les
que filium Abraham, in cuius semine déc. mod. éd. 6 IV. p. 118) alias conic-
cturas recenset, sed nihil certi statnit.
omnes gentes benedicendae sunt, per-
ducat (cf. Cornelij, Introd. II. 1, p. 7). lAPHIA CiiDi). 1. Rex Lachis urbis,
Obstare videtur secundo, quod Gen.
unus ex quinque regibus Amorrhaeorum,
10,21 Sem appellari videtur frater la-
qui a losue per ascensum et descensum
pheth maioris (LXX, Symmachus); sed
Bethoron fugati et iuxta speluncam ur-
cum Vulgata vertendum est Sem, frater :
bis Maceda interfecti sunt (los. 10,3;
lapheth maior idque merito additum est,
'lE-fOà).
ne Sem, cuius genealogia post generatio-
2. Filius David decimo loco enumera-
nes lapheth et Cham evolvilur, natu mi-
tus inter illos tredecim, qui ei nati sunt
nimus esse putetur. Maiorem difflculta-
in lerusalem, postquam illuc Hebrone
tem aliqui in eo cernunt quod Gen. 9,24
,
sedes regni translata est (2 Reg. 5,lo;
duobus aliis Sem et lapheth opponitur
1 Par. 3,7; 14,6; LXX 'IsçtÉç, 'laoïl); 2
Cham filius minor ('rT2pn); censent qui- Reg. 5,15 locum octavum occupai, quia
dem multi recentiores hac voce Cham nomina septimi et octavi deficiunt (cf.
lilium natu minimum designari [Tuch, Drivei- et F. de Hummelauer ad h. 1.).
Knohel, Baur, Délit zscli. Bunsen etc.), alii
vero solummodo minorem (LXX 6 vewts- lAPHIE ('^121, (Pay^af). Terminus
por, Vulg. minor) respectu Sem [Exoald, Zabulon ascendit a Dabereth contra
Keil,Schrader etc.). Sine dubio rationes, laphie et inde pertransit usque ad orien-
quibus laphelb natu minimus fuisse talem plagam Gethhepher (los. 19,12).
suadetur, omnino praevalent. Natus est Ab Eusebio et S. Hieronymo (Onom. éd..
autem ante diluvium (Gen. 6,10; 7,13) Lag. 267,69; 133,32) laphie agnosci vi-
et longo quidem tempore ante illud; detur oppidum maritimum Sycaminuni
Noe enim cum quingentornm esset an- (Hepha, Haifâ) ad radiées Carmeli pro-
norum, genuit Sem, Cham et lapheth (5, montorii situm; assentitur Relandus
31 hebr. 32), primogenitum autem Sem (Palaestina p. 826). Attamen neque ety-
centum fere annis ante diluvium (11, mon neque indicia topographica huic
10); cf. Flav. îo.s. An t. I. 4,1 : Sem, opinion! favent. A recentioribus agno-
()05 lAl'UlE. lAREB. IU)G

scitiir vii'us Yitf'â propo Nazaiclli iiilor sns(A'à'ss, IJibri-Allas fv/. 3 p. 17 et 27;

meriiliem fl occulenlcin. Idem pulalur Surveij of ^Vcst. Pal. Mem. il. 155). Sed
t'sse laplia ("lx?â) viens (Jalilacae info- recte animadvertit Uut'rin (Sarnarie II.
rioris inaxiiiuis, inoenibiismimilissirnus, 215-210; tribum Issacliar vix eo us(pii'
plénum inrolaruin, qiicm Flavius In^o- pi'olensam fuisse et Uameth (Remelb,
phiis (Hell. iiul. 11. iO,»!; Vita V.\ .f. iaramolh) qnaerendam esse magis in
37. 52) (lux hulaeoriiiii oceiipavil et vicinia Enganniin, qiiocnm simnl nonii-
Titus cxpiigiiavil (Hell. iud. 111. 7,31). natni'; item F. df llummcUrucr ad los.
Zobedaci 19,21 " an eo pertingebant Unes Issa-
Quaresmiiis reforl palciaiii :

eiusque lilionim lacolii et ioaiuiis char »?

fuisse viculum Saffa 3 mil. pass. a Na-
meridicm et oceidcnlcm.
lARE irîi% ï^tpâ/), quartns inler
zareth iiiter

Verum haee opinio Quarrsmii, seciin- Iredecim leclan (Gen. 10,20; 1 Par.
lilios

dum quam Saffa ponitur ibi, ul)i hodie 1,20; LX.X omillimt Par. 1,20-, qni1

est viens Yâfà, vidctur esse crronea et peninsnlani arai)icam ocenparunt. Popn-
pallia Zebedaei scil. Saffa vcl Saffm lus a lare deseendens nondnm certo

ici". Adrichomiiis, Theatruni Terrae repertus est. Bocharlus (Phaleg 2,19)

Sanctae, Zabulou 83) potins componenda Alilaeos intellegit ad mare Rnbrnm in
cnm vico SItefn 'Amr inter Nazareth et regione aurifera habitantes eornmqne
Accho. De qna quaestione vide J. P. van vernm nomen fuisse coniicit filiorum lu-

Kasteren, De Geboorteplaats der Boa- nae propter cultum lunae (ni^ lumi).
nerges in periodieo De Wetenschappe- :
Sed cnm lare (îen. 10,20 iungatnr cnm
lijke iNederlander, Amsterdam 1890 Asarniolh Hadrainaut Mkhaelis (Spi- ,

(complnres dissertationes.) eil. 2.00 praeferendnm du\it/('fMS lunae

et moatcm lunae in oricnlali parte regio-

Qiiaresmiits,TGrr&o Sanctae Elucidalio
Cf.
nis Hadramaut ; cf. Gesenlus, Thesaur.
éd. Cypr. de Tarvisio 1881 II. p. 03i; Ro-
binson. Palaestina III. 439. 882; /. Sc/itrorz, p. 030. Vernm haec dubia snnt, praeser-

Dasheilige Land 1852 p. 135; Guérin, Gali- iini cnm cultns Innae apud Arabes au-

lée I. 103-106; Surreu of West. Pal. Mem. strales late propagatus fuerit. />. ^.
1. 353. 354; D. Zaneccina, La Palestine Margoliûuth (apud Hastings, Dict. of the
d'aujourd'hui 1899 II. 075. 076; Legcudre Bible II. 568) in comparationem addncit
apud Virjourou.r. Dict. de la hible III. 1126. Yuriikh in Yemen, Yarah in Hedjas et
1127. —
Sed contra liunc situm laphie = Warâ/Ji in Yemen, quac loca apud gco-
Yâfà obiecliones movent Dillmunn ad los. graphos arabicos Yûqût et Hanidûni
19,12; Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 215.
niemorantur.
IA.QE (Prov. 30,1 hebr.), pater Agur
lAREB (211, 'lapsifi), in Vulgala ullor
(V. AGUR).
;0s. 5,13; 10,6) designalnr rex xVssyrio-
lARA. 1. tara 'nilV 'Bat), nnus ex
rnm, ut indoles eius deseribatur. Israe-
maioribus Abibail principis tribns Gad litac in calamilatibus ab Assur anxiliuni
(1 Par. 5,14). stulte iniplorabant sed rex Assur in
;

2. tara (m"\ 'laoâ), lilins Aliaz e.v

ultionem et vindictam propensus poenas
posteris Mcribbaal sen Miphiboseth (1 ab iis extremas exegit. W. M. Mnller
Idem 1 Par. 8,30 scribitur pro ni ^S'2 legendum censet 21 ilS^
Par. 9,42).
loada (nivinv \y.oi). scil.liluhnn in inscriptionibus assyria-
cis nsitatnin
régis nutgni. Alii {M. II.
lARAMOTH (mCTi; 'PcixaâO, Uc,-
Soyce, A. yeulauev) coniiciunl larel»
nrbs Issachar levitis de stirpe
[i(.')6), fnisse nomen Sargon régis, antequam
Gerson concessa (los. 21,29). Eadem los. tbronuni ascenderet. Sed explicalio de
•19,21 appellalnr Uanieth (np';^,
'PsjijAâ;
rege ultore lexlni satisfacere vidctur.

et 1 Par. G,73[Ji8] Uamolh (ri>2Nn, Kodem lere sensu 11. Gu(he germanicc
vertit « Kampfbabn •.
TaïKÔO). Proponitur viens td-H'linc 10

kin'aS^'6((S/(//e Samai'ia) aipiiboiein ver- rf. U. M. Miillrr in Zeilsclir. furailli-

 607 lAREB. lASER. 608

stain. Wissenschaft XVII. 1897 p. 334 ss.; minus de Baal (Cariathbaal, Cariathia-
M. H. Sayce in Babylonian and oriental rim) transitque secus vcrticem montis
Record, 1887-1888, II. p. 18 s. 127. 146 et silvarum Masphonam, haec est Cheslon.
Higher Crilicism, 1894 147; A. Neubauer
p.
inZeitschr. fur Assyriologie III. 1888 p. 103; lASA, lASSA (yn^ Ts. 15,4; 1er. 48,
H. Gutke apud £. Kautzsch, Die H. Schrift
d. Allen Test. 34; alias n'Sni quac forma Num. 21,23
et Dent. 2,32 locativus prioris explica-
lARED (n% in pausa ~"i^; LXX ut
tur; 'ladcjot, 'lacrâ), urbs transiordanica,
plurimum 'I^psô). 1. Setliita, filiu.s Ma- apud quam Sehon Amorrhaeus rex He-
laleel, pater Henoch, annos vilae 962 sebon a filiis Israël pcrcussus est (Num.
adeptus (Geti. 3,15-20; 1 Par. 1,2; Luc. 21,23; Deut. 2,32; lud. 11,20), tribui
3,37); cf. s. V. IRAD. Ruben attributa (los. 13,18), postealevitis
2. In genealogia luda 1 Par. 4,18 no- de stirpe Merari concessa (1 Par. 6,78
minatur larcd pater (possessor) Gedor; [63]; los. 21,36 qui versus in textu he-
V. GEDOR 1. Eius mater 1. c. dicitur braico recepto déficit; v. lASER 1). A
ludaia, quam non uxoreni Ezra, sed Mesa rege iMoabitarum recuperata (Inscri-
uxorem Mered filii Ezra esse ostendimus ptioMesa lin. 19. 20) saepius in propheti-
f s. V. RETHI.^, ubi emendatio textus in- cis oraculis contra Moab editis commemo-
dicata est. ratur (Is. 15,4; 1er. 48,21. 34). Tempore
lAREPHEL. ha- Eusebii urbs ostendebatur inter Medaba
(SnSIV; Ka^âv, A
et Debus (Onom. éd. Lag. 264,97) pro ;

urbs Benianiin inter 14 (LXX 13)

.;ar)X),
Debus legendum esse Hesebon
(ArjCoijç)
urbes occidentales huius tribus enume- ('Ea6oîj;) suspicabatur Rekmdus (Palae-
rata (los. 18,27). Hodie fortasse vicus
stina p. 825), probabilius autem intelle-
Rafât prope Gabaon aquilonem versus nondum repertus est;
gitur Dibon. Situs
{Survey of West. Pal. Mem. III. 13. lo4). coniecturae sunt variae. Aliqui urbem
lARIBdni, 'lap(o). 1. VidelACHIN 1. magis orientem versus quaerunt in de-
serto, quoniam Num. 21,23 Sehon Israe-
2. Princeps, qui cum Esdra
ex capti-
litisobviam egressus esse legitur in de-
vitate rediit et ab Esdra missus est ad
sertum; atlamen ex 1er. 48,21 sita erat
Eddo (vide s. v.), ut levitae quoque red-
in ipsa planifie montana Moab. Restât
euntibus se adiungerent (Esdr. 8,16);
igitur, ut inter Dibon et Medaba, sed
utrum larib fuerit sacerdos an laicus,
magis versus orientalom partem planitiei
ex contextu non liquet.
quaeratur. Nulla denique ratio est duas
3. Sacerdos de faniilia losue filii lo-
urbes lahaz et lahza propter diversitatem
sedec reccnsetur inter eos, qui uxores
scriptionis hebraicae distinguendi, ut
alienigenas Esdra iubente dimiserunt
-vohieruni Hitzig (Isaias p. 187 s.), Kneii-
(Esdr. 10,18).
cker (apud Schenkel, Bibellex. s. v.).
4. Mathalhias pater quinque heroum
Machabaeorum dicitur 1 Mach. 14,29
lASER. 1. laser in:in\ 'loïKnp) legi-
esse ex filiis larib, sed rectius Mach. 1

ex loarib, qui sine dubio est

tur los. 21,36 in Vulgata, LXX et in
2,1 filiis

princeps familiae sacerdolalis plerisque hebraicis mss. et editionibus

loiarib
(V. lOLlRIB 1).
anno 1525 antiquioribus, deest autem
in multis hodiernis editionibus, post-
lARIM (D-ilVinn, iToXiç 'Iap(v, Vul- quam R. lacob Ben Chajim propter au-
gala nions larim), mons in termino se-
:
ctoritatem R. Kimchi et Massorae nia-
ptcmtrionali tribus luda occidentem gnae in Biblia rabb. anni 1528 versus

versus (los. 15,10). Est ille mons, in 36. et 37. ut spurios expunxil. Cf. de

cuius latere seu huraero vicus Cheslon Rossi, Var. Lect. Vet. Test. 11. 96-106.

[Kcdâ) situs est; v. CHESLON. Sed F. de Est autem baec laser eadem urbs quae
Hummelauer interpretatur larim ipsum lasa, lassa (vide s. v.).

montem silvarum, in quo erat Cariath- 2. laser (los. 13,25; 21,37) v. lAZER.
iarim et emendat 15,10 : Circuit ter- 3. laser [TùJl, 'Iwaaxp), unus ex filiis

LEXICON BIBLICLM. — T. U. — 20
()09 lASER. lASON. CAO

Calel», lilii Hosion, e\ Aziiha geiiiliis Cbr.); narrât irriliun conatum tem|)li
(1 Par. 2,181. spoliandi factum ScNnico IV. Pbilopatoïc
(187-175 a. Gbr.) adbuc supiu'stite, pei'-
lASI CO"'. Qo'i 'irV), uiiiis (le (iliis
secutionem al) IV. Epipbane
Anliocbo
Baui, cjui iixoros alionijjenas in lixsilio excilatam, bisloriamMachal)aeoium
duxcraiil (Esdr. 10,37). LX.\ aliis piiii- usque ad proelium prope Bctboron com-
ctis Icgcrunt /.al È7:o(riaav — lUIW. missum, quo Nicanor a Iuda Maclui-

lASIEL. 1. lasicl ('i><ïni, 'Aair^X),

i)aeo victus interiit anno 161 a. Gbr. —
Hacc sunt, quae 2 Mach. 3,1-15,38 (gr. 37)
primiis inlor qualluor tilios Neplithali ex opère lasonis excerpta babentur. Loci
(Gen. 40,24), progcnilor fainiliac losie- paralleM sunt 2 Macb. 4,7-15,38[37] cl
litariim (Niini. 26,48; Vulgata : lesiel). 1 .Macb. l,ll[U)]-7,:iO.
Idem 1 Par. 7,13 scribilur laziel et la- De lasone nibil aliud traditum est.
Siel 6N''Sn\ 'lacjtriX). Probabilitate non caret opinio auctorem
2. la^îiel ('^Niirî;"', 'UagirJX), iillimiis operis dcperdili fuisse lasonem Eleazari
tilium, quem ludas Macbabaeus post
iater heroasdavidicos enumeraliis
iNicanorisinteritum (ut contcxtusl Mach.
(1 Par. il,4G[47]). Describitur lasicl de
8,17suadet) legatum Romam misit. Ete-
Masoltia (.T'IlïGn, ô MsaioCia); cum liaec
nini legatum hune litterarum graecarum
forma hcbraiea non sil nominis gentili- peritum fuisse satis innuunt eius legalio
cii, Belandus (Palaestina p. 899) pulavil l'omana et nomen graecum neque eau- ; .

eam esse conipcndium vocis Migdal Ze- sam ludaeorum Romanis aptius com- I
baia, quo nomine rabl)ini locnm qnen-
*
mendare poterat, quam documento
dam circa Hebron vel cirea Bersabee bistorico, quo persccutio ab Antiocho
designabant; Bertheau (in h. 1.) articulo Epipbane excitata et ludae gesta prae-
delelo formam n2i*a (2 Sam. 23,36; clara Romanis ob oculos ponerentur.
Vulgata : de Soba) deprebendi posse in- Huic hypothesi non obstat pietas, quam
nuit, quam ipsam valde dubiam esse liber 2 .Mach. passim spirat; non enim

F.deHummelauer (in 2 Sam. 23,20) os- agitur de epitomatoris libre canonico,

tendit. Alii alia coniiciunt. sed de opère lasonis primitivo, quod
3. lasiel (SN"iil"i>, 'laairîX), filins Ab- utique, si Romanis destinatum erat, in-
doleni a libro nostro canonico prorsus
ncr, princeps Iribns Bcniamin tempore
alienam prae se ferre poterat. Id —
David régis (i Par. 27,21 1. vci'O satis certo affii-mai-e licet, opus

IA.SON ('làawv), nomen
usilalnm, quod fréquenter etiam usur-
pabantludaei bellenizantes pro nomine
lesus tum propter soni similitudincm
tum forte propter simih'm signilicatio-
nem (tàcOai, mederi).
1. Filins Eleazari, a iuda Matliabaeo
legatus una cum Eupolemo Romain mis-
sus a. 161a. Cbr. (l Macli. 8,17). Videtiu'
idem esse lason, cuius filins .\ntipater
inter Graecos lasonis Gyrenaei completum fuisse ante
niortem ludae Machai)aei, quae eodem
anno 161 a. Ghr. brevi post ^Nicanoiis
interitum accidit. Etenim 2 Macb. 15,38
[37] affirmatur civitatem sanctam post
Nicanoris obitum in potestate ludaeo-
rum numsisse; id lason, cuius opus
aucior sacer in epitomen redaclum no-
bis tradit, iurcnunilo affirmare potuit
anle, nullo modo post ludae interitum :

una cum Nnmenio a lonallia legatus ad cf. 1 Macb. 9,27. 33. 53. Praelerea de-
Lacedaemonios et Bomanos missus est sci'iptio operis lasonis 2 Mach. 2,20-24

(1 Macb. 12,16; 14,22). [19-2;i] data elîert nomina Antiochi IV.

2. lason Gyrcnaeus, auctor operis hi- Epiphanis, Antiochi V. Eupatoris et li-

stoi'iciquinquc libi-is comprebensi. Opus berationeni civitatis (quae anno primo
hoc dcpi'rditum est, sed libci- 2 Macli. Demetrii I. Soteris per ludam facta esb ;

teste auctorc sacro (2 Macli. 2,24-29 Vul- ergo pronum est concludere bis plura in
gata; 23-28 gr.) epiiomen operis a lasone opère lasonis non inluisse. Denique lason
compositi continel ICpilomc liaec comple-
. tôt lanliscjne de Iuda narratis eius nior-
ctitur spatium Kl aiuiorum (170-161 a. l(un gk)riosam brevi post seculam non
611 lASON. lASPIS. 612

lacuisset, nisi antealibrum suum fmivis- aufugit. AI) Areta Arabum principe fini-
set; eamvero mortem ludae lacuissc bus expulsus primum in Aegyptum, dein
iure iiiferimus ex silentio auctoris sacri, Lacedaemona se contulit et ibidem dicm
de quo eadem valet ai'gumentatio. supremum obiit <' illamentatus et inse-
pultus » i2 Mach. 5,10).
Cf. Cornely, Introd. in S. Script. II. n. 155.
4. Christianus Thessalonicensis, ad
Quoad notas bibliographicas consulei". Schil-
rer, Geschichte des jûdisclien Volkes im Zeit-
quem S. Paulus in secundo ilinere apo-
stolico divertit (Act. 17,5-9).
alter lesu Cliristi éd. 3 III. p. 359-364, sed
adverte hune auctorem in rébus 2 Mach. 5. Christianus a quo S. Paulus Corin-
narratis haud pauca detegere, quae sint in- thi scribens salutem Romanis misit
diligenter dicta, erronea, fabulosa. Rom. 16, 21 j. Portasse idem ac IAS0N4.

3. lasou ('laawv), Simonis II. el

filiiis
lASPIS in lextu Vulgatae locum he-
frater Oniae III. pontificum (2 Mach. 1,7
braici n^H'' occupât, quae gemma sexta
;

4,7-27; 5,5-10). lesus ei nomen palrium nominatur inter lapides pectoralis ponti-
fuerat; sed Graecorum morihiis favens ricii(Ex. 28, IR; 39, 11)
atque indescrip-
nomen graecumipse sibiimposuit (Flav. tione magnificentiae régis Tyriorum
los. Ant. XII. 5,1). Ah Antiocho IV. Epi- tertio loco occurrit (Ez. 28,13). Praete-
phane multis pecuniis promissis sihi émit rea pro hebr. ^i!^2 ponitur Is. 54,12,
summum sacerdotium cum potestate quod alibi (Ez. 27,16) retinetur (v. CHOD-
instituendi gymnasium ephehias civi-
et CHOD). Denique in Apocalypsi sedens in
husque hierosolymitanis vendendi hono- Ihrono dicitur « similis aspectui lapidis
res et iura Antiochensium. Onia III. re- iaspidis » (îâani'îo; Apoc. 4,3) et civitas
moto ipse pontifex erat per très annos sancta lerusalem describilur « habens
(circa 174-171 a. Chr.). Sub ipsa ai'ce
claritatem Dei : et lumen eius simile la-
Hierosolyniorum gymnasium erexit, opti- pidi pretioso lamquam lapidi iaspidis,
mos quosque iuvenes in ephehiis Grae- sicut crystallum » (5 ©waxTjp aÙTîî; ojaoio;
corum more instruendos curavit atque )a9oj xijJLtwrâTw, wç Xt'Ow lianioi. xpuataX-
hoc modo effecit, ul ipsi sacerdotes alta- XtÇovTt Apoc. etiani
21, 11); structura
ris oi'ficia neglegenles exercitiis palae-
mûri eius ex lapide iaspide (ib. v. 18)
strae et disci delectati sint. Immo cum et primum fundamentum iaspis fuisse
Tyri quinquennalis agon rege praesente
celebrarelur, lason per legatos trecentas
exhibetur (ib. 19). —
Cum inter nomina
hebraica gemmarum alterum, graeco
argenti didrachmas in sacrificium Hercu- atque latino iaspidis nomini simillimum,
lis misit; sed ipsis quos tanli
legatis,
occurrat, quod
nE'ki?'» in texlu Exodi (28,
sceleris puduit, precantihushaec pecu-
20; 39,13) ultimo loco ponilur, fuerunt
nia non in sacrificium Herculis, sed in
qui hoc potius nomine iaspidem desi-
fahricam navium triremium erogata est.
guari atque in textu Vulgatae, sicut in
Antiochus lY. cum ipse Hierosolyma ve-
versione LXX interpretum, ordinem gem-
niret (ante primam, ut videtur, in
Aegyptum expeditionem), a lasone et
marum mutatum esse censuerint; unde
civitate cum t'acularum luminil)us sum- oSm potius lapillum onychinum signi-
misque laudibus exceptus est. lasoni ficareputarunt, cui LXX locum n^'éi tri-
summum sacerdotium eripuit Menelaus buunt, vel beryllum, qui in Vulgala ul-
eo modo, quo lason Oniae III. ei-ipuerat timo loco enumeratur. At quamvis haec
scil. maioribus tributis rogi promissis.
opinio nominis affmitate satis probabilis
lason ad Ammonitas aufugit. Rediit (|ui- appareal, difficultalem itamen facit, quod
dem cum mille viris et capta uri^e im- etiam in textu Ezechielis, ubi alius om-
manem civium cladem fecit anno 170 a. uino ordo in textu massorethico serva-
Chr., cum falsus rumor exisset Antio- tur, S. Hieronymus eodem modo nEtt?"!
chum IV. in secunda adversus Aegy-
ptum expeditionc vita excessisse; sed beryllum et '^n'' iaspidem vertit, se-

ubi primum regem viclorem ex Aegypto niores vero similiter sextum locum ia-
reverti comperit, iterum ad Ammonitas spidi, ultimum onychi tribuunt. Undo
(il 3 lASPlS. lAVAN. G14

eliain hoc loco oïdinom mulatiiin esse lASSEN ["^l

1:2, Vulg. Filii lassen,
dicendiun (M-U. loscpluis Flavius aiitrrn LXX uîo\ Aadtv) legilur in calalogo beroum
iteniin aliiiin ordiiioin cxliibel, iaspidein Davidis (2 i{eg. 23,32). i.ocn |)aiallelo
qiiinto loco nomiiiaus (Anl. 111. 7,0 ; \U'\\.
1 Par. 11,33(34] babelur Filii Assem :

iud. V. 5,7), ulliino vero illic bcryllum (DUN~I 12:1) (i(^zoniles. De uomine gen-
(Anl. 1. c), hic chnsolilhiiin praccc- ,

denlo bcryllo c). ^^ Epi-

iBell. iud. I.
GFZOMTFS. LXX 1 Par. 11,34
lilicio v.

p/uuiins in Iractatu De tluodecini gcmniis,

nomen pioprium exhibent Bewafaç n ,

Bswéaç, A uto"i 'Aad([j. (cf. Sivete, Tho Old

siMiiores secuUis, sexlo loco de iaspide,
Test, in (ircek). Praeterea textus LXX
ullinio de onyciic disserit.
Luciani Icgit 2 Heg. 23, 32 'haaat et 1
vero de iaspide salis cerliim vi-
lain
Par. 11,34 Eîpaaaf. Linde concludendum
delur, n(>que in S. Sci'ipliu'a, neque ab
videtur nonicn herois fuisse "t^ài et illud
aucloribus anli(iuis protanis eani geni-
inam intellegi, quae a recenliorlbus ia- ^12 fifii in ulroque texlu ortuni esse ex
spis vocaliir. Nam iaspis in Apocalypsi
ditlographia ob nomen praecedens Sa-
vocalur zpuaTalXîÇwv, i. c. translucidiis laboni [il-ihyc). — Cf. Driver, Notes on
iiti cryslalhim, et propler banc qualita-

leni praeseiiim in descriptione caelcslis

Ibe Hebrew Text of the Books of Samuel
1890 p. 283.
Jérusalem « habentis claritalcm Dei » in
coniparalionem adducitur (Apoc. 21,11). lASUB {irc:\ 'Iaaou6). 1. Tcrtius fi-

Pariter a Plinio iaspis dicitur saepe tra- lius Issachar, progenitor faniiliae lasu-
lucere et species nobiliorcs refulgenles bitarum (Num. 20,34; 1 Par. 7,1 Qe?'i).
describuntucel in colore virens vocalur, Idem 46,13 vitiose, ut videtur, scri-
(ien.
oplinia autem quae purpurae aliqnid
bitur lob {IV, sed LXX Aaoûti.).
habet, secunda quae rosae, « lertia quae
2. Unus de filiis Bani, qui tempore
smaragdi », alia etiam species caerulea, Esdi'ac uxores alienigenas dimittere iussi
alla aërizusa etc. (XXVII. 8, 115 s.; cf.
sunt (Esdr. 10,291.
Theophr. De lapid. 4,23; 6,35). Atqui ia-
3. Filius Isaiae prophetae ils. 7,3).
spis recenlioruuiest quarzi species, non
Nomen filii symbolicum est ^VC*^ INliT
translucida, coloris tlavi, rubri fusci. ,

Quae sane neque verbis Apostoli neque i. e. reliquiae converte^itur, LXX 6 xxTa-
XsioÔEt? 'lajoûo, Vulg. qui derelictus est
dcscriptioni Plinii videtur satisfacere.
Eliam niedio aevo v. gr. in cantu a Ni- lasub. De prophetica nominis significa-
helungis diclo iaspis tamquam gemma tione vide Knobenbauer in h. 1.

translucida viridisque describiUir. Spe- lATHANAEL (^Xi:n\ 'hvoariX), le-

ciem autem huius gemmae antiquae de-
vitade slirpe Core, quartus fUius Mese-
lerminare diltlcile erit; probabiliter ad
lemiae, ianitor domus Domini (i Par.
lapillos perliuebal, qui liodie conmdus
26,2).
vel spinellufi appellanlur, Iranslucidi va-
riisque coloribus, etiam viridi, fulgentes. lAUS {'CVJ1, 'Iwa;\ levita de stirpe

Cf. Epiph. De 12 genunis n. 6; Fr.

Gersou, lertius lilius Semei (1 Par. 23.
S.
Riieus, De genunis 2,1; ./. Braxin, Vestit. 10. 1 1) ; ipse et Baria frater eius in unani
sacerd. Hebr. H. 13 n. .533-i3; 19 n. 604-10; faniiliam coniputati sunt.
F. C. Lesscr, Litholheologie p. 354 J. J.
Bellennann, Die Urim u. Thuminim, Berlin
;
lAVAN Cj-v Mwûav; sed apud Is. E?..

1824,47-9. 69-73E. F. K. Rose innii lier, Bibl.

;
Dan. Zach. (iraecia, Graeci, 'EXÀ<4;, "EX-
Alterth. IV. 1,36 43 s.; h. E. KliKjc. liandb.
s. XrjVEç).
d.Edelsleinkunde, Leipzig 1860, 259 ss. 284 1. Unus exlapheth, pater Elisa.
filiis
ss. 384-6; Letiiiis-Scn/'t, Synopsis III. 1 p.
Tharsis, Cetthim, (den. 10,2.Dodanim
395-9. 562; NanmnnnZirhel. Elem. d. Mi-
4; 1 Par. l,îi. 7). Idem uouu^n Is. 66,19
néralogie éd. 13. p. 464-6. 477. 511 s. — Cf. una cum Tharsis, PhuI, Lud, Thubal et
LAPIDES PRETIOSI.
insulis remotis ad designaudas nalioues
L. FONCK.
genlium longiu(pias legitui-. Ex lavan
lASSA v. lASA. ((iraecia) ïyrii serves et vasa aerea ac-
615 lAVAN.
quirehant (Ez. 27,13). Eodeni nomine de-
signantiir Dan. 8,21 et 10,20 Macedones,
11,2 Gracci a regibus Persarimi
gnati, Zach. 9,13 regnum Alcxandri Ma-
iila régna ex eius imperio
gni et varia
exorla.Item loel 3,6 hebr. 4,6 filii
Graecorum (DiJITl iJ2, ol ulol -wv 'EX-
Xrîvwvl de loniis vel Graecis explicantur.
Dubium non est qiiin lavan sint lones
('lâFovsç)vel Graeci(F/r;v./os. Ant.I. 6,1),
in inscriptionibus cuneiformibus vocan-
tiir laamiaai, laavanu. Sargon rex Assy-
riorum gloriatur, qiiod incolas terrae
lavan, qui habitent in medio mari, velut
pi secs extraxerit. Sennacherib navibus
suis nautas de Tyco, Sidoae, lavan im-
ponit; conferre lie et quod ex Abi/deno
rcfert Eusebius (Chron. I. 9; M. 19,123
vel éd. Schoene I. p. 33) classem Grae-
corum a Sennacherib protligatam esse
prope oram Ciliciae. Pluries in inscri-
ptionibusDariiHystaspis commenioratur
terra lavanu vel laavanu; notare tamen
iuvat, in istis inscriptionibus agi de
Graecis (loniis) Asiae minoris et insula-
runi Asiae, non de Graccia propria.
Cf. F. de Hummelauer ad Gen. 10,2;
Schrader-Withehouse, Cuneif. Jnscript.
and Old. Test. I. 63. 64; DelUzsc/i, Paradies
248. 249; Fr. Lenormant, Histoire ancienne
de l'Orient 1881 I. p. 296 et Les origines
de l'histoire 1884 II. 2, p. 1-29; W. Max
Millier, Asien und Europa nach altaegypti-
schen Denknialern 1893 p. 370.
2. lavan (Vulg. Graecia) legitur Ez.
27,10 in descriptione conimercii Tyrio-
rum cum Arabia. LXX pro lavan viden-
tur legisse 'j''"' vinum. Locus est admo-
dum obscurus, cum de genuina
non constat. lavan hoc loco utique
est Graecia; ab aliis putatur regio
biae felicis {Kamus p. 1817 apud Gesen.,
Thesaur. p. 388 lavan oppidum lema-
:
nae, lavan oppidum in porta Tspaha-
nensi), ab aliis colonia mercotorum lo-
niae in Arabia méridional! (?). De emen-
datione huius textus a Cornill inducta v.
DAN 4.
lAZER, in Vulgata etiam laser,
zer 0VJ1 li'T, "yipi
, : 'la^Tlp
que), urbs transiordanica in Galaad
Par. 26,31 : lazer Galaad), a qua regio
lAZER. 616
circumiacens vocabatur terra Iazer(Num.
32,1. 3; cf. 2 Reg. 24,3), haud dubie
impu- pars aliqua praecipua Galaad inferioris,
cum locis citatis terra lazer a Galaad
distingui videatur. Ab Israelilis expu-
gnata est, postquam devicto Sehon rege
Hesebon terram Amorrhaeorum occupa-
runt (Num. 21,32); ex hoc aulem non
etficitur lazer extra fines regni Sehon
fuisse, sed contextu potius innuitur la-
zer utpote regionem magis dissitam eius-
dem regni nova aliqua expeditione subi-
gendam fuisse. Sunt tamen interprètes,
qui putent a mâiore regno Sehon distin-
guendum esse aliud regnum amorrhaeu m
minoris extensionis in terra lazer, prae-
sertim cum iam Num. 21,24LXX legant :
lazer erat terminus Aimmnitarum i. e.
terminus inter regnum Selion et deser-
tum Ammon, quam lectionem contra tex-
tum massorethicum flrmus erat termi-
:
nus Jmmonitarum praelerunt Dillmann
ad h. 1., F. de Hummelauer ad h. 1.,
Eioald, Geschichte des Volkes Israël éd.
3 II. p. 289 et alii.
lazer a flliis Gad reaedificala (Num.
32,35), tribui Gad attributa (los. 13,25),
postea le vitis de stirpe Merari concessa est
21,37; 1 Par. 6,81[66]V, tempore autem
Davidis Hebronitae, qui erant levitae de
génère Caath, ibidem ministerium Dei
et régis procurabant(l Par. 26,31). Eius
mentio fit in oraculis propheticis contra
Moab editis (Is. 16,8. 9; 1er. 48,22). Ex
potestate Moabitarum postea in manus
Ammonitarum transiit; nam ïudas Ma-
chabaeus urbem 'laÇrjp (Vulg. Gazer;
Flav. los. Ant. XII. 8,1 : -rjv 'laÇwpwv
r.ôli^ éd. Niese) ab Ammonitis occupatam
lectione cepit(l Mach. 3,8).
non Teste Eusebio (Onom. éd. Lag. 264,
Ara- 98 s.) lazer distabal 10 mil. pass. a Phi-
ladelphia ÇAmm('in) occidentem versus
et 13 mil. pass. a Hesebon (ffes6^1?i) erat-
que ibidem fons magni fluvii ad lordanem
tendentis; teste S.Hieronymo (Onom. éd.
Lag. 86,23 s. v. Azor) viens lazer solum
8 mil. pass. a Philadelphia occidentem
versus aberat. His distantiis satisfaciunt
vel Khirbet Sâr vel Khirbet Sir, ruina
le-
prior a sinistris, altéra a dextris Wâdi
plerum- el-Slr, qui ex ea regione in Wâdi el-
(1 Kefrein decurrcns raagnus ille lluvius
Eusebii ag.nosci potest.
«17 lAZER. IHIS. 018

Cf. Scetzeti, Reisen diircli Syrien, Palatvs- bus circa marc Mortuiun et .\rabiae
lina etc. cd. hnisc I. ;{97 s.; Sarrey of l.'asi. petraeae IVeipiens invenitur, cl toi-ma
Pal. Mein. 1. p. 163; Zeilsclir. d. D. Tal.- clcganli insignis eliam ab Aiabilius in
Ver. XV. 1892 p. '2i; L('gendiea\md Vitjau-
(lescribcndo lioinine nobili ac pulchro
roiu-, Dict. (le la Bible 111. 18r.0-18r)2. — Alias in coiiq)arati(Mi('m adducitur.
(oiiiecluias de silupiopo.sueruiit /. A. Biircli-
liunlt. Ueisen in Syrien,Palaestina éd. Praeterea eliam nomine ipx, quod
Gesi'nius 11. p. 60'.), scd ioG2; Oli-
cf. Kir.i.
semel tanlum in S. Scriptura occurrit
phant. The Land of Gilead 1880 p. 231,
(D(Hit. I4,:i) et a LX.Xac Vulgata tragobi-
lAZIEL. 1. laziei ^^SK"!"^ Qeri Sn'it*; plnia explicalur, piobal»ililer ibex inlelle-
gendus est (v.TUA(ib]LAPHUS).At imme-
'I(or)X, A AÇir^X), Benianiinila, qui Davidi
rito eliam '^IN, qucm vcleres recte ccr-
in Siceleg se adiunxit il Par. 12, 3), filius
Aziiioth (viri vel urbis); \\.AZMAVETH .3. vuni explicarunl, de ibi(e cxjxjiiilur.
2. laziel ('^Ni7y\ 'OÇtrîX), lovila tein-
Cf. Sam. Bochart, Hieroz. I. 91.")- 20, cd.
pore Davidis (1 Par. 15,18). Idem vide- Rose II m. II. 289-97; Fr. I. ScJioder, Hie-
tiir esse, qui 1 Par. 13,20 scribilur Oziel rozoici Spécimen 3,41-7; /. D. Mic/iaelis,

6x^7, 'O-CeiTÎX). Suppleni. p. 1121-4; Sam. OcrZ/waîm, Verra.

Samnil. 5,46-54; E. F. K. RosenmiiUer, Bibl.
3. laziel (Sn^Hi, 'O'CtrîX), sacerdos Allerth. IV. 2,205-7; L. Leiri/sohn, Zool. d.
lemporc Davidis (1 Par. 16,6). Talm. 115;//. /?. 7rt.s^/-am,'Nat. Hist. ed, 8,
95-7; id. Faunaand Flora of Pal. 6 s. (cum
lAZIZ ("nv 'laÇs(Ç), Agareus, qui pulchra eflTigie colorata); A. Kinzlei-, Bibl.
tempore Davidis super oves praepositus Naiurgesch. éd. 9,33-5; J. G. }yood, Bible
erat Par. 27,31). Animais 203-7; Fr. Hommel, Namen d. Siiu-
(1
geth. 279-87. 391-3. 438 s.; Cl. R. Conder,
IBEX recte exponiturin Vulgata ani- Tent Work inPalest.,London 1879, 2,139s.;
mal hebr. hv'' (tanlum iii plur. D"''^!/*'') P. Cultrera, Fauna bibl. 252 s.; Leunis-
Liidwig, Synopsis 1. 1 cd. 3, p. 250 s.; A. E.
dictuni, quod saepius taniquaiu incola
Brefim, Tierleben éd. 3, III. 172-90; 0. Kel-
petraruni abruptarumdescribitur(l Reg.
Icr, Thiere d. klass. Alterth. 36-52. 333-42.
24,3; Ps. i03[104], 18 Vulg. cems; lob — Eliam in monumentis assyriis et aegy-
39,1), ubi in locis inaccessis degens ho- ptiacis figura ibicis fréquenter occurrit cf. :

minibus satis ignoluni uianet (lob 1. c.v, A. H. Layard, Monuments of Nlnevehl. 30;
cum sit animal pulcbrum atque elegans, 35; 43,2.7; 47,1. 2; W. Houghton in Trans,
in Provcrbiis ad dcscribendam uxorem Soc. Bibl. Arch. V. 1877,310-2; G. Rawlin-
bonam in comparalionem adducitur una son, Five great' monarchies éd. 4, 1,221 s.
521 S.; G. A. Ho.^liins, Travels in Ethiopia,
cum cerva ("jnTlSîr^ Vulg. gratissimus
London 1835, p. 327 ss. tab.I. 1 (ex sepulcro
hiniiulus). illae petrae autcm, « quae Relihmara) J. Duemichen, Resultate I. lab.
;

solis ibicibus perviae sunt » (1 Reg. 24,3 9. 12; R. Hartmann ib. p. 29; Wilkinson-
D^'îyin ''712?), prope desertum Engaddi Bircli, Manners and Customs II. 88 lig. 354.5.
6; 90 92 W. M. FI.
iuxta mare Mortuum sitao erant. — Si- Pétrie,
fig. 3.56,1;
Medum, London
lig. 357,7 etc.;
1892, lab. 9. 14. 24
gniiicatio vocis, quam seniorcs varie in- {ex 4. dynastia).
lerprelali sunt ('Eôoauij. vel sini. 1 Reg. L. FONCK.
1. c; èXaaoïç Ps., xparsXdtotov lob; raoXo;
Prov.), satis constat tum ex voce arabica IBIS appellalur avis immunda hebr.
wa'al, quae ibiccni aralncum désignât, ïiTC?:"' dicta (Lev. 11,17; Deut. 14,16),
tum ex nota in sacro textu addita (juod
quae etiam in ruinis Idumaeae dicilur
sit altissimarum petraruni incola ele-
liabilaturavls. 3't,l l î]iu:i); si ordinem
ganlia insignis, tum ex etymo vocis ^ys
ascendit, quod il>ici prae ceteris convc- bdtlicrnum considères, in Icxtu Deut. po-
nit. Significatur autem ea ibicum species tius cygniim pro îiittjji verli dices; al
quae in Palaestina et rcgionibus vicinis coiiq>aratis \.c\. 11,17 et Is. 34,11. eliam
satiscomnumis est ac nomine scienlilico in Deut. ibin pro îiixyji et ci/gniim pn»
Capra heden Wagner audit (ord. Artio-
rSXT^n [»oni concedendum est. Vulgalae
dactyla); praeserlim in altissimis rupi-
619 IBIS. ICHABOD. 620

explicatio cum versiouc LXX inlcrpre- Cf. Sam Bochart, Hieroz. II. 281-5, éd.
tum (l'6iç) plane consentit; alla versio Rosenm. III. 24-30; Sam. Oedmann, Verni.
yraeca posterior veneta 6 ècpiâXt/j? expo- Samml. 6,27-38; E.F.K. Uoseumiiller, Handb.
d. bibl. Alterth. IV. 2,310-3; L. Lewijsohn,
nit. Peshitta vero et paraphiasis chal-
Zool. d. Tahn. 163; H. B. Tristram, Nat.
daica N'SISp verlunt (Is., atque inde
Hist. éd. 8,192 s. 249-51 id. Fauna and Flora
;

eliam Lev. et Deut.,ubi ordo in Peshitta of Palest. 110. tl2 s.; A. Kinzler, Bibl. Na-
mutatur), quam avcm veteres varie ex- turgescii. éd. 9. 72. 84; /. G. Wood, Bible
plicant, recentiorcs plerique noctuam Animais 373-5. 485-90 P. Cultrera, Fauna
—
;

diciint (cf. Payne Smith, Thés. 3685). bibl. 316-8; Leunis-Lxidwirj, Synopsis I. 1
Siiinitîcatio nominis hebraici controver- éd. 3, p. 484; A. E. Brehm, Tieileben éd. 3,
VI. 491 s. 534-8; Ph. L. i»/a7-<tn,Naturgesch.
titur. Etymolog'iani vocis a =lïj*j crepu-
d. Thiere I. 2,551 s. 558. De ibide sacra —
sculum secutus Bochart avem noctiirnani Aegyptiorum, monumentis antiquis celebri,
ac specialiter buhonem intcilegit, quae cf. G. L. Cuvier, Mémoire sur l'ibis des an-

maxime ruinas et loca déserta incolit; ciensÉgyptiens, in Annales du Muséumd'hist.

atqiic hanc opinionem multi recenliores nat. T. IV. p. 116 ss.; ./. C. de Savigny, His-
toire naturelle et mythologique de l'Ibis,
amplexi sunt {Leivjjsohu, Tristram, Kinz-
Paris 1805; «/. in Description de l'Egypte,
ler, Wood, Frd. Delitzsch, Riehm-Baeth-
éd. C. L. F. Panckoiidie, t. XXIII., Paris
geneic). E contra interpretationem se-
1828,431-42;^. O. Lenz, Zool. d. ait. Griech.
niorum et Vulgatae alii tiientur {Oedm««y<, u. Rômer 377-81; WiU,inson-Birc h. Manners
(/ullrera), eo qiiod avis haec cum aliis and Customs III. 321-5; IF. Houghton in
pahistribus enunieretur, etquod nominc Trans. Soc. Bibl. Arch. VIII. 1884, 90 s.
ibidisnon sola avis religiosa antiquorum
L. FONCK.
Aegyptiorum, verum etiam aUae affines
designentur. Atque haec altéra sententia, ICAMIA (niap\ 'hiB[i.lo:i), unus ex
auctoritate interpretis graeci in Pentateu- posteris Hesron de luda, filius
stirpe
cho et alterius in prophetia Isaiae ac Sellum et pater Elisama, descendens ab
S. Hieronymi commendata, praeferenda Oholai filia Sesan, quae leraa Aegyptio,
videtur, cum etymologia vocis pariter in serve Sesan, nupserat (1 Par. 2,41).
alleram partem trahi possit (cf. Gese- ICHABOD (-l23-\x i. e. inglorius,
nius, Thés. 923) et rationes contra ibin
aegyptiacam praesertim in textu Isaiae decurtatuni ex~7"'N ; OùaiSapyaSwô, 'Iwx,a-

adductae in aliis avibus affmibus non 67ÎÔ), tilius Phinees filii Heli pontificis ;

valeant. Itaque non sola ibis illa sacra mater parturiens cum nuntium accipe-
{Threskiornis religiosa Gray =Z6is aethio- ret de captura arcae, de morte Phinees

pica Latham = Ibis religiosa Savigny),

mariti et Heli soceri sui, tilium peperit
sed praeterea vel Ibis falcinellus lAnm et moribunda isto nomine vocavit di-
{= Falcinellus igncus Gray), vel Ardea hu- cens Translata est gloria de Israël (1
:

hulcus Savigny {= Ardea ibisL.) vel si- Reg. 4,21); cur hoc nomen ei indiderit,
milis avis ex ordine Ciconiiformium no- explicat sacer auctor addens ob ca- :

minc î^TtJJ"' probabilius videtur intelle- pturam arcae Dei et ob socerum eius et
maritum eius (ita verte ex hebr.). Notât
genda, quae etiam in Palaestina frequens
F. de Hummelauer ad h. I. essentialem
invenitur atque etiam ab Isaia inter inco-
gloriae ablationemin arcae iactura con-
las solitudinum Idumaeae cum pelecano
stitisse, eius aulem accidentalc quoddam
(nNp) et corvo atque ericio haud inepte complementum reperiri in trium viro-
enumeratur, sitamen verba prophetae rum Ophni, Phinees), qui in ordine
(Heli,
non de solis rupibus et montibus saxo- sacerdotali essent primi, simultanée in-
sis, sed etiam de vallibus et paludibus teritu idem interpres monet non neces-
;

prope mare Mortuum expliccs; neque sarium esse, ut ipsa mulier praeter ia-
cnim ipse Tristram, qui haec saxa dé- cturain arcae etiam iacturam mariti et
serta cum noctuis praefert, pelicanum soceri nomine Ichabod exprimere volue-
aul botaurum steliarem (quem pro eri- rit, sed suflicere ad textum explicandum,
cio supponit) in rupibus illis umquam ut alii postliac eam significationem
inveniet. adiunxerint. His perpensis nuUa erit ra-
 1

021 u:iiAi{uD. IDITULN. (".2-^

tio e toxlii oliininaudi illa vcrba : « cl IDAIA noiiHMi proprium, fpiod in

pro socoro siio r[ pio viro siio », ut tlu- Vulgala interdiun eliam scrii)itufiadaia,
bigunfiits voliiil. Derivationoin noiuinis Icdaia, ledei, lodaia.
iilleriiis (lisrulit F. de Hummelancr ad 1. Idaia (.T'in"'; 'hoîa, 'hoouâ, Mwoas,
h. Kx
1. 1 Wc'^. 14, ;î disciiniis IValiciii
'Iû£(a; et aliter sine ulla scriplionis coii-
Ichabod l'uissc Acliilob (v. ACIilTOlJ 1).
rormitale),nomen complurium sacerdo-
ICONIUM ('I/.0V10V), urbs praecipua tuni. Secunda classis sacerdotalis ex 24
Lycattniao. S. Pauliis ia primo siio ili- classibus a Davidc distriiiutis nomine
ncre ciim Barnaba, postqiiam a hidaiûs Idaia a primo capilc suo vocal)atur (1
Antiocbia l'isiiUar pnlsus osl, Iconiiim Par. 24,7; Vulg. ledei). Duce Zorobabcl
\eiiit iltiqiuMiiiillos Iiidacoruni et (irae- ex captivitate redierunt sacerddtes liiii
coruiu couvcrlit, sod iiiipetu ludaeormn idaia in donio losue 97.3 numéro (Esdr.
ot p:entiliuin coactus Lyslraiu abiil (AcI. 2,36 Vulg. ladaia; Neh. 7,30); bis locis
l.<,5i; 14,1); Lysli'ac aiitcni iiistiganli- vel intelicgenda erit eadem classis sa-
bus ludaeis, qui ab Antiocbia et Icunio cerdotalis secunda, cuius pars aliqua a
supervenerant, lapidalus et velut inor- iosue cetero([uin ignoto nomen liabueril
tuus e\lra eivitatem tractus est (14,18). vel illa lamiiia sacerdotalis, ad quain

Nibiloininus a Derbe terinino pritni iti- Iosue pontifex (H aequalis Zorobabelis

neris Lystrani, Iconiuni, Antiocbiani re- perlinebat. Duac familiae .sacerdotales
direnon dubitavit ad iliscipulos iu tide Idaia conimemorantur in diebus Iosue
confirmandos (14,20). Persecutionum, pontificis (Neh. 12,6. 7) et ilcrum in die-
quas Antiochiae, Iconii et Lystris susti- bus ioacim ftlii Iosue (Neh. 12,10. 21 ;

nuit, .\postolus uieminit 2 Tira. 3,11. in Vulg. 12,10 lodaia). Hierosolymis babi-
secundo itinere apostolico S. Paulus et tabat familia sacerdotalis ledaia (1 Par.
Silas per Ciliciam profecti Derben et 0,10) seu Idaia (I\eb. 11,10; pro Idaw
Lystrani ac sine dubio eliam Iconiuni filins loiarib lege Idaia, loianb).
venerunt (Acl. 16,2; cf. 4). ProbabiUus 2. Idaia (n'»!?T'' ; LXX appcUative ex-
in tertio quoque itinere Aposlolus Ico-
plicant ot InsyvojxoTe;), unus ex tribus
niuni altigit (cf. 18,23).
legatis, qui Babylone a ludaeis etiani-
Iconiuni apud Xenoph. Anab. 1. 2,19
num exsulibus donaria in urbem attule-
dicitur urbs Phrygiae maxime orientem runt pro templi aedilicatione vel gene-
versus sita, apud Ammian. Marc. 14,2 lalim pro re divina (Zacb. 6,10. 14).
urbs Pisidiae, qui error ex vicinilate
3. idaia (.T'"î\ 'hoii), Simeonita qui-
Pisidiae et Lycaoniae explicari potest,
apud reliquos {Strabo XII. 6,1; Cic. ad dam ex maioribus Ziza principis ré-
Div. 1.^,4) urbs praecipua Lycaoniae; gnante Ezechia pascua Gador occupantis
apud Plin. V. 27,9.j a Lycaonia presse (1 Par. 4,37).
sumpta distingui videtur ut urbs celc- 4. ledaia (nn% 'h5a-a), filius Haro-
berrima et caput tetrarcbiae qualtuor- niapli in muro lerusalem aedilicaado
deciin civitatuni. Hodic Konia in regione operam praestans (.Neb. 3,10).
frugifera ad radiées Tauri.
Apocrypba Acta Pauli et Tbeclae re- IDIDA (mni, "hota\ mater losiae

ferunt S. Theclani virginem iconiensem régis luda,tilia Hadaia de Besecalli (4

a S. Paulo iconii convcrsani esse. Hcg. 22,1) seu Bascatb. Apud Klavium
losephuni (Ant. .\. 4,1) nomen est 'hôi;.
Cf. Rosoimuller, Bibl. Ailert. I. 2, p. 201;
Ranisay, llist. Geogr. of Asia Minor 181)0 IDITHUN {"Jinni ctinterdumKX/tiV»
p. 332. 377 s. 393 s.
pri^T'; 'loEiôoûa, lôtOoûji, 'IBctOoûv, 'lo-.-

ICUTHIEL (^XimpV 6X£0t7ÎX),(irms Ooûv, "lôiOwiji etc.), levila et cantor cele-

Mered ludaiae (cf. s. v. BETHiA) in
et brrrimus lempore Davidis, in eodein oi-
geneaiogia luda et paler (possessor, do- dine cum .\sa|)li et lleman collocalus 1

minus) Zanoe urbis ia monte luda (1 Par. 0,16; 16,38. 41. 42; 2:i.l. 3. 6; 2
Par. 4,18); V. ZANOE 2. Par. -^ri; 20,14; 35,15; Neb. 11,17; P>.
 .

623 IDITHUN. IDOLOLATRIA. 624

38,1; 61,1; 76,1). Probabilius idem est
atque Ethaii princeps levitarum et can-
toi'um de stirpe Merari (v. ETHAN 3).
Advoite denique 1 Par. 16,42 noniina
Hemau et Idithim in priore parte versus
cum LXX esse delenda.
IDOLOLATRIA. Vox idolum (etow-
Xov) proprie significat imaginem , sta-
tuam, symbolum falsi nuiiiinis
S. Scriptura saepe etiani ipsos deos fal-
Is. 10,10 et forma plurali Qt'li'^N Lev.
19,4; 26,1; 1 Par. 16,26; Ps. 95i96],5;
96[9-],7 (Vulg. simulacra); Is. 2,8. 18.
20; 10,11; 19,1. 3 (simulacra); 31,7;Ez.
30,13; Hab. 2,18 (simulacra).
Semel diSin* tercbintiii (quercus), sub
quibus scilicet sicut sub omni ligno
frondoso fornicabantur i. e. Astarthen
et in
colebant, in Vulgata redduntur idola Is.
1,29 confundentur ab idolis.
:

sos.
Valde fréquenter, praesertim apud
1. Idola vel simulacra, ([uae in s. lit-
Ezechielem, contemptim dediis inanibus
teris commemorantur, Adonis (ïam-
siinl
adbibeturvox DiSlSa i.e.stipites,trunci,
muz), Adramelech, Amon, Anamelech,
Asima, Astarthe, Atargatis, Baal, Bel, caudices vel, ut alii cxposuerunt, ster-
Castores (Dioscuri Castor et Pollux vel- coi-a, stercorea. LXX vertunt slowXa,
liit insigne navis), Clianios, Dagon, Diana £vO'j[;.rjp.ara, £-iOuij.7)[j.aTa, i::tTr,ùE'j;Aa-:a, oia-
("ApTS[xtç), Fortuna (Gad), lupiter (Olyni- voTJfAaTa, Vulgata interdum
j3o£>.jy[jLaTa.

pius et hospitalis), Liber (Ai6vu<toç, Bac- vcrtit immunditiae 4 Reg. 17,12; 21,11
:

chus),.Luna, Melcbom, Alercurius (Ep- 21; 23,24; Ez. 14,4; 33,25; simulacra
[x%), Mei'odach, Militia caeli, Moloch, Ez. 6,5; 30,13; plerumque autem : idola
Nanea, Nebahaz, Nergcl, Nesroch, Pho- Lev. 26,30; Deut. 29,17 (sordes i. e.
gor (Bcelpbegor), Priapus (sed hebr. idola; hebr. 16); 3 Reg. 15,12 (sordos
Asherai. e. Astartbe),Regina caeli (i. e. idolorum); 21,26; îer. 50,2; Ez. 6,4. 6.
Astartiic vel tamquam praeses stellae 0. 13; 8,10; 14, 3. 6. 7; 16,36; 18,6. 12
Veneris vel tamquam dca Luna), Rem- et passim.
mon, Saturnus (Kaivvaa Am. o,26), So- Vanitatem idolorum et idololatriaead
chothbenotb. Soi, Tliartbac, Zodiacus vivum depingit vox Si."! halitus 4 Reg.
(duodecim signa vel proprie deversoria,
bospitia —
Accedunt quae-
scil. solis).
17,15;
l'iin Deut.
1er. 2,5
32,21; 3
et in forma plurali
Reg. 16,13. 26;
(lam idola, quorum nomina in composi-
tis nominibus propriisdeprebenduntur : Ps. 30[31],7; 1er. 8,1.9; 14,22; Ion. 2,9.
Adad (Hadad)in nomine urbis Adadrem- Vulgata vertit 1er. 14,22 sculptilia, alias
mon et in nominibus regum Adarezer ^militâtes; LXX plei'umque [Aâta-.*, etiam
(Adadezer) et Benadad, Assur in nomine etoojXa, [AatatotriTEç.

régis Asarbaddon, Nabo in nomine régis Idola in exsistenlia et in potentia ni-

Nabuchodonosor et principum babylo- hil esse nisi mendacia indicatur voce
nicorum Nabusezban et Nabuzardan. 013*3 Am. 2,4 (Vulg. idola, LXX xà [xd-
2. In Vulgata Veteris Testamenti vox Taix) et Ps. 39[40],5 (Vulg. insanias fal-
idolum (vel interdum simidacrum) pro LXX jJiavb; '^suost;).
sas,
variis vocabulis hebr. adbibetur, quo-
Deos falsos cultoribus suis esse plane
rum praecipua recenscre non erit inu- inutiles declaratur per locutioneni li-
tile, quia ex vocibus bebr. simul quae-
totes : "hvv nS i. e. non prosunt 1er. 2,
dam discuntur de opinionc, in qua gen-
tium dii babebantur. 8 (Vulg. idola, LXX «vwoeXou;); cf. 2,11.
Conteraptiis deorum declaratur voce Idolis quam maxime congruit desi-
px inane, vanum Num. 23,21 1 Reg. ;
gnatio n^yln abominatio, res abomina-

15,23; Is. 66,3; 1er. 4,15; Os. 4,15 (Be- bilis Deut. 27,13; 4 Reg. 23,13; Is. 44,
thel contemptim nominatur Bethaven i. 19; 16,18; Ez. 7,20; 11,21; 16,36
1er.

e. domus iniquitatis; item 5,8; 10,5); (Vulg. abominatio, Is. 44,19 idolum;
6,8; 10,8; 12,11 [hebr. 12]. LXX (3o£W-Y!JLaTa, àvo[A(a) et yip'kZJ abomi-
Deosgentium esse plane aliquid inane, nandum, res abominanda, horrcnda,
esse nihil declaratur appellatione S^Sx foedissima(frequentiusin forma plurali)
0-25 IDOLOLATRIA.
Deut. 29,17[10J; 3 Kej;. 11,3. 7; 4 Rejr.
23,in. 24; 2 Par. 15,8; Is. 00,3; 1er. 4,
l;7,30; 13,27; 10,18; 32,34; Ez. r.,H
7,20 1 ,18. 21 20, 7. 8. 30; 37,23 Dan.
; 1 ; ;
9,27; 11,31 12.11; Nah. 3.0; Zacli. 1>,7
;
(VuIk- al>Mminali(.nos, ofTcnsioiu's, ollon-
diciila, siiiuilacra, idola; I.XX (JôsXÛYtiara,
j:po'jo/0((3;xaTa, ijLtâjijiaTa, etJwXov).
Vocem D^2in, quadiidoinesti('i,(iuasi
pénates dcsif^nanUir, Viili,Mta iiilerdiiin
retinet ( v. TlIKUAl'llI.MK iiiteiduiii veilil
idola Gcn. 31,19.32. 3V; lud.17,5; 18,18.
20; 4 Uej^. 43,24 (fi;;ui'as idoloiuin; Ez.
2 1.21 [20].
Alla nomiiia statuas, seulptilia, simu-
lacra signilieant; sed in Vulg. saepius
eoriim loco idola leg-untur; ita pro
Sps, DiSiDB Deut. 12,3; lud. 3,19. 26;
18,31 ; 4 Reg. 17,41
21,7; 2 Par. 33,22;
; ergo (iiebr. et tuli; patrem vestrum
Is. 44,9; et pro 2Ï!; 1 Reg. 31,9; 1 Par.
10,9; Is. 48,5; Os. 4,17: 8,4; 13,2; 14,
9; Mich. 1,7; et pro SsD Ez. 8,3; et
n^y Am. 5,20. Praetcrea in Yulgata sae-
pius deprehendimus idola, ubi vox in
hebr. non legitur, at sensu facile liabe-
tur; ita Lev. 20,2 si quis dederit de se-
minc suo (idolo) Molocli, morte morla-
tur; iNum. 25,18; lud. 10.0. 10: 2 Par.
30,14; 34,5; Is. 05,4; 1er. 44,23.
3. De modo quo idola conliciebantur
vide quae devitulo aureo narranlurEx.
32,2 s. (cf. s. V. VITUEUS); itemque quae
leguntur Is. 44,10-20; 1er. 10,3-5: Rar.
0,7 s.; Sap. 13,10-19; 14,15-22. Quibus
iocis siniul edicilur <;entes adorasse au-
rum, argentuni, lignum i. e. idola aurea,
ar}ientca, uti idololatras v. g. leremias
quoquc descrihit dicentes ligno : pa-
ter meus es tu, et lapidi tu me ge- : 20,7-10
nuisli (2,27). Eranlne ita([ue idoiolatrae
adeo stupidi, ut auiiiin el lignum ado-
rarent? Notare oporlt^t apologctas pri-
raorum saeculoriun eodom modo loqui,
quorum locos vi(l(^ apud hnaltcnbaucr,
Connu, in Is. II. p. 163. l'nde accusatio
non potest non esse vera. Verum qui-
dem est oppositum esse quando(|ueillu(l:
deos per simulaci'a veneramur (cf. Ar-
nobius,\d\. gentes 0,9; M. 5,1180); ve-
rum ([uae Arnobius de se et sua sen-
tiendi ralione narrât, rem explanant
al(pi(! illam accusalionem merito lieri
IDOLOLATRIA. (»2);
ostenduut; censebanlur enim dii liabi-
tai'e in simuliicris et sinndacris ipsis
;
consecratione lacta vim quandam seu
numen inesse. Prorsus similia ([uoquc
rel'eiuulur iii cpistula ad Diognetum,
apud Tt'ilnlliauum aliosque quos vide
1. c. p. 104, quihus adde, <[U(imodo Lu-
cianus lin love tragocdo) deorum statuas
intime cum ipsis diis coniungat.
4. Hisloria idolojatriac inter Israeli-
tas grassantis, Idololatria proprie est
cuitus supremus alii cuidam ac vero
Dco exiubitus. Dicitur tamen etiam cui-
tus illegitimo syndiolo numinis praesli-
tus v. g. cuitus simulacroi-um.
Inter maiores Abraham idololatriam
serpsisse, indul)ie affirmalur los. 24,2 :
trans lluvium lialdtavenuit paires vestri
ab initio ser\ierunlque diis aiienis; tuli
Abraham etc. Unde salis clare indicatur,
cur Abraham iussus sit egredi de terra
pro sua et de cognatione sua et de domo _
patris sui (Gen. 12,1); nam Thare, pa- W
1er Abraham, servisse diis aliis expli-
cite dicitur (los. 24,2) ; atque id de vera
idololatria esse intellegendum (et non
de servitute sub gente idob^latra, ci'.
1er. 10,13' etiam ex eo palet, quod La-
ban teraphim habuit et coluit et hanc
superstitionem cultui Dei veii adiunxit
(cf. Gen. 31,24. 29.30. 49; 24,50). In-
super lacob redux a Laban iubet suos
abiicere deos alienos, el « dederunt ei
omnes deos alienos quos habebant et
inaures quae erant in auribus eoi-um,
at ille infodit ea sublcr terebinthum «
(Gen. 35,2-4). Verum posteros lacob in
Aegypto quoque idololatriae aegyptiacae
: induisisse constat ex reprebensione Ez.
; eandem in deserto esse exerci-
tam Ez. 20,13 et Am.
5,20 atlirmatur el
iusuper constat ex narratione de vitulo
aureo (Ex. 32,1 vide s. v. VITULL'S) et
;
Num. 25,2. 3 : initiatusque est Israël
Reelpiiegor. Gravissima quidem iis ilata
sunt praecepta, ut destruereiitur ouuiia
idololatriae documenta et incitamenta
in lerra Ghanaan, ne iuugerentur l'oe-
dera cum gentibus, additaei]ue minae
transgressoribus el pocna lapiilalionis
proposita, si quis ad idololatriam alios
invitasset (cf. Deut. 12,1-13,17; 28.15:
Ex. 20,3. 4; 22,20 qui inunolal diis oc-
 M27 IDOLOLATRIA.
cidctur); at quani parum funcsla illa ad
idololatriam propcnsio sit exstiiicta, Iota
populi historia usque ad exsilium testa-
tur. Incitamento eraiiLet excmpluin gen-
tiuin vicinariiin et cumprimisvoliiptatc's
illae quae cum cidiu Baal et Aslarthes
erant coniiinctae. Quantopere dii geii-
tiuni iis facti sint in ruinam (lud. 2,3),
iam satis superque ex iis apparet, quae
ex tempore ludicum narrantar; itcruni-
que ad cnltumBaal etAstarthes declina-
bant neque ab eo revocabantur nisi du-
rissima sei-vitute etalllietione (lud. 2,11
ss.; 3,0 ss.; 4,1 s^s.; 0,1 ss. etc.) Cultuin
Domini simul cum idololatrico cultii esse
cxercitum etiam elucet ex narratione
1 Rcg. 4,1-7,6; iiam adducunt arcam
Domini in castra et admonentur ;i Sa-
muele, ut ablatis revertan-
diis alienis
tur ad Dominum corde. Idem
in toto
monitum Samuel populo dédit valedi-
cens 1 Reg. 12,12 et Saul varia divina-
tionis gênera, quae cum idololatria
coniungi solebant, poena mortis statula
abolere studuit (cf. 1 Reg. 27,9).
Salomon nuptiis cum alienigenis con-
tractisexemple pessimo praeivit et in
ipsa urbe in qua templum Domini erexe-
rat et ipse coluit idola et fana idolis
aedificavit(3 Reg. 11,3-8). leroboam vero,
ne populus ad adorandum Dominum
pergeret in lerusalem, cultum Domini
edixit esse exhibendum in Bethel et Dan,
utrobique vitulo aureo constituto. Itain
regno utro(iue simul cum Dei cullu qui
modo superstitioso etiam in « excelsis »
(vide s. V. EXCELSA) exercebatur, ido-
lolatria et scelera eicognata grassaban-
tur. quemadmodum libris historicis con-
tinuo memoriae proditum est (3 Reg. 14,
22-24; 15,3; 16,2o-33); at tempore quo-
que maxime calamitoso non defuisse
multos in populo veri Dei cultores, ipse
Elias, cum putaret se solum esse rcli-
ctum, a Domino est edoctus (3 Reg. 19,
14-18). Quantopere invaluerit idololatria
in Israël instigante lezabel colligitur ex
numéro prophetarum Baal et Astarthes
scil. 850 (3 Reg. 18,19). Prophelas Baal
Elias poena in idololatras constilula af-
fecit, et populus labwe Deum suum alla
voce agnovit, sed mox idololatria iterum
serpebat; Ochozias quippe lilius Achab
scrvivit Baal et adoravit cum (3 Reg. 22,
IDOLOLATRIA. 628
54). In luda quoque loram, filius losa-
pliat régis, ambulavil in viis regum Is-
raël, sicul domus Acbab; filia enim
Achab uxor eius; item fdius eius
ci-at
Ocbozias (4 Rcg. 8,18. 27). Uti igitur Sa-
lomon per mulieres ad cultum idolorum
est seductus, ila duae mulieres lezabel
in Israël, Athalia in luda, quam maxime
idololatriam propagabant. Athalia autem
interfecta foedus cum Deo instauratur
et arae Baal et simulacra deslruuntur
(4 Reg. 11,17. 18). In Israël lehu pariter
interfectis loram, lezabel, filiis Achab
sacerdotes Baal occidit, aedem et simu-
lacrum Baal destruxit; sed cultum vitu-
lorum aurcorum retinuit (4 Reg. 10,18-
30), sicut reges quoque post eum, qui
non recesserunt a peccatis domus lero-
boam; insuper Ashera permansit in
Samaria(4 Reg. 13,6. H
14,24; 15,9. 18.
;
24. 28; 17,2); de cunctis «juippe regibus
dicitur:fecit malum corani Domino, non
recessit a peccatis leroboam. Ad quam
regni israeliticiconditionem etiam aptan-
tur reprehensiones Osée prophetae 1,2.
9; 2,2. 5. 13; 4,12. 13; 6,10; 9,1 etc. et
Amos prophetae 3,14; 4,4; 5,5; 7,9. Me-
liore loco erant res regni iudaici a rege
loas usque ad loatham; de quibus sin-
gulis scil. dicitur : rectum coram
fecit
Domino; at simul additur, excelsa non
esse abolita, verum populum immolasse
et incensum adolevisse in excelsis (cf.
4 Reg. 12,2. 3; 14,3. 4; 15,3. 4. 34. 35).
Verum Achaz, tilius loatham, ambulavit
regum Israël et statuas fudit Baa-
in viis
lim; inde idololatria longe latcque ser-
psit, idquod ex Isaia quoque satis colli-
gitur; cf. 2,6. 8 repleta est terra idolis;
2,18. 20. Magna quidem fortitudine Eze-
chias rex contra eam impietatem dimi-
cavit : dissipavit excelsa, statuas contri-
vit, simulacra vel arbores Asherae suc-
cidit (4 Reg. 18,4); at filius eius Ma-
nasse iterum totam idololatriae, Baal,
Astarthes, spurcitiam reduxit et in ipso
templo Domini aras idolorum et simula-
crum Asherae collocavit (4 Reg. 21,3-
7; 2 Par. 33,3 ss.); atque per eum adeo
altas egit impietas haec radiées in luda,
ut propter scelera Manasse tandem re-
gnum luda et thronus David concideret
(4 Reg.21,10 ss.; 1er, 15,4). Instauratio-
nem quidem morum serio ui'gebat lo-
i\î>d IDOLOLATRIA. IDOLOTllYTUM. 6:{()

sias;al conaliisroyis cl .lereiiHao,S(iplio- Deo cultum debitum

iiuitalc sulTocabant,
niae alioruriKiiie prophelarum paniiii non exliihebanl; inde in vitia prolapsi
valueiiinl ad aniinos sinccra pielatc iiii- culliiilurpissimose tradcbant. Simililcr
biieiidos, uti liK'ulonlcr ex leremiae li- statuit Sapiens adinvenlio idolorum :

bre appai'ct, ciiin lot ac taiitas contra coi'ruptio vilae est, et exemplis demon-
itlololatras coiiiininationcs et rcprelieii- strat originem variam cullus perversi;
sioiics Icrcinia.s prolcral et popiiliis urltc V. g. pater lugens de morte filii eius
destnicta perlraclc ciillLii idolorum
iaiii imagine proposila sacra et sacrificia
inhacreat(cr.2,10ss.;3,2ss.; 17,2;44,i:i- conslituit etc. Sap. 14,12 ss. Quod apo-
25); idetiique tcstatiir Sophonias i,o. logetae primorum sacculorum saepius
Quaiv, tpiod pi'0|»liclae commiiialiantui" ell'erunt, daemones coli in idolis, dae-
conlimu), i)opiiliis tandem in sij^nuni mones suas agere in idololatria partes,
focderis violati c terra Domini est Paulus (luoque indicat scribens quae :

eiectus. immolant gentes daemoniis iumiolant,

Uti ex libris bistoricis colIi,<;iliir, ciil- non Deo (1 Cor. 10,20). Idem cnuntia-
tus idolorum simui cum cultu Domini tiir apud LXX et in Vulg. Ps. 95,5 quo- :

exercebatur. Colebanlur aulem dii gen- niam omnes dii gentium daemonia, et
tium vicinarum; freqnentissime comme- Ps. 105,37 et immolaverunt tllios suos
:

morantur Baal et Astarthe (Ashera; vide et filias suas daemoniis: in hebr. vero
s. V. HA Al/; dein etiani Melchoin, deus priore loco a''Si^X (nihil, inania), altero
Ammonitarum, Cbamos deus Moab (cf. Di~C, uti Deut. 32,17 immolaverunt
3 l\eg. 11,0. 7; 4 Reg. 23,13). item mili-
tiacaeli, et Astarthe sub nomine reginae daemoniis; similiter 2 Par. 11,15; Bar.
4,7.
caeli {1er. 7,18; 44,17) ({uo nomine Istar
apiid Assyrios appellabatur (cf. Zeitsclu*.
6. Sensu translato Paulus avaritiam
fur Assyriologie 1885 p. 353 et 1889 p.
appellat simulacrorum servitutem Col.
3,5; Eph. 5,5 -Xsovr/.Tr,;, o iaiiv EiôtoXoXa-
74). Adorabant militiam caeli super
tecta,adorabant et iurabant in Domino tpr^;), quatcnus avarus aurum et pecu-
etiurabantinMelcbom, uti habeturSopb. niam quasi deum colit serviens scil.

1,5. Varios idololatriae modos nobis mammonae ita, ut Deo dfîbite nequeat
exhibet Ezechiel 8,5 ss., cultura scil.
service (cf. Matth. 0,24), uti pari ratione

aegyptiacum, cultum Adonidis (Tam- de aliis dicit quorum deus venter est
:

muz), cultum solis (Baal); placentas re- (Pbil. 3,19). Eodem modo iam Reg. 1

ginae caeli oblatas esse a mulieribus 1er. 15,23 "lïsn obtundere animuni, esse
7,18 docemur. obtusum, confumacem, noUe obedire
semper ex-
5. Idololatria a propbetis (Vulg. noUe acquiescere) appellatur scc-
-hibetur tam([uam apostasia a Deo qui lus idololatriae, hebr. D^Eim "|1N. Al
eduxit populum ex Aegypto, tamquam
vero quodam sensu accuinbere epulis
fornicalio, quatcnus scil. foederc sinai-
sacriticalibus gentilium vocalur idolo-
tico plebs quasi sponsa Domini est con-
rum cultura 1 Cor. 10,14 sîôwXoXaTssfa.
stituta. Unde modo ([uo prophetae lo-
quuntur aperte refcUitur opinio quorun- IDOLOTHYTUM, c'c;io>.ÔÔ'jtov i. o.
(lam recentiorum veteres Israelitasnibil id ipiod est idolis immolatum. Eo nomine
novisse de lahwe Deo uno, neque Moy- designantur carnes ex sacriliciis genti-
sen unum Deum docuisse, verum a pro- lium relictae, quae vel iu epulis sacriti-
pbetis tandem monotbeismtun esse pro- calilnis comedebantur vcl in macello
positum. vendebantur. Decreto apostoloriun fra-
Idololalrasinexcusabiles esse atque Ires ex gentibus qui crani Antiochiae,
veriun Deum
poluisse cognoscere ex Syriae, Ciliciae, iidtebantur abstinciv ab
opère creationis docet et auctor libri immolatis simulacroium (Act. 15,29
Sapientiae 13,1-19 et Paulus apostolus doioXoOÛTov Act. 21,25). De ils Paulus
;

Rom. (^biomodo ad idololatriam

1,19. (^.uriulliiis scribit eos ulique pcccaro (jui

perventum sit, idem apostolus l.c.doc(>t; ea coni^daut cum conscitMitia usqtic

verilatcm quippc cognitam bomines iiii- uuiic idoli probihcl m- quis cpuli-; Na-
;
 631 IDOLOTUYTUM. lEBUS. 632

ci'ificalibus accumbal; mandat ut quae Samarie I. 339-341, qui Belamon et Bolina

in macello vaeneunt nianducent nihil cuin Bel'ame coinponit, non leblaam;
interrogantes propter conscienliam; si /. Dôller, Geogr. u. etlinogr. Studien zum
quis vero mensae accumbens alterum m. u. IV. B. Konige 1901 \>. 255-6;
d.

monet afferri imraolatum idolis, « nolitc

W. Max Minier, Asien und Europa nach
altaegypt. Denkmalern 1898 p. 195; G. Mas-
nianducare propter illuni qui indicavit
pero, Sur les noms grogr. de la liste deThout-
el propter conscienliam alterius » (cf. 1
mos III., qu'on peut rapportera la Galilée
Cor. 8,1. 7; 10/25-29). lieprehenditur 1886 p. 9.
ecclesia Thyatirae constilula, quod ibi
sint qui idolotbyta manducare non ve- lEBNAEL (Sn:1\ 'hïïGafjiat, A 'Ia6-
reantur Apoc. 2,20. vrjX), urbs Nephthali (los. 19,33), enu-
IDOX ("Q^), unus ex maioribus lu- merata post Adami Neceb et ante Le-
dith (ludilb 8,0). cum; inde egressus termini Nephthali
IDUMAEA V. EDOM. usque ad lordanem pertransirc dicuntur.
lEABARIM V. IIEABARIM. Agnoscitur in ruinis Yemmâ intcr mon-
teni Thabor et lacum Genesareth infe-
lEBAAR, lEBAHAR (nni% £5sap, riorcm {Legendre, G. A. Smith, Riess,
'E6aap, Badép) unus ex filiis David, qui Zanecchia). Idem vicus in Talm. hieros.
nati sunt ei in lerusalem (2 Reg-. o,15; (Megilla 70 a) vocatur Kefr Yama (et.
i Par. 3,6; 14,5). Neubauer, Schiuarz). Eundem situm ap-
probat F. de Hummelauer, qui urbes los.
lEBANIAS {r\^2:i\ 'h[jivat', B Ba-
19,33 adscribit page commutatorio Neph-
va'.â, A 'lïSxvaat'), Beniaminita (1 Par. Ihalitis ad austrum lacus Genesareth
9,8). concesso. Derelinquenda videtur opinio
lEBLAAM (DS;Sl^ 'Is6Xaa[jL), urbs aliorum (Fwrer, Wilsoii, Buhl) labneel

tribus Manasse cisiordanicae in lerrito-

los. 19,33 esse urbem in Galilaea supe-
lacum /fr«/e sitam, quaeapud
riore prope
rio tribus Issacbar sita, ex qua Manasse
Flavium losephum vocatur 'làjxvta (Vita
Chananaeosnon delevit (los. 17,11; lud.
37) seu 'Ia[xv(9 (Bell. iud. II. 10,6; cf. 6,3
1,27). luxtaleblaam erat ascensus Ga-
lâyivta).
ver, ubi Ochozias rex luda a militibus
lehu vulnus lethale accepit, ex quo in Cf. Legendre apudF/(;o»?-oMa;, Dict.de la
fuga Mageddo usqueconlinuala mortuus Bible 1208; G. A. Smith, Hist. Geogr.
III.
est (4 Reg. 9,27). Nonien leblaam con- of the Hoiy Land, Plate I et VI; Riess, Bi-
servatum esse putatur in Bîr Bel'ame ad bei-Atlas éd. 3p. 17; D. Zanecchia, La Pales-
méridien! Djenïii (Keil ad los. 17,11; tine d'aujourd'hui 1899 II. 635 A. Neubauer, ;

Riess, Legendre, Zanecchia, Buhl, Dôller). Géogr. du Talmud p. 225; /. Schwarz, Das

In inscriptionibus aegyptiacis transscri-

heilige Land 1852 p. 144 ; F. de Hummelauer,
Comm. in 435-438; Furrer apud
los. p.
bitur Ibra'amu [W. M. Mûller) vel Yab-
Riehm, Handwb. des bibl. Altert. I. p. 665;
lu'amu (Maspero). —
Haud dubie leb- Wilson apud Smith-FuUer, Dict. of the Bi-
laam eadem est ac urbs levitica Balaam ble I. 1497; Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 218.
1 Par. 6,70 eius loco los. 21,25 Gethrem-
;

monlegitur; sed hic lapsus librariorum lEBNEEL (SnJIi, AeSvcc), urbs in ter-
lacile aberratione oculi in
expiicalur mino aquilonari tribus luda (los. 15,11)
Gethremmon versus praecedentisIos.21, v. lAMNIA.
24. Probabiliter leblaam eadem quoque
est ac Belamon (in tcxtu graeco ludith
lEBOC V. lABOC.
8,3) prope Dolbain (Dothan) in montibus lEBSEM (D'!^2^ 'Iîp.«c7av), quintus
Ephraim et Belma ludith 7,3 (v. BELMA inter fihos Thola lilii Issachar, qui erant
etBAALHAMON). principes per domos cognationum sua-
CA. Riess, Bibel-Allas éd. .3 Legen-
p. 17; rum (1 Par. 7,2).
dre, Carte de la Palestine; D. Zanecchia,
La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 582;
lEBUS {D^•3.\ 'IsSoûs) v. JERUSALEM
Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 201. 202; F. Guérin, I. 2.
e.j.-j lEBUSAEUS. lËCNAM. VhW

lEBUSAEUS CD12*, ''Dli ploriitn- lECEMIA (n^cpi, 'lexsvii), filius le-

([UC tiiiii arliiulo ^Dliin ; o 'h6ouaarc;, clioniar lilii loakini (1 Par. 3,18).

o\ 'lEÔouaaî'oi, los. 18,16 'h6ou<ja{, lud. l'J, lECHELIA (niSDi, "ini'^Si; XaXeii,
il ci Esdr. 0,1 6 'hoojaf), nnnion gcnti- Xaaiâ), u\or Aiiiasiae régis luda et ma-
liciinn qiio i-aiiiiis l'ainiliao Clianaaii ah tt'i" Azariac seu Oziae régis, hicrosoly-
iino ov liliis Chanaau notniiialiis dcsi- mitana (4 Reg. l.'),2; 2 Par. 26,3).
gnatur (Gen. 10,16; 1 Par. 1,14). Seinini
lECHONIAS, lECONIAS v. lOA-
Abraham promitliinlur fines etiam lehii- CllI.N.
saconiin sicut aliorum Chanaanitarum
(Gen. lo,21; Neh. 9,8) caihMuquf pro-
lECMAAM, lECMAAN. 1. lec-
maani, lecniaan (Djapi; 3 \W'^. 4,"12
niissio l'requenlcr repetilur (Ex. 3,8. 17;
1 Par. 6,68 tj 'lEx[xaâv), urbs tri-
Aou/.â[ji,
13,5; 23,23; 33,2; 34,11; Dent. 7,1; 20,
17; los. 3,20). E\ relatione
ihiodecim bus Ephraim, levitis de génère Caatb
expldraloruni lerrae promissae habila- conccssa Par. 6,68[53]. Eius loco Icgi-
1

banl Helliaeus ot Icbusacus et Amor- tur 21,22 Oibsaini (D''i'2p, A K*6aa£{[x),

rhaeus in niontanis (iNuni. 13,20). lebii- quae probabilius eadem est cum ieo-
saeorum praccipua scdeseratarx lebus, niaam. Situs quaerendus videtur lorda-
poslea civitas David in lerusalcni, tril)ui nem versus in ori(Mitali parle Ephraim,
Benianiin atlrihuta, in confinibus luda ut ex obscura indicatione 3 Reg. 4,12
et Benianiin (los. 18,16. 28). Adonisedec, aliqui inlorunt.
regeni Icrusaicin, losuc cepit et occidil 2. lecmaam, lecniaan (D^api; "Ihxc-

(los. 10,1. 27), altéra expeditione lilii [i.{a; "h/.fAoâii.), levita, filins Hebron filii
luda urhem lerusalem percusserunt Gaath (1 23,19; 24,23); de texlu
Par.
(liid. 1,8), multispugnis losue lebusaeos
mendoso 24,23 vide s. v. HEBRON 1.
sicut alios Chananaeos subegit (los. 9,1;
11,3; 12,8; 24,11 Judith 5,20). Attanien
;
lECNAM (:;Jp^ T) Madtv), urbs tri-

arceni lebusaeoruni filii Benianiin non
occuparunt (lud. 1,21),
inferiores erant robore,
delere poterant (los. 15,63), quia extra
fines tribus luda sita erat. Aelate indi-
en m lebus in potestate
permanebat (Indilh 19,10-14) et lebu-
saeoruni quoque sceleribus Israelitae
conlaniinati sunt (3,5). Tandem David
arce lebusaeoruni expugnata ibidem sc-
deni regni sui fixit (2 Reg. 5,6-8
11,4-6) neque tamen lebusaeos cxstir-
pavit (2 Reg. 24,16. 18; 1 Par. 21,15. 18.
28; 2 Par. 3,1 etAREUNA). Reliquias
v.
lebusaeorum Salomon tributarios iecil
(3 Reg. 9,20; 2 Par. 8,7). lidem etiain
post exsilium recensentur' intcr alieni-
genas, quibuscum israclitae matrimonia
mixta contra logeni inieranliEsdr. 9,1).
Divinam circa lebusaeos providentiam
célébrât Zacharias prophela (9,7); etcnim
lebus a Davide expugnata facta est caput
regni et theocratiac atquc ipsi lebusaei
bus Zabulon, levitis de stirpe Merari
quia lebusaeis concessa (los. 21,34); omittitur in ca-
neque filii luda lalogo 1 Par. 6,77[62]. Eadem sine du-
hio est los. 12,22 lachanan Carmeli
(SaisS DV2p\ 'l£xb(jL TQu X£p[j.éX) urbs re-
lebusaeoruni guli chananaci et los. 19,11 leconani
(D"-p\ T£ziJLâv)propetorrenteni adqueni
terminus Zabulon pervenit. His locis bi-
blicis satislacit Tell Qaimi'tn ab oriente
Carmeli inter Gisonem et Wâdi el-Milh:
1 Par.
;
torrens ille in lermino Zabulon erit aut
Gison aut l'orlasse Wâdi el-Millj ab occi-
diMite urbis lecnam (quod Dillmann ad
h. 1. praetert, ne lecnani ex liniluis Za-
bulon excludatur). Tell Qaimân aulem
est viens Kaaawvâ Eusebii seu Cimona
S. llieron\nii (i mil. pass. a Legione
{J.edjdjfin) septeintrionem versus per-
gentibns Pti>lemaida in campo niagno
(Esdrelon) silus (Ononi. éd. Lag. 272,
66; 110,20). Praeterea v. GlIELMOiN.
Cf. Vn» de VeUle. Mernoir 1858 p. 3>(î
;

liohiiison, Neiiere bibl. Forsrh. p. 141); C. A

inter populum electum commorantes be- Smilti, Ilist. (îeogr. of tlic lloly Laïul, Finie
neliciorum focderis iiarlicipes enVcli I. VI dueriu, SaiDiuie 11. 24l-2i4 (ciun du-
;

sunt. bilatioHc) D. Xanecchia, La rulestiiic d au-

;
 635 lECNAM. lEDALA. 636
joiird'hui 1899 II. 679; Sepp,Jérusalem und lectanidae de Babylonia descendentes
das hl. Land éd. 2 II. 551; Buhl, Alt. Pal. in medio pago, qui nunc Hadram.aut
1896 p. '210 et cf. 102. 103; Legendre a'^mA audit, substitissent necdum in exlremum
Vicjouroux,\i\ci. de la Bible III. 1213-1214
Arabiae occidentaleni angulum péné-
(cum dubitatione). De textu difficili los. 19,
11 V. F. de Hummelauer, Conim. in los.
trassent, quem tum profecto Cusbitae
p. 414. 41.'). V. dicendi sunt obtinuisse. Potuit ta-
7
men et alius esse mons Sapbar. Cf. lùio-
lECONAM V. lECNAM. hel. Quamdiu vero, quis mons intellega-
tur, non accurate scimus, ne(|ue ubi sin-
lECSAN (^urpi ; "IsÇâv, "IsÇav), filins
gulae tum tribus incoluerint accurate
Abrahae ex Cetura gcnitus, pater Saba defmire possumus, licet pagos, quibus
et Dadan (Gen. Par. 1,32). Ge-
25,2. 3; 1
nunc tandem earuni nomina adbaerent,
ncalogi arabici counectunt lecsan cum demonstrare valeamus. Porro vocatur
tribu Yâqîsh in Yemen (Zeitsclir. d. D. ille mons mons orientis aiîD, quo nomine
Morgenl. Ges. X. 1836 p. 31). iiniversim designari" consuevit i^egio,
lECTAN ("|"9p\ 'Isy.Tcév), lilius Heber quam obtinent nomades aramaei et

et pater tredecim liliorum seu tribuum

arabes ». — De singulis tribubus lecta-
nidarum Elmodad, Saleph, Asarmotb,
:

(Gen. 10,25. 26. 29 1 Par. 1,19. 20. 23).

;
lare, Adoiam, Uzal, Decla, Ebal, Abi-
Eius nomen apud Arabes Iraditur Qach-
mael, Saba, Opbir, Hevila, lobab, vide
tan isque habeturpro parente Arabuni
s. vv.
proprie dictornm, qui tum ab indigcnis
prioiMbus(Af/, Thamud, Djadis etc.) tum lECTEHEL (S'-;npi i. e. aDeo suba-
ab IsmaeJitis supcrvenicntibus distin- ctum bravium Dei vel protectio
vel forte
guuntur; boc nomen idem esse putatur Dei IsGoriX) est nomen, quod Amasias
;

quod Katauitarum apud Ptol. VI. 7,20.
23 et pagi cuiusdam (Jachtan prope J^edj-
ran in aquilonari parte regionis Ycmen
{Knobel, Vôlkertafel p. 184. 185).
minibus istorum tredecim filiorum ali-
qua haud explicari possunt; ex reliquis
tamen clare perspicitur tribus bas lec-
lanidarum Arabiam meridionalem inco-
luisse etreapse fine? obtiuuissc, qui Gen.
10,30 describuntur Et facta est habita-
:
rex luda imposuit urbi Edomitarum Pe-
traseu Sela vi armorum captae (4 Reg.
14,7), ut dominalionem suam symbolice
Ex no- significaret. Loco parallelo 2 Par. 25,12
insuper discimus decem miiiialdumaeo-
rum praecipitatos fuisse de summo ali-
cuius petrae praeruptae, quae in vicinia
urbisPetraquaerendaesse piitatût'. Plura
bello edomitico vide s. v. AMA-
<le isto

SIAS 1 et de urbe s. v. PETRA.

tio eorum de Mesa pergentibus usque
Sepbar (niED) montem orientalem. lECTHEL (SNnpi, Ta/apsTiX, apud
F. de Hummelauer, ad h. 1. fines lecta- Swete B "laxapET^X, A 'h-/^6a7)X), urbs tri-
liïdarum bis verbis déterminât: « Messa bus luda in secunda provincia Sephelae
esteadem quae v. 23 Mes audiebat, Me- (los. 15,38). Situs ignoratur.

ï sene ad ora Euphratis et Tigris; ibi lec- lEDAIA V. IDAIA 1 et 4.

[ tanidae Aramaeos contingebant. Inde
i protendebantur usque Sepbar. Sugge- IEDAL.A (nSxT', in aliquibus mss.
runt urbem regiam Homeritarum et Sa- n'iX"!"' ;
'lipty.w, A laôrjXâ, Pesliitta Arala, :

baeoruni ilx-oapx (Ptol. VI. 7,25. 41 ;

Vulg^ etiam lerala), urbs Zabulon (los.
Plin. VI. 26 [VI. 23,104]); eral et alia 19,15). Apud Talmudicos \wa.im- Hii'lije
luiis Sapharhaud procul iitore, ad orien- (cf. Neubauer). Situs ab aliis aliter de-
tem pagi Hadramaut. Verum adverte terminatur vel Khirbct Kire ad meri.
:

nibil in textu urbem demonstrare neque
Messa urbs erat sed pagus; agitur de
monte. lamvero est etiamnum mons Za-
bura in ipso pago Hadramaut. Quem si
intellegi detendas, sequetur v. 26-
11. 1.
30 scriptos prirauni esse, quo tempore
diem collis Tell QcUmCcn seu lecnam
(Schwarz, Neubauer) vel muito probabi-
lius Djeida circa 5 km a Beit Lahm seu
Betblebeni zabulonitica meridiem versus
[Vau de Velde, Guérin, Zanecchia qui
scribit Bjelda), vel ruina el-Himara
(•.:{ IKDALA. lEOBAA. O.'^S

intcr Bcit Lahin et Bjc'ula {Surve/j of dimilterc ab l'.sdia inssi suiit (Esdr. 10,
West. Pal., 0. A. Smith, liuhl). •ilt).

Cf. Kennikotl, Vet. Test.I. p. 470; 1. B.

lEDDUA (yn\ 'hoâoiix A leoSoûz)

de Var. Lecl. Vot. Test. II. |). 'J4; Vei-

Itossi, unus ex piiiu;i|)ibus po|)uli, ([iii simul
ci'Uo)H\ Var. Lecl. \wh^. lat. 11. |). .''iQ; Ncu- cuin Nebemia focdus nmovatum signa-
baiiiT, Géonr. du Taliiiud p. 18'.» l. Srhirnrz, ;

rnnt (iNeb. 1(),21[22]). biciii iioincn Uvhv.

Das lieilise Laiid 185'.? p. l.J?; Von lie Veille.
Memoir Cnérin, Galilée
gerit lEDDOA.
18.58 p. 'i2l; I. .'{Oï;

D. Zaneechia, La Palestine d'aujourd'hui lEDEBOS ,rm\ 'laÇdç), unus dt!

18'.)y U. 677; Surveij of Uest. l>cil. Meni. 1.

288; r;. A. Sinit/i, llist. Geogr. of the Holy stirpe Klam in genealogia Iiida (1 Par.
Land, Plate 1. Vi; Buhl, AU. Pal. 1890 p. 4,:!); V. etam;?.
216.
lEDEI V. IIUIA 1.
lEDDEL V. (;y:i)DEL 2. lEDIEL (SN"'T^^ 'hoiïiX), vir fortis-

lEDDO (i"Tn\ 'Isoôai) Gadila filins simus et potens ex principibus cogna-

lionum Manasse trans lordanem (1 Par.
Buz '1 Par. 5,14}.
:>,24).
lEDDOA (VTî^; 'laooû, "looûa), filiiis
lEDIHEL 1. Filius Samri
vSx'J'iT').
loiiathau son lolianaii pontificis eiusqiic
in calalogo beroum davidicorum 1 Par.
iii poulilicatii successor (Neli. 12,11.22),
11,45 (LXX 'hoirjX), l'ortasse idem est ac
ad qiiciii usque séries pontiliciiin Vele-
2. lediliel (LXX 'PwoiirîX), unus ex prin-
ris Test, apud Neh. 12,10. H perdiicitiir
cipibus millium in Manasse, qui ante
iiicipiendo a losue aeqiiali Zorobabelis.
pugnam ad montem Gelboe Davidi se
Erat leddoa aeqiialis Alexandri Magni,
iunxerunt, cum ab Aphec inSiceleg rcd-
cui lerusaleiu in^n'essiiro obviam ivisse
lertur [\. ALEXANDER 1); mortuus est
iret (1 Par. 12,20). — Alios viros eius-

quo Alexander;
dcm nominis licbr. vide s. v. IADIEL,
codem fere ternpore
lvdihel.
eius filins erat Onias I. pontifex, eius
l'ratcr auteni ille sacerdos Manasses, qui IEDL.APH C^'^l\ 'hXoio), filius SCp-
ob connubiuin ciim filia Sanaballetis sa- tinuis iNachor ex Melclia (Gen. 22,22).
Irapae ab Hierosolymitanis iïigatiis ad
Samaritauos Iraasiit et templuin in lEGAAL c^x;', 'lojr;x), filins Semeia
monte Garizim in vante Sanaballete o\- ex regia domo luda (1 Par. 3,22). Idem
strnxit {Flav. los. Ant. XL 7,2 8,2. 5. 1\.
;
nomen hebr. gerunt IGAL et IGAAL.
— Dillicnltas inovelnr, qnomodo Nehe-
lEGBAA (-nz:'; lud. 8,11 : 'IsfE-
niias auctor libri sacri ponliticem tern-
pore Alexandri M. llorentem novisse po- 6d(X), nrbs Iransiordanica a filiis Gad
luerit. lam respondit Cor», a Lapide (in reaedificala (Nnm. 32,33 LXX xat ui](w- ;

h. 1.) aut vv. 11 et 22 non esse scriplos aav aÙTa;); eiusdem urbis nientio fit in
a Nehemia, sed post eius niortein libro actis Gedconis contra Zebec et Salmana
insertos a synagoga vel ab aliquo hagio- Madianitarum rcges (lud. 8,11). His sa-
graplioadost(MKlendain conlinuain pon- tisfacit Khirbet Djubchat 12 km a Rab-

tincnm succossionem usqnc ad Alexan- balb Ainmoii inlcr seplemtrionem et oc-

drum M., a cuius gestis iniipiant
Macbabaeoruin aut Nebeiniani vidisse
Icddoa pueruin, sed non i)ontiticein.
Lltruinque responsuin probabilitatc non
caret; prius amen a plerisciue modernis
I
libri cidenlem [Iliess); nomen Djubehat in
forma plurali est collectivum pro tribus
ruinis urbi antiquae correspondenli-
bus.

Cf. liiess. Bibel-Allas éd. 3 p. \- ; Siirreii

calhoiicis int('ipretil)us merito praeter-
of hast. Pal. Mem. Oliphant, Tlie
I. 111;
lur; cf. Cor)iely, Introd. 11. nnni. 121. land of Gilead 1880 p. .!3'.!; <;. .\. Smith.
llist. Geogr. of llie Holy I-and p. 585 et Plaie
lEDDU (TT\ Qeri i']\ "laoaO, uiuis
I; />. Zaneechia, La Palestine daujourd liui

de filiis Nebo, qui uxorcs alienigeiias 18<t',» H. 87.

639 lEGEDELIAS. lEHU. 640
lEGEDELIAS (in''S'Ta\ roooXfaç, Decimus rex Israël, conditor dy-
1.

pater Haiiaii prophetac tempore lere- nastiae quintae eiusdem regni, filius
miae(Ier. 35,4); v. HANAN 10. losaphat filii Namsi (4 Reg. 9,2. 14).
Eius gesta narrata erant in deperdito
lEHEDEIA (innnv 'IsSsfa), levita
libro verborum dierum regum Israël
de filiis Siibael tempore Davidis, Gerso- (4 Reg. 10,34). lam régnante Achab in-
nita (1 Par. 24,20). Idem nomen hcbr. ter comités regios eminebat (4 Reg. .9,
geritlADIAS. 25; cf. 9,20) et in sermone Domini, qui
lEHEZIEL. ('"ixnni, 'H-ql, IsÇiriX), Eliae in monte Horeb factus est, rex
Israël futurus praenuntiatur (3 Reg.
Beniaminita, qui Davidi in Siceieg se
19,16. 17). loram, filius Achab et rex
adiunxit (1 Par. 12,4). Idem nomen
Israël post Ochoziam tratrem suum,
heljr. gérant lAZIEL et lAHAZIEL et
EZECHIEL (Esdr. 8, .5).
cum in bello contra Syros apud Ramoth
Galaad vulneratus esset, constituit lehu
lEHIAS in>ni, 'Ida), ianitor arcae ducem dum ipso in lezra-
exercitus sui,
in lerusalem nna cum Obededom (1 Par. hel curaretur. Tum Eli-
revertit, ut
lo,24\ seus vaticinii Eliae inemor per unuui
lEHIEL (Sni""!; 'Iw/jX, 'h-ql, 'h(r\\, de prophetarum lehu in castris
filiis

commorantem regem unxit eique

'EXeït]')., larjX). 1. Princeps in tribu Ru- mandavit, ut domum Achab deleret.
ben de tiliis loel (J Par. o,7).
Mandate obtemperans lehu loram re-
2. Possessor Gabaon et princeps in
gem Israël una cuin Ochozia rege luda
tribu Beniamin (1 Par. 9,3o K/ietib
;
in lezrahel interfecit,corpus lezabel in
SnTJi); ABIEL 1 et ABIGABAOX.
V.
agro lezrahel canibus proiecit et univer-
3. Filins Hotham Arorites (I Par. 11,
sam domum Achab delevit. Insuper
44; Kethi/j ^ii"Ji} i. e. de Aroer tribus omnes sacerdotes Baal insidiose ad ho-
luda, ut videtur.
locausta facienda convocatos occidi et
4. Levita, ianitor et canlor tempore
statuam Baal comburi iussit, aedem Baal
Davidis (1 Par. lo,18. 21; 16,S).
destruxit ciusque situm latrinis et cloa-
5. Levita ex génère Asaph inter ma-
cis destinavit. Samariam urbein regiani
iores laliaziel tempore losaphat prophe-
elegit et 28 annos regnavit. Verumta-
tantis (2 Par. 20,14).
men a peccatis leroboam non recessit
6. Scriba qui cuni Maasia doctore nu-
et vitulos aureos in Bethel Dan non
et
merabat cxercitum Oziae régis luda
dereliquit. Laudatur quidem a Domino
(2 Par. 26,1 Kethib Sxiy';).
1 ;
ob fldelitatem, qua divina consilia con-
7. Levita tempore Ezechiae régis
tra domum Achab exsecutus est et filiis
(2 Par. 29,13; Kelhib ^aVJ^; Vulgata
eius usque ad quartam generationem
lahiel).
thronus Israël promittitur. Sed in poe-
8. Unus ex principibus levitarum tem-
nam Dominus Israelitas Ha-
idololatriae
pore losiae régis (2 Par. 35,9).
zaeli régi Syriae tradidit percutiendos,
9. Unus de principibus familiarum,
qui regno Israël totain regionem Galaad
qui cum Esdra Babylone redierunt;
usque ad Arnonem eripuit. Cf. 4 Re"-.
erat de (Uiis Adonicam (Esdr. 8,13; Ke-
9,1 ss.; 10,1 ss.; 12,1; 13,1; 14,8; 15^
lhib '-^arjv-
12; 2 Par. 22,7. 8; 25,17.
10. Unus de filiis Nebo, qui Esdra
Ininscriptionihus cuneiformibus lehu
iubente iixores alienigenas dimiserunt bis commemoratur nomine laua filius
(Esdr. 10,43).
Amri, tributum auri et argenti solvens
11. Idem nomen duorum vel trium
Sahnanassar IL régi Assyriae (cf. Sc/ira-
virorum legitur Esdr. 10,2. 21. 26 in
der, Vigouroux).
Vulgata, scd bebr. hii'^Ui.
Ut ex narratione S. Scripturae colli-
lEHIELI v. lAHIEL 2. gitur, erat lehu electus a Domino, ino-
pinato ac subito ad regiam dignitatem
lEHOVA V. DEUS.
evectus, magno irapetu incedens (4 Rc"-.
lEHU (>s^•^^ hù 'lr,QÛ).
9,20), in agendo praeceps, tacens, dis-
LEXICON BIBLICLM — T. n. — 21
Cil lEIlLI.
siiuulans, iinporliiniis. Ex eius
aniioi'imi iiiliil lutMilioiiodif^iiiiiiit'Il'ertur,
praolcrtiiiaiii (iimcl (loiiuiiii
culUiiii l)aali'\tcnninavt'ii(, idololaliiaiii
auloin non aholovoril. (Juoil
lejiiliu" : « visilabo saiijçiiinein Iczraliol
super doinum lelui », non osl inlerprc-
laïuUun de strage illa in domum Acliab
édita, sod de cacdibus, iustorum oppres-
sionibus, iniiistitiis, quas cum idolola-
Iria plerumque sociari libri sacri passiiii
probant.
Cf. Knabenbnuer ad Os. 1,4 Schrader-
WhUehouse, Cuneif. Inscripl. and Old Test.
1 p. 199 s. Vigouroux, La Bible et
; les dé-
couv. mod. éd. 6 III, 481-i85.
2. Filius Hanani, prophcta, qui contra
liaasa re{j;em Israël propbctavit (3 Reg-.
16,1. 7) et triginta fore annis postca lo-
saphat regcm luda reprebendit propter
foedus cum Achab inituin (2 Par. 19,2.
3). Idem régi losaphat superstes eius
regni liisloriam conscripsit (2 Par. 20,
34). Eimi non a Baasa occisum esse, ut
Vulgata 3 lleg. 16,7 habet, diximus s. v.
lUÂSA.
3. Unus ex posteris Hesrou de stirpe
luda; enumeratur sextus injter illos tre-
decim, qui ab Oholai lilia Sesan descen-
dunt, quae leraa Aegyptio, servo Sesan,
nupserat(l Par. 2,38).
4. Unus ex tredecim principibus co-
gnationum Simeon, qui in diebus Eze-
cliiae régis luda pascua terrae Gador
occuparunt (1 Par. 4,35); erat filius lo-
sabiae Saraiae (ilii Asiel.
lllii
5. Beniaminila de Analbolli urbe
oriundus, qui David in Siceleg lugitivo
se adiunxit (1 Par. 12,3 I/joûX). ;
lEHUEL (SNr<;\ 'EneiïiX),
liliorum Zara ex posteris luda posl ca-
ptivitatem (1 Par. 9,0 1.
lEHUS [xi!VJ\ leoûç,
1. Filius Esau ex Oolibania genitus in
terra Cbanaan (Gen. 30,3. 14. 18; 1 Par.
l,35;,Ke//(i6 saepius UJi^i).
2. Filius Balan ex tribu Beiiiamin,
bellatorrorlissimus et numerosae cogaa-
lionis princeps (1 Par. 7,10).
3. Filius Escc ex posteris Saul (1 Par.
8,30;.
lEIUNIUM. 0i2
vc^in) 28 4. Filius Botioam régis bida ex Abi-
bail (2 Par. 11,19 et vide ABIIIAIL 4).
Aoliali ol 5. lebus (riy, 'leSoiiç), Beniamiuita
lilius Sabaraim de Hodes uxore genitus
Osée l,i
iii terra Moab (1 Par. 8,10).
bleni nitmeii liebr. gerit laus (vides, v.).
lEIUNIUM. In lege mosaica unus
ieiunii dies per annum eratpraescriptus :
decimo die mensis septimi, dies expia-
tionum orit celebcrrimus et vocal)itur
sanctus; af'fligetisque animas vestras in
eo (allligere animam bebr. i. e. ieiunare;
;
Lev. 23,27; ci". 16,29; Num. 29,7). Eius
diei et ieiunii quoque mentio babetur
Ad. 27,9 iam non erat tuta navigatio,
:
eo quod et ieiuuium iam praeteriissel.
Ad illud ieiunium (a vespera usqu(> ad
vespei'am, uti consuetudinis erat) eliam
advenae qui peregriuabantur i. e. Iiai)i-
tal)anl in terra obligabantur iLe.v. 16,29).
Praeterea in lege dictum est posse lieri
votum que quis se ad ieiunium adstrin-
gat; uxor tanien id solum vovere potest
marito consentiente (cf. Num. 30,14-16).
Insuper ieiunium saepe celebrabatur et
propter calamilates publicas et propter
luctumet infortunia privata. Ita iam lud.
20,26 legimus (clade accepta) fiUi Israël
:
vcnerunt in domum Dei et sedentes fle-
bant coram Domino ieiunaveruntque die
illo usque ad vesperam. Et Saui adiura-
vit populum maledictus vir qui come-
:
derit panem ad vesperam, donec ulciscar
de inimicis meis (1 Beg. 14,24); losa-
pliat quoque, cum Moabitae et Ammoni-
tae et Syri contra eum bellinn move-
rent, « totum se contulit ad rogandum
Dominum et praedicavit ieiunium uni-
verso luda » i2Par. 20,3) in anno quinlo
;
princeps loakim mense nono praedicaverunt ieiu-
nium (1er. 36,9'. Esdras praedicavit
ieiunium, ut iter tutum in patriam con-
seipierenlur (Esdr. 8,21); in bellis quo-
'hoûX, 'laoû;,
([uemacbabaicis ieiunabatur ad opem
divinam iuiplorandam icf. 1 Vlacli. 3,47;
2 Macb. 13,12). Praeter publica populi
ieunia reperiuntur ieiuuia singulis urid-
bus imposita; babilalores labes Galaad
propter mortem Saul ieiunaverunt se-
ptem diebus (1 Reg. 31,13); propter
tdaspbemiam in Deum et regeni, cuius
Nabotb falsû accusabatur, scniores |)rae-
dicaverunt ieiunium (3 Reg. 21,12).
643 lEIUNIUM. lEMNA.

leiunabant ad communem calamitatcm abscondito et Pater tuus reddet tibi

avertendam ludilli, Eslher. iMatth. 6,17. 18j. Immo Christus loquitur
Fréquenter menlio fit ieiunii ob lu- de génère daemoniorum, quod « non
ctum privatum vel ad opem diviiiam im- eiicitur nisiper orationem et ieiunium )>
plorandam, ut calamitas avertatur; IMatth. 17,20). Unde satis constat lesum
nain « bona est oratio cum ieiunio » voluisse ut ieiunium et magni aestiment
iTob. 12,8); ita David ieiunavit ieiiinio et rever-a hoc quoque abnegationis genus
ad vitam parvidi a Deo obtinendam (2 exerceant. Quare videmus ab incunabu-
Reg. 12,16 Achab audltis comminatio-
; lis rei christianae ieiunium esse adhi-

nibiis ieiunavit et dorniivit in sacco bitum; ita legitur Act. 13,2. 3 mi- :

(3 Reg. 21,27); ieiunatur in luctu; cf. nistrantibus autem illis Domino et

1 Reg-. 1,7; 20,34; 2 Reg. 1,12; Ps. ieiunantibus dixit illis Spiritus sanctus:
34,13; 108,24; Bar. 1,5; Dan. 9,3; loei segregate miiii Saulum et Barnabam in
1,14; Ion. 3,3. Post exsilium statuta opus ad quod assumpsi eos; tune ieiu-
erant ieiunia ad quosdam dies nefaslos nantes et orantes imponentesque eis m,a-
et calamitosos recolendos, mense quarto nus dimiserunt illos. Eodem modo Act.
die 9. ad recolendani urbis expugnatio- 14,22 constituuntur presbyteri cum ora-
nem fier. 52,6), mense quinto die 10. ol» tionc et ieiunationibus. Et Paulus apo-
urbis templique destructionem (1er. stolus commendat ieiunium exhibea-
:

52,12); mense septimo ob occisionem miis nosmelipsos ut Dei ministros in

Godoliae (1er. 41,2); mense decimo die multa patientia... in ieiuniis (2 Cor. 6,5)
10., quo obsidio Jérusalem coepta est etquod commendavit, ipse opère adim-
(1er. 52,4); de hisce diebus sermo est plevit; nam « in ieiuniis multis » munus
Zach. 7,3. 3 et 8,19. — Qua autem mente suum apostolicum exercuit (2 Cor. 11,
ieiunandum sit, ut ieiunium sit Deo ac- 27).
ceptum, docetur apud Isaiam 58,3 ss. ; I. KNABENBAUER.
([ui. ieiunant animis in malo obfirmatis

neque a peccato recedere volunt, de iis lEMAI (V2n% Ettzâv), quartus inter
valet illud cum ieiunaveritis, non exau-
:
fdios ïhola hlii Issachar, qui erant prin-
diam (1er. 14,12). cipes per domos cognationum suarum
Pharisaeos iciunasse eorumque disci- (1 Par. 7,2).
pulos, uti etiam discipulos Baptistae,
lEMINEUS, lEMINI v. BENIAMI-
discimus ex evangeliis (Matth. 9,14 Marc. ;
MTA.
2,18; Luc. 5,33; 18,12 ieiuno bis in
:

liebdomada, dicit pharisaeus); verum lEMINI terra (1 Reg. 9,4) est terri-

quale fuerit pharisaicum ieiunium, scil. torium triluis Beniamin vel aliqua eius

ad laudem pietatis captandam, docet pars.

r.hristus exterminant faciès suas, ut
:
IEML.A (nSai, xSat; 'hiwiz, 'Ispâ,
appareant hominibus ieiunantes (Mattb.
l3[j:ad£;, 'l£[Aaâ), pater Michaeae prophe-
6,16). Uti Moyses per 40 dies ieiunavit
tae cuiusdam in diebus Achab et losa-
(Ex. 34,28; Deut. 9,9), ita Christus quo-
phat (3 Reg. 22,8. 9; 2 Par. 18,7. 8).
que Matth. 4,2). Suos quidem discipu-
;

los, dum apud ipsum erant, non coegit lEMLECH (jSa^ 'Ie[j.oX6/J, unus ex
ieiunare; at simul praedixit (et conse-
tredecim principilnis cognationum Si-
quenter id voluit) venient autem dies,
:
meon, qui tempore Ezeciiiae régis pa-
cum auferetur ab eis sponsus et tune scua terrae Gador occuparunt (1 Par.
ieiunabunt (Matth. 9,15). Proin rationem
4,34).
ieiunii suorum unam hanc assignat lu-
ctum et tristiliam de absentia Sponsi, lEMNA (njai, 'lapa, 'Ia[i(v). 1. Fi-

desiderium ad cum perveniendi. Et quo- liusprimogenitus Aser, progenitor lem-

modo suos velit ieiunare, indicat dicens : naitarum {Gen. 46,17 Vulgata lamne;
tu autem cum ieiunas, unge caput tuum Num. 26,44; 1 Par. 7,30).
et faciem lava, ne videaris hominibus 2. Pater Core levitae et ianltoris tem-
ieiunans, sed Patri tuo qui videt in pore Ezechiae régis (2 Par. 31,14).
(ii:i IICMNA. IKI'IITE, IKPIlTlli:. O'il

3. l'iliiis llek'iu de slirpo Aser, muis vallis a Djcfat in |)lanitieni Zabulon (Aso-
t'\ piiiK'ipibiis loj^iialioimin (1 Par. 7, cbis, el-lialtnuf dcsinens vcl l'orlo Wâdi
;{o; sod liebr. y:i2\ \\\ liJiavâ). A/jctl'in ad <iccideiilein eiiisdem |ilani-
tiei.
lEMNAA (lîavai kidilli 2, 28 graece) Magis aquilonein versus eandeni val-
V. lAMMA. lem (luaerendam esse censel F. de Hum-
lEPHDAIA :^'^'-yl:^, 'hçjpsti), lîlius melauer (ad los. 19,14. 27) scil. inter
Scsec, iimis o.\ pcincipilms ropiialinmim Calilaeam inferiorem, quae collibus im-
IJcniainin, t{ui lliLTOsolvinis liahilahanl l>letur, et superiorem, quae altior est.
l)ivi(lit enim ("lalilaeam inreriorem a su-
1 l'ai'. S. 2:;..
piH'iore conlinua illa ab oriente ad occi-
lEPHLAT (l:^£i, 'iy.-^M-), lilius Hc-
denlem cuius clavis vcluti csl
vallis,
hev e\ posleris Aser (1 Par. 7,32. 33). liama Galilaeae. llbi nalura i|)sa deluii-
vit limilein (ialilaeae inferioris et supe-
lEPHLETI (i"i2Sî:in i. 0. laphlclita;
rioris, ibi erat lei'minus septendrionalis
AjrTaXijjL, Atou h-^foiX-i . Terminus loplileli
Zabulon; Galilaea superior pcrtinebat
scii rectiiis lepUletita oral in conlinibiis
ad Aser et Nephthali. I
Epliraini cl Beniamin prope Hethoron
inrerioiein (los. 10, 3,). Quisnam illeleph- De Kliirbet Djcfal cf. Hitler, Erdkundc
lelita tïiei'it, dici Duo com-
nequil. .\V1. 768; Zoitsclir. der Deulscheii
767.

<[uoruni nomiua simi- -Morgenl. Gesellschaft III. 1849, .51. 52;

menioranlur viri,
Hobinson, Neuerc bibl. Forsch. p. 13G ss.;
litudinem cuni patroiiymico lephloti
'

Guéri)}, Galilée I. 476 ss. Surveij of IV'es^

;

prae se ferunl lephlal lilius Heber ex

:

Pal. Mem. I. 311 s.; Xeiibauer, Géogr. du

posteris Aser 1 Par. 7,32. 33 et Phalti Talmud p. 203; Biihl, Alt. Tal. 1896 p. 223.
filins Raphn de tribu Beniamin, nnus ex
duodccini exploratoribus terrae proniis- lEPHTE, lEPHTHE (^n£^ Is^-

sae Num. 13.1û[y]. De priore vix cogilari Oâï) Galaadites, paire Galaad (v. GA-
potest, cuni Aser longe distet a confini- LAAD2), maire meretrice nalus, a patris
bus Ephraiin et Beniamin. Ulrum aller legilimo toro natis spretus ideoquc
filiis
nonien suum indiderit stirpi euidani re- c domopalerna profugus, collecta vago-
gionem pro])e Betiioron incolenli du- ,
rum bominum manu brevi forlitudinis
bium relinquilur. lama inclaruil (lud. 11). Contra Ammo-
ïEPHONE (n3£\\ 1. Pater Caleb ex- nitas Hebraeos opprimentes princeps
de stirpe Cenez CALEB electus, exercitu e transiordanicis col-
pi oi-atoris (v. 1);
LXX Isaovvïj.
lecto, antequam ad proelium egredere-
2. Filius letlier principis cognationis
tur, votum vovit Deo se eam personain,
aseriticae (1 Par. 7,38; LXX Tsstvâ) ; cf.
quae post partani victoriam revertenli e
lETllEB o.
domo obviani prima csset occursura,
bolocausto esse immolaturum. Viclori
lEPHTAHEL, lEPHTHAEL vai-
prima occurrit lllia, unica proies, quam
lis (SnTIHE"' 'a i- e. vallis quam Deus
ipse infando sacrificio post 1res menses
aperit; los. 19,14 Fat^xr^X, 11», 27 'Exyar immolavit. Hoc planis verbis textus
xat «POatriX; A Foù 'IviùxiqX} in conlinibus narrât; itaeundem inlellexerunl versio-
Zabulon et Aser (los. 19,14. 27). Ad nes, Patres, interprètes calliolici vix
banc vallem cuni aliqua probabilitate non omnes. Tamen, praeler protestantes
rcfertnr lotapala lu'bs a Flavio loseplio nonnullos, catbolici etiam interprrtes
nnuiila et a Vespasiano expugnata (Bell, aliqui, niiserali innocentis virginis sor-
iud. II. 20,0; III. 6,1; 7,3 s.; Vila 37), lem et horrore acti sacrificii lunnani,
quae apud rabbinos vocatur Gophalata, sensum obviuin deseruerunl Lyranus, :

(iopaphta, Papbla 3 mil. pass. a Tzip- Arias Mont., VatabL, Marianii, Estius,
pori dislans (lie I and us. Pal. p. 816 et L. Reinke (Beitriige zur ErUlarung des
923), iiodie aulem ruina Khirhet Ljefat A. T. I. 470 ss., iVIiuister 18:>l\ G. Schov-
2[ boras a Seppbori aquiloneni versus iwn (Tbeol. Quartalscbrirt, Tiibingen 1,1.
in colle posita; lepbtabel igilur cril vcl 1860 p. I>31 ss.), F. Kault'ii (C-onnneula
 647 lEPIITE, lEPmUE. lEREMIAS. G48

lio de rébus Icphtae, Bonnae 1895). Jahwe conslituit, élevât; cf. linahcn-
« Holocausliim » hi auctores laliore ali- bauer. Comment, in 1er. p. 3; LXX 'hpz-
qiio sensu accipiunt, virginem aut, san- 11.1.x, leremias de Lobna tri-
'l£p£[i.{a;). 1.
ctuarii pontificisve famulatui adscribunt, bus luda, pater Amital uxoris losiae
aut in aliquam virginum societatem et régis luda (4 Reg. 23,31; 24,18;
(juasi coenohium relegant. Porro Ephrai- 1er. 52,1).
initae, iiU in Gcdeonem quondani Manas- 2.3.4. Très bellatores, qui David in
saeuni, ita in lephthen conquesti sunt se Siceleg fugitivo se iunxerunt, quorum
ad pugniam non esse vocatos, sibi, qui primus erat Beniaminila (1 Par. 12,4),
principatum domus losepli vindicarent, duo alii Gaditae (1 Par. 12,10-13).
primas victoriae et praedae partes esse 5. Princeps in dimidia tribu Manasse
praereptas. Epliraimitae proelio fusi et, transiordanica (1 Par. 3,24).
qui vada lordanis traiicere conarentur, 6. Princeps familiae sacerdotalis, a
dialecto agniti intcrempti sunt (lud. 12, quo tota familia nomen accepit (Neh.
]-6). ludicis officio leplithe trans lorda- 10,2; 12,1. 12).
nem functus est sexennio (lud. 12,7). 7. Unus ex principibus luda tempore
Cf. 1 Reg. 12,11; Hebr. 11,32. Nehemiae (Neh. 12,33[34]).
8. Pater lezoniae principis Rechabita-
lEPHTHA (nUEi, B omitt., A 'Isa-
rum tempore leremiae prophetae (1er.
Oâ),urbs tribus luda, in tertia provincia
35,3).
Sephelae (los. 15,43). Est ignota. 9. leremias propheta, filius Helciae
lERAA (î;^1^ 'Iw7.i^>>), servus aegy- de sacerdotibus qui fuerunt in Anathoth
in terra Beniamin (1er. 1,1); pater eius
ptiacus Sesanlerameeiitae,maritus Oho-
Helcias alius censeri débet ac Helcias
iai filiae Sesan, pater Etliei, progenitor
numerosae stirpis (1 Par. 2,34); inter pontifex (4 Reg. 22,8) pontifices enim
;

in urbe lerusalem habitabant. leremias

eius posteros aliqui illustriores viri re-
censentur, ut Zabad lieros davidicus (cf. admodum iuvenis anno tertio decirao

1 Par. 11,41) et Azarias centurie teni- losiae régis luda ad munus propheticum
a Deo vocatus est. Ad Dei vocanlis vo-
pore Athaliae reginae, qui 2 Par. 23,1
cem haesitavit et munus declinare ten-
filius Obed vocatur.
tavit. Neque id mirum est nam idolola-
;

lERALA V. lEDALA. coniuncta sub Manasse et

lERAMEEL. (Sxam'' i.
'l£pa[ji£T;X). Primogenitus Hesron filii
1.
Pliares filii luda (1 Par. 2,9). Eius po-
steri recensentur 2,23-33; incolebant
meridianam parteni tribus luda (1 Reg.
27,10); eorum urbibus David in Siceleg
reversus dona misit de praeda ab Ama-
lecitis reportata (1 Reg. 30,29).
2. Levita tempore David, fdius Cis
filii Molioli de stirpe Merari (1 Par. 24,
29; cf. 23,21).
lERCAAM (ayp"l\ 'IszXav)
noiiien viri ex posteris Caleb
vel, ut Jarchi statuit, nomen oppidi,
tria et vitia ei
e. Deus amat ;
Amon altissimas egerant radiées, losias
rex quidem anno duodecimo regni sui
mundavit ludam et lerusalem ab excel-
sis et simulacris (2 Par. 34,3); at haec
externa idolorum destructio nequaquam
animos hominum moresque mutavit.
Quare iuvenem trépidasse, cum bellum
inferre iuberetur vitiis longe lateque
grassantibus, facile intellegitur. Verum
divina promissione auxilii superni ac-
cepta statim obsecutus est Deo vocanti.
Uti temporum conditione requirebatur,
vel est constituitur « ut evellas et destruas et
Filii Hesron disperdas et dissipes et aedifices et plan-
tes ))(1,10); vitia erant impugnanda, ur-

cuius pater (possessor, dominus) erat bis templique ruina annuntianda, regni

Rahain (1 Par. 2,44) si hoc alterum

;
casus praedicendus simul cum servitute
obtinet, quaerendum erit prope Hebron populi sub imperio Chaldaeorum; sed
(cf. 2,43). ex ipsis ruinis Dcum pro sua fidelitate no-
vum longeque meliorem rerum statum,
lEREMIAS (injai% nimi i. e. laii-
regnum scil. messianum demum esse ,

w'c deiicil vel excelsus est laliwe vel suscitaturum, uli prophetae ante 1ère-
6W lERblMIAS. lEIiKMIAS. 050

iniuin iain pracdixeraul, ilu ipso qnoquo combussit et praece[)it, ut leremias et

pximiis oraculis est prosocutus (cap. liaruch compridienderentur. lîlos tamen
:\0 ss.). Dominus protexit ne reperiivntur. le-
Miinore pro|)lioli('(t t'imcliis est l'CgiLuis remias auiem inssu Domini sermones
losia, loachaz, loakiin, loaeliin ;leclio- iterum dictavit additis minis contra
nia), SiMlecia et aliquo post
leinpore loakim (36,1-32).
urhoiii (Icstraictam etiam in Aegypto. In- Uti cives biei'osolymilanos el populuiu
trépide ac l'ortilcr vitia oninitim ordi- ad sollemnilatcs conlluenliMn verbis et
ninn repreliendit, uti ci dictum erat a lectione sermonum cpios antea iam lia-
Domino ego dedi te in civitatcin niuni-
: buerat emendare studebal, ita exsnlibus
tani et in colinnnani fen-eani et in nm- ipioque consuluil. Nam i)0stquam lecbo-
rum aereuni snper omnem Icrrani regi- nias abdnctus est Babylonem, misit cpi-
bns luda, principibus cius et sacerdoli- stulam ad exsuies qua cos monet ne
bns et populo tei-rae (1,18; cf. 6,27). falsis pseudoprophetarum prondssis li-
Regem loachaz iam non esse reversuruni dem adhibeant (29,1 ss.). Contra vanam
ex Aegypto quo euin Necliao rex Aegypti einsmodi spem fore ut dominatione
abduxerat praedicit (22,11. 12; cf. 4 Reg. Chaldaeorum mox exstincta iugum
23,34); in loalvini rege rcprehendit eorum non sit subeundum, prophctac
avaritiam, pompani, iniustiliani, op- domi quoque acriter erat dimicanduni.
pressioneni eique mortetn ignominiosam Cum enini Sedecias initio regni foedus
praedicit (22,14-10); in initie cius regni, concludere tentaret cum Edom, Moab,
cuni destructionem templi urbisque Ammon, Tyriis, Sidoniis, ut essent socii
praedixisset, sacerdotes et pseudopro- bellicontra Babylonios, leremias legatis
phetae euni ad |)rincipes adduxerunt eorum qui vénérant in urbem vincula e(
mortem eius postulantes (26,6 ss.). Affir- calenas tradere inbetur, syml>ola scil.
mât pi'opheta S(^ missum a Deo; monet servitutis quam iam non liceat etîugere
ne sauguineni fundant innocentem; do- (27,2 ss.). Idem pariter asseruit contra
cet si mores emendati fuerint Dominuiii llananiam, qui ausus est vaticinari post
non exsecuturum esse malum quod mi- duos annos vasa templi iri relatum ex
natus sit; unde principes eum a furore Babylone et lecboniam quoque et exsu-
sacerdolum et pseudoprophetarum tuen- ies reversuros et ([ui simul catenam tulit
tur. Anno quarto regni loakim vaticina- de coUo leremiae (symbolnm servitutis
tur annos septuaginta dominationis certae) eamque
confregit. Quod lamen
Chaldaeorum, cui ludaei se debeant sub- maie pseudoprophetae hoc anno
cessit :

iicere Deo iabente quia non rcversi sint
a sua via mala. Qua annuntiatione cui
lirmiter deinceps insistebat varias gra-
vesque sibi creavit molestias, cum
aula regia essent multi qui fortiter con-
tra Cbaldaeos pugnandum esse existima-
bant, ideoquo prophelam ul liomineiii
reipublicae maxime noxium el prodilo-
rem odio habebant et prosequebantur.
Eodem anno leremias clausus in carcere
iussus est a Domino scribere in volu-
miiie onniia oi-acula eousque sibi com-
municata; vocavit Haruch eique sermo-
nes Domini dictavil quos Baruch in teni-
plo publiée legit. Anno sequenli, quinlo
morieris, adversinn enim Dominum lo-
cutus es, ei leremias denunliare iube-
tur.
in Sedeciae (pioque régi repetito Dei
noniine déclarât fieri non posse, ut se
et urbem liberet a Cbaldacis ^34.1 ss.\
praedicit frustra sperari auxilium ab
Aegyptiis (37,1 ss.). Quibus oraculis
principes qui Chaldaeis esse resisten-
dmn pulabant ii-ati leremiam caesum in
carcerem miserunt, in quo multis die-
bus detinebatur. Durante obsidione Se-
decias clam eum consuluit, ([ua occa-
sione li>remias iterum ei aperte tan\-
([uam Dei sermonem indicat in manus
:

anno loakim, mensc nono die ieiunii régis Babylonis Iraderis, ei(|ue denuo
iterum legit IJarucb ex illo libro in tem- fraudem pseiulopropbetarinn in memo-
plo. Huod cum j-egi esset nuntiatnm, riam revocat uld sunl pi-ophelae ve-
:

ipse iussit libiann all'erri tît sibi Icgi; sed slri ([ni prophelabant voi>is et dice-

pagellas lectas rex scalpello scidit et bant :UdU véniel ii'X lîabyloiiis sujk'c
651 lEREMIAS. lEREMIAS. 652

VOS et super terrom liane? Quam durnm Patr. 38; M. 43,400; 83,142; haec et alla
carcerem susliniierit, eo quod
patet V. apud Corndij, Introd. II 2 p. 3G1 s.).
simul regem obsecrat, ne remittatur in Quid leremias egerit, senserit, susti-
carcei^em, cum ibimoriendum sibi esset. nuerit, ipse clare exponit in libro sue.
Permittit rex mancre in atrio custo-
ei Acriter in vitia invehitur magna \i quam
;

diae, ubi scil. milites in palatio regio ingratus populus sit erga Dei bénéficia
ciistodias agebant. Vcrum cum non de- prosequitur in una morum emendatione
;

sisteret mortem praedicere iis qui ré- reponi salutem constanter inculcat.
sistèrent Chaldaeis, principes a rego Sed cum magno aninii dolore advertit
postularunt ut occideretur. Sedecias re- animos esse obduratos adeoque rui-
spondet ecce in manibus vestris est;
: nam iam non posse averti. Luctum et
l'eremias proiicitur in cisternam, ibique sortem populi fatalem in se ipso et in
coeno immersus periisset, nisi Abde- modo Vivendi exprimere débet « noîi ac- :

melech Aethiops annuente rege eum cipies uxorem; ne ingrediaris domum

eruisset (38,1 ss.)- convivii ut sedeas cum eis et comedas et
Quod lercmias toties régi et populo bibas» (16,2 ss.). Quam graviter munere
praedixerat et quod eodem teste aver- suo functus sit et praedicaverit in templo,
tere potuissent si verbis Domini obse- in portis urbis, in domo regia, in atrio
quentes emendassent mores (21,1 ss. ;
custodiae, symbolicis actionibus, epistu-
22,1 ss.), tandem undecimo anno regni lis missis, lectione scrmonum per Ba-
Sedeciae evenit; urbs a Chaldaeis capta ruch, luculcnter ex ipso cius libro elu-
et combusta est. leremias cum ceteris cet. At eum quoque haud semol difficul-
captivis vinctus catenis adducitur in tatem muneris esse expertum et tristitia
Rama; sed statim a jNabuzardan duce deiectum pariter proditur (20,7 s. 14 s.);
libertati redditur eique permittitur ut ab ipsis eius civibus insidiae struuntur
eligat quod sibi placuerit. Praeceperal vitac eius (11,18 ss.), omnibus odio et
enim Nabuchodonosor, ut Nabuzardan exsecrationi esse videtur vae mihî, :

poneret oculos suos super eum eique mater mea quare me genuisti, virum
faceret quod voluisset. A transfugis enim rixae, virum discordiae in universa
et ab ipso Sedocia certe audierat rex, terra; omnes malcdicunt mihi (13,10);
dum in culpam principum et Sedeciae quare factus est dolor meus perpetuus
inquireret, quale consilium leremias (15,18 etc.)? factus sum in derisum tota
constanter dedisset; unde cum tamquam die, omnes subsannant me; factus est
amicum Chaldaeorum haberi voluit. le- mihi sermo Domini in opprobrium (20,
remias eligit manere in ludaea et se 8); neque solum verbis, sed verberibus
confert ad Godoliam qui a Chaldaeis quoque impetitus est percussit Phas-
:

praepositus erat regioni. Quo occiso lu- sur leremiam prophetam et misit cum
daei metu Chaldaeorum in Aegypluni in nervum (20,2). Cum itaque nihil ef-
fugere statuunt invito leremia qui iis in ticeretur emendationis et praedicandi
sermone Domini mala annuntiat lugien- munus tôt obseptum esset molestiis,
tibus in Aegyptum. autem contuma-
Ilii quandoque ab eo desistere voluit « et :

ces se conferunt in Aegyptum secumque dixi non recordabor sermonis Domini

:

duxcrunt quoque leremiam et Baruch. neque loquar ultra in nomine illius »

Ibi quoque propheta testis est idolola- (20,9); at Deus moerentem consolatus
triae popularium ([uam frustra cohibere est et confortavit (12,5 s.; 15,19 s.)
ne-
conatur (42-44). Ubi et quomodo mor- que sermonem Domini cohibere potuit :

tem obierit non constat. Eum lapidatum factus estcorde meo quasi ignis
in
esse a ludaeis, quia illis et terrae Aegypti exaestuans claususque in ossibus mois
novam cladem praedixisset TertuUianus et defeci ferre non sustinens (20,9).
et 5. Hieroni/mus tradunt (cf. Scorp. 8; Quanta sustinuerit, etiam ab auctore
adv. lovin. 2,37; M. 2,137; 23,350); id Eccli. memoriae proditur maie tracta- :

factum esse apud Taphnas in Aegypto verunt illum qui a ventre matris couse-
dicunt Fs. EpiphaniKS et 5. Isidprus cratus est propheta (49,9). Uti vivus
hisp. (De vitis proph. 8; De obitu et vita maximam curam habuit salutis civium,
o.");{ lE HE MI AS. lEIUCIKt. 054

ihi iiiorliiiis (iiio(|iii: exIiibcUir suiiuin»- 'Ispi/w, Vlav. los. 'i;p7ou;), urbs nobilis
pero sollifiliis pro populo Dei eiqiie Palaestinae in lri[)u Bcniamin sila liaud
optMii l'crcus; apparuit eniin in visu lu- procul a mai'i lordanc inl'e-
iVlortuo et
dao ([ui proolia Douiini lempore Mailia- riore. Fréquenter conimcmoratiu- ad de-
banoi'uui prooliahaLur, lercniias j^loiia scribenda campestria Moab, quae dicun-
uiiraliilis : liic est IValruni anialoi' cl tur supra lordanem contra lericho sila
populi Israël ([ui uiullum oral pro po- (iNum. 22,1 26,3. 63:31,12; 33,48: 35,1 ;
;

pulo et univorsa saiicla tivilalf^; cl ipse 36,13; los. 13,32 cf. 20,8; 21,36; 1 Par.
cxltMulil dexieram deditquc iudae gla- 6,78[63]). OescrildUir opposila sorti diia-
diuni auroum dicens accipo sancluni : rum semis Iribuum transiordanicarum
{^ladiuni munus a Deo, in quo deiicics (Num. 34,15) et monli iNebo (l)eut. 32,
adversarios populi nici Israël (2 Macli. 49; 34,1), ex quo Moyses tcri-am pro-
i:),13. 14). Et (juanto in honore habilus missam contcmplans vidit lalitudinem
sit temporibus posleriorihus eliani col- canipi lericho civitatis palniarum usque
ex epistula ludaeorum liiero-
liiiitur Segor (Deul. 34,3). Erat urbs munila rc-
solymitanorum data ad ludaeos in Aegy- guli Chananaoi; a losue expugnata et
pto (2 Macli. 2,1-9) et ex opinione combusta est omnesque incolae occisi
multorum tcmporc Christi qui lesum sunt excepta Baliab merelrice eiusqnc
lot niiracula patranlcni existimabanl lamilia; cl', los. 2,1-12,9 passiin et v.
esse lereniiam ex mortuis rcducem lOSUE l.Malediclio autem, ([uae los. 6,
(Malth. 16,14). Ad cius quoque gloriam 26 fertur in viruni qui aediticaverit leri-
perlinel quod inter alia praeclara ora- cho, merito intellegitur de urbis muni- i
cula niessiana, quibus et iMessiam et nitiono, non de raera reacdilicatione;
bona messiana describit, tempus hoc urbs enim ipsa tribui Beniaminatlribula
messianuni iam eo désignai noniine est (los. 18,12.21; cf. c'iam dcscriptio-
quod ei maxime proprium est et sol- nem terminorum tribus Ephraim los. 16,
lemne, appellatione scil. foederis novi 1. 7). palniarum lud. 1,16 et 3,13
Civitas
(31,31 cf. Hebr. 8,8).
; haud dubieest lericho, ctsi forlasse non
lEREMIEL (Sxam^ 'lepeii-ET^X). fi-
eodem loco exstructa quo prior fuerat.
Eiusdem mentio fit in historia Davidis -

lius Amelech (sed vide s. v.), a loakim 2 Reg. 10,0 et 1 Par. 19,5. Cum autem
rege luda iussus leremiam prophetam Hielde Bethel urbemmunimentis firmare
et Baruch scribam. comprehendere (1er. aggrederetur, Abiram primogenitus eius
36,26). iuxta imprecationem losue morte subla-
lERIA (.m^ Oùp(aç) princeps He- tus est (3 Reg. 16,34). Prope lericho fi-
lii prophetarum degebant; inde Elias
bronitarum tempore Davidis (1 Par. 26,
Irans lordanem profectus igneo curru
31); V. HEBRON 1.
in caelum raptus est; ibi Eiiseus aquas
lERIAS V. HANANIAS 6. lericho pessimas et slerililatem ierrae
sale immisso sanavil (4 Reg. 2,1-22).
lERIAU (intT'; 'l£pt(4,0ùp(a;),levila,
Commemoratur in historia Achaz (2 Par.
lilius Hebron
Caath, unus ex prin-
filii
28,13) et Sedeciae, qui in planitie leri-
cipibus Hebronitarum (1 Par. 23,19; 24, cho a Chaldaeis captus est (4 Reg. 25,5;
23); de textu mendoso 24,23 vide s. v. 1er. 39,5; 52,8). Duce Zorobabel ex ca-
I1EBR(3N 1. ptivitate redierunt 345 lilii lericho (Esdr.
lERIBAI (uni, 'lapigef), filius El- 2,34; Neh. 7,36) et sine dubio in lericho
habilarunt, si(pndem viri lericho Nehe-
naem, lieros in cxercitu Davidis (1 Par.
miam adiuverunl in aediticandis mûris
11,46).
lerusalem (Neh. 3,2). lericho a ludaeis
lERiCHO (1m\ inn\ r^wv i. e. contia Holofernem munilionihus firmata
(luililh 4,3; gi'aece 4,1). Aetatt> nia-
regio Iragi'ans a radiée inusitata nn (>st

chaliaica Bacchides dux Syroi'um castel-

spirare, rmn olfacere, vel ex opinione
lum prope Icrii-ho munivil (I Mach. 9,
veterum : nrbs lunae a m^ Inna; LX.\ 50) el ibidem in caslcllo Di>ch Simon .Ma-
 B xf

-3' E ô/rii;

JiMi''f/'

hJiànr/ .!/„>,
o'.-.'i-
/ r/i7u}nejf-SiiJu/

n;^^

(hiihet Dp'nijjis

— r.!f-û,n
i "^

\li^.A1^3ys

ni'iiu luiijuro muatîi l.ksih» ._.v,.i,,i.^ lu.^c- i icyiu. yuiii ei lert ulJUlJ^ll^allImlI, qui
phum filium Simonis administralorem pretiosissimiis est omnium qui illic suiit
 ol.Gj.î-8 19

K«;uinot ,/./..„ /•<„,..

p. LETHIÏXl J:I X.Kditor /'n,i.y Imp .
Du/^furit
655 lERICHO.
chabaeus cum duobus filiis
Iiida dolo interfectus est (1
14). Sapientia descrihitur Eccli. 24,18
1
14] quasi plautatio rosae iu lericlio.
: exercitu appropinquans eam ab incolis
Ex Evangeliis hue referuntur sanationes
caecorum (Mattli. 20,29 ss.; Marc. 10,
29 ss.; Luc. 18,35 ss.), narratio parabo-
lae de Samarilano (Luc. 10,30), comnio-
ratio Domini in domo Zachaei (Luc. 19,
1 is,.). Ad expugnationem urbis per lo-
sue alludunt 2 Mach. 12,15 et Hebr. 11,
30.
Romani lerichuntem primum perve-
nerunt duce Pompeio, qui una nocte ibi
castrametatus duo urbis castella de-
struxit, quibus nomina Threx et Taurus
(Strabo XVI. 2,40). Gabinius res publi-
cas ludaeae instaurans lerichuntem fecit
ununi ex quinque conventibus iuridicis,
a quibus ludaei tota gente in quinque
partes aequales divisa iuspeterent [Flav.
los. Ant. XIV. 5,4; Bell. iud. I. 8,5).
Maiorem splendorem urbi addidit He-
rodes Magnus, qui ope Ronianorum eam
occupavit (Bell. iud. 1. 15,6) eiusque pro-
vcntum ab Antonio Cleopatrae conces-
sum pretio roderait (Ant. XV. 4,2); An-
tonio apud Actium devicto Herodes
ipsam urbem ab Augusto dono accepit
(Ant. XV. 7,3; Bell. iud. I. 20,3). Brevi
post supra lerichuntem castellum secu-
ritate et amoenitate conspicuum erexit,
matris suae nomine Cypros appellatum
(Ant. XVI. 5,2; Bell. iud.
multa alla in urbe palatia de amicorum
nominibus appellata rBell. iud. I. 21,4).
Magnae quoque piscinae aulam Herodis
lerichuntinam circumfluebant, in qua-
rum una atrox tyrannus Aristobulum
adolescenlem mergendum curavit (Ant.
XV. 3,3). Ibidem etsi non semper resi-
debat, mortem
tristissimam obiit (Bell.
iud. I. Domus regia Herodis a
33,0-8).
Simone homine seditioso, qui Herodis
servus fuerat, cremala et tota regio leri-
chuntina direpta est (Ant. XVII. 10,6);
Archelaus vero palatium magnifice re-
fecit, vicum Archelaidem
construxit et dimidiam aquam, qua
Neara viens irrigabatur, in campum le-
richuntinum divertit, quem palmetis to-
tum conseverat (Ant. XVH. 13,1). In
boUo iudaico ludaei Cestio devicto lose-
phum fdium Simonis administratorem
lERICHO. 656
MathaUii.i et lerichuntis constituerunt (Bell. iud. II.
Mach. 1(3,11. 20,4); recensetur inter undecim topar-
chias ludaeae (III. 3,5) ;
Vespasianus cum
desertam invenit ';IV. 8,2) et lerusalem
cincturus praesidium apud lericho col-
locavit (IV. 9,1). iNarrant Eusebius et
S. Hieronymus (Onom. cd. Lag. 265,13;
132,1) lericho eo tempore quo lerusalem
oppugnabatur, a Romanis propler per-
iidiam civium captam atque destructam
esse, postea vero reaedificatam. Aetate
christiana erat sedes episcopalis (Le
Quien, Oriens christianus III. p. 654).
lericho hodie est viens exiguus el-
Blhtl. Attamen situs urbis antiquae ma-
gis occidentem versus quaerendus est
ne([ue cum omnimoda certitudine defi-
niri potest. Ex Flavio losepho (Bell. iud.
IV. 8,3) discimus urbem antiquam sitam
fuisse prope fontem copiosum rigan-
disque arvis uberrimum, postea fontem
Elisei nuncupatum; hic autem fons
agnoscitur 'Ain el-Sultân ad radiées
montis Quarantania {Qarantal) et a vico
el-RJM inter septemtrionem et occiden-
tem situs. lericho autem Herodiana seu
romana descrihitur a Flavio losepho 1.
c. 8,2 in planitie sita, cui imminet mons
longissimus inter regiones Scythopolis
(Bethsan)et Sodomorum protensus, nu-
dus, asper, inaequalis, oh sterilitatem
ineultus et a Strabone XVI. 2,41 campus
I. 21,9) et montibus veluti Iheatrum ex parte cin-
ctus, palmis imprimis aliisquc arboribus
frugiferis consitus, hortis, rivulis, habi-
tationibus abundans. Erat igitur lericho
Herodiana complexus domorum et villa-
runi, quae inter palmeta et hortos hue
illuc spargebantur.
Fertilitatem campi lerichuntini egre-
gic describit Flav. losephus (Bell. iud.
ÏV. 8,3) « Amplius quam fontes ceteri
:
omnes, spatium irrigat (scil. ille fons
Elisei) et per campum quidem labitur
70 stadiis longum, 20 vero latum atque
in eo alit hortos amoenissimos et fre-
nuncupatum quentissimos, palmarum item varia sa-
pore et appellatione gênera. Ex istis
pinguiores pressae etiam mel emittunt
copiosum, quod suavitate alteri vix ce-
dit : quamquam et mellis altrix est illa
regio. Quin et fert opobalsamum, qui
pretiosissimus est omnium qui illic sunt
G5" IKHICIIO. IllIilMOTlI. 058

ri'ucluuiu, ilem ft iii}i'olial;i-

(iiiti'uia bibus kafl' Manjdiii, bolanicis anastalica
uuni, ita divimiin dixcrit illiim
iil, fini bierocbunlica (Linn('!),noiuiisi valde exi-
lorrae Iraclum, non valde aberravcrit, guum spécimen rosaruui Icricbo, (piac
\il|)oto (jiiac alibi siint preliosissiina et Eccli. 24,18[14] celebrantur, babcri [)o-
rarissiina, copiose istic nascantiir. Sud test.

no(iue aliormn IViictuuni rcspeclu telius Cf. /;o/>m.von, Palaestina II. r)lfi-5[>5; To-
ulla per oriteiu universiiiu ei Incrit fa- bler. Topographie von Ifrusalein 11. 642 ss.;
cile coinparanda; adeo qimd saluiiiesl, Mislin, Les Saints Lieux 18.")8 111. p. 128-
niullipruatuiii rcddil. Causa aulein luiiiis 163; Guérin, Saniaric I. 46-52; 132-149;
inilii videlurt'sse àrris caliM-cl. aiiiiarnni Surveij of West. Pal. Mem. JII. 173. 175.
feounditas, cuin ilie, ([iiac nata l'iierinl, 222 s.; F. (Je Saulci/, Voyage en Terre Sainte

proliciat atque dillïmdal, liqiiur aiileni i. 326-342 Scpp, Jernsaleni und das heilige
;

Land éd. 2 1. 720-734; F(ihrngrubn\ Nach

facial, ut sinj^ula tirinilor radicos aganl
Jérusalem éd. 11. 64 ss.; Liévin de Iftimme,
'}.

vircsquo aeslivo leniporc suppeditet.

Terre Sainte ed.k II. 294 ss.; D. Zanecchiu,
Adno auleni pcrusta est illa regio, ut La Palestine d'aujourd'hui 1899 II. 17 ss.
vix quidiiuain ({uotannis pullulât cre- 37.39 s.;/-. Ileidet apud Vigoid-oin, Dict.
scalque. Aqua auteni ante solis ortum de la Bible III. 1282-1298.
hausta ol aëri exposila fripcscit natu-
ramquc aëri ambieiUi contrariant sumit
lERIEL ('^N"i"i% 'P£i'i>>), tertius inter
;

hicme vei-o lepcscit et niitissima lit illis, lilios Tbola lilii Issachar, princeps co-
qui in eani nierguntur. Ouin et tanta est gnationis (1 Par. 7,2).
aëris cii'cumfusi teniperies, ut, cum in lERiMOTH ^^^^n^ nicni; 'ispt-
aliis ludaeae partibus niugit, bic linea
[xoûO, "laptatoO, 'hpitAojOjSedetiam "ApifAoûO,
veste ulanUif indigenae. Distat autem
'ApifxcoO, 'Ap[jL(ô9, lappitfjLwO). l.Filius(vel
Hierosolyniis liiO stadiis, aloidane vero
unus ex posleris) Bêla, princeps familiac
60totuniqne inde usqucad Hierosolyma
beniaminilicae (1 Par. 7,7); ferlasse
spatiuni desertum est et saxosum; ad
idem est ac
lordaneni vero et lacuni Aspliallitin bu-
2. lerimutb qui Davidi in Siceleg
milius quideni est sobun, acque tamen
fugitive se iunxit (1 Par. 12, S).
desertum atque iufrugiferuni».Similiter
3. Filius Becber et princeps familiac
lustinus 30,3 Est vallis, quae continuis
: «
beniaminilicae (1 Par. 7,8).
montibus velut niuro quodam ad instar
4. Beniaminita ex posteris Baria filii
castrorum clauditur. Spatium loci du-
Elphaal, in lerusalem degens (I Par.
centa iugcra nomine Hierichus dicitur.
8,14).
In ea valle silva est et ubertate et amoe-
5. Filius Musi, princeps familiae levi-
nitate insignis : siquideni palnieto et
ticae de stirpe Merari tempore Davidis
opobalsanieto dislinguitur... Sed non
:i Par. 23,23; 24,.30).
niinor loci eius apricitatis ([uani uberta-
6. Filius Heman et princeps quinlae
tis adniiratio est quippe cuni toto orbe
:

decimae classis musicorum davidicorum

regionis eius ardentissinius sol sit, ibi
(1 Par. 25,4. 22).
tepidi aëris naturalis quaedam ac per-
7. Filius Ozriel, princeps tribus Ncpb-
pétua apricitas inest ». Et Plinius V. 14,
tbali leuipore Davidis (1 Par. 27,19).
70 describil Uiericunleni palmelis con-
8. Filius David régis, pater .Mabaialh
sitam, fonlibus riguain.
omnino uxoris Roboam (2 Par. 11,1S); pio
Hodic tauien illa regio palniis
Ket/iib : Mabalatb lîlius (p) leriiiiotb le-
fere caret et nonnisi myrobalanuui
gendumest : lilia (T)2) cuni Qcri, multis
(arab. zakkàm) profert; naturalis qui-
deni conditio soli mutata non est; ve- mss., LXX, Vulgata. Inlcr lilios David
runi pbuiinoruin bclbtruui vaslationes, 1 Par. 3 cl 14,4-7 lerimoth non legilin-,

rapinac IJeduinoiiini cnntinuae, indo- unde filius ex aliqua concubina Davidi-^

lentia et pigr'ilia iucolaiiim urbeui et esse ccnsetur (i's.-//(>/'o»., Quaost. bebr.
caMi[)Uui in sterililateui egeslaleun[U(^ ad b. 1.).

couiecerunt. Eliani llos ille buiuilis, qui 9. Unus ex Icvitis, ([ui ab Kzecbia t'gi> i

l)cre;^rinantibus audil msa Icricbo, Ara- primiliis cl decimis tcuiplo volis pi\u>-
659 lERIMOTH. lEROBOAM. 660

positi simt, quorum praefccti erant Cho- lEROBOAM (DîmV 'hpoÔoérj.), no-
neiiias levita et Semei l'raler eius (2 Par.
men duorum regum Israël.
31,13).
10. Unus ex filiis Aelani, qui uxores 1. leroboam I. erat filius Nabat,
alienigenas iubentc Esdra diiniseruiii Ephraimita de urbe Sareda, vir fortis
(Esdr. 10,20). et potens, quem Salomon rex vidons
11. Uiuis ex filiis Zethua, qui uxores esse bonae indolis et industrium consti-
alienigenas iuhente Esdra dimiseruni tuerat praefectum super tribula univer-
(Esdr. 10,27; Vulgata leriniuth). sae domus loseph (3 Reg. 1 1,20. 28) i. e.
12. lerimoth (mD"!% 'Upiixouô, 'hp- super servitia quae ab Ephraimitis prae-
[xoûO), urbs tribus luda, in prima pro-
standa erant (hebr. super omne onus
viucia Sephelae enumerata (los. 15,35),
domus loseph). Cum Salomon aedifica-

cuius rex Pharam. cum quattuor

aliis
ret MeJlo et occlùderet rupturam (val-
lem) civitatis David, videtur iam aliquam
regibiis Gabaon oppugnavit et a losue
movisse rebellionem contra Salomonem
interiectus est (los. 10,3. 5. 23; 12,11), ;

a filiis luda ex captivitate reducibus

denuo habitala (Neh. 11,29; Vulgata le-
rimuth). Apud Eusebium et S. Hierony-
mum (Onom. éd. Lag. 266,38; 132,31)
vocatur lernuis et agnoscitur villa Isp-
Ephraimitae enim aegre ferebant quod
onera et servitia sibi a rege tribus luda
imponerentur; conquerebantur enim de
iugo durissimo (3 Reg. 11,27; 12,4).
Cum Salomon sese idololalriae dedisset,

[jLo/^wç, lermucha 10 mil. pass. ab Eleu-

Ahias propheta in nomine Domini an-
nuntiavit leroboam ipsum fore regem
tlieropoli lerusalem versus sita. Hodie
super deèem tribus, quia Doininus scis-
Khubet el-Yarmûq. Quodsi apud Euse-
surus esset regnum de manu Salomonis,
bium et S. Hieronymum s. v. Maosu,
ita ut eius filius solum futurus esset rex
larimuth (1. c. 266,24; 132,10) de nostra
tribuum duarum; simul promisit lero-
urbe sermo est, error admittendus erit
in distantia his locis notata, siquidem
boam, si fidelem cultorem Domini se
praestaret fore ut domus eius regiam
dicunt "laoEï";, larimuth 4 mil. pass. ab
retineret dignitatem (3 Reg. 11,29 ss.).
Eleutheropoli distare et esse iuxta villam
Esthaol, quam villam tamen alibi 10 mil.
Cum Ahias diceret regnabis super om-
:

nia quae desiderat anima tua, dubium

pass. ab Eleutheropoli abesse dicunt.
non est quin eo iam tempore leroboam
Cf. RoOinson, Palaestina 599; Guérin,
II. animo volverit quomodo contribules suos
Jirdée II. 371-374; Sttrveij of West. Pal. aservitio régis luda liberaret. Eiusmodi
Mein. III. 128; D. Zaneccllia, La Palestine quoque conatus non defuisse videntui',
d'aujourd'hui 1899 II. 270; B>ihl, Alt. Pal. sicut de uno mentio fit levavit manuni
:

1896 p. 194; G. A. Smith, Hist. Geogr. of

contra regem (3 Reg. 11,20). Quare facile
the Holy Land, Plaie I. IV.
intellegitur, cur Salomon eum voluerit

lERIMUTH V. lERIMOTH 2 et 11 et occidere. leroboam autem fugit in Aegy-

12.
ptum ad Sesac regem ibique mansit
usque ad mortem Salomonis. Secundum
lERIOTH (m'"n'; 'lepiwS, apud enim Domini verbum pcr Ahiam prophe-
Swete B 'EXu.'jO, A hpioSO), lilius Caleb tam non futurum erat ut regnum ei
lilii Hesron, ex Azubagenitus secundum contingeret nisi mortuo Salomone. In
Vulgatam 1 Par. 2,18. Sed textus hebrai- codice Vaticano LXX legitur Sesac dédisse
cus ita emendandus videtur, ut legatur : illi uxorem Ano sororem seniorem uxoris
Caleb lilius Herson accepit uxorem Azu- suae (ad 3 Reg, 12,24). Ephraimitas
bam liliam lerioth. Cf. F. de Hiimme- mortuo Salomone spem suam posuisse
lauer, Comm. in Num. p. 189. in leroboam, ut eius ope a servitiis li-

lERMAI ("ID11, 'l£pa[j.E([x), unus de berarentur, indicatur eo quod ad eum

miserunt et eum vocarimt in Sichem,.
liliis Hasom, qui uxores alienigenas di-
ubi Roboam ab iis consalutari l'ox vo-
mittere ab Esdra iussi sunt (Esdr. 10,33). luit. Veruin antequani ei obsequium
lEROBAAL v. GEDEON. sponderent, post'ularunt ut imminuerel
C(H lEHOHOAM. lEROIIAM. 60^2

(le iiijio g-i'uvissiiiiu (|iiu(l Salonioa im- liavitruinam donuis leroboam et mor-
posuisset. (Jiiotl l'iiin illo diirisolas|M'ris lem lilii (3 IXo'^. 14,1 ss.); eo tempore
vpi'ltis jip;4aiot minis additis, tciltiis dc- leroboam babitavit in Tliersa (v. 17).
ctMii rccosseriuil a doiiin David ol loro- Regnavit per annos viginti duos; sed
boaiii caiislilutus est ro\ Israël. Voliiil postquain a Domino recessil et idolola-
([uidoni Roboain cxpedilione sla-
Itollica triam fovit, regnuni eius bellis turbatum
tiiii omnes sihi siihiiccre; at cuni Se- est (2 Pai'. 12,15); uti a Roboaui, ita
mcias propheta nomiiie Dci belluin ([uoque al) eius lilio Abia inq)ugnatus
prohibcrot si'initicans Doiiin parlom est. Abia magnam ei cladcui intulit; cor-
ret;ni ahstulisse tloimii David, liidaei Dco rueruut vulnerati ex Israël (punginita
obseqiienlos in suaiu (|uisqiie domuiii millia virorum fortium et Abia persecu-
rcversi siint. tus est fugientem leroboam et cepit
leroboam auteni Siclicm inunivit, iir- Betbel, lesana, Epbron ciun oppidis vi-
beni sitam inter montes Ilebal et Gari- cinis (2 Par. 13,16 s.). Qua clade accepta
zim, ibitiue habitavit; pariter munivit non valuit ultra resistere leroboam in
Plianiiel trans lordanem prope laboc diebus Abia. «Juo mortis génère obierit
lluviiini. Ut rej^iuini suum stabiliret, non indicalur, sed dicitur quem percus- :

eobibendos esse putavit Isi-aelitas, ne
asccnderent in lerusaleni ad adoranduni
Doniinum, ne converLercntur corda
eoruni ad regeni Iiida, et plane oblitus,
sibi mandata Dei dum servaret promis-
sam esse dominationem stabilem, hu-
mana uti volait prudentia instituens
eultum Domini sub symbolo vituli aure
in Betbel et Dan, i. e. in regni parte
méridional! et seplemtrionali; praeterea
i'ecit fana in excelsis et abicctis sacer-
dotibus Domini et levilis ex stirpe a
Domino electa qui in ludam
leni migrabant sacerdotes constituit ex
plèbe (cf. 3 Reg. 12,31; 13,33; 2 Par.
11,13-16) et diom sollemnem celebrari
sit Dominus et mortuus est (2 Par. 13,
20); unde morte praematura in poenam
scelerum abreptus est. Nadab lilius eius
regnavit pro eo (3 Reg. 14,20K
2. Ierol)oam II. tUius loas régis Israël m,
regnavit in Samaria annis quadraginla ï
et uno. Féliciter pugnavit; nam regnum
Israël usque ad eos extendit terminos
quos regnum luda sub Davide et Salo-
monc babuerat; ipse restituit terminos
Israël ab introitu Ematb usque ad mare
solitudinis, iuxta sermonem Domini per
et lerusa- lonam propbetam (4 Reg. 14,23; cf. Am.
6,13). Prosperam banc regni conditionem
ad Dei misericordiani refei-ri debere
s. auctor monet vidit enim Dominus
:

iussitquintadecima die mensis octavi. affliclionem Israël amaram nimis... sal-

Verum culln boc contra legem institnto
qui in ipsa vitulorum imagine iam ad
idololatriam vergebat lerol)Oam ruinam
domus suae invexit, quae ei statiin prae-
dicta est a viro Dei, cum
illosollemni adoleret incensum (cf. 3
Reg. 13,1-6). Frustra admonitus a pro-
pheta leroboam in inceptis perstitit et
vavit eos in manu leroboam lilii loas
(4 Reg. 14,26. 27). Verum regem et po-
pulum se praestitisse postea valde in-
gratos et idololatria et variis sceleribus
in Betbel die se maculasse, luculenter patet ex pro-
phctia Osée et Amos, qui propler ea
tlagitia ruinam regni fuiuram annun-
tiant. Etde leroboam fertur iudicium :

peccare fecit Israël et eius exemplum fecitquod malum est coram Domino;
[tossimum quasi iiire (piodam beredita- non récessif ab omnibus peccatis lero-
rio in regno Israël ita invaluil, ut rcges boam lilii Nabat qui peccare fecit Israël
Israël in leroboam andtulare et a
via (1. c. V. 24). (^)uod Amos
praedixeral no- i
peccatis leroboam non recedei-e saepe mine Dei : consurgam super domum ^
dicantur (cf. 3 Reg. 10,2. 19. 26. 31 22, ; leroboam in gladio ^7,0), implelum est
:i3; 4 Reg. 3,3; 10,2!). 31 13,2. 6,11 etc.).
; in lilio eius Zacbaria (4 Reg. i:>,IOK
Cum lilius lîius Abia aegrotarct, nusil
1. KNAUKNBAUKK.
uxorcm suani ad pr()|ilielam Abiam,
ipiae eum babilu con)inutalo ne coiiiut-
sceretur consuleret <le nioi-bo lilii. Al lEROHAM ariTi; 1A.\ IspsfAEiiX,

propbeta admonilus a Domino ei annun- 'ispoSodtu., "lpod(|jL, IpaâjA, 'lptod(6, l'opdix.

603 lEROHAM. JERUSALEM. 664

"hpoa[i.). 1. Paler Elcana palris Samuelis lERUSALEM. 1. Nomina. 1. Hie-

de génère Caath (1 Reg. 1,1; 1 Par. rosolyma, civitas et ludaeis, et Christia-
6,27. 34). nis et Mahometanis prae céleris sancta,
2. Princepslamiliac beniaminilicae in atque ipsis paganis « longe clarissima
lerusalem 1 Par. 8,27) idem videlur
( ; urbium Orientis, non ludaeae modo »
esse ac {Plin. V. 14,70) et « famosa urbs » {Tacit.
3. leroham pater lobaniae principis Hist. 5,2), in libris sacris hebraicis
cognationis beniaminilicae in lerusalem D^\yi"!i (pro n^ki?"!"!'') et rarius nibu;ni
(1 Par. 9,8).
4. Sacerdos de domo Melchiae, patcr (l Par. 3,5; 2 Par. 25,1; 1er. 26,18;

Adaiae Babylone reversi cum 242 patri- Eslh. 2,6) et oSarni (Ps. 79,3 et in
bus lamilias (1 Par. 9,12; Neh. 11,12). pausa) appellatur. Idem nomen in co-
5. leroham Beniaminita de Gedor gnatis linguis semiticis sub eadem
(v. GEDOR 2), cuius filii Davidi in Sicelo^g
fere forma occurrit (chald. DSiimi et
se iunxerunt (1 Par. 12,7).
6. Danita, cuius iilius Ezrihel erat D^îTlT'; syr. D'^ïirTiN'; assyr. Urusalim
princeps tribus Dan, quando David po- in tab. Tell-el-'Amarna n. 180. 181. 183.
pulum numcrabat Par. 27,22). (1 185 éd. Winckler, Ursalimmu; arab.
al.
7. Paler Azariae centurionis a loiada Unshalam) etin versionem
similiter
ponlifice edocti de rationc, qua Athalia graecam V. T. textumque N. T. atque in
essel regno privanda et loas rex consli- versionem latinam transi il sub duplici
tuendus (2 Par. 23,1). forma 'IepoyaaXï][i (in LXX et in N. T. ;

lERON Cïixi"). Ktpod, A 'lapiwv), urbs al. lerusalem (communior

'hpouaaXïîji) ,

forma in Vuigata, maxime in V. T. in ;

munila (los. 19,38) inter illas, quae los.

multis codicibus Hierusalem), et 'hpo-
19,35-38 post descriptionem finium Ne-
nôluiia (1 Mach. 1,14; 10,43; 11,34;
phthali inseruntur et arces ïyriorum
2 Mach. et N. T.; al. 'Ispoa6Xu[jia), lero-
esse censentur (F. de Hummelauer ad
solyma (Vuigata ib. plerique codices ;
h. 1.). Yûrùn medio fere
Coniiciunt esse
HierosoU/ma). Utraque forma, commu-
intervalio inter lacum Hfde et Scalam lerusalem^
nius tamen 'Ispo'jaaXTJix et
Tyriorum. Utrum Yârûn in finibus Aser de Lagardc,
etiam in Onomasticis (cf. P.
an Neplithali conlineatur, non satis 11-
Onomastica sacra) et in Itinerariis fré-
quet.
quenter occurrit; losephus vero aliique
Cf. Guériii, Galilée II. 105-107; Siirveij scriptores 'hpocjôXuaa, HierosoUjma prae-
of West. Pal. Meni. I. 204. 258 s.; D. Za- ferunt.
necchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 In exponendo hoc nomine auctores
II. 709; Buhl, Alt. Pal. 1896 p. 233.
magnopere dissentiunt. Certe audiendi
lEROSOLYMA v. JERUSALEM. non sunt, qui vestigia losephi premen-
tes (.\nt. I. 10,2, éd. Niese 180; Bell,
lERSIA (.T'wnV''. "b-aapxia) Benia- graecam sta-
iud. VI. 10,1, Niese 438)
minita, unus ex filiis leroham (1 Par. tuant vocis Hierosolymorum originem
8,27). (quasi cum manifeste ea-
tepbv SoXu[jLà),

dem atque antiquior forma hebraica

sit
lERUEL. solitudo (SnTII "l3.Ta, n lerusalem. At neque indubium ex he-
£pr);xc; 'hotrjX), pars quaedam deserti luda bi^aica lingua proponitur etymon. Quod
inter Engaddi et desertum Thecue (2 antiquis maxime placuit « visio pacis »
Par. 20,16). Reliqua vide s. v. BENE- (111 = ikSii « vident ») (S. Hieronymus,
DICTIONIS VALLIS. Liber interpret. hebr. nom., éd. Lagarde
lERUSA (N'w'lli, nril"'; 'Ispouaâ), p. 50,9 s. etc.),a recentioribus commu-
niter reicitur post Hadr. Relandum, qui
fdia Sadoc, uxor Oziae régis luda de-
cimi, mater loatham régis luda unde-
nomen «^ possessionem hereditariam
pacis )) (nS^y tij'n"') interpretatur. Alii
cimi post scissionem regnorum (4 Reg.
lo,33; 2 Par. 27,1). polius « fundationem pacis s. salulis et
605 IKRU SALEM. lERUSALEM. ()0G

iiicoliiinilalis » Gesenius) vel « fiindalio- 3. Variis aliis nominibus a scriptori-

nem Salem » i. f. dei pacis [Grill) expli- bus profanis designalur. yVeliiis lladria-
caudimi n'iiseiil ^scil. D^U mi^l. I*luri- uus Inii»eiat()r urbem posl novam sub
Bar Kocbba lebellionem a. 135 p. Cbr.
hiis ex comparaliono ciun assyi'. Urusa-
caplam et in coloniam romanam conver-
liiii twpositio « iirbs (dei) Salem » {Sayce,
sam (]oloniaiii Aeliam C.apitolinam ap-
Jastruu') seu potins « civilas pacis » vci
pellavil, (pio muninc in nummis romanis
« urbs lirina » placuil.
secundi et lerlii saeculi l'reiiuenter desi-
2. Praotoi- nomou iioc, ciuod plus
gnatui'. Inde uomtm Aclia (A?Xta; item
([uam ocliu^entit's in saeris libris ime- per plura saecula l'ère unice
arab. lliyi't)
iiiliir, aliiidiiccurril lebus (D12% 'I£6oj:),
in usu eral, ila ut anliquum nomen le-
quo urbs, iam occupationem israe-
aille rusalem a paganis fera ignoraretur (cf.
liticam leiusalem dicta, ab incolis lebu- Kuseh., De mari. Pal. c. 11. Migne, P.
saeis (^Dl2i Gen. 10,10; 15,21 etc.; idem G. 20,1504 s.); quamquam in Onoma-
sticis saeris et Itinerariis scriptoribus-
los. 18,28 pro lerusalem, sicut t"
que ecclesiasticis etiam nomina biltlica
^D13^^ lud. 19,11) videturappellata esse adhibebantur, uli in caria gcograpliica
(lud. 11). 10 s.; 1 Par. 11,4 s. In Vulgata niadabena saec. G. r) àyia r.àXiz 'hpouaa-
etiam los. 18,28 et lud. 19,14). (Xt^ij.] legimus. Scriplores arabes medii
Suai qui etiam Salem tOen. 14,18), aevi urbem el-bcit el-muqaddas (al. beit
regiam .Melcbisedech eamdem dicant , el-maqdÀs) « domum sanctam » appel-
atque leriisalrm aucloritate losephi
, lare soient; incolae vero bodierni el-Quds
nixi Cil. ce). Al quamquam in Ps. 75,3 « sanctam » vel el-Qudfi el-Shertf < san-
(hebr. 76,3) ferlasse illud dSïJ2, quod ctam, nobilem », licet Christiani atque
ludaei etiam Yernsalhn adbibeant.
Vulgala cum LXX in pace vertit, in Sa-
Similem appellationem iam antiqui-
lem exponendum et de lerusalem intel-
tus viguisse praeter textus citatos Scri-
leg-endum est, priorem illam Salem pro-
pturae iuxta aliquos etiam nomen urbis
babilius ab bac dislinguendam esse exi-
stimamus. Ceterum vide SALEM 1.
Cadytls (KaouTt;, quasi aram. xn^Tp =
In libris poeticis et propbeticis insu-
= bebr. uilp) pênes Herodotum (2,

per nomen Sion ("|iiï, 2i£tti.v et Zié^), 159; 3,5) indicat, quam eamdem esse

quod proprie arcem lebusaeorum signi- atque Hierosolyma existimant. Alii e

licabat, ad dcsignandam totam urbem contra eo nomine potius Gath vel Ga-
adhibetur iPs. 50,20 Is. 10,24 etc. V. in-
;
zam significari censent.

fra VI In iisdem libris varia appellativa

.

Cf. Hadr. Relandi Palaestina, Trajecti

Hierosolymis specialim allribuuutur di- :

Bat. 1714, p. 207 (Aelia). 668-70 (Cadytis).

citur civitds pi" Is. 60,6 et li'jn Ez. 7,
832-5 (Jérusalem); E. F. K. Roseumiiller.
23 pro --'H* TV 2 Par. 25,28 legendum Bibl. Allerth. II. 2 p. Tobler, To-
202 ; T.
;

m yy cum LXX, Syr., Vulgata et

pogr. von Jérusalem Jul. Grill,
Ueber Entstehung und Hedeutung des Na-
I. p. 1 s.;

4 Reg. 14,20), civitas sancta et c. sancti inens Jérusalem in Zeilscbr. f. alttest. Wiss.
(U?"îpn T'y Neh. 11,1; Is. 52,1. Cf. IV. 1884, p. 134-48; V. Giiérin, Jérusalem
cil. 1, p. 1-6; .1. //. Sayce. Tlie higher Criti-
T]^"ip T'y urbs mncta tua Dan. 9,24; ï)
cism and Uie verdict of the Monuments éd.
ayt'a no'Xi; Alallh. 27,53), civitos Dei 5, p. 176;//. Ziiiimeni in Zeitschr. f. Ass.
VI. 18>U, p. 262 s. M. Jastrow in Journ. ol
; J
(in'lNn l^'J Ps. 8G[87], 3; cf. 4o[46], 5),
Bibl. Lit. XL 1892, p. 105; J. miler, Slu- ^
dvitas Domî^t (ni.i^ T'y Is. 60,14). Vo- dien zumlll. u. IV. Buclie d. Kôn. p. 18-20.
— Praelorea v. Gesenius, Thés., Fr. Broivn
catur etiam .Ine/ S^nx Is. 29,1 s. 7; et al. It'x. hebr. s. v..

quod communiler cum A([uila et

'\piïîX),
Discriuien formae nSu?!"!^ et qS" potins

Symmacito « leo Dei », ab aliis cum pronunlialioni tribuendum censel Kelandus

parapbraste cbaldaeo « altare Dei » cx- (I. c, 835), (piaïKvis vulgo diratur i)rioicm
ponilur. esse dualem, eo tpiod lerusalem in su|>erio-
667 JERUSALEM. JERUSALEM. 668

rem et inferiorem divisa sit; recentiores vero aediflciis exstruendis aptissimos, ex qui-
eam poilus formationera localem agnoscunt. bus strala inferiora ab incolis bodiernis
Forma n"'St"'iT' oliam in nummis raacha- melehe (v. gr. in lapicidinis regiis prope
baicis invenitur; cf.Levy, Gescli. d. jiid. portam damascenam), média vero mlzzi
Munz. p. 42 s. — Hierosolyma plerumque, (V. gr. in monumentis Absalom et losa-
sicut 'Ispoa6Xuna, est neutrum jjlur. ; inter-
phat), superiora ka'kûle (v. gr. in monte
dum in Vulgata (1 2 Mach. 3,9:
Mach. 1.22;
appellantur;
Oliveti) praeterea species
Matlh. 2,1 etc.) est fem. sing.. sicut graecuin
Mallli. 2,3. Eius loco etiam Solijma a poetis
nûr't praecipue pro focis construendis
iMartial. XI. 94,.5) et scriptoribus eccle- inservit. Etiam pyritao (Feuersteine) in
siasticis adhibetur (cf. etiam losepli. 11. ce. regione abundant, praesertim in latere
et Ant. Vil. 3,2, éd. Niese 67; Tacit. Hist. septemtrionali et occidentali montis
5,2). —
'l£pou(7a)>-^[jL ia N. T. est communior Oliveti, ubi clivus et putcus et vallis a
forma lu scriptis S. Lucae et S. Pauli et in pyritis {el-sûwân) nomen acceperunt.
Apocalypsi S. loannis, qui in Evangello,
2. Ut accuratius coUiuni quibus urbs
uti S. Matthaeus (exe. 23,37) et S. Marcus,
superstruitur formam atque naturam
'l£poaôÀu(Jia scribit.
cognoscamus, varias regionis valles bene
II. Situs. Vallès et Colles. distinguamus oportet. Itacjue duae val-
1. Urbs Hierosolymorum hodie, sicut les prol'undae urbem extrinsecus ita
olim, fere in centro antiqiiae provinciae cingunt, ut in uno latere septemtrionali
ludaeae .sita est, « umbilicus terrae » a quasi isthmo quodam cum regione cir-
quibusdam haud incongrue appellata cumiacento cohaereat. Altéra eaque
{Flav. los. Bell. II. 3,5 N. 52. Cf. Ez. praecipua, anliquilus torrens Cedron
5,5). A
mari Mediterraneo 52 kilome- dicta, in parte borcali urbis occidentem
Iris, a lordane 30 km distat, situmque versus ex pluribus minoribus valliculis
occupât geograpliice pro ecclesia S. Se- {Wâdi Lûqâ, Wâdi el-djôz) ortum du-
pulcri determinatum 31° 46' 45" lat. cit, quae unara coniunctae (hodie
in
]3or> et 35° 13' 25" long, orient. Green- Wâdi 'aqabet el-sûwân) in orientem di-
wich. (sec. C. R. Conder). Altitudo ur- riguntur; dein vero ad radiées inontis
ambitum eius hodiernum consi-
bis, si Olivarum cursum prorsus australem no-
deramus, minima est 720 nietr. (prope raenque novum Wâdi Sitti Marymn (i. e.
Bûh el-Moghâribe) maxima 790 m (propc
, vallis Dominae Mariae) et in parte infe-
angulum inler septemtrionem et occa- riore etiam Wâdi Sihvân a pago vicino
sum solisj. assumens, orientalem urbis partem ab
Colles bierosolymilani ad eam rcgio- eodem monte Olivarum et a monte Scan-
nis montanae Palaestinae meridionalis dali seiungit, atque mox cum altéra
partem pertinent, (piae a vertice mon- valle occidentali coniuncta et nomine
tium (818 m) orientem versus gradalim communi Wâdi el-nâr i. e. vallis ignis
in depressionem prol'undam maris Mor- appellata, inter mcridiem et ortum solis
tui —
393,8 m) descendit. Urbs ad
( ad mare Mortuum descendit. Altéra au-
ipsum aquarum inter mare Mediterra- tem haec vallis ab occidente, haud longe
neum vallem([ue lordanis divortium a priore, orta et per piscinam Mamillae
quam proxime accedit, quippe quod transiens, in orientem directa ad murum
iuxta piscinam quam dicunt Âlamillae occidentalem urbis accedit; prope por-
collemque vicinum septemtrionalem Rils tam eius principalem a loppe dictam in
el-Meshârif (817 m) seu Scopum transit. austrum conversa, sed mox iterum ad
Omnis regioadmodum aridaalquesaxosa orientem vertens partem occidentalem
est torrentiuni faucibus di-
variisque et australem urbis attingit, in parte su-
se! nditur, quibus hodie vix unus
ex periore Wadi el-mès (ab arbore Celtis
aiit altor tempore pluviarum aquae ri- australis L., arab. mrs), mox Wâdi el-
vuluni cxhibet. Geologice considerata rabâbi dicta, donec priori valli unita
ad lorniationem quam vocant cretosam unum cum illa nomen Wâdi cl-nâr as-

perlinet, et in vicinia urbis, inimo in- sumit.

Ira ipsa eius moenia, optimos lapides Prior vallis in libris sacris, sicut in
calcai'ios atquc marmoreos suppeditat. scriptis FI. Josephi, toirens s. convaUis
 ,

cr/j IKiaSALEM. IHUSALKM. <i7()

Ccdron, iii parle inloiiore cliam campi deranuis, allissima urbis pars iu C(die
Cedron au. lit (v. CKDRON). Praelcrea occidentali (777 metra) super Icmpliiiu
traditione liulaeonim, Clii'istianorum in medio colK^ orienlali (744 m) siluiu
MalioiiK'tanuriiin o^ivallis losaphat, ipso 33 melris eminebal, super vallem vero
noniinc locum imiicii f^cnci'alis desi- interiorem in parte eius liiedia (c.
j:naiis (v.lOS.VlMlAT 7). Allt'ra autem 700 m) 77 m, in parle infima (025 m)
vallis comiminiler Geennom i. c. valHs prope fontem Siloe 1">2 m, atque super
Ennom (Viili:ala los. 18,10) esse dicitur valles cxleriores in média earum parte
(v. KNNOM \allis), in qiia oliin al)omi- 100 fere metris.
naliones culliis Moloch celelirabanliir in In S. Scriptura lerusalem dicitur luii-
loco Toplielh iv. TOlMIKTIl;. loscphus data « in moutibus sanctis » (Ps. 80
liane alteram vallcni ipiaiii \a descri- [87], 1 cf. Ps. 47[48], 2), et « a coUi-
;

plione urltis coininemoial (Anl. XV. 11, bus » urbis (nlyaana) conlritioiiem
5, N. 410; Hell. iiid. V. 4,1, N. 136. magnam fuluram poenam
in incolaruni
141\ nomine « vallis fonlis » vidctur de- propbeta pracdicit (Soph. 1,10). E\ bis
signare (-Tiv TÎ)ç 7:r)Y^; ç.âpayN'X IJell. illd.
collibus celeberriinus erat inons Sioii,
V. 12,2, N. 50b).
de quo mox specialius inquirendum
Haiid procul a loco, ubi vallis austra-
erit, cum de partibus urbis agemus (n.
lis et orientalis in ununi coniluunt, 130
VI). Collis orientalis, in quo lemplum a
melris siiperius, alia terlia ^vallis
•fere
Salomone aedilkatuni est, a Chronisla
cum hac orienlali coniungitur, quae in
nions Moria appellatur (nin'Qn 1"
eadem regione septemtrionali inter
Wâdi Lûqi't et \V. cl-im's orla, colles a 2 Par. 3,1; v. MORIA); pars eius me-
duabiis prioi'ibiis vallibus extrinsecus ridionalis dicebatur Op/iel (^EVn 2 Par.
circunulatos niodios a septemtrione in
OPHEL). Extra ambitum
27,3 etc.; v.
ansiriim fere porrecta pertransiens in
antiquae tempore Chrisli, ab
urbis
diias parles dislingiiil, occidentalem el
Agrippa autem in eum inclusus, erat
orienlalem. Ubi haec vallis, quae ab in-
monticulus prac céleris venerabilis Cal-
colis nomine communi el-Wfid « vallis »
varin s. Golgotha (v. CALVARIA, GOL-
appellatur, l'ère cursum suum médium
altingit, aliavallis lateralis ab occasu
GOTHA), quem immerilo nonnulli cum
loco Goath a leremia commcinoratu
veniens se illi adiungit, quae collem
occidentalem iterum in duas dividit componunt (1er. 31,39; v. GOATH.V).
partes, auslralem et septemlrionalem. 4. Quamvis colles urbis respeclu val-
Siniiliter collis orientalis parva quadam lium circumiacenlium salis emineanl,
vallc laterali, quae ab occasu in torren- undiquc tamen aUioribus monlibus cir-
tem Cedron descendit et a nonnullis cumdati sunt « lerusalem, montes in
:

Caphetctha Mach. 12,37) vocatur, in

1
circuitu eius » (Ps. 124 |^12o],2; cf. « ba-
bitatrix vallis » 1er. 21,13 el /. Knaben-
partem mcridionalem ctborealem seiun-
baiier in b. 1.; Is. 22,1. 5; Soph. 1,11).
yitur.
3. Itaque urbs hicrosolymitana super Ab oriente moiia olivarum s. oliveti, bo-
duos colles principales aediticata est, die Djebel el-Tûr vel etiam Dj. zeitûn

id quod FI. losephus (Bell. iud. V. 4,1, JV.

nominal us, ad altiludinem 818 m exsur-
7:6X1;] unsp oûo Xo'fwv àv- gil, vallem Cedron fere 130 collemque
130 aÙTT) [AÈv [rj

ziT.pôiuyr.oi £/.f.cî-uo [lÉari odpa-yyi oiï,pr][i.£va)v)

orienlalem urbis 74 metris excedens;
etc. Tacitus (Hisl. o,ll « duos colles pars auslralis ipsius ab incolis Djchel
immensum edilos daudebant mûri »} batn el-haiva, a peregrinis communilei-
di)antiqua ui'bc pari 1er testantur. Cum mo7is scandali appellatur nec improbabi-

ab occasu ad orientem versus liter ilicilur esse ille mo«s offrnsionh, ad

loci situs
et ab aquilone in austi'um gradatim de-
cuiu dexteram parlem Salomon excelsa
sceudat, collis occidenlalis el partes bo- idobu'um Aslarotb, Cbamos, .Melcboui
erexerat (4 Wvii. 23,13; v. OFFENSlo-
réales orienlalem clivimi parlesque au-
strales altiludine superaul. Si spalium MS MONS. OLIVARI M MONS).
aiilitiuae civitalis tempore C.lu'isti consi- Ab occasu sol h ille enuiu'l,
671 lERUSALEM. lERUSALEM. 672

« qui est contra Gecnnom ad occiden- /aiv6jroXi; vel = Nni") HH, « domus oli-
tem in summitate vallis Raphaim contra vae quarto loco a losepho comme-
»),
aquilonem M (los. 13,8; 18,16), altitudi- moratus, borealis scil. collis orientalis
nem 796 m attingens, qui liaud imme- pars, e regione templi et arcis Antoniae
rito ccnsetur esse collis Gareb a leremia (v. infra) sita et parva valle naturali ac

conimemoratus (1er. 31,39; v. GAREB); profunda fossa ab ea disiuncta, quae

pars eius australis (777 m) in cuius , post Christi aetatem a rege Agrippa
ascensu declivi ager Haceldama osten- urbi addita est [N. 148 s.).
ditur (V. HACELDAMA), Arabibus Djebel Dissentiunt vero auctores praecipue
abu tôr vocatur, peregrinis vero est mons in duobus aliis collibus deflniendis qui ,

mali consilii, eo quod ibi villa Caiphae a losepho secundo et tertio loco enume-
pontificis putatur fuisse, in qua « consi- rantur, Acra scil. qui inferiorem sus-<(

lium dederat ludaeis quia expedit

: tinebat civitatem » et huic ex adverso
unum honiineni mori pro populo » (lo. situs tertius collis. lam consideranti
11,49 s.; 18,14). auctorem nostrum in describenda urbe
Inter aquilonem et occasum colles specialiter ad varia ipsius moenia atten-
prope moenia 800 metra superant et dere, templum autem altissimis mûris
haud procul ad 818 m assurgunt {Karm undique circumdatum ab eodem semper
Ahmed QiRns el-nâdir), eandemque alti- taftiquam urbi oppositum et in proprio
ludinem montes septemtrionales anti- clivo coUocatum designari, satis proba-
quitus Scoims vocati attingunt (Sxo7i6ç bile videbitur, montem templi alteru-
Flav. los. Ant. XI. 8,5, iV. 329 [a ludaeis trum istorum collium necessario censen-
Saostv dictus]; Bell. iud. II. 19,4. 7, JV. dum esse; at non Acram ergo tertium :

528. 542; V. 3,2, N. 106. 108). illum collem buic ex adverso situni.
Urbs sancta, cuni hisce montibus un- Porro Acra sive collis secundus, qui
dique circumdata sit, nonnisi ex locis inferiorem sustinebat civitatem, a tem-
propinquis ipsisque coUibus vicinis vi- ple olim lata vallc separabatur {jzka.Tdix
deri potest, ex quibus peregrinis medii cpdtpaYyi oi£tpY6u.£voç) ,
quae ab Hasmo-
aevi celeber erat « 7nons gaicdii » iuxta naeis aggeribus ingestis compléta est,
viam inter aquilonem et occasum situs, eo animo, ut civitas cum templo coniun-
« e quo diu desiderata conspicitur lero- geretur itaque eo tempore quod in
:

solyma » (S. Theotonii peregrinatio a. descriptione nostra consideratur, vallis

1112, ActaSS. Febr. III. p. 114). illa iam non apparebat. Praeterea collis
5. De celeberrima controversia quoad ille secundus natura altior erat, quam
colles a FI. losepho in descriptione pa- tertius, templumque superemincbat;
triae urbis memoratos verbum addere sed ab iisdem Hasmonaeis, scil. a Si-
iuvabit. Textus praecipue considerandus mone Macbabaeo (f 135 a. Chr.), ingenti
est initium illud notissimum descriptio- trium annorum labore in planum de-
nis Bell. iud. V. 4,1 et 2 {éd. Niese n. ductus ut templum iam altitudi-
est, ita
136-141 et 149). nem superaret {N. 139. Cf. Ant.
illius
lam vero, ut a notioribus incipiamus, XIII. 6,7, N. 215-217; Bell. iud. I. 1,4
quattuor intra moenia urbis colles au- 2,2, N. 39. 50). Facto huius demolitionis
ctor iudaeus distinguit primus « ille
: fidem negare idem videtur atque omnem
cui superior civitas insidet, longe erat losephi auctoritatem historicam ever-
excelsior et in longitudinem directior, tere. A primo autem colle fori superio-
adeoque propter munitioneni castellum ris secundus ille inferiorem sustinens
(s. spécula, opoûpiov) quidem a rege Da- civitatem média valle seiunctus erat,
vid appellabatur, a nobis auteni forum quae usque ad fontem Siloe descendens
superius (fj àvw àyopdt) » {N. 137). Satis Tyroipoeon (îr\ tCjv xupo7:otôJv Tipoaayopsuo-
constat primum hune colleni esse au- |j.£vri cpâpay? « vallis caseos conficien-
straleni partem collis occidentalis, quam tium ») appellabatur (JV. 136. 140);
super clivum orientalem 33 metris emi- forma denique huius secundi collis
nere diximus. Aller paritcr satis notus àfxcpfxupTo? dicitur (iV. 137) i. e. probabi-
est collis Bezetha (BsÇsOa = xmn
nu, lius utraque extremitate curvatus ad

LEXICON BIBUCUM. — T. U. 22
673 lERUSALESI. lERUSALEM. C74
[t. 'i[\-')9; M. liluncliOilioni in Zlschr.
inodiun luuae crosconlis (cf. 11. Iklaiid 18(j7,

Palacst. p. 81)2).
d. D. Pal.-Ver. .W. 1892, p. .^6 s.; XIX.

lani voro hisce indiciis omnilnis al(|nt'

reliquis loxlibus, ubi losopluis do Acra
seu iirbo inrei'iorc loquitur (cf. Ant. XII.
5,4; 9,3, JV. 252. 302 ss. Bell. iud. IV.
;
9,12, iY. 581; V. 6,1, JV. 253; Vi. 6,3, N.
354 s. etc.), maiore cuin probabililalc
vidotur satisficri dicondo, ui'beni iufe-
1896, p. 19-23 el lab. 3, Profil I et II. —
De re dimatica v. V. Guérin, Jéru-
salem p. 188-90; Th. Chaplin et 0. Kcr-
sten, Das Klima von Jérusalem, Zlschr.
d. D. Pal.-Ver. XIV. 1891, p. 93-112;
,/. niaisher in Quart. Slat. 1896 et ss. —
De collibus geueialim cf. H. Jtelandi Pa-
laest. p. 850-5 ;yi'f/. /{o/^inson, Palaestina II.

riorem scu Acrain sensu latiore a lose- p. 12-17. Sl-'iS; 71. Kilter, Erdkunde XVI.
paiieni, quae p. 315-27; T. Tobler, Topogr. von Jerus.
pho vocari illain iu-i)is
I. p. 14-52; F. Guérin, Jérusalem p. 181-92;
clivo meridionall coUis (iricutalis et se-
F. Buhl, Geogr. d. ait. Palaest. p. 93-6.
ptcmlrioiiali iugo collis oecidculalis in-
132 s. — De topographia FI. losephi cf.
sidebat : quac quideni colliuni parles, E. Hobinson 1. c. p. 45-53; W. Kiafft, Dit-
naluralitcr quideni scparatae, inipleta Topographie Jerusalems, Bonn 1846, p. 1-13.
tanicn superiore parle vallis el-ivâd in- i9-52; r. lobler 1. c. p. 29-39; Ciir. Ed.
ter templum et opposiluni clivuin collis Cnspari in Theol. Stud. u. Krit. 1864,
occidenlalis inleriacenlis, et ipso temple p. 309-28; F. Spiess.Q-AS, Jérusalem des Jo-
sephus, Berlin 1881; v. Klaiber in Ztschr.
allô niuro a reliquo monte disiuncto,
d. D. Pal.-Ver. III. 1880, p. 189-213; IV.
tauKjuaiu unus collis utraque extremi-
1881, p. 18-56; XI. 1888, p. 1-37; G. Gatt
lale ad modum lunae crescenlis curva- ib. X. 1887, p. 182-7; id. in Theol. Quar-
tus (à;a.9(y.ypToç) considerari potuernnt. lalschr. LXVI. 1884, p. 34-84; LXXI. 1889,
Sensu autem slrictiore Acra videtur in- p. Die Hùgel von Jérusalem,
77-125; id.,
tellegendum de arce seir acropoli in Freiburg i. B., 1897; M.-J. Lagrange in
parle illa septemlrionali collis occiden- Rev, bibl. I. 1892, p. 18-25: Alf. Schulz in
lalis olim sila (v. infra VII. 4). Vallis vero Theol. Quartalschr. LXXXII. 1900, p. 356-89.

Tyropoeon, quae Acrani sensu laliore a

foro superiore dividebal, el ipsa à[jLç(- III. Aquae. 1. Aquaruni copia.
xupToç, probabilius secundum hanc opi- Strabo urbem Hierosolymorum ^< inlus
nionem erit inferior pars vallis inlerio- aquis abundanlem, exterins omnino sic-

ris el-wnd ad fonlem Siloe descendentis cam » scribil (Ivxbç [lèv suuopov, èxtôç 5à

el vallis illa laleralis ab occasu venions, jcavTsXôJçoiiïjpôv XVI. 2,40, éd. Casaiib.

quani collem occidentalom in parlera p. 7(52;item n. 36, ib. p. 761). Simililer

auslralem et septemlrionaleni discer-
nere et niediae valli el-ivnd se adiun-
gere superius diximus.
In magna buius controversiae obscu-
ritalc lantaipie opinionimi varietate sen-
tenliaeexposilao, quae fore cum opiniono
comilis de Vogué et cl. Ch. Warrcn el
A. Schulz, alque ex parte eliani cum
E. Robinson, C. Schick aliisque concor-
dat, tamquam probabiliori adhaoren-
dum censemus, quamquam noque hanc
Timochares pênes Eusebium (Praep.
evang. 9,35, Migne 21,756 B) civilalom
ipsam aquis lluere, ita ut etiam ad lior-
los irrigandos sufticerenl, regionem vero
circumiacenlem usque ad 40 sladia ina-
quosam esse asseril. Unde cl FI. losephus
Syros sub Antiocho urbom obsideiiles el
Dio Cassais Bomanos sub Tilo et Guilcl-
mus Ti/rius Francos sub (iodofrodo ma-
gna aquaruni penuria laborasse narrant
(los. Ant. XIII. 8,2, N. 237; Dio Cass.

onmi diflicullale carcre libenler conco- 66,4; Guil. Ti/r. 8,4. 7. 24. Migne 201,
dimus. 410 D. 414 s. 432 B) incolas voro neqiie ,

in Scriplura nequo in liisloriaruni libris

Praeter auctores inferius citaiulos cf. umquani vel ipsogi-avissimae obsiilionis
C. Zinniienitann, Karloii und Pliiiie zur lemporo aquaruni inopiam passos esse
Top()gra|iliie des altcn Jenisalciii. Base! 187G,
logimus; imino, urbo capla crucig'M'i
cum « Degleilsclirift »: C. Scliick-I. Jîoizin-
« aquae ingénies copias » in domibus
ijer,Karlc dcr nilheren rmsebunj; von lerii-
invenorunl {Ihtil. Tyr. 8,24. M. 20l,
1). Pal. -Ver. XVIll. 1895,
salcin, in Zisclir. d.
Tab. i. —
!)(• cnnditionibus j^cologicis cf. 432 B).
0. Froas, Aus dein Orient (I), SluUsart l'orro quinqu(' |)olissinuun nuxlis an-
675 lERUSALEM. lERUSALEM. 676

tiquitus, sicut ex parte etiam hodie, in- iud. V, 4,1,iV. 140), sed quae hodie sal-

colis aquae suppeditabantur : fontibus sum potius et iniucundum saporem ha-

scilicet, puteis, cisternis, piscinis, aquae beat et vario atque intermittente fluxu
ductibns. neque adeo abundante ex interiore rupe
2. Fontes intra ambitum ipsius urbis profluat.
haberi non satis videtur constare. In Cum in libris sacris fons Rogel (los.
sermonc prophetico describilur quidem 15,7 etc.; v. ROGEL) et fons draconis
fons aquae abundantis subter limen tem- (Neh. 2,13 v. ; DRACONIS FONS) et aquae
pli ad oinentem egredientis (Ez. 47,1- Gihon (2 Par. 32,30 etc. v. GIHON) in
;

12. Cf. loel 4/18; Zach. 13,1; 14,8); sed vicinia urbis commemorentur (cf. 2 Par.
inde verus fons in monte templi exsistens 32,3 s.)
, fons ille Dominae Mariae ab
probari nequit. Ea vero quae in epistida aliis Rogel, ab aliis Gihon, nec non etiam
Aristeae (n. 88-91) et in ïalmude de fons draconis existimatur; probabilius
aquis templi referuntur, potius de cister- Rogel dicitur.
nis et aquaeductibus videntur intellc-
Praeter dictum fontem Virginis très
genda. At Tacitus, « templum in mo- temporanei fontes aquis pluvialibus per
dum arcis » porticusque eius egregium (c
aliquam annipartem nutriti in vicinia
propugnaculum » describens addit :

urbis inveniuntur 'Ain el-lôze infra

:

« Fons perennis aquae, cavati sub terra

Blr Eiyitb in vallc Cedron inferiorc,
montes, et piscinae cisternaeque scr-
'Ain el-mudauwara et 'Ain el-mwnn in
vandis imbribus » (Hist. 5,12) ubi « fons
:

latere septemtrionali montis Oliveti.

perennis aquae » fortasse de iisdem
Etiam antiquitus prope urbem plures
aquaeductibus interpretandum eril,
exstitisse fontes patet ex historia Eze-
quamvis ab ipso scriptore pro vero fonte
chiae, qui « inito cum principibus con-
sumatur (v. infra).
silio virisque fortissimis, ut obturarent
Nomen tamen fontis ab aliquibus tri-
capita l'ontium (niJ^Î?n inip~nN), qui
buitur aquis quae hodie 'Ai7i el-shep'i
i. e. « fons salutis )> audiunt quaeqne erant extra urbem,... congregavit plu-
balneis salutaribus Hammam el-shefâ rimam multitudinem et obturaverunt
iuxta latus occidentale templi propc cunctos fontes, et rivum qui fluebat in
Sûq eî-qattnnm inserviunt (cf. Robinson; niedio terrae )> (LXX tôv Tzoxafjibv -rbv ôio-

Tabler); at neque ibi fons proprie talis, pJÇovta otà 1% 7:6X£ojç 2 Par. 32,3 s.). Ubi-
sed potius puteus {Bîr Hammâm-el shefâ) nam fuerit ille rivus (Snsn), non con-
aquis paulatim percolantibus excipien-
stat (cf. E. Robinson, Neue Untersuch.
dis accommodatus videtur inveniri (cf.
liber die Topogr. Jerus. p. 111; H. v. Riess,
Schick). Fuerunt autem qui ibidem aquas
Atlas S. Script., 1896, p. H). Similiter
intermittentes piscinae Bethesdae sup-
FI. losephus plures fontes in regione
posuerint (v. infra).
suburbicaria commémorât (Bell. iud. V.
Etiam aquae Siloe a nonnullis auctori-
9,4, jY. 410 XTjV TE SiXwàv... xat xà; rpb xou
bus " fons Siloe » appcllantur {Flav. Io>i.
à'axEoç ajraaaç [Tîrjyaç]) et vallem hodie
,
Bell. iud. V. 4,1 et 2; 9,4. N. 140. 145.
Wâdi el-Rabâbi dictam (vallis Hinnom)
atque hodie quoque 'Ain Silwfin
,409 s.)
vallem fontis (x»jv t% ^»iy% csdEpay-fa) ap-
dicuntur, quamquam potius os canalis
pellat (Bell. iud. V, 12,2, N. '505).
aquam a fonte extra moenia sito co per-
ducentis ibidem inveniatur (v. SILOE).
3. Putei (arab. bïr, hebr. 1N*n), mé-
Extra urbem idem hic fons, 'Ain Sitti dium locum inter fontem et cisternam
Maryam « Fons Dominae Mariae » vcl lenentes, etiam in antiqua urbe proba-
'Ain umm d-daradj « Fons graduum » biliterhaud rari inveniebantur. Ampli-
dictus, hodie unicus fere est cui appel- tudinc haud adeo magna ex ipsa rupe
merito competat. Ad austrum
latio fontis excisa, aquis per varia strata percolan-
templi in latere dextro seu occidentali tibus excipiendis inserviebant; quas ta-
vallis Cedron situs est sub clivo Ophel, men ubi neglegenter constructae erant,
et aquam suppeditat a losepho aliisque propter fissuras rupis non valebant con-
« dulcem et abundantem » dictam (Bell. tinere (1er. 2,13). Os talis putei lapide
G77 JERUSALEM. JERUSALEM. G7H

magno, pleruiiuiucroluiido, ciaiulchaliii' sternas (juasnon foderint pioniillil

(Gen. 2l»,2 s. ; Lain. 3,o;5}. (Deut. Atque re vera vix uUa in
6,11).
In '[[isà iirbc nolissiiiuis est piileiis ilh; urbe invenielur domus quae cisterna
salulis quein modo coinmemoravimus careat (cf. Prov. 5,15; Is. 36,10, etc.),
{Bîr luimmâm el-shefâ). Kliani in non- et in maieribus aedificiis perimiltae et
niillis doniibus privatis antiquilus, siciit magnae ingcjitem eplimae atque frigidae
hodie, piileos fuisse exemplo viri illius (cf. 1er.6,7) aquac copiam praebent.
in Baluirim, ([ui habebal i)atciun in vc- Antiquiores communiter in ipsa rupo
slibulo SLio (2 Reg'. 17,18 s.), doconiur. excisai- sunt, parictibus boue laovigatis
Eliani in area lempli [Ilarâm el-sherlf) et caiMuonto coopertis; r(>ceutieres vere
pliives putei inveniuntiir. plei'umque mûris et concameratiene artc
Extra niocnia vero celcbor est puleus factis construuntur. Ferma et magnitu-
loi) (BJr 7u//(7è;Iudaeis puteiis loab) inIVa dine diversissimao sunt, modo eblongae,
Siloe situs, a percj^rinis (inde a saec. 10.) modo ([uadratae, mode rotundae, maio-
saepe « puteus Nehen^iae » vel « pufeiis res vol minores, prout loci conditie per-
ignis » (cf. vallis ignis, Wâdi el-nâr) di- miserit atque nécessitas postulaverit.
ctas, eo qiiod puteus ille altus et siccus Ut plurinmm duo vel etiam plura ora
credebatur, in quo Nehemias igneni tem- babent, lapidibus clausa, quorum alte-
père exsilii a sacerdotibus ibidem abs- rum excipiendis, hauricndis allerum
conditum reperit (2 Mach. 1,19 ss.). aquis inservit. Imbres vero ex tecte et
Altitudinem 38 m attingit, et per totum vestibulo atque impluvio in unum cel-
annum aquam opliniam praebet, quam lecti in cisternas ducuntur.
aestivo tempore otiam Hierosolymis ven- Praecipue area tcmpli permultis in-
dant. Post pluvias abundantes aqua gentibusque cisternis instructa erat (cf.
haud raro redundat rivulumque in valle Aristeas, Tacitus 1. cit.) ; ibi prebabiliter M
torrcnlis format, id quod incolae lam- maxima cisterna in diebus Simenis, sa- ^
quam futurae fertilitatis omen laeti exci- cerdetis magni, constructa est (Eccli. 51,
piunt. 3 hebr.), atque hodie in eadem 34 ci-
Interpreti arabi textus los. 15,7 in Po- sternae variae capacitalis puteique in-
lyglottis vulgato multisque auctoribus veniuntur (C. Schick, Tompel in lerusa-
recentioribus est fons Regel sed potius , lem, p. 292-305 et Tab. IV et IX).
ille puteus prefundus videtur dicendus Cisternae siccae, versus iinem aestatis
esse, quem lehannes III, patriarcha hie- non iam aquam sed lutum continentes,
rosolymitanus, anno 518 p. Chr. ex- etiam in carcerem adhibebantur, uti in
slruxissc aCyrilloScythepelitano, ceaeve historia leremiae leginuis (1er. 38,6-13.
scriptere, narratur (Vita S. Sabae c. 67). Cf. Lam. 3,53; Ps. 68,3; Zach. 9, H;
Quare alteram epinionem praeferendam Vulg. lacus). Quae cisterna leremiae ei'at
et fontem Regel eumdem cum fente De- in dôme Melchiae filii régis (Vulg. fUii
minae Mariae dicendum esse arbitramur Amelech) in vestibulo carceris (cf. Nch.
(V. ROGEL). 3,25); peregrinis olim estendebatur
4. Cisternae in urbe plurimae haben- prope piscinam Siloe et pertam civilatis
tur scrvandis imbribus vel etiani aquis {Theodosiiis c. 8; Anonymus[Antoninus]
aliunde adduclis acconmiodatae; nam c. 24, éd. P. Gei/er, p. 142.1 s.; 175,20 .
cum fontes intra urbinn non iuvenian- s.) vel etiam iuxta aream templi in loco
tur, ncquc ]niici sulTicoront, imbres vere putei salutaris {llammâm el-shefâ. Cf. /).
aiensibus bibcrnis tantum ab Octebri Zanecchia, La Palestina d'eggi I. p. 244),
vel Novembri ad Aprilem vol Maium hodie vere extra urbeni ante pertam da-
cadant, quavis aetate incelao praecipue mascenam iuxta cavernam, quae ab eo-
cisternis magnis et multis censtruendis dem propheta nemen accepit {Fr. Lié-
sibi aquao copiam pre tempore aestivo vin de Jlamme, Guide indicateur de la
precurare dobuorunt. Quare iam Moy- Terre Sainte, cd. 4, I. p. 481).
ses Israclitis inter alia bona tcrrae pro- 5. Piscinae eedem fero modo ac ci-

inissae cum doniibus j)leuis cimctarum sternae consiructae suni, sed plerumque
opum, quas non exslruxerinl, etiam ci- maiorem ampliludineni habent el leclo
679 lERUSALEM. JERUSALEM. 680

vel concameratione carent. Communitcr Gihon Ipse est Ezechias, qui obtura-
: <(

ex rupe excisae, sed in vallibus etiam vit superiorem fontem aquarum Gihon,

mûris aggeribusque formatae, imbribus et avertit eas subter ad occidentcm ur-

colligendis vol aquis aliunde adduclis bis David » (2 Par. 32,30; v. GIHON)
excipiendis inserviebant. atque iterum inlibro Ecclesiastici : « Eze-
Hodie in urbe quattuor piscinae niaio- chias muni vit civitatem suam et intro-
res visuntur Birket Hammam el-Batraq,
: duxit (hebr. introducendo) in médium
B. el-Burak, B. Isrâ'în, aliaquc recen- ipsius aquam, et fodit ferro rupem et
ter prope ecclesiam S. Annae détecta; aedificavit ad aquam puteum » (hebr. et
extra moenia in vicinia urbis quinque obstruxit montes [ad] lacum, DIDrT'l
aliae inveniuntur duae prope Siloe, ex
:
mpa Dnn) (Eccli. 48,69 gr. 17). Quam-
quibus inferior Birket el-Hamrn appella- quam nomen piscinae Ezechiae hodie
tur; praeterea Birket el-Sultân, B. Mn- communiter piscinae Birket Hammam el-
milla, B. Sitti Maryam seii B. el-Asbât. Batraq tribuitur, quae per aquaeductum
Praeterea etiam in regione septemtrio- antiquum imbres in piscina Mamillae
nali extra urbem reliquiae veterum pisci- coUcctos excipit, minime tamen extra
narum apparent. dubium versatur, opéra
Ezechiae illa
In libris sacris commemorantur ira- tribuenda osse, licet tune etiam piscina
primis piscina Siloe et Bethsaida sive superior facile reperta videatur. At ne-
Bethesda (v. SILOE, BETHSAIDA pisci- que id satis probatur, quod pluribus re-
na). Eadem cum piscina Siloe videtar esse centioribus placuit, piscinam et aquae-
piscina régis ClS^ri n312, xoXu(jL67]6pa xoîJ ductum Ezechiae in piscina et canali
Siloe haberi, neque certum est ea ex
paat>.Éwç;Vulg. aquaeductus régis Neh. 2,
parte septemtrionali quaerenda esse
14), ad quam Nehemias
a porta vallis
(v. GIHON).
egressus post fontem draconis et portam
stercoris ac portam fontis pervenit. Mi-
Piscina vero superior solummodo tam-
nus vero probabiliter etiam lacus (mpQ) quam terminus aquaeductus nominatur
in via agri fuUonis (4 Reg. 18,17; Is. 7,
inter duos muros, ad quem aquac pisci-
3; 36,2); sed ex verbis Scripturae haud
nae veteris (nJîyM n3"ian) colligeban- certe apparet, utrum terminus a quo an
tur (Is. 22,11), et piscina inferior ("an terminus ad quem illius aquaeductus in-

rîjinnnn; LXX tj àpyixla, /.oXu[j.6r]6pa. Is.

tellegendus sit, neque utrum ipsa piscina
(Vulg. quae est in via; LXX t] ÈcjTtv; sed
22,9) cum piscina Siloe identiflcantur;
hebr. "HIJN) an vero aquaeductus in via
quae ubinam fuerint, non satis videtur
constare. Idem valet de « piscina quae agri fuUonis indicetur, nec denique ex
grandi opère constructa est » ("2."! qua parte ille ager reperiatur. Quare
niWirn, y] xoXu[j.6rîGpa 7) -^B^owla.), quae in minime mirum videbitur quod alii pisci-
nam extra uiijcm, alii cum /?. Riess intra
aedificatione murorum prope sepulcrum eam quaerant, aut quod ager fullonis et
David et domum fortium commemoratur aquaeductus ex parte occidentali (com-
(Neh. 3,16).
munius) et septemtrionali [Ricss) et
Neque etiam de piscina superiore ("3,n
orientali vel austraU {M.-J. Lagrange in
n3ii^j7n, h xoXufxSrjOpa t] àvto) operibus- Rev. bibl. I. 1892, p. 33 s.) locentur. At-
que Ezechiae régis quidquam certi vide- tamen ex textibus citatis illud saltem
tur affirmari posse. Laudatur imprimis cum aliqua probabilitatc concludere pos-
Ezechias quod « fecerit piscinam et sumus latus occidentale et septemtrio-
aquaeductum et introduxerit aquas in nale urbis potius quam australe et orien-
civitalem » (4Reg. 20,20), et quod appro- tale in bac quaestione considerandum
pinquantibus Assyriis obturaverit cun- esse nam nuntii a rege Assyriorum
:

ctos fontes (jui erant extra urbem et ri- ex Lachis cum exercitu magno Hiero-
vum q'ui fluebat in medio terrae (2 Par. solymam missi et cum legalis Ezechiae
.32,3 s.); eadem laus repetitur in eodem atque populo super murum sedente col-
capite cum speciali mentione aquarum loquentcs, probabiliter in angulo occi-
681 lERUSALEM.
(l(Mitali vol in liûûiv soploiiili'ion;ili
stitoriiiit, iilti fl l'acuUas iiropins
niiii'os aci'odriuli cl oppoi'timitas caslra
inolamli mililibiis dahaliir (4 Rc;,'. 18,
17 ss.; Is. :{0,2 ss.); simililci' lortio tox-
liii (Is. 7,3) eadem royio coiiiormior ap-
parol. Atquo sub hoc saltem respcclu
aatiqua seiitontia, qnao piscinam supo-
riorcni esse Birket MnmiUd , a.^\\n\v^\\\-
ctiiinvoro cius caualein iinbrcs iiidc ad
lUrket Uamimm el-B(tlraq adduceuteiu
siipponebal, tcxlibiis satis coiiformis iii-
venitur.
Piscinam aidom iliam supcriorem et
aqiiaediicliim iam Icmpoi-e Achaz ab
Isaia commemorala (Is. 7,3) nihiloininus
opiis esse Ezcchiae, siiccessoris Achaz,
aliqui censent, ciini prophcta
coaevis Ezechiae nuiitium suuni ad re-
gem Achaz describens facile illam de-
tcrminalionein rogionis adderc potueiit.
In scriptis FI. losephi praeterea com-
niemorantur -piscina Salomonis propc
Siloe (Bell. iud. V. 4,2, N. 14:i), Struthion
prope arcem Antoniam (Bell. iud. V.
11,4, N. 467; =z Birket Isrû'ïn vel alia
piscina prope aream tenipli,
bus occupata; cf. Schick),
i. 6. piscina turrium CriSiaQ) (Bell. iud.
1. c, N. 468; =^ Birket Hamnnnn el-Ba-
traq), piscina serpentuin (r)
iuxta monumen-
ÈjitxaXouasvy) xoXu[i.5ifî6pal
tum Herodis in superiore parte vallis
Hinnom (Bell. iud. V. 3,2, N. 108; for-
tasse = Birket el- Sultan; alii
milla. Cf. DRACONIS FONS).
6. Aquaeductus plures urbi maioreui
aquarum copiam adduxerunt, cuni
praesertim pluviis delicientibus neque
piscinae ne([ue cisternae neque
puleive sufficerenl. In libris sacris coni-
inemorantur a([uaeduclus piscinae su-
perioris et aquaeductus Ezechiae, de
quibus diximus (cf. etiam GIHON'). Finis
utriusque erat, ut a(piae fontiuni in vi-
cinia extra urbem nianantium hostibus
subtraherentur et civibus prodessent.
Canalis Ezechiae subterraneus erat
(2 Par. 32,30) et fodiendo ferro rupem
(Rccli. 48,19) conslructus; simili ra-
tione aquaeductum piscinae superioris
facluni esse ex aliis canalibus anliquis
probabililcr supponinuis, nefpie opus
est, ut cuin R. lliess euni a|)ertuin illuin
lERUSALEM. 682
cnn- rivuin fuisse dicanius, qui lUiebat iu
ad Miedio lerrae (2 Par. 32,4; L\X oià tîî?
At praeler illos duos iani in autii|ua
urbe plures alios aquaeductus exstilisse
constat. Ini])riniis in templum a([uae
variis canalibus adducebanlur; sepleni-
trionalein intellegere videtur Aristeas
(n. 91 apud E. Kautzsch, Apokryi)lien
und Pseudepi;<i'aphcn II. 13), austi'alem
vtM'O indicant Talnuidistae, qui de foule
Etaui in lempkun adducto saepe loquun-
tur Lightfoot, Schioarz, Neubauer).
(cf.
Etani vero inter Betbleheni et ïhecue
sita erat (2 Par. 11,6), probabiliter ubi
bodie Khirbet cl-Khôkh invenitur (T. Ta-
bler, Dvïllc Wanderunji- p. 89; C. Schick,
postea Ztschr. d. D. Pal. -Ver. 1. 1878, p. 132 s.)
atque etiam nunc duplici aquacductu
cum urbe coniungitur (v. infra).
FI. losephus vero Salomonem eunidem
locum Etam ('Hiâv) hortis fontiumque
rivis amoenum fréquentasse narrât (Ant.
VIII. 7,3, N. 186), Pilatum autem expen-
sis thesauri sacri (xop6covc{ç) aquaeducluni
ducentorum (Ant. XVIII. 3,2, N. 60) vel
nunc domi- quadringentorumstadioruni (Bell. iud. II.
Amygdalon 9,4, JV. 175, ubiantiqua versiolalinael tex-
lus Eusebii 300 exhibent) Hierosolymam
usque exstruxisse. Idem regem Herodem
tGv ôaswv maximis sumptibus afjuam e longinquo
ad caslellum suuui Herodium adduxissc
refert (Ant. XV. 9,4, N. 325; Bell. iud. I.
21,10, N. 420), atque eliani turrim Hip-
= B. Mâ- picam aquaeductum proprium habuisse
(Bell. iud. V. 7,3, N. 304).
Iam si reliquias veterum aquaedu-
ctuum consideramus, septem vel octo
hucusque noli sunt. Duo vel très canales
.fontes ad aquas fontis 'Ain Sitti Mwyarn intra
ambitum antiquae urbis adducendas
olim inserviebant (v. SILOE); alius,
quem magniticentissimum describunl,
ex paHe seplemtrionali ad urbem et
templum accedebat (cf. C. Schick) duo \
ab occasu solis inventi sunt, quorum
aller etiam nunc imbres ex Birket Mâ-
mitla ad piscinam Ezechiae adducil.
Praeterea aquaeductus duplex e\ W'uli
'Arrfih el W. clBiytlr inWv Bethlebmi
et Hcbron, per Elaui el piscinas a Salo-
moiie dictas transiens, ui-beui attiugit,
et usque hodie aller, ubi non nimis uc-
glegilur, aquam silientibus piaebet;
683 lERUSALEM.
canalis vero lateralis ex iisdem piscinis
in Wâdi Urfâs sitis ad Djebel Fureidls
descendit, ubi ruinae casLelli Herodium
repertae sunt. Denique in excavationi-
biis naper in colle
aquaeductiis vetustissimus ibidem re-
pertus est, qui fortasse cum dicto canali
ex Wi'idi el-Biyâr olim coniunctus erat
(cf. F. J. Bliss).
De aetale auctoribiisqiie
rum controvertitur. comniimiter
aquaeductusinferiorlongiorque ex Wûdi
'AiTûb Herodi adscribitur, cum eius-
deni sit formae et constructionis atque
canalis lateralis ad Herodium descen-
dens. Pilato autem multi reparationem
tantum huius longioris et alterius bre-
vioris aquaeductus ex Wildi Blyn' attri-
buunt, ex quibus illo inferior 400 fere,
supeinor 200 stadiorum long'itudinem
attingit auctorem vero brevioris cana-
; derare,
lis et piscinarum esse Salomonem baud
pauci affirmant (cf. Eccl. 2,5 s.), aliis e
contrario contendentibus hune Roma-
norum esse opus, sub Septimio Severo,
duodecim fere saeculis post magnum
illum regem Israelis exstructum [Germer-
Durand; cf. ïlev. bibl. X. 1901, 106-9).
Cf. Joh. Lightfoot, Disquisitio chorogr.
Joanni praemissa 5,5, éd. Leusden II.
p. 589 s. Fr. Quaresmius, Elue. Terrae S., 1.
;
VI. peregr. 7., c. 1., éd. Venet. II. p. 575 s.;
//. Relaudi Palaest. p. 299-301.303 s.;
E. Bobinson, Palaest. II. p. 124-69; id.
Neuere bibi. Forsch. in Pal. p. 317-27; los.
Schwarz, Das h. Land, p. 220-9; W. Krafft,
Die Topographie Jerusalems, p. 120-38; A'.
Rilter, Erdkiinde XVI. p. 272-81. 441-56:
T. Tobler, Denkblatter aus Jérusalem p. 35-
87; id. Diitte Wanderung nach Palaest.
p. 212-26; K. r. Ranmer.
p. 332-7. Ad. Neubauer, Géogr. du Taimud
p. 146 s.; F. Guérin, Judée III. p. 110-9.
303-9 /. Sepp, Jérusalem und d. h. Land,
;
éd. 2, 321-47; Rich. V. Riess, Bibl.
I. p.
Géographie 75-8; id, Bibel-AUas éd. 3
p.
p. 25-7 ;ù/. Atlas S. Script, p. 11; C.Sckick,
Die Wasserversorgung der Stadt Jérusalem
in Ztschr. d. D. Pal.-Ver. I. 1878, p. 132-76
et lab.; id. ib. VIII. 1885, 41-5; XIII. 1890,
229; F. J. Bliss, Excavations at Jérusalem
p. 11. 53-6. 332-4'j.
IV. Moenia. 1. Urbcm hierosolymi-
tanam et situ naturali et moenibus
busque superstructis flrmissimum
lERUSALEM. 084
munimentum auctores sacri pariter et
profani lestantur (cf. Strabo XVI. 2,40
éd. Casaub. p. 763 Tacitus, Hist. 5,11 s.
;
;
FI. losephus, Bell. iud. V. 4,1 s." etc. Dio ;
occidentali factis Cass. 66,4; Fragm. Hist.Graec-, éd. Didot
III. p. 228, etc.). Coramuniler post FI.
losephum triplicem murum distingutint,
non quasi urbs undiquc triplice muro
cincta fuerit, sed quod primitivo muro
horum ope- a Davide et Salomone constructo postea
Satis ex parte septemtrionali aller et tertius
murus superadditus sit. Praeterea vero
area templi propriis moenibus circum-
data aliisque aula regia munita erat
[Tacitus 1. c. FI. loseph., Bell. iud. V. 4,
;
4, A^. 177).
In S. Scriptura varii circa moenia ur-
bis labores commemorantur; quibus il-
lustrandis iuvabit ambitum urbis, qualis
variis saeculis fuerit, singillatim consi-
comparatis inter se auctorum
sacrorum et profanorum relationibus
atque iis quae ex situ naturali et ex re-
liquiis in ruinis repertis apparent con-
ditionibus.
lebusaeorum quousque se ex-
2. LIrbs
tenderit, ignoramus. Tempore losue
sub rege Adonisedec erat, qui quattuor
Amorrhaeorum reges urbium Hebron,
lerimotb, Lachis, Eglon ad foedus con-
tra Gabaonitas et contra Israelem secum
ineundum invitavit (les. 10,3); ceteris
vero urbibus in circuitu expugnatis, le-
rusalem diutius aggressoribus resiste-
bat (cf. Iud. 19,11 s.), et quamvis filii
luda urbem postea ceperint (Iud. 1,8),
tamen superior civitatis pars cum arce
in potestate lebusaeorum remansit (2 Reg.
5,6 s.; 1 Par. 11,4 s.), ita ut lebusaei et
lilii luda in lerusalem simul habitarent
Palaest., éd. 4.
(los. 15,63). Unde id saltem apparet,
urbem iam tune satis amplam fuisse at-
que firmissimam, duasque liabuisse par-
tes distinctas, arcem et inferiorem civi-
tatem. FI. losephus duplicem hanc
lebusaeorum urbem (xrjv -/.àxw — r\ -/.aOû-
T^spôsv)expresse distinguit et superiorem
« murorum firmitate et natura loci dif-
liculter expugnabilem fuisse » refert
(Ant. V. 2,2, N. 124). Ex iis vero quae
tabulac in Tell el-'Amarna inventae de
'Abd-Khiba, rege urbis Urusalim, exhi-
lurri- bent, idunum iure concludimus, leru-
laisse salem ea aetate (c. 1400 a. Chr.) salis
085 lEflUSALEM. lERUSALKM. 680

coiispiciiain inler iiilies palai'stiiicnsos rem suporius memoi'atam

laleralem
re^is Aoj,''y|tli luisse. (11. 2) ferc ad Xystum au-
linea l'ccta
Ex naliirali loci conditione atque o\ iis lamque consilii dcscendens niuro templi
quao (If ari'.e Sion ol civilalo David vc- occidentali coniungebatur; (|ui murus
rorunliir (v. iiifra), iirbtnn lobusaeoi'uiii templi, tolam aream sanctuarii ciugens,
iii parle aiistrali collis occidoiilalis po- anli(piitus etiam urbem inter aquilnnem
lissiiiuim silarn l'iiissc proliahilius siip- et orlum solis claudebat, nisi l'orle ([uis
poiiimus, cui deiiidc panlalini inlorioi- mui'iim urbis iam [uimitus paidum extra
iifbis pars in valle adiaceiile cl clivo ambilum Iciupli circuiuivisse ciun rc-
(ii'ionlali adiiiiU'Iafiicril. Salloiu ui'hom centioribus statucre mallet (cf. Schlck).
siiporiorcin luocuibus ciiiclaiu l'uissc, ex Ab angulo itMupli iutei' orient(Mn et
eiiis lirmitate et ex verbis Moysis cou- austrum pi'imus ille munis pi'obabilitcr
ci udimus, qui Israelcin traiccio lordane sui>criorem partcm clivi Opiiel ambiens
possessuruni dicit « naliones niaxiiuas el Iraiecla valle Tyropoeon adcollem occi-
l'orlioros te, civitatcs iugentes et ad cac- deutalem adscendit eumque in latere au-
liun usque muratas » (Dent. 9,1). Exca- strali et occidentali cingcns ad turrem
valiones nuper (1894-1897) ab Anglis in Hippicam rcdiit.
parte australi illonim collium peractae 4. Sub regibus posterioribus ileratis vi-
in utroque vetustissimas babitationes in cibus murireparandi et ampliandi erant.
ipsa rupe cavatas miicorumque reliquias In libris sacris imprimis Ozias, post-
ex variis saeculis delexcrunt; babitatio- quam loas, rex Israël, pâtre ci us Ama-
nes illas partim ad lebusaeorum aetatem sia capto « destruxit muruni lerusalem
perlinere, cl. F. J. B/iss, excavationum a porta Ephraim usque ad portam an-
praefecto, haud improbabile videtur (cf. guli quadringentis cubitis» (i. e. circiter
Excavations at Jérusalem p. 334) muros ; 190 metris) (4 Reg. 14,13; 2 Par. 25,23.
vero lebasaeoruni ex parte in eadcm Cf. Flav. lûs. Ant. IX. 9,3; JV. 201), re-
linea exstitisse, quam postea moenia fertur « turres in lerusalem super por-
Davidis occuparunt, ex coniectura sup- tam anguli et portam vallis et reliquas
ponere liceat. in eodeni mûri latere » aedilicasse (2 Par.
Rex David, arce lebusaeorum ca-
3. 26,9. Cf. los. Ant. IX. 10,3, N. 218). Fi-
suam ex urbe Hebron Hie-
pta, regiani lius vero eius loatham « in muro Opbel
rosolymam transtulit « aediticavitque niulta construxit » (2 Par. 27,3. Cf. los.
urbem in circuitu a Mello usque ad gy- Ant. IX. ll,2,iV. 237).
rum; loab autem reliqua urbis ex- Prae ceteris autem Ezechias el Manas-
truxit » (1 Par. 11,8; 2 Reg. 3,9 « a ses, instante periculo ex parte Assyrio-
Mello et intriusccus ». CL Flav.Ios. Ant. rum, moenia urbis lîrmaverunt et extou-
VU. 3,2, N. 66). Salomon, crescente in derunt. Ezecbias aedificavit omnem
<>

dies ambilu urbis, et colle templi ad
eam adiuncto, anipliores etiam muros
construxit (cf. 3 Reg. 3,1; 9,15; los.
Ant. Vlll. 2,1 6,1 7,7, A^. 21. 150. 205
; ; . civitale David » (2 Par. 32,5. Cf. Is. 22,
Moenia haec Davidis et Salomonis Kl. lo-
sepbus nomine « mûri autiqui » (rb àp-
xatov Tsty^oç) primo loco describit, simul
ratione operuni posteriorum babita
(Bell. V. 4,2; cf. 6,1, N. 142-5. 152). Ex
reliquiis murorum in australi latcre nu-
per inventis aliquas ad prima illa moe-
nia pcrtin(!re haud im|)i'(djabile videtur.
Secunduni loscpbuin priinus bic mu-
rus in latcre suo boreali iuilium babuil
a lurre llippica, ab lierodo propiî lio-
diernam i)ortam a lalfa dictam con-
slructa, atque indc iuxta vallem interio-
murum, qui fuerat dissipatus, et ex-
struxit turres desuper, el toriusecus al-
terum murum, instauravitque Mello in
9-11). Manasses vero « aedifica\it mu-
rum extia civitatem David ad occidcn-
lem Cibon in convalle, ab introitu por-
lae piscium per circuitum usque ad
0[dicl et cxaltavit illum vehementer »
(2 Par. 33,14). Murus ille Ezechiae, cuius
pars erat « murus latissimus » (Neh. 12,
37 [38]; 3,8), idem fere videtur esse al-
(jue is quem los-epluis nomiiie umri se-
cuudi describit a i)orta (ieuath yrsvà')!
orlum suburbium boréale circuuulau-
lem et ad arccm Antoniam transi'uulem
(liell. iud. V. 4,2, N. 146). Praeserlim
687 lERUSALEM. lERUSALEM. 688

opéra cl. C. Schick satis videtur proba- cum in parte septemtrionali urbs in dies
tum esse, hune muriim, qui tempore magis augeretur, novis ibi moenibus
Domini Nostri fines urbis in latere sep- exstructis et coUem Bezetham atque ad-
temtrionali designabat, ita fuisse dire- iacentem partem occidentahs civi-
collis
ctum ut loca sacra Calvariae et S. Se- tati adiunxit {los. Ant. XIX. 7,2, N. 326

pulcri, quae hodie coluntur, vere extra s.; Bell. II. 11,6, iV. 218. Cf. Tad^^Hist.

portam civitatis fuerint (cf. Hebr. 13,
12), quamquani hodie intra murorum
ambitum continentur.
Moenia autem a rege Manasse
civitatem David ad occidentem Gihon in
convalle » constructa videntur fere li-
neam illam esse secuta, quae in parte
australi urbis per récentes excavationes
5,12). Qui quidem Agrippae murus,
quem nomine tertii losephus describit
(Bell. V. 4,2, N. 147-155), eamdcm fere
<' extra directionem videtur habuisse, quam
moenia hodierna sequuntur, quamquam
nonnuUi auctores {Robinson, Williams,
Schiiltz, Fergusson, Trupp, Tobler, Gatt,
al.) cum ad septemtrionem versus usque

anglicas iteruni reperta est; altéra vero
pars ad portam piscium in latere se-
ptemtrionali et usque ad Ophel dirige-
batur. Etiam losephus mûri primi seu
antiqui latus méridionale secundum
eumdem fere tractum describit (1. c. iV.
145), quem Nehemias quoque in resti-
tuendis moenibus videtur secutus esse.
Urbe enim a Babyloniis capta murus om-
nis in circuitu destructus fuerat (4 Reg.
25,10; 2 Par. 36,19; 1er. 39,8; 52,14;
.Neh. 1,3; 2,13-15; 4,2. Cf. Flav. los.
Ant. X. 8,0, iV. 146. 149; XI. 5,6, iV. 161);
quem Nehemias, postquam
inspexit (Neh. 2,13-15), assiduo quinqua-
ginta duorum dierum labore cum
libus suis instauravit (Neh. 3,1-6,15. Cf.
los. Ant. XI. 5,7 s., N. 168-179 duobus
annis et quattuor mensibus) et sollemni-
ad ea quae regum dicuntur sepulcra
{Qubûr el-Salâtîn) extendunt.
In latere vero australi, urbe cum
moenibus a Titi militibus anno 70. p.
Chr. penitus destructa, Hadrianus impe-
rator, ludaeis iterum a. 135 devictis
atque expulsis, muros eo tantum ambitu
restituit, ut partes méridionales utrius-
que collis extra portam relinquerentur.
Post varias dein sequentium saeculorum
mutationes urbs anno 1517 in potesta-
tem Turcarum redacta, ab eorum prin-
cipe Soliman annis 1536-39 (cf. Tobler,
nocte ruinas Schick) eumdem fere, quem sub Ha-
driano, moenium ambitum accepit atque
tribu- ad nostram usque aetatem retinuit, plu-
riniistamen extra muros novis coloniis
: atque suburbiis hodie ad urbem adiun-
ctis.

ter dedicavit (Neh. 12,31-39; cf. infra}.

De variis circa ambitum urbis opinionibus
Dubium videtur, utrum piscina Siloe cf. C. Zimmermann, Karten und Plane zur
intra an extra moenium illorum ambi- Topographie des alten Jérusalem, Tab. IV,
tum Sed cum posteriore aetate
fuerit. in qua 16 auctorum recentiorum sentenliae
sub Tito extra muros fuerit {Flav. los. delineantur. —
Praeterea cf. E. Robinson,
Bell. iud. V. 9,4, TV. 410), neque appa- Palaest. II. p. 99-115; id. Topogr. Jerus.
rcat, cur post Nehemiae tempera ex p. 52-68. 131-5; id. Neuere bibl. Forsch.
p. 283-7; W. Kraffi, Topogr. lerus. p. 13-
ambitu urbis exclusa sit, probabilius
52; /. Schwarz, Das h. Land p. 197-209;
videtur assumendum, Nehemiam eam
T. Tobler, Jerus. I. p. 52-144;
Topogr.
intra muros suos non comprehendisse Drille Wanderung
265; J. N. Sepp, Jéru-
p.
(Cf. etiam los. Bell. iud. V. 4,2, JV^. 145). salem u. d. h. Land, éd. 2, I. p. 220-48;
5. Ambitus urbis post Nehemiam idem C. Schick in Pravoslavnyj Paleslinskij Sbor-
fere mansit usque ad Herodem Agrip- nik III. 1884, fasc. 1; kl. el H. Guthe in
pam, quaraquam mûri identidem et a Ztschr. d. D. Pal. -Ver. VIII. 1885 p. 245-87
Simone, summo pontifice, Oniae filio et VI-XIII, praeserlim lab. VIII C.
lab. ;

(Eccli. 50,1-4 hebr.) et tempore Macha- Schick ib. I. 1878 p. 15-23; XIII. 1890, p.
31-6 et lab. I; XIV. 1891 p. 41-62 eltab. II;
baeorum (1 Mach. 4,60; 13,10) et post
XVI. 1893 p. 237-46; XVII 1894 p. 1-24 et
destructionem aPompeio factam [Strabo 75-88. 165-79. 251-76; F. Spiess ib.
tab. I.
XVI. 2,40, éd. Casaub. p. 76.3), ex facul- XI. 1888 p. 46-59; //. Guthe ib. XVII. 1894
tate C. Caesaris XIV 10,5,
[los. Ant, p. 128; V. Guérin, Jérusalem, p. 258-67;
iV. 200) restaurati sunt. Agrippa vero. P. M. Séjourné in Revue bibl. IV. 1895 p.
(>S!> lERUSALEM. lERUSALEM. 090

37-47; F. J. Bliss, Excavations al Jérusa- bonda miii-orum acdiUcatione et dcdica-

lem, piaeserlim p. 'iSG-XUi cl lab. XXIX. tionc noiniiianlur (Neli. 3,1-31 ; 12,30-
38). Ordinem capilis lei'lii Nehemiae
V. Portae. Turres. 1. « Couicctii-
l'tno nituntuf, in([uiebat cl. Ha- sequendo prima occurrit porta gregis
ris
(]X3rn lyu? Neh. 3,1. 31; 12,38), quae
drianus ReUindiis (Palaosliaa p. 855),
quacciimqiie do portis Ilierosolymao probabililer in laterc septemtrionali
carumque noniinibus Iradi soient ». Qiiae areae templi oral, prope eam quae bo-
(liiain([iiaiii oliani mmc saltoin ex parte die a S. Stepbano appellatur. Inde ad
vera sunt, hrevitiM- taineii ea quae in occasum transeundo secunda nominatur
S. Scriptura de variis portis conuiiemo- porta piscium (D"'a"Tn"ï; Neh. 3,3; 12,
rantur referemus, simul indieando ea 38; 2 Par. 33,14; Soph. 1,10), in eodom
qnae de nonnuUis cum arK[iia probabi- tractu septemtrionali mûri secundi, in
litate statui possunt. quo deinde tertio loco commémorai ur
Generatini disting:uamus oportet por- porta vêtus s. antiqua (n;]U7\"i 'ïj Neli.
tas civitatis a portis templi et aidae re-
3,0; 12,38).
S'iae. Ad hanc videntur pertinere porta
Ad idem latus septemlrionale viden-
Sur [TD "lyuj 4 Reg-. 11,0}, porta fiinda-
tur pertinere, quamquam
in bac enume-
"
nienti ("îiD'n "r 2 Par. 23,5), porta ratione commemorantur, porta
non
scutariorum ("'inn "UJ 4 Reg. 11,19; Ephraim (Dn2N"U7), quae iam in primo

cf. V. 6); in atrio templi autem tum in- muro (4 Reg. 14,13; 2 Par. 25,23) et

teriore. tum
exleriore variae portae in postca probabililer etiam in secundo in- I
singulis lateribus erant'l Par. 26,13-18; veniebatur (Neb. 8,16; 12,38); praetcrea
qnibus praesertim com-
Kz. 40.1 ss.), e\ porta Beniamin (•jia^:2'''CJ 1er. 37,12:
nieniorantur porta superior seu excelsa 38,7; Zach. 14,10), quam aliqui eamdem
seu sublimissima ("ri-Syn ""d 2 Par. 23, volant esse cum porta gregis vel etiam

20; 27,3; 4 Reg. 15,35), porta régis

cum porta Epbraim, atque porta prior
(liurN"in"w* Zach. 14,10), quae nonnul-
(l Par. 9,18: cf. 4 Reg. 16,18), porta
orientalis (Ez. 10,19; 11,1), porta spe- lis eadem porta velus (cf. I. Kna-
est ac
ciosa (Act. 3,10), aliae. benbauer, Gomm. in Zach. 14,10), et
Portae vero civitatis aliae erant in porta anguli (nJîSn'';^* 4 Reg. 14,13;
muro exteriore, aliae in interiore seu
2 Par. 25,23 [mendose njisn pro naS"];
primo, per quas ex urbe antiqua in sub-
26,9; 1er. 31,38)vel porta angulorum
urbium septemlrionale per murum se-
cundum civitali adinnctum Iransitus pa- (DiJSn ""é Zach. 14,10), quae quadrin-
tebat. Prope portas saepe plateae gentis cubitis a porta Ephraim in muro
maiores convcmtibus populi aptum lo- primo distabal (4 Reg. 14,13:2 Par. 25,
cum praebebant (cf. Neh. 8,1. 16 etc.). 23) et communiter in angulo intor aqui-
2. In libris Veteris Foederis sexdecim lonom et occasum supponitur fuisse,
nomina portarum occurrunt, ex quibus (piamquam aiii potius angulum, quem
plura fortasse eamdem portam dési- nuu-us ille antiquus cum moenibus tem-
gnant. In Novo autem Teslamento prae- pliformabal, inlellegunt P. M. Séjourne
tcr portam ferream quae ex carcere in Rev. bibl. IV. 1895 p. 39. 43).
ducebat ad civitatem (Act. 12,10) sccun- 3. In latere occidentali praecipuus
dum opinionem communiorcm solius exitus erat porta vallis (N>an "V 2 Par.
portae probalicae mentio occurrit (lo.
26,9; Nidi. 2,13. 15; 3,13), quae a de-
.-),2 Itù TTJ ::po6aTtx.îî, suppl. r.dlri; cf.
scensu in vallem Hinnom nomon accepil.
porta gregis Neh. 3,1. 31; 12,38), quam- Ab ipsa usque ad portam stercoris seu
(juamalii non portam, sed piscinam .Noh. 2,13; 3.14;
slerquilinii inD^NH "r
(suppl. xoXua6r)0pa) al» altéra piscina
12,31 et nSU,^^ "U? ib. 3,13) mille culùti
Betbsaida distiiutam inlelleguul (v. 15K-
TllSAIDA piscina). ii. e. circiler 475 motra' numerahanliu

l'ieracque portae aNcbemia in doscri- (Neh. 3,13). Quodsi porlam hanc sler-
691 lERUSALEM. lERUSALEM. 692

quiliuii eamdeni dicimus ac portam Es- enim orientalis in versu praecedenti no-
senoriim (t/jv 'Eacr7]va)v 7:ûXr)v), quam lo- minata (v. 29) potius ad atrium inte-
seplîus prope partem urh\s Bethso (Br]e- rius pertinebat, cui a nonnullis etiam
adi, al. BriOaou) seu « domum stercoris » illa porta iudicialis tribuitur. Ex hac
dictain commémorât (Bell. iud. V. 4,2, vero per coenaculum anguli ad portam
N. 14o\ eamque fere in eo loco sitam gregis Nehemias redit (v. 31); prope
fuisse supponimus, quo Angli nuper re- quam in cap. 12,38 aliam portam custo-
liquias portae vetustissimae prope an- diae (ni"Ean "XÔ ; omit. LXX) commémo-
gnlum austro-occidentalem mûri antiqui
rât, quam alii in atrio templi exteriore
inveneruiit (F. /. Bliss, Excav. at Jerus,
inler ortum solis et septemtrionem, alii
p. 16-20. 322-24 et tab.), prior porta
in latere australi aulae regiae Salomo-
vallis paulo infra hodiernam portam a
nis ponendam censent.
laffa dictam supponenda erit, quam-
Praeterea porta média Ciinn ""é 1er.
quamsatis communiter fere in loco huius
portae censeatur fuisse (cf. praesertim 39,3) et porta filiorum populi {UV "îj^ "ïj
C.Schick'm Ztsclir. d.D. Pal.-Ver. XIII.
[nvr\ QoH], fort. liD^Jl? 1er. 17,19) no-
1890 p. 31-6 et tab. I).
Post portam sterquilinii in latere au- minantur, quae aliunde notae non sunt.
stral! occurrit porta fontis Ci'srn "tZJ Neh.
In visione autem Ezechielis (48,31-34)
sicut inApocalypsi S. loannis (21,12)
2,14; 3,15; 12, 3o), quae ex sententia civitati sanctae duodecim portae tri-
communi a fonte Siloe nomen sortita est buuntur.
atque in angulo austro-orientali proba- 5. FI. losephus praeter dictam Esse-
biliter in eo loco inveniebatuf, ubi re- norum portam imprimis portam Genath
liquiae portae cum triplice limine variis commémorât, a qua initium habuit mu-
tempoi^ibus usitato repertae sunt (F. /. rus secundus (Bell. iud. V. 4,2, N. 146),
Biiss, Excav. at Jerus. p. 88-93. 327-
quaeque probabiliter haud procul ab
9. 349 s. et tab.). Haud procul inde erat
hodierna porta occidentali aditum ad
porta inter duos muros (nTinnn "jia "127
hortos in suburbio septemtrionali sito
4 Reg. 25,4; 1er. 39,4; 52,7), per quam praebebat, unde et nomen videtur ha-
exitus ad hortos regios infra Siloe pate- buisse (cf. F. Spiess, Jérusalem des Jos
bat. p. 18; ici. in Ztschr. d. D. Pal.-Ver. XI.
Etiam porta fictilis (niDinn "ttT [Qeri; 1888 p. 46-59). Praeterea bis iuxta
turrim Hippicam portam commémorât
ni" Kethib] 1er. 19,2) in latere australi
absconditam (Bell. iud. V. 6,o, JV. 284)
vel occidentali in exitu ad vallem Hin-
et sub qua aquaeductus ad turrim acce-
nom videtur fuisse; quae a nonnullis
debat(ib. 7,3, JV. 304). Septemtrionalem
eadem cum porta vallis vel cum porta
insuper portam ex adverso monumenti
stercoris dicitur.
Nehemias impri-
4. Orientem versus
reginae Helenae (probabiliter Qicbûr =
el-Salâtîn) sitam (ib. V. 2,2, N. 55) et
mis portam aquarum (DiDn ""é Neh. 3,
portas superiores (ib. 8,1, N. 336) com-
26; 8,1. 3. 16; 12,36) nominal, quae mémorât.
probabiliter supra fontem Virg'inis (Ro- In libris talmudicis una tantum porta
gel) aditum ad aquas hauriendas dabat. stercoris commemoratur {A. Neubauer,
Altéra porta equorum (n^DIDn ""é) ante Géogr. du Talmud p. 139 s.). A peregrinis
ruinam urbis cum domo regia Salomo- medii aevi antiquioribus communiter sex
nis coniuncta erat (4 Reg. 11,16; 2 Par. portae urbis hierosolymitanac enume-
23,15); post exsilium autem a Nehemia rantur :porta David, villae fullonis,
et leremia in angulo austro-orientali sancti Stephani, Beniamin, portula ad
areae templi commemoratur (Neh. 3,28 ;
vallem losaphat, Tecuitis {Adamnanus
1er. 31,40). 1,1 et S. Beda, éd. P. Geyer p. 224,9 ss.
Aditus praecipuus in eamdem aream 303,2 ss. Cf. Theodosius c. 1, Eimherms ib.
sacram videtur fuisse per portam iudi- p. 137,1; 126,5); porta S. Stephani vo-
cialem (ipsan ''xâ Neh. 3,30); porta catur etiam porta Galilaeae, porta nea-
f.93 lERl'SALEM. IKRl'SALKM. G94
poliUuia (Iliii. hiinlig-. \b. p. 22,20); pro- l,3o; 4,t)0), ac saepius generaliui turres
babiliter cliani porta luaior (Anlomnux liicrosolyuiitanae cominemorantur (Ps.
[Anonyniiis, IMacentiiiiis 27, ib. |). 177, 47,13; 121,7; Lam. 2,7). In Evangelio
20); Theodosius otiain porUiiii pui'fiii s. auleui turris in Siloe » (ô xôpyo? ^'' "^«V
<'

turris commeinonil (c. 3, ib. p. 138, i;{). .super deccni et octo liomincs
SiXtoâii.)
De auclores cilaiulos.
aliis v. cecidisse eosque occidisse legitur (Luc.
Urbis hodiernae scptcni porlao sunl :
13,4).
porta occidcntalis a lafTa dicta (Bi'tb el- FI. losephus, qui in tertio muro ab
Khallt), porta nova in angiilo scpteni- Agrippa constructo nonaginta turres
trionali versus ocoidcnlem (B. Abdu'l fuisse rcfert (Bell. V. 4,3, N. 1:58), prae-
Hamîd), porta dainasccna cl-'Amûd),[B. sertim sex nominibus propriis describit:
p. Herodis (B. el-Sâhire),p. S. Stephani turres mulierum (ot yyvaîxaoi r-ôpyoi)
{B. Sitti Manjam), p. stercoris {H. d- prope portam septemlrinualem (Bell. V.
Mughnribe), p. Sion {B. cl-Nebi Dâûd). 2,2; 3,3, iV. :i5. 110); turrem Sti-atonis
Praeterca porta miirata in mocnibus in arce Antonia (ô SrpâTwvo; Xey'V^^'os
orientalibiis areae templi celebris est utSpyo; Ant. XIII. 11,2, X 309. 313 ; Bell.
nomine portae aureae {Bâb el-Dâhiru/e). I. 3,4. 3, JV. 77. 80); Psephinum (5 W-Z^-^i-
6. Portis ad maiorem firmitatem ple- voç ivûpYoç) in angulo mûri tertii inter
rumque addebantur turres, quariim al- aquilonem et occasum solis, ubi hodie
titiidinein et puicbritudinem etiam ruinae arcis Goliath {Qasr Djnlûd) in
Romani intcr laudes urbis sanctae célé- domo fratrum scholarum christianarum -
brant {Tacitus, Hist. o,H). In S. Scri- visunlur (Bell. V. 2,2; 3,5; 4,2. 3, N. 55. É
plura très tantum turres spécial ibus 133. 147. 159 s.); très denique in aula
nominibus designantur ad portas et regia ab *Herode magniricentissimc cx-
muros Hierosolymorum pertinentes :
structae et in memoriam amicorum jt

turris furnorum (Dniann bliQ Neh. uxorisque ab ipso occisae Hippicus ('I;:- "^
3,
TTixoç), Mariamme (Maptàp-fAr)), Phasaelus
11; 12, 38) prope portam vallis, quam rOaaârjXoç) vocatae (Bell. V. 4,3, iV. MM-
postea Herodes rex fortassis in turre Hip- 170 et saepius), quas Titus urbe capta
pica instaura vit; turris Mea (nxan "C posteris intégras relinqui iussit (Bell.

Neli. Vulgata VII. 1,1, N. 1), quaeque partiui etiam

3,1 centum cubi-
« turris
torum..; 12,39 Vulgata « turris Emath »; hodie superstites sunt (in arce el-QaVa
iuxta portam occident alem).
V. E.MATH 4) et Hauaneel (lazzn "^
Ex bis tribus turris média, quae vide-
Neh. 3,1; 12,39; 1er. 31,38; Zacb. 14, tur esse Phasaelus, communiter turris
10),quae inter portam piscium et por- David appellatur (cf. Gant. 4,4), atque
tam gregis inter aquilonem et ortum in ea re vera antiquissimae constructio-
solis videntur constructae fuisse, for- nis reliquiae inventae sunt, quae a non-
tasse ad « turrim domus » i. e. arcem nullis auctorilius aetati Davidis tribuun-
templi pertinentes (Neh. 2,8). tur.
Praeterea vero turris magna « quae Pit^rique auctoressub n. IV. de luoeni-
eminet de domo régis excelsa, id est in bus etiam de portis et tiinibiis agunt
cilali,
atrio carceris », in muro Opbel connng- locis cilatis. Praeterea cf. /•;</. Jiobinson,
moralur (Meli. 3,25-27). Ozias rex « tur- Palaesl. II. p. 92-9. 115-2i; Topogr. Jeras.
res in lerusalem sup(>r portam anguli p. 41-51. 115-25; Neucre l)ibl. Forscli. p. 277-
et super portam vallis et reliquas in eo- 83; T. Tabler. Topogr. Jerus. 1. p. 144-yG;
dcui mûri if. V. niess, liibl. Geogr., p. 89 s. C. Schick
;
latere » aedificasse et Ar-
inZIsclir. d. D. Pal.-Vor. 1. 1878, p. 226-37
masse legitur (2 Par.26,9. lo),etsimiliter
et lab.; F. Spicss, Jerus. d. Jus. p. 24-8.
Ezcchias turres supei' murum cnnstruxit
(2 Par. 32,5), quas Cbaldaei postea com- VI. Arx Sion. 1. Intra moenia et por-
busserunt (ib. 36,19); etiam ludas Ma- tas ad interiores urbis parles acceib-n-
chabaeus civilalem David et dein mon- libus in ipso liiuine conti'oversia fund;i-
leui Sion (i, c. arcain templi) uiuro mentalis nec non aduiodum spiuosa se
lurribusque munivissc narratur (\ Macii. ollcrt, sciliccL de situ auliquissimae
695 lERUSALEM.
partis seu urbis lebiisacorum arcisque
illins Sion,quae a reye David capta et
« civitas David » appeliata est. Usque
ad ultima fera decennia saeciili elapsi
communissime admittebatur, arceni il-
lani in parte austraii collis occidentalis
positam fuisse; immérité Ch. Ed. Cas-
pari aliique traditionem hanc omnium
praeteritorum saeculorum negantes S.
Hieronymum aliosque scriptores anti-
ques in favorem collis orientalis invo-
cant. Sed postquam /. Fergiissoji 1847
(saltem ex parte) et /. Fr. Thrupji 1855
Sion et civitatem David colli orientali
attribuerunt, primiis Ch.Ed. Caspari
1864 arceni Sion et acropolim Syrorum
(Acra) in parte austraii huius collis
(Ophel) coUocandam censuit. Atque
hanc opinionem R. v. Biess, C. Schick,
W. F. Birch, V. Alten, v. Klaiher, H. Gu-
the recentioresque communiter sccuti
sunt, exceptis G. Gatt, Fr. Liéviii de
Hamme, C. R. Conder, J. Fahrngruber,
K. Rùckert, A Schulz (qui cum Ch. TVa/"-
ren probabilius arceni Sion in parte se-
ptemtrionali collis occidentalis coUocan-
dam censet) paucisque aliis.
Breviter argumenta, quae in favorem
utriusque sententiae afferuntur, innuis-
se atque ea, quae maiorem videntur ha-
bere probabilitatem, indicasse sufficiat.
2. Pro situ orientali in clivo austraii
Ophel recentiores tu ni ex naturali con-
ditionc loci tum ex textibus nonnul-
,
lis sacrorum librorum argumentantur.
Clivus ille dicitur magis idoneus arci
fortissimae eo quod undique abruptis
praecipitiis cinctus sit atque a paucis
militibus facile defendi possit; etiam in
latere septemtrionali inter Ophel et
aream templi olini vallem latam et pro-
fundam fuisse plures contendunt, sed
minime probant. Tempore belli ea prae-
sertimrationeliuncclivum maxinii fuisse
dicunt emolumcnti quod aditum ad uni-
cum regionis fontem dominaretur.
Ex S. Scriptura vero praecipue affe-
runt textus, qui ex arce et ex regia da-
vidica ascendi dicunt in templum et in
palatium Salomonis, in latere austraii
templi situm (2 Reg. 24,18 s.; 3 Reg. 9,
24; 1 Par. 21, 18s., etc.); praeterea verba
Ezechielis 43,7-9, quibus Dominus im-
properat regibus luda (juod « fabricati
lERUSALEM. 696
sunt linien suum iuxta limen meuni, et
postes suos iuxta postes meos et mu- :
rus erat inter me polluorunt
et eos, et
nomen sanctum meum in abominationi-
bus, quas fecerunt » et cadaveribus re-
gum defunctorum; insuper historiam
Ezechiae, qui « obturavit superiorem
fontem aquarum Gihon et avertit eas
subter ad occidentem urbis David »
(2 Par. 32,30), quae tantum de Siloe in
latere occidcntali clivi Ophel intellegen-
da forent. Maxime autem narrationem
Nehemiae urgent (Neh. 2,13-15; 3,13-16;
12,31-36), qui portani sterquilinii in
latere occidentali vallis ïyropoeon, por-
tani vero fontis in opposite latere orien-
tali i. e. in clivo Ophel indicet (13ï;k1
et transi vi 2,14) et post hanc portam ci-
vitatem et sepulcrum David comme-
moret.
3. At defensores sententiae oppositae
imprimis animadvertunt, liaec argumen-
ta rem minime evincere. Etenini natu-
ralis loci conditio clivuni Ophel multo
minus idoneum reddit arci fortissimae
sustinendae, quippe cum tum ex parte
septemtrionali a monte templi et a rupe
posterions arcis Antoniae 60-80 metris
superetur, tum in latere occidentali a
colle opposite 80-100 metris. Neque fons
Virginis in latere eius orientali situs
tanti erat emolumenti, cum antiquitus
plures fontes prope urbem exstiterint
(v. supra), et ipse fons Virginis num-
quam admodum copiosus videatur fuisse
{M.-J. Lagrange in Rev. bibl. I. 1892
p. 37), et incolae urbis tum antiquae
tum hodiernae fere unice ex imbribus
undique in puteos et cisternas ac pisci-
nas collectis aquae copiani sufficienteni
et abundantem acquirant (v. supra).
Praeterea clivus iste, omnibus ui^bis col-
libus humilier, profecto niniis angustus
maiori arci et superiori urbis parti susti-
nendae apparet, praesertim si quis in
eodem clivo praeter varias domos Da-
vid et locum tabernaculi pro arca foede-
ris et palatium Salomonis domumque
reginae etiam domum fortium et pisci-
nam régis aliamque arte factam et se-
pulcrum David regumque luda et extra
illud sepulcrum régis Asae (2 Par. 16,
14) et Ioas(2 Par. 24,25) et Oziae (2 Par.
697 ÏERUSALEM. JERUSALEM. (198

26,23) et Aclia/ i4 Wcg. 10,20 coll. 2 Par. gradibus ab eodem cl. Bliss invenlis du-
28,27) et Ainoii (4 Heg. 21,26) ol Manas- lerminare possinms. In hoc « torrenle »
sis (2 Par. 33,20) et losiae (4 Key. 23, ruinae ex utrotiuc colle decidentes pro-
30; 2 Par. 35,24), ac praelorea omiios babiliter vallein ila impleverant, ut non
miiros Neli. 3,16-27 conuneinoralos cl fuerit « locus iumenlo, cui sedebam, ut
habitaliones sacerdoluin et lovilaruiii Iransirct )> (Neh. 2,14). Chorus vero pri-
servorumque lempli al(iue alla (luaedain nms in dcdicatione moenium (Neh. 12,
coUocare vohu-rit. Ncque extra anyu- 36) ex gradibus ad orienlein ooa-
illis

stiim illiul clivi spaliiiin ad

auslralis versus pcr parteiii clivi Ophel ad porlam
soptemtrioiicin lebiisaeorum se
urbeiii aquarum videtur per'venisse (cf. A'. Rûc-
exteiidere poUiisse apparel ex area kert, Sion p. 64-87, et quae de moenibus
Arcunas. Oman lebusaci, quac ex more in hac parte austral! supra notavimus;.
orienlali iuxta agros ipsius aclate Da- 4. Praeter ista argumenta negativa in
vidis ibidem in ioco templi invcnieba- favorem situs antiqui in meridionali
tiir (2 Reg. 24,16 ss. 1 Par. 21,15 ss.).
; parte collis occidcnlalis pluros rationes
Textus vero S. Scripturae etiam in positivae adducuntur. Atque imprimis
senleulia opposita convenienler exponun- situm ipsum naturaliter multo tîrmiorera
tur. Nam asccndere dici potcst cliam ille urgent, neque inimerito, cimi ceteris
qui ex alliorc Ioco veniens prius in val- collibus altior atque ex tribus lateribus
lem prof'undam descendere débet, unde profundis praecipitiis circumdatus sit.
ad terminum viae iterum ascendat; ac CoUcm autem hune iam ante tempora
praeterea nSj; « ascendit » sensu quo- Davidis habitatum fuisse etiam récentes
dam generaliore adhiberi consuevit de excavationes anglicac satis probabiliter
itinere ad locum sanctuarii (Ex. 34,24; ostenderunt, invenlis ibidem, sicut in
1 Reg. 1,3; 10,3 etc.) atque ad aulam colle opposite, reliquiis domorum primi-
princi|)um (Gen. 46,31; Num, 16,12. 14; tivarum ex ipsa rupe eflossarum.
Deut. 17,8 ;lud. 4,5; 20,3; Rutli 4,1 etc.) Deinde in favorem huius situs stat an-
atque de transitu ([uocumque (cf. K. tiquissima traditio, quam saltem inde a
RUckert, Sion p. 32 s.). Verba autem saeculo quarto usque ad nostram fore
Ezeclîielis (43,7-9) satis verificantur de aetatem unanimem fuisse in comperto
palalio Salomonis et donio reginae et est et a plerisque advorsariis ultro con-
de cadaveribus regum in Jérusalem sed ceditur. Sed etiam ultra saeculum (luar-
extra civitatem David sepultorum. Opéra tum ad primum ascendere possumus,
Ezechiae ubinam lacta fuerint minime cum FI. lûsephus satis aperte hanc sen-
constare iam diximus, lontemque Gibon tentiam lueatur; quem innnerito quidam
probabilius nequaquam in fonte Virgi- in suas partes trahere volunt. Etenim
nis quaerendum esse alibi ostendimus iam in antiqua lebusaeorum civitate
GIHON, ROGEL).
V. duas partes diversas saepius distinguit,
Denique in verbis iNehemiae ad trans- quarum alteram inferiorem i^ttjv xâxw)
eundum de Ioco in locum minime re- vel etiam, ex usu loquendi postea re-
quiritur vallis interiacens, et porta fon- cepto, Acram (ttjv àV.pav, nisi textus sit
probabiliter in eo Ioco erat, ubi
lis satis corruptus) appellat,alteram superio-
cl. F. J. Bliss reliquias vetustissimae rem (iriv àvw uôXtv) vel dcsuper silam (^
porlae invenit (v. supra) quaein latere
: zaGÛTtEpOev), quam et nuirornm tirmitate
occidentali vallis Tyropoeon reportai^ et nat.ira loci difficile expugnabileui de-
sunt. Ex hac vero porta descriptio INe- scribit (Anl. V. 2,2,.iY. 124; Ml, 3.2,
hemiae sequi videtur moenia anliqua in iV. 65 s.); gratis autem in his lextibus
eodem latcrtî occidentali huius vallis ex- sensus eornmdem verborum el expres-
strucla, ubi probabiliter tum in ipsa sionum prorsus diversus ab eo suppo-
valle, tum ex ulroque colle adiacento ailur, quem idem auctor alitii iulendit.
« gradus » descendebanl, quibus a civi- ubi TTjY ètvto 7:6Xiv mauifestissiine de parle
lah' David in eo latere nomen imposi- austral! collis occidentalis adhibet (A'd-
tiuii erat, in quo luiec civilas invenicba- XIV. 16, 2, iV. 477; XV. 0,3, N. 318;
tur, ([uin silum ex ipsis verbis aut ex Rell. V. 4,1, N. 137 etc.). Neque parlom
 t

699 lERUSALEM. lERUSALEM. 700

qualemcumque urbis antiquac hanc su- argumenlum pro colle austro-occidentali.

perioreni fuisse, sed praecise eam, in Nam in libro losue terminus inter tribus
qua arx antiqua a David capta reperie- ludam et Beniamiu dicitur a fonte Rogel
batur, idem losephus clare videtur in- ascendere per convallem fdii Ennom in
dicare, cum dicat collem qui superio- latere meridionali humeri seu montis
rem partem sustinebat « prop-
civitatis lebusaeorum (2aja toi^in =]n3~SN) et
ter lirmitalem çpoûpiov(i. e. speculam s.
inde se erigere ad verticcm montis qui
castellum) a Davide regc esse appella-
est contra Geennom ad occidentem in
tuin », qui losephi aetalc forum supe-
summitate valhs Raphaim contra aqui-
l'ius [t] avw àyopi] audiebat (Bell. V. 4,1,
lonem 15,8; 18,16). Iam vero con-
(los.
N. 137). Considerata veterura Onomasti- naturalem coUium valliumque
sideranfei
corum explicaiidi ratione, opouptov (a k^'q-
configurationem (cf. v. gr. tab. I « Ter-
opSv), bene notât ./. K. Zenner (Die
uti
rainkarte » a cl. C. Zimmermann edi-
Cborgesânge im Buchc der Psalnien 1, tam) impossibile videtur, verba illa tex-
p. 34), hoc loco est lilteralis expositio no-
tus clarissima de altéra valle quam de
minis Sion, quippe quod axoTiEuxTÎpiov et
Wâdi el-Rabfibi et de altero colle quam
speculam illa Onomastica sacpissime
de austro-occidentali interpretari hic :

interpretantui* (Onomastica sacra, éd.

igitur est ille humérus lebusaeorum, a
P. de hagarde, p. 39,25; 43,12; 30,25;
quo tune arcem ipsorum omnino gratis
75,2; 78,15; 81,17; 174,90; 198,63 s.).
in angustum humilemque clivum orien-
Unde vix videtur in dubium vocari talem deici dicendum erit. Sane mirum
posse, losephum antiquam arcem Sion
videbitur elîugium eorum, qui in gra-
in australi parte collis occidentalis sitam
tiam huius collis orientalis, propter illa
supposuisse. Neque ad infringendam hu-
ipsa verba textus sacri, vallem Hinnom
ius testimonii auctoritatem valet quod
dicunt inferiorem partem vallis Tyro-
dicunt losephum in iis tantum quae de
poeon quomodo lerminum per istas
:

sua aetate tamquam testis de visu refe-

ambages ad verticem montis qui est
rai fide dignum esse. Nam primum qui-
contra Geennom in summitate vallis Ra-
dem praecipua huius testimonii vis in
phaim contra aquilonem perducant, ipsi
eo est quod sententiam traditionalem
videant.
iam in primo saeculo viguisse ostendat.
Itaque probabilius antiquae traditio-
Dein vero losephus etiam pro situ civi-
ni standum esse censemus. Neque ob-
tatis David arcisque Sion vero quodam
stat quod nomen arcis antiquae Sion
sensu est testis de visu, tum quia de na-
postea, sanctuario in colle Moria erecto
turali loci conditione optime iudicare
arcaque foederis illuc translata, praeci-
potuit, tum maxime quia monumentum
pue ad designandum hune montemte'm-
aliquod insigne et situs illius fidissimum
pliac deinde etiam pro iota urbe sancta
indicium quotidie prae oculis habuit :
adhibitum fuerit, uti maxime in libris
sepulcrum enim David, certissime in
propheticis et poeticis et in primo libro
antiqua civitate David exstructum, in
Machabaeorum apparet. Quaestio enim
urbe supererat (Act. 2,29) et non modo
tota circa situm antiquae arcis versatur
veneranda anliquitate, verum etiam ra-
:v. SION).
pina llyrcani [Flav. los. Ant. VU. 15,3,
N. 393; XIII. 8,4, N. 249; XVI. 7,1, N. Cf. /. Fenjusson, An Essay on the ancien
279) mulloque magis Herodis facinoroso Topography of Jérusalem. London 1847;
conatu cunctis notissinunn erat, quippe /. Fr. Thrupp, Ancient Jérusalem, Cam-
- qui ad expiandam sceieslam sepulcri bridge 1855; Cil. Ed. Caspuri in Theol.
'
"
violationem magnificentissimum in eius Stud. und Krit. 1864 p. 309-28; R. v. Bies.s.
Bibl. Geogr. p. 93-9; Bibel-Atlas, éd. 3, p. 34;
ostio erexit monumentum ex lapide
W. F. Bircli in Quart. Stat. 1878 p. 129-32.
albo, cuius etiam Nicolaus Damascenus
178-89; 1880, 167-70; 1882, 55-9; 1883,150-'i
historiographus meminit (Ant. VU. 15,3,
et saepe in sequenlibus annis; immerito
N. 394; XVI. 7,1, N. 179-183). G. A. Smith et W. R. Smith ap. Cheyne-
5. In libris sacris ipsa prima mentio Blacli, Encyclop. bibl. II. p. 2418 huic cl.
ui'bis lebus haud spernendum praebet Birch primitias opinionis, quae colli orientali
701 lERUSALEM. IKKLSALEM. 702

patrocinalur, allribiiunt; v. Alten inZlschr. dices LX.\ dicilur fuisse « in descensn

li.D. Pal. -Ver. 11. 1879 p. 18-47; III. 1880 Sella », èv Tî) /aTa5iia£t 2e>dt (4 Rcg. 12,
|>. 116-76; V. Klaiber \h. 111. p. 18'J-213;
20, cf. F/t'^/;bebr. N^D Tl'H). Sed idtra
IV. 1881 |).18-56; XI. 1888 p. 1-37; H. Gli-
tke ib. V. 1882 |). ;tl3-32 (~ Aus^rab. bei coniecturas circa baec vix quidquam sta-
Jerus. 2U-60); r. Svhich ap. (' Ziinmrr-
I).
. lui poterit. LXX interprètes pro Mollo
mnnn, Karlen u. Pliiiie, Tab. IV, n. 16; id. semel lô àvàXr)[x[jLa (2 Par. 32,5) alias ,

iii Ztschr. d. D. Pal. -Ver. XIV. 1891 p. 54 s.

dtxpa vcrtunt.
ol tab. 2: XVII. 1894 p. 1-24 et tab. 1;
2. A Salomone praecipue in colle
(i. Gatl, Heschreibung liber Jérusalem u. s.

Quar-
oiientali inagniliccntissiuiapars urbis
l'mgebunii p. 176-88; hl. in Theol.
talschr. LXVI. 1884 34-84; u/., Die llùgel eiecta est, scii. templum Iota antiquitate
p.
von Jérusalem p. 42 s. id. Sion in lerusa- ;
colebcrrimuui, de quo in arliculo spe-
lem, was es war, und \vo es laji, lirixen ciali traotandum erit (v. TK.VIPLUM).
1900; Fr. Liévin de Homme, Guide indica- l'raeterea vero in eodem colle, in la-
teur, éd. 4, I. p. 179; C. R. Couder in Quart. Icre austral! sancluarii splendida aula
Stat. 1883 p. 194; id.ln .ï. llaslings, Dict.
wg'và ab eodem regc aedilicabalur (3 Reg.
of the Bible 591; J. Falirngruber, Jéru-
II.
7,1; 9,1. 10. 15) et cum illa domus sal-
salem éd. 2, I. p. 104; M.-J. iJigrange in
tus Libani cedrina (3 Reg. 7,2-6) et por-
Rev. bibl. I. 1892 p. 25-35; P. M. Séjourné
ib. IV. 1895 p. 45 s.; D. Zaïiecchia, La ticus solii (3 Reg. 7,7). Etiam pro filia
Palestina d'oggi I. p. 173-81; A'. Rucliert, Pharaonis, quam uxorcra duxerat, do-
Die Lage des Berges Sion (Bibl. Studien mum propriam iuxta palatium suum
111. 1), Freiburgi. B., 1898; Ch. Clermont- construxit (3 Reg. 3,1 ; 2 Par. 8,11).
Ganneau, Recueil d'archéol. orient. II, p. Qua vero domus » seu
aetate « turris
254-94; A. Scliulz, Zur Sion-Frage, in
Bira (Neh. 2,8; cf. 7,2) et « coenaciilum
Theol. Quartalschr. LXXXII. 1900 p. 356-89.
anguli » {r\23n T\^hv .Neh. 3,30 s., hebr.
VII. Reliquae partes urbis. 1. 31 s.), quae videntur ad aream templi
Arcem Sion captani David in liabitatio- pertinere, et « turris quae cminel de
nem regiam sibi elegit et <' civitateni domo régis excelsa » (Neh. 3,25 s.), pri-
David » ("TTî "iiy, rj 7:6Xiç lauEfo) appel- mitus exstructa sint. non satis constat
lavit (2 Reg. 5,9; 1 Par. H,7), quo no- ;v. infra n. 4).
niine etiam postca taniquam pars urbis Infra domum regiam autem in eodem
lerusaleni saepius coinmeinoratnr (cf. clivo pars Ophel erat, ubi praecipue
3 Reg. 2,10; 3,1; 8,1 9,24; H, 27; 1 Par.;
sacerdotes et levitae ac Nathinaei seu
13,1. 29; 16,1; 2 Par. 5,2; 8,11; 32, servitio templi addicti habitabant .Neh.

5 etc.). Sed non de sola arce, verum 3,20. V. OPHEL).

etiam de parte urbis adiacente nonien 3. Pars illa, quae inter colleni orien-
hoc civitalis David intellegendum vide- talem et occidentaltm urbis in valle
tur, cum praetcr varias domos, quas Da- intermedia sita erat, nomine UJriDC,
vid ibidem sibi construxit, et domum
Vulg. pila in prophetia Sophoniae vide-
fortium (Neh. 3,161 etiam locum sepa-
tur designari, ubi vales clamorem et
ratuni atque tabernaculum arcae foe-
ululatum, Chaldacis irruenlibus, undi-
deris (1 Par. 15,1) et sepulcrum David
que per totam urbem oriri describit
(3 Reg. 2,10) regumque luda compre-
iSoph. 1,11). Praeter colles, quibus
benderit, ex quibus plures sepulcra se- ibidem
niaior urbis pars insidcbat,
parata habucrunt (ci. supra n. VI. 3).
etiam « secunda », n:u?an, nominatur,
In civilale David vel prope eam erat
quae etiam alibi taniquam pars urbis
munitio vel turris Mello (NlSa), quam
occurrit (Soph. 1,10; 4 Reg. 22,14;
l'ortasse iam David aut certe Salomon Neh. 11,9); probabiliter ea pars erat,
aediticavit (2 Reg. 5,9; 3 Reg. 9,15. 2-4; secundum
quae inter uiurum primum t^l

11,27; Par. 11,8) et Ezechias instaura-

1
in latcre seplemtrionali coiuprehenile-
vit (2 Par. 32,5); iu.xta ipsam probabi-
batur, quaetpie civilali prlmae ([uasi
liter erat « domus Mello » (xSa T\i2), Ouam
altéra quaedam pars addita erat.
quac sccundum Vulgatam et aiiquos co- si ab aliis partibus lu eodem vatiriiiio
703 lERU SALEM. lERUSALEM. 704

commemoralis prorsus distinctam volii- deutalis reponit; contra quam merito

miis, pilam int'eriorem tantum vallis
Tyropoeon parteni intra ambitura primi
mûri comprehensam dicemus. Geterum
incertum esse bene notât I. Knabenbauer
(in Soph. 1,11), utrum hoc nomen pilae
in usa fuerit, an a propheta e loci re-
gione et incolarum sorte sit formalum
(cf. S. Hieronymus in eumdeni locum).
In hac autem parte rorum rerum ve-
nalium domosque mercatorum fuisse, ex
iisdem prophetae verbis haud improba-
observari poterit, etiam ex textu sacro
arcem illam Syrorum potius iuxta tem-
plum vel in eius vicinia sitam fuisse
(1 Mach. 1,37-39; 4,41; 6,18; 14,36; cf.
12,33), FI. losephum vero adeo ab hac
opinione discrepare, ut aperte Scriptu-
rae contradicere nullamque in hac quae-
stione fldem mereri supponendus foret.
Tertia, adhuc identitatem illam servan-
do, arcem parti septemtrionali collis
occidentalis insedisse censet sed anti- ;

biliter concluditur (Soph. 1,11. Cf. Neh. quam civitatem David arcemque Sion
13,16). non in hac parte septemtrionali, verum
Etiam Thecua Bethacar(?m in vati-
et in australi parte fuisse cum tanta pro-
cinio leremiae (6,1; cf. Neh. 3,3. 14), babilitate ex Scriptura et traditione
quae communiter de vicis tribus luda videtur constare, ut huic tertiae opinioni
explicantur, a cl. C. Schick de parlibus vix aliqua probabilitas relinqualur.
urbis intelleguntur, quarum altéra prope Quare distinctione inter antiquam
muruni secundum in laterc septemtrio- arcem Sion et Acram Syrorum admissa,
nali, altéra in australi versus vallem quarta opinio hanc Acram in ipso monte
Hinnom sita fuerit {C. Schick in Ztschr. templi in latere septemtrionali fuisse di-
d. D. Pal.-Ver. XIV. 1891 p. 47. 53 et cit;verum huic quoque losephus aperte
tab. 2). contradicit,neque ex Scriptura magno-
Ad occidentem vero tenipli erat pars pere commendatur. Itaque sententia
quaedam adstructa, quae nomine Par- quinta, pariter distinguens, arcem Sy-
bar appellabatur (1213 1 Par. 26,18, rorum in parte septemtrionali collis oc-
cidentalis, iuxta templum, sed valle in-
Vulg'. cellulae; DiTTlSn 4 Reg. 23,11,
teriacente ab eo separatam, arcem vero
Vulg. Pharurim); quani aliqui etiam Sion in australi parte eiusdem collis
tamquam partem urbis considérant (cf. supponit fuisse.
C. Schick, 1. c. XVII. 1894 p. 13 et tab. 1). Difflcultas praecipua contra hanc ul-
4. Ex eodenilatere occidentali templi, timam sententiam ex eo habetur, quod
sed in parte septemtrionali coUis oppositi auctor libri primi Machabaeorum illam
ex opinione multorum erat Acra seu arcem in loco civitatis David collocat
Acropolis c. a. 167 a. Ghr. a Syris sub (1 Mach. 1,35; 2,31; 7,32; 14,36). At
Antiocho Epiphane prope templum aedi- ccrte auctor ille sacer usum loquendi
ficata (1 Mach. 1,3.^; Flav.Ios. Ant. XII. anliquitus receptum non iam sequitur,
rj,4, N. 232 Bell. iud. I. 1,4, JV. 39).
; cum aperte arcem Sion a civitate David
Attanien etiam circa situm huius Acrae distinguât (1 Mach. 7,32 s.), quae olim
acerrima et difficillima habetur contro- prorsus confundebantur (2 Reg. 5,7 3 ;

versia, de qua breviler, praeter ea, quae
supra (n. II. 5) de Acra losephi tetigi-
mus, pauca notemus.
Ex magna opinionum varietate- quin-
que potissimum sententiae videntur
commemorandae. Prima est corum qui
hanc Acram eamdem dicunt cum anti-
qua arce Sion (praesertim ex Mach.
1,33; 2,31; 7,32; 14,36) eamque
australi coUis orientalis collocant;
ex dictis minus videtur probabiie. Altéra,
eamdem identitatem retinendo, Acram
in parte meridionali oppositi collis occi-
Reg. 8,1 ;1 Par. 11,5; 2 Par. 3,2); sicut
autem « montem Sion » sensu novo deter-
minate de monte templi intellegit, ita for-
tasse etiam « civitatem David » latiore
aliqua ratione ab antiqua diversa! acce-
pisse supponi poterit, quamvis contex-
tus (praesertim 1 Macli. 1,32-40) diffi-
1 cultatibus non careat. At saltem id
in clivo videtur affirmari posse, sententias op-
quod positas circa positionem huius Acrae
multo maioribus difficultatibus laborare.
Ut civitatem ab oppressoribus Syris,
([ui ex arce sua insidias introeuntibus

LEXICON BIBLICUM. — T. H. — 23
70o lERUSALEM. lERUSALEM. 700

in teiiii>lnin itarabanl imiltos([uc occido- Wendiand ap. E. Knutzsch, Apokryphen

baul, liliLTaiot, loiiallias Macliabaeiis 1>. 3. 14), Fi. losepluis hai'ini
([îàpiç) ap-

altissiinis imiris inter lucdiura arcis et pclial, quaui prius ab Hasuionacis, et

civilalis aotlilicatis eam a civilalc scpa- praesertim ati llyrcano primo muuilam,
ravit (1 12,36; Flav. los. Aal.
Macli. postea vero ab Merode magnilicentis-
XIII. a,li, N. 481 s.). Cuiii ita prohibo- sime exstructam et in honorcm Marci
rcntur « egrotli et ingredi regionem et Antonii Antoiiiam ('Aviwvfa) appellatam
cmerc ac veuderc >>, orla est l'amcs esse refert (Anl. xîll. 11,2, N. 307; XV.
salida in arce, qua coacti a Simone, 11,4, N. 403. 409; XVllI. 4,3, N. 91 s.;
lonathac fralre ac siiccessore, eiecti Bell. iud. I. 3,3; 5,4, N. 75. 118; V. 5,8,
sunt Mach. 13,49 s.; 14,36). Arce
vl N. 238-246 etc.).
mandata, Simon « viros ludaeos ad tu- 5. Secundum mullos auclores jiars
tamentum regionis » in ea collocavit huius arcis Antoniae erat praetorium
l .Mach. 14,37); postea vero, ex rela- Pilati, ubi Cilu'islus Dominas a indice
tiono losephi ,cf. i Mach. 16,20), arcem romano audilus et post llagellationem
ipsam et collrm, in que cxsti'ucta fue- el crudelissimam capitis
derisionem
rat, penitus dolendum vallemque inter
•
damnatus Quacstionem de hoc aliis-
est.

collem et tenq)lum explendam curavit quo locis passione dominica sacratis

{Flai-.Ios. Ant. XIII. 6,7, N. 215-217. Cf. pluribus tractare non huius loci esl.
Bell. I. 1,4; 2,2, N. 39. 'M; V. 4,1, N. Circa praetorium id unum notemus, tra-
139). ditionem a primis peregrinis expressam
Etiani in secundo libro Machabaco- haud adeo, uli aliqui recentiores {Tô-
rum iam pro tempore arcis Syrorum lier, Sepp, Zanecchia) voluerunt, a tra-
aedificalionem praecedenle acropolis dilione hodierna inde a saeculo fere de-
Hierosolx morum comniemoratur (tj àzoô- cimotertio vigente discrepare (cf. Fahrn-
7:oXi$ 2 Mach. 4,12. 27; 5,5; t) àV.pa IS, gruber, Lagrange).
31.33S qiiae in loco arcis antiquae in Paritcr quoad Coenaculum in monte
superiore parte civitatis el non in vici- Sion, sicut etiam pro loco Calvariae,
nia templi videtur sita fuisse, ouni la- traditio antiqua et hodierna conformes
son « sub ipsa arce » lO;:' au-:riv ày.p6no- inveniuntur. Prope Coenaculum iam
Xiv) gymnasium constituisse logatur saeculo quarto ostendebatur locus do-
(2 Mach. 4,12). mus Caiphae pontilicis, et inde a sae-
Rursus alia erat arx illa quae lie- culo septimo domus B. Mariae Virginis,
braice JBim appellatur (n^aS lUJN mian, ubi locus dormilionis eius coJebatur. -
Aula vero Herodis, ad quam Salvator a.
Vulgata « turris domus » Neh. 2,8;
a praetorio adductus est (Luc. 23,6 ss.),
nS^Tl^'Sy 7\y2r\, t% ptpàlv 'IspouoaXrJ^ji, secundum alios antiquitus erat palatium
Vulgata «domus de lerusalem » ib. 7,2), Hasmonaeorum {Flav. ïos. Ant. XiV.
probabiliter in angulo areac [enq)li in- 1,2; 4,2: 13,4, N. 4. 59. 338; XX. 8,11,
ter soptemtrionem et occasum sita, ad N. 189 s.; Bell. 11. 16,3, N. 344 etc.) in
quam ferlasse turres Hananeel et Mea auslrali parle collis occidentalis contra
pertinebant. Haud improbabiliter cense- templum silum, secundum alios vero in
lur inteilegi in textu Mach. 12,li3
1 : « et colle seplemlrionali Bezelha reperie-
munivit (Simon) niontem templi, qui batur.
erat secus arcem (xat rtpoacoyûpwasv rb Flav. losephus praeterea varia aedi-
ôpoç Tou Upou xb 7:<xph. tï)V àxpav) ot habita- licia urbis commémorai, magna ex
vit ibi ipse et qui cum eo erant » nam ; parte ab Herode erecla, ex quibus aula
altissimam coUis templi partem occupa- consilii {n PouXt^ Bell. V. 4,2, JV. 144;
bat et ad templum pertinere aestima- TÔ pouXsuTTJpiov Bell. VI. 6,3, N. 354), ar-
batur (cl. Megillalii ta'anith 9,1), et chivum àpysta Bell. II. 17,6, N. 427;
(-rà

iuxla illam ai-ccm Syiorum de qua , VI. 6,3, N. 354), Xystos (Ant. XX. 8.11,
diximus, sita erat. Eamdcm arcem tem- iV. 189; Bell. II. 16,3, N. 344; VI, 3,2;
pli, quae ni iam in epistula Aristeae vi- 6,2; 8,1, N. 191. 325. 377. Cf. gymna-
detur commemorari (n. 100-104. P. sium 1 Mach. 1,14; 2 Mach. 4,12) ad oc-
707 lERUSALEM. JERUSALEM. 708

cidenleni templi in média fero nrbe ex- describit (H. Winckler, Die Thontafeln
structa erant, prope pontein, qui Irans- von Tell el-Amarna,
n. 179-185, in E.
ituni ex templo in urbem praebebat Schrader, Keilinschr. Bibl. V. p. 302-15).
(Ant. XIV. i,2, N. 58 etc.). Rege Adonisedec cum sociis devicto,
urbs ipsa diu aggressoribus resistebat ;

Praeter auctores sub n. II. et VI. citatos postea vero sub Adonibezec « oppu-
et. de arce Antonia v. Allen, Die Antonia gnantes filii luda Jérusalem ceperunt
und ihie Umgebungen, in Ztsclir. d. D. Pal.-
— eam et percusserunt in ore gladii, Ira-
Ver. I. 187861-100 et lab.
p. De praeto-
dentes cunctam incendio civifatem »
rio cf. Itin. burdigal., Theodos. c. 7,
Anonymas [Antoninus) c. 9. 23, éd. (lud. 1,8). Nihilominus tamen « Icbu-
P. Geijer, Itin. hieros. p. 22,22 ss. 141,10 saeum, habitatorem lerusalem, non po-
ss. 165,13. 175,3 ss.; Sophron., Anacreont. tuerunt filii luda delere », ita ut lebu-
20, V. 73-83, 3Iigne P. G. 87,3, 3821. — saei et Israelitae simul in urbe habita-
Fr. Quaresmius, Elucid. Tenae S., 1. IV, rent(Ios. 15,63; lud. 19,11 s.), quoniam
peregr. 6, c. 3, éd. Venet. II. p. 140 s.; T.
pars superior civitatis sive arx Sion us-
Tabler, Jérusalem L p. 220-31 /. N. Sepp, ;
que ad aetatem David a lebusaeis tene-
Jérusalem, éd. 2, I. p. 184-93 D. Zanec- ;
batur.
chia, La Palestina d'oggi I. p. 249-57 J. ;

Fahrngruber, Jérusalem éd. 2, I. p. 154-6; Quamquam autem filii luda contra

M.-J. Lagramje ia Rev. bibl. VI. 1897 lebusaeospugnasse lerusalem cepisse
et
p. 455 s. leguntur, in distributione terrae urbs
tribui Beniamin attributa est, uti ex de-
VIII. Brevis historiae conspectus. scriptioneterminorum clare apparet(Ios.
1. De bisloria iirbis Hicrosolymorum 15,7 s.; 18,16 s.); neque controversiae
cum in rébus populi iudaici regunique ex variis Scripturae textibus de hac at-
[srael et luda accuratius tractandum sit, tpibutione olim acriter agitatae hic diu-
summa tantum capita liic delineasse tius immorandum est (cf. H. Relandi
sutTiciat. Palaest. p. 839-46).
De prima urbis origine variae fabulae 2. David poslquam in Hebron rex su-
pênes scriptores profanes vulgatae erant per totum Israël unctus est, abiit cum
(cf. Slrabo XVI. 2,34-36, éd. Casaub. p. 760 exercitu suo in lerusalem et cepit arcem
s.; Tacif. Hist. 5,3; Flav. los. c. Apion. Sion eamque civitatem David appellavit
1,14 ss. N. 73 ss.; Pliitarch. , Is. et Osir. (2 Reg. 5,6-9; 1 Par. 11,4-S), et caput
31, etc.); ex liistoria vero nihll de illis totius regni constituit. Splendorem ur-
primordiis constat. Pariterincertum est, bis regiae auxit moenibus, palatio va-
utrum Melchisedech aetate Abrahae Hic- riisque domibusaedificatis et taberna-
rosolymorum an potius, id quod proba- eulo cum pro arca Dei erecto (2
altari
bilius aestimamus, alterius urbis Salem Reg. 5,9-H; 6,17; 3 Reg. 2,28 s.; 1 Par.
rexfuerit (v. SALEM 1). 11,8; 14,1; 15,1), quam magna cum sol-
Israelitae , cum duce losue terram lemnitate in locum praeparatum adduxit
promissam occupabant, urbem lerusa- (2 Reg. 6;1 Par. 13). lebusaei autem
lem laniquam caput regni lebusaeorum etiam nunc simul cum luda in ci-
filiis

sub rege Adonisedec invenerunt (los.
10,1), qui foedere cum quattuor aliis re-
gibus Amorrhaeorum inito hostibus se
opponens a losue devictus est (los. 10).
Monumenta vero tabulae
profana, scil.
cunéiformes in Tell el-Amarna invenlae,
oslendunt urbem ante ingressum Israe-
litarum sub potcstate rcg'is Aegypti
fuisse. Princeps tribiitarius 'Abd-Khiba
a Pharaone Hierosolymis praeposilus,
iteratis epistulis instantissime auxilium
a rege petit contra Habiri invasores,
vitate habitarunt, agrosque suos reti-
nuerunt, uti ex area Areuna s. Oman
apparet (2 Reg. 24,16-24; 1 Par. 21,15-
25).
Sub Salomone urbs cum tolo regno
ad culmen prosperitatis pervenit. Rex
sapientissimus atque potentissimus tum
firmitati urbis moenibus ac munitioni-
bus (3 Reg. 3,1; 9,15. 24; H,27), tum
pulchritudini ac dignitati eius splendido
templo domibusque regiis in colle orien-
lali erectis (3 Reg. 5-7; 2 Par. 2-5) ma-

quos iam totam fere regionem occupasse gniflcentissime providit.

(Oî) lERUSALEM. lEHUSALEM. 710

Quanta vero tune tïiocil rivilatis opu- (4 Reg. 18,13; 2 P;ir. 32,1; Eccli. 48,

lontia, ciun t'\ aliis rolaliouilnis, luia 20; Is. 36,1). P('ii( idum primo quidem
f'X liisloria iW rojiina Saba concluilcre numcribus ab Kzocliia missis, mox clade
lïcet yi \W'j;. 10,1-13; 2 Par. 9,1-1 21; cl maxima exeicilui Ass_\rioi'um pcr Ange-
cnin (|uotannis alVen-entiir ad regom Sa- limi Domini illala aversum est (4 Reg.
loniuntMU sexcenla sexayiuta sox lalenla 18,14 ss.; 19; 2 Par. 32,2-22; Is. 36.37;
auri, et Iriliula alia inunora(|nc iniiii- cf. Tob. 1,21; Eccli. 48,21-24; 1 Macli.

nierà, «vasa arycnlea et aurea, vestes 7,41; 2Mach. 8,19).

l't arma bellica, aroinala (luoijne » cl
cqni et niuli, tanta eral abundanlia ar-
l^enti in lerusalem, quanta et lapiduui
et cedrorum nuiltitudo quasi sycomoro-
runi, quac nascunlur in canipcstribus
(3 Reg. 10,14. 2:i. 27; 2
27).
Sed niortuo Salonionc regnoque
3.
diviso, urbs brevi ab hac prosperitate
deiecta est. lam quinto anno regni Ho-
Manasses vero, inq)ius hlius Ezecliiae,
captus ab cxercitu régis Assyriorum et
vincLus catenis atijuc compedibus in Ha-
bylonem ductus est, probabiliter sub
Asarhaddon vel sub Assurbanipal (2 Par.
l'ar. 9,13.' 24. 33,11; Flav. los. Ant. X. 3,2, iV. 40).
l*oslquam autem « egit poenitentiam
valde coram Deo patrum suorum,... re-
duxiteum lerusalem in regnum suum »
(2 Par. 33,12 s.), ubi mox moenia urbis

boam asocndit Sesac rex A.egypti in le- diligenter auxit atquemunivit lib. v. 14i.
rusalem et tulitlbesauros domus Domini Post tranquillum pii losiae regnum
et Ihesauros regios et universa diripuit sub ultimis rcgibus loachaz, loakim,
(3 Reg. 14,23 s.; 2 Par. 12,2-9). Post loachin, Sedecia pracparabatur urbis
quietiora régna Abiae et Asac ac losa- ruina, quae compléta est anno undecimo
phat sub impio rege loram civitas a Pbi- regni Sedeciae (587 a. Chr.) per Nahu-
listhinis Arabibus iterum vastalur
et chodonosor (Nebukadnezar IL), regem
(2 s.), nec ita multo post,
Par. 21,16 Babylonis; qui post biennem obsidionem
Amasia inRethsames a Ioas,rege Israël, urbem cepitregemque et populum in Ba-

devicto et caplo, denuo vi capitur et bylonem e.xsules abduxit, templo et ault^

diripitur, destructa magna parte moe- regia domibusque civilatis combustis
nium a porta Epbraim ad portam anguli atque moenibus in circuitu penitus de-
(4 Reg. 14,11-14; 2 Par. 25,21-24). structis (4 Reg. 25,1-21; 2 Par. 36,17-
s. Azarias, lilius Amasiae, mu-
Ozias 21; 1er. 39,1-9; 52,4-13;.
rum destructum restauravit lurresquc 5. Anno primo Cyri régis Persarum
et munitiones in eo erexit (2 Par. 26,9 ; (336 a. Chr.) ludaeis edicto regio redi-
los. Ant. IX. 10,3, N. 218). Sed in die- tus in patriam permittebatur, simulque
bus eius terribilis terraeniotus aocidit, praeceptum est, ut lemplum Domini in

ita ut inoolae prae timoré civitatcm fu- lerusalem instaurarent (Esdr. 1,1-4).
gientes reliqucrint (Zach. 14,5 Am. 1,1; ; Praecepto oboedientes losue et Zoroba-
Flav. los. Ant. IX. 10,4, JV. 225). Repa- bel mox super ruinas lempli altare
rato sub loatham praeserlim muro par- erexerunt (Esdr. 3,2 s.) domumque
tis Opbel (2 Par. 27,3), régnante Achaz ipsam anno scquenti (533 a. Chr.) aedi-
lerusalem iterum obsidebatur a Rasin, ficare coeperunt, quae post varias dif-
rege Syriae, et Pbacee, rege Israël sed ; tlcultates, Aggaei et Zachariae prophc-

nuntiis ad Tbeglathphalasar, regem As- tarum oxhorlatione et Uai'ii régis docrelo

syriorum, cum muneribus missis, Achaz superatas anno sexto regni Darii (515
auxilium obtinuit urbemquc ab obsi- a. Ciu'.) . l'eliciter pcrCecta est lEsdr.
dione libei-avit (4 lieg. 10,5-9). 3-6).

4. Assyrii ab Achaz in auxilium vocali Mûri vero urbis el douais per Nehe-
iam sub filio eius Ezecbia gravissimum miam restituta sunt, qui t'I numerum
urbi periculum pararunt, cum Senna- incolarum eius auxit, accersilis unilique
cherib anno quartodecimo rogis Eze- ex aliis civitatibus lamiliis (Neh. 2-12;
chiac (a. 701 a. Chr.) ascenderit et uni- Eccli. 49,15), i|uamquam numerus (m>-

vcrsas civilates luda munilas ceperit, rum idtra 20,000 illa aelate vi\ ascen-
Hicrosolymis quoque excidium ininatus derit. Sequenlibus vero saeculis sub
711 IERU3ALEM.
tranquilla] Persarum dominalione urbs
prospcrabat alque adeo aucta est, ul ae-
tale Alexaudri Macedonis ex testinio-
nio Hecataei Abderitae iam ad 120,000
incolarum pervenerit(F/rty. los. c. Apioii.
1,22, N. 197).
Mortiio aulein Alexandre Hierosolyina
et Syria universa Ptolemaeo Lago Ae-
gyptio attribiita est {los. Ant. XII. 1,1,
iV. Post diuturna deinde iiiter Pto-
3 s.}.
lemaeos et Seleucidas bella, bi Syriac
principes reruni in Iiidaea et lerusalem
potili sunt sub Antiocho Illustri (Epi-
phane), qui civitatem sanctam invasit,
et facta caede magna vasisque sacris
ablatis urbem incendit, insuper legem
idololatriae ludaeis imposuit multosquo
impies a patria religione abduxit
(1 Mach. 1 2 Mach. 4-7; Flav. los. Ant.
; 9,3, N.
XII. 5,1 ss., N. 237 ss.).
Crudelissima Antiocbi persecutione
accensi miseramque patriae sortem do-
lentes Mathatbias ex familia Asamonaei
seu Hasmonaei ac quinque fdii eius, inter
quos ludas Macbabaeus céleris praesta-
bat,. fortiter pro religione patrum et
arbe dimicantes, mortem pro fide et pa-
tria obierunt (1 Mach. 2 ss.; 2 Mach. 8 ss.).
lUorum aetate urbs ipsa novis munitio-
nibus, praesertim in monte templi, in-
structa est, Syris per multos annos no-
vam arceni iuxta templum occupantibus
(v. supra VII. 4) varia autem belli for-
; est, ita ut « accedentes vix crederent
tuna et iteratis obsidionibus cives cum
civitate midtis nialis erant obnoxii.
Maiora post mortem liliorum Matha-
thiae sub ultimis Hasmonaeis passi sunt,
cum continuae dissensiones internae
urbem vexarent. Quae Romanis deinde
occasionem interveniendi praebuerunt,
qui duce Pompeio a. 63 a. Clir. prima
vice urbem et templum occuparunt et
moenia destruxerunt (Flav. los. Ant.
XIV. 4,1 ss., N. 34 ss.; Tacit. Hist. 5,9).
Mûris auctoritate I. Caesaris a. 47 resti-
tutis, novisque discordiis ortis, Herodes
Idumaeus, a Romanis rex ludaeae et
Hierosolymorumconstitutus, a. 37 a. Chr.
urbem postdiuturnam obsidionem expu-
gnavit {Flav. Ant. XIV. 10,1 ss., N.
Jo.s.
468 ss.; Bell. iud.18,1. ss., N. 347 ss.).
I.
6. Herodes rex (37-4 a. Chr.) urbem
suam regiam tcmplumque magnificen-
tissime reslituit et exornavit eamque illi
lERUSALEM. 71^2
formam dédit, quam tempore Christi
Domini habebat. Defuncto Herode, Ar-
chelaus ludaeam et lerusalem obtinuit.
Sed iam a. 7 p. Chr. a Romanis depo-
situs est, qui ludaeam provinciae Syriae
sub procuratore spécial i administran-
dam attribuerunt
qui reliquo anni tem-
;
pore Caesareae résidons (cf. Act. 23,23;
25,1 ) , circa festum paschae Hierosolymis
commorabatur; Herodis autem suc-
cessoribus species quaedam regni tan-
tum relicta est.
Incolae urbis aetate Christi nume-
rum 200,000-230,000 attigisse censentur
(cf. C. Schick in Ztschr. d. D. Pal .-Ver.
IV. 188J p.211-'21); in sollemnitate vero
paschali decemplex fere numerus in ur-
bem confluxisse refertur (los. Bell. VI.
420 ss.).
Post mortem Christi Domini sub Agrip-
pa (41-44 p. Chr.) nova pars septemtrio-
nalis urbi addebatur, constructo tertio
muro, qui post viginti fere annos, inci-
piente iam rebellione contra Romanos,
iînitus est.
Vexationibus continuis irritati, ludaei
hac rebellione patriam liberare conati
sunt; sed interitum urbis et templi et
patriae adduxerunt, a Christo civitati in-
gratae praedictum, qui ab exercitu Ro-
manorum duce Tito a. 70 p. Chr. con-
suramatus est. Tota urbs funditus deleta
eam umquam habitatam fuisse » [Flav.
les. Bell. VII.1,1, N. 3), tribus tantum
turribus aulae regiae conservatis.
Post 63 annos ab Aelio Hadriano ite-
rum aedificala et Aelia Capitolina dicta,
sub Constantino Magno novum splendo-
rem adepta est. Sed a Persis a. 614 et
ab Arabibus a. 638 capta, in potestate
Mahometanorum deinceps, brevi inter-
valle regni crucigererum (1099-1187)
excepte, usque ad nostra tempera re-
mansit.
Generatim de uibe lerusalem cf. Chr.
Adrichomius, Theatrum Terrae S. p. 148-
81; Fr. Quaresmius, Elucidatio Terrae S.
1. IV et V, éd. Venetiis 1881, II. p. 22-446;
Hadr. Relandi, Palaestina p. 832-61 E. F. ;
K. Eosenmuller, Handbuch der bibl. Alter-
tliumskunde II. 2, p. 202-73; Ed. Robinson,
Palaestina II. p. 1-313; id. Neue Untersu-
chungen ûber die Topographie lerusalems,
7i;{ lERUSALEM. IIîSlilHENOU. 71

Halle 1847; id. Noiiere bibl. l'orschungen (1(! niiis lilpluuil, pi'iiicc[)S rognaliouis
in Palacsliiia, ]). 211-3i4;G. Williams, Tlic Ijcniaminiticac (1 Par. 8,18).
lioly City, Loniion »si:>; K. G. Scltitttz, 3e-
rusâlt'in, lU'ilin 18ir); M'. yv>«//y, Die ïopo- lESANA (n:t,^\ ï) 'hiuvâ) urbs,qLiani

m-aphie .Icnisaleins, Wonn 1846; J. Scinraiz. Allia ie.v iiula k'idboam régi Israël eri-
Das 11. Laii.l |>. 1S9-239; T. Tohler, Die Si- piiil uua ciiin Belliol et Ephron (2 Par.
loah(|ii(lli' uiid d. Oelberg, St.-Gallen 1852;
i;i,i'J). de eadeni lesana
Coniiciiiiil aliqui
id. DfiikbIaUer ans Jérusalem, ib. I8j;{;
*

agi Rcg. 7,12 (Vidgala Sen; v. SE.\).

1
id. Zweï niiclier ïopogiapliie von Jeriisa-
Apiid l'Maviiim loscplmm ricribiliir 'bava
lein, voll., Uerliii 1853 s.; id. Drille Wan-
:!

aeriiiig naeh Palaest. p. 206-361; Pli. Wolff. (Anl. \ III. l,;i) etosl eadoin, apiid qiiam
l

Jérusalem, Leipzig 1857 [éd. 3, 1872); A'. HiTodcs .MagiuisPapi)iim diicein in exer-
liaumcr, Palaeslina cd. 4, p. 285-360; F. de cilu Aiiligoni dcvicil (Aut. .\IV. 15,12;
Saulcij, Voyage eu Terre S., Paris 1865, sed Bell. iiid. I. 17,5 inondose scribiUir
I. p. 3il-410; II. p. 1-217; ./. -Y. Sepp, Jé- Ivavà}. Icsana agnoscilur 'Ain SiniacÀvnm
rusalem uuil (l. h. Land, éd. 2, I. p. 81-696. 5 km a Hethel aquilonein versus {Cler-
856-*.)iy; G. Gntl. Beschreibung iiber Jéru-
mont-G anneau).
salem und seine Umgebung. NValdsee 1877;
W. M. ThomsoH, The Land and tbe Book, Cf. Clermont-Gonneau in Jojirnal asial.
London (Soulbern Palestine) p. il5-
1881, 1
IX. 1877490-501; idem, Archaeological
p.
567; V. Guérin, Jérusalem, son histoire, sa Uesearches in Palestine II. 1896 p. 287-294;
description, ses établissements religieux, Pal. Expl. Fund, Quart. Slal. 1877 p. 206.
Paris 1889; F. Bu fil, Geogr. d. alten Palae- 207; Sxrveij of West. Pal. Mem. II. 291.
slina p. 132-55; C. Mommerl, Topographie 302; E. Scliiirer, Geschichle des jiidischen
des alten Jérusalem 1900-05, I.-III. Volkes éd. 3. I. p. 357. 358; Gticrin, Sa-
De excavationibus recenlioribus cf. Ch. marie II. 38 (situm vici indicat).
Warren and C. H. Conder, Jérusalem, in
Survey of Western Palestine (London 1884), lESBA (n2C% "I3<ï8ct), paterseii pos-
et variae relationes in Quarterly Statements
sessor Esthamo urbis, filius Mered et
of Ihe Palestine Exploration Fund (1869 ss.) ;

H. Gulhe, Ausgrabungen bei Jérusalem, in Bethiae (1 Par. 4,17); v. ESTHAMO el

Ztschr. d. D. 1882, p. 7-204.

Pal. -Ver. V. BETHIA.
271-378 (et separatim, Leipzig 1883); F. J. lESBAAM {DVIM^i, 'hazZaZâ.), filius
Bliss, Excavations at Jérusalem 1894-1897,
London 1898. Uachamoni, princeps inter triginta, qui
De urbe hodierna cf. Fr. Liévin de ievavil haslani suam super Irecentos
Hamme, Guide indicateur des sanctuaires vulneratos (confossos) una vice ,1 Par.
et lieux historiques de la Terre Sainte, éd. 4, 11,11); eiusdein uomeii oliam lalet in
Jérusalem 1887, I. p. 162-500; J. Fahrngr li- textu corrupto 2 Sam. 23,8 (v. HACHA-
ber, Nach Jérusalem, éd. 2, I. 96-275; D. MOM). Idem l'ortasse est lesbaaui ,L.\.\
Zaneccfiia, La Palaeslina d oggi I. p. 82-
qui Davidi in Sioeleg fugilivo
Io6oxâ[j.),
373; Biideker-Heitziiiger, Palaeslina und
se iunxit et de postcris Corc eral il Par.
Syrien, éd. 5, p. 21-108; La Palestine, Guide
historique et pratique, Paris [1904], p. 52- 12,6). Idem quoque noroen hebr. babet
214. lesboam (LX.\ laooâÇ), qui in aulaDavi-
Alla scripta R. Rohricht, Biblio-
v. ap. dis praeeratlurmae primae 24000 bella-
iheca geographica Palaestinae, Berlin 1890, lorum mense primo (1 Par. 27,2).
et in notis bibliographicis ephemeridis
« Zeitschrift des Deutschen Palaestina-Ver-
lESBACASSA (;nçp2ï;\ 'hooaar/.à,
eins » et « Orientalische Bibliographie ». Bxxaia), unus de tiliis Heman, princeps
L. FON'CK. decimae septimae classis cantoruin (1

Par. 25,4. 24).

lESAAR V. 1S.\..VU.
lESBIBENOB '^221 *2''C\ Qcri
lESAIA (iny-^Ç'i), iinus de liliis Idi-
babilalio mea in Nob; LXX
'l "'3L''' i. e.
Uiiin, princcps octavae classis caiilo-
"hj5( et cod. A addil èv No5\ gigas de
nim (i Par. 25,3 Viilgala leseias, 'lasaç;
génère Araplia sen Rapba. haslam gé-
2o,lo Vulgala Icsaia, 'Iwafa).
rons 300 siclornin ponderis aeris. i|ui
lESAMARI piau;i, "ba(Aap(), iimis
cuui Davidcin pei'culei-e nilerelur, ab
715 lESBIBENOB. lESIMON. 716

Abisai occisus est (2 Reg. 21,16. 17). nealogia luda (1 Par, 4,3) ; v, ETAM 3.

Recentiores nomen propinum non agno-

lESER (llf»; 'Idoiap, 'Isaip, 'Aavîp),
scunt, sed légère malunl :iiil l^U/'iiT et
filiustertius Nephthali, progenitor Ic-
morohantur Gob in haec verba inse-
et
seritarum, qui in campestribus Moab
riint posl Idï? cum eo inversa 15 (Well-
inter cognationes Nephthali recensenlur
hausen; Driver, Notes on the Hebrew (Gen, 46,24; Num. 26,49; 1 Par, 7,13),
Text of tbe Books of Samuel ad h. I.).
lESESI {WWi, 'laaf), imus ex ma-
Sed animadvertit F. de Hummelauer ad
h. I. « Certe eae lextus mutationes,
:
ioribus Abihail principis tribus Gad
qnas proponit Wellhausen, fundamento (1 Par. 3,14),

critico destiluuntur ». lESHURUN ("l'nW'ï) quod nomen LXX

lESBOAM V. lESBAAM.
interpretantur riyan-q^ho-^, Vulgata Deut.
lESBOC Cpi-éi ;
l£a6(()/., 2o6dtx), filius 32,15 dilectum, Deut, 33,5. 26 Ps, 44,1 ;

Abrahae ex Cetiira genitus (Gen. 25,2; rectissimum, est appellatio Israelis

1 Par, 1,32). Putant tribum lesboc in blanda et honorifica, Formam plerique
inscriptionibus cuneiformibus designari volunt esse diminutivam vocis ']'é\ ita
Domine lasbuq; anno primo regni soi ut populus significetur bonus et frugi,
(859 a. Chr.) Salmanassar II. Orontem Cf, Knabenbaner, Comment, in Is. 44,2
in Syria septemtrionali traiecit, ut bel- et F. de Hummelauer, Comment, in Deut.
lum gereret contra Sapalulme regem 32,15,
Patinai eiusque socios Sagara (Sangara)
lESI {^y'éi). 1, VirdefamihaHesron,
regem Karkeniish, Pikhirim regem Cili-
ciae, Buranate regem terrae lashuq. filius Apphaim, pater Sesan (1 Par. 2,
31 ; LXX 'Iae|JnrîX).
Cf. Friedr. Delilzsch in Zeitschrift fur 2. Pater Zoheth in genealogia luda
Keilschriftforschung II. 1885 p. 92 E. Schra- LXX
;
(1 Par. 4,20; Sei).
der, KeilinschriftI. Bibliothek 1889 I. 158;
3. Quattuor lesicuiusdam Phal-
filii :

E. Glaser, Skizze der Geschichte und Geogr.

Arabiens 1890 II, p. 446.
tiam, Naariam, Raphaiam, Oziel cum
viris quingentis de tribu Simeon expe-
lESCHA (n2D% 'l£ax.(i(), filia Aran ditionem fecerunt in montem Seir, Ama-
lecitas expulerunt et ibidem sedes suas
fratris Abraham et soror Me.chac et Lot
fixerunt(1 Par. 4,42; LXX 'leaf),
(Gen. 11,29). In traditione iudaica
(Ps, -Jonathan, Targ, hieros,, Flav. los.
4. Unus ex principibus cognationuin

Ant, I. 6,5, S. Hier. Quaest. in Gene-

Manasse ad orientem lordanis (1 Par.
sim etc.) lescha eadem est ac Sarai ^,24; LXXSsf-).
idque senti unt plerique interprètes. Ali- lESIA, lESIAS (niiuri, i:]^]; h-
qui eam binominem fuisse aiunt. Proba-
a(a, 'Irjaouvf, 'Ia(a, 'leaîaç). Princeps
1.
bilius vero nomen lescha ex corruptione
quidam in Issachar tempore Davidis
nominis Sarai, quae in antiqua scriptura
(1 Par, 7,3).
facile fieri poterat, originem duxit. Cf.
2. Vir de posteris Core et socius Da-
F. de Hummelauer ad h. 1.
vid in Siceleg fugitivi (1 Par, 12,6).
lESEIAS in Vulgata est nomen 3. Levita de génère Caath et familia
(v. ISAIAS) duorum virorum. Oziel tempore Davidis (1 Par. 23,20;
1. leseias (n"'ytt;i, 'Isafaç, apud Swcte 24,25).
4. Princeps familiae Rohobiae filii
B A 'Isascà), vir ex posteris Zoro-
'laaSii,
Eliezer filii Moysis (1 Par, 24,21); idem
babel, secundum Vulgatam et LXX filius
1 Par, 26,25 in Vulgata vocatur Isaias
Phalliae, secundum textum hcbr. frater
(iniyUJl, 'lwa(aç),
Phaltiae filii Hananiae (1 Par, 3,21),
2, leseias (1 Par. 25,3) v. lESAIA, 5^ lesia (Esdr, 10,23) v, lEZIA.

lESEMA (xau;i ;
'l£(j[iâv, B Tayfidt, lESIELv, lASIELl,
A 'l£a[j.â), unus de slirpe Etam in ge-
IESIMON ("jini^Tin, ô 'haaaip';) i
717 lESIMON. lESLlS CHRISTUS. \H
Refi'. 23,24 non est iioinen propiiiim Uni lESUS ('l7]aouç), 1. Eu iioiuiue apprl-

vol (lesLTli ciiiiisilaiii, ni Viil^ala cl LXX laliu'iinprimis lostic Eccli. 40,1 1 Macb. ;

supponunl, sod appullativum (vide s. v. 2,53; 2 Macb. 12,15 (Vulg. li. 1. losuej;
DESERTl'M). Act. 7,45; Hebr. 4,8 « nam si eis lesus
:

lESMACHIAS (^^^^DnD^ ^^J.7.yU),

requiem praestitisset, nuuquam do alia
loqueretur poslhac die » ; vide s. v. 10-
unus e\ Icvitis, (jui ab Ezccliia rege pri- SUEl.
niiliis etdeciiiiis liMiiplo volis praepositi 2. lesus sacerdos magnus, filius lôse-
suut, quorum prael'octi erant Chouenias dec, qui Zorobabel quam maxime
allabo-
et Semei fratres (2 Par. 31,13). ravit,utrcducese\exsiliotempbiiii Domi-
lESMAIAS (MiyaUrV :Sa[i.a(aç), fi- ni exslruerent. Nomen eius etlcrtur lesus
apud Aggaeum et Zacbariam i)rophetas
liusAbdiae, princeps tribus Zabulon
in Vulgata, losue auteni vocatur in libris
tempore Davidis (1 Par. 27,19).
Esdrae et Nehemiae (Esdr. 2,2; 3,2. 8;
lESPHA (nDU^% Sacpdv), filius Baria,
4,3; 5,2; Neb. 7,7; 12,1). Vide lOSUE 2.
Beiiiaminita (l Par. 8,16). 3. Eodem nominc vocatur quoque in
lexlu graeco auclor libri Ecclesiastici
lESPHAM ("JSUJI, 'laçâv), uniis ex
doctiinam sapientiae et disciplinae scri-
:

posleris Sesac de tribu Beniamin (1 Par. psit (?/âpaÇa, scripsi) in codice isto lesus
8,22). filiusSiracb lerosolymita (Eccli. 50,29),
lESSE (Psaî» terra (ludith 1,9) v. quod idem in prologo ab eius nepole
G ES S EN. asserilur. Studio sapientiae deditusmulta

lESSE, alia forma nominis Isai (vide

instituil itincra. Quando vixerit, ex pro-
logo colligi débet, quae
lameu indicia
s. V.) palris David.
non sunl adeo certa, ut non plures opi-
lESSUI (ilttJI, 'lioûX, 'haoû, 'laouf et
niones sint propositao et quae 50,1-21
1 Reg. 14,49 'leaotoûX). 1. Tertius filius de Simone Oniae filio dicuntur, ab aliis
Aser, progenitor lessuitarum (Gen. 46, referuntur ad priorem eius nominis sa-
17; Num. 26,44; 1 Par. 7,30). cerdotem magnum (310-291 a. Cbr.), ab
2. Secundus filius Saul ex Achinoam aliis adalterum (219-199) undelibrum :

(1 Reg. 14,49). esse compositum alii circa an. 290 vel

lESUA. 1. lesua (muri, 'haaaf, 'h- 280, alii c. 190 staluunt, quae ultiiiia
opinio praeferenda erit (cf. Cornely, In-
aouâ, 'Idouâ), secundus filius Aser (Gen.
trod. éd. 2II. 2 p. 251 s.), uti generatim
46,17; 1 Par. 7,30).
a recentioribus praefertur; cf. Knaben-
2. lesua (î7itt/*% 'Iî^/iou;), sacerdos tem-
bauer, Comm. in Eccli. p. 2 ss.
pore Davidis, cui nona sors in ministerio 4. In genealogia lesu Luc. 3,29 com-
Domini designata est (1 Par. 24,11). memoratur lesus quidam (ubi tameii
3. lesua (inï?"', 'Irjaou), levita, qui cum longe plerique codices graeci luxjr) prae-
bent).
Zorobabel ex captivitatc rediit (Neh.
5. Inler Pauli socios recensetur lesus
12,8); videtur ad illam i'amiliam perti-
cognomine luslus, ludaeus, quem Pau-
nere, de qua s. v. lOSUE 7.
lus dicit adiutorom suum in rcgno Dei
lESUE C'JWi). 1. Lcvita tempore
i. c. in praedicalione evangelii et sibi
Ezechiae régis (2 Par. 31 ,15 ; LXX 'Ir,aoùç). fuisse solalio in prioro caplivilate i"0-

Una ex urbibus, quae a filiis luda

2. mana (Col. 4,11).
ex captivitatc rcducibus denuo incole- lESUS CHRISTUS. 1. lesus. no-
bantur (Neb. 11,26; LXX Irjaoù). Est
men proprium Christi. Vox bebr.
ignota; sed quoniam una cum Molada, est forma apocopata, tempore po-
inUT")
Hasersual, Bersabcc enumeralur, quae-
rcnda eril in mcridiana plaga ti-ibus steriorc usitata pro prislina plenioro
luda. Conder suggerit Khirbet S'awe rcini vel ytyini i. e. bibwe est salus.
orientem versus a Bersabee [Survey of Hoc nomen gerebat losue tilius Niui,
We^t. Pal. Mcni. IlL 404. 409). apud LXX 'ir.aou; et in Vulgata quoipir
719 lESUS CHRISTUS. lESUS CHRISTUS. 720

interdum lesus appellaLus, de qiio Eccli. video caclos apertos et Filium hominis
46,1. 2 qui fuil niagnus secuiidam no-
: stantem a dextris Dci.
nien siiiini, maxinuis in salutem electo- Quod nomen ex Dan. 7,13.14 petitum
rum Dci (graece 46,1 : o; è-^ÉveTo xxxà xb Messiam désignât « aspiciebam ergo in
:

ôvofjia aiiTou [Jiéyaç ln\ acoir7)p{a |-/.X£y.Twv aù- visione noctis et ecce cum nubibus caeli
Toû). Idem losue lilius Nun Neh. 8,17 quasi filius hominis veniebat et usque
forma breviore VWi vocatur; simili ad antiquum dierum pcrvenit et in con-
modo losue (lesus) ponlifex, aeqiialis spectu cius obtulcrunt eum et dédit ci
Zorobabelis, modo forma pleniore potestatem et honorem et regnum et
ymi^ (Ag-g. 1,1. 12; Zach. 3,1; 6,11)
omnes populi, tribus et linguae ipsi
servient; potestas cius potestas aeterna
modo breviore yi^Ti (Esdr. 2,2; 3,2;
quac non auferetur et regnum eius quod
Neh. 7,7. 39; 12,1. 10. 26) vocatur; quae non corrurnpetur ». Ad quem locum no-
nominis forma brevior posteriore tem- tai Knabenbauer : « Hic Messiam induci
pore crebro viris indebatur. Est igitur ex iis quae alii prophetae iam antc Da-
nomeu compositum ex appellatione apo- nielem tradiderunt dubium esse nequit.
copata r\i = lahwe cl "JW {rwW"^ et Ei enim soli praeter lahwe génies dan-
yyji) = salus, liberatio, auxilium. Unde lur in hereditatem; ei soli regnum et
potestas in orbem universum adscribi-
Philo rite exponit nomen 'Iriaou? (losue)
tur(cf. Gen. 49,10; Ps. 2,6; 44,5 s.; 71,
c(jL)Tr]p(a xupfou (De iiominum mutatione,
1 s.; Is.11,10; 49,6; 33,11. 12; 1er. 23,
§ 21 Opéra Philonis éd. Pfeiffer IV.
;
o; 30,21; Ez. 34,23; Mich. 3,4 s. etc.).
374) et Eusebius nomen 'Iojœoué explicat Hic vero nobis proponitur quasi filius
'law awTrjpta i. e. 0£ou awTrîptov eandem-
hominis, ccrnitur in natura humana,
que significationcm nomini lesu altri-
quam poslmodum assumplurus erat...
buit (Demonstr. ev. IV. in fine, apud Vcnil cum nubibus caeli i. e. eo modo
Migne 22,333). Ex Graecis aliqui nomen quo Deusipse in s. litteris apparere dici-
explicarunt a voce ?âo[jiat sanare ita = ;
lur, quo Israelitas ab Aegyptiis défendit,
Clemcns Alex. (Paedag. 3,12 a.])udMigne in monteni Sinai descendit, in taberna-
8,677) et S. Cyrillus Hieros. qui tamen ad- suam
culo oslendit praesentiam, in tem-
dit significationcm nominis ex hebraico
ple se manifcstàvit, inpsalmis tamquam
esse owxrjp (Catech. 10,13 apud Migne orbis terrarum dorainus ac index descri-
33,677). Etiam S. Chrysostomus monct bitur... ex quibus locis apparet venire
nomen non esse graecum sed hebrai- cum nubibus caeli atlribui divinitali,
cum et significare awiïîp (Hom. 2,2). cum in sacris litteris loties apparitio
Eadem nominis significatio dcclaratur Dei in nube ficri dicatur. Unde is, qui
ab angelo ipse enim salvum faciet
:
quasi filius hominis venire dicilur, simul
hebr. yu;! in Hiph'il) populum
(atiaet,
uli in natura humana nobis ostenditur,
suum a pcccatis eorum (Matth. 1,21), qua ita in natura quoque divina clare exhi-
explicatione munus Messiae Salvatoris belur...Hoc nostro loco non describilur
nostri designatur. Nomen hoc ab ipso eius ad iudicium advenlus, sed quomodo
Deo electum et per angelum manifesta- angelorum comilatu magnifico cum
tum est matri virgini (Luc. 1,31) eiusque pompa adducalur ad Deum Palrcm, qui
sponso S. losepho (Matth. 1,21). Cf. inimicis deviclis ei tradit regnum plane
Knahcnhauer iià Matth. 1,21. gloriosum ».
2. Filius bominis, quodammodo no- Ad hoc valicinium danielicum Chri-
men proprium Cliristi. slus verbis explicitis nos remittit loan.
Ipse lesus plerumque se nominat fi- 5,27 et (Pater) potestatem dédit ei iudi-
:

liam hominis (septuagics octies in Evan- cium facere, quia Flius hominis est.
gehis vel omissis locis parallclis quin- Ad idem valicinium danielicum clare
quagies). A nuUo autem ita vocatur, si alludil Christus respondens Caiphae :

Act. 7,oii exceperis, quo loco S. Stepha- amodo videbitis Filium hominis seden-
nus alludens ad ipsa Christi ver ha Matth. leni a dextris virlulis Dei cl venientem
26,64 exclamât morti proximus Ecce : in nu])ibus caeli (Matth. 26,64) ; eodem
7^21 lESL'S CIIRISTIS. lESUS CllRISTUS. 722

modo se ;\(l iiiilu'iinii ulliimiin vciiluruiii sluin opponentem se omnibus creaturis

esse praetlicit (Mallli. 24,30; Marc. 13,
26; cf. Apoc. 1,7). yuo noininc salis do
claravil scriltisel Pliai'isaeis, qiiiscssel;
absUnclial autcm so vocaii> Mcssiam
proplcr falsas illas po|<idi opinioncs
et oxspcclationcs de Mcssia; uade eliain
proliihiiit apostolis, ne tlicetent plel)i
se esse Messiam. Clirisliis igiUir, siculi
exuna parte ea agit et dicil, qiiae non
poterant convenire riisi in Mossiam, ex
altéra parte tanien non ai)erle se proti-
tetur Messiam, ila nonien Filii liominis
tainquam perbîctionibus excellenliori-
bus inslructum et intime cum Dco con-
iunctum, cui soli intima Patris cognilio
est naturalis, sicut soliPatri naturalis
est intima Kllii cognilio (Mattii. 11,27;
Luc. 10,22). Ex narratione Matth. Ki,
13 ss. coUigitur Christum esse alliorem
omnibus prophelis, esse Filium Dei vivi,
posse dare claves l'egni caelorum atque
ex divina tantum reveiatione sciri posse,
quis sit. Nullus prophetaruui lalem cul-
lum sibi poslulavit, qualem (uhristiis

sibi (piodannnodo propi'iuin allribuit, (Matth. 10,37; Luc. 14,26). Christus uiil-
qiiod, quamvis dignitaleni Messiae si- iil apostolos ad baptizandum in nomine

gnilicaret iis, qui valicinium danielicuni Patris et Filii et Spirilus Sancli, proli-
perspeclum haberent, tamen eani enun- tetur sibi datam esseomneni potestatein
liabat modo non omnibus aperlo. in caelo et in terra, sefuturum esse
De Filio hominis cl". Zeitsc]n\ f. kath. cum ecclesia sua usque ad consumma-
Tbeol. XVI. 1892 p. a09; l\eviu^ bibl. IX. tionem saeculi (Mal th. 28,18 ss. ; cf. Marc.
1900 p. 172 s. 16,15 ss.), se missurum esse angelos et
3. Divinitas Christi. lesum Cbristum venturum in nubibus caeli ad iudicium
esse veiinn Filium Dei et verum Deum universale (Matth. 24,30 ss.). Christus
iam indicalur in Velere ïestamenlo, est Flius Dei altiore sensu quam reliqui
clare proponitur a seriptorilnis Novi prophetarum, ut ex parabola de infide-
Teslamenti, maxime a S. Paulo, consilio libus agricolis elucet (Matth. 21,23;
propuynalur a S. loanne. Plenior igitur Marc. 12,6; Luc. 10,9); est Filius Dei eo
huius doclrinae evoliitio in sacris lil)ris sensu, quo nullus homo ex ludaeorum
admittenda est. iudicio sine blasphemia se Filium Dei
In psalmis dicitur Messias (vide s. v.) profiteri poterat (Matth. 26,64; Marc, l't,

ab aeterno a Dec genitus (Ps. 2,7; cf. 61 Luc. 22,70); est Filius Dei naturalis,
;

Hebr. 1,5), sedens a dextris Dei ipse cui Pater caelestis testimonium exhi-
Deus (Ps. 44,7. 8 et cf. Hebr. 1,8; Ps. bet Hic est Filius meus dilectus, iu
:

109,1. 3 et cf. Mattb. 22,41 ss.).
In libris sapientialibiis describilur
Sapientia increata ut persona divina ah
alla persona divina cria et dislincla
Prov. 8,22 ss. Sap. 7,21 ss. Eccli. 2i.
; ;
Sapientiam, de qua locis citalis sermo
est, esse Christum patet ex loan. 1,1 ss.
et Hebr. 1,3.
quo mihi complacui (Matth. 3,17; 17,5;
Marc. 1,11; 9,6; Luc. 3,22; 9,35).
In Actibus apostolorum Christus prae-
dicatur Filius Dei (8,37), in cuius virtute
patrantur miracula (3,6), in cuius no-
I
mine baptisma conftn*tur (2,38; 8,16;
10,48), in quem credere débet, qui vult
salvus lieri (16,31), cui omnes prophe-

In libris propheticis Messias promissus tae testimonium perhibent, remissio-

sacpe vocatur Deus Is. 7,14 et 9,6 (cf.
: nem peccatorum acciperc per nomen
Matlh. 1,23); Is. 35,4; 40,3. 10 (cf. eius omnes, qui credunt in eum (10,43),
Marc. 1,3); Mich. 5,2 (cf. Matth. 2,6); qui sua auctoritate apostolos constituit
Zach. 12,10; 13,7; Mal. 3,1 (cf. Matth. (26,16 s.) praedicare
eisque praecipit
11,10). populo et quia ipse est qui
testilicari,

In evangeliis synopticis divinitas lesu constitutus est a Deo index vivorum ( l

(liiristi clare enuiitiatur. Evangelistae mortuorum (10,42).

synoptici ad Christum a|)piicant lextus
Velcris Testamcnli, (juibus Messias di-
citur Deus (cf. Matlh. 1,23; 2,0; Marc. 1,
2; Luc. 7,27); lo(iiuMilur de divinitate
C-hristi ut de re nota; exhibent C.iu'i-
In epislulis S. Pauli divinitas lesu
Christi passim nota siq)|)onilur et spe-
cialim in epislula ad llcbraeos de indu-
stria docelur. Christus ut Dei Filius iam
exsistebat, antequaui iu hune iiuuuiuni
723 lESUS CDRISTUS. JESUS CHRISTUS. 724

venisset (Rom. 8,3); semper erat et est
« super omnia Dcus benedictus in sae-
CLila (Rom. 9,5 et cf. Corneltj ad h. l.\
>'
Christo utpote Deo tota vita dedicaiida
et ratio actionum nostrarum reddenda
est (Rom. 14,6 ss.). In nomine lesu tle-
ctitur omne genu caelestium, terrestrium
et infernorum et omnis lingua confile-
lur, quia Dominus lesus Christus in glo-
ria est Dei Patris (Phil. 2,10. 11). Cliri-
stus est laliwe, qui Israelitas duxit per
desertum, eis aquam
petra largitus
e est complementum... est canticum trium-
eorumque Chri-
dil'fidenlia tentatus est.
stus quasi nomine proprio vocatur ô xû-
ptoç, quod nomen est usitata versio
graeca tetragrammati, quo appellaba-
tur Deus foederis; Christus Dominus est
Deus novi foederis. « Unus Dominus le-
sus Christus, per quem omnia » (1 Cor.
(înem dirigitur, ut praeprimis lesu mes-
sianitas ac divinitas demonstretur ac fi-
des in lesum tamquam in Christum et Dei
Filium necessaria praedicetur (cf. Cor-
nely, Introd. éd. 2 111. n. 63). In apoca-
lypsi denique«vix unam pcricopen inve-
niemus, quae divinitatem Domini N. lesu
Christi nobis non magniPice rcvclet...
Apocalypsis Filium Dei nobis ostendit
exaltatum, cui datum est nomen, quod
est supra omne nomen... Evangeliorum
phale atque nuptiale Christi post victo-
riam de omnibus hostibus nuptias cum
sponsasua Ecclesia celebrantis» (Corne/?/
1. c. n. 250).
De Christi cf. Chr. Pesch,
divinitate
Praelectiones dogmaticae T. IV. éd. 2,
num. 8-23 Argumentum ex S. Scri-
:

8,6). « Qui cum in forma Dei esset [i. e. ptura.

eiusdem naturae ac Deus] non rapinam 4, Vita lesu Christi chronologice
arbitratus est esse se aequalem Deo » disposita secundum quattuor evangelia.
(Phil. 2,6). Eidem Christo etiam summos
angelos esse subicctos inculcat aposto- Christi nativitas et infantia.
lus in epistula ad Colossenses (1,15. 16.
17; 2,8. 9. 10. 18). In epistula dcnique Inscriptio evangelii Marc. 1,1.
ad Hebraeos S. Paulus praeclare dc- Praefatio Lucae evangeiistae Luc. I
,

monstrat lesu Christi excellentiam prae 1-4.

Moyse ac prae ipsis angelis eiusque cum Prooemium de Verbo aeterno et mys-
Deo consubstantialitatem et coaeterni- terio incarnationis lo. 1,1-18.
tatem (Hebr. 1,1 ss.; 3,2 ss.; 5,5; 13,8). Genealogia lesu Christi Matth. 1,1-17;
— Haec igitur est magna dignitas reli- Luc. 2,23-38.
gionis cliristianae quod ipsum Deum
,
Annunciatio et conceplio S. loannis
incarnatum habet fundatorem (Tit. 2,11- Baptistae (anno 747 u. c. 7 ante aor.=
13; cf. 3,4). Dion.) Luc. 1,5-25.
S. loannes in conscribendis evangelio, Annunciatio et incarnatio Verbi ac-
apocalypsi, epistulis divinitatem lesu terni (anno 748 u. c. =
6 ante aer. Dion.)
Cliristidocet contra eos, qui « ex nobis Luc. 1,26-38; Matth. 1,18.
prodierunt, sed non erant ex nobis; B. Virgo Maria invisit Elisabeth Luc.
nam si fuissent ex nobis, permansissent 1,39-56.
utique nobiscum ... quoniam omne men- Nativitas S. loannis Baptistae (anno
dacium ex veritate non est. Quis est 748 u. c. = 6 ante aer. Dion.) Luc. 1,
mendax nisi is, qui negat, quoniam le- 57-80. '

'

sus est Christus [i. e. Messias et Deus]? Haesitatio S. loseph de accipienda Ma-
Hic est antichristus, qui negat Patrem ria coniuge sua Matth. 1,19-24
et Filiura... Et omnis spiritus, qui solvit Iter S. loseph et B. Virginis Mariae in
lesum [i. e. non confitetur eum esse Bethlehem Luc. 2,1-5.
Deum], exDeononest...Quisquis confes- Nativitas lesu Christi (anno 748 u. c.

sus fuerit, quoniam lesus est Filius Dei,
Deus in eo manet et ipse in Deo (1 lo.
2,19. 21. 22; 4,3. lo}. Christus enim
est ipsa « vita aeterna, quae erat apud
Patrem et apparuit nobis » (1 lo. 1,2).
Intcgrum cvanaelium S. loannis in eum
= 6 ante aer. Dion.) Luc. 2,6. 7; Matth.
)> 1,25.
Pastores ad Christi praesepe vocantur
Luc. 2,8-20.
Christus circumciditur et lesus voca-
tur Luc. 2,21; Matth. 1,25.
7:J5 lliSUS ClIHISTl'S. IlîSUS CllRISTUS. 720

l'raL'Scnlatio lesii "m leiiipio cl piui- ilcruin de Christo testinioniinn rcddil.

lii-atio B. Vii'j>inis Marine Luc. 2,22-;{8. loannes B. ab Herodc (Anlijja) in vincula
S. Fainilia |)rolicist'ilU!' Nazarelli (iii- coniicitur, lesus relicla ludaea in Gali-
(lequc rolius composilis rcvciiihir Belli- laeani proliciscitur lo. 3,22-30; 4,1-3;
K'IitMii, iil ilVi sedein li;?at) Luc. 2,39. Luc. 3,19. 20; 4,14; Marc. 1,14; Matth.
.Ma^i lesuni atloranl (aiuio 749 u. c. = 4,12.
:; aille aer. Dion.) Maltii. 2,1-12. ïransiens per Sainai'iam convertit nui-
Fuga lesu ia Aefiyptuni et cacdcspuc- licreni, praedicit discipulis divilcni se-
roruni Mallli. 2,13-18. geteni intcr ethnicos, in (ialilaca secun-
Mors Ilerodis Maj^ui et reditus ex Ae- duni niiraculuni i)atrat sanans lilium
gypto (aimo 750 u. c. = 4 aute aer. rcguli capharnauniitac lo. 4,4-34.
Dion.) Mallli. 2,19-22. Incipit uiiiiisterium galilaicum Luc. 4,
S. Kainilia sedeni suainNaza- tigit in 14. 15; Marc. 1,14.15. Docct in syna-
relli Mallli. 2,23. lesus iu Nazareth oc- goga nazarethana Luc. 4,16-30.
cullam vitani agit; duodecim annos na- Eligit sibi Capharnauni domiciUum
ins cum parentibus suis Hierosolyma Luc. 4,31. 32; Marc. 1,21; Matth. 4,
ascendit ad pascha celebranduni Luc. 2, 13-17.
40-52. Simoncni et Andreani, lacobuni et
loannem ad continuam suain sequelani
Praeparatio ad vitam publicam. vocat Marc. 1,16-20; Matth. 4,18-22.
Anne exeunle
15. Tiberii Caesaris i. e. Sabbato in synagoga Capliarnaum eii-
anno 778 u. c. S. loannes Baptista poe- cit spirilum imniunduni Luc. 4,33-37;
nitentiam praedicare et F.hristuni niox Marc. 1,21-28. Eodem die socrum Si-
venturum annuntiare coopitLuc. 3,1-18; monis Pétri sanat Luc. 4,38. 39; Marc.
Marc. 1,2-8; Matth. 3,1-12. 1,29-31; Matth. 8,14. 15. Vespcre eius-
lesus baptizalur Luc. 3,21. 22; Marc. dem diei multos intirmos curât Luc. 4,
1,9-11; Matth. 3,13-17. 40. 41; Marc. 1,32-34; Matth. 8,16. 17.
lesus in deserto ieiunat et a diabolo Postero die totam Galilaeani pera-
tontatur Luc. 4,1-13; Marc. 1,12. 13; grare incipit docens et signa faciens Luc.
ALatth. 4,1-11. 4,42-44; Marc. 1,35-39; Matth. 4,23. 24.
ludaei legationem ad loannem Bapti- De navi Sinionis turbas docet Luc. 5,
stam miltunt lo. 1,19-28. 1-3. Discipuli post miraculosam in hicu
Gonesareth piscationem lesum constan-
Vita publica usque ad primum ler sequuntur Luc. 5,4-11.
pascha. Sanat Icprosuni quendam Luc. 5,12-
lesus a S. loanne Baptista demonstra- 16; Marc. 1,40-45; Matth. 8,2-4.
lur Agnus Dei, primos discipnlos vocat, Capharnauni reversus sanat paralyti-
in Galilaeani rovertitur lo. 1,29-51. cuni per tcctum deniissuni Luc. 5,17-26;
lesus in Cana Galilaeae prinuun nii- Marc. 2,1-12; Matth. 9,1-8.
raculum facit lo. 2,1-11. Vocat Malthaeuni (Levi Alphaei) et in
Descendit Capharnauni ibiipie paucis cius donio convivio interest Luc. 5,27-
diebus manet lo. 2,12. 39; Marc. 2,13-22; Matth. 9,9-13.

A primo paschate usque ad se- A secundo paschate usque ad

cundum. tertium.
lesus lerosolyina ascendit ad pascha lesus Hierosolyma ascendit ad pascha,
lo. 2,13. sabbato liebdomadis feslivae sanat ae-
Ncgotialores e lemplo ciicit lo. 2, grotum ad probaticam ])iscinani iacen-
14-25. teni, se Filium Dci prolitelur, provocal
Nicodenuim nocle ad se vcnienlem ad lestimonia S. bvinnis Baplistae, mi-
docol lo. 3,1-21. raculoruui suorum, Palris sui lo. 5,
ilicrosolyinis egressus in ludaca per 1-47.
disci|»ulos baplizat; (jua de re conque- Reversus in (ialilacani discipnlos sab-
l'onlibus loaniiis ilaptislae discipulis illo bato s|)icas vcllenles conlra Pharisacos
fil lESUS CHRISTUS.
défendit Luc. 6,1-5; Marc. 2,23-28;
Matth. 12,1-8.
Curât manum aridam sabbato, quo
miraculo odiuni Pharisaeorum et Horo-
dianoruni auget, quare comitantibus tur-
bis ad mare Tiberiadis secedit Luc. 6,
6-11; Marc. 3,1-12; Matth. 12,9-21 et
cf. 4,25.
Eligit duodecini apostolos Luc.
16; Marc. 3,13-19; Matth. 10,2-4.
Sermonem in planitie montana ad
apostolos et ad turbas habet Luc. 6,17-
49; Matth. 5,1-7,29.
Capharnaum reversus servum centu-
rionis sanat Luc. 7,1-10; Matth.
0-13.
Civitatem Naim ingrediens iuvenem
mortuum excitât Luc. 7,11-17.
Quibus de rébus loannes Baptista in
carcere certior factus legationem ad
Christum mittit Luc. 7,18-23; Matth.
11,2-6.
lesus loannis Baptistae laudes prae-
dicat, eius testimonium
respuentes
vitupérât Luc. 7,24-33; Matth. 11,7-19.
Mulieri peccatrici in domo Simonis
Pharisaei peccata remittit Luc. 7,36-50.
Galilaeam peragrans cum discipulis et
ministrantibus miilieribus proponit pa-
rabolas de seminante, de semine germi-
nante, de zizaniis, de grano sinapis, de
fermente, de thesauro abscondito, de
pretiosa margarita, de sagena missa in
mare aliasque multas Luc. 8,1-18; Marc.
4,1-34; Matth. 13,1-52.
Cum turbas doceret, veniunt mater et
fratres eius quaerentes loqui ei Luc. 8,
19-21; Marc. 3,31-33; Matth. 12,46-30.
Trausfretans lesus procellam sedat
Luc. 8,22-23; Marc. 4,33-40; Matth.
8,18. 23-27.
Gerasenorum duos homi-
In regione
nes a daemonibus libérât Luc. 8,26-39;
Marc. 3,1-20; Matth. 8,28-34.
Capharnaum reversus discipulos loan-
nis Baptistae de ieiunio interrogantes
edocet, a lairo vocatus mulierem hae-
morrhoissam sanat et tiHam lairi a
mortuis excitât, duobus caecis visum
reslituit, daemoniacum mutum sanat
Luc. 8,40-36; Marc. 5,21-43; Matth. 9,1.
14-34.
lesus iterum venit in patriam
.Marc. 6,1-6; Matth. 13,53-38.
lESUS CHRISTUS. 728
Peragrat castella Galilaeac Marc. 6,6;
Matth. 9,33-38.
Apostolos ad praedicandum mittit
Luc. 9,1-6; Marc. 6,7-13; Matth. 10,1.
5-14.
Herodes Antipas, qui paulo ante occi-
derat loannem Baptistam, audiens de
miraculis Christi timet, ne loannes a
6,12- mortuis rosurrexerit Luc. 7,7-9 Marc. ;
6,14-29; Matth. 14,1-12.
Apostoli a prima missione redeunt,
lesus cum eis transfretavit Bethsaidam
lo. 6,1 ; Luc. 9,10; Marc. 6,30-32; Matth.
14,13.
8,1. lesus magnam turbam, quae eum
trans lacum Genesareth secuta erat,
quinque panibus saturât, discipulos na-
vim conscendere iubet, parte noctis in
orationc peracta supra mare ambulans
ad eos venit et cum eis Capharnaum
redit lo. 6,2-21; Luc. 9,11-17; Marc. 6,
32-33; .Matth. 14,13-34.
Turbis ipsum secutis sequenti die in
synagoga capharnaumitana sermonem
habet de pane vitae et panem euchari-
sticum promittit lo. 6,22-72.
A tertio paschate usque ad sce-
nopegiam.
lesus in Galilaea manens et terram
Genesareth perambulans multos sanat
lo. 7,1; Marc. 6,54-56; Matth. 14,35. 36.
Pharisaeos hierosolymitanos qui di- ,
scipulos lesu ob non observatas traditio-
nes vituperarunt, increpat et discipulos
de iisdem edocet Marc. 7,1-23; Matth.
15,1-20.
In Phoeniciam profectus sanat liliam
daemoniacam mulieris syrophoenissae
Marc. 7,24-30; Matth. 15,21-28.
Inde in Decapolim iuxta lacum Tibe-
riadis regressus sanat sui^do-mutum
Marc. 7,31-37.
Prope lacum Genesareth, postquam
multos aegrotos sanavit, altéra vice
panes multiplicat Marc. 8,1-9; Matth.
13,29-38.
Inde navi in fines Magedan prope
Dalmanutham abiens Pharisaeis signum
petentibus signum lonae datum iri prae-
nuntiat et discipulos monet, ut sibi a
suam Pharisaeis et Sadducaeis caveant Marc.
8,10-21; Matth. 15,39; 16,1-12.
2î) IKSUS CliRISTUS. lESUS CliRISTUS. (IJO

nellisaidaiii appulsus cacco visiiiii tate sabbalo sanat io. 9,1-41; vcrurn
rosliliiit Marc. S,22-2(). pastorem se esse déclarât lo. 10,1-21.
Exiiule Cat'saroani IMiilippi veniens lesus discipidos suos orarc docet Luc.
l'elro Clirislum JJoi Kiliuiii proHleiUi 11,1-13; Mail h. 6,9-13; 7,7-11.
liriiuatiiiii Ecdesiae pruiiiiltil, passionom Eieclo daeiiionio muto coni'utat Plia-
siiaiii prima vice pracilicil, uccessitateni risaeos calumuiantes et signum postu-
al)iR'j;alioniïi inculcal Luc. 'J,IH-27; Marc. hmtes Luc. 11,14-36; Matlh. 12,22-45.
«,27-3'J; Mallli. JO, 13-28; 10, 3H. 39. invitatiis a Pharisaco vitupérai iiypo-
Post sex dios lesus in monte transli- crisin Pharisaeorum et scribarum Luc.
j^nralur Iaic. 9.28-30; .Marc. 9,2-12: 11,37-54.
Matlh. 17,1-13. ludacam peiagraiis varia praecepta
Ue monte pueiann
iloscenden.s sanat monilaque discipulis tradit Luc. 12,1-53 ;

daeinoniacum et passionem suani iterum Matth. 10,26-33; 6,25-34; 6,19-21; 24,

pracdicit Lue. 9,37-45; Marc. 9,13-31;
.Maltli. 17,14-22.
r.apliarnaum reversus solvit didra-
chma Matlh. 17,23-26.
Discipulos, qui in \ia inter se conten-
deiant. ([uis eorum esset maior, domi
corripit et loannis zclotypiam reprimit,
monet vitandum scandai um Luc. 9,46-
50; Marc. 9,32-49; iMaltli. 18,1-14.
't3-51 ; 10,34-36; turbas exhorlatur ut
poenilentiam agant Luc. 12,54-59; 13,
1-9.
Sabbato in synagoga sanat mulierem
incurvatam Luc. 13,10-17.
Parabolis de grano sinapis et fermenlo
illustrâtnaturam regni Oei Luc. 13,18-
21; Marc". 4,30-32; Matth. 13,31-33.
Revertitur Hierosolyma Luc. 13,22.

A scenopegia tertii anni usque Ab encaeniis usque ad hebdo-

ad encaenia. madem passionis.
lesus cum cognatis ad lestum sceno- Temporc encaeniorum in templo
pegiae Hierosolyma ascendere récusai, aperte Filium Dei se dicit lo. 10,22-39.
sed mox relicta Galilaea in ludaeam Secedens in Peraeam lo. 10,40-42
proficiscitur, a Samaritanis hospitio non Israelitas reiiciendos, gentes vocandas
excipiturlo. 7,2-10; Luc. 9,51-56; Marc. esse praedicit et Pharisaeis perlidis
10,1; Malth. 19.1. suam quidem mortem, at simul urbis
Exponil conditiones suae sequelae lerusalem eversionem praedicit Luc.
quibusdam ipsum sequi volenlibus Luc. 13,23-35.
9,57-62; Mattli. 8.19-22. Sabbato sanat hydropicum in domo
Eligit sepluaginla duos discipulos, qui cuiusdam principis Pharisaeoi'um, invi-
ipsi viam parent, obstinatis civitatibus tâtes docet huniilitatem, iisdem parabo-
comminatur, reversis discipulis Patrem lam coenae magnae proponit Luc. 14,
gloriticat Luc. 10,1-24; Matth. 10.15. 1-24.
16. 40-42; 11,20-30. Discedens docet eos. qui ipsum se-
Legisperitum tentantem docet manda- quuntur, omnia esse relinquenda, pro- I
tum magnum dilectionis oique parabo- ponit parabolas de aediticaturo turrim
lam boni Samaritani proponit Luc. 10, et de rege bellum paraturo Luc. 14,25-
25-37. 35; murmurantil>us Pharisaeis de pec-
Bethaniae a Martha et Maria hospitio catoribus bene receptis proponit para-
excipilur Lue. 10,38-42. bolas de ove perdita, de drachma
Medianle festo lesus in templum as- amissa, de fîlio prodige Luc. 15.1-32.
cendit et pulilice docet lo. 7,11-36; Discipulis proponit parabolam de vil-
ultimo die i'esto scenopegiae se populo lico iniusto, Pharisaeis illudentibus pa-
manifestât lo. 7,37-53. rabolam de paupere Lazare et divite in
Postero die mulierem adulteram absol- geliennam eieclo Luc. 16,1-31.
vit lo. 8,1-11, Docet discipulos quomodo scandala
Post lestum scenopegiae in templo vilaiula et proxiunis corrigendus iis-

ihvinam suam ori;;inein ilignitalemque dt'inqiie traditpotestateui solvendi et

prolitelur lo. s. 12-59; caecum a nalivi- lii;andi Luc. 17,1-4; Matth. 18,15-22.
731 lESUS CHRISTUS.
Qaomodû aliis iynoscendum sit,
dil parabola de rege cuni servis suis
rationem ineuiite iMattli. 18,23-35.
Apostolos docet fidei efficaciam eisque
parabolam servi arantis proponit Luc.
17,5-10.
Relicla Peraea Iiidaeam petit, Laza-
nini a mortuis excitât, in oppidum
Kphrem se recipit lo. 11,1-54.
Inde per Saniariam, Galilaeam (et Pe-
raeam) longo circuitu proficiscitur Hiero-
solynia Luc. 17,11; in itinerc sanat de-
cem leprosos, ex quibus unus Saniari-
tanus Luc. 17,12-19; docet inopinatum
fore adventuni regni Dei Luc. 17,20-
37; commendat orationem perseveran-
tem paraboia de indice iniusto, oratio-
nem liumilem parabola de pharisaco et
publicano Luc. 18,1-14.
Trans lordanem in fines ludaeae ve-
nions docet indissolubilitatem matri-
monii et commendat virginitatem Marc.
10,1-12; Matth. 19,1-12; 5,31. 32; be-
nedicit infantibus sibi oblatis Luc. 18,
15-17; Marc. 10,13-16; Matth. 19,13-15;
iuveni diviti paupertatem commendat
Luc. 18,18-23; Marc. 10,17-22; Matth.
19,16-22; exponit pericula divitiarum,
bona volunlariae paupertatis Luc. 18,
24-30; Marc. 10,23-31; Matth. 19,23-30;
proponit parabolam operariorum in vi-
nea laborantium Matth. 20,1-lG.
Tertia vice praedicit passionem pro-
xime futuram Luc. 18,31-34; Marc. 10,
32-34; Matth. 20,17-19; respondet peti-
tioni matris fdiorum Zebedaei Marc. 10,
33-45; Matth. 20,20-28.
Urbem lericho ingrediens sanat cae-
cum Luc. 18,35-43; Zachaeum publica-
num invisit et parabolam de domino
servis suis decem mnas distribuente nar-
rât Liic. 19,1-28; egrediens e lericho
duos caecos sanat Marc. 10,46-52; Matth.
20,29-34.
Hebdomas passionis.
Sexto die ante pascha (i. e. i'eria
lesus Bethaniam venit et (sabbato)
domo Simonls leprosi inter coenam a
Maria ungitur lo. 11,55. 56; 12,1-11;
Marc. 14,3-9; Matth. 26,6-13.
Bethania profectus lesus die Dominica
sollemni pouipa urbem et templum in-
greditur, miracula patrat, sacerdotes
lESUS CHRISTUS. 732
osten- iratos increpat, Bethaniam revertilur
lo. 12,12-19; Luc. 19,29-44; Marc. 11,1-
11; Matth. 21,1-11. 14-17.
Mane (feria secunda) ad templum re-
vertens in via maledicit (icui sterili, in
templo vendentes et ementeS eiicit ibi-
que docet, vespere e civitate egreditur
(revertitur Bethaniam) Luc. 19,45-48;
Marc. 11,12-19; Matth. 12,18. 19. 12. 13.
Revertens (feria tertia) ad templum
discipulos efficaciam fidei docet a ficu
arefacta Marc. 11,20-26; Matth. 21,19-
22. Templum ingressus et interrogatus,
qua potestate (heri) egerit, respondet
aha interrogatione de missione loan-
nis Baptistae narrât parabolas de
ac
hlio obediente et inobediente de vini- ,
toribus filium domini sui occidentibus,
de coena nuptiali Luc. 20,1-19; Maix.
11,27-30; 12,1-12; Matth. 21,23-46; 22,
1-14. Confundit Pharisaeos et Hero-
dianos interrogantes liceatne Caesari
tributum solvere, Sadducaeos de re-
surrectione interrogantes respondet
,
scribae tentanti eum de primo mandato
legis, opponit quaestionem de Messia
Davidis filio et Domino, Pharisaeos et
scribas carpit, laudat munus a paupere
vidua oblatum Luc. 20,20-47; 21,1-4;
Marc. 12,13-44; Matth. 22,15-46; 23,1-
39. Gentilibus eum videre cupientibus
clarificatur voce de caelo delapsa et
mortem suam brevi futuram praedicit
lo. ludaeis incredulis lo. 12,
12,20-36.
37-50 relictis egressus e civitate praedi-
cit eversionem urbis et tiuem miindi,
proponit parabolas de decem virginibus
et de talentis, praenuntiat sententiam
iudicis aeterni Luc. 21,5-36; Marc. 13,1-
37; Matth. 24,1-51; 25,1-46. Eadem die
principes sacerdotum et magistratus
consilium inierunt, ut lesiim dolo tene-
rent et ludas eum ipsis paciscitur Luc.
22,1-6 Marc. 14,1. 2. 10. 11 Matth. 26,
; ;
1-3. 14-16. lesus vero abiit et abscondit
se ab eis lo. 12,36.
sexta) Mane (feria quinta) lesus mittit Pe-
in trum et loannem, ut coenam paschalem
praeparent Luc. 22,7-13; Marc. 14,12-
16; Matth. 26,15-29. Vespere eum disci-
pulis coenae accumbit lo. 13,1-38; 14,1-
31; Luc. 22,14-18. 21-34; Marc. 14,17-
21; Matth. 26,20-25. Post discessum
ludae finita coena lesus instituit SS.
(33 lESUS CIIIUSTUS. lETEHA. 734

Euchaiisliain Luc 22,10. 20; Mair. 14, 1 4. Maria Magdalenc vidcus hi|)ideni rc-
22-25; Mallh. 20,26-29, adinngit lon- voluluin et sepulcrum vacuuni properal
giorom exliorlalioncm cl sublimem illam ad Pelrum et loanncni lo. 20,2. Midie-
orationom pi'o discipulis (nniiibiistiu^i res ab angclis docenlur faclam resui-
lidciihus lo. TJ, 1-17,20. Exil ciim disci- reclionem, rcgressae ol» limorcm silcnt
jndis ad hoiiiiin (lellisoinani, oial in per aUquod tempus, postca rel'erunl di-
agonia osculo ludae prodiUir, caplus
, scipulis, (|ui mm creihuit, Luc. 24,2-11;
ducilur ad Amiani et ('.aiphain, negatur Marc. 10,3-8; Maltii. 2S,5-8. Inlerea Pe-
a Petro, a salellilihiis illiiditur lo. 18,1- Irus et loannes a Maria Magdalcne ac-
27; Luc. 22,3:1-05; Marc. 14,20-5 1. 05- cersili accurrunl et rem invciiiunt, sicul
72; Malth. 20,30-58. 07-75. mulieres dixerant lo. 20,3-10; Luc.
Mane i^l'eria sexla) lesus a Caiplia et 2i,12. Rcvertenlibus illis Maria Magda-
synedrio condeinnatur Luc. 22,00-71 ; lcne remanet et lesus ei apparel lo. 20,
Marc. 14,55-04; iMatth. 20,59-60. Addu- 11-18; Marc. 16,9-H reliquis quoque
;

citur ad Pilatiim lo. 18,28; Luc. 23,1; mulieribus sese ostendit in via Malth.
Marc. 15,1; .Mallli. 27,1. 2. ludas despe- 28,9-10. Cusl.odibus pccunia datur, ni
rat Mallh. 27,3-10. lesus coram Pilalo mcntianlur Matlh. 28,11-15. Apparel le-
accusalur lo. 18,29-38; Luc. 23,2. 3; sus duobus discipulis in Emmaus eunti-
Marc. 15,2-5; Mallh. 27,11-14; ad Hcro- bus Luc. 24,13-34; xMarc. 10,12. 13; Pe-
dem iniltilnr Luc. 23,4-12; revorsus ad tro soli Luc. 24,35; vespcre congregalis
PihiUuu lîarabbac poslponilur lo. 18,39. discipulis excepte Thoma lo. 20,19-25;
40; Luc. 23,13-23; Marc. 15,6-15; Malth. Luc 24,30-43; die Dominica sequente
27,15-26; flagellaUu', spinis coronalur, congregalis discipulis cum ïhoma lo.

luinulluanlibus ludacis crucifigendus 20,20-29.

tradilur lo. 19,1-10; Luc. 23,24. 25; In Galilaeam profeclis apparel in
Marc. 15,10-19; Mallh. 27,20-30. Educi- monte et conferl missioncm in univer-
tur in montem Calvariae cl médius in- sam lerram Matlh. 28,16-20; Pelro,
Icr duos latrones crucifigilur Lilulo cruci loanni et lacobo filiis Zebedaei, Thomae
intixo lo.19,10-22; Luc. 23,20-33. 38; Didymo, Nathanaeli et duobus aliis ap-
Marc. 15,20-23. 25-28; Mallh. 27,31-34. parel ad lacum Genesarelh et Petro pri-
37. 38. In criice blasphematur, septem matum conferl lo. 21,1-24. Eliam visus
verba proloquilur, exspiral lo. 19,23- est plus quam quingcntis fratribus si-
30; Luc. 23,34-37. 39-40; Marc. 15,24. mul, dcinde lacobo minori Cor. 15,0.
1

29-37; Mallh. 27,35. 39-50. Fiunl signa, 7. Reversis Hicrosolyma promitlil doua
lalronuni crura frangunlur, Icsu Chrisli SpiritnsSancti Marc. 10,14-18; commen-
latus lancea aperilur, corpus sepelilur dal ut Hierosolymis maneanl usque ad
lo. 19,31-42; Luc. 23,45. 47-56; Marc. adventum Spirilus Sancti Luc. 24,44-49;
15,38-47; Malth. 27,51-01. Acl. 1,4. 5. Educit discipulos in monlem
Sabbalo inchoato pharisaci sepulcrum Oliveti iisque benedicens ascendit in
Chrisli obsignanl et miUlibus cuslo- caelum Luc. 24,50. 51; Marc 10,19;
diunt Mallh. 27,02-00. Mulicres, quae Acl. 1,3. 0-12.
paraveranl aroniata (anlc inchoalum Discipuli lerosolymis se praeparanl
sabbatum), sabbalo siiuerunt secundum ad adventum Spirilus Sancli Luc. 24,52.
mandalum Luc. 23,56. Posl solis occa- 53; Matthias aposlolus eligilur Acl. 1,13-
suni Maria Magdalcne aliaeque mulieres 26. Accepte Spirilu Sancto Acl. 2,1 ss.
eniunl aroniata Marc. 10,1. profecti praedicavcruut ubique Marc
10,20.
lesu Christi resurrectio et as-
Multa alia l'ecit lesus, (piae scripta
censio. non sunt lo. 20,30; 21,25.
Die Doniinica valde dilucnlo exeunt lETA V. IOTA.
mulicres ad sepulciuni lo. 20,1; Luc.
24,1; Marc. 10,1; Malth. 28,1. Inleritn
lETEBA (r\2']2\ 'IsTîôa) ,
palria

lei-rac motus l'aclus est cl angélus revol- Messalcmclh uxoris Manasse et matris
yil lapidoni a monumenlo Malth. 28,2- Amiin regum luda (,4 Ucg. 21,19). A|uul
 col. 66^-713 22
.

»
 roi Bb*-?!.'! 2Z

JERUSALEM ANTIQUA
ModuluM I:86oa

sjturu^ pnmtu DatiiUa et Saf^nwnî^

^^^

P. I.KTHIELLElTX.Edihjr . Pa, tnip DitfTvjuty^Bu^

735 lETEBA, lETREB. 736

Flavium losepluim (Ant. X. 3,2) 'laÇaSaxT] pater Amasa ducis militaris (3 Reg. 2,5.
éd. Niese; capud S. Hieronymum iirbs :
32); idem 2 Reg. 17,25 hebr., chald.,
antiqua ludaeae (Onora. éd. Lag. i34,30,\ syr. dicitur Israelita, in Vulgata letra de
Btess, Bibel-Atlas éd. 3 s. v. suggerit apud LXX ô 'leÇparjXftr]; quae
lezrabeli,
Yetma 7 km a Seilûn (Silo) aquilonem tamen lectio non est sufflcientis aucto-
versus. Non est confundeada cum lete- ritatis, cum aliqui codices Ismaelitam
batha statione Israelitarum , ut vult scribant. Genuina
haberi videtur
lectio
Guthe (Bibehvb. p. 336). Cf. J. Doller, 1 Par. 2,17 Ismaelita (hebr. Vulg. LXX
Geogr. u. ethnogr. Studien mm III. u. 'Io9bp ô 'lŒixariXfTrii;) id enim reapse
;

IV. B. d. Kônige 1904 p. 324. notatu dignum erat alienigenam uxo-

lETEBATHA (nn3TD% 'ET£6ao<it),
rem duxisse cognationis David (F. de
Uiimmelauer ad 2 Reg. 17,25). Vide ABI-
statio Israelitarum inter Gadgad et
GAIL 2.
Hebrona (Num. 33,33. 34), in terra aqua-
3. Filius lada ex posteris Hesron,
rum atque torrentium (Deut. 10,7). Ex
moiiuus absque liberis Par. 2,32),
(1
enumeratione quaeri débet septemtrio-
quam obreni successio genealogica in fa-
uem versus ab Asiongaber. Situs igno- niiliam lonathan fratris minoris transit.
ratur; descriptio illa Deut. 10,7 « in :

4. Filius Ezra ex posteris luda M Par.

terra fluviorum aquarum » pluribus
4,17; de hoc textu vide s. v. BETHIA).
convenit locis in occidentali parte Wâdi
5. Princeps cognationis aserilicae for-
'Araba, ubicunque aliae valles latérales
titudine praeclarae (1 Par. 7,38; Az^o),
cum Wâdi, 'Araba iunguntur. Apud Re- idem 1 Par. 7,37 vocalur lethran (pn\
landum (Palaestina p. 533) lwTa6r] re-
censetur sedes episcopalis una cum 'hOpi, apud Swete B Qtpi, A 'léOsp).

Elusa, Gaza, Petra. 6. lether (^1n^ "ini; 'IsQsp, 'leôap,

lETH V. lAHATH 1.
lETHELA (nSr\ StXaGdE,
Lag. urbs tribus Dan (les.
'Is8Xav),
19,42). Portasse Beit Tûl prope Yâlô
(Aialon) Jérusalem versus {Survey of
West. Pal. Mem. III. 43). Alii (Km bel,
Keil) nomen antiquum conservari pula-
runt in Wâdi 'Atalla occidentem versus
a Yâlâ.
lETHER (|n\ 'IsôÉp). 1.
nitus filius Gedeonis (lud. 8,20); post-
quam Gedeon Madianitas devicit et
urbcs transiordanicas Soccoth et Pha-
nuel ob iniuriam sibi illatam punivit,
lether a pâtre suo iussus est gladio
percutere Zebee et Salmana captivos
reges Madianitarum; sed exhortationi
patris obsecundare non ausus est prae
timoré, quia adhuc puer erat i. e. ado-
lescens non omnino impar, qui reges
rsOop), urbs tribus luda, ad primam seu
uieridianam provinciam montis luda per-
Onom. éd.
tinens(Ios. 15,48), sacerdotibus concessa
(los. 21,14; 1 Par. 6, 58 [42]); recensetur
inter urbes, ad quas David post cladem
Amalecitarum redux in Siceleg dona de
praeda misit (1 Reg. 30,27). Tempore
Eusebii et S. Hieronymi erat villa per-
grandis lethira a Christianis habitata 20
mil. pass. ab Eleutheropoli in interiore
Primoge- Daroma iuxta Malatham (Onom. ed Lag.
266,42; 133,3 et etiam s. v. Ether 255,
78; 119,27). Agnoscitur hodie Khlrbet
'Attir fere inter Hebron et Bersabee;
sed notandum est distantiam ab Eleu-
theropoli in Onom. indicatam esse iusto
minorem et 4 mil. pass. augendam (Gué-
l'in).
Sunt qui putent de lether oriundos
esse heroas davidicos Ira et Gareb ; sed
V. lETHRAEUS. Alius quidam Ira sacer-

illos ad maiorem ipsorum ignominiam dos David 2 Reg. 20,26 vocatur lairites
sua manu occideret simulquc gladium seu de familia lair, Peshitta de lathir; :

stringere disceret in hostes Israël sibique

verum lectio Syri aliundc positive con-
firmari nequit et Ira sacerdos gratuite
partem laudis in Victoria vindicaret. Ge-
deone mortuo occisus est ab Abimelech idem supponitur cum Ii^a heroe; d.Di'i-
ver ad h. 1.
una cum fratribus suis in Ephra (v.
ABIMELECH 2). Cf. Robinson, Palaestina U. 422 Gnérin,
2. Maritus Abigail sororis David et Judée III. 197-199; Survey of West. Pal.

LEXICON BIBLICUM. — T. II. — 24

 737 I ET LIER. lEZABEL. 738
Mein. i08; D. Zanecchia, La Pales-
III. 'lOi.
lETHRO n"!n\ "Io06p), sacerdos Ma-
tine d'aujourd'luii 18yi) II. p. 256; />»///,
Alt. Pal. IS'.iG p. ItJi. dian, palcr iiobab et Scpliorae uxoris
lETHETH ,nni, "UOep) ciiumeratur Moysis (Ex. 3,1; 4,18; 18,1. 3. 6. 9. 12).
Idem Ex. 2,18; Num. 10,29 appcllatur
terliiis undeciin ducos Edoinila-
inter Raguel (SnIVI, l^ayour^X). Videlui' lethro
ruin. Horraeis exslirpalis tolain ro-
*|iii
esse nomen Sunt qui pulcnt
dignitatis.
{^ioiiom Edoni occupaveranl (Gen. 36,40;
Raguel essepatrcni letliro ot aviun Iiobab
1 Par. i,oli. Elyinon a (Jese^jw (Thesaur.
et Sephorae; immo nonnulli volunt
p. 644 secundiim Simonis) explicatur
letliro eundem esse atque Hobab; sed
mni i. t^ clavus, paxillus tentorii, nie-
v. s. V. HOBAH.
taphoricc princeps, ex quo omnis civi-
tatis cura quasi pendct. Vcstigiuni tribus
lETHSON legitur in Vulgata los.
2t,36 niendose pro Cademoth (vide
[clhetli luicusque non ropcrluni est.
s. V.).
lETHMA :nan% 'EOsfj-d) Aloabites,
lETHUR v. ITLRAEA.
héros in exercitu Davidis Par. 11,46).
(1
lETRA V. lETHER 2.
lETHNAM (]Jn% 'Aaopitovafv quo lETUR v. ITURAEA.
nomine Asor lellmam in unum con-
et
l'unduntur), urbs in mcridiana plaga
lEZABAD (-STii, 'ItoaÇa6<46, A 'Iw-

tribus luda (los. 13,23). Est ignota.

Ça6âo),Beniaminita, quiDavidi inSicelcg
se adiunxit, Gaderothites d Par. 12,4).
lETHRAAM , lETHRAHAM Idem nomen lielir. gerunt, qui in Vul-
(D3?"ljn\ 'IsOspaâij., 'hOpaa[jL), ultimus in-
gata scribuntur lozabad.
ler sex filios David Hcbrone natos (2 Reg. IEZABEL (Sirx, "hÇâeEX). 1. Filia
3,3; 1 Par. 3,3); eius mater erat Egla.
Etlîbaal, régis Sidoniorum, quam uxo-
lETHRAEUS, lellireus, lellirites
rem duxit Acliab rex Israël (vide s. v.
(nniin). Hoc nomen referlur ad aliquam
ACHAB Reg. 1 6,31 Haec regemjjotis-
1 ) 3 .

cognationem tribus luda a Sobal pâtre sinuun impellebat et incitabal ad cultum

(domino) Cariathiarim descendentcm idololatricum in Israël fovendum et ad
(1 Par. 2,33; LXX AÎÔaXfjx). Ad eandem varia crimina committenda. Et quanta
cognationem pertinent Ira et Gareb duo licentia lezabel grassata sit rege conni-
lieroes davidici (2 Reg. 23,38 LXX ô vente vel saltem permittente, elucet sa-
'Eôtparoç, ô EOsvatoçet 1 Par. 11,40 LXX lis ex eo quod impune prophetas lahwc
ô 'hbpQ, quos aliqui de lether urbe interfecit; ex caede communi Abdias
môntis luda oriundos esse supponunt ;
s ervavit centum eosque abscondit quin-
sed de nexu inter urbem letlier et co- quagenos et quinquagenos in speluncis
gnationem lethraeorum nihil innolescit. et pavil (3 Reg. 18,4. 13). Duni itaque
Neque Ira lairites (Syrus de latliir) : lezabel adeo fureret in prophetas lahwe
(]uid(iuam cum lothraeis commune lia- eorumque discipulos, cullum Baal et
b.'l vide s. v. lETHER 0.
; .\slarthes quam maxime promovit alebat ;

lETHRAI (nnNi, enim. lezabel suis sumptibus prophetas

"IsQpsO, Icvila de
Baal quadringenlos quinquaginla et pro-
stirpe Gersom (1 Par. 6,21 [6]).
phetas Asiarthes quadringentos (v. 19).
lETHRAM scribitur in VulgataGen. Cum Elias projjheta iudicium divininn in
36,26 pro lelhran 1. hosidololatras exercui>sel(cl'. Deut. 13,3
ss.; 3 Reg. 18,40), lezabel per deos iura-
lETHRAN (]"!n''). 1. Filius terlius
vit postero die occisum iri Eliam; veruni
Dison niii Seir Horraei (Gen. 36,26; Elias abiit in Bersabee, inde in desortum
I Par. 1,41 ; LXX reOpdJ|jL, 'hOpdtv).
et ad monlemHoreb(3Reg. 19,2-0). .Mu-
2. letiiran (\ l»ar. 7,37) v. lETIlER 3. lieris impudentia et perversilas eiusquo
lETHREUS, lETHRITES v. lE- in Achab regem dominatio ilhislratur,
THIUEUS. cum Achab aogrc l'errel (luod Nabolh
 739 lEZABEL. lEZONIAS. 740

noilet ipsi cedere vineam. Nam irridet ornasse ex superbia et procaci quadam
Achab regem eo quod noinit vi eripere animositate ut quia videret sibi esse mo-
vineam grandis aucloritatis es et bene
: riendum dignitatem regiam et cultum
régis regnum Israël (3 Reg. 21,7); dein usque ad mortem tueretur (ita iam
iubet eum esse bono animo ego dabo : Estius, SancHus, Tirinus aliique). Eam
tibi vineam Naboth. Id quod insigni cri- potissimum fuisse in culpa, ut Achab
mine perfecit. Scripsit enim litteras no- evaderet adeo impius, sacer auctoi^
mine Achab et signavit eas annulo eius aperte déclarât igitur non fuit alter
:

et iussit seniores civitatis Naboth i. c. talis sicut Achab qui venumdatus est ut
urbis lezrahel (hodie Zer'ïn) subornare faceret malum in conspectu Domini;
falsos testes qui testarentar contra Na- concitavit enim eum lezabel uxor eius
both maledixitDeo et régi; tum
: edu- <( (3 Reg. 21,25).
cite eum et lapidate sicque moriatur » 2. Quia lezabel cuUu Baal et Astar-
(v. 8-10). Quantopere perversitate mu- thes quem adeo promovit Israelitas se-
lieris corrupti sint mores optimatum duxit et ad impuritates cultui illi con-
apparet quia scelestam iussionem sine nexas induxit, nomen ipsius transfertur
mora exsecuti sunt : miseruntque ad Apoc. 2,20 ad mulierem quandam ïhya-
lezabel dicentes : lapidatus est Naboth tirae degentem quae se dicebat prophe-
et mortuus est. Neque Achab rex crimini ten et quae sua doctrina seducebat ser-
obstitit, verum descendit in vineam, ut vos Dei ad fornicationem et esum idolo
eius caperet possessionem. Elias autem thytorum. Cum adeo explicite dicatur
mittitur a Domino ad regem , ut ipsi Trjv yuvatxa, ri Xéyouaa etc. non videtui'
poenam annuntiet, et de lezabel quoque probabile intellegendam esse personifi-
locutus est Dominus canes comedent
: cationem quandam synagogae vel hae-
lezabel in agro lezrahel (v. H-23). Sen- reseos Nicolaitarum, sed polius sensu
tentiam banc in lezabel latam exsecutus proprio aliquam mulierem perversam,
est lehu, filius losaphat fdii Namsi. Oc- illius erroris fautricem.
ciso enim lorara rege, tîlio Achab, in-
lEZATHA (N*n~i1, Za6ou9aro?), deci-
gressus est lezrahel urbem. lezabel au-
tem depinxit oculos stibio et ornavit mus inter lilios Aman, quos ludaei occi-

suum per fenestrani,

et respexit
deruntCEsth. 9,9).
caput
eum lehu ad palatium régis appropin- lEZER, lEZERITES. 1. Vide s. v.
quaret. At lehu iussit eam praecipitari ABIEZER 1.
deorsum, « aspersusque est sanguine 2. Saniaoth princeps quintus ex duo-
paries et equorum ungulae conculcave- decim illis davidicispraefectisduodecim
runt eam « (4 Reg. 9,33). Et convivio turmarum 1 Par. 27,8 vocatur lezerites
celebrato misit lehu servos dicens ite : (nn^in, 'iepaaÉ)i. e. tni^n cf. 27,11. 13
et videte maledictam illam et sepelite
seu de slirpe Zara filii luda patriarchae.
eam, quia tilia régis est. At canes cada-
3. lezer urbs v. lAZER.
ver eius iam devoraverant, ita ut solum
invenirent servi calvariam eius et pedes lEZlA (nni, 'AÇetd), unus de fihis

et summas m anus. Agnovit lehu comple- Pharos, qui uxores alienigenas dimit-
tum esse sermonem Domini factum pei- tere ab Esdra iussi sunt (Esdr. 10,25).
Eliam de lezabel (v. 34-37). lEZLIA (."INiSti, 'l£ÇX(aç, B Zapstd, A
Cur lezabel se ornaverit, eum lehu
appropinquarct, aliqui explicant ex eo 'EÇXiâ), unus de
Eiphaal, princeps
fiUis

quod voluerit arte meretricia capere cognationis beniaminiticae(l Par. 8,18).

lehu; at merito advertit Estius obstare lEZONIAS (in^iJ]N\ n;j7Ni, con-
quod sequitur; excipit enim lehu eum
tractum in^JTi 1er. 40,8, iT»:"") 1er. 42,1;
exprobratione eum vocans Zambri eius-
que qui dominum suum occidit-sortem 'lEÇov{aç, "EÇov(aç, 'lEyovfaçet 1er. 42,1
ei in memoriam revocans et quasi ean- 'AÇap(a;).
dcm ei minilans (v. 31). Quare dicendum 1. Filius Maachali seu iVIaachathitac
erit eam depinxisse faciem seseque i. c. viri ex Maacha oriundi, unus ex

I
 .
741 lEZONIAS.
priucipibus CMM'cUus, (|iii
tiûiiein lornsaleiii ad tiotloliam roli([iiiis
Israël praoposiliiiii in Masplia Beniaiiiin
se conluleniul (4 Ueg. 25,23; 1er. 40,8);
idem liaud diibie i)artcs cgit in i)i'aeda
al) Isniahel, pertido occisoi'e
recuperanda (1er. 41,11).
pnncii)es bcllaloriun, qui leremiam ro-
gabanl, ul Doniinuia consulerel de iti-
nerc aegyptiaco inslituendo, nominaliii'
lezonias (LXX 'AÇap(aç) lilius Osiae (1er.
42,1) et inter responso
principes,
acceplo leremiam mcndacii arguunt et
contra Dei mandaliun tugam in Aegy-
pluni esse suscipiendain populo persua-
dent, impriniis eminet Azarias filius
Osaiae (1er. 43,2). Sine dubio idem prin-
ceps intellegitur 42,1 et 43,2. Unde ali-
qui auctores his duobus locis legunt
Azarias filius Omioe et hune Azariam
utique a lezonia distinguunt. Alii vero
V. g. Keil iisdem duobus locis legunt
lezonias filius Osaiae, ([ui
lezonias filius Maachathitae.
2. Rechabila, filius leremiae filii Hab-
saniae cl praecipuus inter Rechabitas
tempore leremiae prophetae (1er. 3o,3).
3. Filius Saphan, dux septuaginta se-
niorum Israël, quos Ezechiel in imagine
symbolica cernebat idololatriae aegy-
ptiacae operam dare (Ez. 8,11); septua-
ginta seniores totum populum reprae-
sentant; de lezonia nihil notum est ne-
que dici polesl, cuiusnam Saphan
f ueri l
4. Filius Azur, princeps populi, con-
tra quem Ezechiel vaticinari iubetur (Ez.
11,1); erat igilur praecipuus fautor et
suasor eorum consiliorum, quae in con-
textu improbantur scil. cacdium iniusta-
rum et idololatriae; eiusdem socius in
consiliis improbis promovendis
Pheltias filius Banaiac.
lEZRA (m"n], 'EÇipâ,
cerdos ex posteris Emmcr, unus ex
màioribus Maasai seu Amassai (1 Par. 9,
12). Idem scribitur Neh. 11,13 Aliazi.
IEZRAEL, IEZRAHEL
Swifi 'kÇpaéX, 'le^pai^X et saepe aliter)
;
nomen proprium virorum et locoruVn.
l.lczrahel de stii'pe Etam ingeuealo-
gia luda 1 Par. 4,3; ibidem rccenseiilui-
lEZRAEL, lEZRAIlEL. 742
post cxpu^na- eius fratres lesema, ledcbos corumque
soror Asalelpliuni; vide ETAM 3.
2. lezi'aiiel filius Osée prophetae et
(lonier liliaeDebclaim (Os. 1,4); ei hoc
nomen a lezrahel urbe Issacliar deri-
Godoliae, vandum impositum est ipso Domino
l'oslca inler iubenlc c quoniam adhuc modicum et
:
visitabo sanguinem lezrahpl super do-
mum lehu ». Sanguis lezrahel caedem
rcl'ert iniustissimam Nabofh lezraheli-
lae ab Achab et Iczabel illatam et simi-
(lui les caedes a regibus domus lehu ])erpe-
tratas indicat. Nomen nativa sua signifi-
catione Deum commémorât seminantem,
res etevenlus praeparanlem, dirigentem
et addita rerum in lezrahel gestaruni
notione scelera damnât, ultionem indi-
cat {Knabenbaucr ad h. 1.).
: 3. lezrael montis luda, in tertia pro-
vincia montis luda (les. 15,36); eadem
erat patria Achinoam lezrahelitidis,
uxoris David (1 Reg. 25,43 et v. ACHI-
idem sit ac NOAM).
4. lezrael (los. 19,18), alias lezrahel
seu nomine recentiore Esdrelon (ludith
4,5; 7,3; 'EaôpriXtiiJ., 'EaopriXwv 3,9; 4,6;
7,3), urbs tribus Issachar (los. 19,18),
haud facili negotio Chananaeis, qui cur-
ribus ferreis multum valebant, ab Israe-
lilis erepta ,Ios. 17,16). Celebrior fada
est, cum Achab eam eligeret sedem re-
giam pro se ac dorao sua (3 Reg. 18,43
s.; 21,1 ss.; 4 Reg. 8,29; 9,10 ss.) praeter
filius Samariam, quae ex tempore Amri fuerat
sedes regum Israël. Prope vel probabi-
lius intra lezrahel ab Achab exstructum
erat templum Baal cum idolo Astarthes
(3 Reg. 16,33); verum domus eburnea
ab eodem aedificata (3 Reg. 22,39) pro-
l)abiliusSamariae quaeronda est (cf.
Am. 3,13). Ex narrationibus de vinea
erat Nabofh lezrahelitae (3 Reg. 21,1 ss.), de
morte Achab (22,31-38), de morte loram
Reg. 9,10 ss.; cf. 2 Par. 22,
et Iezal)el (4
A 'IsÇpîa?), sa-
7. 8)aliqua colligunlur pro descriptionc
urbis lezrahel. Ad orientem urbis sita
erat vinea Naboth lezralielifae ab Achab
in bortuui olerum mulata; ibidem lehu
(^S71T\ ab orienfc scil. a Rauioth (lalaad urf>i
appropinquans obviam babuit Oclioziaiu
regem luda et loram regem Israël atque
liunc allerum sagifla Iransfossum in
agro Nabofli proiiciendum curavif. Hic
agerseu boilus palatio Achab et Iczabel
 743 lEZRAEL, lEZRAlIEL. lEZRAEL, lEZRAnEL. 744

vicinus erat. Palatium muro urbeni
genti contiguum erat, siquidem lezabel
per fenestram palatii respexit lehii per
portam orientalem vix ingressuni et
deorsum praecipitata ungulis equoriim
cin- mil. pass. a Scythopoli distans. Medio
aevo vulgari appellatione dicebatur Par-
vum Gerinum (Gulielmus Tyr. 22,26).
Hodie vicus ler'm in descensu occiden-
tali montis Gelboc situs et amplissimum

ingredieiitium conciilcata est. In eadem prospectum praebens occidentem versas

urbis parte erat turris lezrahel seu spé- super planitiem lezrahel et orientem
cula, ex qiia prospectus lordanem versus versus per campum Bethsan usque in
latepatebat; eandem ipsi palatio fuisse terram Galaad.
coniunctam supponit Flavius losephus
Cf. Robinson, Pal. III. 391 ss.; Guérin,
(Ant. IX. 6,4) narrans lezabel ex ipsa
Samarie I. 311 ss.; Survey of West. Pal.
turri praecipitatam. Praeterea
fuisse
Mem. II. 88. 131; Thomson, The land and
Guérin, Samarie I. 315. 316 défendit the book II. 177-191; G. A. Smith, Hist.
currum sanguine Achab tinctum lotuni Geogr. of the Holy Land 1894 p. 356. 381;
esse non in piscina Samariae, ut 3 Reg. Zanecchia, La Palestine d'aujourd'hui 1899
22,38 legitur, sedin fonte Izara, ut Fla- II. 609 s.;/. Fahrngruber, Nach Jérusalem

vius losepbus (Ant. VIII. 15,6) refert, seu
fonte lezrahel, ita ut canes sanguinem
Achab prope lezrahel lingerent, ubi
etiam sanguinemNaboth linxerant;
verum notare oportet poenani Achab
régis Reg. 21,19 intimatam non plénum
efîectum habuisse, sed propter
spontaneam demissionem ab ipso Deo
dilatam fuisse in dies loram filii Achab
II. 163; Liévin de Hamme, Terre Sainte
éd. 4 III. 78 s.; Baedeker-Benzinger, Pal.
u. Syr. éd. 5 p. 270; F. Bithl, Alt. Pal.
m
Zeitschr. d.
1896 p. 204-5; Kampffmeijer
D. Pal. -Ver. XVL 1893 p. 42; J. Daller,
Geogr. u. ethnogr. Studicn zum III. u. IV.
B. d. Kônige 1904 p. 66-7.
régis
5. Planities lezrahel in Vet. Test, va-
riis nominibus commemoratur : vallis

(3 Reg. 21,29) et horrendum in moduni Iezrael(Ios. 17,16 hebr. lud. 6,33), val-
;

completam esse, cum lehu in lezrahel lis lezrahel (Os. 1,5), etiam lezrahel sine
capitaseptuaginta filiorum domus Achab addito (2 Reg. 2,9), campus Mageddo
iuxta introitum portae duobus acervis (2 Par. 35,22; Zach. 12,11), campus ma-
collocaret omnesque notos et optimales gnus Esdrelon (ludith 1,8), campus ma-
illius domus deleret (4 Reg. 10,6-11). De- gnus iuxta Dothain (ludith 4,5, graece
leta domo Achab gloria urbis lezrahel 4,6), campus magnus scil. Galilaeae
mox decrescebat. Etiam reges de stirp"^. (1 Mach. 12,49); apud Flavium lose-
lehu caedes et iustorum oppressiones phum 10 [iéya TCcôfov, camp US magnus
commiserunt, unde Oseepropheta mina- (Ant. XII. 8,0 ; Bell. iud. III. 3,1 etc.);

i tur instare interitum regiae domus lehu

dissolutionemadhibito
apud Eusebium et S. Hieronymum
grandis campus Legionis seu Ledjdjûn
et regni israelitici
nomine lezrahel (Os. 1,4. 5 et vide su- (Onom. éd. Lag. 246,54; 128,18) et maxi-
pra n. 2), simul tamen instaurationem mus campus alibi passim; hodie voca-
promittit eamque illustrât eodem nomine tur Merdj Ibn 'Amir i. e. planities filii
lezrahel usurpato tamquam augurio sa- Amir.
lutis (Os. 1,11; 2,22). — Praeterea lez- Circumscribitur inter septemtrionem
rahel commemoratur 1 Reg. 29,11; 3 et orientem montanis Galilaeae, inter

Reg. 4.12. meridiem et occidentem collibus monti

Apud Eusebium et S. Hieronymum Ephraim praeiacentibus; ab oriente
(Onom. éd. Lag. 267,52; 133,I4)descri- planitiem tangunt montes Gelboe et Her-
bitur ut pergrandis vicus in campo mon minor, ab occidente Carmelus in-
maximo inter Scythopolim et Legionem ;
ferior. Orientem versus iungitur per
Eusebius 1. c. vicunivocat "EiopariXà et a Nahr Djâlûd cum campo Bethsan et de-
'hÇpaéX distinguit, S. Hieronymus autem pressione lordanis, occidentem versus
eundem locum vertens distinctionem ab per Cisonem torrentem angustiis mon-
Eusebio inductam expunxit. In Itinera- tium compressum cum planifie mari-
rio Burdigalensi appellatur civitas Stra- tima Ptolemaidis seu Accho. Irrigatur
dela 10 mil. pass. a Maximianopoli, 12 tempore hiemali multis rivulis, qui in
 ICZHAEL, lEZRAllEL.
(lisoaem lonniU'in contluimt, ciiius Ibn-
tes praocipui vol iii monte ïliabor vel
piope Bjenln (Eiiitaiiiiirn) et Ledjdjân
(LogioïKMii, Maycddo) osse putanliif. Do
fonte celchi'i pi-opo [ezraliol, qui agiio-
scitui- 'Ain Djnliui 2o miniitis ad orion-
loin urlii^ Zcv"ni vel ab aliis 'Ain Malte
iirhi paulo propinquior, vide dicta s. v.
AIMIEC 4 et IIAUAD. —
Urbes praeci-
piiai^ in ascensu coliiiun planiliem cin-
^vntiuin sitae erant lecnam son lacha-
:
nan Canneli, Mageddo, Thanach, En-
yanniin, lezraliel, Suneni, Naim, Endor,
Daberelh, Ceseletlithabor, Hai-oselhgen-
liiim, Gaba nrbs equitum (v. GABAA. 13).
Memorabilis est haeo planities tuin
duabiis victoriis, quas reportarunt Ba-
rac de Sisara diicc labin régis Asor apud
lorrenlem Cison (lud. 4 et 5) et Gedeon
de Madianitis prope lezraliel (Iiid. 7,
1 ss.), tum etiam diiabus cladibus scil.
Saulis ad montem Gelboe a Pliilisthaeis
caesi (1 lleg. 31,1 ss.) et losiae régis
.Mageddo a Pharaone Necliao devicti ac
lethaliter vulnerati (4 Reg. 23,29; 2 Par.
35,22). Aliqui interprètes etiain
campo Esdrelon coniponunt viclorias ab
Achab de Benadad II. et a loas de Ben-
adad III. reportatas; sed vide APHEC 5.
De l'uga Ochoziae régis luda per infe-
riorem partem planitiei Esdrelon vide
s. V, GAVER. Holofernes Bethuliam op-
pugnaturus castra sua usqué ad Chel-
mon [Yamân), qui locus est contra Es-
drelon (ludith 7,3), extendebat.
campo Esdrelon Tryphon dux Syrorum
aciem inslruxit contra 2000 sociorum
lonathae Machabaei captivi, sed a proe-
lio committendo destitit (1 Mach. 12,49),
Ibidem fréquentes pugnae erant in belle
iudaico et ad radiées montis Tliabor
ludaei a Placido duce equitum Romano-
rum devicti sunt {Ftav. los. Bell.
IV. 1,8). Accedunt proelia inter Sara-
cenos et équités christianos medii aevi
ibidem commissa et Victoria a Napo-
leone I. de Turcis reportala prope mon-
tem Thabor anno 1709.
lEZRAHELI (2 \\<:'^. 17,25) v. lE-
TIIER 2.
lEZHAIA (n^nni, LXX OMiill.),
vila, praefeclus cantoriim in dedicatione
IGNIS. 746
mui'i lerusalom leinpore Nehemiac (Ncb.
12, 41 [42]).
IGAAL (Snjii, r«(4X), fllius Nathan de
Soba, héros in exercitu Davidis (2 IXc^.
23,30). Idem appellalur 1 Par. 11,38
loel cSnI", 'IwriX) f rater (LXX uîo's) Na-
than. De texlu emendando cf. F. de
Hitmmelauer ad 2 Reg. 23,30.
IGAL (Sxfi, 'lXaa,A IfiX), lilius
loseph de tribu Issachar, unus ex duo-
decim exploratoribus (Num. 13,8[7]).
IGNIS. Inter ea quae teste Sapiente
necessaria sunt ad liominis vitam se-
cundo loco recensetur ignis (Eccli. 39,
31); inservit enim ad cibos parandos,
ad carnes panesque coquendos (cf. Ex.
12,8) et ad frigus depellendum, uti v. g.
loakim rex in domo hiemali in arula
ignem habebat (1er. 30,23) et servi et
ministri stabant ad prunas, quia frigus
apud erat (loan. 18,18). Die sabbali aulem
ignem accendere (ad cibos coquendos)
prohibitum erat (Ex. 35,3) quae coquen-
;
cum da erant, ante sabbatum praeparare
oportebat eo scil. modo,' sicul iam in
deserto Moyses praeceperat (Ex. 16,23).
Ignem caute esse adliibendum, iam pri-
sca lege monentur si egressus ignis
:
invenerit spinas et comprehenderit
acervos frugum sive stantes segetes in
agris, reddet damnum qui ignem suc-
cenderit (Ex. 22,6). Ad usum sacrum
In requirebatur ignis conlinuo ardens in
altariholocaustorum ignis in altari
:
semper ardebit quem nutriet sacerdos
subiiciens ligna mane per singulos dies ;
ignis est perpeluus qui nunquam
iste
deliciet in altari ^Lev. 6,12. 13). Inde
dicitur :Domini ignis est in Sion et ca-
minus cius in lerusalem (Is. 31,9).
iud. Ignem hune sacrum de altari occulte
esse absconditum in valle, quando sa-
cerdotes abducti sunl in Babyloniam,
narratur in epistula hidaeorum(2 Mach.
1,19). Cum cullus sacrilicalis instaurare-
lur, ignem adhibueiainl non aliunde ac-
ceplum, sed noviler e\ lapidibus olici-
luin (,2 Mach. 10,3). In crematione cl
oblatione sacri tliymiamalis minime li-
cuit ignem assumere profanum, seii so-
la-
luin igntMu de altari; ob igiuMii idienuin
assumptum Nadab cl Abiu, lilii Aaron,
747 IGNIS. IIEABARIM, lEABARIM. 7i8

a Deo puniti svint, egressusque ignis a praeceptum erat omne quod potest tran- :

Domino devoravit eos et mortui sunt sire per flammam igné purgabitur (Num.
coram Domino (Lev. 10,2; Num. 3,4; 26, 31,23), qua purgatione vasa et utcnsi-
61).Gentes quandoque ignem ut dcum lia et metalla idololatrarum in usum

colebant (Sap. 13,2); in sacris litteris populi electi consecrabanlur. Quae pur-
apparot igiiis tamquam indiciiim maie- gatio cum iam etïici nequeat symbolum
statis diviuae. Ita Deus apparaît Moysi est summae atque inveteratae impieta-
in flamma ig'nis(Ex. 3,2, etsimiliter iam tis (Ez. 24,11 s.). Quae purgandi et con-

sese manifestavit Abraham, Gen.

15,17); secrandi ratio quoque exprimitur in rilu
item in igné descendit in montem Sinai superstitioso quo per ignem transitu
,

(Ex. 19,18 r- et species gloriae Domini vel ipsa quoque concrematione filii et
erat quasi ignis ardens super verticem flliae idolo Moloch dedicabantur (1er.
montis 24,17); de medio ignis loqueba- 7,31; 19,5; 4 Reg. 16,3; 17,17. 31; 21,
tur ad populum (Deut. 4,12. lo. 36); in 6; 23,10; 2 Par. 28,3 etc.).
columna ignis Deus populum suum per Ob quandam cum vi ac virtute ignis
noctem duxit atque protexit (Ex, 13,21. similitudinem legimus de dileclione et
22; 14,24). Etiam in tempestate fulgu- de zelo aemulationis lampades eius :

rum ignis dicitur a facie eius exarde- lampades ignis atque (lammarum (Gant.
scere (Ps. 17,9) et igné de caelo misso 8,6), et similiter de iniquitate scortatio-
Deus punit civitates scelestas (Gen. nis et adulterii : ignis est usque ad per-
19,24), grando et ignis mista fereban- dition em devorans et omnia eradicans
tur ad Aegyptios puniendos (Ex. 9, 24) ;
genimina (lob 31,12), et de sermone for-
ignis Domini devoravit extremam ca- nicariae colloquium :illius quasi ignis

strorum partem murmurantium (Num. exardescit (Eccli. 9,11) et de mala cupi-

11,1); ignis egressus a Domino interfe- ditate anima calida quasi ignis ardens.
:

cit rebelles (Num. 16,35). Zelus quoque Item succensa est quasi ignis impietas
:

Domini accenditur velut ignis (Ps. 78,5), (Is. 9,18), cuius veliementia ac longe la-

ut ignis est eius indignatio (1er. 4,4; Ps. teque propagatio incendie comparatur.
88,47; Nah. 1,6), in igné furoris sui Tali inccndio etiam lingua calumniatrix
sufflabit in adversarios (Ez. 21,31); ignis confertur in labiis impii ignis ardescit
:

succensus est in furore Domini, et ipsa (Prov. 16,27); lingua ignis est (lac. 3,6).
Domini verba sunt quasi ignis (1er. 17, Non quidem apud ludaeos, verum
4; 23,29). Immo Deus ipse dicitur ignis apud alias gentes facinorosi addiceban-
consumons (Deut. 4,24). tur morti per poenam ignis (cf. 1er. 29,
Cum igui insit maxima vis ad de- 22 : Sedeciam et Achab frixit rex Babylo-
struendum et ignis nunquam dicat : nis in igné) ; ita decrevit Nabuchodono-
sufficit (Prov. 30,16), ignis metapho- sor : si quis non prostratus adoraverit,
riceadhibctur ad summum discrimcn eadem hora mittetur in fornacem ignis
describendum (Ps. 65, 12; Is. 43,2) et ardentis (Dan. 3,6); poena ignis torque-
surama supplicia dicuntur poena ignis bantur fidèles legis cultores (2 Mach.
infligi (Ps. 10,7; 20,10; 139,11; Is. 26, 7,5). lure belli urbes et turres simul
H) et Christus ipse loquitur de igné cum incolis vel bellatoribus igné com-
inextinguibili , de igné gehennae, de burebantur (Deut. 12,3; lud. 20,38;
igné aeterno (Matth. 5,22; 18,8; 25,41; 1 Reg. .30,1; 4 Reg. 8,12; Neh. 1,3;
Marc. 9,42 etc.). Quia vero igné metalla 1 Mach. 1,33; 5,5. 28. 35. 65; 6,31; 10,
purgantur et sordes ac scoriae removen- 84 etc.).
tur, etiam probatio ignis quasi exami- I. KNABENBAUER.
nationc fieri cxhibetur (cf. Ps. 16,3;
Prov. 17,3) et eodem modo vis et effica-
IHELOM, IHELON (dS^i, 'Ist^o[ji),

cia virtutis Dei declaratur, ita baptizare Esau ex Oolibama genitus in terra
filius
in spiritu sancto et igni (Matlh. 3,11); Chanaan(Gen. 36,5. 14. 18; 1 Par. 1,35).
talem ignem purgationis, separationis,
IIEABARIM, lEABARIM ÇiVJ
destruction! s vitiorum lesus venit mit-
tere in terram (Luc. 12,49). Nam lege nayn i. e. liim terrac transioi^danicae,
7'i9 iiKAiiAiUM, ii::auai;im. ILLYinci'M. ?:io

lit tlislingualiir ali iiim seii lini Iribus intercedrum ac qucrcuiii benc locum
liala los. 15,20), castrainclalio Israelila- inveniat; etiamelymon vocis, quod qui-
iiim in lormiiio Moab son afciiralius in busdam placuit, a radicc ,171 durus fuit
soliliuline, iiiiae respicil iMoab conlra buic arbori bene congrueret. Intelle-
orienlaleni plagain (Nuni. 21,11; 33,44. genda autem non Ilcx illa aquifo-
est
4a; in v. 43 Qi^V). LXX 'X/oLXyai tou h lium, quam Linné nomine ilicis appella-
vit, sed ilex antiquorum seu species
7:épav 21,11 et FaV Iv tw itÉpav 33,44, Fa!
generis quercus, ioliis non deciduis
33, 43; et explicant Euscbius et S. Hie-
ronynuis « Gai castra in soiitndine fi-
:
semperque virentibus. Quaenam vero
ex variis luiius generis spcoiobus pa-
liornm Israël et iisquc liodie (iaia urbs
;

laeslinensibus in S. Scriptura quercus,

dicitur Palaeslinae iuxta civitalem Pe-
et quaenam ilex appellelur, difficile ([uis
tram » (Onom. éd. Lag. 241,57; 125,11).
determinaverit. V. ULEI\CUS.
(Unn Gaia Eusebii et etiam cum Ata in
labula gcoj^îTaphica Medabae M.-J. La-
Eadcm vero arbor etiam graeco no-
i/range componit Khirbet t inter Kerok M mine Tzpî'voç designatur, quam aller ille
senior iniquus lestem sceleris contra
et Wâdi el-Ahsâ (Revue bibl. IX. 1900
Susannam invocavit (Dan. 13,58); ubi in
p. 286. 287. 443). Fueritnc ibidem statio
leabarim, dubium est.
Vulgata nomen graecum retinctur.
V. PRLNUS.
IIM (Dity i. e. rudera, ruinae; Baxiox,
Cf. de tirza biblica /. //. Ursinus, Arb.
A urbs in extrema parte nieri-
AÙ£{[jl), bibl. 122-35; i»/. Ilillcr, Ilierophyt. L 431-4;
diana tribus luda (los. 15,29). Est ignota. 0. Celsius, Hierobot. II. 269-71; E. F. K,
Eodem nomine appellatur lieabarim in RosenmHlle7-, Handb. d. bibl. Alterth. IV.
textu hebraeo Num. 33,45; cf. supra. 1,312 s.; P. CuUrera, Flora bibl. 407 s.;
H. B. Tristram, Nat. Hist. éd. 8,3i8 s.;
ILAI {'h'^y, 'HXsî), héros in exercitu A. Kinzler, Bibl. Naturgesch. éd. 9,232;
Davidis (1 Par. 11,29), cognominatus ./. Sviith, liible Plants 129-31 W. H. Groser.
;

Idem ïhe Irees and plants mentioned in Ihe Bible

Ahohites (vide s. v.). scribitur
53 s.
2 Reg. 23,28 Selmon (pQ^Ï, ^EXXtbv,
L. FÙXCK.
A Zaïdi^).
ILLEL ('^'^,1, "EXXrJX), pater Abdon
ILEX semel occurrit in prophetia
Isaiae 44,14, ubi cum cedro, quercu, iudicis ex urbe Pharatbon (lud. 12,13;
pino enumeratur inter ligna, quibus ar- hebr. et LXX etiam 12,15).
tifex ad idola facienda utitur. Vocem ILLYRICUM ("IXXuf.>'.6v), regio ma-
hebraicam n7in LXX interpi-etes non ritima ud litus orioutale mains Adrialici.
explicant, Aquila et Theodotion àyp'.oSi- Eam assignat Paulus ut terminum ex-
Xavo; exponunl.Ex recentioribiis Vrsinus tremum, ad quem ab lerusalem per cir-
cum Kimchio Saadia pinum vel cum
et cuilum pracdicatio evangelii ipsiiK*;

Tremellio cupressum intellegit, Hiller pervenerit usque ail annum, quo epistu-
potius tiliam esse censet, alii abietem lam Romanis scripsit (15,19). Illyricum
velfagum vel esculumvel etiam Cerato- apud Romanos anliquitusabanno 229 a.
niam siliquam (Schegg) praeferunt. At Clir.regio vocabatur inter Epirum et
abies nomine berûsh désignai ur, esculus, Dalmatiam, quae Macedoniae provinciae
fagus, tilia inter arbores palaestinenses est attributa.Posteavero lllyiicum sensu
non inveniuntur, pro ceratonia, ou- elbuographico et geographico amplio-
presso, pino argumenta nimis inlirma rem tractnm lerrae comprehendebal.
afTerunlur. Oiiaro praeslal ciiin S. Hie- « lliyrios Graeci vocant, quicunque su-

ronymo iiuillisquerecenlioribus {Celsius, pra .Macedoniam ac Tbraciam a (Uiaonia

Rosenmidler, CuUrera, Groser, al.) vo- at(|ue Tbesprotia ad Islrum usque tlu-
cem de ilice inlorpretari, (juae etiam ab men inrolunt. lli regionis in longiludi-
Aquila et Theodotione videtnr designari, nom fines. Latitudo a Maredmiia et mou-
et contextui satis convcnit, cum lignnni lanis Tliracibus ad Pannonios ol

durum statuisquc idoneum praebeat et AdiialiiiMii mare et l'adices Alpium pri>-

 751 ILLYRICUM. IMMUNDITIA, IMMUNDUS. 752

tenditiir » {Appian. lUyr. 1). Cf. Tacit. IMMUNDITIA, IMMUNDUS. Ut

Hist. Ab anno 167 a. Chr. Illyri-
1,76. varia de immunditia quadara legali
illa

cum crat provincia romana (cf. Livius rite concipiantur, haec consideranda
4o,26; AppiaH. Maccd. 16,1; Illyr. 9). sunt mundities corporalis symbolum
:

C. I. Caesar lUyricum Galliamque adrai- quoddam est et quasi admonitio mun-

nistrabat' (cf. Bio Cass. 38,8; Sueton. ditiei animi purilatisque morum; ita
Caesar 22; Caesar, De bello gall. 2,35; Deut. 21,6 in signum et documentum se
5,1). Anno 27 a. Chr. Illyricum provin- esse immunes a scelere iubcntur senio-
cia senalui tradita est (cf. Dio Cass. res et iudices lavare manus, et Isaias
53,12), anno 11 a. Chr. imperatori (cf. quoque monet 1,16 lavamini, mundi
:

Dio Cass. 54,34). Quaecunque regiones estote, auferte malum cogitationum

orientera versus a mari Adriatico a Ro- vestrarum. Dein cum Israelitae sint po-
manis occupabanlur, ad Illyricum acce- pulus Dei electus et qua talis sint sin-

debant. Anno autem 10 p. Chr. cum gulariquadam dignitate praediti, omnino

Augustus Pannoniam subigerct, provin- convenit, ut huius dignitatis quaedam
cias duas constituit Pannoniam et Illyri- relucentia et assertio etiam in consue-
cum, cuius parsaustralis erat Dalmatia; tudine externa appareat. Ita enim pro
sed post Augustum nomen Dalmatiae hominum raore fieri assolet. Qui digni-
pro lUyrico paulatim substitutum est tate quadam prae aliis eminet, etiam
(cf. Plin. III. 21,139; 25,147; Strabo VII. veste elegantiore, nobiliore habitu utitup
0,1 ss. ora illyrica). Ptolemaeus, Geogr.
: atque a ministeriis abiectioribus absti-
II. 16,1 ss. Illyricum descripturustitulum net. Praeceptis illis haec quasi dignitas
capiti 16 praefigit lUyrici sive Libur-
: asseritur; id quod aperte quoque affir-

niae et Dalmatiae situs; ad quem titu- matur Deo dicente Lev. 11 ,43 s. « Nolile :

lum adnotat C. Millier (Ptolem. Geogra- contaminare animas vestras (i. e. vos),
phia, Parisiis 1883, Vol. I. pars 1, nec tangatis quidquam eorum (anima-
p. 302 « Quara Ptolemaeus non sui
b) : lium immundorum), ne immundi sitis;
aevi, sed antiquiorem usum secutus Illy- ego enim sum Dominus Deus vester;
ridem provinciara dicit, ea in ... titulo sancti estote quia ego sanctus sum ne ;

(n. 1741) Dolabellae (14 p. Chr.) vocatur
superior provincia Illyricum, ut distin-
guatur se. a Pannonia tamquani lUyrici
provincia inferiorc. Ptolemaci tempore
Dalmatia seu Delmatia de populo regio-
nis praecipuo appellari solebat ».
IMMARCESCIBILIS.
trus fidelibus proraittat « immarcescibi-
lem gloriae coronara
TTji; ooÇy); aTÉcpavov 1 Petr. 5,4; cf.
expressio proprie desuraitur a coronis
I ex floribus iramarcescibilibus factis, qui
poUuatis animas vestras in omni reptili
quod movetur super terram; ego enim
sum Dominus qui eduxi vos de terra
Aegypti, ut essem vobisin Deum; sancti
eritis quia ego sanctus sum ». Quibus
verbis immunitas ab illa contarainationc
externa, legali, quae attactu aniraalium
Cura S. Pe-
immundorum contrahitur, aperte con-
cum
nectitur populi electione et cum
» (-cbv àtjLapdcvTivov
illo favore quo Deus vult esse Deus eo-
1,4),
rum. Eadem ratione mandatur, ut sordes
arceantur a castris Dominus enim Deus
:

tuus ambulat in medio castrorum et

nomine florura immorlalium {immortel-
sint castra tua sancta et nihil in eis
les)appellantur et praesertim ad gênera
appareat foeditatis, ne derelinquat te
Gnaphalium, Helichrysum, Xeranthemum
(Deut. 23,14). Quare haec quoque lex
pertinent in Europa praesertim meri-
suo modo erat paedagogus in Christum;
dionali atque in Oriente diffusa.
insuper multis illis praeceptis et lustra-
Leunis-Frnnli, Synopsis éd. 3 II. 2
Cf. tionibus necessariis continuo admone-
p. 702-4. 724; G. E. Post, Flora of Syria
bantur se esse parvulos servientes sub
418-20. 447 s. —
G. Ilensloiv in Expository
démentis mundi (Gai. 4,3), iugo legis
Times IX. 1897-98, 381.
subditos.
L. FONCK.
Tria potissimum gênera immunditia-
IMMORTALITAS animae v. s. v. rura quibus quis lege redditur immun-
ANIMA, vol. I. col. 265-6. dus distinguuntur.
 uVS IMMUNDiriA, IMMUNDL'S. IMMUNDITIA, IMMUNDUS. li'tA

Piiimiiii ;;oiiiis spécial cadavcr
ininis el auiinalis. (^Hiicuin([ae
inoilicina animaliuin laagil vel porlal,
iniiiiiiuiliis d'il iisqiio ad vesporam
lavabil vesliinoiila sua. Eliani
res Iranslcrtiir iinmmulilia cv altaoUi
iiiorlicinorum iiuorinulain animalhim
(Lev. 11,24-40). Honiinis auloni cailavero
laclo vcl osse vel sepulci-o lacto eflici-
lur quis iinmiindus por ï^eptem dies; in-
siiper omncs qui ingiediunlur lento-
rium (doinumi in quo moi-tuus iaccl ef-
liciuntur immundi, cliam vasa, quae ibi
sunt, por seplem dies. Ad quam im-
munditiem auferendam et honiines et
res die tertio et seplimo aqua lustralio-
iiis aspergi iubentur; et homines se et
veslimenta die seplimo lavare debebanl
(Xum. 19,11-19; 31,19). Ab eiusmodi
imnuindilia sibi cavere debei)at sacer-
dos excepta morte consanguineorum
[l.e\. 21,1-4;; pontifex vero ne ad pa-
rentes quidem mortuos accedere pote-
etho- lluxum seu baemorrhoissa paiiler im-
enim munda esl aliaquo allaclu rcddil im-
munda (Ltn. 15,25 ss.). De immundilie
cl puerp(n>ae ciusciiie cmundalione agilur
in ipsas Lev. 12,2-8.
Tertium genus consislil in lepra, quae
inveniri polerat in bomine, in domo, in
veslimenlis; vide s. v. LEPUA.
Oriunlurila(|ue immumliliaeex morte,
ex profluviis sexualibus, ex lepra. Cui-
aulem haec tria homines reddant im-
mundos, aptae explicandi raliones non
•désuni. Hisce enim memoria peccali
conlinetur. Mors hominis per peccatum
inducla poena est peccali; et quamvi^
in animalibus non sit mors ex peccalo
orla, nihilominus morticina foeda quae
iam naluralem incutiunt horrorem in se
quasi exbibere videnlur parlem male-
dictionis quae in rerum quoque natu-
ram proptcr hominem enuntiala est; vel
sallem omnino convenil, ut populus Deo
sacer ab iis recédât; cf. Deut. 14,21 :

rat (Lev. 21,11), sicut nec

nasiraeus quidquid morticinum esl, ne vescamini
(Num. G. 6. 7; si quis coram eo subito ex eo, quia tu populus sanctus Domini
mortuus fueril, polluitur; cf. Num. G,9- Dei lui es. —
Primum quod peccalo
12). Immo qui a mortuo erat immundus, commisso parentes experti sunt, erat
reddebat immundum quidquid teligisset pudor et erubescentia; insuper ut poena
elquicumquehorum quidpiam teligisset, peccati proponitur in dolore paries
:

immundus erat usque ad vesperam (Gcn. 3,16^; unde alterum genus appo-
(i\um. 19,22). site esse slatutum elucel. —
Lepra vero
Alterum genus constituitur iis quae e est corruptio quaedam et dissolulio
genitalibus profluunt. lia etfusione se- membrorum quae cum corruptione mor-
minis el involuntaria et in coi tu mari- tis similitudinem prae se fert, ita ut
talifada vir et uxor immundi fiebant leprosus iam fere ut mortuus vel sub
usquc ad vesperam et debebanl lavare dominio mortis consistons reputelur;
corpus (Lev. lo, 16-18; Deut. 23,10. lli. Num. 12,12 dicilur de sorore Moysis le-
Unde immundus erat qui patie-
pariter pra percussa ne fiat haec quasi mortua
:

batur fhixum seminis, gonorrhoea; isle el ul abortivuni quod proiicitur de vulva

omnia quae teligit reddidit immunda; matris.
qui eum teligisset, immundus liebal us- Ceterum illud quoque efficiebatur
que ad vesperam et debebat se et vesti- quod Tertullianus (adv. Marc. 2,19) ef-
menla lavare (Lev. 15,2-12; de eius post fort, ut istis legalibus disciphnis occur-
sanationem expiatione vide F.ev. 15,13- rentibus ubique ne ullo momento vaca-
15). Mulier quae menstrua patilur im- rent a Dei respeclu. Et bene de iis
munda est por seplem dies; ((ui eam disputai S. Thomas il, 2 qu. 102 a. 5 ad
teligisset et quae ipsa teligerit ol qui 4) ; istarum immunditiarum eral ralio
res ab ea taclas teligerit, immundiliem el litteialis et liguralis. Lilteralis qui-
conlrahunl us([uc ad vesperam lolione ; dem propter reverenliam eorum quae
corporis el vestium immundilia est au- ad diviniun oullum pertinent, tum (|ui;i
ferenda fLev. 15,19-23); si vero intor homines preliosas res conliugere non
coitum menstrua inciperenl, vir immun- soient, cum fuerinl immundi; tum oliain
dus liebat seplem diebus (Lev. 15,24. ul ex raro accossu ad sacra ea magis
Mulier denuun (|iiac patilur sanguinis venerarentur. Cum enim omnes huius-
755 IMMUNDITIA, IMMUNDUS. INCENSUM. 756

modi immiindilias raro aliquis cavere matibus incensi sacri loquitur (Bell,

possit, conting'ebat quod raro poteraiit iud. V. 5,5). Similis quaedam suffitus

homines accedere ad attingendum ea sacri compositio apud Aegyptios in usu

quae ad cullum divinum pertinebant el erat, pênes quos celeberrimum illud
sic quaiido accedebant, cum maiore re- kyphi ex sexdecim variis elementis mix-
verentia accedebant... Ratio figuralis tuni incensum ofTerebatur. Quattuor au-
iuit quia figurabantur diversa peccata. tem illa aromata in lege praescripta
aequali pondère sumenda ac diligenter
I. KNABENBAUER.
mixta opère unguentarii in unum thy-
INCENDENS. Par. 4,22 nomen
Ita J
miama componenda ei^anl; eandem vero
alicuius principis Moab ex posteris
in compositionem etiam in usu profano
Sela tilii luda secundum aliquam eius adhibere nefas erat mortis poena luen-
nominis explicationem etymologicam ef- dum (Ex. 1. c). In compositione huius
t'ertur; vocatur quippe niiïJ; verbum
thymiamatis sacri ex traditione talmu-
dica praesertim domus Abtinae (DJ"'l21f<)
notionem habet comburendi; eo
îiliir
excellebat.
quoque vocabulo notantur qui in Vul- 2. Usus incensi tum profanus tum sa-
gata serpentes igniti, tlatu adurentes di- cer fréquenter in S. Scriptura comme-
cuntur (Num. 21,6; Deut. 8,15); pariter moratur. Ac profanum quidem usum
Serapliim. (Is. 6,2). Apud LXX nomen apud Israelitas, quemadmodum apud
Sapi^cp retentuni est. Enumeratur inter
fmitimas gentes, iam tempore Moysis
eos, qui olim aliquid dominii exerce-
viguisse ex ipsis verbis legis citatae at-
bant in regione Moab, LXX o'J xaT(/ixr)CTav
que etiam ex mentione « thymiamatis
£V Mwa6.
alterius compositionis » (Ex. 30,9) ap-
INCENSIO (mVin, 'EvTtuptajAoç) ap- paret. Postea in Psalmis (Ps. 44,9), Pro-
verbiis (Prov. 7,17) et in Cantico (Gant.
pellatur locus montera Sinai
ille inter
3,6) idem usus saltem ditioribus com-
et Sepulcra concupiscentiae, in quo
munis supponitur (cf. AROMATA). In
niurmur populi subortum est ob re-
cultu religioso autem imprimis quoti-
sumptum peregrinationis laborem. Erat
diana incensi sacri oblatio mane et ve-
iste locus non statio proprie dicta, sed
spere peragenda in lege praecepta erat
brevis tantum commoratio in itinere
(Ex. 30,7 s.), ac praeterea in variis sa-
trium dierum a monte Sinai ad primam
crificiis siraul cura holocausto incensura
stationem scil. Sepulcra concupiscen-
in altari comburendum erat(Lev. 2,1 s.
tiae. Deus murmurantes punivit extremo
16; 6,15). Munus offerendi incensura,
agmini incendium intligens igné ab arca
sacerdotibus proprium (cf. 1 Reg. 2,28
vel enube instar fulguris prorumpenle,
;

2 Par. 26,18), sorte inter ministros sa-

quod incendium Moyse orante exstin-
ctum est. Unde vocabatur nomen loci
illius Incensio (Num. 11,3).
INCENSUM. 1. Ad ineensuni sacrum
(hebr. ni'Cp), quod
graeco nomine thymiama (9uji.(aixa) ap-
pellatur, ex praecepto Domini (Ex. 30,
34-38] quattuor aromata sumenda erant,
quae a S. Hieronymo stade, onyx, galba-
num boni odoris, thus lucidissimum di-
cuntur {V. singulos articulos). Ex tradi-
tione ludaeorum hisce quattuor septem
alia admiscebantur myrrha, cassia,:
spica nardi, crocus, cinnamomum,
stus, calamus odoratus; praeterea duac
aliae specics minus notae adhibebantur,
quarc Flavius losephus de tredecim aro-
cros distribuebatur (Luc. 1,9); populus
autem hora incensi in atriis sanctuarii
orans exspectabat, donec a sacerdote,
oblatione peracta, benedictus dimitte-
in Vulgata etiam i^etur (Luc. 1,10. 21 s.). Sola oblatio in
loco a Deo electo, atque inde ab aetate
Saloraonis in templo hierosolymitano
facta légitima censebatur; unde saepe
reges ac populus reprehenduntur quod
in excelsis incensa adolebant (3 Reg. 3,
3; 22,44; 4 Reg. 12,3; 15,4; 16,4 etc.).
Sed etiara in cultu idololatrico tum gen-
tium externarum tum populi israelitici
co- praecipua fere sacriiiciorum pars in
oblatione incensi constabat (3 Reg. H,
8; 4 Reg. 23,5; 2 Par. 25,14; 28,3 etc.),
([uemadmodum etiam ex monumentis
757 INCENS UM. INDU. 7:i8

prolanis liiin apud alias nalioiies, luiii litas etiam habotur in Vulgata ubi graecc
maxime apiul Aegyplios manifeslum est. It'gitur àTcstOeta i. c. inobcdientia. Descri-
Cf. /. JJeier et JJan. Weimar, De bitur onini qui Deo crederc non vult
is
siillilu,
in Uijolini, Thos. ant. XI.; R. Abraham merito tani([uam is qui Dco obedientiain
beii David, Coiniiu'iit. de suriitii elc. ib. et obsoquium denegat et sose divinac
;

Sclilichier, De suffilu sacro llebracoriim] auctoritati ot volunlati opponil. lia l\vu-

llalae 17.".4; Winer, Realvvorterbucli,
G. B. lus eos quos de àTîtaiîa roprebcndoral,
éd. 3 II. 303-5. —
De Aegypliis cf. Wilhin- cosdeni repreliendit de ànsiOEla Hebr. 3, :

son-Birch, Manners and Cusloms 111. 397-9.

18. 19; 4,6. 11) eos([ue àTïsiOr^aavTaç ap-
41'i-(J; F. Woenig, Die Pflanzeii im alteii
pellat, uti alias quoque loquitur de obe-
Aeg. 35.5-(i2; A. Erman, Aegyplen (J67-79;
F. Loret, Le Kyphi, parfum sacré des an- dicnlialidei (Rom. 1,5; 2 Cor. 10,5). Eo-
ciens Égyptiens, in Journal Asiat. VIII. Sér., demque modo incredulitas tamquam
T. X. 1887, 76-132; G. Maspero in Revue inobcdientia, contumacia appellalur
de l'hist. des religions XXXV. 1897, I. 281 s., Rom. 11,30. 32; Col. 3,6 et increduli
cf. 294-6. Alia v. in art. AROMATA, THUS. àjiEiOerçvocantur non obtempérantes (sibi

L. FONCK. persuaderi non patientes) Luc. 1,17;

loan. 3,36; Act. 14,2; Tit. 3,3; Hebr. 3,
INCESTUS legilur in Vulgata Lev.
18; 11,31; 1 Petr. 3,20. Et recte qui-
18,17 pro licbr. HGT eoque vocabulo de- dem nam ; si Deus lo([uitur, etiam vult
signalur hoc loco llagitium, quod qiiis ut sibi fides adhibeatur. Unde qui lldcm
committeret, si copulam liaberet cum denegat, inobediens est et contumax.
lîlia uxoris suae aut cum lilia fUii eius
vol liliae eius. Alibi verlitiu- na~ piacu- INDAI Tj "Ivotxrî) nominatur i)ro-
("iTh,

lum Lev. prie regio ad Indum lluvium. Nomen

19,29, nefas lud. 20,6, iniqui-
tas Ps. 23,10, scelus 1er. 1.3,27; Ez. 10,
hebraicum originem ducit ab Hindu,
27; 22,9; nefaric Ez. 22,11 etc. Leges — Hcndu, Hidlui lapud Persas), que prisco
nomine Sindhu fluvius Indus designa-
contra incestuosos statutas vides, v. MA-
batur. Assuerus i. e. Xerxes régnasse
TRIMONIU.VI.
dicitur ab India usque Aelhiopiam Esth.
INCIRCUMCISUS V. s. v. CIRCUM- 1,1; 8,9; 13,1; 16,1. lam Darius I. Hys-
CISIO, vol. I. col. 041.
laspis Indiam regionem ad partem
i. e.
INCREDULITAS, INCREDU- inferiorem Indi fluminis regno Persarum
L.US. In Vulgata Vet. Test, increduli adiunxit, uti inscriptione prima {)erse-
appellantur non tam ii qui tideni Dco polilana Iraditur. Et Herodotus quoque
denegant, quani récalcitrantes, contuma- Indos fuisse Xerxi subicclos, ci tributa
ces, rebelles in Deum hebr. ni^2
(ita solvisse, in eius exercitu stipendia me-
Num. 20,24; Dont. 1,26; "mo Is. 65,2" ruisse narrât (7,9. 97-98; 8,65. 69). In
1er. 5,23; 21D Ez. 2,6) et hostes qui do- textu hebr. lob 28,16 legitur Opliir,
lose agunt 132 Is. 21,2 et Hab. 2,4 is di- ([uam regionem S. Ilieronymus ibi de
citur in Vulgata incredulus, cuius ani- India explicavit; ceterum vide s. v.
ma ex hebr. designalur tumida (superba, OPHIR, quae vox in aliis Vulg. locis
arrogans). In Novo ïestamcnto ca voce retenta est (cf. 3 Reg. 9,28; 10.11;
exprimuntur àmarfa (cf. Matth. 13,58; 1 Par. 29,4 etc.). Legimus in Vulgata
Marc. 6,6; 9,23; 16,14; Hom. 3,3; 11,20. Ez. 27,6 ex ebore indico, hebr. solum
23; 1 Tim. 1,13; Hebr. 3,12. 19) quibus ex ebore. Sed cum elephautes in India
locis vera notio incredulitatis exprimi- reperirentur et ex India elepbantes et
lur, V. g. iMarc. 16,14 exprobravit in-: ebur in alias transpoitarenlur regiones,
crcdulitatem eorum, quia iis qui vide- recte vocatur ebur indicum. Eadem
rant eum resurrexisse non credidcruni ratione redores elephanloiuin appclla-
i. qui testimonium omni tide di-
e. iis bantur Indi, cuius nominis exemphuu
gnum cxhibcbant lidom non adhibue- habes 1 Macli. 6,37 Indus, magistci- :

runt; et eadem notione dicitur incredu- bestiae (ô 'Ivoôç aùtoO). De regione

lus ôimaToç (Matlli. 17,16; Marc. Indorum EU.ME-
9,18; 1 Mach. 8,8 vide s. vv.
loan. 20,27; Ap(M-. 21,8). Porro incredu- NES ot lONlA.
 759 INFERNUS, Ii\FERUS. INFERNUS, INFERUS. 760
INFERNUS, INFERUS, INFERI morantur, DiN3-| i. e. débiles nominari
(SnwS «ûr;ç) in Vet. Test, omnium mor- soient (Ps.
87,11; Prov. 2,18; 9,18;
tuorum, in Novo Test, damnatorum do- 21,16; lob 26,5); quae in terris agan-
micilium est. tur, ignorant (lob 14,21 Eccl. 9,5. 6.
10), ;

1. Veteris Testamenti de inferis imprimis Deum non

laudant (Ps. 6,6;
doctrina, initio exilis, quo propius ap- 29,10; 87,11 113,7). Sortem malorum a
;

petebat aetas Messiae, eo pianior facta bonorum differre non clare enuntia-
est. liir.

Pentateuchiis infernuni désignât lo- Librorumpropheticorum proprium

cum siibterraneum (Niim. 16,30), quo est poenas malorum; pessimus
efferre
omnes mortui descendunt (Gen. 37,33 ; enim quisque in imis vel mediis inferis
Num. 16,30. 33) et a sepulchro diver- collocatur (Is. 14,15; Ez. 32,21). A
sum (Gen. 25,8; 37,35; Deut. 32,22). Daniele (12,2 s.) poenam et mercedem
Hic locus, cum mors sit peccati poena aeternam fore significatur.
(Gen. 3,3. 19), et ipse pocnalis liabetur; Libri deuterocamnici praeterquam
quare eo descendere omnes borrent quod supplicia iniquorum (Eccli. 7,19)
r.Num. 16,30. 33; 32,22). Nihilominus bo- et praemia iustorum (Eccli. 1,43; Sap.
norum condicio minus dura videtur; 4,7 ss.) clarius enuntiant, duo potissi-
congregari enim ad populum suum mum adiciunt: unum bonos precationes
(Gen. 25,8; 35,29; 49,29. 33; Num. ad Deum pro vivis facere (2 Macb.
20,24; 27,13), dormire cum palribus suis 15,12), alterum iustos quosdam purga-
(Deut. 31,16), ire ad patres suos in pace tionis causa poenas dare precationi-
(Gen. 15,15) dicuntur. Quin etiam ap- busque uti, ut a peccatis solvantur,
petimors iustorum potest (Num. 23,10) laude dignum esse (2. Macb. 12,42 ss.).
;

salutare enim Domini exspectant (Gen. nia igitur aetate tria gênera mortuorum
49,181. distinguuntur damnatorum, qui cru-
:

Ceteris libris
ciatibus afliciuntur, beatorum, qui con-
historicis (protocano-
vix quicquam dicione satis tolerabili utuntur in ea
nicis) continetur, quod
iis quae ex Pcntateucho hausimus, lu- parte inferni, quae a Luc. 16,23 sinus
cem afferre possit, nisi ex Samuele Abrabae vocatur, iustorum, qui pecca-
suscitato (1 Reg. 28) mortuos suae torum quorundam poenas Juunt, quibus
mentis compotes esse colligas. tanien liberari possunt.
2. In Novo Testamcnto infernus
Libri poetici et ea quae diximus, il-
praeter paucos quibus vel de
locos,
lustrant et nova quaedam adiciunt. In-
inferis Veteris Testamenti agitur vel ad
fernum depingunt in ima terra situm,
opiniones vulgares et usque ad as-
quo mortui delabuntur (Ps. 48,18;
censioncm Christi veras oratio ac-
54,16; 62,10; 138,8; 85,13; 87,7; lob
commodatur (Luc. 16,19 ss. Act.
17,16; Prov. 9,18), amplam cavernam et
;

2,24; Eph. 4,9; 1 Petr. 2,19), est sedes

tenebrosam (lob 10,21. 22; 17,13; Ps.
spirituum et hominum damnatorum.
48,20; 87,13), domicilium omnium mor-
Plerumque gehenna (vide s. v. ENNOM)
talium (Eccl. 12,5; lob 30,23), quod
88,49) —
appellatur, rarius So/]; (Luc. 16,23),
nemo effugere
potest (Ps.
tartarus (2 Petr. 2,4), abyssus(Luc. 8,31 ;
quare infernus personificatione quadam
Apoc. 9,11; 20,1. 3), caminus ignis
« insatiabilis vocatur (Prov. 27,30) —
»
(Matth. 13,42. 50), stagnum ignis ar-
et quo qui
descenderit, redire non
dentis sulphurc (Apoc. 19,20; 20,9;
potest (lob 7,9 s.; 16,23; 38,17). Appel-
21,8).Ibi igitur damnati aeterna pec-
latur pTiN perditio (lob 26,6; 28,22;
catorum supplicia perpetiuntur. Haec
31,12; Ps. 87,12; Prov. 15,11; 27,20), poena delictis singulorum par (Matth.
n^ttrj terra oblivionis (Ps. 87,13), 10,15; 11,22; Luc. 12,47; Rom. 2,6;
Y1}<
Apoc. 18,7) est duplex negativa (poena :

npTT, siientium (Ps. 93,17; 113,17)

damni) et positiva (poena sensus).
TjïJn, tenebrae (Ps. 142,3). Qui ibi com- Privationem beatitudinis esse poenam
 .

7G1 IN'PERNUS, INFERUS. INIMICITIAE, INIMICUS. 762

daiiinaliu'iiin in paraltola decem virgi- {cd. Dindorf) \ol -ûaiva {éd. Niese) rX

nuin iiiilicaliir (MatUi. 2:\,\Ù). li, qui addilur e/fipav à7:oayj|ia(vEt tô fivojia.
:

intrare pcr anyustain porlam neglexc-

rinl, aiiilient illiul «Noscio vos » cl se INIMICITIAE, INIMICUS. Gerere
inimicilias, allerum odio iiahere, ultio-
expelli l'oras cum tlotii vidolnml (Luc.
13,24 ss.)- Matiiisni loonain, qui vocaUis
nom capere variis s. lillorarum senlcn-

aroeilore recusavcril , iieiuo yiislahil liis inlerdicitur; immo praccipilur, ut

inimici ([Moque diliganlur, qui nobis
(Luc. 14,10 ss.). Iniqui reyiuini Dei non
possidebunt, scd audicnl illud iudicis iuiuriam inluieiunl. Kius rei cxemplum
« Discedite a me » (Mallh. 7,23; 25,41). iam cxhibclur in iiisloria loseph qui
Hacc poena privativa vocalur interilus, non modo nuUam capit ultionem, sed
perdilio, corniptio (Malth. 7,13; Phil. laesus quam maxime a fratribus bénéfi-
secunda cia ils rependil (cl'. Gen. 45,4 ss.; 50,19-
3,10; 1 Tim. 6,9: Gai. 6,8),
rcdemplio (Apoc. 21). Praescribitur Ex. 23,4 si occurre- :
mors, cuius nulla est
ris bovi inimici lui, aut asino erranti,
2,11; 20,0. 14; 21,8).
Ad positivam poenam portinct ipse reducad eum; si videris asinum odientis
te iacere sub onerc, non pertransibis,
locus dannuiloi'um proprius (Acl. l,2o)
et tenehrisobduclus (Mallh. 8,12; 22,13;
sed sublovabis cum eo (cf. Deul. 22,1)

25,30; 2 Pelr. 2,17; lud. 13.). Omnium cl Lev. 19,17 non oderis fratrem tuum
:

in corde luo; non quaeras ullionem nec

aulem summa sunl tormenla ij^nis Mallh (

5,22; 13,42.50; 18,0; Luc. 10,24; loan.

momor eris iniuriae civium luorum. Id
diligenler a se observalum esse testa-
15,6; Apoc. 19,20; .20,15; 21,8), inex-
tur lob si gavisus sum (i. e. iuro me
slinguibilis (Marc. 9,43 ss.; Luc. 3,17), :

aeterni (Mallh. 18,8; 21,41; vide s. v. non gavisum esse) ad ruinam eius qui
AETERMTAS). Ibi esl tletus et stridor me oderat et exsullavi quod invenissel
denlium (Matlh. 8,12; 13,42. 50; 22,13; eum malum; non enim dedi adpeccan-
24,51; 50,30; Luc. 13,28) et vermis dum gutlur meum ut expeterem male-
eorum (i. e. damnalorum angores dicens animam eius (lob 31,29. 30). Si-

conscienliae) non moritur (Marc. 9,43. militer Prov. 20,22 ne dicas reddam
: :

45. 47). Bibenl damnati de vino irae Dei malum; exspecta Dominum et liberabit
(Apoc. 14,9) nec habent re([uiem die ac te; quam doctrinam repolit Paulus :

nocte (Apoc. 14,11) nequc ullam do- nulli malum pro maloreddentes (Rom.
lorum levalionem (Luc. 10,24-28). (^)uare 12,17) et videte ne quis malum pro
:

Chrislus banc miserrimorum sorlem in- malo alicui reddat (1 Thess. 5,15 idem-
tuilus non polest quin horrendnm illud que 1 Pelr. 3,0. Item Prov. 24,17 cum :

vae exclamel (Matlh. 11,21; 18,7; cecideril inimicus tuus, ne gaudeaset in

23,13-16; 26,24). ruina eius ne exsultet cor tuum, et 2"i,

21 si osurierit inimicus tuus, cibaillum;
:

Cf. L. Àtzberger, Die christHche Escha- si sitiorit, da ci aquam bibere cf. Rom.
tologie in den Sladien ihrer Ofifenbarung im 12,20) et Eccli. 8,8 noli de mortuo ini-
:

Allen und Neuen Testamente, Freiburg, mico gaudere.

1890.
Verum hiscc praeceplis contradiccre
H. WIESMANN.
videntur maledictailla in nonnullis psal-
mis conli'a inimicos prolala; cf. Ps. 34.
INIMICITIAE Gen. 20,21 est no-
51. 54. 57. 58. 08. 108. 130. Ad quae ex-
men putei prope Gcraram, quem pa-
plicanda alia ab aliis proferuntur (cf.
stores Isaac l'oderunt, postquam cum
Corneiy, Inlrod. II. 2 p. 120 ss.). Saepe
pasloribus régis Abinielech de puteo
illa dirigunlur conlra inimicos Dei el
Calumnia (v. s. v., vol. I. col. 722) rixati peccalores; unde explicanda sunleodem
sunl. Sed eliam de novo puleo iurgium
modo quo hodie quoque Ecclesia preca-
exslilit, quaro Isaac oum vocavit Inimi-
lur ut inimicos sanctae Ecclrsiae hu-
:

cilias (n:"CÙ,* i. c. accusalio, adversalio;

miliaro digiicris, le rogamus, audi nos!
LXX lv/,Op(a). Apuil Flav. loscphum Alia polius ut vaticinia et minac pcrca-
(Anl. 1. 18,2) pulcus appellatur SiTswâ luribus proposila accipipossuni ; in aliis
 ,

763 TNIMICITIAB, TNIMICUS. lOAB. 764

cei^nere licet zelum iustitiae divinae et carmen quod 'm perpetuam rei memo-
honoris Dei, quo exigitur ne scelesli riammonumento sitinsculpendum, menti
maneant impuniti, et Deus imploratur, alte imprimendum. Quae acceptioa LXX
ut inimicis repressis adiuvet pios. commendatur. Alii ex arabico inferunt
Carilas ininimicos quam maxime com- notionem carminis occulti, quod scil.
mendatur praescribitur a Cliristo
et : ignotum fuerit, donec in psalterium in-
ego autem dico vobis diligite inimicos
: sereretur, vel quod sensum includat oc-
vestros, benefacite his qui oderunt vos cidtum, typicum, mysticum. Uti aliae
et orate pro persequentibus et calum- inscriptiones Psalmorum, ita haec quo-
niantibus vos (Matth. 5,44; Luc. 6,27) que plane incerta est.
atque haec opponit sententiae diliges :
INSULA, INSULAE. In Vulgata ita
proximum tuum et odio habebis inimi-
exprimitur hebr. ix, D'"iN, qua voce de-
cum tuum. Et ipse Patrem rogans pro
carnificibus Pater, dimilte illis etc. op-
: signantur insulae, sed etiam ora mari-
timum praebet exemplum eius amoris tima, regio ad mare sita (cf. Is. 20,6;
(Luc. 23,34). Idem amorpraeclare mani- 23,2. 6), Saepius eo nomine terrae vel
festatur, cum proimpiis et inimicis mor- regiones longinquae in mari sitae, vel
tem subiit (Rom. 2,6-10), qua morte ultra mare Hebraeis notum sitae indi-
etiam solvit et abstulit inimicitias inter cantur; cf. Ps. 71,10; Is. 24,15; 42,4;
ludaeos et gentes, utrosque reddens ci- 60,9 etc.
ves sanctorum et domesticos Dei (Eph.
lOAB (^Nii, 'Iwoc6). l.FiliusSarviae,
2,14. 19). Uti Siracides dicit : homo ira-
cundus incendit litem et vir peccator tur- sororis David (1 Par. 2,16), dux exerci-

babit amicos et in medio pacem haben-
tium immittet inimicitiam (Eccli. 28,11),
ita apostolus quoque inimicitias inter
opéra carnis recenset (Gai. b,20). Caven-
dum esse ab inimicis Sapiens monet: non
credas inimico tuo in aeternum... cu-
tus David. Prima eius mentio ht 2 Reg.
2,13, cum contra Abner et serves Is-
boseth tilii Saul pugnaret ad thronum
David stabiliendum. Quando vero ad
partes David accesserit, certo dici ne-
quit. Eius quidcm fraler Abisai cornes

amico et inimico noli

stodi te ab illo... erat David commorantis in deserto et
narrare sensum tuum (Eccli. 12,10-d2; fugientis a Saul; verum in s. litterisni-
19,8). Ceterum Christus iubet nos eos hil eo tempore de loab comité David
adiré qui habeant aliquid adversum nos indicatur. Contra Abner et milites Isbo-

et reconciliationem cftîcere (Matth. 5,23. seth féliciter pugnavit (2 Reg. 2,13-32);

24); nam ut apostolus quoque docet, eo in proelio Abner occiderat Asael fra-
quantum ex nobis est, cum omnibus trem loab; unde postea loab dolose in-
pacem habere debcmus (Rom. 12,18; terfecit Abner (2 Reg. 3,27), quamobrem
Hebr. 12,14). David, ad quem Abner se adiunxerat,
Saepe inimicus dicitur notione hostis; tristisde eius caedc diras in loab impre-

ita si Deus populo legem servanti pro-
mittit persequemini inimicos vestros et
:
catus est (2 Reg. 3,28-30), conquestus
quoque isti filii Sarviae (loab et Abisai)
:

corruent coram vobis (Lev. 26,7; Deut. duri sunt mihi (v. 39). Egregium autem
28,7) etc.
pugnatorem se exhibuit loab, cum David
lebusaeos oppugnaret. Nam cum David
INSANUS vide s. V. MORBL dixisset omnis qui percusserit lebu-
:

INSCRIPTIO. Legitur tifuU inscri- saeuminprimis,eritprincepsetdux, loab

ptio praefixa Psalmis 15.55-59; hebr. ascendit primus et factus est princeps (1
riDG, LXX aT/iXoypacpfa. Sed de notione Par. 11,6). Ea itaque re fortiter gesla no-
vam et maiorem dignitatem nactus est;
parum constat (cf. Cornely, Introd. II.
nam dux bclli iam exstitisse censendus
2 p. 24 ss.j. Veteres saepe explicarunt
est, cum contra Abner et Isboselh turmam
ex UTû aurum, carmen aureum, pretio-
militum duceret (2 Reg. 2,13); verum
sum
nem
; aliiex 1er. 2,22 insculpendi notio- inde minime sequitur
— —
quodaiiqui obii-
dérivantes exponunt £7c(Ypa[;L[xa ciunt id quod 1 Par. 11,6 narretur
 '05 10AH. lOAB. 70(5

iii>n posso consistore. Insuper nola ioco tilius Rochri, l'cbellassct, Amasa iussus
priorc niilluin honoris tiluliuii ci indi; est convocare ludam. Verum Amasa ofli-
sed ])osl expiiKiialam arcem Sion legi- cio suo segniU'r fimclus est; (piare Da-
imis loab oral su|ter exercilimi (2 Uei!.
: vid iussit Abisai fralreni loab milites
8,16; '20,23!. Simiinus bclli dux loalt educere contra rebellem. Cum usque ad
quoqiic oerniliir in l)elio contra Syros, Gabaon pcrvenissent, eliam Amasa ve-
quos Aninionitae inauxilium vocavcranl nions occurrit eis. loab autem simulans
contra David iratiini de iniuria legalis lilandam salulationem eum gladio per-
illata ;2 Rcg-. 10,7 ss.). Quo in cerlainine cussil. Cureum occident, explicari pote-
i|)se loal» parteni exercitus duxit contra rit et ex invidia ([uod David in eum
Syros; alteram partem tradidit Abisai transtulerit summam belli cl ex indi-
Iralri suo contra Ammonitas. Utriqiie, gnatione quod adeo neglegenter bellum
et Syri etAnnnonitac i'usi fugatique sunt gereret. Eo enim occiso omnes secuti
(2 Reg. 10,9-14). Moxioabrogioneni Am- sunt loab persequenles rebellem et res
monilaruni vastavit et urbem coruni pri- ad prosperum exitum perducla est. loab
inariani obsedit Rabba; dum urbem op- autem iteruni luit super omnem exerci-
pugnaiet, David ei per epistulam man- tuni Israël (20,1-23). Quando contra Idu-
davit « ponile IJriam ex adverso
: belli, maeos usque ad internecionem pugna-
nbi fortissimuni est proeliumet derelin- verit (3 Reg. 11,1 G) non clare indicatur;
quile euMi, ut percussus iutereat », id ex 2 Reg. 8,14 ferlasse colligi polesl eam
quod loab exsecutus est (1. c. 11,14 ss.). slragem Idumaeisesse illatam Ammoni-
lia autem loab Davidi régi addictus erat, lis Syrisque devictis. loab prudenter
ut gloriam urbis expugnatae non sibi, se opposuit Davidi, cum numerari vellet
scd régi adscribi vellet. Cuni itaque res Israël et ludam; atrex ei minime ac-
iam eo processisset ut urbs caperelur, quievit et loab per novem menses cl vi-
misit nuntios ad regem, ut ipse veniret ginti dies in numerando populo cum
et urbem cum a me vastata
caperct, « ne aliisprincipibus mililum occupatus erat.
fuerit urbs, nomini meo adscribalur Vi- loab a parlibus stetit Adoniae, dum is
ctoria » (12,27 s.). Davide superstite regnum atïectaret
Per loab quoque factum est, ut David quod David iam Salomoni destinaverat
induceretur ad Absalom tilium ex exsi- (3 Reg. 1,7. 19). Demum David moriturus
lio revocandum —
quem loab ex Gessur iniunxit Salomoni, ne caedes impunilas
in Jérusalem adduxit —
et cum Absalom relinqueret quas loab commisisset do-
non admitterelur ad regem, usus est lose intcrficiens Abner et Amasam (3
loab intercessore qui Davidi persuasit, Reg. 2,5). Cum Salomon occidisset Ado-
ut filium ingratiamreciperet (14,19 ss.). niam et Abiathar qui eum adiuveral
Cum autem Absalom rebeliasset, loab sacerdolio eiecisset, loab quoque sibi ti-
causam Davidis contra ipsum Davidem muil et, ut vilam servaret, fugit in ta-
tueri desiderans, Absalom filium rebel- bernaculum Domini et apprehendit
lem interfici iussit quamvis rex omnibus cornu altaris. Al frustra. lussu Salomo-
praecepisset servale mihi puerum Ab-
: nis ibi a Banaia occisus est (3 Reg. 23-
salom (18,0. 10 ss.). Eandem curam uti- 33). Laudanda in loab est tidelitas et
litatis régis oslendit eum reprehendens sedulitas qua causam Davidis iuvit et

quod propter luctum de Absalom suos promovit; vituperanda eius ferocitas.

neglegerct (19, S ss.). David eain re mo- Cf. 1 Par. 19,8 ss.; 20,1; 21,2; 20,28;
nitis eius acquievit : surrexit ergo
rex 27,24. 34.
et sedit in porta et omni populo nuntia- 2. loab, lilius Saraiae ex posteris Ce-
lum est quod rex sederet in porta (v. 8); liez,pater vallis arlilicum (1 Par. 4,14),
at ollensus eo quod loab non pepercisset quae vallis erat in regione prope Lod et
Absalomi, loab e dignitale deiicere sta- Ono (Neh. 13,35). Cum pater nominetur,
tuit, promiltens Amasae hacc facial: posteri eius ibi incolebanl.
mihi l)cus et haec addat, si non magi- 3. Princeps familiae, cuius posteri
ster niililiae lueris coram me omni lem- duce Zorobabel ex cai)tivilale redierunl
pore pro loab (i9,i:i). (Juare cum Seba, (Esdr. 2,6; 8,9; Neh. 7,11).
767 lOAB. lOAH. 768

4. Corona domiis loab (1 Par. 2,54 qui octodecim annos natus coepit
V. ATAROTH (3. regnare in lerusalem; verum regnavit
solum per très menses (4 Reg. 24,8; et
lOACHAZ (înxTni, 'Itoaya^}. 1. Fi-
decem dies, uti additur 2 Par. 36,9) et
liiis rex Israël, qui anno 23. loas
Icliu, fecitmalum coram Domino. Cum Na-
régis Iiida regnare incepit et decem et buchodonosor octavo anno regni sui
scpteiTi annis super Israël in Samaria re- ascenderet in lerusalem et urbem op-
gnavit (4Reg. J0,3o; 13,1). Fecit malum pugnaret, loachin ad cum egressus est,
coram Domino secutus peccata leroboam sed ipse et mater eius et uxores et prin-
i. e. idololatriam fovit et eo scelere etiam
cipes etdecem millia militum et artifices
populumpeccare fecit. In cuius pocnam abducii sunt in captivitatem in Babylo-
velienienleraftliclus estpcr reges Syriae nem. De qua ruina regiae familiae lo-
Hazaei eiusque filium Benadad; cladibus quitur leremias 13,18 et 22,24-30 neque
variis intlictiseirelicti sont soluni quin- de eius semine fore qui sedeat super so-
quaginta équités et decem currus et de- lium David. Mansil in captivitate babylo-
cem millia peditum. In afllictione sua nica— neque tamen semper carcere erat
conl'ugit ad Dominum,qui
regnum
eum audivit
Israël ab ulterlore
in
inclusus; cf. Par. 1,3 — ; anno tandem
tantuni, ut transmigrationis trigesimo septimo, die
ruina servarctur (4 Reg. 13,2-9). Se-
25. mensis duodecimi elevavit Evilnie-
pultus est in Samaria. rodach rex Babylonis caput loachin
2. Filius losiae, quem losia roge in
régis luda et cduxit eum de domo car-
proelio ad Mageddo occiso populus re- ceris et locutus est cum eo bona! et
gem sibi constituit nalum annos viginti posuit thronum eius super thronos re-
très. Verum brevi regnavit fecitque ma- gum » etc. prae aliis regibus subiectis
;

lum coram Domino i. e. uti complurcs qui aderant in aula honorabatur; prae-
ex regibus antecedentibus idololatriae terea ad mensam regiam conviva adhi-
operam dédit. lam post très menses re- bebatur quotidie et eius familiae vel
gni a Nechao regc Aegypti, victore in comitibus quoque commeatus a rege
pugna ad Mageddo, regno est privatus assignabatur (1er. 52,31-34; 4 Reg.
et in Rebla quac est in terra Emath ca- 25,27-30). Omnino licet supponere loa-
tenis vinctus est (4 Reg. 23,30-33 2 Par. ;
chin longa captivitate (597-560) ab
illa
36,l-3j. Abductus est captivus in Aegy- iniquitate sese toto corde convertisse
ptum ibique mortuus est, uti clare id adDeum; quare tandem levamen nactus
enuntiat 1er. 22,10-12; cf. Ez. 19,2-4. sit. Honor autem eius simul potuit esse
Icremias 1. c. eum vocat Sellum, quod pro ludaeis exsulibus praesagium quod-
nomen ei proprium fuisse videtur, eum dam quod Deus promissionum memor
1 Par. 3,15 eo nomine recenseatur.
ctiani misericordiam suam a suo populo non
Unde nomen alterum loachaz sibi attri- auferat. —
Nominatur in Vulgata quoque
buisse videtur, eum regnum capesseret, lechonias 1 Par. 3,16; 1er. 22,24. 28;
sicut Eliacim l'ox factus loakim nomina- 24,1; 27,20; 28,4; 37,1; Bar. 1,3; Esth.
tur et Matthanias in regnum provectus 2,6; 11,4; Matth. 1,11. 12.
Sedecias appcllatur (cf. 4 Reg. 23,34;
lOACIM V. lOAKIM 3 et 4.
24,17).
Eo nomine appellatur quoque 2
3. lOADA V. lARA 2.

Par. 21.17; 25,23 filius minimus natu 10 AD AN (]lî;ini, 'Iwaôffj., 'Iwaoasv),

loram régis (hebr. et Vulg.) qui alias
uxor loas et mater Amasiae regum luda,
norainatur Ochozias, uti 2 Par. 22,1 et
hierosolymitana (4 Reg. 14,2; 2 Par.
4 Reg. 8,24 etc.; vide s. v. OCHOZIAS 2.
25,1).
4. Pater loha scribae régis losiae 2
Par. 34,8 ("?nNn>, 'I^a/J. 10 AH (nxii). 1. Levita de stirpe

lOACHiN Gersom Par. 6,21 LXX 'Itoa6).

(1
(";''^^i^^ "(idiv, 1^;:^^ ;

2. Levita de stirpe Gerson tempore

n^J3% etiam 1,11:2 1er! 22,24. 28; 37,1 ;
Ezechiae régis (2 Par. 29,12; A 'Iwâ).
'lojayftj-, 'Isyovta:, 'Iioa/.s([j.), filiuS loakim. Nomen loah 1. c. bis legitur: loah filius
LEXICON BIBLICUM. 25
700 lOAII. lOAKIM. 7-JO

Zeinina cl Kdeii lilius [oah ("Iwayâ); sihI 23), dum leremiam et Hai'ucb proplie-
iliiainqiiam I.XX iioinina diverso modo tas persequt^retur etlibrum oracnlorum
loileliiiit, idi'in levita desi-iiiari videlur Domini scinderel et combureret (1er.
lilius Zeiiiina et pater Etleii. 30,22 ss.). Ouarto aniio regiii eius Na-
bueboilonosor in pugna ad Cliareamis
lOAHA (.nxi>, 'IwâO, A 'Iwaâ), levita
devieit Meeiiao regem Aegypti (1er. 4(),2) ;

do stii'pc (^.orc, lertiiis (ilius Ohededom, qua vicloria dominalio in Syiiain (|U0(iU(^
ianilor domus Domini (1 Par. 20,4). ac Palaestinam ad l?ai)ylonios translata
lOAHE ^^N^^ 'iwdtç, 'iwâ-/^), liiius est. Eudem aniio leremias iudaeis aliis-

commenta- que genlibus denunliat servitutcm quam

AsapU et refj;i « Ezecliiao a
l)er annos sepluaginta Babyloniis prae-
riis » (vide s. v. COMMKNTAKIlJSs le-
stare debebunt (25,1 ss.) eodemque
gatiis simul ciiiii Eliaciin et Sobua ad
aiino scrmones sucs iussu Domini volu-
duces Sennacherib, régis Assyrioruin,
mine comprehendit, qnod sequenli anno
missus, oum isti iiixta aquacductum
Harucli publiée legit et rex impius com-
piscinae superioris stetissent et postu-
bussit. Uti leremias praedixerat, Nabu-
larcnt, ut lerusalein traderetur (4 Ucg.
cbodonosor venit ad urltcm et obsedit
18,18. 26. 37; Is. 30,3. 11. 22).
cam et tradidit Dominus loakim regem
lOAKIM ("tp^in% "Iwax.([i.). 1. Fi- in manu eius et vinxiteum lex catenis,
lins losiae régis hida cl IValer loachaz lit dueeret eum eaptivum Dabylonem,
régis. Nechao re\ Aegypti ioacliaz regem id quod lamen exsecutus non est; al

regno privavit et in eius locum consti- l)artem vasorum templi asportavit el

luit Eliacim, cuius nomen in documen- posuit ea in templo dei sui. loakim
tum suae dominationis vertit loakim autem ut regem sil)i subiectum in urbt^

simulque imposuit niulctam lerrae, cen-
tum laleulis argenti et talento auri. Hoc
itaque tributum colligere et régi Aegy-
ptiorum solverc loakim rex tamquam
rcgni inilium sorlitus est. Viginti quinquc
annorum erat oiun rcgnare coepisset et
undecim annis regnavit in lonisalem et
iecit malum coram Domino (4 Reg.
lerusalcm manerc permisit (cl'. 4 Reg.
24,1; 2 Par. 30,6. 7 hebi\; 1er. 35,11;
30,29; Dan. 1,2). Per très annos loakim
imperio Babyloniorum obedivil, verum
postearebellavit. Underegnum iudaicum
magnis periculis obiecit; nain ut re-
bellem puniret, Nabuchodonosor mi-
lites Chaldacos in Syria rclictos et Moa-

23,33-37). Cnm popuius losia rege in bitas Ammonitasque ad praedam ex

proelio ad Mageddo occiso fratrem loa- ludaea agendam semper promptes con-
kim iuniorem constituisset regem, vid. tra loakim imnusit; in iis ccrtaminibus
loachaz natum vigin.ti 1res annos, eon- ipse loakim modo ignominioso interiil,
cludi potest loakim mores iam tiim eos uti leremias praedixerat (22,18. 10:
fuisse quibus regno benc adminislrando 30,30). .Mox ipse Nabuchodonosor lu-
ineptus esse merito iudicaretur. Nequc daeam petiit ad rebelles puniendos et

evenlus hanc populi opinionem felcllil. liliusloakim régis loachin luit patris
JNam qualis fuerit rex, satis declaratur perlidiam, ductus in caplivitatem baby-
querelis Icremiac « vae qui aedificat do-
:
lonicam (4 Reg. 24,11 ss.).
iiium suamin iniustitia et coenacula sua 2. Sacerdos, lilius Helciae lilii Salom,
non in iudicio etc. 22,13 ss. palatium
>-
;
ex lamilia pontilicia (cf. 1 Par. ;j,39;

sibi aedificat splendidum, ad cuius sum- liebr. 0,11), ad qucm

quinte anno posl
ptus opprimit subdilos neque opilicibus urbem a Clialdaeis incensam exsuies ex
mercedem solvit; « lui oculi ad avaritiam Habylouia pccuniam miserunl .har. 1,7).
et ad sanguinem innoceulcm l'unden- ul sacriticia otl'errenlur ad aram Domini

dum et ad calumniam (i. e. oppi-essio- in ruinis urbis. C.um 1. c. loakim sacer-

nem et vexalionomi et ad cursum mali dos prai! aliis nomimudl'eralur, aliorum

operis » (1er. 22,17). Ouantae csset im- princeps censendiis erit, qui scil. \ices
pietalis, documenta cdidit, dum Uriam gcsseiil ponlilicis evsulis; l'orlasse con-
proplietam gladio percuteret et occisum slilutus eral in dignitale sacerdolis se-
quoque ignominia alîicerct (1er. 26,20- cundi (vide ad 1er. 22,2») vel ducis in
771 lOAKIM.
domo Domini (cf. 1er. 29,26;
hebr.; 2 Par. 31,13; Neh. 11,11).
3. loacim vocatus est pontifex, filius
Tosue et pater Eliasib (Neh. 12,10. 12.
26).
4. loacim pontifex, qui de Icrusaieni
venit in Betluiliam,. cum
bytcris suis, ut videret ludith (13,9). Hic
4,0. 11 appellatur Eliachim (inVulgata;
graece 4,6. 8 retinetur 'Iwajtcjj.), quem
aliqui eundeni esse atque Eliacini putant
de quo 4 Reg-. 18,18 et Is. 22,20 (cf. Cor-
neli/, Introd. II. 1 p. 403).
5. maritus
loakini etiani appellatur
Susannae, vir valde dives, habitans in
Babylone, ({ui inter ludacos exsuies
magna auctoritate pollebat et in
domo iudicia habebantur Dan.
Innocentia Susannae manifestata
2. 4. 6).
loakim maritus cum aliis cognatis Deum
lOANNES. 772
1 Par. 9,11 8,17; 2 Mach. 4,11) legati a luda Ma-
chabaeo Romam missi.
4. loannes Hyrcanus, filius Simonis,
fortis proelii vir, quem
pater posuit du-
cem exercilus inGazaris (1 Mach. 13,34u
Ei et iratri eius ludac Simon paler se-
universis prcs- nex commisit bellum gerendum contra
Cendebaeum, ducem Antiochi VIL; quo
bello loannes se prudentem et fortem
praebuit. Cum enim eius exercitus tre-
pidaret ad trans'fretandum torrentem.
qui médius erat Inter castra, ipse trans-
fretavit primus suoque exemplo aliis
omnibus animum addidit. Pugna exorta
fugatus est Cendebaeus, fugientes loan-
nes insecutus est usque Cedronem et
cuius usque ad turres quae erant in agris
; 13,1. Azoti, quam urbem igni succendii. Parla
Victoria reversus est in ludaeam in pace
(1 Macii. 15,38-16,10). Ptolemaeus filius

laudavit quia non esset inventa in en Abobi et gêner Simonis, qui Simonem
ces turpis (Dan. 13,63). et eius filios, Matliathiam et ludam,
convivio exceptos in Doch trucidavil,
lOANNA. 1. loanna ( 'Iwavav) in
etiam misit qui loanncm Gazaris inter-
genealogia Christi Luc. 3,27; v. HANA-
flcerent. Sed loannes ea de rc certior
MAS 7.
factus viros illos comprehendit et occi-
loanna (Iwavva, "lo^ava), uxor
2.
dit (1. c. V. 11-22). Pro ceteris rébus ab
Ghusae procuratoiis (IjïtipoTcou) Herodis
eo gestis remittimurv. 23. 24 ad librum
Antipae; una ex piis mulieribus, quae
dierum sacerdotii eius. Qui liber cum
curatae erant per lesum a malignis spi-
iam non exstct, reliqua de loanne ox
rilibus et infirmitalibus et (juae ei et
Flavio losepho (Ant. XIII. 8-10; BelL
discipulis ministrabant de facultatibus
iud. I. 2,2 ss.) petenda sunt. Sunt au-
suis (Luc. 8,3). loanna lesum quoque ex
tem breviter haec loannes pontificatum
Galilaea in ludaeam sccuta est et erat :

gessit per annos 31 (133-104 a. Chr.);

cum lis quae sumnio mane ad sepulcrum
Ptolemaeum fugere coegit; oppugnatus
vcnerunt, ut ungerent corpus lesu et
ab Antiocho VII. tributum soJvere coa-
quibus angeli lesum iam resurrexisse
ctus est et urbem lerusalem a praesidio
nuntiabant (Luc. 24,10).
alienigcnarum immunem servavit datis
lOANNES ("Iajavvr]ç, 'IwaVT];), quod obsidibus et solutis argenti talentis
nomen idem est ac hebr. 7:nini et quingentis. Aperto sepulcro Davidis tria
millia talentorum argenti inde cxtulit et
"ilUV i. e. lahwe dédit gratiam. Nomen
primus ludaeorum coepit exLernum mi-
est salis frequens. Verum hoc loco ii so- lilem pecunia conduccre. Inita amicitia
lum enumerandi sunt qui in Vulgata no- cum Antiocho, cum is in Parthos expe-
mine loannes efferuntur ( alios vide s. v. ditionem susciperet, eum.comitatus est.
I OH AN AN). Eo mortuo loannes expeditionem fecit
Pater Mathathiae (1 Mach. 2,1),
1. in urbes Syriae, deslruxit tempUim in
Unus
2. liliis Mathathiae, qui primo Garizim et Idumaeos ad circumcisionem
loco recensetur, cognominatus Gaddis assumendam coegit et cum Romanis
(1 Mach. 2,2). Hic captus et occisus est amicitiam renovavit. Tum Samaritanis
a liliis lambri (vide s. v.); eius sang-ui- bellum intulit urbemque deslruxit Sa-
nem ulti sunt lonathas et Simon fralres mariam. Cum diu a parlibus Pharisaeo-
eius (1 Mach. 9,33 ss.). rum stetisset, tandem ab iis ottensus ad
3. loannes, pater Eupolemi (1 Mach. Sadducaeos transiit. Asserit Flavius
 77;{ lOANNES. lOANNES. 77 i

losephus (1. c. 10,7) eiiin optiinc (tbv reth, loannes a puei'o in desertis hi-
àpiarov Toinov) per aiiiios li'iginla cl. daeae.
uiium iin|)eno praeliiisse tria inaxiina Anno deininn (luuitodecinio iin|)erii
conseciiliiiu aDco principaUiin yenlis, Tiborii Caesaris factuin est verbuin Do-
pontilicaleni Ikiikucih et valicinatio- mini ad loannem (Luc. 3,1. 2), qua di-
nein (?). ctione iam dodaratur euia a Deo mitti
proplu^lam. Habitii quoqiie et more pro-
Cf. de loanne llyrcano Eirald, (lesch. d.
Volkes Israël éd. i IV. ''i46-502; Griltz, phetae se turbis exhibuil. Vestitus erat,
Gfsch. d. ludi'iK'rf. 4 111. 64-117; Werner, ut olim Elias; vitae austeritatem quani
loliami Hyrkaii, ein Bcilrag ziir Geschichte turbae seniper magna cum rcvcrenlia
ludat-as iin zweilen vorchrisll. laliihundert suspiciunt eximiam prae se tulit; more
1877; J. WcUliausen, Die Pharisiier u. die propiietarum inlrepidc ac severe in vilia
Sadducaer 1874 p. 89-95; £. SchUrer, Gesch. omnium ordiuum inveiiebatur et emen-
d. jûd. Volkes éd. 3 I. 256-273. Quoad — dationcm veram et sinceram oxpostula-
nunimos vide Madden, Coins of the Jews
1881 p. 74-81.
bal. Edidit qnoque vaticinium de for-
tiore qui venturus
sit; quod eventu
5. Uniis e legatis qiios ludaei ad comprobatum est. Ergo ea etiam ra-
Lysiam duceni Syrorum miserunt (2 tione se probavit prophclam a Deo mis-
Mach. 11,17). sum (cf. Deut. 18,21. 22,\ Per plura iam
6. loannes Baptista, praecursor Do- saecula non surrexerat in Israël pro-
inini. Eius nativilas pcr Gabriel angelum pheta quamvis talis exspectarctur et
annuntialur patri Zachariac offerenli dcsiderarclur (cf. 1 iMach. 4,46; 9,27;
incensiim ad allare aureum in sacro : 14,41).Unde quoque inlellegitur cur
iixor tua Elisabeth pariet tibi liliiini et tanta omnium ordinum facta sit com-
vocabis iioinen eius loannem... erit ma- molio, cum subito propheta more anti-
gnus coram Domino et vinuni et sicerain que a Deo populo excitaretur exibal :

non bibet et Spiritu sancto replobitur ad eum lerosolyma et omnis ludaea et

adhuc ex utero niatris suae et multos omnis regio circa lordanem (Malth. 3,
tiliorum Israël convertet ad Dominum o). Sentiebant omnes in eo peculiare

Deum ipsorum et ipse praeecdet antc Dei consilium apparere et revelari; et

illum in spiritu et virtuto Eliac (Luc. 1, quale illud esset, eius concione pande-
13-17). Quibus verbis quantus qualis- balur appropinquavit regnum caelo-
:

quc futurus sit Zachariae lilius adum- rum; parate viam Domini (Matth. 3,2;
bratur. Quod angélus promisit fore ut Marc. 1,2); qua regnum instare mcssia-
Spiritu Sancto replerctur adhuc ex num, novam illam theocratiam a pro-
utero matris suae, interventu Mariac phetis annuntiatam, omnibus palam he-
Virginis niatris Messiae completum est bat. Ouare synedrium misit sacerdotes
testante Elisabeth ecce enim ut facta
: et levitas, ut interrogarent eum essetne
est vox salutalionis tuae in auribus ineis ipse Christus; respondit ego vox cla-
:

cxsultavit in gaudio infans in utero meo mantis in deserto dirigite viam Do-
:

(Luc. 1,44). Cum Luc. 1,80 clare statua- mini; i. e. se profitetur nuntium Domini
lur :puer erat in descrtis usque in venturi. Quem ut ipse viderot certe ma-
diem oslensionis suae ad Israël, facile gno desiderio exspectabat. Scivit reve-
explicatur, quomodo loannes lesum non Jatione divina Christum ad se venturum
cognoverit facie ; « ego nesciebani euin » esse (loan. 1,19-34). Quare ('hrislum,
(loan. 1,33) neque quidquam valet quod qui sane toto habitu et vultu sunimain
rccentioruni aliqui obiiciunt : si ex quandam prae se ferebat modestiam di-
synopticorum narratione tain aria in- gnitati coniunclam, sinud ac ad bapli-
lercessit cognatio inter Elisabeth et Ma- smuni accessit, statim cognovil proii-
riani, cogitari nequit pucros non inter se tens ego a te debeo baptizarl et lu
:

nosse atque proindc oxsistere contradi- venis ad me (Mallh. 3,14); neque nlla
ctioncni inter synopticos et ((uartiini est contradiclio inter eani narralionem
evangi'lium. Verum separali erant loco et loan. 1,33. Dein signo caelitus dab».
habitationis : Icsus adoloscebat in Naza- de quo revelationem accepeiat. ili\ini-
775 lOANNES. lOAN'NES. 776

tus comprobatus est lesus ut Christus lus castigavit : non licet tibi habere
et Filius Dei quem videris Spi-
: « super uxorem fralris tui (Matth. 14,4; Marc.
ritum descendentem et manentem super 6,18). Quare ab Herode instigante
eum, hic est qui baptizat in Spiritu adultéra loannes missus est in carce-
sancto et ego vidi et testimonium per-
;
rem, in castello Machaerunte. Timoré
hibui quia hic est Filius Dei » floan. 1, populi Herodes impediebatur quominus
33. 34). Quod teslimonium audientibus cederet Herodiadi mortem importuni
discipulis saepius lesu reddidit; videiis morum censoris postulanti; praeterea
enim lesum ait ecce agiius Dei, ecce: Herodes sciens loannem esse virum san-
qui tollit peccatum mundi; hic est de ctum et iustum eum religioso quodam
quo dixi post me venit vir etc. (loan.
: timoré prosequebatur, eum ab insidiis
1,29. 30. 36). Ab eo lesus etiam primos Herodiadis tuebatur et cum saepe audi-
suos accepit discipuios. Et cum aliqui ret, ex eius colloquiis de multis quae
ex discipulis loannis aegre ferrent, quod fecerat reddebatur dubius et anxius
maior populi concursus ad lesum fieret, (Marc. 6,19. 20 graece rir.ôpzi; vide Kna-
iterum praeclarum edidit testimonium bejihauer, Comm. in Marc. p. 169). Cum
de Christo sponso Ecclesiae loan. 3, ilaque Herodes ita erga eum esset affe-
26 ss. ctus, non est mirum habuisse discipuios
Sortitus est Baptistae nonien, qui no- loannis liberum ad eum accessum.
vum quendam baptismi ritum divinitus loannes autem certe praesagiens mor-
edoctus (qui misit me baptizare in aqua, tem sibi instare, etiam e carcere voluit
loan. 1,33) populum subire docuit. Iste testimonium reddere Christo et suos di-
enim erat baptismus poenitentiae; sus- scipuios et populum monere, ut Christo
cipiebatur in signum poenitentiae et fide intégra adhaererent. Quare ex car-
emendationis vitae cum spe remissionis cere misit duos ex discipulis ad lesum,
peccatorum a Deo obtinendae; ut docu- qui eum interrogarent tu es qui ven-
:

mentum ederetur detestationis peccato- turus es an alium exspectamus? Qua

rum, singuli qui riluni illum subibant interrogatione omnibus exemplo praeit
confitebantur peccata sua (Matlh. 3,6. declarans affirmationi lesu de se ple-
11; Marc. 1,5). Unde apparet iumc ba- nam adhibendam esse fidem simulque
ptismum longissime difTerre a lotione iterum munere suo parandi Domino
quam ludaei faciebant ad immunditiem plebem perfectam fungi vult quantum
leviticam amovendam. Differebat quo- potest (Matth. 11,2 ss.; Luc. 7,18. 19).
que, quia a loanne baptizabantur. Quare Ex eo eventu aliqui concluserunt
interrogarunt qui missi erant a syne- ipsum loanncin dubitasse esselne lesus
drio, cur novum induceret ritum (loan. Christus. Verum hi ad Iria quae omnino
1,25). Ab omnibus postulabat, ut dignos considerare oportet non attenderunt.
poenitentiae facerent fructus; singulis Primo enim loannes divinitus erat edo-
ordinibus congrua tradebat documenta ctus eum super quem videret Spiritum
et monita. Pharisaeos monebat ne fidu- descendentem esse Christum, esse eum
ciam suam ponerent in carnali ab Abra- ad quem annuntiandum et demonstran-
ham descensu; publicanosmilites et dum ipse esset missus (loan. 1,33). Iam
hortabatur, ut ab omni abstinerent iniu- nonne maxima infertur loanni iuiuria,
stitia. Uti a prophelis iam erat annun- si dicitur dubitasse, num Deus sibi ve-
tiatum, déclarât simul cum ortu regni rum revelasset? quomodo sine scelere
messiani fore iudicium in contumaces : posset in dubium vocare quod Deus
iam securis ad radicem arborum posita alTirmavit? Dein explicite narrât Mat-
est...; in manu Messiae esse vcntila- thaeus loannes
: cum
audisset in vin-
brum permundabit aream suam, pa-
: culis opéra Christi, mittens duos de di-
leas comburet igni inexstinguibili (Malth. scipulis etc.(M, 2); ergo audit et agno-
3,7-12; Luc. 3,7-18). Ncque pepercit scit opéra Christi, et ut omnes ad illa
Herodi Aillipae, peccatori nobilissimo, reddat attenlos, eam palam fieri vult
qui Herodiadem uxorem fralris sui adul- quaestionem. Tertio perpendenda est
terio sibi copulaverat. Audacter sce- laus eximia conslantiae et magna illa di-
777 lOANNF:-
giiilus quani ChrisUis inililite ci ;itlril>iiil
ca ipsa occasionc, ne([uc minus advci--
lenduin, qiiani acritei- ludaeos lepro-
hemlat eo quod loanai non credidissonl
(Maltii. 11,7-18. Qiiibiis omnihiis plane
cxcludiUir ulluni loannis de (Ihrislo du-
l»iiiiu; praeterea lali ihibilationc tolam
suani missioncin el pracdicationoni cl
minlstci'iiim ad dcccptiononi cl Iraudcni
reiccisset el rcpndiasscl. Declaralur a
(llirislo maximus inlcr onincs Veleris
Tesl. sanctos et prophclas, ciii illud
quoquc singnlai'O cl cximiuin conligil,
ni cius advenlus oraculo prophclico an-
mmliarelur (Mal. 3,1; Mallh. 11,10:
Marc. 1,27) et nativitas el praedara vir-
tus et oflicium ministcrio angelico patri-
indicarelur.
Hcrodias assidue ei insidiabatur. Dé-
muni nacla est opporlnnilalcni quani
diu iam expctebat. Herodes vino teniu-
lentus et voluptale incensus filiae He-
rodiadis saltalrici iureiurando corani
insiguiconvivarnm corona proiuiseral : eius vitae rationem Iraducebant dicen-
quidquid pelieris dabo libi lioel dimi-
diuni regni mei. Puella lantapromissionc
attonila consulit inalrem. Quac sane
gaudio Iripudiavit! Herodes suis verbis
captus est! Et puella a maire edocta
redit cum festinationc ad rcgem volo
: minibus fuisse. Apud nobiliores ilaque
ut prolinus des mihi hic in disco caput
loannis Baptistae (Marc. 6,21 ss.; Mattb.
14,6 ss.). Rex quidem ea petitione coii-
tristatus est; at propter iusiurandum el
propter siniul discumbentes noluit puel-
lam conlristare. loannes décollai us est
in carcere; caput cius in disco allatum
est puellae, quae illud dedil malri. Di-
scipuli aulem loannis lulerunl corpus
eius et posuerunt in monunienlo (1. c.\
loannem ab Hcrode iussuni esse necari
Flavius losephus quoque rct'crl; vocal
loannem cognomento Baptislani « virum
bonuni, qui ludaeos ad virtulis studium
excitarit praeci pions, ut iusle quidem
inler se, erga Deum autem pie agentes
ad lavacrimi accédèrent. Cumciuc niulli
ad eum undiquc conlluerent, llcrodes
verilus ne lanta bominis auctorilas sub-
ditos ad deleclionem impelleret (vide-
banlur enim otnnia do consilio eius
lacturi esse) salins esse duxit, piiusquam
novi aU<iui(l ex illo oriielur, illum e nie-
dio loUcrc, (luaiu ul ipso nuUalionc
IDA N NES. (H
rcriuii l'acla in discriincn adduclus ])n('
nilcnliam agcrcL. At([ue ille quidem ob
banc Herodis suspicionem in vincula
conieclus nnssus([ue ad caslcllum Ma-
chacruulem ibidem caesus est; liidaei
vcro persuasum liabebant in ultionem
necis eius delelum esse exercilum (ab
Arela) Deo proplerca llerodi inl'enso »
(Ant. XVIII. 5,2). (Juae Flavius lose|»bus
dicil, l'acile ex iis conscquunlui', quae
evangelislae narrant. Cumcnini Haplisla
adullerium Herodis reiirebendercl, He-
rodes pro eius apud populum auclorilalo
baud immerito sibi timoré polerat ne
subdili illa denunliationc sceleris a se
avei'terenlur.
Inilio quidem loannis praedicatione
magna populi conimotio est etl'ecta; ipsi
quoque nobiliores ad horam volucrunl
exsultare in luce eius, qui erat lucerna
ardens et lucens (loan. 5,35). At scribae
et Pharisaei non crediderunt ei neiiue
poenitentiam agebanl; immo ausleram
les :daemonium babet (Mallb. 1,18) el 1
interrogati a Christo, undc bai)lismus
loannis luissct, e caelo an ex bominibus,
nolunt dicerc eum e caelo fuisse, nequo
audent propter populum -asserere ex bo-
loaimes parum elTecil, verum Chrislo
teste : publicani et nierelrices credide-
runt ei et isti praecedent illos in regnum
Dei (Mallh. 21,31. 32).
7. loannes, discipulus ille quem Jésus
diligebat, aposlolus. Filius erat Zebedaei
et Salomes (cf. Marc. 15,40 cum Mallh.
27,56;. Zebedaeus eral piscator qui ha-
bebat mercenarios (Marc. 1,20), Salome
inler eas enumeralur pias nudieres,
([uae Dominum seculac eraut a lialilaea
ei ministranles de facultalibus suis
(MatUi. 27,55; Marc. 15,41); (juare loan-
nes a familia forlunala vel salis divile
ortus est. Aliqui pulabant loan. 19,25
« soror malriscius» conqiaralione fada
cum Mallb. cl Marc. 1. c. inlellegi posse
de Salome; unde aria exsislcrel inlei
lesum el loannem propinquilas; quae
lamen loci illius acceplio nullabMuisesl
ptobabilis; nam graminalice Maria «>
C.leophae » esl apposilio ad « soror ma-
Iris eius » quia el anle cl posl singulae
enunlialiones nomiuum /Si inler se
 1

779 lOANNES. lOANNES. 780

iunclae sunl ; insiiper /tr/ec'acccplio suf- Tiberiadis primus Dominum agnoscit

fragio antiqnitatis eL pkirimorum inter- (loan. 18,15; 19,35; 20,2. 8; 21,7).
pretiim commciidatur. Dicitiir [oannes Post pentecosten cornes Pétri erat cum
< notus ponlitici » (yvojcjtôi;, Toan. 18, la) is sanaret claudum; simul cum eo lo-
i. e. cognilus ei; unde pariter colligunt quebalur ad turbam et cum eo a magi-
eius familiain non fuisse ignobilem. Ipse stratu templi positus
carcere; est in
loannes discipulum se addixerat Bapli- postero die testimonium magna constan-
slae; cum audisset Baptistam tostirno- tia reddiderunt corani synedrio; iussi

niuni perhibentem lesu ccce agnus Dei, :

autem nonamplius loqui in nominelesu
simul cum Andréa sccutus est lesuni et ulli iiominum responderunt Deo esse

invitatus bénigne a lesu cum eo mansit obediendum non enim possumus quae
:

illo die (loan. l,3o ss.). Ad continuam vidimus et audivimus non loqui. Simul
sequelam lesu invitatus est simul cum cum Petro Samariae neophytis manuum
tratre lacolio post miraculosam pisca- imposilione sacramentum contulit con-
tionem (Luc. 5,1 ss. cf. Matth. 4,21; ;
flrmationis (Act. 3,1 ss. ; 4,3 ss.;8,14).
Marc. 1,19); postea electus est apostolus In concilio quod dicunt apostolorum
semper
(Luc. 0,14). In albis apostolorum simul cum Petro et lacobo « Ecclesiae
enunieratur primo quaternione et
in columnis » accenselur et Pauli ad gentes
quidem loco secundo (Act. 1,13), tertio apostolatum approbat (Gai. 2,6 ss.).
(Marc. 3,7), quarto (Matth. 10,3; Luc. Ex eo tempore in sacris libris de eo
6,14). Est ille discipulus, quem lesus rebusque ab eo gestis iam non lit men-
tio; solum Apoc. 1,9 legimus ego
prae ceteris diligebat, qui in coena :

ultinia paschali « in sinu » lesu recubuit,

loannes frater vester et particeps in tri-
unde 6 Ir.iiTr'fiioi a Patribus appellatus, bulatione et regno et patientia in Christo

qui unus ex apostolis ad crucem adsti-

tit et cui lesus moriens
commondavit (loan. 13,23; 19,26. 27).
Simul cum fratre lacobo nactus est a
Domino cognomen tîlii tonitrui, Boaner-
ges (vide s. v.). Quae sit eius nominis
ratio, pierumque explicant vel ab indole
lesu, fui in insula quae appellatur
Patmos, propter verbum Dei et testimo-
matrem suam
nium lesu.
De Joanne tamquam auctore Apoc. et
evangelii et epistularuin atque de reli-
qua vitae eius historia vide Cornely,
Inlrod.III. p. 207 ss. 657 ss. 689 ss.
;

Belser, Einleitung in d. Neue Test. 1901

ferventiore vel ab eloquentia quasi to-
§ 21-32.
nante. 1 la u tique cernitur Marc. 9,37;
Ultimis hisce decenniis multum agita-
10,3b et Luc. 9,54 et in epistulis loannis
tur quaestio de loanne presbytère, cui
(1 loan. 2,22; 3,8 et 2 loan. 7-11) et in
critici moderni evangelium, epistulas,
variis locis Apoc. ex qua indole eliam;
Apocalypsin loannis adscribunt. Obii-
consequilur praedicatio ardens.
ciunt enim loannem apostolum nunquam
loannes quoque erat inter très illos
in Asia minore fuisse et alterum quen-
qui Christo maxime erant famiJiares,
dam loannem presbyterum erronée ab
qui soli a Christo assumebanlur, ut illis testibus, qui scripta ioannea
intéressent resuscitationi filiae lairi,
S. loanni apostolo adscribunt, habitum
transfigurationi, agoniae Christi in horto nominatum
et esse loannem apostolum.
(Marc. 5,37; 9,1; 14,33). Simul cum Sed illum presbyterum, quem Eusebius
Petro missus est ad parandam coenam (Hist. eccl. 3,29) ab apostolo loanne
paschalem, in qua recumbens in sinu distinguere voluit, antiquitas christiana
lesu ab eo exquirit et signo dato intel- De qua quaestione
ignoravit. cf. Kna-
legit quis sit proditor (loan. 13,23-28). henbauer, Comm. in loan. p. 3-7; Pog-
Sequitur Christum in atrium pontificis, gel, Der 2. und 3. Brief des Apostels
testis est mortis eius et transfixionis la- lohannes p. 7-51; F. S. Gutjahr, Die
teris. Die resurrectionis nuntio de vacuo Glaubwurdigkeit des Irenâischen Zeug-
sppulcro accepto cum Petro currit ad nisses iiber die Abfassung des vierten
monumentum et primus apostolorum kanonischen Evangeliums, Graz 1904
crédit lesum resurrexisse; ad lacum (cum plurimis notis bibliographicis);
7S1 lOANNES. lOAS. 78^2

J. Labotoi, De la valeur du l('iiioi^nai:e banl » (2 l»nr. 24,18. 19). Sed scelns

(le S. hvnt'-c dans la (|iu>slion Joliaiiirmc hoc Zacharias plus loiadae lilius, pr-o-
in Ueviip bild. 189S p. :i'.i-7:i;
VII. plieta, vebcmenler rcpreliendit. Verum
A. Cami-rh/nck, De Evangolii aii-
(iiiarli censorem molesliun imperio régis in
olore dissertalio, Lovanii ISUl»; id. La atrio donuis Domini lapidaveriml « et ;

question Johannine in Ueviie dllislttire non est recoidalusloas rex misericordiae

ecclésiastique I. l'.XH) p. 201-11. 41<,i-21>. ({uam l'ecerat loiada paler iliius secum,
r.;«-i4. sed intcrlecit filium eius; qui cum mo-
8. loannesMareus, vide s. v. MAIU-US. rerctur ail videat Dominus et requi-
:

9. Pater Pelri apostoli, tpii vocatur ral .. (2 Par. 24,21. 22). Atque mox iiilio
Simon loannis (loan. 21,1 ii. U>. 17); divina ingruil. Post annum eniu) Hazael
V. PKÏUUS. rex Syriac cxpugnala urbc (ieth ascendil
10. loannes, unns ex synedrislis, sa- contra lerusalem et proelio facto occi-
cerdos, corani quo Petrus et loannes die si sunl muiti ex principibus luda; loas

post sanationeni clandi leslinioniuni de aulem pretio ingenli solulo ex tliesauris

lesu reddiderunl (Ael. 4, G).
lOARIB (Neh. 11,10; 1 Macli. 2,1}
V. lOIARIIÎ.
lOAS (UNi% 'h-oâi). 1.
ziae, rex hula. Cum
Athalia onine se-
men regiuni interficeret, unus loas
parvulus cura et induslria losabae, so-
roris Oehoziae, et uxoris loiadae sacer-
dotis, servatus est et per sex annos clam
educatus (4 Reg. 11,2 ss. 2 Par. 22,
11 ss.). Dein cum esset septem anno-
rum, per loiadam regina impia est occisa
et ipse rex constitutus et per 40 annos
regnavit. Praedare cdoclus per loia-
dam sacerdotem, quamdiu eius ulebatur
rectum eoram
superslitis consiliis, fecit
Domino. Excelsa quideni, in quibus po-
pulus immolabat et adolebat incensum,
lempli et palatii sui, ut rex Syriae rece-
derel, impetravit. Postea l'acinoris poe-
nam aliani quoque rex luit; coniuialione
fada loas in domo Mello in lectulo suo
Filins Oeho-
occisus est et sepullus in civilate David,
sed non in sepulcris regum (4 Reg. 12,
18 ss.; 2 Par. 24,23 ss.\ Praeterea
eius nomen legitur 4 Reg. 13,1. 10; 14,
1. 13.17. 23; 1 Par. 3.11; 2 Par. 25,23.
23.
; 2. Filius loachaz, rex Israël; sedecim
annis regnavit in Samaria, rex tertius ex
familia leliu, ambulavil in omnibus pec-
catis leroboam filii Xabal, qui Israël ad
idololalriam perduxeral i4 Reg. 13,'.)
ss.). Nihilominus pielate quadam pro-
secutus Elisenm prophelam, cum is ad
morlem aegrolaret, ad eum descendit et
tiens inclamavit paler mi, paler mi, cur-
:

non abstulit, at pro inslauratione lem- rus Israël et auriga eius. El Eliseus ei
pli, quod Athalia pessime traclaral praedixit victoriam de Syris reportan-
(2 Par. 24,7), sedulam adhibuit curani el dam. Hazael enim aftlixerat populum
pecuniam coUectam iussit sacerdoles Israël cunctis diebus loachaz; sed loas
impenderc ad domum Domini in statum ter devicit Benadad, filium Hazael, rc-
pristinum cum debito ornatu restituen- geni Syriae et recuperavit urbes (pias
dam (4 Reg. 12,1 ss. 2 Par. 24, 1 ss.),
; Hazael lulerat de manu loachaz iure
immoneglegentiam vel larditatem sacer- proelii. .Vloabilae quocpie regionem in-
dotum sua reprehensione et fervore ca- feslabant i4 Reg. 13,14-2bK Cum eum
stigavit et excussit. lia studio ac pietate Amasias ad cerlamen provocaret, loas
régis cultus Dei retloruit. Verum mortuo (piidcm non sine insolenti iaclantia ei
loiada, optimo régis consiliario, princi- bellum dissuasit, et cum Amasias neu-
l)es luda impetrarunt a rege, ut idolo- tiquamac([uiesceret, belle inilo magnam
latriam toleraret, « el dereliquerunt cladem ludaeis inlulil, ipsum Amasiani
lemplum Domini Dei palriun suorum caplivum du\it in lerusalem, cuius mu-
servieruntque lucis et sculplilibus; el rum spalio quadi-ingenlorum cubilorum
lacta est ira contra luda et Jérusalem inlerrupit. Cum ingenli praeda auri rt
propter hoc peccatum; miltebatque eis argenli et vasorum tcmpli et palalii
proplictas, ut reverlerentur ad Domi- regii i-eversus est Samariam 4 l{e^.
num, quos protestantes illi audirc nole- 14,1. 8-16; 2 Par. 23,17-24). IV>sl eum
783 lOAS. lOB.

regnavit leroboam filius eius (4 Reg. 7. 30 Par. 3,12; 5,17; 2 Par.

s.; 16,1 ; 1

13 J3; 14,17. 23. 27; Os. 1,1; Am. 1,1). 26,21. 23; 27,1-9;Is. 1,1; 7,1; Os. 1,1 ;

3. Pater Gedeonis, vir potens ex fa- Mich. 1,1; Matth. 1,9; in Vulgata sae-
niilia Abiezritarum, cuius iirbs patria pius loathan).
erat Ephra in sorte cisiordanica seu 3. Filius lahaddai in genealogia luda
occidentali tribus Manasse (lud. 6,11- (1 Par. 2,47; Vulgata loathan). :

32; 7,14; 8,13. 29. 32). lOB (Gen. 46,13) v. lASUB 1.

4. Princeps in Saniaria tempore Achab
lOB (2i\s% 'I(i6) , vir ditissimus in
régis (3 Reg. 22,26; 2 Par. 18,25). In
Vnigata legitur : loas filiiis Amelech, lerra Hus (vide s. cuius in Deum
v.),

sed LXX u'.b; To5 ^xaiT^Éro;, hcbr. TjSsn'p ;

pietas acerbissimo morbo exploratur.
Cum lande commemoratur Ez. 14,14;
unde vel filius iunior ipsius Achab vel
Tob. 2,12; lac. 5,11. Totum quod de eo
princeps ex consanguineis régis fuisse scimus, libre lob continctur. In eius
censetur. prologo (cp. 1. 2) res ita disponitur, ut
5. Filius Samaa, Gabaalhites, qui cum slatim pateat Deum permisisse calami-
fratre suo Ahiezor Davidi in Siceieg l'u-
tatcs lebi sincerae eius pietatis preban-
gitivo se adiunxit Par. 12,3). (1 dae et exercendae causa. Huius consilii
6. Unus ex praefectis Davidis, super ignari sunt et lebus et amici eius. Cuni
apothecas olei constitutus (1 Par. 27, enim lobus têtus ulceribus plenus humi
28;. sederet, très amici ad eum accedunt;
7. loas (1 Par. 4,22), Vulgata Secu- :
verum tanta miseria conspecta prae
rus (vide s. v.,\ stupore tacent, donec lobus acerbissi-
8. Filius Bechor, princeps cognatio- mis querelis doleris magnitudinem de-
nis beniaminiticae, quae Davide régnante claret. Inde eritur disceptalio de ori-
florebat (1 Par. 7,8); sed nomen hebr. gine et causa calamitatis lobi. Tribus
est "àyv. disputantium quasi congressibus haec
quaestio discutitur eo ordine, ut singuli
lOATHAM, IOATHAN(Dnii, Iwa-
lobo respondeant. Et in primo quidem
6aa, 'IwâOav). 1. loatham filius Gedeonis congressu Eiiphaz contendit non affUgi
natu minimus, qui solus ex internccionc nisi improbos; quare lobum monet, ut
fratrum suorum ab Abimelech facta ser- ab impiètate ad Deum revcrtatur. Cum
vatus est et parabola in monte Garizini indignatione eam accusatiouem lobus
contra Abimelech pronuntiata in urbem repellit; doloris magnitudinem testatus
Bera (vide s. v.) aul'ugit (Iiid. 9,5. 7. 57). cum Deo expostulat, cur tantas a se
2. Filius Oziae seu Azariae régis luda exigat poenas. Hisce oggerit Baldad,
et lerusae filiae Sadoc; is Ozia lepra filios lobi iuste esse punitos, sapientia
perçusse gubernabat palatiuni et popu- maiorum constare soles impies pro-
lum iudicabat, pâtre auteni mortuo sterni, pies non affligi. Opponit hic, ex-
thronum adscendit 25 annos natus et perientia constare pies queque ai'fligi,

sedecim annos regnavit. Fecit quod imnie impies saepe agere prospère; se
rectum erat coram Domino; verumta- vero ultra omnem nermam a Deo cru-
men excelsa non abstulit et adhuc po- ciari. Id Sephar aegerrime ferons affir-
pulus delinquebat. Ipse portam templi mât eum poenas dare minores quam
cxcelsam aedilicavil, muro Jérusalem pro impietate meritus sit. lobus autem
munitiones quasdam addidit, in variis pluribus suam sententiam défendit et
regni parlibus urbes castella, turres
, suam innocentiam coram Deo iudice af-
exslruxit; Ammonitas devicit et coegit, firmât. In altère congressu Eiiphaz duas
ut sibitributum solverent, sicut iam has assertiones impugnat lobum affligi :

Oziae solverant. Versus finem regni eius innocentem et impies prospère agere ;

iam Rasin rex Damasci et Phacee rex insuper acriter in lobum invehitur. Qui-
Israël expcditionem bellicam contra luda bus expostulationibus lobus ad impa-
aggrediebantur, quani régnante Achaz, lienliam provecatur et eo magis suam
filio loathan, continuarunt (4 Reg. 15,5. iactat integritatem. Contra quam Baldad
:85 I0I5. lOli. im
ilispiitans loliimi impielalis ar^;iiit. Fru- morbum foedissinuuu ac moleslissinunn
ïitra lobiis aiiiiooniin inisei-alionom im- sunuiia in Deuin piclate ac patient ia ac-
plorai; spoiii laiiieii lifinain onuiitial ce|)il, quamvis conditiones calamitatinu

loi'c ut Dons caiisaiu suani liioatiir. At- ([uasi data opei'a laies esscnl,quilms
laiiKMi Siipliar maioro vehenieutia loltuiii laciliime ([uivis ad iracundiam provo-
soolci'uni accusai cl niinaiii iiiipioriiiii caretur; uiio enim ([uasi ictu onmia con-
necossariain oxaggcral. Coulia (|iiod cidunt, piagam innnediate sequitur el
lobiis asseril iinpios inulliplici IViii pro- excipit plaga, uiudium subsequilur nun-
>piM italo el raro conlingere eversionem lius, semper unus soliun evadil incolu-
iiiipii, iinmo oosscrvariiinmuiiesinalio- niis, ut perlerai uuntium priore vix au-
iiiiu calainitate el posl morleiu ([uoquo dito. Al lobus dolore uliquc pei'cuisus
nancisci honores. Voriim inlcrloculores signa moeroris sunmia edil; verum
a sua sonlenlia inipios scnipcr ac solum animi sensus pandit praedaros Domi- :

al'lligi non recedunt, quod in lertio
gressu palel, lobus vero cursu vilae
suac coniincinoralo se purum et innocen-
teni proijat; cur allligalur, nescil; l'alsa
aniicos prolerre conlendit. Sod oui- boni
tjuoque aniigaiitur, nequit explioare.
In hac conditione quarlus exsurgil in-
con- nus dcdil, Dominus abstulil; sicul Do-
mino placuit, ila factuni est; sil nomeii
Domini benediclum (1,21). Immo cum
ipse elephantiasi foedissiina aeque ac
acerbissima cruciarelurel ab ipsa uxore
de pietateimpeterelurconviciis, animum
ostendil plane generosum el heroicum :

tcrloculor Eliu, ([ui lobi cum Deo ex- si bona suscepimus de manu Dei, mala

])Oslulalioneni audaciorcni, qua a Deo quarc non suscipianius (2,10)?Si postea

sibi dari rationeni voluei-il, acerbe re- vehementius loquitur, ipsi amici inculpa
prehendil cl déclarai calamilales esse sunl; primo enim lacilurni lugenl per
bonis salulares, quibus scil. erudianlur, septem dies quasi mortuum; ipse ille
ne in peccata ruant el ul in bono pro- tacilurnus eorum consessus ac diutur-
ficianl. Huniili animi submissione oni- nns molestiam lobiauxit; dein conslan-
nia esse a Deo accipienda quem in tinem
; ter acperfracte contendunt solos impies
maiestatem Dei sublimi modo praedicat. aftligi, neque conti-aria experientia ({uani

Tacet lobus, Deus vero disccplalioni ab
Eliu proposilaecalculumadiicil ellobum
magniludine sapientiao ac potentiae di-
vinae edocet modeste scnlire. Prologo
itaque el sermonibus Eliu aliquae pan-
dunlur raliones, cur pii quoque afdi-
ganlur. Qua ralione sinud palet haec
minime abesse posse, nisi quis totam
dispulalionem plane inaneni ac sine uUo
exilu esse volueril.
lobus q'uamvis quandoquc vebemen-
lius loqualur alque nimium suam iaclel
inlegritatem, Doo pictalom ac lidelitateni
serval; cdocelur lamcn non esse bomi-
nis rationem a Deo cxigere, verum
lobus repetito urgel, a sententia rece-
dunt, immo lobum criminum gravissimo-
rum reum ac plane impium esse véhé-
— ment er affirmant. Ita lobum provocant
isque in poslulanda ralione a Deo, in
asserenda sua integritate iuslos mode-
stiae limites excedil quidem conquestus
de accrbo Dei secum agendi modo, at
simul aperte romovel omnem iniustitiam
a Deo (cf. 10,3 ss.) et eius consilia in-
scrutabilia veneralur opponcns divinae
maiestali hominis fragilitalem et mise-
riam et efllagitans levamen. Denuun ad
spem praeclaiam assurgit (10,23') cl inde
multo pacatius loquitur spe illa sullultus.

abiecla omni supcrba de sua innocontia I.ibrum lob arte poetica excellere
opinionc occullis Dei consiliis maxima omnes concedunt. Eum stropiiis, au-
animi demissione esse acquicscendum. listrophis, alternis stropiiis (listinctuiu

lia lobus se occulta superbia laborasse exliibel J. llonlheim in periodico Zcit-

edidicil. schrifl far Katli. Thcoloijic, Innsbruck
Merito tanien conunendatur eius pa- 1000 et 1001 el in libro : Das lUich l<d.
lienlia, quam SS. Talrcs el scriplores als strophisclies Kunstwerk nachgewii^-
ecclesiastici laudibus célébrant (cf. Kita- scii, iibcrsetzl u. erklivrl [Bibl. StuditMi

bcnbf(ue)', C-omm. in lob p. 12 s.\ Nam 1\. lOOi, llett 1-3J.

iacluram bonorum, morlem lilioiiim, I. KNABENBAUKR.

787 lÛBAB. lOEL. 788

lOBAB (2n>, 'I'o6â6). 1. Ultimus ex I

Chamitas inde cxpuleruut (1 Par. 4,35).
3. Rubenita, cuius prosapia per se-
iredociin tiliis Icctan filii Heber (Gcii.
ptem generationes usque ad tempus ca-
10,'29; Par. 1,23 qiio loco LXX 'ii?â;j.).
1
ptivitatisassyriacae recensetur (1 Par.
Ex opinione Bocharti (Phaleg 2,29; lo-
0,4); sed a quonam ex quattuor filiis
babitae iidem sunt, qui apud PLolcin.
Uuben ipse loel descendat, incertum est.
VI. ',24 scribimtur 'lojSapr-irat ad mare
Indicuin iiixta Sachalilas incolenles.
Idem nominari videtur 5,8.
4. Princeps quidam (iaditarum in Ba-
Gelerum nulliim eius gentis vestiguim
san(l Par. 5,12).
hucLisque repertum est.
2. Filins Zarae de Rosra, secundus in
5. Unus ex posteris Levi
Caatii filii

eniimeratione regiini Edoni, aiilequam

et ex maioribus Heman cantoris
Par. (I

6,36[21]), distinguendus a loel paire He-

lîlii Israël regeni haberent (Gcn. 36,33.

34; 1 Par. i,4i. 45). LXX lob 42,18 (ad-

man cantoris.
6. Filius Izrahia de tribu Issachar
ditameiitum) eiim faciuiil euiidem ac
(1 Par. 7,3).
lob.
7. Unus ex beroibus davidicis, frater
3. Rcx Madon eu m labin rege Asor
Nathan de Soba (IPar. ll,38i; sed v,
contra losue t'oedere iunctus (los. 11,1).
4. Beniaminita, lilius Sabaraini, de
IGAAL.
8. Princeps filiorum Gersom tempore
Hodes uxorc genitus in terra Moab (1
Davidis, qui se sancliticarunt, ul arcam
Par. 8,9).
Elphaal
Domini de domo Obededom in lerusa-
5. Beniaminita de filiis (1 Par.
lem afTerrent (1 Par. 15,7. 11).
8,18).
9. Levila de tîliis Gersom, filius lehieli
lOBANIA (^''J2^ 'l£[;ivaa, apud (v. lAHIEL 2) ex posteris Leedan super

Sivete B Bavaâji., A 'kSvax) , filius lero- thesauros templi a Davrde positus (1 Par.
hani, Beniaminita in lerusaleni babilans 23,8; 26,22); fortasse idem est ac prae-
(1 Par. 9,8). cedens.
10. Filius Phadaiae, princeps tribus
lOCHABED ni3ii, 'Iwyaosô), uxor
Manasse cisiordanicae seu occidentalis
Amram et mater Aaron et Moysis (Ex. tempore Davidis (1 Par. 27,20).
6,20; Num. 26,59). Eral filia Levi in Ae- 11. Filius Azariae de filiis Caath tem-
gypto nata neque tamen immédiate a pore Ezechiae régis (2 Par. 29,12 1.
Levi procréai a dici débet. 12. Unus de ïiliis Nelto, qui uxores
lODAIA (Neh. 12,19) v. IDAIA 1. alienigenas mandante Esdra dimiserunt
(Esdr. 10,43).
lOED (~!ri^ 'Icoa^), Beniaminita,
13. Filius Zechri, Beniaminita, prae-
unus ex maioribus Sellum, incolae le- positus Beniaminitarum in lerusalem
rusalempost instaurationem (Neh. 11,7). post captivifatem (Neh. 11,9).
lOEL 14. loel propheta, filius Phatuel, qui
(SnIi, "MX), Vulgata 1 Par. 6,
secundus est in ordine duodecim pro-
33. 36 et 7,3 loliel.
phetarum. De eius origine, patria, vita,
1. Filius primogenitus Samuel pro- tempore nihil nobis traditum est, nisi
phetae et pater Heman cantoris (1 Wq^,^.
id solum quod ex eius libro colligi po-
8,2; Par. 6,33[18]; 15,17). Praeterea
1
test. In eo autem prius maximam quan-
1 Par. 6,28[13] Icgitur Filii Samuel, :
dam calamitatem per locustarum turbas
primogenitus Vasseni Abia; quo loco
et
inductam describil, quae maior sit omni
nomen loel excidit et Vasseni (iJUJi i. e.
aUa cuius exstat memoria et posteris
et secundus, LXX Savî) velut nomen pro- quae sit enarranda; ingenti quippe va-
prium habebatur; potius lege Filii Sa- : stitate ac desolatione cuncta iacere
muel, primogenitus loel et secundus prostrata, ita ut ne sacrificium quidem
Abia. et libalio offerri possit. Quare ad plan-
2. Princeps cognationis in tribu Si- ctum et poenilentiam agendam admo-
meon, unus ex illis tredecini, qui ad in- net; admonitionemque ulteriore cala-
troitum Gador (fortasse Gerara) proiecti mitatis descriptione fulcit et precatione
789 lOEL. lOllANAN. m)
iii oxcmplum aliis pracil (l,-2-20). Nain lOGLI (i^ji, "EyXi'!, paler hocci |)rin-

nisi converti l'iierinl, liaec calaniitas

cipis tribus Dan (Num. 34,22).
imiUo iiiaiorc oxcipielur : Dons qiiippe
hostes piano horrendos, institiae suae
lOHA (xn1\ 'Iwoà 1 Par. 8,16; 'loj-

vindifes, iis inunillct. Ouoil ut averta- W i Par. ll,4;i).

lur, iis dclinoal uiodnin aiivadi poeni- 1. Unus ex liliis Uaria neaianiinitae
tcntiani, tiiiat' sit inlorna cuni spe in (1 Par. 8,10).
heiiin niisi'ricordtMU cl (luae exlernis 2. Ibu'os davidicus, lilius Sauiri, co-
oliani acliliiis cxiiibcaliir (2,1-17). gnomiualus Tbosaites (1 Par. 11,45);
Dons populo nui rosipnil honigne pe- ([uacnam urbs vel cognatio boc cogno-
percil eiqu(> bona |)roiuiltil et (luidcni minc designctui', non liquel.
Itona leniporalia pro Icniporc praesenli 3. loba (nxii, "loudt-/), lilius loacbaz a
altundautissiina, quibus larî2;e resti- commentariis, a losia rege conslitutus,
tuanlur quae calaniilale amisissent (2, ut cum Saphan scriba et Maasia prin-
10-27 -, proniillil pi'o l'uturo dona spiri- cipe tcmplum Domini instauraret (2 Par.
tualia invocanlibus nonien
et salulcni 34,8). Erat a Commentariis, de qua di-
Domini; proinillitse capturum vindictam gnitate diximus s. v. COMMENTAIUUS.
de hostibus qui oppresserinl populum
suuin; praepriniis île Tyro, Sidone, Phi-
lOHANAN ("j:ni\ "jznini; 'iwvâ,

listliaea et generaliui sanctuni bellnm 'Iwâvav, lojavâv, 'lojvàv).

uiotuni iri contra onincs adversarios, 1. Filius Caree, unus ex principibus

(luibus protligalis Deus eritbonoruin lar-
gitor pro luda et lerusalem (2,28-3,21).
Eum in luda. in lerusalem praedi-
casse, ex vocibus Sion, niontis sancti,
vestibuli et altaris et ex adliortalione et
dcscriptione vocibus illis adiuncta patet.
Quando vero pracdicaverit, incertuni
est. Sententiae maxime oppositae sunt
tempore loas régis, immo ante regni
divisionem, et tempore aliquo post Ne-
hemiam! Verum aliquod traditionis ve-
stigium habetur eo ipso ordine quo in
libro duodeoim propbelarum coUocatur.
Cum enim apud ceteros ordo temporis
observatus videatur, cur non in loele?
Ergo vel uequalis Osée erat vel forte
paulo ante Osée ante Amos cei-te, quippe
;
qui saepius ad plagam locustarum verbis
loelis alludat (1,2; 4,9; 9,11-15). Ad
Oziae régis initia ilaiiue loelis praedica-
militiae iudaicae, qui slrenue tueban-
tur partes (iodoliae, quem Nabucbodo-
nosor reliquiis populi praefecerat; cum
Godolias in Maspbalh ab Ismabcl occisus
esset, lohanan occisorem persecutus est
et omnem populum, quem Ismabel ca-
ptum abduxerat, in Masphalli reduxit;
: deinde vero contra praeceplum lere-
miae ipse et reliquiae ludaeorum in Ae-
gypto rcfugium quaesierunl, ubi lere-
mias iis iterum l'unesla vaticinai ur
(4 Reg. 23,23; 1er. 40,8. 13. 15. 10; 41,
H. 13. 14. 15. 16; 42.1. 8; 43,2. 4.5,^;
abbinc nulla eius inentio lit.
2. Primogenitus losiae régis (1 Par.
3,1 5i,praematura morte abreptus, ut ex
eo colUgere licet, quod non ipse, sed
fratres eius loakim, Sedecias, Sellum
tbronum patris aliquo tempore obtine-
l)ant.

tio referenda erit. —

Ad valiciuium eius 3. (^Uiintus niius Elioenai de regia
de effusione Spirilus S. provocat Petrus domo David descendons per Zorobabel
(Act. 2,12); Paulus (Rom. 10,13) verbis (1 Par. 3,24).
ioel ostcndit in regno messiano non esse 4. Pontilex inter duos Azarias enume-
distinetionem ludacos inter et gentes. ratus {\ Par. 6,9. 10[5,35. 36]), quorum
prior Salomone régnante pontilex erat,
lOELA (nSNyiV "lïXîa), lilius Icro-
aller tempore Asa régis luda (v. AZA-
hani de. Gedoi', vir l'ortissimus, qui Da- RIAS 1 et 2).

vidi in Siceleg se adiunxit (1 Par. 12,7). 5. Reniaminita, ([ui Raviili in Siceleg

se adiunxit Par. 12,1).
I

lOEZER (T^y1^ "IwÇapct, N et A "l'o-

6. Princeps ex tribu r.ad. qui Davidi
de posleris Core et sorius I*a-
Çadtp), vir in Siceleg se adiunxit ^1 Par. 12,12.
vid in Siceleg fugilivi (1 Par. 12,0). 7. Sextus inter tilios .Meselemiae seu
791 lOUANAN. lOIARlB. 792

Moàollamiae (vide s. v.) Coritae de filiis post mortem Acbitophel (1 Par. 27,34);
Abiasaph, ianitor domus Domini (1 Par. suspicantur aliqui pro loiada filio Ba-
26,3; LXX l'ovâ6av). naiae in texlu adfuisse Bauaiam filium
8. Dux belliciis in
exercitu losapliat, loiadae scil. nolissimum illum, sed suf-
qui 280 000 viroriim praeerat (2 Par. 17, ficiens ratio coniecturae déficit.
15). 4. Summus
sacerdos tempore Atha-
Pater Ismahel centurionis cum
9. liae et loas régis luda; cius uxor erat
loiada contra Athaliam conspiraulis losabelh lilia régis loram et soror Ocho-
(2 Par. 23,1). ziae, quae loas filium Ocboziae de me-
10. Pater Azariae principis Ephraini dio filiorum régis furata est et abscon-
tempore Achaz (2 Par. 28,12; LXX tou dit, ne ab Athalia intertîceretur loiada ;

'iwavou). vero loas seplennem regcm luda fecit,

11. Filius Eccetan de filiis Azgad, e Athaliam occidi iussit, cultum Dei re-
captivitate redux cum 110 viris (Esdr. stitua, régi loas consiliarius erat et in
8,12). regno administrando adiutor (2 Par. 24,
12. Filius Eliasib, ceteroquin ignolus, 6 princeps), donec 130 annos natus
:

qui ex noniine suo appellaverat quod- diem supremum obiit et in civitate Da-
dani novi templi cubiculum, in quo Es- vid cum regibus luda sepultus est. Cf.
dras malrirnonia cum uxoribus alienige- 4 Reg. 11,4 ss. 12,2 ss. 2 Par. 22,11 ;23,
; ;

nis facta lugebat (Esdr. 10,6); fortasse 1 ss. Eius filius Zacharias, qui idolola-

erat ex posteris Eliasib 1 Par. 24,12. triam post mortem loiadae reviviscen-
13. Unus ex filiis Bebai, qui uxores tem fortiter arguebat, in atrio domus
alienigenas iubente Esdra dimiserunt Domini lapidatus est iuxta loas régis
(Esdr. 10,28). imperium (2 Par. 24,20-23); hune esse
14. Filius Tobiae Ammonitae, niatri- illum Zachariam filium Baracbiae, de
monio iunctus cum filia Mosollam filii quo Matth. 23,35 (cf. Luc. 11,50) agitur,
Baracbiae (Neh. 6,18). est sententia apud veteres satis pervul-
15. Sacerdos tempore loacim ponti- gata et communis recentiorum, de qua
ficis post captivitatem, princeps familiae vide plura apud Knabcnbauer ad Matth.
sacerdotalis Amariae (.Neb. 12,13). 23,35 et s. v. ZACHARIAS 34.
16. Unus ex pontificibus post capti- 5. Sacerdos, praefectus templo tem-
vitatem, quorum bic est ordo tum ge- pore vel regni Sedeciae
saltem initio
nerationis tum successionis in pontifi- (1er. pro loiade).
29,26; Vulgata :

catu losue, loacim, Eliasib, loiada,

:
6. Filius Phasea in aedificanda porta
lohanan (lonatban), leddoa (Neb. 12,11. vetere Jérusalem occupatus (Neb. 3,6;
22. 23); adverte 12,11 legendum esse 'ItDtSâ)).
lohanan pro lonatban et 12,23 in Vul- 7. Pontifex post captivitatem, filius
gata mendose baberi lonatban, dum Eliasib et pater lohanan (v. lOHANAN
textus bebr. et LXX ibi legunt loha- :
16) pontificum (Neh. 12,10. 11.22; 13,
nan. 28; LXX 12,22 et 13,28 'Iwaôâ).
17. Levita tempore Nebemiae (Neh.
lOIADE V. lOIADA 5.
12,41 [42]).
lOHEL ( 1 Par. 6,33. 36 ; 7,3) v. lOEL lOIARIB (2iT'i% plenius 1 Par. 9,10
1 et 5 et 0. et 24,7 m^in''; 'Iojap(6, 'Iwapfjji).

lOIADA (y-îiin", îniii; 'Iwoaé).

Princeps primae classis sacerdota-
1.
1. Pater Banaiae, sacerdos (v. BA- lis ex 24 a Davide constitutis (1 Par.
NAIAS 1). 24,7). Eius posteri Hierosolymis habita-
2. Princeps domus Aaron (non sum- bant post exsilium (1 Par. 9,10; Neh.
mus sacerdos), qui Davidi in Hebron 11,10, quibus locis nomina Idaia, loia-
3 700 viros bellatores adduxit (1 Par. rib, lachin probabilius familiam sacer-

12,27; LXX 'Iwaoaç); fortasse idem est dotalem significant). In diebus loacim
ac pater Banaiae. lilii losue pontihcis princeps familiae
3. Filius Banaiae, consiliarius Davidis loiarib erat Mathanai (Neh. 12,6. 19). Ex
793 lolAUlH. ION AS. 7«)'i

eranl Malluilhias fl
liliis loiai'ib qiiiiKiiic neralione isla et condenniabunl eam,
horofs Maclial.ari Maili. i,l 1 ; 14,-2iM. (|uia iioenilenliam egeiunl in praodica-
liliainFlavius losopluis j^lorialur so non lione binae; et ecce plus (|uam louas
snlnni c\ sacordolnni ^oncro, seil ex hic (Mallh. 12,39.40; cf. 10,4; Luc. 11,
classe prima inlor iilas 2i (trinndnni 29. 30). Ouibus v(>rbis
r(!s vere ajx'rle

(Vital. —
Vnlji-alaNeli. 11,10 el Macli. I gesla indicalur eodcm moilo, (|uo Chri-
2,1 sciiliil loarih cl 1 Macli. li,29 laiih slus conliuuo adiuugit aliud exemplum
('lap(S). vere liisloricum: regina auslri surgct
2. Unus ex illis, quos Esdras misit ad in iudicio etc. (Matth. 12,42; Luc. 11,31;
Kddo in pa^o Chaspiiia, ul levilas et Na- cf.3 Reg. 10,1; 2 Par. 9,1). Quare li-
Ihinacos ad itor liiei'osolyniilaninn indn- bellum lonae ad mylhum vel- allegoriain
cerol (Estlr. 8,16 duo ex illis, loiarib
-, reiicere nefas est.
cl Elnalhaa, dcsij;nanUu' sapicntcs, re- Deus Dominus eliam in Velei-e Tesla-
liqui principes. menlo se Deum aliarum quoipie gen-
3. Unus ex posleris Phares et maio- lium exhibuit, dum cl prophetas ad
libus Maasiae (Neh. 11,5). illas mitlerel et varia valicinia de iis
a prophetis cdenda curarel. Uli Elias,
lONA. 1. lona Iwvâa), lilius Eliakim
postea Daniel cum exlera
(

Eliseus, et
in î^eneologia Chrisli (Luc. 3,30).
gente conversait sunl, ita lonas initti-
2. lona vMaUh. 10,17; lo. 1,42) v. BAR
tur, ut Ninivitis jjraedicet. Frustra man-
ION A. datum Domini declinare vull; puni-
lONADAB {11ZV, -""''"ÎV 'Iwvaoâ6). lione resipiscil, obedit, Ninivitac agiuil
amicus poenitcntiam, iis parcitur; ipse vero
1. FiliusSemmaa fralris David,
valde, pessi- propheta de immiti sua indole a Do-
Anmon, vir pi-udens (lui
Tha- mino reprehenditur. Miraculum sane
muni consiliuni Aninon dedil, ut
est lonani per longius tempus (rabbini
mar soro.-eni oppriniercl (2 Reg-, 13,3.
dicunt per horas 36) conter tempus —
T). 32. 3o).
2. Filins Rechab , conies ac socius quo Chrisli corpus in sepulcro erat —
sacerdotes Baal servari vivum in ventre magni alicuius
Icliu régis, cuni hic
piscis. At miracula multa ipioquc de
insidiose trucidarel i4 Roji'. 10, lo. 23);
Elia et Eliseo narrantur; unde ([uod
ab eodeni lonadab origineni et nonien
et v. miraculum de lona refertur, non po-
ducunt Rcchabitae (1er. :{o.2 ss.
lest esse ratio, cur narratio in nicram
rechabitae:.
redigatur parabolam. .Nequc quod de
lONAS {r\:V, 'Iwvàf-, tilins Aniathi, ÎNinivilis refertiu-, per se est improba-

propheta, oriundns ex (iclhhepher in bile. Nam prophelam uutli ad exleram

regionc tribus Zabulon (cf. los. 19,13). gentem, alias quoque habetur. iVlissio
Esl scil. ille propheta qui leroboam II. aulem lonae incidil in tempus, quo im-
pracdixerat in sermone Domini fore ut perium assyriacum ab anliquo splen-
ipse reslitueret terminos Israël (cf. 4 dore recedere, peste, seditionibus, im-
hoslili graviter conculi cocplum
Rcg-. 14,2.")). Propheta, qui in ordine pelu
duodecini prophetaruin (juinlus est, pa- est; conliuuae fere eranl Armenionnu
riter est lonas lilius Ainatlii ([uin hic de ;
rebelliones contra Salmanassar III.
cuius niissione ninivilica libellas narrai (782-773\ frequentiores aliorum popii-
idem ille propheta a[)ud lei-oboam sil lorum reoelliones contra .\sur-|)an III.
nemini est dubium (cf. Cornchj, Inlrod. (772-755); eius landem successori Asur-
H. 2, éd. 2, p. Sli"). De hoc aulem pro- Nirari II. (754-745) imperium ereptum esl

pheta eiusque hisloria et missionc ni- a Chaldaeo Phul (Theglalbpiialasar) ;

nivilica imprimis allendonda sunt verba lem[»ore Asur-Dan III. [)rai'ler |)erlur-
bali<mes internas quocpie gravi
Chrisli sicut enim fuit lonas in ventre
:
bis

celi tribus diebus et tribus noclibus,

pestilenlia regionem esse afilictam in-
colas(|ue solis perlcrritos esse
sic eril Filius hominis in corde tei-rae
eclipsi

tribus diebus et tribus noclibus; viri ex calalogo eponymorum discimus cf.

Ninivilae surgenl jn iudicio cum ge- (lovnelij 1. c. 5fj9). Hisce ilaquc Mnivitae
 79o lONAS. lONAïUAN, lONATHAS. 796

iii angiistias acti facile imperii ruinaiii
numinisquc supremi in se iram suspicari
poterant; quare satis facile cxplicatiir,
Clic prophetac voces ac niinae tantuia
lis iiicusserint tiniorem;
Deiim cuni praedicationc prophetac
siiam coniunxisse gratiam ad animos
commoveados. Pcaeterea inscriptionibus
quoque constat honiines valde pronos
fuisse ad fidem adhibendani verbis ac
praedictionibus magorum et vatum.
Assyrii iam anle leroboam II. regno
Israëlmala intuleriint. Unde explicatiu-
prophetam aegre tulissc quod mitterc-
tur ad praedicandum hostibus popiili
siii; vel etiam tiniuit molestias et labo-
res. Quare se mandato Doniini subducece
conabatiir. In eo quod irascitur de
venia poenitentibus concessa manifesta-
tur indoles illa alienigenis inimica,
ludaeis satis familiacis, et insupec ri-
gida illa animi dispositio, quae suni-
mopere postea in Pharisaeis apparu it,
peccalores non ad conversionein invi-
tandi scd abiiciendi et despicicndi et
interitui devovendi. bedocctur a Dec.
Nam propheta dolet de planta solis
ardore adusta, gémit plantae interitum
unde mérite audit tu doles de planta :
Iniprimis in bello philisthaico audacis-
simum ac fortissimum sese praestitit.
Gabaa Beniamia praefectus
Mille viris in
contra Geba (Dy'e^^i'r) progreditur ibique
acide ipsuiii stationem (monumentum) Philisthaeo-
rum destruit; paulo post ipse solus cum
armigero apud Geba in saltum (Wâdi
Suwei7ilt) descendit et contra Machmas
ascendens stationem Philislhaeorum ibi-
dem positam adortus percussit; prae-
clarum faciaus secuta est magna con-
fusio et insignis clades Philisthaeo-
rum; temerarium votum, quo Saul ex
occasione populum adstrinxerat, lona-
thas iascius traasgressus aiorti addici-
turet sola populi deprecatione servatur;
eiusdeai iuramenti discussione effectuai
est, ut post victoriani partani tempus
tereretur et hostium pcrsecutio cessaret
(1 Heg. 13,2 ss.; 14,1 ss.). Praeterea
celeberrimus est vera illa et maxime
gencrosa erga Davidem amicitia, cuius
praeclara documenta narrantur 1 Reg.
18,1 ss.; 19,1 ss.; 20,1 ss. ; 23,16-18.
Indolem eius bene depingit jF. de Hum-
melauer (Comment, in 11. Samuelis
p. 1.33-154) : « Vir fuit robustus corpore
;
et mente. Spirabat lidem et fiduciam
in Deum salvatoreaî Israël
hac tessera
:

in qua non laborasti, quam crescere Machmis Ipse apud patrem

dimicavit.
non fecisti, et ego non parcam Ninive unius factioais princeps, quam theocra-
civitati magnae, in qua sunt plus quam ticaai vel prophetariun appellabis : nam
cenluni viginti millia hominum qui factiones ibi erant omnino; dum altéra
nesciunt quid sit inter dexteram et si- factio, commodis doinus Saul unice in-
nistram suam inmenta multa? (4,11).
et tenta, rege ulebatur et capite et
ipso
— Collis quidam ruinarum Mnive ap- instruaiento. Ipse in aula primus eorum
pellalur Nebi Yunus in memoriam lonae consiliorum patronus, <juae Samuel
prophetac; v. NINIVE. constanter inculcaverat, quae post con-
tinuam prophetarum serieai diflicilliaiis
I. KNABENBAUER.
teaiporibus novissiaii Isaias et lereaiias
lONATHAN, lONATHAS CfriJinV
apud reges propugnaverunt quaeque
bac una formula consignantur Domi- :

jrili' i. c. lalnvc dédit cf. Theodorus; nus salvator Israël. Ipse, primogenilus
Ituvaôav;. régis, divinum transferendi a dorao Saul
1. Filius Gersam lilii Moysis, levita de regui decretum aequo et generoso
Bethlehem luda, qui domicilium quac- suscepit animo; Davidem quanto magis
rens prinium a Micha in monte Ephraim in eo caelestia charismata et divina
velut sacerdos pro idolis suis exceptus praeordinatio elucerent, tanto sincerius
est, dcinde cum Danitis in Lais-Dan (v. adamavit et fovit. Ipse prae ceteris
DAN 3) profectus et ibidem olTicio sacer- utiquc suggessitcoasilium sororis Davidi
dotisfunctusesl(Iud. 18,30; cf. 17, 7 ss.), nuptui daadae, velut planissimam viam
quod utiquea sacerdotio aaronitico dis- qua, domo Saul quam minime obscu-
linctum et legi Moysis contrarium eral. rata,imperium in vii'um a Deo designa-
2. lonathas filius Saul natu maximus. lum transferrctur ».
797 lONATllAN, lOiNATIlAS. lONATllAN, loNATIlAS. 7î>8

Ubiil lonalhas euin Saule cl l'ialiibus 14. Filius .Vzaliel, aequalis Esdrae
suis in piij;na ad monlein (Jelboe (de (Esdr. 10,15).
quoniin cadavcrihus el sepiiltura vide 15. Sacerdos in diebus loacini ponti-
s. v. HKTllSAN, lAHKS 1, SEIA David ; losue ponlilicis, princeps fa-
licis, lilii

aulciu ainiciiin praeclaro oncoinio cele- niiliae Milicho (Ncli. 12,14).

bi'avil, l'iiisque lilin Mipbilioselii (\Ie- 16. Sacerdos in diebus loacim ponli-
ribltaah inisericordiaiii el i>eiievolenliain losue ponlilicis, princeps l'ami-
licis, lilii

exbibiiil pritpler loiialhaii (1 Ueg'. 31,2; liae Sernaia (Neli. 12,18 .

2 Rcji'. 4,4; 9,1 ss.; 21,7. 12.

1,4 ss. ; 17. i'ater Zacliariae lempore Nehe-
13. 14). Praclerca cf. 1 Par. 8,33. 33; miae (Neli. 12,34[3:»]).
9,39.40; 10,2; 1 Macli. V,30. 18. Filius Absalomi, qui a Simont'
3. lonalbas, lilius Abialhar suinini Macli. missus loppen occupavil (1 Macli.
sacerdotis, lUividi ab Absaloin lugienli 13,11); eral l'raler Mallialbiae (1 Macb.
nunlians, quae in leriisalem aj^ebantur 11,70).
(2 Rog. lo,27. 36; 17,17. 20) et altéra 19. Sacerdos oralionem l'aciens apud
occasione Adoniae usurpatori nuntians sacrilicium, quod iN'ebemias reperto sa-
Salomoncm unctum esse regcni (3 Reg. cre igné obluiisse legitur in epislula lu-
1,42. 43); ex verbis Adoniae « Ingrcdere : daeorumhierosolymitanorum ad alexan-
quia vir fortis es et l>ona nunlians » fer- drinos (2 Mach. 1,23).

lasse inferre lonatham exemple

licet 20. lonathas ('Iw^^âOav), lilius Mallia-
patris suiAbialbar parles Adoniae usur- lbiae sacerdotis, ultimo loco enumera-
paloris tuilum esse. tus inler fratres machabaicos (1 Mach.
4. Kilius Saniaa fralris David, celeber 2,5; Mach. 8,22), cuius
cf. 2 i"es gestae
quod giganleni de origine Arapha in ,101-143 a. Chr.l narranlur 1 Mach, 9,

(ielli,qui senos in manibus pedibusque 23-13,30. Cognominalur 1 Mach. 2,5

liabebatdigilos, pcreussit (2H('g. 21.21
1 Par. 20,7). Coniiciunl nonnulli eundeni
1 Par. 27,32 noininari.
5. Filius Sage Ararites, héros davidi-
eus (2 Reg. 23,32; 1 Par. 11,33[34]).
6. Filius natu minor lada ex posteris
Hesron, pater Phaleth et Ziza
33).
7. Filius Oziae a Davide thesauris qui-
;
Apphus, 'A-9ou;(vide s. v.).
Morluo luda Machabaeo inipii el ini-
qui in ludaea dominabautur, Baccbides
dux Syroruin et Alcimus pontifex pios
opprimebant (1 Mach. 9,23-27). Hi au-
teni lonathan principem et duceni ele-
(1 Par. 2, gerunt i9, 28-31). Dum lonathas trans
lordanem in desertum Thecuae se reci-
pil et niinoribus proeliis cum hoslibus

busdain in urbibus, vicis, turribusque contendit (,'9,32-49), Baccbides varias

praefectus (l Par. 27, 2o). urbes munivit el obsides ludaeorum in
8. Palruus (liT) Davidis. consiliarius, arce hierosolymilana inclusit (9,50-53 .

vir prudens el lilleratus (1 Par. 27,32). Morluo intérim Alcimo (v. s. v.) Bac-
Vox li- significal fralrein patris; pulanl cbides in Syriam rediilanno 160 vel 159
noniudli eani latiore sensu accipi posse a. Cbr. (9,54-57). Per seplem fere an-

et noslro loco designari illuni lilium nos insequentes (160-153 a. Chr.) lona-
fratris David, de quo sub n. 4 dixinuis. thas pauialim vires faclionis machabai-
9. Levila lempore losaphat régis cae restiluit; inlia hoc lempus eliam
(2 Par. 17,8). Baccbides cum exercilu in ludaeam a.

10. Scriba, praepositus carceris, in 158 sed cum nihil conlia

a. F.hr. rediit,

queni lereinias a principibus populi ré- lonathan valeret, pace composita lu-
gnante Sedecia coniectus est (1er. 37,14. daeam reliquit nunquam reversurus (9,
10 hebr. lo. 20; 38,20). 57-73).
11. Filius Careeiler. 40,8); sed vide Verum multo plus lonalhas invaluil,
s. V. CAUEE. cum Alexander Balas 153 a. Chr. De-
a.

12. lonatiian Neli. 12,11 el in Vul- melrio I. Ihroni aeinulus se opponerel ;

gataetiam 12,23 lOllANAN 10.v. ulenpie euim auiiciliam el socielaleni

13. Pater Abed de liliis Adan (Esdr. lonalhae anibicbal. Demelrio I. conseu-
8,0). tiente lonalbas lliei'os(dyma occupavil

i
799 lONATUAN, lONATllAS. lOPPE. 800
atque iirbeni et montem Ifemplimuni- Spartam et ad alia loca missis lonathas
tionibus inslriixit (10,1-14). Sed brevi se flrmavit, ut foedus eum Romanis a
post ab Alexandro Bala pontifex consti- luda Machabaeo initum renovaret, eum
tutus ad eius partes transiit et anno 153 Spartiatis aliisquc nova foedera iniret
a. Chr. die festo tabernaculorum stola (12,1-23).
pontificali se induit (10,rô-21). Novis Tandem ipse per fraudes et ambitio-
Demetrii I. proinissis lonathas a re Ale- nem Tryphonis occubuit. Timebat enim
xandri dimoveri non potuit (10,22-47). ïryphon, qui Antiochi VI. diadema sibi
Neque spes eum fel'ellit. Alexander Balas impositurus erat, ne lonathas ipsi ad-
regno potitns (10,48-50) eum Cleopatram versarius esset; eum exercitu in Palae-
filiam Phiiomeloris régis Aegypli Ptole- stinam profectus, sed amicitiam fingens
maide uxorem diiceret, lonathan ponti- Tryphon lonathae persuasif, ut exercitu
(icern illiic invitavitet purpura indutuni suo dimisso eum mille tantum electis
ducem et participcm principatus (aipa- viris secum Ptolemaida veniret; urbem
Tr)Ybv /.a\ [xspioâpyjjv) constituit (10,51-66). ingressus lonathas dolo captus est et
Neque tune finis bellorum erat. Cuni omnes, qui eum eo erant, interfecti
Denietrius 147 a. Chr. Alexandro
II. a. sunt (12,39-54). Loco lonathae Simon
se opponeret, lonathas Alexandri Balac frater eius a populo dux electus est. Ut
partes luebatur et Apollonium, prael'e- fratrem redimeret, Simon pecuniam a
ctum Coeles Syriae, qui ab Alexandro Tryphone petitam et filios lonathae ob-
defecerat, apud Azotum devicit (10,67- sides misit; Tryphon vero patrem et
89).Nibilominus a Demetrio II. qui ope filios apud Bascamam in terra transior-
etauxilioPtolemaci Philomoto ris regnuni danica perfide interfecit. Simon lonathan
Syriae arripuil (11,1-19), lonathas dc- in Modin civitate patruin suorum iuxta
nuo pontifex et princeps, sicut antca Mathathiam patrem et fratres suos sepe-
fuerat, agnitus est et littoras ininiunita- livit ac postea patri et fratribus monu-
tis a tributisaccepit (11,20-37). mentum magnificentissimum ibidem ex-
Etiani Demetrio II. régnante lonathas struxit (13,1-30).
perturbationibus syriacis implicatus est.
lONIA (Tojvîa) in sacro textu non le-
Rex eum Anliochenses sibi infensos vi-
gitur, sed ab aliquibus censetur substi-
deret, ludaeis arcem hierosolymitanam
tuenda esse Mach. 8,8 pro regione
1
et praesidia reliqua se traditurum pro-
Indorum (f, 'Ivoix»5) quam Antiochus III.
,
misit, si ipsuni iuvarent quare lonathas
;
a Romanis devictus Eumeni II. régi Per-
tria milliavirorum Antiochiam misit,
gami cessisse fertur; vide s. v. EU-
qui seditionem civiuni armis oppresse-
MENES.
runt (11,38. 41-52). Demetrius II. pro-
missis non stetit (11,53). Intérim Try- lOPPE (isi, 'lôr.r.ri et apud auctores
phon Antiochum VI., filiolum Alexandri profanos etiam celeberrimus
'Iotit;),

Balae, regem constituere (11,39. 40. portus ludaeae, hodie Jaffa, Jafa et
54-56) et eum lonalha foedus pangere apud Arabes Yâfâ. Eraturbs peranliqua
(11,57-59) conabatur. Demetrii perfidiam (Plin. V. 13,69 lope Phoenicum, anti-
:

perspiciens lonathas eum Antiocho VI. quior terrarum inundatione, ut ferunt).

toedus iniit, urbes Ascalon et Gaza ut
Antiocho VI. obsequerentur coegit, De-
metrii ducem in campo Asor Galilaeae
septemtrionalis devicit; Simon, j'rater
lonathae pontificis, Bethsuram in parte
ludaeae meridionali Demetrio eripuit
(11,60-74); variis expeditionibus hellicis
urbibusque munitis lona-
féliciter gestis
thas arcem hierosolymitanam a reliqua
urbe muro exstructo separavit et muni-
menta roboravit (12,24-38). Neque
gladio tantum, sed etiam legatis Romam,
LEXir.ON BIBLICUM.
Iuxta terminum aquilonarem tribus
Dan sita (los. 19,46) a Danitis non vide-
lur esse occupata, etsi in cantico Deb-
borac lud. 5,17 innuitur Danitas merca-
turam in portubus exei^cuisse. Ad portum
loppe ligna cedrina de Libano ratibus
applicabantur, ut inde Hierosolyma
transferrentur pro cxstruendo teniplo
Salomonis (2 Par. 2,16; cf. 3 Reg. 5,9)
et iterum pro secundo templo (Esdr.
— 3,7). loppen descendit lonas mandatum
Dei efï'ugiens ibique navim euntem in
— T. II. 26
801 iiM'i'i:. umAM. S()2

Tliarsis iTarlossmu llispaiiiae) iaveiiit (Eiucidalio 'lt>irae Sanctae éd. Cypr. de

(loii. 1,3). Aolale Pcisaruiii loppe royi Torvisio, N'cueliis 1881 II. p. 7) « Non :

Sidonioniin Lslmuinazar duiiala est (Iii- longe a riiinis toppos versus icrusaleni
scriplio llsluiuinazar lin. 18. l'J in Cor- eundo monsliantur lundamenlum el re-
pus Inscript. Scniil. I. p. 9-20). Aelalc siduum donuis Taliithac ». Altéra tradi-
diadoclioi'uin Auligoniis nrbeni Ptolo- lio pro donio Simonis coriarii,quac eral
niaeo Lagianno 315 cripnit, Ptolcniaeus iuxta mare(Act. 10,0) assignat sanctua-
l.ajii recuperatani solo aoquavit anno l'ium muhamedanum, cuinomen acdes :

312 a. Clir. Aclate

{Diodor. 10, oO. 03). sacra propugnaculi {mosqw'e du Bastion).
machahaica niultuni de ea diinicalum Praeterea nota loppen a Plinio per-
est. Anliochus IV. lipiphancs llieroso- pcram inler undecim toparchias lii-

lynia pi'ofeclurus loppen visihivil (2 Macli.
4,21). Intel' elhnioos iudaci (inu([iie ihi
sedein lixeranl; etenini proptoi' diicentos
ludaeos a loppitis dolo in altuni mare
subniersos Iiidas Macli. inii)eta uoclnrno
poi'tuni et classcm urbis incendio dele-
vit (2 Mach. 12,3-7). Anno 147 vel 146
a.Chr. lonatlias Macb. loppcn aggressus
a civibiis sponte exceptas est (,1 Mach.
10,75. 76). Ibi lonathas et Ptoleniaeus
Pbilonielor aniice congressi invicem se
salnUu'unt^l Mach. 11,6}. Ab hoc tem-
pore nsque ad Pompeii advenlum urbs
daeae recenseri (v. IL'DAEA). \Iagni ile-
nique niomenli sunt vestigia Ilellenismi
lum antiquitus lum eiiam aelalc iudaica
cum iiac urbe connexa. Mylbus de .\u-
dromeda vincuîis in saxo loppensi ligata
et a Perseo iiberata apud loppenses dui-
lissimc vigebat, ut testantur Scylax,
Strabo, Mêla, Plinius, Flav. losephiis,
Pausania.^,S. Hieronymus ad Ion. 1,3).
Ipse Cepheus pater Andromedae urbem
condidisse et a lope uxorc sua ei nonien
dédisse a Graecis traditur {Stephanus
Bi/^. s. V. 'lÔTir,). Addil Piùiius V. 13,60 :

Indaeis parebat et iudaicis quoque nio- « colitur illlc fabulosa Ceto » quae alias,

rilnis iinbuebalur. Cuni ahqiiot annis vocatur Dercelo et Atargatis(vide s. v.).

post occupalioneni a lonalha factani lop- De his mythis cf. Schûrer, Geschichte des
pitae iteriuupaiiibiis S\roi'uin faverent, jud. Volkes etc. éd. 3, II. p. 25. 26.

Simon IVater lonathae praesidium in

urbe posuit (12,33. 34)
Syrorum eiccit (13,11^; postea portum
quoque et urbem munivit (14,5. 34); et
Cf. generatlm Reland, Palaestina p. 864-
et assectatores
8671; lUtler.Erdliiinde XVI. p. 574-580;
Raumer, Palaestina e»^/. 4 p. 20i s.; Toblev.
Topographie von lerusalem H. p. 576-637 :

cum Anliochus VII. Sideles pi-aeler alias Sepp. lerusalem éd. 2. I. 1-22; Mislin, Les
urbes ctiam loppen Syris reddendam Saints Lieux 1858 II. p. 127 ss. Guériti. ;

esse clamaret, Simon centum talcnta Judée 1. 1-22; Surveif of Wext. Pal. Mem.
pro loppe etGazara solvere paralus alia II. 254-255. 275-278; Baedeher-Benzintjcr,
Pal. und Syrien cd. 5 p. 9 ss. Ginj le Slraugc,
postulala reiecit (15,28-30. 35j. A Pom- ;

Palestine under the Mosleins p. .i5!» ss. ;

peio ludaeis crepta {Flav. los. Ant. XIV.

Se/daller, Zur Topographie und Geschichlf
4,4; Bell. iud. I. 7,7), a Caesare rcsti- Palaestinas IS'JS p. 1-28. 321-324; Schurer.
luta est (Ant. XIV. 10,6). Intra an- Geschichte des jiidischen Volkes éd. 3 11.
nos 34-30 ui'iicm possidebal Cleopatra, 'J9-103; Biild, Alt. Pal. p. 187; Zeitschr. d.
postea Hci'odes eoque morluo zVrcbelaus, D. Pal. -Ver. III. 1880 p. 44 ss. ; Liévin de
donrc regnum Archelai a Romanis pro- Haut me. Terre Sainte 1897 1. 90 ss. ; L. Hei-

vinciae Syriae annexum el pcc pi'ocura- det A\md Y'ujuuroux, Dict. île la liiblelll.
I(i31-i0.
lores romanos administratum est.
Christianis autem loppen celeberri- lORA V. llAUlilMl.
mam reddiderunt commoratio S. Pétri,
qui ibidem Tal)itham disci|)uiam resusci- lORAI plii, 'Iwpsi, A 'Iiopsç), prin-

tavil, mullos dies in donio Simonis co- ceps cuiusdam cognationis Gad in Ba-
riariidegebat, visionem de genlibus ad san (1 Pai-. 5,13).
evangeiiimi admitlendis habuit et a Cor-
nelio ccnturionc invilalus inde Caesa-
lORAM (Dlinv mv, 'Iwpâix). 1. Fi-

ream profccUis est (Act. 0,36-43; 10,5. lins Thou régis Hemalli (2 Iteg. 8,10\
8.23. 32; 11,5. 13). Nolat Quaresmius idem ac Adorain 2.
 ,

803 ^ lORAM. lORDANlS. 804

ex niaioribus Selemilh a
2. Levita decim (4 Reg. 3,1); melior erat parenti-
Davide supei- thesaui^os sacros praepo- bus suis; nam statuas Baal quas fecerat
siti (1 Par. 26,23; hebr. DT). pater eius removit; oeterum tamen non
recessit apeccatis leroboam. Cum Mesa,
3. Sacerdos, qui régnante losaphat
rex Moab, rebellis exsisteret nec tribu-
cunctas urbes luda circiiniie,ns populum
tum solveret, loram opem rogavit a
legcni Doniini docebat una ciini Elisama
losaphat rege luda, qui prompte exerci-
sacerdote aliisque (2 Par. 17,8).
tum suum cum rege Israël et rege
4. Filius losaphat, rex Iiida; triginta
Edom coniunxit. Cum exercitus penuria
duos annos natus, taniquam primogeni-
aquae laboraret, losaphat suasit, ut
tus fiIius losaphat regnuni accepit ex
deprecarentur Dominum per prophetam.
patris disposilione (2 Par. 21,3) et octo
Atque Eliseus in verbo Domini felicem rei
annis regnavit in lerusalem. Uxor eius
exitum praedixit Moabitae devicti sunt
erat Athalia, filia Achab ; ipse quoque ;

et regio eorum devastata est (4 Reg.

viis domus Achab et fecit
ambulavit in
3,4-27). Cum rex Syriae pugnaret contra
makim coram Domino. losaphat pater
Israël, Eliseus, qui divinitus consilia
aliis filiis suis sex dederat nuiltuin auri
hostium cognita habebat, régi indican-
et argentieosque duces urbium inunita-
dum cura vit quomodo Syrorum insidias
rum constituerat. Verum loram quara evitaret (4 Reg. 6,8 Benadad au- ss.).
primum se vidit satis confirmatum in tem rex Syriae obsidebat Samariam
regno, fratres suos aliosque principes
et famés maxima exorta est, ita ut duae
occidit. Cuni fratres eius dicantur a
muJieres inter se pactum fecerint de
propheta Domini « meliores te », hos
filiis comedendis; cum altéra mulier
removisse videtur et ob avaritiam et
suum filium nollet innnolare, prier mu-
quia ipsi obsistebant. lorani enini inno-
lier regem adiit, qui audito scelere sci-
vavit scelera idololatriae et populum ad
dit vestimenta viditque omnis populus
idololatriam seduxit (4 Reg. 8, 18; 2 Par.
cilicium quo vestitus erat, simulque
21,6. 11 ss.). Ultio divina mox manifes- minatus estEliseo mortem, a quo antea
tala est. Edomitac sese subtraxerunt auxilium acceperat et a quo se iam de-
domination! eius et sibi regem consti- relictum putabat. Verum insequente
tuerunt; neque. bello inito valuit loram nocte terror Domini irruit in Syros qui
eos in suam ditionem redigere; praeter praecipite fuga abierunt castris cum
Edom Lobna quoque recessit, Philis-
amplissimo commeatu relictis (4 Reg.
thaei etiam et Arabes invaserunt lu-
6,24-7,20), sicut
praedixerat Eliseus.
daeam et « vastaverunt eam diripue-
Contra loram iubente Eliseo unctus est
runtque cunctam substantiam quae in- lehu in regem, qui iudicium Domini in
venta est in domo régis, insuper et filios domuni Achab exsequeretur; loram a
eius et uxores; nec remansit ei lilius, lehu sagitta percussus interiit (4 Reg.
nisi loachaz qui minimus natu erat »
8,28. 29; 9,1 ss. ; 2 Par. 22,o-7).
(2 Par. 21,16. 17). Demum per duos
ultimes regni annos morbo viscerum lORDANIS Cj-Ti^n cura articule, in
gravissimo laborabat et ionga consunip- poesi sine articule Ps. 42[41],7 et lob
tus tabe ita ut egereret etiam viscera
,
4,23[Vu]gatal8]; ô 'lopo^vr)?), fluviusno-
mortuus est in infirmitate pessima. bilissimus et proprie loquendo unicus
Neque ei secundum moreni parentatum Palaestinae, quae Ps. 41 [42], 7 terra lor-
esl, ita scil. ut pretiosa aromata et ligna danis audit. Nomen hodiernum est
ofloril'era in eius honorem comliureren- el-Sherî'a i. e. aquatio vel SherVat el-
tur (de quo more cf. 2 Par. 19,14). Cf. Kebîre i. e. aquatio magna. Apud scri-
generatim 3 Reg. 22,31; 4 Reg. 1,17; ptores arabicos yocaluv el-Urdun7i. In
8,16 ss.; 11,2; 12,18; 1 Par. 3,11; 2 Par. papyro Auastasi I legitur Y-ira-du-na
21,1 ss.; 22,1; Matth. 1,8. (cf. W. M. Millier, Asien u. Europa p. 97
5. Filius Achab, rex Israël, qui post s. 196). Nomen plcrumque expUcatur
mortem fratris sui, Ochoziae, regnavit fluvius a 711 = descendere, detluere, ut
in Samaria .4 Reg. 1,17) per annos duo- germanice Hhi/n, Rhein a verbo rinnm.
80^ lOHDANIS. lORDANIS. 80()

Alii vero nomon comparanl «uni voce Bjisr Benât Ya'qâb i. e. pons liliarum
syriaca yarda i. c. laciis cl cum vcrbo lacob, non multum infra lacum Ilûle
arabico warada i. c. adaqiiari [ivirtlun lordani impositus; illac enim ducebal
i. e. aqiialio); unde nomini antique lor- via maris a Ptolomaidc Damascum ver-
daiiis eadcm subcsso signilicalio videliir sus, quac iam anliquissimis leniporibus
ac nomini hodierno el-Shert'K scii. .\egyptum et terras euphratenses con-
aqnalio (('/(t'yuein Encyciopaedia biblica iungebat.
II. 2:>75;y. DùHcr, (loogr. u. eliinogr. A lacu Tiberiadis uscjue ad mare Mor-
Slndicn z. III. u. IV. Bûche d. Konige luum perficitur lordanis cursus médius
190't p. 125-7). et inferior, qui in linea recta circa 110
lordanis ex tribus fonlibus coalescit. km habet, sed ob innumeros sinus ac
Prinins est Nahr Bâniyns, qui propc lortus saltem in triplicem longitudinem
vicuni Bânii/âs (Paneas, Caesarea Phi- protrahitur. Distinguere oportet alveum
lippi) oritur specuin adnioduin
infra lordanis et vallcm lordanis. Ipse alveus
pulchram deo Pan olim consecratam forequadrantem horae latus est et di-
(cf. Ftav. los. Ant. XV. 10,3) et aqua rectionem meridionalem salis constau- 4
limpidissima prae aliis duobus fontibus ter retinet, ita ut intra ipsum lluvius T
lordanis dislinguitur. Secundus, Nahr multipliées istos lortus pcrficial. Consi-
Lcddnn, oritur e\ Tell el-Qndi (Lais-Dan; tus est arundiriibus, cannis, virgullis
V. DAN 3) ad occidentem Paneadis; apud salicura, populorum, platanorum, tama-
Flav. losepluim vocatur minor (ô [Aizpbç ricum, a suibus feris aliisque besliis
'Io?oavr,ç Ant. VIII. 8,4) vel fons Dan habilatus, olim etiam a leonibus (ler.
(Aivo; I. 10,1). liis duobus hora et dinii- 49,19; 50,44; Zach. 11,3): in Vetere
dia infra Paneadem confluentibus niox Test, vocatur superbia lordanis (loc. cil.
adiungitur tertius, Nahr Hâsbânl, qui et 1er. 12,5), hodie el-Zôr. Huius alvei
in descensu occidental Hernion maio- i ripas lordanis tempore niessis implere
ris prope vicuni IJâsbeyâ, oritur et per consueverat (los. 3,lo; cf. 1 Par. 12, lo;
^SYtdi cl-Teim decurrens eandem di- Eccli. 22,24[36];. —
Sed vallis lordanis,
rectionem meridionalem lenet, quani el-Ghôr, generalim 12 m,
altior est;
ipse lordanis ex hisce tribus lluviis nonnullis locis 46 m
supra alveum as-
coalescens. Nahr Hâsbânl, qaeni scri- surgit, duarum vel trium horarum latilu-
plores veteres ignorant, longitudine alios dinem habet, est desertum stérile, calore
duos superal, médius autem Nahr Led- candens, ex utraque parte praeruptis
dân est hrevissimus, sed copia aquae monlibus conclusum nonnullae lamen ;

largissimus. Asserit quidem Flavius lo- oases aquosae solitudinibus inleriectae

sephus ;Bell. iud. III. 10,7) « Et lorda- : sunt etimprimis frugiferac sunl regiones
nis quidem fons Panium esse videtur : circa Bethsan, Soccolh, lericho ot regio
sub terrain vero hue occulto defertur lacui Genesarelh adiacens.
ex Phiala quao appellatur » lacum au- ; Ab oriente in lordanem inlUiunt llu-
tem Phiala a rotunditate dictum 120 sta- vius Yarmûk, Hieromax vetorum, hodie
dia a Caesarea Philippi abesse dicil Sherï'at el-Menâdire et lahoc ivide s. v.),
(hodie Birkel el-Hâm inler meridiem et ab occidenle Wâdi Djâlûd prope Beth-
orientem a.Bâniyâs). Sed lacus ille exitu san, Wâdi Fâr'a et Wâdi Qelt prope
aquae caret insuper in regione de-
et lericho, qui lorrens Carilh (^vide s. v )

pressa situs aquas ad Panium mitte^^e a nonnullis esse pulalur.

iiequaquam posset. Apud Flav. loscphum Totus cursus lordanis a fonte Nanv
cf. praeterea de lordane Ant. V. 3,1 ;
Hâsbânî usque ad mare Mortuum in
XIII. 1,3; Bell. iud. 1.21,3; IV. 1,1. linea recta et inclusis etiam lacubus llûlf
lordanis primuni Semechonitidis pa- ac Genesarelh complectilur c. 200 km,
ludes i. e. médius secat,
lacum Ilûle ex quibus fere 1res quarlae partes s( il.
deinde per fauces rupium tribus fere c. 14»» km infra maris aeciuor deprimun-

el-Baiiha atliiigit et la-

lioris planilieni lur. (Jua ralione velocilalis aquae Inrda-
cum Tiberiadis intrat. In hoc cursu su- nis deferantur, ex labella siil»ieiia i»! >-
pcriore commemorandusesl pons lacob, picitur :
807 lORDAMS lOSABA, lOSABETll. 808

Libramen-
In parentliesi indicatur elevatio (+) vel depressio (— ) relate ad
Distantia :
tum aquac
maris Mediterranei aequor.
pro 1 km :

A fonte Nahr Uâsbânî (-1- "j^O m) usque ad conlluentes (-1- 43 m).. c. 33 km 13, G m
A lonte Nahr Bdniyàs {+ 3G9 m) usque ad conduentes (+ 43 m).. 7-8km 43 m
A fonte Nalir Leddân (+ 134 m) usque ad conlluentes (+ 43 m).. c. 8 km 1t m
A connuenlibus (+ 43 m) usque ad austrura lacus Ijïdc (-1- -2 m).. c. 18 km 2,3 m
A lacu Hûle {-h 2 m) usque ad lacuni Genesaretli i— 208 m) c. 16 km 13 m
A lacu Genesaretli (— 208 m) usuue ad mare Mortuum (— 39i m).. c. 110 km 1,7 m

Velocitas igitur lordanis satis
ost. Qiiodsi addimiispermultaesse vada,
vortices, impetus aqiiaruni, syrtes, sco-
pulos, facile iiiLellegimus
vium vix patientcm esse. Dura igitur
tluviicommercio liominum inserviunt,
lordanis polius crat limes ac terminus
terrae promissae (Gen. 32,10; Num.
34,12; los. 1,2; Ez. 47,18); regio ad
orientem lordanis terrae Chanaan op-
ponitur et nominatur terra trans lorda-
nem (Gen. oO,10. H; Nom.
14,1. 3 et saepius).
Tota vallis a lacu Tiberiadis usque ad
sinum Aelanilicum hebraice vocabatur
'Araba{r\2.Tj\ LW "Apa6a)
tum, solitudo (cf. los. 12,1; 2 Reg. 2,29;
4,7; 4 Reg. 25,4). Hodie sola vallis a
mari Mortuo usque ad sinum Aelanili-
magna ibiludas Mach. et lonathas frater eius
ex Galaad Hierosolyma redituri lorda-
nem traiecerunt contra faciem Betbsan
eundem na- (1 Mach. 5,o2; 2 Mach. 12,29). Iterum
alii paulo infra ostium fluvii laboc est tra-
iectus el-DâmU/e, quo via a Sichem ver-
sus Ramoth Galaad ducebat; ibi fera
et^ant vada, quae Galaaditac occuparunt,
ut fugientes Ephraimitas interciperent
(lud. 12,5 ss.). A lericho denique duae
viac antiquac in terram transiordani-
33,14; los. cam ducebant, altéra superior per va-
dum hodiernum Makhâdet Hadjle versus
Ramoth Galaad, altéra inferior per
vadum hodiernum eJ-Hcnu versus He-
i. e. deser- sehon; in ea regione populus Israël
lordanem mii^aculo siccatum traiecit
(los. 3,1 ss.); praeterea cf. 1 Reg. 13,
7; 2 Reg. 19,18; 4 Reg. 2,8; 6,6; 1 Mach.

cum el-'Araba audit. Vallis autem lor- 9,48; Marc. 10,1. 46 et lo. 10,40. Intra
danis a lacu Tiberiadis usque ad mare ista duo vada traditio locum figit, in quo

Mortuum, quae hodie el-Ghôr i. e. de- loannes Baptista baptizabat (Matth. 3,6;
pressio audit, vocabatur circulus lorda- Marc. 1,5) et lesus ab eo baptizatus est
nis CjTlin "123 vel brevius issn) cf. ;
(Matth. 3,13; Marc. 1,9; Luc. 3,21).

Gen. 13,10. 12; 19,17. 23. 28. 29; 2 lORIM ('Itopet'ijL), qui fuit Mathat. in
Sam. 18,23; Reg. 7,46; inNovoTest.
1[3] genealogia Christi (Luc. 3,29).
eadeni vallis designatur tj Tïcpf/wpo; toO lOSA 'lojasta), filius Amasiae,
(nUJi'',
'lopoâvou, regio circa lordanem (Matth.
regio lordanis (Luc. 3,3). unus ex tredecim principibus cognatio-
3,3;,
Traiectus lordanis. Quattuor vel quin- num Simeon, qui tempore Ezechiae

(]ue sunt traiectus praecipui, qui non-

pascua Gador occuparunt (1 Par. 4,34).
nullos eventus ex historia sacra in me- lOSABA, losABETH (y2^nn\
moriam revocant. Immédiate infra lacum lo-
nym^ini; 'Iw(ia5££, 'IwaaSséô), filia
Tiberiadis cernuntur ruinae pontis Bjisr
el-Samakh a vico Samakh dicti; inde via ram régis luda, soror Ochoziae et uxor
romana Damascum duccbat. Paulo in- loiadae ponlificis, quae loas filium
fra ostium tluvii Yarmùk alius pons, Ochoziae a facie Athaliae abscondit, ne
Djï.sr el-MudJihnV traiectum antiquum
,
interliceretur (4 Reg. 11,2; 2 Par. 22,11).
indicat; ea via Naaman Syrus (cf. 4 Reg. Flav. losephus (Ant. IX. 7,1) eam dicit

3,14) etSyri a Samaria fugientes (4 Reg. Ochoziae sororem eodem pâtre genitam
7,13) lordanem traiecissc censentur; neque textus sacer eam asserit filiam
HOU lOSAUA, lOSAHETII. H.iSAI'llAT. 810

Allialiae, si'tl soliimiiiûdo liliain Inraiii; proiiinlum esse teiiiphuiiqnc (bmis positis
iimle conicere licot eaiii a loiain t\\ alla rxornatum iinuiilur i Reg. 12,18 el 2
HiKulain conciiirnia ruis.so genilam. Par. 20,19. Iluic pietali non deeral mer-
ces divinilus conccssa « itaquc factus
losABHESED non-^urv, 'Apoei-
:

est pavor Domini super omnia regria

oo'jk), umis de liliis Zoroltabcl (1 l'ar.
lerrarum ([uae erantper gyruin luda nec
3,20). audebani bellai'e conlr-a losapbal. Sed
lOSABIA (HiiriV Iaa6(a), palcr el IMiiiisIbaei losapbal munera defere-
Siineon lem|ioie
itant et vectigal argenli, Arabes quoque
leliu iirincipis in lril>u
adilucebant pecora arietuni scptein millia
Ezt'diiae i'(>j;is (1 Par. 't,'.V6).
scplingonta et bircorum lotidem » 2 Par- 1

lOSACHAR (-!j-i% 'h'C'cr/âp), lilillS

17,10. 11). Sed mullum
qiioquc i-ei
Soinmaalh Aninianiliilis, sorviis loas militari pros|)iciebal. Praesidia militum
lo^is liida (4 Reg. 12,-il[22]); loco pa- constituit in lubibus luda, urbcs muni-
rallelo 2 Par. 24,26 scribiliirZabad iiiT, vil luri'ibus aedificatis et constructis
moenibus, quoque Epbraiin
in civilatibus
ZaCÉX); is ciim alio servo lozabad rcgem
collocavit praesidia. Maxinuun quoque
in lecto inlei-fecif; v. lOAS 1.
exercitum paratum babebat sub tpiinque
lOSAIA (nrw*i\ "Iwasiâi, lilins El- ducibus numéro sanc stupcndo 1 160 000
naeni, beros in excrcilu Davidis (1 Par. militum sccundum nunieios 2 l\ar. 17,
11,46). 14-18.
Verunitamen non in omnibus se prae-
lOSAPHAT -CEUrini, l'oaxoâT).
stitit vere tboocralicum. Nam
regem
1. Filius Abilud, prinium Davidi affînitate coniunctus est domui Achab,
(2Reg. 8,10; 20,24; 1 Par. 18,13), deinde impii régis Israël (2 Par. 18,1 1. Filio
Salomoni (3 Reg. 4,3) a conimentariis; enim loram uxoreni dedil iiliam Acbab
de qiia dignilale vide s. v. COMMENTA- (4 Reg. 8,18; 2 Par. 21,6). Familiariter
RIl'S. quoque ipse cum Acbab conversalus ei
2. Vir fortissinius in cxercitu Davi- opemtulilin bello aninioparalissimolo-
dis (1 Par. 11,43) ; hebr. scribitur 'CECi''. quens ad Acbab « ut ego et tu, populus
:

3. Sacerdos lempore Davidis (1 Par. meus el populus tuus unum sunt, et équi-
15,24). tés mei équités lui »(3 Reg. 22,4; 2 Par.
4. Filius Pharue, praefectus in 18,3). Ita cum eo bellum movit conlra
Issachar tempore Saloinonis (3 Reg. Syriam, ut recuperaret Acbab Ramolh
4,17). Galaad quadringentis pseudoproplietis
5. Filius Namsi, pater leliu régis (4 raustanuntiantibus et propheta Micbaea
Reg. 9,2.14;. frustra regem de infelici evcntu monente.
6. losaphat rex Iiida, lilius Asa, lliro- Proelio commisso losapbal ipiem regem
num ascendil triginla quinque annos Israël Syri putabant in magno versalus
nalus et viginli qninipie annis regna- discrimine « damavît ad Duminum el
vit; anibulavit inomni via Asa patris auxiliatus est ei alquc avertit eos ab
quod erat rectum corani Do-
sui el fecit illo (2 Par. 18,31), Acbab vero sagilla
).

mino. Excelsa quidem non abstulil, at percussus obiit. losapbal aulem rever-
reliquias quasdam cuilus impuri ex lenti in regnum suum occurril lebu
lempore Asa exlerminavit (cf. 3 Reg. propheta acrireprebensione, quod impio
22,41-47; 2 Par. 17,6; 19,3; 20,33). Et praebuisset auxilium el cum inimico
tertio anno regni sui misit viros nobiles Dei inissel amicitiam (3 Reg. 22,3-37 ;

quinque et levitas novem cum sacerdo- 2 Par. 18,4-19,2). f-uram dein impendil.
libus duobiis, qui baiienles librum iegis ut iudices consliluerenlur et recle mu-
Domini docercnl cunclas in circuitu ur- nerc suo fungerentui- [i Par. 19,5-11).
l)es luda et popuhnn crudirent, et de Praesenlem Dei opem expertus est
Rersabce usque ad monlem Epiiraim ipiando cum loram, rege Israël, contra
revocabat populum ad l)ominum(2 Par. Mcsaiu regem Moab bellum iniil (4 iU-g.
17, 7-9; 19, 4). thiltuni sacrum ab eo 3,4-27> et iiMU Mnabilae, Ammimilae.
 8J1 lOSAPHAT. lOSEPn. 812

Maonitac hclliiin contra eum moverent. tiquissima, quamvis ex hoc non magis
Contra qiiod pericaluni ieiiuiio et ora- vera, secundum quam vallis losaphat
tione ad Dominuni confugit, qui eum eadem dicitur eum torrente Cedron in
cxaudivit et per lahaziel prophotam ea potissimum parte, quae urbem Ilie-
faustum i^ei exitum promisit. Hostes rosolymorum a monte Oliveti seiungit.
enlm inter se discordes facli nuituis Quam opinionem iam auctor libri He-
caedibus sese intoremerunl, et ludaei noch videlur indicare (c. 27), Eusebius
amplis spoliis colleclis Domino laudes eiusque interpres S. Hieronymus ex-
cecinerunt de felici belli exitu (2 Par. pressis verbis sequuntur; et iam eorum
20,1-29). Hisce peractis « quievit regnum aetate, atque sequcntibus saecuUs usque
losaphat et praebuit ei Deus pacem per ad nostra tempora vallis losaphat com-
circuitum ». Uti antea eum Achab, ita munis appellatio illius torrentis evasit
quoque eum impio eius filio, Ociiozia, (cf. Itinera kierosolymitana, passim)
iniit amicitias ad construendas naves, cuius '< lluvium parvum » Breviorius de
quae de Asiongaber irent in Ophir Hierosohjma refert
(c. a. 590) « ignem
pi^opter auruni. Sed, uti Eliezer vaticina- in consummationem saeculi vomitu-
tus est, propter foedus eum Ochozia rum (cf. nomen hodiernum Wâdi el-
))

Dominus percussit opéra losaphat; et nâr, vallis ignis). Sed verba loelis nul-
naves confractae sunt in Asiongaber lum opinioni de iudicio universali in
(3 Reg. 22,49; 2 Par. 20,3o-37). hac valle future fundamentum pracbent,
eamque S. Cyrillu^: Alexandrinus lam-
Cf. generatim 3 lleg. 15,24; 22, 2 ss. ;
quam frivolum alque anile et ridicu-
i Reg. 1,17; .3,1 ss. 8,16; 12,18; 1 Par. 3,
;
lum ludaeorum commentumreiciendam
10; 2 Par. 17,1 ss. ; 18,1 ss. ; 19,1 ss. ; 20,
censet (in loel 3,2; Migne 71,389 D),
1 ss.; 21, 1 s.; 22,9; Matth. 1,8.
quamquam appellationem iam tune usi-
I. KNABENBAUER. tatam admittit.

7. losaphat vallis. In prophetia Toe- De valle ipsa v. CEDRON (vol. L col.

lis Dominus ultionem de hostibus Sio- 798. 799) et IERU.SALEM II. 2. — Cf. Etise-
nis rapiendam indicens « congregabo, hiiis — Hieroivjmus, OnomasUca sacra,
5.
éd. P. de Lacjarde 273,89 s. 111,13 s.; Bre-
inquit, omnes gentes et deducam eas in
v/arius de Hierosolijma in Ilinera hiero-
Yalleni losaphat » ('O^UJini pa7, xoiXàç rj
solymltana, éd. P.Geyer, p. 155,17 s.; lUn.
IwoaacfT loel 3[hebr. 4], 2. 12 j; alio BurdUj. ib. 23,7; Petrus diac. ib. 109,13;
nomine mox eadem vallis coiicimnis Eucherius\h. 127,10; Theodosius ih. 142,15;
"", y- Antonitiiis [Anonymus] Plar. ib. 170,18 173,
(S. decisionis) (vocatur (ynnn ttîç ;

15. 17; 116,9; Adamnanus\h. 240, 7. 10; 241,

ot'/.r,ç, ib. V. 14). Nomen huius vallis lo- 19; 242,1; 246,6; 248,15; Ven.Beda
ib. 308,
saphat i. e. Dominus iudicat a multis 23; 309,10. —
Fr. Quaresmius. Elucid. Ter-
interpretibus allegorice exponitur, idque rae S. IV. peregr. 5, c. 2 s., éd. Venet. II.
salis probabiliter, eum verba prophetae p. 117-20; Ad. Neiibauer, La géographie
iudicium Dei in omnes gentes vario
du Talmudp. 51 s.

lempore et variis modis exercendum L. FONCK.

describant (cf. 7. Knabenbaucr in h. 1.)
occasionem vero huius denominationis
;
lOSEDEC (p-îïin\ 'lojaeoÉx), lilius

propheta fortasse desumpsit ex Victo- Saraiae pontificis, in captivitatem baby-

ria a rege losaphat in valle benedi- lonicam abductus (1 Par. 6,14. 15),
clionis de hostibus rcporlata (2 Par. postquam Saraias in Reblatha occisus
20,lG-26; n312 pDi;, aùXwv tt]; îXiXoyb.; est (cf. 4 Reg. 2o,18. 21). Procul dubio
in exsilie babylenico morluus est; eius
V. 26), quam vallem nonnulli rccentio-
filiuslesue (lesus) pontificatum gessit
res idco supponunt eandcm esse eum
tempère Zerobabel (Esdr. 3,2. 8; 3,2;
vallc losaphat, sedimmérité (v. BENE-
10,18; Eccli. 49,14; Agg. 1,1. 12. 14;
DICTIONIS VALLIS).
2,3. 5; Zach. 6,11).
Al multis tum ludaeis, tum Christia-
nis, tum Mahometanis placuit opinio an- lOSEPH (ï]Di% 'IwGr]9). l.Filius la-

l
813 lUSEIMI.
cob o\ u\ore inaodili'cla UacliiM,
oiiiiipost loiifiioreiij slciililatem peporit
ilicoas absliililDciisopprohi'hiin iiieiiin
:
et vocavil noinen eiiis loseph dicens
addal (^d'i) luilii Doininus tiliiim alle-
runi ((lOn. 30,23). Genitus a patro senc
ex uxoio praodiiccla pali'i maxime ca-
l'iis crat; uiide invidiaiii Irali'tim loseph
non ell'iigit, (piam narralis soinuiis,
bus praccelleiitia ciiis poiiendi videba-
etiam maj^is aiixit. Praelerea patrem
liir,
de qiioi'iimdain fralrum crimiue ccr-
tiorem loddideral; qiiare molcstum
ceusorem et somniatorem Madiaiiitis
ineivaloribus aroniala in Aegyplitm por-
tantibiis serviim ti-adideruiit pretio
viginti argenteorum accoplo. liiAeg-vplo
b^seph venditus est Piiliphaii (Peti-para,
deditiis deo solis, Pbra; cl'. Ebcrs, Aegy-
pten und dieBiicher xMose's 1868 p. 290),
eunucho Pharaonis, magislro militutn
(Gen. 37,30); erat Piitiphar dux vel prin-
ceps salellitum {Ebers 1. c), dux prae-
torianorum, qui simul eraiil lictores; ei
suberant carceres {F. de Huminelauer
in Gen. p. 531). Cum loseph optime rem
administraret, mox ab hero constitutiis
.estoeoonomus et giibernatof omnium
bonorum domus (Gen. 39,i-0i. Vocatur
quiilem Puliphar ounuchus, quod no-
men est vel solius dignitalis et officii
aulici, vel rei ipsius; minime insuetum
erat etiam eunuchos habere nxores
Ebers c.) et cum insuper in Aegypto
1.
mulieres magna uterentur libertate, nar-
ratio de pessimo muHeris tenlamine mi-
ninw a vero aUena est. Odio mulieris
eiusque calumnia loseph mittiturin car-
ccrem (Gen. 39,7-23) in quo tamen non ,
tam captivus quam captivorum praepo-
situs a principe carceris habebatur.
peUatur carcer "^r^c T\*1 (LXX
domus arcis; quod nomen soliar aegy-
ptiacum est {Ebers 1. c. 319). Quacporro
narranlur de somniis duoruni aulicorum,
plane expressa sunt ad mores Aegyptio-
rum in iis quae spectant ad officia au-
lica; somniis apud Aegyptios summam
esse alliibulam vim ac significationem
divinaliduis pariter certum est. Quod
olim ex IIorodoto2,77 opponebalur uvas
etvinum fuisse Aegypliis ignola, mo-
numcntis acgyptiacis luculentissimc re-
lûSElMI. 81'i
iiiiao lulalur, in (piiiius vites cernunlur, viri
portantes uvas, cas exprimcnles etc.
; {Ebers p. 323 ss.\
: Deo bénigne disponente loseph expli-
cationc somniorutn Pharaonis ad sum-
mam cvehitur digiiilatem. Notandum
est quanta accuratione singula ad mo-
rem aegyptiacum exbibeanlur; ita v. g-.
quod iosepli ante(iiiam coram l'cgc ap-
qiii-
pareat, toiideatur et vestes mutel. Con-
silium ([uod régi dederat ipse constitu-
lus gubernator exsecutus est.Per septem
fertilitatisannos ingens frumenti copia
collecta est, qua per septem annos ste-
rilitatis populusa-li polei'at. KameinPa-
laestina ([uoquc praevalente frati'cs lo-
s(>phdescendiintinAegyptumfrumentum
empturi. loseph eorum indolem et ani-
mos explorât, sintne etiam tum invidia
et aemulatione pleni, ideoque filium
licniamin a pâtre praedilectum quasi
criminis reum coram illis sistendum cu-
rât euinque sibi in servum postulat aliis
libère abire iussis. Fratresmoribus esse
emendalos agnoscens magna eos cari taie
fovet atijue ut patrem ad se adducant
et ut tota familia domicilium in terra
Gessen capial loseph elTicil. Ipse fratri-
bus crimini minime vertit quod olim in
se peccaverant, sed in omnibus cernit
suavcm Dei providentiam; « pro sainte
enim vestra misit me Deus ante vos in
Aegyptum non vestro consilio sed Dei
;
(cf. voUmtate hue missus sum, qui fccit me
quasi patrem Pharaonis et dominum uni-
versae domus eius et principem in ouini
terra Aegypti » (Gen. 45,5-9). loseph
uxorem duxerat Aseneth (nomen deri-
vatum a nomine deae Neith), tiliam sa-
cerdotis Heliopoleos, quae ei duos pe-
lierit filios, Manasse et Ephraiui (Gen.
Ap- 41,50-52). Tempore famis suppedilavit
Py/ûpio^ia.)
loseph Aegyptiis frumenta; sed cum illi
iam non haberent quo emerent, suas
possessiones vendebant et terra Aeg:ypli
cessit in posscssionem régis; acceptis
sominibus quintam parlem messis régi
dar(> debebant; « ex eo tempore usque
in piacsenlem diem iu universa terra
Aegypti rcgibus quinta pars solvitur et
factum est (piasi iu legeui, abscpio terra
sacerdotali ipiae libéra ab hac comli-
tioue fuit -> (Gen. 47,20).
Patri moriluro prouiisit loseph fore,
815 lOSEPU. lOSEPII. 816

ut Gum sepeliret in sepulcro maiorum 2. Paler Igal, principis Issachar, ex-

suonim ; ad eum adduxit quoque iilios ploratoris (Num. 13,8[7]).
suos duos, quibus lacob benedixit et quos 3. Canlor ex filiis (seu posteris) Asapli
tamquam suos adoptavit (Gen. 48, o}. (1 Par. 25,2).
Ipsi loseph quoque dixit do tibi par- : 4. L'nus de
filiis Bani, qui uxoresalie-

teni unam extra l'ratres tuos quani tuli nigenas duxerant (Esdr. 10,42).
de manu Amorrhaei [in gladio et arcu 5. Princeps familiae sacerdotalis Se-
meo] (Gen. 48,22) cf. Gen. 33,19 et vide
; beniac tempore loacini pontiticis (Meh.
F. de Hummelauer p. 584. Quam carus 12,14).
Tosepli patri fuerit, maxime quoque ex 6. Unus ex maioribus ludilh (ludith
benediclione Gen. 49,22-26 elucet. Mor- 8,1).
tuo pâtre eum fratres losepli timerent 7. losephus ( 'Itocsricpo; et 'Iwarîç) filius ,

ne iniuriam olim acceptam ulcisceretur, Zachariae, belli dux, qui una eum Aza-
eum patris nomine et auctoritate ob- ria duce apud lamniam deviclus est a
secrarunt, ut oblivisceretur sceleins; Gorgia duce Syrorum (1 Mach. 5,18. 56.
quibus animo coumioto respondit eos 60).
consolans et divinam in rébus gestis 8. losephus ('Itôcjrjœo; vocatur 2 Mach.
providenliam praedicans (Gen. .^0,15- 8,22; 10,19 nominis quadam mutatione
21). Usque ad provectam aetatem cen- Irater illeludae Machabaei qui alias ,

tum et deceni annorum vixit et vidit loannes appellatur (cf. 1 Mach. 2,2; 9.
Ephraim tilios usque ad tertiam gencra- 36. 38).
tionem et tilios Machir, tilii Manasse, 9. Unus ex maioribus loseph sponsi
adoptavit. Demum, patrem mor-
sicut b. Virginis (Luc. 3,24).
tuum et aromatibus conditum magna 10. Alius in eadem genealogia (Luc.
pompa sepeliverat Gbanaan in
in terra 3,26).
spelunca duplici quam emerat Abraham, 11. Terliusin eadem genealogia (Luc.
ita ipse postulavit a contribulibus suis, 3,30).
ut, si Deus eos adducturus sit ad terram 12. Unus ex « fratribus » lesu vocatur
quam iuravit patribus, ossa sua aspor- loseph vel, ut alii habent, loses ('Iw-
tarent; id quod in exitu ex Aegypto ar]?) ; mater eius est Maria uxor Cleophae
factum esse legimus(Gen. 50,24; Ex. 13, (Matlh. 13,55; 27,56; Marc. 6,3; 15,40.
19; los. 24,32); ossa enim eius sepclie- 47; cf. loan. 19,25).
runt in Sichem in parte agri quem eme- 13. loseph ('Iucir)cp'), sponsus b. V.
rat lacob a filiis Hemor. Laudes loseph Mariae, ex domo David, pater nutritius
etiam Sapiens célébrât (Eccli. 49,17). lesu. Eius a David origo aftirmalur Luc.
Praeterca nomen loseph saepe usur- 2,4 et duplici genealogia (Math. 1,1 ss.;
patur pro duabus tribubus Ephraim et Luc. 3,23 ss.), qua et pater loseph na-
Manasse, quae vocantur domus losepli turalis et pater legalis recensetur.
(los. 17,17; 18,5; lud. 1,22, 35; 3 Reg. Ita enim duplex illa genealogia com-
11,28), tribus loseph (Num. 13,11), filii mode explicatur etiam secundum do-
loseph (Nam. 1,10. 32; los. 14,4) vel cumentum antiquum lulii Africani qui
etiam simpliciter loseph (Ez. 47,13). Et illud ab ipsis lesu cognatis traditum
quia tribus Ephraim praesertim in rè- esse affirmât (vide s. v. GEiNEALOGIA
gne decem tribuum potentissima erat et et cf. Mai, Nova bibl. IV p. 231 ;
iMigne
quasi dux, etiam popuhis Israël i. e. 10,53; apud Eus. Hist. eccl. 1,7; M. 20,
populus decem tribuum vocatur loseph 89; Quaest. ad Stephanum 4,2; M. 22,
(Ez. 37,16. 19; Am. 5,15; Zach. 10, 901). Merito potest vocari et vocatur ab
fi etc.}; immo nomen loseph quandoquc evangelista pater lesu (Luc. 2,41. 48);
de toto populo electo dicitur, sicut do- nam lesus erat genitus ex eius sponsa ;

mus lacob, ita domus loseph (Abd. 18); insuper ut lesus posset nasci ex virginc
ita lîlii lacob et loseph, Israël et loseph matre, ad id suavi providentia divina
(Ps. 76,16; 79,2). debuit loseph sua continentia contri-
buere; unde aliquo sensu exstitit causa
I. KNABENBAUER. originis lesu, non causa physica, sed
H17 lOSIîPII. lOSIAS. SIS

(|iiac UKiralis dici sold. De mysterio in Irigi'simum praedicarct, liu'bae qiiae-

sponsa fado ab aiigolo edocliis est. runl : nonne bic esl l'abri lilius? Nonne
Duiii (le cnndilione sponsac (liihius liae- mater eius ilicilur Maria? et fratres eius
rer(M, se piaestilil viriim iiistuin atqiie et sorores eius, nonne onmes apud nos
lieni^'iuim. Spoiisa de
myslerio lacel; suiil? iMaltb. I3,y3; Marc. G,3). lia lo-
spoiisiis crinieiisponsae suhesse proi'ecta (pumlur, ut palrem iam obiisse colli-
non siispioatiir; nani cerle mores cius geudum sit; neque obslal loan. (),i2 :

inlegerrinios lialniil perspeclos. Scd
vini passa esl, cnr taeel? nuoniodo res
sit explicanda nescil. «^)narc id elegil,
([110 sibi et itli inelius se consnlere e\i-
stiniat. Nam si vini passa esscl antc de-
sponsationem, is (iiii inlnlit tencbaLur
eani dotare ci uxoreni liabere (Ex. 22,
10; Dcul. 22,28); si postea, etiani
maxime consultum erat, ut ei
resUlueret liberlalem. Stricto iure po-
tei'at eani accnsare, ut de sua conditione
rationeni redderet; at adveiiens spon-
sani ne sibi quidem velle rem pandere,
abborruit rem del'erre; und(> voluit oc-
culteeam dimitterc. Omncm dubitalio-
nem removit nuntius caelestis. Quo ac-
cepto sponsani in domum suam recepit.
Quod aliqui putant losepbum iam anlea
mysterium cognovisse, nequit admilti;
pugnat enim cum narratione noluit
eam Iraducere, oti-{ik!x.-:ha.i; pugnat cum
verbis angeli quibus edocctur de my-
slerio; et si uosset mysterium, summae
imprudentiae fuisset eam occulte dimit-
lere, neque cum ea scienlia dici poluis-
sel noluit eam ditTamare, in publicuni
: sepulcrum fore apud divitem Tsaiasprae-
sermonem efi'erre vide de ea re plura
; dixerat i54,9 hebr.^.
a^ud lùiahenbauer ad Mallb. 1,18 ss.
loseph habitavil in Nazarelb artem ex-
erçons fabrilem; ut profiteretur in des-
criptione ascendit in Belblebem. Nato
lesu et in lemplo praesenlalo videlur
domicilium stabile ti.xisse in Betblohem;
nam redux ex Aegypto, quo statim post
si nonne bic esl lesus iilius losepb, cuiiis
nos novimus i)alrem ac matrem (cl. 1,
ïT; immo cum lesus moi'iens matrem
conunendel loanui, planum esl neque
losepb fuisse superslitem, ntî(|ue alios
mat ris tilios unquam exslitisse.
14. losepb ab Arimatliaea (Mallb. 27,
:)7-C0; Marc. 15,43-40; Luc. 23,o0-o3;
plenam loan. 19,38-42), discipulus lesu, at oc-
cullus propter melum ludaeorum (loan.
19,38), nobilis decurio, synedrii nnnn-
brum, qui vir bonus et iustus non con-
senserat consilio et actibus reliquoruui
(Maic. 15,43; Luc. 23,50). Post mortem
lesu in cruce oninem excussit limorem;
palamscprofiteturdiscipulum lesu; adil
Pilatuin, petit corpus lesu et simul cum
Nicodemo corpus e cruce deponil illud-
que sindone involvit addilis aromalibus
: et posuil illud in monumento suo novo
quod exciderat in pelra in borto suo
prope locum crucifixionis, et advolvil
saxum magnum ad ostium monu menti.
Virum fuisse divitem, explicite Mat-
tbaeus commémorai (27,57) et Messiae
Ceterum lege —
romana statutum erat, ut corpora dam-
nalorum ad sepulturam concetlerentur
cognatis vel amicis id pèlent ibus {Quin-
til. declam. 0,9; Ulpiamis, digest. 48.
24, 1\ De loco originis v. AUÎMVrHAEA.
15. loseph qui vocabatur Harsabas
V. HAHSABAS 1.

magorum discessum angeli monitu per- 16. losepb vel loses iut alla leclio ha-
rexil cum maire et proie, voluit commo- bel) vocabatur quoque qui alias Harna-
rari in ludaea; veruni audiens quod bas cognominalus est ab aposlolis (Act.
Archelaus regnarel ibi, linuiit illo ire 4,30) ; vide s. v. BARNABAS.
cl admonitus in soumis secossil in \ràv-
tcs Galilaeae (Maltb. 2,22\ Ultima eius
lOSIAS (MtyrNS "Itoataç\ 1. Filius

mentio in evangolio lit, quando Icsus Amon, rex luda; oclo annos nalus cor-
diiodecim annos nalus remansil in lemplo l)itregnare et annos triginta et unum
parentibus eius redeunlibus; inventus n>gnavil. Erat rex vere plus, ila ut a
tand(}m in lemplo compcllalur a maire : Sa|»iente Davidi et Ezecbiae aequipare-
fili quid fecisti nobis sic? ecce paler lur : praeter David et Ezecbiam cl
<-

tuus et ego dolenlesquaerebanuisle(Liu'. iosiam omnes peccatum counniseriuil

2,48). Postea, dum lesus post annum (Eccli. 49.5). r.onlra idnlolalriaui. tpiam
819 lOSIAS. lOSUE. 820

Manasses, avus cius, et Amon, pater eiu?, phetarum querelis satis demonstratur.
l'overant, losias mox bellum movit : Ipse losias in proelio contra Nechao,
« octavo anno regni soi cuni adluic puer regem Aegypli, qui frustra eum ne ini-
esset, coepit quaerere Deum patris sui ret pugnam adiiortatus erat, vulneralus
et duodecimo anno mundavit ludam et est in campo Mageddo et reversas in le-
lerusalem ab excelsis et lacis sinuilacris- rusalem et universus luda luxe-
obiit "

que et sciilplilibus » (2 Par. 34,3). Cul- runt eumleremias maxime, cuius

et
tiim Baal et Astarthes et aras et statuas omnes cantores atque cantatrices usque
destruere coepit et etiam cultum illum in praesentem diem lamentationes super
illegitimum Domini in excelsis exerci- ïosiam replicant (2 Par. 3o,2rt; cf.i>

tum abolevit. Neque solum in Tudaea 4 Reg. 23,29 ss,) et quantopere sors
scelera idololatriae exstirpare studuit, luctuosa pii régis celebrata fuerit per
« sed et in urbibus Manasse et Ephraim multas generationes, testimonio quoque
et Simeon usque Nephthali cuncta sub- est comparatio illa apud Zachariam 12,
vertit » (2 Par. 34,6). Ad quani moruni 11. Memoriam losiae suavem esse ac
instaurationem Deus ei suscitavit adiu- prorsus amabilem affirmât Sapiens :

tores, leremiamprophetam, qui anno 13. nomen losiae sicut inccnsum odoriferum,
regni eius ad nuinus propbelicum voca- conditum, opus pigmentarii; memoria
tus fuerat (1er. 1,2) et Sopboniam pro- eius dulcis est sicut mel in palato et
phetam (Soph. l,lj. Sed siniul ex ora- sicut cantus in convivio vini quia do- ;

tionibus prophetarum salis superque tait de aversionibus nostris et removit

constat, maximam populi partem mi- abominationes vanitatis (Eccli. 49,1-2
nime ex anime piis régis conatibus et hebr.). Recensetur quoque in genealogia
studiis respondisse. Annodecinio octavo Christi (Matth. 1,10-11).
regni iussit pecunia collecta tomplum 2. Vir ludaeus, filiusSophoniae, cuius
instaurare. Cum intimi templi recessus domum intrare iubetur Zacharias pro-
perlustrarentur, reperit Helcias sacerdos pheta (Zacb. 6,10).
librum legis Domini per manus Moysi
lOSPHIA (^"l2Di^ 'Iwa=--p£ta) legitur
(4 Reg. 22,8; 2 Par. 34,14). Uti ex sub-
sequentibus elucet, iste liber erat Deu- Esdr. 8,10 : « De liliis Selomith filius

tcronomium, in quo scil. etpraecepta de losphiae et eo 160viri » scil. cum

cum
ritibus sacris et maledictiones et com- Esdra de captivitate redierunt. Sed no-
minationes in violatores legis contine- men proprium videtur omissum esse et
bantur. Quae maledictiones cum rege cum LXX (cod. Alex.) et Syro legendum :

audiente lectae essent, misit rex ad Hol- De filiis Bani (Baavf) Selomith filius los-
dam prophetissam, quae in verbo Do- phiae.
mini edixit mala illa oniniaesse ventura. lOSUE. 1. losue (îruJin^ et Deut. 3,
verum propter régis pietatem non in
21 ; lud. 2,7 'Jl^yin"! ; antea Osée, Tà'in ;
diebus regni eius.
Uti rex lectione libri maxime commo- antea xVùaT])
'Iriaouç, filius Nun. Eius ,

tus erat, ita quae ibi praecipiebantur
in opus deducere ei cordi erat. Verba
foederis coram populo legenda curavit
et foedus cum Deo soUemni modo reno-
vavit et vestigia omnia idololatriae con-
trivit et loca cultui impio sacra conta-
minavit (4 Reg. 23,1-20; 2 Par. 34,19-
3o). Dein celebratum est pbase cul_tu Dei
pristino splendore restituto (4 Reg. 23,
21-23), quod describitur 2 Par. 35,1-19.
De foederis instauratione etiam loquitur
leremias (11,1 ss.). Verum ne bunc qui-
dem régis pii conatum potuisse inolilam
multorum impielatem superare, pro-
genealogia habelur 1 Par. 7,22-27. No-
minis mutationem fecit Moyses, cum
eum mitteret cum aliis ad explorandam
terram (Num. 13,17), qua mutatione
eum docuit omnem opis et salutis spem
coUocare in lahwe.
lam mox post egressum ex Aegypto
losue virum fortem se pracslitit iussus
a Moyse pugnare contra Amalec (Ex.
17,19), vocatur minister Moysis (Ex.
24,13) et apud eum versabatur (Ex. 32,
17; 33,11; Num. 11,28). Simul cum Ca-
leb restitit calumniis reliquorum explo-
ratorum et admonuit populum, ut Do-
821 lOSUK. lOSUE. 822

inino coiilisi loiTuin otriipareul (.Niiin. septem. losue aulem coram Dominr» in
14,6-9). A Deo elcclus est successor Silo misit sorlem divisitque terram liliis
Moysis : lollc losue liliiim Nuii viruni Israël excepta tribu Levi, cui nulla pars
in quo eslspii'ilus,el poue nianum liiani concedebatur, sedsolum civitates48 cum
ouia (.Num. 27,18) coram univcrsa
siipci' ; pascuis in variis regionibuset possessio-
imilliludiueot corain Klcazaro sacerdole nibus aliarum tribuum; eodem modo ci-
a Moyse imposilione nianuum ilii\ po- vitales relugii separavit(14,l-21, 43). Ré-
l>iili consLxraliis est (cT. Doiil. 3,28). bus ita dispositis pci-misit ut milites
losue popiilmii iiilroducliiruin esse ipse tribuum (iad, Uubea et dimidiae ti-ibus
Moyses ileclaravit populo (L)oul. 31,3. Manasse, qui opem luleiant in expugna-
7) et ipse Doniiuus euni ea de re certio- tione regioais reverle-
cisiordanicae,
rein l'ecil J)eut. 31,23\ Et posl inortcm rentur ad suas possessiones transiorda-
Moysis losue, repletus spirlUi s;4ÙeMliao nicas, commendans illis accuralam legis
(l)eut. 34,9), iussus est a Domino trans- Dei observationem (22,1 ss.).

ira lonlaneni Jos. l,ti). losue castra
inovit deSetim (los. 2,1
modo miraculoso lordanc
populus circumcisus est,
l'oederis Deo consecrati iam inciperent
occupare lerram ([uam Doniinus iis pro-
miscrat. Primo pasdiale in terra sancta
cclebrato (5,10i et url)e lericlio capta
(6,1-27), misit losue partem exercitus
contra liai. Verum obpraevaricationem
Aclian prier liaec e.vpeditio maie cessit;
sed crimineexpiato Hai expugiialur et in
monte Hebal pronuntiantur l)enedictio-
nes et maledictiones, uti praeceperat
Itaque complevit losue opus, ad quod
; 3,1) et transite electus erat a Domino. Introduxit popu-
in Gal;j;<''.lis lum in terram eamque Iribubus divisil.
ut siLfnaculo Quae possessio ut lirma redderetur ac
stabilis, id unum praeprimis requireba-
lur, utpopulus iidem Deo servaret. Quare
losue nihil antiquius babuit quam ut
ante mortem suam sollemni modo foe-
dus cum Deo initum renovaret et prae-
cepta Domini iterato populo inculcaret.
Quare omnes tribus, i. e. principes et
seniores et indices congregavit in Si-
cliem et commemoratis beneticiis a Deo
acceptis omnes spoponderunt Domino :

Moyses (8,33). Hisce dcnuo edocetur po- serviemus et obedientes erimus prae- I
pulus, quibus conditionibus Victoria ccptis eius (24,24). <' Scripsit quoque
certo conting-at. Exinde salis celeriter omnia verba haec in vol u mine legis Do-
variae urbes in parte meridionali captae mini Mortuus est losue anno
» (24,26).
sunt, Maceda, Lebna, Lachis, Gazer, vitae centesimo decimo et sepidtus est
Eglon, Hebron, Dabir; « percussit itaque in possessione sua in Thamnathsare in
losue omnem terram montanam et me- monte Ephraim a seplemtrionali parte
ridianam at({uecampeslrem cum regibus inonlis Gaas. Praeclarum quoque lesti-
suis, et percussit eos a Cadesbarne monium redditur eius gubernandi ra-
usque Gazam, omnem terram Gosen tioni, cum dicatur servivitque Israël
:

usque Gabaon » ;,
10,40). Pari l'elicitate Domino cunctis diebus losue et senio-
pugnavit losue contra plures reges ad rum qui longo vixerunt tempore post
aquas Merom (1 1,1 ss.) et bello per mul- losue (24,31).
tum temporis protracto in variis terras 2. losue (yu?in% 'i^^rjÉ), vir Betlisami-
partibus losue percussit reges triginta
tes, incuius agro constitil arca, quando
unum (12,7-24,\
a terra Pliilislbinorum reducebaturin
Postquam istis victoriis lirmam quan-
terram luda; ibi Bethsamiiae concide-
dani iu terra sedem populo collocavit,
runt ligna plauslri vaccasque imposue-
reliquum erat, ut regiones singulis tri-
runt super ea liolocaustum Domino
bubus sorte assignareniur. Id quoqiie
;i lleg. 6, 14. 18).
negotii losue exscquendum curavit (13,
3. losue (yurin"», l^<iou;), princeps ci-
1 ss.}. Assignatur llebron in possessio-
nem Calcb; tiibubus luda, Epliraim, vitatis tempore losiae régis. Isle ad in-
Manasse suae cui([ue partes dantur; de Iroilum domus suae liabuit aram idolo-
aliis eligimtur viri terni ad lerram de- latricam, quae iubente rege destruc la
scribendam et dividendam iu parles est (4 Ueg. 23,8).
823 lOSUE. lOZABAD, lEZABAD. 824

4. losue (yttJin"' Agg. l,\ ss. ; 2,2 ss.; IOTA {r\121i, 'Itc^v), urbs tribus

Zacli. 3,1 ss.; 6,11; sed yr<ri in libris luda, in tcrlia provincia monlis (los.
15,55), sacerdotibus concessa (los. 21 ,16
Esdr. etNch.; LXX 'Irjaou;), filius lose- ;

dec, sacerdos magnus qui cum Zoroba-

hoc loco scribitur leta, r\l2i, Tavû), sed
bel rediit in ludaeam (Esdr. 2,2; Neh. 1 Par. 6,59[44] omissa. Tempore Eusebii
7,7; 12,1); in Vulgata vocatur lesus in et S. Hieronymi erat vicus pergrandis
libris Aggaei et Zacbariac prophetarum. 18 mil. pass. ab Eleulheropoli ad austra-
Ex Esdr. 2,63 palet, eo tcmpore ponll- lem plagam in Daroma (Onom. éd. Lag.
tici iam non concessum fuisse Dominum 266,49; 133,10); cf. Notitia Dignit. éd.
interrogare et accipere responsuni per Bucking I. 79 et 353. Est hodiernus vicus
Urini et Thunimitn. Sed Doniinus ei et Yuttâ 10 km a Hebron meridiem versus
Zorobabeli addidit prophetas, Aggaeum {Riess, Bibel-Atlas éd. 3 p. 18 Survey of ;

et Zachariani, a quibus in verbo Domini West. Pal. Mcm. III. 310).

adnionebantur, ut strenue opus Domini Relandus (Palaestina p. 870) suspica-
promoverent et tcmpluni aedificarent. tur eandem commemorari Luc. 1,39 ur-
Praeclara visione (Zach. 3,1) in losue bem luda (= luta) patriam Zachariae
munus sacerdotale ad pristinam revoca- sacerdotis et S. loannis Baptistae; idem
tur dignitatem et sanctitatem actione complures admittunt. Verum Guérin
synibolica, sordidis scil. vestibus dopo- (Judée L 87 ss. et cf. III. 206) dubia non
sitis et suppeditalis splendidis. Ipse sa- spernenda contra hanc opinionem pro-
cerdos sumnius declaratur vir portenti, ponit et patriam S. loannis Baptistae
figura scil. et typus illius, de quo pro- agnoscere mavult in 'Ain Kûrim (losue
mittifur adducam servum meum Ger-
: 15,59 LXX KapÉtx) 6 km a Jérusalem oc-
men, i. e. Messiam. Instaurari itaque cidentem versus, cuius nomen Christia-
theocratiani eo fine indicatur, ut démuni nis usitatum .S. loanncs in montanis
adducatur Messias, sacerdos summus in traditionem adhuc vigentem exprimit.
aeternuin. Quomodo losue operam de- Plura de hac quaestionc v. in Revue
derit ad cultum restituendum, scribitur bibl. I. 1892 p. 107-109 III. 1894 p. 444;
;

Esdr. 3,28 ss. ; 4,3 ; 5,2 strenue laboravit

; IV. 1895 p. 260-261.
cum Zorobabel ad aedificandum tem-
plum. In eius qiioquc posteris remansit
IOZABAD, IEZABAD. 1. lozabad
(73'Tin\ 'lei^EoouO, "IwÇaoéo), filius Somer
dignilas sacerdotii magni (Neh. 12,10.
H). seu Semarith mulieris Moabitidis, ser-
5. losue (yiU?i, 'IrjjouÉ, 'Iriaou), prin- vus loas régis luda (4 Reg. 12,21[22];
2 Par. 24,26); is cum alio servo losa-
ceps familiae de cognatione PhahatMoab
char seu Zabad conspirans regem in
(Esdr. 2,6; Neh. 7,11).
Iccto interfecit; v. lOAS 1.
6. losue (VW^ 'Iricroî",
;
'Ir;aoù) prin- ,

2. lezabad (I3,"i% 'IwaÇaSaO) Gadero-

ceps familiae sacerdotalis (Esdr. 2,36;
Neh. 7,39), ferlasse idem ac losue pon- thites (vide s. v.), pugnator Beniaminita,
qui David in Siceleg fugitive se iunxit
tifex (V. IDAIA 1).
(1 Par. 12,4).
7. losuo (î?"!y;i; 'iTjaouç, 'Irjaoù), no-
3. 4. lozabad (71"îi% 'IwÇa6ct0, 'Iwaa-
men familiae leviticae vel quorundam
principum familiae, quae ex captivitate 6a(0), duo ex principibus niillium in

rediit (Esdr. 2,40; 3,9; 8,33; Neh. 3,19; Manasse, qui ante pugnam ad montem
7,43; 8,7; 9,4.5; 12,8 Vulg. lesua; 12,24).
Gelboe Davidi se iunxerunt, cum ab
Dcscendebant filii losue, sicut etiam filii Aphcc tribus Issachar in Siceleg rediret
Cedmiel, quibuscum consociari soient, (1 Par. 12,20).
ab Odovia scu Oduia (v. ODUIA 3 et 5. lozabad (^2'n'^^ lojÇaôâô), levita

CEDMIEL). de Core, filius secundus Obcde-

filiis
8. losue (n'''tt/'% 'Isafa), unus de filiis dom, unus ex ianitoribus ad australem
Hercm qui uxores alienigenas dimittere portam templi (1 Par. 26,4. 15).
iussi sunt (Esdr. 10,31). 6. lozabad (I17in\ 'Icj^aSào) , dux
8-25 lOZAllAD, lEZAliAI). IRIS. 82<;

IHOOOO expediloruiii niilliuiii iii cxerciUi gua Gbauaau lidem terrao Cbanaan
i. e.
losaphat i-cj^is (2 Par. 17,1H). aiupleclentos. Vulgata civitas solis vo- :

7. lozahad [I^IV, 'Io)Ça6ào), levita cabitur una. Textus niassorelbicus legil

liMiipore F,/.ochiae régis (2 Par. 31,1:5). Dinn "liy quant leclionem ex bebr. ex-
8. lozahad (i::t1\ 'IwÇaÇâô), unus ex piicaut urlieni deslructionis, aUi ex arab.
piiiKi|)ilnis levilariiiii leniporo losiae urbem leonis (Leontopolini), alii ex syr.
rfj,'i.s, cuiu sollomne pasdia celebrare- urbem salulis; LXX ::6Xiî àasoéx i. o.

liir 2 Par. :{j,9). pTïn, urbs iusliliae. Sed vix dubium est,

lOZABED (12]V, 'lojîiaSdtô). 1. Le- quin leclio genuina sil DSnn i^V eafjue
vila, tiliiis adiuvans duos sacer-
losue, ex hebr. explicanda : urbs solis. Haec
dotes in appendendis argento, auro, va- autem urbs solis non intellegitur urbs
sis tenipli ex Kabylone allatis (Esdr. aliqua determinata, ut Ileliopolis, sed
8,33). sensus prophclac est in coetu illo ae- :

2. Sacerdos de filiis Phoshur, uxorem gyptiaco ([uanlumvis parvo paucaruni

alienitienani diinilU'rc iiissus (Esdr. 10, urbium non décrit eximius reiigionis ac
"
22). pietatis splendor. Knabenbaucr,
(]f.

3. Levila uxorem alienigenani diinil- Comm. iu Isai. I. p. 388-301; L. Keinh'

tere iussiis (Esdr. 10,23). Probabiliter in Tlu:'ol. Quartaiscliril't, Tûbingen LU.
idem est qui nomiualur Neh. 8,7 (LXX 1870 p. 3-31.
omitt.) inter levitas, qui silentiuni facie-
bant populo ad audicndam legem,
iii
IRIS. Post diluvium benedixit Deus
quam Esdras rocitabat et Neh. 11,10 :
Noe et liliis eius et statuit pactum suuni
unus ex principibus levitarum super cum iis, quod etiam valore debebat pro
opéra, quae erant forinsecus in domo posteris, ut scil. nequaquam ultra inter- 1
Dei, constitutus. ilcialur omnis caro aquis diluvii neque
sit deinceps diluvium dissipaus terram.
IRA (Xli!?). 1. Ira lairites sacerdos
Atque signum huius foederis pacis de-
David (2 Reg-. 20,26; LX.X 'Ipà; ô 'lapt'v). claravit esse arcum in nubibus Arcum :

Sacerdos latiore illo sensu clici videtur, meum ponam in nubibus et erit signum
quo 2 Reg-. 8,18 etiam filii David sacer- foederis inter me et inter terram; cum-
dotes vocantur. Fortasse recensendus que obduxero nubibus caelum, appare-
est inter posteros lair Manassitac (v. bit arcus meus in nubibus et recordalior
lAIR 1 De lectione Pesbitta
. Ira de : foederis mci vobiscum etc. (Gen. 9,8-16\
latliii- dixinuis s. v. lETHER 6. Illo itaque arcu, iride, foedus et promis-
2. Ira letbriles seu letbraeus (2 Rog-. sio misericordiae et gratiae declaratui-.
23,38; 1 Par. 11,40; L.XX "loaç, Ipâ L'nde in illa apparitione, qua Ezecbieii
V. lETHRAELS. prophetae Deus se foederis assertorem
de Thecua, inter
3. Ira, lilius .\cces tidelem manifestât (Ez. 1,28), tlu-onus
Gibborim davidicos (1 Par. 11,28; LXX et qui iu eo sedet, iride eiusmoiii cir-
Qp«); idem 2 Reg. 23,20 et 1 Par. 27,9 cumdatur et pariler Apoc. 4,3 tbronus
scribitur in Vulgata Hira, LXX "Ipa;, circumdatur iride, quae similis est vi-
'Oôouîaç. sion! smaragdinae. .Vngelus quoque
IRAD illil', raïûâo), lilius llenoch et Apoc. 10,1 descendit de caelo amictus
nube et iridem habens quasi capitis or-
pater Maviael (Malaleel) in genealogia namentum. —
Pulcbritudo eius laiida-
C.ainitarum i(!en. 4,18). Distingiiendus tur Eccli. 43,12 vide arcum et benedio
:

est a lared Selbita liiio Malaleel et paire

eum qui fecit illum; valde speciosus est
llenoch; de genealogia (lainitaruin cum in splendore suo; gyravit caelum in
Selbitarum comparala cl". F. de Hummc- circuitu gloriae suae; manus Excelsi
Unier, Comni. in Gen. p. 184-187.
aiieruerunt illum (bebr. manus Dei
IR HA-HERES appclialur in vali- extendil eum; cum alia lectione in mar-
ciniu \>. l'.ijlS uiia de (|uiuqii(' civilali- gino uuuuis non exl(Mulit).
: Celeriun —
bus Aegypti, (piai' eruut [«MpuMitcs lin- ex Gen. 9,1:5 ss. iiiferri net|uit arcum.
 -

827 IRIS. ISAI. 828

iridem non poluissc anlea cxsistere; quippe vilas esse uniformes, et iisdcm
nam qiiac natiiralia siint, possunt in angusliis easdem adhiberi excusationes,
signum assunii et in syniboliim irae vel quis mirelur? Isaac senescentis cali-
gratiae Dci, sicut Gen. 3,14 iii serpente gaverunt oculi. Yixit tamen usque ad
habetiir : super peclus luum gradieris. aetatem 180 annorum, sepultusque est in
sepulcro Abraham, in specu Machpela
ISAAC (,pnî?% "IcrodxijlîliusAbraliam
prope Hebron (Gen. 49,31).
cL Sarae, patei' lacob et Esau. Nomen Eral Isaac insignis patientia ac pie-
est a risu petitum, quod, ubi Isaac tate. ïypica ratio actorum Isaac a
nasciturus praedicebatur, riserint tam S. Paulo indicatur. Agar serva, mater
Abraham (Gen. 17,17) quam Sara (18, Ismaelis,et Sara libéra, mater Isaac,
12; 21,6). Acta Isaac traduntur Gen. sunt duo teslamenta vel foedera i. e.
21 ss.; 24,1-28,9; 3o,27 ss. Cf. 1 Par. eorum typi. Synagoga per Agar prae-
1,28. 34; Judith 8,23; Eccli. 44,24-27; figurata serva est cum tlliis suis, Ecclc-
Matlh. 1,2; Luc. 3,34; Act. 7,8; Rom. sia vero mater nostra per Saram prae-
9,7. 10; Gai. 4,28; Hebr. 11,9. 17 ss. ;
flgurala libéra est cum filiis suis. Nos
lac. 2,21.Natus est hic Abrahae cen- igitur liberae filii sumus, quia sicut
tenario e Sara nonagenaria pridemque Isaac non secundiun carnem, sed se-
sterili. In ipso benedicendae praenun- cundum spiritum vi promissionis ab
tiabautur omnes gentes. Petente post- Ecclesia generamur et quia hac ratione
nioduni Sara, dimisit Abraham Agar generati iterum sicut Isaac, liberae
ancillam cum filio Ismaele, ne hic de- iilius, a servae filiis persecutionem
niortuo Abraham primogeniti iura sibi sustinemus et cum eo ius ad hcredita-
vindicaret. lubente posthaec Deo, ut tem possidomus. Cf. Gai. 4,22-31 et
Abraham filium Isaac tamdiu expetilum Cornely ad h. 1. —
Typicam ralionem
tamque ardenter amatum immolaret, sacriticii Isaac indicat S. Paulus Hebr.
neque Abraham neque Isaac divino 11,19 celebrans fidem Abraham, qui
mandato repugnabant. El Isaac quidem filium suum Isaac et in parabolam (èv

factus est typus Christi sponte pro pec- r.7.pa.Solyl) accepit.

calis mundi altare crucis subeuntis; ISAAR. 1. Isaar ("inï^, 'laaaâp,
angélus vero Abrahamum, ne filium
laaap), levita, filius Caath lUii I>evi et
destricto gladio interimeret, cohibuit
pater Core (Ex. 6,18. 21; Num. 3,19;
prioresque promissiones rursum confir-
16,1 1 Par. 6,2. 18. 38; hebr. o,28; 6,3.
mavit. Quadraginta annos natus Isaac ;

uxorem duxit non Chananacam, sed 23; quoad 6,22[7] v. AMINADAB 2;

1 Par. 23,12). Ab eo descendit familia
Rebeccam filiam Rathuclis filii Nachor.
Isaaritarum (Num. 3,27; 1 Par. 26, 23.
Rebocca primum slerilis elapsis viginti
29), quorum princeps tempore Davidis
annis peperit geminos, quorum prior
erat Salemoth (1 Par. 24,22; Vulg.
egressus est Esau, postcrior lacob. Ille
Isaari). VulgaLa scribitNum. 3,19 lesaar
patri carior factus est venator, hic ma-
et 3,27 lesaaritae.
tris deliciae vitam egit pastoris. Isaac
intérim, quod pater eius fecerat, per
2. Isaar (ini'i, Qeri inïl cum \>a\v

varios Chanaanitidis tractus grèges cir- copulativo; Sxdp), fiIius Assur patris
cumducebat, vitam agebat compara Thecuae ex Halaa uxore (1 Par. 4,7).
lione tam Abrahae quam lacob quietam ISAARI v. IS.AAR 1.
et aequalem. Praeter aliquas pastorum
rixas pactumque cum Abimelech regc
ISAI ("lUJ'î, 'lecraaî; unde in Vulgata

Gcrarae initum vix quidquam ea habet quoque lesse Ps. 71,20 ; Eccli. 4o,31 ; Is.

narratu dignum. Uxorem inter Gerari-
tas, uti Abraham Saram apud Aegyplios,
sororem esse praetcndil. Neque tamen
ex his concludere fas est aut totam nai^-
rationem esse tlctam, aut mutato no-
mine bis eadcm narrari. Pastorum
11,1. 10;Matth. l,o; Luc. 3,32: Act. 13,
12; Rom. lo,12), pater Davidis exBethle-
hem. Genus eius rccensetur RuLh 4,18
et refertur ad Phares lilium luda; pro-
sapia erat nobilis, cum in ea enurae-
renlur Nahasson, qui tempore Moysis
820 ISAI. ISAIAS. 830

fiai priQccps liihiis liida iNiiiii. 1,7; llliiis isai (1 Het:. 2:i,7; 2 He-. 2U,1;
7,12) et Booz. Eiiis lilii recenseiiliir 3 Wûix. 12,16; 2 Par. 10,16); qiiare eliani
4 Reg. 16,6 ss. 1 Par. 2,13. IVnipore
;
radix lessc (Is. 11,1; ti-nncns lesseï dc-
Saulis fainilia Isai lamoii non intcr pti- claral, Mcssiain oriundum esse ex con-
niarias ivpiitabatnr; nani David se vo- dilioiic lininili. — In tabella adiecta
cal viriiin paiipereni cl lonucin 1 l\e^. nncinis v. i;-. [Kaiiab] vel [Roboani] in-
18,23 ol ipso David non sine conlemptii dicalur noincn coniiijiis.

(piodam apptdlalur ait invidis et iniinicis

TABELLA GENEALOGICA FAMILIAE lESSE

Salnion (seu Sa inia) Eliinelocb
[Uahab] [Noeniij
1
A ^
1 r

1. 2.

Booz Mahalon Chelon

•
[Rulh] [lUilh] [Orpha]

Obed
I

Naas (?) Isai (sen lesse)

l. 2. 1. 2. 3. *. 5. G. 7.

Sarvia Abii;ail Eliab Abinadab Sannna Nalhanacl Raddai Asom David

[lether] (seu Eliu?) (scu Samaa)

1. Abisai I
1. 2.

2. loab Amasa lonathan lonadab

3. Asael Abihail
[Roboam rex]

/
A ^

"1.
2. 3.

lebus Somorias Zoom

ISAIAS nny^«;% niytt'\ Lxx pie- 15,3. 34; 2 Par. 26.2 ss. ; 27,2 ss.l

rnmqiie HcraîaO. 1. Filins Amos, prae- corrnplionem morum longo lateque ser-
psi.sse iam rcprehensionibus Osée et
clarissimiisprophetarum in diobnsOziae
(Azariae), loalhan, Acbaz, Ezcchiae re- Amos prophetarum panditur (Os. 4,15;
gnm luda (quos vide). Ad munus pro- Am. 2,4 etc.) et Isaias in visione illa

pholicum vocatns esse vi(bHui- nKinio anno ultimo Oziae habita omnem rogni
Oziao régis anno, insifjni illa Uieopbania gloriani cernit rninae tiaditani : arbore
quani 6,1 doscribil et cuiiis mentioneni llorente succisa non ronianet nisi trnn-

quoque l'acit loannos evangelista 12,41. cns, ex (pio qnasi seniine sancto instau-
Cum in illa an^ndos aiidircl clamantes : atque ex tempore
ratio oriatur (6,10-13) ,

Sanctiis, sanctus..., sollcmnc est apud loalhan pi-ophela apparatnm bollicuiii.

eum lahwo appellari Sanctmn Israël, majjfnilici'nliam at>dilicioriim, Inxuin,
qnod nomen ci in libro Isaiae 27 vicibiis coiTuplioMt'in i)rin(ipnm, iinpit'taltMu

inditnr 13 in parte priore, 14 in altéra).

( mnilis fxajiitat (2-3). Poenae iinpietatis
Kejribns Ozia et loalhan regni condilio et idoiolatriae qiias annunliavorat dc-
qiiidem prospéra erat (cf. 4 Rep'. 14,22; volvi coeplae sunt versus finein re^iii
831 ISAIAS. ISAIAS. 832

loathan (4 Reg. lo,37) et praesertim pulumque doceat de invasione Assyrio-

teniporo Achaz régis impii, quo boUo rum fide etspedivinasuperanda, iterum
syro-ephraimitico magnae clades alla- iudicio et cladiilli particulari subiungit

lae suât in regnum iudaicum. Achaz promissionemsalutis messianae (34. 33).

enim openi divinam oblatam sprevit et
ad ïheglathphalasar regeni Assyriorum
auxiliuin petiturus confugit, qui quidem
hostes regni iudaici compescuit, at re-
gnum quoque iudaicum tributis impo-
sitisamixit(2 Par. 28,20; 7,17 etc.).
cf. ïs.
Frustra conabatur propheta eum insigni
auxilio divino promisse a foedere illo fa-
tali prohibere, in poenam ei annuntiat et
regiae domus ruinam —
Messias enim,
(
praeclarissima stirpis davidicae soboJes,
in terra Israël, in pauperlale adolescit
Is. 7,14-16) et summampopuli miseriam
et terrac vastationem (Is. 7,17 ss.). Me-
liore successu propheta utebatur apud
Ezechiam regem pium, qui populi mores
ad veram pietatem et integritatem re-
ducere studebat (4 Reg. 18,4; 2 Par. 29,
4 etc.). Ipse rex, monitis vatis obsecu-
tus, in difficillima regni conditione, cum
propter imminentem Scnnacherib régis
Assyriorum invasionem primores pleri-
que ac principes foedus aegyptiacum et
siiaderent et appelèrent, horum suasio-
nes reiecit, minas Assyriorum sprevit et
divinis fretus promissis urbem regio-
nemque vidit e maxima calamitate ere-
ptam (Is. 28-33; 36-37).
Liber Isaiae in duas partes maiores
solet dividi. Priore continentur oracula
quae res gestas tempore loathan, Achaz,
Ezechiae spectant (1-37); altéra parte,
quae de exsilio babylonico, de libera-
tione ex exsilio et de liberatione et in-
stauratione messiana agunl (40-66);
praemittitur narratio de occasione qua
vates exsilium babylonicum praedixit
(38. 39). Quod in visione inaugurali ei
Dein quod in priore parte saepius in-
nuerat facta abductione populi theocra-
liaeque destruclione (1,30. 31; o,5; 6,
11-13 etc.) fore instaurationem messia-
nam (2,2; 4,2; 6,13; 9,6; 11,1 etc.), id
in altéra libri parte videmus copiose ex-
plicatum. Descripta enim liberatione ex
exsilio et reditu in Palaestinam indicato
se convertit ad liberationem alteram
spiritualem (42,1-12) eiusque opus (49,
50. 53 ss.) etgloriam ac bona instaura-
tionismessianae (60 ss.j.
Nostro tempore multum discutitur
quaestio de auctore partis alterius. Hic
unum solum adnotasse sufficiat contra
sententiam adeo hodie pervulgatam,
partem eam tandem in fine exsilii baby-
lonici esse conscriptam. Oracula enim
de Cyro, eius victoriis, de liberatione
ab ipso concedenda ita proponuntur, ut
conceptis verbis asseratur annuntiatio-
nem factam esse diu antequam rei prae-
dictae germina vcl indicia adfuerint vel
adfore cognosci polucrit; ad eam prae-
dictionem diu ante eventum factam pro-
vocatur tamquani ad argumentum quo
probetur lahwe esse verum Deum, dum
unquam
idola nihil taie praestarc po-
tuerint. Atque talis pro lahwe argu-
mentatio septies cum emphasi repetitur
(41,21-29; 43,9. 12; 45,21; 46,9; 48,5.
16). lam talis loquendi et arguendi mo-
dus eo tempore, quo Cyrus iam partis
victoriis imperio babylonico immineret,
esset plane absurdus et blasphemus.
Vates maxima indignationc invehitur in
fraudes praestigiatorum iam quomodo
;

ostensum est, id in oraculis accuratius fingi potest eum eadem fraude velle di-
per singula prosequitur; ex ca quippe vinitatem lahwe aliis persuadere? Immo
visione derivatur norma illa in prologo
neque concipi potest eum potuisse, etsi
statuta Sion in iudicio redimetur, quae
:
voluissel, eiusmodi fraudem commit-
norma, uti ad Israël, ita demum ad or- tere. Nam qua fronte potuisset in fine
bem universum applicatur. Ostendit exsilii oracula haec aliis proponere tam-
enim, quomodo iudicio divino omnis quam ab antiquo tempore praedicta?
pompa et fastus et superbia deiiciatur nonne et se et Deum tamquam dece-
oporteat, ut salus exsurgat messiana; ptorem et mendacem aperte professus
idque exsequitur pro Israël (2-12) et esset? nonne aequales eum risui et con-
pro reliquis quoque gentibus (13-27), et lemptui habuissent quippe qui valicinia
cum a cap. 28 et deinceps regem po- nemini antea cognita, a se recenter
LEXICON BIBIICUM. 27
 833 ISAIAS. ISHOSETll. h:u

l'ilita lamqiiaiii iaiu diultim a \)cn dala polius Aelam (v. AEI.AM 4), |)rinceps, (jui
vcndL'ro vfllel".' ciun 70 viris Esdi'a duce ex captivitate
Dii'oiuli yeiiiis Isaiac ('.xiniiimi ossc rediit (Esdr. 8,7; cod. H 'loasiâ).
minitiiic l'iiain oo priiicipein csso inlcr 4. l.evila de stirpe Merari, i|ui Esdra
propliolas oinnes t'aloiiliir. Intof alla duce ex caplivilate rediit (Ksdr. 8,10;
îioc iiuliciuin IVrl Lowth (l)t' sacra poesi
llt'lii'. praclect. 21) : < ulcin clo-Jians et 5. Itenianiinila, incola lerusalem post
suMiiiiis, ornaUis et j^ravis, mm
uber- instaurationem (Neli. 11,7; 'Uslx, 'ha-
tale el copia, liim \i cl pondcro mirabi- a3(a).
lis ». Qiiam laudcin ci, vili roccnliorcs, Idem nomen bebi'. gerunt, qui in
ita vetcres quoque abiindc tribiicbanl Vulgata scribunlur lESEIAS el lESAlA.
(cf. Cornely, Introd. II. 2 p. 300; Kna-
ISARI (ni*!)."!, 'lHa5pe(), princeps
bcnbauer, Comm. iiils. I. p. 10}. F'raclcr
librum qiiem habemus rcs gostas Oziao quartae classis cantorum teinpore l)a-
coiiscripsit, iili 2 Par. 20,22 explicite vidis (1 Par. 25,11). Idem appellatur

narratur. Eiim ipioqiie bistoi'iam Eze- 1 Par. 25,3 Sori (nï, -wpO, nnus de
cliiac régis litleris consignasse aliqiii ex fiiiis Idilbun.
2 Par. 32,32 collegeriint al ibi dicitur :

res Ezecbiae et bénéficia acce[)la scripta

ISBAAL i2N'2li;', 'UcoaâX, ajjud

esse in vis^one Isaiae, qui est titnlns libri Swete H TsÀSa, A 'laoaâX), sacerdos, cui
eiiisprophelici; quare nullus aliiis liber décima quarla sors in ministerio Domini
ea locutione indicari videlur. a Davide designata est (1 Par. 24,13).
Eum vixisse iisquc ad tempera Ma- ISBOSETH inur2-C\S', 'IîSooOe)
nasse régis et ab eo cnideli mortis gé-
nère esse interemptiim i. e. serratum, 2 Reg. 2,8-4,12 idem eSt, qui 1 Par. 8,

leste S. Hieronymo est apud ludaeos 33; 9,39 nominatur Esbaal (SînUN,
certissima traditio, « iinde et nostrornm 'AaaSaX) i. c. virBaal, filius quartus
plurimi illiid quod de passione sancto- régis Saul, uti videlur (cf. 1 Reg. 14,49)
rum in epistula ad Hebraeos legitur nalu mininuis, qui non interfuit exiliali
serrati siutt (11,37) ad Isaiae referunt in inonle Gelboc proeiio (1 Reg. 31,2;
passionem » qiios locos vide apud Cor- 1 Par. 10,2) aut certe fuga ex illo se
nely 1. c. p. 310 et apud Knabcnbauer proinpuit. Nomini idoli Sys pie substi-
1. c. p. 9.
tula est vox nt^a « ignominia », itaque
Laudes eius ipsis s. litteris celebran-
tur Isaias propbela magnus et fidelis
:
Esbaal factus est Isbosetb, similiter
in conspectu Dei... spiritu magno vidit atque Meribbaal (1 Par. 8,34; 9,40)
ulf ima et consolatus est lugentes in Sion factus est Miphibosetb (2 Reg'. 4,4).
;

usque in sempiternum ostendit l'ului-a Esbaal igitur quadragenarius post mor-

et abscondita antequamevenirent (Eccli. tem Saul ab Abner, principe exercilus,
48,2i)-28). Et inler eius laudes baud renunliatus est rex in Mabanaim trans
ultimo loco référendum est, quod adeo lordanem supei- Boniamin omnesque
fréquenter ab ipso Cbristo et in scriptis tribus septemtrionales et orientales. De
aposlolorum ad eius librum alhidilur; belle,quod lum actum est inler Abner
et v. ABNER. Aegre tulil Esbaal.
David
nam, uti recte notai (t Lapide, in iNovo
Testamcnlo saepius cilatur el auditur quod Abner rem babuerit eum Resplia,
quam céleri proplietae omnes simul quae fueral concubina Saul: Abner vero,
iuncli; abiue fere cenlies in libris Novi reprcliensionem indigne ferens, pacem
Teslamenti vel apeiie vol tacite ad eum eum David ((uaerebat. llic tamipiam pri-
remitlimur. niain pacis condilionem ab Esbaal re-
I. KNABENBAUEH. peliil uxorem suam Mirbol, tpuim per
iniuriam Saul allei-i viro concesserat.
2. Isaias, filius ilalialiiae (1 Par. 20, C.elei'um aclionem de pace abruperunt
2o) V. lESlAS 4. n(>x ciun xVbneri a loab pati-ata. luni
3. Filius Allialiac de liliis .\lani \o[ ipsius Isbosetb per duos suaiuni par-
835 ISBOSETH. ISRAËL. 836

lium homines effecta. Fiieratisrex bien- 18 enarratur. Vîxit ad aetatem 137 an-
uis, vir imbecillcae indolis, quo niortuo norum. Cf. Gen. 16; 17,18. 20. 23. 26;
brevi David ab omnibus rex agnitus est. 21,9-21; 25,9; 1 Par. 1,28 ss.
2. Filius Nathaniae, Elisama, de
ISCARIOTES( 'laxapiwxriç, 'la/.aptojô), filii

cog-nomen ludae (v. lUDAS 8) proditoris stirpe regia ludaeorum, unus eorum qui
(Matth. 10,4; 26,14; Marc. 3,19; 14,10.
contra Nabuchodonosor dimicaverant,
43; Luc. 6,16; 22,3; loan. 6,72; 12,4;
sed postea Godoliae, eius in ludaea prae-
13,2. 26; 14,22) i. e. nlnp tI?iN vir = fecto, se iunxerant. Incitatus a Baalis,
rege Ammonitarum, très mcnses post
Carioth, oriundus ex Cariotb urbe in
destructam lerusalem Godoliam Masphae
meridie (Negeb) luda (los. 15,25 et v.
dolointeremit cum ludaeis et Chaldaeis,
CARIOÏH 1). Confirniatur haec explica- qui cum ipso erant; secundo die post
tio eo, quod loan. 6,71 in cod. x* et in octoginta viros dr Sichem, Silo et Sa-
aliquibus minusculis codicibus scribitur
maria, qui religionis causa adventabant,
aKo xaputoTou, quac cadem forma rcperi-
trucidavit. Persequentibus iis, qui Go-
tur in codice Bezae (cantabrigiensi D doliae adhaeserant, fugit ad Ammonitas.
saeculi 6.) ad loan. 12,4; 13,2. 26; 14,
Cf. 4 Reg. 25,23. 25; 1er. 40 ss.
22. Sicut igitur apud LXX2 Reg. 10,6. 8
3. Filius Asel de stirpe lonathae filii
ex dictione 2i"i2 •ki''\S* i. e. viri (ex) Tob Saul (l.Par. 8,38; 9,44).
orlum est ISTOB), ita apud
'Ii-ziîiQ (v. 4. Pater Zabadiae ducis in domo luda
Graecos dicitur Iscariotes pro Cariothes. tempore losaphat régis (2 Par. 19,11).
Etiam in codicibus versionis Italae le- 5. Filius lohanan, unus e centurioni-
gitur quandoque carioth, scarioth,
: bus, quos adscivit loiada pontifex, ut
scariothes; cf. Knabenbauer ad Matth. Athaliac tyrannidem convelleret (2 Par.
10,4, qui alias quoque oxplicaliones 23,1).
commémorât ac réfutât. 6. Sacerdos e familia Pheshur (Phas-
ISHHOD (lin^TiN, 'Icroûô), iilius Ma- sur) ; duxerat is uxorem alienigenam
(Esdr. 10,22).
chir ex Molecheth (Vulgata regina) ge-
:

nitus (1 Par. 7,18); sed Vulgata eius ISMAELITAE, ISMAHELITAE

nomen reddit : Viruni décorum. (D'iSKynUJi, 'lajxariXîTat), Gen. 25,13-15

ISH SECHEL (S^iz; ur\S* i.e. virin- rccensentur duodecim tribus ab Ismaele
derivatae Nabaioth, Cedar, Adbeel,
:

tellegentiae, LXXdtvrjp aaytiv), unus ex le-

Mabsam, Masma, Duma, Massa, Iladar,
quos Esdras abAhava fluvio secum
vitis,
ïhema, lethur, Naphis, Cedma (v. s.vv.),
in lerusalem adduxit (Esdr. 8,18); in
qui scribuntur incoluisse ab Hevila
Vulgata eius nomen redditur vir do- :

usque admurum, qui Delta aegyptiacum

clissimus.
défendit Asiam versus. Ismaelis posteri
iSMAEL, iSMAHEL (S^îraur'^ i.e. credendi sunt aliis tribubus, quae per
Deus exaudit; 'la-j.a7]X). desertum negotiationem et rapinas
1. Filius Abrahae, quem 89 annos nato exercebant, plurimiim esse permixti;
peperit Agar, anciila Sarae, Aegyptia. unde iidem Madianitae audiunt, qui et
Ita quippe Sara fide infirmior et natura Ismaelitae Gen. 37,25. 28. 36; 39,1 lud. ;

sterilis putavit semen promissum esse 8,3. 24. Cf. ludith 2,13. Componuntur
procurandum. Tredecim annorum puer cum Idumaeis Ps. 82 [83], 7. Cf. etiam
cum universa domo Abrahae circumci- Gen. 28,9; 36,3; 1 Par. 2,17; 27,30. Is-
ditur. Et Ismaeli quidem numerosa maelitas se esse gloriantur Arabes, at
postcritas promitlitur, pactum vero et certe non omnes ab co derivantur.
promissiones messianicae tiiio a Sara ISMIEL (SkOIU^i, 'Ici[j.a7ÎX), unus BX
generando reservantur. Ablactato Isaac
tredecim principibus cognationum Si-
eiicitur Agar cum Ismaele. Quos angé-
meon, tempore Ezechiae régis
qui
lus in deserto confortât. Habitavit Ismael
uxorem pascua Gador occuparunt (1. Par. 4,36).
in deserto Pharan duxitquo
aegyptiam. Eius posteritas Gen. 25,12- ISRAËL (Sx^tJ^ 'lapa-/)).). 1. No-
837 ISRAËL. ISRAËL. 838

men Israël, quod lacob indiluin est al» solet (cf. 3 Rcg. 12, 1 ss.). Quae sepa-
an^^'elo (Os. 12,3. 4\ qui ail vadiirn iaboc ratio (|Uo redderetur tirmior, leroboam
00 kulabatur. (Aun lacob siiperari
ciiiii duo erexil sancluaria in Hetliel et Dan,
non possot et angelo dioenli dirnitte : «< in quibus imagine vituloiiim, uli olim

nie » rcspondisscl « non diniitlan» le

: in deserlo, numen colebatur; praelerea
nisi bonedixoris mihi », angélus nomen sacerdolos constituit de plèbe, fecil
eius in postcrura fore Israël ait, quia fana in excelsis, inslituit soUemnitatem
pugnasticum Dco (dmSn dî? nnù? i:); mense octavo (3 Ueg. 12,26 ss.). Sacer-
dotes aaronitici et levitac ditione novi
quo nomine indicatur lacob maximo
regni relicta in regnum luda migrarunt
desidcrio bcnediclionein Dei efflagitasse
et etiam de populo non deerant (jui in
eaintiuo quasi ab invilo inipolrasse nec
lerusalem ascenderent Dominum adora-
dillicultatibus niolesliisque obicctis ani-
turi (2 Par. 11,13-16). Quae tamen sepa-
nium despondisse. Talis itaque animus
regno Israël non erat saluti. Deus
ratio
qui fortis est cum Deo (Vulg. Gen. 38,28
enim elegerat David eiusque domum
contra Deum) et vehementi studio bona
(2 Reg. 7,14), elegerat lerusalem, ut ibi
Dei sibi acquirere adnititur neque
sanctuarium exsisteret (cf. 3 Reg. 9,3) ;

obstaculis frangitur, eo nomine decla-

quare qui recedebant a domo David,
ratur. Quare ab ea significatione non etiam a foedere et regno Dei recede-
abesl bellator Dei, neque quod alii in-
bant. Atque regnum Israël fere continuo
lerprelari malunt Deus régnât nam
: ;
in peiore erat conditione quam regnum
ut Deus vere regnet et doniinetur in
luda. In eo enim multo magis idolo-
homine,homo forti aniino Deo adhaerere latria et vitia eiconiuncta grassaban-
débet; vel potius tum : demum Deus rê-
tur, contra quae prophetae, uti Elias,
vera in terris regnare dicitiir, si totum
Eliseus, Osée, Amos pugnabant quidem,
hominis studiura ad Deum dirigitur.
verum haud multum proficiebant. Prae-
Nomen vero hoc patriarchae inditum terea regnum hoc crebris agitabatur
est, utsit in monumentum et exeniplum seditionibus; ita iam Baasa insidias
posteris, qui scil. exemplo patris discant struxit Nadab filio leroboam eumque
forticonatu bénéficia Dei sibi acquirere, inlerfecit et omnem domum leroboam
et ipsa nominis memoria edoceantur
percussit et delevit (3 Reg. 15,27) et
quanta constantia et fortitudine et pa-
contra filium Baasa Ela rcbellavit Zam-
triarcha egerit et sibi agendum sit, ut
bri eumque occidit et omnem eius
bona regni Dei percipere mereantur. domum delevit; verum Zambri bello
Quae nominis Israël ad posteros habi- oppressus mox succendit se cum domo
tude innuitur Gen. 35,10. 11. Hac nomi- regia et regnum divisum est per aliquod
nis impositione facta et lacob
eo ap- tempus in partes duas (3 Reg. 16,16-23).
pellalur 35,21 (hebr.); 37,3. 13; 43,6.8 Domus Achab, idololatria et iniustitiis
(hebr.). H; 45,28 (hebr.) etc. et posteri facinorosa deleta est a lehu (4 Reg. 9,
eius vel filii Israël vel Israël vocantur. 23 ss.^; domus lehu quoque in quarta
Ex nominis occasione et significatione generalione, in Zacharia rege percussa
conscquitur nomen hoc referri ad ho- est a Sellum (4 Reg. 15,10), Sellum in-
norcni, et eo designatur populus a Deo terfectus a Manahem; contra filium
clectus, in quo D(>us regnum suum con- Manahem, Phaceiam, coniuravit Phacee,
stituit; quare iuremerito apostolus contra Phacee coniuravit Osée (4 Reg.
Chrislifideles nuncupat Israël Dei (Gai. i:),14. 25. 30).
6,6). Praeter bella haec interna ab externis
2. Regnum Israël. Artiore signifi- quo(iue hostibus regnum Israël impete-
catione Israël dicilur lemporc regum de batur. Ab initio regni pugna erat inter
regno septemtrionali decem tribuum, luda et Israël: fuilbellum inter Roboam
quae posl morlem Salomonis se sepa- et leroboam cunctis diebus; bellum
rarunt a domo David et duce leroboam erat inter .\sa et Raasa regem Israël
regnum distinctum a regno luda consti- (3Reg. 14,30; 15,6. 16. 32). Dein Israël
tucruni, quod rogiuim Israël vocari oppugnabalur a Syris, contra quos
839 ISRAËL. ISSACQAR. 840

Baasa, Achab, loram, lehu, loachaz, 1. Issachar filius nonus lacob patriar-
II. dimicabant (3 Weg.
loas, leroboani chae et quintus ex Lia genitus (Gen.
15,20; 20,21 ss.; 4 Reg-. 6,8 ss.; 10,32; 30,17.18). Tempore descensus in Aegy-
13,3. 2o; 14,28). Uli ex nionumentis as- ptumquattuorfiliiei adscribuntur Thola,
syriacis didicimns, Achab devictus est Phua, lasub, Semran, a quibus descen-
a Salnianassar II. in pugna apud Kar- dunt familiaeTholaitarum, Phuaitarum,
kar; eidetn régi lehu sol vit tributum. lasubitarum, Semranitarum (Gen. 46,
Etiam ciim Philisthaeis et Moabitis 13; Num. 26,23. 24; 1 Par. 7,1).
bella gerebantur (cf. 3 Reg. 15,27; 16,
nominis Issachar con-
Interpretatio
15; 4 Reg. 3,7 ss.). Démuni regnum tinetur verbis Liae Gen. 30,18: Dédit
Israël multuin afflictum est ab Assyriis
Deus mercedem mihi (iiDiz? mercedem
(4 Reg. 15,20), oppida capta, incolae
abducti (15,29), donec regnum ab iis meam), quia dedi ancillam meam
est destructum (4 Reg. 17,4 ss.); « iratus (Zelpham) viro meo appellavitque no-
est Dominus vehementer Israeli et men eius Issachar [Kethib secundum
abstulit eos a conspectu suo » (17,18). pronuntiationem Eliae Levitae "iDiiriy

Cur autem sacer auctor

abiecti sint, ortum ex IDU; XJi = est merces). Aliam
pluribus prosequitur 4 Reg. 17,7-22:
interpretationem innuit Qeri perpetuum
scelera regni huius Ezechiel graviter
quod efferri iubent iDÙi i. e. qui data
perstringit sub nomine Oolla 23,5-10
et varia quoque reprehendunt Osée et mercede emptus seu acquisitus est, quo
Amos. alluditur ad priora verba Liae 30,16 :

Urbs regia primo crat Sichem, in qua Ad me intrabis (lacob), quia mercede
leroboam habitavit (3Reg. 12,25), deinde conduxi te pro mandragoris filii raei.

Thersa a leroboam I. usque ad Amri CL Gesenius, Thesaur. p. 1331.— Inter

(3 Reg. 14,17; 15,21. 23; 16,6. 8. 9. 15. locos Genesis a Ben-Asher et Ben-
17); Amri ibi regnavit sex annis (3 Naftali diverse punctis signatos afîert
Reg. 16,23), dein exstruxit Samariam; Seligm. Baer (Liber Genesis, 1869 p. 84)
Achab saepius versabatur in lezrahel etiam 30,18 Ben-Naftali : l^^'^i et
(3 Reg. 18,45; 21,1 ss.), ubi lezabel
adnotat « Ex utriusque sententia pro-
:

quoque periit (4 Reg. 9,30). Conditio

nuntiandum iDiyiyi, sed inter se dissi-
regni labilis, uti crebris regum caedibus
significatur, ita ipsa quoque mutatione dent eo, quod haec lectio secundum
urbis regiae innuitur. Corruit tandem Ben-Asher Qeri quod dicitur perpetuum
anno 722 a Chr. abductis Israelilis in
;
est. Sunt vero qui Ben-Naftali I3iyùri
terram Assyriorum homines deBabylone, (affert praemium) sicut Mosen ben-Mocha
Cutha, Avah, Emath, Sepharvaim in 12il7ttji legisse putent. At certe de Ben-
civitatibus Samariae coliocati sunt
Naftali falluntur ».
(4 Reg. 17,24; cf. Esdr. 4,10). Ceterum
singula vide sub nominibus regum :
2. Issachar tribus Israël. Sors tribus
leroboam, Nadab, Baasa, Ela, Zambri, Issachar describitur los. 19,17-23, quam
Amri, Achab, Ochozias, loram, lehu, fmium descriptionem F. de Hummelamr
loachaz, loas, leroboam IL, Zacharias, (Comm. in los. p. 424) his verbis expo-
Sellum,Manahem,Phaceia, Phacee,Osee, nit « De Issachar nonnisi fragmenta
:

et vide de ratione temporis s. v. CHRO- supersunt. Annuntiatur v. 17. 18» de-

NOLOGIA IL 1 in vol. I. col. 900-909. Re- scriptio termini. Sequitur vero v. 18**-
gnum Israël quandoque nominatur a 21 non descriptio termini, sed elenchus
tribu potentissima Ephraim (vide s. v.). aliquis urbium cuiusdamprovinciac, sua
carens summa. Quem excipiunt frag-
ISREELA v. ASARELA. menta duo descriptionis termini. Sequi-
ISSACHAR C^j^T'ù'i, Qeri perpe- tur summa urbium provinciae cuiusdam
atque v. 23 consueta clausula » scil.
tuum "iDuri; 'laaâ/^ap, Flav. losephus :
« Haec est possessio filiorum Issachar
'I(J5a)(^dtpr;ç, 'Iaa/^p7)ç, et (tribus) 'laayapîç. per cognationes suas, urbes et viculi
841 ISSACIIAR. ISSACIIAR. 842

(Minim ». Possiinl lumen lermiiii Issu- ossis) accubans iiUer lerminos; vidit
char uliquultMUis (lolinoari parlim ex rciiuiem quod essct bona et terram quod
ipso tcxlii I '.M 7-23 purlim c\ descri- optima (den. 49,14. 15) et iterum Moy-
ptionibus aliai-iim lribiuiinconlij?iiuriini. ses : Lactare Issachar in labernaculis
Occiilenlotn tribus Issacbur ultinguiit luis (Deut. 33,18). Ilisce iam indoles
Asor ol Manasso, moridiem Maiiasse, agrestis Issacharitarum salis innuitur;
orleulein lordanis, septeinlrionoin Zu- erant ruricolac. Diviliis cliam ad mer-
biilou et Nophlliali (i. c. pagiis coininu- caturam adducebanlur (neut. 33,19). Ex
latoriiis NopliHialilis fonoossus intor ca aulem indolc simul viluperium in-
niontem Thabor, lordunom ol laciim Ti- tcUegilur, quod lacob morilurus de Is-
boriudis, v. M<:iMITIlAIJ 2 cl cf. lubiiluni sachar addit Et supposuit humorum
:

geogr. Chanauii Iribulim descriptu, vol. suum ad portandum factusque est Iri-
I. col. 828-9). Ex Deut. 33, d8. 19 aulem butis servions (Gen. 49,13) i. e. luxuria
inferri neqiiil Issucharilas Ipsum marc terrae contenti iugum Chananaeorum
(Mediterranoum vel ïibcriadis) altigissc; non excutiunt. Verum aliam interpre-
dicunlur enim al'tluentiam marium su- talionem Gen. 49,15 proponit E. Seydl
gcro, qui in litore vcl cliam haud procul (Kalholik LXXX. 1900 II. p. 347) Issa-
a lilore incolentes mercibus mari ad- charilas fuisse conduclores mercium in
veolis dilanlur (cf. F. de Hummelauer, via maris vehcndarum.
Comm. in Deul. p. 554). Historia tribus Issachar paucis absol-
Flavius losephus (Anl. V. 1,22) longi- vitur. Princeps tribus anno secundo
ludinis lerminum iudicat Carmelum egressionis ex Aegypto erat Nathanacl
montcm et lordanem, laliludinis autem filius Suar (Num. 1,8). Apud montem
Itabyrium monlem
(Thabor); lerminum Sinai de Issachar numerabantur 54 400
Issachar moridionalem ex loscpho vix viri bello apti (1,28. 29), postea in cam-
discere polerimus, quoniam 1. c. statuit pestribus Moab 04 300, qui uunierus a
Ephraim usquc ad campuni magnum solis tribubus luda et Dan supcrabatur
(planitiem Esdrelon?) cxtcndi (v. (26,25; cf. 26,22. 43). In castris Issa-
EPHRAliM Comprehendebat igitur
2). char cum luda et Zabulon ad orien-
Issachar magnam partem planitiei tem labernaculi erat (2,5); eaedem tri-
Esdrelon, descensummeridionalem mon- bus in ordine itineris primo loco pro-
tis Thabor, Hermon minorcm, montes liciscebantur (10,13-16). Oblaliones
Gelboe. Urbcs Issachar recensentur se- Nathanael principis Issachar in dedica-
decim cum viculis suis (los. 19,22), qui- tionem altaris factae simt die secundo
bus addenda est Dabereth ex cutalogo statim post oblationes luda primo die
quattuor urbium leviticarum Issachar factas (7,18-23). Inter duodecim explo-
(les. 21,28. 29; 1 Par. 0,72). Praeterea ratores a Moyse in terram Chanaau
intra fines Issachar eranl aliquae urbes misses de tribu Issachar erat Igal filius
manassaeae Bcfhsan, leblaam, Eudor
: loseph ^13,8), inter viros ad terram pro-
(sed V. EiNDOR), Thenac, Mageddo (los. missam sorte dividendam clectos Phal-
17,11; lud. 1,27; Par. 7,29).
1 tiel filius Ozan (34,26). Post ingressum
Ferlilitas territorii Issachar crat ho- in terram promissam Issachar cum Si-
diequc est maxima. Occidentem versus mcon, Levi, luda, loseph (Ephraim cl
ub urbc lezrael extendilur planities Manasse), Beniamiu benedictionem in
Esdrelon, cuius ipsum nomen lezrael monte Garizim pronuntiavit (los. 8,33.
(i. e. Deus sévit) semenlem Hei bene- 34), ut Moyses mautlaveral (Deul. 27,12\
dictionibus aflluentem intlicat; ab eadeni Ab hoc tempore coniunclio Issachar
urbc orientem versus altoi'u vullis pu- cum luda cessât exccptis duabiis occa-
tescebal in campum magnum Scylhopo- siouibus iidVa notandis), cum Iribu vi-
lis (Bethsan), ([ui ob l'ertilitalem suam cina Zabulon perdurai.
rabbinis auditibal oslium paradisi (v. Sine tlubio Issacharilis cerlamina sub-
BETHSAN). Ad hanc territorii ferlililu- (Muula erant cum Chananaco. Mirum
lom alludunt lacob in bcnediclionc (luidem quod inter tribus,
viileri potcsl,
sua Issachar asinus fortis (hebr-. asinus
: quac (Ihananacum non deleverunt, Is-
 843 ISSACUAR. ITALICA. 844

sachai' non rccensetur (lud. 1,19-36); Zcchri, tempore losaphat régis Domino
altanien Belhsan,
urhes manassaeae consecralus cum 200
000 virorum for-
leblaani, Thenac, Magedclo, ex quibus lium (2 Par. 17,16; cf. Ps.-Hieron.
Chananaeus nonest e.xpulsus (Iiid. 1,27), Quaest. hebr. in h. 1.). Issacharitae erant
sitae erant intra fines Issachar coepiLquc Baasa eiusque h lins Ela reges Israël (3
Chananaeus habitare in terra illa (hebr., Reg. 15,27; 16,8). Eiusdem tribus fuisse
LXX, Syr., Chald.). Huius regionis subi- creditur Eliseus pi^opheta, cuius patria
gendae specialis erat difficultas; per erat Abelmehula (vide s. v.). Unionis
eam cnim viae niercalorum ab Aegypto pristinae inter Issachar et luda redin-
Daniascum versus et a lordane ad sinum togratio facta est, quando Ezechiae régi
Ptolemaidis (Accho) ducebant, unde omneni Israël et luda Hierosolyma con-
Chananaeorum intererat, ne hac rogione vocanti Issachar quoque aures praebuit
exclusi niercatnrae lucris privaronlur. ac soUenmitatem paschalem cum uni-
In Issachar iuxta aquas Mageddo i. o. verso populo celebravit (2 Par. 30,18).
iuxta torrenleni Cison Debbora et Barac Accedit mentio Issachar in descriptione
insignem victoriam de Asoritis reporta- symbolica lerrae sanctae et lerusalem
runt (lud. o,19) nec det'uerunt in certa- novae Ez. 48,25. 26. 33 et in Apoc 7,7.
niine principes Issachar (3,lo). Unus ex 3. Issachar levita, septimus lilius Obe-
iudicibus minoribus in Israël erat Thola dedoni, ianitor templi (1 Par. 26,5).
lîlius Phua vir de Issachar, qui 23 annis
ISTEMO urbs v. ESTHAMO.
iudicavit in Samir montis Ephraim ac
proinde extra tribuni suam in finibus
ISTOB (2i"a tir\S, 'lanoô; Flav. los.

Ephraim ibique sepultus est (10,1. 2); Ant. VII. 0,1 ''IcjToSo; scil. PaatXeûç), re-
duo noniina Thola et Phua fuerant no- gnum aramaicum', (juod cum aliisregnis
mina duoruni filioruni Issachar patriar- aramaicis Soba, Rohob, Maacha et cum
chae (Gen. 46,13; 1 Par. 7,1); a quibus Ammonitis foedus inierat contra Davi-
malis vel hostibus hic index Israël salva- dcm (2 Reg. 10,6. 8); sed Aram et Am-
vorit, nesciinus; a Flavio losepho (cf. mon a loab et Abisai devicli sunt prope
Ant. V. 7,6) omittitur. Post interitum Medabani in tribu Ruben (cf. 1 Par. 19,
Isboseth filii Saul, cum David in Hebron 6. 7; in hoc textu omissa sunt nomina
ab universis tribubus rex agnosceretur, Rohob et Istob). Omnes quidem versio-
aderant de filiis Issachar viri eruditi, nes et Flavius losephus 1. c. Istob unam
qui noverant singula tempora ad prae- vocem exprimunt; attamen textus he-
cipiendum, quid facere debei^et Israël, braeus verti potest viri Tob.
: Unde
principes ducenli, quorum prudenti permnlti censent intellcgi regionem Tob
iudicio ac consilio tota tribus pcrmota (lud. 11,3. 3), quae eadem esse creditur
est, ut Davidi adhaereret (1 Par. 12,32. ac Tubin (1 Mach. 5,13) seu regio Tu-
40; cf. 2 Reg. 5,1 ss.); illam eruditio- bianaeorum (2 Mach. 12,17) in Galaad.
nem fuisse astronomieam et astrologi- Ex locis citatis Istol» quaerenda est inter
cam volunt Chaldaeus, rabbini, Cle-
(ut Ammonitidem et Syriam. De situ Tob
ricus) in textu non innuitur neque illud vide s. V.

quod Flav. losephus contendit adfuisse :

ISUHAIA (n"'niU?\ 'laaouta), unus
duccntos futurorum praescios et arma-
ex tredecim principibus cognationum
torum 20000 (Ant. VII. 2,2). Versus
Simeon, qui tempore Ezechiae régis
iînem regni davidici numerabantur de
pascua Gador occuparunt (1 Par. 4,36).
Issachar 87000 viri bellatores (1 Par.
7,1-b). Circa hoc tempus princeps tribus ITALIA ÇUalla). In Vulgata Num.
erat Amri tilius Michael (l Par. 27,18; 24,24 et Ez. 27,6 legitur Italiapro Cethim
cf. 7,3); suspicantur aliqui hune Amri (vide s. V.), praeterea Is. 66,19 pro Thubal

fuisse progenitorem domus Amri régis (vide s. V.). In N. T. vox usurpatur sensu
Israël, cuius opinionis indicium ulique nostro geographico pro peninsula inter
nullum adest. Secundum traditionem Alpes et fretum Siculum (Act. 18,2; 27,
antiquam ludaeorum viris sapientibus 1. 6; Hebr. 13,24).

Issachar accensendus est Amasias filius ITALICA cohors (f) ar.tiça rj xaXouijiÉvr)
845 ITALICA. ITURAEA. 846

"ItaXiKTî) Caosarcao consUlula, ciiius logione inlerdum adhibeattu-, cobortem

ccnlurio eraL (".oraelius (Acl. iO,l). De- Itahcam non confundendam esse cum
signari vidctur coliors e\ civibiis toiiia- k^gidue italica {Tacif. Hisl. 1,[;9. 04;
nis Ilaliaiî t'orinala salteiii qiioad iiia- 2,100; 3,22), (juae postea Nerone iin-
gnaiii partein. Taloin cohortein circa a. poi'anle cll'orinata est.
40 Chv. Caesaroae liiisso /-;. Schnrer
!>.
ITHAI V. ETHAI 2.
(Gescli. d. ji'ul. Volkos olc. cd. 3. I. 4(12.

463) asserit non esse probabile, cuni ITHAMAR nnn^N, "lôaixâp), lilius

aliiinde probahililei- conslet anle ma- natu miniums Aaronis (Ex. 0,23; Num.
giiinn IteUiiin iiidaicuni seii ante a. GO 20,60; 1 Par. 6,3), una cum pâtre et
('-aesarcac nonnisi copias auxiliarcs tribus fratribus Nadab, Abiu, Eleazar
qiiae maioreni partem ex pro-
l'iiisso, sacerdotio initiatus (Ex. 28,1 ss.). Nadab
vincia Syriae deloclac erant [Flav. los. et Abiu igné caelesli consumptis (Lev.
Ant. XIX. 9,2; XX. 8,7; Bell. iud. II. 13, 10,1.2) Eleazar et Ithamar erant socii
7; m. 4,2). Ex locis cilalis apparel Aaronis in sacerdotio (Lev. 10,6. 12.
quinqiie cohortes ibidem laisse; divi- 16; Num. 3,2. 4; 1 Par. 24,1. 2). In
dcbanliir copiae auxiliares non in le- disliibutionc otTiciorum leviticorum
i;iones, sed iu ooliorles. lanivoro nihil Ithamar constitutus est pracfectus Ger-
inipedil, (iiioniiniis una ex illis teste sonitarum et iMeraritarum (Num. 4,28;
S. Luca Act. 10,1 tïicrit Italica sensu 33; 7,8), sicut iam antea praefuerat le-
supra indicato. Nani priinum quidem vitis, qui in constructione tabei'naculi
nobis desunt notitiae directae de copiis singuli metalla oblata et expcnsa aesli-
intra annos 6-6G p. Ghr. in ludaea con- mabaat (Ex. 38,21). Sacerdolium aaroni-
slitutis. Deindc ex Flavio losepho soliim ticum permanebat apud posteros Eleazar
discimiis maiorem partem (to tîXéov, touç et Ithamar; magis numerosi erant prio-
TÏkdaTo-jç,) ex Syria delectos fuisse. Acce- res; ex 24 classibus seu vicibus sacer-
dit denique quod in inscriptionibus com- dotalibus a Davide in ministerium
memorantur cohors I. Italica civium
: Domini designatis solum octo erant filio-
Romanorum voiunlariorum (Corp. Inscr. rum Ithamar (1 Par. 24,3-6). Summum
Lat. t. XIV. n. 171), cohors II. Italica ci- sacerdolium infamiliam Ithamar trans-
vium Romanorum cxercilus Syriaci iit cum Heli et ad lineam Eleazar rediit

(Corp. Inscr. Lat. III. Suppl. n. 13483 a) per Sadoc (cf. 3 Reg. 2,35; Flav. los.
circa a. (39 p. Chr., de qua cl". Archaeo- Ant. VIII. 1,3). Vide s. v. PONTIFEX et
logisch-epigr. Miltheilungen aus Oester- SACERDOTIUM. Ex exsilio cum Esdra
reich-Ungarn XVIII. 189:i p. 218 et rediit Daniel sacerdos de filiis Ithamar
Pauliz-Wissawa, Real-Encycl. der klass. (Esdr. 8,2).
Altei't. IV. 304. Eadem cohors II. cense-
tur esso, quao commemoratur cohors
ITURAEA ( 'Iwjpaîa) conimcmoratur
Luc. 3,1 tamquam pars tetrarchiae Phi-
miliaria Italica voluntariorum, ([uae est
lippi, Herodis Magni et Cleopalrae.
filii
in Syria (Corp. Inscr. Lat. XL n. 0117),
Ituraei haud dubie descendunta lethur,
cohors II. (Corp. Inscr. Lat.
Italica
letur (ITQV 'Is^oûp), qui (ien. 25,15 et
t. VI. n. 3o28), cohors IL Italica civium

Romanorum inter cohortes « quao sunt 1 Par. 1,31 enumeratur decimus inter
in Suria sub Attidio Corneliano legato » duodecim tilios Ismacl, principes tri-
157 p. Chr. (cf. Jahrcshelte des oesterr. buuin suarum. lidem 1 Par. 5,91eguntur
archaeol. Institutes III. 1900 p. 21 ss. et focdere iuncti fuisse cum Agareis (vide

p. 29). Apud Avrianum (Acies contra s. V.), quos Rubiîuilae, Gaditao, Manas-
Alanos) r\ aniX^o: 'I-raXixr^ brevius quo-
li\ sitae transiordanici insigni dade atl'ece-

quc designatur oî 'IxaXoî (Arriani Scripla runt. Davide debellalas

Inter génies a
minora cd. Hercher 1854; éd. lUancnrd etiam Ituraeos nominal Kupolcmu^, bel-
p. 102 et 09). Ex Arriano igilur ad no- h^iisla iiidaicus uKMlio saeculo seciuido
nicn surikcro videtur, si milites erant a. Chr. (apud Enscb. Praepar. Evang.
llSLÏi [Kiiabenbauer ad Act. 10,1). No- — 9,30). Flav. iose|»luis atleslant(; SIralioue
tandum est, ctsi vox cohortis eliam de e\ auclorilate Timagonis narrai maguani
847 ITURAEA.
Ituraeae partom ab Aristobulo I. rege
ludaeorum (105-104 a. Chr.) expugna-
tam et ludaeae additam, incolas autem,
si in sua regione manere vellent, cir-
cumcidi coactos esse (Ant. XIII. 11. 3).
Inde ab hoc lempore frequentius com-
memorantur modo ut Syri {Appian.
Giv. 5,7; Plin. V. 23,81), modo ut
Arabes {Dio Cassius 59,12). Tempore
quo Romani Palaestinam occuparunt,
Ituraei erant omnium gentium maxime
<*
Itarbari » (Cicero) et praestantes sagit-
tarii in exercitibus Romanorum {Cicero,
Philipp. 2,19. 112; 13,18; Caesar, Bell.
African. 20;cf. Vergil. Georg. 2,448).
Regio Ituraeorum alium alio tempore
habebat ambitum. Strabo XVI. 2,10. 18
Ituraeam describit regionem monlanam
eamque collocat iuxta planitiem Mas-
syam seii Marsyam, quae inter Libanum
et Antilibanum a Laodicea Libani méri-
dien! versus palet et urbem principalem
habetGhalcidcm ad Libanum (probabilis-
sime 'Andjar, mediam fere inter Da-
mascum et Berytum distingue hanc ; 11,4;
Chalcidem ab altéra ad Belum, Ghalcide
Syriae seu Qinnesrïn ad meridiem Aleppo).
Cum igitur Ituraei etiam dicantur Ara-
bes, ut supra diximus, intellegendaerunt
imprimis montana Antilibani. Ante
Pompeii adventum Ituraeam (montana
et planitiem) regebat Ptolemaeus filius
Mennaei (circa 85-40 a. Ghr.), qui totam
regionem a Byblo et Beryto Damascum
usque vi armorum impetebat [Strabo
1. c; Flav. los. Ant. XIII. 15,2; 16,3;
Bell. iud. I. Idem a Pompeio
4,8; 5,3).
mille talentis peccatorum veniam rede-
mit (Ant. XIV. 3,2). Attamen Pompeius
loca munila Libani delevit [Strabo 1. c.)
et procul dubio fines Ptolemaei coarcta-
vit ludaeorum. De Ituraeis a
sicut et
Pompeio subactis etiam referunt Appia-
nus, Mithrid. 106, Eutrop. 6,14 et Oro-
sius Reliqua de Ptolemaeo vide
6,6.
apud Flav. los. Ant. XIV. 7,4; 12,1 13, ; urbs quondam principalis Ituraeae Pto-
3; Bell. iud. I. 9,2; 13,1; nunquam 7-ex
appellatur, sedAnt. XIV. 7,4 SuvaaiEÛwv.
Ptolemaeo successit filius Lysanias (Ant.
XIV. 13,3; BelL iud. I. 13,1), quem Dio
Gassius appellat regem Ituraeorum;
Antonius Ituraeis gravia vectigaiia im-
posuit {Appian. Giv. 5,7) et instigantc
Cleopatra ipsura Lysaniam uiorte puni-
ITURAEA.
vit, quod cum Parthis conspirasset ma-
gnamque Ituraeae partem Gleopatrae
donavit {Flav. los. Ant. XV. 4,1; Bell,
iud. I. 22,3; Dio Cassius 49,32).
Ab hoc tempore regnum illud Ituraeo-
rum in minora territoria (saltem quat-
tuor) discissum est, quorum distinctio
lucem affundet difficultalibus quibusdam
contra Luc. 3,1 prolatis.
Prima pars est tetrarchia Zenodori,
qui in aliqua inscriptione heliopolitana
(Ba'albek) appellatur Lysaniae tetrarchae
filius (Gorp. Inscript. Graec. n. 4523;
F. de Saiilcy, Voyage autour de la mer
Morte, Atlas [1853] pi. LUI. n. 5); haec
tetrarchia, Ulathasen regio prope lacum
Hule et Panias (postea Gaesarea Philippi),
quam Zenodorus pretio conduxerat (sine
dubio a Gleopatra) eo mortuo ab Au-
,
guslo Herodi Magno tributa est (Ant. XV.
10,1. 2. 3; Bell. iud. l. 20, i; Dio Cassius
54,9); pars autem eiusdem tetrarchiae
Zenodori post mortem Herodis Magni
Philippe filio Herodis data est (Ant. XVII.
Bell. iud. II. 6,3). Verba igitur
Luc. 3,1 « Philippe tetrarcha Ituraeae »
:
vera esse probantur saltem quoad hanc
partem magni Ituraeorum regni; num
quoad hanc partem solam, infra discu-
tiemus.
Secunda pars est tetrarchia Abilae
seu Abilina (v. ABILINA et LYSANIAS).
Terlia pars erat Ituraea montana
in Libano; ad hanc referuntur, quae
tempore Quirini procuratoris romani
Aemilius Secundus dux militaris de se
testatur in quadam inscriptione missu
:
Quirini adversus Ituraeos in Libano
monte caslellum eorum cepi (Ephemeris
epigraphica vol, IV. 1881 p. 538); anno 38
p. Ghr. Galigula Soemo cuidam regionem
Ituraeorum donavit [Dio Cassius 59,12),
quo mortuo Ituraea provinciae Syriae
addita est [Tacit. Annal. 12,23).
Ouarta pars erat Ghalcis ad Libanum,
lemaei et Lysaniae, eiusque territorium
in Goele Syria inferiore. Nihil quidem
de hoc regno nobis innotescit a morte
Gleopatrae usque ad Glaudium impera-
torem. Glaudius statim ab initio regni
sui Chalcidis regnum donavit Herodi,
qui erat frater Agrippae L, filius Aristo-
buli filii Herodis Magni (Ant. XIX. 5,1 ;
H'i9 TTUHAEA. lUIlILAEUS ANNUS. 830

l)ill. iiid. 11. ll,."i); pusloa Aj^rippa 11. i'ccte uliaui(|ue regioneui dislinguit, ut
C.lialcidi'iu pi'O aliciuo loinporo oliliiio ex supra dictis palet.
bal (Anl. .\.\. :i,-2; 7,1 ; Hcli. iiid. 11. Alii nonieu leturagnoscunt in Djoidfir
H, 6; 12,1. 8); nihil praetcrca de ca iii- regione inler uieridiem et occiclentcui
noloscil. Dau)asci; concedi polcsl banc regionem
De his partlbus rcgni lluraeoruni rC. etiam ab lluiaeis infestatam esse, sed
Sc/tùrer, Gescli. d. jiid. Voikos éd. '.]
1. ipsa nouiiiiis similitudo, quae biiic o|)i-
p. 707 Quihus exposilis vix cûiuipi-
ss. dcsideratur. Multo minus
nioiii l'aveat,
liir, ([iioiiiodo idem Schfirer 1. c. p. i"27 Ituraea in Aurauitide ([uaerenda est, ut
asscrore poliierit verha Luc. 3,1 parlini putaverat Welzsteia (Ucisebericlit iiber
lantiiin vera (« iiiciil ganz iinriehlii; ») llauran und die Traclioiien 1860 p.
probari. Ipse eniin oslendil priinani 90-92).
lliii'acae parlein, Iclrarchiaiii Zenodori,
ad lelrarcliiain Pbilippi peiiinuisso et
lUBAL (Sni, 'lou'ôdtX), fdius Lamech,
insiiper profanos auetores prorsus la- paler canenliuiu cilhara cl organo, ex
cère de latis Ituraeae montanae et Chal- Ada maire genitus (Gen.^ 4,21); eius
cidis qiioad illud praecise tempus, de fraterex eadeui uialre genitus erallabcl
quo Luc. 3,1 agiUir. Quid i^ilur impedit, paler habilantium in tentoriis alque
quominus verhis S. Liicae plena fuies pastorum.
iiabeatur? Id Schûrer
uiiuin obiicit
lUBILAEUS ANNUS dicilur quiii-
p. 427 Ituraea (nionlana) aiinis 38-49
:
quagesimus quisque anmis, qui 49 annis
p. Chr. regebatiii' a quodam Soenio;
ab ultimo anno iubilaeo elapsis i. e.
iamvei'O eodem tempore Agrippa I.
post septenas hebdomadas annorum ce-
totam lelrarchiam IMiilippi possidebat
îebrandus eral: inilium ducebal a die
(Anl. XVIII. 6,10; XIX. 8,21: crgo Iluraea
10. ïishri mensis septimi seu die pro-
ad lelrarchiam Pbilippi pertinere non
pitiationis (Lev. 25,8-10; Flav. los. Anl.
poterat. Verum baec argumentatio non
III. 12,3).
consislil; neulro enim loco Flavius 1. Nomen. Vocatur hlVn 7)2'C: vel
losephus dicil totam lelrarchiam Pbi-
lippi Agrippae I. esse datam praetcrea :
simpliciler hiV (Lev. 25,28) a strepi-
Soemo subiecta eral sola Iluraea nion- lanle sono buccinae (n^Tin "ISix^ buc-
lana, ul ipse Schûrer rem exponil. De-
cina vociferalionis), quo per nunlios in
nique perperam supponitur ambitum
universuui Israël inissos annunliandus
letrarchiae lempore nalivi-
Pbilippi a
eral. Etiam \ocalur liTîn nJU annus
talisChristi sempereuudem fuisse usque
ad Agrippam I.; conolusio igitur ex remissionis (Ezech. 46,17), LXX ïtoç t%
annis 39-41 p. Chr. ad tempus nativila- à-jsascoç, ût.ps(î(ç. In Vulgala dicilur annus
tis Chrisli nullo modo valet, praescrtim iubihiei,annus iubilaeus scil. annus
cum Iluraea conliiujas mutationes sub- iubifi, apte vocalus quoad rem, et
ita

ierit. Celerum losephus regiones ad probabiHssime etiam (juoad ctymon;

tetrarchiaui Philippi pertinentes vario nani derivalio, qiia ^21^ interpretanlur
modo enumerat uiodo bac modo illa iubilum lactumve clamoreui, i»bilologiee
omissa. uiefius probari videlur, quain plurimac
Praeter Ituraeam S. Lucas (3,1) Pbi- alia(> explicaliones maxime diversae, de
lippi letrarchiae etiam adscribil Tra- (|uibus vide Kr(niold,\)v anno iub. Uebr.
cbonilidem, (juae lum apud Flavium I. 2 p. 11 ss.;Carpzov, De anno iobelaeo

losephum Philippo atlribuitur (lieil. p. 5 ss. P. Schmalzl

; Das Jubel-Jalu',

ind. 11. 0,3) lum integraiu Pbilippi te- bei (1. allen Ilebriieru 18S9 p. 5 ss.
trarcbiam désignai in e[)istula Agrippae 2. Tria sunt praecepla ac pri\ilegia
apud Pbilonem (Légal, ad Caiuui U, éd. auni iubilaei.
Manuel/ IL :i93). Undc non defuenuil, Praccipilur priuio quies lerrae siculi
qui lluraeaui eandem esse dicerent ac anno sabbalico: Non siMelis nequc me-
Tracbonitidem, ul Kusebius (Onom. éd. tetis. ^^Miae luimus spoiitt> giguebat.non
Lag. 208,93 cl 298,53). Verum S. Lucas colligebanlur, sed oumil>us iu iisum
851 lUBILAEUS ANNUS. lUBlLAEUS ANNUS. 852

quotidianuin communia erant (Lev. 25, Praecipitur tertio dimissio servorum.

11.12).Per duos igitur amios terra cultu
vacabat scil. anno undequinquagesimo,
quia sabbaticus et anno quinquagesimo,
quia iubilaeus erat. Promiserat autem
Deus (Lev. 23,20-22) se fructus anni
sextimultiplicaturum esse, ut pro tri-
bus annis scil. sabbatico, iubilaeo et
etiam pro anno nono usque ad initium
niessis sufficerent.
Praecipitur secundo possessionis ven-
ditae reditus ad primum dominum. Pos-
sessio intellegitur immobilis i. e. agri
in singulas familias a losue distributi et
iure bereditario ad posteros transmissi.
Agri igitur, qui vel donatione veLvendi-
lione ad alios transierant, anno iubilaeo
ad primum dominum vel eius heredes
legilimos nullo pretio soluto redibant,
nisi forte iam ante annum iubilaeum
a venditore vel cognatis eius redempti
erant. Unde manifestum est, cur pre-
tium agri decresceret, quo propius an-
nus iubilaeus instaret; venditio agrorum
apud Hebraeos erat nonnisi locatio
usque ad annum iubilaeum (Lev. 23,13-
16. 23-28). Idem lus, quod agrorum,
erat eliam domorum in villis
muro non cinctis (25,31). Alla
erat conditio domorum in
cincta; qui talem domum
eam intra anni spatium redimere po-
tuit, quam primum vellet,
postea; quodsi ergo illa domus anno
primo redempta non orat, ipso iubilaeo
non ad pristinum dominum redibat, sed
emptori manebat propria (25, 29. 30).
Domus levitarum perpetuo redimi
Generatim servus Hebraeus libertati
reddendus erat anno septimo servitutis
suao (Ex. 21,2; Deut. 13,12). Sed iam
ante scprem annos elapsos, si annus
iubilaeus incidebat, eodem privilegio
tVuebantur servi Hebraei in servitute
Israolitarum vel advenarum degentes,
nisi forte iam antea se redemerant vel
per cognatos suos redempti erant; mi-
nisterium igitur servi Hebraei non erat
servitus perpétua, sed opéra inercen^-
ria, quae ultra se\ annos ipso invito
extendi non poterat (Lev. 23,39-43. 47-
55). Servi autem de advenis vel de aliis
nationibus oriundi anno iubilaeo non
erant dimiltendi, sed in familia domino-
rum suorum iure bereditario ad poste-
ros transmitti poterant (25,44-46),
quamquam et ipsi circumcisi erant icf.
Gen. 17,23. 27).
Quod Flavius losephus (Ant. III. 12,3)
dicit scil.anno iubilaeo omnia débita
remissa vel exstincta esse, neque in Sa-
cra Scriptura neque in traditione rab-
binica fundamentum liabet; id unum
veri subest, débita etiam anno iubilaeo,
et pagis sicutianno sabbatico exigi non potuisse
autem ex paritate rationis; si enim anno sab-
urbe muro batico solvendo impares censendi erant,
vendiderat, multo magis anno iubilaeo, qui sabbati-
cum excipiebat.
non vero 3. Finis anni iubilaei proximc quidem
erat politico-oeconomicus, ut bacc resti-
tutio in integrum rempublicam iudaicam
conservaret, prout a Deo instituta erat.
Altior autem est Unis religiosus. Innu-
mera enim sunt bénéficia anni iubilaei :

poterant et anno iubilaeo ad dominos Deus populum suum a lege laboris et

redibant (25,32. 33) agros autem suos
;
sudoris dispensât, benedictione sua
ne vendere quidem poterant (25,34). — victui iiecessario providet, Israelitas
Accedunt leges de agris sanctuario omnes a paupertate et necessitate libé-
votis. Si quis agrum bereditarium san- rât, ad possessionem patrum reducit, a
ctuario voverat et ante iubilaeum non servitute solvit, omnibus redemptorem
redemerat, iste ager, si a sanctuario se exhibet. His beneficiis toti populo in
venditus erat, anno iubilaeo ab emptore memoriam revocatur Israelitas in regno
non ad pristinum dominum, sed ad theocratico vera libertate gaudere et
sanctuarium i. e. ad sacerdotes rediit ipsius Domini proprietatem esse. Huic
(27,17-21). Si quis vero agrum ab alio fini religioso accedit ratio typica. Anno
domino emptum sanctuario voverat, an- iubilaei annuntiatur etpracRguratur pe-
nuos provcntus agri usque ad annum riodus messianica, qua, quodcunque per
iubilaeum sacerdotibus solvere et agrum peccatum perditum eral, rcparatur, ser-
Ipsum anno iubilaeo domino redderede- vitus peccati tollitur, libertas filiorum
bebat (27,22-24). Dei ad culmen perducitur; cf. Is. 61,1-3
 ,

833 lUBILAEUS ANNUS. lUDA. 834

el Luc. 4,21. Hoc ipso annus iiibilaciis cessavil((ne parère ». Eodcm lusu ver-
est etiam typus isliiis iubilaoi, qnod in borum luda dicitur obiectum laudis iu
consutnniatione tcrnponiin por anf,'elos benedictione lacob (ien. 49,8 : « luda
tiibis caaeiites anmiiilialiitiir. — liane te laudabunt (rini'') fratres tui ». Ante
Veteris Tcslanionli instilulioiicni esse ipsuin Lia pepereral Ruben priinogeni-
pnielij,''uratioiicni iiiltiiacoi'uiii, quibus lum, Simeon, Levi, post i|)sum inter-
Kcclesia Novi TestanicuU ;;ralianini liu'- iecto tempore sterilitatis Issacliar et
sauros in fulelos solilo abiindanlius d- Zabulon (35,23). Inter fratres sucs luda
liindit, facile inlelle^itnr. saepins partes principaliores agit. I[)se
4. Qua lidelilali' annns iiibilaeus scr- reliquis auctor ne losepli fralreni
fuit,
vahis sit, sacrao litlerae explicite non occidcrent, sed potius Isnuielitis vendc-
Iradimt. Allainen ex silenlio S. Scri- rent (37, 2G ss.); postea apud iacob pa-
pturae inferri neqiiit eum non fuisse ser- trem praevaluit, ut Beniamin curae suae
vatum, sed contrariuni potius praesu- commissus in Aegyptum dimitteretur
mcndumest. Neque contra observa tionem (43,3 reliquorum nomine corani
ss.);
anni iubilaei argumenta valent ex que- loseph praefecto Aegypti verba facit tc-
rclis prophetarum de legibus niosaicis nerrimi amoris erga patrem senem et
quandoque (cf. Is. 5,8; Micli. 2,2. 4: fratrem natu minimum plena, quibus
3 lieg. 21,2) non observatis neque ex auditis losepb fratribus se manifestât
bellicis perturbationibus tempore iudi- (44,14 ss.j; a Iacob in Aegyptum pro-
cuni et reguni. Cf. P. Schrnalzl o. c. fecturo praemittitur, ut eius adventum
p. 102-110. —
Asserunt auteni doctores nunliet loseph proregi quasi viam pa-
talmudici post exsilium usque ad destru- rans in terra Gessen (46,28).
etionem tenipli secundi annum quin- luda -ante descensum in Aegyptum de-
quagesiinum non celebratuni, attamen gebat in eadem Palaestinae parte, quam
numeratum esse ad annos sabbaticos postea eius tribus occupatura erat scil.
recte computandos (cf. Otho, Lexicon in monte luda prope OdoUam et Tham-
rabb. philol. p. 337. 338). nani. Ex Chananaei Sue très filios
fdia
genuit, prières Her cum
quorum duo
lUCADAM (DyTpV .Apixafi), urbs
Thamar matrimonio iunctus et Onan
tribus luda in tertia provincia montis morte praematura a Deo puniii sunt,
(les. 15,56). Situs ignoratur. tertius Sela nunquam principaliores
lUCHAL (SD^^^ 'IwiyaX), lilius Se- partes egit. Postea ex Thamar nuru
sua, quam inscius pro meretrice cogno-
leniiae, legatus a Scdecia rege luda ad
vit, habuit duos filios geminos Phares et
leremiam missus, ut propheta apud Do-
Zara, quorum prier factus est progeni-
minum intercederet (1er. 37,3); idem
tor stirpis regiac aliarumque illuslrium
recensetur inter illos principes, qui Se-
familiarum luda (Gen. 38,1 ss.). Scia,
deciae auctores fuerunt, ut leremias in
Phares et Zara una cum patriarcha Iacob
lacum (cisternam vel foveam) coniicere-
in Aegyptum descenderunl (46,12; Ex.
tur (38,1).
1,2). luda inter fratres suos eo maxime
lUD (in\ 'A^wp, A 'loûO), ui'bs tri- eminet, quod in ipsum translata est di-
bus Dan (les. 19,45). Censetur esse vicus gnitas primogeniti, quam Uuben violato
el-Yehiidîye duabus horis a Lydda sc- thoro patrissui amiserat, ius principatus
ptemtrionem versus in planifie frugifera (1 Par. 5,2). Haecdignitas regia efTertur

situs {Guénn, Judée I. 321. 322; Surve}/ in benedictione Iacob Gen. 49,8-10 :

of West. Pal. Mem. II. 258). <( luda, te laudabunt fratres tui, manus
tua in cervicibus inimicorum tuorum,
lUDA (n"nn\ 'loûca?). l. luda sive
adorabunt te lilii patris tui. C.atuhis
Iudas,filius quarlus lacoh palriarcbae ex leonis luda etc. Non auferetur sceptrun»
Lia genitus. Nomcn cxijlicatui- exclama- de kula et dux de femoro eius, donec
tionc inalris de dono Del gaudentisCien. veniat qui miltendus est » cf. F. de Uum-
;

29,35 : « et ait : Modo cunlitebor (.-ni^<) melauer ad h. 1. —

In genealogia Ghristi
Uoinino et ob lioc vocavit eiun ludam prae aliis liliis Iacob soius luda i'xi)rt-
855 lUDA.
mitur(Matth. 1,2. 3 Luc. 3,33), ex cuius
; 30,14 et cf. F. de Hummelauer ad h. 1.).
tribu Christus descendit (Hebr. 7,14),
unde vicit leo de tribu luda (Apoc.
: in Onom.) Negeb vocabatur Daroma, ita
5,5).
2. luda tribus Israël. Territoriumiuda
accuratissime describitur los. 15,1-12.
20-63. Terminus meridionalis, qui cum
termine meridionali Palaestinae coinci-
dit (cf. Num. 34,3-3) , incipit a lingua
maris Mortui, quae respicit meridiem,
pertransit ascensum Scorpionis, Sina
seu Senna, Cadesbarne, Esrou (Hesron),
Addar, Carcaa, Asemona et perveniens
usque ad torrentem Aegypti {Wâdi el-
'Arlsh) litore maris Mediterranei fini-
tur. Terminus orientalis est mare Mor-
tuum usque ad ostium lordanis. Terminus
septemtrionalis coincidit cum termine
meridionali tribuum Beniamin (cf. los.
18,15-19) et Dan; eius cursum désignant
ostium lordanis, ascensus Adommim,
Debera, Fons Solis (Ensemes) Fons Ro-
gel, vallis Ennom, Nephtoa, Cariathia-
rim, Cheslon, Bethsames, Thamna,
Accaron, lebneel prope litus maris iMe-
diterranei. Ab occidente sortem luda
terminât litus maris inter lebneel et
ton'entem Aegypti. Sed notandum est
etiam sortem Simeon intra fines luda
fuisse conclusam (los. 19,1-9).
Tribus luda in quattuor territoria di-
viditur Negeb seu meridies, Sephela
:
seu planifies occidentalis,
desertum luda.
Negeb {2i2, votoç) est tractus austra-
lisPalaestinae pascuis abundans, quem
cingunt mons luda ab aquilone, mons
Seir ab oriente, desertum Exodi a me-
ridie, planifies maritima ab occidente;
est igitur regio média inter terram cul-
tam et desertam tum situ tum indole.
Enumerantur los. 13,21-32 urbes Negeb
36 (37?), ex quibus 16 (13) postea tribui
Simeon assignatae sunt (cf. los. 19,1-9);
sed adverte numéros in textu hodierno
indicatos saepius non congruere cum
summa urbium enumeratarum. Prae-
terea secundum varias gentes, quae in
Negeb habitabant, distinguuntur Negeb
luda, Negeb lerameel, Negeb Ceni seu
Cinaeorum cum ludaeis foederatorum,
Negeb Cerethi seu tribus cuiusdam Phi-
listhaeorum, Negeb Caleb (1 Reg. 27, 10
lUDA. 856
Posteriore tempore (Euseb. et S. Hieron.
tamen ut Daroma aquilonem versus la-
tins pateret quam Negeb (cf. Relandus,
Pal. p. 183 ss.; Buhl, Alt. Pal. 1896
p. 88).
Sephela (,~;EU?, TjTieotvT), xh r.^QÎov) est
regio depressior ad mare Mediterraneum
a loppe usque ad torrentem Aegypti pa-
ïens et etiam iuga collium comprehen-
dens, quae orientem versus ad montana
luda ascendunt. In Mishna (Shebiith 9,2)
distinguitur Sephela circa Lyddam a Se-
phela australi, item a S. Hieronymo in
Abd. 19 Sephela circa Lyddam (Diospo-
lim) etEmmaus (Nicopolim) distinguitur
a Sephela circa Eleutheropolim. De sola
Sephela circa Eleutheropolim loquuntur
Eusebius et S. Hieronymus s. v. Sephela
(Onom. ed.Lag. 296,9; 154,11). Sed ex
,
modo dictis coUigitur Sephelam loppen
usque patuisse et campestria Dan com-
plexam esse. Urbes Sephelae, quatenus
haec ad tribum luda spécial, dividuntur
in très provincias prima provincia me-
;
diterranea aquilonaris continebat 15(14)
urbes, secunda provincia maritima 16,
tertia provincia mediterranea australis
9 (LXX 10) urbes ex quibus duae sciL
Asam et Ether postea Simeonitis tribu-
tae sunt; bis adduntur Accaron, Azo-
mons luda, tus. Gaza. Cf. los. 13,33-47. Si excipi-
mus arenas litoris exaggeratas solum ,
est hordei et tritici feracissimum, vine-
tis et olivetis consitum, arboribus pu-
nicis et medicis abundans, gregibus
numerosis prata praebens {Stanley, Sinai
and Palestine p. 237 ss. et cf. lud. 13,
14; 14,3; 13,1. 3). Sephela igitur erat
hortus et horreum tribus luda. Hinc in-
tellegitur, curPhilisthaei tani constanter
pentapolim philisthaeam (Gazam, Azo-
tum, Ascalon, Gelh, Accaron) sibi vindi-
caverint.
Mons luda {^nr^, tj ôpsivrf) occiden-
lem versus transit in colles Sephelae,
meridiem versus descendit ad Negeb,
orientem versus deserto luda adiacet,
aquilonem versus monti Ephraim con-
iungitur, ita ut mons luda etiam partem
tribuum Beniamin et Dan comprehen-
;
dere dicendus sit (cf. s. v. EPHRAIM 3).
 ,

857 lUDA. lUDA. 858

Urbcsmoulis liida insex proviiicias dis- nudtu magis praeceps et abi-uplus, quam
trihimnliii'. Piiiiia |)roviiU'ia 11 iirliiuiii descensus occidentalis ad Seplielam el
inoridiom spécial (los. lti,4S-;il). Ad se- quasi per très gradus poi'liciUu', ila ul
pleinlrioiu'iii piimacluibcuUir socimda tcrnus descensus fiai a triplici planilie
urbiiim ocoideuloiii versus (lo,o2-54) el monlana siq)erposila. Terra calcaria py-
tertia decein urbiiiin orientein versus rite inlermixla passim nuda cernitur.

(15,oîj-î)7). Ad soptoinlrioncm sccundae Flora abundanlior nonnisi prope fontes

el tertiae provinciae e.xleiidiliir (jnarla progerniinal. Valles saxosae et fauces
se.\ iirltiuin (i:),;)8. 59). AI aotandum esl borrendac eo magis sunl praeruptae
lertiaiii proviiiciani i'ortasse non laisse quo mari Mortuo propiores. Kegio baec
lonlinuain, cmii diiac eiiis urbes, (iabaa déserta anti(|uitus non nudtum incole-
el Tbarnna, in IciTitorio qiiartao pro- batur; los. 15,61. 62 sex civitates dc-
vinciae reperiri videanUir. Qiiinla pro- serli luda cnumerantur, ex quibus nu-
vincia 11 urbiuin ad seplemtrioncm tissima esl Engaddi; aetate chrisliana
qiiarlac lerusalem iisque protensa decsl eremitae et monachi in banc regionem
in lexlii massoretbico el in Vnlgata, sed a mundi strepitu remotani se receperunt,
conservatur in LXX inter vv. o9 et 60 ut ruinac etiam superstites tcstantur;
inserta; coniplcclilur Belblebeni et op- bodie ali(iui vici cxigui et stationes Ara-
pida pi'ope IJethlebcni el lerusalem (de bum tabernaculis tendendis aptae ibi-
hoc addilamento LXX cf. F. de Hiimme- dem reperiuntur. Cf. Zeilscbr. d. l). Pal.-
latier, Comin. in los. p. 362-5). In sexta Ver. m. 1880 p. 2 ss.; Hitler, Erdkunde
denniin provincia l."),(')0 dnae tantum XV. p. 643 ss.; /. Daller, Geogr. u. etU-
urbes recensentur ('ai-iaUiiarini ad oc-
: nogr. Studien z. III. u. IV. Huche d. Kii-
cidenleni lerusalem in conlniibus luda nige 1904 p. 167-8.
el Beniamin et Arebl)a, cuius silus non
certo innotescit. Historia tribus luda. In historia

Mons luda est divortium aquarum in- Israelitaruni luda potestale et

tribus

ter marc Mortuum et Mediterraneum, aucloritate reliquas tribus superabat.

maximam altitudinem allingit prope Anno secundo egressionis ex z\eg:ypto
Hebron 000 m), de qua paulatim de-
(c. 1
princeps tribus erat Nahasson filius

priinitur tum Bethlehem (c. 800 m) tum
méridien! versus; terra est calcaria el
ut plurinium inaequalis ac saxosa; ca-
cumina nuda eminent, pascua inculta
exlenduutur. Altamen passim etiam in-
veniunlur arbores, virgulla, lierbae, po-
maria quoque, oliveta ac vinela v. g",
prope Hebron; valles el planilies quae-
dam ampliores ab agricolis sedulo co-
Aminadab (Num. 1,7). Apud montem
Sinai de luda numerabantur 74600 viri
bellatores (1,26. 27), postea in campes-
tribus iMoab 76 500 (26,22), qui numeri
inutroque censu ne a Danitisquidem ce-
teroquin numerosissimis altingebantur.
In castris erat luda Tum Issachar et Za-
bulon ad oriental em plagam labernaculi
(2,3-9) eaedem tribus in ordine ilineris
;

luntur et bonas segetes praebent (cf. primo loco proticiscebantur (10,14-16).

Ritter, ErdkundeXV. p. 618. 637). Oblationes Nahasson principis luda in
dedicationem allaris die primo ex duo-
Desertum luda (12in) est tractus decim diebus oblationum factae sunt(7,
>terilis, qui a lermino aquilonari tribus 12-17). Caieb filius lophoue tribum luda
luda inter mare Mortuuni el montem repraesentat inter duodecim exploralores
luda decurrit usque ad Wndi Fthre et teri-ae Chanaan (13,7 bebr. 6) el inter

partem Negeb; cf. Iliess, Hibcl-Allas III.
FE (1. Parles Imius dcsei'li in S. Scripliu'a
coinmemorautur desertum Tliccue
Par. 20,20; 1 Mach. 9,33), desertum
Zipb (1 Ueg. 23,14 ss.; 26,2) desertum
iMaon (1 Ueg. 23,24 ss.), desertum En-
gaddi (1 Reg. 2i-,2). Descensus oricntalis
a monlanis luda ad mare Mortuum est
viros ad sortes lerrae promissae divi-
dendas eleclos ^34,19). PosI ingressum in
(2 terrain promissam luda cum Simeon,
Levi, Issachar, loseph (Ephraim el Ma-
nasse), Beniamin benediclionem iu monte
(jarizim pi'ouunliarimt (los. 8,33. 34), ul
Moyses luaudaveial (Dent. 27,12); de
crimiue Achan e\ tribu luda, quod brevi
859 lUDA. lUDA. 860
aille commissnni fuerat apiid lericlio y. potius lerritoria Beniamin et Dan a Phi-
ACHAN et ACHOR. listhaeis campestria luda occupantibus
In distributione terrae proraissae sors infestabantur (cf. 1 Reg. cpp. 4. 5. 7.
prima tribiii luda cgressa est (los. 15, 13. 14), immo etiam regiones magis dis-
1); sacerdotibus ex territorio luda et sitae, planities lezrahel, Bethsan (1 Reg.
Sinieon novem iirbes coiicessac sunt, 31); cum autem in ipsa montana luda
oclo ex luda, quarum praecipua erat progredi conarentur per vallem tere-
Hebron iirbs confugii et una scil. Asan binthi (Wâdi el-Sant prope Shuweike seu
(Ain) ex Simeon (21,i3-16; vide ASAN .Socho), eflicaciter repulsi sunt (1 Reg.
et AIN 2) aliquae urbes luda scil. Sa-
;
17,2. 19) neque feliciores fuerunt con-
ras (Sarea), Estbaol, Hirsenies (Bethsa- tra Geilam urbcm Sephelae, sed monti
nies 1), Themna (Tliamna), Acron (Acca- luda haud dubie vicinam (1 Reg. 23,1).
ron) postea Danitis altribuuntur (19, Indiciuni distinctionis et oppositionis
41-43), quod aliquam tluctualioneni ter-
inter tribus septemtrionales et méridio-
niinoruin inler siiigulas tribus innuere nales scu inter luda et Israël dcprehen-
vidctur. Territorium luda (Simeon) pri- ditur 1 Reg. 11,8 et 15,4; cf. F. de
ma losue cxpeditione (10,28 ss.) in ore Hummehmer ad 1 Reg. 8,4. De David
gladii percussum, sed non in plenam
fugitive in variis partibus luda v.
potestateni Israelitarum redaclum erat;
DAVID, HACHILA, MAON, SICELEG,
quarc luda et Simeon variis pugnis pri-
ZIPH. Saule mortuo luda David regem
muni montana, deinde maiore cum dif-
suum agnovit (2 Reg. 2,4) et in eo quo-
ficùltate campestria, in qui bus Cbana-
que vigorem internum patefaciebat,
naei curribus ferreis ad proeliandum
quod magis constanti sui confirmatione,
utebantur, subegerunt speciali men- ;
quam felici belli eventu reliquas tribus
lione dignae sunt expugnationes urbium
ad unilatem regni adduceret (2 Reg.
Hebron per Caleb fiiium lepbone et Da-
3,1 ss.). Unitate stabilita (2 Reg. 5,1)
bir (Carialh Sepher) per Otlioniel (lud.
luda culmen gloriae ascendebat regnan-
1,3-20; cf. los. 14,6
13,13 ss.). ss. ;

Urbes Philisthaeorum nonnisi pro brevi tibus Davide et Salomone (vide s. voci-

teniporc in ditione Israelitarum erant bus) attamen antiqua illa tribuum op-
;

(lud. 1,18; 3,3).Reliquam partem terri- positio nunquam exstincta et scissione

torii fllii luda quietam possederunt. regnorum luda et Israël consignata est
Debborae et Barac pro liberatione tri- (vide s. v. EPHRAIM
2 in fine). Abhinc
buum septemtrionalium proeliantibus historia tribus est historia regni luda
(v. infra n. 9).
luda Simeon opem non tulerunt ne-
et
que ab illis Dehbora opem exspectave- 3. luda ad lordanem {'ii'^.^r] r]l'\ni;

rat; cuius rei aliqua ratio in eo cerni LXX omisse luda) in termino
6 'lopoavrjç
polest, fortasse pugnis cum Phi-
quod orientali tribus Nephthali (los. 19,34)
listhaeis niniium distinebantur, potis- est nodus, qui plurimos interprètes tor-
siraa autem ratio in eo, quod hae duae sit. Probabilissimum est textum esse
tribus iam aetate iudicum magis in se corruptum; unde Ewald (Geschichte
conclusae atquc ab aliis distinctae suas des Volkes Israël éd. 3 II. p. 411) et
res publicas administraverunt (lud. 4 Dillmann ad los. 19,34 coniiciunl pro
et 5). Inter iudices solus Otboniel erat
n"î"in''3 restituendum esse nil333 pro-
de tribu luda (v. OTHONIEL); Abosan
iudex scptem annorum, qui ex opinione vocantes ad 3 Reg. 25,20 (universam
veterum interpretuni de Bethlehem Ceneroth), los. 11,2 (meridies Ceneroth),
luda oriundus erat, probabilius altoram Deut. 3,17 (termines Cenereth); quo-
Bethlehem Zabulon palriam habuit (v. modo autem forma nostri textus inas-
ABESAN). In communi tamen tribuum sorethici exorta sit, nondura llquet.

contra Beniamin certamiiie luda non Goniecturas obsoletas de luda lordanis

defuit, immo reliquarum dux a Domino Nephthiilitarum vide, si lubet, apud in-
constituta est (lud. 20,18j. Aetate Sa- terprètes. F. de Hummelauer ad los. 19,
muclis et Saulis non montana luda, sed 34 luda simplicitcr delendum censet
861 lUDA.
cuin lAX, ul Icxliis priniilus rueril
lonlanis (est) orienleru versus.
4. Iiida, levila, cuius tilii iiia^'iio
inslaiiratiorioin templi posl
proinnvci'iiiil (Esdr. ;j,9), forlasso itloni
est ar. Udovia (v. ODUIA 3).
5. ex lovilis, qui uxorcs alieiii-
l'iiiis
yenas dimittcro ab Esdra iussi sunl
(Esdr. 10,23). Idcin probabilius est, qui
Nt'h. 12,8. 35[3G] noniinatur.
6. Uiius ox piiucipibus luda leuipore
Nebcmiac (Nch. 12,33[34]).
7. Filius Sonua, Beniaminila, incola
lerusalem post instaurationem
1 1 ,9).
8. De civilale luda (Luc. 1,39), palria
Zachariae et S. loannis Baplistae in
tribu luda vide s. v. IOTA.
9. Reguuni luda. Quod lacob patriar-
cba iamiaui nioriturus filio luda vatici-
nalus erat, in Davide coeptum est im-
pleri (cf. Gen. 49,10; 1 Par. 5,2) de luda
enim elegit principes, porro de domo
luda domuin patris mei, inquit David,
et de patris mei placuit ei ut me
tiliis
eligeret regeni super cunctum Israël
(1 Par. 28,4). Saule mortuo primum sola
domus luda sequebatur David, qui per
septem annos et sex menses in Hebron
regnavit (2 Reg. 2,10. 11). Postquam
Isboseth filius Saul interfectus est, uni-
versae tribus Israël Davidem
agnoverunt et David expugnata arce
Sion lerusalem elegit regiam urbem ibi-
que 33 annis regnavit super omnem
Israël et ludam (2 Reg. '6,1 ss.). Item
post eum Salomon. Cum autem Roboani
onera populo imposita noUet immi-
nuere, decem tribus recesserunt a domo
David et regnuni luda a tribu potentiore
luda nomen sortitum est. Ei adhaere-
bant tribus Beniamin, sacerdotes et le-
vitae, qui a regno Israël recesserunt
(2 Par. 11,13. 14), Israelitae qui habita-
bant in civitatibus luda et pars meri-
dionalis Palaeslinae. Regnum luda con-
tinuo regcs habebat ex domo David ne-
que tôt internis seditioiiibus ac perlur-
bationibus erat obnoxium quot regnum
Israël. Atbalia, uxor loram, lilia Achab
et lezabel, post mortem filii sui Ocbo-
ziae régis interlecit omne semen
gium; solum loas parvulus Ochoziae
filius lurori eius subreptus est (4 Reg.
lUDA. 80^2
: El 11, r. loas post regnum annorum 41 a
coniui-atis occisus est (12,20. 21), ilera-
zelo quc Amon (21,23), neque tamcn succes-
exsiliuin sio regum »'x domo David inlerrupta
est. lili Salomon iam conlaminavcral
regnum idololatria, ila cl iam |)Oslmn-
durn eo vitio regnum liaud scmel labo-
rabat; ita sub Roboam et Abia (3 Reg.
14,22 ss.; i'6,'.]}; at Asa purgavit univcr-
sas sordes idolorum (15,11 s.). Rcs in
peius iterum cesscrunt siii) loram; gê-
ner enim domus Achab fuit (4 Weg. 8,18.
27; 2 Par. 24,7); sed loas l'ccit rectum
(Neh. coram Domino, quamdiu eum docuit
loiada sacerdos (4 Reg. 12,2); poslea a
principibus seductus ipse «pioque est
ad idololatriam, cui pariter indulgebant
Amasias, Achaz, Manasse, Amon (cl".
2 Par. 24,17; 25,14; 4 Reg. 16,2; 21,2.
20), dum Ezechias et losias, reges pii.
omni studio conarentur idolorum cultu
; deleto veram restituere pietatem (4 Reg.
18,4 ss. 22,2 ss.). In regno luda plures
;
quoquc prophetae quam in regno Israël
causam cultumque Domini luiti sunt et
vitiis bellum indixerunt. Templum in
lerusalem, quamvis etiam saepius cultu
idololatrico contaminaretur, tamen mul-
tum contulit, ut religio in regno luda
melius conservaretur; verumtamen ne-
que reges pii neque prophetae ruinam
regem regni templique avertere potcrant.
Regnum luda, ab internis dissidiis
fore immune, ab hostibus exlernis mul-
tum impetebatur. Iam in quinto anno
regni Roboam Sesac rex Aegypti tulit
thesauros domus Domini et thesauros
régies et universa diripuit (3 Reg. 14,
26; 2 Par. 12,2); post eum sub rege Asa
regnum luda ita a Baasa rege Israël in-
lestabatur, ut .\sa omne argentum et
aurum ex thesauris templi et régis col-
ligeret et ad règcm Syriae milteret
opem eftlagitaturus (3 Reg. 13,17 ss. ;
2 Par. 16,2). Per aliquod tempus re-
gnum luda et Isi-ael amico foedere
coniungebantur; losaphat et Achab bel-
lum Syris intulorunt (3 Reg. 22,2 ss.);
inuuo loram lilius losaphat in matrimo-
nium duxit liliam Achab, Atbaliam; al
mox (lenuo inimicitiae exardescebani
re- Amasia rege regiuuu luda, quod antea
sub loas rege a Syris ei-at graviter altli-
clum (4 Reg. 12,17i, iterum a rege
863 lUDA. lUDAEA. 864

Israël loasmagno damno est affectum, rias, loatham, Achaz, Ezechias, Manas-
munis lerusalem magnam partem in- ses, Amon, losias, loachaz, loakim, loa-
terruptus, thesauri omnes ablati (4 Reg-. chin, Sedecias. De regni conditione
14,12 ss.). Cum Edomitis quoque pu- moribusque populi et principum multa
gnandum erat saepius (4 Reg. 8,21 14, ; referuntur apud prophetas quoque (Is.
1; 2 Par. 21,8; 25,11; 28,17) et contra 1-10; 28-39; apud 1er. Ez. Abd. Mich.
lorain impium regem, qui omnes fra- Soph. Hab.).
tres suos occiderat et idola colebat, sus-
lUDAEA (n-îin"|, h 'lou^at'a), pro-
citavit Dorainus Philisthaeos et Arabes,
vincia meridiana Palaestinae cisiorda-
qui terram luda vastaverunt et thesau-
nicae, eo nomine post exsilium appel-
ros régis eiusque filios et uxores ab-
lata, quia potissimum filii luda reduces
duxerunt (2 Par. 21,16); Azarias autem
féliciter contra utrosque pugnavit(2 Par.
eam incolebant; latius tamen patebat
quam antiqua tribus luda; terminos
26,6. 7). Achaz vero rex impius tempora
habebat ab aquilone Samariam, ab
adduxit calamitatibus plena, quia moni-
oriente lordanem et mare Mortuum, a
tis Isaiae prophetae non obsequebatur;
meridie Idumaeam, ab occidente Phi-
gravi clade regnum luda percussum est
listhaeam et mare Mediterraneum, ita
a Syris et Israelitis, ab Edomitis et Phi-
ut etiam Beniamin, Dan et partem
listhaeis (2 Par. 28,8. 17.18); imploravit
Ephraim meridianam comprehenderet
Achaz opem Theglathphalasar régis As-
neque fmes regni luda multum excede-
syriorum, qui quidem Syros devicit, at
ret. lUivero termini variis temporibus
regnum quoque luda aftlixit (4 Reg. 1 6,
mutationes et fluctuationes subierunt.
7 ss.; 2 Par. 28,2). Ezechias rex pius
lam tempore exsilii Edomitae meridia-
percussit Philisthaeos et ope divina in
nam ludaeae partem sibi arripuerant
periculo extremo ab invasione Assyrio-
(Ez. 35,10-13; 36,6) et fmes Hebron,
rum liberatus est (4 Reg. 18,8. 14 ss.;
quae post exsilium denuo a ludaeis in-
2 Par. 32,1 ss.). Nihilominus regnum
colebatur (Neh. 11,25), in ditione reti-
quoque luda vergebat ad interitum. Sce-
nebant, donec a luda Machabaeo inde
leribus enim Manasse et Amon regum
expulsi sunt (1 Mach. 5,65). Aetate ma-
Dominus poenam indici iussit ecce ego :

chabaica a ludaea sine dubio exclusae

inducam mala super lerusalem et luda
erant urbes maritimae, quae maximam
et delebolerusalem (4 Reg. 21,12; 1er.
partem ab ethnicis incolebantur et suas
quidem omni conatu mores
15,4). losias
res publicas legibus propriis administra-
populi emendare studuit; verum nimis
bant; cf. Schûrer, Gesch. des jûd.
altas radiées egerat idololatria et quam-
Volkes etc. éd. 3 II. p. 73 ss. Illis autem
vis per prophetas leremiam et Sopho-
urbibus ethnicorum seu hellenisticis
niam valide iuvaretur, tamen parum
etiam accensendas esse aliquas a litore
effectum est. Ipse in pugna contra Ne-
maris remotiores ex eo colligitur, quod
chao regem Aegypti occisus est. Exinde
Accaron .nonnisi tempore lonathae
regnum luda praedae erat pi-ius Aegy- Mach. 10,88. 89), Gazara nonnisi
(1
pto, dein Chaldaeis. Et demum Sedecias
tempore Simonis (1 Mach. 13,43-48; v.
rex, cum leremiae oraculismonitis et
GAZARA) ludaeae adiunctae sunt. Neque
contemptis noUet se subiicere Nabucho- terra transiordanica ludaeae accense-
donosor régi, regnum luda interitui batur; ibi quoque erant urbes helle-
obiecit; maior populi pars in exsilium nisticae (Schùrer 1. c.) et praeterea
babylonicum abducta est urbe et templo gentes indigenae ludaeis inlensae {i
incensis (4 Reg. 23,1 ss.). De ratione Mach. 5,6 ss.; 2 Mach. 5,8). Eadem
temporis vide s. v. CHRONOLOGIA II.
aetate machabaica iam clare distingue-
1. in vol. I. col. 900-909. batur ludaea a Samaria et Galilaea
Stetit regnum usque ad annum 588. (Flav. los. Ant. XII. 4,1. 4; 1 Mach. 10,
Singula vide sub nominibus regum : 30. 38; 11,28. 34) et cum 1 Mach. 10,30.
Roboam, Abiam, Asa, losaphat, loram, 38 soluni très civitates (vofAot) ex Sama-
Ochozias, Athalia, loas, Amasias, Aza- ria ludaeae legantur additae fuisse,

LEXICON BIBUr.UM. — T. U. 28
865 lUDAEA. lUDAIA. 866

omnino probabilf. csl Sainariam cl (îali- nus rcligionem legesque iudaicas resti-
lacani oum ro piililica ludaconiin iionuisi tuerat Anl. XIII. 9,1; XV. 7,9; Bell, iud
a loanno Uyirano (13î>-105) eiiisque suc- I. 2,0), orientem versus Engaddi (^-liu
cessorilms coniunctas esse. ])jidl\ Herodeion {Djebel cl-Fureidls,
Apiul Klav. losopluim, in Novo Tes- Mons Francorum), lericho (Blh'i). Tola
lamciilo l't in Mishna t-onslanti iisii lo- autcin hacc divisio probabilius aetate
([lUMuli dislingiuiuliir ludaoa, Samaria, romana ortum habuit, cum antea nul-
(ialilaoa, Peraca. Flav. losopluis (Bell, lum eius vesligium deprchendalur.
iiul. m. 3,5) liidacain circiiinscribens
Cf. Reland, Pal. p. 31 ss. 176 ss. 185 ss.;
lermiQura orieulaleiu assignai lorda- N('ubave>\ Géogr. du Talmud p. 59 ss.;
nem, occidcnlalem loppen ([J.i/.piç 'Iôjz- G. A. Sinilh, Hist. Geogr. of the Holy Land
itr);), lia nt loppc non ad Indaeam ac- 1894 p. 201 ss. ; Bulil, Ail. Pal. 189G p. 81.
ccnscalur; meridionalem assignat vicnm 8'2. 131 ss. Ë. Scliiircr, Gesch. d. jùd.
:

Ai-abibus conlerminuni lordan a ludaeis Volkes e^;. 3 I. 183. 184. 185. 232. 233- II.
1-â. 11.
appcUaluni (Arad?), septenitrionalem
vero vicnni Anuath alias Borcaios dictuin lUDAEI (omni). iNomen hoc pro
(^ 'Avo'jâOou B6p/.atoi; uooaaYopsuofxévr)
incolis regni luda in libris antiquiori-
xiiuLT)), qui idem videlur ac Annabor Eu-
bus raro adhibetur; legitur 4 Ueg;. 10,6 :

scbii iii mil. pass. a Sicheni Icrusalem

Basin eiecit ludaeos de Alla, et 25,23;
versus distans seu Anua S. Hicronymi
saepius legitur apud leremiam 32,12;
10 mil. pass. a Sichem lerusalem versus
34,9; 38,19; 40,11. 12; 41,3 etc. et apud
distans (Onom. éd. Lag. 223,54; 94,21),
Danielem 3,8. 12. Posl cxsiliuni, cum
liodie loi'tasse Berâkîn orientem versus
fere soli ex regno iudaico cxsules redi-
aloppe; urbeni lerusalem ipsissimo in rent, nomen omnino evadit commune
niedio ponit losephus;^ addit marinis
ad eos designandos qui sint originis
deliciis non carere ludaeam utpote locis
fréquenter in libris Esdr.
israelitici. Ita
maritimis Ptolemaidem usque exlensam
Neh. Esther, Mach. et in libris novi
(toTç ;:apa).£ot; -/.aTaxsfvouaa).
foederis, praesertim apud loannem.
Maxinii momenti sunt undecim topar-
Lingua in terra luda iam rege Ezechia
chiae (y.X7ipou/{a'.) a losepho 1. c. recen-
appellatur iudaica, ut distinguatur ab
sitae : 1. lerusalem 2. Gophna 3. Akra-
aramaica; cf. 4 Reg. 18,26. 28; 2 Par.
beta 4. Thanina 3. Lydda C. Ammaus
32,18; Is. 36,11. 12,ubi scil. legati régis
7. Pella 8. Idumaea 9. Engaddi 10. He-
petunt a Rabsace, ut loquatur rPCIX,
rodeion 11. lericho. Solummodo deccni
toparcbias enumerat Plinius (V. 14,70) : non nmni (syriace, non iudaice), ne
Hiericuntem..., Emmaum, Lyddam, lo- populus sermonem inlellegat.
picam, Acrebitenam, Goplianiticam, ludaismus vocatur conditio atque in-
Thamniticam, Betholeptephenen, Orinen stilutio ludaeoruni, quae eorum reli-
in qua fuere Hierosolyma..., Herodium. gione, cultu, legibus continetur; cf. 2
Perperam a losepho nominatur Pella, a Mach. 2,21 (graece); 8,1 dicuntur ludaei
Plinio loppe; utraque enim erat res qui legibus suis ac religioni fidèles erant
publica suis legibus utens neque in lu- pcrmansisse in iudaismo; 14,38. Et
daea sita; alibi autem eliam losephus apostolus quoquc scribit Galatis au- :

(Bell. iud. Betbleplcnpha capul

IV. 8,1) dislis conversationem mcam aliquando
toparchiae nominal. Ilac igilur loco in iudaismo;... et proliciebam in iu-
Pellac subslituta et ordinc geographico daismo i. e. in studio, cognilione. zelo
servato undecim toparchiae erunt le- :
pro instituas, moribus, traditiimibus
rusalem (Orine), aquilonem versus Go- pharisaicis. Eodeni modo dicil aposto-
phna [Djifnâ) cl Akrabeta {'Aqrahe), lus iudaizare de ohservantia iudaica in
occidenlem versus Thanina [Tibne), cibis, in commercio cum alicnigenis;
Ljdda (Lud), Emmaus (Nicopolis, Mm- cf. Gai. 1,13. 14; 2,14.
wrts),Bclhlcptenpha (inter Enunaus el
Idumaeani; Flav. los. 1. c), meridiem
lUDAIA (^^n^^, 'A8(a), sccumla

versus Idumaea (in ([ua loannes Hyrca- uxor Mercd viri c\ Iribii luda. quac t'i
 867 lUDAIA.
peperit lared patrem Gedor et Heber
patrein Socho et Icuthiel patrem Zanoe
Ô Pai\ 4,18); de emendatione textus
vide s. V. BETHIA.
lUDAS ('loûoaç). 1. ludas Macha-
baeus, filius Mathathiae sacerdotis,
héros maxime conspicuus in bellis ma-
chabaicis. Cognominatur Machabaeus
i. malleator vel forte exstinctor (v.
e.
MACHABAEI). Mathalhia mortiio ludas,
tertius natu ex quinque filiis eius, exer-
citui machabaico praeesse coepit a. 146
aer. Seleuc. (i Mach. 2,70) seu a.
167/166 a. Chr. « Similis factus est leoni
in operibus suis et sicut catulus leonis
rugiens in venatione » (1 Mach. 3,4).
Res ab eo gestae narrantur 1 Mach.
3,1-9,22; 2 Mach. 8-15. Dux fuit per sex
fereannos (166-161 a. Chr.).
ludae prima gesta usque ad puriû-
cationem tenipli (166-165 a. Chr.).
Primo Apollonium ducem syriacum de-
vicit ac ducis occisi gladio potitus est,
quo posterum utebatur (1 Mach. 3,
in
10-12; videtur idem Apollonius esse ac
princeps tributorum 2 Mach. 5,24 et
1 Mach. 1,30[29] commemoralus). Dein
Seron « princeps exercitus Syriae » apud
Bethoron a luda fugatus est (1 Mach.
3,13-26). Quapropter Antiochus IV.
Epiphanes consilia acerrima contra lu-
daeos initurus, dum ipse in Parthcs
proficiscitur, Lysiam procuratorem regni
ac tutorem flUoli sui constituit, qui vir-
tutem Israël et reliquias lerusalem ex-
stirparet. Lysias très duces in ludaeam
misit, Ptolemaeum, iNicanorem, Gorgiam
ac tanta erat spes victoriae Syrorum,
ut mercatores e civitatibus maritimis a
iNicanore invitati in castra venirent ad
coemendos captivos ludaeos; promise-
rat enim Nicanor se nonaginta manci-
pia iudaica venditurum pretio unius
talenli, ut Romanis duo millia talento-
runi tributi rétro debiti a Syris exsolve-
rentur (1 Mach. 3,27-41 2 Mach. 8,8-H
; Syrorum permansit; Bethsur, quae
ubi Ptoiemaeus accuratius dicitur dux
seu praefectus Coelesyriae et Phoenicis,
qui res militares Nicanori et Gorgiae ex-
sequcndas reliquit). ludas vero exerci-
tum suum congregavit « inMaspha contra
lerusalem, quia locus orationis erat in
Maspha ante in Israël» (1 Mach. 3,46;
lUDAS. 868
cf. ludic. 20-21 1 Reg. 7,5 ss.; 10,17 ss.).
;
Proelium commissum est prope Emmaus
(hodie 'Amivâs) seu Nicopolim, quo con-
silia Gorgiae a luda delusa, Syri fugati,
castra eorum combusta sunt a. 166/165
a Chr. (1 Mach. 3,42-4,25 ubi solus Gor-
gias, dux nocturnae expeditionis, no-
minatur et 2 Mach. 8,12 ss. ubi solus
Nicanor, dux maioris partis exercitus,
nominatur). Eodem fere tempore alter
hostium exercitus, quem Timotheus et
Bacchides ducebant missi a Ptolemaeo
praefecto (cf. 2 Mach*. 8,8), a ludaeis
dcletus est (2 Mach. 8,30-33). Autumno
anni 165 a. Chr. Lysias maioribus cum
copiis rediit et alia via scil. a meridie
per Idumaeam progressus castra posuit
Bethsuris (vigesimo ab Hierosolymis
milliario prope Hebron) ibique devictus
est a ludaeis numéro perquam inferio-
ribusd Mach. 4,28-35; pro Idumaea et
Bethsuris, quae in graeco leguntur,
latina exemplaria habent ludaeam et
Bethoron). Ducibus Antiochi devictis
templum hierosolymitanum a luda ex-
piatum est; dedicatio templi sollemniter
celebrata est die 25. mensis Casleu a.
148 aer. Seleuc. =
mense Decembri
anni 165 a. Chr., id est : ipso die an-
niversario, quo ante très annos altare
holocausti ab Antiocho IV. Epiphane
(V. ANTIOCHUS 3) profanalum fuerat.
Per octo dies festum celebrarunt in
modum tabernaculorum ac decreverunt
ludas et fratres eius et universa Eccle-
sia Israël, ut in posterum quolannis
per dies octo a 25. die mensis Casleu
encaenia (xà ivxaîvta lo. 10,22) celcbra-
rentur. Atque haec est institutio festi
dedicationis templi, quod 2 Mach. 1,9
etiam vocatur scenopegia mensis Casleu
(1 Mach. 4,36-59; 2Mach. 10,1-8).
ludas libertatem populi armis vi-
ctricibus munit (165-163). Primum
quidem nions Sion mûris turribusque
firmatus est, etsi arx ipsa in potestate
est
ludaeac ianua in confinibus luda et
Beniamin, communita est contra faciem
Idumaeae (1 Mach. 4,60. 61). Dein con-
tra fmitimas gentes bella gerens Idu-
maeos et Ammonitas devicit, Galilaeis
oppressis Simonem fratrem auxilio
misit, fratres in Galaad angustiis presses
860 lUDAS. lUDAS. 870

ipso iiitnlonalhaa Traire contra Ti- iniit, quo et ludaci et Uomani ad mutua
molheuni vcxalores (leftîudil,
aliosiiiie auxilia ternpore belli praeslanda se
liulaeos o\ Calaad ol (îalilaea in ludaoani obstrinxeruut. Siniul Romani Demetrio
Iranstulit, iilii socuiius défèrent; in- praeceperunl, ne quid contra ludaeos
terea voi-o loseph et Azarias a luda socios Bomanorum moliretur. At De-
Hierosolyinis rclicti, quia proprio Marte metrius Nicanoris clade ac morte nun-
lamniani aggressi erant, a Gorgia do- tiata lanta egit celeritate, ut ruina
victi sunt(l Mach. 5; 2 Mach. 10 et 12). ludaeis iniminerct, antequam Uomani
Sed etiani Lysias, Antiochi IV. absenlis intcrvenire possent. Ingens exercitus
procurator, novo exercitii in ludaoam Syrorum Bacchide duce in ludaeam
irriicns a luda propc Betlisuram itcrum irrupit primo mense anni 152 aer.
victus fugalusque, est; comperla autem Seleuc. =
mense Aprili a. 161 a. Chr.
morte Antiochi IV. cum ludaeis paccni i. e. uno vel duobus mensibus post cla-
composuit(2 Mach. 11 cf. 1 Mach 0,17).
; dem Nicanori apud Bethoron inflictam.
ludae bella contra Antiochum V. Bacchides castra posuit apud Beream
Eupatorem et Demetrium I. Soterem cum viginti millibus peditum et duobus
gesta (16:? -ICI a. Chr. ). Postqiiani miliibus equitum, ludas apud Laisam
Lysias Epiphanis hlium Eupatorem re- cum tribus millibus virorum electorum.
geni constituit, ludas praesidium regium Quia vero multi timoré perculsi ludam
in arce hierosolymitana inclusum op- roliquerunt, non remanserunt ci nisi
pugnavit; hinc novi belli occasio. Syri octingenti; nihilominus fugere noluit,
magno cum exercitu in Palaestinam at in devictus et occisus est.
proelio
irruperunt, prope Modin a luda irapctu lonathan et Simon fratres eius eum in
nocturno turliati sunt, Bethsuram obse- sepulcro patrum suorum in civitate
derunt, apud Bethzacharam ludaeis haud Modin sepelierunt (1 Mach. 7,1-9,22).
infeliciter restiterunt, montem Sion 2. ludas qui 2 Mach. 1,10 una cum
oppugnarunt. Sed quia Philippus, qucm synedrio epistulam scripsisse legitur
Epiphanes procuratorem regni luto- Aristobulo magistro Ptoleniaei régis, est
remque filii nominaverat, thronum oc- ludas Machabaeus (vide s. v. ARISTOBO-
cupare conabatur, Eupator (vel potius LUS 1), ut iam Lyranus, Bellarminiis
Lysias) ludaeis pacem concedere coactus aliique censuerunt, non vero ludas qui-
est et ducem Palaestinae constituit He- dam Essenus, quem Flavius losephus
gemonidem (vide s. v.) quendam; Phi- (Ant. XIII. 11,2; Bell. iud. I. 3,5) dono
lippus vero qui Antiochiani occupave- prophetiae insignem fuisse tradit.
rat, facili negotio a Lysia superatus est 3. ludas, filius Calphi, praefeclus
(1 Mach. 6,17-63; 2 Mach. 13). Anno — militiae in exercitu lonathae Machabaei
162 a. Chr. Demetrius I. 'Soter, filius (1 Mach. 11,70).
Seleuci IV., Lysia et Eupatore occisis 4. ludas, filius Simonis Machabaei et
thronum Syriae occupavit. Ab Alcimo, fraler loannis Hyrcani, in felici pugna
quem ludaei propter elhnicos mores cum Cendebaeo prope Modin commissa
suramo sacerdotio privavcrant, incita- vulneratus et postmodum dolo occisus
tus Demetrius Bacchideni misit, ut in castelloDoch una cum altcro fratrc
Palaestinam expugnaret; is vero ludam Mathathia et pâtre Simone (1 Mach. 16,
vincere non potuit. Eius loco missus est 2. 0. 14); vide s. v. SIMON 3.

iNicanor, duobus proeliis apud

qui 5. ludas, qui fuit loseph, in genealo-
Capharsalama Bethoron dcvictus est.
et gia Christi Luc. 3,30 receiisetur octavus
In memoriam victoriae apud Bethoron a Davide, hiuc circa tempus loas régis
reportatae, ubi Mcanor ipse occisus est, fuisse dicendus est.
inslitutum est l'estum pridie Mardochaei 6. ludas, qui fuit loanna, in genealo-
diei i. e. die 13. mensis Adar celebian- gia Christi Luc. 3,26 recensotur tertius
dum. ludas igitur principatum in ludaea a Zorobabel. De loanna cf. UANANIAS 7.

sibi suisque confirmasse videbatur. Ve- Piitant aliqui Généalogies p.

[llevtcij,
rum ut contra Syros se in tulo collo- IIK ss.) hune ludam esse emulein, qui
caret, per legatos l'ocdus cum Ilomanis Abiud Malth. 1,13 et Oduia Par. 3,24. l
871 lUDAS.
7. ludas Thaddaeus seii ludas lacohi,
frater Domini. In catalogis apostolorum
apud Malthaeum et Marcum enumeratur
simul cum lacobo Alphaei (Mattii. 10,:};
Marc. 3.18) solo nomine Thaddaei; a S.
Luca vero nominatur ludas lacobi post
Simonem zeloten (Luc. 6,6; Act. 1,13).
Ipse se vocat : ludas lesu Christi servus,
frater autem Iacobi(Iud. 1,1). Quare illud
quoque « Judas lacobi »explicandum est:
ludas frater lacobi; neque id a lingiia
graeca alienum est (cf. Winer, Grantima-
tik des neutestani. Sprachidioms § 30,
3). Unde ludas quoque inter fratres
mini recensetur (Matth. 13,55; Marc. 6,
1). Nomen Thaddaei ^iS*7n etiam apud
talmudicos reperitur. Pro Thaddaeo
Matth. 10,3 fertur etiam, uti S. Augusti-
nus de nonnullis codicibus testatur, Leb-
baeus (ita quoque codex Beza, cantabri-
giensis D
saecuii sexti; 122) et codices
sat multi habent AE66 o emxXrjQsi; 0aô-
:
oacoç. Nomen explicant a iS corde prae-
ditus i. e. fortitudine insignis; qua ra-
tione etiam Thaddaeus (in i.
mamma) quandoque exponitur. Alii no-
men Lebbaei a Lebba oppido Galilaeae
maritime derivare malunt, ut inde oriun-
dus designetur {LightfootadMailh.iO,^).
Praeter eaquae de omnibus apostolis in
evangeliis et Actibus narrantur, nihil
certi de luda constat. De iis quae a va-
riis traduntur atquc de eius epistula,
quae est una ex catholicis, vide Cornelij,
Introd. III. p. 650 ss. Immérité distin-
guunt haud pauci moderni scriptorem
epistulae ab apostololuda; eorum ratio-
nes vide apud Cornely 1. c.
8. ludas Iscariotes. De cognomine Is-
cariotes vide s. v. In catalogis aposto-
lorum ludas ultime loco recensetur et
additur qui et tradidit cum (Matth. 10,
:
4; Marc. 3,19), qui fuit proditor (Luc. 6,
16). Dubitandum non est quin ludas cum
eligeretur bonus fuerit el ([uin cum re-
li(iuis apostolis fuerit missus ad praedi-
candum potestate patrandi miracula in-
structus (Matth. 10,5 ss. Luc. 9,6). Ve-
; instigatus surdus est ad onmes Christi
rum iam uno anno ante passionem
stifidem veram in Christum abiecerat.
Cum enim Petrus nomine aliorum rc-
spondisset Chribto:verba vitac aeternae
habes et nos credidimus et cognovimus
lUDAS. 872
quia tu es Christus filius Dei, lesus re-
ponit, unumex duodecim esse diabolum,
eum esse advcrsarium et insidiatorem
impulsu diaboli agitatum (loan. 6,68-72).
Iam fide in Christum amissa nihil aliud
ex eius consortio spectab'at, nisi commo-
dum et utilitatem temporalem ; ei inser-
viebat furtis ex pecunia communi com-
missis — fur erat et loculos habebat et
ea quae mittebantur portabat loan. 12,6.
— Crescente mala concupiscentia crevit
quoque fastidium de lesu doctrina et so-
cietate. Neque eum latuit odium létale
Do- quo synedristae lesum prosequerentur.
Amore pecuniae obcaecatus de Christo
iam nihil sperari posse ob continuam doc-
trinam de abnegatione, humilitate sibi
persuasit. Quare vitam suam in tuto col-
locare studens et pecuniam corrogare
voluit antequam a Christo recederet et
cum principibus in gratiam redire. Cum
itaque lucrum illud trecentorum dena-
riorum quod.unctione in Bethania perdi-
tum vidit (loan. 12,5) fur arripere non
Satan ofterri iam
posset, inspiravit ei
e. 112!
eximiam opportunitatem et pecuniae ac-
quirendae et favorem synedristarum
conciliandi, cum illi quaererent
sibi
quomodo lesum caperent. Unde mox
post coenam illam in Bethania abiit ad
principes sacerdotum et suum consilium
enuntians quid, inquit, vultis mihi dare
:
et ego vobis eum tradam (Matth. 26,15)
i. e. si tradam, vel ut tradam. Illi con-
stituerunt ei triginta argentcos. Nam
cum iam a synedrio decretum esset, ut
si quis nosset ubi lesus esset indicaret
(loan. 11,56), ex opinione sacerdotum
ludas, ut quivis alius, tenebatur ad le-
sum prodendum; quare ei pecuniam
statuunt non pro auctoritate eius quem
capere volebant, sed solum pro labore
et incommodo ludae. Evenit ludae quod
solet peccatoribus accidere. Ante scelus
minime recogitant, concupiscentia ob-
caecati, quid ex scelere consequi possit;
post scelus autem facile in desperatio-
nem propelluntur. Ita ludas a diabolo
Chri- incoena paschali admonitiones, surdus
ud gravissima Christi verba bonum :
erat ei, natus non fuisset homo ille,
si
amice ad quid venisti (Matth. 26,24, 50)
et prae vehementissimis animi comme-
873 lUDAS. lUDAS. 874

lionibns ne cogitasse qnidein vidctur ristiae institutionem quasi inauguran-

iiequo oi curae fiiil (luicl o\ proditiouc
stitiucretur. Sed postea ciim cornercl
(luid laiulom otlecissot, i. o. cum Icsus
IfadorcUn- Pilato et ad moiiein iiilercii-
daiu pi'ociiratori roinano sistcreliir, des-
peravit et desperalioiie ohi-ulus et, a sa-
cofdolibus dure et eu m (ipprobrio re-
pidsus laqueo se siispoiulil (Matth. 27,
;M)). Kt praeceps faclus ::p>]vr)ç yt^ô^Ls^oq
crepuit médius et ditlusa sunl ouiuia
viscera eius (Acl. 1,18); cecidit itaque
postquani se suspenderat, in terram et
crepuit médius. Narrationes de morte
eius labulosac ferunlur apud Papiam,
quas referont quoque Apolliuarius (iu
Catena graeca, éd. Cramer, ad Mattb.
27,5), Kiithymius, Theophylactus etc..
Movolur quacstio intorfueritnc ludas
institutioni S. Eucliaristiae. Qui affir-
mant potissimum nitunlur narralione
Luc. 22,21, ubi scil. statim post verba
consecrationis calicis additur verum- : sit de moribus ludae,
tamcn ecce manus tradenlis me mecum
est in mensa. Attamen hisce res definiri
nequit. Nam secundum alios evangeli-
stas verba ea dicta sunt ante institutio-
nem 26,21 Marc. 14,20; [oan.
(cf. Mattli. ; ter enim ludam regnum prospexisse
i;},18 postlolionem pedum). Neque nar-
ratio Lucae répugnât. iNam ibi Lucas
eum sequitur ordinem, ut référât coe-
nam paschalem, dein institutionem, dein
ilam mirilicc faciunt verba, quae lesus
dixit luda egresso : nunc clarilii'atus est
Filins luiininis etc. loan. 13,31 ss.
lis ([uixv. e\ evangelica narralione col-
liguntiu' addenda sunt Icslimonia anti-
qnitalis. lam enim a Tatiano ita textus
sacer est dispositus, ut ludas ante insti-
tutionem abiisse dicatur; S. Ephraem
id explicite asserit; idem Iraditur in
(lonstitutionibus apostolorum (5,14; M.
1,873) et a S. Aphraateela S. Hilario in
Mattlî. et a S. Cyrille (cf. Corluy, Com-
ment, evang. S. loan. cd. 2 p. 322;
in
Cornely, Introd. 11. p. 298; Knabenbauer,
Comm. in Matth. éd. 2 II. p. 447). Prae-
terea ei sententiae accedunt Rupertns,
abbas tuitiensis, Petrus Comestor, ïnno-
centinx III., Turrianus, Salmeron, Bar-
radius, Lam}/ et recentiorum plurimi,
uti 11. ce. exponitur.
Cum narralio evangelica adeo plana
iure miraberis
quod non defuerunt qui ludani non
amore pecuniae Christuni tradidisse af-
firmarent, verum ut eum cogeret tandem
aliquando regnum suuni fundare; firmi-
temporale; unde impatienti eius regni
exspectatione et desiderio esse impul-
sum, ut id arriperet quod sibi videretur
conducere ad huius regni conditionem ;

aliqua quae vel ante coenam paschalem
vel inter eam et coenaculo relicto dicta
et facta sunt. Ita disceplationcm disci-
pulorum quis eorum esset maior v. 23 ss.
non esse factam post institutionem Eu-
charistiae, verum vel ante coenam vel
ante lotioncm pedum plerique sentiunt.
Proindo nierito etiam v. 21. 22 eodem
loco collocari dixeris, praesertim cum id
exaliis synopticis manifestumsit. Accedit
<|nod loan. 13,30 ludas accepta bucceila
exivit continuoi. e. lolionc
proinde eum evasisse proditorem lesu
non odio instigatum, sed amore lesu
ductum, quem regnum suum quantocius
capessere vellet. Unde tristem eius exi-
tum quasi herois tragici esse lamentan-
dum, quippe qui errore veluti lato suo
deceptus, cum praeclara moliri vellel,
periisset. Verum non opus erit pluribus
demonstrari haec tingi non solum gratis,
sed frivole et impie.
ludam interitui acterno sese addixisse,
pedum per- ex verbis Christi concludendum erit :

aclacumlesus recubuisset iterum qiiaes- bonum erat natus non fuisset. Et-
ei, si

lione de proditore facta Icsus ei intiuc- enini si quando ad beatitatem caeleslem

lum panem porrexit more patrisfauiilias esset perveutiuus, quam maxime bonum
qui aii(iuem e convivis iionorare vult. ei esset quia natus esset. Insuper gravia

Proinde porrexit buccellain coena pa- sunl Christi verba : quos dedisli milii

scbali seu manducatione non<hmi tinita. ( iislodivi etnemo ex eis periit, nisi lilius
Sed accepta bucceila ludas cvivit con- perdilionis (loan. 17,12); nam : qui
tinue, ergo ante institutionem Eucha- luaiulucat uuu-nm panem, levabit contia
ristiae quae non tiebat nisi postquam UK^ calcaneum suum (loan. 13,18 Ps.
cocnavit (1 Cor. 11,25); ad quam Eucha- 40,10).
875 lUDAS. lUDEX, lUDICIUM. 876
'
Quaerunt quoque cur lesus eum ele- igitur et Sadducus quidam Pharisaeus
gerit ad apostolatum quem proditorem plebem contra legatum Romanorum
fore praesciebat. Respondet Toletus : concitarunt simulatione libertatis ac
posses eadem ratione quaerere, cur religionis vindicandae. Seditio quidem
Deus creaverit angelos quos sciebat fore reprimebatur et ex verbis Gamalielis
daemones, cur fecerit Adam quem scie- Act. 5,37 ipse ludas hac occasione periit.
bat peccaturum etc. Variae porro affe- Verum ex asseclis ludae orta est nova
runtur rationes, cur is quoque inter secta ludaeorum praeter Essenos, Sad-
aposlolos assumptus sit. Multa utique ducaeos, Pharisaeos, scilicet Zelotarum,
excogitari possunt et prolata sunt a qui ceteroquin cum Pharisaeis sentien-
S. Ambrosio, Augustino, Thoma, Toleto, tes non patienti exspectatione messiani-
Sylveira etc. (cf. Knabenbauer, Comm. cae salutis, sed vi armorum contra ho-
in Matth. éd. 2 I. 391-2). Sufficiat dicere stes agendumesse populo persuadebant.
rem satis illis de
cxplicari parabolis Eorum conatibus merito adscribuntur
regno Dei, declaratur partem
quibus seditiones subséquentes et magnum bel-
seminis perire, zizania simul cum tri- lum sexaginta annis post exardescens.
tico crescere, in sagena capi pisces bo- Duo quoque filii ludae, lacobus et Simon,
nos etmalos. lam coetu apostolorum et insignes zelotes erant et Tiberio Alexan-
discipulorum prima nobis exhibetur dre ludaeam procurante cruci affixi sunt
forma regni Dei, quare haud mirum in (Ant. XX. 5,2); alius filius Manahemus
ea quoque iani apparere quod malitia erat ex praecipuis ducibus seditionis a.
hominum et abusu liberi arbitrii a regno 66 et criminum suorum poenas ipse
Dei hisce in terris constituto nunquam quoque crudcli supplicio exsolvit (Bell,
aberit. ,
iud. II. 17,8. 9; Vita 5. 11).
9. ludas Galilaeus ('loûSaç 6 raX-.Xato;), 10. ludas qui Damasci Saulum con-
dux rebeliium ludaeorum in diebus pro- versum recepit in domum suam, quae
fessionis seu descriptionis, de
(Vulg.) erat in vico, qui vocatur Reclus (Act.
quo Gamaliel coram synedrio mentio- 9,11). Designatur via recta (î] pû[jLr) t\ xa-
nem fecit (Act. 5,37). Descriptio intelle- XoutjLÉvr) EuÔEÎ'a) urbem intersecans ab
gitur non illa prior, de qua Luc. 2,1-5 oriente occidentem versus, quae hodie
agitur, sed altéra, quam Sulpicius Qui- quoque appellatur >iia recta (Derb el-
rinius legatus Syriae in ludaea habuit Mustaqîm) et in qua haud procul a porta
anno 6 vel 7 p. Chr. {Flav. los. Ant. occidentali ostenditur domus ludae; cf.

XVIII. 2,1 anno 37 aerae Actiacae,

: Felten ad h. 1. et vide s. v. DAMASCUS
quae incipit a Caesaris Victoria Acliaca 2 (col. 17. 18).
anno 31 a. Chr.). ludaeorum qui hune 11. ludas Barsabas v. BARSABAS 2.

censum impedire conabantur, praeci-

puus concitator erat ludas Gaulanites
ortus ex oppido Gamala ad orientem
lacus Tiberiadis (Ant. XVIII. 1,1), co-
gnominatus Galilaeus
2; Bell. iud. II. 8,1;
cognominis non ex eo repetenda est,
IUD EX, lUDICIUM. Tempore pa-
triarcharum munus iudicandi, lites di-
rimendi, scelera puniendi pênes prin-
(1, c. 1,6; XX. 5, cipes vel capita familiarum erat. Ita
17,8); ratio huius ludas nuntio accepto Thamar nurum
suam esse fornicatam fert sententiam :

quod Gamala Gaulanitidis ad Galilaeam producile eam ul comburatur (Gen. 38,

pertinuerit {Smitk-Fullev ,
Bible I. p. 1831»), sed ex eo quod
ludas ex Galilaea in ludaeam ad seditio-
nem concitandam perrexit et iam antea
in Galilaea seditiosus fuerat;est enim
haud dubie idem ille ludas, qui Herode
Magno mortuo coacla profligatorum ho-
minum c'alerva totam Galilaeam infesta-
verat, filius Ezechiae latronum praefecti
(Ant. XVII. 10,5; Bell. iud.
Dict. ot the 24). Sed cum Israelitae in Aegypto op-
ille primerenturet amagislris operum rege-
renlur et aftligerentur (Ex. 1,11), eius-
inodi polestas capitum familiarum plane
exstincta est vel inoblivionem abiit; nam
primo tempore post egressum ex Aegypto
solus Moysesmunereiudicis rungilur(Ex.
18,13),adquempopulusdemaneusquead
vcsperam vcnitquaerens senlentiam Dei.
II. 4,1). ludas Verum suadente lelhro cognalo Moyses
877 lUDEX, lUDICIl'M. lUDEX, lUDICllIM. 878

e populo elc}:;it chiliarchas, centuriones, seniores et principes (cf. 1er. 26,10. 17);
decanos (qui praecs-
([uinqiia},'cnarios, insuper David ex levitis clegit sex niil-
sent viris mille, centuni, quinquaginta, lia praepositoruni et iudicum (1 Par.
decein), qui iudicarciiL populuni oinni 23,4; cf. 26,29) et losaphat rex « consti-
tempore et res solum graviores ad tuil iudices Icrrae in cunctis civitali-
Moysea reterrent (Ex. 18,17-20; Dcut. bus luda munilis per singula loca... in
1,9-15). Hisce praecepit Moyses : audite lerusalem (luoque constituit losaphat
illos et quod iustum est iudicate, sive levitas et sacerdotes et principes fami-
cives sit ille, sive peregrinus; nulla erit liarum ex Israël, ut iudicium et causam
distantia personaruni; ita parvum au- Domini iudicarenl habitatoribus eius ->

dietis ut magnum; nec accipietis cuius- (2 Par. 19,5.8).

quam personam, quia Dei iudicium est Hisce itaque ea videmus observari
(Deut. 1, 16. Quibus verbis simul
17). quae Moyses praescripserat iudices et :

cnuntiatur Deum, utpote regem populi magistros (nilTDtJ praepositos) consti-

quem peculiari locdere sibi coniunxerat, tues in omnibus portis tuis quas Domi-
esse summum iudicem populi aliosque
nus dederil libi per singulas tribus
iudices fungi vice Dei, esse quasi instru-
tuas, ut iudicent populum iusto iudicio;
menta Dei per quae Deus ferat senten- non accipies personam nec munera
tiam. Quare sententia iudicis dicitur
(Deut. 16,18) et ad eiusmodi munus se-
sententia Dei, et iudices adiré est venire
niores esse eligendos cl are quoque in-
ad Deum (Ex. 22,8 hebr.), et iudices dicatur (Deut. 21,19; 22,15; 25,7); sum-
etiam simpliciter Elohim dicuntur (cf. mum vero tribunal, ad quod causae
Ex. 21,6; 22,8; Ps. 81,1). Uti iudices
graviores deferri debent, constituitur
hos iussit Moyses res difficiliores ad se in loco quem elegerit Dominus (Deut.
referre, ita pariter statuit pro tempore 17,8 ss.).
futuro, ut causae graviores iudicarentur Tamquam forum ius dicendi assigna-
in loco quem Deus a sacerdo-
elegisset tur porta urbis (Deut. 21,19; 22,15;
tibus et a indice qui esset illo tempore Ps. 126,5 ;Ruth 4,1 ;Prov. 22,22; 31,23;
(Deut. 17,8). Atque quae Moyses ordi- Am. 5,15 etc.). Indices iubentur attente
naverat, sub losue etiam permansisse audire causam (Deut. 1,16). « Quem
censenda sunt; nam praeter duces etiam iustum esse perspexerint, illi iustitiae
iudices nominantur los. 8,33 et 23,2 palmam dabunt, quem impium condcni-
(hebr.) et 24,1. Mortuo losue satis nabunt impietatis; sin autem eum qui
magna rerum perturbatio orta est, quae peccavitdignum viderint piagis, pro-
describitur lud. 17,6 et 21,24 in diebus :
coram se facient verberari;
sternent et
illis non erat rex in Israël, sed unus-
pro mensura peccati erit et plagarum
quisque quod sibi rectum videbatur hoc modus,ita dumtaxat, ut quadragcnarium
faciebat. At eo quoque tempore et se- numerum non excédant» (Deut. 25,1-3^
niores civitatis et viri illi qui singulari Praeter verbera muleta quoque pecu-
ratione iudices appellanlur iudicia exer- niaria poterat imponi; aliis scelcribus
cebant (cf. lud. 4,4. 5; 1 Reg. 7,15 ss.); poena mortis, lapidationis erat proposita
praeterea in singulis tribubus nippnn (cf. Ex. 22,1 ss.; Lev. 23,14; Num. 15,

commemorantur (cf. lud. 5,9. 14). Tem- 36; Deut. 13,9; 17,7; 22,19. 21 ss.). .\d

pore regum summus index censebatur aliquem condemnandum sallem duo

rex (cf. 2 Reg. 14,4; 15,2 ss.}; quare testes requirebantur; « nemo occidatur
munus regium eo quoque nomine de- uno contra se dicentc leslimonium...
signatur dabis ergo serve tuo cor do-
: sed in ore duorum aut trium testium
cile, ut populum tuum imlicare possit stabitonuie verbum (Deut. 17,6; 19,15).
<>

(3 Reg. 3,9 ss.; 4 Reg. 15,5; 2 Par. Testes sollemni adiiu-atione obsecra-
Salomonis vestibulum
1,10) et in palatio baiilur, ut verum dicereut et ut mani-
ad iudicia habcnda deslinatum esse feslarent (luaecumque scirent (cf. l.ov.

narratur (3 Reg. 7,7). Praeter regem 5,1; Prov. 29,24). Testis qui nuMulacii
nninere ordinario iudicuiu funguntur erat conviclus ea [luena erat allligondus
 879 lUDEX, lUDICIUM. lUDEX, lUDICIUM. 880

quam alteri suo l'also testimonio irrogari sides, ut iudicent omni populo qui est
voluit (Deut. 19,10-21). Quiinnocenserat trans tlumen Euphraten; Esdr.
(scil.
accusatus vel in quem suspicio criminis 7,25; cf. 10,14). Tamquam legem a
ceciderat, poterat se iuramento purgare ; Moyse latam P'iavius losephus refert :

cl'. Ex. 22,8. 11. Quandoque etiam sorte qualibct in urbe praesint septem viri et
inquirebatur reus; vide los. 7,14; 1 Reg. in virtute et in studio iusti exercitati;
14,41 nam sortes mittuntur in sinum,
; unicuiquc autem magistratui tribuan-
sed a Domino temperantur Prov. 16,33 tur duo ministri e tribu levitica (Ant.
cf. 18,18; talis modus adhiiîebatur, si IV. 8,14); insuper narrât quoraodo ipse
mulier suspicionem incurrit,
adiilterii per singulas civitates minorum litium
uti lege zelotypiae exponitur Num. 5, iudices instituera et graviora negotia
12-31. ludicibus quam maxime com- causasque capitales ad se et septuaginta
mendatur, ut viduarum et pupillorum viros remitti iusserit (Bell. iud. 11.20,5),
iura tueantur; cf. Deut. 24,17; 27,19; Unde coUigendum videtur in more po-
Is. 1,17; 1er. 7,6; 22,3. situm fuisse apud ludaeos, ut in singu-
Verum praecepta iudicibus data saepe lis civitatibus coUegium iudicum habe-
esse neglecta, multis illis prophetarum retur, ad quod septem ex senioribus et
querelis et reprehensionibus abunde probis viris eligebantur. Atque iudices
monstratur : principes tui infidèles, socii in civitatibus esse constitutos, etiam in
furum omnes diligunt munera, sequun-
;
narrationibus evangelicis supponitur;
tur retributiones; pupillo non iudicant cf.Matth. 5,22; 10,17; Marc. 13,9; Luc.
et causa viduae non ingreditur ad illos
12,14; 18,2. In tractatu Sanhédrin di-
(Is. 1,23); qui iustificatis impium pro citur iudicia pecuniaria, de rapinis et
muneribus et iustitiam iusti aufertis ab laesione, de restitutione, de vi et se-
eo (Is.5,23; cf. 10,1. 2); causam viduae ductione fieria tribus; pro oppidis in-
non iudicaverunt, causam pupilli non
colarum 120 vel secundum alios 2.30
direxerunt et iudicium pauperum non
constituendum esse collegium iudicum
iudicaverunt (1er. 5,28; cl". Ez. 22,7;
vigintitrium (cf. Surenhusius IV. p. 207.
Am. 5,12; 6,13); principes eius in mu-
214; Vgolini, Thés. XXV. p. 2. 4). Ve-
neribus iudicabant(Mich. 3,11 7,3; Mal. ;
rum nemo ignorât minime fidem esse
3,5 etc.).
adhibendam omnibus iis quae in tra-
Exsuies quoque ludaei in Babylonia
ctatibus talmudicis narrantur. Res au-
suis utebantur iudicibus. Portasse indi-
tem graviores et ea de quibus iudices
ces isti a rege babyionico designaban-
minores civitatum inter se non consen-
tur, uti ludaeis in Palaestina relictis
tiebant referri debebant ad synedrium
Godolias ludaeus a rege erat praefectus.
in lerusalem constitutum, quod ex 71
Generatim enim apud veteres non erat
assessoribus constabat, scribis scil. seu
moris rerum omnium adniinistralionem
legis peritis, sacerdotibus e pontificum
una eademque norma continere, sed
familiis et senioribus(cf. Marc. 14,53).
plerumque gentibus subiectis propriae
Eius synedrii potestas etiam extra lu-
leges ac consuetudines relinquebantur.
daeam agnoscebatur, uti patet Act. 9,2
Quare plane immerito ab aliquibus in
et 22,5 et 26,12, cum Saulus ab eo ac-
dubium revocatur quod Dan. 13,5 nar-
cipiebat epistulas, quibus ludaei da-
ratur « et constituti sunt de populo
:

masceni iubebantur Ghristianos vinctos

duo senes iudices, et veniebant ad eos
ei tradere. Sed ius gladii synedrio a
omnes qui habebant iudicia » et in hi- ;

Romanis erat ablatum (cf. loan. 18,31).

storia Susannae spécimen quoddam iu-
dicii nobis praebetur.
Verbum iudicii praeter notionem usi-
tatam alias quoque in Vulgata induit
Eodemque modo reduces ex exsilio
iudices ex sua gente habebant. Nam significationes, uti hebr. "ûS^JD; ita

Artaxerxes rex Esdrae inter alla conces- dicit potestatem iudicandi, regendi,
sit decroto scripto tu autem Esdra : dominandi; cf. Ez. 21,27; Apoc. 20,4;
secundum sapientiam Dei tui quae est pariter décréta Dei, leges et praecepta
in manu tua constitue iudices et prae- appellantur iudicia; item ius, id quod
881 lUDEX, lUDlCIUM. lUDICUM AEVUM. 882

rt'clum et uisliim est, ([iiod |»roinde hora in qua omnes qui in uionumentis
iiormae iiiris ol iiistitiae, normac logis siuit audienl vocom Kilii Dei et procè-
conforme est; unde faccrc iiidiciiiin, dent qui bona fecerunt in resurrectio-
({uaerore iiulicium etc. ex contextu ex- nem vitao, qui vero mala egerunt, in
plicari oporlet, ulrum de actu iudiciali, resurrectionem iudicii » (loan. 5,27-
an de observatione recti iustique sil 29). Quod iudicium clarius describitur
acripioiidiun vel do nornia rébus con- Maltb. 25,31-46; veniet lesus in maies-
iifiia et apla. Unde vox hebraea saopius lato et angelicum congregabuntur
eo, et
iiiorein, consuetuiUneiii, riluin désignât anto cum omnes et ab
separabit eos
et in Vulgata etiam pleriimque iis verbis inviccMu, oves a dextris suis, hoedos a
vel siniilibns redditui- (Lev. 5,10 alle- sinistris; utrisque opéra et (piac inde
nun adolebit in liolocaustum, ut tieri merili sint, sententia iudiciali annuntiat.
solel; Reg. i8,28; 4 Kcg. 11,14;
cf. 3 Idem praedicant apostoli statuit Deus
:

17,33); retinotur vox iudicii Ps. M8,
132 miserere mei secundum iudiciuni
: aequitate in viro in quo statuit lidem
diligentium nomen tuum i. e. ex bebr.
uti misereri soles diligentium nomen
luum. —
Pectorale stimmi sacerdotis
vocatur rationale iudicii, ubi iudicium
refertur ad sententiam Dei exquirendam
a pontifico per Urim et Tbummiui quae
in illo pectorali recondebantur (cf. Ex.
28,30}.
diem, in quo iudicalurus est orbem. in
praebens omnibus suscitans eum a mor-
tuis (Act. 17,31). Christus iudicaturus
est vivos et mortuos (2 Tim. 4,1); red^-
dent rationem ei qui iudicaturus est
vivos et mortuos (1 Petr. 4,5). Vocatur
hoc iudicium dies Domini, qui in igné
revelabitur quo opéra cuiusvis probenlur
(1 Cor. 3,13); vocatur revelalio Domini

I. KNABENBAUER. lesu de caelo cum angelis virtutis eius,

lUDI (mn\ 'Iouo(v
niae, per quem
principes lerusalem Ba-
ruch ad se arcessiverunt, ut sibi alTerret
volumen sermonum leremiae, uti 1er.
36,14 narratur. Idem vir ludi etiam
legit volumen coram principibus et rege
loakim 1er. 36,21. 23. Cum nomen viri
hebraeum signilicet ludaeuin, putant
aliqui nomen non esse proprium sed ap-
pellativum, eumque vocari ludaeum quia
in flamma ignis dantis vindictam iis qui
, lilius Natba- non noverunt Deum et qui non obediunt
evangelio (2 Thess. 1,7. 8). Signa qui-
bus adventus eius ad iudicium indicatur,
exponuntur Matth. 24,29. 30; Marc. 13,
24 Luc. 21 ,25 in maxima
;
quadam mundi
machinao perturbatione : sol obscura-
bitur et luna, virtutes caelorum commo-
vebuntur, stellae cadent de caelo, signum
Filiibominis parebit in caelo. Ellectus
eius iudicii est ibunt iusli in vitam
:

ex progenitoribus cusbitis descendons aeternam, peccatores in supplicium ae-

generatione tertia (tilius erat Natbaniae
filii Selemiae filii Chusi i. e. Cushitae?)
[udaeus sit effectus; cf. Deut. 23, U. Vide
s. V. CHUSI 3.
IUDICIUM UNIVERSALE. Deum
iustum iudicem non solum singulis red-
diturum esse secundum opéra, sed
etiam actionc quadam de universo gé-
nère buniano in unum collecto senten-
tiam iudicialom laturum esse, docemur
explicite verbis Cbristi.
indicium quoddam cornitur iam apud
Dauieleui et multi de bis ipii dormiuni
: iudicos vocantui'. Quibus actis cap. 17-
in pulvere evigilabunt, alii in
lerrae
vitam aeternam et alii in ojjprobrium,
ul videant sempor (Dan. 12,2). Idque
Cbristusexplicat; sibi poteslatem datam
esse a Pâtre « iudicium facere; et vonit
ternum (Matth. 25,46), et caeli magno
impetu transient, elementa calore sol-
ventur, terra autem et opéra in oa
exurontur; novos vero caelos et novam
torram oxspectanuis (2 Petr. 3,10. 13).
IUDICUM AEVUM. ludicum
(^"CEIU,*. xpiraO liber in canone V. T.
libruiu losue consequitur, praecedit
vero apud Hobraeos librum 1 Sam., in
L.\X et Vulgala librum Uuth. Nomen
Eius iudicii indo habet, ipiod fore lotus, scil. cai».
l-H), eoruui vii'Oiiun acla ouarret, qui
21 accedunt narralionos duao, de idolo
Michao ol île scolore Cabailarum. quae
locum liabuoiunl anlo iiidicum acla.
circa lempus niorlis losue. ludicum
aiilom acla oialio sunl c vai-iis bisloria-
883 lUmCUM AEVUM. lUDICUM AEVUM. 884

rum docLimentis oonsilio et arte confecta
eamqiie demonstrans veritatem, ubi
Israelitae a cultu lahwe ad genlilium
idola deficerent, consuevisse lahwen eos
gentilibus permiltere opprimendos; ubi
ad poenitentiam converterentur, eos
per indices libérasse.
Seniores apud Hebraeos vcl anle Moy-
sen erant Ex. 3,16. Demortiiis Moyse et
losue, quorum auctoritas inter Hebraeos
suprema fuerat, summa rerum pênes
seniores fuisse videtur. Erant iidem
etiam indices et civium causas dirime-
bant in porta civitatis cum Ruth 4,2
: acta liber ludicum enarrat.
cf. Deul. 16,18; 17,8; item Dan. 13,5.
Quae rerum adniinistrandarum ratio tota
et unice ex familiae rations credenda
quisque, ipsa familiarum capita duces
erant, annonam quisque providebat,
indices iidem erant belli duces, ars bel-
lica aut violentia constabat aut insidiis.
Neque rarotamen ob aliquorum desidiam
dilabebantur omnia, populusque pugnae
incertae praeferebat tributum annuum
hostibus ex condicto pendcndura. ludi-
cum igitur institutum de se gravibus rei
publicae periculis par nequaquam exsti-
tit; tamen populo in extremum discri-
men vocato Deoque specialius providente,
insignes illos viros produxit, quorum
Très ipse liber distinguit epochas,
quae sollemni aliquo divino eloquio
singulae ordinntur 2,1-5; 6,8-10; 10,
:

est effloruisse.Seniores ipsa erant fa- 11-14. Aliquorum iudicum sola fere
miliarum capita, quibus utique quando- nomina recensentur, aliorum acta fu-
que accensebantur aliqui sapientia vel sius narrantur et primum quidem Israe-
fortitudine insignes. Nulla erant publica litae a gcnte aliqua ethnica in poenam
munera, non acrarium, non vectigalia, peccatorum subàcti, dein iidem a iudice
non exercitus. Si hostis ingrueret, quae liberati. Habetur igitur
arma prae manibus erant, prehendebat

Uid. 3,8 servitus Chusan annis 8

— 3,11 rcquies per Othonielem obtenta — 40
— 3,14 servitus moabitica — 18
— 3,30 requies per Aod obtenta — 80
— 4,3 servitus Chananaeorum '. — 20
— 5,31 requies per Debboram obtenta — 40
— 6, 1 servitus madianitica — 7
— 8,28 requies per Gedeonem obtenta — 40
— 9,22 Abimelechi tyrannis — 3
— 10,2 Thola — 23
— 10,3 7a?;>-
— 22
— 10,8 servitus ammonitica. — 18
— 12,7 lephtae principatus — 6
— 1 2,9 Abesan — 7
— 12,11 A/iia/on •
— 10
— i-IAi Ahdon — 8
— 13,1 servitus philisthaica, includens etiam annos 20 Samsonis — 40

Singuli indices non sunt censendi toti
Israeli pracfuisse. Othoniel ubi pugna-
verit quibnsvc sociis, non constat; for-
tasse solis tribnbus Inda et Simeon
praeerat. Aod, quo tempore tribus Ben-
iamin vix non erat exstincta (Ind. 21),
Epliraimitas ad bellum vocavit (3,27).
Inter tribus 3,14 ss. a Debbora enume-
rantur expeditionis sociae, certe deside-
rantur luda et Simeon. Gedeon 6,35
vocat Manassen, Aser, Zabulon, Neph-
thali; Ephraimitis 8,1-3 non imperabat,
regiam dignitatem 8,23 fortasse eorum
imprimis roverentia recusavit. lephthen
sequnntnr Manassaei transiordanici H,
29, fortasse etiam Ruben et Gad. Ephrai-
885 lUDICUM AEVUM. lUDITD. 886

mitac 13,2 vocati non praebucriinl transitionis, quod rerum meliorum

aiixilimn, poslca proeiio fusi siint; sed suggerebat desidcrium. Terra promissa
nulla est ratio alTirinandi aut lophtou gradatim subigebatur, ab hoslibus inva-
post illiid proeliiiin illos snbegisse, aut debatur, ab llcbracis rursum libcra-
illos spoate ci obsecutos esse. Videntur batur. l'biquc bolla et tribuum invi-
tcmpore Gedeonis et leplite Ephraiini- diac, vix quidquam certum aut stabile.
tae et Manassaei inviceiii fuisse iiilensi, « Sermo Dci eral rarus in diebus illis »
sane quod illi post losucn sibi prinia- (1 Keg. 1,3), « et non surrexit ultra
tuiu donuis losoph vindioarent, duni bi propheta in Israël sicut Moyses » (Dent.
origine gloriarcntur e liiio loseph pri- 34,10). Ex altéra autem parte « in diebus
niogenito. Samson no, ipsis quidein Da- illis non erat rex in Israël » (lud. 17,6;
nitis iinpcrassc legitur, solus pugnabat. 18,1. 31; 21,24). Volebat Deus, ut haec
Sed, si singuli iudices non toti Israeli instituta eo ardentius primum expete-
itnpcrabant, singulaque illa bcUa non rentur, quo religiosius postea observa-
omnium erant li-ibuum, tuni neque ex rentur. —
Cf. 1 Reg. 12; 2 Weg. 7,11;
annis supra descriptis ccrta atque con- 4 Reg. 23,22; 1 Par. 17,0. 10; Eccli. 46,
tinua confingi potest chronologia. Vo- 11 ss.; Hebr. 11,32 ss.
tuerunt eorum bcllorum aliqua a qui-
busdain tribubus (^odem fere tempore
lUDiTH. 1. iudith(nmn% 'louofe.),

geri, quo apud alias « requies » praece- lllia Beeri Ilethaei (Gen. 26,34). Eadem
dente Victoria comparata pcrdurabat. vocatur Oolibama Gen. 36,2. 5. 14. 18.
Certa chronologia ideo etiani confingi Vide s. V. ANA 2 in vol. I. col. 237. 238
nequit, quod pjures numeri tradantur et cf. Cornely, Introd. éd. 2 II. 1 p. 123-
« rotundi » (40, 80, 20, 40, 40, 20) i. e. 4; F. de Hummelauer, Comm. in Gen.
plus minusve accurati. Unus in ludicuni p. 518-9.
libronumerus legitur, qui teniporibus 2. ludith ('louJfO) , celebris illavidua,
quidem Pcntatcuchi nectitur, sed et ipse quae occiso Holofernc Bethuliam ab As- I
« rotundus » est: 11,26 lephte a tem- syriis obsessam liberavit, cuius res ge-
pore occupatae a Moyse Hesebonis usque stac ex solo libro eius nomine inscripto
ad sua tempora 300 effluxisse annos af- innotescunt. Erat(Iudith 8,1) tiliaMerari,
firmât. lîliiIdox, tîlii loseph, filii Oziae, tilii
Cultum divinum iudicum aevo fuisse Elai, tilii lamnor, lilii Gedeon, tilii Ra-
substantialitereundem, qualis a Moyse phaim, lîlii Achitob, filii Melchiae, tilii
fuerat institutus, imprimis demonstrat Enan, filii Nathaniae, filii Salathiel
narrationis parsantiquissima lud. 17-21. (ïlaXaiji'.T]),) , filii Simeon, filii Ruben
Habes 20,27 ss. arcani et Pbineen, Aaro- ('lapar^X). Salamiel (ila pro Salathiel
nis nepotem, pontificem (cf. 18,31), ha- Vulgatae legendum) erat filius Surisad-
bes Moysen 18,30. Levitarum excellen- dai et princeps tribus Simeon (Num. 1,
tiam contirniat narratio 17 ss. In actis 6; 2,12; 7,36. 41; 10,19). Dubium non
lud. 3-16 nulla erat occasio faciendae est quin loco Ruben legendum sit Israël
mentionis eorumdem sacrorum sed nar- ; cum codd. x, B, versions syriaca (Itala
rationem libri Num. explicite appellat habet filii
: Symcon, filii Ruben, filii
lud. 11. Fuerunt utique aliqua iudicum Israël). Erat igitur ludilh ex tribu Si-
aevo contra legem acta sacerdotium a
: meon (cf. ludith 9,2), situti etiam eius
Icvita attentatum, idola Michac, idolola- virManasses secundum lexlum graecuui
ti-iaSicbemitarum,sacrificiuni bumaïunn 8,2 : T^ç tJuÀ^ aÙTt; >'«'( '*î; J^arpiiç aùi^;.
lephte. Haec legeni mosaicaui (um non
exslitisse taui paruni efticiunt, atque De historia liuiilli cf. Mont/attcoii, La
infanda (juaedam intei- cbr-istianos com- véiilé de Itiisloire de Jiidilli, Paris lt»90;
missa scelera demonslrant religionem Aiclies.Dc libro hiililiiao p. ttlss. Hobiou, ;

Deux questions de chronolojj;ie et d'histoire

christiauam esse ligmonlurn.
éclaircies par les annales d'Assurbanipal in
Iudicum aevo erant iiti(iue Hebraeo- Uevue arcliéol., noiiv. sér. XX.\. IS7ô
rum res lam j'eligiosao (juam ci- |). 23 ss. 80-8'2-, Delattrc. Le peuple et l'em-
viles minus llorentes. Erat illud tempus pire (les Mèdcs, in Mémoires de l' Académie
 lUNCUS. 888
887 TUDITH.

148 ss.; id. Le nomen feminae, ifortasse uxoris Philo-

de Bruxelles XLV. 1883 p.

livre de Judith, Paris 1884;

Palmier u De logi explicant.
veritate historia libri Judith,
Gulpen 1886;
kanon-
IULIUS ('loûXtoç), centurie cohortis
Nelelei\ Untersuch. d. gesch. u. d. SsSaaT^ç); est scil. Au-
1886; AugUStae (crTtaîpri;
Geltung des Bûches Judith, MiJnster
gusta appellatio honorifica quae copiis
Brunengo, Il Nabucodonosor di Giuditta,
auxiliaribus indebatur. Ita in inscriptio-
Roma 1888; Rie.ssler, Chronol. Fixirungder
Katholik nibus invenitur ala augusta ob virtu-
Heldenthat Judilhs, in periodico :

livre de
1894 II. P-1 ss.; FI. de Moor, Le tem appellata. Huic centurioni Paulus,
ludith 1895; Vigouroîix, La Bible et les
qui Caesareae caplivus fuerat, traditus
déc. mod. éd. 6 IV. 99-131. est, cum in Italiam esset navigandum
inter-
Allegorice narrationem libri ludith
éd. Act. 27,1. Hic Paulum bénigne habuit
pretatus est imprimis H. Grotius (0pp.
eique Sidone permisit ad amicos ire et
Basil. 1732 I. p- 578). Simili ratione eam
concipiunt /. (Einleitung p. 919),
Jahn curam sui agere 27,3. Et cum venisset
Movers (Bonn. Zeitschr. f. Philos, u. Theol. Lystram quae est Lyciae, centurio capti-
XIII. p. 47 s.), Fr. Lenormant
(Lettres as- ves etPaulum in navem alexandrinam
syriol. I. p. 72 La divination chez les Chal-
; navigantem in Italiam transposait 27,6.
déens p. 183 s.). Cum centurio Paulo suadenli ne toUeret
AUegorico-propheticam esse narrationem a Creta non obsequeretur, evenit quod
eine Pro-
censet Ant. Scholz (D. B. Judith praedixerat; multis periculis
188; Paulus
phétie 1885; Coramentar z. B. Judith
obiiciebantur; naufraglo facto milites
captives volebant occidere ne quis cum
et 1896).

lUGALIS bis occurrit in Vulgata pro enatasset effugeret centurio autem ve-
;

boum lens servare Paulum prohibuit fieri Act.

iugo equorum (13"1 2Reg. 8,4) vel
27,7-42.
aliorumve iumentorum (im 1er. 51,23).
lUMENTUM explicantur in Vulgata
lUGUM. Uti hodie, ita olim in Pa- nomina hebraica nnna, Tty^,
varia
laestina iugnm animalibus imposilum graecum xxîî-
lian, n:pG, l^ï, ^?;}. et
iignum vel tignum est transversarium,
quod cervici iumenti imponitur et lune voç.De singulis v. ANIMALIA, ASINUS,
sub collo firmatur et temoni connectitur. BOS, EQUUS, MULUS, OVIS.
Eius descriptionem et tiguram vide v. g. lUNCUS dicitur a S. Hieronyme im-
in Zeitschrift d. D. Pal.-Ver. IX. p. 28; primis hebr. ï^ID Is. 19,6, quod alibi ca-
XII. p. 159. Vacca rufa quae non
porta-
rectum (Ex. 2,3), papyrio ( ib. v. 5), pe-
verit iugnm requirebatur ad parandam lagus (Ion. 2,6) explicat. Ex verbis S. Scri-
aquam lustrationis Num. 19,2; cf. Deut. pturae duae familiae plantarum nomine
21 ,3 vaccae
;
quae non porta verant iugum hebraico videntur designari nam in :

seliguntur ad arcam vehendam 1 Reg. oratione lonae in profundum maris de-

fj,7. Frequentissime iugum sensu
trans-
mersi «pelagus {sûf) operuit caput
dicitur servitute, oppressione;
de manifeste plantae marinae,
lato meum »
ita iugum ferreum Deut. 28,48; durissi- quas algas appellamus, intellegendae
mum, gravissimum 3 Reg. 21,4 ss.; iu- sunt; quarum gênera plurima in
mari
gum oneris Is. 9,4; unde iugum con- Méditerranée crescentia hic enumerare
fringere idem est ac se dominio et lengum est, neque ipsum nomen magis
obedientiae alicuius subtrahere 1er. 2, uni quam alteri videtur cenvenire. In
20 et \ide actionem symbolicam 1er. 28, textu vere Exodi, ubi fiscella papyracea
2 ss. Christus quoque ait tollite iugum :
cum iiifantule Moyse « in carecte {sûf}
ineum super vos; sed addit iugum
ripae fluminis » exposita legitur, et in
:

meum suave Matth. 11,29. 30.
IUL.IA(Iulias?)Rom. 16,15: salutate
Philologum et 'louXîav. Quaerunt situe
nomen
Iulia, nomenmulieris, vel Iulias,
salutate
viri. Sed cum 1. c. sequatur
prophelia Isaiae contra Aegyptum, cui
vates miuatur quod deficientibus aquis
fluvii «calamus et iuncus {sûf) marce-
scet », de algis in mari tantum prove-
nientibus sermo esse nequit, sed plantae
:

variae in ripis fluminum, ac maxime

Nereum et sororem eius, communiter
889 lUNCUS. lUNII'KRUS. 890

Nili, cresceules intcUcf^endae suiil. Ad scil. miserrimorum (lob 30,4), et in Psal-

quas iiinciis cerle pcrtinet, sed prae- mis carbones rothem commemorantur in
lor ipsiiin oliam alia varia plantaruni descriptionelinguaeiniquac(Ps.ll9[120j,
gênera, qiiibus pariler nonien coni- mf 4. Vulg. carbones desolalorii). luniperi li-
pelit. cet etiam in desei-to crescani, lamcn po-
A j)lantis istis marinis eliam mare Rii- tins nomine lyilT videntur designai'i,
briiiii noincn hebraicuni ïi1D~D"i (Ex. 10, quo usque nunc ab Arabibus appellanliir
l'j; i;{,lS etc.) acct>[)il. K\ variis autom (v. MVRICA). Alia veio arbuscula in de-

alj;aniui ^onei-ihiisiiisimi arabico ingens serlo australi inter Palacstinam et Ae-

ropia observalur; quare M. Jullien alii- gyplum frequentissima ab iisdem incolis
que praesertim ex boc génère nomen eodem prorsus nomine retem dicitur,
illud dérivant atque inde siniul appella- unde et denominationem scientificam
tionein « maris ruhri » expiicant, quia Relama ro^/am Forskal (fam. Legumino-
islae algae aquis et litoi'i nibriun quem- sae) accepit. Tria ferc metra alla, quani-
dam colorem tribu uni (v. MARE UU- quam paucis actenuibus loiiis insLructa
BUUM). sit, ramis tamen niultis ac densis iucun-

dam umbram viatoribus in deserto prae-

Cf. /. H. Ursinus. Arboreti bibl. Cont.
169 s. .M. Hiller, llierophyt. II. 215 s.;
bet. Quare bistoriae Eliae optime con-
;

0. Celsius, Hierobot. II. 6i-9; E. F. K. fio-
senmiUler, Bibl. Allertb. IV. 1, 187-9:
P. CuUrera, Flora bibl. 160 s. E. B. Tri-
strmn, Nat. Hist. éd. 8,435 s,.; A. Kinzler,
Bibl.iNaturgesch. éd. 9.226;/. Smith, Bible
Plants 41 s.; /. L6a\ Aram. Pflanzennainen
p. 54; W. G. Groser, Trees and plants nient,
in tlie Bible 158 s. —
Nomen sûf recentiores
ab aegyptiaco tw/i dérivant; cf. auctores cit.
ap. Gesenius-Bu/il, Handwbch.
luncus praeterea semel dicitur in Vul-
gata hebr. uni (Is. 35,7), qui alibi (Is.
venit. Ex radicibus vero et trunco Imius
fruticis Arabes optimos ])raeparant car-
; bones, quos in mercatu kahirico Aegy-
pliis vendunt; unde et textui Psalmi bene
congruit. Denique radiées eius, licet
amarissimas, in extrema tamen penuria
miseris cibum praebere, prout radiées
plurium plantarum eiusdem familiae Le-
éd. 14, 489 b. guminosarum, haud improbabile vide-
tur, nequc opus est, ut cum Ursino ra-
pum seu orobanchen in radicibus crescen-
tem intellegamus aut cum Oedmanno et

18,2) melius papyrus explicatur. V. PA- Gesenio \erba lobi lantum de cibo ignis
PYRUS. interprelemur.
L. FONCK. luniperi species, praeterquam nomine
yjyj, etiam voce "riN in aliquibusS.Scri-
lUNIAS Rom. 16,7 : salutate Andro- pturae textibus probabiliter intellegi
nicum luniam, cognatos et concapti-
et monuimus s. v. CEDRUS.
vos meos, qui sunt nobilcs in Apostolis
Cf. /. H. Ursinus, Arb. bibl. 355-61 ; M.
(È;r(ar,[jLot i. e. oplima lama noti apud
Hiller, Hierophyt. I. 253-7; 0. Celsius, Hie-
Apostolos) qui et ante me fuerunt in robot. I. 246-50; Chr. Cleirberg. De n"'
Cbristo. Aliqui veterum (etiam S. C/iry- arbore, sub <|ua Elias profugus recubuissc
sostomus., M. 60,670) Iimiam mulierem legitur, Upsaliae 1758; Sam. Oedmanii,
esse volunt, uxorem aut sororem Andro- Verni. Samnil. II. 161-72; E. F. K. Rosen-
nici; verum plerique nomen expiicant de miiller, Bihl. Alterth. IV. 1,120-3; 1». Ge-

viro : lunias i. e. lunianus; et rectc qui- senius. Thésaurus 1317; /.//. Z>« //oh/-, Plants
of Ihe Bible, ed nova, 119 s.; P. CuUrera.
dem propter ea quae 1. c. de ambobus
Flora Bibl. 412 s.; //. B. Tristram,]^ài. Hist.
apostolus narrât. Cf. s. v. ANDRONI-
ed. 8,359 s.; .1. Kinzler, Bibl. iNaturgesch.
CIJS .S.
Smit/i, Bible Plants 133-5;
<'(/. 9,213 s.; J.

lUNIPERUS dicitur in Vulgata fru- F. Boissier, Flora orient. II. 36 s.; /. /.ou\
lex licbraico nomine an vocatus, sub Aram. Pflanzennamen n. 313; M. Jullien,
L'Egypte, Lille 1891, 276 s.; id. Sinai et Syrie,
que Elias fugiens in déserte sedissc scri- ib. 1893, 83; H'. //. (;/o.s<'r.Trees and plants
bitur 3 Reg. 19,4 s. Etiam in libro lob nient, in the Bible 61-3; (.". F. Post. Flora
de eodem fiutice legimus : « radix iuni- of Syria 215.
perorum erat cibus eorum », bominum L. FONCK.
891 lUPITER. lURARE. 892

lUPITER (Zsû;). Antiochus Epipha- attestatione iurisiurandi denuntiavit fra-

nes senem quendam Alheniensem (gr.; tribus non videbitis faciem meam, nisi
:

Vulg-ata Antiochenum) in urbem leru-

: fratrem vestrum minimum adduxeritis
salem misit qui ludaeos ad defeclionem et iuramentum ab eis exigit, ut ossa sua
a lege paterna compelleret et templum asportentur in terram Chanaan (Gen. 43,
in urbe lovi dedicaret Olympio, templum 3; 50,24).
in Garizim lovi hospitali i. e. protectori Etiam lege mosaica iuramentum san-
hospitum peregrinorum 2 Mach. 0,2.
et citum est non assumes nomen Domini
:

Cum Paulus Lystris claudum sanasset, Dei tui invanum (Ex. 20,7) non periu- ;

Lystrenses deos ad se descendisse puta- rabis innomine meo (Lev. 19,12), Domi-
bant et Barnabam quidem lovem voca- num Deum tuum timebis... iurabisque
bant, Paulum vero, utpote ducem verbi, in nomine illius (Deut. 10,20; 6,13). Iu-
Mercurium Act. 14,1 1. Quod
ha- in Vulg. ramento praestito coram iudicibus pote-
beturAct. 19,35 :quisnesciatEphesiorum rat et debebat quis suspicionem fiu'ti a
civitatem cultricem esse magnae Dianae se depellere Ex. 22,8 ss. luramenlo per
lovisque prolis, expjica ex graeco : Deum cultusDci exercetur; unde ludaei
v£wx6pov oûaav... xa\ toî3 ôto:i£Tou;; cul- quando([ue designantur iurantes in
:

tricem esse Dianae et simulacri (Dianae) nomine Domini (Is. 48,1; 1er. 4,2; Soph.
caelitus delapsi; tb oior.t-éi scil. ayaXjxa. 1,5). Per deos alienos iurarc gravissime
reprehenditur 1er. 5,7; 12,16; Soph. 1,5;
lURAMENTI PUTEUS v. BER-
aqua idololatria ut caverent iam losue
SABEE.
monuit23,7, revocans in memoriam quod
lURARE, lURAMENTUM, lUS- Moyses praeceperat per nomen exter-
:

lURANDUM. lam tempore patriar- norum deorum non iurabitis Ex. 23,13.
charum iuramentum adhibebatur ad rem Quam iuramentum cu-
religiose viri pii
aliquam sollemniore modo alfirmandam stodierint, exempla
sunt quae los. 2,
vei ad promissionem confirmandam. Ita 12 ss.; 6,22; 9,19 narrantur. Iuramento
Abraham coram rege Sodomorum iurat : sanciehantur foedera et eodem modo
levo manum meam ad Dominum Deuiii etiam instauratio foederis cum Deo con-
exceisum, possessorem caeli et terrae, firmari solebat (cf. 2 Par. 15,14; Esdr.
quod a filo subtegminis usque ad corri- 10,5; xNeh. 5,12; 13,25).
giam caligae non accipiam ex omnibus Modus iurandi varius erat : Deus te-
quae tua sunt (Gen. 14,22. 23); unde stis interme et te (Gen. 31,50 hebr.); vi-
discimus iuramentum quandoque factum vit Dominus (lud. 8,19; Ruth 3,13; 2
esse manibus ad caelum elevatis. Item Reg. 2,27; 1er. 38,16 etc.); sit Dominus
iurat Abraham rogatus ab Abimelech : inter nos tcstis veritatis et fidei (1er. 42,
iura per Deum ne noceas mihi et poste- 5). Iuramentum etiam quasi confirma-
ris meis (Gen. 21,23J. Et a servo postu- batur addita exsecratione sui ipsius :

lat iuramentum pone manum tuam

: haec mihi faciat Deus et haec addat, si
subter fémur meum, ut adiurem te per non etc.,ubi i^eligione quadam ipsa ma-
Dominum Deum caeli et terrae, ut non ledictio non enuntiatur clarius; cf.
accipias uxorem fllio meo de filiabus Ruth 1,17; i Reg. 3,17; 14,44; 25,22; 2
Chananaeorum (Gen. 24,3) et simili ritu Reg. 3,9; 19,13 etc.; quandoque ipsae
lacob postulat iuramentum a loseph (Gen. maledictiones proferebantur lob 31,8 ss.
47,29) quo ritu adiuratio fit vel per san- cf. Num. 5,21 vel aliorum adversitates

ctitatem circumcisionis i. e signi foede- quis imprecabatur sibi vei alteri; cf. Is.
ris cum Deo initi vel ita ut posteri (qui 65,15 dimittetis nomen vestrum. in iura-
ex femore egrediuntur) iuramenti testes mentum; 1er. 42,18; 42,12; sicut de Pe-
et vindices quasi statuantur. lacob postu- tro quoque narralur coepit delcstari
:

lat iuramentum ab Esau, ut sibi vendat et iurare, anathcmatizare et iurare, quia

primogeoila (Gen. 25,33); Isaac iurat non novisset bominem (Matth. 26,74;
régi Philisthiim et iuramento focdus in- Marc. 14,71). Ritus iurandi usitatus con-
ter se ineunt (Gen. 26,28 ss.); lacob iurat sistebat in elevatione manus vel manuum
coram Laban (Gen. 31,53), loseph sub ad caelum; cf. Gen. 14,22; Deut. 32,40;
893 lURARE. lUIURK. 894

là. 62,8; Oan. 12,7; Apoc. 10, j. 6; qiiare David ad loualban vivit Dominus et
:

Icvare mumim siicpiiis idem est ac iu- vivit anima tua, quia uno tantiun gradu
rare; Ex. 0,8; Nuin. 14,:i0; Ez. 20,5
cf. ego morsque dividinuu' 1 Reg. 20,3; cf.
corani Do-
etc. lurameiiliiin qiioil fiebal 25,26, et Eliseus ad Eliam vivit Domi- :

mino ia saiicluario (2 Par. 0,22) vcl voce nus et vivit anima tua, quia non dore-
mailla in iiilùio et in clangore tubae et linquam le 4 Wcg. 2,2. 4. 6; cf. 4,30.
iii sonitu buceinae (2 Par. lo,14) vel Praeceptum erat iurabis vivit Do-
: :

ohiatis sacriliciis (Gen. 31,5:{) ea sollem- minus, in veritate o\ in iudicio et iusti-

nitale reddebaUir magis sacrum cl in- lia (1er. 4,2); al uti alla Dei mandata
violabilc. violabantur, ita boc quoque; leremias
Celeruni praecipilnr si quis virocnm :
inter reliqua aeq\ialium vitia etiam re-
volum Domine voverit aulse conslrinxe- censet iurare mendaciter 7,9 et 5,20 quod
ril iuramenlo, non faciel irritum vcvbiim si etiam vivit Dominus dixerint, et hoc

suum, sed omne qiiod promisit impie- falso iurabunt; cf. Ecdc. 9,2; Zach. 5,3;
bit Num. 30,3; laudatur is qui iurat Mal. 3,5. Poena quaedam pcieranti non
proximo suo et non decipit Ps. 14,4 (vel is poenam divinam
erat loge statuta; at
ut hebr. explicant
alii qui iurat ad :
non effugiet « ncque enim habebit in-
:

damnum suum et non mutât) et qui non sontem Dominus eum qui assumpscrit
iuravit in dolo proximo suo (Ps. 23,4). nomen Domini Dei sui frustra » (NllaS
Sapiens autem sapienter monet iura- :

invanuni, in mendacium); cf. Deut. 5,11

tioni non assuescat os tuum, multi enim
;

periurio enim nomen Dei polluitur(Lev.

casus in illa... vir multum iurans im-
19,11) idque Deus odio habet (Zach.
plebilur iniquilate Eccli. 23,9. 12; cf.
8,17). Pro periurio in quibusdam con-
27,15.
ditionibus certa quaedam statuebantur
Haud raro Deus quoque iurasse dici-
sacrificia (Lcv. 5,1 ss.; 6, 2 ss.). Prae-
tur :per memetipsum iuravi, quia fecisti
scribebatur iusiurandum, si quod alicui
liane rem..., benedicam tibi (Gen. 22,
iuravit patriarchis se
commendatum fucrat periisset et testis
16); ita Deus illis
nullus illius innocentiam teslari posset
daturum terram Chanaan (Gen. 24,7;
(Ex. 22,10), si eo modo crimen alioquin
50,23; Ex. 13,5. M; 32,13; Num. 11,12;
occultum poteratreddi manifestum(Lev.
14,16; Deut. 1,8 etc.); ita Deus dicitur
5,1).
iurasse Davidi 2 Reg. 3,9; Ps. 88,4. 36.
et scribac acu-
Quantopere Pbarisaei
50; cf. Ps. 109,4; Is. 45,23; 1er. 22,5;
Dominus per animam tis nocuerint sanctitati iura-
ineptiis
51,14 : iuravit
Am. 6,8. Quid bic iurandi menti, abunde ex evangeliis constat.
suam, cf.

modus significet, docet apostolus :

Cum enim dicatur reddes Domino:

iuramenta tua (cf. Mattb. 5,33; Num.

abundantius volens Deus ostendere pol-
beredibus immobilitatem 30,3; Deut. 23,21), asserebant illa iura-
licitationis
consilii sui interposuit iusiurandum, ut
menta quae non per Dominum, per no-
per duas rcs immobiles quibus impossi-
men lahwe lièrent, fere nuUam babcre
vim et quam astute interprétantes iura-
bile est mentiri Deum, fortissimum so-
lalium babeamus (Hebr. 6,17. 18).
menta alios deceperint, exemplis decla-
SoUemnis quaedam asseveratio etiam ratur Mattb. 23,16-22. Invaluerat enim
solebat per vitam illius ad quem consuetudo, ut iam non per nomen Do-
fieri
sermo dirigebatur. Ita Abner dicit ad mini iurarenl, sed per tcmplum, allarc,
Saul vivit anima tua rex, si novi 1 Reg.
:
caelum, per urbem lerusalem, sanctuaria
17,55; vcl Urias ad David: per salutem Israël, terram, per vitam vel caput
suum, per solem, legem, per libres
luam et per salutem animae tuac non
faciam rem iianc 2 Reg. 11,11; cf. 14,19 ;
sacres (cf. Mattb. 5,33 23,16-22 Buxtorf,
; ;

similiter lusepli dicit loquens ad fratrcs : Lexicon cbald. lalm. rabb. 23l5i. El
per salutem IMiaraonis non cgredicmini quanlis ai'guliis eiusmodi iuramonla
bine, doncc vcniat IVater vester mini- nibil valere oslenderiat, Ghristus repre-

nius Gen. 42,15. Ouandocjuc buic modo hendil (Matlb. 23,16 ss.). El quod Ghri-
adiungitur iuramcnlum per Deum; ita stus reprehendil, eliam poslea in more
895 lURARE. lUSTIFICARE. 896

positum fuisse tractalibus mishnicis Religiositas iustificabit cor (Eccli. 1,18)

perhibetur. Ita si qui iuraverint per i. e. animum exhibebit probum; qui
caelum et. terram, cos esse libères do- sine timoré est non poterit iustificari
cetur in tract. Shebuoth 4,13 (cf. Suren- (Eccli. 1,28), non poterit haberi etdecla-
husius, Mishna IV. p. 306; vide prac- rari homo
iustus et probus. Compara-
terea Lightfoot, Horae hebr. ad Matlh. tione instituta dicitur iustificavit ani- :

0,33; Schoettgen, Horae hebr. I. 40). mam suam aversatrix Israël compara-
Ouo sensu auteoi Christus dicat ego : tione praevaricatricis ludae 1er. 3,11 i. e.
auteni dico vobis, non iurare omnino se minus culpabilem exhibuit; cf. Ez. 16,
etc. partim explicatur ex abusa illo ol. 52. Homines quoque dicuntur Deum
pharisaico, partim ex eo quod iuranien- iustificarei. e. declarare et agnoscere
tuni non per se appetenduni, verum
sit eum iustum, eum iuste egisse (cf. Eccli.
del'ectum aliquem connotet; atque pro- 18,1 Luc. 7,29. 35).
;

hibitionem non esse in universum intelle- Si Deus dicitur aliquem iustificare

gendam, iam ex eo patet quod in novo
quoque foedere reperiunlur iuramenta;
ita apostolus Deum teslein invocat Rom.
1,9; 2 Cor. 1,23; Gai. 1,20; Phil. 1,8 et
iuramenti utilitatem explicat Hebr. 6,
16: omnis controversiae flnis ad coniir-
mationem est iuranientuni, et in
10,6 angélus quoque iurat per viventem
in saecula saeculorum. Unde merito
dicit Caietanus esse intellegenduni hoc
praeceptum similiter sicut illud
occides; « prohibetur occisionon vestita
praeceptum
circunistantiis iustitiae, ita
prohibens iurare refertur ad iurare nu-
i. e. iustum declarare, pronuntiare, id
sane ex ipsa veracitate et sanctitate Dei
ita intellegi débet, ut isrêvera sit abso-
lutus acrimine, immunisa reatu peccati
et iustus coram Deo; unde hisce locis
notio vocis saltem ex necessaria conse-
Apec . quentia statui potest iustum facere i. e.
talem eum constituerc qualeni Deus eum
esse vult, ut scil. sit eo in statu quem
Deus hominibus inesse vult (vide s. v.
: non lUSTITIA). Atque iustificare in doctrina
Pauli apostoli dicere internam sancti-
ficationem, invicte constat inter alla
ex eius ad Galatas arguendi modo pro- :

duni, et non ad iurare vestitum circuni- videns Scriptura quia ex fide iustificat
stantiis iudicii, iustitiae et veritalis ». gentes Deus, praenuntiavit Abrahae :

Atque eodem modo intellegenda sunt quia benedicentur in te omnes gentes.

verba lac. 5,12. Insuper nota esse qui Unde aperte iuslificatio dicitur bene-
ipsum Chrislum iurasse censeant pro- dictio, et quaonam sit haec benedictio,
babile (cf. Suarez, De iuramento 1,14 in déclarât apostolus : ut in gentibus bene-
tractatu 3 De Religione). dictio Abrahae fieret in Chrislo lesu,
ut pollicitationem Spiritus accipiamus
I. KNABENBAUER.
per fidem (Gai. 3,8. 14); proin benedi-
ctio illa est T) £7ca-j'YsX(a toû ;:vEÛjj.aTo; i. e.
lURGIUM (Ex. 17,7) v. RAPHIDLM.
Spiritus promissus, ita ut Spiritus pro-
lUSTIFICARE, lUSTIFICATIO. missus accipiatur. Ita enim Trjv Itt. t. tîv.
Voci generatim notio inest aliquem esse accipiendum, ipse interpres pro-
iustum, probum, insonlem declarare, testans dicit esse sententiam communem
pronuntiare; ita de iudicibus: qui iusti- et hic unice contextui congruam (cf.
hcat impium et qui condcmnat iustum, Sieffert, Brief an d. Gai. p. 185). Quare
abominabilis est uterquc apud Deum ex bac doctrina gentes iustificantur vel
Prov. 17,lu; ([ui iuslificatis impium pro benedictionem accipiunt ita, ut Spiritus
muneribus et iustitiam iusti aufertis ab promissus illis detur; Spiritu autem
eo Is. 5,23. Et significatione generali : Sancto inhabitante internam renovatio-
numquid homo comparatione Dei iusli- nem et sanctitatem effici manifestum
iîcabitur? i. e. probus et insons appare- est. Hanc autem iustificationem docet
bit, exhibebitur (lob 4,17); si iustificare originem ducere ex fide, tieri perfidem,
me voluero i. e. me probum et integrum fide,concedi gratia Dei, nos iustificari
declarare, ab omni culpa immunem, in sanguine Christi i. e. causam meri-
condemnabit me os meum (lob 9,20). toriam esse sacrificium Christi in cruce
LEXICON BIIÎLICUM. — T. II. — 29
897 lUSTlFICABE. IXIÛS. H!)H

(cf. Ht.in. :i,30; r.,l. 9; Gai. 2,1G; 3, 21). Eo stMisu dicitur : iuslilia Dei rcvclatuc
l'roplor noslrain iiislilicalioncin
liaiic in evangelin Uoiu. 1,17; 3,21. 22 el ila
dicil apostohis Christiiin rosurrcxisso sae|te apud S. Paulum, qui iustitiam
i. e. oral scil. ex consilio divitio, iil eam docel non esse ex legc, non ex op(>-
r.liristus f;loriosc rc^iiaiis IVucliiiu iiu'- ribus Icgis uiosaicae, sed ex lide et per
riti iiioi-lis siiae liomiiiibiis applicarcl el lidein, cl dari credenlibus. Eadem no-

ex peccaloribus iuslos cl Dco acceptos tione diciliu- crcdidil Abraliani Deo

:

erficerot. (,H>ae iustitifalio dicilui- iusU- et reputalum illi ad iustitiam (cf.

est
licatio vilae, in oppositione ad condem- Rom. 4,3) quia Deo rem credilu
i. e.

nationem, quia sine ca vera vila non diflicillimani et viribus naturae impos-
liahctur Jloni. ',\,{S\ sibilem revelanli el aflirmanli lidcni
C.etcrum iustilicalio in Vulgala variam adbibuit. Deus gratiose eum etrecit el

cxliibel signilioalione'n. lia lob 27,6 : agnovit virum sibi probalum, qui in eo
iusliliealionein ineani quani coepi Ic- statu erat quem Deus hominibus inesse
nere non deseram, bebr. iusliliamnieani vull (cf. èXo-YÎaOr)), in slatu gratiae et

teneo nec diniillani i. e. nunquam nio sanctitatis. Iustitia de Deo quoque di-
l'aleboi- iinpiLiin, leneo et at'tirmo nie citur et significat modum Dei agendi
esse iiistum. Fréquenter vox induit secundum norniam sanctitatis, secim-
nolionein slatuli, praecepti i. e. in Vul- dum consilium salutis quani hominibus
gata ponitur pro hebr. -CBV^p (cC. iNum. largiri statuit; unde « narrentur iusli-
liae Domini » lud. 5,11) i. e. rcs a Deo
9,3. 14; 2 Par. 19,10; Ps. 118,20 etc.) et
geslac in salulem populi.
pn (2 Par. 3i,31; Ps. 118,5. 8. 12 doce
Slricliore sensu dicilur de ea virtule
me tuas i. e. mandata,
iustificaliones
quae suuin cuique tribnil, crgo de iusli-
LXX xà ôixatij[);j.aTx etc.); item pro npiJ»
lia quae est una ex virtutibus cardina-
Dan. 9,18 neque enini in iustitkationi- libus. Ita vox accipienda erit, quando
bus nostris (i. e. propter nostra iuste. seriiio est de iudicandi actione iudi- :

bene facta) prosternimus preces i. e. carepopulum in iuslilia Ps. 9,9; iudica

quasi confisi nostra iustitia. Ea notione me secundum iustitiam luam (Ps. 34,14),
quoquc Apoc. 19,8. Uti in Psalmis, ita cuin iustitia iudicare Apoc. 19,11 etc.
(juoque Bar. 2,17 el 1 Mach. 1,51 et 2,40 Imino (juandoque nolionem induere
el Luc. 1,6 el Rom. 8,4 et Hebr. 9,1 videlur iuslae causae; ila explicare po-
ponitur pro liraoca voce ouaîwjix lex, teris: oxaudivit me Deus iusliliae meae:
slaUilum, id quod iustum est. Deus iustae meae causae, qui est Deus
I. KNABENBAUER. i. e. prolector iuslae meae causae exau-
divit me Ps. 4,2.
IUSTITIA saepe dicitur notione liC- Ex ampla notione iusliliae eliam col-
nerali id quod rectum est, quod legi ligitur signiticalio iusli, qui scil. legi

vcl normae statutae l'espondet; ita fa- convenienter ea est condi-

vivil, ([ui in

cere iudicium et iustitiam (Gen. 18,19), lione quae Deo probatur, vir probus.
docere praecepta et iustilias (Deut. 4,3; pius, sanctus —
et sensu slricliore qui
cf. 27,10; 2 Ileg. 8,15; 3 Rog. 10,9 etc.); suuni cuique tribuit, iusle iudicat.
inde orilur notio j)robitalis, piolatis, 1. KNABENBAUER.
i. e. cius condilionis quae normae rccti,

normae legis virtulisquo respondel; lUSTUS ('loua-o?) cognominanlur in

unde facile signilicationeni sancUtalis, Novo Teslamenlo : Act. 1,23 losepli
inlcgrilatis induit; ila ambulare coram Rarsabas (v. RARSABAS 1), Act, 18,7
Deo in verilate el iustitia et roclo conlc Titus prosel)lus v. Tlïl S 1), Col. 4,11
(3 Reg. 3,6;, servare seinitas iusliliae socius Pauli w. lESL'S 5).

Prov. 2,8; 8,20; 10,2 etc. Signilicatu lUVENCULUS i.e. bos novellus
quoi[ue gencrali eam notai bominis con- seuiel legitur iii Nulgala pro bebr.
liitioni'in quae Deo probatur, quani Ueus
^:îr 1er. .{1,18; vide HOS.
hoininibus incssc vult, quani Deus venia
pcctatorum concassa homini largilur. IXIOS dicilui- a S. IlierouNuin \ul-
899 IX 10 s. LABAN. 900

turis spccies, quae intei' avcs iinpuras Nonien ixion, ]no quo alii ixon scriben-

in catalogo deuteronomico quartum lo- dum volunt, ex graeco t^ov ortum duxit, qiiod
Aquila et cum eo aliqui codices holmesiani
cuni occupât (Deut. 14,13). In lexUi lie-
(IVcum * [al. ï^tv], 15,54 [Ie^ov], 58 [i^ova],
braico hodierno haec specics nxi voca-
75[Ï£^ov]) pro nxi (cf. Field, Hexa-
babent
tur; considerauti qiiod in catalogo
at pla in h. 1.). Eius loco Sam. Bocharlus po-
priore libri Levitici eius loco nxT oc- ilus ô^jv, oxyn legendum avemque et visu
et volatu poUenlem desigiiari censet (Hieroz.
currit (Lev. 11,14) quodque idem vcr-
II. 6,3 e(/, Jiosenmuller III. 804).
binii LXX, lexLus samaritana,
et versio
versio syriaca, Targiim hierosolymila- L. FONCK.
nura in Deuleronomio legendum suppo-
nunt, vix dubium videbilur quin forma IZRAHIA (niniTI; 'leÇpaia, 'irpala,
riNI, ceteroqiiin ignola, librarii mendo apud Swele B Zapsiâ, A l£Çp(a), lilius
tribuenda sit. Unde etiam in catalogo Ozi de tribu Issacbar, progenitor quin-
deuteronomico nNT legendum et mil- que principum familiarum (1 Par. 7,3);
vum explicandum, vero, avem
ixion sed in textu solum quattuor nomina
nec nomine nec specie Graccis Latinisve enumerantur Michael, Obadia, lohel,
:

notam, expungendam censemus. V. MIL- lesia.

VUS.

LAABIM (Dinn^, Aa6t;f[A), populus ad cognationem suam, ut inde filio Isaac

aegyptiacus secundo loco inter posleros quaereretur uxor, Laban visis donis pre-
tiosis Rebeccae statim egressus est ad
Mesraim noininatus (Gcn. 10,13; 1 Par.
1,11). Merito censentur iidem atque Libyes
servum eumquc magna comitate hospi-
(amS), qui in exercitu Sesac (2 Par. 12, tio recepit (Gen. 24,1-33); Laban frater
et Bathuei pater Rebeccae libenter ac-
3; 16,8) simul cum Mesraim et Chus re-
cedunt petitioni servi, ut Rebecca fieret
censentur, Nahum 3,9 cum Africa (-ûlB)
uxor Isaac (Gen. 24,50). Eodem modo
et Dan. 11,43 cum Aethiopia (Di^S) iun-
lacob iubetur a pâtre Isaac proficisci in
guntur. Vide s. v. LIBYES 1. Mesopotamiam Syriae ad domum Ba-
thuei patris malris ipsius, ut de filia-
LAAD (-nS, Aâa6), filius lahalh in
bus Laban avunculi sibi petat uxorem,
genealogia luda ^1 Par. 4,2). et simul profectus est ad declinandam

LAADA [r^rj'l, Maôd9, A Aa^â), filius iram Esau (Gen. 27,41-28,3). Laban euni
comiter in domum suam accepit; lacob
Sela lilii luda, pater (seu possessor)
autem petiit ab eo Rachel uxorem,
urbis Maresa (1 Par. 4,21).
pro qua ei septem annorum servitium
LAADAN ClTjh, Aaoôdcv), Epbraimi- in gregibus pascendis ac custodien-
ta, unus ex maioribus losue filii Nun dis promisit. Laban vero, vir dolo e(

(1 Par. 7,26). Idem nomen hebr. geint, avaritia plenus, accepta conditione ci
qui in Vulgata scribitur Lcdan seu pro Rachel substituit Liam eumque, ut
Leedan. Rachel etiam ducere possit, ad aliud
septem annorum servitium coegit. Tem-
LABAN. l.Laban (pS, Aâ6av) lîlius
pore 14 annorum elapso voluit lacob
Bathuei, nepos Nachor, fratcr Rebeccae, cum uxoribus liliisque reverli at La- ;

pater Liae et Uachel, uxorum lacob (cf.
Gen. 11,26; 22,23; 28,5; 29,5), vir dives
in Mesopolamia, ea in regione, ex qua
Abraham egressus est. Cum Abraham
misisset servum scniorem donius suae
ban, experimento didici, inquit, quia
benedixcritmihi Dcus propLcr le, consti-
tue mercedem tuam (luam deni tibi (Gen.
30,25 s.V Atquc Jacob eam mercedis ra-
tionem sibi eligit quae longe maius lu-
 î)01 LABAN. LABIUM. 902

cciun Labano promUloio viilcbaliir, soil. F. (le Hummelaucr ad li. 1. pro pS

pecora coloiis non ronuniinis, idi'Otiue emcndal pzS inler, ul scnsus sit : inler
nnnioro ini aliud rcnietliuni allortiir)
Pharan et inter Tliophel ex una parle el
paucioia; qiiareLaban libenlor concedil
inti'r llaserdlli cl Dizabab ex allei'a
((îen. HO, 34). lacob sil)i exposcil inler
pai'le.
afrnos on>ne pocur?. vai-inin et ni^^-uni,
inler capras onine peciis nuiciilalnin cl LABANA V. LEBiNA (Lobna).
variinn. In Syria oves plerumqnc albae
LABANATH mJlS lin-'UT, LXX lÔJ
sunl, pauciores variae aut nij^rae; ca-
witov Y.cà Aa^^avâO Vulgata Sihor et La-
prao ferc onincs fulvac, raro varii colo-
:
;

banalli) Icg'itur in descriptione termini

ris; lacob vcro cl arlilicio adhibilo cl
ineridiani tribus Aser (los. 19,28). Ouae-
Dei bcnedictionc ex iniquiorc paclicon-
rilur utrum duo loca dislincla Sihoi- el
(lilione plminann lucvi irlerl, ila ul
Labanalb indiccnlur an unus Sibor-La-
lilii Labau cl Laban ipse elliccrentur
banatli. Pesliitta quoque duo dislinguil,
auinio alieno in lacob. lacob cniin valdc
item Onomasticon (cd. Lay. 294. 27b;
dives ctleclus est, qnamvis l.aban con-
152. 136). Verum textus massorethicus
dilioneni mercedis dcccm vicibus inula-
du;ibus vocibus unum locum exprimi
rcl qiiando dixil
: « si vaiiae crnnl :

suadet, praesertim quia "lirî'UT alias

mcrcedes tiiae, pariebant onines oves
varios foclus; quando vero e conlrario sempcr fliivium désignât (cf. los. 13,3) ;

ait alba quaeque accipics pro mercedc,

:
onnies grèges alba pepererunt » (Gcn.
.^1,8). Etiam Rachel et Lia conqueninlur
de avarilia Laban (Gen. 31,15 lacob
aulem iussus a Domino
palriam. Die tertio posiquam abiit, nun-
tiatur id Laban qui ciun fratribus suis
unde indicalur lluvius Labanalb. Proba-
bilissime inlellcgendus erit Nahr el-
Zerqâ seu Grocodilon llumen (flin. V.
. 19,75)duabusfere horis infra Dorurbem,
rcverlitur in quae in tribu Aser sita eral, etsi Iribui
iManasse atlribula est. l\elinquenda igi-
tur est opinio. quam proposueranl 3/a-

per dics seplcni cnni persecutus in aiiis, I. D. Michaelis, Gefienius (Thesaur.

p. 1393), designari tluvium vitri h. e.
nïonte Galaad consecjuitur. Probibetur
Bclum, qui paulo inl'ra Ptolemaida in
u Domino, ne durius agal. In domo
Labau cultum quoque superstitiosum mare elïunditur et hodie Nahr No'mein
audit.
cxerceri constat ex Iberapbim quae sibi
De Crocodilon llumine cl. G. Schuma-
furto ablala esse Laban conqucritur et
quae Racbel absconderat. lacob ci ex-
cher, An
excursion to Ihe Crocodile Ri-
ver in Pal. Expl. Fîuid, Quart. Slal 1887
pi'obrat duram servitium quod ei servie-
p. 78-85.
litper annos viginti tandem viclimis ;

immolatis et l'oedere inito amice inler se LABIUM induit in Vulgala signifi-

separaninl. Ex nomine quod uterque caliones liebr. ^S'it^ Lnde babet notio-
titulo et monumento l'ooderis crecti in-
nem marginis, limbi alicuius vasis, ca-
didil, iam apparet lingiiam in Chanaan licis, meusae; ila Ex. 25,24 faciesque
et in Haran paulo dialeclice diversam illi (mensae) labium aurcum per circui-
fuisse (Gen. 31,47).
lum el ii)si labio coronam 3 Reg. 7,23 ;

2. Laban (7lS, Ao6ôv) legilur in exor- l'ccit quoque mare l'usile deccm cubilo-

dio Deuteronomii (1,1). l't textum illum lum a labio usque ad labiuin; labium
salis obscurum cxplanandum ccnset eius (juas* labium calicis. Labia ilein
Cornely (Inlrod. IL 1 pag. 46. 47), La- ponuntur pro vtnbis, sermone. quippe
ban probabilitcr est Lebna (Nnm. 33,20), quae labiis proferuntur vel ibi ([uasi se-
t|uae quinta luit stalio Israclilariuu a dt'ui babenl. Unde Moyses', impedilus

monte Sinai profectorum ac proin, cum si'iinone cl l'cre balbuliens, se dicil esse

iter a moule Sinai usque ad Gadesbai-ue incircunuisuni labiis Ex. 6,12. 30 el

undecim cssel dierum, cenirum (piod- Lcv. 5,4 iuramenlum dicilur profcrri
dam totius regionis, per quam Isracli- labiis, lob 1.22 dicilur non peccassc la-

lae mijrrationem l'cccrunt. Altamen biis. Nolanda ioculin (icu. 11,1 : crat
903 LABIUM. LABRUSCA. 904

terra labii unius, 11,0 unus est popu-

: i. e.] » (S. Hier, in Is. 5,2); Arabs
spinas
lus et unum iabiuni omnibus; nam sunt pariter 5pmas vertit, Syrus au teniNlIin,
qui contendant labiuin non signiticarc quod communitcr siliquas dénotât, sed
linguam (Spmche, langage), sed scrnio- etiam prolabruscis sumitur.Iamvero spi-
nom, mentem, consilium. Eorum argu- nae hic ex eo videntur ortae, quod a''ï7X2
menta vide apud F. de Hummelauer, maie cum nîITNS confunditur, quam
Comm. in Gen. p. 303. 300. Plane sin-
vocem LXX similiter jBairoç, Vulg. spina
gularis est locutio in Vul^ata Os. 14,3 :
exponunt (lob 31,40); v. SPINA. Ean-
reddemus vitulos labiorum nostrorum
dem confusionem immerito retinent cl.
i. e. laudes et actiones gratiarum. Ve-
Celsius, Tristram, Buns, Groser, al. At
rum LXX et Syrus efferunt, uti apostolus certe cum RosenmùUer, Cultrera et re-
(Hebr. fructum labiorum; unde
13,15)
centioribus communiter praefercnda est
legerunt non ons sed nD. Quod hebr.
cxpositio S. Hieronymi, dummodo non
habetur est pariter mirum reddamus :

cum citatis auctoribus de Viti labrmca

iuvencos labia nostra vel solvamus (tam-
quam) iuvencos labia nostra; alii nilS
apertionem (labiorum) explicant; cf.
Knabenhauer, Comm. in Proph. min. I.
p. 180.
LABRUM AENEUM erat
quaedam pelvis intertabernaculum testi-
monii et altare posita, in qua sacerdo-
tes lavabant manus et pedes, quando
ingressuri erant tabernaculum teslimonii
vel accessuri ad altare (Ex. 30,17 ss.;
31,9; 3.^,16; 39,39,- 40,7. 28 [30] s.).
Labrum hoc confectum est de speculis
Linnaei, planta scilicet ex America se-
ptemtrionali oriunda, sed de uvis acer-
bis atque amaris intellegatur, quales
sunt fructus vitis silvestris. Quae vitis
silvestris sub variis formis etiam nunc
magna in partibus Syriae septemtrionalibus
subspontanea crescit atque etiam anti-
quitus totius regionis mediterraneae in-
cola erat, Israelitis haud ignota (cf. Ez.
15,2). V. VITIS.
Eandem labruscam S. Hieronymus itc-
rum commémorât Is. 17,11, quanani
ductus ratione haud facile quis dixcril ;

mulierum, quae excuhabant in ostio ta-

textus enim massorethicus ibi legit
bernaculi (Ex. 38,8); spécula vcterum
i^iuiirn, quod communiter " sepiebas »
ex metallis, argento, cupro, stanno con-
ficiebantur, quarc ex lis labrum confici vineam)
(scil. interpretantur. Cf. I. Kna-
potuit; insuper metalla exercebantur in benhauer aliosque commentatores in h. 1.
Sinai (cf. Chabas, Recherches sur la Similem sensum ac ni'kUNn videtur ha-
XIX" dynastie p. 66 Zeitschr. fiir aegypt.
;
bere alla vox hebraica "ID"!, quae in
Sprachc und Allcrtumskunde 1870 Vulgata bene uva acerba explicatur 1er.
p. 137 ss.). 31,29 et Ez. 18,2; cf.lob 15,33 (Vulg.
Labrum aeneum oleo unctum et con- botrus) et Is. 18,5 (Saà 1D"1 uva matu-
secratum est (Ex. 30,28 hebr.; 40,11;
rescens, Vulg. immatura perfeclio).
Lev. 8,11). Apud LXX et Saniaritanum
Num. 4,14 (non in textu massorethico) Cf. Herm. v. d. Hardi, n!?lp2, "txptSia,
inter vasa sacra sollemni agmine depor- Intybum sylvestre... nec non Qi^UNl àypio-
tanda etiam recensctur labrum aeneum Rryonia in Esaiae vlnea (Teufels-
(jTa?û),et?,

vestimento purpureo involvendum et kurbis. Es. V.), Helmsladii 1719; O. Cel-

operimento hyacinthino ianthinarum sius, Hierobot. II. 199-205; F. Hasselquisl,

pellium tegendum. Reise nach Palaest. p. 561 s.; li. F. K. Ro-

senmiiller, Handb. d. hjbl. AUerth. IV. 1,
Pro labro aeneo postea in templo sa-
111; P. Cultrera, Flora bibl. 265; ,/. Duns,
lomonico substitutum est mare aeneum
Bibl. Nat. Science II. 465 s.; //. B. Trislram,
(vide s. v.j.
Nal. hist. éd. 8,439; W. H. Groser, Script.
LABRUSCA explicatur a S. Hiero- Nat. Hlst. I. 130. 173 s.; P. Scherjg, Bibl.
nymo hebr. D''UN3 (Is. 5,2. 4), quod Archaeoi. 183. —
De viti silveslri cf. Theo-
phrast. Hist. pi. IV. 5,4; 7,8 etc. Dioscu- ;

<< Aquila interpretatus est aaTtpfaç i. e. rid. Mat. med. 4,183; Colum. VIII. 5,23;
fruclus pessimos; Symmachus «teX^ h. c. Plin. XII. 28,132 s. —
E. Boissier, Flora
imxierfeclos, LXX et Theodotio [àV-avOa; orient. I. 955 s.; L. Anderlind iii Zeitschr-
ÎI05 LAnnuscA. LACERTA. 900

d. D. Pal. -Ver. \1. ISSS, IGO.s.;/;, Gilg'm F.ng- istas lactis species comiuenioranl, cqiii-
ler-l'rantl, Natùil. rilan/.eiit'am. 111. 5,'j42-i; bus IMinius " stomaclio adcoumiodatis-
Mph. de Candollc, Ori^ino des Plantes
simum, caprinum, quoniam liquide
ait,
'

cuit. 151-4; Uelm, Kiilturpll. u. Ilaustli.

r.
uiagis, quam licrba vescuntur; bubulum
od. 5, p. 65 ss. A- Enylcr a|». Hchn I. c.
;

85-90.
medicatius, ovilluui <luleius et magis
alit, slomacho minus utile, quoniam est
L. FONCK.
pinguius (Plin. XXVIIl. 9,124. Cf. XL
..

41,230-239; Varro, De re rust. IL 1. 11;

LAC. 1. Lac (Z'^n, siinililor in lin-
Columella, De re rust. XII. 8 etc.;.
|j;uisphoenic, arani., arab., aeHiiop. ;
3. Lactis praccipuus usus in Scriptura
gv. YâXa' inagnaincihoi'iim apiicl ludaeos exhibetur, ut recens in potum adbibea-
partom constUiicl»at. Kteniin terra a tur (Gen. 18,8; lud. 4,19; 5,25; Ez. 25,
|)omino prnmissa iniillotics « laclc et 4}; quarc etiam cum vino coniungitur
inello luauanS') descriliitiir [Ex. 3,8. 17; (Cant. 5,1; Is. 55,1) et propter colorem
13,5; 33,3; Lev. 20,2t; Niim. 13,27; i4, album in comparationibus adducitur
S; 10,14 [cf. V. 13]; Dent. 0,3; 11,9; 20, 49,12; Tbren. 4,7; cf. Caul. 5,12). Prac-
'.I. 15; 27,3; 31,20; los. 5,0; Eccli. 40, terea probabilitcr etiam coagulatum et
10; 1er. 11,5; 32,22; Barucli 1,20; Ez. acidum sumebatur, atque ad bulyrum et
20,0. 15. Cf. locl 3,18). Quae « locutio, caseum conficiendum inserviebat (v. BU-
ail Bonfrerius (in Ex. 3,8), etsi hyperbo- TYRUM, CASEUS). At(iue cum infantuli
lica sit, indical tanien summani copiam lacté matris usque ad ablactationem nu-
onininm non tantum neccssariornm,sed Irianlur (Is. 28,9 ; 2 Macb. 7,27) lac ,

ctiain qnao ad delicias et voluptatem fa- etiam sensu spiritual pro primis doctri- i

ciunl, eainquc lantani, ut more fontium nae christianaeveritatibusponitur (1 Cor.

et rivulornin viderentur;
quasi lluero
t[Uod baud dubie dicluni propler
pascua oplinia et uberrima, quae ab ar-
nientis dcpasta opliniuni lac exprime-
l'ent et frcquentia apuni examina, quae
in sunnna copia mcl pracberent ). Pa-
stores aulem gregum praesertim de lactc
i^regis manducant 1 Cor. 9,7}, idcmque
( 1897, IL 9', in libris sacris nibil occur-
etiam pro aUis hominibus inter vitae ne-
3,2; Hebr. 5,12 s.; 1 Petr. 2,2). De usu
est sacro ad sacrificia, qui apud Assyrios
et Aegyptios commemoratur {Nehu-
kad7iezar, Cyl. Grotefend C. L 20; (r.
Maspero, La table d'offrandes des tom-
beaux égyptiens in Rev. de Tbist. des
religions XXXV. 1897, I. 288: XXXVI.
rit.

cessaria recensetur (Eccli. 39,31).

Cf. Sam. Bochart, Hieroz. 11. 32,tj et II.
2. Lac caprarum particulariter lau- lioseumiUler 322 s. 525-7; E. F. K.
45, éd. 1.

datur (Prov. 27,27 Dirj 2^r\; LXX ali- Roseiimiiller, Bibl. Alterth. IV. 2 p. 60 s. ;
ter) quod pariter in inscriptionibus H.J. van Lennep, Bible Lands(London 1875),
;

p. 200. 204; P. Sche(/(j, Bibl. Arcli. p. 84 s.

(•uneiformibus spccialitcr commemora-
lob 0,6 aliqui ma'^n <ie lacle coagulato
lur (shi-i>bi en-zi, F. Delitzsch, Ass.
Ihvbcb. 99''. 049'M atque etiam hodic interpretanlur; v. ANCHUSA.

praesertim apud Orientales magni aesti- L. FONCK.

matur. De capris sinuil cum ovibns in-
tellegendi sunt tcxtus qui "jxi* "n com- LACEDAEMONII (2 Macb. 5,9 r.phi
inendant (Ocut. 32,14 cf. Is, 7,21 s. Ez.
; ; AaxEÔxiixovîoj;, Vulgata : Lacedaenionas
34,3 cum LXX, Vulg. conti'alextum mas- profectus) v. SPARTIATAE.
sorethicum nSn at^tpcwii, cum utriusquc
LACERTA. Multae lacerlarum
1.
generis animalia commixtini in gregibus species in iuveniuntur, ex
Palaestina
pascerentur atque bodicdum pascantur. quibnsH. B. Triatram in online Lacerti-
Etiam lac bubulum in usu crat (cf. Is. lium 11 familias cum 29 generibus et 44
7,21 s.), ac fortassc camelinum quoque, speciebus enumcrat. Maxime communes
quod aliqui ex Gen. 32,15 s. vel lud. 4, suul Lacerla virkiis Linné, L. (ujUia L-,
10 et 5,25 (V. C.VMELUS) concludere vo- Zootocd mMm/j.s'Laurenti, Op/nops fh'gans
kmt. Similitrr auctores prolani varias Ménétriés, Gongi/liis occllalus ForsUal,
 ,

907 LACERÏA. LACHIS. 908

Pti/odacti/lus Hasselquisti Schneider, rot; pro ({ua Cultrera speciem Agama

Hemidacti/lus verrucuîatus Cuvier, Stelllo galeata a Daudin dictam supponit. At
corch/lina Laiirenli, Chamaeleo vulgaris merito HosenmûUer ratiocinalionem Bo-
l»audin. charti reicit, cum el chometon Talmu-
distarum ex graeco à,aa9ov videatur
Cf. F. Hasselquist, Reise in Pal., éd. C.
desumptuni {Uuxtorf, Lex. chald. p.
Linnaeus, Rostock 17(32, p. 3i8-63; H. B.
782), et quid sit chulaca non satis con-
Tristram, Fauna and Flora of Palestine,
sLot.
London 1884, p. 148-54. —Cf. A. E. Brehm,
Tierleben, éd. 3; Pechuel-Loesche VIII. ,
Ex lingua assyriaca alii conferunt
Leipzig und Wien 1892, p. 31-167; Ph. L. vocem chulmittu, quae serpentis speciem
Martin, Naturgesch. der Tiiiere II. 1, désignât {Frd. Délit isch, Ass. Hwbch.
Leipzig 1882, p. 51-128; /. Leunis, Synopsis p. 277'^), sed etiam lacertilibus angui-
I. 1, éd. 3 H. Ludirig, Hannover 1883, p. formibus convenireposset (veluti Anguis
545-71. —
L. Lewijso/ni, Die Zoologie des
fragilis L., Seps monodactijlus Giin-
Talnnids, Frankfuit a. M. 1858, p. 221-30.
ther etc.). Alii maiore cum probabilitate
2. In libris sacris septem nomina ad ass. chamtu seu chantu recurrunt,
hebraica varias lacertarum species vi- quod velocem seu festlnantem significai
deniur designare npjS*, Vuig. mygale;
:
{Delitzsch 281 '') et non soli Lacertae
agili, verum etiam aliis lacertae specie-
"t2an, Vulg. lacerta; ub, Viilg. chamaeleo;
bus satis bene attribûi posset. Unde
nNi2S, Vulg. stellio: 2i% Vulg. crocodi- neque ex etymologia quid sit chômet
accuratius definiri potest.
lus; nin^^iy, Vulg. stellio; na^'jn
Vulg. talipa. Quae de singulis dicenda Cf. Sam. Bochart, Hierozoicon IV. 5,
occurrunt, exponuntur sub voce qua éd. Rosenmiiller 11. 500-3; E. F. K. Ro-
senmuller, Bibl. Alterth. IV. 2 p. 263 s.;
nomina hebraica in Vulgata explican-
P. Cultrera, Fauna biblica 343 //. B. ;
tur.
Tristram, Nat. Hisl. of the Bible, éd. 8,
3. T2Dn Lev. 1 1
,30 in Vulgata lacerta, 268 s.; H. Ch. Hart, Animais of the Bible,
siciit a LXX aaïïpa, vocatur; ex aliis London 1888, 150 s.; /. G. Wood, Bible
versionibus antiquis Peshitta (xanSin) Animais, New éd. ib. 1892, 531-3.

et Onkelos (x-cain) vocem hebraicani L. FONCK.

retinent, Ps.-lonalhan Nïlï'îp exponit,
quod « probabiliter lacertae speciem LACHIS (*k^*i3S, Aax.(ç)' urbs in cam
aliquam » designare putant. Quaenam pestribus luda, in secunda
provincia
vero haec species sit, non satis liquet, Sephelae (los. 15,39), a losue post duos
cum praeter nomen aj^aÇ XeydiAEvov, quo dies obsidionis expugnata (los. 10,3-3.ï;
inter animalia impura recensetur, nihil 12,11), a Roboam rege luda munilioni-
de ea in Scriptura occurrat. Inimo, ne bus firmata (2 Par. 11,9). In banc ur-
lacertam quideni in génère designatam bem munitam confugit Amasias, nonus
admittuut plures ex doctoribus hobraeis rex luda, ut a coniuratione in lerusalem
aliisque [Kimchius, Pomarius^ Arias, facta sibi caveret; sed in ipsa urbc La-
Munsterus al. ap. Bochart), qui chômet chis ab emissariis coniuratorum inter-
limacem interpretantur at ccrle paruni : l'ectus est (4Reg. 14,19; 2 Par. 2.":1,27).
probabiliter, cum et veteres saltem in Ezechia rege Sennacherib in Aegyptum
generali vocis acceptionc conscntiant et proleclurus Lachis oppugnavit et ibi-
contextus huic maxime faveat. dem legatos ab Ezechia misses excepit
4. Deficicntibus aliis argu mentis ad cty- (4 Reg. 18,14. 17; 2 Par. 32,9; Is. 36,2);
mologiam auclores confugiunt. Ex opi- urbem demum ab Assyriis expugnatani
nione Bocitarti, cui inter recentiores la- esse textus sacer non directe enuntiat,
vent Cultrera, Tristram, Hart, chômet a sed innuere videtur (4 Reg. 19,8; Is.
chometon originem duceret, quod rabbi- 37,8); idem autem confirmant monu-
nis arenam dicitur significare, ideoque menta assyriaca, in quibus ccrnitur
lacertae in arcnosis degenti, ac specialim imago sculpta Sennacherib régis in
ei quae arabicc chulara audit conveni- throno sedentis, cui si)olia Lachis affe-
ÎU)0 LACUIS. LADANUM. î)10

iiiuliir, inscriplione adilita, (iiia e.xpli- sola Lacluca saligna

Linné videlur in
rilc ouin sedisse ia llirono
reforlur Aeg.vpli partibus l'reciuenlior invcniri
sublimi et récépissé spolia iii-bis Lacliis [Boissier, Flora orient. III. 810). —
(Vigoitroiix, La Bible el les déc. inod. Tanniuam ratio praecepli assignatur a
ed.\> I. 199; IV. 28). Sedecia regc La- Rabl>an (lamaliele in Tahnudc, quod
c'hisdenuo oppiignabalur a Naitiicho- « Aegvplii vilani patrum nostrorum
donosor (1er. 34,7). Posl exsiliiiiii de- amaritudine alTecerunl in Aegypto »
ni(iiie iteruin a tiliis hula iiicolebaUir (Iracl. Pesachim 10, r>).
(Neh. 11,30). De nuMilione lU'bis l.achis
Cf. Sdiii. liochart, lliorozoicon P. I. 1.
Midi. 1,13 cf. Knobenhaui'r iii ii. 1.
M. c. 50 6 (cd. lioseniiiiilterX. p. 691-700);
n.
ïeinpoie liusebii et S. Ilieroiiyiiii ei'al
/. /.OH', Arain. IMlanzennamen n. 130 p. l"5s.
villa 1 mil. pass. ineridiein versus ab
L. FONCK.
EU'iilheiopoli (Beit Djibrln) eunlibus
Uaromam (Onom. cd. Log. 274,9; 135, L.ACUS. Notionc receptaculi aqua-
2-2;. Nomen anliquum prae se lerunt rum legitur Ex. 7,19; Is. 22,11 et signi-
luinae Umm Lâqis inlcr meridicm el oc- ficatione cognala cisternae 1 Mach. 9,33
cidenlem a Beit Djibrln et occidenteni lacus (Xdtxxo? L.XX pro hebr. "1X2, 113),
versus ab 'Adjlân seu Eglon, quae duac
urbes in S. Scriptura saepius una coni- cisterna Asphar. Frequentissimc poni-
lur pro hebr. 112 notione l'oveae; Ps. 7,
mcmorantiu' (cf. Gucrin, Judée II. 299-
16 lacum apeiuit et efTodit euni et inci-
303). Sed post excavaliones a Flinders
Pétrie et Bliss susceplas Lachis proba-
dit in loveam quam fecit. Quae vox
saepe adbibelur pro sepulcro praesertim
bil iusagnoscitnr in Tell el-llesï iuxta
in diclione descendere in lacum cf. Ps.
Wâdi el-Hesl a Khirhet MdJ/«« auslruni ;

versus. Attauien non desunt qui hune 27,1 assimilabor descendentibus in la-

silum addubitent et aliuni (|uaerant vel cum; 29,4 salvasti me a descendentibus

in lacum; 87,5; Prov. 1,12; Is. 14,15 etc.
Umm Lâqis reUnendum i)utent icf. /. Dôl-
ler
Dein cum fovea (cisterna exsiccata, Gen.
).
37,24) etiam loco carceris inserviret,
Pal. Ea-pl. Fiiiid, Quart. Stat. 1890
Cf. lacus saepius ea notione legitur 1er. :

IV 159 SS. 519 SS.; 1891 p. 282 SS. 1892 ;

37,15 ingressus est leremias in domuin
p. 36-38. 95 SS. 192 SS. ; 1893 p. 9 SS. 103 SS. :
laci,i. e. in carcerem tenebricosum,
W. M. Flinders Pétrie, Tell el-Hesy (La-
coenosum; 38,6 et proiecerunt eum in
chish), London 1891; F. J. Bliss, A Moiind
of niany cities or Tell
lacum (i. c. cistcrnam) in quo non erat
el-Hesy excavaled,
London 1893; Zeilschr. d. D. Pal.-Ver. XV. aqua, sed lutum; 38,9 etc. Unde facile
1892 p. 172. 173; XVII. 1894 p. 149; /. Dôl- critur locutio translata; eduxit nie de
ler. Geogr. u. ethnogr. Sludien z. 111. u. lacu miseriae Ps. 39,3; invocavi nomen
IV. Bûche d. Kônige 1904 p. 266 s. tuum de lacu novissimo Lament. 3,55;
unde .\poc. 14,19 et misit in lacum irae
LACHMI V. ADEODATIS. Dei magnum. Praeterea diciturapud
LACTUCAE AGRESTES expo- Danielem cavea illa in ([ua leoiies asser-
nuntur in Vulgata herbae aniarae an'ia ( vabantur lacus leonuni 6,7. 12. 16 etc.;
cf. Ez. 19,6-9 faclus est leo ... et mi-
::upfo£ç), quae in coena paschali siniid
cuni agno etazymo pane sumendae prae- serunl eum in caveam. Singulari no-
cipiebanlur (Ex. 12,8; Num. 9,11). Idem tione legitur vox Marc. 12,1 vineam
pastinavit ... et fodit lacum igraece
nomen hcbraicum occurrit Thren. 3,rô,
ubi a Vulgata explicatur amaritudinea.
uTvoXrjvtov) i. e. vas, in i[uod uvarum li

Ouaenam herbae amarae nominc he-

quor cxpressus dellueret ex torculari
braico designentur, e\ textu sacro non superiore; torcularia excidebanlur et

constat, cum praeler notas générales excavabanlur etiam in saxis.

nihil ex co deduci possit. Habbiiii quiu- De lacu Asan 3 Reg. 30,30 vide s. v.

que varias species emuuerant, intei' ([uas ASAN; de lacu ASPIl.VR s. v. ASPHAU.
lacluca primum locum obtinet. Ex 34 LADANUM esl résina IVuticis in Pa-
speciobus orieutalibus generis lacliuae laesliua satis cdumiunis, cui nomen Ci-
911 LADANUM. LAMENTATRICES. 912

stusex familia Cistinearum; duae prae- Is. 10,30 itineris exercitus Assyriorum
scrtim cius species in flora palaestinensi ponitur inter Gallim et Anathoth ("Anâ-
occurrunt, Cistus villosus L. eu m varie- tâ) urbos beniaminiticas. Eadem est
tatibus genuinus Boissier et creticus Laisa (cod. A 'AXa^â, cod. x et Venet.
Boiss., ac C. salviaefolius L., quibus in 'EXaaà), prope quam ludas Mach. occu-
Aniano monte tertia species accedit, buit devictus a Bacchide, Syrorum duce,
C. incanus L. liesina hujus fruticis com- qui prope Beream castra posuerat
muniter censetur nomine hebraico TsS (1 Mach. 9,5); apud Flav. losephum
designari, quod in Vulgata stacte expli- (Bell. lud. I. 1,6) hic locus scribitur
catur. Vide STACTE. 'Aoaa(i< Dindorf) vel Axéoaaa (éd.
(éd.
Niese). Censetur esse Khirbet 'IVasû in-
LAEL ('"^N^ Aar)'X), paler Eliasaph
ter Bethoron superiorem et inferiorcm.
levitae de stirpe Gerson tempore Moysis
(Niira. 3,24).
LAMECH (-jpS AâfxsyJ. 1. Filius

LAGENA, LAGUNCULA ponitur Mathusael, Cainita, cuius duae uxores

in Vulgata cliam pro ulre (I Reg. 16, recensentur Ada et Sella (Gen. 4,18. 19).
20; lob .32,19) et Is. 5,10 pro mensura
Lamechi tripu<lium ob arma ferrea,
bath, dein generatim pro vase flctili, quae Tubalcain filius ex Sella genitus
ei praebuit (4,23. 24), regulam procla-
urceo, hydria; cf. lud. 7,16; 1er. 19,1.
mât, qua in posterum iniurias sibi illa-
10; Marc. ]4,13. Immo Agg. 2,17 vertit
tas ullurus sit; blasphemiam continet,
S. Hieronymus mis lagenam, quam vo-
cum Lamech giadio suo se ipse melius
ccm hebr. Is. 63,3 rite expresserat tor- defendere praetendat, quam a Deo de-
cular, et Is. 10,33 pariter i-eddi- mxs fensus sit Gain; acta Cainitarum claudit,
dit lagunculam; sed eandem vocem me- qui a fratricida desccndentes caedibus
lius cxposuit Ez. 17,6; 31,5 6. 8. 12. 13 perpetrandis delectantur.
propagines, ramos, frondes, arbusla; 2. Filius Methusala ex posteris Seth
qua notione etiam Is. 10,33 capienda et pater Noe (Gen. 5,23. 26 28.20. 31;
est; exercitusenim Assyriorum saltui, 1 Par. 1,3; Luc. 3,36). Eius prophetia
silvae comparalus est; Deus autem di- spem exprimit; per Noe maledictionem
citur ramos eius vel propagines cum a Deo Gen. 3,17-19 pronuntiatam brevi
potentia concidere. fore removendam (Gen. 3,29) i. e. hu-
LAHELA Vulgata \ Par. 5,26
in manis artibus eludendam; eundem di-
mendum est pro Hala; v. HALA. luvio absorptum esse ex Pentateucho
Samaritano adstruit F. de Hummelauer,
LAHEM (1 Par. 4,22). Inter posteros
Comm. in Gen. p. 203. 204 (cf. p. 210.
Sela filii luda enumerantur etiam tTklJi 211 ad 5,29).
DnS ; Vulgata : qui reversi sunt in La- LAMENTATRICES, praeficae, mu-
liem, LXX àr.ia-:pz'\itv aùrou;. Videlur no- lieres erant mcrcede conductae, quae
men proprium viri esse : lashubi Lé- ad funus lessum i. e. lugubrem eiula-
chera, quod non interpretandum est lionem instituèrent et illis luctus signis
" revertens ad panem » neque « revcr- et documentis, quae apud orientales in
tens Bethlehem », sed « revertens a pu- usu erant et sunt, de morte alicuius
gna » scil. onustus praeda. Cf. F. de ederent lamentum, scil. tundentes pe-
Hummelauer, Comm. in Num. p. 204. ctora, vellentes capillos, flenles, eiulan-
tes, cinere caput aspersum habentes.
LAIS V. DAN 3.
Exemplum aliquod eiusmodi carminis
LAIS (VJ^h et 2 Sam. 3,io XD'h, Qeri lugubris habetur 1er. 21,18, qui de
C''^; ^iWii), pater Phalti (Pbal-
'Afxsîç,
morte loakim dicit non plangent eum
:
;

tiel) mariti Michol, oriundus de Gallim vae frater; non concrepabunt ei vae :

(1 Reg. 25,44; 2 Reg. 3,15).

domine et vae inclyte (vae maiestas,
hebr.) et 34,5 vae domine; cf. 3 Reg.
LAISA rnUi^, Sa, AatCT», Aef;, Aa(ç),
13,30; unde Eccli. 22,10 super mor- :

urbs quae in descriptione illa poetica tuum plora et cf. 38,16. Et eiusmodi
oi:{ LAMENTATRICES. LANCEARIUS. 014

laiiuMilati'ici's liliaiii lairi i»loi'aUi sud ol a|)ud (iraecos audit Amisus, una ex
liiniullu lii-cliaiil Mallh. '.),-2:î; Marc. :i, praecipuis urbibus Ponti, nricalem ver-
:?S; Ijic. s,;;:?. A((iue ad siyiiilicaiuliiin sus a Sinope ad Poaliua Kuxinum sila.
qiiaula rniiia ol calainUas inansiira sil ludacos usque ad rcinotissimos angulos
lutlat'os, iiihi'l Deiis ptu' Itneiniam ])ro- Ponti disperses fuisse testatur Pbilo
phelani, iilconvoccnl lainentalriccs eas- (Légal, ad Caium 36 cd. Mangey II.
?;

c[uc quae opUmc sciant lamcnlaii, iiL 587; Twv Tou n6vTou jjiuyôiv}. Obiicit qui-
pro|»ercul et l'eslinonl et assiimaiil la- dem (Kevue des études grcc-
lieinacli

monlum (9,17. 18). ([iigs I. 334 s.) Amisum ad rc-

1888 p.
guum Ponticum perlînuissc nec sui iuris
LAMIA. 1. Specliiiin iKu-Liirnum.
fuisse; sed id cvincunt Icstimonia hi-
Is. :i4, 14 clicilur reyioiuMii Edom iii soli-
slorica pro aetate Mithridatis Magni,
ludineni esse redigenilaiii ilii ciibavit :
non pro lempore priore.
lamia el invenit sibi requiem. Voce la-
miac S. Hieroiiyiiius redilit li. 1. liebr. Cf. /f. Sch'drer, Gesch. d. jïul. Volkos
edoclus eniin ccat a rabbinis
ri'^'it^;
éd. 3 m. p.Ainiso urbe cf. Rittcr,
3. 4. Dt!
Erdkunde .WIII. 796-800; Fnr/nrjer, Handb.
esse Lilith spcctruin uocUirnuin, dae-
d. alten Geogr. II. 421 Marqxiardt, Rom. ;

moneiu nuiliebrem quae nocUi infanti- Staatsverwaltung I. 1881 p.357; llenze, De

bus insidictur et sub forma mulieris civitalibus liberis 1892 "p. 64 s.; Head, Hi-
spcciosae, alalac invenes ad se peilicere stoiia Numorum 1887 p. 424 s.
studeal. Uiide socundum oam rabbino-
rum sentenliain Lililb l'ère eodem modo LAMUEL. (^NiaS) legilur in inscri-
se s^cril, sicut lamia Uomaaorum et ptioncProv. 31,1 : verba Lamuelis rogis,
Empusa Graecorum. Rcccnliores vocem Visio (NtT/S) qua erudivil eum mater
etiani e\ suinorico explicanl, esse ven-
sua. Ifa quoque ex texlu bebr. tradito
lum cl venlum ea voce cxbiberi tamquam aliqui explicant. Alii eum dicunt regem
personam (ila Jensen); alii Lilitb apud Massaenseni (xtrG) et rêvera tcîxtus
Assyrios deam noclurnam habilam fuisse
bebr. ex indole linguae ita débet accipi,
alTirmant. Ad horrorem solitudiiiis et
vaslitalis describondum propheta I. c.
ut haec vox nomen sit vel gentis vel re-

dicitplurima ferarum gênera et spcctra gionis; cf. Gen. 23,14 et 1 Par. 1,30,

qiiaedam ibi morari. ubi Massa tribus quaedam ab Ismael

orta recensetur, eum qua conferunt Mas
2. Eadem voce sed plane alia notione
usus est S. Hieronymus Lament. 4,3 :
nomen tribus in seplemtrionali parte
sed et lamiae nudaverunt mammam,
Arabiae quod in inscriptionibus cunei-
lactavorunt calulos suos ; bebr. y^T}, formibus legitur (cf. Schmder, Keilin-
schriften u. Geschicbtsforschungp. 263).
Qevi WZT] i. e. canes aurei (germ. Scha-
Etiam ab aliquibus Lamuel nomen sym-
I
kaley; canes aureae depromunt iiuunil- bolicum ipsius Salomonis lu\biluin est et
lam. Vult scil. propheta elTerre maxinia explicatum Sn~ VdS Deo consecratus (cf.
calamitale elfectum esse, ut incolac Sion Giettnann, Connnenl. in Eccl. p. 66) vel
ipsius naturac oblili essent; maires cerni SnI^Z Ss' Deus est refugium alia vide ;

quasi bestiis fcrociores, quia iam non apud Delitzsch, Das salom. Si>rucbbucb
alcre possunt liliolos. p. 320. Textus graecus ita babet o\ :

Èij.o\ Xéyoi sl'prjvxat utcÔ Oeou jJaaiXsto?, -/^pr,u.a-

LAMPSACUS enumcratur 1 Macb. i:tc;;j.b; elC- Cf. dicta s. v. A(;i U in vol.
r;l,23 inter regiones, quibus llomani
I. col. 171.
anno 139 a. VAw. scripserunl, ne ludaeis
mala inferrenlui'. Erat Lampsaciis urbs LANA V. MNIM.
Mysiae ad Hellesponliun. Sed in manu- LANCEARIUS; Act. 23,23 iubcl
scriptis graecis plerisipie legitur ila[j.- triiiinuis |)arari ihicentos lancearios, qui

•iâjjLrj, in ali([uibus ilaui{'i/.ri , iii llala cuiu aliis militibus el equilibus l'aulum
Lampsaco, apuil Syrum Samsonos. Ihide salvum perducerent Gaesaieam ad Ke-
coniicitnr designari urbs apud geogra- iicciu praesidem. Graece babelur SsÇto-
piios arabicos vocata Samswi quae ,
XâSou;, (luam vocom explicant vol dex-
915 LANCEARIUS. LAPIDARE, LAPIDATIO. 91G

tcra lanccain gestantes vel iaculatorcs. baticac (Num. 15, 33), adulterii (Deut.

LAODICIA (Aao8iy.£(x),urbs Phrygiae 22,23. 24); item : si quis dederil de se-

ad Lycuiu fluviiun, qui in Macandrum mine suo idolo Molocb, morte moriatur;
infUiit, liaud procul a Colossis. Quamvis populus terrae lapidabit euni (Lev. 20,
Paulus bis Phrygiam peragraverit, Lao- 2); pari modo fiUus contumax, quem

diciae non commoratus est (Col.

parentes coram senioribus variorum
2,1;
4,13); sed Laodicenses salutari vult iis-
scelerum reum accusant, lapidibus
que epistulam scripsit (Col. 4,15. 16), obrui debebat a populo civitatis (Deut.
quae tamen ad nos non pervcnit. Nani 21,21); eadem poena infligenda erat
puellae fornicariae (Deut. 22,20. 21).
quae eo nomine fertur, est leiicienda ad
libros apocryphos et est consarcinata
Hoc genus mortis adeo commune erat,

ex sententiis decerptis ex epistulis ad ut eo etiam bos cornupeta esset aufe-

Colossenses rendus (Ex. 21,28); Achaii quoque pro-

et Philippenses. Eiiis eccle-
siae condilio satis perversa describitur
pter furtum de anathcmatc lapidatus est
(los. 7,25).
Apec. 1,11 ; 3,14 ss.
De qua poena haec statuuntur manus
LAOMIM
:

V. LOOMIM. testium prima interlîciet eum (Deut. 17,

LAPIGIDINAE. In instauratione 7) i. e. testes primi lapidem in eum
lempli sub losia rege iiibentur alTcrri coniiciant (cf. Deut. 13,9) et postea om-
inter alia « lapides de lapicidinis » nis populus mittat manum (Deut. 13,9;
(4 Reg. 22,6; 2 Par. 34,11). Expressio 17,7). Multo plura de modo exsecutionis
bebraica 2ïna 'JIN pariter occurrit in praescribuntur in tractatu mishnico de
synedriis cap. 6 (cf. Surenhusius IV.
historia régis loas (4 Reg. 12,13 [Vulgata
12,12]), ubi a latino interprète redditur p. 233 s.). Secundum rabbinos ubique
« lapides qui excidebantur ». LXX in
poena haec lapidationis est intellegenda,

utroque textu libri Reguni X{Oouç XaTO[i.r)- ubi legitur sanguis eius sit super eum,
:

Toûç in Paralipomenis vero X(9ou; xsTpa-

vel ubi aliud mortis genus v. g. per gla-

jtsôouç exponunt. Sensus a Vulgata ex-

dium non indicatur. Tamquam occisio

pressus voci hebraicae salis videtur quae eminus inferri debeat, significatur
Ex. 19,1?, 13; prohibetur enim ne quis
convenire, quamvis recentiores sat multi
eam potîus tamquara nomen verbale pro montem tangatSinai qui tetigerit morte :

morietur; manus non tanget eum, sed

actione caedendi, alii vero tamquam no-
men inslrumenti explicent.
Lapicidinas plurimas in Palaestina
etiam antiquitus fuisse constat. Hieroso-
lymis celeberrimae sunt eae, quibus no-
men cavernarum regiarum inditum est
lapidibus opprimetur aut confodietur ia-
culis.
Furor popularis ab antique tempore
iactis lapidibus odium et exsecrationem
manifestabat. Ita de Aegyptiis si ma-
:

quaeque iam a Flavio losepbo in descri- ctaverimus ea quae colnnt Aegyptii

ptione ambitus septemtrionalis urbis coram eis, lapidibus nos obruent (Ex.
8,26). Populus in deserto ita in Moysen
commemoranLur (Bell. lud. V. 4,2 n.
furere cernitur, ut Moyses ad Dominum
147; cf. Tacitus, Hist. V. 12;. Probabili-
ter ex hisce lapicidinis
clamet adhuc paululum et lapidabit me
:
ad varia aedilkia
civitatis antiquae lapides excidebantur.
(Ex. 17,4); eodem modo rabiem exserit
populus in losue et Caleb (Num. 14,10) ;

Cf. Liévin de Hamme, Guide-Indicateur pariter urbe Siceleg per Amalecitas suc-
éd. 4, I. 482; Vigouroux, Dlct. II. 318-323.
censa et mulieribus abductis et filiis
L. FONCIÎ. populus volebat Davidem lapidaro, quia
amara erat anima uniuscuiusque (1 Reg.
LAPIDARE, LAPIDATIO. Lege 30,6) et Aduram qui erat super tributa
mosaica staluitur pocna lapidationis et quem Roboam miserat, lapidavit
pro crimine idololatriae (Ucut. 13,10; omnis Israël (3 Reg. 12,18); cf. 2 Par.
17,5), blaspiiemiae (Lev. 24,14; cf. 10,18; 24,21; 2 Mach. 1,16. Et Christus
3 Reg. 21,10), necromantiae et divina- ipse, quod de Jérusalem conqueritur :

tionis (Lev. 20,27), violationis legis sab- lapidas eos qui ad te missi sunt (Matth.
 S

91 I.AI'IDAHK, LAI'IDATIO. LAI'IDES SACCULl. 91

23,37; cf. 21,35), in se experlus ost : graecis. De singulis auleni siiiguli arli-
lulorunt orço lapides, ut iacerent in cnli consulendi sunt.
cuni (Inan. 8,o9) el sustiilcriinl ci'i^'o
:
1) Achales inc, àyâTm.
lapitlc^ liiilaei, iil lapidai-onl oiini (loaii.
2) Adamas liu^D.
lO.iil; 11,8'. Ha luniuliiiai'ic Slt'piiaiuis
niorlc osl alTeclus Acl. 7,a8, qiia ooca- 3) Anietliyslus naSriN*, i[j.iOui3zo;.

sione Saulus vestes lestiiim i. e. pallia, 4) Hfrylhis PrjpjÀXoç lApoc. 21,20i.

amieiila sumnia cuslodiehat. l'aidus o) Cdialcedonius yaXxrjSfov (Al)OC. 21,
quoque pci'iculo lapidalionis cial e\po- 19).
situs Iconii et lapidatus est Lystris Act. 0) ('.arbuncuhis "jsi, à'vOpaÇ.
14,0. 10; 2 Cor. II.IIO.
7) Chodcliod -\bl2, lixar.ii.

LAPIDES PRETIOSI. 1. Notio- 8) Chrysolilbus U-UTin, ypuadXiOoç.

nes générales. Lapides pretiosi in
9) Chrysoprasus -/puaÔTipaaoç.
gennnae pro-
S. Sci-iplura dioimliii' tiini
10) Oyslallum n"ip, xpûaTaXXo? (etiam
prie laïcs tum niineralia quaedam, qiiae
hodie sensu taulum latiore lapidibus pre- rna, Vulg. emincntia lob 28,18). I
tiosis adnunierantur. Generalini eae 11) Hyacinthus udtxivOoç.
niineraliuni species hoc noniine com- 12) Jaspis D'^nv ixzr.iç, (Is. o4,12 pro
prehenduidur, ({uae vel rarae sunt, vel
iin2).
translucidae, vol pulchro colore vel du-
rilie vol alla insi^ni qualitale instructae. 13) Ligurius Dti^S, Xtyûptov.
In ipsa Palaeslina lapides pretiosi non 14) Onyx DHt,', |3rJpuXXoç e. a.
invcniuntur, sed facile exSyria, Arabia,
15) Sapphirus V3D, nir.t^npoq.
Aegypto aliisque finilimis regionibus
obtineri poterant. Praesertim in anulis 16) Sardius D"îk, aapôtoç.

signatoriis et ad varia ornanienta adhi- 17) Sardonyx aapoôvjÇ.

bebantur. In sacris libris polissimum 18) Smaragdus np12, ajxapayôoç.
conimeniorantur in descriptione « ratio-
lOï Topazius HTCS, ToraÇiov.
nalis iudicii » seu pectoralis summi sa-
cerdolis (Ex. 28,17-20; 39,10-13), deinde 20) Hebr. mpN* quod Vulgata expli-
in splendorc régis Tyri enarrando (Ez. cat lapides sculpti{q. v.).
28,13) et in prophetica imagine funda- Praeterea aliquo modo ad lapides pre-
mentorum civitalis caelestis (Apoc. 21, tiosos etiam pertinent alabastrum, mar-
19 Tob. 13,21 s.).
s.; cf.
mor, parius lapis.
Pro determinandis singulis speciebus
Cf. .s. Epiphaniux, De duodecim genimis
lapidum, qui in S. Scriptnra inter pre-
M. 43,293-372); J. £ raii n, XcslWus. sacci-
tiosos enumerantur, praeter noniina he-
dotum IF. c. 8-19 ^Amstelodami 1680,
braica et graeca atque expositiones ve- p. 627-745); A. Hartmann, Die Hebrae-
leruni inlerpretnm praecipue altendenda rin am Pulztisch, ib. 1810, I. 276-291; III.
sunt ea quae FI. loseplnis (Anl. 111. 7,5 87-100; J. J. Bellermanu, Die Urim und
n. lGG-109; Bell. lud. V. 5,7 n. 234; et Thunimiin, die altesten Geminen, Berlin
Plinius (Nat. hist. 1. 37) referunt. Porro 1824; M. Bauer, Edelsteinknnde, Leipzi};
1896; .4. Kinzler, Bibl. Nalurgeschlchle, cd.
ii lapides nominibus biblicis desi-
soli
10, Calw und Stiittgarl 1902. 332-338;
gnari possunt, qui antiquis cognili erant ;
J. Hasting.'i, Dicl. IV. 619-621; T. K.
alque pro pectorali sumnii sacerdotis
Cheyne, Lncjcl. bibl. IV. 4799-4812.
illi insuper excludendi sunt, (pios scnl-

pereantiqui nesciebant.
L. FONCK.
2. Variae species in S. Scriptura LAPIDES SACCULl Prov. 16,11
commemoratae. sequenli calalogo
In dicunlnr lapides qui pro ponderibns
inxla ordineni Vulgalae varias species adhibebantur el qui a mercatoribus et
lapidum preliosorum enumeranuis, quae negotiatoribus in sacculo vel marsupio
in sacris liliris connnrmoranlur, adililis porlabantur. Dicunlur I. c. opéra Di-i,
ubi lieri polnit nominibus brbiaicis et ([uia Deus vull, ut commcrcium inter
919 LAPIDES SACCULI. . LAPPA. 920

liomines iusto pondère et meiisura in- tentât; ita Eph. 2,20 et 2,14 ipse est
stilLialur; cf. Lev. 19,36; Dent. 25,13-10. pax nostra qui fecitutraque unum. Huic
LAPIDES SCULPTI exponitur in autem designationi Messiae iam praelu-
debatur in Vetere Teslamento. Ita Is.
Viilgata liebz\ mpN* (I^- o4,i2), qiiod
28,16 ecce ego mittam in fundamentis
:

LXX vertiint -/.piiaTaXXoç. Scd loco crystalli

Sion lapidem probatum, angularem etc. ;
ex etymologia vocis radiée riTp
(a
i. e. Sion, cenlrum regni Dei, non de-
« arsit ») potins videtur designari car-
struetur ab hostibus et fundamentum
bunculus (q. v.).
illud immotum quod a Deo ibi est col-
L. FONCK. locatum et in quo ipsa urbs lirma con-
sistit est promissio messiana,
quae in
LiAPIDOTH (niT'sS, AaosiôwO), ma-
rege messiano consistit. Propter re-
ritus Debborae prophctidis (lud. 4,4). gnum Dei messianuni quod ex Sion se
LAPIS ADIUTORII diffundere débet in orloem universum
(Tîjrn ]1X,
urbs ipsa eripictur periculo. Id eo loco
'ASavéÇep). Samuel Victoria a Philisthiim
valicinatur Isaias. Messias autem totius
reportata« tulit lapideni unum et posuit
firmitatis regni messiani et ratio et fun-
eum Maspliath et inter Sen et vo-
iiiler
damentum est. Eandem imaginera ipse
cavit nonien loci illius Lapis adiutorii
Christus sibi applicat, dum quaerit ex
dixitque hiiciisque auxiliatiis est nobis
:

Pharisaeis nunquam legislis in Scri-

:

Dominus » 1 Reg. 7,12. Per anticipa- pturis : lapidem qucm reprobaverunt

tioneni nomen istud iani reperitur
aedilicantes, hic factus est in caput an-
1 Reg. 4,1, ubi Israelitae eo loco dicun-
guli? cf. Matth. 21,42; Marc. 12,10;
tur castrametati et Philisthiiiii venisse
Luc. 20,17; Act. 4,11, ex Ps. 117,22.
in Aphec, et 5,1 Philisthiim tulerunt
:

Uti in parabola de vinea principes syna-

arcam Dei et asportavenint eam a La-
gogae ut coloni vineae describebantur,
pide adiutorii in Azotum. Ex iis quae
ita hic ut qui domum Dei aedificare de-
s. V. APHEC 3 diximus. Lapis adiutorii
berent; Christum autem qui est totius
ibi fere quaerendus eril, ubi nunc est
aediticii fundamentum et coniunctio
Beit Iksâ scil. inter Masplia Beniamin
firma repudiabant.
(nunc Samwll?) et Sen (nunc Deir
Nebi,
Yâsîn?}. Sed si Masplia Beniamin com- LAPIS BOEN V. ABENBOEN.
ponitur cum Sha'fât (v. MASPHA 6),
LAPIS EZEL V. EZEL.
etiam Lapis adiutorii magis orientem
versus quaeri débet. LAPIS ONERIS Zach. 12,3 : po-
nam lerusalem lapidem oneris cunctis
LAPIS ANGULARIS. Usitata est
populis i. e. ut S. Hieronymus. bcne ex-
locutio : domus luda, domus Israël pro
plicat, ponam lerusalem cunctis genti-
ipso populo usurpata. Inde eadem me-
bus quasi gravissimum lapidem suble-
taphora ii qui taleni domum quasi sus-
vandum. Certatim omnes theocratiam
tentant eique lirmitatem praebent i. e.
aggredientur; vires exserent ad lapi-
principes dicuntur hebr. quandoque an-
dem istum sublevandum i. e. conabun-
gulares lapides (Vulgata anguli; cf. lud.
tur tollere vastare urbem
, verum ;

20,2; 1 Reg. 14,38; Is. 19,13; Zach. 10,

« omnes qui levabunt eum concisione
4). Totus quoque populus Dei vocatur
lacerabuntiu" ». In dictione latere vide-
domus Dei Os. 8,1; consideratur enim
tur allusio ad eos qui ponderosissimo-
tamquam una familia Dei in una domo
rum lapidum sublevatione vires suas
habilans, cuius paterfamiiias est Deus,
certatim ostentare soient.
quae acceptio frequens est in Novo Te-
stamenlo (cf. 1 Cor. 3,9; Eph. 2,21; LAPPA exponitur hebr. nin Os. 9,6
1 Tim. 3,13; Hebr. 3,2-6). Quare Chri- et yip ib. 10,8. Lappa est herba niala
stus qui eius domus est fundator et qui satis nota (germ. Klette, gall. bardane),
ludaeos et génies in unani congregat cuius una spccies, scil. Lappa maior
faniiliam eliam vocatur angularis lapis, Linné (fam. Compositae) in Oriente in-
utpolc (jui duos parieles iungit et sus- venitur. At utraque vox hebraica non
921 LAPl'A. LATHINA. 92^2

hanc planlam scd species

, spinanim suum inscribens epistulam AaaOévai xÇi
désignai; v. SIM.NAK. 7:aTp\ yafpEiv;crat igilur ei quam maxime
l'amiliaris el Laslhencs, qui ab eodem
de lai'pa U. Boissier, Flora orient. 111.
Cf.
auYY^^l's appellalur, ei erat a consiliis.
457; Leunis-Franli, Synopsis éd. 3, II. 2 p.
722 s.; G. E. Post, Flora ot' Syria 451. Simililer Gen. 45,8 losepb paler Plia-
raonis vocalur. Epistula Demetrii ad
L. FONCK.
Lasthenen h^gilur 1 Macli. 11,32 ss. el

LAQUEARE. Ka voce ulitiirS. Uie- eius cxemplumniissum est a Demelrio

r(niyimis 3 Ucg. 0,9 : Icxil quoqiic do- rege ad lonalban I. c. 30.
nuiin lemplum) laquoaribiis cedriuis; LATER. De confeclione biterum in
licbr. e\plicai»is doinuiu Irabihus
: Icxit planilic babylonica rel'erlur Gen. 11,3 :

ot tabiilis ccdiinis; cl 3 Reg. 0,lo suin- « venitc facianuis laieres el coquamus

milaleiu parieliim videlur iwplicare ad- eos igné; babuerunlque iateres pro saxis
dilis vcrliis el nsque ail iaquearia;
:
et bitumen pro caemento ». Alque rê-
hebr. iisquc ad parieles lecli. Eliani 1er. vera antiquissima Baityloniae aedificia
22,14 laqucaiia ccdrina e.\plicabis pa- :
habent laieres coclos bitumine illitos
laliuiu esse contignalum tabulis cedri- (cf. F. de Hummelauer, Conim. in Gen.
nis. [*i'oprie designanliir lacunaria Caiil. p. 334 s.). Nam ea in regione lapides ad
1,17 :laquearia noslra cypressina. Do- aedificandum apti deficiunt, sicuti eliam
mus aiiloni laqiicalas (Agg. 1,4) intellege in regione inferiore Psili deficiunt. Quare
tabulatas. quanim mûri labulis lecli et Israelitae quoque in Aegyplo Iateres
ornali siiiil; quare Deiis eos reprehen- conficere cogebantur
(Ex. 1,141. Ut
dil qui domus suas cxornanl, domum massa lutea, ex qua Iateres conficie-
vcro Dei vastam ac desorlam relinquunl. bantur, tenacius cohaereret, ei admiscc-
LARUS in calalogo avium inimun- bantur paleae, quae anlea Israelitis
darum in libro Levitici nouuni (Lev. 11, dabantur, postea vero eas conquirere
10) clin Deuteronomio (14,15) deoimum ipsi debebant et nibilominus eandem

locum occupât. Explicatio vocis hcbrai-
cae ïiriw^ de lai'O,
Xxpo? confirmai, eliam a récent iorib us
gencratim admittitur, ita lamon, ut no-
men potius totam lamiliam laridanw)
quam unani aliquam hiiius lamiliae spe-
cicm dosiguare morito supponatur.
Ex hac l'amilia sat mullae species pa-
laestinenses enumcrantur ad tria prae-
mensuram laterum conficere Ex. 5,7 ss.
quam versio graeca — Uli Assyrii et Bal»yIonii in molli la-
tere (antequam sole siccatus duresce-
ret scriplurae formas cunealas impri-
mebant, ita simili modo iubetur Ezechiel
in lalere describerc urbem lerusalem
— vel delineare (4,1). Eliani in Palaeslina
aedificia ex lateribus sole siccalis esse
confecta, palet ex arroganli iactantia
Israelitarum Iateres ceciderunt, sed
:

sorlim gênera pertinentes, Sterna,

quadrislapidibusaedificabimus ,Is. 9,10).
Hj/(h'ocheii(lon et Lanis. Forsitan cogna-
Irrisorie adhorlalur Naiium iNinivitas,
laequoquc familiae, v. g. Procelloriidae,
ut subigant lulum, laieres conficiant, ut
eodem noniine conq)rehendi dicendac
inlerrupla scil. murorum slruanl i3,4).
sunt.
Muros cocti lateris Is. 10,7. 11) intel-
Cf. Sam. liochart, Ilierozoicon P. H. 1. lege arcem ex lateribus cxstructam i. e.
II. c. 18 (éd. RoxenmiiUer 111. p. 1-4); Qir Moab, liodii^ Kerak.
P. CuUrera, Faunii biblica p. 311 s.;
//. B. Trislrum, Faiina and Flora of Pales-
LATITODO, nomon piilei iGen. 20.
tine, Lonilon 1884, p. 135-138; Id. The nat.
22; \id(' s. V. UECIIOlîOTH.
hist. of liie Bible éd. 9, p. 210 s. LATRINA i Heg. 1(»,27 ; ut ma.xi-

L. l'ONCK. imim conlemplum in Haal exprimerenl,

tammi eius dirulum est el fecerunt pro
LASTHENES AaaOÉv»)?^, vir Cre- eo latrinas, cloacam (^xoTrpwvK LXX . lia
tensis nudtos niililes .merconarios
(jui simililer legitur in decrelo Darii : qui
Dcmelrio Uadiderat [Flav. los. Ant. XIII. banc mulaveril iiissionem, domus eius
4,3'. EuMi Denietrîns \ocat pan'utcni leddatuc acervus slorcoris vel doaca'
923 LATRINA. LAVARE. 924

Esdr. 6,11 (aramaice); item Dan. 2,"i ab eius consuetudine se plane retra-
minatur rcx Clialdaeis, si nequivissent hant, serio monet
et nolite errare : :

indicare somnium et oins interpretatio- neque turcs neque rapaces regnum Dei
nem « perihitis vos et donuis vestrae in possidebunt (1 Cor. 5,11; 6,10). Quo —
sterquilinium (acervum slercoris) redi- magis augeretur opprobrium supplicii
gentur » Dan. 2,3 (aramaice). crucis pro Christo, duo latrones simul

LiATRO. Ea voce saepius S. Hicro- cum co educti et in crucem acti sunt,

nymus reddit hebr. ma qno vocabiilo quorum Christum in cruce pen-

aller in
dentem convicia iccit, aller priorem
significatur turma militum, iitique haud
reprehcndit et a Christo audire meruit:
raro turma militum grassantium, prae- hodie mecum eris in paradiso (23,33
dam agentium. Ita qui 2 Reg. 4,2 prin- ss. ; Matth. 27,38; Marc. 15,27).
cipes latronum dicuntur, duces erant
militum turmao qui partes tuebantur LATUSIM, LATUSSIM (D;yi"DS,
Isboseth tilii Saul. Razon quoque, adver- \aio'ja[£{[x), tribus ab
arabica, quae
sarius Salomon, princeps latronum i. e. Abraham Cctura originem duxit par
et
dux turmao militum l'actus est (3 Reg. lecsan eiusque filium Dadan (Gen. 25,3
11,23). Ad notioncm turmarum praeda- et in Vulgata 1 Par. 1,32). Quaerenda
toriarum vox referenda erit 4 Reg. 6,23 :
est in Arabia septemtrionali ad occiden-
et ultra non venerunt latrones Syriae tem vergente. Aliquam coniecturam vide
(Aram) in terram Israël. Sed de turma in Zeitschr. d. D. Morg. Ges. XX. 1866
militum vox dicitur 1er. 18,22 et 2 Par. p. 175; XXIII. 1869 p. 298 et cf. XIV.
22,1; immo lob 19,12 simul venerunt
:
1860 p. 503 s. 447. 477 s.
latrones eius i. e. milites Dei, quos do-
lores intellegit divinitus immissos sibi.
LAUS. Ouandoquc is qui laudatur et
celebratur, de quo quis gloriatur, ap-
Ceterum eam vocem S. Hieronymus
pellatur laus ita de Deo dicitur l'orti-
etiam vertit cuneum (1 Reg. 30, S), exer- ; :

tudo et laus mea Dominus Ex. 15,2;

citum (2 Par. 23,13).
item Deut. 10,21; Is. 12,2. Saepius dici-
Eodem modo etiam latrunculus saepius
tur in Vulgâta sacrificium laudis pro
ponitur, ubi in hebr. Tn:i habetur. Et
hebr, sacrificium min, ita Ps. 49,14.
rêvera milites praedam agentcs inlel-
leguntur 1 Reg. 30,8, ubi David Domi-
23";106,12; 115,17; immo etiam laus,
laudes quandoque eiusmodi sacriticium
num consulit persequar latrunculos
:

dicunt, uli 2 Par. 29,31; 33,16 et Ps.

hos etc.? et pariter v. 23 et 4 Reg. 5,2;
Par. 12, 21. Eadem 55,13 laudaliones. Inde quoque petitur
13,20. 21; 24,2; 1
Hebr. 13,13 offeramus hostiam laudis
voce Os. 7,1 turma quaedam rapinis et
:

i. e. fructura labiorum contitentium

lucro inhians designatur, quemadmo-
dum Osée 4,2 furtum inter praecipua nomini eius. Hoc sensu translato dici-

popiili crimina enumerat, et ipsos quo-

tur Tob. 8,19 sacrificium laudis Deo
offerre. Aliis in locis haec vox hebr.
que sacerdotes turmac praedantium si-
miles esse conqueritur (6,9 hebr.).
redditur sacrificium pro gratiarum
actione; cf. Lev. 7,12. 13; 22,29. Perti-
Eodem modo Isaias primores quasi la-
trones accusât populum mcum ex-
:
nent haec sacrificia laudis vel gratiarum
actores sui spoliaverunt; vos depasti actionis, sicut sacrificia ex votis vel

estis vineam et rapina pauperis in domo

sponte facta, ad sacriticiapacificaa''aSuJ
vestra (Is. 3,12. 14); ne'que aliter Mi-
cf. Lev. 7,11-16. Vide s. v. HOSTIA.
chaeas 2,2. Et quod prophetac in prin-
Apud LXX pro min poni solet al'vsatç.
cipibus populi reprehenderunt, etiam LAVARE. Ablutioncs et profanae et
Christus Pharisaeis exprobrat : quod religiosae sat fréquenter commemoran-
inlus est vestrum, plénum
rapina et
est tur. Ita in more positum.erat, peregrinis,
iniquitate (Luc. 11,39); pleni estis rapina bospitibus pedes lavare; cf. Gen. 18,4;
et immunditie (Matth. 23,23). Et aposto- 19,2; 24,32; Luc. 7,14; 1 Tim. 5,10; id
lus quoque mandat, ut si quis frater i. quod etiam inter officia famulorum rc-
c. homo christianus, sit rapax, omnes censelur; unde Abigail dicit ad David :
î>^5 LAVAHli. LAVA ri: 926

ccii' laiiuila tua sil iii anoillam, ul lavcl dormierit, lavabil veslimenta sua Lev.
pedes st'rvoriini doinini inei ^1 Uej;. 25, 14,47. Multai' lotiones vestium et ablu-
41); uiulc a|i|)aret, (juanlac humiiilalis tiones corporum pi'aescribunlur iis qui
ruecil qiKul Clii'islus peilcs discipiilorum virum seminilUuim vel aliquid ex eius
la\il loan. 13,5. l.avabanlur iiilantcs re- rébus tetigerint, qui actum matrimo-
cenlrf nali; quarc l'aiii ahhitioncin esse nialem exercuerint Lev. 15,5 ss., qui
omissain locenselur Ez. 1(1,4 inter oppro- morticinum comederil Lev. 17,15, et
bria origiiiis. LoUonos ad imindiliem immundum totigeril Lev. 22,0, qui ca-
coi'poi'is et ad ornaliim qucndain iiisli- prum die expiationis emisei'it et qui
luebanliir; cl'. Ex. 2,4 lilia Pharaonis |)elles et carnes viclimarum combusse-
dcsccndil, ut lavaretur in llninino; rit Lev. 10,20. 28, similiter qui in vi-
adinouetur Uuth a socrii lavare et un- : clima vaccae rufae varia ministeria
j.;ere etc. Uuth 3,3; cf. 2 Ueg. 11,2; obierit Num. 19,7 ss. et qui aqua
David inonct Uriain ex castris reversum: lustrationis expiatus fuerit Num. 19,19.
vade in domuin liiain et lava pedes 2 Reg. Naaman iussus est lavari seplies in lor-
11,8; cf. Ez. 10,'J; 23,40; ludilh 10,3; dane, ul a lepra mundarelur 4 Reg. 5,
Dan. 13.1,5. 10. Dcmum lolio manuum in testimo-
Mullo IVeiiuentius sermo fit de ablii- nium el signiticalionem innocentiae vel
tionibus religiosis. lia in consecralione immunitalis a crimine adhibebatur; cf.
sacerdolnm et levitarum. INam Ex. 29,4 Deul. 21,6 venienl maiores natu civita-
Moysi dicitur: ciiin laveris patreni lAa- tis illius ad inlerfeclum lavabuntque
ron) cuni filiis suis aqua, indues Aavon manus suas et dicenl manus nostrae :

vestimentis suis (pontilicalibus' et Num. non effuderunt sanguinem hune; cf.

8,7 ei de levilis praecipilur aspergantur : Matth. 27,14 Pilatus lavit manus etc. —
aqua lustrationis. Poito labrum aeneum Tempore Christi a Pharisaeis multae
erat confectuni et aqua impletuni, quia lotiones observabantur manibus non
:

sacerdotes manus et pedes lavare debe- lotis manducare iis videbalur a pietale

bant ingressuri tal)ernaculum testimonii alienum nisi laverint manus non man-
:

et accessuri ad altare Ex. 30,19; cf. Ex.
40,12. 29. Lotiones sumnio sacerdoti
pracscribebantur die expiationis Lev.
ir),4. 24. Ad legem in Sinai accipiendam
populus sese praepaiabat lotis vestimen-
ducant el a foro (reduces) nisi bapti-
zenlur non comedunl el observant
baplismala calicum et urceorum et ae-
ramenlorum el leclorum Marc. 7,3. 4;
cf. Mallb. 15,2; Luc. 11,38. In signum

tis Ex. 19,10. In ritu sacriticali quoque Inclus lotiones consuetae omitlebantur ;

variae lotiones praecipiebantur; ila in- item tempore poenitenliae et alïlictionis

lestina et pedes victimae lavabantur et ieiunii; quare David solvens ieiunium
aqua Lev. 1,9. 9,14; Ex. 29,
13; 8,21; lotus unclusque est (2 Reg. 12,20 el
17. Si de sanguine victimae vestis fuerit Cbrislus reprehenditeos qui exterminant
aspersa, lavabitur in loco sancto Lev. faciès suas ul appareant hominibus ieiu-
0,27; item vas aeneum, in que caro nanles, cle contra monel cum ieiunas. :

victimae coctaerat, aqua lavari debebat faciem tuam lava iiVIallh. 0,10. 17).
Lev. 6,28; cf. 2 Par. 4,0. (".um sordes lotione eluantur et abs-
Ad toUendas varias immundilias aiilu- lergantur, nolio lavandi facile Iransfer-
tiones corporis vel lolidues vcstiiim in- lur ad animi a sordibus peccatorum
ter alia pracscriplae erant. Oui jxirtave- emundalionem; unde amplius lava me :

ritanimal mortuum, lavabit vcsiimonla ab iniquilale mea Ps. 50, t; Is. 1,10 1a-
sua Lev. 11,25. 28; qui lc|)ra inrcclusol vamini, miuuii eslole, auferte malum
a lepra sanatus est, lavabit veslimenta cogitalioniun vestrarum; 4,4; 1er. 2.22
sua Lev. 13,0. 34; item veslis lt'|)i'am si laveris le nitro et nudliplicaveris libi

quae habere vidctur lavari debebal Lev. lierbam borilh, maculata es in iniqui-
13,54. 50. 58. Pariter sacrilioio pro le- lale tua; quibus verbis maximam quan-
l»roso oblalo, debuit leprosus et vesti- dam perversilatem notai pi-oplieta ^si-
nienla et se lavare Lev. 14,8. 9. Qui in mul autem doceinur adhibitum esse ad
domo de lepra suspecta comederil vel vestes, linlea lavanda alcali fossile el
927 LAVARE. LEBES. 928

vegetabile, utiverbum D13 indicat
calcando lotionem esse peractam); 4,14
lava a malitia cor tuum. Ad quam vocis
etiani die quarto a morte Lazari. Hoc miraculo
resuscitationis Lazari synedristae quam
maxime exacerbati sunt quid facimus :

quia hic homo multa signa facit (loan.

translationem Christiis quoque respicit
11,47); itaque mors Christi décréta est
in lotione peduni apostolorum dicens :

(11,49). Quod consilium scelestum et

qui lotus est non indiget nisi ut pedes
lavct et est mundus totus loan.
Eodem modo dicitur Chrislus nos lavisse
a peccatis nostris in sanguine suo Apoc.
1,0 et sancti lavcrunt stolas suas et
dealbaverunt eas in sanguine Agni Apoc.
7,14; 22,14. Quare baptismus vocatur
lavacrum regenerationis (Tit. 3,5); eo
enim mundamur lavacro aquae in verbo
vitae (Epb. 5,26) et ad vitam gratiae
nascimur (loan. 3,5).
13,10.
mortem suani crudelissimam ex miraculo
fore praevidcns lesus anlequam mira-
culum operaretur infremuit spiritu et
turbavit seipsum (11,33). Synedristae,
principes sacerdotum eo miraculo, quod
plurimorum admirationem et fidem in
lesum excitabat (11,45; 12,9), in tantam
rabiem simul et obcaecationem acti
sunt, ut et Lazarum interficere delibe-
rarent (12,10). En, adeo verum est, quod
Christus in parabola Lazari affirmarat :

LAZARUS. Nonicn erat frequens si Moysen et prophetas non audiunt

apud ludaeos; est enim idem quod (loan. 5,46), neque si quis ex mortuis
ITî/Sn Eleazar. Scd sub forma Lazari so- resurrexerit credent. — Quae de Lazaro
lum reperitur de paupere illo mendico traditione feruntur (eum episcopum
in parabola Luc. 16,20 ss. et de fratre in Galliam cum
sororibus profectum
Mariae et Marlliae, qui a Christo e se- esse etc.), vide Kirchenlexicon éd. 2 VIIL
pulcro suscitatus est. p. 738, et Duchesne in libro de Maria
1. Lazarus mcndicus Luc. 16,20 ss. Magdalena, et Analecta bolland. XII.
Significatio nominis Deus iuvat apta
:
p. 296; traditionem de Maria Magd.
est ad sortem aeternam pauperis decla- défendit Dom François Plaine (Cor-
randam. Eius autem nomen aliquod respondance catholique n. 16-18); ve-
opus crat efferre propter ipsani para- rum in Analectis 1. c. merito dicitur
bolam, in qua sciL dives in flamnia neminem qui sit rerum gestarum nar-
cruciatus eum appellare nomine narra- rator aliquantulum serius (il n'est plus
tur: pater Abraham, mitte Lazarum etc. d'écrivain tant soit peu sérieux) quid-
Quia itaque ex ipsa narrationis forma quam momenti attribuere istis tradi-
necessario nomen debuit indi, non licet tionibus de Lazaro etc.
concludere, rem non esse parabolam,
LEAENA V. LEO.
sed vere gestam, cum habeatur nomen.
Porro nomen Lazari consulto a Domino LEBANA (nJlS, Aa6avc[)), Nathi-
esse selectum, facile tibi persuaseris, naeus, cuius posteri duce Zorobabel ex
si attenderis divitem rogare, ut Lazarus captivilatc redierunt (Esdr. 2,45); idem
mittatur ad fratres convertendos, Chri- scribitur Neh. 7,48 X3l\ Aa6ava.
stum vero responderc si Moysen et
:

prophetas non audiunt, neque si quis LEBAOTH V. BETHLEBAOTH.

ex mortuis resurrcxerit credcnt; quibus LEBBAEUS (Ae^Saîo;) cognomina-
adde, mox postea rêvera Lazarum e tur ludas Thaddacus (v. lUDAS 7).
mortuis resurrexisse neque tamen lu-
daeos credidissc.
LEBES ponitur in Vulgata pro
2. Lazarus, frater Mariae et Marihae,
hebr. "iiD plerumque et etiam pro ni>3.
de castello (1/. t% xw[j.7i;) Bethania, banc Significatur Ex. 27,3 vas ad suscipien-
habet laudem, ut de eo Christo nuntie- dos cineres et eadem notio erit quoque
tur : ecce quem amas infirmatur loan. 3 Reg. 7,40. 45 et 2 Par. 4,11. J6 reti-
11,1 ss. et ut cvangelista insuper addat : ncnda et 1er. 52,18. Vasa haec fuisse
diligebat autem Lazarum. lesus
lesus... confecta ex aurichalco (ex aère polito)
nuntio de eius morbo accepto mansit narratur 3 Reg. 7,45. Alias lebes vas
in Peraea et non venit Bethaniam nisi est ad carnes coquendas 1 Reg. 2,14;

LEXICON BIBUCUM. — T. II. — 30

\)2d LEBES. LECTUS. 930

2 Par. 3;;,i:V, Iv/.. 11,3 ss. ; Midi. 3,3 cl bus iioris ab Eleidbcropoli occidentem
o-enoraliin olla Zach. 14,21; vas ad la- \cvmi^[V(rndr Veldc, M('nioirl858p.330;
vanduin iiitolioj;iUir Ps. 107,10 Moab : Siirvei/ of West. l'ai. Mcm. lil,2!>9. 261), I
lebes ^i>t'i meae i. e. t-xplica ox licbr. A7a/'/'f/c/-iJo)rrt/«ifduabus iioris ab Eleu-

non spei meae, setl lïm lotionis meac theropoli meridimi versus (liicpcrl).

i,c. Moab quasi servus ciil (lui pclvini LEBNI, LOBNI (^:iS, Aû6ôv(), lilius
ad lavanduni mihi praebei'c dcl)i'bil, uli
priinogenilus (ierson filii Levi, jiroge-
Edom 1. c. servus est cni talccainenta nilor familiac levilicae Lebnitarum (Ex.
portanda cl purganda proiioiunlnr. 6,17; Num. 3,18. 21 26,58; 1 Par. 6,17.
;

LEBNA (n2lh, Asowvà), slalio Israe- 20 [6,2. Vulgata scribit Lebni

5]. Num.
Remmoniphares 3,18. 21, alias Lobni.
litaiinn in descrto inter
et UcssaiNum. 33,20. 21). LEBONA (n:i2^, A£6wvà) lud. 21,19

LEBNA, LOBNA vi los. la, 42 obitcr tanlum commemoratur ad dcter-

Labana (nnS, AsSva, Ao6v(i, Aspâ, minandum situm Siluntis, quac ad mé-
urbs in oampeslribus luda, in ridien! oppidi Lebona coUocatur. Com-
Ao[jL>^â),
muniter agnoscitur in vico Lubhan
lerlia provincia Scphelae (los. 15,42),
([uattuor horis a Sichem meridicm ver-
anliqua urbs rei:ali cliananaei (12,15),
sus iuxla vianî,quae in lerusalem ducit;
a losue expugnala posl cxcidiuni Ma-
Silo [Sedan) ab eo vico borae itinere
cedae et ante excidiuni Lachis (10,29.
distat inter meridiem et orientem. Cf.
30.31. 32. 39). Sacerdotibus attribuitur
loco parallelo Par. 6,57 [42] Survey of West. Pal. Mem. 11. 286;
los. 21,13 ;
1

Guéi'm, Samarie II. 165. In Mishna (Me-

una cuni Hebron urbibus reliigii accon-
nachoth 8,6) Beth Laban in monte re-
setur, srd pro ilV baud dubie liy urbs
censetur inter regiones, ex quibus po-
sicut los. 21,13 legendum est, ita ut
tissinuun ludaei vinum in lerusalem
sola Hebron urbs refugii esse dicatur;
adducebant; haec probabilius eadem est
textum enim librorum Parai, nuiltipli- quae Lebona (cf. Neubauer, Géogr. du
citer corruptum esse nuiltis aliis
discre-
Talmud, p. 82).
pantiis constat. Urbem
extremis in

finibus regni luda sitam et ab alieni- LECHA {r\Z^, Ar]ydî6) in gencalogia

genis quoque habitatam fuisse eo sua- [uda 1 Par. 4,21 legitur; videtur urbs
detur, quod régnante loram una cum ceteroquin ignota designari, cuius pater
Idumaeis a luda defecit (4 Rcg. 8,22; scu possessor erat Her ex posteris Sela
2 Par. 21,10). Eandem fuisse urbem tllii luda.
munitam et in via, quae Aegyptum
re militari magni momenti LECHI V. RAMATH LECHI.
ducit, pro
ex eo clucet, quod Sennacherib de La- LECI ("TipS, Aa/.£s(;jL), lilius Semida
chis adversus Lobnam castra movit Manassitae (1 Par. 7,19).
(4Reg. 10,8; Is. 37,8). Postmodum regno
luda denuo subiecta fuisse censctur; de
LECTICA; ita merito explicavit
S. Hieronymus Is. 66,20 D'ISS (quam
Lobna enim oriunda oral Amilal, uxor
losiae régis, mater loacbaz et Sedeciae voeem coniunctam cum îi^TJ Num. 7,3
regum luda (4 Reg. 23,31; 24,18; 1er. plaustra tccta exposuit) LXXIv Iol^kt^^x:;
;

in plaustris tectis. Eiusmodi lecta oliani

Tempore Eusebii eadem Aooavd appel-
Antiochiis morbo pcrcnlsus gestabatiu"
labalur, in regione eleutberopolitana
2 Macli. 9,8 : niuic humiliatus ail teri-ani
sita(Onom. éd. Lagf. 274,13; 135,26). in gestatorio (iv oopjîw) porlabatur.
Altamen silus nondum repcrtus est.
Proponuntur Tell cl-Srifiye {Blanche- LECTUS dicilur (juandoque pro sola

Garde) boris ab Kleuthe-

phis tribus sponda; ita si de Iccto fei-reo Og régis
IJasan sernio de loclis
IJeut. 3,11 vol
ropoli seplomlrionem versus {Thenius,
lit

Riess, Bibcl-Allas; Stanh'!/, Sinai and

eburncis Am. 6,4 i. e. de spondis eboie
lessellatis, sed [dernmque de sptmda
Palestine 18G0 p. 258), el-Menshh/c dua-
 931 LECTUS. LEGIO. 932

simul cum stragulo, opertorio, cervicali patet versio Vulgatae. Aliis in locis le-
inteilegitur. Saul iratus Davidi, quein gatus idem est qui nuntiusProv. 13,17;
aegrotare audierat, iubet eum afferri ad 25,13; Is. 18,2 hebr. V^, et! Mach. 9,
se in lecto (1 Reg. 19,15). Lectuspaupe-
70; 10,31; 11,9 etc. TjpÉaesiç; 13,21 r.r.za-
ris pallio constabat; nam Ex. 22,26 si :
item 14,21. 22. 40; 15,17.
Ctu-zoû,
pignusaproximo acceperisvestimentum, Phinees et decem principes, singuli
ante solis occasum reddes ci; ipsiim
de singulis tribubus missi sunt ex Silo
enim est solum, quo opcritiir, Induraeii- ad Rubenitas et Gaditas in terram Ga-
tura carnis eiiis nec habet aliud in quo
laad (los. 22,13) quare hos vocat S. Hie-
;
dorniiat; cf. Deul. 24,13. Lectus in quo
ronymus principes legationis Israël (los.
paralyticLis portabatur vix alius erat
22,21. 30). Tamquara legatum qui au-
(juam ferculum cum stragulo (Matth. 9,
ctoritate praeditus a Christo mittatur se
2), cum iubeatur tollere lectum suum (9,
profitetur apostolus pco Christo lega- :

6; Luc. 5,24). Ceterum vide s. v. GRA-

tione fungiraur zpEaSeûofjisv, munere le-
BATUS. fungimur 2 Cor.
gati o,20, quod munus
LECUM (DipS, LXX AwSajx, sed Ono- etiam captivus sibi adscribit legatione :

mast. assignatur los. 19,33 tam-

Aaxoûfi.) fungor in catena Eph. 6,20. De lega- —
quam terminus tribus Nepbthali. Pu- tione mittenda Gen. 32,5 non est sermo,
tarunt aliqui, ut Knobel, significari sed solum mittam ad annuntiandum
:

montes Lokham i. e. partem septem- (hebr.).

trionalem Libani quae ab Oronte fluvio LEGIO. Vocem eam S. Hieronymus
occidentem versus inter Laodiceam et quandoque versioni inseruit. Ita 2 Reg.
Antiochiam protendatur. Verum mani- lo,18 legiones Cerethi et Phelethi, et
fcstum est terminum Nepbthali non 1 Par. 18,17 Banaias (erat constitutus)
extendi in tantam a Palaestina distan- super legiones Cerethi et Phelethi; at
tiam. Ceterum ex ordine enumerationis 4 Reg. 11,19 videtur legiones dicere pro
Lecum probabilius quaeri débet, inter hebr. a"'Sf1 cursores, satellites, custodes
lebnael {Yemmâ) et lordanem, il)i fera corpor-is 1 Mach. 6,35. 45; 9,
régis. In
ubi hodie 'Aulam. Pertinebat igitur ad
12 ponitur, ubi graece oaXxy^ legitur i.
illum pagum commutatorium, qui Nepli-
e. generatim cohors instructa, acies
thalitis ad austrum lacus Tibcriadis Mach. 6,38; 10,82 legitur apud ali-
(1
concessus est pro finibus, quos Danitae quos lestes oapayÇ; Vulgata praebet le-
in INpphthali sibi arripuerant (cf. F. de
gionem, uti apud alios testes habetur
Hummelauer, Connn. in los. p. 138). cpàXayÇ et sensu requiritur). Nomcn le-
LEDAN, LEEDAN ]Ti^, 'Eociv, gionis ponitur pro magna multitudine;
ita si daemon respondet interrogatus de
Aotôâv),unus ex posteris Gerson, piin-
ceps lamiliac Gersonitarum (1 Par. 23,7.
nomine legio (Xsyswv) mihi nomen est,
:

quia multi sumus (Marc. 5,9; Luc. 8,30.

8. 9; 26,21).
36). Voce signiticatur turma militum;
L.EGATUS. Ex versione 2 Par. 9,14
verum numerus militum alius erat alio
posset videri legatos divcrsarum gen- tempore; et primo quidem tempore le-
tium Salomoni quotannis attulisse cer- gionem constituebant tria millia pedi-
tum auri pondus. At in loco parallelo tum et trecenti équités; tempore Valerii
3 Reg. 10, î 5 S. Hieronymus vocem nnn publicolae 4000 peditum et 300 equi-
non legatos transtulit, sed viros qui tum tum 4200 peditum et 300 equitum
;
;

super vectigalia erant. Neutra tamen mox 5000 peditum et 300 equitum 5200 ;

explicatio admitti potest. Alias ipse vo- peditum et 300 equitum; sub Mario 6000
cem de exploratoribus explicat (cf. peditum; Vegetlus (2,6) legioncm con-
Num. 14,6); forlasse 11. ce. textus emen- stare dicit 6 100 peditum et 726 equitum.
dalionc iadiget. Neque 67,32 de
Ps. Ceterum dici potest quod Tacitus (Ann.
legatis ex hebr. est mentio, sed vc- : 4,5) scribit : sed pers(>qui incertum fo-
nient pingues (i. c. nobiles, divitcs) ex ret , quum ex usu temporis hue illuc
Aegypto; cum LXX pracbeant -psaSet;, mcarent, giiscercnt numéro et aliquando
1)33 LEGIO. LENS. 1)34

ininuorenliir (cf. Pauly, lU'alencyclopae- j^int' (les plantes cultivées, Paris 1883, pas-
siiu.
liielier classischcn Alterlhuinswissen-
sfliall IV. p. 857 s.). Uiidc concludere L. KONCK.
poltMis, iiiaxiiniun luuncriun aiigoloruiii
closignari, cuin ChrisUis dicat Pclio : an LEHEMAN (DDnS, May_£ç,A AouLii]

piUa.s ([iiia non possuni fogare Palrein urbs in canq^estribus luda, iii secunda
nioinn el e.xliibebil inilii modo plus provincia Sephelae (los. 15,40). In codi-
quani duodcchn anKoloriun
lo<;iones cibus hebraicis etiam scribitur DanS,
(Mallh. 20, 53); proin si vcllct se delen- item in codicibus Vulgalae Lehcmas,
dere a lurba, non indigMn-ol aiixilio apo- Leemas. Agnoscilur Khirbet el-Lahin ab
stolorum, quia posset liabere duodecini EleutberopoJi [Beit Djibrln) rneridiem
logiones e.vercitus angolici. versus {Swvey of Weat. Pal. M(îm. III.
201 Legendre, Carte de la Palestine).
LEGISPERITUS(vo[jLtxdç), legis mo- ;

Ea voce potis-
saicae doclor, inlcrpres. LEHETH (n^^ 'HO), lilius Semei
sinuini utitur S. Lucas MatUi. 22, 3o; (cf.
de stirpe Gerson ,1 Par. 23,10. 11).
Til. 3,13). Idem ordo designatur no-
minc frequentiore scribarum. Vide s. v.
LENS hebraice ûiïriy (tantum in
Sr-H115A. plur. occurrens) vocatur. Inter legu-
L.EGUMINA, quae Daniel sibi cuin mina et frumenta in agris ab Israelitis
Iribus sociis cibum expclebat (Dan. 1, communiter colebatur (2 Reg. 23,11; cf.
1 Par. 11,13) et in cibum (Gen. 25,34;
12. 10), hebr. dicuulur aiynT (^'- 12) et
2 Reg. 17,28) atque in panem adhibeba-
nij'""!" (v. 16). Vei'sio graeca Theodo-
tur (Ez. 4,9). Pariler ab antiquis scri-
lionis a;:£p[xaTa, LXX autem el FI. lose- ploribus profanis fréquenter comme-
phus (Ant. X. 10,2 n. 190) ôancta expo- moralur {Theophr. Hist. pi. I. 4,2 etc.;
nunt. Eodem sensu que Vulgata ctiam Vergil. Geôrg. 1,228; Columella II. 10,
recentiores interprètes vocem hebraicani [[>;'Dioscur. Nat. med. 2,129; P/m. XVIII.
generatini explicant de variis olorum et 12,123; Athen. 4,138 etc.), atque etiam
leguminum generibus, quae in cibum Aegyptiis accepta erat, qui lentes ar-
adbiberi soient. Haec autem gênera ita shana appellarunt, fortasse confunden-
déclarât Maimonidcs (tract. De hetero- tes litteras hebraicas d et r. Coctio rufa
geneis 8 a]). Bochart)
I. c. « Semina : dicitur lentis edulium ab Esau (Gen. 25,
(QiJWTî) dividuntur in 1res species. 30), quia fortasse iam tune lerites folli-
Prima est eorum, (juae vocanlur pro- culis et corlice delractis coquebanlur,
ventus (seu frugcs). Eorum sunt quin- qui mos etiam hodie pênes Aegyptios
que species triticum, spella, hordeum,
: viget [Régnier ap. A. de CandoUe); sed
avena (spica vulpis), sccale. Secunda etiam color fuscus naturalis buius legu-
eorum quae legumina vocant, id est minis DIX appellari potuit quod alii de
omnia semina, quae ab homine come- nomine cibi seu obsonii explicant, col-
duntur, ut fabae, pisa, panicum, oryza,
lato araltico idi'nn.
sesamuni, papaver, cicercula et sinùlia.
Tcrlia eorum ([uae vocanlur hortensia De cultura lentis (Eriuim lens Linné =
semina, quae quidem i[)sa non sunt Lens esculenta Moench Cjfer lens Willde- =
apta ad esum, scd quod ab lis provenil. now, fam. Leguminosoe; arab. 'adis) cf.
0. Heer, Pllanzen der Pfahlbauten, Zurich
ai) homine comeditur, ut caepe, allia,
1865, 23 (el lig. 49); E. /loissier, Flora
[)orri, nigella, râpa et similia ».
orient. JI. 51)8 ; Leunis-Frnn/,, Synopsis éd.
Cf. Sam. Bochart, Ilicrozoicon P. II. 1. 3 II. 2, 125; y. Hehn, Kulturpll. u. Ilaus-
1, c, 7 (éd. Rose n minier II. .587 s.); Chr. tliiere éd. 7,210-20. .-1. de CandoUe. Ori-
Clewberg, De variis uinentoriun et legii-
fi gine des plantes cultivées 257 s.; Fr. Woe-
ininuin speciobus in S. Codice V. T. nieiiio- ni(j. Pllanzen iin ail. Aeg. 214 8.; 1.
ralis, U|)salae 1760; A'. Th. Menhe, De Loret, Flore pliaraoniqne éd. 2, n. 156;
Icguininibiis vcleriuu I., Goellinnac l.Sli; G. Bitschaa im Ausland 18'.M, 293; G. E.
V. llohn, Kulluriillanzen uiul llauslieie, l'osl, Flora of Syria 290. Praelerea cf. —
éd. 7, p. 210-220; A. de CandoUe, L'ori- 1. U. Ursinus, Arb. bibl. Conl. II. s •.»:. ,
 ,

935 LENS. LEO. 936

M. Hiller, Hierophyt. II. 124-8; 0. Celsius, numéro nominum variorum, tum ex

Hierobot. II. 103-6; E. F. K. Roaenmiiller
Handb. il. bibl. Allerth. IV. 1,88-90; /. //.
.Ba?/b«r, Plants of the Bible, éd. nova, 167-
9; /'. Cultrera, Flora bibl. 215-9; H. B.
Tristram, Nat. Hist. éd. 8, 416 s. W. H.
frequenli in sacris libris mentione facile
coUigitur. In Philisthaea, ludaea, Sa-
maria, in montibus Libani et Antilibani,
in saltibus et silvis et praesertim in du-
;

Gloser, Trees and Plants nient, in the Bible,

meto lordanis leonum habitacula fuisse,

éd. 2, 151-3.
plurimi Scripturae textus nobis testan-
L. FONCIv. tur; cf. lud. 14,5; 1 Reg. 17,34; 2 Reg.
23,20; 3 Reg. 13,24; 4Reg. 17,2o; Gant.
LEO. 1. Nomina. Leonis mentio fre- 4,8; 1er. 5,6; 12,8; 25,38; 49,19; Am.
quentissima in S. Scriptura occurrit; si 3,4 etc.
Lextus, in quibiis saepius de eis sermo Idem nobis testantur etiam pro aliis
est, pro una mentionc computemus, ma- regionibus oricntalibus monumenta et
nent supra centiim varii loci librorum inscriptiones Aegyptiorum et Assyrio-
sacrorum principem inter bestias agri rum. Pariter auctores profani graeci et
lespicientes. In Viilgata praeter nomina latini aliique praesentiam leonum non
communia leonis, leaenae et leunculi seu modo in loto oriente anteriore,verum
catuU leonis vix alia appellatio invenitur etiam in Graecia, Macedonia et Thracia
et similiter usus textus graeci V. et N. tamquam factum notorium supponunt.
ï. constans est in appellationibus con- Paulatim vero et pedetentim bestiae ex
SUetis Xstov, XÉaiva, azûtxvo; ^iovToç. In illis regionibus recessere, ita ut nunc
textu bebraico autem imprimis nomen tum ex Europa, tum ex Asia minore,
genericum invenimus iin vel n^lN, Syria, Palaestina prorsus disparuerint
quod pariter in lingua assyriaca (arîi), et in Arabiae interioris ac Mesopotamiae
aramaica aliisque semiticis occurrit. et Indiae partes atque in Africam sese
Catulus generatim dicitur lu, si adole- receperint. Ultimi scriptores, qui de
verit, "i^ss. Aliud nomen, item linguis praesentia leonum in Palaestina nobis
testimonium rcliquerunt, videntur esse
assyriacae et arabicae atque etiam ae-
es saeculo duodecimo, scil. Daniel, he-
gyptiacae et copticae commune, triplici
gumenus rossus c. a. 1107 (Itin. c. 75.
forma occurrit : iiS, N*inS, N'':iS, qua-
Itinéraires russes trad. B. de Khitrowo,
rum ultima in solo textu Ez. 19,2 (pro Genève 1889, p. 59) et Joannes Phocas c.
leaena) adhibetur. Praeterea poetice leo a. 1177 (Descriptio terrae sanctae c. 23.
appellatur W'h (cf. ass. m'shu), fortasse M. P. G. 133,952 s.).
ab insigni robore, et SnUT a rugitu.
De Aegyptiis cf. WilkinsoH'Birch, Man-
Varias denominationes coniuncta^s ha- ners and customs II. 87 s. 97; III. 292 s.;
bes V. g. Gen. 49,9 vel lob 4,10 s. vel Ed. Meyer, Gesch. d. alten Aeg. p. 116 s.
Ez. 19,2 s. — Multo maior est numerus 242 s.; Ad. Erman, Aegypten p. 510. 612;
nominum leonis in lingua arabica, in F. Chabas in Aegypt. Zeitschiift VI. 1868,
qua ex praesertim attributis qua-
variis 106; R. Hartmann, ap. /. Dilmichen, Re-
dringentis fere appellationibus designa- sullate I. 28 s. (ad tab. VIII et IX); /. Dil-

tur.
michen ap. A. E. Brehm, Tierleben éd. 3,
I. 459 s. — De Assyriis cf. H. Layard, Mo-
Cf. de nominibus leonis Sam. Bochart, numents of Nineveh I. 9. 10. 31. 45,2. 46,
Hierozoicon P. II. 1. 3, c. 1 {éd. RosenmUl- 1. 48,2. 49,1 et 3. 50,1. 52,2 et 4. 53. 96; II.
/er II. p. 1-15); C. Pauti, Die Benennung 2. 60. 64. G. Rawlinson, Five great
65;
des Lôvven bei den Indogermanen, Munden monarchies 39 s. 220 s. 224 s. 355. 358.
I.

1873; F. Homme,, Die Namen der Sauge- 359. 360. 505-512. 515; W. Hougliton in
thiere bei den sudseinit. Volkern, Leipzig Transacl. Soc. Bibl. Arch. V. 1877, 322-
1879, 287-294. — De singulis nominibus 326. —De Hethitis cf. Humann-J'ttchstein,
V. Gesenius et alia lexica. Reisen in Kleinasien und Nordsyrien, Berlin
1890, Atlas tab. 46; H. V. Hilprecht, Récent
2. Frequentia leomim in regiohibus research in Bible Lands, Philadelphia 1897,
biblicis. Lcones in Palaestina aliisque ]>. 160. —
Textus plurimos scriptorum grae-
terris biblicis olim abundasse, tum ex corum et lalinorum collectos habes ap.
i>:{7 LEO. LEO. !);w

Jl. O. Lenz. Zooloj^ie ilcr allcn Criodien beliu' ([iiasi h'o conlidons sine timoré
und llomcr, Golha 185C, p. 12fi-M0. Quain (Prov. 28,1; cf. Nab. 2,11; 1 Macii. 3,4;
frequcns fiieril imago leoniim in anliriuis 2 Macli. 11,11 etc.).
nuinmis et gfinmis, oslendunt cxcinpia a|>. ijiuia leo cum forlitudine maiestatem
Imfioo/'-liliimeri^l 0. KPller,Tn'ï- iiiul Pllan-
zenbililcr I. 1-19; II. 3i; IX. 27. 3(1; XIV. quamdam coniungil, quaedam aliae com-
5-30. 32-58; XV. 1-4. 7; XVI. 26. 68; XVII. parationes ex eo desunmntur, quae re-
22. 30. 48: XVIII. :îO. 59; XIX. 33. 34;
42. giam quamdam dignitatem pro<lunt. Ita
XX. 39. 58; XXII. 35; XXV. 30 etc.; cf. (îcn. 49,9 de luda « Catulus leonis :

p. 3-6. luda; ad praedam, tili mi ascendisli;

De historia naturali Iconum cf. A. E. requiescens accubuisti ut leo, et quasi
lirelnn, Tierleben éd. 3, I. 'ii3-461; l'h. L.
h'aena quis suscitabit eum? » Pariter
:

Martin, Naturgcscli. der Tliicre I. I p. 191-

Num. 23,24; 24,9; Mich. 5,8 et praeser-
198; Leuuis-Ludirig, Synopsis e<l. 3, I. 1 p.
tim Apoc. 5,0 « Vieil leo de tribu
:

182 s. ; //. B. Tristram, Tiic Faiina and

Flora of Palestine p. 17 s. Ex lecenlio- — luda ...
runi opinione eadem est in variis regionibus Etiam rugilus leonis in coniparatio-
species leonis (Felis leo L.), cuius diversae nem terroris adhibetur : « Sicut fremi-
varietales tantummodo agnoscuntur. tus leonis, ita et régis ira » (Prov. 19,
12); « sicut rugitus leonis, ita et terror
Varii textus sacri de natura et
3.
régis » (Prov. 20,2), ac praesertim leo
babitibiis leonis. Imprimis robur leo-
fremens et rapiens ac discerpens imago
nis celebratur, « fortissimi bestiarum,
est tyrannidis vel furoris « Leo rugiens :

ad nullius pavens occursum » (Prov. 30,

et ursus esiiriens, princeps impius su-
30). Eius rugitiis valde tcrribilis descri-
per populum païqDerem » (^Prov. 28,15);
bitur <( Leo rugiet quis non timebif? »
: :

<' noli esse sicut leo in domo tua evertens

(Am. 3,8). Moduni, ([uo pracdam suam
domesticos etopprimens subiectos tibi »
capiat, varii texlus respiciunt. In^idia-
(Eccli. 4,35); « venatio leonis onager
tur praedae suae in dninelo, in speciibus
in eremo : sic et pascua divitum sunt
et antris (Ps. 9,9; 1(),12; lob 38,40), in-
pauperes » (13,23); « commorari leoni
silit in eam (Is. 5,29; Mich. o,8), rngil
et draconi placebit [niagis] quam babi-
super eam nec a voce pastoruni lorniidat
tare cum mulicre nequam » (Eccli. 25,
nec a nuilUtudinc eorum pavet (Is. 31,4)
23; cL 1er. 2,30 etc.). Sed Dominus
et dentibus suis fortissirais eam conte-
rit (Is. 38,13; cf. lob 4,10; Ps. 57,7;
quoque eadem comparatione se terribi-
lem hostibus fore déclarât « Quoniod»"» :
locl 1,6; Eccli. 21,3; Apoc. 9,8).
si rugiat leo et catulus leonis super
Leones foveis vel etiam retibus esse
praedam, et cum occurrerit ei niullitudo
captos, coUigitur ex Ez. 19,4 (bebr. 8);
pastorum, a voce eorum non formidabit
a regibus Babyloniorum et Assyriorum
et a nmltiludine eorum non pavebit :

in cavcis et lacubus esse servatos et hu-

sic descendet Dominus exercituum, ut
manis quoquc carnibus pastos, Inni ex
nionumcntis assyriacis, luin ex Dan. 6,7 praelietur super montem Sion » (Is. 31,

.ss. s. v. LACUS.
et 14,31 ss.; vide 4; cf. Os. 5,14).
Comparationes biblicae ex leo-
4. 5. Leones sculpti. Imagines et figu-
nibus desumptae. Frequens inqiriniis rae leouum ornamenti loco exprimeban-
laus beroibiis Iribuilur coniparalione [ur in basibus, de quibus sermo est 3
cum fortissimo bestiarum ». Ha Dan
« Reg. 7,27-29 :sed 1 Par. 28,17 pro
dicitur catulus leonis (Dent. 33,22) et T!32 « leunculus », quod S. llierony-
David laudat Saul et lonalban aquilis
mus videtur legisse, alir habetur leclio
velociores, ieonibus forliorcs (2 Reg. 1,
n'sr « scyphus »}. Item in tbrono Salo-
23); cor fortissimi cuiusque quasi cor
leonis dicitur (2 Reg. 17,10) et duo bel- monis iluo leones stabant iuxla bra-
latores leones Moab vocantur (2
duo cbiola et duodecim leuucidi in sex gra-
Reg, 23,20; cf. 1 Par. 11,22) faciesquc dibus, cpiibus ad thronum asceudebatur,
bellatorum describitnr quasi faciès Ico- bine inde disposili (3 Reg. 10,19; 2 Par.
mmi (1 Par. 12,8). Pariter iustus perbi- 9,1 S . Similes scuipturac" loonum in mo-
939 LEO.
numentis Aegyptiorum et
fréquentes occurrunt.
Cf. auctores citatos 5. Bochart
praeter
1. K. Rosenmûller,
c. cap. 1-6 p. 1-99; E. F.
Bibl. Altert. IV. 2, 111-133; id., Das alte
und neue Morgenland IV. 379-381 L. Le-
wysohn, Die Zoologie des Talmuds p. 68-70;
H. B. Tristram, Nat. hist.
éd. 9, p. 115-120; P. Cultrera, Fauiia bi-
blica p. 165-190; A. Kinzler, Bibl. Natur-
gesch. éd. 10, p. 56-60 J. G. Wood, Bible
;
animais, new edit. p. 18-28; G. Loreta, La
zoologia nella Bibbia p. 354-358 et saepius;
F. Vigouroux, Dict. IV. 267-280; /. M. Ca-
sanowicz Schechter
et S. in
Encyclopaedia VIII. 94 s.
L.
LEPRA. DistingLiilLU^
lepi^a hominiim, lepra vestium, lepra do-
morum. Et quidem Lev. 13,1-43 tradun-
tur regulae ad leprani humanam digno-
scendam; deiu 13, 44-46 praecipiuntur
quae a leproso observanda sunt 14,1-20
traditur modus eum qui leprosus fuerat
ab immunditia legali liberandi; si de
paupere agitur minora quaedam requi-
runtur (14,21-32). De lepra vestium agi-
tur 13,47-59, et de lepra doniorum 14,
33-53.
Leprae plagam, uli hodic in oriente,
ita olim frequentem fuisse apud ludaeos,
libris utriusque testamenti constat (cf.
Num. 5,22 Reg. 3,29 4 Reg. 7,3 15,5
; ;
Matth. 8,2; 10,8; 11,5; Luc. 4,27; 17,
12 etc.). Continetur maculis albis niten-
tibus quae per totuni corpus extendun-
tur. Distinguitur in lege lepra quae
prorumpat in parte cutis capillata et
lepra in parte cutis non capillata. Quae
quidem lepra eadem est eiusqne indicia
indubia assignantur tria plaga seu
scabies in cute apparens, pili ea in cu-
tis parte albescentes, scabies non in
cute intumescens, sed in illam demissa.
Si vero solus candor in cute apparet,
nuUa aulem observatur cutis depressio
vel pilorum mutatio, talis non est de-
clarandus leprosus, sedrecludendus per
septem dies et si ille candor obscurior
est factus neque creverit, ille est decla-
randus mundus; si contrarium contige-
rit, habendus (Lev. 13,
est ut leprosus
1-8). quoque lepra, quando
Habetur
praeter squamam albam et pilos albe-
LEPRA. 940
Assyriorum scentes apparet cruda caro; sed ubi al-
bedo super totum corpus extenditur,
id sanitatis restituendae indicium est
(13,9-17). Lepra quoque oriri potest in
cute ulcère sanato, si nascitur squama
;
alba vel subrufa, demissior et albescunt
pili; eo in casu forte dubio diutius ob-
of Ihe Bible, scrvari oportet (13,18-23); idem obser-
vetur in adusta cute (13,24-28). In lepra
carnis capillatae indicia sunt eadem; at
crinium color mutatur in tlavum (13,
29-37).
qui leprosi declarati sunt, iuben-
li
The Jewish tur seorsim habitare et alios externo
habitu a se arcere (14,44-46). Si sanatio
FONCK. a lepra contigerit, débet praecedcre sa-
nati a sacerdote examinalio, lustratio et
Lev. 13. 14 ablutio dein post dies septem sanatus
;
radet capillos et lavabit corpus et ve-
slimenta et die octavo offeret sacrificia,
quae pro paupere minoris pretii sunt
(14,1-32).
; Quando sormo fit de lepra vestium,
clarum est non lepram intellegi, sed agi
de maculis quibusdam ortis ex putrefa-
ctione vel ex lana animal ium aegroto-
rum. Indicium petitur, creveritne an
non macula; si creverit, vestis est im-
munda comburi; quodsi non
et débet
creverit quidem, attamen manserit ma-
cula, etiani comburetur. Si autem post
lotionem macula obscurior facta est,
; ; pars illa a veste est abscindenda (13,
47-59).
Lepra domorum tune haberi videtur,
([uando nitron e mûris efflorescit, hu-
morem absorbet, specie a lepra humana
haud absimili; est haec nitrificatio alba,
sed etiam subviridis, subrufa; facile ob-
tinet, ubi murus in putida humo exstru-
: ctus est. Domus ita infecta claudatur;
si post septem dies lepra creverit, la-
pides infecti removeantur, restituantur
integri, reliquus murus radatur et li-
niatur. Quodsi postea rursus apparue-
rint infectiones illae et maculae, domus
débet destrui et lapides ac ligna diru-
tae domus abiicicnda sunt in locum im-
mundum (14,33-53).
Cf. F. de Hummelauer, Comm. in Lev.
13. 14. De hodierna leprae in Palaestina
condilione vide Zeitschr. d. D. Pal. -Ver.
XVI. 1893 p. 247; XVIII. 1895 p. 34. 41;
F. Primer, Die Krankheiten des Orients,
941 LEPRA. l.ESA. 942

1847 p. 163; Tntsen, Die Silten, Gebrauclie desumenda lucril, manifeste responden-
u. Krankheileii iler allen HebrUer 1833. dum est, non ex signis scienliiicis ru-

LEPUS. 1. Lopus in saoris libris in

solo catal(>K<J aniinaliuin ininuindorniii
comnienioratur (l.ev. H, 6; Dont. 14,7).
De signilicalione nominis
n^lN qnod pariter in linguis cognatis
arabica, aramaica, assyi-iaca (amiahu)
invenilur et in vcrsione graeca oaaû;:ou;
reddiliir, niilliun ilubinni e\sislit. Qiiat-
luor hniusanimalis species in Palaestina
inveniuntur {Lepuftsi/rïacus, L. sinaiticus,
L. (legyptius, L. isdbellinKs), qiiibiis alii
quinlam addunt ludacae); in habitu
(L.
externo pleraeque lepori nostrarum re-
gio.num (Lepus Hmidus L.) salis similes
sunl. Etiani in monumentis vetcruni
Aegyptioruni et Assyriorum alque in
nunimis et gemniis graccis et romanis
imago leporis frequens occiirrit.
minationem proprie dictam conslituen-
tibus, sed ex signis ap|)arentibus j)opuIo
notis eam necessario desumendam fuisse,
ut ab liominibus, quos lex rcspiciebat,
liebraici
inlellegipussi-l. Signa autem liaec ap-
parentia ruminalioiiis populo nolissima
sunl motus illi cliaracteristici labiorum
et maxillarum, (pios in bobus, ovibus,
capris, camelis aliisque quolidie obser-
vare licel et semper licebat. Iam vero
lepus motibus oninino simiiibus labio-
rum maxillarum aninialia ruminanlia
et
imitalur ideoque secundum externam
speciem, quam Moyses populo legem
statuons respiciebal, ab omnibus liomi-
nibus ad ciassem ruminanlium pertinere
diceretur. Unde ipse celeberrimus re-
rum naturaliiun invesligator
Carolus
Linné oodtMU modo
de lepore loquitur :

Cf. Wilhinson-Birch, Manners and Cus- Victitat rummins

ramulis fruticum et
loins II. 83. 86. 89. 90. 92: III. 294 S.; cortice arborum » (ap. Rosenmuller).
H. Layard, Monuments of Nineveb II. 9.
32. 62; G. Hawlinson, Five great Monar- Sam. Bochart, Hierozoicon P. II. 1.
Cf.
chies éd. 4, I. 222. 225 S. 522 S.; W. Hou- 3, 32 {éd. BosenmtiUer U. p. 400-409);
c.

ghton in Transact. Arch. V.

Soc. Bibl. Chr. Fr. PaulUni, Lagographia curiosa seu
1877, 379; F. Hommel, Nanien
der Saiige- leporis descriptio, Augustae Vind. 1691 ;

Ihiere p. 321 s. 364. 384; H. 0. Lenz, Zoo- E. F. K. JiosenmiHler,' BM. Altert. IV. 2,
logie der alten Griechen und Rôrner p. 36. 2il-213; L. Le wysofin, Zoologie des Talniuds
156-159; Imhoof-Blumer et 0. Keller, Tier- p. 109; P. Cultrera, Fauna bibl. p. 218 s.;
und Pdanzenblider î. 23. 40; H. 10. 11; IV. //. B. Tristiam, Nat. Hist. éd. 9, p. 98 s. ;

29; VII, 36. 39; VIII. 35; XV. 40. 41. 43- id., Fauna and Flora of Pal. p. 8 s. /l. Kin-;

45. 50; XVI. 22. 25-33; XX. 42.

45. 46. 50; zler, Bibl. Naturgesch. éd. 10, p. 46 s.;
XXIII. 31; cf. p. 11 s. 95. 99-101; A. E. G. Loreta, La zoologia nella Bibbia p. 101-
Brehni, Tierleben éd. 3, II. 621-629; Ph. 107;/. G. Wood, Bible Animais, newedit.
L. Martin, Naturgesch. der Thiere I. 1, p. 96-100; G. E. Post. ap. Hastings, Dict. II.
371-373. 303; H. Leséire ap. Vigourous, Dict. IV.
250-252.
2. EsLis Garnis Icporinae a nonnullis
L. FONCK.
incolis rogionum orienlalium respiiitur,
ab aiiis vcro adamalur. In loge prohibi- LEPUSGULUS V. CHOEROGRYL-
tus eral, qnia lepus « ruminât, sed nn- LUS.
gulam non dividit ». Unde nolissima illa
diflicidtasde lopoi'o ruminante contra LESA (yt^S, in pausa y^J"^, Aaoâ),

veracitatcm scriptoris inspirati exsurgil, urbs quae Chauaan proprie dictam seu
de qua iam in articulo de chocrogryllo cisiordanicam inlcr meridiem et orien-
pauca ailnolavinuis (vol. 1. col. 879). lem tei'ininat (Geu. 10,10); ducitur onim
Constat iiti([ue, Icporcm non osso rumi- a Sidone linca |>rior usque (iazam,
nantoni, cum simpliccm tantutn stoma- altéra usque Lésa, ut Clianaanitis seu
chum liabeat ncc cibos ex stomacho in regio inter SidoniMU et mare .Vloi'tuum
os reducal. Constat pariter, expressio- describatur.Targum Hieros. et S. Hie-
nem licbraicam eam classom animalium ronymus (Quaest. in Gen. 10,19) intelle-
designaro, quac ])roprie ac stricte rumi- gunt Callirrhoen in WCtdi '/.erqà Ma'ni
nent. Sed quaerenti, undenam lalis ad orientcnj maris iMorlui sitain, tber-
cla.ssificatio a legislatorc populi Israël mis celeberrimani {Fluv. los. \\\[. Wll.
943 LESA. LEVIATHAN. 944

6,0 ; Bell. iiid. I. 33,5; Plin. V. 16,72; Pio- (vides. V. LEVITAE). Mortuus est Levi
lem. V. 16,9 [éd. Mûller-Fischer 15,6]). annos natus 137 (Ex. 6,16); filii eius
Assentiunt recentiores {Keil, Delitzsch) ; erant Gerson, Caath, Merari, ex quibus
Dillmann autem ckibiiim movet ex eo, variae familiac ortae sunt; cf. Ex. 6,17-
quod Callirrhoe nimium aquiloneni ver- 19. Quale pactum Deus inierit cum
sus absit a termino Chanaan meridio- tribu Levi, per Malachiam malis sacer-
nali atque insuper ab oriente maris dotibus in memoriam revocatur (Mal.
Mortui sit, dum contextus aliquem ter- 2,5-7), quo loco vera sacerdotis forma
minuni ab occidente maris Mortui exi- describitur.
gera videatur; simul tamen potat illam 2. Filius Alphaei, quem sedentem ad
terminorum detinitionem ad antiquis- telonium lesus vocavit (Marc. 2,14; Luc.
sima tempera (cf. Gen. 19,29) esse refe- 5,27. 29); vide s. v. MÂTTHAEUS.
rendam. —
Urbis quidem vestig'ium 3. Levi nomen occurrit bis in genea-
apud CallirrhoënnuUum superest neque logia loscph (Luc. 3,24. 29^
ruinae balneorum; attamen traditionis
testimoniumnonreiiciendum videtur. Cf. LEVIATHAN. 1. Nomen. Vox he-
Ritter, Erdkundc XV. p. 94 et 572 s. — braica inilS in tribus textibus a Yulgata
E contra WeUhausen interpretatus est retinetur (lob 3,8; 40,20 [hebr. 25]; Is.
Lais-Dan et terminum Chanaan septem- 27,1); in Psalmis vero bis cum graeca
trionalem, quam coniecturam emenda- versione, a qua immédiate fluxit latina,
tione vocis y^S in r\'é^ vel D^;'^ com- draco explicatur, id quod LXX etiam Is.
mendare conatur. In hac suppositione 27,1 habent (Ps. 73[74],14; 103 [104],
u tique quattuor lermini terrac Chanaan 26; gr. ôpdxwv). Etymologice nomen vi-
Gcn. 10,19 indicantur : Sidon, Gaza, Pen- detur derivandum a radice mS, cui etiam
iapolis, Lais-Dan. Arabes sensum (lectendi vel torquendi
tribuunt (Bochart, Gunkel, Gesenius-
LESEM V. DAN 3. Biihl etc.) unde explicatio illa prophe-
;

tae « super Leviathan, serpentera tor-

LEVI {1^S, Aausf). 1. Filius Lacob ex
tuosum » (Is. 27,1) etiam a recentissimis
Lia, qucm ei genuit tertium post Ruben criticis tamquam vera etymologica ex-
et Simeon. Nomen explicatnr a Lia :
plicatio comprobatur. Atque ita recle
nuncquoque copulabitur mihi maritus... dicitur synonymum vocis "r'':in, de qua
etidcirco vocavit nomen eius Levi (cf.
m'ii copulabitur). Postmodum cum fra- v. supra col. M4 s. v. DRACO.
tres Aaron de tribu Levi sacerdotibus
Prima igitur significatio nominis est
belua immanis atque hoc sensu videtur
tamquam ministri adiungerentur, ite-
rum eodem modo alluditur ad nomen sumendum Is. 27,1 (v. I. Knahenbauer m
h. 103 [104], 26. Potissimum
et Ps.
(Num. 18,2. 4 nS""). Cum eius soror 1.)

vero adhibetur de crocodilo, maxime lob

Dina a filio principis Hevaei oppressa
Simeon 40,20 [25] et probabiliter etiam lob 3,8
esset, et Levi pessimo dolo vin-
et Ps. 73 [74], 14, ubi in ultimo textu est
dictam capientes contra pactum initum
figura Pharaonis. Simili ter lijn eodeni
multas commiserunt caedes (Gen. 34,1-
31), quod facinus lacob pater detesta- sensu de crocodilo uilotico tamquam
tus iis in poenam praedixit dividam : figura Aegypti occurrit Ps. 73 [74], 13;
eos in Jacob, dispergam eos in Israël Is. 51,9; Ez. 29,3; 32,2.

(Gen. 19, 5-7). Verum cum tilii Levi in

apostasia populi pro Domino zelanles gla- Sam. Bochart, Hierozoicon P. II. 1. 5,
Cf.

diis rebelles interfecissent, a Moyse ma- c. 16 {éd. Rosenmiiller m. 737 s.; Theod.

ledictio patris vertitur in bencdictioncm Hasaeus, Disquisitio de Leviathane lobi et

ceto lonae, Breniae 172.3 (falso supponit,
(Dcut. 33,8. 9) et ipsa illa dispersio iam
esse orcamVWxiW, scil. Physelerem vel Del-
non poena; sed cum eorum pars sit
est phinum): D. Michaelis, Supplein. ad lex.
.T.

Dominus, non accipiunt in terra certam hebr. p. 1427-1430; //. Gunkel, Schôpfung
regionem, sed inter omnes tribus eis und Chaos, Gôtlingen 1895, p. 45 s. mytho- ;

assis'nantur civitates 48 ad habitandum logicas speculationes huius auctoiis aliorum-

9i:i LEVIATllAN. LKVIATIIAN. 9.4f>

que crilicoi'uin de Levialhan hic neglegere benc condiliis lionorilice sepelieltaUii-.

possuimis, cutn in llhris sacris praeter no- lu Palaestina vcco in sola ora niari-
inen hcluae luiliiiin tnyliiulogiae vestigiiiin
tinia iulci' inonteni Carineluin et (laesa-
apparcat.
reaui in paludibiis iuxta iYa/tr i'l-Zi;ïqâ

3. Crocodili descriptio in libro lob. parvo uunieio vivit. FacUun hoc, ([uod
Ad osleiidiMiilaiii iiitiiiiiilateiii lioininis iam scriploi'cs auliqui Strnbo (XVJ, p.

et l>ei poteiiliaiii aiiclor libri lob in 758) et Plinius (V. 17,10 n. 75) nieino-
iilliiiioinagno seniioiie, <(ueni Dumino rata urbe et tluuiiiie ('locodilon in ora
allribuit, poslquam de Bohomolh locu- Pboenices leslanlur, a recenlioribus
tiis est, inagniticain de Levialhan de- exti'a dulduMi videlui' posiUun esse.

scriptionem addil, (juae a reccnlioril)us

unaniiuilei' et morilo de crocodilo nilo- De Aegyptiis cf. Description de l'Egypte
tico intclle:;itnr (lob 40,20 [2o]-41,2^i ed.C. L. F. Panckovcl.e, \\\\ {Pans 1829).

101-571 [Èllenne et Isidore Geoffroy Saint-

[26]^.
Poeta inspiraliis inipriini:^
inliriiiilalcin humanani et
(Irealoris dt-scribendo goiieratini robiir
bekiac rorlissimac, contra ([iiani honio
netiiie \i ne([uo pcrsnasione quidqnani
potesl efticei'o (40,20-41,2). Ad particu-
laria deinde descendendo per singulas
rorporis partes robur nienibroruni et
piilchritudinem aninialis describere pcr-
git (^41,3-15) et terrorem eius virtulem-
que invictani celebrando sermonem
concludit (41,16-2o).
Oninia et singula in hac pulcherrima de-
scriptione accuratissinif crocodilo nilolico
convenire in coninientariis ostendilur. Cf.
Bochart 1. c. c. 16 s. p. "37-768; S. Oed-
tiKtnn, Vennisclite Samnilungen III. 1-25;
VI. 53-68; comiiientarios Corn, a Lapide,
I. Knabenbaner, A. Dillmann, K. Budde
e. a.
3. Crocodiliis in Aegypto et Pa-
laestina. Animal in libro lob descripluni
anli({uitiis tum in Aegypto
laeslina vivebat alqiie etiani hodie ibi-
dem invenitur. Alque in Aegypto
Iota usqiie ad recenliorem
abundabat, sed paulatini in superiores
pi'ovincias se recepit, ita ut bodie in
sola Aegypto superiore usque ad urbem
ïliebas ac praeterea in reliquis Afïicae
oricntalis et australis partibus invcnia-
lur. Etiani in inoninnenlis Aegyplioruni
cl in auctoribiis anliquis saepe occurril.
Ab Aegyptiis praescrlini in nonio aisi-
noilico, ubi uri>s Arsinoe (propc hodier-
nain Medlnef el-Fauûm) etiani nonien
CrocodUopolis habebat sieut alla iirbs
Aegypii superioris prope colles Gebelcn,
intei- dfos robdialiir et post niorteni
Jlilaire); Wil/dnson-DiicJi. Manners and
illusli-at
Cusloms II. 130-135; III. 152-154. 320-334;
polentiaia F. Chabas in Aegypt. Zeitschr. VI. 1868,
99-106; id.. Études sur l'antiquité historique,
Paris 1873, p. 401 s. (iminerito negal, Le-
vialhan esse crocodiluin); .4. Frman, Ae-
gyplen I. 327 s.; A'. Baedeher, Aegypten
e'd. 5 p. CXII s. 179 s. 215. 310. 327. —
Textus auctorum aiiliquorum collegil //. O.
Lenz, Zoologie der alten Griechen und
Ronner p. 418-127. De imaginibus crocodili
in nuinmis et gemmis antiquis cf. Imhoof-
Blumer et 0. Keller, Thier- und Ptlanzen-
bilder VI. 29-31; XIV. 1; XV. 4; XXII.
46-48.
De crocodilis palaestinensibus cf. H. Re-
land, Palaestina III s. v. Caesarea p. 676
(Noriinbergae 1716 p. 503), qui citât ex
medio aevo .lohannem [lacobum] de Vi-
triaco, Hist. hierosol. c. 86 et, Marinum
Sanulum, Secret, lldel. crue. p. 152. Ad-
dere potuisset jnaeier alios itinorarium ano-
nynium gallicuin ex annoc. 1231 (Les Pele-
rinaiges por aler en Jherusalein, in Itin. de
Jérusalem franc, éd. H. Michelant et
G. Raynaud, Genève 1882, p. 91. Ex re-
lu m in Pa- cenlioribus cf. Rivfi. Pococke, Beschrcibung
des Morgenlandes, éd. 2, Erlangen 1771, il.
quidem 84 s.; Osk. Bôftcfwr in Berichte der Sen-
ckenbergischen iiaturforsch. Gesellschaft
aetatem
1879-1880, p. 199-206; H. B. Tri.straiH,
Fauna and Flora of Palestine 155; id.,
p.
Nat. Hist. of Ihe Bible éd. 9 p. 257-262; C.
R. Couder in Pal. Ex|)l. Fund, Quart. Stat.
1888, 166; /i. h'inzler, Bibl. Nalurgesch. e(/.
10 p. 127-136.
De naturali crocodili cf. A. E.
historia
Brehiit, Tierleben éd. 3 VII. 502-521;
Ph. L. Martin, Nalurgesch. der Thiere II.
1, p. 37-42; Leunia-Lndiviy, Synopsis éd.
3. I. 1, p. 543 s. — Praeterea cf. E. F. K.
Rosentniiller, Bibl. Allerth. IV. 2,244-254;
P. Cultrera, Fauna bibl. p. 325-336; J. G.
Uoof/, Bible .\nin>als, ni'W edit. p. 514-528;
G. Loreta, La zoologia uella Bibbia p. 320-
947 LEVIAÏHAN.
336. — Fabulas talmudisticas rabbinoruni
de Leviathan collectas habes apud /. A. Ei-
senmenger, Entdecktes Judenthum II. 872-
875; L. Lewysolni, Zoologie des Talmuds
p. 155-158. 271 Isaac Broydé et Kaufmann
;
Kohler m
The Jewish Encyclopaedia VIII.
37-39.
L.
LEVITAE, ii ex tribu Levi, qui sa-
cerdolibus tamquam ministri adiuncti
erant. Eoruin mimera generatim descri-
buntur Num. 3,6 ss. ubi Dominas ad ; (Num. 4,47). Levitis autem dantur in
Moysen loquitur applica tribum Levi
: «
et tac slare in conspectu Aaron sacer-
dotis, ut ministrent ei et excubent et
observent quidquid ad cultum pertinet
multitudinis corani tabernacuio testi-
monii et custodiant vasa tabernaculi,
servientes in ministerio eius; dabisque
dono levitas Aaron et filiis eius ». Prae-
terea levitae Domino consecrati erant
pro primogenitis populi. Cum cnim Do-
minus in Aegypto percussis primog'em-
tis Aegyptiorum redemissct ex scrvitute
Israelitas, sibi voluil sanctiflcari
primogenitum; sed ne singulae familiae
obligarcntur tradere primogcnitum ad
niinisterium sancLuarii, « ego tuli levi-
tas a filiis omni primoge-
Israël pro
nito ') (Num. Quare numerum et
3,12).
levitarum (ab uno mense et supra) et
primogenitorum populi computari ius-
sit. Invenli sunt levitae 22000, et pri-
mogenili populi 22 273; isti qui exced"-
bant numerum levitarum, singuli 5 si-
clis erant redimendi (Num. 3,15. 39 ss.).
Levitae autem sacris ritibus, imposi-
tione manuum, sacrificiis oblatis ad
munera sua initiabantur (Num. 8,6-15).
Tribus cognalionibus seu familiis dis-
tinguebanlur Gerson, Caath, Merari:
: in
assignabat Moyscs et
singulis familiis
certum castrametandi locum prope ta-
bernaculum et certa ofticia portandi
vasa sacra et res sanctuarii, quando
castra erant movenda. A trigesimo anno
et supra usquc ad annum quinquage-
simum singuli levitae officia sua obi-
bant (cf. Num. 3,17-38; 4,l-33j. Cum
numerus horum recenserelur in deserto
(ab anno 30.usque ad annum 50.), in-
\enti sunt 8380 (Num. 4,48). Pro itinere
accurate desci-ibimtur levitarum
cia; alias solum generatim iubentur mi-
LEVITAE.
nistrare sacerdotibus excubias agere,
,
praesto esse ad cuncta opéra taberna-
culi; probibentur accederc ad vasa
sanctuarii et ad altare (Num. 8,3-3).
Nullus eo lempore commemoratur ve-
sLitus eorum peculiaris. Alio in loco
iani a viginli quinque annis iubentur
FONCK.
ministrare in tabernacuio foederis
(Num. 8,24) scil. obire officia illa le-
viora, dum ad portandum non assume-
bantur nisi annos nali 30 et supra
possessionem omnes decimae populi;
ipsi vero décimas decimarum dabunt sa-
cerdotibus (Num. 18,21-24; cf. Lev. 27,
30). Pars quaedam praedao ac spolio-
rum etiam levitis separabatur (Num.
31,30), quamvis ipsi inter pugnatores
non numerarentur (Num. 2,33). Ad ha-
bitandum assignantur ils urbes 48 cum
pascuis (Num. 33,1-8; los. 21,2 ss.).
De officiis levitarum varia instituit et
ordinavil David. Cum
arca transferre-
tur de domo Obededom et cum coUo-
omne caretur in tabernacuio quod tetenderat
David, levitae alii portabant arcam, alii
erant cantores in organis musicorum,
nablis, lyris, cymbalis; et uti David, ita
levitae quoque induti erant stolis bys-
sinis (1 Par. 15,2-27). Cum David senex
recenseret levitas a 30 annis et supra,
inventa sunt triginta octo millia viro-
rum; ex bis viginti quattuor millia dis-
tributa sunt in ministerium domus Do-
mini; praepositorum et iudicum sex
millia ianitorum quattuor millia et
;
totidem psaltae canentes Domino in or-
ganis. Officia autem obire debebant ab
annis viginti et « erant sub manu filio-
rum Aaron in cultum domus Domini,
vestibulis, ot in exedris, et in loco
piirificationis et in sanctuario et in uni-
vcrsisoperibus ministerii templi Do-
mane ad confitendum et
mini... et stent
canendum Domino, similiterque ad ve-
speram, tam in oblatione holocauslo-
rum, quam in sabbatis et calcndis et
soUemnitatibus reliquis» (1 Pai-. 23,28.
30. 31). Porro admusicam sacrani desti-
navit David filios Asapb et Heman et
Idithun, qui numéro ducenti octoginta
octo in viginti quattuor classes divide-
offi- bantur et in citliaris et psalteriis et cym-
balis Domino canebant (1 Par. 25,1-31);
 ,

!)49 LEVITAE. LEX. UoO

in iinivcrsiim i|ii<ilUior millia imisicd- dacaiii Irvitae 74, cantores 128, ianito-
riiin et canhuiim recoiisonliir (1 Par. rcs 139 (Esd. 2,41.42; ISeb. 7,45. 40 can-
23, ;i). In iiiinisti-riimi r^acordotuiii dosi- tores 148, ianitores 138). Nunierus sat
^uabanliir aliae Icvilai'iiiii familiao exiguus, si considei'avei-is rediisse eo
[\ l'ai'. Jt,20-.U^; ordiiies cl rainiliao lempore sacerdotes numéro 4. 289 (Esd.
ianiloriiin luiiiKMaiiliir 1 Par. 20,1-19 2,36-39).
(vide s. V. lAMïOKKS). Porro aliae la- Postca cum Esdras cum aliis iler in
miliae constiliiebanliir super thesauros ludaeam inslituens comités recenserct,
doimis Dei el vasa sacra (1 Par. 20,20- ne unus ([uidem levita inventus est (8,
28); aliis inuiiiis scribariiin et iudicum lo) et nuntio misso et adbortatione
deputatum oral (1 Par. 20,29). facta soluni levitae 38 ad redilum se ac-
Praoler haoc officia iiiveniuntur levi- cinxerunt (8,18. 19). Inter eos qui niu-
lae eliain occiipati in docendo populo; licres alienigenas duxerant, erant et sa-
eos cnim misit losapliat rex (2 Par. 17, cerdotes et levitae (Esd. 9,1; 10,5. 23).
8); in inslaiiratiouc tenipli sub losia le- In reaedilicanda urbe levitae quoque
vitae constituebantiir praeposlli operan- suas agcbaut parles (Neh. 3,17).
tiutn (2 Par. '.\ï,[-2); eodeni modo post
exsiliiun levitae a viginti annis et supra LEX. Nomine legis in libris novi foe-
ad urgenduni opus Doniini adliibeban- deris saepius Pentatoucbus vel lex mo-
tur (Esd. 3,8); mitlebantur quoque per saica desiguatur v. g. Mattli. 12,5; Luc.
regiones ad colligendas pecunias pro 2,22 ss.; 10,20; loan. 7,19; Act. 7,53;
reparatione tenipli (cf. 2 Par. 24,1). 6). 23,15; Rom. 2,17 etc.; quare esse sub
(Uim sub Ezecbia rege plurim.a offerren- lege conditioncm dicit bominum vele-
tur, ita ut necesse csset praeparare lior- ris foedcris, vel esse in lege; cf. Roui.

rea in donio Domini, praefccli eoi'uni 3,19; 0,14. Dein omnes libri Veteris Te-
instituebantur levitae (2 Par. 31,12). stamenti compendiosa quasi formula
In lege deuteronomica populo valde dici soient lex et prophetae; cf. Matlh.
comniendatur, ne neglegant levitis ne- 5,12; 11,3; Luc. 16,16; immo nomine
cessaria lubenter suppeditare (Deut. 12, legis etiam totum Vêtus Testamentum
19; 14, 27 etc.). Cum leroboam in regno nominari solet, cum loci afferantur
Israël cullum idololatricuni induceret, tamquam in lege scripti, qui in psalmis
eiecit sacerdotes et levitas, qui migra- vel apud prophetas leguntur; ita loan.
runt in ludani et lerusalem (2 Par. 1 1 10,34 nonne scriptum est in lege ve-
:

13. 14; 13,9; cf. 3 Reg. 12,31). Secun- stra : ego dixi : dii estis i. e. Ps. 81,6;
dum vcrba apud Ezecbieleni (44,10-14) loan. 12,34 cf. Ps. 109,4 et Dan. 2,44;
sacerdotes illi stirpis leviticae qui ad loan. 15,25 cf. Ps. 24,19; 1 Cor. 14,21
idololatriam declinaverant, redigendi cf. Is. 28,11. Quae
babitudo Christi sit

citant in ordinem levilarum, ut essent ad legeni, ipse déclarât nolite putare :

aeditui, ianiloi'es, ministri tenipli ad quoniam veni solvere legem aut pro-
mactànda holocausta et victimas, ail plietas; non veni solvere sed adimplere
ministerium ofîcrenlium parati. Matth. 5,17. Lex autem adimplelur vario
Etiam post exsiliuni conimeniorantur modo secundum varia quae praescri-
très ordines levitae, cantores, ianito-
: buntur. Quatenus doctriua lldei uiorum-
res (Esd. 5,70; iNeh. 7,73; 12,40); qui t|ue in ea continetur, adimplelur a Chri-
levitae sinipliciter dicunlur, obibant sto quia do'-trina baec explicalur magis
munera levitica in lein[)lo et in sacrifi- et reddilur perfectior icf. Maltb. 5,
ciis, opéra quae erant forinsecus in
« 20 ss.); lex vero caerimonialis qua talis
domo Dei » (Neli. 11,10), quae 1 Par. utique ct^ssat; at quod ea lege contine-
9,28-32 quoque describuntur crédita : tur et praecipitur
i. e. cuUus Dei modo

habcbaul utensilia sanctuarii, praeiirant quodam longe sublimioro exbibetur in-

siniilae, vino, olco, thuri, aroinatibus, slilulione Cbrisli; proin illa quoque lex
lis (juae in sartagine frigebantur, et cu- ratione babita eoruin (puie signiticanlur
rain babebant panuni |)roposilionis. Ex modo multo perfectiore iniplelur. Lex
cxsilio cum Zorobabel l'cdieriuit in lu- quoque iudicialis qua respublica ludaeo
951 LEX. LIA. 952

rum regebatur cessât qiiidem quatenus Cum lex dicat et praescribat normam
ad indolem veteris theocratiae erat agendi, facili translatione usurpatur
adaptata; verum haec quoque lex in or- sensu ({uodam latiore; ita si Paulus lo-
dineiu altioreni evecta est, dum Chri- quitur de lege mentis, de lege in mem-
stus regimen sacrum instituit. Quae bris nostris, qua dicfione id indicat
enim lege caerimoniali et iudiciali pro- quod mente approbalur, praecipitur,
ponuntur, considerentur oportet, siciit quod membris vel concupiscentia appe-
Vêtus Testanientuni in universum tam- , titur et quasi praescribitur etc.
quam figurae et typi; iam iigurae et
De legislatione niosaica vide commenta-
typi implentur ipsa re praefigurata ;
rîos huius Cursus Scripturae in Penta-
S.
quare figurae ac typi adimpletione ipsa teuchum praesertim Prolegomena in Ex.
,

abrogantur et cessant; at noliones quae Lev. Deut., quibuscum confer alium conci-
illis subsunt in ipsa impietione manent, piendi modum apud B. Cornely, Introd. II.
inimo perfectius exprimuntur. Unde num. 1 ss. —
Praeterea vide /. H. Hottin-
quoque patet, cur Clirislus dicat : amen (jer, luris Hebr. leges /. Selden, De iure
;

nal. et gent. iuxta disciplinam Hebr. ; Spen-

(juippe dico vobis, donec transeat cae-
cer, De legibus Hebr. ritualibus et eorum
ium et terra, iota unum aut unus apex
rationibus; H. Reland, Antiquitates sacrae
non praeteribit a lege, donec omnia vet. Hebr.; l/œn, Antiquitates hebr.; /. B.
fiant (Matth. 3,18); ad quod declaran- Michaelis, Mosaisches Recht; Bdlir, Sym-
dum, exempla baljentur 1 Cor. 9,9; Gai. bolili des mosaisclieii Rechtes; /. L. Saal-
4,29. 30; Hebr. 11,2 ss. etc. schïitz, Das rnosaisciie Recht; Haneberg,
Legem veterem apostolus vocat lilte- Gesch. d. bibl. Offenbarung; P. Scholz, Die
ram, minislrationem mortis, virtutem hl. Altert. des Volkes Israël; P. Schegg,
Bibl. Archaologie.
peccati, quatenus lex per se solum prae-
cipit, docet peccata esse vitanda, et
LIA (nx^, Aet'a), soror maior Laban,
ipsis hisce praeceplis cognitionem
peccati tribuit, concupiscentiam excitât quam is per fraudem prius lacobo uxo-
ac stimulât, vim autem et virtutem ad rem dedil. Erat Lia lippis oculis, Rachel
peccata vitanda per se non largitur. vero décora facie et vcnusto aspectu
Unde liltera occidei^e dicitur (2 Cor.
(Gen. 29,16. 17). Unde lacob multo ma-
.3,
gis diligebat Rachel. Verum cum Dorai-
6), nam : cum venisset mandatum, pec-
nus videret Liam esse odio habitam
catum revixit (Rom. 7,9);per legem
(hebr. Gen. 28,31) « aperuit vulvam
quippe cognitio peccati (Rom. 3,20).
eius sorore sterili manente ». Peperit
Huic legi veteri, quam eadem ex causa
Lia filios Ruben, Simeon, Levi, luda;
:

appellat legem peccati et mortis (Rom.

dein putans se dcsiisse parère, dédit
8,2), opponit legem spiritus vilae in
pro se marito ancillam suam, Zelpham,
Christo lesu legem enim veterem
;
quae peperit Gad et Aser; dein denuo
quippe quae infirmaretur per carnem
peperit Lia Issachar, Zabulon, et filiam
non potuissc hominem ad impletionem
Dinam. Ipsa tiliis indidit nomina, qui-
legis perducere id autem fieri per Spi-
;

bus suam in Dcum pietatem et animum

ritum; si enim spiritu facta carnis mor-
gratum significat (Gen. 29,32-30,21).
tificaveritis, vivetis (Rom. 8,13).
Liam postea quoque fuisse uxorem minus
Mandata dein particularia fréquenter
dilectam, etiam coUigitur ex ordine quo
legis nomine appellantur. Ita saepe
lacob timens furorem et vindictam Esau
hebr. pn redditur; cf. Lev. 10,15; 18,3 ;
tilios et uxores coUocat : in inilio agmi-
19,19; 20,22; 26,15; Num.. 27,11; 30,
quod maximo exponitur periculo
nis
17 etc.; ponitur quoque pro "122U7Q :
posuit ancillam utram([ue earumque fi-
locutus est Samuel ad populum legem lios, loco secundo Liam elusque fllios;
regni i. e. ius vel iura quae régis erunt ultime loco eoque tutiore Rachel et eius
(1 Reg. 10,2.3) et 2 Par. 35,13; etiam filium Joseph (Gen. 33,2); idem elucet
pro "in, quia verbum Domini legem ex praedilectione quam habuit pro flliis
constituit; ita Num. 36,0; Ps. 118,37; Rachel, loseph et Reniami-n. Deus au-
pro ntû'in Prov. 3,21. tem filios Liae maiore dignitate orna-
!)o3 LIA. LIBANUS. orii

vit : ex Imla l'iiluri eranl rog'cs cl aulem vel cyatbi ad

(Lev. 10, 9). l'biiilac

Messias ((îcn. 4!i,H-12); i-x tribu l.cvi libandum vinum ex auro conliciebantnr
saccrdotes Doinini et Moyses el Aaroii. (Ex. 29; 37,1(1} et lilialio soluni ad
2;'),

Liam se|H'livil lacob in sopiilcro Abi'a- altare bdlocauloinnluui, neuliquam ad

liani el Sarao et Isaac et Itebeccae (tien. ailare tbymiamalis nel)at (Ex. 30,9).
49,31). Moiliia est itaquc aniv. ingirs- In Vulgala legilur quan(bi([uc lil)a-

suni in Aej;yi»lum. Or scpulci-is liiimi nienluui, ubi in bebr. non babelur; cl".

(jali'iarchai'iiin eonmiqiu^ u\nniin Sa- (bebr. 6,7); 7,29; sacpius po-

Li^v. (1,14

raf, Rcbeccae el Liac vi(b' s. \. HE- nitur nolioni! gcncrali oblationis pro
BRON 3. nn:a Lev. 9,17; 14,20. 31; 23,13; Num.
7,87; 8,8; 28,31; 29,14; lud. 13,19. 23;
LIBAMEN, LIBATIO. In sacrifi-
ponitur (|uoqu(> pro "n2p 1er. 18,15; 19,
ciis sinuil cmn l'orlo saepiiis pracscribi-
14; pro ropi-in Ez. 44,30; Neb. 10,37;
lur libatio vini. Qiiae libatio dicitur con-
siniiinalio (auvxÉXsta) sacrificii et orna- 12,43.
incnlinn oblatioiiis (xoafx^aai EccU. oO, Libatio alterius generis habetur Gen.
14. 15). I>e ritii libalionis nibil aliud in 35,14; lacob oleo inl'uso lapidem conse-
libi'is sacris Iradiluz- nisi quod habclnr cravit in memoriam apparilionis Do-
Eccli. 1. c. elTudit (sacerdos) in t'unda-
:
mini; item Gen. 28,18. EtTusio aquae
menlo altaris (si? es[j.ÉXia) odorcni divi- ad significandam poenitentiam refertur
niun excelso principi (6a[j.Tjv ïùwota; m- 1 Reg. 7,6 et David dicitur libasse Do-
0TW :ca[i6aaiX£r). l'raescribitur libatio mino aquam quam cum vilae periculo
viiîi in iiigi ?acri(icio quod singulis die- ei viri 1res attuleranl de cisterna Betb-

bns mane et vespert' offetvbatur, parilcr lebem2Reg. 23,16. 17.

in iiolocauslis calendarum, dieruni pa-

LIBANUS CiiilS, in prosa scmper
schalium, diei cxpialionis, dieruni l'esli
tabernaculi (Nuni. 28. 29; cf. Ex. 29,40), cum arliculo "jijl'^n i. e. al bus; Afêavoç;

parilcr in sacrificio pentecostes, de quo apud Phoenices "^zih; assyr. labnânu cf.
Lev. 23,18 et in bolocauslo pro ignoran- Delitzsch, Schrader-Whitehouse ; aegypt.
tia niultitudinis, de quo Num. 15,24; ferlasse ramanan cf. W. M. Millier),
parilcr in sacrificiis quae quis sponte mous altissimus a septcmtrione Palae-
offert Num. 15,4-14 et in bostia pacitica stinac iuxta Phocniceni prolensus et in
nasiraci Num. 6,17. Quantum
ad vini
Vel. Test, fréquenter laudatus (Deul. 1,
libationem requiratur accurate prae- 7; 3,25; 11,24; los. 1,4; 9,1; 13,5. 6;
scribitur ad sacriticium agni quarta
:
Ind. 3,3; 3 Reg. 9,19; 2 Par. 8,6; lu-
•pars hin (Num. 28,7); ad sacriticium ditb 1,7; Ps. 28[29],6; 71[72],16; CanL
arielis terlia pars iiin; ad sacriticium 4,8. 15; 0,15; 7,4). De cedris Libani v.
vituli (iuvcnci) média pars bin; cl". Num. CEDRUS. prophela fréquenter
Isaias
15,7; 28,14 (bin autcm sexta pars est oracula mentis Libani compara-
sua
niensurac batb). Cum Lev. 23,18 holo- lionibus illustrât Libanus Assyriorum
:

causlum el fertum et libatio dicatur sa- potcntiam et pompam repraesentans ad

criticium (rTD'N) in odoreni suavissimum nulum iiotentioris corruens depingitur
Domino (cf.Ex. 29,41; Num. 15,7-10; (Is. 10,34); ablato iugo babylonico ar-
28,8), aliqui pulabant de vino quoque bores Libani inler se gratidanlur iam :

aliquid igni allai-is esse inicclum (cf. quiele degimus (14,8); populi exallatio
Paul Scholz, Die bciligen Altertbumcr ita describitur, ni Libanus in campum

11. p. 207; Schegg, Hiblisclie

Archaeolo- frugifcrutn verlatur i. c. ul frucluni af-
gie p. 500-7), quod lamcu ex <\i appel- feral, cpiod st(>rile videbalur (29,17);

lalione coUigi non posse videtur; et es- confusus est Libanus ab Assyriis vasla-
set sane mirum, si in il! a tam accurata tus (33,9); salus messianica in eo cerni-
caciimoniarum descriplionc boc unum lur, quod desertum iam gloria Libani,
cssel siicnlio i»ractermissum. Vinum el- décore Garmcli cxornaUim sil
el Sai'on

lundebalur toluin; sacerdoles cnim sa- (3:1,2); (>\pedilio Assyriorum in Palao-

cris l'ungcnles a vino altslincre iubentui- stinam desciùlùlUr vchil asiensus in l/i-
955 LIBANUS. LIBANUS. 956

banum, deieclio principum veliit suc- Bsherre, quae indicatur 4 Reg. 19,23 :

cisio cedrorum (37,24); Dei maiestas saltus Carnieli eius (Libani) i. e. silva
lanla esse dicitiir, ul ad eam digne ce- eius borlo similis.
lebrandam Libanus nobilissimus lignis Libanum a iugis montium oppositis
preliosis ac feris omnibus ad holocau- seu Antiiibano séparât vallis frugifera
stum missis non sufficiat (40,16); nova el-Beq(Va, planities Massyas seu Mar-
Sien prae vetere ita praecellit, ut ei syas veterum {Volyb. V. 45. 46. 61;
iani tota gloria et magnificentia Libani Strabo XVI. 2,10. 18), Coele Syria sensu
detur (60,13). Apud lereniiam contuma- artiore. Prope Ba'albek originem habent
ces arguuntur ex siraiiitudinc insensi- duo quorum aller Orontes {Nahr
fluvii,

bilium, quae ordinem a Deo statutum el-'Asi) septemtrionem petit et prope

servant, sicut nix Libani non déficit de Antiochiam tandem in mare effundi-
solo pctroso Libani (1er. 18,14); arx re- tur, aller Lita {Nahr el-Lltànï) méri-

gia in monte Sion posita dicitur caput dien! versus fluit et infra Libanum cursu
Libani (22,6); admonetur urbs Jérusa- fere rectiangule llexo ad mare tendit,
lem, ut ascendat Libanum et lugubri novo nomine Nahr el-QâsimJi/e vocatus.
clamore omnibus gentibus in circuitu Mons a [.ibano valle el-Beqâ 'a separa-
annuntiet cladem suam ex prostratione tus apud Graecos vocabatur Antilibanus
('AvTiXi6avoç), apud Flaviuni losephum
sociorum (22,20^; describitur lerusa-
lem cum maiestate et securitate se-
mons Coelen Syriam disterminans (Ant.
XIV. 3,2) vel etiam Libanus (V. 1,22; 3,
dens in Libano et nidificans in cedris
1), hodie Djebel el-Sherqi. In S. Scriptura
(22,23). Eadem imagine praesupposita
Antilibanus ipse non memoratur, sed
apud Ezecbielem Nabuchonosor velut
eius pars extrema mcridionalis vel po-
suum per alias terras
aquila rapax post
tins continuatio, mons Hermon, et Anti-
volatum ad Libanum i. e. Jérusalem ac-
libani pars septemtrionalis, Sanir (v. s.
cessit et cedrisummitalem, ramum cel-
v. HERMON). De capite Amana Gant.
4,
siorem abstulit (Ez. 17,3); Assur quoque
8 v. ABANA.
est quasi cedrus in Libano (Ez. 31,3),
ob cuius ruinam Libanus luctum induit Cf. Delitzsch. Paradies p. 103 ss. Schra- ;

aquam der- ]Yhiteliouse, Cuneif. Inscr. and Old

(31-, 15) aliaeque arbores Libani
Test. I. 172 ss.; W. M. Muller, Asien und
potantes i. e. alii reges devicti iam 11-
Europa nach altaegypt.
Denkinalern 1893,
bentius clades suas ferunt visa ignomi-
p. 197 ss. —
De Libano generatini v. Re-
nia Assur (31,16). Plantatio Dei descri- land, Palaestina I. 311 ss.; /. L. Burck-
bitur radiées agens ut Libanus (Os. 14, hardl, Reisen in Syrien, Palaestina, éd. Ge-
6), odoriCera ut Libanus (14,7), cuius senius 1823p. 37 ss.; 213 ss. 0. Fraas, Drei
;

memoriale ut vinum Libani (14,8). Co- Monate im Libanon, Stuttgart 1876; Bae-
ram Dei potentia flos Libani elanguit deker-Benzmger, Palaestina und Syrien
Violentia in Libanum com- éd. .5 p. XLIV. 320
366 ss.; F. Buhl, Alt.
ss.
(iN'ah. 1,4).
Pal. 1896 p. 110 ss. /. Dôller, Geogr. ii!
;
missa Chaldacis exprobratur (Hab. 2,
elhnogr. Studien zuin III. u. IV. Buclie
17). Dispersorum reditu etiam regio-
d. Kimige 1904 p. 116-118.
nes Libani implebuntur (Zach. 10,10);
sin autem populus contumax est, iam LIBANUS (AfSavoç; et. hebr. nJlS)
iubetur Libanus apertis portls suis reci- ponitur in Vulgata Eccli. 24,21 et 39,18
perc bosles et ignem (11,1). nolione thuris, duni aliis in locis vox
Libanus hodie vocatur Djebel LibnCin. graeca Xi'6avoç lalino vocabulo thuris
Exteiiditur a Nah)- el-Qâmntye (Lita) redditur; ita Eccli. 50,8. 9; Bar. 1,10.
supra Tyrum usquc ad ISahr el-Qebîr Libanus non incisus intellegitur résina,
supra Tripolim. Eius altissima cacumina thus, id quod ex arbore lia effluit vel
sunt in parte septemtrionali Dhahr el- evaporatur, ut incisione non sit opus;
Qùdïb (.3063 m). Djebel Makmal (3 052 m), eiusmodi censetur esse optimum; ci
Djebel Tizmârïin etc. Ad radiées occi- itaquc Eccli. 24,21 sapientia compara-
dentales Dhahr el-Qodlb cernilur ce- tur; gracce w? Xioavou àT[J^{ç. Goterum v
leberrima silva cedrorum prope vicum THUS.
9o7 I.IKATOIUUM. LIBER. 958

LIBATORIUM, j;i'acci'a;:ovoErov, vas (Mlionem uxoris separalionem ab ea i.

({iio vinuiii in sacfiliciis libahatur; quod e. (MUS dimissionem manenlc vinculo,
vas ex aiii'd orat conliciciuluin Ex. 2o, el ex eius verbis Matlli. 19,9 (o,32) et ex
29; 37,16. Vox soliiin le^itiir 1 Mach. l, doctrina aposloli 1 Cor. 7,10. 11 habe-
23; nani Kcoli. ,'i(),l(» aj^ovoeîov vortiUir tur. Cum l'oedus Hei cum po|)ulo consi-
voco lil)alionis exleadit maniim siiani
: deretur (|uasi sacrum (juoddam connu-
in lilialionc [i-ri arovS'efou"). bium, eiectio populi in exsilium, qua a
terra Domini eiusipie l'oedere separaba-
LIBELLUS REPUDII nnnD lED,
lur, designahu' lamqiiam dimissio et
^iSXi'ov à:toaTaa(ou), ciiiiis lex habetiir Iradilio libelli repudii; cL 1er. 3,8; al
Deul. 24,1 ss. Si scil. vlr iixorom voluit cum Deus locderi suo ac promissis om-
(liinilterp, tlebebat ci dare scriptum, nino slet nequc populum suum plane
quo scil. constarcteam csso légitime di- abiiciat ncque eum a suo cultu dimillat,
missam et proinde posse nuberc licite ex altéra parle eliam negatur cum dé-
alii viro. Ratio ob quani dimissio fieri disse librum repudii populo cxsuli Is.
poterat assignatiii' si vir iiivenerit in
:
50,1.
ea aliqiiani foeditatom ("in milT, LXX
àayTiijiov T.piy[i.x]. haec adhibctur
I.ociitio
LIBER, l ti ex 1er. 36,2. 23 colligi
polesl, maleria librorum apud ludaeos
quocpie Dent. 23,10 ibiqiie refertur ad
papyro constabat; non pellibus ad scri-
pollutioiieiii noctiirnam et excremcnta
bendum praeparalis, uti eliam putatum
biiinana; iinde siguilicat generatiin ea
est. Nam rcgcm folia ex
incredibile est
quae pudenda siint el foeda. In scbolis
pellibus vel corio iniecisse in ignem et
rabbinoruni de causa dimissionis disce-
coram se combussisse, quorum fumus
ptabatiir. In tractatii mishnico propo-
esset salis moles! us. Libros in formani
nitur causa dimissionis rnala iixoris
voluminum esse effectos ipsa voce n^iG
fama, eius sterilitas, votum quod invite
satis indicatur; plurascil. folia ita inler
marito vel inscio fecit; deraum atîertur
se consuebanlur, ul continualum quasi
soholam Hillelis dicere uxorem repii-
folium constituei^ent ex altéra tanlum
;

diari posse, si combusserit decoctum

parte conscribebantur el uno terete ba-
viri, et rabbi Akibam, si aliani invene-
culo circumvolvebanlur el complicaban-
rit vir pulchriorem; scbolam autem
tur in i'ormam cylLndri. Qui modus ho-
Schammai, non posse repudiari nisi in-
diedum adhuc in voluminibus pro usu
venerit in ea mi:; 11" aliquid inhonesti
synagogarum adhibilis servatur; mem-
(cf. Surenhushis III. p. 336. 337. 3o8).
brana scil. illa ex pluribus inler se con-
Invaluisse modum laxiorem diniittendi
sulis conlinuata illigalur duobus tereti-
colligitur iam ex Eccli. 7,21 et Mal. 2,
bus baculis qui capulos babent quos
14 et praescrtim quia Pbarisaei interro-
manu tenons qui legil polesl evolvere
gant tentantes Cbristum si licet ho- :

vel convolvere librum. Quare bene dici-

mini dimittere uxorem suam quacumque'
lur Luc. 4,17 : el Iraditus est illi liber
ex causa (Matlh. 10,3). Libellus repudii
Isaiae prophetae el ul 7'evolvit librum
ludaeis permitlebalur ob duritiem cor-
couipluribus codd.}.
(àva7:TtjÇaç in
dis eorum (Matth. 19,8); verum ipsa
scripli eiusmodi et causa Celerum apud llebraeos liber isp
confectione
sola roi lurpisassignata praecavebatur, dicilur scriptum ([uanlumvis brève sit;
ne impetu luroris statim neve ad libi- ita 2 Sam. 11,14;3[1J Rcg. 21,8 (hcbr.);
tum possct dimitti. Utique frenum hoc 4[2] Reg. 5,5 (hebr.). ubi in Vulgata
altcrum, rem turpem ncqne aliam, do- epislula, lillerae liabentur; Is. 37,14;
ctores legis et mores corrupti mox re- 39,1; 1er. 32,12 lii)er emplionis; simili
movebant. Vir uxorem dimissam iam modo Mallh. 1,1 liber genei-ationis i. e.

non poterat ducere. (llu-istus libellum liber originis, calalogus progenitinnun ;

repudii abolevit, matrimoniimi ad insti- ca quippe dictione ipsa geuealogia de-

tutionem prima(;vam reduxil, ila ut sola signalur; cf. Neli. 7,5 lil)er census. i. e.
morte matrimonium consummatum sol- labulae(|uibus inscri|)ti crant qui ascen-
vatur; cum lamen perniittere ob lorni- ileranl piinuim in lu-bem lerusalem.
959 LIBER. UBERTINUS. 960

Laudatur Num. 21,14 liber bellorum illud apud Danielem 7,10 : iudicium
Domini, de quo praeter nonien et verba sedit et libri aperti sunt.
illuc laudata nihil constat; idem dicen-
dum de libro lustorum los. 10,13 et LIBER, Atôvudoç, Bacchus, quem
mytbologi inventorem vini faciunt;
2 Reg. 1,18 (lijj^ri 120); liber verbonim
festum in eius honorem celebratum,
dieriim Salonionis et liber verborum die- Bacchanalia, Aiovucria, commemorantur
rum regum luda, regum Israël, qui 2Mach. quibus cogebanturhedera
6,7, in
saepe laudantur (2 Reg. 11,41; 3 Reg. coronati Libero circuire {T:o\i.r.sûiiv) Ni- .

14,20 etc.), res gestas regum conline- canor minatus est se templuni hieroso-
bant; crant itaque annales regni, ex lymitanum consecraturum esse Libero
quibus ea quae in sacris litteris refe- patri (îepbv ÈvTauOa tw Aiovôcto) èmçavlç
runtur de regibus deprompta videntur. àvac;T7)aoj, 2 Mach. 14,33)
— Ceterum vide de libris doperditis
utriusque Testamenti Cornely, Introd. LIBERI vide s. v. EDUCATIO.
éd. 2 I. n. 83 p. 24G ss. 11. 1 p. 296 ss.
LIBERTINUS Act. 6,9 surrexe- :

Apud Dominum repositus censetur runt autem quidam de synagoga quae

liber vilae, quasi catalogus eorum qui
appellatur Libcrtinorum (twv X3yop.£vwv
vivunt, qui intcr Dei amicos recensentur,
AiÔEpxlvwv, ita Tischendor/'; z^i X£yo[xsvriç
qui vitae acternae heredes erunt. Signi-
Westcott^ etcodd. longe plerique). Liber-
ficatio non esse eadem in omnibus locis
tinus is dicitur qui ex servo liber factus
videtur. Si Moyses dicit ad Dominum est. Libertin! ideoque ii ex ludaeis no-
Ex. 32,32 : si non facis, dele me de libro minabantur qui cum bello capti essent
tuo quem scripsisti, videtur petere, ut a Romanis postea libertate donati sunt.
ipse potius moriatur ([uam ut Deus po- Ex quo tempore enim Pompeius Palae-
pukmiidololatriacommissa dcleat; nam stinam invaserat, nmlti ludaeorum bello
petitio eius ad minas Dei Ex. 32,10 re- capti Romam adducebantur, ex quibus
ferri débet. Qui sensus quoque cernitur haud pauci postmodum libertate donati
Ps. 68,29 : deleantur de libro viventium Romae habitabant (cf. Philo, Légat, ad
et cum iustis non scribantur; et Ps. 138, inurbem patriam rediisse
Cai. 23); alios
16 videtur dici Dei scientiacomprehendi probabile est. lis eorumque posteris
omnes in libro tuo omnes scribentur.
:
mansit nomen libertinorum, quo a lu-
— Post laudem sapientiae Eccli. 24,23 daeis ingenuis distinguerentur. Alii pu-
additur raCra râvxa pî6Xoç ôiaOT^xr); Ôeoj
:
tabant eo nomine designari servos ro-
ui{/îaTou; in Vulgata v. 32 haec omnia :
manosmanumissos, qui ludaeorum sacris
liber vitae et testamentum Altissimi; addicti synagogam in urbe habuissent
i. e. qui sapientiae studet, habet doctri- (cf.Tacitus, Annal. 2,85, quattuor millia
nam vitae. Si vero apostolus scribit :
libertinorum superslitioue iudaica in-
quorum nomina sunt in libro vitae Phil. fcctorum missaessein Sardiniam). Cum
4,3, eos intellegit qui regno Dei adscripti Act. 6,9 praeter hoc nomen reliqua ur-
sunt heredes bonorum caeleslium; nam bes vcl regiones significent (Cyrenenses,
qui bestiam adorant, eorum nomina non Alexandpni, Cilicia, Asia), etiam in eo
sunt scripta in libro vitae Agni (Apoc. urbem vel regionem esse quaerendam
13,8) et qui non inventus est in libro ab aiiquibus existimatum est. Ita in ar-
vitae scriptus, missus est in stagnum mena versione synagoga Libyorum legi-
ignis (Apoc. 20,15); verum qui vicerit, tur, Suidas quoque ô'vojjia è'Ovou; esse vult;
sic vestietur vestimentis aibis et non at urbs Libertum haud innotuit, neque
delebo nomen eius de libro vitae (Apoc. ex eo quod in synodo carthaginiensi
3,5). Apud Deum quasi in tabulas vel in anno 411 facta episcopus libertinensis
album referri qui eius sint, iam Ps. 86, nominatur, appellatio At6Ep-rî'voi explicari
6 quoque indicatur. Quod in sacra li- polcst. Quarc cum longe plcrisque in-
turgia habetur : liber scriptus profere- terpreta'iioni quam iam habet S. Chry-
tur, inquo tolumcontinetur, unde mun- sostomus acquiescendum erit ol Tw- :

dus iudicetur, etïormatum est secundum

LEXICON BIBLICUM. — T. II. — 31
î)Gl LIBRA. LIGNUM. 962

LIBRA (.XÎTpa) pouilus est uufiaruiii lictores iiiinislri publie! (|iii iiiagisti'ati-

.liiodiuiiii (loan. 12,3; 19,39). bus l'asces et alia digiiitatis iusignia

prael'erebant; cligel)antur vel ex intima
lilBRARII. Lcgiliirin Vulj>aUi Eslli.
plèbe v(^l e\ libortinis. Ministri eiusmodi
8,9 accilisquo scribis ollibrariis régis...
:

addebantur dictatoribiis, consulibus,

scriplae siiiit opistulao. Dr solis scribis
praetoribiis; eoi'uni erat turbaiii sutnmo-
régis inenlio fit in texlu liebraico (LXX
vere, ut niagistratus siue ullo inipedi-
inenlo ingredi possont,auimadv(!rtere,ut
LIBUM. Ea voce Niiin. 2S,30 icddi- oinnes iis debitam exljibcrcnt revcren--
tur in Vulgata nn3?2. Viiie LIBAMEN, tiain, poenas in reos exsequi.
I.IBÂTIO.
LIGNUM. Cuni hebr. yy etarl)oreni
L.IBYA, LIBYES. 1. PopulusAegy-
et lignuiii signilicet, i'actutn est ut in
pliiâ et Aetbiopibus vicinus hcbr.
Vulgata quoque sacpe ligmun de arbore
D'tllS, LXX A(6'j£?. In exercitu Sesac ré-
usin^petur, quac signilicatio alias Latinis
gis Aegypti contra Roboam proficiscen- est rarissinia. Ita lignum pomiferum,
lis erant Libyes et Troglodytao et Ae- lignuni laciens fructum Gen. 1,11. 12 et
Ibiopcs (2 Par. 12,3]; in exercitu Zara ex omni ligne paradisi comcde Gen.
l'egis A(>gypti Aetbiopiae contra Asa
et 2,16; lignum vitae, cuius fructibus id
pugnabant Libyes (16,8). Nahum pro- esset elîectum, ut viribus corporis re-
pheta (3,9) urbem No-Amon alloquitur :
petita comestione redintegratis home
Aphrica (1213) et Libyes lïioriint in auxi- evaderet mortis expers, donec a Deo ad
iio tuo. Secundiim Danielis propbetiam caelestem patriam transferretur (Gen.
(11,43) in exercitu Antiochi IV. Epipha- 2,9; 3,22). De Arbore scientiae boni et
nis militabunt Libya et Aetbiopia. Tein- mali, vide s. v. Ad aediticia adhibeban-
pore pentecostes etiam ex Liljyae parti- tur ligna arboris sycomori; in temple
bus (ta [xÉpr) xr^ç At6ur;;) ([uae est circa ,
ligna cedrina et abiegna (cypressina) ;

Cyrenen, ludaei adorant Hierosolyniis pariter ad palatiuin regium régis la-

(Act. 2,10). —
Libya Aegyptiis est dc- quearia cedrina, uti leremias régi ex-
sertum, quod iuxta latus occidentale prebrat 22,14; ex lignis olivarum
Aegypti a mari Méditerranée usque ad cherubim in templo et ostiola et pestes
Aethiopiam extenditur. Reg. 5,10; 6,23. 31. 33; 10,27;
erant (3

Cf. Knobel, Voelkertafel p. 282-5; Ebers, Is. 9,10). In déserte reperiebantur ligna
Aegypten u. d. Bûcher Mose's 1868 p. 104-G. setim; unde illa ad labernaculum con-

llciendum adhibebanlur. Gradus in

2. Populus a tertio tilio Cliam descen-
templo et ia palatio l'ecil Salomon de
dons, qui (îen. 10,6; 1 Par. 1,8 Pbuth
lignis thyinis (2 Par. 9,11 i. e. lignis
audit, appellatur in Vulgata 1er. 46,9;
santalinis),quae asportabantur de Ophir
Ez. 27,10; 38,5 Libyes et Ez. 30,3 Libya
(3 Reg. 10,11. 12). Quibus lignis usi sint
ponitur pro regione 1213; LXX AJSueç.
Pheenices ad naves inslruendas, expo-
Vide PHUTIL
nitur Ez. 27,5. 6. Quandoque poena
3. Lil)ya in Vulgata ludith 3,1 ex opi-
mortis lapidatiene vel gladio inllicta ad
nione nonnulloruin (0. Wolff, Das Buch
maierem ignominiam evehebatur, ita
ludilb 1861 p. 109; De Moor. Le livre
ut eadaver appenderetur in patibulo
de Judith 1891jp. 35) est mendosa lectio
:

maledictus a Deo est qui pondet in

pro Libano {]i22h, cbald. ]:2^^) seu pro
ligne (Deut. 21,23). In texlu graeco, in
regione Libani et Antilii)ani. versienibus inde derivatis, in Vulgata
L.ICTORES. Ita veitit S. Hierony- legitur 1er. 11,19 iiiitkunus ligiuun in
mus Keg. 19,20 Di^xSa
1 : ergo
niisit panemeius; lignuiu explicaiil de ligne
veueneso; ita plerique; alii loco panis
Saul lictores (hcbr. niinlios) ut râpè-
:

pascannis euin ligne e. fuste, cruce.

rent David; LXX àyY^Xouç.
i.
Lictores,
ôa6oou-/oi i. e. virgas, lasces forentes no- Sed textnni hebr. verte : perdainus ar-
miuunlur Acl. 16,33. 38. Eranl si'il. boretn euin IViu-tu sue; id cpied modo
963 LIGNUM. LILIUM. 964

proverbiali dicitur cum allusione ad 1er. bice -ai::'.//'tmnominata, quaein tota Pa-
11,16. laestina et culta etspontanea crescit,
LIGNUM MOYSI OSTENSUM. quaeque elramos pulchros aspectumque
Circa naturam ligni quod Dominus Moysi iucundum et lignum ad constructiones
ostendit quodque in aquas amaras in varias aptum praebet. V. OLEA.
loco Mara iniectum eas in diilcedineni De elaeagno E. Boissier, Flora orient.
cf.

vertit(Ex. 13,25; cf. Eccii. 38,5), luniRab- IV. 1056 Leunis-Frnnk, Synopsis éd. 3 II. 2
;

bini,tiim Rationalistae,tum alii homines p. 197 G. E. Post. Flora of Syria 710 s.

;

docti multum, sed frustra laborariint. L. FONCK.

Ex Rabbinorum lignuni erat fru-
placito
ticis Rhododendron seu Oleandrum dicti
LIGURIUS in sola descriptione
[Nerium Oleander Linné), cuiiis lignum pectoralis summi sacerdotis commemo-
pecoribus noxia, contrariam
et folia alias ratur, in quo primum locum tertii or-
prorsus virtutem salutareni eximio Dei dinis gemmarum occupât (Ex. 28,19;
miraculo obtinuisse fmgunt. Rationali- 39,12). Hebraice Dt^"^ et g-raecB Xi^ûptov
stae e contra, ut omne niiraculum toUant audit. Cum nomine hebraico conferunt
naturali ligni alicuius virtuli totam mu- aegyptiacum iism, quod lapidem pretio-
tationcni attribuunt; atque taie lignum sum flavi coloris videtur designare. At-
beneficum plures cuni Burckhardt sibi que huic indicio explicatio de sucino
videntur invenisse statuentes, Moysen (germ. Bemstein, gall. ambre jaune)
baccas fruticis Mtraria tridentata Des- satis est conformis. Alii potius hyacin-
fontaines ac simul succum malogranato- thum intellegunt (cf. Apoc. 21,20). Sed
rum in aquas amaras immisisse ai un- ; quae a variisauctoribus de significatione
denam quantitas suffîciens huius ligrii nominis proferuntur, maxima ex parte
Moysi suppetierit, non satis explicant. vim coniecturae non excedunt.
Alii cum C. S/irengel fortassc Cerato-
Cf. Joh. Braunius, Vestitus sacerdotum
niam sUiquam tantam habuisse
Linnt''
hcbraeorum II. c. 14 (Anistelodami 1680,
virtutem suspicantur, ut aquas in duke- IL 692-703); Joh. Joach. Bellermann, Die
dinem verteret, cum vel ipse Avice7ina Urim iind Thumrnim, Berlin 1894, p. 49-52;
banc vim charrubo tribuat. A't re vera E. F. K. RosenmiiUer, Bibl. Alt. IV. 1,37
lignum hoc felicissimum tali virtute na- s.; A. Kinzler, Bibl. Naturgesch. éd. 10
turali praeditum inventum esse nemo p. 336; Riehm-Baelhgen, Handwôrterbuch
sane concedet. d. bibl. Alt. éd. 2 I, 336 a.

L. FONCK.
Cf. commentatores in textuni
praeter
Exodi citatuin M. Eiller, Hierophyticon 1. LILIUM. 1. Nomen. Lilium in
101; P. CuUrera, Flora biblica 437-40; Vulgata redditur imprimis hebr. m£,
M.Jullien, Sinai et Syrie, Lille 1893, 61 s.;
G. E. Post, Flora of Syria 186.
quod gênera tim flores désignât (Ex. 25,
31. 33 s.; 37,17. 19 s.; 3 Reg-- 7,49;
L. FONCK. gr. ubique xpi'vov). Praeterea in textu Is.
33,1 latinus interpres vocem nSïin
LIGNUM PULCHERRIMUM se
lilium explicat sicut graecus xpfvov; at
mel vocatur a S. Hieronymo arbor yy
potius de variis aliis floribus ac prae-
rcxô dicta (Neh. 8,15), quam alibi
sertim de Colchico et Narclsso nomen
(3 Reg. 6,23. 31. 32; Is. 41,19) olivnm hoc videtur intellegendum. In libro au-
appellat. Probabiliter haec <f arbor pin- tem Judith 10,3 inter ornamenla mulie-
guedinis » sivo arbor olei », quae in
(( bria etiam lilia in textu latino comme-
citato textu libriNebemiae una cum olea morantur, ubiprimigeniustextusgraecus
(ni") tamquam ab ea distincta recense- nihil simile habet.

tur, non est oliva neque etiam oleaster His itaque textibus omissis nomen
latinum in rcliquis locis librorum sacro-
veri nominis, sed Elaeagnus angustifolia
rumvocihebraicae 'î^L^tir (TïJiïir, nj^yl^)
Linné (= Elaeagnus hortensis Marschall
von Bieberstein, lam. Elaeagnaceae), ara- et graecae xp^ov respondet. Idem no-
965 LILIUM. LINGUA. 060

luen liebraituiii in titulis quatluor psal- aenei in similitudinein calicis apcrli cum
morum (hebr. 45,1; 00,1; 6'.i,l; 80,1) ea apte comparari possit (3 Keg. 7,19.
occurrit, ubi a Vulgata pro lis qui com- 22. 26; 2 Par. 4,5).
mxitabuntur (vel immutabuntnrlH. 59,1) Immeiito autem ex textu Cant. 5,13 :

oxplicatur nec facile scnsus accuratius X Genae illius sicut arcolac aromatum
(Iflerminari polerit. consitae a piguientariis; labia eius lilia

iNomen eliam in
liebiaicuni, qiiod distillantia myrrbam primam » aliqui
linguis araniaica cl arabica adhibelur, auctores colorem rubriuii lloris deducere
vidolur desunipluni esse ex lingua ac- volunt. Nam non in colore, sed in odore
gypliaca, in qua s[sh)s}in, coptice suavi (distillantia myrrhain primam)
shôslieu (i. e. lolus) audit. lerliuiii comparalionis quaerendum est.
2. Notae floris ex textibus S. Scri- 3. Significatio nominis. Auctores,
pturae. Pro sensu huius noniinis de- (jui ad dictas notas lloris in textibus sa-

lerminando haec fere ex variis textibus cris non salis attendcbant, in detcrnii-

S. Scripturae dcduci possunt 1) Flos : nanda signillcalione nominis in divcr-

eo noniine desiynalus crescit in valli- sissimas el opposilas sentenlias abicrunt.
bus (Canl. 2,1) et collibus (ib. 4,5; cf. Ita rosa, nymphaea, lotus, anémone,
4 Esdr. 2,19}, in pascuis grcguni (ib.
viola, convallaria, tulipa, frilillaria,
narcissus, gladiolus, iris, lilium clialce-
2,16) et iuxla fontes aquanun (Ecdi.
50,8 gr.) agriset cani-
ac generatim in donicum, variae species liliacearum in
pis sub divo (Mallb. 6,28; Luc. 12,27).
génère atque alii eliam candidati suos
inveniunt auctores.
Speciatini conimeniorantur spinae, inter
quaerendus est (Cant. 2,2),
Quibus omissis honor lilii biblici
quas tlosilie
maxima cum tribuendus
probabilitate
qui tamen etiam honorabiiioreni invenit
videtur illi speciei liliacearum, cui no-
locum in horto regio (ib. 6,1; cf. 5,13
Neque neglegendum men Lilium candidum a Linnaeo tribu-
et 4 Esdr. 5,24).
Osée (14,6-8) tum in
lum est. Ratio est, quia omnibus notis
videtur, tum in
supra ex Scriptura indicatis oninino vi-
variis locis Cantici (4,8. 14. 15; 5,15;
detur satisfacere. Qnod cum alibi data
7,4) tum in Evangelio S. Matthaei (6,
opéra probatum fuerit, assentientibus
28; cf. montes Libani et regiones
4,25)
aucloribus in rerum naluralium scientia
vicinas saUeni indirecte tamquani pa- gravissimis, ad illos libros mox citandos
triam liliorum cum aliqua probabilitate lectorem studiosum relegarc liceal.
indicari. — 2) Quod qualitates floris
in omnibus fere Cf. X. Fonch, Slreifzùge durch die bib-
significati attinet,
lische Flora, Freiburg 1900, p. 53-76 (ea-
textibus supponitur esse planta pulchri-
dem fere in « Stimmen aus M.-Laach » LIV.
tudine et quadam ut ila dicam regia 1898, 1. 151-168). Maximam varioium aii-
maiestate insignis et praecellens icf.
ctorum copiain ibi cilalain invenies, prae-
maxime verba Christi Matth. t:,28; Luc. sertim p. 75 s.
12,27\ quae ad suffuientcm niagnitudi- L. FONCK.
neni cxcrescat (Os., iMatth., Luc. 11. ce.)
cl arefacta aplani adcouiburendum ma-
LINGUA. Dicitur lingua uti hebr.

teriam pracbeat (Mattb., Luc. 11. ce). 'jic'^ primum de niembro, ut inslru-

Praesertim deindc; nolandum, in pluri- mento sermonis; dein de ipso scrmone

mis textibus florcm supponi odore ex- seu modo loquendi, v. g. lob 15,5 : imi-
cellentcm, ita ut cum tliuris odore com- laris linguam blasplicmantium pariler ;

parclur et horto regio in areolis

in de génère sermonis alicui populo peeu-
aromatum insignem inveniat
locum liari, v. g. Gen. 10, 5 unusquisque se-
:

(Canl. 5,13; 6,1; Eccli. 39,19; 50,8; Os. cundum linguam suam. Dan. 1,4: ut
14,6 s.). —
3) Frequeutia lloris videtur docerel eos linguam Chaldacorum, et
indicari in vcrbis Cantici de acervo eliam de populis Is. 66,18 ut congrc- :

tritici vallato liliis Canl. 7,2). Forma gem cum omnibus genlibus et linguis.
vero lalis innuitur, ut ornameuta in ca- Applicalur quoque ad res inanimatas,
pitellis columnarum et labium maris ([uae aliquani cum lingua simililuiliuem
967 LINGUA. LINUM. 968

prae se feruiit; lingua ignis i. e. flamma set, grandine lacsa esse refertur (Ex. 9,
Is. 5,24; ling'ua maris i. e. sinus maris 31; cf. Is. 19,9). In Aegypto autem anti-
los. lo,2. o; J8,19; Is. H,lo. Et cum quitus atque etiam hodie species Linum
Spiritus S. redderet apostolos disertos humile Miller, non vero L. angmtifolium
eosque et discipulos doceret variis lin- Hudson neque etiam L. usitatissimum
guis eloqui mysteria et magnalia Dci, Linné, colebatur et colitur. Eadem pro-
ipse adventum gratiamque suam appari- babilitereodefn tempore etiam in Palae-
tione linguarum ignearum manifestavit stina colebatur, ubi Rahab illa hieri-
die pentecostes Act. 2,3. chuntina stipulas Uni (V'jri ^nuJD, iv t^
De confusione linguarum agitur Gen. XivoxaXâjjLr,) in solario domus suae narra-
11,1-9. Divisio linguarum neque primum
lur habuisse, siccandas ardore solis (los.
neque unice dicenda est illo eventu esse 2,6).
affecta; neque opus erit assumere ho-
mines usque ad illud tempus locutos De lino eiusque cultura cf. 0. Heer, Die
Pflanzen der Pfahlbauten, Zurich 1865, 35;
esse lingua primitiva. Ipsam vero lin-
id. Ueber den Flachs u. die Flachskiiltur im
guarum divisionem apud homines quae
Alterthum, ib. 1872; V. Hehn, Kulturptlan-
Babylone in tuiTim aedificandam con- zen u. Hausthiere, éd. 7, 162-88; Leunis-
spirarunt effectam esse alii dicunt subito Frank, Synopsis éd. 3, II. 2 p. 431-6 ; A. de
ac miraculose, alii paulatim et sine mi- Candolle, L'origine des plantes cultivées,
raculo. Immo sententia proposita est, Paris 1883, 95-103. —
De cultura lini apud
ibi si verba bene perpendantur non esse Aegyptios cf. /. fiosellini, Monuinenti, parte
mentionem de confusione linguarum, H. (Mon. civ.), tomo I., Pisa 1834, 333-41 ;

verum de confusione sermonum seu con- .1. Braun in Zeitschr. f. Elhn. IX. 1877,
289-81; Wilki7ison-Bi7-ch, Manners and Cu-
siliorum, obquam opus sit intermissum.
stoms II. 157-75; Fr. Woenig, Die Pflanzen
Et ratio eius interpretationis inde re-
itn alten Aeg. 181-9; V. Loret, Flore pha-
petitur, quod Gen. 11,1-9 in textu hebr. raonique éd. 177; A. Erman, Aegyp-
2, n.
et samaritano constanter adhibeatur vox len 594-7.
HB^r labium, dum 10,5. 20. 31 (quibus
locis indubie de lingua sermo est) sem- Ex lino praesertim muliebri artificio

per dicatur "jVj;S unde ostendere conan-

;
tur nsu? de sermone, consilio etiam aliis
in locis explicari neque unquam accurate
lingiiam designare. Ceterum cf. Kaulen,
Die Sprachverwirrung zu Babel, Mainz
1861; Schoepfer^ Geschichte des alten
Testamentes F. de Hummelauer, Comm.
;
in Gen. p. 302 ss.; Brunengo, Limpero
di Babilonia e di Ninive I. p. 158 ss.
De dono linguarum v.
III. in vol. I. col. 848 ss.
LINUM, bebr. rTkZJS
graece X(vov, dicitur imprimis de planta
in agris culta, dein de lilamento huius
plantae et de vestimentis aliisque rébus
e\ eo confectis. Planta, scilicet genus
Linum ex familia Linearum, multis spe-
ciebus diversls in Oriente spontanée
cresccns invenitur; G. E. Post in sua
Flora palaestinensi quattuordecim enu-
merat (p. 181-4). At in S. Scriptura non
nisi de planta culta sermo est, eaque prae-
sertim in agris Aegypli crevisse et cum
tempore verno iam foUiculos germinas-
(los. 2,6; Prov. 31,13; Os. 2,5) vesti-
menta(Lev. 13,47. 59; 1 Reg. 2,18 etc.),
cingula ac lumbaria (1er. 13,1), funiculi
(lud. 15,13 s.; Ez. 40,3), ellychnia (Is. 42,
3; 43,17; Matth. 12,20), linteamina (Luc.
24,12; lo. 19,40) contexebantur. Vesti-
menta autem linea praesertim sacerdo-
tibus et levitis (Ex. 28,42; 29,5. 8; 39,
27; Lev. 6,10; 8,13 etc; 1 Reg. 2,18; 22,
CHARISMATA 18; 2 Reg. 6,14 etc.) atque angelis et
sanctis tribuuntur (Ez. 9,2. 3. 11; 10,2.
6. 7; Dan. 10,5; 12,6. 7; Apoc. 15,6 etc.),
et nnUJS et ^tque idem usus sacer apud veteres Ae-
gyptios vigebat, pênes quos sacerdotes
lineistantum vestimentis induti erant et
mortuorum corpora lineis involucris li-
gabantur. Quamquam in uno vel altero
sépulcre etiam vittae gossypinae inven-
tae sunl, plerumque tamen linum tan-
tum in cura mortuorum adhibitum esse
constat.
Contra opposilam opinionera, quam tuer
batur v. gr. Rosellini op. c. 346-61, cf.
J. Thomson. Memoir on the Munimy Cloth
ofEgypt, in Annals of Philosopby, London
961) LINUM. LdCUSTA. î)7()

1834 (June) et in Philosoph. Magazine, ib. non novi lilliMaluiaTn; explicant quia :

1834, ser. III., vol. V.

ij. 29 (Novembre) el non novi luuucros i. e. inodos quibus
saepius; Yates, Texlriniim aiiti(iuoruiii, Deus iusliliani cl salulare suuni inanil'e-
London 18'i:5, '254 ss. ; II. Ilaitnuniu in Zeil-
slol nuuici'aii non po.ssu, cxcedere bunia-
sdir. ï. Ellinol. III. 187J, 107 s.; P. Asc/ier-
son in Verliandi. d. Ges. f. Anlhrop. 1875,
nam cognitioneni. Quod l,.\X (Ypa[j.[j.a-

58; Wilhinson-Birc/i op. c. II. 158 etc. Vulgala pracbent,

xefaç, al. 7:paY(jiaT£(a{) el
facile cernilur esse servililer expressuin
Ex ipio cliam conlii'iiiatiir sonlonlia ex lu'bi'.
oorum qui byssiun aurKitionmi ptaeser-
tiin (le liiio o\[)omiiit (v. UVSSUS). In
LOBNA V. LEBNA.
textii hebraico pracicr nt^S el nnUJD LOBNI (1:2s, AoSïvO. 1. Idem ac

(Pliir. Qintt'S) etiam 72 pro lino saepe Lebni (v. s. v.).

2. Filius Molioii tilii Mcrari (1 Par. G,
ailbiheliir; sliipa vero, qiiae in operando
29[14]).
lino a lilaiiienlo bono separalur, hebraice
mi;: audit (lud. 16,9; Is. 1,31). Linum LiOCULiUS. loseph mortuus repo-
silus est in loculo "|ilN2 in arca (Gcn.
crudum, i. e. non toslum, graeco wa6-
Xtvov dicitur et tamquam paupe-
veslis 30,25). Apud Aegy|)lios corpora inoiiuo-
runi loculis, sarcophagis condi
arcis,
rum describitur Eccli. 40,4. Scuiel etiam
l'Ztrn in Vulfiala (tunica) linea slricta
solebant; more aegyptiaco
loscpluun
aromalibus conditum et in arca clausa
redditur (Ex. 28,4), quani vocem (tu-
esse reposiUim salis constat Gen. 30,25.
nicam) tesselate textani explicant [ge-
Sat mulli sarcopbagi Acgyptiorum pu-
ivirktes Zeug). Q[\a.ndo([ue in Vulgala //-
bliée iam in musaeis spectantur. Apud
nea additur, ubi in hebraeo non habe- Hebraeos vero corpora sepeliebantur in
tur, V. gT. Ex. 28,40; 29,5. 8; Lev. 8,7.
loculis minime inclusa. Elferebantur in
13; 10,3. feretro iacentia, uli 2 Reg. 3,31 t'ere-
Cf. /. H. Vrsinus, Arboreti bibl. Cent. trum benc habelur in Vulgala iliebr.
172; 3/. miler, Hierophyt. II. 130-41 ; 0. Cel- n^a, xXfvrj) et de eiusmodi feretro seu
sius, Hierobot. II. 283-312; E. F. K. Rosen-
milller, Handb. d. bibl. Alterth. IV. 1, 172-
Icclica, in qua mortuus iacebat linleo
4;/. Bal four. Plants of tbe Bible,
//. éd. tectus, cliam inlellege loculum Luc. 7,14;
nova, 149-53; H. 0. Lcnz-, Botanik d. ait. nam cum lesus dixisset : adolescens,
Griechen u. Rômer 672-6; P. Ctiltrera, tibi dico, surge, resedit qui erat mor-
Flora bibl. 206-15; H. B. Tristram, Nat. tuus. Alque hodie quoque morem iis in
Hist. ecl. 8, 445-7; A. Kinzler, Bibl. Natur- regionibus oblinere dicunl, ul morlui
gesch. éd. 9,183 s.; F. Hamilton, Botanique effcranlur feretro aperlo, lorica ne dc-
de la Bible 58-60; /. Smith, Bible Plants 241-
labanlur circumdato. T.adavera olim
5; /. LiJw, kvdkXa. Pllanzennamen n. 172 et
non esse loculis inclusa elucet quoque
p. 406 n. 44; P. Sc/iegg, Bibl. Archaeol.
162-5; W. H. Cro.se/-, Trees and plants ment! ex 4 Reg. 13,21 ; nam cadaver in Elisei
in Ihe Bible 176-9, sepulcrum in-oiectum leligit ossa pro-
L. FONCK. pbetae.
Loculus loan. 12,6 et 13,29 ponilur
LINUS 2Tim. 4,21
(A(voç, al. .VTvoî) :
idem quod YXwaaôxoijiov i. e. marsup>iuni,
salutant te Eubulu.-^ cl Pudens et Linus
in quo pecunia recondilur.
el Claudia el i'ratres omncs. Ex Iradi-
Uone Linus poslea eral primus posl LOCUSTA. Nomina. Locuslae in
1.

Petruni episcopus roinanus (cf. .S. Iren. saci'is libris sivc secunduui varias spc-
Adv. haer. IV. '.i,3; Euseb. Hisl. ceci. cies, sive secundum varios modos no-

3,4). cendi novem nominibus bcbiaicis dési-

gnant ur, quibus scptiMu lalina cl sev
LITHOSTROTOS vide s. v. (1A15-
graeca nomina respondcnt. In Vulgala
BATHA.
sequenlia invenimus, ([uibus licbraicam
LITTERATURA l»s. 70,15 hebr.
el graecam exprcssionem addimus :

ni"^2D : os meuni annunliabil iustiliani

1) Acnujo, proprie niorbus frumcnli
luam, Iota die salulaie luiun, (luoniam (V. FRU.ME.NTU.M n. (i sui)ra. col. 317 s.\
 971 LOGUSTA. LOCUSTA. 972

in Ps. 77 (78), 46 pro 'lion; graece 7,1). Eiusmodi plagam praesertim de-
IpuatêT). 2) Attacus, solummodo Lev. 11,
scribit loel 1,4-12. Quantam vastitatem
22 pro DÎ/Sd, (XTTaxr]ç. 3) Bruchiis fre- locustac efficiant, optima comparatione
declaratur « Quasi hortus voluptatis
:

quentius pro pSi, sed etiam pro nilN'

teri^a coram eo [antequam venerit] et
(Lev. 11,22) el S^on (2 Par. 6,28; 'is. post eum solitudo
deserti » (loel 2,3).
Ideo etiam supplicia in apostatas sin-
33,4); graece ppouxoç. 4) Eruca, proprie
aliud animal (germ. Raupe, gall. che- gulari quodam locustarum symbolo
nille), sed loel 1,4; 2,23; Am. 4,9 pro proponuntur (Apoc. 9,3-11).
Dta, ^î y.oi\>.n7]. 5) Locusta frequentius pro
2) Ad
descriptionem locustac perti-
net, quod
sunt animalcula parva et
na.1is* et gr. 7] (XKpfç; saepe eliara pro
despecta, et ita ad rem parvam et con-
Ijn, raro pro 3,13 (solum Nah. 3,17) et temptibilem declarandam comparatione
inserviunt (Num. 13,34; Is. 40,22). In-
"îlia (ib. etAm. 7,1). 6) Ophiomachus in
genti multitudinc migrare soient, ita ut
solo textu Lev. 11,25 pro Sii")n, 6 6œio-
quasi nubc quadam densa sol obscure-
l)Ruhigo, proprie niorbus frumenti
p-a/riç. tur undc ad turbam magnam designan-
;

(uredo segeturn v. FRUMENTUM supra,

; dam comparatione adhibentur (lud. 6,
col. 317 s.), désignât locustam Deut. 5; 7,12; ludith 2,11; 1er. 46,23; Nah.
28,42 pro Sï^ï et 3 Reg. 8,37; loel 1,4 3,15). Ita vero migrât in turmis suis, ut

et 2,2o pro SiDn; gr. ipuafCrj. — Praeter- in Proverbiis merito in exemplum sa-
pientiae adducatur « Quattuor sunt
ea occurrit Is. 33,4 Dua (a la = ilia),
:

minima terrae et ipsa sunt sapientiora

quod in Vulgata oinitlitur. sapientibus :... Regem locusta non ha-
Quaenam species locustarum singidis bet et egreditur universa per turmas
noininibus designentur, vix ac ne vix suas » (Prov. 30,24. 27). Quod autem
quidem potest determinari; immo ali- Eccl. 12,5 liabetur in descriptione aeta-
qua, uti ea quae loel 1,4 praeter genc- tis senilis «impinguabitur locusta », ex
ralemappellationem nilN* adhibet,haud hebraico ita est inteliegendum, ut simi-
improbabiliter tamquam synonyma poe- litude in motu tardo et gravi inveniatur

tica pro illo nomine commiini conside-

rantur, quae ex vario modo nocendi
desumpta sint; scil. D'à videlur desi-
gnare locustam abscindentem, pS^
gentem, S^Dn consumentem
(locusta moleste se attollit vel ingraves-
cit, scil. prorepens e terra et carens
alis; cf.Gîetmann in h. 1.).
Etiam in cibum variae locustarum
3)
lin-
species aptae sunt atque in lege mo-
(cf. I. Kna- saica intcr ea gênera animalium recen-

benbauer in h. 1.).
sentur, quibus ludaeis vesci licebat
(Lev. 11,21 s.). Atque S. loannes Ba-
De nominibus locustarum et aliis erudi- ptista tali cibo pauperum usus est (Matth.
tissime more suo agit 5a7H. Bocliart, Hiero-
3,4; Marc. qui etiam bodie pênes
1,6)
zoicon p. II, 1. 1-8 (éd. Bosenmiiller
4, c.
quasdam tribus orientales adhibetur.
III. 251-340). et. praeterea 5am. Oedmann,
Necantur scilicet locustae et saliuntur
Vermischte Sammlungen II. 76-149; III.
vel etiam siccatae et in fascicules col-
84-90; VI. 74-78; E. F. K. RosenmUller,
Bibl. Alterth. IV. 2, 386-418. lectae servantur et igné leviter tostae
vel butyro assatao comedunlur (cf.
3. Textus Scripturae, Tria potissi- I.Knabenbauer in Matth. 3,4).
mum de locuslis in sacris libris comme- Variae species locustarum in
3.
morantur 1) Dévastant agroscomedendo
: Palaestina. Supra quadraginta species
sementem et omnes hcrbas. Ita Deus palaestinenses familiae Orthoptera, ad
propter contumaciam Pharaonis plagam quam pertinent locustae notae sunt, ex
locustarum in terram xVegyptiorum im- quibus communiores et magis noxiae
misit (Ex. 10,4-13) similemque pocnam sementi et herbis sunt Acridium lineola,
transgressoribus legis minatur (Deut. Acridium peregrinum el Oedipoda migra-
28,38; ci. 3 Reg. 8,37; 2 Par. 7,13; Am. toria (Tristram).
!i7a LOCLSTA. LOGOS. 074

Cf. praeter aiictores citalos //. 0. Lenz, addiliu : byddeusis episcopus, modo
Zoolo}^ie th'r alten Rinner
Gricclieii und hiospulilanus. Praevahiil lamen anti-
I».
542-5iG; A. Leiryso/ni, ZooIoj;ie des Tal-
niuds p. 285-21)7; H. B. Tristrain, Nat. Hisl.
([uum uomeii(si{uit etiam Belbsan Scy- =
oflhe Bible éd. 9 p. 30G-318; //. J. van
tiiopolis ;= Eeisân et Accbo Ptolc- =
Lennep, Hible Lands 1. 313-319; .1. h'inzler, mais =
'A/ikâ); bodie vocatur el-Ludd,
Bibl. Naliir^escli. éd. 10 p. 169-165; J. G. vicus vel parva urbs 4000 incolarum, in
Wood, Bible animais, new cd. p. 596-604; via quae a loppe lerusalem versus du-
7^. CuUrera, Faiina bibl. p. '122-429; G. Lo- cit, de (jua bodie quoque valet illud
reUt, La zûologia nella lUbbia p. 79-81. 484- Flavii loseplii Lydda vicus civilati ma-
—
:

496. De liistoria naturalilocustaruin cf. giiitudine non cedens (Ant. XX. 6,2).
A. E. Brefim, Tierlebeii éd. 3 IX. 586-597.
Celebris est urbs propter ruinas basili-
Ph. L. Martin, Naturgesch. der Thiere II.
cae S. (ieorgii, qui ibi natus ac sepul-
2,228-230 6. a.
tus esse Iradilur.
L. FO.'VCK.

Reland. Palaestina p. 877 s.; Robin-

Cf.
LOD (i^; T) Aiôô. pcr i'iisioneiii ciirn
.so», III. 263 ss.
Palaestina id. Neuere bibl. ;

noniine sequenti Iladid Aoôao(, Aooaoîô, Forschungen 186; Guérin, Judée 1. 322-334;
Neli. 11,34 Auooi), urbs in Sepliola su- Neubouer, Géogr. du Talmud p. 76 ss. ;

pcrioro sita, a Sainad de tribu Benia- .Sehurer, Gesch. des jiid. Volkes éd. 3 II.
miii aedilicala (1 Par. 8,12). Urbiuni p. 183. 366; Sitrvei/ of West. Pal. Mem. II.
Lod, Hadid, Ono viri 725(721) diice Zo- 252. 267; BuJil, Ait. Pal. p. 197; Zanec-
robabel e capli vitale redicnmt (Esdr. chia, La Palestine d'aujourd'hui 1899 I. 94-7.

2,33; Neh. 7,37); po>^t captivitateni Lod LODABAR (il- iS et "121 xS ;

a Beniaminilis habitabalur(Ncb. 11,34).
Eadeiii 1 Macb. 11,34 vocatur Lyda
(Aûôôa); est una e\ tribus toparcbiis,
quas reges Syriae Demetrius I. et De-
mctrius 11. a Samaria seiunctas ludaeae
adiecerunt et lonatbae Macbabaeo tra-
diderunt. E.\ Act. 9,32-38 discimus Lyd-
dac fuisse ecclesiam cbristianorum; ibi
S. Petrus A.eneani paralyticuni niiraeulo
sanavit.
Reliqua urbis fata ex Flavio losepho
breviter enarramus. A Cassio incoiae
Ao-
oa6ap, Awôaoâp), patria Machir lilii Am-
micl, in cuius domo Miphibosetb filius
lonathae filii Saul morabatur, cum Da-
vid rex eum ad se vocaret eique agros
Saul redderet (2 Reg. 9,4-5; 17,27). For-
tasse Lodabar est ille terminus Dabir
in confinibus Gad et Manasse orientem
versus a Mahanaim, de que s. v. DABIR 3.
LOGOS, Adyo;. Ea voce utilur S. loan-
nes ad designandum Filium Dei; ita
loan. 1,1 ss., pariter in prima epistula :

Lyddae vcnumdati sunt, cum tributa Verbum vitae (1,1) et Apoc. 19,13 voca-
solvere non possent (Ant. XIV. 11,2; tur nomen eius : Verbum Dei. Cum
Bell. iud. I. 11,1-2), ab Antonio autem S. loannes sine ulla explicatione scribat
libertati redditi (Ant. XIV. 12,2 s.). A initie libri : in principio erat Verbum
Cestlo duce romane combu.^la (Bell, ô Aôyoç,vocem eiusque notionem iis qui-
iud. II. 19,1), niox laincu restituta est bus scribit iani notam esse supponit.
et inter undccim toparcbias ludaeae re- Quare dubium non est quin S. loannes
censetur (III. 3,5; IV. 8,1). Erat sedes in praedicatioue sua solitus sit ea uti
praecipua scbolaruin rabbinicarum voce. Cum autem solus ipse, quantum
(Otlto, Lex. rabb. p. 400; Lig/tt/oot, Cen- ex libris Novi Testamenli colligi polest,
tur. chorogr. MatUiaeo pi icniissa c. 10). eam vocem adbibuerit ad Filiiun Dei de-
Aetate roiuana appellabatur Diospolis signandum, quaeri solet, uuile cl cur ad
(urbs lovis) et hoc noininc fréquenter eam notionem devenerit. Notio Verbi
cornnienioratur in Onom. Eusebii et iam aliquo modo in Velere Testamenlo
S. Ilieronyuii ad situni aliaruni urbium proponilur. Ita creatio rerum refertur
deterniinauduui, ctsi in ipso calalogo ad loculionem Dei (Gen. I), ita in psal-
Onoinastici locuni non iiabeal. Erat se- mis quoipie verbo Domini caeli lir-
:

des episcopalis; in AcLis (lonciliorum mati sunt; misit verbum suum et sa-
auibo urbis uoinina sine discrimine le- uavil eos, velociler curril sermo eius
gunlur L't notniiiibus subscriplis modo (Ps. 32, t>; 1()C.,20; 147, 15» ; simililor Is.
973 LOGOS. LOGOS. 976

5o,ll. Quibiis in locis utique non de esse a Memra. Nam Philo Xo'yov explicat
verbo Dei tamquam
de altéra persona virtutem Dei vel rationem divinam ope-
divina sermo est neque ex eis haec pot- ratricem, notionem eam quae omnes
est doctrina coUigi. Attamen ipso hoc notiones in se contineat, vim in qua
loquendi modo per personificationis fi- vires omnes sint conclusae, summam
guram ansa pracberi potuil, ut doctrina totius mundi spiritualis; eum esse neque
de Filio Dei per quem conditiis sit mun- ingenitum ut Deum neque genitum ut
dus semel proposita ipse Filins Dei no- nos; esse umbram Dei quo quasi instru-
mine Verbi Dei, Verbi, designaretur. Ad mento usus Deus mundum etl'ecerit; X6-
quam appellationcm etiani eo facilius yov porro appellat ipsam notionem spi-
devenir! poterat, (juia apud ludaeos ritus, conscientiam, hominem ad Dei
iam in usii crat pliirinia qiiae in sacris imaginem factum, gratiam caelitus ani-
Deus facere dicitur adscribere
litteris mo infusam, rationem qua bonum ac
Verbo Domini (Memra, Nica) et Vcr- verum cognoscatur etc. (cf. Gfrôrer,
Philo und die alexandr. Theosophie I.
bum haud obscure ut personam desi-
p. 298 ss.; Zeller, Philosophie der Grie-
gnare, lia persaepe in Targum ad Pen-
chen III. 2 p. 371 ; Schûrer 1. c. III.
tateuchum et ad prophetas. Etsi hae
p. 555 ss.). Unde simul etiam magis pa-
paraphrases chaldaicae, uti ad nos per-
let A6yov quem S. loannes nobis descri-
latae sunt, saeculo tandem tertio vel
bit nihil haberé commune cum illo Phi-
quarto p. Chr. absolutae sunt, lamen
lonis nisi nomcn.
inter onines constat eas referre anti-
Si autem quaeritur, cur eo nomine
quioruni temporum sententias et opi-
usus sit S. loannes, posset responderi
niones atque in iis esse consignata quae
eam appellationcm deberi revelationi
ex pluribus saeculis a rabbinis doce-
quae ei facta sit Apoc. 19,13; est enim
bantur (cf. Schûrer, 1. c. I. p. loO ss.).
Apocalypsis conscripta ante evangolium.
Iam in Targum ad Pentateuchum legi-
Sed potest dubitari num eo loco rêvera
tur V. g. ad Gen. 3,8. 9 audierunt vo-
:

revelatio contineatur. Unde dicendum

cem Verbi lahwe Dei et Gen. 0,12 lahwe erit eum usum esse eo nomine ut doce-
loquitur pactum meum erit inter Ver-
:

ret quis tandem esset vere Memra, per

bum meum et vos et Gen. 22,16 lahwe quem Deus se manifestaret nobis et ut
dicit iuravi per Verbum meum etc.
haeroticorum de Aoyw opinionibus
:
falsis
Qui loquendi modus de Verbo (Memra)
obviam iret. Nam, ut iam Irenaeus di-
eo magis attentione dignus est, quia in serte tradit, loannes voluit evangelio
Targum alias locutio, mandatum Dei vel
suo auferre errorem Cerinthi et Nicolai-
verbum quod mittit per prophetas ex- tarum, qui dicant alterum quidem fa-
primitur non Memra, sed alla voce bricatorem, alterum autem Patrem Do-
Naans, uti v. g. ad Deut. 18,19 : et mini, et alterum quidem fabricatoris
erit, vir qui non acceperit mandatum tilium, alterum vero de superioribus
meum (verbum meum, "3) quod loque- Christum; et iuitium quidem esse Morio-
tur (propheta) in nomine meo, Verbum genem, l^ogon autem verum filium Uni-
meum exquirel ab eo. Quare in aperto geniti et creaturam non a Deo factam,
est initia quaedam et quasi vestigia eius sed a virtute quadam valde deorsum
appellationis iam apud ludaeos reperiri. subiecta; « omnia igitur talia c medio
Alla estquaestio, sintne haec expli- tollere volens discipulus Domini et re-
canda tamquam orta ex solo loquendi gulam veritatis constituere in Ecclesia,
modo sacrarum litterarum an tamquam quia est unus Deus omnipotens qui per
ex parte saiteni efformata etiam ex iis Verbum suum fecit omnia... inchoavit:
quae in philosophia alexandrina et prae- in principio erat Verbum » (adv. haer.
sertim a Philone de A6yo) disputabau- 3,11; M. 7,879 ss.).
tur. De qua ([uacstione in utramque Veteres X6yoy etiam sermonem, ratio-
partem disceptatur. Id unum hoc loco nem transtulerunt (cf. Tertull. Prax. 5).
adnotare sufhciat Xo'yov de quo Philo Aptissinie vero dici Verbum, iam ipsa
agit multis no-minibus plane divcrsum voce Memra suadetur. Intellegi verbum
977 LOGOS. LORICA. 078
mentis et oiis Dei, ideoiiue et Sapion- tam([uam Sodomae reliquiae, posteri-
liae notioncni includi et dcsignari, de tatis tamen naneiscondae percupidae,
qua Prov. 8.22 ss. Ecdi. 1,1-10; 24,8;
; patrem incbiiaid i)rimum ac dcin cum
Sap. 7,22-;U) multa i)raedicantiir, si- ipso cocunl. K ipio inccstu ortum duxe-
miiI(|iR' connotari
iiolioiio Vcild luonlis, runt Ammonilac etMoabitac, cjui lilii Lot
(jua raLione gcneralio Filii sil coiici- dicuntur Dent. 2,9. 19; Ps. 82[83],9. —
pionda, liaec aliaquc apiid theologos Ci', eliam Lccli. 16,9; Luc. 17,28 s.; 2
explicantur. Petr. 2,7.
KNABENBAUER.
1.
LOTAN ('j-Qi'^, A'oT^v^ recensetur pri-

LOIS (Awiç) laiidalur 2 Tiin. 1,5 de mus inlcr lilios Seir Horraei et intcr
fide non ea conslanler in-
ticla, qiiae in duces seu tribus Horraeorum (Gen. 36,
t'iicrit. Erat nialrona cliristiana ol avia 20. 22. 29; i Par. 1,38. 39).
([jiâ[j.}jLri) ïinioUiei. Alquc 1. c.
[ji.Gé[ji[jir)v
LORICA. Lorica qua
u.sus est Go-
non adliiberi nolione anliquiorc nialris,
liatli dicitur squamata (lorica
b)rica
sed iuniore aviae patet, quia eo loco
D''"»l'p'irp squamarum, LXX «Xuatooioç
staliin mentio fit niatris Tiniolhci, oui
nomen erat Eiinice. Oi&paÇ lorica serta, conserta hamis) i. c.
lorica calaphractes, squamis aereis vel
LOOMIM, LAOMIM (Dtax^, Aow-
ferreis conserta, (juibus squamis loricae
[jiïtix),lril)ii.-; arabica, quae ab Abraham quoquc e corio factae nmniebantur.
et Celura origineni duxit per lecsan (Juia lorica Goliath pondus habebat
oiiisquc lilium Dadan (Gen. 2'j,3 et in quinque millium siclorum aeris, tota
Vulf^ala Par. 1,32). Nominantur iina
1 ex acre confecla ccnseri dehebit (1 Reg.
cuni Assiirim et Latnsim (vide s. vv.). 17,5; de lorica Saul régis qua David uti
Aliqiiam coniecturam vide in Zeitsclu\ non poterat, nihil aliud commemoratur
XX. 1866 p. 175; XXIII.
d. 1). iMorg. Ges. v. 38). Achab rex sagilta percussus est
1809 p. 298. quae penetravit inter DiplTH etloricam
LOT ("ciS, AwT), filius Aran fratris (liebr. 3 Ueg. 22,34; 2 Par. 18,33; LXX
Abram (Gen. 11,27. 31) et, uti ex 11,29 àvà [jLsaov tou Tcvsûfjiovo; Vulgata
; inter :

coUigunt, frater Sarai. Cf. Gen. 12-19. pulmonem et stomachum, inter cervi-
Simul cum Abram
egressus est in Haran cem et scapulas). Vocom hebi-. recen-
primum, inde Chanaanitiden. Ciun
in tiorespierumque explicant de iunctura,
haberent utrique plurinios grèges ps- compactura, compagibus; legitur vox
sentque fréquentes pastorum rixae, etiam Is. 41,7, ubi explicant dicens de :

Abram Lot oplionein concessit, in quam fernunine (vel de forruminatione) :

regionis parlem mallet ipse soins scoe- bonum est. Ibi ergo sagitta percussit
dcre. Lot, non ftdc actus sed amoenitate regem Achab ubi lorica vel partes
,

captus arvorum, tractum sibi elegit loricae non erant salis bene conferru-
circa lordanem moxqne in finibus So- minatae. De loricis Aegyptiorum men-
domae sedcm flxit. Quare Penlapolita- tio est 1er. 46,4 induite vos loricis.
:

rum etiani cladi implicabatur, abductus Loricae Aegyptiorum confectae erant ex

a Chodorlahomor cum omni substan- corio vel ila ut inter partes corii oblon-
tia. Sed ab Abram est iibcratus. Ange- gas insererentur ligamina aenea. Eius-
les iuunana forma advenlantes excipiens modi loricas eliam supponeie licet
animum pandit iiospilahnn. Exiguam 2 Par. 26,14 et Neii. 4,16; Ez. 23,24;
vero fidein prodit tardo pede angelos 38,4; 1 Mach. 3,3 etc.; de loricis ferreis
seculus et civitatis parvai' tantuimnodo mentio lit Apoc.9,9; de vario loricaruni
pro favore a Deo sibi salutem postulans. colore Apoc. 9,17. Cuui lorica praebeal
Eripilur igiUn- angclis ducibus de in- numiu)entum et lulauum militeuKjue ad
cendio Sodomae. Uxoroculum rellecl(!ns .
bostes vincentlos reddat aptum, facile
iusto poilento e vivis lollilur. Fiiiae declaratur usus vocis metaphoricus. lia
vcro, quod ab onniilms circuiii bomi- sensu translalo iubenuu' induere lori-
nilms babendae essent Deo exosae cam lidi'i (Eph. 6,14; Tlicss. 5,s^; I
979 LORICA. LUCERNA. 980

Deus quoque tamquam bellator imlutus cendi doctrinae inter eius librum et
et
est iustitia ut lorica i. e. sanctitate epistulas paulinas; undc veteres etiam
quasi lorica indutus hostes suos debel- ea considéra lione adhibita merito dixissc
labit (Is. o9,17). Glacies quoque qua censendi sunt Lucam scripsisse evange-
proplcr frigiis aquae constringuntur di- lium quod Paulus praedicasset, Paulum
citur lorica aquarum (Eccli. 43,20 graece fuisse illuminatorem Lucae (cf. Iren.
M- 6wpa/.a IvoâasTai tb uôwo). Adv. haer. 3, 1. 14; Tertull. c. Marc.
4,2. 5), et recentiores evangelium Lucae
LORUM.' Ea voce 3 Reg. 7,29 red-
« paulinum » nominare soient. Lucam
ditum est in Vulgata hebr. nvh verbum ;
fuisse virum satis eruditum, pariter ex
hoc hebr. legitur quoque in v. 30. 36;
ratione scribendi pura et saepius eleganti
verura ibi interpres Vulgatae aliter legit.
conficitur. Si enim scriptorem epistulae
Vocem hebr. explicant de coronis, de
ad Hcbraeos exceperis, dicere debebis
coroUis pensilibus.
Lucam prae reliquis Novi Testamenti
LUCAS (Aoux.àç, nomen contractum maxime accedere ad mo-
scriptoribus
pio Lumnus) medicus, neque tamen dum optimorum scriptorum profano-
génère ludaeus, quod utrumque ex Col. rum et inusu verborum et in constru-
4,11. 14 elucet. Erat Pauli comes, iti- ctione scntentiarum quae ad synlaxiii
ncrum socius, adiutor. Prima mentio pertinet (cf. Noesgen in Studien und
eius fit, cum Paulus in secundo itinere Kritiken 1877 p. 477; Keil, Commentar
aposlolico Troade versaretur; ibi enim, p. 172).
uti ex modo narrationis Act. 16,9 s.

patet, Lucas se ei adiunxit et cum eo LUCERNA. In candelabro aureo

in Macedoniam profectus est et Philippis septem erant lucernae, i. e. vascula pro
cum eo commorabatur. Ibi a Paulo re- oleo et lino, quae vascula ponebantur
lictus est. Verum postea, in tertio iti- in summa parte scapi et sex calamorum
nere apostolico Pauli, cum is a Macedo- candelabri (cf. Ex. 25,31. 32. 37). Lu-
nia in lerusalem proficisceretur, Lucas cernae istae quovis mane debebant
a Philippis iterum eius erat socius purgari (Ex. 30,7) et quovis vespere
itineris (Act. 20,6-21,18) et in urbe cum oleo de arboribus olivarum purissimo
ipso erat. Caesareae quoque Paulo impleri, ut usque mane luceant coram
adstitit, utiex Act. 24,23 et 27,2 con- Domino (Ex. 27,20. 21; 30,7; Lev. 24,
sequitur et eo romanum illud iter
cum 1-4) et 2 Par. 13,11 lucernas vespere
instituit, quod adeo pcrspicue in Act. accendi dicitur. IJnde certum est lucer-
27.2 s. describit; Romae quoque eum nas fuisse accensas per noctem. Utrum
Paulo captivo non defuisse, patet ex per diem quoque necne, non clare di-
epistulis quas apostolus in priore sua citur. Potest fortasse inde concludi
captivitate romana scripsit Col. 4,14 et quod sacerdotes quovis mane debebant
Philem. v. 24 Lucas enumeratur inter lucernas purgare (hebr. bonas facere);
adiutores apostoli. In altéra quoque et cum sacerdotes etiam interdiu in
captivitate romana Paulum non reli- aliquibus sacrificiis ingredi deberent
quit Lucas est mecum solus, scribit
: sanctum ibique sanguinem aspergere
apostolus 2 Tim. 4,11. Hisce adde quae contra vélum sanctuarii et ponere de
ipse de se dicit in prooemio evangelii eo super cornua altaris thymiamatis
1,1-4. Haec sunt quac certo de eo inno- (Lev. 4,6. 7. 17. 18), certe sanctum luce
tescunt. Reliqua incerta, quae vide apud carere non potuit. Unde per dieni
Cornel!/, Introd. III. p. 120 s. et Kna- quoque lucernas fuisse accensas pro-
benhauer, Comm.
Lucam p. 3 s. ibi
in ; babile est. Atque losephus quidem refert
quoque probatnr Lucam scripsisse evan- très lucernas super sacrum candela-
gelium; deActibusv. Co/'«e/î/l.c.p.320 s. brum Dco lucere debuisse tota die, re-
et Knabenbauer, Comm. in Act. p. 1 ss. liquas sub vesperara esse accensas
Eum Pauli sociuni fuisse satis etiam pro- (Ant. m. 8,3). Ouomodo collocandae
ditur indole libri evangelici; magna sint exponitur Num. 8,2; quomodo can-
enim intercedit similitude generis di- delabrum cum lucernis dcbeat transpor-
9S1 LUCERNA. LUCIUS. 982

laii, praecipitur Nuiii. 4,0. Aureas lii- Lucernae lampades usui domcstico
vel
cocnas pro caudelabris decem Sah»inon inservientes in S. Scriptura non dcscri-
([iiotliio fccil (3 l\eg. 7,49; 2 Par. 4,20) buutui'. lierodolus lauq)ades in Aegypto
pro qiiibiis aiirmn jtaravcral
David iain usitatas descrii)it (Uist. 2,62) : « Cum in
(1 Par. 28,1a). Inler peccala rnaioriini Sain oppidum sollemnis sacrilicii causa
eliam enumeratur (piod exstiii\eriinl conveuiunl, cerla quadam nocte hicer-
liicernas (2 Par. 211,7). In honorom nas accendunt omues sub dio circum
qiioiiiio idoloriim imillas accendi liuiT- domos suas. Suut autem bac lucernae
nas diciliir in cpisltda ([iiain lereniias vascula sale repleta et oleo; superne
ad ca])livos niisil [\kiv. (>,i8). (Unn lem- est ellychnium, (piod per totam noclem
pore Macliabaooriiin culliis Oei ileruni ardet; appellantque festum illud Ac-
inslauraretur, hicernas esse accensas censioncm lucernarum. Aiii autem
inter alia comniemoralur (1 Mach. 4,b0; Aegyptii, qui conventui non inlersunt,
2 Macii. 1,8; 10,3). observantes noctem sacrificii lucernas
lucernae facile sequitur nsus
E.\ liico et ipsi accendunt omnes ; ita fit ul non
vocis translatiis; ita lex Dci dicitur lu- solum in Sai oppido, sed per totam
cerna pedihusnostris (Ps. 118,105), cum Aegyplum lucernae ardeant ». Ab ea
loi-c Domini qiia ralione vita sit insli- autem forma,' quam Herodotus bis
tnenda doceatur i. e. e\ modo loquondi non multum dilTerunt
verbis describit,
S. Scriptiirac, qna rationc sit ambidan- lampades antiquissimae Cbristianorum
dum coram Domino. Uli lux svrabolum in Palaestina ac Syria repertae et ex
est l'elicilalis, ila lucerna quoque quate- tcrm col ta confectae.
nus scil. luce sua eam felicitatem effun-
Cf. Pal. Expl. Fund, Quart. Stat. 1893
dere ac significare concipitur; ita lob
p. t4 ;Bliss. Mound of Many Cilles p. 87;
29,3 prosperitatenisuam pristinam quam Clermont-Gaiineau in Revue bibl. VU.
Deus largitus erat descriljit splendebat
:
1898 p. 484-490; idem, Recueil d'Archéolo-
lucerna eius (Dci) super caput meum gie orientale I. p. 171 II. p. 89-91. ;

et ad lumen eius ambulabam; et ad res

ad versas designandas quoties lucerna
:
LUCIFER V. STELLAE.
impiorum exstinguetur (lob 21,17; cf. LUCIUS. 1. Lucius consul Romano-
18,0); quarc Deus compellatur largitor rum ^.\£Ûx,toç UTcaTOç Tn)[jLata)v), qui epi-
bonorum tu illuminas lucernam meam
: stulam ex senatusconsulto regibus et
(Ps. 17,29) et tu lucerna mea Domine
: regionibus in favorem ludaeorum mit-
(2 Reg. 22,29). Etiam hominis vita et tendam scripto exaravit illisquc com-
intellectio dicitur lucerna Domini i. e. municandam curavit (1 Mach. 15,16; cf.

donum Dei et magnum pro homine be-
neficium (Prov. 20,27); cum impii feli-
citatem quacrant in peccatis, dicitur
lucerna impiorum peccatum (Prov. 21,
4). Cum itacpie lux et lucerna lucens
prosperitatem significet et vitam feli-
cem, eadem metaphora etiam vita felix
ac perdurans alicuius stirpis vel familiae
exprimitur. (ta saepius dicitur: ut re-
maneat lucerna David, dedil t^i Dominus
lucernam in Icrusalem, ul darel illi
(Davidi) lucernam etc. i., c. Deus poste-
ros David non l'Cgno privavit, sed do-
inuni cl familiam eius conservatam
voluit; cf. 3 Reg. 11,36; la, 4; 4 Heg.
8,19 etc.;»' contrario lucerna impioi-um
exslinguitur etiam ita, u\ genus eorum
et familia deleatur; cf. i'rdv. 13,9; 20,
20; 24,20.
14,24; la, 15-24). Circa teinpus istius
magni convcntus sacerdolum populique
: iudaici, quo Simon declaratus est sum-
mus sacerdos, dux et princeps ludaeo-
rum (v. SIMON 3), is legalos duce Nu-
menio Romam misit, qui foedus, quod
iam ludas Mach. cum Romanis pepige-
rat, renovarent. Senatus integritatein
territorii iudaici a Romanis protectum
iri promisit el epistulam in favorem
iudaeoruui transmisit PtoliMuaeo VII.
(Pbyscon) régi Aegypti, Demelrio II. régi
Syriae, Attalo régi Pergami, Ariaratbi
régi Cappadociae, Arsaci régi Partbiac
el praelei'(>a midtis minoribus civitati-
bus et insulis (iraeciae el Asiae miuoris.
^^>uain accuraU^ cnumeralio barum civi-
tatum cum historia istius temporis
concordet, ex eo elucet quod bisliMio-
983 LUCIUS. LUCTUS. 984

graphi aliunde confirmant singulas
civitates minores illo tempore neqiie
Romanis neque regibus Aegypti, Syriac,
Pergami, Cappadociae, Parthiae subie-
otas fuisse cf. Marquardt, Rômische
; tasse est ac Lucius cognatus et socius
Staatsverwaltung 1. éd. 2, 1881, p. 333
ss. et alibi; Brandis apud Pauly-WU-
sowa, Real-Encycl. d. l\lass. Altert. II.
Io40 s. (s. V. Asia). Legati ludaeorum
Roma redierunt anno 174 aer. Seleuc.
seu 139/138 a. Chr. (1 Mach. 15,10. lo).
Senatusconsultum igitur anno 139 a.
Chr. adscribendum est. lam vero illo
anno alter consulum erat L. Caipurnius
Piso, cui nonien praefixum erat Lucius,
non vero Cneius, ut genuina lectio apud
Valerium Maximum I. 3,2 evincit. Cf.
Schùrer, Gescli. des jûd. Volkes éd. 3,
I. p. 250 ss., qui varia, quae a recentio-
ribus de Lucio consule scripta sunt,
recenset.
Praeler hanc cxplicationem Schûrer
1. aliam opinionem exponit idem esse
c.
senatusconsultum, quod Flavius lose-
phus (Ant. XIV. 8,;J) refert, sed tempori
Hyrcani II. (63-40 a. Chr.) adscribit
« Lucius Valerius Lucii filius Praetor
retulit ad senatum idibus Decembri-
bus etc. »; multi reccntiorcs putant,
quae losephus narrât de tempore Hyr-
cani, referenda esse ad tempus Simonis
illas purniuin Pisonem consulem anni 139.
3. Lucius (Aouxto;) Cyrenensis recen-
sctur inter prophetas et doctores eccle-
siae antiochenae Act. 13,1. Idem for-
S. Pauli (Rom. 16,21), sed hoc certo
affirmari nequit. Fuerunt qui Lucium et
S. Lucam eundem esse putarent {Ori-
genes, Wetz-stein et alii), sed perperam;
etenim nequc S. Lucas Act. 13,1 semet-
ipsum inter prophetas et doctores no-
minasse censendus est neque S. Paulus
eundem modo Lucium modo Lucam
appellasset. In Constit. Apost. VII. 46,2
legimus Lucium a S. Paulo institutum
esse episcopum Cenchrearum.
LUCTUS. Uti natura comparatum,
ut gaudium signis externis, in facie, in
habitu totius corporis, in tripudio, in
vocibus exsultationis, in brnatu, in con-
viviis etc. prodatur et manifestetur, ita
plurima quoque documenta luctus et
dolor habet eaque praeprimis apud
orientales. Quemadmodum xo'jtTeaOat,
: plangere apud Graecos et Latinos ipsa
notione vocis luctum tunsione quadam
exprimi et declarari ostendit, ita apud
Hebraeos quoque "SD eandem prae se
ferre notionem tunsionis videtur, uti
colligi potest Is. 32,12 super uberaplan-
:

Machabaei et Lucium consulem in textum gite. Maxima luctussigna edebantur,

irrepsisse pro Lucio Valerio praetore; cuni quis ex familia mortuus esset. Vo-
quae corruptio tituli facile fleri poterat, ces lamentationis et eiulationes audieban-
quoniam epistula Lucii primum in tur, lamentatrices advocabantur, nae-
textum hebraicum Mach. ac deinde
1 niae canebantur (cf. 3 Reg. 13,30 heu, :

exhebraico in nostrum textum graecum
vertenda erat. Fundamentuni autem
huius opinionis in eo cernitur, quod
eadem fere narrantur apud losephum
1. c. quae 1 Mach. 14,24 et 15,15-24
legati ludaeorum, quorum unus erat
Numenius, Romam veniunt, clypeum
heu, mi frater; 1er. 22,18 vae domine,
vae inclyte; 34,5), ad quas tibicines ac-
cersebantur (Matth. 9,23); vestes scinde-
bantur i. e. in superiore parte vestimenti
: scissura fiebat; ieiunia quoque ad lu-
ctum demonstrandum inserviebant (cf.
2 Reg. 1,11; 13,31 12,16), quare dicitur
;

aureum dono otTerunt, foedus renovari lugenti panem esse frangendum ad con-
petunt, litteras a senatu accipiunt ad solationem (1er. 16,7) et : date siceram
reges et libéras civitates, ut ludaeorum moerentibus et vinum his qui amaro
sccuritati provideatur. sunt animo (Prov. 31,6) et propheta
Quidquid est de hac altéra opiuione, monet decalvarc et tondere super filios
:

in utraque nomen Lucii (consulis vel deliciarum tuarum, dilata calvitium

praetoris) ex documentis historicis tuum (Mich. 1,16); pectus tundebatur,
eruitur et ad interprelationem 1 Mach. femora percutiebantur, manus super
15,10 inservit. Facilior tamen et pro- caput ponebantur, vultus obvelabatur;
babilior nobis videtur prior explicatio humi sedebant, cinere, pulvere capita
in textu nostro designari Lucium Cal- spargebant, sacco, ciliciis se induebant
08o LUCTUS. LUCUS. 986

(cf.2 Rcg. :!,31; i;{.ll); i:i,30; Is. 20,2; lur ([uidcm Eccli. 22,10 super mortuum
01,3; 1er. 30,0; 31,19; Lain. 1,17; 2,10; plora (Cf. 38,10), sed simul |)raecipitur,
Ez. 24,17. 22. 23; Ani. 8,10; Ion. 3,7; ne ludus fiât nimius modicum plora ;

1 Macli. 2. Il etc.). lia Tliamar iniuriain supra mortuum (22,11), muUosenim oc-
passa (iiialUior signa iiicUis et doloris cidit trislitia et non est utilitas in illa
prodil, aspei'goiis capiti siio cUR^reni, i30,25; 38,21]; saeculi quippe ti-istitia

scissa talari tiinira, impositisquo niarii- mortem operatur (2 Cor. 7,10) et Thcs-
biis super caput suiim ibal inj'rcclieus salouicenses docet a|)(istolus, « ut non
et damans (2 Ueg-. 13,19 et vide Gen. conti'istemini (de mortuis) sicut et ccteri
37,38; 44,13; Lev. 10,6; Num. 14,0; qui spem non habent » (1 Thess. 4,12).
lud. 11,35; Is. 47,1; lor. 2,37 elc). Ceterum onmino commendatur ut
Quemadinoduni tletibus, lainenlalioni- vicem luctumque aliorum doleanuis; ita
bus, ululatn (cl". Num. 14,1 Ps. 0,7; Os. ; lob se dicit moereuticim consolatorem
7,14) aliquod quasi levamcn doloi'is cl (29,25) et Eccli. 7,38 non desis ploran-:

luclus simul cum eius manifeslatione libus in consolatione et cum lugenlibus

vebemenli cxterna capi solet, ila cetera ambula apostolus vult nos llere cum
et
quo(iue signa et-documeata apla sunt ad llentil)us (Rom. 12,15). Christus immo
animi atlectionem demonstraudam, et lugentes et fientes dicit beatos, quia
ipsa dcmonstratione lit, ut facilius lu- consolationem et gaudium obtiuebunt
ctus et dolor terri exhalatur
possit; i^Mattli. 5,5; Luc. 0,21); lugentes scil. eos

enim quasi luctus et ex pectore

aftlicto dicit, de quibus Is. 61,2 et Sopb. 3,18
etïunditur in illa exteriora. El natura (hebr.), lugentes propler aerumnas po-
fere duce, qui se sentit tristem et deie- pulo Dei illatas et gementes supei- cun-
ctuni, habitum quoque externum tristem dis abominationibus quae liunt, uli Ez.
et deiectum seligit. Uude explica caput : 0,4 dicitur, lugentes propter huius vitae
cinere conspergere, sordidis indui vesti- pericula, tentationes, lugentes amore et
bus, humi sedere, in pulvere iacere etc. desiderio caelestium, a quibus ciuii ab-
(cf. los. 7,6; 1 Reg. 4,12; lob 2,12; 1er. sint trislitia quadam sanda afficiuntur;
6,26; Ez. 27,30 etc.). Modi aliqui apud bic scil. est gemitus sauctorum cupio :

gentiles usitati ludaeis interdicebantur; dissolvi et esse cum Christo; prae quo
ita Lev. 19,28 et super mortuo non in-
: desiderio illis terra evadit tristis et gra-
cidetis carnem vestram neque tiguras vis.
aliquas aut stigmata facietis vobis (hebr.
scripturani inustam, LXX ypiii.;j.aTa azi-
LUCUS. L'ti iam apud LXX mrx etc.

xTa) quae tamen quandoque fada esse,

;
redditur à'Xir,, ila S. Ilicronymus quoque
indicari videtur 1er. 16,0 et morientur : vocem expressil. Asiiera explicalur
grandes et parvi in terra ista; non se- felix,fortunam atlerens, ergo dea For-
pelieniur neque plangentur et non se tuna, si scil. vocem ex hebraeo derivare
incident neque calvitium lietpro eis i. c. et interpretari licet. Dubium non est
ad sunimam miscriam declarandam di- quin Ashera in aliquibus locis tamquam
citur mortuis ne consueta quidem luctus dea et socia Baal designetur. lia si sermo
documenta praebeii posse (cf. Ez. 24,22- est de quadringentis prophetis eius
24).Sacerdotihus quoque interdicitur : ilucorum, Vulg. 3 Reg. 18,19), de su-
non radent caput nec barbain, neque in pelledile sacra eius i^vasa fada in luco,
carnibus suis i'aciaut indsui-as; et pon- Vulg. 4 Reg. 23,4), si dicitur servire ei
tilici praeterea praescribitur : caput (servire 2 Par. 34,18). Item ubi
lucis,

suum non discooperiet, veslimenta non sermo de simulacre eius (idolum

est
scindet (Lev. 21,:i. 10; cf. 10,0; Ez. lud, 4 Reg. 21,3) et 3 Reg. 15,13 et 2
44,20). Par. 15,10, (luibus locis Maadia fecisse
Tempus luctus pro mortuo eral die- dicitur in lid»r. simulacrum abomina-
lum scptem (Gen. 50,10; Elccli. 22,13; Iule pro Ashera (m^xS). Si itaque iis

liiditb 10,29); post mortem autem Aa- in locis Ashera deam dicil , tamen in

rouis et Moysis inslituebatur per dies l)lerisque nomen adhibelur pro eius
Iriginta (Num. 20,30; I)(MiI. 3'i,8î. Dici- syudiolo. Ouale id fueril, colligi potesl
 987 LUCUS. LUMEN, LUX. 988

ex eo quod dicitur plantare asheram raim desccndens (Gen. 10,13; 1 Par.

(lucum, Vulg.) Deut. 16,21 statuere ; 1,11). Ludim esse eosdem atque in mo-
Ttayn 2 Par. 33,19; aediflcare njE 3 numentis hieroglyphicis Rutu seu Ludu
Reg. 14,23; erigere vel ponere 2'JZ 4 i. e. homines xax' è^o/^iiv, ipsos Aegy-
lleg. 17,10; facere niirj? 3 Reg. 14, ptios défendit G. Ebers,Aegy^tcn u, d.
15; 16,33; 21,3; 4 Reg. 17,16; 2 Par. Biicher Mose's 1868 p. 93. 94.
33,3. Deiiide destructio asherae expri- LiUITH (rriniS, Aouecô), ascensus qui-
mitur verbis succidere yia Deut. 7,3;
:

2 Par. 31,1; exscindere ni3 Ex. 34,13;
lud. 6,28; 4 Reg. 18,4; 23,4; comburere
!"Tirr Deut. 12,3; 4 Reg. 13,15; similiter
ny22Par. 19,3; conterereetconiminuere,
confringere nniD 2 Par. 34,7; pTH, IS'iT
2 Par. 34,4; exstirpare tZJn: Mich. 5,13.
lamexhisce facile ooUigitur vetercs, cum
à'Xar), lucum, lucosiiiterprelarcntur, baud
multuni ,a vero recessisse. Utique non
possumus ubique intellegere lucum,
verum saepius sohim arborem vel palum
iamquam symbolum in eius
erectum. Atque ea notione quandoque
videtur S. Hieronymus etiam lucum ac-
cepisse; nani 4 Reg. 23,6 legimus et
dam in Moab (Is. 15,5; 1er. 48,5). Se-
cundum Onomasticon {éd. Lag. 276,43;
136,23) « est usque hodie viens inter
xYreopolin et Zoaram » i. e. inter Ar
Moab seu Rabbath Moab et Segor.
LUMBARE (li~N, TTcpfÇwfjia) 1er.
13,1 ss.; iubeturvates per aliquod tem-
pus lumbare lineum portare; dein illud
abscondere ad Euphraten in foramine
petrae, ubi computrescit; sic quippe
Deus putrescere faciet superbiam populi.
bonorom
Quid actione ea symbolica praefigure-
tur, facile patet. In ipso lumbari expri-
mitur quam arte Deus populum sibi
:

adiunxerit sicut enim adhaeret lum-

:

efîerri fecit lucum de domo Domini fo-

bare ad lumbos viri, sic agglutinavi
ras lerusaleni. Asbera, assyriace Asrat,
mihi omnem domum Israël et omnem
quae vox signum divinitatis prae se fert,
domum luda, ut essentmihi in populum
etiam legitur in inscriptione assyriaca
et in nomen et in laudem et in gloriam
ex saeculo 15 a. Cbr. quare quod multi
(13,11). Verum populus
.
;
iniquitate et
negabant Asheram esse deae nomen,
defectione quasi computruit; quare in
iam ex ipsis monumentis refutatur;
exsilium ad Euphraten i. e. in Babylo-
neque opus est dubitare quin Asbera
niam abducetur, uti leremias lumbare
et Astarte unum idemque numen dicant;
sordidum abscondere iubetur in fora-
de qua re Schrader in Zeitschrift fur
cf.
mine petrae ad Euphraten. Cum orien-
Assyriologie 1888 p. 362-364. Simul
talibus cingulum sit inter praecipua
cum Baal cultus Asherae exercebatur ornamcnta, symbolum hoc omnino
impudicitiis satis refertus, id quod 3
aptum est, ut ostendatur quo loco Deus
Reg. 14,23; 15,12-14; 4 Reg. 23,7 (bebr).
populum suum babere voluerit, dum-
indicatur; quare S. Hieronymus sensum
modo dicto audiens fuisset.
rite reddidit loquens de sacris Priapi et
de simulacro turpissimo et de luco eius LUMEN, LUX. Uti tenebrae notione
et de simulacro Priapi (3 Reg. 15,13; translata dicuntur de rébus adversis, de
2 Par. 15,16; vide Knabenbauer, Comm. ignorantia, de peccatis, ita lumen de
in Proph. min. I. p. 431). felicitate,cognitione, sanctitate. Quare
Deus qui summe est beatus, omniscius,
LUD ("iS, Aouo), gens semitica Gen.
sanctissimus, dicitur lucem inhabitare
10,22; 1 Par. 1,17; plerique Lydos intel-
inaccessibilem (1 Tim. 6,16), et Deus :

legunt. Secundum Herodotum Lydi glo-

est lux et tenebrae in eo non sunt ullae
riabantur regibus ex Belo, deo Assyrio-
(1 loan. 1,3) ita lesus Christus, qui bea-
;
rum, prognatis Lydorum sacra
(1,7);
titatem, cognitionem rerum divinarum,
semitica esse asserit Lenonnant Bérose, (

sanctitatem mundo affert, dicit egosum :

p. 146 ss.). Ceterum vide F. de IJum-

lux niundi (loan. 8,12) et haec lux in
Comm. in Genesin
melauer, p. 330.
tenebris lucet et tenebrae eam non
LUDIM (nmS, Aouot£Î[x, 1 Par. 1,11 comprebenderunt (loan. 1,3; 3,19). Vel
cod. A Awois(rx), gens chamitica a Mes- lux proponitur ad maiestatein Dei decla-
 .

0H9 LUMEN, LLX. LUNA. 900

randam veliili vcsliinciituin eiiis : ami- lucem et eruperunt lenebrae. Celerum
iliis luiniiiosicut vesLimeiilo i^Ps. 103,2); vide s. V. LUCERNA.
el cuiii Doiissil lux cl lumino quasi ve-
stialiu', ctiaiu sapieiilia ab eo procodens LUNA, luminare minus, quod prae-
descriltiUir lauiquani ciiianalio clarilalis est nocli ^Cen. 1,16); a lunasignum diei
eius cl caudor lucis aelcrnae iSap. 7,2'). fesli (E<cli. 43,7). quia inilium mensis
20). quare Dcus quoquc palcr luminuni delerminalur iiovilunio, (juare omnes
vocatur (lac. 1,17), cl uli l*s. 3ii,10 : iii dies l'esli pasclialis, penlecosles, laber-
lumiue luo videbinius lumen i. e. in naculorum ad lunaui rel'erri possunl;
benignn |)ci lavoio quo mentes nostras unde Ps. 103,19 fecil iunam in lem-
:

illuminai nohisque prosperitalem con- pora. Inler opéra Dei quae liominis ad-
cedilnos l'ruemur lelicilale; quare beali miralionem et laudcm provocant luna
dicunlur ([ui in himine vullus Dei am- quoquc reputalur (Ps. 1 8,4 ; 1 35,9) a qua ,

biilanl i. e. eius lavorc el illuslralione etiam comparalio pulcbriludinis infer-

poliunlur. Si angélus lucis opponilur lur pulchra ut luna (Cant. 6,9) est
:

salanac (2 11,14), lucis nomine

Cor. sponsa el Simon, sacerdos magnus, in-
sanclitas intellegitur, qua angélus lucis ler alia laudalur quasi hma^plena in
:

salularia bomines docel. Ad illumina- diebus suis lucet (Eccli. 50,6). Quod di-
lionem inlelleclus referlur. si verbum citur Ps. 120,6 per diem sol non urel
:

Domini vocalur lumen semilis meis (Ps. te neque luna per noctem, intcllegi po-
118, 103); ilem si monemur : diligile test vel de frigore, quod noclu nubibus
lumen sapienliae (Sap. 6,23); item si romolis acriiis esse solel, vel ex opi-
lides lucicomparalur Deus qui dixit de : nione populari de noxio quodam lunac
tenebris lucem splendescere, ipse illuxit lulgentis in bomines effectu. Ad prius
in eordibus nostris ad illuminalionem vide Gen. 31,40 diu noctuque aestu
:

scientiae clarilalis Dei ,2 Cor. 4,6 1; cl urebar et gelu. Simul cum sole et mili-
fidèles dicunlur illuminali (Hebr. 6,4), tia caeli luna quoque cultu idololatrico
dicuntur lux in Domino, filii lucis (Eph. ne colatur praecipitur i^cf. Deut. 4,19 ;

5,8; 1 Thess. 5,o), quatenus quae ftdc
didicerint etiam moribus exprimere de-
benl, proinde ut filii lucis, in
et sanctilale, ambulare debenl et uli
armis lucis (Rom. 13,12), fide scil. et
sanctilale vilae obsislendum est hosti-
bus salulis; unde fruclus lucis (fidei
scil.) est in omni bonilate
veritate (Eph. 5,9). ludaei
17,3), a quo cultu lob profitelur sese
servasse immunem 31,26; sed ludaei
cognitione eum saepe exercebanl (4 Reg. 23,5; 1er.
8,â) et probabililer quoties de cultu re-
ginae caeli sermo esl, luna tamquam
symbolum deae (Aslarlhes) inlellegi po-
test. In annuntialione iudicii Dei uni-
el iuslilia el versalis signa in luna quotjue tieri exhi-
cum babeant belur 13,10; 24,23; Ez. 32,7; loel
Is.

veram Dei cognilionem se iaclanl « lu- 2,10. Matlb. 24,29; Marc. 13,24;
31;
men eorum qui in tenebris sunt » (Rom. Acl. 2,20, quibus luna obscurari, non
2,19) el apostolus suam ad génies mis- dare lumen, erubescere, in sangulnem
sionem ita describit, ut convertantur a converti dicitur. Verum si crealura li-
tenebris ad lucem, et de poleslale sa- berabitur a servilulo corruptionis tem-
tanae ad Deum, ut accipianl remissio- pore gloriae filiorum Dei (Rom. 8,21),
nem peccalorum (Acl. 26,18; el S. Petrus lum luna quoque splendidior evadel :

eodem modo dicit lideles vocatos esse eril lux lunae sicul lux solis (Is. 30,26) ;

de tenebris in admirabile lumen Dei, cum enim nalura nobis insilum sil, ut
in lumenscil. ({uod Deus auclor misit, gloriam Dei el bealorum iuunensa qua-
largilur,quo suos beat; quare esse in dani lucis el splondoris clarilate nobis
luce idem est alque consliiutum esse in mente ellinganuis, aptior modus quo
vera lide, in Dei gralia el lavorc (cf. i creaUaac glorillcatio oculis subiicialur
loan. 2,9). —
Alias lux soluin prosperi- exeogilari nrquit (piam (piem hoc loco
talem désignai, uli lob 18,5 nonne l\ix adhiberi videmus, ul scil. huuino mul-
impii cxstinguetur; v. 18 expellct euiu lolies auclo Iota crealura caelcsti quo-
de luce in tcnebras, 36,26 pracslolabar dam splendore vestila ac snltlimiorc
991 LUNA. LUSÏRAÏIONIS AQUA. 992
gloria praedita repraesentelur {Knaben- altare erectum ad idololatriam. Quod
bauer ad Is. 1. c.)- Neque ciim co Isaiae in Vulgata legitur 2Mach. 4,12 ausus est :

loco pugnat (quod aliqui o|)inantiir) 60, (lason) optimos quosque epheborum in
19 nec splendor kinae illiiminabil te,
: lupanaribus ponere, graece habetur
sed erit tibi Dominiis in lucem; nani u;:oTaaawv urb :i£Taaov ^yav; petasus pi-
hic solum comparatione effertur, quanta lous est latos habens margincs, quo pi-
luminis ac gloriae abundantia Dominus leorum génère ephebi uti solebant; unde
oriturus super Jérusalem, tanta scil.
sit explicant lasonem iuvenes ex disciplina
ut sol et luna quasi evanescere neque et moribus Graecorum educandos et
iam splendere videantur, cum eoruni inslituendos curasse.
splendor longissime superetur atque LUPUS hebraice dicitur 2vX7 et
adeo absorbeatur splendorc Domini glo-
graece Xuxoç neque de significatione no-
riae (cf. Apoc. 21,3).
minis semiticis linguis communis ullum
Quia luna varias vicissitudinee obire
dubium haberi potest. Noniine scienti-
aspicientibus videatur, etiam inconstan-
fico Canis lupus L. audit et in tota Pa-
tiae quasi symboluni proponitur homo :

laestina etiam hodie invenitur.

sanctus in sapientia manet sicut sol,
In sacris libris maxime in variis com-
nani stultus sicut luna mutatur Eccli.
parationibus menioratur, exquibus eius
27,12.
indoles ad vivum depicta elucet. Ita im-
LUNATICUS (a£).rivtaÇ6[i£voç Matth. primis ovibus prac ceteris inimicus
4,24; 17,14), is qui morbo comitiali, exhibetur (Eccli. 13,21; Matth. 10,16;
epilepsi, laborat, qui morbus luna cre- Luc. 10,3; lo. 10,12); quarc in imagi-
scente augeriputatur, ita ut quadani
nem summac pacis dicitur habitare cum
etiam mentis abalienatione vel furorc agno (Is. 11,6] et pasci simul cum agno
homo agitetur. Puer ille (Matth. 17,14)
65,25). Cum natura sua
(Is. sit rapax et
non solum morbo illo erat afl'ectus qui violcntus, viri audaces et turbulenti no-
luna crescente maiore vi erumperc et minc lupi designanlur (Gen. 49,27 Ben-
ita quasi a luna régi videbatur, verum
iamin, lupus rapax). Interdiu latens in
etiam a daemone muto erat possessus
fruteto vel inter saxa, vespere lame ra-
(cf. Marc. 9,16).
bidusadpraedam capiendam egreditur;
LUNULA. Inter ornamenta mulie- unde lupus ad vespei'am, lupi vespertini
rum Is. 3,18 Dijiniy, \^r^^iQv.ol, lunulae dicuntur comparatione de magno hos-
recensentur. Erant genus ornamenti tium impetu (1er. 5,6; Hab. 1,8; Soph.
circa collum forma lunari, vel figura 3,3). Etiam insidiatores et persecutores

falcata ad formam lunae crescentis scu (Matth. 10,16) ac faisi prophetae (Matth.
cornutae, uli aliqui volunt. Eadem vox 7,13; Act. 20,29) lupis coniparantur.
hebr. etiam legitur lud. 8,21 [huilas ibi Cf. .Sam. Bochart, Hierozoicoii p. IL 1.
vertit LXX autcm jj-rivbxouç)
Vulgata, 3, C. 10(e(Z. RosenmilUer IL 150-16.3) ; Smii.
ubi ornamentum coUo camelorum ap- Oedmann, Verinischte Sanimlunj.;en V. 11-
pnnsum nominatur. 20; H. 0. Lenz, Zoologie der alteii Griechen
undRôinerp. 109-116; L. Lewysohn, Zoolo-
LUPANAR; ita vertit S. Hierony-
gie des Talmuds p. 81 s. H. B. Tristram,
;
mus Num. 25,8 nilp sccundum sensum; Nat. Hist. of Ihe Bible éd. 9 p. 1.52-155;
eam vocem cxplicant de
labernaculo, R. Hartmann in Zeitschril't fiir Ethiiol. lil!
cubili, vel quovis aedificio camerato, de 1871, 231-235; W. Houglitou in Transact.
Soc. Bibl. Arcli. V. 1877, 328; Wilkinson-
fornico, tholo. Eodem modo vertit Ez.
Birch, Manners and custonis IL 96 s. IIL
16,24. 31. 39 la, LXX pariter oV-/./][jia 276-279; P. Cultrera, Fauna bibl. p. 203-7;
7îopvi7./jv , ;:opv3î'ov; notio catonus e re /. G. Wood, Bible animais, new éd. p. 50-55.
est quia idololatria tamquam fornicatio
L. FONCK.
et adulterium consideratur. Ccterum si-
gnificatio vocis alias cstgibbus, dorsum, LUSTRATTONIS AQUA vocatur
et in membro parallelo habetur nai ;
in Vulgata aqua peccati Num. 8,7 i.- e.
(juarc proprie dici videlur excelsum, vel aqua ad auferendum peccatum et Num.
LICXICOiN BIBLICUM. — T. U. 32
 <>!»;{ LL^THATIOMS A^UA. LVDI, LVIHI. î)!»4

19,20 aqiia iimniiiulilifi i. v. ad lullcii- pasruae; a(iuarnm ibi magna i)eaui'ia

daiii imiiiiiiidilicm. Quoinodo prioraqiia at(|ue ubi invenitur aqua, proliindissimi
silad iisiiiii illuiii sacrala ncscitiir, (|iiia omniiunsunl i)ulei et taineii isla re-
co sohiin loco ropcritur nonion. INilaiit gio, quantun)vis aqua carens, mirum in
qiiandoque esse aquaiii ex labro aeneo modinn oves nuliit lanae asperae, e qui-
(E.\. 30,18) hauslaiii; alii esse aciiiain bus (piidam amplissimas sunl consecnli
modo simili, iili Lev. 14,5, sacialain. ojjcs; el Amyntas ultra Irecentos grèges
Altéra aqiia, qiiae in Vuljjala etiaiii iH\[\i\ iis in locis liabuil »; et 6,2 « Lycaoniae

aspersionis, cxpiatioiiis dieiliir (.Num. etiam est Isaurica regio ad ipsum Tau-
19,'J. 13 mj 'Q) quoiuodo eonticienda rum ». Anno36a.Clir. Lycaonia a Marco
ad usiiiii illiiin sacriiiii deseribiUir
Aulunio data est Amyntae ullimo régi
sil
Calaliae {Dio Cass. 49,32; ;;i,3), quo
Nuni. 19,1-y.
morluo provinciae romanae Galatiae at-
LUTER. Ea voce designaliir in Viil-
Iribula est (Dio Co^s. 53,26) anno 23 a.
^•ala3 Ueg. 7,26; 4 Heg. 16,17 mare
Ciir.
aeneiim (vide s. v.). Sed luleres 3 Ueg.
7,38. 43 seii coiicliae 2 Par. 4,0. IG erani LYCIA (Aux(a), regio Asiae minoris,
lavacra aeiiea quina ad iilrumque allaris peninsula montana, quae inter Pampliy-
latiis posila, (piorum quodvis 40 balli liani el Cariam in mare iMediterraneum
capiebat el qualluor eubila dimetieba- |)rocurnl. Uecenselur inter regiones,
liir; in iis lavabaiilur omuia cpiae in ho- quibus ex senalusconsullo niissa est
locaiislum oblaliiri eranl. llaec lavacra epislula Lucii consulis in favorem lu-
insidebant iolidcm basibiis aeneis. Hac daeorum 1 Macli. 15,23;quo loco etiam
bases qiiadralae erant, longae lalaeque urbs Lyciae niemora-
Pliaselis (v. s. v.)
qualluor eubila, tria altac, quarum la- tur. S. Paulus extertio ilinere aposto-
tera figuris leonum, iumcnlorum, cheru- lico rediens Pataram et forlasse etiam
bim dependenlibus erant exor-
el se."lis Myram, urbes Lyciae, alligit(cf. Act, 21,
nala. Basibus suppositae erant rotac 1) iu ilinere romano Myrae ex navi adru-
;

qualernae allitudinis cubiti et semis, ni metina in navem alexandrinam conscen-

scil. lavacra movcri facile possent quo dit (Act. 27,5; pro Lystra legi oportct
opus esset (3 Reg. 7,27 ss.). Myra); v. MYRA et PATARA.
LUZA. 1.Nomen primitivum urbis LYDA, LYDDA v. LOD.
Bethel ; v. BETHEL in vol. I. col. 638-
641.
LYDI, LYDII. 1. Lydii (DHlS,
2. Luza ("1^, Aou^â), urbs in terra Het- AuBof)recensenlur 1er. 46.9 in exercilu
tbim, quain aedificavil ille vir, qui Is- aegyptiaco ut milites arripientes el ia-
inlroilum in Bethel (Luza) ostcn-
raelilis cientes sagitlas (hebr. arripientes [et]
dcral ab iisque incolumis dimissus est calcantes arcum). Cumeo loco agalur
(lud. 1,26). de copiis auxiliaribus e variis regioni-
L.YCAONIA (A'j/.aovfa), regio Asiae bus acccrsilis, Lydii non erunt gens cha-
minoris a Tauro monte seplemtrionem milica Ludim (Gen. 10,13; 1 Par. 1,11)
versus intcr Ciliciam, Pisidiam, Phry- seu ipsi Aegyplii (v. LllDlM), sed Lydi
giam, Galaliam, Cappadociam sita (Ad. asiani; idque eo probabilius est, quia
14,6 s.). Urbes praccipuae erant I.ystra, Necliao rcx Aegypti nuiltum adhibuit
Derbe, Iconium (vide s. vv.). De diale- milites conduclicios alienigcnas (cf.
clo lycaonica (Act. 14,10) niliil constat; .1. Wiedemann, Aegypt. Gesch. p. 623).

Lasseti (Zeilschr. d. D. Morg. Gcs. X. Idem dicendum erit de Lydiis Ez. 27,10,
18;)6 p. 378 ss.) eam censel similem lin- de Lydis Ez. 30,5, de Lydia Is. 66,19
guae Cappadocum, quam ad indogerma- (liebr. his locis 111, LXX Àuoof, Is. 66,19

nicam familiam, maxime ad partem ira- Aoûû). Lydi aulem asiani a jtlerisque cen-

nicam peilincrc opinalur. sentur esse gens semilica Lud Gen. 10,
Secundum Strubo7icm XII. 6,1 " Ly- 22; 1 Par. 1,17.

caonum plauilies monlanae sunl Irigi- 2. Lydi (Auo(a) 1 Macli. 8,8. Designa-
dae et nudae et asinis silveslribus com- tur Lydia, piovincia Asiae minoris ail
 .

99t LYDI, LYDir. tYSIAS. 996

mare Aegaeuin inter Cariaiii, Phrygiam nis post Lysaniam I. composita est et
et Mysiam sita. narrât Nymphaeum lii^ertinum Lysaniae
3. vcrsionc graeca ludilh 2,23 no-
Iii tetrarchae viam ac templum condidisse.
miiialiir Aoûâ"inter i^egiones ab Holo- Haec autem vix de libertine Lysaniae I.
ferne devictas, qiiani rcgioneni inter- vera esse probantur; undc merito in
prètes censent esse Lydiam in Asia mi- bac inscriptionc communiter agnoscitur
nore. Cf. De Moor, Le livre de Judith Junior quidam Lysanias tetrarcha. Ina-
189o p. 40. 41 Vigouroiix, La Bible et
; nia igitur sunt, quae de crrore Luc. 3,1
les déc. mod. éd. 6 IV. p. 114. proferebantur. Cf. Schûrer, Gesch. des
LYDIA in Vidgata 60,19 v. LYDI Is. 1
jiid.Volkes éd. 3 I. p. 718-720.
His addamus reliqua, quae de tetrar-
LYDIA (Aurîfa), millier Tbyatiris chia Lysaniae apud Flavium losephum
oriunda, Tiop-fupo'moXtç, quae purpiiram,
traduntur. A Caligula impcratore (87 p.
textilia purpureo colore tincta vendidit
Chr.) Agrippa I. praeter tetrarchiam
(Act. 16,14. 40). Erat ciiltrix Dei, proindc
Philippi etiam tetrarchiam Lysaniae ac-
proselyta; Paulum Philippis
audivit
cepit (Ant. XVIII. 6,10). Claudius impe-
concionantem, fidem et baptismum sus-
rator factus (41 p. Chr.) banc donationem
cepit ipsaetdonius eius, Paulum, Silam,
conhrmavit et auxit (Ant. XIX. 3,1 :"A6t-
Timotheum et Lucam hospitio accipere
Xav Auaav(ou et
TTjv cf. Bell. iud. IL 11,3 :

deprecata est « et coegit nos » blanda

PaaiXafav -crjv Auaavîou •/.aXou[j.évr]v). Mortuo
quadam vi.
Agrippa I. (44 p. Chr.) romani procura-
LYRA vide s. v. MLÎSICA. tores eius regnum administrabant. Sed
LYSANIAS (AuTOv(aç) tetrarcha Abi- anno 33 p. Chr. seu anno decimo tertio
linae anno decinio quinto Tiberii Cae- Claudii impcraloris Agrippa IL tetrar-
saris, quo tcmpore loannes Baptista in chiam Philippi unacum Abila tetrarchia
regionem lordanis venit praedicans bap- Lysaniae adeptus est (Ant. XX. 7,1; cf.
tismum poenitcntiae (Luc. 3,1). De Lysa- Bell. iud. IL 12,8), quo mortuo (100 p.
nia I. rege Ituraeae, qui erat aequalis Chr.) eius regnum provinciae Syriae
Antonii et Cleopatrae (40-36 a Chr.), attributum esse censendum est. Nomen
dixinuis s. v. ITUKAEA. Alter Lysanias Lysaniae etiam diutius cum Abila co-
usque ad nostrum saeculum ex fontibus niunctum permansit; apud Ptolemaeum
profanis non innotescebat. L'nde quia Abila vocatur 'AoiXx ÈTvi/cXriOEÎaa Auaavfou
Flavius losephus saepius loquitur de {éd. Nobbe V. 13,22; éd. Mûller-FUcher
Abilina tetrarchia Lysaniac, conclucie- V. 14,18 : "A^iXa È:iixaXou[j.ivr) Auaavfou).
bant critici non pauci banc tetrarchiam
nomen traxisse ab islo Lysania 1. et LYSIAS (Aua(xç). 1. Dux Syrorum
S. Lucam per errorem ex nominc tetrar- temporc Antiochi IV. Epiphanis et An-
chia Lijsaniae ali([uem Lysaniam tctrar- tiochi V. Eupatoris, homo nobilis de
cham efllnxisse. Scd obslat quod iste génère regali. Vide quae de Antiocho IV.,
Lysanias I. erat rex totius Ituraeae, quae Antiocho V. et luda Machabaeo diximus
Abilinam inciudebat; ab eo igitur Abilina s. vv. ANTIOCHUS 3 et 4, lUDAS 1.
ccrtc non polerat nuncupari tetrarchia Brevis conspeclus gestorum Lysiae hic
Lysaniae. Ex bac sola consideratione iam sufficiet. Antiochus IV. dum ipse in Per-
probabilissimum elTicitur, post illud tem- siden proficiscitur a. 165 a. Chr., Lysiam
pus ([uo Ituraeae regnum in varia terri- tutorem procuratorem regni
filii et
toria discissum est, Abilinam quoque ab constituit eique mandavit, ut ludaeos
aliis partibus separatam et a Lysania debellaret (1 Mach. 3,27-37). Duces a
quodam iuniore administratam esse. Sed Lysia missi (Ptolemaeus, Nicanor, Gor-
eliaiu directe comprobatur, iuniorem gias, Bacchidcs, Thimotheus) a ludaeis
quendam Lysaniam tetrarcbam Abilinae devicti sunt (1 Mach. 3,38-4,27; 2 Mach.
fuisse, scil. ex inscriplionc prope Abi- 8,8-36). Autumno anni 163 a. Chr.
lam inventa (Corp. Inscript. Graec. Lysias ipse prope Bethsuram (Vulgata :

n. 4.^21; cL t. III. p. 1174 Addenda ad Bethoron) a luda Machabaeo fugatus est

n. 4321), quae saltem quinqiiaginta au- (1 Mai-h. 4,28-33). Non multo post Lv-
\)U1 LYflAS. LYSTHA. DUS

siasnovo (wcroilii in liidiK^am irniinis Mont'laiis, cum ad l'cgcm Anliochuin

propo Hi'llisiiram ileriiin dcvicliis (^sl ;
Epiphancni cvocai-cluc ob itcciniiani
.se(icoinixu'la nioiio Antioclii IV. Kpi- (|uani lason promiscral non sohdani
phanis, qui iiioribundus lMiilip|tiim lo- (cl.2 Mach. 4,8), i'cli([uil IValrcni suiun
iius rogni prociiraloreni el AiiUficiii V. Lysiinacbuin, qui vices iionlihcis inlcrca
liitoi'oin dcclaravei-al, Lysias (Miin liida agcr(>l [ir.i'kiKZ x^ç àp/ieptoaûvr)? oïdtôoyov

Machabaoo (ie paco comitononda convo- secundiuu Vulf^alaui Mcnc-

AuaffAayov);

nil, Anliocliiain rcdiit, noininc Anlio- lausaniolus csl a saccrdoiio succcdcnlc

clii V. Eiipaloris regniuii adininislran-
dimi in se siiscepit cl pacem, do qua
conveneral, cmn Inda Mach. composuil
(2 Mach. ll,i-:58; i Macli. 6,14-17; cf.
2 Mach. 10,11). Nova belU occasionc
I.ysimacho. Suadenlc Menclao Lysima-
chus i'cs sacras auruni({uc de lemplo
suiiipuil nudtum; quo lacinorc indi-
gnalio populi est cxcitata el Lysimachus
illa scdilionc esl inlerfeclus; cl". 2 Mach.

cxorta (i Mach. 0,18-27) Enpalor cl I.y- 4,39-42.

sias niayno cuni cxerciUi prorccli Hic- LYSTRA (Aûarpa), urbs Lycaoniac,
rosolynia ohscdcriinl, scd quia Philippus Icrc in conlinibus Lycaoniae cl Isauriac,
Ihronum occiipare conaltaliir, ludacis ab Iconio nieridieni versus sila. Eani in
paccm concoderc coacli siinl (1 Mach. uibcni Paidus aposlolus primo suo ili-
0,28-63; 2 Mach. 13). Philippus, qui ncre apostolico ab Iconio venil cl ca in
Anliochiam occupavcrat, a Lysia devi- rcj^ione praedicavit. Cum ea in urbe
clus in Aegyptum aufug-ilCl Mach. 6,03; viruni anativilale claudum sanassct, ipse
2 Mach. 9,29). Ycruni brcvi post Lysias cl IJarnabas ab inipcrila turba dii sunt
cl Eupator a Dcmelrio I. Solerc supcrali habili cl vix proliiljore potcrant ne sib
cl intcrfccli sunl (1 Mach. 7,1-4; 2 Mach. ticrcnl sacrilicia. Vcruni inox plebs
14,1.2). niobiiis alios in Paubmr animes induil.
2. C.laudius L_\sias, Iribunus coborlis Supei'vcncrunl cnim ludaci ab Anliochia
roniauac, qui llicrosolyniis S. l'auluni
adco lurbis imposucrunt, ut
cl Iconio cl
c inanibus ludacoruin ccipuit cl Cacsa- Paulus lapidarelur et veluti iam nior-
rcam ad Fcliccui praesidcm [)rovinciac tuus ex urbe Iraherelur (Act. 14,G-2i)).
niisil (Ad. 21, .30-23, 35; 24,7.22). In allero ilinerc apostolico Lyslris Pau-
LYSIMACHUS (A'ja{(j.ayo;). 1. Pilius lus sibi adiimxit Timothcum (Act. 16,1).

Ptoleniaci, qui (Lysiniachus) in Icrusa- Quae aulcm passus csl, apo-

Lysti-is

lem cpislulam phurini graccc inlcrprc- slolus cliam ullimo vitae suo tempore
lalus csl, quam inlcrprclalioncîm Dosi- adbuc recordatur el Timolheo ad conso-
Ihcus ciusquc fiiius Ptolcniacus in lalioncm, qui similia sil cxpertus, in
Acg-yplum allulcrunl (Eslli. 11,1 Vul- nicinoriam revocal 2 Tim. 3,11.
^ala, LXX in Une cap. 10). Pro Lyslra, quac cslLyciae, Act. 27, îi
2. Fralcr Mcnelai ponliticis. Sccun- Icgcnduin esl Myram, quac esl Lyciae
:

dum Icxluni oraccuni 2 Mach. 4,29 (V. MYUA).

090 1000

CORRIGENDÂ ET ADDENDA

Col. 326 ad GÂBAA 1. Non soliim Ga- stro Hebronis Iransiisse per urbis orien-
baa 1 Par. 2,49 sed etiain Gabaa los. tem ad eiusdcni aquilonem. Ceterum
lo,57 videtur componi posse cum neque illud mordicus defendendum esse
Bjebaa haud procul a Bctlilchem inter censeo, singularum provinciarum om-
austrum et occidentem. Cf. quae de nium fuies fuisse continuos ».
tertia provincia montis luda dicit Col. 329 lin. 10 ab infra Icge Geba
:

F. de Hummelauer (Comm. in los. de qua diximus num. 2 (non num. 1).

p. 361) : ambitus huius pro-
« Situs et Col. 332 lin. 7 lege ut diximus sub
:

vinciae Habebat ea loca

obscurior. GABAA 1 (non 2).

qiiaedam ad austrum Hebronis... alia Col. 494 lin. M lege : HERES

as-
loca habebat eadem provincia ad aqui- census v. HARES.
lonem..,. crediderim provinciam ab au-
 PARIS (Vf)
P. LETHIELLEUX, Libraire-Éditeur
10, RUE CASSETTE, 10

SCRIPTIIRAE SACRAE CURSUS

Aucloribus R. CORNELY, I. KNABENBAUER, FR. DE HUNIMELAUER, aliisque e Soe. lesu presbyleris

S. S. Plus X, ut Sanctitati Suae opus hoc dedicaretur bénigne concessit

"Volumes grand in-S raisin, impx-iixiés avec le plus grand, soin

TOTlus PERI S ADUMB RATIO

I. — TEXTUS SACRT (cikca lo vol.)

II. — LIBRI INTRODUCTORII circa 9 vol

m. COMMENTARII
a) — VETUS TESTAMENTUM
1° LIBRI HISTORICI (8 vol.)
2" LIBRI DIDACTICI (circa 8 vol.)

3° LIBRI PROPHETICI (5 vol.)

b) — NOVUM TESTAMENTUM
1« LIBRI HISTORICI (4 vol.)
2° LIBRI DIDACTICI (ciRC.\ 6 vol.)
3° LIBER PROPHETICUS (I vol.)

EX " CURSU SCRIPTURAE SÀCRÀE " EXCERPTA

Auctore R. Cornely, S. I.

Synopses omnium librorum sacro- Historicae et criticae introductio-

rum Utriusque Testamenti ox nis in Utriusque Testamenti li-

« Introductione speciali in Votus et No- bres sacros Compendium Sacrae

vum Testamentum » excerptae, retrac- theologiae auditoribus accomuiodatum.
tatae, completae. In-8 carré. . . 6 » In-8 carré. Edit 5a 8 »

Synopses Psalmorum separatim edit. Analyses librorum sacrorum Novi

ln-18 0.80 Testamenti qua.s ex .sua Introduc- "

tione «peciali in Novum Testamentum »

Commentariolus de inspiratione {Ex excerpsit et complevit auctor. In-8

Conipendio IniroduvHonis). In 8 . 0.30 écu 2 »

Envoi d'un Prospectus spécial donnant l'état exact de la Publication

 PARIS (vi*)

r^KTJ I1KT.JL,KUX , Librairo-Kcliteiii-

10, HUK CASSliTTE, 10

BIBLIA SACRA
VULGATAE EDITIONIS SlXTl \ ET CLEMENTIS Vlll, PONTT. MAXX. JUSSU
HKiOOMTA AiyLE édita et AB AUCTOKITAïE OKDINAKII ( ANdNKi; l'EKMISSA
EDITIO CURA ET STUDIO C'aroli VUKt'KLI.OXM
AN. 18G1 DATA, SCRUPULOSIUS INTENTA

2 vol. in-8 raisin 8.00

PRI.X DES RKLiriil'S EN PLUS :

1" L'ouvrage relié en deux volumes :

N" 1. — Tuile, biseaux, Ir. rouges, par vul. net 1.60

Is" "2. — I)eiiri-cha;/rin, plais toile, Ir. jaspées, par vol. net ... 2.50
N" 3. — Denii-chaf/rin, plats toile, Ir. rouges, par vol. net. . . . 3.25
•2» L'ouvrage relié en un volume :

N" I. — Deiiii-chaipin, plats tuile. Ir. jasjjces, net 3.75

N" f). — Demi-chagrin, plats toile, tr. rouges, net 4.50

NOVllM ciKIr, TESTAME.NTIIM

VULGATAE EDITIONIS SIXTI V ET CLEMENTIS VIII, PONTT. MAXX.
{EXTRACTUM E BIBLIA SkCBA)
1 vdl. in-4". irrands caractères et grandes mariics 4.00

CONCORDAÎNTIARUM
UNIVERSAE SCRIPTllRAE SACRÂE

EA .METIIODO QUA P. DE RaZE DlSPOSUri' SUUM CONCOHDANTIAKUM

Sacr.e Scripture Manuale adorn.vtus ET TAUuLis Synopticis LOCUPLETATUS

ALCTORiniS

PP PEULTIER, ETIENNE i r GANTOIS

ALllSQtE

E SOCIETATE JESL' l'RESBYTERIS

Iii-(inarto (30 X 20 .\vi-1238 pp. coinplectens). 25.00

Le ni/'nif ouvrtKjr, v]\ l'cliurc dciiii cliauriii 30.00
 O VO OJ
CD -:t C\J •
PQ -^M >

HAGEN, MARTIN, ED. BS

kko
.H26
V.2
Lexicon Bibliciam.

PONT.FICAC
'NJI'J^yis
STUOlES
OF MEDIAEVAL
OUEEN'S PARt^
59
TORONTO 5. CANADA