Krishna Avtar Part-4 of 8 (Gurmukhi, Punjabi Meanings)

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 53

326

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

327

n?; ejk i;[Xk s[w e' jw e' nfs jh fpqiBkE fgnko'.

s[jkv gqfs fJe j'o pBsh th ejh, T[j ;[D' ns j'oBK rZbK ~ ;[N
fdU. i;'Xk B fJ; soQK s[jkB{` fejk fe ;k~ ;qh feqFB pj[s fgnko jB.

sk s eo' B eS{ rBsh jwo' ;[ efj:' s[w gqw fpuko'.

fJ; tk;s e'Jh d[fpXk B eo', ;kvk sK (fJjh) efjDk j? fe s[;hI ;kv gqw

nT[o ejh fpBsh s[w g? ;[ ;[B' no[ nT[oB pksB vko'.

skjh s pr si' wE[ok T[m e? np jh fpqi g{s gXko'. 960.

~ ftuko'. fJ; eo e ibdh jh wE[ok ~ fsnkr fdU ns j g[Zso! pqi


tb ub gU.960.

wks eoh fpBsh s[w g? efp ;:kw ej? i'T{ j? fpqiokBh.

eth fFnkw efjzd jB, wksk B s[jkv gqfs pBsh eo Gih j? i' pqigqdF dh okDh j?. T[; dk s[jkv gqfs pj[s gqw j?, n;hI nkgD wB ftu

skjh e' gqw xB' s[w ;' jw nkgB ih wfj gqhfs gSkBh.
sk s efjU sfi e? wE[ok fpqi nktj[ :k fpfX pks pykBh.
fJ:kB j[s sp wkBs E np ;:kB GJ sp Je B wkBh. 961.

(T[; dh) gqhs ~ gSkD fbnk j?. sd jh (T[; B) fejk fe wE[ok Sv fdU
ns pqi ftu nk ikU, fJ; soQK dh rZb T[; B ejh j?. (id'I) fJnkD
j[`d ;" T[d'I (rZb) wzBd ;"l j[D f;nkD j' rJ j', fJ; bJh fJe (rZb)
th

BjhI
sd

skjh s ;`fr ej' s[wo sfi e? wEok fpqi e' np nJh:?.


wkB e? ;hy ej' jwoh fsj mT[o Bjh gbtk mjoJh:?.
:" efj rPkoBh:k jw ;' ;G jh fpqi pkf;B e' ;[y dJh:?.
;' ;[fX G{b rJh s[w e' jwo? fij nT[;o gkfJB gJh:?. 962.
skjh s s:kfr ofj:' wE[ok efp ;:kw ej? fpqi w? fcfo nktj[.
rPkofB gqhfs gSkB efj:' fsj s fsj mT[o B Yhb brktj[.
:" efj gkfJB g? jwo jw ;zr efj:' ;[ sjk s[w iktj[.
ikfJ e? nktj[ :" ejh:' jw e' ;[y j' s[w j{` ;[y gktj[. 963.
sk s efj:' si e? wE[ok fcfo e? fpqi pkf;B e' ;[y dhi?.
nktj[ cfo efj:' fpqi w? fJj ekw ehJ s[wo' Bjh Shi?.
nkfJ feqgkb fdyktj[ o{g efj:' fij dys jh wB ihi?.
e[zi rbhB w' cfo efj:' jwo nXokBB e' o; bhi?. 964.
;:kw efj:' ;zr j? s[wo i[ j[sh s[w e' fpqi phu g:koh.
ekBQ ou g[o pkf;B ;' epj{z B jhJ fpqi Bkfo fuskoh.
gzE fBjkos B?BB eh efp ;:kw ej? g[soh d'T{ jkoh.
T{Xt ;:kw ;' :" ejh:' s[wo fpB[ Gh ;G rPkfo fpukoh. 965.

nT[o ejh s[w ;' jfo i{ fpqyGkB ;[sk s[w e' i'T{ g:koh.
ik fdB s fpqi s:kr rJ fdB sk eh Bjh jw j{` j? ;zGkoh.
nktj[ s:kfr np? wE[ok s[wo fpB[ rh np j'fJ fpukoh.
w? s[w f;T[ jfo wkB efo:' sfi nktj[ wkB np? jw jkoh. 966.

wz B d . 961.
sK

s[jk~

efjzdh

jK

fe

wE[ok

Sv

j[D

pqi

ftu

nk

ikU.

woh ejh f;fynk ~ wzB e, T[; ;EkB s fJe gb bJh th B mfjo'. fJ;
soQK r'ghnK B w?~ fejk j? fe (nk e) ;kohnK r'ghnK ~ ;[y fdU. s[jk~
T[j

rZb

G[b

rJh

j?

id'I

s[;hI

;kv

g?ohI

g?Id

;h.962.

pqi

eth fFnkw efjzd jB, sd jh (pqi ~) Sv e wE[ok ik oj j', j[D


ftu gos nkU. r'ghnK B fejk fe (;kvh) gqhs gSkD e fco T[;

;EkB T[s fYb B brkU. fJ; soQK efj e, g?ohI g? e ;kv tb'I efjDk
fe s[;hI T[E ikU. (T[E) ik e fJ; soQK efjDk fe (pqi ftu) nk ikUl
;k~

;[y

fdU

ns

s[;hI

th

;[y

fJ; bJh fejk j? fe

gqkgs

eo'.963.

wE[ok Sv e fco pqi nk ikU ns pqi-

tk;Dk ~ ;[y fdU. efjDk fe fco pqi ftu nkU (feT[Ife) fJj ezw eoB
Bkb s[jkvk e[M BjhI xNDk. efjDk fe j feqgkb{! nk e nkgDk o{g
ftykU, fi; ~ ty e wB ih g?Idk j?. fco efjDk fe e[zi rbhnK ftu
nk

;kv

w[y

ns

efjDk

fe

ofjzdhnK

;B.

feqFB

j'mK

dk

o;

feqFB!

i'

s[jkv

Bkb

(s[jkvhnK)

ftu

ou

fwu

sK

FfjoBK

bt'.964.

fJ;sohnK ~ ed th wB ftu :kd BjhI ehsk.


(feqFB dk) o;sk tyfdnK tyfdnK (r'ghnK dhnK)

rJ
eth
nZyK

fgnkohnK
jB

ns

pqi
pqi

ftu
dhnK

fFnkw efjzd jB,


dhnK d'tI g[sbhnK

Ee rJhnK jB. j T{Xt! feqFB ~ fJ; soQK efjDk fe s[jkv fpBk ;kohnK
(r' g hnK) ftukohnK o' ojhnK jB.965.
j ;qh feqFB! j'o s[jk~ i' pj[s fgnkoh okXk j?, (T[; B) s[jkv gqfs
fJ; soQK fejk j?. fi; fdB d pqi ~ Sv e rJ j', T[; fdB s'I jh ;kB{`
e'Jh ;[os ;zGkb BjhI ojh j?. j[D jh wE[ok ~ fsnkr e nk ikU, s[jkv
fpBk (n;hI) ftukohnK j' rJhnK jK. j feqFB! w?I s[jkv Bkb @wkB# (o';k)
ehsk ;h, j[D s[;hI wkD Sv e ibdh nk ikU, w?I jko rJh jK.966.

328

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

329

gkfJB w' go e? ;[Bh:? gqG J psh:k fJj Gkfs T[ukoh.

fe; eo e ;k~ fsnkr rJ j', (n;hI) s[jkvh e'Jh rZb ftrkVh


sK BjhI j?. j ;qh feqFB! ;[D', g?oK T[s g? e (T[; B) fJj rZb fJ; soQK

nkg ou g[o pkf;B ;' wB s ;p jh fpqiBko fp;koh.

ejh j?. nkg sK FfjoBK Bkb ou fwu rJ j' ns pqi dhnK ;kohnK BkohnK

s:kr rJ jw e' fej js s pks eS{ s[woh B fprkoh.

wkB efo:' s[w ;' xN ekw efo:' np ;:kw jjk jw jkoh. 967.

~ wB s'I G[bk fdZsk j?. so Bkb wkD ehsk ;h, T[j wkVk ezw ehsk ;h.
jkfJ fFnkw! j[D w?I jko rJh jK.967.

nT[o eoh s[w ;' fpBsh ;'T{ ;:kw ej? fus d? ;[fB bhi?.

(eth) fFnkw efjzd jB, s[jkv gqfs fJe j'o pBsh th ehsh j?, T[;
fXnkB Bkb ;[D bt'. pB ftu s[jkv Bkb yvdh ;K, T[; nt;o ~

ybs Eh s[w ;' pB w? fsj nT[;o eh epj{` ;[fX ehi?.

rkts Eh s[w g? fwb e? fij eh ;[o s eS[ skB B Shi?.

edh :kd eo'. s[jkv Bkb fwb e rkT[Idh ;K fi; dh ;[o s'I e'Jh skB
N[Ndh BjhI ;h. T[; dk efjDk j? fe ed sK T[; dh ]po bt' ns fco

sk e' efj:' fsj eh ;[fX e? pj[o' fpqi pkf;B e' ;[y dhi?. 968.
nT[o ejh fpqyGkB ;[sk jfo i{ ;'T{ pks np? ;[fB bJh:?.
:" efj:' s:kr s[w? wE[ok pj[o fpqi e[ziB Ghso nJh:?.
fiT[ jwo ;`fr ybs E fJj Gkfs efj:' fcfo yb wuJh:?.
ukj xBh s[fj dyB eh frqj nkfJ efj:' jw e' ;[y dJh:?. 969.
so fgy fpB[ j jfo ih fejh Gkfs efj:' Bjh w' wB Ghi?.
;{fe GJh g[soh ;h efj:' ejh :" jfo;' fpBsh ;[B bhi?.
pksB w'fj B j's gqshfs efj:' xB ;:kw fgyJh gq;hi?.
nkBB w? ;w uzd fBjkfo ue'o ;h rPkofB e' ;[y dhi?. 970.

T{Xt uzdqGrk e' ;`d; pku


;t?:k

(nk

e)

pqi-tk;DK

;[y

fdU.968.

j ;qh feqFB! okXk B fJe j'o rZb th ejh j?, T[j rZb j[D ;[D
bt'. (T[; B) s[jk~ fJ; soQK fejk fe wE[ok ~ fsnkr e fco pqi dhnK
e[zi rbhnK ftu nk ikU. fco fejk, fitI ;kv Bkb yvd ;h, T[; soQK
(fco nk e) yv oukU. (j'o) fejk fe s[jk~ tyD dh pj[s ukj j?, xo
ftu

nk

;k~

;[y

fdU.969.

(okXk B j'o) fejk fe j ;qh feqFB! s[jkv tyD s'I fpBk fe; soQK
wok wB fGidk BjhI j?. (fco) ;[e e g[sbh fijh pDh (okXk B) fejkj ;qh feqFB! T[; dh ejh j'Jh pBsh ~ ;[D bt'. (T[; B) fejk fe rZbK
Bkb woh s;bh BjhI j[`dh, ;qh feqFB ~ tfynK jh fsqgsh j[zdh j?. s[jkv
uzdqwk tor w[yV ~ ty e ue'o o{g r'ghnK (;[yh j[`dhnK jB), (T[BQK ~)
;[ y fdU.970.
T{Xt B uzdqGrk dk ;`dF fejk-;t?:k

:" s[w ;' efj:' uzdqGrk jfo i{ ngB' w[y uzd fdyJh:?.

@uzdqGrk# B s[jk~ fJ; soQK fejk--j feqFB ih! nkgDk uzdqwk tork
ftyk fdU. s[jkv fpBk ftnke[b j' rJh jKl T[; B jkfJ efj e

p:ke[b j'fJ rJh fpB[ sP? ;[ jjk efj:' Nfo jbhXo GJh:?.

w[yVk

skjh s nktj[ B fuo bktj[ w' ih: eh ip jh ;[B bJh:?.

pbokw d Gok ~ g[ekfonk j?. j[D wo fdb dh rZb ;[D bU, sd


(efjzdh jK) (ibdh) nk ikU ns do B bkU. (uzdqGrk B) fejk--j

j fpqiBkE efj:' Bzd bkb ue'oB rPkofB e' ;[y dJh:?. 971.

feqFB! j Bzd
fdU.971.

bkb!

ue'o

feqFB!

pqi

j fpqi BkE efj:' fpqi Bkfo jjk Bzd bkb Bjh fuo ehi?.
j id[ok nrqi i;[Xk ;[s oS[e XB[ efj:' ;[B bhi?.
;kg e BkE n;[o pXh:k no[ nktB r'e[b BkE B Shi?.
ez; fpdko np? eosko ue'oB rkofB e' ;[y dhi?. 972.

;qh

o{g
dh

r'ghnK
fJ;soh

(uzdqwk

(uzdqGrk)

o{g
B

w[y

ftyk

fejk--jkfJ

e)
Bzd

jh
;qh
;[y
bkb,

(ibdh nkU), do B bkU. j ;qh feqFB! j i;'Xk d t^v g[Zso! j rT{nK


d oytkb! (;kvk) fejk ;[D bt'. j ekbh Bkr ~ BZED tkb! j d?IsK
dk
sK

pZX eoB tkb! ns j BkE! r'eb (ftu) nkT[D


BjhI j'D brk. j ez; ~ wkoB tkb! j eosko!

r'ghnK

(nkgDk

uzdqwk

o{g

w[yVk

ftyk

e)

;[y

Bkb (e[M) B[e;kB


j[D jh ue'o o{g
fdU.972.

330

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

331

r'e[b BkE ej' pe e fog[ o{g fdyktj[ w'fj w[okoh.

j Bzd bkb! j ;[yezd! j w[ezd! j froXkoh! (uzdqGrk B) fejk


fe woh rZb ;[D'. j r'eb BkE! j pek;[o d t?oh! (w?I) efjzdh jK j w[okoh!

;qh fpqiBkE ;[B' i;[Xk ;[s Gh fpB[ sP? fpqi Bkfo fpukoh.

(w?~) nkgDk o{g ftykU. j pqi BkE! j i;'Xk d g[Zso! ;[D', s[jkv fpBk

j B`d Bzd efj:' ;[y ezd w[ezd ;[B' psh:k froXkoh.

ikBs j? jfo i{ ngB wB s ;G jh fJj sqh: fp;koh. 973.

pqi dhnK BkohnK ftukohnK j' rJhnK jB. (w?I) ikD fbnk j?, ;qh
B wB s'I (pqi dhnK) ;kohnK fJ;sohnK ~ G[bk fdZsk j?.973.

ez; e wko ;[B' eosko pek w[y cko efj:' ;[fB b?.

j ez; ~ wkoB tkb! j eosko! j pek;[o dk w{zj ckVB tkb! (w?I)


efjzdh jK, ;[D bt'. j pqi-BkE! ;[D', j[D fJBQK r'ghnK ~ nkgDk o{g fdyk

;G d'y fBtko ;[B' fpqiBkE np? fJB rPkofB o{g fdy?.


xB ;:kw eh w{ofs gy fpBk B eS{ fJB e wB phu o[u?.
fsj s jfo i{ si e? wE[ok fJB e? ;G ;'eB e' jfo d?. 974.

feqFB

e ;G d d[y dk fBtkoB eo fdU. xB-fFnkw (feqFB) dh ;{os ty fpBk


fJBQK d wB ftu e[M th uzrk BjhI brdk. fJ; eo e j feqFB ih! wE[ok
~ fsnkr e (ns pqi ftu nk e) fJBQK (r'ghnK d) ;ko d[yK ~ d{o eo
fdU.974.

fpi[SNk no[ w?BgqGk ;`d; pku


;P?:k

fpi[SNk no[ w?BgqGk ;zr s'fj ;:kw efj:' ;[fB n?;.


gqhfs pYkfJ fJsh fJB ;' np s:kr rJ ej[ ekoB e?;.
nktj[ ;:kw B Yhb brktj[ yb eo' jw ;' c[fB t?;.
wkB eo? fpqyGkB ;[sk gmt' jw e' s[w tk fpfX i?;. 975.

fpZiSNk ns w?BgqGk d ;`dF ej-;t?:k

j ;qh feqFB! fpZiSNk ns w?B gqGk B s[jkv gqfs (fJ; soQK) fejk
j?, (fXnkB g{ote) ;[D bt'. fJBQK Bkb gqhs tXk e, j[D fsnkr rJ j',
d;', (fJ; dk) eh ekoB j?. j ;qh feqFB! nk ikU, do B eo' ns fco
T[; soQK dhnK ;kv Bkb yvK eo'. okXk B wkD ehsk ;h, (T[; ~ wBkT[D
bJh)

;k~

fi;

soQK

Gfink

;h

(j[D

fco)

T[;

Yzr

Bkb

(;kv

Bkb

yvK

eo').975.
j T{Xt! fFnkw ~ fJ; soQK efjDk fe id'I (n;hI) so T[E ofjD

T{Xt ;:kw ;' :" efj:' s[wo' ofjp' ip ;qT[B Xo?rh.


s:kr sp? ng[B ;[y e' nfs jh wB Ghso ;'e eo?rh.
i'frB p;sqB e' Xoj? efj:' fpy ykfJ e? gqkB go?rh.
skjh s j jfo i{ s[w ;' fpqyGkB ;[sk fcfo wkB eo?rh. 976.
:" s[ ejh T[B j{` s[w e' fpqyGkB ;[sk i[ efj:' ;[B bhi?.
s:kr rJ jw e' fpqi w? wB{nk s[wo' ;[ by' B gq;hi?.
p?m oj np j' wE[ok fJj Gkfs efj:' wB{nk ip yhi?.
fiT[ jw e' s[w ghm dJh s[w e' s[woh wB Gkts dhi?. 977.

nT[o ejh s[w ;' fpqiBkE ejh np T{Xt ;' ;[B bJh:?.
nkg ub' s[ Bjh efj:' BkE p[bktB rPkofB d{s gmJh:?.
i' e'T{ d{s gm' B e:' sp s' T[fm nkgB jh sfj iJh:?.
Bks[o rPkofB e' fdqVsk j{` e' ;:kw ej? np dkB fdtJh:?. 978.

(dh
wB

rZb) ezBK Bkb


ftu pj[s ;'r

efjDk
okXk

fe
fco

ftF

yk

s[jkv

;[D btKrhnK. (sd'I) nkgD ;[y ~


eoK rhnK. i'rDK tkb p;sq XkoB
e
Bkb

gqkD
wkD

fsnkr
(o';k)

fdnK

rhnK.

fJ;

fsnkr e nkgD
eo btKrhnK iK
bJh

feqFB

ih!

eorh.976.

fJ; soQK sK T[BQK B s[jk~ fejk, (j[D) okXk B i' e[M fejk, (T[j)
;[D bt'. (s[;hI) ;k~ pqi ftu fsnkr e (wE[ok ub) rJ j', (go w?I)
ikD fbnk j? fe s[jkvk wB g;hidk BjhI j?. j[D (s[;hI) wE[ok ftu p?m
rJ j' fJ; soQK T[j efjzdh j?, id'I (T[; dk) wB fyM iKdk j?. fiT[I
s[;hI ;k~ fgm fdZsh j?, (T[; soQK) s[jkvh fgq:k (@wB-Gkts#) (noEks
e[pik)

th

(fgm)

ftyk

dt.977.

j ;qh feqFB! (fJe) j'o rZb th ejh ;h, (T[; dh) ejh (j'Jh rZb)
j[D T{Xt s'I ;[D bt'. nkg (pqi gos) ub' (sK uzrh rZb) BjhI sK (T[BQK
B) fejk j?--j BkE! r'ghnK ~
GiDk B ehsk sd sK nkg jh
efjzd jB,

BjhI

sK

r'ghnK ~

p[bkT[D bJh d{s Gi fdU. i e'Jh d{s


T[m e T[E ub e ikU. (eth) fFnkw
Xhoi

oyD

dk

dkB

j[D/

jh

fdU.978.

332

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

333

wks fgsk eh B bki eo? jfo ;kfJs ;:kw jh ;:kw fusko?.

j feqFB ih! (r'ghnK) sok jh fXnkB XodhnK jB ns sok jh BK


b? e nktk}K fdzdhnK jB. wksk fgsk dh bik BjhI eodhnk ns jo xVh

Bkw nXko s ihts j? fpB[ Bkw efj:' fSB w? e;Nko?.

fFnkw

so' jh X:kB Xo? jfo i{ no[ so' jh b? efo Bkw[ g[eko?.

:k fpfX dy d;k T[B eh nfs phfu pfY:' ih: ;'e jwko?. 979.

jh

fFnkw

fustdhnK

jB.

(so)

Bkw

nkXko

ihT[IdhnK

jB

ns Bkw d ej fpBk fSD Go ftu d[yh j' iKdhnK jB. fJ; soQK dh T[BQK
dh dFk ty e, wo wB ftu F'e pj[s tX frnk j?.979.
(T[j) wksk fgsk dh ;zr BjhI eodhnK ns w{zj s'I fFnkw jh fFnkw
Bkw T[ZukoB) eodhnK jB. fitI (e'Jh) BFJh Xosh T[s fvr g?Idk

wks fgskB eh ;ze eo? Bfj ;:kw jh ;:kw eo? w[y f;T[.
G{fw fro? fpfX ik wstko go? fro e? Xfo g? ;'T{ fsT[.

(dk

fpqi e[ziB Y{zYs j? s[w e' efp ;:kw ej? XB b'Ge fiT[.

j?, T[tI jh T[j (pj'F j' e) Xosh T[s fro iKdhnK jB. eth fFnkw efjzd
jB, pqi dhnK e[zi-rbhnK ftu s[jk~ bGdhnK fcodhnK jB, fitI XB dk

np sk s eo' fpBsh s[w ;' fgy e? fsB e' c[fB jT[ d[y fJT[. 980.

b'Gh (XB bGdk fcodk j?). fJ; bJh j[D s[jkv gqfs pBsh eodk jK fe
T[BQK

fiT[ ib e fpB whB d;k ;[ d;k GJh rPkofB eh ;[fB bhi?.


e? ib j'fJ T[B? fwbhn? fe T[B? fdqVsk e' efj:' po[ dhi?. 981.

efp:' pku
;t?:k

;:kw efj:' w[y s fJj Gkfs feX" efp B? ;[ ;'T{ bfy bhB'.
T{Xt w? T[B rPkofB e' ;[ efj:' fdqVsk e' np? po[ dhB'. 982.
d'jok

yVr gkfB eh feqgk s g'Eh ouh fpukfo.


G{fb j'fJ ij sj ;[ efp gfVnj[ ;G? ;[Xkfo. 984.

fJfs ;qh d;w f;e`X g[okD pfusq BkNe rq`E feq;Bktsko r'gh T{Xt ;`pkd
fpoj BkNe poBB` Bkw X:kfJ ;wkgsw ;s[ ;[Gw ;s.

w?I

d[yh

j'

(fojk

jK).980.

fe fitI ib s'I fpBk wSbh dh jkbs j' iKdh j?, T[jh jkbs r'ghnK dh
j' rJh j?. (j feqFB! T{Xt) efjzdk j? fe iK sK T[BQK ~ ib j' e fwb'
iK T[BQK ~ Xhoi XkoB eoB dk to fdU.981.
eth B fejk-;t?:k

feqFB

ih

pqi-tk;DK

;kok

jkb

T{Xt

e'b'I

;[D

fbnk.

fiBQK

dh eEk ;[D e fus s'I j[bk; xN iKdk j? ns wB ftu d[y j[zdk j?. ;qh
feqFB B wB s'I fJ; soQK fejk i' eth B T[; soQK ;wM fbnk. j T{Xt!
w?I

j[D

T[BQK

to

fdZsk

r'ghnK

fdqVQsk

eoB

dk

(noEks

Xhoi

XkoB

eoB

dk)

ukBD

(gZy

d)

;[Xko

j?.982.

d'jok

;skoQK

;sqj ;? utskb w? ;ktB ;[fd pXtkfo.


Bro gktNk w' s[w' ofu:' rqzE ;[Xkfo. 983.

ty

B ub', sK d{s jh Gi fdU. fJ; bJh s[jkv nr pBsh eodk jK fe d'jK


rZbK ftu'I fJe rZb (}o{o jh) eo fdU. (wo e'b'I fJj rZb) ;[D bt'

fpqi pkf;B jkb feX' jfo i{ c[fB T{Xt s ;G jh ;[B bhB'.


ik eh eEk ;[B e? fus s ;[ j[bk; xN? d[y j'ts ih B'.

(d[yh)

i nkg (pqi ~) ub' sK fJ; s'I (j'o) uzrh rZb (e'Jh) BjhI, i nkg

nkg ub' fJj s B Gbh i[ g? nkg ub' Bjh d{s gmhi?.


sk s eo' fpBsh s[w ;' d[j pksB s fJe pks eohi?.

fJT[I

p[ZXtko

;"

u[skbh

Bro

gkT[INk

(fpeqwh)
ftu

s[;hI

ftu
jh

;ktD
(fJ;)

(wjhB)
rzqE

dh

ouBk

ehsh

j?.983.
fi; d jZE ftu sbtko j? (@yVr gkB#), (T[; dh) feqgk Bkb ftuko
g{ote g'Eh ouh j?. fiE feE G[b ofj rJh j't, T[; ;G ~ j ethU!
;' X e gVQ B k.984.
fJE ;qh d;w ;ezX g[okD d pfusq BkNe rqzE feqFBktsko d r'gh T{Xt ;`tkd
d fpoj BkNe d toDB Bkw tkbk nfXnkfJ ;wkgs, ;G F[G j?.

334

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nE e[fpik frqj rtB eEB`


d'jok

j[D e[pik d xo ikD dk eEB


d'jok

;qh feqFB B feqgk eo e rtkfbnK dk gkbD g'FD ehsk. (j[D) pj[s


j' e j'o yv yvD br.985.

r'fgB e' g'yB efo:' jfo i{ feqgk eokfJ.


nto yb ybB br nfs jh joy pYkfJ. 985.
;t?:k

wkXt T{Xt b? ngB ;`fr Je ;w? e[fpik frqj nkJ.


J ;[fB nkr jh nkJ bJ wB Gkts dfy ;G? ;[y gkJ.
b? jfo e i[r gzei gkfJB ;h; Y[bkfJ ojh bgNkJ.
n?;' j[bk; pfY:' ih: w' fiw ukfsqe w'o xNk xjokJ. 986.

gq;zB
;t?:k

fJe

b? goize sjk nfs ;[zdo ;tS ;[ wT[o ;[rzX fpSkJ.


d' eo i'fo gqBkw efo:' sp e;t sk go nkfB p?mkJ. 987.

osB yus ghVk pj[o b:kJh Grfs iBkfJ.


T{Xt ih ;' :" efj:' p?mj[ :k go nkfJ. 988.
;t?:k

T{Xt ih e[pik ;' ej? fBi[ gqhfs byh nfs jh s[woh w?.
jT[ nfs dhB nXhB nBkE B p?m ;eT[ ;w[jkfJ joh w?.
ekBQ gqskg sp? T[fm ghV eT[ dhB T[mkfJ e tkjh xoh w?.
g? fJsB' efo e? G{n p?fm ofj:' rfj gkfJB Bj Soh w?. 989.

i gd gzei f;X ;wkfX w? ;kXs j? wfB w'B brkJ.


i gd gzei e;t e np T{Xt b? eo w? ;jokJ. 990.

T{Xt

Bkb

b?

e[pik

xo

nkJ.

(fJj

(T[;

dk)

T[&&Zuk

xo

pfDnk

j'fJnk

;h

ns

fitI

(T[;

pdb

T[s)

bkb

roiD
ozr

pV ;[zdo fuso pD j'J ;B. uzdB, X{g, edzp ns ebzpe (c[bK) ~ b?


e ns dhge pkb e T[; B (;qh feqFB ~) ftykJ (noEks T[; dh nkoshT[skoh). (fco) fJe ;[zdo gbzx b? e pj[s ;[zdo fp;sok
T[go) ;[r`fXs c[b (oy fdZ&s). (fJ; wro'I) d'tI jZE i'V
;qh

feqFB

fbnk

T[;

T[s

fpmk

ftSkfJnk (ns
e gqBkw ehsk

fdZsk.987.

d'jok

fco Grsh Gkt gqrN eodh j'Jh osBk Bkb ifVQnk ghVQk
ih ~ fJ; soQK fejk fe fJ; T[s p?m ikU. 988.

T{Xt

b?

nkJh.

ikD

fbnk

;t?:k

T{Xt

e[pik

fejk

fe

feqFB

Bkb

soh

gqhs

w?I

j?. w?I pj[s fBwkDk, nXhBrh ftu ofjD tkbk, nBkE ;qh feqFB d ;kjwD
(ghVQ T[s) BjhI p?m ;edk. sd ;qh feqFB d gqskg (~ do;kT[D bJh)
T[; tb T[m e ghVQ ~ u[etk fdZsk. fJsBk e[M eo e Xosh T[s p?m
frnk ns (nkgD
bJh.989.
i'

uoB-ewb

jZE

ftu)

FFBkr,

;qh
;jF,

feqFB
fJzdo,

uoBK

;{oi

ns

gqw
uzdqwk

dh
gqkgs

SVh
BjhI

geV
eo

;e. fiBQK uoB-ewbK dk td, g[okD nkfd ftfynkB eod jB, go (T[BQK
dk) frnkB gqwkD ;fjs B d ;e. fiBQK uoB-ewbK ~ f;ZX b'e ;wkXh
ftu ;kXd jB ns w[Bh b'e w"B j' e fXnkB brkT[Id jB. eFt (feqFB)
d T[BQK uoB-ewbK ~ T{Xt nkgD jZEK ftu b? e gb'; fojk j?.990.
(fijV) ;zs ;qh feqFB d uoBK ~ ;td jB, T[j wB ftu pj[s ][F

;zs ;jkos ;:kw e gkfJ wjk fprf;:' wB Ghso ;'T{.


i'rB e i'T{ X:kB e phu B nkts j? nfs p:ke[b j'T{.

feqFB

rJh. T[; d fjod ftu fJ; soQK dk j[bk; tfXnk


Bkb ukfsqe ns w'o nkB`fds j' iKd jB.986.

i gd gzei ;; wj; ;[o; fdB; fB;; B gkJ.


i gd gzei pd g[okB pykfB gqwkB e? r:kB B rkJ.

;qh

Gkts#) ~ ty e ;ko ;[y gqkgs eo bJ. (fco) ;qh feqFB d d'jK uoB
ewbK ~ (jZE ftu) b? e (nkgDk) f;o oy fdZsk (ns T[BQK Bkb) fbgN

ns
d'jok

tko

rZb) ;[D e nr'I jh nk e (T[j xo d nzdo) b? nkJh ns gqhsw (@wB

T{u ntk; pfB:' nfs ;[Gqw Jhro ozr e fusq pBkJ.


uzdB X{g edzp ebzpe dhge dhg sjk do;kJ.

335

j[`d
eo

jB. fijV (uoB-ewb) i'rhnK d fXnkB ftu BjhI nkT[Id (fi;


e) T[j ftnke[b j' oj jB. fiBQK (uoB-ewbK) ~ pqjwk nkfde,

336

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

ik pqjwkfde ;; ;[okfde y'is nzfs B gkts e'T{.


;' gd eziB eh ;w s[fb gb'Ns T{Xt b? efo d'T{. 991.

feq;Bktsko

337

FFBkr, dtsk nkfde y'i Ee jB, go e'Jh nzs BjhI gk ;e. T[BQK uoB
ewbK dh eh pokpoh j? (fiBQK ~) d'jK jZEK ftu b? e T{Xt gb'; fojk
j?.991.

fJs ;:kw gb'Ns T{Xt gkfJ T[s? T[B wkbfB ;ki ehJ.
;[G piqB e no[ bkb itkjo dfy fi;? ;[y j's ihJ.
fJsB gfj ekBQ g? nkfJ rJh fpzd[oh efj:' Jhro Gkfb dhJ.
fsj o{g fBjkfo j[bk; pfY:' efp ;:kw ej? id[pho jhJ. 992.

fJXo T{Xt ;qh feqFB d g?o gb'; fojk ;h, T[Xo T[; wkbD B
fFzrko eo fbnk j?. (T[; B) ;'jD jhfonK ns bkbK itkjoK (Bkb iVQ
j'J rfjD gkJ j'J/ jB) fiBQK ~ ty e wB ftu pj[s ;[y j[`dk j?. fJsB
se feqFB e'b nk rJh ns (T[; B) wZ&E T[s bkb ozr dh fpzdh brkJh
j'Jh ;h. eth fFnkw efjzd jB,
ftu j[ b k; tX frnk.992.

;fi ;kiB wkbfB nzrB w? nfs ;[zdo ;' jfo gk; rJh.
wB' d{;fo uzdqebk gqrNh wB' jos e? fJj o{g wJh.
jfo i{ bfy e? ih: eh fpoEk efp ;:kw ej? ;'T{ n?u bJh.
fsj T{gfo p?f; n;ze GJh wB eh ;G ;ze gokfJ rJh. 993.

wkbD

nzrK

ftu

;ki

T[;

;iktN

dk
eo

o{g
e

ty
ns

e
pj[s

;qh

feqFB

;[zdo

(j'

fjod
e)

;qh

feqFB gk; nk rJh. (fJzi gqshs j[zdk ;h) wkB' d{ih uzdq-ebk gqrN j'
rJh j't/, iK wkB' @ofs# dk o{g jh j' rJh j't. eth fFnkw efjzd jB,
;qh feqFB B T[; d wB dh nt;Ek ty e, T[; ~ (nkgD gk;) fyu fbnk.
T[; (gbzx) T[go p?m e fB;zr j' rJh ns wB dh ;koh ;zr d{o j'
rJh.993.

pjh:k ip jh rfj ;:kfw bJh e[fpik nfs jh wB w? ;[y gk:'.


;:kw fwb pj[s fdB w? jw eT[ efj e? fJj Gkfs ;[Bk:'.
uzdB fiT[ s[fj nzr wfb:' fsj s jw j{` id[pho foMk:'.
i'T{ wB'oE E' ih: w? s[wo fwbJ ;'T{ w' efo nk:'. 994.

id ;qh feqFB B (e[pik ~) pkj'I geV fbnk, sd e[pik B wB ftu


pj[s ;[y gqkgs ehsk. j ;qh feqFB! s[;hI w?~ pj[s fdBK pkd nk e fwb
j'--(e[pik B) fJ; soQK efj e ;[DkfJnk. fi; soQK s[jkv Foho T[s uzdB
wb e (foMkfJnk ;h), T[; soQK ;qh feqFB B ni w?~ ][F ehsk j?. wo wB
ftu i' wB'oE ;h, s[jkv fwbD
gqkgs j' frnk j?).994.

Bkb

wo

jZE

ftu

nk

frnk

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E e[pik e frqj ik wB'oE g{oB ;wkgs`.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d e[pik d xo ik e T[; dk


wB'oE g{oB eoB dk gq;zr ;wkgs.

nE neq{o e Xkw ekBQ i{ nkJ

j[D neo{o d xo ekBQ ih d nkT[D dk eEB

;t?:k

d? ;[y wkbfB eT[ nfs jh neq{ofj e fco Xkfw gXkfo:'.


nkts ;' ;[fB gkfJ bfr:' fsj wfX ub' jfo gqw fuskfo:'.
;' rfj ;:kw e gkfJ ofj:' efp B w[y s fJj Gkfs T[ukfo:'.
T{Xt ;' id[pho efj:' fJB ;zsB e' nfs gqw fBjkfo:'. 995.
T{Xt ;:kw efj:' ;[B e? neq{ofj e' nfs gqw fBjkfo:'.
;[fX eoh T[B eh wB w? e[fpik e' efj:' no[ gqw fuskfo:'.
;' rBsh efo e? wB w? eBQh:k ;`fr g? fJj Gkfs T[ukfo:'.
j jfo i{ fJj e fgyJ T[B e ;G gqw fpdk efo vkfo:'. 996.

j?

(noEks

;t?:k

wkbD ~ pj[s ;[y d e, fco neo{{o d xo ub rJ. (feqFB dk)


nkT[Dk ;[D e T[j g?ohI nk bfrnk, T[; d (wB) ftu jfo gqw dk (gqtkj)
ub fgnk, (T[j feqFB B) fusko fbnk. fco T[; B ;qh feqFB d uoB geV
bJ, (T[; fdqF ~) eth B w[y s'I fJ; soQK T[ukfonk j?. T{Xt ~ ;qh feqFB
B fejk fe fJBQK ;zsK dk nfs nfXe gqw tfynk j?.995.
T{Xt B feqFB dk fejk ;[D e neo{o d nfs nfXe gqw ~ tfynk.
(fco T[; B nkgD) wB ftu e[pik d ej j'J (p'bK ~) ns gqw ~ :kd
ehsk. wB ftu ;'u ftuko eo e feqFB gk; fJ; soQK efj ;[DkfJnk.
j feqFB ih! fJ; d (gqw ~) ty e (fJzi brdk j?) fe T[; (e[pik) d
gqw ~ ftdk eo fdZsk j? (noEks s[S j' frnk j?).996.

338

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

339

gkfJ go' skfj e pj[o T[fm dteh bkfb gfoeqwk dhBh.

;qh feqFB d o{g ~ wB ftu ty e (neo{o B) ;[y gkfJnk ns


;qh feqFB dh ;tk ehsh. T[; d g?ohI fgnk ns fco T[m e dteh d g[Zso

G'iB nzB fis' frqj E' ;'T{ nkfB Xo' fjs pks byhBh.

dh

jfo o{g fBjkfo wB ;[y gkfJ e? ;qh id[pho eh ;t ;[ ehBh.

gqeowk

ehsh.

xo

ftu

fisBk

G'iB

ns nzB

;h,

T[j

;kok

e[M,

gqhs

E' wB w' ;'T{ pkSs fJS tj? i;[Xk ;[s g{oB ehsh. 997.

dh ohs ~ ftuko e, nr nk ofynk. T[; d wB ftu i' ukjBk ;h, T[j


fJZSk feqFB B g{oh eo fdZsh.997.

g{oB e? wB;k fsj eh ;`fr T{Xt b? fcfo Xkfw n:'.

T[; dh wB;k g{oh eo e ns T{Xt ~ ;zr b? e fco xo nk rJ.


xo nk e wzr e ykD tkb rt?fJnK ~ p[bk fbnk ns T[BQK s'I okr ns

frqj nkfJ e? wzrB b'r p[bkfJ rtkts G:' fsj okr r:'.
fsB T{go ohfM ej? efp ;:kw xB' frqj s efY dkB d:'.
wB' sk i; s fwqs wzvb w? np e fdB bT[ fdB ;s G:'. 998.
neq{o f;nkw e Xkwfj nkfJ e? ;qh id[pho e gkfJB bkfrU.
ez; fpdkfo peh T[fo ckfo efj:' eosko ;okjB bkfrU.
nT[o rJh ;[fX G{b ;G? jfo eh T[gwk o; Ghso gkfrU.
nkBzd phu pfY:' wB e wB e' d[y E' fisB' ;G GkfrU. 999.

rhs rtkT[D brk. eth fFnkw efjzd jB, T[BQK T[s ohM e,
eY e pj[s dkB fdZsk. (fJzi brdk j?) wkB' T[; (fdB rkJ
s'I

wks

b'e

ftu

j[D

se

fdB

;\?d

j'

fojk

xo ftu'I
rJ) :F

j?.998.

neo{o ;qh feqFB d xo nk e ;qh id[pho d g?ohI fgnk. (fco) ez; ~


BFN eoB ns peh dh Sksh ~ gkVB ns irs dk eosk j'D dh (rZb)
efj e f;\s eoB bfrnk. (T[; ~) j'o ;koh j'F G[b rJh, (p;) ;qh feqFB
dh T[gwk d o; ftu jh wrB j' frnk. (fJ; Bkb T[; d) wB ftu nkBzd
dk tkXk j' frnk ns wB ftu fisBk d[y ;h, T[j ]sw j' frnk.999.

dteh bkb r[gkb nj' Bzd bkb fdnkb fJj? ih: XkfoU.

j
ftu

dteh bkb! j r'gkb! j fdnkb! fJ; soQK dh (T[gwk eoBh)


Xko bJh. (feqFB ~) ez; ~ wkoB tkbk, peh dh Sksh gkVB

ez; fpdkfo peh T[o ckfo efj:' eosk id[pho T[ukfoU.

wB

j nx e fog[ j fog[ e;h e j e[fg ikfj fsqBktqfs wkfoU.

tkbk ns eosk efj e T[ukfonk. j nx d t?oh! j e;h d t?oh, j eq'X


eo e fsqDktos d?Is ~ wkoB tkb! s[;hI j[D ;k~ (nkgDk) o{g ftyk

sk np o{g fdykfJ jw? jwo' ;G gkg fpdk efo vkfoU. 1000.

e,

;kv

;kfonK

gkgK

BFN

eo

fdZsk

j?.1000.

j fFnkw! sz{ u'o j?I (go) ;kXK d d[ZyK (~ u[okT[Idk j?I), ns ;[y

u'o j? ;kXB e d[y e' ;[y e' po[ dkfJe ;:kw T[ukfoU.
j? mr rPkofB uhoB e' GN j? fifB ez; ;' pho gSkfoU.

dk

ekfJo j? pj[ gkgB s no[ p?d j? ik ;G b'r ih:kfoU.

j?I), (s{`) ;{owk j?I fi; B ez; tor F{otho ~ gSkV fdZsk ;h. (s{`) ekfJo
j?I, (feT[Ife) gkgK s'I pj[s (vodk j?I) ns (s{`) t?d th j?I fi; B ;kfonK

gzfvs j? efp ;:kw ej? fifB uko' Jh pd[ e' Gd ;tkfoU. 1001.

to

dD

tkbk

fejk

iKdk

j?I.

s{`

mr

j?I,

r'ghnK

p;sqK

b'eK ~ ihfts ofynk j'fJnk j?. eth fFnkw efjzd jB, (s{`
j?I, fi; B u"jK jh tdK dk Gd ;wfMnk j'fJnk j?.1001.

(~

jh)

mrdk

gzfvs

eth fFnkw efjzd jB, fJ; soQK efj e ns T[m e ;qh feqFB d
:" efj e? id[ pho e ;' efp ;:kw ej? T[fm gkfJ gfo:'.
jfo eh pj[ pko ;okj eoh d[y E' fisB' fSB phu jfo:'.
no[ sk Sfp e i;[ T[u wjk efp B fpfX :k w[y s T[ufo:'.
jfo Bkw[ ;`i'n eT[ g?fBQ sB? ;G gkgB ;`fr bfo:' B Nfo:'. 1002.

g?ohI g? frnk. ;qh feqFB dh pj[s tko f;\s ehsh fisBk th d[y ;h, fSD
Go ftu d{o j' frnk. (ns) T[; fdqF d TZ[u ns wjkB :F ~ eth B
fJ; soQK nkgD w{zj s'I T[ukfonk j?. (fJ; soQK gqshs j[zdk j?, wkB') jfo
Bkw d etu ~ Foho T[s gfjB e ;?IeV gkgK Bkb bfVnk, go fgS ~
B

jfNnk.1002.
fco fJ; soQK ;qh feqFB dh T[gwk ehsh--j jfo ih! s[;hI jh @w[o#

fcfo :" efo ekBo eh T[gwk jfo ih s[w jh w[o ;sq gSkfo:'.

(BK d) t?oh ~ gSkfVnk ;h. s[;hI jh @fsqg[oko# ns @ewZX# ~ wkfonk ;h

s? jh wo fsqg[okfo ewX ;[ oktB wkfo xB' oB gkfo:'.

ns

oktD

wkoB

bJh

xw;kB

:[ZX

ofunk

;h.

bzek

(dk

oki)

t?oh

340

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

bze dJh nfo Gqkso eT[ ;hn e' ;`fr b? fcfo nT[fX f;Xkfo:'.
s? jh ufosq ehJ ;G jh jw ikBs j? fJj Gkfs T[ukfo:'. 1003.

feq;Bktsko

Gok ~ d fdZsk ;h ns ;hsk ~ Bkb b? e fco n:'fXnk ~ ub rJ ;h.


s{` jh (fJj) ;ko ufosq ehs jB, fJj w?I ikDdk jK (sd jh) fJ; soQK
fejk

j ewbkgfs j ro[VXPi j irBkfJe ekfBQ efj:' j?.


j id[pho ej' psh:k ;G jh s[woh fGqs b'e G:' j?.
woh jo' wwsk jfo i{ fJj Gkfs efj:' jfo uhB b:' j?.
vkfo dJh wwsk fsj g? ;'T{ w'Bfj Xko e? p?fm ofj:' j?. 1004.

;t?:k

;ko jh b'e so dk; pD j'J jB. j jfo ih! woh wwsk ~ jo bt'.
fJ; soQK dk fejk j'fJnk feqFB B GKg fbnk. (ns fco) T[; T[s wwsk
fdZsh

nkfJ; w' p;[dtj ih neq{o pv by T{ eo ehB'.


sk s B w' xfB ;:kw by? fJj Gkfs efj:' jfo i{ jf; dhB'. 1005.
;' ;[fB pho gq;zB G:' w[;bhXo ;:kw i{ e`fm brkJ.
;'e fis wB Ghso E jfo e' sB GfN ;G? fp;okJ.
S'N Gshi by efo e? efo e? ir e eosk Bjh gkJ.
:k fpfX Gh fsj mT[o eEk fsj e efp ;:kwfj wzrb rkJ. 1006.
fJfs ;qh d;w f;e`X pfusq BkNe rq`E feqFBktsko neq{o frqj i?p' ;zg{oB`.

ns

;qh id[pho efj:' jf; e? popho rikg[o w? ub ifJ:?.


w' fgs eh GrBh ;[s j? fsB e' np ikfJ e? ;'Xfj bfJ:?.
nzX sjk fBqg j? wB nzX dqi'XB G:' pf; sk e' byJh:?.
gzv[ e g[sqB e' fsj mT[o dJh:s j? ;[y e? d[y dJh:?. 1007.

:" ;[B e? fsj eh psh:k efo e? neq{o gqBkw f;Xkfo:'.


gzE eh pks rBT[ efj bT[ gr phu rikg[o e fsfB Xkfo:'.
gqks GJ fBqg phu ;Gk efp ;:kw ej? fJj Gkfs T[ukfo:'.
G{g ejh ej[ w' fpoEk id[phofj ik fpfX ez; gSkfo:'. 1008.

w"B

Xko

p?m

fojk

j?.1004.

;t?:k

;qh feqFB efjD br--j ukuk! w?~ ;wM fpBk jh s[;hI @jfo# ;wM
fbnk j?. sK s (s[;h) wo Bkb bkv (dh rZb) eo' ns (T[jh) ej' fi;
Bkb wo wB ftu pj[s ;[y j't. w?~ p;[dt dh nkfrnk j? fe neo{o
~ t^vk eo e ikDBk (ns T[; bJh nfijk eo fdZsk) sK i' w?~ xBfFnkw
B ;wM'. fJ; soQK efj e ;qh feqFB j; gJ.1005.
fJj ;[D e ;{otho (neo{o) gq;zB j' frnk ns pbokw ns feqFB
~ rb Bkb brk fbnk. wB ftu fisB d[y ;B, feqFB d Foho ~ S[j
e ;ko G[b rJ. (T[BQK ~) S'N Gshi eo e ikfDnk ns irs d eosk
eo e BjhI ;wfMnk. fJ; soQK dh eEk T[; ;EkB T[s j'Jh, T[; d (:F
d) eth fFnkw B wzrb rkJ jB.1006.
fJE ;qh d;w f;ezX d pfusq BkNe d feqFBktsko d
neo{o d xo ikD dk gq;zr ;`g{oB j'fJnk.

nE neq{o e' c[ch gk; GiB eEB`


;t?:k

T[j

ekBQ ih B neo{o gqfs fejk--

n? j' uuk id[pho efj:' jw eT[ ;wM fpB[ s? jfo uhB'.


sk s bvktj[ w'fj efj:' fij s ;[y j' nfs jh w[fj ih B'.

j? . 1003.

j bZSwh d gsh! j ro[V X[ik tkb! j irs d ;[nkwh! (s{` jh)


ekBQ (BK Bkb) fejk iKdk j?I. j ;qh feqFB! (w?I fJe) rZb efjzdk jK fe

gk
ekBQ i{ pku neq{o ;'

341

j[D neo{o ~ G{nk gk; GiD dk eEB


;t?:k

;qh feqFB B j; e fejk--j ;qFm ;{otho (neo{o)! j;sBkg[o


(@rikg[o#) ftu ub ikU. T[E wo fgsk dh G?D ns (T_; d) g[Zso ofjzd
jB, j[D ik e T[BQK dh ]po ;ko fbnkU. T[E'I dk okik (nZyK s'I) nzBQk
j?, (go T[j) wB s'I th nzBQk j? (feT[Ife T[j) d[o:'XB d t; ftu j'fJnk
ikfDnk iKdk j?. (T[E'I gsk eoBk fe T[j) gzv{ d g[ZsoK ~ T[E ;[y fdzdk
j?

iK

d[y
T[;

fdzdk
dh

fJ;

j?.1007.
soQK

rZb

;[D

neo{o

gqBkw

ehsk

ns

ufbnk

frnk. o;s dh rZb feE'I se eoK, T[; B j;sBkg[o ftu ik g?o fNekJ.
eth fFnkw efjzd jB, ;to j'D s oki dh ;Gk ftu fJ; soQK ik e
fejk.

oki

gSkfVnk

fejk

fe

;h.1008.

w?~

T[j

fpqZsKs

d;

fi;

soQK

feqFB

ez;

342

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

343

ri wkfo gqjko e? wbB e' db cko e? ez; ;' ikfJ nfo:'.

(oki dh)
fdZsk) fi; Yzr

sp ez; fBeko feqgkB eo? no[ Ykb ;wQko e i[X[ efo:'.

~ wko e, fco gfjbtkBK ~ wkfonk ns ;koh ;?Bk ~ uho e ez; ~ ik

psh:k ;[fB T[so ds G:' fog[ ;' ;G ik fpfX ;:kw bfo:'.

sp jh jfo i{ rfj e;B s gNfeU XoBh go wkfo vfo:'. 1009.

Nefonk. sd ez; B jZE ftu sbtko ns Ykb ~ ;zGkb e :[ZX ehsk.


T[; tb ;qh feqFB B (T[; ~) eFK s'I geV e Xosh T[s gNfenk ns
wko

fdZsk.1009.
(neo{o

Ghyw dq'D feqgko[ feqgh;[s n"o d[;k;B pho fBjkfo:'.


;{oi e' ;[s G{fo;qtk fiB gkoE Gqks ;' p?o T[skfo:'.
oki d[oi'XB wksb ;' fJj gys jh fJj Gkfs T[ukfo:'.
;:kw ejk p;[dt ejk efj nzfr fwb wB e' d[y Nkfo:'. 1010.

ozue p?fm ;Gk fBqg eh T[m e? id[pho c[ch gfj nk:'.


e[zsh eT[ dys jh efp ;:kw ej? fsB gkfJB ;h; M[ek:'.
g{Ss Gh e[;b? id[pho j? ik i;[ phu ;G? Xfo Sk:'.
Bhe j? ;:kw ;B? p;[dt ;[ dteh Bheh ;[Bh ;[y[ gk:'. 1011.

fJsB wfj fpd[o nkfJ r:' ;'T{ gkoE wkfJ e? gkfJB bkfr:'.
g{Ss G:' id[pho ;[yh neq{o eT[ sk o; w' nB[okfr:'.
nT[o rJh ;[fX G{b ;G? efp ;:kw fJjh o; Ghso gkfr:'.
tkj efj:' ;G jh j? ;[yh ;[B e? psh:k ;[y G:' d[y Gkfr:'. 1012.
e[zsh pku
;t?:k

n;P;Ekwk

BkE wfo:' ;[s pkb oj fsj s neq{o G:' d[y[ Gkoh.


sk s jT[ g{Ss j' s[w e' epj{` jfo ih ;[fX bs jwkoh. 1013.
d[fys jP? neq{o e ;`fr ejh psh:k fBqg nzX fo;? ;.
ds j? d[y[ xB' jw eT[ ejhU ;[fB whs ;:kw ;' n?;.
gkoE Gqks o[u T[B e' Bfj tkfj efj:' ej[ ;' fpfX e?;.
:" ;[fB T[so ds GJh ;'T{ nky e phu go fsqD i?;. 1014.

ns

oki

d[Fk;B

;Gk
;{ow

ftu)
~

GhFw

tfynk.

fgskwk,

;{oi

dq'Dkukohnk,

g[Zso

(eoB)

feqgkukohnk,
ns

G{oFqtk,

fi; B (nfGwzB{ ~ wko e) noiB s'I Gok dk t?o u[ekfJnk ;h (~ th


sfenk). okik d[o:'XB B tyfdnK jh wkw (neo{o) s'I fJ; soQK g[fSnk
fe feqFB dk eh jkb j?, p;[dt fej' fijk j?, fJj efj e ich gk e fwb
ns wB dk d[y d{o ehsk.1010.
oki dh ;Gk ftu E'Vk ;wk p?m e fco (T[E'I) T[m e ;qh feqFB dh
c[ch (e[zsh) gk; nk frnk. eth fFnkw efjzd jB, e[zsh ~ tyfdnK jh T[;
B g?oK T[s f;o fBtkfJnk. (e[zsh) g[SD brh, feqFB ok}h ][F j? fi; dk
:F ;koh Xosh T[s g;fonk j'fJnk j?. (T_so ftu T[; B df;nk) feqFB
p;[dt ;ws ok}h y[F jB ns dteh th mhe j?. fJj ;[D
e (e[zsh B)
;[ y

gq k gs

(ns

fJsB ftu fpdo nk frnk ns noiB dh wK (e[zsh) d g?ohI fgnk


fco) neo{o s'I ;qh feqFB dk ;[y nkB`d g[SD bfrnk ns T[; d

ehsk.1011.

(gqw) o; ftu wrB j' frnk. eth fFnkw (efjzd jB), T[; ~ j'o ;koh ;[X
G[b rJh ns fJ; (gqw) o; ftu fGi frnk. T[; (neo{o) B fejk fe ;G
;[yh jB, (fJj) rZb ;[D e (T[; ~) ;[y j'fJnk ns d[y d{o j' frnk.1012.
e[zsh B fejk-;t?:k

T[j (feqFB) wE[ok ftu e"se eo fojk j?, w?~ feqFB B wB' feT[I

eb eo? wE[ok w? ;'T{ wB s efj:' jT[ fpqi BkfE fp;koh.


d[fys GJh fJB b'rB s nfs jh efj e? xfB ;:kw g[ekoh.

rZb ;[D e (neo{o B) itkp fdZsk ns ;G e[M (d;


Bkb ;qh feqFB t?oh Bkb bfVnk ;h. jkEh (etbhnkghV)

ft;ko fdZsk j?. w?I fJBQK b'eK s'I pj[s d[yh j'Jh jK--@xfB fFnkw# efj e
T[j g[eko T[mh. j neo{o! (wok) gsh wo frnk j?, g[Zso ni p^u jh
jB fJ; eo e pj[s d[yh jK. fJ; bJh w?I s?~ g[Sdh jK fe ed feqFB
;kvh

]po
d[yh

bJ r k.1013.
j'

(e[`sh)

neo{o

Bkb

(T[j

;kohnK)

rZbK

ehshnK

fiBQK

eo e nzBQk okik eq'X eo fojk ;h. j fwZso! ;[D, fFnkw ~ fJ; soQK efj
dDk, fe ;k~ (T[j) pj[s d[y fdzdk j?. (feT[Ife) noiB dk Gok (Ghw)
T[BQK

uzrk

BjhI

brdk.

T[;

(neo{o)

fejk

fe

(T[j)

fe;

soQK

Bkb

d[y fdzdk j?. fJj ;[D e (e[zsh) T[Zso fdzdh j? fe fitI nZy ftu eZy g?
ikJ (sK d[yh j'Jhdk j?).1014.

344

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

345

ihts j' efp ;:kw ej? s[fj nkfJ; gkfJ e? Bkw[ eJh jT[.

woh pBsh feqFB gk; fJ; soQK ejhI fe w?I pj[s F'e d ;w[zdo ftu
v[p rJh jK. eth fFnkw efjzd jB, soh nkfrnk gqkgs eo e ns sok

wkoB w' ;[s e" fBqg e ;[s e'fN T[gktB ;' eYJh jT[.

Bkw b? e ihT[Idh jK. wo g[ZsoK ~ wkoB bJh oki d g[ZsoK B eo'VK T[gk

efj :" fpBsh jwoh jfo ;' nfs ;'e ;w[zdq w? p{fv rJh jT_.

;:kw ;' fJT[ ejh:' psh:k s[wo fpB[ BkE nBkE GJh jT[. 1015.

eY j'J jB. feqFB gk; fJj rZbK efj dJhI fe j BkE! so fpBk w?I nBkE
j' rJh jK.1015.

:" efj e? fsj ;' psh:k nfs jh d[y ;Pk; T[;k; ;[ bhB'.

fJ; soQK dhnK rZbK efj e T[; B pV d[y Bkb j"ek fbnk. (fco
T[; B fejk) i' d[y wo fjod ftu ;h, T[j ;kok jh w?I s?~ efj fdZsk

i' d[y w'o fod wfj E' ;'T{ w? s[w g? ;G jh efj dhB'.
;' ;[Bhn? jwoh fpoEk ejh:' d[y eh id[pho jmh B'.
j fpqiBkE nBkEB BkE ;jkfJ eo' efj o'dB ehB'. 1016.
neq{o pku
;t?:k

j?. Ujh woh d[y Goh ftfEnk ~ ;[Drk, (ik e) ;qh feqFB jmhb ~ efj
dDk. j pqi-BkE! j nBkEK d th BkE! woh ;jkfJsk eo'l fJj efj e
o'D

br

neo{o B fejk-;t?:k

noiB dh wK (e[`sh) ~ d[yK Bkb nks[o ty e (neo{o B) fJ; soQK

dfy d[yks[o gkoE wks e' :" efj:' sP? ;[s jh fBqg jP? j?.
;:kw eh gqhfs xBh s[w ;' fsj s s[w e' nfs jh ;[y d? j?.
soh jh Ufo jP? j? ;[G bSB s[fJ ;[s ;sqB e' d[y d? j?.
oki ;G? T[jh jh bfj j? jfo ;sqB e' iw b'fe gm? j?. 1017.

fejk fe so g[Zso okik j'Dr. s[jkv Bkb feqFB dh pj[s fBxh gqhs j?,
T[; eo e s[jk~ pj[s ;[y dtrk. so tb jh ;ko F[G bZSD jB, so
g[Zso jh t?ohnK ~ d[y
t? o hnK ~ :wb' e ftu
fJ;

:" ;[B e? psh:k fsj eh wB w? neq{ofj wzsq fpukfo:'.


e? e? gqBkw ufb:' sp jh fBqg[ sP? ;[s j' fJj Gkfs T[ukfo:'.
ek ;`fr b'rB e' fjs j? fJj fuzs eoh g[o w? gr Xkfo:'.
dfyU fe gqhfs fJBh ;zr j? fsj s ;G ;'e fpdk efo vkfo:'. 1018.
neq{o pku fXqsok;No ;'
;t?:k

g[o dfy ;Gk fBqg phu r:' ;zr ik fBqg e? fJj Gkfs T[ukfo:'.
okiB w'j s Bhfs ;[B' ej[ tkj efj:' fJB :k fpfX ;kfo:'.
gqhfs s[w? ;[s nkgB ;' s[fj gzv[ e g[sqB ;' fjs Nkfo:'.
ikBs j? fXqsok;No s? ;G nkgB oki e' g?v fprkfo:'. 1019.
i?; dq[i'XB g{s jP? sP? fJB eh ;w g[sqB gzv[ byJhn?.
sk s eo' fpBsh s[w ;' fJB s eS[ nzso oki B eJh:?.
oky[ y[;h fJB e' T[B e' fij s s[wo' ir w? i;[ rJh:?.
:k fpfX ;' neq{o efj:' fBqg ;' fij s nfs jh ;[y gJh:?. 1020.

rJh.1016.

soQK

T[;

dDr. T[j jh
G i Dr . 1017.

(e[`sh)

dhnK

rZbK

;kok

oki

neo{o

;[D

;zGkbDr
B

wB

ns

feqFB

ftu

ftuko

ehsk. @sok g[Zso okik j'trk# fJ; soQK efj e sd T[; ~ gqBkw eo e
ub fgnk. fe; Bkb b'eK dk fjs j?, fJj ;'u e (ns ikDB bJh) Bro
ftu (T[; B) g?o Xo. (T[; B) tfynk fe b'eK dh gqhs fJBQK (e[`sh g[ZsoK)
Bkb j?, T[; (sZE ~ ikD e) ;ko F'e d{o eo fdZs.1018.
neo{o B fXqsokFNo ~ fejk-;t?:k

Bro ~ ty e neo{o oki dh ;Gk ftu frnk ns ik e oki ~


fJ; soQK fejk-- j okiB! wo e'b'I okiBhsh (dh rZb) ;[D'. T[; B fejkej'. fJ; B fJ; soQK Bkb fejk- s?~ nkgD g[ZsoK Bkb gqw j? ns s{`
gzv{ d g[ZsoK Bkb'I fjs d{o eo fdZsk j?. fJzi gsk brdk j?, j fXqsokFNo!
s{`

nkgD

oki

dh

wo:kdk

ftrkV

bJh

j?.1019.

(j okiB!) fi; soQK d[o:'XB (nkfde) so g[Zso jB, fJBQK tKr jh


gzv{ d g[ZsoK ~ th ;wMDk ukjhdk j?. fJ; bJh w?I so e'b pBsh eodk
jK, j okiB! fJBQK Bkb e[M Gd Gkt B eo'. fJBQK ~ th ns T[BQK ~ th
y[F oy', fi; s sok :F irs ftu rkfJnk ikJ. fJ; soQK Bkb neo{o
B

oki

fejk,

fi;

eo

(irs

ftu)

pj[s

;[y

gkJhdk

j?.1020.

346

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

347

ise pks ejh jw ;' Bjh nkts Je efj:' wB wo.

fJj ;[D e okik itkp dD bfrnk ns feqFB d d{s (neo{o)


~ fejk-- s{` fisBhnK rZbK w?~ ejhnK jB (T[BQK ftu'I) e'Jh fJe th wo

:" efj gzv[ e g[sqB e' fgy[ wkos j? np ;kM ;to.

wB ftu iu BjhI ojh. (s?~) fJ; soQK efjDk pDdk ;h fe gzv{ d g[ZsoK

:" ;[fB T[so ds G:' fBqg g? jfo e? ;`fr d{sj eo.

nkfJ j? i' ih: ;' eo j? eS{ puBk Bfj wkBs so. 1021.

~
i'

d{s efj:' fBqg e ;zr :" jwo' i[ efj:' s[w ozu B wkB'.

(fco) d{s (neo{o) B oki ~ fJ; soQK fejk fe wok fejk s[;hI
}ok fizBk th B wzB'. (go i gzv{ g[ZsoK T[s j[`d }[bw dh rZb feqFB B
;[D bJh) sK T[j wB ftu eq'fXs j' e s[jk~ wkork. fJ; bJh (gzv{ g[ZsoK
Bkb) fjs eo'. (oki B fejk--) feqFB d G"I wo'VB Bkb (noEks-Bkok}
j' ikD Bkb) (n;hI vo ikJhJ), go n;hI ikDd jK fe s[;hI oki
(jfEnkT[D dk) pjkBk pDk oj j'. (neo{o B fco efj ;[DkfJnk) wo
wB i' (rZb) ;h, T[j w?I efj fdZsh j?. s[jkv wB ftu i' j? ns i' s[;hI
fejk j?, s[;hI (][d) ikDd j'.1022.

sT[ e[fg j? id[pho wB? s[w e' wfo j? fsj s fjs mkB'.
;:kw e GT[j wo'ofB ;' jw ikBs j? s[fj oki pjkB'.
i' ih: w? i[ j[sh ;[ ejh s[wo ih: eh ;[ efj:' s[w ikB'. 1022.
:" efj e? psh:k fBqg ;' sfi e? fJj mT[o sjk e' r:' j?.
ekBQ ijk pbGdq pbh ;G ikdt pz; sjk ;[ n:' j?.
;:kw e' uzd fBjkos jh w[y sk gr g? f;o e' M[fe:' j?.
i' fpoEk T[j mT[o GJh fBeN? jfo e efj Gd d:' j?. 1023.
s[w ;' fJw gkoE wks efj:' jfo dhBB eh fpBsh ;[fB b?.
nfs jh d[y g:' jw e' fJj mT[o fpBk s[wo B ;jkfJe e[n?.
ri e' fiw ;zeN ;hxq efN:' fsw w' d[y e' eNhn? jfo n?.
fsj s ;[fB b? ;[ efj:' jwo' efp ;:kw ej? fjs ;' fus d?. 1024.

fJfs ;qh d;w f;e`X pfusq BkNe rq`E feq;Bktsko neq{o c[ch e[`sh gk;
Gik ;wkgsw ;s[ ;[Gw ;s.

nE T[rq;?B e' oki dhp' eEB`1


d'jok

;qh wB w'jB irs r[o Bzd BzdB fpqi w{fo.


r'gh iB pbG ;dk gqw ykB Gog{fo. 1025.
Sg? Sz d

fgqEw g{sBk jBh pj[fo ;eNk;[o yzfv:'.


fsqDktos b? T[fv:' skfj BfG wkfj fpjzfv:'.
ekbh dhU fBekfo u'u rfj uhfo pek;[o.
Bkr o{g wr o'fe ofj:' sp jfsU nxk;[o.
e;h ;[ pS XB[e jB:' ozr G{fw ri vkfo:'.
uzv{o w[;N e gqkB jfo ez; e; rfj wkfo:'. 1026.
1H fJ; s'I gfjbK e[M g[oksB phVK ftu 11 G[izr gq:ks Szd dth dh T[;ss ;zpzXh jB

ty e
nktrh,

(noEks bG e) ;zM ;to wko dDk ukjhdk j?. wo ih ftu


Ujh eoKrk, so puBK ftu'I e[M th wzB BjhI ;edk.1021.

fJ; soQK oki ~ rZbK efj e fJ; EK ~


frnk fiE pbtkB ekBQ ns pbokw (p?m ;B)
T[E (p?mh ;h). feqFB d uzdqwk tor w[y ~ ty
fBtk fdZsk. i' ftfEnk T[; ;EkB T[s j'Jh ;h,
eo fdZsk.1023.

fsnkr e (T[j) T[E ubk


ns ;koh :kdt pz; th
e T[; d uoBK T[s f;o
T[j Gd feqFB e'b gqrN

noiB dh wksk B s[jkv gqfs fJ; soQK fejk--j feqFB! n;K nkfi}K
dh pBsh ;[D bt'. ;k~ fJ; ;EkB T[s pj[s d[y j' fojk j?, s[jkv
fpBk(;kvk) e'Jh ;jkfJe BjhI j?. fitI jkEh d ;zeN ~ s[os efNnk ;h,
T[; soQK j feqFB! nk e wo d[y eN'. eth fFnkw efjzd jB, fJ; bJh
;kvh ejh j'Jh gqkoEBk ~ fjs Bkb fus d e ;[D bt'.1024.
fJE ;qh d;w ;ezX d pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d neo{o ~ c[ch e[`sh gk;
GiD dk gq;zr ;wkgs, ;G F[G j?.

j[D T[rq;?B ~ oki dD dk eEB


d'jok

wB ~ w'jD tkbk, irs dk r[o{, Bzd dk g[Zso ns pqi dk w{b X[ok,


(i') r'ghnK ns b'eK dk fgnkok j?, (T[j) ;dk gqw dh Gog{o ykD j?.1025.
Sg? Sz d

gfjbK g{sBk wkoh, fco FeNk;[o dk BkF ehsk. fsqDktos b?


T[fvnk ;h, T[; ~ nkekF ftu N[eV N[eV eo fdZsk. ekbh (Bkr) ~
(skbkp ftu'I) eY fdZsk ns pek;[o ~ u[`i'I geV e uho fdZsk. e;h, pZS
ns XBe (BK d d?IsK) ~ wko fdZsk ;h ns ozr-G{wh ftu jkEh
(etbhnkghV) ~ wko w[ekfJnk ;h. uzv{o ns w[;N (BK tkb gfjbtkBK)
dk ftBkF ehsk ;h ns ez; ~ e;K s'I geV e wkfonk ;h.1026.

348

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;'omk

nwo b'e s c{b poy Bzd fe;'o g?.


fwfN:' ;eb fpqi ;{b ewb B?B e js s. 1027.
d'jok

d[;N nfo;N fBtko e? bhB' ;eb ;wki.


wE[ok wzvb e' d:' T[rq;?B e' oki. 1028.

feq;Bktsko

;'omk

Bzd
d

fjs

g[Zso

eo

T[s

pqi

dk

d[;NK
eo

fbnk.

ns

t?ohnK

(fco)

gfs GJh:B e pXp eh fpqEk i[ jsh wB w? ;'Jh Gky dJh.


;[fB e? w[y s fsj ;`fX iok nfs e'g e? nky ;o'i sJh. 1029.
iok;` f XU pku
d'jok

jfo jbXofj ;zxko j' d[fjsk gqfs efj p?B.


okiXkBh s fB;fo:' wzfsq p[bkJ ;?B. 1030.
u"gJh

d; d; goXkB gmkJ. Bogfs ;p d;B s b:kJ.


nkfJ fBqgfs e' ehB i[jko{. d:' pj[s[ XB[ fsB T[gjko{. 1031.
iok;`fX pj[ ;[GN p[bkJ. Gkfs Gkfs e ;;sq p`XkJ.
ri pkiB go gkyo vkoh. f;o go ezuB f;oh ;tkoh. 1032.
gkfJe oE pj[s i[fo nkJ. G{gfs nkr ;h; fBtkJ.
ngBh ngBh fw;b ;G rJ. gkfs i'o efo mkY GJ. 1033.
;'omk

:fj ;?Bk us[ozr iok;`fX fBqg eh pBh.


;kfi:' etu fByzr XB[y pkB[ b? ofE ufY:'. 1034.

s'I

;zskg

c[b

toQB

fwN

br.

ewb

tor

B?DK

frnk.1027.

d{o

wzvb

eo
dk

;kok

oki

oki

T[rq;?B

;wki

(nfXeko

fdZsk.1028.

ftu)

fJE ;qh d;w ;ezX d pfusq BkNe d feqFBktsko d okik T[rq;?B


~ wE[ok dk oki dD dk gq;zr ;wkgs.

j[D :[ZX gqpzX


iok;zX d :[ZX dk eEB
;t?:k

;t?:k

nfs dhB ;[ ShB wbhB wjk wB e d[y ;' ;'Jh o's GJh.

;kok

wE[ok

nE i[X gqpzX

fJs oki d:' fBqg eT[ ip jh T[s ez; pX{ fgs gk; rJh.

nwo-b'e

d'jok

fJfs ;qh d;w f;e`X pfusq BkNe feq;Bktsko okik T[rq;?B


eT[ wEok e' oki dhp'.

iok;`fX i[X eEB`

349

fJXo

id'I

jh

okik

(T[rq;?B)

(wE[ok

dk)

oki

fdZsk,

T[Xo

ez;

dh gsBh (nkgD) fgsk (ez;) e'b ubh rJh. T[j pj[s nkfi}, ew}'o,
wbhB t; ftu (fgsk e'b) nkgD tZv d[y ~ o'D brh. gsh ns GoktK
~ wkoB dk i' fpZqsKs wB ftu ;h, T[j efj fdZsk. T[; d w[y s'I (;kok
fpqZsKs) ;[D e iok;`X dhnK ewb torhnK nZyK, eq'X eo e sg rJhnK
(noEks

bkb

j'

rJhnK).1029.

iok;zX B fejk-d'jok

(iok;zX B) Xh ~ puB fejk (fe w?I) ;qh feqFB ns pbokw ~ (}o{o)


wkoKrk. (fJsBk efjD s'I pkd) okiXkBh s'I pkjo fBefbnk ns wzsoh
ns

;?Bk

p[bk

fbnk.1030.

u"gJh

dF dF ~ w[Zy gqfsfBX Gi fdZs. (T[j) ;kfonK dFK s'I okfinK (~


Bkb) b? nkJ. (T[BQK B) nk e oki ~ gqBkw ehsk ns T[; ~ GN ti'I
pj[ s
fdZs.

XB

fdZ s k.1031.

iok;zX B pj[s ;{ow p[bk bJ. (T[BQK ~) GKs GKs d F;sq pzBQtk
jkEhnK ns x'fVnK T[s }hBK (nEtk EV) gk fdZshnK. f;o T[s

;' B

dhnK

ebrhnK

;ik

fdZ s hnK.1032.

oki
pzBQ

nr f;o fBtkfJnk. nkgD


e yV j' rJ.1033.

g?db ns oEK tkb (;{ow) pj[s i[V e nk rJ. (T[BQK B nk e)


nkgD

db

ftu

;ko

ub

rJ.

gzeshnK

;'omk

;ik

okik

iok;zX

dh

fbnkl

GEk,

XB[F

fJ;
ns

soQK
pkD

us[ozrBh
b?

;?Bk

pD

oE

T[s

rJh.
uVQ

(T[;

B)

frnk.1034.

etu

350

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

;t?:k

;?Bk ~ fJeZmk eo e, ;kfonK wzsohnK ~ Bkb b? e sd fJ; soQK

i'fo uw{z ;p wzsq b? sp :" oB ;ki ;wki pBk:'.


sJh; S{jB b? db ;`fr pikfJ e? pzp sjk ej[ Xk:'.
pho pv ;w oktB e fsB eT[ ;zr b? wfop ej[ nk:'.
wkBj[ ekb gqb? fdB pkfoX c?b gfo:' ib[ :" db[ Sk:'. 1035.

dk ;ki
e T[Xo

j? GJ p'uB s[fb wB' bjo? pjo? poSh d[fs ;sh.


f;zX[ feX" db ;`fX iok ofjrh wE[o ik fsj wX posh. 1036.

T[ukoKrk.

ikfJ bo? nfo e ;w[j fJj bkfJe :k g[o w? np e' j?.


i' Gfi j? vo[ wkfB xB' fo; e? ;p e' sp wkos ;' j?.
sk s fB;ze fGo' fJB ;' fis j? s[ Gb' fwqs J i;[ j' j?. 1039.

ekb

i'

pbokw

Bkb

bV

jB,

T[BQK

dk

toDB

eo

Grs

iBK

(@gqG b'e#) ~ gq;zB eoKrk. xo d ;ko bkbu ~ fsnkr e jfo d, jfo


d , jfo d r[ D rktKrk.1037.
d'jok

id'I d{s B nk e (rZb) ejh ns ;ko :d[pz;h ;{ofwnK B ;[Dh, (sd'I)

id[phoB ;p j{` ;[Bh d{s ejh ip nkfJ.

sJh; S{jB b? db ;`fr ufY:' jw g? nfs jh Gfo o'j?.

gob'

(fJ;) ;?Bk db ftu i' pbtkB ;{ow jB, T[BQK d BK w?I nrbh eEk
ejKrk. i' eq'X g{ote feqFB Bkb bV jB, T[BQK d :F ~ w?I w{zj'I

i pfbGdq e ;`fr fGo fsB eT[ eE e? gqG b'e foM? jT[.

;t?:k

wkB'

wrowZS j'D ns poShnK dhnK fbFekohnK bfjoK j'D. ;w[zdo j? iK


iok;`X dk ;?Bk-db j?, wE[ok T[; ftu posh pD e ofj rJh j?.1036.
ftu

fwfb ;p j{` fBqg e ;dB wzsq fpukfo:' ikfJ. 1038.

;h,

j'D. oEK d u^e (gjhJ) wkB' x[zwDxohnK (noEKso eS{) j'D, eth d
wB ftu (fisBh T[gwk) g?dk j'Jh ;h, T[sBh jh efj fdZsh. x'V wkB'

i' ;`fr ;:kw bo? fo; e? fsB e i; e' w[y s T[uo? jT[.

d'jok

(T[; dh) ;?Bk fJ; soQK g;oh j'Jh


dk ib fybo frnk j't.1035.

t^v t^v jkEh wkB' gops j'D, ns T[; ftu g?db ;?Bk fco wSbhnK

i' pb pzv pv db w? fsj nrq eEk wfj Bkw ej? jT[.

s:kr ;G? frqj bkbu e' jfo e jfo e jfo e r[B r? jT[. 1037.

;kwkB pDk fbnk. sJh nS'jDhnK ;?Bk Bkb b? e Brkok pik


~ X; ufbnk, (fitI) oktD tor ;{ofwnK ~ Bkb b? e woB

bJh nkfJnk j?.


d fdB ;w[zdo

Br wkBj[ Bkr pv fsj w? wS[oh g[fB g?db eh pb ish.


ueq wB' oE ueq pB T[gih eft e? wB w? ejh ssh.

351

;G

fwb

oki

wjZb

ftu

;bkj

ehsh.1038.

;t?:k

sJh
nkfJnk.

nS'jDh

(T[;)

t?oh

;?Bk
d

b?

;kjwD

ns
j'

eq'X
e

Bkb
bV,

Go
j[D

(T[j)

;kv

T[s

fJ;

Bro

ftu

(nfijk)

uVQ

:'r (g[oF) e"D j?< i T[; dk pj[s vo wzB e Gi ikJhJ sK T[j eq'fXs
j' e ;G ~ wko dtrk. fJ; bJh fJBQK Bkb fB;zr j' e bVBk ukjhdk
j?,

fis

iktKr

sK

uzrk,

wo

iktKr

sK

:F

j'trk.1039.

sT[ id[pho efj:' T[fm e? fof; phu ;Gk ng[B pb ;'.

sd ;qh feqFB B T[m e ;Gk ftu eq'X Bkb pb g{ote fejk. ;kv

np e' pbtzv pv' jw w? ufb nkr jh ikfJ bo? db ;'.

ftu e"D t^vk pbtkB j? i' nr ik e ;?Bk Bkb bV. nkgD pb ~ ;zGkb

ngB' pb Xkfo ;zxko e? dkBt d{o eo? ;G G{ sb ;'.

e d?IsK dk ;zxko eo ns Xosh s'I (T[BQK dh j'Id) ]sw eo. (ns) pj[s
G{sK, gqsK, fgFkuK, eKtK, vkeDhnK ~ gb Go ftu (;{ofwnK dk) wk; (ytk

pj[ G{s fg;kuB ekefB vkefB s'y eo? gb w? gb ;'. 1040.


ip :k fpfX ;' id[pho efj:' feBj{` wB w? Bjh Xho Xfo:'.
jfo dfy sp? w[fy pkfJ oj ;G j{` Gip ej[ fus efo:'.
i'T{ wkB j[s' wfB SfsqB e ;'T{ UofB eh ;w s[b rfo:'.
e'T{ ikfJ B ;kw[j? ;sqB e fBqg B w[y s fpfX :k T[ufo:'. 1041.

e)

y[F

eo

dt.1040.

id ;qh feqqFB B fJ; soQK fejk, fe; B th wB ftu Xhoi XkoB


B ehsk. sd feqFB ~ ty e ;G w{zj nv e ofj rJ ns ;kfonK dk
wB GiD ~ eo nkfJnk. i' SsqhnK d wB ftu nfGwkB ;h, T[j rfVnK
tKr rb frnk. (nfijh ;fEsh ftu) okik (T[rq;?B) B fJ; soQK w[y ftu'I
fejk--@(ehj)

e'Jh

t?oh

;kjwD

BjhI

ikJrk.#1041.

352

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

353

GkiB eh ;p j{` fpX eh feB j{` Bjh e'fg ;ok;B[ ;kfi:'.

(id'I) e'Jh th Xhoi B pzBQ ;fenk ns ;kfonK dk wB bVB s'I


vodk j'fJnk GiD ~ ehsk. ;G B GiD dh ftT[Is pDk bJh, (go) fe;

:" jfo i{ g[fB p'fb T[fmU ri e' pfX e? fiw ejfo rkfi:'.

B th eq'X eo e XB[F pkD B ;ikfJnk. fco ;qh feqFB fJ; soQK p'b e

feBj{` Bfj Xhoi[ pkfX ;fe:' bop s vo ;G e' wB[ Gkfi:'.

nT[o Gbh T[gwk T[gih X[fB e' ;[B e? xB ;ktB bkfi:'. 1042.

T[m yV's, fitI jkEh ~ wkoB bJh Fo rfink j?. (fJe) j'o T[gwk (eth
d wB ftu) g?dk j'Jh j? fe (T[; dh) X[B ~ ;[D e ;ktD dk pdb th
Fofwz d k

ekBQ i{ pku
;t?:k

j'

frnk

j? . 1042.

ekBQ ih B fejk-;t?:k

oki B fuzs eo' wB w? jwj{` d'T{ Gqks ;[ ikfJ bo?r.


pkB ewkB feqgkB rdk rfj e? oB Ghso i[X eo?r.

ik

i' jw T{gfo e'g e? nkfJ j? skfj e n;sq f;T[ gqkB jo?r.

G{wh

j okiB! wB ftu (fe; soQK dh) fuzsk B eo', n;hI d'tI jh Gok
e :[ZX eoKr. pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfde F;sq) geV e oDftu

:[ZX

eoKr.

i'

;kv

T[s

eq'X

uVQ

nkJrk,

n;hI

n;sqK

btKr. T[BQK ~ ntZF wkoKr,


fgS BjhI jNKr.1043.

voKr

g? T[B e' wfo j? vo j? Bjh nkjt s gr d[fJ B No?r. 1043.

(noEks pkDK) Bkb T[; d gqkD


BjhI ns :[ZX-G{wh s'I d' edw

fJT[ efj e? :" d'T{ mkY GJ ub e? fBi[ wks fgsk gfj nkJ.

fJ; soQK efj e d'tI Gok T[m e yV' rJ ns wksk fgsk e'b nk
rJ. nkT[IfdnK jh d'tI jZE i'V e (T[BQK B wksk fgsk d) g?oK T[s wZ&E

nkts jh d[j{` jkEB i'fo e? gkfJB T{go wkE b[vkJ.


w'j[ pfY:' p;[dt nT[ dteh b? ng[B ;[s e`fm brkJ.
ihsj[r s[w d?sB f;T[ Gfi j? nfo i:' xB pks T[vkJ. 1044.

Ne. p;[dt ns dteh dk w'j tX frnk ns nkgD g[ZsoK ~ b? e rb


Bkb brkfJnk (ns n;h; fdZsh fe) s[;hI d?IsK ~ fis'r ns t?oh fJ;
soQK

Gi

rJ.

d'tI, wksk fgsk ~ gqBkw eo e ns xo ~ fsnkr e, pkjo nk


nkT[IfdnK jh ;ko jfEnko b? e, Bro ftu fisB ;{ow ;B, ;G

wks fgsk eT[ gqBkw d'T{ efo e? sfi Xkw ;[ pkjfo nkJ.
nkts jh ;G nk:[X b? g[o pho fis ;G jh ;[ p[bkJ.
1

dkB xB fdi eT[ dJ1 ;:kw d[j{` fwfb nkB`d fus pYkJ.

nkf;y ds GJ fdi fJT[ frqj nkfJ j' ihfs xB nfo xkJ. 1045.

jo
th

eo

ikJrk

fitI

jtk

pdbK

T[vk

b?

iKdh

j?.1044.

~ jh p[bk fbnk. ;qh feqFB B pqkjwDK ~ pj[s dkB fdZs ns d'jK (GoktK
B) fwb e wB ftu nkBzd tXkfJnk. pqkjwDK B fJ; soQK dh n;h; fdZsh
fe (s[;hI) pj[s ;ko t?ohnK ~ wko e ns (:[ZX ftu) is{ j' e xo ~
gos'r.1045.

d'jok

d'jok

:kdtK dh ;koh ;?Bk ~ nkgD Bkb ty e ;qh feqFB pdb dh roi

dfy uw{z ;G ikdth jfo i{ ng[B ;kE.


xB ;[o f;T[ ;zr ;koEh p'fb:' ;qh fpqiBkE. 1046.
ekBQ i{ pku dko[e ;'
;t?:k

jwo' oE dko[e s? efo ;ki Gbh fpfX f;T[ np sk oB eT[.


nf; sk wfj ueq rdk Xoh:' fog[ eh X[iBh ;[ fpdkoB eT[.
;p ikdt b? ngB ;zr jT[ ;[ gXkos d?s ;zxkoB eT[.
fej js ufb:' ;[B b? jw g? ng[B fBqg e d[y NkoB eT[. 1047.
1H

@dkB

dJ

pj[

fpgB#

tKr

oEtkB

efjD

br . 1046.

ekBQ ih B oEtkB ~ fejk-;t?:k

j oEtkB! wo oE ~ u`rh soQK ;ik e j[D T[; :[ZX (@sk oB#) bJh
(fsnko eo fdU). ns t?oh dh ;?Bk ~ BFN eoB bJh T[; ftu sbtko,
uZeo, rdk Xo fdU. ;ko :kdtK ~ nkgD Bkb b? e w?I t?ohnK ~ ;zxkoB
bJh ikDk j?. fe; bJh ub j'< (oEtkB d g[ZSD s feqFB B fejk--)
wo e'b'I ;[D b?, nkgD oki d d[y ~ ]sw eoB bJh (ikDk j?).1047.

354

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

d'jok

feq;Bktsko

d'jok

fJ;

:" efj e? r'fpzd sfp eN f;T[ ef;:' fByzr.


jb w{;b jbXfo rfj:' eS[ ikdt b? ;`fr. 1048.
;t?:k

e' ;w Ghyw j? fJB e no[ e' fGqr[ BzdB[ oktB[ pkBh.


;sqB e pX ekoB ;:kw ub w[;bh Xfo i{ nfGwkBh. 1049.

;qh gqG gkfJB e ;p ;kE ;[ :" efj e? fJe pho g[eko.

efj

e
B

;qh

feqFB

XkoB

eo

sd'I

fbnk

be
ns

Bkb
e[M

GZEk

pzBQ

:kdt

fbnk.

;{ow

jb

Bkb

b?

ub

;t?:k

d?IsK

wkoB

bJh

nkgD

Bkb

;ko

t^v

fdbkto

;{ow

b?

jB. pbokw ~ Bkb b? fbnk fi; d pb dh ;fEsh ~ @;qh gsh# (ftFD{)


jh ikDdk j?. fJ; d pokpo GhFw fgskwk eh j? ns goF[okw ns
XB[FXkoh
Bkb b?

oktD eh jB. ;qh feqFB


e t?ohnK ~ wkoB bJh

pbokw ih tor
ub jB.1049.

nfGwkBh

;{otho

sbtkoK (be Bkb pzBQ e), XB[F pkD (jZE ftu) b? e, oE T[s uVQ

pkfX feqgkB ;ok;B b? ufV ;:zdB g? id[pho f;Xko.


Gkys p?B ;[Xk w[y s ;[ ejk j? ;G? ;[s pzX jwko.

soQK

ns w'jbk pbokw
bJ.1048.

d?sB wkoB js ub ng[B ;zr b? ;G jh GN dkBh.


;qh pfbGdqfj ;zr bJ fij e pb eh rfs ;qh gfs ikBh.

355

e ;qh feqFB ub gJ jB. nzfwqs tor p'b w{zj'I p'bd jB fe wo ;ko


g[Zso ns pzX{ feE jB< (sK) fJe ;{owk fJ; soQK efj e g[ekfonk--;ko

XkfJ go nfo e db w? pfb f;T[ pfbdt jbk:[X Xko. 1050.

;qh gqG{ d uoBK d Bkb jh jB. (T[; tb) jb ~ XkoB ehs j'fJnK pbokw
pb g{ote t?oh d db T[s N[N fgnk.1050.

dys jh nfo eh gsBk jfo i{ wB w' nfs e'g Go.


;[ XtkfJ sjk oE[ ikfJ go X[iBh gs s Bjh B?e[ vo.

t?oh dh ;?Bk ~ tyfdnK jh ;qh feqFB dk wB eq'X Bkb Go frnk.


T[j oE ~ Gik e T[E ik gJ ns ;?Bkgsh s'I fpbe[b B vo. (;kD T[s

f;s pkBB ;' ri pki jB i'T{ ;ki iokfJB ;kE io.

uVQk

e)

fsy

ehs

pkDK

Bkb

jkEh

ns

x'V

wko

fdZs

fijV

iVkT{

;kiK

wB' fJzdq e piq br N[N e? XoBh fro f;qzr ;[wo go. 1051.

Bkb iVQ j'J ;B. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' fJzdo d piq d brD Bkb
;[wo gops dhnK u'NhnK N[N e Xosh T[s fvr ojhnK j'D.1051.

;qh id[pho ;ok;B s pj[ sho S[N S[N e? GN xkJ.


g?db wkfo oEh fpoEh efo ;sq xB iw b'fe gmkJ.

;qh feqFB d XB[F s'I pj[s sho S[N jB ns S[N e :'fXnK ~ wkod
jB. g?dbK ~ wkod jB, oEK tkfbnK ~ oEK s'I fpBk eod jB ns pj[s

Gkfi nBe rJ oB s i'T{ bki Go jfo g? g[fB nkJ.

;ko

s fpqiBkE e jkE br frqj eT[ fcfo ihts ikB B gkJ. 1052.

i'T{ nkts G XB pkB Xo jfo i{ f;ro fpB[ gqkD eo. 1053.


efps[

;qT[Bs sozrBh T[ms e'fg pb pho


wkfo wkfo sho fog[ yzv ehJ oB w?.
pki ri wko oEh fpqEh efo vko
es g?db fpdko f;zx i?; fwqr pB w?.

:wb'e

ftu

Gid

jB.

nBeK

jh

oD-G{wh

ftu'I

Gi

rJ

gos

jB.1052.

:[ZXtho oD-G{wh ftu eq'X Bkb fJ; soQK Go j'J jB fe u"jK gkf;nK

e'g Go oB w? GN :" uj{` UoB s bbeko go.


sp jh fpqiBkE ;ok;B b? fSB w? T[B e nfGwkB jo.

jB ns i' bki (wo:kdk) tkb jB, T[j (bVB bJh) feqFB e'b fco gos
nkJ jB. T[BQK ~ ;qh feqFB d (nfij) jZE br jB fe fco xoK ~ ihT[Id
BjhI

efo uT[g fGo ngB wB w? Bzd BzdB s B osh e[ vo.

t?ohnK

s'I bbeko g? oj jB. nkgD wB ftu T[s;kfjs j' e bVd jB ns ;qh


feqFB gk;'I }ok fizB th vod BjhI jB. sd jh ;qh feqFB B XB[F b? e fSD
Go ftu T[BQK d nfGwkB ~ d{o eo fdZsk. fijV XB[F pkD b? e nkT[Id
jB, (T[BQK) ;kfonK ~ feqFB ih B gqkD s'I ;yDk eo fdZsk j?.1053.
efpZs

pbokw B bj{ dh Bdh g?dk eo fdZsh j? ns sho wko wko e t?ohnK


d oD ftu N[eV eo fdZs jB. x'V ns jkEh wko jB ns oEK tkfbnK
~ oEK s'I fpBk eo fdZsk j?, fesB jh g?db ;?fBe wko jB fitI Fo izrb

356

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

357

s?; jfo nfo :" ;zxko nkJh wB w?.

ftu fjoBK (~ wkodk j?). fitI gob' (tkb fdB) fFt eq'X eo e irs
d iht wkodk j?, fstI ;qh feqFB B t?ohnK ~ ;zxkfonk j?, fJ; soQK (wo)

Je wkfo vko Je xkfJ fSfs gko

wB ftu (Gkt) g?dk j'fJnk j?. fJe wko fdZs jB, fJe xkfJb j' e Xosh

i?; f;t e'g e? irs iht wkfo gqb?

Je sq; Je jko ik e skes B sB w?. 1054.


;t?:k

pj[o' xfB ;:kw xB ;[o e? pofy:' ;o p{zdB fiT[ wrtk.


us[ozr uw{z jfB ;qT[B pfj:' ;[ GfJU oB Jhro e ozrtk.
ej{` w[zv Mo oE g[zi Yo ri ;[zv go ej{` j? szrtk.
id[pho i[ e'g e? sho jB ej{` pho fro ;[ ej{` nzrtk. 1055.

pj[ i{fM go fSs g? GN :" nfo e? po e? jfo f;T[ bfo e?.

T[s gJ jB, fJe vo e (xpokJ j'J jB) ns fJe jko rJ jB fiBQK


d sB ftu skes BjhI ojh j?.1054.
;t?:k

fco ;qh feqFB pdb tKr ri ns pkDK dh (fJ; soQK) poyk ehsh
fitI fJzdo (p{`dK dh poyk eodk j?). us[ozrBh ;?Bk wko fdZsh, bj{ tfjD
br frnk ns oD-G{wh fFzro\ (bkb) ozr dh j' rJh. fes f;o fvr
j'J jB, (fes N[N j'J) oEK d Yo br gJ jB, fes jkEhnK d ;[zv gJ
jB ns fes x'fVnK d szr fvr j'J jB. ;qh feqFB B eq'fXs j' e i'
sho wko jB, (T[BQK d brD Bkb) feXo ;{otho fvr gJ jB ns (T[BQK
d eN j'J) nzr gJ jB.1055.
t?oh

XB[ pkB feqgkB rdk rfj gkfB fro oB phu fJsh efo e?.
fsj wk; frok; wtk; T[dk; j[fJ rhX ;[ w'B ojh Xfo e?.
;[ wB' p[Nhnk po phoB eh B guh T[o w? pfo e? cfoe?. 1056.

pj[s

;ko

;{ow

;qh

feqFB

Bkb

bV

pj[s

wo

rJ

jB

ns (eJh fJe) Xosh T[s (fvr gJ jB). XB[F, pkD, feqgkB, rdk (nkfd
jfEnko) jZE ftu geV e ns oD-G{wh ftu UVe dh bVkJh eo e
fvr gJ jB. T[BQK d wk; ~ yk e froMK T[dk; j' e u[g eo e p?m
rJhnK jB. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' ;{ofwnK dhnK p'NhnK guk BjhI
;ehnK

nf; e'fg jbk:[X gkfB bh:' ;[ Xf;:' db w? nfs o'; Gfo:'.

jB

ns

T[ j

eq'XtkB

(T[ B Q K

dh)

j'

oZE

Sksh

ftu

}' o

Bkb

cVe

geV

bJh

ns

ojhnK

jB.1056.
pbokw

pj[ pho jB oB G{fw fpy? gqsBkgfs s B osh e[ vfo:'.

ftu'I

sbtko

o';

Bkb

fiw sks Xok ;[ogfs bfo:' jfo Gqks pbh fJw i[X efo:'. 1057.

Gfonk j'fJnk (t?oh) db ftu X; frnk. oD-G{wh ftu (T[; B) pj[s


;ko ;{ow wko fdZs ns (t?oh) dh ;?Bk d BkfJeK e'b'I }ok fizBk th BjhI

i[X i[o id[okfJ ;yk feX' eq'X Go d[oi'XB ;'j?.

;qh

feqFB

Ghyw ;' wop ej[ j? bfop ej[ okw pbh pfo i' j?.

eq'X

:[ZX eoB ftu feqFB dk ;yk(pbokw) i[fNnk j'fJnk j?, (T_j) feXo
Bkb Gfonk j'fJnk d[o:'XB brdk j?. iK oktD T[s GhV pDB s

nzrd j? fe jB{ iw[ j? fe Gfo:' pfbGdq G:kBe o'j?. 1058.

oktD d g[Zso (wxBkd) fijk e'Jh brdk j?.


(d ;wI) ~ bGdk j? ns bVB ftu pbtkB

ri pki oEh no[ gfs uw{z jfB e? T[B phoB si jfo:'.

vfonk. jkEh, x'V, oEK tkb ns ;?Bk gshnK ~ wko e T[BQK ;{ofwnK dk
si jo fbnk j?. fitI G{wk;[o (@sks Xok#) fJzdo Bkb bfVnk ;h, T[tI

Gho go ofB oktB ;' ;[s oktB e' fsj eh ;w e' j?.

nEtk
fdqV e? pfb e'fg jbk:[X b? nfo e db Ghso XkfJ r:'.
ri pki oEh fpoEh efo e? pj[ g?db e' db[ e'fg S:'.

bV

jB{wkB
fojk

pbtkB

j?,

iK

Gok

:woki

(pbokw)

j?.

(fJzi)

:[ZX

eq'X

ehsk

j?.1057.

iK GhFw fgskwk tKr woB


okw fijk j?. iK nzrd j?
Bkb

Gfonk

j'fJnk

pbokw

j? . 1058.

pb ns eq'X ~ fdqVQ eo e ns @jb# ~ b? e (pbokw) t?oh d


db ftu X; frnk j?. jkEh, x'V (wko fdZs jB) oEK tkfbnK ~ oEK s'I
fpBk eo fdZsk j? ns eq'X eo e g?db ;?Bk ~ BFN eo fdZsk j?. efb,

358

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

efb Bkod G{s fg;ku xB f;t ohM ofj:' oB dfy B:'.


nfo :" ;Ne fwqr e rB i:' w[;bhXfo wkBj[ f;zx G:'. 1059.

feq;Bktsko

Bkod ns pj[s ;ko G{s fgFku ns fFt (fJ;) BtI :[ZX ~ ty e gq;zB
j' oj jB. t?oh fJ; soQK d[pe rJ jB fitI (Fo ~ ty e) fjoB (;fjw
iKd

fJe Ufo jbk:[X i[X eo? fJe Ufo r'fpzdj yr ;zGkfo:'.


pki oEh rigfs jB nfs o'; Go db e' bbekfo:'.
pkB ewkB rdk rfj ;qh jfo ;?EB f;T[ nfo g[zi fpvkfo:'.
wko[s jP? xB ;:kw feX' T[wfv:' db gkt; wx fBtkfo:'. 1060.

xkfJB ;`fr froh us[ozr uw{z ;G e' sB ;qT[Bs GhB'.


wkBj[ gzdq;t' fpX B ;[ ofu:' ozr nko[B b'e BthB'. 1061.
fpqi G{yB d{yB d?sB e fog[ ;kE fo;? nfs wkB Gfo:'.
;[ XtkfJ sjk oE ikfJ gfo:' bfy dkBt ;?B B B?e[ vfo:'.
XB[ pkB ;zGkfo n:'XB w? jfo ejfo eh fpfX fiT[ fpufo:'.
G[i dzv ndzvB yzvB e? fo; e? db yzvfB yzv efo:'. 1062.

wX[ ;{dB phu n:'XB e pj[o' eo w? XB[ pkB b:'.


;[ fB;ze sp? oB phu gfo:' nfo e' po e? jfB ;?B d:'.
XB[ ;' fiw s{fb X[B? X[Bh:k db s:' f;s pkBB ;' X[fB:'.
pj[ ;qT[B gqtkj pfj:' oB w? fsj mk wB' nkmt' f;zX[ G:'. 1063.
fJs s jfo eh T[wvh gqsBk T[s s T[wfv:' fBqg b? pb ;zrk.
pkB ewkB feqgkB b? gkfB fGo efN r GfN nzr gqszrk.
gfs fro rfi pki ej{` ej{` pho fro fsB e ej{` nzrk.
n?; rJ fwfb nkgf; w? db i?; fwb iw[Bk no[ rzrk. 1064.

;Pkfw e eki eT[ bki Go d[j{` UoB s GN :" T[wr j?.


i[X[ efo:' oB e'fg d[j{` o; o[dq jh e g[fB ;zr gr j?.
i{fM go ;w[j bfo e? oB eh fSs s Bjh g?r Gr j?.
T[ib rks w? ;kr brh wB' uzdB o{y w? Bkr br j?. 1065.

jB).

(fJzi

gqshs

j[zdk

j?)

wkB'

pbokw

jh

Fo

j't.1059.

fJe gk; pbokw :[ZX eo fojk j? ns fJe gk; ;qh feqFB B sbtko
;zGkb bJh j?. x'V ;tkoK, oZEK tkfbnK ns jkEhnK d ;[nkwhnK ~ wko
fdZsk j? ns pj[s o'; Bkb Go e (t?oh) db ~ bbeko oj jB. pkD,
XB[F, rdk (nkfd jfEnko) geV e ns poShnK Bkb ;qh feqFB B t?oh
d M[zv ygk fdZs jB. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' ;qh feqFB B jtk pD e
poyk o[s d pdb o{g (t?oh) db ~ fyzvk fdZsk j?.1060.

;qh Bzd bkb ;dk fog[ xkb eokb fp;kb ;p? XB[ bhB'.
fJT[ ;o ikb ub fsj ekb sp? nfo ;kb fo;? fJj ehB'.

359

tZvk
t?oh
fvr
j?)

t?oh
XB[F
d[yh
gJh
wkB'

~ ;dk wkoB
geV fbnk j?,
ns eq'XtkB j'
j? ns ;kfonK
pqjwk B bkb

tkb ;qh feqFB B


T[; tb shoK dh
frnk j?. us[ozrBh
d Foho bj{ b[jkB
ozr tkbk gzdqtK

fi; tb (jZE ftu) fGnkBe


fJzi MVh brh j?, fi; Bkb
;?Bk }]wK Bkb (Xosh T[s)
j' rJ jB. (fJzi gqshs j[zdk
b'e ou fdZsk j't.1061.

;qh feqFB d?IsK ~ d[y dD tkb jB, T[BQK B eq'X Bkb Go


dk wkD ofynk j? (noEks :[ZX ehsk j?). T[j oE ~ Gik e
gj[`funk j? ns t?ohnK dh ;?Bk ty e T[; ~ fpbe[b vo BjhI
XB[F pkD ;zGkb e oD-G{wh ftu ;qh feqFB Fo tKr fcodk j?.
GoB tkfbnK ~ (feqFB d) G[i-dzvK (pKjtK) B yzv yzv eo fdZsk
eq'X eo e (t?oh d) db ~ N'N N'N eo fdZsk j?.1062.

e t?oh
T[E ik
brk j?.
dzv B
j? ns

;qh feqFB (@wX ;{dB#) B oD-G{wh ftu fco XB[F ns pkD cV


fbnk. fB;zr j' e T[; tb oD ftu e[d fgnk ns t?oh ;?Bk ~ wko fdZsk.
fitI gIik X[Byh (@XB[#) Bkb o{` fgzidk j?, fstI (;qh feqFB B) fsy shoK Bkb
(t?oh dh ;?Bk ~) fgzi fdZsk j?. oD-G{wh ftu bj{ dk gqtkj ub fgnk.
(fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' T[; ;EkB s nZmtK ;w[zdo g?dk j' frnk j't.1063.
fJ; gk; s'I ;qh feqFB dh ;?Bk uVQh j? ns T[; gk; s'I okik (iok;`X)
db-pb b? e uVQ nkfJnk j?. pkD, ewkB, sbtko (nkfde jfEnko) jZE
ftu b? e ;{ofwnK B :[ZX ehsk j? ns T[BQK d nzr-gqfs-nzr eN rJ
jB. feXo jkEhnK x'fVnK d ;[nkwh fvr jB ns feXo ;{ow (ns feXo
T[BQK d) nzr fvr jB. d'tI ;?BktK nkg; ftu fJzi fwb rJhnK jB fitI
rz r k ns iwBk fwb iKdhnK jB.1064.
;[nkwh d ezw
~ eoB dh bki Bkb Go j'J d'jK gkf;nK s'I
T[s;kj Bkb uVQ nkJ jB. d'jK gkf;nK s'I eq'X Bkb Go e :[ZX ehsk
j? ns ;ko o"do o; Bkb ;okp'o jB. nkjw' ;kjwD bV e wo
jB, go oD-G{wh s'I fJe edw th fgS BjhI jN jB. T[ib Foho
poSh brh j'Jh j?, (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' uzdB d fpqS ftu
uz p fVnk j' f Jnk j' t . 1065.

;{ow
frnk
rJ
ftu
Bkr

360

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

361

poSh rfj pkB ewkB rdk nf; b? eo w? fJj Gkfs No.

d'jK fXoK B eq'X eo e nkg; ftu :[ZX ehsk j? ns d'jK gkf;nK


s'I e'Jh fgS BjhI jfNnk j?. poSh geV e, pkB, ewkB, rdk ns sbtko

e'T{ i{fM fro e'T{ ohfM fGo fSfs dfy vo e'T{ XkfJ go.

jZE ftu b? e fJ; soQK bV jBl e'Jh bV e fvr fgnk j?, e'Jh gq;zB

i[X[ efo:' fo; nkgf; w? d[j{` UoB s Bjh e'T{ No.

wfB :" T[gih T[gwk oB dhg e T{go nkfJ gszr io. 1066.

j' e bV fojk j?, e'Jh Xosh (d fGnkBe fdqF ~) ty e vo frnk j?


ns e'Jh Xk e g? frnk j?. oD d (fdqF ~ ty e eth d) wB ftu fJ;
soQK dh T[gwk g?dk j'Jh j?, oD o{g dhge T[go (;{ofwnK o{g) gszr nk
e ;V oj jB.1066.
gfjbK ;qh feqFB d Gok (pbokw) B XB[F pkD Bkb :[ZX ehsk ns
poSh b? e pb (~ gqdofFs ehsk). fco jZE ftu sbtko b? e

fgqEw ;`fr pkB ewkB fGfo:' poSh po b? g[fB Gqks w[okoh.


cfo bfo:' nf; b? eo w? X; e? fog[ eh pj[ ;?B ;zxkoh.

fco

cfo rdk rfj e? ;[ js pj[o' i[ j[s rfj gkfB eNkoh.

bfVnk

n?us :" jb ;' db e' fiw y?us d[fJ efo Mhto ikoh. 1067.

ns

t?oh

dh

;?Bk

ftu

tV

pj[s

;koh

wko

fdZsh.

fco

rdk

geV e (pj[s ;ko t?oh :'X) wko fdZs ns fco jZE ftu eNko geV
e wko fdZs. (t?oh d) db ftu'I jb Bkb (:'fXnK ~) fJ; soQK fyu b?Idk
j?

fitI

d'jK

jZEK

Bkb

Mhto

(Bdh

ftu'I)

ikb

fyudk

j?.1067.

i' t?oh ;kjwD nk e nVdk j?, T[; ~ pb Bkb ;qh feqFB wko e

i' GN ;kw[j nkfJ nfo:' po e? jfo i{ ;'T{ wkfo frok:'.


bki Go i'T{ i'fo fGo fsB s e'T{ ihts ikB B gk:'.

fvrk fdzd jB. i' bki d Go j'J jB, T[j }'o d e :[ZX eod jB, T[BQK

g?fm sp? gqsBk nfo eh wfX ;:kw xB' g[fB i[X[ wuk:'.

ftu'I e'Jh th ihT[Idk pu e BjhI iKdk. fco T[; tb t?oh dh


tV e feqFB B pj[s seVk :[ZX wukfJnk. ;qh feqFB B pj[s

;qh pbpho ;[ Xho rfj:' fog[ e' ;p jh db[ wkfo Grk:'. 1068.
d'jok

Bkb

t?oh

fBqg iok;`fX pku ;?Bk gqfs


;t?:k

;koh

;?Bk

wko

Gik

fdZsk.1068.

d'jok

us[ozrBh c"i Gih iKdh


j? . (sd nkgD ) B V

Grh uw{z us[ozrBh fBqgfs fBjkoh B?B.


fBefN fpefN GN i' j[s fsB gqfs p'fb:' p?B. 1069.

dh

;?Bk ftu
jh Xhoi

fbnk

j? ns okik (iok;zX B) nZyK Bkb ty


i' eoV ;{ o w ;B, T[ B Q K gq f s efjD

brk.1069.
okik iok;zX B ;?Bk gqfs fejk-;t?:k

pkB ewkB feqgkB rdk efo b? id[pho e' dj gqjko'.

fiE feqFB :[ZX eo fojk j?, s[;hI ;?Bk b? e T[; gk; tb ikU.
pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfde jfEnko) jZE ftu b? e ;qh feqFB d Foho

ikfJ B ihts ikdt e' fsB e' oB G{fw w? ikfJ ;zxko'.

T[s

:" ip p?B ej? fBqg ;?B ubh us[ozr ijk oB Gko'. 1070.

ftu ik e wko fdU. id'I fJ; soQK Bkb oki B p'b ej, (sK) ;?Bk (T[Xo
~) ub gJh fiE pj[s Gkok :[ZX j' fojk ;h.1070.

nkfJ; gkts jh fBqg e' xB fiT[ T[wv GN Ux xNk xN.

oki dh nkfrnk fwbfdnK jh, pdb dhnK xNktK tKr ;{ow T[wv
e uVQ ub. pkDK dh p{zdK tKr toyk j' ojh j?, sbtko dh uwe fpibh

i[X eo? xfB ;:kw ijk s[w j{` db[ b? T[B Ufo f;Xko'.

pkBB p{`dB fiT[ poy ugbk nf; eh X[fB j's ;Nk ;N.
G{fw go fJe ;k; Go fJe i{fM wo ofB nzr eNk eN.
xkfJb Je go oB w? w[y wko jh wko g[ekfo oNk oN. 1071.

gqjko

eo'.

e'Jh

th

:kdt

ihT[Idk

pu

ikt,

T[BQK

oD-G{wh

torh j?. (sho ubD dh) @;Nk;N# (pdb dh roi dh) X[B tKr j?. fJe
Xosh T[s gJ jB ns dw s'V oj jBl fJe oD-G{wh ftu nzr eNk
e bV wo jB. fJe xkfJb j' e :[ZX-yso ftu gJ jB ns w{zj s'I @wko'
wko'#

dh

g[eko

dh

oN

brkJh

j'Jh

j?.1071.

362

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

363

wfs eoh po pki jB oE ekfN oEh fpoEh efo vko.

;qh feqFB B jZE ftu XB[F b? e, t?oh d fisB ;{ow ;B, (T[BQK ~)
oD-G{wh ftu wko ;[fNnk j?. w;s jkEhnK ns u`r x'fVnK ~ wko fdZsk

xkfJb dy e? ekfJo i vo[ wkfB oB fSfs s:kfr f;Xko.

j? ns oEK ~ eN e oEK tkfbnK ~ fpBk oEK d eo fdZsk j?. xkfJbK

id[pho ;ok;B b? efo w? fog[ pho fis oB wkfM ;zxko.

;qh jfo g[zB e nrqi wkBj[ gkgB e pj[ g[zi gXko. 1072.

~ ty e i' ekfJo ;B, (T[j) vo wzB e :[ZX-G{wh ~ fsnkr e ub rJ


jB. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' ;qh feqFB o{g g[zB d ;kjwD gkgK d ;w{j
Gi

rJ

oD-G{wh ftu fesB jh f;o eN gJ jB, (go) T[j w{zj ftu'I @wko'

;h; eN fesB oB w? w[y s sT{ wko jh wko g[eko?.


dT[os phu epzX fco? ij ;:kw bo? fsj Ufo gXko?.
i' GN nkfJ fGo? fJB ;' fsB eT[ jfo ikB e? xkfJ gqjko?.
i' frfo G{fw go? wo e? eo s eotko B G{ go vko?. 1073.

efps[

wko'# jh g[eko oj jB. (fesB jh) XV (:[ZX-G{wh ftu)


ns fiE feqFB bV fojk j?, T[; tb Gi iKd jB. i'

dt dy? yo rB iS i;[ oo
BG s g[jg Yo wx p{zdB fiT[ nkfJ e?.
es i{fM wo es ngSoB po
es rhXBB uo es fro xkfJ ykfJ e?.
ejfo fiT[ no es ys dfy vo
es bki Gkfo Go dT[fo go nfookfJ e?. 1074.
;t?:k

G{fw fro GN xkfJb j[fJ T[m e? fcfo i[X e eki gXko.


;:kw ejk d[o e? i[ oj nfs e'g Go fJj Gkfs g[eko.
:" T[B e? w[y s ;[fB p?B G:' jfo ;kw[fj yr ;zGko.
dT[o e? ;h; eN B jN fo; e? pfbpho eh Ufo f;Xko. 1075.

wo e Xosh T[s fvrdk j?, (T[j) jZE ftu'I sbtko Xosh T[s BjhI ;[Ndk
j?.1073.
efpZs

d'tI

XB[ pkB ip? efo ;:kw b:' bfy eks[o ys j{` s fpvo.
ozr G{fw e' wkB' T[Mko G:' ub eT[s[e dyBjko xo. 1076.

db

pj[s

eq'X

Bkb

Go

j'J

oD-G{wh

s'I

jNd

BjhI

jB

ns

y[F j' j' e ns Brko tik tik e bVd jB. dts (nkekF ftu) yV'
e ty oj jB, :eF (iZS) rD :F T[uko oj jB, nkekF s'I c[bK dh
poyk j' ojh j? fitI pdbK ftu p{`dK fvrdhnK jB. fesB jh bV e
wo oj jB ns fesfBnK ~ ngZSoktK to ojhnK jB, fesfBnK ~ froMK
yk

ojhnK

jB

ns

fesB

jh

}]w

yk

fvr

gJ

jB.

Fo

tKr

fesB

jh nV yV's jB, fesB :[ZX-G{wh ~ ty e vo rJ jB, fesB jh nDy


d Gko Bkb Gog{o jB ns d"V e noVkT[Id j'fJnK (t?oh T[s) nk gJ
jB.1074.
;t?:k

xkfJb j' e ;{ow Xosh T[s fvr g?Id jB, (go) fco T[m e :[ZX
eoB bJh s[o g?Id jB. fFnkw (feqFB) feE b[fenk j'fJnk j?, pj[s eq'X
Bkb Go e fJ; soQK g[ekod jB. T[BQK d w{zj s'I (fJ; soQK d) p'b ;[D
e ;qh feqFB sbtko ~ ;zGkb e (T[BQK d) ;kjwD nk iKd jB. fiBQK d
f;o eN rJ
jB.1075.

wko jh wko g[eko sp? oB w? nf; b? bbeko go.


jfo okw e' xfo b:' uj[` Uo s? wbfj eh fgo ;'G Xo.

d"V fcod jB
th ;{owk fJBQK

Bkb nk e bVdk j?, T[; ~ ;qh feqFB ;wM e tko eod jB. i e'Jh

e'g nfs Go oB G{fw s B No


d'T{ ohfM ohfM bo db d[zdGh pikfJ e?.

j' D .1072.

T[;

tb

jB,

(T[j

@wko'

th)

wko'#

BjhI

dh

jNd

g[eko

j[zdh

jB

ns

d"V

j?

ns

sbtkoK

feqFB
b?

tb

iKd

bbekod

j'J (:'X) e[d g?Id jB. feqFB ns pbokw ~ u"jK gkf;nK s'I xo fbnk
frnk j? ns (oD-G{wh B) wb-nykV dh ;'Gk XkoB eo bJh j?. T[; tb
;qh feqFB B jZE ftu XB[F pkD b? fbnk j? ns T[; ~ ty e ekfJo oDG{wh s'I Gi ik oj jB. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' oD-G{wh (dk yb) ]sw
j'

frnk

j't

ns

swkFphB

e"se

ty

xoK

ub

ik

oj

j'D.1076.

364

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

365

eT[se ;' fdy e? f;t e rB nkBzd ;' fwfb wzrb rkt?.

fijVk :'Xk jZE ftu sbtko XkoB eo e ns eq'X Bkb Go e


;qh feqFB T[s jwbk eodk j?. T[; e"se ~ ty e fFt rD nkBzd Bkb

e'T{ ej? jfoi{ fis j? e'T{ fJT[ efj J fis j? pj;kt?.

fwb

i GN b? nf; jkEB w? nfs e'g Go jfo T{go Xkt?.

okfo eo? sp bT[ ip bT[ T[B eT[ jfo wkfo B G{fw frokt?. 1077.
efps[

pv Jh pB?s pho ;p? gyo?s

rhs

rkT[Id

jB.

e'Jh

efjzdk

;qh

feqFB

fisDr,

e'Jh

efpZs

pj[s jh t^v XB[FXkoh, etuK Bkb ;i j'J, jkEhnK d dbK


tkb, x'fVnK ~ Buk Buk e jwbk eo e nk gJ jB. :[ZX

i[X w? nv'b ;Pkw ekoih nw'b nfs

nVB

r'b s fBef; bo d[`dfG pikfJ e?.

nv'b ofjD tkb, ;[nkwh dk ezw eo e nkdo wkD gkT[D


(nEtk ;?fBe N[eVhnK) ftu fBeb e X"I;k tik e bVd

wko wko jh T[ukfo n?; go ofB nkfJ e?.


jfo i{ ;' bo s t? mT[o s B No
fro G{fw j{` w? go T[fm no xkfJ ykfJ e?. 1078.
;t?:k

e'g Go nookfJ go B vo jfo f;T[ jfE:ko eo j?.


xkfJ Go pj[ ;qT[B Mo nf; gkfB Xo pb e? i[ no j?.
w{;b b? pbdt sp? ;p? ukto fiT[ oB wkfj So j?.
cfo gqjko eh:' jb ;' wfo G{fw fro Bjh ;k; Go j?. 1079.

efjzdk

fdzd.1077.

ri db ;' no?s XkJ s[ozrB BukfJ e?.

;?EB ;zGko e? fBeko e? feqgkB

fJT[I

fe fJj fisrk, fJ; gqeko dh p?j; eoB br g?Id jB. sd se MrVk


eod jB id se ;qh feqFB T[; (t?oh) ~ wko e G{wh T[s BjhI ;[N

tkb,
jB.

Bkb
ftu

w'ofunK
;?jEhnK

~ ;zGkb e, sbtkoK ~ eY e, @wko' wko'# g[ekod j'J, fJ; soQK oD-G{wh


ftu nk e g?Id jB. T[j ;qh feqFB Bkb bVd jB, nkgD EK s'I Nbd
BjhI

jB,

Xosh

T[s

fvr

g?Id

jB

ns

T[m

}]w

yKd

jB.1078.

;t?:k

eq'X Bkb Go e noVk e g?Id jB, ;qh feqFB s'I vod BjhI, (;r'I)
jfEnkoK dk tko eod jB. i]wK Bkb Go j'J jB, pj[s bj{ tr fojk
j?, (go) jZE ftu sbtko XkoB eo e i' pb g{ote nV j'J jB. T[;
tb pbokw B (jZE ftu) w'jbk b? e (T[BQK ~) oD-G{wh ftu uktbK tKr
SN fdZsk j?. fco jb Bkb tko ehsk j? (fi; eo e) wo e Xosh T[s
fvr

gJ

jB

ns

fe;

ftu

th

;Pk;

BjhI

jB.1079.

;qh feqFB d fisB th ;{ow ;B, jZEK ftu sbtkoK b? e t?oh T[s

;qh id[pho e pho fis nf; jkEB b? nfo T{gfo XkJ.


i[X efo:' efs e'g[ d[j{` fdf; izp[e i'frB frqM nxkJ.

N[ZN gJ jB. d'jK gkf;nK tkfbnK B eq'X eo e :[ZX ehsk j? ns frdV,

pho fro d[j{` UoB e rfj cN eNkfoB f;T[ bfo xkJ.

i'rDK ns froMK (wk; yk e) oi rJhnK jB. d'jK gkf;nK s'I ;{ow


(Xosh T[s) fvr jB i' eNkoK cV e bV ns xkfJb j'J ;B. fJ; e"se

eT[se dy e? dt ej? XzB t iBBh fiB J ;[s ikJ. 1080.

~ ty e dts efjzd jB, T[j iDB tkbhnK wKtK XzB jB, fiBQK B fJBQK
g[ZsoK ~ iBw fdZsk j?.1080.

nT[o fis popho j[s nfs o'; Go oB G{wfj nkJ.


ikdt ;?B ubh fJs s fsB j{` fwb e? nfs i[X[ wukJ.
pkB ewkB feqgkB rdk poS pj[ nkg; phu ubkJ.
Gd uw{z id[ phoB eh ;G jh id[okfJ e T{go XkJ. 1081.

ftu
e

pj[s

:[ZX

wukfJnk

j?.

pkD,

ewkB,

feqgkB,

rdk

ns

poS

nkg;

ftu

pj[s ubkJ jB. :kdt thoK dh ;koh ;?Bk ~ uho e ;ko ;qh feqFB T[s
Xktk eo e g? rJ jB.1081.

ueq fsq;{b rdk rfj pho eo` Xo e? nf; nT[o eNkoh.


wko jh wko g[ekfo go bo xkfJ eo B No pb Gkoh.

j'o fisB th pbtkB ;{ow ;B, (T[j) pj[s eq'X Bkb Go e oDG{wh
nk rJ jB. fJXo'I :kdtK dh ;?Bk ubh j?, T[BQK (t?ohnK) Bkb fwb

jB

;{ofwnK B
ns sbtkoK

g[ekod

j'J

g?

jZEK
ns
rJ

ftu uZeo, fsqF{b, rdk (nkfde jfEnko) geV bJ


eNkoK XkoB eo bJhnK jB. @wko b", wko b"#

jB,

bV

}]w

brkT[Id

jB

ns

pj[s

pb

tkb

366

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;:kw fpdko dJh X[iBh fsj eh T[gwk fJj Gkfs fpukoh.


wkBj[ ys ;o'to w? Xf; e? rfi pkoi p:{j fpvkoh. 1082.

feq;Bktsko

Nbd BjhI jB. feqFB B T[BQK dh ;?Bk popkd eo fdZsh j?, (fi; dh eth
B) T[gwk fJ; soQK T[ukoh j?. wkB' oD-G{wh o{g ;o'to ftu tV e, (feqFB
o{g)

;qh id[BkE e pkBB nrq vo? nfo fJT[ fej{` Xho Xfo:' Bk.
pho ;p? jN e mNe GNe oB Ghso i[X efo:' Bk.
w{;b nT[ jb gkfB b:' pfb gfy Gi db e'T{ nfo:' Bk.
fiT[ fwqr e rB Skfv ub? pB vhm gfo:' fwqroki e' ST[Bk. 1083.

367

jkEh

ewb

c[bK

M[zv

BFN

eo

fdZs

jB.1082.

;qh feqFB d pkDK s'I vod jB ns fJ; soQK e'Jh Xhoi BjhI Xodk
j?. (t?oh db d) ;ko mmzpo e fgS jN rJ jB ns fyzv rJ jBl oDG{wh ftu (fe; B th) :[ZX BjhI ehsk. w'jb ns jb ~ pbokw d[nkok
jZE ftu bJ ty e, ;kok ;{ow/ ;?Bk db Gi frnk j?, e'Jh th (:[ZX bJh)
BjhI vfNnk j?. fitI pB ftu Fo d p^u ~ ty e fjoBK dh vko Gi
iKdh j? . 1083.

Gkfr sp? ;G jh oB s fros gos fBqg sho g[eko.


so jh ihts j gqG{ i{ f;ro fo; e? pb ;:kw ;zxko.
wko nBe B Je pfu:' pj[ pho fro oBG{fw wMko.
sk s ;[B' fpBsh jwoh T[B ihs GJh s[wo db jko. 1084.

sd

pkB ewkB rdk rfj e? T[wv xB fiT[ xB ;:kw g? nkJ.

oD-G{wh

ftu'I

Gi

fvrd

Yfjzd

okik

(iok;`X)

gk;

g[eko eod jB--j ;[nkwh ih! s[jkv ihT[Id ih, pbokw ns feqFB B
eq'fXs j' e ;ko (;?fBe) wko fdZs jB. nBeK wko rJ jB ns fJe th
pfunk BjhI j?l pj[s ;ko ;{ow oD-G{wh ftu fvr gJ jB. fJ; bJh ;kvh
pBsh ;[D', T[BQK dh fis j' rJh j? ns s[jkvh ;?Bk jko rJh j?.1084.

e'g efo:' sp ;`fX iok nfo wkoB eT[ pj[ pho p[bkJ.
nkfJ; gkts jh fBqg e? fwfb e? jfo e pXp ej[ XkJ.

;ko

T[; tb iok;`X B eq'X ehsk ns t?oh ~ wkoB bJh pj[s ;ko :'X
p[bk bJ. oki dh nkfrnk gqkgs eofdnK jh (;ko :'X) ;qh feqFB ~ wkoB
bJh Gi gJ. pkD, ewkB, rdk (nkfde F;sq) geV e pdb tKr T[wv

nkfJ go jfo T{go ;' fwfb e? pr wfb s[ozr T[mkJ. 1085.

e ;qh feqFB T[s uVQ nkJ. T[j


prb fwb e bfjoK (dh Feb

o'; Go fwfb nkfB go jfo eT[ bbeko e i[X wuk:'.


pkB ewkB feqgkB rdk rfj :" fsB ;ko ;' ;ko pik:'.

eq'X Bkb Go j'J fwb e nk gJ jB ns ;qh feqFB ~ tzrkod j'fJnK


:[ZX wuk fdZsk j?. pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfde jfEnko) geV e fJ;

xkfJb nkg GJ GN ;' no[ ;;sqB ;' jfo e' sB[ xk:'.

soQK

dT[o go jb w{;b b? pfb p?oB e' db[ wkfo frok:'. 1086.

jB ns F;sqK Bkb feqFB d Foho ~ }ywh eo fdZsk j?. pbokw jb ns


w'jbk b? e d"V e ik fgnk j? ns t?ohnK d db wko ;[N jB.1086.

d'jok

T[BQK

;t?:k

;qh Bo f;zx pbh ri f;zx ufb:' XB f;zx ;ok;B b?.


joh f;zx pv' oB f;zx Bo; sjk e' ufb:' fdi e' XB d?.
id[pho ;' ikfJ e? i[X efo:' pj[pho uw{z ;[ xBh jfB e?.
jfo T{gfo pkB nBe jB fJj Gkfs efj:' jwoh ofB i?. 1088.

b'j

Bkb

b'jk

tikfJnk

j?.

T[j

;{ow

nkg

xkfJb

j'

rJ

d'jok

i{M go? i fBqg pbh jfo f;T[ i[X[ wukfJ.


fsB phoB e Bkw ;p ;' efp ejs ;[BkfJ. 1087.

fwb e ;qh feqFB T[go nk gJ (fitI)


ftu) T[m e (nk oj jB).1085.

fijV
;kfonK

pbtkB
BK

th

oki
efj

;qh
e

feqFB

Bkb

;[DkT[Idk

:[ZX

j?.

wuk

wko

rJ

jB,

T[BQK

1087.

;t?:k

;qh Bo f;zx, pbh ri f;zx, XB f;zx XB[F pkD b? e ub jB. tZvk


;{owk jfo f;zx ns okik oB f;zx, pqkjwDK ~ XB (dkB) d e T[E'I bJh
s[o jB. (fJBQK ;kfonK B) ;qh feqFB Bkb ik e :[ZX ehsk j? ns pj[s
;ko ;{ow ns nfs nfXe ;?Bk wko fdZsh j?. ;qh feqFB T[s th pj[s pkD
ubkJ

jB

ns

fJ;

soQK

fejk

j?

--

@oD

ftu

;kvh

jh

fis

j?#.1088.

368

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

369

e'g e? i[X efo:' fsB j{z fpqiBkfJe s gr d[fJ efo nkr.

fJ; soQK fJsB oki fJeso j' e ;qh feqFB T[s pkD ubkT[D br
rJ. fJBQK B eq'X eo e :[ZX ehsk ns feqFB Bkb'I d' edw nr tX e

iht eh nk; eT[ s:kfr sp? ;p jh o; o[dq fpy? nB[okr.

bV. ihT[D dh nk; ~ Sv e T[; tb ;ko jh o"do o; ftu wrB ;B.

j'fJ fJesq fJs fBqg :" jfo T{go pkB ubktB bkr.

uho Xo f;s nkJ j[s fSB phu GJ ;G nko[B pkr. 1089.

(T[j) ;\?d egV gk e nkJ j'J ;B, (go) fSD Go ftu T[BQK d p;sq
bkb ozr d j' rJ.1089.

i[X efo:' fsB phoB ;:kw ;' gkoE i:' fo; e? eoB? ;.

T[BQK ;{othoK B feqFB Bkb (fJ; soQK dk) :[ZX ehsk, fi; soQK dk
noiB B eq'XtkB j' e @eoB# Bkb ehsk ;h. eq'X Bkb Go e pj[s ;koh

e'g Gfo:' pj[ ;?B jBh pfbGdq nfo:' oB G{ wfX n?;.


pho fco? efo ;KrfB b? fsj xfo b:' pbdtfj e?;.
i'fo ;' ;kefo s'fo fxfo:' wdws eoh rYdkoB i?;. 1090.

;?Bk wko fdZsh ns pbokw oD ftu fJ; soQK vN frnk (fitI) G{wh ftu
(yzGk rfvnk j[zdk j?). (i') ;?fBe jZE ftu poS b? e fcod jB, T[BQK B
pbdt

fe;

soQK

th B}kpodkoK
j?.1090.

xo

(noEks

fbnkl
Gkb

fitI

oyD

w;s

tkb

jkEh

}'o

gfjodkoK)

Bkb

d[nkok

;zrb
fxfonk

s[Vk

ofjzdk

i[X efo:' xfB ;:kw xB' T[s e'g Go wB w? GN UT{.

:[ZX-G{wh ftu nfs :[ZX j' fojk j?, (T[E) fijV th ;{ow nkJ jB,
T[; tb wko rJ jB. ;qh feqFB B th pj[s :[ZX ehsk j?, T[Xo T[j ;{ow

;qh Bof;zx i{ pkB jB:' jfo e' fij eh ;w nT[o B e'T{.

th wB ftu eq'X Bkb Go j'J jB. ;qh Bo f;zx B fJe pkD ;qh feqFB

oBG{fw w? i[X G:' nfs jh ssekb wo fog[ nkJ j? i'T{.

:" T[gwk T[gih ih: w? fit ;'ts f;zx irkts e'T{. 1091.

~ wkfonk, fi; d pokpo dk e'Jh (;{owk) BjhI j?. (T[; fdqF ~ ty e


eth d) wB ftu fJ; soQK dh T[gwk g?dk j'Jh j? fi; soQK fe; B ;[s
j'J

sk Sfp e' i;[ T[u wjk efp B efj e? fJj Gks d:' j?.
wkBj[ sSe e' bfoek yroki bfy:' rfj Bhb b:' j?. 1092.

jfo f;zx i[ mkY' j[s' fsj g? ;'T{ Gki r:' fsj gfy d;k.
wB' f;zx e' o{g fBjkos jh B fNfe:' i[ ufb:' ;NekfJ ;;k. 1093.

T[B j{` g[fB phu n:'XB e jfo e' bbeko e? fJT[ T[ufo:'.
np iks ejk fEo[ j'j[ xoh jwo nf; ekb e jkE gfo:'. 1094.

fdZsk

j?.1091.

fejk j?, wkB' sZSe (Bkr) d p^u ~ ty e ro[V B geV e fBrb fbnk
j't.1092.
;qh feqFB B XB[F b? e, eq'XtkB j' e pkD ~ fuZb ftu uVQkfJnk.
ri f;zx ~ nukBe jh pkD wko fdZsk, T[j Xosh T[s fvr fgnk, wkB'
;Zg bV frnk j't. jfo f;zx i' T[E yV'sk ;h, T[; T[s (fBFkDk ;kfXnk),
(go) T[; dh dFk ty e T[j Gi frnk. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' Fo
d o{g ~ tyfdnK jh ;fjnk (T[E) fNe B ;fenk j't ns fy;e ufbnk
j't.1093.

jfo f;zx ip? sfi ys ufb:' oB f;zx T[fm:' g[fB e'g Gfo:'.
XB[ pkB ;zGko e? gkfB b:' pj[o' pfb e' ofB i[X[ efo:'.

irk

j?. (T[;) pkD dk nkeko bj{ Bkb Gfonk frnk j?, (T[; ~) ty e feqFB
eq'X Bkb Go rJ jB. T[; d Sph dk T[&&Zuk ;qFm :F eth B fJ; soQK

;qh fpqiBkE ;ok;B b? fo; e? ;o[ okiB phu e;k.


ri f;zx e' pkB nukB jB:' fro G{fw gfo:' iB ;kg v;k.

;qh feqFB dh Sksh ftu (i') pkD tfink j?, T[j yzGK se X; frnk

;:kw e pkB bfr:' T[o w? rv e? ;'T{ gzyB bT[ ;[ r:' j?.


;qT[B e ;`fr Gfo:' ;o nzr fpb'fe sp? jfo e'g G:' j?.

Fo

Gfonk

id jfo f;zx oD-G{wh ~ fsnkr e ubk frnk, (sd) fco eq'X dk


j'fJnk oB f;zx T[fmnk. XB[F ns pkD ~ jZE ftu ;zGkb fbnk

ns fco pb g{ote oD-G{wh ftu :[ZX ehsk. T[; B fco oD-G{wh ftu
;qh feqFB ~ bbeko e fJ; gqeko fejk-- (j feqFB!) j[D iKdk feE j?I,
xVh

e[

yfVnk

ofj,

yVr

o{g

ekb

jZE

ftu

g?

frnk

j?I.1094.

370

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

fJj Gkfs efj:' oB f;zx ip? jfo f;zx sp? ;[fB e? w[;ekB:'.

371

fJ; soQK id'I oB f;zx B fejk sK jfo f;zx j; fgnk. XB[F b?


;qh feqFB Bkb nk e nV yV'sk ns oD-G{wh s'I fJe edw th fgS

nkfJ nfo:' jfo f;T[ XB[ b? oB eh fSs s Bjh g?r gokB:'.

e'g e? pks ejh id[pho ;' w? fJj bSB s gjukB:'.

B jfNnk. eq'fXs j' e ;qh feqFB ~ rZb ejh (fe) fJBQK bZSDK s'I (w?I s?~)

nkfJ e? i[X ehU jw ;' ;[ Gbh fpfX ekb e jkE fpekB:'. 1095.

gSkD fbnk j?. i' nk e s{` wo Bkb :[ZX ehsk j?, ;' (s{`) u`rh soQK ekb
d jZE ftu fte frnk j?I.1095.

:" ;[B e? pshnk fsj eh jfo i{ XB[ b? eo w? w[;e:' j?.

fJ; soQK T[; dh rZb ;[D e ;qh feqFB jZE ftu XB[F b? e j;
jB. sd jh (t?oh dk) bzpk Foho ty e ns t?oh d f;o ~ se e pkD

dhox[ rks bfy:' sp jh ;o Skfv d:' no ;h; se:' j?.


pkB bfr:' jfo f;zx sp? f;o N{fN gfo:' Xo mkY' ofj:' j?.
wo[ e f;zqrj[ s T[sfo:' ;[ wB' oft n;s e' gqkfs G:' j?. 1096.

Sv fdZsk j?. sd jfo f;zx ~ pkD bfrnk, (T[; dk) f;o N[N e fvr
fgnk ns XV yV'sk fojk. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' ;[wo gops dh u'Nh
T[so

wko b:' jfo f;zx ip? oB f;zx sp? jfo T{gfo Xk:'.

rJh

j't

nEtk

;{oi

nkED

gqkgs

j'fJnk

j't.1096.

id'I jfo f;zx ~ wko fbnk, sd'I oB f;zx B ;qh feqFB T[s jwbk
fdZsk. pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfde jfEnko) jZE ftu geV e

pkB ewkB feqgkB rdk rfj e? eo w? nfs i[X wuk:'.

eo

e"u ;i fBi nzr wjk bfy e? efp B fJj pks ;[Bk:'.

Gkoh :[ZX wukfJnk. (T[; d) nkgD Foho T[go ;i j'J etu ~ ty e


eth B fJ; soQK (efj e) ;[DkfJnk. (fJzi gqshs j[zdk j?), wkB' w;s jkEh

wkBj[ ws eoh pB w? fo; e? fwqroki e T{go nk:'. 1097.

pB

ftu

cfo rdk rfj e? eo w? fpqiG{yB e' sB[ skVB bkfr:'.

fJe

nk e (T[; B) ;qh feqFB Bkb :[ZX F[o{ eo fdZsk ns oD-G{wh s'I


edw th fgS B jfNnk. fco jZE ftu rdk geV e ;qh feqFB d

;' wX;{dB i{ bfy:' o; o[dq fpy? nfs fJj gkfr:'.

Foho ~ e[ND bfrnk. ;qh feqFB B T[; ~ ty fbnk fe T[j o"do o;


ftu pj[s jh v[fpnk j'fJnk j?. ;qh feqFB B jZE ftu (;[doFB) uZeo b?

nkfJ e ;:kw ;' i[X[ efo:' oB eh fSfs s gr[ Je B Gkfr:'.

;qh jfo ueq b:' eo w? G{n peq eoh fo; ;' nB[okfr:'. 1098.

fbnk

b? poSh oB f;zx sp? id[pho e wkoB eki ubkJh.

eq'X

eo

ns

G"nK

sd

oB

Fo

NvhnK
f;zx

eo

T[go

poSh

(jwbk

eq'X
b?

ftu

;qh

eo

e)

nkfJnk

bhB

j'

ubk

feqFB

wkoB

j't.1097.

fdZsk.1098.

bJh

ubk

fdZsh.

ikfJ brh jfo e' nBus dJh G[i c'o e? gkfo fdykJh.

(T[j) nuBus ;qh feqFB ~ ik brh ns pKj ~ gkV e d{i gk; fd;D

bkr ojh gqG e sB f;T[ T[gwk fsj eh efp Gkfy ;[BkJh.

br rJh. ;qh feqFB d Foho Bkb brh ojh, T[; dh T[gwk eth B (fJ;
soQK Bkb) efj e ;[DkJh, wkB' rowh dh o[s ftu BkrB uzdB (d fpqS)

wkBj[ rqhyw eh o[fs Ghso BkrfB uzdB f;T[ bgNkJh. 1099.

Bkb

fbgNh
;qh

;:kw T[yko e? ;' poSh G[i s nfo wkoB js ubkJh.

feqFB

B T[j

id

XkfJ gfo:' efo b? poSk bbeko e? ;qh jfo T{gfo Mkfo:'.


nkts ;' bfy:' xB ;:kw fBeko e? yr ;[ d[fJ efo vkfo:'.
G{fw d[N{e j'fJ N{N gfo:' ;[ wB' yroki pv' nfj wkfo:'. 1101.

ftu'I

fpibh

bzxh

e t?oh
j?,

iK

~
;{oi

wkoB
dh

bJh

ubk

feoB

fyuh

ikfJ brh fsj e sB w? T[fo c'fo dJh T[fj Uo fdykJh.

oB f;zx ip? ofD ;Kr jB:' XB f;zx sp? efo e'g[ f;Xkfo:'.

pdb

ftu'I fyu

rJh j?. T[; (t?oh) d sB ftu ik brh ns Sksh ~ c'V e


fd;D brh. wkB' bj{ Bkb fbpVh ekbek F[zG ~ wko e fBF[zG
XkJh

pKj

fdZsh.

bJh

pkDK

poSh

pkBB e xB phu ubh ugbk feX" jz; eh nz; sukJh.


ekfbek wkBj[ ;qT[B Goh jfB ;[zG fB;[zG e' wkoB XkJh. 1100.

fitI

j' t . 1099.

d{i gk;
~ wkoB

j' t . 1100.
oB

f;zx

oD-G{wh

ftu

poSh

Bkb

wkfonk

frnk,

sd

XB

f;zx

eq'X eo e ub fgnk. jZE ftu poSk b? e nk fgnk ns bbekok wko


e feqFB T[go MkV fdZsk. (poS ~) nkT[IfdnK ty e ;qh feqFB B sbtko
eY e T[; d d' N'N eo e ;[N fdZs. (T[j poSk) d' N[eV j' e Xosh
T[s

fvr

fgnk,

wkB'

ro[V

t^v

;Zg

wkfonk

j't.1101.

372

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

373

uko wj{os i[X G:' jfo xkfJ B j[fJ T[fj e' Bjh xk:'.

tko ~ puk e, ;qh feqFB XB[F b? e t?oh T[go nk gJ. uko wj{os
se :[ZX j[zdk fojk, (go) B feqFB xkfJb j'J ns B jh T[; ~ xkU brk.

o'; e? pkB jB:' jfo eT[ jfo j{` fsj y?u e? pkB brk:'.

(T[; B) eq'fXs j' e feqFB ~ sho wkfonk, (fJXo'I) feqFB B th fyu e

xkT[ pukfJ e? ;qh id[pho ;ok;B[ b? nfo T{gfo Xk:'.

dy ofj:' w[y ;qh jfo e' jfo j{` w[y dy ofj:' w[;ek:'. 1102.

T[; ~ pkD wkfonk. (T[j) ;qh feqFB dk w[y ty fojk j? ns (fJXo) feqFB
th (T[; dk) w[y ty e j; oj jB.1102.

;qh id[pho e' pho pbh nf; b? eo w? XBf;zx g? Xk:'.

;qh feqFB (dh ;?Bk dk e'Jh) pjkdo ;{owk jZE ftu sbtko b? e
XB f;zx T[go nk fgnk. nkT[IfdnK jh bbeko e g? frnk, wkB' jkEh Fo

nkts jh bbeko gfo:' rfi wkBj[ ejfo eT[ vogk:'.

~ vokT[Id
Xosh T[s

j't. sd jh XB f;zx B XB[F b? e pkD Bkb T[; dk f;o


fvrk fdZsk, fitI niro d w{zj ftu nk g?D s'I pkd fjoB

ik

BjhI

;edk.1103.

Xho pbh XB f;zx eh Uo ubkts pkB fB;ze r:' j?.

tkb

;qh feqFB dk d{ik ;{owk XB[F pkD b? e eq'fXs j' frnk j?. Xhoi
pbtkB XB f;zx tb fB;zr j' e pkD ubkT[D br frnk j?. ;qh

;qh XB f;zx bhU nf; jkfE efNU nfo wkEB vko d:' j?.

XB f;zx B jZE ftu sbtko b? e t?oh dk wZEk eN fdZsk j?. (fJzi gqshs
j[zdk j?) wkB' ekSh B ;o'to ftu fyV j'J ewb d c[b ~ s'V fbnk

sT[ XB f;zx ;ok;B[ b? ;o ;' fsj e' f;o G{fw frok:'.


fiT[ nfj oki e nkBB Ghso nkfB gfo:' fwqr ikB B gk:'. 1103.
d{;o ;qh id[pho e pho ;ok;B[ b? ;o e'g G:' j?.

ekSh fBjkfo ;o'to s gqc[fbU wkBj[ pkfoi s'o b:' j?. 1104.

j't.1104.
;qh feqFB d d'jK ;{othoK ~ wko e ns XB[F b? e ;?Bk ~ ty e
eo fdZsk. nkT[IfdnK jh jkEh ns x'V wko fdZs, oEK tkbh ns

wkfo d[ phoB e' XB f;zx ;ok;B b? db eT[ sfe Xk:'.


nkts jh rfi pki jB oE g?db ekfN xB' oB gk:'.

jwbk

yr nbks eh Gkfs fcfoU yo ;kB fBqgkb e' Ssq bik:'.

g?db (;?Bk) ~ wko fdZsk ns x'o :[ZX wuk fdZsk. sbtko u[nksh (@nbks#)
tKr fco ojh ;h fi; dh s/}h ~ (ty e) ;kD ns oki (d f;o T[go

nT[o Gbh T[gwk fsj eh bfy Ghyw eT[ jfo ueq Gqwk:'. 1105.

x[zwdk) SZso th Fofwzd j[`d jB. T[; dh fJe j'o T[gwk (;[M rJh) wkB'
GhFw fgskwk ~ ty e feqFB B (;[doFB) uZeo x[zwkfJnk j't.1105.
fco XB f;zx XB[F b? e ns eq'XtkB j' e t?oh dh ;?Bk ftu ik

pj[o' XB f;zx ;ok;B[ b? fo; e? nfo e db wkfM gfo:'.


ofE ekfN xB ri pki jB Bjh iks rB fJj Gkfs bfo:'.
iwb'e[ ;[ pho fes gmJ jfo Uo ufb:' nfs e'g Gfo:'.
w[y wko jh wko g[ekfo gfo:' db[ ikdt e' f;ro' fpvfo:'. 1106.

fgnk. pj[s ;ko oE eN fdZs, jkEh ns x'V wko fdZs, (fiBQK dh) frDsh
BjhI ehsh ik ;edh, fJ; soQK bfVnk. :w b'e ~ fesB jh :'X Gi fdZs
ns pj[s nfXe eq'X eo e ;qh feqFB tb s[o fgnk. w{zj s'I @wko b", wko
b"# jh g[eko fojk j?, (fi; ~ ;[D e) :kdtK dk ;kok db xpok frnk
j?.1106.

d'jok

d'jok

(id) XB f;zx B :kdtK dh pj[s ;?Bk ygk fdZsh,


j' e ns nZyK ~ soV e efjD br.1107.

XB f;zx ;?Bk ikdth dhBh xBh ygkfJ.


sp fpqi G{yB e'fg Gfo p'fb:' B?B sukfJ. 1107.
ekB[ pku ;?Bk gqfs
;t?:k

dys j' GN mkY ejk jw ikBs j? s[w gT[oy jkfo:'.


;qh XB f;zx e pkB S[N ;G j{` oB wzvb s gr Nkfo:'.

eq'fXs

sd

;qh

feqFB

feqFB B ;?Bk gqfs fejk-;t?:k

j ;{ofwU! yV's j'J eh ty oj j', w?I ikDdk jK, s[;hI pb jko


rJ

j'.

g?o

fgS

;qh

XB

jNk

f;zx
bJ

jB.

pkD
Fo

S[NfdnK
d

nr

jh
fitI

(s[;K)

;kfonK

peohnK

dk

oD-G{wh

fJiV

(Gi

ftu'I
s[odk

374

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

f;zx e nrqi i?; nik rB n?; Gi Bfj ;;sq ;zGkfo:'.


ekfJo j[fJ fsj gfy vo Bfj nkg wo T[B eT[ Bjh wkfo:'. 1108.

feq;Bktsko

j?), T[; soQK (s[;hI) Gi j' ns F;sqK ~ th BjhI ;zGkfbnk j?. ekfJo j'
e T[; ~ ty e vo rJ j', (:[ZX ftu) B nkg wo j' ns B jh T[; ~
wkfonk

:" ;[fB e? jfo eh psh:k GN dksB gh; e? eq'X Go.


XB[ pkB ;zGko e? XkfJ go XB f;zxj[` s Bjh B?e[ vo.
XB f;zx ;ok;B[ b? efo w? efN d?sB e f;o G{fw go.
wB' gT[B e' g[zi pfj:' br e c[btkoh w? N{N e? c{fb Mo?. 1109.
efps[

e'g Go nkJ GN fro ofB G{fw efN


i[X e fBgN ;w[jkfJ f;zx XB ;'.
nk:[X b? gkB w? fBdkB e' ;wo ikfB
nT[o dT[o go phosk pYkfJ wB ;'.
e'g XB f;zx b? ;ok;B ;[ pkB skfB
i[d eo vko ;h; fsB jh e sB ;'.
wkBj[ p;[`Xok eh Xhosk fBjko fJzdq
ehBh fBi g{ik nofpzd g[jgB ;'. 1110.
;t?:k

;qh XB f;zx n:'XB w? nfs e'g eh:' pj[s GN wko.


nT[o fis po nkts j ;[ jB iB[ wko[s wx fpvko.
ikdt e db e ri e jbe db e jbe efo vko.
M{fw fro fJe :" XoBh wB' fJzdq e piq br fro Gko. 1111.
e'g Go nf; gkfB Xo XB f;zx no rioki ;zxko.
nT[o fis ri g[zi j[s vo wkfB Gi nfs jh X[itko.
sk Sfp eh T[gwk efp ;:kw ej? wB w? ;[ fpuko T[uko.
wkBj[ fJzdq e nkrw s vo G{ Xo e? Xfo gzy gXko. 1112.
i[X eh:' XB f;zx xB' fsj e e'T{ ;kw[fj pho B nk:'.
;' ofB e'g f;T[ nkfB gfo:' Bjh ikB dh:' ;'Jh wkfo frok:'.
dk;oEh db f;T[ fifw oktB o'; Gfo:' nfs i[X wuk:'.
s?; fGfo:' XB f;zx pbh jfB e? us[ozr uw{z g[fB Xk:'. 1113.
Nfo efj:' XB f;zx pbh oB s:kr ;[B' jfo Gkfi B iJh:?.
sk s ;zGko e nkfB fGo' fBi b'eB e' fpoEk B eNJh:?.

375

j?.1108.

fJ; soQK ;qh feqFB dh rZb ;[D e, ;{otho dzdK ~ ghj e eq'X Bkb
Go rJ. XB[F pkD ;zGkb e XB f;zx T[s N[N gJ ns (T[; s'I) fpbe[b
B vo. XB f;zx B XB[F jZE ftu b? e, d?IsK d f;o eN e Xosh T[s
;[N fdZs jB. (fJzi brdk j?) wkB' jtk d }'odko p[fbQnK Bkb br e
c[btkVh

ftu'I

N[ZN

c[b

MV

j'D.1109.

efpZs

eq'X Bkb Go j'J ;{ow nkJ jB, oD-G{wh ftu eN eN e fvr gJ


jBl XB f;zx Bkb fpbe[b ;kjwD j' e :[ZX eod jB. jZE ftu jfEnko
b? e nzs dk :[ZX ;wM e ns wB ftu thosk ~ tXk e j'o th nfXe
d"V gJ jB. XB f;zx B eq'XtkB j' e XB[F T[s pkD e; e, T[BQK d FohoK
Bkb'I

f;o

tyo

eo

fdZs

jB.

(fJzi

gqshs

j[zdk

j?)

wkB'

Xosh

Xhoi

~ ty e fJzdo B nkg ewb d c[bK Bkb (T[; dh) g{ik ehsh j't.1110.
;t?:k

;qh XB f;zx B oD-G{wh ftu pj[s eq'X ehsk j? ns pj[s ;ko :'X
wko

;[N

jB.

j'o

th

fisB

pbtkB

nkT[Id

jB,

T[j

th

wko

wkB' jtk B pdb T[vk fdZs j'D. :kdtK dh ;?Bk d jkEhnK


(N'fbnK) ~ doV e j"b (noEks ftob) eo fdZs jB. (T[j)

fdZs

jB,

d xfonK
Xosh T[s

fJ; soQK x[zwoh yk e fvr gJ jB, wkB' fJzdo d piq d brD Bkb Gko
gops (fvr j' D ).1111.
eq'fXs

j'

ns

jZE

ftu

sbtko

b?

XB

f;zx

t?oh

t^v

t^v jkEh wko fdZs jB. j'o th fisB t^vhnK X[iK tkb jkEhnK d N'b
;B, vo wzB e Gi rJ jB. eth fFnkw efjzd jB, T[; dh Sph dh T[gwk
fJ; soQK ftukao e wB s'I ejh ik ;edh j?. wkB' fJzdo d nkT[D d vo
eo e gops yzG bk e T[v rJ j'D.1112.
XB f;zx B pj[s :[ZX ehsk, T[; d ;kjwD e'Jh ;{owk B nkfJnk.
i' eq'X Bkb oD-G{wh ftu nk fgnk, T[; ~ ikD BjhI fdZsk, wko e fvrk
fdZsk.

fi;

soQK

okw

uzdq

dh

;?Bk

Bkb

oktD

eq'X

Bkb

Go

pj[s

:[ZX wukfJnk ;h, T[; soQK pbtkB XB f;zx bfVnk j?, (i') us[ozrBh ;?Bk
wko e fco Gfink fcodk j?.1113.
pbtkB XB f;zx B bbekok wko e--j feqFB! ;[D', oD ~ fsnkr
e Gi B ikDk. fJ; bJh (][d ~) ;zGkb e (wo Bkb) nk e bV', ftnoE

376

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

j pfbdt ;ok;B[ b? jw ;' ;w[jkfJ e? i[X eoJh:?.


;zro e ;w nT[o eS{ Bjh :k s d[j{` ir w? i;[ gJh:?. 1114.

feq;Bktsko

377

ftu nkgD b'eK ~ B wotkU. j pbdt! XB[F b? e wo Bkb ;kjwD


j' e :[ZX eo'. :[ZX d ;wkB j'o e'Jh (Xow-eow) BjhI j?, fi; eo e
d'jK

:" ;[fB e? psh:k nfo eh soeh wB w? nfs e'g Gfo:' j?.

b'eK

ftu

:F

yNhIdk

j?.1114.

fJ; soQK t?oh dhnK rZbK ns ftnzr (@soeh#) ;[D e (feqFB d)


ftu pj[s eq'X Go frnk j?. pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfd F;sq)

pkb ewkB feqgkB rdk rfj e? id[pho j{` XkfJ gfo:' j?.

wB

i[X e cfo fcfo:' XB f;zx ;ok;B[ b? Bjh B?e[ vfo:' j?.

geV e ;qh feqFB Xktk eo e g? rJ jB. XB f;zx :[ZX bJh fco gofsnk
j? ns XB[F b? e fpbe[b BjhI vfonk j?. pkDK dh poyk eo e (gfjbK)

pkBB eh poyk efo e? jfo f;T[ bfo e? pfb ;kE nfo:' j?. 1115.

;qh

feqFB

fJs s pfbGdq ;[ e'g Gfo:' T[s s XB f;zx G:' nfs sks'.

Bkb

fJXo'

bV

pbokw

r[^;

Bkb

i'

pbokw

i' pbdt eo? fsj tko pukfJ e? nkgB' nkg[ ;zGko.

Gfonk

j?.

Bkb

(tko

j'fJnk

jkEh

eodk

bVdk

j?)

j?

T[Xo'I

ehsk

j?

XB

f;zx

T[;

oks

sbtko

ns

}]wK

th

pj[s

Bkb

d'jK

j?.1116.
~

b?

puk

uzdqwk

ns

(XB

BV

d"V

f;zx)

nkgD

nkg

pb

g{ote

fyu

e pbokw T[go gqjko eodk j?. (fi; tb) ;qh feqFB B Gok T[s GhV
pDh tyh, sK :kdt ;?Bk ~ b? e t?oh tb ub gJ. sd (ik e) XB f;zx
fitI

ftu

:[ZX

pho g? Gho byh id[pho ;[ ikdt b? fog[ Uo f;Xko.

pfV b:' XB f;zx ip? ri f;zx i[ mkY" j[s' ;'T{ Xk:'.

jZE

B)

j?.1115.

~ xo fbnk,
jB).1117.

sd

(d'jK

j'fJnk

b? eo w' nf; dT[fo sp? ef; e? pb T{go xkfJ gqjko.


xfo b:' XB f;zx sp? fB; w? ;f; eh fYr fiT[ by sko. 1117.

;zGkbdk

jkEh

vfNnk

d Foho bkb j' rJ jB. @wko'-wko'# dh g[eko j' ojh j?. t?oh wB dhnK
;^s ;[XK G[b frnk j?. (eth) okw efjzd jB, fJ; soQK bV jB fiT[I Fo
ns

j'

Bkb

wko jh wko g[ekfo go nfo G{fb rJh wB eh ;[fX ;ks'.

Fo

eq'fXs

pbokw

sZsk

Bkb

j?.

(fco)

i[X eh:' fof; xkfJB ;' ;[ d[j{`B e nzr G:' ozr oks'.
okw ej? fJj Gkfs bo? jfo ;' jfo fiT[ ri ;' ri wks'. 1116.

j'fJnk

bZyK

sko

(fJe^m

j'J

j[`d

;qh pbdt bfy:' sp jh ufV ;:zdB tkjh eh Ufo Xtk:'.

id'I XB f;zx ~ xok gk fbnk, (sK) ri f;zx i' (T[E) yV'sk j'fJnk
;h, T[j Gi e nk frnk. T[j T[; tb pbokw B ty fbnk ns oE T[s

nktB ;' B d:' jfo bT[ nX phu jh pkBB ;' fpowk:'.

uVQ

mkY' ofj:' rif;zx sjk ;[ wB' ri e gfr ;keo gk:'. 1118.

ftukfbUI jh pkDK Bkb T[bMk fbnk. ri f;zx T[E jh yV'sk fojk. (fJzi
gqshs j[zdk j?) wkB' jkEh d g?oK ftu ;zrb gk fdZsk j't.1118.

XBf;zx ;' ;qh jfo i[X[ eo efp okw ej? ej{` iks B wkfo:'.
e'g Gfo:' wX[ ;{dB i{ eo phu ;[ nkgB ueq ;zGkfo:'.

eth okw efjzd jB, XB f;zx Bkb ;qh feqFB :[ZX eod jB, e'Jh
(fe; s'I) wkfonk BjhI ik fojk. feqFB ih eq'X Bkb Go rJ ns jZE ftu

Skfv d:' oB w? po e? XB f;zx e' ekfN e? ;h; T[skfo:'.

nkgDk

:" sofc:' Xo G{fw fpy? wB' whB ;o'to s rfj vkfo:'. 1119.

f;zx dk f;o eN e T[sko fdZsk. (XB f;zx dk) XV G{wh T[s fJ; soQK
sVg fojk j?, wkB' wZSbh ~ ;o'to ftu'I pkjo eY e ;[fNnk frnk

T[;

uZeo

tb

Gik

;zGkb

fdZsk.

fbnk.

T[;

pb

feqFB

g{ote

e'b

oD-G{wh

ftu

nkT[D

Sv

fdZsk,

fdZsk

ns

nZX

XB

j't.1119.
wkfo b:' XB f;zx ip? sp jh bfy ikdt ;zy pikJ.

id XB f;zx ~ wko fbnk, sd jh :kdtK B t/y e/ ;zy tik fdZs.

mkY' j[s' ri f;zx ijk :j eT[s[e dy wjk fp;wkJ.

fesB jh neZN tho eN rJ ns ;qh feqFB Bkb bV e ;tor ub rJ.


fiE ri f;zx yV'sk ;h, fJj e"se ty e pj[s j?okB j'fJnk. sd se

sT[ bfr Gkrfb nkfJ efj:' i' oj Gfi e? s[wo gfj nkJ. 1120.

Gr"fVnK

ese pho eN fpeN jfo ;' bfo e? jfo b'fe f;XkJ.

jB.1120.

nk

fejk,

i'

(pu)

oj

jB,

Gi

s[jkv

gk;

nk

rJ

378

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

379

efp ;:kw fBjko e? okw eh Ufo XtkfJ sjk oE[ ikfJ gfo:'.

T[BQK d w{zj s'I fJ; gqeko ;[D e pbtkB ri f;zx pj[s eq'X Bkb
Go frnk. eth fFnkw (efjzd jB) pbokw tb ty e oE ~ Gik e T[E

sfi ;ze fB;ze j[fJ i[X efo:' id[pho ejk fsB :" T[ufo:'.

ik fgnk. ;zr ~ Sv e ns fB;zr j' e :[ZX ehsk ns T[; B fejk--

:" ;[B e? fsB e w[y s ri f;zx pbh nfs e'g Gfo:'.

XfB j? XB f;zx pbh jfo e ;w[j bfo e? Gt f;zX sfo:'. 1121.

@feqFB feE j?#. T[j pbtkB XB f;zx ;{owk XzB j? (i') ;qh feqFB d ;kjwD
bV e Gt ;kro so frnk j?.1121.
gqw Bkb w[y s'I fJ; soQK ftukfonk fe b'e Bkb'I gob'e fetI ofj
fco gquzv si Bkb eq'X g{ote tZvk poSk jZE ftu ri f;zx B

gqw ;' :" efj e? w[y s gob'e ;[ b'e oj ;[ fpukfo:'.


si gquzv pv' poSk fo; e? efo w? ri f;zx ;zGkfo:'.

nkJ.

ikj[ ejk pbGdq np? efp ;:kw ej? fJj Gkfs T[ukfo:'.

;zGkb fbnk. eth fFnkw efjzd jB, @j[D pbokw (s{`) feE iKdk j?I#--fJ;
soQK fejk. (fco) jZE d pb Bkb (T[j poSk) ;qh feqFB d Gok (pbokw)

;' po e? eo e' sB e' id[pho e Gqks e T{gfo vkfo:'. 1122.


nkts fJT[ poSk rfj e? pbdt ;[ Je T[gkfJ efo:' j?.
;:zdB g? fBj[fo:' sp jh Ssqh sfo j[fJ fJj Gkfs nfo:' j?.
c'fo e? gkfo G:' cb :" fsj eh T[gwk efp :" T[ufo:' j?.
wkBj[ efbzdq e f;qzrj[ s fBef;:' nfj e' cB[ e'g Gfo:' j?. 1123.

Foho

T[s

fJ; soQK nkT[Id j'J poS ~ geV e pbokw B fJe T[gk ehsk.
sd jh oE T[s M[e frnk ns poS ~ Ssoh jmK eo e fJ; soQK nVk
fdZsk. (T[; poS dk) cb Ssoh ~ ckV e gko j' frnk, T[; dh T[gwk
eth B fJ; soQK T[ukoh j?, wkB' efbzdqh (iwBk dk gops-;q's) dh u'Nh
s'I

eq'fXs

pb ;' pfb y?u b:' poSk fsj e eo ;' fsoSk ;[ Gqwk:'.


e

j'J

;Zg

:" uwfe:' dwfe:' BG w? u[Nhnk T[v si[ wB' do;k:'.


;qh pbGdq n:'XB w? fo; e? ri f;zx eh Ufo ubk:'.

sko B nkgDk si
ri f;zx tb ubk
(wkoB

bJh)
ri

ri f;zx nBe T[gkfJ ehJ B pfu:' T[fo nkfJ bfr:' poSk pfo.

dk

cD

fBefbnk

j'fJnk

j't.1123.

pb Bkb pbokw B poSk fyu fbnk ns jZE Bkb T[; ~ fsoSk


x[zwkfJnk. (T[j) fJ; gqeko uwfenk wkB' nkekF ftu p'dh tkb

eo

wkBj[ ekb gohSs eT[ iwdzv gquzv feX' uwek:'. 1124.

wkfonk.1122.

:woki

f;zx

gquzv

puD

tk;s

id'I

us G:' sp jh ri f;zx ;zGkfo gquzv e[tzv ubk:'.

jh

ri

T[s
f;zx

nk

T[gk

t^v

bfrnk.

j't.1124.

ehs,

jkEh

;us

dk

j'fJnk,

;ko

go

pu

Foho
(sd'I

oki

(fvr
jh)

tyd

;fenk

ns

ns

f;o

X[Dd j'J jkfJ-jkfJ eo e jZE wbd jB. T[; ~ pj[s tZvk }]w bfrnk,
pj'F j' e (fvr) fgnk, go j^E'I pkD B Sfvnk. oE T[s ri f;zx fvr
gops

ftu

nBe

uwfenk

xkT[ gquzv bfr:' fsj e' w[oSkfJ gfo:' B si:' eo s ;o.

fitI

Sksh

vzvk

(T[j)

fgnk

poSk

dk

e
~

G{g fpb'es j? f;ro X[fB ;h; jjk efj whus j? eo.


;:zdB g? ri f;zx frfo:' frfo T{gfo fiT[ rioki ebto. 1125.

;qFm

ftykfJnk j't. pbokw B :[ZX-G{wh ftu eq'fXs j'


fdZsk. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' gohefFs (oki)

g?Idk

gquzv

jB

j?).1125.

XB[F

;zGkb

ekB gqwkB bT[ y?u e nkfB ;[ skB e? pkB gqe'g ubk:'.

e; fbnk. ezB se fyu e (ns ;kjwD) nk e g{o skD Bkb pkD ubk

J/e s j[fJ e? nBe ub fsj eh T[gwk ej[ Gkfy ;[Bk:'.

fdZsk. (T[j pkD) fJe s'I nBe j' e ub, T[BQK dh T[gwk (eth) efj e
;[DkT[Idk j?. wkB' g"D ~ GZSD tkb (noEks ceD tkb) bZyK jh ;ZgK ~

gT[B e GSe sSe bSe b? pfb eh ;oBkrfs nk:'. 1126.

Bkb

b?

i[X fpy? np bT[ ;[fB b? ;'T{ pho jB:' wB w? i[ ufj:' j?.


Je nuzGt j? w[fj dys s' sB w? e; iht ofj:' j?. 1127.

sZSe

@n;she#

o{g

pbokw

dh

FoB

ftu

nkfJnk

j't/.1126.

pbokw ~ fJe th pkD B bfrnk, T[; tb ri f;zx B fJ; soQK

pkB B Je bfr:' pfb e' ri f;zx sp? fJj Gkfs efj:' j?.
;; ;[o; XB; fdB; wj; fB;; yr; rfj:' j?.

fejk-- FF Bkr, fJzdo, ;{oi, e[po, fFt, uzdqwk, ro[V (nkfde) B (s?~)
geV fbnk j?. (;ko) ;[D bt', j[D se :[ZX ftu T[j ;{ow wko fdZ&s jB,
i' w?I wB ftu ukj jB. s?~ ty e w?~ fJe nuzGk j[zdk j? fe sok Foho
ihT[ I dk

fet I

fojk

j? . 1127.

380

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

fJ;
fdZsk.

:" efj e? psh:k pfb ;' poSk X[i ;zi[s y?fu ubk:'.
sT[ XB[ b? efo w? w[;bh ;'T{ nkts B?BB ;' bfy gk:'.

ubk

T[rq gokeqw e? ;zr pkB nukBe ;' efN G{fw frok:'.

j'fJnK

381

soQK pbokw Bkb rZb eo e X[ik Bkb ;z:[es poSk fyu e


sd pbokw B jZE ftu XB[F b? e T[; (poS) ~ nkT[IfdnK

ty

fbnk.

pVh

fjzws

Bkb

nukBe

pkD

Bkb

eN

Xosh

wkBj[ gzyB e' nfjtk yroki e jkfE gfo:' fof; xk:'. 1128.
e'g Gfo:' nfs jh ri f;zx b:' poSk nfo Uo ubk:'.

ri f;zx B eq'X Bkb Go e poSk t?oh tb ubk fdZsk. (T[j) ik


e pbokw d Foho ftu brk, (T[; d) brfdnK jh T[; (pbokw) B pj[s

ikfJ bfr:' w[;bhXo e sfB bkrs sk nfs jh d[y gk:'.


gkfo gquzv G:' cb :" i;[ sk Sfp e' wB w? fJj nk:'.
wkBj[ rzr eh Xko e wfX T[szr j[fJ e{ow ;h; T[uk:'. 1129.

j?)
B)

jh

T[s ;[N fdZsk. (fJzi gqshs j[zdk


d jZE nk frnk j't (ns T[;

wkB' yzGK tkbk (T[vDk) ;Zg ro[V


eq'X Bkb wko fdZsk j't.1128.

d[y gkfJnk. T[; dk gquzv cb gko fBeb frnk, T[; dh Sph dk :F (eth)
d wB ftu fJ; soQK nkfJnk. wkB' rzrk dh Xko ftu T_u T[m e eS{J
B

bkrs ;Kr eh ;qh pbGdq ;[ ;:zdB s rfj y?u efY:'.

f;o

u[ f enk

j' t . 1129.

;Kr dh (;N) brfdnK jh pbokw B T[; ~ geV e oE ftu'I pkjo


fdZsk. w{ofSs j' e Xosh T[s fvr fgnk, (go) wfonk BjhI, (fJzi

w[oMkfJ e? G{fw gfo:' B wfo:' ;[o fpqS frfo:' wB' i'fs wfY:'.

;[N

ip us G:' Gqw S{fN r:' T[fm mkY' G:' wfB e'g[ pfY:'.
oE jo e? XkfJ ufV:' po ;' frfo g? wB' e{d e? f;zx ufY:'. 1130.

brdk j?) wkB' ebg fpqS fvr fgnk j't i' (JhFtoh) i'fs Bkb wfVQnk
j'fJnk j?. id'I j'F nkJh sK Gow ]sw j' frnk ns T[m e yVk j' frnk

g[fB nkfJ fGfo:' ri f;zx ;' pho pbh wB w? Bjh B?e[ vfo:'.

frnk.

ns

efp ;:kw ej? pbdt wjkoB eh fSs s Bjh g?r Nfo:'. 1131.
pj[o' jb w{;b b? eo w? nfo f;T[ no e? nfs i[X wuk:'.
cb e' jb efN e?1 g[B G{fw frok:'.

;' cb jhB G:' ip jh e; e? pfbGdq e rkfs brk:'. 1132.


yr eo` rfj e? ri f;zx nBzs e T{gfo e'fg ubk:'.

wkBj[ gkt; eh fBf; w? fpi[oh d[fs skoB e' gqrNk:'. 1133.


xkfJ jbh ;fj e? fog[ e' rfj e? eotko ;[ pko efo:' j?.
Xko pjh nfo e`fm fpy? efN e? fsj e' f;o[ G{fw Mfo:' j?.
piq io oE s frfo:' fsj e' i;[ :" efp B? T[ufo:' j?.
wkBj[ skoB b'e j{` s ;[o GkB[ jB:' f;o G{fw gfo:' j?. 1134.
1H @jb ;' efN e? cb e'#

t;

frnk.

brdk

j?)

wkB'

pbtkB

;{owk

nk

oE

ty

Fo

e[d

ri

f;zx

~ pkDK Bkb jh eN e ;[N fdZsk. eth


pbokw oD dh G{wh s'I fJe edw th
fco

}'o

gops

Bkb

T[s

Bkb

Gi

uVQ

bV

T[go

frnk

fgnk

uVQ

j't.1130.

ns

wB

ftu

jZE

ftu

w'jbk

ns

jb

b?

fFnkw efjzd jB,


fgS BjhI jfNnk
e

t?oh

Bkb

vN

wjkB (;{owk)
j?.1131.
e

:[ZX

ehsk.

pbtkB ri f;zx B (jZE ftu) poSk b? e pb g{ote pbokw tb


ubkfJnk. T[; B/ (poS/) ~ nkT[Id j'fJnk ty e T[; d/ cb ~ jb Bkb
eN e fco G{wh T[s fvrk fdZsk. id'I T[j cb s'I jhDk j' frnk (sK ri
f;zx B/) e; e pbokw d Foho ftu brk fdZsk.1132.
ri

sT[ w;bh efo uow bh:' Xfo :" nfo eT[ pfb xkT[ puk:'.
Ykb e c{b g? Xko pjh fuBrko T[mh efp :" r[B rk:'.

(fJzi

eq'X

fpbe[b B vfonk. XB[F, pkD, feqgkB, rdk (nkfde jfEnko) ;zGkb e,


eq'fXs j' e oD-G{wh ftu :[ZX ehsk. t?oh dk i' pkD nkT[Idk tfynk, T[;

b? poSk ri f;zx pbh pfb f;T[ pfbdt eh Ufo ubk:'.


nkts ;' bfy e?

ftu

fco

XB[ pkB ;zGkfo feqgkB rdk fof; phu n:'XB i[X efo:'.
i'T{ nkts G:' ;o[ ;sqB e' ;`fr pkBB e ;'T{ ekfN vfo:'.

wB

f;zx

jZE

ftu

sbtko

geV

pbokw

(@nBzs#)

T[go

ubk

fdZsh. sd fco pbokw B jZE ftu Ykb b? e t?oh d tko ~ puk fbnk.
Ykb d cb T[s sbtko dh Xko tih (sK T[; ftu'I) fuzrkoh T[mh, fi;
dh
dh

T[gwk eth B fJ; soQK ehsh. wkB' poyk o[s dh


fbFe B skfonK ~ gqrN eo fdZsk j't.1133.

oks

ftu

fpibh

t?oh dk xkU ;jko e, fco jZE ftu sbtko geV e t?oh T[s tko
ehsk. (sbtko dh) Xko t?oh d rb ftu tr rJh ns T[; dk f;o eN
e Xosh

T[s fvr

fgnk.

jhfonK

Bkb

iVQ j'J oE

ftu'I fvr

fgnk,

T[;

dk :F eth B fJ; soKj T[ukfonk j?. wkB' skfonK d b'e ftu'I, dtfsnK
d[ n kok wkfonk j' f Jnk ;{ o i o{ g f;o Xosh T[ s nk fvrk j' t . 1134.

382

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

383

;qT[B Go bfy b'E vo Bfj Xho Xo fB; e iB[ ikr.

id'I ri f;zx ~ wko fbnk frnk, (sd'I jh) ;ko ;{ow oD-G{wh ~
Sv e Gi rJ. bj{ Bkb bE-gE j'JhnK b'EK ~ ty e vo rJ, Xhoi

wkfo bJ fBqg gzu Gr fsB :" efj:' ik ngB gqfG nkr.

wkfo b:' ri f;zx ip? sfi e? oB e' ;G jh GN Gkr.

:" ;[fB e? dfb Xho S[fN:' fBqg jh:' cfN:' fo; w? nB[okr. 1135.
fJfs ;qh pfusq BkNe r`qE feq;Bktsko i[X gqp`X rif;zx pXj X:kfJ ;wkgs`.

Xo

;e,

wkB'

oks

(dk

;[gBk

ty

e)

ikr

j'D.

(id)

gzi

oki

wko

fdZs, (sK) Gi e rJ j'fJnK B nkgD oki (iok;zX) ~ fJ; soQK fejk.


fJ; soQK ;[D e ;?Bk db dk Xhoi ysw j' frnk, oki dk fjodk cN
frnk

ns

eq'X

ftu

wrB

j'

frnk.1135.

fJE feqFBktsko d :[X-gqpzX d ri f;zx pX BK dk nfXnkfJ ;wkgs.

d'jok

d'jok

okik
nBx

nDr f;zx nT[ nub ;h nfws f;zx fBqg sho.


nwo f;zx no nBx ;h wjkoEh oBXho. 1136.
;t?:k

dfy fsB? fBqg ;`fX iok jEhnko Xo bfy pho guko.


gyj[ nki n:'XB w? fBqg gzu pbh id[pho ;zxko.
sk ;`fr ikfJ fGo' s[w j{` sfi ;ze fB;ze pikfJ Brko.

ns

(iok;zX) gk; nDr f;zx, nub f;zx, nfws f;zx, nwo


f;zx (BK d) wjkB oEh ns oDXho jB.1136.

f;zx

;t?:k

T[BQK (gziK) ~ ty e okik iok;zX B F;sq XkoB ehs ns se e


;{ofwnK ~
pbtkB oki

tzrkfonk.
wko fdZs

ns
jB.

fejk--ty', ni feqFB B
j[D s[;hI T[; Bkb ik e

:[ZX-G{wh ftu gzi


bV', ;zr ;`e'u ~

Sv
;[D

fdU, fB;zr j' e Brko tikU. (nkgD) ;[nkwh


e eq'X Bkb Go j'J (oki) oD-G{wh tb ub

gkfB rj XB[ pkB ;'T{ oB phu fsB' pfbdt jekfo:'.

jZE

T[BQK B nkT[IfdnK jh oD-G{wh ftu feqFB ~ :w d o{g ftu tfynk.


ftu XB[F pkD b? e T[BQK B oD-G{wh ftu pbokw ~ t`rkfonk.

yr e; efN w? nzr e"u bhJ poSk nDr; g[ekfo:'.

sbtko be Bkb e; e (p`BQh j'Jh j?), Foho T[s etu gk e ns poSk

nkfJ fGo' jfo i{ jw f;T[ np mkY' ejk fJj Gks T[ukfo:'. 1138.

b? e nDr f;zx B
yV's feT[I j'--fJ;

:" ;[fB e? gqG eh psh:k nfs e'g Go oB Ufo gXko. 1137.


nkts jh id[pho fsB' oB G{fw fpy? iw o{g fBjkfo:'.

dfy sp? fsB e' jfo i{ sp jh oB w? gzu pho jeko.

bbekfonk j?. j feqFB!


soQK fejk.1138.

wo

Bkb

dh fJ; soQK
gJ.1137.

nk

bV',

rZb

j[D

T[; tb feqFB ih B T[BQK ~ tfynk ns sd jh oD ftu T[BQK gziK


bbekfonK. fJXo' ;qh feqFB, ;?Bk ;ws ub gJ ns T[Xo'I T[j X"I;

;:kw ;[ ;?B ufb:' fJs s T[s sT{ ub ;[ pikfJ Brko.

gNf; b'j jEh go; nrBk:[X b? efo e'g gqjko.

tikT[Id

i{fM fro fJs e T[s e GN G{fw fro ;[ wB' wstko. 1139.

e eq'XtkB j' e gqjko eod jB. fJXo'I ns T[Xo'I ;{ow wko ik e Xosh
T[s fJ; soQK fvr gJ jB, wkB' BFJh j'D.1139.

i[X G:' fsj mT[o pv' ufY e? ;G dt fptkBfB nkJ.

T[; EK T[s pj[s Gkok :[ZX j'fJnk, ;ko dts (:[ZX tyD bJh)
fpwkBK T[s uVQ nkJ. eth fFnkw efjzd jB, oD-G{wh d e"se dyD bJh

eT[se dyB eT[ oB e' efp ;:kw ej? wB w'd pYkJ.


bkrs ;KrB e GN :" fro n;tB s XoBh go nkJ.
;' fco e? T[fm i[X eo? fsj e r[B fezB rzXqp rkJ. 1140.
efps[

es pho Gki es rki g[fB nkfJ nkfJ

j'J

ub

gJ.

i'

jZEK

ftu

gZ&N,

sbtkoK,

e[jkVhnK

ns

pzd{eK

b?

(nkJ jB ns) wB ftu nkBzd ~ tXkfJnk j?. ;KrK d/ brD Bkb ;{ow/
x'fVnK s'I fvr e/ Xosh T[s/ nk g?Id/ jB ns/ fco T[m e/ :[ZX eod/ jB.
T[BQK

d/

r[D

fezBo

ns/

rzXop

rKd/

jB.1140.

efpZs

XkfJ XkfJ jfo i{ ;' i[X t eos j?.


rid

fesB jh ;{ow Gi rJ jB, fesB fco nk nk e (oD-G{wh ftu)


jB, ns T[j Gi Gi e feqFB ih Bkb :[ZX eod jB. fesB jh

384

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

385

bo ss' fwqse jP? e? fSfs w? gos j?.

Xosh T[s fvr gJ jB, fesB jh w;s jkEhnK Bkb bV oj jB, fesB
jh bV jB, T[j ;ko wo e Xosh T[s gJ jB. j'o d"V e g?Id jB, @wko'-

nT[o dT[o go wko wko jh T[uo

wko'# efjzd jB, jfEnkoK ~ T[bkod jB, ns (oD-G{wh s'I) fJe edw th

es G{fw fro es fGo ri wsB ;'

jfE:koB T[xo gr[ Je B Nos j?.


;q T [ D s T[ d fX b' j nku pVtkBb ;h
gT[B pkB ub? pho fsqD fiT[ ios j?. 1141.
;t?:k

nDr; pbh sp e'fg Gfo:' wfB ikB fBdkB eh wko wuh ip.
;:zdB g? ufY e? efY e? ef; pkB ewkB sBkfJ bJh sp.
;qh jfo eh fgqsBk j{ e T{gfo nkfJ gfo:' fsB pho jB ;p.
Gkfi rJ sw ; nfo :" fBqg gkts G:' ofB ;{oi eh Sfp. 1142.
gqfo s[ozr ;[ nkr G:' efo b? nf; Yko pvh Xo e?.
eS[ ikdt ;' fsfB i[X[ efo:' B Nfo:' fsB ;' gr d[fJ vo e?.
id[pho e ;kw[j nkfJ nfo:' pj[ phoB gqkB fpdk efo e?.
frqj[ e' B ub' fJj w' gqB j? feX' gqkB siT[ fe sP? wfo e?. 1143.
:" efj e? nf; e' rfj e? id[pho uw[{ ej[ ikfJ jekok.
ikdt ;?B j{` s fBef;:' oB ;[zdo Bkw ;o{g ngkok.
gqfo s[ozr G:' ;w[j fBqg w[zv efN:' B brh eS[ pkok.
:" Xo s f;o S{N gfo:' BfG s N{N go' fSs skok. 1144..
g[fB dT[fo gfo:' id[th fgqsBk go ;:kw ej? nfs ehB o[;k.
T[s s id[pho fco fJem nfookfJ pYkfJ e? fus r[;k.
nrB;sq S[fN:' fBqg e eo s ior wB' gkte phu s[;k.
efN nzr go pj[ i'XB e wB' ir e wzvb wfX e[;k. 1145.

ekB gqwkB bT[ y?u ewkB ;[ pho fBjko e? pkB ubkt?.


i' fJfB T{gfo nkB go ;o ;' nX phu s ekfN frokt?.
b'j jEh go; efo b? fpqiBkE eh dfj gqjko brkt?.
i[X ;w? Efe e? ife e? id[pho eT[ gko ;zGko B nkt?. 1146.

fgS
nZr

BjhI jNd jB. (@oD G{wh#) bj{ dk ;w[zdo j?, jfEnko pVtkBb dh
j?, shoK dk ubDk jtk j? ns (T[; ftu) ;{ow eZyK tKr ;Vd

jB.1141.
;t?:k

pbtkB nDr f;zx sd eq'X Bkb Go frnk, (id) wB ftu ikD


fbnk fe UVe dh wko wu rJh j?. oE T[s uVQ e, (sho) eY e ns
XB[F ftu pkD e; e sd (ezB se) fyu fbnk. ;qh feqFB dh ;?Bk T[s
nk fgnk ns T[; d ;ko ;{ow wko fdZs. oki ~ ty e t?oh oD-G{wh
ftu'I (fJ; soQK)
j?.1142.

Gi

rJ

fitI

;{oi

dh

i'fs

ty

jBok

Gi

iKdk

jZE ftu tvh ;koh sbtko ns Ykb b? e ns x'V ~ gqo e (;koh


;?Bk d) nr j' frnk. e[M :kdtK Bkb :[ZX ehsk, go T[BQK s'I vo e d'
edw th fgS BjhI jfNnk. pj[s ;{ofwnK d gqkDK ~ ftdk eo e ;qh feqFB
d ;kjwD nk e vN
gqD j?, iK sK gqkD

frnk. (ns efjD brk--) xo BjhI iktKrk,


fsnkr fdnKrk iK s?~ wko fdnKrk.1143.

wok

fJ; soQK efj e ns sbtko ~ geV e ;qh feqFB dh ;?Bk ~ ik


e bbekfonk. :kdt ;?Bk s'I fJe (:'Xk) oD-G{wh ftu fBefbnk fi; dk
Bkw ;[zdo j? ns o{g ngko j?. x'V ~ gqo e oki d ;kjwD nkfJnk.
oki B T[; dk f;o eN fdZsk ns e[M th do B brh. XV s'I f;o fJ;
soQK ty j' e Xosh T[s fvr fgnk, fi; soQK nkekF s'I skok N[ZN e/ Xosh
T[ s /

nk

fvrdk

j? . 1144.

(eth) fFnkw efjzd/ jB, fco pj[s r[Z;k eo e/ (nDr f;zx) :kdth
;?Bk T[s/ d"V e/ g? frnk. T[Xo'I :kdt :'X/ fJeZm/ j' e/ gos gJ/ jB ns/
fus ftu eq'X tXk e/ noVk e/ (nk gJ/ jB). oki/ d/ jZE s'I pzd{e ubh
j?. (T[; Bkb ;?fBe fJzi) ;V rJ/ jB wkB' nZr ftu eZy ;V iKd/ j'D.
pj[s/ :'fXnK d/ nzr eN rJ/ jB, (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' :Zr d/ wzvb
ftu e[ ; k (xkj) fgnk j' t / . 1145.
ezB se ewkB fyu e ns ;{ofwnK ~ fBFkBk pDk e pkD ubkT[Id
jB. i' pkD fJBQK T[go nk e g?Id jB, T[BQK ~ nZX ftukfbUI jh eN e
frok fdzd jB. sbtkoK (@b'j jEh#) ns e[jkV b? e feqFB d Foho T[s
;NK wkod jB. :[ZX tb Ee e ns ne e feqFB ~ tko ;zGkbD dh tkoh
jh BjhI nkT[ I dh.1146.

386

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

i' fJj T[go nkfJ go GN e'g Go fJB j{` ;[ fBtko.

i' ;{ow fJBQK T[go nk e gJ jB, eq'X Bkb Go j'J ;{ofwnK B fJBQK
Gik fdZsk j?. pkD, ewkB, feqgkB, rdk (nkfde jfEnko) geV e oEK

pkB ewkB feqgkB rdk rfj wkfo oEh fpoEh efo vko.

xkfJb e'fN ub sfi e? oB i{fM go pj[ vhb voko.

tkfbnK

:" T[gih T[gwk ;[ wB' nfjoki go yroki e wko. 1147.

Skis :" nfo e rB w? fwqr e pB wB' f;zx fpokfi:'. 1148.

ej{` pki fro? ej{` ski fio rioko fxo ej{` oki go.
fEo[ Bkfj oj? fBqg e' oE G{fw wB' BN{nk pj[ fBqs eo. 1149.

b? eotko gqjko eh:' efN:' fsj ;h; epzX bfo:' j?.


cfo frfo:' wkB' nkXh pjh d[qw dhox G{ gfo N{N gfo:' j?. 1150.

;[ XtkfJ e? ;:zdB ikfJ gfo:' nfo pho j{` s Bjh B?e[ vfo:'.
nf; gkfB Xo oB phu d[j{` sj nkg; w? pj[ i[X efo:'.
wfB :" T[gih T[gwk pB w? ri ;' wd e' ri nkfB nfo:'. 1151.

j?,

nkts fpd[bsk ;w dy e? ekfN feqgkB ;' G{fw frokJh.


;' B brh fo; e? fog[ e' poSh rfj d{;oh nT[o ubkJh.
:" T[gwk T[gih ih: w? wkB' S{fN ubh BG s i[ jtkJh. 1152.
d{;oh dy e? ;Kr pbh fBqg nkts ekfN e? G{fw frokJh.
b? poSh ng[B eo w? fBqg r?os yK go e'fg ubkJh.

fdZsk

j?.

eo'VK

xkfJb

(;?fBe)

:[ZX-G{wh

;Zg

fvr

gJ

j'D.1147.

wkB'

fjoBK

fco

jZE

pB

ftu

ftu

sbtko

Fo

F'Gdk

;zGkb

j't.1148.

;?Bk

wko

;[fNnk

ns

eo'VK

jh

oki wko rJ. gzikj j}ko x'V ;tko wko jB ns oEK ~ eN e oEK
tkfbnK ~ fpBk oEK d eo fdZsk j?. fes x'V fvr gJ jB, fes ski
fro

gJ

jB,

fes

jkEh

fvr

oE

G{wh

T[s

yV'sk

BjhI

ofjzdk,

gJ

jB
wkB'

ns
BN

fes
}'o

oki

Bkb

gJ

Bu

jB.

fojk

oki

dk

j't.1149.

fJe nikfJp ]kB BK dk feqFB dk pjkdo :'Xk ;h, T[; Bkb okik
nk e nV yV'sk. T[j jmh :'Xk oD s'I Gfink BjhI j? ns nDr f;zx
;{owk eq'X Bkb Go frnk j?. T[; B sbtko b? e tko ehsk j?, T[; dk
f;o efNnk frnk j?, (go) XV B pj[s :[ZX ehsk j?. fco T[j (Xosh T[go
fJ; soQK) fvr fgnk j? wkB' jBoh d ubD Bkb tZvk ;kok fpqS N[ZN e
T[ s

fvrk

j' t . 1150.

nikfJp ]kB dh fJj jkbs ty e ra?os ]kB d wB ftu o'; Go


frnk. T[j oE ~ Gitk e (:[ZX yso ftu) ik tfVnk ns F{otho (nDr
f;zx) s'I fpbe[b B vfonk. T[BQK d'jK B oD-G{wh ftu jZEK ftu sbtkoK
geVhnK j'JhnK jB ns nkg; ftu pj[s jh :[ZX eo oj jB. (eth d)
wB ftu fJ; gqeko dh T[gwk g?dk j'Jh j? fe pB ftu fJe w;s jkEh
d{i

r?os yK poSh rfj e? po ;' nfo pho eh Ufo ubkJh.

eo

T[; X[B ~ ;[D e pdb th bik frnk. t?oh ;?Bk ftu fJzi F'Gk gk fojk

Xosh
dfy nikfJp ykB d;k sp r?o yK wfB o'; Gfo:'.

fpBk

ehsk. wko e ;?Bk ~ popkd eo fdZsk, eth okw efjzd jB, okik
Bkb rfink. ;ko ;{ow T[; dh nktk} ;[D e G?-Ghs j' rJ ns

Je nikfJp yK jfo e' GN sk ;zr ;' fBqg nkB nfo:' j?.


Gkis Bkfj jmh oB s nDr; pbh nfs e'g Gfo:' j?.

s'I

id T[; :'X B jZE ftu sbtko geV bJh sK :kdt ;{ofwnK Bkb
:[ZX
}'o

pj[o eotko ;zGkfo fpdkfo dJh X[iBh fBqg e'fN wo.


n;tko jiko guk; jB oE ekfN oEh fpoEh ;[ eo.

oEK

j'J

i[X eh:' id[phoB ;' T[j pho ip? eo w? nf; ;kfi:'.


;' ;[fB pho vo ;pjh X[fB eT[ ;[B e? xB ;ktB bkfi:'.

fsnkr e ub rJ jB ns pj[s u`rh vhb v"b tkb oD-G{wh ftu wko


rJ jB. fJ; soQK dh T[gwk (eth d wB ftu) T[gih j?, wkB' ro[V d
wko

wkfo uw{z ;[ fpdko dJh efp okw ej? pb[ ;' fBqg rkfi:'.

387

jkEh
ra?os

Bkb
]kB

nV
B

yV's k
poSh

j?. 1151.

geV

}'o

Bkb

t?oh

;{ow

tb

ubk

fdZsh.

fpibh tKr nkT[Idh (poSh) ~ ty e, feqgkB Bkb eN e Xosh T[s ;[N


fdZsh. T[j (t?oh ~) B brD eo e eq'fXs j' e (T[; B) d{ih poSh geV
e t?oh tb ubk fdZsh. (T[; fdqF ~ ty e eth d) wB ftu fJ; soQK
dh T[gwk g?dk j'Jh, wkB' jtkJh S[N e nkekF ftu'I ik ojh j?.1152.
d{ih

poSh

nkT[Id

j'fJnK

ty

pbtkB

oki

eN

Xosh

T[s frok fdZsh j?. nkgD jZE ftu poSh b? e oki B eq'fXs j' e ra?os

388

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

bkr rJh fsj e w[y w? pfj ;qT[B ufb:' T[gwk mjokJh.


e'g eh nkr wjk pfY e? vY e? jh: eT[ wB' pkjfo nkJh. 1153.

feq;Bktsko

]kB T[s ubk fdZsh. (T[j poSh) T[; d w{zj ftu brh, bj{ tr fgnk,
(T[; dh) T[gwk (eth B fJ; soQK) fB;fus ehsh j?, wkB' eq'X dh nZr pj[s
tX

d'jok

e'g Go oB w? efp ;:kw sp? jfo i{ fJj Gkfs efj:' j?.


i[X fpy? GN eT[B rB? bfy pho jB? wB w? i[ ufj:' j?.
ikBs jT[ fsj sqk; s[w? feB j{` eo w? XB j{` rfj:' j?.
sks gXkoj[ XkwB e' ;[ bfy:' s[w s g[oys[ ofj:' j?. 1155.

i'fs

wko jh wko g[ekfo go i'T{ nkfJ nfo:' nfo ;' fsj wkfo:'.
j's G:' fsj i[X pv' d[j{` UoB s fBqg mkfY fBjkfo:'. 1156.

s'I

dkjB? gkfB feqgkB e' skfB ;[ikB e' ekfN e? ;h; T[skfo:'. 1157.

d'jok

;t?:k

GN bki Go nookfJ go B vo nfo f;T[ sT{ nkfJ no.

pkjo

fBeb

nkJh

j't.1153.

;{oi

fvr

fgnk

j't.1154.

eo e fe; B th jZE ftu XB[F XkoB BjhI ehsk j?. fJ; bJh xoK ~ ikU
(feT[Ife w?I) tfynk j? fe s[jkv ftu'I pjkdoh ]sw j' rJh j?.1155.
id ;qh feqFB B T[BQK ~ fJ; soQK fejk, (sK) ;G B eq'fXs j' e XB[F
;zGkb bJ. ;ko fJeZm j' e :[ZX yso tb ub gJ (ns ;G B)

pkD

nkgD wB ftu ;{othosk, pjkdoh ns dboh ~ ftuko fbnk. (jo gk;)


@wko'-wko'# dh nktk} g? ojh j?, T[BQK B T[; t?oh ~ wko w[ekfJnk (i') nk
e nV yV'sk. T[E d'jK gkf;nK s'I pj[s seVk :[ZX j'fJnk j? fi; ~ oki
yV'

tfynk

j?.1156.

;[ikB (BK dk) fJe tZvk pbtkB jZE ftu sbtko b? e x'V ~ gqo
e b? nkfJnk. (T[; B nkT[IfdnK jh) gzikj x'V wko fdZs ns fco nDr
f;zx ~ bbeko e (T[; nr) ik vfNnk. (T[; B) Gi e oki T[s tko
ehsk, oki B yp jZE ftu Ykb b? e (T[; dh) UN ftu (tko s'I nkgD
nkg ~) puk fbnk. ;^i
e T[ s ko fdZ s k.1157.

jZE

ftu

feqgkB

fyu

;[ikB

dk

f;o

eN

d'jok

id T[; EK s nDr f;zx B ;[ikB (BK d) ;{ow ~ wko fdZsk (sK)

pho ;[ikB jB:' ip? nDr f;zx fsj mkfJ.


d/fy:' ;?Bk ikdth dT[o go nookfJ. 1158.

i' ukfjnk j?, ;{ofwnK ~ ty ty e wkfonk j?. w?I ikDdk jK, T[; d vo

Je ;[ikB pv' pbtkB Xo nf; gkfB s[ozrw vkfo:'.


XkfJ e? xkfJ efo:' fBqg b? eo pkw w? ukw eh UfN fBtkfo:'.

;kV

eth fFnkw (efjzd jB), eq'X d Go j'J ;qh feqFB B oD-G{wh ftu
fJ; soQK fejk j?-- :[ZX ftu ;{ofwnK dh frDsh e"D eo, wB ftu T[; B

B
n;P guk; jB nfo :" nBr; pbh ej[ ik bbekfo:'.

;t?:k

n?; efj:' id[pho fsB? ;G jh fo; e? XB[ pkB ;zGkfo:'.


jP? e fJesq ub ob e' pfb fpeqw gT[oy ihn fpukfo:'.

fjod

(ra?os ]kB) fwose j' e G{wh T[s (fvfrnk) fgnk j? ns (T[; dh)
(noEks nkswk) ;fEo j?. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' okj{ d vo'I

nkekF
;t?:k

ns

d'jok

fwqse j[fJ XoBh gfo:' i'fs ojh mjokfJ.


iB[ nek; s Gk;efo g:' okj[ vo nkfJ. 1154.

389

:kdth

;?Bk

tfynk

ns

noVk

jwbk

eo

fdZsk.1158.

;t?:k

bki d Go j'J ;{ow noVk e g? rJ jB ns t?oh s'I vo BjhI

nfs e'g Go ;p b'j io np :kfj jB' w[y s T[uo.

jB ns nk e vN rJ jB. ;ko eq'X Bkb Go j'J jB ns b'j Bkb iVQ

nf; Gkb rdk no[ b'j jEh poSh efo b? bbeko go.

j'J jB ns w[y s'I efjzd jB fe j[D fJ; ~ wko fdzd jK. sbtko, Gkbk,
rdk, b'jjEh, poSh (nkfde jfEnko) jZEK ftu b? e bbeko e g? rJ

efp okw GB? Bjh iks rB fesB po pkB ewkB Xo. 1159.

jB. eth okw efjzd jB, fesB (jh ;{ow i') frD BjhI
B) u`r u`r pkD XB[FK T[s Xo j'J jB. 1159.

ik

;ed,

(;G

390

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

391

wko jh wko g[ekfo gfo:' ;o ;sqB e T[o phu brkJ.

nDr f;zx pbtkB B XB[F ns pkD geV j'J jB, o'; Bkb Gfonk
j'fJnk j?, ns nZyK Bkb x{o fojk j?. @wko' jh wko'# g[ekodk j'fJnk g?

Je wo fJe xkfJ Go fJe dfy vo oB fsnkfr gokJ.

frnk

nBr; pbh XB[ pkB rfj:' nfs o'; Gfo:' d'T{ B?B sukJ.

nkfJ bo i'T{ bki Go wB w? oB e'g eh Ug pYkJ. 1160.

j?

ns

t?ohnK

dhnK

SkshnK

ftu

pkD

wko

jB.

fJe

ns eJh fJe xkfJb j' rJ jBl fJe (:[ZX s'I) vo rJ


oD-yso ~ fsnkr rJ jB. fijV bki d Go j'J jB,

wo

rJ

jB

jB ns eJh
(T[j th) nk

e (:[ZX-eow) ftu br rJ jB ns wB ftu :[ZX ;zpzXh r[^; ~ tXkfJnk


j'fJnk j?.1160.
;ksfe nT[ w[;bh oE g? p;[dt s nkfde XkfJ ;p?.
powkfeqs T{Xt nT[o neq{o ub oB eT[ Gfo bki sp?.

jB.

fsj phu fxfoU fBqg okis :" bfy ohM oj? GN skfj Sp?.

ub

wB :" T[gih T[gwk fos[ gkt; nGqB w? fdB oki cp?. 1161.

;kse, pbokw ns p;[dt (nkfde) oEK T[s p?m e ;G Gi e ub


powkfeqs, T{Xt ns neo{o T[; tb bki d Go j'J oD-G{wh ~
jB.

T[BQK

ftu

fxfonk

j'fJnk

okik

(nDr

f;zx)

fJ;

soQK

F'G

;h ns T[; dh Sph ~ ty e :'X ohM oj ;B. (eth d) wB ftu fJ;


soQK dh T[gwk g?dk j'Jh (wkB') poyk dh o[s ftu pdbK ftu ;{oi cp
fojk

j't.1161.
pbokw B jZE ftu jb ~ ;zGkb fbnk ns t?oh d uko x'V wko

jb[ gkfB ;`Gkfo b:' w[;bh oB w? nfo e' j: uko' jh xkJ.


pkB ewkB rjh p;[dt Gb oE e ue ekfN frokJ.

fdZs.

;ksfe ;{s e' ;h; efN:' fof; T{Xt pkB nBe ubkJ.

;kse B oEtkB dk f;o eN fdZsk ns T{Xt B eq'X eo e nBe


ubkJ. (okik nDr f;zx) s[os oE s'I e[d fgnk ns sbtko s

ckfX gfo:' oE s ssekb bJ nf; Ykb pv GN xkJ. 1162.

geV

N{fN gfo:' MNd? efN:' f;o sk Sfp e' efp GkT[ T[ukfo:'.
wkBj[ okj[ fB;k eo e' BfG wzvb s jfB e? fSfs vkfo:'. 1163.

Bkb
ubk

oE nkg jh jke j? ;:kw ej? wfX ikdt ;?B gfo:' ip jh.


fJe wkfo bJ fJe Gkfi rJ fJe mkfY GJ sT{ B dp jh. 1164.

JeB e XB[ pkB eN GN JeB e oE ekfN frokt?.


dkwfB fiT[ dwe? xN w? eo w? eotkofj fsT[ uwekt?. 1165.

pj[s

pkD

;ko

geV

t?oh

wko

u`r

oE

gjhJ

eN

;[N

fdZs.
pkD
Ykb

fdZs.1162.

ty fbnk. g?oK dh c[osh Bkb pb g{ote t?oh d f;o T[s sbtko


fdZsh. (id nDr f;zx) N[ZN e g? frnk ns MNek d e f;o eN
Sph

uzdqwk

nkek;

t?oh

Gkt

wzvb

oE

eth

ftu'I

T[s

e[d

wko
e

uVQ

(fJ;
e

soQK)

Xosh
frnk

T[ukfonk
T[s

ns

fvrk

T[;

tb

j?.

wkB'

fdZsk

okj{

j't.1163.

oEtkB

dk

f;o

tY fdZsk. XB[F, pkD, feqgkB, rdk, poSh (nkfde jfEnko) t?oh B jZE
ftu bJ j'J jB. (eth) fFnkw efjzd jB, nkg jh oE ~ gqo e :kdt
;?Bk ftu fi; tb fgnk, (sK) fJeBK ~ wko fbnk j?, fJe Gi rJ jB,
fJe

yV's

j'J

jB

ns

T[;

s'I

dpd

BjhI

jB.1164.

(T[j) nkg jh oE ~ jedk j? ns nkg jh pkDK dk ikb ftSk fdzdk


j?. nkg jh t?ohnK d xkU s'I (nkgD nkg ~) pukT[Idk j? ns nkg jh
t?ohnK ~ xkU brkT[Idk j?. fJeBK d XB[F pkDK Bkb eN ;[N jB ns
fJeBK d oE eN e fvrk fdZs jB. fitI fpibh
T[ t I jZ E ftu sbtko uwekT[ I dk j? . 1165.

pdb

ftu

uwedh

j?,

oD-G{wh ftu pj[s ;ko ;{othoK ~ wko e ns eq'X eo e j'mK ~

wkfo e? pho xB oB w? pj[ e'g e? dksB Um upkt?.


nkts i' fJj e nfo T{gfo pkBB f;T[ fsj ekfN frokt?.

XB[F

T[;

nkgB jh oE jkes j? no[ nkgB jh ;o ikb ubkt?.


nkgB jh fog[ xkfJ pukts nkgB jh nfo xkfJ brkt?.

fdZsk,

e{fd ufV:' nfo e oE T{gfo ;koEh eT[ pX e? sp jh.


XB[ pkB feqgkB rdk poSh nfo e efo ;;sq bJ ;p jh.

p;[dt

;qh feqFB dk fJe ;{owk yV'sk j'fJnk ;h, T[; ~ nDr f;zx B nZyK

mkY' j[s' GN ;qh id[pho e' ;' nDr; i{ B?B fBjkfo:'.


gkfJB eh efo uzubsk po ;' nf; ;sq e ;h; gqjkfo:'.

fojk

dzdK

Bkb

upkT[Idk

j?.

i'

e'Jh

fJ;

T[s

uVQ

nkT[Idk

j?,

T[;

t?oh

392

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

XkfJ go? fog[ e db w? db e? wb e? pj[o' fcfo nkt?.


i[X[ eo? B vo? jfo ;' nfo e oE e' pfb Ufo ubkt?. 1166.

feq;Bktsko

pkDK Bkb eN e ;[N fdzdk j?. nkg jh t?oh d db T[s nk e g?Idk j?


ns fco db ~ w;b e ubk iKdk j?. :[ZX eodk j?, feqFB s'I vodk BjhI
j?

d'jok

ip fog[ oB ehB' xB' pfY:' feq;B sp sj[.


ikdt gqfs jfo :" efj:' d[fpXk efo jfB bj[. 1167.

ns

;ksfe ekfN d:' fsB e' oE ekBQ sp? j: ekfN e? vkfo:'.

nV

oE

pbokw

tb

ubkT[Idk

j?.1166.

d'jok

id t?oh B pj[s seVk :[ZX ehsk, sd feqFB ~ T[; tb tfXnk


j'fJnk tfynk. :kdtK gqfs ;qh feqFB B fJ; soQK fejk fe G[by (@d[fpXk#)
Bkb

;t?:k

393

(fJ;

~)

wko

bt'.1167.

;t?:k

;{s e' ;h; efN:' w[;bh powkfeqs nzr gqszr gqjkfo:'.

;kse B T[; d oE ~ eN fdZsk ns feqFB B x'fVnK ~ eN ;[fNnk.


pbokw B oEtkB d f;o ~ tY fdZsk ns powkfeqs B (nDr f;zx) d

pkB neq{o jB:' T[o w? fsj i'o bfr:' Bfj B?e[ ;zGkfo:'.

nzr gqfsnzr s'V ;[N. neo{o B T[; dh Sksh ftu }'o Bkb pkD wkfonk,

w{oS jP? oBG{fw frfo:' nf; b? efo T{Xt ;h; T[skfo:'. 1168.

(pkD T[; ~) bfrnk ns T[j fpbe[b ;zGb B ;fenk. w{ofSs j' e oDG{wh ftu fvr fgnk ns sbtko b? e T{Xt B f;o T[sko fdZsk.1168.

d'jok

nDr f;zx

id S ;{ofwnK B fwb e nDr f;zx ~ (T[;) EK wko fdZsk. sd

ip wko:'1 yN ;[GNB fwfb mT[o.

iok;`fX eh ;?B s ub usq fBqg nT[o. 1169.


;t?:k

nfws; pbh nub; wjk nBx;fj b? n;[o; f;XkJ.


pkB ewkB feqgkB pv poS go; ;[ rdk rfj nkJ.
o'; e? pho fB;ze fGo GN e B fNe GN Ux gokJ.
nkfJ fxfo:' fpqi G{yB eT[ wX[ d{yB eT[ pj[ pkB brkJ. 1170.

xkfJB eT[ ;fj e? fpqi oki ;ok;B b?2 ;o bs G:'.


n;[o;fj e' f;o ekfN d:' nfws; eh dj fpdkfo S:'.
nBx; e' ekfN d[yzv eh:' fwqs jP? oE s frfo G{fw g:'.
nub; i{ pkBB e' ;fj e? fcfo mkfY ofj:' Bfo Gkfi r:'. 1171.
e'g e? p'bs :" jfo e' oB f;zx s nkfd s? pho ygkJ.
s' s ejh ri f;zx jB:' nDr; i{ s? Sb ;kE frokJ.
ikBs j" nfws; pbh XB f;zx ;zxko e? pho ejkJ.
;' sp bT[ ri rkis j? ip bT[ pB w? fwqroki B nkJ. 1172.

1H @wkfo: ip?# 2H @nT[#

d'jok

iok;`X

dh

;?Bk

s'I

uko

nfws

f;zx,

j'o

oki

ub

gJ.1169.

;t?:k

pbtkB
ub

jB.

pkD,

ewkB,

wjkB

feqgkB,

nub

t^v

f;zx,

poS,

nBx

e[jkV,

f;zx

rdk

ns

(nkfde

n;[o

f;zx

F;sq)

cV

e T[j nkJ jB. eq'fXs ;{otho fB;zr j' e bVd jB, e'Jh :'Xk (T[BQK
nr) fNedk BjhI ns pj[s ;ko :'X Gi rJ jB. (T[BQK B) nk e feqFB
~ xo fbnk j? ns wX[ (d?Is) ~ d[y dD tkb (feqFB ~) pj[s pkD wko
jB.1170.
xkUnK ~ ;fj e pqiBkE B XB[F b? e pkDK ~ (jZE ftu) ;zGkb
fbnk. n;[o f;zx dk f;o eN fdZsk ns nfws f;zx dh dj ~ BFN eo
fdZsk. nBx f;zx ~ eN e d' fjZ; eo fdZs ns w[odk j' e oE T[s'I
fvr e Xosh T[s nk fgnk. nub f;zx ih B pkDK ~ ;fj e fco vfNnk
fojk ns Gi e B frnk.1171.
(nub f;zx) eq'X eo e feqFB ~ fJ; soQK p'bD bfrnk fe oB
f;zx nkfd (s'I b? e) s{` ;{ow wko jB. eh s{` jh ri f;zx ~ wkfonk j?
ns

nDr

f;zx

Sb

Bkb

(wko

e)

fvrk

fdZsk

j?.

(s{`)

ikDdk

j?I

fe

pbtkB nfws f;zx ns XB f;zx ~ wko e (s{`) pjkdo nytkT[Idk j?I.


sd se jh jkEh ridk j?, id se pB ftu Fo BjhI nk iKdk j?.1172.

394

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

395

ekB gqwkB ;ok;B skfB wjk ;o shSB ;:kw e' wkfo:'.

fJ; soQK dh rZb ;qh feqFB ~ efj e nfGwkB d Go j'J B XB[F


ns pkD ;zGkb fbnk. ezB se XB[F ~ fyu e pj[s fsyk sho ;qh feqFB

bkr r:' jfo e T[o w? jfo i{ Bfj nkts B?B fBjkfo:'.

:" efj e? psh:k jfo ;' nfGwkB Go XB[ pkB ;zGkfo:'.

w{oSs jP? oE wkfM fro sfi e? oB b? gqG ;{s gXkfo:'. 1173.

Je wj{os phfs r:' sp ;:zdB g? id[pho ;zGkfo:'.


sT[ nub; r[wkB Go nfs jh j; e? fJj Gkfs g[ekfo:'.
iks ejk jw s Gfi e? efo b? e rdk eN[ p'b T[ukfo:'.

wko

fdZsk.

(pkD)

feqFB

dh

Sksh

ftu

ik

bfrnk

(feT[Ife)

pkD

nkT[Id j'fJnK feqFB B tfynk jh BjhI ;h. (cb;o{g) w{ofSs j' e oE


ftu fvr gJ ns oEtkB feqFB ~ oD-G{wh ftu'I b? e Gi frnk.1173.
fJe wj{os phs frnk, sd oE T[s feqFB ;ktXkB j' rJ. sd
nub f;zx B r[wkB Bkb Go e ns pj[s j; e fJ; soQK fejk-- wo
e'b'I pu e feE iKdk j?I, jZE ftu rdk b? e ekNtI p'b T[uko. (fJzi
gqshs j[zdk j?) wkB' okj iKd j'J Fo ~ (e'Jh) pzdk jZE ftu vKr b? e

wkBj[ ejfo iks j[s' Bo b? be[Nh efo w? bbekfo:'. 1174.

bbekodk

:" ;[fB e? pshnk nfo eh oE[ jkfe fcfo:' jfo e'g G:'.

t?oh e'b'I fJ; soQK dh rZb ;[D e ;qh feqFB B eq'fXs j' e oE ~
w'V fbnk. (oE T[s) ghb ozr dk tZvk Mzvk (fJ; soQK M[b fojk ;h) fiT[I

gNghs wjk cjfoU X[i fiT[ xB w? ugbk ;w o{g b:'.


pofy:' ;o p{zdB fiT[ xfB ;:kw sp? fog[ e' db wko d:'.
fo; e? nub; ;[ pkB ewkB rj' jfo ;kw[j nkfJ y:'. 1175.

j't.1174.

pdb ftu fpibh tork o{g j[zdk j?. T[; tb ;qh feqFB B poyk dhnK
p{`dK tKr pkDK (dh MVh bk fdZsh) ns t?oh dh ;?Bk ~ wko fdZsk. eq'XtkB
j' e nub f;zx XB[F pkD geV e ;qh feqFB d ;kjwD nk yV'sk.1175.
d'jok

d'jok

sd T[; B f;zx-Bkd ehsk ns feqFB ~ nZyK


(;qh feqFB) ~ oD-G{wh ftu BV ty e feqFB

f;zx Bkd sp fsB ehU feq;B fus? efo B?B.

;{ow

fpefN fBefN ofB ;[GN bfy jfo gqfs p'fb:' p?B. 1176.

ej.1176.

Bkb tfynk. fteN


gqfs (T[; B) p'b

nub f;zx B fejk -nub f;zx pku

;t?:k

;t?:k

ihts i ir w? ofj j? nfs i[X eEk jwoh ;[B b? j?.

fijV irs ftu ihT[Id ofj rJ, (T[j) wo fJ; Gkoh :[ZX dh eEk

sk Sfp eh eftsk efo e? efp okw Bo;B ikfJ foM? j?.

;[D b?Dr. T[; Sph dh eftsk eo e eth okw okfinK ~ gq;zB eoBr.
fi; pb T[s gzfvs eEk efjDr, (;o's nEtk oki) ohM e pj[s XB

i' pfb g? efj j? eE gzfvs ohfM xB' fsj e' XB[ d j?.

dDr. j feqFB! fJ; :[ZX d r[D rzXop b'e u"jK :[rK se rkT[Dr.1177.

j jfo i{ fJj nkjt e i[r ukofB w? r[B rzXqp r?j?. 1177.


e'g e? T[so ds G:' nfo eh psh:k ;[fB ;:kw ;p?.
fuoh:k pB w? u[je? sp bT[ nfs e'g B nkts pki ip?.
ropks j? w{Y xB' oB w? efN j" s[fj ;h; by?r' sp?.
fsj s sfi ;ze fB;ze bo' pbpho efj:' ejk Yhb np?. 1178.
:" ;[fB e? eN[ p?BB e' nub; pbh wfB e'g ifr:'.
e; p'bs j' eS[ bki rj' ofB mkY oj' ;[fB j' B Gfr:'.

t?oh

dhnK

;kohnK

rZbK

;[Dk

;qh

feqFB

eq'XtkB

j'

T[&&Zso

fdZsk. fuVh pB ftu T[d'I se jh u{edh j?, id se eq'X eo e pk} BjhI


nkT[Idk. j w{oy! s{` oD ftu pj[s jzeko eo fojk j?I, (id'I)
eN fdnKrk, sd'I jh (s?~) gsk brrk. fJ; bJh ;zr ~ Sv
j'

bV'--;qh

feqFB

fejk,

j[D

ehj

fYb

sok f;o
e fB;zr

j?.1178.

fJ; soQK d ekNtI p'bK ~ ;[D e nub f;zx ;{ow d wB ftu eq'X
ikr fgnk. (j feqFB!) feT[I p'b fojk j?I, e[M Fow eo, oD-G{wh ftu
yV'sk ojhI, ;[D b?, Gi e B ikJhI. id'I jh fJ; soQK dk T[&&Zso ;qh feqFB

396

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

:j T[so d? jfo e' ip jh sp jh fBi nk:[X b? T[wfr:'.


wB w? jofy:' XB[ e' eofy:' pofy:' ;o ;qh jfo e' B bfr:'. 1179.

feq;Bktsko

~ d fdZsk sd'I jh nkgD F;sq b? e T[wzr Bkb Go frnk. wB ftu y[F


j'fJnk, XB[F ~ fyfunk ns pkDK dh poyk ehsh, go ;qh feqFB ~ (e'Jh
pkD)

i' nub; i{ pkB ubkts ;' jfo nkts ekfN frokt?.


ikB? B dj bfr:' nfo eh ;o cfo fo;k efo nT[o ubkt?.
;' jfo nkts phu eN? ngB' T[j e' T[o phu brkt?.
dfy ;sfeqs eT[se e' efp okw ej? gqG e' i;[ rkt?. 1180.

397

bfrnk.1179.

nub f;zx i' th pkD ubkT[Idk j?, T[; nkT[Id pkD ~ ;qh feqFB
eN e fvrk fdzd jB. (T[j) ikDdk j? fe t?oh (;qh feqFB) dh dj ftu
(e'Jh) pkD BjhI brk j?, fco eq'X eo e j'o (pkD) ubkT[Idk j?. T[; ~
nkT[Id j'fJnK (feqFB) ftu'I jh eN fdzdk j? ns nkgDk (pkD) T[; dh Sksh
ftu wkodk j?. eth okw efjzd jB, fJ; e"se ~ ty e fJzdo (@;sfeqs#)
th ;qh feqFB d :F ~ rkT[Idk j?.1180.

dko[e e' efjU si e? ;:zdB ;qh jfo i{ efo yr[ ;zGkfo:'.


dkwfB fiT[ xB w? b;e? fo; w? pfo e? nfo T{go wkfo:'.
d[iB e' f;o[ ekfN d:' fpB[ o[zv G: i;[ skfj T[ukfo:'.
fiT[ ;od{b wjk pB w? js e? pb ;' wB' ejfo vkfo:'. 1181.

(;qh

nvo f;zx nT[ nip f;zx nxN f;zx f;zx pho.

B)

oEtkB

fejk

fe

oE

s}

eo

ns

;qh

feqFB

(nkgD) jZE ftu sbtko geV bJh. (sbtko fJzi fbFe ojh ;h) fitI
pdb ftu fpibh uwedh j?l (T[; sbtko ~) eq'X eo e pb g{ote t?oh
T[s d wkoh. t?oh dk f;o eN fdZsk ns (f;o) s'I fpBk o[`v (XV) j' frnk,
T[; dk (:F eth B) fJ; soQK T[ukfonk j?, fitI ppo Fo B t^v pb ftu
pb

d'jok

feqFB

g{ote

wkB'

Fo

wko

fvrkfJnk

j't.1181.

d'jok

nwo f;zx no[ nNb f;zx wjk oEh oB Xho. 1182.

nvo f;zx, nip f;zx, nxN f;zx, pho f;zx, nwo f;zx, nNb f;zx,
noiB f;zx, nfwN f;zx (BK d) nZm wjk oEh ns Xhoi tkb :'X/ okfinK

noiB f;zx no[ nfwN f;zx feq;B fBjkfoU B?B.

B feqFB ~ nZyK Bkb tfynk. nZm oki nkg; ftu fwb e p'b ;KM eoB

nkm G{g fwfb go;go p'bs n?; p?B. 1183.

br.1182-1183.

;t?:k

dys j' fBqg ;:kw pbh fsj e jw T{gfo XkfJ go?.


ng[B gqG e' fwfb eki eo? w[;bh jfo s Bjh B?e[ vo?.
XB[ pkB feqgkB rdk go; poS rfj shSB ikfJ no?.
;p jh ;[ ejh fJj Jh gqB[ j? id[ pho jB? fwfb i[X eo?. 1184.
nk:[X b? f;ro eo w? ;[ w[ezd e T{gfo dT[o go.
;[ XtkfJ e? ;:zdB nkfB no ;`fr uko nS{jfB ;{o po.
efp okw ej? nfs nkjt w? nx yzvfB s Bjh B?e vo.

;t?:k

j okfiU! feqFB ;{ow ~ tyd j', fJ; T[s n;hI N[ZN e g? ikJhJ.
nkgD oki (@gqG#) dk ezw eohJ ns pbokw s feqFB s'I fpbe[b B vohJ.
XB[F, pkD, feqgkB, rdk, e[jkV ns fsy poS geV e (oD-G{wh ftu)
vN ikJhJ. ;G B fejk fe (;kvk) fJjh gqD j? fe ;qh feqFB ~ wkohJ
ns

fwb

:[ZX

eohJ.1184.

;ko F;sq jZEK ftu b? e ;qh feqFB T[go d"V e ik gJ. oEK ~
Gik e, nk e vN rJ jB fiBQK Bkb uko nS'jDhnK pjkdo ;{ow jB.
eth okw efjzd jB, pj[s tZvh :[ZX-G{wh ftu (yV's jB) ns gkgK dk

wB' rkfi gqb? xB XkfJ ufb:' fsw dT[o ;[ wko jh wko eo. 1185.

ftBkF eoB tkb (feqFB) s'I fpbe[b BjhI vod. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB'

XB f;zx nS{jfB d[fJ ;`fr b? nBr; nS{jfB shB ;[ b:kJ.

XB f;zx d' nS'jDhnK ns nBr f;zx fszB nS'jDhnK ;?Bk Bkb


b? e nkJ ;B. (okfinK B fejk--) j feqFB! ;[D, s{` Sb eo e d;K okfinK

;' s[w ;:kw ;[B' Sb ;' oB w? d; j{` fBqg wkfo frokJ.

gob' d pdbK
j'D.1185.

tKr

Gi

ub

nkT[Id

j'D

ns

wko'

wko

eod

nkT[Id

398

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

uko nS{jfB b? jw j{` db s' go nkJ j? e'g pYkJ.


sk s efj:' ;[fB b? jwo' frqj e' sfi nkjt ikj[ gokJ. 1186.

feq;Bktsko

~ oD ftu wko frokfJnk j?. go n;hI


so T[s eq'X tXk e uVQ nkJ jK. fJ;
~

ekBQ i{ pku
;t?:k

:" ;[fB e? psh:k fsj eh jfo e'g efj:' jw i[X eo?r.


pkB ewkB rdk rfj e? d'T{ Gqks ;p? nfo ;?B jo?r.
;{o f;tkfde s B Gi? jfB j? s[w eT[ Bfj i{fM wo?r.
wo[ jb? ;[fy j? fBfX pkfo sT{ oB eh fSfs s B No?r. 1187.

:" efj e? psh:k fsB ;' ef; e? fJe pkB[ ;[ ;:kw ubk:'.
bkfr r:' nip; e pS ;[ bkrs jh eS[ yd[ B gk:'.
cfo jmh jfm e? jfo ;' fJw p?B wjk efo e'g ;[Bk:'.

Sv

xo

d"V

399

;?Bk dhnK uko nS'jDhnK b? e


bJh ;kvh rZb ;[D b?, oD-G{wh

ik.1186.

ekBQ ih B fejk-;t?:k

fJ; soQK T[BQK dhnK rZbK ;[D e, ;qh feqFB B eq'fXs j' e fejkn;hI :[ZX eoKr. pkD, ewkB, rdk (nkfde F;sq) geV e d'tI Gok t?oh
dh ;koh ;?Bk ~ BFN eo fdnKr. ;{oi, fFt tofrnK s'I BjhI GiKr, s[jk~
wko

fdnKr,

BjhI

sK

(nkg)

dk ib ;[e ikt (nfijhnK


fgS BjhI jNKr . 1187.

bV

woKr.

nDj'DhnK

GktI

;[wo
j'

gops
ikD),

fjb

ikt,

th

oD-G{wh

sK

;w[zdo
ftu'I

T[BQK ~ fJ; soQK rZbK efj e, feqFB B/ fJe pkD ~ e; e t?oh


tb ubk fdZsk. T[j ik e nip f;zx dh tZyh ftu bfrnk, T[; d brD
Bkb

T[;

e'Jh

d[y

wfj;{;

BjhI

ehsk.

fco

(T[;)

jmh

jm

eo

ek ejhJ fsj gzfvs e' fij s XB[ eh fpfX s{` gfV nk:'. 1188.

ns pj[s eq'fXs j' e ;qh feqFB gqfs fJ; soQK p'b T[uko-- T[; gzfvs
~ eh ejhJ, fi; s'I XB[F ubkT[D dh i[rs s{` f;y e nkfJnk j?I.1188.

e'g Goh id[th fgqsBk fJs s T[wvh T[s s T[j' nkJh.

fJXo'I :kdtK dh ;?Bk eq'X eo e T[wvh j? ns T[Xo'I T[BQK (dh ;?Bk)


nk rJh j?. eth okw efjzd jB, (T[BQK B) wB ftu o'; tXkfJnk j'fJnk

wko jh wko ehJ w[y s efp okw ej? ih: o'; pYkJh.
pkB feqgkB rdk e br pj[ i{fM go efo d[zd bokJh.
ohM oj ;[o gfy ;p? g[jgktfb eh poyk poykJh. 1189.

j?

ns

nkr B n?;' G:' ep j{` oB nkgf; w? fJw p'fb T[uko?.


i{M go fsj ;qT[B Yo Gfo ygo i[rfB gh febeko?.
w[zvB wkb nBe r[jh f;t e rB XfB jh XfB g[eko?. 1190.

nk:[X Xkfo n:'XB w? fJe e'g Go GN XkfJ no?.


fJe wb eh dkfJB i[X eo? fJe dy wjk oD dT[fo go?.
fJe okw jh okw ej? w[fy s fJe[ wko jh wko fJj? T[uo?.

s'I

@wko

b",

wko

b"#

g[ekod

jB.

pkD,

feqgkB,

rdk

(nkfd

jfEnkoK) d brD Bkb nBe (:'X) d[nzd :[ZX eo e wo rJ jB. (T[BQK


dh bVkJh ~ ) ty e dts gq;zB j' rJ jB ns c[bK dhnK wkbktK dh
poyk

fJs s oB w? fo; pho bo? BfG w? pqjwkfd ;Bkfd fBjko?.

w{zj

eod

jB.1189.

fJXo oD-G{wh ftu eq'X eo e ;{ow bVd jB, (T[Xo) nkekF ftu
pqjwk

nkfde

ns

;Bekfde

tyd

jB.

(T[j)

nkg;

ftu

fJ;

soQK

rZbK

eod jB fe nr nfijk :[ZX ed BjhI j'fJnk. (:'X) bV e wo rJ jB,


(T[BQK dk) bj{ trdk j? ns (T[; bj{ d) yZgo Go e i'rDK gh e
febekodhnK
r[zd bJhnK

jB. fFt d rDK B, (fFt bJh) w[zvK


jB ns (:[ZX eow bJh) XzB jh XzB

dhnK nBe wkbktK


efjzd jB.1190.

F;sqK ~ XkoB eo e ns eq'X Bkb Go e oD-G{wh ftu Xktk eo


e vN j'J jB. fJe gfjbtkBK tor dkUnK tkbk :[ZX eod jB ns
fJe t^v :[ZX ~ ty e d"V gJ jB. eJh (xpok e) w{zj'I @okw okw# efjzd

fJe i{fM go fJe xkfJ Go fJe ;:kw ejk fJj Gkfs oo?. 1191.

jB ns eJh (w[y s'I) @wko b", wko b"# fJj' T[ukod jB. fJe bV w'J
jB, fJe }]wK Bkb Go j'J jB ns fJj p'b oj jB fe @feqFB feE

w[eh:k T{ bo? fJe ngk; w? rfj e;fB e; Je no j?.

j?<#.1191.

Je ub oB s Gfi e? fJe nkjt e' gr nkr eo j?.

fJe w[fenK Bkb nkg; ftu bV oj jB ns eJh fJe (fJe d{i


d) e;K ~ geV e vN yV's jB. fJe oD ftu'I Gi ik oj jB ns

400

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

Je bo rfj cNfB cN eNkoB ;' d'T{ i{fM wo j?.


;'T{ bo efp okw oo? ng[B e[b eh i'T{ bkfi Go j?. 1192.

feq;Bktsko

fJe :[ZX bJh edw nr tXkT[Id jB. fJe (be dhnK) gNhnK ~ geV
e bV oj jB ns (eJh) eNkoK wko e d'tI bV w'J jB. eth fFnkw
efjzd

nkm' jh G{g n:'XB w? ;p b? fgqsBk jfo T{gfo nkJ.


i[X eo' B vo' jw s efp okw ej? fJj p?B ;[BkJ.

401

jB,

T[jh

bV

jB

i'

nkgD

e[b

dh

bki

Bkb

Go

j'J

jB.1192.

nZ&m jh oki (nkgDhnK) ;kohnK ;?BktK b? e ;qh feqFB T[s nk gJ


jB. eth okw efjzd jB, (j feqFB! ;kv Bkb) :[ZX eo ns ;kv e'b'I B

d? e? e;h;fB Jh;fB ukgfB b? ;o ;qh jfo Ufo ubkJ.

vo, fJ; soQK d p'b ;[DkT[Id jB. fco okfinK B XB[FK ~ jZE ftu b?
e ns fuZb uVQk e feqFB tb pkD ubk fdZs. ;qh feqFB B jZE ftu XB[F

;:kw i{ gkfB ;ok;fB b? ;o ;' ;o nkts ekfN frokJ. 1193.

b?

sT[ fwfb e? X[iBh nfo eh id[pho uj{` fd; s fof; xfo:'.

s'I xo fbnk. nkg; ftu fwb e XhoitkB :'fXnK B fJ; soQK fejk fe

nkgf; w? fwfb e? GN Xho jB:' pbpho fJj? g[fB Nfo:'.


;qh XB f;zx pbh nub; eT[ nT[o Bo;fB :k jh fBpfo:'.

pbpho :'X (feqFB) ~ wko fdU. fJ; B pbtkB XB f;zx, nub f;zx
ns j'o okfinK ~ wkfonk j?. fJ; soQK efj e sho wkoB br gJ, wkB'

fJT[ efj e? ;o wkos G:' ri g[zi wB' efo1 ejfo Sfo:'. 1194.

jkEhnK

pkDK

Bkb

pkDK

eN

frok

fdZsk.1193.

sd t?oh dh ;?Bk B fwb e ns eq'X eo e ;qh feqFB ~ u"jK fdFktK

xfo b:' jfo e" ip jh jfo i{ sp jh ;p ;;sq ;zGko.


e'fg n:'XB w? fcfo e? fo; ;kE xB nfo pho ;zxko.
JeB e f;o ekfN dJ fJe ihts jh rfj ef; gSko.
Je bo efN G{fw go fJe dy vo wfo r fpB[ wko. 1195.

nkm' Jh G{g efjU w[y s GN Gkis j' ejk i[X[ eo'.


ip bT[ oB w? jw ihts j? sp bT[ jfo s s[w j{` B vo'.
jwo' fJj nkfJ; j? s[w e' id[pho e ;kw[fj ikfJ bo'.
e'T{ nkjt s Bjh B?e[ No' fJe i{fM go' fJe XkfJ no'. 1196.
cfo fco gN nk:[X b? oB w? id[pho eT[ xfo bh:'.
B No nfs o'f; fGo ih: w? nfs nkjt fusq pfusq eh:'.
nf; b? popho rdk rfj e? fog[ e' db[ wkfo fpdkfo dh:'.
fJe phoB e gd[ ;h; eN GN JeB e' d:' ckfo jh:'. 1197.

;qh id[pho ;ok;fB b? pj[ ekfN oEh f;o G{fw frokJ.


nk:[X b? ng[B ng[B fJe e'fg Go jfo g? g[fB XkJ.
s fpqiBkE eo` rfj yr nGr jB ;[ xB sj xkJ.
Gkfi rJ jfo s nfo fJT[ ;[ e'T{ Bfj nkjt w? mjokJ. 1198.

1H @pfe#

M[zv

Fo

xo

fbnk

j't.1194.

id'I T[BQK B ;qh feqFB ~ xo fbnk, sd'I jh ;qh feqFB B ;ko F;sq
;zGkb bJ. (fco) oD-G{wh ftu x[zw e eq'X Bkb t?oh d pj[s ;ko ;{otho
wko fdZs. fJeBK d f;o eN fdZs ns fJeBK ~ ihT[IfdnK jh e;K s'I geV
e (Xosh T[s) gNek wkfonk. fJe bV ns eN e Xosh T[s fvr gJ
ns fJe (T[BQK ~) ty e (fJsB) vo rJ fe fpBk wkfonk jh wo rJ
jB.1195.
nZmK jh okfinK B w[y s'I fejk--:'fXU! feE Gid j', (vN e) :[ZX
eo'. id se n;hI oD-G|wh ftu ihT_Id jK, sd se s[;hI feqFB s'I B vo'.
;kvh

fJj

nkfrnk

j?

fe

s[;hI

;qh

feqFB

;kjwD

ik

bV'.

:[ZX-G{wh

s'I e'Jh th fpbe[b B Nb'. iK sK bV e wo ikU iK Xktk eo e vN


ikU.1196.
Nb

F;sq b? e ;{ow fco w[V gJ ns oD ftu ;qh feqFB ~ xo fbnk.


BjhI jB, wB ftu eq'X Bkb Go j'J jB ns pj[s seVk :[ZX eo

e (fJ; ~) nb"fee o{g gqdkB eo fdZsk j?. ;qFm ;{othoK B sbtko ns


rdk ~ geV e t?oh dh ;?Bk ~ wko e BFN eo fdZsk j?. fJeBK ;{ofwnK
d jZE ns f;o eN rJ jB ns fJeBK :'fXnK dhnK SkshnK gkV fdZshnK
rJhnK

jB.1197.
;qh feqFB B XB[F b? e pj[s ;ko oEK tkfbnK d f;o eN e G{wh

T[s frok fdZs. fco nkgD nkgD F;sq b? e, eq'X d Go j'J (eJh) fJe
feqFB T[s Xk e g? rJ. ;qh feqFB B jZE ftu sbtko b? e, B GiD
tkfbnK ~

wko

t?oh ;qh feqFB


;fenk.1198.

fdZsk ns (j'o) pj[s


e'b'I

Gi

rJ

ns

;ko (:'X th)


e'Jh

th

wko

:[ZX-G{wh

fdZs. fJ;
ftu

soQK
mfjo

402

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

d'jok

feq;Bktsko

d'jok

feqFB e'b'I pj[s wko yk e okfinK dh ;?Bk Gi rJh. sd fco ;ko

G{gB eh Gkih uw{ ykfJ xBh jfo wkfo.


spfj fco fBqg i[X e nk:[X ;eb ;`Gkfo. 1199.
;t?:k

e'g n:'XB[ w? efo e? efo w? ;p G{gB ;;sq ;zGko.


nkfJ e? ;kw[j ;:kw jh e pb e? fBi[ nk:[X o'f; gqjko.
ekBQ ;zGkfo ;ok;fB b? ;o ;sqB ekfN e? G{ gfo vko.
xkfJ pukfJ e? :" fsB e? pj[o nfo e? f;o ekfN T[sko. 1200.
d'jok

oki

F;sq

u"gJh

nvo f;zx xkfJb ip G:'. nfs jh e'g[ ih: fsj m:'.


pj[ shSB poSk fsfB b:'. jfo eh Ufo vkfo e? d:'. 1202.
d'jok

(fco)

:[ZX

;t?:k

Yhm jP? p'bs G:' oB w? jf; e? jfo ;' psh:k ;[fB b?j'.
eq[X ehJ jw ;`fr fB;zr ejk np i[X ehJ cb[ g? j'.

nkJ.1199.

t?oh

f;o

eN

fdZsk.1200.

;qh feqFB B F;sq ;zGkb e nip f;zx dk f;o eN fdZsk ns x'o


ftu nvo f;zx ~ xkfJb eo fdZsk.1201.
id

nvo

j'fJnk. jZE ftu


fdZsk.1202.

f;x

xkfJb

pj[s

j'

fsyk

frnk,
poSk

(sK)
geV

T[;
fbnk

wB
ns

ftu

pj[s

eq'X

feqFB

tb

;[N

d'jok

poS ~ nkT[IfdnK ty e ;qh feqFB B jZE ftu XB[F pkD b? fbnk.


nkT[Id j'J (poS) ~ pkD Bkb eN e (;[N fdZsk) ns (fco) T[; :'X ~
wko fbnk.1203.

u"gJh

puB ;:kw ;" i ej ;' efp efjs ;[BkfJ. 1206.

gos

u"gJh

u"gJh

nxV f;zx nfs fBvo jP? p'fb:' jfo ;w[jkfJ.

bJh

d'jok

;w[j jfo e nkfJ e? p'fb:' jP? efo Yhm[. 1204.

d'jok

eoB

br. ;qh feqFB B XB[F ~ ;zGkb e, t?ohnK d pkDK ~ (nkgD pkDK Bkb)
eN e Xosh T[s ;[N fdZs. T[BQK d tko s'I (nkgD nkg ~) fJ; soQK puk

feqFB

nip f;zx efo egN ygk:'. fJj ;G Gd jw' bfy gk:'. 1205.

:[ZX

;qh feqFB d ;kjwD nk e ns eq'X eo e pb g{ote nkgD F;sq ubkT[D

nxV f;zx bfy fsj d;k ds G:' Bjh ghfm.

jfo ;Bw[fy fJj Gkfs T[ukfoU. nvo f;zx s? Sb ;' wkfoU.

:[ZX ftu eq'X eo e, ;kfonK okfinK B jZEK ftu F;sq ;zGkb bJ.

poSk nkts bfy:' jfo XB[y pkB efo ehB.


nkts ;o ;' ekfN e? wkfo tj? GN bhB. 1203.

;zGkb

;t?:k

nip f;zx e' f;o efN:' jfo i{ ;;sq ;zGkfo.


nvo f;zx xkfJb efoU nfs oB G{fw wMkfo. 1201.

403

nxV f;zx B fJ; ;fEsh ~ ty e, (oD ftu) fgm BjhI fdZsh. ;qh
d ;kjwD nk e Yhmsk Bkb p'bD bfrnk. 1204.
;qh feqFB d ;Bw[y j' e fJ; soQK fejk -- s{` nvo f;zx ~ Sb

Bkb wkfonk j?. nip f;zx


w?I gk fbnk j?. 1205.

egN

eo

ygkfJnk

j?.

fJj

;kok

Gd

d'jok

nxV f;zx nfs fBvo j' e feqFB d ;kjwD nk e p'fbnk. (T[;


B) ;qh feqFB ~ i' p'b ej, T[j (j[D) eth efj e ;[DkT[Idk j?. 1206.
;t?:k

Yhm j' e :[ZX-G{wh ftu p'bD bfrnk ns j; e feqFB ~ (efjD


brk, woh) rZb ;[D b?. ;kv Bkb fB;zr j' e (s{`)a eq'X ehsk j? (go) fJ;

404

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

sk s bo' Bjh w' ;`fr nkfJ e? j' bfoek oB dfy go? j'.
i' jm e? bfo j' wfo j' ng[B frqj wkofr ihfs B i? j'. 1207.

feq;Bktsko

:[ZX eoB dk eh cb gktIrk. fJ; bJh nk e wo Bkb B bV, (s{` ni)


bVek j?I, oD ~ ty e Gi ikJIrk. i jm eo e bVIrk (sK) wkfonk
iktIrk

d'jok

405

ns

nkgD

xo

wkor

T[s

ihT[Idk

BjhI

iktIrk.1207.

d'jok

fyu

fiT[I jh (T[j) jzeko Bkb p'b fojk ;h, fJXo'I ;qh feqFB B XB[F ~
fdZsk. pkD t?oh d w[y ftu wkfonk (ns T[j) w[odk j' e Xosh

T[ s

fvr

wjkpbh jT[ nki jh efo j' so' xks. 1209.

pbtkB

sd noiB f;zx B Yhm j' e feqFB ~ (fJj) rZb ejh. (w?I) wjk
jK, sok ni jh BkF eo fdnKrk.1209.

;[Bs puB jfo yr[ b? nfo f;fo Mkfo:' XkfJ.

(T[; d) puB ;[DfdnK jh ;qh feqFB B sbtko geV bJh ns Gi


e t?oh d f;o T[s MkV fdZsh. (T[j fJ; soQK fvr fgnk) wkB' jBoh d

fiT[ p'fb:' nfs rop f;T[ fJfs jfo n?fu ewkB.


;o wkfo:' nfo w[fy fpy? gfo:' fwqse fSfs nkfB. 1208.
noiB f;zx sp Yhm j[fJ ejh feq;B ;' pks.

frfoU wB' nkXh pu pv' fpqS w[oMkfJ. 1210.


;t?:k

noiB f;zx jB:' nf; f;T[ nwo; wjhg jfBU sp jh.


nNb; gqe'g G:' bfy e? jfo nkg[B ;;sq bJ ;p jh.
nfs wko jh wko g[ekfo gfoU jfo ;kw[j nkfJ nfoU ip jh.
ebXT[s e G{yB nzr ;i fij eh Sfp ;' ;ftsk dp jh. 1211.

ubD

fgnk.1208.

Bkb

tZvk

;kok

fpqS

w[oMk

Xosh

T[s

fvr

fgnk

j't.1210.

;t?:k

(fi; tb) noiB f;zx sbtko Bkb wkfonk frnk, T[; tb okik
f;zx th wkfonk frnk. (fco) nNb f;zx ~ r[^; ftu nkfJnk ty

nwo

e ;qh feqFB B nkgD ;ko F;sq XkoB eo bJ. id (nwo f;zx) @wko'wko'# g[ekodk ;qh feqFB d ;kjwD nk e vN frnk. (T[; d) Foho T[s
;'B

rfjD

;i

j'J

;B,

fiBQK

dh

Sph

;kjwD

;{oi

th

dpedk

;h.1211.
fJe gfjo se (T[; B) xw;kB :[ZX ehsk, (T[j) pj[s pbtkB j'D

ikw gqwkB ehU xw;kB pv" pbtkB B ikfJ ;zxkfo:'.


wx fiT[ rkfi w[okfo sp? nf; b? efo w? nfo T{gfo Mkfo:'.
j[fJ fwqs G{fw gfo:' sp jh id[pho ip? f;o[ ekfN T[skfo:'.
X`fB jh X`fB ej? ;p dt pv' jfo i{ Gt Gko T[skfo:'. 1212.
d'jok

nNb f;zx ip wkfoU pj[ phoB e' okT[.


nfwN f;zx sp nfwN j[fJ ehB' i[X T[gkT[. 1213.
;t?:k

eo e wkfonk BjhI iKdk ;h. T[; tb pdb tKr ri e ns sbtko


jZE ftu b? e ;qh feFB B t?oh T[s MkV fdZsh. T[; tb T[j w[odk j'
e Xosh T[s fvr fgnk, id'I ;qh feqFB B T[; dk f;o eN e T[sko fdZsk.
;ko dts ;qh feqFB ~ XzB XzB efjD br (feT[Ife T[; B) Xosh dk pj[s
Gko T[ s kfonk ;h.1212.
d'jok

id
f;zx

pj[s
nfwN

;{ofwnK
(nv'b)

dk
j'

okik
e

nNb

:[ZX

dk

f;zx
T[gk

wkfonk

frnk,

sd

nfwN

ehsk.1213.

;t?:k

p'bs fJT[ jfm e? jfo ;' GN sT[ bfy j' ip w' ;' bo?r'.

(T[j) jm eo e ;qh feqFB Bkb p'bD brk fe w? s?~ ;{owk T[d'I

w' e' ejk jfB okiB i:' Sb w{ofs j[fJ Sb ;kE So?r'.

wzBkrk

w' nfs e'g Go' bfy e? ofj j' Bfj nkjt j{` s No?r'.

j' e X'y Bkb Sb btIrk. w?~ pj[s eq'X Bkb Gfonk j'fJnk ty e (s{`)
:[ZX-G{wh ftu (yV'sk) BjhI ojIrk ns (fJE'I) Nb iktIrk. i ed wo Bkb

iT[ ep j{` fGo j' jw ;' fB;u? fBi dj e' fsnkr[ eo?r'. 1214.

bVIrk,

id

wo

(sK)

Bkb

fB;u

bVIrk.

jh

eh

nkgDh

w?~

dj

th

dk

fJBQK

okfinK

fsnkr

tKr

Sb

eoIrk.1214.

dk

;o{g

406

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

407

ekj eT[ xkfJ ;j' sB w? g[fB ek e ej nfo G{gfB wko'.

j feqFB! :[ZX-G{wh ftu j'oBK bJh fe; tk;s eq'X eo e :[ZX eodk
j?I. fe; tk;s Foho T[s xkU ;fjzdk j?I, ns fco fe; d ej s t?oh

ihts j' sp bT[ ir w? ip bT[ w[fj ;`fr fGfoU B fpuko'.

okfinK ~ wkodk j?I. T[d'I se jh (s{`) irs ftu ihT[Idk j?I id se wo

ekj eT[ ekBQ n:'XB w? fjs n"oB e fo; e? oB gko'.

;[zdo ikB e? Skvs j' sfi e? oB ;:kw i{ Xkfw f;Xko'. 1215.

Bkb bVB
j feqFB!

cfo n:'XB w? fof; e nfwN; pbh fJj Gkfs T[uko'.

fco :[ZX-yso ftu pbtkB nfwN f;zx B eq'X Bkb fJ; soQK fejk(j feqFB! ) soh T[wo S'Nh j?, Feb wB ~ w'jD tkbh j?, eh bJIrk wo
Bkb :[ZX eo e. j feqFB! w?I s?~ ;u efjzdk jK, i s{` wB ftu e[M j'o
ftukfonk j'fJnk j? (sK Sv d/). iK sK vo dk fsnkr eo e wo Bkb
bV, iK nkgD ;ko jfEnko ;[N d.1216.

p?; fe;'o wB'jfo w{ofs b? j' ejk bfy i[X jwko'.


jT[ s[w f;T[ jfo ;ku efjU s[w iT[ ih: w? eS[ nT[o fpuko'.
e? jw ;`fr bo' sfi e? vo e? ng[B ;G nk:[X vko'. 1216.
nki[ nk:'XB w? s[w e' jfB j' s[woh ;G jh fgqsBk e'.
iT[ o e'T{ s[w w? GN j? pj[ nkts j? fpfX nkjt ik e'.
;' jwo ;zr nkfJ fGo B bo? gow;[o eh ;j[ sk e'.
i' Nfo j? fJj nkjt s ;'Jh f;zx Bjh GN ;:ko ejk e'. 1217.
d'jok

nfwN f;zx e puB ;[fB jfo i{ eq'X pYkfJ.


;;sq ;p? eo w? bJ ;Bw[fy pj[fu:' XkfJ. 1218.
;t?:k

nkts ;:kw e' gfy pbh ng[B wB w? nfs e'g pYk:'.


uko' Jh x'ofB xkfJb e? ;o shSB dko[e e T[fo bk:'.
d{;o sho ;' ekBQ ;oho ;[ e'g jB:' i'T{ mT[o sek:'.
;:kw ej? nfwN; wB' id[pho eh dj e' bS pBk:'. 1219.
pkB ubkfJ xB jfo e' fJe b? ;o shSB n"o ubk:'.
bkrs ;:kw frfoU oE w? oB Skfv e? dko[e ;{s gok:'.
dy e? G{g Gfi:' pbpho fBjkfo uw{z fsj T{go Xk:'.
wkBj[ jfo pv ;o e' rioki eth rB o"dB nk:'. 1220.

nkts dfy jbh nfo e' ;[ XtkfJ e? ;:zdB ;kw[j nk:'.


skfB bh:' XB[ e' eo w? ;o e' Xo e? nfo Ufo ubk:'.
;' nfwN; i{ B?B fBjkfo ;[ nkts pkB ;[ ekfN frok:'.
nkfJ fGfo:' pb f;T[ sp jh ng[B ih: w? nfs e'g[ pYk:'. 1221.

dk ftuko BjhI pDkfJnk j?. (s?~) ;[zdo


oD-G{wh ~ Sv e xo ubk ik.1215.

;wM

Svdk

jK,

ni :[ZX-G{wh ftu s?~ ns soh ;koh ;?Bk ~ wko fdnKrk. UfJ!


i so e'b e'Jh ;{owk j? fi; ~ :[ZX eoB dhnK pj[s i[rsK nkT[IdhnK
j'D. T[j wo Bkb nk e bV, i BjhI bVrk, (sK) T[; ~ gowFto dh
;"Ij. i' fJ; izr ftu'I Nb ikJrk, T[j ;{owk f;zx BjhI, fes'I dk frdV
j?.1217.
d'jok

;ko

nfwN f;zx d puB ;[D e, ;qh feqFB B wB ftu eq'X tXk fbnk.
F;sq jZE ftu b? e Gi e (T[; d) ;kjwD gj[`u frnk.1218.

;t?:k

;qh feqFB ~ nkT[IfdnK ty e pbtkB (nfwN f;zx) B nkgD wB


ftu pj[s eq'X tXk fbnk. (feqFB d oE d) u"jK x'fVnK ~ xkfJb eo
e (fJe) fsyk sho oEtkB dh Sksh ftu wkfonk. d{ik sho eq'X eo e
feqFB d Foho T[s T[E wko fdZsk fi; EK T[s T[; dh B}o gJh. (eth)
fFnkw efjzd jB, nfwN f;zx B wkB' ;qh feqFB d Foho ~ fBFkDk pDkfJnk
j't.1219.
(nfwN f;zx B) ;qh feqFB ~ pj[s ;ko sho wko ns fJe fsyk sho
b? e j'o ubkfJnk. (sho d) brfdnK jh feqFB oE ftu fvr fgnk (ns
T[; ;wI) oEtkB B oD ~ Sv e (oE ~) Gik fbnk. ;qh feqFB ~ Gik
iKdk ty e oki B (nkgDh) ;?Bk tb sfenk ns T[; T[s Xktk eo fdZsk.
(fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' tv ;o'to ~ ty e w;s jkEh ezwhnK
(ewbBhnK) ~ fwXD bJh nkfJnk j' t . 1220.
t?oh ~ nkT[IfdnK ty e pbokw
jZE ftu ewkB ~ fyu fbnk ns T[;
fdZsk. nfwN f;zx B nkT[Id j'J pkDK ~
eN fdZsk. nkgD wB ftu pj[s eq'X
eoB
brk.1221.

oE ~ Gik e ;kjwD nk frnk.


ftu pkD Xo e d[FwB tb ubk
nZyK
Bkb ty e (MN pkDK Bkb)
tXk e pbokw Bkb T[; tb :[ZX

408

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

409

w{;b nT[ jb ekfN d:' fpB[ nk:[X j[fJ pbdt gXkfoU.

X[ik ~ eN fdZsk, oE ~ th eN fdZsk ns sbtko s XB[F ~ th


eN e tyok tyok eo fdZsk. w'jb ns jb ~ eN fdZsk ns F;sqK s'I

iks ejk w[;bh Gfi e? efp okw ej? fJj Gkfs T[ukfoU.

fpBk

ekfN X[ik oE[ ekfN d:' nf; ukg e' ekfN i[dk efo vkfoU.

:" efj e? nf; e' rfj e? bfj e? db ikdt e' bbekfoU. 1222.

j'

ikD

ekoB

pbokw

Gi

frnk.

eth

okw

efjzd

jB,

(nfwN

f;zx

B fJ; soQK fejk--) j pbokw! feE Gi e ik fojk j?I< fJ; soQK efj
e, sbtko ~ cV e ns (fpibh tKr) uwe e :kdt db ~
bbekfonk.1222.

i' fJj ;kw[j nkfJ fGo? GN sk jh ;zxko e? G{fw frokt?.

i' ;{owk th fJ; d ;kjwD nk e bVdk j?, T[; ~ wko e Xosh

ekB gqwkB bT[ skfB ewkB xB ;o ;sqB e sB bkt?.

T[s ;[N fdzdk j?. ezB se XB[F ~ fyu e t?ohnK d sB ftu pj[s pkD
wkodk j?. T[; pbtkB gk;'I Ujh pudk j? i' Gi e nkgD gqkD pukT[Idk

;'T{ pu fsj s pb pho i'T{ Gfi nkgB gqkB pukt?.


nT[oB eh ;[ ejk rBsh i[ pv GN ihts ikB B gkt?. 1223.

j?. j'oK dh sK eh frDsh j?, i' t^v t^v :'X jB, (T[j th) ihT[Id ik BjhI
;ed.1223.
pbokw

w{;b nT[o bJ w[;bh ufV ;:zdB g? pj[o' fcfo Xk:'.


nkts jh pb e? fBqg ;' us[ozr gqeko e' i[X[ wuk:'.
nT[o fis GN mkY j[s fo; e? w[fy s fJj Gkfs ;[Bk:'.
ikfB B dj[ no nfo e' ;[fB e? jfo e db[ e'g[ pYk:'. 1224.

j'o

w{;b

b?

fbnk

ns

oE

T[s

uVQ

fco

(:[ZX-G{wh

ftu) nk frnk. nkT[IfdnK jh pbokw B oki Bkb uko gqeko dk i[ZX wuk
fdZsk. j'o th fizB :'X yV's ;B, (pbokw B T[BQK gqfs) eq'fXs j' e, w[y
s'I fJ; soQK ;[DkfJnk. UfJ! t?oh ~ ikD B fdU--fJj ;[D e feqFB dh
;?Bk

eq'X

tXk

fbnk.1224.

n?; jbk:[X e'fg efj:' sp ikdt pho ;p? fwfb XkJ.

pbokw B fJ; soQK eq'X Bkb fejk, sd ;ko :kdt ;{ofwnK B fwb

i' fJj ;kw[j nkfJ no frqj e' sT{ ihts ikfB B gkJ.

e jwbk eo fdZsk. (T[; tb) i' fJ; d ;kjwD nk e vN frnk, (fco)


T[j xo ~ ihT[Idk B gos ;fenk. j'o th fisB T[; ;EkB T[s ;B, (T[j)

nT[o fis sj mkY j[s nf; b? poS? go; rfj nkJ.


sT{ fGo1 i'T{ bki Go nfo e' po e? fsB xkfJ brkJ. 1225.

sbtkoK, poS ns e[jkV geV e nk rJ. fijV bki d Go j'J ;B,


(T[j) pV }'o Bkb bV jB ns t?oh ~ pb g{ote xkU brkJ
jB.1225.

d'jok

d'jok

nfwN f;zx nfs e'g jP? nfws ubkJ pkB.


jfo ;?Bk sw fiT[ Gih ;o wkB' efo GkB[. 1226.
;t?:k

iks Gi idtho2 fgqsBk oB w? w[;bh fJj Gkfs guko.

;?Bk

nfwN f;zx B pj[s eq'fXs j' e pfj;kp/ pkD ubkJ. ;qh feqFB dh
jBo tKr Gi rJh, (nfwN f;zx d) pkD wkB' ;{oi dhnK feoBK

j'D.1226.
;t?:k

SsqfB e e[b w? T[gi fej Gkfs gokts j' pb[ jko.

id :kdth ;?Bk oD ftu'I Gi e ikD brh, (sK) pbokw B ;?Bk


~ fJ; soQK fejk-- SsqhnK d e[b ftu g?dk j' e fJ; soQK pb ~ jko

nk:[X Skvs j' eo s vo[ wkfB xB' fpB jh nfo wko.

e Gi ik oj j'. t?oh ~ wko fpBk, pj[s vo wzB e jZEK ftu'I F;sq Sv

sqk; eo' B eS{ oB w? ip bT[ sB w? fEo[ gqkB jwko. 1227.

oj j'. id se ;kv/ sB ftu gqkD jB, (sd se) oD-G{wh ftu fe; dk
th vo B wzB'.1227.

d'jok

e'g n:'XB w? jbh ;[GNfB efj:' gukfo.

d'jok

:[ZX

nfwN f;zx e' xo e? efj:' bj[ s[w wko. 1228.


1H @bo# 2H @idpho ;G?#

fejk

fe

yso

ftu

pbokw

nfwN

f;zx

xo

eq'fXs
e

s[;hI

j'
wko

;{ofwnK
fdU.1228.

bbekfonk

ns

410

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

efp:' pku

feq;Bktsko

eth B fejk--

;t?:k

;t?:k

pbokw

nkfJ; gkfJ sp? w[;bh uj{` Uo uw{z bbeko goh.


nfs e'g Goh ng[B wB w? nfwN; e ;kw[j nkfJ noh.
pj[ i[X[ n:'XB phu G:' ep ;:kw

ej? Bjh B?e[ voh.

dh

nkfrnk

gqkgs

eo

T[;

tb

u"jK

gkf;nK

s'I

(:kdth)

;?Bk (nfwN f;zx) T[s bbeko e/ nk gJh. nkgD wB ftu eq'X Bkb pj[s
Go e nfwN f;zx d ;kjwD nk e vN rJh. eth fFnkw efjzd jB, :[ZX-

fBqg pho ;ok;fB b? eo pkB xBh fgqsBk fpB[ gqkB eoh. 1229.

G{wh

ekfN eoh oE ekfN dJ pj[ pho jB nfs pki ;zxko.


xkfJb x{ws j? oB w? fesB f;o G{fw go Xo Gko.

jkEh eN fdZs, oE eN fdZs, pj[s ;{ow wko rJ ns pfj;kp x'V


th ;zxko fdZs rJ. oD-G{wh ftu xkfJb x[zw oj jB, fesB jh f;o ns

ihts i sT{ nk:[X b? B vo nfo T{gfo xkfJ gqjko.

Gko XV G{wh T[s gJ jB. i' e'Jh ihT[Idk j?, T[j F;sq b? e ns fBvo

ftu

xw;kB

izr

j'Jh

ns

(:kdth

;?Bk)

fpbe[b

voh.

pbpho

oki B jZE ftu XB[F ns pkD b? e pj[s ;koh ;?Bk gqkDK s'I fpBk eo
fdZsh.1229.

sT[ fsB e sB nkjt w? nf; b? fBqg yzvB yzv e? vko. 1230.

j' e
FohoK

i[X fpy? nfs sho br pj[ phoB e' sB ;q'Ds GhB.

:[ZX ftu pj[s pkD brd jB ns pj[s ;{ofwnK d sB bj{ Bkb


fGi rJ jB. ekfJo oD-G{wh ftu'I Gi rJ jB, fiBQK d Foho pj[s vo

ekfJo Gki rJ oB s nfs jh vo f;T[ fij rks g;hB.


G{s fg;ku eo? febeko fco? oB i'frB ygo bhB.
nkfB fcfoU sj ;qh fsqg[okfo ;[ nkX'Jh nzr f;tk sB ehB. 1231.

d'jok

(@fsqg[okfo#)
XkoB

;t?:k

ikB' ;jkfJ G:' jfo e' pj[o' id[ pz;fB e'g ifr:'.
nfwN; ;' XkfJ no oB w? fsj i'XB ;' Bjh Je Gfr:'.
rfj pkB ewkB feqgkB rdk nfs jh db[ nkjt e' T[wfr:'.
pj[ ;qT[B gr o`fr ;:kw ir wB' nkfr br rB ;kb dfr:'. 1233.

w[y s efj wko[ jh wko go bfy e? oB eT[ Bjh B?e[ vo.


g[fB :k fpfX f;T[ efp okw[ ej? id[pho xB nfo ;kE no.
fof; G{g sp? pb e? nf; b? fog[ e sB dP? efo uko eo. 1234.

nk

ehsk

w{ofSs
fejk--oE

fco

fojk

j'fJnk

j?,

fi;

sbtko

b?

T[BQK

ns fgFku febekohnK wkod jB


fco ojhnK jB. T[E ;qh fFt
B

(nkgD)

nZX

Foho

ftu

gkopsh

j?.1231.

j'D

s'I

ubk.

fszB
fco

xVhnK
T[j

pkd

feqFB

izr

T[E

;us

w?dkB

j'
ftu

rJ.
nk

oEtkB

rJ.1232.

;t?:k

id'I fJj ikD fbnk frnk fe ;qh feqFB (;kv) ;jkfJe jB, (sK) fco
:d[pz;hnK dk eq'X ikr fgnk. oD-G{wh ftu Xk e nfwN f;zx nr vN
yV's

feqgkB,

rdk

(nkfde jfEnko) geV e, ;koh ;?Bk :[ZX bJh pj[s jh T[wr gJh.
Bkb pj[s fGi ikD ekoB ekb ozr (tkb Foho fJ; soQK) uweD

bj{
br

gJ,
fpfpXk:[X b? g[fB i[X[ ehU nfs jh wB w? GN e'g Go.

fojk j?. sd oki


;[N fdZs.1230.

d'jok

w{oSk s gkS xoh shfB GJ jfo us.


dko[e ;' efjU jkfe oE[ g[fB nkJ ij ys[. 1232.

t?ohnK T[s xkU eo


d N'N N'N eo e

eo e g;hBk g;hBk j' rJ jB. G{s


ns oD-G{wh ftu i'rDK yZgo b? e
~

1H @okw#

411

ns

wkB'

T[BQK

nZr

:'fXnK

brD

ftu'I

fJe

th

pko{d-]kBk

Gfink.

irwrkT[D

pkD,

br

ewkB,

fgnk

j't.1233.

wB ftu pj[s eq'X eo e ns nBe soQK d F;sq b? e fco :[ZX


eoBk nkozG eo fdZsk. w{zj s'I @wko b", wko b"# g[eko oj ;B ns :[ZXG{wh (dh fGnkBesk ~) ty e fpbe[b BjhI vo jB. eth okw efjzd jB,
fco fJ; i[rs Bkb pjs[ ;ko :kdt ;{ow t?oh Bkb nV yV's. sd okik
(nfwN f;zx) B eq'X eo e ns sbtko b? e
d) Foho d'ckV ns u"ckV eo fdZs.1234.

pb

g{ote

t?oh

(;?fBeK

412

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nfijh wko ~ wfunK ty e, i' ihT[Id ;B, T[j :[ZX fsnkr e Gi


(eth) fFnkw efjzd jB, nfwN f;zx d ;kjwD :[ZX-G{wh ftu e'Jh

n?;h fBjkfo e? wkfo wuh i'T{ ihts E sfi i[X[ gokB.


;:kw GB nfwN; e ;kw[j nkjt w? e'T{ B mfjokB.

rJ.

i po pho ejkts j? pj[ pko fGo ofB pkfXs pkB.

th

;' fJj Gkfs ub Gfi e? fiw gT[B pj dq[w gks T[vkB. 1235.

413

mfjo

;fenk.

i'

pbtkB

nytkT[Id

jB

ns

i'

F;sq

;ik

pj[s

tko :[ZX-G{wh ftu bV jB. T[j fJ; soQK Gi ub jB fitI g"D d ubD
Bkb doysK d gZ&s T[vd jB.1235.

es oj oB w? o[g e? fesB Gfi ;:kw e sho g[eko.

fesB jh (:kdt ;{ow) :[ZX ftu vN j'J jB ns fesB jh Gi


feqFB e'b nk e g[ekod jB. pj[s ;ko ;{ow, fiBQK ~ frfDnk BjhI

pho xB Bjh iks rB nfwNf; pbh fo; ;kfE ;zxko.

pki wo ri oki go ;[ ej{` oE ekfN e? G{ gfo vko.

ik ;edk, pbtkB nfwN f;zx B eq'X Bkb BFN eo fdZs jB. x'V wo
rJ jB, jkEh fvr gJ jB ns fes oE ~ eN e G{wh T[s ;[fNnk fgnk

nkts ek s[wo wB w? eosk josk gqfsgkbB jko. 1236.

j?. j eosk, josk ns gqsgkbe! s[jkv wB ftu eh nkT[Idk j? (fe s[;hI


;?Bk

d'jok

dk

ekBQ i{ pku
;t?:k

fBfX pkfo fpy? nfs jh jm e? pj[ wk; ofj:' sg[ ikg[ ehU.
pj[o' sfi e? fgs wks ;[ Gqks ntk; sfi:' pBpk; bhU.
f;t ohfM sg'XB w? fJj e' efj:' wkr wjk po[ s'fj dhU.
w[fj ;kw[j e'T{ B ;sq oj? po[ dj[ fJj? w[fy wkr bhU. 1238.
;; ;[o; rD; fB;; fdB; j{` s Bjh ikfJ ;zxkfoU.
;' po gkfJ wjkf;t s nfo fpqzd Bfozd fJjh ofB wkfoU.
;{oB ;' pbpho sp? ng[B? w[fy s fJj Gkfs T[ukfoU.
jT[ fsj ;zro e ;w[j fwqs eh fpfX g{fS fJjh ih: XkfoU. 1239.

T[BQK

;t?:k

e'g jbh id[pho jh ;' fJj Gkfs efj:' ej' ikfJ ;zxko'.
iT[ f;t nkfJ ;jkfJ eo? f;t e' oB w? fsj ;zr gqjko'.

j').1236.

;qh

feqFB

fJ;

soQK

Bkb

T[&&Zso

fdZsk.1237.

ekBQ ih B fejk-;t?:k

(fJ; B) ;w[zdo ftu jm g{ote (yV j' e) pj[s wjhfBnK se ig


ns sg ehsk. fco wksk, fgsk ns GoktK ~ Sv e pBpk; b? fbnk.
T[; sgf;nk s'I gq;zB j' e fFt B fJ; ~ fejk--(to) wzr, (w?I) s?~ pj[s
wjkB to dDk ukj[zdk jK. (T[; B) w[y s'I fJj to wzr fbnk--to fdU
fe wo ;kjwD (:[ZX ftu) e'Jh t?oh fNe B ;e.1238.
FFBkr,

fJzdo,

rDF,

uzdqwk

ns

;{oi

s'I

th

(sz{)

wkfonk

BjhI

ik

;eIrk. T[; B fFt s'I (fJj) wjkB to gqkgs eo e t?oh okfinK d M[zvK
(@fpqzd#) ~ oD-G{wh ftu wkfonk ;h. ;qh feqFB B T[; tb (nkgD) ;{ofwnK
~ w[y s'I fJ; soQK efj ;[DkfJnk. w?I :[ZX (@;zro#) ftu T[; d ;kjwD
j' e (T[; d) woB dh i[rs (T[; e'b'I) g[S btK, fJj(w?I nkgD) wB ftu
j? . 1239.

d'jok

ip jfo i{ n?; efj:' sp w[;bh ;[fB gkfJ.


fJj e' np jh jT[ jB' p'fb:' puB[ fo;kfJ. 1240.

oj

oD-G{wh ftu'I d[yh j' e nkJ :'fXnK B ;qh feqFB nr pBsh ehsh.
sd

Xkfonk
d'jok

ty

d'jok

oB nks[o jP? ;[GN i' jfo ;' fpBsh ehB.


sp fsB e' fpqioki i{ fJj fpfX T[so dhB. 1237.

BkF

j'

id ;qh feqFB B fJ; soQK fejk sd pbokw B ;[D


efjD brk fe fJ; ~ j[D jh wko dtKrk.1240.

fbnk.

eq'fXs

;t?:k

pbokw B eq'fXs j' e ;qh feqFB ~ fJ; soQK fejk -- (i) ej' (sK
T[; ~) ik e wko fdnK. i fFt nk e (T[; dh) ;jkfJsk eo, (sK) fFt
~ th T[; d Bkb jh wko fdnKrk. j feqFB ih! s[jkv Bkb ;Zuh rZb

414

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;ku ej' gqG i{ s[w ;' jfB j' nfwN; Bjh pb jko'.
gT[B ;o{g ;jkfJ eo' s[w gkte j[fJ fog[ ekBB iko'. 1241.

feq;Bktsko

eodk jK -- w?I nfwN f;zx ~ wkoKrk, (nkgDk) pb BjhI jkoKrk. (s[;hI)


g"D o{g j' e ;jkfJsk eo', (w?I) nr (dk o{g j' e) t?oh o{g izrb ~
;kV

feq;B pku w[;bh ;'


d'jok

;t?:k

d'jok

id so Bkb T[; (nfwN f;zx) B :[ZX ehsk ;h, (T[d'I s{`) g?o rv
e feT[I BjhI
j?I.1242.

fsj e' pvtkBb e go; io i?j' sp? fsqB GkoB fiT[.


id[pho efj:' tj[ ejfo j? fsj s Gfi j' pfb pko[B fiT[. 1243.
d'jok

;ko

;t?:k

;h.

j[D

wo

nr

eq'X

Bkb

jzeko

dhnK

(p;

etb

s{`)

jzekohnK

rZbK

eodk

:kdt

(;{ow)

Gi

rJ

jB,

tKr

p'b

fojk j?I. @ni t?oh ~ oD ftu wko fdnKrk#, j[D (s{`) wstkfbnK tKr
fe; bJh (fJj) efj fojk j?. T[; izrb dh nZr ~ S'jD Bkb s[os eZyK
dh gzv tKr ;V ikUr. ;qh feqFB B fejk fe T[j sK Fo j?, s[;hI T[;
s' I pbtkB jkEh tKr Gi ikUr . 1243.
d'jok

(fi; tb) feqFB B pbokw ~ fJ; Yzr Bkb (rZb) efj e ;[DkJh.

fpqi G{yB pbGdq ;' fJj fpfX ejh ;[BkfJ.


jo? p'fb pfb :" efj:' eo' i[ gqGfj ;[jkfJ. 1244.

bfVnk

;t?:k

ikdt Gkfi rJ f;ro s[w p'bs j' njzekofB fiT[.


np nki jB' nfo e' oB w? e; Gkys j' wstkfoB fiT[.

fdnKrk.1241.

feqFB B pbokw gqfs fejk--

s[w ;' fsfB ip i[X ehnk feT[ B bo gr o'fg.


np jw nkr rop e' puB T[ukos e'fg. 1242.

415

(T[; tb) j"bh fij p'b e pbokw B fejk, fitI gqG{ ~ uzrh br, T[;
soQK eo'.1244.
;t?:k

:" pfb f;T[ efj:' o'; pYkfJ ufb:' jfo i{ jfE:ko ;zGko.

fJ;

soQK

pbokw

fejk

ns

feqFB

(nkg)

jfEnko

;zGkb

ns

pkB nBe jB T[B j{` jfo e'g j[fJ pkB ;' pkB fBtko.

eq'XtkB j' e ub fgnk. ns Fo tKr ;qh feqFB B Gpe wkoh fe ekfJo


tKr feE Gih iKdk j?I, yV' ik. T[; (nfwN f;zx) B nBe pkD ubkJ,

ng[B gkfB b:' XB[ skfB xB ;o b? nfo T{gfo vko. 1245.

;qh feqFB B eq'X eo e pkDK ~ pkDK Bkb ;[N fbnk. (fco ;qh feqFB B)

ekfJo iks ejk fEo[ j'j[ ;[ ejfo i:' jfo i{ GGeko.

d'jok

nkgD

;t?:k

jT[ ip i[X e eki ufbU s[ nekb efj:' jfo i{ jw ;T[.


fsj e' efj:' ekfB eh:' sp w? s[n jfo e? nk:' jT[ ngBh rT[.
fsj s fBqg pho efj:' ;[fB e? sfi ;ze fGo d'T{ nkjt wT[.
X{n b'e No? frfo wo[ jb? ;[ sT[ s[w s' Nfoj' Bjh jT[. 1247.

ftu

XB[F

fyu

pj[s

;ko

pkD

t?oh

wko.1245.

d'jok

pj[s ;ko pkD ubk e fco ;qh feqFB p'b -- j nfwN f;zx! (s{`)

pkB nBe ubkfJ e? g[fB p'b jfo dt.


nfwN f;zx fwN ikfJr' M{m' s[: nj`wt. 1246.

jZE

fwN

ikJIrk,

sok

nfGwkB

M{mk

j?.1246.

;t?:k

(nfwN f;zx p'fbnk) j feqFB ih! w?I id'I :[ZX bJh ufbnk ;K, sK
@nekb# B w?~ fejk ;h. T[; tb T[; d ej ~ w?I ezB ftu gkfJnk. w?I
nkgDh ro} Bkb s?~ tyD nkfJnk jK. T[; eo e pbtkB oki B fejk(woh rZb) ;[D e ns ;zr ~ Sv e (n;hI) d'tI oD-G{wh ftu :[ZX eohJ.
Xqj b'e Nb ikt, ;[wo gops fjb ikt, sK th (w?I) so e'b'I (:Z[X ftu)
BjhI

NbKrk.1247.

416

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

ekBQ i{ pku
d'jok

feq;Bktsko

ekBQ ih B fejk-d'jok

feqFB B fejk -- (w?I) s?~ wkoKrk, s{` GktI eo'VK T[gk eo b?. T[;

efj:' feq;B s[fj wkfoj' s{` efo e'fN T[gkfJ.


nfwN f;zx p'fbU spfj nfs jh e'g[ pYkfJ. 1248.
nfwN f;zx pku
;t?:k

jT[ B peh pe Bhu Bjh fpqyGk;[o ;' Sb ;kfE ;zxkfoU.


e;h B jT[ ri XB[e Bkfj jT[ fsqBktqs f;bk gfo vkfoU.
jT[ B nxk;[o w[;N uzv{o ;[ ez; Bjh rfj e; gSkfoU.
Gqks pbh s[n Bkw gfoU ej' eT[B pbh pb[ ;' s[w wkfoU. 1249.

tb

nfwN

eT[B yr; rB; fdB; fB;; fBjkfo e? w'B Gi? j?.


;; ib; ;[o; XB; i{ iT[ nfo j? sT{ w'j B S? j?.
Gkis dt fpb'e e? w' eT[ s{ bfoek bfo ek cb[ b? j?. 1250.
d'jok

y'ts j? ihT[ fej Bfws sfi ofB ;:kw gXko[.


wkos j' ofB nki s[fj ngB pbfj ;zGko. 1251.
ekBQ i{ pku
d'jok

nfwN f;zx e puB ;[fB p'fb:' jfo efo e'g.


np neko s[n b'g efo nfwN f;zx fpB[ Ug. 1252.

i[X[ efo:' jfo i{ i[r ikw sp? fog[ ohM e? n?; g[ekfoU.

pj[s

eq'X

tXk

ns

p'fbnk.1248.

;t?:k

w?

peh

(g{sBk)

jK

jh

Bhu

prbk

(pek;[o)

jK,

jh

fpqyGk;[o jK, fi; ~ Sb Bkb wkfonk ;h. B w? e;h jK, B jkEh jK, B
XBe (d?Is) jK ns B jh fsqDktos jK, (fi; ~ s[;hI) fFbk T[s gNekfJnk
;h. B w?I nxk;[o jK, B uzv{o s w[;N jK ns B jh ez; jK, (fi; ~ s[;hI)
e;K s'I geV e gSkfVnk ;h. @pbokw dk Gok# (@Gqks pbh#) sok BK g?
j?,

d;

fejVk

pbtkB

s{`

pb

Bkb

wkfonk

j?.1249.

pqjwk ftu eh pb j?, i' :[ZX-G{wh ftu eq'X eo e wo Bkb (bVrk).


ro[V,

rDF,

fJzdo, e[po
;eDr. w?~
Bkb)

bV

;{oi

ns

uzdqwk

ty

u[g

XkoB

eo

b?Dr.

FFBkr,

to[D,

(nkfde dts) i (wo Bkb) nVBr sK w?~ BFN BjhI eo


(:[ZX-G{wh ftu) ty e Gi iKd jB, (fco) s{` bVek (wo
e

eh

cb

gqkgs

eoIrk.1250.

d'jok

j
ik.

w?I

feqFB! fe; bJh nkgDh ikB r[nkT[Idk j?I, oD-G{wh Sv e Gi


s?~ ni oD-G{wh ftu wko fdnKrk, (j[D) nkgD pb ~ ;zGkb

b?.1251.
ekBQ ih B fejk-d'jok

nfwN f;zx d p'b ;[D e ;qh feqFB eq'X eo e p'b. w?I j[D (so
BK Bkb'I) @n# (@neko#) jNkT[Idk jK, (fJ; Bkb) nfwN f;zx T[gwk s'I fpBk
j'

;t?:k

f;zx

nfwN f;zx B fejk--

frnk
ek us[okBB w? pb[ j? i'T{ nkjt w? jw ;' fo; e? j?.

417

iktrk.1252.

;t?:k

pkbe j' no[ i[X gqphB j' wkr[ eS{ w[fy i' ih: XkfoU.

feqFB ih B d' gfjo se :[ZX ehsk, T[; tb t?oh B gq;zB j' e


fJ; soQK fejk-- (GktI) pkbe j?I, go :[ZX ftu gqphB j?I, i' wB ftu Xkfonk

nkg[Bh gks eh xks eh pks eT[ dj[ pskfJ w[okfo T[ukfoU.

j't, T[j w{zj'I wzr b?. ;qh feqFB B fejk fe nkgD ftBkF d xks dh (i')

;kw[j w'fj B e'T{ jB? nf; b? sp ekBQ gSktfo MkfoU. 1253.

i[rs j?, T[j d; d. (T[; B fejk--) w?~ ;kjwfDUI j' e e'Jh th wko
BjhI ;edk. sd sbtko b? e feqFB B fgSb gk; s'I tko eo
fdZsk.1253.

418

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

419

e[zuo Je j[s db w? fsj XkfJ e? ikfJ e? xkfJ gqjkfoU.

(nfwN f;zx dk) f;o eN frnk, (go) T[; ;EkB s'I B jfNnk, (;r'I)
d"V e nr ~ jh g?o ofynk. T[; db ftu fJe jkEh ;h, T[; T[s ik

wkfo eoh jfB pho ufbU nf; b? efo ;qh jfo Ufo gXkfoU.

e (nfwN f;zx d XV B) gqjko ehsk. jkEh ~ wko e ;{owk (nfwN f;zx)

;h; efNU B jfNU fsj mT[o s dT[o e? nkr? jh e' gr[ XkfoU.

G{fw frfoU f;o[ ;qh f;t b? r[fj w[zv eh wkb e' wo[ ;tkfoU. 1254.

ub fgnk ns jZE ftu sbtko b? e ;qh feqFB tb tX ufbnk. f;o


Xosh T[s fvr fgnk, (sK) ;qh fFt B b? e w[zv wkbk ftu r[zd e, (T[;
~)

d'jok

nfwN f;zx nfs jh pbh pj[s[ efoU ;zrqkw.


fBef; i'fs jfo ;" fwbh fiT[ fB; e' efo GkB[. 1255.

@wo[#

nT[o fish fgqsBk nfo eh fsB j{` id[pho ;' i[X[ ehnk.
fpB[ G{gfs nkfB no B vo fo; e' efo e? nfs rkY' jhnk.
fwb XkfJ go jfo g? GN :" eft sk Sfp e' i;[ wkB bhnk.
wkB' okfs ;w? T[fv ehN gszr fiT[ N{fN go? nftb'fe dhnk. 1256.
d'jok

sp fpqi G{yB yVr[ rfj nfo pj[ dJ frokfJ.


Je no fJe o[fg bo fJe oB Skfv gokfJ. 1257.
u"gJh

(;{oi

pDk

fdZs k.1254.

ftu

jh

fwb

iKdhnK

jB).1255.

;t?:k

t?oh dh j'o fisBh ;?Bk ;h, T[; B ;qh feqFB Bkb pj[s :[ZX ehsk.
fpBk oki d (T[j) nk e vN rJ jB, vo BjhI jB, eq'X eo e fdb ~
w}p{s eo fbnk j?. (T[j ;ko) ;{ow fwb e ;qh feqFB T[s nk gJ jB,
fi; dh Sph dk :F eth B fJ; soQK wzB fbnk. wkB' oks tb ehV ns
gszr

dht

ty

T[;

T[s

N[ZN

gJ

j'D.1256.

d'jok

sd ;qh feqFB B yVr b? e pj[s ;ko t?oh frok fdZs. fJe nV


rJ jB, ns fJe g?o rv e bV oj jB ns fJe :[ZX-G{wh Sv e Gi
rJ

jB.1257.

u"gJh

nfwN f;zx dh ;?Bk ~ ;qh feqFB B BFN eo fdZsk ns t?oh d db


jkjkeko wu frnk. T[Xo' ;{oi v[p frnk ns g{op fdFk s'I uzdqwk

ftu
gq r N

j'

frnk.1258.

fdB d uko gfjo se :[ZX ehsk ns ;{ofwnK dh Fesh xN rJh.

uko ikw fdB i[X ;[ ehB'. phoB e' pb[ j[fJ r:' ShB'.
d'T{ db nkg nkg fwb XkJ. fJs id[pho p;s frqfj nkJ. 1259.

wDek)

nfwN f;zx pj[s seVk ;{owk j?, (T[; B) pj[s jh :[ZX ehsk j?.
(T[; dh) i'fs fBeb e ;qh feqFB Bkb fwb rJh fitI oks ~ ;{oi dhnK

nfwNf;zx db[ jfo i{ j:'. jkjkeko ;sq[ dfb g:'.


T[s s ;{o n;s[ j'fJ r:'. gqkuh fd; s ;f; gqrN:'. 1258.

T[gobk

d'jok

feoBK
;t?:k

(noEks

d'tI

db

nkgD

nkg

fwb

ub

gJ

ns

fJXo

;qh

feqFB

xo

ftu

nk

fpoki.1259.
fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d :[ZX gqpzX d nfwN f;zx
dk ;?Bk ;fjs pX nfXnkfJ ;wkgs.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E feq;Bktsko i[X gqp`X nfwN f;zx
;?B ;js pXfj X:kfJ ;wkgs`.

j[D gzi okfinK d :[ZX dk eEB

nE gzu G{g i[X[ eEB`


d'jok

iok ;`fX sp o?fB eT[ ;eb p[bkJ G{g.


pb r[B fpeqw fJzdq ;w ;[zdo ekw ;o{g. 1260.

d'jok

id

oks

tb

pb, r[D ns pjkdoh


;o{g jB.1260.

iok;`X
ftu

;kfonK

fJzdo

okfinK
;wkB

jB

p[bk

ns

fbnk.

;[zdosk

(T[j
ftu

oki)

ekw

420

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

feqFB B nmkoQK pbtkB okfinK


nfijk fejVk oDXho j?, i'

G{g nmkoj i[X w? ;:kfw jB pb pho.


gqkfs i[X tk ;' eo? n?;' e' oBXho. 1261.
X{w f;zx X[i f;zx wfB f;zx XokXo nT[o.
XT[b f;zx gku' fBqgfs ;{oB e f;o wT[o. 1262.
jkE i'fo T[fm ;Gk wfj gkuj[ eh:' gqBkw.
ekfb G'o e j's jh jfB j? pb db ;:kw. 1263.
;t?:k

p'bs G fBqg ;' sT{ :" fifB fuzs eo' jw ikfJ bo?r.
nkfJ; j'fJ s[ pkfX fbnktfj Bkso pkB ;' gqkB jo?r.
ekfb n:'XB w? nfo e? pb nT[ jfo ikdt ;' B No?r.
Je feqgkB e ;zr fB;zr T[B? fpB[ gqkB eo? B vo?r. 1264.
d'jok

ftu'I)
gzi

oki
T[BQK

efps[

gqks ekb G:' nzXeko fwfN r:'

wfB wjk ;[y[ gkfJ id[pho ;`fr b? Gb.


T[s? vo[ vko e? jfEnkoB ;zGko e?
;[ nkJ j? jeko e? nNb GN B Nb.
; : z d B XtkfJ ;z y d[ z d fG pikfJ
dP? sozrBh e GkfJ db nkg; fpy? ob. 1267.
d'jok

;:zdB g? jfo ;'fG:? nfws si eh ykB.


e[ w fdB ikfBU uz d q w k ez i B wkfBU GkB. 1268.
;t?:k

xB ikB e? w'o BfuU pB wkM ue'o bfy:' ;f; e ;w j?.


wfB ekfwB ekw ;o{g G:' gqG dk;B ikfB:' Bo'sw j?.
po i'rB ikfB i[rh;[o Jh;[o o'rB wkfB:' ;dk Sw j?.
jfo pkbB pkbe o{g bfy:' ih: d[iB ikfB:' wjk iw j?. 1269.

ftu'I

gziK

(oki

fFo'wDh
dh)

jB.1262.

;Gk

ftu

T[m

jZE

i'V

gqBkw

ehsk.

;t?:k

T[j oki fJ; soQK p'bD br--(j okiB!) fuzsk B eo', n;hI (T[;
Bkb) ik e bVKr. nkfrnk j't sK pzBQ fbnktKr, BjhI sK pkD Bkb gqkD
jo

btKr.

eb

:[ZX-G{wh

ftu

t?oh

pbokw

ns

feqFB

:kdt

s'I

BjhI

voKr. sbtko d fJe' (jh tko) Bkb fB;zr j' e, T[BQK ~ gqkDK s'I fpBk
eo fdnKr ns BjhI voKr . 1264.
d'jok

iok;`X
nkgD

xo

rJ.

(pkeh

fJj

;bkj

eo

ub

rJ

ns

okik

;Gk

(iok;`X)

T[mk
B

fdZsk.

pj[s

(;ko

;[y

:'X)

nkgD

gkfJnk.1265.

fJe gfjo oks phs rJh, (sK) gzi oki (;Gk s'I) T[m e xo nk
d)

fszB

gfjo

th

;[s

BjhI,

MkefdnK

MkefdnK

jh

;to

j'

rJh.1266.
efpZs

eq'X ;{oB e' G:' oE ;ki e? ;p? ub.


fJs? fpqiokfJ pfbdt i{ p[bkfJ

;{ofwnK

(ns fejk--) ;to j[`fdnK jh db pb (;ws) feqFB ~ wko fdnKr.1263.

frqj nkJ T[fm gku fBqg ikw Je rJh okfs.


shB gjo ;'J Bjh Mkes jP? r:' gqkfs. 1266.

~ :[ZX ftu wko fdZsk j?. (s[jkv


;to T[; Bkb :[ZX eork.1261.

X{w f;zx, X[i f;zx, wB f;zx, XokXo f;zx, XT[b (X"b) f;zx (fJj)

iok;`fX fJj wzsq efo dJh i[ ;Gk T[mkfJ.


ng[B ng[B frqj rJ okik nfs ;[y[ gkfJ. 1265.

421

T[j

(id) ;to j'Jh, jBok ysw j' frnk, ;{ofwnK ~ r[Z;k nkfJnk ns
;ko oE ;ik e ub gJ. fJXo ;qh feqFB B pbdt ~ p[bk fbnk,

wB ftu pj[s ;[y gkfJnk ns u`r u`r :kdt ;{ophoK ~ Bkb b? fbnk.
T[Xo vo ~ fsnkr e, jfEnkoK ~ ;zGkb e ns ed B NbD tkb ;{ow
bbekod j'J nk rJ. oEK ~ Gik e, X"If;nK ~ tik e ns (d') BdhnK
tKr

;? B k-db

nkg;

ftu

fwb

rJ . 1267.

d'jok

ezwhnK

nfws si dh ykD ;qh feqFB oE T[s F[GkfJwkB jB. (fi; ~)


(ewbBhnK) B/ uzdqwk ikfDnk ns ewbK B ;{oi ;wfMnk.1268.

;t?:k

(;qh feqFB d ekb ozr o{g ~ ty e) w'oK B pdb ;wM e pB ftu


BuDk F[o{ eo fdZsk j? ns ue'oK B uzdqwk d ;wkB ikfDnk j?, fJ;sohnK
B/ wB ftu ekw o{g ;'funk j? ns gqG{ d dk;K B T[; ~ Bo'sw ikfDnk
j?. ;qFm i'rhnK ns i[rh;oK B fFt wzfBnk ns o'rhnK B T[sw t?d
;wfMnk j?. pkbeK B feqFB ~ pkbe o{g ;wfMnk j? ns d[FNK B wjkB
:woki

ikfDnk

j? . 1269.

422

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

423

wxtk XoBh jfo fiT[ jfoBh T[gwk poBh B eS{ ;qw j?.

ueftnK B ;{oi, fdriK B rDF, rDK B wj; tork wjksw


;wfMnk j?. Xosh B fJzdo ns bZSwh B ftFD{ (noEKso fjoBhnK B

fwqar i{EB Bkd ;o{g G:' fiB e B fppkd fsB? dw j?.

fjoB)

uetkB fdB; rikB rB; rBkB wj; wjksw j?.

fBi whsB whs jP? uhfs pf;U jfo ;sqfB ikfB:' wjk iw j?. 1270.

d'jok

dP? ;?Bk fJemh GJh nfs wfB e'g pYkfJ.


i[X[ eos j? pho po oB d[zdGh pikfJ. 1271.
;t?:k

X{w X[i wB XT[o Xok Xo f;zx ;p? ofB e'g e? nkJ.


b? eotkoB Ykb eokb jP? ;ze sih jfo ;kw[j XkJ.
dfy fsB? sp jh fpqi oki jbh ;' efj:' ;[ eo' wfB GkJ.
XkfJ pbh pfb b? eo w? jfb gkuB e f;o ekfN frokJ. 1272.
d'jok

dP? nS{jBh db fBqgfs gku' jB fo;kfJ.


Je d'fJ ihts pu oB sfi rJ gokfJ. 1273.

tork

ikfDnk

j?

fi;

dh

T[gwk

dk

toDB

BjhI

ehsk

d'jok

pjkd[o

wB ftu pj[s
:'X oD-G{wh

eq'X
ftu

tXk e d'tI ;?BktK fJeZmhnK j' rJhnK


Brko tik e :[ZX eod jB.1271.

X{w (f;zx), X[ik (f;zx), wB (f;zx), XT[o


;ko eq'XtkB j' e :[ZX-G{wh ftu nkJ jB. jZEK
YkbK b? e ns ;zr ;`e'u Sv e ;qh feqFB d
T[BQK ~ ty e ;qh feqFB B pbokw ~ fejk fe
eo'. pbh pbokw B jZE ftu jb b? e gziK
jB.1272.

(f;zx), XokXo f;zx (nkfd)


ftu fGnkBe sbtkoK ns
;kjwD Gi e nkJ jB.
i' wB ~ GkT[Idk j?, Ujh
d f;o eN e ;[N fdZs

d'jok

i')

r[^; ftu nk e d' nS'jDh ;?Bk ;ws gzi wko fdZs. fJe d' (:'X
ihfts pu, T[j oD-G{wh ~ fsnkr e ub rJ jB.1273.

nE dPkd; G{g i[X eEB

j[D d[nkd; okfinK d :[ZX dk eEB

Xohnk ;p jh po nsqB e pj[ ;;sqB e? db pkfN dh:'.


fwfb nkg fpy? fsB wzsq eh:' efo e? nfs S'G ;' sks' jh:'.
bfo j? wfo j? Gt e' sfo j? i; ;kE Gb' Je ih:'. 1274.

:" wB w? Xfo nkfJ no ;[ xB' db[ b? jfo gfy jeko'.


:kjh jB fBqg gku np? jw ;zr bo' jfo Gqkfs s[wko'.
Bkso nkfJ fGo' s[w j{` Bfj nk:[X Skv e? Xkfw f;Xko'.
i' s[w w? pb[ j? xfNek bfo e? bfy b? g[oys jwko'. 1275.

jB.

;t?:k

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d :[ZX gqpzX d gzi G{g
d' nS'jDh db ;fjs wko ikD tkbk nfXnkfJ ;wkgs.

dPkd; G{g fBjkfo d;k fsj dksB gh; e? e'g eh:'.

;edk

fwsoK d fuZs ftu fwso j' e tf;nk j? ns t?ohnK B ;qh feqFB ~ :w


dk o{g ;wfMnk j?. 1270.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E feq;Bktsko i[X gqp]`X gku G{g d'
nS{ j Bh db ;fjs pXj X:kfj ;wkgs` .

;t?:k

ik

j?. fjoBK dh vko B xzvkjV dk Fpd (wfj;{;) ehsk j? fiBQK d wB ftu


e'Jh d[fpXk BjhI j? T[BQK ~ @dw# (gqkD) d o{g ftu nB[Gt j'fJnk j?. nkgD

;t?:k

pkoQK okfinK B gziK okfinK dh jkbs ty e, dzd ghj e pj[s eq'X


ehsk. ;ko jh pj[s n;sqK ~ XkoB eoB tkb ;B, (fco) db ftu pj[s
;ko F;sq tzv fdZs. T[BQK B nkg; ftu fwb e ;bkj ehsh ns eq'X Bkb
T[BQK dhnK SkshnK ;VB br rJhnK. (efjD br) i' bVdk j'fJnk wodk
j?, T[j ;z;ko ;w[zdo s'I so iKdk j?. :F ;fjs fJe gb Go ihT[Dk th
;q F m j? . 1274.
fJ; soQK dh wB ftu XkoBk pDk e vN rJ ns pj[s
b? e ;qh feqFB ~ bbekok wkfonk. j feqFB! s[jkv fJ; Gok B
wko jB, j[D (nk e) ;kv Bkb :[ZX eo'. BjhI sK s{` jh nk e
BjhI sK jfEnko ;[N e xo ~ ik. i so ftu pb j? sK fJe
bV e ;kvh pjkdoh ~ ty b?.1275.

;koh
gzi
:[ZX
xVh

;?Bk
oki
eo,
Go

424

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

425

;kfjp f;zx e' ;h; efN:' ;[ ;dk f;zx wko e? G{fw frok:'.

T[BQK dh fJ; soQK dh rZb ;[D e, ;ko F;sq b? e ;qh feqFB ;kjwD
nk rJ. (oD-G{wh ftu nkT[IfdnK jh) ;kfjp f;zx dk f;o eN ;[fNnk ns

;[zdo f;zx nXzXo e? g[fB ;kiB f;zx jB:' oB gk:'.

;dk f;zx ~ wko e Xosh T[s fvrk fdZsk. ;[zdo f;zx nZ&X'-nZX (eo e)

:" ;[fB e? psh:k fsB eh ;p nk:[X b? jfo ;kw[j nk:'.

e;B s rfj e? ;pb; Xok gNfe:' fJw i[X wuk:'. 1276.

Xosh (T[s ;[N fdZsk) ns fco ;kiB f;zx Bkb :[ZX eo e wko fdZsk.
;pb f;zx ~ e;K s'I geV e Xosh T[s gNe fdZskl fJ; soQK (feqFB B)
: [ZX

d'jok

wukfJnk.1276.

d'jok

;efs f;zx g[fB jB:' ofB ;?B f;zx jfs dhB.


;cb f;zx nfo f;zx jfB f;zx Bkd jfo ehB. 1277.
;tS f;zx pku
;t?:k

fco
f;zx

;cb

;tS f;zx B fejk-;t?:k

oD-G{wh ftu ;PS f;zx B nkgD pb dk eq'X eo e feqFB ~ fejk-

;tS Bo; efj:' jfo f;T[ ng[B pb e'fg n:'XB w?.


np s? d; G{g jB pbtzv B ozue sqk; eh:' wB w?.
id[pho eh Uo s sho ub? poyk fiw ;ktB e xB w?.
;o gT[B e i'o br B NfoU frfo fiT[ fEo[ mkY' ofj:' oB w?. 1278.
d'jok

id[ pz;B ;' nfs bfo:' fiT[ pk;t f;T[ izG.


nub ofj:' fsj mT[o fBqg fiT[ oB w? oB yzG. 1279.
;t?:k

;efs f;zx ~ wkfonk ns ;?B f;zx ~ oD ftu wko fdZsk.


ns nfo f;zx ~ wko e feqFB B f;zx Bkd ehsk.1277.

j[D jh s{` d; pbtkB oki wko fdZs jB ns wB ftu }ok fizBk vo


th BjhI wzfBnk j?. (T[; tb) feqFB tb'I (fJzi) sho ub jB fitI ;ktD
d pdb ftu'I poyk j[`dh j?. T[j (;PS f;zx) sho o{g jBoh brD (ubD)
Bkb

Nfbnk

BjhI,

gops

;wkB

oD-G{wh

ftu

;fEo

yV'sk

j?.1278.

d'jok

(T[;
(B

:[ZX

@oDyzGk#

B)

ehsk

:kdt
;h).

(rfvnk

;{ofwnK

okik

T[;

j'fJnk

j[z dk

Bkb
irQk

pj[s
T[s

:[ZX

ehsk

fitI

fJzdo

Bkb

izG

nub

yV'sk

fojk,

fitI

oD

ftu

j? ).1279.

;t?:k

fitI

fiT[ B jb? frfo ezuB e' nfs jkEB e' pb e'T{ eo?.

;[wo

gops

fjbdk

BjhI,

(GktI)

jZE

Bkb

e'Jh

fesBk

jh

}'o

no[ fiT[ X{q b'e ub? B ej{` f;t w{ofs fiT[ epj{` B uo?.

feT[I B brkJ. fit/I Xq{j b'e ed v'bdk BjhI ns fitI fFt dk ;o{g ed

po fiT[ B ;sh ;fs Skfv gfspqfs fiT[ f;X i'r w? X:kB Xo?.

fjbdk BjhI. fitI ;qFm ;sh ;s ns gqfspqs Xow ~ BjhI Svdh ns fitI
f;ZXK dk :'r ftu fXnkB fNfenk ofjzdk j?. T[; soQK ;qh feqFB dh ;?Bk

fsw ;:kw uw{z wfX ;tS Bo; jmh oB s Bjh B?e[ No?. 1280.
efps[

ftu

jmh

okik

;PS

f;zx

(vfNnk

j'fJnk

j?),

fpbe[b

BjhI

v'bdk.1280.

cfo fsB e'fg e? n:'XB w? ;:kw efj

efpZs

pho pj[ wko ;tS f;zx wjk pb ;?.

(eth) fFnkw efjzd jB, fco T[; ;PS f;zx B eq'X eo e pj[s pb
Bkb :[ZX-G{wh ftu pj[s ;ko ;{ow wko fdZs. fJe ;" nfs-oEh, d' ;" wjk

nfs oEh ;fs wjk oEh i[r ;fs


sjk f;zX[o jiko jB ;:kw i{ e db ;?.
xB pki wko ofB g?db ;zxko
GJh o[Xo ozrhB G{fw bjo? T[Sb ;?.
xkfJb fro ;[ wkB' wjk wstko jP? e?
;'J o{wh so? bkb vko e? nsb;?. 1281.

oEh ns fJe j}ko jkEh T[E feqFB dh ;?Bk ftu'I wko fdZs. oD ftu
pj[s ;ko x'V wko fdZ&s ns g?db (db) th wko fdZ&s. Xosh bj{ Bkb
bkb j' rJh ns bj{ dhnK bfjoK T[Sb ojhnK jB. xkfJb fvr j'J
jB, wkB' BF ftu pj[s w;s j' e o{wh b'e bkb ns;bK ftSk e ;[s
j'J

j'D.1281.

426

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

d'jok

feq;Bktsko

d'jok

pj[s

pj[s ;?B jfB ikdth pfY:' rop ngko.


wkB[ T[skfo:' feq;B gqfs p'fbU e'g jekfo. 1282.
ejk G:' i' G{g d; wko ;:kw fo;kfJ.
fiT[ fwqr pB fsB GS eo bo B jfo ;w[jkfJ. 1283.

frnk.

;t?:k

f;zx fBjko e? fiT[ ;od{b xB' pb e? fo; ;kfE suk:'.


fiT[ rioki bfy:' pB w? fwqroki wB' nfs e'g pYk:'.
fiT[ fustk fwqr gy e? dT[os ;tS Bo; g? fsT[ jfo Xk:'.
gT[B e rT[B s nkr ufb:' jfo e' oE[ dko[e n?; Xtk:'. 1285.
T[s s fBqg ;tS G:' ;w[j fJs s ;[ ufb:' fo; e? pb GJh:k.
pkB ewkB feqgkB bo d'T{ nkgf; w? po i[X[ eoJh:k.
wko jh wko g[ekfo no B No oB s nfs Xho XoJh:k.
;:kw s okw s ikdt s B vfo:' ;[ bfo:' po pho boJh:k. 1286.

d'jok

nfXe i[X[ ip fsB eh:' sp fpqi gfs ek ehB.


yVr Xkfo f;o ;sq e' wkfo i[dk efo dhB. 1287.
;tS f;zx ip wkfo:' ;wo f;zx ehU e'g.
Bj Gkfi:' bfy ;wo e' ofj:' ;[ fdV gr[ o'fg. 1288.
;t?:k

o'; e pho pbh nf; b? nfs jh GN ;qh id[pho e wko.


nT[o fes fro xkfJb jP? fesB oB G{fw fBjkfo gXko.
;:kw i{ g? fJj Gkfs efj:' ;wo; pbh fsj s jw jko.
ek;h w? fiT[ ebtsq tj? fsw phoB uho e dP? efo vko. 1289.

;koh

feqFB

:kdth

gqfs

;?Bk

nkgDk

wkoB

nfGwkB

T[gozs
T[skofdnK

(oki

dk)

jzeko

ngko

eq'X

Bkb

efjD

brk.1282.

tX

j feqFB! eh j'fJnk, i s{` eq'X eo e d; oki wko fdZs jB. fitI


fjoB pB ftu eZy yk e Fo d ;kjwD j' e bV BjhI ;edk (fJtI jh
s o h ;fEsh j? ) .1283.
t?oh d p'b ;[DfdnK jh ;qh feqFB j; e efjD br--j ;PS f;zx!

fog[ e puB ;[B`s jh p'b jfo w[;ekfJ.


;tS f;zx s[n wkfo j' ;:ko f;zx eh B:kfJ. 1284.

427

s?~

Fo

frdV

wkoB

tKr

wkoKrk.1284.

;t?:k

fitI pZpo Fo, Fo ~ ty e pj[s eq'X Bkb x{o e tydk ns skVdk


j?. fitI pB ftu t^v jkEh ~ ty e wkB' Fo B nfs eq'X ehsk j't. fitI
fusok fjoB ~ ty e d"Vdk j?, fstI ;PS f;zx T[s feqFB B Xktk eo
fdZsk. (fitI) jtk d ubD Bkb nZr wudh j?, feqFB d oE ~ oEtkB
B

fJ;

soQ K

T[Xo'I

;PS

GikfJnk.1285.
f;zx

;kjwD

nkfJnk

ns

fJXo'

pbokw

dk

Gok

eq'XtkB

j' e ufbnk. pkD, ewkB, feqgkB (nkfde F;sq b? e) d'tI nkg; ftu bV
oj jB ns pj[s Gkok :[ZX ehsk j?. @wko b", wko b"# g[ekod j'J nV
yV's jB ns oD-G{wh ftu Gid BjhI jB, pj[s Xhoi Xo oj jB. (;PS
f;zx) B feqFB gk;'I, B pbokw gk;'I ns B :kdt (;?Bk) e'b'I vfonk j?,
T[j pj[s seVk :'Xk uzrh soQK bV fojk j?.1286.
d'jok

id'I T[j pj[s :[ZX eo u[e, sd'I feqFB B ehj ehsk< yVr dh Xko
Bkb
ty

t?oh

dk

f;o

;PS

f;zx

id

vfonk

ty

eo

wkfonk

BjhI,

fdZsk.1287.

frnk,

sd

;wo

f;zx

Bkb

g?o

rv

fdqVQsk

r[Z;k

(yV'sk)

ehsk.

:[ZX

fojk.1288.

;t?:k

pbtkB ;{ow (;wo f;zx) B id'I eq'X eo e ns jZE ftu sbtko


b? e ;qh feqFB d pj[s ;ko ;{otho wko fdZs. j'o fesB jh xkfJb j'
e fvr gJ ns fesB jh oD-G{wh ftu'I jko e B; rJ. (T[BQK B) feqFB
ih e'b ik e fJ; soQK fejk fe n;hI ;wo f;zx e'b'I jko rJ jK. ek;h
ftu

fitI

B)

;{ofwnK

nkok
~

ubdk
uho

j?,
e

d'

T[;

soQK

(;wo

d'

N'N

eo

f;zx
;[fNnk

dk

yVr

j?.1289.

ubdk

j?),

(T[;

428

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

429

T[j e' pj[ n;sq ;j? sB w? ngB T[fj T{go ;;sq eo?.

feqFB ih B tzrko e fejk fe ;?Bk ftu e'Jh ;{owk j? i' t?oh Bkb
bV. T[; d pj[s n;sq (nkgD) sB T[s ;jko ns T[; T[s nkgD F;sqK

fBi gkB w? gkB Xo xB ;:kw ;[ e'fJ B phoB bki Xo?.

dk

p'fb efj:' jfo i{ db w? GN j? e'T{ i' nfo ;zr bo?.

oB w? i; e' ;'T{ Nhe' bj? ;wo; e i[X s Bkfj No?. 1290.


d'jok

pj[s[ i[X[ ;[GNfB efo:' ejk eo? pbtkB.


nkjt f;zx pbh j[s' wkr bhJ fsj gkB. 1291.
efp:' pku
d'jok

e'T{ gq;B fJj mk eo? feT[ B bo? fpqi oki.


:j T[so j? skfj e' eT[s[e dyB eki. 1292.
;t?:k

nkjt f;zx pbh jfo e' GN ;' fsj T[go e'g e? Xk:'.
;zxo f;zx jmh jfm f;T[ B jfN:' ;[ sjk nfs i[X[ wuk:'.
nkjt f;zx e' ;zxo f;zx wjk nf; b? f;o ekfN frok:'.
n?; gfo:' Xfo g? Xo wkBj[ piq gfo:' G{n ezg[ iBk:'. 1293.
efps[

tko

eo.

nkgD

jZE

ftu

gkB

(dk

phVk

bJ

yV's)

feqFB

(;'u

oj

jB fe) fJBQK ftu e'Jh th ;{owk bki gkbD tkbk BjhI j?. oD-G{wh ftu
:F dk fNek Ujh btrk i' ;wo f;zx Bkb :[ZX eoB' BjhI Nbrk.1290.
d'jok

pj[s pbtkB :'fXnK B (pj[s) :[ZX ehsk ;h, go T[j eod th eh.
(nkfyo fJe) nkjt f;zx (BK tkbk) :'Xk ;h, T[; B (feqFB s'I) gkB (dk
phVk) wz r fbnk.1291.
eth B fejk-d'jok

fJE e'Jh ;[nkb eo fe feqFB (T[; Bkb nkg) feT[I BjhI bVd. T[BQK
~ fJj T[&&Zso j? fe (:[ZX dk) e"se tyD bJh (nkg BjhI bV oj).1292.
;t?:k

;qh feqFB dk ;{owk nkjt f;zx, eq'X eo e T[; (;wo f;zx) T[go
Gi e fgnk. jmh ;zxo f;zx jm eo e (vfNnk fojk ns :[ZX s'I) B Nfbnk
ns T[; B T[E pj[s :[ZX wukfJnk. ;zxo f;zx B pj[s tZvh sbtko b?
e nkjt f;zx dk f;o eN e fvrk fdZsk. T[; dk XV Xosh T[s fJzi

G{g nBo[X f;zx mkY' j[s' ;:kw sho

fvr

jfo i{ fpb'e e? fBefN p'fb b:' j?.

efpZs

ehB' ;BwkB xB ;:kw efj:' ikj[ s[w

fgnk

wkB'

piq

g?D

Bkb

G{ukb

nk

frnk

j't.1293.

fFnkw e'b okik nBo[X f;zx yV'sk j'fJnk j?, ;qh feqFB B (T[;
ty e e'b p[bk fbnk. gfjbK T[; dk ;BwkB ehsk, (fco) feqFB B

oEfj XtkfJ ufb:' oB wkM r:' j?.

~)

sho sotkoB e' ;?Eh iwdkoB e'

fejk--@s{` (izr eoB bJh) ik#. ns T[j oE ~ Gik e oD-G{wh ftu ubk

xNek d[fJ fsjh mT[o wjk i[X[ G:' j?.

frnk. shoK, sbtkoK, ;?jEhnK ns eNkoK ~ (fJe d{i ~ wko wko e)


d' xVhnK se T[E x'o :[ZX ehsk. fitI Fo fjoB ~, fitI pk} fuVhnK

i?; f;zx fwqr e' f;ukB' i?; fuohnk e'


s?; jfo pho e' ;wo f;zx j:' j?. 1294.
i?; e'T{ nT[yfd e pb efp ;:kw ej?
d{o eo ;fs p?d o'r ;`fBgks e'.
i?; e'T{ ;[efp e[efp e efps ;[fB
;Gk phu d{fy efo wkBs B pks e'.
i?; f;zx Bkr e' jBs ib nkr e'
nwb ;[o okr e' ;fuzs Bo rks e'.
s?; ssekb jfo pho wko vkfo:'
i?; b'G j{` s wjk r[fB Bk;? sw gqks e'. 1295.

~ (wko b?Idk j?), T[; soQK ;wo f;zx B feqFB d ;{ow ~ wko fdZsk.1294.
eth

fFnkw

efjzd

jB,

fitI

e'Jh

f;nkDk

t?d,

n"FXh

pb

;zBgks (f;o;kw) d o'r ~ d{o eo fdzdk j?. fitI e'Jh uzrk eth, nBkVh
eth dh eftsk ;[D e ;Gk ftu d[y nB[Gt eodk j'fJnk T[; dh rZb
~ BjhI wzBdk. fitI Fo jkEh ~, ib nZr ~, yNk; okr dh ;[o ~ ns
fuzsk wB[Zy d Foho ~ BFN eodh j?. T[; soQK s[os feqFB d ;{ofwnK
~ wko ;[fNnk j?, fi; soQK b'G s'I T[sw r[D ns gqGks s'I jBok Gidk
j?.1295.

430

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

phoGdq f;zx pk;[dt f;zx pho f;zx

431

phoGdq f;zx, pbdt f;zx, pho f;zx ns pb f;zx eq'X eo e t?oh


;kjwD j' rJ. :[ZX-G{wh ftu fiE ;wo f;zx yV'sk ;h, T[; ~ ty

pb f;zx e'g efo nfo ;w[j GJ.

;wo e phu ijk mkY' j? ;wo f;zx

e (uko) nZr o{g j' rJ. T[j ;ko :[ZX ftu gqphB ;B, (T[BQK B) F;sq

skjh e' fBjkfo o{g gkte ; jP? rJ.

;zGkb bJ ns feqFB d ;ko ;{ow u"jK gkf;nK s'I nk gJ. T[; tb pbtkB
(;wo f;zx) B XB[F ftu pkD ~ e; fbnk ns feqFB ih d u"jK ;{ofwnK

nk:[X ;zGkfo bhB i[X w? ;p? gqphB


;:kw i{ e pho uko' Uo j{` s nk yJ.

fSD

skjh ;w pbtkB skB e ewkB pkB

ekBQ ih B fejk--

uko' fBqg jfo i{ e wkfo fSB w? bJ. 1296.

;t?:k

ekBQ i{ pku
;t?:k

ip uko' Jh pho jB oB w? sp nT[oB f;T[ jfo :" T[uo?.


np e' GN j? jwo db w? fJj ;kw[j ikfJ e? i[X eo?.
nfs jh pbtkB ;' XkfJ e? ikfJ e? xkfJ eo? ;[ bo? B vo?.
;p f;T[ fJw ;:kw g[ekfo efj:' e'T{ j? nfo e' fpB[ gqkB eo?. 1297
okS; j' fJe ;:kw eh Uo ;'T{ ub e? nfo Uo gXkfo:'.
eqo X[ik fsj Bkw ej? ir ;' fsj ;' fJj Gkfs T[ukfo:'.
wkos j' o ;zGko[ np? efo :k psh:k XB[ pkB ;`Gkfo:'.
sk ;wo; e' pkB jfB:' ofj:' mT[o wB' eJh fdt; e' wkfo:'. 1298.
d'jok

eqo X[ik oB w? jB:' ;wo f;zx e' e'fg.


;efs f;zx e pXB e' pj[o ofjU gr[ o'fg. 1299.
eq{o X[i pku
efps[

frfo ;' fdykJh ds eq{o X[i nkjt w?


ej? efp okw ;sq pX e' ujs j?.
;[fB o ;efs f;zx wkfo:' fiT[ ;wo f;zx
s?; jT[ jfB j' s{ jw ;' yjs j?.
n?; efj rdk rfj pV fpqS e ;wkB
bhB nf; gkfB nT[o ;;sqfB ;js j?.
pj[o' g[ekfo d?s efj:' j? fBjkfo fBqg
s' w? e'T{ xoh gb ihtB ojs j?. 1300.
d'jok

;efs f;zx ;[fB nfo ;pfd p'fb:' e'g[ pYkfJ.


ikBs j' xB ePko e' rois pof; B nkfJ. 1301.

soQK

ftu

wko

fdZ s k.1296.

id'I uko ;{ow oD ftu wko rJ, sd feqFB j'oBK ;{ofwnK ~ fJ;
;`p'fXs j'D br--;kvh ;?Bk ftu j[D fejVk ;{owk j? (i') fJ; d

;kjwD ik e :[ZX eo. i' pj[s jh tZvk pbtkB j?, T[j Gi e ikJ, (t?oh
T[s) tko eo ns (]{p) bV, (fpbe[b) B vo. feqFB B ;G ~ fJ; soQK
g[eko e fejk--j? e'Jh i' t?oh ~ gqkDK s'I fpBk eo dt.1297.
feqFB dh ;?Bk ftu fJe okyF ;h, T[j ub e t?oh tb s[o fgnk.
T[; dk BK irs @eq{o X[ik# efjzdk ;h, T[; B ik e (t?oh ~) fJ; soQK
fejk--(j ;wo f;zx! s{`) ;zGb ik, w?I s?~ j[D wkodk jK. fJj rZb efj
e T[; B XB[F pkD ;zGkb fbnk. T[; B ;wo f;zx ~ pkD wkfonk, (fi;
d brD Bkb T[j) EK fojk, wkB' eJh fdBK dk wkfonk j'fJnk j't.1298.
d'jok

f;zx

eq{o X[ik B eq'X eo e ;wo f;zx ~ oD-G{wh ftu wko fdZsk. ;efs
wkoB bJh fco g?o rv fojk j?.1299.

eq{o X[ik B fejk-efpZs

eq{o X[ik oD-G{wh ftu gops fijk fd; g?Idk j?, eth okw efjzd
jB, T[j t?oh ~ wko dDk ukj[zdk j?. (T[; B fejk--) j ;efs f;zx! ;[D,
fi; soQK w?I ;wo f;zx ~ wkfonk j?, T[; soQK s?~ wko fdnKrk, s{` wo
Bkb feT[I yfjzdk j?I. fJ; soQK efj e (T[; B) nkgD jZE ftu t^v fpqS
fizBh rdk geV bJh ns j'oBK F;sqK ;fjs sbtko th cV bJh. fco
T[; d?Is B g[eko e fejk--j okik (Fefs f;zx!) ty, so ftu e'Jh xVh
gb

jh

ihtB

ofjz d k

j? . 1300.

d'jok

ese

Fefs f;zx t?oh d p'b ;[D e/ eq'fXs j' e p'fbnk. (w?I) ikDdk jK,
(d wjhB) d pdb roid (jB go T[BQK ~) toQB dk tb BjhI

nkT[Idk.1301.

You might also like