Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 53

644

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

u"gJh

feq;Bktsko

u"gJh

id

g'yB pj[s[ fdt; ip eoh. sp fJj fdq;fN sqhnk eh Xoh.


ekw Gkt fus Ghso ufj:'. o[efwfB ;[s f;T[ pu fJj efj:'. 2019.

pj[s

fdBK

se

(T[;

pkbe

dh)

gkbBk

ehsh

sd

T[;

(itkB j' e) fJ;soh tb fdqFNh ehsh (noEks T[; tb gsh Gkt Bkb
tfynk). (T[; fJ;soh B) fus ftu ekw Gkt dh fJZSk ehsh ns o[ewBh
d

g[Zso

g[Zso

;w[zdo

w?Btsh sp p?B ;[BkJ/. s[w w' gfs o[efwfB e/ ikJ/.


s[w e' ;zpo dkBt jfo:'. nkfB f;zX[ e/ Ghso vfo:'. 2020.

645

ekw

puB

nks[o

ns
fJe

ej.2019.

(fJ;soh)

gsh

s[jk~

wo

ftu

sd

sp fJe wS bhb s[fj b:'. ;' Gh wS ckf; pf; G:'.

fJj

;[N

j'.
fdZsk

wZS

fJj

puB

;zpo

(efj

d?Is

e)

;[DkJ--(s[;hI)

u[ok

fbnk

T[j

wZS

th

;h

o[ewBh

ns

fbnk

;h.2020.

s[jk~

fBrb

fbnk.

id w?I wZS d gN ~ gkfVnk, sd w?I s[jk~ nZyK Bkb (gN ftu'I


fBefbnk) tfynk. (sd) wo fdb ftu pj[s dfJnk nk rJh ns Bkod

fJj ntsko wdB e' nkjh. Y{zYs fcos o?B fdB ikjh.
w? gfs bfy s[fj ;/tk eoh. np w? wdB eEk fus Xoh. 2023.

(~

np Gosk w[fj o[dq s{ ;[zdo d:' pBkfJ. 2025.


;t?:k

;[s ekBQ e/ :" psh:k ;[fB e? nkgB/ fus w? nfs eq'X pYk:'.
pkB ewkB feqgkB rdk rfj e? nfo e/ pX ekoB Xk:'.
Xkw ijk fsj p?oh e' E/ fsj dPko g? ikfJ e? p?B ;[Bk:'.
ikfj eT[ f;zX[ w? vko d:' np ;' s[fj ;' bop/ ej[ nk:'. 2026.
:" ip p?B ej[ ;[s ;:kw s' ;zpo ;;sq rdk rfj nk:'.
i?;/ ejh fpfX i[Xfj eh fsj Gkfs ;' skjh B/ i[X wuk:'.
nkg Gfi:' Bfj sk G{n s/ Bfj tkfj eT[ sqk; d? g?r[ Gik:'.
nkjt :k fpfX j's G:' efj e? fJj Gks ;' ;:kw ;[Bk:'. 2027.

soQK

(efj

e)

ykD

bJh

;[DkfJnk--.2022.

;[ D kT[ I dh

jK--).2023.

g{ik ehsh. (sd) fFt B gq;zB j' e w?~ to fdZsk (fe) s{` T[; ;o{g tkbk
gsh

sp jT[ ;zpo d?s eh GJh o;'fJB nkfJ.

fJ;

w?~

id'I o[dq d eq'X ekoB s[jkvh ekfJnk ;V rJh ;h, sd w?I fFt dh

o[dq e'g ekfJnk s[fj ioh. sp w? g{ik f;t eh eoh.

d'jok

w?~)

fJj ekw dk ntsko j? fi; ~ (s{`) oks fdB bGdh fcodh j?I. w?I
gsh ;wM e s[jkvh ;tk ehsh. j[D w?I fus ftu (r[gs) oyh j'Jh ekweEk

po[ f;t d:' j[bk; pY? j?. Gosk tjh w{ofs s{ g? j?. 2024.

T[;

nk

ip jw g/N wS e' ckfo:'. sp s'fj eT[ w? B?fB fBjkfo:'.

(nk

nkfJnk.

ekp{

frnk. Mhto fco (T[; ~) ;zpo


(fsnko eoB ~) fdZ s k.2021.

b?

Mhto fcfo ;zpo g? fbnk:'. fsj jw g? GSB fjs fdnk:'. 2021.

w'o/ fjqd? dfJnk nfs nkJh. nT[ Bkod fJj Gks ;[BkJh. 2022.

e'b

ikb

gq k gs

eo I rh.2024.

d'jok

sd w?I (fJE) nk e ;zpo d?Is dh o;'fJD pD rJh. j[D (s[;hI) wo


gsh

j',

o[dq

s[jk~

;[zdo

(;o{g

tkbk)

pDk

fdZsk

j?.2025.

;t?:k

eq'X
wkoB

;qh feqFB d g[Zso (gqd[wB) B fJj rZb ;[D e nkgD fus ftu pj[s
tXk fbnk. XB[F pkD, feqgkB ns rdk geV e t?oh (;zpo d?Is) ~
bJh

Gi

fgnk.

fiE

T[;

t?oh

dk

xo

;h,

T[;

d[nko

T[s

ik

e (fJj) p'b ;[DkJ-- fi; ~ (s{`) ;w[zdo ftu ;[N fdZsk ;h, j[D Ujh so
Bkb bVB bJh nkfJnk j? . 2026.
rdk

fJ; soQK id feqFB d g[Zso (gqd[wB) B p'b ej sK ;zpo (d?Is)


F;sq geV e nk frnk. fi; soQK dh :[ZX dh ftXh ejh iKdh j?,

T[; soQK Bkb T[; B :[ZX wukfJnk. T[j nkg T[; Xosh s'I B Gfink ns
B jh T[; (gqd[wB) ~ vok e (fJe) edw th Gik ;fenk. fJ; soQK dk
:[ZX j'fJnk, (fi; ~) fJ; soQK efj e (eth) fFnkw B ;[DkfJnk j?.2027.

646

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

b? efo gkjB fpq;N eoh ;[s ;:kw e/ g? nfs eq[Xs jP? e?.

T[; EK T[s id pj[s bVkJh j'Jh, (sK) t?oh Sb eo e nkekF ftu


ubk frnk. (T[E'I T[; B) ;qh feqFB d g[Zso T[s nfs eq'X eo e, jZE ftu

;' fJB gkjB fpnoE eo/ fsB e' ;o J/efj J/e br? j?.

gZEo b? e (T[BQK dh) toyk ehsh. T[; (gqd[wB) B fJe fJe ~ fJe fJe

nfs jh fsj mk ip wko wuh nfo iks G:' BfG w? Sb[ e? e?.

;;sqB ;' fsj e' sB p/X e? G{fw vfoU nfs o'; pY? e?. 2028.

pkD wko e T[BQK gZEoK ~ ftnoE eo fdZsk. T[BQK d FohoK


e F;sqK Bkb ftzBQ e Xosh T[s ;[N fdZsk.2028.

nf; n?fu MNke b:' efN s/ f;fo ;zpo e? ;[ MNke d/ Mkfo:'.

(gqd[wB B) s[os be Bkb'I sbtko fyu bJh ns MNek d e ;zpo


d f;o T[s MkV fdZsh. dtfsnK d i' N'b ty oj ;B, T[BQK B (gqd[wB

d/tB e/ rB j/os i/ fsB gT[oy d/y e? X`fB T[ukfo:'.


ekBQ e' g{s ;g{s G:' fifB J/e feqgkB s/ ;zpo wkfo:'. 2029.

;[g[Zso

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feqFBktsko/ god[wB ;zpo d?s jfo b? r:' fJs ;zpo e'
god[ w B pX ehU fXnkfJ ;wkgsw. 1

;kps

nkgD

uVQk

;t?:k

;'oj jiko sqhnk ;G Eh ifj mkfY fsB? fJj o{g fdyk:'.


;[ ;[euh fus phu ;G? fJj Gkfs bfy:' fpqi BkfJe nk:'. 2032.
;t?:k

skfj fBjkfo e? ;:kw ;h w{ofs sqhn ;G? wB w? ;[eukjh.

(MNe

Bkb)

;zpo

wko

J/e fBjkfo ej? fsj e? T[fo Ufo fpuko Gb/ wB wkjh.


bSB nT[o ;G? jfo e/ fJj J/e bsk fGqr[ eh T[fo Bkjh. 2033.
g/ys skfj o[efwfB e/ ;[ g:'Xo tk g:' ;' Gfo nkJ/.

(ekw

o{g

gqd[wB)

gqw

g{ote

fejk.2030.

fbnk.

fiE

o[ewBh

dk

xo

;h,

T[E

jh

ik

gj[`uh.2031.

dhnK)

;kohnK

ftykfJnk.
fJ; soQK

;'bQK

j}ko

fJ;sohnK

T[j ;kohnK (nkgD) fus


;wfMnk (wkB') ;qh feqFB

;B,

T[;

yV'

(nkgDk)

ftu ;zr rJhnK (feT[Ife


jh nk rJ j'D.2032.

T[BQK

o{g
B)

j'o pX{ ~ ftnkj fbnkfJnk j?. fJe (;yh) T[; dh Sksh tb ty e efjzdh
j? fe wB ftu u`rh soQK ftuko eo bt', fJ; d j'o ;ko bZSD sK feqFB
tor jB, go Sksh T[s fJe fGqr{-bsk (dk fuzBQ) BjhI j?.2033.
T[; ~ tyfdnK jh o[ewBh d ED d[ZX Bkb Go rJ. fus ftu pj[s
w'j tX frnk ns eo[D o; Bkb Go j'J puB (efj e) ;[DkJ. (o[ewBh

w'j[ pfY:' nfs jh fus w? eo[Bk o;[ ;' Y[fo p?B ;[BkJ/.
n?;/ ;yh efjU w' ;[s E' gqG d? jw e' jw s/ i[ fSBkJ/.
:" efj ;k; T[;k; b:' efp ;:kw ej? d'T{ B?B pjkJ/. 2034.
pXj

gsh

T[; dh ;qh feqFB torh ;{os ty e ;kohnK fJ;sohnK wB ftu


fMMehnK. (fJe) ;yh (d{ih) ;yh dh pKj geV e efjzdh j? fe (feqFB) e'Jh

fbnk:' j? nkfB pX{ e'T{ p:kfj ej? ;yh eh ;[ ;yh rfj pkjh.

d?s

fJe

fJb dk o{g Sv e fJ;soh dk pj[s ;[zdo o{g pDk fbnk. T[;


~ w'Y s'I T[sko e, T[; d w'Y T[s ghbk p;sq Xo fdZsk. fiE (;qh feqFB

tkfj T[sko e? e`Xfj s/ fsj e`fX gNzpo ghs Xok:'.

;zpo

;t?:k

S'o e? uhb e' o{g d:' sqhnk e' nfs ;[zdo o{g pBk:'.

god[wB

feqgkB

(T[; B) nkgD nkg ~ fJb pDk e (fco) nkgD T[go gsh (gqd[wB)

o[efwfB e' frqj E' ijk sfj jh gj[`uh nkfJ. 2031.

feq;Bktsko/

T[; dk pX eo e gqd[wB nkgD xo nk frnk. sd ofs (o;'fJD)

uhfb nkg j[fJ nkgB/ T{gfo gsfj uVkfJ.

rq`E/

fi;

d'jok

ofs nkgB/ gfs ;`fr sp? efjU pY? e? B/j. 2030.

BkNe

j'fJnk

j[D gqd[wB ;zpo dk pX eo e o[ewBh ~ fwb

fsj e' pX e? god[wfB nk:' nkgB/ rq/j.

pfusq

eo

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feq;Bktsko d god[wB dk ;zpo d?Is d[nkok joB ns
fco gqd[wB d[nkok ;zpo dk pX tkbk nfXnkfJ ;wkgs.

d'jok

;qh

eq'X

fdZsk.2029.

nE god[wB ;zpo e' pfX o[efwB e' fwb/

@fJfs

dh) wodkBrh ty e XzB XzB fejk. (T[; ~ gqd[wB B) p;[X eo e Xosh


T[s fvrk fdZsk ns bj{ dk jVQ Xosh T[s c?bk fdZsk. ;qh feqFB dk g[Zso

G{fw frokfJ d:' e? fpw[fSs ;q'B ;zp{j Xok g? fpEkfo:'.

1H

647

fXnkfJ

;wkgsw#

B) fejk -- j ;yh! fJ; soQK dk jh wok g[Zso ;h (i') gqG{ (;qh feqFB)
B w?~ d e, (fco) wo gk;'I y'j fbnk. fJ; soQK efj e j"ek Gfonk, eth
fFnkw

efjzd

jB,

d'jK

B?DK

s'I

(jzM{)

trk

fdZs.

2034.

648

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

649

fJXo'I ;qh feqFB nk rJ ns fJ; dh Feb tb fJe Ne tyD br.

fJfs s/ fpqi BkfJe nkfJ r:' fJj w{ofs Ufo oj/ Ne bkJh.
sT[ jh bT[ Bkod nkfJ r:' fpoEk ;G jh fsfB Gkfy ;[BkJh.

T[d'I

jh

ekBQ i{ g{s fsjko' Jh j? fJj :" ;[fB e? g[o pkih pXkJh.

ih! fJj s[jkvk jh g[Zso j?. fJ; (rZb) ~ ;[D e Bro ftu y[Fh d tki

GkrB eh fBfX ;:kw GB? id[pho wB' fJj fdt;fj gkJh. 2035.

tiD

br.

;qh

d'jok

fJs ;{oi ;/tk eoh ;sqkfis pbtkB.


oft fsj e' sp wfB dJh T[ib nkg ;wkB. 2036.
;t?:k

b? wfB ;{oi s/ nfo ihs i[ sk fdB nkgB/ Xkwfj nk:'.


i' efp ;:kw GB? efo ;/t xB' oft e' fus sk foMtk:'.
nT[ efo e? sg;:k nfs jh fsj eh fjs ;' fsj eT[ ip rk:'.
;' ;[fB e? ;[ fpqEk g[o b'rB :" id[pho g? ikfJ ;[Bk:'. 2037.
ekBQ i{ pku
;t?:k

nk

frnk.

(eth)

feqFB

fJfs ;qh d;w ;e`X/ pfusq BkNe feqFBktsko/ god[wB ;zpo d?s
pX e? o[efwfB ekBQ i{ e' nkJh fwbs GJ/.

nE ;sqkfis ;{oi s/ wfB fbnkJ/ ikwtzs pX eEB`

Bkod

fFnkw

ni

T[;

efjzd

fdB

;koh

jB,

GkrK

ftfEnk

(fJ;

dk

efj

soQK

Gzvko

gqshs

gqkgs

;[Dk
j'

eo

fdZsh--feqFB

fojk

fbnk

;h)

wkB'

j't.2035.

fJE ;qh d;w ;ezX pfusq BkNe d feq;Bktsko d godwB ;zpo d?Is dk
pX eo e o[ewBh ns ekBQ ih ~ nk e fwb nfXnkfJ dh ;wkgsh.

j[D ;sqkfis ;{oi s'I wDh fbnkJ ns ikwtzs d pX dk eEB


d'jok

fJXo
j'

e)

pbtkB

;{oi

:'X
T[;

;sqkfis
~

nkgD

;{oi

torh

dh

(pj[s)

T[ibh

wDh

;tk
gqdkB

ehsh.

(gq;zB

ehsh.2036.

;t?:k

;{oi s'I wDh b? e ;sqkfis T[; fdB xo nkfJnk ;h. eth fFnkw
efjzd jB, (T[; B) ;{oi dh pj[s ;tk eo e T[; dk wB y[F ehsk ns
gqw g{ote T[; dh em'o sgf;nk eo e id T[; (d :F ~) rkfJnk (sK
T[;
B

ohM

ik

e
;qh

wDh

p]Fh).

feqFB

T[j

;[Dk

;koh

ftfEnk

;[D

e,

fco

Bro

tk;hnK

fdZsh.2037.

feqFB ih B fejk-;t?:k

feqFB B ;sqkfis (@nozfis#) ~ p[bk fbnk ns j; e w{zj s'I fJj

ekBQ p[bkfJ no`fis eT[ jf; e? w[y s/ fJj nkfJ; dhB'.


G{g eT[ d? s[ efjU np jh oft s/ i[ foMkfJ e? s? XB[ bhB'.

nkfrnk fdZsh ns fejk fe ;{oi ~ foMk e i' XB gqkgs ehsk j?, T[j

i' ufj e? fus w? ugbk d[fs :kfj efj:' fJB B?e[ B ehB'.

okik

w'B jh mkB e/ p?fm ofj:' fpqi BkE e' T[so[ B?e[ B dhB'. 2038.

(T[rq;?B)

j[D

jh

GNk

eo

fdU.

i'

fpibh

dh

uwe

tkbh

(wDh

j?), fus ftu ][F (j' e d fdU). (;qh feqFB B) fJ; soQK efj fdZsk, (go)
T[; B (fJ; soQK) fpbe[b B ehsk. (;sqkfis) u[g Xko e (T[; EK T[s)
p?mk

gqG :" pshnk efj p?fm ofj:' fsj Gqks ny/N e/ eki gXkfo:'.

fojk

ns

;qh

feqFB

fpbe[b

T[&&Zso

fdZsk.2038.

;qh feqFB fJj rZb efj e p?m oj, go T[; (;sqkfis) dk Gok fFeko

pkX Gb/ wfB eT[ f;o g? ;G j{` iB d{;o GkB[ fpukfo:'.

yvD bJh ubk frnk. T[; ;qFm wDh ~ (T[; B) f;o T[s pzBQ fbnk (fi;

ekBB e/ ip phu r:' fwqroki pv' fJe :kfj fBjkfo:'.

~ ty e) ;kfonK b'eK B T[; ~ d{ik ;{oi ;wM fbnk. id T[j pB ftu

skB e? pkB ubkts G:' ;o tk ;fj e? fJj e' fcfo wkfo:'. 2039.

frnk
fyu

(sK)
e

T[;

pkD

fdZsk.2039.

B
ubk

fJe
fdZsk.

pj[s
T[;

tZvk

Fo

(pkD)

tfynk.
~

;fj

(T[;
e,

fBFkDk

fco

fJ;

pDk

e)

wko

650

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

u"gJh

651

u"gJh

id T[; B Fo ~ pkD wkfonk, sd Fo B nkgD pb ~ ;zGkfbnk.

ip fsfB e/ jfo e/ ;fo wkfo:'. sp e/ jfo g[oys ;zGkfo:'.


J/e ug/N uT[fe fsj wkoh. wfB ;w/s bJh gkr T[skoh. 2040.
d'jok

u"Ie e fJe ugV


bJh.2040.

T[;

wkoh

ns

wDh

;ws

T[;

dh

grVh

T[sko

d'jok

fsj pX e? wfB gkr b? f;zx Xf;:' pfB ikfJ.

T[; ~ wko e ns wDh s grVh ~ b? e Fo pB ftu ik tfVnk.

Gkbe J/e pv' j[s' fsfj j/foU fworokfJ. 2041.

(T[E)

fJe

;t?:k

;t?:k

i:' fwqroki E' iks ufb:' fsT[ nukBe nkfJ e? i[X[ wuk:'.
J/e ug/N uNke d? wkfo MNke d? f;zx e' wkfo frok:'. 2042.

tZvk

foS

j[`dk

;h,

T[;

Fo

ty

fbnk.2041.

foS B wDh dh uwe ~ ty e ;wfMnk fe Fo e'Jh cb b? nkfJnk

Gkbe d/fy wBh d[fs eT[ ;[ bfy:' e'T{ e/jfo b? cb[ nk:'.
:k cb eT[ np GS eo' ;[ S[Xkso[ jP? sj GSB Xk:'.

pj[s

j?. @fJ; cb ~ j[D yk btK# -- T[j G[y Bkb nks[o j' e T[; ~ ykD
bJh Gfink. fitI jh Fo ufbnk ik fojk ;h, fstI (foS B) nk e nukBe
bVkJh F[o{ eo fdZsh. uNke eo e fJe ugV (Fo ~) wkoh ns MN jh
Fo

wko

fvrk

fdZsk.2042.

d'jok

d'jok

ikwtkB pfX f;zx e' wfB b? wfB ;[y[ gkfJ.

ikwtkB (BK d foS B) Fo ~ wko e ns wDh b? e ;[y gqkgs


fiE T[; dk nkgDk xo ;h, T[E jh ik gj[`funk.2043.

ijk frqfj nkgB j[s' sj jh gj[fu:' nkfJ. 2043.

ehsk.

;sqkfis bfy G/d Bfj ;GBB efj:' ;[BkfJ.

;sqkfis B (fJ; xNBk dk) Gd B ;wM e ;kfonK ~ efj


;[DkfJnk fe feqFB B wo Gok ~ wko e wDh y'j bJh j?.2044.

feq;B wkfo w[fj Gqks eT[ bhBh wfB S[NekfJ . 2044.


1

;t?:k

;t?:k

fJ; soQK dh uouk ;[D e ;qh feqFB B id'I T[; ~ nkgD e'b ;fdnk,

:" ;[fB e? uouk gqG i{ nkgB/ fYr ik fsj e' ;[ p[bk:'.


;sqkihs ej? w[fj Gqks jfB:' jfo i{ wfB j/s[ ;[Bk:'.
n?;/ e[ p'b ;[B/ wB{nk jwo' nfs eq'Xfj e/ ;`fr sk:'.
sk s/ ub' s[w jz{ fsj ;'X eT[ jT[ j{` ub' efj y'iB Xk:'. 2045.

(sK fejk--) j ;sqkfis! (s{`) efj e ;[Dk fojk j?I fe feqFB B wDh tk;s
wo Gok ~ wko fdZsk j?. nfij p'b ;[D e wok wB eq'X Bkb pj[s sg
frnk j?. fJ; bJh s{` th T[; dh y'i bJh ub ns w?I th ubdk jK. (fJj)
efj

(d'tI)

bGD

bJh

ub

gJ.2045.

ikdt b? fpqi BkE ip? ngB/ ;`fr y'iB skfj f;Xko/.

:kdtK ~ Bkb b? e id'I ;qh feqFB T[; ~ bGD bJh ub gJ, (sK)

n;Pgsh fpB[ gqkB go/ ;[ sjh J/ rJ/ d'T{ ikfJ fBjko/.

T[E nk gj[`u fiE x'V-;tko (;sqkfis dk Gok) fpBk gqkDK d fgnk ;h.
d'jK B ik e (b'E ~) ty fbnk. T[E jh T[BQK B Fo dh g?V tyh. (;ko)

e/jfo e' sj y'i fgfy:' fJj tk jh jB/ GN n?;/ g[eko/.


nkr/ i" ikfj s' f;zx fgfy:' fwqs uT[fe go/ ;G gT[oy tko/. 2046.
d'jok

sj Gkbe e/ y'i eT[ fus? oj/ f;o BkfJ2.


ijk y'i fsj iks gr sjk iks GN XkfJ. 2047.
1H @S[otkfJ# 2H @B:kfJ#

;{ow efjD br, T[; (Fo) B fJ; ~ wkfonk j?. nr ik e T[BQK B Fo


~ th wfonk j'fJnk tfynk. (sK) ;ko pbtkB u"Ie gJ.2046.
d'jok

T[E foS dh g?V ty e f;o fBtk e ;'uhI g? rJ. fiE g?V iKdh
j?, T[E jh grVh j'trh, (fJj ;'u e ;ko) ;{ow T[Xo ~ s[o gJ.2047.

652

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

efp:' pku
;t?:k

feq;Bktsko

eth efjzdk j?-;t?:k

fi; gqG{ d todkB dD Bkb fJzdo nkfd dts ftiJh j'J ;B ns

ik gqG e/ po[ dkfB dJ/ n;[okfo fis/ ;G dkBt Gkr/.


ik gqG ;sqB Bk; e:' ;f; ;{o Eg/ fcfo ekoi bkr/.
;[zdo ikfj eoh e[fpik fSB phu ;[r`fX brkts pkr/.
;' gqG[ ngB/ ekoi j/s[ ;[ iks j? ohS e/ y'ifj bkr/. 2048.

;ko d?Is Gi rJ ;B. fi; gqG{ B t?ohnK dk BkF ehsk ;h ns ;{oi ns


uzdqwk ~ ;Ekfgs eo e fco ezw ftu brkfJnk ;h. fi; B fSD Go
ftu

e[fpik

T[j

gqG{
g?V

y'i bhJ/ ;G J/e[ r[ck j{ g? iks GJ/ jfo n?;/ T[ukfo:'.


j? e'T{ ;{o X;? fJj phu B ekj{` pbh g[oys ;zGkfo:'.
:k jh e/ phu Xf;:' ;'Jh ohS ;G' wB w? fJj Gkfs fpukfo:'.

653

;[zdoh

nkgD
~

pDk

ekoi

geV

fdZsk

;h

ns

pkr

bJh

foS

dh

g?V

s[odk

;ko

fJe

r[ck

ftu

ik

;[r`fXs

eo

fdZsk

ik

fojk

j?.2048.

gj[`u.

(sd)

;qh

feqFB

;h.
B

fJ; soQK fejk--j? e'Jh ;{owk i' fJ; (r[ck) ftu tV, go fe; th :'X
B fjzws BjhI ehsh. T[j foS fJ; ftu tfVnk j?, ;kfonK B fJ; soQK

e'T{ ej? Bfj :k w? efj:' jfo o/ jw y'i fJjh wfj vkfo:'. 2049.

nkgD

e'T{ B pho r[ck w? Xf;:' sp nkg jh skfj w? ;:kw r:' j?.

(id) e'Jh th :'Xk r[ck ftu B tfVnk, sK ;qh feqFB nkg jh T[;
ftu tV rJ. foS (r[ck ftu fJBQK d nkT[D dh) ;{j fwbfdnK jh, r[ck

Gkbe b? ;[fX phu r[ckj{z e? i[X[ e' ;kw[j/ e'g n:' j?.
;:kw i{ ;:kw GB? T[j ;' fdB dPkd; pkjB i[X[ e:' j?.
i[X[ fJs i[r ukofB w? Bfj jP? j? ep? epj{` B G:' j?. 2050.

wB

ftu

ftuko

ehsk

j?.

e'Jh

efjD

bfrnk

fe

fJ;

ftu

BjhI

j?, (sK) ;qh feqFB B fejk--GkJh! n;hI g?V fJ; ftu rJh (fB;fus ehsh
j?).2049.

ftu jh :[ZX eoB bJh eq'fXs j' e ;kjwD nk vfNnk. (eth) fFnkw efjzd
jB, ;qh feqFB T[; Bkb pkoQK fdB x;[zB-w[eh j[`d oj. fJ; gqeko dk :[ZX
u"jK

:[rK

dPkd; fdT[; fGo/ fdB o?B Bjh fsj s/ jfo B?e[ vokB'.

ftu

ed

BjhI

j'fJnk

ns

jh

ed

j'trk.2050.

(T[j) pkoQK o'} fdB oks bVd oj, (go) T[; (foS) gk;'I ;qh feqFB
BjhI vo. fco T[BQK B r[ck ftu bsK ns w[fenK dk pj[s :[ZX

bksB w{eB e' nfs jh c[fB sT[B r[ck wfj i[X[ wukB'.

fpbe[b

gT[oy Gkbe e' xfN r:' fJj w? pj[ gT[oy sk gfjukB'.

wukfJnk. (fJsB ftu) foS dk pb xN frnk ns T[; B fJBQK (;qh feqFB)


ftub pj[s nfXe pb ~ gSkD fbnk. :[ZX ~ Sv e g?ohI g? frnk ns

i[X[ e' Skv e? gkfJ gfo:' id[pho e' okw ;jh efo ikB'. 2051.
gkfJ gfo:' fxfxnkB' xB' psh:k nfs dhB jP? :k fpfX Gkyh.
j' s[w oktB e/ wohnk s[w jh g[fB bki do'gsh okyh.
G{b GJh jw s/ gqG i{ ;[ fSwk eoh:? f;t ;{oi ;kyh.
:" efj e? d[fjsk i[ j[sh ;'T{ b? fpqiBkE e/ nrqi okyh. 2052.
T[s i[X e? ;:kw i{ p:kj e:' fJs jP? e? fBok; J/ XkwB nkJ/.
ekBQ r[ck j{` e/ phu X;/ ;'T{ ekj{z jB/ ;[ fJjh mjokJ/.
Bho Yo? GNtkB eh nkfyB b'Ns j? fus w? d[y[ gkJ/.
;h; X[B? fJe n?;/ ej? jw j{` id[pho e/ ekw B nkJ/. 2053.

;qh

feqFB

;uw[u

okw

uzdo

;wM

fbnk.2051.

(foS) g?ohI g? frnk ns pj[s sob ehsl T[; B pj[s ;kohnK rZbK,
fBwkDk j' e, fJ; soQK ejhnK -- j gqG{! s[;hI jh oktD ~ wkoB tkb
j', s[;hI jh dq'gdh dh bki pukJh ;h. wo e'b'I G[b j' rJh j?, fFt ns
;{oi ~ ;kyh wzB e fywk eo fdU. fJ; soQK efj e ns i' (T[; dh)
g[Zsoh

;h,

T[;

b?

;qh

feqFB

nr

GN

eo

fdZsh.2052.

T[Xo ;qh feqFB B :[ZX eo e ftnkj eo fbnk, fJXo (pkjo yV's


:'X) fBokF j' e xoK ~ nk rJ. T[BQK B fJj (wB ftu) Xko fbnk fe
;qh feqFB r[ck ftu tV ;B, T[BQK ~ fe; B wko fdZsk j?. ;{ofwnK dhnK
nZyK s'I (jzM{nK dk) ib tr fojk j? ns wB ftu d[yh j' e (Xosh T[s)
b'N g'N j' oj jB. (eJh fJe) f;o wkod jB ns eJh fJe fJzi efjzd
jB fe n;hI ;qh feqFB d ezw BjhI nkJ jK.2053.

654

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

655

G{gfs d/y d;k fsB eh nfs jh ng[B/ wB w? d[y[ gk:'.

fisBh ;?Bk ;qh feqFB d Bkb rJh ;h, T[j (;koh) o'Idh j'Jh okik
(T[rq;?B) gk; nk rJh. oki B T[BQK dh jkbs ty e wB ftu pj[s d[y

XkfJ r:' pfbGdq g? g{SB o'fJ fJjh fsB p?B ;[Bk:'.

gkfJnk.

;?B fis' id[pho e/ ;zr r:' ;'T{ G{g g? o'ts nk:'.

(okik)

Gi

ekBQ r[ck e/ fpy? Xf; e? fsj s/ pj[o/ Bjh pkjfo nk:'. 2054.

fJjh puB ;[DkJ


nkfJnk.2054.

jbh pku

pbokw B fejk--

;t?:k

e? wfB b? fJj Gqks e/ gqkB r:' iw b? fsB b?B eT[ Xk:'.


e? fJj w{oy e' ;[ e[p'b bfr:' j[fJ biks[o Xkfw B nk:'. 2055.

gkr T[sko dJh w[;e? rfj r'vB s/ wfX e{g e/ vkfo:'.


S'vp' sk e/ efj:' B fej{ ;G j{ fsj e' pXp' fufs Xkfo:'. 2056.

iK

J/e ej? gfs gqkB si/ np j[fJ j? ejk jwoh rfs wkJh.
nT[o o[efwfB d/s fdi'sw dkB ;sh c[fB j'p/ eT[ nkJh. 2057.
d'jok

(T[;

;t?:k

g[sq pX{ j{ e' d/teh nkfJ ;[ ;:kw GB? fpfX :k ;wMk:'.


i' jfo i{M wo/ oB w' ifop' s[fj e' fB;u? pfB nk:'.
iT[ wfB Y{`Ys :k iV eh fpqiBkE xB/ g[fB e'; f;Xk:'.
sk s/ oj' u[fg e? ;[fX b? no[ :" efj gkfJB ;h; M[ek:'. 2059.

sK

~)

fe;

br

id

bV

e'b

tV

frnk.

fco

feqFB

B)

T[;

T[;

th

s'I

o'

pkjo

e
BjhI

t?oh

Bkb

(;qh

nkgDk

Foho

:wb'e

rJ

okik

jB

ns

(T[rq;?B)

bik

gk;

dk

pbokw

wkfonk
B

xo

o'Id

BjhI

j'fJnK

nkfJnk

fJ;

soQK

j?.2055.
fejk,

sd

;ko :kdtK B fwb e ;sqkfis ~ bsK ns w[fenK Bkb e[fNnk. gr T[sko


e w[FeK (pzBQ) fdZshnK ns r'fvnK s'I geV e y{j ftu ;[N fdZsk. fe;
B T[; ~ SZvD bJh B fejk, (;r'I) ;G B T[; ~ wko ;[ND (dk ftuko)
fus ftu Xko fbnk.2056.
feqFB

dhnK

fJj

rZbK

bJhnK, sK eJh o'IdhnK


d[fuZsh ekoB fgND br

id

;qh

feqFB

dhnK

;kohnK

BkohnK

;[D

j'JhnK G{wh T[s fvr gJhnK ns eJh wB dh


rJhnK. eJh fJe efjzdhnK--gsh B gqkD fsnkr

fdZs jB, j wksk! j[D ;kvk eh jkb j'trk. (ns) o[ewBh B ;qFm pqkjwDK
~ dkB fdZs jB ns fco (nkg) ;sh j'D bJh nk rJh j?.2057.
d'jok

p;[dt

p;[ d / t no[ d/ t eh d[ f pXk fusfj pYkfJ.


gqG rfs dP? fpfX j/fo e? pofiU o[efwfB nkfJ. 2058.

pbokw
ftu

frnk j?, T[BQK ~ fbnkT[D bJh (T[E) ubk frnk j?. iK fJ; w{oy d e[p'b

ekBo eh ip J/ psh:k gqG eh ;G BkfoB iT[ ;[fB gkJh.


o'ts Gh e'T{ G{fw goh fro ghNs Gh efo e? d[fuskJh.

bJh
r[ck

Gi fdZsk j?. iK fJ; w{oy dh wDh ~ y'ifdnK j'fJnk (okik) pfb d b'e
dk e'Jh wkor bG fbnk j?. iK fJ; d Gok d gqkD ns wDh ~ :w b?

o'fJ ip? ;zr G{gfs e' w[y s/ w[;bh fJj Gkfs T[ukfo:'.
sT[ ;sqkfis eT[ fwfb e? ;G ikdt bksB w{eB wkfo:'.

g[SZD
feqFB

;t?:k

e? bfo e? nfo ekj{ e/ ;`fr sB nkgB e' iwb'fe gmk:'.


y'is e? wfB :k iV eh pfb b'fe r:' e'T{ wkor gk:'.

e
fe

ns

dteh

gk;h (b"fee s gob"fee)


tofink.2058.

fus

ftu

rfs

ty

jB,

dteh

d[fpXk
e

tX

o[ewBh

rJh.

;qh

feqFB

nk

(;sh

dh

d'-

j'D

s'I)

fJ;

;t?:k

(eth)

fFnkw

efjzd

g[Zso-poX{

(B{`j)

nk

soQK ;wMkfJnk-- i ;qh feqFB oD ftu i{M wfonk j?, sK sok ;V woBk
(;sh j'Dk) }o{o pDdk j?. i eo fJ; w{oy dh wDh ~ bGD bJh ;qh
feqFB

pj[s

;ko

dh) ]po ;ko


fdZsk.2059.

e'j
b?.

d{o
ns

fBeb
fJ;

frnk
soQK

j?,

efj

sK
e

s{`

u[g

eo

ofj

ns

(T[;

(B{`j

d)

g?oK

T[s

f;o

M[e

656

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

657

mkJh; fdt; bT[ ;/t eoh fsj eh fsj e' nfs jh foMtk:'.

B{`j ~ fJ; soQK ;wMk p[Mk e fco T[; (dteh) B ik e GtkBh


(d[ork) dh g{ik eoBh nkozG ehsh. T[; dh nmkJh fdBK se ;tk ehsh

ohfM f;tk fsB g? sp jh efp ;:kw fJjh po[dkB fdtk:'.

ns

n?;' ;w'X e? g[sq pX{ e' GtkBh e' g? fsB ikfJ wBk:'.

T[;

pj[s

foMkfJnk.

eth

fFnkw

(efjzd

jB),

d[ork

sd

T[;

nkfJ j? ;:kw B ;'e eo' sp bT[ jfo bhB/ sqhnk wfB nk:'. 2060.

T[s gq;zB
eo'. sd

ekBQ e' j/fo sqhnk wfB e/ i[s ;'e eh pks ;G? fp;okJh.

feqFB ~ fJ;soh ns wDh ;fjs ty e ;'r dh rZb ;kohnK B


G[bk fdZsh. wksk ewzvb ftu mzvk ib gk e b? nkJh ns fco (B{`j ns

vkfo ewzvb w? ib[ ;hsb wkfJ gh:' g[fB tko e? nkJh.


ikdt nT[o ;G? joy? no[ pkis Gh g[o phu pXkJh.
nT[o ej? efp ;:kw f;tk ;[ ;G' irwkfJ ;jh mjokJh. 2061.

g[Zso d
ftu th
s'I)

f;o
y[Fh

;G

fJfs ikwtzs e' ihs e? d[fjsk fs; eh wfB ;fjs fbnkts GJ/.

j' e T[; ~ fJj todkB fdZsk fe ;qh feqFB nkT[Dr, ;'r B


se ;qh feqFB wDh ns fJ;soh ~ b? e nk rJ.2060.

s'I) tko e ghsk. j'o ;ko :kdt gq;zB j' rJ


d tki tiD br. ns eth fFnkw efjzd jB,
d[ork

;uh

irs

wksk

wzB

ns Bro
(T[; fdB

fbnk.2061.

fJE ikwtzs ~ fis e, wDh ;fjs T[; dh d[fjsk ~ b? nkJ gq;zr ;wkgs.

;t?:k
;t?:k

j/o e? ;:kw ;sqkfis eT[ wfB b? eo w? c[fB sk f;o wkoh.

;qh feqFB B ;sqkfis ~ ty e ns wDh ~ jZE ftu b? e fco T[;


d f;o ftu wkoh ns eq'X Bkb Go e fJ; soQK fejk--j w{oy! fi; bJh

ik fjs d'; d:' ;'Jh b? iV e'g Go/ fJj Gkfs T[ukoh.

(s[`

uT[fe ej? ;G ikdt :" ;[ fgy' fof; e?;h eoh froXkoh.

efjD br--ty', feqFB B fe; soQK dk eq'X ehsk j?. T[; eEk ~ fJ; soQK
efpZsK (eftsk) ftu ou e eth fFnkw B irs ftu gq;kfos ehsh

;' fJj Gkfs efpsB phu eEk ir w? ep ;:kw fpEkoh. 2062.

wo

T[s)

d'F

bkfJnk

;h,

T[;

(wDh)

;KG

b?.

;ko

:kdt

u"Ie

j?.2062.
jZE ftu wDh ~ XkoB eo e (;sqkfis yV'sk) fojk ns fe; tb

jkfE ofjU wfB e' Xfo e? fsfB B?e[ B ekj{` eh Ufo fBjkfoU.

fpbe[b

bfis jP? fyf;:kB' xB' d[fpXk efo Xkw eh Ufo f;XkfoU.

xo ~ ubk frnk. wok ;qh feqFB Bkb t?o g? frnk j? ns (wZ&E T[s) eb`e
br frnk j?. (fJ; s'I fJbktk) Gok th wkfonk frnk j?. ;zeN g?D s

p?o gfo:' jwo' jfo ;' o[ ebze ufV:' r:' Gqksq wkfoU.
Gho goh s/ nXho G:' d[fjsk d/T[ ;:kw fJjh fufs XkfoU. 2063.

p'fb fdi'sw p/dB eh fpfX i?; ejh fs; p:kj ouk:'.


;fs GkwfB e' efp ;:kw GB? fij e' ;G b'rB w? i;[ Sk:'.
gkts j? T[gwk bSwh eh B sk ;w :" efjp' pfB nk:'.
skjh e/ p:kjB eki ;[ d? wfB wkfB Gb? xfB ;:kw p[bk:'. 2064.

tfynk.

bfis

j'

pj[s

fyfMnk

ns

d[fpXk

dk

rqf;nk

(T[; dk) Xhoi ]sw j' frnk. (fco) wB ftu fJj ;'funk fe ;qh feqFB
~ Xh (dk v'bk) d fdnK (fJ; Bkb ;ko ;zeN Nb ikDr).2063.

j[D ;sqkfis dh g[Zsoh d ftnkj dk eEB

nE ;sqkfis eh d[fjsk e' p:kj eEB`


;P?:k

BjhI

;t?:k

soQK

;qFm pqkjwDK ~ p[bk e fi; soQK tdK dh ftXh ejh rJh j?, T[;
(;sqkfis B g[Zsoh dk) ftnkj ehsk. eth fFnkw efjzd jB, (;sqkfis

dh g[Zsoh) ;fsGkwk fi; dk :F ;kfonK b'eK ftu g;fonk j'fJnk j?, T[j
bZSwh fisBh F'Gk gkT[Idh j?, (;r'I) fJ; soQK efjDk pDdk j? fe (bZSwh
th) T[; torh BjhI j?. T[; (;fsGkwk) d ftnkj d eki bJh, wDh GNk
eo e , pj[ s nkdo
p[bkfJnk.2064.

Bkb

(;sq k fis

B )

;q h

feq F B

(nkgD

xo)

658

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

659

nkts ;' ;[fB e? gqG[ e' ;G nkr/ jh s/ fwfbp/ eT[ XkJ/.

;qh feqFB (fJj) rZbK ;[D e ns izR ~ F'GkFkbh Yzr Bkb ;ik e
T[E'I bJh s[o gJ. ;qh feqFB dk nkT[Dk ;[D e T[j ;ko fwb e (fbnkT[D

nkdo ;zr btkfJ e? ikfJ p:kj eh:' fdi dkB fdtkJ/.

bJh) nr ~ ub gJ. nkdo Bkb (ftnkj tkbh) EK s fbnk e ftnkj eo

;qh fpqiBkE ;[B/ psh:k ;[G ;kfi iB/s ijk e' f;XkJ/.

n?;/ fptkj gqG{ ;[y[ gkfJ sqh:k ;zr b? efo Xkwfj nkJ/. 2065.

fdZsk ns pqkjwDK ~ dkB t`fvnk. fJ; soQK ftnkj eo e ns ;[y gqkgs


eo e, ;qh feqFB fJ;soh ~ Bkb b? e (nkgD) xo ~ nk rJ.2065.

fJfs fptkj ;`g{oB j's G:'.

fJE ftnkj dk gq;zr ;g{oB j' frnk.

bShnk frq j gq ; z r

bfSnk frq j gq ; z r

;t?:k

sT[ jh bT[ n?;' ;[Bh psh:k bShnk frqfj w? ;[s gzv[ e/ nkJ/.
rkfJ ;w/s ;G' fwfb e"oB fus fpy? eo[Bk B p;kJ/.
n?;/ fpuko ehU fus w? ;[ sjk e' ub? ;G fp;B[ p[bkJ/.
n?;/ fpuko ;[ ;ki e? ;:zdB ;qh fpqiBkE sjk e' f;XkJ/. 2066.
ekBQ ub/ T[s eT[ ip jh powkfeqs s' fJs wzsq fpukfo:'.
b? neq{o eT[ nkgB/ ;zr efj:' no/ ekBQ ej{` eT[ gXkfo:'.
ShB b? :k s/ no/ fwfb e? wfB n?;/ fpuko eh:' fsj wkfo:'.
b? powkfeqs tk pX e? wfB nkgB/ Xkw eh Ufo f;Xkfo:'. 2067.
u"gJh

;fs XzBk Gh ;`fr obk:'. ip ;sqkfis e' fsB xk:'.


J/ fsj pX e? v/oB nkJ/. T[s? ;`d/; ;:kw ;[fB gkJ/. 2068.
d{s pku ekBQ ;'
u"gJh

gqG[ ;' d{sB p?B T[uko/. ;sqkfis feqspowk wko/.


wfB XB ShfB skfj s/ b:'. s'fj sqhnk e' nfs d[y[ d:'. 2069.
ip id[gfs fJj fpfX ;[fB gk:'. S'fo nT[o ;G ekoi nk:'.
jfo nktB feqspow? ikBh. ;fsXzBk ;' pks pykBh. 2070.
nfVb

;t?:k

T[d'I se fJ; soQK dh rZb ;[Dh rJh fe gzv[ d g[Zso bfSnk (bky)
d xo ftu nkJ jB. fgzv d ;kfonK B fwb e (e"otK ~ pBsh ehsh)
go e"otK d fus ftu eo[Dk BjhI j?. fJ; soQK dk fus ftu ftuko eo
e ;qh feqFB B ;G (:kdtK) ~ p[bk fbnk ns T[Xo ~ s[o gJ. fJ; soQK
ftuko

e,

oEK

fsnko

eo

;bkj

id ;qh feqFB T[Xo ~ ub


ehsh ns neo{o ~ nkgD

;qh
gJ,
Bkb

feqFB
sK
b?

T[E'I

bJh

ub

gJ.2066.

powkfeqs (feqstowk) B fJj


e fejk--UfJ! feqFB feXo

ufbnk frnk j?. fJ; bJh n;hI (d'tI) fwb e fJ; (;sqkfis) s'I wDh y'j
bJhJ. nfijk ftuko eo e (T[BQK B) T[; (;skqfis) ~ wko fdZsk. T[;
~

wko

ns

wDh

b?

powkfeqs

nkgD

xo

tb

ubk

frnk.2067.

u"gJh

;fsXzBk (BK dk :'Xk) th Bkb frnk ;h id'I T[BQK B ;sqkfis ~


wkfonk ;h. fJj fszB' (T[; ~) wko e (nkgD) vo tb nkJ ns T[Xo
;qh

feqFB

th

;[Bjk

;[D

fbnk.2068.

d{s B ;qh feqFB ~ fejk-u"gJh

;qh

feqFB

gqfs

d{sK

puB

ej

fe

;sqkfis

powkfeqs

wko

fdZsk j?. T[; e'b'I wDh o{g XB y'j fbnk j? ns s[jkvh fJ;soh ~ pj[s
d[ y fdZ s k j? . 2069.
id ;qh feqFB B fJ; soQK ;[D fbnk, (sd) j'o ;ko ekoi Sv e
nk rJ. feqFB d nkT[D (dh ;{uBk) powkfeqs ~ fwb rJh ns (T[; B)
;fsX` B k

fJj

rZ b

d;h.2070.

ej[ ;fsXzBk pks np? jw fenk eo?.

nfVb

ej' go? e? ikfJ ej' bfo e? wo?.


d[fJ w? fJe w[fj pks ej' ;wMkfJ e?.

j ;fsXzBk! j[D rZb d;, w?I eh eoK. ejI (sK) ik e (g?oh) g? iktK,
ej (sK) bV e wo iktK. d'jK ftu fJe rZb w?~ ;wMk e efj. (j GkJh!)

j' e/ T[gkfJ e? ;:kwfj wko? ikfJ e?. 2071.

e'Jh

nfijk

T[gk

j?

fe

;qh

feqFB

ik

wko

dtK.2071.

660

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

feqspowk eh pks ;[Bs fsfB :" efj:'.

feqspowk dh rZb ;[D e T[; B fJ; soQK fejk--feqFB gquzv pbtkB


fi; t?oh ~ ukfjnk (T[; B wko fdZsk j?). fco ;kv ftu T[; Bkb

id[gfs pbh gquzv jfB:' nfo i' ufj:'.

j?,

sk ;' jw g? pb B bo? g[fB ikfJ e?.

ik e bVB dk pb BjhI j?. (j GkJh!) T[; B fSDK ftu ez; ~ wko e

j' ez; ;/ fSB w? wkfo dJ/ ;[y gkfJ e?. 2072.


pshnk ;[fB fsj eh neq{o g? nk:'.
gqG[ d[fpXk e' G/d ;[ skfj ;[Bk:'.
fsB efj:' np ;[fB s/o' fsjh T[gkfJ j?.
j' gqG s/ pu j? ;'T{ i[ gqkB pukfJ j?. 2073.
;t?:k

d? wfB skfj T[dk; G:' fej Ufo Gi' fus w? fJj Xkfo:'.
w? ngokX ehU jfo e' wfB j/s[ pbh ;sqkfis wkfo:'.
skfj e/ j/s[ r[;k efo ;:kw ;G/ ngB' g[oys ;zGkfo:'.
iT[ ofj jT[ sT{ wkos j? J/j e? vo[ T[so Ufo f;Xkfo:'. 2074.

;[ y

gkfJnk
T[;

d'jok

(fe;

gkt fgnkd' ;sq j'fJ1 Gfi:' ;[ sqk; pYkfJ.


sp id[pho feqgkB ;' wkfo:' sk e' ikfJ. 2076.
y'is G:' fsj wko e? wfB Bjh nkJh jkfE.
wfB Bjh nkJh jkfE :" efj:' jbh e/ ;kE. 2077.
;t?:k

n?;/ bfy:' w[;bh wB w? ;[ gqG{ jw s/ wfB nki SgkJh.


b? neq{o pBko; r:' wfB eT[ fsj eh B eS{ ;[fX gkJh.
;:kw i{ w' fJe f;y: j? G{gfs iks sjk jT[ ;' ;[BkJh.
:" psh:k efj iks ofj:' id[pho eh e? wB w? d[fuskJh. 2078.

T[;

(powkfeqs)

neo{o

e'b

nkfJnk.

;qh

feqFB

gk;

Gi

e)

puk

btrk.2073.

wDh

(powkfeqs)

T[dk;

j'

frnk

ns

fus

ftu

fJj

frnk.2074.

d'jok

oE

;fsXzBk wDh ~ b? e vo dk wkfonk fiE Gi e frnk ;h, ;qh feqFB


T[s uVQ e T[E jh ik gj[`u.2075.

;qh

feqFB

feqgkB

T[;

wko

(;qh

feqFB

vodk

wkfonk

B)

t?oh

(;fsXzBk)

Bkb
e,

pbokw

T[;

(T[;
~

dh)

fJ;

g?o

fgnkdk

wko
c'bk

soQK

ckbh
fejk

jh

Gih

ik

fojk

wDh

jZE

;h.

sd

fdZsk.2076.
ehsh,
fe

wDh

go
jE

BjhI

brh.

nkJh.2077.

;t?:k

pbokw B wB ftu fJ; soQK ;wfMnk fe ;qh feqFB B ni wo e'b'I


wDh b[ek bJh j?. wDh
fe; ~ e'Jh ]po BjhI

~ neo{o b? e pBko; ubk frnk ;h, fJ; dh


;h. (pbokw B) fJ; soQK (efj e) ;[DkfJnk--j

feqFB! fJe okik wok ;te j?, w?I T[; e'b ufbnk jK. fJ; soQK dhnK rZbK
efj e (T[j) ubk frnk, (go) T[; d wB ftu ;qh feqFB tkbh d[fpXk

iT[ w[;bh fsj g? r:' sT[ G{gfs ;[y[ gkfJ.

d'jok

sp? d[oi'XB jbh s/ ;G ;hyh fpfX nkfJ. 2080.

;[D

bJh eq'X eo e ;qh feqFB B nkgDh ;koh Fesh ;zGkb bJh j?. i w?I (fJE)
ofjzdk jK, sK (fJj) wko dtrk. fJ; vo eo e (T[j) T[so fdFk tb

(p? m h

rdk i[X w? nfs us[o[ :" ;G s/ ;[fB gkfJ.

rZbK

ftukfonk fe fe; gk; tb Gi iktK. w?I feqFB dk pj[s ngokX ehsk


j? ns wDh (dh gqkgsh) bJh ;sqkfis tor pbtkB ~ wko fdZsk j?. T[;

d'jok

b? ng[B/ fsj Xkw r:' nkr/ jh s/ nkfJ. 2079.

dhnK

;t?:k

;fsXzBk wfB b? ijk Gi r:' sqk; pYkfJ.


;:zdB g? ufV ;:kw i{ sj jh gj[`fu:' ikfJ. 2075.

j? . 2072.

(tb'I g?dk j'Jh) d[fpXk dk Gd T[; ~ ;[DkfJnk. T[; B fejk j[D so


(puD dk) fJjh T[gk j?. (j GkJh!) feqFB e'b'I T[jh purk i' nkgD gqkDK

ubk

1H @jP?#

661

nr'I

j' J h

;h).2078.

id pbokw T[; (oki) e'b ubk frnk sK oki B ;[y wkfDnk ns


dh nk e T[; ~ nkgD xo b? frnk.2079.
pbokw

rdk

:[ZX

ftu

;G

s'I

us[o

iK

gqphB

j?,

fJj

rZb

;kfonK

s'I ;[D e sd'I d[o:'XB B pbokw s'I nk e (rdk ubkT[D dh) ;koh ftXh
f;y bJh.2080.

662

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

663

;t?:k

;fsXzBk ~ wko e id ;qh feqFB d[nkfoek d nzdo nkfJnk, (sK T[;

;fsXzBk eT[ wko ip? id[BzdB dPkotsh j{ e/ Ghso nk:'.


ezuB e' neq{o pBko; dkB eo? pj[ :" ;[fB gk:'.

B)

;{oi fds T[jh gfj j? wfB :" ngB/ wB w? ;[ iBk:'.

(sK) ;qh feqFB B nkgD wB ftu fJj GKg fbnk fe ;{oi dh fdZsh j'Jh
wDh T[; e'b j?. (fco s[os) fJe Gbk g[oF T[; e'b Gi e T[; ~ nkgD

wkB; G/i Gb' fsj g? fsj e' ng[B/ gfj p'fb gmk:'. 2081.
iT[ jfo g? ;'T{ nkts G:' fsj s/ wfB s' fJB wkfr bJh j?.
;{oi i/ fsj ohfM dJh XB;fs eh ik fjs[ d/j rJh j?.
ik fjs[ ;:kw fsq:k jfo Gqksfj wkBfj eh wfB pks mJh j?.
;' fdyokfJ ;G' joykfJ e? b? neq{oj c/fo dJh j?. 2082.

i' ;sqkfis e? efo ;/t ;[ ;{oi eh c[fB skfj s/ gkJh.


ik jfo e? fJj e' pX ekoB e? XB;fs ;[ nkgBh d/j rtkJh.

fJj

gk;

;[D

p[ b tk

fbnk

fe

neo{o

pBko;

ftu

pj[s

;'Bk

dkB

eo

fojk

j?.

fbnk.2081.

id T[j ;qh feqFB e'b nkfJnk, (sK) T[; e'b'I (feqFB B) wDh wzr
bJh.

i'

(wDh)

;{oi

ohM

(;sqkfis)

fdZsh

;h

ns

fi;

eo

;fsXzBk dh dj rJh ;h. fi; bJh feqFB dh gsBh (;fsGkwk) ns feqFB


d Gok (pbokw) d wB ftu o'; dh rZb p?m rJh ;h. T[j (wDh neo{o
gk;'I b? e) ;G ~ ftyk e ns gq;zB eo e neo{o ~ fco gosk fdZsh
j?.2082.

skfj r:' neq{o E' b? fsj s/ fcfo ;' fpqi BkE g? nkJh.

;{oi dh ;tk eo e ;sqkfis B i' wDh T[; s'I gqkgs ehsh ;h.
fi; ~ fJ; (;sqkfis) ~ wko e ns y'j e ;fsX`B B nkgDh dj rtkJh

;' jfo d/s G:' fsj e' w[zdoh wB' ;:kw i{ okxt jkJh. 2083.

;h. T[; ~ b? e neo{o ubk frnk ;h, T[; e'b'I fco w[V e ;qh feqFB

d'jok

pv/ i;fj gkts G:' wfB d? ;qh id[pho.

e'b nk rJh. ;qh feqFB


;qh feqFB o{g okwuzdo

ip neq{ofj e' wfB dJh. id[gfs fdbh e' ;[fX bJh.


sp fdbh e/ Ghso nkJ/. gkvt gku uoB bgNkJ/. 2085.
d'jok

sp e[zsh e/ frqj rJ/ e[;b g{fSU ikfJ.


i' d[y fJB e?oft dJ/ ;' ;G dJ/ pskfJ. 2086.

eND

j?)

tkbk

ns

;kX

iBK

dh

ghV

BFN

eoB

tkbk

j?.2084.

fJE ;qh d;w ;ezX g[okD, pfusq BkNe d feq;Bktsko ftu ;fsXzBk dk
pX eo e neo{o ~ wDh dD dk gq;zr ;wkgs.

feqFB ih d fdZbh ftu nkrwB dk eEB


u"gJh

id neo{o ~ wDh d fdZsh (sd) ;qh feqFB B fdZbh (ikD dk)


fynkb ehsk. sd T[j fdZbh nzdo nk rJ (sK) gzi gKvt uoBK ftu nk
gJ.2085.
d'jok

sd e[zsh d xo rJ ns/ ik e ;[y-;Kd g[Sh. fJBQK ~ i' d[y e"otK


B

fdZ&s

fJzdqgq;s w? feq;B i{ oj/ wk; ip uko.


sp noi[B e' ;zr b? fJe fdB uV/ f;eko. 2087.

j[zdk

wDh d e ;qh feqFB B pj[s tZvk :F gqkgs ehsk. (T[j) d[FNK dk


f;o

ekBQ i{ e' fdbh wfj nktB eEB`


u"gJh

gqshs

d'jok

i' eNhnk f;o d[oiBB josk ;kXB gho. 2084.


fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/
;fsXzB/ e' pX e? neq{o e' wfB d/s GJ/.

B T[jh T[; ~ w'V fdZsh. (fJzi


B w[zdoh p]Fh j't.2083.

;B,

fJzdqgq;s
noiB

b?

T[j

;ko

(fdZbh)
e

(;qh
ftu

fFeko

feqFB
feqFB

~)
ih

uVQ.2087.

d;
id

fdZ&s.2086.
uko

wjhB

oj,

sd

fJe

fdB

664

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

;t?:k

fFeko dh ;{j b? e fiE fFeko nfXe ;h, ;qh feqFB T[; gk; tb

;'X f;eko e' b? jfo i{ ;[ xB' ij E' fsj Ufo f;Xko/.


r'fJB ;{eo ohS pv/ pj[ uhso[ nT[o ;;/ pj[ wko/.
r?v/1 jB/ wfjyk; e/ ws eoh no[ f;zxB M[`vfj Mko/.
B?e[ ;zGko ojh B go? fp;zGko fiB' ;o ;:kw gqjko/. 2088.

665

ub rJ. (T[E) Bhb rT{nK (pB rT{nK), ;{o, t^v t^v foS, pj[s ;ko
fusepo fjoB ns nfs nfXe ;j wko. r?Iv wkol M'N, w;s jkEh ns
FoK d M[zvK ~ MkfVnk. fiBQK ~ feqFB B pkD wko, T[BQK ~ fpbe[b (nkgDh)
;zGkb B ojh ns p;[X j' e fvr gJ.2088.

gkoE e' ;zr b? gqG i{ pB w' Xf; e? pj[s/ fwqr xkJ/.

noiB (GkoE) ~ Bkb b? e ;qh feqFB B pB ftu X; e pj[s ;ko

J/e jB/ eotkfoB ;' sfe J/eB e/ sfB pkB brkJ/.

fjoB wko. fJeBK ~ sbtkoK Bkb wkfonk ns fJeBK d FohoK ~ se


se e pkD wko. x'fVnK ~ d"Vk e ns e[^fsnK ~ Gik e T[BQK ~ th

n;PB e' dtokfJ GikfJ e? e{eo s/T{ jB/ i[ gokJ/.


;qh fpqi BkE e/ nrqi i/ T[fm Gkis G/ s/T{ ikB B gkJ/. 2089.
gkoE J/e jB/ fwqrtk fJe nkgfj ;qh fpqi BkfJe xkJ/.
i/ T[fm Gkis G/ pB w? ;'T{ e{eo vkfo ;p? rfjtkJ/.
shso i/ T[fv e? BfG Ufo rJ/ fsB e' gqG pki ubkJ/.
uhsB J/e fwqrk rfj e? efp ;:kw ej? iwb'fe gmkJ/. 2090.
p/;o/ nT[o e[jh pfjoh no[ pki i[o/ pj[s/ ;zr bhB/.
pk;/ xB/ brok uor/ f;eo/B e' c/N Gbh fpfX ehB/.
X{sh T[ekp p;hBB e' ;fi ezfmi r'fbB dPkb BthB/.
ik ;zr j/fo ubkts G/ fsB gfSB s/ fJe ikB B dhB/. 2091.
gkoE nT[ gqG i{ fwfb e? ip n?;' f;eko ehU ;[y gk:'.
nkg; w? efp ;:kw GB? fsj mT[o d[j{ nfs j/s[ pYk:'.
nT[ d[j{` e' ib ghtB e' wB[ nT[;o sT[B ;[ j? bbuk:'.
S'fo ny/Ne dhB d[j{z ufb e? gqG i{ iwBk sfN nk:'. 2092.
iks j[s/ ib ghtB e/ fjs sT[ jh bT[ ;[`dfo Bkfo fBjkoh.
g{Sj[ e' j? ejk fJj d/;[ efj:' ;`fr gkoE :" frfoXkoh.
nkfJ; wkfB g[ozdo e' ;[ G:' fsj e/ ;zr pks T[ukoh.
eT[B eh p/Nh j? d/; ejk s[fj e' s'fj Gqks s{ eT[B eh Bkoh. 2093.
iw[Bk pku noiB[ ;'2
d'jok

noi[B ;' iwBk sp? n?;/ efjU ;[BkfJ.

wko fdZsk i' (pu e Gi) ub ;B. ;qh feqFB d nfrUI i' (pB gF{) T[m
e Gi ;B, T[j ik BjhI ;e.2089.
eJhnK fjoBK ~ noiB B wkfonk ns fJeBK ~ ][d ;qh feqFB B
wko fdZsk. i' T[m e pB ftu Gi rJ ;B, T[BQK d fgS e[^s Sv e ;G
~ geVtk fbnk. i' fsZso T[v e nkekF tb ub rJ ;B, T[BQK fgS ;qh
feqFB B pk} Sv fdZs. eth fFnkw efjzd jB, eJhnK fjoBK ~ fusfonK
B geV e :wb'e Gi fdZsk.2090.
(T[j) pj[s ;ko p;o, e[jhnK, pfjohnK, pk} ns }[^o Bkb b? e rJ
ns nBeK pkfFnK, broK, uorK, fFefonK s'I uzrh soQK MgNK

;B

wotkJhnK

X{shnK,

T[ekpK,

p;hBK

nkfd

rZb

ftu

x[zxo{

gk

ns

BtI s;fwnK Bkb ;ik e fiBQK (gzShnK d) M[zvK fgS Sv fdZsk, (fJBQK B)
T[BQK gzShnK ftu'I fJe th ikD B fdZsk.2091.
ehsk.

id noiB ns feqFB B fwb e fFeko


eth fFnkw efjzd jB, T[BQK B T[; EK

tXkfJnk

ns

d'jK

dk

wB

ib

gkB

eoB

bJh

ehsk sK pj[s ;[y gqkgs


s nkg; ftu pj[s gqw
T[;

EK

(noEks

ib-nkF)

s ikD ~ bbukfJnk. d'jK B fFeko Sv fdZsk ns ;qh feqFB (ns noiB)


ub e iwBk d e`Y T[s nkJ.2092.
(id'I T[j) ib ghD bJh ik oj ;B, T[; ;wI T[BQK B fJe ;[zdo
fJ;soh tyh. ;qh feqFB B noiB d BV ik e fejk--(fJ; ~ ik e) g[ZS
fe fJj e"D j? ns fJ; dk d; fejVk j?< nkfrnk wzB e noiB B T[;
(fJ;soh) Bkb ;koh rZb fJ; soQK ehsh--s{` fe; dh g[Zsoh j?I, sok dF
fejVk

j?,

sok

Gok

e"D

j?

ns

fe;

dh

fJ;soh

j?I<2093.

iwBk B noiB gqfs fejk-d'jok

id[gfs po jh ukfj fufs sg[ ehB' w? nkfJ. 2094.


1H @rzv/# 2H @nE iwBk pku#

;B.

sd iwBk B noiB ~ fJ; soQK efj e ;[DkfJnk fe feqFB ~ toB


dh

wB

ftu

fJZSk

eo

w?I

fJE

nk

sgf;nk

ehsh

j?.2094.

666

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

gkoE pku ekBQ i{ ;'1


;t?:k

feq;Bktsko

noiB B feqFB ih ~ fejk-;t?:k

sd noiB B nk e ns f;o fBtk e feqFB ih ~ fJ; soQK puB

sp gkoE nkfJ e? ;h; fBtkfJ ;[ ;:kw i{ f;T[ fJj p?B T[uko/.


;{oi eh d[fjsk iwBk fJj Bkw gqG{ ir ikfjo ;ko/.
G/; sg'XB ekj/ eh:' fJB nT[ frqj e/ ;G eki fp;ko/.
noi[B T[so n?;/ dh:' xfB ;:kw ;[B' po j/s[ s[wko/. 2095.
gkoE eh psh:k ;[fB :" pjh:k rfj vkfo bJh oE T{go.

667

ej--j ;qh feqFB ih! fJj ;{oi dh g[Zsoh j?, fJ; dk BK iwBk ;ko irs
ftu gqrN j?. (;qh feqFB B g[fSnk fe) fJ; B fe; bJh sgh;o tkbk
G;

ehsk

j'fJnk

j?

ns

xo

;ko

ezw

(feT[I)

ft;ko

j'J

jB<

noiB

B fJ; soQK T[Zso fdZsk--j ;qh feqFB! ;[D', s[jk~ toB bJh (fJ; B fJj
;G e[M eo ofynk j?).2095.
T[s

noiB dh rZb ;[D e, (iwBk dh) pKj geV e ( ;qh feqFB B) oE


uVQk fbnk. fi; dk w{zj uzdqwk tKr uwedk ;h ns d'jK rZbQK T[s

nkgB/ Xkfw fbnkts G:' ;G n?; eEk fJj wkb[w G{ go. 2096.

B{o

dr

vkfo sp? oE g? iwBk ej[ ;qh fpqi BkfJe v/oB nk:'.

j?.2096.

uzd ;' nkBB ikfj b;? nfs i'fs ir? ;[ eg'bB d{ go.
e? e? feqgk nfs jh fsj g? B feqgk eo ;:kw i{ n?;h fe;h go.

nkfJ; d/s G:' gqG i{ eowkfp;P ;' fsB s?;' pBk:'. 2097.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ f;eko y/bp' iw[Bk e' fptkjs GJ/.

;h.

(;qh

feqFB

B)

T[;

T[s

feqgk ;qh feqFB B (gfjbK) j'o fe; T[s


nkgD xo b? nkJ. fJ; soQK dh fJj

pj[s
BjhI
eEk

feqgk

ehsh.
Xosh

eo

fdZsh,

nfijh

(;qh feqFB T[; ~)


T[s ;G ~ wkb{w

id iwBk ~ oE T[s uVQk e ;qh feqFB (nkgD) vo ~ nkJ. (sK

p:kj e/ phu ;Gk j{ i[fX;No r:' fBqg gkfJB ;' bgNk:'.


d[nkoek i?f; ouh gqG i{ s[w w' g[o s?f; ou' ;[ ;[Bk:'.

fojk

T[; Bkb) ftnkj (eoB bJh i[Vh) ;Gk ftu okik :[fXFmo (;qh feqFB
d) g?oK Bkb fbgN frnk ns (efj e) ;[DkfJnk--j ;qh feqFB ih! fi;
soQK

s[;hI

d[nkfoek

(Bro)

dh

ouBk

ehsh

j?,

T[;

soQK

dk

wok

Bro

th

pDtk fdU. (pBsh ;[D e ) ;qh feqFB ih B ftFteowk ~ (Bro pDkT[D


dh) nkfrnk fdZsh ns T[; B T[; soQK dk (Bro) pDk fdZsk.2097.

T[i?B okik eh d[fjsk e' p:kj eEB`

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE dk fFeko yvD ns iwBk ~


ftnkj[ D dk gq ; z r ;wkgs.

;t?:k

T[i?B oki dh g[Zsoh d ftnkj dk eEB

gzv[ e/ g[sqB s/ no[ e[`sh s/ b? e/ fpdk xfB ;:kw f;Xk:'.

;t?:k

G{g T[i?B g[oh e' ijk efp ;:kw ej? fsj g? ufb nk:'.
sk d[fjsk j{ e' p:kjB eki d[oi'XB j{ e' Gh fus[ b[Gk:'.

gzv[ d g[ZsoK ns e[`sh s'I ftdkfJrh b? e ;qh feqFB s[o gJ. eth
fFnkw efjzd jB, fiE T[i?B Bro dk okik (ofjzdk ;h) T[; e'b (;qh feqFB)

;?B pBkfJ Gbh ngBh fsj p:kjB eT[ fJs s/ fJj Xk:'. 2098.

ub

;fi ;?B d[oi'XB nk:' T[s/ g[o skjh fJs? fpqi BkfJe nkJ/.

b[GkfJnk
ftnkj[D

G{gfs nT[o pv/ pbtzv ;[ tkj fp:kj eT[ d/yB XkJ/.


;:kw GB? fsj eh GrBh fsj nkBzd d[zdfG e'fN pikJ/.
sT[ jh bT[ ;:kw ih p:kj e? skj e' gkoE b? ;`fr nT[fX f;XkJ/. 2099.

eJhnK

phVK

ftu

fJj

T[esh

BjhI

fbyh

rJ.

;h.
bJh

T[;

dh

g[Zsoh

ftnkj[D

bJh

d[o:'XB

dk

fus

th

fJ; bJh uzrh soQK nkgDh ;?Bk fsnko eo e, T[;


fJXo'I fJj (d[o:'XB) th uVQ e nk frnk.2098.

T[Xo'I d[o:'XB ;?Bk fsnko eo e nk frnk ns fJXo'I ;qh feqFB


T[; Bro ftu nk rJ. T[; ftnkj ~ tyD bJh j'o th oki ns pbtkB
;{ow nk gj[`u. (eth) fFnkw efjzd jB, T[E'I dh Xh iK G?D (d ftnkj)
bJh T[BQK B y[Fh d eo'VK Brko tikJ. fJsB fuo ~ ;qh feqFB T[; ~
ftnkj

1H

nk

noiB

Bkb

n:'fXnk

ub

rJ.2099.

668

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

u"gJh

feq;Bktsko

669

u"gJh

id

ip id[pho ni[fXnk nk:'. ;[fB G{gfs b?p/ ej[ Xk:'.

;qh

feqFB

n:'fXnk

nkJ,

(sK

okik

ekBQ i{ pku fBqg ;'


;t?:k

wkrt' SsqB e' B efj:' sT{ wkrfs j' Bfj ;ze fpuko'.
ngBh d? d[fjsk jw eT[ fsj eT[ fus ukjs j? ;[ jwko'. 2102.
fBqg' pku ekBQ ;'
u"gJh

nr'I

;t?:k

wB

;qh

feqFB

Bkb

i'V

fus

b?D
dk

fdZsk.2101.

;t?:k

;qFm oki dh gqhs ~ ty e, ;qh feqFB B j; e T[; ~ fJ; soQK


fejk--(j okiB!) s[;hI okwuzdo dh e[b ftu'I j' fiBQK B eq'fXs j' e oktD
tor Ssqh ~ gSkV fdZsk ;h. SsqhnK tk;s wzrDk BjhI fejk frnk, (go)
sK th (fe; soQK dh) Fzek ftuko fpBk (w?I) wzrdk jK. (s[;hI) nkgDh g[Zsoh
w?~ fdU (feT[Ife) T[; ~ wok fus pj[s ukj[zdk j?.2102.
oki B feqFB ~ fejk-u"gJh

sd

sp :" G{g ;:kw ;' Gkyh. J/e gqfsr:k w? eo okyh.


i' fJB ;s fpqyGB e' BkE?. ;' fJj e' b? ik efo ;kE?. 2103.

nkgD

(nkgD)

;qh feqFB B oki ~ fejk--

d/y e? gqhfs fBqg'sw eh jf; e? fsj ;' fJw ;:kw T[uko'.


j' s[w okxt e/ e[b s/ fifB oktB ;' fof; ;sq gSko'.

ns

ns

(T[; B) ;qh feqFB d uoB geV bJ (ns efjD brk) s[jkv doFB
gqkgs eoB Bkb (wok) d[y ubk frnk j?. oki B (nkgD) fus ftu gqw
tXkfJnk

fpmkfJnk

;[D

uoB gqG{ e/ rfj eo ofj:'. s[w do;B gkts d[y pfj:'.

T[s

dk)

f;zxk;B ngB/ p?mkfo:'. fus e' F'e d{o efo vkfo:'. 2100.

no[ fBqg fus w? gq/w pYk:'. wB ngB' ;`fr ;:kw fwbk:'. 2101.

f;zxk;B

T[E'I

~ nkfJnk. (T[BQK ~) nkgD


d[ y d{ o eo fdZ s k.2100.

oki

;qh

feqFB

fJ;

soQK

Bkb

(rZb)

ejh

fe

w?I

fJe

gqfsfrnk eo oyh j?. i' fJBQK ;Zs pbdK (;kBQK) ~ (fJe^fmnK jh) BZE bt,
T[j

fJ;

(e`fBnk)

;kEh

pDk

b?

ikt.2103.

;t?:k

efN ;' ef; ;:kw fgszpo e' ng[B' g[fB ;ksT{ p/y pBkJ/.

;qh feqFB B nkgD ghb d[gZ&N ~ be Bkb e; e fco nkgD ;Zs

d/yp/ Ghso J/e jh ;:kw br? feB j{ bfy G/d B gkJ/.

Gy

gkrfj dkfp BukfJ e? GT[jB ;{o ;G' wfj ;{o ejkJ/.

ty e Gd ~ BjhI ;wfMnk. g?oK ~ dpk e ns nZyK ~ Buk e (;qh feqFB)


;kfonK ;{ofwnK ftu (;qFm) ;{owk nytkfJnk. id ;ZsK jh pbdk ~ BZE

X`fB jh X`fB efj:' ;G jh ip ;ks jh p?bB e' BfE nkJ/. 2104.

(;o{g)

fbnk,

(sd)

pDk

;G

bJ.

tyD

XzB

ftu

XzB

fJe'

jh

feqFB

brd

;B,

(go)

fe;

fejk.2104.

id ;qh feqFB B ;ZsK pbdK ~ BZE fbnk sd ;ko :'X fJBQK ~ nkyD

ip BkEs G:' gqG ;ks fpqyG sp Gkys G/ GNtk fJj ;kE/.


nkts i' pbtzs fJjh fjs ;' g[oJ/ fJB f;zrB ;kE/.

br

eT[B pbh gqrfN:' ir w? fJB ;ksB e/ i'T{ Bkefj BkE/.

B f;zrK Bkb go' Sfvnk j?. fejVk pbtkB ;{owk fJ; irs ftu gqrN
j'fJnk j? i' fJBQK ;ZsK ~ Be ftu BZE gk ;e. :[ZXtho j; e efjD br

pho ej? j; e? oBXho fpBk fog[ uho ;[ ;qh fpqiBkE/. 2105.

i'

th

pbtkB

fJ;

Bro

ftu

nkfJnk

fe oD ftu Xhoi XkoB eoB tkb ns t?ohnK


feqFB s'I fpBk (j'o e"D j' ;edk j?<).2105.

;kX ej? fJe :" jf; e? ;w ;:kw eh i' ir pho fp:' j?.
ik wxtkfis ihs b:' f;o oktD ekfN epzX fe:' j?.

fe

j'o

j?,

T[;

uho

fJBQK

;[ND

(pbdK)

tkb

;qh

eJh ;kX b'e j; e fJ; soQK efjzd jB fe irs ftu feqFB tork
fejVk ;{owk j? fi; B fJzdo ~ fisD tkb (wxBkd) ~ fis fbnk

j? ns oktD dk f;o bkj e epzX (XV) eo fdZsk j?. id'I rioki

T[s

670

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

rkV goh ri g? ip jh fsj Bkefj s/ gqG[ okfy fb:' j?.


Gho go/ oBXho G:' iB gho fBjkfo nXho G:' j?. 2106.

feq;Bktsko

GhV pDh ;h sK (T[; ~) sId{J gk;'I gqG{ B puk fbnk ;h. (nkgD) dk;K
T[s (id) GhV g?Idh j? (sK) oDXho j' iKdk j? ns (T[BQK dh) ghV ~ ty
e

i' fpfX p/d e/ phu fbyh fpfX skjh ;' p:kj f;nkw e' ehB'.
nkB`d e? nfs jh fus w? ;G dhB ;[ fpgqB ;ki BthB'.
nT[ rioki pv/ no[ pki xB/ XB b? fpqiBkE e' dhB'.
;:kw GB/ fJj Gkfs ;' G{gfs b'e fpy? nfs jh i;[ bhB'. 2107.
fBqg pku ;Gk ;'
;t?:k

ihfs T[i?B e/ G{g eh G?B g[oh fJj nT[X ip? gr[ mkfB:'.

nXho

j'

iKdk

j?.2106.

i' ftXh tdK ftu fbyh j?, T[; ftXh Bkb ;qh feqFB dk ftnkj eo
fdZsk. fus ftu pj[s nkBzd gqkgs eo e ;kfonK pqkjwDK ~ BthnK uh}K
nEtk ;kwkB fdZsk. ns t^v t^v jEh ns x'V ns pj[s ;kok XB b?
e ;qh feqFB ~ fdZsk. (eth) fFnkw efjzd jB, fJ; soQK oki B (g[Zsoh
dk

ftnkj

eo

e)

;z;ko

ftu

pj[s

:F

yN

fbnk.2107.

oki B ;Gk ~ fejk-;t?:k

oki B f;zxk;B T[s p?m e, ;Gk ftu fJ; soQK fejk--;qh feqFB B

G{g f;zxk;B T{gfo p?m e? wfX ;Gk fJj Gkfs pykfB:'.


s?;' Jh ekw[ eh:' id[BzdB fiT[ XB[ ;qh ox[BzdB skfB:'.

671

T[; soQK dk ezw ehsk j? fitI ;qh okw uzdo B (fFt) XB[F dk fubk uVQk
e ehsk ;h. T[i?B d oki dh G?D ~ fis e fJ; n:'fXnk Broh ftu

d/ys jh ;G jh wB w? fpqi BkfJe ;{o ;jh efo ikfB:'. 2108.

id g?o gkJ, (sK) tyfdnK ;ko ;kfonK B wB ftu ;qh feqFB ~ ;jh ;{ow
ti' I gSkD fbnk.2108.

G{g ip? ngB/ wB w? id[pho e' pho ;jh efo ikfB:'.


;qh fpqi BkfJe i[X ;w? nfo nT[o B nkyB nrqi nkfB:'.

id'I oki B nkgD wB ftu ;qh feqFB ~ ;jh ;{ow ti'I ikD fbnk,
(sK) ;qh feqFB B :[ZX tb fe; j'o t?oh ~ nZyK nr B fbnkT[Idk. ;kfonK

wzsqB j/fo ;G? jfo e' po[ bkfJe j? fJj Gkfs pykfB:'.

wzsohnK B ;qh feqFB ~ ty e fJ; soQK fejk fe fJj :'r to j?. eth

nT[X e/ okfJ sp? ng[B/ wB w? efp ;:kw wjk ;[y[ wkfB:'. 2109.

fFnkw (efjzd jB),


wzfBnk.2109.

sd

n:'fXnk

oki

eowB w? fdi ;q/;N i[ E/ ip ;' fJj G{g ;Gk j{` w? nkJ/.


d? e? n;h; fBqg'sw e' efp ;:kw GB? fJj p?B ;[BkJ/.

Xow-eow eoB ftu i' ;qFm pqkjwD ;B, id T[j fJ; oki-;Gk
ftu nkJ. eth fFnkw efjzd jB, T[; T[sw oki ~ n;h; d e fJj puB

ik d[fjsk e/ ;[B' s[w j/s[ xB/ fdi d/;B d/; gmkJ/.

(efj e) ;[DkJ. j okiB! ;[D', fi; g[Zsoh (dk ;[:'r to bZGD) bJh s[;hI

pkr e/ Ghso ;?b eo? ;zr gkoE E/ fus w? mjok:'.


g';s Gkr nchw xB/ wd ghtB e/ fsfB eki wzrk:'.
wzrB b'rB p'fb gfm:' pj[ nkts G/ iB gko B gk:'. 2112.

to,

pj[s

;qh

;[y

fJ; soQK dhnK T[BQK dhnK rZbK ;[D e oki B fus ftu T[s;kj
tXk e (fJsBk) dki fdZsk, fi; dk nzs BjhI gkfJnk ik ;edk ns d[nko

ihfs ;[nzpo w? jfo nkT[X e/ G{gfs eh d[fjsk ip nk:'.

:'r

ftu

:" ;[fB e? psh:k fsB eh fus e/ fBqg phu j[bk; pY? e?.

;[zdo i' nkgBh d[fjsk ;[ dJh xfB ;:kw e/ ;`fr gm? e?. 2111.

bJh

wB

d;K d;K ftu pj[s ;ko


~ s[;hI nukBe jh gk

fpgqB dhB xBh dSBk ;[y[ gkfJ fes? id[pho fus? e?.

T[;

nkgD

;' s[w okfJ nukBe jh po[ bkfJe ;qh fpqi BkfJe gkJ/. 2110.

dki d:' fij nzs B nkts pkiB dPko nB/e pi? e?.

pqkjwD Gi ;B,
fbnk j?.2110.

feqFB

T[s nBe soQK d tki titkJ jB. pqkjwDK ~ pj[s dZSDk fdZsh j? ns
;qh feqFB ~ ty e fus ftu pj[s ;[y gkfJnk j?. nkgDh i' ;[zdo g[Zsoh
;h,

T[j

;qh

feqFB

Bkb

s'o

fdZsh.2111.

id ;qh feFB n:'fXnk d oki dh g[Zsoh ~ ;[nzpo ftu fis e nk


rJ, (sd) noiB Bkb pkr ftu ;?o eoB bJh wB ftu fJZSk g?dk j'Jh.
g';s, Gzr, nchw ns ghD tk;s pj[s ;koh Fokp wzrtk bJh. wzrD
tkb b'eK ~ p[bk fbnk, T[j pj[s nfXe nk rJ, fiBQK dk n`s BjhI gkfJnk
ik

;edk.2112.

672

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

pj[s

pj[ okwiBh sj Bkus j? fJe MkMo phB fwqdzr pikt?.

t;tktK

fJe

jB

gkts okwiBh Bo e? XB gkts j? pj[ dkB rtfJ:k.


J/e foMkts j? jfo

e' efp ;:kw GB? gfV Szs ;tfJ:k.

fiBQK

Bkb

pj[s

gkT[IdhnK

MzM,

;kohnK

nkT[IdhnK

phDk

wDhnK

jB

ns

ns

ns eJh

bkb

(iVQ

j'J

jB) i' fus ~ u`r brd jB. (eth) fFnkw efjzd jB, T[j (bkb) pj[s
ehwsh

jB

M[wo

eJh

fJe fJ;sohnK ;qh feqFB ~ jb{Dk d iKdhnK jB. ;qh feqFB T[BQK ~ oFwh
eod

fJe

jB,

ekBQ gNzpo d/s fsB? wfB bkb xB/ fus e' i[ foMkt?.

gqdkB

eJh

BudhnK

fwqdzr
p;sq

tikT[IdhnK jB.

T[E

d? fJe M{we nkts j? fJe GkfwB d? jfo M{we ikt?.


;:kw GB? pj[ w'b yo/ ;[ookifj e' e'T{ jkfE B nkt?. 2113.

;kohnK

673

i'

t;tktK
jk;b

eod

fJzdo
Bu

jB.

jZE

XB

eth

th

gqkgs

fFnkw

BjhI

brd.2113.

eodhnK

efjzd

jB,

jB

ns

rkfJe

th

eJh

fJe

(rt?J)

pj[s

;qh

dkB

feqFB

nT[o fd;k e/ fpy? ;[ xB/ fwfb Bkus j? efo rkB GtfJnk.

Szd ns ;t?: gVQ e y[F eod jB. ns j'o (;kohnK) fdFktK ftu fwb

eT[B ewh ej' j? fsB e' i'T{ ;qh id[pho e/ Xkw ntfJ:k. 2114

e pj[s Bud jB ns fco fco e rkT[Id jB. d;', T[BQK ~ fejVh rZb
dh

xkN

fsB e" pj[ d? ;`fr gkoE b? jfo G'iB eh G{n w? gr Xkfo:'.

j?

i'

;qh

feqFB

xo

nk

rJ

jB.2114.

T[BQK ~ pj[s e[M d e ns noiB ~ Bkb b? e ;qh feqFB B G'iB

g';s Gkr nchw wzrkfJ ghU wd ;'e fpdk efo vkfo:'.

tkbh

wfs j' uko'Jh e?cB ;' ;[s fJzdq e? ;' fJfw ;:kw T[ukfo:'.

;ko razw d{o eo fdZs. u"jK jh BfFnK Bkb w;s j' e ;qh feqFB B noiB

ekw eh:' pqjwk xfN feT[ wdok e' B nkmt' f;zX[ ;tkfo:'. 2115.

~ fJ; soQK fejk fe pqjwk B pVk wkVk ezw ehsk j?, (T[; B) Fokp dk

EK

nZ m tK
d'jok

;w[ z d o

fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe feq;Bktsko/ fpqyG


BkfE ntX oki/ eh d[fjsk fptkjs GJ/.

T[j

d'jok

;' w' go nfs gqpb j? w' g? ;fX:' B ikfJ.


sk e' nkgB jh gqG{ ehi? Bk; T[gkfJ. 2118.
;t?:k

sp fJzdq fpdk e? d:' gqG i{ fsj e' ;[ ;w'X Gb? efo e?.
wB w? efj:' fuzs B s{ efo o/ ufb j' Bjh jT[ fsj s/ Nfo e?.
1H @efo#

feT[ I

g';s,

BjhI

Gzr,

nchw

wzrtk

bJh

ns

Fokp

gh

pDkfJnk.2115.

w{oy

pqkjwD

fJBQK

o;K

pDkT[D

dh

ftXh

jh

feE

ikDdk

;h.2116.
fJE ;qh d;w ;ezX g[okD, pfusq BkNe d feqFBktsko d pbdK ~ BZE e
n:'fXnk d oki dh g[Zsoh Bkb ftnkj eoB d gq;zr dh ;wkgsh.

j[D fJzdo dk G[wk;[o s'I d[yh j' e nkT[D dk eEB


u"gJh

dP k otsh ip id[ g fs nk:' . fJz d q nkfJ gkfJB bgNk:' .


G{wk;[o e' d{y ;[Bk:'. gqG fsj s/ w? nfs d[y[ gk:'. 2117.

gkJ.

sd noiB B jZE i'V e ;qh feqFB ~ fJ; soQK efj e ;[DkfJnk


fe

nE fJzdq G{wk;[o e/ d[y s/ nkts GJ/ eEB`


u"gJh

uoB

d'jok

sp gkoE eo i'fo e? jfo f;T[ efj:' ;[BkfJ.


iV pkwB fJB o;B e' ikB/ ejk T[gkfJ. 2116.

T[s

id

;qh

feqFB

d[nkfoek

nk

rJ

(sK)

fJzdo

nk

g?oK

Bkb

fbgN

frnk. G{wk;[o (tb'I fdZ&s) d[yK ~ ;[DkfJnk--j gqG{! w?I T[; s'I pj[s d[y
gq k gs

ehsk

j? . 2117.

d'jok

T[j wo T[s Gko{ j? (fJ; bJh) wo e'b'I ;kfXnk BjhI iKdk. j gqG{!
T[;

BFN

eoB

dk

nkg

jh

(e'Jh)

T[gk

eo'.2118.

;t?:k

sd ;qh feqFB B fJzdo ~ uzrh soQK ;wMk p[Mk e ftdk eo fdZsk.


ns fejk--UfJ! s{` wB ftu fuzsk B eo, w?I ubdk jK, w?I T[; s'I fgS

674

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

675

e[g e? ip jh oE g? ufV j' ;G ;;sqB jkEB w? Xfo e?.

BjhI jNKrk. id w?I ;ko F;sq jZEK ftu geV e, eq'XtkB j' e oE T[s

vfo s{ B no/ vfo jT[ s[wo/ nfo eT[ gfb w? ;fs Xk efo e?. 2119.

uVQKrk. UfJ (fJzdo!) s[` B vo, w?I so t?oh d gb ftu jh ;" N'N eo
e

;[ N

fdnKrk.2119.

;zr bJh id[th fgqsBk Bfj gkoE e' efo ;`fr ubk:'.

fJzdo f;o M[ek e xo ~ ubk frnk ns T[; (G{wk;[o) ~ wkoB dk


;qh feqFB B wB ftu fB;uk eo fbnk. (feqFB B) :kdtK dh ;?Bk Bkb bJh,

J/e sqh:k fjs b? ;`fr eT[sfe :" efj e? efp ;:kw ;[Bk:'.

go noiB ~ Bkb b e BjhI rJ. fJe fJ;soh d fjs ~ Bkb b? fbnk.

wxtk f;o fBnkfJ r:' frqj e' fsj e' fus w? pfX ;:kw p;k:'.

;:kw ub/ fsj Uo Bjh fsj T{gfo nzs d;kfBj Xk:'. 2120.
ro[V[ go ;:kw ip? uV e? fsj ;sqfj eh ip Ufo f;Xkfo:'.
gkjB e'fN fgfy:' fgqEw? d[shJ/ po[ b'j e' B?B fBjkfo:'.
Bho e' j/os G:' fsqshJ/ no[ nkfr e' uT[Eh ;[ mkT[o fpukfo:'.
gkut' gT[B fgfyU yN ck;B eq'X eh:' fJj Gkfs jekfo:'. 2121.
ekBQ i{ pku
d'jok

no/ d[or gfs d[or e/ ofj:' ejk Sg phu.


fof; jw ;' oB wkv s[fj mkfY g[ekos whu. 2122.

fJ; e"se ~ eth fFnkw B fJ; soQK efj e ;[DkfJnk fe ;qh feqFB T[;
tb BjhI ub, ;r'I T[; T[s nzs dh dFk B Xktk p'fbnk j?.2120.
B

nZyK Bkb tfynk. shih gkDh dh (ykJh) tyh ns nrBh ~ u"Eh EK s


ftukfonk. gzithI EK s g"D (dk uZeo) tfynk ns SthI (EK s) c`X se.
(;qh

nT[o ;[fB:' fij J/e jh u'N ;' e'NB e'g uNke frok:'.
pkfo e/ e'N fpy? w[o d?s j[s' ;[fB ;'o ;'T{ T[fm Xk:'.
;:kw e/ pkjB e' fsB e'fg fsq;{b e? nkfJ e? xkt ubk:'. 2123.

;' yroki B u'N rBh fsB dT[fo rdk rfj ekBQ e' wkoh.
nkts j? f;o ;kw[j/ u'N fus? fJw ;qh fpiBkE fpukoh.
e'g pYkfJ sp? ng[B/ ;[ ew'deh jkE e/ phu ;zGkoh.
u'N i[ nkts jh nfo eh fJj J/efj u'fN uNke fBtkoh. 2124.
xkt fpnoE r:' ip jh sp rki e? okS; e'g pYk:'.
d/j pYkfJ pYkfJ e? nkBB ;:kw i{ e/ pX ekoB Xk:'.
Bzdr ekfY sp? efN s/ fpqiBkE sp? sfe skfj ubk:'.
i?;/ e[wQko eN? xfN e' nfo e' f;o s?;/ jh ekN frok:'. 2125.
fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ w[o d?s pXj.

feqFB

B)

eq'X

eo

T[;

bbekfonk.2121.

;qh feqFB B fejk-d'jok

UfJ febQ d ;[nkwh! s{` febQ ftu feE b[fenk p?mk j?I. eq'XtkB j'
e

wo

Bkb

:[ZX

eo.

w"s

(so

d[nko

T[s)

yV'sh

p[bk

ojh

j?.2122.

;t?:k

;t?:k

iT[ fJj Gks efj:' id[BzdB sT[ T[j ;sq bfy:' e'T{ nk:'.

ro[V T[s ;tko j' e ;qh feqFB fi; tb t?oh tb s[o gJ. T[BQK
gfjbK gZEo dk febQk tfynk ns d{ik u`r b'j dk (pfDnk j'fJnk)

id'I ;qh feqFB B fJ; soQK fejk sK T[; B ikfDnk (fe wo T[s)
e'Jh t?oh uVQ nkfJnk j?. (T[; B) j'o th ;[D fbnk fe fi; B fJe jh
;N Bkb eq'XtkB j' e fefbQnK ~ fvrk fdZsk j?. gkDh d feb ftu w[o
BK dk d?Is ofjzdk ;h, F'o ;[D e T[; B T[m e (feqFB T[s) jwbk eo
fdZsk. T[; B eq'fXs
fdZsk.2123.

j'

;qh

feqFB

tkjB

T[s

fsqF{b

Bkb

jwbk

eo

ro[V B T[; u'N ~ e[M B ;wfMnk, T[; B d"V e rdk geV e


feqFB ~ wkoh. ;kjwD f;o s nkT[Idh ;N ~ ty e feqFB B fJ; soQK
ftuko ehsk. nkgD wB ftu eq'X tXk e oE ftu'I ew'deh (rdk) jZE
ftu ;zGkb bJh. t?oh dh i' u'N nk ojh ;h, T[; ~ fJe' ;N Bkb d{o
eo

fdZsk.2124.

id'I (w[o d?Is dk) tko ftnoE ubk frnk sd'I (T[;) okyF B rZi
e eq'X ~ tXkfJnk. (T[; B fco) Foho ~ tXk fbnk ns w{zj ~ th tXk
fbnk ns ;qh feqFB ~ wkoB bJh N[N e g? frnk. sd ;qh feqFB B be
Bkb' Bzdr (yVr) eY fbnk ns T[; tb fBFkDk pzBQ e ubk fdZsk.
fitI
f;o

e[fwQnko (uZe s'I sko Bkb) xV


eN e fvrk fdZsk.2125.

eN

fdzdk

j?,

T[;

soQK

fJE ;qh pfusq BkNe d feq;Bktsko d w[o d?Is pX d gq;zr dh ;wkgsh.

t?oh

dk

676

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nE G{wk;[o i[X eEB`


;t?:k

677

j[D G{wk;[o d :[ZX dk eEB


;t?:k

pkb ewkB feqgkBB ;' efp ;:kw ej? nfs i[X wukJ/.

id ;qh feqFB B w[o d?Is ~ sbtko Bkb wko fdZsk, T[; tb T[;
d gqkD :wb'e ~ Gi fdZs. eth fFnkw efjzd jB, (w[o d j'oBK :'fXnK

E' ;[ e[Nzp fis' fsj e' ;[ ;[fB:' fsj :" w[o ;:kwfj xkJ/.

B)

w[fo wkfo w[okfo ip? nf; f;T[ fsj gqkB sp? iwb'fe gmkJ/.

b? e/ nBh us[ozr xBh jfo g? fsj e/ ;[s ;ks jh XkJ/. 2126.

pkDK,

feq F B

T[ s

;' ;G nk:[X ;:kw ;jko e? i' ng[B/ fof; ;;sq ;zGko/.


;{o B ekj{` e' S'os G:' ;G jh g[oi/ g[oi/ efo vko/. 2127.

xfB ;:kw i{ g? efp ;:kw GB? ;G ;;sqB b? febekfo go/.


uj{` Uo s/ x/os G/ jfo e' ngB/ wB w? B osh e[ vo/.
sp bT[ ip bT[ id[pho ;ok;B b? Bjh yzvB yzv eo/. 2128.
d'jok

;t?:k

G{n pkbe s' fJj Gkfs ;[fB:' w[o pho ;[g[sq w[okfo ygk:'.
nT[o fis' db r:' fsB ;' ;[ ;'T{ fSB w? iw b'e gmk:'.
:k ;`fr i{M eh bkfJe jT[ jh j' :" efj e? fufs eq'X pYk:'.
;?B p[bkfJ ;G? ng[Bh id[pho ;' ekoB i[X e' Xk:'. 2130.
ip G{fw e' pkoe i[X e/ eki ufV:' sp eT[u ;[ ;{oB ;ki/.
nk:[X nT[o ;zGko ;G? nfo x/fo b:' fpqi BkfJe rki/.
wkBj[ ekb gqb? fdB e' gqrfN:' xB jh fJj Gkfs fpoki/.
wkBj[ nzse e/ g[o w? GNtk Bfj pkis j? iB[ pko/. 2131.

Bkb

pj[s

seVk

:[ZX

ehsk.

T[;

(w[o

d?Is)

nkJ . 2126.

fFnkw

efjzd

jB,

;qh

feqFB

d;K

fdFktK

s'I

xo

ns

T[go) ;jko e ns eq'fXs j' e nkgD F;sqK ~ ;zGkb fbnk. fe; th ;{ow
~

Sfvnk

ns

nDfrDs

;kfonK

N'N

eo

wkoh

j'Jh

ty

e,

;?Bk

;[N.2127.
(ns

fJj

]po)

;[D

;^s

jh

Gok eq'X Bkb Go rJ. eth fFnkw efjzd jB, ;ko jh F;sqK ~ b? e
febekohnK wkod j'J ;qh feqFB T[s N[N e g? rJ. ;qh feqFB ~ u"jK gkf;nK
s'I

xo

fbnk

ns

(nfijk

eoB

tb)

nkgD

wB

ftu

}ok

fizBk

th

BjhI

vo. T[d'I se jh, id'I se ;qh feqFB B XB[F pkD b? e (fJBQK d) N[eV
N[ e V BjhI eo fdZ s . 2128.
d'jok

sd ;qh feqFB B wB ftu pj[s nfXe eq'X eo e jZE ftu ;kozr

sp efo ;kfozr ;:kw b? nfs fufs eq'X pYkfJ.


ghfN ;sq G:B ;fjs iw g[fo d:' gmkfJ. 2129.

sbtkoK

se se e pkD wko jB. eJh :[ZXtho jZEK ftu rdk geV e ns fco
wB ftu'I vo d{o eo e bV jB. T[BQK ;kfonK d F;sqK (d tkoK ~ nkgD

;t?:k

;?B fBjkfo jBh nrBh ;[fB ;ks' T{ Gqkso eq'fX Go/.

ns

uVQ

(eth)

x/fo d;' fd; s/ jfo e" fsj ;:kw GB? sfe pkB gqjko/.
J/e rdk rfj jkEB phu fGo/ wB e' c[fB sqk; fBtko/.

ewkBK

dk fisBk NZpo ;h, T[; B fJ; soQK ;[D fbnk fe w[o d?Is ~ feqFB B
wko fdZsk j?. (fco) T[; d ;Zs g[Zso pj[s ;koh us[ozrBh ;?Bk b? e ;qh

(XB[F)

geV

fbnk.

t?oh

GoktK

;fjs

e[N

:wb'e

Gi

fdZs.2129.

;t?:k

Xosh d g[Zso (G{wk;[o) B fJ; soQK ;[D fbnk fe w[o (d?Is) d g[ZsoK
~ feqFB B wko fdZsk j?. j'o th fisBk db T[BQK Bkb frnk ;h, T[; ~
th fJe fSD ftu :wb'e Gi fdZsk j?. fJ; Bkb :[ZX eoB d bkfJe
w?I jh jK, fJ; soQK efj e (T[; B) fus ftu eq'X tXk fbnk. nkgDh ;koh
;?Bk

p[bk

;qh

feqFB

Bkb

:[ZX

eoB

bJh

s[o

fgnk.2130.

id G{wk;[o :[ZX eoB bJh ufVQnk sK (feqFB d) ;{ofwnK B (FohoK


T[go) etu ;ik bJ. j'o ;kfonK B th F;sqK ~ ;zGkb fbnk ns t?oh
~ xo e ;qh feqFB rZiD br. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' gob' ekb d
fdB tkb pdb gqrN j' e fJ; soQK ;fEs j' rJ j'D. iK :woki
Bro

ftu

;{ow

BjhI

(p'b

oj)

wkB'

tki

ti

oj

j'D.2131.

678

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nfo ;?B ip? xB fiT[ T[wfvU g[fB ;qh fpqi BkE fus? fufs ikfB:'.

679

id t?oh ;?Bk pdb tKr T[wv e nk rJh. (sK fco) feqFB B wB


ikD fbnk fe G{wh dk bVek G{wk;[o j? ns fJ; ~ okik eo e

nT[o G{wk;[o G{w e' pkoe G{gfs j? fJB eT[ gfjukfB:'.

ftu

wkBj[ nzs ;w? fBfX Bho jh j? T[wfv:' efp ;:kw pykfB:'.

gSkD fbnk j?. eth fFnkw efjzd jB, (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' nzs ;wI

;:kw i{ j/fo fsB/ ngB/ fus Ghso B?e[ Bjh vo[ wkfB:'. 2132.

;w[zdo dk
ftu }ok

nfo g[zi rfJzdB w? XB[ skfj b;? ;G jh fij b'e cNk.

fjodk T[wv frnk j't. T[BQK ~ feqFB


fizBk th vo BjhI wzfBnk.2132.

ty

nkgD

fjod

t?oh d jkEhnK d ;w{j ftu T[; dk XB[F fJ; soQK uwe fojk ;h
;kok b'e (irs) cN frnk j?. fi; B eq'X eo e pe (d?Is) ~

pe e' fifB e'g fpBk; ehnk w[o e' fSB w? fij w[zv eNk.

fitI

wd wfs eoh db nkts :" fiw i'o e? nkts w/x xNk.

wkfonk j? ns fi; B fSD Go ftu w[o (d?Is) dk f;o eN fdZsk j?. w;s
jkEhnK dk db fJzi nk fojk ;h fitI pdb xNk pzBQ e nkT[Id jB. T[BQK

fsB w? XB[ ;:kw eh :" uwe? fiw nGqB Ghso fpi[ SNk. 2133.

ftu

;qh

feqFB

uwedh

J/e eN/ eotkfoB ;' nX phu s/ j'J/ go/ GN fBnko/.

XB[F

fJ;

soQK

uwe

fojk

;h

fitI

pdbK

ftu

fpibh

j?.2133.
;qh feqFB B pj[s ~ (;[doFB) uZeo Bkb wko ;[fNnk j? ns pj[s

pj[ ueq e/ ;zr jB/ GNtk pj[s/ gqG XkfJ ug/NB wko/.
J/e rdk jh ;' XkfJ jB/ fro G{fw go/ pj[o/ B ;zGko/.

dk

;kfonK ~ Gi e ugVK Bkb wko w[ekfJnk j?. fJeBK ~ d"V e rdk Bkb
wkfonk j? i' Xosh T[s fvr gJ jB ns fco ;zGb BjhI jB. fJeBK ~

wkB' sykBB ekBB w? efN e? eotsqB ;' dq[w vko/. 2134.

sbtkoK

J/e go/ GN i{M Xok fJe d/fy d;k fsj ;kw[j/ XkJ/.

fJe :'X bV e Xosh T[s fvr gJ jB. fJe T[BQK dh jkbs ty


e ;kjwfDUI jwbk eo e gJ jB. eth fFnkw efjzd jB, (T[BQK B) fus

B?e[ B sqk; Xo/ fus w? efp ;:kw GB? Bjh sqk; pYkJ/.
d? w[y

Ykb bhJ/ eotko fB;ze d? ;:kw e? T{go nkJ/.

s/ ;o J/e jh ;' gqG i{ jfB nzse e/ g[o phu gmkJ/. 2135..


;qh id[pho ip? fo; ;' ;G jh GNtk iwb'fe gmkJ/.
nT[o fis/ GN ihs pu/ fJB d/fy d;k vfo e? ;[ gokJ/.
i/ jfo T{gfo XkfJ rJ/ pXp/ ej[ s/ fco ihfs B nkJ/.
n?;' T[xkfJ e? ;h; Y[okfJ e? nkgfj G{gfs i[X e" XkJ/. 2136.
i[X e' nkts G{g ip? fpqi BkfJe nkgB/ B?B fBjkfo:'.
mkfY ofj:' Bfj sT[B Xok go nkr/ jh i[X e' nkfg f;Xkfo:'.
wkos jT[ s[w e" np jh oj[ mkY no/ fJj Gks T[ukfo:'.
:" efj e? g[fB ;kozr e' sfB e? ;o ;sq fjqd? wfj wkfo:'. 2137.

eN

;[fNnk

j?,

T[j

(fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' pB


e ;[N fdZs k j't. 2134.

nZX
ftu

ftu'I
fsqykDK

eN

j'J

tyo

nkfonK

Bkb

tyo

gJ

fpqSK

jB.
eN

ftu }ok fizBk G? th BjhI wzfBnk j? ns B jh vo tXkfJnk j?. w{zj nr


YkbK d e ns sbtkoK b? e, fB;zr j' e feqFB d T[go nkJ jB. T[BQK
~ ;qh feqFB B fJe jh pkD Bkb wko e :wb'e ftu Gi fdZsk j?.2135.
id ;qh feqFB B eq'XtkB j' e ;kfonK ;{ofwnK ~ :wb'e ftu Gi
fdZsk. (sd) j'o fizB :'X ihT[Id pu ;B, fJBQK dh jkbs ty e T[j vo
e Gi rJ jB. i' ;qh feqFB ~ wkoB bJh jwbk eo e gJ ;B, T[j fco
ihT[Id BjhI nkJ jB. fJ; soQK efj e ns f;o ~ co e y[d okik
(G{wk;[o)

:[ZX

eoB

bJh

Xk

nkfJnk

j?.2136.

id :[ZX eoB bJh nkT[Id j'J okik (G{wk;[o) ~ ;qh


nkgDhnK nZyK Bkb tfynk. T[j T[; EK s yV's B oj, ;r'I

feqFB B
:[ZX eoB

bJh nkg nr ~ ub gJ. t?oh ~ t`rkod j'fJnK fJ; soQK fejk--UfJ!


yVk ofj, w?I j[D jh s?~ wkodk jK. fJzi efj e fco ;kozr (XB[F) ~
e;

t?oh

;hB

ftu

pkD

wkfonk.2137.

id'I ;qh feqFB B ;kozr (XB[F) ~ sD e t?oh ~ (fBFkDk pDk e)

;kozr skfB ip? nfo e' fpqi BkfJe shSB pkB ubk:'.
bkrs jh fro G{fw G{wk;[o M{fw gfo:' iwb'fe f;Xk:'.

Bkb

fsyk

pkD

ubk

fdZsk,

(sd'I

pkD)

brfdnK

jh

G{wk;[o

x[z&woh

yk

Xosh

T[s fvr fgnk ns :wb'e ~ ubk frnk. T[; pkD ~ bj{ se B brk,

680

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;qT[B bfr:' Bfj sk ;o e' fJj Gkfs ubkeh ;" gko gok:'.
i'r e/ ;kXe fiT[ sB fs:kfr ufb:' BfG gkg B G/NB gk:'. 2138.

feq;Bktsko

681

fJ; soQK ubkeh Bkb (T[; ~) gko eo fdZsk j? fitI :'r dk ;kXe Foho
~ fsnkr e nkekF ~ ufbnk j? ns gkg (T[; ~) S'j se BjhI ;e
jB.2138.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ G{wk;[o pXj.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko dk


G{w k;[o pX gq; zr ;wkgs.

nE T[; e/ g[sq e? oki d/s G/ ;'bk ;jz;q oki ;[sk fptkj eEB`

j[D T[; d g[Zso ~ oki dD ns ;'bj j}ko oki e[wkohnK


Bkb ftnkj eoB dk eEB

;t?:k

;t?:k

n?;h d;k ip Gh fJj eh sp wkfJ G{wk;[o eh ;[fB XkJh.

id fJ; dh nfijh jkbs j' rJh sd G{wk;[o dh wksk ;[D e Gih

gkfJ B vkos Gh gBhnk ;[ T[sktb ;' ufb ;:kw g? nkJh.

nkJh. G{wk;[o T[s x[zwoh yk e fvr gJh ns p;sqK dh j'F th (T[; d)


fus ftu'I iKdh ojh. g?oK ftu i[sh th B gkJh ns ekjb Bkb ;qh feqFB

d/ys ;:kw e' ohfM ojh d[y G{fb r:' ;[ s' ehB pvkJh. 2139.

e'b ub e nk rJh. feqFB ~ ty e ohM rJh, (;ko) d[y G[b rJ ns

G{fw e? T{go M{fw froh ;[fX p;sqB eh fus s/ fp;okJh.

T[ ;
d'jok

dh

;t?:k

(T[;
~

fbnk

;[zdo j/fo e? ;:kw i{ eT[ fsB sqhnB e' nfs fus b[Gk:'.
:k bfy gkfJ fptkj ;G' efo ;:kw GB? i;[ vze pik:'. 2141.

B)
e

pj[s

g?ohI

gk

T[;ss
fdZsk

ehsh
ns

ns
T[;

feqFB
~

p]Ftk

gq;zB

eo

fbnk.

g'so

fbnk.2140.

;t?:k

G{gfs skjh e' pkbe Ekfg feqgkfBfX S'oB p`fd f;Xk:'.


;'bj ;jz;q G{gB eh d[fjsk Eh ijk fsj mT[ofj nk:'.

ehsh.2139.

d'jok

pj[ T[;sfs id[gfs eoh bhB' ;:kw foMkfJ.


gT[sq nkfB gkfJB vfo:' ;' bhB' py;kfJ. 2140.

tfvnkJh

eoB

T[; (G{wk;[o)
bJh) p`dhykB

d pkbe ~ okik pDk e ;qh feqFB (p`dhnK ~ w[es


~ ub rJ. fiE okfinK dhnK ;'bQk j}ko g[ZsohnK

(e?d) ;B, T[; EK T[s nkJ. ;[zdo ;qh feqFB ~ ty e T[BQK fJ;sohnK (oki
e[wkohnK)
e (;q h

dk fus b'GkfJwkB j' frnk. (eth)


feq F B B ) ;G Bkb ftnkj eo

fFnkw efjzd
e (nkgD )

jB,
:F

fJj ty
dk vz e k

tikfJnk.2141.
u"gJh

i/ ;G i'fo G{wk;[o okyh. efj bfr rBT[ fsBB eh ;kyh.


fsfB :" efj:' fJjh jT[ efo j'. ph; jiko J/emh pfo j'. 2142.
d'jok

u"gJh

i' ;kohnK (oki e[wkohnK) G{wk;[o B i'V e oyhnK j'JhnK ;B. T[BQK
dh ;kyh feE'I se d;K. T[; B fJ; soQK fejk ;h, fJjh w?I eoKrk (noEks
ejKrk)

;t?:k

i[X ;w? nfs eq'X j[fJ ;:kw i{ ;sq ;G? fSB wkfj gSko/.
oki[ d:' fcfo sk ;[s e' ;[y[ d/s G:' fsB ;'e fBtko/.

thj

j}ko

fJeZ f mnK

ftnkjtKrk.2142.

d'jok

i[X ;w? nfs eq'X j[fJ id[gfs pfX e? skfj.


;'oj ;j;q ;[zdoh nkgfj bJh fptkfj. 2143.

fe

j}ko

:[ZX tb nfs eq'fXs j' e ;qh feqFB B T[; ~ wko fdZsk ns ;'bQK
;[zdohnK nkg jh ftnkj bJhnK ;B.2143.

;t?:k

:[ZX

ftu

eq'XtkB

j'

;qh

feqFB

;ko

t?ohnK

fSD

Go

ftu

wko ;[fNnk. fco T[; d g[Zso ~ oki d fdZsk ns ;[y d e T[BQK dk raw

682

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

c/fo pfo:' sqhn ;'oj ;jz;q ;[ sk g[o w? nfs e? e? nyko/.


fpgB dkB d? b? fsB e' ;`fr d[nkotsh id[okfJ f;Xko/. 2144.

feq;Bktsko

683

d{o eo fdZsk. fco ;'bQK j}ko fJ;sohnK ~ ftnkj fbnk ns T[; Bro
ftu (;qh feqFB B nfij) e"se ehs. pqkjwDK ~ dkB d e ns T[BQK (oki
e[wkohnK)

;'oj ;jz;q eT[ ;'oj ;jz;q jh Xkw dhJ/ ;[ j[bk; pY? e?.

Bkb

b?

;qh

feqFB

d[nkfoek

ub

rJ.2144.

;'bQK j}ko (gsBhnK) ~ ;'bQK j}ko jh xo fdZs ns T[BQK dk T[s;kj


fdZsk. nBe o{g XkoB eo e ;kohnK fJ;sohnK ~ ;[y fdZsk. ;G

d/s G:' ;G sqhnB e' ;[y o{g nB/eB Gkfs pB? e?.

tXk

n?;/ bfy:' ;Gj{` jwo/ frqfj ;:kw p;? B p;? nBs? e?.
;' ep ;:kw g[okBB s/ ;[fB G/d[ efj:' ;G ;zs ;[B? e?. 2145.

B fJ; soQK ikfDnk fe feqFB wo xo jh t;d jB, j'o fe; d BjhI t;d.
;' eth fFnkw B g[okDK ftu'I ;[D e Gd (dh rZb) ;ko ;zs ftneshnK
~ efj e ;[Dk fdZsh j?.2145.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ G{wk;[o pX e? ;[s e' oki[ d/fJ ;'oj
;j`;q oki ;[sk fptkjs GJ/.

fJE ;qh pfusO BkNe rq`E d G{wk;[o d pX, g[Zso ~ oki dD, ;'bQK j}ko okie[wkohnK
Bkb ftnkj eoB dk gq;zr ;wkgs.

nE fJzdq e' ihs e? ebg fpqS fbnkfJp' eEBz

j[D fJzdo ~ fiZs e ebg fpqS fbnkT[D dk eEB

;t?:k

:" ;[y d? fsB sqhnB e' fcfo ;:kw g[ozdo b'e f;Xk:'.
ezeB e[zvb d/s G:' fsj gkfJ e? ;'e ;G? fp;ok:'.
;[zdo J/e fgfy:' sj o{y fsjh go ;:kw e' fus b[Gk:'.
wkrfs G:' B d:' ;[ooki sjh jfo f;T[ jfo i[X[ wuk:'. 2146.
fof; ;kfi g[ozdo ;?B ufV:' ufb e? ;G ;:kw e/ ;kw[j/ nkJ/.
x'os w/x b;? ugbk poyk po;/ oE ;ki pBkJ/.
dPkd; ;{o ;p? T[wv? p;[ oktB ;/ fiB j{ fpubkJ/.
G/d bfj:' Bjh B?e[ ub/ wd wfs ;[ ;:kw g? x{ws XkJ/. 2147.

;t?:k

T[BQK fJ;sohnK ~ fJ; soQK ;[y d e ;qh feqFB fco fJzdo d b'e
~ ub rJ. (fJzdo B) eV ns e[zvb GNk ehs fiBQK ~ gk e ;ko raw
d{o j' rJ. T[E (;qh feqFB B) fJe ;[zdo fpqS tfynk fi; T[s ;qh feqFB
dk fus b[GkfJwkB j' frnk. (T[BQK B T[j fpqS) wzr fbnk, (go) fJzdo
B T[j B fdZsk. (cb;o{g) ;qh feqFB B fJzdo Bkb :[ZX wuk fdZsk.2146.
eq'XtkB j' e fJzdo B ;?Bk fsnko eo e uVQk fdZsh ns ;koh (;?Bk)
ub e ;qh feqFB d ;kjwD nk rJh. pdb rid jB, fpibh uwedh j?,
poyk j[zdh j? ns oEK ~ ;ik e fsnkok ehsk frnk j?. pkoQK ;{oi th
;ko T[wv gJ fiBQK B p;[ (dts) ns oktD tofrnK ~ ftufbs eo
fdZsk j?. (noEKso-fiBQK B oktD tofrnK ~ t; ftu eo e Gik fdZsk
j?). (pdbK B) Gd (dh rZb) ~ fpbe[b B ;wfMnk ns
e ;qh feqFB dk xok gkT[Id j'J jwbkto j'J.2147.

nkts jh fwfb e? ;G j{ id[pho e/? T{go f;zXo g/b/.


gzy ;[w/o ub/ efo e? fsB e/ fo; ;' N[e dks e/ m/b/.
;[zv eN/ fsB e/ fpqiBkE feqgkfBfX ;' MfN d? fiw e/b/.
;qT[B Go/ owBh: owkgfs ckr[B nzfs p;zs ;/ y/b/. 2148.

;qh fpqi BkfJe p?oB ;' ip jh fo; wkfv eh:' yoek.


pj[ pho GJ/ fpB[ gqkB sp? ip Bkd gquzv ;[fB:' jfo ek.
id[pho fcokts G:' rfj e? ri ;[zvB ;' po e? eo ek.
T[gwk T[gih efp e/ wB :" fx;{nk wB' c/os j? boek. 2149.

nkT[IfdnK
fJ; soQK gqshs
B eq'X eo e
B gfjbK T[BQK

w;sh

ftu

jh ;kfonK B fwb e ;qh feqFB T[go jkEh uVQk fdZs.


j' oj ;B) fitI ;[wo gops yzG bk e ub fojk j?,
dzdK Bkb (em'o s' em'o ~) N'N eo fdZsk j?. ;qh
d ;[zv eN fdZ&s, (fco) feqgkfBXh B T[BQK ~ fJ; soQK

fdZsk fitI eb (d g"X ~ MNfenk


(nfij) owDhe br oj ;B (wkB')
y v oj j' D .2148.

nk

(T[j
fiBQK
feqFB
MNe

iKdk j?). bj{ Bkb fbpV ;qh feqFB


crD (d wjhB) d nzs ftu p;zs

;qh feqFB B id'I eq'X eo e t?ohnK Bkb yVek ehsk (noEks :[ZX
ehsk) sd pj[s ;ko :[ZXtho fpBk gqkDk d j' rJ id (T[BQK B) ;qh feqFB
dk gquzv Bkd ;[fDnk. ;qh feqFB B jkEhnK ~ ;[zvK s'I geV e jZE d }'o
Bkb x[zwkfJnk. eth d wB ftu (fJ; fdqF dh) fJ; soQK dh T[gwk g?dk
j'Jh wkB' (e'Jh) bVek x[zwkBh (@fx;{nk#) x[zwk fojk j't.2149.

684

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

685

ihfs ;[o/; fdtkefo dPkd; nkB`d e? fufs ;`y pik:'.

T[; ~ ihT[IfdnK xo BjhI ikD fdZsk fijVk ;qh feqFB d ;kjwD


nkfJnk. fJzdo ns pkoQK ;{oiK ~ fiZs e ns wB ftu nkB`fds j' e

o{y ub' s[w jh jwo/ frqj b? T[B e' fJj Gkfs ;[Bk:'.

(;qh feqFB B) ;zy tikfJnk. (fco ;qh feqFB B fejk--) @j ebg fpqS! s{`

ihts ;' B d:' frqj ikB i'T{ fpqiBkE e/ ;kw[j/ nk:'.

;' so[ b? jfo ;zr ub/ ;[ efpsB Ghso ;:kw pBk:'. 2150.

;kv Bkb xo ~ ub#--(T[; fpqS ~) b? e ns fJ; soQK efj e T[; ~


;[DkfJnk. fJ; soQK T[; fpqS ~ Bkb b? e ;qh feqFB ub gJ. (fJ; gq;zr
~

eth)

sT[B ;w? ;'T{ ;:kw eEk id[pho ejh fsB eT[ ;[ ;[B? e?.
;' efp ;:kw efpsB phu ejh ;[fBU ;G j/s[ pY? e?. 2151.

efpZsK

(eftsk)

ftu

ofunk

j?.2150.

;qh feqFB ;[zdo fpqS b? e o[ewBh d xo nk rJ. fiBQK xoK ftu

;qh fpqiBkE o[ewB e/ frqj nkts G/ so[ ;[zdo b? e?.


bkb br/ fiB XkwB e' pqjwk oj? d/ys ikfj b[G? e?.

fFnkw

bkb iVQ j'J jB, (T[BQK ~) ty e pqjwk th b[GkfJwkB j' fojk j?. T[;
tb ;qh feqFB B T[j (;koh) eEk T[BQK ;kohnK (fJ;sohnK) ~ ;[Dk e ejh.
T[jh (eEk) eth fFnkw B efpZsK (eftsk) ftu ejh j?, ;ko fJ; ~ gqw
g{ote

;[DB.2151.

fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ fJzdq e'
ihs eo ebg fpqS fbnkts gJ/.

fJE ;qh d;w f;ezX g[okD, pfusq BkNe d feq;Bktsko dk


fJzdo ~ fiZs e ebg fpqS fbnkT[D dk gq;zr ;wkgs.

o[efwfB ;kE ekBQ ih jk;h eoB eEB`

o[ewBh Bkb ekBQ ih dh jk;h eoB dk eEB

;t?:k

;t?:k

;qh feqFB B fJ;soh (o[ewBh) ~ fejk fe (pugB ftu) w?I rtkfbnK

;qh fpqiBkE efjU sqhn ;' w[fj G'iB r'fgB Xkfw efo:'.
;[fB ;[zdfo sk fdB s/ jwo' fpuhnk dfX e' c[fB Bkw gfo:'.
ip ;zX iok db[ ;ki uVk:' Gi r/ sp B?e[ B Xho Xfo:'.

d xo G'iB eodk ;K. j ;[zdoh! ;[D fco T[; fdB s'I wok BK djh (nkfd
d[ZX s'I pD gdkoEK) ~ tuD tkbk (rtkbk) g? frnk j?. id iok;`X ;?Bk

fsj s/ s[woh wfs e' np ek ejhn? jw ;T[ efj nkfB pfo:'. 2152.

fsnko eo e uVQ nkfJnk sd (w?I) Gi frnk, }ok th Xhoi B Xo ;fenk.

oki ;wki Bjh ;[fB ;[zdfo B XB ekj{ s/ wkfr b:' J/.

j ;[`doh! (wo gk;) oki dk mkm-pkm BjhI j?, B jh XB j?, (;G


e[M) fe; s'I wzfrnk j'fJnk j?. (w?I) ;{owk th BjhI jK fi; B nkgDk dF

;{o Bjh fiB fsnkr e? nkgB' d/; ;w[zdq w' pk; e:' j?.
u'o gfo:' wfB e' c[fB Bkw ;[ :kjh s/ eq[fXs Gqks G:' j?.
skjh s/ w' sfi e? po[ nkBfj s/o' eS{ np bT[ B r:' j?. 2153.

T[; ekoB j[D soh ws ~ eh nkyhJ (fi; B) wo tor (s[S p`d Bkb)
nk e ftnkj eo fbnk.2152.

fsnkr e (d[FwD s'I vofdnK) ;w[zdo ftu fBtk; ehsk j?. fco wDh (d
u'oh j' ikD eo e wok) BK u'o g? frnk ns fJ; (wDh dh xNBk) eo
e Gok th Bkok} j' frnk j?. fJ; eo e w?~ Sv e fe; j'o ~ to b?,
ni

o[efwBh pku ;yh ;'


;t?:k

jwo' wfop' Jh pfB:' fJj mk ihn j? B nktf; np? wfo j?.


wfop' i[ B iks Gb/ ;iBh ng[B/ gfs ;' jfm e? ifo j?. 2154.

sok

e[M

th

BjhI

ftrfVnk

j?.2153.

o[ewBh B ;yh ~ fejk-;t?:k

fuzs eoh wB w? jw ;' B Eh ikBs ;:kw fJsh efo j?.


po[ w' sfi e? s[w nkBfj eT[ puBk fJj Gkfs e/ T[ufo j?.

se

(wo

w?I nkgD wB ftu pj[s ;'u ehsh j?, w?I BjhI ;K ikDdh fe feqFB
Bkb) fJ; soQK eoBr ns fJ; soQK puB efjDr fe w?~ Sv e

fe; j'o ~ to b?. wok sK j[D fJ; EK woBk jh pDdk j?, ihT[Dk BjhI
ukj[zdh, j[D ntZF jh woKrh. j ;yh! i woBk T[fus BjhI j? (sK) nkgD
gsh

Bkb

jm

eo

(ft:'r

dh

nrBh

ftu)

;V

wodh

jK.2154.

686

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

sqhn ekBQ ;' fuzss j[fJ wB w? wfop' Jh pfB:' fus phu fpukfo:'.

687

;qh feqFB dh fJ;soh B fuzsktkB j' e wB ftu ftukfonk fe (j[D)


jh pDdk j?. eth fFnkw efjzd jB, (o[ewBh ftuko eodh j? fe)

w' ;`fr eT[ fpqiBkE np? efp ;:kw ej? eN[ p?B T[ukfo:'.

woBk

eq'X ;' ykfJ stko Xok go M{fw froh Bjh B?e[ ;zGkfo:'.

;qh feqFB B j[D wo gqfs (fJ; soQK d) e"V puB ej jB. (o[ewBh) eq'X

:" T[gwk T[gih ihn w? iB[ N{N r:' o[y p:ko e' wkfo:'. 2155.

d'jok

nze bhU Go ekBQ fsj d{o eoB e' eq'X.


;tkXkB efo o[ e fwBh id[ g fs ehU gq p ' X . 2156.
;t?:k

Bkb gSkV yk e Xosh T[s M{bdh j'Jh fvr gJh ns (nkgD nkg ~)
fpbe[b ;zGkb B ;eh. (eth d) wB ftu fJ; soQK T[gwk g?dk j'Jh wkB'
jtk

dk

s/o/ jh Xow fifs:' wxtk no[ s/o/ jh Xow G{wk;[o wkfo:'.


s' ;' ehU T[gjk; np? w[fj s? ngB/ ihn ;ku fpukfo:'. 2157.

o[ e fwBh pku
;t?:k

:" ghn eh sqhn pks ;[Bh d[y[ eh sp pks ;G? fp;okJh.


G{fb goh gqG[ ehi? fSwk w[fj Bko fBtkfJ e? Bkfo ;[BkJh.
nT[o eoh T[gwk gqG eh i[ efpsB w? poBh Bjh ikJh.
T{so d/s GJh jf; e? jfo w? T[gjk; eh pks B gkJh. 2158.

d'jok

wkB eEk o[efwBh eh ;:kw ejh fus bkfJ.


nkr/ eEk ;[ j'fJrh ;[Bhnj[ gq/w pYkfJ. 2159.
efp:' pku
;t?:k

;qh id[pho eh i/sh sqhnk ;G e' d; j{ d; g[sq dhJ/.


no[ J/efj J/e dJh d[fjsk fsB e/ ;[ j[bk; pYkfJ jhJ/.
;G ekBQ eh w{ofs ;:kw GB? ;G e`fX gN`po ghs bhJ/.
eo[BkfBfX eT[s[e d/yB eT[ fJj G{ go nkfJ ufosq ehJ/. 2160.
fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/
o[ e fwBh T[ g jk; poBB ;wkgs` .

fpqS

fvr

fgnk

j't.2155.

d'jok

e'qX ~ d{o eoB bJh ;qh feqFB B T[; ~ ich ftu b? fbnk. o[ewBh
;ktXkB eo e ;qh feqFB B T[gdF ehsk.2156.

;t?:k

s/o/ jh Xow s/ w? ;[fB ;[`dfo e/;B s/ rfj ez; gSkfo:'.


s/o/ jh Xow s/ ;`fX iok j{ e' ;?B ;G? fSB wkfj ;zxkfo:'.

wkfonk

j ;[zdoh! ;[D, so jh (fJ;soh) Xow (d nkXko s) eFK s'I geV


e ez; ~ gSkfVnk ;h. so jh Xow (d pb s) iok;`X dh ;?Bk ~ fSD
Go ftu BFN eo fdZsk ;h. soh jh Xow-;kXBk eo e w?I fJzdo ~ fifsnk
;h ns so jh Xow ekoB G{wk;[o ~ wkfonk ;h. w?I sK j[D so Bkb w]"b
ehsk ;h, (go) s{` nkgD wB ftu (T[; ~) ;Zuk ;wM fbnk ;h.2157.
o[ewBh B fejk-;t?:k

id
;[Dh,

sd

fJ;soh
d[y

dh

(o[ewBh)
;koh

rZb

gqhsw

G[bk

(;qh

fdZsh.

feqFB)
X"D

dh

BhthI

eo

fJ;

soQK

(T[j)

dh

rZb

fJ;soh

(efj e) ;[DkT[D brh--j gqG{! wo e'b'I G[b j' rJh j?, fywk eo fdU.
;qh feqFB dh j'o th pj[s ;koh T[gwk ehsh i' efpZsK (eftsk) ftu toDB
BjhI ehsh ik ;edh. (fco) j; e T_so dD brh--j ;qh feqFB! w?I wy"b
dh rZb ~ ;wM jh B ;eh.2158.
d'jok

(eth) fFnkw B o[ewBh d @wkB# dh eEk fus bk e ejh j?. nr


(i')

eEk

j'Jrh,

T[;

gqw

tXk

;[DBk.2159.

eth B fejk-;t?:k

;qh feqFB dhnK fisBhnK th fJ;sohnK ;B, ;G ~ d; d; g[Zso


fdZs. ns fJe fJe g[Zsoh th d e T[BQK d fjod ftu y[Fh ~ tXkfJnk.
(eth) fFnkw efjzd jB, ;kfonK dk ;o{g ;qh feqFB tork ;h ns ;kfonK
B w'fYnk T[s ghb d[gN bJ j'J ;B. eo[DkfBXh (;qh feqFB) B e"se tyD
bJh, G{wh T[s nk e fJj ufosq ehsk ;h.2160.
fJE ;qh d;w f;ezX g[okD, pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko dk
o[ e wBh T[ g jk; gq ; z r ;wkgs.

688

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nBo[X ih e' p:kj eEB`


;t?:k

sT[ jh bT[ g"sq eh p:kj feqgkfBfX ;:kw GB? o[fu wkfB fpukfo:'.

689

nBo[ZX ih d ftnkj dk eEB


;t?:k

;[zdo Eh o[ewh eh ;[sk fsj p:kjfj e' ;G ;kfi ;tkfo:'.

(eth) fFnkw efjzd jB, sd'I jh ;qh feqFB B (nkgD) g'so d ftnkj
dh fJZSk ~ wB ftu ftukfonk. (o[ewBh d Gok) o[ewh dh fJe ;[zdo g[Zsoh

Nhek dh:' fsj Gkb w? e[zew nT[ fwfb fpgqB p/d T[ukfo:'.

;h,

;qh id[pho sqhnk ;zr b? pbGdq ;[ eT[se eki f;Xkfo:'. 2161.

wZE T[s e;o dk fNek bkfJnk ns pqkjwDK B fwb e tdK dk gkm ehsk.
;qh feqFB fJ;soh ns pbokw ~ Bkb b? e (ftnkj dk) e"se tyD bJh

T[;

ub
u"gJh

fe;B ip? fsj g[o w? rJ/. nfs T[gjk; mT[o fsj GJ/.
o[efwfB ip o[ewh do;k:'. G?B Gqks nfs jh ;[y[ gk:'. 2162.

Bkb

ftnkj[D

dh

;koh

fsnkoh

ehsh.

(o[ewh)

T[;

(nBo[ZX)

gJ.2161.

u"gJh

id ;qh feqFB T[; Bro ftu rJ, (sK) T[E pj[s jk;k-mZmk j'fJnk.
o[ewBh B id o[ewh ~ tfynk, sd G?D Gok B pj[s ;[y gqkgs
ehsk.2162.

p:kj Gb' nBo[X e' e:'. id[gfs nkg ;/jok d:'.


i{g wzsq T[s o[efw fpukfo:'. y/b jbh jw ;zr T[ukfo:'. 2163.
;t?:k

nBo[^X dk uzrh soQK ftnkj ehsk. ;qh feqFB B ][d (g'so ~) ;jok
p`fBQnk. T[Xo o[ewh
fejk fe wo Bkb

B i{nk
(nk e)

yvD dk wB;{pk
yv'.2163.

ftukfonk

ns

pbokw

;t?:k

;zr jbh e/ sp? o[ewh efp ;:kw i{nk j{ e' y/b[ wuk:'.

eth fFnkw (efjzd jB), sd o[ewh B pbokw Bkb i{J dh yv ouk

G{g xB/ fij E/ fsB d/ys dop xB' fsj wkfM brk:'.

fdZsh. T[E i' pj[s ;ko oki (w"i{d) ;B, T[BQK B ty e T[; (yv) ftu
pj[s ;kok XB brk fdZsk. ;ko dkU pbokw d gJ ;B, (go ;qh feqFB

dkt gfo:' w[;bh e' ;G' o[ewh j{ e' dkt gfo:' :" ;[Bk:'.
jk; eh:' fwfb e? nfs jh ro[V X[i Gqks xB' fo;tk:'. 2164.

u"gJh

B) fJ; soQK efj e ;[DkfJnk fe o[ewh d dkU gJ jB. ;qh feqFB (@ro[V
X[i#)
pj[ s

B ;G
eq ' f Xs

Bkb ob e (Gok
j' frnk.2164.

Bkb)

pj[s

wy"b

ehsk.

(cb;o{g)

pbokw

u"gJh

fJ;

n?;/ xBh p/o vjek:'. id[gfs Gqks eq'X nfs nk:'.

soQK

eJh

tko

fuVQkfJnk,

(fi;

eo

e)

pbokw

pj[s

nk frnk. (T[; B) T[m e fJe


okfinK dh g{ i k ehsh (noEks

xB/ ukfJ ;' G{g ;zxko/. go/ M{w e? G{ fp;zGko/.

pV ukT[ Bkb okfinK dh yVekJh ehsh j?. (oki) Xosh T[s p;[X
j' e fvr gJ jB. bj{ d o; Bkb os j'J fvr gJ jB. (fJzi gqshs
j[zdk

fcos G{s ;' fsB w? jbh. i?;/ nzs ekb f;t pbh.
fiT[ fof; vzv bhJ/ iw[ nkt?. s?;/ jh w[;bh Sfp gkt?. 2167.

j?)

wkB'

wd

Bkb

w;s

p;zs

yv

(fvr

ns

eq'X

J/e rdk T[fm eo w? Xoh. ;G G{gB eh g{ik eoh. 2165.

fro/ ;qT[B e/ o; ;' oks/. y/fv p;zs wB' wdwks/. 2166.

rdk jZE ftu geV bJh


e[ N kgk uVQ k fJnk).2165.

;kfonK

j'D).2166.

T[BQK ftu pbokw G{s pfDnk fcodk j? fitI gob' tkb fdB pbtkB
fFt (fco fojk j?). (iK fco) fitI :woki vzvk b? e nkT[Idk j?, T[; soQK
pbokw

F'Gk

gk

fojk

;h.2167.

690

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

(d{i gkf;UI) o[ewh th rdk geV e


eq'X tfXnk j'fJnk ;h. (T[j) Gi e

o[ewh G:' rdk rfj mkY'. xB' eq'X sk e? fufs pkY'.


Gkis G:' B ;kw[j/ nk:'. nkfJ jbh ;' i[X[ wuk:'. 2168.

pj[s
e

vfNnk

jbh rdk sp sk go wkoh. T[B j{ e'g ;' sk go Mkoh.


;qT[Bs S[fN:' no[B d'T{ GJ/. wkBj[ eq'X o{g j[fJ rJ/. 2169.

d'jok

j?.

nk

pbokw

Bkb

:[ZX

691

yV' frnk.
BjhI frnk
wukfJnk

T[; d fus ftu


(;r'I) ;kjwD nk

j?.2168.

Bkb

sd pbokw B T[; (o[ewh) T[s rdk dk tko ehsk. T[; B th eq'X


T[; (pbokw) T[s (rdk) MkV fdZsh. (d'jK dk) bj{ trD bfrnk

ns
eq'X

d'tI (bj{ Bkb) bkb ozr d j' rJ.


dk o{g jh j' rJ j'D.2169.

(fJzi

gqshs

j[zdk

j?)

wkB'

d'tI

d'jok

fJe

dks ekfY fJe j;s E' ;' fJj B?B fBjkfo.

(ftnesh)

dzd

eY

j;

fojk

;h,

T[;

fJ;

(pbokw)

nZyK Bkb ty fbnk. o[ewh Bkb :[ZX ~ Sv e T[; T[s bbekok wko e

o[efwfB i[X[ e' S'o e? sk go ufb:' jekfo. 2170.

ik

fgnk.2170.

;t?:k

;t?:k

;G s'o e? dks dJ/ fsj e/ pbGdq rdk ;zr g? rfj e?.


d'T{ w{S T[yko bJh fsj eh nfs ;qT[B ufb:' fsj s/ pfj e?.
fcfo nT[o jB/ pbtzs xB/ efp ;:kw ej? fus w? ufj e?.
fcfo nkfJ fGfo:' o[ewh ;zr :" s[fj wkos jT[ w[y s/ efj e?. 2171.
Xkts G:' o[ewh g? jbh efp ;:kw ej? fufs o'; pY? e?.

pbokw B rdk ~ geV e T[; Bkb T[; d ;ko dzd s'V ;[N. T[;
dhnK d'tI w[ZSK g[N ;[NhnK. T[; dk pj[s bj{ trD br frnk. eth fFnkw
efjzd jB, fco fus ftu ukT[ g?dk eo e j'o pj[s
fdZs. fco nk e o[ewh Bkb :[ZX eoB br fgnk ns
fJ;
N[N

o'w yo/ efo e? ng[B/ g[fB nT[o gquzv rdk efo b? e?.
nkts G:' T[s s/ ;'T{ pho ;[ nkg; w? oB d[zd wu? e?.
j[fJ fp;zGko go/ d'T{ pho Xok go xkfJB e/ ;zr x? e?. 2172.

soQK

w{zj

s'I

efj

(:[ZX

ouk

;ko pbtkB wko


@s?~ wkodk jK#-

fdZsk).2171.

eth fFnkw efjzd jB, pbokw wB ftu r[^; ~ tXk e o[ewh T[s
e g? frnk. nkgD o'w yV eo e ns jZE ftu gquzv rdk geV

e T[Xo'I T[j :[ZXtho (o[ewh) th nk frnk ns oD ftu nkg; ftu d[nzd


:[ZX wuk fdZsk. xkUnK Bkb }]wh j' e d'tI F{otho p;[X j' e Xosh T[s
fvr

gJ.2172.

u"gJh

u"gJh

fpjpb j'fJ d'T{ Xfo go/. ihts pu/ ;[ wkBj' wo/. 2173.

;fenk.

T[BQK B d' gfjo :[ZX ehsk. (d'jK ftu'I) fJe th d{i ~ B wko
d'tI xpok e Xosh T[s fvr gJ. (GktI) ihT[Id pu rJ (go)

brd

wo

w[fSs jP? fco i[X wuk:'. eT[s[e ;G b'eB do;k:'.

j'F ftu nk e fco :[ZX wuk fdZsk. (fJj) e"se ;G b'eK B tfynk.
eq'XtkB j' e T[j fJ; soQK bVd ;B, wkB' pB ftu d' Fo bV oj

gjo d'fJ sj i[X[ wuk:'. J/e B d' w? wkoB gk:'.

eq'fXs j[fJ ;[ :k fpfX no?. e/jfo d[fJ iB[ pB w? bo?.

2174.

;t?:k

sT[ jh ;`Gkfo rdk ng[Bh no[ fus fpy? nfs o'; pYk:'.
;:kw GB? fsj pho sp? ;[ rdk e' rdk ;`fr xkfJ puk:'. 2175.

jh

;B.2173.

j'D.2174.
;t?:k

i[X fpy/ Ee r:' o[ewh sp XkfJ jbh fJe xkfJ ubk:'.


sT[ T[B j{ nfo e' g[fB xkfJ ;[ nkts wkor w? bfy gk:'.

j'J

tko
fbnk.

:[ZX ftu o[ewh Ee frnk, sd pbokw B Gi e (T[; T[s) fJe


eo fdZsk. sd T[; B t?oh d tko ~ nkT[Id j'fJnK wkor ftu jh
T[;

tb

jh

nkgDh

(eth) fFnkw efjzd jB,


puk fbnk.2175.

rdk

T[;

:'X

;zGkb

fus

T[d'I

jh

ftu
rdk

pj[s
Bkb

eq'X

rdk

tXkfJnk.
d

tko

692

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

693

sT[ pbGdq wjk fof; mkfB ;[ nT[o rdk j{ e' xkT[ gqjkfo:'.

(eth) fFnkw efjzd jB, (pbokw B) id'I t?oh ~ (tfynk fe) T[;
B nkT[Id j'o tko ~ ftu'I jh o'e fdZsk j?. sd pbokw B eq'X eo e,

;' fJj e/ f;o Ghso bkr r:' fJB j{ Bjh B?e[ ;`Gkfo:'.

rdk dk fJe j'o tko eo fdZsk. T[j fJ; (o[ewh) d f;o ftu ik brk

;:kw GB? nfo e' ip jh fJj nkts xkfJ e' phu fBtkfo:'.

M{w e? d/j gfo:' XoBh o[ewh g[fB nzs e/ Xkfw f;Xkfo:'. 2176.

ns fJ; ~ }ok fizBh th ;zGkb B ojh. o[ewh dh dj x[zwoh yk e Xosh


T[s fvr gJh ns fco T[j :wb'e ~ ubk frnk.2176.

Gqks fis/ o[ewh e/ j[s/ pX Gqks fBjkfo e? eq'X Go/.

o[ewh d fisB Gok ;B, Gok dk pX ty e eq'X Bkb Go rJ. poSh,


XB[F-pkD, sbtko ns rdk (nkfd F;sq) geV e fJ; (pbokw) T[s nk

poSh no[ pkB ewkB feqgkB rdk rfj :k go nkfJ go/.


febeko d;' fd; x/os G/ w[;bhXo s/ B osh e[ vo/.
fB; e' wB' j/fo gszr dhnk go B?e[ vo/ Bjh N{N go/. 2177.
;zr jbk:[X e/ T[B j{ ;[ T[s? nfs eq'X j[fJ i[X[ wuk:'.
Gqks e' i[X G:' sqhn Gqks e/ ;zr J/j? gqG i{ ;[fB gk:'.
p?m fpuko eh:' ;G j{ i[ ;p? id[pho e[Nzp p[bk:'.
nT[o eEk dJh S'o jbh eh ;jkfJ eT[ e'fg feqgkfBfX Xk:'. 2178.
d'jok

gJ. febekohnK wko e d;K fdFktK s'I pbokw ~ xo fbnk ns (T[;


s'I) fpbe[b B vo. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' oks tb dhge ~ ty e
gs`r

;t?:k

d/fy nBh id[pho xBh bhJ/ nkts j? vo[ s'fj B nkt?.


eT[B pbh gqrfN:' G{n w? s[wjh B ej' fJB ;' ;w[jkt?.
iT[ iV e? jm jh fGo j? s[ ejk fco ihts Xkwfj nkt?.
nki ;'T{ pfu j? fJj nT[;o i' Gfi e? GN gqkB pukt?. 2180.
sT[ br jh i[s e'g feqgkfBfX nkjt eh fSs Ghso nkJ/.
;qT[D Gfo:' pfbGdq fgfy:' fpB[ gqkB go/ o[ewh do;kJ/.
G{gs nT[o xB/ jh fgy/ efp ;:kw GB? jfo xkfJB nkJ/.
Gqks eT[ d/y gq;zB GJ/ pfb Bkfo e' d/ys B?B fBtkJ/. 2181.

c[fB nT[oB ikfj rfj:' o[ewh fsj e' ;[ Gbh fpfX dkj ehU.
T[fs dT[fo o[ewB GfJ:B phu rJh fsB ikJ/ ;w'X ehU.
fej eki efj:' fJB ;' s[w i{M eh:' fiB ;' GN e' B phU. 2182.

g?

rJ

j'D

ns

}ok

fizB

th

vo

j'D.2177.

;[D fbnk. ;qh feqFB B ;ko Npo ~ p[bk fbnk ns ;kfonK B p?m e ftuko
ehsk. j'o ;koh rZb (eE) Sv e pbokw dh ;jkfJsk bJh feqFB B jwbk
eo

fdZs k.2 178.

d'jok

:w o{g pbokw ~ ty e ns ;qh feqFB dk nkT[Dk ;[D e p[ZXhwkBK


T[BQK GoktK ~ i' rZb ejh, T[j efj e ;[DkIdk jK--.2179.

;t?:k

ty', feqFB pj[s ;koh ;?Bk b? e nk fojk j?, s[jk~ vo BjhI brdk.
fejVk pbtkB Xosh T[s gqrN j'fJnk j?, s[;hI jh feT[I BjhI d;d, i'
fJBQK ;kjwD vNrk. i' w{oy jm eo e bVrk, sK eh T[j fco ihT[Idk
xo

gos/rk.

ni

fJ;

w"e

T[jh

purk,

i'

:'Xk

Gi

(nkgD)

gqkD

puk

btrk.2180.
T[d'I se jh eq'XtkB j'J ;qh feqFB :[ZX-G{wh ftu nk rJ. bj{ Bkb
fbpV j'J pbokw ~ tfynk ns fpBk gqkDK d gJ j'J o[ewh tb th
B}o wkoh. eth fFnkw efjzd jB, ;qh feqFB B j'o th }]wK Bkb xkfJb
j'J pj[s ;ko oki ty. Gok ~ ty e gq;zB j'J ns ;de j'J (go)
fJ;soh ~ ty e nZyK BhthnK eo bJhnK (feT[Ife pbokw s'I T[; dk Gok
wkfonk

oE s/ sp nkgfj XkfJ e? ;:kw i{ ikfJ jbh ej[ nzfe bhU.

T[BQK B pj[s eq'fXs j' e pbokw Bkb T[E pj[s Gkoh :[ZX wuk fdZsk.
(nkgD) Gok dk gsBh d GoktK Bkb :[ZX j' fojk j?--feqFB B th fJj

iw o{gh pbGdq fgfy jfo nkrw ;[fB gkfJ.


p[XtzsB fsj GkJhnB ejh ;[ ejT[ ;[BkfJ. 2179.

N[N

frnk

;h).2181.

oE T[s'I T[; tb ;qh feqFB (T[so e) pbokw ~ ik e ich ftu


b? fbnk. fco j'oBK B ik e o[ewh ~ u[e fbnk ns T[; dk u`rh soQK
;;eko ehsk. T[Xo o[ewBh d"V e GoktK ftu (yV') rJh ns ik e
;wMkfJnk fe s[;hI fJBQK Bkb fe; bJh :[ZX ehsk j? fiBQK d pokpo j'o
e'Jh

:'Xk

BjhI

j?.2182.

694

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

u"gJh

feq;Bktsko

u"gJh

T[BQK ~ ;qh feqFB B fJ; soQK ;wMkfJnk ns g'so dh tj[Nh b? e

fsB :" ;:kw ;w'X eok:'. g"sq pX{ b? v/oB nk:'.


;:kw eEk jP? j? w? e? jT[. ;'qsB Gbh Gkfs foMt? jT[. 2183.

695

(nkgD) vo tu nk rJ. ;qh feqFB dh fi; soQK dh eEk j'trh, w?I ejKrk
ns ;o' f snK ~ uz r h soQ K foMktKrk.2183.

fJfs ;qh pfus BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ g"sq fpnkj


o[ewh pX eos GJ/ fXnkfJ ;wkgsw.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d/ feqFBktsko dk g'so d ftnkj


ns o[ewh d pX tkbk nfXnkfJ ;wkgs.

nE T{yk e' fpnkj eEB`. d; ;? G[ik e' rop[ joB eEB`

j[D T{yk d ftnkj dk eEB ns d; j}ko G[iktK tkb


dk rop BFN eoB dk eEB

u"gJh

u"gJh

id[gfs g"sq p:kj xo nk:'. nfs fufs ngB/ joy pYk:'.


rop T[s? d; ;? G[i ehB'. w? po[ wjko[dq s/ bhB'. 2184.

id ;qh feqFB g'so ~ ftnkj d xo gos nkJ (sK T[BQK B) nkgD


ftu pj[s nkB`d tXk fbnk ;h. T[Xo j}ko pKjtK tkb (;j;qpkj{)

wB
B

(wB

ftu)

nfGwkB

ehsk

fe

w?I

wjk

o[dq

gk;'I

to

fbnk

j'fJnk

j?.2184.
;t?:k

rkb pikfJ Gbh fpfX ;' no[ skb ;G' ;`fr jkEB dhB'.
i?;/ fbyh fpfX p/d fpy? fsj G{g fsjh fpfX ;' sg[ ehB'.
ifr eo/ ;G jh fpfX g{op eT[B fpXkB fpBk Bjh jhB'.
o[dq foMkfJ efj:' fJj Gkfs ;[ j' e[Ntko fJjh po[ bhB'. 2185.

;t?:k

u`rh soQK rbQK ~ tik e (noEks peo dh nktk} eY e) ns


;kfonK jZEK ~ fwbk e skb fdZsk. fi; soQK dh ftXh tdK ftu fbyh j?,
oki B T[; ftXh Bkb sg ehsk. ;kfonK :ZrK ~ ftXh g{ote ehsk ns
e'Jh th fpXkB s'I fpBk BjhI ehsk, (fi; eo e e'Jh th) fB;cb (B
j'fJnk). o[dO ~ gqFB eo e fJ; soQK fejk--@j' e[Ntko# (s[;hI wo e'stkb
pD'), (oki B) fJjh to fbnk.2185.

o[dq ip? e[Ntko e:' sp d/;fB d/;B Xow ubk:'.


gkg eh pks rJh Sg e? ;G jh ir w? i;[ G{gfs Sk:'.
;sq fsq;{b e? pf; GJ/ nfo nT[o fej{` Bfj ;h; T[mk:'.
b'rB sT[B ;w? ir w? efp ;:kw GB? nfs jh ;[y gk:'. 2186.

id

G{g B ozue pks bJh fJj gT[oy w/o' Jh j? bfy gk:'.


gT[oy G:' G[idzvB o[dq s/ i[X jh e' po[ wkrB Xk:'. 2187.

w{oy bfj:' B G/d[ i[X[ ujfB f;t g? ufb:'.


efo fpoEk ;G y/fd fit oft sg pko{ sg?. 2188.

o[dq

(nkgDk)

@e[Ntko#

eo

fbnk,

sd

d;

d;KsoK

j'o fe; (t?oh) B f;o BjhI u[fenk. eth fFnkw efjzd jB, T[; ;wI b'eK
B irs ftu pj[s ;[y gqkgs ehsk.2186.
o[dq d gqskg Bkb ;ko t?oh t; ftu j' rJ, j'o fe; t?oh B f;o
B T[mkfJnk. eth fFnkw efjzd jb, (t^v t^v okfinK B) pj[s ;kok @eo#
GNk eo e g?oK T[s f;o M[ek fdZsk j?. oki B fJj rZb }ok fizBh th
B ;wMh (fe fJj Fesh T[; dh BjhI j?), ;r'I T[; B ;koh Fesh ~ nkgDk
jh ;wM fbnk. T[; dhnK G[iktK ftu pj[s pb j' frnk (sK) o[dq e'b'I
:[ZX

;'omk

B)

ftu Xow dk gquko F[o{ eo fdZsk. gkg dh rZb b[e rJh ns ;ko jh
irs ftu oki dk :F g;o frnk. (;ko) t?oh fsqF{b d t; j' rJ ns

o[dq gqskg GJ/ nfo pf; fej{` nfo nkB B ;h; T[mk:'.
efo b? efp ;:kw GB? nfs jh fJj gkfJB T{go ;h; M[ek:'.

(oki

dk

to

wzrD

bJh

s[o

fgnk.2187.

;'omk

w{oy

Gd

;koh sgf;nk (@yd#) ~


sg iKdh j? . 2188.

;wfMnk
ftnoE

ns
eo

:[ZX

dh

(fdZsk)

fJZSk
fitI

b?
;{oi

fFt
d

e'b

sfgnK

frnk.
os

th

696

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

fBqg pku o[dq ;'


;t?:k

feq;Bktsko

oki B o[dq ~ fejk-;t?:k

oki B f;o fBtk e ns gqw ~ tXk e, o[dq ~ fJ; soQK puB (efj)

;h; fBtkfJ e? gq/w pYkfJ e? :" fBqg o[dq ;' p?B ;[Bkt?.
iks j' jT[ fij ;sq g? o[dq i{ e'T{ B nkr/ s/ jkE T[mkt?.
sk s/ n:'XB eT[ jwo' efp ;:kw ej? wB{nk bbukt?.
ukjs j' s[w s/ po[ nki e'T{ jwo/ ;`r i{M wukt?. 2189.
o[dq pku fBqg ;'
u"gJh

:" ;[fB e/ f;t eq'X pYk:'. :" efj e? fsj puB ;[Bk:'.
ip? X[ik s[woh fro gfo j?. sp? ;{o e'T{ s[w ;zr bfo j?. 2190.

697

;[DkJ. j o[dq ih! w?I fi; t?oh T[s (jZbk eo e) iKdk jK, nr'I e'Jh th
jZE BjhI u[edk. eth fFnkw efjzd jB, fJ; bJh :[ZX eoB bJh wok wB
pj[s

bbuk

fojk

Bkb

:[ Z X

wukt . 2189.

j?.

ni

w?I

s[jkv

s'I

fJj

to

ukj[`dk

jK

fe

e'Jh

wo

o[dq B oki ~ fejk-u"gJh

fJj ;[D e fFt B eq'X ~ tXkfJnk. fJ; soQK efj e T[; ~ puB
;[DkJ. id'I soh X[ik (Mzvk) fvr gtrh, sd'I e'Jh :'Xk so Bkb :[ZX
eork.2190.

;t?:k

jP? efo eq'X ip? f;t i{ fsj G{gfs e' fsB p?B ;[Bk:'.
G{g bfy:' Bfj G/d eS{ ;[ bfy:' fus ukjs j' ;'T{ gk:'.
pkr/ e/ Ghso c{fb r:' G[i dzvB e' nfs Ui iBk:'.
:" d; ;? G[i ;:kw ej? nfs nkB`d ;' fcfo wzfdo nk:'. 2191.
J/e j[sh d[jsk fsj eh fsj ;'fs fB;k ;[gB' fJe[ gk:'.
w?B ;' o{g nB{g ;h w{ofs ;' fJj e/ ufb wzfdo nk:'.
G'r eh:' fsj ;' fwfb e? fJfB fus fpy? nfs jh ;[y gk:'.
uT[e goh Bjh gh: fgfy:' efp ;:kw ej? fsB ;'e iBk:'. 2192.
ikrfs jh fpobkg ehU nfs jh fufs ;'e eh pks iBkJh.
nzrB w? vroh ;h fco? gfs eh efo e? wB w? d[fuskJh.
gq/s bfr:' feX" gqhs brh fe eS{ np :k mrw{oh ;h ykJh.
Gkys Gh ;yh w' eT[ np? w/o' d? r:' gqhsw nki fdykJh. 2193.
J/sh jh e? psh:k w[y s/ fro G{ g? goh ;G ;[fX G[bkJh.
:" fp;zGko goh XoBh efp ;:kw GB? wB' BkfrB ykJh.
wkBj[ nzs ;w' gj[fu:' fJj d? r:' gqhsw ;'fs fdykJh.
sT[ bfr fusq o/yk i[ j[sh ;[ ;yh fJj eh fJj e/ fYfr nkJh. 2194.

;t?:k

eq'fXs j' e id'I fFt B T[; oki ~ T[j puB (efj e) ;[DkJ-B fJ; dk Gd B ;wfMnk. fJjh ;wfMnk fe (i') fus ftu ukj[`dk

oki

;K, T[jh gk fbnk j?. (nkgD) p;sqK d nzdo (][Fh Bkb) c[b frnk ns
G[iktK dk pj[s pb iDkT[D bfrnk. (eth) fFnkw efjzd jB, fJ; soQK
j}ko

G[iktK

tkbk

pj[s

T[; dh fJe
s'I th nfXe

ekw

nkB`fds

j'

xo

g[Zsoh ;h. T[; B oks


o{g tkbk nB{gw Feb

gos

nkfJnk.2191.

~ ;[fsnK fJe ;[gBk tfynk.


tkbk (fJe ftnesh) ub e

fJ; d xo ftu nkfJnk j?. T[; Bkb fwb e fJ; B pj[s G'r ehsk ns
fus ftu pj[s ;[y gqkgs ehsk. eth fFnkw efjzd jB, (T[j) u"Ie e (T[m)
p?mh,
j'

(go)

fgq:

ikrfdnK
rJh. tjV

ty

T[;

;'r

wzBkfJnk.2192.

jh (T[; B) ftobkg F[o{ eo fdZsk ns fus ftu rawrhB


ftu grbh fijh fcoB br gJh ns wB ftu gsh bJh

fuzsk (d[fpXk) eoB brh. G{s uzpV frnk j? iK gqhs br rJh j? iK


j[D e'Jh mrw{oh fijh yk bJh j?. efjD brh -- j ;yh! ni w?~ j[D
jh

wok

gqhsw

fdykJh

frnk

j?.2193.

w{zj'I fJzBh rZb efj e Xosh T[s fvr gJh ns ;koh ;[ZX-p[ZX G[bk
fdZsh. eth fFnkw efjzd jB, fJ; soQK p;[X j' e Xosh T[s fvr gJh,
wkB' ;ZgDh B vzr fbnk j't. (fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' fJ; dk nzs ;wK
nk frnk j't (feT[Ife fJ; ~) gqhsw ;[fsnK j'fJnk ftykJh d frnk j?.
fJsB se, T[; dh fusqoyk BK dh i' ;yh ;h, T[; gk; nk rJh. 2194.

698

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

u"gJh

feq;Bktsko

u"gJh

id

;fyB d;k ip :kfj ;[BkJh. fusq o/y sp ;'u iBkJh.


fJj ihJ/ ih: j' Bjh wfo j'. ikBs isB[ J/e ;'T{ efo j'. 2195.

699

T[;

(fusqoyk wB
wo iktKrh.

;yh

jkbs

;[DkJh,

sd

fusqoyk

ftu efjD brh) i fJj ihtrh (sK)


(w?I i') :sB (T[gk) ikDdh jK, ;'

th

fuzsk

ehsh.

w?I ihtKrh, BjhI sK


fJe eo e tydh

jK.2195.
i' w? Bkod ;' ;[fB gk:'. tj? isB[ w/o/ wfB nk:'.
isB[ nki ;'T{ w? efo j'. pkBk;[o s/ B?e[ B vfo j'. 2196.

i' w?I Bkod e'b'I ;[fDnk j'fJnk ;h, T[jh T[gk wo wB ftu nkfJnk
j?.

ni

BjhI
;yh pku fusq o/yk ;'
d'jok

nks[o jP? fsj eh ;yh fsj e' efj:' ;[BkfJ.


i' ikBs j? isB s{ ;' np s[os[ pBkfJ. 2197.
;t?:k

:" ;[fB e? fsj eh psh:k sp jh fJj uT[dj b'e pBkJ/.


iht iBkto d/t fB;kuo Ghs e/ phu fby/ fus bkJ/.
nT[o ;G? ouBk ir j{ eh fbyh efj bT[ efp ;:kw ;[BkJ/.
sT[ fJj nkfJ ;w[Ss e? pjhnk rfj :k ;G jh do;kJ/. 2198.
iT[ pjhnk rfj e? fJj eh T[B fusq ;G? fJj eT[ do;kJ/.
d/yfs d/yfs rh fsj mk ij dPkotsh fpqiBkE pBkJ/.
;zpo e' nfo E' fij mT[o fbfy:' fJj sk fgfy B?B fBtkJ/.
sk ;{n d/fy efj:' fJj Gkfs ;jh w/o/ gqhsw J/ ;yh gkJ/. 2199.
u"gJh

efj:' ;yh np Yhb B ehi?. gqhsw w[fj fwbkfJ e? dhi?.


ip ;iBh fJj ekoi e? j'. iht dkB sp w'ej d? j'. 2200.
;t?:k

:" psh:k ;[fB e? GJh uhb ubh T[fv dPkotsh wfj nkJh.
g"sq j[s' fij ;:kw i{ e' Sfg ;:kw GB? fsj pks ;[BkJh.
J/e sqh:k nNeh s[w g? s[fj b:kfJp e/ fjs jT[ j{ gmkJh.
sk s/ ub' sj p/r pbkfJ fbT[ w/fN ;G? fus eh d[fuskJh. 2201.

w?I

T[jh

T[gk

eodh

jK

ns

(fJ;

fgsk)

pkDk;[o

s'I

fpbe[b

vodh.2196.

;yh B fusqoyk ~ fejk-d'jok

T[; dh ;yh B nks[o j' e T[; ~ efj e ;[DkfJnk fe s{` i' T[gk
ikDdh j?I, T[; ~ j[D jh eo b?.2197.
;t?:k

T[; dh rZb ;[D e T[; B T[; tb u"dK b'e pDkJ. iht, ikBto,
dts, okyF
fdZ&s). eth

(nkfd ;G d ;o{g) dhtko T[go fby fdZ&s (noEks fuso


fFnkw feE'I se ;[DkJ, j'o th irs dh ;koh ouBk fby

fdZsh. sd fJ; (fusqoyk) B nk e (T[; ~) ;ktXkB ehsk ns pKj geV


e T[; ~ ;G e[M ftyk fdZsk.2198.
id fJ; dh pKj geV e T[; B ;ko fuso fJ; ~ ftyk fdZs. (sd
T[j) tyfdnK tyfdnK T[; EK s gj[`uh fiE d[nkfoek ftu feqFB (dh
w{os) pDh j'Jh ;h. fi; EK s ;zpo d t?oh (nBo[ZX) (dh ;{os) fusoh j'Jh
;h, sK fJ; B ty e nZyK BhthnK gk bJhnK. sK (T[;) ;{os ~ ty e fJ;
soQK fejk--j ;yh! fJj wo ;jh gqhsw jB (ns w?I) gk bJ jB.2199.
u"gJh

(T[; B) fejk--j ;yh! j[D fYb B eo', w?~ gqhsw fwbk e fdU.
j ;yh! id s{`
dtIrh.2200.

(wok)

fJj

rZb

;[D

ekoi

eoIrh,

sd

s{`

w?~

ihtB

ns

T[v

dkB

;t?:k

(fusqbyk)

fJj

fJb

pD

rJh

ubh

d[nkfoek ftu gj[zu rJh. (eth) fFnkw efjzd jB, fiE ;qh feqFB ih dk
g'sok ofjzdk ;h, b[e fSg e T[; ~ rZb ;[Dk fdZsh. fJe fJ;soh s[jkv
T[s w'fjs j' rJh j? ns s[jk~ fbnkT[D bJh w?~ Gfink j?. fJ; bJh
T[E Ssh Bkb ub'. pfbjko iktK, (s[;hI) wB dh ;koh d[fpXk fwNk
fdU.2201.

700

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

701

i' sqh: w' go j? nNeh fsj ikfJ fgy' wB[ :kfj b[Gk:'.

(eth) fFnkw efjzd jB, (fusqoyk B fJj) p'b ;[Dk e T[; B nkgDk
o{g gqsZy eo e ftyk fdZsk. fJ; (nBo[ZX) d wB ftu b'uk g?dk j'Jh fe i'

y?u fByzr ef;:' efN ;' XB[ b? ufbp/ ej[ ;ki pBk:'.

fJ;soh wo T[s w'fjs j' rJh j?, T[; ~ ik e tyK. T[; B GZEk b? e be

p?m ;[BkfJ e? ;:kw GB? fsj nkgB' o{g gqsS fdyk:'.

d{sh e' ;zr bJ/ ngB/ fJj sk sqhn fbnktB eki f;Xk:'. 2202.
d'jok

Bkb e; e pzBQ fbnk, XB[F b? e T[; B ubD dh fsnkoh eo bJh ns


d{sh ~ nkgD Bkb b? e T[; fJ;soh ~ fbnkT[D bJh s[o fgnk.2202.
d'jok

d{sh B nkBzd ~ tXk e nBo[ZX ~ Bkb b? fbnk. fiE T{yk dk Bro

;zr b:' nBo[X e' d{sh joy pYkfJ.


T{yk e' g[o E' ijk sjk gj{uh nkfJ. 2203.
;'omk

sqhn ghn d:' fwbkfJ us[o sqhn efo us[osk.


eh:' G'r ;[y gkfJ T{yk no[ nBo[X fwb. 2204.
;t?:k

;h,

T[E

nk

gj[zuh.2203.

;'omk

fwbk

(T[;)

us[o

fdZ s k.

T{ y k

fJ;soh
ns

f;nkDg

nBo[ Z X

Bkb
fwb

fJ;soh
e

G' r

ns

(T[;

ftbk;

d)

ehsk

fgq:
ns

~
;[ y

gkfJnk.2204.
;t?:k

ukfo gqeko e' G'r ehU Bo Bkfo j[bk; jh:? w? pY? e?.

(T[BQK d'jK) Bo Bkoh B fjod ftu nkB`d ~ tXk e uko gqeko d

nk;B e'e e/ phu fis/ efp Gkys j? ;[ ;p? fJB e? e?.

G'r ehs. (fFnkw) eth efjzd jB fe e'e Fk;sq ftu (G'r eoB d) fisB

pks ejh nBo[X eS{ w[;ekfJ sqhnk ;zr B?B Bu? e?.

nk;B (fby jB), T[j ;ko fJBQK B ehs. e[M e[ j; e ns nZyK wNek
e nBo[ZX B fJ;soh (T{yk) Bkb (fJj) rZb ehsh--j ;[`doh! fitI s{` woh

fiT[ jwoh s[w j[fJ ojh ;[`dfo fsT[ jw j{ s[wo/ oj? jP? e?. 2205.

j'

ojh

sT[ jh bT[ nkfJ ejh fJe :" s[woh d[fjsk frqj w' e'T{ nk:'.
:" fBqg pks ufb:' ;[fB e? ngB/ fus w? nfs o'; pYk:'. 2206.

fvr fgnk
B w?~ i'

j[fJ fp;zGko gfo:' ip ;' sp jh fJj e/ efo Ghso nk:'.


Bkd pikfJ fdykfJ ;G' pb[ b? fJj e' fBqg Xkfw f;Xk:'. 2207.

:" ;[fB ;:kw ub/ psh:k ng[B/ fus w? nfs eo'X pYkJh.
;;sq ;zGkfo ;G? fo; ;' fiB e' n; s/i[ bfy:' Bfj ikJh. 2208.

w?I

th

s[jkvk

j'

fojk

jK.2205.

ns oki B ty fbnk. T[; B fus ftu ikD fbnk fe o[dq


todkB fdZsk ;h, T[j gqrN j' frnk j?. T[sB fuo ftu fe;

j?. okik fJj


fgnk.2206.
o';

rZb

;[D

ns

fus

ftu

pj[s

eq'X

tXk

ub

nkT[IfdnK jh jZE ftu F;sq ;zGkb e eq'XtkB j'fJnk ns fus ftu


tXk fbnk. (eth) fFnkw efjzd jB, g[Zsoh d GtB ftu ;qh feqFB

d g'so Bkb :[ZX wukfJnk. id T[j (nBo[ZX) pj'F j' e Xosh T[s fvr
fgnk, sd jh fJ; d jZE ftu nk frnk. Brko tik e, ;kfonK ~ (nkgDk)
pb ftyk e, T[; ~ b? e okik (nkgD) xo ~ ufbnk.2207.

ekBQ e/ g"sq e' pkX e? G{g fcfo:' T[s Bkod ikfJ ;[BkJh.
ekBQ ub' T[fm p?m/ ejk ng[Bh id[th ;G ;?B pBkJh.

soQK

fJe B nk e efj fdZsk fe soh g[Zsoh d GtB ftu e'Jh (g[oF) nkfJnk

nkts jh efo ;;sq ;zGkos e'g G:' fufs o'; pYk:'.


ekBQ e/ g"sq ;' ;:kw GB? d[fjsk j{ e/ wzdfo i[X[ wuk:'.

T[;

okik pkDk;[o (;j;qpkj[) dh i' ;[zdo X[ik (Mzvk) ;h, T[j Xosh T[s

;[zdo Eh i[ X[ik fBqg eh ;[ froh G{n g? bfy G{gfs gk:'.


i' po[ dkB d:' w[fj o[dq tj? gqrfN:' fus w? ;[ iBk:'.

j?I,

Bkod

;qh feqFB d g'so ~ pzBQ e, okik (nkgD wjZb ~) w[fVnk. T[Xo


B ik e (;koh rZb feqFB ~) ;[Dk fdZsh. j feqFB! p?m feT[I j',

nkgDh ;koh :kdth ;?Bk fsnko eo e T[m e ub gt'. fJ; soQK dh rZb
;[D e ;qh feqFB nkgD wB ftu pj[s eq'X tXk e ub gJ. ;kfonK B
eq'X

eo

F;sq

iKdk.2208.

geV

bJ

fiBQK

dhnK

sbtkoK

dk

si

Mfbnk

BjhI

;h

702

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

d'jok

feq;Bktsko

d'jok

(Bkod) w[Bh dh rZb ;[D e ;qh feqFB B ;koh ;?Bk fsno eo bJh

pshnk ;[fB w[fB eh ;eb id[gfs ;?B pBkfJ.


ifj G{gfs e' g[o j[s' sfj jh gj[fu:' nkfJ. 2209.
;t?:k

nkts ;:kw ih e' ;[fB e? fBqg wzsq g[fS:' fsB wzsqB dhB'.
J/e ejh jw i' d[fjsk fJj d? ;[ efj:' s[fj wkfB B bhB'.
wkr b:' f;t s/ oB e' po[ ikBs j? s{ G:' wfs jhB'.
S'fo j' dP? efo e/ eo nki[ ;[ ;qh fpqiBkE fJj? gqB ehB'. 2110.

wkB' s' pks ej' fBqg J/e i' ;qT[BB w? fjs e? Xohn?.
d[fjsk nBo[X e' b? ng[B/ ;fr ;:kw e/ gkfJB g? gohn?.
s[wo/ fBqg gkfJ go? ;[Bhn? Bjh ;:kw e/ ;`fr ep? bohn?.
nfo j' B i' ;:kw GB? jfo ;' G{n g? sp oki[ ;dk eohn?. 2211.

703

ns

fiE

okik

(pkDk;[o)

dk

Bro

;h,

T[E

nk

gj[`u.2209.

;t?:k

;qh feqFB dk nkT[Dk ;[D e, oki B wzsohnK ~ g[fSnk, T[BQK B ;bkj


fdZsh. fJe B fejk, i' ;kvh g[Zsoh j?, fJj d fdU. (go T[; dk) fejk
(oki B) B wzfBnk. (d{i B fejk--) s[;hI fFt s'I :[ZX eoB dk to wzr
fbnk j?. (w?I) ikDdk jK fe s[;hI wsjhDK tkbk ezw ehsk j?. (shi B
fejk--)fJBQK ~ ni Sv e ns @eo# d e (fgS'I bkj') feT[Ife ;qh feqFB
B (fJBQK ~ b? ikD dk) gqD ehsk j'fJnk j?.2210.
(wzsoh

fejk--)

okiB!

wB',

sK

fJe

rZb

ejK

ezBK

ftu

fus Bkb Xo'. (s[jk~) g[Zsoh ns nBo[ZX ~ nkgD Bkb b? e feqFB d


g?oK T[s g? ikDk ukjhdk j?. j okiB! (n;hI) s[jkv uoBhI g?Id jK, (;kvh
rZb) ;[D bt', fFnkw Bkb ed th :[ZX B eo'. (eth) fFnkw efjzd jB,
(i s[;hI) ;qh feqFB Bkb BjhI bV'r, sK Xosh T[s ;dk oki eod
oj'r.2211..

;qh fpqi BkfJe i' fo; e? oB w? efo i' XB[ ;kozr b? j?.
eT[B pbh gqrfN:' G{n g? s[w j{ B ej' pfb i' mjo? j?.
i' jm e? fGfo j? fsj ;' fsj eT[ fSB w? iwb'fe gm? j?.
nT[o G[ik efN e? s[woh ;p dP? G[i okfy sP? gqkB pu? j?. 2212.

wzsqh eh pks B wkBs G:' fBqg nkgB' Ui nyzv iBk:'.


;;sq ;zGko e? jkEB w? c[fB phoB w? nfs jh ropk:'.
;?B gquzv j[s' fisB' fs; eT[ fBqg nkgB/ Xkfw p[bk:'.

id ;qh feqFB eq'XtkB j' e oD ftu @;kozr# XB[F ~ jZE ftu b?


b?Dr.

s[;hI

jh

feT[I

d;',

fejVk

pbtkB

Xosh

T[s

gqrN

j'

frnk

j? i' pb d nkXko s (T[BQK d ;kjwD) mfjo ;erk. i e'Jh jm g{ote


T[BQK Bkb bVkJh eork, T[; ~ (T[j) fSD Go ftu :wb'e Gi dDr.
sohnK j'o ;kohnK G[iktK
puk dDr.2212.
oki

wzsohnK

eN
dh

e,
rZb

(etb)

d'

wzfBnk

pKjtK

oy

ns

so

nkgDk

gqkDK
nyzv

~
si

iskfJnk. jZEK ftu F;sq ;zGkb e fco ;{othoK ftu (T[; B) pj[s rop
ehsk. fisBh gquzv ;?Bk ;h, T[; ~ oki B nkgD xo p[bk fbnk. fFt

o[dq wBkfJ iBkfJ xB' pb[ ;:kw i{ ;' bop? ej[ Xk:'. 2213.

dh g{ik eo e ns pj[s
bJh ub fgnk.2213.

T[s ;:kw i{ pkB ubkts G:' fJs s/ d; ;? G[i pkB ubkJ/.

T[Xo'I feqFB ih pkD ubkT[Id jB ns T[Xo'I d; ;" G[iktK tkbk


(okik) pkD ubkT[Idk j?. T[Xo'I :kdt nk rJ jB ns fJXo'I oki d ;ko

ikdt nkts G/ T[s s/ fJs s/ fJB e/ ;G jh GN XkJ/.


xkfJ eo? fwb nkg; w? fsB :" T[gwk efp ;:kw ;[BkJ/.
wkBj[ ckr[B eh o[fs Ghso y/bB pho p;zsfj nkJ/. 2214.
J/e fGo/ eotkfoB ;" GN J/e fGo/ poSh efo b? e?.
J/e eNkfoB ;zr fGo/ efp ;:kw GB? nfs o'f; pY? e?.

;{ow

nk

Xwe

jB.

nkg;

pb

ftu

dk

gqrNktk

fwb

eo

(go;go)

;qh

tko

feqFB

eod

Bkb

jBl

bVB

eth

fFnkw T[BQK dh T[gwk fJ; soQK eo e ;[DkT[Id jB. (fJzi gqshs j[zdk j?)
wkB' crD dh o[s ftu, :[ZX tho p;zs yvD bJh nkJ j'D.2214.
e

:[ZX

fJe :'X sbtkoK Bkb bVd jB ns fJe poShnK jZE ftu b?


eod jB. eth fFnkw efjzd jB, fJe pj[s o'; tXk e eNkoK

704

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

pkB ewkBB eT[ fJe pho ;zGkos G/ nfs eq[Xs jP? e?.
eT[s[e d/ys G:' T[s G{g fJs? fpqi BkfJe nkBzd e? e?. 2215.

feq;Bktsko

Bkb fGVd jB. fJe ;{ow nfXe eq'XtkB j' e ewkBK ns pkDK ~ ;zGkb
oj jB. T[Xo okik (;j;qpkj[) ns fJXo ;qh feqFB gq;zBsk g{ote (:[ZX
d)

ik GN nkjt w? efp ;:kw ej? GrtkB ;' i[X[ wuk:'.


skjh e' J/e jh pkB ;' ;:kw Xok gfo e? fpB[ gqkB frok:'.
i' XB[ pkfB ;zGkfo pbh e'T{ nT[ fJj e/ fof; T{go nk:'.
;' efp ;:kw GB/ ngB? frqfj e/ fcfo ihts ikB B gk:'. 2216.

705

e"se

ty

oj

jB.2215.

eth fFnkw efjzd jB, fi; :'X B oD-G{wh ftu ;qh feqFB Bkb :[ZX
wukfJnk, T[; ~ fJe' jh pkD Bkb feqFB B fpBk gqkDK d Xosh T[s fvrk
fdZsk. i' pbtkB XB[F pkD ;zGkb e ns eq'X eo e fJ; T[s jwbktko
j'fJnk, eth fFnkw efjzd jB, T[j fco nkgD xo ~ ihT[Idk BjhI ik
;fenk.2216.

r'e[b BkE i{ p?foB ;' efp ;:kw GB? ip jh oB wkfv:'.

eth fFnkw efjzd jB, feqFB ih B id'I t?ohnK Bkb :[ZX nkozG ehsk,

i/fse ;sqB ;kw[j/ G/ fof; ;' ;fG frX f;qzrkbB pkfv:'.

fisB

gfs oEh rfi pki xB/ fpB[ gqkB ehJ/ e'T{ ihs B Skfv:'.

frdVK B jh t`fvnk j?. g?db, oE tkb, jkEh, x'V nkfd pj[s ;ko fpBk
gqkDK d eo fdZ&s ns e'Jh ihT[Idk BjhI Sfvnk. ;ko dts f;\s eo oj

d/t ;okjs G/ ;G jh ;[ Gb/ GrtkB nyzvB ykfv:'. 2217.

th

t?oh

eq'X

eo

;kjwD

j'J,

T[BQK

;kfonK

(dk

wk;)

frZXK

ns

;B fe ;qh feqFB B B yzv ik ;eD tkfbnK ~ yzv yzv eo fdZsk.2217.


ihs/ ;G? G: Ghs GJ/ sfi nkjt e' ;G jh GN Gkr/.

(i')

;B,

(T[j)

rJ.

fiE

pkDk;[o

Gi

;ko

G?

Ghs

j'
;ko

rJ

ns

Gho goh ip G{gfs g? sp nkgB/ ikB e? Jh; fBjkfo:'.

id

BjhI
oki

T[;

:'X
d

:[ZX-G{wh

;kfonK dk Xhoi ]sw j' frnk j? ns G? d o; ftu wrB j' rJ jB.


oki ~ efjD br (fJE'I&) Gi ubhJ (feT[Ife) ;qh feqFB d ;kjwD e'Jh
pu

ub

;ko

S{N r:' ;Gj{B s/ Xhoi sqk;fj e/ o; w? nB[okr/.

ihT[ I dk

yV'sk

;h,

Sv

Gkys G/ fBqg ;' Gihn? pu j? B e'T{ fpqiBkE e/ nkr/. 2218.

ihT[Id

mkY' pBk;[o E' fij mT[o ;G? ufb e? fsj gkfJB bkr/.

g?ohI

gJ.

;e r k.2218.

T[s

GhV

pD

rJh

sK

T[;

nkgDk

(;jkfJe)

ikD

nk:[X b? ngB/ ;G jh jfo Uo ;[ i[X e/ eki f;Xkfo:'.

fFt tb sfenk. T[; (fFt) B nkgD wB ftu ftukfonk fe ;zsK d


;jkfJe ;qh feqFB Bkb ik e bVkJh eoK. nkgD ;ko F;sq b? e :[ZX eoB

nkts jh ;[ ej' np jT[ fij Gkfs d[j{ fsj mk oB gkfo:'. 2219.

bJh ;qh feqFB tb s[o fgnk. nkT[IfdnK jh fi; EK s (T[BQK) d'jK B :[ZX

;zs ;jkfJ e' ikfJ fGfo:' fpqi BkfJe ;' fus phu fpukfo:'.

ehsk,
o[dq jP? o[dq ip? oB w? efp ;:kw GB? fof; Bkd pik:'.

j[D

w?I

(T[;

eth

fFnkw

gq;zr)

efjzd

jB,

dk
o[dq

eEB

eodk

eq'fXs

jK.2219.
j'

id

fGnkBe

o{g

Xko

;sqB e/ d[j{ ;sqB ;zr b? o'y jbh ;[ ;'T{ vo gk:'.

e Bkd tikfJnk. e'Jh ;{owk }ok fizBk th B fNfenk, (;ko) Gi rJ, osk
fizBk th fdqVQ B j' ;e. t?oh (pkDk;[o) ns T[; d j'o ;kEhnK ~ pbokw

;qh fpqiBkE ;' ;:kw GB? sp jh f;t nkfJ e? i[X[ wuk:'. 2220.

;{o B ekj{` s/ B?e[ fNfe:' r:' Gki rJ/ B osh e[ fdqVk:'.

fFt
i/ ;G xkfJ ubkts G:' f;t s/ ;G jh fpqiBkE pukJ/.
sT[B ;w? f;t e' nkg[B/ ;G ;:kw GB/ sfe xkfJ brkJ/.
i[X[ eh:' pj[ Gkfs d[j{ fij e' ;G jh ;[o d/yB nkJ/.
nzfs fy;kfJ fo;kfJ feqgk fBfX J/e rdk j{` ;' o[dq frokJ/. 2221.

eq'fXs
B

j'
nk

e
e

vok
:[ZX

fdZsk.

(eth)

fFnkw

efjzd

jB,

id'I

;qh

feqFB

Bkb

wukfJnk.2220.

fisB th F;sqK d tko fFt tb'I ehs rJ, T[BQK ;kfonK ~ ;qh feqFB
B puk fbnk. (eth) fFnkw efjzd jB, T[; tb (;qh feqFB B) se e fFt
T[s tko ehs jB. d'jK B eJh soQK dk :[ZX ehsk j? fi; ~ tyD bJh
;ko jh dts tyD nkJ jB. nzs ftu fyM e eq'X Bkb ;qh feqFB B fJe
rdk Bkb o[dq ~ Xosh T[s ;[N fdZsk.2221.

706

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

u"gJh

feq;Bktsko

u"gJh

id

ip o[dqfj jfo xkfJ brk:'. fp;[X' efo efo G{fw frok:'.


;`fes G:' B fcfo XB[ skfB:'. ;qh id[pho ;jh gqG[ ikfB:'. 2222.
;'omk

;t?:k

o[dq

;qh

feqFB

xkfJb

eo

fdZsk

ns

p;[X

eo

Xosh

T[s ;[N fdZsk. (T[j) vo frnk ns fco XB[F ~ B sfDnk. (T[; B) ;qh
feqFB ~ ;jh gqG{ ti'I gSkD fbnk.2222.
;'omk

o[dq e'g d:' s:kr id[gfs e' pb[ j/o e?.


gkfJB bkfr:' nkfJ ofj:' uoB rfj jo d'T{. 2223.

707

;qh feqFB d pb ~ ty e fFt B eq'X Sv fdZsk. fFt nk e (feqFB


d)

uoBhI

br

frnk

ns

d'tI

uoB

geV

bJ.2223.

;t?:k

o[dq dh fJ; soQK dh dFk ty e, :[ZX eoB bJh ][d okik nkfJnk.

o[dq eh d/fy d;k fJj Gkfs ;[ nkgfj i[X[ e' G{gfs nk:'.
;:kw GB? d; ;? G[i ;:kw e/ T{go pkBB Ux ubk:'.

(eth)

Ux i' nkts pkBB e' ;G jh jfo wkor w? fBtok:'.

dh MVh bk fdZsh. pkDK dk i' M[zv (t?oh tb'I) nkT[Idk, (T[; ~) ;qh feqFB
wkor ftu jh gqGkt-jhB eo fdzd ns ;kozr (BK dk XB[F) nkgD jZE

;kozr nkg[B jkE fpy? Xfo e? nfo e' pj[ xkfJB xk:'. 2224.

nT[o jB/ pbtzv xB/ efp ;:kw GB? nfs gT[oy e? e?.
S'fo d:' fsj G{gfs e' oB w? fsj eh ;[ G[ik c[B dP? e?. 2225.
efp:' pku
;t?:k

efjzd

ftu b? e (T[BQK
fdZsk.2224.

jB,

B)

d;

;"

t?oh

G[iktK

pj[s

Bkb

pkD

T[;

wko

;qh

feqFB

wko

T[s

xkfJb

pkDK

eo

;qh feqFB B e'qfXs j' e ns nkgD jZE ftu ;kozr XB[F b? e ns

;qh fpqi BkfJe eq[fXs j[fJ ngB/ eo w? XB ;kozr b? e?.


i[X[ wukts G:' d; ;? G[i ;' nfs Ui nyzv iB? e?.

fFnkw

nkgDk nkyzv pb iDk e d; ;" G[iktK tkb (;j;qpkj{) Bkb :[ZX wukT[Dk
F[o{ eo fdZsk. eth fFnkw efjzdk j?, nkgDh pjkdoh eo e j'o th pj[s
;ko pbtkB wko fdZ&s. fco T[; oki dhnK d' G[iktK eo e T_; ~ oDG{ w h ftu Sv fdZ s k.2225.
eth efjzdk j? -;t?:k

s[;hI jh d;' fe j[D se irs ftu fe; dhnK j}ko pKjtK j'JhnK

pkj ;jz;q ej' s[w jh np bT[ ir w? Bo ekj{ eh j'Jh.


nT[o ej' fej G{g fJsh ngB/ frqj phu ;`gfs ;w'Jh.

jB.

J/s/ g? ;zs ;[B' fjs e? f;t ;' Soh:k g[fB okys j'Jh.

j ;zs-iB'! fjs Bkb ;[D', fJsBk j'D s th fFt Bkb Sb eoB tkb dh
fco e'Jh ofynk j' ;eh j?. T[; oki ~ fFt B fJ; soQK dk to fdZsk

sk fBqg e' po[ :k fpfX Jh; d:' irdh; ehU G:' ;'Jh. 2226.
u"gJh

ip fsj wkfs pks ;[fB gkJh. fBqg jkfo:' ihfs:' id[okJh.


;G sfi p;sq BrB j[fJ nkJh. nkfJ ;:kw e' dJh fdykJh. 2227.

j'fJnk

G{gfs ;w? GiB e' gk:'. Gkfi r:' Bfj i[X wuk:'. 2228.

;h,

d;',

fJ;

go

i'

oki

gowkswk

nkgD

xo

eoBk

ftu

;h,

fJsBh

T[jh

;zgZsh

;w'Jh

j'Jh

;h.

j'fJnk.2226.

u"gJh

id T[; dh wksk B ypo ;[Dh fe okik jko frnk j? ns ;qh feqFB


fis frnk j?. ;ko p;sq fsnkr e, Bzrh j' e nk rJh ns nk e ;qh
feq F B

sp gqG[ fdqr Bhu/ j[fJ ofj:'. B?e B i{Mp fus w' ufj:'.

j'o

fdykJh

fdZ s h.2227.

sd ;qh feqFB nZyK BhthnK gk e yV' rJ. T[BQK B fus ftu fpbe[b
bVBk BjhI
Gi frnk

ukfjnk. (T[; tb) oki ~ GiD dk


ns (fco) :[ZX B wukfJnk.2228.

;wK

fwb

frnk.

(T[j)

708

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

fBqg pku phoB ;'


;t?:k

feq;Bktsko

oki B ;{ofwnK gqfs fejk-;t?:k

pj[s

fpgs j[fJ pj[ xkfJB ;' fBqg phoB w? fJj Gkfs T[ukfo:'.
e'T{ B ;{o fNfe:' w[j nrqi jT[ fij eh fof; Ufo gXkfo:'.
rkip' w' ;[fB e? np bT[ feBj{ eo w? Bjh ;;sq ;zGkfo:'.
J/s/ g? w' ;`fr nkfJ fGfo:' ;[ ;jh fpqi BkfJe pho/ fBjkfo:'. 2229.

;' ir w? i;[ b/fs G:' fifB ;qh fpqi BkEfj e' r[B rk:'.
sT[ jh iEk wfs ;zs gq;kd s/ :" efj e? eS[ ;:kw ;[Bk:'. 2230.
nkts G:' fo; e? f;t i{ fcfo nkg[B/ ;zr ;G? rB b? e?.
;qh id[pho e/ ;kw[j/ pho ej? efp ;:kw ;[ e[qfXs jP? e?.
pkB feqgkB rdk poSh rfj nkts G/ fof; Bkd pi? e?.
;' fSB w? gqG i{ ;G pho dJ/ c[fB nzs e/ Xkfw gm? e?. 2231.

xkUnK

Bkb

d[Zyh

j'

e,

oki

;{ofwnK

ftu

fJ;

soQK

fejk

w?I fi; tb th eq'X eo e frnk, wo ;kjwD e'Jh th ;{otho BjhI fNfenk.


woh roi ~ ;[D e j[D se th fe; B (nkgD) jZE ftu jfEnko BjhI
;zGkfbnk. fJsBk e[M j[`d j'J th, i' wo Bkb nk e bfVnk j?, T[j feqFB
;u

w[u

jh

tho

:'Xk

j?.2229.

;qh feqFB s'I i' j}ko pKjtK tkbk Gi frnk, T[; B (fco) :[ZX B

;qh id[pho s/ i' ;j;q G[i Gkfi r:' Bfj i[X[ wuk:'.
dP? G[i d/fy GJh ng[Bh ng[B/ fus w? nfs sqk; pYk:'.

709

wukfJnk. nkgDhnK d' G[iktK j'JhnK ty e (T[; B) nkgD fus ftu pj[s
d[y wfj;{; ehsk. fi; B ;qh feqFB d r[D rkJ jB, T[; B irs ftu
:F yfNnk j?. T[; eo e, ;zsK dh fwjo Bkb (eth) fFnkw B fJ; soQK
efj

e[M

(:F)

;[DkfJnk

j?.2230.

fFt fco nkgD Bkb ;ko rD b? e/ eq'XtkB j' e nk frnk. eth


fFnkw efjzd jB, ;qh feqFB d ;kjwD (;ko) ;{ow eq'fXs j' e nk rJ.
pkD, feqgkB, rdk ns poSh (nkfd F;sq) geV e ns eq'X Bkb Bkd tik
e nk rJ. T[BQK ;kfonK
Gi fdZsk.2231.

;{ofwnK

;qh

feqFB

fSD

Go

ftu

:wb'e

J/e jB/ id[okfJ rdk rfj J/e pbh fog[ ;zpo xkJ/.

fJeBK ~ ;qh feqFB B rdk Bkb wko fdZsk ns fJeBK ~ ;zpo d

J/e fGo/ w[;bhXo ;' ;[ s/ ihts Xkw j{ ikB B gkJ/.

t?oh (gqd[wB) B ]sw eo fdZsk. fJe pbokw Bkb bV ns fco xo


ihT[Id BjhI gos. i' fco ;qh feqFB Bkb nk e bV T[BQK B (;qh feqFB

i' fcfo nkfJ fGo/ jfo ;' fus w? c[fB e'g eh Ug pYkJ/.
:" fcfo S/ds G:' fsB eT[ i'T{ izp[e rhXB jkfE B nkJ/. 2232.
n?;/ fBjkfo G:' sfj nkjt fus fpy? nfs eq'X pYk:'.
m'fe G[ik ngBh d'T{ nkg jh jkE b? nkgB? Bkd pik:'.
fiT[ e[g nzXe d?s g? Xkts G:' fsw e'g e? ;:kw g? Xk:'.

d) fus ftu Ui ~ tXk fdZsk. T[BQK ~ (;qh feqFB B) fco fJ; soQK N'N
N'N eo fdZsk fe T[j frZXK ns frdVK d jZE th BjhI br.2232.
T[E fJ; soQK dk :[ZX ty e (pkDk;[o B) fus ftu pj[s eq'X tXk
fbnk. nkgDhnK d'jK G[iktK ~ nkgD jh jZEK Bkb m'e e nkg jh
tikfJnk. fitI eq'fXs j' e nzXe d?Is T[s jwbkto j'fJnk ;h, T[;

Bkd
soQK

:" T[gih T[gwk bop/ ej[ e/jfo ;' iB[ e/jfo nk:'. 2233.

eq'X eo e ;qh feqFB T[s Xk e g? frnk. (eth d) wB ftu fJ; soQK T[gwk
g?dk j'Jh wkB' Fo Bkb bVB bJh Fo nkfJnk j't.2233.

i[X wzfv:' nfs jh spjh f;t skg j[s' fJe ;'T{ ;zGkfo:'.

(id) pj[s :[ZX wu fgnk, sd fFt B, (T[; e'b) i' fJe skg ;h,
T[; ~ ;zGkfbnk (noEks gqfos ehsk). ;qh feqFB B ;ko Gd ~ ;wM e

;:kw i[ G/d ;G? bfj e? i[o ;hs ;[ skjh eh Ufo gukfo:'.


d/ys jh i[o ;hs eT[ ;' i[o Gkfi r:' B osh e[ ;zGkfo:'.

@;hs iPo# (eKp tkb skg) ~ T[; tb Gfink. @;hs iPo# ~ ty e @skg#

:" T[gwk T[gih ihn w? pdok pfj:' iks fp:ko e' wkfo:'. 2234.

Gi frnk, }ok th B ;zGb ;fenk. (eth d) wB ftu fJ; soQK dh T[gwk


g?dk j'Jh, (wkB') g"D dk wkfonk j'fJnk pdb T[fvnk iKdk j't.2234.

rop fis' f;t phu j[s' ;G jh jfo eq[X e? i[X[ fwNk:'.

fFt (d wB) ftu fisBk th jzeko ;h, (T[j) ;kok ;qh feqFB B e'qfXs
j' e ns :[ZX eo e BFN eo fdZsk. T[; B i' shoK dh MVh bkJh ;h,

i' fsB shoB fpq;N eoh fsj s/ ;o J/e B/ G/NB gk:'.

T[; ftu'I fJe th (sho ;qh feqFB d Foho ~) S'j B ;fenk. j'o th (fFt

710

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

nT[o fis/ rB ;zr j[s/ ;G e' jfo xkfJ xB/ ;`fr xk:'.
n?;' fBjko e? gT[oy ;:kw rBgfs gkfJB ;' bgNk:'. 2235.
f;t pku
;t?:k

G{b gfo:' gqG w? xN ekw eh:' s[w ;' i[ g? i[X ufj:'.


s' ejk G:' i' fof; nkfJ fGfo:' s[ ejk fJj mk w/o/ wkB ofj:'.
s[wo/ r[B rkts jh ;j; cfB nT[o us[okBB jkfo ofj:'.
s[wo/ r[D eT[B rB? ej bT[ fij p/d ;e? Bfj G/d efj:'. 2236.
efp:' pku
;t?:k

ek G:' i' Xfo w{zv iNk ;' sg'XB e' ir G/y fdyk:'.

feq;Bktsko

d) Bkb fisB rD ;B, (T[BQK) ;kfonK ~ ;qh feqFB B (shoK d) xkUnK


Bkb xkfJb eo fdZsk. ;qh feqFB dh fJ; soQK dh pjkdoh ty e fFt (T[BQK
d)

g?o K

Bkb

fbgN

frnk.2235.

fFt B fejk-;t?:k

j gqG{! G[b eo e w?I (nfijk) xNhnk ezw ehsk j? fe s[jkv Bkb


:[ZX eoBk ukfjnk j?. sK eh j'fJnk, i (w?I) eq'X eo e (s[jkv Bkb) nk
e bfVnk jK, fco eh j'fJnk, fJE wok wkD fojk j?. so r[DK ~ rkT[D
tkbk FF Bkr ns pqjwk jko frnk j?. s[jkv r[D ~ e'Jh feE'I se frD,
fi; dk Gd td th BjhI efj ;ed.2236.
eth B fejk-;t?:k

eh

ek G:' i[ e'T{ b'uB w{zfd Gbh fpfX ;' jfo e' r[B rk:'.

j'fJnk

fdykfJnk

iNK

tkbk
joh

tkbk

;:kw GB? s[w jh B ej' fpB gq/w ej{ fpqiBkE foMk:'. 2238.

fJBQK B ;qh feqFB d r[DK dk rkfJB ehsk j?, u"jK jh tdK B Gd BjhI
gkfJnk. ;kok irs y'i fojk j?, (go) fe; B th gko BjhI gkfJnk. (eth)

;t?:k

gkfJ gfo:' f;t i{ jfo e/ efj:' w' fpBsh jfo i{ ;[fB bhi?.

gqkgs

soQK

eo

w{zjK

feqFB

uzrh

sg;thnK

uko' Jh p/d B G/d bfj:' ir y'is j? ;G gko B gk:'.

;qh

fe

nZyK

irs

d;'

fe;

d'jK

fsT[ us[okBB fsT[j{ yVkBB fsT[ ;j;kBB jh r[B rk:'.

eo

d r[DK dk rkfJB ehsk j?. j'o, eh j'fJnk i jZE ftu nkosh b? e ns


X{g irk e ;zy tikfJnk j?. (eth) fFnkw efjzd jB, s[;hI jh feT[I B

f;t i{ pku ekBQ i{ ;'

j'fJnk

XkoB

;:kw ej? s[w jh B ej' fpB gq/w fej{ fpqi BkfJe gk:'. 2237.

gqw

eh

T[s

nT[o ejk i' g? nkosh b? efo X{g irkfJ e? ;zy pik:'.

fpBk

j?.

f;o

Gy

ehsk

pzd

j?.2237.

uko w{zjK tkbk (pqjwk), T[;/ ;wkB S w{jK tkbk (ekofse/) ns j}ko

Bkod ;eq ;dk f;t p:k; fJs/ r[B ;:kw e' rkfJ ;[Bk:'.

(FFBkr)

th

r[D

rkT[Idk

j?.

Bkod,

fJzdo,

fFt,

ftnk;

nkfd

fFnkw efjzd jB, s[;hI jh feT[I BjhI d;d fe fpBk gqw d fe; B ;qh feqFB
~ gq;zB ehsk j?.2238.
fFt B feqFB ~ fejk-;t?:k

fFt ih ;qh feqFB d g?ohI g? frnk ns efjD bfrnk -- j feqFB

;/te wkrs j? po[ J/e tj? np ohfM dfJnk fBfX dhi?.


j/fo jw? efp ;:kw GB? epj{` eo[Bk o; e/ ;`fr Ghi?.

ih! woh pBsh ;[D bt'. (w?I s[jkvk) ;te fJe to wzrdk jK, j dfJnk-

pkj? eNh ;j;qkG[i eh s[ Gb' fsj e' np Bk;[ B ehi?. 2239.

fBXh! j[D ohM e T[j (to) d fdU. eth fFnkw efjzd jB, w?~ ty e
ed sK eo[D o; Bkb fGi ikU. ;j;qpkj[ dhnK (i' s[;hI) pKjtK eNhnK

ekBQ i{ pku f;t i{ gqfs


;t?:k

;' efoj' np jT[ ;[fB o[dq i{ s' ;`fr p?B T[ukos jT[[1.
pkj? eNh fsj G{fb fBjkfo np jT[ j{ ;[ eq'X fBtkos jT[.
1H @j"I#

711

jB,

T[j

sK

mhe

j?,

(go)

j[D

T[;

BFN

eo'.2239.

feqFB ih B fFt gqfs fejk-;t?:k

jK.

j o[dq ih! ;[D', i' j[D w?I ejKrk, (T[j) p'b s[jkv Bkb ;KM eodk
T[; dh G[b ty e pKjtK eNhnK jB, j[D w?I (nkgDk) eq'X fBtkodk

712

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

gqjbkd e' g"sq ejkts j? ;[ fJj? ihn wkfj fpukos jT[.


sk s/ vzv jh d? efo S'fo d:' fJj s/ Bkfj skfj ;zxkos jT[. 2240.
:" py;kfJ e? ;:kw i{ ;' fsj G{g e' ;:kw e/ gkfJB vko'.
G{b e? G{gfs ekw efo:' np j/ gqG i{ s[w eq'X fBtko'.
g"sq e' p:kj eo' fJj eh d[fjsk ;`fr nT[o eS{ wB w? B fpuko'.

feq;Bktsko

713

jK. (fJj nkgD nkg ~) gqjbkd dk g'sok nytkT[Idk j?, ;' fJjh rZb w?I
wB ftu ftukodk jK. fJ; bJh fJ; ~ dzv d e jh SZv fdZsk j?, fJ;
eo

fJ;

;zxkodk

BjhI

jK.2240.

(fFt B) fJ; soQK feqFB ih s'I p]Ftk e, T[; oki ~ ;qh feqFB d
g?ohI gk fdZsk. j gqG{! G[b e oki B (fJj) ezw ehsk j?, j[D s[;hI nkgD

:" efo p:kj ;zr T{yj b? nBo[X e' ;:kw i{ Xkfw f;Xko'. 2241.

eq'X ~ d{o eo fdU. (nkgD) g'so dk ftnkj fJ; dh g[Zsoh Bkb eo',
j'o wB ftu e[M B ftuko'. j feqFB ih! fJ; soQK T{yk Bkb ftnkj eo

i' ;[fB j? r[B ;:kw i{ e/ c[fB nT[oB s/ no[ nkgB r? j?.

e,

nB[o[ZX

;'T{ ;dk efp ;:kw GB? c[fB :k Gt Ghso c/fo B n? j?. 2242.
fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ EkDk;[o
e' ihfs nBo[X T{yk e' p:kj fbnkts GJ/.

b?

xo

ikU.2241.

i' feqFB ih d r[D j'oK s'I ;[Ddk j? ns fco nkg rkT[Idk j?. i'
gVQdk j?, (d{finK ~) gVQtkT[Idk j? ns efpZsK (eftsktK) ftu oudk

nkgB i' gV j? gVtkfJ j? nT[o efpsB phu pB? j?.


;'ts ikrs Xkts Xkw ;[ ;qh fpqi BkfJe eh ;[fX b? j?.

nkg

j?. ;"IfdnK, ikrfdnK, xo ftu s[ofdnK fcofdnK ;qh feqFB dk f;woB


eodk j?. eth fFnkw efjzd jB, T[jh jwFk bJh fco fJ; Gt-;kro ftu
BjhI

n k t r k . 2 2 4 2 .

nE fvr okik e' T[Xko eEB`

fJE ;qh d;w f;ezX g[okD, pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d pkDk;[o ~
fis e nBo[ZX T{yk ~ ftnkj fbnkJ, gq;zr ;wkgs.

u"gJh

j[D fvr oki d T[Xko dk eEB

J/e G{g Ssqh fvr Bkwk. Xfo:' skfj feobk e' ikwk.

u"gJh

;G ikdt fwfb y/bB nkJ/. g:k;/ GJ/ e{g fgfy XkJ/. 2243.

@fvr# BK dk fJe Ssqh okik ;h.


;ko :kdt (pkbe) yvD bJh nk

bJh.
fJe feobk fsj wkfj fBjkfo:'. ekY?? :k e' fJj? fpukfo:'.

ty

(T[BQK B) T[; ftu feobk tfynk. (fco) fJj ftuko ehsk fe fJ;
(pkjo) efYnk ikJ. (T[j) eYD br, (go T[BQK s'I) efYnk B frnk.

ekYB br/ B ekfY:' r:'. nfs n;uoi ;GfjB wfB G:'. 2244.
ikdt pku ekBQ i{ ;'
d'jok

;G ;[fuzs ikdt GJ/ rJ/ feq;B g? XkfJ.


efj feobk fJe e{g w? sk e' eoj[ T[gkfJ. 2245.
efps[

(sK)

;G

(T[Xo

wB

tb)

T[; B feob dh dj XkoB eo


rJ. (id'I) fgnk; j'J, sK y{j

ftu

rJ.2243.

n;uoi

j'fJnk.2244.

:kdtK B feqFB ~ fejk-d'jok

;ko :kdt fuz&fss j' rJ ns feqFB gk; Gi e rJ. (T[BQK B) fejk


fe

y{j

ftu

fJe

feobk

j?,

T[;

(eYD

dk)

T[gk

eo'.2245.

;[Bs jh pks? ;G ikdt eh id[okfJ

efpZs

ikfBU ;G G/d ejh pks w[;ekfJ e?.

;kfonK :kdtK dhnK rZbK ;[DfdnK jh, ;qh feqFB B ;kok Gd ikD
fbnk ns j; e rZb ejh. feE j? T[j y{j, ns feobk T[; ftu feE

ejk tj e{g ejk gfoU j? feobk sk w?


p'bs G:' :" w[j dhihn? fdykfJ e?.
nkr/ nkr/ ;'T{ xB ;:kw fsB gkS/ gkS?

fgnk j?, (fco) fJ; soQK efjD br fe w?~ ftyk fdU. nr nr/ T[j ;ko
(:kdt) ;B, ns ;qh feqFB T[BQK d fgS fgS ;B. T[BQK B ubfdnK ubfdnK

ubs ubs i' fBjkfo:' ;'T{ ikfJ e?.

ik e T[; (feob) ~ tfynk. (;qh feqFB d tyfdnK ;ko) T[; d ;ko gkg

fwfN rJ/ gkg sk e/ J/e' B ojB gkJ/

fwN rJ, fJe th B fojk. id'I ;qh feqFB B (T[; ~) u[fenk, (sK) T[j g[oF
pD
frnk.2246.

G:' Bo ip? jfo bhB' j? T[mkfJ e?. 2246.

714

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

;t?:k

T[;

skjh eh w'S GJh fSB w? fiB J/e xoh xB ;:kw i{ X:k:'.


nT[o soh rfBek sp jh fij jkE b:' ;[e ;:kw gVk:'.
e' B sfo:' ir w? Bo ikfj BokfJB e' fufs Bkw[ p;k:'.
J/s/ g? feT[ B so? feobk fij e' jfo nkgB jkE brk:'. 2247.
s'Ne

ip jh ;'T{ ;:kw T[mkfJ b:'. sp wkB[y e' ;'T{ p/y G:'.

;'omk

dh

fSD

ftu

ybk;h

j'

rJh

fi;

fJe

xVh

bJh

feqFB

ih

dh nkokXBk ehsh. j'o, rfDek T[; tb so rJh fi; B jZE T[s s's
~ b? e fFnkw (d Bkw) ~ gVQkfJnk ;h. T[j g[oF Gt-;kro ftu'I feT[I
BjhI sork fi; B BkokfJB dk Bkw fus ftu
(T[j) feobk feT[I w[es BjhI j'trk fi; ~
brkfJnk

t;kfJnk j?. fJ; s/ Gbk


;qh feqFB B nkgDk jZE

j?.2247.

s'Ne

id ;qh feqFB B T[; ~ T[mk fbnk, sd jh T[; dk wB[Zy o{g j' frnk.

sp :" fpqi BkE ;[ p?B T[uko. s/o' d/;[ ejk s/o' Bkw ejk o/. 2248.
feobk pku ekBQ i{ ;'

715

sd ;qh feqFB B T[; ~ fJ; soQK puB ej fe sok d; fejVk j? ns


sok BK eh j?<2248.
feob B feqFB ~ fejk--

fvr w/o' E' BkT[ J/e d/; e' G{g j'.

;'om

;' s[w eEk ;[BkT[ ik s/ jT[ feobk G:'. 2249.

@fvr# wok BK ;h ns (w?I) fJe d; dk okik ;K. j[D T[j eEk s[jk~
;[DkT[Idk jK fi; eo e w?I feobk pfDnk jK.2249.

efps[

BkE jT[ s' fBskgqfs ;'B/ e' pBkfJ ;ki


rT{ ;s d/s' fdi ;[s eT[ p[bkfJ e?.
J/e rT[ fwbh w/oh g[zB eoh rT{nB ;'
i' jT[ g[zB eop/ eT[ okys wzrkfJ e?.
;'T{ g[zB eoh vhm skjh fdi goh
efj:' w/oh rT{ sk e' XB[ d? ofjU ;[BkfJ e?.
tk B XB b:' w'fj fJj? ;qkg d:'
j'j[ feobk e{nk e' jT[ ;[ G:' sk s/ nkfJ e?. 2250.
d'jok

s[wo/ eo s/ S{ns np fwfN rJ/ ;ro/ gkg.


;' cb bfj:' i[ pj[s[ fdB w[fB efo gkts ikg. 2251.
fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feqFBktsko/ feobk e' e{g s/ ekY
e? T[Xko eos GJ/ fXnkfJ ;zg{oB`.

efpZs

j BkE! w?I fBs ;'B Bkb ;ik e, fJe ;" rT{nK pqkjwD g[ZsoK ~
p[bk
fco

e dkB fdnk eodk ;K. fJe rT{, wohnK g[zB ehshnK rT{nK ftu'I,
nk e T[BQK rT{nK ftu fwb rJh i' w?I g[zB eoB bJh wzrtkJhnK

j'JhnK ;B. T[j (rT{ fco) g[zB eo fdZsh, (go) T[; T[s pqkjwD dh B}o
g? rJh. efjD bfrnk, fJj woh rT{ j?. (w?I) T[; ~ XB d fojk ;K ns
(nkgDh

rabsh)

(fywk

wzr

fojk

;K).

(go)

T[;

XB

fbnk

d'jok

s[jkv jZE Bkb S'j`fdnK jh j[D wo ;ko gkg fwN rJ jB. (w?I ;fji
jh) T[j cb gk fbnk
eod jB.2251.

j?

i'

w[Bh

b'r

pj[s

fdBK

se

ig

eo

gqkgs

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d feob ~ y{j s'I eY e


T[ZXko ehs ikD dk nfXnkfJ ;wkgs.

j[D r'eb ftu pbGdq (pbokw) ih nkJ


u"gJh

fsj T[Xkfo gqG i{ frqfj nk:'. r'e[b eT[ pfbGdq f;Xk:'.


nkfJ Bzd e/ gkfJB bkfr:'. ;[y[ nfs G:' ;'e ;G Gkfr:'. 2252.

ns w?~ fJj ;qkg fdZsk fe (s{`) y{j dk feobk j' ik. fJ; eo e w?I nk
e feobk j' frnk jK.2250.

nE r'e[b fpy? pfbGdq i{ nkJ/


u"gJh

;[Dk

T[; (fvr oki) dk T_Xko eo ;qh feqFB ih xo nk rJ ns pbGdq


r'eb
pj[s

tb
;[y

ubk frnk. (r'eb)nk e (pbGdq) Bzd


gqkgs j'fJnk ns ;ko raw d{o j'

d g?ohI fgnk.
rJ.2252.

(Bzd

~)

716

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

717

;t?:k

Bzd e/ gkfJB bkfr jbh ufb e? i;[Xk j{` e/ wzfdo nk:'.

Bzd d g?ohI g? e pbokw (T[E'I) ub e i;'Xk d xo ftu nkfJnk.

d/ys jh fsj e' efp ;:kw ;[ gkfJB T{gfo ;h; M[ek:'.

eth fFnkw (efjzd jB), T[; ~ tyfdnK jh (pbokw B) g?oK T[s f;o
M[ek fdZsk. eth fFnkw (efjzd jB) (i;'Xk B T[; ~) rb Bkb brk fbnk

e`fm brkfJ b:' efj:' ;'T{ :" wB w? efp ;:kw pBk:'.


;:kw i{ b/s ep? jwoh ;[fX wkfJ :" o'fJ e? sks ;[Bk:'. 2253.
efps[

ns T[jh fejk i' wB ftu ;'funk. @ed feqFB ih B ;kvh th ypo-;ko


bJh j?#--fJ; soQK o' e wksk B nkgD g[Zso (pbokw) ~ (efj e)
;[DkfJnk.2253.

r'gh ;[fB gk:' fJj mT[o pfbGdq nk:'

efpZs

;:kw nk:' jP? j? wkr ;/X[o Gos j?.

r'ghnK B ;[D fbnk fe T[; EK (Bzd d xo) pbokw nkfJnk j?.


(fco wB ftu ftuko g?dk j'fJnk fe) feqFB th nkfJnk j'trk, (fJ; eo

p/;o fpzd{nk sfB G{yB pBkfJ


efp ;:kw uko[ b'uBB nziB[ Xos j?.
dkfwBh ;h dwe fdykfJ fBi ekfJ nkfJ
p{M? wks Gqks eh B ;zek e' eos j?.
dhi? xB ;:kw eh pskfJ ;[fX jkfJ jw?
;:kw pfbokw jk jk gkfJB gos j?. 2254.
efp:' pku
;'omk

jbh eh:' ;BwkB ;G r[nkfoB e' fsj ;w?.


jT[ efj jT[ ;[ pykfB fiT[ eE nkr/ j'fJ j?. 2255.
;t?:k

J/e ;w? w[;bhXo skjh w? nkBzd ;' fJe y/b[ wuk:'.


:kjh e/ ghtB e' wdok fjs ;:kw ibkfXg d? e? gmk:'.
ghts G:' sp ;' w[;bh wfd wfs G:' wB w? ;[y gk:'.
Bho ufj:' iw[Bk eh:' wkB[ ;[ n?u bJh jb f;T[ efp rk:'. 2256.

e T[BQK B) wKrK ftu ;zX{o Go fbnk. eth fFnkw (efjzd jB), BZE, fpzdh
ns Foho T_s rfjD s p;sq ;ik e ;[zdo B?DK ftu eibk gk fbnk.
nkgD Foho (@fBi-ekfJ#) dh fpibh torh uwe nk e ftykJh. (nk e)
wK, fgT[ iK Gok dh Fow ehs fpBk g[SdhnK jB. j pbokw! so g?ohI
g?IdhnK jK, jkfJ ;k~ pdbK tor ekb feqFB pko e{M sk d; fdU.2254.
eth B fejk-;'omk

pbokw
dk

pykB

;'omk

b/j[ jbh s[w Bho[ fpB[ dhi? Bj d'; d[y.


;[Bj[ pks oBXho jT[ u/oh id[okfJ eh. 2257.
;t?:k

T[;
jK

tb
i'

;kohnK
nr

r'ghnK

j'Jh

dk

;BwkB

ehsk.

w?I

T[;

eEk

j?.2255.

;t?:k

fJe tko pbokw B T[BQK ftu nkB`d g{ote fJe yv oukJh. fJ;
ghD bJh fFnkw B to[B (@ibkfXg#) ~ Fokp d e Gfink. T[; tb

pbokw B Fokp gh bJh ns w;s j' frnk ns wB ftu pj[s ;[y gqkgs
ehsk. (T[; B BF dh jkbs ftu) gkDh ukfjnk, go iwBk B wkD eo
fbnk (ns pbokw e'b B nkJh). (pbokw B T[; ~) jb Bkb fyu fbnk.
(fJ;

iw[Bk pku jbh ;'

eodk

soQK)

ethnK

toDB

ehsk

j?.2256.

iwBk B pbokw ~ fejk-;'omk

j pbokw! s[;hI gkDh b? bt', (go) fpBk d'F w?~ d[y B fdU. j
oDXho! (woh) rZb ;[D', w?I ;qh feqFB dh dk;h jK (fJ; bJh s[jkvh nkfrnk
dk

gkbB

eo

;eh).2257.

d[fJ jh ;[ wk; oj/ fsj mk fcfo b?B fpdk ufb Bzd g? nkJ/.

;t?:k

c/fo rJ/ i;'Xk j{ e/ wzfdo sk gr g? fJj wkE S[jkJ/.

T[E (pbokw) d' e[ wjhB fojk ns fco ftdk b?D bJh ub e Bzd
gk; nk frnk. fco i;'Xk
d xo tb ubk frnk ns T[; d g?oK T[s

718

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

wkrs G:' ip jh ;[ fpdk sp ;'e eh:' d[j B?B pjkJ/.


ehB' fpdk fcfo :" efj e? s[w :" ejh:' jfo feT[ Bjh nkJ/. 2258.

feq;Bktsko

719

wZEk oy fdZsk. T[; e'b'I id'I jh ftdk wzrD bfrnk sd (i;'Xk B) F'e
ehsk ns (T[; d) d'jK B?DK s'I jzM{ fvr gJ. fco fJ; soQK efj e ftdk
ehsk--@s{` ik e feqFB ~ fJ; soQK ejhI fe T[j feT[I BjhI nkfJnk#.2258.

Bzd s/ b? i;[Xk s/ fpdk ufV ;:zdB g? pbGdq f;Xk:'.


bkxs bkxs d/; eJh Br nT[o Bdh g[o e/ fBiek:'.
nk gj[fu:' fBqg e/ g[o e/ iB ekj{ s/ :" jfo i{ ;[fB gk:'.
nkg j{` ;:zdB g? uV e? nfs Gqks ;' j/s e? nkr/ jh nk:'. 2259.

Bzd ns i;'Xk gk;'I ftdk b? e ns oE T[s ;tko j' e pbokw ub


fgnk. eJh dFK, gopsK, BdhnK nkfd ~ b`xfdnK b`xfdnK (nkgD) Bro
d BV nk frnk. (pbokw) okik (T[rq;?B) d Bro e'b nk gj[`funk j? ns
;qh feqFB B fe; ftnesh gk;'I fJj rZb ;[D bJh. (;qh feqFB) ][d oE T[s
;tko j' e nfs nfXe fjs ekoB Gok dh nrtkJh bJh nkJ.2259.

d'jok

d'jok

nze Gqks d'T{ fwb/ nfs gk:' ;[y u?B.


wdok ghts nfs j;fs nkJ/ ng[B/ n?B. 2260.

d'tI Gok rbteVh gk e fwb ns pj[s ;[y ns u?B gqkgs ehsk.


ghId j'J ns j;d j'J nkgD xo nk rJ.2260.

Fokp

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ pfbGdq r'e[b fpy? ikfJ pj[o nkts GJ/.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE dk @pbGdq r'eb ftu ik e fco gos nkJ# gq;zr ;wkgs.

nE f;orkb e' d{s G/ip' i[ jT[ feq;B j" eEB`

j[D f;qrkb dk d{s GiDk fe @w?I feqFB jK# dk eEB

d'jok

d'T{ Gqks nfs ;[y[ eos fBi frqfj gj[u/ nkfJ.


gT[vohe eh fJe eEk ;' w? ejs ;[BkfJ. 2261.
;t?:k

d{s f;qrkb gfm:' jfo e' efj jT[ jfo jT[ s[fj feT[ ejtk:'.
G/y ;'T{ efo d{o ;p? efp ;:kw np? i' s? Gy pBk:'.
s? o/ r[nko j? r'e[b BkE ejkts j? vo[ s'fj B nk:'.
e? fJj d{s e' wkB efj:' Bjh g/fy jT[ bhB' ;G? db nk:'. 2262.

;'omk

feq;B B wkBh pks i' fsj d{s T[ukfo:'.


ejh ikfJ fsB pks gfs nkgB ufV nkfJ:'. 2263.
;t?:k

ek;h e/ G{gfs nkfde G{gB e' ;[ f;qrkbfj ;?B pBk:'.


;qh fpqiBkE fJs? nfs jh w[;bhXo nkfde ;?B p[bk:'.
ikdt nT[o ;G? ;zr b? jfo ;' jfo i[X wuktB nk:'.
nkfJ d[j{ fd; s/ gqrN/ GN :" efj e? efp ;:kw ;[Bk:'. 2264.

d'jok

d'tI Gok pj[s ;[y wzBkT[Id j'J nkgD


(f;qrkb) dh fJe eEk w?I efj e ;[DkT[Idk

xo nk gj[`u.
jK.2261.

j[D

g"Ivqe

;t?:k

(okik) f;qrkb B ;qh feqFB tb d{s Gi e nytkfJnk fe @w?I feqFB


jK#, s{` (nkgD nkg ~ feqFB) feT[I nytkfJnk j?. eth fFnkw (efjzd jB),
(oki B fejk fe) T[j ;kok Gy j[D d{o eo, i' s{` Gy pDkfJnk j'fJnk
j?.

s{`

sK

rtkbk

j?I

ns

(nkgD

nkg

~)

r'eb-BkE

nytkT[Idk

j?I,

s?~

vo BjhI brdk. iK sK fJ; d{s dk fejk wzB b?, BjhI sK ty b?, w?I ;koh
;?Bk b? e nk fojk jK.2262.
;'omk

;qh feqFB B T[j rZb B wzBh i' d{s B ejh. T[; (d{s) B ik e
nkgD ;[nkwh ~
frnk.2263.

rZb

efj

fdZsh

ns

(okik

nkfde

(j'o)

okfinK

;qh

feqFB

T[s)

uVQ

;?Bk

fsnko

nk

;t?:k

ekFh

fJXo ;qh feqFB


ehsh). j'o ;ko

oki

dh

f;qrkb

B th pbokw nkfde (:'fXnK) ~ p[bk


:kdtK ~ Bkb b? e ;qh feqFB, feqFB

e ;?Bk
(noEks

ehsh.
(fJeZmh
f;qrkb)

Bkb :[ZX eoB nk rJ. eth fFnkw B fJ; soQK efj e ;[DkfJnk fe d'jK
fXoK d :'X (:[ZX-G{wh ftu) fBso nkJ.2264.

720

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

721

wkBj[ w/x gqb? fdB e/ T[wv/ d'T{ fJT[ T[gwk ihn nkJh.

id d'jK gkf;nK dh ;?Bk B nkg; ftu fJe d{i ~ ftykbh fdZsh.


T[BQK dh T[gwk (eth d) wB ftu fJ; soQK nkJh, wkB' gob' d wx T[wv

pkjfo jP? fpqi BkfJe ;?B s/ ;?B d[j{ fJj pks ;[BkJh.

e nk rJ j'D. ;qh feqFB B ;?Bk s'I pkjo nk e d'jK ;?BktK ~ fJj rZb

;?B ip? d[j{ UoB eh i[ dJh ip nkg[f; phu fdykJh.

mkY? oj? d'T{ ;?B d'T{ jw wkfv j? :k G{n phu bokJh. 2265.

;[DkJh fe
G{wh ftu

:k xfB ;:kw efj:' ;[B' ;G w? j' s/ s? xfB ;:kw ejk:'.

(j ;{ofwUI! s[;hI) ;ko ;[D', fJ; B (nkgD nkg ~) @xfB fFnkw#


nytkfJnk j? ns w?I th @xfB fFnkw# nytkT[Idk jK. fJ; bJh f;qrkb

:k s/ ;?B f;qrkb b? nk:' j? jT[ j{ sp? db[ b? ;`fr Xk:'.


ekj/ eT[ ;?B bo? d'T{ nkg w? eT[s[e d/yj[ mkfY ;[Bk:'.
;:kw GB? bop' oB w? jwo' no[ :kjh jh e' pfB nk:'. 2266.

;t?:k

nkJ/ j? wfs eoh iB[ d[fJ bop/ ej[ f;zx d'T{ iB[ nkJ/.
nzsfe nzs ;w? iB[ Jh; ;gS wB' frfo i{MB XkJ/.
e? d'T{ w/x gqb? fdB e/ fBfX Bho d'T{ feX' eq'X pYkJ/.
wkBj[ o[dq jh eq'X Go/ d'T{ j? wB w? bfy :" efp gkJ/. 2268.
efps[

i?;/ M{m ;ku ;' gykB i?;/ eku ;'


nT[ gkok i?;/ nku ;' gsT{nk fiT[ bfjo ;'.
i?;/ frnkB w'j ;' fpp/e i?;/ dq'j ;'
sg;h fdi X'qfj ;' nBo i?;/ Bo ;'.
bki i?;/ ekw ;' ;[ ;hs i?;/ xkw[ ;'
nT[ gkg okw Bkw ;' nSo i?;/ So ;'.
;{wsk fiT[ dkB ;' fiT[ eq'X ;BwkB ;'
;[ ;:kw efp n?;/ nkfJ fGo:' jfo jfo ;'. 2269.
;t?:k

(feT[Ife)

fJ;

oD-

e"se tyD. (eth) fFnkw efjzd jB, oD-G{wh ftu wok ns fJ; dk :[ZX
pDdk

j? . 2266.

d'jok

(;qh feqFB dh) rZb wzB e ns eq'X ~ fsnkr e d'tI ;?BktK yV'shnK

wkfB pks mkY/ oj/ ;?B d'T{ sfi eq[X.


d'T{ jfo nkts GJ/ jfo ;wkB fjs i[X. 2267.

ofjD

;?Bk b? e nkfJnk j? ns w?I th ;?Bk b? e nk gj[`funk jK. ;u efjzdk


jK fe ;?BktK fe; tk;s bVB< d'tI nkgDh nkgDh EK T[s yV'shnK j'JhnK
eoBk

d'jok

d'tI ;?BktK (nkgDh EK f;o) yV'shnK


n;hI d'tI jh :[ZX eoKr.2265.

ojhnK.

d'tI

feqFB

FoK

tKr

:[ZX

eoB

bJh

nk

rJ.2267.

;t?:k

(fJzi gqshs j[zdk j?) wkB' d' w;s jkEh :[ZX eoB bJh nkJ j'D,
iK wkB' d' Fo nkJ j'D. iK wkB' nzs tb d ekb ns fFt j'D. iK wkB'
d'

yzGK

tkb

gops

bVB

bJh

nkJ

j'D.

iK

d'tI

gob'

fdB

pdb

j'D, iK d' ;w[zdoK B eq'X tXkfJnk j't. eth B wB ftu fJ; soQK ;wfMnk
wkB' eq'X Go d' o[dq j'D.2268.
efpZs

fitI

M{m

dk

;u

Bkb,

gZEo

dk

eu

Bkb,

gko

dk

nZr

Bkb

ns

gZsoK dk bfjoK Bkb (;zxoF j[zdk j?). fitI frnkB dk w'j Bkb, ftte
dk dq'j Bkb, sg;h dk pqkjwD-dq'jh Bkb ns ekfJo dk ;{ow Bkb (:[ZX
j[`dk j?). fitI bfink dk ekw Bkb, mzv dk XZ[g Bkb, gkg dk okw Bkw
Bkb ns nSb dk Sb Bkb (w[ekpbk j[zdk j?). fitI ezi{;h dk dkB Bkb,
fitI eq'X dk ;BwkB Bkb, eth fFnkw (efjzd jB), fJ; soQK (fJe) feqqFB
(d{i)

feqFB

(f;qrkb)

Bkb

nk

:[ZX

eo

fojk

j?.2269.

;t?:k

T[E pj[s seVk :[ZX j'fJnk, sd ;qh feqFB B (;[doFB) uZeo ;zGkb

i[X[ G:' nfs jh ;[ sjk sp ;qh fpqi BkfJe ueq ;zGkfo:'.

fbnk. (eth) fFnkw efjzd jB, ;qh feqFB B fJ; soQK t`rkfonk--j f;qrkb!

wkos jT[ s[fj J/ o/ f;qrkb w? ;:kw GB? fJw ;:kw gukfo:'.

w?I s?~ (j[D) wko fojk jK. (fJj efjD T[gozs ;qh feqFB B) ;[doFB uZeo
SZv fdZsk ns t?oh d f;o T[s wko e (T[; ~) tyok eo fdZsk. (fJzi

S'fo ;[do;B d/s G:' f;o[ ;sq[ e' wkfo i[dk eo vkfo:'.
wkBj[ e[wQko b? skrfj e' ue s/ c[fB pk;B ekfN T[skfo:'. 2270.

gqshs j[zdk j?) wkB' e[fwQnko B Xkrk b? e, fco ue s'I GKv ~ eN e T[sko
fbnk j't.2270.

722

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

723

;qh fpqiBkE ;' ;:kw GB? nfs jh fsj nkfJ e? i[X wuk:'.

fFqrkb ~ :[ZX ftu wkfonk frnk ty, (sd T[; EK s) fJe ekFh
dk okik ;h, T[; B Xktk eo fdZsk. (eth) fFnkw efjzd jB, T[; B nk

wkfo wuh nfs i' fsj mk ;[ sp? fsj ;:kw i{ ueq ubk:'.

e ;qh feqFB Bkb seVk :[ZX wuk fdZsk. T[; EK T[s pj[s wko wuh, T[;

d/fy f;qrkb jfB:' oB w? fJe ek;h e' G{g j[s' ;'T{ Xk:'.

fiT[ nfo nkrfb e' efN:' ;h;[ fsjh fpfX :kjh e' ekfN frok:'. 2271.

;wI ;qh feqFB B (fco) uZeo ubk fdZsk. fitI gfjb t?oh dk f;o efNnk
;h, T[; soQK fJ; dk (f;o) th eN e ;[N fdZsk.2271.
id ;qh feqFB B d'jK dhnK ;?BktK d tyfdnK j'fJnK eq'XtkB j' e
d'jK ~ ) wko fdZsk, sd ;G dk wB (y[Fh Bkb) fyV frnk ns

;qh fpqi BkfJe i{ ip J/ d'T{ ;?B e/ d/ys e'fg ;zxko/.


c{b GJh wB ;pBB e/ sp oki T[mh ;jBkfJ Brko/.

(T[BQK

nT[o fis/ nfo pho j[s/ ;G nkgB/ nkgB/ Xkfw f;Xko/.

FfjBkJhnK ns Brko
nkgD nkgD xoK ~

tiD br gJ. j'o fisB th t?oh ;{ow ;B, ;ko


ub rJ. (eth) fFnkw efjzd jB, nkekF wzvb s'I

;qh

dh

c{b go/ BG wzvb s/ xB fiT[ xfB ;:kw g? ;:kw T[uko/. 2272.

feqFB

T[s

c[bK

poyk

j'D

br

rJh.2272.

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ f;qrkb ekFh e/ G{g


;js pXj fXnkfJ ;zg {o B`.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBtkso d f;qrkb dk ekFh d


oki ;fjs pX nfXnkfJ ;zg{oB.

nE ;[dSB i[X[ eEB`

j[D ;[dZSB d :[ZX dk eEB

;t?:k

;?B Gfi:' ip ;sqB e' sp nkgB/ ;?B w? ;:kw i{ nkJ/.


nkts d/t j[s/ fisB/ fssB/ jfo gkfJB ;' bgNkJ/.
d? e? gqdSB ;:kw ;G' fsB ;zy pikfJ e? X{g irkJ/.
;:kw GB? ;G j{ wB w? fpqi BkfJe pho ;jh efo gkJ/. 2273.

;t?:k

fi; tb t?oh dh ;?Bk Gi rJh, T[; tb ;qh feqFB ih nkgDh ;?Bk


ftu nk rJ. fisB th dts ;B, T[j nk e ;qh feqFB d g?oK Bkb fbgN
rJ. T[BQK ;kfonK B ;qh feqFB dh gqdZSDk eo e ns X{g irk e ;zy
tikJ. (eth) fFnkw efjzd jB, ;kfonK B (nkgD) wB ftu ;qh feqFB ~
;jh

T[s e? T[gwk frqfj dS rJ/ fJfs dPkotsh fpqi BkfJe nk:'.

;{ o tho

ti' I

gSkD

fbnk.2273.

T[Xo (;qh feqFB dh) f;cs eo e (okik) dZS (deF) nkgD xo


ufbnk frnk ns fJXo ;qh feqFB d[nkfoek nk rJ. T[Xo (ekFh d)

ikfJ T[s? f;o[ G{g e' ek;h e/ phu gfo:' g[fo ;'e iBk:'.

Gkys G/ ;G :" psh:k ;'Jh :" efj e? efp ;:kw ;[Bk:'.

oki dk f;o ekFh ftu ik e fvfrnk, (cb;o{g) Bro tk;hnK B ;'r


wzBkfJnk. ;ko (b'e) fJ; soQK dhnK rZbK eoB br rJ, fiBQK ~ eth

;:kw i{ ;' jwo/ i?;/ G{gfs eki eh:' cb[ s?;' Jh gk:'. 2274.

ik us[okBB Bkod e' f;t e' T[m e? ir b'e fXnkt?.


Bko fBtkfJ Gb/ fsB e' c[fB ;`y pikfJ e? X{g irkt?.
vko e? c{b Gbh fpfX ;' efp ;:kw GB? fsj ;' f;o Bkt?.
s/ fpqiBkE e/ ;kXB e' r[B rkts rkts gko B gkt?. 2275.
ek;h e/ G{g e' g{s ;[dSB sk wB w? nfs eq'X pYk:'.
w/o/ fgsk e' eh:' pX[ ikfJ1 jT[ skfj jB' fus phu p;k:'.
;/t eoh f;t eh fjs ;' fsj rkbQ pikfJ gq;zB eok:'.
;:kw jB' MN d? fSB w? fsfB ;:kw GB? sN d? po[ gk:'. 2276.
1H @ikfj#

fFnkw B fJ; soQK efj e ;[DkfJnk. fi; soQK ;kv oki B ;qh feFB Bkb
fttjko ehsk ;h, T[; soQK dk (T[; B) cb gqkgs ehsk j?.2274.
fi; pqjwk, Bkod ns fFt ~, ;z;ko d b'e T[m e fXnkT[Id jB.
T[BQK ~ uzrh soQK c[b uVQk e, f;o M[ek e ns fco
tikT[Id jB. eth fFnkw efjzd jB u`rh soQK c[b uVQk

X{g irk e ;zy


e, T[BQK ~ f;o

M[ekT[Id jB. T[j th ;qh feqFB d Gd ~ gkD bJh (T[; d) r[D rk rk


e th, nzs ~ BjhI gk ;e.2275.
ekFh

oki

dk

g[Zso

;[dZSB

nkgD

wB

ftu

pj[s

e'qX

tXk

fbnk. wo fgsk dk fi; B pX ehsk j?, w?I T[; ~ wkoKrk, wB ftu (fJj
rZb) t;k bJh. T[; B fFt dh ;tk ehsh ns peo tik tik e T[; ~
gq;zB eo fbnk. (eth) fFnkw efjzd jB, @w?I MN jh fSD Go ftu feqFB ~
wko fdnK#, fJj to (T[; B) s[os (fFt gk;'I) gqkgs eo fbnk.2276.

724

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

o[dq pku dS ;'1


u"gJh

feq;Bktsko

o[dq B dZS ~ fejk -u"gJh

sd fco fFt ih B fJ; soQK fejk fe feqFB d pX bJh (gfjbK)

sp f;t i{ fco :" T[uo'. jfo e/ pX fjs j'wfj eo'.


sk s/ w{ofs J/e fBefo j?. ;' jfo ih e/ gqkBB jfo j?. 2277.
d'jok

j'w eo. T[; (jtB e[zv)


~ BFN eo r h.2277.

;t?:k

ftu'I

fJe

w{osh

fBebrh

i'

feqFB

ih

gqkDK

d'jok

fJe (fJj rZb th) ejh fe :[ZX ftu i' e'Jh T[; (w{osh ~) pw[y

J/e ejh fsj i[X ;w? i' e'T{ fpw[y eokfJ.


sk g? pb[ Bfj ufb ;e? s[fj wko? fcfo nkfJ. 2278.

725

eo dtrk
;erk ns

(noEks fgS gosk dtrk), T[; T[s


T[j s?~ nk e wko dtrk.2278.

(sok)

pb

BjhI

ub

;t?:k

n?;/ ;[dSB e' ip jh efp ;:kw GB? n; o[dq pykfB:'.

eth fFnkw efjzd jB, fJ; gqeko d ;[dZS ~ id fFt B fJ; soQK

j'w ehU fsfB gkte w? fxqs nSs iT[ i?;/ p/dB pykfB:'.

fejk. (sK) T[; B T[m e T[jh ezw (eoBk F[o{) eo fdZsk ns nkgD wB
ftu pj[s y[F j'fJnk. T[; B fxT[, uktb nkfd nrBh ftu (T[; soQK)

o[dq e/ Gkyp/ e' ;[ eS{ efp ;:kw GB? iV G/d B ikfB:'. 2279.

j'w ehs, fitI fe tdK ftu wzfBnk j'fJnk j?. eth fFnkw efjzd jB, o[dO

;' T[fB eki eh:' T[m e? ng[B/ wB w? nfs jh jfoykfB:'.

ej

sT[ fBe;h fsj s/ fgqswk fJj d/ys jh ;G eT[ vo[ nkt?.

dk
sd

T[;

w{oy

T[;

ftu'I

e[M

(fJe)

Gd

w{osh

BjhI

gqrN

ikfDnk.2279.

j'Jhl

fJ;

tyfdnK

jh

;G

mkYh GJh efo b? e? rdk nfs o'; e? dks ;' dks pikt?.

vo brdk ;h. fejVk ;{owk irs ftu gqrN j' frnk j? fe fJ; d ikD
s (T[j) nr mfjo ;e. (T[j) w{osh jZE ftu rdk b? e yVh j' rJh

n?;/ bfy:' ;G j{ fJj s/ fpqi BkfJe ihts ikB B gkt?. 2280.

ns

eT[B pbh gqrfN:' ir w? fJj Xkts nrqi e' mjokt?.

u"gJh

sp fd; dPkotsh eh XkJh. nfs fufs ngB/ eq'X pYkJh.


;qh fpqiBkE fJs? ;[fB gk:'. J/e s/i e'T{ jw g? nk:'. 2281.

nfs

;wM

;t?:k

i' T[fj e/ w[y nkfJ r:' gqG ;' T[B j{ fSB wkfj iok:'.
:" ;[fB pks ufV:' oE g? jfo skjh e/ ;kw[j/ ueq ubk:'.
ueq ;[do;B e/ fsB nrq B skjh e' gT[oy B?e[ p;k:'.
nzs fy;kfJ ubh fco e? efp ;:kw ej? ;'T{ G{gfs nk:'. 2283.

1H @o[dq pku f;t i{ ;'#

eq'X

fbnk

fe

fJ;

(T[j

w{osh)

;fjs
s'I

dzdK
;qh

Bkb

feqFB

dzd

tikT[D

ihT[Idk

brh.

BjhI

ik

;G

fJ;

soQK

;erk.2280.

u"gJh

sd

d[nkfoek

tb

Gi

gJh.

(T[;

B)

nkgD

fus

ftu

pj[s eq'X tXkfJnk j'fJnk ;h. fJXo ;qh feqFB B th ;[D fbnk fe (e'Jh)
fJe

si

wo

T[s

(uVQ

e)

i'

e'Jh

fJ;

Bkb

:[ZX

eork,

fco

i' fJj e/ c[fB nrqi nkt?. ;' ;G G;w j's jh ikt?.


i' fJj ;`fr wkfv oB bo?. ;' iw b'fe g:kB' eo?. 2282.

nfXe

i'

fJ;

nk

fojk

;kjwD
T[j

j?.2281.

nktrk,

:wb'e

T[j

tb

;G

ukb

G;w

jh

j'

iktrk.

gktrk.2282.

;t?:k

dtrh.

i' fJ; d ;kjwD nk frnk, j feqFB! T[; ~ fSD Go ftu jh ;kV


fJ; soQK ;[D e ;qh feqFB oE T[s uVQ ns T[; d ;kjwD j'

e uZeo ubk fdZsk. ;[doFB uZeo d ;kjwD T[; dh Fesh dk fpbe[b


e'Jh t; B ufbnk. eth fFnkw efjzd jB, nzs fyM e gos ubh ns
T[;

oki

jh

(ik

e)

wko

;[fNnk.2283.

726

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

efp:' pku

727

eth B fejk--

;t?:k

;t?:k

;qh fpqi BkfJe e' fiB j{ efp ;:kw GB? Bfj X:kB brk:'.

eth fFnkw efjzd jB, fi; B ;qh feqFB dk fXnkB BjhI brkfJnkl

nT[o ejk G:' iT[ r[B ekj{ e/ rkts j? r[B ;:kw B rk:'.

ns eh j'fJnk, i fe; d r[D rkJ jB, (go) ;qh feqFB d r[D BjhI rJl
ns eh j'fJnk, i irdhF s'I fpBk T[; B rDF ns wjF ~ wBk fbnkl

nT[o ejk G:' iT[ irdh; fpBk ;[ rB/; wj/; wBk:'.


b'e gqb'e ej? efp ;:kw ;dk fsj nkgB' iBw rtk:'. 2284.
fJfs ;qh pfusq BkNe/ w{os ;[dSB G{g ;[s e' pXfj ;wkgs`1.

;t?:k

eth

fFnkw

rztk

jB,

T[;

b'e

gob'e

ftu

;dk

bJh

nkgDk

iBw

fJE ;qh pfusq BkNe d w{os ;[dZSB oki d g[Zso d


pX d nfXnkfJ dh ;wkgsh.

;t?:k

;'T{ ihs e? S'fo d:' oB w? fBqg i' oB s/ epj{` B No?.


dJh ekfN ;j;q G[ik fsj eh fij s/ c[fB uT[dj b'e vo?.
efo ezuB Xkw dJ/ fsj e' fdi wkr ;dk i'T{ g/N Go?.
c[fB oky e? bki bJh d[qgdh pqiBkE fpBk n?;h eT[B eo?. 2285.

(;qh

feqFB

B)

nfijh

fJe efg j[s/ sjk ;' nk:'. wdok ;eb c'fo xN rPk:'.
ckXs G:' osh e[ B vfo:'. w[;bhXfo nfs eq'Xfj Gfo:'. 2287.
d'jok

T[fm mkY' w[;bh G:' d'T{ n;sq ;zGkfo.


fiT[ efg Bkus fcos E' fSB w? d:' ;zxkfo. 2288.
fJfs efg e' pbGdq pX ehp' ;wkgs`.

(rZb)

pbokw
e

pj[s

ukT[

1H fJj T[esh eJh phVK ftu BjhI fbyh, e[M ftu Szd nze 2285 s' pkd fbyh j?
2H fJj T[esh pj[shnK phVK ftu BjhI j?, Szd nze 2285 s'A gfjbK nkJh j?

ftu

fis

Sv

fdZsk

i'

e"D

eo

;edk

j?.2285.

Go

ih

gq;zB

ots

j'J.

Bro

T[E

rkT[ D

ftu

;kfonK

br

rJ.
Bkb

ns

fwb

(nkgDh)
e

Fokp

fJ;soh
ghsh

ns

;zr
fdb

b?
ftu

gJ . 2286.

T[E fJe pzdo ofjzdk ;h, T[j th nk frnk. (T[; B) Fokp dk xVk
GzB e ;koh (Fokp) }kfJnk eo fdZsh. (T[j) Ng{;hnK wkoB brk ns fe;
s'I }ok fizBk th B vfonk. pbokw (T[; d fttjko eo e) eq'X Bkb Go
frnk.2287.
d'jok

pbokw d'tI n;sq ;zGkb e T_m yV'sk ns fitI


fcodk ;h, (T[; ~) fSD Go ftu wko fdZsk.2288.

T[j

pzdo

Budk

fJE @pzdo dk pbGdq B pX ehsk# gq;zr dh ;wkgsh.

rig[o d okik dh g[Zsoh ;Kpo (;Kp) B toh


;t?:k

pho ri g[o e/ o[fu ;' d[fjsk e' dq[i'XB p:kj ouk:'.


G{g fis/ G{n wzvb e/ fsB eT[s[e j/op/ eki p[bk:'.

oD-G{wh

u"gJh

rig[o e/ okik eh d[fjsk ;kp poh


;t?:k

j[D efg (pzdo) d pX dk eEB

o/ts Bro jbXo i{ r:'. sqh: ;`fr b? j[bk; fufs G:'.


;GB sjk fwfb wdok gh:'. rkts G:' T[wr e? jh:'. 2286.

okfinK

fi; e'b'I u"dK b'e vod ;B. T[BQK d xo ;'B d pDk fdZ&s i' pqkjwD
;dk wzr e fYv God ;B. fco dq'gdh dh bki oy bJh. ;qh feqFB s'I

u"gJh

T[BQK

oD ftu'I ed Nb BjhI ;B. fco T[; (oki) dhnK j}ko G[iktK eN ;[NhnK,

fpBk

nE efg pX eEB`

efjzd

fbnk.2284.

ouk

rig[o d ;{otho oki


fdZsk. fisB th Xosh

ftykT[D

bJh

p[bk

fbnk.

nzBQ

dh g[Zsoh dk ftnkj d[o:'XB B o[uh g{ote


T[s oki ;B, T[BQK ~ (ftnkj dk) e"se
(fXqsokFNo)

g[Zso

ftnkj

ofunk

j?,

728

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

nzX e/ g{sfj p:kj ofu:' ;' ;[ skjh e' d[nkotsh ;[fB gk:'.
;kp j[s' fJe ekBQ e' pkbe ikptsh j{ s/ ;' ufb nk:'. 2289.
rfj e? pjh:k g[fB G{g ;[sk j{ eh ;:zdB Ghso vkfo f;Xkfo:'.
i' GN skfj ;jkfJ e/ eki bfo:' ;'T{ J/e jh pkB ;' wkfo:'.
XkfJ go/ fS oEh fwfb e? ;[ xB' db[ b? ip G{g gukfo:'.

feq;Bktsko

T[; dh (]po) d[nkfoek ftu th


pkbe @;Kp# ;h, T[j th ub e
fco

T[;

oki

dh

729

;[Dh rJh. iKptsh s'I feqFB


(T[E nk frnk).2289.

g[Zsoh

dh

pKj

geV

oE

T[s

dk

uVQk

fJe
fbnk.

i' e'Jh F{otho T[; dh wZdd bJh bfVnk, T[; ~ fJe jh pkD Bkb wko
fdZsk. id oki B tzrkfonk sK oE-db tkb S F{otho pj[s ;koh ;?Bk

i[X[ G:' fsj mT[o xB' ;'T{ :" w[y s/ efp ;:kw T[ukfo:'. 2290.

b? e Xk e g? rJ. eth fFnkw efjzd jB, T[; EK s pj[s fGnkBe :[ZX


j'fJnk.2290.

gkoE Ghyw dq'D feqgko[ feqgh ;[s e'g Gfo:' wB w?.

noiB, GhFw, dq'Dkukohnk, feqgkukohnk ns feqgh dk g[Zso (nFP;Ekwk)


B (nkgD) wB ftu eq'X Go fbnk. ns j'o @eoB# (th T[BQK Bkb) ufbnk

no[ nT[o ;[ eoB ufb:' fo; ;'n eo'X o[ eT[u sp? sB w?.
Sfp gkts G:' efp ;:kw GB? ;'T{ :" fJB ;{oB e/ rB w?.
fiw ;{oi ;'Gs fdtsB w? fJj ;' Sfp gkts G:' oB w?. 2291.

izr G:' fij mT[o fB;zr ;[ S{Ns G/ d[j{ Uo s/ Gkb/.


xkfJb bkr Gi/ GN :" wB' ykfJ ub/ frqj e/ ;[ fBtkb/.
pho fco? nfs x{wfs jh ;[ wB' nfs gh wdok wstkb/.
pk;B s/ XB[ nT[o fByzr fco? oB phu yszr fgnkb/. 2292.
;kp ;ok;B b? eo w? pj[ pho jB/ fsj mT[o eoko/.
J/eB e/ fpp gkr eN/ no[ J/eB e/ f;o jh efN vko/.
nT[o fBjkfo Gi/ GN :" T[gwk fsB eh efp ;:kw T[uko/.
;kX eh ;zrfs gkfJ wB' iB g[zfB e/ nrqi gkg gXko/. 2293.
J/eB eh dJh ekN G[ik no[ J/eB e? eo jh efN vko/.
J/e eN? nX phuj[ s/ oE ekfN oEh fpoEh efo wko/.
;h; eN/ GN mkY/ oj/ fJe ;q'D T[fmU Sfp ;:kw T[uko/.
phoB e' wB' pkr fpy? iB[ c{N/ j? ;[ nB/e c[jko/. 2294.
;qh id[pho e/ g[sq ip? pj[ pho jB/ oB w? ufj e?.
fJe Gki rJ/ B w[o/ pj[o' fJe xkfJb nkfJ go/ ;fje?.
pj[ j[fJ e? fBok:[X jP? fJj e? jw okyj[ gkfJ go/ efj e?.
fJe mkY/ GJ/ fxfx:ks pbh fsqB e' d[j{ dksB w? rfj e?. 2295.
i[X[ eh:' ;[s ekBQ fJs' Bfj j[fJ j? ep? feB j{ Bjh ehB'.
dP? xfN nkm oEh pbtzs fsB' j{ s/ J/e pbh Bjh jhB'.

i' eq'X eo e o'; dk o{g j' fojk ;h ns T[; B Foho T[s etu (XkoB
ehsk j'fJnk ;h). eth fFnkw efjzd jB, T[j fJBQK ;{ofwnk d M[zv ftu
fJzi F'Gk gk fojk ;h fitI ;{oi dtfsnK ftu F'Gdk j?, fJj T[; soQK jh
F'Gk

oD-G{wh

;B.

xkU

ftu

gk

fojk

;h.2291.

fiE fB;zr j' e :[ZX j' fojk ;h, T[E d'jK gkf;nK s'I Gkb ub oj
brD

Bkb

;{ow

fJ;

soQK

Gih

iKd

;B,

wkB'

xo

(rokjhnK) yk e ub rJ j'D. ;{ow pj[s x[zwd fcod ;B,


Fokp gh e wstkb j' rJ j'D. XB[F ns pkD (Fokp d)
ns

oD-G{wh

ftu

ub

oj

sho,

(Fokp

d)

fgnkb

s'I

fBtkb

wkB' pj[sh
posB jB

jB.2292.

;Kp B jZE ftu XB[F b? e T[; EK s pj[s seV ;{ow wko fdZ&s.
fJeBK d d'tI g?o eN rJ ns fJeBK d f;o jh eN fdZ&s. j'o Gi iKd
i' ;{ow fd; oj jB, T[BQK dh T[gwk eth fFnkw fJ; soQK T[ukod/ jB,
wkB'

;kX{

dh

;zrs

gqkgs

eoB

g[zB

nr

gkg

Gih

iKd

j'D.2293.

fJeBK dhnK G[iktK eN fdZshnK jB ns fJeBK d jZE jh tY ;[N


jB. fJeBK ~ nZX ftu'I eN fdZsk j? ns oEK ~ eN e oEK tkfbnK ~
fpBk oEK d eo e/ wko fdZsk j?. fJeBK d f;o eN rJ jB, (go T[j)
;{ow (fco th) yV's j'J jB. (T[BQK dk) bj{ fBeb fojk j?, T[; fdqF ~
(eth)

fFnkw

\tko/

ub

fJ;
oj/

soQK

fpnkB

eod

jB,

wkB'

F{othoK

pkra

ftu

nBe

j' D .2294.

id'I ;qh feqFB d g[Zso B oD-G{wh ftu wB dh ukjBk nB[;ko pj[s


;ko :'X wko fdZs. (eJh) fJe Gi rJ ns fco B w[Vl (eJh) fJe xkfJb
j' e ;fjed gJ jB. pj[s jfEnkoK s'I fpBk j' e, fJj efj e g?ohI g?
rJ jB fe @;k~ oy b"#.
j' J yV' s jB.2295.
;qh

feqFB

g[Zso

(eJh)
fJsBk

fJe

dzdK

(seVk)

ftu
:[ZX

xkj
ehsk

b?
fisBk

sob
ni

eod

se

j'fJnk j? ns B jh fe; B edh ehsk j?. i' S wjkB :'X (T[; Bkb bVB

730

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;' fwfb e? efo e'g go/ ;[s ekBQ e/ T{go ikB B dhB'.
o'; pYkfJ wukfJ e? wkfo jzeko e? e/;B s/ rfj bhB'. 2296.

feq;Bktsko

731

bJh nkJ ;B), T[BQK ftu'I fJe th pb ftu xN BjhI j?. T[j (;ko) fwb
e ns eq'X eo e feqFB d g[Zso T[go nk gJ ns ikD B fdZsk. eq'X
~

tXk

ns

:[ZX

wuk

bbekod

j'fJnK

(;Kp

~)

e;K

s'I

geV

fbnk.2296.
s'Ne

s'Ne

fJB phoB eh ip ihs GJh d[fjsk sp G{g eh ShB bJh.


;'T{ ShB e? wzfdo nkfB Xoh d[fpXk wB eh ;G d{fo eoh. 2297.

fJBQK (S) :[ZX-thoK dh id fis j'Jh, sd (fJBQK B) oki dh g[Zsoh


y'j bJh. T[; ~ y'j e wjZb ftu nkD fNekJh ns wB dh ;koh d[fpXk
d{ o

u"gJh

eo

u"gJh

fJs? dqi'XB joy iBk:'. T[s jbXo jfo i{ ;[fB gk:'.


;[fB p;[d/t eq'X nfs Gfo e?. ;:kw GB? w{Sfj ofjU Xfo e?. 2298.

fdZ s h.2297.

(;koh

fJXo

d[o:'XB

]po)

;[D

(eth) fFnkw efjzd


~ skT[ d D br
p;[ d / t pku
u"gJh

;t?:k

;' ;[fB pks fo;kfJ r:' frqj s/

ngB/ fJj Ui iBk:'.

n?u b:' g[o sqk; Gfo:' ;'T{ b? d[fjsk fJj g{iB nk:'. 2300.

;:kw ufosq T[s? fgyp/ ej[ ;:kw GB? ufb Bkod nk:'. 2301.
fJfs ;qh d;w f;ezX g[okD/ pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ dq[i'XB eh
p/Nh ;kp e' p:kj fbnkts GJ/ fXnkfJ ;wkgsw.

1H @sT[#

jB, w[ZSK (T[s


frnk).2298.

jZE)

Xo

pbokw

p;[dt
e

ns

pj[s

pfj

feqFB
eq'XtkB

frnk

ih

j'fJnk.

(noEks

w[ZSK

T[; (;Kp) dh ]po-;ko b?D bJh fe; d{s ~ Gi' ns (w?~) g'so
EK

tb

Gi

fdZsk.

pbokw

;t?:k

fgsk

dh

nkfrnk

gqkgs

eofdnK

jh

pbokw

ub

rikg[o

nk

frnk (ns fJ; soQK fejk--) ;kv oki B fJ; soQK nkfrnk fdZsh j? @j
nzBQ d g[Zso (d[o:'XB)! fJ; ~ Sv d#--fJ; soQK (efj e) ;[DkfJnk. fJj
rZb

;[D

okik

(d[o:'XB)

r[^;

Bkb

Go

frnk

(ns

efjD

brk

fe)

(p;[dt) B nkgD xo p?m e fJj si iDkfJnk j?. (pbokw B jb Bkb)


;kok Bro fyu fbnk, (fi; eoe) T[j pj[s G?Ghs j' frnk ns (g[Zsoh)
e

g{iD
;Kp

;kp ;' p:kj ;[sk e' eh:' d[oi'XB fufs xB' ;[y gk:'.
Gqks e/ g[sq e' ;`fr jbk:[X b? efo d[nkotsh e' f;Xk:'.

T[Xo

;[D

dh ]po ibdh wzrtk fdU. pbokw ~ T[;


ub e T[; Bro ftu nk frnk.2299.

b?
dkB d:' fij nzs eS{ Bfj fpgqB e' efj ;:kw ;[Bk:'.

ehsh.

rZb)

u"gJh

nkfJ; gkfJ fgsk e' ip? ufb e? pfbGdq rik g[o nk:'.
nkfJ; n?;/ d:' jwo/ fBqg S'fo fJB? ;[s nzX ;[Bk:'.

gqrN

(fJj

p;[dt B fejk--

fsj ;[fX eT[ e'T{ d{s gmfJ:?. g"sq ;'X e" p/fr wzrfJ:?.
w[;bhXo fsj mT[o gmk:'. ufb jbXo fsj g[o w? nk:'. 2299.

][Fh

bJh.

bJh

Bkb

nkfJnk

(T[;

(noEks

oki)

bVeh

gF

eoB

dk

ftnkj

eo

e`fBnK

nkfJnk).2300.
fdZsk

ns

d[o:'XB

B wB ftu pj[s ;[y gqkgs ehsk. (eth) fFnkw (efj e) ;[DkT[Id jB,
(T[; B) pqkjwDK ~ pnzs dkB fdZsk. Gok d g[Zso ~ Bkb b? e pbokw
d[nkfoek
fFnkw

~
d

ub
ufosqK

fgnk.
~

(eth)

tyD

bJh

fFnkw
Bkod

efjzd
ub

jB,
e

T[Xo
nk

(d[nkfoek

frnk.2301.

fJE ;qh d;w ;ezX g[okD, pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d d[o:'XB dh
pNh ;Kp ~ ftnkj fbnkT[D d gq;zr dh ;wkgsh.

ftu)

732

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

Bkod e' nkfJp' eEB`


d'jok

Bkod d nkrwB dk eEB


d'jok

Bkod gfjbK o[ewBh d


(T[j) T[m e foFh d

Bkod o[efwfB e/ fgqEw frqj w? gj[fuU nkfJ.


ijk ekBQ p?m' j[s' T[fm bkr' fofy gkfJ. 2302.
;t?:k

d{;o/ wzfdo Ghso Bkod iks G:' fsfj ;:kw fBjkfo:'.


nT[o r:' frqj ;:kw sp? fofy nkBzd jP? fJj Gkfs T[ukfo:'.
g/fy G:' ;G j{ frqj ;:kw ;[ :" efp ;:kwfj rqzE ;[Xkfo:'.
ekBQ i{ e' wB w? w[fB Jh; ;jh efo e? irdh; fpukfo:'. 2303.

Gkfs ej{ ej{ rkts j? ej{ jkfE bhJ/ gqG[ phB pikt?.
ghts j? ;[ ej{ wdok nT[ ej{ boekB e' bkv bvkt?.
i[X[ eo? ej{ wbB ;' ej{ Bzdr jkfE bhJ/ uwekt?.
fJT[ jfo e/b eo? fsj mk fijk eT[s[e e' e'T{ gko B gkt?. 2304.
d'jok

:" fofy d/fy ufosq jfo uoB ofj:' bgNkfJ.


ubs G:' ;G irs e' eT[se d/y' ikfJ. 2305.

733

;B.

xo ftu nk gj[`funk,
g?ohI gJ.2302.

fiE

feqFB

p?m/

j'J/

;t?:k

d{i xo ftu (id'I) Bkod frnk, (sK) T[E th feqFB ~ tfynk. (fco
Bkod fJe) j'o xo ftu frnk, sd (T[E th) feqFB (w"i{d ;h). foFh B
nkB`fds j' e fJ; soQK fejk fe ;kfonK xoK ftu feqFB jh tfynk j?.
fJ;

soQK

(dh

eEk)

~ Bkod foFh
fbnk.2303.

eth

fFnkw

(nkgD )

wB

rqzE

ftu

tofDs

ftu

;jh

o{ g

ehsh
ftu

j?.

feqFB

irdhF

ih

ftuko

;qh feqFB eJh GKs (d ezw eod jB), feXo rkT[Id jB, feXo jZE
b? e phDk tikT[Id jB. feXo Fokp ghId jB ns feXo bVfenK

ftu

~ bkv Bkb fyvkT[Id


Bzdr (yVr) ~ jZE

jB. feXo gfjbtkBK Bkb :[ZX eod jB ns feXo


ftu b? e uwekT[Id jB. T[E (d[nkfoek ftu) ;qh

feqFB

oj

fJ;

soQK

yv

jB,

fi;

dk

e'Jh

gko

BjhI

gk

;edk.2304.

d'jok

fJ; soQK d ufosq ty e Bkod ;qh feqFB d uoBK Bkb fbgN frnk.
fco ;ko irs d e"se tyD bJh ub fgnk.2305.

ns

j[D iok;`X d pX dk eEB


nE iok;`fX pX eEB`1

;t?:k

;t?:k

pqjw wj{os ;:kw T[m? T[fm BQkfJ fjqd? jfo fXnkB Xo?.
fcfo ;`X:fj e? oft j's T[d? ;[ ibki[fb d? no[ wzsq oo?.
sp eow B eT[B eo? ir w? ip nkgB ;:kw i{ eow eo?. 2306.

;gsFsh#) dk gkm eod jB ns fJ; fBZs Bw s'I ed y[zMd BjhI


sd (fco) e"D fJj eow irs ftu BjhI eork, id feqFB ih B

BkfJ e? ;:kw i{ bkfJ ;[rzX Gb/ gN Xko e? pkjo nkt?.

feqFB ih fJFBkB eo e ns u`r egV XkoB eo e ns (fco)


egfVnK ~ ;[r`Xh brk e pkjo nkT[Id jB. nk e ;qh feqFB oki f;zxk;B

fcfo gkm eo? ;s;?fJ ;b'e e' ;:kw fBskgqfs g? B No?.

nkfJ f;zxk;B T{go p?m e? ;:kw Gbh fpfX fBnkT[ eokt?.


nT[ ;[yd/t e' sks Gbk ;[ eEk efo ;qh Bzd bkb foMkt?.
sT[ bfr nkfJ ejh pshnk fJe ;' w[y s/ efp Gky ;[Bkt?. 2307.
1H

gqGks tb ;qh feqFB T[md jB, T[m e fJFBkB eod jB ns fjod


ftu jfo dk fXnkB Xod jB. fco ;{oi d T[d? j'D Bkb ;`fXnk eod
jB ns ibKibh d e wzso gVQd jB. fco ;s ;" Fb'eK (tkbh @d[ork

eJhnK

phVK

ftu

fJj

T[esh

BjhI

fbyh

(fJj)

eow

ehs

jB.
nkg

jB.2306.

T[s p?m iKd jB ns uzrh soQK fBnK eod jB. ns ;[ydt (F[edt) d
u`r fgsk eEk eo e ;qh feqFB ~ foMkT[Id jB. sd se fJe (d{s) B
nk

rZb

ejh

j?,

T[;

eth

w[y

s'I

efj

;[DkT[Idk

j?.2307.

734

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

d{ s pku
;t?:k

feq;Bktsko

d{s B fejk-;t?:k

j feqFB ih! fi; oki ~ s[;hI fis e Sv fdZsk ;h, T[; B (fco

ekBQ i{ i' s[w ihs e? G{gfs S'fo d:' fsj Ui iBk:'.


w? db s/Jh; S{jB b? ;`fr s/Jh; pko ;[ i[X wuk:'.
ekBQ e' nzfs GikfJ ofj:' wEok e/ fpy? ojB/ j{ B gk:'.

735

nkgDk) }'o iskT[Dk F[o{ eo fdZsk j?. (efjzdk j?--) @w?I sJh nS'jDhnK
;?Bk b? e, sJh tko :[ZX wukfJnk j? ns nzs ftu feqFB ~ Gik e fojk

p/u e? ykJh j? bki wB' fsfB :" iV nkgB e' ropk:'. 2308.

jK. T[j wE[ok ftu ofj jh BjhI ;fenk j?.# T[; B wkB' Fow tu e yk

nE ekBQ i{ fdbh nktB oki;{fJ ir eoB eEB`

j[D feqFB d fdZbh nkT[D ns oki;{ :Zr eoB dk eEB

d'jok

bJh

j't,

;t?:k

;qh fpqiBkE ejh ;G ;" jw fdbh ub? feX" skjh e' wko?.
i' wfstkoB e/ wB Ghso nkts j? ;'T{ pks fpuko?.
T{Xt n?;/ efj:' gqG i{ fgqEw? c[fB fdbh jh Uo f;Xko?.
gkoE Ghw e' b? ;zr nkgB/ sT[ fsj ;sq[ e" ikfJ ;zxko?. 2310.
T{Xt i' ;[G ;sq[ eT[ wkfo efjU ;[ ;G? jfo wkB bhU.
oEgfs Gb/ ri pkiB e/ fpqi BkfJe ;?B Gb/ ouhU.
fwfb Nke nchwB Gkr uVkfJ ;[ nT[ wdok ;[y wkB ghU.
;[fX e? p/ eT[ Bkod G/fi d:' efj:' T{Xt ;' fwfb eki ehU. 2311.
u"gJh

fdbh ;fi ;G jh db nkJ/. e[zsh ;[s gkfJB bgNkJ/.


id[gfs eh nfs ;/tk eoh. ;G wB eh fuzsk gojoh. 2312.
;'omk

sd
~

u"gJh

sp id[gfs fJj Gkfs ;[Bk:'. w? fJj ekoi jh eT[ nk:'.


gjb/ iok;`fX eT[ wko?. Bkw ir: e' pj[o T[uko?. 2314.

se

nkgD

(T[j)

w{oy

(j[D

fco)

xwzv

eo

fojk

j?.2308.

Bkb

Bkod

;qh

fdZbh

feqFB
b?

dh

;Gk

ftu

nk

gj[`funk.

T[j

;qh

feqFB

ufbnk.2309.

;t?:k

;qh feqFB B ;G ~ (fJj rZb) ejh--n;hI fdZbh ub jK, FkfJd T[;


wkoB bJh. i' rZb p[ZXhwkBK d wB ftu nkT[Idh j?, T[; ~ ftukoBk

ukjhdk j?. T{Xt B fJ; soQK fejk -- j feqFB ih! fco gfjbK fdZbh tb
jh ikDk ukjhdk j?. noiB ns Ghw ~ nkgD Bkb b? e fco T[; t?oh
~

wko

T{Xt B t?oh ~ wkoB dh i' F[G (ftXh) ejh, T[j ;koh ;qh feqFB
wzB bJh. u`r oEhnK, x'V-;tkoK ns jkEhnK d ;tkoK dh ;qh feqFB

d D k

ukjhdk

j? . 2310.

B pj[s t^vh ;?Bk fsnko eo bJh. (;kfonK B) fwb e n\hw ~ N[e e


ns Gzr uVQk e ns Fokp gh e ;[y wkfDnk. ]po dD bJh Bkod ~
Gi

fdZsk

ns

fejk

fe

T{Xt

Bkb

fwb

ekoi

eoBk.2311.

u"gJh

;ko db fsnko j' e fdZbh nk rJ. e[`sh d g[Zso (;qh feqFB d)


g?oK Bkb fbgN rJ. ;qh feqFB dh (T[BQK B) pj[s ;tk ehsh ns wB dh
;koh

fuz s k

d{ o

eo

fdZ s h.2312.

;'omk

ejh i[fX;No pks fJe gqG[ jT[ fpBsh eos.


iT[ gqG[ ;qtB ;[jks oki;{n sp w? eo'. 2313.

soQK

d'jok

sp bT[ Bkod feq;B eh ;Gk gj[fuU nkfJ.


fdbh e" fpqiBkE e' b? ufbU ;`fr btkfJ. 2309.

fJ;

gqG{

:[fXFmo B fJe rZb ejh--j gqG{! w?I fJe pBsh eodk jK. i (T[j)
~ u`rh br sK w?I oki;{ :Zr eoK.2313.

u"gJh

sd ;qh feqFB B fJ; soQK fejk fe w?I fJ; ezw bJh jh nkfJnk jK.
(go)

gfjbK

iok;`X

wko

bJhJ,

fco

:Zr

dk

BK

b?Dk

pDdk

j?.2314.

736

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;t?:k

feq;Bktsko

;t?:k

Ghw ~ T[; tb g{op tb Gfink ns dZyD tb ;fjdt ~ Gfink.

Ghw gfmU sp g{op e' no[ dSB e' ;jd/t gmk:'.


gSfw G/is G/ B[eb efj fpT[s fJj? fBqg ir: pBk:'.
gkoE r:' sp T[so eT[B pfu:' fij :k ;zr i[X wuk:'.
i'fo xB' XB[ ;:kw GB? ;[ fdbh gfs g? ufb noi[B nk:'. 2315.

gZSw tb B[eb ~ Gfink. fJ; soQK dh oki (:[fXFmo B) :Zr dh ftT[Is


pDkJh. sd noiB T[&&Zso tb frnk fi; Bkb :[ZX eo e (fco e'Jh th)
B pfunk. (eth) fFnkw efjzd jB, pj[s ;koh ;?Bk fJeZmh
XB[F b? e noiB fdZbh d ;[nkwh gk; nkfJnk.2315.
g{op

g{op ihs e? Ghw fcfo:' no[ T[so ihs e? gkoE nk:'.


dSB ihfs fcfoU ;jd/t xB' fus w? fsfB Ui iBk:'.
gSw ihfs bh:' B[eb/ fBqg e/ fsfB gkfJB g? f;o[ fBnk:'.
n?; efj:' ;G ihs bJ/ jw ;`fX iok Bjh ihsB gk:'. 2316.

737

(fdFk)

fis

Ghw

;?B

gos

nkfJnk

ns

eo
T[&&Zso

ns

(fdFk)

~ fis e noiB nk frnk. dZyD (fdFk) ~ fis e ;fjdt w[V nkfJnk


ns T[; B wB ftu pj[s pjkdoh ~ iskfJnk. gZSw (fdFk) ~ fis e
B[eb B oki (:[fXFmo) d g?oK T[s f;o fBtkfJnk. (;kfonK B) fJ; soQK
fejk fe n;hI ;G ~ fis fbnk j?, go iok;zX ~ fis BjhI ;e.2316.
;'omk

;'omk

ejh feq;B fdi G/y Xfo sk ;' jw oB uj?.


fGfo jw f;T[ j[fJ J/e ;[GN ;?B ;G S'o e?. 2317.

;qh feqFB B fejk fe n;hI pqkjwD dk Gy Xko e T[; gk; :[ZX eoB
dh
e

fJZSk gqrN eohJ. (ns ejhJ fe) ;kfonK


;kv Bkb fJebk j' e bV.2317.

;{ofwnK

ns

;?Bk

Sv

;t?:k
;t?:k

G/y Xo' s[w fpgB e' ;zr gkoE Ghw e/ ;:kw efjU.
jw j{ s[wo/ ;zr fpg e/ G/yfj Xkos Bfj iks ofjU.
fus ukjs j? ufj j? fsj s/ c[fB J/eb/ e? efo yr rfjU.
efjU fcfo nkgB fpg e' o{g XfoU Bjh ekj{ s/ iks bfjU. 2318.

;qh feqFB B noiB ns Ghw ~ fejk fe s[;hI pqkjwD dk Gy XkoB


eo bt'. w?I th s[jkv Bkb pqkjwD dk Gy Xkodk jK. (feT[Ife wo e'b'I
fgS) fojk BjhI iKdk. fus eodk j? fe T[; ~ fJefbnK eo e :[ZX dh
ukj
fco

eohJ ns jZE ftu yVr XkoB eo bJhJ. (fJ; soQK) fejk ns


nkg pqkjwD dk o{g XkoB eo fbnk i' fe; e'b'I gSkfDnk BjhI ;h

iKdk.2318.
pkwB G/y ip? Xfo e? fBqg ;`fX iok e/ rJ/ fBqg ikBh.

id pqkjwD dk Gy Xko e okik iok;`X e'b rJ (sK) oki B gSkD


fbnk. (oki B) T[BQK dhnK tZvhnK tZvhnK G[iktK ~ nZyK Bkb ty e, (T[&&BQK

s/Jh; pko fGfo:' jw ;' ;'T{ j? fij d[nkotsh oiXkBh.

d) SsqhnK tkb ;ko s"o sohe gSkD bJ. fJj sJh tko ;kv Bkb bfVnk
j?, fJj Ujh j? fi; dh okiXkBh d[nkfoek j?. (oki B) ;kok Gd ikD

G/d bfj:' ;G jh Sfb e? fJj nk:' j? r'e[b BkE r[wkBh. 2319.

fbnk

;:kw i{ nkgB jh T[m e? fJj G{gfs e' fJj Gkfs ;[Bk:'.

;qh feqFB B nkg jh T[m e T[; oki ~ fJ; soQK (efj e) ;[DkfJnk.
s{` feqFB e'b'I sJh tko Gfink j?I ns s{` fJe jh tko (feqFB ~) GikfJnk

B?B fBjko tv/ G[i dzv ;[ SfsqB eh ;G ohfs gSkBh.

fe

fJj

r[wkBh

r'e[b

BkE

jh

Sb

g{ote

nkfJnk

j?.2319.

J/s/ g? pho ejkts j? ;[ fJj? jwo/ fus g? np nk:'.

j?. fJsBk e[M j'D s th (s{`) ;{owk nytkT[Idk j?I. wo fus ftu j[D fJj
(ftuko) nkfJnk j? fe pqkjwD j' e (n;hI) so (tor) Ssqh Bkb :[ZX

pkwB j[fJ s[fj ;/ ;zr Ssqh e/ ukjs j? eo i[X[ wuk:'. 2320.

wukT[ D k

s/Jh; p/o Gfi:' jfo f;T[ jfo e" sP? J/e jh pko Gik:'.

ukj[ ` d

jK.2320.

pfb (oki) B (nkgDk) Foho wkg e ftFD{ ~ d fdZsk ;h, ;G j'Vd


pfb wkfg e? d/j dJh jfo eT[ ;G j'o oj/ B fpuko eh:'.
efj:' ek sB[ j? GrtkB ;' fGS[e wkrs d/j ph:' B ph:'.

oj, (go T[; B e'Jh) ftuko B ehsk. (T[; B) fejk ;h fe Foho eh (uh})

738

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;[fB okw i{ oktB wko e? oki[ fGGhSB d/fj fsj s/ B bh:'.


jw o/ np wkrs j? fBqg feT[ u[g mkfB ofjU ;[euks jh:'. 2321.

feq;Bktsko

j? (feT[Ife) i GrtkB fijk wzrsk wzrdk j? (sK) dj s'I fpBk j'o (e[M
th d/D :'r) BjhI. ;[D, okw ih B oktD ~ wko e oki ftGhFD ~ d
fdZsk

ns

ftu

;`e'u

d/fy d:' pqjwk ;[s ;{oi fus fpy? Bjh sqk; eh:' j?.
dk; G:' jfo uzd ;[fB:' ;[s eki B bki eh Ufo X:' j?.
w{zv d:' wX[ ekfN w[okfo osh e[ B ;zeswkB G:' j?.
i[Xfj ukjs j' fsB s/ s[wo' pejk pb xkN r:' j?. 2322.

739

T[;

s'I

eod

(tkg;)
j'fJnK

fbnk.

j[D

u[g

n;hI
feT[I

j[D

wzrd

;kX

jK--j

bJh

okiB!

fjod

j?.2321.

ty' pqjwk B ;{oi ~ g[Zso fdZsk ;h (go T[; B) fus ftu vo BjhI
fbnkT[Idk ;h. (okik) jfouzd (uzvkb dk) dk; j'fJnk ;[fDnk ;h, go g[Zso
(d dkj ;z;eko d) ekoi tb Fow BjhI wzBkJh ;h. wX[ (ns e?NG) B
ftFD{ ~ f;o eN e fdZs ;B ns osk fizBk th FzekwkB BjhI j'J ;B.
Ujh pek;[o ~ wkoB tkbk T[; e'b'I :[ZX ukj[zdk j? eh sok pb xN frnk
j?.2322.

gSw ;{o ufV:' ;[Bh:? T[bNh fcfo rzr pjh np nkt?.

gZSw tb'I ;{oi


br ikt. jfouzd

ufVQnk ;[fDnk
nkgD ;fs s'I

ikt ns fco j[D rzrk T[bNh


Nb ikt s gops Xosh ~ SV

;s[ NfoU joh uzd j{ e' XoBh Xo fsnkr Xok s/ gokt?.

trD

f;zx ub? fwqr s/ Nfo e? ri oki T[fv:' BG wkofr ikt?.

e go ub ikD. Fo fjoB s'I (vo e) fgS jN ikt ns t^v nkeko tkbk


jkEh T[v e nkekF tb ubk ikt. noiB ~ feqFB B fejk (id'I fJj

gkoE ;:kw efj:' sp G{gfs sqk; Go? Bfj i[X[ wukt?. 2323.

;G

e[M

;zGt

j'Jrk)

sd

okik

(iok;zX)

vo

dk

wkfonk

:[ZX

BjhI

eork.2323.
iok;` f X pku
;t?:k

gkoE ;' fpqiBkE ip? efp ;:kw ej? fJj Gkfs pykB'.
;qh fpqiBkE fJjh fJj gkoE Ghw fJj? fsj G{gfs ikB'.
ekBQ Gfi:' jw s/ fJj pkbe :k ;zr jT[ bfo j' ;[ pykB'.
i[X[ e/ ekoB mkY' G:' T[fm ;:kw ej? eS[ sqk; B wkB'. 2324.

iok;`X B fejk-;t?:k

eth fFnkw efjzd jB, id'I ;qh feqFB B noiB ~ fJ; soQK fejk.
(sK) oki B ikD fbnk fe fJj feqFB j?, fJj noiB j? ns fJj Ghw
j?. feqFB wo e'b'I Gi u[Zek j?, fJj (noiB) ni pkbe j?, fJ; (Ghw)
Bkb jh :[ZX eodk jK-- fJ; soQK (oki B) fejk ns :[ZX eoB bJh yVk
j' frnk. (eth) fFnkw efjzd jB, (T[; B) e[M th vo BjhI wzfBnk.2324.

Gkoh rdk j[sh Xkfw xBh fJe Ghw e" nkg e' nT[o wzrkJh.

(T[; okik d) xo fJe pj[s Gkoh rdk j[zdh ;h, (T[j) Ghw (~ d
ns nkg j'o wzrtk bJh. fJe (rdk) Ghw d jZE ftu fdZsh ns

J/e dJh efo Ghwfj e/ fJe nkgB/ jkE e/ phu ;[jkJh.

fdZsh)

okfs e' ;'fJ oj? ;[y gkfJ ;[ fdt; eo? T[fm fBs bokJh.

fJe nkgD jZE ftu ;zGkb bJh. oks ~ (d'tI) ;[y g{ote ;"I iKd ns
fdB ~ T[m e fBs bVkJh eod. fJ; soQK dh d' ;{ofwnK dh eEk (eth)

n?;/ eEk d[j phoB eh wB phu fpuko e? ;:kw ;[BkJh. 2325.


Ghw rdk rfj G{g g? wkos G{g rdk rfj Ghw g? wkoh.

fFnkw

wB

ftu

ftuko

Ghw

rdk

geV

oki

;[DkJh.2325.
~

wkodk

ns

okik

rdk

cV

Ghw

o'; Go/ pbtzs d'T{ bo? ekBB w? iB e/jfo Gkoh.

wkodk. d'tI pbtkB eq'X Bkb Go j'J (fJzi) bV oj ;B wkB' izrb ftu

i[X eo? B w[o? fsj mT[o s/ pkNs j? fsj mk iB[ :koh.

d' t^v Fo bV oj j'D. :[ZX eod jB, (go) T[; EK s'I w[Vd BjhI. (fJzi
gqshs j[zdk j?) wkB' T[; EK s d'tI :koh tzv oj j'D. (eth d wB ftu)

:" T[gih T[gwk us[o/ iB[ y/bs j? c[bEk ;' fybkoh. 2326.

fJ; soQK dh
j'D.2326.

T[gwk

g?dk

j'Jh

j?

wkB'

us[o

fyvkoh

rZsek

yv

oj

740

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

741

;qh fpqiBkE d:' sp jh pb[ i[X e' eq'X eh Ufo gukfo:'.

id ;skJh fdBK se :[ZX j[zdk fojk, (sK) okik (iok;zX) fis frnk
ns Ghw dk pb jko frnk. sd ;qh feqFB B (T[; ~ nkgDk) pb d fdZsk

b? fsBek fJe jkEfj Ghso uho d:' fJj G/d fBjkfo:'.

ns eq'X g{ote (T[; ~) izr eoB bJh gqfonk. (feqFB B) fJe shbk jZE

fdt; ;skJh; i[X[ G:' ip1 G{g fifs:' pb[ Ghwfj jkfo:'.

s?;/ jh Ghw B/ uho d:' fBqg :" w[y s/ efp ;:kw T[ukfo:'. 2327.

ftu b? e uho fdZsk. (Ghw B) ty e Gd (gk fbnk). T[; soQK Ghw B


oki ~ uho fdZsk. eth fFnkw B (fJj gq;zr) fJ; soQK w[y s'I T[ukoB
ehsk.2327.
fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d iok;zX d pX d gq;zr dh ;wkgsh.

fJfs ;qh pfusq BkNe/ rq`E/ feq;Bktsko/ iok;`fX pXj gq;zr ;wkgs`.

;t?:k

wko e/ G{g rJ/ fsj mk ij pkX/ eJh g[fB G{g go/.


jfo d/ys ;'e fwN/ fsB e/ fJs ;:kw i{ e/ fdqr bki Go/.
pzXB i/fse E/ fsB e/ ;p jh fSB Ghso ekfN vo/.
dJ/ S'o ;p? efp ;:kw GB? eo[Bk o;[ ;' ip ekBQ Yo/. 2328.

;t?:k

j'J

okik (iok;zX) ~ wko e, fco (feqFB) T[; ;EkB s rJ fiE p`BQ


eJh oki gJ ;B. feqFB ~ tyfdnK jh T[BQK (okfinK) d ;ko raw

fwN rJ ns fJXo ;qh feqFB d B?D bki Bkb Go rJ. T[BQK d fisB
pzXB ;B, T[j ;ko fSD Go ftu eN e ;[N fdZs. eth fFnkw efjzd jB,
id

;qh

eo[D

o;

Bkb

g;hi

rJ,

(sd)

;G

Sv

fdZsk.2328.

T[BQK ;kfonK d pzXB eN e ;qh feqFB B T[BQK ~ fJ; soQK fejk--

pzXB ekfN ;G? fsB e/ fsB eT[ fpqi BkfJe n?;/ T[uko'.
nkBd fus eo' ng[B/ ng[B/ fus e' ;G ;'e fBtko'.

nkgD

oki ;wki fis' s[w ikfJ e? ;:kw GB? XB[ Xkw ;zGko'.

(eth) fFnkw efjzd jB, fisBk th s[jkvk oki-gkN j?, ik e (nkgD) XB


ns Xkw ~ ;zGkb'. ;qh feqFB B T[BQK ~ (fJj rZb) ejh fe s[;hI nkgD

;qh fpqiBkE ejh fsj e' s[w nkgB/ nkgB/ d/; f;Xko'. 2329.

fus

nkgD

d F

ftu

tb

nkBzd

ub

wzBkU

ns

nkgD

wB

;ko

raw

d{o

eo

fdU.

ikU.2329.

pzXBK ~ y'b e ;qh feqFB B fJ; soQK fejk. (sd) ;G okfinK B

pzXB S'fo efj:' jfo :" ;G G{gB sT[ fJj Gkfs T[ukoh.
oki ;wki eS{ Bjh s/o' jh fXnkB bj? ;[ fJj? ihn Xkoh.

fJ;

oki eo' o[ fJj? bfj j' efp ;:kw efj:' fJj Gkfs w[okoh.
;' T[B wkB ejh jfo fJT[ ;[ ;dk ojh:' ;[fX b/s jwkoh. 2330.

fXnkB brktKr#, fJjh (rZb) wB ftu Xko bJh j?. eth fFnkw efjzd
jB, oki eo' ns fJj (feqgk-fdqFNh) th bt', fJ; soQK ;qh feqFB (B fejk).

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ iok;`fX e' pX efo ;G G{gfB e'
S[okfJ fdbh w' nkts GJ/ fXnkfJ ;wkgs`.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko ftu iok;`X dk pX eo e ;ko okfinK ~
S[Vk e fdZbh ftu gos nkJ, nfXnkfJ dh ;wkgsh.

nE oki ;{ ir f;;[gkb pX eEB`


;t?:k

T[s ;h; fBtkfJ rJ/ fBqg Xkfw fJs? id[okfJ fdbh wfj nk:'.
Ghw efjU ;G[ G/d ;[ w? pb[ :kjh s/ gkfJ e? ;sqfj xk:'.
fpgq p[bkfJ Gbh fpfX ;' fcfo oki;{U fJe ifr wuk:'.
nko`G ir e' G:' sp jh i;[ d[`dfG i' fpqi BkE pik:'. 2331.

1H @sp#

feqFB

soQK

fejk--(j

gqG{!)

oki-gkN

e[M

th

BjhI

j?,

(@p;

n;hI)

sok

jh

;' T[BQK B (rZb) wzB e ;qh feqFB ~ fJ; soQK fejk--;kvh ]po ;ko ;dk
b?Id ofjDk.2330.

j[D oki;{ :Zr ns/ fFF[gkb d pX dk eEB


;t?:k

T[Xo (;qh feqFB ~) f;o fBtk e oki (nkgD nkgD) xoK ~ ub


rJ ns fJXo ;qh feqFB fdZbh ftu nk rJ. Ghw B ;kok Gd d; fdZsk
fe fJBQK s'I pb gqkgs eo e w?I t?oh ~ wkfonk ;h. fco pqkjwDK ~ p[bk
e uzrh ftXh Bkb fJe oki;{ :Zr F[o{ eo fdZsk. :Zr dk nkozG T[; tb
s'I j' frnk (fi; tb) ;qh feqFB B :F dk Brkok tik fdZsk.2331.

742

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

i[fX;No pku ;Gk gqfs


;t?:k

i'fo ;Gk fdPi SfsqB eh fgqEw? fBqg :" efj:' eT[B wBfJ:?.
e' fJj bkfJe pho Jhjk fij Gkb w? e[zew nSs bfJ:?.
p'fb T[fm:' ;jd/t sp? fpqi BkfJe bkfJe :kfj uVfJ:?.
;qh fpqiBkE ;jh gqG[ j? efp ;:kw GB? fij e/ pfb ifJ:?. 2332.

;jd/ t pku
;t?:k

ikjh eh ;/t ;dk eohn? wB nT[o B ekiB w? T[oMfJ:?.


S'fo iziko ;G? frqj e/ fsj fXnkB e/ Ghso fus brfJ:?.
ikfj e' G/d[ g[okBB s/ wfs ;kXB p/dB s/ eS[ gfJ:?.
skjh e' ;:kw GB? gqEw? T[m e? feT[ B e[zew Gkfb brfJ:?. 2333.
:" ip p?B ej/ ;jd/t s[ G{gfs e/ wB w? ;u[ nk:'.
;qh fpqi BkfJe e' wB w? efp ;:kw ;jh gqG[ e? mjok:'.
e[zew nSs Gkfs Gbh efo p/dB eh X[fB Gkfb uVk:'.
p?m' j[s/ f;;[gkb sjk nfs ;' ngB/ wB phu fo;k:'. 2334.

feq;Bktsko

:[fXFmo B ;Gk gqfs fejk-;t?:k

pqkjwDK

;t?:k

ns

SsqhnK

dh

;Gk

i'V

e,

okik

:[fXFmo

fJzi

fejk--

(;G s'I) gfjbK fe; ~ g{ihJ. fJE fJ; :'r fejVk F{otho j? fi; d wZ&E
T[s e;o ns uktb (dk fsbe) brk dJhJ. sd ;fjdt p'b fgnk fe ;qh
feqFB (fJ; d) :'r jB, (fJ; bJh fsbe) fJBQK ~ uVQk fdU. eth fFnkw
efjzd jB, ;qh
j?.2332.

feqFB

jh

;jh

gqG{

jB

fiBQK

T[go'I

pfbjko

ikDk

ukjhdk

;fjdt B fejk-;t?:k

T[;

dh

;dk

;tk

eoBh

ukjhdh

j?

ns

wB

j'oBK

ezwK

ftu

T[bMkT[Dk BjhI ukjhdk. xo d ;ko izikbK ~ Sv e T[; d fXnkB ftu


fus ~ brkT[Dk ukjhdk j?. fi; dk Gd g[okDK, ;kXK d ftukoK ns tdK
s'I e[M e[ gkJhdk j? (eth) fFnkw efjzd jB, gfjbK T[m e T[; d wZ&E
T[s e;o (dk fsbe) feT[I BjhI brkT[Id.2333.
id ;fjdt B fJ; soQK d p'b ej, sK okik (:[fXFmo) d wB ftu
tk;sftesk ;gFN j' rJh. eth fFnkw (efjzd) jB, fe ;qh feqFB ~ (oki
B) wB ftu ;jh gqG{ ti'I wzB fbnk. e;o ns uktb ~ jZE ftu b? e
uzrh ftXh Bkb tdK (d wzsoK)
(fsbe) brk fdZsk. T[E fFF[gkb
eq'XtkB

f;;[ g kb pku

743

dh
th

X[B ;fjs (;qh feqFB d) wZ&E T[s


p?mk ;h, T[j nkgD wB ftu pj[s

j'fJnk.2334.

fFF[gkb B fejk-;t?:k

pho pv' jw ;' sfi e? fJj ek fij e[zew Gkfb uVk:'.

wo tor t^v F{otho ~ Sv e, fJj eh uh} j?, fi; d wZ&E T[s


fsbe brkfJnk j?. r'e[b fgzv ftu ;dk rtkfbnK Bkb ob e fJ; B

r'e[b rkT[ e/ phu ;dk fJfB r[nkoB ;' fwfb r'o;[ yk:'.

d[ZX djh ykfJnk j?. j'o ;[D', t?ohnK d vo s'I (fJ; B) d[nkfoek tb Gi

nT[o ;[B' vo[ ;sqB e/ r:' d[nkotsh Gfi gqkB puk:'.


n?;/ ;[BkfJ ejh psh:k no[ e'gfj ;' nfs jh Gfo nk:'. 2335.

e gqkDK ~ pukfJnk j?. (T[; B) fJ; soQK ;[Dk e rZb ejh ns eq'X Bkb
pj[ s Go frnk.2335.

p'bs G:' f;;gkb[ sp? ;[ ;[BkfJ ;Gk ;G eq'X pY? e?.

fco fFF[gkb wB ftu eq'X tXk e ns ;koh ;Gk ~ ;[Dk e efjD


brk. eq'X dk Gfonk j'fJnk T[m e yV' frnk ns Gkoh rdk ~ jZE ftu

e'g Gfo:' T[fm mkY' G:' ;[ rfo;fN rdk efo Ghso b?e?.
r{io j[fJ id[okfJ ejkts rkoh dJh d'T{ B?B Bu? e?.
;' ;[fB c{ch e/ p?B fuskfo ofj:' fpqi BkfJe i{ u[g jP? e?. 2336.
u"gJh

c{ch puB fufs jfo Xfo:'. ;s rkofB b" eq'X B Gfo:'.

b? e (efjD brk) r[io j' e :kdtK dk okik nytkT[Idk j?. (fco) nZyK
Bkb x{o e rkbQK fdZshnK. T[j (p'b) ;[D e ns G{nk d p'bK ~ us eo
e,

;qh

feqFB

u[g

jh

oj.2336.

u"gJh

;qh feqFB B G{nk (e[zsh) dk puB fus ftu Xkoh ofynk ns ;" rkbQK
se (T[; dk wB) eq'X Bkb B Gfonk. (;" rkbQK eY ikD s'I pkd feqFB)

744

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

;'p mkY po sqk; B ehB'. sp id[pho ueq efo bhB'. 2337.

feq;Bktsko

j[D
sd

pb g{ote yVk j' frnk ns


;qh feqFB B jZE ftu uZeo

745

(wB ftu) fe;


b? fbnk.2337.

dk

vo

BjhI

wzfBnk.

;qh feqFB B fejk-ekBQ i{ pku

;t?:k

;t?:k

jZE ftu uZeo b? e T[m e yV' rJ ns eq'fXs j' e T[; ~ fJ; soQK

b? efo ueq G:' T[fm mkY ;[ :" fsj ;' fo; pks ejh.

rZb ejh. fco G{nk (e[zsh) d puB us eo e s?~ ni se BFN BjhI ehsk

c[fB c{ch e/ p?B fus? np bT[ s[fj Bk; eh:' Bjh w'B rjh.
;fs rkofB s/ pY J/e jh s[fj ikBs nkgBh fwqs ujh.

ns u[g tNh oyh. (i j[D) ;" rkbQK s'I tZX fJe th (rkbQ) eZYh, (sK) s{`
;wM b? (fe s{`) nkgDh w"s wzrh j?. fJE fisB oki (p?m) jB, T[j ;ko

fgy j? ;G G{g fis/ fJj mk np jT[ jh B jP? jT[ fe s{jh Bjh. 2338.

tyd jB fe iK w?I jh BjhI ojKrk iK s{` jh BjhI ojIrk.2338.


fFF[gkb B feqFB ~ fejk--

f;;gkb pku ekBQ ;'


;t?:k

;t?:k

e'g e? T[so d/s G:' fJj Gkfs ;[fB:' ip jh nfGwkBh.

id (T[;) nfGwkBh (fFF[gkb) B fJ; soQK ;[fDnk (sK) T[; B eq'fXs


j' e T[&&Zso fdZsk. UfJ r[iok! @so efjD Bkb w?I wo iktKrk#-- fJj rZb

s/o/ ej/ wfo jT[ no/ r{io fJT[ w[y s/ fsB pks pykBh.

T[;B

nT[o ejk i[ g? n?;h ;Gk j{ w? i{Mp fwqs jh j? fBiekBh.


sT[ no/ p/d g[okBB w? ufb j? ir w? i[r ukfo ejkBh. 2339.

w?I ;wMKrk fe woh) w"s jh BV ;h. UfJ! sd jh tdK ns g[okDK ftu


uko :[rK se irs ftu (woh w"s dh) ejkDh ubrh.2339.

ek G:' i' uwekfJ e? ueqfj n?;/ efj:' s[fj wkfo vo'r'.

eh j'fJnk i uZeo ~ uwek e (s{`) fJ; soQK fejk fe s?~ wko


fdnKrk. j r[iok! Ssqh nytk e nfijh ;Gk ftu'I (w?I) so e'b'I Gi

r{io s' s/ jT[ Ssqh ejkfJ e? n?;h ;Gk j{ e/ phu No' r'.

iktKrk.

wks ;[ Gqks no[ sks eh ;T[j o/ s[fj wfo j' Bfj nkg wo' r'.
eq'X o[ewfB e' Xo e? jfo s' ;zr nki fBdkB eo' r'. 2340.

nkg wo iktKrk. j feqFB! o[ewBh (~ y'j dD d) eq'X ~ (wB ftu) XkoB


eo e ni so Bkb UVe dh pk}h brktKrk.2340.

e'g gquzv eh:' sp ;:kw ip J/ psh:k f;;[gkbfj Gkyh.

id fJj rZbK fFF[gkb B ejhnK sd ;qh feqFB B gquzv eq'X eo


fbnk. feqFB B fejk--j w{oy! (s{`) w"s ukj[zdk j?, (w?I s[;K) ;kfonK b'eK

ekBQ efj:' iV ukjs fwqs eh:' ;G b'rfB ;{oi ;kyh.

w[y

ftu'I

(w?~)

ejh.

wksk,

j'o

fgsk

fejk--i

ns

Gok

nfijh

dh

;Gk

;"Ij,

ftu

UfJ!

w?I

s?~

i{M

wko

woKrk,

fdnKrk

(sK

iK

ueq ;[do;B b? eo Ghso e{fd ;Gk ;G jh ;'T{ Bkyh.

ns ;{oi ~ ;kyh ehsk j?. (fco) ;[doFB uZeo ~ jZE ftu b? e e[d
e ;koh ;Gk T[go'I Ng rJ. eth fFnkw efjzd jB, T[; d pX dh fJZSk

Xkts G:' efp ;:kw ej? ;[ G:' fsj e/ pX e' nfGbkyh. 2341.

Bkb

Xkts G:' fpqi BkfJe i{ fJs s/ ;'T{ ;kw[j/ nk:'.

fJXo'I feqFB ih Gi e nr j'J ns T[Xo'I T[j (fFF[gkb) ;kjwD


nk vfNnk. wB ftu pj[s eq'X tXk e ns t?oh ~ se e (feqFB B) uZeo

o'; pYkfJ xB' fus w? sfe e? fsj ;sq e' ueq ubk:'.

nr

Gi

ub. 2341.

ikfJ bfr:' fsj ezm fpy? efN d/s G:' S[fN G{ go nk:'.

ubk fdZsk. (uZeo) ik e T[; dh fruh T[s bfrnk ns (f;o ~) eN


fdZsk (i' rodB Bkb'I) ty j' e Xosh T_s nk fgnk. (fJ; fdqF pko eth

fJT[ T[gwk T[gih ihn w? fdt s/ oft e' wB' wkfo frok:'. 2342.

d) wB ftu fJ; soQK dh T[gwk g?dk j'Jh wkB' nkekF s'I ;{oi ~ (fe;
B)

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ oki;{ ir: efo


f;;gkb pXj fXnkfJ ;wkgs` .

wko

;[fNnk

j't.2342.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d feqFBktsko d oki;{ :Zr eo e


fFF[gkb d pX d nfXnkfJ dh ;wkgsh.

746

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

feq;Bktsko

nE ekBQ i{ e'g okik i[fX;No fSwkgB eos GJ/


;t?:k

747

j[D feqFB dk eq'fXs j'Dk ns :[fXFmo dk fywk wzrDk


;t?:k

(feqFB B) fFF[gkb dk f;o eN fdZsk j? ns eq'X Bkb Go d'jK B?DK


x{o oj jB. (fco efjDk br--) fJ; ;Gk ftu fejVk ;{owk j?,

ekN e? ;h; d:' f;;[gkb e' e'g Gfo:' d'T{ B?B Bukt?.
eT[B pbh fJj phu ;Gk j{ e/ j? jw ;' ;'T{ i[X[ wukt?.

Bkb

gkoE Ghw s/ nkfde pho oj/ u[g j'fJ nfs jh vo nkt?.

i'

wo

Bkb

:[ZX

eo.

noiB,

Ghw

nkfde

;ko

;{ow

u[g

eo

oj,

(T[BQK

;[zdo n?;/ ;o{g e/ T{gfo ;:kw eph;o g? pfb ikt?. 2343.

~) pj[s vo br fojk ;h. (;qh feqFB d) nfij ;z[do ;o{g T[go'I fFnkw
eth tkoB iKd jB.2343.

i'fs fish nfo Ghso Eh ;[ ;p? w[y ;:kw e/ phu ;wkBh.

t?oh (fFF[gkb) ftu fisBh th i'fs (nEtk Fesh) ;h T[j ;koh ;qh
feqFB d w[y ftu ;wk rJh. eth fFnkw efjzd jB i' t^v nfGwkBh (;{ow)

p'b ;e? B oj/ u[g j[fJ efp ;:kw ej? i[ pv/ nfGwkBh.
pke' pbh f;;[gkb jfB:' fsj eh j[sh uzdqtsh oiXkBh.
:k ;w nT[o B e'T{ ph:' ifr ;qh id[pho ;jh gqG[ ikBh. 2344.

;B, T[j p'b BjhI ;e, u[g eo e (p?m) oj.


dk pX j' frnk, fi; dh uzdqtsh okiXkBh ;h.
;z;ko

ftu

j'o

e'Jh

BjhI.

(;kfonK

B)

;qh

feqFB

pV pKe pbtkB fFF[gkb


fJ; (feqFB) tork fJ;
~

;jh

gqG{

ikD

fbnk

j?.2344.
fJe B fejk ;qh feqFB pj[s seVk F{otho j? fi; B fFF[gkb tor

J/e ej? id[okfJ pv' GN ikfj pbh f;;[gkb ;' xk:'.


fJzdq s/ ;{oi s/ iw s/ j[s' iks B ;' iwb'fe gmk:'.
;' fJj J/e jh nky e/ c'o e/ Ghso wkfo d:' ihn nk:'.
uT[dj b'eB e' eosk efo ;qh fpqiBkE ;jh mjok:'. 2345.

pbtkB ~ wko fdZsk j?. T[; (fFF[gkb) ~ fJzdo s'I, ;{oi s'I ns :w s'I
th :wb'e ftu B Gfink ik ;fenk, T[; ~ fJ; B nZy d gbeko ftu
wko fdZsk j?. (fJj ty e eth d) wB ftu nkfJnk j? (fe) u"dK b'eK
d

eosk
fJj

uT[dj b'eB e' eosk fJj ;kXB ;zs fJj? ihn ikfB:'.
d/t nd/t ehJ/ ;G :kjh e/ p/dB s/ r[B ikfB pykfB:'.
phoB pho pv'Jh bfy:' jfo G{gB G{gB s/ y[B;kfB:'.
nT[o fis/ nfo mkY/ j[s/ fsB ;:kw ;jh efo ekb gSkfB:'. 2346.

ti'I

;qh

(feqFB)

feqFB

;jh

(gqG{)

gSkD

u"dK

b'eK

dk

eosk

j?--;kXK

fbnk
;zsK

j?.2345.
B

fJjh

wB

ftu

ikfDnk j?. ;ko dts ns d?Is fJ; d pDkJ j'J jB. tdK s'I th fJ;
dk r[D ikfDnk ns tykfDnk iKdk j?. F{othoK B (feqFB ~) tZvk ;{owk
eo e ikfDnk ns okfinK B okik ikD e y[D; ykXh. j'o fisB th
t?oh T[E yV's ;B, T[BQK ;kfonK B ;qh feqFB ~ ;jh o{g ftu ekb ;wfMnk
j?.2346.

;qh fpqi BkfJe mkfY sjk eo phu ;[do;B ueq bhJ/.


pj[ o'; mB/ nfs eq'X Gfo:' nfo nkB e' nkBs j? B jhJ/.
fsj mT[o ;Gk j{ w? rkis G:' ;G ekbfj e' wB' G/y ehJ/.
fij d/yfs gqkB si? nfo tk pj[ ;zs fBjko e/ o{g ihJ/. 2347.

;qh feqFB jZE ftu ;[doFB uZeo bJ j'J T[; EK s yV's jB. (T[j)
pj[s eq'XtkB jB ns o'; Bkb Go j'J jB ns fe; j'o t?oh ~ fjod
ftu BjhI fbnkT[Id jB. T[; ;EkB s ;Gk ftu rZi oj jB, (fJzi gqshs
j[zdk j?) wkB' ;G soQK Bkb ekb dk o{g Xkfonk j'fJnk j?. fiBQK ~ ty
e

t?oh

gqkD

fsnkr

fdzd

jB

ns

;zs

T[BQK

dk

o{g

ty

ihT[Id

jB.2347.
fBqg i[fX;No pku ekBQ i{ ;'
;t?:k

nkg jh G{g ejh T[m e? eo i'fo d'T{ gqG eq'X fBtko'.


E' f;;[gkb pv' yb ;' s[w ueqfj b? fSB wkfj ;zxko'.

okik :[fXFmo B ;qh feqFB gqfs fejk-;t?:k

okik (:[fXFmo) B y[d T[m e ns d'tI jZE i'V e fejk--j gqG{!


j[D eq'X ~ fBtko'. fFF[gkb pj[s jh d[FN ;h, T[; ~ s[;hI uZeo b? e fSD

748

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

:" efj gkfJ ofj:' rfj e? d[j{ nkgB/ B?BB s/ ib[ Yko'.
ekBQ i{ i' s[w o'; eo' s' ejk s[w ;' p;[ j?p jwko'. 2348.

feq;Bktsko

749

Go ftu wko fdZsk j?. fJ; soQK efj e (oki B) d'tI g?o cV j'J jB
ns nkgDhnK nZyK s'I jzM{ trk fojk j?. j feqFB ih! i s[;hI o'; eo',
sK

;kvk

dk; ej? fpBsh eo i'o e? ;:kw GB? jfo i{ ;[fB bhi?.

s[jkv

T[s

eh

t;

ub

;edk

j?.2348.

(eth) fFnkw efjzd jb, dk; (okik :[fXFmo) jZE i'V e pBsh
j?, j feqFB ih! ;[D bt'! s[jkvk eq'X Bkb tyDk jh (;kv bJh)

e'g fus/ s[wo/ wohn? ;[ feqgk efo j/os jh gb ihi?.

eodk

nkB`d e? fufs p?m' ;Gk wfj d/yj[ ir: e/ j/s[ gshi?.

woB s[b j? ns feqgk g{ote fJe gb Go tyDk (;kv bJh) ihtB dkB
j?. j[D nkB`d ;fjs ;Gk ftu p?m' ns :Zr eoB bJh jh gshi ikU.

jT[ gqG[ ikB eo' fpBsh gqG[ i{ g[fB e'g fSwkgB ehi?. 2349.

j gqG{! w?I (nkg ih ~) gqG{ ikD e pBsh eodk jK, j[D eq'X ~ fSwk eo
fdU.2349.
d'jok

d'jok

p?mk:' id[okfJ e' pj[ fpBsh efo G{g.


eziB ;/ fdqr fij pB/ pfB:' ;[ w?B ;o{g. 2350.

okik (:[fXFmo) B pj[s pBsh eo e ;qh feqFB ~ fpmk fbnk. fi;


d B?D ewb
j?.2350.

(d

c[b)

tKr

ns

;o{g

ekwdt

tork

pfDnk

fJfs ;qh pfusq BkNe rq`E/ feq;Bktsko/ ekBQ i{ e' e'g okik i[fX;No
SwkgB eos GJ/ fXnkfJ ;wkgs`.

fJE ;qh pfusq BkNe rqzE d fe;Bktsko d ekBQ ih d eq'X dh okik :[fXFmo
tb'I fSwk :kuBk eoB d gq;zr dh ;wkgsh.

nE okik i[fX;No oki;{n ir eos GJ/

j[D okik :[fXFmo dk oki;{ :Zr eoBk

;t?:k

j'fJnk

;t?:k

;T[gh j? ;/t jh gkoE eT[ fdi b'eB eh i' g? Bheh eo?.

noiB ~ pqkjwDK dh ;tk eoBh ;"Igh j? feT[Ife T[j u`rh soQK Bkb

no[ g{i eo? d'T{ wkdqh e/ g[sq foyhB eh nkB`d fufs Xo?.

eodk j?. ns wkdqh d d'tI g[ZsoK (Be[b ns ;fjdt) ~ foFhnK (dh ;tk
T[s brkfJnk j?) i' nkB`d ;fjs eod jB. Ghw o;'Jhnk pfDnk j? ns

G:' Ghw o;'Jhnk dqi'XB Xkw g? p:k; s/ nkfde p/d oo?.


eh:' ;{o e' pkbe e?p/ e' dkB ;[ ikjh s/ uT[dj b'e vo?. 2351.

d[o:'XB ~ xo dk (ezw fdZsk j?). td ftnk;


jB. ;{oi d pkbe (eoB) ~ dkB eoB T[s
b' e

;{oi uzd rB/; wj/; ;dk T[m e? fij fXnkB Xo?.

jh

vod

nkfde tdK dk gkm eod


brkfJnk j? fi; s'I u"dK

jB.2351.

;{oi, uzdqwk, rDF, fFt T[m e fi; dk ;dk fXnkB Xod jB. (eth)
efjzd jB, fe Bkod tor, ;[edt fij ns ftnk; tor pqkjwD

no[ Bkod ;' ;[e ;' fdi p:k; ;' ;:kw GB? fij ikg oo?.

fFnkw

fijk wko d:' f;;[gkb pbh fij e/ pb s/ ;G b'e[ vo?.

fi; dk ikg eod jB, fi; B fFF[gkb ;{ow ~ wko fdZsk j? ns fi;
d pb s'I ;ko b'e vod jB, (T[j) j[D pqkjwDK d g?o X' fojk j?. ;qh

np fpgB e/ gr X'ts j? fpqiBkE fpBk n?;h eT[B eo?. 2352.

feqFB
nkjt e? ;zr ;sqB e/ fsB s/ efp ;:kw GB? XB[ bhB'.

s'I

fpBk

nfijk

j'o

e"D

eo

;edk

j?.2352.

eth fFnkw efjzd jB, t?ohnK Bkb :[ZX eo e T[BQK s'I i' XB t;{b

fpgqB e' fiw p/d e/ phu fbyh fpfX jh fsjh Gksfj dhB'.

ehsk

J/eB e' ;BwkB eh:' no J/eB d? ;G ;ki BthB'.

j?. fJeBK dk nkdo-wkD ehsk j? ns fJeBK ~ BtI ;k} ;kwkB fdZs jB.
okik :[fXFmo B T[; ;wI ;kohnK ftXhnK Bkb :Zr ;zg{oB ehsk j?.2353.

G{g i[fX;No sT[B ;w? ;[ ;G? fpfX ifr ;`g{oB ehB'. 2353.
BQkB r:' ;osk d:' dkB ;[ d? ib g? g[oyk foMtkJ/.
ikue E/ fsj mT[o fis/ XB dhB xB' fsB eT[ ;[ nxkJ/.

j?,

T[j

td

ftu

fbyh

ftXh

nB[;ko

T[BQK

pqkjwDK

ftu

tzv

fdZsk

Bdh T[s fJFBkB eoB rJ B dkB fdZsk j? ns ibKibh d e


g[ofynK ~ gq;zB ehsk j?. T[E fisB :kue ;B, T[BQK ~ pj[s nfXe XB

You might also like