Kahyaolu, Z.T. & imek. Y. (2010). Lise 1. snf rencilerinin fizik dersi baarszlna yapt atfetmeler. IX.

Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresinde sunulmu bildiri.

LSE 1. SINIF RENCLERNN FZK DERS BAARISIZLIINA YAPTII ATFETMELER

Zeynep Tuba KAHYAOLU, Yeliz MEK Orta Dou Teknik niversitesi, Eitim Fakltesi Ortaretim Fen ve Matematik Alanlar Eitimi Blm
ZET: Bu almann amac lise 1.snf rencilerinin fizik dersi baarszlna yaptklar atfetmeleri belirlemek ve cinsiyete gre atfetmelerde farkllk olup olmadn aratrmaktr. Bir devlet dz lisesinde renim gren 89 lise 1.snf rencisi 2009-2010 retim yl 2. dnemindeki ilk fizik yazlsnda kendilerinin nitelendirdikleri baarszlk durumuna atfetme yapm, verdikleri yazl cevaplar Ykleme Kuramna gre atfetme boyutunda kodlanm ve her atfetme iin bir atfetme tipi saptanmtr. renci motivasyonu iin en zedeleyici olabilen yetenein olmamas, fizii sevmeme, yksek snav kaygs sebeplerini ieren isel-sabitkontrol_edilemez tip en yaygn olarak bulunmutur. kinci en yaygn tip grltl snf ortam, evde alma ortamnn olmamas, fizikteki matematik, retmenle zdeletirilen ders anlatmndan anlayamama sebeplerini kapsayan dsalsabit-kontrol edilemez tiptir. Cinsiyete gre baarszlk atfetmelerinde fark bulunmamtr. Motivasyonu en fazla zedeleyebilecek baarszlk atfetmesinin en yaygn bulunmas rencilerin fizik dersinde kendilerini yeteneksiz grdklerini ve fizik dersini sevmediklerini gstermektedir. kinci en yaygn tipteki atfetmeler aratrmaclara mfredat, retim metotlar ve snflarn fiziki artlar hakknda nemli uyarlar gndermektedir.

1. GR Bugne kadar fizik dersi baarsn etkileyen birok faktr aratrmaclar tarafndan ortaya koyulmutur. Kavram yanlglar (Clement, 1993), matematik becerileri (Champagne, Klopfer ve Anderson, 1980), grsel yetenekler (Kavaz ve Erylmaz, 2003), problem zme becerileri (Delialiolu, 1995), mfredat (Brekke, 1994), renci cinsiyeti (Young, 1991), retmenle ilgili faktrler (Korur, 2001) ve birok farkl retim metodu (Erylmaz, 2004; Gven ve Grdal, 2002; Gray, 2003; Kker, 2004) bunlara rnektir. Fakat rencilerin ortaya koyabilecei faktrler hastaln tehisinde ilk basamak olan hastann ikayetlerini dinlemek misali aratrmaclar iin sorunlarn zmnde doru ynlendirici bir etkiye sebep olabilir. Atfetmeler olaylarn sonularnn sebepleriyle ilgili inanlardr ve rencilerin beklenti, motivasyon ve duygularn etkilerler (Weiner, 1979). Baar veya baarszlk durumunda her renci bu baar veya baarszlna sebep olarak farkl farkl nedenler ne srebilir. Fizik dersi iin, konunun zorluu renciler tarafndan sklkla dile gelen bir baarszlk atfetmesidir. Atfetmelerin gerei yanstp yanstmad motivasyonel bak asndan dnldnde nemli deildir nk gerek durum deil, kiinin inand durum kiinin duyusal zelliklerini ve davranlarn etkilemektedir (Pintrich ve Schunk, 2002). rencilerimize neden baarsz olduklarn sormak rencilerimizin fizik dersine kar motivasyonlarn ve fizikteki akademik baarlarn arttrma adna aratrmaclara nemli ipular salayabilir. Bu almann amac lise 1.snf rencilerinin fizik dersi baarszlna yaptklar atfetmeleri belirlemek ve cinsiyete gre atfetmelerde farkllk olup olmadn aratrmaktr. 1.1. Ykleme Kuram Atfetmeler Weinerin (1986) ykleme kuramnda boyuta gre incelenmekte ve bu boyutlarn seviyelerinin farkl birleimlerine gre 8 farkl tip atfetme ortaya kmaktadr. Bu boyutun aklamalar yledir: Konum (locus): Kii tarafndan bir sebebin isel olarak m yoksa dsal olarak m alglandn belirten boyuttur. sel ve dsal olmak zere iki dzeyi vardr. Sabitlik (stability): Sebebin deimez ve kararl olduunu mu yoksa durumlara ve zamana gre deiebilir ve kararsz olduunu mu belirten boyuttur. Sabit ve deiken olmak zere iki dzeyi vardr. Kontrol edilebilirlik (controllability): Kiinin sebep zerinde kontrol sahibi olup olmadn belirten boyuttur. Kontrol edilebilir ve kontrol edilemez olmak zere iki dzeyi vardr.

Atfetmeler bu boyutunun farkllna gre kiilerin gelecek almalarnda, gayretinde ve alma devamllnda farkl etkilere sahiptirler (Pintrich ve Schunk, 2002). rnein, baarszln isel-sabit-kontrol edilemez boyutlarndaki yeteneim yok atfetmesine ykleyen bir renci byk olaslkla kendi kendine oluturduu aresizlik ile yeniden konuya almada isteksizlik ve gayretsizlik yaayacak dolaysyla olumsuz tutum gelitirme ve baarszl douran bir dng ierisine girecektir. Tam tersine, isel-deiken-kontrol edilebilir boyutlardaki yeterli almadm atfetmesi renciye abann nemini vurgulayacak, ileriye dnk abasn arttrc bir motivasyon salayacak ve dolaysyla baarya ulamada yardmc olacaktr. 2. YNTEM alma Aksarayn Eskil ilesinde bir devlet dz lisesinde renim gren, ayn retmenin derslerine girdii 55 kz, 34 erkek, toplam 89 lise 1.snf rencisiyle yaplmtr. rencilere 20092010 retim yl 2. dnemindeki ilk fizik yazlsnda kendilerinin nitelendirdikleri baar veya baarszlk durumuna atfetme yapmalar istenmi fakat sadece iki renci baar atfetmesi yaptndan alma baarszlk atfetmelerine odaklanmtr. Ykleme teorisine gre insanlarn daha ok baarszlk durumlarnda atfetme yaptklar (Weiner, 1986) bilgisi bu almayla da dorulanmtr. Veri toplama biri ksa cevapl biri ak ulu olmak zere iki sorudan oluan ksa bir anket ile yaplmtr. Anketten nce renciler kiisel bilgilerin gizlilii, gnlllk ve dncelerini yazarken herhangi bir ekince yaamamalar konularnda bilgilendirilmilerdir. renciler cevaplarn yazarken dersin retmeni snfta bulunmamtr. rencilerin baar veya baarszlk alglarn belirlemek iin nce Birinci fizik yazlsnda kendinizi baarl m yoksa baarsz m buluyorsunuz? sorusu sorulmu bu sayede kiisel bir algnn deerlendirilmesi salanmaya allmtr. rencilerin yapt atfetmeler, Sizce birinci fizik yazlsnda neden baarl/baarsz oldunuz? sorusuna verdikleri yazl cevaplarn aratrmaclar tarafndan atfetme boyutuna gre kodlanmas ve her bir atfetme iin atfetme tipinin saptanmasyla belirlenmitir. Tablo 1de atfetme boyutuna gre atfetmelerin nasl snflandrld grlmektedir. Tablo 1. Konum, Sabitlik ve Kontrol Edilebilirlik Boyutlarna Gre Atfetmelerin Snflandrlmas (Weiner, 1986)
Konum sel Kontrol Edilebilir Sabitlik Sabit Uzun dnem alma/aba Beceri/bilgi Snav iin geici veya durumsal alma/aba Kontrol Edilemez Yetenek Kontrol Edilebilir Dsal Kontrol Edilemez Okul ya da kurs gereksinimlerinin kolayl/zorluu ans

retmen yanll/ iltimas retmen/arkada yardm

Deiken

Snav gn salk durumu Ruh hali

Baz renciler baarszlklarna birden fazla atfetme yaptndan toplam atfetme says renci saysndan fazla bulunmutur. rencilerin yapt tm atfetmeler tiplerine gre snflandrldktan sonra yzde ve frekans analizi yaplmtr. Cinsiyetin rencilerin atfetmeleri arasnda farkllk oluturup oluturmad ki-kare analiziyle aratrlmtr. ki renci baarszlk atfetmesi iin anlamyorum yazm fakat anlamamn hangi sebepten olduu belirtilmedii iin atfetme boyutlar ve tipleri belirlenememi ve bu yzden bu atfetmeler analizlere dahil edilmemilerdir. 3. BULGULAR Fizik dersi baarszl iin 89 lise 1.snf rencisi toplam 143 atfetme yapmtr. Be farkl atfetme yapan bir renci bulunurken, drt farkl atfetme yapan 3 renci, fark atfetme yapan 10 renci, iki farkl atfetme yapan 21 renci ve yalnzca bir atfetme yapan 54 renci bulunmutur. Bu bulgu ile ou rencinin fizik dersindeki baarszln tek nedene balad ya da -baka nedenlere

balasalar bile bu nedenlerden bahsetmedikleri iin- arl bu belirttikleri tek nedene verdikleri yorumu yaplabilir. Tablo 2 renci saylarn ve yaptklar farkl atfetme saylarn gstermektedir. Tablo 2. renci Says ve Farkl Atfetmelerin Says renci says Farkl atfetmelerin says 54 1 (54 atfetme) 21 2 (42 atfetme) 10 3 (30 atfetme) 3 4 (12 atfetme) 1 5 (5 atfetme) Toplam: 89 renci Toplam: 143 atfetme Atfetme tiplerine gre frekanslara bakldnda %25,9luk pay ile isel-sabit-kontrol edilemez tip fizik dersi iin en yaygn baarszlk atfetmesi olarak bulunmutur. sel-sabit-kontrol edilemez tipindeki atfetmeler, renci motivasyonu ve z yeterlik algs iin ok zedeleyici etkiye sahip olabilir. nk bu tipteki atfetmeler rencinin gelecek baar beklentisini en fazla zedeleyecektir (Pintrich ve Schunk, 2002). renci kendinde var olan sabit ve kontrol edilemez bir faktrn baarszlna sebep olduuna inanmakta ve dolaysyla zamanla bu durum renilmi aresizlie dnebilmektedir. Yetenein olmamas, fizii sevmeme, snavlarda srekli olarak ar heyecan yaama bu tipteki atfetmelere rnektir. Tablo 3 bu almada elde edilen 143 atfetmenin atfetme boyutuna gre kodlandktan sonra 8 atfetme tipine dalmlarn yzde ve frekans olarak gstermektedir. Tablo 3. Atfetme Tiplerinin Yzde ve Frekanslar Atfetme tipi Boyutlar (Konum, Sabitlik, Kontrol edilebilirlik) 1 Dsal, sabit ve kontrol edilebilir 2 Dsal, sabit ve kontrol edilemez 3 Dsal, deiken ve kontrol edilebilir 4 Dsal, deiken ve kontrol edilemez 5 sel, sabit ve kontrol edilebilir 6 sel, sabit ve kontrol edilemez 7 sel, deiken ve kontrol edilebilir 8 sel, deiken ve kontrol edilemez Yzde (%) 1,4 21.7 0,7 15.4 4,9 25.9 11,9 18.2 Frekans (f) 2 31 1 22 7 37 17 26

kinci en yaygn baarszlk atfetme tipi % 21,7 ile dsal-sabit-kontrol edilemez tiptir. Grltl snf ortam, rencinin evde alma ortamnn olmamas, snav sorularnn zor olmas, dersin ieriinin zor olmas, forml okluu, fizik ierisindeki matematik, retmenle zdeletirilen ders anlatmadan anlayamama gibi sebepler renciler tarafndan ifade edilen bu tipte baarszlk atfetmeleridir. Bu tip atfetmeler dsal olduu iin rencinin kendisiyle ilgili algsna zararl deildir ve retmene, eitim sistemine, ev ve aile faktrlerine bal olduklar ve kontrol edilemedikleri iin renci sorumluluunda yer almazlar. renci derslerde deney yapmamalarnn baarszlklarna sebep olabildiini yazmlardr. nc en yaygn baarszlk atfetme tipi ise %18,2 ile isel-deiken-kontrol edilemez tiptir. Snav gnndeki hastalk, rahatszlk, moral bozukluu, snav anndaki ba ars, dikkatsizlik, kronik olmayan heyecan, formlleri unutma, soruyu yanl anlama bu tipteki baarszlk atfetmelerine rnektir. Dsal-deiken-kontrol edilemez tipindeki baarszlk atfetmeleri % 15,4 ile en yaygn drdnc tip atfetmelerdir. Snav ncesinde ailede, arkada veya okul evresinde yaanan ve renciyi duyusal olarak etkileyen ya da alma imkann kstlayan durumlar ile snav srasnda rencinin dnda oluan rastlantsal olumsuzluklar bu tipe rnektir. Ailede yaanan bir lm, doum ya da kavga sebebi ile alamama veya yetersiz alma, aile ile bir yere gidilecei iin snavdan erken kmak zorunda kalma, snavlarn akmas sonucu fizik yazlsna yeterli alma zaman bulamama renciler tarafndan ifade edilen bu tipteki baarszlk atfetmeleridir.

sel-deiken-kontrol edilebilir tipteki baarszlk atfetmeleri % 11,9 ile beinci en yaygn tip olarak bulunmutur. Snava almama ya da yetersiz alma bu tipin rnekleridir. Burada bahsedilen alma uzun sreli ve dzenli bir almay ve abay deil geici ve durumsal olan snav ncesindeki almay ve abay ifade etmektedir. Bir rencinin snava almadan girmitim ve gnlk tekrarm aksattm cmlesindeki iki ayr atfetme dzenli alma ve aba ile geici-durumsal alma ve aba arasndaki ayrm ifade etmektedir. Dier bir deyile alma durumun uzun sreli ve dzenli olmas bu faktr sabit boyutlu hale getirmektedir. Bu sebeple, uzun sreli-dzenli alma ve abann olmamas isel-sabit-kontrol edilebilir tipinde bir baarszlk atfetmesi olmaktadr. alma alkanlndaki yanllklar ya da srekli hale gelen tembellik bu tipteki baarszlk atfetmelerindendir ve aratrma sonularna gre % 4,9 ile sekiz tip ierisinde altnc en yaygn tipe dahildirler. alma sonularna gre rencilerin fizik dersindeki baarszlklar iin en az yaptklar atfetme tipleri % 1,4 ve %0,7 ile srasyla dsal-sabit-kontrol edilebilir ve dsal-deiken-kontrol edilebilir tipleridir. retmenin rencilere olumlu ya da olumsuz kayrma yapmas, snav notunun adaletsiz verilmesi dsal-sabit-kontrol edilebilir tipine giren baarszlk atfetmeleridir. retmen, arkada ya da ebeveynlerden yardm almama ise renciler tarafndan en az belirtilen dsal-deikenkontrol edilebilir tipteki baarszlk atfetmelerdir. Cinsiyete gre rencilerin baarszlk atfetmelerinde farkllk olup olmad ki kare analizi ile aratrlm ve cinsiyete gre atfetmelerde anlaml bir fark bulunmamtr (Ki-kare = 3,306, df = 7, p= . 855> .05). Tablo 4 atfetmelerin cinsiyete ve atfetme tiplerine gre dalmlarn gstermektedir. Tablo 4. Atfetmelerin Cinsiyete ve Atfetme Tiplerine Gre Dalmlar
DsalSabitKontrol_ edilebilir n Cinsiyet Toplam Bayan Bay 2 0 2 % 2,0 0.0 1,4 DsalSabitKontrol_ edilemez n % DsalDeikenKontrol_ edilebilir n 1 0 1 % 1,0 0 0,7 Atfetme tipi DsalselDeikenSabitKontrol_ Kontrol_ edilemez edilebilir n 8 % 17,8 n 5 2 7 % 5,1 4,4 4,9 selSabitKontrol_ edilemez n % selDeikenKontrol_ edilebilir n 4 % 8,9 selDeikenKontrol_ edilemez n %

Toplam n %

20 20,4 11 24,4 31 21,7

14 14,4 22 15,4

27 27,6 10 22,2 37 25,9

13 13,3 17 11,9

16 16,3 10 22,2 26 18,2

98 100,0 45 100,0 143 100,0

4. YORUM rencilerin gelecee ynelik abalarn olumlu etkileyen isel-deiken-kontrol_edilebilir tipteki baarszlk atfetmeleri (rn. snava almama ya da yetersiz alma) ve isel-sabitkontrol_edilebilir tipteki baarszlk atfetmeleri (rn. uzun dnem alma ve aba) bu almada renciler tarafndan en az yaplan atfetme tiplerinden ikisi olarak bulunmutur. rencilerin baarszlklarn kendilerinin kontrol edebildikleri bir sebebe balamalar bireysel sorumluluk duygularn ve gelecee ynelik abalarn arttracandan retmenlerin renci baarszlyla ilgili rencilere bireysel olarak dnt verirken bu tipte atfetme yapmalar tavsiye edilebilinir. 5. SONU ve NERLER Sonu olarak motivasyonu en fazla zedeleyebilecek tipteki baarszlk atfetmesinin en yaygn bulunmas rencilerin fizik dersinde kendilerini yeteneksiz grdklerini ve fizik dersini sevmediklerini gstermektedir. Bunu deitirmek iin ncelikle rencilerimizin fizik z yeterlik inanlarnn arttrlmasna allmaldr. kinci en yaygn tipteki baarszlk atfetmeleri olan snf ortam ve retmenle ilgili faktrler, bata retmenler olmak zere eitim planlamaclarmza ve aratrmaclara snav ve mfredat ierikleri, retim metotlar ve snflarn fiziki artlar hakknda nemli uyarlar gndermektedir. Bu atfetmelere dahil olan retmenle zdeletirilen ders anlatmndan anlayamama atfetmesi metot, pedagoji, alan bilgisi gibi birok alt balkta irdelenip daha aklayc ve faydal olabilecek bilgiler edinebilinir.

KAYNAKLAR Brekke, S. E. (1994). Some factors affecting student performance in physics. Internetten 10 ubat 2007 de EBSCO veritabanndan (ERIC) alnmtr: http://www.ebsco.com (ERIC Document Reproduction Service No ED 390 650). Champagne, A. B., Klopfer, L. E. & Anderson, J. H. (1980). Factors influencing the learning of classical mechanics. American Journal of Physics, 48(12), 1074-1079. Clement, J. (1993).Using Bridging Analogies and Anchoring Intuitions to Deal with Students'Preconceptions in Physics. Journal of Research in Science Teaching, 30(10), 1241-1257. Delialiolu, . (1995). Contribution of Students Logical Thinking Ability, Mathematical Skills and Spatial Ability on Achievement in Secondary School Physics. Yaynlanmam Master Tezi.ODT, Ankara. Erylmaz, H. (2004). The effect of peer instruction on high school students'achievement and attitudes toward physics. Unpublished Doctorate Thesis, METU Ankara. Gray, D. (2003). The effect of multiple intelligences based instruction on students physics achievement. Unpublished Doctorate Thesis, METU Ankara. Gven, & Grdal, A. (2002). Ortaretim fizik derslerinde deneylerin renme zerindeki etkileri. 16-18 Eyll 2002 V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresinde sunulmu bildiri. Kavaz , S. & Erylmaz, A. (2002). rencilerin grsel yetenekleri ile fizik baarlar arsndaki iliki. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresinde sunulmu bildiri. Korur, F. (2001). retmen niteliklerinin lise seviyesindeki rencilerin fizik baarsna, motivasyonuna ve tutumlarna etkileri.Yaynlanmam Master Tezi.ODT, Ankara. Kker, Y. (2004). The effects of activities based on role-play on ninth grade students achievement and attitudes towards simple electric circuits. Unpublished Master Thesis, METU Ankara Pintrich, P. R. ve Schunk, D. H. (2002). Motivation in Education, Second edition. Pearson Merril Prentice Hall. New Jersey, 2002. Weiner, B. (1979). A theory of motivation for some classroom experiences. Journal of educational psychology, 71, 3-25. Weiner, B. (1986). An attributional theory of motivation and emotion. New York: Springer Verlag, 1986. Young, D. J. (1991). Gender differences in science achievement. Australian Association for Research in Education Annual National Conference sunulmu bildiri.