Deerlendirmesi Nedir

Erturul DOU* ZET : J deerlendirmesi iletmelerin personel ve cret politikalarn salam esaslara balyan bir tekniktir. Bu makalede modern_firma ynetiminin nemli gereklerinden biri olan i deerlendirmesi hakknda aklayc bilgi verilmekte ve nemli faydalarna iaret edilmektedir. . SUMMARY : Job evaluation is an administrative technique to establish a sound personnel and wage administration in a firm. In this article the main princples and importance of this technique are discussed. Giri : Firma ynetiminde baarl olabilmek iin zmlenmesi gereken nemli bir sorun firma personeli arasnda dil ve dengeli bir cret da lmdr. Bir esasa dayanmyan ve tamamen ahs grlere gre yaplan oretlendlrme ha liyle baz dengesizliklere sebep olmakta, bu da* personel arasnda huzursuzluk (yalatmaktadr. te bu dengesizlii nlemenin bilimsel ve ob jektif yolu i deerlendirmesi metodudur. Bura da anlalmas gereken husus i deerlendirme sinin, iin mutlak deerini deil, iler arasndaki karlatrmal deerlendirmeyi tayin eden bir metod okluudur. Yani i deerlendirmesi her hangi bir i yapan kimsenin ne kadar cret al mas gerektiini deil, A iini yapan iinin B iini yapan iiye nazaran ne oranda cret al mas gerektiini tayin eder. 1. 2. 4. Sralama Snflandrma Puan metodu.

3. Faktr karlatrma Bu metodlardan ilk ikisi daha ziyade az sa yda iler iin uygulanr ve ileri birbiri ile kar latrarak bir sralama yaplmasndan ibaret tir. Son iki metod daha ok sayda) ve kar mak iler iin uygulanr. Bunlardan puan me todu daha rasyonel ve daha ok kullanlan ol duundan bu metod hakknda daha detayl bil gi verilecektir. Puan Metodu ile Deerlendirmesinin saf halar : 1 Yaplacak almann safhalarn sayan bir program hazrlanmaldr, kap

Deerlendirmesinin Esaslar : i deerlendirmesi ilerin birbirlerine oranla deerlerinin tesbiti ve bu ilere verilecek cret lerin tayini metodu olduuna gre bu metodun uygulanmasnda birinci basamak ilerin t a m ola rak tariflenmesidir. Bir iin tariflenmesi, o ide yaplan grevlerin, kullanlan tehizat ve metodlarn, yklenilen sorumluluun, sarfedilmesi gereken gayretin, dier ilerle olan m nasebetinin, iinde bulunan i artlarnn (ru tubet, s, toz, grlt v.s. gibi) o ii yapabil mek iin gerekli fizik ve fikr niteliklerin ve tecrbelerin tam olarak belirlenmesidir. Bu e kilde ii unsurlarna ayrarak yaplan tariflemelerden sonra daha rasyonel bir deerlendirme yaplabilir. Bu deerlendirmeyi yapmak iin bel li bal drt metod vardf :

2 almalar yrtecek bir i deer lendirme komitesi kurulmaldr. Bu komitede i deerlendirmesi konusunda uzman elemanlar dan baka, sanayi mhendislii brosu ve per sonel servisinin de temsilcileri bulunmaldr. 3 letme sorumlular, sendika yetkilileri ve iletmede alan nezaretere almann amac ve mahiyeti hakknda bgi verilmeli ve on larla ibirlii salanmaldr. 4 F i r m a iindeki iler cinslerine gre ay rlmal ve bir i ve unvan standartlamas ku rulmaldr. 5 Deerlenecek ilerin cins ve gruplar belirlenmelidir (retim ii, bro ii, sat ii gibi). 6 : Her grup iin bir faktr puan tablosu hazrlanmaldr. Bunun iin nce ii deerlendir mede esas olacak faktrlerin tesbiti gerekir. Bakonuda imdiye kadar yaplm almalar sz Madencilik

Maden Yk. Mhendisi, Alaam Mavir M hendislik, Ankara.

20

konusu faktrleri drt ana grup altnda top lamann ou zaman yeterli olduunu ortaya koymutur. Bu gruplar, maharet, gayret, sorum luluk ve i artlar'dr. Bu esaslara gre makina imal eden byk bir iktisad devlet teekk lne bal iyerlerinde isilik ileri iin hazr lanm bir f a k t r - p u a n tablosu rnek olarak verilmitir.

Derece 1 2 3 4 5

Tecrbe 6 aya kadar 6 -12 a y 1-3 yl 3 - 5 yl 5 yldan fazla

Puan 30 50 80 110 140

FAKTRLER : Sotrtimluluk : Makina tehizattan Malzeme ve mamulden Bakalarnn emniyetinden Bakalarnn almas ve re timden Sorumluluk toplam puan Maharet Tahsil Tecrbe Hassasiyet ve elbecerisi Karar verme ve are buluculuk Maharet toplam puan Gayret : Beden gayret Dima gayret Gayret taplam puan i a r t l a n : kazalar yerinin ho olmayan zellik leri Monotonluk artlar toplam puan Genel toplam 75 75 50 200 1000 100 50 150 OO 140 80 80 400 Puan 60 60 60 70 250

toplam puandaki payi % 6,0 6,0 6,0 7,0 25,0

eklinde blnebilir. Bu demektir ki bir ii ya pabilmek iin gerekli tecrbe iki sene ise o iin tecrbe faktrnden alaca puan deeri 80 ola caktr. Dereceler iler arasnda uygun bir ayr ma imkn verebilecek bir sayda olmal ve her derecenin kapsam aka tariflenmelidir. 7 ler puan tablosundaki faktrlerin altnda dikkatle incelenerek analiz edilmeli ve btn zelliklerini ifade eden ak tarifleri yaplarak objektif bir deerlendirmeye hazr hale getirilmelidir. 8 iler faktr - puan erlendirilmelidir. tablosuna gre de

10,0 14,0 8,0 8,0 40,0

9 Puanlar absiste, cretler ordinatta gs terilerek firmann cari cret erisi iizmelidir. 10 Piyasa cret etd yaplarak benzer iler iin piyasa cret erisi izilmelidir. 11 iFrmann cari cret seviyesi, piyasa nn cari cret seviyesi, firmann cret politikas, toplu szlemeler, asgari cretler gznnde bu lundurularak ve eit ise eit cret prensibi ile hareket edilerek uygulanacak yeni cret erisi tesbit edilmelidir. Bu cret erisini bir tek eri halinde tutmak Aramann ii cretlerinde etkili olabilme insiyatifini kaybettirir. nk kimin nerede ne c ret alaca matematik olarak bellidir ve belli bir ide kdem ve liyakata gre cret farklla trmas imkn yoktur. Bunu nlemek iin puan lar gruplandrlarak her guruba kar gelen c ret kademeleri tesbit edilir. Bylece aadaki grafikteki gibi bir durum ortaya kar. Buna gre herhaigi bir i 320 puanlk ise o i nc kademededir ve o ie verilebilecek cret 300 ile 380 kr/saat arasnda deimektedir ve bu ide alan bir ii kdem ve liyakatna gre bu kademe iinde bir cret alr. Terfer sonun da creti tavana ulaan iiyi daha s t kade mede yapabilecei bir ie aktarmak ve creti nin artabilmesi imknn ak tutma yollarn aramak lzmdr. Firma iin uygulanacak cret kademeleri tesbit edildikten sonra uygulamaya geilirken baz noktalara dikkat etmek gerekir. cret etdleri srasnda yle bir durum ortaya km olabilir : 21

10,0 5,0 15,0

7,5 7,5 5,0 20,0 100.0

Tablo hazrlanrken faktrler ok ak bir ekilde tarif edilmeli, iin herhangi bir zelli inin birden fazla faktrn. kapsamna girme meine dikkat edilmelidir. Faktrlerin puan de eri hesaplanrken i dalnn zellii gzntinde bulundurulmaldr. rnein bir maden iletme sinde yaplm i deerlendirmesinde beden gayrete verilecek puan ile bir bankada yapan i deerlendirmesinde beden gayrete verilecek puann farkl olaca aktr. Herhangi bir iin testait edilmi faktr puanlarndan ne kadanin alabilecei de yine bir esasa balanmaldr ki bu da faktr derecelerinin tesbitini gerektirir, r nein 140 puanlk tecrbe f a k t r : Cilt: IX, Say: 4

i deerlendirilmesi srasnda ortaya kan i tarifleri iler iin gerekli nitelikleri aklkla belirlediinden firmann eitim politikas iin yol gsterici bir unsur ol maktadr. deerlendirmesi sonucu firmann iilik giderlerinin tahmin ve kontrol daha et kili olarak yaplabilir. Sendika ile ilikiler ve toplu szleme lerde objektif esaslar salar.

SONU deerlendirme iiyi deil ii deerlendi ren ve firmada dil ve dengeli bir cret sistemi kurulmasn salayan bir almadr. Bu al ma sonucu ie almalar, terfi ve tayinler objekti fesaslara balanr. deerlendirme alma lar btn personelin bilgisi dahilinde ve ak lkla yaplmal, btn safhalarda drstlk esas alnmaldr. deerlendirmesi bir defa yaplp braklan bir alma olarak dnlmemeli, ya plabilecek itirazlar ve doacak yeni i ve i artlar gznne alnarak devaml bir revizyo na tabi tutulmaldr. Modern bir ynetimin vazgeilmez unsurla rndan biri olan i deerlendirmesi memleketi mizde de baz iktisad devlet teekklleri -ve zel firmalarda uygulama sahas bulmutur. F a k a t bu uygulama bHhassa madencilik sektrnde yetersiz bulunmaktadr. Gerek iletme sahip ve yneticilerinin gerekse sendikalarn bu konuya daha modern bir ynetim getirecek ve verimMailetilmesini salamalar madencilik sektrne daha modern bir ynetim getireuek ve verimlili in artmas ynnden nemli faydalar Balya caktr.

ler A B C D E F

puan deeri 250 290 340 390 430 480

Firmadaki cret kr/sa. 300 380 350 350 350 475

Dikkat edilirse B ii II. kademeye girdii halde bu ide alan ii iin deerinden fazla, E ii V. kademeye girdii halde bu ide alan ii, almas gerekenden az cret almaktadr. Bu durumda B iinde yksek cretle alan iiyi cretine uygun daha st kademede bir ie ver me, E iinde dk cretle akan iinin cre tini ykseltme imkn aratrlmaldr. Uygula ma zaman normal tayin - terfi zamanna geti rilirse bu ekildeki ilemler daha rahatlkla ya plabilir. t Deerlendirmesinin faydalan : letmede eit ise eit cret ve ie adam ilkelerinin yerlemesini salar. Bu meto dun uygulanmas ile iletmede dil ve dengeli bir cret d a l m meydana gelir. Firmaya yeni eleman alnmasnda objek tiflik salar. in zellikleri ve verilebile cek cret ak bir ekilde belli olduu iin herhangi bir elemann ie uygunlu u konusunda kolaylkla k a r a r verilebilir. letme iinde terfi ve tayinler keyflik ve ahs takdirlerden kurtulup bir esasa balanr. Firmada-dil ve dzenli bir cret siste mi kurulmas personelin moralini dolaysiyle verimliliini ykseltir.

BBLYOGRAFK TANITIM [1] AKUN, NAL CEM (1969): Deer lemesi ve Trkiye'deki Uygulama, Milli Prodktivite Merkezi, Ankara. GLDAMLA, AYNUR (1970): De erlendirme Genel Prensipleri ve Fayda lar Semineri, M. P. M. Ankara. KARAYALIN, LHAM (1967) : Sanayi Mhendisliinin Temelleri, letme ktisa d Enstits, stanbul. LANHAM, ELIZABETH (1955 : Job Eva luation, Me Graw-Hill, New York, OTIS and LEUKART (1961) : ation, Prentice Hall, Job Evalu

[2]

[3]

[4] [5]

22

Madencilik